Udhezues Letersia 11

Edlira Gugu
Nexhmie Mua
Libr msuesi
Gjuha shqipe dhe
letrsia 11
Botime shkollore Albas
Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11
HYRJE
Shtpia Botuese Albas u v n dispozicion msuesve t gjuhs dhe t letrsis t shkollave
t mesme Libr msuesi pr tekstin e ri Gjuha shqipe dhe letrsia 11, hartuar nga msuese me
prvoj, t cilat jan prpjekur t zbrthejn temat msimore n modele msimesh, q ndrtohen
mbi bazn e metodave dhe teknikave msimore bashkkohore.
Libri i msuesit prmban:
1. Projekt-planin msimor, n t cilin zbrthehet programi msimor i MASH-it pr lndn
e Gjuhs shqipe. Plani sht i ndar n dy pjes, n tekste joletrare dhe n tekste letrare.
do pjes zbrthehet n lloje tekstesh, n tematik, or e objektiva. Sipas programit, n plan
jan parashikuar njohurit teorike dhe veprimtarit praktike, si: ushtrime, pun me projekt, ort e
prsritjes dhe testimi i nxnsve. Plani sht sugjerues dhe msuesi/ja mund ta ndryshoj n
prputhje me nivelin e klass dhe synimet e tij/saj.
2. Modelime msimesh pr t gjitha temat, t trajtuara sipas metodave bashkkohore t
msimdhnies. N to paraqiten:
objektivat e tems;
materialet q do t prdoren, ku krahas materialeve q ka teksti, sillen edhe materiale t tjera,
t cilat mund t shrbejn si pr nxnsit, ashtu edhe pr vet msuesin/en pr t qartsuar m
mir temn teorike;
struktura msimore PNP (parashtrim, ndrtimi i njohurive, prforcim), ku pr do etap tregohen
edhe strategjit q do t prdoren, veprimtarit dhe organizimi e nxnsve;
detyra e shtpis, e cila prmban pun t pavarur lidhur me temn e dhn, si dhe krkesa pr
paraprgatitjen e tems s ardhshme.
Sipas rastit, n kt pjes ka fjalor ose njohuri teorike, lidhur me temn e dhn.
3. Modele testesh
Temat msimore do t zhvillohen sipas strukturs PNP, e cila prbhet nga tri pjes prbrse:
Faza e parashikimit (P), n t ciln nxnsve u krkohet t mendojn dhe t bjn pyetje pr
temn q do t studiojn. Ajo shrben:
- pr t`i nxitur nxnsit t sjellin ndr mend njohurit q zotrojn;
- pr t br nj vlersim sa m t plot n lidhje me at ka din nxnsit, duke
prfshir edhe konceptet e gabuara;
- pr t prcaktuar qllimet e nxnies;
- pr t prqendruar vmendjen tek tema;
- pr t prftuar nj kontekst, n t cilin vendosen idet e reja.
Faza e ndrtimit t njohurive (N), n t ciln msuesi udhzon dhe drejton nxnsit t kuptojn
3

e t zbrthejn materialin e t zbulojn njohuri t reja n t, t bjn pyetje e tu prgjigjen
pyetjeve t drejtuara, t gjejn pyetje t reja dhe tu prgjigjen edhe atyre. Ajo shrben
pr:
- pr t krahasuar at q pritej t ndodhte a ekzistonte me at q po
msohet;
- pr t rishikuar parashikimet dhe pr t krijuar parashikime t reja;
- pr t identifikuar a njjtsuar pikat kryesore;
- pr t disiplinuar a shqyrtuar t menduarit vetjak;
- pr t br prgjithsime n lidhje me problematikn a materialin e
parashtruar;
- pr t gjetur lidhje vetjake me msimin;
- pr t ngritur pyetje t mtejshme pr msimin.
Faza e prforcimit (P). Nxnsit reflektojn pr ato q kan msuar, mendojn se far
domethnieje ka msimi pr ta, reflektojn dhe vrejn se si kan ndryshuar mendimet e
tyre dhe t vrasin mendjen se si mund ti prdorin ato. Ajo shrben pr:
- pr t prmbledhur idet kryesore;
- pr t interpretuar idet;
- pr t diskutuar mendimet;
- pr t br reagime vetjake;
- pr t vn n prov idet;
- pr t vlersuar t nxnit;
- pr t br pyetje t mtejshme.
Tema
1. Llojet e
teksteve
sipas
funksioneve
gjuhsore (I)
BIOGRAFI
ARTIKULL
PRRALL
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:

t identifikoj llojet e teksteve sipas funksionit gjuhsor;
t shpjegoj qllimin e prdorimit t teksteve;
t vzhgoj pr t dalluar funksionin mbizotrues n nj reklam;
t ndrtoj skemn e llojeve t ndryshme t teksteve sipas funksionit gjuhsor.
Materialet dhe mjetet msimore
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh, reklama, libra,
shkumsa me ngjyra, tabela.
Materiale ilustrative
(HAKI STRMILLI) Haki Strmilli (1895 1953), shkrimtar, patriot dhe demokrat. Lindi
n Dibr t Madhe, ku mori msimet e para, ndrsa gjimnazin turk e kreu n Manastir.
N vitet 1920-1924 hyri n Lvizjen Demokratike dhe u b nj ndr drejtuesit e shoqris
Bashkimi. Pas dshtimit t Revolucionit Demokratiko-Borgjez t qershorit 1924, si
emigrant politik n Bashkimin Sovjetik, Itali, Austri, Jugosllavi e gjetk, vijoi luftn kundr
regjimit zogollian dhe bashkpunoi n faqet e gazetave Liria kombtare dhe Federacioni
Ballkanik. M 1930 policia jugosllave ua dorzoi autoriteteve t Ahmet Zogut, q e dnoi
me burgim. Haki Strmilli mori pjes si partizan n Luftn AN, ishte antar i KAN-it.
Fjalori Enciklopedik Shqiptar ,1985
Gramatika shqipe e 1710: A sht vrtet ajo e para?
Sivjet mbushen 300 vjet nga Gramatika e par e shqipes, q i prket vitit 1710.
Dorshkrimi i saj ruhet n Bibliotekn e Manastirit t Grotaferrats, afr Roms.
Informacionin e par pr kt gramatik e pati dhn studiuesi arbresh Nilo Borxha,
83 vjet m par, duke botuar n revistn Diturija(1927, nr.12) t Lumo Skndos
nj shkrim me titull Nj gramatik e vogl e gjuhs shqipe, m 1710. Artikulli sht i
shkurtr. Autori njofton se dorshkrimi hyri n kt bibliotek n vitin 1923. Pas tij pr
kt dorshkrim shkruan, dikush m shum e dikush m pak, G. Petrota, M. Roku, J.
Kastrati, Dh. S. Shuteriqi etj. S fundi akademiku kosavar Rexhep Ismajli, pasi botoi n
revistat shkencore ndonj shkrim pr kt gramatik, n vitin 1982 e botoi dorshkrimin
t plot n Prishtin, botim kritik, shoqruar me studim e transkriptim..
Tomor Osmani
Marr nga Gazeta Shqiptare
GISHTZA
Na ishte njher nj grua q dshironte shum t kishte nj fmij t vogl, por,
meq nuk dinte se si ta plotsonte kt dshir, shkoi te nj magjistare plak dhe i tha:
-Desha t kisha nj fmij t vogl; m thuaj duhet t bj pr kt gj?
-Nuk sht pun e vshtir, iu prgjigj magjistarja. -Na nj kokrr elbi, q sht
e nj lloji tjetr nga ai q rritet n arat e fshatarve dhe q e han pulat. Vre at n
poen me lule dhe do t shohsh.
-Faleminderit! i tha gruaja dhe i dha magjistares dymbdhjet grosh. Pastaj u
kthye n shtpi t saj dhe e mbolli kokrrn e elbit.
Pas pak, ajo pa t dilte prej dheut nj lule e madhe dhe e bukur, q i prngjante nj
tulipani ende t paelur mir.
-Sa lule e bukur! tha gruaja, duke puthur flett e kuqe e t verdha dhe, po n kt
ast lulja u el me nj zhurm t madhe. Tani dukej q ishte nj tulipan i vrtet, por
brenda, n sfondin e gjelbr, ishte ulur nj vajz shum e vogl, e holl dhe e hijshme,
e gjat sa nj gisht. Kshtu e quajtn GISHTZ ...
5
POEZI
KATR KSHILLA VETES

Mos u bj poet nse smund t lindsh
me secilin varg, t lindsh me seciln fjal.
Ngrehu mbi veten n do trroksh frert e errave,
t shkelsh shprgajt e mris dhe shtrngatat
e gjakut tnd.
Nse dashurohesh, dashurohu nflak e nval,
jo n sy t kaltr, se bhesh det i mendur pendimi.
Mos u bj poet nse smund t vdessh
pr secilin varg, t vdessh pr seciln fjal.
Azem Shkreli
RECET GATIMI
Tort me kakao dhe lajthi

Prbrsit
12 lug gjelle sheqer + 12 lug gjelle pr kremin
12 lug miell + 3 lug gjelle pr kremin
12 lug qumsht + 1/2 e litrit pr kremin
2 lug kakao + 2 lug pr kremin
1 bakin (peciv)
50 gr margarin
50 gr lajthi t bluara
50 gr miell kokosi
2 vez
Udhzime pr prgatitjen
Rrihni vezt me sheqerin, pastaj shtoni qumshtin, miellin, kakaon dhe bakinin
(pecivn). Hidheni n enn e yndyrosur dhe piqeni n furrn e nxeht me 220 grad.
N nj en vloni 1/2 litri qumsht, duke hequr gjysm gote, t cilit i hidhni 12 lug
sheqer. N enn tjetr przieni miellin, kakaon dhe gjysmn e gots s qumshtit, t
ciln pastaj e hidhni n qumshtin e vluar me sheqer dhe e zieni derisa t trashet si
krem. N nj en tjetr prhapni 50 g margarin dhe n t hidhni pak mielli kokosi dhe
lajthit e bluara q t zbuten. Edhe kto hidhen n kremin e zier, przihen edhe pak
dhe, pasi t ftohet kremi, me t lyhet torta. Dekorohet sipas dshirs.
Konceptet kryesore: tekst, tekste letrare e joletrare, klasifikim, funksion praktik,

funksion estetik, funksion gjuhsor, funksion informues, binds, shprehs, fakt, trillim

Struktura msimore: PNP
STRUKTURA E MSIMIT
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit e nxnsve
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Di/Dua t di /Msova, (DDM)
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim/Prmbledhje n dyshe/
Organizues grafik
T nxnit n bashkpunim
Pun n dyshe
Prforcimi
Plotsim i tabels Msoj
Ndrtim i shprehive studimore
Pun individuale
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi/
Veprimtaria DDM mund t prdoret pr t

strukturuar nj msim t tr. Ajo krkon
nga nxnsit q t mendojn far din pr
temn, t bjn pyetje pr t, si dhe t gjejn
prgjigje pr kto pyetje.
DDM - Di /Dua t di /Msoj
Bised e lir
Msuesi/ja fillon msimin me nj bised t shkurtr, duke rikujtuar njohurit e marra
rreth teksteve, llojeve t tyre, si dhe qllimeve t prdorimit, duke vzhguar tekste t
ndryshme dhe duke u drejtuar nxnsve pyetjet:
- Cili sht kuptimi i ktyre teksteve?
- Ku prdoren?
- Cili sht qllimi i prdorimit t tyre?
Pasi merr prgjigjet e nxnsve, msuesi/ja ndrton bashk me nxnsit tabeln
DDM, ku shnojn far din ata rreth teksteve dhe klasifikimit t tyre.
Klasifikimi i teksteve
far dim?
Tekstet jan t shumllojshme.
Jan t shkruara ose t folura.
Ato grupohen n baz t qllimit
kryesor q ka autori kur shkruan
nj tekst (informim, shprehje t
ndjenjave, sugjerim, mbajtja e nj
qndrimi etj.).
Klasifikohen sipas funksionit:
a. praktik, (tekste joletrare)
b. estetik, (tekste letrare)
Secili prej grupeve ka nnndarje t tjera
far duam t dim?
far msuam?
Pse i klasifikojm tekstet?

Ku mbshtetet klasifikimi i
teksteve?
rol luajn elementet e
funksionet gjuhsore?
A gjenden njhersh t gjitha
funksionet gjuhsore brenda
nj teksti?
Cili sht dallimi midis teksteve
letrare dhe joletrare?
Pasi rikujtojn njohurit e marra n klasn e dhjet, msuesi/ja nxit nxnsit t

diskutojn se pr far nuk jan t sigurt dhe far duan t din rreth klasifikimit t
teksteve. Msuesi/ja ndihmon t formulojn pyetjet duke plotsuar kolonn e tabels
7

Ndrtimi i njohurive. Lexim/ Prmbledhje n dyshe/ sht nj teknik q synon q nxnsit ta lexojn
me kujdes tekstin pr ta kuptuar. Kjo teknik ka
Organizuesi grafik
pr qllim t vr n prdorim lloje t ndryshme
t t menduarit q nxitin t kuptuarit.
Msuesi/ja e ndan klasn n 5 grupe t mdha dhe secilit grup i cakton t punoj
nj pjes t msimit:
Grupi I Pse i klasifikojm tekstet?
Grupi II Klasifikimi i teksteve sipas funksionit gjuhsor.
Grupi III Tekste me funksion praktik.
Grupi IV Tekste me funksion estetik.
Grupi V Dallimet mes tekstit letrar dhe joletrar.
Msuesi/ja brenda grupeve u krkon nxnsve t ndahen n ifte. Secili ift lexon
s bashku pjesn e msimit dhe pas leximit t vmendshm njri prej tyre do t bj
prmbledhjen e saj duke nxjerr shtjet kryesore, si dhe do ti drejtojn pyetje shokut
shokut rreth tyre. Kt veprimtari nxnsit e kryejn duke ndrruar rolet brenda iftit n
nj hark kohor prej 10 min. Gjat procedimit t ksaj veprimtarie, msuesi kontrollon
punn e nxnsve duke u drejtuar pyetje t ndryshme rreth tekstit dhe njkohsisht u
krkon atyre t praktikojn n mnyr konkrete njohurit e marra pr tekstet, t cilat i
ka przgjedhur dhe ua ka shprndar nxnsve. (Mund t shrbejn si t tilla tekstet e
dhna n rubrikn Materialet dhe mjetet msimore.)
Disa nga shtjet q grupet do t trajtojn mund t jen:
Grupi I - Pse i klasifikojm tekstet?
Nse kemi t qart llojin/nnllojin e tekstit q krkojm, krkimi do t jet i
suksesshm. Do t kemi mundsi t operojm n fusha t ndryshme m s miri, duke
realizuar qllimet tona
Klasifikimi i teksteve lidhet me nevoja praktike.
I. Shfrytzojm lehtsisht:
a. skedart e bibliotekave;
b. orientohemi n morin e librave t nj librarie;
c. orientohemi n krkimet tona n internet.
II. Prdorim me efikasitet pr qllime praktike llojin e duhur t nj teksti:
a. shkrimi i CV;
b. plotsimi i llojeve t ndryshme t testeve;
c. paraqitja me shkrim e me goj e prmbledhjeve t materialeve t ndryshme;
. prdorimi i argumenteve t nevojshme pr llojet e ndryshme t eseve etj.
d. prdorimi i vlerave estetike n situata t ndryshme etj.
Grupi II - Klasifikimi i teksteve sipas funksionit gjuhsor.
N kt pjes t msimit msuesi/ja orienton grupin q t lexoj/reklamn n libr
ose nj reklam q i ofron msuesi dhe t plotsoj skemn e komunikimit. (Skema
mund t jet e paraprgatitur n nj tabak letre dhe u vihet n dispozicion nxnsve q
t rikujtojn elementet prbrse t komunikimit).
P.sh.:
Po kshtu grupit i vihen n dispozicion tekste t llojeve t ndryshme (letrare e joletrare).
Duke iu referuar ksaj reklame, nxnsit duhet t konkretizojn n skemn e
komunikimit elementet:
Dhnsi sht kompania e lodrave. Vmendja e dhnsit sht prqendruar te
marrsi (blersi). Referenti sht informacioni q prcjell reklama: n treg ka hyr nj
8

kompani e re lodrash cilsore; kanali sht letra:
reklama e afishuar n vende t dukshme; kodi:
imazhi dhe gjuha e shkruar, teksti; mesazhi: cilsia e
lodrave sht aq e lart, sa sht mir q do fmij
ti zotroj ato. Kjo reklam, me an t referentit,
kanalit, kodit dhe mesazhit, i drejtohet marrsit
dhe realizon disa funksione: funksionin informues,
funksionin binds, pasi flitet pr referentin, q n
kt rast sht objekti, t cilit i kushtohet reklama:
Lodrat Pino. Funksioni gjuhsor realizohet me an
t gjuhs verbale dhe joverbale, pra, duke prdorur
imazhin dhe gjuhn e shkruar.
Referenti
reklama
Drguesi
Kompania
e lodrave
letra
kanali
mesazhi
letra
kanali
Marrsi
blersi
kodi
gjuha shqipe-imazhi
Duke iu referuar pllakatit t dhn n libr si reklam, nxnsit duhet t konkretizojn

n skemn e komunikimit elementet:
Dhnsi sht organizuesi i nj veprimtarie me rastin e Dits Botrore t Librit.
Vmendja e dhnsit sht prqendruar te marrsi (pjesmarrsit q i fton n kt
veprimtari, por edhe m gjer, publiku). Referenti sht informacioni q prcjell reklama:
informon publikun se data 23 prill sht Dits Botrore e Librit dhe njkohsisht fton
dashamirsit e librit t marrin pjes n kt aktivitet. Kanali sht letra: reklama afishohet
n vende t dukshme dhe me pamjen e saj trheq vmendjen. Kodi: imazhi dhe gjuha e
shkruar, teksti dhe figura; mesazhi: vet slogani sht mesazhi i pllakatit, i cili, me an t
referentit, kanalit, kodit dhe mesazhit, u drejtohet jo vetm dashamirsve t librit, por gjith
publikut dhe realizon disa funksione: funksionin informues, binds, por edhe funksionin
shprehs. Funksioni gjuhsor realizohet me an t gjuhs verbale dhe joverbale, pra,
duke prdorur imazhin dhe gjuhn e shkruar, e cila n kt rast sht gjuh e figurshme,
nj bot me libra, q prputhet edhe me imazhin.
Pyetjet e mposhtme msuesi/ja mund tia drejtoj grupit pr ti orientuar:
- Cili do t ishte funksioni i tekstit nse vmendja prqendrohet te referenti?
Po te drguesi?
- A gjenden t gjitha funksionet brenda nj teksti? Pse?
- Ku sht prqendruar vmendja n tekstet q ju keni prpara?
Prgjigjet e pritshme:
N tekstin Biografia e Haki Strmillit vmendja prqendrohet te referenti dhe teksti
ka funksion informues.
Te poezia e Azem Shkrelit vmendja prqendrohet te mesazhi dhe teksti ka funksion letrar.
Te receta e gatimit vmendja prqendrohet te referenti dhe teksti ka funksion informues.
Te prralla Gishtza vmendja prqendrohet te mesazhi dhe ka funksion letrar.
9

Tek artikulli i gazets vmendja prqendrohet te referenti dhe teksti ka funksion informues.
Grupi III - IV Tekstet me funksion praktik (tekstet joletrare) dhe tekstet me funksion estetik (tekstet letrare).
- Nxnsit kan njohuri pr llojet e teksteve joletrare dhe letrare. N klasifikimin e
dhn n libr u rikujtohen llojet e teksteve, karakteristikat e tyre dhe cilat jan llojet
e shkrimit q i prdorim n kto lloje tekstesh. N punn n grup nxnsit duhet t
ilustrojn me shembuj shkrimesh t ndryshme t njohura prej tyre dhe t vn n dukje
karakteristikat e dhna ose t klasifikojn tekste q msuesi/ja ofron, duke argumentuar
klasifikimin e br.
Grupi V - Dallimi mes teksteve letrare dhe joletrare
Pasi nxnsit kan praktikuar teknikn Lexim/Prmbledhje n dyshe, u krkohet t
vzhgojn cilat nga tekstet e ofruara mbshteten n fakte e cilat n trillim.
- A kan ato t njjtat veori?
Nxnsit evidentojn dallimet midis tyre me an t organizuesit grafik, duke u
mbshtetur n qllimin e tekstit, llojin e tij, karakteristikat dhe llojet e shkrimeve.
Dallimi thelbsor ndrmjet tekstit letrar dhe joletrar sht mbizotrimi i trillimit ose i
faktit. Tekstet: artikulli i gazets, biografia dhe receta e gatimit mbshteten n fakte, pra,
jan tekste joletrare, kurse poezia dhe prralla mbshteten n trillime, pra, jan tekste
letrare.
Prforcimi. Plotsimi i pjess s tret t tabels DDM.
Pas diskutimit t shtjeve dhe ushtrimit n mnyr praktike mbi tekste t ndryshme,
msuesi/ja plotson s bashku me nxnsit pjesn e tret t tabels DDM. Drejton
pyetjen: far msuam?
far msuam?
Klasifikimi i teksteve na ndihmon t realizojm m leht qllimet tona si lexues apo si shkrues.
Klasifikimi mbshtetet te funksioni i tyre. Tek tekstet joletrare mbizotron funksioni praktik, kurse
tek tekstet letrare mbizotron ai estetik.
T gjitha llojet e teksteve e realizojn komunikimin nprmjet gjasht elementeve t skems
s komunikimit. N baz t prqendrimit t vmendjes te njri ose tjetri element, teksti realizon
funksione t ndryshme.
Tekstet si me funksion praktik, ashtu dhe me funksion estetik, jan disa llojesh.
Tekstet joletrare nga tekstet letrare dallohen nga njri-tjetri nga elementi baz mbi t cilin
ndrtohen: t parat mbshteten te fakti, t dytat tek trillimi.
Msuesi/ja nxjerr rezultatet e ors dhe vlerson nxnsit pr pjesmarrjen n msim

dhe pr saktsin e qartsin e prgjigjeve.
"
Detyr shtpie. a) Ushtrimi 1, n f. 10.

b) Przgjidhni dhe sillni n klas tekste t llojeve t ndryshme, t cilat kan pr qllim:
t informojn, t rrfejn, t interpretojn, t udhzojn, t argumentojn.
10
Tema

t prcaktoj llojin e teksteve dhe llojin e shkrimeve t teksteve t dhna;
2. Ushtrime.
Llojet e
teksteve
sipas
funksioneve
gjuhsore
(ora II)
t gjykoj mbi tekste t llojeve t ndryshme;

t dalloj funksionin mbizotrues t teksteve t dhna.

Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh, reklama, shkumsa
me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore
Lloji i tekstit, lloji i shkrimit, funksion praktik, funksion estetik, funksion gjuhsor,
funksion informues, binds, shprehs, qllimi i tekstit, funksion mbizotrues.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Harta e konceptit/ Diagrami i Venit
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Analiza e tipareve semantike
Paraqitja grafike e informacionit
Pun n grupe
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
sht nj metod q prdoret pr t rikujtuar
njohurit e marra pr tekstet dhe llojet e tyre.
Ndrtimi i harts bhet duke trhequr sa m
shum mendimin e nxnsve, duke dhn sa m
shum shpjegime dhe duke i shoqruar me shembuj.
Parashikimi. Harta e konceptit/

Diagrami i Venit
Msimi nis duke ndrtuar hartn e konceptit pr tekstet.

Tekstet
Funksion praktik
joletrare
Informuese-paraqitse
(shpjeguese)
Funksion estetik
letrare
rrfyese
tregimtare
udhzuese
dramatike
prshkruese
poetike
shprehse
interpretuese-vlersuese
argumentuese
11

Nxnsit japin veorit pr secilin rast. N baz t ktyre veorive interpretojn tekstet
e detyrs s shtpis: Ushtrimi 1, f. 10:
a) Lloji i tekstit: letrar, lloji i shkrimit poezi lirike,
vmendja prqendrohet te mesazhi (funksioni letrar).
b) Lloji i tekstit: joletrar, shprehs, lloji i shkrimit parathnie,
vmendja prqendrohet te marrsi (funksioni binds).
Ndrtimi i njohurive. Analiza e tipareve semantike
sht nj metod q, pasi nxnsit t jen

ushtruar praktikisht, t arrijn t evidentojn
tiparet e nj teksti, t cilat e klasifikojn at n
nj grup t caktuar. Pr kt nxnsi duhet t
njoh mir veorit e tekstit, me qllim q ta
ket t leht ti prcaktoj ato.
N kt faz t msimit msuesi/ja e ndan klasn n katr grupe t mdha. Nxnsit

punojn tekstet e ushtrimeve 2 dhe 3. Pasi punojn n grup pr t prcaktuar tiparet e
teksteve, ata plotsojn tabeln e mposhtme.
Shembull prgjigjeje.
Teksti
Lloji i tekstit
Ushtrimi
joletrar-Informues/
shpjegues-paraqits
Ushtrimi
2a
Lloji i shkrimit
reportazh
Qllimi i tekstit
Funksioni
t informoj
informues (vmendja
prqendrohet te
referenti)
2b
letrar
roman
t rrfej
3a
joletrar- vlersues/shpjegues
recension
t vlersoj
nj dukuri
3b
joletrar/ udhzues
manual /
udhzues
t udhzoj
Prforcimi. Rishikim n dyshe
letrar (vmendja
prqendrohet te
mesazhi)
informues/shpjegues
(vmendja prqendrohet
te referenti)
informues (vmendja
prqendrohet te
referenti)
sht nj teknik q prdoret pr t prforcuar dhe

praktikuar n dyshe njohurit e marra. Prdoret
zakonisht n fazn e fundit t msimit pr t
zbatuar njohurit n ushtrime t ndryshme.
"
N kt faz msuesi/ja l t lir nxnsit n dyshe t shfrytzojn tekstet e sjella

n klas duke i klasifikuar sipas qllimit:
- tekste q informojn, rrfejn, interpretojn, udhzojn, argumentojn.
Ata paraqesin tekstet e tyre dhe argumentojn zgjedhjen e br.
Msuesi/ja bn vlersimin e ors s msimit dhe vlerson nxnsit me not.
Detyr shtpie.
a) Paraprgatni nj tekst informues-paraqits.
b) Sillni n klas tekste t ndryshme informuese-paraqitse.
12
Tema
3. Teksti
informuesparaqits
(shpjegues).
Informacioni
dhe
paraqitja

t identifikoj informacionin dhe paraqitjen e tij n tekstin informuesparaqits;
a. t shpjegoj kupton me informacion n nj tekst t dhn verbal dhe joverbal;
b. t zbuloj lidhjen ndrmjet t dhnave, paraqitjes dhe shpjegimit t tyre;
c. t ndrtoj skemn e tekstit informues-paraqits n situata t ndryshme
komunikuese;
. t analizoj elementet e saj, kontekstin dhe kodin;
d. t vzhgoj pamjet dhe imazhet n nj tekst informues, pr ti dalluar ato n
varsi t marrsit;
dh. t dalloj hipertekstin dhe ta prdor at pr t marr informacione t lidhura
me njri-tjetrin.

Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh, libra, shkumsa me
ngjyra, tabela.
Galaktik
[greq. lasht. mb. galaxis < gala (gjin. galaktos) = qumsht]
Trsia e prbr prej nj numri shum t madh yjesh, q formojn nj sistem
m vete, quhet galaktik.
Dielli sht qendra e sistemit ton diellor, q prapseprap
sht vetm nj ndr shum sistemet e galaktiks son, Udha
Qumshtore. Ndrsa Udha Qumshtore nga ana e saj sht
vetm nj galaktik ndr shum t tilla n largsit e pafundme
t Gjithsis. N fillim pandehej se gjithsia ishte e prbr
vetm nga gazi. Ky u prqendrua dhe u ngurtsua pr t formuar
galaktikat q shohim sot. Se far e bri t mundur kt ngurtsim
nuk dihet me saktsi, por shkaktaret mund t ken qen Gropat
e Zeza tepr masive, q me forcn e tyre gravitacionale tepr t
madhe kan br gazin t ngjishet brenda vetes. Pastaj, duke e
Udha Qumshtore.
vrtitur kt gaz prqark vetes, mund t ken krijuar yjet, planett
Ilust. NASA/JPL-Caltech/R. Hurt
dhe vet jetn.
(SSC/Caltech)
Kshtu, n qendr t do galaktike sht nj Grop e Zez
tepr masive. N krkim t njohurive mbi hapsirn kozmike,
hulumtuesit kan zbuluar se si akoma mund t krijohen galaksi t
reja. Disa rreze kozmike lvizin me nj shpejtsi afr asaj t drits, t cilat, par
nga kndvshtrimi i tyre, e prshkojn galaksin brenda disa minutash, ndonse
n kornizn referuese t Toks duket sikur rruga e tyre merr mijra vjet.
Burimi w.w.w. enciklopedi shqip e rruzull.net
13

Jeta n Univers
Duke vzhguar qiellin, t vjen vetvetiu n mendje pyetja: Po jasht nga planeti
yn ose dhe jasht nga galaktika jon a ka forma t tjera jete? Njerzimi nuk mund
t bnte gj tjetr, ve t shkonte n krkim t saj. Nj nga pioniert e krkimeve
t jets jashttoksore ka qen astronomi amerikan Frenk Drejk, q n fillimet e
viteve 60 punonte pran National Radio Astronomy Observatory t Green Bank,
n Virxhinian Perndimore.
Drejk iu prkushtua studimit t mundsis, q n yjet e afrta t kishte qytetrime
jashttoksore me teknologji t tyre dhe q t mund t rilevoheshin. Nga kjo ide ai
filloi projektin OZMA duke vzhguar me radioteleskop yjet e afrta. Puna e tij bri q
n vitin 1981, Akademia e Shkencave Amerikane t fillonte projektin SETI (Search
for Extra-Terrestrial Intelligence), q akoma vazhdon dhe sot, duke u kthyer n nj
disiplin shkencore serioze.
Frenk Drejk i vuri vetes objektivin t hipotezonte n ndonj mnyr numrin N t
planetve n galaktikn ton, n t cilat mund t jet i zhvilluar nj qytetrim q ka
nj teknologji t mjaftueshme pr t komunikuar me qytetrime t tjera (si p.sh., me
ne). Si rezultat i ktij studimi doli ekuacioni i Drejkut, q ka formn e mposhtme:
N=R* fp n fl fi fc L
Ku:
R*- sht numri i formimit t yjeve q i ngjajn diellit ton.
fp- sht pjesa e ktyre yjeve q kan prreth nj sistem planetar.
n- sht numri i planetve t ktyre sistemeve q i ngjajn Toks.
fl- sht pjesa e ktyre planetve, n t cilt sht zhvilluar jeta.
fisht pjesa e ktyre planetve, n t cilt jeta sht zhvilluar n nj form
inteligjente.
fc- sht pjesa e ktyre planetve, t cilt jan t zot t komunikojn (p.sh.,
prmes emetimit t valve t radios) dhe, n fund:
L- sht koha e mbijetess s nj qytetrimi teknologjik.
(Kjo ndryshore do t shpjegohet n nj artikull tjetr).
- Tani, numrat q mund t futen n kt formul jan natyrisht t ndryshm, sepse
akoma varen n mnyr t madhe nga kritere subjektive. (Dhe sht e natyrshme
q ju, t nderuar lexues, do ta shikoni me skepticizm kt formul, por, mendoni
dhjetra miliarda yje q na rrethojn dhe kto ndodhen vetm n galaktikn ton. Po
ato n galaktikat e tjera! Le t vazhdojm n shpjegimin e mtejshm).
Ekuacioni i Drejkut niset n fakt nga numri i yjeve q ekzistojn n galaktikn
ton, por fut terma q, dhe n mnyr aproksimative, jan t llogaritshm, por ato
vendosen midis teoris probabilistike, shkencs dhe fantashkencs, kshtu q
rezultati i gjetur nuk mund t jet krejtsisht i besueshm. Por, megjithat, pr ata
q u plqen t luajn me numrat, mund t vrejn q dhe n nj llogaritje pesimiste
t ktyre parametrave, nxjerrin q: vetm n galaktikn ton mund t jen t paktn
disa dhjetra mijra teknologji q mund t komunikojn me planet t tjer.
Prgatiti: Parid Alimhillaj
Burimi: Enciklopedi shkencore pr Universin
14

Atlantis - gjegjz q si dihet fundi
Asnj legjend tjetr
nga koht m t zymta
t parahistoris nuk
i ka ngacmuar kaq
shum shkenctart dhe
fantazuesit, sa shkrimet
e filozofit grek Platon mbi
prrallorin Atlantis, q
njihet ndryshe edhe si Atlantida. Q nga ajo koh
jan botuar nga autor t ndryshm mbi 30 000
hamendsime mbi bazueshmrin e ktyre shkrimeve
t lashta.
Platoni hartoi n vitin 350 pr. K. dy shkrime filozofike:
Dialogun e Timaios dhe t Kritias. N t dyja kto vepra
ai prmend nj qytetrim enigmatik t quajtur Atlantis,
i cili n at pik kohe tregohej t kishte qen zhytur n
mjegulln e historis dhe nn vrshimin e dallgve t
detit q prej 9 000 vjetsh.
Sipas Platonit dhe mitologjis greke, nj dit perndit
e ndan botn mes tyre. Posedonit i ra nj grup ishujsh
shum m prtej Shtyllave t Herkulit (kshtu thirrej
n lashtsi Ngushtica e Gjibraltarit), pra jasht bots
helenistike. Djali i tij m i madh, Atlasi, sundonte si
mbret. Nnt djemt e tjer qeverisnin n nnt rrethe
dhe disa ishuj t caktuara q n fillim. Mbretria kishte
nj shtrirje q ishte m e madhe se shtrirja e Libis dhe
Azis s bashku. Me kalimin e kohs u ngrit nj shtet,
q nga ana kulturore dhe ushtarake nuk kishte shoq,
Atlantis.
Mbreti banonte n nj pallat luksoz t stolisur n argjend
dhe ar, i cili ishte i rrethuar nga nj sistem bashkqendror
siprfaqesh toke dhe uji. Nj kanal - rreth 10 kilometra i
gjat, 30 metra i thell dhe 90 metra i gjer - lidhte kt
kryeqendr me detin e hapur. Hendeqe uji t mbuluara
me ati, n t cilat mund t lundronin trirremat (anije
trekatshe t shtyra me rrema), q anin prmes
siprfaqes toksore n
brendsi t qytetit.
Pallati i mbretit me kupol

t art (rindrtim sipas
prshkrimit t Platonit)
N nj liman, t krijuar
artificialisht, ankorohej
nj flot prej 1200
anijesh luftarake. N
tok kishte n gatishmri
arm prej bronzi dhe
karroca luftarake.
N qendr t Atlantisit qndronte nj tempull

madhshtor i Posedonit. Prqark tij ishin renditur lagjet
e veanta n form rrethi, t lidhura me njra-tjetrn
prmes urash, ku secila prej tyre ishte e mbrojtur prej

kullash dhe portash. Pjesa m e madhe e shtpive
ishte e ndrtuar prej guri natyror, n gjendjen q hasej
n ishull. Nj mur i jashtm rrethonte tr qytetin.
Prbrenda fortifikats s qytetit kishte edhe dy mure
t tjera rrethuese q mbronin qendrn e qytetit.
Atlantt duhet t kishin arritur nj nivel t lart zejtarie
dhe teknike, sidomos pr sa i prkiste prftimit dhe
prpunimit t metaleve. Me sa duket kjo popullat
ishullore kishte n zotrim rezerva t mdha minerali
xeheror ose sillte nj sasi tepr t madhe t tij prej
vendesh t tjera.
Muri i jashtm i qytetit ishte i veshur i tri n bakr,
ndrsa i dyti ishte i mbuluar n kallaj. Muri i tret
dshmonte t kishte nj kore prej oreikalkosi, nj lloj
metali i panjohur sot pr sot, i cili rrezatonte si zjarr
bubulak. Ky metal mohej si i dyti pr nga vlera, pas
arit, dhe mundej t nxirrej n shum an t ishullit.
Pasardhsit e Atlantisit sunduan pr nj periudh
t gjat kohe, n mnyr t prmbajtur dhe me
ndershmri. Por brez pas brezi u larguan gjithnj
e m tepr nga modeli i tyre i prkryer hyjnor,
filluan t lakmonin gjithnj e m tepr pasurin
dhe pushtetin.
Platoni flet
gjithashtu mbi
nj luft q
kishte ndodhur
nj her e nj
koh midis
Plani i rindrtuar i kryeqendrs
Athins dhe
Atlantisit.
(figura atlantia.de)
Kshtu Zeusi
vendosi nj
dit ti gatiste fundin ksaj shthurjeje dhe ti dnonte
atlantt.
Mu ktu ndrpritet rrfimi i Platonit n Dialogun e
Kritias. Por ama, fati i ishullit del qart nga shnimet
n Dialogun e Timaios: N
vetm nj dit dhe nj nat u
fundos Atlantisi prej trmetesh
dhe vrshimesh t detit.
Trag t ndrthurura
Tr sa m sipr ia kishte
treguar Platonit xhaxhai i tij,
Kritias, i cili nga ana e tij kishte
thn se historin e Atlantisit
e kishte msuar kur kishte
qen 9 vje nga gjyshi i tij
Filozofi Platon
90-vjear. Ky i fundit e kishte
(427-347 p.e.s)
15

marr vesh kt histori nga i ati i tij, Dropides, q
kishte qen shok i ligjvnsit athinas Solon (640-559
p.e.s.). Q prej kohs s Aristotelit (384 - 322 p.e.s.),
mendimet nse tregimi mbi Atlantisin t on vrtet te
ndodhi q kan gjetur vend apo jo, jan ndar thell
nga njri-tjetri. Aristoteli e mbante tregimin e Platonit
pr nj trillim, si mnyr pr t sqaruar prfytyrimin e
ktij mbi shtetin e prkryer. Por pjesa m e madhe e
shkrimtarve t lashtsis nuk jan t ktij mendimi.
T paktn burimin egjiptian duket ta ket konfirmuar
filozofi Proklos (4 e.s.). Ai mtonte se filozofi Krantor
nga Soloi kishte pasur mundsin q 100 vjet pas
vdekjes s Platonit t shihte me syt e tij n Sais t
njjtin reportazh, q dikur ia kishin vn n dispozicion
edhe Solonit. Vet Platoni e ka theksuar disa her q
prshkrimi i tij mbi Atlantisin sht i vrtet.
Ndonse ky rrfim ishte tepr magjepss, interesimi
i bashkkohsve t Platonit pr kt perandori
ogurzez mbetet i pakt. Njohuria mbi Atlantisin
humbi dalngadal n harres. Vetm zbulimi i Bots
s Re zgjoi kujtimin mbi qytetrimin e shuar. Prania
e indianve e vuri kishn e periudhs s Rilindjes
prball nj vshtirsie n shpjegim: Nga kishin dal
banort e Ameriks? Ata nuk prmenden n Bibl.
Njerzit e letrave bjn gara me njri-tjetrin duke dal
me teori gjithnj e m t pashoqe. Ata i pandehin
indiant t jen njri prej dhjet fiseve t humbura
t Izraelit. Ata spekulojn mbi lundrime trojansh
apo fenikasish. Megjithat, shum vet besojn q
indiant e Ameriks jan pasardhs t popullit t
zhdukur t atlantve...
Pr t gjitha kto vende sht

pandehur se aty ndodhej Atlantisi.
Po kshtu, publikuesi me origjin shqiptare, Xhejms
Pandeliu, i cili ka studiuar historin e popullit ilir,
tregon prgjat nj letrkmbimi, se si ai sheh te fjalt
Atlas dhe Atlantis fjaln shqipe at (baba).
Prgatiti: Alvin Ekmekiu
Burimi: Discovery, ZDF, Welt der Wunder, Atlantia.de
16
Leonardo da Vini shpiku veturn e par

Leonardo da Vini njihet me respekt rreth e qark
bots si mjeshtri i Rilindjes pr pikturn dhe shpikjet
inxhinierike, megjithat pak e patn menduar at si
shpiksi i veturs s tanishme.
Por n fillim t ktij muaji,
Muzeumi i Historis dhe
Shkencs n Firence,
zemra e Rilindjes Italiane,
shfaqi t parn ngrehin
vetlvizse t ndrtuar,
duke u mbshtetur mbi
nj seri skicash t gjetura
ndrmjet
shnimeve
origjinale t Leonardo da
Vinit.
Ngrehina me pamje primitive prdor sustat n
vend t lnds djegse dhe ndoshta ishte synuar
t nxiste prshtypje t posame gjat ceremonive
t mirsjelljes. Megjithat njohsit n kt fush
thon se kjo ngrehin sht akoma e para vetur
vetshtytse e ndrtuar n bot. Shnimet e
Leonardo da Vinit prfshijn gjithashtu edhe
makina fluturuese t ngjashme me helikoptert
e sotm, nndetse,
tanke ushtarake dhe
dyrrotak.
I lindur n Firence m
1452, Leonardo da Vini gjykohet si Njeriu kryesor i
Rilindjes, duke qen me dhunti n piktur, skulptur,
inxhinieri dhe muzik. Kqyrja e shnimeve t
Leonardo da Vinit u b vetm tani, edhe pse kan
kaluar 500 vjet nga koha kur ato u bn. Modelet
e ndrtuara dhe t vendshikuara n Muzeun e
Firences mund t shikohen edhe
n faqen e internetit: Leonardos
Automobile. (burimi)
Prgatiti Saimir Lolja
Nn-prof. Dr. PEng.

Skeda prmbledhse
Teorit e t msuarit
Njerzit mund t msojn nprmjet t
vrojtuarit dhe prvojs s drejtprdrejt.
Konceptet ky
Proceset e vmendjes
Proceset e ruajtjes
Proceset e riprodhimit historik
Proceset mbshtetse
Myslimant kthehen kundr Darvinit

Myslimant n shum vende po kundrshtojn
masivisht teorin e evolucionit t Darvinit, nn
ndikimin e elementve konservator t islamit.
Kjo u b e ditur gjat nj konference shkencore t
mbajtur n Egjipt nn organizimin e Kshillit Britanik.
Nidal Guesoum, profesor i fiziks dhe astronomis
n Universitetin Amerikan t Sharjahas n
Emiratet e Bashkuara Arabe, tha n konferenc,
se n shum vende, studentt dhe akademikt
mendojn se duhet t zgjedhin mes evolucionit
dhe kreacionizmit, n vend q t kuptojn se
dikush mund t besoj n Zot, por edhe n teorin
e Darvinit.
Dr. Guesoum, mysliman sunit, tha se n vende
si Tunizia, Egjipti, Turqia, Pakistani dhe Malajzia,
anketat tregojn se vetm 15% e t pyeturve
mendojn se teoria e Darvinit sht e vrtet apo
pjesrisht e vrtet.
Ky qndrim ishte mbizotrues edhe n mesin
e nxnsve, studentve e msuesve nga shkolla
e mesme e deri n universitet. Ajo far sht m
shqetsuese, tha dr. Guesoum, msuesit e lndve
shkencore keqinterpretojn faktet dhe teorit e
evolucionit, duke i przier ato me ideologji fetare.
Nj anket, n t ciln ishin prfshir 100
akademik dhe 100 student t universitetit ku
punon dr. Guesoum, tregoi se 62% e profesorve
dhe studentve mysliman besojn se teoria e
evolucionit sht teori q nuk sht provuar.
Qndrim t njjt kishin vetm 10% e
Nnt aftsit fizike

Faktort e forcs
1. Fuqi dinamike
2. Linjat e forcs
3. Forca statike
4. Fuqia eksplozive Faktort fleksibl
5. Fleksibiliteti hapsinor
6. Fleksibiliteti dinamik
Faktort e tjer
7. Koordinimi i trupit
8. Balanca
9. Shkathtsia
profesorve dhe studentve jomysliman t anketuar

n t njjtin sondazh.
Shkalla e pranimit t evolucionit dhe e ides q
kjo teori t jepej n auditore, ishte shum e ult, tha
profesori i fiziks dhe astronomis.
Ai theksoi se evolucioni nuk sht n kontradikt
me besimin islam.
Shum ekspert mysliman, nga koha e
art e islamit e deri n ditt tona, e kan pranuar
kndvshtrimin evolucionist t bots, tha Guesoum.
Duke iu adresuar konferencs n Aleksandri, q
u mbajt me rastin e 200-vjetorit t Darvinit dhe n
150-vjetorin e publikimit t veprs s tij Origjina e
llojeve, dr. Guesoum tha se shqetsimet n mesin
e myslimanve pr teorin e evolucionit u nxitn nga
kreacionistt e krishter.
Njerzit n botn myslimane i gjejn tezat e
kreacionistve t krishter n internet dhe nuk e
kuptojn se ato qndrime kan qen n margjina
t debatit shkencor. Ata kan besuar apriori se
kreacionizmi ka besueshmri shkencore n Perndim.
Ky sht nj problem serioz. sht njsoj si t dal
para studentve t mi e t them se planett nuk kan
lidhje me yjet, se nuk ka asnj lidhshmri mes tyre
dhe forcs s gravitetit dhe se planett jan krijuar
n nj dit. As n ndrr nuk mund t mendosh q ta
paraqessh kozmosin n mnyr kaq qesharake.
Nuk mund t lejojm q njerzit n shekullin
XXI t mos ken asnj koncept shkencor, tha dr.
Guesoum.
Burimi: Artikull nga gazeta Times.
17
Kronologji historike
635 vjet para Krishtit, - Gorgi, i biri i ipselit, themelon Artn.

627 vjet para Krishtit - korcirasit themelojn Durrsin; m von korintasit themelojn
Himarn, Pojanin e Qerfozin.
- Dionisi i Sirakuzs themelon Lezhn.
600-550 vjet para Krishtit - Segovezi, prijsi i galve, pushton Epirin.
435 vjet para Krishtit Durrsi dhe Arta, s bashku me korintasit e taulantt luftojn
kundr korcirasve.
- Galt prshkojn dhe grabisin Ilirin.
- Lek Molosi sundon n Epir.
350 vjet para Krishtit - Disa fise ilire sulmojn Filipin e Maqedonis, i cili i thyen.
356 para Krishtit - Agroni shtron Epirin dhe merr Qerfozin.
356 para Krishtit - Lind Leka i Madh.
356 para Krishtit - Bardhyli, mbret i ilirve, msyn n Maqedoni.
355 para Krishtit - Lufta me Lidhje.
336 para Krishtit - Leka i Madh merr fronin.
334 para Krishtit - T bijt e Bardhylit, Kliti e Glauku, ohen kundra Leks s Madh.
326 para Krishtit - Vdes Lek Molosi.
326 para Krishtit - Vdes Leka i Madh.
305 para Krishtit - Pirroja n luft tIpsit kundr Dhimitr Poliorcetit.
287 para Krishtit - Pirroja mund romakt e kartagjenasit pushtojn Magna Greacia,
Lybien. Pirroja themelon Berenicn (Prevezn).
280 para Krishtit - Pirroja mund romakt n Herakle.
279 para Krishtit - Pirroja n krye t ushtris greko-siciliane kundr kartagjenasve e
mamertinve.
275 para Krishtit - Lufta n Benevent
Konceptet kryesore:
Tekst informues-paraqits (shpjegues), informacion, paraqitje, skem komunikimi
n tekstin informues-paraqits, pamje /imazhi, skema, hiperteksti, hipermedia.
18
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim pr njohurit paraprake
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit me kmbime
Paraqitja grafike e informacionit
Pun n grupe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
sht nj metod q prdoret pr t shtruar
pr diskutim shtje pr t cilat nxnsit kan
njohuri. Ata duhet jo vetm t rikujtojn, por
Parashikimi. Diskutim pr njohurit paraprake

(link-rendit, krko, shno, mso)
edhe t krijojn marrdhniet e dukuris me

elemente t tjera e t bashkpunojn me njritjetrin pr ti prmirsuar kto njohuri.
Msuesi/ja shnon n tabel konceptin - teksti informues-paraqits, duke dashur t

nxit diskutimin pr njohurit q nxnsit zotrojn rreth tij. Ai/ajo u ofron nxnsve tre
minuta koh pr t rikujtuar e pr t shkruar lidhjet ose marrdhniet q ka ky term me
terma a situata t tjera. Nxnsit punojn n flet dhe msuesi/ja kalon n do bank e
ndjek punn e tyre. Pas puns individuale, nxnsit diskutojn n dyshe duke pasuruar
informacionin. Msuesi/ja shkruan n tabel njohurit q ofrojn nxnsit.
sht praktik
Transmeton informacion
Informon prmes shpjegimit
Teksti informues - paraqits (shpjegues)

paraqitje analitike e t dhnave:
paraqitje sintetike e t dhnave
t dhna t detajuara
t dhna t prmbledhura
- leksionet
- interpretimet e teksteve dhe t filmave
- materialet shkencore
- artikujt e gazetave
- prmbledhjet
- skedat e prdorimit personal
- kronologjit
- relacionet
- raportet
- skedat biografike
Nxnsit ilustrojn disa nga kto veori me tekstet e sjella prej tyre ose me materiale
q u ofron msuesi/ja.
Ndrtimi i njohurive. T nxnit me kmbime
sht nj metod e cila funksionon n baz t grupit. Msuesi e ndan
fillimisht klasn n disa grupe dhe shkruan n tabel grupe pyetjesh, t
cilat lidhen me msimin. M pas brenda grupeve nxnsit duke numruar
rindahen n grupe ekspertsh (p.sh., bhen bashk njshat,dyshat etj.).
Secili prej grupeve t ekspertve duhet t prgatitet tu prgjigjet pyetjeve
t tekstit. M pas nxnsit bashkohen n grupet fillestare, ku duhet t
diskutojn rreth msimit dhe t japin si grup prgjigjet e tyre para klass.
Msuesi/ja e ndan klasn n 5 grupe baz. Shkruan pyetjet n tabel. M pas

nxnsit ndahen n grupe ekspertsh pr ti dhn prgjigje do grupi pyetjesh, pasi
hulumtojn tekstin. Pasi punojn n grup dhe sqarojn me njri-tjetrin e msuesin do
19

paqartsi, ata paraqitin prfundimet e puns s grupit prpara klass. Msuesi punon
bashk me nxnsit duke shnuar prgjigjen e do grupi n tabel dhe duke thn
fjaln e fundit rreth njohurive.
Mund t trajtohen shtje t tilla, si:
Grupi I.
a) kuptoni me informacion?
b) Si lidhet informacioni me paraqitjen e t dhnave?
c) A mund ti identifikoni t dhnat n tekstin q keni prpara?
Shembull prgjigjeje:
Informacioni sht trsia e t dhnave q vjen nga burime t ndryshme. Ai
transmetohet te ne n forma t ndryshme. N thelb t tij qndrojn t dhnat, t cilat,
n varsi nga teksti ku jan prdorur, organizohen n nj mnyr t veant paraqitse.
N tekstin informues paraqits u kushtohet rndsi t dhnave, pasi nga mnyra si
organizohen ato, prcaktohet edhe lloji i tekstit. P.sh., n tekstin historik-kronologjik t
dhnat jan renditur njra pas tjetrs.
Te skeda prmbledhse informacioni jepet i shoqruar edhe me skema etj.
N kt faz t msimit msuesi/ja e drejton vmendjen e nxnsve te skema
e komunikimit. Duke qen se kemi bjm me informacion, ather skema mund t
ilustrohet n kt mnyr:
KONTEKSTI
REFERENTI
Informacioni
DRGUESI
KANALI
Zotron informacionin
q transmeton prmes
tekstit.
MESAZHI
Ilustrimi ose shpjegimi
i nj argumenti.
KANALI
MARRSI
Pas procesit t komunikimit
zgjeron ose ndryshon
informacionin q ka pasur pr
argumentin e trajtuar etj.
KODI
Gjuha e folur ose e shkruar,
shpeshher e shoqruar me
gjuhn e multimedies.
Grupi II.
a) Si realizohet skema e komunikimit n tekstin informues-paraqits?
b) A mund t ndrtoni skemn e komunikimit pr tekstin q keni prpara?
Duke iu referuar artikullit t gazets, te materialet msimore kemi kt skem komunikimi:
Drguesi gazetari
Mesazhi-shpjegimi i nj fakti ose argumenti: Myslimant n shum vende po
kundrshtojn masivisht teorin e evolucionit t Darvinit, nn ndikimin e elementve
konservator t islamit. Kjo u b e ditur gjat nj konference shkencore t mbajtur n
Egjipt nn organizimin e Kshillit Britanik.
Nidal Guesoum, profesor i fiziks dhe astronomis n Universitetin Amerikan t
Sharjahas, n Emiratet e Bashkuara Arabe, tha n konferenc se n shum vende
20

studentt dhe akademikt mendojn se duhet t zgjedhin mes evolucionit dhe
kreacionizmit, n vend q t kuptojn se dikush mund t besoj n Zot, por edhe n
teorin e Darvinit.
Grupi III
Marrsi t gjith lexuesit e gazets.

Kodi gjuha e shkruar, teknike, gjuha e masmedies.
Konteksti- konferenca shkencore n Egjipt nn organizimin e Kshillit Britanik.
Kanali - gazeta (letraku sht shkruar lajmi.
Referenti informacioni.
a) Cili sht roli i kontekstit dhe i kodit n nj tekst informues-paraqits?
b) Ilustroni me shembuj nga tekstet q keni prpara.
Roli i kontekstit sht i rndsishm, pasi n kt kuadr ka kuptim lajmi dhe i
prshtatet atij realiteti. P.sh., duke iu referuar artikullit t gazets, konteksti i saj i referohet
nj realiteti, i cili lidhet me nj numr t kufizuar vendesh, si jan ato t prmendura n
artikull, si Tunizia, Egjipti, Turqia, Pakistani dhe Malajzia. Anketat tregojn se vetm 15%
e t pyeturve mendojn se teoria e Darvinit sht e vrtet apo pjesrisht e vrtet.
Grupi IV
- Cili sht roli i pamjeve dhe i imazheve n tekstin informues-paraqits?
Ilustroni me shembuj.
Nxnsit ilustrojn me shembuj dhe vn n dukje se imazhet japin nj prfytyrim m
t plot t mesazhit q transmeton teksti informues-paraqits. Kjo duket m s miri te
skeda prmbledhse apo tek informacioni enciklopedik n rubrikn Mjetet dhe Materialet
msimore. Kshtu, tek teksti enciklopedik pr Atlantisin, imazhet ilustrojn dhe krijojn nj
ide m t qart t ndrtesave, planimetris s tyre, t cilave u referohet Platoni, si dhe nj
harte, e cila i krijon lexuesit iden e plot mbi faktet q prmenden n tekst.
Grupi V
- sht hiperteksti? Cili sht roli i tij? Ilustroni me shembuj.
Hiperteksti sht lidhja e lir ndrvepruese mes informacioneve t paraqitura n
pjes t ndryshme t nj ose m shum dokumenteve. Duke iu referuar edhe pamjeve
t tekstit mbi figurn e N. Frashrit, mesazhi prcillet jo vetm me an t tekstit, por
edhe me an t imazhit, p.sh., imazhi i qiririt demonstron rolin e veprs dhe kontributit
t poetit n letrsin shqipe e m gjer etj. Ky informacion pasohet me pjes t lidhura
mes tyre (p.sh kur klikohet JETA, ather hapet faqja q na paraqet jetn e N. Frashrit.
Ndrkaq shigjeta e kuqe drejtohet te Samiu. Klikohet prsri, dhe mund t marrim
informacion pr S. Frashrin, e kshtu me radh hiperteksti na ndihmon t krijojm
lidhje informacionesh t ndrthurura me njra-tjetrn...
Prforcimi. Diskutim i lir dhe rishikim n dyshe
Pas ksaj praktike msuesi u krkon nxnsve t rishikojn n dyshe materialet
e sjella prej tyre, ku t identifikojn informacionin, kontekstin dhe kodin, imazhet dhe
hipertekstin, nse ka.
N fund t ors s msimit msuesi/ja nxjerr prfundimet dhe vlerson nxnsit pr
prgjigjet e sakta, t shpejta dhe pr pjesmarrjen aktive n msim.
"
Detyr shtpie: a. Ushtrimi 1 f. 21

a. Ndrtoni skemn e komunikimit dhe paraprgatitni karakteristikat e tekstit informues-paraqits.
b. Krkoni dhe sillni n klas informacione t nxjerra nprmjet nj hiperteksti duke shfrytzuar
internetin.
21
Tema

t identifikoj karakteristikat e tekstit informues dhe strukturn e tij;
a. t dalloj llojet e ndryshme t informacioneve n nj tekst informues;
b. t analizoj karakteristikat gjuhsore n tekstin informues;
c. t organizoj informacionet e tekstit informues n tabeln prkatse;
4. Teksti
informues-
d. t shfrytzoj fjalorin pr fjalt ky q lidhen me informacionet e reja.
paraqits
(shpjegues).
Karakteristika
dhe struktura

Teksti Gjuha shqipe dhe Letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh, reklama, libra,
Konceptet kryesore:
Karakteristika t tekstit informues, struktura, informacion/organizimi e i tij, karakteristika
gjuhsore.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutimi i njohurive paraprake
Diskutimi i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit me kmbime
Pun n grupe
Prforcimi
Mbajtja e strukturuar e shnimeve
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Diskutim i njohurive paraprake (Rendit, grupo, emrto)
Msuesi/ja u krkon nxnsve t identifikojn veorit e llojeve t teksteve q kan
przgjedhur n detyrn e shtpis. U drejton pyetjen:
- A mund t prcaktojm disa nga veorit e llojeve t teksteve?
Msuesi/ja l nxnsit pr dy minuta t diskutojn rreth veorive, si dhe t rikujtojn
njohurit e marra.
Nxnsit listojn veorit e tekstit informues-paraqits:
- trajton nj dukuri t caktuar;
- dukurit e tjera q trajtohen vendosen n marrdhnie t caktuar me
dukurin kryesore;
- do paragraf duhet t prmbaj informacione;
- paraqitja e informacionit sht objektive;
- paraqiten sipas nj rendi logjik;
- kan leksik teknik, i drejtohen nj publiku t specializuar;
- informacionet shpesh shoqrohen me elemente grafike, si: foto, skica, harta etj.
Nxnsit ilustrojn disa nga kto veori n tekstet e sjella prej tyre.
Ndrtimi i njohurive. T nxnit me kmbime.
Msuesi/ja tashm e prqendron vmendjen te struktura dhe veorit e tekstit
informues-paraqits, duke i par ato m konkretisht. E ndan klasn n grupe baz
dhe m pas nxnsit rigrupohen n grupe ekspertsh duke numruar 1,2,3,4 (1-shat
grupohen ve, 2-shat ve). U krkohet nxnsve t prqendrojn vmendjen tek
tekstet informuese t dhna n libr. Msuesi/ja shkruan pyetjet n tabel.
22

Grupi I
1- Cili sht informacioni i tekstit informativ-paraqits Kodikt e Shqipris?
2- far prmban paragrafi i par?
3- Si lidhet ai me informacionet dytsore (kohore, rndsia e tij etj.)?
4- Cilat jan disa nga elementet prbrse t Kodikut t Purpurt t Beratit?
5- lloj informacioni sht prfshir n paragrafin e tret?
6- Sillni shembuj nga teksti i librit dhe nga tekstet q keni gjetur?
Msuesi/ja pret q n kt faz nxnsit t prcaktojn natyrn e informacionit, far
qndron n qendr t tij, si dhe informacionet dytsore, por q jan t lidhura ngusht me
informacionin m t rndsishm pr t cilin flitet n tekst. Kshtu si shembull do t kishim:
- i referohet nj klase t caktuar objektesh, q jan kodikt e Shqipris. Jep
informacion mbi vendndodhjen e tyre;
- thekson rndsin e objektit dhe n paragrafin q pason v n dukje kohn, s
cils i prket ky objekt;
- prqendron vmendjen: a) n prshkrimin e karakteristikave q e bjn t veant
kt objekt, b) n elementet prbrse duke prshkruar, shpjeguar, si dhe duke dhn
informacion t hollsishm pr kt objekt.
Grupi II
1- Cilat jan karakteristikat gjuhsore t tekstit?
2- Cila sht natyra e leksikut t prdorur n kto tekste?
3- Cili sht lloji i shkrimit?
4- Cila sht struktura e fjalis? Po foljet n koh jan prdorur?
5- Ilustroni me shembuj nga ky tekst dhe nga tekstet q keni sjell.
Msuesi/ja n kt faz pret q nxnsit t identifikojn veorit e gjuhs n kto
aspekte:
- Leksiku sht formal, nuk ka fjal e shprehje me kuptim t figurshm, por prdoren
me kuptim t drejtprdrejt.
- Terminologjia sht teknike dhe i prket nj fushe t caktuar, asaj historike.
Shoqrohet nga shkrimi shpjegues e prshkrues, me qllim q informacioni t jet sa
m i plot e i kuptueshm.
- Ilustrimi me shembuj e bn m shum konkret, duke theksuar q sht nj lloj
shkrimi i cili mbshtetet n fakte.
- Struktura sintaksore sht e thjesht: n prgjithsi prdoren fjali t thjeshta t
zgjeruara ose fjali t prbra me marrdhnie prcaktore, ftilluese, kundrshtore.
Foljet jan n kohn e tashme, zakonisht kur paraqiten faktet dhe n kohn e kryer kur
shpjegohet.
Grupi III
1- Cila sht struktura e nj teksti informativ-paraqits?
2- far ka n qendr t tij?
3- Si ndrtohen paragraft e ktij lloji teksti?
4- Cili sht kndvshtrimi nga trajtohen dukurit?
5- Ilustroni me shembuj nga teksti. A jan ata t ndryshm?
Prgjigjet e pritshme jan:
Ka rregulla n organizimin e informacionit:
- n qendr vendosin t dhna pr: nj person, objekt, dukuri (n rastin ton kodikt
e Shqipris). M pas trajtohen:
23

a. rndsia e tyre n traditn kulturore shqiptare;
b. koha s cils u prkasin (kto elemente varet nga qllimi pr t cilin ndrtohet teksti,
nuk duhet harruar q n prgjithsi trajtohen nga nj kndvshtrim i prgjithshm);
c. do paragraf prmban informacion t ri dhe kjo sht e dukshme dhe n tekstin
ton. (paragrafi i par paraqet objektin pr t cilt flitet, paragrafi i dyt flet pr rndsin
e tij, paragrafi i tret jep kohn s cils i prkasin, i katrti prqendrohet n nj nga
pjest prbrse t kodikve t Shqipris dhe prshkruan me detaje veorit e tij).
Pasi grupet kan prfunduar punn, nj prfaqsues i do grupi paraqet punn n
nj tabak letre n tabel dhe jep shpjegimet e nevojshme.
Prforcimi. Mbajtja e strukturuar e shnimeve
sht nj metod q prdoret pr t paraqitur

grafikisht njohurit e marra gjat msimit
sipas kategoris dhe llojit t saj. Pasi jan
strukturuar njohurit, nxnsit mund ti
shoqrojn ato me shembuj.
N kt faz t msimit u krkohet nxnsve t lexojn individualisht tekstin dhe t

ndrtojn nj grafik mbi veorit e strukturs s tekstit informues-paraqits. Mund ti
shoqrojn t dhnat edhe me shembuj.
Teksti informues-paraqits
Karakteristikat e informacionit
Karakteristikat gjuhsore
Organizimi i t dhnave
Leksik formal
Trajtimi i objektit nga nj

kndvshtrim i prgjithshm
Rndsia e objektit
Leksik i specializuar
T dhna rreth nj sendi, objekti etj.
Vendi, koha
Prkufizime
Referimi te nj klas e caktuar
T dhnat sipas qllimit t tekstit
T dhna t veanta
pr objektin
Prshkrime
Teksti ka paragraf
Shembuj
Karakteristika morfologjikesintaksore
folje n k. e tashme t dftores

n k. e kryer
do paragraf prmban t
dhna t reja
struktur e thjesht sintaksore

fjali t thjeshta
fjali t prbra me pak pjes
Mbshtetur n kt skem, msuesi/ja u krkon nxnsve ti prcaktojn kto

veori tek teksti Lumi Drin. Zhvillohen n klas ushtrimet 2, 3, faqe 21.
N fund t ors s msimit msuesi nxjerr prfundimet e vlerson punn e nxnsve
me not.
24

Model prgjigjeje.
Teksti sht informues-paraqits.

N qendr t tekstit ka informacionin pr nj objekt q sht lumi Drin. V n dukje
informacione t ndryshme q kan t bjn me t. Trajton dukurin n trsi dhe jep
informacion pr:
- vendndodhjen (n Shqipri),
- gjatsin (lumi m i gjat i Ballkanit),
- kohn e formimit,
- pjest e tij prbrse (Drini i Bardh e Drini i Zi),
- burimin dhe derdhjen (Drini i Bardh afr Pejs, Deti Adriatik etj.),
- prurjet dhe lundrueshmrin.
Pr sa i prket ans gjuhsore vihet re:
- leksiku teknik, i drejtprdrejt;
- fragmente q karakterizohen nga prshkrimet dhe shpjegimet (... sht lumi m i
gjat i trojeve shqiptare. Lumi i Drinit n vazhdim sht kthyer n nj zinxhir liqenesh
artificiale q furnizojn me uj.);
- fjali t shkurtra, n prgjithsi t thjeshta t zgjeruara; me kallzues folje n kohn
e tashme (...sht lumi m i gjat...) rrall n kohn e kryer apo t kryer t thjesht.
-do paragraf prmban nj informacion t ri (Ai derdhet n detin Adriatik Drini
formohet afr... dhe Drinit t Zi etj.)
"
Detyr shtpie. Gjeni nj tekst informues-paraqits dhe prcaktoni veorit e tij gjuhsore.
Paraprgatitja e tems s ardhshme: Renditja kronologjike, Renditja shkak-pasoj.
Tema

t rendit sakt informacionet n tekstin informues-paraqits;
5. Renditja e
informacioneve
n tekstin
informuesparaqits
a. t prcaktoj renditjen kronologjike t informacioneve dhe t plotsoj

tabeln prkatse;
b. t dalloj renditjen shkak-pasoj t informacioneve;
c. t bj skemn e marrdhnieve logjike shkak-pasoj n nj tekst informues.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh informueseparaqitse, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore:
renditja kronologjike, konektor, renditja shkak-pasoj, marrdhnie logjike etj.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Parashikim me terma paraprak
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim me kodim t imt t tekstit
T lexuarit ndrveprues
Pun n grupe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
25
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Parashikim
me terma paraprak:
sht nj metod q u paraprin njohurive t reja, duke

zhvilluar njkohsisht fantazin e nxnsit, por edhe
shfrytzon njohurit e tij duke e br m krijues e m
produktiv nxnsin brenda ors s msimit. Msuesi u jep
nxnsve disa terma dhe u krkon t krijojn nj tekst duke
u mbshtetur n njohurit e marra.
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsit vn n

dukje veori q kan gjetur n tekste t przgjedhura prej tyre sipas modelit t tekstit t
mposhtm.
Pasi prfundojn s punuari detyrn e shtpis, msuesi/ja shkruan n tabel grupe
fjalsh dhe u krkon nxnsve t zgjedhin njrn prej tyre e t formojn nj tekst t shkurtr.
a) Qysh prej, prkrenare, shek. VII pr.K., qarku i kulturs s Alpeve Lindore,
prkrenare n form konike, shmarjet, m von, paraqitet, i punuar n mnyr rustike,
i ngjashm me kapelat e japodve, m tutje, prkrenarja e bronzit, zhvillohet, shek VI
pr.K., nga fundi i periudhs s vjetr, po n ato vise, prkrenarja e bronzit.
b) Kalimi, periudh, e mesjets, qendrn e gravitetit, zhvendosi, edhe n Shqipri. I
bashksive fshatare, organizimi dhe funksionimi, n fazn e hershme, n Perandorin
Bizantine, nj dokument, pasqyrohet, t ashtuquajturin, ligj bujqsor, t cilt, jo rastsisht,
fshatart, kishin, tokn, quhen aty, zot. Megjithse, u konsolidua, individuale, prona, e
ligjit, disa pozita, n kohn e veprimit t tij, tregojn, se ishte zhdukur, nuk, e prbashkt,
prfundimisht. Gjithsesi pasqyron, bashksia fshatare, periudhn e pasiguris
Pas 5 minutash nxnsit lexojn detyrn dhe msuesi gjat leximit t tyre prpiqet
t shnoj ndarjen kohore, duke shnuar n tabel konektort kohor dhe elementet
logjike t tekstit. Msuesi/ja drejton pyetjen:
- far vini re n kto dy tekste?
Prgjigjet e mundshme mund t jen:
Kan karakter historik, prshkruajn objekte, klasa shoqrore, ka renditje kohore t
informacionit, jepen arsye etj.
Kjo teknik u krkon nxnsve t hulumtojn dika

dhe t vn shenj n tekst, pasi gjejn prgjigje pr
Ndrtimi i njohurive.
at q krkojn. Ky lloj leximi i ndihmon nxnsit

t prcaktojn qllimin e tij, t lexojn pr ta
arritur at qllim dhe, m von, t jen n gjendje
t prdorin informacionin nga teksti.
Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe t mdha. Grupet do t analizojn dy tekste,

ku, pasi t ken zgjedhur kodet, do t kodojn renditjen kronologjike t informacionit
dhe at shkak-pasoj. Msuesi/ja ose vet grupet prcaktojn shenjat me t cilat do t
kodojn tekstin gjat leximit. Nxnsit e lexojn informacionin n dyshe dhe vn n dukje
elementet prbrse t secilit tekst. Pas leximit nxnsit hedhin t dhnat n tabel.
Me an t shenjave t mposhtme ata shnojn momentet ky t tekstit.
26
Kon konektort
periudha
kohore,
data
vendndodhja
e objektit
Qysh
prej...
Shek VII
pr.K.
Varrezat ilire
Tipi
shmarjet i
prkrenares
M von
Prkrenarja
e bronzit me
dy rrath t
gjer
Po n kto
vise
paragrafi
- objekti
pr t cilin
flitet
Prkrenarja
e bronzit
- flitet
pr nj
objekt t ri
- flitet pr
t njjtin
objekt
ka renditje
kronologjike
Prkrenare
n form
konike
Nga fundi i
periudhs
Prkrenare
4
e bronzit
tip negoves
s vjetr
dhe fillimi i
s res
Shek VI
pr.k
Shek. VVI pr. K.
Prsri n
ato vise
Shek.
VII pr.r
n jug t
Savs n
Shqipri.
prkrenare
me dy paragnatide
N Novo
Mesto
Pr grupin e dyt msuesi/ja shnon kto shenja, t cilat do t evidentojn renditjen

shkak-pasoj t informacionit t dyt n tekst.
Me an t shenjave t mposhtme nxnsit do t shnojn momentet ky t tekstit.
- tregon
klasn
shoqrore
pr t cilin
flitet
- flitet
pr grup
shoqror
t ri
- flitet pr t
njjtin grup
shoqror
- ka
renditje
shkakpasoj t
informacionit
Kon-tregon
konektort
shkakor
-shprehje
q tregojn
renditjen
logjike t
informacionit
U krkohet nxnsve q gjat leximit t prdorin kto simbole dhe t plotsojn

tabeln me informacionin e marr.
Tabelat i ndihmojn nxnsit t ndrtojn skemat prkatse pr secilin tekst. M pas
evidentojn s bashku me msuesin t prbashktat dhe dallimet midis tyre.
Msuesi/ja pret nga nxnsit t renditin n rrjedh kronologjike informacionin sipas
skems s paraqitur n libr.
27
"
Msuesi mund tu krkoj nxnsve q nga kto skema t vn n dukje elementet

e prbashkta dhe t veanta t tekstit.
P.sh., n t dyja tekstet informacioni m i rndsishm jepet q n paragrafin e par.
(objekti - prkrenarja, klasa shoqrore shqiptare - fshatarsia). Teksti sht i ndar n
paragraf dhe do njri prej tyre jep informacion t ri. Dallimi ekziston, pasi tek teksti i
par informacioni jepet n rend kohor dhe prshkruhen ndryshimet si pasoj e kohs.
Tek teksti i dyt renditja kronologjike e informacionit nuk sht qllim n vetvete, ai jepet
i grshetuar me marrdhniet shkak - pasoj, t cilat jan dhe qllimi parsor i tekstit.
Ndahen nxnsit n dy grupe dhe zhvillohen ushtrimet 4,5 faqe 21, 22.
Grupi I zgjidh ushtrimin 4, ndrsa grupi II ushtrimin 5.
Detyr shtpie:N fund t ors s msimit msuesi bn vlersimet dhe vlerson nxnsit me not.
a) Ushtrimi 6, prcaktoni skemat pr secilin rast.
b) Sillni n klas informacion pr Dean e Butrintit.
*Ushtrime t zgjidhura
Zgjidhja e ushtrimit 5.
Objekti: Butrinti
Fusha e informacioneve
Vendndodhja
Informacionet
Butrinti sht ngritur n kndin juglindor t gadishullit t Ksamilit.
Laget nga t dyja ant nga liqeni i Butrintit.
Lartsia
Ndodhet n lartsin 30-50 m mbi nivelin e detit
Flora dhe fauna
Gjenden shum lloje drursh me gjelbrim t prhershm, si dafina e

prralli etj. Liqeni i Butrintit sht gjysm i kripur e gjysm i mbl.
Shpella e Butrintit ndodhet pran rrugs automobilistike Sarand
- Butrint rreth 3 km larg nga qyteza e Ksamilit. sht e veant pr
nga natyra dhe pozicioni i saj dhe ka prmasa t mdha.
Objekte natyrore
Objekte arkeologjike
Forumi romak i qytetit ndodhet n pjesn jugore t Akropolit, n

perndim t ndrtess me Peristil dhe n lindje t dyqaneve romake.
Ka tri dhoma dhe mbishkrimi i gjendur aty q daton n shek. I pas
Krishtit, flet pr nj tempull kushtuar perndeshs Minerva.
Me informacionin e sjell nga nxnsit n detyrn e shtpis, u krkohet t plotsojn

skedn. Perndesha e Butrintit (Dea), kok mermeri burri n nj shtat gruaje 2.5 m t
lart, sht zbuluar n vitin 1928, gjat grmimeve arkeologjike t misionit italian n
Butrint. Dshmohet se objekti, me vlera t rralla kulturore dhe historike, u grabit dhe u
drgua n Itali, i ligjruar nga mbreti Ahmet Zog si dhurat. U rikthye n vendin ton
nga qeveria italiane n vitin 1981. Gjendet i ekspozuar n Muzeun Historik Kombtar.
OBJEKTI: Dea
28
Fusha e informacioneve
informacionet
Vendndodhja
Butrint
Koha e zbulimit
Prbrja dhe prmasat
viti 1928
Kok mermeri burri n nj shtat gruaje 2.5 m e lart
Vendndodhja aktuale
Gjendet e ekspozuar n Muzeun Historik Kombtar.
Tema
6. Teksti
informuesparaqits.
Ushtrime

t ndrtoj tabeln e informacioneve t tekstit informues;
a. t krkoj n internet t dhna pr t shkruar nj tekst informues;
b. t vzhgoj pamje pr t dalluar informacionin m t rndsishm;
c. t prshtat nj tekst divulgativ, duke pasur parasysh moshn e marrsit;
. t ndrtoj nj grafik duke u nisur nga t dhnat e tekstit t shkruar.
Teksti Gjuha shqipe dhe Letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh informueseparaqitse, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore
Skem komunikimi, tekst informues - paraqits, renditje kronologjike, marrdhnie
logjike, informacion i rndsishm etj.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit me kmbime
T nxnit ndrveprues
Pun n grup
Prforcimi
Shkrim i shpejt
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsit jan
udhzuar t krkojn n internet t dhna mbi Dean e Butrintit.
Seleksionohen t dhnat, me qllim q t prsriten njohurit e marra nga ora e
kaluar. Nxnsit diskutojn me njri-tjetrin mbi t rejat q zbuluan pr figurn e Deas.
Msuesi/qa e ndan klasn n grupe baz dhe paraqet n tabel detyrn q duhet t
kryejn. M pas nxnsit ndahen n grupe ekspertsh.
Grupi I punon ushtrimin 7.a, f. 25. Nxnsve u duhet t prcaktojn
informacionin m t rndsishm dhe t plotsojn skemn e mposhtme.
Zgjidhja e ushtrimit
Viti
Fakti
N shek. VI pr.K. (Talesi)
Talesi, filozof, ka vrejtur q substancat ndryshojn
Pitagora
Ka pohuar se teoria me nj element baz sht e thjesht dhe natyra ka

krijuar katr elemente: uj, ajr, zjarr, tok.
Nj shekull m von
Ai ka pranuar kt teori t elementeve, por ka supozuar se...
N at koh
sht paraqitur edhe nj teori tjetr sipas Euklidit dhe nxnsit t tij,
Do t arrinim tek atomi...
N shek IV pr.K.
Jan bashkuar teorit e grekve me ato t shkenctarve praktik egjiptian
200 vjet pr.K.
Bolosi ka qen alkimisti i par.

29

Grupi II punon ushtrimin 7.b, f. 25 dhe prgatit nj fjalorth
Fjalorth
Alkimi-a shkenc e rreme e mesjets, q synonte t zbulonte t ashtuquajturin gur filozofik udibrs, me ann e t cilit
kujtonte se do ti shndrronte metalet e tjera n ar e argjend, se do t shronte smundjet, do t riprtrinte e do t zgjaste jetn
etj.; periudha parashkencore e kimis.
lnd/-a materia e prekshme, ajo prej s cils prbhen trupat fizik n natyr.
materie/a kategori filozofike q shrben pr t treguar realitetin e botn reale, n raport me ndrgjegjen.
polemik/-a diskutim i gjall me prgjigje e kundrprgjigje q zhvillohet kur rrihen shtje politike, shkencore.
substanc/-a shih lnd, substanca organike etj.
transmutacion-i shndrrim, ndryshim rrnjsisht i nj pamjeje, nj forme, i nj natyre a nj prmbajtjeje, duke i dhn tipare t
tjera, e kthen n nj gj tjetr; ia ndryshoj shum pamjen
Grupi III punon ushtrimin 7.c, f. 25.

Nj variant Teksti i prshtatur pr klasat e ulta:
Grekt kan qen mendimtar t mdhenj. Ata jan marr me zbulimin nga se prbhej
natyra q na rrethon. Nj nga mendimtart grek, Talesi, mendonte se Toka ishte nj disk i
rrafsht, i mbuluar nga nj gjysmrreth i kaltr dhe se notonte n ujin e oqeanit t pafund. Ai
ka thn se vetm uji sht i rndsishm pr jetn n tok, pasi pa t nuk ka jet. Pitagora
pranonte se natyra sht krijuar nga uji, toka, zjarri dhe ajri. Nj shekull m von ai ka pranuar
se nxehtsia dhe thatsira lidhen me zjarrin, lagshtia dhe nxehtsia lidhen me ajrin, i ftohti
dhe thatsira lidhen me tokn dhe i ftohti dhe lagshtira lidhen me ujin. Euklidi e ndante
natyrn n pjes t vogla dhe do pjes e vogl prbhej nga grimca.
N shek IV pr.K. grekt dhe egjiptiant bashkuan teorit e tyre, por n at koh shkenca egjiptiane
ishte shum e lidhur me besimin te magjistart dhe magjit e tyre
Grupi IV - punon ushtrimin 8 dhe dallon stilet:
1- Stili i par sht gotik
2- Stili i dyt sht barok
3- Stili i tret sht rokoko
4- Stili i katrt sht arkitektur moderne.
Gjithashtu ky grup bn lidhjen e imazheve t librit me stilin, duke lidhur prkatsisht veorit
e secilit stil me at q ofron pamja.
Pamja e par i prket stilit barok, karakterizohet nga t njjtat elemente t arkitekturs
klasike.
Pamja e dyt i prket arkitekturs moderne, ku jan shmangur format e mbingarkuara dhe me
ornamente figurash, duke dhn iden e ndrtesave sa m funksionale.
Pamja e tret i prket stilit gotik: ndrtesa karakterizohet nga objekte t larta dhe me harqe,
dritare t mdha, objekte t gdhendura me gur etj.
Pamja e katrt i prket stilit rokoko: ndrtesa t zbukuruara me forma t rrotulluara
asimetrike, t shoqruara me vepra arti, me figura njerzish e kafshsh me ngjyra t ngrohta
dhe zbukurime t brishta.
Pasi punojn n grupe ekspertsh, nxnsit kthehen n grupet baz dhe diskutojn me
njri - tjetrin. Msuesi/ja ndjek aktivitetin e tyre dhe shnon n tabel s bashku me nxnsit
prgjigjet prfundimtare.
Pas ktij hapi msuesi/ja u l koh t ushtruarit n leximin e grafikve (ushtrimi 10). Nxnsit
fillimisht punojn n dyshe dhe ushtrohen t lexojn t dhnat e grafikut t par, ndrtojn nj
grafik me t dhnat e fragmentit t dyt e m pas diskutojn s bashku me msuesin grafikt
e tyre.
30

Prforcimi. Shkrim i shpejt.
sht reflektimi i shkurtr pr nj tem. Shkrimet e shkurtra jan ese

joformale, ku vmendja prqendrohet m shum te begatia e fakteve,
sesa organizimi formal gjuhsor. Realizohet pr 5 ose 10 min. Mund
t prdoret si teknik n fillim, n mes dhe n fund t msimit.
Pasi nxnsit kan prsritur t gjitha njohurit e marra pr tekstin informues

paraqits, msuesi/ja u krkon tashm t shkruajn nj tekst informues-paraqits me t
dhna t prcaktuara. Nxnsit duhet t mbshteten n t dhnat e ushtrimit 9, faqe 27
pr t shkruar nj tekst shkencor me titull Uji si prbrs kryesor n trupat njerzor.
Nxnsit punojn n dyshe.
Shpesh, uji emrtohet elementi ushqyes i harruar. Pas ajrit, megjithse shum rrall i
njihet merita, uji sht elementi m i rndsishm jetsor pr shndetin dhe jetn e njeriut.
Mund t jetojm pa ushqim pr pothuajse dy muaj, nse kemi shndet t plot, por mund t
rrojm vetm pak dit pa uj. Uji pron elementet ushqyese nga ushqimet q ham, si edhe
mineralet q drejtojn rrugn e ktyre elementeve, oksigjen n qelizat trupore, si dhe ndihmon
n rregullimin e temperaturs trupore me an t djerss. Gjithashtu sht element tepr i
rndsishm n reaksionet kimike trupore, si tretja dhe metabolizmi. Uji sht i nevojshm
pr t zvendsuar humbjen e lngjeve trupore, si edhe pr t larguar mbeturinat ushqimore
n form urine, nevoje, djerse dhe frymnxjerrje. Pa uj t mjaftueshm ne jemi n rrezik
helmimi nga mbeturinat tona trupore. Po ashtu, uji shrben si graso pr indet dhe kyet e trupit.
Vrtet dukemi t ngurt, por trupat tan prbhen: t burrave nga 60-65% uj dhe t grave
50-60%. Nj fetus n barkun e nns ka rreth 90% uj, nj bebe e sapolindur 80% uj dhe
nj fmij 70%. Trupi i nj njeriu t zakonshm ka prafrsisht 43 litra uj, gjysma e t cilit
gjendet n qeliza. Gjaku sht 83% uj. Edhe indet e ngurta kan 75% uj, ndrsa kockat
kan 22% uj. N trupin e nj t moshuari sasia e ujit sht m e vogl, 55%. Kjo vjen si
rezultat i proceseve fizike t trupit t njeriut.
Lexohen punimet e nxnsve. Diskutohet rreth teksteve t krijuara.
Msuesi/ja bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not.
"
Detyr shtpie: a) Shkruani nj tekst informues paraqits n dy variante, pr moshat mbi 14-16
vje dhe pr moshat 6-8 vje. b) paraprgatitje: teksti informuesparaqits (Relacioni).
Sillni n klas relacione t llojeve t ndryshme.
Tema
7. Teksti
informuesparaqits.
Relacioni
(ora I)

t identifikoj relacionin dhe ta prdor at n situata t caktuara;
t dalloj elementet prbrse t skems s relacionit;
t krahasoj elementet e nj relacioni t shkruar me nj relacion gojor.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh informueseparaqitse, relacione, shkumsa me ngjyra, tabela.
Relacion pr veprimtarin e Inspektoratit t Ndrtimit n Lezh
Me miratimin e ngritjes s Inspektoratit Ndrtimor pr Qarkun e Lezhs, sipas urdhrit nr.
30, dat 04.03.2008, ky inspektorat filloi s funksionuari.
Fillimisht ky inspektorat u prqendrua te njohja e bazs ligjore, sistemimi n nj dosje
t veant dhe studimi me precedenc i ktyre ligjeve.
31

Faza e dyt ishte evidentimi i t gjitha atyre njsive vendore, t cilat pr arsye t
ndryshme nuk i ngritn kto inspektorate, duke i deleguar kto prgjegjsi n varsi t
Kshillit t Qarkut t Lezhs.
Rezultoi q n t gjith Qarkun e Lezhs vetm pes komuna drguan kto prgjegjsi
pran Inspektoratit t Qarkut.
Nga ana jon menjher morm kontaktet e para me kto njsi vendore dhe rakorduam
punn pr harmonizimin e veprimeve t ndrsjella.
Kryeinspektori, n bashkpunim me inspektort, hartoi planet afatgjata dhe afatshkurtra
t puns, ku ndr t tjera theks i veant u vu tek inspektimi i ktyre zonave n baz t nj
grafiku javor dhe mujor.
Bazuar n kompetencat q jep ligji pr inspektimin e ndrtimit, deri tani shum ndrtime
jan inspektuar dhe kan rezultuar se i gjith dokumentacioni sht n prputhje me
standardet teknike. Gjithashtu, nuk u konstatua asnj tejkalim projekti n hapsirat e ktyre
ndrtimeve.
Shum nga kto banesa ishin n fazn e legalizimit dhe pritet mbyllja e ksaj
procedure.
Problem tjetr i zgjidhur nga ky inspektorat ka qen edhe prpunimi dhe kthimi i
prgjigjeve n koh i t gjitha shkresave t ardhura n drejtim t ktij inspektorati.
Inspektorati i Qarkut t Lezhs do t jet gjithnj i angazhuar maksimalisht pr
parandalimin e ndrtimeve q bien ndesh me ligjet e shtetit.
Konceptet kryesore:
Relacion, skem relacioni, relacion me shkrim, relacion i mbajtur me goj.
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n dyshe
Prforcimi
Diagrami i Venit
Pun n grupe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Pastaj drejton pyetjen:
- sht relacioni?
- Cilat karakteristika ju bjn t mendoni q jan relacione?
(Nxnsit kan pasur si detyr paraprgatitjeje pr temn Relacioni t krkonin e t
sillnin n klas relacione t ndryshme.)
Nxnsit japin shembuj relacionesh dhe argumentojn pse jan, sipas tyre, relacione.
Karakteristikat q japin nxnsit, msuesi/ja i shkruan n drras t zez.
Pas ktij hapi, nxnsve u krkohet t lexojn paragrafin e par t librit dhe t
nnvizojn tri karakteristikat kryesore t relacionit, t cilat msuesi/ja i shkruan n
drrasn e zez dhe ndrton skemn:
32

e nj pune krkimore pr
nj argument t caktuar
prmban fakte, dshmi
t vzhguara
Relacioni
paraqitje e shkruar ose gojore
t jetuara
e nj prvoje pune t veant

llojet e relacioneve
punim shkencor, raport, relacion zyrtar etj.

(referat, kumtes etj.),
metodat, pajisjet e prdorura,
rezultatet e arritura,
vlersimi i tyre.
Nxnsit krahasojn veorit q prmendn para se t lexonin librin me ato q nxorn m pas.
Ndrtimi i njohurive. Mbajtja e strukturuar e shnimeve
N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn me vmendje
informacionin q sjell teksti pr mnyrn si prgatitet, mbahet dhe vlersohet nj
relacion dhe m pas realizohet skema e prgatitjes s nj relacioni.
Kjo skem sht e domosdoshme vetm pr relacionin me shkrim, kurse kur relacioni
sht me goj, veprimtaria pr t mbaron me fazn e par.
Skema e relacionit
Faza I -para se t mbahet relacioni
Faza II -kur mbahet relacioni
Faza III - pasi mbahet relacioni
-Veoni shtjen pr t ciln do t

shkruani.
- Prcaktoni objektivat e relacionit.
- Mblidhni t dhnat e nevojshme.
- Vlersoni, interpretoni
dhe przgjidhni materialin e
nevojshm.
- Przgjidhni materialin n
mbshtetje t relacionit (foto,
grafik, tabela, skema etj.).
- Prcaktoni kohn n dispozicion.
-Hartoni strukturn (hyrje, zhvillim,
mbyllje).
-Hartoni relacionin.
-Rishikoni dhe korrigjoni relacionin.
-Shmangni leximin e drejtprdrejt

t materialit t shkruar.
- Pasuroni materialin me t dhna
shtes.
-Qndroni n dispozicion t
dgjuesve:
- pr pyetje
- sqarime
- diskutime
-Paraqiteni me z t lart e t
qart:
theksojini fjalt,
flisni me ritmin e duhur,
kujdesuni pr theksin logjik t
fjalis.
-Rimerrni her pas here konceptet
kryesore.
-Prdorni materialet mbshtetse.
-Prmblidhni t dhnat m t
rndsishme.
-Prfundojeni paraqitjen q t
knaqet dgjuesi.
- Prshndetuni me dgjuesit.
Organizoni materialin e przgjedhur n prputhje me skemn e strukturs s relacionit dhe m pas hartoni
tekstin e relacionit.
33

Skema e strukturs s relacionit
Hyrje
Paraqitja e shtjes dhe prkufizimi i
tems
Motivet pr t trajtuar argumentin
Qllimi i relacionit
Metodat n krkim t materialit
Mjetet e prdorura
Fazat e krkimit
Problemet e hasura
Trheqja e vmendjes
Relacioni
Prfundimi
Paraqitja e prmbledhur e argumentit
t trajtuar
Rezultatet e arritura nga trajtimi i
argumentit
Problemet q mbeten t hapura
Vlersimi i rezultateve t arritura n raport
me qllimet e vendosura q n fillim.
mbyllje interesante
Zhvillim
Paraqitja e rezultateve t krkimit:
- faktet e njohura pr argumentin (shtjen) para fillimit
t krkimit;
- fakte e reja dhe t dhnat e gjetura pr shtjen gjat
fazs s krkimit.
Koherenc logjike/stilistike
Bazuar n kto skema nxnsit ilustrojn me materialet q kan mbi bank. P.sh.: prcaktojn hyrjen dhe
argumentojn mendimin e tyre nse ajo sht trheqse, paraqet dhe prkufizon temn q trajtohet etj.
Diskutojn rreth zhvillimit t relacionit dhe vzhgojn nse ai i prmban elementet e rndsishme etj.
Prforcimi. Diagrami i Venit
N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t bjn dallimin midis nj
relacioni t folur e atij t shkruar. Msuesi e ndan klasn n dy grupe t mdha dhe
krkon t lexojn fillimisht dy tekstet n dyshe e m pas t bjn dallimin midis tyre.
Msuesi/ja shnon dallimet n tabel.
I shkruar
Dorzohet me shkrim
Materiali sht i
prfunduar
Vrejtjet jepen m von
Mbahet para nj
auditori.
Mund t shtosh t
dhna.
Diskutohet aty pr
aty pr t.
Ka rndsi mnyra
si e prezanton.
I folur
Kan struktur t njjt: hyrje/ zhvillim/ mbyllje

Prdorin materiale mbshtetse.
N fund t ors s msimit msuesi/ja nxjerr prfundimet e ors dhe vlerson me not.
"
Detyr shtpie. Sillni n klas materiale pr t shkruar nj relacion pr mjedisin e shkolls dhe
ruajtjen e tij.
34
Shembuj relacionesh
Modele
T dashur miq,
Nj antar i Alb-Shkencs m krkoi m shum t dhna pr Kongresin Botror t Kompjuterve
n bujqsi dhe n burimet natyrore. Ky kongres organizohet qysh nga mesi i viteve 80 dhe
organizator kryesor sht prof. Fedro Zazueta, drejtori i Zyrs s Teknologjis s Informacionit
n Universitetin e Florids. Kongresi ka si qllim popullarizimin e rezultateve t fundit t arritura
n t gjith botn n fushn e informatiks bujqsore (pjesa anglo-saksone e quan Computer
Science, ndrsa ajo frankofone e quan Informatik). Kongresi konsiderohet si nj nga ngjarjet m
t rndsishme n fushn e teknologjis s informacionit (tjetr term pr pothuaj t njjtin koncept)
t aplikuar n bujqsi. Fillimisht, kongresi organizohej nga Universiteti i Florids. Prej viteve 94
organizohet nga ASAE (American Society of Agri-cultural Engineers). Rreth viteve 2000, grupe
t ndryshme n Evrop, Amerik dhe Azi q organizonin kongrese me tematik t ngjashme n
pjest prkatse t globit, ran dakord pr t krijuar nj organizm t vetm q do t koordinoj
veprimtarit n t gjith botn. N vitin 2001 u organizua i pari kongres botror i WCCA-s n Brazil
dhe atje u vendos q n t ardhmen kongresi do t organizohet n bashkpunim me organizatn
e kontinentit q ka radhn. Kt vit, n gusht, u organizua n Tajland n bashkpunim me AFITA
(Asian Federation of Information Technologies in Agriculture). Vitin q vjen organizohet n Portugali
n bashkpunim me EFITA (European Federation of Information Technologies in Agriculture). N
vitin 2006 do t organizohet n kontinentin amerikan n bashkpunim me PanAFITA (PanAmerican
Federation of Information Technologies in Agriculture) kshtu me radh. Meqense ky sht i vetmi
kongres q trajton shtjet e teknologjis informatike n bujqsi, niveli i punimeve sht rritur
shum dhe konsiderohet si nj ngjarje me rndsi n mjediset akademike e shkencore. Sesioni A,
Model Driven Approach to Agri-cultural Systems, synon t paraqes punime n fushn e modelimit
t sistemeve bujqsore n kndvshtrimin e MDA-s (Model Driven Architecture). Kt sesion ma
kan ngarkuar mua dhe do t isha shum i interesuar q t ket nj prani mbarshqiptare sa
m t gjer. Ideja kryesore e sesionit sht paraqitja e modeleve me ndihmn e UML-s (Unified
Modeling Language), nj standard tashm i njohur n industrin e softuerve, por jo aq shum n
bujqsi. Koht e fundit jan br prpjekje nga firma t ndryshme q t gjenerohet automatikisht i
gjith kodi n Java, Visual Basic etj., duke u nisur nga nj paraqitje e sakt e modelit me ndihmn
e UML-s. E un mendoj t paraqes nj softuer t till n kt kongres. Mendoj se disa antar t
AlbShkencs mund t kontribuonin me sukses n kongres. Niko Qafo, q ka punuar n fushn e
modelimit t azotit/fosforit, besoj se do t jet nj rast i mir pr t paraqitur kt pun n kongres.
Kolegu Sokrat Sinaj n universistetin e Zyrihut, punimet e t cilit u paraqitn n buletinin e fundit,
mendoj se mund t m ndihmoj pr t pasur nj sesion t suksesshm. Edhe zonja ezarina Kora
n Kanada, q punon n fushn e modelimit t bimve, sht e ftuar gjithashtu. Jan t mirpritur
t gjith kolegt shqiptar q jan t interesuar pr kt veprimtari shkencore, t paraqesin punimet
e tyre. Un zotohem ti ndihmoj me sa t kem mundsi n pranimin e studimeve t tyre. Ndoshta
ka mjaft bashkatdhetar t tjer q mund t japin kontribut t vlefshm n kt kongres, por q un
nuk kam njohuri pr veprimtarin e tyre dhe t m falin q prmenda vetm disa emra t personave
q un njoh. Por edhe studiues t tjer q ndoshta nuk punojn drejtprdrejt n fushn e bujqsis
mund t marrin pjes duke paraqitur mundsin e aplikimeve t tyre n bujqsi.
Petraq Papajorgji
(Petraq@mail.ifas.ufl.edu)
BULETINI ALB-SHKENCA, DHJETOR 2004
35

* Relacion pr projektvendimin Pr krijimin e agjencis kombtare t krkimit dhe teknologjis
Qllimi i ktij projektvendimi sht t krijoj kuadrin ligjor pr ngritjen e Agjencis Kombtare t
Krkimit dhe Teknologjis (AKKT) si nj institucion publik, me statusin e personit juridik, n varsi t
Kshillit t Ministrave.
Krijimi i AKKT-s bhet n kuadr t reforms s krkimit shkencor dhe zhvillimit teknologjik q
ka ndrmarr kjo qeveri.
Kjo reform sht nj ndr prparsit e qeveris dhe synon n thelb ndrtimin e nj sistemi
modern t shkencs, fuqizimin e krkimit shkencor dhe zhvillimit teknologjik, si dhe integrimin e tyre
me arsimin e lart.
N vijim disa argumente mbi domosdoshmrin e ngritjes s AKKT-s, prvojat e vendeve t tjera
n fushn e politikbrjes, promovimit dhe menaxhimit t krkimit dhe zhvillimit (K & Zh), si dhe disa
shpjegime mbi misionin, detyrat dhe organizimin e AKKT-s.
1. Domosdoshmria e krijimit t agjencis.
Nevoja e krijimit lidhet me argumentet e mposhtme:
a) Shqipria po rrit me shpejtsi investimet pr shkencn dhe teknologjin dhe kjo krkon nj
menaxhim m t shpejt, m efecient dhe m profesional t fondeve.
Deri m 2005 Shqipria ishte vendi evropian me prapambetjen m t madhe n fushn e investimit
pr t ardhmen, kur sht fjala pr investimin pr inovacionin, krkimin dhe zhvillimin n teknologji. N
kt t fundit, teknologjit e reja, veanrisht IT, bioteknologjia, energjia e rinovueshme, bioenergjia,
nanoteknologjia etj., jan n rend t dits (Programi-kuadr VII i BE-s pr krkimin dhe zhvillimin).
N rastin e vendit ton investimi edhe pr shkencat e mirfillta shqiptare prbn prparsi. Prvoja
ka treguar se vendet q kan investuar me prparsi n krkim dhe inovacion kan edhe ritmet m
t larta t zhvillimit ekonomikoshoqror. do vones n promovimin dhe investimet n kt fush
bhet krcnuese dhe penguese pr zhvillimin trsor ekonomiko-shoqror t vendit.
b) Shqipria ka mundsi t prfitoj m shum fonde nga programet e BE-s, veanrisht nga
FP7, bashkpunimi bilateral dhe multilateral. Krkimi, zhvillimi dhe teknologjia krkojn investime
t mdha dhe t shpejta, q pr nga vllimi i tyre nuk mund t prballohen vetm nga buxheti. Nj
burim shum i rndsishm financimi, madje pr disa fusha parsore, jan programet dhe projektet
e BE-s. Mungesa e strukturave funksionale, efikase pr sektor / resorte kaq t rndsishme, ka
br q ne t kemi akses t pamjaftueshm n shum programe t BE-s q ofrojn shum mundsi
mbshtetjeje financiare dhe institucionale.
c) Krkimi, zhvillimi, teknologjia dhe inovacioni i prkasin si resorte jo vetm MASH-it, por edhe
shum ministrive t tjera, si Ministris s Ekonomis, t Bujqsis, t Punve Publike, t Mjedisit,
Min. Shndetsis dhe Ministris s Turizmit.
Pra, kemi t bjm me nj problematik ndrministrore, e cila krkon edhe nj koordinim nga
nj struktur ndrministrore nn mbikqyrjen e drejtprdrejt t kryeministrit. N kt vshtrim
krkimi, teknologjia dhe inovacioni duhet t bhen shtje pr t ciln kryeministri sht gjithnj i
mirinformuar.
) MASH-i nuk mund t prballoj menaxhimin e krkimit dhe zhvillimit, sepse, nga njra an
nuk ka akses institucional koordinues pr ministrit e tjera dhe, nga ana tjetr, asaj do ti duhej t
prballonte nj vlersim t madh pune n menaxhimin t prditshm. MASH-it i takon politikbrja
e lidhur me shkencn. Prvoja 10-vjeare e ka vrtetuar m s miri pamundsin e MASH-it pr
t prballuar menaxhimin e krkimit. Rritja e ndjeshme e fondit pr shkencn n 3 vitet e fundit u
shoqrua me mosrealizime t theksuara, ka vrteton pamundsin e ksaj strukture t MASH-it pr
ta administruar me efektshmri kt fond. Pr vitin 2009 fondi pr shkencn arrin n rreth milion
dollar, gati 2 her m i madh sesa ai i ktij viti. Mosrealizimi i ktij fondi i kushton shtrenjt vendit,
pasi frenon zhvillimin e krkimit.
d) Duhet rritur pjesmarrja e sektorit privat n mbshtetjen financiare t krkimit dhe zhvillimit, e
cila deri tani sht inekzistente. Kjo jo vetm pr shkak se biznesi shqiptar ka qen n hapat e par
36

t zhvillimit t tij, por edhe pr faktin se deri tani nuk ka ekzistuar asnj struktur institucionale ku
biznesi ka qen pjesmarrs n vendimmarrje dhe ka ndier edhe detyrimin e kontributit pr krkimin,
zhvillimin dhe teknologjin. Duhen gjetur rrug efikase pr t rritur kontributin e sektorit privat pr
krkimin dhe teknologjin.
dh) Duhet rritur pjesmarrja e komunitetit akademik shkencor n vendimmarrjen e prdorimit
t fondeve pr K&ZH. Praktika e t gjitha vendeve tregon se n promovimin e krkimit, zhvillimit
dhe teknologjis, pjesa kryesore e kshillave vendimmarrs, vlersues dhe monitorues prbhet
nga prfaqsues t drejtprdrejt t komunitetit t shkenctarve. Deri tani kjo praktik te ne ka
qen shum pak e zhvilluar dhe vendimet jan marr shpesh nga administratort. Vetm struktura
e Agjencis, konkretisht pjesmarrja n shumic n Kshillin Drejtues t Agjencis, e mundson nj
pjesmarrje reale t komunitetit akademik.
e) Duhet hapsira reale e mbshtetjes me fonde / financimin e ideve q kan shkenctart shqiptar.
Nj problem aktual sht q drejtuesit e fakulteteve dhe universiteteve apo qendrave krkimore nuk
i krijojn hapsira reale do shkenctari t paraqes ide dhe koncepte shkencore, madje n shum
raste i frenojn ata. Agjencia, duke pasur si parim kryesor mbshtetjen e do projekti shkencor q
vlersohet nga ekspert t pavarur pr vlerat e tij shkencore, bn t mundur q do shqiptar q
paraqet nj ide me vlera shkencore, t realizoj t drejtn e tij legjitime pr ta provuar / hulumtuar
iden e tij me lirin e plot akademike shkencore q i njeh Kushtetuta jon dhe kuadri ligjor n fuqi.
2. Modelet e strukturave politikbrse pr krkimin, zhvillimin dhe teknologjin
N praktikn e shum vendeve, politikbrja pr krkimin, zhvillimin dhe teknologjin sht e
prqendruar n nj ministri ose struktur t ngjashme me t n formn e nj komiteti shtetror. Nj
praktik e till sht zbatuar n vendin ton n mandatin e par 1992 / 96 si Komitet i Shkencs dhe
m pas, vetm pr nj vit, 1996-1997, si Ministri e Arsimit t Lart dhe Krkimeve Shkencore. Kjo
haset jo vetm n vende t mdha, por edhe n vende relativisht t vogla dhe lidhet me prparsin
e madhe q i jepet krkimit, zhvillimit dhe teknologjis, si lokomotiva e vrtet e zhvillimit t nj vendi.
Por ka edhe vende t tjera, q politikbrjen e kan t shprndar n disa ministri dhe koordinimi
realizohet drejtrdrejt nn drejtimin e kryeministrit. Kt model po ndjekim ne aktualisht,ku politikat
e krkimit, zhvillimit dhe teknologjis hartohen nga disa ministri, si MASH, METE, MBUK, MPPTT,
MMPAU, MSH, MTKRS dhe finalizohen nga Kshilli i Ministrave n formn e vendimeve dhe ligjeve.
Por aktualisht mungon nj struktur koordinuese pran kryeministrit ose Kshillit t Ministrave. Pr
rrjedhoj efektet jan akoma shum t segmentuara. Zakonisht rolin e strukturs koordinuese e luajn
kshillat e politikave, q drejtohen nga kryeministri dhe n t bjn pjes disa ministra, si dhe disa
ekspert nga komuniteti akademik-shkencor.
Ngritja e Kshillit t Arsimit t Lart dhe Shkencs ishe nj hap i drejt n drejtimin e duhur dhe ai
mund t mbshtes mir politikbrjen n fushn e arsimit t lart dhe t shkencs. Por ai, me formn
prfundimtare q mori si organ kshillimor pr arsimin e lart dhe shkencn, nuk mund t luaj rol
koordinues ndrministror dhe nuk merr vendime n fushn e krkimit, zhvillimit dhe teknologjis.
3. Modelet e strukturave administruese e menaxhuese t krkimit, zhvillimit dhe teknologjis
Pothuaj n t gjitha vendet, strukturat administruese e menaxhuese t krkimit, zhvillimit dhe
teknologjis jan fondacionet dhe n shum pak raste Agjencit Kombtare. Modelet e fondacioneve
jan prgjithsisht agjenci t pavarura n varsi t ekzekutivit. Ato zbatojn politikat e zhvillimit t
shkencs dhe teknologjis dhe, pr rrjedhoj, menaxhojn buxhetin (si grant) i destinuar pr krkimin
shkencor dhe zhvillimin teknologjik. Prve ktij granti, fondacionet thithin fonde nga burimet e tjera, si
programet internacionale (n kt rast rndsi t veant paraqet FP 7), si dhe nga sektori privat.
N projektin e prgatitur sht propozuar modeli i agjencis, si nj agjenci publike autonome,
n varsi t Kshillit t Ministrave. Agjencia menaxhon fondet e buxhetit t shtetit, t programeve
internacionale, si dhe t sektorit privat, t destinuara pr krkim, zhvillim dhe teknologji.
37

Misioni i Agjencis
Agjencia ka si mision promovimin e krkimit shkencor dhe zhvillimit teknologjik (m tej: krkim
dhe zhvillim K & Zh) n vend, zbatimin e politikave t qeveris dhe strategjis s K & Zh, si dhe
koordinimin e ktyre veprimtarive n shkall vendi.
Detyrat e Agjencis
N mnyr q t realizoj misionin e prcaktuar n nenin 2, Agjencia kryen detyrat kryesore t
mposhtme:
a) Promovon zhvillimin e K & Zh;
b) Koordinon dhe monitoron veprimtarit e K & Zh n shkall vendi;
c) Mbshtet teknikisht t gjitha institucionet n fushn e investimeve, n fushn e K & Zh;
) Promovon ngritjen e strukturave pr K & Zh n t gjitha nivelet.
d) Promovon bashkpunimin me sektorin privat n fushn e K & Zh;
dh) Promovon, mbshtet teknikisht, koordinon dhe monitoron bashkpunimin bilateral dhe
multilaterale me BE-n, vendet e veanta dhe organizatat e huaja n fushn e K & Zh;
e) Bashkpunon me ministrit dhe institucionet e tjera pr prgatitjen e strategjis s K & Zh;
) Bashkpunon me institucionet ekzekutive dhe legjislativin, si edhe institucionet e tjera n
prmirsimin dhe plotsimin e kuadrit t nevojshm ligjor dhe nnligjor pr K & Zh;
f) Prkujdeset pr K & Zh n fushat m kryesore pr ekonomin dhe shoqrin shqiptare;
g) Implementon politikat e qeveris pr mbshtetjen me prparsi t shkenctarve m t
kualifikuar dhe grupeve krkimore msimore m t suksesshme n K & Zh;
gj) Zbaton politikat e qeveris pr nxitjen e pjesmarrjes s studentve dhe shkenctarve t rinj
n K & Zh;
h) Zbaton politikat nxitse pr kthimin e trurit dhe rritjen e angazhimit t diaspors inelektuale
shqiptare n arsim, K & Zh dhe zhvillimin e gjithanshm t vendit;
i) Krijon dhe pasuron n mnyr t vazhdueshme bazn e t dhnave, analizave dhe dokumentacionit
t sistemit t K & Zh.
Pjesmarrja e financuesve n vendimmarrje realizohet prmes prfaqsuesve t tyre n Bordin
Drejtues t Agjencis, i cili sht organi vendimmarrs i Agjencis. Bordi prbhet nga:
- 4 prfaqsues t przgjedhur nga komuniteti akademik shkencor;
- 4 prfaqsues t drguar nga ekzekutivi;
- Kryetari i Dhoms s Tregtis dhe Industris;
Funksionet kryesore t bordit jan si m posht:
a) Prcakton objektivat e prgjithshm t veprimtaris s Agjencis;
b) I propozon organit t emrtess buxhetin dhe miraton t ardhurat e Agjencis;
c) Miraton shprndarjen e fondeve pr fushat e ndryshme t shkencs, programet dhe marrveshjet
e bashkpunimit pr K & Zh;
) Vlerson veprimtarin e Agjencis;
d) Miraton raportin e veprimtaris s Agjencis q i drgohet Kshillit t Ministrave dhe bhet publik;
dh) I propozon kryeministrit emrimin dhe shkarkimin e Drejtorit t Agjencis;
e) Przgjedh drejtort e departamenteve t Agjencis;
) Miraton komisionet e fushave t shkencs n baz t propozimeve, si parashikohet n
pika 8, 9, 10 dhe 11 t ktij vendimi.
Drejtimi i prditshm i Agjencis realizohet nga Drejtori Ekzekutiv, i cili propozohet nga Bordi i
Agjencis dhe emrohet nga kryeministri. Drejtori mbshtetet nga Administrata e Agjencis e prbr
prej 15 npunsish me kualifikim t mir, s paku master, dhe me njohuri shum t mira n anglisht
dhe n nj gjuh tjetr perndimore.
Drejtori harton raportin vjetor, i cili, pasi miratohet nga Bordi i Agjencis, i drgohet Kshillit t
38

Ministrave. Agjencia ka buxhet m vete. T gjitha aktet ligjore ose nnligjore Agjencia i propozon
prmes kryeministrit ose zvendskryeministrit.
Agjencia mund t ngrihet si struktur brenda nj viti dhe mund t filloj veprimtarin e saj t
plot n fillim t vitit 2009. Ky do t ishte nj sinjal shum i rndsishm politik q jep qeveria pr
realizimin e objektivave politik n fushn e krkimit t zhvillimit dhe teknologjis.
Kryeministri
SALI BERISHA
Tema
8. Teksti
informuesparaqits.
Relacioni
(ora II)

t prdor relacionin n situata t caktuara;
a. t dalloj strukturn e nj modeli relacioni;
b. t vzhgoj ann grafike t nj relacioni pr t zbuluar elementet prbrse.
Konceptet kryesore:
Struktura e nj relacioni, grafik, t dhna, informacione.

