Synimi i lendes

Lenda e biologjise ne klasen e tete synon;

Te pershkruaje dhe te shpjegoje strukturen dhe funkdionin e organizmave te gjalle, si dhe nderveprimet brenda tyre dhe mjedisit
Te vleresoje si te dobishme dijet dhe pervojat vetjake per rritjen e respektit te nxenesve per natyren dhe njeriun
Te perfshije nxenesit ne veprime konkrete per mbrojtjen e vlerave te botes qe na rrethon
Te nxise aftesimin dhe ndergjegjesimin e tyre per nje jete sa me te shendetshme

Programi sintetik
35jave x 2ore = 70 ore
LLOJI I TEMAVE
Njohuri te reja

NUMRI I OREVE
(T)

Perpunim njohurish

PERQINDJA

47 ore

67 %

kundrejt totalit te oreve

23 ore

33 % kundrejt totalit te oreve

Pune laboratori

(PL)

4 ore

17 % kundrejt oreve perpunim njohurish

Pune praktike

(PP)

2 ore

9 % kundrejt oreve perpunim njohurish

Ushtrime

(U)

1 ore

4 % kundrejt oreve perpunim njohurish

Ekskursione

(E)

3 ore

13 % kundrejt oreve perpunim njohurish

Perforcim i njohurive

(Pnj)

3 ore

13 % kundrejt oreve perpunim njohurish

(Knj)

2 ore

9 % kundrejt oreve perpunim njohurish

Veprimtari

(V)

5 ore

22 % kundrejt oreve perpunim njohurish

Projekt

(Pr)

3 ore

13 % kundrejt oreve perpunim njohurish

Kontroll i njohurive

Linja1 ; Klasifikimi I gjallesave

(5-ore)
Objektivat;
Nenlinja; Klasifikimi I gjallesave
(Ore Gjithsej:5, njohuri te reja:4, pune praktike:1)

t argumentojn pse karakteristikat e lidhura me pamjen fizike (p.sh., prmasa, forma, ngjyra, ndrtimi) ose sjellja nuk jan atribute pr t klasifikuar gjallesat;
t shpjegojn mekanizmin e klasifikimit t sotm modern t gjallesave;
t prshkruajn pes mbretrit, q prdoren zakonisht pr klasifikimin e gjallesave, duke dhn shembuj nga secila nga kto mbretri pr t vrtetuar larmin e madhe
t gjallesave, p.sh., monert, protistt, krpudhat, bimt, kafsht;
t argumentojn shkaqet e biodiversitetit biologjik n natyr, si dhe lidhjet e tij me sistemin natyror t klasifikimit;
t praktikojn metoda t ndryshme pr klasifikimin e objekteve dhe t gjallesave:
Nr

Nr

Tema msimore

Lloji
T

Nevojat pr klasifikimin
e qenieve t gjalla
Historiku i klasifikimit
t qenieve t gjalla.
Klasifikimi i gjallesave n ditt tona.

Pes mbretrit e bots s gjall.

PP. Prdorimi i elsit taksonomik.

PP

T
T

Komente

Linja 2;Shumellojshmeria e botes se gjalle

(40 ore)
Objektivat;
Nenlinja; Viruset dhe Moneret
(Ore Gjithsej:6, njohuri te reja:4, perforcim njohurish:1, pune laboratori:1)

t shpjegojn strukturn baz t nj virusi; riprodhimin dhe infektimin e njeriut prej tyre (viruset dhe smundjet);
t radhisin karakteristikat e mbretris monera dhe t prshkruajn strukturn dhe riprodhimin e qelizave bakteriale;
t prshkruajn si ushqehen bakteret dhe ndikimin e tyre n jetn e njeriut (bakteret e dobishme dhe bakteret patogjene, p.sh., q shkaktojn smundje seksualisht t
transmetueshme, si: gonorreja e sifilizi etj.);
t tregojn me fakte se shum baktere nuk mund t shihen me sy t lir, por me ann e prdorimit t mikroskopit:
t diskutojn pr problemet e ruajtjes s shndetit nga viruset dhe bakteret patogjene.
Nr

