Professional Documents
Culture Documents
Gjuha shqipe 9
Prgatitur nga:
Lindita Isufi
Ma. Artan Xhaferaj
Ma. Niazi Xhaferaj
Redaktore:
Natasha PEPIVANI
Redaktore letrare:
Vasilika DINI
Arti grafik:
Eva KUKALESHI
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Ora e par e msimit pr vitin e ri msimor nis me nj bised t shkurtr
rreth pushimeve verore. Msuesi/ja shtron pr bashkbisedim pyetjet:
- Si ndiheni ditn e par t shkolls?
- far t veantash kishin pushimet pr ju?
- A keni lexuar libra?
- Cilt ju kan plqyer m tepr?
Vmendja e nxnsve prqendrohet n dhnien e prgjigjeve, n ndrtimin e nj
teksti, q t prfshij kto t dhna.
Hapi II. Msuesi/ja i udhzon nxnsit t lexojn temn: Teksti dhe llojet e tij,
pr tiu prgjigjur pyetjeve q ai/ajo shnon n tabel.
- far sht teksti?
- Prse shrben ai?
- Ku i prdorim tekstet?
- kuptoni me: Tekstet prdoren n mnyr pasive dhe aktive?
Konkretizojeni me shembuj pyetjen e fundit.
Nxnsit diskutojn rreth pyetjeve t shtruara, plotsojn njri-tjetrin, pyesin.
Teksti joletrar
(gazeta, revista, udhzues, Teksti letrar (mite, legjenda, prralla,
tekste msimore, enciklopedi, programe tregime, novela, romane, poezi, drama etj.)
televizive etj.) - Qllimi kryesor sht edukimi artistik i
- Qllimi kryesor sht sjellja e informacionit. lexuesit.
- Funksioni praktik
- Funksioni estetik - artistik
- Ndihmon pr t informuar
- Prdoret pr knaqsin e t lexuarit.
- Pr t ditur si e kur duhet br dika
- Pr nxitjen dhe zhvillimin e imagjinats
- Pr t msuar
- Pr t`u argtuar etj.
- Pr t thelluar njohurit
- Gjuha e gurshme
- Kryesisht gjuha standarde
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis orn e msimit me diskutimin e detyrs s shtpis. Pr
t dyja tekstet bhet nj analiz mbi dallimet gjuhsore.
nj ndodhi vende
rrfej tregoj ku prfshihen personazhe
disa ndodhi situata t vrteta
imagjinare
Msuesi/ja u drejton nxnsve pyetjen:
- do t thot t rrfesh?
Msuesi/ja plotson pemn e mendimit me informacionin q sjellin nxnsit duke
shkruar ato mendime q jan t sakta.
Hapi VI. Loj n ift. Msuesi/ja u shprndan nxnsve et A4, ku jan shkruar
llojet e tekstit rrmtar letrar. U krkohet ti renditin mbi bazn e tradits s hershme
dhe mnyrs si jan zhvilluar llojet e prozs: romani, novela, mitet, tregimi, anekdota,
legjenda, prralla, fabula, fjalt e urta.
16
Msuesi/ja i sqaron nxnsit se duhet t kuptojn me:
Diskutim: - Cili nga dy romanet e studiuara i prket romanit realist dhe cili atij
modern:
- Odin Mondvalsen (Kasm Trebeshina)
- Vdekja e Ali Pashs (Sabri Godo). Pse?
Nxnsit do t argumentojn prgjigjen duke u mbshtetur edhe te pema e
mendimit m sipr.
17
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Muji dhe Halili
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar llojin e legjends n letrsin gojore.
T prmbledh legjendn n pak fjali dhe t`i vendos nj titull.
T dalloj dhe t interpretoj gurn e hiperbols, si karakteristik e ktij lloji.
T dalloj elementin fantastik nga ai real.
T gjej shprehje me forc t madhe shprehse dhe t shpjegoj rolin e tyre.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja przgjedh nj nxns pr t lexuar detyrn e shtpis.
Hapi II. I njeh nxnsit me titullin e ri t msimit, me llojin e tekstit letrar dhe
zhvillon me nxnsit nj stuhi mendimesh pr legjendat. Shkruan n tabel titullin e
msimit dhe plotson stuhin e mendimit.
Hapi III. Msuesi/ ja lexon fragmentin Muji dhe Halili duke ruajtur gjat leximit
karakteristikat e gegrishtes. Nxnsit do t nnvizojn hiperboln dhe elementin
fantastik.
tekst letrar lloji i veant i rrmit popullor
ngjarje
mrekullia dhe e prcillet goj et pr nj
jashtzakonshmja m goj
gur historike
Shprehja Interpretimi
E shpon an man Prdorimi i shprehjes an man n kuptimin
Mbi ftyr t toks q prftojn sot, tregon pr lashtsin e
Asht ende gjall ndr shpella gjuhs dhe legjends. Plaga q l pushka
ndihet n do pjes t trupit.
19
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Dielli dhe Hna, Gjarpri ylber
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar llojin e mitit pr fenomenet e natyrs.
T interpretoj shpjegimin mitologjik t fenomenit nga ai shkencor.
T dalloj gurn e personikimit dhe t metamorfozs.
T interpretoj gurn e personikimit dhe t metamorfozs, si gur qendrore
t ktij lloji.
Mjetet e msimit: Metodat e teknikat e msimdhnies:
teksti Gjuha shqipe 9, enciklopedi, Stuhi mendimesh, lexim i drejtuar,
foto t Sistemit Diellor, mjete shkollore. pema e mendimit, shkrim i lir.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja shkruan n drras titullin Dielli dhe hna.
U drejton pyetje nxnsve:
- Cilat jan informacionet q keni pr yjsin?
U shprndan nxnsve foto t Sistemit Diellor. Nxnsit japin informacione, t
cilat msuesi/ja i shkruan n tabel.
- Si i identikonte kto fenomene njeriu n hershmri prmes vizatimit?
Zgjidhen dy nxns q punojn n tabel.
b) Pika kulmore: Papritmas u gjend pran nj lumi, q pak m par nuk ishte e
q i bllokonte rrugn.
Zgjidhja: Dhe ja ku ylberi u harkua si nj ur mbi val e dinte q ai ishte
gjarpr.
Mbyllja: do mngjes para se t lindte dielli...
21
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Duke analizuar strukturn u trhiqet vmendja nxnsve q: Teksti rrmtar letrar
ka strukturn e vet:
rrme t lashta
lindn bashk
me kultet dhe festat
pr dukurit natyrore
Mitet
form e thjesht tregimi
personikimi
me struktur
Hapi VI.
Kalohet te rubrika Detyr.
Nxnsit ndahen n dy grupe:
22
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: Njohuri gjuhsore - Morfologji
Tema: Premrat vetor dhe trajtat e shkurtra
Vshtirsia: Niveli III
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T prdor n rasn, numrin dhe vetn e duhur premrat vetor.
T prdor n rasn, numrin dhe vetn e duhur trajtat e shkurtra dhe trajtat e
shkurtra t bashkuara t premrave vetor.
T zbrthej trajtat e shkurtra t bashkuara n tekste t ndryshme.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Kontrollohen e diskutohen detyrat e shtpis. Mblidhen disa etore t
nxnsve t niveleve t ndryshme pr tu korrigjuar dhe pr tu vlersuar me not
brenda ors s msimit.
Hapi II. Shkruhet n qendr t tabels s zez fjala premrat dhe nxiten nxnsit
t asin pr ta pa u shqetsuar pr gabimet q mund t bjn.
vetor Premrat
Detyr shtpie.
a) Shprndahen pr do nxns sha me tekste, n t cilat ata duhet t korrigjojn
gabimet q jan br n prdorimin e premrave vetor dhe trajtave t shkurtra.
b) Ushtrimi 3 n faqen 182.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Punohet ushtrimi 1 n faqen 183, sipas krkess. Nxnsit punojn me
grupe dyshe.
Hapi II. Nxnsit zgjidhin me shkrim ushtrimet 2, 4 dhe 5 n faqen 183, sipas
krkesave, dhe i diskutojn.
N ushtrimin 6, msuesi/ja sqaron se fjala m sht trajt e shkurtr e premrit
vetor, veta e par njjs, rasa dhanore ose kallzore. Kur ndodhet para foljes u
prgjigjet pyetjeve kujt? ose k?. M-ja sht pjesz prforcuese, ajo mund t hiqet
pa u prishur kuptimi i fjalis.
Detyr shtpie: Jepet Ushtrimi 11 n faqen 184 dhe ushtrime nga Fletorja e
puns, f. 4, sipas niveleve.
24
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: T lexuarit
Tema: Narcisi
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar mitin pr hyjnit.
T lexoj bukur mitin duke iu prmbajtur rrjedhs s ngjarjes.
T dalloj ngjashmrit ndrmjet hyjnive, njerzve dhe dukurive natyrore.
T dalloj dhe t interpretoj gurn e epitetit dhe t metamorfozs, si gura
qendrore t ktij lloji.
T vlersoj qndrimin e tij n raport me mitin.
rrme t lashta
pr dukurit natyrore
lindn bashk Mitet
me kultet dhe festat form e thjesht tregimi
me struktur
personikimi
Pas ksaj veprimtarie nxnsit (dy tre) lexojn detyrn e shtpis. Nxnsit bjn
vlersime pr punt e shokve.
Afrdita - e bija e Zeusit dhe e Dions, por sht i prhapur edhe miti q
ka lindur nga shkuma e detit. Ort (stint) e veshn dhe ua paraqitn zotave
t Olimpit. Mbahet si perndesha e dashuris dhe e bukuris, por edhe e jets
n prgjithsi dhe e pjellshmris.
Narcisi djal i perndis lumore Ces dhe i nimfs Liriopa. Sipas mitit, pak
pasi lindi, e ma e tij pyeti falltarin Tirezia pr jetgjatsin e t birit. Falltari iu
prgjigj se do t rronte gjat n qoft se nuk do t shikonte vetveten. Narcisi
ishte nj djalosh me bukuri t jashtzakonshme, q kishte refuzuar dashurin e
25
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 t gjitha nimfave. Ai u ndshkua nga Nemesi, q i nxiti nj dashuri t mendur
ndaj vetvetes. U dashura me imazhin e vet q reektohej n ujin e burimit
Ramnusia. U mbyt n uj (ra apo e shtyn perndit) dhe u shndrrua n
lulen q mban emrin e tij.
Nimfa Jehon (Ekoja)- njra nga nimfat e maleve, bij e Arias dhe e Gjeas.
U dashurua m kot me Narcisin q e refuzoi. E drobitur nga dhimbja, nimfa
u fsheh n pyll ku vazhdoi t tretej derisa i mbeti vetm zri.
(Pr hollsi t tjera rreth gurave mitologjike shih Fjalorin mitologjik.)
dialogu
Hapi V. Ushtrimi 6. Nxnsit do t prqendrohen te personazhet Narcisi dhe
Jehona. U krkohet t gjejn epitetet n tekst dhe tiu shtojn edhe t tjera pr t
cilsuar personazhet. Ky ushtrim punohet me hartn semantike t personazheve.
vetveten i bukur, i dashuruar.
mjedisin i uditur.
Narcisi n raport me:
nimfat i zemruar, kryelart.
perndeshn Afrdit zemrgur.
Fjalia Komenti im
Rubrika: T lexuarit
Tema: Djali, shkabonja dhe e Bukura e Dheut
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar prralln si lloj t letrsis gojore.
T zbrthej strukturn e prralls.
T dalloj rolin e paragrafve n do element t strukturs s saj.
28
Mjetet: Teknika e metoda e msimdhnies:
Zhvillimi i msimit
Hapi I. N kt or msimi, nxnsit do t njihen me prralln, si lloj i letrsis
rrmtare letrare.
N temat e kaluara nxnsit jan njohur me mitet. Msuesi/ja mund t bj nj
prmbledhje t njohurive t marra n vitet e kaluara pr prrallat.
I njeh me temn e re: Djali, shkabonja dhe e Bukura e Dheut. Lexojn nxnsit
informacionin pr prrallat n faqen 2.
Prrallat
- tregime popullore ku grshetohen
elementet reale me ato fantastike
Mitet - trillim i gjer poetik, fantazia e
- rrme t lashta guximshme, e pasur
a. pr origjinn e bots - tema kryesore sht:
b. pr dukurit natyrore a. e mira kundr s keqes,
- lindn bashk me kultet dhe festat b. e bukura kundr s shmtuars,
- form e thjesht tregimi me struktur c. virtyti kundr vesit
- personikimi - personazhet pozitive dhe negative
- struktura hyrja dhe mbyllja
- mbizotron fryma e aventurs
- ka t papritura.
- gjuha popullore e pasur
- guracion i fuqishm
- kthesa t papritura t ngjarjes
Rrfenja
29
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi IV. Kalohet te rubrika Reektimi stilistik-gjuhsor.
Ushtrimi 1. Msuesi/ja informon nxnsit pr strukturn e prralls.
Prralla sht e ndar n paragraf, t cilt jan t lidhur me njri-tjetrin, ku secili
sjell nj informacion t ri. Pr do paragraf nxnsit do t vendosin nj titull dhe do
t analizojn duke iu prgjigjur pyetjeve.
Paragra I - situata llestare.
- Kur zhvillohet ngjarja?
- Me far njihemi? (me temn)
- Si e quanin njerzit?
Paragra II - urdhri i ndaluar.
- do t thot pr ju urdhr i ndaluar?
- Prse vajza lidhi fjaln me t Paemrn?
Paragra III - thyerja e urdhrit t ndaluar.
Analizoni: - Kush ishte djali?
- Prse niset t krkoj vashn?
- Cili sht elementi fantastik?
- far parashikimi pr jetn i kishte thn n gjum?
Paragra IV - ndrhyrja e heroit.
- A mund t quhet djali hero?
- Pasi lexoni fjalt e nns, mendoni se djali duhej t hiqte dor nga
rruga e ndrmarr?
Paragra V- peripecit e heroit.
- Cilat jan t papriturat, peripecit e heroit?
- far roli luajn ato n plotsimin e gurs s heroit?
- A shrben ajo si nj mjet pr t shprblyer heroin?
Paragra VI - takimi me ndihmsin.
- A menduat se shqiponja mund ta vriste djalin?
- far mjeti stilistik prdoret n prrall pr t zgjidhur koniktin?
- Mendoni se mirsia shprblehet?
Paragra VII - prdorimi i nj ndrmjetsi pr ndihm.
- Cili sht mesazhi q nxirrni nga ky paragraf?
- far mendimesh ju lindn kur shqiponja mbrtheu me sqep merimangn?
- Cili sht roli q luan merimanga?
Paragra VIII - mbrritja n vendin e synuar.
- Mendoni se n kt paragraf mund t prdoreshin m tepr detaje pr
udhtimin e tyre deri n vendin e synuar?
- Pse sht prdorur nj prshkrim i zhveshur?
- far prshkrimesh dhe detajesh mund t prdornit ju?
Pr kt pyetje nxnsit shkruajn n etoren e tyre.
Kjo veprimtari zgjat deri n 5 minuta. M pas dgjohen dy prshkrime.
Paragra IX - arritja e synimit.
- Cilat jan synimet q arrin heroi?
- A ishte e leht arritja e synimeve?
Paragra X martesa.
- A u vrtetuan fjalt q i tha Mira heroit n gjum?
- Fundi i prralls mbyllet me fundin klasik t nj prralle?
30
Prgjigjet e nxnsve msuesi/ja i shkruan n tabel te veorit e prralls, q u
Cilat? Si e kuptoj?
Figura letrare
Shprehje frazeologjike
31
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T shkruarit
Tema: Rolet e personazheve t prralls
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T analizoj me shkrim rolin e personazheve t prralls sipas modelit t
dhn.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re msimore Rolet e personazheve
t prralls dhe me objektivin q duhet t arrijn, t cilin e shkruan n drras.
Rikujtohen njohurit mbi prralln nprmjet pyetjeve:
- Si paraqitet rrmi i nj prralle?
- Si i njohim personazhet?
- Po karakterizimi i personazheve?
Rrmi i prrallave paraqitet si nj ngjarje, n t ciln personazhet kryejn veprime
dhe e arrijn suksesin n astet m kulmore t jets s tyre.
Nxnsit udhzohen t lexojn informacionin n faqen 24, duke przgjedhur me
nnvizime informacionin e nevojshm pr punn me shkrim.
Hapi II. Nxnsit punojn n ift pr 10 minuta. Ata, duke u mbshtetur n prralln
Djali, shkabonja dhe e Bukura e Dheut analizojn me shkrim personazhet: dallimi
nga emri, paraqitja e jashtme, vendbanimi, mnyra si hyjn n prrall dhe si sht
fundi i tyre.
Heroi Djali
Drguesi Mira
Antagonisti E Paemra
Ndihmsi Shkabonja
Marrsi E Bukura e Dheut
Personazhe t tjer:
nna e djalit, zogjt e shkabonjs, gjarpri ezhdrha, merimanga.
32
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: Njohuri gjuhsore - Morfologji
Tema: Foljet ndihmse
Vshtirsia: Niveli III
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T dalloj kur e njjta folje prdoret si folje ndihmse dhe si folje me kuptim t
plot leksikor.
T dalloj format foljore q formohen me an t foljeve ndihmse.
T zgjedhoj format foljore, q formohen me an t foljeve ndihmse.
T formoj fjali ku foljet kam dhe jam t prdoren si folje ndihmse dhe si folje
me kuptim t plot.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Shkruhet n qendr t tabels s zez togfjalshi Koht e foljes. Nxiten
nxnsit t thon fjal apo fjali rreth ksaj teme, pa gjykuar rreth tyre.
Hapi II. Msuesi/ja paraqet nj tabel, ku sht shkruar teksti i faqes 185 ose e
shkruan at n drrasn e zez. Diskutohet rreth foljeve t nnvizuara. Sqarohen foljet
ndihmse kam dhe jam, t cilat prdoren si mjete gramatikore pr t formuar koht
e prbra.
Hapi III. Nxnsit hapin tekstet n faqen 185 dhe lexojn shembujt me zgjidhjen
prkatse. Diskutohet rreth fjalive pr t sqaruar kur foljet kam dhe jam jan ndihmse
dhe kur jan me kuptim t plot.
Shkruhen n drras t zez prfundimet:
o Foljet ndihmse i paravendosen pjesores s foljes.
o Folja jam nuk sht ndihmse, kur prdoret n kuptimin ndodhem, gjendem.
o Folja kam nuk sht ndihmse kur ka kuptimin zotroj.
33
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Shkruhen shembujt e tekstit dhe sqarohet kuptimi i foljes.
o Folja ndihmse jam vendoset para prcjellores s foljeve, duke formuar format
foljore jam duke lexuar, isha duke lexuar.
Sqarohet kuptimi i tyre nprmjet shembujve t tekstit.
Hapi V. Pun n grupe sipas bankave. Grupi A punon ushtrimet 1 dhe 3 n faqen
186; grupi B punon ushtrimet 3 (faqe 186) dhe 4 (faqe 187).
Diskutohet puna e grupeve.
Hapi VI. Pr t matur rendimentin e ors s msimit jepet pun e pavarur. Nxnsit
ndahen n dy grupe. Grupit A i jepet ushtrimi 6, ndrsa grupit B i jepet ushtrimi 7.
Bhet vlersimi i puns s pavarur dhe i ors s msimit.
Detyr shtpie. Jepet ushtrimi 5 n faqen 187 si dhe ushtrime nga Fletorja e
puns, f. 5, sipas niveleve.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Vendoset n drras t zez tabela e paraprgatitur me fjalit e tekstit n
llim t faqes 188 ose ajo shkruhet paraprakisht n drras. Diskutohet me nxnsit
e t gjitha niveleve pr kuptimin e foljeve t nnvizuara.
Bashk me nxnsit arrihet n prfundimin se:
o Foljet q prdoren me kuptim t zbeht leksikor quhen gjysmndihmse.
Si t tilla prdoren:
1. Folja kpujore jam, kur sht pjes prbrse e kallzuesit emror.
2. Foljet me vler modale, t cilat shprehin qndrimin e folsit pr veprimin q
emrton folja vijuese, t tilla jan: mund, duhet, do.
3. Foljet q shprehin mnyrn e zhvillimit t veprimit, si: lloj, vazhdoj, mbaroj.
Bashk me nxnsit bhet organizuesi grak si m posht:
Foljet gjysmndihmse
Hapi III. Pun n dyshe. Sipas bankave formohen dyshet dhe punohen sipas
krkesave ushtrimet 1 dhe 2, n faqen 190. Diskutohet puna e nxnsve.
Hapi IV. Pun e pavarur. Ndahen nxnsit n dy grupe. Grupi A punon ushtrimin
3, ndrsa grupi B, ushtrimin 4. Puna e pavarur ndiqet nga msuesi/ja. N fund bhet
vlersimi. Korrigjohen dhe vlersohen me not dy etore pr secilin grup.
Detyr shtpie. Jepet ushtrimi 5 n faqen 190 dhe ushtrime nga Fletorja e puns,
f. 5, sipas niveleve.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Rin Katerinza (ora e par)
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar rrfenjn si llojin e tregimit.
T dalloj situatn fantastike ku zhvillohet rrfimi nprmjet vendit dhe
personazheve.
T gjej veorit e prbashkta t rrfenjs me prralln.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja paraqet temn e re msimore, t ciln e shkruan n tabel.
M pas, prmes tekniks Pema e mendimit, rikujton njohurit e marra pr autorin
Mitrush Kuteli, si dhe pr rrfenjat: Vendosa t shkoj n mrgim dheGjonomadh
e Gjatollinj.pr kt ndihmohen nxnsit edhe me an t pyetjeve:
- Kush sht Mitrush Kuteli?
- dini pr t?