Fazat e strukturs
Strategjit
Veprimtarit
Organizimi
Parashikimi
Pun e drejtuar
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Tabela T, kodimi i tekstit
Pun me klasn
Prforcimi
Fleta e specifikimit
Pun n individuale
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Pun e drejtuar
- Msimi nis me plotsimin e ankets q sht n faqen 34, ushtrimi A.
- Pasi plotsohet anketa individualisht nga nxnsit, ngrihet pr do rresht nj
grup nxnsish q nxjerr rezultatet e anketimit t grupit dhe n fund t klass, t cilat
shnohen n tabel.
Ndrtimi i njohurive. Tabela T, kodimi i tekstit
Pas ktij diskutimi msuesi udhheq punn e nxnsve me an t pyetjeve t tilla.
- Cili sht titulli i relacionit?
Vende t pasura dhe t varfra.
- Cili sht qllimi i relacionit?
T analizoj raportet e zhvillimit t shoqris midis t pasurve dhe t varfrve.
- A mund t prcaktoni konkretisht cila sht hyrja/ zhvillimi i relacionit/ mbyllja?
Hyrja: N fillim t shekullit t tret pjesa m e
39

Zhvillimi: T dhnat mbi shprndarjen e pasurive
Mbyllja: Mund t ndodh n vende me t ardhura
- Cila sht shtja pr t ciln flet relacioni?
Pjesa m e madhe e njerzimi jeton n kushte t kqija
- Cilat jan disa nga t dhnat ekzistuese t ktij fakti?
20% e popullsis botrore, e cila sht e prqendruar n vendet e pasura, zotron
87% t t ardhurave botrore.
- Cilat jan disa nga t dhnat q kan dal si rezultat i krkimit?
Nse bjm nj krahasim mbi disa konsume, duke shqyrtuar nj t pestn m t
pasur me nj t pestn m t varfr
- N far prfundimi sht arritur?
Mund t ndodh q n vende me t ardhura t barabarta t ken nivel t ndryshm
zhvillimi
- Vzhgoni grafikt. pjes t informacionit ilustrojn ata?
Informacioni q grafikt paraqesin ilustron me an t shifrave studimin e br, duke
e dhn m t qart dhe strukturuar nga ana vizuale informacionin e dhn me fjal.
- Si sht kjo paraqitje grafike?
Paraqitja grafike sht e pasur me tabela, grafik dhe harta, t cilat t japin mundsi
t kuptosh dhe interpretosh m mir informacionin.
- Si jan realizuar komponentt e relacionit nga ana logjike dhe gjuhsore?
T gjith prbrsit jan renditur sipas nj koherence logjike dhe stilstike, njkohsisht
kemi nj gjuh t prdorur korrekte.
Nxnsit shnojn me rreth elementet e prmbajtjes s relacionit dhe nnvizojn
elementet q kan t bjn me formn.
Msuesi diskuton me nxnsit pr rezultatet dhe i shnojn n nj tabel t till.
Elemente t prmbajtjes
Prforcimi. Fleta e specifikimit
Elemente t forms
sht nj teknik q prdoret n procesin e t shkruarit.

Prpara se t prgatitin materialin q nxnsit kan pr
t shkruar, ata prgatitin nj list me idet q duhet t
prmbaj materiali q do t prgatisin. Fleta e specifikimit
do t prdoret m von nga nxnsit n msim, si mjet
vlersimi q prmban nj grup kriteresh t cilsis, kur
ata t praktikojn vlersimin e puns s njri-tjetrit pr
materialet e shkruara prej tyre.
Msuesi/ja shtron para nxnsve disa shtje, pr t cilat ata mund t shkruajn
nj relacion, si:
1. Vlerat e kuzhins tradicionale shqiptare
2. Punsimi i t miturve n Shqipri (n vitin 2007 ose edhe sot)
3. Gjendja e mjedisit t shkolls dhe perspektivat pr t ardhmen.
4. Mbarvajtja mujore e shitjes s librave n librarin e lagjes suaj.
Nxnsit hedhin idet e tyre pr temat q trajtojn. Pr t plotsuar krkesat pr
40
"
informacion ata drejtohen nga msuesi/ja pr t zgjidhur ushtrimin B 1 dhe 2, t

f. 34, t cilt i orientojn nxnsit se si dhe ku duhet t drejtohen pr t krkuar
dhe zgjedhur informacion.
Nxnsit do t vjelin materialet e nevojshme n burimet e orientuara dhe orn
e ardhshme do t punojn n klas pr prgatitjen e relacionit sipas tems s
przgjedhur.
Detyr shtpie. Mbledhja e materialeve pr t prfunduar shkrimin e relacionit n klas.
Tema
9. Teksti
informuesparaqits.
Relacioni
(ora III)

t prdor relacionin n situata t caktuara;
t analizoj elementet e nj relacioni;
t shkruaj relacionin duke shfrytzuar materialin e paraprgatitur dhe
skemat e strukturs s relacionit.
Konceptet kryesore:
Struktura e nj relacioni, ana grafike, fakte, t dhna.

Fazat e strukturs
Strategjit
Veprimtarit
Organizimi
Parashikimi
Pun e drejtuar
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Shkrimi i lir
Pun individuale
Pun individuale
Prforcimi
Fleta e specifikimit
Pun me klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Pun e drejtuar
Msimi nis me diskutimin e hapave q kan ndjekur nxnsit pr t siguruar
materialet e nevojshme pr tu paraprgatitur pr t shkruar relacionin.
Plotsohen ushtrimet 3, 4 dhe 5 t faqes 35.
Kto ushtrime do ti ndihmojn nxnsit t prcaktojn qart qllimin e relacionit dhe
skema e dhn tek ushtrimi 5 i ndihmon nxnsit pr t sistemuar edhe m mir materialet.
Ndrtimi i njohurive. Shkrimi i lir
Nxnsit shkruajn n mnyr individuale relacionin. Kjo faz, s cils i lihet koh
e mjaftueshme, mund t organizohet edhe pun n grup.
Prforcimi. Fleta e specifikimit
Disa nxnsit i lexojn relacionet e mbaruara prpara klass, bhet diskutimi rreth
vlerave dhe mangsive q ato kan.
"
Detyr shtpie. U lihet si detyr nxnsve q ta korrigjojn punn e br dhe ta dizajnojn duke e
plotsuar edhe me material t pasur figurativ, pr ta paraqitur orn e ardhshme para klass.
Paraprgatitje: Procesverbali. Sillni n klas procesverbale t ndryshme.
41
Tema
10. Teksti
informuesparaqits.
Procesverbali
(Ora 1)

t identifikoj procesverbalin dhe ta prdor at n situata t caktuara.
a. t shpjegoj se sht dhe prse prdoret procesverbali;
b. t dalloj strukturn n nj model procesverbali;
c. t vzhgoj ann grafike t nj procesverbali pr t zbuluar elementet
prbrse;
. t analizoj elementet gjuhsore t nj procesverbali.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh informueseparaqitse, procesverbale, shkumsa me ngjyra, tabela.
Republika e Kosovs
Republika Kosovo-Republic of Kosovo
Kuvendi - Skuptina - Assembly
Komisioni pr Arsim, Shkenc, Teknologji,
Kultur, Rini e Sport
Mbledhja nr. 51
Prishtin, m 07.07.2010 n orn 13:00
Ndrtesa e Kuvendit t Kosovs
Salla nr. C- 203
PROCESVERBAL
i mbledhjes s Komisionit pr Arsim, Shkenc, Teknologji, Kultur, Rini e Sport
N mbledhje morn pjes: Arsim Rexhepi, kryetar; Drita Kadriu, Enis Kervani, Adem
Hajdaraj, Donika Kadaj Bujupi, Heset akolli, Ismajl Kurteshi dhe Dragan Dimiq.
Mungoi Mark Krasniqi.
Nga sekretaria e Kuvendit mori pjes Lule Ymeri dhe Shaip Goxhuli
Mbledhjen e udhhoqi: Arsim Rexhepi, kryetar i Komisionit.
Pr kt mbledhje sht parapar ky rend dite:
1. Miratimi i rendit t dits.
2. Miratimi i procesverbalit nga mbledhja e mbajtur m 24.06.2010.
3. Shqyrtimi i shkress s Fakultetit t Edukimit pr mosregjistrimin e studentve n
Fakultetin e Edukimit n Prizren dhe Gjilan.
4. T ndryshme
Kryesuesi konstatoi se jan plotsuar kushtet pr fillimin e mbledhjes.
1. Miratimi i rendit t dits
Rendi i dits u miratua pa vrejtje.
2. Miratimi i procesverbalit nga mbledhja e mbajtur m 24.06.2010.
Procesverbali i mbledhjes s dats 24.06.2010 u miratua pa vrejtje.
3. Shqyrtimi i shkress s Fakultetit t Edukimit pr mosregjistrimin e
studentve n Fakultetin e Edukimit n Prizren dhe Gjilan.
Kryesuesi tha se, sipas shkress s Fakultetit t Edukimit drguar Komisionit, gjat ktij viti
akademik nuk do t ket regjistrim t studentve ne Fakultetin e Edukimit n Prizren dhe n Gjilan.
Ai tha se lidhur me kt shkres ne si Komision duhet t dalim me nj rekomandim pr kt shtje
dhe konsideron se ky qndrim pr mosregjistrim sht i paarsyeshm dhe nuk i kontribuon shtjes
n prgjithsi.
42

Heset Cakolli tha se shkresa drejtuar komisionit pr mosregjistrim t studentve n Fakultetin e Edukimit
n Gjilan e Prizren bie n kundrshtim me marrveshjen e nnshkruar ndrmjet Ministris s Arsimit dhe UPs n njrn an dhe, n ann tjetr, Kuvendin Komunal t Prizrenit, dhe krkoi q t sqarohen detajet dhe
arsyet rreth ktij qndrimi t marr pr mosregjistrim t studentve n kt vit akademik. Ai krkon sqarim
lidhur me kt shtje nse sht marr vendim dhe kush e ka nxjerr at.
Enis Kervani tha se lidhur me kt shtje, nuk ka informacione t sakta dhe nga takimet me delegacionet
n Prizren nga senati i Universitetit t Prishtins sht marr vendim q t vazhdohet regjistrimi i studentve
n Prizren. Ai mendon se shtja e regjistrimit t studentve sht m tepr politike dhe lidhur me kt
duhet pritur vendimi mbi procesin e akreditimit, i cili pritet q s shpejti t publikohet. Ai mendon se hapja
e Universitetit t Prizrenit, Kosovn e ngre n nj nivel ndrkombtar edhe nga fakti se rektori q pritet t
zgjidhet t jet nga radht e ndrkombtarve.
Adem Hajdaraj tha se n fillimisht jan informuar lidhur me nj marrveshje mirkuptimi, prmes s
cils Fakulteti i Edukimit duhet ti ofroj hapsir pune Universitetit t Prizrenit dhe ndrkoh kan ardhur
informacionet q t mos pranojn student t rinj n kt vit akademik n Fakultetin e Edukimit n Gjilan e
Prizren. Senati i UP-s ka marr vendim q t vazhdohet me pranimin e studentve t rinj, ndrkoh q rektori
sht shprehur se kjo shtje ende nuk sht prfunduar. Ai krkon q komisioni t dal me nj rekomandim
q t prkrahet Fakulteti i Edukimit, n mnyr q t mos shkohet deri n mbylljen e Fakultetit t Edukimit n
Prizren e Gjilan.
Donika Kadaj Bujupi tha se komisioni duhet ti dij arsyet lidhur me kt shtje dhe pr kt krkoi t
sqarohen rrethanat e ksaj shtjeje.
Drita Kadriu tha se lidhur me kt shtje ndihet e rezervuar, ngaq komisioni nuk posedon ndonj
dokument apo vendim, i cili parasheh mbylljen e ktyre institucioneve.
Ajo tha se mund t zvoglohet numri i studentve, por asesi t mbyllet nj njsi akademike.
Ismail Kurteshi lidhur me kt shtje tha se, Ne si komision duhet t bazohemi n informacione t sakta
dhe m pas t marrim nj rekomandim mbi bazn e ktyre informacioneve. Lidhur me kt shtje komisioni
duhet ti ftoj zyrtart prgjegjs, prej t cilve do t marr informacione t sakta.
Komisioni vendosi q pr mbledhjen e ardhshme, m dt.13.07.2010, t diskutohet kjo shtje dhe t
ftohen prfaqsuesit e kolegjiumit t drejtorive t arsimit.
4. T ndryshme
Donika Kadaj Bujupi: T krkoj sqarim lidhur me at se a i sht drguar Republiks
Turke ndonj shkres sipas krkesave t komisionit gjat vizits dit me par n Turqi?
Krkesa e komisionit ka qen q pr studentt tan t ndahen bursa pr studime, Master e Doktoratur,
gj q shteti turk ka shprehur gatishmri pr ndarjen e bursave t tilla dhe ne tani duhet t materializojm kt
marrveshje gojore, pasi edhe koha sht mjaft e shkurtr dhe viti akademik fillon shum shpejt.
Arsim Rexhepi, kryetar, tha se ka prgatitur nj letr falnderimi, e cila sht n fazn e prkthimit dhe s
shpejti do tu drgohet autoriteteve turke.
N kt pik u diskutua edhe lidhur me organizimin e konferencs ndrkombtare, e cila planifikohet t
mbahet gjat muajit tetor t ktij viti n Prishtin.
Komisioni vendosi q ti drejtohet Kryesis s Kuvendit me krkes, q t mbulohet nj pjes e shpenzimeve
pr mbajtjen e Konferencs Ndrkombtare t Arsimit.
Mbledhja e ardhshme mbahet m dt.13.07.2010, n ora 11:00, ku do t ftohen
prfaqsuesit e Kolegjiumit t Drejtorive t Arsimit dhe do t debatohet lidhur me
Shkresn e Dekanatit t Fakultetit t Edukimit.
Mbledhja e Komisionit prfundoi n orn 14:30.
Prgatiti: Njsia pr Mbshtetjen e Komisionit
KRYETARI I KOMISIONIT
Arsim Rexhepi
43

Modele t ndryshme t nj formati procesverbali gjyqsor:
REPUBLIKA E SHQIPRIS
P R O K U R O R I A PRAN GJYKATS S SHKALLS S PAR (______________)
PROCESVERBAL
Pr heqjen dor nga e drejta e ankimit
N __________, viti____, muaji________, data _______, ora_____.
Un ___________________, oficeri i Policis Gjyqsore, pran ________________________,
n baz t nenit 285 t K.Pr.Penale, mbaj kt procesverbal pr heqjen dor nga e drejta e ankimit,
t br me goj nga i dmtuari: _________________________,i biri i ________________ dhe i __
___________, lindur m __________________, banues n ___________________________,me
kombsi ________________,shtetsi_______________, mbajts i dokumentit identifikues ______
________ nr.___________.
T dmtuarit iu shpjegua se heqja dor me afat ose me kusht nuk sht e vlefshme. Me vullnetin
e tij t lir, i dmtuari deklaroi si m posht pr arsyet e heqjes dor nga e drejta e ankimit:
____________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
I dmtuari deklaroi se heq dor edhe nga padia civile n procesin penal.
Procesverbali i ankimit t t dmtuarit lexohet dhe nnshkruhet nga pjesmarrsit, pa vrejtje.
I dmtuari Oficeri i Policis Gjyqsore
( _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ) ( _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ )
REPUBLIKA E SHQIPRIS
P R O K U R O R I A PRAN GJYKATS S SHKALLS S PAR (________________)
PROCESVERBAL
Pr kallzimin e veprs penale
Un____________________________, oficer i Policis Gjyqsore pran ________________
_____________________, n baz t nenit 303 pika 2 germa a dhe 283 t K.Pr.Penale, mbaj
kt procesverbal pr kallzimin me goj t veprs penale nga shtetasi: ___________________,
i biri i___________________ dhe ___________________,i datlindjes ____.___._____, lindur n
__________________, banues n _________________, me kombsi___________ e shtetsi ____
________, me gjendje gjyqsore _____________, me arsim _________, gjendje civile _________,
mbajts i dokumentit identifikues ___________, nr.__________.
Kallzuesit iu shpjegua prgjegjsia penale n rast kallzimi t rrem sipas nenit 305 t Kodit Penal.
44

Me vullnetin e tij t lir kallzuesi:
D E K LAR O I
____________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________Procesverbali i kallzimit t veprs penale lexohet dhe nnshkruhet
pa vrejtje.
`
Kallzuesi
Oficeri i Policis Gjyqsore
(____________________)
(____________________)
Konceptet kryesore:
Procesverbal, struktur, procesverbalit, paraqitje grafike e procesverbalit.
Fazat e strukturs
Strategjit
Veprimtarit
Organizimi
Parashikimi
Diskutim i njohurive paraprake
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Tabela T/Kodimi i tekstit
Pun n dyshe
Prforcimi
Lexim me kodim t tekstit
Pun n individuale
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin me detyrn e shtpis. Bhet vlersimi pr paraqitjen grafike t
relacioneve m t mira. M pas u shprndahen nxnsve procesverbale t ndryshme. Lexojn
disa nga tekstet dhe msuesi/ja drejton pyetjen:
- lloj tekstesh jan?
Prgjigjet e nxnsve mund t jen nga m t ndryshmet, tekst informuesparaqits, procesverbal etj.
Prqendrohet vmendjen e nxnsve te koncepti i procesverbalit dhe krkohet nga nxnsit
q, me an t tekniks stuhi mendimesh, t sjellin idet e tyre rreth tij. M pas n tabel s
bashku me nxnsit msuesi/ja plotson organizuesin grafik.
prmban t dhna t sakta
mbahet gjat nj mbledhjeje
tekst informues-paraqits sintetik

dshmon fakte
pr zhvillimin e nj procesi gjyqsor

Procesverbali
shrben si dshmi
regjistron ngjarjet
n fund t nj inventari
n nj aksident automobilistik
mbahet nga punonjsit e policis etj.
Pasi hedh s bashku me nxnsit n tabel kto veori, u l koh atyre t identifikojn llojin e
veprimtaris n t ciln jan mbajtur procesverbalet e sjella n klas nga nxnsit.
45

Ndrtimi i njohurive. Tabela T/Kodimi i tekstit
Msuesi/ja u krkon nxnsve t prqendrohen n tekst, ku jan dhn veorit e
nj procesverbali, mnyra e hartimit t tij, si dhe struktura.
Nxnsit punojn n dyshe dhe diskutojn me njri-tjetrin mbi kto veori, duke
shnuar n tekst aspekte t ndryshme t strukturs s procesverbalit duke ilustruar nga
modeli i dhn n libr.
Msuesi/ja u krkon t vendosin simbole t caktuara, kur ndeshin elementet e
strukturs dhe t prmbajtjes: P.sh.: simbolet ,,
kur hasin aspekte t strukturs,
dhe nnvizime, kur kan t bjn me elemente t prmbajtjes. Msuesi/ja ndjek me

vmendje procesin e t lexuarit dhe t kodimit t tekstit. M pas drejton punn e
nxnsve duke drejtuar pyetje t tilla, duke marr prgjigjet e nxnsve t ilustruara
me shembuj:
- Cila sht struktura e procesverbalit?
Procesverbali ka hyrje, zhvillim dhe prfundim.
Hyrja: Ditn e 14 nntorit 2007, n salln e msuesve u mblodh senati i shkolls.
Zhvillimi: Pika e par e rendit t dits. Raporton zvendspresidenti i senatit.
Prfundimi: Pasi prfundoi rendi i dits, nnpresidentja e shpalli t mbyllur seancn
n orn 16.30.
- Cilat jan t dhnat e shnuara n pjesn e tij t par?
N pjesn e par t tij shnohen:
data, vendi dhe ora e mbledhjes. (Ditn e 14 nntorit 2007 n salln e msuesve.)
Organi q mblidhet (senati i shkolls).
Rendi i dits (rezultatet e arritura gjat semestrit t par; programi i ekskursioneve
msimore; parashtrime t ndryshme (sipas rastit).
Prbrja e organit q mblidhet:
-Kush sht i pranishm? (Gjith senatort, presidentja, msuesit e ftuar...)
-Kush mungon? (Ska mungesa.)
-Kush drejton? (Presidentja.)
-Cili mban procesverbalin (Sekretare pr mbajtjen e procesverbalit u zgjodh ...)
Deklarimi i fillimit t mbledhjes (Presidentja, pasi verifikoi pranin e t gjith
senatorve dhe t ftuarve, e deklaroi mbledhjen t hapur.)
- far prmban nj procesverbal n zhvillimin e tij?
N pjesn e zhvillimit bhet shtrimi i argumentit nga drejtuesit ose nga ndonj
antar tjetr i organit. (Raporton zvendspresidenti i senatit. n raportin e tij paraqiten
arritjet e do klase.)
Diskutim dhe ndrhyrje q bhen nga t pranishmit (Kush flet dhe far thot.
P.sh.: Pyetje nga senatori i klass I B: cila klas ka pasur arritjet m t mira? Prgjigjet.
Diskutime - senatori i klass s III C dhe profesor Bregu mbshtetn.)
Paraqitja e projektvendimeve dhe procedurat e miratimit: diskutimi, votimi dhe
shpallja e vendimit t marr. (Senatori i klass s IIIA i propozon senatit ekskursionet e
46

mposhtme. Antart e senatit miratojn njzri.)
- far prmban prfundimi i procesverbalit?
Miratimi i planit pr veprimtarit ndrmjet dy mbledhjeve
Deklarimi i prfundimit t mbledhjes (Pasi u shqyrtuan t gjitha pikat e rendit t`
dits, nnpresidentja e shpalli seancn t mbyllur.)
Prcaktimi i ors, kur prfundoi mbledhja.(n orn 16.30)
Pas ktyre hapave shnohen n tabeln T t dhnat q kan t bjn me strukturn
dhe prmbajtjen e procesverbalit:
Elemente t forms
Elemente t prmbajtjes
Prforcimi. Lexim me kodim teksti.

Nxnsit lexojn individualisht tekstin e ushtrimit 7, f. 37 dhe duke vn shenja pr
do element t strukturs s procesverbalit.
N fund diskutojn s bashku pr t dhnat q prmban ky procesverbal duke e
krahasuar me strukturn e msuar.
N kt faz t msimit bn konkluzionet pr orn dhe vlerson me not.
Paraprgatitje: Sillni n klas procesverbale t shkuara me raste t ndryshme: pr
dorzimin e materialeve, pr dme t shkaktuara nga makinat n rrug etj.
Tema
11. Teksti
informuesparaqits.
Ushtrime:
Procesverbali
(Ora 2)
Objektivat: N fund ors s msimit nxnsi t jet i aft:

t prdor teknikat e shkrimit t nj procesverbali;
t shkruaj nj procesverbal sipas hapave t prcaktuar.

Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh informues-paraqits,
47

Modele procesverbalesh
Republika e Kosovs
Kuvendi
Komisioni pr Arsim, Shkenc, Teknologji,
Kultur, Rini e Sport
Mbledhja nr. 40
Prishtin, m 18.02. 2010 n orn 11:00
Ndrtesa e Kuvendit t Kosovs
Salla nr. N- 225
PROCESVERBAL
i mbledhjes s Komisionit pr Arsim, Shkenc, Teknologji, Kultur, Rini e Sport
N mbledhje morn pjes: Drita Kadriu, Arsim Rexhepi, Heset Cakolli dhe Enis Kervan
Munguan: Donika Kadaj -Bujupi, Memli Krasniqi, Mark Krasniqi dhe Dragan Dimiq.
Nga sekretaria e Kuvendit morn pjes: Lule Ymeri dhe Drita arkaxhiu.
N mbledhje prezantuan: prfaqsuesi i OSBE-s, i NDI-s, prfaqsuesi nga Presidenca dhe
prfaqsuesi nga mediet e Kuvendit si dhe praktikant t caktuar pr Komisionin.
Mbledhjen e udhhoqi: Drita Kadriu zv. kryesuese e par e Komisionit.
Pr kt mbledhje sht parapar ky rend dite:
1. Miratimi i rendit t dits,
2. Miratimi i procesverbalit t mbledhjes s komisionit, t mbajtur m 26 janar 2010,
3. Diskutim rreth vizitave t komisionit n institucionet e kulturs
4. T ndryshme
Kryesuesja, konstatoi se jan plotsuar kushtet pr fillimin e mbledhjes.
1. Rendi i dits u miratua nga antart e Komisionit.
2. Miratimi i procesverbalit t mbledhjes s dats 26.01.2010.
Kryesuesja konstatoi se, pasi shumica e antarve t Komisionit mungojn, miratimi iprocesverbalit
t mbledhjes s dats 26.01.2010 shtyhet pr mbledhjen e ardhshme.
3. Diskutim rreth vizitave t komisionit n institucionet e kulturs
48

Kryesuesja tha se n pajtim me detyrat dhe prgjegjsit q i ka t prcaktuara me Rregulloren
e Puns s Kuvendit dhe n pajtim me planin e puns s Komisionit jan parapar vizita me karakter
pune n institucionet e vendit me qllim t marrjes s informacioneve m t sakta lidhur me shtjet
aktuale n fush veprimtarin e Komisionit.
Antart e Komisionit u pajtuan q t vizitohen institucionet e kulturs.
Kryesuesja konstatoi se Komisioni me shumic votash nxori ket:
PRFUNDIM
T hnn m dat 22.02.2010 n orn 10,00 antart e Komisionit t bjn vizit pune n
Ministrin e Kulturs Rinis dhe Sportit.
T njjtn dit n orn 11,00 t vizitohet Teatri Kombtar me qllim t njohjes s prafrt me
shtjet aktuale n kt lmi.
4. T ndryshme
Mbledhja e ardhshme e Komisionit u caktua t mbahet t martn m 23. 02.2010 n orn 11,00,
ku do t debatohet rreth vizits s Komisionit n Institucionet e kulturs.
Mbledhja e Komisionit prfundoi n orn 11: 30.
Prgatiti: Njsia pr Mbshtetjen e Komisionit
Kryesuesja e Komisionit,
________________
Drita Kadriu
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit
Veprimtarit
Organizimi
Parashikim
Ditari dypjessh
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Shkrimi i lir
Prforcimi
Diagrami i Venit
Pun individuale
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Ditari dypjessh
Msimi nis me detyrn e shtpis. Nxnsit lexojn disa nga procesverbalet q kan
gjetur dhe, pasi diskutojn me njri-tjetrin, i klasifikojn sipas qllimit q jan mbajtur.
Klasa ndahet n grupe, sipas llojeve t procesverbaleve, dhe m an t ditarit
dypjessh, bjn analizn strukturore t tyre.
Pas plotsimit t tabels, msuesi/ja konsulton me nxnsit prcaktimin e ksaj
strukture plotson mendimin e tyre dhe shnon n tabel duke diskutuar me ta se far
i mungon e far ka ndryshe ky procesverbal nga modeli i strukturs q kemi par.
Procesverbali ka t shnuar:
- q n fillim datn, vendin dhe orn e zhvillimit t organit q mblidhet n kt rast
sht kongresi.
49

- Nuk ka t shnuar rend t dits, paraqet t pranishmit (delegatt),
prcakton kush drejton (Mithat Beu etj.).
- N fund shnon emrat e atyre q mbajn procesverbalin.
- Jepet hapja e mbledhjes dhe personi q mban fjaln i pari (shtrimi i
shtjes nga ana e tij).
- Diskutimet e t pranishmve dhe citime nga fjala e tyre. mnyrn si organizohet
votimi (nga do zon qen dy delegat, vendi q pati drguar nj kishte t drejtn e dy
votave) dhe vendime pr shtje t ndryshme (u pranua me vot q z Gj. D. Qiriazi t
ishte presidenti veprues gjersa t vinte M. beu).
- Nuk prcaktohen detyra e plane pr t ardhmen.
- Nuk deklarohet mbledhja e mbyllur.
- Jepet harku kohor i prfundimit t seancs.
Zhvillimi i msimit. Shkrimi i lir
sht nj teknik ku nxnsit i jepet rreth 5-10 minuta

koh t shkruajn sa m shum t munden pr nj
tem. Nxnsit nuk duhet t shqetsohen pr ann
drejtshkrimore, por vetm pr idet. Nxnsve duhet
tu jepet mundsia t pr ti ndar idet e tyre me t
tjert.
Pasi rikujtohet struktura e procesverbalit dhe sillen shembuj t llojeve t ndryshme t procesverbaleve,
nxnsit shkruajn individualisht nj lloj procesverbali.
Msuesi/ja e drejton vmendjen e nxnsve tek ushtrimi 11. Nxnsve u krkohet t
hartojn nj procesverbal me kt problematik:
- T blihet apo jo nj televizor tjetr?
- T lyhet apo jo shtpia?
- T lejohen apo jo fmijt t mbahen elsat e shtpis
Model prgjigje:
PROCESVERBAL
i mbledhjes s kshillit familjar.
Mbajtur n Tiran, m 11.03. 2010 n orn 11:00
Shtpia e familjes Doko
N mbledhje morn pjes: Drita Doko (nna), Fatos Doko (babai), Blerta dhe Enis Doko
(fmijt),Marie Doko (gjyshja)
Munguan: Hasim Doko (gjyshi)
Mbledhjen e udhhoqi: F Doko, kryefamiljari
Pr kt mbledhje sht parapar ky rend dite
- T blihet apo jo nj televizor tjetr?
- T lyhet apo jo shtpia?
- T lejohen apo jo fmijt t mbahen elsat e shtpis
Diskutim rreth shtjeve q na shqetsojn
Kryefamiljari konstatoi se jan plotsuar kushtet pr fillimin e mbledhjes.
50

1. Rendi i dits u miratua nga pjesmarrsit.
2. Diskutim rreth shtjeve t rendit t dits.
Kryefamiljari tha se t dy prindrit kan vendosur t blejn nj televizor t ri pr dhom e
fmijve. po kshtu kan vendosur t lyejn shtpin, pasi t kthehen nga pushimet, ndrsa
pr tu lejuar fmijve t mbajn elsat e tyre nuk u ra dakort pasi,nna kishte merak se mos i
humbnin, njkohsisht pr aq koh sa sht gjyshja n shtpi kjo gj nuk ishte e nevojshme.
N diskutim Blerta u shpreh se nuk ishte dakord q fmijt t mos mbanin elsin e shtpis,
pasi shpesh her u duhej t prisnin te dera e shtpis, sepse gjyshja nuk ndodhej n shtpi.
PRFUNDIM
U vendos q t hnn e ardhshme do t blihej televizori i ri. N fund t muajit do t lyhej shtpia,
ndrsa pr problemin e fundit antart e familjes miratuan njzri krkesn e Blerts.
Kryefamiljari e deklaroi mbledhjen t mbyllur, pasi prfundoi rendi i dits
Mbledhja prfundoi n orn 11: 30
Sekretari
Enis Doko
Lexohen disa nga punimet e nxnsve dhe njkohsisht bhet vlersimi i puns s njri-tjetrit.
N fund t ors msuesi/ja bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not.
Prforcimi. Diagrami i Venit
Lexohen disa nga procesverbalet dhe bhet vlersimi i puns s nxnsve.
Relacioni
-punim krkimor,
shkencor, historik, letrar
-ka struktur t veant
-hartohet pr t dshmuar
-regjistron e dshmon prsa ndodh
-ka struktur t veant
Procesverbali
tekste informative- paraqitse

elemente t vzhguara dhe t jetuara
t dhna t sakta
"
Detyr shtpie: paraprgatitje letra zyrtare.
51
Tema
12. Letra
zyrtare
(Ora I)

T identifikoj letrn zyrtare si lloj i tekstit informues dhe ta prdor at.
a. T bj dallimin ndrmjet llojeve t ndryshme t letrave zyrtare;
b. t vzhgoj paraqitjen grafike t letrs zyrtare pr t dalluar strukturn e saj;
c. t analizoj karakteristikat gjuhsore t letrave zyrtare t shkruara n koh
t ndryshme.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme letrash zyrtare, shkumsa me
ngjyra, tabela.
Model i letrs zyrtare

Letr e Krist Malokit drejtuar Ministris s Arsimit t Shqipris
Prof. Dr. Krist Maloki
Universiteti Grac, Austri
Grac, m 14. tetor 45
Zotnis s Tij
Ministrit tArsimit n Tiran
Shklqes!
Gjendja e mjerueshme e do studentve shqiptar q kan mbet rrugsh dhe n mshir t fatit po m
shtyn tju drejtohem me kt letr.
Si do ta dini Ju vet, n kohn e pushtimit t vendit ton nga trupat gjermane u drguen nja 100
studenta shqiptar nAustri pr studime t ndryshme; si kujdestar dhe inspektor. Pran ktyne studentave
figuronte asokohe prof. Filip Llupi. Ndo nga moskujdesja e qeveritarve shqiptar tathershm, ndo
nga dallaveret e autoriteteve t ndryshme gjermane, studentat ton u vuen njaty shpejt e shpejt pas
arritjes s tyne n Vjen nn mbikqyrjen dhe reglementin e organizats naciste studentore dhe qen t
ngushtuem t pranojn bursa gjermane, me gjith q e shumta e studentave kish pas depozitue shuma
t mjaftueshme pran Banks Kombtare apo pran autoriteteve gjermane n Tiran, t cilat shuma nuk
u transferuene kurr n vendin e destinuem. Ksodore erdh puna q studentat shqiptar nAustri i qen
shtrue deshtas a mosdeshtas mshirs dhe kapriave t do prijsave nacista gjerman dhe shqiptar n
Vjen. Duhet te dini zoti Ministr, se disa nga kompatriott ton, gjoja prfaqsuesa dhe kujdestar t
Kombit, gjindeshin asokohe n nj bashkpunim t ngusht me autoritetet gjermane dhe nuk kishin aspak
gajle pr sa e sa inkonvenjente dhe dame t ndryshme q i impozoheshin studentave ton. Dhe mungesa
e do ndrgjegjeje dhe ndijsije socjale-atdhetare u faq lakuriq nr njata zotnij prijsa dhe kujdestar
tashtuquejtun shqiptar, kur me shkatrrimin e Gjermanis u pren edhe mjetet financjare nga kasa
naciste-studentore e Vjens dhe kur studentat ton mbetn rrugash e pa buk, mbasi /prijsat shqiptar
ishin shduk npr terr t nats si ujku npr mjegull. Qysh nga ajo dit kan kalue njata 100 studenta
shqiptar nj jet mizerabile derdymenash dhe avanturjerash; disa kan mujt me sos nAtdhe, disa kan
mbet n Vjen, prap disa t tjer gjinden o n Grac, o n Salzburg, o nInnsbruck e njeti, por e shumta
e tyne jan pa buk, pa mbathje e pa veshje t mjaftueshme.
Tuj e pas sysh t mirn e Atdheut tim po U drejtohem Ju. Zoti Ministr, dhe me shpres se keni pr tiu
prgjigj me ndoj mnyr ksaj thirrjes, a ma mir ksaj klithms sime. Mbetem me nderime t plota
Dr. Maloki (nnshkrimi me dor, vr. e A.R.)
Marr nga Ramaj. Albert /Krist Maloki, Refleksione, Faik Konica,2005, Prishtin
52
Instituti Amerikan, Kavaj, Shqipni

21 mars 1939
Zonjushs Tefta Tashko et alter, Tiran
E Ndershmja Zonjush:
E ndjej veten t lumtur q mepet rasa tju falnderoj pr guximin q patt t prballoni shi e
tufan dhe t na falni nj or gzim e lumni neve t Katundit Prparimi. Djemt, n zmrat e t
cilvet keni ndez dashunin pr art dhe n buz t t cilvet keni vuem kangt tueja prdllyese,
duen t shpresojn tju shohin dhe tju ndgjojn edhe ma her t tjera ndr ta, dhe na t rritunt
e t rriturat po ashtu edhe ma fort se ata.
N kt ras m lejoni Zonjush tju citoj nga shnimet e mbledhjes s fundit t trupit msimuer
kto rreshta q flasin pr ju:
...u propozue dhe u plqye unanimisht nj vot falnderimi pr Z-tin Tonin Gurazi q dhan nj
koncert n salln e Institutit natn e enjte m 9 mars 1939.
Tue ju urue sukses n misionin tuej me prhap gzim e lumni ndr zemrat e bashk-atdhetarvet
dhe bash-atdhetarkavet tueja,
Mbetem me nderime t posatshme
Ali Cungu
Tiran 20/III/39
I nderuari Zoti Kongoli, (drejtuar Baki Kongolit)
Turnen muzikale e kaluam pr bukuri. Kudo populli na priti me entuziazm, kshtu q
mbetm fort t knaqur, pa fjal nga pikpamja morale...
Letra e juaj mu dorzua pas kthimit t turnes. M erdhi ndrmnt ritournela dhe ja
shkrojta Toninit, kshtu q Dola n penxheret shkoj fare mir. Po ajo pjes nga shqipet q pati
m teps sukses ka qen Ishin dy kunata.
Ktu po pregatiten n radio nj konsert me rastin e lindjes t Princit. Un ju propozova
t merni pjes n program dhe nuk e refuzuan. A bra mir? Po pr kt rast a nuk do tish mir
sikur t m drgonit nja dy kng t reja prej atyre q m folt ca jav m par? Sikundr edhe
nj hyrje t bukur pr refrainin Dallndyshe vaj, vaj, vaj? Do t isha fort mirnjohse ashtu si jam
edhe sot.
Si shkoni nElbasan? Dshiroj tju shikoj s shpejti n Tiran.
Dyke pritur nj prgjigje tuajn, ju drgoj t falat e przmrta.
Kini t fala nga gjith familja dhe veanrisht nga Koua.
Tefta Tashko.
(Marr nga libri Tefta Tashko Koo dhe koha e saj)
53

Model letre jozyrtare
E dashur Ana,
Sapo u ktheva nga pushimet. T them t drejtn m erdhi shum keq q ti nuk erdhe. Kalova me t
vrtet pushime t kndshme, vizitova vende t bukura e takova njerz t mrekullueshm. Kam vendosur
q hern tjetr t shkojm patjetr si grup me shoqet e klass, pasi jam e bindur q do t kalojm
momente t paharrueshme.
Mezi pres q t takohemi! Kam br shum fotografi dhe dua t ti tregoj!
T prqafoj.
PS. Mos harro t sjellsh me vete fotot e mbrmjes s maturs.
T prqafoj dhe nj her me mall Ina
Konceptet kryesore: letr zyrtare, struktura e letrs zyrtare, formulat, gjuha e letrs zyrtare, qartsia e
letrs zyrtare.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Stuhi mendimesh
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnt me kmbime
T msuarit ndrveprues
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrim i lir/ Diskutim i lir
Pun n grup
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Stuhi mendimesh
Msimi nis me pyetjen:
- Cilat jan mjetet me t cilat komunikojn njerzit mes tyre?
- Nxnsit renditin disa prej tyre.
telegrami
faksi
telefoni
Mjetet e
komunikimit
letra
ati (chat)
e-posta
skajpi
Pas prgjigjeve t nxnsve, msuesi/ja prezanton temn: Letra zyrtare si mjet

komunikimi mes njerzve.
Msuesi/ja e ndan klasn n katr grupe dhe u shprndan dy lloje letrash: dy zyrtare
(njra i drejtohet nj personaliteti t nj institucioni t lart zyrtar dhe tjetra i drejtohet
nj personaliteti t kulturs nga nj institucion, si sht shkolla) dhe dy letra jozyrtare
(njra prmban probleme pune, tjetra veprimtari t jets s prditshme). U krkohen
nxnsve n dyshe ti lexojn dhe t prcaktojn llojin e tyre.
Me t dhnat q japin nxnsit, plotsohet organizuesi grafik (pr letrn zyrtare).
54

prdoret n komunikimin zyrtar
u drejtohet institucioneve publike/private
prdoret n t gjitha marrdhniet:

publike e private
u drejtohet personave q nuk i njohim nga afr
Letra zyrtare
ka nj mnyr standarde organizimi
prdoret pr qllime t ndryshme
struktura: hyrje, zhvillim, mbyllje
Nxnsit konstatojn se elementet, t cilat e klasifikojn letrn si zyrtare, jan:

- i drejtohet nj institucioni (Ministris s Arsimit),ose nj personi (kngtares) q
nuk ke marrdhnie afrsi
- sht letr, krkes,
- qllimi i letrave sht i ndryshm, si sensibilizimi i institucionit arsimor, prgzimi e
falenderimi, ankes, falenderim, urim etj.
- struktura: koka hyrse, formula e hapjes, pjesa qendrore, formula e mbylljes, nnshkrimi,
- prdorimi i premrave vetor.
Ndrtimi i njohurive. T nxnit me kmbime.
Nxnsit grupohen n pes grupe ekspertsh sipas numrave q kan (p.sh. njshat,
dyshat etj.) dhe lexojn modelin e letrs zyrtare t dhn n libr sipas krkesave q
ka do grup.
Grupi I
Organizimi standard i letrs.
Model prgjigjeje:
N krye t letrs, n t majt sht shkruar:
Emri i drguesit: Besa Sh.p.a-...
Adresa: Rruga Mine Peza nr. 45, Tiran
Numri i telefonit: Tel. ___,telefaks _____
N t djatht sht vendosur:

Vendi dhe data: Tiran, m 10.04.2010
Disa rreshta m posht sht shkruar:

Emri dhe mbiemri i marrsit me titullin: Z. Petrit Kasi
Adresa (emri i rrugs, nr. i ndrtess, vendmbrritja, mund t shkruhet edhe nr. i
telefonit, adresa e posts): Rruga Myslym Shyri nr.63, Tiran.
M posht sht shnuar formula hyrse:
I nderuar z. Kasi
Grupi II
Identifikon motivin e shkrimit t letrs, shprehjen logjike t mendimeve, mnyrn e

t shprehurit.
55

Model prgjigjeje:
Letra e ka t shprehur qart motivin e shkrimit t saj. Mendimet lidhen logjikisht me njri-tjetrin
dhe mnyra e t shprehurit sht e prmbledhur dhe e drejtprdrejt.
N prgjigje t letrs suaj pr nj preventiv pr ndrrimin e t gjitha pajisjeve hidrosanitare t
apartamentit tuaj, ju njoftojm se, prpara se t hartojm preventivin, do t donim t bnim nj
verifikim t gjendjes s pajisjeve sanitare, pr t vlersuar llojin e nevojshm t ndrhyrjes
Grupi III Identifikon strukturn e letrs.
Model prgjigjeje:
Struktura e letrs prbhet nga kto pjes: hyrja, pjesa qendrore, prfundimi, formula mbyllse,
emri dhe firma e drguesit.
Hyrja
N prgjigje t letrs suaj pr nj preventiv pr ndrrimin e t gjitha pajisjeve hidrosanitare t
apartamentit tuaj, ju njoftojm se, prpara se t hartojm preventivin, do t donim t bnim
nj verifikim t gjendjes s pajisjeve sanitare, pr t vlersuar llojin e nevojshm t
ndrhyrjes
Fjalia e theksuar me shkronja t errta tregon qart qllimin e letrs, objektivi sht i qart.
Pjesa qendrore
Prfshin informacione q qartsojn qllimin e letrs. sht e prmbledhur, pa informacione t
panevojshme.
Do t donim t bnim nj verifikim...
Ju mund t kontaktoni me ne n numrat tan t telefonit, do dit nga ora 8.00-17.00. Teknikt
tan jan n dispozicionin tuaj do dit, nga e hna n t premte, nga ora 8 deri n orn 12.
Prfitojm nga rasti pr tju njoftuar se ndrmarrja jon nuk i kryen vet punimet e mirmbajtjes
s mureve, por bashkpunon me firmn Arjan.
Formula e mbylljes
Karakterizohet nga nj paragraf mbylls, q lidhet me prgjigjen q pritet nga shkruesi:
N pritje t prgjigjes suaj, mbetemi me respekt
Firma - shkruhet emri i drguesit dhe firma n t gjitha rastet sht me shkrim dore.
Grupi IV Identifikon karakteristikat e letrave zyrtare.

Gjuha e letrs zyrtare sht formale dhe e kontrolluar, karakterizohet nga nj stil zyrtar,
ton i ftoht, mendimet shprehen qart, trajton vetm nj shtje, e cila e bn letrn
zyrtare m efikase, nuk ka formula arkaike t ekzagjeruara. Nuk prmban t dhna t
veanta teknike, si tabela, grafik etj.
Grupi V Prdorimin e premrave vetor.
Prdoren premra t vets s par dhe t dyt shums, pasi flitet n emr t nj
kolektivi. Edhe kur i drejtohet nj personi, prdoret veta II shums n shenj respekti.
56

Pasi nxnsit evidentojn n grupe kto veori, ata kthehen te grupet fillestare, u
shpjegojn njohurit e marra njri-tjetrit m pas, s bashku me msuesin, specifikojn
veorit e letrs zyrtare n tabel.
Prforcimi. Shkrimi i lir, diskutim
Nxnsve u krkohet t shkruajn shkurt nj letr zyrtare. Klasa mund t ndahet n dy grupe:
Grupi I- shkruan nj letr drejtuar nj institucioni, si:
Kryetarit t Bashkis/ komuns pr t krkuar rregullimin e mjedisit a rrugs s
shkolls.
Grupi II- Shkruan nj letr ku nj personalitet falenderon a uron nj individ.
Model prgjigjeje:
Msuesi/ja paraqit n drras strukturn e letrs zyrtare.
koka
marrsi,
vendi dhe data
formula
e hapjes
hyrja
pjesa
qendrore
formula
e mbylljes
firma
Lexohen nga prfaqsuesit e grupit letrat dhe bhet vlersimi pr elementet e

prdorura.
"
Nxirren konkluzionet e ors dhe vlersohen nxnsit me not.
Detyr shtpie.
a) Ushtrimi 1, faqe 42.
b) Sillni n klas letra zyrtare t ndryshme dhe evidentoni dallimet (Paraprgatitje pr orn e ardhshme).
57
Tema
13. Tema:
Shkrimi i letrs
zyrtare
(Ora II)
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Parashikimi

T prdor teknikat e shkrimit t nj letre zyrtare.
a. T plotsoj elemente t veanta n nj letr zyrtare;
b. t shkruaj letra zyrtare t llojeve t ndryshme sipas modeleve t dhna.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme letrash zyrtare, shkumsa me
ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: letra zyrtare, struktura e letrs zyrtare, formulat, gjuha e letrs
zyrtare, qartsia e letrs zyrtare.
Strategjit msimore
Veprimtarit
Diskutim i ideve
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit me kmbime
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pune n dyshe
Parashikimi. Diskutim i njohurive paraprake

Msimi nis me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsit kan plotsuar letrn zyrtare
t ushtrimit 1 n faqen 42. Pasi ta ken plotsuar letrn, ata analizojn strukturn e saj
duke iu referuar pjesve kryesore.
Model prgjigjeje:
koka
marrsi,
vendi dhe data
Lnda: KRKES
Drejtuar:
Tiran, m 6.09.2010
Zyrs s Gjendjes Civile

Njsis Bashkiake Nr. 7, Tiran
formula
e hapjes
hyrja
pjesa
qendrore
Meqense Regjistri Elektronik i Shtetasve m paraqet si shtetas t dubluar n dy

zyra t gjendjes civile, edhe n ZGJCs t Njsis (B/K) nr.6 dhe n ZGJC t
Njsis (B/K) nr.7 paraqes krkesn time si m posht vijon:
Duke qen se un dhe familja ime q prej dy vjetsh banojm dhe ushtrojm t
gjitha t drejtat tona pran Njsis s Qeverisjes Vendore (B/K) nr. 7, krkojm t
regjistrohemi si banor t ZGJC-s t ksaj njsie vendore dhe t hiqemi nga regjistri
themeltar i ZGJC-s t njsis vendore nr.6.
formula
e mbylljes
Pr sa deklaruam m sipr mbajm prgjegjsi t plot n zbatim t akteve ligjore e

nnligjore n fuqi.
firma
58
Un i nnshkruari Arbr Ademi, lindur n Elbasan, Rrethi Elbasan, m 27. 08.

1982, i biri i Agronit dhe i Drits deklaroj n prani t punonjsit t gjendjes civile
t Njsis Bashkiake nr. 7 Tiran, z/znj A. Nika, se jam banor me vendbanim pran
ksaj njsie vendore q nga viti 2008.
DEKLARUESI
ARBR AGRON ADEMI
PRGJEGJSI
ERMIRA PETRIT AGOLLI

Shnim. Secili nxns duhet t ket plotsuar fjalt me shkronja t errta t
letrs. Ndrkoh duhet t ket vn re sa prputhet kjo letr zyrtare me prmbajtjen
standarde t strukturs s letrs zyrtare.
Nxnsit duhet t vn re se n kt letr zyrtare ka nj element t ri n hyrje:
lnda, ku shum shkurt (ktu vetm me nj fjal), prcaktohet qllimi i letrs.
Struktura e letrs
Fillimisht sht shnuar data

Lloji i letrs
Institucionit t cilit i drejtohet
Adresa
Hyrja
Zhvillimi dhe mbyllja
N fund jepet deklaruesi dhe prgjegjsi si dhe nnshkrimi
Klasa ndahet n dy grupe.
Grupi I - punon ushtrimin 2.
Zgjidhja e ushtrimit 2 - Shprehjet q tregojn se kemi t bjm nj letr zyrtare:
Lnda: krkes, Drejtuar: Zyrs s gjendjes civile, Un i nnshkruari _____, lindur n
_____, rrethi _______, m _______, i biri ______ dhe i____
deklaroj n prani t ______________
Meqense _____________ m paraqet si________ paraqes krkesn time si m
posht vijon:
krkojm t __________________......
Pr sa deklaruam m sipr mbajm prgjegjsi, deklaruesi, prgjegjsi i gjendjes civile
Grupi II - punon ushtrimin 3.

Grupi evidenton leksikun q ka t bj me fushn e administrats civile. Gjeni te Fjalori
i gjuhs s sotme shqipe prkufizimin e tyre dhe tregoni si jan prdorur n tekst.
Zgjidhja e ushtrimit 3
Leksiku i prdorur nga fusha e administrats civile:
i nnshkruari, rrethi, Regjistri Elektronik i Shtetasve, shtetas, gjendje civile, njsi vendore,
ushtrojm t drejtat, regjistri themeltar, akte ligjore e nnligjore, n fuqi, deklaruesi
Un i nnshkruar- jam un q v emrin e mbiemrin ose shkurtimin e tyre n fund
t nj letre, shkrimi, dokumenti etj. pr t vrtetuar se jam vet autori i tij ose pr t
miratuar prmbajtjen, firmoj.
Rreth-i njsi e madhe administrative e toksore e shtetit shqiptar, me nj qytet kryesor
si qendr.
Shtetas - pjestar i popullsis s prhershme t nj shteti, i cili gzon t gjitha t
drejtat civile e politike dhe prmbush detyrimet sipas ligjeve t atij shteti.
Regjistri Kombtar Elektronik i Gjendjes Civile - sht baza elektronike e t dhnave
t shtetasve, i hartuar sipas dispozitave t ligjit pr gjendjen civile.
Gjendja civile - gjendja juridike vetjake e familjare e nj njeriu.
Zyra e gjendjes civile - zyr ku regjistrohen lindjet, martesat dhe vdekjet.
59

Regjistri themeltar regjistri i prgjithshm e kryesor
Akt - vendim nnligjor; ktu: ligjeve dhe vendimeve t qeveris pr zbatimin e ligjeve.
n fuqi - t qent i vlefshm, t qent n veprim (pr nj ligj, pr nj urdhres etj.).
Fuqi ligjore. Mbetet (sht) n fuqi. Hyn n fuqi. Bie nga fuqia shfuqizohet.
Ndrtimi i njohurive. T nxnit me kmbim.
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe baz e m pas n grupe ekspertsh. U krkon
atyre t evidentojn llojin e informacionit q marrin nga letra t ndryshme prkatsisht
ushtrimet 6,7,8.
Model prgjigjeje
Ushtrimi 6
Informacionet q marrim nga kjo letr jan:
T dhna pr drguesin dhe marrsin:
drguesi: Delegacioni Shqiptar n Paris,
marrsi: Zoti Eric Drummond (emri e mbiemri), Sekretar i Prgjithshm i Lidhjes s
Kombeve Gjenev
(adresa: institucioni, vendi)
T dhna pr ngjarjen:
Shqiptart... n kufirin serbo-turk..., jan plakitur, jan dbuar ..., jan zvendsuar
nga kolonist rus.
Npunsit serb... po bjn akte t plakitjes, t dhunimit, t djegies e t vrasjes n
mbar krahinn e Kosovs.
... m shum se dy mij shqiptar jan vrar ...shtpit q kan rrnuar e t mirat q
jan plakitur.
Shum shqiptar ... arritn ... t strehohen n territorin e Shqipris s pavarur.
Serbia... deklaroi se familjet e ktyre ... do t internohen dhe pasuria ...do t
konfiskohet.
T dhna pr qllimin e letrs: ... tjua trhiqni vrejtjen e Fuqive t Mdha... q (ato) t
marrin masa... e t sigurojn mbrojtjen e pakicave...
T dhna mbi kontributin e drguesit (Midhat Frashrit): kryetar i delegacionit shqiptar
Shprehjet q shrbejn pr t vendosur nj marrdhnie t drejtprdrejt me
marrsin:
Lidhur me shkresn time nr.1107, dat 3 mars 1921,
Kam nderin tju informoj se..
N emr t paqes e humanitetit
Ju lutem tjua trhiqnin vrejtjen
Me nderime
Ushtrimi 7
Nnvizoni formulat hyrse dhe mbyllse t letrave:
N kt letrkmbim formulat hyrse e mbyllse jan:
60
Drguesi
Marrsi
Drguesi
Marrsi
Zoti Hekur
Zgjebua, prefekt, d.v
Zoti Prefekt
Hekuri, d.v
Zoti Hekur
Zgjebua, prefekt, d.v
Zoti Prefekt
Hekuri, d.v

Fjalt e huaja q mund t zvendsohen jan:
Rekllamasioni -ankimi
Konsideracion- gjykim, konsiderat
Oblizhe - i detyruar
Reveloj- tregoj
Enterne- e brendshme
Desiduan- detyruan
Refuzoj kundrshtoj
Administrasionin - drejtim, menaxhim
Mnyra e prdorimit t gjuhs shqipe tregon nivelin kulturor t shkruesve. Njri e njeh
mir at dhe e prdor me kujdes, ndrsa shkruesi tjetr prdor shum fjal t huaja, t
cilat duke u ballafaquar me leksikun q prdor tjetri, tregojn se jan t panevojshme
dhe kan gjegjsen e tyre n shqip. Duke dashur t tregoj se ka kultur perndimore,
prefekti tregon se nuk respekton elementet e komunikimit zyrtar.
Ushtrimi 8
Fjalor
Anshlus (gjerm. Ansclus). Synimi i Gjermanis pr t prfshir Austrin brenda shtetit t vet. Ky term
lindi m 1918, pas shprbrjes s Perandoris s Austro-Hungaris. M 1938, Hitleri, sipas krkess
Anshlus, u fut me trupa n Austri dhe shpalli bashkimin e saj me Gjermanin.
Informacionet q marrim nga letra:
vlersimi q ka letrshkruesi pr N. Joklin, si gjuhtari m i mir i gjuhs shqipe,
t dhna biografike pr gjuhtarin,
motivi q e detyron Gj. Fishtn pr t shkruar letrn.
krkesa dhe argumentet q prdor pr ta mbrojtur at:
- Ma i miri gjuhtar i gjuhs shqipe n Evrop
- Do t ishte nj fatkeqsi e madhe pr gjuhn kombtare shqipe n qoft se
ky shkenctar, me fam evropiane, q un e njoh e q, me autoritetin e tij t
padiskutueshm, ka mbajt gjall interesin e filologve ma t prmendun pr
gjuhn shqipe .
- Kombi shqiptar do tju dij pr nder shum nse shklqesia ta baj me
ardh n Shqipri ...
Letra ka kto elemente t strukturs s nj letre zyrtare:
N ann e majt t saj sht shnuar data dhe vendi: Shkodr, 23 shtator 1939
Mungon emri i drguesit dhe adresa e tij, po ashtu emri i marrsit dhe adresa e tij.
sht prdorur formula hyrse: Shklqesi, q tregon autoritetin e lart t atij q i
adresohet letra.
Hyrja nuk paraqet drejtprdrejt me motivin, i cili jepet n fund t pjess qendrore t
letrs, por trheq vmendjen rreth nj figure: mendoj se ma i miri gjuhtar i gjuhs
shqipe n Evrop asht Norbert Jokli....
Pjesa qendrore vazhdon duke sjell t dhna biografike me vlersime t larta pr
gjuhtarin, q t finalizohet n krkesn q ai t vij n Shqipri, q sht dhe motivi
i letrs. Kombi shqiptar do tju dij pr nder shum, nse Shklqesia e juej t mund t
gjej mundsin ta baj me ardh n Shqipni, tue caktue aty nj vend, edhe pse jo aq
fitimprurs, megjithat t prshtatshm pr famn e tij si shkenctar e gjuhtar i shquem.
61

Pjesa qendrore vazhdon me nj paragraf mbylls, q sht prfundimi i letrs dhe
lidhet drejtprdrejt jo vetm me krkesn, por edhe me sugjerime pr zgjidhjen e saj.
N kt rast shkruesi, pasi shpreh besimin n gjykimin dhe vendimmarrjen e marrsit
(Jam i sigurt se do ta merrni n konsiderat dashamirse kt propozim timin), prmend
edhe t gjith intelektualt shqiptar, pr t vn m shum n detyrim marrsin: (q
un e paraqes n emn t t gjith intelektualve shqiptar).
Falnderimet dhe prshndetjet jan shprehur me nj gjuh t zgjedhur, me nj stil t
lart, gj q tregon sa kulturn e lart t shkruesit, aq edhe pozitn dhe rolin e madh n
vendimmarrje q ka marrsi: Prfitoj nga rasti pr tju lut t pranoni ndjenjat e respektit
ma t madh dhe me mirnjohje t thell.
N fund t saj sht ve emrit t drguesit, ka edhe nj prshndetje q vazhdon me
gjuh dhe stil t ngritur:
Shklqesis suej
I devom e mirnjohs
P. Gjergj Fishta OFM
Njkohsisht jan prdorur shprehje q vendosin marrdhnie t drejtprdrejt me
marrsin si:
Mendoj, tashti m shkruejn, kombi shqiptar do tju dij pr nder, jam i sigurt
se do ta merrni n konsiderat, prfitoj nga rasti, pr tju lut me ndjenjat ma t
sinqerta...
Punohen ushtrimet 9 dhe 10 n dy grupe.
Grupi I analiza morfologjike e foljeve t nnvizuara.
Mendoj folje, veta I, numri njjs, koha e tashme, mnyra dftore, kalimtare, veprore,
zgjedhimi I
Ishte folje, n vetn III, numri njjs, koha e pakryer, mnyra dftore, jokalimtare,
joveprore, zgjedhimi III
Kan than (kan thn) folje, n vetn III, shums, koha e kryer, mnyra dftore,
kalimtare, veprore, zgjedhimi III
T rropatet folje, veta III, njjs, koha e tashme, mnyra lidhore, jokalimtare, joveprore, zgj.III
Do t ishte folje,veta III, njjs, koha e tashme, mnyra kushtore, jokalimtare, joveprore
T jet - folje,veta III, njjs, koha e tashme, mnyra lidhore, jokalimtare, joveprore
Grupi II analiz fjalformuese e mbiemrave t nnvizuara
e madhe mbiemr, n gjinin femrore, njjs, fjal e parme
kombtare mbiemr, n gjinin femrore, njjs, fjal e prejardhur nga: tema komb +
prapashtesn tar + e prapashtes femrorizuese
fitimprurs mbiemr, n gjinin mashkullore, njjs, fjal e prbr nga tema emrore
fitim + tema mbiemrore prurs
t prshtatshm mbiemr, n gjinin mashkullore, fjal e prejardhur nga tema prshtat
+ prapashtesn shm
dashamirse mbiemr, gjinia femrore, i prbr nga tema foljore dash(ur)+ temn
ndajfoljore miras + e prapashtes femrorizuese
Shnim. Fjal gjuhsie nuk sht mbiemr, por emr n rasn rrjedhore, i cili sht
nnvizuar gabimisht.
62

Prforcimi. Rishikim n dyshe /shkrim i shpejt
N kt faz t msimit nxnsit plotsojn modelin e letrs t ushtrimit 5.
Shoqata e Personave me Aftsi t Kufizuara Fizike
Nr. 5 Prot.
Tiran, m 27.08 2009
Lnda: Krkes pr informacion

Drejtuar: Ministris s Shndetsis, Tiran
Drejtoris s Marrdhnieve me Publikun, Tiran
E nderuara znj. Hasani
Mbshtetur n ligjin mbi t Drejtn e Informimit t Publikut pr Dokumentet Zyrtare,
dshiroj t informohem n lidhje me: zhvillimin e trajnimeve pr personat me aftsi t
kufizuar n fushn e fizioterapis.
Dshiroj t marr informacionin sipas forms s mposhtme:
1. T shqyrtoj informacion n kopje ose n origjinal
2. Konsultim gojor
3. Kopje t shkruara
4. Kopje elektronike.
Duke ju falnderuar pr mirkuptimin dhe bashkpunimin
Me respekt
Kryetarja e shoqats
Fatbardha Selami.
M pas punohet ushtrimi 4. Nxnsit shkruajn hyrjen e nj letre
Model prgjigjeje:
Bashkia Qyteti i Ri
Lnda: Prgjigje krkess
Nr. 23 Prot.
Z. Admir Koi
Drejtor i shkolls 9-vjeare Urtsia,
I nderuar zoti Koi,
N prgjigje t krkes suaj pr t pajisur laboratorin e shkolls me mjete t ndryshme shkollore,
ju njoftojm se tenderi pr blerjen e mjeteve do t zhvillohet ....
"
Nse koha pr kryerjen e ktij ushtrimi nuk sht e mjaftueshme, msuesi/ja mund tu
krkoj nxnsve ta kryejn si detyr shtpie, po n kt rast duke shkruar nj model
letre zyrtare t plot.
Bhen konkluzionet e ors dhe vlerson nxnsit dhe grupet pr punn e tyre.
Detyr shtpie. Shkruani nj letr zyrtare.
63
Tema
14.Teksti
informuesparaqits,
Kurrikulum
Vita
(Curriculum
Vitae)

T prdor CV pr shkrime vetjake;
a. t vzhgoj ann grafike t CV pr t dalluar elementet e strukturs;
b. t plotsoj CV pr qllime vetjake;
c. t plotsoj skeda pr CV t personave t njohur.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme CV, shkumsa me ngjyra,
tabela.
Biografi
Martin Camaj lindi n Temal t Dukagjinit m 21 korrik 1925. Ai mori edukat klasike
n Kolegjin Saverian t Shkodrs, t drejtuar nga etrit jezuit. Mbas pak kohsh,
pr shkak t vendosjes s regjimit komunist n Shqipri, Camaj do t arratiset
nga vendi pr n Jugosllavi, ku ia del t regjistrohet si student n Universitetin
e Beogradit. Atje msoi italianistik, romanistik, teori letrsie, gjuh klasike
dhe sllavistik, nj bot e re kjo pr nj intelektual si ai, t edukuar n Shkodr.
Largohet nga Jugosllavia n vern e vitit 1956. Shkon n Rom, ku studion
srish dhe doktorohet. N Rom ndjek rrethet letrare t ktij qyteti, ku
njihet edhe me autort emigrant nga vende t ndryshme lindore, rus,
rumun dhe sidomos me poet baltik. Ishin t gjith antar t nj PENklubi me qendr n Londr. Atje nn kujdesin e Koliqit bhet kryeredaktor
i revists Shejzat (1957-1975) dhe studion s afrmi botn arbreshe.
M 1961 transferohet n Munih (Gjermani), ku specializohet prfundimisht n
gjuhsin shqipe, duke mos u shkputur nga letrsia. Camaj u b profesor i gjuhs
dhe i letrsis shqiptare n Universitetin e Munihut dhe mbeti atje gjith jetn, deri
sa vdiq, m 1992.
Konceptet kryesore: CV, struktura e CV-s.

Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim prmbledhje n dyshe
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrim i shpejt
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin duke u prezantuar nxnsve nj format tjetr t tekstit
informues paraqits, CV-n. Fillimisht u jep nxnsve t lexojn n dyshe dy lloje
tekstesh: nj biografi dhe nj CV-i. U krkon t prcaktojn lloje tekstesh jan dhe m
pas t prqendrojn vmendjen te CV-ja. Shnon n tabel disa nga veorit e CV-s.
64

tekst paraqits me sfond prshkrues
Paraqitje sintetike e t dhnave jetsore
ka lloje t ndryshme
e dobishme n rast punsimi /studimi
CV
jep imazh pozitiv t shkruesit
paraqet fakte n mnyr objektive /t paanshme
jep t dhna t plota/t sakta
Ndrtimi i njohurive. Lexim / prmbledhje n dyshe

N kt faz t msimit msuesi e drejton vmendjen te struktura e CV-s. U krkon nxnsve
q me an t tekniks lexim/ prmbledhje n dyshe t diskutojn mbi veorit e CV-s.
Evidenton s bashku me ta elementet e strukturs s CV-s duke drejtuar pyetje t tilla:
1. - lloj informacioni prmban CV?
T dhnat kryesore q prmban nj CV-i jan:
Arsimimi
(T dhna pr shkollat, trajnimet e kualifikimet duke filluar nga koha m e afrt te m e
largta)
Prvoja profesionale
(Shkruhen punt e ndryshme q ka br shkruesi, pavarsisht nga kohzgjatja)
Aftsi t ndryshme
(Shkruhen t dhna pr gjuht q zotron, pr aftsi menaxheriale etj.)
Njohuri kompjuterike
Interesa personal.
2. - Cila sht struktura e saj?
3. - Si renditen t dhnat?
4. - far duhet t kemi parasysh n ndrtimin e nj CV-je?
5. - Si ndrtohet secila prej rubrikave t CV-s?
M pas nxnsit, lexojn me kujdes t dhnat e modelit t dhn dhe plotsojn CV-n
e tyre. Pr t kursyer koh modeli u jepet nxnsve i fotokopjuar.
T dhnat personale
Mbiemri, emri:
Vendlindja:
Ditlindja:
Adresa:
Numrat e telefonit
Fax
E mail:
Kombsia:
Gjendja civile:
Eralda Boka
Kor
23.10.1979
Rr. Violeta Manushi, ndrtesa 22, hyrja 3, ap.10
i shtpis 04237124, cel. 0652345678
eraldaboka@yahoo.com
shqiptare
e martuar
65

Edukimi /arsimimi
Arsimimi:
1994-1998 Universiteti i Tirans, Fakulteti Ekonomik

1994 1998- shkolla e mesme Eqrem abej, Tiran,
1986-1994- Shkolla 9-vjeare Mihal Grameno, Tiran
Specializime:
1998 2002 master pr Menaxhim Turizmi Universiteti i Bolonjs
Prvoj pune:
Prill 2003 Mars 2010 - menaxhere e Prgjithshm

n Hotel Valbona, Tiran
Aftsi t ndryshme
Gjuh t huaja:
Aftsi t tjera:
1. Anglisht (Aftsi t mira n t folur, t lexuar dhe t shkruar).

Msuar gjat shkollimit
me kurse
2. Italisht (Aftsi shum t mira n t kuptuar, lexuar dhe folur)
Msuar gjat shkollimit brenda dhe jasht shtetit
1. Njohse dhe prdoruese e kompjuterit, certifikuar nga

Qendra ...n:
MS Word
MS Excel
Internet
Aftsi sekretarie
2. Patent pr drejtim automjeti.
Interesat personal:
antare e bordit t Fondacionit Fmijt n nevoj
Prforcimi. Pun n grupe

Klasa ndahet n dy grupe dhe secili grup, i kthen t dhnat e ushtrimit 1 n CV, sipas
strukturs s msuar.
N fund diskutojn rreth pyetjes: A ishin t mjaftueshme t dhnat? far u mungonte? etj.
Model prgjigje
CV e Musine
T dhnat personale
Mbiemri, emri:
Vendlindja:
Ditlindja:
Adresa Numrat e telefonit Fax
E -mail
Kombsia:
Gjendja civile:
(Statusi civil)
66
KOKALARIT
Kokalari Musine
Andale, Turqi
10.02.1917
____________
____________
____________
____________
Shqiptare
Beqare

Arsimimi
1937-1941 - Universiteti i Roms, Itali,
1937 prfundon shkolln e mesme Nna mbretresh, Tiran,
Shkolln fillore e kryen n Gjirokastr
Prvoja profesionale
shkrimtare
1939 boton librin Se m thot nnua plak
1944 ndihmon n botimin e gazets Zri i liris
1944 boton librin Rreth vatrs
1945 boton librin Sa u tunt jeta
Ngjarje t tjera
1943 s bashku me shok t tjer formojn Partin Socialdemokrate

23 janar 1945 arrestohet dhe dnohet me 20 vjet burg
1961 internohet n Rrshen
1983 vdes nga kanceri
1993 dekorohet me medaljen Martiri i demokracis
CV e JUP
T dhnat personale
Mbiemri, emri:
Vendlindja:
Ditlindja:
Adresa Numrat e telefonit Fax
E -mail
Kombsia:
Gjendja civile Statusi civil -
KASTRATIT
Kastrati Jup
Shkodr
15.04.1924
____________
____________
____________
____________
Shqiptare
Arsimimi:
Universiteti i Tirans, Dega Gjuh Letrsi

shkolln fillore dhe t mesme i kreu n Shkodr
Prvoja profesionale:
studiues i gjuhs shqipe, profesor,

Nj nga themeluesit e Institutit t Lart Pedagogjik (sot Universiteti i
Shkodrs Luigj Gurakuqi )
1973-1990 drejtuesi i Katedrs s Gjuhs Shqipe
Aftsi t ndryshme:
veprimtari t gjer krkimore, shkencore, botuese dhe kumtuese
Veprimtari shkencore:
- bashkpuntor i jashtm i Institutit t Gjuhsis dhe letrsis

Antar i Komisionit organizues t Kongresit t Drejtshkrimit
- bashkpuntor i jashtm i Akademis s Shkencave
- Ka kumtuar n konferenca brenda dhe jasht Shqipris, si tek
arbresht e Italis, n Prishtin, Shkup, Nju-Jork etj.
- ka bashkpunuar me 90 organe dhe shtpi botuese
- ka botuar 915 artikuj dhe studime
- ka 35 vepra t plota
- ...
docent, doktor, profesor
Tituj shkencor:
67

Merita pune dhe qytetarie
Medalje pune (1969); titulli Msuesi i Popullit (1987).

Mjeshtr i Madh i Puns (1999). Qytetar nderi i Shkodrs (2002)
Tituj ndrkombtar
Intelektual ndrkombtar i Kembrixhit (2001)
Gjuh t huaja
Interesat personale/koha e lir
Pasi plotsojn CV e figurave t shquara, diskutohet n lidhje me informacionin q
nxnsit kan pasur n dispozicion pr t ndrtuar CV-n sipas strukturs s dhn.
Evidentojn se cilat prej t dhnave mungojn.
Prforcimi. Shkrim i shpejt. Diskutim i lir.
Sipas t dhnave dhe modelit t librit msuesi u krkon nxnsve t shkruajn nj CV
personale. M pas msuesi u krkon nxnsve t shqyrtojn n grupe CV-t e shkruara
dhe t krahasojn prmbajtjet e formn e tyre.
"
Msuesi/ja bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not.
Detyr shtpie.
a) Shkruani nj CV t prindrve ose miqve, shokve tuaj dhe silleni at n klas.
b) Paraprgatitje pr temn Artikujt e gazetave. Sillni n klas artikuj t ndryshm gazetash dhe
ndajini sipas fushs pr t ciln shkruhet.
Tema
15. Teksti
informuesparaqits.
Artikujt e
gazetave

T identifikoj rubrikat e nj gazete.
a. T bj lidhjen ndrmjet faqeve t gazetave dhe rubrikave prkatse;
b. t vzhgoj nj faqe gazete pr t dalluar strukturn e nj shkrimi dhe ann grafike;
c. t dalloj faktet nga opinionet n nj artikull;
d. t bj analizn morfologjike dhe sintaksore t nj artikulli;
e. t rendit n tabel formn e gabuar dhe formn e drejt sipas norms
drejtshkrimore.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme gazetash, artikujsh, shkumsa
me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: artikull gazete, struktura e gazets, fakt, opinion.
Struktura msimore:
68
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Role t specializuara n diskutime
Diskutim i ideve
Pun n grup
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe

Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsit jan udhzuar t
paraprgatitin tekstin Artikujt e gazetave si dhe t sjellin n klas artikuj t ndryshm gazetash.
Me an t pyetjeve rikujtohen njohurit q nxnsit kan marr n klasat pararendse.
- sht gazeta?
- sht nj nga mjetet m t prdorura t komunikimit masiv. Ajo informon duke i dhn
lexuesit lajme mbi faktet m t rndsishme.
- dini pr strukturn e gazets?
- Ka struktur t veant. N faqen e saj t par paraqiten shkurtimisht lajmet m t
rndsishme, t cilat trajtohen gjersisht n faqet e brendshme t gazets.
- Cilat jan karakteristikat e gjuhs s prdorur n gazeta?
- Gjuha e prdorur n gazet sht zakonisht gjuha standarde, por ajo mund t jet e
ndryshme edhe n varsi t publikut, t cilit i drejtohet.
- Cili sht formati dhe struktura grafike e gazetave?
Formati tradicional (56/58 gjatsi 35/41 gjersi) dhe Tabloid ( format i vogl) foto,
figura n varsi t rndsis s lajmit.
- sht titulli i nj artikulli?
Titulli prmban mesazhin kryesor, prmbledh t gjith lajmin. Duhet t jet i shkurtr.
Role t specializuara n diskutime.
sht nj teknik e t nxnit n bashkpunim pr

menaxhimin e diskutimeve n grupe t vogla, n lnd t
caktuara. Prdoret pas leximit t nj teksti apo paraqitjes
s nj teme. Teknika bn q t gjith t diskutojn pr
t njjtn tem duke luajtur role t ndryshme, nga
kndvshtrime t ndryshme. Duke qen se kto role
zgjidhen pr t theksuar an t ndryshme t t kuptuarit,
metoda bn t mundur q nxnsit ti msojn kto
aspekte n mnyr t qllimshme prmes praktiks aktive.
Pasi nxnsit jan t njohur paraprakisht me materialin teorik, msuesi/ja e ndan klasn n
grupe m 4-5 nxns dhe u krkon t hartojn skemn e gazets s shkolls. Secili grup
do t prezantohet me variantin e tij. M pas ata do t shkruajn nj artikulli pr rubrikn q u
plqen dhe t lidhin me njri-tjetrin t gjitha idet q u lindin pr t ndrtuar gazetn.
Nxnsit do t luajn brenda grupit role t ndryshme, si:
- prezantuesi i strukturs s gazets,
- mbledhsi i informacionit,
- prgatitsi i strukturs s shkrimit/ shkruesi i shkrimit,
- paraqitsi i fakteve,
- paraqitsi i opinioneve.
69

Pas ktij hapi nxnsit formojn grupet e ekspertve.
Model prgjigjeje:
1- N grupin e prezantuesve t strukturs s gazets nxnsit, pasi jan njohur
me rubrikat e nj gazete t prditshme, prcaktojn strukturn dhe rubrikat
m t rndsishme q do t prmbaj gazeta e shkolls. N mnyr analoge
me rubrikat e nj gazete t vrtet (pr kt vzhgojn me kujdes gazeta t
sjella n klas prej tyre dhe informacionin e dhn n libr), msuesi/ja jep nj
variant se cilat jan rubrikat q mund t prmbaj gazeta e shkolls.
Rubrikat e gazets s shkolls dhe prmbajtje e tyre.
- Kush jemi ne (Nxnsit tregojn pr veten dhe pr ato q bjn ata.)
- Historia ecn bashk me ne (Tregojn historikun e shkolls.)
- A mund t keminj kompjuternj (nnkupton rubrikn ekonomike, ku
nxnsit trajtojn probleme q lidhen me nevojat e tyre dhe rrugt si mund ti zgjidhin)
- Aktualitet / Ja far na shqetson (kronika t ndryshme)
- Opinion yn vlen (Mendime dhe opinione pr aspekte t ndryshme t
procesit msimor.)
- Ndajm bashk dshirat tona (prirje, talente, poezi, muzik, kuriozitete, sport)
- Publicitet dhe reklama
2- N grupin e mbledhsve t informacionit nxnsit diskutojn pr lloje t ndryshme
informacionesh q mund t mbledhin, lloj artikujsh mund t shkruajn dhe nga mund
ti vjelin informacionet.
Rubrika Kush jemi ne? do t prmbaj informacion veprimtarit e nxnsve. Ata tregojn
pr veten, msimin, shkolln, punn q bjn n t, klasat, msuesit etj.
3- N grupin e prgatitsve t strukturs s shkrimit, shkruesit t shkrimit, diskutojn
rreth tems q do trajtojn n artikullin e tyre. Ky hap do t hidhet pasi nxnsit kan
vzhguar me vmendje strukturn e artikullit t trajtuar n libr t ndar n tri etapa
hyrje zhvillim mbyllje.
Duke iu referuar artikullit t paraqitur n tekst:

-n hyrje vmendja e lexuesit sht prqendruar n faktin n mjediset e Muzeut Historik
Kombtar sht elur nj muze i vogl, ku prezantohen 26 fotografi t P.Marubit.
- N zhvillim jepen informacione m t zgjeruara pr kt fakt duke theksuar;
Emrin e ekspozits
Seksionet q ajo prmban (Grupe dhe familje, Grat,Burrat)
Harkun kohor q do t rrij e hapur (deri n 9 maj)
Ku jan prqendruar peizazhet e ksaj ekspozite (peizazhe t Shkodrs e
Zadrims)
Vendin nga jan marr kuadrot etj. (jan marr nga Instituti i Kulturs Popullore)
- N mbyllje jepen zhvillime t mundshme t ngjarjes, opinione personale etj.
sht elur n kuadr t stins s aktiviteteve .
70

4- N grupin e paraqitsve t fakteve nxnsit do t ushtrohen t din t dallojn dhe
t paraqesin faktet brenda nj artikulli gazete dhe t ushtrohen n prcaktimin e tyre.
Pasi t ken vzhguar me vmendje mnyrn e paraqitjes s fakteve n tekstin e librit,
ata duhet t ushtrohen n mnyr praktike pr prcaktimin e tyre brenda artikullit.
Kush (nj grup arkeologsh kinez)

far (kan gjetur arkn e Noes)
Ku (n majn 4 mij metra t malit)
Kur (ditn e mrkur, m dat 23, ora 20.00)
Pse (pas testimit me karbon sht vrtetuar se...)
Njkohsisht duhet t ken parasysh q pr realizimin m t sakt t prcaktimit t
fakteve ata veprojn n kt mnyr:
vn n dukje fjalt dhe fjalit ky t materialit t dokumentuar;
ndrtojn nj list me fjalt ky;
bjn nj sintez t shkurtr t materialit etj.
5- N grupin e paraqitjes s opinioneve nxnsit do t prpiqen t ndajn opinionin
nga fakti.
Duke u mbshtetur n artikullin e msiprm mund t vm n dukje kt paragraf t
tekstit:
Nuk mund t themi se kjo sht 100% Barka e Noes, por 99% jemi t sigurt.(Ktu
opinioni sht grshetuar me dhnien e fakteve) Struktura antike kishte disa nnndarje
me shtylla druri, n t cilat me siguri gjendeshin kafsht- tha Yeung Wing Cheung,
regjisor nga Hong Kongu
Pas 10 minutash, gjat s cils nxnsit jan konsultuar n grupet e ekspertve pr
t organizuar punn e tyre, ata rikthehen n grupet baz, ku pr rreth 5 min diskutojn
pr vendimin q do t marrin pr artikullin q do t shkruaj grupi i tyre.
Pasi kan shkruar artikullin, nxnsit duhet ta rishikojn at si nga ana e prmbajtjes,
ashtu edhe pr t br korrigjime t gabimeve drejtshkrimore, t kontrollojn
prdorimin e kohve t foljeve, lidhjen logjike t pjesve t ndryshme t fjalive
(kohore, shkakore, kundrshtore etj.), prdorimin e shenjave t piksimit, veanrisht
prdorimin e presjes etj.
N fund do grup bn prezantimin e llojit t artikullit q do t shkruaj duke detajuar
tregues t secilit hap.
Shnim: nse koha pr realizimin e plot t etaps nuk sht e mjaftueshme
msuesi/ja mund tua jap kt si detyr shtpie ku nxnsit i krkohet t shkruaj
plotsisht artikullin e gazets s shkolls.
71

N kt etap t msimit nxnsit mund t punojn n dyshe. Msuesi u krkon t
prqendrojn vmendjen tek ushtrimet 1, 2, 3 ,4 n faqen 54. Nxnsit prcaktojn
renditjen e informacionit n tekst, bjn analizn morfologjike t fjalve t nnvizuara,
analizojn nga ana sintaksore fjalit dhe identifikojn gabimet drejtshkrimore.
Model prgjigjeje:
Ushtrimi 1
Si jan organizuar informacionet n kt artikull?
N kt artikull informacioni sht i ndrtuar sipas ksaj renditjeje:
P.sh:
Kush? Miq, dashamirs dhe artist do t bashkohen
Kur? n nj mbrmje t veant
Ku? Vendi ku do t mbahet koncerti nuk sht dhn
Pse? n kujtim t kompozitorit t njohur shkodran, Gjon Simoni.
far? N kt koncert sopranoja Mimoza Kosturi, e shoqruar nga Orkestra Simfonike
e RTSH-s, do t interpretoj pjes t njohura t prpunuara nga vet krijuesi. N
program jan pjest: Ave Maria
Pse? Krijimtaria e ktij kompozitori sht shum e pasur. Gjon Simoni ka dhn nj
kontribut t rndsishm n konferenca, seminare
Ai sht krijues i shkolls moderne t orkestracionit shqiptar dhe nj nga shtyllat e
krijimit t muziks s leht. Ai sht i pari q e ngjiti kngn n art duke futur elemente
shkencore t harmonis, kontrapunktit dhe orkestracionit.
N veprat e tij pr orkestr prfshihen balete, koncerte simfoni, korale, koncert pr
piano dhe orkestr, n ato pr muzik dhome prfshihen duete, kuartete, suita, n ato
t muziks instrumentale variacione, romanca, valle koncerte.
sht autor i tekstit Orkestracioni
Ushtrimi 2
Bni analizn morfologjiket foljeve t nnvizuara. Cilat forma kohore jan prdorur m
shum n kt tekst?
Zgjidhja e ushtrimit 2
do t bashkohen folje, veta III, shums, mnyra dftore, koha e ardhme, trajta
joveprore, zgjedhimi I
do t interpretoj folje, veta III, njjs, mnyra dftore, koha e ardhme, zgjedhimi I,
trajta veprore, kalimitare
ngjiti veta III, njjs, mnyra dftore, koha e kryer e thjesht, zgj. II, trajta veprore,
kalimtare
ka dhn veta III, njjs, mnyra dftore, koha e kryer, zgjedhimi II, trajta veprore,
kalimtare
prfshihen veta III, njjs, mnyra dftore, koha e tashme, zgj. I, trajta joveprore,
sht veta III, njjs, mnyra dftore, koha e tashme, zgj. II, trajta joveprore,
72

ka dhn veta III, njjs, mnyra dftore, koha e kryer, zgjedhimi II, trajta veprore, kalimtare
Format kohore m t prdorura jan ato t s shkuars: e kryera dhe e kryera e
thjesht, por edhe e tashmja me t ardhmen.
Ushtrimi 3
Analizohet nga ana sintaksore teksti i msiprm. Cilat jan fjalit q prdoren m
shum: me bashkrenditje apo me nnrenditje?
N kt artikull mbizotrojn fjalit e thjeshta t zgjeruara, po ka edhe fjali t prbra
kryesisht me marrdhnie nnrenditse prcaktore.
Zgjidhja e Ushtrimit 3. Nnvizoni fjalt e shkruara gabim dhe korrigjojini.
Zjarrfikse, Belsh, kan, vn, pemtore, hekurudhore, menjhershme, vn, pun,
policis, qen, banorve, mundsia, mundsin, pakujdesis, Belsh, ullinj, pjesrisht,
regjistruar,
N kt shkrim ka pasur gabime n prdorimin e -s fundore ose n trup t fjals.
N fund t ors msuesi bn konkluzionet e ors s msimit, vlerson nxnsit me not.
"
Detyr shtpie. Shnim: nse koha pr realizimin e plot t etaps nuk sht e mjaftueshme
msuesi mund tua jap kt si detyr shtpie ku nxnsit i krkohet t shkruaj nj artikull pr
gazetn e shkolls.
Paraprgatitje: Gjeni ose lexoni informacione t ndryshme pr jetn dhe krijimtarin e Gjergj Fishts.
Tema
16. Teksti
informuesparaqits.
Artikujt e
gazetave

T analizoj titujt e artikujve t ndryshm t gazetave.
a. T dalloj llojet e ndryshme t titujve nga ana grafike;
b. t analizoj llojet e ndryshme t titujve nga ana gjuhsore;
c. t vzhgoj faqe gazetash pr t br lidhjen ndrmjet imazheve
fotografike dhe artikujve;
d. t shkruaj nj artikull pr gazetn e shkolls.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme gazetash, artikujsh, shkumsa
me ngjyra, tabela.
Materiale shtes
Pr gjysm shekulli Gj. Fishta (1870-1940) ishte figura zotruese e letrsis shqiptare.shte i
njohur si poet, gjuhtar, publicist, prift, politikan dhe mendimtar.
Lindi n fshatin Fisht t Zadrims, n 23 tetor 1871. Kreu studimet e para n Seminarin
Franeskan t Shkodrs si dhe n Seminarin e Troshanit. sht quajtur Epiku i shekullit.
Ndrtoi epin shqiptar t shek. XX.
N fushn e letrsis punoi pr 40 vjet dhe krijoi nj vepr t madhe n t gjitha gjinit etj. Veprat
e tij letrare jan: Lahuta e malcis, Anzat e Parnasit, Gomari i Babatasit, Mrizi i Zanavet, Vallja e
Parrizit, Juda Makabe, Jerina ose Mbretnesha e Luleve.
73

U b protagonist i kulturs e i shoqris s kohs s tij. Bashkthemelues i shoqris
Bashkimi n Shkodr m 1889, punoi pr shqipen e prbashkt, sht bashkmiratuesi i
alfabetit t shqipes n Kongresein e Manastirit (1908). Themeloi revistn Hylli i Drits.
Prfaqsuesi i Shqipris n Konferencn e Paqes (1919);
Nnkryetar i parlamentit Shqiptar (1922)
U prndoq nga qeveria e Zogut.
U prmua, u denigrua dhe u la n harres nga regjimi totalitar.
far thon t tjert pr Gjergj Fishtn:
FAIK KONICA
Para t gjithave do t prmendja Gjergj Fishtn, nj frat franeskan i lindur n Zadrim, i
cili sht shum m shum se poet. Pr nj erek shekulli ai ka qn nj prijetar impresiv
intelektual. At Fishta ka provuar t gjitha degt e letrsis dhe gjithnj me sukses poezin,
dramn, komedin. Por jasht Shqipris, ai sht i njohur vetm si autor i Lahuts s
Malcis, nj epi pastoral dhe heroik.
AUREL PLASARI
Si mund t lexohet nj lirik e Fishts - Njeriut i plqejn prjashtimet, pikrisht ngase ato
prforcojn rregullat. N lirikn e Fishts, poezia Nji lule vjeshtet t del prpara si nj oaz
befasuese. Edhe n pyllin madhshtor, pa fund e an t epiks s tij, ajo t prkujton nj
lirisht..
KRISTAQ JORGO
Letrsia sht pr Fishtn vokacion kryesor krahas priftris. Shkruan rregullisht dhe shum.
Boton dhe riboton n mnyr ritmike, pothuaj pa ndrprerje dhe pa penges. Themelon
drejton organe kulturore-letrare. Veprat e tij prcillen n mnyr t vazhdueshme nga kritika,
ka publikun e vet dhe njeh nj receptim t gjer. hyn n programet shkollore. Prkthehet n
gjuh t huaja dhe njihet n qarqe letrare e shkencore t Evrops. Koncepton q n gjallje
nj botim t plot t veprs s vet. Modelohet kshtu me Fishtn m plotsisht se me cilindo
krijues tjetr, shkrimtari shqiptar prfaqsues
Konceptet kryesore: titull gazete, struktura e gazets, fotografia, stili i gazets.

Struktura msimore:
74
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pyet srish
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrim i shpejt
Pun individuale
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msimi nis me diskutimin e detyrs s shtpis. Disa nxns lexojn artikullin e shkruar
pr gazetn e shkolls. Nxnsit diskutojn pr punimet e njri-tjetrit duke vn n
dukje elementet e strukturs s nj artikulli, si: renditja e informacionit, strukturimi i tij,
dallimi i fakteve nga opinionet, korrektimin n tekst t gabimeve drejtshkrimore, kohve
t foljeve dhe llojit t fjalive t prdorura.
Ndrtimi i njohurive. Diskutim Di/ Dua t di/Msova
Msuesi/ja trheq vmendjen e nxnsve n ndrtimin e faqeve t gazetave t sjella n
klas prej nxnsve. Diskuton s bashku me nxnsit organizimin e gazets nga ana
grafike. Thekson se gazeta t ndryshme kan politika botimi t ndryshme si rrjedhim jan
t ndryshme n paraqitjen e tyre. Ana grafike sht nj tjetr element i rndsishm.
Nxnsit diskutojn rreth fotove dhe imazheve t prdorura, duke vn n dukje sa
ndihmojn ato n zbrthimin e materialit t paraqitur n artikujt e dhn.
Pasi lexojn individualisht informacionin pr titullin e gazets, ata vrejn titujt e artikujve
q jan paraqitur n libr.
Sociale titulli i faqes
Mbititulli: NDRYSHIMET/Specialistt krkojn ndryshime t thella t ligjit parauniversitar
Titulli: Propozimi, gjoba pr gjimnazistt
Nntitulli: Sugjerohet edhe ulja e limiti t mungesave pa arsye, si dhe kthimi i kopshtit,
i detyrueshm
Cili prej tyre sht titulli?
funksion kan dy titujt e tjer me shkronja t zeza?
Prqendrohet tek vmendja e nxnsve tituj e artikujve. Ndrtohen tabela DDM.
Shnon bashk me nxnsit far din ata pr titujt dhe veorit e tyre, far duan t
din dhe far msuan,
Di
Dua t di
Msova
Prmban mesazhin kryesor.
Kur vendoset titulli?
Titulli vendoset pasi sht shkruar artikulli.
Prmbledh gjith lajmin.
Prse prdoren titujt?
Pr t trhequr vmendjen / pr t ngacmuar

emocionalisht lexuesin.
Trheq gjith vmendjen e

lexuesit.
Cilat jan elementet q e

prbjn titullin?
Mbititulli, titulli kryesor, nntitulli.
sht i shkurtr.
Prse shrbejn?
Mbititulli vendoset mbi titullin kryesor,

shrben si hyrje dhe prmbledhje e artikullit.
Titulli kryesor mund t vendoset n nj ose
disa rreshta. Shkruhet me shkronja t mdha.
Nntitulli me germa t vogla, posht titulli kryesor
sht prmbledhje e shtjeve kryesore.
Prdoren fjali nj kryegjymtyrshe pa folje: emrore ose
Cilat jan mjetet gjuhsore

q prdoren n titull?
Titulli mund t jet nj fjali emrore nj fjali

foljore, nj fjali e thjesht.
Artikujt shoqrohen me figura.
Cili sht roli i fotografis

n nj artikull?
sht i rndsishm. Llojet e fotove jan t

ndryshme n varsi t qllimit t shkrimit.
Jan treguese, me karakter pershkrues etj.
Titujt jan t ndryshm.
A ka lidhje titulli me
qllimin e artikullit?
Qllimi i shkrimit prcakton dhe llojin e titullit:

tregues, shpjegues, fantazie (figurativ).
75
far veori stilit kan

artikujt e gazetave?
Prdorim i kufizuar i mbiemrave, Prdorim i

fjalive t shkurtra, Prdorimi m i shpesht i
piks, sesa i presjes.
Gjuha e prdorur afr gjuhs s folur.
Nxnsit diskutojn mbi msimin n dyshe, gjejn prgjigje pr pyetjet dhe plotsojn
prgjigjet s bashku me msuesin/en.
Punohet ushtrimi 5, n faqen 55. Nxnsit vn n zbatim njohurit e marra.
Zgjidhje e ushtrimit 5.
Titulli i ktij artikulli
sht emror Koncert simfonik n kujtim t Gjon Simonit (fjali pa folje).
sht i shkurtr.
Prmban mesazhin kryesor.
Trheq vmendjen e lexuesit.
Stili i ktij artikulli karakterizohet nga:
prdorim i kufizuar i mbiemrave (mbrmje t veant, kompozitorit t njohur,
pjes t njohura, shkolls moderne, muziks s leht.)
prdorimi kryesisht i fjalive t thjeshta t zgjeruara dhe fjalive t prbra me
dy pjes.
Gjuha e prdorur sht afr gjuhs s folur.
U lihet koh nxnsve t rishikojn titujt q u kan vn artikujve q kan prgatitur
n shtpi dhe t bjn plotsimet e nevojshme n prputhje me njohurit e reja t
msuara. Ky rishikim mund t bhet edhe n grup.
- T plotsojn artikullin me foto t ndryshme.
Prforcimi. Shkrimi i shpejt.
Punohet ushtrimi 7. Nxnsit shkruajn individualisht nj artikull me titull Pse duhet
t studiohet n shkoll vepra e Gjergj Fishts. Pr tiu ardhur n ndihm msuesi v
n dispozicion t nxnsve nj material me t dhna nga veprimtaria e tij. Mir sht
q ai ti paraprgatit nxnsit e tij q ata t ken lexuar ose marr informacion t
mjaftueshm pr kt shtje.
Artikulli mund t prmbaj kto shtje:
- Kush sht Gjergj Fishta?
- far ka shkruar ai dhe cili sht roli i tij n letrsin shqiptare?
- Pse ky autor dhe vepra e tij duhet studiuar (kur?- tani) (ku? - n shkoll)?
Model prgjigje:
N diskutime t gjata pr letrsin shqipe dhe zhvillimin e saj shpesh her sht ln
pa prmendur emri m i rndsishm i asaj kohe: Gjergj Fishta. Shum natyrshm lind
pyetja: A do t kishte kuptim letrsia shqipe pa nj kolos t prmasave t tilla?!
"
76
N fund t ors msuesi bn konkluzionet e ors s msimit vlerson me not.

Detyr shtpie. Paraprgatit kronikn. Sillni n klas lloje t ndryshme kronikash.
Tema
17. Teksti
rrfyes
joletrar.
Kronika

- T identifikoj kronikn si lloj i tekstit rrfyes joletrar;
- T njoh veorit e kroniks;
- T dalloj lloje t ndryshme t kronikave n gazetari;
- T krahasoj kronikn objektive me at subjektive.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme gazetash, kronikash,
Model kronike objektive

Katr zona n flak jan lokalizuar brenda pak orsh n disa zona t vendit
Katr vatra zjarri jan lokalizuar brenda pak orsh n disa zona t vendit. Pr pasoj, dhjetra hektar pyje,
ullishta dhe vreshta jan prfshir nga flakt, ndrkoh q zjarret kan krcnuar seriozisht edhe banesa.
Fier
Nj zjarr ka rn dje n mesdit n fshatin Portz. Si pasoj e flakve jan djegur siprfaqe me ullinj dhe
shkurre. Forcat zjarrfikse dhe banort kan mbajtur flakt larg zons s banuar. Zjarri ka rn n kodrat
e fshatit Plyk, fshat i Komuns Portz dhe m pas sht prhapur n fshatin Qendr t komuns. Brenda
pak minutash, i favorizuar edhe nga era q frynte, flakt jan prhapur duke shkuar shum pran zons
s banuar. Fillimisht banort kan tentuar ti shuajn vet flakt, ndrsa m pas kan njoftuar repartin
e mbrojtjes nga zjarri dhe shptimit. Drejt vatrs s zjarrit kan shkuar shum forca zjarrfikse dhe nj
automjet. Ky i fundit nuk ka mundur ti afrohet vatrs s zjarrit, si pasoj e rrugs tejet t dmtuar. Banort
e zons dhe forcat zjarrfikse kan mundur ta vn situatn nn kontroll dhe kan mbajtur flakt larg
banesave t zons. Operacioni i shuarjes s flakve ka zgjatur pr m tepr se dy or, por bilanci i zjarrit
ka qen m shum se 60 hektar siprfaqe me ullishta, shkurre dhe vreshtari t djegura. Dmet jan t
konsiderueshme tek t mbjellat e banorve t zons. Policia po punon pr gjetjen e shkakut, por dyshimet
e para flasin pr nj zjarr t shkaktuar nga obant.
Marr nga shtypi i dits
Kronik subjektive
Zona t shumta t prfshira nga flakt
Nj tragjedi e madhe po ndodh n shum zona t vendit, ku vatrat e zjarrit po kthejn n hi gjithka brenda
pak orsh. Pr pasoj, qindra hektar pyje, ullishta dhe vreshta jan prfshir nga flakt e strmdha,
ndrkoh q zjarret kan krcnuar seriozisht edhe banesat.
Fier
Nj zjarr me prmasa t mdha ka rn dje n mesdit n fshatin Portz. Si pasoj e flakve jan djegur
dhjetra rrnj ullinj si dhe siprfaqe t mdha me shkurre. Forcat zjarrfikse dhe banort po bjn t
pamundurn duke u rrezikuar seriozisht pr t mbajtur flakt larg zons s banuar... Drejt vatrs s zjarrit
kan shkuar forca t panumrta zjarrfikse dhe shum automjete... Dmet duket se jan t pariparueshme
tek t mbjellat e banorve t zons. Sipas policis shkaktar t zjarrit jan obant.
77

Kronik kulturore.
Teatr poetik me krijime t Nn Terezs
Shkodr / Kalaja e Rozafs n Shkodr ka qen skena e aktivitetit t zhvilluar mbrmjen es mrkurs
n qytetin e Shkodrs n prkujtim t 100-vjetorit t lindjes s Nn Terezs. N ambientet e kalas
s lasht Teatri Kombtar me mbshtetjen dhe nn kujdesin e kryeministrit Sali Berisha prezantoi
nj teatr poetik me krijime t Nn Terezs. T pranishm pr t ndjekur kt aktivitet kan qen
dhe Kryetarja e Parlamentit Jozefina Topalli dhe ministri i Kulturs Ferdinand Xhaferaj. Krijime
poetike t interpretuara nga aktor t njohur t skens shqiptare si Tinka Kurti, Margarita Xhepa,
Ahmet Pasha etj, jan mirpritur nga publiku i shumt i pranishm dje n mbrmje. Kuarteti muzikor
Akustika ekzekutoi kngt Dua m shum Shqiprin, kng kishtare dhe dy kng shkodrane.
Personalitetet e pranishme n kt aktivitet kan vlersuar figurn e Nn Terezs dhe veprn q ka
lartsuar emrin e saj. Prpara ktij aktiviteti, zonja e par Teuta Topi ka vizituar shtpin muze ku ka jetuar
familja e Nn Terezs n Shkodr.
Kronika roz
Xhenifer Lopez: Dua t kem fmij t tjer
Maks dhe Em jan dy binjakt e Xhenifer dhe jan gjithka pr ta br at t lumtur. Diva e muziks dhe
filmit mendon srish pr t pasur fmij t tjer edhe pse nuk kan kaluar ende dy vjet nga lindja e dy
binjakve. Ajo pr t ciln mendon vazhdimisht sht t zgjeruarit e familjes. Dshiroj t kem fmij t tjer
ka thn Lopez. N jet nuk mund t planifikosh gjithka, asnjher nuk i dihet. Xheniferi, 40 vjee, sht
munduar pr t pasur shtatznin e par. Zra thon se kngtarja ka marr kura pr t br fekondim. Por
ajo ka mohuar do gj duke pohuar se mbi do gj tjetr do t donte fmij t tjer. Sa m shpejt madje.
Kronika gjyqsore
Shtyhet pr t enjten seanca gjyqsore ndaj Albin Kurtit
Trhequr m 13 Prill 2010. sht shtyr pr t enjten n orn 11:00, seanca gjyqsore ndaj liderit t
Lvizjes Vetvendosje, Albin Kurti. Nj vendim i till ka ardhur pas krkess s avokatit mbrojts Avni
Gjakova, pr s paku dy dit koh pr ta lexuar lndn n trsi.
Gjakova, sht caktuar sot n kt detyr. Avokati Gjakova n fillim t seancs ka propozuar q t
ndrrohet prbrja e trupit gjykues. Sipas tij prbrja e trupit gjykues nga gjyqtar vends, mbase do t
mund t sillte Albin Kurtin n seanc.
Marr nga shtypi kosovar
KRONIKA E ZEZ
Bulqiz
Kapet me 20 ton mineral kromi pa dokumente, ndalohet nj 46-vjear. Dyshohet se sasia e bllokuar e
mineralit sht vjedhur nga subjektet private t palicencuara pr shfrytzim kromi n miniern e Bulqizs.
Burimet e policis s Bulqizs bjn t ditur se ka nisur procedimi penal pr X. Y., 46 vje, nga qyteti i
Bulqizs, pr veprn penale t vjedhjes parashikuar nga neni 134/1 i Kodit Penal. Burime nga policia
saktsojn se gjat nj kontrolli t ushtruar n banesn e 46-vjearit iu gjetn dhe sekuestruan n cilsin
e provs material 20 ton krom, pr t cilin nuk kishte asnj dokument justifikues. Dyshohet se ai e ka
vjedhur sasin e mineralit te subjektet private t licencuara pr shfrytzim kromi n Miniern e Bulqizs.
78

Konceptet kryesore: kronika, kronika subjektive, kronika objektive, stili i kroniks, struktura e kroniks.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Pyetje prgjigje
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim dhe pyetje
Pun n dyshe
Prforcimi
Diagrami i Venit
Pun n dyshe
Parashikimi. Pyetje prgjigje, diskutim i lir

Msuesi/ja e nis msimin duke u shprndar nxnsve dy lloje tekstesh: nj kronik
subjektive dhe nj objektive. (Msuesi/ja mund t shfrytzoj tekstin e kroniks n librin
e nxnsit dhe kronikat e dhna n rubrikn materiale dhe mjete msimore).
Pr t identifikuar llojin e kroniks drejtohen pyetje t tilla:
- lloj tekstesh jan?
- bjn kto lloj tekstesh?
- far rrfejn?
- Si i rrfejn?
Me prgjigjet e nxnsve ndrtohet grafiku harta e mendjes, ku prmblidhen disa nga
veorit e kroniks.
tekst rrfyes joletrar
jep fakte nga realiteti
fakte jan me interes pr lexuesin

renditen kronologjikisht
fakte t hollsishme
objektive/subjektive
Kronika
u jep prgjigje pyetjeve:
Kush, far, ku, kur, pse
Msuesi/ja prqendron vmendjen tek pohimi:

Paraqet fakte q mund t jen m interes pr lexuesin.
- A mund t identifikoni lloje t ndryshme faktesh (ngjarjesh) q i interesojn lexuesit?
- Ngjarje me karakter t prgjithshm: kronika e bardh.
- Ngjarje q trajtojn aspekte kriminale t shoqris: kronika e zez.
- Ngjarje nga jeta personale e personave t rndsishm: kronika roz.
- Ngjarje nga proceset gjyqsore: kronika gjyqsore.
- A mund t identifikoni n kronikat q ju keni sjell elemente t till?
Ndrtimi i njohurive. Lexim dhe pyetje.
sht nj veprimtari ku nxnsit punojn n dyshe.