Nr

Tema msimore

Lloji

Viruset

Viruset dhe semundjet

Mbreteria Monera: Bakteret

Mbreteria Monera: Bakteret blu te gjelbra

10

PL. Ndikimi I temperatures ne rritjen e baktereve

PL

11

Perforcim njohurish-n/linja Viruset dhe moneret

Pnj

Komente

Objektivat;
Nenlinja; Protistet dhe Kerpudhat
(Ore Gjithsej:6, njohuri te reja:5, pune laboratori:1)

t prshkruajn karakteristikat kryesore t gjallesave t mbretris s protistve (p.sh. jan t ndrtuara nga qeliza tipike eukariote, shumohen n mnyr joseksuale,
seksuale dhe me konjugim, jan jetrushqyese dhe vetushqyese, ndarja e tyre n protozoar dhe alga);
t krahasojn karakteristikat e protistve jetrushqyes me ato vetushqyes;
t vzhgojn n laborator gjallesat njqelizore (protistt) dhe krpudhat;
t krahasojn krpudhat me likenet dhe t diskutojn pr smundjet q shkaktohen nga krpudhat dhe prdorimin e tyre nga njeriu n jetn e prditshme;
t vzhgojn zhvillimin te myku i buks;
t diskutojn pr problemet e ruajtjes s shndetit nga protozoart dhe krpudhat
Nr

Nr

Tema msimore

Lloji

12

Mbreteria Protista

13

Protistet me trajte bimore: Algat

14

Mbreteria e kerpudhave

15

Likenet dhe mikorizat

16

Semundjet e shkaktuara nga protistet

17

Pune laboratori-Vezhgimi mikroskopik i protisteve

Komente

PL

Objektivat;
Nenlinja; Bimet
(Ore Gjithsej:10, njohuri te reja:7,pune praktike:1, kontroll njohurish:1, projekt:1)

t prshkruajn tiparet karakteristike t bimve (p.sh., bimt kan kloroplaste, klorofil, vakuola, jan t veshura me mur qelizor t fort etj.);
t shpjegojn veorit e tri grupeve t bimve joenzore, briofiteve;
t analizojn tiparet e bimve enzore pa far;
t shpjegojn tiparet e bimve me far t zhveshur;
t krahasojn tiparet e bimve me far t zhveshur me ato me far t veshur;
t identifikojn gjallesat duke prdorur elsin e prcaktimit n prcaktimin e grupeve kryesore bimore;
t koleksionojn fara t bimve t ndryshme.
t diskutojn pr problemet e ruajtjes s shndetit nga poleni i luleve.
Nr

Nr

Tema msimore

Lloji

18

Tiparet karakteristike te bimeve

19

Grupimi I bimeve

20

Fieret bime enezore pa fare

Komente

21

Bimet me fare te zhveshur

22

Bimet me fare te veshur

23

Njethelboret dhe dythelboret

24

PP

25

Pune praktike-Si te percaktojme grupet e medha

bimore
Te njohim drure fareveshur

26

Kontroll I njohurive n/linja Bimet

Knj

27

10

Projekt (ora e pare):

Semundjet seksualishte te transmetueshme
SIDA

Objektivat;
Nenlinja; Ne boten e jorruazoreve
(Ore Gjithsej:11, njohuri te reja:8, projekt:1, pune laboratory:1, ushtrime:1)

