METODA ELEMENTW BRZEGOWYCH (MEB).

IX.4.1 Wstp.
Za prekursorw metody elementw brzegowych uwaa si zwykle Somigliana (1885), Fredholma
(1903), ktry opublikowa prac dotyczc zastosowania rwna cakowych do problemu
brzegowego w teorii potencjau, oraz Muskhelishviliego (1953), Smirnova (1964) i Kupradze (1965),
ktrzy zajmowali si sformuowaniem rwna cakowych i ich waciwoci, przyblionymi
rozwizaniami oraz ich zastosowaniem m.in. w teorii sprystoci. Jako pocztek powstania metody
mona przyj publikacje: Jawsona (1963) i Symma (1963), w ktrych to publikacjach autorzy
zaproponowali bezporednie sformuowanie metody do rozwizania zagadnienia potencjau przy
wykorzystaniu tosamoci Greena, a metod nazwali Boundary Integral Equation Methods. Jednake
rozwj metody nastpi dopiero w latach 70-tych wraz z rozwojem komputerw i technik
obliczeniowych. Nazwa metoda elementw brzegowych (Boundary Element Method) zostaa
wprowadzona przez Banerjeego i Butterfielda (1977) w pracy powiconej zastosowaniu tej metody w
zagadnieniach mechaniki gruntw oraz przez Brebbiego (1977) dla opisu problemu potencjau.
Brebbia i inni (1977,1978) w swoich pracach wykazali, e metoda elementw skoczonych i
elementw brzegowych, jak rwnie inne metody numeryczne, mog by traktowane jako szczeglne
zastosowania oglnej teorii waonych reziduw. Omawiajc w skrcie histori tej metody, naley
take wspomnie o pracach Zienkiewicza i innych (1977) nad czeniem MES i MEB. Autorzy jako
pierwsi wskazywali korzyci pynce z jednoczesnego zastosowania tych obydwu metod. Poczwszy
od wczesnych lat 80-tych, odnotowuje si cigy wzrost zastosowa tej metody w coraz nowszych
dziedzinach nauki i techniki, m.in. w oglnej teorii potencjau, mechanice pynw, akustyce, teorii
pola magnetycznego i elektrycznego, mechanice orodkw porowatych, hydrogeologii, mechanice i
dynamice budowli, teorii sprystoci i plastycznoci i wielu innych dziedzinach.
Metoda elementw brzegowych ma dwa podstawowe sformuowania - bezporednie i porednie. To
pierwsze korzysta z techniki waonych reziduw i teorii Greena. W drugim, okrelanym take mianem
metody rda, wykorzystuje si pojcie gstoci rda, ktra to gsto nie jest wielkoci fizyczn,
oraz teori potencjau warstwy pojedynczej lub podwjnej. Poniej bd w skrcie omwione te dwie
metody.
IX.4.2 Bezporednie sformuowanie MEB.
Zasada waonych reziduw jest oglnym pojciem techniki stosowanej szeroko, w rnych metodach
numerycznych do rozwizania problemu zdefiniowanego rwnaniem rniczkowym, zwykle o
pochodnych czstkowych. Metoda polega na minimalizacji bdu ( x ) - reziduum, wynikajcego z
rozwizania przyblionego w obszarze poprzez wyraenie cakowe, waone za pomoc funkcji
testowej w( x ) :

( x)w( x)dx 0 .

W zalenoci od wyboru funkcji testowej rwnanie to stanowi podstaw m.in. metody kolokacji,
metody momentw, metody Galerkina (w tym metody elementw skoczonych) oraz metody
najmniejszych kwadratw. Rwnie metoda elementw brzegowych w sformuowaniu bezporednim
posuguje si t technik.
PRZYKAD 1.
Zasad formuowania rwna metody elementw brzegowych najlepiej wyjani jest na 1wymiarowym przykadzie niejednorodnego rwnania rniczkowego z operatorem w postaci:

d2
1.
dx 2

Przyjmijmy nastpujc posta rwnania oraz warunki brzegowe (Gaul 2003, Brebbia 1980):

Lu

d 2u ( x )
u ( x) x 0 0 x 1 ,
dx 2

u1 u (0) 0 i u2 u (1) 0 .
Analityczne rozwizanie tego rwnania dane jest wzorem:

u ( x) C1 sin x C2 cos x x ,
a po uwzgldnieniu warunkw brzegowych i wyznaczeniu std staych C1 i C2 otrzymuje si
rozwizanie w postaci:

u ( x)

sin x
x.
sin1

Zastosowanie metody waonych reziduw do rwnania prowadzi do nastpujcego wyraenia:

d 2u ( x )

0 dx 2 u( x) x wdx 0 .
1

Istot MEB jest przeksztacenie wyraenia poprzez cakowanie przez czci, aby operator
rniczkowania dziaa na funkcj testow, ktrej posta jest znana. Poniewa rwnanie jest rzdu
drugiego, to cakowanie naley przeprowadzi dwukrotnie. Cakowanie pierwszego czonu rwnania
prowadzi do wyraenia:
1

d 2u
du
0 dx 2 wdx dx w

du dw
dx .
dx dx

Po drugim cakowaniu otrzymuje ono nastpujc posta:

1

d 2u
dw
du

0 dx 2 wdx dx w 0 u dx

u
0

d 2w
dx .
dx 2

Wstawiajc nastpnie otrzyman zaleno do rwnania otrzymuje si:

1

1
d 2w
dw
du

0 dx 2 w udx 0 xwdx dx w 0 u dx

w ktrym wystpuj nieznane wartoci brzegowe pochodnej funkcji

0,
0

du (0)
dx

du (1)
.
dx

W metodzie elementw brzegowych poszukuje si rozwizania fundamentalnego operatora

rniczkowania, ktry oznacza si zwykle jako L*u * i ktry dla naszego zadania ma posta:

L*u *

d 2u *
u* ( x ) ,
dx 2

gdzie ( x, ) jest dystrybucj Diraca, oznacza punkt, w ktrym przyoony jest potencja
rdowy. Naley zauway, e operatory L i L* s tosame i nazywa si je samosprzonymi
[Burczyski 1995].
Dystrybucja Diraca ma t waciwo, e:

f ( x) ( x, )dx f ( ) .

