Elaborat ZOP-Deponija Kljuc

Broj: ___________/15
Datum: 22.05.2015.god.
ELABORAT
PRIMJENJENIH MJERA ZATITE OD POARA
NA IDEJNI PROJEKAT SANACIJE POSTOJEE DEPONIJE KOMUNALNOG
OTPADA OPINE KLJU I IZGRADNJE PATEIH SADRAJA PRILAGOENIH
REGIONALNOM KONCEPTU ODLAGANJA
U Sarajevu, maj 2015. godine

INZA d.o.o Institut za upravljanje rizicima i naunoistraivaki rad, ul. Vitomira Lukia 12a, Sarajevo, PDV: 201535630003,
Transakcijski raun - Raiffeisen banka 161 0000 11023 0035, Tel:+387 33 77 74 00, Fax: +387 33 77 74 01;
inzagroup@inzagroup.eu, www.inzagroup.eu.
Institut za upravljanje rizicima i naunoistraivaki rad, Sarajevo, Vitomira Lukia 12a, tel. 777-400, fax 777-401
U skladu sa odredbama lana 31. Zakona o zatiti od poara i vatrogastvu Federacije

BiH (Slubene Novine FBiH 64/09), sainjen je:
ELABORAT
PRIMJENJENIH MJERA ZATITE OD POARA
U izradi ovog Elaborata uestvovali su:
1. Dika Avdibegovi, dipl.ing.ma.
__________________
2. Edin enderovi, dipl.ing.arh.
__________________
3. Admir Tatarin, dipl. prav.
__________________
DIREKTOR:
__________________
Elaborat o primjenjenosti mjera zatite od poara na projektnu dokumentaciju idejnog projekta sanacije komunalnog otpada
Opine Klju i izgradnje prateih sadraja prilagoenih regionalnom konceptu odlaganja
2.
SADRAJ
1) OPTI DIO REZIME OBUHVAENE TEHNIKE DOKUMENTACIJE

2) PROCJENA UGROENOSTI OD POARA S OBZIROM NA DISPOZICIJU I
NAMJENU GRAEVINE,GRAEVINSKE I TEHNIKO TEHNOLOKE
KARAKTERISTIKE
3) IZBOR TEHNIKIH RJEENJA, TEHNOLOKIH, ELEKTRO, MAINSKIH,
GRAEVINSKIH I DRUGIH MJERA U FUNKCIJI ZATITE OD POARA
4) IZBOR MJERA, TEHNIKIH RJEENJA I GRAEVINSKIH MATERIJALA U
FUNKCIJI EVAKUACIJE I SPAAVANJA LJUDI I MATERIJALNIH DOBARA SA
OPISOM I UPUTSTVIMA ZA POSTUPAK EVAKUACIJE
5) IZBOR TEHNIKE OPREME I SREDSTAVA ZA GAENJE POARA, KAO I
DRUGIH MJERA U FUNKCIJI GAENJA POARA (PUTEVI, PROLAZI,
PRILAZI, SNABDIJEVANJE VODOM I SL.)
6) OPIS ORGANIZACIJE POSLA I POTREBNA UPUTSTVA U VEZI SA
PRIMIJENJENIM MJERAMA ZATITE OD POARA
7) POPIS PRIMJENJENIH PROPISA, STANDARDA I NORMATIVA, ODNOSNO
PRIZNATIH I DOKUMENTIRANIH PRAVILA TEHNIKE PRAKSE U
INOSTRANSTVU KOJI NISU REGULIRANI DOMAIM PROPISIMA, A KOJE JE
PRIHVATILA BOSNA I HERCEGOVINA
8) GRAFIKI PRIKAZI PRIMJENJENIH MJERA ZATITE OD POARA
3.
1. OPTI DIO REZIME OBUHVAENE TEHNIKE DOKUMENTACIJE

Pri projektovanju graevina u kojima se proizvode ili uskladitavaju eksplozivne materije,
zapaljive tenosti i gasovi, kao i privrednih i industrijskih graevina u kojima se ugrauju
postrojenja, ureaji i instalacije sa koritenjem zapaljive tenosti ili gasova, te graevina za
kolektivno stanovanje (izuzev graevina individualnog stanovanja), industrijskih graevina i
graevina za javnu upotrebu, obavezno se izrauje elaborat zatite od poara (u daljem tekstu:
elaborat), koji je sastavni dio projektne dokumentacije.
Elaborat minimalno sadri:
1) procjenu ugroenosti od poara s obzirom na dispoziciju i namjenu graevine,
graevinske i tehniko tehnoloke karakteristike;
2) izbor tehnikih rjeenja, tehnolokih, elektro, mainskih, graevinskih i drugih mjera u
funkciji zatite od poara;
3) izbor mjera, tehnikih rjeenja i graevinskih materijala u funkciji evakuacije i spaavanja
ljudi i materijalnih dobara sa opisom i uputstvima za postupak evakuacije;
4) izbor tehnike opreme i sredstava za gaenje poara, kao i drugih mjera u funkciji
gaenja poara (putevi, prolazi, prilazi, snabdijevanje vodom i sl.);
5) opis organizacije posla i potrebna uputstva u vezi sa primijenjenim mjerama zatite od
poara;
6) grafike prikaze primjenjenih mjera zatite od poara; popis primjenjenih propisa,
standarda i normativa, odnosno priznatih i dokumentiranih pravila tehnike prakse u
inostranstvu koji nisu regulirani domaim propisima, a koje je prihvatila Bosna i
Hercegovina.
Elaborat mogu raditi pravna lica koja su registrirana za tu djelatnost, i koja ispunjavaju
uslove za projektovanje koji su utvreni u Zakonu o prostornom planiranju, koji je naveden u
lanu 20. stav 1. Zakona o zatiti od poara i vatrogastvu.
Elaborat o primjenjenosti mjera zatite od poara i eksplozije (u daljem tekstu Elaborat)
uraen je na osnovu raspoloivih podataka iz dostavljene projektne dokumentacije.
4.
1.1.
REZIME TEHNIKE DOKUMENTACIJE
Tehnika rjeenja mjera zatite od poara za objekat postojee deponije obuhvaena su

projektnim rjeenjem i sadrana u tehnikoj dokumentaciji kako slijedi:
OPTI SADRAJ PROJEKTA PO GRUPAMA PROJEKATA
GRUPA (IP)
A
NAZIV GRUPE PROJEKATA

IDEJNI PROJEKT SANACIJE POSTOJEE DEPONIJE KOMUNALNOG
OTPADA OPINE KLJU I IZGRADNJE PRATEIH SADRAJA
PRILAGOENIH REGIONALNOM KONCEPTU ODLAGANJA
5.
2. PROCJENA UGROENOSTI OD POARA S OBZIROM NA DISPOZICIJU I NAMJENU

GRAEVINE, GRAEVINSKE I TEHNIKO TEHNOLOKE KARAKTERISTIKE;
2.1.
OPTI DIO O PROCJENI UGROENOSTI
Procjena ugroenosti od poara, kao sastavni dio procjene ugroenosti od prirodnih i

drugih nesrea predstavlja polaznu osnovu za uspjeno planiranje i provoenja mjera zatite od
poara. Upravo od toga u kolikoj su mjeri, u procesu izrade procjene ugroenosti od poara,
obuhvaeni i sagledani svi znaajniji statistiki i drugi podaci o materijalnim, kulturnim, ljudskim i
drugim resursima u istoj e biti mogue predvidjeti mogue mjere i postupke kojima e se na
najefikasnije nain moi suprotstaviti tetnim efektima djelovanja poara i eksplozija.
Procjena ugroenosti izrauje se na osnovu raspoloivih podataka o poarima koji su se
desili ili se mogu desiti, nastalim ili moguim posljedicama, naunim i drugim saznanjima kao i
na osnovu procjene svih bitnih elemenata koji utiu na stanje zatite od poara (geografski
poloaj objekta, osnovni pokazatelji o razmjetaju privrednih i infrastrukturnih objekata,
vodoopskrbnih potencijala itd.)
Procjena ugroenosti objekta javne namjene treba da obuhvati sva pitanja znaajna za
zatitu od poara sa PLANSKO - ORGANIZACIJSKOG, ARHITEKTONSKO
-GRAEVINSKOG, TEHNIKO - TEHNOLOKOG aspekta, a koja se odnose na prikaz
postojeeg stanja i to: povrina podruja na kojem se nalazi graevina, osnovni podaci o
razmjetaju eventualnih drugih graevina na tom podruju, broj zaposlenika, broj i naziv
graevina, vrste tehnolokog procesa rada po graevinama, koliine materija po proizvodnim i
skladinim graevinama, brojnost lica po graevinama, osnovne podatke o materijama koje se
koriste u tehnolokom procesu rada sa aspekta opasnosti za nastajanje i irenje poara,
pregled skladita zapaljivih tekuina, gasova i drugih opasnih materija po koliinama i vrstama,
pregled opasnih zona koje mogu biti ugroene od nastajanja tehnoloke eksplozije ili poara,
pregled tehnolokih mjesta gdje postoji vjerovatnoa za nastajanje i irenje poara, pouzdanost
sistema za zagrijavanje prostora ili pripremu tehnoloke pare, vode ili drugog medija koji moe
dovesti do opasnosti za nastajanje i irenje poara, pouzdanost i vrijeme eksploatacije
tehnolokog postrojenja i graevina obzirom na opasnost od nastajanja i irenje poara, stanje
graevinskog dijela graevine i izolacijskog materijala sa aspekta opasnosti za nastajanje i
irenje poara, pregled poarnih sektora po graevinama, pregled internih protivpoarnih
puteva i pristupa za vatrogasna vozila, poarno optereenje, pregled zaliha za opskrbu vodom
za gaenje poara, pregled fiziko-tehnike zatite, etanost graevine, pregled gasnih
instalacija, instalacija zapaljive tekuine, vodovoda, hidrantske mree i sistema za dojavu i
gaenje poara, stanje vodoopskrbe, situacijski raspored graevina, internih i vanjskih puteva,
organizacija vatrogasne slube, za zatitu od poara i udaljenost od susjednih profesionalnih i
dobrovoljnih vatrogasnih jedinica, pregled sistema telefonskih i radio veza, raspored i smjetaj
opreme i sredstava za gaenje poara, broj profesionalnih i dobrovoljnih vatrogasnih jedinica i
zaposlenika struno osposobljenih za gaenje poara, stanje slube za pruanje prve pomoi
ozlijeenim u gaenju poara, pregled registriranih poara s uzrocima nastajanja u zadnjih 10
godina.
Procjena ugroenosti treba da obuhvati sva pitanja znaajna za zatitu od poara a koja
se odnose na strunu obradu podataka koja sadri miljenje o: primijenjenim propisima i
koritenim metodama u organizaciji zatite od poara u pravnom licu, lokaciji, prilaznim
putevima i udaljenosti profesionalne vatrogasne jedinice, namjeni graevine, tehnolokom
postupku i opasnostima koje proizilaze iz namjene graevine i tehnolokog postupka, nainu
evakuacije i spaavanju lica koja rade i borave u graevinama, konstrukciji, konstrukcijskim
materijalima i otpornosti konstrukcije u poaru, podjeli na poarne sektore, vrsti i koliini
zapaljivih materija i proraunu poarnog optereenja, elektrinim instalacijama i ureajima,
6.
sigurnosnom i vatrodojavnom sistemu i drugim instalacijama znaajnim prilikom poara,

instalacijama, moguim vrstama i izvorima opasnosti za nastanak i irenje poara,
obezbjeenju vodom i hidrantskoj mrei, razvrstavanju u kategoriju ugroenosti od poara i
tehnoloke eksplozije, koliini i razmjetaju opreme i sredstava za gaenje poara, organizaciji
slube za zatitu od poara i vatrogasnih jedinica, rezultatima primjene odgovarajuih analiza.
Pored pitanja koja se odnose na prikaz postojeeg stanja kao i strune obrade podataka
procjena ugroenosti treba da sadri i prijedlog tehnikih i organizacijskih mjera koje je potrebno
provesti kako bi se opasnost od nastajanja i irenje poara smanjila na najmanju moguu
razinu, zatim numeriku analizu poarne ugroenosti, zakljuak i grafike priloge.
Izrada procjene ugroenosti, kao sastavnog dijela procjene ugroenosti od prirodnih i
drugih nesrea i poara se vri na osnovu programa rada za izradu plana zatite i spaavanja i
plana zatite od poara.
2.2.
LOKACIJA, NAMJENA I DISPOZICIJA OBJEKATA
Otpad sa podruja opine Klju odlae se na odlagalitu komunalnog otpada Pei. Deponija je
locirana unutar opine Klju, sjeverno od grada Kljua na makadamskom odvojku duine 2 km,
s magistralnog puta M-15: Klju Sanski Most. Najblia naseljena mjesta su Fazlii i Delavovii,
koje se nalaze putem prema odlagalitu otpada. Udaljenost od gradskog centra iznosi oko 17
km. Sa svih strana kompleks deponije je omeen uglavnom umskim pojasom.
Upravljanje komunalnim otpadom na teritoriji opine Klju je u nadlenosti JKP RAD d.o.o.
Klju. Preduzee je osnovalo Opinsko vijee opine Klju 2002. godine i 100% vlasnik firme je
Opina Klju.
Da bi se izvrila sanacija deponije u opini Kljuu potrebno je uraditi niz mjera i aktivnosti to
ukljuuje propisno odlaganje komunalnog otpada i izgradnju svih objekata koji osiguravaju
kvalitetno i sigurno funkcioniranje deponije, kako bi predmetni kompleks deponije udovoljavao
regulativi FBiH.
U skladu sa optim zahtjevima za izgradnju sanitarnih deponija komunalnog otpada (neopasni
otpad), zatita tla, povrinskih i podzemnih voda se ostvaruje kombinacijom: a) geoloke
barijere i b) donjeg brtvenog sloja u dnu i na pokosima aktivne zone odlaganja, te c) geoloke
barijere i d) gornjeg brtvenog sloja na povrini deponije u fazi nakon zatvaranja deponije. Cilj
projekta je postojeu deponiju prilagoditi za prihvat otpada kojeg e stvarati 18.714 stanovnika
na nain da se sav stari otpad trajno izolira od okolia.
U skladu sa prethodno navedenim sa jedne strane i rezultatima Misije G1, sa druge strane,
predlae se sljedee:
Eluvijalno deluvijalne tvorevine /pjeskovita glina/ tretirati kao prirodni zaptivni sloj
donjeg dijela deponije (b),
Zona dezintegriranog i dekompoziranog geolokog supstrata tretirati kao prirodni
drenani sistem za prikupljanje filtrata i plina to je sastavni dio donjeg brtvenog sloja
(b),
Geoloki supstrat krenjak tretirati kao prirodnu geoloku barijeru (a).
Da bi se realizirali postavljeni ciljevi i implementirali predvieni zadaci Idejnim projektom

predvieno je sljedee:
-
Saniranje (zatvaranje) postojee deponije na nain da se sav stari otpad izolira od okoline,
Prebacivanje starog otpada nije potrebno vriti, jer njegova podloga i u postojeim
prirodnim uslovima ima elemente geoloke barijere i donjeg brtvenog sloj,
Na mjestima gdje je otpad odloen na najniu visinsku taku terena u dnu predmetne
vrtae ispod odloenog otpada i to u sloju zone dezintegriranog i dekompoziranog
7.
geolokog supstrata potrebno je predvidjeti (iskopati) drenani rov sa drenanim cijevima u

dnu za prihvat eventualnog filtrata iz tijela deponije maksimalne dubine do 5 m,
Izgraditi lagunu za tretman procjednih voda,
Izgradnja sistema odvodnje povrinskih (obodnih) voda,
Izgradnja sistema za otplinjavanje odlagalita,
Ureenje povrine na kojima se omoguava jednostavno odvajanje, odnosno privremeno
deponovanje otpada (reciklano dvorite) kao to su: prostori za odvojeno skupljanje
metala, starih guma, papira, stakla, plastike itd, te posebni prostori za skupljane opasnog
otpada (baterije, akumulatori, lijekovi, motorna ulja, boje i hemikalije itd.),
Izgradnja sortirnice,
Izgradnja infrastrukture (el. energija, pitka voda, odvodnja otpadne vode, saobraajnice i
dr),
Izgradnja prostora za radnike sa potrebnim sanitarijama, portirnicu, kolsku vagu, pranje
vozila,
Izgradnja kompostane,
Ureenje ograde, ozelenjivanje povrina itd.,
Izgradnja internih tehnolokih puteva,
Uvoenje i provoenje odgovarajueg monitoringa,
Obezbjediti potrebnu mehanizaciju potrebne za normalan rad deponije,
Zatvaranje kompletne deponije,
Rekultivacija zemljita,
Obezbjeenje svega ostalog to je potrebno za uspjeno upravljanje komunalnim otpadom
3. IZBOR TEHNIKIH RJEENJA, TEHNOLOKIH, ELEKTRO, MAINSKIH,

