Jeolojik zamanlar, Dünya'nın oluşumundan günümüze

kadar meydana gelen olayları anlamak ve sınıflandırmak

için daha çok fosillerin ve çeşitli radyoaktif maddelerin
incelenmesiyle (radyometrik metodlar) oluşturulmuştur.
Dünya'nın oluşumundan itibaren meydana gelen olaylar
ve bu olaylar arasındaki ilişki, kronolojik bir sistemle
jeolojik zaman cetveli adı verilen tablo ile gösterilir.

Jeolojik zaman cetvelindeki dönemlerin ayrılmasında

• Yeryüzü şekillerinin oluşumu ve değişimi,
• İklim değişiklikleri
• Bazı canlı türlerinin ortaya çıkması veya yok olması gibi
olaylar esas alınmıştır.
Fosiller geçmiş dönemlere ait bilgiler taşır.
Dünya’nın yaşı yaklaşık dört buçuk
milyar yıldır. Dünya yüzeyinin
soğuyarak katılaştığı ilk dönem
yaklaşık dört milyar yıl sürmüştür.
Yer kabuğunun oluşması ve
canlıların ortaya çıkmasından
günümüze kadar geçen zaman
Prekambrien, Paleozoik, Mezozoik
ve Senozoik olmak üzere birçok
özelliğiyle birbirinden farklılık
gösteren dönemlere ayrılmıştır. Bu
dönemlere jeolojik zamanlar denir.
• Yer kabuğuna ait en yaşlı kayaç
• İlk çok hücreli canlılar
• Kıta ve okyanus çekirdeklerinin oluşumu
• İlk tek hücreli canlılar (bakteriler, algler)
• Atmosferin oluşumu
• İlk ağaçlar ve sık ormanlar
• Kaledoniyen ve Hersinyen dağ sıralarının oluşumu
• İlk kara bitkileri,
• İlk balıklar, ilk deniz kabukluları
• İlk çok hücreli canlılar
• Pangea Kıtası'nın oluşumu
• Taş kömürü yataklarının oluşması
• İlk çiçekli bitkiler
• Pangea’nın ikiye ayrılması
• İlk kuşlar
• İlk memeliler
• Dinozorların ortaya çıkışı (Jura dönemi)
Kuaterner;
• İlk insanların ortaya çıkışı
• Egeid karasının çökmesi, Ege Denizi’nin
oluşumu
• Çanakkale ve İstanbul boğazlarının
oluşumu
• Anadolu yarımadasının toptan yükselmesi

Tersiyer;
• Alp-Himalaya kıvrım dağının oluşumu
• Atlas ve Hint okyanuslarının belirginleşmesi
• Linyit, petrol ve tuz yataklarının oluşması
• Türkiye’nin karalaşması
• Dinozorların ortadan kalkması
TÜRKİYE’NİN JEOLOJİK GEÇMİŞİ
Türkiye’nin jeolojik geçmişine bakıldığında bütün jeolojik zamanlara ait
arazilere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum, ülkemizin jeolojik ve
jeomorfolojik özellikler bakımından oldukça zengin olmasını sağlamıştır.
Farklı jeolojik dönemlerde oluşmuş taş kömürü (I. Jeolojik Zaman) ve
linyit (III. Jeolojik Zaman) yataklarının Türkiye'de bir arada bulunması bu
zenginliğe örnek verilebilir.