Nxnsit lexojn me radh pjes t caktuara t
msimit dhe shkruajn anash tekstit shtjet (faktet,
konceptet) kryesore. Pasi mbaron s lexuari nxnsi i
par, i dyti i bn pyetje rreth tekstit. Pyetjet i shnojn
n skeda letre dhe ,nse nxnsi i dyt bie dakord me
prgjigjen, e shkruajn at n skedn e pyetjes. Pas
ksaj shkmbehen rolet.
79
Msuesi/ja u krkon nxnsve t punojn n dyshe me materialin e librit duke

prdorur strategjin lexim dhe pyetje.
Msuesi/ja shnon n tabel faktet a t dhnat kryesore.
Informacioni n kronikn me titull Dy t rinj n mes t detit sht i ndrtuar mbi
pes pyetjet, mbi t cilat ndrtohet do artikull:
Kush (dy t rinj)
far (dy t rinj kan br shtitje n det me motor uji)
Ku (n Vlor.)
Kur (nj pasdite)
Pse (donin t eksploronin gadishullin e Karaburunit)
- far strukture ka kronika?
Struktura e ksaj kronike sht ndrtuar n mnyr kronologjike. Faktet jepen sipas
rrjedhs n t ciln kan ndodhur n t vrtet.
- far lloj kronike sht?
sht nj kronik objektive ku theksohen vetm faktet pa dhn opinione individuale.
Kan zgjedhur t bjn xhiro me motor uji.
Kan mbetur n mes t detit.
Motori nuk kishte karburant.
Jan munduar ta afrojn motorin afr bregut.
Rrymat i kan trhequr n thellsi.
Dy or m pas kan mundur t zbarkojn n Gjirin e Dafins
Kan par nj gomone
- veori gramatikore e karakterizojn?
Kronika sht e ndrtuar kryesisht me fjali t prbra me marrdhnie nnrenditse,
ku mbizotrojn fjalit me pjes t nnrenditura kohore, shkakore e ftilluese.
Kan zgjedhur/ q t bjn xhiro me motor uji,/ teksa kan menduar/ q gjat
ktij udhtimi n det t shohin edhe gadishullin e Karaburunit.( fjali e prbra me katr
pjes, me marrdhnie nnrenditse ftilluese (kundrinore) dhe shkakore)
Fjali e przier, me marrdhnie nnrenditse dhe bashkrenditse: Rreth ors 18:oo
ata kan par nj gomone me turist (pj. e pavarur) dhe u kan br shenj (pj.
kryesore) q t afrohen dhe ti marrin me vete (dy pjes t nnrenditura qllimore q
jan t bashkrenditura me njra-tjetrn).
Pj. e pavarur
Pj. kryesore
Pj.n. qllimore
Pj.n. qllimore
Foljet jan kryesisht n kohn e kryer t thjesht: kan zgjedhur, kan menduar, kan
mbetur, ka qen, kan qndruar, ka kaluar, kan par, ka nisur, jan mundur etj.
Prdorimi i mbiemrave n kt tekst nuk sht i rrall: e rrezikshme, e vogl,
gjyqsore
80

Titulli ndrtohet me fjali emrore: Dy t rinj n mes t detit
Leksiku i prdorur sht ai i ligjrimit bisedor me fjal t zgjedhura nga ai libror, t cilat
vihen n thonjza: eksplorojn,zbarkojn.
Pasi nxnsit punojn n dyshe, identifikojn s bashku me msuesin kto veori.
Prforcimi. Diagram i Venit.
N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve ta prqendrojn vmendjen
edhe nj her te e njjta kronik, e cila nj her sht dhn si kronik objektive dhe
nj her si subjektive.
U krkon t evidentojn n dyshe dallimet mes ktyre dy kronikave
objektive
Faktet tregohen
n mnyr:
- t sakt
- t prmbledhur
- objektive
faktet tregohen:
-t shoqruara me opinionin
e atij q shkruan;
-ka qndrim subjektiv
-faktet jan zmadhuar
subjektive
Mbizotron fakti
"
N fund t ors s msimit msuesi bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not.
Detyr shtpie. Ushtrimi 6, faqe 60
Tema

T vzhgoj kronikn nga ana grafike (t dalloj llojin e shkrimeve t titujve,
vendosjen e materialit n shtylla dhe llojin e shkrimit, fotot dhe mjetet ilustrative)
- t dalloj informacionet q u prgjigjen pes pyetjet baz t shkrimit;
- t analizoj veorit e gjuhs s nj kronike;
- t shkruaj nj kronik.
18. Teksti
rrfyes joletrar
Kronika
(ora II)
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme artikujsh gazetash, kronikash,
Konceptet kryesore: kronik, kronik subjektive, kronik objektive, stili i kroniks,
struktura e kroniks.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Prvijim i t menduarit
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit me kmbime
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrim i shpejt
Pun n dyshe
81
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Prvijimi i t menduarit
sht nj teknik n t ciln nxnsit punojn n dyshe pr t

rikujtuar njohurit duke u mbshtetur n pyetje t ndryshme.
Nxnsit punojn duke br skica, shigjeta, kuti,rrath
etj. Me an t ksaj teknike ata dallojn dhe organizojn
konceptet kryesore dhe lidhjet q ekzistojn midis tyre.
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsit kan sjell

n klas lloje t ndryshme kronikash. Diskutojn s bashku rreth llojeve t tyre.
M pas msuesi/ja riprsrit disa nga njohurit e marra prej nxnsve pr kronikn.
N tabel ndrtohet skema nga nj dyshe nxnsish dhe ky proces ndiqet nga
nxnsit e tjer, t cilt mund t bjn plotsimet e nevojshme.
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe baz prej pes vetash. M pas nxnsit ndahen
n grupe ekspertsh dhe punojn prkatsisht:
Grupi I - Ushtrimi 1
a)
Kush nj avion i linjs Spain air me 172 persona n bord.
far sht prplasur me fundin e pists s aeroportit t Madridit. Nga ky
incident kan mbetur t vdekur n vend t paktn 153 veta.
Ku n aeroportin e Madridit.
Kur- rreth dy or m par.
Pse sepse ka psuar nj defekt, sapo kishte arritur shpejtsin pr tu ngritur n ajr.
b)
Kush -nj trmet i fuqishm
far tronditi, shkaktoi dme t vogla materiale,
Ku n Gjoric t Dibrs, n verilindje t Shqipris
Kur pak para mesnats, n orn 23 e 49 minuta
Pse -
Grupi II - Ushtrimi 2
82
N tekstin e par jan prdorur rregullat pr ndrtimin e kroniks.

1. Faktet renditen sipas rendit kronologjik:
- Rreth dy or m par nj avion i linjs Spain...
- Menjher n vendngjarje kan mbrritur ekipet mjeksore...nxjerra e viktimave
dhe shptimi i t mbijetuarve...
- Burimet policore japin t dhnat e para...
- Burimet zyrtare japin versionin pr ngjarjen
- Kryqi i Kuq jep t dhna pr dmtimin e mjedisit dhe sugjeron masat
- Gazetart kan raportuar pr gatishmrin e ambulancve
2. Tregohen me saktsi vendi, koha dhe far ka ndodhur (informacioni u prgjigjet
t gjitha pyetjeve baz t kroniks).
3. Faktet jepen me saktsi pa u ngatrruar me opinionet: (dy paragraft e par)
4. Opinionet jepen n ligjrat t drejt, ku prsriten fjalt q kan thn burimet zyrtare.
5. Stili bisedor
6. Mjetet gjuhsore

a. morfologjike:
- prdorimi i foljeve kryesisht n kohn e kryer: kan mbetur, kan mbrritur,
kan filluar, kan qen, sht shprndar, kan br, ka nxjerr etj.;
- prdorimi i kufizuar i mbiemrave kryesisht mbiemra marrdhnior:
e deklaruar, zyrtare, mjeksore, policore, prfundimtare, i kuq, e ndotur, t bardha etj.
b. sintaksore:
a. prdorimi i fjali t thjeshta t zgjeruara:
Nga ky incident kan mbetur t vdekur n vend 153 veta.
T paktn kjo sht shifra e deklaruar n mnyr zyrtare nga autoritete spanjolle.
b. Fjali t prbra me pak pjes, me marrdhnie nnrenditse dhe bashkrenditse:
- Menjher pas aksidentit n vendin e ngjarjes kan mbrritur ekipet mjeksore,/ t
cilat kan filluar nga puna pr nxjerrjen e viktimave dhe pr shptimin e t plagosurve t
mbetur nn rrnojat e avionit (Fjali e prbr me dy pjes me nnrenditje prcaktore)
Pj. kryesore
Pj.n. prcaktore
- Burimet policore spanjolle kan br me dije pr mediet/ se numri i t vdekurve
sht 153, /por mendohet/ se nuk do t jet shifra prfundimtare.(Fjali e prbr me
katr pjes e przier pjesa I kryesore, pjesa II e nnrenditur ftilluese, pjesa III e
bashkrenditur kundrshtore, pjesa IV e nnrenditur ftilluese.)
Pj. kryesore
Pj. kryesore
Pj.n. ftilluese
Pj.n. ftilluese
Prdorimi i ligjrats s drejt

Aksidenti n fjal ndodhi me aeroplanin 5022, i cili sapo kishte arritur shpejtsin
pr tu ngritur n ajr ka psuar nj defekt, q m pas e ka nxjerr menjher jasht
piste - than burime zyrtare.
Edhe n tekstin e dyt jan prdorur rregullat pr ndrtimin e kroniks.
1. Faktet renditen sipas rendit kronologjik:
- Nj trmet i fuqishm tronditi mbrm pak para mesnats Shqiprin,.
- Sipas shrbimit sizmologjik shqiptar, trmeti sht regjistruar n orn 23 e 49 dhe
goditja ka qen 5.4 grad t shkalls Rihter.....
- Lkundjet jan ndier dhe n kryeqytet
- Trmeti ka shkaktuar dme t vogla
- Autoritetet kan njoftuar shembjen e vetm dy shtpive etj.
2. Tregohen me saktsi vendi, koha dhe far ka ndodhur (informacioni u prgjigjet
t gjitha pyetjeve baz t kroniks, me prjashtim t pyetjes pse).
3. Faktet jepen me saktsi dhe pr kt referohet burimi (shrbimi sizmologjik):
4. Nuk ka t dhna pr opinione, por citohen burime zyrtare, si autoritetet vendore.
5. Prdoret ligjrimi bisedor.
6. Mjetet gjuhsore
a. morfologjike:
- prdorimi i foljeve kryesisht n kohn e kryer: kan qen, kan njoftuar, kan
konfirmuar, ka zgjatur, jan prfshir etj.;
- prdorimi i kufizuar i mbiemrave: sizmiologjik, i fuqishm, t para, t vogla, t gjat etj.
83

b. sintaksore:
1. prdorimi i fjali t thjeshta t zgjeruara:
- Lkundjet jan ndier t fuqishme dhe n kryeqytet.
Sipas t dhnave t para, trmeti ka shkaktuar disa dme t vogla materiale.
2. Fjali t prbra me pak pjes, me marrdhnie nnrenditse dhe
bashkrenditse:
- Sipas shrbimit sizmologjik shqiptar, trmeti sht regjistruar n orn 23 e 49
minuta/ dhe goditja ka qen 5.4 grad t shkalls Rihter me intensitet 7 ball n
epiqendrn e tij,/ q ka qen n fshatin Gjoric...(Fjali e prbr me tri pjes, przier,
me bashkrenditje dhe nnrenditje prcaktore)
Pj. e pavarur
Pj. kryesore
Pj.n. prcaktore
- Autoritetet vendore kan konfirmuar,megjithat,/ se banort e fshatrave pran

epiqendrs jan prfshir nga paniku/ dhe pr nj koh t gjat pas tij kan qndruar
jasht banesave t tyre, pr shkak t friks s prsritjes s trmetit /duke qen se
n disa prej shtpive ka pasur krisje t mureve.(Fjali e prbr me katr pjes e
przier pjesa I kryesore, pjesa II e nnrenditur ftilluese, pjesa III e bashkrenditur
kundrshtore, pjesa IV e nnrenditur ftilluese.)
Pj. kryesore
Pj. kryesore
Pj.n. ftilluese
Pj.n. shkakore
Grupi III- Ushtrimi 3

Lexuesi ka interes sepse ka t bj me shtje q prfshijn jetn e shum njerzve etj.
Grupi IV Ushtrimi 4
Nnvizoni foljet n t dy tekstet dhe prcaktoni kohn dhe mnyrn. Argumentoni
prdorimin e tyre.
Foljet prdoren kryesisht n mnyrn dftore dhe n kohn e kryer. Mnyra dftore e
tregon veprimin t sigurt, q ndodh vrtet, kurse koha e kryer tregon se veprimet
kan ndodhur (jan realizuar plotsisht). T dy ngjarjet e kronikave tregojn nj veprim
t prfunduar.
Nxnsit mund t zgjedhin nga katr fjal pr do klas dhe t bjn analizn e tyre.
P.sh.:
Emra:
aksident- emr i prgjithshm, n. njjs, gj. mashkullore, konkret, trajta e pashquar, r.
emrore, lakimi I,
t Madridit - emr i prvem, n. njjs, gj. mashkullore, konkret, trajta e shquar, r.
gjinore, lakimi I,
puna - emr i prgjithshm, n. njjs, gj. femrore, abstrakt, trajta e shquar, r. emrore,
me parafjal, lakimi III,
84

e viktimave - emr i prgjithshm, n. shums, gj. femrore, konkret, trajta e shquar, r.
gjinore,, lakimi III.
Mbiemra:
(shifra) e deklaruar mbiemr i nyjshm, n. njjs, gj. femrore, r. emrore
(nga autoritetet) spanjolle mbiemr i panyjshm, n. shums, gj. femrore, r.
emrore
(shifra) prfundimtare mbiemr i panyjshm, n. njjs, gj. femrore, r. emrore
(re) t bardha mbiemr i nyjshm, n. shums, gj. femrore, r. emrore, shkalla
pohore
Grupi V- Ushtrimi 5
Fjalt ky t tekstit I
Avion, aksident, ajror, Madrid, 153 viktima, t plagosur, ekipe mjeksore, burime
policore, burime zyrtare, defekt, re tymi, sirenat e autoambulancave
Fjalt ky t tekstit II
Shqipri, trmet, mesnat, 5.4 shkall Rihter, 7 ball, epiqendr, Gjoric e Dibrs,
dme materiale, ska viktima,
Msuesi/ja e ndan klasn n tri grupe. Secili prej tyre duhet t shkruaj nj kronik n
baz t temave
a) Kronik e bardh. Nj ngjarje me karakter t prgjithshm, si p.sh., nj
veprimtari shkollore (Kampionati i atletiks t shkollave t mesme, Fituesi i olimpiads
s matematiks Koncert bamirsie i organizuar nga kngtart shqiptar n Ditn
ndrkombtare t fmijve etj.)
b) Kronik e zez. Nj aksident automobilistik
c) Kronik gjyqsore.
d) Kronik roz. Paparaci n gjurm t vipave.
Nxnsit punojn n mnyr t pavarur pr t shkruar nja kronik duke u mbshtetur
n t dhnat e ushtrimit 8.
N fund t ors s msimit msuesi bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not.
"
Detyr shtpie:
a) ushtrimi 7 faqe 60
b) paraprgatitje: sillni n klas kronika t ndryshme historike ( pr kt detyr msuesi mund ta
ndaj klasn n 6 grupe me nga pes nxns, dhe do grup duhet t sjell nj kronik historike
Nxnsit n grup duhet t evidentojn veorit e kroniks historike.
85
Tema
19. Teksti
rrfyes
joletrar.
Kronika
historike

T identifikoj llojin e kroniks historike.
a. T dalloj elementet prbrse t kroniks historike;
b. t analizoj elementet rrfyese n nj kronik historike;
c. ta analizoj kronikn nga ana gjuhsore;
d. t shkruaj nj kronik historike.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme gazetash, kronikash historike,
Model kronike historike

Herbert Tan
Pr nji Konkordat n Shqipni
(Me qllimin e rregullimit t marrdhnieve n mes Kishs Katolike dhe mbretris shqiptare,
n fillim t viteve 30-t, Arqipeshkvi i Shkodrs Monsinjor Mjeda filloi bisedimet me Vatikanin,
pr arritjen e nj Konkordati (marrveshjeje), i ngarkuar nga qeveria shqiptare. Materiali q
po paraqesim m posht krkon t ndrioj marrdhniet e s drejts kishtare n Shqipri
deri n kt periudh. Ardhja e komunizmit u shoqrua me dhunimin e t gjitha t drejtave t
mparshme q mbronin Kishn Katolike n Shqipri. Pr arsyen e msiprme ekziston nj
vakuum i madh ligjor edhe n aspektin e msiprm. Nprmjet ktij artikulli krkojm t vm
n dukje se do raport i komuniteteve fetare me shtetin duhet t mbshtetet n institucione t
prcaktuara qart ligjrisht. Hapi i par ku duhet t mbshtetet nj marrveshje e till duhet
t jet kushtetuta stabile e shtetit, e cila prbn garantin e par pr fillimin e bisedimeve
pr nj konkordat. Nj prej pyetjeve q antart e nj komuniteti do t duhet ti bjn vetes
n nj rast referendar konstitucional sht se, sa nj projekt-kushtetut mbron t drejtat e
aspiratat e komunitetit, t drejtat e barabarta demokratike brenda bashksis shtetrore? N
kt drejtim, a prbn Kushtetuta garantin e par pr mbrojtjen e drejtave t popullit tim n
prgjithsi? (Phoenix)
.Shum hert ka arritur Krishterimi t zr vend n Shqipri. Ka t dhna se q n kohn e
Apostujve sht predikuar n Lezh. Megjithat, kryesisht prej Jugut, prej Epirit dhe Maqedonis, mori
rrug Krishterimi n Shqipri. Ipeshkvia e Prizrenit ishte q n vitin 518 nj konkurruese e Selanikut,
ndrsa Shkodra shnohet q n vitin 387 si Arqipeshkvi. Gjat emigrimit t popujve (avarve),
krishterimi n Shqipri pati humbje t rnda. Leo Isauri ia kaloi n vitin 740 Shqiprin e krishter
Patriarkut t Kostandinopojs. Kshtu u prfshi edhe Shqipria n ndarjen e madhe. N shekullin XII
dhe XIV u krkua me forc shkputja e katolikve t ritit Bizantin nga Roma. Nn drejtimin e Heroit
Kombtar Shqiptar, Gjergj Kastriotit, t quajtur Skanderbeg (1404-1468), Kisha Katolike Shqiptare
arriti fuqizimin dhe lulzimin e saj m t madh q ishte njohur ndonjher. Nn drejtimin e tij u arrit t
ngriheshin m shum se 20 Ipeshkvi. Mbas vdekjes s Skanderbegut, e sidomos mbas pushtimit t
Tivarit (Antivari 1521), vendi ra nn pushtimin turk.
Q me kt pushtim katolicizmi shqiptar filloi t psonte humbje t mdha. Besnikt e Kishs
u detyruan t fshihen n malet e Veriut, si Shkodr, Pej, Gjakov, Prizren etj. Nn mbrojtjen e
fuqive europerndimore, sidomos Francs, katolikt filluan t popullonin qytetet. Por, pr sa i prket
86

veprimtaris fetare, do aktivitet i kishs ishte i ndaluar. Pr shekuj me radh nuk u dgjua m kumbimi
i kambanave. Q ather u shfaq nj fenomen shum interesant n jetn e Kishs Katolike: meshtart
shqiptar thuajse deri n shekullin XIX, mbajtn t veshur kostum popullor.
N kt situat ndrydhse jetoi Kisha Katolike Shqiptare thuajse tre shekuj me radh. Fillimi i revoltave
pr liri n shekullin XVIII, t frymzuara prej Kishs dha frytet e saj vetm n shekullin XIX. Franca,
Italia dhe sidomos Austria u bn mbshtetset kryesore t katolicizmit shqiptar. Q nga viti 1848
Austria financoi rregullisht Kishn Katolike thuajse n t gjitha drejtimet.
Nn mbrojtjen e shteteve t lartprmendura, Kisha Katolike arriti t merrte form dhe i shkputi shum
privilegje qeveris turke, t cilat i ruajti deri me lirimin e vendit n vitin 1912. Kshtu mund t prmendet
nj fuqi Juridike (pro foro externo) mbi besimtart katolik. Kleri katolik gzoi nj mbrojtje t sfers
private ku hapsira brenda mureve t kishs gzoi nj lloj paprekshmrie. Besimtart katolik arritn,
fal kishs, t prjashtoheshin prej ushtris e sidomos t arrinin mospagimin e taksave, lirin tregtare
etj. N sfern e kulturs u arrit q katolikt shqiptar t gzonin t drejtn e shkollave, mbledhjeve
publike dhe publikimin e librave, revistave etj.
Prktheu nga gjermanishtja
Gjergj Kola
http://www.dardania.com/phoenix
Konceptet kryesore: kronika historike, tekst narrativ, struktura e kroniks.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Shkmbe nj problem
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim dhe pyetje
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrim i shpejt
Pun n dyshe
Parashikimi. Shkmbe nj problem
sht nj veprimtari bashkpunuese q krkon nga nxnsit

t gjejn shtje t rndsishme n nj tem studimi
dhe pastaj t formulojn pr t nj problem q duhet ta
zgjidh nj grup tjetr. Kjo metod i mson nxnsit t
identifikojn a njjtsojn nj shtje t rndsishme n
lndn msimore, t formulojn probleme pr ato shtje
dhe t ndrveprojn me t tjert.
Msimi nis me detyrn e shtpis. Nxnsve u sht krkuar t sjellin n klas kronika
t ndryshme historike. Ata jan ndar n 6 grupe me nga pes nxns. Msuesi/ja v
prball njri-tjetrit grupet dy e nga dy. Grupet e nxnsve shkmbejn me njri-tjetrin
nga nj tekst, t cilin ata mendojn se sht kronik. Grupit kundrshtar i duhet t
evidentoj ato elemente, t cilat e klasifikojn si t till. Me qllim q n kt etap t
msimit t prfshihen t gjith nxnsit (edhe ata q nuk lexojn shum) msuesi/ja
mund t prgatis n nj tabel letre elemente q i drejtojn nxnsit n veorit q i
identifikojn tekstet e dhna, si kronika historike:
Kronika historike
tekst narrativ (pse? sepse rrfen)

Ose: do t thot tekst narrativ?
(Prgjigjja q mund ti lind n mendje nxnsit sht q rrfen)
87
Veorit e kroniks
Qllimi i kroniks
Koha
Vendet
Fakt subjektiv
Fakte objektive
Personazhet
Fakte objektive
Themelimi i Katedrales s Shkodrs

Rreth themelimit t Kishs s Madhe goja e popullit ka ruejt disa ngjarje e
thanie, t cilat disa po i rreshtoi ktu:
Ditn e shtimjes s themeleve, populli i pafar kishte ardh
nga t gjitha ant e krahinat e Shqipnis dhe qyteti mban kishte marr
pamjen e nj kremtimi t jashtzakonshm: burra, gra, pleq e plaka, djem e
vajza t vogla, fshatar e malsor, pasanik e t vorfn kishin zan vend n
oborrin e Palok Krandes te ara e Marin Gjonej, i cili e dhuroi tokn ku do t
ndrtohej kisha.
Difton historiani franeskan At Marin Sirdani, q kishte ndie prej t vjetrish,
se firmani i lejes nga Sulltani pr ndrtimin e kishs, kishte ardh qysh n vitin
1851, por duket se pr arsye t mbledhjes s t hollavet u shtye deri ditn e 7
prillit 1858. Si u vu kryqi aty ku sot asht lteri i madh, dhe u nguln piketat, lexoi
firmanin e Sulltanit (dekretin), u bekue guri i par i themelit nga Imzot Topich dhe
u eln themelet.
Ndodheshin pran n ceremoni: Dom Ejll Radoja, famullitar i qytetit me
ndihmsat Dom Ejll Tanushi, Dom Mhill Marai, Dom Zef Paci (Shestani),
Dom Simon Berisha, Hafiz Daut Efendi Borii, trupi konsullor i akredituem
ipeshkvijt e dioqezave sufragane, kleri shekullar e rregulltar, xhakojt e seminarit
dioqezan, parsia e popull.
Sendekomini (arktari i financs s qarkut) vilajetit, shprazi 700 lira turke florini
prej nj inije shkrue n savat e mbulue me shami mndafshi me topa ari
dhurat e Sulltanit pr ndrtimin e katedrales. Papa i Lumi Piu IX me ann e
Imzot Topich, drgoi 1000 skuda, ndihm pr godin e kishs dhe n vitin 1861
e naltoi Kishn e Madhe Metropoli.
Guri i themelit u shti s pari n skaj t kishs, aty ku sot shifet i murosun nj
gur trekandsh me nj sy (syni i Zotit) me fjalt t gdhenduna italisht Dio vede
tutto (Zoti shef gjithka).
Grat hoqn sendet e arit nga fyti dhe i lshuene n themele.
Kisha e Madhe asht e gjat m.73,50 (deri te balaustra 50m) e gjan 40 metra
dhe e nalt 23,50m. Tregohet se Dom Ejll Radoja kishte llogarit madhsin
pr 4.000 vet sa mund t rrijshin ndej kambkryq, por n kamb mund t
rrijn edhe 6.000 vet, dhe tue mbush do skut arrijn 7.000 besimtar.
Puna nisi me vrull t madh dhe pr do t dielle, mblidheshin burra, t rij e fmij
me bart gur, tulla, me ba glqere, me njit material nder skela n mnyr q
pr nj jav t mos mungojn ustallart. U pat vendos q secila shtpi t
drgonte nga nj djal falas me punue pr 6 muej rresht, ndr t cilt qe Gjok
Muzhani q asokohe ishte 15-16-vjear.
Gjat punimeve dy her rresht u pat shemb gunga e kishs derisa erdhi nga
jasht (me sa duket nj konstruktor) nj inxhinier i cili e kreu sikurse sot asht.
Pasi punojn pr 10 minuta t pavarur grupet japin prgjigjet e tyre. Msuesi dgjon
prgjigjet, i vlerson ato dhe shnon ato elemente q kan nevoj pr tu saktsuar n
prgjigjet e nxnsve.
Model prgjigje
Vendet- Shkodr
Koha- vitet 1858-1861 Ditn e shtimjes s themeleve,
personazhet, -, Avdi Pasha, Valiu i Shkodres, Imzot Topich, Dom Ejll Radoja, famullitar i
qytetit me ndihmsat Dom Ejll Tanushi, Dom Mhill Marai, Dom Zef Paci (Shestani), Dom
Simon Berisha, Hafiz Daut Efendi Borii, trupi konsullor i akredituem ipeshkvijt e dioqezave
sufragane, kleri shekullar e rregulltar, xhakojt e seminarit dioqezan, parsia e popull.
88

faktet, - populli i pafar kishte ardh nga t gjitha ant e krahinat e Shqipnis, firmani i
lejes nga Sulltani pr ndertimin e kishs, kishte ardh qysh n vitin 1851, u vu kryqi aty
ku sot asht lteri i madh, dhe u nguln piketat, lexoi firmanin e Sulltanit (dekretin), u bekue
guri i par i themelit nga Imzot Topich dhe u eln themelet. Sendekomini (arktari i
financs s qarkut) vilajetit, shprazi 700 lira turke florini prej nj inije shkrue n savat e
mbulue me shami mndafshi me topa ari dhurat e Sulltanit pr ndrtimin e katedrales.
Papa i Lumi Piu IX me ann e Imzot Topich, drgoi 1000 skuda, ndihm pr godin e
kishs dhe n vitin 1861 e naltoi Kishn e Madhe Metropoli Kisha e Madhe asht e
gjat m.73,50 (deri te balaustra 50m) e gjan 40 metra dhe e nalt 23,50m.etj
pjest subjektive- qyteti mban kishte marr pamjen e nj kremtimi t jashtzakonshm:
qllimi i tregimit- t informoj lexuesin
Shnim: Nse jo t gjith nxnsit kan sjell tekste t kronikave historike msuesi
mund tu jap nga nj model.
Ndrtimi i njohurive. Lexim dhe pyetje.
N kt faz t msimit msuesi/ja e ndan klasn n dyshe dhe u krkon t punojn
me tekstin e ushtrimit 1. Nxnsit, pasi ta ken lexuar tekstin n dyshe, duhet ti
prgjigjen pyetjes:
- Pse sht tekst narrativ?
sht tekst narrativ, sepse rrfen pr ngjarje, njerz, data, vende.
- Pse sht kronik historike? Nxnsit analizojn elementet e kroniks historike, si:
vendi, koha, personazhet, faktet, pjest objektive/subjektive, qllimi i tregimit.
Model prgjigje
- Vendi- Shqipria
- Koha mesi i shek XVI
- Personazhet -......shqiptart???
- Fakte objektive- vendi ka 100 vjet q ndodhet nn sundimin otoman. Pas luftrash t
prgjakshme muret e qyteteve jan shembur, shum katunde jan djegur
Qytetet kan marr pamjen e kasabave t Orientit,... ngrihen minaret e xhamive, shum
familje jan shkulur... katolicizmi ishte n trheqje, sepse.....akoma edhe n vitin 1660
himarjott n nj shkres......
Humanizmi prvese prtriti gjith jetn mendore t Italis, u b edhe nj kthes pr
Evropn. Nj epok t re n fushn mendore kish hapur m an tjetr shtypi me shkronja
t lvizshme q shpiku m 1440 Gutenbergu.....
- Fakte subjektive- pas luftrash t prgjakshme, muret e qytetit jan shembur, shum
katunde jan djegur, shum...
familje jan shkulur e kan marr arratin..... dhe kjo herezi mori dhen n shekujt e
mpastajm me krahina t tra kjo rrym q u ndie n gjith Evropn nuk mund t mos jet
ndier edhe n ant tona.......
- Qllimi i rrfimit sht jo vetm t informoj, por edhe t bind lexuesin pr at q rrfen.
- Model zgjidhjeje e Ushtrimit 3: Analizojeni tekstin nga ana gjuhsore
- Leksiku fjalt q prdor autori lidhen me fusha t caktuara t veprimtaris shoqrore:
- a. Kur rrfen pr pushtimin turk, prdor fjal turke: osman, kasaba, xhami, minare, Orient
- b. Kur rrfen pr fatin e fes katolike, prdoren fjal nga fusha teologjike: katolicizm,
fe kristiane, islam, herezi, misionar, kleri, kurja romake, libra t liturgjis, kardinal,
priftrinj, breviar, oficet...; reform, kundrreform;
89

- c. Kur rrfen pr humanizmin dhe kthesn q psoi Evropa, prdoren fjal nga fusha e
kulturs: humanizmi, jeta qytetare, kultura laike, ngjallje e letrsis, formim kulturor, shkrimtar,
shtypi, shtypshkronja, libri, lvizje letrare, shkrime, shtypshkrime, dorshkrime etj.
Struktura sintaksore:
a. fjali t thjeshta t zgjeruara:
Jemi n mesin e shek. XVI. Folja sht n kohn e tashme, q quhet edhe e tashmja
historike. Autori pr ti afruar ngjarjet dhe pr ta br rrfimin sa m interesant, prdor
n vend t kohs s kryer, kohn e tashme.
b. Fjali t prbra me marrdhnie nnrenditse, bashkrenditse e t prziera:
Vendi ka gati 100 vjet/ q gjendet nn sundimin e osmanve. Foljet jan n kohn e
tashme. (Fjali e prbr me dy pjes me marrdhnie nnrenditse prcaktore.)
Misionart e vizitort/ q drgon Vatikani n kt an n shekujt XVII e XVIII,
prshkruajn me ngjyra t gjalla m nj an t shkuarit tatpjet t fes kristiane,
m an tjetr padijen e klerit, po edhe t lnt e ktyre provincave pas dore nga ana e
kurjes romake, ndr t tjera edhe mungesn e librave t liturgjis./ (Fjali e prbr me
dy pjes me marrdhnie nnrenditse prcaktore.)
Prforcimi. Shkrim i shpejt
N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t shkruajn nj kronik
historike duke u mbshtetur n informacionet q kan gjetur ata vet. U krkohet
nxnsve t vn theksin n elementet e prmbajtjes s kroniks historike.
Pr t realizuar objektivin e t shkruarit t nj kronike historike msuesi/ja mund t
ndjek disa rrug:
a. tu sugjeroj nxnsve 2-3 or m par t mbledhin informacion rreth nj teme t caktuar,
b. tu ofroj vet t dhna q tiu shrbejn pr t shkruar kronikn;
c. mund t prdoret edhe vet kronika e dhn n libr, mbi bazn e s cils
nxnsit t marrin t dhnat dhe t rishkruajn nj kronik origjinale;
d. tu sugjeroj t lexojn vepra q prmbajn informacion me karakter historik, mbi
bazn e t cilave nxnsit t ndrtojn kronik historike.
Shnim. Pr realizimin e ksaj detyre msuesi duhet t llogarit kohn q nxnsit
ta prfundojn detyrn n klas, dhe m pas u jepet si detyr ta redaktojn, plotsojn
dhe ta prfundojn n shtpi.
Model kronike historike
Duke u mbshtetur n veprn Kujtimet e M. Frashrit, mbledhur nga nipi i tij (material
i sugjeruar) nxnsit mund t marrin t dhnat q ti prdorin pr shkrimin e kroniks.
N vitin 1930, meqense kabineti Koo Kota kishte dhn dorheqjen, Zoti Pandeli
Evangjeli u ngarkua t formonte kabinetin dhe Naltmadhnia e Tij Mbreti m propozoi
dikasterin eMinistris s Ekonomis Kombatre, t ciln e pranova. Me t hyr n kt
dikaster dshirova q sistemin e punimit bujqsor ta zbatonin n t gjitha katundet e
nj qarku, i cili ishte qarku i Kavajs, sepse ky qark ka nj fush pjellore dhe kodrina
t buta, ndodhej afr detit dhe mbi rrugn kryesore kombtare q prshkon mesin e
Shqipris. U zgjodhn agronomt m t mir, shum a pak t specializuar n degt e
ndryshme t bujqsis, n Kavaj u formua nj zyr teknike, me depo veglash, me uzin
meremetimi t ktyre veglave, me farra t seleksionuara, me kafsh t mdha racash,
dhe do agronomi iu caktua nj zon e prbr prej 4-5 katundesh, ku agronomi, pasi
t studionte e t hetonte gjendjen bujqsore, blegtorale dhe klimatike t zons, do t
shtrngonte popullsin e katundeve pr t zbatuar punimin intensiv, duke iu dhan
bujqve ka u mungonte, si vegl, far, fidan e t tjera.
Meqense katundart bujq kudo dhe kurdoher jan konservator, nj sistem i ri i
detyrueshm punimi u dukej i rnd dhe, sipas mendsis s tyre, nuk e prfytyronin
90

dot q nj njeri i knduar, q skishte ngar parmendn si katundari, ta dinte bujqsin
m mir se ai. Por m von shpejt e kuptuan dobin e ktij sistemi dhe kshtu zyra
teknike e Kavajs pr gjith ditn ishte plot me katundar, t cilt kush krkonte vegla
t reja, kush farra t seleksionuara, kush kafsh t racs pr damazllk, kush pyeste
pr smundjen e bimve, kush pr meremetimin e nj vegle t prishur.
Prve ksaj, nn drejtimin e agronomve u fillua edhe formimi i kooperativave midis
katundarve. Ky sistem kaq po dilte i prshtatshm pr Shqiprin, saq edhe banka
kombtare filloi tu elte kredi kolektive kooperative t katundarve.
"
Detyr shtpie. Paraprgatitje tema Autobigrafia. Sillni n klas autobiografi t ndryshme.

(mund t lexojn Autobigrafia e Nolit).
Tema
20. Teksti
rrfyes
joletrar.
Autobiografia

T identifikoj autobiografin si lloj i tekstit rrfyes joletrar.
a. T dalloj elementet prbrse t nj teksti autobiografik;
b. T shpjegoj rastet e prdorimit t tij tekstit autobiografik;
c. t dalloj veorit gjuhsore t nj teksti autobiografik;
d. t shkruaj nj tekst autobiografik.

Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh autobiografike,
Material plotsues
Autobiografia e Naim Frashrit (aktor) jan autobiografia ndodhit, kujtimet dhe dshirat
e jets sime Naim Frashri, i biri i Servetit, jam lindur n Leskovik m 15 gusht 1923. Origjin
bejlersh. N vitin 1912, kur pasuria na u dogj prej grekve, babai hyri n pun me detyrn e
tagrambledhsit. Prej ksaj kohe filloi jeta e vshtir pr familjen time, por, megjithat, gjendja
shoqrore e tyre ka qen prej qytetari t mesm. Kjo gjendje vazhdoi edhe pas lindjes sime.
Pas vdekjes s babait m 1937, konditat e jets u vshtirsuan, kshtu q u detyrua motra t
hynte n pun. Vllai n kt koh punonte n Post-telegraf, me nj rrog shum t vogl. Me
kto kondita kam vazhduar deri pas lirimit. N janar t 1945, mbas nj prove hyra n shkolln
dramatike, q ishte krijuar nga Drejtoria e Kulturs Popullore. Prej asaj kohe u bra aktor teatri,
ku vazhdoj t jem edhe tani. Gjat regjimit t Zogut dhe regjimit fashist kam qen student.
Edukata ime n at koh ka qen ajo q merrej n shkoll, d.m.th. borgjeze. Kam kryer shtat
klas t mesme. N lvizjen N..L mora pjes. Hyra n radht e RK (Rinia komuniste) n prill t
1941-shit. N shkurt 1949, u propozova si kandidat i partis dhe u pranova. Pjestart e familjes
kan qen t gjith me luftn. Dy motrat kan marr pjes n lvizje, njra partizane dhe tjetra
e re komuniste. T dyja sot jan kandidate t partis. Nuk jam prekur nga reforma e pushtetit,
sepse q prej vitit 1912 nuk kemi pasur asnj pllmb tok dhe pasuri. Nuk kemi pas tjetr
ve rrogs s vogl t babait, m von at t motrs dhe vllait. Pr punn time n teatr jam
graduar n fund t 1947-s, duke u br aktor i par. Jam shprblyer dy her, kam marr katr
flet-lavdrimi dhe me rastin e pes-vjetorit t teatrit mu dha nga Presidiumi i Kuvendit Popullor
medalja e puns. Punn e aktorit e kam dashuruar q n kohn kur isha n shkoll. Nuk kisha
guxim t shfaqja dshirn time me shokt, se m tallnin, mora kurajo n vitin 1943, kur mu dha
nj nga rolet kryesore n dramn Vilhelm Tel. Prej asaj kohe fillova t interesohem pr teatrin
dhe t pregatis shfaqje n lagje. M 1944, u thirra n Prisk n grupin artistik. Aty pregatitm nj
dram, t ciln e faqm m 29 nntor 1944. Ktu u forcua lidhja me teatrin dhe tani kjo lidhje
sht br jet pr mua.
Marr nga interneti.www. lisanet.jhost.co.uk
91

Konceptet kryesore: autobografi, tekst rrfyes etj.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Parashikimi
Stuhi mendimesh n dyshe
Diskutim i ideve
Organizimi i
nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrim i shpejt
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi.
Stuhi mendimesh n dyshe.
Kjo teknik i ndihmon nxnsit t zhvillojn iden e t

menduarit sa m gjer, m thell dhe m prfytyrues ka
njihet edhe si t menduarit lateral (dytsor). Nxnsit
hedhin idet e tyre n letr e m pas i shkmbejn ato me
shokt, shtojn mendime t reja n listat e tyre e n fund
dyshet paraqesin idet e tyre para klass.
Nxnsit, pasi kan paraprgatitur n shtpi temn Autobiografia. realizojn nj stuhi

mendimesh n dyshe. Msuesi/ja shnon n tabel idet e nxnsve, pasi ata jan
konsultuar n dyshe.
shkrim pr jetn vetjake
autori dhe protagonisti jan nj
ngjarjet kan ndodhur realisht
ngjarjet tregohen sipas rendit kronologjik
Autobiografia
sht tekst subjektiv
paraqiten fakte
gjendja emocionale/ ndjenjat
prdoret gjuha standarde
dshmi t rndsishme t jets

tregon pr fmijrin/adoleshencn
pr shkollimi, karriern
prshkruan vendet ku ka qen
shkruhet pr tu lexuar nga t tjer
Ndrtimi i njohurive . Lexim me kodim t imt t tekstit

N kt faz t msimit, pasi nxnsit din t identifikojn autobiografin dhe
elementet e saj, msuesi e udhzon klasn t punoj n dyshe me teknikn lexim me
kodim t imt t tekstit.
Ata do t identifikojn n tekstin e dhn n libr veori t autobiografis.
Msuesi/ja u sugjeron shenjat e mposhtme pr:
AP ato pjes ku autori dhe protagonisti jan nj dhe shnojn ngjarje t ndodhura
realisht:
Linda m 29 nntor 1814...........
.................edhe pr arsyes se isha i fundit i klass.
FE- ato pjes t tekstit ku shoqrohen jo vetm faktet, por edhe gjendja emocionale
e autorit/ ndjenjat e tij.
92

Krejt i shkujdesur pr t ardhmen, iu kushtova i tri prsosjes s vets... i mposhtur nga ethet...
Si nj makth i vrtet... mua m dukej se, mbas ksaj, jeta ime nuk kishte m asnj kuptim...
D ato pjes t tekstit, t cilat japin dshmi t rndsishme edhe pr nj mjedis apo
nj epok historike t caktuar.
N vetvete ngjarjet e jets sime nuk kan absolutisht asnje vler pr njeri...
... Por n at mnyr q un i dhash veprimin dhe kamjen lartsimit t gjuhs
amtare, ruajtjes s Atdheut shqiptar, po ashtu po parashtroj ndodhit e jets sime pr
vlern e pashoqe q prmbajn...
F nnvizohen foljet dhe prcaktohet koha dhe mnyra n t ciln jan prdorur:
koha e pakryer, koha e kryer, e tashme, m se e kryer, mnyra dftore, lidhore, kushtore,
habitore, dshirore, urdhrore.
Linda- koha e kryer e thjesht
Kishte lindur e kryer
rridhnin, jepte, ngacmonin, ishin,. rrija, isha - e pakryer
Ndodhet, sht e tashme
Pasi identifikojn pjest msuesi i diskuton ato s bashku me nxnsit.
Nxnsit punojn t pavarur ushtrimet 1, 2, 3, f. 66.
Model prgjigjeje
Elementet e autobiografis
- Ato pjes ku autori dhe protagonisti jan nj dhe shnojn ngjarje t ndodhura realisht.
Fan Stilian Noli lindi m 6 janar 1882 n Adrianopoj t Turqis. Ishte i biri i Stilian Nolit dhe i
Marie (Golaqi) Nolit. Ndoqi gjimnazin grek n Adrianopoj dhe mori diplomn Cum laude m 1912
n Harvard. M 1939 diplomn e Bakolarit n muzikn e Konservatorin e Njunglandit dhe gradn
e doktorit t shkencave filologjike n Universitetin e Bostonit. sht Mitropoliti kryepeshkop i
Kishs Ortodokse Shqiptare. Botimet e tij prfshijn dyzet e tre libra
- Pjes t tekstit ku jepen jo vetm fakte, por edhe gjendja emocionale e autorit/ ndjenjat e tij.
sht pun e vshtir t shkruante autobiografin nj njeri si un, q ka provuar t gjitha
punrat.....
- Ato pjes t tekstit t cilat japin dshmi t rndsishme edhe pr nj mjedis apo nj epok
historike t caktuar
Prkthimi mjeshtror i Dhjats s Re shqip nga Konstandin Kristoforidhi ka qen nj nga librat
e mdhenj q kam lexuar qysh n moshn 18 vje. Ky libr sht shkaku q un u bra misionar i
popullit. Pas shtat vjetsh, m 1908 u dorzova prift nga kryepeshkopi rus n Nju Jork. M 1922,
kur Kisha e Shqipris doli e vetqeverisur, un u shugurova peshkop dhe u caktova Mitropolit
kryepeshkop i dioqezs s Durrsit n Shqipri q prfshinte dhe Tirann, kryeqytetin. Tani jam
kryetar i Kishs Ortodokse Shqiptare n Amerik, me qendr n Boston.
Si njeri me prejardhje shqiptare, un kam dhn kontributin tim n krijimin e shtetit t pavarur
t Shqipris, e cila m par ishte provinc turke.
- Ato pjes t tekstit ku sht prdorur koha e pakryer ose koha e kryer / kohn e tashme /
kohn m se t kryer.
- Ato pjes t tekstit q tregojn se kemi renditje kronologjike.
....... pasi mbarova gjimnazin grek t Adrianopojs, vajta n Athin, ku kam punuar si karrocier
i nj tramvaji rrugsh me kuaj. Puna tjetr ishte figurant dhe zvendsues, kur autori ra i smur
m dhan rolin e Hamletit. Kur kompania mbeti keq n Aleksandri t Egjiptit, un hoqa dor nga
teatri dhe u bra msues gjuhe pr tre vjet. kur erdha n Shtetet e Bashkuara m 1906 punova si
puntor i thjesht n fabrika t ndryshme n Bufalo, n Nju Jork e n Boston pr dy vjet.
93

- Gjuha e prdorur: Gjuha standarde
Autori ka zgjedhur vetn e tret pr prshkrimin e ngjarjeve, foljet jan prdorur n
mnyrn dftore, n:
kohn e kryer t thjesht- lindi, ndoqi, mori, ra, u bra, hoqa, punova, u shugurova, doli,
u caktova,
kohn e pakryer- ishte, prfshinte
kohn e tashme sht, prfshijn,...
e kryer- kam punuar, ka provuar, kam lexuar, kam dhn
Diskutim i lir.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t shkruajn autobiografin e jets s tyre duke u
mbshtetur n shembujt e trajtuar n klas.
Nxnsit do t prqendrohen n elementet e strukturs s autobiografis.
N fund bn konkluzionet e ors s msimit dhe vlerson me not
"
Detyr shtpie.
a) ushtrimi 12, faqe 69;
b) paraprgatitje; Ditari dhe Letra personale.
Tema
21. Teksti
rrfyes
joletrar.
Ditari
dhe letra
personale

T identifikoj ditarin dhe letrn personale si lloje t tekstit rrfyes joletrar;
- T dalloj elementet shprehse emocionale t ditarit dhe t letrs;
- T vzhgoj ann grafike t ktyre teksteve pr t dalluar elemente t strukturs;
- T analizoj tekstet nga ana gjuhsore;
- T shkruaj nj faqe ditari dhe nj letr personale.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh ditare, shkumsa
me ngjyra, tabela.
Materiale plotsuese
Pjes nga ditari i Naim Frashrit (aktor) Pr her t par ndjeva dashuri pr nj italiane
3 janar 1941, e premte:
Dit e mrzitshme dhe e ngroht. Pr drek nuk kishim gj t mjaftueshme. Pr dark u bra un makarona.
4 janar, e shtun
Dit e mrzitshme, koh e mir. E para her q po ha buk that pr drek. N ora 5 vajta n kinema,
pash filmin italian Riformatorio.
6 janar, e hn
Dit e keqe, koh shiu, prandaj qe shum e mrzitshme. Mamaja mungonte.
8 janar, e mrkur
Dit e par e Bajramit. Koha e mir, dita qe e qet mora kpuc, por sm plqyen, prandaj i ktheva.
Mamaja mungonte.
10 janar, e premte
Dit shiu dhe ftoht, maman e pritm dhe nuk erdhi. Por muarm telegram dhe thoshte se ishte mir
dhe vjen pas Bajramit.
94

13 janar, e hn
Dit e mrzitshme. Koh e mir, por shum ftoht. Mamaja erdhi e bleva unazn, bleva edhe
kpuct.
21 janar, e mart
Dit e mir aspak e mrzitshme, koha e mir dhe e ngroht. Mora mish.
23 janar, e enjte
Dit e qet. Nata qe me grindje. Koh shiu.
27 janar, e hn
Dit e mrzitshme dhe melankolike, sidomos n mngjes. Koha shum e bukur dhe e ngroht.
Marr nga interneti.www. lisanet.jhost.co.uk
Letr e Migjenit (shkputur nga vepra e Migjenit, faqe 310)

Torino, m 11.IV.1938
I dashtuni Teufik
Dje e mora kartolinn tande. Smbaj mend premtimin. Megjithat, kam dasht me t shkrue para disa
ditve, por, thash: mos e trazo n qetsin e tij dhe lene t fryhet.
Un me shndet nuk jam ken aq keq, por erdha ktu n senatorium pr mjekue hallin e vjetr. Tash
nj dit m vizitoi primariumi dhe m tha q n ditt e para t qershorit mund t shkoj n bjeshk.
Domethen, punt i kam mir.
N ket senatoriunm sht pak mrzi dhe ska ambient divertues pr mue. Dhe n gjuh nuk jam tue
prfitue shum, mbasi flasin n dialektin piemontez. Pr mue i vetmi kalim kohe sht leximi. Jam tue
kndue veprat e Emil Ludwig ----- asht biografist me fam. Kam kndue Napoleonin e tij, tashti jam
tue kndue Goethe, jan vllime t mdha.
Nse don me dit gja pr Torinon....Torino asht Torino. Ti ke gabue q, tue dit pak a shum italishten,
nuk ke ardh kndej pari. Msohet dika nga nj bot krejt tjetr e bukur. ( Me msue thash e jo me
simpatizue- t mos m kuptosh keq). Nsa shkruhej kshtu un t kam parasysh ty e jo Elez (in )...
Pothuaj tash dy muej asht tue na mbajt nj koh shum e bukur. Mos tisha ndrye n kt senatorium
kara geg),- do ti shijojshe bukurinat e Torinos pranveruer pran lumit Po. Megjithat, me leje mund
t dal por sa para bn pr nj ose dy dit.
Nuk jam konden me katrolinn e jote, pres letr nga ti si tjera her. Se ti mund ti dish mir t rejat e
t vjetrat Shkodrs-loce.
Vllaznia a po tregohet dinamike?
T fala ty dhe shokve Milloshi
Letrkmbimi i panjohur me familjen i Nn Terezs

Letr drguar vllait Lazr:
12 maj 1963:
E mora letrn tnde. Ju falnderoj pr lutjet tuaja, t cilat m ndihmojn t bj m t mirn e Zotit (...).
Ne tani jemi 180 motra. Tashm kemi nisur t kemi edhe Vllezr.
Un e kam harruar shqipen dhe pr kt nuk arrij tju shkruaj m shum.
Lutuni pr mua. Dhe un do t lutem pr ju.
Dashuria e Zotit qoft me ju.
Marr nga interneti www.fryma. Blogspot.com
95

Konceptet kryesore: ditari, letra personale etj.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Msimdhnia e ndrsjell
Pun n grup
Prforcimi
Shkrim i shpejt
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Diskutim i njohurive paraprake.
Msimi nis me diskutimin e detyrs s shtpis: punimin e ushtrimit 12, faqe 69, t
shkruanin nj autobiografi personale.
Pas diskutimit t detyrs s shtpis msuesi e ndan klasn n dy grupe t mdha dhe
u krkon nxnsve q brenda grupi t diskutojn pr veorit e ditarit dhe letrs dhe n
dy tabela t shkruajn organizues grafik.
tekst narrativ
zhvillohet n mnyr kronologjike

nuk i mbahen t fshehta
ditari
kronik e jets
miku imagjinar
mbizotron funksioni shprehs

tekst rrfyes
shprehin prshtypjet
e shkruesit
prmbajn element subjektive
Letra personale
tekst shprehs emocional
ka lidhje mes dhnsit dhe marrsit t tekstit

-shtjet q trajtohen kan t bjn me jetn personale
Msimdhnia e ndrsjell
sht teknik q u shrben nxnsve q t lexojn me kujdes

pr t kuptuar. Me kt teknik jo vetm u japin msim
shokve t tyre ,por edhe praktikojn shprehi t rndsishme
t t kuptuarit. Msimdhnia e ndrsjell u mson nxnsve
t lexojn pr t kuptuar, t gjejn idet kryesore, hollsit,
lidhjet midis ideve dhe tekstit..
N kt faz t msimit msuesi u sugjeron nxnsve t ndahen n grupe me nga 45 nxns. do njri prej tyre do t luaj rolin msuesit duke u shpjeguar t tjerve
nj paragraf t caktuar nga msimi. Pas ksaj etape ai mund t bj pyetje pr idet
kryesore, pjest e vshtira etj. Nxnsit e ndar n dy grupe shpjegojn dy ditarin
dhe dy letrn personale.
Mir sht q nxnsit t ndajn pjesn q do t shpjegojn n pjes duke u mbshtetur
edhe n shembujt e librit. Prqendrojn vmendjen n strukturn e ditarit dhe t letrs
personale.
96

Modele prgjigje
Ditari
Renditja kronologjike e ngjarjeve:
N mngjes m 9 ktheva inglisht konditat e kuvendit....
M 11 vajtm n Bangat e Shawnut...
M 1 pas dreke mbledhja e....
M 4 gjer m 8 godita.......
M pas nxnsit punojn n dyshe me ushtrimet 4.5. 6. 7
Vendosja e dats dhe shpesh e vendit n krye t faqes

E shtun, korrik 14, 1917..
T dieln 15 korrik
Prdorimi i foljeve n vetn e par:
ktheva, godita, ova,
Mbizotrimi i kohs s tashme dhe kohs s kryer t thjesht:
e prment, shkruan, falenderon, drgova, faq .
Gjuha e prdorur e afrt me gjuhn e folur:
T dieln 15 korrik
M 3 P.M, Konferenc inglisht pr Kryqin e Kuq n Worcester
Ndrtimi sintaksor i thjesht:
I ova nj telegram Kastoldit dhe M. Konzits
Letra personale
Letra personale ka struktur t ngjashme me letrn zyrtare, n elementet themelore. Ajo q e bn t
ndryshme sht informacioni q prcjell dhe mnyra shum personale e komunikimit t tij.
Vendi nga shkruhet letra dhe data: Torino, m 11.IV. 1938
Formula hyrse: I dashtun Teufik
Hyrja: Dje e mora kartolinn tande. Smbaj mend premtimin. Megjithat, kam dasht me t shkrue
para disa ditve, por, thash: mos e trazo n qetsin e tij dhe lene t fryhet.
Pjesa qndrore:
Un me shndet nuk jam ken aq keq, por erdha ktu n senatorium pr mjekue hallin e vjetr. Tash
nj dit m vizitoi primariumi dhe m tha q n ditt e para t qershorit mund t shkoj n bjeshk.
Domethen, punt i kam mir.
N ket senatoriunm sht pak mrzi dhe ska ambient divertues pr mue. Dhe n gjuh nuk jam tue
prfitue shum, mbasi flasin n dialektin piemontez. Pr mue i vetmi kalim kohe sht leximi. Jam
tue kndue veprat e Emil Ludig ----- asht biografist me fam. Kam kndue Napoleonin e tij, tashti
jam tue kndue Goethe, jan vllime t mdha.
Nse don me dit gja pr Torinon....Torino asht Torino. Ti ke gabue q, tue dit pak a shum italishten,
nuk ke ardh kndejpari. Msohet dika nga nj bot krejt tjetr e bukur. ( Me msue thash e jo me
simpatizue- t mos m kuptosh keq). Nsa shkruhej kshtu un t kam parasysh ty e jo Elez ( in ).....
Formula prmbyllse
Firma
T fala ty dhe shokve

Milloshi
97

Punohet Ushtrimi 4
Elementet e ditarit
Shkrimi i dats n krye t faqes
E mart, m 13.02 1979
Renditja kronologjike ngjarjeve
Dje ishim me mamin te babi dhe daja. Na lajmruan q t shtunn. T dieln un shkova
n Elbasan pr t bler ushqime, u nisa me autobusin e mngjesit dhe u ktheva me t ors
11.30. Nga daja nuk shkova fare. Pjesn e kohs q m mbeti e lir e kalova n bibliotek...
Mbizotrimi i vets s par
Ne ishim, un shkova ...
Mbizotrimi i kohs s tashme n prshkrimin e situatave dhe n reflektimet e
brendshme dhe koha e kryer e thjesht pr rrfimin
Koha e kryer e thjesht u nism, shkova, kalova, u shprndan, ...
Koha e tashme luajn, kalojn, vjen,.....
Gjuha joformale, e afrt me gjuhn e folur, me prsritje, me fjali njkryegjymtyrshe
dhe shkurtime.
Tani do gj m duket e huaj, pa kuptim, gati qesharake...
Gazeta, fjal... dhe babai im atje... pr 18 vjet rresht ...babai im...
Ndrtime sintaksore t thjeshta
Dje ishim me mamin te babi dhe daja.
Na lajmruan q t shtunn.
Nga daja nuk shkova fare.
Na shoqronin dy una.
Kt na e komunikuan n astin e fundit....
Pr 18 vjet rresht.
Babai im.
Ushtrimi 6
ishim folje n mnyrn dftore, koha e pakryer, veta I, shums

lajmruan - folje n mnyrn dftore, koha e kryer e thjesht, veta III, shums
shkova - folje n mnyrn dftore, koha e kryer e thjesht, veta I, njjs
Shoqronin - folje n mnyrn dftore, koha e pakryer, veta III, shums
komunikuan - folje n mnyrn dftore, koha e kryer e thjesht, veta III, shums
t kujtoja - folje n mnyrn lidhore, koha e pakryer, veta I, njjs
t takohemi - - folje n mnyrn lidhore, koha e tashme, veta I, shums
kishim folur - folje n mnyrn dftore, koha e kryer, veta I, shums
do t kalojn -- folje n mnyrn dftore, koha e ardhme, veta III, shums

N kt faz t msimit msuesi u krkon nxnsve t shkruajn nj flet ditari dhe
nj letr personale. Prpara se nxnsit t punojn t pavarur, msuesi/ja diskuton mbi
mnyrn e prezantimit t tyre. Dgjon prgjigje t ndryshme t nxnsve.
M pas klasa punon n dy grupe t mdha:
Grupi q ka shpjeguar ditarin shkruan nj letr personale.
Grupi q ka shpjeguar letrn personale shkruan nj faqe ditari.(prkatsisht ushtrimet 9, 13)
N fund t ors s msimit msuesi bn konkluzionet e or dhe vlerson me not.
"
98
Detyr shtpie. Paraprgatitje pr prsritjen e lnds (testim)
Tema
Prsritje
(Testim)
Objektiva: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:

t identifikoj llojet e tekstit informues, paraqits, t tekstit rrfyes joletrar dhe t
atij shprehs emocional;
t analizoj ann gjuhsore t ktyre teksteve;
t prdor teknikat e shkrimit t ktyre teksteve.
Materialet dhe mjetet msimore: teste pr tekstin informues- paraqits.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi: Stuhi mendimi
Msuesi/ja bn nj prsritje t shpejt me an t nj stuhie mendimi pr tekstin
informues-paraqits, duke u ndalur te:
- llojet e tekstit informues-paraqits;
- karakteristikat e prgjithshme t llojeve teksteve;
- veorit gjuhsore t teksteve;
- llojet e shkrimeve q jan informues-paraqits (shpjegues).
Ndrtimi i njohurive: Pun e pavarur
Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe dhe i udhzon nxnsit pr kryerjen e
detyrs s kontrollit. Qllimi i testimit sht t kontrollohet prvetsimi i njohurive baz
pr tekstin informues-paraqits.
Pas udhzimit t msuesit nxnsit punojn t pavarur.
Prforcimi: Nxjerrja e prfundimeve
Lexohet nga nj test pr do grup dhe bhen diskutime rreth zgjidhjes s
ushtrimeve.
N fund msuesi/ja vlerson arritjet n orn e msimit. Nxnsit do t vlersohen
me not pr prgjigjet e dhna n test.
"
Detyr shtpie.
a) Paraprgatitni nj tekst prshkrues.
b) Sillni n klas lloje t ndryshme tekstesh prshkruese.
99

Model testi
Grupi A
Emri/mbiemri__________________________
klasa __________________
1. Prcaktoni cili nga pohimet e mposhtme sht i vrtet pr tekstin informues paraqits. 1 pik
a. Teksti informues-paraqits ka si funksion kryesor t prshkruaj.
b. Teksti informues-paraqits ka si funksion t informoj.
c. Teksti informues-paraqits ka si funksion t udhzoj.
2. Rrethoni alternativn e sakt.
Procesverbali sht tekst informues q:
1 pik
a. jep fakte e t dhna pr ngjarje t s shkuars;

b. regjistron a dshmon nj veprimtari a nj shtje n kohn kur ndodh;
c. paraqet t dhna nga nj veprimtari krkimore-shkencore.
3. Renditni llojet e teksteve informues-paraqits q japin t dhna t shumta
vetjake dhe ku mbizotron elementi subjektiv.
5 pik
a. ........................................
b. ........................................
c. ........................................
. ........................................
d. ........................................
4. Shkruani formula q prdoren pr hyrjen e nj letre zyrtare.
a. ........................................
b. ........................................
1 pik
5. Prcaktoni far e dallon CV-n dhe autobiografin nga biografia.
1 pik
........................................................................................................................
6. Prcaktoni funksionin kryesor t tekstit joletrar.
................................................................................
1 pik
7. Identifikoni llojin e tekstit t mposhtm. Prcaktoni funksionin dhe qllimin e tij kryesor.
3 pik
100

Arkitektura n shekujt VII-XV
Arkitektura bizantine n Shqipri u ngrit mbi bazn e nj arkitekture ilire paraardhse, e ndikuar
edhe nga faktor t rinj dhe t ndryshm t kohs.
Duke zn pozit t veant n trevat e Perandoris Bizantine, n korridorin natyral mes Lindjes
dhe Perndimit, territori i vendit ton shrbeu n periudha t caktuara si transmetues apo rrezatues
i vlerave arkitektonike drejt Perndimit dhe anasjelltas. Gjat mesjets s hershme dhe t mesme
kemi gjini t ndryshme arkitektonike, duke filluar nga banesat, ndrtimet mbrojtse, ato t kultit, si
dhe ndrtimet inxhinierike.
Shumllojshmria e tipave, si dhe niveli i lart ndrtues tregon se arkitektura mesjetare n vendin
ton nuk qndron prapa asaj t vendeve fqinje m t zhvilluara dhe flet pr kontakte t vazhdueshme
me kto vende, pr ndikime reciproke dhe zgjidhje arkitektonike origjinale si n elemente t veanta,
ashtu dhe n formulimin e tipave.
Nj zhvillim t madh pati arkitektura gjat periudhs s konsolidimit t principatave feudale shqiptare.
Nj fenomen urbanistik me rndsi, q merr zhvillim t plot n kt periudh dhe q kishte t
bnte me zhvillimin e qyteteve, sidomos gjat shek. XIII-XIV, sht lindja e varosheve ose lagjeve
jasht mureve rrethuese t qyteteve. Kjo dukuri shnoi lindjen dhe zhvillimin e qytetit t hapur.
Lloji
Funksioni
Qllimi
............................................
............................................
............................................
8. Bni skemn e komunikimit t tekstit t msiprm.

Prcaktoni elementet e skems s komunikimit.
7 pik
Referenti
Drguesi
kanali letra
mesazhi
kanali letra
Marrsi
kodi
Konteksti
9. N tekstin e mposhtm prcaktoni elementet gjuhsore q e bjn
kt tekst t jet informues-paraqits.
6 pik
Gjurmt m t hershme t arteve t bukura n Shqipri

Fillimet e artit figurativ n truallin e Shqipris jan t hershme. Gjurmt e para i prkasin periudhs
s neolitit. Nprmjet zbulimeve t shumta arkeologjike, n zona t ndryshme t vendit jan gjetur
qindra e mijra qeramika, terakota, zbukurime n metal etj., q u prkisnin fiseve ilire, paraardhsve
t drejtprdrejt t shqiptarve t sotm.
Prodhimet m t hershme jan t thjeshta, pr prdorim praktik, por n to shfaqen edhe vlera artistike
si n format zoomorfe t enve, ashtu edhe n dekoracione, gdhendje dhe elemente t tjera. Nga
101

shekulli i gjasht deri n shekullin e tret p. e. s., n qeramika vizatohen linja dhe figura gjeometrike;
forma ndrtohet me siluet m elegante dhe pasurohet me elemente plastike. Shum en t ksaj
periudhe, q ruhen sot n muzet e Shqipris, kan vlera t mirfillta artistike dalluese vendase, q
nuk i ndeshim n artin e fqinjve t tjer po aq t lasht, si helent, maqedonasit apo romakt.
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
10. Bni analizn morfologjike t fjalve t nnvizuara n tekstin e msiprm.
6 pik
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________.
11. Shkruani nj procesverbal q mbahet nga polici rrugor pr

nj aksident automobilistik. Prmbajuni skems s procesverbalit.
11 pik
Procesverbal
Data
Vendi i ngjarjes
Personi q mban
procesverbalin
Kush sht i pranishm
Hyrja
Ngjarja pr t ciln
mbahet procesverbali
Zhvillimi
Prfundimi
102
Nota
10
Pikt
8 -13
13-19
20-25
26-31
32-37
38-43

Model zgjidhjeje
Grupi A
1. Prcaktoni cili nga pohimet e mposhtme sht i vrtet pr tekstin informues-paraqits.
b. Teksti informues-paraqits ka si funksion t informoj.
Procesverbali sht tekst informues q:
b. regjistron a dshmon nj veprimtari a nj shtje n kohn kur ndodh.
3. Renditni llojet e teksteve informues-paraqits q japin t dhna t shumta vetjake dhe ku
mbizotron elementi subjektiv.
a. CV-ja
b. autobiografia
c. letra personale
. ditari
d. letra zyrtare
4. Shkruani formula q prdoren pr hyrjen e nj letre zyrtare.
a. Shklqesis s tij, z. President,
b. E nderuar znj. Kryetare e Bashkis etj.
5. Prcaktoni far e dallon CV-n dhe autobiografin nga biografia.
CV dhe autobiografia jan jetshkrime q shkruhet nga vet personi, biografia sht jetshkrimi i nj
personi q shkruhet nga dikush tjetr.
6. Prcaktoni funksionin kryesor t tekstit joletrar.
Funksioni praktik
7. Identifikoni llojin e tekstit t mposhtm. Prcaktoni funksionin dhe qllimin e tij kryesor.
Lloji
Funksioni
Qllimi
teksti informues-paraqits
informues
t informoj
8. Bni skemn e komunikimit t tekstit t msiprm. Prcaktoni elementet e skems s komunikimit.

Referenti
Arkitektura n shekujt VII-XV
Drguesi
Studiues i
arkitekturs
kanali letra
(libri studimor)
mesazhi
Arkitektura e ktyre
shek. sht e
zhvilluar
dhe qndron krahas
asaj t vendeve
fqinje.
kanali letra
(libri studimor)
Marrsi
Lexues t
interesuar pr
historin e
arkitekturs
kodi
Gjuha e shkruar (shqipja)
Konteksti
Lexuesi i interesuar pr historin e arkitekturs
103

9. N tekstin e mposhtm prcaktoni elementet gjuhsore q e bjn kt tekst t jet informuesparaqits.
leksiku formal prkufizime prshkrimet shembujt struktur e thjesht sintaksore folje n t tashmen e dftores 10. Bni analizn morfologjike t fjalve t nnvizuara n tekstin e msiprm.
jan folje, veta III, n. shums, mnyra dftore, koha e tashme.
gjurmt emr, numri shums, gj. femrore, trajta e shquar, lakimi i tretr. emrore.
jan gjetur - folje, veta III, n. shums, mnyra dftore, koha e kryer.
shfaqen - folje, veta III, n. shums, mnyra dftore, koha e tashme.
artistike mbiemr, n. shums, gj. femrore, r. kallzore.
ndrtohet - folje, veta III,njjs, mnyra dftore, koha e tashme.
11. Shkruani nj procesverbal q mbahet nga polici rrugor pr nj aksident automobilistik.
Prmbajuni skems s procesverbalit.
Hyrja
Data
Vendi i ngjarjes
Personi q mban
procesverbalin
Kush sht i
pranishm
Ngjarja pr t ciln
mbahet
procesverbali
Zhvillimi
Prfundimi
104
Mbajtsi i
procesverbalit
T pranishmit n
aksident
Nnshkrimet
Procesverbal
I mbajtur sot, m dat 22 shtator 2010, n autostradn
Durrs-Tiran, nga un i nnshkruari Petrit Kodra, polic
i shrbimit t qarkullimit rrugor, n prani t shoferit t
automjetit me targ Tr.1234, pasagjerit z. Avni Rr. dhe
dshmitarit okular Dritan F. pr ngjarjen e mposhtme:
N orn 10 t mngjesit, makina me targ..... u prplas me
shtylln ansore t rrugs. Nga prplasja makina psoi
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................

Model testi
Grupi B
Emri/mbiemri__________________________
Klasa _________
1. Prcaktoni cili nga pohimet sht i vrtet.
1 pik
a. Tekstet informuese-paraqitse jan t pasura me gjykime personale.

b. Tekstet informuese-paraqitse jan t shkruara dhe t folura.
c) Tekstet informuese-paraqitse jan tekste me prdorim t kufizuar.
Relacioni sht tekst informues q:
a. informon pr lajme t ndryshme;
b. prdoret n komunikimin shoqror pr qllime t ndryshme;
c. paraqet nj pun krkimore ose nj trajton nj shtje t caktuar.
1 pik
3. Renditni llojet e teksteve informuese-paraqitse q japin informacion t pasur

dhe ku mbizotron elementi objektiv.
a. ........................................
b. ........................................
c. ........................................
. ........................................
5 pik
4. Shkruani formula q prdoren pr mbylljen e nj letre zyrtare.

a. ........................................
b. ........................................
1 pik
5. Prcaktoni veorin e prbashkt t CV-s, autobiografis dhe biografis.

................................................................................
1 pik
6. Prcaktoni funksionin kryesor t tekstit letrar.

................................................................................
1 pik
7. Identifikoni llojin, funksionin dhe qllimin e tekstit t mposhtm.
3 pik
Mite dhe besime popullore

Nj aspekt me interes i kulturs popullore shqiptare kan qen padyshim mitet, supersticionet e
besimet fetare. Dihet historikisht, se feja e krishter filloi t prhapej ilegalisht n Iliri q n shekullin
e par t ers son. Ungjillzimin e saj e filloi Shn Pali dhe e prfunduan misionart latin. Kjo
shpjegon faktin se, prse n gjuhn shqipe, terminologjia fetare e krishter sht e burimit latin, si n
Veri e n Jug. Me prhapjen e myslimanizmit, e sidomos nga shek. XVII e ktej, lindn disa fenomene
t veanta, si kriptokristianizmi n disa fshatra n Rrethin e Elbasanit (n krahinn e Shpatit), q
vazhdoi deri n Shpalljen e Pavarsis m 1912. Por n shek. XIX, edhe n disa zona t Shqipris
Veriore (p.sh., n Lur), kishte familje t prziera n pikpamje fetare: disa pjesrisht katolik e disa
t tjer mysliman. Nga Lufta e Par Botrore ka ardhur duke u rritur edhe numri i atyre q nuk i
ndjekin rregullisht praktikat fetare. N kt kuadr historik nuk sht e vshtir t kuptohet se si u b
e mundur q t ruhej deri n shekullin ton nj przierje e traditave t lashta pagane, me elemente
105

t krishterimit e t myslimanizmit.
Ndr mitet m t lashta t ruajtura aty-ktu deri n fillim t shek. XX ishte sigurisht kulti i diellit,
i cili ka lidhje me kultin e zjarrit e t vatrs (sepse vet dielli sht burim drite e ngrohtsie), si
edhe me kultet bujqsore e blegtorale (sepse jeta e do gjallese n tok varet nga dielli). Ruhej
gjithashtu nderimi pr disa maja malesh, q adhuroheshin si maja t diellit. Kshtu, n data t
caktuara bheshin pelegrinazhe n disa maja malesh, si Maja e Rumies, Gjalica e Lums, uka
e Tomorit, Kndravica etj. N kto festa ndizeshin zjarre t mdha n pritje t lindjes s diellit dhe
besohej se ata ia shtonin fuqin diellit. Le t kujtojm ktu, se mallkimi m i fort q ndeshim n
epikn legjendare pr kundrshtarin e heroit sht: Tu shkimt hisja e diellit.
Lloji i tekstit
Funksionet e tekstit
Qllimi i tekstit
.......................................
.......................................
.......................................
8. Plotsoni me t dhna elementet e skems s komunikimit duke iu referuar tekstit t msiprm.

7 pik
Referenti
Drguesi
kanali letra
mesazhi
kanali letra
Marrsi
kodi
Konteksti
9. Prcaktoni n tekstin e mposhtm elementet e gjuhs q e bjn kt tekst informues-paraqits.
6 pik
Fotografia shqiptare
Trashgimia e ln nga dinastia Marubi sht ndr m t njohurat n fushn e fotografis
evropiane n gjysmn e dyt t shek. XIX dhe gjysmn e par t shek. XX.
Dinastia Marubi fillon me Pjetr Marubin, i lindur n Piacencia (Itali, 1834) dhe i detyruar t mbrrij
n Shkodr m 1856 pas ndjekjeve t pushtuesve austro-hungarez. N Shkodr Marubi nis aktivitetin
e tij artistik n disa fusha njherazi, si fotograf, arkitekt, piktor e skulptor.
Me Kutin magjike fotografike (1858) ai nisi t fotografoj jetn jasht studios, ndr t cilat edhe
ngjarje politike t kohs, si Kryengritja e Mirdits (1876-77), Lidhja Shqiptare e Prizrenit (187881), q mbetn dshmi edhe n faqet e revistave t njohura evropiane La guera dOriente, The
Illustrade London News, Llustration etj.
Studio Marubi shklqen me prmasat evropiane, me hapsir ndriimi dhe pajisjet m t fundit
(1885-1900). N at koh Pjetr Marubi zgjodhi pr vijimsin e punve n studio djemt e Rrok
Kodhelit nga Kodheli i Kodrins: s pari Mati, m jetshkurtr (1862-1881), pastaj Mikelin, e mbiquajtur
Kel (Marubi), me mbiemrin e ri, n nder t mjeshtrit t madh.
106

...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
6 pik
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
...........................................................
11. Shkruani nj letr zyrtare (krkes, ankes, falnderim etj.) q mund tia drgoni drejtorit a drejtoreshs
s shkolls, kryetarit/es s njsis vendore (komun, bashki) a dikujt tjetr.
11 pik
Mbshtetuni te skema e dhn.
koka
marrsi,
vendi dhe data
Lnda: KRKES
Tiran, m 6.09.2010
Drejtuar:
formula
e hapjes
hyrja
pjesa
qendrore
formula
e mbylljes
firma
Nota
Pikt
5
8 - 13
6
13- 19
7
20-25
8
26-31
9
32-37
10
38-43
107

Model prgjigjeje
Grupi B
1. Prcaktoni cili nga pohimet sht i vrtet.
b. Tekstet informuese-paraqitse jan t shkruara dhe t folura.
Relacioni sht tekst informues q:
c. paraqet nj pun krkimore ose nj trajton nj shtje t caktuar.
3. Renditni llojet e teksteve informuese-paraqitse q japin informacion t pasur.
a. relacioni
b. procesverbali
c. artikujt e gazetave, revistave
. biografia
d. kronikat e llojeve t ndryshme
4. Shkruani formula q prdoren pr mbylljen e nj letre zyrtare.
a. Duke shpresuar q krkesa ime do t merret parasysh,
me nderime
Mimoza
b. Duke ju falnderuar pr mirkuptimin
me respekt
Andi
5. Prcaktoni veorin e prbashkt t CV-s, autobiografis dhe biografis.
T tria llojet e shkrimit informojn pr jetn dhe veprimtarin e nj personi.
6. Prcaktoni funksionin kryesor t tekstit letrar.
Funksion estetik
7. Identifikoni llojin, funksionin dhe qllimin e tekstit t mposhtm.
Lloji i tekstit
informues-paraqits
Funksionet e tekstit
informues
Qllimi i tekstit
t informoj dhe t bind
3 pik
8. Plotsoni me t dhna elementet e skems s komunikimit duke iu referuar tekstit t msiprm.

7 pik
Referenti
Mitet dhe besimet fetare
Drguesi
Autori i
shkrimit
kanali
letra (libri)
mesazhi
N Shqipri ka przierje
t traditave t lashta
pagane me elemente
t krishterimit dhe t
myslimanizmit
kanali
letra (libri)
kodi
Gjuha e shkruar (shqipja)
Konteksti
Studimi u drejtohet lexuesve t specializuar
108
Marrsi
lexuesi

9. Prcaktoni n tekstin e mposhtm elementet gjuhsore q e bjn kt tekst t jet
informues- paraqits.
Leksiku formal
Prkufizime
Prshkrime
Shembuj
Struktur e thjesht sintaksore
Foljet n kohn e tashme t dftores
10. Bni analizn morfologjike t fjalve t nnvizuara.
fillon folje, veta III, n. njjs, mnyra dftore, koha e tashme.
njherazi ndajfolje mnyre.
magjike mbiemr, gjinia femrore, n. njjs, r. kallzore.
dshmi emr, n. shums, gj. femrore, trajta e pashquar, lakimi i tret, r. kallzore.
ndriimi emr, n. njjs, gj. mashkullore, trajta e shquar, lakimi i par, r. rrjedhore.
zgjodhi folje, veta III, n. njjs, mnyra dftore, koha e kryer e thjesht.
11. Shkruani nj letr zyrtare, (krkes, ankes, falnderim etj.), q mund tia drgoni
drejtorit a drejtoreshs s shkolls, kryetarit/es s njsis vendore (komun, bashki) a dikujt tjetr.
Mbshtetuni te skema e dhn.
koka
marrsi,
vendi dhe data
Lnda: KRKES
11 pik
Tiran, m 4.10.2010
Drejtuar: Drejtoris s Ujsjells-Kanalizimeve

Tiran
formula
e hapjes
hyrja
Un e nnshkruara S. A., lindur n Tiran m 3. 03. 1993, e bija e Agronit dhe e

Pranvers, me an t ksaj letre dua t paraqes pran institucionit tuaj shqetsimin
tim dhe t familjes sime.
pjesa
qendrore
Un dhe familja ime banojm n rrugn Hoxha Tahsin dhe prej m shum se nj
jave uji q na vjen n shtpi ka nj er shum t rnd, i cili nuk mund t prdoret
pr asnj lloj shrbimi.
Nna ime ka provuar ta ziej ujin pr gatim, por srish ai mban nj er mjaft t rnd
edhe pas zierjes, duke u detyruar kshtu q t prdorim uj t bler edhe pr nevoja
t tjera. Por ky problem bhet ende m i rnd kur vjen puna pr t br banj, pasi uji
sht mjaft i ndotur dhe i rrezikshm pr shndetin ton. Madje motrs sime t vogl iu
infektua lkura dhe pati kruajtje t mdha, kur nna e lau me ujin e ezms.
formula
e mbylljes
Duke shpresuar shum q krkesa ime t merret parasysh dhe problemi yn t

marr zgjidhje sa m shpejt.
firma
Me respekt
S. A.
109
Tema
1. Tema:
Skema dhe
tipologjit
Teksti prshkrues

t identifikoj tekstin prshkrues dhe llojin e tij;
t shpjegoj konceptin tekst prshkrues dhe mnyrn e realizimit t tij;
t ndrtoj skemn e tekstit prshkrues n situata t ndryshme komunikuese;
t dalloj funksionin rrfyes, informues dhe binds t teksteve.
Materialet dhe mjetet msimore: Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t
ndryshme tekstesh prshkruese, shkumsa me ngjyra, tabela.
Materiale shtes
Prshkrimi si pjes integrale e nj teksti
Si duhet lexuar Faik Konica

... Nocioni intertekstualitet sht relativisht i ri. At e prdori e para studiuesja frnge me
origjin bullgare, Julia Kristeva, n fund t viteve 60. Postulati i par teorik i postmodernizmit
sht: Ska tekst pa intertekst. Intertekstualiteti paraqet komunikimin aktiv t s paku dy teksteve,
letrare e joletrare, kurse n plan m t gjer ai paraqet komunikimin e nj vepre letrare jo vetm me
nj tekst tjetr, por edhe me nj kontekst tjetr - me konvenca, kode, mite, norma, rite etj. Ndrkaq,
te ne studimet letrare q prdorin metodn intertekstuale dhe instrumentet e saj jan pothuajse
n fillimet e veta. Afrsisht n kt koh botohet n Prishtin edhe libri Kujtesa e tekstit i Kujtim
Shals, n prologun e t cilit shkruhet: Identifikimi i tekstit/teksteve n tekst, si kujtes; si dhe
leximi i tekstit nprmjet tjetrit konstituojn interpretimin e tekstit. Disa vite m pas, studiuesja
Floresha Dado e prdor me sukses kt metod n disa interpretime letrare. I bindur se teksti i
Faik Konics, i vetmi i kryer prfundimisht, duhet identifikuar si kujtes, do t synoj vlersimin q
ka n themel prjetimin e ksaj proze antologjike, si intertekst t sistemit letrar, drejt t cilit synon
t shkoj vepra e ktij autori t madh.
Nj ambasad e Zulluve n Paris

Shkrimi Nj ambasad e Zulluve n Paris, i Faik Konics, sht botuar n vitin 1922. Nuk dim
t jet plotsuar s paku me ndonj tekst tjetr t dyt, kur kryetitulli (Katr prralla nga Zullulandi)
paralajmron pr m tepr, konkretisht pr katr tekste t zhanrit t prralls, si i quan vet
krijuesi, kur tek teksti i prfunduar nuk ka asnj tipar t ktij zhanri. Titulli i lidhur ngusht me temn,
n funksionin klasik, jep t sintetizuar tekstin. Themelin e thurjes s subjektit t prralls e prbn
prishja e harmonis s raporteve dhe e rendit ekzistues. Prralla ngjan me botn, ku mrekullit
jan t natyrshme, ndrsa magjit rregull. Personazhet e prralls jan figura t patrupzuara q
veprojn jasht hapsirs dhe kohs. Zbrthimi hapsinor, kohor e psikologjik pr prralln sht
i huaj (elemente prshkruese).
Marr nga Prof. as. dr. Rahim Ombashi http://botimetshqiptare.soup.io/since/40655009
(Kto fragmente jan zgjedhur pr t argumentuar faktin q tek teksti informues-paraqits
prshkrimi gjendet i integruar brenda tekstit, si pjes e qllimit t tij.)
110

Prshkrimi shprehs
Prshkrimi i ndjenjave, gjendjeve shpirtrore, situatave emocionale
Krokatja e korbit
(prshkrim i gjendjes shpirtrore)
N stuhi
N at ast ndjeu nj plogshti t jashtzakonshme. Ajo ia prshkoi tr trupin. Dhe do gj iu duk
e uditshme, madje edhe vetvetja.
Kurr se kishte ln fuqia si ksaj here. Nj lodhje e madhe e kishte kapluar, duke filluar prej
qepallave deri te gishtat e dors q i dridheshin.
Desh t ohej pr t ikur prej ktij vendi, por mendimi se, kur t ohej, do t dukej qesharak, e
ndali.
Edhe trari mbi der rnkoi. Rrkllima e tij e friksoi. I friksuar hyri e u struk brenda, n lkurn e
vet. Rrinte duke dgjuar vrshllimn e stuhis. Dhe kratjen e trarit...
Marr nga Anton Pashku, Letrsia bashkkohore, faqe 201
Kujtime nga muaji i mjaltit
(situata emocionale)
Megjithat, Ema ndonjher mendonte se ato ishin ditt m t bukura t jets s saj, muaji i mjaltit,
si thuhet ndryshe. Q ta shijonte nektarin e tyre, e mira ishte t shkonte npr ato vende me
emra kumbues, ku ditt e para pas martess kalohen n nj plogshti aq t kndshme! Hipur n
ndonj karroc poste, me perde mndafshi t kaltra nga brenda, ngjitesh ngadal npr rrugt e
rrpirta, duke dgjuar gurgullimn e shurdht t ujvars. Kur perndon dielli, ngopesh me ern e
kndshme t limonve n breg t gjireve t detit; pastaj n mbrmje, duke ndenjur mbi tarracn e
vilave, vetm pr vetm dhe kapur dor pr dore, vshtron yjet dhe bn planet pr t ardhmen. Ajo
mendonte se n kt rruzull toksor disa vende duhej t krijonin lumturi, si ndonj bim e veant
q el mbar n nj vend dhe sbhet dot askund tjetr. Prse t mos prehej edhe ajo, mbshtetur
mbi brryla n ballkonin e ndonj vile zvicerane, a t mbyllej bashk me trishtimin e saj n ndonj
shtpiz fusharake skoceze, si bashkshorte e nj burri t veshur me frak kadifeje t zez me kinda
t gjata dhe me izme prej lkure t but, me kapel me maj dhe me mansheta!
Marr nga G. Flober, romani Zonja Bovari, pjesa e par, kreu VII
Tregtar flamujsh
(prshkrim ndjenjash dhe situatash emocionale)
...Humbi n nj fluturim t vrikshm mendimesh lirike. I ndodhte shpesh me harrue shqimit vendin
ku gjindej e rrethin n t cilin rrinte, i joshun si nga nji muzik e holl e zgjue vrik n fund t
shpirtit kah do t largsina ajore, ku rasa ma parandsi, e prshkrueme npr shndrita t dshirit
poetik, merrte fytyrn e nji arratie t mrekullueshme. I pau ata flamuj t shtjelluem n nji drit t
gjall fitoresh kumbore, n krye t nji kombi t lir mbi udha plot brohorina tardhmenis ku era e
larit ymnonte e pastr drejt qiellit. I pau ato shqipe t zeza tue lirue nga burrgu i errt i nji kohe
t zezueme e tue rrah flatrat npr ajri t kuqe si engjuj drejtsie kah skajet ma t mshefuna t
maleve e t fushave tatdheut...
Marr nga Ernest Koliqi, Tregtar flamujsh, f. 11
111

Prshkrimi objektiv
Krokodili
Krokodili sht zvarraniku m i madh n Afrik. I gjat deri n 6 metra nga maja deri n bisht, ai
peshon mbi 900 kg. Me nofullat e tij t fuqishme, krokodili sht nj rrezik vdekjeprurs pr kafsht
q jetojn n t njjtin ambient me t. I fshehur nn uj, pret vet momentin e duhur pr t sulmuar.
sht n gjendje t rrij i zhytur pr m shum se nj or n pritje t gjahut. Me fuqin e madhe q ka,
sht n gjendje t trheq n uj nj zebr t rritur n pak sekonda. Dhmbt e fort e t mdhenj i
japin mundsin t shkpus copa t mdha mishi nga gjahu. Dhmbt i rriten vazhdimisht dhe ata
m t konsumuar hiqen vet kur dalin dhmbt e rinj. Syt jan t vendosur n lartsi t koks, n
mnyr q krokodili t vzhgoj arritjen e gjahut kur ai ndodhet i zhytur nn uj. Flegrat e hunds,
t ndodhura n lartsi t nofkave, i bjn t mundur krokodilit t marr frym kur trupi sht i zhytur.
Nj shtres e holl lkure i mbyll flegrat pr t mos lejuar futjen e ujit. Me ndihmn e kmbve t
fuqishme e t kthetrave, krokodili zvarritet n brigjet e lumit me nj shpejtsi t mahnitshme. Femra
prdor thonjt e fort edhe pr t hapur nj vrim n tok, ku do t depozitoj vezt. Bishti muskulor
ka nj rol shtyts, por edhe drejtues n uj. sht dhe nj arm e fuqishme, nj fshikullim i br me
t mund t hedh posht edhe nj kafsh me prmasa t mdha.
Marr nga Wikipedia
Forma e fortess
... Fortesa e Beratit sht ndrtuar mbi nj shkmb t egr, me przgjatje jug-veri, me nj mur
madhshtor, q sot sht i shembur aty-ktu. Perimetri i prgjithshm i fortess sht 2600 hapa
t mdhenj; ka katr porta shum t forta e t qndrueshme. Porta e madhe q gjendet n veri,
nprmjet s cils zbritet n treg pas afro 1000 hapash, ka tri dyer q jan 100 hapa larg njratjetrs. Dy nga kto dyer shohin nga veriu, kurse njra, e brendshmja, sht br prej gursh t
mdhenj, sa trupi i nj elefanti. Ktyre gurve u gjendet shembulli vetm n Khalil al Rrahman afr
Kudsi Sherifit n Jerusalem ose n fortesn e Benderit, q gjendet n breg t lumit Tuta-Turla.
... Njra port, n rrz t Manastirit t mom, sheh n perndim dhe del n rrugn e xhamis s
re q ka ndrtuar Hysen Pasha, n lagjen Murat elebi. Nj port tjetr sht n lindje dhe del n
lagje, por jo n rrug kryesore. Npr t nuk ka shum lvizje
Sipas prshkrimeve m 1670, t udhtarit dhe gjeografit turk Muhamed Ibni Dervishi
(Evlija elebi)
Marr nga Berati dhe beratasit mbi tre shekuj m par, prgatitur nga Petrit Belliu (Xhindolli)
Prshkrimi subjektiv
Qyteti i gurt
Ky ishte nj qytet i uditshm, q dukej sikur kish dal papritur n nj nat dimri si nj qenie
prehistorike dhe ish kacavjerr me mundime t mdha mbi faqen e malit. Gjithka n kt qytet ishte
e vjetr, e gurt dhe e fort.
Ky ishte ndoshta qyteti m i pjerrt n bot. Nga shkaku i pjerrsis s madhe ndodhte q n nivelin
e atis s njrs shtpi, fillonin themelet e tjetrs. Me siguri, ky ishte i vetmi vend n bot, ku njeriu,
po t rrzohej n an t udhs, n vend q t binte n hendek, mund t binte mbi atin e nj shtpie
t lart. Kt gj, m mir se kushdo, e dinin t dehurit.
Ishte me t vrtet nj qytet shum i uditshm. Ti mund t ecje n rrug dhe, po t doje, mund t
zgjatje pak krahun dhe ta vije kapeln tnde mbi majn e nj minareje.
Shum gjra ktu ishin t pabesueshme dhe shum gjra ishin si n ndrra...
Marr nga Ismail Kadare, Kronik n gur
112

Prshkrimi binds (argumentues)
Reklam
Prshndetje,
Ndrmarrja jon ka filluar ndrtimin e kompleksit t ri banesor-afarist n lagjen Jeta e re, n
Prishtin, ku do t ket 96 banesa me madhsi t ndryshme, si dhe lokale n katin prdhes (t
gjitha lokalet, si dhe 24 banesa jan shitur deri m sot). Kjo lagje sht e qet dhe e pastr dhe,
po ashtu, nuk sht larg qendrs aktuale (t pjess s vjetr t Prishtins)... Vendi ku po ndrtohet
ky kompleks banesor-afarist ka afr shkolln fillore, si dhe erdhen e fmijve, por nuk i ka larg as
spitalet, arkivin, si dhe Fakultetin Teknik. Banesat po ndrtohen me leje ndrtimore nga komuna e
Prishtins, si dhe me standard t klasit t par sa i prket ndrtimit, qndrueshmris ndaj trmeteve,
materialeve q prdoren (t gjitha me atest), si dhe pajisjeve n objekte dhe n banesa ve e ve.
Kompleksi prbhet prej tri objekteve, si dhe pjess s prbashkt ku prfshihet parku, kopshti pr
fmij, parkingu pr mysafirt etj. do banes do t ket garazhin prkats nntoksor...Dera e
hyrjes do t hapet me videofon nga secila banes.
Nse ju vendosni q tani t merrni banes nga ne dhe, nse ne nuk e prfundojm banesn tuaj
ashtu si e keni krkuar dhe n datn e prcaktuar n kontrat, ather prej dats s caktuar juve
do t ju paguhet qiraja pr do muaj, qoft edhe pr do dit vones ...
Marr nga reklama e nj firme ndrtimi n Prishtin
Prshkrimi i personave
Fan S. Noli, si mjeshtr muzike
Fan Noli jo vetm sht i ditur n muzik, po ka zotsin e rrall t strvit t tjer n at mjeshtri
t bukur, dhe ti strvit n pak koh. humbje pr Shqiprin, q njeriu t atill nuk i jepet rasti
t organizoj strvitjen muzikale t popullit n shkolla t vendit! humbje q nuk i jepet rast t
organizoj nj universitet popullor n Shqipri, n Shqipri ku njerz t pjekur t ven nj a dy or t
strviten ! Fan Noli sht hequr nga politika edhe m tepr sesa jam hequr un, kuptohet se nj njeri
i mendjes ka nevoj pr siguri dhe dinjitet. Po ti japsh kto, do t ishte nj fitim pr Shqiprin.
...At Noli do t mbetet n histori t Shqipris si burri q arriti i pari, me hir t vullnetit dhe t
hollsis s tij, t kllasi zyrtarisht gjuhn shqip n mesh. Dita q mshoi pr t parn her sht nj
ogur i bardh n udh t prparimit ton. Dhe as e harrojm, as mund t lm t tjert t harrojn.
Leshzi, me sy t mpreht, nj fizionomi t qeshur, gati t pres nj shaka dhe ta kthej me uzur,
mendje hapur, njohs i gjuhve romane dhe skandinave, at Noli nga kultura , nga mendsia dhe
karakteri i tij m kujton shpesh kishtart e Prlindjes italiane.
Marr nga Faik Konica, Vepra, faqe 85
Shnim. Titujt e fragmenteve jan vn nga redaksia.
Konceptet kryesore: tekst prshkrues, prshkrim objektiv, prshkrimi subjektiv,
prshkrim shprehs, binds, informues.
Struktura e msimit
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun n grupe
Ndrtimi i njohurive
Pun n grupe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
113

Msuesi/ja e nis msimin duke e ndar klasn n gjasht grupe. Secilit prej grupeve i
krkohet t prshkruaj nj objekt, njeri, kafsh, vend, ndjesi emocionale, gjendje, ndjenj...,
p.sh.: t prshkruaj qytetin, objektin m t shtrenjt t fmijris, gjyshen a gjyshin, kafshn
shtpiake t paraplqyer, gjendje emocionale, ndjenja etj., duke u ndalur te:
a. qllimi i prshkrimit,
b. veorit e objektit q prshkruhet,
c. lloji i prshkrimit (objektiv a subjektiv)
Pasi nxnsit prfundojn detyrn n grup, prfaqsuesi i do grupi lexon prshkrimin
e realizuar dhe v n dukje qllimi, veorit dhe llojin e prshkrimit.
Model prgjigjeje
- far keni prshkruar?
Vend (objekt, person...)
- Cili sht qllimi pr t cilin e prshkruat?
Pr t informuar (bindur, shprehur ndjenjat, emocionet...)
- N cilat veori t objektit t prshkruar u prqndruat?
N veori t:
a. pamjes fizike (bots s brendshme shpirtrore),
b. n an t veanta t objektit, pr t dhn imazhin e prgjithshm,
c./n t dhna t detajuara pr objektin pr t dhn imazhin e plot...
- Sipas jush, lloj prshkrimi sht?
Objektiv/subjektiv/shprehs/binds/informues
U krkohet nxnsve t argumentojn prgjigjen duke u mbshtetur n elementet
prbrse.
Msuesi/ja u shprndan nxnsve fisha me tekste t paraprgatitura, ku ka prshkrime,
dhe u krkon t identifikojn n to elemente t prshkrimit. Diskuton me ta rreth qllimit
t prshkrimit, llojit dhe karakteristikave t tij.
Ndrtimi i njohurive. Mbajtja e strukturuar e shnimeve, pun n grupe
Msuesi/ja i ndan nxnsit n tri grupe dhe u shprndan fisha me tekste ku ka
prshkrime, dhe u krkon t identifikojn n to elemente t prshkrimit, t evidentojn
qllimin dhe karakteristikat e prshkrimit.
Pr ta realizuar kt detyr ata duhet t lexojn tekstin e nxnsit dhe t mbajn
shnime pr veorit e llojit t tekstit dhe t krkojn ti zbulojn n tekstin e dhn.
Grupi I - punon me nj tekst narrativ (fragment nga romani Zonja Bovari ose Krokatja
e korbit).
Grupi II punon me nj tekst informues-paraqits (Krokodili ose Fortesa e Beratit).
Grupi III punon me nj tekst argumentues (Reklam, Greqia vend turistik e
kulturor).
do grup plotson skemn prkatse me t shnimet e mbajtura dhe ilustron me
shembuj. N fund me t dhnat e grupeve plotsohet n tabel grafiku organizues, si
m posht, t cilin msuesi/ja mund t ket paraprgatitur n nj tabak t madh letre
dhe e vendos n tabel. Msuesi/ja u krkon nxnsve t prqendrojn vmendjen n
skemn prmbledhse t veorive t tekstit prshkrues.
114

Prshkrimi informues
- Prshkrimi i objektit n trsi
ose i pjesve t tij;
- sht i sakt, i hollsishm, i
pasur me detaje;
- leksiku i zgjedhur nga nj
fush e caktuar
Prshkrimi binds
- prshkrimi i objektit n
mnyr subjektive
- przgjedh t dhnat n
prputhje me qllimin;
- sht m pak i sakt se
prshkrimi informues
- gjuha synon t ngjall
qndrim pozitiv ose negativ
Prshkrimi shprehs
- shpreh emocione dhe
gjendje shpirtrore t
drguesit;
- paraqet objektin n funksion
t tems;
- gjuha e prpunuar artistikisht
Prdoret pr qllime t caktuara

Teksti prshkrues
zakonisht nuk sht i mvetsishm
Prdoret n lloje t ndryshme tekstesh
Teksti narrativ/poetik
Teksti informues-paraqits
Teksti argumentues
- funksioni:
a. shprehs
b. prfshin lexuesin emocionalisht
- realizohet pr objekt real ose
imagjinar
- prshkruesi mund t jet:
a. vzhgues i jashtm
b. autori
c. nj personazh
- veorit gjuhsore:
a. przgjedhja e fjalve
b. prdorimi i figurave retorike
c. prdorimi i kohs s shkuar
- funksioni:
informues
- realizohet pr objekt real
- prshkrimi sht
a. objektiv, i qart dhe shterues
b. t njeh me objektin n trsi ose pjes
t tij
c. prdoret n tekste shkencore
- veorit gjuhsore:
a. gjuh teknike, e drejtprdrejt, e sakt;
b. emrat jan kryesisht n t shquarn,
c. prdoren ndajfoljet e kohs
c. prdorimi i kohs s pakryer
- funksioni:
a. binds
b. pr ta prekur lexuesin emocionalisht
c. pr t manipuluar lexuesin
- realizohet n
a. funksion t qllimit t tekstit,
b. zakonisht ka karakter subjektiv,
c. przgjedh t dhnat pr t realizuar qllimin;
- veorit gjuhsore:
a. leksiku synon t ngjall prshtypje pozitive
ose negative
b. przgjedhja e fjalve me ngjyrime t forta,
c. prdorimi i figurave retorike.
Msuesi/ja u krkon nxnsve n dyshe t realizojn mbajtjen e strukturuar t

shnimeve, duke e prqendruar vmendjen n veorit e tekstit prshkrues n nj
skem t till:
N kt faz t msimit nxnsit punojn n dyshe tekstet e dhna n faqet 72 dhe
73, duke evidentuar veorit e llojeve t prshkrimeve.
Model zgjidhjeje
Prshkrimi informues
- Prshkrimi i objektit n trsi;
- sht i sakt, i hollsishm, i pasur me
detaje;
- leksiku i zgjedhur nga nj fush e caktuar.
- prshkruhen kolibrat
- kolibrat jan shpendt m t vegjl, 5 cm..., aftsia e tyre
t qndrojn n ajr...
zogj, krah, fluturojn, qndrojn n ajr etj.
115

Prshkrimi binds (argumentues)
Prshkrimi binds
- prshkrimi i objektit n
mnyr subjektive:
- przgjedh t dhnat n
prputhje me qllimin:
- sht m pak i sakt se

prshkrimi informues
- Greqia, ju fton t vizitoni mrekullit e saj jo vetm natyrore, por edhe

kulturore. Nj mundsi brilante pr turizm turistik dhe kulturor.
- Athinaja, e bija e Zeusit... mbrojtse e shtetit dhe e veprave publike,
sht emri q mban kryeqyteti grek, vendi i par i forms qeverisse
demokratike n bot. Athina ... nj nga epiqendrat e kulturs antike,....
Nj nga mrekullit e bots sht Akropoli: pjesa m e lart dhe m antike
e qytetit, q n antikitet prbnte pjesn mbrojtse t qytetit....
- grsheton mitin me t vrtetat
- gjuha e prdorur sht me ngarkesa pozitive e joshse n
prputhje me qllimin e reklams.
- gjuha synon t ngjall

qndrim pozitiv ose negativ
Prshkrimi shprehs
- shpreh emocione dhe
gjendje shpirtrore t
drguesit;
- paraqet objektin n
funksion t tems;
- gjuha e prpunuar
- Shumica e banorve mbanin arm shum t bukura. shamit e koks

t bardha si bora q shklqenin n diell U bnin figurat thatanike e t
buta t dukeshin madhshtore...
Prshkrimi i shamis n funksion t prshkrimit t veshjeve t zons s
Shkrelit.
Prdor fjal t przgjedhura dhe figura retorike: t bardha si bora, q
lshoheshin t lir e t zbukuruar... i bnin figurat thatanike e t buta t
dukeshin madhshtore.
Prdoret koha e pakryer mnyrs dftore: si pjes e tregimit n t
shkuarn: mbanin, kishin, lshoheshin, i bnin etj.
Pasi v n dukje elementet prbrse t do teksti nprmjet shembujve t librit, nxnsit dalin n prfundime
me tabela mbi veorit pr secilin rast.
Diskutim i lir
N fund msuesi/ja bn konkluzionet e ors s msimit dhe vlerson nxnsit me not.
"
116
Detyr shtpie. Ushtrimi 1, 3, faqe 84

-Shkruani teknikat dhe karakteristikat e tekstit prshkrues
-Paraprgatitje: Sillni n klas tekste t ndryshme prshkruese.
Teksti prshkrues
Tema
2. Karakteristikat
dhe teknikat

t identifikoj karakteristikat dhe teknikat e tekstit prshkrues;
t klasifikoj tekstet prshkruese n objektive dhe subjektive ;
t analizoj veorit gjuhsore t teksteve prshkruese;
t evidentoj teknikat e prshkrimit n tekstin prshkrues.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme tekstesh prshkruese,
Konceptet kryesore: tekst prshkrues, prshkrim objektiv, prshkrim subjektiv, teknikat

e prshkrimit, renditja hapsinore/hierarkike e prshkrimit.
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Disktutim i njohurive paraprake
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Ditari dypjessh
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsve u sht
krkuar t punojn me ushtrimin nr. 3, faqe 84 dhe t sjellin n klas tekste t ndryshme
prshkruese.
Model prgjigjeje, ushtrimi 3.
Ushtrimi 1
Teksti i par sht tekst prshkrues subjektiv. Prshkrimi jepet duke u mbshtetur
n elemente t imagjinats s autorit. Elementet mbi t cilat mbshtetet ky argument
jan: rridhnin vistr, nj her tue marr trajtn e nj rreshti breshkash t drojtuna n
ecje pr t mos ln barrn e vezve n bark... t nj gjarpni t shklqyeshm, npr
nj fush t hapt n bor....
Teksti i dyt sht tekst prshkrues objektiv. Elementet mbi t cilat mbshtetet
ky klasifikim jan t dhnat objektive e t sakta: sht nj nga liqenet m t mdha.....
m t vjetra n bot. Gjendet n lartsi mbidetare 695.... ka siprfaqe 349 m2.... sht
i thell 289 m... dhe pjesa m e madhe i prket Maqedonis.
Teksti i tret dhe i katrt jan tekste prshkruese subjektive.
T dyja tekstet prshkruajn realitetin n baz t nj gjendjeje t caktuar shpirtrore,
t tilla si:
1. Qielli mbi bot at nat fundtetori ishte m i shkret se mund t mendohej.
Disa qindra aeroplan uleshin e ngriheshin, ca miliarda zogj, tre meteorit q ran
t vetmuar..., ca satelit spiun vrtiteshin n vetmi... po t gjitha kto ishin pak n
krahasim me qiellin e bots. Ai ishte bosh...
2. Flett, t thata e t verdha, kan rn nga lisat rreth e rrotullma mbi liqen edhe
duken si njolla ari n nj pasqyr t vjetr... nj pushim i trimshtishm... Vetm larg s
largu, ushtimi i apeve t ndonj ndrrimtari....
117

Ndrtimi i njohurive: Ditari dypjessh
Msuesi/ja u krkon nxnsve t dallojn ato tipare, t cilat i klasifikojn tekstet e
ushtrimit 3 n tekste subjektive dhe objektive
Veorit e tekstit subjektiv
Fragmente t shkputura nga tekstet
Prshkrimi shoqrohet me ndjenja dhe

emocione t autorit.
Prshkruhet nga kndvshtrimi i autorit.
Qllimi t ngjall ndjenja dhe emocione te
marrsi i tekstit
rridhnin vistr, nj her tue marr trajtn e nj rreshti

breshkash t drojtunana, ecje pr t mos ln barrn
e vezve n bark.... t nj gjarpni t shklqyeshm,
npr nj fush t hapt n bor...
Veorit e tekstit objektiv
Fragmente t shkputura nga tekstet
Prshkruhet n mnyr t paanshme

Qllimi kryesor sht informimi
sht nj nga liqenet m t mdha..., m t

vjetra n bot. Gjendet n lartsi mbidetare
695..., ka siprfaqe 349 m2...., sht i thell 289
m..., pjesa m e madhe i prket Maqedonis...
Nxnsit vazhdojn t punojn t pavarur n dyshe me teknikn Ditar dypjessh

ushtrimit 1, faqe 84. Ata prqendrohen n prcaktimin e karakteristikave t teksteve
prshkruese. Secili prej tyre shnon n tabeln prkatse veorit e tekstit prshkrues
t. Pasi mbarojn, ata shkmbejn informacionin e plotsuar me njri-tjetrin, duke
argumentuar zgjidhjet e bra.
M pas shnojn prgjigjet n tabel bashk me msuesin/en.
Model prgjigjeje
Fragmenti i par sht prshkrim/shprehs. Objekti i prshkrimit sht vend, mnyra
e prshkrimit sht subjektive, renditja hapsinore sht nga lart-posht (largohej rrezja
e diellit prej majave) hierarkike (mbramja e Thethit, prej majeve..., ndonji maje.... qerrit
Arusha e Madhe..., mbi Qafn e Pejs..., lumi natn..., prej shpateve... flladi kndon...),
Teksti sht shkruar leksik i zgjedhur, me figura retorike terminologji t prgjithshme
dhe i drejtohet nj lexuesi t gjer.
Karakteristikat e tekstit prshkrues
118
Ilustrime nga framentet
Prdorimi i treguesve hapsinor
Largohej rrezja e diellit prej majeve, ndonji maje nga lindja
Prdorimi i mbiemrave me funksion
hyjnore, mbrmja, i gjall, e fundme, guri, aroma,
figurativ, si epitete
Prdorimi i foljeve n kohn e tashme dhe
t shndosha etj.
ndien, prpiqet, shklqen, fiken, flejn, on, derdhen,kalon,
n t pakryer
ishte, largohej, mshehshin.
Prdorimi i fjalive t thjeshta grshetuar me fjali
Mbramja e Thethit ishte hyjnore... Ndonji maje nga lindja,
t prbra, pr ta br m t qart prshkrimin
shklqen deri von....
Pasuri dhe shumllojshmri t leksikut t
Kaq me mall largohej rrezja e diellit...
domosdoshm pr ti dhn nj imazh t qart
malet flejn t kunorueme me arin e hyjeve

Te fragmenti i dyt prshkrimi sht informues
Objekti i prshkrimit sht i njjti vend (Thethi), mnyra e prshkrimit sht objektive,
renditja hapsinore sht nga e majta n t djatht (n afrsi t Shkodrs..., vetm
70 km larg nga kryeqendra e Veriut..., ka prreth tij tri maja t larta...., sht rreth
900 m mbi nivelin e detit) hierarkike (Thethi... parqet natyrore..., vetm 70 km larg
nga kryeqendra e Veriut... ka prreth tri maja..., lugina e lart...). Teksti ka leksik q
mbulon fushn e gjeografis dhe, i drejtohet nj lexuesi t gjer.
N afrsi t Shkodrs..., vetm 70 km larg nga

kryeqendra e Veriut... ka prreth tij tri maja t
larta..., sht rreth 900 m mbi nivelin e detit.
Prdorimi i mbiemrave q tregojn cilsi (cilsor)

dhe marrdhnior
Maja t larta, zonat m t veanta, nga m t

prmendurit, lugina e lart, parqet natyrore etj.
Prdorimi i foljeve n kohn e tashme
sht, ka, sht...
Prdorimi i fjalive t thjeshta t zgjeruara, pr ta

br m t qart prshkrimin.
Pasuri dhe shumllojshmri leksikore nga nj fush
e caktuar pr ti dhn lexuesit nj imazh t qart
pr parkun.
Thethi sht vetm 70 km larg... kjo lugin

sht rreth 900 m mbi nivelin e detit etj.
N afrsi t Shkodrs, me nj siprfaqe, ka
prrreth tri maja malesh, lugina etj.
Fragmenti i tret sht prshkrim binds.