Przyjmujc nastpnie, e u * w , rwnanie moemy przepisa w postaci:

1
d 2u *
du *
*
*

u
udx

0 dx 2
0 xu dx dx u
1

*
du
u
dx
0

0.
0

Stosujc nastpnie zaleno i do otrzymujemy:

1
d 2u*
du *
*

u
udx

0 dx 2
0 ( x )udx u ( ) dx u
1

*
du
u
dx
0

xu *dx .
0

Rozwizaniem rwnania , stanowicego przypadek rwnania Helmholza, w caej przestrzeni jest

funkcja:

u*

sin x
,
2

ktr to funkcj naley nastpnie podstawi do rwnania . Oznaczajc

du
u oraz uwzgldniajc,
dx

e funkcja u ( x ) przyjmuje warto zero na brzegu, otrzymujemy:

1
1
1
u ( ) u x sin x 0 u x sinx
2
2

1
1
u (1) sin 1 u (0)sin

2
2

1
0

1
x sin
x dx
2 0

1
x sin
x dx .
2 0

Wyraenie reprezentuje warto potencjau w punkcie w zalenoci od brzegowych, nieznanych

wartoci u (0) i u (1) . Caka po obszarze, stanowica ostatni czon tego rwnania, nie zawiera
niewiadomych u ( x) i moe by w obliczeniach traktowana jako staa. Wyznaczenia wartoci u na
brzegach dokonuje si przez umieszczenie punktu na brzegu:

1
1
u ( 0) u (1)sin1 x sin x dx 0 ,
2
20
1

1
1
u ( 1) u (0) sin1 x sin x 1 dx 0 .
2
20
Po obliczeniu wartoci caek w wzorach i , ktre wynosz odpowiednio:
1

1
1
1
1
x sin x dx x cos x sin x 0 cos1 sin1 ,

20
2
2

oraz
1

1
1
x sin x 1 dx x cos 1 x sin 1 x

20
2

1
0

1
1 sin1 ,
2

mona obliczy poszukiwane wartoci u :

1
1,
sin1
cos1
u (1)
1.
sin1
u (0)

Aby mc obliczy warto funkcji u ( x) w dowolnym punkcie wewntrz obszaru, naley

wprowadzi wyznaczone wartoci brzegowe do rwnania , ktre stanowi ostateczne rozwizanie
postawionego problemu:
1

1 cos1

1
1

1
u ( )
1 sin 1
1 sin x sin x dx .
2 sin1
20

2 sin1

W celu porwnania rozwizania przyblionego MEB z rozwizaniem analitycznym obliczmy wartoci

wyrae i w rodku obszaru [0,1]:

1 cos1
1 1
1
u
1 sin
2 sin1
2 2
2

12

1
1 1
1

1 sin
x sin
x dx
sin1
2

2 2 0

1
1
sin 0,5 1

x sin x dx
0, 0697.

212
2
sin1 2

Jak wida, otrzymana warto jest zgodna z rozwizaniem dokadnym, danym wzorem .
Przechodzc teraz do oglnego sformuowania MEB za pomoc waonych reziduw, moemy
sformuowa ogln posta rwnania rniczkowego odpowiadajcemu rwnaniu jako:

Lu b 0

oraz stosujc wczeniej opisan zasad minimalizacji reziduum:

Lu b wd 0 .

Obszar zosta przedstawiony na rysunku 9.61 jako ograniczony brzegiem , na ktrym spenione
s warunki brzegowe Neumana i Dirichleta, tak, e N D .

Rys. 9.61. Definicja brzegu obszaru do zagadnienia potencjau.

Rniczkujc wyraenie
wyraenie cakowe:

dwukrotnie przez czci lub stosujc tosamo Greena otrzymuje si

L wu d Gu K w
*

Ku
G * w d Luw d 0 ,

gdzie G oraz K oznaczaj operatory brzegowe w odniesieniu do funkcji u za G * i K *

odpowiadajce im operatory dziaajce na funkcj w .
Nastpnym krokiem rozwizania jest przyjcie odpowiedniego rozwizania fundamentalnego w
postaci:

L*u * ( x, ) .
Przez zastpienie funkcji wagi funkcj u * i korzystajc z waciwoci delty Diraca otrzymuje si
rwnanie pozwalajce obliczy wartoci wewntrz obszaru w zalenoci od wartoci brzegowych
funkcji u, okrelonych poprzez warunki brzegowe Gu oraz Ku :

u Gu K *u * Ku
G *u * d bu * d 0 .

Metoda elementw brzegowych pozwala rwnie rozwizywa zagadnienia, w ktrych na czci

brzegu okrelony jest warunek Dirichleta, a na pozostaej Neumana, co jest czstym przypadkiem
problemw inynierskich. Procedura obliczeniowa wymaga przeniesienia punktu na brzeg, aby w

pierwszym kroku obliczy brakujce wartoci brzegowe, tak jak to uczynilimy w przytoczonym
jednowymiarowym przykadzie. Nastpnie mona ju wyliczy wartoci lece w dowolnym punkcie
wewntrz obszaru obliczeniowego.
Procedura ta zostanie przedstawiona szczegowo na przykadzie zagadnienia potencjau wyraonego
rwnaniami Laplacea i Poissona.
IX.4.3 Zagadnienie przepywu potencjalnego.
Wiele problemw w mechanice moe by wyraonych za pomoc rwna opisujcych zachowanie
pola potencjalnego, m.in. dla przypadku przepywu potencjalnego cieczy, przepywu ustalonego
ciepa, w zagadnieniach filtracji, przepywu strumienia elektrycznego i magnetycznego, skrcania
prtw. Podstawowe rwnania rniczkowe opisujce te zjawiska s proste i z tego wzgldu pierwsze
zastosowania MEB dotyczyy rozwizania wanie tych zagadnie.
Teoria potencjau opiera si na rozwizaniu rwnania Laplacea oraz Poissona. W rozdziale IV
przedstawione zostao dwuwymiarowe zagadnienie przepywu filtracyjnego przez orodek jednorodny
oraz izotropowy. W niniejszym punkcie przedstawimy to samo zagadnienie w odniesieniu do
przepywu cieczy, ktrego pole prdkoci jest polem potencjalnym. W takim przypadku mamy do
czynienia z polem niewirowym, tzn. takim, w ktrego prawie w kadym punkcie wirowo rwna si
zeru (mona dopuci istnienie izolowanych wkien wirowych zanurzonych w przepywie
potencjalnym). To oznacza, e :

vi v j

x j xi

oraz

i,j = 1,2,3.

Dla pola potencjalnego prdkoci moemy przyporzdkowa skadowym wektora prdkoci pochodne
kierunkowe potencjau:

vx
Poniewa v

tosamociowo

, vy
, vz
.
x
y
z
0 , to oznacza, e takie pole jest niewirowe.

