Yer altındaki gözenek ve boşluklarda bulunan yer altı suları, yüzey suları ile birlikte

doğada bulunan kalker (kireç taşı), kaya tuzu, jips (alçı taşı), tebeşir, dolomit vb.
kayaçları eriterek çeşitli şekiller oluşturur. Bu yolla oluşan şekillere karstik şekil, bu
şekillerin yoğun olduğu arazilere ise karst topoğrafyası denir.
Karstik şekiller kimyasal çözünme olayı sonucu gerçekleşir.
 KARSTİK ŞEKİLLER
AŞINIM ŞEKİLLERİ BİRİKİM ŞEKİLLERİ
Lapya Sarkıt
Dolin Dikit
Uvala
Sütun
Polye
Traverten
Obruk

Mağara
 LAPYA

Lapyalar, karstik
şekillerin en küçüğüdür.
Kar ve yağmur sularının
etkisiyle kayaçların
çözünmesi sonucu oluşan
kaya yüzeyindeki
yarıntılardır.
Lapyaların derinlikleri birkaç
santimetre ile birkaç metre
arasında değişir.
 DOLİN

Dolinler, yüzeyde erime

veya çökme sonucu
oluşmuş ve derinliği
birkaç metre arasında
değişen çukurlardır.
 UVALA

Dolinlerin birleşmesiyle
uvala adı verilen daha
büyük çukurlar oluşur.
 POLYE

Polyeler, karstik şekillerin

en büyükleridir. Dolin ve
uvalaların genişleyip
birleşmesiyle oluşan
daha geniş çukurlardır.
Polyelere karstik ova ya da gölova
denir. Tabanı kuru olan polyeler, karstik
yörelerdeki başlıca tarım alanlarıdır.
 OBRUK

Obruklar, yer altı

mağaralarının
tavanlarının çökmesiyle
oluşan doğal çukurlardır.
Obruklardan bazıları suyla
dolarak göl hâline
gelmiştir.
Obruklardan bazılarının derinlikleri
300 metreyi bulmaktadır.
 MAĞARA

Karstik bölgelerde yer altına

sızan sular buralarda aşındırma
faaliyetlerine devam eder.
Aşındırmanın zaman içerisinde
ilerlemesiyle mağara adı
verilen boşluklar oluşur.
Mağaraların uzunlukları birkaç metre ile onlarca
kilometre arasında değişir. Derinlikleri ise
yüzlerce metreyi bulabilmektedir. Mağaraları
birbirine bağlayan boşluklara galeri adı verilir.
 SARKIT, DİKİT ve SÜTUN
Yer altı mağaralarının
tavanlarından sızan sudaki
kalsiyum karbonatın üst üste
birikerek aşağı doğru uzaması
sonucu sarkıt, aşağıya damlayan
sudaki kalsiyum karbonatın
aşağıda birikerek yukarıya
doğru uzaması sonucu dikit
oluşur. Sarkıt ve dikitlerin
zamanla birleşmesiyle sütun
oluşur.
Sarkıt

Sütun
Dikit
 TRAVERTEN

Yer altı sularının içinde fazla

miktarda kalsiyum karbonat
bulunuyorsa bu suların yüzeye
çıkmasıyla karbondioksit açığa
çıkmakta, kalsiyum karbonat
ise çökelmektedir. Çökelen bu
materyaller basamak
şeklindeki travertenleri
oluşturmaktadır.
Traverten
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
 BOŞLUK DOLDURMA
Kolay çözünebilen kayaçların bulunduğu yerlerde oluşan
karstik
şekillere ....................... şekiller denir.

sütun
Mağaralardaki sarkıt ve dikitlerin zamanla birleşmesiyle ……………………. oluşur.

Lapya
………………… karstik aşınım şekillerinin en küçüğüdür.

uvala
Dolinlerin birleşmesiyle ………………….. adı verilen daha büyük çukurlar oluşur.

Yer altı mağaralarının tavanlarının çökmesiyle oluşan doğal çukurlara

obruk
…………………… adı verilir.
 DOĞRU-YANLIŞ
Travertenlerin oluştuğu yerlere karstik ova ya da gölova denir.

Karstik aşınım şekillerinin en geniş alanlısı polyedir.

Mağaraları birbirine bağlayan boşluklara düden adı verilir.

Yer altı mağaralarının tavanlarından sızan sudaki kalsiyum karbonatın

üst üste birikerek aşağı doğru uzaması sonucu dikit oluşur.
Yer altı suları ile yüzey suları kalker (kireç taşı), kaya tuzu, jips (alçı taşı),
tebeşir, dolomit vb. kayaçları eriterek karstik şekilleri oluşur.
1) Yukarıda oluşum süreci gösterilen ve yağmur sularının kalkeri eritmesiyle
oluşan yer şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Lapya
B) Dolin
C) Uvala
D) Polye
E) Dikit
2) Kalker, jips ve kaya tuzundan oluşan kayaçlarda suların etkisiyle
çözülmeler meydana gelir ve karstik şekiller oluşur.
I. Düden
II. Menderes
III. Dev kazanı
IV. Lapya
V. Polye
Buna göre; yukarıda verilen yer şekillerinden hangilerinin karstik oluşumlu
olduğu söylenemez?
A) I - II
B) I - III
C) II - III
D) III - IV
E) II - IV