GRAEVINSKIH I DRUGIH MJERA U FUNKCIJI ZATITE OD POARA;
3.1.
OPTI DIO O MJERAMA ZATITE OD POARA
lanovima 4., 5. i 6. Zakona o zatiti od poara i vatrogastvu (Slubene Novine Federacije BiH
br.64/09), je definisano da:
Zatita od poara obuhvata skup mjera i radnji upravne, organizacijske, strune,
tehnike, obrazovne i propagandne prirode, koje se poduzimaju u cilju sprjeavanja
izbijanja i irenja poara, njegovog otkrivanja, te zatite ljudi, biljnog i ivotinjskog svijeta,
materijalnih, kulturnih, istorijskih i drugih dobara i okolia (u daljnjem tekstu: materijalna dobra).
Zatita od poara je djelatnost od posebnog interesa za Federaciju, Kanton, Grad i
Opinu, a ostvaruje se na nain predvien ovim zakonom, podzakonskim propisima
doneenim na osnovu ovog zakona i meunarodnim tehnikim normativima i standardima koji
vae u Bosni i Hercegovini, a koji se odnose na mjere zatite od poara predviene ovim
zakonom.
Vatrogastvo obuhvata skup mjera i radnji upravne, organizacijske, strune,
kadrovske, tehnike, obrazovne i propagandne prirode, koje se poduzimaju u cilju gaenja
poara i spaavanja ljudi i materijalnih dobara ugroenih poarom, te pruanje tehnike pomoi
u akcidentnim situacijama.
Niko nema pravo da svojim materijalnim dobrima i svojim postupcima,
neprovoenjem mjera zatite od poara propisanih ovim zakonom i drugim propisima, dovodi u
opasnost od poara tui ivot i zdravlje i materijalna dobra.
Svako fiziko lice ima pravo na zatitu svog ivota i zdravlja od poara, koja se
osigurava, u skladu sa ovim zakonom i drugim propisima.
Na osnovu namjene graevine, njene pozicije i dispozicije, mikro i makro lokacije,
primjenjenih materijala, tehniko-tehnolokog procesa i materija koje se u njoj skladite i
proizvode, broja lica koja u njima stalno ili povremeno borave, mjere zatite od poara moemo
podjeliti na preventivne i represivne:
8.
1. Preventivne mjere zatite od poara na graevinama i prostorima su:

a) Plansko-organizacijske mjere
b) Arhitektonsko-graevinske mjere
c) Tehniko-tehnoloke mjere
2. Represivne mjere zatite od poara su:
a) Planiranje organizacijskih mjera u vatrogastvu
b) Odravanje opreme, tehnike i vozila
c) Gaenje
d) Edukacija i trening vatrogasnih jedinica
lanovima 4. i 5. Pravilnika o zatiti od poara graevina za javnu upotrebu je istaknuto
sledee:
Vlasnici, korisnici ili zajedniki upravitelji graevina duni su sprovoditi ope mjere
zatite od poara koje podrazumjevaju plansko-organizacijske, arhitektonsko-graevinske i
tehniko-tehnoloke mjere koje smanjuju rizik od poara i poveavaju poarnu sigurnost, te
obezbjediti da svi graevinski proizvodi ugraeni u graevinu (primjenjeni materijali, instalacije i
oprema) moraju biti ispitani u akreditiranim ispitnim laboratorijama i posjedovati certifikat o
usklaenosti potvren od strane ovlatenog tijela.
Sve ope mjere zatite od poara, koje su detaljno opisane u Pravilniku za sprovoenje
mjera zatite visokih objekata od poara, primjenjuju se i u graevinama za javnu upotrebu.
3.2.
PLANSKO-ORGANIZACIJSKE MJERE ZATITE OD POARA
Plansko-organizacijske mjere podrazumjevaju najmanje sve propisane primjenjene

mjere na izradi projektno-planske dokumentacije u skladu sa zakonskim i podzakonskim aktima
koji su regulisali oblast zatite od poara i eksplozije, kao to su: izrada projekata zatite od
poara, izrada elaborata zatite od poara i strunih ocjena primjenjivosti mjera zatite od
poara na projektnu dokumentaciju, izrada pravilnika zatite od poara, izrada procjene
ugroenosti zatite od poara, izrada plana zatite od poara, u skladu sa Metodologijom o
izradi procjene ugroenosti od poara i Uredbom o sadraju i nainu izrade planova zatite od
poara (Slubene Novine FBiH 8/11).
Investitor u sklopu faze izrade projektne dokumentacije u skladu sa Uredbom o vrsti,
sadraju, oznaavanju i uvanju, kontroli i nostrifikaciji investiciono-tehnike dokumentacije
("Slubene novine Federacije BiH", br. 33/10 ) treba predvidjeti izradu sledeih planskoorganizacijskih mjera:
Izrada elaborata zatite od poara

Izrada elaborata zatite na radu
U postupku prije poetka sanacije postojee deponije komunalnog otpada Opine Klju,
koja je tretirana, investitor je duan u skladu sa lanovima 22 i 24 Zakona o zatiti od poara
(Slubene Novine FBiH br.64/09), Metodologijom o izradi procjene ugroenosti od poara i
Uredbom o sadraju i nainu izrade planova zatite od poara (Slubene Novine FBiH 8/11)
izraditi i sledee plansko-organizacijske dokumente:
Izrada pravilnika zatite od poara

Izrada procjene ugroenosti zatite od poara
Izrada plana zatite od poara
9.
Da bi se izvrila sanacija deponije komunalonog otpada Konjovac, potrebno je uraditi niz mjera i
aktivnosti to ukljuuje izgradnju svih objekata koji osiguravaju kvalitetno i sigurno
funkcioniranje deponije, kako bi predmetni kompleks deponije udovoljavao regulativi F BiH.
3.3.
ARHITEKTONSKO-GRAEVINSKE MJERE ZATITE OD POARA
Arhitektonsko-graevinske mjere podrazumjevaju najmanje sve propisane mjere sa

arhitektonskog i graevinsko-konstruktivnog aspekta primjenjene na graevini u svrhu
preventivne zatite od poara i eksplozije, kao to su:
Lokacija i poloaj graevine

Odreivanje kategorije ugroenosti uz proraun poarnog optereenja
Vatrogasni prilazi i putevi
Poarni sektori
Potvreni stepen otpornosti na poar primjenjenih graevinskih proizvoda
Protupoarna vrata
Zidovi i pregrade
Poarna i sigurnosna stepenita
Putevi evakuacije
Hidrantska mrea
Da bi se izvrila sanacija deponije u opini Klju potrebno je uraditi niz mjera i aktivnosti to
ukljuuje izgradnju svih objekata koji osiguravaju kvalitetno i sigurno funkcioniranje deponije,
kako bi predmetni kompleks deponije udovoljavao regulativi FBiH.
Predmetnim idejnim projektom predviena je zatvaranje postojeih deponija, te planirana nova
ploha za odlaganje otpada. Takoe je bitno napomenuti da je izgradnja infrastrukture planirana
nakon zatvaranja postojeih ploha za odlaganje otpada i to na njima.
Da bi se realizirali postavljeni ciljevi i implementirali predvieni zadaci Idejnim projektom
predvieno je sljedee:
-
Saniranje (zatvaranje) postojee deponije na nain da se sav stari otpad izolira od okoline,
Prebacivanje starog otpada nije potrebno vriti, jer njegova podloga i u postojeim prirodnim
uslovima ima elemente geoloke barijere i donjeg brtvenog sloj,
Na mjestima gdje je otpad odloen na najniu visinsku taku terena u dnu predmetne vrtae
ispod odloenog otpada i to u sloju zone dezintegriranog i dekompoziranog geolokog
supstrata potrebno je predvidjeti (iskopati) drenani rov sa drenanim cijevima u dnu za
prihvat eventualnog filtrata iz tijela deponije maksimalne dubine do 5 m,
Izgraditi lagunu za tretman procjednih voda,
Izgradnja sistema odvodnje povrinskih (obodnih) voda,
Izgradnja sistema za otplinjavanje odlagalita,
Ureenje povrine na kojima se omoguava jednostavno odvajanje, odnosno privremeno
deponovanje otpada (reciklano dvorite) kao to su: prostori za odvojeno skupljanje
metala, starih guma, papira, stakla, plastike itd, te posebni prostori za skupljane opasnog
otpada (baterije, akumulatori, lijekovi, motorna ulja, boje i hemikalije itd.),
Izgradnja sortirnice,
Izgradnja infrastrukture (el. energija, pitka voda, odvodnja otpadne vode, saobraajnice i dr),
Izgradnja prostora za radnike sa potrebnim sanitarijama, portirnicu, kolsku vagu, pranje
vozila,
Izgradnja kompostane,
Ureenje ograde, ozelenjivanje povrina itd.,
Izgradnja internih tehnolokih puteva,
10.
Uvoenje i provoenje odgovarajueg monitoringa,

Obezbjediti potrebnu mehanizaciju potrebne za normalan rad deponije,
Zatvaranje kompletne deponije,
Rekultivacija zemljita,
Obezbjeenje svega ostalog to je potrebno za uspjeno upravljanje komunalnim otpadom
Lokacija i poloaj deponije komunalnog otpada Opine Klju Pei, detaljno su navedeni
u poglavlju 2.2. ovog elaborata.
Pripremni radovi
Da bi se moglo zapoeti sa izgradnjom sanitarne deponije potrebno je pripremiti teren to znai
oistiti ga. U sklopu ienja terena potrebno je posjei stabla i bunje ukloniti. Pri ienju je
potrebno korijenje iblja i panjeva odstraniti do dubine od 50 cm ispod konano ureene
projektirane povrine. Sve rupe nastale ienjem terena treba zatrpati odgovarajuim
materijalom i sabiti do zbijenosti okolnog terena. Priprema zemljita podrazumijeva uklanjanje
graevinskog uta i ostalog materijala III kategorije, koji e se javiti tokom izvoenja radova do
dubine od 20 cm i navoenje humusa na ta mjesta. Isto tako potrebno je skupiti stari otpad,
privremeno ga deponirati na lokaciji tako da nee uticati odnosno smetati graevinskim
radovima za izgradnju deponije. Nain izvoenja rada na ienju povrine izabire izvoa, pri
emu mora potivati sve propise o sigurnosti rada. Izmjere za naplatu ienja povrine vrit e
se po m2 oiene povrine.
Saniranje starog otpada
Da bi se sav stari otpad trajno izolirao od okolia potrebno ga je propisno deponirati na
pripremljeno polje za odlaganje. Na podruju gdje ve postoji stari otpad, odnosno gdje e se
smjestiti i novi otpad, moraju se poloiti drenae za dreniranje procjednih voda iz starog otpada
gdje je to potrebno u skladu sa postojeim slojevima terena.
Deponija na kojoj lei stari otpad i dio deponije na koji e se odlagati novi otpad mora se
prethodno pripremiti to ukljuuje planiranje, izgradnju brtvenih slojeva, sistem za dreniranje
procjedne vode, sistem za otplinjavanje i sl.
Pokosi odloenog otpada e se formirati u nagibu od 1:2,5. Na svakih cca 5 m visine formirat e
se berme u irini od 2 m. Zbog lakeg odravanja duina pokosa po zavretku odlaganja ne bi
trebala iznositi vie od 10 m. Na unutranjoj strani berme e se poloiti kanalete, koje e
odvajati povrinske oborinske vode. Ove vode e se odvoditi preko ahta sa talonicom u
lagunu za skupljene oborinske vode.
Na unutranjoj strani berme uz servisnu saobraajnicu poloit e se betonski kanal koji e voditi
povrinske oborinske vode odvoditi do lagune za sakupljanje voda.
Sistem za dreniranje procjednih voda
Skupljanje procjednih voda u polju za odlaganje otpada e se vriti pomou drenanih rovova u
kojima se polau perforirane drenane cijevi. Na osnovu inenjerskogeolokog kartiranja terena
i nabuenog jezgra iz istranih buotina, te istranih raskopa, u inenjerskogeolokom smislu
zakljueno je da se zona dezintegriranog i dekompoziranog geolokog supstrata tretira kao
sastavni dio donjeg brtvenog sloja. Zbog svega toga u ovoj zoni, na dubini maksimalno 5 m
postavljaju drenane cijevi sa odgovarajuim padom prema laguni za postojee tijelo deponije.
Skupljanje vode je gravitacijsko.
Predviene su drenane rebraste PEHD perforirane cijevi prenika DN 315 mm poloene na
betonskoj tajai. Ispuna drenae sastoji se od sloja drenanog filtera granulacije 16/32 mm oko
11.
drenanih cijevi minimalne debljine sloja 60-70,0cm, omotan geotekstil platnom, zatim sloja
mjeovitog filtera d=50,0cm i kamenog nabaaja. Duina drenanog sistema ispod tijela
deponije iznosi 109,10 m.
Sakupljena voda se odvodi u lagunu za procjedne i zaprljane vode. Iz lagune procjedne vode se
vraaju na deponiju metodom recirkulacije putem pomine pumpe.
Tlo na kojem se gradi deponija je homogeno. Zbog takve strukture ne oekuje se vee
slijeganje tla ispod deponije.
Laguna za procjedne i zaprljane vode
Procjedne vode iz polja otpada i sa pristupnog platoa e se prikupljati u laguni za procjedne i
zaprljane vode kako bi se homogenizirale i metodom recirkulacije vraale na tijelo deponije.
Dimenzije lagune su izraunate na maksimalnu sedminu koliinu procjedne vode koja bi
nastala kada bi na otvoreno polje pala kia. Predviena je laguna zapremine 350 m3.
Sistem za otplinjavanje odlagalita i tretman deponijskog plina
Osnovne komponente produkovanog gasa u deponijama vrstog komunalnog otpada
predstavljaju opasnost po zdravlje osoblja zaposlenog na deponiji i stanovnitva u okolini
deponije, a nepovoljno utiu i na vegetacioni pokriva. Da bi se izbjegle navedene nepovoljne
pojave u toku koritenja i nakon zatvaranja deponije, ovim Idejnim projektom predvien je
monitoring gasova na mjestima istranih buotina gdje je visina starog otpada visine 5-10 m,
konkretno na ve izvedenoj buotini B1 u okviru geotehnikog ispitivanja tla misije G1.
Ako se pokae da postojee vee koliine plina, on e se skupljati ugradnjom plinskih bunara
koji se postavljaju od dna deponije i rastu zajedno sa slojem deponiranog materijala. Za potrebe
pasivnog otplinjavanja bunari se postavljaju u rasteru od 17 x 17 m. To su bunari sa glavama za
otplinjavenje kojima se preko filtera plin isputa u atmosferu.
Vertikalni plinski bunari e se graditi u skladu sa poveanjem visine sloja otpada. Prosjena
visina plinskih bunara e biti oko 12 m.
Odvodnja oborinskih voda
Oborinske vode se skupljaju obodnim kanalom oko tijela deponije, te slivnicima na dijelu platoa
koje se putem cjevovoda koji prolazi ispod servisne saobraajnice i pristupnog platoa odvode do
lagune za procjedne vode.
Za odvodnju oborinskih voda predviene su polietilenske rebraste korugirane cijevi prenika DN
250 ispod platoa i DN 300 ispod servisne saobraajnice. Duina sistema oborinske kanalizacije
iznosi 192,89 m, dok broj predvienih revizionih okana iznosi 10 kom.
Odvodnja fekalne (sanitarne) vode
Fekalne otpadne vode koje nastaju u sanitarnim vorovima sortirnice i portirnice spojiti e se na
ureaj za preiavanje fekalnih voda (bio jama) odakle e se spojiti na kanal za odvodnju
oborinskih voda i to u prvo reviziono okono (RO1), a zatim u lagunu. Predviene su
polietilenske rebraste cijevi prenika DN 315 ukupne duine 47,80 m.
Hidrantna mrea za gaenje poara
Hidrantna mrea smjetena je na vanjskom rubu tijela deponije i prolazi kroz pristupni plato. U
dijelu koji prolazi kroz plato smjeteni su podzemni hidranti (1 kom.), dok se oko tijela deponije
nalaze nadzemni hidranti (4 kom.). Hidrantna mrea e biti opremljena sa hidrantnim
12.
prikljucima koji su meusobno udaljeni maksimalno 80 m. U neposrednoj blizini svakog