Objekti i prshkrimit sht vend, mnyra e prshkrimit sht subjektive, renditja
hapsinore sht nga e majta n t djatht (jo vetm shqiptare, por edhe n Evrop)...

Prdorimi i mbiemrave q tregojn cilsi dhe jan me
ngarkesa figurative
Park kombtar q nga viti 1966
Mbizotrojn foljet n kohn e tashme t m. dftore,

por edhe e kryera apo m. lidhore
Vend i mrekullueshm, mushkri e gjelbr,

sht (nj nga perlat), sht (nj vend i mrekullueshm), mos humbsni, sht ringjallur,
t vizitoni.....
Mbizotrojn fjalit e thjeshta t zgjeruara, pr ta br

m t qart prshkrimin
Pasuri leksikore e domosdoshme pr t dhn nj
imazh joshs t vendit.
perlat, vend i mrekullueshm, mushkri e

gjelbr, kt mrekulli t natyrs

Msuesi/ja u shprndan nxnsve tri tekste dhe u krkon t identifikojn karakteristikat
e tekstit prshkrues t praktikuara n ushtrimin e msiprm.
Forma e Akropolit
sht nj kshtjell guri, bashkngjitur me murin perndimor t fortess s madhe.
Ka 800 hapa perimetr dhe dy porta, njra prej t cilave n lindje dhe komunikon me
brendin e fortess s madhe dhe tjetra n perndim (nprmjet murit t jashtm
kryesor (PB) dhe q t nxjerr n lagjen Murat elebi).
T shtat portat e fortess s Beratit jan prej dru lisi e jo prej hekuri, sepse t gjitha jan t
fshehura pas kullash e nuk bien n sy t armikut. Bile dy prej ktyre dyerve t drunjta jan
119

rrzuar e shtrir prtok dhe jan ln ashtu, sepse kurrkush nuk ka fort frik nga armiku.
N Akropol gjenden 40-50 shtpi t mbuluara me tjegulla dhe nj xhami (e Sulltan
Bajazitit). Ka pak municione dhe 6 topa. Ka disa hambar t hershm, nj cistern uji
dhe nj shtpi pr komandantin e kalas.
Prshkrimi i kshtjells s madhe t Beratit
Ka gjithsej 200 shtpi t vjetra t mbuluara me tjegulla. Shumica e banorve jan t
krishter. Shtpit kan oborre dhe bahe t lna pas dore. Ka nj xhami, ajo e Sulltan
Bajazitit. sht ndrtuar sipas stilit t hershm, sht nj ndrtes e vjetr, mbuluar me
tjegulla, me nj minare t lart prej guri dhe q vizitohet nga pak besimtar.
Ktu gjenden 8 kisha, ndr t cilat njra sht m e madhe dhe e stolisur m bukur.
Rrugt jan prej kalldrmi natyror. Gjithandej npr kala ka shtpi, shum prej t cilave
bashkngjitur mureve rrethuese t kalas. Hendeqe apo ledhe penguese ose mbrojtse
nuk ka, sepse vet terreni sht i till, q me formn e tij t thepisur prbn rreth e
rrotull, e sidomos n pjesn jugore, nj mbrojtje natyrore q quhet Rrasa ekbeni
(ekbeni - fjale turke q do t thot trhiqm mua). Kjo an sht nj humner e
thepisur dhe e rrept, prej nga nuk guxon kush t shoh teposht.
N kt rras t ashpr q lartsohet thik n kup t qiellit kan ndrtuar folet e
tyre shum zogj grabitqar, t till si petriti, skifteri, korbi etj.
Okazioni i projektit T 23
Objekti banesor-afarist T 23 sht duke u ndrtuar n lagjen Top Hane, n
qendr t Prishtins, njra nga zonat m t prshtatshme pr banim, e urbanizuar nga
komuna e Prishtins. S shpejti do t bhet zona m atraktive pr banim, pasi ekziston
infrastruktura, si: uji, kanalizimi, rryma etj.
Afrsia e lokacionit me shkollat, si shkolla fillore, e mesme, universitet, institucionet
shndetsore, afariste, si bankat lokale afariste dhe shum institucione q na nevojiten
n prditshmrin ton.
Prshkrimi i produktit
Objekti banesor-afarist do t ndrtohet me materiale t kualitetit t lart, t cilat kryesisht
prodhohen n vend dhe rajon, si dhe nga vendet e Evrops Perndimore. Pr ndrtimin e
objektit ne tashm kemi kontraktuar kompanin Terraplan, e cila sht nj kompani vendore
me nj prvoj t madhe n ndrtimin e objekteve kolektive, por edhe industriale.
Pr plotsimin e nevojave t konsumatorve ne planifikojm q t ndrtojm objektin
afarist-banesor, i cili prmban:
Modeli -I- banesa me 2 dhoma
Modeli -II- banesa me 3 dhoma
Modeli -III- banesa me 4 dhoma, me siprfaqe t ndryshme.
Garazhet do t jen standarde
Krijimi i nj ambienti t prshtatshm pr nj bashkjetes n objektin banesorafarist me siprfaqe gjelbruese, vende pr lojra t fmijve dhe vende pr pushim
me nj siprfaqe prej 500 m2.
N fund t ors s msimit msuesi/ja nxjerr prfundimet e ors dhe vlerson
nxnsit me not.
"
120
Detyr shtpie:
1. Paraprgatitni nj prshkrim mbi nj person.

2. Sillni n klas prshkrime t ndryshme t njerzve.
Tema
3. Prshkrimi
i njerzve
(ora I)

t njoh teknikat e shkrimit n prshkrimin e personave;
t dalloj elementet kryesore n prshkrimin e personave;
t prdor tabeln pr ti prmbledhur kto t dhna;
t prshkruaj nj person.
Model prshkrimi
Skoti
Skoti sht kapiten i flots angleze, nj si shum t tjer. Biografia e tij prputhet me
karakteristikn: ka kryer me ndrgjegje detyrat, duke fituar kshtu miratimin e eprorve, ka marr
pjes n ekspeditn e Shelltonit. Nuk i sht vn re ndonj shpirt i veant heroik. Fytyra e tij
duke gjykuar nga fotografit, nuk dallon nga mijra e dhjetra mijra fytyra angleze: e ftoht, q
tregon vullnet, e qet, si e skalitur nga nj energji e fshehur. Sy t prhimt, buz t shtrnguara
fort. Asnj vij romantike, asnj shkndij humori nuk ka n kt fytyr, vetm vullnet i hekurt dhe
mendje praktike. Shkrimi i tij sht nj shkrim i zakonshm anglez, pa nuanca dhe prdredhje, i
shpejt, plot besim n vetvete. Mnyra e tij e t shprehurit sht e qart dhe e prpikt, elokuente
n prshkrimin e fakteve, por megjithat e that dhe praktike, si gjuha e nj raporti. N do gj t
bie n sy se sht njeri pa fantazi, fanatik i prakticitetit, pra, rrjedhimisht, nj anglez i vrtet, t
cilit si dhe shumics s bashkatdhetarve t tij, edhe gjenialiteti u fut brenda caqeve t ngurta t
kryerjes s detyrs. Historia e Anglis njeh qindra Skota t till: ai nnshtroi Indin dhe ishujt pa
emr t arkipelagut, kolonizoi Afrikn dhe luftoi n gjith botn me po at energji t hekurt, me po
at bindje se po kryen detyrn krahas t tjerve, me po at fytyr t ftoht e t mbyllur. Por vullneti
i tij sht i fort elik. Kjo vihet re prpara kryerjes s aktit heroik.
Marr nga Stefan Cvajg, Njeriut t cilit iu mrzit Evropa, faqe 109
Konceptet kryesore: prshkrimi i nj personi, teknikat e pr shkrimit t nj personi, prshkrimi fizik, prshkrimi i karakterit.
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Disktutim i njohurive paraprake
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
T nxnit me kmbime
Pun n grup
Prforcimi
Shkrim i lir
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
krkuar t sjellin n klas prshkrime njerzish. Bhet leximi i tyre (msuesi/ja mund tu
paraqes nxnsve modele prshkrimi t personave, nse ata nuk kan sjell materiale
t ksaj natyre). Mbshtetur n prshkrimet e lexuara msuesi/ja shtron pyetjen:
121

- Cilat aspekte t njeriut jan prshkruar n kto fragmente?
Ai/ajo shnon n tabel prgjigjet e nxnsve:
Pamja fizike
T dhnat anagrafike (personale, t gjendjes civile)
Karakteri
Ndjenjat
Veshja
T dhnat jetsore etj.
- Si prshkruhen ato?
Me detaje/n mnyr t prgjithshme/n mnyr t hollsishme etj.
Ilustrojini me shembuj nga fragmentet.
Skoti
Skoti sht kapiten i flots angleze, nj si shum t tjer. Biografia e tij prputhet me karakteristikn:
ka kryer me ndrgjegje detyrat, duke fituar kshtu miratimin e eprorve, ka marr pjes n
ekspeditn e Shelltonit. Nuk i sht vn re ndonj shpirt i veant heroik. Fytyra e tij duke gjykuar
nga fotografit, nuk dallon nga mijra e dhjetra mijra fytyra angleze: e ftoht, q tregon vullnet,
e qet, si e skalitur nga nj energji e fshehur. Sy t prhimt, buz t shtrnguara fort. Asnj vij
romantike, asnj shkndij humori nuk ka n kt fytyr, vetm vullnet i hekurt dhe mendje praktike.
Shkrimi i tij sht nj shkrim i zakonshm anglez, pa nuanca dhe prdredhje, i shpejt, plot besim
n vetvete. Mnyra e tij e t shprehurit sht e qart dhe e prpikt, elokuente n prshkrimin e
fakteve, por megjithat e that dhe praktike, si gjuha e nj raporti. N do gj t bie n sy se sht
njeri pa fantazi, fanatik i prakticitetit, pra, rrjedhimisht, nj anglez i vrtet, t cilit si dhe shumics
s bashkatdhetarve t tij, edhe gjenialiteti u fut brenda caqeve t ngurta t kryerjes s detyrs.
Historia e Anglis njeh qindra Skota t till: ai nnshtroi Indin dhe ishujt pa emr t arkipelagut,
kolonizoi Afrikn dhe luftoi n gjith botn me po at energji t hekurt, me po at bindje se po kryen
detyrn krahas t tjerve, me po at fytyr t ftoht e t mbyllur. Por vullneti i tij sht i fort elik.
Kjo vihet re prpara kryerjes s aktit heroik. Skoti ka ndrmend t prfundoj at q filloi Shelltoni.
Ai organizoi nj ekspedit, por nuk i mjaftojn mjetet financiare. Megjithkt kjo nuk e ndal. I bindur
pr suksesin n t ardhmen ai sakrifikon me pasurin e vet...

Msuesi/ja drejton vmendjen e nxnsve n aspektet e prshkrimit t personit.
E ndan klasn n grupe baz me nga 5 nxns secili. Nxnsit ndahen n grupe
ekspertsh.
- Grupi i par i ekspertve diskuton rreth t dhnave anagrafike t personit.
- Grupi i dyt diskuton rreth pamjes fizike.
- Grupi i tret rreth veshjes.
- Grupi i katrt rreth karakterit.
- Grupi i pest rreth historis s tij
Nxnsit diskutojn n grupe ekspertsh dhe m pas kthehen n grupet baz, duke
u shpjeguar dhe ilustruar me shembuj shokve seciln prej shtjeve. Secili grup
plotson t dhnat e prshkrimit t personit n tabelat prkatse, duke e ilustruar me
shembuj nga fragmenti i dhn n libr, Zhitoni.
122
T dhna
personale
(anagrafike)
T dhna pr moshn, seksin, profesionin,

origjinn, gjendjen civile (beqar, i martuar, i
ve, i ndar). Shoqrohen me informacione
pr marrdhnien e atij q prshkruhet me
personin q bn prshkrimin
I pasur
Pamja fizike
Karakteristikat m t rndsishme t
pamjes fizike
Zhitoni ka ehre t freskt, fytyr t nbushur

dhe faqe t varura, syrin pish t ngult,
shpatulla t gjera, barkun t krcyer.
Veshja
Vihen n dukje ato elemente q plotsojn

aspekte t karakterit dhe personalitetit t
personit
Nxjerr nj shami t madhe...
Karakteri
Prshkruhen aspektet e sjelljes s tij
Ecje t vendosur, flet tr siguri, e bn tjetrin

t prsris fjalt e tij, me zor e honeps far
i thuhet atij vet, nxjerr nj shami t madhe
dhe shfryn hundt gjith gjurm; hedh tutje
pshtymn dhe bn tr at t teshtitur, fle ditn,
fle natn, ...i ndrpret, i korrigjon ata q flasin,
.... sht i qeshur, hokatar, i gjall, kryene,
zemrak, shthuranak, ambicioz, misterioz......
Historia
Evidenton ato veori q t japin mundsi

ta kuptosh m mir personin.
T
dhna
personale
(anagrafike)
Pr moshn, seksin, profesionin, origjinn,

gjendjen civile (beqar, i martuar, i ve, i
ndar). Shoqrohen me informacione pr
marrdhnien e atij q prshkruhet me
personin q bn prshkrimin
Gjyshi nga nna i shkruesit

I martuar, me shum fmij: Kishte marr pr
grua nj vajz t rritur mir dhe, ... bn shum
fmij...;
Nuk kishte shum vite shkollimin, nuk ishte i
pasur
Pamja fizike
Karakteristikat m t rndsishme t
pamjes fizike
ishte nj burr i gjat dhe m rrnj t ngulura

mir n tok, me nj shndet t mir
Prshkruhen aspektet e sjelljes s tij
e shfaqte hapur knaqsin e t jetuarit;...

kjo nuk e pengoi t qndronte deri n fund i
sjellshm,... zemrohej nse i thoshin q Toka
rrotullohej,... I plqente t ishte i pasur,
Pasioni i tij ishin zogjt, Kur i binte rruga nga
varrezat, shpejtonte hapat pa e kthyer kokn
andej. Mbeti gjithmon nj person shum
energjik deri ditn e fundit.
Elemente t
karakterit, t
grshetuara
me aspekte
t sjelljes
Historia
Gjat gjith jets nuk kishte kaluar asnj

smundje, nuk kishte pir asnj ila. Nj
mbrmje, duke ngjitur me vshtirsi shkallt
q e onin n dhomn e tij, lajmroi q sdo t
hante dark. Ra t flinte me fytyr nga muri dhe
duke ia kthyer shpinn bots. U shua i mrzitur
me jetn q ia mori forcn dhe energjin.
Pasi evidentojn kto elemente, msuesi/ja u krkon t lexojn n heshtje prshkrimin
Gjyshi im dhe t prpiqen t identifikojn kto elemente.
123

Model prgjigjeje
Gjyshi im nga nna ishte nj burr i gjat dhe m rrnj t ngulura mir n tok, me nj shndet
t mir, q e shfaqte hapur knaqsin e t jetuarit. Kishte marr pr grua nj vajz t rritur mir
dhe, ndonse bn shum fmij, kjo nuk e pengoi t qndronte deri n fund i sjellshm. Nuk
kishte shum vite shkollimin dhe zemrohej nse i thoshin q Toka rrotullohej. I plqente t ishte i
pasur, por nuk u b kurr i till. Ndonse jetn dhe sjelljen e kishte si zotni.
Pasioni i tij ishin zogjt. Mbaj mend nj zog me sqep t gjat e t verdh, t cilin e mbante n
kafaz: i zi, shum krenar, me sy zjarri nga trbimi i mungess s liris.
Kur i binte rruga nga varrezat, shpejtonte hapat pa e kthyer kokn andej. Mbeti gjithmon nj
person shum energjik deri ditn e fundit. Gjat gjith jets nuk kishte kaluar asnj smundje, nuk
kishte pir asnj ila. Nj mbrmje, duke ngjitur me vshtirsi shkallt q e onin n dhomn e tij,
lajmroi q sdo t hante dark. Ra t flinte me fytyr nga muri dhe duke ia kthyer shpinn bots.
U shua i mrzitur me jetn q ia mori forcn dhe energjin.
Prforcimi. Shkrim i lir
N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t shkruajn nj prshkrim
t shkurtr pr njeriun e tyre m t dashur t familjes. Nxnsit do t mbshteten n
aspekte t ndryshme t diskutuara m lart.
Nxnsit lexojn punimet dhe vlersojn punn e njri-tjetrit.
N fund t ors msuesi/ja nxjerr konkluzionet e ors dhe vlerson nxnsit me not.
"
Detyr shtpie.
a) Ushtrimi 5, faqe 86
b) Sillni n klas prshkrime t personave t ndryshm.
Tema
3. Prshkrimi
i njerzve
(ora II)

t prdor teknikat e shkrimit n prshkrimin e personave;
t bj nj prshkrim krahasues mes dy personave;
t vzhgoj portretet n piktur dhe ti prshkruaj ato.
Konceptet kryesore: tekst prshkrues, prshkrim objektiv, prshkrim subjektiv,
teknikat e prshkrimit, renditja hapsinore/hierarkike e prshkrimit.
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Imagjinata e drejtuar
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Imagjinata e drejtuar
Msuesi/ja e nis msimin duke diskutuar detyrn e shtpis:
Ushtrimi 5, faqe 86.
124

Model prgjigjeje
N tekstin e par vmendja e lexuesit drejtohet te pamja fizike e personit q
prshkruhet, si:
burr i that, pak i krrusur, ndonja pesdhjet vje. Syt e skuqur, mjekra e thinjur
dhe e parruar, rrudhat n ball e kishin shprfytyruar, n kokn e tij t vogl sdallohej
gj tjetr, ve nj hund e gjat.
N tekstin e dyt vmendja sht prqendruar n prshkrimin fizik dhe t
karakterit:
xhuxhmaxhuxhe, dy grushte nj mbi nj, pastaj nj e thar, e vdekur e pakallur, na
shkon, duket si do thihet n mes. Lre, se t parit m keq akoma, e shmtuar. Me si t
krcyer, q kur t vshtron, sikur do t haj, hundn sa nj xhore, golin sa nj kamare,
pale kur qesh, i dalin ata dhmb si t kaut. Nj arape q se ka shoqen...
N tekstin e tret prshkrim fizik sht i grshetuar me an t ndryshme t karakterit,
t tilla si:
trup jo i nalt sa i lidhun. I hajshm i drejt si shtizat druforta t lundrave q i
xevendsuen djepin e fminis. I lvizshm si njalat q e argtuen si t vogl. I zhbridht
si qerfull qi fshatit t tij i gzon brigjet. Ma fort i rremt se sa i bardh. Lkurn si t
pjekur nga dielli q rrah agim e muzg Shirokn. Kryet e bashm, por jo jashta mase.
Ballin e gjann dhe t thyeshm, ma fort katruar. Tamthat si t shtypun me xigonm t
theksuem. Syt gaz, si n grop, nn hijen e vetullavet t trasha. Hundn paksa t
thyeme n kodr, me maj e fletza t ndjeshme mollzat e faqeve t zhdukuna dhe t
preme nga rrudhat e njeriut t pamish.
T tri tekstet kan stile t ndryshme prshkrimi
Teksti i par prshkruan thjesht e shkurt pamja e personazhit, nj fshatar nga Gjinari.
Autori prqendrohet n detaje t pakta t pamjes s jashtme fizike, duke na dhuruar nj
prshkrim t shpejt e t prgjithshm.
Teksti i dyt, prvese prshkruan, sht i gjall n imazhet q prcjell, t mbushura
me ndjesi t vet autorit q prshkruan. Mbshtetet n detaje q vn dukje si pamjen
e jashtme, me nj ngarkes t theksuar negative.
Teksti i tret t sjell prpara syve nj portret t plot e t gjall t personazhit, shpeshher
t krahasuar me objekte e dukuri. Prshkrimi sht i hollsishm dhe i mbushur me shum
detaje. N t nuk kemi nj prshkrim t drejtprdrejt t karakterit t personazhit, por mnyra
e prshkrimit t pamjes fizike e konturon mjaftueshm personazhin edhe si karakter.
Msuesi/ja u krkon nxnsve n dyshe t prshkruajn veten pas disa vitesh, duke
u prqendruar n aspekte t ndryshme t prshkrimit t personave.
Leximi dhe diskutimi i detyrs.
Model prgjigjeje
E shoh veten student t arkitekturs, tek mbaj nj tuf me letra e vizatime n duar.
Flokt e shpupuritur nga pagjumsia m bien n sy. I veshur me nj pal pantallona
t lehta linoje, kam pamjen e nj njeriu, i cili jeton n nj bot imagjinare dhe lehtas
n fytyr m prvijohet imazhi i nj realiteti t abstrakt (ti ngjitesh pr n qiell me
shkall t nj modeli modern t kohs, t sapondrtuar nga nj arkitekt i zoti, i cili sht
fjalpak...
Diskutimi i detyrave t nxnsve. Msuesi/ja v n dukje aspekte t ndryshme t
prshkrimit dhe detajet t prdorura prej tyre.
125

Ndrtimi i njohurive. Ditari tri pjessh
N kt faz t msimit, msuesi/ja e drejton vmendjen e nxnsve te prshkrimi
krahasues. U krkon nxnsve n dyshe t evidentojn karakteristikat e ktij lloji
prshkrimi dhe t shnojn n tabeln prkatse veorit e personazheve t tekstit Ai
dhe un, n f.77 t librit t nxnsit.
Karakteristikat e prshkrimit
t personit
T dhna personale
Ai
Flet disa gjuh
Pamja fizike
Un
Sflas asnj
bullafiq
Ka vap, inatoset me
mua q vesh golfin,
orientohet shpejt
Karakteri
Veshja
Kam ftoht, un nuk

orientohem shpejt
golfe
Muzet, perimet e
freskta
Paraplqimet
Poezia, ushqimet e skuqura
Teksti prqendrohet n nj krahasim mes dy shokve n aspekte q lidhen ngusht

me karakterin. T dy shokt ndryshojn n:
- konceptin e t veshurit dhe t ndjesit e prcjella lidhur me dukurit atmosferike
-Kan aftsi t ndryshme t prshtatjes dhe shije t ndryshme muzikore
- Kan preferenca dhe shije t ndryshme t mnyrs s t ushqyerit.
Autori v n dukje elemente gjuhsore dhe krahasuese t tekstit, t tilla si:
-prdorimi i lidhzave: Un dhe miku im...
-prdorimi i t kundrtave: ai ka vap, un kam gjithnj ftoht.
Model prgjigjeje
Un dhe shoqja ime e banks jemi njohur q n klas t par. Kemi nj miqsi
shum t mir, edhe pse jemi t ndryshme n tipa e karaktere. Mua m plqen t bj
potere e shaka me t gjith shokt e klass. Ajo rri e heshtur e qesh me qyfyret e mia.
Shpesh m trheq vmendjen se po bj shum zhurm e po u prish qetsin t tjerve.
Un lexoj shum libra dhe n saj t tyre kam nj imagjinat pakufi. Ajo punon pa fund
n matematik, i plqen saktsia dhe t qenit me kmb n tok. Sa her grindemi me
njra-tjetrn pr kto gjra. Un jam e mendur n ngjyra e tualet. Ajo sht serioze
dhe shum e rregullt dhe asnjher nuk e gjen me flok t pakrehur e me rroba t
zhubrosura...
Prforcimi: Rishikim n dyshe
Pas diskutimit t prshkrimit krahasues, msuesi/ja u krkon nxnsve n dyshe
t vzhgojn fillimisht e m pas t prshkruajn imazhet e dy vajzave n ushtrimin 6,
faqe 87.
Me an t pyetjeve t tilla msuesi/ja ndihmon nxnsit n prshkrimin krahasues t
dy tablove.
-Cili sht objekti q prshkruhet?
-Cili sht pozicioni i objektit?
-Cilat detaje t portretit t vajzs ka vn n dukje autori?
-Cilat jan aspektet t karakterit q theksohen?
-Me ngjyra ka luajtur piktori? Pse e ka br kt?
-far na bie n sy nga sfondi?
-far ndjesish na prcjell secila prej tablove?
126

Model prgjigjeje
N t dyja tablot kemi portretin e nj vajze.
N tablon e par vajza qndron te dera. T krijohet prshtypja se ajo sht n pritje.
E veshur me veshje tradicionale shqiptare me ngjyr t bardh, ato jan dshmi e
dlirsis dhe iltrsis vajzrore. Gjithashtu veshja e saj sht pasqyr e ndjenjave
t saj t pastra. Qndrimi i vajzs te pragu i ders prvijon edhe m shum aspekte t
karakterit t saj, gj q prforcohet edhe nga pozicioni i duarve. Shamia e kuqe sht
nj tjetr element, i cili ndoshta justifikon pritjen, e ndoshta i referohet asaj q vajza pret
n prag. Dritarja pak e hapur v n dukje shpresn e vajzs dhe shpreh optimizm pr
at q do t vij. E gjith tabloja jepet n nj mjedis tradicional shqiptar me ngjyra t
ngrohta e shum intimitet.
N tablon e dyt kemi t bjm prsri me nj portret vajze. Vajza qndron e ulur
pran nj tavoline. Prpara saj i hapur qndron nj libr dhe mbi t nj lule. Pozicioni
i duarve thekson gjendjen e vajzs n meditim. Flokt e gjat e delikat jan pjes e
portretit dhe e karakterit t saj delikat, por ndoshta edhe e ndjenjave t dukshme q
theksohen pikrisht nga kto detaje. Sfondi me ngjyra t mbla, si dhe libri e lulja jan
shprehje e dashuris, q ndoshta vajza sht n pritje a n meditim
Diskutim i punve t nxnsve
N fund t ors s msimit msuesi bn konkluzionet e ors dhe vlerson nxnsit
me not.
"
Detyr shtpie.
a) Ushtrimi 7, faqe 87.
b) Paraprgatitni nj prshkrim t nj vendi. Sillni n klas prshkrime t ndryshme vendesh.
Tema

t prdor teknikat e shkrimit n prshkrimin e objekteve;
t dalloj elementet kryesore n prshkrimin e objekteve;
t bj nj prshkrim krahasues mes dy objekteve;
t vzhgoj pikturn dhe t prshkruaj objektet e saj.
4. Prshkrimi i
objekteve

Prshkrimi i objekteve
Pianoja sht instrument muzikor q luhet me ndihmn e tastiers dhe q prodhon

tinguj duke prekur telat e elikut me eki me mbshtjellje prej shajaku. ekit
kthehen menjher dhe lejojn telat q t vazhdojn dridhjen e tyre n nj rezonanc
frekuence. Kto dridhje jan transmetuar nprmjet materialit t saj prej nj drrase q
e zmadhon at.
Fjala piano sht shkurtuar nga fjala pianoforte, e cila vjen nga emri italian
origjinal i instrumentit clavicembalo col piano e forte. Kjo i referohet prgjegjsis s
instrumentit, i cili i lejon pianistit t prodhoj nota me dinamik t ndryshme n varsi
nga fortsia e shtypjes s tastit.
127

Pianoja sht prdorur gjersisht n muzikn perndimore pr performanc solo,
kor, muzik dhome dhe pr shoqrime. sht shum popullore dhe ndihmon pr
kompozim dhe prova. Edhe pse nuk sht portative dhe shpesh sht e shtrenjt,
shkathtsia dhe kudogjendja e pianos e kan br at nj nga instrumentet muzikore
m familjare. Ajo sht klasifikuar si nj instrument muzikor me perkusion dhe me tela.
Duke u mbshtetur n metodn Hombostel-Sachs t klasifikimit t muziks, ajo sht
grupuar n instrumentet me foni.
Pianot me stil vjenez ishin ndrtuar me skelet druri, dy tela pr not dhe kishin
eki t mbuluar me lkur. Disa nga kto piano vjeneze kishin ngjyr t kundrt
me pianot e sotme moderne; tastet natyrale ishin t zeza dhe tastet jonatyrale ishin
t bardha. N kto instrumente Moxarti kompozoi koncertet e tij dhe sonatat. Pianot e
kohs s Mozartit kan pasur nj tingull m t but, m t qart sesa pianot e sotme.
Prejardhja e pianos sht nga klasveni. Instrumentet e para me tela q goditen nga
eki ishin me origjin nga instrumenti tradicional persian santur. Gjat periudhs
s mesme kishte prpjekje t prgjithshme pr t krijuar instrumente me tastiera
dhe me goditje telash. I pari ka qen hurdi-gurdi, me origjin t panjohur. N shek.
XVII mekanizmat e instrumenteve me tastiera, si jan klavikorda dhe klaviembali,
ishin t njohura. N nj klavikord telat goditeshin nga tangentet, ndrkoh q n nj
klavicembal ato jan trhequr nga penda. Shekuj pune n mekanizmin e nj klaviembali
kan dhn ndihmes n konstruktimin e mbshtjelljes, t pjess q lshon zrin dhe
t tastiers.
Sintetizatori (anglisht Synthesizer) sht instrument muzikor elektronik, i cili prodhon
nj shumllojshmri zrash, duke prpunuar dhe kombinuar sinjalet e frekuencave t
ndryshme.
Sintetizatori
digjital
modern
prdor mikroprocesorin sintetizues
frekuencave pr t llogaritur funksionet matematikore, t cilat prpunojn sinjalet

e frekuencave t ndryshme. Ekzistojn tri lloje kryesore t sintetizatorve, t cilt
dallojn pr nga operimi: analog, digjital dhe sintetizatori i bazuar n softuer.
Sintetizatort krijojn sinjale elektrike n vend t sinjaleve akustike, t cilat n fazn e
fundit prforcohen prmes amplifikatorve apo dgjueseve.
Sintetizatori i par sht shpikur n vitin 1876 nga Elisha Grei, i cili njihet pr
shpikjen e prototipit t telefonit. Robert Mug krijoi sintetizatorin revolucionar, i cili u
prdor nga Uendi Karlos n albumin Switched-On Bach (1968), incizim i famshm,
i cili njoftoi shum muzikant me zrin e sintetizatorve. N vitet 1970, sintetizatort
u bn instrumente portale dhe kshtu prdorimi i tyre u b shum m i leht n
performancat e tyre. N fillimin e viteve 1980, kompanit si Yamaha filluan t shitnin
sintetizator me mime modeste, si Yamaha DX7 etj. N t njjtn koh u zhvillua
sistemi MIDI, i cili e bri m t leht integrimin dhe sinkronizimin e sintetizatorve
me instrumentet e tjera elektronike. N vitet 1990, sintetizatorve kompleks nuk iu
nevojitej m hardveri special dhe filluan t paraqiten si programe pr PC.
Konceptet kryesore: prshkrimi i nj objekti, teknikat e prshkrimit t tij.
128

Struktura msimore:
Organizimi i nxnsve
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Parashikimi
Diskutim i ideve
Ndrtimi i njohurive
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrimi i lir
Pun n dyshe
Pun me klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi e nis msimin duke diskutuar detyrn e shtpis, ushtrimin 7, faqe 87.
Nxnsve u sht krkuar t punojn n grup pr prshkrimin e njerzve, duke u
mbshtetur n aspekte t ndryshme.
Diskutim i lir.
Msuesi paraqet para nxnsve dy objekte dhe u krkon t prshkruajn, t ndar n
dy grupe, (nj or t vjetr, nj objekt antik prej balte t punuar me dor).
Model prgjigjeje
Ishte nj or e thjesht dhe e ruajtur m s miri
E nxora me kujdes nga kutia e vogl prej druri. M bri prshtypje q, edhe pse kishte koh q
kishte qndruar aty, ishte akoma e bukur. M trhoqn vmendjen detaje t vogla: pjesa e siprme
ishte punuar me shum delikates me material argjendi. Forma e saj ovale ishte karakteristik e
kohve t vjetra dhe dallonte dukshm kohn n t ciln ishte punuar. Fusha kishe ngjyr t leht
t kaltr, zbukurohej nga shifrat e holla romake, t cilat shrbenin pr t treguar orn. Midis tyre
ekzistonte nj largsi simetrike, t cilat u shtonin elementeve t saj prsosmrin.
Anash saj gjendeshin dy butona t vegjl, t cilt shpesh t krijonin prshtypjen e elsave t art
q kishin n dor fatin tnd. Pjesa e poshtme karakterizohej nga nj lmueshmri e rrall, sikur ishte
br enkas pr nj dor delikate gruaje t veant, ashtu si ishte nna ime.
Rripat ngjyr blu, t prbr prej lkure, dukeshin sikur kishin sfiduar kohn me butsin dhe
njkohsisht rezistencn q kishin treguar ndaj saj. E veanta e saj qndronte n mnyrn e prdorimit.
Kur ti e vendosje n dor, akrepat e saj lviznin bashk me pulsin e dors dhe dukej sikur merrte jet
pikrisht nga ty. E prodhuar nga artizant shqiptar, ishte reliktja m e rndsishme e familjes, pasi ajo
kishte shnuar momente m t vrtet t vyera n jetn njerzve t mi m t dashur...
Msuesi/ja pasi dgjon prgjigjet e tyre, mban shnim n tabel elementet baz n t
cilat konsiston ky lloj prshkrimi.
-far kan prshkruar?
Objekt - or e vjetr.
-Cilat aspekte t objektit kan vn n dukje?
Formn, ngjyrn, prbrjen, punimin, historikun e saj...
Diskutim me njri-tjetrin.
Rikujtojn me an t organizuesit grafik veori t prshkrimit t objekteve t njohura n
klasat pararendse.
Pjest kryesore
Elemente t historikut t objektit
Prshkrimi i objektit
Origjina
Prdorimi dhe roli n mjedis

129

Msuesi/ja u krkon nxnsve t prqendrojn vmendjen n udhzimet e tekstit pr
prshkrimin e nj objekti. N dyshe strukturojn veorit e prshkrimit t nj objekti.
Model prgjigjeje
Prshkrimi i objektit
Emri
Funksioni
Karakteristika q perceptohen Cilsi

me an t shqisave
pozitive/negative
Lahuta sht
instrument muzikor
kordofon....
Shpjegohet
funksionimi
Forma, prmasat, materiali,

ngjyrat, tingujt q prodhon,
aroma ose shija
Kan t bjn me
ann estetike ose
funksionimin
...trupi i lahuts punohet

kryesisht prej drurit t
panjs... pjesa e lugt e
lahuts mbulohet me lkur
..ndrsa harku i saj punohet
nga degt e thans me qime
t bishtit t kalit...
Lahutari luan n
lahut ulur me
kmbkryq n tok...
Intrumentet
muzikore me
Jepet nj prkufizim
hark q shrben
shkencor
pr t prcjell
kngt
Strukturojn shnimet n grupe dhe evidentojn veorit.

Msuesi/ja prqendron vmendjen e nxnsve te prshkrimi i objekteve q u b n
fillim t ors s msimit (ora e murit dhe objekt antik i punuar prej balte apo te modeli
i dhn n prej tij (pianoja). Nxnsve n dyshe msuesi/ja u krkon t analizojn
tekstin n baz t veorive t lartprmendura.
Emri/Jepet nj prkufizim shkencor
Pianoja sht instrument muzikor q luhet me ndihmn e tastiers. Ajo sht
klasifikuar si nj instrument muzikor me perkusion dhe si nj instrument me tela. Duke u
mbshtetur n metodn Hombostel-Sachs t klasifikimit t muziks ajo sht grupuar
n instrumentet me foni.
Funksioni/Shpjegohet funksionimi
Pianoja luhet me ndihmn e tastiers dhe q prodhon tinguj duke prekur telat e elikut
me eki me mbshtjellje prej shajaku. ekit kthehen menjher dhe lejojn telat q
t vazhdojn dridhjen e tyre n nj rezonanc frekuence. Kto dridhje jan transmetuar
nprmjet materialit t saj prej nj drrase q e zmadhon at.
Karakteristika q perceptohen me an t shqisave/Forma, prmasat, materiali,
ngjyrat, tingujt q prodhon, aroma ose shija
Pianot me stil vjenez ishin ndrtuar me skelet druri, dy tela pr not dhe kishin eki
t mbuluar me lkur. Disa nga kto piano vjeneze kishin ngjyr t kundrt me pianot e
sotme moderne; tastet natyrale ishin t zeza dhe tastet jonatyrale ishin t bardha. Nga
kto instrumente Moxarti kompozoi koncertet e tij dhe sonatat, dhe kopje t tyre jan
ndrtuar sot n performancn e instrumentit autentik t muziks s tij. Pianot e kohs
s Mozartit kan pasur nj tingull m t but, m t qart se sa pianot e sotme, pianot
angleze, me m pak fuqi mbshtetse.
130

Cilsi pozitive a negative/Kan t bjn me ann estetike ose funksionimin
Pianoja sht prdorur gjersisht n muzikn perndimore pr performanc solo, kor,
muzik dhome dhe pr shoqrime. sht shum popullore pr ndihm pr kompozim
dhe prova. Edhe pse nuk sht portative dhe shpesh sht e shtrenjt, shkathtsia dhe
kudogjendja e pianos e kan br at nj nga instrumentet muzikore m familjare.
Historia
Fjala piano sht shkurtuar nga fjala pianoforte, e cila vjen nga emri Italian origjinal i instrumentit
clavicembalo col piano e forte. Kjo i referohet prgjegjsis s instrumentit, i cili i lejon pianistit
t prodhoj nota me dinamik t ndryshme n varsi nga fortsia e shtypjes s tastit.
Sintetizatori (anglisht Synthesizer) sht instrument muzikor elektronik, i cili prodhon
nj shumllojshmri zrash, duke prpunuar dhe kombinuar sinjalet e frekuencave t
ndryshme. Sintetizatori digjital modern prdor mikroprocesorin sintetizues t
frekuencave pr t llogaritur funksionet matematikore, t cilat prpunojn sinjalet
e frekuencave t ndryshme. Ekzistojn tri lloje kryesore t sintetizatorve, t cilt
dallojn pr nga operimi: analog, digjital dhe sintetizatori i bazuar n softuer.
Sintetizatort krijojn sinjale elektrike n vend t sinjaleve akustike, t cilt n fazn e
fundit prforcohen prmes amplifikatorve apo dgjueseve.
N mnyr tipike jan t kontrolluar nga tastiera e stilit t pianos, ku sustat funksionojn
si kys t qarqeve elektrike. Megjithse tastierat jan kontrolluesit e zakonshm t
sintetizatorve, veglat e tjera, si kontrollori frymor i stilit t saksofonit, kitarat elektrike t
pajisura me MIDI, apo kompjutert gjithashtu prdoren pr t kontrolluar sintetizatort.
Sintetizatort mund t prodhojn nj shumllojshmri t zrave, duke i imituar zrat e
instrumenteve t tjera apo duke prodhuar zra t rinj, t padgjuar m par.
Sintetizatori i par sht shpikur n vitin 1876 nga Elisha Grei, i cili njihet pr shpikjen
e prototipit t telefonit. Robert Mug krijoi sintetizatorin revolucionar, i cili u prdor
nga Uendi Karlos n albumin Switched-On Bach (1968), incizim i famshm, i cili
njoftoi shum muzikant me zrin e sintetizatorve. N vitet 1970, sintetizatort
u bn instrumente portale dhe kshtu prdorimi i tyre u b shum m i leht n
performancat e tyre. N fillimin e viteve 1980, kompanit si Yamaha filluan t shitnin
sintetizator me mime modeste, si Yamaha DX7 etj. N t njjtn koh u zhvillua
sistemi MIDI, i cili e bri m t leht integrimin dhe sinkronizimin e sintetizatorve me
instrumentet e tjera elektronike. N vitet 1990, sintetizatorve kompleks m nuk iu
nevojitej hardveri special dhe filluan t paraqiten si programe pr PC.
Msuesi/ja u krkon nxnsve q, pasi t ken dhn veorit e t dy objekteve, ti
krahasojn ata m njri-tjetrin.
Model prgjigjeje
Pianoja sht instrument muzikor q luhet me ndihmn e tastiers dhe q prodhon tinguj duke
prekur telat e elikut me eki me mbshtjellje prej shajaku.
Sintetizatori sht instrument muzikor elektronik, i cili prodhon nj shumllojshmri t zrave duke
prpunuar dhe kombinuar sinjalet e frekuencave t ndryshme. Ndrsa t dy objektet kan si baz
t prodhimin e tingujve me an t tastiers, ndryshojn me njri-tjetrin n disa elemente. Melodia
q prodhon sintetizatori sht elektronike Forma gjithashtu sht nj tjetr element n t ciln ata
ndryshojn. Piano sht e prbr nga nj tastier, ndrsa sintetizatori ka disa t tilla, t cilat mund t
prodhojn disa melodi n t njjtn koh . ...Edhe koha n t ciln jan shpikur sht e ndryshme
131

Prforcimi: Shkrim i lir
N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t vzhgojn me kujdes pamjen
e paraqitur n ushtrimin 12 faqe 89 dhe t prshkruajn objektet q ndodhen n t.
Diskutim i lir
Msuesi/ja nxjerr prfundimet e ors msimore dhe vlerson nxnsit me not.
"
Detyr shtpie. Prshkruaj objektin tnd m t dashur t fmijris.
Tema

t njoh teknikat e shkrimit n prshkrimin e vendit dhe t mjedisit;
5. Prshkrimi
i vendit/
mjedisit
t dalloj elementet kryesore n prshkrimin e tyre;

t analizoj elementet e prshkrimeve t vendeve dhe t mjediseve t
ndryshme;
t prshkruaj nj vend/mjedis;
t bj nj prshkrim krahasues ndrmjet pikturs dhe tekstit prshkrues.
Konceptet kryesore: Prshkrimi i nj vendi/mjedisi, teknikat e prshkrimit t tij.

Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i
nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin duke diskutuar detyrn e shtpis.
Diskutim i lir.
Msuesi/ja ndan klasn n dy grupe dhe u krkon nxnsve t prshkruajn:
Grupi I - vendin ku ndodhet shkolla e tyre;
Grupi II - qendrn e qytetit/fshatit
Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve, u krkon t tregojn prvojat e tyre n kt lloj
prshkrimi.
- far kan prshkruar?
- Cilat karakteristika t vendit kan vn n dukje?
132

Diskutim me njri-tjetrin
Me an t organizuesit grafik nxnsit rikujtojn veorit e prshkrimit t vendeve, t
msuara n klasat pararendse.
t dhna t prgjithshme
t dhna pamore
Elemente t natyrs
Prshkrimi
i vendeve
Elementet dallues
Ndryshimi sipas stinve
Elemente artificiale
Historia e tij
Msuesi/ja u krkon nxnsve t prqendrojn vmendjen n udhzimet e tekstit pr
prshkrimin e nj objekti. N dyshe nxnsit strukturojn veorit e prshkrimit t nj vendi.
Model prgjigjeje
Prshkrimi i vendit
Prshkrimi i vendit
T dhna t prgjithshme
T dhna vizive
Aspekte pozitive/negative
Historia e vendit
Informacioni mbi
tipologjin e vendit
V dukje elemente
q perceptohen
me an t
shqisave
Lidhet me mnyrn e
perceptimit/ gjendjen
shpirtrore/ situatat e jetuara t
atij q prshkruan
Mund t jet e
rndsishme
...se katundi vet i

shprndar tutje-thu
nj shtpi ktu, nj shtpi
nja dy milje m tej, as q
dukej.
Prpjekjet e egra
t lumit gjat nats
i tregonte m mir
se kushdo shpina
e tij prgjakur...
Shqipria rrethohet nga t tria

ant prej vargmalesh pothuaj
t pakaprcyeshme, q kan
ngritur nj lloj muri t ndrtuar
nga natyra pr ta mbajtur
vendin n gjendje izolimi...
Transformimet e ktij
qyteti n 20 vjet jan
t shumta, po ende
shihet ndryshimi
mes Lindjes dhe
Perndimit...
Nxnsit strukturojn shnimet n grupe dhe evidentojn veorit.

Msuesi/ja e prqendron vmendjen e nxnsve te ushtrimi 8, faqe 88. Nxnsve n
dyshe u krkon t analizojn tekstin n baz t veorive t lartprmendura.
Model prgjigjeje
T dhna t prgjithshme/Informacioni mbi tipologjin e vendit:
Ishte nj qytez me tulla t kuqe ose q do t ishin t kuqe nse tymi dhe hiri do ti linte, po ja q
ashtu jan sjell punt q ajo u b nj qytez e m t kuqe e t zez t panatyrshme...
T dhna vizive/V dukje elemente q perceptohen me an t shqisave:
Ishte nj qytez e makinave dhe e oxhaqeve t larta prej nga dilte nj tymnaj e pafund
gjarprore, gjurmt e s cils nuk shprisheshin kurr. Kishte aty nj kanal t zi e nj lum
q prlante mbeturinat kutrbuese nga ndrtesat plot me dritare, ku dgjoheshin zhurma dhe
dridhje gjat tr dits...
133

Aspekte pozitive dhe negative/Lidhet me mnyrn e perceptimit, gjendjen shpirtrore,
situatat e jetuara t atij q prshkruan:
Kishte aty ca rrug t gjera, t gjitha t ngjashme me njra-tjetrn, t pabanuara nga njerzit.
T gjitha njsoj, ku t gjith dilnin dhe ktheheshin n t njjtn koh, me t njjtn pamje, mbi t
njjtin kalldrm q t bjn punn e njjt.
Historia e tij/Mund t jet e rndsishme
...Dhe pr t cilt do dit ishte e njjt me at t djeshmen dhe t nesrmen dhe do vit i
ngjashm me t prparshmin dhe t ardhshmin...
Diskutim i lir mbi kto shtje. Msuesi/ja u krkon nxnsve t mbshtetin opinionet e tyre n
argumente.
N baz t veorive t prcaktuara m lart, msuesi u krkon nxnsve t evidentojn veorit e
prshkrimit t mjedisi mbi tekstin e dhn libr (Nj dhom e gjitha e imja).
Emri i objektit
Vendndodhja - sht ajo n fund t korridorit.
T dhna q perceptohen nprmjet shqisave - Prshtypja e par sapo hyn n t sht nj
rrmuj e madhe... Ky sht mjedisi ku un ndiehem shum mir, edhe pse mami m brtet
gjithmon.
Cilsit e dhoms - Dhoma nuk sht shum e madhe, por ka shum drit, pasi babi i ndrroi
kornizat e dritares...
Pjest prbrse - Dhoma nuk sht shum e madhe, por ka shum drit. Dyshemeja sht e
mbuluar nga nj tapet m nj ngjyr ndrmjet bojqiellit dhe blus. Muret jan veshur me letr...
Krevati sht posht dritares, ngjitur me kt t fundit sht dhe nj tavolin e bardh studimi.
Prgjithsisht ajo sht e mbushur nga shum objekte..., ndrsa kompjuteri sht vendosur mbi
tavolin. N ann e majt sht dollapi i futur n mur..., ngjitur me t sht biblioteka.
N kt faz t msimit nxnsit prqendrojn vmendjen te ushtrimi 9, faqe 88.
N dyshe ata krahasojn elementet e prbashkta mes teksti dhe pikturs. Pasi krahasojn
punimet prmbledhin opinionet e tyre s bashku me msuesin/en n tabel.
Model prgjigjeje
Piktura dhe teksti kan t prbashkta kta elementet: prshkruajn pamjen fizike t qytetit
si: pjerrsin, vendndodhjen e shtpive, t veantn mbi urbanistikn e tij. Prvese imazheve
pamore, teksti prcjell m shum ndjesi nxitin imagjinatn e lexuesit dhe piktura prcjell imazhin
e pamjes s qytetit. Prshkrimi i tekstit t l dor m shum pr t zhvilluar imagjinatn, t
shtuara edhe me shum nga prshkrimi i dukurive t tilla, si: me siguri ky ishte i vetmi vend n
bot ku kalimtari po t rrzohej ... ishte nj qytet shum befasues... shum gjra ktu ishin t
pabesueshme dhe shumka ishin si n ndrra.
Diskutim i perceptimeve t veanta t nxnsve. Msuesi/ja ngulmon n elemente t tilla, si:
detaje t ngjyrave, drits etj.
N fund t ors s msimit msuesi nxjerr prfundimet e ors msimore dhe vlerson nxnsit
me not.
"
134
Detyr: Prshkruani vendin m t dashur t fmijris suaj.
Tema

t prdor teknikat n prshkrimin e imazheve;
t dalloj elementet kryesore n prshkrimin e imazheve;
t analizoj elementet e prshkrimeve t imazheve t ndryshme
fotografike;
t krahasoj imazhin e fotografis me at t nj pikture n nj prshkrim
krahasues;
t prshkruaj pamje fotografike me prmbajtje t ndryshme.
6. Prshkrimi
i imazheve

Konceptet kryesore: prshkrimi i nj imazhi,teknikat e prshkrimit t tij.
Struktura msimore
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin duke diskutuar detyrn e shtpis.
Diskutim i lir mbi shtje t tilla si:
-N t dhna mbshteteni pr prshkrimin e vendlindjes suaj?
-Cilat aspekte ju drejtuan m shum n prshkrim: pamja fizike e vendit apo ndjesit tuaja?
-A ju referuat ndonj imazhi fotografik pr ta pasur m t gjall perceptimin e vendit?
- A ndryshojn kto imazhe nga perceptimi q keni ju pr vendlindjen tuaj?
Msuesi/ja ndan klasn n dy grupe dhe u krkon nxnsve t prshkruajn: grupi
I nj imazh pikture dhe grupi II nj imazh fotoje.
Pasi dgjon prgjigjet e nxnsve, u krkon atyre t tregojn prvojat e tyre n kt
lloj prshkrimi.
-far kan prshkruar?
-Cilat aspekte t imazhit kan vn n dukje?
-Cili prej imazheve ishte m i thjesht pr tu prshkruar dhe pse?
-A u mbshtett n detaje?
-Cilat detaje ju lan m shum mbresa?

Nxnsit n studiojn materialin teorik n libr dhe e prqendrojn vmendjen
tek elementet e prshkrimit t imazheve. T ndar n grupe evidentojn n tabelat
prkatse tipare t imazhit fotografik dhe atij n piktur/ikonografi etj.
135

Prshkrimi i imazheve
Aspekti figurativ
Aspekti teknik
Aspekti interpretues-vlersues
Prshkruhet ajo ka paraqet

imazhi.
Trajtohet teknika e prdorur.
Jepet nj gjykim i vzhguesit

pr imazhin.
Pjesa kryesore e ikons prbhet

nga Shn-Maria me fmijn e
futur n ujin e nj burimi, q
simbolizon Burimin Jetdhns.
Kupa e madhe n qendr t s
cils sht ulur Shn-Maria si
nj mbretresh, sht vendosur
n mes t nj vaske plot me uj
mrekullibrs. Prreth jan ata i
drejtohen ujit mrekullibrs pr tu
shruar.
Ikona sht realizuar mbi nj

cop drrase t vetme, t prer
n nj trashsi prej 2.8 - 3 cm, e
cila paraqitet e rrafshuar mir dhe
me nj shtres t errt pluhuri
e papastrtie, si dhe mbeturina
dylli. N pjes t ndryshme, n t
gjith siprfaqen, shihen vrimat q
tregojn pr pranin e insekteve
dmtues. Mbi pjesn e mesit ka nj
shirit t ngjitur horizontalisht.
Nuk mund t gjenden shembuj

kaq t thjesht si ata t ofruar nga
imazhi bizantin me simbologjin
e tij, pr t shprehur burimin
jetdhns dhe Shn-Marin
q drejtohet me duart e hapura
dhe syt e ngulura mbi ne dhe
Krishtin-fmij. Ikonografi lidh
figurn e tyre me at t burimit si
t ishte e vetme.
Veori t imazhit fotografik:

Vizioni: N foton e par ajo ka transmeton imazhi fotografik sht pamja e nj dite
dimri.
Detajet: Mbizotrimi i ngjyrs s bardh e gri, gurt t mbuluar pjesrisht nga dbora,
imazhi i diellit i shfaqur n horizontin e mjegullt dhe t vagullt, ngjyra e qiellit, prania e
shkurres bjn m t dukshme pamjen e dimrit.
Linjat: Kemi pranin e linjave t ndryshme si t thyera e t lakuara, t cilat tregojn
se imazhi nuk prcjell nj pamje unike, por prthyerja e tyre t krijon iden e nj
larmishmrie n perceptim dhe prjetim.
Drithijet shrbejn pr t theksuar m tej kontrastet midis ngjyrs s bardh t dbors,
gris s qiellit, t kuqrremts s shkurreve dhe t zezs q ndodhet posht gurve. T
krijohet ideja e nj realiteti, ku perceptimi dhe prjetimi sht relativ, n baz t gjendjes
s brendshme shpirtrore. Nj realitet q t ofron pastrtin, sinqeritetin, t fshehtn
dhe intrign, jetn dhe vdekjen, largsin n koh dhe hapsir
Ngjyrat jan ato q theksojn emocionet, duke e transmetuar imazhin nn efektin
bardhezi, ku jan t pranishme ngjyrat e ktij koloriti, t cilat plotsojn sfondin, si
sht grija e qiellit
Pas interpretimit t imazheve dhe dallimeve q vihen n dukje, nxnsit praktikojn
prshkrimin n pamjet dhe imazhet e tjera.
N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t bjn nj prshkrim krahasues
t nj imazhi fotoje dhe nj imazhi pikture, duke evidentuar elementet prkatse.
"
136
Detyr shtpie:
a) Prshkruani nj imazh q ju plqen. Evidentoni elementet thelbsore t tij.
b) Sillni n klas tekste t ndryshme udhzuese.
Teksti udhzues
Tema
10. Teksti
udhzues

t identifikoj tekstin udhzues dhe llojet e tij;
t shpjegoj konceptin e tekstit udhzues dhe mnyrat e realizimit t tij;
t krahasoj dy tekste udhzuese t shkruara n koh t ndryshme;
t prshtat n gjuhn standarde tekste t vjetra udhzuese t shkruara
n dialekt.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t
ndryshme tekstesh udhzuese, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: tekst udhzues, karakteristika t teksteve udhzuese.
Materiale shtes
Receta gatimi
Pr 1 kg peshk duhen: 2 filxhan kafeje vaj
3 kokrra hudhra
1 filxhan uthull
3 lug gjelle salc ose 3-4 kokrra domate
2 filxhan aji me uj
2 gjethe dafine
krip dhe piper
Prgatitja:
Peshku i pastruar dhe i lar pritet n copa, i hidhet krip, piper, lyhet me miell dhe skuqet n tigan me
yndyr t nxeht. N yndyrn q tepron nga skuqja hidhen hudhra t grira, shtohet miell, i cili kaurdiset
pak, pastaj shtohet salc domatesh ose domate t freskta t grira holl. T gjitha kto przihen, shuhen
me uthull dhe pastaj shtohet pak uj, krip, piper e dafin. Piqet n furr pr 15-20 minuta dhe pasi hiqet
nga furra, i hidhet majdanoz i grir holl. Shoqrohet me sallat jeshile.
Ju bft mir!
Udhzim pr prdorimin e medikamenteve mjeksore
Tableta Nevrine Codeine
Prdoret n smundjet q shoqrohen me dhimbje ose me temperatur dhe konkretisht pr:
dhimbjet pas operacioneve etj.
Doza dhe mnyra e prdorimit:
1-2 tableta n dit pas ushqimit. Mos i tejkaloni 8 tableta n 24 or.
Fmijt mbi 12 vje mund t prdorin 1/2 tableta tri her n dit pas ushqimit.
Trajtimi duhet t jet sa m i shkurtr q t jet i mundur. T mos tejkalohen 4 tableta n dit. Nse pas
disa ditsh trajtimi i dhimbjes nuk zhduket, duhet t konsultoheni me mjekun.
Udhzues pr prdorimin e shrbimeve telefonike
Pr t br nj thirrje duke shfrytzuar shrbimin USSD Roaming duhet t veproni sipas udhzimeve
t mposhtme:
1. Formoni numrin e personit q dshironi ti telefononi sipas modelit *123* numri i telefonit #
(numri i telefonit duhet t jet n formatin internacional) p.sh.:
pr thirrje t nj numri mobil t AMC, 0035541xxxxxx apo 0037745xxxxxx ose
pr thirrje t nj numri fiks n 0038138xxxxxx n Shqipri (Tiran) 003554xxxxoxx
2. Shtypni tastin Call
3. Prisni disa momente derisa tju tinglloj telefoni (t pranoj thirrjen) dhe m pas merrni informacionin e duhur.
4. Do t dgjoni tonin e thirrjes s numrit q ju keni przgjedhur pr ti telefonuar.
5. Pasi personi i krkuar nga ju lajmrohet, filloni bisedn.
137

Biseda tarifohet sipas modelit 60/60, d.m.th pr minut.
Pr t gjitha tarifat pr thirrjet e bra n Roaming, duke shfrytzuar shrbimin USSD Roaming, klikoni ktu:
Informacion i rndsishm - Kujdesuni q t mos t bni Roaming brenda territorit t Kosovs.
Shnim: Fatkeqsisht ka rrjete t operatorve t tjer, q operojn ilegalisht n territorin e Kosovs.
Pse sht e rndsishme kjo pr mua:
Duke e pasur shrbimin Roaming t aktivizuar, ju pa e kuptuar mund t bni/pranoni thirrje n statusin
Roaming edhe kur jeni n Kosov. Kjo pr shkak t operimit ilegal t operatorve t tjer. Si rezultat i
ksaj, ju do t paguani m tepr.
Rregullore e biblioteks s universitetit

Rregullore e biblioteks s universitetit Luigj Gurakuqi - Shkodr
1 - Lejueshmria
1.1. Biblioteka e universitetit sht e hapur pr kdo n prgjithsi.
1.2. Frekuentimi i saj bhet duke iu prmbajtur Statutit t USH-s, si dhe t EDV-ve (programeve
elektronike pr prpunim t dhnash) prkatse.
1.3. Orari i hapjes dhe mbylljes s saj prcaktohet n mnyr t veant dhe bhet publik.
2 - Frekuentimi i biblioteks s universitetit garantohet:
2.1. N salln kryesore pr t paktn 2100 or n vit, nga t cilat n periudhn e pushimeve t paktn
30 or n jav;
2.2. N ambientet e tjera t leximit dhe prdorimit t biblioteks qendrore, si dhe n bibliotekat e
fakulteteve dhe t departamenteve pr t paktn 800 or n vit, nga t cilat gjat kohs s pushimeve
t paktn 15 or n jav.
2.3. N departamentet e universitetit t paktn 700 or n vit, me nj koh minimale hapjeje prej 20
orsh, gjat periudhs s pushimeve, me t paktn 5 or n jav.
3 - E drejta e frekuentimit
Kan t drejt frekuentimi
3.1. pjestar t USH-s;
3.2. pjestar t universiteteve dhe shkollave t larta shqiptare (shkollave t larta profesionale);
3.3. persona t tjer mbi 14 vje;
3.4. persona nn 14 vje, t cilt sjellin nj garanci me shkrim t prindit apo t prfaqsuesit zyrtar pr t.
3.5. biblioteka e universitetit ka t drejt t krkoj nga frekuentuesit nj dokument t vlefshm...
Struktura msimore:
Organizimi i nxnsve
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Di /Dua t di/ Msova
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin pr tekstet e udhzuese t dhna si model.
Ajo e ndan klasn n grupe dhe u jep nga nj tekst dhe u krkon nxnsve t identifikojn
llojin e tij dhe elementet q e prcaktojn tekstet n llojet prkatse (receta e gatimit,
udhzuesi pr prdorimin i Roamingut, rregulloja e biblioteks).
138

Model prgjigjeje
Tekstet e msiprme jan tekste udhzuese. Specifika e tyre qndron n faktin se kan
si funksion q t japin udhzime. Ekzistojn lloje t ndryshme t teksteve udhzuese.
- lloj tekstesh udhzuese jan tekstet e lartprmendura?
- N njrin prej tyre listohen rregullat q duhet t ndjekin antart e biblioteks.
N tekstet e tjera jepen udhzime t ndryshme, prdorime t nj produkti ose si t
gatuajm nj recet t re.
Recet gatimi/manual prdorimi/rregullore.
udhzuese
n dy grupe:
rregullore
Ndrtimi i njohurive: Di /Dua t di/Msova

Msuesi/ja rikujton me nxnsit me an t tabels DDM njohurit e marra n klasat
pararendse.
Msuesi/ja ndrton tabeln DDM dhe plotson s bashku me nxnsit pjesn e par t saj.
Di
Dua t di
Msova
Renditja e informacionit bhet sipas radhs
s veprimeve q duhen kryer pr t realizuar
nj qllim t caktuar.
Teksti udhzues informon

pr rregullat.
Si bhet renditja e
informacionit?
Jep norma ose udhzime

dhe krkon q marrsi ti
njoh ato.
A prdoren ilustrime
dhe pse?
Ndrtohet nga pjes t

kufizuara hierarkike, t
renditura numerikisht, q t
jen lehtsisht t dukshme.
Cila sht natyra

e gjuhs q
prdoret n tekstet
udhzuese?
Gjuha q prdoret sht standarde, e qart

dhe e thjesht.
Synon qartsi maksimale.
lloj terminologjie
prdoret?
Terminologjia sht administrative, teknike

dhe prdoret leksiku i gjuhs s prditshme.
Q t jet m i kuptueshm, nevojitet t

shoqrohet me imazhe konkrete, t cilat
bjn t mundur t kuptojn sa m mir
udhzimet e dhna.
U krkohet nxnsve t hetojn se far duan t din rreth teksteve udhzuese dhe n
bashkpunim me shokun e banks t ndrtojn pyetjet (shih pyetjet n tabel) dhe t
evidentojn kto veori n tekstet q kan prpara.
a. sipas rradhs s veprimeve
b. veprimet renditen sipas numrave apo shkronjave t alfabetit.
- Si bhet renditja e informacionit n tekstin udhzues?
- Te receta e gatimit veprimet renditen njri pas tjetrit: Peshku, i pastruar dhe i
lar, pritet n copa, i hidhet krip, piper, miell dhe skuqet n tigan... N yndyr hidhen
hudhra t grira, shtohet miell, i cili kaurdiset pak, pastaj i hidhet salc T gjitha kto
przihen, shuhen me uthull dhe pastaj shtohet pak Pasi t piqet n furr,... i hidhet
Shoqrohet me sallat jeshile.
- Tek udhzuesi i biblioteks dhe manuali i prdorimit veprimet renditen n mnyr
numerike.
1.2. Frekuentimi bhet duke iu prmbajtur statutit t USH-s, si dhe t EDV-ve
(programeve elektronike pr prpunim t dhnash) prkatse.
139

- A prdoren ilustrime dhe pse?
Prdorimi i ilustrimeve sht i rndsishm, pasi lehtson t kuptuarin e udhzimeve
t tekstit (msuesi/ja mund t shfrytzoj edhe tekstet q mund t ken sjell nxnsit
n klas).
M pas msuesi/ja shtron pyetjet:
- Cila sht natyra e gjuhs q prdoret n tekstet udhzuese?
N rregulloren e biblioteks dhe manualin e prdorimit sht prdorur gjuha standarde,
e qart dhe e thjesht (Pr t br nj telefonat, duke shfrytzuar shrbimin USSD
Roaming, duhet t veproni sipas udhzimeve t mposhtme...
Rregullore e biblioteks s universitetit Luigj Gurakuqi - Shkodr
1 - Lejueshmria
1.2. Frekuentimi bhet duke iu prmbajtur statutit t USH-s, si dhe t EDV-ve
(programeve elektronike pr prpunim t dhnash) prkatse.
1.3. Orari i hapjes dhe mbylljes s saj prcaktohet n mnyr t veant dhe bhet
publik.
- lloj terminologjie prdoret?
Mbizotron terminologjia administrative (Lejueshmria. Frekuentimi
bhet duke iu prmbajtur statutit t USH-s, si dhe t EDV-ve etj.).
Pasi kan plotsuar edhe pjesn e tret t tabels, msuesi/ja e prqendron vmendjen
e tyre tek tekstet e dhna n libr. U krkon nxnsve t prcaktojn elementet q
i klasifikojn kto tekste si udhzuese. N bashkpunim me njri-tjetrin u krkon t
evidentojn elementet n t cilat ndryshojn dy tekstet.
Model prgjigjeje
Dy tekstet ndryshojn nga njri-tjetri n kto elemente t strukturs:
Struktur
- Teksti i par ndahet n pjes, ndrsa i dyti n libra.
- Teksti i par emrton drejtprdrejt shtjen q trajton, ndrsa i dyti sht i ndar
nga pikpamja grafike n dy pjes. Pas emrtimit t shtjes ndahet n krer (kreu i
dyt) e m pas n Nyje. do pik e nnshtjes shoqrohet me numr rendor.
Prmbajtje:
- T dyja tekstet jan udhzuese. Ato listojn ligje dhe rregulla, t cilat duhet t
ndiqen nga nj grup i caktuar shoqror. N tekstin e par prdoret gjuha standarte,
leksiku sht i qart dhe i sakt, foljet prdoren n mnyrn lidhore, me t cilat
shprehet domosdoshmria dhe detyrimi. Ndrsa n tekstin e dyt sht prdorur
dialekti gegrisht; foljet prdoren n mnyrn lidhore, por edhe n kohn e tashme
t dftores, si dhe prdoren folje me vet t prgjithsuar n trajtn veprore dhe
joveprore: (ti, e) on, knaqesh, (i) lshohet etj.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t analizojn strukturn e tekstit t ushtrimit 5, faqe
93 dhe t kthejn tekstet n gjuhn standarde.
140

Model prgjigjeje:
Teksti i ushtrimit sht udhzues.
- Ai sht i ndar n nyje (nene) dhe do nyje sht e organizuar me fjali t
renditura sipas numrit rendor:
603. Shpija e Shqyptarit asht e Zotit e mikut.
- Mungojn ilustrimet, shkronjat e pjerrta, tabelat e ndryshme, prdorimi i
shenjave t ndryshme grafike etj.
- Gjuha sht e qart dhe e thjesht. sht prdorur dialekti gegrisht.
Miku nuk mund t hij n shpi, pa ba za noborr
- Fjalit jan t shkurtra, t thjeshta ose t prbra, me disa pjes:
615. E mbajtmja e arms asht:
a) shej burrnije e nderje, edhe knaqesh se terdh miku;
b) asht shej roje, sepse tuj than: Mir se erdhe, aj do t rrij pa droje, e se
gjindesh gadi me i dal zot pr do rrezik;
- Prdoret leksiku i gjuhs s prditshme:
- shej burrnije e nderje, edhe knaqesh se terdh miku;
- Prdoren foljet modale:
Pr do mik duhet buka si han vet;
Pr mik t mir duhet kafja,
Pr mik zemre duhet duhani
- Prdorimi i vets s dyt dhe t tret t foljes n m. lidhore dhe n m. dftore.
Miku nuk mund t hij n shpi, pa ba za noborr
Tuja hi nshpi, mikut do (duhet) ti mbajsh armn.
Diskutim i lir
Msuesi nxjerr prfundimet e ors msimore dhe vlerson nxnsit me not.
"
Detyr shtpie. 1. Ushtrimi 6, faqe 93.

Paraprgatitje. 2. Sillni n klas tekste t ndryshme udhzuese.
Tema
Teksti
udhzues
(ora II)

t identifikoj elementet gjuhsore specifike n nj tekst udhzues;
t analizoj tekstet udhzuese nga ana gjuhsore;
t vzhgoj imazhin e nj teksti udhzues, pr t verifikuar prshtatjen
me tekstin e shkruar;
t shkruaj tekste t ndryshme udhzuese.
ndryshme tekstesh udhzuese, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: tekst udhzues, karakteristika gjuhsore t teksteve udhzuese,
shkrimi i nj teksti udhzues.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Mendo/krijo dyshe/diskuto
Msim i prqendruar mbi
argumentin
Shkrim i lir
Diskutim i ideve
Pun n dyshe
Pun n dyshe
Pun idividuale
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
141
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Mendo/krijo dyshe/diskuto
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsve u sht krkuar
t bjn analizn morfologjike t foljeve t nnvizuara n tekstin e ushtrimit 5, faqe 93.
Model prgjigjeje
asht (sht) - folje, veta III, n.njjs, mnyra dftore, koha e tashme mund t hij
(hyj)- folje, veta III, n. njjs, mnyra lidhore, koha e tashme;
prgjigjet- folje, veta III, n. njjs, mnyra dftore, koha e tashme, trajta joveprore
(do) t gjindet (duhet) t gjendet- folje, veta III, n. njjs, mnyra lidhore, koha e
tashme, trajta joveprore.
lahen- folje, n.shums, veta III, mnyra dftore, koha e tashme, trajta joveprore;
duhet-folje pavetore, veta III, numri njjs, mnyra dftore, k. e tashme;
lishohet (lshohet) - folje, veta III, n. njjs, mnyra dftore, k. e tashme, trajta jo veprore.
Nxnsit rifreskojn njohurit mbi veorit e tekstit udhzues, si elementet e
prmbajtjes dhe t forms, tiparet strukturore etj. I evidentojn ato (shih model prgjigjeje
n msimin pararends).
Msuesi/ja shtron pyetjen:
-veori gjuhsore ka ky tekst?
Nxnsit diskutojn n dyshe.
Model prgjigjeje:
Veorit gjuhsore q evidentojn n tekst shnohen n organizuesin grafik
Tipare gjuhsore
Gjuha sht e qart dhe e thjesht. sht
prdorur dialekti gegrisht.
a. Prdoren fjali t shkurtra:
b. t thjeshta e t zgjeruara
c. t prbra
- Prdoret leksiku i gjuhs s prditshme.
- Prdorim i gjer i foljeve modale.
-Prdorimi i vets s dyt dhe t tret.
Msim i prqendruar mbi argumente
Ilustrime nga teksti

Miku nuk mund t hij n shpi, pa ba za noborr.
- 615. E mbajtmja e arms asht:
a) Pr do mik duhet buka si han vet;
Pr mik t mir duhet kafja.
Pr mik zemre duhet duhani.
b) shej burrnije e nderje, edhe knaqesh/se terdh miku;
c) asht shej roje, /sepse tuj than : Mir se erdhe, aj
do t rrij pa droje, /e se gjindesh gadi me i dal zot
pr do rrezik;
-Miku nuk mund t hij n shpi, pa ba za noborr.
Tuja hi nshpi, mikut do ti mbajsh armn.
Kjo teknik shoqrohet me nj list pyetjesh ,n t cilat
nxnsit msohen t argumentojn prgjigjet e dhna.
Kto nuk jan pyetje t mirfillta, por elemente t nj
argumenti t organizuara n formn e pyetjeve. N
kt mnyr nxnsit msohen t prqendrohen n
nj shtje me nj dyshim t motivuar sistematik , t
identifikojn argumentet dhe ti shqyrtojn nga afr.
N kt faz t msimit msuesi/ja u krkon nxnsve t shikojn n dyshe ushtrimin

1, i cili krkon t analizojn gjuhn e prdorur n nj tekst udhzues (rregullore).
Msuesi/ja sugjeron q vzhgimi i nxnsve t prqendrohet n kto drejtime:
- Cila sht gjuha e prdorur n kt tekst?
- Evidentoni elementet e gjuhs standarde. Ku e mbshtetni prgjigjen tuaj?
- Cili sht lloji i terminologjis s prdorur n kt tekst?
- Cili sht lloji i leksikut t prdorur n kt tekst? Argumentoni prgjigjen tuaj.
- Cilat lloje foljesh mbizotrojn? Ilustrojeni prgjigjen tuaj me shembuj.
142

Model prgjigjeje
N kt tekst sht prdorur gjuha standarde.
Lloji i terminologjis s prdorur sht ajo administrative:
si: - normat e prgjithshme t sjelljes
- biblioteka sht vend i prbashkt...
- sht absolutisht e ndaluar...
- para se t hyjn n salln e leximit t gjith prdoruesit...
- Prdoruesit jan personalisht prgjegjs t librave q marrin n prdorim...
- Leksiku sht i qart dhe i sakt. Bn t mundur t kuptosh rregullat dhe krkesat
e parashtruara.
Foljet q mbizotrojn:
- foljet n mnyrn lidhore, si dhe t shoqruara me foljet modale, por ka edhe folje
n mnyrn dftore.
- duhet t ruaj, t pihet, t hyjn, duhet t dorzojn, nuk lejohen, t trheq, duhet
t dorzoj, jan, t mos i mbyllin, t mos u prthyejn...
Nxnsit t ndar n dy grupe specifikojn llojin e informacionit:
Sjellje t detyruara
Sjellje t ndaluara
Gjithsecili duhet t ruaj rreptsisht qetsin
sht e ndaluar t pihet duhan
Prdorimi i aparatit fotografik duhet t jet i autorizuar
Nuk lejohen n bibliotek antat e objektet personale
Para se t hyjn n salln e leximit duhet t

dorzojn tesern...
Para se t trheq tesern duhet t dorzoj librat
q ka marr...
Prdoruesit jan prgjegjs t librave q marrin n
dorzim.
Nuk duhet t shfletojn faqet e librave duke njomur

gishtat
T mos i vn librat hapur njri mbi tjetrin
T mos mbajn shnim mbi flet t vendosura
drejtprdrejt n libr
T mos i mbyllin librat keq, t mos u prthyejn faqet etj.
Nj hap tjetr i msimit lidhet m vzhgimin e nj teksti udhzues nga ana pamore.
Msuesi/ja u krkon nxnsve n dyshe t vzhgojn se si prputhet paraqitja
e tij me tekstin. Nxnsit ilustrojn me shembuj faktin n t cilin tekstet udhzuese
shpeshher shoqrohen me ilustrime prkatse, pr t br sa m t kuptueshme
udhzimet q japin.
Skicat shoqrohen me informacione t dhna t shkurtra, t demonstruara me an
t numrave, shigjetave dhe shenjave t ndryshme. Prve skicave jepen udhzimet
prkatse me an t nj gjuhe teknike dhe me fjali t renditura n rend numerik.
Prforcimi: Shkrimi i lir
Msuesi/ja u sugjeron nxnsve tema t ndryshme pr t ndrtuar nj tekst udhzues.
Nxnsit prqendrojn vmendjen n krkesn e ushtrimit 8, faqe 94.
- Shkruani nga nj tekst udhzues pr mirmbajtjen e palestrs.
- Udhzime pr ekskursionet shkollore, pr t vizitat n institucione t ndryshme.
Msuesi/ja udhzon nxnsit t prcaktojn n tekstet e tyre elementet q jan t
detyrueshme, t ndaluara, t kshillueshme pr tu br.
Diskutim mbi mnyrn si i kan ndrtuar tekstet.
143

Model prgjigjeje:
- Palestra e shkolls sht mjedisi i cili prdoret nga nxnsit pr t zhvilluar orn
e msimit t edukimit fizik.
- Nxnsit jan t detyruar t respektojn rregullat e mirmbajtjes s palestrs.
- T gjith nxnsit duhet t hyjn n palestr me uniformn e krkuar.
- Nuk lejohet t prdoren kpuct n palestr.
- Nuk lejohet t dmtohen pajisjet e saj.
- Duhet t tregohet kujdes sidomos pr ato pajisje q jan t prbra me materiale
t buta.
- sht e ndaluar t ngrnt e ushqimeve t ndryshme n palestr.
- T gjith nxnsit duhet t ojn mjetet e prdorura n orn e msimit n vendet
e caktuara.
- T gjith nxnsit duhet t prdorin dhomat e zhveshjes pr t ndrruar uniformn
dhe ruajtjen e sendeve personale.
- sht i ndaluar rreptsisht duhani n palestr.
Msuesi/ja bn vlersimin e ors msimore dhe vlerson me not nxnsit.
"
144
Detyr shtpie. Ushtrimi 9, faqe 94: Analizoni elementet e tekstit t dhn.
Strategjit e t shkruarit
Tema

t identifikoj teknikat e prmbledhjes s tekstit;
t shpjegoj konceptin e prmbledhjes dhe mnyrn e realizimit t saj;
t analizoj teknikat e prmbledhjes s nj teksti;
t evidentoj ndryshimin e prmbledhjes s tekstit nga ana grafike;
t prmbledh n disa hapa tekste t llojeve t ndryshme.
12.
Prmbledhja
ndryshme prmbledhjesh, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: prmbledhje, karakteristika t prmbledhjes, teknika t
prmbledhjes.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim/Prmbledhje n dyshe
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Kjo sht nj teknik, e cila ndihmon nxnsit
Parashikimi: Prvijimi i t menduarit
t rikujtojn njohurit e marra
n klasat
pararendse me an t pyetjeve t ndryshme, t

cilat drejtohen nga msuesi.
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin rreth nj teksti, t cilin ua shprndan nxnsve

pasi e ndan klas n tri grupe dhe u krkon ta prmbledhin me pak fjal.
Orfeu ishte nj poet mitik grek, i biri i Eagrit dhe i muzs Kaliopi. Ai ishte martuar
me nimfn Euridika. Knga e tij e shoqruar me lir ishte kaq e mrekullueshme, saq
mallngjente edhe gurt dhe magjepste bishat e egra. Kur Euridika vdes nga pickimi i nj
gjarpri helmues, Orfeu zbret n mbretrin e t vdekurve dhe me kngn e tij mallngjeu
Hadin, hyjniun e bots s t vdekurve. Ai lejon ta risjell Euridikn n botn e t gjallve,
me kusht q Orfeu t mos e kthente asnjher kokn pas pr ta par gruan e tij. Por Orfeu
nuk mundi ti bnte ball joshjes pr ta par Euridikn dhe ajo u zhduk menjher.
Pas prmbledhjeve t lexuara nga t tria grupet, msuesi/ja u krkon nxnsve t
ndajn prvojat e tyre. Ai/ajo u drejton nxnsve pyetje t tilla si:
- Si vepruat pr t realizuar kt prmbledhje?
- Cilat elemente i hoqt tekstit?
- A ndoqt rregulla t caktuara pr t realizuar kt qllim?
Ndrtimi i njohurive. Lexim/Prmbledhje n dyshe
Msuesi/ja prkufizon bashk me nxnsit konceptin e prmbledhjes:
Prmbledhja - paraqitje e shkurtuar vetm me t dhnat thelbsore.
145

Shpjegon konceptin t prmbledhsh ti heqsh dika tekstit origjinal.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t punojn me an t tekniks lexim/prmbledhje n
dyshe mbi mnyrat e realizmit t nj prmbledhjeje.
Nxnsit organizojn punn n kt mnyr:
Njri prej tyre lexon tekstin dhe e prmbledh dhe tjetri, pasi shoku i tij ka mbaruar, i drejton
pyetje mbi at pjes q shoku ka prmbledhur (pyetjet mund t jen t ksaj natyre):
- Si duhet lexuar teksti?
- far duhet t prcaktoni n fillim t puns suaj?
- far duhet t dalloni n brendsi t tekstit?
- Ku duhet t bazoheni pr t realizuar shkrimin e prmbledhjes?
- Prse shrben rileximi i prmbledhjes?
- Pas do hapi nxnsit duhet t konsultohen nga ana praktike me tekstin n libr,
pr t konkretizuar rregullat e msiprme, duke u mbshtetur n pes pyetjet baz t
dhnies s informacionit (Ku?, Kur?, Kush?, Pse?, far?).
Model prgjigjeje
- Kur tanket dhe autoblindat hyn n qytet, komandanti i divizionit gjerman,
koloneli Fritz von Schwabe, shqiptoi fjalt: Gjirokastr... kam nj mik ktu, nj shok
universiteti. Ai tha emrin e mikut dhe adresn e tij.
- Kur - Kur tanket dhe autoblindat hyn n qytet.
- Ku - N qytet.
- Kush - Komandanti i divizionit gjerman, koloneli Fritz von Schwabe.
- Pse
- far (shqiptoi fjalt): Gjirokastr ... kam nj mik ktu, nj shok universiteti. Ai
tha emrin e mikut dhe adresn e tij.
N kt faz t msimit msuesi/ja u shprndan nj tekst (ushtrimi 1) dhe u krkon
nxnsve n dyshe t realizojn shkrimin e nj prmbledhjeje t nj teksti rrfyes (me
rreth 40 fjal)
Diskutim i lir
Model prgjigjeje:
Nj dre nga etja u afrua pran nj burimi. Ndrsa pinte uj, imazhi i tij u shfaq n siprfaqe
t burimit. Ai u ngazllye duke par brirt. I erdhi keq pr kmbt. Ishte duke reflektuar,
kur ia behu luani. Dreri vrapoi, por i ngecn brirt n degt e pemve. E hngri luani.
N dyshet q kan krijuar nxnsit dhe n punn q kan br, msuesi/ja u krkon
t riprmbledhin srish tekstin, tashm prej 20 fjalsh, e m pas n prmbledhjen m t
shkurtr t tekstit, q sht titulli.
Model prgjigjeje:
a) Dreri po pinte uj n burim. Brirt i plqyen mbi uj, kmbt jo. E ndoqi luani.
Vrapoi, por i ngecn brirt n deg. E hngri luani.
b) Dreri mendjeleht.
Msuesi/ja nxjerr prfundimet e ors msimore dhe vlerson nxnsit me not.
"
146
Detyr shtpie: a) Ushtrimi 5, 6, 7, faqe 103

b) Sillni n klas lloje t ndryshme informacionesh, si nga fusha e muziks/teatrit/
kinematografi. Ndrtoni skeda t ndryshme t teksteve.
Tema
13. Skeda

t njoh fazat e puns s hartimit t skedave;
t prdor teknikat e shkrimit t tyre;
t plotsoj skedn e nj libri/filmi.
ndryshme skedash, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: skeda, karakteristika e tyre, fazat e puns s hartimit t nj skede.
Struktura msimore:
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Prvijimi i t menduarit
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n grupe
Prforcimi
Shkrim i lir
Pun n dyshe

krkuar t bnin prmbledhjen e nj teksti.
Model prgjigjeje
Drita, buja, vaksira e qiellit nuk mnuan t derdheshin mbi tok. N lindje, mbi kreshtn
e Tomorit dhe mbi malet e Sulovs filloi t vijzohet nj drit e zbeht n kufirin midis
toks dhe qiellit, przier deri ather nga muzgu. Kurrizet e maleve dukeshin n kt drit
t re sikur t kishin mprehur dhmbt e dhmballt pr t sharruar perden e nats. Ylli i
mngjesit po prpiqej t qndronte n qiell. N veri filluan t vijzohen harqet e urs s
Semanit. N perndim brezi i pyjeve po flinte akoma. N jug kodrat dukeshin sikur ishin
br male...
Pas diskutimit t varianteve t prmbledhjeve msuesi/ja u krkon nxnsve nse e

din nga sht shkputur ky fragment. (romani Lumi i vdekur)
U drejton nxnsve pyetje t tilla si:
-sht skeda e nj libri?
-A keni ndrtuar ndonjher skedn e nj libri q ju ka plqyer m shum?
-Prse ju ka shrbyer?
Ndrtimi i njohurive: Mbajtja e strukturuar e shnimeve

Msuesi/ja thekson s bashku me nxnsit rndsin dhe qllimin e mbajtjes s skeds.
Skedat japin informacion t shkurtr dhe t nevojshm pr t kuptuar karakteristikat
themelore t nj libri, si: autori, epoka, lloji, fabula etj.
M pas e ndan klasn n dy grupe t mdha dhe u krkon q, pasi t ken strukturuar
shnimet pr fazat e hartimit t nj skede, t specifikojn veorit e modeleve t nj
skede libri dhe filmi t dhna n libr.
147

Model prgjigjeje
Shikoni shembullin e mposhtm t nj skede t nj libri.
Titulli:
Autor:
Kryeredaktor:
Botuesi
Viti i botimit:
Nr. i faqeve:
Prmbajtja:
Skeda e nj filmi ka t njjtn struktur me at t nj libri dhe kshtu ndiqet e njjta
procedur. Ndryshimi thelbsor sht se shikimi i filmit zvendson leximin.
Titulli:
Shteti:
Viti i prodhimit:
Lloji:
Kohzgjatja:
Regjisori:
Interpretuesit:
Prshkrimi dhe fabula:
Nxnsit punojn t pavarur mbi informacionet e sjella prej tyre n klas.
Msuesi/ja u krkon t ndrtojn:
- Skedn e librit
- Skedn e nj skedari pr kng e pjes muzikore
- Skedn e nj personazhi historik
- Skedn e nj skuadre futbolli
Diskutim i lir pr kto shtje.
Model prgjigjeje
Msuesi/ja bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not. Msuesi/ja mund t
vlersoj edhe ann krijuese dhe veanrisht przgjedhjen e informacionit nga nxnsi
pr hartimin e nj skede.
"
148
Detyr shtpie: Paraprgatitni skedn e nj libri, personazhet q paraplqeni dhe sillni n klas
skeda t ndryshme.
Tema
14. Parafraza

t shpjegoj termin parafrazimin;
t prdor teknikat e parafrazimit t nj teksti;
t analizoj teknikat e parafrazimit;
t prshkruaj parafrazimin e nj teksti nga ana grafike;
t parafrazoj nj poezi.
ndryshme parafrazimesh, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: parafrazim, karakteristikat e tij, fazat e puns s hartimit t nj
parafrazimi.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Shkrim i lir
Pun me klasn
Diskutim i ideve
Pun n dyshe
Pun individuale
Materiale shtes
Mbe more shok
Mbe, more shok, mbe
Prtej Urs s Qabes
Falm me shndet nnes,
Kun e zi le ta shes.
N pyest nna pr mua,
I thoni q u martua.
N pyest se grua mori
Tre plumba te kraharori,
N pyest se kal hypi
Atje tek hypn meiti.
N pyest se krushq i van
Sorrat e korbat q e han.
Popullore
Mbeta, more shok mbeta, prtej urs s Qabes, n mrgim. I drgoj t fala nns:
le ta shes kaun e zi. Po t pyes nna pr mua, i thoni q u martua. Po pyeti se grua
mori, i thoni tre plumba n kraharor. Po pyeti n cilin kal hipi, i thoni hipi kalin e meitit.
Po pyeti se cilt krushq i shkuan, sorrat dhe korbat q e han.
Marr nga Darka e gabuar e I. Kadares
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja u shprndan nxnsve fisha, ku sht teksti poetik i njohur Mbe, more
shok, mbe dhe nj fragment t shkurtr nga Darka e gabuar e I. Kadares dhe,
pasi nxnsit ti ken lexuar, krkon prej tyre tu prgjigjen pyetjeve:
-lloj jan kto tekste?
- Nga ndryshojn prej njri-tjetrit?
- far rikujtoni pr parafrazn?
149

Msuesi/ja prmbledh disa nga idet e nxnsve n pemn e mendimit.
gojor
Riformulim i nj teksti
me shkrim
ndihmon pr t kuptuarit e nj teksti
prdor fjal t thjeshta
Parafrazimi
Ndihmon pr ta mbajtur mend nj tekst
sht variant n proz i nj teksti poetik
ka struktur t thjesht
fjalt renditen sipas rendit t drejt sintaksor
thjeshtohen fjalit e ndrlikuara

Msuesi/ja n kt faz u krkon nxnsve t punojn n dyshe pr t realizuar
mbajtjen e strukturuar t shnimeve mbi teknikat e parafrazimit. Nxnsit e prqendrojn
vmendjen tek teksti i ra mjegulla Buens dhe analizojn hapat e br pr realizimin
e parafrazimit t ktij teksti:
Rregullat
- Ndarja n fjali n baz t shenjave
t piksimit.
Origjinali
-i ka ra mjegulla Bujens-
edhe fushs Shkodras-.
Parafrazimi
-I ra mjegulla Buens dhe e
mbuloi t trn.
- Renditja e fjalve sipas rendit t

drejt sintaksor.
Fryni er frashni e holl, e nalcoj

mjegulln
Kjo mjegull mbeti aty tri dit e tri

net
- Thjeshtzimi i ndrtimeve
sintaksore tepr t ndrlikuara.
Gjith dit e po punojn, gjith

natn po jau rrnojn
Muri q bnin ditn u prishej

natn.
-Zvendsimi i fjalve dhe

shprehjeve t vshtira.
- Shpjegimi i shprehjeve figurative
Msuesi/ja diskuton me nxnsit elementet e prmbajtjes, t cilat jan shtjelluar me hollsi.
N kt faz t ors msimore nxnsit do t parafrazojn n dyshe poezin e
Dritro Agollit Ktu sdo jem.
Model prgjigjeje
Nuk do t jem m ktu, do t largohem. Nn tok do t tretem edhe un t si t
gjith njerzit. Kameriert nuk do t m shohin n kafenen e preferuar. Kolla ime e
that sdo t ndihet m n rrugt ku kam ecur. Por nj qiparis do t rrij i heshtur, si
nj murg i shkret, mbi varrin tim. Kurse ti do t trishtohesh nga mungesa e pranis
sime. Era q do t fryj mbi xham, do t t sjell kujtimet. Dhe ti do t qash bashk
me to nga malli. Por, kur t jesh shum e mrzitur, m krko n librat q kam shkruar.
Aty, pas tyre, qndroj i fshehur me fjalt, shprehjet, ndjenjat. Mjafton q librin ta
lvizsh pak nga rafti, dhe un do t jem shpirtrisht pran teje. Prania ime do t t
bj t qeshsh srish e gzuar, ashtu si bleron natyra, pasi ka rn shiu.
150

Pas ktij parafrazimi nxnsit diskutojn me njri-tjetrin pr variantet e ndryshme t
krijuara prej tyre. E rndsishme sht q ata t respektojn teknikat e parafrazimit.
Mund t marrin fjali t ndryshme nga punimet e tyre dhe ti krahasojn me njritjetrin, duke argumentuar se far ndryshimesh kan br dhe pse, dhe cila me gjith
ndryshimet i afrohet m shum origjinalit.
N fund msuesi/ja nxjerr prfundimet e ors msimore dhe vlerson nxnsit me
not.
Shnim. N kt or e rndsishme sht ti lihet koh e mjaftueshme puns individuale
t nxnsit, pr t hartuar me shkrim dhe me goj parafraza.
"
Detyr shtpie. Bni parafrazn e poezis q ju plqen m shum.

Paraprgatitni nj tekst argumentues.
Teksti argumentues
Tema
1. Tema:
Struktura dhe
skema e tekstit
argumentues

t identifikoj tekstin argumentues dhe llojet e tij;
t shpjegoj konceptin e tekstit argumentues dhe prdorimin e tij;
t ndrtoj skemn e tekstit argumentues n situata t ndryshme komunikimi;
t dalloj strukturn e tekstit argumentues duke e ndar n paragraf.
ndryshme t teksteve argumentues, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: tekst argumentues, struktura, skema e tekstit argumentues.
Material shtes
Fjalimi i Mehdi Frashrit n Lidhjen e Kombeve
Zoti kryetar, zotrinj,
Prej dits q Shqipria u pranua n Lidhjen e Kombeve, gjith delegatt e Qeveris Shqiptare
u faqn gjithnj, sa her q u paraqit rasti, n favor t mbrojtjes s pakicave, pse pakicat prej
racs dhe gjuhs n Shqipni jan shum t pakta, kurse pakicat shqiptare n Shtetet fqinj jan
me qindra mijra; pse Shqipria para se t pranohej n Lidhjen e Kombeve, q me palljen e
indipendencs s saj m 28 Nandor 1912, vetvetiu njohu t drejtat e pakicave q ndodheshin
n tokat e saj kombtare; pse qeveria do q t nderoj pengimet e marra drejt Lidhjes s
Kombevet; m n funt Qeveria Shqiptare sht plotsisht e bindur se nderimi i t drejtave t
pakicave i prgjigjet nj parimi drejtsie. Pra, ankimet q i jan drejtuar Lidhjes s Kombevet
nga ana e pakicave grekofone n Shqipri, ka pr pretekst ndryshimin e artikujve 206 e 207 t
statutit q merren me arsimin n mbretri. Qeveria shqiptare i plqen t besoj se ka plotsisht
t drejt duke ushtruar t drejtn e sovranitetit n formn e duhur n kt shtje. Po t sqarohet
shtja, do t shihet se ndryshimet pr t cilat bhet fjal nuk i cenojn t drejtat e pakicave
q jan njohur n Shqipri. Le t jepet leje zoti kryetar, tju shpjegoj origjinn e shtjes dhe
shkaqet q e shtyn popullin dhe Qeverin Shqiptare t votoj kto dispozita konstitucionale...
... Ndryshimi q iu b artikujve 206 dhe 207 t ligjs kushtetuese, suprimon t gjitha shkollat
private, kaq vendase dhe t huaja, dhe i v nn kontrollin e drejt t Qeveris pa asnj prjashtim.
151

Si pasoj e zbatimit t parimit kushtetor t ri u ndryshua gjith sistemi i arsimit. Si del na sa
tham m lart, qllimi kryesor i dispozitave t reja nuk ishin shkollat e pakicavet. Kto hynin nn
qarkun e veprimit t ligjs s re nga parimi i njsis dhe gjeneralizmit. N nj periudh tranzicjoni,
ndryshimi i sistemit provokoi doemos nj tronditje edhe pr kt shkak pakica grekofone kujtoi se
do ti pritej arsimi n gjuhn e saj kombtare. Qeverija e kuptoi menjher kt gjendje edhe pr
t knaqur dshirin e popullsis grekofone shtoi numrin e shkollave gjer n 50; zgjodhi dhe emroi
nj personel msues q kish br studimet n shkollat greke dhe dha instruksionet e duhura q
arsimi n kto shkolla t bhej kryesisht n gjuhn greke, gjuha shqipe megjith se do t mbetej e
detyruarshme do t msohet si gjuh zyrtare; dhe pr t siguruar pr kohn dhe t ardhmen nj
personel arsimor n shkalln e misionit t tij, Qeverija do t drgoj do vit, si bursista t Shtetit
n Greqi, nj sasi t rinjsh t rekrutuar midis popullsis grekofone.
... Ligja kushtetuese q ka nj karakter t prgjithshm pr gjith popullin, kur prish nj t drejt
q kish shumica, kjo e drejt nuk mund t mbes pr pakicn; pra ndryshimi i ligjs kushtetuese,
nuk cenon t drejtn e pakics.... Po ti jepen privilegjet pakics s nj shteti, do t krijohet nj
ilegalitet midis ksaj pakice dhe shumics; kjo do t shtypej prej pakics dhe athere do t vinte
shtja e shumics q do t shtrohej prpara Shoqris s Kombeve. M plqen t besoj zoti
kryetar, se Kshilli i ndershm q kryesoni do t marr parasysh arsyet q e shtyn Qeverin
shqiptare t vr drejt nn kontrollin e saj shkollat laike.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Mendo/Krijo dyshe /Diskuto. Organizuesi grafik
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Kodimi i argumenteve n tekst
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Mendo/Krijo n dyshe/Diskuto
Msuesi/ja e nis msimin duke udhzuar nxnsit t lexojn tekstin n hyrje t
msimit dhe m pas u krkon t prcaktojn llojin e tij.
U krkon gjithashtu t evidentojn n tekst ato elemente, t cilat e klasifikojn at n
llojin e teksteve argumentuese. Nxnsit plotsojn kllasterin duke prsritur njohurit
e marra mbi tekstin argumentues.
Trajton ide/teza pr shtje t ndryshme
Bind marrsin
152
Teksti argumentues
-fjalime t politikanve,
Jan disa llojesh: -artikuj gazetash,
-mbrojta e avokatit,
-ese,
-tekste reklamash
-ndrhyrjet n nj debat,
debatet televizive etj.)
-diskutimet

Ndrtimi i njohurive: Kodimi i argumenteve n tekst
Msuesi/ja s bashku me nxnsit formulojn prkufizimin e termit tekst argumentues
dhe theksojn veorit e tij. U krkohet nxnsve t kodojn kto veori n tekstin e
dhn n libr Origjian e gjuhs shqipe a n tekste t sjella prej nxnsve dhe me
veorit e koduara plotsohet grafiku organizues, pema e mendjes.
-T shkruash nj tekst argumentues do t thot t paraqessh mendimet e tua duke
i mbshtetur me fakte bindse.
Msuesi/ja u sugjeron nxnsve t mbshteten n pyetjet e mposhtme dhe t
kodojn tekstin e librit sipas ktyre elementeve:
- Cila sht pyetja q drejtohet n kt tekst?
Nuk kemi pyetje t drejtprdrejt, por ajo nnkuptohet nga tema q trajton teksti dhe
q sht: Cila sht origjina e gjuhs shqipe?
- Cila sht prgjigja q jepet?
Prgjigjja: N literaturn gjuhsore qarkullojn dy teza themelore pr origjinn e
shqipes: teza e origjins ilire dhe teza e origjins trake.
- far arsyesh jepen?
Arsyet: Teza ilire ka gjetur mbshtetje m t gjer historike dhe gjuhsore, e formuar
q n shek. XVIII n rrethet e historianve.
- far provash jan dhn?
Provat: Prpjekjen e par shkencore pr t shpjeguar origjinn e shqiptarve dhe t
gjuhs s tyre e bri historiani suedez Hans Erik Tunman...
- far faktesh pritet q ti pranojn kto teza?
Faktet:
-Shqiptart banojn sot n nj pjes t trojeve, ku n periudhn antike kan banuar
fise ilire...
-Nj pjes e elementeve gjuhsore: emra sendesh, fisesh, emra njerzish, q jan
njohur si ilir, gjejn shpjegim me an t gjuhs shqipe.
-Toponimet e lashta t trojeve ilire shqiptare...
-Marrdhniet e shqipes me greqishten e vjetr dhe latinishten tregojn...
-T dhnat arkeologjike...
Pasi kan koduar tekstin prkatsisht me shenja t ndryshme, si p.sh.,:
- O - pr pyetjen
- - pr prgjigjen
- - pr arsyen
- - pr provat
- - pr faktet,
msuesi/ja u krkon nxnsve t paraqitin n tabeln e mposhtme elementet e
strukturs q ata njohin:
Karakteristika t tekstit
argumentues
Tema:
Opinioni/teza
Argumente
Prfundime
Ilustrime nga teksti Origjina e gjuhs shqipe

Origjina e gjuhs shqipe. Problem i gjuhs shqipe sht nj nga problemet m
t debatuara t shkencs gjuhsore.
Qarkullojn dy teza pr origjinn e gjuhs shqipe: teza e origjins ilire dhe e
origjins trakase. Hans Erik Tunman duke u mbshtetur n burime historike dhe
t dhna gjuhsore, arriti n prfundimin se shqiptart jan vazhduesit e ilirve.
Shqiptart banojn sot n nj pjes t trojeve...
Nj pjes e elementeve gjuhsore
Format e toponimeve t lashta t trojeve ilire shqiptare
Me t gjith kto argumente rezulton se teza e origjins ilire t gjuhs shqipe
153

Msuesi/ja prqendron vmendjen n tekst te skema e komunikimit dhe prcakton bashk
me nxnsit elementet pjesmarrse, duke i ilustruar me shembuj nga fragmenti.
Konteksti: (Botim shkencor pr lexues t interesuar
pr shtjen e origjins s gjuhs shqipe.)
Qllimi: T bind marrsin pr origjinn ilire t gjuhs shqipe

Drguesi: studiues i
problemeve t gjuhs shqipe
Mesazhi: Gjuha shqipe

ka origjin ilire
Marrsi: Lexuesi
Kodi: Gjuha e shkruar (shqipe)
Msuesi/ja thekson faktin q qllimi sht i rndsishm n nj tekst argumentues

dhe ilustron me shembuj qllimin n tekste t ndryshme argumentuese. Nxnsit
vzhgojn strukturn e tekstit argumentues dhe diskutojn mbi ndrtimin e paragrafit si
pjes prbrse e tij. Ata diskutojn pr llojet e tekstit argumentues, t hasura n jetn
e prditshme, si: kryeartikulli i nj gazete, mbrojtja q bn avokati n nj gjyq, ndrhyrjet
n nj debat, eset ose nj punim shkencor.
Msuesi/ja u shprndan nxnsve artikullin e Mehdi Frashrit dhe u krkon t prcaktojn
elemente t strukturs, si:
Tema: Ankimet q i jan drejtuar Lidhjes s Kombevet nga ana e pakicave grekofone
n Shqipri, ka pr pretekst ndryshimin e artikujve 206 e 207 t statutit q merren me
arsimin n mbretri.
Opinione ose teza: T drejtat arsimore t pakicave mbrohen. Delegatt e Qeveris
Shqiptare u faqn gjithnj, sa her q u paraqit rasti, n favor t mbrojtjes s
pakicave
Argumentimi i tezs:
- Shqipria para se t pranohej n Lidhjen e Kombeve, q me palljen e indipendencs
s saj m 28 Nandor 1912, vet vetiu njohu t drejtat e pakicave q ndodheshin n tokat
e saj kombtare;
- Qeveria shqiptare i plqen t besoj se ka plotsisht t drejt duke ushtruar t
drejtn e sovranitetit n formn e duhur n kt shtje (Ndryshimi q iu b artikujve
206 dhe 207 t ligjs kushtetuese).
- ndryshimet nuk i cenojn t drejtat e pakicave q jan njohur n Shqipri.
a.Ndryshimi q iu b artikujve 206 dhe 207 t ligjs kushtetuese, suprimon t gjitha
shkollat private, kaq vendase dhe t huaja, dhe i v nn kontrollin e drejt t Qeveris
pa asnj prjashtim. Si pasoj e zbatimit t parimit kushtetor t ri u ndryshua gjith
sistemi i arsimit.
b. Qllimi kryesor i dispozitave t reja nuk ishin shkollat e pakicavet. Kto hynin nn
qarkun e veprimit t ligjs s re nga parimi i njsis dhe gjeneralizmit. N nj periudh
tranzicjoni, ndryshimi i sistemit provokoi doemos nj tronditje edhe pr kt shkak
pakica grekofone kujtoi se do ti pritej arsimi n gjuhn e saj kombtare.
c. Qeverija e kuptoi menjher kt gjendje edhe pr t knaqur dshirin e popullsis
grekofone shtoi numrin e shkollave gjer n 50;
154

.Zgjodhi dhe emroi nj personel msues q kish br studimet n shkollat greke
d.dha instruksionet e duhura q arsimi n kto shkolla t bhej kryesisht n gjuhn
greke, gjuha shqipe megjithse do t mbetej e detyruarshme, do t msohet si gjuh
zyrtare; dhe pr t siguruar pr kohn dhe t ardhmen nj personel arsimor n shkalln
e misionit t tij,
dh. Qeverija do t drgoj do vit, si bursista t Shtetit n Greqi, nj sasi t rinjsh t
rekrutuar midis popullsis grekofone.
Prfundimi: Po ti jepen privilegjet pakics s nj shteti, do t krijohet nj ilegalitet
midis ksaj pakice dhe shumics; kjo do t shtypej prej pakics dhe athere do t vinte
shtja e shumics q do t shtrohej prpara Shoqris s Kombeve. M plqen t
besoj zoti kryetar, se Kshilli i ndershm q kryesoni do t marr parasysh arsyet q e
shtyn Qeverin shqiptare t vr drejt nn kontrollin e saj shkollat laike.
Diskutim i lir
N fund msuesi/ja nxjerr prfundimet e ors msimore dhe vlerson nxnsit me not.
"
Detyr shtpie. 1. Ushtrimi 1, 2, 3 dhe 4 faqe 119.

