You are on page 1of 21

Dinamik Etki: Deprem Etkisi

Mevcut Betonarme Yaplarn Deprem


Performansnn Deerlendirmesi:
tme Analizi

z
z

Yer sarsnts sonucu oluan dinamik etki


Yap zerindeki etkisini belirleyen
zelliklerden bazlar:

Yrd. Do. Dr. Kutay Orakal


Boazii niversitesi

Yer sarstsnn zellikleri


Yapnn ktlesi
Yap elemanlarnn rijitlii!
Yap elemanlarnn yk tama kapasitesi!
Yap elemanlarnn sneklii (deformasyon
kapasitesi)!
2

Deprem Dayanm iin Tasarm


Edeer deprem yklerine bal yap analizi
ve tasarm

Edeer Deprem Ykleri


Yntemi

F4 = m4a4(t)
F3 = m3a3(t)
F2 = m2a2(t)

F1 = m1a1(t)
V(t) = miai(t) i=1,4

(Taban Kesme Kuvveti)


vme

Genel Deprem Analizi Yntemleri - 1

Zaman

Dorusal elastik ya da F
4
dorusal olmayan
(artmsal) hesap
F3
yntemleri
F2
Mevcut binalarin
deerlendirmesi iin
F1
artmsal hesap yntemi
Yap davrannn
genellikle birinci
titreim moduna bal
olduu varsaym

zarlk ve
hareketli ykler

Vtaban
4

Zaman tanm alannda


hesap yntemi
(Dinamik analiz)

Dorusal elastik analiz


Dorusal olmayan
analiz
Zamana bal olarak
deien yerdeitirme,
ekildeitirme, ve i
kuvvetler istemlerinin
hesaplanmas

Mod birletirme yntemi


(Davran Spektrumu
analizi)

vme

Genel Deprem Analizi Yntemleri - 3

Zaman

Dorusal elastik ya da
dorusal olmayan
(artmsal) hesap
yntemleri
Modal yerdeitirme ve
i kuvvet istemlerinin
belirlenmesi
Modal istemlerin
birletirilmesi

Standart vme Spektrumu


Spektral vme

Genel Deprem Analizi Yntemleri - 2

Doal Titreim Periyodu


(Yapnn ktlesine,
rijitliine ve titreim
moduna gre deiir)

vme Spektrumu
Yapda Maksimum vme

vme Spektrumu
Gznnde alnan bir snm oran ve
deprem kayd sabit tutulmak zere:

Doal periyodlar belirli bir aralkta deien tek


serbestlik dereceli dorusal sistemlerin spektral
(maksimum) ivmelerini dey eksene alarak,
Doal titreim periyodlarn ise yatay eksene
alarak

T = 2 M

izilen diyagram, szde ivme spektrumu


ya da ksaca ivme spektrumu olarak
adlandrlr.

A(yerde)
Yap Titreim Periyodu, T

Ktle: M

K
vme
(Yerde)

Rijitlik: K

Zaman

Snm oran:
Sabit
8

telenme Spektrumu
Yapda Maksimum
telenme

vme Spektrumu
TDY-96

Yap Titreim Periyodu, T

T = 2 M

Ktle: M

Rijitlik: K

vme
(Yerde)

Titreim Periyodu (saniye)

Snm oran:
Sabit

Zaman

telenme Spektrumu

10

Azaltlm vme Spektrumu (Tasarm)


1.2

60

UBC - 97
TDY - 96
YPT
GBZ
IZT
ATS

1.0
0.8
Sa (g)

Sd (cm)

40

Turkish - 96
TDY-96
TDY-75
Turkish - 75

0.6

0.4

20

0.2
0.0

0
0.0

0.5

1.0
1.5
Period
(sec) (saniye)
Titreim
Periyodu

0.0

2.0

11

0.5
1.0
1.5
Period,
T(sec)(saniye)
Titreim
Periyodu

2.0

12

vme - telenme Spektrumu

Azaltlm vme Spektrumu (Tasarm)

T1 (yap
(yapnn do
doal
periyodu)

TDY-96
TYD
- 96
UBC - 94
UBC - 97
TYD - 75

0.2

0.1

T2>T1 (farkl
(farkl yap
yap)

Spektral vme, Sa

Sa / R (g)