Potencja prdkoci jest funkcj klasy C2.

Obliczmy dywergencj pola prdkoci:
2
v
.

Jeli ciecz jest nieciliwa, czyli v 0 , to potencja prdkoci cieczy nieciliwej jest funkcj
harmoniczn:

2 0
lub

2 2 2

0
x 2 y 2 z 2
Zagadnienie przepywu potencjalnego mona sformuowa korzystajc z pojcia funkcji prdu (por.
IV.2.8.2). Jeli rozkad prdkoci w polu przepywu cieczy nieciliwej zaley tylko od dwch

wsprzdnych x i y, to wygodnie jest niekiedy wyrazi prdko za pomoc funkcji prdu. Na

podstawie rwnania cigoci:

vx v y

0
x y

mona zauway, e istnieje taka funkcja ( x, y ) klasy C1, e rwnanie

tosamociowo, to znaczy wwczas gdy:

vx

jest spenione

, vy
.
y
x

Po podstawieniu tych zalenoci do wyraenia na rotacj wektora prdkoci otrzymujemy znan z

rwnania (4.200) zaleno, e funkcja prdu dla przepywu potencjalnego jest funkcj harmoniczn:

2 0
lub

2 2 2

2 0.
x 2 y 2
z
Funkcja prdu ma tak waciwo, e rnica wartoci funkcji prdu pomidzy dwoma punktami
obszaru wyznacza wielko strumienia cieczy przepywajcego pomidzy tymi punktami. Mona to
wykaza za pomoc caki po dowolnej krzywej pomidzy dwoma punktami a i b ze skadowej
normalnej wektora prdkoci do tej krzywej:
b

Q vn dl v y dx vx dy d b a .
Powysz waciwo mona wykorzysta do zdefiniowania warunkw brzegowych zagadnienia
przepywu potencjalnego wyraonego w zmiennych funkcji prdu.
Rozwizanie przepywu potencjalnego mona przeprowadzi na podstawie rwnania lub , rnica
polega bdzie jedynie na odpowiednim sformuowaniu warunkw brzegowych. W przypadku
korzystania z potencjau prdkoci jako warunki brzegowe przyjmuje si zadane wartoci prdkoci na
brzegu, co odpowiada warunkom Neumana dla funkcji potencjau.
W przypadku wykorzystania funkcji prdu warunkami tymi s wartoci linii prdu na brzegu obszaru,
odpowiadajce wartociom przepywu
Q, a zatem otrzymamy zagadnienie Dirichleta. W
praktycznych inynierskich obliczeniach najczciej przyjmuje si warunki mieszane ze wzgldu na
konieczno przyjcia warunku na brzegu, przez ktry odbywa si wypyw cieczy. W nastpnym
punkcie przedstawione bdzie rozwizanie zagadnienia potencjau metod elementw brzegowych na
przykadzie paskiego (dwuwymiarowego) przepywu potencjalnego cieczy nieciliwej.
IX.4.3.1 Bezporednie sformuowanie MEB w rozwizaniu zagadnienia przepywu
potencjalnego.
Rozwamy dowolny obszar ograniczony brzegiem jak na rysunku 9.62. Punkt P niech bdzie
punktem rdowym, a Q punktem obserwacyjnym (polowym) w obszarze przepywu. Zagadnienie
brzegowe wspomnianego wyej problemu przepywu potencjalnego dane jest rwnaniem Laplacea z
warunkami brzegowymi:

w ,

2u 0

u u0 na czci brzegu D (warunek brzegowy Dirichleta),

q

u
q0 na czci brzegu N (warunek brzegowy Neumana),
n

gdzie: D N stanowi cay brzeg obszaru, u oznacza potencja, q wektor strumienia (gradient)
przepywu prostopadego do brzegu , n jest wektorem jednostkowym normalnym do brzegu.

Rys. 9.62. Definicja obszaru obliczeniowego w metodzie elementw brzegowych.

Wykorzystajmy omwion wczeniej technik waonych reziduw, aby wyrazi problem brzegowy w postaci cakowej:

u wd 0 .
2

Cakujc przez czci oraz wykorzystujc tosamo Greena , odnoszc si do kadego pola
wektorowego v w zamknitym obszarze ograniczonego odcinkami gadkiego brzegu, tj. :

gradvd v n d ,

otrzymuje si wyraenie:

u wd n wd u wd .
2

Cakujc przez czci drugi wyraz prawej strony , otrzymuje si nastpujc posta rwnania :

u wd n wd u n d w ud ,
2

ktre mona zapisa w postaci:

u wd n wd u n d w ud
2

lub

w
u
w u d .
n
n

w u u w d
2

Powysze wyraenie jest znane jako druga tosamo Greena. Wprost z tej postaci korzysta si bardzo
czsto przy wyprowadzaniu rwna metod elementw brzegowych.
Istot MEB jest wyeliminowanie caki po obszarze, tak aby proces dyskretyzacji zagadnienia odnosi
si wycznie do brzegu obszaru. W tym celu naley, tak jak w punkcie IX.4.1.1, znale rozwizanie
fundamentalne dla operatora Laplacea. Rozwizaniem tym jest dystrybucja Diraca:

L*u * 2u* ( x, ) .
Pozwoli to na wykorzystanie waciwoci dystrybucji Diraca do okrelenia rozwizania w punkcie
brzegowym , bowiem:

u 2u * d u ( ) .

Zamieniajc teraz funkcj prbn w na u * oraz eliminujc nastpnie na podstawie rwnania lew
stron rwnania otrzymuje si wyjciow posta rwnania dla metody elementw brzegowych:

u *
u *
u u d .
n
n

u ( )

Uwzgldniajc nastpnie warunki brzegowe i oraz fakt, e D N , rwnanie mona zapisa

w postaci:

u ( )

u *
u *
u *
u *
u

u
d

d
n
n
n
n
N
D

q0u *

*
uq d

qu *d

*
u0 q d

Uporzdkujmy rwnanie , aby po jednej stronie znalazy si nieznane wartoci funkcji u , a po drugiej
jej pochodnej q :

u ( )

uq d u q d q u d qu d .
*

Rozwizanie fundamentalne rwnania zaley od wymiarw zadania i dane jest nastpujc funkcj
Greena:

1
1
1 1
ln xi i
ln r
ln ,
2
2
2 r
u *
1 r
q* ( , x)

,
n
2 r n

u * ( , x )

u * ( , x)

