Vergilius, Aeneis. ev. Trkn Uzel. stanbul: teki Yaynevi, 1998. I.

453-498;
VIII.369-455; VIII.609-731.

Koca tapnak nnde beklerken kralieyi

gzden geiriyordu teker teker yresini;
sanatlarn abasna, birbirinden stn
eserlerine hayran hayran bakarken tam, birden
iliti gzne, srayla, Troia cenklerinin,
koca dnyaya n salm savan betimleri,
ayrmsad Atreusoullarn ve Priamusu,
iki ulusa kar da kaskat Achillesi.
Durdu, buuland gzleri: Doldurmu Achates,
felaketimizin yks btn blgeleri,
dillere destan olmuuz, ite urda Priamus!
Onura, deere burada bile dl konmu!
Dertlere alayan insanlar var burada demek!
lmllerin kaderi dokunmu yreklere.
Bu n belki kurtarr hepimizi, korkma artk!
Byle dedi, bo hayallerle bakt doya doya;
sk sk gs geirdi, sel gibi akt gzya,
slatt yzn, gryordu Troia nnde
savaanlar: te urda Grekler kayorlar,
Troial yiitler sktryor; ite burda
Tolgal Achilles pelerinde arabasyla
urda tanr kar gibi adrlarn Rhesusun;
akar gzyalar: Tydeusolunun gzn1
kan brm, yakp ykp geiriyor kltan.
Otlatmadan Troia ayrnda, sulamadan
Xanthus ordughna. Baka yerde Troilus.
Achillese denk olmaya rakibi, o mutsuz gen,
yitirmi silahlarn kamakta; anlattlar
yksn: Bo arabaya taklm yerde
uzanm arka st, atlar ekermi ama o,
gemleri brakmazm yine de; ba salar
srnrm kara topraklarda: Uzun bir izgi
iziyor bak mzrann ters dnen demir ucu.
unu yakarmaya gidiyor Troial kadnlar
hak hukuk bilmez Pallasn tapnana doru,
gtryorlar Tanraya bayramlk giysisini.
Salar darmadank, acl, yasl, bak
1

Tydeusolu: Diomedes
1

dvyor gslerini: Tanraysa dikmi

gzlerini yere, yz evirmi insanlardan.
Troia evresinde Hectoru bak kez dndren
Achilles, altnla deitirmekte cansz cesedi!
Ganimetler, arabalar ve dostunun cesedi2,
ite, Priamusun yakaran, silahsz elleri.
Bunlar grnce szlar yrei Aeneasn,
bir inilti koparr derinlerinden gsnn.
Kendini de fark eder Achaial nderlerle
cenge tutumutur, ite urda doudan gelen
taburlar, zenci Memnonun silahlarn grmekte.
Hilal biimi kalkanlaryla Amazonlarn
ordusunu ynetmekte ateli Panthesilea.
Binlerce Amazon arasnda cenk akna
kaptrm kendini,alttan plak gslerini
altn kemerle skm, kzolankz, ama cenki,
gzn krpmadan meydan okumakta erkeklere.
i hayranlkla dolar Troial Aeneasn
bir resme taklr gzleri, donakalr birden.
Tam bu sra gz kamatran tm gzelliiyle,
Dido, prl prl, tapnaa doru ilerler

ndi gece, kaplad koyu renk kanatlaryla

yeryzn; ama Venus Laurentumlularn
dehete dp tehdidinden, endie iinde
zorlu kargaadan, bavurdu Tanr Vulcanusa.
Altn dei ztnde kocasnn, dil dkp
balad Tanrsal eine bir sevda yaymaya:
Argus krallar Pergamay yerle bir ederken,
kader borcunu derken kent, dman ateiyle
dmek zereyken btn kaleleri, hi yardm
diledim mi senden zavalllar iin? Hi silah
istedim mi, sevgili kocacm, bou bouna,
Tanrann tm armaanlarndan, bylesine
elinden gelen ii yapman? Oysa birok eyler
borluydum Priamusun oullarna, ok defa
alyordum Aeneasn ar ilesi iin.
imdi uppiterin buyruuyla o, Rutullerin
2