0.3

T3>T2
z
Standart
Spektrum
(%5 S
Snm)

Spektral vme:

Spektral
telenme:

0.0
0.0

0.5

1.0

1.5

Period
(sec) (saniye)
Titreim
Periyodu

2.0

Yap zerindeki
toplam deprem
yknn temsili

Deprem etkisi
altnda yapnn
yanal dorultuda
telenme
miktarnn temsili

Spektral telenme, Sd
13

vme - telenme Spektrumu

T1 (do
(dorusal elastik davranan
yap
yapnn do
doal periyodu)

yleyse:

tme Erisi

Belirli (ya da standart) bir deprem kaydna


maruz kalan ve belirli bir snm oranna sahip
bir yap sisteminin zerine etki edecek deprem
kuvveti ve yanal telenme istemleri, yapnn
doal titreim periyoduna (rijitliine) bal
olarak deiiklik gsterir.

Spektral vme, Sa

14

Sorun:

Deprem esnasnda yapda oluan hasardan


tr, yapnn rijitlii (dolaysyla doal titreim
periyodu), ve snm oran, oluan hasara bal
olarak aamal bir ekilde deiecektir.

(S
(Snm = %5)
(S
(Snm > %5)
T2 > T1

Yap
Yapnn
Modal Kapasite E
Erisi

KuvvetKuvvet-telenme E
Erisi
(tme e
erisi)

tme Analizi
Analizi

Spektral telenme, Sd
15

16

Yapda Artan Hasar ile Rijitliin Azalmas


ve Snmn Artmas

tme Erisi

Yksek
Snm

Modal

kapasite
erisi

Deprem stemi
(spektrum e
erisi)

Spektral
telenme

vme Spektrumu

Yapda hasar
olutuka:

Spektral telenme

Dorusal olmayan
davran
Yanal rijitlii
azalacak
Doal titreim
periyodu artacak
Spektral vme
(deprem kuvveti)
genellikle azalacak
Snm artacak

%5 S
Snm
%10 S
Snm

Spektral vme

Spektral
vme

Kefektif

Snm

T1
T2>T1
Doal Titreim Periyodu
T1: do
dorusal elastik davran
davran
T2: do
dorusal olmayan davran
davran

17

Hedef telenme
T1

18

Eit Yerdeitirme Kural

Ki (do
(dorusal elastik)

(S
(Snm = %5)

Spektral vme, Sa

Spektral vme, Sa

Ki (do
(dorusal
(S
(Snm > %5)
T2 > T1

Kefektif < K i

Performans noktas
noktas
(Modal yerde
yerdeitirme istemi)
(telenme istemi)

Spektral telenme, Sd

elastik)

Kefektif

Deprem etkisi altnda dorusal


davranan yapda oluacak
maksimum telenme, dorusal
olmayan ekilde davranan
yapdaki maksimum telenmeye
eit olacaktr
Yapnn yanal yk
kapasitesinden bamsz
Doal periyodu uzun (esnek)
yaplar iin geerli

Spektral telenme, Sd
19

Deprem yk
azaltma katsays
bu prensibe
dayal
20

Eit Yerdeitirme Kural

Spektral vme, Sa

Ki (do
(dorusal
elastik)

telenme stemi

Doal periyodu ksa (rijit) yaplarda


dorusal olmayan davran
gsteren yapnn telenmesi
dorusal davran gsteren yapnn
telenmesinden daha byk
olacaktr

Deprem yk azaltma katsaysnda


bu davran gznnde
bulundurulur
Ayrca tersinir
tekrarlanr ykler
altnda yapnn
rijitliindeki
azalma hedef
telenmeyi artrr
Spektral telenme, Sd

Kefektif

Performans noktas (hedef telenme) olarak da


adlandrlr.
Beklenen seviyede olas bir depremin dorusal
elastik davranmayan yap zerinde yarataca
maksimum telenmedir.
Binann deprem kapasitesi (Modal Kapasite Erisi)
ile deprem istemi (vme-telenme Spektrum Erisi)
nin kesitii noktadaki yanal telenmedir.
Belirlemek iin eitli yntemler mevcut

(ATC-40, FEMA356, TDY-2007)

21

lkemizde Uygulama

Yap Performansnn Deerlendirilmesi


z

22

Yap sistemi zerinde performans noktasna


(telenme istemine) kadar itme analizi yaplr.

