Professional Documents
Culture Documents
Freudun Ruya Yorumu Metodu PDF
Freudun Ruya Yorumu Metodu PDF
BlentAKOT**
zet
Bu makale, Sigmund Freudun grleri dorultusunda ry olayn ele almaktadr. alma, giri, be blm bal ve sonu blmnden mteekkildir. Makalede ilk olarak rynn tanmlanmas, rya yorumunun tarih serveni ve slm
dininin rya yorumuna bak anlatlmaktadr. kinci olarak ise, psikanaliz ekol
ve Sigmund Freudun ry teorisi izah edilmektedir. zellikle Freuda gre
rynn nasl olutuu, ry yorum metodu ve Freudun ry yorumunun dayand temellerle ona yaplan eletiriler de incelenmektedir. Sonuta ry olaynn genel bir deerlendirmesi ve Freudun ry yorum metodu ortaya konulmaya allmtr.
Anahtar Kelimeler: Ry, yorum, psikanaliz, Freud
This paper examines dream events in line with Sigmund Freud's views. The
study is composed of entry, five chapters and conclusion. In the article first
defined as a dream, dream interpretation and the historical journey to Islam's
view of dream interpretation are described. The second, the school of
psychoanalysis, Sigmund Freud's dream theory are explained. Especially how to
create a dream for Freud, Freud's dream interpretation, dream interpretation
method and the criticism of him with the fundamentals are investigated. Result
of events in the dream and Freud's dream interpretation of the overall
assessment method has been tried to put forward.
Key Words: Dream, interpretation, psychoanalysis, Freud
**
DinbilimleriAkademikAratrmaDergisi
Cilt10,Say1,2010
ss.213235.
Abstract
db10/1
BLENTAKOT
Ry
Ry kelimesi, Arapada ra-e-ye fiil kknden fala kalbnda bir mastar olup uykuda bir eyi grmek demektir. sim olarak da
uykuda grlen ey manasna gelir.1 Bazen hemze vavl olarak
ruya eklinde de okunur.2 Ry kavramsal olarak ise; bir kimsenin uyku srasnda zihninden geen hayal dizisine, kiinin uyku
halinde grd eye ve uykuda bir ey grmesine denir.3
Uykunun REM (Rapid eye movement=hzl gz hareketi) evresi kefedilince laboratuarlarda rylar ve ry grme zerine aratrmalar yapld. Uzun zaman boyunca sadece uykunun REM evresi
esnasnda ry grldne inanlyordu. Daha sonra yaplan almalarda NREMde (non rapid eye movement) de ry grld
anlald. Gece boyunca ry gryor olmamz nemli bir hipotez
olarak kabul edilmitir.4
Ryda iken btn hayallerimiz gerekmi gibi yaanr ve hissedilir. Uykudan uyanldnda bunun bir hayal olduu fark edilir.5
koruduunu ve salkl hale
214|db Yaplan aratrmalar rynn uykuyu
getirdiini de ortaya koymutur.6
nsanlar zaman zaman ryda grdkleri imgelerden etkilenerek dnce ve hayal dnyalarn ekillendirirler. Ryda grlen
imgeler zamanla unutulur ve farknda olmadan gerek kltrel ve
evresel unsurlarla da birleerek gerek olaylar gibi alglanabilir.
Nitekim hayaletlerin varlna dair inanlarn sebebi, rylardr.7
5
6
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
1.Ry Yorumu
1.1.Ry Yorumunun Tarih Geliimi
Gizemli mhiyeti itibariyle ry, insanlarn devaml olarak ilgisini ekmitir. Ry olay, insann girift zelliklerinden biri olmas
bakmndan ilk alardan beri aklamakta glk ekilen problemlerdendir.8 nsan, ryda uzaklara gidiyor, birok yer dolayor,
olaylara karyor, lm kiilerle temas kuruyor, fakat gzlerini
at zaman kendisini yatanda buluyor. lkel insan, bu durumun
nasl yaandn merak ediyor ama kendi kendine zemiyordu.
