Prof.

Dr İsmail Kılıç Kökten Prehistorik arkeoloji kurucusu,Türkiyede

Arkeoloji:Hipotetika-Deduktif yöntemlerle incelenerek günümüzde yok olmuş topluluk ya da

toplumların yaşam biçimlerini ,kültürlerini,uygarlık tarihlerini ve bunların içerisinde geliştiği ortamın
yeniden tasarımını yapan bir bilimdir

Prehistorik Arkeoloji:Homo Genusun dünya üzerinde ilk kez insanlaşma sürecine girişinden
;topluluktan toplum olma özelliğine kavuşmasına kadar geçen süre içerisindeki insanın yaşam
biçimine ilişkin tüm kalıntılarını ve bu yaşam biçiminin şekillendiği doğal çevreyi inceleyen bilimdir.

Arkeolojiye Yardımcı Bilim Dalları:

1. Jeoloji,jeomoji,jeojini,Petrografi
2. Sedimotoloji (toprak bilimi)
3. Botanik ( bitki fosili)
4. Paleontoloji (fosil bilimi)
5. Etnoloji( insan yaşantısını inceler)
6. Micromorfoloji(toprak katmanları)
7. Poliaantropoloji(eski insan bilimi)
8. Malakoloji(kabuklu canlıları inceler)
9. Polinoloji( polen tespiti yapar)

( sü bunların yazılışının ve anlamlarının doğrusu senin notlarda var oradan kontrol et ve vizede veya
finalde sormadı bütte sorması yüksek ihtimal  )

JEOLOJİK ÇAĞIN ZAMAN TABLOSU

- Arkeozoik (Arkaikum) 3.600.000.000 – 2.500.000.000

- Proterozoik (Eozoikum) 2.500.000.000 – 545.000.000
- Paleozoik (Primer I. Zaman) 545.000.000 – 251.000.000
- Mezozoik (Sekonder II. Zaman) 251.000.000 – 65.500.000
- Senezoik (Tersiyer III. Zaman) 65.500.000 – 2.588.000
- Antropozoik ( Kuvaterner IV. Zaman) 2.588.000 – Günümüz

Kimi araştırmacılar Senezoik içinde Tersiyer ve Kuvaterner zamanı değerlendirmektedir

- (Tersiyer III. Zaman) 65.500.000 – 2.588.000

Senezoik

- ( Kuvaterner IV. Zaman) 2.588.000 – Günümüz

Senezoik
Tersiyer (III. Zaman) Kuvaterner IV. Zaman
Holosen
Pliosen 2.588.000 Üst Pleistosen 2.588.000
Miosen Orta Pelistosen
Oligosen Alt Pleistosen
Eosen
Paleosen
( BURADA PLİOSEN VE ÜST PLEİSTOSENİN ÇAĞDAŞ OLMASINA DİKKAT ET)
3 kara parçası üzerinde Avrupa, Asya, Amerika buzulların yayılma alanları VARDIR.

Orta ve Batı Avrupa’da Alp buzullarının ilerleme ve çekilmeleri Tuna havzasında akarsu buzul
tortullarının incelenmesiyle ortaya konmuştur. Buzullar birbirinden ayırt edilmek üzere Tuna nehrinin
kollarının adını almışlardır. Bu 4 buzullaşmayı ayrı ayrı incelemeden önce daha eski iki buzullaşma
henüz tartışılmalıdır. Bunlar eskiden yeniye doğru Biber ve Donau olarak adlandırılmışlardır. Donau,
Tuna nehrinin Almanca adıdır. Günz buzullaşmasından önce Tuna Vadisi’nde tanınmış bir kuvaterner
buzullaşmasıdır. Bu periyodun dolguları Villafranchien arkaik faunasının izi ile nitelendirilmiştir.
Fransa’da Vallonet Mağarası’nın seviyeleri bu buzullaşmaya bağlanmıştır ki bu seviyeler insan
endüstrisinin izlerini vermiştir.