- vepra t tij keni lexuar?
- Cili sht ndryshimi i ktij prozatori nga prozatort e tjer?
35
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 fjal t gjuhs popullore Dhimitr Pasko
Gjuha
shprehje frazeologjike (emri i vrtet i Kutelit)
Hapi II. Msuesi/ja i njeh nxnsit se fragmenti sht shkputur nga tregimi me
t njjtin titull.
Paragra Komenti im
ose
Rrfenja Prralla
Detyr shtpie.
Zgjidhni nj nga alternativat e detyrs n f. 28. Udhzohen nxnsit q detyra e
par lidhet me shum elemente dhe duhet vn n plan t par fantazia, por edhe
shfrytzimi i skenave nga lmat q ata kan par. Ndrsa alternativa tjetr lidhet m
tepr me ndjenjat e tyre n nj raport krejtsisht personal.
Vlersimi i ors s msimit dhe i nxnsve pjesmarrs.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Rin Katerinza (ora e dyt)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja do ta nis kt or msimi duke kontrolluar detyrat e shtpis.
Pes nxns do t lexojn detyrn. Jan nxnsit, ata q do t vlersojn punn
e shokve.
Msuesi/ja u bn kto pyetje:
- Prse vlersuat kt detyr?
- Cilat jan ndryshimet ndrmjet dy alternativave t detyrave?
Nxnsit mund t citojn ato shprehje, prshkrime q u kan plqyer m
shum.
38
Ushtrimi 7. Nxnsit do t gjejn shprehje t rralla gurative, gura letrare, q
Hapi IV. Ushtrimi 8. Nxnsit do t kujtojn ndonj balad tjetr, ku i vdekuri dhe
i gjalli bisedojn mes tyre.
- far elementesh t prbashkta do t gjenit?
- (varrezat, yjet, nata, ngjyra e mykut, e balts etj.)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis orn e msimit duke lexuar disa nga detyrat e shtpis.
Nxnsit do t vlersojn punn e shokve duke argumentuar n ndrtimin e strukturs
s tregimit, ngjarjen, prshkrimin e friks. Msuesi/ja bn vlersimin prfundimtar pr
punn e nxnsve.
shkrimtar realist
Gi de Mopasan
studim analitik i njeriut dhe mendimit shoqror
Ai
rrm n vetn e par n gojn e protagonistit
tregimi psikologjik
hyrja
struktura zhvillimi
mbyllja
Vazhdon plotsimi i pems s mendimit.
N fund t ors s msimit, msuesi/ja vlerson nxnsit q morn pjes n orn
e msimit, nxit dhe nxnsit q ishin m pak aktiv.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja dgjon me vmendje punimin e detyrs s shtpis. Aktivizon
dy nxns t niveleve t ndryshme t lexojn etoret. Nga niveli i detyrs shikohet
prgatitja e nxnsve. Paqartsit q mund t ken nxnsit plotsohen n kt or
ushtrimesh.
43
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi II. Punohen ushtrimet.
Ndahen nxnsit n dy grupe sipas bankave. Njrit grup i jepet ushtrimi 1,
faqe 191, ndrsa tjetrit ushtrimi 2, faqe 192. Diskutohet puna e secilit grup. Bhen
vlersimet e duhura n llim nga nxnsit, pastaj nga msuesi/ja.
Detyr shtpie: Ushtrimi 9 n faqen 192 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f.
6-7, sipas niveleve.
44
Zhvillimi i msimit
Hapi II. Rikujtohen njohurit pr formn veprore dhe joveprore t foljeve, duke i
nxitur nxnsit me an t pyetjeve:
- Si formohet forma joveprore e foljeve?
- Cilat trajta foljore e formojn formn joveprore me pjeszn u?
- Cilat trajta foljore e formojn formn joveprore me foljen ndihmse jam?
Hapi III. Vendoset n drras t zez nj tabel kartoni me fjalit e faqes 193. N
t jan nnvizuar foljet e theksuara n tekst. Diskutohet me nxnsit:
- A jan n formn veprore apo joveprore foljet me t zeza?
- Kush e kryen apo e pson veprimin e shprehur nga kto folje?
Diskutohet pr do folje.
Shkruhet n drras t zez kuptimi i diatezs.
45
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Diskutohen t prbashktat dhe dallimet q kan diatezat n gjuhn shqipe.
Mjetet:
Teknika dhe metoda t msimdhnies:
teksti Gjuha Shqipe 9,
Bised, Di Dua t di Msova.
pamje t frikshme, foto,
pamje lmike, DVD Harri Potteri,
Drakula, video, TV.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesja e nis kt tem msimi duke i njohur nxnsit me titullin: Frika
dhe tmerri n arte. Pr kt tem nxnsit kan lexuar dhe msuar n temn Ai,
nj tregim psikologjik. Nxnsit lexojn n faqen 32 a dhe b.
Nxnsit shprehin me fjalt e tyre se cilat jan gjrat q kan frik, q i trembin m shum.
Gjat t folurit t nxnsve mund t ket gjra t prbashkta, por duhet t bjn kujdes n
individualitetin e interpretimit t ndjesive, prjetimeve, duke shmangur prsritjen.
46
Hapi II. Lexohet pika b.
Hapi III. Ushtrimi 3. Nxnsit kan punuar q n klasn e 6-t pjes nga libri
Harri Potter dhe mund t kujtojn ndonj sken prej tij.
Msuesi/ja vendos nj DVD me lmin Harri Potter dhe zgjedh nj pjes nga serit
e lmave. Pas lmit u drejton nxnsve disa pyetje pr diskutim:
- Cila ishte skena m e frikshme?
- far emocioni ndjet?
- Si mund t jet realizuar teknikisht kjo sken?
- ndodh kur njeriu ka frik?
Nxnsit asin, dgjojn, diskutojn pr kto dhe t tjera pyetje q u lindin.
Hapi V. Ushtrimi 5.
- Po ju a jeni dhn pas ktyre lmave? Pse?
- far funksioni luajn ato? Si mendoni, kta lma realizohen pr t tmerruar
njerzit apo prcjellin ndonj mesazh pozitiv?
47
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Pas betejs (ora e par)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Pun prgatitore.
Nxnsit kan sjell informacione t marra nga vepra historike mbi luftn shqiptaro-
turke dhe prforcimi i shtetit t pavarur shqiptar n 1450-1458, nn udhheqjen e
Sknderbeut. N klas jan shprndar foto, pamje nga Berati dhe Kalaja e Beratit.
Nxnsit do t bjn kujdes t mos prsritin informacionet. Msuesi/ja shkruan n
tabel (ose u shprndan nxnsve n et formati A4 vargje nga poema Knga e
Beratit (Gavril Dara) ose e ka shkruar vet, paraprgatitur n tabak letre).
Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re t msimit Pas betejs, autorin dhe
romanin nga sht shkputur.
Hapi II. Nxnsit do t lexojn n heshtje, duke nnvizuar me laps t kuq kohn
kur zhvillohet ngjarja, ndrsa me laps blu nnvizojn shenjat q tregojn vendin ku
zhvillohet ngjarja. Msuesi u shprndan skeda me pyetjet, nxnsit punojn n ift
pr fragmentin e dhn.
Skedat: 1. Lloji i romanit.
2. Tema pr t ciln et.
3. Ciln periudh kohore prfshin ky roman?
4. N vend zhvillohet ngjarja?
5. Cilat jan personazhet?
6. Kush rrfen?
7. N ciln vet tregohen ngjarjet?
Nxnsit punojn n ift n etoret e tyre pr t dhn prgjigje t sakta. Msuesi
do t aktivizoj dy grupe nxnsish, prgjigjet e t cilve do ti shkruaj n tabel.
48
roman historik
50
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: T lexuarit
Tema: Pas betejs (ora e dyt)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ ja przgjedh dy nxns q t ritregojn zinxhir n vetn e par
fragmentin Pas betejs. Nxnsit vlersojn ritregimin m t rrjedhshm, m me
ndjenj, m me intonacion, prdorimin e gjesteve dhe mimiks.
Kjo veprimtari mund t zgjas deri n 15 minuta.
Fragmenti Komenti im
- Prshkrimi i natyrs. - Prjetimi q ndiej nga leximi i
Npr grykn e Osumit vazhdoi t frynte paragrafve.
fyti i nj njeriu gjer von n mbrmje... E imagjinoj kt vend si t smur,
- Informacioni pr ndodhit e q vuan nga afshi i prvluar.......
mparshme. - Ata, t tjert, ndonjri dika e
Ata q ishin vrar paradite tani kishin paprcaktuar, ka humbur formn, ka
lluar t prisheshin. lluar t prishet, duke harruar se far
kishte qen para fatalitetit t lufts.
Prjetimet e personazhit.
51
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Ushtrimi 7. do paragraf t prmblidhet n nj fjali. Vlersohet fjalia e nxnsit.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Prilli i thyer (ora e par)
prill
Hapi II. Msuesi\ja tregon (ose nxnsit lexojn materialin n tekst) pr jetn e
autorit. Do t ishte me interes pr nxnsit q msuesi\ja t ritregonte prmbledhtas
romanin.
Grupi II. Prshkrimi i personazheve. Ktu gjen prgjigje edhe Ushtrimi 1 i rubriks
Reektimi kuptimor.
Gjorg Berisha - Nj malsor i ri, tepr i zbeht vshtronte me sy t shtangur
n drejtim t tyre. Malsori ktheu syt nga ai.
- Gjorg u prgjigj i panjohuri, me z disi t pasigurt, t shkrmoqur pak.
Malsori e vshtronte si n ethe gruan e re. ...etj.
Diana Vorpsi Diana at ast kishte hyr n karroc. Te dritarja e karrocs, e
kaltryer lehtazi nga qelqi, u duk fytyra e Dians.
- E dgjova, tha ajo me z t ult, pa hedhur syt nga xhami.
- Sa i zbeht, - ia bri Diana. Asaj gjithashtu, megjithse e ndjeu se nuk duhej
ta vshtronte m, iu duk se nuk kishte fuqi...
- Ishte tmerrsisht i zbeht,
- Ashtu dukej ai, krejt si i ardhur me leje q andej, Diana mori frym thell. Diana
dgjonte e prqendruar, megjithse dika i shptonte nga kuptimi i fjalve t tij.
Diana mori prsri frym thell.
53
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 - Gjorg, - tha ajo me z t ult. Besiani. Besiani qndroi akoma nj grim te
shkallina, si pr t par n do t prgjigjej apo jo i panjohuri. Besiani u lshua n
ndenjsen pran s shoqes.
- E vure re sa i zbeht ishte ai malsori? tha Besiani duke ia ngulur syt,
kushedi pse, unazs n dorn e saj.
- Kush? Ah po! Sigurisht!
54
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: T lexuarit
Tema: Prilli i thyer (ora e dyt)
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T dalloj kohn historike nga koha e brendshme e rrmit.
T zbuloj n paragraft elementin koh.
T interpretoj se si prshkruhet jeta e malsorit Gjorg n besn e madhe (3-
ditshe).
T komentoj gurn e metafors n prshkrimin e kohs.
T analizoj se far do t tregoj autori pr shpirtin e malsorit t ri, t cilin
hakmarrja e vjetr e detyroi t bhej vrass.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja do t kontrolloj detyrn e shtpis, duke lexuar prshkrimin
e 2-3 nxnsve mbi tronditjen q shfaqet te dy personazhet e panjohura: Diana dhe
Gjorgu. Nxnsit e tjer shprehin mendime e vlersime pr punn e shokve.
Hapi II. Kalohet te rubrika Reektimi stilistik - gjuhsor.
Prgjigje.
Gjakmarrja sht nj dukuri e prgjithshme pr banort e Rrafshit. Ishte dika e
dhimbshme, tragjike, por ishte nj realitet nga i cili nuk mund t dilje dot. Megjithse
veprimi i subjektit nuk i kalon 30 ditt, aty prfshihen shekuj. Tragjedia e dhimbshme
e nj djali t ri ka pr sfond nj tragjedi shekullore.
Komenti: N gjysm ore Gjorgu kupton se si ishte harxhuar nj koh e mir e jets
s tij, nj jet e ngadalt gjer n mrzi; tjetra: e vrullshmja, e shpejta. Ktu autori i
ngre himn jets, triumt t jets mbi vdekjen.
Femonemi:
gjakmarrja Prilli i thyer 2 linja subjekti
tema e gjakmarrjes
Romani social
Koha historike
Koha e brendshme
Simboli dhe
metafora n raport
me kohn
56
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: Njohuri gjuhsore - Morfologji
Tema: E ardhmja e s shkuars e dftores
dhe e tashmja e kushtores
Vshtirsia: Niveli III
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtojm s bashku njohurit.
Shkruhen n tabel kto pyetje q plotsojn njra-tjetrn:
- Si paraqiten veprimet e shprehura nga foljet n mnyrn dftore? Po n mnyrn
kushtore?
- Si ndrtohet folja n kohn e ardhme t s shkuars t mnyrs dftore?
- Po folja n kohn e tashme t mnyrs kushtore si ndrtohet?
Nxitet debati midis nxnsve t niveleve t ndryshme.
Msuesi/ja i nxit nxnsit t shprehen lirshm duke iu prgjigjur ksaj pyetjeje:
- Si sht veprimi n gjasht mnyrat e foljeve?
(i vrtet, i mundshm apo i diskutueshm).
Diskutohen mnyrat duke dhn edhe shembuj.
Mbas prgjigjeve t nxnsve dhe ndrhyrjeve t msuesit/es, plotsohet n
tabel organizuesi grak:
dftore
i vrtet
habitore
lidhore
Veprimi i mundshm
kushtore
dshirore
i dshirueshm
urdhrore
Hapi II. Vendoset n drras t zez nj tabel kartoni, ku jan shkruar dy fjalit
e tekstit:
1. Ajo premtoi se do ta prfundonte detyrn brenda afatit.
2. Po t kishte kompjuter n shtpi, do ta prfundonte detyrn brenda afatit.
Msuesi/ja diskuton me nxnsit pr formn e foljes do ta prfundonte, duke
veuar trajtn e shkurtr e t premrit vetor.
Duke prdorur edhe shembuj t tjer, bhet krahasimi midis foljes n t ardhmen
e s shkuars s dftores dhe t tashmes s kushtores.
57
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi III. Pun e pavarur: Punohen Ushtrimet 1 dhe 2. Kontrollohet e vlersohet
puna e pavarur.
Hapi IV. Pun n dyshe: Punohen Ushtrimet 3 dhe 4. Bhet lvizje e nxnsve
n mnyr q ushtrimin 3 ta zgjidhin nxnsit e nivelit mesatar, ndrsa ushtrimin 4
ta zgjidhin nxnsit e nivelit t lart, sepse kthimi nga ligjrata e drejt n ligjratn
e zhdrejt nuk sht i leht pr t gjith nxnsit.
Kontrollohet dhe vlersohet puna e nxnsve.
Hapi V. Nxirren t prbashktat e dallimet ndrmjet s ardhmes t s shkuars s
dftores dhe s tashmes s kushtores. Plotsohet s bashku me nxnsit Diagrami
i Venit.
- pjesza do.
- folja ndihmse kam + forma
e tipit pr t punuar
Bhet vlersimi pr orn e msimit dhe vlersimi i motivuar me not i disa nxnsve
t niveleve t ndryshme.
Detyr shtpie: Jepet Ushtrimi 5 n faqen 197 dhe ushtrime nga Fletorja e puns,
f. 10 -11, sipas niveleve.
Tema: Ushtrime
Vshtirsia: Niveli II
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T prdor foljet n diatezn e duhur.
T prdor atje ku duhet format foljore t s ardhmes s shkuar t dftores
dhe t s tashmes s kushtores.
Zhvillimi i msimit:
Hapi I. Bised e kombinuar. Rikujtojm s bashku:
- Si formohet forma joveprore e foljeve?
58
et - Cilat trajta foljore e formojn formn joveprore me mbaresa?
Hapi III. Pun n dyshe. Ushtrimi 3, 4 n faqen 198, sipas krkesave. Kontrollohet
e vlersohet puna e grupeve n dyshe.
Detyr shtpie. Jepet ushtrimi 7 n faqen 199 dhe ushtrime nga Fletorja e puns,
f. 10-11, sipas niveleve.
Rubrika: T shkruarit
Tema: Gjakmarrja, nj plag e shoqris son
Zhvillimi i msimit
Pun prgatitore: Msuesi/ja u ka caktuar nxnsve nj detyr: t marrin
informacion rreth kanunit dhe dukuris s gjakmarrjes.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Jesmin (ora e par)
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar llojin e novels sociale.
T lexoj pr t dalluar prshkrimin e vendlindjes, brengn e Jesmins dhe t
msuesit.
T jap gjykimet e tij rreth sjelljes s personazheve.
T diskutoj rreth rolit t njeriut n qytetrimin e nj vendi.
60
Zhvillimi i msimit
Zhvillimi i msimit
Hapi II. Krkohet prej nxnsve t ritregojn fragmentin n vetn e par duke u
mbshtetur n hapat q ndiqen gjat ritregimit. Msuesi/ja bn vlersimin e nxnsit
q ritregoi m rrjedhshm, q e trhoqi dgjuesin n emocionet e ngjarjes.
Pyetja Komenti
- Pr far vendi apo mjedisi itet?
- tipare t veanta mund t vihen re prmes
nj vzhgimi t kujdesshm?
- far cilsish paraqet: t mira apo t kqija?
- Cili sht qllimi i prshkrimit?
Dgjohen 3- 4 komente t nxnsve dhe n tabel msuesi/ja shkruan komentin
m t sakt (m t prmbledhur).
Fragmenti Komenti
- Asht ma keq me i vra blett, sesa me Po t vzhgohen me kujdes ligjet e
than kan cof blett. natyrs, ka nj luft pr ekzistenc, pr
- Nuk `asht se yt at vret blett e mbijetes, dhe n kt luft, ton qenia
veta, n fund t fundit, po i rrallon n m e fort, m e shndetshme, dhe
mnyr q ato t mbesin , t marrin sht e destinuar t humbas qenia e
fuqi e t qesin fryte. dobt, e smur.
- Burri i dheut pr tu marr bletve
mjaltin i vriste, e nga ana tjetr..., po si
njeriu vet.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Mat an gardhit asgja t re
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T nxjerr mesazhin lozok t dshirs pr ndryshim.
T dalloj simbolin dhe ironin n kt skic.
T interpretoj simbolin dhe ironin e ksaj skice.
63
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Zhvillimi i msimit
Hapi II. Msuesi/ja shkruan n tabel titullin Mat an gardhit asgja t re.
far sugjeron titulli i prozs:
a) nj bot q pret ndrrime?
b) q do t tretet pa kuptuar?
Nxnsit shprehin mendimin e tyre. Msuesi/ja pranon t gjitha mendimet pa
ndrhyr dhe pa br vlersime, duke i nxitur q t argumentojn mendimin e tyre.
Kjo veprimtari mund t zgjas deri n 7 minuta.
Hapi III. Msuesi/ja lexon skicn duke shpjeguar fjalt n gegrishte, duke
vendosur theksin logjik, pr ta kuptuar m mir.
N fund t leximit n heshtje nxnsit kan br dhe vlersimin pr alternativn
e zgjedhur n lidhje me titullin.
Hapi IV. Msuesi/ja u jep nxnsve informacionin se sht skica letrare, t cilin
e shkruan n tabel.
Skic letrare: Prshkrim i shkurtr i nj situate me nj stil t thjesht.
Nxnsit lexojn informacionin e dhn n faqen 44.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Formohet bashk me nxnsit pema e mendimit pr pjest ligjrats:
emri mbiemri premri
numrori folja
pjest e ligjrats
parafjala ndajfolja
Hapi III. Pun e pavarur. Punohen nga t gjith nxnsit ushtrimet 1 dhe 2 n
faqen 201. Kontrollohet e vlersohet puna e pavarur.
66
o Zgjidhja e ushtrimit 7 bhet si m posht:
Detyr shtpie. Jepet Ushtrimi 8 n faqen 202 dhe ushtrimet nga Fletorja e puns,
f. 12-13, sipas niveleve.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtohen bashk me nxnsit pjest e ligjrats. Prqendrohet vmendja
te pjeszat. Vendoset n drras t zez tabela e paraprgatitur pr pjeszat dhe
llojet e tyre sipas ngjyrimeve kuptimore. Diskutohet rreth tyre sipas shembujve.
Msuesi/ja u trheq vmendjen nxnsve pr t pasur kujdes q:
a) T mos ngatrrojn prdorimin e fjals q si lidhz.
b) T mos ngatrrojn prdorimin e fjals vetm si ndajfolje dhe si pjesz.
c) T mos ngatrrojn disa fjal q prdoren si pjesza dhe si pjes t tjera t
ligjrats n fjali t ndryshme.
T gjitha kto raste ilustrohen me shembujt e tekstit dhe shkruhen n drras t
zez, duke prdorur shkumsa me ngjyra.
Hapi II. Pun n dyshe. Punohen Ushtrimi 1 n faqen 204 dhe ushtrimi 4 n
faqem 205, sipas krkesave. Kontrollohet dhe vlersohet puna e nxnsve, me qllim
q ata ta ndiejn veten t vlersuar e t stimuluar.
Hapi III. Pun e drejtuar. Punohen Ushtrimi 2 dhe 3, faqe 204. Vlersohen nxnsit
q u aktivizuan m shum. Inkurajohen nxnsit e dobt.
67
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi IV. Pun e pavarur. Punohet Ushtrimi 5. Kontrollohen tre nxns t niveleve
t ndryshme.
dftuese saktsuese
pjeszat
Detyr shtpie. Jepet Ushtrimi 6 n faqen 205 dhe ushtrime nga Fletorja e puns,
f. 14 -15, sipas niveleve.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Suksesi i raportit t shokut Zylo (ora e par)
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar llojin e romanit satirik.