2. Paraprgatitni elementet e teksti argumentues.
Tema
2. Elementet
e strukturs
s tekstit
argumentues
dhe llojet e
argumenteve

t dalloj elementet e strukturs s nj teksti argumentues;
t evidentoj tek teza dhe antiteza argumentet dhe kundrargumentet;
t dalloj argumentet objektive nga ato subjektive; argumentet e thjeshta nga
ato t ndrlikuara;
t prshkruaj problemin duke u nisur nga titulli i tekstit argumentues.
ndryshme t teksteve argumentuese, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: tekst argumentues, struktura e tij, elementet e tekstit
argumentues, tez/antitez, argument/kundrargument, argumente objektive/
subjektive, t thjeshta/t ndrlikuara.
Materiale shtes
Tekst me argumente objektive
Ngrohja globale
Ngrohja globale konsiderohet sot si nj kriz globale e pashembullt dhe e padgjuar ndonjher.
...
N ngrohjen globale kan ndikuar dhe vazhdojn t ndikojn emetimet e dyoksidit t karbonit CO,
t metanit CH4, oksidet e azotit, komponimet e halogjenuara t karbonit.
Duhet ta njohim efektin e gazrave serr dhe t mos qndrojm indiferent pr asnj moment, sepse
emetimet e dyoksidit t karbonit dhe metanit prbjn t keqen m t madhe ndaj njerzimit, sepse
lidhen me ngrohjen globale, ndryshimet klimatike, si dhe ruajtjen e mjedisit e t natyrs dhe, kryesorja,
me shtresn e ozonit. Ather, po t jet kshtu, pse duhet ta lejojm kt krim kundr njerzimit?
shprehet Kristofor Horner. Pjesa m e madhe e opinionit mendon se ndotja e mjedisit dhe e natyrs
155

sht prkeqsuar. Para nja 150 vjetsh n atmosfern e toks ka ekzistuar nj ekuilibr kimik tepr
i rndsishm, ndrsa sot do gj ka ndryshuar n prbrjen dhe prqindjen e elementeve kimike n
atmosfer. Shkenca, jo vetm sot, por edhe m par sht marr me llogaritjet e ndryshme t sasive
dhe t efekteve q sjellin kta prbrs n proceset e ngrohjes globale, te ndryshimet klimatike e
t temperaturave, reshjeve, thatsirs, te ndryshimet n nivelet e ujrave q sjellin pasoja negative
dhe t pallogaritshme n tokn ton. Gazrat e efektit serr n at koh kan qen pjes e dobishme
dhe e domosdoshme e jets n tok dhe kjo lidhej me ekuilibrin kimik n atmosfer, me prmbajtjen
e nj sasie t till optimale t dyoksidit t karbonit dhe t metanit, q siguronte nj temperatur
mesatare +15 C dhe18-19 C, nj temperatur e prshtatshme pr t jetuar. Gazrat e efektit serr
u bn problem i madh serioz koht e fundit, kur sasia e tyre kaloi n prmasa alarmante. Prve
gazit karbonik dhe metanit q hyn n grupin e gazrave natyrore, jan edhe disa gazra t tjera t
fuqishme, si komponimet e halogjenuara t karbonit, q nuk ndodhen n natyr, por jan prodhohen
pr ftohje etj. T till jan hidrofluorkarboni (HFCx), perfluorkarboni (PFCx), klorfluorkarboni (CFCx)
dhe q konsiderohen gazra me efekte t fuqishme n prishjen e shtress s ozonit, e cila mbron
jetn n tok nga nj deprtim i fuqishm i rrezatimit ultraviolet (UV). Pr klorfluorkarbonin jan br
shum studime. Ky komponim u prdor gjersisht n sistemet e ftohjes, n kondicionimin e ajrit,
n shkumat dhe solventet. Ky gaz i efektit serr rri edhe n stratosfer, ku nn rrezatimin e diellit
shprbhet n klorin, atomet e s cils veprojn me ozonin duke ia shkatrruar molekulat.
Marr nga interneti
Tekst me opinione subjektive
Kshillat e urta t baroneshs britanike
Baronesha Helene Hayman, kryetare e Dhoms s Lordve apo e Dhoms s Lart t Parlamentit
britanik, iu drejtua ligjvnsve shqiptar me nj fjalim t urt, tipik pr nj prfaqsuese t lart
t aristokracis politike t vendit t saj; tipik pr nj kryetare t dhoms s konvergjencs,
sikurse njihet botrisht Dhoma e Lordve. Me eleganc, pa fyer aspak inteligjencn e dyshimt
t mikpritsve t saj, pa pretenduar pr t dhn porosi, por thjesht duke iu referuar prvojs
britanike, baronesha Hayman foli shum qart pr ka shqiptart sdin ta bjn mir ose, m
sakt, nuk duan. Msimi i par i baroneshs Hayman ishte prcaktimi i opozits britanike si opozit
e Madhris s Saj. Ne n Britani nuk flasim pr opozit t shumics q qeveris, por pr opozit
t Mbretreshs. Sigurisht, jo pr nj opozit q do t kuptohej si kundrshtare e Madhris s Saj,
por pr nj pasuri britanike t Madhris s Saj. Sepse, n konceptin britanik, si shumica, edhe
pakica, pavarsisht se far mospajtimesh mund t ken midis tyre, gj kjo krejt e natyrshme n
shoqrit parlamentare, jan pasuri dhe vlera t pacenueshme t shtetit britanik, jan me t njjtin
status prgjegjsie dhe mbrojtjeje para kurors. Me t drejt mund t thuhet se n Britani kjo mund
t ndodh, sepse Britania sht nj shtet me kuror t trashgueshme, ka nj shenj ku bashkohen
t gjith, por si mund t ndodh kjo n Shqipri? Domethn pasuri t kujt mund t jen shumica
dhe opozita njhersh, pavarsisht se kundrshtare mes tyre?

Fazat e strukturs
156
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Mendo/ Krijo dyshe /Diskuto.

Organizuesi grafik
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Lexim me kodim teksti
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Mendo/Krijo n dyshe/Diskuto)
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. Nxnsit kan punuar
me ushtrimet 1, 2, 3 dhe 4 n faqen 119.
Model prgjigjeje:
Ushtrimi 1
Ideja e atij q shkruan - para kohs teknologjike, gjumi dhe zgjimi rregulloheshin
nga drita e diellit.
Prfundimi - Pr at q duhet t punoj ose t udhtoj natn, sht e kshillueshme
t flej t paktn dy or para...
Argumente n favor t tezs: Sa m t shumta t jen ort e qndrimit zgjuar, aq
m shum zgjatet sasia e gjumit t nats...
Problemi: Sot disa rrin zgjuar, pr shkak t puns, ndaj jan n rritje e sipr rregullimet
e gjumit, edhe pse njerzit orvaten ti plotsojn duke fjetur m shum ditn...
Opinione t autoriteteve: Sipas ekspertve t Qendrs s Gjumit n Gjenov,
nj nat pa gjum mund t kompensohet normalisht me nj gjum t thell natn e
mpasshme, por, nse mungesa bhet e vazhdueshme, nuk do t ndreqet kollaj.
Ushtrimi 2
Llojet m t zakonshme t tekstit argumentues jan: eseja argumentuese, debatet,
diskutimet.
Ushtrimi 3
- A jemi t prgatitur sa duhet pr jetn?
- Shkoll publike a shkoll private?
- Rruga e gjat e formimit t gjuhs standarde.
- Skuadr e fort, por jo e para n klasifikim.
Ushtrimi 4 . sht nj anket q ka t bj me prvojat personale t nxnsve.
Nxnsit e kan plotsuar n shtpi. Msuesi/ja ka paraprgatitur n nj tabak letre t
dhnat e ankets dhe duke shtruar do pyetje, numrohen prgjigjet, t cilat orientojn
msuesin/en pr punn e tij t mtejshme. Krkesa e parafundit nuk shtrohet pr
diskutim, sepse i takon puns me shkrim q do t bjn nxnsit n ort e ardhshme.
Msuesi/ja e l jo m kot kt ushtrim pr n fund, pasi nga ky ushtrim do t marr
shkas pr t organizuar msimin dhe drejton pyetje t tilla si:
- Sa e rndsishme sht t njihet struktura e tekstit argumentues?
- A na ndihmon ajo ta kemi m t leht t ndrtojm nj tekst argumentues?
Ndrtimi i njohurive. Lexim me kodim teksti
Kjo faz fillon duke shtruar pyetjen:
- Cilat jan elementet m t rndsishme t strukturs s nj teksti argumentues?
Argumentet
Teza
Elementet e tekstit argumentues
Antiteza
Kundrshtimet
(kundrshtimi i antitezs)
157

M pas msuesi/ja u sugjeron nxnsve t lexojn me vmendje tekstin e dhn n krye
t faqes 108 dhe ta kodojn at, duke vn n dukje elementet e tekstit argumentues.
- O - teza (e shoqruar me veprime t atij q jep opinionin /pohon)
Autori yn sht bir i Shqipris s Veriut...
- - argumentet (faktet me t cilat autori mbron tezn, argumenton)
Shihet pastaj se n gjuhn e tij autori sht ngritur n njfar koineje...
- - antiteza/kundrshtimet (faktet me t cilat autori kundrshton kndvshtrimet e
tjera, q mendon se mund t jet kundr tezs s tij/ kundrshton)
Nuk sht e pamundur q vendi i tij i lindjes t ngrihet n nj krahin q
ka mbetur jasht kufijve t Shqipris s sotme...
- - kundrshtimi i antitezs
Nj gj q na duket me rndsi metodike n kt mes sht kjo: q
prkatsia dialektore e gjuhs s veprs...
Msuesi/ja saktson n fund se, kur shkruajm nj tekst argumentues, kryejm
katr veprime:
a. pohojm
b. argumentojm
c. kundrshtojm
. pranojm
Nxnsve u krkohet t lexojn tekstin e ushtrimit 1, f.119 dhe t dallojn katr
veprimet q e bjn at tekst argumentues.
Msuesi/ja u jep nxnsve t lexojn n dyshe dy tekste (tekste model) dhe t
prcaktojn llojet e argumenteve n tabeln e mposhtme:
Argumente q mbshteten n fakte
Argumente q mbshteten n opinione
Diskutim i lir mbi kto shtje

Nxnsit punojn n dyshe ushtrimin 5.
Model prgjigjeje:
Ushtrimi 5
Problemet q krkon t prcaktohen mund t jen:
a) A sht i domosdoshm msimi i gjuhve t huaja, pr t ushtruar profesione
prestigjioze?(po pse?, jo pse?)
b) A e ka zn gruaja vendin q duhet n shoqrin bashkkohore?
c) A e gzojn lirin e plot t fjals qytetart, prfshir edhe pakicat, n nj shoqri
demokratike?
N prcaktimin e problemit do mbajtur parasysh q pyetja e ngritur t marr si prgjigje
PO ose JO. Po-ja supozon tezn, e cila q t mbrohet do argumente, kurse Jo-ja
supozon antitezn, e cila q t kundrshtohet, prsri krkon kundrargumente.
"
158
Detyr shtpie. 1. Ushtrimi 6, faqe 120.
2. Analizoni procesin e t shkruarit t nj teksti argumentues.
Tema
3. Hapat
pr shkrimin
e tekstit
argumentues

t dalloj hapat npr t cilt hartohet shkrimi argumentues;
t bj skemn e ndrtimit t tekstit argumentues;
t shkruaj nj tekst duke prdorur teknikat e shkrimit argumentues;
a. t shkruaj tezn me t ciln do t mbshtet problemin;
b. t jap argumente pr ta mbshtetur tezn;
c. t parashikoj kundrshtimet n favor t antitezs dhe ti shkruaj ato;
. t nxjerr prfundimin me nj mesazh n favor t tezs.
Konceptet kryesore: procesi i t shkruarit t nj teksti argumentues, teknikat e
shkrimit t tekstit argumentues.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrim i drejtuar/konkurs
Pun n grupe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis, ushtrimi 6.
Modele prgjigjeje
Teksti 1 - Teza Njohja sot e sa m shum gjuhve t huaja diktohet nga nevojat e tregut t puns.
Duke qen njohs i tyre, ke hapsira m t mdha punsimi, si brenda dhe jasht vendit, si dhe mundsi
t punosh n profesione t vlersuara.
Teksti 2 - Teza - Roli i gruas n shoqrin bashkkohore sht nj shtje e rrahur gjersisht si n
vendin ton, edhe n shoqrit e zhvilluara. Lidhur me rolin e saj n shoqrin shqiptare ka mendime
se gruaja sot ka nj pozit t mir shoqrore, t tjer mendojn se ajo ka nj vend t veant vetm
brenda shtpis, pa qen e integruar si duhet n jetn shoqrore...
Teksti 3 - Teza - N shoqrin demokratike q po ndrtojm, do qytetar duhet t ket t drejtn
e plot t fjals, e drejt q i sigurohet me kushtetut. Po a e gzon me t vrtet kt t drejt?!
Opinionet pr kt argument jan t ndryshme, t para nga kndvshtrime t ndryshme sipas grupeve
t interesit. Punonjsit e medies shpesh ndiejn t ushtrohet presion ndaj tyre...
Pas diskutimit t detyrs s shtpis, msuesi/ja shtron para nxnsve disa pyetje, pr t rikujtuar
njohurit pr tekstin argumentues:
- far strukture ka nj tekst argumentues?
- vend z teza n tekstin argumentues?
- sht argumenti dhe lidhje ka me tezn?
- Po kundrargumenti me element t tekstit argumentues lidhet?
- Cilt jan hapat q bjm pr t shkruar nj tekst argumentues?
159

Nxnsit punojn n dyshe pr t identifikuar hapat e shkrimit t nj teksti
argumentues. Njri nga dyshja lexon tekstin dhe tjetri nnvizon shtjen kryesore t
paragrafit. M pas, me t dhnat e nnvizuara plotsojn organizuesin grafik pr hapat
q duhet t bjn pr t prgatitur nj tekst argumentues.
Skema e hapave pr
prgatitjen e nj teksti
argumentues
Prcaktoni
problematikn
Teza q do
t mbroni
Zgjidhni
argumentet
Antiteza q do t
kundrshtoni
Parashikoni
kundrshtit
Teknikat e hartimit t tekstit argumentues

-formuloni qart problemin,
-theksoni argumentet duke prdorur konektort:
ndajfoljet, shprehjet ndajfoljore,
premrat lidhor, lidhzat, si:
-lidhzat bashkrenditse kundrshtuese (por, megjithat, megjithkt,
mirpo, ndrsa, teksa, porse, ve, veq, vese, vetm, vetm se etj.
- lidhzat nnrenditse shkakore (se, sepse, si, pasi (mbasi), derisa, gjersa,
prderisa, kur, q, meqense, meq, ngaq, ngase, duke qen se, nga frika
se, nga shkaku q, pr arsye se, pr shkak se, posa q, sapo q etj.
Shkrimi i tekstit
Rishikimi i materialit t shkruar
Prforcimi. Shkrim i drejtuar. Konkurs

Pas diskutimit t ktyre elementeve msuesi/ja e ndan klasn n tri grupe t mdha
(punohen ushtrimet 7, 8, 9 dhe 10).
Pasi prcaktohen hapat pr shkrimin e nj teksti argumentues, msuesi/ja e ndan
klasn n tri grupe t mdha, t cilat duke plotsuar krkesat e ushtrimeve 7, 8, 9 dhe
10 duhet t arrijn t shkruajn nj ese argumentuese pr nj tem t dhn.
Grupi I punon pr temn 1 t ushtrimit 5 (prcakton tezn, przgjedh argumentet,
prcakton antitezn dhe kundrargumentet, shkruan tekstin mbi bazn e skems s
dhn, rishikojn produktin dhe bjn korrigjimet e nevojshme).
Grupi II punon pr temn 2 t ushtrimit 5, si m sipr.
Grupi III punon pr temn 3 t ushtrimit 5, si m sipr .
Brenda grupit nxnsit ndahen n grupe t vogla:
Grupi A paraqet tezn dhe argumentet q mbshtesin at.
Grupi B paraqet antitezn dhe argumentet q e mbshtesin at.
Pasi nxnsit prezantojn punimet e tyre, vlersojn me an t tabels s vlersimit
elemente t ndryshme t puns s shokve:
-Mnyra e ndrtimit t argumentit
-Saktsia/qartsia
-Struktura e skems
160
"
Nxnsit zgjedhin nj juri q t vlersoj punimin m t mir. Mund t japin edhe

opinionin individual mbi vlerat e secilit punim. Ata mund edhe t sugjerojn e saktsojn
elemente q mungojn n krijimin e tyre.
Detyr shtpie. a) Ushtrimi 12, faqe 123. Nxnsit plotsojn krkesat e ankets, duke pasur
parasysh si pr tekstin argumentues q prgatiti grupi i tyre, ashtu edhe vlersimet q patn ata nga
diskutimi pr punn e do grupi.
Tema
4. Ushtrime
pr shkrimin
e teksteve
argumentuese
(vazhdim)

t njoh dhe t prdor procedurat e shkrimit argumentues;
t shkruaj nj tekst duke prdorur teknikat e shkrimit argumentues;
a. t shkruaj tezn me t ciln do t mbshtet problemin;
b. t jap argumente pr ta mbshtetur tezn;
c. t parashikoj kundrshtimet n favor t antitezs dhe ti shkruaj ato;
. t nxjerr prfundimin me nj mesazh n favor t tezs.
Konceptet kryesore: procesi i t shkruarit t nj teksti argumentues, teknikat e
shkrimit t tekstit argumentues.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Strategjit msimore
Diskutim
Diskutim i ideve
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Shkrim i drejtuar
Pun n grupe
Prforcimi
Konkurs
Pun n grupe
Parashikimi. Diskutim
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis, ushtrimi 12.
Nxirren prfundime nga anketa e ushtrimit 12. Rezultatet e anketimit paraqiten n tabel.
Pas nxjerrjes s rezultateve, ushtrohen nxnsit n ato drejtime q ata kan hasur vshtirsi.
Ndrtimi i njohurive. Shkrim i drejtuar
Punohet n grupet ushtrimet 16, 17, 18, 19, f. 124.
N prfundim t puns, grupet prezantojn punimet e tyre, vlersojn me an t
tabels s vlersimit elemente t ndryshme t puns s shokve:
-Mnyra e ndrtimit t argumentit
-Saktsia/qartsia
-Struktura e skems
Prforcimi. Shkrimi i lir
Punohet ushtrimi 20. do nxns shpreh idet e veta pr leximin.
N fund lexohen disa punime dhe diskutohet rreth forcs bindse dhe argumentuese
t shkrimeve.
Bhet vlersimi pr punn e br dhe vlersohen me not punimet e disa nxnsve.
"
Detyr shtpie. a) ndahet klasa n dy grupe dhe u jepet t punojn ushtrimet 13 dhe 14 n faqen 123.
b) Paraprgatitni nj fjalim politik, si tekst argumentues.
161
Teksti
Udhzues
pr argumentues
tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11
Tema
5-6. Fjalimi
politik (2 or)

t prdor teknikat e shkrimit n nj fjalim politik;
t analizoj elementet gjuhsore n nj fjalim politik;
t shkruaj nj fjalim me tem t zgjedhur prej tij.
Konceptet kryesore: fjalimi politik, teknika t shkrimit t nj fjalimi politik, elemente
gjuhsore t nj fjalimi politik.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Prmbledhje e strukturuar
T nxnit me kmbime
Shkrimi i lir
Diskutim i ideve
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Pun n grupe
Pun individuale
Materiale shtes
Fjalimi mbi gjendjen e vendit
Nga Presidenti Obama
Ndrtesa e Kongresit t Shteteve t Bashkuara
Uashington D.C.
21:12 EST
Ju faleminderit t gjithve!
Kryetar i Kongresit, zvendspresidenti eni, antar t Kongresit, antar t Gjykats s Lart
dhe t trupave diplomatik, miq t nderuar dhe bashkqytetar,
... Sa her q jam prpara ktij podiumi, un jam i prekur nga privilegji dhe i vetdijshm pr
historin q kemi prjetuar s bashku. Ne jemi mbledhur n ndrtesn e Kongresit n momente t
zis kombtare dhe t arritjeve kombtare. Ne i kemi shrbyer Ameriks n nj nga periudha e saj
m t rndsishme... dhe ka qen nderi im q ju kam shrbyer juve.
Pr tu prballur me problemet e mdha prpara nesh, ne duhet t veprojm n nj frym t vullnetit
t mir dhe me respekt pr njri-tjetrin... dhe un do t bj pjesn q m takon. Sot, gjendja e vendit
(Bashkimit) paraqitet e fort... dhe s bashku do ta forcojm m shum. (Duartrokitje.)
N kt vit vendimtar, ju dhe un do t marrim zgjedhje, t cilat prcaktojn si t ardhmen, ashtu
edhe karakterin e vendit ton. Ne do t zgjedhim pr t vepruar me besim n prndjekjen e armiqve
t liris... ose t trhiqemi nga detyrat tona me shpresn e nj jete m t leht. Ne do t zgjedhim
t ndrtojm begatin ton duke drejtuar ekonomin botrore... ose t largohemi nga tregtia dhe
mundsit. N nj koh t ndrlikuar dhe sfiduese, rruga drejt izolimit dhe proteksionizmit mund t
jet e gjer dhe joshse..., por ajo prfundon me rrezik dhe n rnie. E vetmja rrug pr t mbrojtur
njerzit tan, e vetmja rrug pr t siguruar paqen, e vetmja rrug pr t kontrolluar fatin ton, sht
prmes udhheqjes son..., n mnyr q Shtetet e Bashkuara t Ameriks t vazhdojn t jen
n krye. (Duartrokitje.)
Jasht vendit, kombi yn sht prkushtuar drejt nj qllimi historik, afatgjat dhe ne krkojm
prfundimin e tiranis n botn e sotme. Disa e prjashtojn at qllim si idealizm i keqdrejtuar.
N t vrtet, siguria e ardhshme e Ameriks varet nga ajo. M 11 shtator, 2001, ne zbuluam
se problemet q e kishin zanafilln n nj shtet t dshtuar dhe shtyps, 7000 milje larg, mund
t sillnin vrasje dhe shkatrrim pr vendin ton. Diktaturat strehojn terrorist dhe ushqejn inat
e radikalizm dhe krkojn arm t shkatrrimit n mas. Demokracit zvendsojn inatin me
162

shpresn, respektojn t drejtat e qytetarve t tyre dhe t fqinjve t tyre dhe bashkohen n
luftn kundr terrorit. do hap drejt liris n bot e bn vendin ton m t sigurt, kshtu q ne do
t veprojm me guxim pr hir t shtjes s liris.
Larg t qenit nj ndrr e pashpres, prparimi i liris sht historia e madhe e kohs son. N
1945, kishte vetm 24 vende t vetmuara demokratike n bot. Sot numrohen 122 syresh. Dhe
ne po shkruajm nj kapitull t ri n historin e vetqeverisjes, grat t cilat gzojn t drejtn e
vots n Afganistan dhe miliona irakian, t cilt festojn lirin e tyre me boj t purpurt, burra e
gra nga Libani deri n Egjipt, t cilt debatojn t drejtat e individve dhe nevojn e liris. N fillim
t vitit 2006, m shum se gjysma e popujve t bots jetojn n kombe demokratike. Dhe ne nuk
harrojm as gjysmn tjetr: vende si Siria dhe Burma, Zimbabve, Koreja e Veriut dhe Irani, pasi
krkesat e drejtsis dhe paqja e ksaj bote krkojn lirin e tyre gjithashtu
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Prmbledhje e strukturuar
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis (ushtrimi 21, faqe 125),
duke prqendruar vmendjen n njohurit q kan nxnsit pr tekstin argumentues dhe
fjalimet politike, si nj lloj i tekstit argumentues. Idet e tyre shkruahen n tabel.
Model prgjigjeje:
Problemi
Argumente n
favor t tezs
Antiteza
Rrzimi i argumenteve
n favor t antitezs
Teza dhe
prfundimi
Problemi - Inteligjent lind apo bhesh?

Teza - N fakt inteligjent lind dhe bhesh.
Argument n favor t tezs - Kjo przierje mes kulturs dhe kromozomeve mund t
ndryshoj n baz t prvojave personale (si mjedisore, ashtu dhe gjenetike),
Antiteza - Dihet q ka persona q kan nj talent t lindur m t theksuar se t tjert
Argument n favor t antitezs - E gjith historia sht e mbushur me njerz
gjenial n do fush, t cilt shquhen pr aftsit e tyre t lindura dhe nga nj edukim
jo veanrisht i shklqyer. Kjo sht e vrtet jo vetm pr inteligjencn, por pr t
gjith larmin e talenteve t tjera brendashkruar qarkut cerebral: muzik, matematik,
gjuh, piktur.
Rrzimi i argumenteve n favor t antitezs - Po aq e dallueshme sht se askush
nuk mund t bj matematik apo muzik, t pikturoj ose edhe t flas, nse nuk i ka
msuar kto gjra n mjedisin ku jeton.
Prfundimi - Mjedisi ka nj rol shum t rndsishm, sepse sht n gjendje t
zhvilloj prirjet individuale nga zeroja deri n pafundsi.
Tekste argumentuese
Prdoren figura t ndryshme letrare

Prdorin leksik
t thjesht n varsi t publikut
Japin informacion pr
marrdhniet mes objektit
t fjalimit dhe publikut
Fjalimet politike
Prpiqen ta bindin dhe
t ndikoj te publiku
163

Ndrtimi i njohurive. T nxnit n kmbime
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe me nga 6 nxns. Duke u bashkuar sipas
numrave prkats, nxnsit ndahen n grupe ekspertsh:
Grupi I - identifikon marrdhniet q kan fjalit e ndryshme me njra-tjetrn n
fjalimet politike.
Grupi II - identifikon veorit e leksikut t prdorur n t.
Grupi III- identifikon veorit e terminologjis s prdorur.
Grupi IV - analizon stilin e ndrtimit t fjalimeve politike.
Grupi V - referon disa njohuri q kan t bjn me fush e retoriks.
Grupi VI - evidenton rndsin dhe prdorimin e figurave letrare.
Secili grup, pasi prpunon materialin teorik dhe e pasqyron at t prmbledhur n
skica e tabak letre, ku identifikon veorit specifike t tekstit t dhn, rikthehet n
grupet baz pr t realizuar detyrn e tij brenda grupit.
Model prgjigjeje:
Grupi I: Rndsi t veant ka marrdhnia q kan me njra-tjetrn fjalit e llojeve
t ndryshme.
Fjalimi i Ismail Qemalit ditn e Shpalljes s Pavarsis
Shpall Shqiprin t pamvarur!
Fjali thirrmore, e dshirore, i bjn thirrje dgjuesit pr pjesmarrje
Oh! Sa t lumtur q e ndiej vehten sot, q shoh, ktu n Vlor, kaq burra Shqiptar
t mbledhur tok, tuke pritur me kureshti e padurim prfundimin e ksaj mbledhjeje
historike, pr fatin e Atdheut ton t dashur. (Fjalit dftore shrbejn pr t dftyer
(treguar) pr nj objekt a problem n mnyr t thjesht dhe objektive. Prdorimi i
fjalive t shkurtra, me informacion t qart e t thjesht sht tregues i kujdesit q ka
autori pr ta br tekstin sa m t kuptueshm.)
Plot me gaz e me lot ndr sy, nga mallngjimi, pra, po dal ktu para jush q tju
gzoj me sihariqin e madh, se sot, edhe kt minut, Kongresi palli mvehtsin e
Shqipris, tuke lajmruar gjith botn mbar pr kt pun e duke m ngarkuar mua
kryesin e qeveris s prkohshme t Shqipris s lir.
Porsi ndrr m duket ky ndryshim i madh i vendit ton, q hoqi e voi t zezat e t
lirit pesqind vjet me radh ndn sundimin turk, por q tani n koht e fundit, ishte gati
t jepte shpirtin prgjithnj, t shuhej e t farrosej krejtsisht nga faqia e dheut, kjo
Shqipri, q, dikur, shklqente nga trimrija e pashoqe e bijve t saj; kjo Shqipri, q
kur i krcnohej rreziku Europs nga pushtimet e Turqis, ndn kryetrimin e pavdekur
t saj, Sknderbejn, u b porta e hekurt kundra sulmeve m t trbuara t sulltanve
m tegr q ka pas Turqija. Mirpo, desh Zoti, q me punn, me trimrin dhe guximin
e pashoq t Shqiptarvet, sot e tutje t marrin fund mjerimet dhe vuajtjet e Atdheut
ton, sepse, ktu e kshtu, jemi t LIR t PAVARUR dhe MVEHTE,
- (Fjalit nxitse synojn t t bindin me an t krkess, kshills e propozimeve
t bra):
Prandaj qeshni e gzoni!
164

(Fjali dftore)
Pr tia arrijtur ksaj dite t bardh e t madhe, na ka ndihmuar gjaku i dshmorvet
dhe puna e vlefshme e patriotve tan dhe e t gjith shokve q muarrn pjes n
kt mbledhje dhe e t gjith juve, q tani po ju gufon zemra nga gazi i madh q ndieni;
mirpo mbledhja si m plak q jam, ma ngarkoi mua ngritjen e shnjt t shnjs
ton Kombtare, t flamurit ton t ndrruar e t dashur (nxjerr Flamurin, t cilin e
ka t vendosur n nj shtiz hekuri, natyrisht t vogl, dhe t pshehur nn pallto dhe
pasi e mba nj sekond n dor e ngul n shtyllat e ballkonit. Amatort, posa e shohin
Flamurin, thrrasin me gzim e me z t lart:
(Fjali dshirore)
Rroft Flamuri, Rroft Shqiprija e Lir).
(Fjali dftore)
Ja, pra, ky sht Flamuri Yn i kuq e me shqiponjn dykrenare t zez n mes.
Fjali nxitse
Dhe tani, t gjith bashk, si nj trup i tr dhe i pandar, le t punojm pr ta
mburuar, pr ta prparuar e pr ta qytetruar si i ka hije Atdhen ton t Lir.
Tuke prfunduar, sm mbetet gj, vese ti drejtoj nj lutje Zotit t Madh, q, bashk
me bekimet e Tij q i lipij t na jap pr t qen t denj t ksaj dite, t pranoj q ktej
e tutje t jem un dshmori m i par i Atdheut, ashtu si pata nderin dhe fatin q t jem
i pari ta puth e ta bj t valvitet i Lir, Flamuri i yn, natdhen ton t lir.
Rroft Flamuri!
Grupi i dyt: Leksiku, prdorimi i emrave dhe mbiemrave, epitetet etj. (nga fjalimi i A.
Zogut, ditn e shpalljes mbret) (Shrbyesin e palodhur t Atdheut, detyrn e rnd dhe
t nalt t shtetit, bashkpuntor t ideali t prbashkt, prgjegjsi morale, popullin
trim shqiptar, detyrn e shenjt, populli Sovran, fjalt e nalta t krenave)
Premrat japin informacion pr pozicionin e folsit me publikun:
(Ju drejtohem, un, bijt e Shqipris, tregojm, paguajm, shpresojm, shtyjm,
mbaroni, keni vn, t ktheheni n vendet tueja, keni pr ta gjetur.)
Mbiemrat dhe epitetet shrbejn pr t treguar gjendjen emocionale: shmblltyrn
besnike, sheshin e qytetruar, fjalt e nalta t krenave t ndershm t stolisur me
kunor...
Grupi i tret: Identifikon veori e terminologjis s prdorur n fjalim:
fusha semantike: - (kryesin e shtetit shqiptar, nj faktor paqsor, relacionet q
ekzistojn sot me shtetet fqinje, t drejtat kombtare, pr tia arritur qllimit t lart, at
ideal q na ka falur natyra e na ka shnuar historia)
Grupi i katrt: Analizon stilin e ndrtimit t fjalimeve politike: gjuha e folur jep
informacion mbi origjinn e folsit (Mbretit Zog), po ashtu dhe stili zyrtar: fjalt e nalta
t krenave t ndershm t stolisur me kunor... N regjimin e ri Shqipria ka pr t qen
nj faktor paqsor n Ballkan etj).
Grupi i pest: Referon disa njohuri q kan t bjn me fush e retoriks.
Hyrja: Zotni kryetar dhe asamblista,
N mesazhin q ju drejtova para disa ditve, duke ju uruar sukses ju etrve t kombit..
Teza e par: Nse n fjalimin tim nuk do t gjeni fjalt... Do t veproj duke marr
parasysh prgjegjsin morale, t ciln hert a von do ta moj populli shqiptar pr
lartsimin e vendit.
Teza e dyt (folsi paraqet vizionin e tij): Bota e ka marr vesh se po t lihen t qet
bijt e shqipes, mund t krijojn shtet sht pasuria e gjith dhe ideali i bots mbar.
165

Zgjidhja e problematiks: Vetm n kt mnyr, duke i siguruar vendit ton nj t
ardhme t lir, mund t paguajm nj detyr historike
Efektet e dgjuesit dhe bindja e tyre: Si t mbarojn detyrn e shenjt gati pr ti
sakrifikuar t gjitha, nse sht nevoja edhe jetn, mbas dshirs s tij dhe pr t mirn
e vendit
Grupi i gjasht: Evidenton rndsin dhe prdorimin e figurave letrare: metafora,
epitete etj. (fjalt e Nalta t krenave t ndershm t stolisur me kunor; shrbyesin e
palodhur t Atdheut, Prijsi )
Diskutim i ktyre elementeve
Prforcimi: Shkrimi i lir
Nxnsit punojn n grupe baz pr ushtrimin 14.
Model prgjigje: Edhe grat mund t shrbejn n ushtri
Vllezr dhe motra,
sht knaqsi tju jem pran dhe t ndaj me ju shqetsimet dhe problemet tuaja. E di q sht e re pr
t gjith ne, por do t desha tju parashtroja iden time pr pjesmarrjen e grave n shrbimin ushtarak.
A duhet me t vrtet gruaja t kryej nj detyr kaq burrrore, kur shum mir mund t kryej detyra
n fusha t tjera ose t prkujdeset pr familjen dhe fmijt e saj?!
Kjo pyetje qndron. Me t vrtet shrbimi ushtarak sht i vshtir. Krkon forc, energji dhe prgatitje
t mir fizike dhe profesionale. Por un mendoj se gruaja shqiptare i ka kto mundsi.
Mjafton t rikujtojm kontributin e vlefshm t grave e vajzave n luftn pr lirim dhe prkushtimin q i
dhuruan ato ksaj kauze. Edhe n t shkuarn e afrt ajo inkuadrohej n formacionet ushtarake efektive
e vullnetare dhe dallohej pr prkushtim. Por ndryshimi ndrmjet dy kohve sht esencial: nse n
at koh kjo pjesmarrje i krkohej me detyrim, tani jeni ju vajza t reja q e krkoni si nj t drejtn
tuaj t kryeni shrbim ushtarak. A sht krkes e t gjitha vajzave e grave? Padyshim q jo. Ka edhe
djem q i shmangen ktij shrbimi. Por un kam bindjen q ato vajza q e shtrojn kt krkes, do ti
prgjigjen detyrs me prgjegjsi t lart. Ato jan t afta t kryejn si detyra q krkojn prgatitje fizike
e profesionale, dhe ato q krkojn prgatitje shkencore, e q i prgjigjen stadit t sotm t nj ushtrie
moderne. Brenda shpirtit t tyre ka shum dashuri, forc dhe iniciativ. Gruaja ka arritur t ndrtoj nj
imazh t sajin tashm, duke treguar q sht e barabart n t gjitha aspektet me burrin dhe mund t
prballoj do sfid
Un, si kandidatja juaj pr deputete, nse do t m jepni votn tuaj, n parlamentin e ardhshm do t bj
t gjitha prpjekjet q n ligjin pr shrbimin ushtarak, t zr vend edhe mundsia q grat dhe vajzat
t kryejn shrbim ushtarak. Prvese sht detyra e lart ndaj atdheut, kt pjesmarrje t gruas,
ligjvnsit duhet ta shohin si nj mundsi t barazis s gruas me burrin n t gjitha aspektet, duke u
br kshtu nj faktor i rndsishm jo vetm n familje, por edhe n zgjidhjen e detyrave t vshtira,
si sht shtja e Atdheut.
Ju falnderoj nga zemra pr pjesmarrjen tuaj n kt takim!
Diskutim i lir
Shnim: Nse koha pr zhvillimin e ksaj detyre sht e pamjaftueshme, nxnsit
mund t vazhdojn detyrn n shtpi. N klas nxnsit mund t ndrtojn vetm
skemn me argumente, duke shkmbyer opinionet dhe duke sugjeruar mnyrn se si
do t ndrtojn tekstin me njri-tjetrin. M pas mund ta zhvillojn at n shtpi.
"
166
Tema
7-8.
Kryeartikulli

t prdor teknikat e shkrimit n nj kryeartikull;
t dalloj elementet e tekstit argumentues n nj kryeartikull;
t analizoj elementet gjuhsore t kryeartikullit;
t shkruaj nj kryeartikull pr gazetn e shkolls.
ndryshme t teksteve argumentues, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: kryeartikull, struktura e kryeartikullit, elementet gjuhsore t
kryeartikullit.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrimi i lir
Pun industriale
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin duke u treguar nxnsve faqen e par t nj gazete t
prditshme dhe u krkon t identifikojn kryeartikullin dhe artikujt e tjer. Ndrkoh ngre
pyetjet dhe me prgjigjet e nxnsve ndrton hartn e mendimit.
-sht kryeartikulli i nj gazete?
-Cili sht kryeartikulli n kt gazet?
-Nga dallon ai nga artikujt e tjer?
-Cili sht roli i titullit ku prqendrohet ai?
Artikulli m i rndsishm i gazets
Kryeartikulli
mbititulli
titulli
nntitulli
elementet prbrse
problemi
teza (I)
argumentet
antiteza (tezaII)
tekst argumentues
argumenti
prfundimi
Model prgjigjeje
Kryeartikulli sht artikulli m i rndsishm i nj gazete a reviste, titulli i t cilit shnohet n faqen e par t
gazets me shkronja t dallueshme. Vihet n nj vend t dukshm pr t trhequr vmendjen n lidhje me
problemin q trajton. Dallohet nga artikujt e tjert t gazets pr shkak t rndsis s problemit q trajton
167

Msuesi/ja u krkon nxnsve q n dyshe t lexojn artikullin e dhn n tekst dhe t
evidentojn veorit e tij me an t organizuesit grafik.
Nxnsit punojn n dyshe n nj ditar trepjessh:
Dhuna n futboll dhe
niveli i prfaqsimit.
N trsin e ngjarjeve
Veorit e artikullit
Materiali q trajton duhet
t jet n funksion t
argumenteve t tezs.
Problemi
...sikurse dhuna n fushat sportive apo

stadiumet e ndryshme
Titulli prmban tezn

kryesore.
Teza 1
N aspektin sportiv, dhuna ndaj

gjyqtarit sht krejt e papranueshme
Struktura
Argumenti
Pa dashur t fajsoj
gjyqtart, nuk duhet t harrojm q
gjyqtari...
Kundrshtimi i antitezs
Nervozoi lojtart dhe luajti

me ndjenjat e tifozve n stadium...
Teza 2
Aspekti i dyt sht ai i

protagonistve...
Jo rrallher
ka ndodhur si n rastin....
Argumenti
Kur nj deputet dhunon

nj person q ka njfar statusi....
Kundrshtimi i antitezs
Nivelin e ult t disa prfaqsuesve....
Prfundime
Tani kur ka ngelur dika

m shum nga ...
Leksiku dallohet nga

prdorimi i fjalve nga
fusha e sportit
Lojtar, gjyqtar, fush sporti, stadium,

Federata Shqiptare, futbollit, top, port,
Struktura e artikullit
Titulli nntitulli
Prdorimi i regjistrit t
duhur gjuhsor.

Msuesi/ja trheq vmendjen e nxnsve mbi aspekte gjuhsore t organizimit t
artikullit.
Model prgjigjeje
N shkrimin e artikujve prdoret kryesisht gjuha standarde.
Ndrtimi sintaksor i fjalis bhet n prputhje me shtjen q trajtohet. Prdoren fjali t thjeshta,
kryesisht t zgjeruara e t prbra, me marrdhnie bashkrenditse e veanrisht nnrenditse,
ku mbizotrojn fjalit ftilluese, (sqarojn e saktsojn), kohore (pr t dhn informacion pr kohn
kur ndodh ngjarja a me t ciln lidhet shtja q trajtohet. Duke qen se artikulli sht nj tekst
argumentues, prdoren shum fjalit shkakore e rrjedhimore.
Tregues pr kt sht prdorimi i konektorve: lidhzave bashkrenditse kundrshtore, shkakore,
rrjedhimore, ftilluese, qllimore etj; premrave lidhor, q, i cili dhe fjalve lidhse.
Prgjithsisht mungojn figurat retorike, po n artikujt ku qndrimi subjektiv sht i dukshm, si
opinionet, analizat etj., kto figura zn vend t rndsishm, sepse krkohet t ndikohet m shum
te lexuesi a dgjuesi.
168

Msuesi/ja u krkon nxnsve q n baz t modelit t punuar n klas, t punojn
ushtrimin 13, faqe 123.
Model prgjigjeje
armatosja botrore sht e vetmja shpres pr paqe n bot
A duhet t ket luftra n shek. XXI?
sht nj shtje q gjithmon e m shum hap debate rreth e qark globit.
Luftrat e shumta t zhvilluara prgjat historis s njerzimit kan sjell gjithmon e m shum
dme materiale dhe shpirtrore. Pavarsisht ksaj, akoma nuk sht kuptuar ose m sakt nuk
ekziston vullneti i mir pr ti shmangur ato.
Por luftrat kan pasur gjithmon nj njjtin qllim: mbisundim, pasurim, zotrim, lakmim etj. Kjo
ka qen motoja e dokujt, i cili ka hapur luft ndaj m t dobtit, m inferiorit, m t pazhvilluarit.
Gjithsesi, pavarsisht nse lufta ka pasur nj kauz t drejt ose jo, pavarsisht se ajo ka vn
shpeshher n vend t drejtat e mohuara, ajo asnjher nuk i ka realizuar kto pa sakrifica, pa t
dmtuar, pa humbur jet. Sot, kur zhvillimi njerzor ka arritur kulmin, fal kapaciteteve mendore
mund t gjenden me mijra mnyra pr t zgjidhur konfliktet pa dmtuar jetn.
Shtrohet me t drejt pyetja: A duhet t ket luft?!
Prgjigjja sht e thjesht: Jo
Arsyeja sht m se e kuptueshme: N emr t asaj q sht m e shtrenjta pr kdo dhe kurdoher,
n emr t jets njerzore.
"
Detyr shtpie. 1. Shkruani nj kryeartikull pr gazetn e shkolls, ku t respektoni udhzimet e msiprme.

2. Paraprgatitni nj reklam dhe sillni n klas reklama t llojeve t ndryshme.
Tema
9. Reklama

t identifikoj reklamn si lloj i tekstit binds;
t dalloj funksionin binds t reklams;
t analizoj elementet, teknikat dhe gjuhn e reklams;
t vzhgoj nj reklam pr t dalluar elementet e saj;
t analizoj elementet e publicitetit shoqror;
t shkruaj nj slogan publicitar.
ndryshme t teksteve argumentuese, reklama, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: reklama, teknikat e reklams, slogan publicitar, elemente t
reklams, gjuha e reklams.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n grupe
Prforcimi
Shkrimi i lir
Pun n dyshe
169

Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs, s shtpis, pr reklamat q kan sjell
nxnsit n klas. Lexohen 2-3 prej tyre dhe prsriten njohurit q kan marr nxnsit
pr reklamn n klasat pararendse me an t organizuesit grafik; harta e mendjes.
tekst argumentues
trheq vmendjen
e konsumatorit
ngjall interes me an
t elementeve t ndryshme
Reklama
ka funksion binds
prdor figura retorike
v n dukje aspektet
pozitive t objektit

Msuesi/ja e prqendron vmendjen e nxnsve te reklamat e librit dhe u krkon t
analizojn n grupe veorit e reklams. Nxnsit ndahen n 2 grupe.
Grupi I analizon teknikat e bindjes n nj reklam.
Grupi II analizon gjuhn e prdorur n reklama.
M pas ata strukturojn shnimet e tyre n ditarin dypjessh:
Tipar prbrs/teknikat e bindjes
Shembuj nga teksti
Prdorimi i ligjrimit kinematografik

(batuta t shpejta) dhe sloganeve.
Prdorimi i premrit ti ose i ligjrimit t
drejtprdrejt, konfidencial:
N reklamn e dhn vihet re prdorimi i batutave

t shpejta si: ekstrakte t pastra nga lulet m t
mira...
Rezultat efikas dhe i dukshm.
Slogan: Lule nga zemra e luleve
Mesazhi publicitar
Imazhi. Manipulimi i prdoruesve prmes
figurs (gruas, burrit, fmijs) pr prdorimin e
produkteve t ndryshme.
- I drejtohet publikut femror:

Imazhi i nj vajze t buzqeshur, me nj fytyr t
prsosur, t lmuar dhe t freskt... dhe lules s
freskt q prek lehtas cepin e syrit t vajzs.
Analiza gjuhsore e reklams

Prdorimi i gjer i figurave retorike,
si: metafora, hiperbola, metonimia, similituda etj.
Metafora: lulja tregon freski.

Krahasimi: pastrtia dhe delikatesa e lules s
bardh me roz, krahasohen me vajzn e re me
lkur t shndritshme.
Paralelizmi: Lulja dhe lkura e fytyrs s vajzs
Ekstrakte t pastra nga lulet m t mira
Rezultat efikas dhe i dukshm.
Prdorimi i fjalve t reja pr t goditur fantazin

e konsumatorve dhe pr t dalluar produktin e ri
nga produkte t ngjashme: aliteracioni, paralelizmi.
Prdorimi i stereotipave gjuhsor
Mesazhi publicitar
Premtimi
Slogan: Lule nga zemra e luleve.
Diskutim mbi kto aspekte

Nxnsit e prqendrojn vmendjen te reklamat me karakter shoqror. Msuesi/ja e
ndan klasn n dy grupe dhe nxnsit analizojn elementet e reklams.
170

Model prgjigjeje
Teksti 1
Kjo sht nj reklam shoqrore, ku reklamohet nj linj kombtare e kshillimit pr fmij pr mbrojtjen e
t drejtave t fmijve. I drejtohet t gjith shoqris dhe n mnyr t veant u prgjigjet fmijve dhe t
rinjve sipas nevojave q ata kan.
Mesazhi q ajo realizon sht me an t shenjs s telefonit dhe numrit t shkruar n t, q evidenton
pikrisht qllimin pr t cilin realizohet kjo reklam. Ngjyra e prdorur, jeshilja, sht ngjyra e ndihms (e
filizave q rriten dhe jan t njom e t brisht) dhe unitetit t figurs s fmijve, q t realizuara n reklam
prforcojn qllimin e organizats, q sht n fakt dhe drguesi i reklams.
Karakterizohet nga slogani: Kur nj fmij telefonon, ne prgjigjemi gjithmon.
Nj numr telefoni pr t gjith fmijt.
Reklama shfrytzon shenjn e telefonit n funksion t realizimit t rrugve t komunikimit, q pretendohet t
vendoset n rast nevoje dhe kjo theksohet edhe nprmjet sloganeve t shnuara n reklam.
Ka nj sr figurash retorike t pranishme: si metafora, e cila realizohet nprmjet shenjs s telefonit dhe
numrit, dhe figurave t fmijve t kapur dor pr dore. Pikrisht shenja e telefonit, numri dhe fmijt e kapur
dor pr dore, trheqin vmendjen e lexuesit, shikuesit n at q ata promovojn: ndihmn kundrejt fmijve.
N pjesn e pasme t ktij promovimi jepen informacione mbi organizatn q ofron kt shrbim, grupet
shoqrore q ajo u drejtohet dhe logot e simbolet q ata prdorin.
Teksti 2
Promovimi i vlerave dhe pasurive turistike t vendit ton
Qllimi i reklams sht nj fushat promovimi pr vlerat turistike t Shqipris, e cila realizohet nprmjet
disa komponentve.
-Fotoja e par pasqyron harmonin e nj familjeje q pushon n bregdetin shqiptar. Larmia e ngjyrave dhe t
objekteve q kan n dor pushuesit, simbolizon larmin e argtimeve, nj sr vlerash kulturore dhe paqes
e qetsis q t ofron riviera shqiptare. Sfondi i saj plotsohet me nj lulkuqe, me ngjyrat tradicionale t
simboleve t flamurit. Kuptohet q mes tyre ekziston ndjenja e dashuris.
E njjta harmoni dhe paqe ekziston edhe mes iftit t dashuruar, t cilt gjejn n brigjet e Shqipris veten
apo i riu, t cilit ky mjedis i larmishm i ofron nj sr mundsish pr zbavitje.
N sfond paraqitet deti me pafundsin e hapsirs, e cila mund t nnkuptohet si nj pafundsi mundsish
pr argtim.
Ekzistojn nj sr figurash retorike, si: metafora e familjes dhe e harmonis q ekziston n brigjet e detit
shqiptar; lulkuqja me ngjyrat e simboleve shqiptare; por njkohsisht e krahasuar me dashurin apo edhe
pamja e maleve dhe lumit mes tyre, q ofron misterin dhe kuriozitetit e rrugs pr ta zbuluar.
E gjith kjo plotsohet nga slogani: Albania a new mediterranian love!
N dyshe nxnsit punojn pr spotin publicitar t gazets s shkolls.
Ata hedhin ide t ndryshme se si duhet ta ndrtojn at dhe cili do t jet qllimi i tij.
Skicojn dhe przgjedhin iden m interesante.
Msuesi/ja bashkpunon dhe przgjedh idet m interesante.
Nse koha nuk sht e mjaftueshme, msuesi/ja u krkon nxnsve ta prfundojn
n shtpi.
"
N fund t ors msuesi/ja nxjerr prfundimet e ors msimore dhe vlerson nxnsit
me not.
Detyr shtpie. a) Prfundoni mesazhin publicitar t gazets s shkolls.
b) Paraprgatitni nj ese letrare.
171
Tema
10. Eseja
letrare

t identifikoj esen letrare;
t dalloj llojet e ndryshme t eses;
t evidentoj karakteristikat e ndryshme t nj eseje letrare;
t analizoj strukturn e eses letrare.
ndryshme t eseve letrare, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: ese, ese letrare, lloje t eses, struktura e eses letrare.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Di /Dua t di/Msova
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe/industriale
Materiale shtes
Ese: Argumentoni pozicionin e Plugut te vepra e Konics Katr prralla nga Zullulandi
Gjat gjith tregimit Plugun e shohim n tri pozicione. Fillimisht si t veuar nga turma, s dyti
n pozicionin e udhheqsit dhe, s fundmi, si nj hero t dshtuar.
Konica na e prezanton Plugun nprmjet fjalis: Vetm njri rrinte mnjan, e cila e vendosur
n mjedisin festiv t Zulluve, demonstron se ai ishte ndryshe nga bashkatdhetart e vet e nuk pajtohej
me sjelljen e tyre. Kur t gjith gzojn, Plugu qe i vetmi t cilit i dhembte n shpirt, duke ditur mendimin
e bots s qytetruar pr ta. Dgjonte i heshtur kngt qesharake t turms, ndrkoh q do t kish
dashur t dgjonte n vend t tyre dika m madhshtore e m t denj pr kombin e vet. Ktu lind
dhe kundrvnia e par e Zulluve, t cilt e barazojn kt munges entuziazmi me tradhtin.
Pikrisht n kt moment Plugu merr prsipr ti jap vetes nj pozicion m t lart, at t udhheqsit.
Duke qen atdhetar e besnik i vendit t tij, ai e ndien pr detyr ti drejtoj Zullut drejt rrugs s
zhvillimit. I nxitur nga ideale t larta, ai pretendon t krijoj lvizjen e vrtet kombtare, ndrron
nj Zulluland t lir e t qytetruar. Plugu udhzon, ndrgjegjson, kritikon, por kt her reagimi i
turms sht edhe m i egr. S fundmi Plugu e kupton se kish dashur t bnte t pamundurn m
hyjn dyshime, kur mendoj se ne do t qytetrohemi ndonj dit. Ai pranon me keqardhje dshtimin e
misionit t tij dhe heq dor nga ato ideale q deri n at koh ish prpjekur ti realizonte. Tashm sht
Plugu ai q i braktis Zullut, i tall, duke folur t njjtn gjuhe me ta, por vetm n kt moment bhet i
dshiruar prej tyre.
Ese: Liria kombtare, morale e individuale (bazuar n poezin e Mjeds, Liria)

Mjeda e koncepton lirin n tri kndvshtrime: liri kombtare, morale e individuale, prandaj pr t edhe
lufta lirimtare e popullit shqiptar duhet t ishte e trefisht. Vetm n kt mnyr liria e fituar do t mund
t quhej e plot.
Liria kombtare pr poetin sht nj interes madhor, nj nevoj e unifikuar e t gjith kombit, e t gjith
vendit. Kjo sht arsyeja q thirrjen kryesore ai ua drejton shqiptarve pr tu liruar nga pushtuesit, nga
pesha e rnd e robris q po shuante zrin e kombit. Kt e realizon duke vn n dukje me tone
revoltuese gjendjen aktuale: Na hekra kemi, na terr e mjegull, na pa emen krkund, pa atdhe, na jemi
shrbtort e t huajve n vendet tona.
Kur flet pr liri individuale, Mjeda nuk prdor m unifikimin e natyrs, popullit, gjith hapsirs shqiptare,
por i drejtohet do individi n veanti, pr tiu prkushtuar lufts lirimtare, pr t ln mnjan interesat
172

vetjake pr dika m madhore, si liria, pasi n kushtet e mjerimit t prgjithshm askush nuk mund t
siguroj nj t ardhme t ndryshme, m t mir pr veten. N kt moment Mjeda bn paralelizm me
luftn e popullit amerikan, q arriti fitoren n saje t bashkimit e organizimit. N mnyr t ngjashme
ai fton do shqiptar t lr parmendn e t rrok pushkt.
Liria morale shihet e lidhur me prjetimet emocionale, me botn e brendshme t individit. N kushtet
e mungess s saj, n jetn e shqiptarit kishte ve vaj e gjma ankimi, q nuk i lejonin tu gzoheshin
knaqsive t jets. Prsri Mjeda e shfrytzon kt pr ti nxitur shqiptart t luftojn, sepse vetm
liria do t mundsonte q edhe n kto troje t ndiheshin kng t patravaja. Me kt zbrthim e
trajtim t detajuar q i bn liris si term e si nevoj e prgjithshme, Mjeda ndihmon n ndrgjegjsimin
e shqiptarve pr rndsin e saj. Ai shpreh ndrrat e tij pr nj liri t plot t kombit, duke e konfirmuar
kshtu veten si patriot e mbrojts i demokracis.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi: Diskutim i njohurve paraprake
Msuesi/ja e nis msimin duke u shprndar nxnsve dy tekste pr t lexuar (dy
modele esesh: mund t prdoren eset e sugjeruara te materiale msimore ose t tjera
q mund t ket vet msuesi).
M pas msuesi/ja drejton pyetje t tilla si:
-lloj tekstesh jan?
-lloj eseje?
-Pse jan ese?
-Si jan t organizuara?
-Cila sht tema q trajtojn?
-Si e trajtojn temn?
-Cili sht mesazhi i eses?
-Cila sht struktura e saj?
Me t dhnat nga prgjigjet e nxnsve dhe t ilustruara me nj nga eset e dhna,
nxnsit ne fletoret e tyre dhe msuesi/ja n drras t zez plotsojn pjesn Di t tabels.
Model prgjigjeje
Tekstet jan ese argumentuese. Jan ese, sepse shprehin nj opinion individual pr nj tem
t caktuar t mbshtetur n fakte (q sht vepra letrare). Jan t organizuara n paragraf.
Temat q trajtojn lidhen me nj koment t nj vepre t veant (vepra e Konics Katr prralla
nga Zullulandi dhe me poezin e Mjeds Liria). Eseja e trajton temn duke sjell argumente
t caktuara n lidhje me t. Mesazhi lidhet me opinionin individual t shkruesit n lidhje me
qndrimin e personazhit (Plugut) n vepr (fragment). N esen e dyt mesazhi sht opinioni
individual rreth mnyrs si e koncepton Lirin autori i poezis. Eseja ka nj struktur organike:
hyrje, zhvillim, mbyllje.
Ndrtimi i njohurive: Di/Dua t di/Msova

Nxnsit lexojn n dyshe esen e dhn n tekst dhe evidentojn disa nga tiparet e
siprprmendura. Por njkohsisht do t zbulojn edhe elemente t reja t saj.
173

Ndrtohet tabela DDM.
Di
Eseja shpreh opinionin
individual mbi nj
shtje t caktuar.
Jep argumente t
mbshtetura n nj fakt.
Dua t di
Cilat jan llojet e
eses?
A kemi vetm
argumentim n ese apo
mund t kemi
t prziera nj sr
elementesh n tjera?
far trajton eseja

letrare?
Msova
Llojet e eses: letrare, filozofike, historike,
sociale etj.
N ese shtjellohen argumente, vlersime, opinione.
Nga vendi q zn n tekst, eset klasifikohen n:
a. prshkruese,
b. shpjeguese,
c. argumentuese
d. vlersuese.
Shpesh brenda nj eseje gjenden t grshetuara
argumenti, vlersimi, me prshkrimin e shpjegimin.
Eseja letrare trajton tema q lidhen kryesisht me
letrsin:
- nj periudh letrare/shkrimtar t ksaj periudhe,
- nj shkrimtar ose veprn e tij n trsi;
- nj koment pr nj pjes vepre;
- nj problem i caktuar estetik;
- nj model krahasimi mes veprash, shkrimtarsh
apo periudhash;
-nj trajtim stilesh apo figurash stilistike.
U krkohet nxnsve t lexojn tekstin Homeri i Shqipris dhe n ditarin dypjessh

t dallojn veorit strukturore dhe t prmbajtjes.
Struktura
Veorit
Lloji i eses
Fusha q trajton eseja
Tema e eses
hyrjezhvillimmbyllje-
Tema vlersimi i Gjergj Fishts dhe i veprs s tij

Fishta sht poet kombtar
Paragrafi i par sht pjesa argumentuese, ku trajtohet vlera e poetit.
Dy paragraft e fundit jan mbyllja e fragmentit
Eseja organizohet n
paragraf
do paragraf trajton nj shtje t caktuar:

I- argumenton pse Fishta sht poet kombtar.
II-III trajton rndsin q ka figura dhe vlera e veprs s Fishts.
Mesazhi i eses
Fishta sht Homeri i Shqipris, prandaj duhet t jet thesar i popullit.
Argumentet
-Fishta sht poet kombtar, sepse ka knduar Atdheun Por Fishta sht poet
kombtar edhe pse ka knduar vlerat dhe virtytet m t larta kombtare.
Faktet
174
Komenti
Ese vlersuese dhe argumentuese
Nj shkrimtar dhe veprn e tij
- Personazhet n veprat e tij, posarisht n Lahutn e Malcis jan prfaqsues

t veant t ktyre virtyteve...
Opinionet e autorit
Autori e shpreh opinionin e tij q n titull. E quan Fishtn Homer t Shqipris.

Heq paralele mes rndsis s tij n kulturn shqiptare dhe rndsis q pati
Homeri n kulturn antike greke. Edhe veprat e t dy autorve jan epose
kombtare me nj shprehsi t pasur gjuhsore.
Prfundimi i autorit
N fund t eses jepet gjithmon prfundimi.

Autori v theksin n rndsin e rikthimit t veprs s Fishts pas nj
mungese t gjat n letrsin shqipe.

Diskutim i lir mbi kto shtje.
Prforcimi i njohurive. Rishikim n dyshe, diskutim i lir
Nxnsit n dyshe prcaktojn cilat lloje vlersimesh mbizotrojn n esen e
msiprme: argumentuese, prshkruese, shpjeguese apo vlersuese.
"
Detyr shtpie: a) Ushtrimi 7, faqe 128
b) Sillni n klas lloje t ndryshme esesh letrare.
Tema

t analizoj elementet e strukturs s eses letrare;
t bj dallimin midis eses letrare dhe kritiks letrare;
t analizojn veorit gjuhsore t eses letrare.
11. Eseja
letrare
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t ndryshme
t teksteve argumentues, ese letrare, kritike letrare, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: eseja letrare, struktura e eses letrare, karakteristika gjuhsore
t eses letrare.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Harta e konceptit/Analiza e tipareve

semantike
Pun n grupe
Prforcimi
Diagrami i Venit
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
Lloji i eses
Fusha q trajton eseja
Ese prshkruese dhe vlersuese

nj periudh letrare/shkrimtar t ksaj periudhe
Tema e eses
Tema bn fjal pr letrsin e vrtet t shek.XX dhe autort e saj m n z.
Struktura

krkuar t studiojn esen n tekst dhe t prcaktojn elementet e strukturs s saj.
Model prgjigjeje:
N shek.XX kemi disa vepra ... q mund t cilsohen letrsi e vrtet...

N katr paragraf shtjellohet prmbajtja e eses
Paragrafi i fundit sht mbyllja
hyrjezhvillimmbyllje-
Eseja organizohet
n paragraf
do paragraf trajton nj nga figurat dhe veprat kryesore q, sipas autorit, prbjn
letrsin e vrtet:
- Gjergj Fishta Lahuta e Malcis
- A.Z.ajupi- Baba Tomori
- Filip Shiroka dhe brezi m i ri: Ernest Koliqi, Vinens Prenushi, Spiro Dine
-Shkrimtari m modern-F.S. Noli
Paragrafi i fundit l t hapur kontributin e vet autorit.
Faktet
Zhvillimi i letrsis shqipe n shek. XX. Autort dhe veprat q prmenden

175

Mendimet e tij
subjektive
Ka t bj me konceptin q ka ai pr letrsin dhe autort, t cilt, sipas tij, kan

sjell nj kontribut t jashtzakonshm n letrsin shqipe.
Interpretimet dhe
vlersimet
Fishta shum m shum se poet, prijetar

Vargu i ajupit ka nj ritm t but magjiplot, prkthimet e tij jan nj dshmi
impresive... At V. Prenushi ka nj libr poezish t nj magjepsjeje magjiplot... Sikur shkruan pr bariun, duke i rn fyellit pas stuhis, sikur kridhet n mendime
mbi kalueshmrin e jets dhe afrimin e vdekjes, vargu i tij ka gjithmon nj ritm
magjipushtues.
- Noli, i cili ka botuar prkthimet shqip t disa dramave t Shekspirit, nj shqiprim
t mrekullueshm t Edgar Alen Pos, pa humbur ritmin dhe origjinalitetin.
Elementet
prshkruese dhe
argumentuese
N shek. XX kemi disa vepra t dalluara q mund t cilsohen si letrsi e vrtet,

nse me letrsi kuptojm nj zgjedhje artistike t fjalve pr t shprehur mendime
dhe ndjenja...
Prshkrimet: N jug Anton Zako, n nj libr t quajtur Baba Tomori, ka
prmbledhur nj varg t vjershave t tij lirike. Sikur kur shkruan pr bariun duke
i rn fyellit pas stuhis, sikur kridhet n mendime. Mes veprave t tjera ka
botuar nj prkthim t vargjeve t fabulave t La Fontenit t mrekullueshm
Me vdekjen e tij n 1930 ai la disa dorshkrime, n mesin e t cilave mbase edhe
nj dram. Ai m kishte drguar dorshkrimin e ksaj drame disa vjet para Lufts
Botrore N Egjipt gjithashtu jeton nj shqiptar Nga brezi m i ri
Synimin q i ka vn
vetes
t bj nj panoram t zhvillimit t letrsis shqiptare n shek. XX, duke e

prcaktuar brenda konceptit q ai ka pr at q quhet letrsi.
Gjuha q prdor
Gjuha letrare, rendit konceptet, t cilat i parashtron n fjali t gjata me pjes t

nnrenditura dhe t bashkrenditura, prdorimi i shpesht i konektorve. Vihet re
edhe prdorimi i fjalive t ndrkallura etj ., prdorimi shpesht i presjes. Duke
iu prmbajtur rregullave t eses, si sht renditja n paragraf etj Renditja
logjike e mendimeve etj
Diskutim i lir pr kto elemente.
Msuesi/ja prmbledh n skem veorit e eses dhe t strukturs s saj
Ndrtimi i njohurive: Harta e konceptit/Analiza e tipareve semantike

Msuesi/ja e prqendron vmendjen e nxnsve n pyetjet t tilla si:
-far quan Konica letrsi t vrtet?
(Zgjedhje artistike t fjalve pr t shprehur mendime dhe ndjenja).
-Cilt jan shkrimtart q prmend Konica?
(Fishta, Andon Zako, Konica, Filip Shiroka, Ernest Koliqi, Vinenc Prenushi,
Spiro Dine, Fan Noli).
-far karakteristikash kryesore dallon Konica te secili shkrimtar?
(Te Fishta evidenton q ka shkruar n t gjitha llojet letrare duke pasur sukses,
q njihet n lvrimin e nj epi pastoral, vlerson muzikalitetin dhe tingullin e poezis
s tij. Tek Andon Zako vlerson krijimtarin e tij lirike, ritmin e poezis, prkthimet e
mrekullueshme t fabulave t La Fontenit, gjuhn e prdorur prej tij. Te Fillip Shiroka
vlerson lvrimin e sonetit. Te Koliqi vlerson origjinalitetin dhe ritmin e poezive t
tij. Te Noli vlerson n trsi figurn dhe kontributin e ksaj figure komplekse, duke
theksuar sidomos shqiprimet e sjella prej tij n shqip me mjeshtri dhe sidomos veprn
shkencore Historia e Sknderbeut).
-A e prmend ai qllimisht origjinn e shkrimtarve?
(Po, sepse ka t bj me gjithprfshirjen dhe shtrirjen e asaj q ai e quan letrsia
e shek. XX).
- tregon mbyllja e eses? (Konica sht i vetdijshm pr vlern e krijimtaris
s tij, duke qen se e ka t qart konceptin e nj letrsie t vrtet, e cila transmeton
176

te lexuesi vlera t vrteta estetike, por ai sht modest dhe ua l n dor t tjerve t
vlersojn kontributin e veprs s tij n letrsin shqipe).
N baz t veorive t evidentuara, msuesi/ja diskuton kndvshtrimin kritik t
mbajtur nga Konica mbi shtjet q ai trajton n ese, duke sjell dhe argumentet e
veanta pr seciln prej tyre. Ai shtron pr diskutim nse kjo ese ka si qllim t evidentoj
qndrimin kritik t Konics ndaj dukurive t ndryshme t shfaqura n letrsin e shek.
XX, apo krkon thjesht t informoj.
-Cilat jan disa nga veorit e nj shkrimi kritik?
-Ku ndryshon ai nga eseja letrare?
Nxnsit me an t Diagramit t Venit vn n dukje t veantat dhe t prbashktat
e ktyre shkrimeve.
Shkrim kritik
Periudha e krijimeve t para t Camajt prfshin nj hark kohor q nis nga mesi i viteve 50 e shkon
gjer n mesin e viteve 60. sht koha e botimit t dy librave t par n Kosov, Nj fyell ndr male
dhe Kanga e vrrinit, prmbledhje poetike, ku spikat dukshm ndikimin n folklor. Si n konceptim,
ashtu edhe n teknikat ligjrimit t bie n sy se, n prgjithsi, kto krijime jan tradicionale, retorike,
t drejtprdrejta n mesazhet dhe n imazhet poetike. Disa nga motivet kryesore t ksaj periudhe
jan: jeta e bariut, bujkut, hapsira gjeografike brenda malsis (mali, kroi, katundi). Ndrsa Fyelli
kthehet n simbol t jets n malsi...
Duke pranuar ecurin e krijimtaris s Camajt n nj periudh trefazshe, rezulton se n fazn e
dyt kemi nj konsolidim t prirjeve poetike t ktij krijuesi. Edhe fjala sht pr prirjen ndaj teksteve,
ku grshetohet shkalla e lart e abstraksionit me detajet dhe skenat jetsore, realiste. Mund t thuhet
se kemi nj kombinim t poetiks realiste me at hermetiko-moderniste (hermetizmi nis e shpallet
dukshm si model i preferuar nga poeti). Kufijt mes tyre jan t paqndrueshm dhe krijojn befasi
t bukura, ashtu si pamjet n nj kaleidoskop. Lexuesi gjendet n nj pozit dyfishe, her shikon
pamje t drejtprdrejta para vetes e her vendoset prapa lenteve shumformshe e shumngjyrshe
pr ti kundruar n nj pamje t re ato tablo.
N periudhn e tret, 10 vitet e fundit, Camaj botoi mjaft vepra n proz, dram e poezi...ku t bie n
sy/nj pasuri e madhe shtresimesh kuptimore dhe nj imagjinat jashtzakonisht e pasur poetike...
Te poezia Fjala i thuret himn fjals, ksaj mrekullie njerzore, pa t ciln gjithka do t ishte kaos
dhe akullnaj. Te fjala poeti sheh t mishruara gjith vlerat dhe qytetrimet shekullore, q nga
buzqeshja e dashuria e njeriut e deri te shpikjet m t guximshme. Duke qen se n fjal sht
mbartur gjith eksperienc njerzore, ndaj saj krkohet prkujdesje e nderim, ashtu si ndaj dikaje
t shenjt. N kt kuptim, fjala, kjo krijes sublime, nuk mund t shprdorohet e ca m tepr t
keqprdoret pr motive t mbrapshta.
Vet Camaj, veanrisht gjat ksaj periudhe, e prdori fjaln me mjeshtri t rrall, gjeti at ku t
ishte m e prkor dhe e latoi me frym poezie, duke i dhn nj harmoni e kumbim gati prej muzike.
Muzikaliteti i ksaj poezie nuk sht i zhurmshm, por i brendshm, pr pasoj, mjaft i thell. At e
krijon ritmi i vargut, gati si harmoni rituali, e krijon gjetja dhe vendosja e fjalve npr pozicione tepr
precioze.
N fjal sqarohet qiell e dh bashk...
Kjo sht deviza e peshs s fjals, e cila shtegton n librat e shenjt, n cicrimat e fmijve, n
veprat e dijetarve, npr luftra e auditor e deri te pena e Poetit.
Marr nga Ymer iraku, Bota poetike e Martin Camajt.
177

Msuesi/ja ndan nxnsit n dy grupe dhe u krkon grupeve t punojn n dyshe q
t evidentojn me an t ditarit dypjessh veorit e shkrimit eseistik t Aurel Plasarit
dhe shkrimit kritik t Ymer irakut.
Veori t shkrimit eseistik kritik
Lloji i shkrimit
Tematika
Fakti
Interpretimi
Fragmente
Komenti i nj poezie (Nji lule vjeshtet)
Dilema e jets dhe vdekjes n nj poezi lirike.
N lirikn e Fishts poezia Nj lule vjeshtet t del para

si nj oaz befasuese, ...ajo t kujton nj lirisht
Subjektiviteti
Prfundimi
Prforcimi: Diagrami i Venit

Pasi jan evidentuar veorit e dy llojeve t shkrimeve, eses letrare dhe shkrimit
kritik, msuesi/ja u krkon nxnsve n dyshe t evidentojn t prbashktat dhe
dallimet e dy shkrimeve, atij eseistik dhe atij kritik.
Eseja letrare
-Qndron ndrmjet letrsis

dhe shkencs letrare
- ka shum subjektivizm
-Disiplin e shkencs letrare

- subjektivizmi i nnshtrohet
metods objektive shkencore
Kritika letrare
Shkrime vlersuese
pr fushn e letrsis
Model prgjigjeje:
T dyja tekstet kan n qendr tyre nj tem nga fusha e letrsis.
Teksti i A. Plasarit komento nj poezi t Gj. Fishts dhe synon t orientoj lexuesin se si mund t lexoj
nj lirik t poetit t madh epik: njeriut i plqejn prjashtimet, pikrisht ngase ato prforcojn rregullat,
pra, nnkupton shkruesin. Fishta sht po aq i madh edhe n poezin lirike sa n poezin epike (poezia
del para si nj oaz befasuese), pra ngre nj tez pr nj shtje t caktuar dhe argumenton si mund t
interpretohet e kuptohet ajo (n rastin ton vepra e Fishts).
N tekstin e dyt, kritiku Y. iraku evidenton fazat e zhvillimit t krijimtaris s M. Camajt, ku analizon
karakteristikat e do faze. Ai prpiqet q t jet sa m objektiv n vlersimet e tij, duke u mbshtetur n
objektivitetin shkencor.
Elementi subjektiv sht i pranishm n t dyja tekstet, sepse jan autort q
shprehin mendimet, vlersimet dhe przgjedhin argumentet q mendojn se jan m
domethnse pr t mbrojtur tezat e tyre.
T dy tekstet kan strukturn e nj shkrimi argumentues (hyrje, zhvillim e mbyllje),
Materiali sht i organizuar n paragraf, ku secili prej tyre trajton nj shtje.
Ato dallohen pr prdorimin e gjuhs letrare, fjalorin e przgjedhur, sintaksn, ku
mbizotrojn fjali t gjata, t thjeshta, t zgjeruara dhe veanrisht t prbra me
pjes t nnrenditura apo t bashkrenditura etj.
"

Detyr shtpie: 1) Gjeni dhe sillni n klas tekste t shkrimeve kritike. Evidentoni karakteristikat e tyre.
2) Paraprgatitni dhe lexoni esen n ushtrimin 9, faqe 129.
178
Tema

t analizoj veorit e eses letrare nga ana gjuhsore;
t shkruaj nj ese letrare.
12. Eseja
letrare
Konceptet kryesore: ese letrare, karakteristika gjuhsore t eses letrare, shkrimi i
nj eseje letrare.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n klasn
Prforcimi
Shkrimi i lir
Pun individuale
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin e detyrs s shtpis. M pas n dyshe
u krkon nxnsve t punojn ushtrimin 9, esen me titull Dredhi, dshir pr t
njohur, dshir pr tu kthyer, ku t evidentojn tiparet e saj, llojin dhe elementet q e
klasifikojn at si t till.
Model prgjigjeje
Eseja letrare analizon nj tem t caktuar e mbshtetur n tri argumente baz n veprat Iliada dhe
Odiseja e Homerit. Paragrafi i par jep thelbin e veprs s Homerit, duke vn theksin te heroi q do
t marr n shqyrtim Odiseja, duke evidentuar tipare baz t tij.
Paragrafi i dyt v prball njri-tjetrit personazhe t dy veprave t Homerit.
Paragrafi i tret argumenton far e dallon dhe e bn njerzor kt personazh t rndsishm t veprave t tij.
Struktura
Hyrja: nis me nj tez dhe shtron shtje pr tu argumentuar: u b me lufttart lakenj...
Zhvillimi: prshkruan argumenton mbi temn: Menelaut iu desh t endej tet vjet...
por nga t gjith heronjt... ai q prjetoi aventurat emocionale sht Uliksi.
Mbyllja: pr kto dy karakteristika, aventura e Uliksit sht kthyer n nj simbol
universal t jets s njeriut....
Elementet e strukturs jan lidhur organikisht dhe logjikisht me njri-tjetrin. Arrihet n
nj prfundim logjik t argumenteve, t sjella n baz t fakteve t huazuara nga vepra
letrare.
Ka elemente t subjektivitetit.
Synimi q ka autori: t argumentoj mbi shfaqjen dhe karakteristikat e nj personazhi
t nj vepre letrare.

Msuesi/ja drejton vmendjen e nxnsve mbi aspektet gjuhsore dhe u krkon
nxnsve ti prcaktojn ato me an t organizuesit grafik: ditarit dypjessh.
179

Veori gjuhsore
- Prdorimi i fjalive t gjata, t thjeshta dhe t
prbra, me marrdhnie bashkrenditse,
nnrenditse dhe t prziera, me lidhza,
fjal lidhse dhe pa lidhza e fjal lidhse.
Shembuj nga teksti

u b me lufttart lakenj t kthyer nga nj luft e gjat/
q zgjati dhjet vjet? (Fjali me nnrenditje prcaktore,
me dy pjes, q lidhen me premr lidhore)
Por nga t gjith heronjt grek/ q u kthyen,/ ai q
prjetoi aventurat m emocionale/ sht Uliksi (Odiseja),
mbreti i Itaks: bhet fjal pr m dinakun mes akejve/
q udhhoqn luftn kundr Trojs,/ por nga t fundit
q pa vendin e tij, pas dhjet vjet lufte e dhjet t tjera n
endjen prmes Mesdheut. / (fjali e przier)
Tek Iliada takohen mjaft figura heronjsh q, edhe pse na
- prdorimi i gjer i pjesve t ndrkalluara q

sqarojn koncepte, dukuri etj.
joshin me guximin e tyre, jan mjaft t ngjashm mes

tyre, ndonjher edhe pa nj individualitet t vetin.
Prdoret gjuha standarde (letrare)

Fjalori i zgjedhur

N baz t elementeve t studiuara n kto or msimi, msuesi/ja u krkon nxnsve
t shkruajn nj ese letrare, duke u mbshtetur n nj nga temat e mposhtme:
Mitet, si kan evoluar nga antikiteti n ditt e sotme.
Romantizmi shqiptar dhe heronjt e tij.
Diskutimi i lir mbi kto shtje vlersimi t eseve t ndryshme.
N fund t ors s msimit msuesi/ja bn vlersimet e ors msimore dhe vlerson
nxnsit me not.
"
Detyr shtpie: a) Prfundoni esen.

b) Paraprgatitni nj ese historike.
Tema
13. Eseja
historike

t identifikoj esen historike;
t evidentoj tematikat e nj eseje historike;
t analizoj elementet e strukturs s nj eseje historike.
ndryshme t eseve historike, shkumsa me ngjyra, tabela.
Model esesh historike pr:

a. dukuri historike
b. simbol historik
c. ngjarje t ndodhura n koh t ndryshme.
180

Materiale shtes
Dukuri historike
Shqiptart, banort m t hershm t Adriatikut
Prof.Dr.Dh.Pilika
Sipas autorve t lasht, Adriatiku n fillim quhej Deti i Kronosit dhe i Reas, me pas Gjiri Jonian, me
nj emrtim t trefisht, t lidhur me traditat parahelenike, pellazgjike. Jo fort larg nga brigjet e Adriatikut,
m 1875 u zbulua Dodona, kryeqendra shpirtrore, politike dhe kulturore e pellazgve, orakulli paragrek i
s cils ka qen m i lashti dhe m i njohuri n Ballkan e n Evrop. Disa qindra dijetar, klasik e modern,
shpesh me emr ndrkombtar, jan marr me kt popull. ...Rrjedhimisht, ata kan nxjerr argumente
autentike t pashtershme sidomos pas sjelljes n Luvr t gjetjeve arkeologjike t Dodons dhe daljes
m 1878 n Paris t dy vllimeve t Konstandin Karapanos, Dodona dhe rrnojat e saj. ... Si rrjedhim,
me vrtetimin mbi baza rreptsisht shkencore t autoktonis s pellazgve kundrejt ardhsve t rinj,
helenve, cili ka qen zhvillimi i tyre i mtejshm n brigjet e Adriatikut? Kjo kumtes bn nj prpjekje pr
tiu prgjigjur shkurt ksaj pyetjeje, t par nga kndvshtrimi i popullit shqiptar, pjestar i familjes adriatike.
Sipas humanistve ... e po ashtu m von dhe shum t tjerve, vazhdimsia e shqiptarve shkon
n vij t drejt tek Aleksandri dhe Pirroja, mbretr t Epirit, trashgimtar t Dodons ab antiquo.
Ky pohim mbshtetet gjersisht nga humanistt tan Marin Barleti, Frank Bardhi, Pjetr Bogdani, si
dhe nga mijra dshmi in loco, t shkruara dhe gojore. M 1882 u gjet n Arkivin e Napolit dhe u
botua nj letr e Gjergj Kastriotit-Sknderbeut (1405-1468), ... q m 31 tetor 1406 ia drgonte princit
t Tarenit Xhovani-Antonio Orsinit, duke thn se, po tu besojm kronikave tona kombtare, ato na
tregojn se sovrant epirot e molos, Aleksandri dhe Pirroja, kan qen strgjysht e shqiptarve;
kta dy dinast u shquan me ekspeditat e njohura q ndrmorn prtej Adriatikut... vula zyrtare dhe e
fsheht e Sknderbeut, q u b e njohur m 1962, ka emblema trsisht dodonase; prkrenarja e tij,
q ruhet n Vjen, sht e njjt me helmetn e Pirros, t prshkruar prej Plutarkut; pr m tepr, n
drurin gjenealogjik t pasardhsve t tij, jo rastsisht jan shquar Pirroja I, Kastrioti-Sknderbe, si dhe
Pirroja II Kastrioti-Sknderbe. Si prfundim, duhet t saktsojm se vija: Aleksandri dhe Pirroja i Epirit
shqiptart e sotm, deri m sot, nuk sht kundrshtuar nga asnj dokument historik i vlefshm. Nj
repertor mjaft i pasur greko-romak, q asnjher nuk sht hedhur posht, vrteton se Aleksandri dhe
Pirroja, si molos, ishin acid, pasardhs t drejtprdrejt t Eakut, gjyshit t Akilit, i cili q nga Homeri
sht vlersuar si mishrimi i vet prototipit t pellazgut. ... Prfundimisht, origjina pellazgjike e kombit
shqiptar, t pandar prej Adriatikut, sht provuar n mnyr t padyshimt... nprmjet ... mijra t
dhnave ndrdisiplinore, zakonisht t pabotuara, vendore, q u prkasin fushave t mposhtme... Afr
riviers son, n jug t Buthrotit t lasht, ... gjendet shpella paleolike e Kreshmoit, n t ciln jan
gjetur m 1933 ankorat e argjirit, nj specialitet gjithmesdhetar ekskluziv i pellazgve, t quajtur
prej kohsh zotr t deteve. Nj legjende provinciale, e transmetuar brez pas brezi dhe e shtypur
m 1875, e sjell lindjen e Zeusit pellazgjik t Dodons, q sht himnizuar nga Iliada, pikrisht te
stanet e atit t tij, Kronosit, n rrethinat e qytetit t Anhiazmit ose t Onhezmit, q sht emri i babait
t Eneut, Ankizit, i cili me sa duket sht varrosur ktu (sot Saranda, kryeqendra detare e jona n jug).
... Trsia e ktyre atributeve t posame, domethn shqiponja, dushku, rrufeja, demi, shum m tepr
se kudo gjetk, gjenden me bollk n bregdetin ton Adriatik, si dhe n brendatok, deri prtej kufijve t
Dalmacis, t Peonis dhe Dardanis, (Kosova e sotme). N krahinn e fundit koht e fundit jan vn
re pesdhjet mbishkrime zeusiane, tashm t botuara, shfaqje t tjera t panumrta t trashgimis
kulturore dhe t teogonis pellazgjike. Duke mbajtur parasysh lashtsin dhe vazhdimsin kaq t qart
e t pandrprer, studiuesi i shquar i mesjets, Alen Dyselj, ka thn m 1981: Historia na mson se
lidhur me Kosovn, serbt jan pushtues t ardhur mjaft von...
(Kumtes e paraqitur n Kolokiumin ndrkombtar E kaluara dhe e ardhmja e Hapsirs Adriatike,
organizuar n Paris m 29 e 30 nntor 1994). Prkthyer nga frngjishtja nga prof.dr. Xhevat Lloshi.
181

Momente ky nga jeta e personaliteteve historike
Volteri pr Sknderbeun
Shkrimtari, filozofi, dijetari, humoristi dhe enciklopedisti i famshm francez Fransua Volter (16941778) shkroi nj prmbledhje t historis s prgjithshme me titull Ese mbi zakonet dhe shpirtin e
kombeve dhe pr faktet kryesore t historis q nga Sharlemanj deri te Luigji XIII. Kapitulli XC Pr
Sknderbeun (faqe 814-815)
Nj lufttar tjetr i famshm, t cilin nuk di si ta quaj, osmanli apo t krishter, pengoi prparimin e
Muratit dhe prej kohsh u b ledhi i t krishterve kundr fitoreve t Muhametit II: flas pr Sknderbeun,
lindur n Shqipri, pjes e Epirit, vend i shquar q nga koht e quajtura heroike, dhe nga koht vrtet
historike romake. Emri i tij ishte Jean (Gjergj) Kastriot. Ishte djali i nj despoti... Gjergj Kastrioti ishte ende
fmij kur Murati, shum koh prpara betejs s Varns pr t ciln do t flas, u mor prej Shqipris
pas vdekjes s atit t tij, Kastriot. Ai e rriti kt fmij, i vetmi q mbeti nga katr vllezrit. Burimet turke
nuk thon asgj q kta katr princr u terrorizuan prej Muratit pr hakmarrje. Nuk sht pr tu habitur
q mizori t tilla ishin n karakterin e nj sulltani q abdikoi dy her kurorn dhe nuk ka t ngjar q
Murati ti kushtonte dhembshuri dhe besimin e tij atij pr t cilin ushqente nj mri t paqetsueshme.
Ai e mbante pran tij gjat betejave. Gjergj Kastrioti u dallua aq tepr, sa sulltani dhe jeniert i dhan
emrin Skanderbeg, q do t thot Aleksandri i Madh, S fundi miqsia fitoi mbi politikn. Murati i besoi
komandn e nj ushtrie kundr despotit t Serbis, q ishte radhitur me t krishtert duke i shpallur luft
sulltanit, dhndrit t tij; kjo prpara abdikimit t tij. Sknderbeu q n at koh sishte vese njzetvjear,
sheshoi planin t mos kishte m zot mbi kok dhe t mbretronte. Qlloi t kalonte pran fushimit t tij
sekretari q mbante vuln e sulltanit. Ai e ndaloi, i vuri hekurat dhe e shtrngoi t shkruante e t vuloste nj
urdhr pr sundimtarin e Krujs, kryeqytet i Epirit, q tia dorzonte qytetin dhe kshtjelln Sknderbeut.
Pasi siguroi urdhrin, e vrau sekretarin dhe suitn e tij. M 1443 marshoi mbi Kruj; sundimtari ia lshoi
postin pa vshtirsi. ... Me lufttart e vet ai e fitoi gjith Shqiprin. Shqiptart mbahen si lufttart m t
mir t ktij vendi. Sknderbeu i udhhoqi me zotsi dhe diti t krijonte avantazhe nga terreni i thyer dhe
malor, aq sa me pak trupa ia doli t ndalonte do her ushtrit e shumta turke. Myslimant e shihnin si
besthyes; t krishtert e adhuronin si hero, i cili duke mashtruar armiqt dhe zotrit e tij, rimori kurorn
e babait t vet, ka e meritoi me guximin e tij.
Marr nga interneti
Ngjarje historike
Kongresi i Manastirit dhe alfabeti i shqipes
Prof. dr.Tomor OSMANI
Kongresi i Manastirit zgjidhi prfundimisht problemin e alfabetit t prbashkt t shqipes. Qe nj
rrug jo e leht pr t ardhur n ditn fatlume, n nntorin 1908, 100 vjet m par, kur u mblodh n
Manastir ky kuvend me vlera t veanta kombtare, historike dhe kulturore. Ishte vullneti, dshira,
pasioni dhe, mbi t gjitha, patriotizmi i shqiptarve q pr afro 3 shekuj e gjysm luftuan ...me dallg
t fuqishme q donin t pengonin zgjidhjen e problemit t alfabetit t njsuar t gjuhs shqipe.
... Do t prijn n kt rrug t vshtir lajmtart e par: Buzuku e Budi, Bardhi e Bogdani q,
pa asnj mdyshje, secili ka meritn e vet n kt fush... Kaluan vite e vite. Patriott shqiptar nuk
182

ndenjn duarlidhur, ata prkthenin ndonj vepr, kryesisht fetare, duke zbatuar pr shqipen, n m
t shumtn alfabetin latin. Por, ... n vazhdim t viteve, n shkrimin e shqipes do t prdoreshin
edhe alfabete t tjera. ... N muajt e par t vitit 1879, nj komision i kryesuar nga 29-vjeari Sami
Frashri, ... filloi punn pr zgjidhjen prfundimtare t alfabetit t prbashkt t shqipes. ... Komisioni
e kishte prgatitjen e domosdoshme pr tu marr me zgjidhjen e problemit t alfabetit t prbashkt
t shqipes. T gjith antart kan qen hartues alfabetesh, nse pranojm se alfabeti i Stambollit
sht i Samiut. ...Ky alfabet nuk arriti t bhej alfabeti kombtar i shqipes, ndonse pr rreth dy
dekada mbizotroi n botimet shqipe, por pas pak kohe filloi tatpjetn e tij. Megjithat, ai pati disa
vlera, t cilat u pasqyruan n zgjidhjen q bri Kongresi i Manastirit, m 1908. Fundi i shek. XIX kishte
elektrizuar t gjitha forcat intelektuale pr ta zgjidhur kt problem, megjithat patriot e shoqri ende
nuk po gjenin mirkuptimin e duhur pr t sheshuar mosmarrveshjet. Organet q doln n at koh, si
Shqiptari i Bukureshtit (1888-1903), Albania e F. Konics (1897-1909), Shqipria e Bukureshtit
(1897-1899) Besa e Kajros (1904-1905), ndonse bnin thirrje pr zgjidhje e ktij problemi, secili
organ kishte alfabetin e vet. Dy shoqri t krijuara n Shkodr, shoqria Bashkimi (1899) dhe
shoqria Agimi (1901), secila prej tyre kishte shpallur alfabetin e vet, mbshtetur n alfabetin latin,
e para duke pasur si kriter plotsimin e mungesave t alfabetit latin me an t dyshkronjshave,
ndrsa e dyta me an t shenjave diakritike. Kshtu numri i alfabeteve vinte gjithnj duke u rritur.
Ishte me t vrtet nj lum alfabetesh dhe variantesh, t cilat vshtirsonin zgjidhjen prfundimtare
t ktij problemi.
M 14 nntor 1908, 100 vjet m par, n nj dit t ftoht dhe t acart, kur gjat ditve t
Kongresit edhe dbora do t mbulonte qytetin e Manastirit, u mblodh Kongresi i Manastirit, q do
t finalizonte prpjekjet m se treshekullore, pr t miratuar sistemin shkrimor t gjuhs shqipe,
alfabetin q kemi sot. Ai vazhdoi punimet deri m dat 22 nntor t atij viti. ... Numri i delegatve qe i
vogl, vetm 32 kishin t drejt vote, ndrsa 18 jo, q prfaqsonin 26 qytete, shoqri dhe klube. Ata
u shoqruan me dhjetra e dhjetra t tjer patriot, shqiptar q secili prej tyre priste prfundimin
e ksaj odiseje me nj lum alfabetesh. ... Kongresi zgjodhi si kryetar t Kongresit t Manastirit
Mithat Frashrin, nnkryetar: Luigj Gurakuqin dhe Gjergj Qiriazin, sekretar: Hil Mosin, Thoma
Avramin, Nyzhet Vronin. N dy ditt e para u diskutua se n cilin duhet t mbshtetet alfabeti yn, kur
prhapjen m t madhe e kishin alfabeti i Stambollit, i shoqris Bashkimi dhe shoqris Agimi t
Shkodrs. Por pas diskutimesh, duke u nisur nga dshira e mir, u miratua q t hartohej nj alfabet
i ri dhe t mbshtetej n alfabetin latin. N ditn e tret u zgjodh nj komision prej 11 vetash, q
do t merrej me kt problem. Kryetar i komisionit u zgjodh Gjergj Fishta, nj personalitet i kulturs
shqiptare, poet i talentuar, erudit, q shquhej pr forcn e fjals, mendjen e mpreht dhe logjikn e
fort. ...Komisioni pranoi njzri se alfabeti i shqipes duhet t kishte si baz alfabetin latin, mungesat
e t cilit do t plotsoheshin me an t dyshkronjshave, por q vinin n kndvshtrim me kriteret
e alfabetit t Stambollit dhe t shoqris Agimi. N mbledhjet e komisionit u kalua n diskutimin e
do tingulli, duke i vn shkronjn prkatse. Kshtu, n ditn e shtat u shpall vendimi i komisionit
q miratonte dy alfabete. U vendos q t merret alfabeti i Stambollit, t cilit iu bn pes ndryshime
dhe bashk me t edhe nj abece thjesht latine, q t msohen e t prdoren bashkrisht n mes
shqiptarvet. Ndonse Kongresi miratoi dy alfabete; ai i mbshtetur n at latin q nj tingull-fonem
mund t paraqitej edhe me an t dyshkronjshave, fitoi si m i prshtatshmi pr natyrn e gjuhs
son, i leht dhe i thjesht n t shkruar dhe praktik, pasi me t mund t shtypshin libra n do vend
t Evrops q prdornin kt sistem shkrimor.