1
1
1 1

,
4 xi i 4 r

u *
1 r
q ( , x)

,
n
4 r 2 n

do zagadnienia dwuwymiarowego,

do zagadnienia przestrzennego,

gdzie r ( , x) jest odlegoci pomidzy punktem rdowym , w ktrym obliczana jest warto
potencjau, a punktem obserwacyjnym x , nalecym do brzegu obszaru.
Naley zauway, e rwnanie pozwala policzy wartoci u wewntrz obszaru, ale nie na brzegu ze
wzgldu na to, e rozwizanie na brzegu w punkcie x r 0 , ze wzgldu na posta funkcji u *
w rwnaniach , jest osobliwe.
Aby mc policzy brakujce wartoci brzegowe naley oszacowa wartoci caek w rwnaniu , jeli
znajdzie si na brzegu . W tym celu zwykle stosuje si obliczenie caek w granicy w otoczeniu
punktu [Beskos ,1987], [Brebia, 1980]. Rozwamy przypadek, gdy punkt rdowy wystpuje na

w
, gdzie jest promieniem otaczajcym punkt ,

brzegu N . Brzeg ten mona zmodyfikowa [Gaul, 2003] wprowadzajc otoczenie punktu
postaci uku lub fragmentu sfery N N *
zgodnie z rysunkiem 9.63.

Rys. 9.63. Rozszerzenie brzegu o otoczenie punktu osobliwego.

Pierwsz cak w rwnaniu moemy wic zapisa jako:

 uq d
*

uq*d uq*d .

Cakowanie po jest w efekcie cakowaniem wzdu okrgu lub sferze o promieniu w zalenoci
od wymiarw zagadnienia. Pochodna normalna do tego brzegu

q oznaczymy w punkcie jako ui i qi . Std:

lim
0

uq* lim
0

uq*d lim ui q*d lim

0

, natomiast wartoci u oraz

n r

uq*d lim ui
0

u *
d .
r

Granic ostatniej caki po prawej stronie obliczamy z uwzgldnieniem postaci funkcji u * :

u *
1

lim ui
d lim ui
d lim ui
ui
,
0

0
r
2
2
2

0
gdzie jest ktem uku stanowicego brzeg . W szczeglnym przypadku, gdy punkt ley na

1
2

odcinku prostym i , to ta caka wynosi bdzie ui .

W podobny sposb obliczymy cak

qu d :
*

qu d lim
*

qu *d lim qi u *d
0

oraz

ln
ln rd lim qi
ln qi
lim
0
0
0
0
,
2
2
2 0 1

ln
lim
0

0
1
bowiem na podstawie reguy de lHospitala
.

lim qi u * lim qi

Wartoci caek w punkcie dla zagadnienia przestrzennego oblicza si analogicznie i s to takie same
wartoci jak dla zagadnienia dwuwymiarowego. Przyjmujc, e gdy 0 , to N N , posta
rwnania przedstawia si nastpujco:

u ( )

u uq*d u0 q*d q0u *d qu *d

2
N
D
N
D

lub

*
*
*
*
u ( ) uq d u0 q d q0u d qu d .
2
N
D
N
D

Wyraenie 1

oznacza si czsto jako c i jego interpretacja w zalenoci od pooenia

2

punktu jest nastpujca [Gaul, 2003]:

2
1
0

Rwnanie bez rozrnienia brzegu na odcinki o znanych oraz poszukiwanych wartociach funkcji i
jej pochodnej mona zapisa jako:

c u ( ) uq*d qu *d .

Rwnanie jest podstawowym rwnaniem MEB dla zagadnienia potencjau, spenionego w obszarze i
na jego brzegu. Ten rodzaj rwnania cakowego okrelony jest mianem rwnania Fredholma II
rodzaju, bowiem poszukiwana zmienne znajduje si pod i poza cak. Przeprowadzenie oblicze MEB
wymaga dokonania odpowiedniej aproksymacji brzegu obszaru.
W metodzie elementw brzegowych naley dokona dyskretyzacji brzegu obszaru na szereg
elementw brzegowych. W elementach tych wystpowa bd wzy, w ktrych wyznaczamy
niewiadome wartoci funkcji lub jej pochodnej normalnej i ktrych liczba zaley od przyjtej
aproksymacji funkcji. Jej posta moe by przyjta jako staa, liniowa lub wyraona za pomoc
wielomianw wyszych stopni w zalenoci od potrzeby. Przykad dyskretyzacji brzegu oraz rodzaje
elementw przedstawiono na rys. 9.64.

Rys. 9.64. Podzia obszaru na elementy brzegowe .

Cakowanie wzdu brzegu w rwnaniu moemy teraz zastpi sum caek po jego elementach:
N

ci ui u j
j 1

1
2

1
ln rij d q j
n
2
j 1

ln r d .
ij

W rwnaniu tym wskanik i oznacza warto w punkcie rdowym, j - w punkcie polowym, rij odlego pomidzy tymi punktami obliczan jako rij

xij2 yij2 . Wartoci u j i q j jako wartoci

wzowe s stae i dlatego zostay wycignite przed znak caki. Cakowanie przebiega po kadym
elemencie j , wczajc element z wzem i , a wyniki s sumowane po wszystkich elementach.
Pozwala to na zbudowanie ukadu rwna, ktry moe by rozwizany metod numeryczn.
Obliczajc poszczeglne caki w rwnaniu moemy je zapisa jako:
N
N
1
u i + H ij u j = G ij q j
2
j 1
j 1

lub krcej
N

j 1

j 1

H iju j = G ij q j ,
gdzie:

H ij
12 H ii

H ij

dla

i j
i = j.

Globalny ukad rwna ma nastpujc posta:

Hu Gq 0 .
W kadym wle elementu wystpuje znana z warunku brzegowego warto u0 i nieznana q lub z
warunku znana q0 i nieznana u , zatem ukad ten przed rozwizaniem naley uporzdkowa,
przenoszc niewiadome na jedn stron, a wartoci znane na drug, otrzymujc w efekcie ukad
rwna liniowych:
Ax y ,
gdzie x reprezentuje nieznan cz wektorw u i q, y jest efektem przemnoenia odpowiednich
czci macierzy H i G przez znane wartoci brzegowe. A jest macierz utworzon z pozostaych
elementw macierzy H i G.
IX.4.3.2 Obliczanie gradientu funkcji wewntrz obszaru.
Obliczenie gradientu funkcji wewntrz obszaru w punkcie i wymaga policzenia pochodnych funkcji
u w wyraeniu zgodnie z wzorem lub :

u sin 2u ( cos sin ) q cos sin

ui

d ,
x
r2
r4
r2

u cos 2u ( sin cos ) q sin cos

ui

d ,
2
4
2
y
r
r
r

gdzie oznacza kt pomidzy ukadem globalnym wyraonym poprzez wsprzdne

x, y , a
, . Po

lokalnym ustalanym dla kadego elementu brzegowego, wyraonym wsprzdnymi

zastpieniu caki caym brzegu przez sum caek po elementach, powysze zalenoci mona
przedstawi w postaci macierzowej:
N

j 1

j 1

j 1

j 1

v yi E yij u j F yij q j
vxi Exij u j F xij q j
lub

v Eu + Fq

u i q s znanymi brzegowymi wektorami, obliczonymi na podstawie rwnania .