Deprem, yldrm ve sel gibi tabiat olaylar da ilkel insann bilinmezleri arasna girince, onda tabiattaki btn varlklarn canl olduu
kanaati uyanmtr. Onun nazarnda uyankken mahede edilen
olaylarla ryda grlen olaylar, ayn zellii tamaktadr. Her
ikisi de objektif zellikte olaylardr.9
Ry yorumlamann tarihi, ryy psikolojik bir fenomen olarak deil de, bedenden ayrlan ruhun kendine zg hayat ya da
hayaletlerin kard ses ve grntler olarak tasavvur etmekle
db|215
balar. Dou kltrlerinde ry, belirli dn ve ahlk kalplara gre
yorumlanmaktadr. Byle bir yorum ynteminde her semboln belirli bir anlam vardr. Yorumlaycnn kard bu anlamlar birletirilerek deerlendirilir.10 Yakn dou kltrlerinde yaplan ry
yorumlarnn ilk dnemlerinde, rylarn psikolojik kkenli olduklar tezinden deil de, Tanrsal mesajlarn iletilmesinde bir ara
olduu dncesinden yola klrd.11
Ry, insanlar tarafndan gelecekten haber veren bir olay olarak grlmeye allmtr. Bulunan ilk yazl belgeler arasnda
ry yorumlarna da rastlanmtr.12 rnein, eski Msrllarda
gaybtan haber verme konusunda ry yorumunun nemli bir yere
sahip olduunu gryoruz.13 surlular ve Msrllar, ry yorumu
8
9
10
11
12
13
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
BLENTAKOT
216|db
14
15
16
17
18
19
20
mehur yazlarnda, kendisini bir tapnak bina etmeye tevik eden bir ok ry grdn ifade etmektedir. Bk. Annemarie Schimmel, Dinler Tarihine Giri, AF.
Yay., Ankara,1955, s.39.
Sabri zbaydar,Rylarn Fonksiyonu,Baha Matbaas,st.,1971,s.15,16.
lyas elebi,age.,s.22.
mer Rza Dorul,Dinler Tarihi,s.141.
Ebul- Kasm Mansur b. Ali el-Firdevs,eyhname,ev.:Necati Lugal,Maarif Basmevi
Yay., st., 1994,c.III,s.88-90.
brahim Trek,Rylar,Varlk Yay.,st.,1965,s.13,14.
brahim Trek,Rylar,s.12,13.
Metin zgl Kayahan,Siyas Rylar, Aka Yay.,Ankara,1989,s.1.;Bu kitap, Yunancadan Huneyn b.shak tarafndan Arapaya evrilmitir.
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
XIX. yzyla gelindii zaman psikolojik anlamda rylar hakknda Sigmund Freud (1856-1939) ve oluturduu Psikanaliz kuram karmza kmaktadr. Bu adan yaynlad eserlerle
rylarn anlalmasna byk katkda bulunan ve dier fikirlerini
de ry kuramnn tesiriyle oluturan Sigmund Freud, aratrmamzn ana meselesi olacaktr.
1.2.slm Dininde Ry Yorumunun Kavramsal
erii
Ry yorumu, dn literatrde tabir kelimesi ile karlk bulmutur. Tabir ise, Arapa bir kelime olup a-be-re fiil kknden tremitir. kinci vezin olan tefilden mastar olan tabir kelimesi
gemek, geirmek, ryy tefsir etmek ve onun iin en uygun izh
yapmak manasna gelir.21 Tabir, ryda grlenlerin delalet ettii
manay ortaya karmak iin, hiss-i mteree yansyan grntlerin levh-i mahfuzdaki aksine gemektir.22
Tabir yaparken rydaki grntlerden bir ipucu bulmak, daha
sonra bu grntlerdeki bo ve aslsz unsurlar yani nefisten kaydb|217
naklanan unsurlar ilhi unsurlardan ayklamak gerekir. Ancak bu
ekilde rynn esas manas ortaya kar.23 Bu ortaya kan mana
iin dilimizde tabir kelimesi yaygn olarak kullanlmaktadr.24
Ry yorumu ile alakal vakt ve vakayinme kavramlar da
kullanlmaktadr. Vakt kelimesi szlkte sknt, glk gibi anlamlara gelir.25 Vakayinme ise gnlk vaka ve hadiselerin kaytl
bulunduklar eserler hakknda kullanlan bir tabirdir. Bunun yerine
ruznme de denildii gibi26 edebiyatmzda tabirname olarak da
21
22
23
24
25
26
bn Manzr, age., c.IV,s.529; Ayrca tabir yerine e anlaml olarak kullanlan dier
kelimeler de tefsir ve tevildir. Lgat asndan makul bir manann ortaya karlmas
demek olan tefsir, rynn tabiri anlamnda kullanlmtr. el-Isfahn,age,s.380.; Tevil ise, aslna dnmek manasnda e-v-l fiil kknden tremitir. Enine boyuna dnmek ve deerini ifade etmek anlamnda tevilul hdise szn tevili denilmitir.
