Professional Documents
Culture Documents
Türklerde Müzi̇kle Tedavi̇ PDF
Türklerde Müzi̇kle Tedavi̇ PDF
1. Giri
Mzik, eski zamanlardan beri insanlar zerinde nemli bir yer igal etmitir. nsanlar zntlerini, sevinlerini, kahramanlklarn, heyecanlarn, sevgilerini
vb ounlukla mzik sanatn kullanarak ifade etmeye almlardr.1
Mzik insanlar bir hipnoz hali oluturarak etkilemi ve kitlelere zaman
zaman yn vermitir. zellikle mzik, duygular younlatran bir zellie sahip
olduundan, pek ok medeniyetlerde dini duygularn glenmesinde, hastalklarn
tedavisinde olduka yaygn bir yntem olarak kullanlmtr.
2. Trklerde Mzik
Trklerde mzik, Trk tarihi kadar eskiye gitmektedir. Baz tarih ve mzik
bilim adamlar en az 6000 yldan beri devam eden bir Trk mzii tarihinden bahsetmektedir. Bu nedenle tarih srasna gre Trklerde mzik ve mzikle tedavi;
1. Orta Asya Trk Kltrnde
2. slam Medeniyetinde
3. Seluklu ve Osmanllarda olmak zere balk altnda incelenmesi
uygun grlmtr.
2.1. Orta Asya Trk Kltrnde Mzik
Orta Asya Trk Kltr en az M.. 1700 yllarna kadar uzanan yaklak
6000 yllk uzun bir sreyi iermektedir.
132
kaynam ve deiik mzik trlerinin domasna sebep olmutur. Trk-slam kltr iinde esasl bir yer edinen musiki zellikle saray ve tekkelerde, mehterhane
evresinde gelimesini srdrmtr. Bu gelimelerin merkezini arlkl olarak
mevlevihane ve enderun oluturmutur. Mevlevi ve dier tarikat mensuplar arasnda byk bestekarlar yetimi, hem dini hem din d musikinin gelimesi ve
ilerlemesi gzlenmitir. Bektailik tarikat iinde halk mzii varln srdrmtr.
2.2.1.slam Medeniyetinde Mzikle Tedavi
slam Medeniyeti tarihinde zelikle tasavvuf ekol mensuplar(sufiler) mzikle uram, kullanm ve savunmulardr. Sufiler, akli ve asabi hastalklarn
mzik ile tedavi edildiinden bahsetmilerdir.
Bu dnemde yaam byk Trk-slam alimleri ve hekimleri Zekeriya ErRazi (854-932), Farabi (870-950) ve bn Sina (980-1037) mzikle tedavinin bilhassa mziin psiik hastalklarn tedavisinde ilmi esaslarn kurmulardr.
Farabi, Musiki-ul-kebir adl eserinde mziin fizik ve astronomi ile olan
ilikisini aklamaya almtr.
Trk Mzii makamlarnn ruha olan etkileri Farabiye gre yle snflandrlmtr:
1. Rast makam: nsana sefa(nee-huzur) verir.
2. Rehavi makam: nsana beka(sonsuzluk fikri) verir.
3. Kuek makam: nsana hzn ve elem verir.
4. Bzrk makam: nsana havf(korku) verir.
5. Isfahan makam: nsana hareket kabiliyeti, gven hissi verir.
6. Neva makam: nsana lezzet ve ferahlk verir.
7. Uak makam: nsana glme hissi verir.
8. Zirgle makam: nsana uyku verir.
9. Saba makam:nsana cesaret,kuvvet verir.
10. Buselik makam: nsana kuvvet verir.
11. Hseyni makam: nsana skunet, rahatlk verir.
12. Hicaz makam:nsana tevazu(alakgnlllk) verir.
Farabi Trk mzii makamlarnn zamana gre psikolojik etkilerini de u
ekilde gstermitir:
1. Rehavi makam: yalanc sabah vaktinde etkili
2. Hseyni makam: sabahleyin etkili
3. Rast makam: gne iki mzrak boyu etkili
4. Buselik makam: kuluk vaktinde etkili
5. Zirgle makam: leye doru etkili
6. Uak makam: le vakti etkili
7. Hicaz makam: ikindi vakti etkili
134
inde icra edilen Trk Halk Mziinde trk, uzun hava, atma, bozlak vb formlar olumutur.
Seluklulardan Osmanllara geen askeri gayelerde kullanlan Mehter Mziinin yenieri ocana takdiminde Hac Bektai Velinin rol olduu sylenmektedir. Bu musiki trnde ks, davul, nakkare, kudm, zurna, nefir, nsfiye, zil, zilli
maa vb kullanlmtr.12
Osmanl saraynda II. Murat, II. Beyazt, IV. Murat, II. Mustafa, III. Ahmet, III. Selim, II. Mahmut gibi bir ok deerli musikiinastlar yetimitir.Yine bu
dnemde Itri, smail Dede Efendi, Hafz Post, Recep Efendi, Zekai Dede, Emin
Dede, Nayi Osman Dede, Ebubekir Aa, Kantemirolu gibi mehur statlar yetimitir.