t prshkruajn karakteristikat dhe strukturn e kafshve (p.sh., vetushqyes, jetrushqyes, aftsia pr t lvizur, shumqelizor eukariot, simetria bilaterale ose
dyansore dhe rrezore, nuk kan mur qelizor si bimt; rruazor, jorruazor etj.);
t prshkruajn karakteristikat e llojeve t parruazorve pr t ilustruar diversitetin e tyre (p.sh., sfungjer, celenterat, krimba, molusqe, artropod);
t prshkruajn karakteristikat e sfungjerve (si: gjallesa jetrushqyse, me dy shtresa qelizash, riprodhimi i tyre) dhe t celenteratve (si: kafsh t ngjashme me lulet,
me simetri rrezore, me dy shtresa qelizash, disa bjn jet sedentare, riprodhimi i tyre etj,);
t vzhgojn mnyrat e lvizjes s hidrs;
t tregojn karakteristikat dhe ndrtimin e krimbave t shtypur (me tri shtresa qelizash, krimbat e shtypur parazit e joparazit dhe smundjet q shkaktojn ato te
njeriu);
t tregojn karakteristikat dhe strukturn e krimbave t rrumbullakt (ndrtimi i tyre, smundjet q shkaktojn te njeriu),
t shpjegojn karakteristikat e krimbave unazor (ndrtimi i brendshm dhe i jashtm, riprodhimi, roli i tyre n prmirsimin e cilsis s toks);
t listojn karakteristikat e kafshve me trup t but (butakt ose molusqet, ndrtimi i jashtm dhe i brendshm, klasifikimi i tyre n varsi t guasks dhe kmbs,
grupimi i tyre n tri klasa kryesore, molusqet dhe rreziku i tyre pr shndetin e njeriut);
t prshkruajn karakteristikat e prgjithshme t tipit t kmbnyjtuarve (artropoda, kafsh me kmb t nyjtuara, sistemet e organeve);
t listojn karakteristikat e klasave kryesore t tipit t kmbnyjtuarve (smundjet q shkaktojn kpushat dhe rriqrat te njeriu);
t prshkruajn karakteristikat kryesore t tipit t lkurgjemborve(me lkur me gjemba, simetri rrezore, me skelet t brendshm etj.);
t vzhgojn n natyr shumllojshmrin e kandrrave.
t diskutojn pr problemet e ruajtjes s shndetit nga krimbat parazitar, butakt dhe kandrrat.
Nr

Nr

Tema msimore

Lloji

Komente

28

Mbreteria shtazore

29

Jorruazoret: sfungjeret dhe knidaret

30

Jorruazoret: qelizadjegesit

31

Jorruazoret: krimbat

32

Jorruazoret: butaket

33

Jorruazoret: lekuregjemboret

34

Jorruazoret: kembenyjetuarit

35

Jorruazoret: kembenyjetuarit

36

Ushtrime-kap.5

37

10

Pune laboratori - Vezhgimi i krimbit te tokes

PL

38

11

Projekt (ora e 2-te)

Semundjet seksualisht te transmetueshme - SIDA

Objektivat;
Nenlinja; Ne boten e rruazoreve
(Ore Gjithsej:13, njohuri te reja:7, ekskursion:3, veprimtari:1, pune laboratori:1, perforcim njohurish:1)

t listojn karakteristikat e prgjithshme t rruazorve (prania e kords, t arat n faring, prania e gypit nervor; sistemet e organeve etj.);
t krahasojn prshtatjet e rruazorve q kan lidhje mes tyre, por q jetojn n mjedise t ndryshme dhe t shpjegojn kto ndryshime;
t analizojn karakteristikat e peshqve (si kafsh me gjak t ftoht, me trupin t mbuluar me luspa etj., sistemet e qarkullimit t gjakut dhe t frymmarrjes etj., peshqit
krcor, peshqit kockor);
t diskutojn pr veorit e amfibve (ujtoksorve) t prshtatur pr jetn n tok dhe n uj,( kafsh me gjak t ftoht, sistemet e qarkullimit t gjakut dhe t
frymmarrjes etj. dhe llojet e amfibve);
t shpjegojn karakteristikat e zvarranikve si gjallesa q lidhen me jetn n tok, si dhe sistemet e qarkullimit t gjakut dhe t frymmarrjes;
t krahasojn praktikisht skeletet e rruazorve toksor me ato ujor.
t shpjegojn veorit e strukturs s shpendve (tre llojet e pendve, shikimin e mpreht, skeletin etj.), riprodhimi, pllenimi, qarkullimi i gjakut dhe i frymmarrjes
etj.;

t diskutojn pr karakteristikat baz t gjitarve, klasifikimi n varsi t lindjes s t vegjlve, si dhe riprodhimi dhe zhvillimi i t vegjlve, t ushqyerit, sistemet e
qarkullimit t gjakut dhe t frymmarrjes;
t diskutojn pr problemet e ruajtjes s shndetit t njeriut n prputhje me ruajtjen e mjedisit dhe bots s gjall n t cilin ai jeton.