Tu prgjigjet pyetjeve rreth subjektit, duke e vendosur veprn n kontekstin e saj.
T ndrtoj organizuesin grak t personazheve mbshtetur n fragmentin e dhn.
T shkruaj nj ese rreth fragmentit.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja zhvillon nj diskutim me nxnsit rreth pyetjeve:
- sht burokracia?
- A mendoni se mendimi i lir dhe i emancipuar duhet kundrshtuar apo luftuar?
Nxnsit shprehin opinionet e tyre, t cilat i diskutojn me njri-tjetrin. Pr termin
burokraci, nse kuptimi nuk del i plot, ndrhyn msuesi duke e shkruar:
Pr msuesin
Burokracia: sistem qeverisjeje, me shum npuns, q jan t shkputur nga
populli dhe veprojn n kundrshtim me interesat jetsore t
njerzve, q mbivlersojn shkresat, zvarritin punt dhe pengojn
zgjidhjen e shtjeve.
Hapi II. Msuesi/ja shkruan n tabel temn e re: Shklqimi dhe rnia e shokut Zylo.
Stuhi mendimesh.
- far dim pr shkrimtarin Dritro Agolli?
68
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Dritro Agolli
Nxnsit i shtojn njohurit duke lexuar informacionin mbi autorin dhe veprn.
Msuesi/ja i njeh nxnsit me llojin e romanit satirik dhe veorit e tij dalluese.
Nxnsit plotsojn skedn me veorit e romanit satirik.
Skeda:
- Shkallzimi rrits i humorit dhe talljes bn q ironia t arrij n sarkazm duke
prfaqsuar nj opinion shoqror.
- Rrmi vihet n shtratin e prozs me tiparet e komedis s karaktereve.
- Plani komik krijohet nga pranvnia e t kundrtave.
Hapi III. Lexim n role. N kt etap lexohet pjesa n role. Nxnsit gjat leximit
do t nnvizojn fjal, shprehje q kan nota humori.
Msuesi/ja ka shkruar n drras ose n nj tabak letre pyetjet:
- Ku dhe kur zhvillohet ngjarja n kt fragment?
- Cilat jan personazhet pjesmarrse?
- far teme trajtohet?
- A ka nota ironie?
- Pse autori ka zgjedhur kt mnyr?
- Cili sht konikti q zhvillohet?
Nxnsi: Konikti midis aftsis dhe paaftsis, midis puns dhe shprblimit.
Nxnsit prgjigjen, diskutojn me njri-tjetrin dhe plotsojn prgjigjen e duhur.
Monizm: 1. doktrin lozoke, sipas s cils bota dhe t gjitha dukurit kan
vetm nj lles a baz, materien ose iden, e kundrta dualizmi,
2. sistem politik e shoqror q pranon udhheqjen e shtetit dhe
prbrjen e qeveris vetm nga nj parti e kundrta pluralizmi.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Suksesi i raportit t shokut Zylo (ora e dyt)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis kt tem msimi me punimin e detyrs s shtpis.
Nxnsit dhe msuesi/ja vlersojn detyrat.
71
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Msuesi/ja do t zhvilloj nj veprimtari s bashku me nxnsit pr t interpretuar
rolin e personazheve, duke hyr n natyrn dhe karakteret e tyre.
Do t punohet me tabel.
72
q do t prdor pr ta mbrojtur at para klass. Secili aktor duhet t prfaqsoj
Rubrika: T lexuarit
Tema: Nj vizit familjare (ora e par)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis orn e msimit me leximin e detyrs s shtpis Gjeni
diiturn. Nxnsit vlersojn njri-tjetrin. Kjo etap zhvillohet deri n 5 minuta.
Pema e mendimit
tema ironia
prshkrimi
73
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 rrmi bhet nga personazhi n shkrim origjinal i
kndvshtrimin e autorit besueshm
tem sociale Romani social autori i nnshtrohet
logjiks s personazhit
Rubrika: T lexuarit
Tema: Nj vizit familjare (ora e dyt)
74
Mjetet: Teknika e metoda e msimdhnies:
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e llon kt or msimore me leximin e detyrs s shtpis
me tem: Prshkruani nj personazh duke u nisur nga mbresat e astit. Msuesi/ja
vlerson punt e nxnsve. Kjo veprimtari zhvillohet deri n 7 minuta.
75
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi V. Pun me shkrim me tem: Prshkruani gjendjen emocionale t djaloshit
duke prdorur detaje, q tregojn emocione t fshehura.
Nxnsve u jepet nj koh e caktuar. Dgjohen dy punime t nxnsve. Bhet
vlersimi nga msuesi/ja.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re, t ciln e shkruan n drras t
zez. Hapen librat. Lexohet nga nj nxns pjesa e shkputur nga romaniSikur t
isha djal, i Haki Strmillit. Diskutohet rreth fjalve q shprehin thirrje a prshndetje.
Arrihet n prfundimin se pasthirrma, si pjes e pandryshueshme e ligjrats, shrben
pr t shprehur ndjenja dhe emocione t ndryshme ose vullnetin e folsit. Shkruhen n
drras t zez, me shkums me ngjyra, pasthirrmat e ndryshme. Theksohet se:
Pasthirrmat nuk i emrtojn ndjenjat ose dshirat e folsit,
por vetm i shprehin ato.
Hapi III. Pun e drejtuar. Punohet Ushtrimi 1, faqe 207. Vlersohen nxnsit q
u aktivizuan m mir e u prgjigjn sakt.
Hapi IV. Pun dyshe, nj bank po, nj jo. Njrit grup i jepet ushtrimi 2, ndrsa
tjetrit i jepet ushtrimi 3. Kontrollohet dhe vlersohet puna e grupeve.
Hapi VI. Thesi i fjalve ditari dypjessh. Nga nj kuti e vogl kartoni nxirren nga
nj nxns fjali t shkruara. N kto fjali ka fjal t nnvizuara. Shkruhen fjalit q
kan pasthirrma dhe bhet komenti duke shkruar se far shprehin. Pra, prdoret
teknika Ditari dypjessh.
Detyr shtpie. Ushtrimi 5 n faqen 207 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f.
16-17, sipas niveleve.
Hapi IV. Pun dyshe sipas bankave. Punohet Ushtrimi 2 dhe 3. Kontrollohet dhe
vlersohet puna e nxnsve. Grupi q ka punuar ushtrimin 2 jep mendime pr grupin
q ka zgjidhur ushtrimin 3 dhe anasjellas.
Hapi II. Pun e pavarur. Ndahen nxnsit n grupe. Grupeve u jepen prkatsisht
ushtrimet 5, 6 dhe 7. Kontrollohet puna e grupeve duke argumentuar se kur fjala e
prdorur n fjali sht: ndajfolje, parafjal, premr lidhor apo lidhz.
Hapi II. Bashk me nxnsit bhet diagrami i Venit pr t prbashktat dhe dallimet
e lidhzave me ndajfoljet, parafjalt me premrat.
a)
Ndajfoljet
Lidhzat Jan pjes t
Kan kuptim t mvetsishm.
Nuk prdoren si pandryshueshme
Mund t prdoren si gjymtyr
gjymtyr m vete. t ligjrats.
m vete n fjali.
78
b)
c)
Lidhzat Premrat
Kan funksion lidhz.
Nuk prdoren si Prdoren edhe si
gjymtyr fjalie. gjymtyr fjalie.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Kumbulla prtej murit (ora e par)
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t shijuar estetikisht prshkrimin n nj tregim.
T dalloj n tekst elementet e prshkrimit t kopshtit.
T komentoj si ngacmohen shqisat nga elementet e prshkrimit, si: zhurmat,
ngjyrat dhe shijet.
T prshkruaj ndryshimet e dy kopshteve gjat viteve.
T gjej shkakun q nji dshir i falisur i akoi n shpirt Lec Gurrmolls.
T komentoj prdorimin e metafors n fjalin At dit princesha e mrtisun n
degrmija andrre ishte Fminija. Kishte ik prgjithmon, apo do t kthente?
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja shkruan n drras titullin e fragmentit: Kumbulla prtej murit.
U drejton nxnsve pyetjen:
Si mendoni, far tregon ky titull?
Nxnsit japin disa mendime, t cilat msuesi nuk i kundrshton, por krkon prej
tyre t arsyetojn pr opinionet e dhna. Iu trhiqet vmendja nxnsve te tabloja
e Idromenos Kopsht shtpie n Shkodr, me qllim q nxnsi m pas t bj
prqasjen ndrmjet saj dhe prshkrimit t Koliqit.
79
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi II. Msuesi/ja informon nxnsit se ky fragment sht marr nga tregimi me
t njjtin titull. Shkruan n tabel:
Autori prshkruan ndjesit e personazhit nprmjet kujtimeve t s shkruars, t
fmijris.
Nxnsit lexojn informacionin pr autorin dhe librin. I drejtojn pyetje msuesit,
nse u lindin gjat leximit t informacionit.
Msuesi/ja e lexon fragmentin me qllim q nxnsit t shijojn prshkrimin n
dialektin geg. Gjat leximit nxnsit mund t krkojn shpjegim pr ndonj fjal q
nuk e kuptojn, t ciln e shpjegon msuesi/ja.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Kumbulla prtej murit (ora e dyt)
81
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Mjetet: Teknikat dhe metoda e msimdhnies:
teksti i nxnsit, etore, msimi i prqendruar mbi argumentin,
tabel, shkumsa. ditari trepjessh, pun n ift, pun me shkrim.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis orn e msimit me dgjimin e puns s nxnsve:
Prshkruani imazhin dhe ngjyrat q prtoni n vetdijen tuaj. Bhet vlersimi i
punve q kan imagjinat t detajuar. Kjo veprimtari t mos i kaloj 10 minuta.
Hapi III. Shkrimi i lir. Shkruani nj ese prshkruese me tem: Nj vend aq i afrt
nga fmijria e largt.
Nxnsve u lihet 10 minuta koh. Dgjohen prshkrimet e dy nxnsve. Kjo detyr
do t vazhdoj n shtpi.
N fund t ors s msimit bhet vlersimi i nxnsve dhe i ors s msimit, duke
br kto pyetje nxitse:
- Si u ndjet n kt or?
- far do tu mbetet n mendje nga kjo tem?
- lloj t menduari vut n veprim?
Rubrika: T lexuarit
Tema: Muri i Kins dhe muri i bots
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar llojin e romanit social (tema e tolerancs dhe e mirkuptimit).
T lexoj pr t kuptuar lidhjen midis titullit t tregimit dhe mesazhit q jep autori.
T shkruaj katr fjali prmbledhse pr kt tregim.
T ritregoj sipas skems.
T argumentoj pasojn e koniktit n rrm.
T diskutoj rreth mesazhit t tregimit.
82
Mjetet: Teknika dhe metoda e msimdhnies:
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis kt or msimi me leximin e detyrs s shtpis. Nxnsit
vlersojn esen prshkruese, ndrsa msuesi/ja bn vlersimin duke par strukturn
e eses, idet q prcjellin nxnsit dhe gjuhn artistike n prshkrim.
Hapi IV. Msuesi/ja i njeh nxnsit me titullin dhe autorin, t cilat i shkruan n
tabel. Nxnsit lexojn zinxhir. Gjat leximit ata do t nnvizojn detajet q:
a) prshkruajn mjedisin.
b) prshkruajn veprimet, gjendjen emocionale dhe psikologjike t personazheve.
c) prshkruajn pasojn e nj konikti t ndodhur m par.
Hapi V. Kalohet te rubrika Reektimi kuptimor.
Nxnsit u prgjigjen pyetjeve:
- Ku zhvillohet ngjarja?
- Cili sht personazhi kryesor?
- Cila sht brenga e tij?
- Pse ai u ndie keq kur msuesja e pyeti pr murin kinez?
Ushtrimi 2/a. Punojn nxnsit me teknikn Ditari trepjessh.
83
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Ushtrimi 2/b. Bni lidhjen ndrmjet titullit t tregimit dhe mesazhit q jep autori.
Grupi I:
Ilustrime nga teksti Pasojat e koniktit Cils ngjarje i referohet mendime keni ju?
detaje
Grupi II:
Grupi II:
Babai Ilustrime nga teksti Karakterizimi ndjenja e
i personazheve mendime ju shkaktojn?
- veprimet e babait
- fjalt e tij
- gjendja emocionale
- gjendja psikologjike
Grupi IV. Do t punoj me prshkrimin e mjedisit. Fjala mur do t shrbej si fjal ky.
84
Nxnsit punojn 15 minuta, ndrkoh q msuesi ka br gati nj tabel
Tema: Ushtrime
Vshtirsia: Niveli IV
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T dalloj parafjalt e rasave t ndryshme.
T prdor drejt parafjalt n fjali.
T dalloj pjeszat sipas ngjyrimit kuptimor.
T dalloj kur t njjtat fjal dalin, si: lidhza, premra, ndajfolje dhe parafjal.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Pun e pavarur. Punohen Ushtrimet 1 dhe 2 n faqen 210.
o Zgjidhja e ushtrimit 1 sht:
- Mos shih vetm sipr,... (ndajfolje vendi).
- Ajo e mban shum drejt trupin,... (ndajfolje mnyre).
- Libraria gjendet prball pallatit,... (parafjal).
- Tani do t udhtojm drejt Sarands,... (parafjal).
- Merre pak librin q ndodhet sipr tryezs,... (parafjal).
- At dit u ndeshn prball pas kaq kohsh. (ndajfolje).
Kontrollohet e vlersohet puna e nxnsit.
Hapi III. Pun dyshe. Punohet Ushtrimi 10. Analizohen fjalit e formuara duke u
prqendruar te pasthirrma.
85
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi IV. Bhet prmbledhja e vlersimi pr orn e msimit duke krkuar nga
nxnsit t thon me shembuj:
1. Kur prdoret e njjta fjal si parafjal dhe kur si ndajfolje?
2. Kur prdoret e njjta fjal si parafjal dhe kur si emr?
3. Kur mund t dal e njjta fjal si lidhz dhe si premr?
4. Sa llojesh i kemi pjeszat?
Detyr shtpie. Ushtrimi 11 n faqen 211 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f.
17-18, sipas niveleve.
Hapi II. Hapen librat. Lexohet me kujdes fragmenti Gjon Shllaku midis legjends
e reales, duke u prqendruar n drejtshkrimin e fjalve me shkronja t zeza. Fjalt
me t zeza jan emra t huaj t prgjithshm dhe t prvem.
86
Hapi III. Paraqitet n drrasn e zez nj tabel me:
Detyr shtpie. Formoni fjal t prejardhura nga fjalt: dialog, celebroj, decit,
proces, llogari, bllok, hipotek. Ndrtoni fjali me to.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Shpirti i bots (ora e par)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis msimin me teknikn Stuhi mendimesh duke u drejtuar
nxnsve pyetjet:
- sht adoleshenca?
87
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 - Cilat jan shenjat q kuptoni se keni hyr n kt faz?
Msuesi/ja dgjon mendimet e nxnsve me vmendje dhe i shnon ato n
tabel.
Adoleshenca
Hapi II. Lexohet fragmenti nga dy nxns, q i przgjedh msuesi/ja. Gjat leximit
vmendja e nxnsve t tjer do t prqendrohet n:
a) shqetsimet e personazhit
b) gjendjen shpirtrore
c) periudha kohore, kur vjen personazhi Valter
Rubrika: T lexuarit
Tema: Shpirti i bots (ora e dyt)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis kt or msimi me dgjimin dhe vlersimin e detyrs
s shtpis. Nxnsit bjn vlersimin pr punn, argumentimin m t plot dhe m
pas msuesi/ja vlerson nxnsit pr mendimet e tyre. Kjo veprimtari do t zgjas
deri n 10 minuta.
Hapi II. Kalohet te rubrika Reektimi stilistik gjuhsor.
Ushtrimi 7. N rrmin e Valterit kemi nota shum t forta ironie.
89
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 a) Pr fmijt duhet t kujdeseshin grat, ndrsa burrat hynin n loj n nj
moment tjetr.
- far nnkupton personazhi Valter me loj?
- domethnie ka rritja e fmijs pr baban?
Rritja e fmijs shihet si nj loj n syt e babait, nj baba q sht marr vetm
me luft.
Nxnsit shprehin mendimet e tyre.
Fjalia Komenti im
Hipokrizia n familje: Familja vazhdon udhtimin e saj,
- vetja m ngjante si nj stacion t cilin e zgjedh shoferi (babai).
autobusi.
- isha nj pako e drguar me
korrespondenc.
- un q duhet t kisha qen
kurorzimi i asaj ndrre.
Hipokrizia n shoqri:
- un shikoja prreth dhe pyesja
veten: Ku sht kjo bot (m e mir)?
- Pa ty dhe pa ata, bota nuk
do t kishte ndryshuar kurr.
90
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Hapi IV. Diskutim.
Nxnsit do t diskutojn rreth prfundimit q ka arritur Valteri pr marrdhniet
e babait me fmijn. Diskutimi mund t aktualizohet edhe me mendime t nxnsve
lidhur me marrdhniet e tyre n familje dhe veanrisht pr marrdhniet me
baban.
Kshtu kuptova nj nga ligjet e natyrs, q nuk sht shkruar gjkundi, pra, nse
fmijt shkojn mir, jan t babait, n t kundrt, mbeten gjithmon nj shtojc e
nns.
Nxnsit do t diskutojn deri n 10 minuta.
Un Valteri
adoleshenca
familja
shkolla
shoqria
91
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Kthim n lice (ora e par)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Ora e msimit nis me vlersimin e detyrs s shtpis. Msuesi/ja ka
vizatuar n tabel dy portrete. Tipari q bie n sy te portreti i par sht nj goj e
madhe, ndrsa te i dyti jan vesht e mdhenj.
Msuesi/ja krkon q nxnsit t gjejn diiturn.
Nxnsi: Portreti i par sht nj njeri q et shum dhe q dgjon pak.
Portreti i dyt sht nj njeri q et pak dhe dgjon shum.
92
Prse vajza krkoi q n llim t bisedonte me msuesin? Nxnsit zgjedhin
Lyllabaj Fragmenti
- nuk gnjen
Rubrika: T lexuarit
Tema: Kthim n lice (ora e dyt)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis kt or msimi me pyetjen:
- Cilat jan ato tipare t karakterit t Lyllabajt q spikasin n marrdhnie me
drejtoreshn dhe z. Filip.
sht prgjigjja q nxnsit kan dhn n detyrn e shtpis. Nxnsit mund t
prgjigjen me goj ose t lexojn detyrn e shtpis. Vlersohet prgjigjja q sht
m e argumentuar.
93
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi II. Kalohet te rubrika Reektimi stilistik gjuhsor.
Ushtrimi 1. N dialogt e dhn nxnsit do t nxjerrin detaje q shfaqin karakterin
e drejtoreshs dhe z.Filip.
Drejtoresha z. Filip
- pyet dhe prgjigjet vet - bashkbisedon lirshm
- thot shum fjal dhe me emocion - et qet
- e paragjykon nxnsen - e beson nxnsen
- e qorton duke e krcnuar - e qorton n heshtje
Drejtoresha Z.Filip
1. E paragjykon vajzn dhe ka bindjen se 1. Nis bashkbisedimin me vajzn me tone
do t marr prgjigjen q parashikon, pa i t qeta dhe miqsore. E nxit bisedn duke
ln shteg vajzs pr t thn t vrtetn. e orientuar nga udhtimi.
2. Prpiqet t duket e qet, luan nj 2. Vazhdon t shpreh interesimin e tij pr
loj t fort psikologjike me vajzn. udhtimin e vajzs, por i prmbajtur, pr t
Prdorimi i fjals zonjush, e bn inkurajuar vajzn se ka besim tek ajo...
m t largt me vajzn dhe sikur i v
prball m shum prgjegjsi.
3. Shfaq shqetsimin dhe prgjegjsin 3. Edhe msuesi sht i shqetsuar pr
q ka ndaj vajzs. fatin e vajzs, po mnyra e komunikimit
sht miqsore.
4. Nuk e njeh vajzn dhe hamendson. 4. Ai ka besim se vajza sht e sinqert
I trembet shoqris me nj djal. dhe e hapur me t...
5. Biseda e tyre nuk sht e till, 5. Te pyetja q i bn ndihet qortimi dhe i
drejtoresha do t shkoj m tutje, deri hap shteg vajzs pr t`i treguar si do t
n marrje t ndonj mase. veproj n t ardhmen.
94
Hapi III. Kalohet te rubrika Diskutim.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Hapen librat. Lihen nxnsit t njihen me fragmentin e shkputur nga libri
Qumshti i vdekjes, i Margarita Jursenar. Diskutohet pr fjalt me shkronja t zeza.
Msuesi/ja thekson se kto fjal shkruhen me // fundore. Pastaj shkruan n drras,
duke prdorur shkumsa me ngjyra, cilat fjal shkruhen me // fundore:
- Emra fundor me theks n rrokjen e parafundit, si: et, dit, muzik etj.
- Numror, si: pes, dhjet, mij etj.
- Disa emra mashkullor, si: at, djal, gjum, dhall, lum etj.
Sqarohet se emri dhall sht i gjinis mashkullore dhe jo i gjinis femrore.
Kshtu, thuhet dhall dhe jo dhalla, si prdoret n disa vende.
Mbiemrat e ndajfoljet e tipit i/e but, i/e ftoht, i/e von etj.
Sqarohen rastet e shkrimit me // t mbiemrave dhe pa // t ndajfoljeve, si: i/e
lart lart, i/e shpejt shpejt.
Mbiemrat e formuar me nyjzim nga emra njrroksh apo emra me theks fundor
ose nga folje, q mbarojn me zanore, si: i/e art, i/e mpit etj.