Konceptet kryesore: ese historike, karakteristika t nj eseje historike, struktura e nj
eseje historike.
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun me klasn
Prforcimi
Shkrimi i lir
Pun n dyshe
ZHVILLIMI I MSIMIT
krkuar t sjellin n klas lloje t ndryshme esesh historike. Lexohen disa prej tyre
(mund t lexohen dhe shembuj t sugjeruar nga msuesi). Msuesi/ja ndrkoh pyet
nxnsit se far din ata pr esen historike dhe me prgjigjet e tyre plotson grafikun
organizues harta e konceptit.
fakte
simbole
opinionin individual
dukuri
personazhe
data
vende historike
ngjarje reale
Tem historike
`
Grsheton faktin me
Ese historike
prfundimet
argumentin
opinionin
vlersimin subjektiv

Msuesi/ja thekson se tematika e nj eseje historike i prket fushs s historis,
duke u prqendruar n fakte historike, simbole, ngjarje e personazhe historike. M pas
u shprndan nxnsve nga nj model dhe u krkon t evidentojn tematikn q trajton
secila prej tyre, duke u bazuar n pyetje t tilla, si:
- far ka n qendr t eses?
- Cili sht fakti historik q trajton?
- Si grshetohet fakti historik me argumentin, opinionin, vlersimet subjektive t
autorit?
- Cila sht struktura e eses?
- Cili sht kndvshtrimi q e trajton argumentin?
Model prgjigjeje:
(Bazuar n modelet e tekstit)
N fragmentin e eses n tekst (faqe 131) n qendr t saj qndron nj figur e
shquar historike, Volteri. Mbshtetet n fakte historike t tilla, si:
- Kur Luigji XV ishte gjall, Volteri nuk mund t vinte n Paris
- Luigji XVI ndrroi ministrat me njerz t ditur, u b e mundur ardhja e Volterit
- Prmenden emra njerzish real: Maleserbi, Tyrgoti
184

- Prmenden emra q lidhen me jetn vetjake t Volterit: zonja Denis, zonja Vijet
- Jepet nj konkluzion n fund t eses, i cili grsheton nj fakt real, (ardhja e tij n
Parsis) me nj prshtypje subjektive (trazoi Parsin m shum se ardhja e nj sovrani).
N fragmentin pasues kemi renditjen e t dhnave, fakteve objekteve, t shoqruara
me data historike dhe vende: kisha dhe manastire ortodokse t kushtuara Virgjreshs
s bekuar, datuar n vitin 1797 n Peshtan- BR, Elbasan 1833, Ardenic- LU... etj.
M pas msuesi/ja u krkon nxnsve t dallojn veorit e eses historike kushtuar
nj simboli historik, flamurit t Shqipris, teksti n f. 130, me an t ditarit dypjessh.
Msuesi/ja u sugjeron nxnsve t lexojn n dyshe tekstin dhe t strukturojn
shnimet e tyre pr veorit e eses historike:
Veorit
Tema
Trajton historikun e nj simboli historik
Fakti

Historiku i flamurit t Shqipris
Flamuri shqiptar me shqiponjn me dy krer
Imperatori ilirian, Dioclitianus, e ndau
mbretrin romane n dy guberja...pasonjsit...
nisin t prdorin shqiponjat me dy krer e
Opinioni
Si shenj q kishin t drejt mbi t dy pjest...
Emra personalitetesh
Vende historike
Lloji i shkrimit
Jul Cezari, Dioclitianus, Sknderbeu

Egjipti, Athina, Bizanti
Krahasues, vlersues
Shkrimi subjektiv
Nuk sht udi q Sknderbeu, ca nga kujtimi i

Bizantit, ndofta edhe se shqiponja me dy krer
ka qen shenj e shtpis s tij,...
Struktura e eses
Hyrje/zhvillim/mbyllje
Thekson se fakti historik shoqrohet dhe grshetohet me elemente t subjektivitetit

t autorit t eses ( nuk sht udi q Sknderbeu...).
Nxnsit punojn n dyshe ushtrimin 2, faqe 133.
Model prgjigjeje:
Eseja historike sht lloji i tekstit , i cili n qendr t tij ka nj tem historike, trajton
nj fakt, dukuri, ngjarje, personazhe historike.
Tematika sht e ndryshme:
Lloji i shkrimit q e karakterizon: krahasues, vlersues, argumentues.
Struktura:hyrje/zhvillim/mbyllje. Paragraft lidhen me njri-tjetrin logjikisht dhe
organikisht.
Gjuha sht koncize dhe e sakt.
N fund msuesi/ja nxjerr prfundimet e ors msimore dhe vlerson nxnsit me
not.
"

185
Tema
14-15.
Eseja historike

t bj dallimin mes shkrimit historik dhe eses historike;
t analizoj esen historike nga ana gjuhsore.
ndryshme t eseve historike, shkumsa me ngjyra, tabela.
Materiale shtes
Fitorja e demokracis
Bien regjimet komuniste n Evrop
Reformat n BRSS pr t shptuar komunizmin n kriz
Dshtimi i socializmit t vrtet
U quajt socializm i vrtet tipi i shtetit socialist i realizuar n Evropn Lindore. Kjo shprehje
nnkuptonte ekzistencn e nj socializmi q mund t arrihej, ku m e mira e saj kishte akoma
shum pr tu ndrtuar. Objektivi nuk u realizua asnjher, sepse socializmi u shemb, n mnyr t
menjhershme dhe t papritur, ndrmjet viteve 1989 1991.
Shkaqet e rnies ishin t shumta. N vendet e Lindjes socializmi kishte treguar q ishte i pazoti t
realizonte idealet e tij: drejtsia shoqrore, barazia, liria, progresi, duke zhgnjyer shpresat e nj numri
t madh njerzish. Nj pjes e mir e udhheqsve ishin t korruptuar dhe gzonin shum privilegje.
Por arsyeja kryesore n rnien e socializmit ishte paaftsia pr t hartuar plane q do t onin drejt
zhvillimin ekonomik. Edhe pse u bn shum sakrifica nga popullsia, sistemi ekonomik socialist tregoi
dshtimin e saj dhe n Evropn Lindore nuk u arrit asnjher nj nivel jetese i krahasueshm me
Perndimin.
N BRSS reformat e para demokratike u ndrmorn nga Mihail Gorbaovi, sekretar i Partis Komuniste
Sovjetike nga viti 1985. Ai e dinte q kushtet ekonomike t BRSS-s ishin katastrofike. Vendi nuk mund t
mbshteste koston ushtarake t lufts n Afganistan, e cila kishte filluar q m 1979. Aq m pak mund t
lejonte t rinovonte armatimet, pr t qen n t njjtin hap me armatimet amerikane (pikrisht n ato vite
presidenti i SHBA-s, Ronald Regan, kishte miratuar nj program t kushtueshm mbrojtjeje, e quajtur
Lufta yjore, e bazuar n prdorimin e satelitve me lazr.) Gorbaovi trhoqi menjher trupat sovjetik
nga Afganistani dhe krkoi t prmirsonte raportet me SHBA-n, duke u prpjekur t ulte tensionet n
marrdhniet ndrkombtare. Me presidentin Regan (1980-1988) dhe m pas me Xhorxh W. Bushin
(1988-1992) nnshkroi marrveshje pr armatimin atomik. Prgjysmimi i arsenalit dhe shkatrrimi i disa
bazave brthamore shnuan fundin e Lufts s Ftoht.
Rinovimi i ekonomis dhe ndrtimi i institucioneve. N politikn e brendshme Gorbaovi propozoi
dy objektiva: Perestrojka, hapjen e sistemit ekonomik n format e tregut t lir dhe Gllasnost, pr
rinovimin e institucioneve politike mbi bazn e parimeve m liberale dhe demokratike. Lindn kshtu
ndrmarrje dhe dyqane t vogla private (joshtetrore), kto veprimtari u nxitn t prodhonin produkte
sipas krkesave t tregut (jo sipas kritereve t vendosura nga shteti), fshatart mund t shisnin nj
pjes t prodhimeve t tyre.
N planin politik u hoq censura, u hapn ndrtesat e kultit, u liruan t burgosurit politik, disidentt
(kundrshtuesit) mund t shprehnin kritikat e tyre. N zgjedhjet e vitit 1989 qytetart mundn t zgjedhin
edhe kandidat t opozits. Reformat prshpejtojn shprbrjen e BRSS-s. Ndrsa Gorbaovi
kishte fituar nj popullaritet dhe prestigj n Perndim (n 1990 merr mimin Nobel pr paqen), n
BRSS popullariteti i tij fillon dhe bie. N fakt, reformat ekonomike, t ndrmarra me qllimin e mir t
prmirsimit t kushteve t jets, nuk dhan rezultatin e pritur. Madje, kur kontrolli shtetror u zbut
ndaj fabrikave, prodhimi ra dhe n dyqane mungonin produktet m jetsore. N t njjtn koh liria e
informacionit dhe e fjals u dha z protestave kundr vshtirsive ekonomike dhe kundr qeveritarve
t korruptuar, duke dobsuar kshtu pushtetin qendror. Republika e re e nxitur nga Gorbaovi ishte
shum e dobt dhe popullsia nuk e njihte autoritetin e saj. Ky rinovim q duhej t kishte prforcuar
Bashkimin Sovjetik, prshpejtoi rnien e tij.
186

Fitorja e demokracis. Bien regjimet komuniste n Evrop
Shkaqet e rnies s komunizmit
Historiant akoma nuk kan dhn nj prcaktim unanim mbi shkaqet q prcaktuan rnien e
Bashkimit Sovjetik, sepse dhe dokumentacioni i arkivuar sht akoma i pastudiuar mir dhe shum
aspekte t historis s brendshme t BRSS-s kan mbetur ende t panjohura.
Megjithat, mund t argumentojm q disa shkaqe t rnies, jo vetm t rnies s BRSS-s, por
t t gjith sistemit q ajo kishte ndrtuar prreth saj, duhen krkuar n origjinn e saj. Bashkimi
Sovjetik lindi nga nj revolucioni i dhunshm, i pranuar nga minoranca; sistemi komunist i vendeve
t Lindjes u vendos si rrjedhoj e fitores s Bashkimit Sovjetik n Luftn e Dyt Botrore. Bashkimi
i njrs dhe tjetrs u b m shum me forc, sesa me bashkpunim; pr kt arsye kishin baza
shum delikate, si u duk qart n vitet 1989-1991. Sigurisht ekzistojn shum shkaqe t tjera.
N vend t par jan kushtet ekonomike. Rindrtimi n dhjetvjearin e fundit t shek. XX tregon
me nj qartsi absolute q konkurrenca n planin ekonomik u fitua nga kapitalizmi dhe u humb
nga komunizmi. Mund t arrihej n kt konkluzion q n 1991, por kjo do t ishte e sforcuar nga
fakti q Republika Popullore Kineze, shteti i madh komunist q i shptoi Bashkimit Sovjetik, kishte
adaptuar edhe ajo ekonomin kapitaliste, mbshtetur n tregun e lir, dhe kjo oi n mbijetesn e
regjimit politik komunist.
Shqipria, kopshti shkmbor i Evrops Juglindore

Kreu X
Lamtumir Shqipris s Zogut
T premten e zez, m 7 prill 1939, ndrsa mbretresha Geraldina e Shqipris ishte e smur
n shtrat, pasi dy dit m par kishte lindur nj djal, fashistt pushtuan Shqiprin, nj vend t
paarmatosur, pothuaj pesdhjet her m t vogl sesa agresori.
Kjo bm e lavdishme ngjalli xhelozin e mbretit Zog t Shqipris, i cili nga dshira pr t hyr n
gar me nj heroizm kaq t madh, ia mbathi me t shtnn e par dhe i la atdhetart shqiptar t
luftonin t vetm kundr forcave me eprsi drrmuese. Prbuzja e bots s qytetruar qe madje
m e madhe se tmerri pr agresort fashist, ndrsa sa pr t kaprcyer ato momente n mnyr
t mshirshme, ajo e prmbajti opinionin e saj pr dezertorin shqiptar. Ndodhi q n at koh un
isha prfaqsues diplomatik i Shqipris n Uashington, ku isha vendosur q m 1929 si i drguar
i vendit tim, pr rilindjen e t cilit kisha punuar q n rini. Qeveria amerikane duke iu prmbajtur
politiks s vet pr t mos njohur ndryshime toksore t bra me metoda gangstersh, vijoi t
m quante si prfaqsues ligjor t Shqipris. Pr m tepr ky vendim lidhur me gjendjen time u
b m i leht nga fakti se fashistt, n fillim duke e paraqitur veten n mnyr mjaft t uditshme
si lirimtar t Shqipris dhe jo si dhunues t liris s saj, u kujdesn q t ngrinin nj qeveri
shqiptare t rreme, q e mbajti shrbimin diplomatik. Por italiant, t cilt n kundrshtim me
vendin e tyre madhrisht t shquar n historin e kulturs, disa her na shfaqen m t zgjuar sesa
inteligjent, dhe q gjithmon kan qen t prmendur pr padurimin e tyre, nuk mund t mbanin
m n kmb nj mashtrim q ishte i leverdishm pr prestigjin e tyre duke i hedhur nj vello,
sado t holl, dhuns s tyre, kshtu q nga mesi i korrikut qeveria-kukull e Tirans mori urdhr
t mbyllte legatat dhe konsullatat shqiptare jasht shtetit. Njkohsisht t drguarit e vendeve
t ndryshme, duke prfshir edhe t drguarit e Shteteve t Bashkuara t vendosur n Tiran u
187

informuan n mnyr mjaft t papritur, se statusi i tyre diplomatik nuk do t njihej ktej e tutje. Shum
shpejt pas ksaj, q t jemi t prpikt, m 24 korrik 1939, Sekretari i Shtetit m thirri n Departamentin
e Shtetit dhe m njoftoi se, mbi bazat e reciprocitetit, ai ishte i detyruar ta quante se misioni im kishte
marr fund. Zoti Kordel Hall, i cili u b edhe m i mirsjellshm sesa ishte zakonisht, mesa duket e
kuptoi habin time t pashprehur pr diskriminimin e dukshm kundr Shqipris n krahasim me
trajtimin q i ishte br ekosllovakis, i drguari i s cils vazhdonte t njihej si prfaqsues ligjor i
kombit t vet. Zoti Hall m shpjegoi se ndryshimi n trajtim vinte pr shkak se
ndryshimi i ekosllovakis ndodhi brenda nj nate, ndrsa n Shqipri ndryshimi ishte br shkallshkall. Un nuk kam dyshim se ky shpjegim ka baza mjaft t shndosha, por m duhet t pranoj se
un nuk arrita ta kuptoja.
Megjithat, nuk e ndieja se kisha t drejt t krkoja shpjegime. Pasi dgjova q n fillim pa e hapur
gojn e falnderova Sekretarin e Shtetit pr shum qndrime t mirsjellshme gjat misionit tim dhe u
largova. sht e teprt ta them se isha i hidhruar, por gjithka nnkuptonte ky epilog i trishtuar lidhur
me t ardhmen e vendit tim; por njkohsisht m duhet ta pranoj se pata njfar ndjenje t lehtsimit
vetjak. sht e qart se pozita e nj njeriu q pranohet si i drguar i ligjshm i nj kombi dhe megjithat
nuk prfaqson dot nj qeveri reale, sht e hapur pr m shum gjra t pakndshme. Kjo m kujton
nj aktor t Shopenhaurit, i cili vijon t luaj pasi ka mbaruar shfaqja dhe sht ulur perdja. E ndieja
veten edhe m t lehtsuar dhe me Zogun ishte shkputur prfundimisht... Faik Konica
Shkrimi historik
Pushtimi italian i Shqipris
Lajmi se trupa ushtarak po grumbulloheshin n portet italiane ishte prhapur nga emigrantt
shqiptar n Itali. Njerzit t shqetsuar u ngritn n demonstrata pr t protestuar kundr pushtimit
t mundshm. Ata gjithashtu krkonin arm pr t mbrojtur atdheun. Mbreti Zog dhe qeveria
shqiptare i shihte me shqetsim kto grumbullime, pasi mendonte se kto mund ti jepnin shkas
Italis pr t justifikuar para Fuqive t Mdha zbarkimin ushtarak. Gjendja ndryshoi pas lindjes s
Princ Leks m 5 prill 1939. Njerzit u derdhn npr rrug, jo vetm pr t festuar lindjen e princit,
por dhe pr ti dhn mbshtetje mbretit dhe qeveris dhe pr ti detyruar ata ti rezistonin rrezikut
t pushtimit.
Mbreti Zog vetm n mbrmjen e dats 6 prill i komunikoi popullit krkesat italiane, t cilat
rrezikonin pavarsin e Shqipris, pr kt arsye qeveria shqiptare nuk i kishte pranuar. Kjo do
t thoshte se Shqipria mund t pushtohej, por jo me plqimin e qeveris shqiptare. Megjithat,
qeveria nuk u prgatit ti rezistonte zbarkimit. Populli nuk u armatos dhe ushtria e prgatitur nga
italiant nuk dihej nse do ti bnte ball pushtimit. Ditn e premte, m 7 prill 1939, rreth ors 5 t
mngjesit, anijet ushtarake italiane, t nisura nga Bari dhe Brindisi, mbrritn n portet e Durrsit,
Shngjinit, Vlors dhe Sarands dhe filluan zbarkimin e ushtarve. Reparte t veanta t ushtris
shqiptare u prpoqn tu rezistonin, por pa sukses. Luftimet m t ashpra u zhvilluan pran portit
t Durrsit. Atje repartet e xhandarmris t udhhequra n Abaz Kupi arritn ti mbrapsnin ushtrit
italiane disa her. N luftime mbeti i vrar dhe nj kapter i marins, Mujo Ulqinaku, i cili luftoi
trimrisht. Por t gjitha kto prpjekje nuk e ndaluan pushtimin e vendit.
Mbreti Zog, s bashku me qeverin, u largua pr n Greqi.
Marr nga Historia 9
188

Konceptet kryesore: ese historike, karakteristika t nj eseje historike, struktura e nj
eseje historike.
Fazat e strukturs
Parashikimi
Strategjit msimore
Diskutim i ideve
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Diagrami i Venit
Pun n grupe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe
Parashikimi: Diskutim i njohurive paraprake

krkuar t evidentojn veorit e strukturs n nj eseje historike. M pas shnon n
tabel n organizuesin grafik kto veori.
Dukuri/simbol;
ngjarje t ndodhura;
fakte historike
Ese historike
Tema historike
Faktet grshetohen me
argumente
opinione
vlersime subjektive t autorit
Ndrtimi i njohurive. Diagrami i Venit
Msuesi/ja e ndan klasn n dy grupe dhe u krkon nxnsve t evidentojn veorit
e t dyja teksteve. Msuesi/ja mund tu sugjeroj nxnsve tekste t paraprgatitura
(eseja e Konics, tekst historik). Pasi lexojn n dyshe tekstet, evidentojn t
prbashktat dhe dallimet e llojeve t teksteve: ese historike dhe shkrim historik dhe
ilustrojn me pjes nga tekstet.
Faktet historike i trajton me ngjyrime

emocionale, me subjektivitet,
Ese
historike
-grsheton faktet me prjetime e opinione,

-kndvshtrimin e prcakton shkruesi,
-shkruesi nuk sht historian,
-gjuha e sakt, koncize, me fjali t gjata,
prdoren figurat retorike.
Faktet historike i trajton

me rigorozitet shkencor, vrtetsi,
me objektivitet, me saktsi,
-bazohet n dokumente,
-vlersimet e autorit shoqrohen me citime,
referenca, bibliografi etj.,
-shkruhet nga historian,
-gjuha e sakt, koncize, me fjali t
shkurtra e t gjata, nuk prdoren
figura retorike.
Tekst
historie
-Trajtojn tema historike,

- kan n qendr simbole, ngjarje, dukuri, figura
- historike etj.
-sjellin fakte, ngjarje, vende, personazhe,
-kan argumente, opinione, prfundime.
Pas evidentimit t ktyre veorive, bhet krahasimi edhe me nj tekst letrar me tem
historike dhe vihet n dukje se gjuha e eses historike sht m pran shkrimit historik.
Diskutim mbi kto shtje, ku nxnsit evidentojn t prbashktat mes teksteve.
189

Nxnsit punojn ushtrimin 3, ku evidentojn t prbashktat dhe t veantat e teksteve.
Model prgjigjeje:
Tema historike t trajtuara me objektivitet.
Trajton tema historike t sakta, shkencore, shkruhet prej historianeve.
T mbshtetura n fakte historike. Gjuh e sakt shkencore historike, shkrimi i
grshetuar me opinion dhe vlersime subjektive t autorit.
"
N fund msuesi/ja bn konkluzionet e ors dhe vlerson me not.
Detyr shtpie: Msuesi e ndan klasn n grupe dhe u krkon nxnsve t sjellin n klas informacion mbi:
Grupi I - nj ngjarje e kaluar historike (Shpallja e Pavarsis)
Grupi II - nj ngjarje historike e prjetuar (Shpallja e Pavarsis s Kosovs)
Grupi III - nj figur historike (Ismail Qemali)
Grupi IV - nj objekt historik (kalaja e Krujs)
Grupi V - nj simbol historik (shqiponja e prdorur nga Sknderbeu /Ismail Qemali n flamurin q u ngrit
n Vlor n ditn e pavarsis)
Nxnsve do tu krkohet q me informacionet e sjella t ndrtojn nj ese historike.
Tema
16. Eseja
filozofike

t identifikoj esen filozofike;
t evidentoj tematikat e nj eseje filozofike;
t analizoj elementet e strukturs s nj eseje filozofike.
ndryshme t eseve filozofike, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: ese filozofike, karakteristika t nj eseje filozofike, struktura e
nj eseje filozofike.
Struktura msimore PNP

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Strategjit msimore
Kodim i imt i tekstit
Diskutim i ideve
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe

Msuesi/ja u krkon nxnsve t lexojn esen Miti i Sizifit dhe m pas tu prgjigjen
pyetjeve t tilla si:
- Cila sht tema pr t ciln flet eseja?
- far ka n qendr t saj kjo ese?
- N aspekt e trajton autori mitin?
- A prfshihet brenda eses opinion individual?
- A ka struktur t veant eseja?
190

Model prgjigjeje:
Tema e eses Miti i Sizifit sht ajo e fatit t njeriut prball strmundimit fizik q i vjen nga
natyra, por edhe nga shoqria njerzore. Kjo ese trajton nj tem filozofike.
N qendr t saj sht figura mitologjike e Sizifit. Autori e trajton mitin n aspektin e ekzistencs
s njeriut dhe t dilemave t tij. Brenda eses prfshihen opinione individuale t trajtuara n baz
t filozofis s kohs q bazohet te koncepti i absurdit. Ka struktur si do ese: hyrje/zhvillim/
mbyllje.
Ndrtimi i njohurive: Kodim i imt i tekstit
Msuesi/ja udhzon nxnsit t lexojn me vmendje esen, duke koduar ato pjes
t tekstit q kan t bjn me elementet prbrse t prmbajtjes s eses filozofike:
Vendosen kode:
pr strukturn: H-hyrje, Z-zhvillim, M-mbyllje
pr elemente t prmbajtjes:-tema:
rrfimi i mitit: I, II
- opinione t autorit:
shpjegime t veprimeve t heroit
-interpretime t mitit
- argumente: ktu qndron i gjith gzimi i heshtur i Sizifit.
P- prfundimi
Nxnsit lexojn tekstin dhe e kodojn. N fund formulojn temn dhe iden e eses
filozofike.
Tema Dnimi i Sizifit pr mosbindjen e tij ndaj perndive.
Ideja Strmundimi sht shprblimi pr pasionet ksaj bote. (Prmimi pr
perndit, urrejtja e vdekjes dhe pasioni pr jetn, bn q t vuaj nj dnim t madh,
ku gjith qenia prpiqet t mos prfundoj n asgj.)
Nxnsit lexojn esen ndrrimet dhe diskutojn rreth ndrtimit t saj.
Diskutim mbi kto shtje
N fund t ors msimore msuesi/ja nxjerr prfundimet dhe vlerson nxnsit me not.
"
Detyr shtpie. Ushtrimi 1, faqe 137, evidentoni elementet e prmbajtjes.
Tema
17-18. Eseja
filozofike
(ora II-III)

t analizoj esen filozofike nga ana gjuhsore;
t klasifikoj tema pr llojet e ndryshme t eseve filozofike, letrare, historike;
t gjej tema pr ese filozofike;
t shkruaj ese filozofike.
ndryshme t eseve filozofike, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: ese filozofike, karakteristika nj eseje filozofike, struktura e nj
eseje filozofike.
191

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe

Msuesi/ja e nis msimin me diskutimin me detyrs s shtpis.
Model prgjigjeje
Tema ndrrimi dhe roli i tij n jetn e njeriut (ndjesi t njeriut).
Hyrja Teza: A sht ndrrimi shkas i gjrave q ne krijojm
Zhvillimi Prshkrimi i dukuris: n qendr t ndrrimit sht prjetimi paraprak
i nj realiteti t mundshm ose prjetimi i nj ngjarjeje t pritshme t trilluar prej vet
individit
Shpjegon disa nga rastet kur kemi t shfaqur ndrrimin: disa prej ndrrimeve
ndihmojn q do individ t prgatitet pr projektet e s ardhmes
Argumentimi sipas bindjeve t vet autorit: vet ndrrimi mund t kthehet n nj
stimul t vrtet pr veprimtarit praktike
Prfundimi si prfundim, me ndrrimin jan t lidhura jo vetm dshirat, por edhe
lindja e interesave pr t prcaktuar qart synimet dhe ambiciet n jet.
Msuesi/ja u krkon nxnsve t vzhgojn me vmendje veorit gjuhsore t eses Miti
i Sizifit. M pas u krkon n dyshe q t strukturojn informacionin mbi veorit e gjuhs:
Model prgjigjeje:
Veorit gjuhsore
Prdorimi i konektorve: lidhzave e fjalve lidhse, t cilat shprehin marrdhnie
t ndryshme, si:
- Lidhzat ftilluese (q, se) prdoren n fjalit kryefjalore dhe kundrinore dhe
qartsojn apo saktsojn, kuptimin e pjess kryesore
- Fjali t prbra me nnrenditje kundrinore e kryefjalore: ato kishin gjykuar me t
drejt/ se (ciln?) nuk ka ndshkim m t tmerrshm/ se (cila?)puna e padobishme dhe
e pashpres./
Fjali t prbra me nnrenditje kohore, pjest kohore t s cils jan t bashkrenditura
me njra-tjetrn: Por, kur erdhi n tok,/ kur shijoi ujin e diellit, gurt e nxeht e detin/
nuk deshi t kthehej prap n errsirn e skterrs.
Pj. kryesore
Nuk deshi t kthehej
Pj. n. k
Pj. n. k
Fjali t prbra me nnrenditje prcaktore, kundrinore, kushtore:

Ky i fundit,/ q (konektori (K.) premr lidhore) kishte dijeni pr rrmbimin,/
i premtoi Azopit / ti tregonte,/ (lidhet me foljen n mnyrn lidhore) me kusht q
(shprehje lidhzore) ky ti jepte uj kshtjells s Korintit./( Pj.n kushtore)
192

Pj. kryesore
Ky i fundit,/ i premtoi Azopit
Pj.n prcaktore
q kishte dijeni pr rrmbimin
Pj.n kundrinore
ti tregonte
Pj.n kushtore
me kusht q ky ti jepte uj kshtjells s Korintit
Fjali t prbra me nnrenditje qllimore: Ai (Plutoni) drgoi perndin e lufts/ q

ta lironte vdekjen nga duart e ngadhnjimtarit./
Fjali me pjes t bashkrenditura:
Fjali me pjes t prziera: Mrkuri erdhi/ dhe e kapi t pabindurin dhe, duke e
shkputur nga gzimet,/ e oi me forc n ferr, /ku e priste shkmbi./
Pj. me bashk.
Pj. me bashk.
Pj. kryesore.
Pj. me n.vendore
Fjali t thjeshta t zgjeruara: Megjithat, sipas nj tradite, at e trhiqte zanati i

cubit. Nuk m duket kontradiktore.
Prdorimi i fjalive t thjeshta i jep ritm rrfimit.
Prdorimi i gjymtyrve homogjene ose edhe i fjalive homogjene, t cilat pasurojn
gjuhn dhe qartsojn a saktsojn mendimet e shprehura:
Thirrjet, zemrimet e paralajmrimet ran...; pran detit t shklqyer dhe
buzqeshjeve t toks;
Prdorimi i mbiemrave e bn m t qart prshkrimin e situatave t ndryshme: kt
pamje t shkret e t heshtur, gurt e nxeht...
Nxnsit punojn n dyshe pr t prcaktuar elementet e gjuhs s prdorur n
ushtrimin 1, faqe 137
Msuesi/ja u krkon nxnsve n dyshe t diskutojn mbi mnyrn e prcaktimit t
temave t nj eseje n baz t fushs s cils ato i prkasin.
Tema t eseve letrare:
-Prshkruani personazhin tuaj t paraplqyer t nj vepre letrare.
-Gjeni piktakimet e romantizmit evropian me at shqiptar mes veprs ajld Harold
t Bajronit dhe Kngve t Milosaos t De Rads.
-Argumentoni konceptin e Bodlerit pr bukurin nn elementet e rryms s simbolizmit.
Tema t eseve historike:
-Prkrenarja e Sknderbeut dhe simbolet e prdorura prej tij.
-Ngjarjet e 97 dhe pasojat e saj n shoqrin shqiptare.
-Figura dhe roli i Mithat Frashrit n historin e Shqipris.
- Lufta e Vlors, shprehje e aspiratave t popullit pr liri.
193

Tema t eseve filozofike:
-E mira dhe e keqja n poezit e Martin Camaj, Korbi dhe Nj dit e ka dhe korbi.
-ndodh pas vdekjes?
"

N fund msuesi/ja bn konkluzionet e ors dhe vlerson nxnsit me not.
Detyr shtpie. Ushtrimi 3, faqe 137.
Shnim. Orn e tret msuesi/ja pasi i ka vn nxnsit t przgjedhin nj tem
filozofike, krkon prej tyre t shkruajn nj ese me temn q kan zgjedhur.
Kjo ese mund t vlersohet me not pr t gjith nxnsit.
Tema
19. Ushtrime
prmbledhse

T prdor njohurit pr llojet e ndryshme t teksteve.
a. T testoj veten pr prirjen q ka pr trajtimin e temave t caktuara;
b. t gjej llojin e tems duke u nisur nga titujt e teksteve;
c. t shkruaj tema duke u nisur nga llojet e ndryshme t teksteve.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11.
Konceptet kryesore: tema, pyetsor, lloje t temave.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Shkrim i drejtuar
Pun individuale
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe

Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetje rreth konceptit tem.
- sht tema?
- Cilat jan llojet e tems dhe far e prcakton at?
- Nga ana gjuhsore nga se dallohet nj tem?
Pasi diskutohet rreth pyetjeve t msiprme, nxnsit testojn veten me an t
pyetsorit t dhn. N fund bhet prmbledhja e rezultateve t pyetsorit, nga rezultatet
e t cilit debatohet pr disa minuta.
Ndrtimi i njohurive. Shkrim i drejtuar
Nxnsit punojn individualisht n libr pr tu dhn zgjidhje krkesave t
ushtrimeve 4, 5.
Dgjohen disa nxns pr zgjidhjet q kan dhn. Bhen vlersimet pr punimet
m t mira.
"
Detyr shtpie. U krkohet nxnsve t prgatitin gazetn e shkolls.

Paraprgatitje pr punn me projekt.
194
Tema
Projekt Gazeta e
shkolls
(3 or)
Objektiva t projektit:
t prdor teknika pr shkrimin e llojeve t teksteve t ndryshme;
t grumbulloj materiale pr t ndrtuar rubrika t ndryshme t gazets;
t przgjedh informacionet m interesante pr prmbajtjen e gazets;
t ideoj strukturn e gazets n baz t materialeve q disponon;
t zgjedh imazhe interesante pr t pasuruar prmbajtjen e gazets.
t shkruaj tekste t llojeve t ndryshme.
ndryshme t teksteve t krijuara dhe t mbledhura nga nxnsit gjat orve msimore
t ktij kapitulli, shkumsa me ngjyra, tabela.
Konceptet kryesore: tekst prshkrues, tekst informues-paraqits, tekst udhzues,
tekst rrfyes, tekst argumentues, ese letrare, ese historike, ese filozofike.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Diskutim i ideve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Grupi i ekspertve
Pun n dyshe
Prforcimi
Rishikim n dyshe
Pun n dyshe

Msuesi/ja u sugjeron nxnsve q me materialet e mbledhura gjat ktij kapitulli
msimor t organizojn gazetn e shkolls.
Fillimisht ndan klasn n grupe t vogla, ku nxnsit t ndar n grupe ekspertsh
do t mbulojn rubrikat e ndryshme t gazets s shkolls.
-Prcaktojn profilin e gazets;
-Evidentojn problematikn q do t trajtojn n t;
-Ndajn detyrat dhe prgjegjsit brenda grupit.
Realizimi i puns do t kaloj n tri etapa baz:
-Przgjedhja e materialeve;
-Prpunimi i tyre dhe ndrtimi i gazets;
-Prezantimi i gazets para klass.
Ndrtimi i njohurive. Grupet e ekspertve
-Przgjedhja e bordit t gazets, mbledhja dhe marrja e vendimeve pr profilin dhe
imazhin e saj.
-Ndarja e rubrikave t tilla si: Ne nxnsit e s ardhmes; aktualitet- Problemet q na
shqetsojn, Historiku i shkolls, Ngjarje t shnuara/far ndodh mes nesh, Letrsia/
pasioni im, Shtpia e talentit, Dua t di - enciklopedia ime, Rezultatet m t mira javore etj.
Pas realizimit t ktij hapi, nxnsit vendosin pr kryeartikullin q do t shnohet n
faqen e par t gazets. Przgjedhin me kujdes materialet e prpunuara prej tyre, duke
u prpjekur t pasqyrojn brenda n t shtje t rndsishme si:
-Si e nism vitin e ri shkollor?
-Synimet e vendosura n nj vit t ri shkollor/ambicie apo realitet?
-do t presim nga vetja kt vit shkollor?!
-A duhet t rrisim pritshmrin ndaj vetes etj?!
195

N rubrikn Aktualitet mund t trajtohen kronika t ndryshme si: prshkrime t
mjediseve t ndryshuara t shkolls udhzues t rinj t dal n qarkullim, probleme t
hasura n fillimin e vitit shkollor etj
N rubrikn far ndodh mes nesh jepen lajme t llojeve t ndryshme, relacione
mbledhjesh, informacione mbi aktivitete t mundshme, takime etj.
N rubrikn Shtpia e talentit, nxnsit flasin pr talente n gjirin e tyre: piktura,
poezi, prshkrime.
N rubrikn Dua t di jepen informacione me karakter shkencor etj.
Pas ndarjes s detyrave nxnsit brenda grupeve punojn mbi materialet e
mbledhura dhe prcaktojn se cilat prej tyre shrbejn pr t realizuar dhe plotsuar
qllimin e gazets.
Msuesi/ja ndihmon dhe sugjeron n kristalizimin e ideve. Puna pas przgjedhjes
s materialit do t kaloj n disa faza, si: redaktimi, faqosja etj. N orn pasardhse
nxnsit prfundojn prpunimin e materialeve dhe prcaktojn faqosjen e tyre
Ora e tret do t prfshij prezantimin e puns n grup.
196
Model testi
Emri e mbiemri____________________
Klasa____________
Grupi A
Rrethoni alternativn e sakt.
1. Qllimi i tekstit prshkrues sht t:
a. t informoj
b. t paraqes nj objekt real a imagjinar duke vn n dukje karakteristika t tij
c. t prshkruaj
. t prshkruaj pr t informuar.
2. Funksioni i prshkrimit sht:
a. shprehs
b. informues
c. binds
. varet nga lloji i tekstit ku prdoret.
3. Karakteristika e mposhtme q nuk i prket tekstit udhzues sht:
a. Renditja e informacioneve sht sipas radhs s veprimeve.
b. N disa nga llojet e teksteve udhzuese nuk sht i rndsishm prdorimi i fotove, ilustrimeve
dhe skicave.
c. N tekstet udhzuese prdoret terminologji administrative.
. Mbizotron prdorimi i foljeve n mnyrn urdhrore.
4. Shnoni dallimet q ekzistojn mes prshkrimit objektiv dhe atij subjektiv.
1. _______________________________________________________
2. _______________________________________________________
3. _______________________________________________________
4. _______________________________________________________
5. Shnoni tri arsye prse shrben prmbledhja e nj teksti rrfyes.
a. ______________________________________________
b. ______________________________________________
c. ______________________________________________
6. Prcaktoni llojin e tekstit t mposhtm, funksionin dhe qllimin e tij kryesor.
Gjat gjith tregimit Plugun e shohim n tri pozicione. Fillimisht si t veuar nga turma, s dyti n pozicionin
e udhheqsit dhe, s fundmi, si nj hero t dshtuar.
Konica na e prezanton Plugun nprmjet fjalis Vetm njri rrinte mnjan, e cila, e vendosur n mjedisin
festiv t Zulluve, demonstron se ai ishte ndryshe nga bashkatdhetart e vet e nuk pajtohej me sjelljen e tyre.
Kur t gjith gzojn, Plugu qe i vetmi t cilit i dhembte n shpirt duke ditur mendimin e bots s qytetruar pr
ta. Dgjonte i heshtur kngt qesharake t turms, ndrkoh q do t kish dashur t dgjonte n vend t tyre
dika m madhshtore e m t denj pr kombin e vet. Ktu lind dhe kundrvnia e par e Zulluve, t cilt e
barazojn kt munges entuziazmi me tradhtin.
Pikrisht n kt moment Plugu merr prsipr ti jap vetes nj pozicion m t lart, at t udhheqsit.
Duke qen atdhetar e besnik i vendit t tij, ai e ndien pr detyr ti drejtoj Zullut drejt rrugs s zhvillimit. I
nxitur nga ideale t larta, pretendon t krijoj lvizjen e vrtet kombtare, ndrron nj Zulluland t lir e t
qytetruar. Plugu udhzon, ndrgjegjson, kritikon, por kt her reagimi i turms sht edhe m i egr...
197

7. N skemn e dhn, prcaktoni elementet e komunikimit pr tekstin e msiprm.
KONTEKSTI
REFERENTI
DRGUESI
KANALI
MESAZHI
KANALI
MARRSI
KODI
8. Prcaktoni elementet gjuhsore q e bjn tekstin e mposhtm t jet nj ese historike.

Lamtumir Shqipris s Zogut
T premten e zez, m 7 prill 1939, ndrsa mbretresha Geraldina e Shqipris ishte e smur n shtrat,
pasi dy dit m par kishte lindur nj djal, fashistt pushtuan Shqiprin, nj vend t paarmatosur, pothuaj
pesdhjet her m t vogl sesa agresori.
Kjo bm e lavdishme ngjalli xhelozin e mbretit Zog t Shqipris, i cili nga dshira pr t hyr n gar me
nj heroizm kaq t madh, ua mbathi me t shtnn e par dhe i la atdhetart shqiptar t luftonin t vetm
kundr forcave me eprsi drrmuese.
Prbuzja e bots s qytetruar qe madje m e madhe se tmerri pr agresort fashist, ndrsa sa pr t
kaprcyer ato momente n mnyr t mshirshme, ajo e prmbajti opinionin e saj pr dezertorin shqiptar.
Ndodhi q n at koh un isha prfaqsues diplomatik i Shqipris n Uashington, ku isha vendosur q
m 1929, si i drguar i vendit tim, pr rilindjen e t cilit kisha punuar q n rini. Qeveria amerikane duke iu
prmbajtur politiks s vet pr t mos njohur ndryshime toksore t bra me metoda gangstersh, vijoi t m
quante si prfaqsues ligjor t Shqipris.
Nga Faik Konica
10. Shkruani dallimet q ekzistojn mes eses letrare dhe kritiks letrare.
Nota
Pikt
198
10

Model testi
Emri e mbiemri____________________
Klasa____________
Grupi B
Rrethoni alternativn e sakt.
1. Qllimi i tekstit argumentues sht t:
a.informoj
b .argumentoj
c.bind
. t tria s bashku.
2. N fjalimet politike jepen informacione pr marrdhniet mes:

a. politikanit dhe publikut
b. politikanit dhe objektit t fjalimit
c. objektit t fjalimit dhe publikut
. asnjra nga alternativat e msiprme.
3. Identifikoni cila nga karakteristikat e mposhtme nuk i prket eses filozofike:
a. Ka n qendr t saj tem filozofike.
b. Bazohet n subjekte t gatshme apo personazhe simbolike.
c. Ka struktur: hyrje, zhvillim, mbyllje.
. Gjuha e saj karakterizohet nga stili i ult.
4. Shnoni katr veprimet baz t cilat dallohen n nj tekst argumentues.
1. _______________________________________________________
2. _______________________________________________________
3. ______________________________________________________
4. _______________________________________________________
5.
Shnoni tri arsye prse prdoret parafraza.

a. ______________________________________________
b. ______________________________________________
c. ______________________________________________
6.
Bni dallimin midis argumenteve subjektive dhe argumenteve objektive.

____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
7.
Prcaktoni pr tekstin e mposhtm:

llojin
____________________
funksionin
____________________
qllimin e tij kryesor
____________________
Skoti sht kapiten i flots angleze, nj si shum t tjer. Biografia e tij prputhet me karakteristikn: ka kryer
me ndrgjegje detyrat, duke fituar kshtu miratimin e eprorve; ka marr pjes n ekspeditn e Sheklltonit.
Nuk i sht vn re ndonj shpirt i veant heroik. Fytyra e tij, duke gjykuar nga fotografit, nuk dallon nga
mijra e dhjetra mijra fytyra angleze; e ftoht, q tregon vullnet, e qet, si e skalitur nga nj energji e fshehur.
Sy t prhimt, buz t shtrnguara fort. Asnj vij romantike, asnj shkndij humori nuk ka n kt fytyr,
vetm vullnet i hekurt dhe mendje praktike. Shkrimi i tij sht nj shkrim i zakonshm anglez, pa nuanca dhe
prdredhje, i shpejt, plot besim n vetvete. Mnyra e tij e t shprehurit sht e qart dhe e prpikt, elokuente
n prshkrimin e fakteve, por, megjithat, e that dhe praktike si gjuha e nj raporti. N do gj t bie n sy
se sht njeri pa fantazi, fanatik i prakticitetit, pra rrjedhimisht, nj anglez i vrtet, t cilit si dhe shumics s
bashkatdhetarve t tij, edhe gjenialiteti u fut brenda caqeve t ngurta t kryerjes s detyrs.
199

8. N skemn e dhn, prcaktoni elementet e komunikimit pr tekstin e msiprm.
KONTEKSTI
REFERENTI
DRGUESI
KANALI
MESAZHI
KANALI
MARRSI
KODI
9. Prcaktoni elementet gjuhsore q e bjn tekstin e mposhtm t jet nj ese letrare.

Mjeda e koncepton lirin n tri kndvshtrime: liri nacionale, morale e individuale, prandaj pr t edhe lufta lirimtare
e popullit shqiptar duhet t ishte e trefisht. Vetm n kt mnyr liria e fituar do t mund t quhej e plot.
Liria nacionale pr poetin sht nj interes madhor, nj nevoj e unifikuar e t gjith kombit, e t gjith
vendit. Kjo sht arsyeja q thirrjen kryesore ai ua drejton shqiptarve pr tu liruar nga pushtuesit, nga pesha
e rnd e robris q po shuante zrin e kombit. Kt e realizon duke vn n dukje me tone revoltuese
gjendjen aktuale: Na hekra kemi, na terr e mjegull, na pa emn krkund, pa atdhe, na jemi shrbtort e t
huajve n vendet tona.
Kur flet pr liri individuale Mjeda nuk prdor m unifikimin e natyrs, popullit, gjith hapsirs shqiptare, por
i drejtohet do individi n veanti pr tiu prkushtuar lufts lirimtare, pr t ln mnjan interesat vetjak
pr dika m madhore si liria, pasi n kushtet e mjerimit t prgjithshm askush nuk mund t siguroj nj
t ardhme t ndryshme, m t mir pr veten. N kt moment Mjeda bn paralelizm me luftn e popullit
amerikan q arriti fitoren n saje t bashkimit e organizimit. N mnyr t ngjashme ai fton do shqiptar t lr
parmendat e t rrok pushkt...
11. Shkruani katr hapa q duhet t mbahen parasysh pr t shkruar nj artikull gazete:
1.____________________________________________________
2.____________________________________________________
3.____________________________________________________
4.____________________________________________________
12. Shkruani t prbashktat dhe dallimet e eses historike dhe shkrimit historik.
Nota
Pikt
200
10
Teksti tregimtar dhe lloje t tjera

Tema
1. Skeda e
analizs dhe
e komentit
letrar

t identifikoj veorit e tekstit tregimtar:
a. t vrtetoj rndsin e t lexuarit aktiv;
b. t evidentoj veorit e tekstit tregimtar;
c. t bj skemn prmbledhse t elementeve prbrse t analizs s
tekstit tregimtar.
Materialet dhe mjetet msimore: libri, citat nga Floberi i shkruar n tabak letre,
poezia Pelegrini i vonuar, ndonj poezi a material tjetr i fotokopjuar.
Konceptet kryesore: tekst tregimtar, i lexuar aktiv, i lexuar pasiv.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Parashikimi
Nj pyetje, shum prgjigje
Nxitja e diskutimit
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti/Pun n grupe
Pun n grupe
Prforcimi
Nxjerrja e prfundimeve
Pun individuale
Parashikimi. Nj pyetje, shum prgjigje

Msuesi/ja e fillon msimin duke shtruar para nxnsve pyetjen:
- Ku qndron dallimi mes t lexuarit aktiv dhe atij pasiv t nj teksti?
Mendimi referues: Mos lexoni si fmijt, pr tu argtuar, as si lexojn ambiciozt
pr t fituar dije. Jo, lexoni pr t jetuar.
Floberi drejtuar Luiz Koles.
Citati sht shkruar paraprakisht n nj tabak letre dhe sht vendosur n nj vend
t dukshm t klass. Nxiten nxnsit ta komentojn citatin dhe pastaj ta ballafaqojn
me prfundimet q do t arrihen n fazn e dyt t msimit.
Ndrtimi i njohurive. Studim teksti/Pun n grupe. Ndahen nxnsit n 3 grupe.
Grupi I - prcakton t lexuarit aktiv si rruga q e afron lexuesin m pran mesazhit
t veprs letrare dhe prmbush estetikisht lexuesin (shembuj nga libra t lexuar gjat
pushimeve verore).
Grupi II - prcakton orientimin drejt analizs dhe komentit letrar, q e ndihmon
lexuesin t rrok arkitektonikn artistike t veprs (shembuj nga letrsia shqiptare ose
botrore e studiuar n klasn X).
Grupi III - ndrton skedn e analizs dhe t komentit letrar t poezis Pelegrini i
vonuar t D. Agollit (teksti poetik u jepet nxnsve i fotokopjuar).
Ndrsa grupet punojn, n drrasn e zez msuesi/ja paraqet skemn e elementeve
q prbjn skedn e analizs dhe t komentit letrar.
Elementet e
strukturs
Pjesa hyrse
tema
mesazhi
prgjigjet e lexuesit
Pjesa mbyllse
interpretimi - vlersimi
Teksti tregimtar
Pjesa analitike
Zgjedhjet stilistike
ngjarja
personazhet
vendi
koha
201

Prforcimi. Nxjerrja e prfundimeve
U jepet nxnsve nj fragment dhe u krkohet t bjn skedn.
"
Msuesi/ja ngre shtjen pr diskutim:

-mendoni kur lexoni kto fjal t V. Hygoit: Asnjrit prej nesh nuk i takon t ket
nj jet trsisht t vetn. Jeta ime sht juaja, jeta juaj sht imja. Ju jetoni at far
un jetoj, fati i njeriut sht nj. Merreni kt pasqyr dhe vshtroni vetveten: kur ju flas
pr veten, un kam folur pr ju.
Detyr shtpie.
1. Rrugtimi i Unit t shkrimtarit (me an t veprs) dhe i Unit t lexuesit drejt njri-tjetrit. (Ese meditative
me karakter argumentues rreth nj vepre konkrete ose si nj prgjithsim rreth krijimit letrar.)
2. Prgatitni n shtpi skedn e analizs s nj vepre letrare q keni pasur mundsi ta lexoni gjat
pushimeve verore.
Tema
2.1. Veorit
e romanit
natyralist te
romani Zonja
Bovari

t identifikoj veorit e romanit natyralist;
a. t dalloj veori t stilit t Floberit pr ti vendosur n kontekstin e romanit;
b. t gjykoj mbi dukurin e bovarizmit n letrsi dhe n jet;
c. t komentoj fragmentin e romanit duke u ndalur te:
- kuptimi i gjendjes shoqrore e martesore t personazhit,
- meditimi i personazhit kryesor,
- struktura dhe llojet e paragrafve,
- kundrvnia midis personazheve,
- gjykimi personal mbi personazhin;
. t vzhgoj pikturat, pr ti ballafaquar mbresat q ka prftuar nga romani.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, citate t shkruara,
artikuj letrar t Floberit.
Konceptet kryesore: metod natyraliste, natyralizm, objektivizm, impersonalizm,
nivele leximi, analogji, ironi floberiane.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Parashikimi
Nxitja e diskutimit
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Pun individuale

Msuesi/ja e nis msimin me pyetjen:
- ka dashur t kumtoj Floberi me an t ktyre fjalve: Artisti duhet t krijoj
veprn e vet ashtu si Perndia universin: T jet i padukshm e i plotfuqishm, t ndihet
gjithkund e askund t mos duket.?
Pasi hidhet pyetja pr diskutim, msuesi/ja shpalos shtyllat kryesore t stilit floberian:
- objektivizmi, impersonalizmi, natyralizmi.
Shpjegim termash
Termat, t shkruar n tabak letre, vendosen prball nxnsve.
202

a. Objektivizmi sht trajtimi i shpirtit njerzor me paanshmrin e shkencave fizike.
E vrteta thelbi i veprs letrare.
- Impersonalizmi sht kthimi n objektivitet me an t paprcaktueshmris
vetjake.
- Natyralizmi sht ngjashmria e veprs s artit me realitetin.
b. Estetika floberiane. E bukura E vrteta. Prmes s bukurs e vrteta del m
n pah, ashtu si nprmjet s vrtets e bukura shfaqet m e plot. Morali m i vyer i
nj vepre letrare shfaqet n t bukurn dhe n t vrtetn.
c. Bovarizmi, rast i veuar apo dukuri e prjetshme njerzore?
- Bovarizmi sht prirja pr t ndrruar e pr tu zhgnjyer pafundsisht ose
ndryshe, humnera mes ndrrs dhe realitetit. Ema nga personazh shndrrohet n nj
Un-njerzor t t gjitha kohrave.
- Jeta dhe letrsia n prballjen me Ema Bovarin jan. Universaliteti i saj spikat
n ballafaqimin q poetikja brenda njerzores ndeshet pareshtur me zbraztin dhe
mungesn e pakaprcyeshme t prozaikes. Simotrat e Ema Bovaris jan: Ana
Karenina e Tolstoit dhe Zhana e Mopasanit (Nj jet).
Ndrtimi i njohurive. Studim teksti (koment), skeda e tekstit tregimtar

(Lexohet fragmenti ndrrimet e Ems nga nxns t ndryshm lexim stafet).
- Bhet skeda e analizs dhe e komentit letrar sipas modelit t tems t kaluar.
Ndrtohet analiza n kt shkallare:
- Gjendja shoqrore dhe martesore e personazhit.
- Rrugtimi psikologjik i Ems. Nga prirjet e romantikve q e kundrojn jetn si
prrall, drejt shprfaqjes s dyluftimit mes aristokratizmit virtual t Ems dhe realitetit
si gruaja e nj mjeku fshati.
- Fragmenti sht i ndrtuar me nnt paragraf, t cilt prcjellin ide q e bjn
artistikisht m t plot tablon. Rrfimi karakterizohet nga nj kontrast q nj her trazon
mendimin e lexuesit, duke ia zgjuar meditimin, dhe nj her tjetr zbulon ironin e fshehur
t Floberit. Detajet e zgjedhura prfshijn n kurbn e tyre bukurin e natyrs, fuqin e
ndrrs, pritjet e mdha, mediokritetin, zbraztin, mungesn e poezis, rrafshsin e
monotonis etj. Horizontaliteti floberian prgatit vertikalitetin q do t vij.
- Prballja e ndrrs q Ema ka pr jetn, nn ndikimin e romaneve romantike
me vrazhdsin e realitetit ku jeton pas martess, shkakton kundrvnie shpirtrore,
emocionale, psikologjike mes dy personazheve. Ka dika donkishoteske n figurn e
Ems, q buron nga mnyra e arsyetimit kontradiktor se ku shfaqen kufijt mes letrsis
romantike dhe realitetit jetsor.
- mendim ka pr Emn cilido q e lexon fragmentin? E gjykon pr ta dnuar apo krkon
ta kuptoj at? Guxon t jesh i sinqert me vetveten sa t thuash: Ema jam un...?
N prfundim nxnsit vzhgojn pikturat dhe japin mbresat e tyre pr fragmentin.
Detajet q sjellin ata dhe si e pasurojn m tej prfytyrimin pr Emn.
"
Detyr shtpie. Shkruani nj ese argumentuese me tem: Ema, nj histori e largt apo nj
histori q vazhdon?
203
Tema
3.2. Komente
nga
fragmentet
e veprs
Zonja
Bovari

t komentoj fragmente t veprs q:
a. t zbuloj veori t gjuhs dhe stilit t shkrimtarit, si:
- mjeshtria n sjelljen e detajeve,
- stilizimi i sjelljes s personazheve nprmjet fjalve ky,
- prdorimi i ironis;
b. t zbuloj veori t metods natyraliste n fragment;
c. t analizoj dukurin e bovarizmit nprmjet fragmentit;
. t prshkruaj portretin e prindrve n ballafaqim me personazhet
e romanit.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, citate t
shkruara, trashgimia e artikujve letrar t Floberit.
Konceptet kryesore: metod natyraliste, nivele leximi, analogji, ironi floberiane.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Ndrtimi i shprehive studimore
Pun individuale

Duke e lexuar n mnyr aktive tekstin (pr do paragraf nj nxns), jemi n
gjendje q, me an t veorive t gjuhs dhe t stilit, sipas shkallares: detajet, fjalt ky
t sjelljes s personazheve, prdorimi i ironis, tia dalim mban t prcaktojm:
1. Sa nivele leximi ka ky fragment?
Nj tekst mund t jap deri katr nivele t ndryshme leximi: letrar, moral,
alegorik, anagogjik. Umberto Eko
Anagogji - metafor
2. Ironia floberiane sht qndrim i autorit apo nnkuptim i kundrshtis q shfaqin
sjelljet e personazheve ndaj t njjtit realitet prmes marrdhnies s tyre me njri-tjetrin?
Mbshtetur n kndvshtrimin e Floberit, q e fut ngjarjen dhe personazhet n
skanerin e filozofis natyraliste, mund t kemi lexuesin model, q, i nxitur nga semantika,
do t dij si prfundon historia dhe i l hapsirn e nevojshme lexuesit estetik q t
arrij t kap arkitekturn artistike t autorit.
Ndrtimi i njohurive. Studim teksti
Ndahet klasa n dy grupe.
Grupi I - argumenton pse e trheq prfundimi i ngjarjes.
Grupi II - argumenton pse e trheq arkitektura e fjals.
Dialog - Zgjidhet pr do grup nj nxns q t jap dy ose tri argumente.
204

Nga kndshikimi i msiprm zbulohet se cila sht shfaqja e bovarizmit n fragment:
prballja e nj realiteti vulgar n kahun ku ecn personazhi i Sharlit me realitetin
aristokratik, ku Ema krkon t gjej identitetin e saj njerzor, femror, bashkshortor.
Msuesi/ja ngre shtjet pr diskutim, duke u prqendruar te:
-Ema, natyr iluzioniste apo lodr n duart e pasionit iluziv?
-Pasioni sht robri dhe vuajtje. Kur? Pse?
- Nse do t vendosnim personazhin e Ems prkundruall thnies s Spinozs:
Njeriu i liruar nga iluzioni bhet shembulli i natyrs njerzore, cilat do t ishin disa nga
idet q do t na ngacmonin?
- karakter kan ndrrimet e Ems: jan ndrra prozaike apo poetike?
- Po ti referohemi arsyetimit t Erik Fromit: ndrra sht poetike, ajo flet me gjuhn
universale t simboleve, a duhet gjykuar Ema pr ndrrn e saj pr jetn?
- I prshtatet Ems shprehja: Ajo sheh ndrra me sy hapur? Pse?
Hapsira e fjals
- Midis dy ideve lidhur me ndrrat e Ems pr jetn, cila do t ishte prligjja m e
drejt:
ndrra q se ka marr shpjegimin e saj, i ngjan nj zarfi t pahapur.Talmudi.
ndrra sht rruga mbretrore pr t kuptuar t pavetdijshmen.
Z. Frojd.
"
Detyr shtpie
Refleksione: Ema-Sharli te prindrit e mi?!
Ema-Sharli, t zgjuar apo t fjetur n familjen time?
Tema
4.3.
Letrkmbimi
si lloj i tekstit
informues
(Zonja Bovari)

- t lexoj nj tekst informues t llojit t letrkmbimit:
a. t analizoj letrn pr t evidentuar prmbajtjen dhe strukturn e saj;
b. t zbuloj ann njerzore t shkrimtarit;
c. t vzhgoj ilustrimet dhe ti prshkruaj ato pr emocionet q i prcjellin.
shkruara, fragmente nga filmi me videoprojektor.
Konceptet kryesore: letr kmbim, struktura e letrs, prmbajtja e letrs.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Parashikimi
Nxitja e diskutimit
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Diskutim
Pun me klasn
205

Pasi msuesi/ja ose nj nxns/e e talentuar lexon letrn q Floberi i drgon mikes
s tij, Luiz Koles, shtrohet pyetja:
-Cilat jan arsyet q Floberi, njeriu i mbyllur n vetvete, i quajturi eremiti i Kruases,
e tejkalon vetveten, duke sfiduar realitetin e rndomt, n emr t dashuris s pamas
pr letrsin?
Diskutime t lira rreth pyetjes s shtruar.
Klasa ndahet n dy grupe, t cilat punojn sipas platforms s mposhtme:
Grupi I: Ana njerzore e shkrimtarit
- gjendja shpirtrore, psikologjike e shndetsore;
- vshtirsit e procesit krijues;
- shqetsimi i prhershm pr t arritur majn e fjals;
- paknaqsia e zakonshme e artistit nga puna e tij;
- krkimi i pareshtur i thellsive t reja t fjals;
- kundrimi i artit t fjals si dashuri flijuese;
- nxitja intelektuale vetjake q trazon botn shpirtrore t mikeshs t tij,
Luiz Koles;
- trishtimet q shkakton krijimtaria artistike dhe marrdhniet vetjake t
dashuris, dy an t s njjts medalje.
Grupi II: Prmbajtja dhe struktura e letrs:
- koha kur sht shkruar letra;
- komunikimi me t dashurn - shpalosja e natyrs s tij;
- udhkryqi ku gjendet dashuria e Floberit me Luiz Kolen;
- ndarja e paragrafve dhe dialogu q Floberi bn pr jetn, dashurin,
krijimtarin;
- dshira e Floberit pr t shkruar letra t gjata, si nevoj e natyrshme q
njeriu ka pr t biseduar me pjesn tjetr t vetvetes s tij, t dashurn;
- prkushtimi trsor i Floberit n trajtn: Yti.
Prforcimi. Diskutim
Msuesi/ja shtron shtjen pr diskutim:
-Letrkmbimi: nj relikte e s shkuars apo nj realitet njerzor i gjithkohshm?
Nj letr pr ty... (tekst i karakterit)
Nj letr e padrguar... (liriko-meditative)
N kt vazhd ata mund t lexojn Letra e nj t panjohure nga S. Cvajg.
Hapsira e Fjals
-mendoni pr citimin nga nobelisti i vitit 2010, Mario Vargas Llosa, te Letra
nj shkrimtari t ri, kur pohon: Natyrisht, kur dikush, Don Kishoti apo Zonja Bovari,
kmbngul t prziej letrsin me jetn dhe rreket ta bj jetn t ngjashme me
letrsin, pasojat mund t jen shkatrrimtare?
- Si projektohen n vetdijen tuaj fjalt e Oriana Fallacit te Letr foshnjs s
palindur: ... shpesh, gati gjithmon do t humbsh. Por nuk guxon ta humbsh
kurajn. T luftosh sht shum m bukur sesa t fitosh, t udhtosh sht shum m
206

argtuese sesa t arrish. Kur t arrish ose t fitosh, do t ndjesh nj zbrazti t madhe.
Dhe, q ta tejkalosh at zbrazti, duhet prsri t nisesh n rrug.
-mendime zgjojn te ju kto fjal t nobelistit Otavio Paz:
Artisti sht intelektual, edhe pse intelektuali mund t mos jet artist.
"
Detyr shtpie. Pasi t lexoni letrkmbimin e E. M. Remarkut me Marlene Dietrih, shkruani nj ese
meditative me tem: Njeriu edhe kur e ka pushtuar lavdin, ka nevoj pr nj zemr njerzore q e
mon dhe e do.
Tema

- t identifikoj veorit e romanit realist:
5.1: Identifikimi
i veorive t
romanit realist
(Manteli)
a. t dalloj veorit e stilit t Gogolit, pr ti vendosur n kontekstin e romanit;

b. t evidentoj veorit ky t subjektit t romanit;
c. t komentoj fragmentin e romanit duke u ndalur te:
- paraqitja realiste e atmosfers s kohs,
- karakterizimi i personazheve,
- koha dhe identifikimi i personazheve q jan ln t paprcaktuara;
. t komentoj me shkrim nj fjali ky pr t evidentuar ironin e shkrimtarit.
shkruara, portreti i Gogolit, titujt e veprave t prkthyera n shqip.
Konceptet kryesore: roman realist, hierarki e vlerave, burokraci, realizm.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Strategjit msimore
Nxitje e diskutimit
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
T nxnit me bashkpunim
Pun n grupe
Prforcimi
Diskutim
Pun me klasn

Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet:
- sht burokracia shtetrore?
- dini pr burokracin shtetrore?
- Keni lexuar ndonj vepr q e trajton kt dukuri? Nse e keni lexuar veprn e
Dritro Agollit Shklqimi dhe rnia e shokut Zylo, mendim keni pr burokracin?
- ju sjell ndr mend termi realizm? Kujtoni nj vepr t letrsis s huaj q e keni
studiuar vitin e shkuar.
- ju ka mbetur n kujtes nga tregimi I trashi dhe i holli i ehovit? Ky tregim i prket
muzeut t Fjals apo vazhdon t flas edhe sot aktualisht? Ku duket aktualiteti i tij?
207

a. N rrjedhn letrare t realizmit, q daton n harkun kohor 1800-1890, ve ehovit
n letrsin ruse, shfaq personalitetin e vet edhe N. Gogoli. Veantit e stilit t Gogolit
do t shihen n kontekstin e novels Manteli.
Klasa ndahet n dy grupe dhe n dyshe lexojn materialin n tekst dhe nxjerrin t dhnat.
Grupi I - Veorit e artit gogolian (n prgjithsi)
Grupi II- Veorit e novels Manteli
Grupi I
nota humori t trishtuar
vepr realiste
paraqit n thellsi
situata dhe personazhe
Veorit e artit
ndrthurr simbolikn
me fantastiken
ironi dhe sarkazm

Situata ka pr dekor nj institucion shtetror. Protagonisti Akaki Akakievi sht nj
npuns i rndomt i administrats cariste. Personaliteti i tij zbulohet n nj drejtim:
ai sht nj kopist i thjesht n nj zyr anonime. Anonimati i Akakieviit shfaqet: n
emrin, n pamjen, n jetn e izoluar, n varfrin, n mungesn e reputacionit, n
zhvleftsimin e tr jets s tij, q duket si nj tallje planetare.
Veorit ky q hedhin drit mbi ngjarjen
- Njeriu i Madh, si antipodi i t padukshmit, kopistit Akaki Akakievi.
Mbretria e Njeriut t Madh: arbitrariteti, fodullku, krenaria, brutaliteti, shprfillja,
verbria shpirtrore, mungesa e njerzores, karakteri i zvetnuar, kapadaillku,
mendsia burokratike, sipas s cils nj npuns anonim sht thjesht nj numr n
administrat.
- Mbretria e Akaki Akakieviit: nj emr i rndomt, nj veshje mjerane, nj post
poshtrues, nj objekt talljeje, nj qenie dshtake q meriton vetm talljen.
Pasuria e tij e vetme: manteli i dal boje, i konsumuar, i mjer si tr jeta e tij.
- Dueli i dy mbretrive nis me ankimin e kopistit Akakievi, q policia t gjej hajdutt
e palltos s tij t re nn shtytjen e Njeriut t Madh. Situat paradoksale, ku njerzorja
konsiderohet e padenj pr t regtir diku, prkundr arrogancs s shtetit. I munduri
i ktij dueli mbetet Akakievii; fitimtari, Njeriu i Madh arbitrar.
- Drama e njeriut t vogl, pa prkrahje, anonim, prball realitetit t frikshm q
fyen e poshtron kdo q si prket srs s t paskrupujve. A sht nj rast i veuar
Akakievii apo nj dukuri shoqrore, qytetare-historike?
Mungesa e informacionit pr Njeriun e Madh. Anonimati i tij sht m i mjer se i
kopistit, ngaq buron prej karakterit t tij.
208

Grupi II
prshkrimi i imt i situatave
dhe personazheve
trillimi fantastik
mjedise dhe karaktere reale

rrfim realist
elemente fantastike
dhe simbolike
Manteli
personazhi tip
ironi e holl - sarkazm

subjekti i thjesht
b. Studim teksti
Koment i fragmentit
Paraqitja realiste e kohs: administrata cariste, hierarkia burokratike e anashkalon
dhe e prmon hierarkin e vlerave.
Mendimi, qndrimi dhe trajtimi despotik i Njeriut t Madh pr t prligjur paaftsin
pr t br dika, duke zgjedhur prepotencn si mjetin e tij t lufts dhe t autoritetit.
Ndahet klasa n dy grupe,
Grupi I bn komentin rreth figurs s Njeriut t Madh,
Grupi II bn komentin rreth Akaki Akakievi dhe lexohen n tekst pjest ku autori
bn prshkrimin e ktyre dy figurave.
a. Trajektorja e personazheve
Njeriu i Madh - posti q mban - arbitrariteti q shfaq.
Akaki Akakievi - detyra q kryen - prulsia.
Doktori - prcaktimi i diagnozs - sugjerimi pr arkivolin.
Autoritetet - shprfillja ndaj jets dhe ndaj vdekjes t protagonistit. Akakievii ishte
nj numr, jo nj jet, q u fshi sikur t mos kishte qen kurr.
Shkrimtari - rrfyesi i ngjarjes - keqardhje e fshehur - avokatia e heshtur pr nj
qenie anonime q iku pa ln gjurm.
b. Paprcaktueshmria e kohs dhe e personazheve
Element i qllimshm pr ta nxjerr nga shoqria cariste n nivele universale. Epoka
t ndryshme kan gjithmon Njeriun e tyre t Madh dhe kopistin mjeran si dukuri t
prhershme shoqrore, historike dhe njerzore, q prcjellin mesazhin e arbitraritetit
t pushtetit.
Prforcimi. Diskutim
Msuesi/ja hap diskutimin n klas duke vn prball veprn I trashi dhe i holli
dhe Manteli, duke i udhzuar nxnsit t gjejn pikat e prbashkta dhe t ndryshme
q kan kto dy vepra.
-Ku shfaqen piktakimet e tyre?
-Piramida e pushtetit dhe njeriu i vogl, i paprfillshm, viktim e mjerimit t tij
209

njerzor mbeten thjesht realitete letrare apo jan realitete gjithkohore n shoqrin
njerzore?
Pyeten nxnsit nse e kan lexuar Procesin e Kafks. Ata nxiten t renditin disa
nga dukurit e ngjashme q lihen re edhe n noveln Manteli.
Ngjashmria
Pushteti sht i verbr pr ta par njeriun, sado i vogl dhe i padenj t duket, pr
shkak t funksionit t tij zyrtar dhe gjendjes s ult shoqrore.
-Cilat jan arsyet kryesore q huazojn natyrn e njeriut t vogl, kur bhet Njeri
i Madh?
-Portretizoni nj njeri t vogl q sht br Njeri i Madh, t cilin keni pasur rastin
ta njihni prmes prvojave tuaja ose t prindrve tuaj.
-sht e mundur q nj individ, edhe pse vjen nga nj formim i lakmueshm
intelektual, t harroj q ka qen i vogl kur bhet Njeri i Madh dhe cilat jan disa
nga rrethanat?
"
Hapsira e Fjals
Oskar Uajld pohon n njrn nga aforizmat e tij, se mediokriteti sht krim. Shihni
nj shteg q t on te kjo e vrtet, n kuptimin e raporteve ndrnjerzore n noveln
Manteli.
Detyr shtpie. Komentoni me shkrim se ka dashur t kumtoj autori me fjalin: Duhet t them
se, pr tr kt shtje, nuk u interesua as ai q po tregon kt ngjarje.
Tema
5.2. Koment
nga fragmenti
Manteli
210

a. t komentoj fragmentin e veprs duke u ndalur te:
- struktura e fragmentit,
- rrfyesi si dshmitar i pranishm,
- ndrhyrja e autorit n tekst,
- grshetimi i paraqitjes realiste me elementin simbolik,
- gjuha dhe stili i veprs,
- prdorimi i ironis,
- karakterizimi i gjuhs s personazheve n paragraft dialogues;
b. t prmbledh tiparet e personazheve n tabeln me veorit e prshkrimit;
c. t lexoj nj tekst informues, pr t gjykuar mbi dukurin e nnshtrimit t
npunsit para titullarit;
. t vzhgoj pikturn dhe t prshkruaj me goj portretin e shkrimtarit.

fragment nga drama Revizori e Gogolit.
Konceptet kryesore: element simbolik, krcim stilistik, ironi, stil gogolian.
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitje e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Diskutim
Pun me klasn

Struktura e fragmentit
Pasi lexohen disa pasazhe t fragmentit n f. 154, msuesi/ja shtron pyetjet:
-karakter ka teksti q sapo u lexua?
N kt tekst spikat metanarrativiteti si prsiatje q bn teksti mbi veten dhe natyrn
e vet ose si ndrhyrje e zrit t autorit q prsiat rreth asaj q rrfen dhe madje thrret
lexuesin q ti ndajn bashk prsiatjet e tij. (Umberto Eko)
Arkitektura e fragmentit, e ndrtuar mbi grshetimin e paraqitjes realiste me elementin
simbolik, na on drejt thnies s arls Xhenksit: ... vepra e artit i drejtohet njkohsisht
nj publiku elitar, duke prdorur kode t larta dhe nj publiku masiv, duke prdorur
kode popullore.
-Ku shfaqen dy kahet n shkrirjen me njri-tjetrin?
Kjo shumsi zrash, q futen n shtratin e rrfimit dhe n tablon e strukturs m
t plot me krcimet stilistike, me ndrthurjet e rrfimit n vetn e tret e n vetn e
par, pa ln pas dore ligjratn e drejt dhe t zhdrejt, e on rrjedhn e ngjarjes e t
jets n kufijt e ironis.
Punohet rubrika Reflektoni pr gjuhn dhe stilin.
-sht ironia?
Ironia sht tallje (pr dik a pr dika), q bhet n mnyr t holl e t mbuluar,
duke folur gjoja me gjith mend; qesndi. Ndrsa ktu, shkrimtari, duke u dhn fjalve
dhe shprehjeve nj kuptim t kundrt nga ai q kan n t vrtet ose duke br sikur
pranon t kundrtn e asaj q mendon, prqesh e v n loj personazhet.
Ironia shfaqet si pohim kundrthns. Intuita e lexuesit zgjohet pr t deshifruar
mesazhin nga konteksti dhe nga intonacioni i veant i thnies. Nnkuptimi ose parakuptimi i marrsit t mesazhit arrin t kap thelbin e vrtet t thnies.
- Ironia n fragmentin Takimi me Njeriun e Madh i ka rrnjt te njohja e mir e personazheve
nga Gogoli dhe nga vzhgimi i kujdesshm i ngjarjeve, q i jep dor stilit gogolian t shprfaq
nnvizimet ironike, dykuptimsit e fshehura brenda moris s fjalve.
- Ironia n kt tregim prtej prdorimit fillestar, zbulon kndvshtrimin ironik t
Gogolit ndaj realitetit ku arbitrariteti i pushtetit nuk e fsheh dot as mediokritetin, as
anonimitetin, as dehumanizimin e njeriut pa asnj merit, q ulet n nj fron t lart
shtetror. Prdorimi i ironis n noveln gogoliane nuk e prkufizon at si vepr t
211

letrsis humoristike. Prkundrazi, ironia si kndvshtrim dhe si interpretim trazon te
lexuesi dhimbjen pr njeriun e vogl, q, ku i dihet, nj dit mund t jet ai vet.
- Ironia e prdorur shfaq karakter ndrtekstual, ngaq edhe pse t fut n lojn e
leximit t dyfisht, ravijzon nj przgjedhje lexuesish, q din ti vihen n ndjekje
ecuris s saj.
-Gjuha e personazheve si vizatim i karaktereve
Relievi i personalitetit t Njeriut t Madh, nga mungesa e informacionit se cili ishte,
deri te shqiptimi rnd-rnd i fjalve, q jan themeli i sistemit: Rreptsi, rreptsi dhe
vetm rreptsi.
Trajektorja q prcakton personalitetin e Akaki Akakieviit shfaqet nprmjet fjalve
q zgjedh autori t vendos n gojn e tij. Pritja dhe heshtja gjithashtu flasin. Belbzimet
e tij vijn si rezultat i presionit nga autoriteti vulgar i Njeriut t Madh. Alivanosja q i bie
kopistit vjen nga trsllma e gjeneralit.
Personazhet episodike dhe reagimet e tyre n konfigurimin e situats paradoksale.
Prforcimi. Diskutim
"
Hapet diskutimi pr tekstin informues t Gogolit.

Manteli si simbol i filozofis burokratike mediokre, q ka shtegtuar n letrsin
ruse nga Turgenievi, Dostojevski deri te Sollzhenicini, evidenton raportin e njeriut t
zakonshm me arbitraritetin e pushtetit.
Detyr shtpie: Duke njohur personalitetin e Dhimitr Paskos (Mitrush Kuteli), mendoni pr
pasurin leksikore t shqiprimit prej tij t veprs Manteli?
Tema
7.1: Veorit
e novels
realiste
(Studenti n
shtpi)

t identifikoj veorit e novels realiste:
a. t analizoj veorit e stilit t Migjenit; vendosja n kontekstin e novels;
b. t lexoj fragmentin dhe t mbaj shnime pr t plotsuar skedn e analizs;
c. t komentoj fragmentin e novels duke u ndalur te:
- subjekti,
- mjedisi dhe koha,
- elementet paraprgatitore,
- detajet antonimike,
. t shkruaj prmbledhjen e dy pjesve.
portreti i Migjenit, trashgimia e veprave t tij.
Konceptet kryesore: proz migjeniane, gjetje migjeniane, ankth moral.
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
212
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Pyetje-prgjigje
Nxitje e diskutimit
Pun me klasn
Studim teksti
Pun n grupe
Diskutim
Pun me klasn

Parashikimi: Pyetje-prgjigje
Klasa ndahet n tri grupe q nxjerrin nga nj prfaqsues, t cilt lexojn fragmentin
e par t novels, duke iu dhn mundsi t tjerve t listojn disa nga veorit e
prozs migjeniane, sipas ksaj trajektoreje:
-lloj ngjyrash dhe shtresash refleksive kuptimore vihen re n t?
-impulse mendimi zgjon kjo proz?
-N prmasa frika konceptohet si patologji n kndvshtrimin e Migjenit?
-Njeriu i neurotizuar nga frika sht nj gjetje e bukur artistike migjeniane apo nj
realitet shoqror ekzistencial?
-Pasi prfundohet leximi, a mund t ballafaqohemi me konceptin e masks dhe t
hipokrizis si zanafilla e shqetsimit njerzor pr kohn, q modelon Migjeni n kt
novel?
Duke lexuar prmes rreshtave, n prpjekje t kapjes s fryms q ka proza
migjeniane, dallohet, qoft edhe turbull, shndrrimi i ankthit moral n ankth shoqror, i
njeriut dhe i familjes n udhkryq?
Nse novela Studenti n shtpi rreh t trajtoj temn e ballafaqimit t dy moraleve,
njrit t rrejshm q haset n prditshmrin njerzore, dhe tjetrit si konvencion, si
norm q do dit e m shum shkrmoqet, a e ruan aktualitetin kjo pjes e trashgimis
migjeniane n realitetin e kohs son?
Pasi diskutojn shtjen e shtruar m sipr, nxnsit bjn skedn e analizs sipas
grupeve n t cilat kan punuar.
Prforcimi. Diskutim.
Studiuesi Mark Gurakuqi ka thn: Artistikisht Migjeni sht nj fenomen n letrsin
ton. Por jo nj fenomen i rastit dhe i pashpjegueshm. At e lindi koha. Ai sht pjell
e krkesave t kohs.
-Nisur nga ky arsyetim i M. Gurakuqit, a mbetet vrtet Migjeni nj fenomen n
letrsin shqiptare dhe pse?
M pas vazhdon komenti i fragmentit sipas shkallares:
detajet antonimike
-prgjegjsia e Nushit dhe
pengesa patriarkale
-kodi moral dhe turpi
elementet paraprgatitore
-atmosfera mbytse
mjedisi dhe koha

-prshkrimi fizik i mjedisit
-mjedisi i vogl
subjekti; dy pjes
-kthimi I i Nushit
-kthimi II i Nushit
"
Detyr: Nxnsit t shkruajn n shtpi prmbledhjen e dy pjesve, jo m tepr se nj faqe fletoreje,

duke i vendosur secils nj titull t ri. Nxnsit t komentojn shprehjet:
-Paradokset e kohs n noveln Studenti n shtpi.
- A ka dika nga Ema brenda personazhit t Ages.
213
Tema
8. 2. Koment
nga fragmenti
Studenti n
shtpi

t komentoj fragmentin duke u ndalur te:
a. portretizimi i personazheve;
b. fjalt ky q realizojn ironin;
c. kundrvnia ndrmjet bots mashkullore ndaj asaj femrore
kodi moral;
. shkaqet dhe pasojat e veprimit t personazheve
d. t prshkruaj nj nga marrdhniet e personazheve (baba-bir, burrgrua, motr-vlla).
shkruara (M. Raifi).
Konceptet kryesore: pseudomoral, bot mashkullore, konservatorizm.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Strategjit msimore
Nxitje e diskutimit
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Pun individuale

Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjet:
-N raporte qndrojn njeriu dhe morali shoqror n kt vepr?
- Nisur nga prballja e njeriut (personazheve n novel) me pseudomoralin, si falsitet
q i ngjan masks, a mund ti portretizojm personazhet t ngacmuara nga ideja e
studiuesit Mensur Raifi q pohon: Ai (Migjeni) apelon n revoltn e njeriut: pse e lejon
ai q t shkelet dinjiteti i tij?
U krkohet nxnsve t lexojn fragmentin n libr dhe t nxjerrin fjalt ky q
zbulojn ironin.
Koment
N novel theksohet primitivizmi dhe arkaizmi i marrdhnieve familjare si burgim
i do lirie t komunikimit njerzor. Nj baba autoritar, q fjaln e ka ligj. Trajtohet
konservatorizmi familjar dhe iluzionet e Nushit, se qytetrimi q ai solli do t prballen
pr t arritur ndryshimin, q sduket askund dhe nuk ndodh kurr. Idealizmi i Nushit
shfaqet si nj flak kashte, q nxjerr n pah lustrn, fasadn e marrdhnieve t
dshtuara njerzore. Despotizmi n marrdhniet familjare nuk e lejon kurr ngrehinn
e shtpis t jet Familje.
-Kundrvniet mes bots mashkullore dhe asaj femrore.
Psikologjia shoqrore patriarkale e kundron gruan, femrn, vajzn si nj qenie t
dors s dyt n familje dhe n shoqri. Ajo ka vetm nj udh: ti nnshtrohet verbazi
pushtetit mashkullor. Nse brenda familjes mungon liria e mendimit dhe e komunikimit
njerzor, a nuk kthehet do raport n nj maskarad t prditshme, q i largon do dit
e m shum njerzit nga njri-tjetri?
214

-Superioriteti mashkullor dhe inferioriteti femror.
Nna e Nushit t kujton nj person pa emr, pa individualitet, pa personalitet, thjesht
nj hije e t shoqit q ka pr detyr vetm t bindet. Agen e krcnon i njjti fat, por ajo
e sfidon, duke zgjedhur tradhtin bashkshortore.
-Kodi moral
-Ku qndron vlera e moralit njerzor?
Morali si nevoj e qenies njerzore duhet t njoh dhe t komunikoj m mir me
vetveten dhe t tjert. Morali si projeksion i dy koordinatave: i historis dhe i shoqris
njerzore q shpalosin natyrn e njeriut. Nj nga personazhet m t spikatura t mendimit
filozofik t shekullit XX, Izajah Berlin, pohon: Fakti q njerzit komunikojn mes tyre,
nnkupton ekzistencn e nj minimumi kategorish dhe konceptesh morale t prbashkta.
Kategorit morale - dhe prgjithsisht ato t vlersimit - nuk jan aq t pandryshueshme
sa ato t perceptimit t bots fizike, por nuk jan aq relative apo t mjegullta si i bjn,
pa e vrar mendjen shum, ku disa autor duan ti kundrvihen dogmatizmit objektivist
klasik. Duke marr shkas nga citimi i msiprm, kod moral ndeshim n realitetin e
novels Studenti n shtpi? Ku shfaqet kalcifikimi i kodit moral njerzor?
- Si shfaqen vizionet dhe prfytyrimet q personazhet kan pr jetn?
Mendimi artistik migjenian rreket t krijoj portretin e personazheve, duke dalluar
motivet, qllimet dhe zgjedhjet q bjn ata n varsi t situatave ku jetojn.
"
Hapsira e Fjals
Zhan-Zhak Ruso n veprn e tij Kontrata sociale thot: Njeriu ka lindur i lir, por
gjithkund ai sht n pranga. N kndvshtrimin migjenian t jets, t pasqyruar te
Studenti n shtpi, si mund t prcaktojm prangat q e burgosin lirin e njeriut?
N qoft se ligjsit q prcaktojn fenomenet e bots q na rrethon do t
prcaktonin gjithka, ather moraliteti nuk do t ekzistonte dhe liris do ti mungonte
prgjegjsia morale.
Emanuel Kant
Detyr shtpie. Bni prshkrimin e nj marrdhnieje mes personazheve (baba-bir, burr-grua,
vlla-motr).
- do t ndodhte n shoqrin njerzore nse liris do ti mungonte morali?
Shnim: Sugjerohet leximi i librit Letr babait i Franc Kafks.
Tema
9.3. Koment
nga fragmenti
Studenti n
shtpi

t komentoj fragmentin me kto synime:
a. t nxjerr mesazhin dhe ta interpretoj at, - domosdoshmria e ndrrimit
t shoqris me nj moral t gnjeshtrt;
b. t evidentoj veorit e stilit, - mitizimi i heroit,
c. t analizoj gjuhn stilistike dhe figuracionin: epiteti, metafora, krahasimi,
ironia e sarkazma,
. t plotsoj n sked tri shtje kryesore t dala nga novela,
d. t bj nj diskutim me tem sociale.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, citate t shkruara
nga Zhan-Pol Sartri dhe Ali Aliu.
215

Konceptet kryesore: mitizim i heroit, nuanca fejtonistike, dramaticitet i kohs.
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitje e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Pun n grupe

Msuesi/ja shtron pyetjen para nxnsve:
-A i prshtatet filozofis krijuese migjeniane mendimi i Zhan-Pol Sartrit: Vuajtja
aktive hap rrugn e revolts dhe t liris?
Pun n grupe.
Grupi I - prcakton mesazhin, duke u prqendruar n klithmn e Migjenit q i krkon
shoqris ndryshimin, jo at formal, por at thelbsor, q t mos vdes do dit nga
mashtrimi i vetvetes.
Grupi II - synon t interpretoj n rrafshin njerzor, shoqror, historik, mesazhin
e artikuluar nga grupi i par. Nisur nga ballafaqimi i dy kaheve q bartin dy grupet, a
mund t arrijm n prfundimin se Migjeni ia doli mban t sillte artistikisht dhimbjen
e vuajtjen e tij njerzore, duke na kujtuar shprehjen proverbiale t Rusoit: M mir ti
shohsh prangat e tua ashtu si jan, sesa ti zbukurosh me lule.?
Punohen rubrikat Stili dhe Gjuha.
Msuesi/ja pasi i ndan n dy grupe nxnsit, i l pr disa minuta t studiojn tekstin
dhe t prqendrohen n shtje t tilla si:
Grupi I - mitizimi i heroit dhe i kulteve
N veprn e Migjenit krkimi i s vrtets dhe i dinjitetit njerzor gjenden prball
bastardimit dhe degjenerimit, pr shkak t nj realiteti q e vret njeriun me an t mjerimit
ekonomik dhe shpirtror, q jo rrall fshihet pas hipokrizis. Sipas studiuesit Mensur
Raifi: Migjeni denoncoi tri ligsit m t mdha t shoqris: mjerimin, injorancn dhe
korrupsionin e famshm moral. Realiteti shoqror i ul nga piedestali monumentet apo
mitet, sepse madhshtia e njeriut nuk sht gj tjetr, vese tragjikomedi.
Grupi II - Gjuha stilistike, figurat mbizotruese
Fondi leksikor i Migjenit sht dika m modest nga ca bashkkohanik t tij, e,
megjithat, ai arriti t thot m shum dhe m fuqishm se secili n kohn e tij. Ali Aliu
Mendimi i Migjenit ekspozohet n fund si fjal e atij q jep gjykimin definitiv, pr
arsye se artisti nuk ia del ta bind lexuesin me objektivitetin e vet. Rexhep Qosja.
-Ironia, satira dhe sarkazma. Dukuri interesante mbetet rruga npr t ciln ironia,
satira dhe sarkazma bashkveprojn si reagim ndaj personazheve dhe jets s tyre.
Ato evidentojn se burimi i tyre qndron n dramaticitetin e kohs. Ironia ndonjher
merr nuanca fejtonistike, n vend q t ishte pjes e karakterizimit t personazheve.
Qndrimi kritik ndaj realitetit shoqror e on Migjenin tek ironia, q edhe pse nuk sht
orvatje pr zgjimin e ndrgjegjes s atyre q i fshikullon fjala e tij, shpreh ndjeshmrin
ndaj plagve nn t cilat lngon shoqria shqiptare.
216

N kt faz t ors msimore bhet plotsimi i skeds pr tri shtje kryesore.
Klasa ndahet n tri grupe. do grup zgjedh nj nga shtjet e mposhtme pr
diskutim:
-Shtpia si streha q pret kurdoher kthimin tnd.
-Falsiteti moral e zhvesh simbolin e shtpis nga bukuria e tij.
-Kodi moral, nj asfiksi shpirtrore apo standard i dinjitetit njerzor.
-Kodi moral dhe njeriu, dy paralele q nuk takohen askund.
-Morali si nj udh q e gjen Un-in e humbur.
-Kodi moral, nj arkaizm shoqror, nj vler muzeore apo nj realitet ku njeriu
shndrrohet n individ.
Pr t nxitur debatin
Nxnsve u krkohet t lexojn citatet e mposhtme dhe t komentojn, diskutojn,
dhe t debatojn rreth tyre, duke i par t lidhura me temat q przgjodhn:
... m plqejn idealet e humbura, sepse ato krkojn nj shpirt t tr, t
barasvlershm me dshtimet dhe me fitoret e veta kalimtare.
Alber Kamy
Kur nj njeri bhet plotsisht individ, kjo sht njsoj si me nj lum q, pasi sht
zvarritur m kot npr rrjedhat ansore apo moalet, papritur gjen srish shtratin e vet.
Karl Gustav Jung
-Kodi moral sht n shrbim t njeriut apo njeriu n shrbim t kodit moral?
"
Detyr shtpie. Shkruani nj ese me tem Un, studenti n shtpi...
Tema
10.1. Veorit
e romanit
n letrsin
bashkkohore
(Gjenerali i
ushtris s
vdekur)

t identifikoj veorit e romanit n letrsin bashkkohore:
- t analizoj karakteristikat e romanit bashkkohor;
- t analizoj rolin e groteskut dhe t paradoksit n roman;
- t evidentoj rolin e Kadares n letrsin shqiptare.
shkruara, videoprojektor me sekuenca nga filmi me t njjtin titull, fragmente televizive
nga intervistat e Kadares, dhnia e mimeve ndrkombtare etj.
Konceptet kryesore: roman bashkkohor, univers letrar, fantazmagori, shtreszime
kuptimore, asociacione filozofiko-historike, jetvdekje mitike.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Strategjit msimore
Nxitje e diskutimit
Organizimi i nxnsve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Pun me klasn
217

Msuesi/ja pasi ka dgjuar nga 2-3 nxns leximin e detyrs s shtpis dhe pasi
jan dhn vlersimet pr punn e tyre, shtron para klass pyetjet:
-Cila sht vepra e Kadares q ka ln gjurm te ju?
-vend z Kadareja n letrsin mbarkombtare shqiptare?
-Cili sht vlersimi botror i Kadares?
- N vazhdn e prfaqsimit emblematik t kombit shqiptar prmes Gjergj Kastriotit
dhe Nn Terezs, a mund ta prmbyll kt triptik Kadareja?
-Cilat vepra t tij jan ekranizuar n kinematografi dhe cilat jan dramatizuar n
teatr?
-tematika prfshin universi letrar i Kadares?
-Pse Kadareja ka zgjedhur nj shtpi botuese t quajtur Onufri pr tu prezantuar
n gjuhn shqipe?
- Nj nga personalitetet m t njohura t fjals poetike, Alen Boske (Alain Bosquet),
i ka shkruar juris s mimit Nobel kto fjal: Sado e ndryshme q t jet Shqipria
nga Suedia apo Franca, ajo ka nxjerr n drit nj gjeni. Kadareja njihet n t gjith
planetin; t kurorzosh Kadaren nuk do t thot ta emanciposh at: do t thot t
emancipoheni vet ju.
- mendoni pr vlersimin e Boskes?
- Cilt jan trofet letrar kombtar dhe botror q ka marr Kadareja?
(T ndrtohet gjeografia e tyre n mnyr grafike, duke prfshir gjuht e huaja n
t cilat sht prkthyer.)
Ndrtimi i njohurive: Studim teksti
Pr t analizuar veorit e romanit Gjenerali i ushtris s vdekur, msuesi/ja e
ndan klasn n tri grupe dhe secili grup trajton nj shtje t caktuar, p.sh:
Veorit e romanit Gjenerali i ushtris s vdekur
Grupi I: Paradoksi i titullit - natyra e tij groteske.
Koment
Ushtria sht simbol i forcs, i fuqis, i autoritetit, prezantimi dinjitoz i shtetit, sipas
filozofis fashiste q besonte n vizionin e saj madhor, me destinacion pr t pushtuar
hapsira t reja. Plotsimi i mesazhit t fshehur q vet titulli bart: ushtri e vdekur.
N kt moment nxnsit duhet t bjn nj prqasje t veprs s Kadares me
veprn e Gogolit Frym t vdekura. Nj ushtri mund t jet fitimtare ose humbse,
por kurrsesi e vdekur. Kjo e kaprcen do kuptim dhe i hap udh absurdit. Shtresimet
kuptimore shtrihen horizontalisht dhe ngrihen vertikalisht, sidomos kur n krye t nj
ushtrie t vdekur vendoset Gjenerali. Loja e Kadares me fjaln dhe thellsin e saj
krijon nj fantazmagori me prmasa planetare, ngaq prball Jetn me Vdekjen jo
m thjesht si realitete historike kombtare, por si realitete universale, q sa m thell
shtyhen n koh, aq m larg shkojn n hapsir, duke e kaprcyer shqiptaren, pr
ta kthyer at n gjithkohsi mbarnjerzore. Ai, duke i br autopsin dyluftimit t
prjetshm mes Robris dhe Liris, shpalos fatalitetin kozmik nga individi te kombet.
218

Grupi II: Fabula e romanit
Koment
Palimpseskompozita, vjen
nga greqishtja
palim - prsri - e
psestos - i fshir,
i grvishtur.
Kshtu quheshin
pergamenat
me shtresa
dorshkrimi
njri mbi tjetrin.
Pergamena,
lkura, n lashtsi
ishte lnd e
kushtueshme
dhe murgjit e
kuvendeve t
varfra fshinin
shkrimet e vjetra
q nuk u hynin m
n pun, me larje
t thata bimsh
dhe shkruanin mbi
t.
Fabula e romanin ka nj sens trondits historik dhe i jep gjithashtu mundsi lexuesit
t deprtoj n hapsirn e pafundme t mendimit filozofik, q nga zanafilla e nj
misioni ushtarak q duhet t mbledh t vrart gjat Lufts s Dyt Botrore, kthehet
n nj kumt mitik mbi fatin q e pret pushtuesin e do lirie. Konkretja dhe abstraktja si
rrallher bashkveprojn pr t prftuar nivele interpretimi t natyrs palimpsestike,
gj q i jep veprs nj frymmarrje mirfilli sa homerike, aq edhe shekspiriane.
Grupi III: Raporti jet-vdekje

Koment
Raporti m thelbsor n roman mbetet ai mes Jets dhe Vdekjes. Fuqia e pazakont
e fjals s Kadares q sondon thellsi t paprfytyrueshme dhe arrin lartsi mahnitse,
sjell m tepr se thjesht atmosfern apo dekorin e baladave shqiptare, thelbin e
Jetvdekjes si universalitet, q vjen nga prjetsia dhe shkon n prjetsi. Dramaciteti
i fshehur brenda qetsis s fjals e bn m t qart karakterin meditativ dhe zgjon
pareshtur imazhe, mendime, interpretime, asociacione filozofiko-historike, duke br q
rratht koncentrik t kontekstit t projektojn simbolika njerzore t pafundme. Beteja
mes s shkuars dhe t sotmes nuk ka mbetur nj muzeologji letrare e mbyllur n nj
panair artistik fjale. Tragjizmi i ksaj beteje prcillet n mnyr unikale si nj interpretim,
ku do koh dhe do individ gjen kodin pr ta mistifikuar historin, sa m tepr e njeh
at. Jetvdekja mitike merr gjithmon e m shum karakter labirintik, gj q e bn
romanin t shprfaq natyrn e tij kozmike.

Msuesi/ja hap diskutimet n klas duke parashtruar temat:
- Natyra mitike e romanit Gjenerali i ushtris s vdekur.
-Historia si mit apo miti si histori?
Hapsira e Fjals
Xhojsi ka luajtur me fjalt, Borgesi me mendimet. Umberto Eko.
Po Kadareja me far luan pr ta prcjell mesazhin e tij?
"
Detyr shtpie. Shkruani nj ese filozofike me titull: Kadareja si interpret filozofik i historis.
219
Tema

- t analizoj veorit e romanit duke u ndalur te:
a. subjekti dhe personazhet,
b. figura qendrore e groteskut,
c. koha e lufts dhe koha e tashme e sinkronizuar,
. rrfimi shumzrsh,
d. momentet ky t zhvillimit t rrfimit,
dh. roli i prshkrimit,
e. mesazhet dhe interpretimet e hapura.
11.2. Veorit
e romanit
Gjenerali i
ushtris s
vdekur,
si letrsi
bashkkohore portreti i Ismail Kadares, trashgimia e tij n proz.
Konceptet kryesore: koh e sinkronizuar, natyr profetike e fjals, reliev shpirtror,
simetri historike, rrfim shumzrsh, metanarrativitet.
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitje e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Pun me klasn

Msuesi/ja pasi kontrollon dhe vlerson detyrn e shtpis, ngre pyetjet mbi temn
msimore, duke u ndaluar n shtje t tilla, si: subjekti dhe personazhet e veprs,
grotesku, koha e lufts dhe koha e tashme e sinkronizuar, rrfimi shumzrsh,
momentet ky t zhvillimit t rrfimit, roli i prshkrimit, mesazhet dhe interpretimet e
hapura.
- Nga e ka marr subjektin e veprs shkrimtari?
- Cilat jan personazhet e veprs dhe cili personazh ju trheq m shum? Pse?
- Cila sht pika kulmore e ngjarjeve n roman?
- rol luan prshkrimi i natyrs, peizazhet e ndryshme, shqiptari dhe zakonet e tij
n roman?
- Cili sht mesazhi q prcjell vepra?
Ndrtohet harta e mendimit n vija t prgjithshme, e cila plotsohet, pasi prfundon
studimi i tekstit.
Msuesi/ja e ndan klasn n grupe dhe secilit grup i jep t trajtoj nj shtje.
Grupi I: Subjekti dhe personazhet e veprs
Koment
-Subjekti e ka zanafilln n nj ngjarje t vrtet. Nj gjeneral italian vjen t mbledh
eshtrat e ushtris, t vrar gjat Lufts II Botrore. Bashk me t shfaqet prifti, q njeh
psikologjin dhe historin e shqiptarve. Subjekti duket i thjesht, por shpalos nj reliev
shpirtror, filozofik, historik epokal, ngaq dritarja ose ekrani prej nga ndiqet rrjedha
e tij prfshin historin si jet dhe si vdekje, si triumf dhe si humbje, si robri dhe si liri,
si dashuri dhe si urrejtje.
220

Grupi II: Figura qendrore e groteskut, natyra profetike e fjals
Koment
Autori kalon nga pompoziteti i pushtuesit, n dramaticitetin e mbledhjes s eshtrave
pr shkak t humbjes. Ushtria e dikurshme sht kthyer n nj ushtri thassh t najlont.
Grotesku buron nga kombinimet e pazakonta t formave t coptuara t realitetit, q
jan deformuar e shtrembruar n mnyr t pandreqshme dhe guxojn ta shfaqin
asimetrin e tyre thelbsore, kinse simetri historike.
- Koha e lufts dhe e paslufts jan fragmente t s njjts hapsir, q plotsojn
dhe zbulojn njra-tjetrn. Lufta e ka hedhur kohn n er, koha e ka kryqzuar luftn
n shtylln e turpit.
Grupi III: Rrfimi shumzrsh
Koment
Mnyra e rrfimit n vepr sht shumzrshe: rrfimi i autorit, zri anonim (kujtimet
e gjeneralit n paraprgatitje), zri i veteranit (ish-gjenerali), zri i kafeterit, zri i Ushtarit
t Batalionit Blu (ditari), rrfimi meditues (gjenerali ironizon vetveten), rrfimi i Betit. Kemi
nj paraqitje grafike t shumsis s zrave sipas karakterit hipsometrik. Shumsia e
zrave prcaktohet nga dendsia e mendimit dhe natyra e tij filozofike. Kshtu krijohet
relievi i thyer, i mistert, gati mitik, ku realja dhe jorealja sdihet ku ndahen nga njratjetra. Shfaqet dukuria e metanarrativitetit si dukuri thelbsore e krijimit t Kadares.
Grupi IV: Momentet ky t zhvillimit t veprimit
Studim teksti pr strukturn
Trajektorja nis me:
- hyrja: udhtimi i Gjeneralit t mbushur me entuziazm pr misionin e tij historik; pika
e lidhjes: vazhdon me shenjat q paralajmrojn vshtirsit (nj orakull i padukshm,
por i pranishm),
- zhvillimi: pr t kaluar te personazhet q shtohen, pa harruar monotonin e misionit,
i cili pson nj fraktur nga ditari i gjetur, pr t mbrritur te dasma (dasma-mort n
ballafaqim me kodin zakonor shqiptar),
- pika kulmore (klimaksi): hedhja e eshtrave n lum,
- mbyllja: pr t prfunduar me fundin e misionit (mision?!), q prgatitet me dehjen,
paradn, pr t prfunduar te largimi (n bor dhe n shi).
Grupi V: Prshkrimi
Natyra: zymti, peizazh i trisht (peizazh i piklluar, q lidhet me gjendjen shpirtrore).
Shqipria: filozofia interpretuese e t huajve, e mishruar n figurn e priftit, Shqipria
n bllokad. Nga konteksti i largt historik n realitetin konkret t viteve 60-t.
Grupi VI: Mesazhet dhe interpretimet e hapura
Kalimi paradoksal nga misioni madhor n emr t kombit, n nj fars groteske q
ka vler substanciale n do betej t robris me lirin.
Ushtrimet e rubrikave mund t punohen n grupe me an t ditarit dypjessh.
221

Msuesi/ja n kt faz shtron shtjet pr diskutim.
Thelbi vizionar i artit t Kadares.
Natyra homerike e veprs s Kadares.
Profetika e veprs si frymmarrje filozofiko-artistike.
Karakteri shekspirian i romanit Gjenerali i ushtris s vdekur.
Hapsira e Fjals
Jepni mendimin tuaj pr at q poeti dhe mendimtari Azem Shkreli ka thn pr
Kadaren: Letrsia e Kadares, mendimi i tij, ideja dhe mesazhi i tij i madh krijues
kan atdhe. Atdheu i tyre sht e tr shqiptaria. Vepra e tij sht pjes e gjall dhe
e pashkputur e saj. Kadareja e lvizi at trup (kulturn shqiptare), e afroi kah Evropa
dhe civilizimi bashkkohor, kah bashksia e madhe e vlerave t kulturave e t popujve.
Fjals dhe mendimit krijues shqiptar ai ia thelloi dhe ia zgjeroi hapsirat me nj vizion t
rrall e t guximshm prej gjeniu krijues.
"
Detyr shtpie. Prshkruani atmosfern e kohs n fotot e filmit dhe n pikturn q sjell realitetin
shqiptar (Koncert n sheshin Sknderbe nga Kujtim Buza)
Tema
12.3. Koment
nga fragmenti
Gjenerali i
ushtris s
vdekur

t komentoj veprn duke u ndalur te:
a. kuptimi, domethnia e detajeve,
b. interpretimi, nnteksti i misionit t shenjt,
c. struktura, llojet e ndryshme t paragrafve,
. gjuha stilistikore, kuptimi i figurave letrare.
shkruara.
Konceptet kryesore: mendim metaforik, mendim simbolik, kndvshtrim grotesk,
hapsir medituese.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Prqendrimi i vmendjes
Pun n grupe
Ndrtimi i njohurive
Ditari dypjessh
Pun n grupe
Prforcimi
Pun me klasn
Parashikimi. Lexim me kodim teksti

Pasi lexohet dhe diskutohet rreth detyrs s shtpis, msuesi/ja e ndan klasn n
katr grupe, pr t mbuluar secili prej tyre shkallaren e komentit.
Lihen nxnsit disa minuta t studiojn tekstin dhe m pas plotsojn ditarin
dypjessh dhe diskutojn pr seciln shtje t caktuar m par.
Ndrtimi i njohurive. Ditari dypjessh
T hetohen n tekst detajet e katr niveleve
Detajet q sjellin trsin.
Nxnsit, pasi kan lexuar tekstin dhe kan nnvizuar detajet q lidhen me shtje
t ndryshme, plotsojn ditarin dypjessh. Msuesi/ja mund ti ndihmoj paraprakisht.
222

Grupi I. (Ushtrimi 3)
Detajet
Komenti
Detaje natyrore
malet, luginat, fushat, drurt pa gjethe, pisha e lagur (nga shiu), era e lagur,
vijat e ujit, mjegulla, drurt e parqeve etj.
Detaje psikologjike
fytyr e nemitur pa asnj shprehje (prsritet), nuk kishte gj pr t thn, nuk kishte
asgj pr t menduar, m mir t mos bluante asgj... heshtja e kishte mrzitur.
Detaje jetsore
nga jeta n Tiran: pallatet, dritat, parqet, pallatet e pambaruara, kisha,

xhamia, hotel Dajti.
Detaje q evokojn t
kaluarn e largt dhe t
afrt historike
(Lufta II Botrore): grekt dhe trojant - varrosnin njerzit me madhshti n

pushimet mes luftrave; nnat italiane q prisnin eshtrat e bijve t tyre.
Detaje simbolike
misioni i tij i shenjt, Krishti, lufta e tij me baltn...
Domethnia e detajeve
prmbushja e tablos, q do t mbetej nj skicim i zbeht, pa hollsi t tilla q

i japin fragmentit nj kumbim filozofik njerzor t gjithkohshm, ngaq vihen
prkundrejt njra-tjetrs: robria dhe liria, q i sfidojn epokat me gjmn ose
me ngadhnjimin q sjellin.
Grupi II. Interpretimi i misionit t Gjeneralit (Ushtrimi 6)

A mund ta pranoj historia falsifikimin e vet, i cili krkon ta paraqes
pushtimin si emancipim, q sht atribut i kombeve t zgjedhura pr t
sunduar kombe t tjera, m t vogla se ato?
Mision i shenjt
Misioni si kuptim polivalent

q bart ky nocion:
- pseudomadhshtia
- shklqimi i rrem
Kndvshtrimi grotesk i Kadares e tjetrson pseudomadhshtin n nj

ballafaqim historik, i cili t detyron t mendosh gjat rreth lojs hileqare q
rrethanat apo shoqria bjn me misionin, duke e zhveshur at nga sublimja
si substanc.
Shklqimi i rrem i misionit t Gjeneralit e ka burimin n ndshkimin q vet
historia i kishte dhn ushtris pushtuese, duke e damkosur me mundjen si
kapitullim.
Grupi III. Struktura - llojet e paragrafve

Paragrafi
Paragrafi I
Paragrafi II
Paragrafi III
Paragrafi IV
Paragrafi V
Paragrafi VI
Paragrafi VII
Paragrafi VIII
Paragrafi IX
Paragrafi X
Roli
numrim
renditje
shtrirje t nj koncepti
shtrirje t nj koncepti
krahasim-kontrast numrim
numrim
numrim me nuanca t shkaksis
renditje me nuanca t shkaksis
renditje-me nuanca kontrasti
renditje-me nuanca kontrasti
shtrirje koncepti, numrim
zgjidhje e nj problemi
Lloji
- rrfyes
- prshkrues
- rrfyes
- rrfyes
- prshkrues
- rrfyes
- rrfyes
- rrfyes-prshkrues
rrfyes
- rrfyes
Paragraf XI
- prshkrues
Paragrafi XII
Paragrafi XIII
Paragrafi XIV
- dialogues - meditues
- meditues
- rrfyes - meditues
223

I gjith ky fragment noton n nj hapsir medituese, edhe kur duket sikur fjala prshkruan
veprimin, ngaq metodologjia krijuese e Kadares rrnjn e do fjale e ka n nj shumsi
idesh. Rrfimi krijon nj reliev t prthyer me an t ndrthurjes s rrfimit me meditimin.
Grupi IV. Gjuha stilistike
-Grotesku
Simbolika dhe t shprehurit
metaforik
Dykuptimsia
Grotesku shfaqet si projektor q hedh drit mbi errsirn, e cila krkon t

mbuloj t vrtetn historike.
Mendimi metaforik dhe mendimi simbolik pr t shpalosur morin e ideve
t tij. Kadareja v n lvizje nj strategji tekstuale t veant, q mund ta
quajm mnyr simbolike.
Qartsia dhe paqartsia e qllimshme e do sekuence e bjn kt
mnyr t jet dykuptimshe. Nisur nga kjo, kemi t drejt ta etiketojm
kt mnyr perceptimi dhe ngjizjeje letrare univers simbolik kadarean?
Nse po, jan malet, shiu, balta?