Eer performans noktasndaki telenme deeri


iin yapda oluan hasar kabul edilebilir bir
seviyedeyse yap performans analizi (itme analizi)
kriterini yerine getirmi demektir.
Hasar seviyesi yksekse onarm/glendirme
yntemleri uygulanmaldr.
Hasar genellikle yap elemanlarnda zerindeki
birim ekil degitirme istemleri eklinde ifade
edilir.
23

Ynetmelikler:

Betonarme Yaplar iin TS-500-2000

Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar iin


Ynetmelik
(Deprem Ynetmelii 2007)
z

Kapsam geniletildi

Deprem blgelerinde yaplacak yeni binalar

Deprem ncesinde veya sonrasnda performans


deerlendirilecek ve glendirilecek olan mevcut
binalar (Blm 7)

24

TDY-2007: Tasarm Depremi


z

Dn Periyodu: 475 yl (seyrek deprem)

Bir ylda meydana gelme olasl: % 0.21

50 ylda tekrarlanma olasl: %10

Bina Performans Dzeyleri

Hemen kullanm (HK)


Can gvenlii (CG)
Gme nlenmesi (G)

Tasarm depremi altnda mevcut binalarn


Can Gvenlii (CG) performans dzeyini
salamas beklenir

25

26

Standart vme Spektrumu

Binalar iin Hedef Performans Dzeyleri

27

28

Dorusal Olmayan (Nonlineer) Yap


Davran

Elastik Deprem Yklerinin Belirlenmesi


Tek serbestlik
dereceli sistemlerde:

Pax 0.07A g f 'c

ok serbestlik dereceli sistemlerde:

skelet

PlatErisi
, top

Edeer deprem yk ile hesapta:


Dayanm

RW2

Test
Analysis

Yerdeitirme
Referans: Aydnolu, N

29

Dorusal Olmayan Davrann dealletirilmesi

Referans: Aydnolu, N

30

Dorusal Olmayan Yap Sistemi Davran

31

Referans: Aydnolu, N

32

Sneklik stemi ve Dayanm Sunumu


Kavramlar

Yerdeitirme steminin Belirlenmesi

Referans: Aydnolu, N
33

Referans: Aydnolu, N
34

tme Erisinin Modal Kapasite Diyagramna


evirilmesi

tme Analizi

Referans: Aydnolu, N
35

Referans: Aydnolu, N

36

tme Erisinin Modal Kapasite Diyagramna


evirilmesi

Modal Yerdeitirme steminin Belirlenmesi


Esnek (do
(doal periyodu uzun) yap
yaplarda (T1>TB):

(TA)

M x1 =

(TB)

L2x1
M1
N

Lx1 = mi xi1
i =1
N

M 1 = mi 2xi1
i =1

(Birinci moda ait modal ktle)

Sdi1 = Sde1 (elastik)

L
x1 = x1
M1

(E
(Eit Yerde
Yerdeitirme
Kural
Kural)
Referans: Aydnolu, N

37

38

Modal Yerdeitirme steminin telenme


stemine Dntrlmesi

Modal Yerdeitirme steminin Belirlenmesi


Rijit (do
(doal periyodu k
ksa) yap
yaplarda (T1<TB):

(TA)

(TB)
Modal Kapasite Erisi

tme Erisi

Sdi1 > Sde1 (elastik)


(telenme stemi)

Referans: Aydnolu, N

39

Referans: Aydnolu, N

40

nemli Noktalar

telenme stemine kadar tme Analizi

Tayc sistemde
teleme istemine denk
gelen ekildeitirme
istemlerinin belirlenmesi
(tme Analizi sonular)

telenme stemi

Referans: Aydnolu, N

41

nemli Noktalar

42

nemli Noktalar

43

44

telenme stemine kadar tme Analizi


Yaplr

Tayc sistemde
teleme istemine denk
gelen ekildeitirme
istemlerinin belirlenmesi
(tme Analizi sonular)