Tevil deyince bir de ry tabiri anlalmaktadr. Bk.bn Manzr,age.,c.XI,s.32-34.;
Tefsir, tevilden tevil de tabirden daha umm kullanlmaktadr. Istlahta tabir, uyku
esnasnda grlen eylerin gizli ve ak taraflarn ayrt edip bir karne ile ne anlama
geldiklerini geree uygun bir ekilde yorumlamaktr.Bk.M.Nazif ahinolu,Tabir,
A., MEB.Yay., st.,1986,c.XI,s.602.
Eb Zeyd Abdurrahman b. Muhammed bn Haldun,Mukaddime,ev.:Zakir Kadir
Ugan,MEB, Yay.,st.,1996,c.I,s.252.
Elmall Hamdi Yazr,Hak Dn Kurn Dili,Feza Yay.,st.,1992,c.IV,s.286.
Sleyman Ate,Yce Kurnn ada Tefsiri;ar Yay.,st.,1998, c.IV, s.399.
Isfahn,age.,s.1582.
Memet Zeki Pakaln,Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, MEB Yay., st.,
1983, c.III,s.575.
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
BLENTAKOT
27
28
29
30
31
32
33
34
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
35
36
37
38
39
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
BLENTAKOT
srekli bir atma sz konusudur ve ite bu atma, histeri, saplant ve fobi gibi nevrotik bozukluklara sebep olur.40
Nevroz dneminin oluumu iin kesin nem tayan olaylar, erken ocukluk dneminde gemekte, ama arlk zaman zerinde
deil, lzumsuz yaantnn karlat durumlarda, o yaantya
kar gsterilen tepkide bulunmaktadr.41 Mesela, erken ocukluk
dneminin fobileri bu trdendir. Eer ocukluk fobileri yerleip
kuvvetlenir, hayatn ileri safhalarnda da kendini gsterirse, analizlere gre bunlarn muhtevas, igdsel isteklerle iliki kurmu i
tehlikelerin temsilcileridir.42 Bu yzden Freud, ilk ocukluk yllarna
ait tecrbelerin ok nemli olduuna inanr. Bu devrin ferdin kiiliinde ve duygusal yapsnda nemli rol oynad kanaatindedir.
Cinselliin hayatn bandan beri var olduunu ve daha sonraki
gelimeleri etkilediini savunmasyla birlikte cinsellik, psikanalizin
en temel kavram haline gelir.43
Freuda gre, bilinaltn derinlemesine incelerken bir insann
gemiinde ancak szl imgeler bulunduu lde gerilere gidebili220|db riz. Baka bir deyile ruh zmlemesi, yaamn ikinci, nc ylndan daha geriye uzanamaz. Szl arm ve imgeleri ekip
evirme yntemi, kendi yntemini snrlamtr. Kiilik zmlemesi, balangta saaltm (tedavi) srecine kiilik ve kiilikten gelen
direnme kavramlarnn sokulmasyla hastalk belirtilerinin zmlenmesinde kullanlan allm ruh zmlemesi uygulamasnn
biraz deitirilmesiydi. Ancak, kiilik zrhnn bulunmas, hastann
balanmas bitkisel (sinirsel) enerjilerini aa karacak, bylece
bitkisel devingenliini yerine getirecek yeni bir uygulamann gelitirilmesini zorunlu klmtr. Kiilik zmlemesiyle insann cokusal
(duygusal) anlatmn okuma yollarn gsterir. Ferud, bylece bilind dnce ve arzular su yzne karmtr.44
Dinden mahrum ve bilimin ok sayda dzmece nesnelliiyle
ihanete uram modern akl, hibir eyi ayn zamanda kiisel gndelik yaama dair bir davran bilgisi de olan bir bilim kadar inand-
40
41
42
43
44
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
45
46
47
48
49
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
BLENTAKOT
50
51
52
53
54
55
56
57
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
haber veren rylara kar pheci ve ihtiyatl bir tavr ile onu ne
tamamen reddediyor ne de tamamen kabul ediyorlar.58
Freuda gre ry, nevrotik belirtiler gibi yasaklanm istekler
ile bu istekleri engelleyen gler arasndaki bir uzlama sonucu
ortaya kar.59 Freudun ry oluumu konusundaki en nemli temel kavramlarndan biri de, ry sansrdr. Freud, birok rynn