hidrantnog prikljuka mora biti smjeten tipski vatrogasni ormari. Svi nadzemni hidranti moraju
biti opremljeni sa ventilacijom za samopranjenje.
Hidrantna mrea se prikljuuje na postojeu vodovodnu mreu, a duina hidranstke mree
iznosi 473,50 m.
Postupak zavrnog prekrivanja nakon zatvaranja deponije
Prekrivni brtveni sloj po vrhu deponije spreava dotok oborinskih voda u tijelo deponije i
omoguava odvodnju tih voda dalje od tijela deponije. Prekrivni brtveni sloj na vrhu deponije
izvodi se u blagom nagibu. Uz to se u tom prekrivnom sistemu nalazi i horizontalni plinski
sistem za otplinjavanje.
Brtveni sloj mora biti izraen struno, pod nadzorom geomehanikog strunjaka i u skladu sa
regulativom i ovom projektu.
Po zavretku eksploatacije, deponiju je potrebno zatvoriti u skladu sa vaeom regulativom,
vriti nadzor nad utjecajem na okoli i odravati objekte i ureaje koji su potrebni za smirenje
aktivnosti deponije.
Zatvoreno i prekriveno podruje deponije treba se odmah po zatvaranju deponije najprije
zatraviti, a nakon nekoliko godina mirovanja treba zasaditi drvenastu vegetaciju koju e odabrati
nadleni lokalni organ (umar).
Brtveni sistem sa vanjskim pokosima deponije
Pokosi tijela deponije e se formirati usput prije svakog nadviavanja deponije sa izgradnjom
konstrukcijskog nasipa. Tijelo deponije se gradi sa nagibom vanjskog pokosa od 1:2,5. Na cca.
4 m po visini pravi se berma irine 2 m. Duina pokosa nee biti vea od 10 m kako bi se
osiguralo lake odravanje i njega vegetacije.
Berme su u nagibu od 4% prema vanjskom rubu kako bi povrinska voda lako oticala u betonski
kanal koji se nalazi po obodu tijela deponije i dalje kanalom do lagune.
Ograda
Lokaciju deponije potrebno je ograditi. Ograda se izvodi kao armirano betonska na dijelu uz
postojeu saobraajnicu. Sastoji se iz nekoliko vrsta armirano betonskih prefabriciranih
proizvoda i betonskih temelja. Ugradnjom ovakve ograde u potpunosti je onemoguen
neovlateni ulazak u prostor deponije, optika vidljivost je sprijeena visinom ograde od 2 m od
kote terena. Betonska ograda spreava i ulazak glodara i drugih ivotinja kao i odnoenje
dijelova ograde.
Dovozna i interventna vozila e dolaziti do kompleksa deponije kroz glavni ulaz, tj. glavnu
ulaznu kapiju sa pokretnim vratima na kotae.
Na dijelu kompleksa koji je u usjeku predvieno je postavljanje iane ograde. Ukupna duina
ograde iznosi 536,80 m.
Interni putevi za odravanje deponije i pristupni plato
Oko cijelog ruba deponije izgraditi saobraajnicu za odravanje. Po saobraajnici e se vriti
promet dovoznih vozila, interventnih vozila te mehanizacije za odravanje.
13.
Po prekrivnim pokosima deponije formirat e se privremeni interni putevi irine 4 m. Interni put
za odravanje po zakljuenim pokosima koji vodi prema vrhu odlagalita raditi u makadamskoj
izvedbi tipa makadam.
Ostalo
Infrastruktura kao to je snabdijevanje vodom, odvodnja otpadnih voda, napajanje elektrinom
energijom, telefona i drugi prikljuci osigurat e se spajanjem na odgovarajuu javnu
infrastrukturnu mreu koja je ranije dovedena na lokaciju ili je u neposrednoj blizini lokacije.
Protivpoarna zatita je rijeena hidrantskom mreom a to je u skladu sa zakonskom
regulativom.
Kompostana za zeleni otpad
U okviru kompleksa deponije predvien je prostor za odlaganje i kompostiranje zelenog otpada,
tzv. kompostana. U kompostani e se kompostirati iskljuivo zeleni bioloki otpad u koji spada:
-
pokoena trava ili neke druge vrste bilja,

otpad od orezivanja drvea ili voki i
drugi zeleni otpad
Zbog malih koliina, zeleni otpad e se kompostirati prirodnim putem, na nain da se formira u
redove. Podloga kompostane e biti izvedena kao nepropusna sa odvodom vode u lagunu.
Proces kompostiranja se sastoji od sljedeih tehnolokih operacija:

prijem materijala
mehanika obrada materijala (mljevenje)
proces aerobne razgradnje (higijenizacija aktivno sazrijevanje)
proces naknadnog sazrijevanja
finalizacija produkta (mehanika obrada, skladitenje)
Proces kompostiranja se odvija na platou, tj. na povrini predvienoj za to. Skladitenje i

pakiranje komposta se odvija u okviru hale reciklanog centra. Povrina polja za kompostiranje
iznosi 400 m2.
PRATEI OBJEKTI
Na bazi osnovnih ciljeva Plana, Rjeenja o odobravanju Plana prilagoavanja i Rjeenja
Federalne uprave za inspekcijske poslove, utemeljen je i koncept glavnih sadraja, odnosno
objekata na deponiji komunalnog otpada opine Klju a to su
prostor za privremeno skladitenje odvojeno prikupljenog otpada (metali, gume, staklo,
plastika itd.),
reciklani centar-sortirnica (kancelarija, prostorijama za radno osobolje i sanitarne
prostorije),
portirnica,
mosna vaga,
ureaj za pranje tokova i
garaa sa nadstrenicom za radne strojeve.
14.
Reciklani centar
Projektna dokumentacija definira izvedbu reciklanog centra mijeanog komunalnog otpada,
kapaciteta do 3 t/h.
Centar se sastoji od:
- postrojenja za reciklau mijeanog komunalnog otpada,
- postrojenja za pripremu, ienje i pakiranje komposta.
Lokacija i smjetaj postrojenja za reciklau mijeanog komunalnog otpada na graevinskoj
estici utvreni su Idejnim projektom u skladu sa karakteristikama i potrebama kompleksa
deponije.
Portirnica
Na ulazu u kompleks deponije postavlja se objekat za portirnicu. Objekat e biti povrine od oko
15 m. Predlae se portirnice tipske kontejnerske izrade. Portirnica je locirana tako da se iz nje
moe vriti kontrola ulaza i izlaza iz kompleksa deponije i evidentirati vaganje kamiona na
mosnoj vagi. U portirnici se takoer, obavlja uvarska sluba nakon radnog vremena.
Garaa za radne strojeve
Garairanje i servisiranje kompaktora i ostalih radnih maina vrit e se u objektu sa
nadstrenicom odmah uz halu reciklanog centra, s obzirom na to da ista ima sasvim dovoljno
prostora. Objekat e biti povrine oko 21 m2.
Mosna vaga
Konstrukcija temelja vage izraena je za tlo nosivosti 160-200 kN/m za maksimalna
optereenja
"X" = 28t pritisak na mjernoj dozi na krajevima mosta
"Y" = 15t vodoravno u smjeru mosta
"Z" = 8t vodoravno, popreno na smjer mosta
Ureaj za automatsko i ekoloko pranje tokova gospodarskih vozila
Postrojenje kao tip APV je namijenjeno za prolazno automatsko pranje podvozja gospodarskih
vozila koja izlaze iz deponija, kamenoloma, a u svrhu spreavanja iznoenja smea, blata,
kamenja, praine i dr. sa podruja deponije na otvorenu cestu. Preporuuje se instalacija
postrojenja za pranje podvozja na izlazima svih privrednih objekata i/ili dvorita gdje postoji
opasnost od iznoenja prljavtine i praine.
15.
3.3.1. KLASIFIKACIJA I KATEGORIZACIJA GRAEVINA U POGLEDU

ZATITE OD POARA
Klasifikacija vrsta graevinskih objekata Bosne i Hercegovine - KVGO BiH je statistiki

standard kojeg prema lanu 8. Zakona o statistici BiH (''Slubeni glasnik BiH'' broj 26/04 i 42/04)
donosi Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine.
KVGO BiH je direktno preuzeta ''Klasifikacija graevinskih objekata - CC'' Statistikog
ureda Evropske Unije (Eurostat). Klasifikaciju vrsta graevinskih objekata (Classification of
Types of Constructions - CC1) je izraena na osnovu privremene ''Centralne klasifikacije
proizvoda'' (Central Product Classification - CPC) koju je 1991. godine objavio Statistiki ured
Ujedinjenih nacija (UN-STAT).
Prema ovoj klasifikaciji graevinski objekti se razvrstavaju u dva osnovna sektora:
Objekti visokogradnje
Objekti niskogradnje
U okviru ova dva sektora daljnja podjela KVGO se vri prvenstveno na osnovu tehnike
izvedbe, koja je rezultat specifine upotrebe objekta (npr. poslovnokomercijalne zgrade, ceste,
hidrotehniki objekti, cjevovodi), i prema glavnoj namjeni objekta (npr. stambene zgrade,
nestambene zgrade), posebno u dijelu koji se odnosi na Objekte visokogradnje.
Lokacija graevinskog objekta, vlasnitvo i institucija koja koristi objekat ne predstavljaju
relevantne kriterije za ovu klasifikaciju i ne uzimaju se u obzir, osim u nekoliko specifinih
sluajeva.
Kategorizacijom objekata sa aspekta poarne ugroenosti tano se utvruju
odgovarajue mjere zatite od poara, koje e doprinijeti uspjenoj borbi u prevenciji nastanka i
razvoja poara.
Graevine su kategorisane sa aspekta ugroenosti od poara s obzirom na:
Namjenu graevine
Zastupljenog tehniko-tehnolokog procesa
Vrste i koliine materijala koji se u njima proizvode, prerauju, prodaju ili
skladite
Veliine i spratnosti graevine
Lokacije graevine
Vrste materijala koji su upotrijebljeni za izgradnju graevine
Broju ljudi koje u njima borave
Razvrstavanje u kategoriju poarne ugroenosti na osnovu Pravilnika Federalnog

Ministarstva prostornog ureenja o uslovima, osnovama i kriterijima za razvrstavanje graevina
u kategorije ugroenosti od poara (Slubene Novine FBiH br.78/11)
16.
Poarno optereenje
KVGO BiH-EUROSTAT
2420 Drugi objekti
niskogradnje
1. kategorija poarne
ugroenosti
(jako zahtjevni objekti)
PU1 (>2GJ)
ugroenosti
(srednje zahtjevni)
PU2 (1-2GJ)
ugroenosti
(manje zahtjevni)
PU3 (<1GJ)
- Vojne graevine
namjenjene za smjetaj
vojnih postrojenja i
materijalno tehnikih
sredstava
-Odlagalite otpada
-Naputene industrijske
graevine
Tabela 1. Kategorija poarne ugroenosti

ZAKLJUAK:
Na osnovu Pravilnika o uslovima, osnovama i kriterijima za razvrstavanje graevina u kategorije
ugroenosti od poara (Slubene Novine FBiH br.79/11) te na osnovu navedene klasifikacije i
poarne kategorizacije (Tabela 1.) zakljuujemo da deponija komunalnog Opine Klju, spada
u:
PU2 srednje zahtjevni objekti sa aspekta poarne ugroenosti klasifikovan u kategoriju
242 (podkategorija 2420 u koju spadaju drugi objekti niskogradnje) po KVGO BiH.
1
Proraun poarnog optereenja
Prisutno poarno optereenje i stepen ugroenosti objekta od poara ovise od namjene

objekta i pojedinih prostora u njemu, povine prostora, te broja ljudi koji u njima borave u
jednom trenutku. Procjena poarnog optereenje vri se na osnovu izvrenih prorauna i
literaturnih podataka.
Prema standardu JUS. U.J1.030, ukupno poarno optereenje predstavlja raunsku
vrijednost toplotne energije objekta koja se moe osloboditi u poaru. Oznaava se simbolom Z,
a izraunava po formuli:
Z Pi S i
gdje je:
Z - ukupno poarno optereenje u KJ,
Pi - specifino poarno optereenje u KJ / m,
Si - povrina osnove na koju se odnosi Pi u m
Specifino poarno optereenje je izraeno toplotom koja se moe osloboditi u poaru u jednom
prostoru, svedeno na 1 m povrine odnosne prostorije. Rauna se po formuli :
Pi
P V H
i
gdje je:
Pi specifino poarno optereenje u KJ / m,
pi - prividna gustina materijala u kg / m,
Vi volumen materijala u m,
S povrina osnove u m,
17.
Hi - kalorina mo KJ / kg,
i - indeks elementarne jedinice
U raun ulaze svi gorivi materijali koji su sastavni dio objekta, instalacija i opreme.
2
Vatrogasni prilazi i putevi
Vatrogasna vozila moraju imati adekvatan prilaz i pristup poaritu, kao i dovoljno velike
povrine za manipulaciju vatrogasnom tehnikom. Ove povrine, kao i putevi moraju biti
adekvatno dimenzionirani, kao i propisno oznaeni.
Vatrogasni pristupi ukljuuju:
Pristupne saobraajnice koji vode do objekta
Pristupe oko objekta
Povrine za manipulaciju vatrogasnom tehnikom
Pristupni put i plato za intervencije moraju imati kolnike nosivosti najmanje 10 tona osovinskog
pritiska. Sve navedeno treba biti projektovano u skladu sa standardom DIN 14090 koji je
definisao povrine neophodne za vatrogasne intervencije.
Povrine za manipulaciju vatrogasnom tehnikom trebaju da se nalaze uz vanjske zidove
graevina, na takvim udaljenostima koje omoguavaju spaavanje ljudi i gaenje poara kroz
sve otvore na fasadi objekta. Prilaz zabatnom zidu bez otvora na graevini ne smatra se
prilazom za intervenciju. Manipulativne povrine treba da omogue postavljane automehanikih
ljestava, pomou kojih se pristupa gaenju poara na viim eteama. irina povrine za
manipulaciju vatrogasnom tehnikom treba da iznosi minimalno 5,5 m za objekte visine do 40 m.
irina povrine za manipulaciju vatrogasnom tehnikom za objekte visine preko 40 m, treba da
iznosi minimalno 7 m.
Najmanje na dva vanjska zida objekta otvori moraju biti pristupani za vatrogasnu
opremu da bi se pri gaenju poara moglo intervenirati s vanjske strane. Za vatrogasce treba
predvidjeti lako dostupne poarne vertikalne komunikacije, to ukljuuje poarna stepenita i
poarne liftove/dizala. Upustva za vatrogasce se trebaju nalaziti u neposrednoj blizini ulaza za
vatrogasce.
Ako se na suprotnim zidovima objekta i susjednog objekta nalaze otvori preko kojih bi se
mogao prenijeti poar s jednog objekta na drugi objekt, najmanji razmak izmeu tih otvora
odreuje se raunski, a ako se to ne moe odrediti razmak mora iznositi minimalno treinu
visine objekta, tako da omogui nesmetan prolaz vatrogasnog vozila.
3
Poarni sektori
Poarni sektor je zatvoren prostor koji moe biti podijeljen ili odijeljen od susjednih
prostora unutar graevine elementima konstrukcije koji imaju propisanu poarnu otpornost. Svi
visoki objekti se djele na poarne sektore, ija veliina zavisi od visine objekta (kako je
prikazano u tabeli ispod). Svaki poarni sektor mora biti dostupan preko najmanje jednog
protivpoarnog stepenita ili najmanje dva meusobno nezavisna stepenita.
Poarni sektori u graevinama za javnu namjenu se mogu poveavati sa ugradnjom
sistema za ranu prevenciju i dojavu od poara, kao i aktivnih sistema za gaenje poetnog
poara.
Namjena objekta
Bez sistema za dojavu
Sa sistemom za
Sa sistemom za
18.
od poara
(Max poarni sektor)
Graevina za javnu upotrebu
1000 m2
dojavu od
poara
dojavu od poara i
sistemom za gaenje
poara
2000 m2
4000 m2
Granice poarnih sektora moraju biti od negorivih graevinskih materijala. Spoj zida, koji
je u sastavu granice poarnog sektora, sa vanjskim zidom i stropom treba da bude od negorivih
graevinskih materijala, ije kategorije poarnosti moraju biti potvrene u akreditiranoj ispitnoj
laboratoriji.
Granice poarnih sektora za objekte visine do 40 m, kao i nosivi djelovi konstrukcije u
sluajevima: meuspratne konstrukcije, zidova evakuacionih stepenita i njihovih predprostora,
zidova okna poarnih liftova, s kojih se poar moe prenijeti iz jednog poarnog sektora na
drugi ili s jednog sprata na drugi, moraju imati otpornost na poar minimalno 90 minuta,
odnosno 120 minuta za objekte preko 40 m.
Ukoliko su na granicama poarnih sektora projektovani otvori kao to su: vrata, prozori,
instalacije i sl, povrina otvora na protivpoarnim zidovima ne smije biti vea od 25% njihove
povrine. Otvori u poarnim zidovima, moraju biti izvedeni u protupoarnoj izvedbi a njihove
kategorije poarnosti moraju biti potvrene u akreditiranoj ispitnoj laboratoriji.
Pregradni zid koji odvaja poarne sektore mora presijecati cijelu konstrukciju. Ako su
stropovi sputeni, pregradni zid mora presijecati vidljivu oblogu stropa i vezivati se s
meuspratnom konstrukcijom. Ako se u krovnoj konstrukciji objekta upotrebljava gorivi materijal,
pregradni zid na posljednjem spratu mora presijecati krovnu konstrukciju i nadvisivati je
najmanje 50 cm.
Fasada objekta mora biti izgraena od materijala koji ne moe prenositi vatru s jednog
sprata na drugi. Prekidna udaljenost izmeu otvora na dva susjedna sprata na fasadnoj strani
mora iznositi najmanje 1 m. Ako je prekidna udaljenost manja od 1 m, put plamena izmeu
spratova produava se postavljanjem konzolnih dijelova konstrukcije objekta u razini svakog
sprata.
4
Potvreni stepen otpornosti na poar primjenjenih graevinskih proizvoda
Svi primjenjeni graevinski materijali, instalacija i oprema ugraeni u visoke objekte ili u
postrojenja unutar visokih objekata, moraju biti ispitani od strane akreditiranih ispitnih
laboratorija, odnosno moraju imati certifikat o usklaenosti i istaknutu oznaku kvalitete i
kategoriju otpornosti na poar (R)EI 30-240.
Otpornost na poar primjenjenih graevinskih proizvoda ugraenih u postojee objekte,
koji ne zadovoljavaju propisane kategorije otpornosti na poar ili se sa sigurnou ne moe
utvrditi kategorija njihove poarne otpornosti, moe se podii na zahtjevani nivo protupoarnim
premazima i prakastim sredstvima ija protupoarna svojstva potvruje akreditirani ispitni
laboratorij.
Poarno optereenje objekta ili poarnih sektora unutar objekta se rauna na osnovu
numerikih metoda priznatog domaeg standarda ili adekvatnih meunarodnih standarda
(standard JUS U.J1.030).
Protupoarna vrata, zidovi i pregrade
19.
Protupoarna vrata koja razdvajaju poarne sektore u javnim objektima moraju imati
potvren stepen otpornosti na poar minimalno 60 minuta, osim u podzemnim graevinama,
gdje potvreni stepen otpornosti na poar ne smije biti manji od 90 minuta. Takoer,
protupoarna vrata moraju imati mehanizam koji ih uvijek dri zatvorenima. Ako se, zbog
tehnolokih ili drugih razloga, vrata iz stava 1. ovog lana dre otvorenima, ona moraju imati
automatski mehanizam to ih u trenutku pojave dima zatvara. Ispitivanje stepena otpornosti na
poar protupoarnih vrata i njihovo razvrstavanje u odreenu protupoarnu kategoriju vri se u
akreditiranoj ispitnoj laboratoriji, to se potvruje izvjetajem o ispitivanju i certifikatom o
usklaenosti.
Nosivi i ojaani vanjski zidovi moraju biti od negoriva materijala i otporni prema poaru
najmanje 90 minuta. Izolacioni materijal na vanjskim stranama zidova moe biti i goriv, uz uvjet
da je nalijepljen na zid i uvren (ankerovan) tako da ne otpada u sluaju poara te da je s
vanjske strane obloen ne gorivim materijalom ili premazom koji je otporan prema poaru
najmanje 60 minuta. Izolacioni materijal u zidovima moe biti goriv ako je obloga s unutranje
strane tih zidova otporna prema poaru najmanje 90 minuta, a ako je postavljen s unutranje
strane izolacioni materijal mora biti ne goriv.
Unutranji nenosivi pregradni zidovi, osim pokretne pregrade, harmonika-vrata i sl.,
moraju biti otporni prema poaru minimalno 30 minuta. Pregradni zidovi izmeu dva sektora
moraju biti otporni prema poaru najmanje 90 minuta.
Otpornost na poar primjenjenih graevinskih proizvoda ugraenih u postojee objekte,
koji ne zadovoljavaju propisane kategorije otpornosti na poar ili se sa sigurnou ne moe
utvrditi kategorija njihove poarne otpornosti, moe se podii na zahtjevani nivo protupoarnim
premazima i prakastim sredstvima ija protupoarna svojstva potvruje akreditirani ispitni
laboratorij.
Poarno optereenje objekta ili poarnih sektora unutar objekta se rauna na osnovu
numerikih metoda priznatog domaeg standarda ili adekvatnih meunarodnih standarda
(standard JUS U.J1.030).
6
Poarna i sigurnosna stepenita
S obzirom da je rije o prizemnim objektima, poarna i/ili sigurnosna stepenita ne postoje.