( buzullar konusunda önemli kısım burası, BİBER ve DONAU)

Villafranchien

III. zaman ile IV. Zaman arasındaki geçiş dönemine ait tortul oluşumudur. Villafranchien adını
İtalya’da Turin’in güneybatısında bulunan villa francoPiemonto küçük bir yerden almıştır.Burada son
mastadonlar ve ilk filler yer almıştır.

Villafranchien tortulları aynı zamanda en eski Paleolitik endüstrileri verirler.( en eski paleolitik
endüstrileri veren kültür nedir diye bi soru çıkabilir)

Buzul Buzu

Çoğu kez yeşilimtrak mavi renkli,türlü doğrultulara doğru ince çatlaklarla örülü tabakalı görünümü
olan buzullardır.

Morenler( buzul taşı )

. İster üstünde ister altında isterse yanından yani neresinden olursa olsun buzulların koparıp
sürükledikleri ve belli bir yere yığdıkları irili ufaklı kütlelere moren denilmektedir.

Yan Moren: buzulların vadilerin kenarlarından kopardıkalrı morenlerdir.

İç Morenler:Kopan morenler bazen buzulun çatlakları boyunca buzun içine doğru girer bunlara denir.

Dip Morenler: Buzulun dibinden kopan kum ve çamur durumundaki parçalardır.

Bir de ORTA MORENLER vardır.Bunlar da iki buzulun birleşmesiyle oluşmuşlardır.

VARV

Moren göllerinin suları içerisindeki ince maddelerin tabakalaşmasına denir

SAPKIN TAŞ

Üzerinde bulunduğu ana kayaçtan farklı yapıya sahip ve buzullarca taşınmış kayaç kırıntılarına denir.

EYOLİGEN

Rüzgarlarla taşınıp gelen parçacıklar.

LÖSLER

Düzenli rüzgarlarla meydana gelen tozlar olup,çok uzaklara taşınıp orada birikmeleri sonucu oluşan
parçacıklar.

ESKİ LÖSLER—RİSS BUZULU İLE

YENİ LÖSLER—WÜRM BUZULU İLE

YAŞLI LÖSLER—GÜNZ BUZULU İLE çağdaştırlar.

PREKAMBRİEN:süresi bakımından bütün jeolojik zamanlardan daha uzun olan 1 ve 2. Zamanları

kapsar. ( bunun tam ne olduğunu çözememiştik ama sanırım bu açıklama puan getirir çıkarsa)

Alp İskandinav Kuzey Amerika Afrika

Günz Elbe Nebreska Kaquerien
Mindel Elster Kansas Kamasien
Riss Saal Ilionis Kanjerien
Würm Vistül Wisconsin Gamblien
Asya: Yarska1,,Yarska2,,Jamarov,,Zyryanka

KRONOLOJİ:

. Kronoloji bir yandan zaman içindeki olayların birbirini izlemesi, öte yandan bu devamlılığı kurmaya
olanak veren farklı yöntemleri kapsayan bir daldır.

Kronostratigrafi:

mutlak zaman eşeliyle ilişkili bir şekilde kültürel ya da jeolojik silsilelerin kurulmasını kapsar.

Tarih Öncesi Arkeolojisinin tarihsel gelişimine bakacak olursak IV.zamanın başlangıcına denk düşen ve
en büyük kısmı Pleistosen’de gelişen Paleolitik arkeolojik çağdır. Bu terim yontmataş çağını temsil
etmek üzere 1865 yılında John Lubbock tarafından önerilmiştir

Gabriel de Mortillet’in sınıflandırılması bugünkü sınıflamanın temelini oluşturdu.

Gabriel de Mortillet, prehistorik çağın tümünü 2 döneme ayırdı. Bunlarda ilki Paleolitik (Yontmataş
Çağı) olup bu çağda insan yonga ve dilgi şeklinde yontulmuş çakmaktaşlarını kullanıyordu. İkincisi ise
Neolitik yani Cilalı Taş devridir. Bu çağda insan yine yonga ve dilgi kullanmaya devam ediyordu ancak
bu çağın insanı bazı taş aletlerin bir kısmını ya da tamamını cilalıyordu. Böylece cilalı baltalar
yapıyordu. Bu sonuncu çağı da madenler çağı izliyordu.