Emrat femror me m, si: basm, dasm, kazm, gjysm etj.
Numrort rreshtor, si: i/e dyt, i/e njzet etj.
95
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Trajtat e shumsit t emrave dhe t mbiemrave mashkullor, si: afrikan,
mjek, rosak, ushtar etj.
Diskutohet pr do rast, jepen argumente.
Detyr shtpie: Ushtrimi 3 n faqen 214 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f.
20-21, sipas niveleve.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Shkruhet tema e msimit n drras t zez. Vendoset para nxnsve
nj tabel, ku sht shkruar teksti, q ndodhet n llim t faqes 217. Diskutohet
96
pr prdorimin e nyjave me shkronja t zeza n tekst, t cilat n tabel jan t
Hapi II. Vendoset nj tabel tjetr, ku jan shkruar rregullat e prdorimit t nyjave
t dhe s. N tabel jan shkruar edhe fjalit e tekstit. Msuesi/ja diskuton rreth
prdorimit t nyjave t dhe s n kto fjal dhe pastaj shkruan rregulln n drras
t zez.
Hapi IV. Pun dyshe. Punohen Ushtrimet 3 dhe 4. Diskutohet dhe vlersohet
puna e nxnsve.
97
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Manuali i djaloshit ambientalist
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar llojin e tregimit social me tem ekologjike.
T marr informacione pr ndikimin mjedisor.
T pasuroj fjalorin me terma nga ekologjia.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja n bashkpunim me disa nxns ka krijuar nj montazh me
pamje nga natyra shqiptare, ora dhe fauna. Kt montazh e paraqet me videoprojektor
t shoqruar n sfond me muzik. N vazhdimsi t lmit ka dhe pamje ku mjedisi
paraqitet i ndotur.
Mesazhi i ktij lmi sht: T njohsh natyrn do t thot ta duash at, ta duash
natyrn do t thot ta mbrosh at, t kujdesesh pr t.
Msuesi/ja i ka porositur nxnsit m par q t prgatisin objekte me materiale
t riciklueshme, t cilat nxnsit i kan vendosur n tavolin para klass.
Hapi II. Msuesi/ja i njeh nxnsit me titullin e tems s ors s msimit. Nxnsit
lexojn informacionin pr autorin dhe veprn. Dy deri n tre nxns lexojn zinxhir
fragmentin.
98
sht veprimi, ai q jep m s miri mesazhin pr mbrojtjen e mjedisit.
99
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T folurit
Tema: Mjedisi dhe media
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Nxnsit n kt or msimi kan krijuar nj ekspozit me postera, nj
mjedis t kndshm. Ata vlersojn posterin q u ka ngacmuar mendimet.
Hapi II. Msuesi/ja u kishte dhn detyr q t sillnin n klas informacione mbi
ndikimin mjedisor, informacion t marr nga media.
Thnien: T mendojm globalisht dhe t veprojm lokalisht, nxnsit e kan
ngjitur n mur.
Fragmenti Komenti im
100
- Cila sht prgjegjsia q ka do antar i shoqris pr mbrojtjen e natyrs?
Rubrika: T lexuarit
Tema: Lamtumir, universi plak (ora e par)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja u paraqet nxnsve pamje t Toks t marra nga sateliti.
Nxnsve nuk u krkohet mendim pr pamjet q po shikojn.
Hapi III. Msuesi/ja ka shkruar n tabel titullin e tems s re: Lamtumir, universi
plak.
Nxnsit lexojn informacionin pr autorin dhe librin dhe fragmentin e lexojn
zinxhir. Gjat leximit atyre u jepet si detyr t nnvizojn ato detaje q dallojn
mjedisin fantastiko-shkencor.
Msuesi/ja trheq vmendjen e nxnsve se ky tregim sht fantastiko-shkencor.
Nxnsit lexojn informacionin mbi termin fantastiko-shkencor dhe plotsojn n
tabel me msuesin kllasterin:
101
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 i shkurtr rrfen nj ngjarje
reale
ka mesazh tregimi fantastiko-shkencor veprojn personazhe
joreale
detaje fantastike detaje shkencore
Rubrika: T lexuarit
Tema: Lamtumir, universi plak (ora e dyt)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis kt or msimi me leximin e detyrs s shtpis.
Prshkrimi i personazheve, karakterizimi i tyre nga fjalt q thon dhe ndjeshmria
e tyre. Si ndihen?
Hapi II. Msuesi/ja krijon kllasterin n tabel pr t prforcuar njohurit e marra
pr tregimin fantastiko-shkencor.
104
Hapi III. Pun e pavarur. Punohet Ushtrimi 3 dhe Ushtrimi 4. Diskutohet e
Hapi IV. Pun dyshe. Punohet Ushtrimi 5. Aktivizohen grupe t ndryshme dyshe,
sipas bankave t gjejn rastet e prdorimit t grupit t zanoreve n gegrishte, n
vend t grupit ua t shqipes letrare.
Hapi V. Nga thesi i fjalve, t futura n nj kuti t vogl kartoni, nxirren fjal q
prmbajn kto grupe zanoresh dhe diskutohet nse jan shkruar sipas rregullave
t shqipes letrare.
Bhet vlersimi i puns s nxnsve duke u mbshtetur n shkalln e aktivizimit
t tyre.
Detyr shtpie. Jepet Ushtrimi 6 n faqen 221 dhe ushtrime nga Fletorja e puns,
f. 20-21, sipas niveleve.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Njihen nxnsit me temn. Shkruhet tema n tabel. Paraqitet ose shkruhet
n tabel teksti n llim t faqes 222. Fjalt q n tekstin e nxnsit jan me t zeza,
n tabel shkruhen me shkumsa me ngjyra. Diskutohet rreth fjalve q prfshihen
te pjeszat e q shrbejn pr t ndrtuar forma gramatikore foljore dhe shkallt e
mbiemrave e t ndajfoljeve. Shpjegohen rastet kur prsriten pjeszat. Shkruhen
shembujt n tabel.
Hapi II. Shpjegohen rastet se kur mund t prsriten parafjalt. Shkruhen shembujt
n tabel. Diskutohet rreth tyre nga nxns t niveleve t ndryshme.
Hapi III. Pun e pavarur. Punohet Ushtrimi 4, faqe 223. Diskutohet e vlersohet
puna e pavarur duke u prqendruar te nxns t t gjitha niveleve.
Hapi IV. Pun e drejtuar. Ushtrimi 2, faqe 223. Lexohet poezia Rozafati.
Dallohen gurat e ndryshme stilistike, si: prsritja, anafora, rimarrja etj. Funksioni
stilistik i ktyre gurave n kto vargje sht pr t trhequr vmendjen e lexuesit e
105
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 pr t theksuar nj apo disa fjal t rndsishme, pr t prforcuar ann shprehse
dhe emocionale t thnies. N kt poezi prsritet numrori tre si dhe pasthirrma
o, e cila shpreh dhimbje.
Diskutohet edhe pr kuptimin e gurs ku nusja i jep gji fmijs. Nprmjet ksaj
kujtohet prmbajtja ose historia e legjends.
Rubrika: T shkruarit
Tema: Udhtim-loj mes shkencs e fantastiko-shkencores
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e llon kt tem msimore me nj diskutim. Besoj se n ndrrat
tuaja e keni par veten duke udhtuar. Udhtimin e par imagjinar e shohim q n
fmijri. Nj shembull sht Piter Pani dhe ishulli tij Kurrkund. Ky udhtim lidhet me
dshirn pr t qen gjithmon fmij, pr t mos u rritur kurr. Por, ka edhe udhtime
imagjinare drejt universit, q lidhen me dshirn pr ta njohur at.
Msuesi/ja i nxit nxnsit t tregojn tituj librash me udhtime fantastiko-
shkencore, prjetimet q kan ndier kur i kan lexuar dhe informacionet q kan
marr (informacione shkencore dhe imagjinare).
106
Nxnsit do t lexojn informacionin dhe do t shkruajn n etoren e klass
Hapi III. - Cilat gura t propozuara n tekst, sipas jush, jan fryt i fantazis?
- Cilat prkojn me realitetin e Universit?
Prgjigjja: Figurat q prkojn me realitetin e Universit jan n paragraft A, B,
E dhe F.
Figurat q jan fryt i fantazis jan: C-ja dhe D-ja.
Hapi IV. Msuesi/ja shkruan n tabel temn e puns me shkrim dhe objektivin q
duhet t arrijn. Nxnsit duhet t jen t vmendshm n strukturn e udhtimit-loj
mes shkencs dhe fantastiko-shkencores.
Hapi VI. Nxnsit lexojn disa punime, ndrsa t tjerat vendosen n Turin e
Galeris.
Nxnsit vlersojn punimet e njri-tjetrit:
- far u plqen?
- far do t sugjeronit?
N fund t ors msuesi/ja jep vlersime pr punt e lexuara.
107
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: T shkruarit
Tema: Teksti rrfimtar tregimtar (ora e par dhe ora e dyt)
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re t msimit, t ciln e ka shkruar
n tabel. I njeh dhe me rubrikn. N kt etap do t punohet me teknikn Pema
e mendimit. N qendr t tabels shkruan teksti rrmtar me veorit kryesore t
nj teksti rrmtar.
108
personazhi protagonist ose t ket lidhje me nntekstin, moralin apo mesazhin.
Hapi IV. Pas marrjes s informacionit nxnsit punojn n etoren e tyre. Punon
dhe msuesi/ja.
Msuesi/ja e lexon punn para klass. N kt mnyr, nxnsit e din se cilat
jan krkesat pr tu realizuar.
Ata punojn pr t prfunduar tregimin orn e dyt.
Msuesi bn vlersimin e ors s msimit.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtohen bashk me nxnsit disa nga njohurit e marra pr:
a) drejtshqiptimin e bashktinglloreve /d/, /t/, /l/ dhe /c/ n fjalt e huaja.
b) drejtshkrimin e zanores // fundore.
c) drejtshkrimin e nyjave t/s n mbiemrat e nyjshm.
d) drejtshkrimin e grupeve t zanoreve ie, ye, ua dhe ue.
e) pjeszat e parafjalt e prsritura.
Hapi II. Msimdhnia e ndrsjell. Ndahen nxnsit n grupe prej katr vetash
(dy banka nj grup). Msuesi/ja i sqaron se do t bj nj veprimtari q quhet
109
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Msimdhnia n bashkpunim. N krye t grupit vihet nj nxns i mir, q do t
luaj rolin e msuesit. Lexohen ushtrimet nga ai dhe sqarohen gjrat e paqarta.
Grupi I ushtrimet 1 dhe 5.
Grupi II ushtrimet 2 dhe 4.
Grupi III ushtrimet 3 dhe 4
Msuesi/ja ndjek punn e grupeve dhe n fund bn vlersimet.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Bhet nj bised me nxnsit pr shenjat kryesore t piksimit dhe tipat e
fjalive ku prdoren. Plotsohet s bashku me nxnsit nj tabel me shenjat kryesore
t piksimit dhe prdorimet e tyre.
110
shenjat e piksimit
Hapi II. Shpjegohen t gjitha rastet e prdorimit t pikpyetjes duke marr dhe
mendimin e nxnsve. Shkruhen shembujt n tabel duke prdorur edhe shkumsa
me ngjyra.
Hapi III. Pun n dyshe sipas bankave. Ushtrimet 1 dhe 2, n faqen 227.
Kontrollohet dhe vlersohet puna e nxnsve.
Hapi IV. Pun e drejtuar. Punohet ushtrimi 4, n faqen 228. Nxnsit argumentojn
prdorimin e pyetjeve retorike.
Vargjet e Mjeds, t shkputura nga poema Liria, jan t ndrtuara mbi
pyetjen retorike. Poeti e di prgjigjen, po, pr ta br situatn q paraqit n vargjet
e tij m dramatike dhe m mbreslnse dhe pr t shprehur m fort shqetsimin e tij
pr robrin q ka mbuluar anemban vendin, ai shtron para lexuesit disa pyetje:
A shndrit rreze lirije mbato maje?..
A keni ndie ... npr shkrepa... nj kang t patravaj?
Mjeda sht i mendimit se lufta e popullit t thjesht do t sjell lirin e vonuar.
Mesazhi i ksaj poezie sht: Lirim, lirim brtet gjithkah Malsia...
Detyr shtpie. Ushtrimi 3 n faqen 228 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f.
28-29, sipas niveleve.
111
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 TEKSTI RRFIMTAR (JOLETRAR)
Rubrika: T lexuarit
Tema: Shqipria
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i ka udhzuar nxnsit t gjejn informacionin mbi zhvillimin e
Shqipris n vitet 20. Materiali i przgjedhur do t ket foto me pamje q tregojn
aspekte t ndryshme t jets shqiptare t atyre viteve.
Nxnsit lexojn informacionin, disa t dhna shkruhen n tabel.
112
Ushtrimi 3. - Ku dallon ky tekst nga teksti rrmtar letrar.
- madhshtia e natyrs
shqiptare grak:
Ushtrimi 7. Nxnsit do t punojn n etoret e tyre organizuesin
113
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T folurit
Tema: Reportazhi
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T diskutoj rreth tematiks s nj reportazhi.
T dalloj veorit e reportazhit.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re t msimit, t ciln e shkruan n
tabel. Udhzon nxnsit q t lexojn n heshtje reportazhin.
do grup, pasi prfundon detyrn, shkmben pyetjet me grupin tjetr. Kjo veprimtari
zgjat 20 minuta.
114
- dialektalizma, krahinorizma
Rubrika: T shkruarit
Tema: Reportazhi
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Nxnsit kan sjell pamje dhe materiale t ndryshme, t cilat transmetojn
shqetsimet e tyre, mendimet pr problemet, sjelljet e reja t shoqris shqiptare.
Msuesi/ja zhvillon nj bised me nxnsit pr mendimet q kan, t cilat do ti
ndihmojn pr t shkruar reportazhin.
Hapi III. Nxnsit punojn t pavarur. Kjo pun vazhdon edhe orn e dyt.
Msuesi/ja kontrollon pr ndonj pasaktsi. Nxnsve u lihet koh e mjaftueshme
pr t prfunduar punn e tyre.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Kontroll e diskutim i detyrave t shtpis. Mblidhen disa etore pr korrigjim
dhe vlersohen me not. Pr zgjedhjen e etoreve q do t korrigjohen, si pr detyrat
e shtpis, ashtu edhe t klass, kihet parasysh q pr do 4-5 detyra, njra duhet
t jet e korrigjuar.
Hapi IV. Pun dyshe sipas bankave. Punohen ushtrimet 1 dhe 2 n faqen 230.
Kontrollohet e vlersohet puna e nxnsve.
116
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: Njohuri gjuhsore - Drejtshkrim
Tema: Prdorimi i shumpikshit (...)
Vshtirsia: Niveli III
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T prdor shumpikshin aty ku duhet.
T prdor drejt shenjat e piksimit n nj tekst t dhn.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtohen bashk me nxnsit njohurit e msuara pr shenjat e piksimit.
Shkruhen n drras fjalit n llim t faqes 231. Lexohen me kujdes nga msuesi/ja
fjalit. Diskutohet pr rolin q luajn n kto fjali shumpikshit e prdorur. Shpjegohen
nga msuesi/ja rastet e ndryshme t prdorimit t shumpikshit. Shkruhen shembuj
n drras t zez.
Hapi II. Pun dyshe sipas bankave. Ushtrimet 1 dhe 2 n faqen 232. Nxnsit
argumentojn shenjn e piksimit q kan prdorur. Kontrollohet, diskutohet e
vlersohet puna e nxnsve.
Hapi III. Pun e pavarur. Ushtrimi 3 n faqen 232. Kontrollohet puna e pavarur
e tre nxnsve t niveleve t ndryshme.
Detyr shtpie. Ushtrimi 4 n faqen 232 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f.
30-31, sipas niveleve.
117
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: Njohuri gjuhsore - Drejtshkrim
Tema: Prdorimi i thonjzave ( , , )
Vshtirsia: Niveli III
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T dalloj shenjat e thonjzave.
T prdor thonjzat atje ku duhet.
T vendos thonjzat n nj tekst ku ato jan hequr.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtohen njohurit pr shenjat e piksimit dhe rastet e prdorimit t tyre.
Prgjigjet e nxnsve ilustrohen me shembuj.
Hapi II. Njihen nxnsit me temn, e cila shkruhet n drras t zez. Msuesi/ja
u drejton nxnsve pyetjen:
- Kur prdoren thonjzat?
Pas prgjigjeve q japin nxns t niveleve t ndryshme, msuesi/ja shpjegon
rastet e ndryshme t prdorimit t thonjzave. Pr do rast shkruhen shembuj n
drrasn e zez.
Shpjegohen edhe rastet kur mund t prdorim thonjzat njshe brenda nj teksti
t mbyllur n thonjza.
Hapi IV. Pun dyshe sipas bankave. Ushtrimi 2 n faqen 234. Vlersohen grupe
t ndryshme pr saktsin e plotsimit t krkess s ushtrimit n etore. Gjat
vlersimit merret parasysh cilsia e shkrimit dhe drejtshkrimit.
Hapi V. Pun e drejtuar. Ushtrimi 3 n faqen 234. Bhet leximi i fjalive t ushtrimit
nga nxns t nivelit t lart. Nxiten nxns t niveleve t ndryshme t shpjegojn
prdorimin e thonjzave n fjalit e ktij ushtrimi.
Msuesi/ja bn korrigjimet e plotsimet e duhura t ktyre prgjigjeve.
Bhet prmbledhja dhe vlersimi i ors s msimit.
Detyr shtpie. Jepet Ushtrimi 5 n faqen 234 dhe ushtrime nga Fletorja e puns,
f. 32-33, sipas niveleve.
118
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: Njohuri gjuhsore - Drejtshkrim
Tema: Ushtrime prsritje
Vshtirsia: Niveli III
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T prdor ku duhet pikpyetjen.
T prdor ku duhet pikuditjen.
T prdor ku duhet shumpikshin.
T prdor ku duhet thonjzat.
T shpjegoj prdorimin e shenjave t piksimit n fjali t ndryshme.
Zhvillimi i msimit:
Hapi I. Rikujtohen bashk me nxnsit shenjat e piksimit dhe rastet e prdorimit
t tyre. Krkohet q do rast t ilustrohet me shembuj.
Hapi II. Pun dyshe sipas bankave. Ushtrimi 1. Kontrollohet dhe vlersohet puna
e nxnsve pr plotsimin e krkesave t ushtrimit.
Hapi III. Pun e drejtuar. Ushtrimi 2. Lexohen bukur fjalit dhe pas do fjalie
argumentohet prdorimi i shenjs s piksimit. Nxiten t marrin pjes dhe t japin
shpjegime pr prdorimin e shenjave t piksimit nxns t niveleve t ndryshme.
Hapi IV. Pun e pavarur pun n grupe. Ndahen nxnsit n tri grupe.
Grupi I punon ushtrimet 3 dhe 4 n faqen 235.
Grupi II ushtrimet 5 dhe 6 .
Grupi III ushtrimet 7 dhe 8 n faqen 236. Kontrollohet e vlersohet puna e
pavarur duke vlersuar dy nxns t niveleve t ndryshme pr do grup.
Bhet prmbledhja dhe vlersimi pr orn e msimit.
Fjalia
e thjesht e prbr
t pazgjeruara t pazgjeruara
t zgjeruara t zgjeruara
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Bised. Rikujtohen bashk me nxnsit njohurit pr fjalin e thjesht dhe
t prbr. Nxnsve u drejtohen kto pyetje:
- dini pr fjalin?
- Cilat jan disa karakteristika t fjalis?
- Kur fjalia sht e thjesht?
- ndryshim ka fjalia e thjesht nga nj fjali e thjesht e zgjeruar?
- Kur fjalia sht e prbr?
- Sa llojesh jan fjalit e thjeshta sipas gjymtyrs kryesore?
Pr do rast krkohen shembuj.
Msuesi /ja shkruan n drras ato njohuri q i duhen pr t formuluar prkuzimin
pr fjalin dhe llojet. Msuesi/ja przgjedh dhe shkruan n drras shembuj fjalish
ose paraqit n nj tabak letre shembuj pr ilustrim.
Hapi VII. Shkrimi i lir. Pr nxnsit e nivelit t lart jepet Ushtrimi 6, n kohn
q msuesi punon s bashku me nxnsit e tjer ushtrimin 5. Kontrollohet dhe
vlersohet puna e nxnsve. Lexohen nga dy-tre nxns krijimet dhe dallohen llojet
e fjalive t prdorura.
Sipas kohs n dispozicion punohen ushtrime nga Fletorja e puns.
Bhet prmbledhja e vlersimi pr orn e msimit.
Detyr shtpie. Jepet nj ushtrim nga Fletorja e puns, f. 33.
121
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Bised me F. S. Nolin
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T marr informacion pr jetn dhe veprn e Fan Nolit.
T prshkruaj personalitetin e tij, duke u mbshtetur n t dhna t marra nga teksti.
T zbuloj disa veori t biseds.
T diskutoj pr mesazhin q ka marr, pr mendimet q u prputhen me njri-tjetrin.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Kjo tem msimi do t lloj me nj histori interesante mbi fmijrin
dhe shkollimin (si e oi e ma n shkoll) e Nolit, histori q do t interpretohet nga
msuesja.
Figura e Nolit sht gur shumplanshe. Informacionet pr jetn dhe veprimtarin
e tij jan t bollshme.
Nxnsit jan udhzuar orn e kaluar t gjejn informacione pr Nolin, duke e
par at si:
- shkrimtar - politikan
- prkthyes - orator
- njohs i muziks - klerik.
Kjo pun do t ndahet ndrmjet nxnsve, n mnyr q t gjendet i gjith
informacioni.