7
Putevi evakuacije i poarna signalizacija
Ukupna irina puteva evakuacije rauna se po formuli:

= n x 0.6 / ne
n
ne
- irina izlaza
- stvarni broj korisnika u prostoru ili u vie prostorija
- raunski broj korisnika u prostoru ili u vie prostorija
Za proraun ukupne irine evakuacijskih puteva uzima se u obzir i poloaj etae u

graevini:
1.)
2.)
3.)
Prizemlje - jedinica prolaza iznosi 0,6 m za 100 ljudi (ne = 100)

Etae iznad prizemlja - jedinica prolaza iznosi 0,6 m na 60 ljudi (ne = 60)
Etae ispod prizemlja - jedinica prolaza iznosi 0,6 m na 50 ljudi (ne = 50)
Ako prostor ima samo jedan izlaz, nijedna taka u prostoru ne smije biti udaljena vie od
20m. Ako prostor ima dva izlaza, nijedna taka u prostoru ne smije biti udaljena od izlaza vie
20.
od 35 m. Izlazi bi trebali, u tom sluaju, biti rasporeeni na to veim meusobnim

udaljenostima, tako da su putevi evakuacije neovisni jedni o drugim. Ako duina puta do izlaza
iz ugroenog prostora, prelazi duine navedene u prethodnom tekstu, neophodno je projektovati
protivpoarni hodnik, s tim da ukupna duina puta evakuacije ne prelazi vie od 50 m.
Zidovi se u hodnicima ne smiju oblagati gorivim materijalom. Zidovi to odvajaju hodnike
od ostalih ugroenih prostorija moraju biti otporni prema poaru 90 minuta. Vrata koja povezuju
hodnike s prostorijama visokog poarnog optereenja moraju biti otporna prema poaru
najmanje 90 minuta i uvijek zatvorena, a ukoliko se napajaju elektrinom energijom moraju biti
konstruisana tako da se, u sluaju nestanka energije za napajanje, mogu otvoriti runo. Na svim
putevima za evakuaciju doputeno je postaviti samo zaokretna vrata koja se moraju otvarati
samo u smjeru izlaenja.
Putevi evakuacije prema izlaznim vratima ne smiju prolaziti pokraj ili preko prostorija ako
u sluaju poara u tim prostorijama postoji opasnost za ivot. Ako do nekog izlaza iz objekta
vodi vie pristupnih puteva, dimenzije svakog od tih puteva moraju ovisiti o broju ljudi koji se
njima slue. Svi izlazi iz objekta moraju voditi izravno na ulicu, dvorite ili u neki drugi sigurni
prostor. Izlaz iz objekta ne smije biti nii od 2.30 m.
Podzemne prostorije ne smiju biti udaljena od izlaza iz objekta vie od 20 m. Sva vrata
na putu za evakuaciju moraju biti otporna prema poaru 90 minuta. Vrata koja vode izravno van
objekta moraju biti napravljena tako da se s unutarnje strane mogu otvarati bez kljua.
Svi putevi evakuacije i izlazi iz objekta u sluaju poara moraju biti vidljivo oznaeni u
skladu sa Evropskom direktivom 92/58/EEC, uoljivim svjetlosnim znakovima, postavljenim na
propisanoj visini ne vioj od 1m. Pri oznaavanju izlaza iz objekta ne smiju se koristiti jako
osvijetljeni znakovi namijenjeni drugoj svrsi, niti se smije zaklanjati put vidljivosti znakova
evakuacije.
-
Raunska irina puteva evakuacije za objekat Reciklani centar
irina puteva evakuacije rauna se po formuli:

= n x 0.6 / ne
gdje je:
- irina izlaza
n = 20 - stvarni broj korisnika u prostoru ili u vie prostorija
ne = 100
Pa je raunska irina puteva evakuacije:
= n x 0.6 / ne = 20 x 0,6 / 100 = 0,12 m
Poto minimalna irina izlaza u pomenutom objektu iznosi 1 metar, moemo zakljuiti da
irina puteva evakuacije zadovoljava propisane norme i standarde.
-
Raunska irina puteva evakuacije za objekat Portirnica
irina puteva evakuacije rauna se po formuli:

= n x 0.6 / ne
gdje je:
- irina izlaza
n = 2 - stvarni broj korisnika u prostoru ili u vie prostorija
21.
ne = 100
Pa je raunska irina puteva evakuacije:

= n x 0.6 / ne = 2 x 0,6 / 100 = 0,012 m
Poto minimalna irina izlaza u pomenutom objektu iznosi 0,8 metara, moemo zakljuiti
da irina puteva evakuacije zadovoljava propisane norme i standarde.
Hidrantska mrea
Unutranjom hidrantskom mreom za gaenje poara moraju se tititi:
Graevine i prostori za koje je to traeno posebnim propisima

Graevine i prostori za koje je to traeno posebnim uslovima graenja iz podruja zatite
od poara
Graevine za koje je to zahtijevano prostornim planom
Graevine koje svojim znaajem spadaju u I., II. ili III. kategoriju ugroenosti od poara u
skladu sa odredbama Pravilnika o uslovima, osnovama i kriterijima za razvrstavanje
graevina u kategorije ugroenosti od poara
Objekti ija je kota poda najvie etae namijenjene za boravak ljudi najmanje 9 m iznad
najnie kote povrine uz stambeni objekt koja slui kao vatrogasni pristup
Mjesta okupljanja veeg broja ljudi u graevinama
Garae i parkiralita u graevinama, ija je povrina vea od 100 m2
Graevine i prostori namijenjeni trgovini ija je povrina vea od 100 m2
Podzemne etae povrine vee od 100 m2
Mjesta stalnog zavarivanja koja se nalaze unutar graevine
Vanjskom hidrantskom mreom za gaenje poara moraju se tititi:
Graevine i prostori za koje je to traeno posebnim propisima

Graevine i prostori za koje je to traeno posebnim uslovima graenja iz podruja zatite
od poara
Graevine i prostori za koje je to zahtijevano prostornim planom
Graevine i prostori koji svojim znaajem spadaju u I., II. ili III. kategoriju ugroenosti od
poara
Ukupna duina hidrantske mree iznosi cca 835 m. Hidrantna mrea smjetena je na
vanjskom rubu servisnih saobraajnica, u neposrednoj blizini objekata. Hidrantna mrea e biti
opremljena sa nadzemnim hidrantnim prikljucima koji su meusobno udaljeni maksimalno 80
m. U neposrednoj blizini svakog hidrantnog prikljuka mora biti smjeten tipski vatrogasni
ormari. Svi nadzemni hidranti moraju biti opremljeni sa ventilacijom za samopranjenje.
Hidrantna mrea se prikljuuje na postojeu vodovodnu mreu.
TEHNIKO-TEHNOLOKE MJERE ZATITE OD POARA
22.
Tehniko-tehnoloke mjere podrazumjevaju najmanje sve propisane mjere sa aspekta

mainskih i elektro instalacija i opreme ugraene u graevinu primjenjene u svrhu preventivne
zatite od poara i eksplozije, kao to su: protupoarna vrata, aluzine, roletne, kanali, klapne,
dimovodi, sigurnosni liftovi, kotlovnica, redovno i rezervno napajanje energijom, elektrine
instalacije i sistemi za ranu prevenciju i dojavu od poara i curenja gasa, aktivni i pasivni sistemi
za gaenje poara vodom, pjenom i aerosolima i sl.
Provoenjem svih gore pobrojanih preventivnih mjera, smanjuje se rizik od izbijanja
poara i svoenje poetnog poara na najmanji mogui nivo i fazu koja e omoguiti
interventnim vatrogasnim jedinicama brzu intervenciju na njegovom gaenju.
1.2.
MJERE ZATITE OD POARA NA MAINSKIM INSTALACIJAMA I OPREMI
Mainske instalacije i postrojenja moraju biti projektovani i izvedeni u skladu sa svim

propisima i standardima koji se odnose i na mjere zatite i sigurnosti jer mogui kvarovi na
instalacijama mogu dovesti do raznih akcidentnih situacija, opasnih po ovjeka i po imovinu.
Mainske instalacije mogu biti i put irenja poara te se aspektu sprijeavanja irenja
poara du mainskih instalacija treba posvetiti posebna panja.
1.3.
Odvod dima i toplote
U prostoru se kao produkti poara osim plamena i toplote oslobaaju i razliiti produkti
gorenja, uglavnom u plinovitom stanju: ugljen-dioksid (CO 2), azot-dioksid (NO2), ugljenmonoksid (CO), sumpor-dioksid (SO2). Priroda produkata gorenja ovisi o materijalu i uslovima
gorenja. U najveem broju poara vei dio eventualno nastradalih su rtve udisanja toksinih
produkata sagorijevanja, koji se u poaru redovito oslobaaju.
irenje dima unutar objekta zahvaenog poarom je izuzetno brzo i u veoma kratkom
periodu, odnosno za samo 2-5 minuta dim onemoguava efikasno evakuiranje i znaajno
oteava sprovoenje akcije gaenja. Vreli gasovi, ukoliko nisu predvieni otvori za oslobaanje
toplote, potpomau brem irenju poara, a u nekim sluajevima mogu destruktivno djelovati na
graevinske elemente sa malim stupnjem otpornosti prema poaru.
U prateim objektima na deponiji komunalnog otpada Opine Klju, potrebno je
predvidjeti odimljavanje prirodnim putem ,a ako to nije mogue potrebno je poduzeti dodatne
mjere vezane za odvod dima i toplote.
Osnovne komponente produkovanog gasa u deponijama vrstog komunalnog otpada
predstavljaju opasnost po zdravlje osoblja zaposlenog na deponiji i stanovnitva u okolini
deponije, a nepovoljno utiu i na vegetacioni pokriva.
1.4.
ZAKLJUAK O PRIMJENJENOSTI MJERA ZATITE OD POARA NA

MAINSKIM INSTALACIJAMA
Projektna dokumentacija na osnovu koje je uraen ovaj Elaborat u potpunosti u

skladu je sa propisima iz oblasti zatite od poara. Zakonom o zatiti od poara i
Vatrogastvu (Slubene Novine FBiH br.64/09) je definisana obaveza da se prije konane
predaje na upotrebu i tehnikog prijema, po izvrenoj montai ureaja i opreme, izvri
ispitivanje kompletnosti i funkcionalnosti instalisane opreme o emu e se sainiti
zapisnici izmeu investitora i izvoaa.
1.5.
MJERE ZATITE OD POARA NA ELEKTROINSTALACIJAMA I OPREMI
23.
Radi lakeg razumjevanja pojmova koji se pominju kroz ovo poglavlje elaborata, neophodno je
najprije navesti nekoliko osnovnih definicija:
1. Pod izvorom elektrine energije podrazumjevamo onaj dio elektroenergetskog sistema kojim
se obezbjeuje elektrina energija potrebna za napajanje potroaa odnosno za njihov rad.
Izvori elektrine energije mogu biti i lokalni, nezavisni od elektroenergetskog sistema
(elektrini agregat, akumulatorska baterija, ili lokalna centrala).
2. Pod elektrinom instalacijom podrazumjeva se onaj dio sistema za napajanje elektrinom
energijom koji se nalazi izmeu mrenog prikljunog mjesta (ukljuujui taj prikljuak) i
potroaa ili grupe potroaa.
Elektrine instalacije moemo podjeliti na:
a. Instalacije visokog napona (preko 250 V)
b. Instalacije niskog napona (do 250 V)
Pod potroaem podrazumjevamo ureaj ili mainu koja za svoj rad troi elektrinu
energiju i pri tome zahtjeva odreeni radni napon i frekvenciju, a ima svoju elektrinu snagu.
Potroae moemo podjeliti na:
a. Potroae istosmjerne struje
b. Potroae naizmjenine struje (monofazne i viefazne)
Poto elektrina instalacija mora da obezbjedi potreban napon za napajanje potroaa,
to ona mora imati izolaciju koja svim svojim elementima moe izdrati taj napon. Sa druge
strane, ovisno o snazi potroaa, elementi instalacije su optereeni i odgovarajuom strujom, te
tako trpe dinamika i termika naprezanja odnosno zagrijavanje koje u ekscesnim sluajevima
moe dovesti do kvara, te i poara. Zato instalacija mora da izdri prikljuna optereenja i da
ima svoju odgovarajuu termiku zatitu. Istovremeno se i u svim vodovima izmeu trafostanice
i potroaa javljaju i padovi napona koji imaju uticaj na konaan napon napajanja.
Iz navedenih razloga elektrina instalacija mora biti projektovana i izvedena u skladu sa
svim propisima i standardima, koji se odnose i na mjere zatite i sigurnosti jer mogui kvarovi
na instalacijama mogu dovesti do raznih akcidentnih situacija, opasnih kako po ovjeka tako i
po imovinu.
3.3.2. OPASNOST OD POARA NA ELEKTRINIM INSTALACIJAMA
Sa aspekta zatite od poara, kablovi koji kao izolacionu materijal imaju PVC, gumu ili
slino mogu biti ugroavajui faktor, obzirom da su takvi izolacioni materijali gorivi. Mnogobrojni
poari kojima uzrok nastanka nisu bile elektrine instalacije, irili su se zahvaljujui gorivoj
izolaciji elektrinih instalacija.
Kao prva mjera zatite od nastanka poara ne elektrinim instalacijama je pravilan
odabir opreme i instalacija koji moraju biti usklaeni sa snagom potroaa. To znai da zatitni
ureaj strujnog kruga (osigura) po svojoj nominalnoj struji mora odgovarati propusnoj moi
instalisanog kabla, a sve to mora odgovarati snazi potroaa.
3.3.3. POTENCIJALNI UZRONICI POARA NA ELEKTRINIM INSTALACIJAMA