Daha sonra Edward Piette’nin çalışmaları sonucunda Paleolitik ve Neolitik çağlar arasına bir geçiş olan
yeni bir periyod sokuldu. Bu ise Mezolitik yani Orta Taş Çağı’dır. Prehistorik zamanların en büyük
bölümü içine yerleşmiş olan Paleolitik ise Alt, Orta, Üst olmak üzere 3’e bölünmüştür. Böylece
prehistorik kronolojinin ana çerçevesi de oluşturulmuş oluyordu. Artık buluntular ele geçtiği ölçüde
çeşitli endüstrileri bu çerçeve içine yerleştirmesi kalıyordu. Endüstrilere ise ilk kez saptandıkları
yerlerden ya da bölgelerden türetilmiş isimleri veriliyordu.
Bu kronoloji denemelerinden en eskilerinden biri daha önce de değindiğimiz Gabriel de Mortillet’e ait
olanıdır. Gabriel de Mortiller ilk kronoloji denemesinde Chelleen, Mousterien, Solutreen,
Magdalanien kültürler bulunmaktadır. Görüldüğü gibi bu kronolojide ancak birkaç kültür yer
almaktadır. Bunlar kronolojide yer alan ilk kültürlerdir

Örneğin bu ilk kronolojide henüzAcheuleen, Clactonien, Levalloisien, Aurignacien kültürlerle,

Mezolitik Çağ yer ALMAMAKTADIR…
. İlk eklenen kültürlerden biri Acheuleen’dir.

. Victor Commont tarafından saptanan ve ilk kez adlandırılan bu kültür yine bu araştırmacının
önermesiyle Chelleen kültürünün üzerine yerleştirilmiştir, yani acheuleen chelleen kültürün üstünde.

Yine A. Breuil, İngiltere’de Times Nehri kıyısında Clacton-on-see denilen bir yerde bulunan iri yonga
kültürüne Clactonien adını vermiştir

Klasik Batı Avrupa Kronolojisi

 Mezolitik
 Azilien
 Magdalanien
 Solutreen
 Aurignacien
 Mosterien
 Levalloisien
 Acheuleen
 Clactonien
 Chelleen
Modern olan diyebiliriz, ilk hali bu gabrielin yaptığı..

İnsan ailesini oluşturan 3 yaratık türü: Australopithecus,, Pithecanthropier,,homo türü

Orta paleolitikte mousterien gelenek söz konusu ve burada neanderhal yaşamıştır.

Üst paleolitikte homo sapiens görülür.

Homo sapiensler öncesinde 3 tür vardır bunlar da, cro moldi, cro mangon ve scehenelade ( yazılışları
sendeki el yazması nottan kontrol et sü )

Yontuk Çakıl Kültürü

Afrika kıtasında çok erken bir evrede ilkel bir endüstri ortaya çıkar. İngiliz yazarlar buna pebble
kültürü ya da kırık çakıl kültürü adını verirler. Çakılların bazılarında yalnızca bir uçtan vurulmuş ve bir
parça koparılmıştır ki böylece basit bir kesici kenar oluşturulmuştur. Yine İngiliz yazarlar buna
chopper adını vermişlerdir. . Öte yandan çakılların bir ucuna iki yönden vurularak parçalar
koparılmıştır. Bu durumda meydana gelen eğik iki yüzeyin kesiştiği kesici bir kenar oluşmaktadır.
İngilizcede buna choppingtool adı verilir Türkçede iki yüzden kıyıcı tanımı kullanılmıştır

, iki yüzeyli alet içeren endüstriler de vardır. Alt Paleolitik kronolojide yer alan kültürleri sırasıyla
görelim.
Chelleen: 1887 yılında bulunmuştur.abbevillienin eski adı diyebiliriz.