Msuesi/ja shkruan n tabel: Noli dhe veprimtaria e tij, t ciln e plotson me
informacionin q sjellin nxnsit.
122
Nxnsit gjat leximit kan przgjedhur pyetjet dhe tematikn e pyetjeve pr
Shnim: Pr tiu prgjigjur pyetjeve shfrytzoni materiale biograke mbi jetn dhe
veprn e dy gurave t shquara.
123
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T shkruarit
Tema: Intervista
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn dhe rubrikn q do t punojn. Shkruan
n tabel fjaln INTERVISTA. Trheq vmendjen e nxnsve pr strukturn e eses,
prmbajtjen, tematikn, ndrtimin e pyetjeve dhe pr veorit gjuhsore. Msuesi/ja
i plotson kto t dhna n tabel.
Hapi II. Msuesi/ja i ka informuar nxnsit se duhet t przgjedhin dy personalitete
t shquara dhe t marrin informacione rreth tyre. Msuesi/ja shkruan n tabel disa
rregulla q duhet t mbahen mend gjat intervistimit t personalitetit.
1. Duhet t ruani interesin e personit q po intervistoni.
2. Bni pyetje n at mnyr q ju mundson t merrni prgjigjen q doni.
3. I regjistroni prgjigjet n mnyr besnike (mund t prdorni regjistrues, shnime).
4. Njerzit meritojn t trajtohen me dinjitet.
5. I falnderoni pr intervistn q po japin dhe po ju ndihmojn.
6. Prdorni gjat intervistimit titujt e tyre.
7. Mos bni shum pyetje dhe dgjojini deri n fund, pa i ndrprer.
Hapi V. Nxnsit lexojn punimet e tyre dhe shokt vlersojn punn e njri-tjetrit.
N fund t ors s msimit, msuesi mbledh punt e tyre dhe i vlerson.
124
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: Njohuri gjuhsore - Sintaks
Tema: Fjalia njkryegjymtyrshe
Vshtirsia: Niveli IV
Hapi II. Vendoset n drras tabela ku sht shkruar teksti i Mitrush Kutelit, q
ndodhet n llim t faqes 240. Lexohen fjalit nga nj nxns q lexon bukur. Nxnsit
e tjer duhet t gjejn fjalit e thjeshta me nj gjymtyr kryesore.
Duke u nisur nga shembujt, arrihet n prfundim se gjymtyra kryesore e fjalis
njkryegjymtyrshe mund t shprehet me folje ose me emr. Kur shprehen me folje
quhen fjali foljore, ndrsa kur shprehen me emr quhen fjali emrore.
Hapi V. Pun e pavarur. Ndahen nxnsit n dy grupe. Njrit grup i jepet ushtrimi
3 n faqen 243. Grupit tjetr i jepet ushtrimi 5, n faqen 243. Diskutohet e vlersohet
puna e nxnsve.
Fjalia njkryegjymtyrshe
foljore emrore
me vet t prcaktuar
me vet t paprcaktuar
me vet t prgjithsuar
Rubrika: T folurit
Tema: Mesazhet e paqes
126
Zhvillimi i msimit
Hapi II. Msuesi/ja i njeh me temn t ciln e shkruan n tabel. Nxnsit lexojn
individualisht temn: Mesazhet e paqes.
N kt veprimtari nxnsit do t punojn me teknikn Ruaje fjaln e fundit pr mua.
Nxnsit do t zgjedhin nj nga thniet, do ta shkruajn n etore dhe do ta komentojn
at. Msuesi/ja i nxit nxnsit t shprehin mendimet e tyre dhe t komentojn. Kur t
mos ket m komente nga nxnsit, msuesja lexon komentin e vet.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtohen s bashku me nxnsit njohurit pr gjymtyrt homogjene.
Nxnsve u drejtohen kto pyetje:
- dini pr gjymtyrt homogjene?
127
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 - Cilat gjymtyr mund t jen homogjene?
- Me cilat gjymtyr lidhen: kryefjalt homogjene?
- Po gjymtyrt e tjera?
Nxnsit ndrtojn fjali q t ken kryefjal, kallzues dhe gjymtyr t dyta
homogjene.
Hapi II. Vendoset n drras t zez nj tabak letre ku sht shkruar teksti i
Mitrush Kutelit n llim t faqes 244 (n munges t tabels teksti mund t shkruhet
n drras t zez duke theksuar me shkums me ngjyr gjymtyrt homogjene). N
tekstin n tabel jan nnvizuar gjymtyrt homogjene. Nxiten nxns t niveleve t
ndryshme t diskutojn pr funksionin q kryejn kto gjymtyr dhe pr mjetin me
t cilin ata lidhen.
N fjalin e par t tekstit foljet: del, zbardh, shtron kryejn funksionin e
kallzuesit, lidhen me t njjtn gjymtyr fjalie, pra, me kryefjaln hna, i prgjigjen
s njjts pyetje (cila?), kan marrdhnie bashkrenditjeje ndrmjet tyre.
128
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
prcaktor kundrinor
me marrdhnie kpujore
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtohen njohurit pr gjymtyrt homogjene. U krkohet nxnsve t
sjellin shembuj pr gjymtyrt homogjene:
a) me marrdhnie kpujore.
b) me marrdhnie kundrshtore.
c) me marrdhnie veuese.
129
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi II. Shpjegohen pes rregullat e prshtatjes s kallzuesit me kryefjalt
homogjene. Pr do rregull jepen shembuj, t cilt shkruhen n tabel.
Hapi III. Pun e pavarur. Ushtrimi 3 n faqen 246. Kontrollohet dhe vlersohet
puna e pavarur.
Hapi IV. Pun e drejtuar. Ushtrimet 4 dhe 5. Nxiten nxns t niveleve t ndryshme
t argumentojn mendimet e tyre pr plotsimin e krkesave t ushtrimeve. Po t
ket koh n dispozicion, msuesi/ja mund t punoj ushtrime t ndryshme nga
Fletorja e puns.
Bhet prmbledhja dhe vlersimi pr orn e msimit duke vlersuar me goj ose
shkrim (me not) nxnsit q u aktivizuan m shum dhe dhan prgjigje t sakta
ose q solln argumente bindse.
Detyr shtpie: Ushtrimi 6 n faqen 247 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f. 37.
TEKSTI POETIK
Rubrika: T folurit
Tema: Teksti poetik
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T as pr veorit e tekstit poetik, duke e krahasuar me tekstin tregimtar.
T gjej t prbashktat midis poems epike dhe romanit historik.
T gjej lidhjen ndrmjet poems legjendare dhe gojdhnave.
T klasikoj veprat e njohura sipas llojeve t ndryshme poetike.
Mjetet msimore: Teknikat dhe metoda t msimdhnies:
teksti Gjuha shqipe 9, fragmente pema e mendimit, stuhi mendimesh,
nga romani historik Pas betejs, vshtrimi krahasues, pun n ift.
Knga e Gjergj Elez Alis, Rozafati,
Shkmbi i Sknderbeut.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis kt tem msimi me nj prmbledhje t njohurive pr
tekstin tregimtar dhe plotson n tabel pemn e mendimit.
struktura
TEKSTI TREGIMTAR ka qllim t tregoj e
t informoj lexuesin
hyrje zhvillim mbyllje
reale
imagjinare
gjuha m afr komunikimit rrmi i ngjarjes
koha
t prditshm
vendi
rrm n personazhet
format
vetn I dhe III
elementare t prbra reale joreale
legjenda, miti, tregimi, novela, romani,
prralla, fabula, udhprshkrimi,
anekdota, fjal t urta biograa etj.
130
Hapi II. Msuesi/ja shkruan n tabel vargje nga poezit q kan studiuar vitin e
rim strofa
muzikalitet kng
Hapi III. Ushtrimi 3. Kalohet te rubrika Kujto dhe shto njohurit. N kt rubrik
nxnsit njihen me llojet poetike.
Nxnsve u shprndahen n et formati vargje nga Knga e Gjergj Elez Alis
dhe pjes nga romani historik Pas betejs. Ata do t bjn nj krahasim pr ngjasimet
midis poems epike dhe romanit historik duke u prqendruar te:
- rrmi dhe prshkrimi
- ngjarja historike
- tema heroike
- guracioni n portretizimin e heroit.
Nxnsit do t punojn n ift. Msuesi/ja do t przgjedh dy nxns q t lexojn
punn e tyre n etore, ndrsa msuesi/ja do t plotsoj n tabel.
Hapi IV. Ushtrimi 4. - lidhje ka ndrmjet poemave legjendare dhe legjendave?
Nxnsve do tu shrbej si material legjenda Shkmbi i Sknderbeut dhe poema
legjendare Rozafa, n faqen 118.
Ata do t prqendrohen te:
- subjekti (mbshtetet n besimet e lashta)
- personazhet (legjendare)
- vendet (reale)
- elementi i jashtzakonshm.
Prfaqsues t ifteve japin prgjigjet e tyre, t cilat msuesi i shkruan n tabel.
131
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Iliada - Poem epike
HEKTORI
prijs i zoti
kreshnik
133
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Prshkrimi i Hektorit nprmjet gurave letrare q u nnvizuan n ushtrimin 3.
Ztundsi - epitet - funksion stilistik, cilsi t Hektorit
Hektor
Lavdimadhi - epitet
Hapi VII. Ushtrimi 5. Nxnsit do t nxjerrin nga fragmenti ato detaje q e bjn
prekse ndarjen e Hektorit nga familja. Hektor lavdimadhi, duart i shtriu nga i biri i vet
duke qar t atin veshur me tunxh; grykas lokn e vet e mori, e puthi mbl, ndr
duar e tundi, sa kur e pa u ngashrye i shoqi.
Nxnsit do t interpretojn mendimin e tyre, ndrsa msuesi/ja do t prpiqet t
trheq n diskutim sa m shum nxns.
I dobti dhe i forti nuk i shptojn Kjo fjali sht ndrtuar me antitez,
dot vdekjes. pr t treguar se vdekja sht pr
t gjith...
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis orn e msimit duke biseduar pr baladat.
- Cilat balada keni lexuar? (Knga e Dhoqins, Ymer Aga etj.)
- A kan ato nj kod moral n subjektin e tyre?
- Jan t reja apo t hershme?
- far tregon ekzistenca e tyre, cili sht roli i balads n letrsi?
Msuesi mund t shtoj t tjera pyetje nse e sheh t arsyeshme.
Msuesi/ja shkruan n tabel temn e re: Rozafati. Drejtohen pyetjet:
- dini pr kt balad?
subjekt q mbshtetet
personazhet Baladat legjendare
n besime t lashta
135
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 U trhiqet vmendja nxnsve te skulptura. Ta shohin me vmendje dhe t gjejn
elemente t tragjizmit t ksaj balade.
c. Fjalt q prsriten: ...tret eki e lshon bela/ bela ke o shoqi em, /bela
i lshon murit tkalas! .
Kto fjal theksojn tragjizmin e Gjelins.
Ushtrimi 10.
Vargjet rrfyese: Mori buk e mori uj, mori kungullin me ven, ra teposht ...
Vargjet me dialog: bela ke, o shoqi i em, bela i lshon murit tkalas! Kenka
ken rrezik pr ty, na n mur o me t shti!
Vargjet medituese: ...e kur tnis djali gjamin....
136
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: Njohuri gjuhsore - Sintaks
Tema: Marrdhniet ndrmjet pjesve n fjalin e prbr
Vshtirsia: Niveli III
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T dalloj llojet e marrdhnieve q vendosen ndrmjet pjesve n nj fjali t
prbr.
T dalloj marrdhniet me bashkrenditje nga ato me nnrenditje n nj fjali t
prbr.
T prcaktoj mjetin (lidhs ose fjal lidhse), q shpreh marrdhniet ndrmjet
pjesve n nj fjali t prbr.
T paraqes n skem marrdhniet ndrmjet pjesve n nj fjali t prbr.
T ndrtoj nj tekst me fjali t prbra, q kan marrdhnie bashkrenditjeje
e nnrenditjeje.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtojm s bashku. Udhzohen nxnsit t ndrtojn katr fjali t prbra
me bashkrenditje dhe pes me nnrenditje. Nj nxns punon n drras t zez.
Nxnsit udhzohen pr hapat q do t ndjekin pr analizn e fjalis s prbr:
1. Nnvizohen kallzuesit.
2. Qarkohen mjetet lidhse.
3. Ndahen fjalit me nj vertikale.
4. Fjalive mund tu vendosen numra.
5. Emrtohen pjest e fjalis s prbr me nnrenditje.
6. Prcaktohet funksioni i pjess s nnrenditur.
7. Bhet skema e fjalis s prbr.
Kontrollohet e vlersohet puna e nxnsve. Nxnsi i ngritur n tabel i ndan
fjalit duke ndjekur hapat e msiprme. Nxnsit e tjer dhe msuesi/ja ndrhyjn
pr t br korrigjime e plotsime.
Hapi II. Shkruhet n tabel teksti i Jusuf Buxhovit, q ndodhet n llim t faqes 248.
Nxiten nxns t niveleve t ndryshme t dallojn fjalit e thjeshta dhe ato t prbra.
Ndahen fjalit e prbra dhe bhet skema duke ndjekur hapat e msiprme.
Msuesi/ja sqaron se:
kur ndrmjet pjesve t nj fjalie t prbr vendosen marrdhnie barazie,
fjalia sht me bashkrenditje, ndrsa, kur vendosen marrdhnie varsie, fjalia
sht me nnrenditje.
marrdhniet ndrmjet pjesve n nj fjali t prbr shprehen me an t
disa mjeteve:
a. lidhzat, q jan thjesht mjete lidhse, pra nuk jan gjymtyr fjalie, por
shprehin marrdhnie sintaksore.
b. fjalt lidhse (premrat dhe ndajfoljet lidhore), q kan funksion t dysht:
kryejn funksionin lidhs n fjalin e prbr dhe njkohsisht jan gjymtyr
fjalie t nnrenditura. Pr shembull.
137
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 1) Aty gjen varur te muri nj shpat me dorez oriri/ q duket m mir se e vrteta.
Pj.kr.
Pj.n.1 Pj.n.1
Pj. 5
Hapi IV. Pun dyshe. Ndahen nxnsit n grupe dyshe sipas bankave. Disa
grupeve u jepet ushtrimi 2, t tjerve u jepet ushtrimi 3. Kontrollohet dhe vlersohet
puna e nxnsve.
138
Hapi V . Pun e pavarur. Ushtrimi 5. Po paraqitim skemn vetm pr nj fjali:
ose
q mbulonin2 qerret
Pj.n.1
Detyr shtpie. Jepet ushtrimi 6 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f. 37.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtojm s bashku. Udhzohen nxnsit t ndrtojn nj fjali t prbr
sipas skems s mposhtme:
Hapi II. Hapen librat. Lexohen nga msuesi/ja vargjet e shkputura nga Istori e
Sknderbeut, e Naim Frashrit. Diskutohet rreth fjalive t prbra me bashkrenditje.
Hapi III. Bhet leximi i tekstit nga dy nxns q lexojn bukur. Diskutohet rreth
shembujve duke dalluar lidhzat.
Detyr shtpie: Ushtrimi 5, n faqen 253 dhe ushtrimet e Fletores s puns, f. 39.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Paraprakisht, msuesi/ja ka przgjedhur nga DVD-ja nj pjes nga lmi
Muri i gjall dhe ka prgatitur mjedisin e klass n form U-je.
Hapi II. Stuhi mendimi. Msuesi/ja u krkon nxnsve t asin rreth skenarit t
lmit artistik duke i nxitur me pyetjet:
- sht skenari?
140
- Ku mbshtet?
Ushtrim: Gjeni ngjashmrit dhe dallimet ndrmjet skenarit dhe veprs letrare
ku mbshtetet.
Nxnsit punojn me diagramin e Venit. Msuesi/ja u krkon nxnsve t rilexojn
legjendn Rozafati dhe ta krahasojn me veprn letrare ku mbshtetet. Nxnsit
do t punojn n ift 10 minuta n etoret e tyre. Prfaqsuesi i iftit do t plotsoj
tabeln.
Subjekti
Personazhet kryesor
Mesazhi
141
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Mbi natyrn e sendeve (Poema didaktike)
Zhvillimi msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit n llim t ors s msimit me temn e re dhe
e shkruan n tabel. Nxnsit njihen me informacionin pr autorin nga msuesi/ja
(ose e lexojn n tekst).
Nxnsit lexojn pjesn duke br kujdes me ritmin dhe intonacionin pr t marr
kuptimsin. Msuesi/ja ndrkoh ka shkruar n tabel pyetjen:
- Pr far et poema?
- Informacioni q lexuat a prqaset me informacionin q keni marr n lndt
shkencore?
- Cilat jan idet q trajton?
Nxnsit prgjigjen duke mos prsritur mendimet e njri-tjetrit, duke prdorur at
material q kuptuan me leximin e par.
- Materia sht gjithka q shohim, Ska asgj q mund t prek ose t preket,/
prekim dhe ndiejm: nse ajo nuk ka natyr lndore.
- Materia prbhet prej atomeve: Ai uj shprndahet, pra, n pjes t vogla/dhe
syri kurrsesi smund ti dalloj.
.... asfar s shihet, si zuri vend ai uj ndr
ato tesha/dhe si po prap u zhduk prej
- Sendet ndryshojn vazhdimisht: nxehtsis...
...po dhe unazat, duke u mbajtur n gisht, ...
- Syri i njeriut sht i kuzuar: vijn e zvoglohen ...
... Syt sado q prpiqen... pr shkak t kohs
- Asgj nuk ekziston prtej materies: dhe t thatsis.
do gj q ekziston ... n drejtime t
143
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Kngt e Milosaos
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
- T lexoj pr t identikuar llojin e poems epiko-lirike.
- T dalloj veorit epiko-lirike t poems Kngt e Milosaos.
- T komentoj si paraqitet artistikisht ndjenja e dashuris.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re t msimit. U jep informacion pr
autorin dhe veprn e tij. Msuesi/ja przgjedh disa nxns pr t lexuar me role.
Kalohet te rubrika Reektimi kuptimor.
Ushtrimi 1. - far rrfen autori n kt fragment?
Nxnsit gjat przgjedhjes do t prcaktojn kohn kur zhvillohet ngjarja duke
nnvizuar fjalt ky: -STINA E VJESHTS - vreshtat ishin verdhullore...me t mbaruar
t vjelat -;
MBASDITE - ...kur ndr sheshe fshihet dielli...
- Cili sht momenti kur nis ngjarja? (Kthimi i djalit n vendlindje.)
- Cili sht vargu q tregon se ai sht kthyer n vendlindje pas nj kohe t gjat?
(Kur, djalosh, n Selanik vajta, vashzat nuk ishin n katund me kaq hir)
Ushtrimi 2. - Cilat ndjenja grshetohen natyrshm me njra-tjetrn dhe bjn q
t lind hareja n shpirtin e Milosaos?
Nxnsit do t ndajn poemn n 3 fragmente duke i vendosur secilit nj titull
dhe, m pas, do t zbulojn ndjenjat q grshetohen.
Ushtrimi 3. - Si lind ndjenja e dashuris te Milosaoja?
Nxnsit zgjedhjen e alternativs do ta argumentojn me ilustrime nga fragmenti:
Dy t dashurit takohen n vjesht dhe jo n dimr. Vjeshta simbolizon pjekurin dhe
ndjenjat, ndonse aq e brisht sht e pjekur q n llimet e saj.
Ushtrimi 4. Diskutim.
Msuesi do t dgjoj disa mendime t nxnsve, t cilat do t zgjerohen duke
pyetur nxnsit njri-tjetrin. Kjo veprimtari mund t zgjas 7 minuta.
144
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Figura letrare Lloji Funksioni kuptimor e
shprehs
Me nj t trembur hare Epitet metaforik Prmbledh frikn, brishtsin
Vasha e prveshur e gzimit t ri, t nj ndjenje q
po piqet bashk me bukurin e
vashs.
motivi i takimit t
dy t rinjve
146
jets baritore dhe bukuris madhshtore t jets malsore jepen me ngjyra t ngrohta
147
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Nxnsit: alternativat
a) vetrrm
b) prshkrim.
Ushtrimi 7. Poema Bagti e Bujqsi sht ndrtuar me vargun 8-rroksh t
dyzuar, pra 16 rrokje. Pse ka zgjedhur kt varg poeti?
Prgjigje: Prdorimi i 16-rrokshit i jep poems nj frymmarrje t gjer.
148
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: Njohuri gjuhsore - Sintaks
Tema: Marrdhniet ndrmjet pjesve n fjalin
e prbr me nnrenditje
Vshtirsia: Niveli IV
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T dalloj marrdhniet kallzuesore, prcaktore dhe kundrinore n fjalit e
prbra me nnrenditje.
T prcaktoj mjetin q lidh pjest n nj fjali me marrdhnie nnrenditse
kallzuesore, prcaktore dhe kundrinore.
T ndrtoj nj tekst me fjali t prbra me marrdhnie kallzuesore, prcaktore
dhe kundrinore.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtojm s bashku. Ndahen nxnsit n grupe dyshe sipas bankave. U
jepet detyr t krijojn fjali t prbra sipas skemave t mposhtme:
Pj. n. I
Pj. n. I Pj. n. I
Pj. n. II
Hapi II. Hapen librat n faqen 254. Lexohet teksti i Naum Priftit. Dallohen fjalit
e prbra me nnrenditje.
Nxiten nxnsit t prcaktojn funksionin q kryejn mbiemrat i lodhur dhe t rnda
n dy fjalit e para t tekstit t msiprm. Krahasohet ky funksion me funksionin e
pjess s nnrenditur n fjalin e tret. Fjalia e tret sht: Ai dukej sikur nuk do t
ecte kurr.