I pored preduzimanja svih mjera sigurnosti koje propisuju zakonski normativi, potencijalni
uzronici opasnosti od nastanka poara na elektrinim instalacijama mogu biti:
24.
Kratak spoj u instalaciji, pregrijavanje vodova i ureaja

Opasni napon dodira
Opasni napon uslijed direktnog udara groma ili upada prenaponskog talasa
Nekorektan izbor i razmjetaj opreme ugraene u elektrine instalacije
Nepravilno rukovanje elektroureajima
Neadekvatno i neblagovremeno odravanje
Da bi se ostvario potreban proces zatite od poara, odnosno,da bi se potencijalni uzronici

poara sveli na najmanju moguu mjeru, potrebno je preduzeti itav niz mjera, postupaka i
aktivnosti, od davanja projektnog rjeenja, pa sve do kraja ivotnog vijeka objekta.
3.3.4. ELIMINACIJA POTENCIJALNIH UZRONIKA POARA NA ELEKTRINIM
INSTALACIJAMA
Navedeni potencijalni uzronici poara su, kako je ve reeno, veoma raznoliki po svojoj
kategorizaciji, i neke navedene grupacije e biti detaljno opisane u nastavku.
3.3.5. Kratak spoj u instalaciji, pregrijavanje vodova i ureaja
Instalacija i elektrooprema mora biti projektovana tako, da moe podnijeti dinamika i
termika naprezanja koja izaziva struja kratkog spoja u ovom dijelu elektrinih instalacija. Od
kratkog spoja i pregrijavanja vodova i ureaja, predvieno je da se instalacija titi osiguraima,
a struje kratkog spoja moraju biti znatno nie od dozvoljenih, tako da nema opasnosti od pojave
poara na instalacionim vodovima i kablovima.
Kod polaganja kablova potrebno je obezbjediti zadovoljavajui meusobni razmak kao mjeru od
meusobnog zagrijavanja.
Za odreivanje struje greke mjerodavan je otpor cijele petlje kratkog spoja zajedno sa
prelaznim otporima. On mora zadovoljavati uslov:
Rp
Uz
Ii
gdje je
Rp
otpor petlje ()
Uz
napon prema zemlji (V)
Ii
struja iskljuenja (A)
Struja iskljuenja je:
Ii k In
gdje je
In
nazivna struja zatitnog strujnog ureaja
K
korekcioni fakor koji je za razliite vrste osiguraa (sklopki) razliit .
3.3.6. Opasni napon dodira
U skladu sa vaeim propisima, zatita od opasnog napona dodira provodi se putem
nulovanja sa posebnim zatitnim vodom i izjednaavanjem potencijala svih metalnih masa koje
su vezane na uzemljiva objekta. Zatitni ureaj kojim se obezbjeuje zatita od indirektnog
dodira strujnog kola ili opreme u sluaju kvara u izolaciji izmeu dijelova pod naponom i
izloenih provodnih dijelova, mora ispunjavati uslov da automatski iskljuuje napajanje strujnog
kruga u vremenu koje ne dozvoljava odravanje oekivanog napona dodira. Osnovni uslov za
nulovanje je da struja greke koja se javlja pri potpunom kratkom spoju faznog vodia sa nultim
vodiem, ili pri kratkom spoju glavnog vodia sa dijelom ureaja odnosno instalacije koji je
25.
zatien nulovanjem, bude vea ili bar jenaka struji iskljuenja pripadajueg zatitnog strujnog
ureaja (instalacionog osiguraa, automatskog osiguraa ili zatitne sklopke).
3.3.7. Opasni napon uslijed direktnog udara groma ili upada prenaponskog talasa
Od udara groma ili upada prenaponskog talasa, praksa je da se projektuje i ugrauje
zatita cjelokupnog objekta, koja se izvedi prema propisima i standardima za ovu vrstu
instalacija, tj. gromobranskom instalacijom sa prihvatnim odvodnim vodovima i uzemljivaem.
Ako je uzemljiva jednopotencijalni onda je obavezna, na glavnoj razvodnoj bateriji objekta,
propisna ugradnja katodnih odvodnika prenapona.
3.3.8. Nekorektan izbor i razmjetaj opreme ugraene u elektrine instalacije
Razmjetaj opreme i razvodnih ormara se izvodi tako da je sama oprema smjetena na
lako pristupanim mjestima i nije izloena djelovanju vlage, odnosno drugim ambijentalnim
poremeajima, koji veoma esto utiu na ispravan rad elemenata ugraenih u ormar i ostale
opreme koja nije pod stalnim nadzorom.
3.3.9. Nepravilno rukovanje elektroureajima i postrojenjima
Da bi se uticaj ljudskog faktora, kao jedan od elemenata potencijalnog uzroka poara,
sveo na minimum, svaki neovlateni pristup opremi u razvodnim ormarima se onemoguuje
ugradnjom u vrata razvodnog ormara odnosno postrojenja, brave sa kljuem.
3.3.10. Neadekvatno i neblagovremeno odravanje
Loe odravanje i loe rukovanje su u najveem broju sluajeva uzronici poara i
havarija. Radi aurnog odravanja elektrine instalacije treba biti obezbjeena odgovarajua
tehnika podrka od strane struno kvalificiranog lica. Od izuzetne vanosti su redovni pregledi i
odravanje elektro opreme i instalacija, gdje se mora strogo definisati:
Nain voenja dokumentacije
Nain zamjene opreme
Struna sprema i ovlatenje servisera
1.6.
ANALIZA PROJEKTOM PREDVIENIH RJEENJA ELEKTRINIH

INSTALACIJA
U ovom poglavlju neophodno je analizirati mjere zatite od nastanka poara kroz

projektnu dokumentaciju elektrinih instalacija. Predmet ovog elaborata je prikaz primjenjenih
mjera zatite od poara i eksplozije na projektima elektrinih instalacija i postrojenja. Od
elektrinih instalacija u objektima egzistiraju instalacije jake struje i instalacije slabe struje.
Kada je u pitanju zatita od poara na elektrinim instalacijama, one se mogu podijeliti
na elektrine instalacije koje mogu biti uzronici nastanka i prijenosa poara, te instalacije koje
su u funkciji zatite od poara i eksplozije. Elektrine instalacije jake struje su mogui uzronici
nastanka i prijenosa poara, dok instalacije slabe struje uglavnom nisu instalacije koje mogu biti
uzronici nastanka poara, ali mogu biti uzronici prijenosa poara. Elektrina instalacija
vatrodojave je u funkciji zatite od poara.
3.3.11. Elektrine instalacije jake struje
a) Elektroenergetski prikljuak
26.
Od elektrine opreme i elektrinih instalacija jake struje Glavnim projektom trebaju biti
definisani:
Mjerni ormar i napojni kablovi

Sistem zatite od dodirnog napona i instalacija za izjednaavanje potencijala
Instalacija gromobrana i uzemljenja
Mreni napon: 220V, frekvencija: 50 Hz.

Zatita od dodirnog napona: TN-S sistem.
b) Mjerni ormar i napojni kablovi
Sa aspekta zatite od poara, razvodni i mjerni ormari se smatraju teko gorivim elementima.
Mjerni ormar je potrebno izraditi kao slobodnostojei od dva puta dekapiranog lima debljine 2
mm, u zatiti IP 54.
Svi napojni kablovi moraju biti premazani vatrootpornom masom, otpornosti najmanje 60
minuta.
c) Sistem zatite od dodrinog napona i instalacija za izjednaavanje potencijala
Zatita od opasnog napona dodira izvedena je TN-S sistemom.
3.3.12. ZAKLJUAK O PREDVIENIM I PRIMJENJENIM MJERAMA ZATITE OD
POARA NA ELEKTRINIM INSTALACIJAMA
Glavnim projektom elektrinih instalacija za objekat, treba biti predvieno
realizovanje elektroinstalacija jake i slabe struje kako je opisano u ovom poglavlju, uz
puno uvaavanje i primjenu vaeih tehnikih normativa koji tretiraju elektrina
postrojenja i instalacije za objekte pomenute namjene. Svi objekti koji su prikljueni na
niskonaponsku mreu moraju biti zatieni osiguraima sklopkama
nastavljaima ugraenim na mjestu prikljuka na niskonaponsku mreu, a koji
zadovoljavaju uslove propisane normom BAS EN 60947-3. Osigurai sklopke
nastavljai se mogu ugraditi i na mjestima grananja niskonaponske mree, iji
e optimalan broj zavisno od konfiguracije mree odrediti nadlena elektrodistribucija
4. IZBOR MJERA, TEHNIKIH RJEENJA I GRAEVINSKIH MATERIJALA U FUNKCIJI
EVAKUACIJE I SPAAVANJA LJUDI I MATERIJALNIH DOBARA SA OPISOM I
UPUTSTVIMA ZA POSTUPAK EVAKUACIJE
4.1.
Konstrukcija i primjenjeni graevinski materijali
Svi primjenjeni graevinski materijali i elementi graevinskih konstrukcija moraju

zadovoljavati propisane norme i standarde proizale iz Evropske direktive EEC 89/106.
Ispitivanje graevinskih materijala i elmenata konstrukcija se vri iskljuivo u akreditiranom
ispitnom laboratoriju po standard BAS EN ISO/IEC 17025:2006. Ponaanje graevinskih
materijala u poaru dokazuje se ispitivanjima koja se vre na osnovu evropske norme BAS EN
13501-1.
Otpornost graevinskih elemenata prema poaru se izraava klasifikacijom
prema evropskom standardu BAS EN 13501-2. Ovim standardom propisana klasifikacija
obuhvata i uslove u kojima se ugrauju i koriste pojedini graevinski elementi (kao to su
optereenje i nosivost), zatim nain ugradnje graevinskih elemenata u objektu (prostorni
prikljuci), a uzima u obzir i ostala svojstva elemenata (toplotnu izolaciju, zraenje, otpor na
mehanika optereenja).
27.
Prema standardu BAS EN 13501-2 graevinski elementi se prema ponaanju u poaru

svrstavaju u osnovne klase R nosivost, E cjelovitost i I izolacijska sposobnost. Osim ovih
postoje i sljedee klase: W zraenje, M otpornost na mehanike udare, C sposobnost
samozatvaranja u sluaju poara (npr. kod poarnih klapni), S spreavanje prodora dima, G
otpornost na produkte sagorijevanja (a) i K sposobnost zatite od paljenja onih materijala ili
elemenata koji se nalaze sa druge strane posmatranog elementa. Uz ove klasa se oznaava i
vrijeme izraeno u minutama koje moe biti: 10, 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240 i 360.
Primjer za nosive elemente:
REI 60 znai da posmatrani graevinski elemenat u poaru ima sposobnosti sauvati

svojstvo nosivosti, cjelovitosti i izolacije toplote u trajanju 60 minuta;
RE 60 znai da posmatrani graevinski elemenat u poaru ima sposobnosti sauvati
svojstvo nosivosti i cjelovitosti u trajanju 60 minuta;
R 60 znai da posmatrani graevinski elemenat u poaru ima sposobnost sauvati svojstvo
nosivosti u trajanju 60 minuta.
Primjer za nenosive elemente:
EI 60 znai da posmatrani graevinski elemenat u poaru ima sposobnosti sauvati svojstvo

cjelovitosti i izolacije toplote u trajanju 60 minuta;
E 60 znai da posmatrani graevinski elemenat u poaru ima sposobnosti sauvati svojstvo
cjelovitosti u trajanju 60 minuta.
4.2.
Poarna otpornost nosivih graevinskih elemenata
Graevine visoko i nisko gradnje, moraju biti projektovane i graene tako, da njihova nosiva
konstrukcija uslijed poara moe odrati karakteristike nosivosti propisano vrijeme. Pri tome se
posebna panja mora obratiti na sljedee faktore:
Poarna otpornost nosive konstrukcije zgrade
Poarna otpornost graevinskih elemenata koji predstavljaju granice poarnih sektora
Podjela zgrade u poarne sektore
Odvod i kontrola dima I toplote
Tehniki sistemi rane dojave i gaenja poara
Vrijeme trajanja otpornosti objekta/ graevinskih elemenata na poar naziva se poarna

otpornost , oznaava se sa R i izraava se jedinicom vremena u minutama (30, 60, 90, 120,
itd.). Zato se pri projektovanju i gradnji trebaju uzimati u obzir zahtjevi koji se odnose na
poarnu otpornost nosivih graevinskih elemenata R, ( tabela,) kao i zahtjevi za poarnu
otpornost E i I, (tabela), a koje moraju ispunjavati odreeni graevinski elementi poarnih
sektora.
U tabeli su prikazani razredi poarne otpornosti graevinskih elemenata:

Graevinski element/konstrukcija
Poloaj
Minimalna otpornost
28.
Nosivi zidovi
Nosai (stubovi, grede)
Meuspratna konstrukcija
Nenosivi zidovi (unutranji i fasadni)
Konstrukcija evakuacionog puta
Zidovi
Meuspratna i podzemne
konstrukcije
U unutranjosti
poarnog sektora
Na granicama poarnog
sektora
na poar
REI 30
R 30
REI 30
EI 30
REI 60
REI 90 (EI 90)*
REI 90
U zavisnosti od toga, da li se radi o nosivom (REI) ili nenosivom elementu (EI)

Zahtjevi koje trebaju da ispunjavaju graevinski elementi u odnosu na poarnu otpornost ovise
od:
1. Broja etaa
2. Specifinog poarnog optereenja
3. Namjeni zgrade
4. Visini zgrade
5. Ugraenog sistema za automatsko gaenje poara
Nosivost ( R ) podzemnih graevina mora biti:
R60 za objekte u sklopu javne infrastrukture (prenoita, odmaralita, pumpe...)
R90 za podzemne i nosive graevine javne infrastrukture (tuneli, mostovi, nadvonjaci,

podvonjaci, prolazi...)
4.3.
OPIS PRIMJENJENIH MATERIJALA
U toku graenja, izvoa je duan obezbijediti slijedee dokaze o poarnim karakteristikama

materijala i elemenata konstrukcija:
Zidovi, stropovi (meuspratne ploe), grede, stubovi, nosai, koji se nalaze u granicama
poarnih sektora, dokaz (certifikat) o otpornosti prema poaru sa dokazom da imaju
otpornost u trajanju od minimalno 60 minuta, u skladu sa standardima ISO 834: 1999 i BAS
EN 1365: 2004, izdat od strane akreditovanog ispitnog laboratorija.
Protivpoarna vrata, ukoliko postoje u objektu, moraju posjedovati Certifikat o otpornosti

prema poaru u vremenu od min.60 minuta, u skladu sa standardima ISO 834:2004 i BAS
EN 1634: 2004, izdat od strane akreditovanog ispitnog laboratorija.
Materijali primjenjenu u obradi enterijera (bez podnih obloga) moraju imati certifikat da
spadaju u klasu A1 u skladu sa standardima BAS EN ISO 13501-1: 2002 a u vezi sa BAS
EN 1182:2004 i BAS EN ISO 1716:2004, izdat od strane akreditovanog ispitnog laboratorija.
Podne obloge moraju imati certifikat da spadaju u klasu A1fl u skladu sa standardima BAS
EN ISO
ZAKLJUAK: Svi primjenjeni materijali moraju imati izvjetaj o ispitivanju izdat od strane
akreditovane ispitne laboratorije, kojim se potvruje njihova otpornost na poar. Ukoliko
29.
su primjenjeni materijali, elementi konstrukcija i oprema ispitivani u ispitnim

laboratorijama izvan nae zemlje, izvoai radova i dobavljai su duni da pribave
certifikat o sukladnosti graevinskih proizvoda i opreme od ovlatene ustanove a u
skladu sa Zakonom o graevinskim proizvodima (Sl.Novine FBiH 78/09)a to se prilae u
Glavnom projektu Zatite od poara u skladu sa Uredbom Vlade FBiH Uredba o vrsti,
sadraju, oznaavanju i uvanju, kontroli i nostrifikaciji investiciono-tehnike
dokumentacije (Sl. Novine FBiH 33/10)
4.4.
PODJELA NA POARNE SEKTORE
Podjela objekta na vei broj poarnih sektora predstavlja bitnu i efikasnu mjeru zatite od
mogunosti irenja poara. lanom 2. Zakonom o zatiti od poara i vatrogastvu (Sl.novine
FBiH 64/09) se poarni sektor definie kao zatvoren prostor koji moe biti podijeljen ili odijeljen
od susjednih prostora unutar zgrade elementima konstrukcije koji imaju propisanu poarnu
otpornost. Poarni sektori se odreuju na osnovu standarda i analize poarnog optereenja,
poarne opasnosti, poarnog rizika i materijalne vrijednosti objekta ili njegovog dijela. Ukoliko se
objekat sastoji od vie poarnih sektora razliitog stepena otpornosti na poar, zgrada ima onaj
stepen otpornosti koji ima poarni sektor sa najmanjom otpornou. Podjelom objekta u
poarne sektore nastoji se postii lokaliziranje eventualno nastalog poara na jedan prostor ili
dio objekta, spreavanje irenja poara i dima, kao i omoguavanje efikasne, brze i sigurne
evakuacije. Kod podjele funkcionalnost objekta ne smije biti poremeena. Poarne sektore
treba formulisati tako da oni predstavljaju osnovnu prostornu jedinicu dijela objekta koja se
samostalno tretira u pogledu tehnikih i organizacionih mjera zatite od poara, a koji e biti
odijeljeni od ostalih dijelova objekta protivpoarnim preprekama. Iz poarnih sektora objekta
mora biti omoguena bezbjedna evakuacija u sluaju nastanka poara, a putevi evakuacije
moraju imati dovoljnu propusnost, najkrai smjer i biti na siguran nain zatieni od vatre i dima.
Formiranje poarnih sektora u objektima odreuje se na osnovu:

Stepena opasnosti po nastanak poara ili eksplozije koji postoji u nekom prostoru
Vrijednosti poarnog optereenja
Znaaja ouvanja funkcije prostora u nastanku i gaenju poara (agregatska postrojenja,
postrojenja za snabdijevanje vodom za gaenje, postrojenja stabilnih sistema za
automatsko gaenje i sl.)
Rizika od gubitka ljudskih ivota
Rizika od unitenja velikih vrijednosti do kojih dolazi destruktivnim djelovanjem
razvijenog poara,itd.
Poarni sektor moe biti cijeli objekat (graevina ili graevinska cjelina), a moe da bude
i jedna izrazito ugroena prostorija u tom objektu.
Horizontalne poarne prepreke predstavljaju vatrootporne tavanice izmeu etaa koje ne
smiju sadravati otvore putem kojih se poar, dim i vreli gasovi mogu proiriti na susjedne
etae. Prodori instalacija kroz meuspratnu konstrukciju zaptivaju se vatrootpornom izolacijom
u debljini tavanice, a u kanale ventilacije i klimatizacije ugrauju se protivpoarne klapne.
Elektrokablovi se premazuju vatrootpornim premazom ili prskaju vatrootpornim malterom na
duini od po 0,5 m ispod i iznad tavanice. Otvori za prolaz zatvaraju se vatrootpornim,
dimnonepropusnim vratima ili poklopcima. Vrata ili poklopci koji zatvaraju otvore za prolaz u
poarnoj prepreci treba da posjeduju otpornost prema poaru u trajanju od minimalno 60
minuta, a moraju raspolagati mehanizmom za automatsko zatvaranje ili samozatvaranje. Krila
vrata treba da se otvaraju u smjeru naputanja objekta, a sa unutarnje strane prostora moraju
se lagano otvarati. Vertikalne poarne prepreke predstavljaju vatrootporni zidovi u kojima ne
smiju ostati nezatieni otvori za prolaz ljudi ili instalacija. Prodor vatre, dima i vrelih gasova
onemoguava se na nain kako je to navedeno za horizontalne poarne prepreke. Vee
30.
koncentracije elektro kablova koje se vode u kanalima, na prolasku kroz granicu poarnog
sektora treba da su zasute pijeskom ili zaptivene vatrootpornom izolacijom.
Prema dostavljenoj projektnoj dokumentaciji i prema ovom Elaboratu predvieno je da se za
objekat:
-
Reciklani centar definie jedan poarni sektor

Portirnica definie jedan poarni sektor
Objekat garae definie jedan poarni sektor
Reciklano dvorite za privremeno skladitenje definie kao zona potencijalne eksplozije
ZAKLJUAK: Ocjenjuje se da je ovim izvrena podjela u poarne u skladu s vaeom

zakonskom regulativom u oblasti zatite od poara.
4.5.
PUTEVI EVAKUACIJE
Graevine visoko i nisko gradnje moraju biti projektovane i graene tako da imaju
adekvatan broj odgovarajuih, pravilno rasporeenih evakuacijskih puteva, koji na taj nain
omoguavaju korisnicima brzo i sigurno naputanje objekta, kao i ugraen sistem za gaenje
poara i alarmiranje. Lokacija, funkcija i veliina zgrade moraju pri tome osiguravati brzu i
sigurnu evakuaciju njenih korisnika, kao i brzu intervenciju vatrogasaca u zgradi. Evakuacijski
putevi trebaju biti projektovani tako da predstavljaju najkrai mogui put za bijeg iz ugroenih
prostorija zgrade ka vanjskom prostoru. U evakuacione puteve ubrajaju se: hodnici, prolazi,
izlazi i sl., koji slue za horizontalno kretanje korisnika, kao i stepenita koji predstavljaju
vertikalni put.
4.5.1. Evakuacija i broj vatrogasaca
Zakon o zatiti od poara i vatrogastvu (Sl.novine FBiH 64/09) lan 2. definie
evakuaciju kao organizirano izmijetanje ljudi i materijalnih dobara sa ugroenog prostora na
prostor siguran od poara. U sluaju nastanka poara u objektu je potrebno obezbijediti
efikasno evakuiranje ljudi i materijalnih dobara.
Evakuacija predstavlja organizovani oblik naputanja objekta planskim izlaskom ljudi dok
jo ne postoji opasnost po njihove ivote, u slobodan prostor ili neugroeni dio objekta.
Izvoenje evakuacije poinje otkrivanjem poara, dojavom i alarmiranjem. Faza alarmiranja
predstavlja vaan elemenat toka evakuacije.
Osnovni parametar koji odreuje efikasnost evakuacije iz objekta zahvaenog poarom
je vrijeme za koje se ljudi mogu sigurno evakuirati u slobodan prostor. Na osnovu maksimalno
doputenog vremena za evakuaciju i broja osoba koje se mogu zatei u objektu u momentu
pojave poara, dimenzioniraju se svi elementi. irina puteva evakuacije utvruje se prema broju
osoba.
Prolazi u evakuacionom podruju, koji vode do izlaza, moraju biti dovoljno prostrani i
lako prohodni. Prolazi koji vode ka izlazu mogu ukljuivati i stepenite izmeu razliitih nivoa
samo ako se moe smatrati da ti nivoi pripadaju istom evakuacionom podruju.
Izlazi moraju voditi vani na prizemlje ili neko drugo mjesto koje je sigurno u sluaju poara.
Udaljenost od izlaza do bilo koje take u evakuacionom podruju se odreuje du najkraeg
prohodnog puta. Ako se putevi ka dva posebna izlaza djelimino spajaju, duina zajednikog
dijela se rauna kao njegova dvostruka duina.
Ako se prohodna ruta ne zna unaprijed, udaljenost se utvruje duinom rute koja prati
pravac zidova.
Za uredske ili prostorije za smjetaj, uionice u kolama ili sline prilino male prostorije
sa pristupom izlazu kroz unutranji hodnik, udaljenost do izlaza se mjeri od vrata prostorije do
vrata izlaza.
31.
Kao evakuacioni putevi u zgradama smatraju se hodnici, prolazi, izlazi i sl. koji slue za
horizontalno kretanje i stepenita koja predstavljaju vertikalni put evakuacije. Svaki objekat,
namijenjen za boravak veeg broja ljudi treba da ima ispravno postavljene i rijeene
komunikacije (horizontalne - hodnici, pristupni putevi, podesti i vertikalno - stepenite, rampe i
sl.) kao i dovoljan broj izlaza, kako redovnih tako i nunih, da bi ljudi u sluaju poara ili neke
druge opasnosti mogli brzo i nesmetano napustiti zgradu. Stepenite se mora graditi od
nezapaljivog i negorivog materijala.
Prema vaeim propisima potrebno je postaviti oznake smjerova evakuacije, a puteve
evakuacije drati slobodne, iste i pregledne.
Na osnovu Zakona o zatiti i spaavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih
nesrea u Bosni i Hercegovini (''Slubeni glasnik BiH'' broj: 50/08) u prateim objektima
(Reciklani centar, Upravna zgrada, Portirnica i Garaa ) na deponiji komunalnog otpada
Opine Klju, potrebno je napraviti Planove evakuacije, a pri tome da se ispotuje projekat
izvedenog stanja.
Obzirom da objekti spadaju u javne objekte u kojim istovremeno moe da boravi vei
broj ljudi, aspekt evakuacije u sluaju eventualnog poara je veoma bitan. Putevi evakuacije su
prikazani na grafikim prilozima ovog Plana.
Ocjenjuje se da su putevi evakuacije i izlazi, obzirom na najvei broj ljudi koji istovremeno
boravi u objektu, u pogledu duine, irine i broja ispravno dimenzionirani.
Napomena: Krila vrata treba da se otvaraju u smjeru naputanja objekta,a sa unutarnje
strane prostora moraju se lagano otvarati. Potrebno u toku izvoenja radova pravilno
montirati vrata u skladu sa gore navedenim.
ZAKLJUAK: Potrebno je da svi putevi evakuacije i izlazi iz prateih objekata na
deponiji komunalnog otpada Opine Klju, u pogledu duine, irine, broja i oznaavanja
budu ispravno dimenzionirani.
5. IZBOR TEHNIKE OPREME I SREDSTAVA ZA GAENJE POARA, KAO I DRUGIH
MJERA U FUNKCIJI GAENJA POARA (PUTEVI, PROLAZI, PRILAZI,
SNABDIJEVANJE VODOM I SL.);
5.1.
VODA ZA GAENJE I APARATI ZA GAENJE
Za gaenje poara predvieno je i koritenje aparata za poetno gaenje poara. Pri

odreivanju vrste i broja aparata za poetno gaenje poara neophodno je uzeti u obzir
slijedee elemente:
Povrinu poarnog sektora

Veliinu poarnog optereenja
Stepen poarne opasnosti
Obzirom na klasu poara i stepen opasnosti koji su uglavnom zastupljeni u objektima ove
namjene, kao odgovarajue sredstvo za gaenje poetnog poara, u objektu benzinske stanice
primjenjuje se:
Suhi prah koji na aparatima nosi oznaku S (za gaenje poara klase A, B, C, E), te
Ugljen-dioksid koji na aparatima nosi oznaku CO 2 (za gaenje poara klase B, C, E), a
koji je najefikasniji za gaenje poara na elektroinstalacijama (klasa E).
Aparati tipa CO2 postavljaju se na mjestima ili u blizini mjesta koja mogu biti ugroena
poarom uslijed eventualnih greaka i kvarova na elektroinstalacijama (poari kablova, sklopki,
motora, genertaora, transformatora, razvodnih ormara i sl.).
32.
5.1.1. Proraun mobilne opreme za gaenje poetnog poara

Broj aparata za gaenje poetnog poara se rauna prema obrascu:
n = 2 + (P - Po)/Pd, gdje je:
n - potreban broj runih aparata
P - povrina prostora koji se titi u m2
Po - minimalna radna povrina prema vrsti rizika koja mora biti zatiena sa najmanje dva
aparata i to:
Po1 - 150 za nisko poarno optereenje
Po2 - 100 za srednje poarno optereenje
Po3 - 50 za visoko poarno optereenje
Pd - je za svako poveanje povrine za koju je potreban jo jedan aparat i to:
Pd1 - 400 za male (ograniene) opasnosti od poara
Pd2 - 200 za srednje opasnosti od poara
Pd3 - 100 za velike opasnosti od poara
Proraun pp aparata za objekat Reciklani centar:
2 + (450-100) / 200 = 3,75 usvojeno je 4 aparata, 3 S9kg i 1 CO2-5kg
Proraun pp aparata za objekat Portirnica:
2 + (14-100) / 200 = 1,57 usvojena su 2 aparata, 1 S9kg i 1 CO2-5kg
Proraun pp aparata za objekat Garaa:
2 + (21-100) / 200 = 2 usvojena su 2 aparata, 1S9kg i 1CO2-5kg
Ukupna koliina proraunatih sredstava za gaenje poara:
Prema proraunu u objektima je potrebno ukupno postaviti 8pp aparata i to 5 S9kg i 3 CO2-5
kg. U sklopu reciklanog dvorita potrebno je postaviti S50 pokretni aparat i posudu sa pijeskom
1m3 .
6. OPIS ORGANIZACIJE POSLA I POTREBNA UPUTSTVA U VEZI SA PRIMIJENJENIM
MJERAMA ZATITE OD POARA;
6.1.
Organizacija i funkcioniranje zatite od poara u FBiH
Zatita od poara se organizira i provodi u svim stambenim i drugim zgradama i

objektima i na svim prostorima koji se smatraju graevinama prema lanu 36. Zakona o
prostornom planiranju i koritenju zemljita na nivou Federacije Bosne i Hercegovine
(Slubene novine Federacije BiH, br. 2/06, 72/07 i 32/08) i Uredbi o tehnikim svojstvima koje
graevine moraju zadovoljavati u pogledu sigurnosti te naina koritenja i odravanja graevina
(Slubene novine Federacije BiH, br. 29/07 i 51/08) koji prema procjeni ugroenosti od poara
mogu biti izloeni opasnostima od izbijanja i irenja poara. Te graevine i prostori su:
33.
1. Graevine trajno povezane sa tlom koje se sastoje od graevinskog sklopa ili od

graevinskog sklopa i ugraene opreme, kao i samostalna postrojenja trajno
povezana sa tlom;
2. Saobraajne, vodoprivredne i energetske graevine i povrine sa pripadajuim
instalacijama, telekomunikacijske graevine i instalacije, graevine i instalacije
komunalne infrastrukture;
3. Proizvodne i druge privredne graevine i postrojenja, skladita, sajmita i sline
graevine
4. Objekti na vodnim povrinama (ribogojilita, plutajue platforme i sl.);
5. Trgovi, javne povrine, javne zelene povrine, igralita, sportske graevine, groblja,
deponije otpadaka, javne pijace, sklonita i sline graevine.
Zatita od poara se organizira i provodi i za ume, umska i poljoprivredna zemljita i
ostale prirodne resurse. Zatitu od poara duni su da organiziraju i provode pravna i fizika
lica, dravni organi Federacije, kantona, grada i opine i druge institucije koji su vlasnici ili
korisnici graevina i prostora.
Osnovni nosilac organiziranja i provoenja zatite od poara su opina i grad, kao
jedinice lokalne samouprave, i kanton koji je odgovoran za ta pitanja na podruju kantona, a
jedinstveno funkcioniranje te zatite na cijelom podruju Federacije osigurava Federacija, na
nain predvien ovim zakonom.
Organizacija i funkcioniranje zatite od poara u opini i gradu utvruje se u planu
zatite od poara opine odnosno grada, koji donosi opinsko, odnosno gradsko vijee na
prijedlog opinskog naelnika, odnosno gradonaelnika, a plan zatite od poara kantona
donosi skuptina kantona, na prijedlog vlade kantona.
Plan zatite iz stava 2. ovog lana izrauje se na osnovu procjene ugroenosti od
poara podruja opine i grada, odnosno kantona i kadrovskim, materijalnim i drugim uslovima
koji su od znaaja za tu zatitu, s tim da se za plan zatite kantona u obzir uzimaju i potrebe
utvrene u procjenama ugroenosti od poara podruja opina i grada sa podruja kantona.
U planu zatite od poara kantona, grada i opine, utvruje se naroito: organizacija
zatite od poara, organizacija i nain upotrebe vatrogasnih jedinica, sistem javljanja i
obavjetavanja, postupak u sluaju poara, tehnika oprema i sredstva potrebna za gaenje
poara, nain snabdijevanja vodom, putevi, prilazi i prolazi za gaenje poara, sadejstvo svih
vatrogasnih jedinica koje postoje na podruju opine i grada, obaveze organa uprave kantona,
odnosno opinskih i gradskih slubi za upravu u izvravanju predvienih mjera zatite od
poara, rokovi za izvrenje predvienih zadataka, druga pitanja koja se prema ovom zakonu
ureuju planom zatite od poara, te druge mjere i aktivnosti za uspjeno funkcioniranje i
unapreivanje zatite od poara i vatrogastvo i nain vrenja nadzora na provoenju zadataka
utvrenih u tom planu. Sadraj i nain izrade tog plana vri se prema Uredbi za izradu planova
zatite od poara (Slubene Novine FBiH br.08/11).
Plan zatite od poara za vlastite potrebe izrauju i dravni organi i druge institucije i
pravna lica koji se odrede u planu zatite od poara opine, odnosno grada ili kantona, to se
vri prema propisu o kategorizaciji graevina kojim su graevine tih organa i pravnih lica
razvrstane u odgovarajue kategorije ugroenosti od poara.
6.2.
REPRESIVNE MJERE ZATITE OD POARA