2.3.1. Seluklu ve Osmanllarda Mzikle Tedavi
Trklerde ilk ciddi mzikle tedavi Osmanl devleti zamannda grlmekle
beraber, Orta Asyada Anadolu ncesi zamanda Baks ad verilen aman mzisyenler tarafndan, eitli hastalklar iin tedavi almalar yaplmtr. Hala bu
faaliyetlerini srdren Bakslar Orta Asya Trkler arasnda yaamaktadrlar.13
Bir Seluklu Trknn yaptrd amdaki Nurettin Hastanesinde bn Sina, mzikle akl hastalnn tedavisini uygulamtr. bn Sinann tesirleri Osmanl
devrinde de devam etmitir.
Osmanl saray hekimi Musa bin Hamun, di hastal ve ocuk psikoloji
hastalklarn iyiletirmede mzikle tedavi yntemini kullanmtr.
bn Sinann mehur eseri El Kanun fit-tbbi adl eserini tercme eden
Tokatl Mustafa Efendinin talebesi Hekimba Gevrekzade Hasan Efendi (18.yy)
yazd eserinde bn Sinann eserinden ok faydalandn ifade etmitir.
Hekimba, Gevrekzade Hasan EfendiEmraz- Ruhaniyeyi Negama- Musikiye adl eserinde, ocuk hastalklarna hangi makamn iyi geldiini yle bahsetmitir:
Irak Makam: ocuktaki menenjit hastalna faydaldr.
Isfahan Makam: Zeka, zihin akl verir ve souk algnl ve ateli
hastalklardan korur.
Zirefkend Makam: Fel ve srt arsna iyi gelir, kuvvet hissi verir.
Rehavi Makam: Tm ba arlarna, burun kanamasna, az arpklna,
fel ve balgam hastalklarna iyi gelir.
Bzrk Makam: Beyin, kulun arlarna iyi gelir, kuvvetsizlii ortadan
kaldrr.
136
137
138
Mzik sadece bir takm hastalarda terapi arac olarak kullanlmakla kalmayp, koruyucu olarak ta insanlara byk faydalar salayabilir. rnein kent yaantsndaki stresli insan tipi iin, fabrikada iilerin i retim miktarn artrabilmek iin ve hatta hayvanlarn st ve yumurta gibi retimlerini artrabilmek iin
seilecek uygun mzik trleri olumlu etkiler yaratabilir.
KAYNAKA
Ak, ahin, Avrupa ve Trk slam Medeniyetinde Mzikle Tedavi Tarihi Geliim ve Uygulamalar, z Eitim Yaynevi, Konya, 1997.
Grebene, Bekir, Mzikle Tedavi, Sanem Matbaa, Ankara, 1978.
Gven,Rahmi Oru, Trk Musikisi Tarihi ve Trk Tedavi Musikisi, Metinler
Matbaa, stanbul, 1993.
Gven, Rahmi Oru, Trklerde ve Dnyada Mzikle Ruhi Tedavinin Tarihesi ve Gnmzdeki Durumu, stanbul niversitesi baslmam doktora
tezi, stanbul, 1985.
Korlaeli, Murtaza, bn-i Sinada Mzik, Erciyes niversitesi Yaynlar, Kayseri,
1984.
gel, Bahaddin, Trk Kltr Tarihine Giri, Kltr bakanl Yaynlar, Ankara,
1991.
ztuna, Nazmi Ylmaz, Trk Musikisi Ansiklopedisi, Milli Eitim basmevi,
stanbul, 1976.
Terziolu, Arslan, Trkslam Psikiyatrisinin ve Hastanelerinin Avrupaya
Tesirleri, Bifaskop Yaynevi, stanbul, 1972.
Yiitba, Sadk, Musiki le Tedavi, Yelken Matbaa, stanbul, 1972.
139
DPNOTLAR
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
ahin Ak, Avrupa ve Trk slam Medeniyetinde Mzikle Tedavi Tarihi Geliim ve
Uygulamalar, z Eitim Yaynevi, Konya, 1997, s:5.
ahin Ak, Avrupa ve Trk slam Medeniyetinde Mzikle Tedavi, s:58-59.
Bahaddin gel, Trk Kltr Tarihine Giri, Kltr bakanl Yaynlar, Ankara,
1991,s:204.
ahin Ak, Avrupa ve Trk slam Medeniyetinde Mzikle Tedavi, s:77.
Rahmi Oru Gven, Trk Musikisi Tarihi ve Trk Tedavi Musikisi, Metinler Matbaa, stanbul, 1993,s:10.
ahin Ak, Avrupa ve Trk slam Medeniyetinde Mzikle Tedavi, s:88.
ahin Ak, Avrupa ve Trk slam Medeniyetinde Mzikle Tedavi, s: 97-98.
Sadk Yiitba, Musiki le Tedavi, Yelken Matbaa, stanbu, 1972, s:34.
Bekir Grebene, Mzikle Tedavi, Sanem Matbaa, Ankara, 1978, s:26.
Arslan Terziolu, Trkslam Psikiyatrisinin ve Hastanelerinin Avrupaya Tesirleri, Bifaskop Yaynevi, stanbul, 1972, s.24-26.
Rahmi Oru Gven, Trklerde ve Dnyada Mzikle Ruhi Tedavinin Tarihesi ve
Gnmzdeki Durumu, stanbul niversitesi baslmam doktora tezi, stanbul, 1985,
s:21-22
Nazmi Ylmaz ztuna, Trk Musikisi Ansiklopedisi, Milli Eitim basmevi, stanbul,
1976, s.23
Rahmi Oru Gven, Trklerde ve Dnyada Mzikle Ruhi Tedavinin Tarihesi,
s:24
ahin Ak, Avrupa ve Trk slam Medeniyetinde Mzikle Tedavi, s:129.
140