Hapsira e Fjals
Simbolika e shndrron dukurin n ide dhe iden n figur, n at mnyr q ideja
n figur t mbetet gjithnj pafundsisht efikase dhe e paarritshme dhe sido q t
shqiptohet n t gjitha gjuht, t mbetet prap e pashprehshme... Poeti krkon q t
shoh tek e veanta universalen.
Gte
Msuesi/ja ngre pyetjen:
-Duke marr shkas nga ky arsyetim, mund t prpiqemi ta njohim universin simbolik
t Kadares?
"
-Gjuha stilistikore e Kadares ofron jo thjesht pamje vizuale prmes fjals s tij, por edhe
zgjon shumkuptimsi t panumrta, ngaq zbulon e rizbulon thellsi t reja t strukura
brenda ideve, q t ojn m pran absolutes filozofike nprmjet shkallares poetike. Brenda
ksaj morie drithijesh tipike kadareane shfaqet, edhe pse i mbuluar, nj z orakulli, nj z
profetik q parathot fundin, kur sapo ka nisur kumti i tij. Kjo e bn robruese stilistikn e
Kadares. Mendimi simbolik, mendimi metaforik, mendimi poetik, mendimi historik, mendimi
kombtar, mendimi njerzor, mendimi filozofik shkrihen, pr tu br nj dhe pr tu derdhur
m pas n nj pafundsi rrjedhash q e shndrrojn Fjaln e tij n Univers.
Detyr shtpie. Shkruani nj ese me tem: Kujtesa historike sht realitet i kaprcyer nga koha apo
realitet ardhmrie q vjen do dit?
Tema
13.4. Analiza
gjuhsore e
fragmentit
nga romani
Gjenerali i
ushtris s
vdekur
224

t analizoj fragmentin nga ana gjuhsore:
a. t dalloj llojet e paragrafve,
b. t evidentoj dhe shpjegoj prdorimin e vets s rrfimit,
c. t bj nj ese krahasuese pr dy gjendjet e ndryshme t personazheve
n fillim dhe n fund t misionit.
shkruara, videoprojektor me sekuenca rreth vlersimeve t veprs s Kadares.
Konceptet kryesore: pema e stilit t Kadares, hapsir e fjals, narratologji kadareane.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
T nxit arsyetimin e pavarur
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Prdorimi i vzhgimit tekstor
Pun n dyshe
Prforcimi
Shkrim i lir
Ndrtimi i mendimit vetjak
Pun individuale

Pasi fragmenti nga kapitulli XXI sht lexuar zinxhir nga nxnsit, msuesi/ja ngre
pyetjet:
- Pr arsye paragraft lvizin n rrjedha t ndryshme nga rrfimi deri te meditimi?
- Nisur nga mnyra se si Kadareja e organizon dhe i jep jet Fjals, cilat jan veorit
e stilit t tij?
Duke iu referuar dy prej ideve q prpiqen t karakterizojn stilin, mund t ndrtojm
pemn e stilit t Kadares.
Klasa ndahet n dy grupe dhe secilit grup i jepet nj nga karakterizimet e stilit artistik.
Vepra ka stil kur arrin nj harmoni origjinale, prmbyllse, t paprsritshme t vetn.
Gte
Stili sht ajo lloj maniere ose force q quhet origjinalitet.
Xh. Leopardi
E paprsritshme
Harmoni
Nnteksti filozofik
Origjinalitet
Interpretimi historik
Ndrtimi i njohurive. Prdorimi i vzhgimit tekstor

Studiohet teksti sipas shtjeve q i jepen secilit grup:
Grupi I. Paragraft rrfyes, meditues
Paragraf dialogues (prdorimi i vets II)
Paragraf ku rrfimi ndrpritet nga meditimi ose dialogu.
Paragraf ku ecejaket psikologjike dhe veprimi si ecuri e ngjarjes dhe e mendimit
plotsojn njri-tjetrin.
Paragraf ku nnteksti filozofik dhe drama njerzore treten me njri-tjetrin.
T gjith paragraft vrapojn drejt nj pike: flakjes s thesit q ishte krkuar aq shum.
Grupi II. Ndryshueshmria e vets s rrfimit
Kjo karakteristik i jep m tepr hapsir Fjals s Kadares dhe e bn m t
dallueshm relievin filozofik, q mbetet tipar i mendimit t tij. Kalimet nga veta e tret
n t dytn ose n t parn realizojn nj lvizshmri projektimesh sa ideore, aq
psikologjike dhe emocionale.
-Pasi sht prcaktuar kurba e ndryshimit t vets s rrfimit, mund ta etiketojm
narratologji kadareane kt mnyr t ndrthurjes s rrfimit?
Narratologjia shrben pr t kuptuar se si funksionojn tekstet rrfimtare dhe npr
cilat nivele hyn dhe del rrfimi. Thelbi i narratologjis duhet kundruar n prtritjen e
vizionit q kemi pr realitetin, i cili shfaqet para nesh me an t fjals.
225

Nxnsve u krkohet t shkruajn nj ese krahasuese pr dy gjendjet e Gjeneralit,
n fillim dhe n fund t misionit.
Drithije...
Tragjikomikja si ekzistenc.
Misioni i Gjeneralit si sublimim dhe si ironi.
Duke marr shkas nga
Madhshtia e marrzis... (Erazmi i Roterdamit)
Lavdrimi i menduris... ( Erazmi i Roterdamit),
Gjenerali - i zoti dhe skllavi i t kaluars.
"
Detyr shtpie:
Bni nj ese krahasuese pr dy gjendjet e Gjeneralit n fillim dhe n fund t misionit t tij.
Lexohen disa krijime dhe bhet vlersimi pr to.
Nxnsit duhet t rishikojn shkrimin e br, t bjn redaktimin dhe korrektimin e tij.
Tema
13.5. Komenti
i figurs s
groteskut n
librin dhe
n filmin
Gjenerali i
ushtris s
vdekur

a. t prcaktoj dhe t argumentoj rolin e groteskut n vepr:
- grotesku si rrezatim i fragmentit t dhn;
b. t vzhgoj fotografit dhe t shoh nj sekuenc filmike pr t diskutuar
mbi filmin;
c. t shkruaj nj recension pr filmin.
shkruara, sekuenca filmike dhe televizive.
Konceptet kryesore: realitet historik, prfytyrim i shfrenuar.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
T nxit arsyetimin e pavarur
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Vzhgimi i sekuencave t filmit
T nxnit me an t bashkpunimit
Pun me klasn
Prforcimi
Diskutim
Ndrtimi i mendimit vetjak
Pun individuale

Lexohen 2-3 ese nga detyra e shtpis dhe jepet vlersimi pr esen e prgatitur
m mir. M pas msuesi/ja shtron pyetjet pr diskutim:
-karakter ka filmi Gjenerali i ushtris s vdekur?
-Po filmi francez q trajton t njjtn tem, nga kndvshtrim e sjell realitetin
historik?
-Po t krahasojm interpretimin e Sandr Prosit me at t Mishel Pikolis, dallojm
n origjinalitetin e tyre?
226

Ndrtimi i njohurive dhe Prforcimi: Shikim i sekuencave t filmit dhe diskutim
Msuesi/ja shfaq n videoprojektor disa sekuenca nga filmi Gjenerali i ushtris s
vdekur, pjes t dialogut t Gjeneralit dhe priftit, t monologut t Gjeneralit, skenn e
hedhjes s thesit tek ura etj.
a. Diskutim
N klas hapet diskutimi me tem:
dini pr groteskun si nocion?
N vepra e keni hasur gjat vitit t kaluar?
Ku shfaqet e veanta e Kadares n prdorimin e groteskut?
E ka lexuar dikush veprn Grotesku kadarean t prof. Alfred Uit?
Nse askush nuk e ka lexuar, iu rekomandohet ta lexojn.
Nxnsit ndahen n tri grupe, duke sjell argumentin e prshkallzimit t groteskut
n do prcaktim:
-Grotesku si prballje mes komikes dhe tragjikes.
-Grotesku si ndrthurje e fantastikes dhe e prfytyrimit t shfrenuar, ku realiteti
strzmadhohet n mnyr t papritur.
-Grotesku si dika e pazakont, ku qesharakja mbshtillet me marrzi.
b. Vzhgimi i fotove dhe i sekuencave filmike
-A sht loja e aktorve interpretim psikologjik apo thjesht realist?
-N raport qndron tragjizmi me komizmin?
-Nse do ti zgjidhnit ju aktort, cilt do t kishin qen ata?
-Ka doza teatraliteti filmi shqiptar?
-A ia ka dal mban filmi ti shptoj skematizmit?
c. T shkruhet nj recension mbi filmin
Fokusimi mund t jet rreth tems dhe mishrimit t saj n lojn e aktorve. Mund
t hidhen n letr mbresat nga nj film sa historik, aq edhe psikologjik. Sugjerohet ti
mshohet mnyrs se si e vrteta historike sht kthyer n t vrtet artistike.
Diskutim:
Madhshtia njerzore buron nga prballja tragjike me t prjetshmen, - na kumton
Kadareja, - dhe na nxit t dialogojm me Un-in se si e gjem vetveten n nj aktualitet
historik q nuk vjetrohet kurr.
Tema
15.6. Vlersime
kritike pr
romanin
Gjenerali i
ushtris s
vdekur

- t arsyetoj n mnyr kritike pr romanin;
- t lexoj tekste interpretuese vlersuese dhe t jap gjykim pr to;
- t shkruaj nj tekst interpretues vlersues sipas modeleve.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, citate dhe
vlersime t dhna pr romanin Gjenerali i ushtris s vdekur.
Konceptet kryesore: shkrimtar universal, frym shekspiriane.
227

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitje e arsyetimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Interpretim konkluzionesh
T nxnit me an t bashkpunimit
Pun n dyshe
Prforcimi
Diskutim
Ndrtimi i shprehive t debatit
Pun individuale

Hapsira e fjals
Msuesi/ja ka przgjedhur disa vlersime pr romanin e Kadares dhe vet figurn
e Kadares si shkrimtar dhe nxit nxnsit pr t dhn komentet e tyre rreth ktyre
vlersimeve:
-mendoni ju pr vlersimet e mposhtme?
1. N vshtrim t par vlersimi ndrkombtar i autorit mund t t udit, sepse
Kadareja shkruan kryekput vetm pr Shqiprin. Por, ato ngjarje q sia vlen tu
hedhsh syt n at an t bots, ai i shndrron n letrsi botrore.
Anjez Hyfner
2. Asgj nuk mund t prballet me penn e hidhur t Kadares, q vrvit mbi
historin njerzore shprthimin e nj t qeshure shekspiriane. Dhe kaq e strmadhe
sht, saq grotesku fiton prmasa kozmike.
Andre Klavel
Ismail Kadare sht nj shkrimtar universal, me nj tradit narracioni q e ka
origjinn q nga Homeri.
Xhon Keri (John Carey)
sht kjo an vizionare, q prbn forcn madhore t Kadares, romancier q rrok
historin me nj frym t fuqishme shekspiriane.
Historia e Letrsis Evropiane
Vepra dhe mendimi i Kadares kan atdhe.
A. Shkreli
Ndrtimi i njohurive dhe Prforcimi. Interpretim konkluzionesh/ Diskutim

Pas komenteve rreth vlersimeve pr romanin dhe figurn e Kadares, do nxns
prpiqet t bj nj interpretim vlersues pr Kadaren, duke mbajtur parasysh se
romani Gjenerali i ushtris s vdekur, n morin e pafundme t interpretimeve, mbase
duhet vendosur prball nj citimi t mrekullueshm t studiuesit Shaban Sinani, q i
referohet Papa Leonit XIII: Parimi i par i historis sht t mos thuash t pavrteta
dhe pastaj, t mos guxosh t heshtsh kur ti kesh msuar kto t vrteta.
Diskutim
Nxnsit nj e nga nj, vetm me nj ose me dy fjal, japin vlersimin e tyre personal
pr shkrimtarin Ismail Kadare, t cilat mendojn se e karakterizojn m mir at. N
fund diskutohet pr epitetin ose fjaln m domethnse me t ciln ata karakterizuan
shkrimtarin. P.sh.: Gjenial, i paarritshm etj.
"
Detyr shtpie. Nj kartolin pr Ismail Kadaren. Nse do tju jepej rasti ti shkruanit nj kartolin
urimi Ismail Kadares pr nj vepr t sapobotuar, far do ti shprehnit?
228
Teksti poetik dhe llojet e tij

Tema
1. Skeda e
analizs dhe
e komentit
letrar t nj
teksti poetik

- t prcaktoj veorit e tekstit poetik;
- t vlersoj rndsin e t lexuarit aktiv t tekstit poetik;
- t evidentoj veorit e tekstit poetik;
- t bj skemn prmbledhse t tekstit poetik.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, materiale
publicistike.
Material televiziv: Fjala poetike n ekran
Material televiziv: Poeteka-Durrs.
Konceptet kryesore: tekst poetik, material publicistik, deklamim poetik, sajim
metaforik, inversion.
Struktura msimore: Hap pas hapi

Hapi I.
a. N klas ftohet nj student i Akademis s Arteve q t recitoj disa poezi. I ftuari
mund t jet nj aktor ose aktore e njohur, sipas mundsive.
b. Prezantohen materiale publicistike nga marrdhnia q artisti vendos me poezin.
Material televiziv: Bekim Fehmiu, Margarita Xhepa, un Laji, Mirush Kabashi, Tinka
Kurti, Roza Anagnosti etj., n deklamime poetike.
c. Po ashtu sillet nj CD dhe dgjohen poezi t recituara n shqip, n anglisht, n
italisht dhe n frngjisht (me muzik n sfond).
Hapi II. Lexim i poezive/Diskutim
Pasi njri nga nxnsit lexon bukur poezin e Geri Shnajderit Sa pr poett,
msuesi/ja hedh pyetjen pr diskutim:
-Ku qndron risia e poezis s shkrimtarit amerikan Geri Shnajder Sa pr poett?
Sa pr poett
Poett e toks
q shkruajn poezi t vogla,
nuk kan nevoj pr ndihmn e askujt.
Poett e ajrit
luajn me tufanet m t furishme,
e nganjher kthehen n vorbull,
poezi pas poezie,
bhen spirale e s njjts etje.
Poeti i par i ujit

qndroi posht gjasht vjet.
Jeta n poezin e tij
la miliona
gjurm t ndryshme
t mbytura n balt.
Me diellin dhe hnn
e barkut t tij,
poeti kozmik fle.
Qielli nuk ka fund,
por poezit e tij
si pata t egra
fluturojn nga tehu.
Poett e zjarrit
digjen n zeron absolute,
dashuria e fosileve e ndritur lart.
Nxnsit diskutojn pr paraqitjen grafike konceptuale q prbn arkitekturn e poezis

dhe paralelizmin me filozofin q u referohet nocioneve themelore: Ajri, Zjarri, Uji, Toka.
Toka
Ajri
Poezia
Qielli
Uji
Zjarri
229

Prfundim: Poezia sht e rndsishme, sepse njeriu zbulon pafundsin e tij me
an t Fjals si dhembje, si gzim, si dashuri, si robri, si harrim, si liri, si pritje.
Hapi III.
a. Veorit e tekstit poetik
Teksti poetik ka struktur dhe domethnie. Struktura i ngjan nj konstruksioni, q
kurrsesi nuk duhet t jet mekanik apo shabllon q tia zr frymn astit poetik. Ajo
mund t konceptohet si e ngjizur brenda shpirtit poetik. (Luixhi Paraison).
b. Domethnia
Pr t pasur kuptim m t qart, edhe pse ai nuk do t jet kurr shterues, le ti
referohemi nj ideje tepr interesante q sjell Umberto Eko, duke u prsiatur mbi
Poetikn dhe Retorikn e Aristotelit: ... gjuha tashm e formuar, mund t jet
e kuptuar vetm duke pranuar, n fjalorin q e shpjegon, pranin e paqartsis, t
mjegullis, t sajimit metaforik. Prball ktij koncepti, a mund tu japim prgjigje
pyetjeve:
- Kujt i drejtohet poezia?
- infrastruktur stilistike sht prdorur?
- Cila sht rrjedha e nuancave kuptimore?
c. Skema e tekstit poetik
- jep informacion pr ngjarje e personazhe
ka struktur t ndrlikuar
-ka distanc ndrmjet lexuesit dhe poetit
tema t pakufizuara
harmonizim i ritmit, tingullit, kuptimit t fjals
elemente rrfimi
shprehje e unit poetik

lirike
epike
llojet
Teksti poetik
periudha historike
ngjarjet n sfond
drejtimi letrar
vepra poetike
konteksti historik
krijimtaria e autorit
nj tekst poetik
struktura poetike
domethnia
i lir
lexuesit
lloji i vargut
i drejtohet
i rregullt
distik, tercin,
8-vargshe
dikujt
strofa
pasuria kuptimore
cezura
figuracioni stilistik
tingllim 4-vargshe etj.
lloji i rimave
rimat e brendshme
ndrtimi gjuhsor i figurs

kuptimi stilistik
sintaksa poetike
tema
230
mesazhi

Skema mund t plotsohet edhe me t dhna t tjera si pr strukturn, ashtu edhe
pr domethnien.
Prforcimi: Nxjerrja e prfundimeve
Nxnsve mund tu jepen t lexojn poezi t ndryshme dhe ata, t ndar n grupe,
t bjn skedn. P.sh., t lexojn nj nga poezit e H. L. Borges t prkthyera nga
Anton Papleka ose poezi nga prmbledhja Poet t mdhenj amerikan dhe t bjn
skedn e tekstit poetik.
Mund t bjn edhe skeda t tekstit poetik t poezis q iu ka ln mbresa t
pakthyeshme n kujdes.
"
Detyr shtpie: Lexoni nj nga poezit e Eqrem abejit n vllimin Sonete dhe bni skedn e tekstit
poetik. Gjeni vllimin poetik Vargje t pluhurosura t Robert Shvarcit dhe bni skedn e nj poezie.
Mund t zgjidhni edhe vllimin e Visar Zhitit Si shkohet n Kosov pr t ushtruar skedn poetike.
Tema
2.1. Veorit
e poems
alegorike
n mesjet.
Komedia
Hyjnore

t identifikoj veorit e poems alegorike n mesjet te Komedia Hyjnore;
- t dalloj:
a. subjektin - udhtimi imagjinar
b. personazhet - heroi kryesor autor/aktor, shoqruesit, poeti dhe vajza,
frymzim nga jeta reale,
c. struktura - treshi mistik,
. ritmi - grshetim i fantazis me realitetin, gjykimi personal mbi personazhin,
- t parafrazoj fragmentin e dhn;
- t vzhgoj ilustrimet pr ti vendosur n kontekstin e veprs.
portreti i Dante Aligierit, trashgimia e veprave t tij, videoprojeksione nga trashgimia
figurative mesjetare.
Konceptet kryesore: poem alegorike, naivizm filozofik mesjetar, bosht intelektual i
poems, bosht shpirtror i poems.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitja e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun me klasn
Prforcimi
Pun individuale

Msuesi/ja shtron pyetjen pr diskutim:
-mendoni pr thnien e Kadares:
Planeti yn sht tepr i vogl pr ta br t shmangshm Dante Aligierin. Dantes
nuk mund ti iket, ashtu si nuk i iket dot ndrgjegjes. Asnj vepr tjetr letrare nuk e ka
ndrgjegjen njerzore, m sakt, krusmn e saj, n qendr t vet.
Nxnsit ndahen n grupe dhe iu lihet pak koh t mendojn e tu prgjigjen pyetjeve
t shkruara n drras:
231

-sht mesjeta?
-sht alegoria n letrsi?
-Si ndrveprojn kto dy koncepte?
Skolastik filozofi idealiste
e mesjets,
q merrej me
shpjegimin dhe
argumentimin
e parimeve t
kishs me an
t arsyetimeve
abstrakte t
logjiks formale.
1. Mesjeta - Ndr veorit q spikatn n kt periudh ishin dy institucionet m

t fuqishme: Perandoria e Shenjt Romake dhe Kisha Katolike Romane. N mesjet
nis hapja e universiteteve. M 1215 hapet Universiteti i Parisit nga Shkolla Katolike e
Notr Dams. Kultura q transmetohej prmblidhej n shtat arte: gramatik, logjik,
retorik, aritmetik, gjeometri, muzik, astronomi. Filozofia e ksaj periudhe u quajt
Skolastik. Filozofi i epoks qe Thoma Akuini (1225-1274), q solli drejtimin filozofik t
quajtur tomizm. Ai e zhvendosi vmendjen nga Platoni, si filozof i antikitetit, dhe u
prqendrua tek Aristoteli. Thelbi i filozofis s tij sht prpjekja pr t pajtuar filozofin
racionale t Aristotelit me besimin kristian: ai vendos harmoni midis asaj q dihet dhe
asaj q besohet.
2. Alegoria si figur sht e afrt me metaforn, aq sa mund t kundrohet si trajt e
zgjeruar e saj. Ajo bart nj kuptim t fshehur e t thell, ndaj me an t saj ke rastin t
shprehsh nj mori idesh dhe gjendjesh. Ka mendime se teknika kryesore e alegoris
buron nga personifikimi.
3. Po t nisemi nga thnia e Gtes: Alegoria e shndrron dukurin n koncept dhe
konceptin n figur, far do t projektonte kjo ide n raport me veprn e Dantes,
Komedia Hyjnore?

Pasi nxnsit lexojn fragmentin e shkputur nga vepra Komedia Hyjnore, nisin
studimin e tij pr subjektin, personazhet, strukturn e veprs etj.
Subjekti: Udhtimi imagjinar n prtejbot.
7 dit udhtimi i poetit - 7 ditt e krijimit t Perndis.
Ferri - gremina e shpirtrave t pandriuara nga arsyeja, virtyti dhe dashuria.
Purgatori - vendi ku shpirtrat pastrohen nga mkati prmes pendess dhe vuajtjes.
Parajsa - prjetsia ku shpirtrat engjllore kremtojn bukurin dhe dashurin e
Perndis.
Personazhet: Dantja shfaqet si autor dhe si aktor i udhtimit t prfytyruar.
Shoqruesit: Virgjili dhe Beatrija.
Virgjili: Poeti romak vizionar, q pa n mnyr profetike Foshnjn-mbret. Ky sht
dhe boshti intelektual i poems.
Beatrija - mishrimi i bukuris hyjnore, q e detyroi Danten t thoshte se nga
dashuria pr t do t kndonte si nuk sht knduar kurr m par pr nj grua.
Beatrija - boshti shpirtror i poems.
Personazhe t tjera:
-reale - bashkkohs t Dantes: Beatrija, Paola Malatesta, Franeska da Polenta,
kont Ugolini, kryepeshkop Ruxheri deli Umbaldini etj.
-historike dhe heronj mitologjik Virgjili, Helena, Kleopatra, Paridi, Zeusi, Odiseja,
Penelopa, (Uliksi), Akili etj.
-biblik - Krishti, Moisiu, Juda, Luiferi (djalli).
232

Struktura: Treshi mistik prcakton simetrin e Komedis. Treshi - trinia: Ati, Biri,
Fryma e Shenjt (Shpirti i Shenjt).
Ndarja n tri pjes ose kantika me 33 kng secila: Ferri, Purgatori, Parajsa.
Elementi themelor poetik: tercina.
Numri i vargjeve sht i plotpjestueshm me 3.
Numri 33: numri i moshs s Krishtit, 33 vje kur vdiq.
Numri 10 i bukur: simbolika filozofike e plotsis (1 + 2 + 3 + 4 = 10)
Numri 100: 33+33+33+1 - plotsia e simetris.
Vizioni: Prmes rrugtimit t vetmuar n botn e t vdekurve, Dante dshmoi se
gjendja e natyrshme e shkrimtarit t madh sht: t udhtoj i gjall midis vdekjes.
Komedia Hyjnore rrezaton si t jet nj bot, errsirn dhe dritn njerzore. Fantastikja
dhe realja prbjn indin e saj.
Beatrija
Dantja
Virgjili
Personazhet kryesore
100 kng t ndara n tri pjes
Ferri
Purgatori
Subjekti
Komedia Hyjnore
struktura
Parajsa
33+33+33+1
tercina
Mesazhi
reale
Personazhet e tjera
historike e heronj mitologjik
biblike

Gjykimi personal: Nj nga poett e njohur italian, Eugenio Montale, shtron pyetjen:
kuptim ka pr poett e sotm vepra e Dantes?. Po ta zvendsojm fjaln poett
me lexuesit, pr ta sjell m brenda kontekstit shkollor, cilat jan prftesat intelektuale,
shpirtrore dhe poetike q do t shrbenin si bazament i arsyetimeve t ndryshme?
- Parafrazimi i fragmentit Porta e Ferrit.
Nxnsit parafrazojn me shkrim fragmentin, duke iu dhn mundsin q, pasi ta
skeletojn iden n klas, ta prfundojn n shtpi, pr ta kryer detyrn n mnyr m
t detajuar, duke u prqendruar te:
-Alegoria danteske si emblem universale.
-Simboli i Ports s Ferrit, nj rrug q t on te hyjnorja.
- Ilustrimet dhe konteksti i veprs. Si e plotsojn ato njra-tjetrn?
-Ilustrimet si naivizm filozofik mesjetar apo projeksion i do epoke, jo vetm i
mesjets, i ankthit dhe i krkimit t vazhdueshm q qenia njerzore i bn vetes?
"
Hapsira e Fjals
Shkrimtari i madh Ismail Kadare ka thn:
Hapsira dhe koha jan si askund t pafundme n poemn e tij. Adhuruesit e tij,
duke folur pr gjeografin danteske, do t theksonin se kto peizazhe t uditshme nuk
jan vende, por gjendje shpirtrore. N t vrtet, zanafilla e ktij komenti sht nj
letr e famshme e vet Dantes. Ai prmend pikrisht fjaln gjendje dhe ne mund t
shtojm se t tria pjest e poems s tij, Ferri, Purgatori e Parajsa, jan t tri gjendjet
tona, q ne i prjetojm njherazi, gjithmon e gjithkund.
-mendime ju trazojn kur lexoni kt pasazh?
Detyr shtpie. T ndahet klasa n tri grupe, pr t komentuar udhtimin e Dantes me an t
tryezs s improvizuar Imazhe danteske.
233
Tema
3.2. Koment
nga fragmenti
Komedia
Hyjnore

- t komentoj fragmentin duke u ndalur te:
a. kuptimi - arsyetimi i Trinis s Shenjt, toni paralajmrues n hyrje t poems,
b. grafika - t vzhgoj ann grafike t poems dhe t shpjegoj prdorimin e
germs s madhe t shtypit,
c. interpretimi - t zbuloj dhe interpretoj nntekstin alegorik,
. struktura - ndrtimi i metriks (tercina).
shkruara, fragmente nga emisione televizive mbi universin dantesk.
Konceptet kryesore: Trini e Shenjt, njeri adamik, tercin, natyr zeusiane, alegori danteske.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitja e diskutimeve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Pun me klasn

Msuesi/ja shtron pyetjen pr nxnsit:
-prgjigje mund t kemi pr pyetjen nse sot, n shekullin XXI, vazhdon t jet
aktuale thnia e Dante Aligerit, se atdheu i njmendt i njeriut sht Shpirti ose Fryma?
A: Kuptimi Trinia e Shenjt
Trinia prbhet nga Perndia At, Perndia Bir, Perndia Fryma ose Shpirti i Shenjt
apo ndryshe, Ati, Biri dhe Shpirti i Shenjt.
Ati
Ati - simbolizon fuqin, pushtetin hyjnor, autoritetin, sovranitetin mbi t gjith
krijimin universal.
Biri - simbolizon Fjaln e Gjall (... e para ishte Fjala - Ungjilli sipas Gjonit), diturin
q shpall ekzistencn e gjithkaje, para se ajo t shfaqet. Fjala u b mish, u mishrua
n personin e Jezu Krishtit, Mesis, duke marr vet hyjnorja trajt njerzore.
Shpirti ose Fryma - simbolizon virtytin, shenjtrin, dashurin e shenjt q erdhi nga
qiejt e qiejve, kur Krishti u ngjit n t djatht t Atit, pr ta zbritur n Tok Ngushllimtarin
(Parakletos) n ditn e Pentakostit n Jerusalem.
*Hir - mshira e
pamerituar e Perndis
pr njeriun mkatar.
234
Ati si pushtet hyjnor, Biri si dija m e lart, Shpirti i Shenjt si dashuria hyjnore
plotsojn njri-tjetrin, duke u shfaqur t tre n nj t vrtet t prjetshme, q sht
Perndia, Krijuesi i Gjithsis, pa fillim e pa mbarim.
Nisur nga konceptimi i msiprm, sipas studiuesit Xhovani Xheto: Dantja shprehu
realitetin e jets s shpirtit, pr t shprehur prvojn misterioze t shpirtit n katarsisin e
vet, jetn e hirit* si gzim i mahnitshm, prelud i nj stine ngazlluese dhe t shenjt.
Studim teksti
Klasa ndahet n 4 grupe. Secili grup diskuton pr shtjen e caktuar nga msuesi/ja.
Grupi I flet pr tonin paralajmrues t Komedis.
Msuesi/ja i l nxnsit pr disa minuta t lexojn fragmentin e dhn n libr. M
pas n klas diskutohet rreth tonit paralajmrues, i cili dshmon prballjen e betejs s
prjetshme mes njeriut t rn nga lavdia e Perndis, njeriut adamik (Adami), me mkatin,
q ka pr shlyerje vdekjen. N kt betej hidhet drit mbi faktin se njeriu me vullnetin e

lir q Perndia i ka ln pr t zgjedhur rrugn e jets, mban prgjegjsi pr t ardhmen
e tij. Nj jet n mkat prfundon n Ferr, nj jet n shenjtri ka pr vendmbrritje
Parajsn. Fragmenti shprfaq iden madhore, se Perndia-At nuk sht tirani i natyrs
zeusiane, q knaqet kur sheh krijesat e tij t prpliten n Ferr. Prkundrazi, Ai e drgoi
Birin e tij, Jezusin, ta shptoj njeriun. Ksisoj, paralajmrimi duket si nj kamban q
kumbon pr t ndrgjegjsuar njeriun se si duhet jetuar e prditshmja n prputhje me
vlerat e prjetsis, pr t mos e humbur Qiellin ose Parajsn.
Grupi II - Grafika
Si gjithka tjetr, n nj vepr artistike do detaj kumton nj ide, jo rrall t shoqruar
nga ide t tjera t ndrkallura brenda saj. Prdorimi i germave t mdha sht nj mjet
stilistik q krkon t trheq vmendjen e lexuesit pr t zgjuar vetdijen e qiellores
brenda tij, duke ia rrfyer se n t kundrt at e pret Ferri si ndshkim i prjetshm. T
nnt vargjet e shkruara me germa t mdha t ndrmendin t vrtetn e amshimit, q
nga njra an dshmon sovranitetin e Perndis, nga ana tjetr zgjedhjen q do qenie
njerzore bn prmes mnyrs se si e ka jetuar jetn e tij, n prputhje me shenjtrin
apo nn vargonjt e mkatit. Shenjtria e Perndis dhe errsira e mkatit nuk mund
t jetojn bashk. Ndaj paralajmrimi sht i qart, pa asnj ekuivok, sepse shenjtria
e Zotit nuk mund t komprometohet nga mkati njerzor. sht zgjedhur kjo paraqitje
grafike, mbase pr ti br t mundur lexuesit gdhendjen e dhjet porosive q Perndia
i dha Moisiut n malin Sinai.
Grupi III - Nnteksti alegorik
Udhtimi i poetit n prtejbot sht alegorik. Dantja beson n do gj q rrfen.
Bota e mistert q ai sjell me an t fjals poetike nuk sht vetm nj gjetje artistike.
Ai sht i zgjedhur nga Perndia q t rrfej t vrtetn e prjetshme t ndshkimit
hyjnor n suazn e Ferrit. Ky udhtim dantesk synon ta kthej shpirtin e humbur t
njeriut te Perndia, q e kundron Ferrin si parim t drejtsis s Tij.
Poeti krkon ta rimkmb shpirtrisht njerzimin, q lngon pr shkak se u ka
kthyer shpinn standardeve hyjnore, duke parathn nj fund t tmerrshm, si sht
Ferri. Njerzorja dhe hyjnorja nuk duhet ta prjashtojn, por duhet ta plotsojn njratjetrn.
Grupi IV - Tercina
Funksioni estetik dhe kuptimor mbshtetet n rimn e veant sipas skems aba/
bcb... xyx/yvy/z. Vargu i par rimon me t tretin. Strofa e mbyll kuptimin e saj, duke
u kthyer n element t mvetsishm. Zakonisht krahasohet me tullat q e lartojn
nj ngrehin ose ndrtes. Vargu i brendshm i ngjan llait n lidhje me tercinn
pasuese, ndaj e gjith knga shfaqet si nj mur i qndrueshm. Tercina sht themeli
ku mbshtetet arkitektura poetike danteske. Tercina ka karakter filozofik dhe mistik.
Hapsira e Fjals
Po ti referohemi mnyrs danteske t t kundruarit dhe t t interpretuarit t
realiteteve t prjetshme, bindemi se edhe Simone (Wiel), nj personalitet i njohur i
shekullit XX, kishte t drejt kur tha: Zoti nuk mund t krijonte vese duke u fshehur,
prndryshe nuk do t kishte mundur t ishte vese vetm Zot. Ndoshta Ai ka ln t
deprtoj nga vetja vetm sa sht e mjaftueshme q, nga besimi tek Ai, njeriu t
shtyhej pr tu marr me njeriun. Q t mos jet verbuar nga shklqimi qiellor deri n
at pik, sa t mos interesohet m pr Tokn.
Msuesi/ja ngre pyetjen:
-Cili sht mendimi juaj duke e analizuar thnien e znj. Ueil?
"
Detyr shtpie. Bni nj ese me tem: Alegoria danteske dhe un.

Perndia, nj subjekt pr tu takuar apo nj objekt pr tu mbrujtur?
235
Tema
4.3. Veorit e
gjuhs dhe t
stilit - Koment
nga fragmenti
Komedia
Hyjnore

- t komentoj fragmentin duke u ndalur te gjuha dhe stili;
- t vlersoj prkthimin q ka ruajtur formn arkaike t gjuhs;
- t shkruaj nj proz poetike ose nj ese letrare nisur nga fragmenti;
- t vzhgoj nj piktur pr ta krahasuar me tekstin poetik.
shkruara, paraqitja grafike e prkthimeve n gjuhn shqipe nga trashgimia e Dante
Aligerit, portrete t prkthyesve shqiptar, fragmente n italisht, anglisht dhe shqip
nga Paolo dhe Franeska.
Konceptet kryesore: form arkaike e gjuhs, koncept estetik, mistik.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitje e mendimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun e pavarur
Prforcimi
Pun me klasn

Nj nga mendimtart m t njohur t t gjitha epokave, Hegeli, kur i referohet
analitiks s stilit, pohon se stili shfaqet si ankthi i prsritur i autorit, q ribn gjithnj
dhe vazhdimisht vetveten, dhe si aftsi pr ta kaprcyer vazhdimisht vetveten.
Msuesi/ja ngre pyetjen pr diskutim:
- Mbshtetur n fragmentin Paolo dhe Franeska (q sht lexuar m par n
mnyr ekspresive), a vihet re q stili i Dantes shpaloset, i vendosur prball konceptit
hegelian?
N fokus t mbetet dashuria, q shprfaqet n realitetin konkret t Paolos dhe
Franesks, si dhe n realitetin e nnkuptuar Dante-Beatrie.
- Prdorimi stilistik i anafors, si figur e mirfillt retorike dhe si koncept estetik, gjendet
n fillim t vargut ose n vazhdimin e tyre, por gjendet edhe si rimarrje e shprehur me
premra.
Dashnija, nshpirt fisnik...
Dashnija, q nji dashnori i fal dashnin...
Dashnia na flijoi mbi nj altar...
-Thirrori prdoret pr ta theksuar natyrn dramatike t ngjarjes prmes adresimit
konkret q e prfshin lexuesin n prftes vetjake.
...Oh, mjerim
Franesk, kto rnkime...
- Pikuditja fsheh qndrimin emocional t autorit, t shkaktuar nga rrethanat e
dashuris s Paolos dhe Franesks, duke e br m t thepisur stilin e tij, gj q
formon nj reliev shumplansh edhe prmes detajeve kaq mikroskopike n dukje.
236

Studim teksti
Nxnsit lihen pr disa minuta t lexojn fragmentin dhe pastaj orientohen nga
msuesi/ja t studiojn vlern simbolike t numrit 3 n vepr.
- Vlera simbolike e numrit 3.
Mistika e ktij numri buron nga hyjnorja. Edhe pse flitet pr njerz konkret, realiteti
i tyre human, qoft edhe n mkat, zbulon etjen e natyrshme t qenies njerzore pr ta
njohur e pr ta takuar t perndishmen.
- Dantologu dhe shkrimtari Ernest Koliqi pohon se prkthimet e para t Dantes n
gjuhn shqipe datojn n shek. XIX nga arbreshi Luigj Lorekio (Luigi Lorechio). M
pas, nj fragment nga Komedia Hyjnore vjen n shqip nga Sokol Bai n vitin 1900.
M tej, pas shpalljes s Pavarsis, patr Vinens Prenushi merret me Kngn XI t
Parajss. N vitet 30 t shekullit XX ka prpjekje t tjera pr ta sjell n gjuhn ton
kryeveprn danteske, ndr t cilat dallohet prpjekja e E. Koliqit. Brenda ksaj rrjedhe
kemi prkthimet e mvonshme nga Pashko Gjei dhe Mark Ndoja.
Dantologu E. Koliqi n shnimet q lidhen me leksionet e tij universitare, i bazuar
edhe n iden e Gjergj Fishts, arrin n prfundimin se Dantja sht gjuhsisht afr me
shqiptart, ngaq gjuha shqipe sht e prshtatshme pr t mbajtur e pr t prcjell
shprehjet danteske.
Forma arkaike e gjuhs s prdorur nga Pashko Gjei e vesh gjuhn poetike
danteske me magjin e s shkuars, duke derdhur n t at lloj vjetrsie, q e ruajn
si vler vetm krijimet madhore universale. Ve muzikalitetit t shqipes, q sht n
gjendje ta sjell Danten n shqip plot dinjitet, shfaqet vlersimi se pasuria e shqipes rrok
kohn dhe hapsirn danteske, sikurse gjuht e lashta q krijuan qytetrimin botror.
Nn ndikimin e fragmentit, msuesi/ja i udhzon nxnsit t shkruajn nj proz
poetike ose nj ese letrare t titulluar: Paolo dhe Franeska - emblema t ngrira
muzeale apo mister i prjetshm njerzor?

Msuesi/ja ngre pyetjet:
- Duke vzhguar pikturn Paolo dhe Franeska, do t donit ju ti shtonit ose ti
hiqnit asaj?
- A prshtatet piktura me realitetin vizual q keni ju kur e lexoni fragmentin n mnyr
individuale?
"
Detyr shtpie:
Komentoni: Dukuria Paolo dhe Franeska, arkaizm historik?!
-T ndrtohet kurba e prkthimit t Dantes n shqip sipas trajektores historike t prmendur m
sipr.
-Nse dini mir anglisht, krahasoni prkthimet e Komedis Hyjnore nga Henri Longfelou me
prkthimin shqip t P. Gjeit. vini re?
237
Tema
5.1. Teksti
poetik n
shtratin e
romantizmit
evropian veorit
e poems
romantike
Eugjen
Onjegini

- t identifikoj veorit e tekstit poetik n shtratin e romantizmit evropian;
- t analizoj veorit kryesore t romantizmit;
- t rendis disa nga prfaqsuesit kryesor dhe disa nga veprat kryesore t
romantizmit.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11,
citate t shkruara, portrete t romantikve t huaj dhe shqiptar, tituj t veprave t
prfaqsuesve.
Konceptet kryesore: romantizm, romantizm evropian, raport njeri-natyr.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Pema e mendimit/
Organizuesi grafik
Nxitje e mendimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Ditar dypjessh
Pun n dyshe
Prforcimi
Pun me klasn
Parashikimi. Pema e mendimit. Organizuesi grafik

Msuesi/ja e nis msimin duke nxitur nxnsit t flasin se far din nga njohurit e marra
pr romantizmin dhe ndrkoh ndrton organizuesin grafik mbi tiparet e romantizmit.
Revolucioni Francez
Shpallja e Republiks
Zhgnjimi
Paknaqsia
Krkimi i nj arti t ri
koha
nga shek. XVIII deri
n fillim t shek. XIX.
Konteksti
historik
Konteksti
letrar
Romantizmi
largimi nga imitimi i

modeleve t vjetra
n qendr t veprs
vendoset qenia njerzore
Veorit artistike
jeta shoqrore
poezia lirike (knga, soneti,

odeja, himni, elegjia)
poema epiko-lirike
balada liriko-filozofike
drama lirike dhe lirikofilozofike n vargje;
romani n proz dhe
n vargje
drama historike n vargje
poema satirike.
gjini dhe
lloje letrare
jeta intime
-Thyerja e tabuve
-Fantazia dhe ndjenja
-E jashtzakonshmja
-Kulti i natyrs
-Rendja pas ekzotikes
Tematika: ngriti n kult ndjenjn
U ndikuan nga:
sentimentalizmi: duke marr kultin e ndjenjs, t
cilit i dha nj kuptim t ri;
-iluminizmi; duke marr kultin e primitivit fisnik,
si ndjeshmri ndaj raportit njeri-natyr.
Ndrtimi i njohurive. Ditar dypjessh

N kt faz t ors msimore nxnsit diskutojn pr veorit, prfaqsuesit dhe
veprat kryesore t romantizmit. Me an t mendimeve dhe ideve t nxnsve, msuesi/
ja plotson tabeln e ditarit dypjessh t vizatuar n drrasn e zez.
238

Fjalt ky
Romantizmi
(Veorit)
Komentet
- U thyen tabut e klisheve t ngurta letrare-estetike t klasicizmit
(neoklasicizmit, duke iu kundrvn atyre).
- Vmendja u prqendrua n botn e brendshme shpirtrore, ku prparsi
kishin ndjenjat, fantazia dhe jo arsyeja.
- Interesimi u prqendrua te heronjt e jashtzakonshm, q jetonin dhe
vepronin n rrethana t jashtzakonshme, shpesh heroike dhe tronditse.
- U paraplqyen temat nga e kaluara kombtare ose jeta idilike patriarkale.
- Kulti i natyrs si frymzim, i shtyu romantikt t krkonin ngushllim n
gjirin e saj.
- Vizatimi i dekorit t jashtm, konkret, natyror, material dhe shoqror, pr ti
dhn nj vler t re bots s brendshme t heronjve.
- Gjuha dhe mjetet stilistikore u zhvilluan shum dhe u bn plot me ngjyra
t ndezura dhe kontraste t forta.
- Figuracioni i prdorur: personifikimi natyror, mitologjik, biblik; apostrofat,
hiperbolat, antitezat, emfazat, epitetet, krahasimet, metaforat, aliteracionet.
Prfaqsuesit
Gjeografia e emrave romantik: Urdsurthi, Bajroni, Shelli, Hygoi,

Shatobriani, Zhorzh Sandi, Hajne, Shlegeli, Leopardi, Manxoni, Pushkini,
Lermontovi, Lamartini, Petfi.
Romantik shqiptar: Jeronim de Rada, Gavril Dara i Ri, Pashko Vasa, Naim
Frashri etj.
Vepra
romantike
Veprat m t njohura: J. V. Gte, Faust; Hygo, Katedralja e Parisit; Xh. G.

Bajron, Shtegtimet e ajld Haroldit; A. Pushkini, Eugjen Onjegin etj.

Msuesi/ja i jep nj nxnsi t lexoj Odet e gzimit t Shilerit dhe m pas dgjojn
himnin e Evrops, q sht fragment nga Simfonia e Nnt e Bethovenit, si vazhdimsi
evropiane q i ka rrnjt te Romantizmi. Pas ksaj hap diskutimin rreth pyetjeve:
-far ju bri prshtypje?
-Vazhdon t jet aktuale thnia e Sh. Petfit: Pr dashurin jap jetn, pr lirin jap
dashurin?
Msuesi/ja u jep detyr nxnsve t paraqesin grafikisht shumllojshmrin e
formave letrare-romantike.
"
Detyr shtpie. Nse ju plqen muzika klasike, dgjoni Simfonin e Pest t Bethovenit, q sht
frymzuar nga mendimi romantik i Gtes. Cila vepr artistike romantike ka ln gjurm brenda
jush?
239
Tema
6.2. Analiz
e poems
Eugjen
Onjegini

t analizoj poemn duke u ndaluar te:
a. tipologjia,
b. figura qendrore e groteskut - roman n vargje,
c. subjekti i mbshtetur n atmosfern e kohs,
. tema dhe idet,
d. personazhet romantike,
t vzhgoj pikturat q ilustrojn poemn.
shkruara nga Bjelinski, portreti i Pushkinit dhe i Lasgushit si prkthyesi i tij.
Konceptet kryesore: roman n vargje, strof onjeginiane, shtrembrim estetik,
dram e mirfillt identiteti.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitje e mendimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim i koduar teksti
Pun me grupe
Prforcimi
Pun individuale

Msuesi/ja e nis msimin me leximin e nj vlersimi q ka br kritiku i njohur rus
Bjelinski: Bajroni ka shkruar pr Evropn, pr evropiant... Bajroni sht orvatur jo pr
t rikrijuar jetn bashkkohore, sesa ti bj gjyqin historis s kaluar dhe t sotme....
Pushkini si poet nuk sht kujdesur q ti ngjaj Bajronit, ai sht prpjekur ti ngjaj
vetes t tij dhe ti jet besnik t vrtets jetsore, q deri m ather kishte mbetur e
paprekur nga askush dhe q aq shum i lutej tia paraqiste bots me penn e tij.
Pas leximit msuesi/ja ngre pyetjen pr diskutim:
-Cila sht prftesa filozofike dhe ndjeshmria artistike q prjetojm nga prballja
e dy romantikve?
Ndrtimi i njohurive. Studim i koduar i tekstit
Nxnsit nxiten t studiojn tekstin, duke u prqendruar n elemente, si: tipologjia e
poems, koncepti i groteskut t veprs, subjekti, koha, tema dhe idet etj. Duke lexuar,
nxnsit nnvizojn shtjet kryesore pr do element dhe plotsojn ditarin dypjessh.
Tipologjia
Struktura
Subjekti
dhe koha
240
Vepra Eugjen Onjegini lviz n dy shtretr: n at t poems dhe n an t romanit.

Romani n vargje sht nj nga llojet e letrsis romantike. Vepra shfaq karakter rrfyes, edhe
pse mbizotron ndjenja, subjektivja, pasioni dhe ndrra. Vargu nuk bhet penges e rrfimit.
Poema sht e ndrtuar n 9 krer, ku donjri prej t cilve prbhet nga strofa
14-vargshe, q quhen strofa onjeginiane.
Subjekti sht i thjesht. N t veprojn katr personazhe kryesore: aristokrati Eugjen
Onjegini nga kryeqyteti; poeti romantik Vladimir Lenski, aristokrat nga provinca; Tatjana dhe
Olga Larina, motra, por me karaktere t kundrta: ardhja e Onjeginit nga Shn-Petrburgu
pr pushime n provinc, njohja me Lenskin dhe prmes tij takimi me motrat Larina.
Epoka n t ciln jetojn personazhet i bn t prjetojn nj dram t mirfillt identiteti.
Nga njra an fryma perndimore aristokratike q krkon t ndryshoj mendsin
konservatore ruse dhe, nga ana tjetr, mnyra se si duhet t prballen personazhet
me opinionin shoqror, prbjn koordinatat e kohs n rrafshin horizontal dhe n at
vertikal. Koha dhe njeriu n dialogun e tyre t prjetshm mishron fatalitetin e situats,
q pr hir t nj nderi fals, sht gati t gropos vetveten.
Koncepti i
groteskut
Temat dhe
idet
Personazhet
romantike
Ngjarjet dhe personazhet e romanit n vargje Eugjen Onjegini edhe pse duken asimetrike,
aq t largta e t parregullta nga realiteti, brenda deformimit dhe shtrembrimit estetik
prcjellin universalitetin e dashuris, q di t jetsohet n mnyr origjinale n do epok
t historis njerzore.
Risia: Kur ende letrsia ruse nuk kishte nj roman t sakt n proz, Pushkini e shkroi
n vargje, pohon Bjelinski.
Prballvendosja: Kryeqyteti - provinca; mondaniteti - provincialiteti; melankolia - guximi;
moralizimi - pasioni; aristokratikja- rndomtsia, i jep veprs frymmarrjen romantike t
thyerjes s klisheve t tejkaluara nga koha.
Realiteti rus dhe njeriu si qenie universale nuk e prjashtojn njri-tjetrin, prkundrazi
reputacioni i individit, pozita shoqrore, bota e trazuar shpirtrore e heronjve, paradokset
mbi t cilat zhvillohen situatat, flijimi i dashuris s vrtet pr ti shptuar gjykimit
shoqror, prbjn hapsirn ku njeriu i teprt, i huaji n miniatur, q do t sillte
trmetin shpirtror me njeriun e shek. XX, jeton do ast dilemn e tij ekzistenciale.
Romantizmi social i Pushkinit sht ravijzuar si shqetsim i natyrshm i poetit ndaj
individit n shoqrin kapitaliste:
Onjegini, si shmblltyr e aristokracis franceze t gjysms s par t shek. XIX, ndihet
i teprt gjithkund, ngase realiteti dhe un-i i tij jan shum larg njri-tjetrit.
Tatjana, personazhi i paharrueshm emblematik i letrsis ruse, q do t pasohej nga
Natasha Rostova e Tolstoit. Brenda saj ndihet femra ruse.
Prforcimi. Nxjerrje e prfundimeve

Nxnsit vzhgojn me vmendje pikturat q ilustrojn poemn. Msuesi/ja pas
vzhgimit t pikturave ngre pyetjet:
- A prputhet prfytyrimi juaj vetjak me ilustrimet?
- Si komunikon fjala me ngjyrn?
donjri prej nxnsve duke u ngacmuar nga vargjet pushkiniane, t sjell n
klas n orn e ardhshme ilustrime t nxjerra nga interneti q i kushtohen dashuris
njerzore.
"
Klasa ndahet n dy grupe. Secili prej tyre zgjedh recituesin, q do ta deklamoj para
nj jurie me katr nxns dhe msuesin/en, pr t qen sa m objektiv n vlersimin
Deklamuesi m i mir.
Detyr shtpie: Fragmenti poetik i deklamuar n mnyr shprehse (n f. 199), t kthehet n nj
proz poetike.
Tema
7.3. Koment
nga fragmenti
Eugjen
Onjegini

t komentoj fragmentin e veprs duke u ndalur te:
a. kuptimi - fragmenti n kontekstin e romanit, idealizmi i ndjenjs s dashuris;
b. interpretimi - zbulimi i universalitetit t dashuris, gjykimi i raportit ndjenjarsye;
c. gjuha - fjalt ky q shprehin gjendjen emocionale t personazhit;
. pyetjet retorike dhe roli i tyre;
d. metrika - elementet e metriks dhe prkthimi.
241

fotografi nga jeta e Pushkinit dhe trashgimia letrare e tij.
Konceptet kryesore: universaliteti i dashuris, kulmim poetik.
Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Lexim teksti/Pema e mendjes
Nxitje e mendimit
Pun me grupe
Ndrtimi i njohurive
Lexim teksti/Pema e mendjes
Pun me grupe
Prforcimi
Harta e mendjes
Pun me klasn
Parashikimi dhe ndrtimi i njohurive. Lexim teksti/Pema e mendjes

Lexohet fragmenti poetik, dhe klasa ndahet n disa grupe, duke i dhn do grupi
njrn nga pikat e skeds pr t punuar n evidentimin e materialit n mnyr specifike.
N fund, prfundimet e do grupi pasqyrohen n Pemn e mendjes.
Grupi I - Kuptimi
Kjo letr sht nj kulmim poetik q portretizon tallazitjet e nj shpirti t dlir njerzor,
q edhe pse sht i druajtur s brendshmi, zgjon guximin pr t sfiduar normat e ngurta
shoqrore, q do ta paragjykonin hapin e Tatjans n shprehjen e dashuris.
a. Beteja shpirtrore e heroins.
b. Sinqeriteti i saj.
c. Idealizimi i dashuris jo vetm pr arsye t perceptimit romantik pushkinian, por
ngaq dashuria mbetet poezia e vrtet e jets.
. Paradoksi: nj vajz provinciale ndrmerr nj akt guximi q e kaprcen kohn dhe
hapsirn e saj, pr tu br thyerse e barrierave shoqrore.
Grupi II Interpretimi
Dashuria sht ndjenj universale. Heroina i drejtohet Qiellit, duke pohuar se kjo
zjarrmi shpirtrore e ka zanafilln n prjetsi, duke i dhn dashuris vlern e saj
t vrtet si ekzistenc e prjetshme. Ajo troket n do jet dhe pushton do zemr.
Brenda saj njeriu gjen vetveten.
- Duke e kundruar me kujdes kt fragment, thoni, n raport vendoset ndjenja me
arsyen? mendim vetjak prftojm nga ky moment i pakrahasueshm poetik?
Grupi III Fjalt ky
242
E ka vendosur Qielli vet,

Jam e jotja n prjetsi!
Se Zoti jetn ma ka dhn
Gjer n varr t tadhuroj...
fjalt ky q shprehin fatalitetin

e ksaj dashurie
N zemr ve nj mall t mbaj

Ve gjer srish t m takoni.
T ju njoh sdo kisha kurr fat
Sdo kisha turbullim e shkret
gjendja psikologjike e pritjes pa prgjigje
Gjith jeta ime m pat qn

nj peng se ty do t takoj
gjendja emocionale e Tatjans si portret

i strukur brenda saj.

Prhera t kam ndrruar
T ndjeva thell mu n gjit
N zemr shpesh ta kam dgjuar,
Ty zrin... jo sish ndrrim!
M preke fort, u prvlova
Thash: sht ai thesari im!
A nuk je ti, o ndrra ime,
Q nerrsir po ndrion
E vjen m prek me nur e hije?
eprsia e Onjeginit e projektuar n zemrn

e Tatjans.
...Jet edhe fat

Ve ty q sot ti kam besuar
Po vdes nga frik turpruar.
Po nderit tuaj i besoj
Sje ti q plot prej dashurie
Shpres dhe gas m murmuron?
Kush je ti? ngjlli me shpres,
Apo nj lajkatar pa bes?
T pres: ti eja si m knda
A ma prish ndrrn q tashi.
dilema q prjeton Tatjana, dyzimi q

e mundon at.
Grupi IV - Pytejet retorike, roli i tyre.

Pyetjet retorike nnkuptojn vendimin q duhet t marr personi t cilit i drejtohen.
Ndrtimi i tyre si pyetje shpreh mundsin e prfshirjes ose t mosprfshirjes s tij n
kontekstin e dhn. Si gjetje stilistike i jep mendimit poetik drithije, pr t mos e ln
t rrafsht dhe pa asnj form.
do deshit m ve shpirtit tim?
Pse artht vet-ashtu n fshat,
Na gjett te ky vend i qet?
E vjen m prek me nur e hije?
Sje ti q plot prej dashurie
Shpesh edhe gas m murmuron?
Kush je ti? ngjlli me shpres,
Apo nj lajkator pa bes?
Mdyshja q e bren ndjenjn n prballje

me realitetin si ftohtsi dhe indiferenc.
Grupi V - Metrika
Eugjen Onjegini sht i ndrtuar n krer, ku secili prej tyre prbhet nga strofa
katrmbdhjet-vargshe, q u quajtn ndryshe strofa onjeginiane, me sistemin ritmik
tetrroksh. Rima sht e kombinuar sipas skems ABAB; DD; EFFE; GG.
Mendimi poetik mbyllet brenda strofs. Fjala pushkiniane ka ardhur n shqip prmes
poetiks lasgushiane. Lasgushi i zgjedh fjalt poetike pr tiu prshtatur melodis s
vargut. Ai gjen fjal dialektikore pr hir t rims.
Fjal tipike lasgushiane: Zemrak, murmuro, mprojtje, mbeso- m-ni, shpres edhe gas.
Ngjashmria e vargut pushkinian me at lasgushian shfaqet n frymzimin e tyre dhe n
modelimin q jo vetm sjell realitete pamore, por edhe shoqrohet me muzikalitetin e fjals.
243

Prforcimi. Harta e mendjes
Me prfundimet e do grupi plotsohet organizuesi grafik.
shqetsim njerzor
pritje e magjishme
dilem
prushitje emocionesh
Dashuria
guxim
fisnikri
vdekje
"
ndrr
jet
Detyr shtpie. Shkruani nj letr dashurie, ku t trajtoni shtjet:

Dashuria si prjetsi?!
Dashuria si iluzion?!
Dashuria, bukuria pr t ciln je krijuar...
Tema

t prshkruaj portretin e personazhit qendror femr:
a. t dalloj veori t personazhit romantik femr;
b. t vzhgoj pikturn dhe ta ballafaqoj at me imazhin e krijuar nga leximi
i veprs;
c. ta krahasoj personazhin romantik femr me personazhin romantik mashkull;
. t parafrazoj letrn e Tatjans duke e kthyer n proz.
8.4. Portreti i
personazhit
qendror femr
tek Eugjen
Materialet dhe mjetet msimore:
Onjegini Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, citate t shkruara.
Hapi I. Nj pyetje, shum prgjigje
- kuptim ka pr ju thnia e Bjelinskit: Tatjana sht kurora e bukuris s rrall

shpirtrore?
- Cila nga aktoret m t njohura sipas jush, do ta kishte interpretuar m me vrtetsi
Tatjann dhe pse?
- pika takimi mund t ket ndrmjet Kngs s Tatjans, q sht letra e saj,
dhe Barbara Streisand me kngn Women in love?
Hapi II.
Nxnsit lexojn fragmentin dhe nxjerrin veorit e personazhit t Tatjans. M pas
kto veori i krahasojn me ato t personazhit romantik femror.
a. Veorit e personazhit romantik femror
Dashuri me shikim t par. Drithrimat emocionale dhe dyluftimi brenda qenies nse do
t kishte apo jo prgjigje dashuria e saj. Hijeshia shpirtrore e Tatjans dhe tallazimet
mes t cilave gjendet, e bjn m t bukur personalitetin e saj, q sht i vrtet. Guximi
i saj nuk buron nga mendjelehtsia, por ngaq zemra i sht robruar nga dashuria q
ndien pr Eugjen Onjeginin. Dashuria jep vetveten, pa pritur do t marr.
244
snobizm-i - prirje e
smur pr t ndjekur
mnyrn e jetess,
sjelljet dhe modn
e nj klase, t nj
shtrese a t nj grupi
q mendohet si m i
lart e m i zgjedhur;
shija e smur pr t`i
plqyer gjrat vetm
pse jan t huaja, t
jashtzakonshme e t
strholluara, pa shikuar
vlern e vrtet t tyre.
konformizm/i pajtim
vetm me fjal me
mendimet, veprimet
e dikujt, prirje pr tiu
prshtatur sa pr sy
e faqe qllimeve e
interesave t m t
fortve a shumics.
b. A prputhen pikturat me imazhin e prfytyruar t Tatjans?

Femrorja, delikatesa, pasiguria, ndrra, pritja, frika, prplitja, guximi, shpresa,
zhgnjimi a e bjn me t vrtet Tatjann apo e veshin at me mantelin e
legjends?
c. Personazhet n krahasim me njri-tjetrin
Tatjana - Eugjeni
Personazhet vijn nga dy bot t ndryshme, gj q dallohet nga koncepti baz pr
jetn. Tatjana sht provinciale, por ka nj vizion njerzor universal pr jetn, sipas
t cilit dashuria sht thelbi i jets. Prulja q vihet re n personalitetin e Tatjans,
buron nga ndrthurja e dashuris si ndjenj platonike dhe e pasiguris q ka ajo,
nse duke qen vajz province, mund tia fitoj zemrn aristokratit kryeqytetas.
Eugjeni, aristokrati kryeqytetas, i prir nga snobizmi, shprfill gjithka rreth tij,
sht i paknaqur nga vetja dhe nga t tjert, prandaj humbet dashurin pr t
ciln do t pendohet m pas.
Ndryshe nga Tatjana, Eugjeni sht konformist. Edhe pse nuk do ti pranoj
konvencionet e shoqris, detyrohet t luaj rolin q i ka caktuar jeta, pa guxuar
q t luftoj pr t ndryshuar mendsin e shoqris. Ai e ndien veten superior
n krahasim n provincialet inferiore dhe kjo e bn m krenar pr t mos ua
varur mendjelehtave n provinc. Eugjeni ka besim t tepruar te vetja dhe sht
i bindur se do vajz sht gati t lr kokn pr t. Pompoziteti i tij shfryhet
kur takon Tatjann n Shn-Petrburg dhe sht gati ti rikthehet asaj q e pat
nnmuar, sepse kupton se thesari paska qen zemra e saj.
Prpjekja e dy personazheve pr t ruajtur shklqimin e fasads n jetn e
tyre, e kthen kt marrdhnie n nj fatalitet prej t cilit vuajn si Tatjana, ashtu
edhe Eugjen Onjegini.
Prforcimi. Diskutim
Diskutim rreth pyetjes: Cili nga t dy personazhet sht m pran un-it tuaj?
"
Detyr shtpie.
Prshtatja e letrs n proz. Klasa ndahet n dy grupe: Vajzat kthejn n proz letrn e Tatjans pr
Onjeginin. Djemt kthejn n proz letrn e Onjeginit.
Tema
9.5: Skeda
e komentit
letrar Eugjen
Onjegini

t plotsoj skedat e komentit letrar;
a. t lexoj fragmentet, me qllim pr t plotsuar skedat:
- t zbuloj veori t rrfimit;
- t komentoj tipare t heroit romantik t zhgnjyer;
- t dalloj notat e trishtimit t poems;
- t dalloj veanti t prshkrimit romantik t natyrs;
b. t vzhgoj ilustrimet pr ti krahasuar me fragmentet prkatse.
Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, citate t shkruara, portreti i Tatjans dhe i Eugjenit
n videoprojektor.
Konceptet kryesore: Tipare t heroit romantik, prshkrim romantik.
245

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Konkurs
Nxitja e mendimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun me grupe
Prforcimi
Diskutim
Pun me klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Konkurs
Disa nxns, vajza dhe djem, lexojn detyrn e shtpis.
E njjta juri q ka vlersuar recitimin orn e shkuar, bn vlersimin e tyre dhe shpall
fituesin ose fituesen e letrs, duke nnkuptuar se Tatjana jeton brenda do vajze dhe
Onjegini frymon brenda do djali.
Klasa ndahet n tri grupe.
Grupi I - Veorit e rrfimit - Rrfimi dhe lexuesi n kngn I, kreu I;
Skeda
a. Lidhja e rrfyesit me lexuesin bashkbisedimi i autorit me lexuesin, autori sikur
flet drejtprdrejt me lexuesin: vargjet 7- 8.
b. T dhnat pr protagonistin: ka lindur buz Nevs, n Shn-Petrburg, n nj
familje fisnike, q zotronte karrocat e diligjencs. sht autori i poems Ruslani dhe
Ludmilla, dhe sht marr vendimi pr ta internuar n jug t Rusis.
c. Humori dhe ironia n rrfim- ironizon pr internimin n dy vargjet e fundit.
Rrfimi si ironi dhe humori i fshehur brenda tij. Duke u mbshtetur n thnien e ZhanPol Sartrit: ... sht zgjedhja e autorit pr nj aspekt t caktuar t bots, q vendos pr
lexuesin dhe njherazi, duke zgjedhur lexuesin, vendos pr subjektin.
Grupi II - Tiparet e heroit t zhgnjyer romantik n kngn XLIV, kreu I;
Bjelinski lidhur me kohn kur ngjizet historia pushkiniane shprehet: Poeti lirik i kohs
son m tepr vuan e ankohet, sesa entuziazmohet e gzohet, m tepr pyet e krkon,
sesa brohoret i paprmbajtur. Knga e tij sht nj ankim,
- arsye do ta kthente n t vrtet historike konstatimin n fjal, pasi kemi lexuar
kngn (XLIV) nga kreu I?
Nga se sht velur heroi? nga prtacia dhe zbraztia, t cilat nuk mund t zhduken
nse njeriu nuk motivohet n jetn e vet nga ideale fisnike (v. 1-4).
Pse braktis edhe dijen? dijet q merren nga t tjer dhe q nuk sjellin zgjidhje pr
kohn, jan shterpe (t vjetrit, t vjetruar keq/ t rinjt t shkar dhe pr dreq).
Sarkazmi dhe mllefi poetik i gjith fragmenti sht i ndrtuar mbi sarkazmin dhe
buet nga mllefi poetik (i la pra librat, si la grat, la raft, pluhur dhe dituri/ edh e mbuloi
me vel t zi).
246

Nj jet pa ideale madhore sht e zbrazt. Zbraztia sht vdekja shpirtrore q
on n zhgnjim.
Grupi III - Notat e trishtimit n kngn XXXII, kreu VI.
Nse do t meditonim pr nj ast mbi idet e Bjelinskit: ... jeta nuk sht m nj
gosti e gzueshme, nuk sht m nj ngazllim festiv, por shesh lufte, mungesash dhe
vuajtjesh. Ktu e ka burimin ajo melankoli, ai trishtim dhe ato mendime q e prshkojn
lirikn ton,
- si do t pasqyrohej asti i vdekjes s Lenskit?
Ndrprerja e dhunshme dhe absurde e jets. Vrasja e poezis s saj.
- Pse mbizotrojn notat e trishtimit?
Dhimbja pr vdekjen e Lenskit sht e madhe. M shum se vdekja, poetin e trishton
motivi absurd i vdekjes s tij n nj duel fare pa kuptim. (Ku vate zonja? E di nj Zot.)
- Mbizotron lirizmi apo epizmi?
N pamje t par t duket se mbizotron epizmi, n kuptimin e rrfimit. Poeti prshkruan
me hollsi Lenskin e vrar. Por pas do fjale, do vargu t prkthyer mjeshtrisht nga
i madhi Lasgush, ndihet dhimbja therse pr nj humbje t pazvendsueshme, t
paparashikuar dhe absurde. (Para nj asi, njz grime/ kjo zemr thithte frymzime,/
mri e shpres e dashuri...). Prdorimi i prapashtess zvogluese z te fjala njz n
grupin emror njz grime, tregon shpirtin e lebetitur t poetit pr humbjen e madhe.
Grupi IV Prshkrimi romantik i natyrs (Knga I, kreu VII).
- Si lidhet gjendja shpirtrore me at t natyrs?
Paralelizmi konceptual i dimrit q fsheh do gjallim jete, edhe simbolikisht, i jep
tablos ku do t hyjn e do t dalin jet njerzore prgjat zhgnjimesh dhe vuajtjesh,
lndoren, at q sht karakteristike pr poezin lirike.
Natyra jepet n t dyja derdhjet e saj: n botn fizike dhe n botn shpirtrore.
- Cili sht prdorimi stilistik i emrave dhe i mbiemrave t prdorur n kt prshkrim?
Stilistika e emrave, foljeve, mbiemrave t prdorur n kt prshkrim synon q, me
penelata t shpejta, t rrok domethnien e fshehur q bart dramn e personazheve
si dram e prjetshme njerzore. Kurba e fjalve nuk l cep t natyrs pa gjetur dhe
pa e br t plot peizazhin dimror tipik rus, q n thelb sht peizazhi shpirtror i
heroins.
Foljet: arrin, shklqen (bora), gzojm bukurin e bardhsis dhe ftohtsis s
dbors, q Tanjn e mbush me llahtari.
Prforcimi. Diskutim
"
Prfaqsuesit e grupeve lexojn skedat dhe bhet diskutimi rreth tyre.

Detyr shtpie. Duke u mbshtetur n fragmentin nga Knga I, kreu VII, prshkruani
natyrn dhe gjendjen shpirtrore t Tatjans.
247
Tema
10.6. Shkrimi
i nj eseje
krahasuese

a. t shkruaj nj ese letrare krahasuese:
b. t shnoj n sked veori t Kngs s Lamtumirs t Bajronit;
c. t shnoj n sked veori t kngs s fundit t Onjeginit;
. t shkruaj nj ese krahasuese pr veorit e prbashkta dhe dallimet e dy
kngve t poemave romantike;
d. t vzhgoj pikturn pr t zbuluar elementet romantike.
Materialet dhe mjetet msimore: Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, citate t
shkruara, fragmenti i shkputur nga Lamtumira e . Haroldit, portreti i Bajronit dhe i
Pushkinit, veprat e tyre prfaqsuese.
Konceptet kryesore: ese krahasuese, elemente romantike.
Material shtes
SHTEGTIMET E AJLD HAROLDIT
(Knga e lamtumirs)
O lamtumir! Atdheu im
po zhduket dalngadal,
gjmon stuhia me trbim.
ari grhet mbi val,
pas diellit q po flakron,
po nisemi t lir;
dhe ty, si atij q perndon,
Atdhe, natn e mir!
2
Kur nesr rishtaz ai diell
do lind, me shklqim,
do prshndesim det e qiell
po jo atdhen tim.
N vatrn time nuk ka zjarr,
npr avllit e forta
t kulls sime rritet bar,
im qen po leh te porta.
3
Ti pazh i vogl, pa mu qas!
Pse qan e po vajton?
Mos t tremb deti me tallaz,
a sqota t tmerron?
Pa fshiji lott; anija jon
e shpejt sht dhe e fort:
nuk ka skifter q fluturon
m shpejt e m gazplot.
248
4
Le t kanosen er e det,
nuk trembem nga asnj shqot,
po zoti ajld, mos u udit
q po m rrjedhin lot;
prej babs e prej nns ik,
u ndava prej shtpis;
tani s m mbetet asnj mik,
ve teje e perndis.
8
Kush u beson pshertimave
t femrs q mbush syt?
Ia than lott qepallave
ndonj dashnor i dyt.
Sqaj pr gzimet q humbas,
rrezikun q m vjen;
Po vetm qaj se nuk l pas
asnj q lotn e vlen.
N bot mbeta fill i mjer,
n detin pa kufi;
prse t qaj pra pr t tjer
pr mua sqau njeri.
Do tangullij ndoshta sot
im qen gjersa t gjej
Ushqim nga ndonj tjetr zot;
nu kthefsha do m shqej.
Pra, merrm, o lundr, dhe vrapo
n detin plot buim;
dhe shpjerm n do vend q do,
ve jo n vendin tim!
T falem det i kaltri zi!
dhe kur t shkel i lir
n dhe, t falem, shkretti!
Atdhe, natn e mir.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Nxitje e mendimeve
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Diagrami i Venit
Pun me grupe
Prforcimi
Shkrim i lir
Ndrtimi i shprehjeve studimore
Pun individuale
Parashikimi. Nj pyetje, shum prgjigje.

- mendoni pr ilustrimet q shoqrojn fragmentet e romanit n vargje Eugjen
Onjegini?
Nxnsit drejtohen t vzhgojn elementet romantike n to.
Ndrtimi i njohurive. Diagrami i Venit
Mbi do tryez sht vendosur Knga e lamtumirs s ajld Haroldit t Bajronit
dhe knga XLIX, kreu VIII i Pushkinit, pr t krahasuar projektimin individual t s njjts
situat: Lamtumirs.
Skeda:
-Veorit e Kngs s lamtumirs t Bajronit.
a. Prshndetja dhe nisja e Haroldit pr shtegtim. Atmosfera romantike vjen prmes
krahasimeve, epiteteve, metaforave Prshkrimi i bregdetit dhe i natyrs shrben si
paralelizm mes relievit shpirtror trondits me t cilin identifikohet ikja e Haroldit.
b. Prshkrimi i natyrs - Prshkrimi i gjendjes shpirtrore t heroit romantik. Natyra
fizike dhe natyra shpirtrore plotsojn njra-tjetrn si shfaqje dhe si kuptim.
c. Motivet e largimit t Haroldit nga vendlindja. Malli dhe brenga e tij.
. Figura e pazhit krahasimi me Haroldin. Tiparet e tij.
d. Momenti kulmor poetik:
Sqaj pr gzimet q humbas
rrezikun q m vjen,
po vetm qaj se nuk l pas
asnj q lotn e vlen.
- Veorit e kngs XLIX, kreu VIII nga romani n vargje Eugjen Onjegini
a. Motivi i ndarjes, i largimit, i lamtumirs. Kndvshtrimi i tij mbi njeriun si
bashkudhtar i prkohshm, q e ka zhgnjyer heroin romantik.
- Dshira q vepra dhe kujtimi i tij t mund tu shrbejn t tjerve, qoft pr mir,
qoft pr keq. (q ti pr gaz a pr shkak t kot/ pr zemr a lajm npr fletore...)
- Shpresa se ka ln nj gjurm me jetn dhe veprn e vet (E ti shok udhe lamtumir,/
ti i patundur ideal, / edhe ti, vepr e gjall, e dlir,/ ndons e vogl q mu fal).
b. Drithijet romantike t heroit q sdi ku t shkoj, ve mjafton t arratiset nga nj
mjedis q e ka lodhur me falsitetin e tij.
c. Realiteti jetsor i shndrruar n realitet poetik.
. Historia njerzore dhe historia individuale e mishruar n raportin Tatjan-Onjegin.
Zhgnjimi i heroit romantik nga koha, vendi, njerzit. Largimi si shprehje e
paknaqsis, e pamundsis pr t vn n jet idealin e vet.
- Prdorimi i thirrorve dhe prdorimi i vets II vendos lidhje t ngusht me lexuesin.
Subjektivja dhe objektivja n fragment.
Plastika poetike e Pushkinit e bn origjinal rrfimin e tij.
Mendimi poetik i fshehur pas do lvizjeje, dshira e strukur n thellsi emocioneve.
249

Fryma pushkiniane i jep poezis vezullime dhe nuanca pafundsie.
Muzikaliteti i vargut pushkinian e bn m t drejtprdrejt mesazhin e tij.
A i prshtaten fjalt e Bjelinskit: sht kjo poezi, piktur, muzik? Apo njra
dhe tjetra dhe e treta t shkrira n nj, ku tabloja flet me tinguj, tingujt formojn tablo,
kurse fjalt shndrisin me ngjyra, mpleksen me figura, prftojn harmoni dhe shprehin
ligjrimin e arsyeshm?, ktij fragmenti poetik?
E prbashkta n t dy fragmentet.
Shkrimi i eses krahasuese. Krahasimi t bazohet mbi gjetjen poetike, motivin
shpirtror, dhimbjen njerzore, frymmarrjen romantike t heroit.
"
Detyr shtpie: Njerzorja n lirikn romantike ndihet ose prjetohet.

Mbresa romantike... (pasi jan vzhguar ilustrimet e f. 206)
Sugjerim: Nxnsit t lexojn Nj hero i kohs son t Lermontovit.
Tema
11.1.
Veorit
e liriks
filozofike t
romantizmit
shqiptar te
Fjalt e
qiririt

t identifikoj veorit e liriks filozofike t romantizmit shqiptar:
a. kuptimi t zbuloj arsyet e vetflijimit t poetit,
b. interpretimi t interpretoj nntekstin e vetflijimit,
c. gjuha dhe stili:
- t gjej fjalt ky q i japin tonin poezis,
- t analizoj simbolet: figura e qiririt, figura e fluturs,
- t shpjegoj raportin ndrmjet unit filozofik dhe dukuris s
metempsikozs,
. t shkruaj nj tekst interpretues-vlersues.
Materialet dhe mjetet msimore: Teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, citate t
shkruara, portreti i N. Frashrit, titujt e veprave t tij.
Konceptet kryesore: iluminist, panteist, humanizm, metafizik, vetflijim, mesianizm.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Organizimi i nxnsve
Parashikimi
Stuhi mendimi
Nxitje e mendimeve
Pun n klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti/ Ditar dypjessh
Pun n grupe
Prforcimi
Nxjerrja e prfundimit
Pun me klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Stuhi mendimi
Msuesi/ja u tregon nxnsve nj foto t N. Frashrit dhe krkon q ata t thon
din pr t.
Ndrkoh vendos n vende t dukshme citatet e mposhtme.
atdhetar
humanist (dashuria pr njeriun)
iluminist (dije,
emancipim)
Naim Frashri
romantik
250
veprat
rilinds
Panteist (Zoti i shkrir te
njeriu dhe natyra)

Ekspoze: Nga romantizmi evropian te romantizmi shqiptar.
Zhan-Zhak Rusoi, iluminist dhe nj prej etrve t romantizmit, pohon se rruga pr te
virtyti kalon nga zemra.
Prof. E. abej te Shqiptart mes Perndimit dhe Lindjes, ... ka t ngjar shkruan
ai, - q Naimi rrymn e re letrare ta ket njohur nprmes romantizmit frng.
Gzimi dhe dhimbja, besimi dhe ankthi prpara tronditjes dhe prmbysjeve dramatike
q sillte koha e re me t ciln ballafaqohej individi, forcat e drits dhe e errsirs q flen
n shpirtin njerzor, t gjitha kto t prthyera n prizmin e meditacioneve metafizike, i
dhan lirizmit t Naimit nj prmas t re filozofike q jeton prtej kohs s poetit.
Jorgo Bulo
Ndrtimi i njohurive. Studimi teksti/Ditar dypjessh
Lexohet poezia Fjalt e qiririt. Msuesi/ja e ndan klasn n 2 grupe dhe shtron pyetjen:
- ju bn m tepr prshtypje n paraqitjen grafike t ktij motivi romantik naimjan
q e gjeni n librin tuaj?
Poezia dhe poeti
- sht poezia?
Poezia sht gjuha q kndon.
Nj poezi duhet ta shtyj m tej horizontin. Pol Elyar
M pyetn nj her se sht poezia dhe mua mu kujtua nj miku im e u prgjigja:
Poezia?... Poezia sht nj dre i plagosur. F. G. Lorka
sht poeti?
Nj poet sht gjithnj nj mister i padeprtueshm. Salvador Lopes Beserra
a. Arsyet e vetflijimit t poetit. Vetflijimi sht akti m sublim q dikush bn n
emr t nj ideali madhor, q e kaprcen kohn ose epokn e tij. Nj ndrr e madhe
krkon nj flijim t madh.
Nxnsit ilustrojn me vargje, duke prdorur ditarin dypjessh.
Arsyet e vetflijimit t poeti:
Dashuria pr njeriun.
Qllimi pr drejtsi.
Ilustrimet
N shpirt kam dashurin
Pa digjem pr njerin
Mase kraht ti prvlon
Po edhe shpirtin ta shenjtron
Dshira pr diturin.
Un duke prvluar
Njerzit i kam ndrituar
Dshira pr trashgimi.
Si tani gjith i kam ndr mend

Mm, e at e fis e far...
Qllimi pr pastrim shpirtror.
Kur m shihni q jam tretur

mos pandehni q kam vdekur...
Ndrtohet shkallarja e vetflijimit poetik.

Pastrimi shpirtror prftimi i nj mendsie t re
Trashgimia njerzore, shoqrore, kombtare
Qllimi pr drejtsi shoqria, fokusi i poetit
Dshira pr t sjell dituri emancipim iluminim
Dashuria pr njeriun humanizm
Nj dashuri e madhe bart brenda saj nj flijim t denj pr t.
251

Panteiz/m-mi
doktrin, sipas
s cils te do gj
sht Zoti, pra
Zoti identifikohet
me botn. Filozof
t ndryshm e
identifikojn Zotin
me natyrn. Stoikt
shikonin te Zoti
forcn jetsore e t
brendshme t bots,
romantizmi filozofik
i fundshekullit XVIII
dhe fillimi i shek.
XIX u frymzua
thellsisht nga
panteizmi. Ndonse
panteizmi evokon
nj forc t
pranishme kudo
n bot dhe n
veten ton, mbetet
nj konceptim i
hyjnores.
Mesianiz/mmi lvizje
shpirtrore fetare,
q priste shptimin
e njerzimit nga
mesia (Jezu
Krishti); besimi,
shpresa, bindja
dhe pritja n
ardhjen e nj
mesie, q haset
shpesh n besimet
e Lindjes.
"
b. Nnteksti i flijimit
Vizioni poetik i Naimit q ka n themelin e tij shkrirjen e Zotit me njeriun dhe universin,
ve panteizmit si filozofi botkuptimore, shfaqet si nj fenomen ose dukuri poetike q
synon ti jap fjals prmbajtje etike humane.
Kjo mnyr e perceptimit t rolit e t vetdijes njerzore t poetit i jep ktij krijimi
prmasa q ia zgjerojn m tej frymmarrjen poezis shqipe. Jo rastsisht studiuesi
Jorgo Bulo pohon: sht ky nj mesianizm q premtonte nj besim t bazuar n
humanizm, nj besim t bazuar te njeriu, q e gjen hyjnoren brenda vetvetes.
Ndihet ndikimi i mistiks bektashiane n formsimin e ktij manifesti poetik mbi rolin
q poeti ka n jet. Jeta dhe pavdeksia, mahnitja dhe druajtja, hapsira dhe koha
zgjojn mendimtarin brenda tij.
Paradoksi naimjan q fsheh misionin profetik t poetit:
kurr sdua t shuhem...
Asnj ik t mos mbetem!
Punohet rubrika: Gjuha dhe stili
a. Qiriri n vetshkrirjen e tij
b. Flutura n vetdjegien e saj
Prbjn emocionalitetin e mesazhit q

prcjell poezia
Bukuria e vuajtjes poetike krijon profilin e artistit, q e di se talenti ose zjarrmia

poetike bhet e pakoh kur derdhet si libacion (derdhje e vers n nderim t perndive),
kur ofrohet si flijim pr t tjert, n altarin e kohs.
Uni filozofik dhe metempsikoza
Metempsikoza dukuria e prsritjes, sipas s cils asgj nuk humbet, por
shndrrohet nga nj form n tjetrn.
Kur uni filozofik i Naimit gjen shtegun e modelimit n rrjedhn e metempsikozs,
ndodh dika tejet interesante. Uni lirik krkon t tretet me fenomene, dukuri, sende,
duke u shpirtzuar me to. Ky kndvshtrim e pasuron m tej traditn poetike shqiptare
n hullin e hapsirs meditative-filozofike.
Fjalt ky
Shkrirja e unit lirik me at filozofik, fetar dhe naimjan.
Poeti filozofi - besimtari njeriu Naim Frashri
Qiriri simbolizon poetin.
Dukuria e metempsikozs simbolizon mendimin filozofik.
Flutura besimi fetar
Njeriu flijimi n emr t dashuris prfton vlera t larta njerzore t gjithkohshme.
Detyr shtpie. Shkruani nj tekst interpretues-vlersues me nj nga temat:

- Naimi, nj Promete shqiptar?
- Naimi, poeti i pakoh.
- Mesianizmi naimjan.
- Universi n poezin e Naimit.
- Njerzorja brenda hyjnores.
252
Tema
12.2.
Koment
i poezis
Fjalt e
qiririt

a. forma e ligjrats oratorike;
b. struktura metrike:
- t analizoj llojin e rimave,
- t analizoj llojin e vargut,
c. t lexoj nj shkrim kritik pr ndikimin e Naimit nga poezia e Lindjes;
. t hetoj pr t zbuluar n poezin e Naimit ngjashmri me figurat
simbolike t poetit persian Hafizit.
shkruara, studimet shqiptare pr N. Frashrin.
Konceptet kryesore: frym meditative, patos qytetar, noter didaktike, manifest.
ZHVILLIMI I MSIMIT
Hapi I. Punohet rubrika Reflektoni pr strukturn
Klasa ndahet n katr grupe. Secili prej tyre do t evidentoj an t ndryshme t
strukturs s poezis.
Hapi II: Grupi I punon ushtrimin 8, n f. 210, me ditarin dypjessh.
T ilustroj me vargje grshetimin e patosit qytetar, me frymn meditative dhe notat
didaktike n poezin q ka formn e ligjrats oratorike
Patosi qytetar dhe fryma meditative
patosi qytetar - sht ose shfaqet ather
kur je gati t japsh veten pr emancipimin
e t tjerve: prball errsirs shpirtrore
t shqiptarve, ngrihej nevoja e ndriimit t
brendshm, q e kthen verbrin e nj populli
n t kundrtn e saj.
fryma meditativefryma meditative zgjon nj kuptim t ri mbi

misionin e poetit, q di t trazoj vetdijen
njerzore me an t trokitjes q mendimi sjell
te njeriu iden e prjetsis.
Vargjet
Q tu ap pakz drit,
Natn tua bjn dit
Q tu ndrij mir e t shihni
njri tjetrin t njihni
po t digjem me dshir
sa t mund tu ndrinj m mir
m sht falur durimi
andaj po digjem si trim
un duke prvluar
njerzit i kam ndrituar
kam qen mik me njerin
andaj i di e m din...
N mes tuaj kam qndruar
E jam duke e prvluar
Do t tretem, t kullohem,
T digjem, t prvlohem,
Pr ju do t rri t tretem
Asnj ik mos t mbetem,
T digjem e t qaj me lot
Se dshirn se duroj dot
Un zjarrit nuk i ndruhem
Dhe kurr sdua t shuhem
Kur m shihni se jam tregur
Mos pandehni se kam vdekur
253

notat didaktike
Ishte momenti historik q krkonte
brenda poezis jo vetm dashurin
pr njeriun, jo vetm prndritjen e tij
meditative, por edhe ndikimin dituror
q e on m tej emancipimin e njeriut.
Un dua njerzin
Mirsin e urtsin
Njeri tjatrin n doni
T paudh mos punoni,
Pa jam br shum her
Zjarr e uj e balt e er...
et
po
nje
ri
Naimi:
e
s
im
tar
of
filo
z
Elipsi naimjan
Grafiku i oratoris poetike i ngjan nj rrjedhe q vjen duke u br m e plot.
Patosi qytetar
Fryma meditative
Notat didaktike
Poezia Fjalt e qiririt duke bartur karakterin e nj manifesti, rrezaton kundrvnien
Dit-Nat si kundrti e realiteteve shpirtrore, shoqrore, kombtare, universale. Naimi
prdor jo vetm larmin e fjalorit poetik romantik, q ta sendrtonte iden e tij, por
edhe rimat q u prshtateshin mendimeve t tij. Jo rastsisht ai zgjedh dy konceptet
simbolike:
Qiririn - si drit n errsir, si zjarr q konsumon vetveten, si tretje e brendshme dhe
Fluturn -si bukuri kalimtare, si delikates ndjeshmrie, si konfigurim qashtrsie.
Me kto dy figura ai prcjell tallazitjen q e trmeton heshtazi poetin prmes pyetjes:
- mund t derdh ai nga vetvetja me an t Fjals, q ndrra t bhet realitet?
Grupi II punon ushtrimin 9. Llojet e rimave
N poezin Fjalt e qiririt bie n sy prdorimi i rims s prputhur AABB. Brenda
ksaj poezie monokolon shohim rima foljore, mbiemrore, emrore, q e hapsirojn
m tej mendimin poetik t artistit, duke ndrthurur veprimin, cilsit dhe prcaktimet
konceptuale, q mishron secili nga prdorimet.
a. Rimat foljore (qndruar, prvluar, kullohem, prvlohem etj.) e bjn m t gjall
rrfimin dhe e rritin intensitetin e veprimit, t prfytyrimit, t abstragimit poetik.
b. Rimat emrore (dashurin, njerzin; qjelli, djelli etj.) sjellin kuptime t reja t
nnshtresuara, q e bjn motivin poetik m tingllues, m t shumngjyrt. Kjo
karakteristik i jep ligjrimit poetik naimjan nj kuptimsim t ri, me an t ndrthurjes s
prjetimeve vetjake me frymn emocionale t ktyre prjetimeve. N kt kndshikim,
Naimi sjell nj fizionomi t re n mendimin poetik me fuqin e gjuhs s tij poetike q i
ka rrnjt n traditn shqiptare dhe botrore.
c. Rimat mbiemrore (tuaj/t huaj, e shkret/ e vrtet; i pir/ i mpir.
Grupi III punon me ushtrimin 10, Lloji i vargut
Prgjithsisht n kt krijim mbizotron tetrrokshi, si vargu m i prhapur n kngt
tona popullore dhe m i lvruar n poezin e shkruar shqipe. Naimi e ka zgjedhur kt
254

varg q t organizoj m mir ritmin, ku galeria e fjalve dhe natyra e theksit brenda
tyre ndrtojn ritmin, q u jep mundsin ose u hap rrug mjeteve tingullore t gjenden
n largsi t njjta pr ta br t kapshme ritmikn. Ndrthurja e theksave ritmik me
numrin e rrokjeve evidenton at q metrika e quan sistem rrokjetheksor (silabotonik).
Hapi III.
Lexohet n mnyr individuale n tekst Mendimi kritik, pr t prcaktuar nse
ndikimi i Lindjes n poezin e tij prcaktoi fizionomin e poezis naimjane apo i shrbeu
si nj tjetr dritare prej nga drita thyhej n fjaln e tij poetike shqip?
- Nse i vendosim prball njri-tjetrit simbolet e Naimit me ato t poetit persian
Hafiz, lloj ngjashmrie do t vihej re?
- Marrja e klishes dhe transmetimi mekanik i saj, apo ngacmimi filozofik q krkon
shtrat t ri poetik?
Duke u mbshtetur n mendimin e studiuesit Jorgo Bulo: Kur meditacioni sht

form kryesore e motivimit t prsiatjeve t veta pr thelbin moral t njeriut, pr jetn,
pr vdekjen dhe pr pavdeksin, pr kombin dhe pr ligjet e natyrs dhe t universit,
poezia e tij mbetet brenda kufijve t liriks s pastr, a vazhdon t jet aktuale
trashgimia poetike naimjane edhe n shekullin XXI?
"
Detyr shtpie. Organizimi i nj veprimtarie t quajtur Pasdite naimjane si vlersim pr kontributin

e tij n shpalosjen e Fjals Shqipe, dshmi e identitetit kombtar.
Teksti poetik dhe llojet e tij

Tema
13.1. Veorit
e poems
romantike
te Vaji i
bylbylit

t identifikoj veori t poems romantike vendase me ndikime nga
neoklasicizmi;
t komentoj fragmente nga poema, me qllim q:
a. t zbuloj domethnien simbolike te figurat zogu dhe kafazi;
b. t bj parafrazimin e t dyja fragmenteve;
c. t zbuloj synimin mbizotrues t poetit dhe dilemat e tij;
. t analizoj rolin e pyetjeve retorike dhe t kontrastit;
d. t bj analizn metrike t kngs s par.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, - portret
i Mjeds, titujt e gjinis s tij letrare, nj nga fjalimet politike t tij n parlamentin
shqiptar etj.
Konceptet kryesore: poem romantike, neoklasicizm, simbol, kontrast, pyetje
retorike.
Struktura e msimit: PNP

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Stuhi mendimi
Reflektimi pr kuptimin
Shkrim i lir
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Organizimi
Pun me klasn
Pun n grupe
Pun individuale
255
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Stuhi mendimi
Nxnsve u tregohet fotoja e Mjeds dhe krkohet prej tyre t japin sa m shum
informacion pr t.
Poet
ndrra e jets
Prift
politikan, antar i parlamentit shqiptar
profesor n kolegjin jezuit t Shkodrs
Mjeda
gjuhtar - Kongresi i Manastirit

Vaji i bylbylit
N nj vend t dukshm vendoset citati nga Mjeda: ... poezia e shfaq (bukurin) me
njat t shprehun q i del prej tugs s zemrs e prej fuqis s prfytyrimit.
- ka dashur t thot Ndre Mjeda pr natyrn e poezis n fjalt e msiprme?
Ndrtimi i njohurive. Reflektimi pr kuptimin
Punohet rubrika Reflektoni pr kuptimin.
a. Lexohet poezia n mnyr shprehse, duke vendosur n sfond t saj melodin e
Gaspr Jakovs.
Grupi I.
Nxnsit punojn me ditarin dypjessh pr tu futur sa m thell n prmbajtjen e
poemthit dhe pr t zbuluar domethnien e figurave simbolike t Zogut dhe Kafazit.
Paraqitja e rrugtimit t poetit
- Pikpyetja madhore pr Bylbylin e
burgosur mes Dimrit.
- Prirja pr t gjetur nj shteg, hipotetika
poetike e nj knge pr Diellin.
- Klithma e nj shpirti t mbytur n vetmi
trsore.
- Ndrthurja e vetmis vetjake me at
njerzore.
Bylbyli si projeksion i liris.
Ilustrimi me vargje
-Bylbyli i vorfn,
pse po gjimon?
-...bylbyl i vorfn,
ou, mos rri shkret.
-Po vaj! Se dimn tjetr
Paske, o bylbyl i shkret
-Gjama jote a porsi ankimi
I nji fmijs q vetun mbet ...
-Mbas vajit ttashm ka me tardh shendi...
Kur tshkojsh ndr fusha, kur tshkojsh ndr male,
Afr shpis seme hovin tand ndale...
- Pse poeti prshkon nj itinerar t till?

Poeti ishte vetm 20 vje kur hyri n hapsirn e letrave shqipe me poemn e tij t
par Vaji i bylbylit. N rrjedhn e moshs s re t Mjeds 20-vjear, shtat vitet e kaluara
larg vendlindjes e ngacmuan dhe i zgjuan natyrn poetike, pr t modeluar nj poem q
prshkon nj itinerar poetiko-filozofik t veant. Poeti gjendet prball nj morie pyetjesh
q skan vetm karakter vetanak, por edhe shoqror. Kushtet historike n ndeshjen e tyre
me ato personale, prbjn sfondin, ku mes ngjyrash q mishrojn peizazhe natyrore,
shpirtrore dhe njerzore, shfaqen dy simbole kryesore: Bylbyli dhe Kafazi. Simbolet kan
karakter romantik. Ato nuk karakterizohen nga reciprociteti. Kafazi sht ndrtuar pr ta
mbyllur brenda Bylbylin, por Bylbyli nuk sht krijuar pr tu burgosur n kafaz.
Kundrshtia embrionale mes dy realiteteve, q nnkupton do simbol n mnyr
vetjake, shpalos jo vetm dhimbjen personale t poetit, por merr prmasa m t thella
e m t gjera njerzore.
Nuk sht rastsi q Mjeda, pas dialogut t gjat me veten pr dilemn ekzistenciale,
liri apo robri, prdor penelata t shpejta t ngjyrimeve ezopike, pr t ardhur n mnyr
t natyrshme n konkluzione filozofike.
256

Bylbyl, ky shekull or e ast ndrrohet
Bijn poshte t naltit, i vogli ohet
Edhe natyra po don me ndrrue.
Fillo me gzue.
Natyra krkimtare e poezis s Mjeds shfaqet n thellimin e kontrastit q ndjek n
mnyr intuitive, emocionale dhe mendimtare prplasjen mes iluzionit dhe realitetit.
Mesa duket, q nga ky prezantim i par poetik, n thellsin e qenies s Mjeds sht
zhvilluar dyluftimi ndrmjet poetit, si tribun shoqror, dhe fmijs, n vetvetishmrin e
tij. Ndikimi i par vjen prej romantizmit, i dyti nga Xhovani Paskoli, nj prej ndikuesve t
mendimit poetik mjedjan. Gjithsesi, Mjeda si njohs i kohs kur jetoi dhe i qndrimit t tij
ndaj saj, nuk ia lejon vetes luksin t lshohet n marramendje poetike t pakuptimta.
Bylbyli si projeksion i liris (individuale dhe kombtare) bhet burimi i patosit dhe
i frymzimit t Mjeds. Kafazi si projeksion robrie ose burgimi mishron dy nivele
robrie: robrin vetjake dhe robrin kombtare, n thellsin e t cilave gjendet
shkall t tjera t s njjts brtham.
Grupi II. Zbulimi i dilems s poetit
- krkon t kumtoj poeti me an t ktij poemthi?
- Misioni poetik sht nj mision i dshtuar?
- Vokacioni poetik sht nj komet q shuhet sapo shfaqet?
- Vizioni poetik sht nj shfaqje e prkohshme apo nj dukuri e prjetshme?
Brenda logjiks q bartin pyetjet e msiprme, stacionet npr t cilat rrugton
simbolika e Mjeds jan:
Simboli
Komenti
Bylbyli
- Poeti
Kafazi
- Burgu, robria, skllavria, si koh, si hapsir, si ekzistenc vetjake, shoqrore,

kombtare
Dimri
- Realiteti, koordinata historike, ngecja e kohs n vend, humbja e kohs ose vonesat
e saj prgjat historis.
Pranvera
-Sfida e jets ndaj do ngrirjeje vdekjeje q bart dimri alegorik, shpresa e druajtur q
do ta shkrij ngricn, guximi pr ta flakur tej mardhjen e do dimri simbolik.
Dalja nga Kafazi
- Besimi q smund t ket dimr, i cili mund ta pengoj ardhjen e pranvers, besimi si
elsi q hap do kafaz, ku sht burgosur e nesrmja e do individi, shoqrie, kombi.
Grupi III. Pyetja retorike dhe kontrasti
Klasa ndahet n dy grupe. Grupi I i jep prgjigje retoriks s Mjeds, grupi II
prqendrohet n veantin e kontaktit.
Pyetjet retorike
Pse po gjimon?
A thue po kjan, o i mjeri,
Se me rune gjall ske mel?
Vaj pr mue? Kush mund tngushllon
Kontrasti
Po shkrihet bora,/Dimni po shkon,/ bilbil i
vorfn, /pse po gjimon?
Komenti
Retorika poetike si refleks i dukshm i dhimbjes s fshehur
njerzore.
Kontrasi buron nga sfida q pranvera i bri dimrit metaforik.

257

a. Pyetja retorike shfaqet si shprehimsi e ndrhyrjeve emocionuese t autorit pr
t vn theksin mbi at q dshiron. Intonacioni q shoqron emocionin zbulohet qartazi
n pyetjen retorike, e cila realizohet n at mnyr, q vet pyetja nuk ka nevoj pr
asnj prgjigje. Pyetja retorike vjen ather kur shfaqet momenti kulmor, duke i dhn
intensitet m t thell tensionit dramatik t pritjes. Prdorimi i tyre nga Mjeda pohon se
poeti sht i vetdijshm pr ka ndodh brenda dhe jasht tij.
b. Kontrasti i ndrtuar si kundrvnie kuptimore e realiteteve emocionale ose
meditative, i jep fjals poetike thyerjen e nevojshme q ajo t mos mbetet nj shfaqje
drejtvizore, por t plazmohet si nj reliev ku poeti dhe njeriu sa m tepr e kan humbur
njri-tjetrin, aq m shum e gjejn. Kontrasti mbi t cilin ngrihet poetika e Mjeds
nuk sht artificial apo i krkuar pr t br efekt. Ai buron nga realitete shoqrore,
vetjake dhe kombtare, ndaj sht pjes e natyrshme e indit poetik. Natyra fizike dhe
ajo shpirtrore gjenden n prballje kontrastuese me njra-tjetrn.
Nxnsit parafrazojn kngn e par me shkrim.
Lexohen disa krijime. Nxnsve u krkohet q ta rishikojn punimin n shtpi dhe t
bjn korrigjimet e duhura.
"
Detyr shtpie. Analiz metrike. T studiohet modeli i zgjedhur nga studiuesi Zejnullah Rrahmani
dhe t bhet analiza metrike n shtpi e kngs s dyt t poemthit.
T mbahet parasysh se knga e par e poemthit shfaq karakteristika t tilla, si: vargu
pesrroksh, theksat ritmik bien n rrokjet 2, 4 dhe 1, 4 dhe, pr t thyer monotonin,
prdoren t kombinuar. Stofa e Mjeds n poemthin Vaji i bylbylit ruan karakterin
anakreontik, ku zotron ndjenja e holl.
Tema
14.2. Koment
fragmentesh
nga poemthi
Vaji i
bylbylit

t komentoj fragmente nga poemthi me qllim q:
a. t zbuloj si identifikohet poeti me Zogun;
b. t arsyetoj se n rrethana shfaqet vetmia e poetit;
c. t analizoj rolin e krahasimit;
. t shpjegoj pse ndryshon n kngn e fundit ritmi dhe melodia;
d. t krahasoj notat e trishtimit gjat poems me ato optimiste n
kngn e fundit;
dh. t jap mendimin personal pr mesazhin e poemthit.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, tituj t
trashgimis letrare t Mjeds, citate etj.
Konceptet kryesore: nota trishtimi, nota pesimizmi, simbolik, ritm, melodi.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
258
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi
Nxitje e diskutimit
Pun me klasn
Ditar dy pjessh/ Diagrami Venit
Pun n grupe
Diskutim
Pun me klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
Msuesi/ja ngre pyetjen pr diskutim:
- Pse poeti ka zgjedhur paradoksin si titull t poemthit?
paradoks -i 1.Mendim q bie
Ndrtimi i njohurive. Ditar dypjessh, diagrami i Venit
n kundrshtim
Klasa ndahet n grupe, t cilat punojn pr t zbrthyer shtje t ndryshme t
me at q dihet
pjesve t poemthit, t mbshtetur n krkesat e aparatit pedagogjik.
a sht pranuar
prgjithsisht si
Model zgjidhjeje
e vrtet; ide pak
Grupi I - Identifikimi i poetit me zogun. (Duke u prqendruar n Pjesn III)
e uditshme n
Simbolika
Komenti
vshtrimin e par,
Bylbyli
Zogu kngtari i liris
q duket se bie
Poeti
Kngtari q e bn t lir njeriun me fuqin e fjals
n kundrshtim
me arsyen e
Simbolika e zgjedhur nga Mjeda i ka rrnjt n mesazhin q do t prcjell. Nj
shndosh, por
gjetje e qlluar on gjithmon n rrjedhn e duhur emocionale, gjurmlnse.
q mund t jet e
Mosha e re e Mjeds dhe vitet e largimit nga vendlindja trazojn romantikun brenda
vrtet. 2. Dukuri
tij. Bylbyli - Zogu me zrin e tij t bukur, nnkupton kngtarin e liris, q nuk mund
e uditshme, q
ti gjendet dot kafaz robrie pr ta mbajtur. E njjta gj ndodh edhe me poetin. Ai
bie n kundrshtim
sht krijuar ta bj t lir njeriun me an t fuqis q ka fjala e tij. Kush tjetr
me njohurit
ve poetit sht vetdije lirie brenda ose jasht kornizave t nj kohe?! Robria
shkencore ose
shpirtrore e fshehur n robrin fizike merr shumkuptimsi interpretuese, q e
me prvojn e
bn thelbin e poemthit t ruaj karakterin universal, ngaq fokus ka lirin. Poeti
zakonshme, por q
me fjaln e tij dhe Bylbyli me kngn e tij prshkojn nj udh q i on n t njjtin
ka arsyen e vet.
vendmbrritje: te liria.
Grupi II - Arsyeton pr rrethanat e shfaqjen s vetmis (Pjesa III)
Vargjet
Komenti
Vaj pr mue! Kush mund tngushllon?

... i nji fmijs q vetun mbet...
... i nj tzezs q gja se pret...
Nana e shkret q mbet pa djelm
Trishtimi pr arsye t nj vetmie q sa vjen e

shndrrohet n pikllim.
Nj nga realitetet ekzistenciale poetike sht vetmia. Prballja me nj realitet q ngre

mure t larta pr ta burgosur unin tnd, e ngacmon poetin t mbetet n mdyshjet e
tij poetike: t gjej streh tek ndrrat q i kundrvihen realitetit apo t mbetet pre e
pasiguris se ndryshimi ose sht tepr larg, ose nuk do t ndodh kurr. Deviza e
ksaj vetmie dramatike, q i tret n njri-tjetrin Poetin dhe Bylbylin n fillikatsin e
tyre, modelohet n vargjet:
Kurr s mbarojn tzezat e mija,
Gjama e jote kurr s mbaron.
Prdorimi i mohimit trsor kurr ngjan si nj figur q e prmbyll dshprimin duke i
dhn trajt eliptike, ngaq bazamenti i vetmis nuk mund t pretendoj tjetr, vese
ngrehinn e vulosur me fjaln kurr. Vetmia nuk sht nj poz poetike pr Mjedn. Ajo
sht boshllk e zbrazti shpirtrore q kthehet n qerthull t t gjitha stinve t jets s
tij. Rrethanat q e imentojn vetmin jan shoqrore, vetjake, historike, kombtare.
259

Grupi III - Analizon konceptin dhe figurn e krahasimit (Pjesa III)
Meq koncepti i krahasimit si ndrtim gjuhsor dhe si kuptim poetik e ka origjinn te
forma e par e njohjes, sepse krahason nj send ose nj dukuri me nj send a dukuri
tjetr mbi bazn e cilsive, t veprimeve e t gjendjeve, sht e natyrshme q Mjeda t
przgjedh realitetet m prekse njerzore, si fmija ose si nana, q prball humbjes
kan vetm fuqin e dness. Teksa krahasimi ka dy pjes, procesin e t krahasuarit
me krahasuesin, poeti ka veuar nga moria e dhimbjes njerzore ankimin e nj fmije
dhe dnesn e nj nne t mbetur mjerane, si metodologji krijuese q shkakton jo
vetm reagim emocional, por edhe transmeton realitete pamore t paharrueshme.
Grupi IV - Ndryshimi i ritmit dhe i melodis s vargut. (Pjesa IV)
Konceptimi poetik i Mjeds rrugton npr stacione t ndryshme perceptimi, ndijimi,
emocioni, mendimi. Ai nuk mund ti shmanget ligjsis universale se, pas do nate, sado
e gjat qoft ajo, do tia beh agimi. N t njjtn hulli mendimi kalon variacioni poetik i
Mjeds duke u br m njerzor. Ai e lshon ritmin dhe melodin n nj tjetr prmas,
n at t shpress se vajtimi sado i hidhur q t jet, do tia lr vendin pashmangrisht
gzimit. Filozofia e besimit t tij shfaqet n Dhiatn e Vjetr, n librin e Predikuesit, q
thot: do gj ka stinn e vet, pr do situat ka nj koh nn qiell... nj koh pr t
qar dhe nj koh pr t qeshur, nj koh pr t mbajtur zi dhe nj koh pr t hedhur
valle. Ndaj Mjeda pohon:
Ankimi e vaji nuk asht i zoti.
Prgjithmon zemrn me na coptue
Fillo me gzue.
Prfundimi: Pranvera do tia zr vendin Dimrit.
Grupi V - Notat e trishtimit dhe notat optimiste
Mjeda nuk sht rob i nj realiteti njprmasor, qoft ky edhe i trishtimit njerzor.
Botkuptimi i tij filozofik e shoqror q ka pr kryefjal Lirin, sht si busulla q e
drejton t mos ec n qorrsokak apo t mbetet n udhkryq, por t ngulmoj q t gjej
rrugn q e on n pikn ku do ti kpus prangat e pikllimit n emr t nj optimizmi
real, pa t cilin jeta e njeriut do t kishte qen vdekje e prditshme. Simboli i zgjedhur
sht pranvera. Mjafton t shihen antonimet, pr t dalluar ndryshimet cilsore mes
trishtimit dhe gzimit.
Gjendje e
rnduar
vaji, i shkreti,
kjan, gjama, lot
poeti
blerim, lulzoi
gazmoi, rreze dielli
Gjendje e
gzuar
Prforcimi. Diskutim
U krkohet nxnsve t bjn nj koment t shkurtr lidhur me mesazhin e poezis
dhe mund t diskutojn rreth shtjeve t mposhtme:
- Sipas historiografis s letrsis shqiptare, nj nga autort q ndikoi n formimin
poetik t Ndre Mjeds sht poeti i njohur italian Xhovani Paskoli, i cili poezin e tij Lisi
i rrzuar e mbyll me kto vargje:
N ferr... nj vaj bilbili q krkon folezn q kurrkund nuk e gjet.
Tashm q kemi nj ide se kumtoi Mjeda me Vajin e bylbylit, mund t bni nj
koment pr afrsin ose largsin konceptuale ndrmjet Mjeds dhe Paskolit?
260

- Po t kujtoni se si e mishroi misionin e poetit Naimi te Fjalt e qiririt dhe tia vini
prball konceptin e poetit q modeloi Mjeda n Vajin e bylbylit, do t dilte nga ky
krahasim?
- Studiuesi Mark Gurakuqi n monografin Mbi veprn poetike t Mjeds, ndr t
tjera v n dukje se Mjeda i ka qndruar vargut me lim n dor. Ai shkon m tutje, duke
prfunduar, se Mjeda sht poet i mendimit dhe se sintetizmi dhe psikologjizmi jan dy
tipare q e shquajn poezin e tij. Jepni dhe ju mendimin tuaj?
"
Detyr shtpie. Bni nj koment me shkrim lidhur me mesazhin e poezis ose shfaqni mendimin tuaj
me shkrim pr pyetjet e shtruara pr diskutim.
Tema
15. Veorit
e liriks s
dashuris
te poezia
N vend t
prshndetjes

t identifikoj veorit e liriks s dashuris n poezin bashkkohore
shqipe;
t komentoj poezin duke u ndalur te:
a. kuptimi t zbuloj se dhimbja e poetit lidhet me ndarjen nga e dashura;
b. interpretimi t arsyetoj pse dashuria pr vashn kthehet n revolt dhe
dhimbje;
c. gjuha dhe stili;
t gjej fjalt ky q i japin tonin poezis:
t analizoj rolin stilistik t foljeve n urdhrore,
t interpretoj prdorimin e simbolit t gurit si veori e stilit t poetit,
t zbuloj kuptimet e fshehura t metaforave si figur mbizotruese,
t vzhgoj pikturn pr ta prshkruar at.

teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, portreti i poetit, trashgimia e tij letrare.
Konceptet kryesore: lirik dashurie, dashuri, dhimbje, ndarje, ton i poezis.
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi
Nxitje e diskutimit
Pun me klasn
Lexim me kodim teksti/ Studim teksti
Pun n grupe
Diskutim i lir
Pun me klasn

- Lexohet poezia n mnyr ekspresive
Nj nga shkrimtart m t pazakont t shekullit XX, Ekzyperi (Saint Exupery) i
mirnjohur me Princin e vogl, n librin e tij Er, rr, yje pohon: Dashuria sht ndoshta
rruga n t ciln un t oj srish mblsisht te vetja jote. Pasi lexohet poezia N vend
t prshndetjes e A. Shkrelit, msuesi/ja ngre pyetjen: Cila mund t jet humnera m e
frikshme q e prpin poetin, po t kemi parasysh se thot Ekzyperi pr dashurin?
Ndrtimi i njohurive. Lexim me kodim teksti Studim teksti
Punohet rubrika Reflektoni pr kuptimin. Nxnsit lexojn vargjet dhe sipas krkesave
t ushtrimeve 1, 2, 3 nnvizojn dhe vendosin nj kod t veant pr seciln prej tyre.
1. Vargu ... Shko/ Se tmerrshm po lodrojn sonte nmua rrket e gjakut t ndezun,
tregon sa krenar sht poeti n dhimbjen e tij.
261

- Dhimbja q shkakton ndarja.
2. Shkaku: gurin e ftoht t ndarjes
3. Kujtimi pr t shkuarn:
a. Lumturia nga dashuria: kur ne i zinim yjet si fluturat
b. thellsia e ndjenjs: hyre n mua, shkreptir e fikur, kur mendet mallit vetmia
Studim teksti
Poezia i ngjan nj vaji burrror, q edhe pse prballet me humbjen e vetvetes n
dashuri, si premtim, si betim, si bes, i jep lexuesit mundsin ta lejoj mendimin ti
hapsirohet pr tu kthyer n nj kozmos, ku beteja e prjetshme e dashuris me
humbjen e saj, e dashuris me zhgnjimin e saj, e dashuris me harrimin e saj, e
dashuris me vdekjen e saj, merr prmasa universale, e shtrir n realitete akohore.
Nse dashuria sht historia e do dite, humbja e saj nnkupton varrmihjen e ndrrs
s natyrshme, pse jo, fmijrore dhe filozofike njherazi, q individi e gjen vetveten t
humbur brenda nj tjetr zemre njerzore. Ndaj, dhimbja e poetit e kaprcen klithmn
e zemrimit t nj asti, duke u kthyer n ballafaqimin m torturues se si zhgnjimi
e humneron un-in njerzor. Vetm nj dashuri pa prmasa mund t shkaktonte me
humbjen e saj nj plagon q kthehet n muran ekzistenciale pr poetin.
II. Punohen ushtrimet 4, 5, 6 t rubriks Reflektoni pr interpretimin
Interpretimi - Pse dashuria kthehet n revolt e dhimbje?
Poetika e Shkrelit, e dalluar pr ngjashmrin q ka me sizmografin q deprton n
tejthellsin e qenies, hedh drit mbi nj mori prjetesash me t cilat prballet qenia
njerzore, kur dashuria arratiset prej saj, duke e ln t burgosur mes pikllimit t
pangushllueshm. Psikologjikisht, nj dashuri e till ka dika t qiellt brenda vetes,
dika aq t prjetshme, saq nuk mund t mos revoltohesh nga humbja e saj. Gjurma e
dhimbjes q ajo l kur largohet i ngjan nj Hiroshime, t ciln nuk e shron dot as koha
dhe as trokitjet e reja n jetn njerzore, ngaq zhgnjimi q l humbja sht si honet
e pakaprcyeshme. Ksisoj, motivimi psikologjik vjen e prshkallzohet, duke e br
tablon e shpirtit t poetit t jet sa e jashtzakonshme pr nga bukuria e pikllimit, aq
tronditse nga drama q ka mbjell, pr ta kthyer, pr ironi, jetn e heroit poetik n nj
shkrettir t pafund, ku gjithka glltitet pr t mos u shfaqur m kurr. Ky kndvshtrim
e bn poezin t jet nj pasqyr ku njeriu sheh t padukshmen, ku njeriu takon t
pathnn, ku njeriu varros ndrrn e tij, ku fjala bhet heshtje dhe heshtja bhet fjal, ku
bukuria kthehet n robri. Edhe pse sht e vshtir ta shterrsh arsyetimin filozofik t
ngacmuar prej A. Shkrelit, sht e pamundur q kjo fjal poetike, pr shkak t densitetit
t mendimit dhe intensitetit t emocionit, t mos jet gjurm e pashlyeshme brenda
lexuesit.
III. Rubrika Gjuha dhe stili
Fjalt ky: shko, mos, merri me vete, mbyllu, hesht
Foljet n mohore: st fal, nuk bjn nj, mos u kthe, mos i harro, mos thuaj, asgj
mos thuaj, t mos kthehesh kurr, st zgjojn, se lan, smundet etj.
Foljet n urdhrore: shko, harro, thuaj, u kthe, merri, hiqe, mbyllu, hesht, shkurto,
mate etj.
Prdorimi i fjalive nxitse me folje n urdhrore, por edhe n lidhore, kur urdhri
ssht i prer.
- Refreni i poezis: Shko, nj folje n urdhrore q kthehet n frymmarrjen e saj.
Kurba e tensionit fillestar nuk bie pr asnj ast, prkundrazi, ka nj ritmik t till, q
shoqrohet me imazhe t dukshme, teksa edhe vet thelbi pamor i fjals shndrrohet
n nj muzik klithse. Kjo folje prsritet shtat her, ngaq sht boshti mbi t cilin
tr ngrehina poetike e dhimbjes t poetit lartohet n mnyrn m t pashlyeshme n
262

vetdijen e lexuesit. Prdorimi i urdhrores Shko dhe i pjeszs mohuese mos e bn
t lndt t palndt, duke t lejuar t shohsh zgavrimin q sa vjen e rritet brenda
zemrs s poetit.
IV. - Simboli i gurit
N trashgimin poetike t Shkrelit guri sht identiteti i tij jo vetm historik e
kombtar, por edhe vetjak e njerzor. Ai e ka rimarr n kontekste t ndryshme, pr t
zbuluar prmes tij thellsit e panjohura, por n kt poezi guri simbolizon vdekjen e tij
shpirtrore. Ai ngjason me gurin e varrit, q ndan dy bot. Pas ksaj humbjeje, e tr
jeta e tij ssht asgj tjetr, ve nj heshtje, ku e vetmja fjal sht guri. Guri sht
dshmia e nj dashurie q ishte vet jeta e tij, guri mbetet dshmia e humbjes s saj.
Guri si qndres burrrore kthehet n gurin si qndres dhimbjeje.
Kuptimet e fshehura t metaforave
Poezia sht ngjizur n mnyr metaforike. E tr rrjedha e saj prshkruhet nga
moria e metaforave, q nga vargu i par dhe deri n vargun e fundit. Ai ka futur n
optikn e tij poetike nj diagram vullkanike t prshkallzimit t metafors, duke
plazmuar me an t fjals poetike fuqin eksploruese t dhembjes njerzore, q n fakt
bart brenda saj monumentalitetin e pazbehur nga asnj rrjedh kohe.
Harrimi-malli grryes-ndarja-vetmia: ky zinxhir metaforik konceptor i bn autopsin
realitetit shpirtror t heroit lirik. Brenda ktyre gjendjeve zbulojm jetvdekjen e heroit.
Kto stacione jetsore do t mbeten si memorial i gurt, q asnj lloj trmeti nuk do t
mund ti fshij dot, ngaq fryma e tij gjendet n prjetsimin q Shkreli i bri dashuris
s humbur, si gjma universale e kthyer n fatalitet.
- Dilema hamletiane e Shkrelit ngjizet n dy drejtime: njri q rreket t bj t
pamundurn pr t mos e lejuar ndarjen derisa humbet do shpres; tjetri q evidenton
prballjen me boshllkun q do t glltis vet njeriun q ka humbur dashurin. E
kundruar n kt mnyr, msuesi/ja ngre pyetjet:
- kuptim kan kto vargje t Shkrelit:
E kur t shkojsh larg, m larg se prej zemre n zemr,
Aq larg sa t harrosh edhe emrin tnde dhe zrin tim
Fshihu prej vetes.?
- Pse ndarja pr poetin merr ngjyra aq tragjike sa ai pohon:
Mos i harro syt e prlotur n shtegballin tim...
Merri me vete gjurmt npr t cilat
Erdhe nj nat m e prvuajtur se frika dhe hyre n mua,
Shko
Dhe bhu fjal e mbrame ngojn time. Bhu shkreptir e fikur
N ylberin e shikimit tim...
Merri me vete edhe rrugt t mos kthehesh kurr...
Shko.?
Prforcimi. Diskutim i lir
Nxnsit vzhgojn pikturn dhe diskutojn rreth saj, duke u prpjekur t zbulojn si
realizohet prmes lvizjeve dhe ngjyrave mesazhi i dashuris.
"
Detyr shtpie. Bni nj ese argumentuese me tem: sht tepr e vshtir t falsh kur
shpirtin ta pushton dhimbja.- prftes emocionale l te ju mozaiku?
263
Teksti dramatik
Tema
1. Skeda e
tekstit
dramatik

t identifikoj veorit e tekstit dramatik;
a. t vlersoj rndsin e t lexuarit aktiv t tekstit dramatik;
b. t evidentoj veorit e tekstit dramatik;
c. t bj skemn prmbledhse t elementeve prbrse t analizs s tekstit
dramatik.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, lloje t teksteve
dramatike etj.
Konceptet kryesore: tekst dramatik, portrete t dramaturgve t njohur botror,
lexim aktiv, koh e brendshme, poezi dramatike.
Struktura e msimit. PNP

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Diagrami i Venit/ Pema e mendimit
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Diskutim
Organizimi
Pun me klasn
Pun n grupe
Pun me klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
- Cilat jan fillesat e tekstit dramatik dhe kur datojn ato?
- Cila sht rruga npr t ciln ka ecur poezia dramatike?
- N koordinata shtrihet drama prgjat historis s saj?
- Cila sht drama q ju ka ln mbresa dhe pse?
Grafikisht mund ta paraqesim tekstin si dukuri dramatike n dallim me tekstin narrativ
ose tregimtar ose rrfimtar sipas ktyre konvencioneve:
tregimi,
novela,
romani.
Ecuria
Zanafilla
Ura e fjals
Teksti narrativ
miti,
legjenda,
prralla,
Zanafilla
fabula,
fjala e urt
Ecuria
Teksti dramatik
ditirambi,
n festat kushtuar
Dionisit,
tragjedia,
komedia,
drama
farsa,
melodrama,
radiodrama,
drama televizive.
Teksti dramatik dhe vepra teatror nuk jan e njjta gj. Me an t diagramit t venit
vihen n dukje dallimet dhe t prbashktat.
Vepr dramatike
Prdor vetm fjaln e

shkruar.
Shijohet si do vepr letrare
sht art i fjals.