Kjo sht fjali e prbr me nnrenditje kallzuesore, sepse pjesa e nnrenditur
sikur nuk do t ecte m kurr, kryen t njjtin funksion q kryen pjesa emrore e
kallzuesit emror i lodhur n fjalin e par dhe prcaktori kallzuesor t rnda n
fjalin e dyt. Pra, ajo tregon nj karakteristik kryesore t kryefjals ai, domethn
kali, q ndodhet n pjesn kryesore t fjalis.
Shpjegohen pjest e fjalis s prbr me marrdhnie nnrenditse kryefjalore,
prcaktore dhe kundrinore, duke br ilustrime me shembujt e tekstit.
Sqarohet se fjalit me marrdhnie prcaktore ndryshojn nga fjalit me
marrdhnie kryefjalore, kundrinore e kallzuesore. Pjesa e nnrenditur prcaktore
varet nga nj gjymtyr e pjess kryesore ose e pjess s fjalis para saj dhe jo nga
gjith fjalia. P.sh.:
149
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Vetm dritarja/ ku qndronte Rina dikur,/ ishte elur.
Vetm dritarja ishte elur - sht pjesa kryesore;
ku (n t ciln) qndronte Rina dikur - sht pjesa e nnrenditur prcaktore.
Kjo pjes fjalie nuk varet nga e gjith fjalia kryesore, por nga nj gjymtyr e pjess
kryesore nga kryefjala dritarja.
Hapi IV. Pun e pavarur. Ndahen nxnsit n dy grupe. Grupi I punon ushtrimin
3, grupit II i jepet ushtrimi 4. Kontrollohet e vlersohet puna e nxnsve.
Bhet prmbledhja e vlersimi i ors s msimit.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Bashk me nxnsit plotsohet n drras pema e mendimit pr llojet e
rrethanorve.
vendi kohe
shkaku qllimi
150
Hapi II. Shkruhet tema n drras t zez. Vendoset para nxnsve tabela, n
Hapi IV. Pun n grupe dyshe sipas bankave. Njrit grup i jepet ushtrimi 2 n faqen
259, ndrsa grupit tjetr i jepet ushtrimi 4 po n at faqe. Kontrollohet e vlersohet
puna e nxnsve.
tregojn
Detyr shtpie. Ushtrimi 6 n faqen 259 dhe ushtrimet n Fletoren e puns, f. 43.
151
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Himni i flamurit
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis kt tem msimi me teknikn Stuhi mendimesh. Pr
t nxitur mendimet e nxnsve mund t drejtohen kto pyetje:
- Cilat jan simbolet e nj kombi? (Flamuri, gjuha, himni)
- Pse amuri yn ka ngjyrn kuq e zi?
- Cili sht autori q ka shkruar vargjet e Himnit ton Kombtar? (Asdreni)
- Cili sht kompozitori? (Kt prgjigje nxnsit e kan te lnda Edukimi muzikor).
Msuesi vendos n sfond Himni i amurit, t cilin e kndon s bashku me nxnsit.
152
Hapi IV. Kalohet te rubrika Reektim stilistik- gjuhsor.
Rrjeti semantik.
Vargje Mesazhi i autorit
Epiteti
Funksioni
153
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Detyr shtpie. Nxnsve u caktohet si detyr t gjejn informacion pr autor t
tjer, q kan shkruar tekste himn pr amurin, duke br nj krahasim me Diagramin
e Venit dhe duke nxjerr n pah:
- mesazhin
- kujt i drejtohet
- si e shikon amurin
- simbolizon
- rima
- ritmi.
(Krahasimi mund t bhet me Himnin e Flamurit t Asdrenit (Himni Kombtar),
me Himnin e Flamurit T Gjergj Fishts (Gjuha shqipe 5, ALBAS)
N fund t ors s msimit msuesi bn vlersimin e nxnsve pjesmarrs.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Mbi vorr tAnton Xanonit
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar elegjin si lloj t liriks tradicionale.
T komentojn detajet me t cilat shprehen notat piklluese t poetit.
T veoj fjalt q mbartin nj ngarkes emocionale duke br komentin e tyre.
T analizoj strukturn e poezis, mjetet q prdor autori, vargzimin pr t
shprehur unin lirik.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e msimit, me autorin dhe llojin e
liriks, kujt i kushtohet.
Elegjin Mbi vorr tAnton Xanonit e lexojn zinxhir nxns q dalin vullnetarisht
apo q i przgjedh msuesi/ja. Leximi i poezis shoqrohet n sfond me CD me
muzik t leht. Gjat leximit nxnsit do t nnvizojn vargjet q prshkruajn Anton
Xanonin dhe veprn e tij.
154
Hapi III. Nxnsit do t gjejn gurat letrare dhe do t shpjegojn funksionin e
155
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Ushtrimi 8. Pr kt ushtrim nxnsit do t punojn me grupe duke analizuar
strukturn e vargut dhe t poezis.
Grupi I. Analiza e strukturs s vargut.
- Poezia (elegjia) ka vargje t rimuara?
- A mbaron mendimi n fund t vargut?
- Pse autori ka zgjedhur kt struktur?
- A prshtatet kjo mnyr me notat e shprehjes s unit lirik?
Grupi II. Analiza e strukturs s poezis.
- Poezia sht e ndrtuar n kolon apo me strofa?
- A duket sikur kemi nj rrm pr ngjarjen q ka ndodhur?
- Kjo mnyr vargzimi prcjell te lexuesi notat e unit lirik t autorit?
Grupet do t punojn disa minuta dhe prfaqsuesit e tyre ose nxns q przgjedh
msuesi/ja prgjigjen.
Prgjigjet e mundshme:
Grupi I. Poezia nuk ka vargje t rimuara, nuk ka numr t barabart t rrokjeve.
Autori prpiqet jo aq pr formn, muzikalitetin, sesa pr brendsin. Mendimi nuk
mbaron n fund t vargut, por n llim t vargut tjetr. Nse do t prqendrohemi
te shkrimet e autorit, si Lahuta e Malcis, vihet re q punon me kt struktur. Ky
vargzim prcjell notat e unit lirik t autorit, duke iu drejtuar mikut t vdekur, veprs
q ai la pas. Ndihet uni lirik dhe notat e pikllimit dhe ato optimiste.
Grupi II. Poezia sht e ndrtuar n kolon. Autori duket sikur rrfen ngjarjen
q ka ndodhur. Shkrimtari rrfen jo vetm vdekjen e mikut t tij dhe t t gjith
shqiptarve, por edhe dhimbjen, pikllimin, krenarin dhe besimin q rruga q nisi
ai dhe vepra q la pas, do t kujtohen gjithher. Ndrtimi i poezis n kolon shpreh
nj bashkbisedimin q bn autori me Anton Xanonin, sikur ta kishte at pran, duke
prcjell te lexuesi ndjenjat q prjeton subjekti lirik. Autori nuk kujdeset pr strofn,
por pr ndjenjat q duhet t prcjell.
Msuesi/ja vlerson nxnsit pjesmarrs dhe orn e msimit.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Lirija
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar sonetin si lloj t liriks tradicionale.
Ta diskutoj pr mesazhin e poems, duke gjetur universalen dhe aktualen.
T komentoj ndjenjat, tonet q prshkroj poemn duke ilustruar me vargje.
T komentoj si paraqitet artistikisht tema e liris s kombit.
T argumentoj rolin e prdorimit t apostrot dhe retiencs.
T analizoj metrikn e poezis, t ren q solli Mjeda n poezin tradicionale.
Hapi II. Pun me grupe. Klasa ndahet n grupe. Nxnsit do t lexojn n heshtje
duke nnvizuar detajet q do ti ndihmojn pr t argumentuar mendimin, do t
nnvizojn apostrofat dhe pyetjet retorike.
Grupi I.
- Cili sht konteksti historik kur sht shkruar poezia?
- N kushte historike jetonte populli yn?
Grupi II.
- Cili sht konteksti shoqror?
- Cils shtres i drejtohet autori?
Grupi III.
- Cila sht tema e poems? A ka lidhje me titullin?
- Gjeni mesazhin e poems.
Nxnsit punojn deri n 10 minuta, do prfaqsues i grupit lexon prgjigjen, t
ciln msuesi/ja e shkruan n tabel.
Prgjigjet:
Grupi I.
- Poema u botua pr her t par n 1937. Ajo u shkrua nga vitet 1901 -1911, kur
Shqipria ishte ende nn robrin e Perandoris Osmane.
Grupi II.
- Mungesa e liris ka sjell varfri e mjerim anemban vendit.
- Autori u drejtohej shqiptarve q t shkundnin pasivitetin dhe t luftonin pr t
sjell lirin.
Grupi III.
- Liria, si domosdoshmri jetsore pr popullin shqiptar.
- Me thirrjet e tij krkon t zgjoj ndrgjegjen kombtare. Hija e Sknderbeut e
perceptuar si fryma e liris, jepet si simbol i trimris, i krenaris dhe i pathyeshmris
shqiptare, si simbol i vet liris.
N poem lexohet qart dashuria e madhe, gati e padurueshme pr atdheun e
lirin e tij.
157
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Ushtrimi 4. Nxnsit do t punojn me pyetjen e diskutimit duke argumentuar
prgjigjen.
Po Jo
A sht aktual mesazhi? Po universal? Pse?
Nxnsit zgjedhin ato vargje q u ln mbresa, u kan ngacmuar mendime dhe ide
dhe do ti shkruajn n etore. Nxnsit do t punojn deri n 10 minuta. Msuesi/ja
zgjedh nj nxns q do t lexoj vargun dhe do t prcaktoj gurn letrare. Do t
dgjohen komentet e nxnsve q kan zgjedhur kt varg. Nxnsi i zgjedhur nga
msuesi/ja do t bj komentin.
Komenti im / Roli i
Vargu Figura letrare
gurave stilistike
158
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: T lexuarit
Tema: Gjeniu i anijes. Lirik meditative-filozofike
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis kt or me nj rikujtim t njohurive mbi lirikn e veorit
e saj, me teknikn Pema e mendimit.
meditative-lozoke e peizazhit
lloji
lirika
159
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 mbshtetet n lirikn tradicionale
zotrojn prjetimet dhe mbresat e poetit
gjuha e re poetike (guracioni)
Lirika moderne struktura t reja stilistike
vargu i matur lidhet me vargun e lir
prmbledhjet poetike nuk ndrtohen sipas tematiks
Vargjet Komenti im
160
Dgjohen komentet e nxnsve, diskutohen dhe, nse sht e nevojshme, ndrhyn
Hapi II. Vendoset para nxnsve n drrasn e zez nj tabel, n t ciln sht
shkruar teksti i marr nga Historia e jets dhe e bmave t Sknderbeut e Marin
Barletit, n faqen 260 t librit t nxnsit.
Lexohet teksti n tabel nga msuesi/ja dhe diskutohet rreth fjalive t prbra me
marrdhnie nnrenditse.
Prqendrohet vmendja te fjalia e par e ktij teksti, q sht nj fjali e prbr
162
me dy pjes:
- Pjesa e par e ksaj fjalie t prbr sht e nnrenditur kohore, sepse kryen
funksionin e rrethanorit t kohs n fjalin e thjesht. Si e till, ajo vendoset n
marrdhnie nnrenditse kohore me pjesn prej s cils varet.
Shkruhen shembuj t tjer n drras t zez duke dalluar lidhzat nnrenditse
kohore.
Hapi III. Pun e drejtuar. Ushtrimet 1 dhe 2 n faqen 261. Vlersohen nxnsit
q u prfshin m shum n diskutim dhe argumentim.
Hapi IV. Pun e pavarur. Ushtrimet 3 dhe 4 n faqen 261. Kontrollohet e vlersohet
puna e nxnsve.
Detyr shtpie. Ushtrimi 5 n faqen 261 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f. 43.
163
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtojm s bashku. Udhzohen nxnsit t ndrtojn katr fjali:
- dy t thjeshta me rrethanor shkaku e qllimi dhe
- dy t prbra me pjes t nnrenditura shkakore e qllimore.
Diskutohet rreth ktyre fjalive.
Hapi II. Vendoset n drrasn e zez tabela ku sht shkruar teksti q ndodhet
n llim t faqes 262. Lexohet teksti nga nj nxns q lexon bukur. Prqendrohet
vmendja te fjalit e prbra me marrdhnie nnrenditse shkakore e qllimore.
Diskutohet dhe analizohet fjalia e par:
Perndesha e dashuris, Afrdita, u zemrua me Narcisin, /sepse ky ia ktheu
mbrapsht dhuratn.
Kjo fjali prbhet nga dy pjes:
Pjesa kryesore: Perndesha e dashuris, Afrdita, u zemrua me Narcisin.
Pjesa e nnrenditur shkakore: sepse ky ia ktheu mbrapsht dhuratn
Msuesi/ja shpjegon se kjo pjes e nnrenditur tregon shkakun e kryerjes s
veprimit t shprehur nga folja e pjess kryesore. Si e till, ajo vendoset n marrdhnie
nnrenditse shkakore me pjesn kryesore dhe kryen funksion t njjt me at t
rrethanorit t shkakut n fjalin e thjesht.
Sqarohen nxnsit se marrdhniet shkakore shprehen me an t lidhzave e
shprehjeve lidhzore shkakore ose me an t lidhzave nnrenditse kohore.
Shkruhen shembuj pr do rast.
Hapi II. Pun e drejtuar n dy grupe. Njrit grup i jepet ushtrimi 1 n faqen 263,
ndrsa grupit tjetr i jepet ushtrimi 2 n faqen 264. Po japim ndarjen, emrtimin dhe
skemn e dy fjalive t fundit t ushtrimit 2:
164
Bjm skemn e ksaj fjalie t prbr:
Sipas tyre ishte1 ai/ q i mashtroi2 qytetart e ndershm ngado q ishin3 pasi
besohej4 se ai paska5 ditur q telegra6 nuk punonte prej kohsh dhe nuk ka
treguar7.
Hapi IV. Pun dyshe. Ushtrimet 4 dhe 5 n faqen 264. Kontrollohet e vlersohet
puna e nxnsve.
Hapi V. Shkrim i lir. Ushtrimi 7 n faqen 264. Lexohen, diskutohen tri krijime t
nxnsve t niveleve t ndryshme me tem Kompjuteri im, ku jan prdorur fjali t
prbra me marrdhnie nnrenditse shkakore e qllimore.
Bhet prmbledhja e vlersimi i ors s msimit.
Detyr shtpie. Ushtrimi 3 n faqen 264 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f.
44.
165
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Bregu i Molls
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar lirikn e mallit.
T zbuloj mjetet q prdor autori pr t kuptuar motivin e mallit.
T komentoj si paraqitet artistikisht motivi i mallit.
T zbuloj ritmin melodioz t poezis nprmjet mjeteve q prdor autori.
T kthej poezin n nj proz t shkurtr poetike.
patriotike
lozoke
e dashuris
e peizazhit
meditative
Hapi II. Msuesi\ja lexon poezin. E veanta e ksaj poezie sht se i mungojn shenjat
e piksimit. Gjat leximit nxnsit do t prqendrohen pr tu dhn prgjigje pyetjeve:
- far motivi trajton poeti n poezi?
- Cilat jan fjalt q prsriten?
- A ka rim apo muzikalitet poezia?
Ushtrimi 6. Komenti.
Shmangia e shenjave t piksimit krijon te lexuesi ndjenjn e dikaje q nuk
ndalon, pra lidhet me kuptimsin e poezis. Ndrsa e lexon, kupton edhe gjendjen
e poetit, nj njeri q mendon vrullshm, mendime t s shkuars q i vijn n ast,
prandaj ai spyet pr shenjat e piksimit, pr intonacionimn. Mungesa e tyre e jep
edhe si njeri me mendime q nxitojn, nguten, q shprehin shqetsimin e tij dhe n
fund gjen prgjigjen e shqetsimeve.
Vendosja vetm e retiencs krijon prshtypjen e nj lodhjeje.
168
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: T lexuarit
Tema: Pa ty
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja nis msimin duke i njohur nxnsit me autorin dhe tematikn
e poezis. Nn sfondin e muziks Sonata e Hns lexon duke interpretuar poezin
Pa ty.
Autori zgjedh nga natyra ngjyrn e zverdhur, ngjyrn e zbeht. Stina e vjeshts n
169
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 vetvete mbart trishtim, por ky sht nj trishtim i bukur, sepse ka ngjyra t ngrohta.
do element i vjeshts i jep mundsin heroit lirik t bashkbisedoj me vajzn q
i ka ln gjurm n shpirt.
Vargjet Komenti
Rubrika: T lexuarit
Tema: Kadenca e Viols (vjeshta)
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar llojin e liriks moderne.
T zbuloj prmes detajeve t poezis imazhet q sjell autori.
T prshkruaj prmes metafors konceptin e kohs q rrmben gjithka me vete.
T prcaktoj efektet muzikore q ndihen n poezi.
T zbuloj kuptimet e fshehura nprmjet kuptimit llestar.
T analizoj metrikn e poezis.
T komentoj lidhjen ndrmjet poezis dhe muziks.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn q do t punoj dhe autorin. Para se
t lexohet poezia do t kalohet te rubrika Reektimi kuptimor:
1. lexohet dhe, nse sht e nevojshme, sqarohet informacioni;
2. lexohen fjalt e shpjeguara (fjalori).
171
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi II. Msuesi\ja zgjedh nj nxns q reciton bukur pr t lexuar poezin.
Pyetje: - lidhje mund t vendosni midis titullit dhe prmbajtjes s poezis.
- Nga nota prshkohet poezia?
Prgjigjet mund edhe t shkruhen n drras:
Poezia et pr elemente t natyrs, pr vjeshtn e cila mbizotron kudo. Ajo
prshkohet nga nota t trishtuara.
Grupi I. Strofa I.
T krijohet prshtypja e nj koncerti n natyr q nga bregorja e deri te jehona e
kashturinave. Kjo muzik largon pikllimet.
Ushtrimi 4. kushdiku
kush: premr pyets q prdoret pr t pyetur pr t panjohur; diku ndajfolje
vendi q tregon mnyr t paprcaktuar.
172
Interpretimi: Jeta, astet e gzuara t rinis u shkputn nga e panjohura n nj
himni prcillet te
lirika tradicionale lexuesi prmes
trajta
elegjia Poezia lirike organizimit t t
tinguj
lirika lozoke gjitha niveleve:
fjala
................. prjetimeve,
rend sintaksor
................. emocioneve t
................. poetit prmes
fjalve t tij.
173
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: Njohuri gjuhsore - Sintaks
Tema: Marrdhniet mnyrore dhe sasiore
Vshtirsia: Niveli III
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T dalloj marrdhniet mnyrore dhe sasiore n fjalit e prbra me nnrenditje.
T prcaktoj mjetin q shpreh marrdhniet mnyrore e sasiore.
T prdor presjen n fjalit e prbra me marrdhnie nnrenditse mnyrore
e sasiore.
T bj krijime t ndryshme ku t prdor fjali t prbra me marrdhnie
mnyrore dhe krahasore.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtojm s bashku. Udhzohen nxnsit t ndrtojn katr fjali:
- dy t thjeshta me rrethanor mnyre e sasie,
- dy t prbra me pjes t nnrenditura mnyrore dhe sasiore.
Diskutohet rreth tyre.
Hapi II. Vendoset n drras t zez nj tabel, ku sht shkruar teksti q ndodhet
n llim t faqes 265. Msuesi/ja mund t shkruaj edhe vet tekst ose fjali.
Lexohet teksti nga msuesi/ja. Udhzohen nxnsit t prqendrohen te fjalit e
prbra me nnrenditje mnyrore dhe sasiore. Diskutohet rreth tyre.
Hapi III. Pun dyshe. Ndahen nxnsit n grupe dyshe sipas bankave.
- Grupit t par i jepet ushtrimi 1.
- Grupit t dyt i jepet ushtrimi 2.
- Grupit t tret i jepet ushtrimi 3.
Diskutohet e vlersohet puna e nxnsve t grupeve t ndryshme.
Detyr shtpie. Ushtrimi 4 n faqen 267 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f. 46.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Bhet nj prsritje e shpejt pr fjalit me marrdhnie nnrenditse
t msuara deri tani. Pr do pjes t nnrenditur krkohet t jepen shembuj nga
nxns t niveleve t ndryshme.
Hapi II. Vendoset n drras t zez nj tabel, ku sht shkruar teksti, q ndodhet
n llim t faqes 268. Lexohet teksti nga msuesi/ja. Nnvizohen bashk me nxnsit
kallzuesit dhe rrethohen mjetet lidhse. Dallohen fjalit e prbra me nnrenditje.
175
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Prcaktohet lloji i marrdhnieve q vendosen ndrmjet pjesve t tyre.
Prqendrohet vmendja te fjalia e par:
Ska gj m t bukur /sesa t shohsh qindra krah t ngritur drejt njri-tjetrit.
Kjo fjali prbhet nga:
- Pjesa kryesore: ska gj m t bukur, n t ciln gjendet nj mbiemr i shkalls
krahasore.
- Pjesa e nnrenditur: sesa t shohsh qindra krah t zgjatur drejt njri-tjetrit.
Hapi III. Pun dyshe. Ndahen nxnsit sipas bankave n grupin A, B dhe C.
Grupit A i jepet ushtrimi 1.
Grupit B i jepet ushtrimi 2.
Grupit C i jepet ushtrimi 4.
Kontrollohet e vlersohet n mnyr t ndrsjell puna e nxnsve.