Nr

Nr

Tema msimore

Lloji

Komente

39

Kafshet rruazore

40

Rruazoret: peshqit

41

Rruazoret: amfibet

42

Pune laboratori-Pershtatja e bretkoses ndaj

rrethines

PL

43

Rruazoret: zvarraniket

44

Rruazoret: shpendet

45

Rruazoret: gjitaret

46

Rruazoret: gjitaret

47

Perforcim njohurish n/linja Ne boten e rruazoreve

Pnj

48

10

Ekskursion tek muzeu i shkencave natyrore

49

11

Ekskursion tek muzeu i shkencave natyrore

50

12

Ekskursion tek muzeu i shkencave natyrore

51

13

Veprimtari me rastin e 22 prillit: Dita

nderkombetare e tokes

Objektivat;
Nenlinja; Historia e jetes ne toke
(Ore Gjithsej:6, njohuri te reja:4,veprimatari:1, paketa e gjelber:1)

t diskutojn ngjashmrit dhe ndryshimet te gjallesat duke u bazuar n t dhnat e grumbulluara nga paleontologjia, p.sh., arkeopteriski dhe shpendt e sotm;
t prshkruajn ndihmesn e shkenctarve dhe natyralistve, t cilt gjithnj e m shum vrtetojn larmin e gjallesave;
t shpjegojn rndsin e fosileve si dshmi t shndrrimeve t bots s gjall;
t diskutojn pr faktort e evolucionit t bots s gjall (konkurrenca, przgjedhja natyrore dhe artificiale);
t shpjegojn mekanizmat e prejardhjes s llojeve t reja;
t diskutojn rolin e . Darvinit n zbulimin e teoris s evolucionit.
Nr

Nr

Tema msimore

Lloji

52

Fosilet si deshmi e shnderrimeve

53

Fosilet dhe evolucioni

54

Konkurrenca

55

Formimi I llojeve te reja nga izolimi

56

Veprimtari praktike mbi fosilet.

VP

57

Paketa e gjelber;
Bisede per prodhimet bujqesore organike dhe
mjedisit

PGJ

Komente

Linja 3; Sida dhe shendeti

(10 ore)
Objektivat;
Nenlinja; Sida dhe shendeti
(Ore Gjithsej:13, njohuri te reja:8, projekt:1,veprimtari:2, perseritje vjetore:1, kontroll vjetor i njohurive:1)

t diskutojn rreth HIV-it dhe SIDA-s;

t diskutojn rreth hepatitit B dhe t njohin masat pr tu mbrojtur nga ky infeksion. ;

t prcaktojn se n cilat rrug mund t tejohet HIV/ SIDA, SST dhe hepatiti B, si dhe n cilat rrug nuk mund t tejohet HIV/ SIDA SST dhe hepatiti B;

t vlersojn rndsin e seksit t mbrojtur;

t klasifikojn sjelljet q rrezikojn pr HIV-in;

t vlersojn se t smurt ne sida jan po aq social sa dhe njerzit e shndosh;

t diskutojn se prgjigja n mnyr t prer ndaj trysnive pr t kryer marrdhnie seksuale pa mjete mbrojtse, ndrgjegjsimi pr marrjen e masave parandaluese
pr shtatznin e padshiruar, HIV-SIDA SST dhe hepatitin B, prdorimi i sakt i prezervativit, shprehja e dashamirsis dhe solidaritetit ndaj njerzve seropozitiv
ose t smur me sida, jan sjelljet m efikase pr t parandaluar infeksionin me HIV/SIDA.
Nr

Nr

Tema msimore

Lloji

58

Semundjet seksualisht te transmetueshme

59

Sida- semundje e shkaktuar nga virusi HIV

60

Rruget e tejcimit te HIV

61

Testimi per zbulimin e virusit HIV

62

Pse duhet te kemi dije mbi HIV?

63

Mesim praktik mbi sjelljet me te prekurit nga SIDA

64

Hepatiti B

65

Eshte e lehte te parandalosh Sida-n

66

Projekt (ora e 3-te)

Semundjet seksualisht te transmetueshme SIDA

67

10

Veprimtari praktike-Diskutim rreth SIDA-s

VP

68

11

Veprimtari praktike: 1-Dhjetori, dita

nderkombetare kunder SIDA-s

VP

69

12

Perseritje vjetore

PV

70

13

Kontrolli vjetor I njohurive

Knj

Komente