AYRIIM ZONLARI

MADEN YATAKLARI OKSDASYON SEMENTASYON YATAKLARI

Maden Yataklarnn yzeyleyen blmlerinin varl ile bu ksmlarn oksitlenmesi sz konusu olur. Atmosferik koullarn geliimine ve maden yata mineralojik zelliklerine bal olarak bal olarak elementlerin ayrm ve dalm geliir. Dier bir deile elementlerin yer deitirmesi ve yeniden birikimi sz konusu olur. Bu birikimler farkl seviyelerde zonlar olutururlar. Bu zonlarda zenginlemeler , cevherlemeler oluur.Genel olarak yzey noktalarndan itibaren Ykseltgenmi Kuak ( Oksidasyon zonu ) Doygun kuak ( Sementasyon zonu ) Durgun Kuak ( Stagnasyon zonu ) eklinde tanmlanmaktadrlar. Bu zonlarn en st dzeyinde de demir akka ad verilen ksm yeralr.Belertilen blmler genellikle geiler halindedir. zellikle yer alt su tablasnn hareketlerine bal olarak ykseltgenme ve doygun kuaklar arasnda ki snr deiir.

Aada ematik gsterimi verilen maden yataklarnn ayrma zonlar profillerinde yzeyden alt ksmlara doru hareket eden su karbn dioksit ve znm oksijen ile beraber kayalar iersindeki mineralleri etkiler, slfrleri oksitleyerek oksit ve karbonat arlkl bir zon oluturur. Bu zon zellikle gzenekli yaps ile dikkat ekicidir. Bu zon iersinde bulunan slfrler ( FeS2, ZnSv egenel olarak MS) O2 ce H20 etkisi ile MSO4 ile H2SO4 halini alr. MSO4 duraysz ise ( FeSO4 gibi ) hemen Me2(SO4)3 gibi durayl faza dnerek ortamda kalr. Ortamn ntr veya hafif asit olmas durumunda da M(OH)3 olarak ker ki bu durum da zellikle demir apkada FE(OH)3 olarak kendini gsterir.

 Oluan Me2(SO4)3 ieren sular alt ksmlara doru inerlerken haline dntrrler. Bylece kayalar iersinde ilksel halde slfr olarak bulunan minerallerin slfat halleri oluarak zelti iersinde yer alrlar. Oluan bu zeltilerde zenginleen slfatlar kimyasal zelliklerine gre davranrlar. ok hareketli olanlar alt jsmlara doru yol alrlarken, kolay kelen bileikler hemen kat hale geerler. rnein PbSO4 hemen kerken, ZnSO4 derinlere g eder. Oksidasyon kuanda belirtilen ekillerde deiimlre urayan ve slfat hallerine dnen bileikler derinlerde iliikte bukunduklar kayalara gre farkl davranlar gsterirler. Yan kayalarn karbonatl olmas durumunda MSO4 + KCO3 --- MCO3 + KSO4 eklinde tepkimeler oluur ve rnein hareketli olmas nedeni alt ksmlara doru ynelen Zn ve Cu, karbonatlar yaparak kelebilir.

Yan kayalarn slfrl olmalar sonucunda da MSO4 olarak aaya tanan slfatlarn ikincil slfrleri oluur. Bu tr oluumlar sementasyon zonunun nemli zenginlemelerini meydana getirirler.Derilerd buluna PbS ile rastlaan CuSO4 sonucunda kovelin ( Cus ) ve Anglezit ( PbSO4 ) oluabilir.
Oksidasyon ve sementasyon zonlarnda gerekleen bu olaylar etkileyen ana faktrler iklim ve topografik zelliklerdir. zellikle iklimsel deiimler ve bu deiimlerin deiim sreleri ve deiim devrelerinin dzeni bu zonlarn geliimlerinde, oluan minerallerin glerinde, ikincil oluumlarda son derece nemlidir. Bu deiimler bal olarak zonlarn iersinde de farkl zonal yaplanmalar sz konusu olabilir.Morfolojik zellikler anma parametresinin geliimine bal olarak etki yapar.zellikle erozyon oksidayon hzna yakn daha az olur ise, bu durumda yer alt su seviyesi de ar ar yer altna doru ilerler ve oksidasyon ve sementasyon zonlar bereberce geliir. Bu durumlarda zengin ikincil yataklar oluur.ABD deki porfirik Cu yata bu ekilde oksidasyon ve sementasyon olaylar ile ikincil olarak % 0.5 tenrl Cu sementasyon zonu gelimitir.

Bu tr bir geliim Rusya da tespit edilmitir. Aada Transbaykallar blgesindeki Kadinsk Jurun inko yatana ilikin ematik bir kesit verilmektedir