gerek anlamlarn gizleme eilimi iinde bulunduklarn kefetmitir.60 Freud, bu sansr mekanizmasnn egonun savunma etkinliklerinden bir olduu grndeydi. Ona gre uyku sresince bilind
zihinsel etkinlikler, kiiyi uyandrabilecek oranda younlar. Sansr mekanizmas sayesinde kii uykusunu srdrebilir. Bir baka
deyile, uyumakta olan kii, bilindndan taan bu dncelerle
uyanaca yerde ry grr.61 Burada rylarn oluumunun ry
dncelerin arptlmasna yol aan bir sansrn egemenlii altnda gerekletiini syleyebiliriz.62 Ry sansr, bylesine anlaml
bir bulutur. Ama dogmatik bir biimde her ryya ayn biimde
uygulanrsa, rylar anlayp, onlar zmleyebilme ansmz da
byk lde azaltabilir.63
Freud, rylarn baka bir dnyadan gelmediini, aksine kendisini baka bir dnyaya gtrdn varsayar. 64 Atom bilimi, insann evresindeki eyalarn tabiat hakknda nasl bir bilgi kayna
oldu ise, ry bilimi de, uuraltmz, davranlarmz ve beynimizin
alma tarz hakknda o kadar kuvvetli bir kaynak olmutur. 65
Freuda gre ry, ruh dnyasndan gelen uyarclara kar yaplan
bir tepkidir. Byle olunca rylarn balca ii, uykunun devam
edebilmesi iin, bir uyarmay tesirsiz klmasdr. Rynn yardm
olmam olsayd uyumamz mmkn olmazd. Bu sebeple uyumamz salayan rydr.66
Freuda gre insan, uykusu srasnda ou cinsel birok gd ve
isteklerin tesiri altndadr. Eer uykuda bunlarn tatmini gerekle-
58
59
60
61
62
63
64
65
66
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
db|223
BLENTAKOT
67
68
69
70
71
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
72
73
74
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
BLENTAKOT
75
76
77
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
78
79
80
81
82
83
Freud,Dlerin Yorumu,c.II,s.41-42.
Freud,Dlerin Yorumu,c.II,s.42.
Freud,Ryalar ve Yanlglar Psikolojisi,s.191-192.
Freud,Gnlk Yaamn Psikopatolojisi, ev.: emsa Yein,Payel Yay., st., 1996,s.91.
Freud,Ryalar ve Yanlglar Psikolojisi,s.191,192.
Saffet Murat Tura,age.,s.42.
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
BLENTAKOT
84
85
86
87
88
89
90
91
92
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
93
94
95
96
97
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
BLENTAKOT
Bu adan Freud, kendini yle anlatmaktadr: Her rynn belirli bir yorumlama ilemi araclyla bir anlam olduunu ve yorumlama tamamlandnda rynn yerine ry grenin uyank
zihinsel yaamnda kolayca tanmlanabilir bir noktaya denk dtn, bu durumda bir rynn anlamnn uyanklk durumundaki
dnce srelerinde olduu gibi, birok farkl kaynann olduunu, bir kiide doyurulmu bir istek, bir dierinde farkna varlan bir
korku, yine uykuda da sren bir deerlendirme, bir niyet ya da uyku srasndaki bir yaratc dnce paras olabileceini dnebilirdim. Ancak ben bunun yerine rylarn anlamnn tek bir biimle,
isteklerin temsil edilmesiyle snrland bir genelleme ile formle
ettim ve byle yaparak evrensel bir kar kma eilimi uyandrdm.98 Freud, bu szleriyle rylar yorumlarken ne kadar fazla
indirgemeci bir yaklama girdiini kendisi itiraf ediyor. 99
Freudun grleriyle Marxn grleri arasnda da bir paralellik vardr. Marx da Freud gibi, herhangi bir eyin grndnn
tam tersi bir anlama gelebileceini ileri srmt.100 Bu adan
230|db Freudun ryya baknn tmyle materyalist ve indirgemeci olduunu bir kez daha grm oluyoruz. Freud, zamannn materyalist grnn etkisi altndayd.101 Freudun rylarn ou kez
arzularmzn sembolik tatminlerle giderilmesine yaradn bulmas
ok nemliydi. Ama bunun btn rylar iin geerli olduu iddias, onun bu byk buluunu glgelemitir. Rylar, isteklerin tatmini biiminde, korkularn dile gelmesi olarak da belirebilirler.