370

380

Patroclus
2

yerleti kylarna; yakarc olarak

geliyorum, ben, bir ana, olum iin; u anda
silah istiyorum, benim iin kutsal istencenden.
Raz etmediler mi seni Neteusun kzlar,
Tithonusun ei gzyalaryla? Hangi uluslar
birleiyor, hangi kentler, kapatp kaplar
biliyorlar klc, lm samak iin bana,
hem de yaknlarma, bir baksana! Byle dedi,
att ordan burdan kar gibi kollarn Venus
duraksayan einin boynuna, tatl, yumuak
bir kucaklayla sard onu. Kavrad birden
bildii bir ate Tanry; iliklerine dek
iledi hep bastran bir scaklk, akt durdu
arlam kemiklerinden tm: Nasl gn olup
grlerse gk, kpkzl yla bulutlar
yrta yrta dolanrsa imek, tpk yleydi.
Dolaplarndan mutluydu ei, gzelliinin
bilincinde. Tanr baba o zaman tuzana
yenilerek hi deimeyen akn, yle dedi:
Neden gerekeler aryorsun ok uzaklardan?
Yitirdin mi, Tanra, bana olan gvenini?
Ayn endieyi duysaydn yine o zaman da,
Teucerlere yardm etmek bor olurdu boynuma.
Ne her eye kadir Babamz izin veriyordu,
ne de kaderler, Troiann sayakta kalmasna,
Priamusun da on yl yaamasna arkadan.
Ama imdi hazrlanyorsan cenge, niyetin
buysa eer, ne vaat edebilirsem sanatmla,
demir, elektronla ne yaplabilirse, neye3
yeterse ate, nefes, her ey! Vazge yalvarmaktan!
Kuku duyma hi gcnden! Byle dedi arkadan
kucaklad istekli eini, girdi koynuna,
bedenine yaylacak sakin uyku diledi.
Yolun yarsna artk ulanca gece,
ilk dinlence datnca uykuyu, hani,
nce canlandrr klleri, kllenmi korlar,
(ie, nankr abaya balyd nk yaam)
gecesini katp gnlk ie altrr ya
mum nda iileri, koca yn payn4
eirsinler de, deini einin tertemiz

390

400

410

Elektron, altn gm alam metal,4/5 altn, gerisi gmten oluan; electron, amber anlamnda
da gelir. Nefes, krkten geen havadr.
4

Pansum, iilerin bir gnde ilemesi gereken yn yumadr.

3

korusun diye, bytebilsin diye kck

yavrularn: gnipotens de yle, atee
hkmeden Tanr, bo geirmez zamann, kalkar
yumuack yatandan demiri dvmek iin.
Yaln kayalaryla ba dumanl Sicilya
kylarna yakn Lipara adas, dimdik
ykselir Aeol soyunun. Alta bir maara vardr,
Ceclopslarn klhanlaryla oyulmu o mara
Etnadakine benzer, gmbr gmbr gmbrder;
gl kollar rslere inip kalkarken duyulur
rs iniltileri slk slk sesleri gelir
Chalyblerin: Klhanda soluk alr verir alev.5
Buras Vulcanusun evidir, Vulcanus topra denir,
gnipotens yce gklerden buraya inmitir.
Demir dvyorlard Cyclopslar koca marada,
Brontes, Steropes, rplak bedenleri, Pyragmon,6
ellerinde yar biim alm imekler vard,
yar ilenmi; (Tanr Baba gn her yerinden
atard bunlar yere ok kez) bir blm de
bitirilmemi bir durumda bekliyordu daha.
blm eklemilerdi doluya ve sanakl7
buluta blm, kor gibi ate iin de ,
kanatl Auster iin . Bu yapya imdi de
eklemekteydiler dehet veren yldrmlar,
grlty, korkuyu ve alev alev fkeyi.
Baka yerde bir araba yapmaktayd Cyclopslar
Tanr Mars iin ve uan tekerlekler; bunlarla
gmbrdetip ayaa kaldrrd insanlar,
kentleri ecel tecel; fkeli Pallas iin de
bir silahla, dehet veren bir kalkan yapyorlard8
altn iliyorlar ylann pullar gibi,
birbirine dolanm ylanlarn; brnde
Tanrann, ba kesilse bile, gzlerini
fldr fldr dndren Gorgonu. Haydi kaldrn,
5
6

420

430

Chalybes: Chalybler, Karadenizin dousunda demir elik ilerinde usta bir soy.
Bronte/Brontes: gk grlts; Steropes: imek; Pyragmon: rs. Yaptklar ie gore adlandrlm

iiler.
7

Cyclopslar on iki etkinlik ekliyorlar ilerine, er er imekle frtnann yardaklarna; dolu

iin, yamur iin, ate iin, de yel iin.
8

Dehet vermesinin sebebi, kalkann fonunun ylan pullar gibi altn pullarla rlm olmas,
kenarlarnda birbirine dolanm ylanlarn, ortada ise Medusann kesik bann, yani Gorgonun
bulunmasyd.
4

gtrn balanm ileri, Aetnal Cyclopslar!

u ie verin aklnz: Cesur yiit iin,
silahlar gerek! imdi vaktidir, gl, tez elli
olmann! Gsterin olanca ustalnz!
Gecikeyim de demeyin! Byle syledi, kesti.
Onlar da ad ekip yumuldular stne rsn
elbirliiyle; oluk oluk akt tunla altn,
eridi beden deen demirler geni klhanda;
koca kalkanlar yaptlar, i ie yedi katl;
bir tek kalkan kar koyabilirdi, tek bana,
tm Latin silahlarna. Kimi Cyclops krkle
hava basp ekiyor slk slk, kimisi de
havuza daldryor tuncu, fr fr sesli;
inliyor mara rslerin arl altnda.
Bakalar kaldrp kollarn, gl gl
ezgiyle indiriyorlar, eviriyorlar sonra
koca kitleyi yaptrdklar kskalarla.