6.2.1. Planiranje organizacijskih mjera u vatrogastvu
Podrazumjeva planiranje aktivnosti i rada vatrogasnih jedinica u skladu sa programom

nadlenih uprava civilne zatite i tehnikim propisima koji reguliu oblast vatrogastva.
Organizacjiski ustroj vatrogasnih jedinica treba da bude u skladu sa zakonskom regulativom i
evropskim standardima za ovu oblast, a oprema za vatrogasne intervencije mora biti adekvatna
propisanom nivou i standardu, koji garantuju brzo i efikasno gaenje poara. Planiranje vre
rukovodioci vatrogasnih jedinica na prostoru svoje odgovornosti uz struni nadzor nadlenog
34.
organa civilne zatite. Planovi niih nivoa se usklauju sa viim. U planovima se definiu
organizacijska struktura jedinice, nadlenosti, prava i obaveze svih lanova jedinice,
uzbunjivanje, nain dejstva, sadejstvo, zamjenske snage, logistika podrka i druge aktivnosti
vezane za pripremu i samu akciju gaenja.
6.2.2. Odravanje opreme, tehnike i vozila
Rukovodilac vatrogasne jedinice odreuje strunu osobu ili vie njih po potrebi, za
poslove odravanja opreme, tehnike i vozila. Poslove ove vrste koji se ne mogu vriti u okviru
raspoloivih snaga i resursa, rukovodilac e u skladu sa zakonom o javnoj nabavci povjeriti
adekvatnooj ustanovi i servisu, a sredstva potrebna za ove aktivnosti e planirati u okviru
redovnog godinjeg budeta i rezerve za potrebe akcija gaenja. Rukovodilac vatrogasne
jedinice je odgovoran za planiranje i organizaciju ovih aktivnosti, a lica zaduena za odravanje
za sprovoenje i kvalitet odravanja i ispravnost opreme. Sva oprema, tehnika i vozila na
koritenju u okviru vatrogasnih jedinica mora biti u skladu sa vaeim standardima i tehnikim
propisima koji definiu ovu oblast, osim opreme, tehnike i vozila koja su nabavljena prije
stupanja na snagu vaee zakonske regulative za zatitu od poara i vatrogastvo.
6.2.3. Edukacija i trening
Edukacija lanova vatrogasnih timova se mora odvijati permanentno u okviru njihovih
redovnih sedminih i mjesenih radnih obaveza, a preporuuje se najmanje jednom u est
mjeseci odravanje strune edukacije u saradnji sa naunoistraivakim ustanovama
registrovanim za poslove struno-edukativno karaktera. Struna edukacija treba da sadri
teoretski i praktini dio, ukljuujui i simulacionu vjebu. Trening vatrogasnih timova se odvija
svakodnevno na osnovu naredbi rukovodioca vatrogasne jedinice po sistemu teoretske nastave
i praktine obuke u rukovanju opremom, tehnikom i vozilima namjenjenim za akcije gaenja
poara.
7. POPIS PRIMJENJENIH PROPISA, STANDARDA I NORMATIVA, ODNOSNO

PRIZNATIH I DOKUMENTIRANIH PRAVILA TEHNIKE PRAKSE U INOSTRANSTVU
KOJI NISU REGULIRANI DOMAIM PROPISIMA, A KOJE JE PRIHVATILA BOSNA I
HERCEGOVINA.
Pri izradi ovog Elaborata koriteni su slijedei propisi, standardi, normativi, smjernice i
struna literatura:
7.1.
Zakoni
1. Zakon o zatiti od poara i vatrogastvu (Sl.novine F BiH, br. 64/09),

2. Okvirni zakon o zatiti i spaavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih
nesrea u Bosni i Hercegovini (Slubeni glasnik BiH, broj:50/08),
3. Zakon o prostornom planiranju i koritenju zemljita na nivou Federacije Bosne i
Hercegovine (Slubene novine Federacije BiH, br. 2/06, 72/07, 32/08, 4/10, 13/10 i
45/10 )
4. Zakon o graevinskim proizvodima ("Slubene novine Federacije BiH" br. 78/09 )
5. Zakon o zatiti i spaavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesrea
(Slubene novine Federacije BiH, broj 39/03),
6. Zakon o standardizaciji BiH ("Sl. Glasnik BiH" br. 19/2001)
7. Zakon o tehnikim zahtjevima za proizvode i ocjenjivanje usklaenosti (Slubene Novine
BiH br.45/04)
7.2.
Pravilnici
35.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Pravilnik o certifikaciji graevinskih proizvoda, materijala i opreme koji su u upotrebi

odnosno koji se ugrauju - "Slubene novine FBiH", br. 23/09,
Pravilnik o tehnikim normativima za hidrantsku mreu za gaenje poara (Sl.list SFRJ,
br. 30/91),
Pravilnik o nainu zatvaranja i oznaavanja zatvorenog gradilita, odnosno graevine
(''Slubene novine Federacije BiH'', br: 83/07 )
Pravilnik o tehnikom pregledu graevine ("Slubene novine FBiH" br. 21/06, 23/08)
Pravilnik o tehnikim svojstvima za cemente koji se ugrauju u betonske konstrukcije
("Slubene novine FBiH" br. 38/08)
Pravilnik o tehnikim svojstvima za dimnjake u graevinama ("Slubene novine FBiH" br.
49/08 )
Pravilnik o tehnikim svojstvima za elik i eline proizvode koji se ugrauju u eline
konstrukcije ("Slubene novine FBiH" br. 69/08)
Pravilnik o tehnikim propisima za graevinske proizvode koji se ugrauju u zidane
Pravilnik o tehnikim propisima za graevinske proizvode koji se ugrauju u betonske
Pravilnik o tehnikim svojstvima za prozore i vrata ("Slubene novine FBiH" br. 6/09)
Pravilnik o uvjetima za lica koja provode radnje ocjenjivanja usklaenosti graevinskih
proizvoda ("Slubene novine FBiH", br. 49/10 i 64/11 )
Pravilnik o oznaavanju graevinskih proizvoda ("Slubene novine Federacije BiH", broj
88/10)
Pravilnik o tehnikim odobrenjima za graevinske proizvode ("Slubene novine Federacije
BiH", broj 2/11)
Pravilnik o kontrolnom postupku i nainu provoenja kontrolnog postupka za graevinske
proizvode ("Slubene novine Federacije BiH", broj 28/11 )
Pravilnik o tehnikim svojstvima sistema ventilacije, djelimine klimatizacije i klimatizacije u
graevinama ("Slubene novine FBiH", br. 49/09)
Pravilnik o tehnikim svojstvima sistema grijanja i hlaenja graevina ("Slubene novine
FBiH, br. 49/09)
Pravilnik o tehnikim zahtjevima za toplotnu zatitu objekata i racionalnu upotrebu energije
("Slubene novine FBiH", br. 49/09)
Pravilnik o geotehnikim istraivanjima i ispitivanjima te organizaciji i sadraju misija
geotehnikog inenjerstva ("Slubene novine FBiH" br. 60/09)
Pravilnik o tehnikim propisima o specijalnoj zatiti elektroenergetskih postrojenja od
poara ("sl.list SFRJ", br. 74/90),
Pravilnik o tehnikim normativima za zatitu niskonaponskih mrea i pripadajuih
transformatorskih stanica (SFRJ, 13/78),
Pravilnik o zatiti od poara ugostiteljskih objekata (Narodne novine Hrvatska, broj
100/99)
7.3.
Uredbe i metodologije
1. Uredba o graevinama i zahvatima od znaaja za Federaciju Bosne i Hercegovine i

graevinama, djelatnostima i zahvatima koji mogu u znatnoj mjeri uticati na okoli, ivot i
zdravlje ljudi Federacije Bosne i Hercegovine i ire, za koju urbanistiku saglasnost izdaje
Federalno ministarstvo prostornog ureenja (Sl.novine F BiH br. 85/07, 29/08),
2. Uredba o tehnikim svojstvima koje graevine moraju zadovoljavati u pogledu sigurnosti te
nainu koritenja i odravanja graevina (Sl.novine F BiH br. 29/07, 51/08),
3. Uredba o ureenju gradilita, obaveznoj dokumentaciji na gradilitu i uesnicima u
graenju (Sl.novine F BiH br. 48/09),
4. Uredba o vrsti, sadraju, oznaavanju i uvanju, kontroli i nostrifikaciji investiciono-tehnike
dokumentacije ("Slubene novine Federacije BiH", br. 33/10),
5. Uredba o mjerilima, kriterijima i nainu izgradnje sklonita i tehnikim normativima za
kontrolu ispravnosti sklonita ("Slubene novine Federacije BiH", br. 21/05, 59/07),
36.
6. Uredba o prostornim standardima, urbanistiko - tehnikim uslovima i normativima za

spreavanje stvaranja arhitektonsko-urbanistikih prepreka za lica sa umanjenim tjelesnim
mogunostima ("Slubene novine Federacije BiH", br. 48/09)
7. Uredba o izradi planova zatite i spaavanja i planova zatite od poara (Slubene Novine
FBiH br.08/11)
8. Metodologija za izradu procjena ugroenosti od poara (Slubene Novine FBiH br.08/11)
7.4.
Standardi
1. BAS EN ISO/IEC 17025 Opi zahtjevi za kompetentnost ispitnih i kalibracionih laboratorija,

2. BAS EN 81-73 Sigurnosna pravila za konstrukciju i ugradnju liftova - Posebne primjene za
putnike i putniko-teretne liftove - Dio 73: Nain rada liftova u sluaju poara,
3. BAS ISO 6309 Zatita od poara - Znakovi upozorenja,
4. BAS ISO 6790 Oprema za zatitu od poara i gaenje poara. Grafiki simboli za planove
zatite od poara - Specifikacija,
5. BAS CEN/TR 12101-4 Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 4: Instalacija SHEVS
sistema za odvoenje dima i toplote.
6. BAS CEN/TR 12101-5 Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 5: Vodi i uputstvo za
rukovanje i kalkulacione metode za ventilacione sisteme za odvod dima i toplote.
7. BAS EN 12101-1 Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio1: Specifikacija za dimne nosae.
8. BAS EN 12101-1 Sistemi za kontrolu dima i toplote Dio1: Specifikacija za dimne
pregrade.
9. BAS EN 12101-1/A1 Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 1: Specifikacija za dimne
prepreke.
10. BAS EN 12101-10 Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio10: Snabdjevanje energijom.
11. BAS EN 12101-10 Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 10: Napajanje el. energijom.
12. BAS EN 12101-10/AC Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 10: Napajanje el. energijom.
13. BAS EN 12101-2 Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 2: Specifikacija za odvod dima i
toplote prirodnim prozraavanjem.
14. BAS EN 12101-3 Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 3: Specifikacija za elektrine
ventilatore za odvod dima i toplote
15. BAS EN 12101-3/AC Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 3: Specifikacija ventilatora za
odvod dima i toplote
16. BAS EN 12101-6 Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 6: Specifikacija za sistem
diferencijalnog pritiska-Kits
17. BAS EN 12101-6/AC Sistemi za kontrolu dima i toplote - Dio 6: Specifikacija za sisteme
diferencijalnog pritiska - Kit
18. BAS EN 15423 Ventilacija za graevine Zatita od poara za sisteme distribucije zraka u
graevinama
19. BAS CEN/TR 14568 EN 54 - Sistemi za otkrivanje i dojavu poara - Interpretacija
specifinih klauzula EN 54-2:1997.
20. BAS CEN/TS 54-14 Sistemi za otkrivanje i dojavu poara te alarmiranje Dio: 14: Direktive
za planiranje, dizajn, instaliranje, izvravanje, upotrebu i odravanje
21. BAS EN 54-10 Sistemi za otkrivanje i dojavu poara - Dio 10: Zvune naprave - Pokazne
naprave
22. BAS EN 12094-1 Stabilni sistemi za gaenje poara - Djelovi sistema za gaenje gasom
Dio1: Zahtjevi I metode ispitivanje za elektrino automatsko upravljanje i kanjene sistema
23. BAS EN 12845 Stabilni sistemi za gaenje poara- Automatski sprinkler sistem - Izrada,
instalacija i odravanje.
24. BAS EN 14044 Ureaji sa skelom za dizanje na visinu koji koriste vatrogasci - Okretna
platforma na ljestvama sa sekvencijalnim pomjeranjem - Sigurnost i zahtijevane osobine i
metode ispitivanja
25. BAS EN 14044/AC Oprema za gaenje poara u visokim zgradama - Obrtne mehanike
ljestve na vozilu sa izvlaenjem - Sigurnost i osobine tehniki zahtjevi i metode testiranja
26. BAS EN 14339 Podzemni hidranti za gaenje poara
37.
27. BAS EN 14384 Nadzemni stubni hidranti za gaenje poara