Taşkömürü 1.Zaman Linyit Kömürü 3.Zaman

Türkiye'nin sahip olduğu arazilerin önemli bir kısmı son jeolojik
zamanda oluşmuştur. Bu nedenle Türkiye’de;
• Tektonik anlamda genç oluşumlu araziler,
• Yükselti, engebe, volkanik araziler,
• Sıcak su kaynakları,
• Depremler oldukça yaygındır.
Kuaterner’de oluşan İstanbul Boğazı
Türkiye’nin Jeolojik Dönemlerdeki Değişim Süreci
Tersiyer’de
Türkiye’nin
Bulunduğu
Bölge
Türkiye kuzeyde Avrasya
Levhası, güneyde ise Afrika ve
Arabistan levhaları ile çevrilidir.
Diğer levhalara göre büyük olan
Avrasya Levhası, daha yavaş
hareket eder. Buna karşılık
Afrika Levhası'nda her yıl
yaklaşık 10 mm'lik bir hareket
söz konusudur. Arabistan
Levhası da yaklaşık 20 mm
kuzeye doğru hareket
etmektedir. Bunun sonucunda
arada sıkışan Anadolu
Levhası'nın ise her yıl yaklaşık
20-30 mm batıya doğru hareket
ettiği görülmektedir.
Aşağıda verilen olayların hangi jeolojik zamana ait olduğunu numaraları ile birlikte noktalı yerlere yazınız.

2 8 11 19
4 7 9 18 20
6 12
3 5 10 14 17
1 13 15 16
 ÖLÇME
ve
DEĞERLENDİRME
 BOŞLUK DOLDURMA
Türkiye kuzeyde ……………………. Avrasya Levhası, güneyde ise Afrika ve Arabistan
levhaları ile çevrilidir.
Tetis
Mezozoikte Türkiye karasının bulunduğu yer çoğunlukla ………………… Denizi
sularıyla kaplıydı.

Mezozoik zamanda ortaya çıkmıştır.

Dinozorlar …………………..

Kuaterner’de oluşmuştur.
İstanbul Boğazı …………..……….……

4,5 milyar yıldır.

Dünya’nın yaşı yaklaşık ………….
 DOĞRU-YANLIŞ
İlk insanlar eski jeolojik zamanlardan itibaren yeryüzünde yaşamaya
başlamıştır.

Paleozik’te taş kömürü yatakları oluşmuştur.

Türkiye’nin sahip olduğu arazilerin büyük bir kısmı ilk jeolojik zamanda
meydana gelmiştir.
Kaledoniyen ve Hersinyen dağ sıralarının oluşumu Paleozoik zamanda
gerçekleşmiştir.

Fosiller geçmiş jeolojik dönemlere ait bilgiler taşır.

1) Aşağıda verilen durumlardan hangisi diğerlerinden daha sonraki jeolojik
dönemde meydana gelmiştir?
A) Kıta çekirdeklerinin oluşumu
B) Linyit yataklarının oluşması
C) Atlas Okyanusu'nun oluşması
D) Taşkömürü yataklarının oluşması
E) Dinozorların ortaya çıkması
I. İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşması
II. Alp – Himalaya kıvrım sisteminin oluşması
III. Taşkömürü yataklarının oluşması
IV. Deniz ve okyanus tabanlarında önemli tortulanmaların
meydana gelmesi
Yukarıdaki olayların oluşum zamanlarına göre en eski jeolojik dönemden
günümüze doğru sıralanması aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A) I – II – III – IV
B) III – IV – II – I
C) IV – III – I – II
D) II – I – III – IV
E) III – II – IV – I
• İlk tek hücreli canlıların oluşumu
• Atmosferin oluşumu
• Yer kabuğunu oluşturan en yaşlı kayaçların meydana
gelmesi
3) Yukarıdaki oluşumlar hangi jeolojik zamana aittir?
A) Paleozoik
B) Prekambrien
C) Mezozoik
D) Senozoik
E) Antropozoik
• Pangea parçalanarak ayrı kıtalara bölünmeye başlamıştır.
• Dinazorlar ortaya çıkmıştır.
• Tektonik olaylar bakından genel olarak durgun geçmiştir.
4) Bu olaylar, aşağıdaki jeolojik zamanların hangisinde
meydana gelmiştir?
A) Mezozoik
B) Senozoik
C) Kuaterner
D) Paleozoik
E) Antekambrien
5) Türkiye arazisinin oluşumunda aşağıdaki kara kütlelerinden hangisinin
III. jeolojik zamanda kuzeye doğru hareketi etkili olmuştur?
A) Arabistan
B) Hindistan
C) Batı Avrupa
D) Doğu Avrupa
E) Asya
 Meb Coğrafya 10
Ders Kitabı, 2018

Gün Yayıncılık Coğrafya

10 Ders Kitabı, 2018