Hapi IV. Pun e drejtuar. Ushtrimi 4. Zgjidhja e ktij ushtrimi bhet kshtu:
Meqense pjest kryesore jan n llim, po shpjegojm marrdhniet, q shpreh
lidhza se:
1. Se far do t ndodh pas disa vitesh marrdhnie kryefjalore.
2. Se kishin par nj liqen n mes t pyllit marrdhnie kundrinore.
3. Se kishte rn shum dbor marrdhnie shkakore.
4. Se ai q sakrikon pr t tjert marrdhnie krahasore.
vend koh
Detyr shtpie: Ushtrimi 6 n faqen 269 dhe ushtrime nga Fletorja e puns, f. 48.
176
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: T lexuarit
Tema: Nj vajz
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis orn e msimit me nj bised t shkurtr. Pasi u krkon
nxnsve t shikojn me kujdes foton n f. 144, u drejton pyetjen:
- A ju ka ndodhur q objektet e natyrs t`i imagjinoni me gjymtyr?
Nxnsit mund t sjellin si shembuj: ret, hnn, grumbuj yjesh, shkmbinj, gur
t mdhenj etj.
- Mnyra, emri si e keni prftuar n imagjinatn tuaj kishte lidhje me gjendjen
shpirtrore?
Kjo bised t mos zgjas shum. T dgjohen me dashamirsi mendimet e
nxnsve dhe t pranohen t gjitha.
Hapi III. Nxnsit e rilexojn strofn e par pr t gjetur metaforn. Ata mund ti
lidhin interpretimet me foton n faqen 144.
Kalohet te rubrika Reektimi kuptimor.
b) Nxnsit mund t bjn disa interpretime sipas imazhit t tyre, por sht
e dukshme se vajza i ngjason poetit me nj pem t shndetshme, plot jet dhe
ngjyra.
177
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 c) Do t punohet me tabeln:
Degt shprthyen jasht meje. Nj vajz q e tregon me plot jet dhe lumturi
shpalosjen e dashuris. Lngu (limfa) q
ushqen pemn sht aq jetdhns n trupin
e saj, sa shprthejn degt.
Detyr shtpie:
N fund t ors s msimit msuesi/ja vlerson nxnsit pjesmarrs.
- far ju mbeti n mendje nga kjo or msimi? Cili ishte imazhi poetik q ju prftuat?
178
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: T shkruarit
Tema: Shkruaj poezi
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re t msimit. Shkruan n tabel
titullin dhe fjalorthin e udhtimit dhe u krkohet nxnsve ta plotsojn me fjal t
tjera.
Hapi III. Pun me grupe: Fjal t panjohura. Nxnsit udhzohen t punojn sipas
t dhnave n tekst. Ata lexojn iftet e fjalve dhe vargjet poetike q kan krijuar.
179
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: Njohuri gjuhsore - Sintaks
Tema: Fjalit e prbra me m shum se dy pjes.
Fjalit e prbra t prziera (ora I)
Vshtirsia: Niveli IV
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T dalloj fjalit e prbra me m shum se dy pjes nga fjalit e prbra me dy
pjes.
T dalloj llojet e fjalive t prbra (me bashkrenditje dhe nnrenditje).
T bj skemat e ktyre fjalive.
T ndrtoj fjali t prbra me m shum se dy pjes, sipas skemave t
caktuara.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtojm s bashku.
- Gjeni llojin e nnrenditjes n fjalin e mposhtme. Bni skemat e tyre.
Fjalia e par:
Po m duket1 /se krkon2 nevoja/ t sqarohen3 shtje m me rndsi/ prpara
se t shtroni4 punn e shoqats/ q duhet ngritur5.
Skema e ksaj fjalie t prbr:
1. Po m duket pjesa kryesore. Pj. kr
2. se e krkon nevoja PN kryefjalore, shk. I.
3. t sqarohen shtje m me rndsi PN kundrinore, shk.II. PN. sh. I
4. prpara se t shtroni punn e shoqats PN kohore, shk.III.
5. q duhet ngritur PN prcaktore, shk.IV. PN. shk. II
Fjalia e dyt.
Ai1 q prgjigjej2, ishte1 nj djalosh, t cilin e kishte par3 me libra n dor, tek
hynte dhe dilte4 nga shkolla.
Skema e ksaj fjalie t prbr:
1. Ai ishte nj djalosh pjesa kryesore.
2. q prgjigjej PN prcaktore, shk.I. Pj. kr
3. t cilin e kishin par me libra n dor PN prcaktore, shk.I.
4. tek hynte dhe dilte nga shkolla PN kohore, shk.II. PN. sh. I PN. sh. I
180
Hapi II. Vendoset n drras t zez tabela, ku sht shkruar teksti, q ndodhet
Hapi III. Pun dyshe. Punohen ushtrimet nga Fletorja e puns. Kontrollohet e
vlersohet puna e nxnsve.
Bhet prmbledhja e vlersimi pr orn e msimit, duke u mbshtetur edhe n
kto pyetje:
- far msuam sot?
- Sa llojesh sht fjalia e prbr? (vetm me bashkrenditje, vetm me nnrenditje,
me t dyja bashk). Krkohen shembuj nga nxns t niveleve t ndryshme.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtohen bashk me nxnsit njohurit pr llojet e fjalive t prbra.
Shkruhen skemat n drras t zez dhe ndrtohen fjali q tu prgjigjen ktyre
skemave.
Hapi II. Pun dyshe. Ndahen nxnsit n grupe dyshe sipas bankave. Njrit grup
i jepet ushtrimi 1, kurse grupit tjetr i jepet ushtrimi 2. Kontrollohet dhe diskutohet
puna e nxnsve sipas grupeve.
181
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 1. Kur isha gjall1/ dhe kisha edhe un zemr njeriu2,/ nuk dija3 fare /se ishin4
lott,/ sepse jetoja5 n Pallatin e Shkujdesjeve/ ku mjerimi sht i ndaluar6/ t hyj7
brenda.
Pj. kr
2. Rreth e qark kopshtit zgjatej1 nj mur i lart,/ po kurr nuk u kujdesa2/ t pyes3
/se kishte4 jasht tij, /pasi do5 gj q m rrethonte6, ishte5 e mrekullueshme.
182
TEKSTI DRAMATIK
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re t msimit, t ciln e shkruan
n tabel. M pas, msuesi/ja u shprndan nxnsve npr banka nj fragment nga
komedia Katrmbdhjet vje dhndr (ose pjes tjetr), dhe przgjedh nj ift q
ta lexoj. Nxnsit vlersojn lexuesin me t mir. Ata diskutojn rreth materialit,
duke iu prgjigjur pyetjeve:
1. far lloj sht teksti q sapo lexuat: - rrmtar,
- poetik,
- dramatik?
2. Si ju plqen m tepr: ta lexoni tekstin dramatik apo ta shihni t luhet n sken?
3. A ka dallim midis tekstit dramatik dhe dramatizimit? Midis teatrit dhe drams?
4. Nga se prbhet struktura e tekstit dramatik?
Prbhet nga dialogu, monologu, didaskalit.
Nxnsit pasi lexojn pyetjet shkruajn n tabel prgjigjet duke i argumentuar ato.
183
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Tekste dramatike Tragjedi Dram Komedi
Vilhelm Teli +
Epoka para gjyqit +
Prometeu i mbrthyer +
Koprraci +
Hapi IV. Disa prej ktyre teksteve nxnsit i kan par t luhen n teatr. Msuesi/ja
do t krkoj prej tyre nj mendim t zgjeruar pr lojn n sken, qllimin, komunikimin
me shikuesin.
A) Teatri sht:
- lloj arti
- bashkveprim i disa arteve: letrsis, pikturs, muziks, koreogras.
B) N sken personazhet komunikojn me njri-tjetrin dhe prcjellin te publiku
ngjarjen, koniktin, pa komunikuar drejtprdrejt me t.
Publiku e merr kt informacion dhe reagon, komunikon me aktort. Kjo realizohet
nprmjet:
- duartrokitjeve
- t qeshurave
- emocioneve t tjera.
C) Dialogu mban peshn kryesore t situatave dramatike t zhvillimit dhe koniktin
kryesor. Personazhet dialogojn me njri-tjetrin si n sken t mos ket asnj njeri.
Publiku e ndien veten t prfshir n kt konikt merr pjes me emocione, mendime.
Ai prjeton ngjarjen sepse loja e aktorve luhet me vrtetsi, ngjarja, konikti i zgjedhur
sht aktual pr shoqrin.
Hapi i pest
Ushtrimi 5. Nxnsit do t bjn dallimin ndrmjet tekstit dramatik dhe atij rrmtar.
(Mund ta prcaktoj msuesi/ja, por mund ti lihet n dor nxnsit).
184
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: T lexuarit
Tema: Hamleti (ora I)
Zhvillimi i msimit
Pun prgatitore: Msuesi/ja ka przgjedhur disa nxns q do t interpretojn
fragmentin Hamleti. T gjith nxnsit jan udhzuar t lexojn tragjedin.
185
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Fragmenti Komenti im
Me lart sht vall
t durosh/ Hobe, shigjeta
fati t trbuar/ A t prballsh
nj det t turbullt helmesh
Me arm e fund tu japsh
T vde- T esh
Fragmenti Komenti im
...tmerri i asaj di pas vdekjes
Vendit t pazbuluar, nga sna kthehet
kur udhtari, na trullos vullnetin
dhe vuajm po t ligat q po kemi
Se sa t hidhemi n ato q sdim...
Nxnsit punojn deri n 10 minuta dhe lexojn punn e tyre, t ciln e vlersojn
me njri-tjetrin.
Nxnsit q se kan prfunduar detyrn e vazhdojn n shtpi.
Msuesi vlerson orn e msimit dhe nxnsit pjesmarrs.
Rubrika: T lexuarit
Tema: Hamleti (ora II)
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T shpjegoj kuptimin e shprehjeve metaforike dhe hiperbolike n demaskimin
e padrejtsive shoqrore.
T komentoj vargjet duke u ndalur n dy ekstremet e moralit t shoqris.
T gjej kontrastet, pyetjet retorike, enumeracionet, t vlersoj rolin e tyre n
monolog.
186
Mjetet e msimit: Teknika dhe metoda t msimdhnies:
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja e nis kt or me leximin e detyrs s shtpis Prshkrimi
i cilsive t Hamletit. Nxnsit do t japin mendimet dhe vlersimet pr punn e
shokve. Do t dgjohen dy punime.
Vshtrimi krahasues:
Padrejtsit n Padrejtsit n
T prbashktat Dallimet
monologun e Hamletit kohn e sotme
Vargjet Komenti im
187
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Ushtrimi 5. Do t punohet me organizuesin grak Tabela e gurave stilistike.
fundi tragjik
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtojm s bashku. Hapen librat n faqen 273. Nxiten nxnsit e niveleve
t ndryshme t formojn fjali t prbra duke bashkuar pjest q ndodhen n llim
t faqes 273.
Fjalia e par:
Lreni t shkoj, sepse dikush duhet t arrij i gjall n Stamboll q t lajmroj
Sulltanin pr toret tona.
188
Fjalia e dyt:
PN. I
PN. I PN. I
Detyr shtpie: Shkrim i lir. Ushtrimi 5 n faqen 275 dhe ushtrime nga Fletorja
e puns, f. 51.
189
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: Njohuri gjuhsore - Sintaks
Tema: Prdorimi stilistik i fjalive t prbra
Vshtirsia: Niveli III
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T argumentoj dallimet q kan llojet e ndryshme t teksteve.
T prdor fjalit e prbra si mjete stilistike.
T ndrtoj tekste me fjali t prbra.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Shkruhet tema e msimit n tabel. Hapen librat. Lexohen nga nxns
q lexojn bukur tekstet e faqes 276. Krkohet nga msuesi/ja, q nxnsit t
prqendrohen pr t vn re ndryshimet ndrmjet tyre.
- Teksti i par sht ndrtuar me fjali t thjeshta. Kto fjali jan t shkurtra dhe
kan shum gura stilistike. N kt mnyr e bjn stilin m t shkatht e m
t gjall.
- Teksti i dyt sht i ndrtuar me fjali t prbra me shum pjes. Kto fjali e
bjn stilin m t qet, m t shtruar e m t ngadalt. Njkohsisht e bjn m t
ngjeshur e m t qart n ide e mendime. Teksti i dyt ka shum fjali t prbra t
prziera, q shrbejn pr prshkrimin e bots s brendshme t personazheve.
- Teksti i tret sht shkputur nga romani Shklqimi dhe rnia e shokut Zylo,
i Dritro Agollit. Demka sht personazhi rrmtar. Ai rrfen n vetn e par dhe
ironizon bmat e eprorit t vet, si dhe bmat e atyre, q kan lidhje me t. Demka
del si personazh pasqyr, n t cilin duket portreti i shokut Zylo. Diturit e njerzve
t till i shfrytzonin pushtetart karrierist pr t mbuluar paaftsin e tyre.
E shoqja, Adila, sht nj goj e dyt hiperbolizuese e shokut Zylo, e cila nxjerr
n shesh fshehtsit m t thella t ndrrave t tij karrieriste.
Ky tekst ka fjali t thjeshta e t prbra, ka gjuh t veant, q karakterizon
personazhet.
190
Por kishte1 raste/ kur pamja detare i sillte2 nj prehje t veant/ dhe3,/ sa her
t gjendej6 pran detit,/ t dilte7 m ndonj vend t lart mbi uj, /t rrinte8 n bisht
nj cop her t gjat,/ gjersa t ndiente9 lodhje,/ t shihte10 valn, /si prtrihej11
paprer, /t lshonte12 syrin n thellsit e kaltra/ q kan13 brigjet tona prej Ujit t
Ftoht e gjer n Sarand e m posht, /t mendonte14 pr fardo gjje /dhe deti ti
shoqronte15 mendimet e lvizjet e tij.
Pj. 6
191
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Pas vdekjes (ora I) Komedi
Zhvillimi i msimit
Pun prgatitore:
Msuesi/ja ka przgjedhur tre nxns, q kan prgatitur fragmentin ta luajn me
role (dramatizim) duke prgatitur me kujdes veshjen e personazheve ose shfaq nga
komedia Pas vdekjes pjesn e fragmentit q do t lexojn nxnsit n tekst.
193
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Kur Adhamudhi mson nga shkrimi i qllimshm i Vurkos e nga goja e znj. Lulushe
gjithka t zez q mendohet pr t, Adhamudhi tregon faqen e vrtet t karakterit
t tij prej sharlatani e pseudopatrioti; Mallkon shqiptart dhe gjuhn shqipe!
Ushtrimi 4. Nxnsit interpretojn komiken prmes tekniks Ditari dypjessh.
Ky ushtrim punohet deri n 7 minuta.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja do t nis kt or msimi me leximin e detyrs s shtpis.
ajupi e ka thurur komedin mbi bazn e nj t folmeje dialektore pr t
karakterizuar personazhet. Kjo duket n trajtn e fjalve. Msuesi/ja shkruan n
tabel disa prej tyre.
thumbon, fshikullon K
mesazh dnimi i veseve dhe dobsive
dukuri, t meta t O njerzore
shoqris;
M stil i ult gjuha e njerzve t thjesht
dukurit dhe
shprehje popullore
karakteret vihen n E
loj me an t t komizmi ironia, satira, sarkazmi
qeshurs; D
ska heronj, po njerz I lloji i gjinis dramatike
t zakonshm me
A
dobsi njerzore.
195
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Rubrika: T lexuarit
Tema: Shtpia e kukulls (ora I)
196
Ushtrimi 3. Te gura e Helmerit shohim nj mashkull q e quan veten burr t
Rubrika: T lexuarit
Tema: Shtpia e kukulls (ora II)
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T paraqes grakisht kahun nga bhet ndryshimi pr Norn dhe Torvaldin.
T zbuloj veorit e drams n fragmentin e dhn.
T bj dallimin ndrmjet heroit tragjik dhe atij dramatik.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Ora e msimit llon me leximin e detyrs s shtpis dhe vlersimin e saj
nga nxnsit pr punn e njri-tjetrit. Do t lexohen disa punime t nxnsve. Kjo
detyr do t shrbej si nj rikujtim, paraprgatitje pr prshkrimin e personazheve
dhe kahun e zhvillimit t tyre.
197
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Ushtrimi 4.
Torvaldi:
Nj avokat q prkdhel mbl gruan, kukulln e tij t shtpis, kur
merr vesh se emri dhe karriera e tij po rrezikohen, sht gati t mohoj
t shoqen. Kur e kupton se sht jasht rrezikut emri dhe karriera e tij,
krkon t harroj, ta hedh pas krahve kt ngjarje dhe t vazhdoj
normalisht marrdhnien familjare, t qet e plot ledhe, sikur t kishte
par nj ndrr t keqe. Te ky personazh dallojm nj moral hipokrit.
Nora:
Nj grua e rrethuar nga prkdheljet dhe mblsia e burrave t jets s
saj, babait dhe bashkshortit. Drama n jetn e saj i zbulohet me koniktin
e par q i lind. Papritur, ajo shikon veten n raport me t shoqin dhe ndihet
e zhgnjyer. Pr nj ast kupton se para shum detyrave si bashkshorte
e si nn, ka nj detyr m t rndsishme: t njoh veten.
Te ky personazh mishrohet prpjeka e gruas pr t tuar personalitetin e
saj n familje, kundr moralit t kohs. Ajo sht prgatitur pr t prballuar
kundrshtimet dhe gjykimet q do ti bhen nga rrethi i saj shoqror, por ajo
e ka ndrmarr e vetdijshme rrugn e s drejts t mendimit dhe veprimit.
Gruaja sht qenie njerzore, as m shum e as m pak se burri, prandaj
ka t drejt t mendoj e t veproj, t prballoj me zotsi situata dhe
probleme q do t ndodhin n jetn e saj.
198
Hapi III. Nxnsit do t punojn me teknikn Diagram i Venit. Vshtrim krahasues
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Shkruhet tema n tabel. Hapen librat n faqen 278. LexoheT nga msuesi/
ja teksti n llim t faqes 278. Udhzohen nxnsit t shikojn ndryshimin ndrmjet
fjalive. Diskutohen dhe argumentohen ndryshimet ndrmjet fjalive.
Msuesi/ja sqaron se n tekstin e msiprm fjalt e folsit shkruhen n dy mnyra:
1. Futen midis thonjzave: sht tri mij kilometra i gjat...
2. Para fjalve t folsit vihet viz: - Si kshtu, u habit msuesja.
N t dyja rastet sht prdorur ligjrata e drejt.
Shkruhet n tabel prkuzimi:
199
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Ligjrata e drejt sht riprodhimi me prpikri e n nj form t
pandryshuar i fjalve t nj tjetri ose i fjalve t vet folsit.
Sqarohet se ligjrata e drejt prbhet nga dy pjes, t cilat dallohen qart nga
njra-tjetra.
a) Pjesa lajmruese - q njofton lexuesin ose dgjuesin pr at q thuhet nga
dikush dhe, njherazi, tregon se e kujt sht thnia. P.sh., T gjith pshpritnin.
b) Pjesa prmendse - q prmban fjalt e riprodhuara t folsit.
Shpjegohet edhe piksimi n ligjratn e drejt.
Hapi II. Pun e drejtuar. Ushtrimet 1 dhe 2 n faqen 280. Vlersohen nxns t
niveleve t ndryshme, q u prfshin n diskutim dhe dhan prgjigje t sakta.
Hapi II. Pun dyshe. Ushtrimet 3 dhe 4 n faqen 280. Kontrollohet e vlersohet
puna e nxnsve.
Hapi IV. Pun e pavarur. Ushtrimi 5 n faqen 280. Kontrollohet e vlersohet puna
e pavarur.
Bhet prmbledhja dhe vlersimi i ors s msimit, duke u drejtuar nxnsve
edhe kto pyetje:
- sht ligjrata e drejt?
- Nga sa pjes prbhet ajo?
- Prse shrben pjesa lajmruese?
- far prmban pjesa prmendse?
- Ku prdoret ligjrata e drejt?
- Nga varet piksimi n ligjratn e drejt?
200
Zhvillimi i msimit
Detyr shtpie: Shkrim i lir. Ushtrimi 5 n faqen 282 dhe ushtrime nga Fletorja
e puns, f.54 .
Ligjrimi
Hapi II. Pun n grupe. Ushtrimi 1 n faqen 285. Paraqiten n diagramin e Venit
t prbashktat dhe dallimet ndrmjet ligjrimit t shkujdesur dhe atij bisedor.
Hapi IV. Pun n grupe katrshe. Shkrim i lir. I jepet do grupi nga dy eta t
bardha A4. Njrit grup i jepet detyr t shkruaj nj tekst, q i prshtatet ligjrimit t
shkujdesur, ndrsa grupit tjetr i jepet detyr pr ligjrimin bisedor. Grupeve t tjera
u jepet detyr t shkruajn nj tekst, q t ket karakteristikat e ligjrimit libror.
Diskutohen e vlersohen tekstet e hartuara nga nxnsit.
Bhet prmbledhja e ors s msimit dhe vlersimi me not.
202
TEKSTI PRSHKRUES
Hapi III. Pun e drejtuar. Ushtrimi 1 n faqen 288. Paraqiten n diagramin e Venit
t prbashktat dhe dallimet ndrmjet:
a. stilit tekniko-shkencor dhe stilit politiko-shoqror
203
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi IV. Bhet prmbledhja dhe vlersimi i ors s msimit, duke u drejtuar
nxnsve edhe kto pyetje:
- Cilat jan stile t shqipes standarde?
- Cilat jan karakteristikat e tyre?
TEKSTI PRSHKRUES
Rubrika: T lexuarit
Tema: Fshati prmes kodrinave K. Trebeshina
O Shqipri Xh. Bajron
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re t msimit, t ciln e shkruan n
tabel. Informon nxnsit se duhet kuptuar me tekst prshkrues, duke plotsuar
kllasterin s bashku me nxnsit.
Hapi II. Nxnsit lexojn fragmentin e dhn n tekst. Gjat leximit nnvizojn
detaje dhe fjal ky q shrbejn pr t prshkruar vendin dhe plotsojn tabeln.