440

Bu arada Tanra Venus da varm oraya

armaanlarla birlikte, ak bulutlarn iinden,
610
prl prl parlayarak. Yapayalnz oturmu
grnce olunu uzaktan, ssz bir koyakta,
serin bir rman kysnda, grnerek ona,
yle seslendi: te urda sana sz verdiim
armaanlar, sanat eseri silahlar kocamn.
Hi ekinme, olum, ne marur Laurentumlulardan,
ne hain Turnusu savaa armaktan sen!
Byle dedi, sarlmak istedi oluna Venus,
koydu parlak silahlar bir meenin dibine.
Tanrann tm armaanlarndan, bylesine
grkemden nee iinde doyamyor bir trl
Aeneas, eviriyor her birine gzlerini
teker teker, hayran hayran, evirip eviriyor
elinde kollarnda, tepelikleriyle korkun
alev kusan tolgay ve lm ykl klc,
620
tuntan kaskat, kan renkli geni zrh, yiit.
Bulutlar tutuunca gn nlaryla gkte,
yanstnca uzaklara, nasl kzlsa, yle,
hafif tozluklara, elektrona, altna ifte
su verilip yaplm; mzraklara, kalkanlarn
anlatlmaz ileniine bakakalr hayran.
Kalkan zerine kazm kehanet bilen Tanr,
gelecekten haberli, atee hkim Vulcanus,
5

talya tarihini, tm Roma yengilerini,

Ascaniusun dlnden treyecek soylar,
baarlar, savalar grlyor stnde
sra sra. Ayrca marsn yeil marasnda
izmiti kurdu doumdan sonra, iki ocuk da
memelerine yapm oynayp emiyorlar,
hibir korku duymadan stanalarn, o da
dzgn ban evirerek okuyordu bir bir
ocuklar, biim veriyordu bedenlerine
yalaya yalaya! Yaknlarnda grlyor
Roma, treye aykr, Sabin kzlarnn tam
Circus Oyunlar kutlanrken karl
Tiyatrodan; eklenmi sonra anszn patlayan
Sava, Romulus soyuyla sert Cures kentinin
ihtiyar kral Tatius arasnda yaplan.
Artk sava sona erdirmi ayn nderler,
uppiter suna nnde ayakta duruyor,
silah kuanm hepsi de, ellerinde kadehler,
domuz kurban ederek bir anlama yapyorlar.
Yine o dolaylarda aksi ynde hzla koan
arabalar yaryordu Mettusu ikiye.9
Ama sen de szn tutmalydn, Alba Kral!
Yerlerde srklyordu Tullus hrn adamn
barsaklarn ormanda; yaylan kanlar
akyordu dikenli allardan, damla damla.
urada kovulan Tarquinusu geri almay
buyuruyor Porsenna, byk kuatmayla kenti
bastryor: Aeneas soyu zgrlk urunda
sarlyor silaha. Cocles de gze alm
kpry gemeye, zincirlerini kraraktan,
nehri yzerek gemeye kalkm diye Cloelia,
Porsenna kzgn bakyor tehdit edermi gibi.
En stnde kalkann dikilmektedir Manlius,
Arpeius kalesi bekisi, tapnak nnde.
Gklere deen Capitoliumun stndedir.
Romulusun ats yeni konmu samanla
diken diken. urda da gmten bir kaz, altndan
ravaklar nnde kanat rparak akmakta
kentin eiklerine geldiini Gallerin.
Sisler arasnda gelmi Galler, km atya,
youn gecenin armaanndan, karanlklardan
yararlanarak. Altndandr hepsinin salar,
9

630

640

650

Alba kral Mettus sznden dnd iin cezaya urar.