28. BAS EN 1866 Pokretni aparati za gaenje poara.
29. BAS EN 1869 Deke za gaenje poara.
30. BAS ISO 11601 Aparati za gaenje poara na tokovima - Karakteristike i konstrukcijskcija
izvedbe
31. BAS EN 13501-1 Klasifikacija graevinskih proizvoda i graevinskih elemenata prema
njihovom ponaanju u poaru Dio 1: Klasifikacija prema rezultatima ispitivanja reakcije
na poar
njihovom ponaanju u poaru Dio 4: Klasifikacija prema rezultatima ispitivanja reakcije
na poar, iskljuujui ventilacione sisteme
33. BAS EN 13501-3 Klasifikacija vatrootpornosti graevinskih proizvoda i elemenata - Dio 3:
Klasifikacija prema rezultatima ispitivanja vatrootpornosti kod proizvoda i elemenata koji su
koriteni u ugradnji kunih instalacija - Protivpoarni cjevovodi i protivpoarni kanali
njihovom ponaanju u poaru Dio 4: Klasifikacija prema rezultatima ispitivanja
komponenti na sisteme kontrole dima
35. BAS EN 13501-5 Klasifikacija vatrootpornosti graevinskih proizvoda i elemenata - Dio 5:
Klasifikacija prema rezultatima ispitivanja krovova izloenih vanjskom poaru
36. BAS EN 13501-5/AC Klasifikacija graevinskih proizvoda i graevinskih elemenata prema
njihovom ponaanju u poaru Dio 5: Klasifikacija prema rezultatima ispitivanja krovova
izloenih vanjskom poaru Amandman AC
37. BAS EN 13565-1+A1 Stabilni sistemi za gaenje poara Sistemi sa pjenom Dio 1:
Zahtjevi i metode ispitivanja
38. BAS EN 1363-1 Ispitivanja otpornosti na poar - Dio 1: Opi zahtjevi
39. BAS EN 1365-3 Ispitivanja otpornosti na poar nosivih elemenata - Dio 3: Grede
40. BAS EN 14351-1 Prozori i vrata - Standard za proizvod, izvedbene karakteristike - Dio 1 Prozori i vanjska vrata bez otpornosti na poar i/ili proputanje dima
41. BAS EN 14390 Ispitivanje poara Ispitivanje referenci u realnom odnosu za povrinske
proizvode u jednom prostoru
42. BAS EN 1634-1 Ispitivanja vatrootpornosti vrata i mehanizama za zatvaranje otvora - Dio
1: Protivpoarna vrata i zatvarai za otvore
43. BAS EN 1991-1-2 Evrokod 1: Uticaji na konstrukcije - Dio 1-2: Opi uticaji - Uticaji poara
na konstrukcije
44. BAS EN 1992-1-2 Eurokod 2 - Projektovanje betonskih konstrukcija - Dio 1-2 : Opa
pravila - Projektovanje konstrukcija na dejstvo od poara
45. BAS EN 1993-1-2 Eurokod 3 - Projektovanje elinih konstrukcija - Dio 1-2: Projektovanje
konstrukcija za sluaj poara
46. BAS EN 1995-1-2 Eurocode 5: Proraun drvenih konstrukcija - Dio 1-2: Opa pravila Proraun nosivih konstrukcija za sluaj poara
47. BAS EN 1996-1-2 Eurokod 6 - Projektovanje i izvoenje zidova - Dio 1-2: Opa pravila Projektovanje konstrukcija na uticaj od poara
48. BAS EN 1999-1-2 Eurokod 9 - Proraun konstrukcija od aluminijuma - Dio 1-2: Proraun
nosivosti na djelovanje poara
49. BAS EN 357 Staklo u graevinarstvu Ostakljenje otporno na poar sa prozirnim ili
poluprozirnim staklom - Klasifikacija otpornosti na poar
50. BAS ENV 13381-2 Metode ispitivanja za odreivanje poveanja otpornosti na poar
graevinskih elemenata - Dio 2: Vertikalne zatitne membrane
51. BAS ISO 13784-2 Ispitivanja reakcije na poar materijala za sendvi-panele graevinskih
sistema - Dio 2: Metoda ispitivanja u velikom prostoru
52. BAS ISO 13785-1 Reakcija prema ispitivanju na poar fasada - Dio 1: Srednje obiman test
53. BAS ISO 4736 Ispitivanje na poar - Mali dimnjaci - Ispitivanje na povienim
temperaturama
54. BAS ISO 9705 Ispitivanja poara - Ispitivanja elemenata za oblaganje - Puni test u
prirodnoj veliini
38.
55. BAS ISO/TR 11925-1 Reakcija na ispitivanje poara - Zapaljivost graevinskih proizvoda
direktno izloenih inpigmentaciji plamena - Dio 1: Vodi o zapaljivosti
56. EN 50091-1 UPS, Part 1: General and Safety Requirements;
57. EN 50091-2 UPS, Part 2: EMC Requirements
58. EN 62305-1, Zatita od munje Opa naela
59. EN 62305-2, Zatita od munje upravljanje rizikom
60. EN 62305-3, Zatita od munje Materijalne tete na graevinama i opasnost za ivot,
61. EN 62305-4, Zatita od munje Elektrini i elektroniki sistemi unutar graevine
62. Standardi BAS EN 81-1:2002; BAS EN 81-1/A1:2007; BAS EN 81-1/A2:2007; BAS EN 811/AC:2002; BAS EN 81-2:2002; BAS EN 81-2/A1:2007; BAS EN 81-2/A2:2007; BAS EN
81-2/AC:2002; BAS EN 81-28:2005; BAS EN 81-58:2005; BAS EN 81-70:2005; BAS EN
81-70/A1:2007; BAS EN 81-71+A1:2008; BAS EN 81-72:2005; BAS EN 81-73:2007; BAS
EN 12016+A1:2009; BAS EN 12385-3+A1:2001; BAS EN 12385-5:2005; BAS EN 123855/AC:2008; BAS EN 13015+A1:2009.
63. BAS EN 14337 (Sistemi grijanja u zgradama- Projektovanje i ugravanje sistema
neposrednog elektrinog grijanja prostorija),
64. BAS EN 12828 (Sistemi grijanja u graevinama- Izvoenje sistema toplovodnog grijanja,
65. BAS EN 13229 (Kamini za ugraivanje i otvoreni kamini na vrsta goriva- Zahtijevi i
metode ispitivanja),
66. BAS EN 1324 (Grijalice prostora na vrsto gorivo- Zahtijevi i metode ispitivanja),
67. BAS EN 297 (A1-A6) (Kotlovi za grijanje na gasovita goriva - Kotlovi za grijanje tipa B11 i
B11BS sa atmosferskim gorionicima nazivnog toplotnog optereenja manjeg ili jednakog
70 kW),
68. BAS EN 303-1 Kotlovi za grijanje - Dio 1: Kotlovi za grijanje sa gorionicima sa ventilatorom
- Terminologija, opi zahtjevi, ispitivanje i oznaavanje,
69. BAS EN 1196 Gasom loeni generatori toplog zraka za domainstva i upotrebu izvan
domainstva Dodatni zahtjevi za kondenzirajue generatore toplog zraka,
70. BAS EN 13804- 1 Slobodnostojei dimnjaci Dio 1: Opi zahtjevi
71. BAS EN 13804 - 2 Slobodnostojei dimnjaci Dio 2: Betonski dimnjaci
72. BAS EN 13084-4 Slobodnostojei dimnjaci - Dio 4: Zidani odvodi - Projektovanje i
izvoenje,
73. BAS EN 13084-4/AC Slobodnostojei dimnjaci - Dio 4: Zidani odvodi - Projektovanje i
izvoenje - Amandman AC,
74. BAS EN 13084-5 Slobodnostojei dimnjaci - Dio 5: Materijal za zidane odvode Specifikacije proizvoda,
75. BAS EN 13084-5/AC Slobodnostojei dimnjaci - Dio 5: Materijal za zidane odvode Specifikacije proizvoda - Amendment AC,
76. BAS EN 13084-6 Slobodnostojei dimnjaci - Dio 6: elini vodovi - Projektovanje i
izvoenje,
77. BAS EN 13084-7 Slobodnostojei dimnjaci - Dio 7: Uslovi proizvodnje cilindrinih elinih
proizvoda koji se koriste u jednoslojnim dimnjacima i odvodima (vodovima),
78. BAS EN 13084-8 Industrijski slobodnostojei dimnjaci - Dio 8: Projektovanje i izvoenje
nosive konstrukcije stuba sa sistemom izduvnih gasova,
79. BAS EN 14297 Dimnjaci - Ispitivanje otpornosti na smrzavanje pri pojavi rose na cijevima
za odvoenje produkata sagorijevanja,
80. BAS EN 331 (Rune kuglaste slavine i kuglaste slavine sa zatvorenim dnom za kunu
gasnu instalaciju),
81. BAS EN 30-1-1 Kuanski aparati za kuhanje na gasovita goriva Dio 1-1: Sigurnost
Openito,
82. BAS EN 26 (Gasni protoni grijai vode za sanitarnu upotrebu s atmosferskim
gorionicima),
39.
83. BAS EN 1505 Ventilacija u graevinama Metalni kanali i spojni dijelovi pravouglog
presjeka za razdiobu zraka Dimenzije (EN 1505:1997)
84. BAS EN 1506 Ventilacija u graevinama - Metalni kanali i spojni dijelovi okruglog
presjeka za razdiobu zraka Dimenzije (EN 1506:1997)
85. BAS EN 13180 Ventilacija u graevinama Kanali Dimenzije i mehaniki zahtjevi za
gibljive kanale (EN 13180:2001)
86. BAS EN 13465 Ventilacija u graevinama Postupci prorauna za odreivanje
provjetravanja u stambenim graevinama (EN 13465:2004)
87. BAS EN 12097 Ventilacija u zgradama Zrani kanali Zahtjevi za zrane kanale i
njihove sastavne dijelove u cilju osiguravanja njihovog odravanja (EN 12097)
88. BAS EN 60947-3 Niskonaponska razvodna i upravljaka postrojenja - Dio 3: Sklopke,
rastavljai, sklopke-rastavljai i i jedinice kombinovanih osiguraa,
89. BAS EN 1021-1 Namjetaj Procjena zapaljivosti tapeciranog namjetaja Dio 1: Izvor
zapaljenja: tinjajua cigareta,
90. BAS EN 1021-2 Namjetaj Procjena zapaljivosti tapeciranog namjetaja Dio 2: Izvor
zapaljenja: ekvivalentan plamenu ibice,
91. BAS ISO 3008 Ispitivanje otpornosti na vatru Sklopovi vrata sa kapcima,
92. JUS U.J1.030 Zatita od poara. Poarno optereenje,
93. JUS U.J1.240 Tipovi konstrukcija zgrada prema njihovoj unutranjoj otpornosti protiv
poara.
7.5.
Ostala literatura, publikacije, direktive
1.
2.
3.
4.
5.
Procjena ugroenosti Federacije BiH od prirodnih i drugih nesrea, Vlada FBiH, 2005,
CFPA 1-27
NFPA 2001(Standard for Clean Agent Fire Extinguishing Systems),
N. Marinovi, Protiveksplozijska zatita elektrinih ureaja, kolska knjiga, Zagreb, 1986,
A. Muharemovi, I. Turkovi, Mjere zatite i metode mjerenja u elektrinim mreama
niskog napona, Sarajevo, 2002.
6. Suvremeni pristup dokazu poarne otpornosti konstrukcija (Boris Androi, Darko Dujmovi,
Ivica Deba)
7. www.viser.edu.rs/zatita
8. Tehnika enciklopedija, Tom 4, str 41, Zagreb
9. S. Tomovi, Elektrine instalacije niskog napona, Beograd, 2000.
10. H. Poar, Visokonaponska rasklopna postrojenja, Zagreb, 1984.
11. A. Stoi, Projektovanje i izvoenje elektrinih instalacija, Beograd 2006.
12. Tehniki uslovi za dizelelektrine agregate naizmjeninog napona (PTT Vijesnik, br.
4/85),
13. M. Jovanovi, Elektrine instalacije II, Beograd, 1996.
14. Z. Radakovi, M. Jovanovi, Specijalne elektrine instalacije, Beograd, 2008.
15. S. Skok, Besprekidni izvori napajanja, Zagreb, 2002.
16. N. Marinovi, Rudarska elektrotehnika, Zagreb, 1982.
17. V. Srb, kabelska tehnika, Tehnika knjiga, Zagreb, 1970.
18. R. Konar, Tehniki prirunik, Zagreb, 2001.
19. VDE 0102, dio 2/4.64, Upute za izraunavanje struja kratkog spoja, Zagreb, 1975
20. V. Srb, elektrine instalacije i niskonaponske mree, Zagreb, 1990.
21. D. Pranievi, Sustavi zatite od munje, Zagreb, 2003.
22. E. Mihalek, Projektiranje sustava za zatitu od munje s primjerima prorauna, Zagreb,
2008.
23. D. Vogt, Izjednaenje potencijala i temeljni uzemljiva, VDE 0100/VDE 0190, Zagreb,
1979.
40.
24. F. Majdandi, Uzemljivai i sustavi uzemljenja, Zagreb, 2004.; A. Bajec, Uzemljenje

elektrinih ureaja, Beograd 1964.
25. Westermannov elektrotehniki prirunik, Zagreb,1991.
26. B. Jemri, Prirunik elektrine rasvjete, Zagreb 1970.
27. G. L. Dimi, F. Virag, Osvetlenje I, Beograd, 1972.
28. P. Podlipnik, A. op, Svetlotzehniki prirunik, Ljubljana, 1978.
29. TRVB S 123.en, Austrian Fire Protection Boards Technical guidelines for preventive
measures in fire protection; -TRVB 100; 124; 125 i 126
30. Metoda Euroalarm-a
31. NFPA mreni dijagram odluke
32. M. David Egan, Graevinske konstrukcije i poar, Beograd, 1990.
33. Zajednica JPTT, Uputstvo za izradu telefonskih instalacija i uvoda, Beograd, 1974.
34. Naredba o sigurnosti liftova ("Sl. glasnik BiH", broj 44/10)
35. IEC 60364-5-52 (2001), Electrical installations of buildings Selection and erection of
electrical equipement Wirning systems.
36. IEC 60364-1 (2001), Electrical installations of buildings Fundamental principles,
assessment of general characteristics, definitions,
37. IEC 529/76
38. BAS IEC 60364-5-51:2000,elektrine instalacije u zgradama, Dio 5, Izbor i montaa
elektrine opreme, Poglavlje 51 Zajednika pravila.
39. IEC 60909-0, Short-circuit currents in three-phase a.c. systems Calculation of currents,
40. IEC 60909-1, IEC 60909-0, Short-circuit currents in three-phase a.c. systems Factors for
the calculation of short Circuit currents according to IEC 60909-0,
41. IEC 60909-2, Electrical equipment Data for shortcircuit current calculations in
accordance with IEC 909 (19889,
42. IEC 60909-3, IEC 60909-0, Short-circuit currents in three-phase a.c. systems Currents
during two separate simultaneous line toearth short circuits and partial short circuit
currents flowing through earth,
43. IEC 60909-4, IEC 60909-0, Short-circuit currents in three-phase a.c. systems Examples
for the calculation of shortcircuit currents.
44. IEC 60364-5-54, Electrical installations of buildings Selection and erection of electrical
equip.
45. IEC 60364-5-54:2000, Elektrine instalacije u zgradama, Dio 5, Izbor i montaa elektrine
opreme, Poglavlje 54 Uzemljenja i zatitni provodnici
8. GRAFIKI PRIKAZI PRIMJENJENIH MJERA ZATITE OD POARA

Grafiki dio Elaborata zatite od poara se sastoji iz:
1. Situacija kompleksa deponije
41.
2. Osnova pogona za reciklau

3. Osnova portirnice
42.

Elaborat ZOP-Deponija Kljuc

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Elaborat ZOP-Deponija Kljuc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Broj: ___________/15

U Sarajevu, maj 2015. godine

U skladu sa odredbama lana 31. Zakona o zatiti od poara i vatrogastvu Federacije

U izradi ovog Elaborata uestvovali su:

1. Dika Avdibegovi, dipl.ing.ma.

2. Edin enderovi, dipl.ing.arh.

3. Admir Tatarin, dipl. prav.

1) OPTI DIO REZIME OBUHVAENE TEHNIKE DOKUMENTACIJE

1. OPTI DIO REZIME OBUHVAENE TEHNIKE DOKUMENTACIJE

REZIME TEHNIKE DOKUMENTACIJE

Tehnika rjeenja mjera zatite od poara za objekat postojee deponije obuhvaena su

NAZIV GRUPE PROJEKATA

2. PROCJENA UGROENOSTI OD POARA S OBZIROM NA DISPOZICIJU I NAMJENU

OPTI DIO O PROCJENI UGROENOSTI

Procjena ugroenosti od poara, kao sastavni dio procjene ugroenosti od prirodnih i

sigurnosnom i vatrodojavnom sistemu i drugim instalacijama znaajnim prilikom poara,

LOKACIJA, NAMJENA I DISPOZICIJA OBJEKATA

Da bi se realizirali postavljeni ciljevi i implementirali predvieni zadaci Idejnim projektom

geolokog supstrata potrebno je predvidjeti (iskopati) drenani rov sa drenanim cijevima u

3. IZBOR TEHNIKIH RJEENJA, TEHNOLOKIH, ELEKTRO, MAINSKIH,

OPTI DIO O MJERAMA ZATITE OD POARA

1. Preventivne mjere zatite od poara na graevinama i prostorima su:

PLANSKO-ORGANIZACIJSKE MJERE ZATITE OD POARA

Plansko-organizacijske mjere podrazumjevaju najmanje sve propisane primjenjene

Izrada elaborata zatite od poara

Izrada pravilnika zatite od poara

ARHITEKTONSKO-GRAEVINSKE MJERE ZATITE OD POARA

Arhitektonsko-graevinske mjere podrazumjevaju najmanje sve propisane mjere sa

Lokacija i poloaj graevine

Uvoenje i provoenje odgovarajueg monitoringa,

prikljucima koji su meusobno udaljeni maksimalno 80 m. U neposrednoj blizini svakog

pokoena trava ili neke druge vrste bilja,

Proces kompostiranja se sastoji od sljedeih tehnolokih operacija:

Proces kompostiranja se odvija na platou, tj. na povrini predvienoj za to. Skladitenje i

3.3.1. KLASIFIKACIJA I KATEGORIZACIJA GRAEVINA U POGLEDU

Klasifikacija vrsta graevinskih objekata Bosne i Hercegovine - KVGO BiH je statistiki

Razvrstavanje u kategoriju poarne ugroenosti na osnovu Pravilnika Federalnog

Tabela 1. Kategorija poarne ugroenosti

Proraun poarnog optereenja

Prisutno poarno optereenje i stepen ugroenosti objekta od poara ovise od namjene

Vatrogasni prilazi i putevi

Bez sistema za dojavu

Potvreni stepen otpornosti na poar primjenjenih graevinskih proizvoda

Protupoarna vrata, zidovi i pregrade

Poarna i sigurnosna stepenita

S obzirom da je rije o prizemnim objektima, poarna i/ili sigurnosna stepenita ne postoje.

Putevi evakuacije i poarna signalizacija

Ukupna irina puteva evakuacije rauna se po formuli:

Za proraun ukupne irine evakuacijskih puteva uzima se u obzir i poloaj etae u

Prizemlje - jedinica prolaza iznosi 0,6 m za 100 ljudi (ne = 100)

od 35 m. Izlazi bi trebali, u tom sluaju, biti rasporeeni na to veim meusobnim

Raunska irina puteva evakuacije za objekat Reciklani centar

irina puteva evakuacije rauna se po formuli:

Raunska irina puteva evakuacije za objekat Portirnica

irina puteva evakuacije rauna se po formuli:

- raunski broj korisnika u prostoru ili u vie prostorija

Pa je raunska irina puteva evakuacije:

Unutranjom hidrantskom mreom za gaenje poara moraju se tititi:

Graevine i prostori za koje je to traeno posebnim propisima

Vanjskom hidrantskom mreom za gaenje poara moraju se tititi:

Graevine i prostori za koje je to traeno posebnim propisima

TEHNIKO-TEHNOLOKE MJERE ZATITE OD POARA

Tehniko-tehnoloke mjere podrazumjevaju najmanje sve propisane mjere sa aspekta

MJERE ZATITE OD POARA NA MAINSKIM INSTALACIJAMA I OPREMI