204
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Objekti i far mbizotron Prfytyrimi q ju
Fjalt ky
prshkrimit n prshkrim krijohet
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Njihen nxnsit me temn. Shkruhet tema n tabel. U shpjegohen
nxnsve njohurit pr gjuhn shqipe si nj ndr gjuht m t vjetra t Ballkanit.
Shkruhen n drras dokumentet e para t shqipes s shkruar:
1. Formula e pagzimit (1462).
2. Fjalorthi i Arnold von Hart (1497).
3. Ungjilli i Pashkve ose Perikopeja e Ungjillit (shek. XV).
Hapi II. Pun dyshe. Hapen librat n faqen 292. Udhzohen nxnsit t gjejn
pr do klas fjalsh nga dy shembuj. I shkruajn ato n eta t bardha A4. U
krkohet nxnsve t thon e t argumentojn n jan t ndryshueshme apo t
pandryshueshme.
Msuesi/ja u shpjegon nxnsve formn dhe prmbajtjen e fjalve.
Prmbajtjen dhe formn e fjals e paraqitin n skemn e mposhtme:
- leksikore: kuptimi ose kuptimet q ka fjala n fjalor.
Prmbajtja:
a) kuptimi a kuptimet gramatikore
- gramatikore: (gjini, numr, ras, trajt etj.)
b) funksionet gramatikore t fjals
(kryefjal, kallzues, kundrinor etj.)
Forma:
a) mbaresa, q shnon kuptimet gramatikore
- gramatikore: - rrnja
- tema fjalformuese
b) ndrtimi i fjals: - parashtesa
- prapashtesa
206
Shpjegohen veorit dhe vlerat e fjalve. U shpjegohen nxnsve njohurit pr
207
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 TEKSTI ARGUMENTUES
Rubrika: T lexuarit
Tema: T msojm pr t gjykuar
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T lexoj pr t identikuar esen si lloj t tekstit argumentues.
T dalloj elementet e tekstit argumentues duke e lidhur me tekstin.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i informon nxnsit pr temn e re t msimit dhe rubrikn q do
t punojn(tekst argumentues). Udhzon nxnsit t lexojn informacionin n heshtje,
m pas, do tu prgjigjen pyetjeve, t cilat msuesi i shkruan n tabel apo i ka shkruar
n tabak t mdhenj t bardh pr efekt kohe. Iu drejtohen nxnsve pyetjet:
- sht teksti argumentues?
- Mbi baz ndrtohet?
- Cili sht qllimi i tekstit argumentues?
Prgjigjet e sakta msuesi/ja i shkruan prkrah pyetjeve ose i plotson n pemn
e mendimit.
Zhvillimi msimit
Pr msuesin.
Aleksandri i Madh (356-323 para K.)- mbreti i Maqedonis gjat
periudhs s viteve 336-323 para K. Ishte i biri i Filipit II, mbretit t
Maqedonis dhe Olimpias, bij e mbretit Neoptolom, t nj si ilir
epirot.
Maqedonia sht rajon historik i gadishullit t Ballkanit, i ndar midis
Maqedonis, Bullgaris dhe Greqis. I banuar q n parahistori. Edhe
sot aty banojn shqiptar autokton qysh n periudhat parahistorike.
209
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Pirro i Epirit (319-272 parak.) - mbret i Epirit (307 302 dhe 297
292 para K.). U b mbret q n moshn 12-vjeare. sht nj nga
personalitetet m t mdhenj t bots antike, strateg ushtarak i famshm
i Epirit. Familja e tij mbretrore rridhte nga si ilir i Molosve. E forcoi
dhe e zmadhoi shtetin e Epirit si kurr ndonjher. Pasi deshi t zgjeroj
mbretrin drejt Maqedonis, dhe pr ca koh u b mbret i tyre, iu kthye
Italis s jugut. N betejn e dyt n Askoli, t Puljas m 279 para K. Ai
e toi betejn, po me shum humbje. Q ktu e ka zanalln thnia si
torja Pirros, tore me shum humbje.
Ferdinandi II, i Hekurti (rreth 1431-1494). Mbreti i Sicilis, mik i
Sknderbeut.
Fragmenti Komenti im
Prej atyre kan lindur njerz, q ti i quan
bagti. Nse ne jemi bagti, ather pse ju,
njerz, ua mbathni prpara bagtive?
Prgjigjet e mundshme:
Grupi I - Argumente shkencor: fakte historike, si:
ota aragonasve ka prshkuar detin Egje, ka shkretuar krahinat turke...
Troja po mbrohet me arm t aragonasve etj.
Grupi II: Skam mundur t m zr syri ndonj parzmore, dhe as q kam njohur
fytyrn e ndonjrit, prve atyre, q kam shtn n pranga..., ndoshta ndonj yll i ri
ka aguar ndrmjet galve q ti i adhuron... etj.
Nxnsit do t analizojn grshetimin e argumentimeve.
210
Pr kt msuesi/ja nxit diskutimin.
Skeda
Teza: Origjina e Sknderbeut dhe shqiptarve.
Antiteza: Prbuzja e sit t shqiptarve (Na quake bagti).
Argumentet: T part tan kan qen epirotas... nga ata ka dal Pirroja i
falshm. Pirroja pushtoj garanton dhe shum vende t Italis.
Shqiptart jan burra kryetrima ...
Rrzimi:
- sht provuar nse shqiptart apo apuljant kan qen kafsh. (ironik,
shqiptart i kan par me parzmore, d. t. th. jan lufttar).
- Un skrkoj atdheun tnd, kur m mjafton i imi
212
Zhvillimi i msimit
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Msuesi/ja i informon nxnsit pr temn e re t msimit dhe rubrikn q
do punojn. Ai/ajo udhzon nxnsit t rikujtojn njohurit q kan marr pr tekstin
argumentues dhe krkon prej tyre t plotsojn veorit. N kt veprimtari do t
punohet me teknikn Pema e mendimit.
213
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Nxnsit plotsojn dhe n etoret e tyre.
E dashur nn
Rubrika: T shkruarit
Tema: Tekstet e ndryshme argumentuese
Objektivat: Nxnsi n fund t ors s msimit t jet i aft:
T dalloj n tekstin argumentues prbrsit e strukturs: hyrjen, zhvillimin,
mbylljen (teza, antiteza, argumentet, rrzimi, prfundimi)
T evidentoj hapat q duhen ndjekur pr shkrimin e tekstit argumentues.
T shkruaj tekste t ndryshme argumentuese.
T vlersoj tekstin argumentues.
Zhvillimi msimit
Hapi I. Msuesi/ja informon nxnsit pr rubrikn q do t punojn dhe shkruan
n tabel titullin e msimit: Teksti argumentues.
Msuesi/ja zhvillon nj stuhi mendimesh mbi strukturn e tekstit argumentues:
215
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 - problemi
- teza
- argumentet
struktura e tekstit argumentues - antiteza
- argumente
- rrzimi
- mbyllja, prfundimi
Ora e dyt
Nxnsit ushtrohen pr t shkruar tekstin argumentues.
Mund t prdoren temat q jan n tekst n faqen 176 apo t zgjidhet nj tem q
sht e prekshme n realitetin ku jetojn e punojn nxnsit. Ata punojn n etoret
e tyre, n fund udhzohen t kontrollojn punn me hapat q jan shkruar n tabel,
ose msuesi/ja mund t krijoj nj pyetsor Konferenc shkrimi me vetveten dhe
ua shprndan nxnsve n bank pr t kontrolluar punn e tyre.
Ora e tret
Pasi nxnsit prfundojn pun n etoret e tyre, e lexojn prpara klass.
Przgjedhja e nxnsve mund t bhet: vullnetarisht, zgjidhen nga shokt ose
przgjedh msuesi/ja.
N fund t do punimi nxnsit bjn vlersimin e puns, vrejtjet/sugjerimet.
Leximi i punimeve sht n varsi t kohs.
216
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Rubrika: Njohuri gjuhsore - Leksikologji
Tema: Prejardhja e kuptimeve leksikore t fjalve
n gjuhn shqipe
Vshtirsia: Niveli III
Objektivat: N fund t ors s msimit nxnsi t jet i aft:
T dalloj kuptimin e parm nga kuptimet e prejardhura t fjalve.
T zbuloj gurn gjuhsore n procesin e prejardhjes semantike (metafor,
sinekdok, metonimi).
T bj skemat themelore t prejardhjes kuptimore t fjalve n gjuhn shqipe.
T dalloj kuptimin konkret dhe t gurshm t fjalve.
Zhvillimi i msimit
Hapi I. Rikujtojm s bashku. Gjejm te Fjalori i gjuhs shqipe fjaln lagje. Pr
kt fjal do t gjejm tri kuptime:
1. Ndarje administrative e nj qyteti ose e nj fshati; njerzit q banojn n kt
ndarje. Lagja e siprme (e poshtme).
2. Grup, grumbull, tuf. Nj lagje njerz.
3. An, pal. Ishte me lagjen ton.
Shpjegohet se do fjal ka nj kuptim t parm me t cilin ka hyr e jeton n
gjuh. Ky sht kuptimi historik llestar i saj. Kshtu, kuptimi i par i fjals lagje sht
ndarje, pjes; i fjals tryez sht orendi; i fjals ori sht metal etj.
Prej kuptimit llestar, me koh, kan dal kuptime t tjera. Jepen shembuj
duke prmendur fjalt gryk, kmb, faqe.
Shpjegohen kuptimet e reja leksikore (t prejardhura), q lindin nga prdorimi
i gurshm i fjalve duke u mbshtetur:
a) N ngjashmrin e sendeve sipas nj tipari t jashtm t tyre (ok t art,
veshi i kazanit).
b) N afrin n koh dhe fqinjsin n vend t sendeve t dukurive, p.sh., fjala
drek ka kuptimin e mesdits, si koh; dhe kuptimin e t ngrnit n kt koh (ha
drek).
Sqarohet nprmjet shembujve kuptimi pr gurn gjuhsore t metafors,
metonimis dhe sinekdoks.
Paraqiten n drras t zez n nj tabel kartoni tri skemat themelore t lidhjeve
ndrmjet kuptimit t nj fjale:
a) skema tuf
b) skema varg
c) skema e przier
217
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Hapi II. Pun e pavarur. Ushtrimi 1 n faqen 300. Kontrollohet e vlersohet puna
e nxnsve.
Hapi III. Pun e drejtuar. Ushtrimet 2 dhe 3 n faqen 300. Njrit grup i jepet
ushtrimi 2, kurse tjetrit ushtrimi 3.
Vlersohen nxns te t dy grupet, ata q ishin t aft t prdornin Fjalori i gjuhs
shqipe dhe pr saktsin e plotsimit t krkesave t ushtrimeve.
Bhet vlersimi e prmbledhja e ors s msimit.
Zhvillimi i msimit:
219
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 TEKSTET E KOMUNIKIMIT N DISTANC
Zhvillimi i msimit:
Hapi I. Msuesi/ja i njeh nxnsit me temn e re t msimit, rubrikn, temn e
shkruan n tabel. E llon temn e msimit me teknikn Stuhi mendimesh duke
drejtuar pyetjen:
- sht letra?
Mjet komunikimi n distanc.
Letra Kemi dhnsin dhe marrsin.
Ka nj regjistr gjuhsor/ nj tekst.
Llojet: letr zyrtare, personale, miqsore etj.
220
nj zyrtare.
Sqarim:
Pr shtjen telegrami, faksi dhe e-posts (e-mail), msuesi mund t shfrytzoj
ort n dispozicion pr t par konkretisht n post apo internet, si shkruhen dhe
transmetohen letrat, telegramet dhe e-mail. N kto mjedise nxnsve mund tu jepet
mundsia pr t shkruar tekste
e
ke
n
sit
t
an
221
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 PUN ME PROJEKT
Titulli: Iliada:
Glorikimi i trimris morale, i fuqis s mendjes dhe humanizmit
Synimi: t njihen nxnsit me veprn e Homerit duke e studiuar t integruar
me lndn e historis, gjeogras, sociologjis (edukats shoqrore)
dhe letrsis.
222
Grupi i dramatizimit: nxnsit do t dramatizojn fragmentet:
N kt grup do t marrin pjes ata nxns (nga t gjitha grupet), q kan aftsi
shum t mira interpretuese. Vet ata ndajn mes tyre punt pr kt dramatizim.
P.sh.: Nj grup nxnsish shkruan skenarin (pasi kan zhvilluar temn Dramatizimi
pr teatrin e shkolls, pr t cilin punojn 2 or), t tjert e prgatisin pr ta vn n
sken, ideojn muzikn, skenn, kostumet (duke shfrytzuar informacionin q kan
marr nga krkimet pr shtjet e projektit).
Plani i veprimtarive:
Buxheti:
Pr zhvillimin me sukses t ktij projekti krkohet nj buxhet, prandaj q n llim
llogariten nevojat dhe se si do t prballohen ato. Puna dhe kontributi i nxnsve
llogaritet n buxhet si vler. Pr kt:
- do grup evidenton veprimtarit q do t bj dhe llogarit koston pr
shpenzimet q krkon do veprimtari,
- llogariten shpenzimet pr letr, boj, fotokopjime, pr internetin, pr veshjen
e aktorve, pr skenn e salln e shfaqjes, nse ajo nuk sht n shkoll, pr
skenogran, pr muzikn etj.
- llogariten pagesa, si p.sh., e regjisorit, e koreograt, nse ata nuk mbulohen
nga burimet e brendshme etj.
Prezantimi i projektit
Materialet q do t prdoren:
Pr prezantimin e punimeve duhet t sigurohet baza materiale, si: video-projektor,
DVD me lmin Troja, CD me muzik.
Hapi II. Nj nxns lexon materialin q lidh Homerin me Trojn, i cili shoqrohet
me pamje lmike, q jan regjistruar n video-projektor dhe tregojn pozicionin
gjeograk t Trojs. Shoqruar me pamje, nxnsit lexojn materialet e prgatitura
pr historin e zbulimit t Trojs.
Hapi III. Duke i shoqruar me pamje nga lmi Troja, nxnsit paraqesin nj historik
t krijimit dhe t prmbledhjes s kngve t Homerit, shtjellojn shkaqet e vrteta
t lufts s Trojs dhe cila ngjarje e prbn koniktin letrar n vepr.
Hapi IV. Pamjet e przgjedhura nga lmi do t shoqrohen me titra q jan komente
t nxnsve pr gurat e heronjve, si: Akili, Hektori, Patrokli etj.
224
TEST NR. 1
8. N fjalin ... kur dor e Kirollojt i prkdhelt mbl e leht okzat kaq mblthi
e kaq lehtazi si vetm dora q ka shkruar npr jetn e varrit munt t prkdhel.
Gjej gurn stilistike q sht prdorur: (3 pik)
a. krahasim
b. similitud
c. metafor
rol luan gura?
_____________________________________________________________
12. N fjalin ... Edhe q t dy i mpruante q lart vet Zonja Hn, fjala q
sht: (1 pik)
a. lidhz
b. premr
c. parafjal
d. pjesz
226
14. Dallo dhe shkruaj se cils pjes t ligjrats i prkasin fjalt e nnvizuara:
19. N fjalin: Ndenjn mbi nj tjatr varr, mermer i bardh si bora, t do-nj plaku
t mom q t gzohej edhe aty se mban dhndri e nusri prsipr. Nnvizo foljet
dhe dallo diatezn dhe kohn e foljes. (2 pik)
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_______________________________________________________________
9. N fjalin: Ndonjri skish dhn shpirt dhe dgjoheshin rnkime t lodhura nga
agonia e gjat ..., autori ka prdorur nj shmangie nga gjuha standarde. Gjeje dhe
shpjego funksionin. (2 pik)
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
10. Rretho prgjigjen e sakt. N fjalin: ... Ata kishin lluar t prisheshin... folja
kam sht prdor: (1 pik)
a me kuptim t plot,
b si folje ndihmese?
11. Rretho prgjigjen e sakt. N fjalin: Shqiptart ishin t gjith atje, se skish
kush ti mblidhte...fjala kush sht: (1 pik)
a premr pyets
b premr lidhor
c premr i pacaktuar
d premr dftor?
229
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 13. N fjalin: T tjerve, q u vran afr mbrmjes u rridhte ende gjak...emrto
pjes e ligjrats jan fjalt e nnvizuara. (5 pik)
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
17. N fjalin: Ata q ishin vrar paradite tani kishin lluar t prisheshin... nnvizo
foljet dhe prcakto diatezn. (2 pik)
___________________________ ______________________________
___________________________ ______________________________
___________________________ ______________________________
231
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 2. far simbolizon titulli i tregimit: 1 pik
a. jetn e ndrprer mes bukurive t natyrs dhe detit;
b. kaprcimin e gjendjes shpirtrore t dyzuar t vajzs;
c. vlersimin pr rndsin e shkollimit?
12. Shiko me kujdes foljen ndjeu. Argumento pse ndryshon grupi ie je.
2 pik
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
233
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 TEST NR. 4
F. Noli
HIMNI I FLAMURIT
Me Sknderben u-lavdrove
Dhe n furtun i funtmi u-shove,
Me Malon prap lart vrapove,
Yll i pavdekur pr Liri.
5. N vargun: O amur gjak o amur shkab autori prdor gura stilistike. Gjeji
ato dhe interpreto funksionin stilistik. 5 pik
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
14. Rretho prgjigjen e sakt. N vargun lagur me lot, djegur me ak, funksion
sintaksor luajn fjalt e nnvizuara. 2 pik
a- kallzues
b- prcaktor
c- kallzues i kryefjals
d- rrethanor mnyre?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
16. Argumento n formn e eses: Flamuri shqiptar dhe /et pr/ historia
e vrtet shqiptare 10 pik
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
236
TEST NR. 1
1. Rretho Po ose Jo. A sht prdorur si duhet premri vetor n fjalit: (2 pik)
a. Na pyet edhe neve pr kto gjra. Po Jo
b. Edhe ju ju prgjigjt pozitivisht. Po Jo
237
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 7. Formo fjali ku folja t jet n diatezat: veprore, psore, vetvetore dhe
mesore. (8 pik)
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Shnim:
N kto modele testesh, disa jan pa pik, sepse i lihet n dor msuesit ta bj at.
238
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Grupi B
1. Rretho Po ose Jo. A sht prdorur si duhet premri vetor n fjalit: (2 pik)
a. Neve do t shkojm n bibliotek Po Jo
b. Edhe juve do tju ndihmojn msuesit Po Jo
- Neve nuk na ndajn male, por nuk mund t rrim dot bashk.
_______________________________________________________
239
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 8. Kthe ligjratn e drejt n t zhdrejt: (7 pik)
Vlersimi
Pikt 1-10 11-16 17-25 26-32 33-39 40-45 46-50
Nota 4 5 6 7 8 9 10
240
TEST NR. 2
242
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Grupi B
2. Shkruaj pes parafjal t rass rrjedhore dhe prdori ato n fjali. 5 pik
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
3. Sqaro me fjali kur prdoret parafjala te dhe kur parafjala tek: 4 pik
______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
243
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
3. Shkruaj cils pjes t ligjrats i prkasin fjalt e nnvizuara: 5 pik
a) Ai shkoi n bibliotek. (_____________)
b) Ku dhemb dhmbi, vete gjuha. (_____________)
c) Q ditn q vdiqe, q kur st kam par. (_____________)
d) Mirmngjesi! tha djali i qeshur. (_____________)
e) T rri apo t iki. (_____________)
244
TEST NR. 3
246
13. Formo fjali ku pikuditja t prdoret n fund t fjalive q shprehin:
247
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Grupi B
5. Korrigjo gabimet n fjalin: Msuesi takoi nxnsit e klass par, dyt, tret.
Rishkruaje at:
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
248
t drejtshkrimit.
249
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 TEST NR. 4
PR GJYMTYRT E FJALIS DHE FJALIN
Grupi A
251
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 Grupi B
________________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________________________________________
252
7. Ndrto katr fjali t prbra, ku lidhza se t shpreh marrdhnie t
253
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 TEST PRMBLEDHS VJETOR
PR NJOHURI GJUHSORE
Grupi A
10. Rretho Po ose Jo. A sht prdorur si duhet trajta e shkurtr n fjalin:
Juve u krkojn n mbledhje? Po Jo
254
_______________________________________________________________
10. Rretho prgjigjen e sakt. N fjalin: Nuk erdhi pr shkak t shiut, fjala e
nnvizuar sht:
a) emr
b) parafjal
c) lidhz
d) ndajfolje?
11. Rretho prgjigjen e sakt. N fjalin: Ishte n buz t lumit, fjala buz
sht:
a. ndajfolje
b. parafjal
c. emr
d. mbiemr?
12. Nnvizo fjalt e shkruara gabim. I rishkruaj duke ndrequr gabimet: dhiamant,
apotheoz, dithiramb, pathollog, diallog, falls, ot, mathematik, theatr, elebroj,
diit, gjeollog, llustr, llogjik, kollos, i pathyshm:
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Pj.n II
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
256
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9
Grupi B
I + e___________________________________________________________
u + e___________________________________________________________
i + i____________________________________________________________
u + i___________________________________________________________
na + i__________________________________________________________
na + e__________________________________________________________
257
Libr msuesi pr tekstin Gjuha shqipe 9 ardhme:
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
10. Rretho prgjigjen e sakt. N fjalin: Jetonte maj malit, fjala e nnvizuar
sht:
a. emr
b. parafjal
c. ndajfolje
d. pjesz?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
258
15. Ndrto nga nj fjali njkryegjymtyrshe foljore:
b. Me vet t paprcaktuar
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
c. Me vet t prgjithsuar
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Pj. kr
b.
Pj.n I Pj.n I
Pj.n II
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
259