Shijohet n sken.
Ndrthuren disa lloje artesh.
Kan varsi t ndrsjell
Ndrtimi i njohurive. Diagrami i Venit. Pema e mendimit

Skeda e veprs dramatike prmbledh veorit e tekstit dramatik.
264
Vepr teatrore
Rikujtohet skeda e analizs s tekstit tregimtar
Titulli
Autori
Lloji letrar
Koha
-koha historike
-koha e brendshme
Tema
Rrfyesi
dhe dytsore
Hapsira
Mesazhi
brthamat rrfyese
Titulli
Autori
Koha historike
Lloj letrar
Skeda e tekstit
tregimtar
Rrfyesi
Koha
Koha e brendshme
Hapsira
Personazhet
Tema
Struktura
Personazhet dytsore
Mesazhi
Brthamat rrfyese
Komedi
Tragjedi
Dram
Personazhet dytsore
Titulli
Autori
Lloj letrar
Skeda e tekstit
dramatik
Konteksti
Hapsira
Personazhet
Struktura
-didaskalit
-monologu
-dialogu
-skena dhe
aktet
Tema
Mesazhi
Gjuha
dhe stili
Mesazhi
qendror
Mesazhet e
jashtme dhe
t brendshme
Mesazhi i
prcaktuar
apo i hapur
Regjistri
stilistik
Sintaksa
Leksiku
Figurat
retorike
- Panorama socialkulturore
-Jeta dhe vepra e
autorit
-tematika e trajtuar
-mnyra e t
shkruarit,
-koncepti pr jetn,
-konteksti historik,
artistik shkencor,
religjioz i kohs,
-krahasimi me tekste
t tjera t t njjtit
autor ose t autorve
t tjer
Prforcimi. Diskutim - Cilat jan t prbashktat dhe dallimet mes ktyre dy teksteve?
"
Detyr shtpie. T bhet skema e tekstit dramatik t nj vepre t lexuar m par nga drama
botrore ose shqiptare.
- Cila dram l gjurm m t paharrueshme, drama e ndjekur n teatr apo drama
televizive?
265
Tema
2.1. Veorit
e tragjedis
n kohn e
humanizmit
Tragjedia
Hamleti

t identifikoj veorit e tragjedis n kohn e humanizmit;
- t analizoj tragjedin duke u ndalur te:
- subjekti,
- kryeheroi si figur komplekse.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, portreti i
Shekspirit, videoprojektor me filmime nga trashgimia shekspiriane.
Konceptet kryesore: humanizm, humanist, tragjedi, heroi tragjik, trashgimi
shekspiriane.
Struktura e msimit
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Harta e konceptit
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Organizimi
Pun me klasn
Pun me klasn
Shkrim i lir
Pun individuale

1 - nnkuptojm me konceptin trashgimi humaniste e Rilindjes Evropiane?
2 - sht nj humanist?
3 - prmban ideali i humanizmit?
Humaniz/m/-mi 1. Lvizje
prparimtare e kohs s Rilindjes, q i
dha vend nderi letrsis greko-romake
dhe mendimit personal. Doktrin
morale q i njohu njeriut cilsin m t
lart (bie ndesh si me fanatizmin fetar,
po ashtu edhe me etatizmin politik,
q krkon t sakrifikoj individin pr
hir t shtetit). Parimi i tij moral sht
toleranca, filozofia e tij mbron iden e
prparimit t qytetrimit drejt nj forme
ideale t njerzimit, q do t ishte i lir
ndaj kushteve natyrore, ndaj njerzve
t tjer (n nj shoqri pa luftra, pa
klasa dhe megjithat t organizuar).
Sot haset n do teori filozofike,
shoqrore, politike, q ka si qllim t
lart zhvillimin e mundsive t njeriut
dhe respektimin e vrtet t dinjitetit
njerzor.
2. Ndjenj e lart fisnike dhe dashuria
e thell ndaj njerzve, kujdesi pr
mirqenien e njerzve, qndrim
njerzor.
266
1. - Trashgimia humaniste buron nga botkuptimi humanist,

q prpiqet t rrok dijen, duke e br ksisoj Njeriun
eksplorimin e filozofis, t artit, t historis, t kulturs, t
shoqris. Ajo synon t hetoj universin e panjohur t qenies
njerzore, q ia del mban t njoh kozmosin prtej vetes, q
di t zbuloj botn fizike q e rrethon ngado, pr ta mbyllur
njohjen me vetveten, si thellsia q krkon t arrihet, sado e
vshtir q duket.
2. - Nj humanist sht nj njeri i ditur dhe artist. Ai ka prirje
universale, shquhet pr dije enciklopedike dhe karakterizohet
nga nj polivalenc kulturore e admirueshme. Shembulli i
humanisti t mirfillt mbetet Leonardo da Vini.
3. - Ideali i humanizmit mund t konturohet te njeriu i pajisur
me kultur t plot, me shije t prpunuar estetike dhe me
virtyte t dallueshme morale e shoqrore. Ky ideal shprfaqet
me Erazmin e Roterdamit, me Mishel d Montenjen, me
Nikola Makiavelin, pr t kaluar te Petrarka, Taso, Spenseri,
Rable, duke kulmuar me Servantesin dhe Shekspirin.
Prball ksaj rrjedhe historike t humanizmit sht e
natyrshme t shohim se trajektore prshkoi tragjedia, teksa
modelonte veorit e saj.

Ndrtimi i njohurive. Harta e konceptit
Fati tragjik e ndjek heroin,

duke i dhn mundsi lexuesit
t psoj katarsisin, procesin e
pastrimit shpirtror.
Tema t rndsishme si
pr individin, ashtu edhe
pr shoqrin
Tragjizmi i heronjve shfaqet n

dilemn e madhe t prmbushjes
s nj detyre madhore, pavarsisht
dnimit t pashmangshm.
Tragjedia
Veprimi dramatik, heronjt q
e zbuluan vetveten nprmjet
sprovave t mdha.
Mesazhi. Kalbzimi i natyrs
njerzore krkonte nj trmet t
vrtet pr ta risjell njeriun n
hierarkin prej nga kishte rn.
Subjektet e larmishme,
problematika universale.
Konfliktet dhe dilemat e

skajshme krkojn vullnet dhe
forc shpirtrore prej heronjve
q nuk iu vidheshin betejave.
- Tragjedia n kohn e humanizimit mishrohet n trashgimin shekspiriane, q u

b interpretja e drithijeve shpirtrore jo vetm brenda epoks kur ai jetoi, por vazhdon
t jet edhe sot e ksaj dite nj trokitje n vetdijen e sklerozuar t shoqris pr t
rigjetur at q ka humbur: njerzoren.
- Esteti i njohur italian Benedeto Kroe thot: Shekspiri ka hasur nj histori, por nuk
e ka m, sepse ajo q ka ndodhur m von e deri tani prbn historin e t tjerve,
historin ton, por jo t atij. Historia e mvonshme e Shekspirit sht historia e njohjes
s tij, e veprs s tij, pasi kjo prbn historin ton, jo m t Shekspirit.
Prmes nj leximi t kujdesshm, vm re n projeksionin e tij?
- Nj studiues tjetr i njohur si Giz, shprehet pr heronjt shekspirian me kto
fjal: Heroi sht fillimi e fundi i tyre; mjeti e qllimi i prcaktuar nga fati, sipas vullnetit
t t cilit n kt bot t krijuar pr njeriun fati e detyron vullnetin njerzor t kryej dika
q se parashikonte dhe i lejon t shkoj lirisht drejt nj qllimi q nuk e pat shtruar.
Por njeriu duke qen nn pushtetin e ngjarjeve, nuk bhet rob i tyre; n qoft se fati i
tij sht i pafuqishm, natyra e tij sht liria... tek ai (heroi tragjik) prfshihet nj forc
e pavarur q i kundrvihet pushtetit t fatit ngadhnjyes dhe e mohon at... t till e
prfytyron Shekspiri tragjedin.
- Cila jan disa nga idet q ju zgjon nj konstatim i till?
"
Detyr shtpie. Un dhe pasqyra shekspiriane...
Tema
3.2. Hamleti

t analizoj tragjedin duke u ndalur te:
- subjekti,
- kryeheroi si figur komplekse,
- tragjizmi,
- arti shekspirian;
t vzhgoj pikturat q ilustrojn tragjedin;
t diskutoj pr dukurin e hamletizmit;
t krahasoj konceptet: bavarizm, bajronizm dhe hamletizm.
267

Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, fragmente
televizive dhe radiofonike nga interpretime t Hamletit n kinematografi dhe teatr.
Konceptet kryesore: hamletizm, art shekspirian, pikpyetje hamletiane, tragjizm
hamletian, dram brenda drams.
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi
Hapsira e fjals
Nxitje e diskutimit
Pun me klasn
Pun n grupe
Pun me klasn
Diskutim
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Hapsira e fjals
A e dini se:
- Figurs s Hamletit dhe mesazhit q prcjell tragjedia i jan kushtuar m se 25.000
studime kritiko-letrare?
- Mbi kt subjekt kan shprehur mendime Volteri, Kolrixhi, Gte, Hygo, D Stal, D.
Didro, Nie, Rolan, Tolstoi, T. S. Eliot, Xh. Xhojs, J. Delog, Z. Frojd, E. Xhons.
Personaliteti i shquar shqiptar, Fan Noli, ka pohuar: Hamleti sht piktura m
e pasur dhe m e thell q ka dal nga penda e Shekspirit, i cili n fytyrn e tij ka
pikturuar vetveten... Hamleti sht dushku m i lart dhe m i bukur i pyllit shekspirian,
po nuk e shohim ve pasi u coptua prej rrufes. Si ka qen para katastrofs mund
ta imagjinojm nga grmadhat e tij madhshtore, misterioze dhe tragjike.
Ismail Kadare thot: Ka katr shekuj q pyetjet, dyshimet dhe hamendjet nuk
kan reshtur kurr pr Hamletin. Shumica e tyre prmblidhen pak a shum n pyetjen
nse ajo ngjarje q shohim n sken mbulon nj tjetr. Nj tjetr q Shekspiri nuk
mundte, nuk e lan apo nuk donte ta thoshte. Me fjal t tjera, jemi prpara nj
gjakmarrjeje klasike, nyj e nj kodi t lasht t pranuar qyshkur prej njerzimit, apo
prpara nj krimi t maskuar si gjakmarrje.?
Ndrtimi i njohurive. Nj pyetje, shum prgjigje.

-A sht Hamleti modeli i prjetshm, q e drgon pasqyrimin e vet t zbeht n
botn ton, teksa vet rri i fshehur?
Msuesi/ja ndan klasn n grupe
Grupi I. Analiza e tragjedis
Subjekti buron nga nj sag daneze e marr nga Saxo Grammaticusi ose nga
Belleforesti, q rrfen se si Klaudi vret n gjum mbretin e Danimarks, edhe pse e ka
vlla, martohet me gruan e t vllait, Gertrudn, dhe ia rrmben fronin princit Hamlet.
Ndrkaq, princi Hamlet pasi merr vesh lajmin betohet tia marr hakun t atit. Ai shtiret
si marr, heq dor nga dashuria pr Ofelin dhe e on deri n fund hakmarrjen, paka
se bashk me fajtort, gjejn vdekjen edhe t pafajshmit.
Grupi II. Kryeheroi si figur komplekse.
Stacionet psikologjike npr t cilat kalon ngjizja dhe modelimi prfundimtar i
Hamletit.
268

Zakoni mesjetar ia krkon
marrjen e gjakut t t atit,
q sht vrar pabesisht.
Ndrgjegjja qytetare i jep

t drejt ta liroj vendin
nga tirania gjakatare, pr
t i dhn shtetit nj mbret
t drejt e paqsor.
Nderi i familjes e detyron ta shkpus

Gertudn nga kraht e Klaudit,
kunatit t saj dhe xhaxhait t tij.
Hamleti
Legjislacioni i shtetit ia
njeh t drejtn si princ
trashgimtar dhe mbret i
ligjshm ta godas krimin e
t hip n fron.
Ligji i natyrshm i
vetmbrojtjes e detyron t
spastroj bashkpuntort
q i ngren pusi.
Shekspiri sjell nj Hamlet kompleks, ku cilsi baz si: idealizmi, fisnikria, revolta
intelektuale ndaj padrejtsis dhe guximi pr t luftuar n emr t s vrtets e bjn
figurn e tij enigmatike t trazoj vetdijen njerzore me bukurin e saj t panjohur
trsisht dhe plotsisht.
Grupi III. Tragjizmi
Hamleti mishron tragjizmin n prputhje me situatn e krijuar brenda rrjedhs
historike, ku sapo kthehet n vendlindje, n Elsinor, nga Universiteti i Vitenbergut,
vatr e ideve t Rilindjes Evropiane, ballafaqohet me nj dram pa rrugdalje. Deri n
at koh Hamleti qe zhytur mes librave, studimit, bukuris s artit si i biri i nj mbreti t
pashoq pr nga trimria dhe befas, princi trashgimtar ideal, i pajisur me virtyte morale
dhe intelektuale, has katastrofn q paralajmron ngjarje t kobshme.
Tragjizmi hamletian prshkon udhn e vshtir nga nj ndrgjegje e brisht romantike
drejt dallgve t pafundme psikologjike, ku vetqortimi dhe pavendosmria burojn
nga intelektualizmi i Hamletit, q sht e kundrta e gjaknxehtsis, e prgjigjes flak
pr flak. Vonesa hamletiane e ka pikfillesn n dilemn se mos Fantazma sht
shtytje djallzore, q do tia humbas shpirtin, ndaj ai e shqyrton do detaj q veprimi
i tij t mos jet nj krim, t mos jet nj pabesi.
Tragjizmi i Hamletit shfaqet edhe n vijn e demarkacionit q ndan Kohn ose
Historin, simbol i s cils po bhej krimi, madje krimi shtetror, duke konfiguruar
betejn e prjetshme mes Liris dhe Tiranis. Tirania moleps do marrdhnie
njerzore dhe zbulohet n gracka e kurthe, n prapaskena dhe komplote. Frika dhe
krimi politik helmojn krejt shoqrin. do gj po kalbet. Ndaj pikpyetja hamletiane
shtrohet qart: T rrosh a t mos rrosh kjo sht shtja, sepse shptimi qe nj
shteg q, ose t onte n menduri, ose drejt vetvrasjes. Ai prmbledh n vetvete
dramn e humanizmit t Rilindjes, q vazhdon t ruaj prfytyrimin idealist njerzor,
teksa agonia e vlerave morale pat mbrthyer do gj. Danimarka e bukur si parajs qe
kthyer n burg ku gjithka vdes.
269

Grupi IV. Arti shekspirian
Tragjedia sht ndrtuar mbi ndrthurjen e disa raporteve njerzore, shoqrore,
filozofike dhe historike q shfaqin parimin e drams brenda drams.
Figura e Hamletit duhet t ndeshet n tri fronte apo t luftoj n tri beteja. Trekndshi
ku gjendet Hamleti, brenda t cilit lidhen gjith fijet e tragjedis, e bjn kt vepr si
ndr m t realizuarat n kndvshtrimin artistik.
- Hamleti mes dhimbjes dhe vetmis
krimi ndaj mbretit t ligjshm
- Hamleti, bir q mbron kurorn
Hamleti qytetar
Hamleti
- Krimi ndaj babait ose t atit
Hamleti, bir q do t rikthej nderin e shkelur
- Hamleti n dilem ekzistenciale
nderimi i nns
- Hamleti q flijon dashurin e tij - Ofelin
Hamleti dhe Fantazma
Hamleti i zhgnjyer nga njeriu
Ngrehina e tragjedis ndrthur lirikn, komiken, dramatiken dhe tragjiken. Edhe pse
ka tonalitete t ndryshme poetike dhe ngjyrime shumprmasore filozofike, harmonizimi
i t gjitha kaheve shigjeton nj thelb:
Kjo bot u thur! O prapsi, o dreq,
q un paskam lindur t t ndreq!.
Prforcimi. Diskutim
Vzhgimi i pikturave ilustruese.
Fjala dhe ngjyra: monolog q ojn n dialog?
Dukuria e hamletizmit.
M par sht ndeshur koncepti bovarizm dhe bajronizm. Rikujtohet donjri prej tyre.
Ngrihet pyetja pr diskutim - Po hamletizmi sht?
Pas Hamletit t jashtm, epik, le t rikthehemi te Hamleti i brendshm. Ai i errti.
Dshprimisht i bukur. ndrrimisht i pashpjegueshm.
A ka kundrthnie midis t dyve? A duhet patjetr q njri t mbyt tjetrin, pr t
mbetur i vetm n sken? Apo sht e kundrta, t dy sbjn dot pa njri tjetrin?
I. Kadare, Hamleti, princi i vshtir
"
270
Detyr shtpie. Sipas mendimit t Kadares, treshja Orest Edip Hamlet sht e pandar. Ku
qndron bukuria tragjike e ktyre tre vllezrve orligj? Shkruani nj ese me tem: Mund t jesh hero
universal si Hamleti, pa qen njherazi i mistershm?
Tema
4.3-5.4.
Komente t
fragmenteve
nga
tragjedia
Hamleti

a. kuptimi fragmenti n kontekstin e tragjedis, marrdhniet mes Hamletit
dhe personazheve t tjera;
b. interpretimi: - t zbuloj idet e humanizmit n monologun e personazhit;
- t gjykoj n mnyr personale raportin q njeriu krijon me jetn
dhe me vdekjen;
c. struktura - t analizoj forcn e monologut shekspirian;
. gjuha - t gjej dhe t shpjegoj fjalt ky q shprehin gjendjen e personazhit;
- t analizoj rolin e pyetjeve retorike, enumeracionit, metafors;
- t interpretoj shprehjet e pasura leksikore;
d. t bj lidhjen ndrmjet personazhit t Hamletit dhe interpretimit t ktij roli
nga aktori shqiptar Moisiu;
dh. t shkruaj nj ese filozofike duke u bazuar te vargu i famshm hamletian.
nga filmat n kronologjin e tyre historike.
Konceptet kryesore: tragjedi, ide humaniste, monolog shekspirian.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Veprimtarit
Organizimi
Parashikimi
Lexim ekspresiv
Nxitje e diskutimit
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Ditar trepjessh
Pun n grupe
Diskutim
Pun me klasn
Prforcimi
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Lexim ekspresiv
Lexohet fragmenti nga nxns t ndryshm sipas roleve. T mbahet parasysh q
rolin e Hamletit ta lexoj nj nxns q sht ushtruar t lexoj n mnyr ekspresive.
Bhet vlersimi pr leximin n rol.
Ndrtimi i njohurive. Ditar trepjessh.
Ndahet klasa n grupe dhe secilit grup i jepet t punoj ushtrime t rubrikave t ndryshme.
Grupi I punon ushtrimet 1, 2 t rubriks Reflektoni pr kuptimin.
Me an t ditarit trepjessh t nxirren n pah personazhet, q edhe pse kan t njjtin
fokus, Hamletin, rrezatojn kndvshtrime t ndryshme t gjithkaje q ai prfaqson.
Personazhet
Mbreti
Rozenkranci
Vargjet
Dhe smuntt as trthore ti
kputni,/pse fshihet me nj mask
marrsie ...
Dhe t kuptojm nga mnyr e tij
A sht helm i dashuris` ajo
Qe bn t vuaj kshtu.
...dhe shtyjeni npr kto dfrime
E thot vet q sht pak i krisur, po
stregon shkakun...
Tamam si zotri.
Dhe as na jep rasje ta sondojm...
Komenti
Pikpyetjet e brendshme se cili sht shkaku i
marrzis s Hamletit.
Arsyetimet e tyre t prcipta, ndonse

pandehin se jan aq t menur sa t lexojn t
fshehtn e marrzis s tij.
Gildensterni
Po me pahir, pa zemr.
271

Si oborrtar i thekur q sht, ai mbetet
gjithmon i gatshm t luaj me do kart
e t motivoj do intrig e pabesi me nj
gjakftohtsi q t l gojhapur.
Polloni
Po a ju priti mir?
Mbretresha
Ofelia
A u prpoqt ta trhiqni n dfrime?

Sa pr ty, Ofeli, uronj/ t jet bukuria
jote shkaku i marrzis...
Edhe pse nna e Hamletit nuk mundet ta

deshifroj burimin e vuajtjes s t birit dhe as
q di si t shpjegoj sfinksin brenda tij.
Shfaqet si siluet vetm me nj shprehje,
brenda s cils gjallon fjala zemr, kjo prbn
relievin ku duket vetm maja e ajsbergut,
ngaq e nnujshmja, e nndheshmja do tia
beh hap pas hapi m pas.
Uronj me gjith zemr, zonj.
Hamleti
Koment
- Hamleti i dgjon hapat, por ndrkaq mozaiku i marrdhnieve t tij me personazhet
ka nisur t marr trajt. do personazh ka nj mnyr t tijn, me t ciln do t komunikoj
me princin e fshehur pas masks s menduris. Mbreti uzurpator, Mbretresha
e pabes, Polloni q sht katandisur n veshin e mbretit, i aft t ngrej kurthe
pr kdo, shokt e fmijris, Rozenkranci dhe Gildensterni q e vzhgojn dhe e
spiunojn; Ofelia me natyr engjllore aq naive, saq e ngarkojn t prgjoj Hamletin,
konturojn nj ansambl t jashtzakonshm. Ata jan aq real n pozicionet e tyre,
duke pohuar se brenda qenies njerzore gjendet fatkeqsia m e madhe, bjerrja e do
morali human, n nj mbretri apo n nj shoqri t molepsur nga intriga, prapaskena
ku gjithka ngrihet mbi frikn, mosbesimin, dyshimin. Si do ti prballoj Hamleti kta
njerz kaq t afrt e kaq t largt, kaq miqsor e kaq armiqsor ndaj tij? Kontrasti
sht m i spikatur, ngase fshihet n lojn e dykuptimsis.
(Lexohet monologu i Hamletit)
Grupi II punon ushtrimet 3, 4, 5 t rubriks Reflektoni pr interpretimin.
Pasi t lexojn me kujdes monologun e Hamletit, tu japin prgjigje pyetjeve:
Pyetja
Prgjigjja
Ilustrimi
far i bn njerzit, sipas Hamletit,

t dshirojn largimin nga jeta?
Pse ekziston frika e vdekjes?
Pse themi se Hamleti sht
zdhns i ideve humaniste?
Cili sht mesazhi?
Koment
Idet humaniste
Monologu i personazhit hedh drit mbi idet e humanizmit, q e kan modeluar
trsin e tij njerzore, intelektuale, shoqrore. Duhet kujtuar se ai sht ngjizur si
oborrtar, si shkollar dhe si ushtar, gj q do t thot se brenda tij beteja psikologjike
arrin trysni t papara.
272

Te Hamleti shpaloset:
- Njeriu i sjelljes elegante.
- Njeriu i thelluar n dije, art dhe kultur.
- Njeriu q duhet t luftoj pr t prmbushur betimin e br.
tri rrafshe q i japin karakterit humanist t Hamletit kontradiktn e prjetshme se
duhet t zgjedh: jetn si vdekje apo vdekjen si jet.
Me gjith prpjekjet njerzore prgjat shekujve, monologu i Hamletit sht
dshmi e idealizmit dhe e sentimentalizmit, e egoizmit dhe e racionalitetit, e revolts
filozofike dhe e sizifiads ekzistencialiste ku drithijet njerzore t t gjitha kohrave
shpalosin lartsit e pakapshme dhe humbtirat e prjetshme.
- Raporti q krijon njeriu me jetn dhe me vdekjen.
Hamleti i zhytur n enigmn q e rrethon ngado, luhatet mes dshirs pr t dal
nga labirinti bashkkohs dhe prmbysja e qllimeve fisnike njerzore q ziejn brenda
tij. Meditimi i Hamletit mbi jetn dhe mbi vdekjen, q sbn tjetr, vese e risjell heroin
humanist t braktisur nga t gjith, t rrezikuar nga do an, t ln fillikat mes liris s
tij absurde, merr ngjyrime sa utopike, aq ndrrimtare; sa dyshuese, aq t dhimbshme,
mu n qendr t tronditjes s idealizmit n t cilin ka besuar. Si i vetmi shptim pr
t shfaqet vdekja. Prballja me vdekjen prcjell nuanca trishtimi dhe pesimizmi, por
smund t mos vsh re n t ironin e denj pr njeriun sokratian, q gjallon thell tij.
Ai ka ardhur n pikn q t ket aq kthjelltsi dhe paqartsi njhersh, saq jeta dhe
vdekja t mos i duken m mbretri q kundrshtojn njra-tjetrn, por si vazhdimsi,
q, pasi je zhgnjyer nga Jeta, prehja e vrtet gjendet te Vdekja.
Grupi III punon ushtrimet 6, 7 t rubriks Reflektoni pr strukturn.
Kush ndodhet n sken, kur Hamleti
deklamon monologun e tij? Pse?
Forca e monologut shekspirian
Forca shekspiriane e fjals buron nga idet q e kan frymzuar, prmes t cilave
transmetohet e tr filozofia humaniste q sheh se si tr ndrra e saj pr nj shoqri
m njerzore po thrrmohet nga fryma leviathanite1 Kjo fjal ka forcn e bisturis q di
tia bj autopsin jo vetm nj epoke historike, por gjithkohshmris njerzore.
1
Leviathanite term biblik q prfaqson errsirrn shpirtrore t konfiguruar si nj prbindsh q do t gllabroj do vler njerzore.
Grupi IV punon ushtrimet e rubriks Reflektoni pr gjuhn dhe stilin.

Veorit
Ilustrime
Komenti
gjuhsore
Prbjn themelin e monologut dhe kulmimin tragjik
hamletian, duke i dhn shkas hamletizmit t evidentohet
si ndrgjegje dilematike me sfidn e kohs. N kt
bised me veten, Hamleti kalon npr realitete vetjake
Fjalt ky:
t rrosh a t mos rrosh
e shoqrore, nga hapsirat e paskajta t mendimit, n
keqardhjet m dshpruese t shpirtit, si mishrimi i
udhtimit npr t gjitha stacionet e jets njerzore.
Gjendjet emocionale ndrthurin epoka dhe fate njerzore
duke e kthyer kt monolog n profilin e jets s do njeriu.
Pyetjet
retorike:
T vde - t flesh t
flesh?
Enofta t`ndrrosh?
Pyetet retorike prdoren pr t pohuar t vrteta aksiomatike

q skan nevoj pr prgjigje. Kjo e bn fjaln shekspiriane
nj bukuri q t l pa frym pr nga modelimi i saj.
273
Enumeracioni:
... prbuzjen dhe kamikn

e bots, Zullumn, e
shtypsit, prdhunn e
krenarit...
Metafora:
t prballsh nj det t turbull helmesh.

Smundje, verdhet nga hij
e mejtimit
Shprehjet
e pasura
leksikore:
Hobe shigjeta fati t trbuar, ndrra shohin nat

gjum vdekje, pasi shkundet kjo pshtjellje martue,
goj-thurjen e zyrtarit.
prfshin realitete sa konkrete, aq edhe abstrakte, e bn m

t gjall prshkrimin, teksa sjell hollsi t larmishme nga
realiteti q numrohen njri pas tjetrit.
Metafora - si krahasimi i natyrshm brenda mendimit poetik,
i ka dhn dor Shekspirit t jap nj informacion m t
madh kuptimor, duke rindrtuar gjendje shpirtrore, veprime
intelektuale, qndrime shoqrore.
Fal shqiprimit mjeshtror t Nolit, do gj frymon shqip,
aq sa pr nj ast t del nga mendja se autori i Hamletit
sht anglez. Shprehjet e pasura jan dshmi e relievit
t mendimit shekspirian, q di t futet n do skut e
t nxjerr n drit kuptime t harruara, q kan vler
mbikohore.
Prforcimi. Diskutim
Grupet me an t prfaqsuesve t tyre, paraqitin n tabel zgjidhjet e ushtrimeve.
Diskutohet pr to dhe bhet vlersimi i puns s do grupi.
- Hamleti si personazh dhe Moisiu si aktor plotsojn njri-tjetrin.
- arsye vetjake dhe shoqrore e bn aq binds interpretimin e Moisiut n skenat
evropiane?
"
Hapsira e fjals
Hamleti mediton pr enigmat e jets duke mbajtur nj libr n dor. Hamleti i Moisiut
bashkbisedon me vdekjen duke mbajtur n dor nj kafk t nxjerr nga varri. (Alfred Ui)
-Pse Moisiu ka zgjedhur detajin e kafks?
Detyr shtpie. 1. Bni nj ese filozofike me tem: T rrosh a t mos rrosh, kjo sht shtja....
2. Gjeni t dhna pr interpretimin e Hamletit nga A. Moisiu.
Tema
6.5. Koment
fragmenti
nga
tragjedia
Hamleti
(Akti III,
Skena IV)

a. kuptimi t zbuloj aludimet n fjalt e personazhit,
b. interpretimi t argumentoj rolin e fantazms n tragjedi,
c. struktura - t evidentoj rrethanat n sjelljet e personazhit,
- t shpjegoj rolin e efektit t ndrrimit t roleve,
. gjuha - t zbuloj se shfaqja e fantazms sht nj zgjidhje artistike,
- t analizoj gjuhn ironike q prdor personazhi,
d. t vzhgoj pikturn pr ta ballafaquar at me personazhin e Ofelis.
nga vepra, interpretime teatrore ose filmike etj.
Konceptet kryesore: gjuh ironike, hapsir jetike njerzore, ironi sokratiane,
zgjidhje artistike, vetdije artistike.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
274
Strategjit msimore
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Organizimi
Pun me klasn
Studim teksti
Pun n grupe
Pun e lir
Pun individuale
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Nj pyetje, shum prgjigje.
Msuesi/ja shtron pyetjen dhe i l t lir nxnsit t shprehin mendimet e tyre:
- Pse njeriu nuk i shpton dot dilems hamletiane?
Lexohen disa nga eset e detyrs s shtpis.
Lexim i fragmentit t tragjedis, pas monologut e deri n mbyllje t tij.
Ndahet klasa n 5 grupe. Vet grupet prgatitin shtjet e prcaktuara nga msuesi/ja.
Grupi I. Kuptimi - aludimet n fjalt e personazheve
N kt pasazh jan njri kundruall tjetrit Hamleti dhe Ofelia. Goditja fatale q ka
marr Hamleti e shtyn t flas me Ofelin duke prdorur nnkuptime q rrokin gjith
hapsirn jetike njerzore. Nga njra an shfaqet Hamleti i tjetrsuar, intelektuali
humanist q ka pasur si profil oborrtarin, diturin dhe mendsin e rrept t lufts, q
sipas studiuesve t ndrmend Princin e Makiavelit, nj personazh q ia ul siparin heroit
t Rilindjes Evropiane, pr tia ngritur heroit t kohs moderne. Nga ana tjetr shfaqet
Ofelia, q besonte n ndrrn e dashuris me Hamletin dhe shihte fronin mbretror pr
t. Tronditja e saj sht trsore, sepse trimi i zemrs, si ideali i kohs s saj, tashm
sht marrosur dhe e pret gremina. Ndaj dialogu i tyre ballafaqon koncepte morale,
ide shoqrore, vlera emocionale, domethnie filozofike, duke prdorur nnkuptimet,
aludimet si mjet stilistik q zgjon jo vetm vetdijen estetike t lexuesit, por mbi t
gjitha, vetdijen njerzore gjithkohore. Dialogimi i personazheve t risjell n kujtes
konceptin e drams si nj pasqyr e bots, si nj ars rotunda (art rrotullor), ku individi
sheh m mir vetveten. Aludimet e vendosin Hamletin e dikurshm dhe Hamletin aktual
n nj prballvendosje tragjike. Ndaj Ofelia edhe pse njeh t parin dhe tenton t dytin,
n dilemn e saj nuk mundet t bj tjetr gj, vese t ndihet mjerane nga tragjedia
q i ka pllakosur t dy.
Lexohet akti III, skena IV
Grupi II. Interpretimi - roli i fantazms
Sipas kroniks daneze, fantazma nuk shfaqet askund.
- A sht Fantazma zdhnse i prtejbots pr ne?
- Cilat jan koordinatat q e prgatisin shfaqjen e Fantazms?
Ankthi dhe dyshimi. Fantazma ka nj mision: ajo sjell nj kumt. Dyshimi ndaj saj do
ta lironte Klaudin nga drama e krimit. Dyshimi i Hamletit ndaj dshmis s Fantazms e
bn tensionin dramatik t krkoj kuota t tjera rritjeje. Brenda konfigurimit t Fantazms
duhet dalluar vet Shekspiri si vetdije artistike, q e kthen kt gjetje artistike n nj
interpretim universal pr njeriun e do kohe. Madje Fantazma plotson edhe m qart
misionin e saj, detyrn q ka Hamleti: gjakmarrjen pr vrasjen e t atit.
- A ka dika t ngjashme me Orakullin e Delfit n nxitjen q i bri Orestit?
Grupi III. Struktura
- Cilat jan rrethanat q prcaktojn sjelljen e personazheve? Ushtrimi 5.
Nxnsit lexojn me kodim tekstin dhe veojn n tabel vargjet q tregojn rrethanat
n sjelljen e personazheve.
Rrethanat jan t shumllojta: reale, psikologjike, emocionale, shoqrore, filozofike,
t cilat kan nj burim: jetn, q n mnyr mizore po kthehet n vdekje. Rrethanat
specifike prligjin sjelljet e personazheve ndaj njri-tjetrit, duke e plotsuar mozaikun e
tablos shekspiriane m tej.
275

Rrethanat
Ilustrimi
Komenti
Keqardhja pr gjendjen e
Hamletit.
Motivim psikologjik nga
rrethanat.
reale
Mos vjen q t qortosh tyt bir t von...
psikologjike
Po shih, jot m e humbi krejt toruan

Sugjeshta punon fort te t smurt
emocionale
E mjera un, ti m thua ke

E mjera un! Esht i lojtur mntsh! se syri yt i dhmpshtur
munt ta zbut vendimin e egr q t kam caktuar
Mjerimi shpirtror n
marrdhnien nn-bir.
shoqrore
Virtyti ti krkoj ndjes vesit

Oh, hidh tutje pjesn m t keqe Dhe rro me gjysmn
tjetr m t pastr.
sht asti i ndryshimit

moral.
filozofike
Q zbrazsirs syrin ia mbrthen

Dhe bisedon me ern q ska form?
Hapja zemrn qiellit.
Prplitjet shpirtrore e
hapin qenien njerzore ndaj
natyrs mendimtare.
Grupi IV - Cili sht efekti i ndrrimit t roleve? Ushtrimi 6.

Efekti q sjell ndrrimi i roleve duhet par si udh prmes s cils e vrteta jetsore
kthehet n mnyr t natyrshme n t vrtet artistike, gj q nnkupton universalitetin
e saj. Nna q do t qortoj birin dhe biri q merr prsipr t qortoj nnn. Tensioni
prek lartsi t reja emocionale.
Grupi IV- Gjuha
Fantazma shfaqet element fantastik q e zjarrmon prfytyrimin njerzor. Gjuha q
prdor ajo e mpreh m tepr tensionin, rrit ankthin, forcon m tej misterin n krkim t
s vrtets.
- mendoni pr iden e I. Kadares q thot pr Fantazmn si realitet i teatrit
elisabetian, se pr gati dy mijvjear ajo e ka ruajtur trajtn e saj dyshe, nj przierje e
s rrokshmes me t parrokshmen q vjen nga zanafilla e saj, guri i varrit?
Gjuha ironike e personazhit
Ironia sokratiane si padituri e rreme q e prdorte Sokrati n diskutimet e tij
filozofike.
- A nuk i prshtatet gjykimit q duhet t bj Hamleti brenda vetdijes s tij shprehja
e Sokratit, se t gjykosh, n mnyr filozofike, do t thot t tallesh?!
- A nuk sht ngri i Hamletit nj duel i pambaruar mes sensit filozofik dhe
ndjeshmris njerzore?
Zgjedhja e ironis e bn m t mpreht jo vetm komunikimin, por e vesh at me
mantelin e gjithkohshmris, si vler q asnj epok nuk do ta vjetroj kurr. Ironia
sht arma e tij, para se gjaku t derdhet. Ironia sht tallja me ndrrn q iu shkrmoq.
Ironia sht sarkazma e hidhur ndaj idealizimit n t cilin besoi dhe e zhgnjeu.
Prforcimi. Diskutim.
Nxnsit vzhgojn pikturn, pr ta ballafaquar me personazhin e Ofelis.
Fjala prball Ngjyrs. Si e zbulojn vetveten n njra-tjetrn? Detajet q e bjn t
paharrueshme portretin e Ofelis.
"
Detyr shtpie. Hamleti i veshur me mantelin e gjithkohshmris.
276
Tema
6.6. Hamleti

t diskutoj rreth mendimit kritik pr tragjedin;
a. t komentoj argumentet q sillen n shkrimin kritik;
b. t vzhgoj foto dhe sekuenca nga filmi pr ti krahasuar me tragjedin;
c. t zbuloj elementet moderne t filmit.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, shkrime
kritike, komente, sekuenca filmike etj.
Konceptet: shkrim kritik, argumente noliane, introdukt, vones hamletiane,
vones hamletiane.
Struktura e msimit
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Organizimi
Pun me klasn
Reflektimi pr kuptimin
Pun n grupe
Diskutim
Pun me klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
Parashikimi. Nj pyetje shum prgjigje
Msuesi/ja e nis msimin duke diskutuar pr:
- mendoni pr iden e prof. Alfred Uit: Drama Hamleti sht m shum sesa
nj dram sociale; ajo sht antropologjike, mbikohore, universale, sht shprehja e
shpirtit t humanizmit tragjik t njerzimit.?
Ndrtimi i njohurive. Reflektimi pr kuptimin
Klasa ndahet n dy grupe:
Grupi I shpalos nj platform t mendimit kritik, t shqiprimit t Fan Nolit n
Introduktn e Hamletit.
Grupi II przgjedh foto dhe sekuenca filmike t varianteve t mparshme t
ekranizimit t Hamletit ndr vite.
Model prgjigjeje
- Argumentet noliane bazohen n prshkrimin q i bnte ai gjendjes s rnd
shpirtrore t Hamletit n situatn tragjike. Vonesn hamletiane Noli e prligj me kto
ide: Q t veproj do prova t gjalla dhe t sigurta dhe, kur si mbetet asnj dyshim
pr fajsin e tungjit, pret gjersa t gjej rastin ideal q ta vras dhe shkon kur sht
damkosur n syt e Perndis e t bots si vrass e helmonjs i pabes. Gjakmarrja e
tij sht nj vepr arti, nj kryevepr nga fryma dhe forma.
- E dini q m 1938, gazetari amerikan Kyrus Sulzberger i New York Times n
reportazhin e tij t par pr Shqiprin shkruante se do t kishte qen m e natyrshme
q Shekspiri t mos e vendoste n Iliri, domethn n Shqiprin e sotme, ngjarjen e
Nats s mbretrve, por nj tjetr dram, Hamletin?
Kur m 1938, amerikani Kyrus Sulzberger, pjess s librit t tij pr shqiptart i vuri
titullin Hamleti te populli shkab, nga leximi i tij dilte se ajo q donte t thoshte ishte
pak a shum se Hamleti ishte ktu nj mysafir i njohur. Shkurt, ajo pjes e ditarit t tij
mund t quhej edhe Hamleti tek t vett ose Hamleti te populli hamletoid.
... N bjeshkt shqiptare Hamleti do t ishte si midis t vetve. Hamletoidt shqiptar
... luajn rolin e tij sipas mnyrs s tyre, por gjithmon prpikrish. E merrnin nj dit
277

urdhrin pr gjakmarrje nga Kodi i tyre, q ishte m i pamshirshm se Fantazma, dhe e
kryenin at, pr tu vrar dhe vet pastaj, sipas skenarit t tij... N qoft se dikush prej
tyre do t gjendej rastsisht n at koh n Shqipri, pr t, princi danez sdo t ishte
gj tjetr, vese nj sivlla. Dhe jo vetm pr t. Pr shumicn e shqiptarve, Hamleti
nuk ishte vese nj gjaks.
I. Kadare, Hamleti, princi i vshtir
Prforcimi. Diskutim
- Duke lexuar me kujdes fragmentin e msiprm, ndjesi ju ngacmojn idet
e Kadares dhe qartsi sjellin n arsyetimet tuaja, kur prqendroheni tek thelbi i
tragjedis, si hakmarrja e Hamletit, princit t Danimarks?
- Nse e njihni sadopak Kanunin, ju ka rn ndr mend ta kundroni gjakmarrjen si
ndrgjegje tragjike e vendosur n nj realitet mbikohor dhe mbihapsinor?
- Pr t pasur nj kndvshtrim m t gjer e m filozofik ndaj ksaj dukurie historike
t lasht, rekomandohen sprovat e Kadares, Eskili, ky humbs i madh dhe Hamleti,
princi i vshtir, gj q do t mprehte m tej sensin e arsyetimit filozofik mbi mitin dhe
jetn, pa harruar prpunimin e shijeve estetike lidhur me magjin e fjals.
Tema
8.1. Veori
t artit t
komedis
I smuri pr
mend

t identifikoj veorit e komedis n kohn e klasicizmit francez;
a. t zbuloj veori t artit t komedis duke u ndalur te: subjekti dhe
komedia e karakterit,
d. t vzhgoj pikturat q ilustrojn komedin,
c. t komentoj fragmentin duke u ndalur te:
- kuptimi frika patologjike e personazhit kryesor,
- dshira pr t zbuluar t vrtetn,
- interpretimi zbulimi i shkakut t vesit t personazhit kryesor,
- struktura ndrtimi logjik i veprs si veori e teatrit klasicist.
Molierit, trashgimia e tij letrare.
Konceptet kryesore: komedi e karakterit, teatr klasik, frik patologjike, parime
klasiciste.

Fazat e strukturs
Strategjit msimore
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Veprimtarit
Organizimi
Nxitje e diskutimit
Pun me klasn
Kodim teksti/Ditar dypjessh
Pun n grupe
Diskutim
Pun me klasn

Msuesi/ja e nis msimin duke shtruar pr diskutim pyetjet:
- lloj gjinie letrare sht komedia, qesharake apo serioze? Argumentoni prgjigjen
tuaj duke iu referuar nj komedie.
-Ciln komedi keni ndjekur n teatr dhe ciln n nj ekran televiziv? mbresa ju
kan ln?
278

Ndrtimi i njohurive. Kodim teksti/Ditar dypjessh
a. Subjekti
Parimi mbi t cilin Molieri ngre iden e tij artistike synon t msoj duke argtuar,
gj q e ndihmoi jo vetm t krijonte profilin e tij si dramaturg komik, por edhe ta nxiste
spektatorin ta shihte jetn me sy kritik, qortues dhe gazmor. Kjo sht arsyeja q ai e
ngjizi subjektin e komedis I smuri prmend si nj tallje plot sarkazm q u drejtohet
mjekve, t cilt e shohin pacientin si klient pr t shitur ilae t dyshimta. Smundja
imagjinare e tjetrson karakterin e Arganit dhe e shndrron at n nj njeri monoman,
q ka vetm nj mani: ta shoh vetveten t smur dhe pr kt smundje virtuale, ai
nuk sht dot as njeri. Duke vendosur smundjen n qendr t egos s tij, ai humbet
do lidhje me realitetin dhe bie pre e friks q kthehet n patologji pr t. Ky subjekt kaq
i thjesht ka zgjedhur komedin e karaktereve pr t prcjell mirazhin q Molieri e ka
modeluar q n titull, I smuri pr mend; ndrsa v n shnjestr manin e marrjes s
ilaeve duke qen shndosh e mir.
Ndahet klasa n dy grupe, t cilat studiojn tekstin me kodim dhe hedhin t dhnat
n ditarin dypjessh, t cilin e plotsojn gjat komentit t fragmentit.
Grupi I - Arti i komedis
Nxnsit lexojn tekstin dhe vn n dukje veorit e artit, pr t cilat gjejn shembuj
me ilustrime n fragmentin q do t komentojn.
Mjetet dhe efektet komike
Ilustrime
Gjestet
Fjalt me spica dhe dykuptimsi
Prsritja e t njjtit gjest a e s njjts fjal
Asimetrit paralele
Hiperbolizimi i karaktereve
Format e groteskut
Grupi II - Komedia e karaktereve

Karakteret
Argani
Tuaneta
Anxhelika
Mjekt
b. Vzhgohen pikturat ilustruese duke u ndar klasa n tri grupe, q t evidentojn

detajet e veanta q gjejn kahun e prbashksive.
Grupi I - Komentimi i fragmentit kuptimi.
Punohen ushtrimet 1- 4 dhe plotsohet ditari dypjessh.
Molieri si artist i madh krkon t plazmoj t vrtetn lakuriqe njerzore me an t
goditjes q i bn si mediokritetit, ashtu edhe shmtimit moral t tipareve q prfaqson
Argani. Tallja q fsheh mospranimin fokusohet n vesin q e ka pranguar personazhin
qendror. T godassh marrzin dhe egoizmin e Arganit sht njsoj si t prndjeksh
t keqen, duke i ln mundsi hapjes s zemrs pr ngadhnjimin e s mirs. Frika
279

patologjike q ai ka nga smundja e prfytyruar vihet prball zbulimit t s vrtets. Ky
konflikt sjell drithijen e karakterit t tij, gj q e kthen n personazh t pakrahasueshm
letrar, ngase e bn m reale mendsin, sjelljen dhe tiparet e Arganit. Intuita e Molierit
ka ditur t nuhas at q sht domethnse n do koh dhe pr do individ.
Grupi II. Interpretimi
Punohen ushtrimet 5-8. Plotsohet ditari dypjessh me ilustrime pr tiparet e
personazheve dhe si shrbejn ato pr nxjerrjen n pah t karakterit t Arganit.
Molieri prdor bisturin e fjals pr t rrfyer se si pas asaj situate aq qesharake,
fshihet nj dram e vrtet: mendsia se smundja sht ulur kmbkryq n jetn e
tij. Ky ves nuk sht torturues vetm pr at si person, por pr t gjitha personazhet e
tjera, q prbjn familjen e tij. I futur n ingranazhin e vesit, ai e ka humbur logjikn
dhe smundja sht br timonierja e jets s tij. mimi q ai i paguan, smundja,
nuk sht aq vetjak sa duket. Prkundrazi, do raport familjar vuan pasojat e marrzis
s tij duke u prballur me deformimin e karakterit t Arganit. Egoizmi i shfrenuar bn q
personazhi qendror ta shndrroj smundjen imagjinare n realitetin ku jep shpirt do
dit e jets s tij, e kalcifikuar nga moria e medikamenteve t panevojshme.
Grupi III. Struktura
Ndrtimi i veprs klasiciste bhet sipas parimeve t klasicizmit: njsia e veprimit, e
kohs dhe e vendit. Ngjarja zhvillohet brenda 24 orve, n t njjtin vend dhe ka nj
linj veprimi. Komedia sht e organizuar n tri akte dhe do akt ka disa skena (Akti I
11 skena, Akti II -12 skena, Akti III -22 skena).
Si aktet ashtu dhe skenat luajn funksion t caktuar n vepr. Ndrsa akti I paraqit
personazhet kryesore t komedis dhe marrdhniet ndrmjet tyre shrben si hyrje,
akti II mbart zhvillimin kryesor t konfliktit dramatik, kurse akti III sjell pikn kulmore t
konfliktit dhe zgjidhjen e tij. Skenat ndryshojn sa her hyn nj personazh i ri, i cili nuk
mund t qndroj n sken nse e ka mbaruar misionin e vet.
N skenat e dhna nga akti III personazhet dhe veprimet e tyre prcaktohen nga
elemente t ndryshme q nxjerrin n pah karaktere me prerje t ndryshme ideore,
morale, origjinale dhe vetjake.
Forcat e ndryshme kundrshtuese q luftojn brenda karakterit, n vend q t
asnjansojn njra-tjetrn, shkojn drejt njra-tjetrs duke tentuar shkrirjen e tyre, derisa
t kthehen n nj gjurm t thell, q rrfen se sht daltuar nj karakter i fort. Molieri
e njihte mir audiencn ose publikun t cilit i drejtohej. Ai do t prballej me publikun
aristokratik dhe me publikun e thjesht. Komedin do ta ndiqnin oborrtart dhe vulgart,
shijehollt dhe shijetrasht. E qeshura pr nj pal do t qe rnie n mendim, pr tjetrn
argtim. Sipas parimit klasicist, fundi i komedis duhet ti knaqte t dyja palt.
- A mendoni se komedia ia arrin ksaj?
- A mendoni se fjalt e Hipolit Adolf Tenit: Arti e ka kt veanti: ai n t njjtn
koh sht superior dhe popullor; ai i shfaq gjrat m t lart dhe na shfaq t gjithve,
prkojn me komedin I smuri pr mend t Molierit?
"
Detyr shtpie. Duke lexuar thnien e estetit francez Hipolit Adolf Ten (Hippolyte Adolphe Taine) n
lidhje me trashgimin klasiciste: ... ajo ka na intereson te nj qenie reale dhe ajo ka shpresojm
q artisti t nxjerr dhe ta shpreh, sht logjika e saj e brendshme dhe e jashtme, me fjal t tjera,
struktura, kompozimi dhe ndrtimi i saj, cilat jan disa nga arsyetimet q lvizin brenda arsyetimit tuaj.
280
Tema
9.2. Koment
fragmenti nga
komedia I
smuri pr
mend

a. gjuha dhe stili:
- efekti q shkakton komikja e bukur;
- roli i antifrazave n komunikim;
- veanti e mbylljes s komedis si komedi balet;
b. t diskutoj pr nj personazh jetsor, duke e krahasuar me personazhin e
komedis;
c. t bj nj prshkrim krahasues mes dy personazheve;
. t gjykoj mbi dukurin e katarsisit komik.
nga pjesa, tituj t trashgimis s Molierit etj.
Konceptet kryesore: komike e bukur, katarsis komik, antifraz, komedi-balet.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Strategjit msimore
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Organizimi
Pun me klasn
Ndrtimi i njohurive
Studim teksti
Pun n grupe
Prforcimi
Shkrim i lir
Pun individuale
ZHVILLIMI I MSIMIT
Po tu referohemi fakteve historike t epoks kur jetoi Molieri, ato dshmojn se vet
mbreti Luigji XIV hiqte kapeln edhe prpara nj kameriereje. Madje, sipas librit t Sen
Simonit, Kujtimet, rrfehet pr nj duk q zakonisht prshndeste kdo q takonte
dhe arrinte ti prshkonte oborret e Versajs gjithmon vetm me kapel n dor, gj q
na habit lidhur me vlersimin q i bhej njeriut, qoft edhe nj shrbtori. Ather:
- Si sht e mundur q Molieri v n shnjestr njeriun, duke pasqyruar ann e tij
qesharake?
- e shtyn Molierin t fshikulloj n kt mnyr, urrejtja apo dashuria q ka pr
njeriun?
Punohet rubrika Reflektoni pr gjuhn.
Grupi I. Ushtrimi 12. Efekti i komikes surpriz
Efekti q shkakton Komikja e surprizs sht jo vetm i drejtprdrejt si reagim
momental, ngaq e papritura, ajo q mendja sta rrok, pr udin tnde ka ndodhur
ose shfaqet sikur sht kryer. sht n natyrn e njeriut ti bj prshtypje surpriza,
e papritura, dhe po ashtu sht brenda natyrs s tij prgjigjja ndaj saj, si habi ose si
mosbesim. Ndaj Molieri, meq e ka konceptuar komedin si komedi karakteresh, sjell
shashka ose tymnaja t tilla, q t ngacmoj kureshtjen e spektatorit e tia mbaj
t ndezur vmendjen. Fakti q kjo e papritur vjen n nj vepr klasiciste, kur filozofia
krijuese e ktij drejtimi letrar nnkupton nj ecuri aq t rregullt sa nuk ka vend as pr
nj incident t papritur, dshmon jo vetm talentin e Molierit q di t thyej klishet e
t mbetet srish i admiruar, por edhe pjekurin e natyrs krijuese t mjeshtrit francez
t fjals artistike.
281

Grupi II. Ushtrimi 13. Roli i antifrazave n komunikim
Srish kemi nj gjetje artistike origjinale: Molieri di ta konturoj fjaln me fraktura t
tilla si antifraza, pr t hedhur drit trthorazi mbi at q duhet t jet tashm e qart.
Kjo mnyr e rrit intensitetin e komikes dhe i jep asaj nj kuptim m t thell sesa
vetm nj batut q shkakton t qeshura. E qeshura e hidhur, ajo q fsheh dhimbjen
ose zhgnjimin, besimin ose dyshimin, e bn komedin t qndroj plot denjsi krahas
drams dhe tragjedis, sepse komikja operon brenda natyrs njerzore si do mjet tjetr
artistik. Prdorimi i antifrazs e bn m t zhdrvjellt komunikimin dhe m interesante
ecurin e ngjarjes, duke shmangur njtrajtshmrin e ngrehins artistike molieriane.
Grupi III. Ushtrimi 15. Mbyllja e komedis si komedi-balet.
Nuk sht e vshtir t dallosh n kto pjes t trashgimis s Molierit vizionin e
tij gjithprfshirs ose sinkretik t artit. Pr autorin kjo nuk ishte thjesht nj komedi, por
nj spektakl, nj risi q e pasuron m tej me gjetje origjinale traditn klasiciste. Vizioni
i spektaklit e bn m solide komedin dhe e zgjeron m tej gamn e ndikimit t saj.
Ndrkaq, ajo e pasuron shprehimsin e ideve dhe t fjals me an t muziks e t
vallzimit. Nj model i till sht i konkurrueshm edhe n kohn ton, edhe pse ka
rrjedhur nj periudh kohore prej m tepr se tre shekujsh kur komedia u vu n sken.
Diskutim pr nj personazh jetsor, duke e krahasuar me personazhin e komedis.
Klasa ndahet n tri grupe. do grup liston karakteristika t ngjashme me Arganin q
i ka hasur n mjedisin familjar dhe portretizon personazhin jetsor. Tri personazhet e
skicuara nga tri grupet shrbejn si nj triptik, ku e njjta dukuri shfaqet n tri pamje.
GI
G II
Karakteristikat
G III
Karakteristikat
Karakteristikat
Prfundimi:
Personazhi jetsor q ka sjell do grup bhet profili, i cili simbolizon njeriun q
bn t pamundurn pr t pasur smundje imagjinare, duke humbur kuptimin e jets,
sepse mania e smundjes, e ndrthurur me protagonizmin fals, q bn mos t trheq
vmendjen e kujtdo ndaj tij, nuk e l t jet as baba, as burr, as njeri.
bjn portretizim krahasues mes Arganit dhe Beraldit.
Nxnsit t mbshtetur mbi:
- motivimin psikologjik
- rrethanat shoqrore
- mjedisin familjar,
Dukuria e katarsisit komik
Molieri edhe pse vuri n loj vesin, huqet, t metat, zakonet e kqija dhe marrzin
njerzore, e deshi dhe e moi njeriun. Ai qe i ndjeshm ndaj ndikimit q sillnin dukuri
t tilla mbi jetn familjare dhe shoqrore, ndaj zgjodhi t fshikullonte dukurit pr ta
282

ndrgjegjsuar njeriun, q vuante nn skllavrin e tyre. Qllimi i Molierit ishte t
ngacmonte prmes reflektimit q shkakton nj vepr arti n vetdijen njerzore, dshirn
e vetkorrigjimit, dshirn pr t hequr dor nga vesi, dshirn pr tu ndryshuar s
brendshmi. Vetqortimi q shkon deri n vetkorrigjim prmes s qeshurs apo komikes,
quhet katarsis komik. Ky proces n komedi vjen natyrshm, ngaq Molieri nuk zgjon
urrejtjen, por zemrgjersin ndaj gjithkaje njerzore, pr t mos e prjashtuar at me
prmim, por pr ta kuptuar at. Mendsia e katarsisit komik na shtyn t mos reagojm
keq dhe brutalisht ndaj t metave njerzore, si dika q sht e pandreqshme, por t
shohim tek t tjert dhe te vetja mundsin e ndryshmit.
"
Detyr shtpie. Ju ka rastisur t prballeni me katarsisin komik n jetn tuaj vetjake?

Tregojeni nprmjet nj shkrimi rrfimtar, n t cilin t ruani natyrn komike t situats.
Tema
10.1.
Veorit e
melodrams
si lloj i
poems
dramatike
romantike
(Jerina)

t identifikoj veorit e melodrams si lloj i poems dramatike romantike;
a. t zbuloj veori t melodrams n kontekstin letrar shqiptar;
b. t arsyetoj mbi parathnien e Fishts pr mesazhin q i transmeton lexuesit;
- kuptimi t evidentoj figurat e marra nga mitologjia greko-latine, poett
e mdhenj, emrat e luleve;
- interpretimi t arsyetoj pse poeti e himnizon bukurin shqiptare.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, foto t Marubit
q evidentojn bukurin shqiptare, portreti i Fishts, trashgimia e tij letrare.
Konceptet kryesore: melodram, poem dramatike, himnizim i mitologjis.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Organizimi
Pun me klasn
Pun n grupe
Shkrim i lir
Pun individuale

- Pr arsye Gjergj Fishta, nj figur historike e spikatur e letrsis shqipe, nuk hoqi
dor kurr nga himnizimi i asaj q sht shqiptare?
- A mund t quhej Shqipria - Edeni i Ballkanit, si e cilsonte Fishta, nj realitet
historik dhe njerzor pa bukurin e vashs shqiptare?
Nxnsit lexojn tekstin dhe nnvizojn veorit, t cilat mund ti prmbledhin n
ditarin dypjessh.
Veorit
Lloji i shkrimit
Funksioni
Mesazhi
Elementet mbizotruese
Subjekti i melodrams Jerina
Ilustrimi
Poem melodramatike n vargje
Vlera edukative
Patriotik, himnizimi i mitologjis dhe i kulturs son kombtare
Lirizmi
Figurat mitologjike
Figura njerzore historike ose t trilluara;
Kur mungojn figurat mitologjike, sht kori i thjesht
283

a. Veorit e melodrams n kontekstin shqiptar
Fakti q realiteti shqiptar i kohs s Fishts prballej me nevojn m t madhe t
ribrjes kombtare t shqiptarve, t cilt prej pes shekujsh kishin jetuar nn robrin
osmane, e bn Fishtn t jet i ndjeshm ndaj do detaji politik, diplomatik, shoqror,
ballkanik, evropian. Jo rastsisht, pikrisht dy vjet pas Shpalljes s Pavarsis, m 1912,
ai shkruan melodramn Jerina ose mbretnesha e lulevet, q ka nj domethnie t
veant. Prkundr akuzave t vjetra antishqiptare, q slinin rast pa hedhur balt mbi
trashgimin ton kulturore, t sendrtuara n shpifjet e serbit Vlladan Gjergjevi, se
gjoja shqiptari nuk sht n gjendje ti kndoj femrs pa e prlyer me nj lakmi banale
(Vehbi Bala), Fishta realizon nj nga veprat e tij m t ndjera lirike. Me an t melodrams
Jerina ose mbretnesha e lulevet, ai pohoi se jo vetm gjuha shqipe, por edhe mendsia
shqiptare pr t bukurn dinte t hidhte drit mbi t vrtetn e mrekullis s saj dhe kishte
denjsin ta portretizonte bukurin femrore shqiptare si vler t prjetshme, q e kishte
detyruar Homerin, Petrarkn dhe Danten t pruleshin para saj. Sjellja e ksaj vepre e
pasuron m tej letrsin ton me konceptin mitologjik dhe hapsiron lirizmin fishtjan si
nj prurje origjinale n rrjedhat poetike shqiptare. Fishta, duke iu prmbajtur parimeve
t teatrit klasik, e shkroi melodramn n vargje, ku ndrthuri figurat njerzore me ato
mitologjike. Kjo melodram pasuron relievin shqiptar t fjals, duke dshmuar se edhe
kultura shqiptare kishte potencialin e lvrimit t teatrit mitologjik.
b. Parathnia e Fishts
Mesazhi i Fishts dallohet pr thellsin dhe kaprcimin n koh. Konceptimi
i mesazhit prkon me filozofin e artit, se krijimi i vrtet artistik e kaprcen kohn
dhe mban universalen brenda tij. N kt kndvshtrim Fishta ndrthurur analitikn
intelektuale me poetikn njerzore mbi bazamentin e prhershm t kredos s tij: besim
e atdhe, pr t transmetuar ksisoj nj fragment nga botkuptimi i tij idealist kombtar.
N kt qndrim nuk sht e vshtir t konstatosh sensin profetik t poetit, q hedh
shikimin prtej epoks t tij, duke pohuar se bukuria e prjetshme zbulohet n zemrn
njerzore. Aq m tepr, me zgjedhjen e Jerins, ktij simboli autokton bukurie, Fishta
rrfen se mes nj relievi t till si Shqipria me trojet e saj etnike, nuk mund t mos
shfaqej bukuria qiellore e vashs shqiptare. Edhe pse shkaku zanafillor duket bukuria
femrore shqiptare, thelbi i padukshm fishtjan rreh t zgjoj te lexuesi vlersimin
himnizues t gjithkaje shqiptare.
c. T komentoj fragmentin:
Klasa ndahet n dy grupe dhe secili lexon fragmentin duke mbajtur shnime a duke
nnvizuar pjest, sipas krkesave t ushtrimeve t rubriks prkatse.
Grupi I -Kuptimi:
Fishta krkon ta zgjeroj m tej konceptin mbi t cilin e ngriti jetn e tij si shrbes
ndaj Shqipris si Edeni i Ballkanit. Ai sjell tre poett e mdhenj bashk me simbolikn
femrore q prcjellin veprat e tyre, pr ti ballafaquar me Jerinn mbretresh. Dalta
poetike e Fishts modelon bukurin qiellore, ku do detaj fizik dhe shpirtror sht n
harmoni, edhe pse bukurit greko-latine q sjell ai, mbeten modele t gjithkohshme.
Brenda ksaj hullie, Fishta vendos para Jerins hyjneshat greke, Afrditn, Hern dhe
Atenajn, si perndeshat m t rndsishme t Olimpit, pr t thelluar m tej iden e
tij, se trojet iliro-shqiptare vazhdojn t ruajn si trashgimi bukurin e prjetshme t
skicuar prmes Jerins, vashs shqiptare.
Mozaiku i konceptimit fishtjan plotsohet m tej me emrat e luleve: Drandofille,
Vjollca etj.
284

Lulet: Drandofille, Vjollca
Figurat e marra nga mitologjia

greko-latine: Hyjneshat e Olimpit:
Jerina
Poett e mdhenj: Homeri,

Petrarka, Dantja
Afrdita, Hera, Atenaja
Grupi II - Interpretimi: Pse himnizohet bukuria shqiptare?

Fishta nuk bn gj tjetr, vese shfrytzon mendsin krijuese t rapsodive shqiptare
dhe modelon bukurin e pakrahasueshme t bjeshkve n tiparet e vashs shqiptare,
t ciln e mbshtjell kozmikja. Himnizimi i bukuris shqiptare vjen nga admirimi q
ai vet si njeri dhe si poet ka pr trojet amtare, ku gjithka bart jo vetm larmin e
ngjyrave e t kundrmimit, por at q nuk sht toksore, at q sht qiellore. Fishta
ka kapur thelbin e bukuris dhe i ka dhn asaj trajtn shqiptare. Jerina m tepr se
thjesht Vasha, sht vet Shqipria, me shklqimin e saj t dikurshm dhe rrezllitjet
e saj t ardhshme. Ky himnizim nuk sht artificial, sht aq i natyrshm, sa t duket
se tr lirizmi i rapsodis shqiptare ka projektuar Jerinn, t ciln vet lulet, simboli i
bukuris, e vun n fronin e mbretreshs.
Prforcimi. Shkrim i lir.
Bni parafrazimin e nj fragmenti nga poema.
"
Detyr shtpie. Bukuri shqiptare...

sht pr Fishtn miti, konvencioni artistik apo interpretimi filozofik?
(Mund t jet nj shkrim lirik ose filozofik i frymzuar nga nj krijim ose detaj shqiptar si refleksion ndaj
do vlere t vyer kombtare).
Tema
11.2. Koment
i fragmenteve
t melodrams
Jerina

t komentoj poezin duke u ndalur te:
a. struktura
- t zbuloj veori t melodrams,
- t analizoj mbshtetjen e Fishts te poezia antike, forma e ditirambit, kori
- kngt popullore;
b. gjuha e stili:
- t analizoj rolin stilistik t figurave me t cilat prshkruhet Jerina,
- t gjej fjalt ky me t cilat himnizohet bukuria shqiptare,
- t interpretoj prdorimin e epiteteve, krahasimeve, hiperbolave,
- t lexoj tekstin informues pr t zbuluar lidhjet e Fishts me teatrin,
- t vzhgoj foton q sjell atmosfern kohore.
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, pjes nga
fragmenti, trashgimi letrare t Fishts.
Konceptet kryesore: poezi antike, ditiramb, rol stilistik, poemth melodramik,
konvencion artistik.
285

Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Strategjit msimore
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Organizimi
Pun me klasn
Pun n grupe
Diskutim
Pun me klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
- mendoni pr Fishtn si artist i fjals? Cilat jan elementet q e bjn t
pashlyeshme veprn e tij?
Elementet q e bjn t pashlyeshme veprn e tij jan: fryma kombtare, mendsia
evropiane dhe interpretimi mitologjik, q u kthyen n boshtin n t cilin vrtitej shtjella
e tij krijuese.
Bni pemn e mendimit n form shtjelle.
folklori shqiptar
ndikimi i filozofis klasike greko-latine.
interpretimi mitologjik
shqiprimet q i bri Homerit, Petrarks,

Molierit, Manxonit.
mendsia evropiane
estetika krijuese e Ariostos, Gtes,
Hajnes, Shekspirit.
trashgimia e Budit, Bogdanit,

De Martinos, De Rads,
Konics, Asdrenit, Mjeds.
fryma kombtare
Pema e trashgimis s Fishts

- elemente t tjera mund ti shtojm kur kemi parasysh poemn melodramatike
Jerina ose mbretnesha e lulevet?
a. Struktura
Melodrama Jerina sht nj vepr ku fryma lirike ngrihet prmbi konfliktin dramatik,
duke lejuar q vlerat edukuese t t ojn n mnyr t natyrshme te mesazhi kombtar
i Fishts. Nn ndikimin e teatrit e t estetiks klasike, Fishta e shkroi veprn n vargje.
Vargjet marrin ngjyrim t veant, pr shkak t karakterit mitologjik, q bhet m
interesant me an t ndrthurjes s tyre me figurat njerzore historike dhe me ato q
u prkasin hyjnive t antikitetit grek. Veori e ksaj strukture mbetet prania e korit si n
teatrin mitologjik, ashtu edhe ather kur mungojn personazhet mitologjike.
b. Mbshtetja n poezin antike
Duke qen njohs i shklqyer i tradits poetike antike, Fishta sjell me origjinalitet ditirambin
dhe korin. Meq ditirambi nnkupton poezin glorifikuese, poezin me tone patetike q di t
lavdroj e t lartsoj nj hyjni, nj ngjarje apo nj hero, ky tipar vihet re n melodramn
Jerina si ndikim prej letrsis antike, por edhe si gjetje origjinale e Fishts, q i shkon pr
shtat tems madhore q ka zgjedhur. E rndsishme sht q Fishta nuk e kopjoi verbrisht
kt form poetike, por e zgjodhi me vetdije, duke ia prshtatur ides themelore.
286

Ve ditirambit n kt vepr gjejm edhe korin e tradits klasike greke, si z
interpretues t autorit, me an t t cilit pasurohet ideja themelore fishtjane, si dhe
bhet m solid mesazhi q rreket t prcjell autori. Futja e korit prsri nuk prbn
nj imitim mediokr, prkundrazi i jep mundsi shqipes ta thot fjaln e vet nprmjet
ktij formati poetik. Gjithsesi, kori me pranin e vet e bn m polifonike melodramn e
Fishts n vazhdn e nj krijimi origjinal e t vetvetishm, si sht Jerina.
Knga popullore shqiptare ndihet kudo, n ngjizjen e do fjale, n indin e do mendimi,
n refleksin e do nuance. Si njohs dhe interpretues i folklorit, i ksaj vetdijeje filozofikolirike shqiptare, Fishta ka marr prej fryms popullore artin e saj, duke na dshmuar
pasuri leksikore, muzikore, emocionale dhe kuptimore ka gjuha jon amtare. Folklori
pr Fishtn nuk sht nj dukuri konservatore e kaprcyer nga koha. Prkundrazi, knga
popullore, sipas tij, ruan psikologjin dhe natyrn e anonimatit popullor, q shtrihet n t
shkuarn e largt dhe do t vazhdoj edhe n t ardhmen m t largt.
Te vargjet e dhna n ushtrimin 8 t bie n sy prdorimi i 9-rrokshit, t grshetuar
me refrenin, karakteristik pr poezin popullore, rima ABAB, prsritjet, urimet, si dhe
ritmi i nj valleje t knduar.
c. Gjuha edhe stili
Klasa ndahet n dy grupe.
Grupi I - analizon rolin stilistik t figurave me t cilat prshkruhet Jerina dhe gjen
fjalt ky me t cilat himnizohet bukuria shqiptare.
Grupi II - interpreton dhe zbulon lidhjet e Fishts me teatrin.
Model prgjigjeje
Grupi I: Portretizimi i Jerins me an t figuracionit.
Rikthim n Eposin e Kreshnikve n figurn e Tanushs. Simbolika e prdorur
dshmon krahasimin me dukurit qiellore. Bukuria shqiptare himnizohet me an t
bashksis s fjalve q kan natyr qiellore ose mbinatyrore. Prdoren vlersime
siprore dhe ekzaltuese.
Grupi II: Fishta jetson iden e tij t bukuris me an t epiteteve, krahasimeve,
hiperbolave.
Figuracioni
Epitete
Ilustrime
Krahasime (similituda)
Hiperbola
Metafora
Koh ma tbardha,
ftyrn si vera,... si drita/ e hyjve shuhet, kur madhnueshm dielli/ nis miu shfaq...,
Tok e det e hyll e han,/mbi tok ra skan mend ma tkthjellta...
Synin diell
Prforcimi. Diskutim
Fishta e karakterizon realitetin e krijuar me fuqin q ka strzmadhimi i nj detaji apo
i nj morie prej tyre.
N konfigurimin e ksaj melodrame si ndrthurje e muzikalitetit me veprimin skenik
rol t spikatur luan teatri. Koncepti dhe arkitektura e teatrit fishtjan burojn nga estetika
klasike dramaturgjike q shpalos raportin e prcaktuar q do komponent ka me t
tjert. E veanta e mendimit dramatik t Fishts duhet par te poetika si vetdije e tij
krijuese, q i dha drams fuqin e rrall t emocionit lirik dhe forcn e karakterit epik.
"
Detyr shtpie. Duke par foton e aktorve t drams Dredhit e Patukut, prshkruani mbresat
q l te ju atmosfera e kohs.
287
Tema
12.1. Veorit
e drams
bashkkohore
shqiptare
Tiranozauri

t identifikoj veorit e drams n letrsin bashkkohore shqiptare;
a. t zbuloj veori t drams me prirje surrealiste e fantastike;
b. t shpjegoj temn qendrore t drams, duke e vendosur n kontekstin historik
t kohs;
- kuptimi t zbuloj tragjizmin e tems: dhuna nga pushteti i diktatorit,
- sjellja e personazheve,
- interpretimi t arsyetoj pr dukurin e tiranis n t gjitha kohrat.
Kasm Trebeshins, trashgimia e tij letrare.
Konceptet kryesore: dram me prirje surrealiste, me prirje fantastike, prftes
kuptimore.

Fazat e strukturs
Parashikimi
Strategjit msimore
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Organizimi
Pun me klasn
Studim teksti
Pun n grupe
Diskutim
Pun me klasn

-Nisur nga titulli i drams tragjike Tiranozauri, prftesa kuptimore merrni prej saj?
Tiranozauri
tirania
tiran
- Cilt tiran njihni nga historia e njerzimit dhe dini pr ta?

-Pr arsye Trebeshina i quan personazhet me emra t till, si Gideon, Kaleb,
Manaseh, Nahum?
Emrat Gideon, Kaleb, Manaseh, Nahum jan emra biblik dhe manifestojn tipare
dhe karakteristika q prputhin thelbin e tyre me emrin.
Gideon (hebraisht) druvar a bujk q beson se mund t bhet udhheqs;
Kaleb (hebraisht) qen besnikria pr t sakrifikuar veten;
Manaseh (hebraisht) ai q sht krijuar t harrohet, i destinuar pr tu zhdukur; si
trashgimi, si emr;
Nahum (hebraisht) shpirtdhembshur ose ngushllues keqprdorimi i vlers s tij
pr shkak t bindjes s verbr.
Tiranozauri
Themeli i drams
grotesku
paradoksi
ironia
Themelin e drams Tiranozauri e prbjn:

- grotesku si kndvshtrim konceptual,
- paradoksi si bazament historik,
- ironia si tallje e hidhur me tjetrsimin e skajshm
t natyrs njerzore.
Klasa ndahet n 3 grupe, ku secili grup punon pr nj shtje t caktuar.

Gripi I. Veorit surrealiste dhe fantastike
K. Trebeshina hyri n letrsin shqipe prmes kalvarit t vuajtjeve, pr shkak t
prvojave jetsore vetjake e kolektive. Origjinaliteti i tij, edhe pse duket makabr,
buron nga arsyetimet filozofike t nj natyre thellsisht njerzore, q ska frik t
paguaj mimin e lart pr t vrtetn. I prir t parashikonte degjenerimin e metods
288

s realizimit socialist q n vitet 50-t, ai nuk bri kompromis pr ta shkmbyer emrin si
artist i fjals me pazarllkun e shitjes s bindjeve t tij antikomuniste. Pr nj sr arsyesh
t ktij lloji Trebeshina pati t tjera perceptime dhe bri t tjera analiza historike, ndaj
zgjodhi surrealizmin pr ta modeluar fjaln e tij me t njjtn koeficient q prdorte bota
perndimore. Pr vet formimin e tij kulturor, q i kishte kaprcyer dijet universitare, pr
tu thelluar n njohjen q ofronte ferri dantesk shqiptar n burgjet e diktaturs komuniste,
Trebeshina kalon lehtsisht dhe n mnyr krejt t natyrshme n interpretimin fantastik
t nj realiteti sa shqiptar, aq edhe universal. Dramaturgu sbri tjetr gj tjetr, vese e
nxori tiranin shqiptare komuniste nga tirania botrore e t gjitha kohrave. Trebeshina
nj nga parimet e tij krijuese ka konceptin: Lashtsia n Bashkkohoren si Vazhdimsi
dhe Prsritje (Nata para apokalipsit, K. Trebeshina), ndaj gjetja artistike e surrealizmit
t qarkuar nga fantastikja, i jep drams vlern e t qenit e natyrshme.
Grupi II. Tema qendrore dhe konteksti historik i kohs
Konteksti historik i kohs n dramn e Trebeshins shfaqet si horizontalitet perceptues
dhe si vertikalitet analitik. Rrethanat historike me t cilat ai sht ballafaquar duke
provuar shtypjen dhe dhimbjen deri n kock, e kan br aq t mpreht shikimin e tij si
artist, dhe ndjeshmrin si njeri, sa t sjell nj kronik besnike historike diktatoriale ose
tiranike, me nj fuqi t spikatur t abstraksionit. Pr kt arsye tema qendrore smund t
jet tjetr, vese prudnimi i natyrs njerzore nn arbitraritetin e tiranis. Koordinatat
ku Trebeshina e vendosi Tiranozaurin jan koha dhe hapsira si aktualitet, si shkuarsi,
si ardhmri. Sipas kuptimit q vet Trebeshina ka, koha n nj vepr arti sht nj ast
q prmban t gjitha koht, kurse hapsira sht nj copz q prmban hapsirat gjer
aty ku smund t arrihet, ather vetvetiu, si do vepr tjetr arti, kjo dram ka historin
dhe gjeografin e saj.
Grupi III. Tragjizmi i tems
Viti 1975, kur u shkrua drama Tiranozauri, shnon nj nga pikat m t egra t realitetit
diktatorial shqiptar. Ajo q dramaturgu shihte dhe prekte, ishte polarizimi i pushtetit t
dhuns nga maja e piramids s diktaturs dhe i nnshtrimit pr shkak t friks nga terrori,
q smjaftohej t ndshkonte nj njeri, por dnonte nj mori jetsh njerzore. Nj ngrirje
e till e historis, ku dhuna mbyt do liri, krkon qoft edhe turbull nj imazh prometean,
q kur nuk shfaqet askund, as si siluet, dshmon se skota njerzore sht nj kufom
e gjall. Mes nj shkrettire t till, zri i dhimbjes, i shndrruar n ironi; dhe i pikllimit, i
kthyer n grotesk, ripohon msimin e strvjetr sa bota, se aty ku guximi sht kthyer n
agoni, shpresa e ndryshimit sht groposur. Ky ballafaqim idesh e bn kt fragment t
hedh drit mbi t vrtetn e tiranis n jetn njerzore.
Sjellja e personazheve dshmon t vrtetn e hidhur q sapo u prmend. Raportet
mes tyre i prcakton vullneti i tiranit, q quhet dhun. Trebeshina i ka ngjizur personazhet
si mikrorealitete q lindin nga nj makrorealitet, i cili u jep atyre formn prfundimtare.
Secili prej tyre sht zhveshur nga dinjiteti i individit, si sht Kalebi dhe Nahumi, duke
i kthyer ata n karikatura shoqrore. I vetmi q tenton t thot t vrtetn duke mbetur
njeri sht Manasehu, q dnohet t mos i mbetet m shenj nga pasardhja e tij.
Kalebi
lakeu (shrbtori)
Gideoni
tirani
Manasehu
trofeu i tiranit
Nahumi
viktima
289

Prforcimi. Diskutim
Interpretimi dukuria e tiranis prgjat shekujve
Tirania si dukuri historike sht bashkudhtare e jets njerzore. N kontekste t
ndryshme ajo shfaq nuanca q prputhen me veorit e saj si sistem, q e kthen tr
shoqrin n nj burg t madh, ku jeta jep shpirt do ast. Mendimtar t ndryshm i
referohen tiranis n mnyr sa individuale, aq edhe historike, duke i br nj autopsi
q ende nuk ka mbaruar. Nj nga emblemat e tiranis sht trajtimi i njeriut si skllav.
Jo pa qllim mendimtari iluminist Zhan-Zhak Ruso thot: Skllevrit e par i ka br
forca, poshtrsia e tyre i ka br ata skllevr t prjetshm.
- Cilat jan disa nga argumentet historike q nn vshtrimin e drams Tiranozauri
e mbshtesin thnien?
Nj tjetr mendimtar, ekzistencialisti Zhan-Pol Sartri, pohon: Vjen nj moment, q torturuesi
dhe i torturuari jan dakord: i pari, sepse te nj viktim ka shuar simbolikisht urrejtjen pr tr
njerzimin; i dyti, sepse nuk mund ta duroj fajin e tij deri n pushtetin ekstrem, se nuk mund
ta zgjas urrejtjen e tij q vjen duke urryer t gjith njerzit, bashk me t... Kush mund ta
fshij kt Mesh, ku dy lirit kan komunikuar n shkatrrimin njerzor?
Duke u mbshtetur n kto dy kundrshtime dhe mbi at q zgjon Trebeshina me
dramn e tij, le t shohim se si ka shtegtuar tirania nga epoka n epok.
mendime zgjon ky pasazh nga drama Historia e atyre q sjan e Kasm
Trebeshins: Ne u shitm n skllavri, u masakruam dhe Mbreti i Vulgaritetit; pasi na
zhveshi nga do gj, u b zot absolut edhe i shpirtrave tan... Dhe kjo metamorfoz
shoqrore e pati zhvillimin e saj t panatyrshm me nj shpejtsi t uditshme, si nj
ndrr e tmerrshme!...?
"
Detyr shtpie. projeksione medituese sjell te ju shprehja: Tha zvarraniku:

i duhen shpendit kraht?!... Kasm Trebeshina
Tema

a. struktura t zbuloj prirjen nga teatri epik dhe teatri i absurdit;
b. gjuha dhe stili t shpjegoj nntekstin alegorik t titullit,
- t komentoj elementin simbolik t trupores prej bronzi;
- t shpjegoj prdorimin e groteskut n dram;
- t gjej se ku arrin kulmin konflikti dramatik;
c. t diskutoj pr llojin e shkrimit t promemories;
. t bj nj ese historike n prputhje me temn e drams.
13.2. Koment
nga drama
Tiranozauri
Materialet dhe mjetet msimore: teksti Gjuha shqipe dhe letrsia 11, tituj nga
trashgimia letrare e Trebeshins, citate etj.
Konceptet kryesore: teatr epik, teatr i absurdit, nntekst alegorik, konflikt dramatik,
promemorie.
Fazat e strukturs
Parashikimi
Ndrtimi i njohurive
Prforcimi
290
Strategjit msimore
Veprimtarit
Nxitje e diskutimit
Organizimi
Pun me klasn
Studim teksti
Pun n grupe
Diskutim
Pun me klasn
ZHVILLIMI I MSIMIT
- mendoni pr vlersimin kritik t Fadil Zhysajt lidhur me trashgimin dramatike
t Trebeshins, kur shprehet: Duke kaluar npr ferrin ekzistencial, njeriu dramatik i
Kasm Trebeshins prjeton rnie n nivelet m t ulta t nnshtrimit e prostituimit fizik
e shpirtror, por edhe ngritje n nivelet m sublime t heroit m guximtar, mbinjerzor,
kur e mund frikn nga vdekja, q ishte instrument efikas i terrorit n kohn e diktaturs.
Kur heroi i Trebeshins arrin ta mund frikn, kur humb motivin e mbijetess dhe kur
sht i gatshm t vetshkatrrohet pr nj pozicion m t lart moral, prjeton aktin
sublim t katarsisit, kshtu q nga antiheroi minor shndrrohet n hero tragjik....
Ndrtimi i njohurive. studim teksti
Klasa ndahet n grupe dhe secili grup prgatitet pr shtjen e caktuar.
Grupi I. Struktura e veprs
K. Trebeshina solli nj cilsi t re n dramn shqipe. Ai e lvizi at nga teatri epik
n teatrin absurd. Vet Trebeshina thot: Teatri nga nj tempull i madh u kthye n nj
institucion, ku njeriu u kujtua jo vetm t zbavitet, jo vetm t mbush kohn e lir, por,
n t njjtn koh, edhe t tallet me veten e tij... Ndrkaq njerzimi e ka teatrin e tij....
Epika si interpretim filozofik i njeriut pr realitetin sht tepr e ngusht pr magmn
artistike t dramaturgut. Ai vjen krejt natyrshm nga krkimi i vazhdueshm n thellsit
e qenies e t betejs s saj me realitetin n konkluzionin e Alber Kamys: Absurdi lind
nga ballafaqimi midis kushtrimit njerzor dhe heshtjes s paarsyeshme t bots.
Ndjeshmria njerzore dhe intensiteti i mendimit e bjn veprn e Trebeshins t
ket si struktur ndrthurjen e tre komponentve: irracionales, nostalgjis dhe absurdit,
duke e pasuruar trashgimin modeste t drams shqipe.
Nostalgjia
vepra
Irracionalja
Absurdi
Grupi II. Alegoria e titullit

Si do vepr e mirfillt artistike, edhe drama e Trebeshins me an t titullit ngacmon
lexuesin pr t nisur nj dialog. Jo rastsisht rrnja e konceptit (fjala ky) sht tiran,
pr t ndezur krshrin fillimisht, dhe pr t vijuar m tej me plotsimin e tablos, n
qendrn e s cils sht tirania si dukuri mbihistorike dhe trashgimia me pasardhsit
e saj, tiranozaurt. Alegoria shnon mprehtsin artistike t Trebeshins dhe pohon
se n diktatur, arma m e mir e krijuesit mbetet pikrisht ajo q fsheh at q nuk
fshihet dot, q zbardh at q e nxin.
Simbolika e trupores prej bronzi
Tirani ose diktatori ka nj qllim madhor: si t vazhdoj sundimin edhe pas vdekjes
fizike? Nj monument gipsi nuk e ruan dot imazhin e tij pasi sht kallur n dh,
291

kshtu q e vetmja shpres mbetet bronzi, q ai t prjetsohet. Beteja m e madhe
n vetdijen e nj tirani, pasi e ka skllavruar nj popull t tr, sht si ta bj t
prjetshm e t pavdekshm emrin dhe jetn e tij kalimtare. Kjo filozofi tiranike i ka
dhn dor Trebeshins ta sjell n art, duke nnkuptuar ashtu turbull, se asnj lloj
prmendoreje bronzi nuk ia jep dot pavdeksin tiranit. (Kujto 20 shkurtin 1991.)
Grotesku
Prdorimi i tij gjendet brenda materialit jetsor q Trebeshina ka zgjedhur pr ta
shndrruar t vrtetn reale n t vrtet artistike. Ai sjell bashk, n t njjtn hapsir,
t gjitha kundrshtit njerzore, si karaktere, si personalitete, si dukuri, si rrugtime
dhe si vendmbrritje. Mjafton t prmendsh domethnien e do emri t prdorur, q
pavarsisht veantive jetsore biblike, jan prdorur si konvencione t nj mesazhi
gjithkohor, teksa jan nxjerr prej nj konteksti historik t ngusht, n hapsirat e
pafundme t fjals. Trebeshina pa dashje ose me dashje i kthehet mitit t Nometets
(shpiksi i emrave n mitologjin greke), pr t ndriuar pyetjen e ngritur nse emrat
e vn jan konvencional apo jan t motivuar prej natyrs s gjrave. Mesa shihet,
mendsia krijuese e Trebeshins anon nga arsyetimi i dyt, gj q e ka prdorur pr ta
br m t mpreht groteskun.
- Konflikti dramatik n dram arrin kulmin kur vet tirani, Gideoni, jep urdhrin absurd,
q i biri, Manasehu, t ekzekutohet, pr t mos mbetur asnj gjurm prej tij. Ekstremizmi
i ktij lloji nuk sht artificial, prkundrazi, ai sht nj ndjenj e brendshme q shtyn
drejt hakmarrjes paradoksale pa u shqetsuar pr lidhjet e gjakut. Dika e till haset si
n tiranin e lasht, ashtu dhe n kohrat moderne.
Lloji i shkrimit t promemories
Prforcimi. Diskutim
- Nga buronte guximi i Kasm Trebeshins, prderisa i drejtohej diktatorit Enver
Hoxha me an t nj promemorie-je?
- Ku shfaqet largpamsia historike dhe sensi vizionar i Trebeshins, ndrsa fliste pr
t vrtetn?
- A mund t gjejm n kt kujtes historike edhe brthamn e kredos s tij jo
vetm artistike, por edhe njerzore?
- Ku dallohen shtresimet profetike n kt promemorie t shkruar q n vitin 1953?
Duke lexuar kt shkrim t Trebeshins dhe duke lexuar nj nga idet e Zhan-Pol
Sartrit (1947): N kushtet kur komunistt n shtetin e tyre t origjins nuk prgatitn
ardhjen n fuqi t proletariatit, por luftn, vetm luftn, kundruan shkrimtarin si kurbanin
e t gjitha spastrimeve politike, thoni a ka nj vazhdimsi historike gjurma e disidentit
shqiptar n rrjedhn e Fjals s Lir?
"
292
Detyr shtpie. N prputhje me temn e drams t shkruhet nj ese historike me tem:

Xhelati, skllavi i vrtet i viktims.
Tirani si skllavi i tiranis.
Gjeometria e tiranis.
Teste letrsie*1
Qarkoni alternativn e sakt.
1. T lexuarit aktiv sht :
a. lexim me z t lart
b. lexim me dit
c. shprehs (eksklamativ)
. lexim q e hap qenien tnde drejt nj kuptimi m t thell.
2. Estetika floberiane sht:
a. e prsosura si form
b. fantastikja si ide
c. e bukura si e vrtet
3. Bni nj ese meditative me tem: Ema, natyr iluzioniste apo lodr n duart e pasionit iluziv?
4. Drama e njeriut t vogl, kopistit Akakievi shfaqet n:
a. trupvoglsin e tij
b. mungesn e ndonj titulli fisnik
c. prballjen me arbitraritetin shtetror
. pafuqin e tij fizike
5. Ironia gogoliane i ka rrnjt:
a. n zhvleftsimin q u bn njerzve
b. n njohjen e thell
c. n prmimin q i bn shoqris
6. Zanafilla e shqetsimit migjenian shfaqet n:
a. shkujdesjen njerzore
b. hipokrizin shoqrore
c. paragjykimet qytetare
7. Migjeni e pasqyroi realitetin shqiptar, si:
a. atmosfer mbytse
b. shoqri rebele
c. histori e jashtzakonshme
8. Arti migjenian prdor:
a. ironin
b. satirn
c. sarkazmin
1 Msuesi /ja mund t prdor alternativat e dhna pr t ndrtuar teste pr pjesn e dyt t tekstit Tekste letrare
293

9. Titulli i veprs s Kadares Gjenerali i ushtris s vdekur nnkupton:
a. shklqimin mitologjik
b. filozofin e groteskut
c. strategjin ushtarake
10. Duke u nisur nga romani Gjenerali i ushtris s vdekur, bni nj ese me temn: Historia si mit apo
miti si histori?
11. Arti i Kadares ka si tipar themelor:
a. vizionaren
b. rrfimin
c. dialogun
12. Kndvshtrimin historik t Kadares e kan krahasuar me at t:
a. Balzakut
b. Gtes
c. Shekspirit
13. Skeda e tekstit poetik evidenton n mnyr t qart:
a. koncept prozaik
b. prshkrim historik
c. domethnie lirike
14. Dante Aligeri i prket periudhs historike t:
a. Antikitetit
b. Mesjets
c. Reformacionit
15. Cilat personazhe zgjodhi Danteja pr ta shoqruar n prtejbot:
a. Eskilin
b. Prometeun
c. Virgjilin
. Beatrien
16. Vepra Komedia hyjnore ka si themel mbi t cilin vuri mesazhin e saj:
a. krahasimin
b. alegorin
c. epitetin
17. Bni nj ese t frymzuar nga vargu i njohur dantesk: Atdheu i njmendt i njeriut sht shpirti
18. Autori shqiptar q ka shkruar veprn eseistike Dantja i pamshirshm sht:
a. Dritro Agolli
b. Fatos Arapi
c. Ismail Kadare
294

19. Poema Eugjen Onjegini sht vepr e:
a. Shilerit
b. Pushkinit
c. Hygoit
20. Vepra Eugjen Onjegini i prket metods krijuese t:
a. realizmit
b. natyralizmit
c. romantizmit
21. Personazhi q bie n dashuri me Eugjen Onjeginin quhet:
a. Elena
b. Tatjana
c. Natasha
22. Shkruani nj ese krahasuese pr lamtumirn e Haroldit t Bajronit dhe Onjeginit t Pushkinit.
23. Poezia Fjalt e qiririt ka pr autor:
a. Andon Zako ajupin
b. Naim Frashrin
c. Jeronim de Radn
24. Mendimi filozofik naimjan kulmon n:
a. matenalizmin
b. ateizmin
c. panteizmin
25. Bni nj ese me tem: Mesianizmi naimjan.
26. Poezia Fjalt e qiririt grsheton:
a. patosin qytetar
b. zhgnjimin njerzor
c. frymn meditative
. entuziazmin shoqror
d. notat didaktike
27. Poema Vaji i bylbylit sht:
a. realiste kritike
b. romantike
c. neoklasiciste
. ekzistencialiste
28. Poeti Ndre Mjeda prdori figurat simbolike:
a. malin dhe ujvarat
b. zanat dhe shtojzovallet
c. zogun dhe kafazin
. detin dhe fushn
295

29. Mjetet letrare q przgjodhi Mjeda si bazament pr poemthin Vaji i bylbylit jan:
a. hiperbola dhe krahasimi
b. pyetja retorike dhe kontrasti
c. epiteti dhe prshkallzimin
30. Poezia e Azem Shkrelit N vend t prshndetjes ka si refren t saj fjaln:
a. eja
b. shko
c. prit
31. Ideja q e prshkon poezin N vend t prshndetjes sht:
a. heroike
b. meditative
c. ekzistencialiste
32. Motivi i poezis N vend t prshndetjes ka natyr:
a. racionale
b. psikologjike
c. shoqrore
33. Simboli q ka zgjedhur A. Shkreli pr ta jetsuar poezin e tij sht:
a. qielli
b. pylli
c. guri
34. Bni nj ese, mbshtetur n vargun Mos i harro syt e prlotur n shtegballin tim...
35. Disa nga elementet e strukturs s drams jan:
a. aktet
b. paragraft
c. kapitujt
. didaskalit
36. Humanizmi i Rilindjes Evropiane prfaqson:
a. dilemat e kohs
b. botkuptimin e epoks
c. zhvillimin qytetrues
37. Figurat m prfaqsuese t humanizmit gjat Rilindjes evropiane jan:
a. Leon Tolstoi
b. Leonardo da Vini
c. Artur Shopenhaueri
38. Kryeheroi i tragjedis Hamleti mishron:
a. filozofin e Epikurit
b. filozofin e Rilindjes
c. filozofin e Hegelit
296
39. Bni nj ese duke u mbshtetur n shprehjen e Hamletit: T rrosh a t mos rrosh...
40. Fantazma n tragjedin Hamleti ngjan me:
a. Erazmin e Roterdamit
b. princin e Makiavelit
c. orakullin e Delfit
41. Vepra e Molierit I smuri pr mend i prket rryms letrare t:
a. klasicizmit
b. romantizmit
c. realizmit
42. Vepra I smuri pr mend sht:
a. roman
b. tragjedi
c. komedi
43. Parimi mbi t cilin Molieri e ngre veprn e tij sht:
a. t msosh prmes filozofimit
b. t msosh prmes argtimit
c. t msosh prmes zhgnjimit
44. I smuri pr mend prcjell dukurin e:
a. katarsisit lirik
b. katarsisit tragjik
c. katarsisit komik
45. Melodrama e Fishts Jerina prfaqson poemn:
a. komike klasiciste
b. dramatike romantike
c. filozofike mesjetare
46. Qndrimi i Fishts q shfaqet m dukshm n melodramn Jerina sht:
a. qortimi
b. himnizimi
c. mohimi
47. Poett q e admirojn Jerinn jan:
a. Lermontovi
b. Homeri
c. Bajroni
. Danteja
d. Ungereti
dh. Petrarka
48. Bni nj ese me tem: Bukuri shqiptare...
297

49. Melodrama Jerina evidenton frymn:
a. dramatike
b. lirike
c. komike
50. Autori i drams Tiranozauri sht:
a. Kol Jakova
b. Kasm Trebeshina
c. Ruzhdi Pulaha
51. Dukuria historike q vendos n qendr drama Tiranozauri sht:
a. demokracia
b. tiranin
c. lirin
52. Drama Tiranozauri ka karakter:
a. historik
b. surrealist
c. lirik
53. Bni nj ese me tem Absurdi n dramn e Trebeshins.
54. Konflikti dramatik n veprn Tiranozauri arrin kulmin kur Gideoni urdhron ekzekutimin e:
a. Nahunit, shrbtor
b. Manasehut, t birit
c. Kalebit, besnik
Gazeta
Fjala 2010
Reliev 2010
Hapsir 2010
Udha 2010
Ditar 2010
Rubrikat e sugjeruara:
Credo
Profil
Imazh
Drithij
Prsiatje
Bot paralele
Ndryshe
Mitik
Gjurm
Vargjet e para
Horizont
Dritare
Sfinksi
Labirint
Prtej
Rrfim
Pr ty
Fjala ime bhu Un...
Refleks
Ylberiad
Ut picture poesis (Piktura sht poezi) (Piktura si poezi)

Yjsi
298
Akuarel
Zra t largt

Gazeta mund t pagzohet me emra t tjer, q nnkuptojn vizionin e veant q
ka do shkoll e mesme. sht e natyrshme q do msues letrsie t ket shtegun e
tij pr t ecur drejt finalizimit t ktij projekti; q prfshin dshirn e shum nxnsve
pr t shprehur vetveten me an t vargjeve t para poetike apo eseve medituese
rreth pikpyetjeve q e mundojn. Fundja, do individ q bashkpunon n prgatitjen e
gazets s shkolls sjell nj gjurm nga ajo q Fjala ka ln n t.
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315

Udhezues Letersia 11

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Udhezues Letersia 11

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Edlira Gugu

Botime shkollore Albas

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

KATR KSHILLA VETES

Tort me kakao dhe lajthi

Konceptet kryesore: tekst, tekste letrare e joletrare, klasifikim, funksion praktik,

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Di/Dua t di /Msova, (DDM)

Plotsim i tabels Msoj

Ndrtim i shprehive studimore

Veprimtaria DDM mund t prdoret pr t

DDM - Di /Dua t di /Msoj

far duam t dim?

Pse i klasifikojm tekstet?

Pasi rikujtojn njohurit e marra n klasn e dhjet, msuesi/ja nxit nxnsit t

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Duke iu referuar pllakatit t dhn n libr si reklam, nxnsit duhet t konkretizojn

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Msuesi/ja nxjerr rezultatet e ors dhe vlerson nxnsit pr pjesmarrjen n msim

Detyr shtpie. a) Ushtrimi 1, n f. 10.

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:

t gjykoj mbi tekste t llojeve t ndryshme;

Materialet dhe mjetet msimore

Struktura msimore: PNP

Harta e konceptit/ Diagrami i Venit

Analiza e tipareve semantike

Paraqitja grafike e informacionit

Ndrtim i shprehive studimore

Parashikimi. Harta e konceptit/

Msimi nis duke ndrtuar hartn e konceptit pr tekstet.

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Ndrtimi i njohurive. Analiza e tipareve semantike

sht nj metod q, pasi nxnsit t jen

N kt faz t msimit msuesi/ja e ndan klasn n katr grupe t mdha. Nxnsit

Prforcimi. Rishikim n dyshe

sht nj teknik q prdoret pr t prforcuar dhe

N kt faz msuesi/ja l t lir nxnsit n dyshe t shfrytzojn tekstet e sjella

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:

Materialet dhe mjetet msimore

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Pallati i mbretit me kupol

N qendr t Atlantisit qndronte nj tempull

prmes urash, ku secila prej tyre ishte e mbrojtur prej

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Pr t gjitha kto vende sht

Leonardo da Vini shpiku veturn e par

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Myslimant kthehen kundr Darvinit

Nnt aftsit fizike

profesorve dhe studentve jomysliman t anketuar

Udhzues pr tekstin Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

635 vjet para Krishtit, - Gorgi, i biri i ipselit, themelon Artn.

Diskutim pr njohurit paraprake

Paraqitja grafike e informacionit

Ndrtim i shprehive studimore