IX.4.3.3 Obliczanie z uwzgldnieniem si masowych.

Czsto w obliczeniach potencjau zachodzi potrzeba obliczenia si masowych. Wwczas rwnanie
potencjau przestaje by rwnaniem jednorodnym i staje si rwnaniem Poissona:

2u b

w .

Do jego rozwizania metod elementw brzegowych mona rwnie zastosowa technik waonych
reziduw:

u wd bwd .
2

Korzystajc nastpnie z rwnania oraz zamieniajc w rozwizaniu fundamentalnym funkcj wagi w

na u * , otrzymujemy:

c u ( ) uq*d qu *d bu *d .

Otrzymana zaleno wymaga cakowania funkcji si masowych po caym obszarze . W tym celu
naley obszar obliczeniowy podzieli na elementy skoczone (rys. 9.65) komrki obszaru, a caka
po obszarze zostanie zastpiona sum caek po jego komrkach.

Rys. 9.65. Podzia obszaru na elementy skoczone - komrki.

Warto caki si masowych odpowiadajcej punktowi rdowemu w punkcie i mona przedstawi
nastpujco:
M

j 1

Ng

Bi bu *d

bu
*

k 1

wk A j ,

gdzie M oznacza liczb komrek, na ktre zosta podzielony obszar , Ng liczb punktw
cakowania numerycznego dla kadej komrki, wk wagi caki numerycznej, Aj pole powierzchni
(2D) lub objto (3D) j-tej komrki.
IX.4.3.4 Obliczanie z uwzgldnieniem rde punktowych.
W wielu zagadnieniach przepywu przez orodki porowate mona spodziewa si wystpienia
skupionych rde (studnie, drenae). Metod elementw brzegowych, w przeciwiestwie do innych
metod, dobrze rozwizuje si takie problemy, poniewa rozwizanie fundamentalne zostao
wyprowadzone dla punktu rdowego. W przypadku, gdy oprcz si masowych rozoonych w
obszarze istnieje pewna liczba N Q skupionych rde Qk , wwczas rwnanie moe by
uzupenione o wpyw tych rde w nastpujcy sposb:
NQ

c u ( ) uq d qu d bu d Qk u * ( xk , ) ,
*

k 1

gdzie xk oznacza wsprzdne lokalizacji k-tego rda.

IX.4.3.5 Obliczanie caki obszarowej przez transformacj do caki brzegowej.
Rozwizanie zagadnienia Poissona moe mie szczeglnie interesujcy przebieg, gdy sia masowa b
jest opisana funkcj harmoniczn, tzn. 2b 0 . Mona wtedy cak po obszarze zamieni na cak
wzdu brzegu, skracajc tym samym procedur oblicze.
Wprowadmy now funkcj U * [Ali, 2004] tak, e:

u * 2U * .
Stosujc nastpnie drug tosamo Greena otrzymujemy:

U *
* b
b U U b d b n U n d .
2

Uwzgldniajc, e 2b 0 oraz na podstawie :

U *
b
bu *d b
U * d ,
n
n

gdzie u * jest fundamentalnym rozwizaniem rwnania Laplacea.

Jedn z postaci funkcji U * speniajc zaleno w zagadnieniach 2D jest funkcja:

U*

r2
ln r 1 .
8

IX.4.3.6 Podzia obszaru obliczeniowego na podobszary.

W wielu zagadnieniach inynierskich zachodzi przypadek gdy w rozpatrywanym obszarze wystpuj
niejednorodnoci parametrw fizycznych i mechanicznych. W zagadnieniach przepywu przez orodki
porowate takim przypadkiem jest problem np. filtracji i osiada dla orodka zoonego z kilku warstw
gruntu (rys 9.66a). Podobne problemy mog wystpi, gdy bdziemy mie do czynienia z
geometrycznymi nieregularnociami, polegajcymi na tym, e w pewnej strefie jeden z wymiarw jest
istotnie mniejszy ni w innych. Takie zjawisko mamy w przypadku opywu cianki szczelnej pod
fundamentem budowli wodnej (rys. 9.66b).

Rys. 9.66. Przykady zastosowania podziau na podobszary w MEB: a) grunt uwarstwiony, b)

filtracja pod ciank szczeln.
Jeli dla danego zagadnienia istnieje moliwo wydzielenia podobszarw jednorodnych, to wwczas
mona zastosowa MEB niezalenie do kadego wydzielenia. Nastpnie mona zbudowa ukad
rwna dla caego zagadnienia, wykorzystujc warunki zgodnoci oraz rwnowagi poszukiwanych
zmiennych na granicy podobszarw.

Rys. 9.67. Zasada podziau obszaru niejednorodnego na jednorodne podobszary.

Rozwamy przedstawiony na rysunku 9.67 obszar, skadajcy si z dwch podobszarw 1 i 2 ,
pomidzy ktrymi przebiega wewntrzna granica oznaczona jako A .
Rwnanie macierzowe dla obszaru pierwszego moe by teraz przedstawione jako:

H1 H1A 1A
G1 G
1A
u1

q1
q A .
1

Analogicznie dla podobszaru drugiego:

H 2

u
G 2
H 2A A2
u 2

2A
G

q2
q A .
2

Warunki zgodnoci funkcji potencjau u oraz strumienia q s na granicy A nastpujce:

u1A u2A u A ,
q1A q2A q A ,
co pozwala na zbudowanie ukadu rwna dla caego obszaru:

H1

H1A
H 2A

u1
0
uA
H 2
u 2

G1 G1A

G 2A
0

0

G
2

q1
q
A .
q 2

Rwnanie mona doprowadzi do postaci Ax y poprzez wykorzystanie warunkw brzegowych dla

caego zagadnienia i odpowiednim pogrupowaniu wyrazw zgodnie z zasadami opisanymi w
rozdziale 9.4.3.1.
IX.4.4 Sformuowanie porednie MEB.
Przedstawione w poprzednim punkcie zastosowanie techniki waonych reziduw jest najpowszechniej
stosowan i rozwijan technik w celu sformuowania rwna MEB. Rozwizywana funkcja ma
znaczenie fizyczne, tj. okrela potencja prdkoci, funkcj prdu, temperatur, napicie elektryczne
itp. Do zagadnienia Laplacea lub Poissona mona stosowa rwnie odmienne podejcie, bowiem
jedn z wasnoci funkcji harmonicznych jest moliwo ich wyraenia w postaci potencjau warstwy
pojedynczej lub podwjnej funkcji gstoci rda ( x ) . Funkcja ta moe mie, lub nie, znaczenie
fizyczne, a poszukiwane wartoci fizyczne s obliczane z rwna cakowych z funkcji gstoci rda
po jej wyznaczeniu.
Dla zagadnienia Dirichleta danego wzorem (30a) przyjmuje si [Beskos, 1987], [Burczyski, 1995],
[Ali, 2004], e funkcja u ( ) moe by jednoznacznie przedstawiona w postaci potencjau warstwy
podwjnej:

u ( ) ( x )

u * , x
d
n

x , / ,

gdzie jest nieznan gstoci rda.

Jeli brzeg jest dostatecznie gadki (spenia warunki Lapunowa) i funkcja gstoci ciga, to po
przejciu granicznym z punktem do brzegu, w sposb analogiczny, jak to zostao omwione w
punkcie IX.4.3.1, otrzymujemy:

u * , x
1
u0 ( ) x
d
2
n

x, .

Potencja warstwy podwjnej przy przejciu przez brzeg zmienia si skokowo. Znak (-) przyjmowany
jest dla granicy zewntrznej, a (+) dla wewntrznej [Burczyski, 1995]. Otrzymane wyraenie jest
rwnaniem Fredholma II rodzaju.
Warto funkcji u mona te obliczy korzystajc z definicji potencjau warstwy pojedynczej:

u ( ) ( x )u * , x d

x , / .

Przy przejciu granicznym do brzegu rwnanie przeksztaca si do postaci:

u0 ( ) ( x)u * , x d

x, .

Potencja warstwy pojedynczej zachowuje cigo w caej przestrzeni, a wyraenie jest rwnaniem
Fredholma I rodzaju. Ten rodzaj rwnania jest trudniejszy do rozwizania i czsto nie ma
jednoznacznego rozwizania po dyskretyzacji problemu i zapisaniu go w postaci ukadu rwna
algebraicznych.
Przypadek zagadnienia brzegowego Neumana moe by rozwizany poprzez pochodn wyraenia :

u * , x
u ( )
q( ) ( x)
d .
n
n

Po przejciu granicznym otrzymuje si zaleno:

u * , x
1
q0 ( ) ( x )
d
2
n

x, ,

ktra stanowi rwnanie cakowe Fredholma II rodzaju. Tak jak poprzednio zakada si, e brzeg jest
gadki. Rozwizanie tego rwnania jest moliwe z dokadnoci do staej addytywnej, jednake pod
warunkiem, e funkcja q ( x) spenia nastpujcy warunek:

q( x)d 0,

x .

Jeli mamy do czynienia z zagadnieniem z mieszanym warunkiem brzegowym wwczas przy

przejciu do brzegu naley rozwiza ukad rwna:

u0

x u , x d C
*

x, D ,

u * , x
1
q0 ( ) ( x)
d
2

n
N

x, N .

Po rozwizaniu brzegowych rwna cakowych i znajdujemy nieznane wartoci funkcji gstoci

rda, a nastpnie moemy znale szukane rozwizanie problemu brzegowego w postaci nieznanych
wartoci funkcji u ( x ) na brzegu N oraz funkcji q ( x)

u ( )

u ( x)
na brzegu D , na podstawie:
n

( x )u , x d C
*

N ,

u * , x
1
q ( ) ( x )
d D .
2
n
D
IX.4.5 Rodzaje elementw brzegowych .
W metodzie elementw brzegowych naley dokona dyskretyzacji brzegu obszaru dla zagadnienia
dwuwymiarowego i przestrzennego na szereg elementw brzegowych. W elementach tych
wystpowa bd wzy, w ktrych bd wyznaczone niewiadome wartoci funkcji lub jej pochodnej
normalnej. liczba wzw w elemencie zalee bdzie od przyjtej aproksymacji funkcji. Jej posta
moe by przyjta jako staa, liniowa lub wyraona za pomoc wielomianw wyszych stopni w
zalenoci od potrzeby.

IX.4.5.1 Elementy stae.

Rozpatrzmy w celu uproszczenia zadanie przedstawione na rys. 9.68a), zoone z najprostszych
elementw z jednym wzem porodku.

Rys. 9.68. a) obszar zadania, b) lokalny ukad dla elementu ze sta wartoci funkcji.
Wprowadmy zgodnie z rys. 9.68b) lokalny dla kadego elementu ukad wsprzdnych , , taki, e

o jest skierowana wzdu elementu oraz j 1 2 l , j 1 2 l , a jej kierunek zaley od osi ,

ktra wyznacza kierunek normalny do elementu skierowany na zewntrz. Poniewa elementy maj
wzy w rodku swojej dugoci, to kt w wzorze bdzie rwny , std ci 1 2 . Posta rwnania
dla lokalnego ukadu wsprzdnych jest nastpujca:
N
1
1
ui u j
2
2
j 1

1
ij l j
2

1
ij l j
2

1
ln rij d q j

2
j 1

1
ij l j
2

ln rij d .

1
ij l j
2

Rys. 9.69. Oznaczenia i sposb cakowania wzdu elementu.