SAP2000 Programnda tme Analizi Yntemi


z

telenme stemi

Referans: Aydnolu, N

z
z

Referans: Darlmaz, K

45

SAP2000 tme Analizi Yntem 1


z

Yap sisteminin artan yatay ykler altnda


dorusal olmayan davrannn (itme
erisinin) belirlenmesi
Oluan plastik kesitlerin trleri ve yap
iindeki dalmnn belirlenmesi
Plastik kesitlerdeki ekildeitirmelerin
(dnme ve erilik) belirlenmesi
Toplam ve greceli kat telemelerinin
belirlenmesi

46

SAP2000 tme Analizi Yntem 2

Hesap modeli oluturulur


Elemenlarn donat yerleimleri kesit tanmnda
belirtilir
Varsaylan (default) plastik mafsal zellikleri
atanr
Ykler tanmlanr (G, nQ, Ex, Ey)
Statik itme analizi ykleri tanmlanr (Dey
Yatay)
Statik itme analizi yaparak itme erisi elde
edilir

Referans: Darlmaz, K

z
z

z
z
z

47

Hesap modeli oluturulur


Elemenlarn donat dzeni ve mevcut alanlar
esas alnarak moment-dnme bantlar ve
karlkl etki (P-M) diyagramlar kullanc
tarafndan belirlenir
Ykler tanmlanr (G, nQ, Ex, Ey)
Statik itme analizi ykleri tanmlanr
Statik itme analizi yaparak itme erisi elde
edilir

Referans: Darlmaz, K

48

Kiriler iin Plastik Mafsal zellikleri


(M2 ya da M3 Mafsal)

Kiriler iin Kesit Tanm

Referans: Darlmaz, K

M
o
m
e
n
t

MALZEME ZELLKLER
Beton

Eksenel
Yk

f ck

(Basn +)
(kN)
0,00

(MPa)
20,00

mc

1,00

f yk

ms

fu

(MPa)
420

(MPa)
600

(mm)
22
22

Adet

Alan
2

(mm )
3
3

1140
1140

Alt ve st donatlar esas


olarak belirlenir

Baz durumlarda kolonlar


iin de kullanlabilir
(eksenel ykn sabit kald
varsaymyla)

50

Kolonlar iin Kesit Tanm

0,01

su

Cc

(mm)

(mm)

(mm)

(mm)

450

600

560

20

0,1

400

Kesit Merkezine
Uzaklk

350

(mm)
-260
260

300

250

(kN.m)

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Moment

P
r
o
g
r
a
m

No.

sh

(MPa)
200.000

BOYUNA DONATI DZENLEMES

r
i
l
i
k

BETON KEST

Boyuna Donat
Es

Kirilerde ilgili
dorultularda kullanlr

Referans: Darlmaz, K

49

Kiriler iin Plastik Mafsal zellikleri:


Moment-Erilik Analizi Sonular

200

150

100

ETRYE BLGLER
fyw

(MPa)

420

e
s
bk

(mm)
(mm)
(mm)

8
150
402

hk

(mm)

552

b'k

(mm)

402

h'k
ess

(mm)

552
1

50

HESAPLA

0,0000

0,0500

0,1000

0,1500

0,2000

0,2500

Erilik
(rad/m)

51

Referans: Darlmaz, K

52

Kolonlar iin Plastik Mafsal zellikleri:


P-M Etki Yzeyi Analizi Sonular

Karlkl etki yzeyi ve


kullanm ykleri altnda
ortaya kan normal kuvvet
dzeyi iin moment erilik
ilikisini belirlemek iin
kullanlr

K
D

R
T
G
E
N
K
E
S

T
A
N
A
L

Referans: Darlmaz, K

mc

f yk

ms

Es

(MPa)
20

1,00

(MPa)
420

1,00

(MPa)
200.000

BU PROGRAMDA:
1) Betonun ekme dayan ihmal edilmektedir.
2) Beton basn dalm dikdrtgen alnmaktadr.
3) elik modelinde pekleme ihmal edilmektedir.
4) Sarg etkisi gz nne alnmamaktadr.

KEST GEOMETRS
Genilik
(b)

Ykseklik
(h)

(mm)

(mm)

450

450

5000

(+) xi
4000

(-) xi

DONATI DZENLEMES
No.