Abbevillien: Önceleri Chelleen olarak adlandırılmış. H. Breuil adlandırmış. Az çok işlenmiş yongalar
içeren fakat devamlı biçimler göstermeyen Abbevillien büyük çıkarımlarla işlenmiş iki yüzeylilerle
karakterlenir

Acheuleen: Alt Paleolitiğin temel kültür topluluğudur. V. Commont tarafından bulunur.

Acheuleen evresi: . Bu evrede yonga üzerine büyük aletlerle, hacimli iki yüzeyliler bir arada bulunur

Orta Acheuleen’dir. Bu evrede iki yüzeyliler kısalır. Oval yassı bir tipin geliştiği görülür. Bu tipe pisi
balığı biçimli (limande) iki yüzeyliler denir.

Geç Acheuleen evrede ise dar uçlu veya sivri uçlu kargı ya da üçgen biçimli çok sayıda iki
yüzeylilerin Levallois teknikli yongalarla ve Üst Paleolitik dönemin çeşitli tipteki alet öncülleriyle
bir arada bulunduğu görülür. .
Daha sonra Würm başlangıcı süresinde uzanan son bir alamaya ise Final Acheuleen denir. Özel
bir topluluk gelişir ki buna da Micoquien adı verilir.

Micoquien: . Kalın dipli, ucu ince ve dkkatlice düzeltilenmiş bir iki yüzeyli alet tipiyle karakterize
edilir. Alet topluluğu aynı zamanda yürek biçimli iki yüzeylilerin, kenar kazıyıcıların, sırtlı bıçakların
ve Üst Paleolitik tipleri haber veren ön kazıyıcı ve taş kalmeleri içerir..( yürek biçimli kısmına
dikkat soru gelebilir)
Clactonien: Güney İngiltere’de Times Nehri ağzı çevresinde Clacton-on-see denilen yerde S.
HazzledinWarren tarafından aletler toplamı ve 1932 yılında Breuil bunlara Clactnien adını
vermiştir.çakıllar var, bol hayvan kalıntısı var.ek bilgi: ahşap kullanım izi var..kargı yapmışlar.
Tayacien: göre 1932 yılında H. Breuil tarafından tanımlanmış Riss Çağı endüstri topluluğudur. Bu
tabakalar Clactonien tip bir yongalama işlemiyle küçük ve kalın yongalar üzerine yapılmış
Mousterien görünümle kenar kazıyıcı, dişlemeliden oluşan alet topluluğunu bir arada verirler.
Levalloisien: genellikle az düzeltili ya da düzeltisiz yongaların varlığıyla nitelenen özgün bir
endüstri katını ortaya koymuştur.
ORTA PALEOLİTİK KÜLTÜRLERİ:
BİR TEK MOUSTERİEN VAR YANİ SADECE NEANDERTHAL GÖRÜLÜYOR BUNU DA UNUTMA.
5 TİP MOUSTERİEN VAR:
Tipik Mousterien
Acheuleen gelenekli mousterien
Dişlemeli mousterien
Quina tip mousterien
Ferrassie tip mousterien
ÜST PALEOLİTİK KÜLTÜRLER---BURADA NEANDERTHAL TÜRÜ YOK OLUYOR UNUTMA SÜ!

AURİGNACİEN , SOLUTREEN,MAGDALANİEN

Daha önce yukarda belirttiğim sapiensler burada üçe ayrılıyor..

cromoldi,cromagnon,chancelade(yazılışı burada doğru)

SOLUTREEN görünce yaprak uçlar gelsin aklına.DEFNE YAPRAĞI BİÇİMLİ OLABİLİYOR..YAPRAK:FEVİLLE

Defne yaprağı: feville de laurier—söğüt yaprağı: feville de soule

Aurignacien:perigordien ile paralel.alt,klasik üst diye ayrılıyor. Daha fazla detay bulamadım bununla
ilgili.
Magdalanien: AURİGNACİEN ile akraba oradan gelmiştir. HARPONLAR İLK KEZ MAGDALANİEN’de
başlıyor. Harpon: kara ve su avcılığında kullanılan harponlar, çeşitli boy ve parçalarda. Harpon dişleri
bazen tek bazen çift sıralı olur.