Po uwzgldnieniu sposobu cakowania przedstawionego na rys. 9.69 otrzymuje si:
N

1
1
ui u j
2
2
j 1

1
ij l j
2

1
ij l j
2

ln

2 ij2 d q j
j 1

1
2

1
ij l j
2

ln

1
ij l j
2

lub
N
N
1
ui u j I 1j q j I 2j .
2
j 1
j 1

1
2
Obliczenie caek I j i I j przebiega nastpujco:

I 1j

1
2

1
ij l j
2

1
2

1
ij l j
2

ln

2ij l j

2ij

arctan

ij2 2 d

arctan

1
ij
2

2ij l j
,
2ij

1
ij l j
2

1
ij l j
2

1
d
2
2
ij

2 ij2 d

1
I 2j
2
1

1
ij l j
2

1
ij l j
2

ln

ij2 2 d

1
1

ij l j ln ij2 ij lj
2
2

2
1
1
l j ln

l j
ij
ij
ij

2
2

2ij l j
2ij l j
2l 2ij arctan
arctan

2ij

2ij

Moliwo analitycznego obliczania caek i tym samym wspczynnikw macierzy jest korzystna ze
wzgldu na szybko dziaania programu komputerowego.
PRZYKAD 2
Korzystajc z powyszych wzorw, rozwimy analitycznie przykad zagadnienia brzegowego
paskiego przepywu potencjalnego opisanego rwnaniem , przedstawionego na rys. 9.70.

Rys. 9.70. Definicja obszaru obliczeniowego (4 elementowego) oraz warunkw brzegowych.

Zadanie to przedstawia przepyw potencjalny o zadanej wartoci wydatku Q=1 przez kana poziomy z
warunkami brzegowymi wyraonymi za pomoc funkcji prdu na wlocie i brzegach staych oraz
jej pochodnej na wylocie. W pierwszym kroku naley obliczy wartoci wspczynnikw macierzy H
i G.
Pierwszy wyraz macierzy H - rwnanie - ze wzgldu na zerowe wartoci 11 i 11 jest rwny 0,5:

H11 H 11 0.5 0.5 .

Pierwszy wyraz macierzy G obliczamy nastpujco:

G11

1
4

0 1 ln 0 (0 1)

0 (0 1)
2 4
0 1 ln

1
0 1
0 1
2 0 arctan
arctan
0,3183.
0

Dane do obliczenia wyrazw H12 i G12 przedstawiono na rysunku.

12 0,5 12 1, 0 l2 1, 0,

1
1 1
1 1
arctan
arctan
0,1250,

2
2
2

1
G12
0,5 0,5 ln 1 (0,5 0,5) 2
4
0,5 0,5 ln 1 (0,5 0,5) 2 2
H12

1 1
1 1
2 arctan
arctan
0, 0210.
2
2

W podobny sposb obliczymy wartoci macierzy dla wzw 1 i 3:

13 0 , 13 1, 0 , l3 2, 0,

H13

1
2

0 2
0 2
arctan

2
2

arctan

0, 2500,

1
0 1 ln 1 (0 1) 2
4
0 1 ln 1 (0 1) 2 4

G13

0 2
0 2
2 arctan
arctan

2
2

0, 0420.
Obliczymy jeszcze wyrazy macierzy dla wzw 2 i 4:

 24 0 , 24 2, 0 , l4 1, 0,

H 24

1
2

0 1
0 1
arctan

4
4

arctan

0, 0780,

1
0 0,5 ln 22 (0 0,5) 2
4
0 0,5 ln 22 (0 0,5) 2 2

G24

0 1
0 1
4 arctan
arctan
0,1119.
4
4

Pozostae wyrazy obu macierzy wyznacza si analogicznie, przy czym, mimo e zadanie jest
symetryczne, to ze wzgldu na rnic dugoci elementw brzegowych macierze te nie bd
symetryczne.
Posta rwnania macierzowego jest nastpujca:

0.5000
-0.2110

-0.2500

1-0.2110
444

-0.1250 -0.2500
0.5000 -0.2110
-0.1250 0.5000
-0.0780 -0.2110
4 4 4 42 4 4 4 4
H

-0.1250
-0.0780
-0.1250

0.5000
4 4 43

1
0.3183 -0.0210 -0.0420

2 -0.0175 0.2695 -0.0175

3
-0.0420 -0.0210 0.3183

4
-0.1119 -0.0175
{
1-0.0175
4 4 4 4 4 4 42 4 4 4 4

-0.0210
-0.1119
-0.0210

0.2695
4 4 43

q1
q
2
q3 .

{q4
q

Wartoci funkcji prdu s znane dla wzw 1,3,4, a warto jej pochodnej dla wza 2. Naley wic
odpowiednio przestawi kolumny pomidzy macierzami H i G, aby niewiadome znalazy si po jednej
stronie rwnania:

-0.3183 -0.1250 0.0420 0.0210

0.0175 0.5000 0.0175 0.1119

0.0420 -0.1250 -0.3183 0.0210

0.0175 -0.0780 0.0175 -0.2695

q1
-0.5000 -0.0210 0.2500 0.1250

0.2110 0.2695 0.2110 0.0780

2

0.2500 -0.0210 -0.5000 0.1250

q3

q4
0.2110 -0.1119 0.2110 -0.5000

0
0

.
1

0,5

Po wymnoeniu prawej strony otrzymuje si ostateczny ukad rwna, ktrego rozwizanie nie
stanowi ju adnego problemu:

 -0.3183
0.0175

0.0420

1 0.0175
444

-0.1250 0.0420
0.5000 0.0175
-0.1250 -0.3183
-0.0780 0.0175
4 4 4 42 4 4 4 4
A

0.0210
0.1119
0.0210

-0.2695
4 4 43

q1

2
q3

{q4
x

0.3125

0.2500

-0.4375

-0.0390
14
2 43
y

Po rozwizaniu ukadu rwna otrzymuje si nastpujce brzegowe wartoci funkcji prdu oraz jej
pochodne normalne na brzegach:
i
1
2
3
4

0.0000
0.5000
1.0000
0.5000

q
-1.0407
0.0000
1.0407
0.0000

Jak wida, wartoci funkcji prdu zostay wyznaczone dokadnie, natomiast gradient prdkoci
normalny do brzegu, ktry reprezentuje prdko styczn cieczy, rni si nieznacznie od wartoci
1,0. Aby otrzyma dokadniejsz aproksymacj warunku Neumana, naleaoby zagci podzia na
elementy. Wartoci gradientw, czyli prdkoci wyznaczane s w ukadzie lokalnym i dlatego w wle
1 ujemna warto prdkoci oznacza kierunek przeciwny do osi dla tego elementu. Przejcie do
ukadu globalnego wymagaoby przemnoenia wektorw oraz q przez odpowiednie kosinusy
kierunkowe.
Korzystajc z rwna i oraz posugujc si wzorami i dla caek po brzegu, mona wyznacza
warto funkcji prdu w dowolnym punkcie wewntrznym obszaru . Wybierzmy punkt P lecy w
rodku o wsprzdnych P ( x; y ) (1;0,5) . Warto ( P ) bdzie wyraona sum caek po
wszystkich elementach:
4

j 1

j 1

( P ) H Pj j GPj q j .
Wyrazy macierzy H i G naley wyznacza podobnie jak przy obliczaniu wartoci brzegowych. Na
podstawie rysunku okrelimy:

P1 0 , P1 0,5 , l1 2, 0,
H P1

1
2

0 2
0 2
arctan

1
1

arctan

0,3524,

1
0 1 ln 0,52 (0 1) 2
4
0 1 ln 0,52 (0 1) 2 2 2

GP1

0 2
0 2
2 0,5 arctan
arctan

1
1

0,1066.