Donat Alan
(mm 2 )

1
2
3
4
5
6

1140
760
1140

Kesit
Merkezinden
Uzaklk (x i )
(mm)
-185
0
185

N (kN):
M (kN.m):

0,0
240,3

3000
2000
1000
0
-1000
-2000

50

100

150

200

250

300

350

400

Moment, M (kN.m)

53

Plastik Mafsal zellikleri

BETON ve ELK MODELLER


f ck

Eksenel Yk, P (kN)

Kolonlar iin Plastik Mafsal zellikleri


(P-M2-M3 Mafsal)

54

tme Analizi Plastik Mafsal Oluumu

Ayrca:

Sadece eksenel yk tayan elemanlar iin


eksenel mafsallar (iki ucu mafsall aprazlar,
kafes kiri elemanlar, vb.)
Kesme davrann niteleyen plastik (?)
mafsallar (yetersiz etriye, ba kirileri,
ykseklii az perdeler, vb.)
Burulma mafsallar

tanmlanabilir

Referans: Darlmaz, K

55

Referans: Darlmaz, K

56

tme Analizi (tme Erisi)

Mafsallarda Plastik Dnme stemi

Referans: Darlmaz, K

57

tme Analizi Sonularnn Deerlendirilmesi


z

58

tme Analizi Sonularnn Deerlendirilmesi

Kesit baznda ekildeitirme istemlerinin


(toplam erilik istemlerinin) belirlenmesi

Referans: Aydnolu, N

59

tme analizi sonucunda kesitlerde toplam erilik


istemleri belirlendikten sonra:
Kesitler iin Moment-Erilik Analizi kullanlarak:

Betonun basn birim ekildeitirmesi isteminin


hesaplanmas

Donat eliinin birim ekildeitirme isteminin


hesaplanmas

Beton ve donat eliinin birim ekildeitirme


istemlerinin birim ekildeitirme kapasiteleri ile
karlatrlmas

60

tme Analizi Sonularnn Deerlendirilmesi

tme Analizi Sonularnn Deerlendirilmesi

Kesit Hasar
Snrlarna gre
tanmlanan beton ve
elik birim
ekildeitirme
kapasiteleri:
Sargl beton iin:

61

Moment Erilik Analizi

62

Moment Erilik Analizi Yntemleri

Referans: Ersoy, U

63

Kesidin eritlere blnmesi


Sargsz ve sargl beton iin ayr
gerilme-birim deformasyon modelleri
Eksenel ykn etkisi
Referans: Ersoy, U

64

Moment Erilik Analizi Programlar


www.ce.metu.edu.tr/~betonarme

Referans: Ersoy, U

Gerilme-birim
deformasyon
modelleri kullanc
tarafndan
belirlenebilir

Sargsz ve sargl
beton iin
gelitirilmi Kent
ve Park modeli
programda mevcut

Referans: Ersoy, U

65

Moment Erilik Analizi Sonular

66

Moment Erilik Analizi Sonular


M
o
m
e
n
t

MALZEME ZELLKLER
Eksenel
Yk

Beton
f ck

(Basn +)
(kN)
351,00

(MPa)
20,00

mc

1,00

f yk

ms

fu

(MPa)
420

(MPa)
420

P
r
o
g
r
a
m

Erilik (rad/m)

Referans: Ersoy, U

67

(mm)
22
22
22

Adet

Alan
(mm 2 )

3
2
3

1140
760
1140

0,01

su

Cc

(mm)

(mm)

(mm)

(mm)

450

450

410

20

0,1

350

Kesit Merkezine
Uzaklk

300

(mm)
-185
0
185

250

(kN.m)

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

sh

(MPa)
200.000

BOYUNA DONATI DZENLEMES


No.

r
i
l
i
k

BETON KEST

Boyuna Donat
Es

Moment

Moment Erilik Analizi Programlar

200

150

100

ETRYE BLGLER
fyw

(MPa)

420

e
s
bk

(mm)
(mm)
(mm)

8
200
402

hk

(mm)

402

b'k

(mm)

402

h'k
ess

(mm)

402
1

50

HESAPLA

0,0000

0,0500

0,1000

0,1500

Erilik
(rad/m)

68

Bina Performansnn Belirlenmesi ve


Glendirme Kararlar

tme Analizi Sonularnn Deerlendirilmesi

Sargl beton iin:

Hemen Kullanm (HK) durumu:

Herhangi bir katta her bir deprem dorultusu


iin yaplan hesapta kirilerin en fazla %10u
belirgin hasar blgesine geebilir

Dier tayc elemanlarn tm minimum hasar


blgesindedir

Glendirilmesine gerek yoktur

69

Bina Performansnn Belirlenmesi ve


Glendirme Kararlar
z

Bina Performansnn Belirlenmesi ve


Glendirme Kararlar

Can Gvenlii (CG) durumu:

70

Gmenin nlenmesi (G) durumu:

Kirilerin en fazla %20si ve kolonlarn bir ksm ileri hasar


blgesine geebilir
leri hasar blgesindeki kolonlarn, kattaki btn kolonlar
tarafndan tanan kesme kuvvetine toplam katks
%20nin altnda olmal
Dier tayc elemanlarn tm minimum hasar blgesi
ya da belirgin hasar blgesinde olmaldr (Ayrca ek
hkmler mevcut)
Glendirilmesi zerine gvenlik (hasar) snrn aan
elemanlarn says ve dalmna bal olarak karar
verilmeli.

71

Kirilerin en fazla %20si ve kolonlarn bir ksm gme


blgesine geebilir
Gme blgesindeki kolonlarn, kattaki btn kolonlar
tarafndan tanan kesme kuvvetine toplam katks
%20nin altnda olmal
Gme blgesindeki elemanlarn durumu yapnn
kararlln bozmamaldr (labil durum)
Dier tayc elemanlarn tm minimum hasar, belirgin
hasar ve ileri hasar blgelerinde olmaldr (Ayrca ek
hkmler mevcut).
Bina can gvenlii bakmndan sakncaldr ve
glendirilmelidir. Glendirmenin ekonomik verimlilii
deerlendirilmelidir.

72

Greli Kat telemelerinin


Snrlandrlmas

Bina Performansnn Belirlenmesi ve


Glendirme Kararlar
z

Gme durumu:

Herhangi bir katta gmenin nlenmesi durumu


salanmyorsa bina gme durumundadr.

Bina can gvenlii bakmndan sakncaldr.

Glendirme uygulanmaldr.

Glendirmenin ekonomik verimlilii tartlr.

Her bir deprem dorultusu iin binann herhangi


bir katndaki greli kat telemesi deiik
performans dzeyleri iin aadaki deerleri
salamaldr.

(i)Max : dey elemanlarn ular arasnda hesaplanan


en byk greli kat telemesi
hi

: kat ykseklii

73

tme Analizi zeti


z
z

z
z

74

Literatrde Artmsal tme Analizi rnekleri

Yapnn telenme istemi belirlenir (TDY-2007).


teleme istemine kadar yaplan itme analizi sonucunda
kesitlerde toplam erilik istemleri belirlenir.
Kesitler iin Moment-Erilik Analizi yaplr.
Her kesitte toplam erilik istemine denk gelen beton basn
birim ekildeitirme istemi ve donat elii ekildeitirme
istemi hesaplanr.
Beton ve donat eliinin birim ekildeitirme istemleri
TDY-2007 tarafndan farkl hasar snrlar iin belirlenen
birim ekildeitirme kapasiteleri ile karlatrlr.
Bu karlatrmann sonucunda her kattaki kolon ve
kirilerdeki hasar durumlarna bal olarak bina
performans belirlenir ve glendirme kararlar alnr.

(Prof. Dr. Nuray Aydnolu rnek 3)

75

76

Plastik Moment Kapasiteleri, Etkileim


Diyagramlar ve Plastik Mafsal Tanm

tme Erisi ve Modal Kapasite Diyagram

Etkin modal ktle oran kontrol:

77

78

Tepe teleme stemine kadar Yaplan tme Analizi


Sonucu Oluan Plastik Mafsallar

Modal Yerdeitirme ve teleme stemi Hesaplar

79

80

Kiri ve Kolonlarda MomentErilik Analizi


Sonular

telenme stemi Noktasnda Elde Edilen Greli Kat


telenmelerinin Kontrol

Kiri

Kolon

81

82

Bina Performansnn Deerlendirilmesi

Mevcut Betonarme Yaplarn Deprem


Performansnn Deerlendirmesi:
tme Analizi
Teekkrler...
kutay.orakcal@boun.edu.tr

83

You might also like