6

giydikleri altndan. Prl prl yanyordu

kaputlarndaki bandlar; altnla dolanmt
kar gibi ak boyunlar: Her birinin elinde
Alp dalarnn ifte mzraklar vard;
upuzun bir kalkan koruyordu bedenlerini.
urda izilmi srayan Sali rahiplerini
plak Lupercuslar, ynden sorgular, gkten
dm kalkanlar, kutsal eyalar tayor
rahat, esnek arabalarnda tm, kent boyunca,
afif aile kadnlar; Tanr Tartarusun
meknlarn da Vulcanus eklemi uzaktan,
geni giriini Disin; sululara ne trl
cezalar vermektedir ve de senin Catilina!
tehdit saak kayaya aslm, Furialardan
dehete dm halini. Ayr bir yerde duran
dindarlar, onlara yasalar veren Catoyu.
Hepsinin ortasnda, altn bir fon zerinde,
kabarm deniz yaylmaktadr ta uzaklara.
Ama gk renkli dalgalarn kpk kpk ba
ak aktr; gmle ilenmi ak renk yunuslar
dne dne yzyorlar, spryorlar suyun
yzn kuyruklaryla, yararak gemilerin
burgalarn; ortada tun donanmann resmi,
Actium sava, Leucades adalar btn
grlyor, kaynap durmakta harp dzeninde
yanp snyor altn prltsnda dalgann.
Augustus Caesar arpmaya sryor bir yandan
talyay, Senatrleri, halk, Penatlar,
ulu Tanrlaryla birlikte; dimdik duruyor
yksek pupasnda geminin, kutlu akaklar
ifte alev sayor; babasnn yldz da
grnyor bann stnde. Kar tarafta
yellerin ve Tanrlarn yardmyla Agrippa
ynetiyor st yandan ordusunu, parlyor
yksek sava nian; akaklarnda altndan
gemi mahmuzlaryla ssl bir deniz elengi.
te yanda Antonius barbar kuvvetleriyle,
karma silahlaryla, Kzldeniz kysnda,
douda, uluslar yenen kumandan olarak,
getiriyor kendisiyle birlikte Aegyptusun
glerini, afak ynndeki Irak Bactrann.
Elik etmektedir onaNe gnah!Aegyptuslu
kars. Ayn anda saldryorlar ve sular
kaynayor kreklerle kpk kpk, atal

660

670

680

690

gemi gagalaryla; alyorlar engine

Cyclad adalar kopmu da kknden yzyor
sanlr, ya da yce dalar vurmakta dalara,
yle byk kitle olup ykleniyor yiitler
kuleli gemilerle! Alevli ktklar, oklar,
kanatl demirler savuruyorlar elleriyle,
yeni kymdan kpkzl oluyor Neptunusun
sular; kralie de ortasnda filosunun,
ata borazanyla aryor ordular,
ama grmyor daha srtndaki ift ylan
her trden Tanr, canavarlar, havlayan Anubis
Neptunusa, Venusa, Minervaya kar oklar
frlatyorlar. atmann civcivinde Mars da
700
lgn gibi izilmi, demirin zerine.
Sonra esirden kopup gelen uursuz Diralar.
Neeyle gidiyor Anlamazlk da paramparaa
st ba; kanl kamsyla kovalamakta
Bellona onu; Actium Apollonu bakyor
bu hale, geriyor yayn st yanda; hepsi de
dehete dmler, Aegyptus, Hind, Arap ve Saba
uluslar; yz evirmi Kralie, ararak
yelleri, yelken amak istiyor, salveriyor
gevek halatlar gitgide! Kymlar iinde
lm korkusuyla sapsar belirtmi kadn.
gnipotens, apyxle dalgayla srklenirken,
710
karda acl Nil plilerini giysisinin
amakta geni bedeninde, armakta gk renk
barna yenilmileri, gizli koylarna,
sularnn. Ama Caesar l yengi kazanp
dnyor Roma sularna lmsz onurlar,
tam yz grkemli tapnak Roma kentine,
kutsamakta Tanrlar uruna talyann;
inliyor yollar nee, oyun, alk seslerinden!
Her tapnakta, sunakta analar korosu var;
sunaklarn nnde kurban edilmi boalar,
yerde yatyor. Octavianus da kar gibi ak
eiine oturmu da Phoebusun, uluslarn
720
alyor armaanlarn, ulu kaplara
astryor; yryorlar uzun kuyruk halinde
baka yenik uluslar dilleri ve giysileri,
silahlar apayr: urda izmi Nomadlar
trl Afrika soylarn, Mulciber, urada
Lelegleri, Cariallar, sadak tayan
Gelonlar; Frat akyor artk sakin sakin;
8

dnyann bir ucundaki Morinler, ift boynuzlu

Ren rma, dzene sokulmam Dahalar10
Ve kprsyle ba dertli Araxes rma.11
te bunlar vard kalkan stnde Vulcanusun,
ana armaan. Kral bilmedii olaylarn
hayaline hayran olur, sevinir. Ykler sonra
srtna, nn, kaderini torunlarnn.

10

Hazar Denizi kysnda outran bir skit soyu

11

Araxes, Ermenistanda bir rmak (Aras). Serviusun bildirdiine gore, bu rmak stne Byk
skender bir kpr yaptrm, ama rmak sular kpry alp gtrm; Augustus kpry yeniden yaptrm.
9