Obliczajc analogicznie pozostae wyrazy macierzy otrzymujemy:

j
H
6 4 4 4 4 4 44 7Pj4 4 4 4 4 4 48 6 4 4 4 4 4 44 7 4 4 4 4 4 4 48
T
( P ) 0,3524 0,1476 0,3524 0,1476 0, 0000 0,5000 1, 0000 0,5000
0,1066 -0,0062 0,1066 -0,0062 -1, 0407 0, 0000 1, 0407 0, 0000 0,5000.
1 4 4 4 4 4 44 2 4 4 4 4 4 4 43 1 4 4 4 4 4 44 2 4 4 4 4 4 4 43
GPj
qj
T

Rwnie i w tym przypadku otrzymujemy dokadn warto potencjau. Jest to zgodne ze

wczeniejszym stwierdzeniem, e metoda pozwala na obliczenie dokadnych wartoci wewntrz
obszaru, na podstawie aproksymowanych wartoci brzegowych.
Wyznaczmy jeszcze skadowe prdkoci w punkcie P, posugujc si wzorami i . Dla przyjtego
elementu z jednym wzem porodku i lokalnego ukadu wsprzdnych (rys. 9.68), tj. uwzgldniajc,
e r 2 2 , otrzymamy nastpujce wyraenia na skadowe prdkoci:

1
v yi
2
1

0,5l sin cos

ij
j
j
ij
j

u j
j 1

ij2 ij 0,5l j

ij

ij2 ij 0,5l j
1
q j cos j ln

2
j 1
ij2 ij 0,5l j
2
N

2ij l j
2ij l j
sin j arctan
arctan

2
2

ij
ij

0,5l j sin j ij cos j

2
2

ij ij 0,5l j

1
vxi
2
1

0,5l cos sin

ij
j
j
ij
j

uj
j 1

ij2 ij 0,5l j

ij

0,5l j cos j ij sin j

2
2

ij ij 0,5l j

ij2 ij 0,5l j
1
q j sin j ln

2
j 1
ij2 ij 0,5l j
2
N

2ij l j
2ij l j
cos j arctan
arctan

2
2

ij
ij

Poszczeglne wsprzdne ij , ij oraz wartoci l j i j do obliczenia wyrazw macierzy Exij , E yij ,

Fxij , Fyij w rwnaniach i mona wyznaczy na podstawie przedstawionych wyej schematw dla
elementw brzegowych. Przykadowe obliczenie pierwszego wyrazu macierzy
znajdujcego si w rodku obszaru przebiega nastpujco:

dla punktu P

P1 0 , P1 0,5 , l1 2, 0 1 ,
ExP1

1
2

1
FxP1
2

0 1 1 0,5 0

0,52 0 1

0 1 1 0,5
2
0,52 0 1

0
0, 2547 ,

1
0,52 (0 1) 2

0 2
0 2

1
arctan

arctan

0 ln

0,3524 .

2
2
1
1

0,5 (0 1)

Postpujc konsekwentnie z pozostaymi elementami

macierzowy ukad rwna:

w rezultacie otrzymuje si nastpujcy

j
E
6 4 4 4 4 4 44 7xPj4 4 4 4 4 4 48 6 4 4 4 4 4 44 7 4 4 4 4 4 4 48
T
vx ( P ) -0.2546 0.0000 0.2546 0.0000 0, 0000 0,5000 1, 0000 0,5000
-0.3524 0.0000 0.3524 0.0000 -1, 0407 0, 0000 1, 0407 0, 0000 0,9882.
1 4 4 4 4 4 44 2 4 4 4 4 4 4 43 1 4 4 4 4 4 44 2 4 4 4 4 4 4 43
FxPj
qj
T

j
E
6 4 4 4 4 4 44 7xPj4 4 4 4 4 4 48 6 4 4 4 4 4 44 7 4 4 4 4 4 4 48
T
vx ( P ) 0.0000 0.1273 0.0000 -0.1273 0, 0000 0,5000 1, 0000 0,5000
0.0000 0.1476 0.0000 -0.1476 -1, 0407 0, 0000 1, 0407 0, 0000 0, 0000.
1 4 4 4 4 4 44 2 4 4 4 4 4 4 43 1 4 4 4 4 4 44 2 4 4 4 4 4 4 43
FxPj
qj
T

Otrzymany wynik jest zgodny z oczekiwaniami i tylko niewiele rni si od wartoci dokadnych,
ktrymi s vx 1 oraz v y 0 . Jest to jeszcze jedna zaleta metody elementw brzegowych, ktra dla
wikszoci prostych zagadnie pozwala na otrzymywanie wynikw o duej dokadnoci, mimo
niezbyt gstego podziau brzegu na elementy.

Obliczmy jeszcze si masow w rozwaanym zadaniu zgodnie z punktem IX.4.1.4.3. Zamy, e

cay obszar wypenia bdzie jedna komrka wewntrzna. Obliczenia caki w wzorze mona dokona
*
analitycznie cakujc funkcj u

1
ln rij , posugujc si tym samym schematem co poprzednio.
2

Schemat oblicze do wyznaczenia siy masowej w wle 1 przedstawiono na rysunku:

1 1 , 1 0 .

B1 bu *d

b
2

ln
0 1

2 2 d d

1 1

ln 2 2 3 2 arctan 2 arctan

0,1171 b.

Obliczmy nastpnie warto dodatkowej siy masowej w wle 3:

0.5 0.5 , 2 0 ,
b
B3 bu d
2

0 0,5

2 0,5

ln

2 2 d d

ln 2 2 3 2 arctan 2 arctan

0,5

0,5

0,0385 b.
2

Pozostae wartoci Bi bd ze wzgldu na symetri zadania rwne: B3 B1 oraz B2 B4 . Wartoci

te naley uwzgldni w rozwizaniu rwna macierzowych lub w postaci:

Hu Gq B ,
Ax y B .