Ama bunlardan daha nemlisi, rylarn baz zamanlarda kendimiz
ve bakalar hakkndaki anlaymz ortaya koymalardr.
Ayrca Freudun determinist bilim anlayna olan gl ball yukarda bahsettiimiz trden genellemeler yapmasn bir anlamda zorunlu klmtr; nitekim, Psikanalize Giri Derslerinde zgr iradeyi kabul edenlere ynelik olarak yle der: tamamen bilimd olan bu inanc zihinsel yaam belirleyen bir determinizm
inancyla deitirmek zorundasnz.102 Dolaysyla, Freudun psiko-
98
99
100
101
102
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
103
104
105
106
107
108
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
BLENTAKOT
douuyla beraber XX. yzyln banda zellikle psikanaliz ekolnn kurucusu Sigmund Freud ile birlikte rylar hakknda kapsaml
almalar yaplmtr. Freud, rylar, uykumuz srasnda oluan
akld ruhsal faaliyetler olarak grr. O, rylar tmyle materyalist bak asyla incelemitir. Ona gre rylar, ilhi kaynakl olmayp sadece arzu tatmininden ibaret bilinaltndaki dncelerin
serbest olarak yzeye kt, insanlarn bu yolla ruhsal ve fiziksel
olarak rahatlayp tatmine ulat bir olaydr. Bu adan Freudun en
byk kusuru, cinsiyet hislerini her olaya indirgemesidir.
Bize gre de baz rylarn arzu tatminini salad kabul edilebilir; zellikle fiziksel ihtiyalarla ilgili olan yeme, ime, cinsellik
korku ve cesaret gibi. Ancak grlen btn rylar bu ekilde isimlendirmek byk bir hata olacaktr. Rylar, yalnzca akl d arzularmz dile getirmezler. ou kez rylar, insanlarn kendileri ve
evreleri hakknda farknda olmadklar grlerinin ve inanlarnn
da bir tezhrdr. Bu adan rylar, ruhumuzun hem en alt dzeydeki akld zelliklerini ama ayn zamanda en yce ve deerli
232|db ynlerini de gsterebilme gcne sahiptirler.
Rylarda olmaz diye bir ey yoktur, olabilirlikler hkimdir.
Gnlk hayatmzda yaayamadmz birok deneyimi rylarda
yaayabiliriz. Rydaki snrszlklar, bizim bilincimizi geniletir,
farkndalmz arttrr. Aslnda rylarda ruhsal bakmdan yaamaya ve renmeye de devam ederiz.
Kaynaka
Apaydn, Halil, Ry ve Fonksiyonu, OMFD., Samsun,1997 ,say:IX.
sm Efendi, Kms Tercmesi,st.,1852.
Ate, Sleyman, Yce Kurnn ada Tefsiri;ar Yay.,st.,1998.
Ayas,Kemal,Dinde limde Rya ve Rya Tabirleri,Rait Btn Matbaas,II. Bask,st.,
1949.
Aydn, Ali Rza,Psikanalizin Dinsel Serveni,Ett Yay., Samsun, 2004.
Bergson, Henri,Zihin Kudreti,ev.,Mirac Katrcolu,MEB Yay.,st., 1989.
Bouveresse, Jacques, Witgenstein Reads Freud:Myth of The Unconscious,ev.:Carol
Comsan,Princeton University Pres, Princeton, 1995.
Brenner,Charles,Psikanaliz Temel Kavramlar,ev.,Ik Savar- Yusuf Savar , HYB
Yay., II.Bask,Ankara,1998.
Challaye, Fellicien, Freud ve Freud Doktrini,ev.Halis zg,zg Yay.,II. Bask, st.,
1968.
Craib, Ian, Experiencing Identity, Sage,London, 1998.
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
db|233
234|db
BLENTAKOT
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1
FREUDUNRYYORUMMETODU
Yksel, Hasan Avni,Trk- slam Tasavvuf Geleneinde Ry,Gazi niv. Sosyal Bilimler Enstits Baslmam Doktora Tezi, Ankara, 1990.
Zweig, Stefan,Freud ve retisi, ev.:Emin Eliin,Papirs Yay., st., 2003.
db|235
DNBLMLERAKADEMKARATIRMADERGSCLT10SAYI1