Recidivi dhe llojet e tij

-Me ricidiv apo fajtor perserites, nenkuptojme rastet kur personi qe ka qene
me pare I denuar perseri kryen veper penale. Ky eshte kuptimi penalo-juridik
I recidivist. Mirpo krahas kuptimit penalo-juridik njihet edhe kuptimi
kriminologjik the penologjik I recidivist. Ne kuptimin kriminologjik recidivi
paraqet qdo kryerje te serishme te vepres penale nga personi I cili me pare
ka kryer vepre penale, pa marre parasysh se a ka qene I denuar per ate
veper, ndersa ne kuptimin penologjik recidivi ekziston kur personi qe ka
vuajtur denimin me burg, serish vjen ne burg per shkak se kryen vepren
tjeter penale. Recidivi ka rendesi ne aspektin penalo-juridik kriminologjik dhe
penalogjik.

-Rendesia penalo-juridike e recidivit konsiston ne faktin se denimi I

meparshem nuk ka ushtruar ndikim efikas ne permirsimin e kryesit te vepres
penale, andaj ndaj ti duhet te shqiptohet denim me I rende.Pra ne ksi raste
Recidivi konsiderohet si rrethane renduese.

-Rendesia kriminologjike konsiston ne rrezikshmerine shoqrore te zmadhuar

te kryesit te vepres penale ne shtimin e kriminalitetit dhe ne joefikasitetin e
masave penalo-juridike qe jane zbatuar ndaj tij

-Rendesia penalogjike e recidivist konsiston ne faktin se masat e ndermarra

te enteve ndeshkuese-permirsuese nuk kane pasur sukses ne riedukimin e
kryesit te vepres enale dhe se ndaj tij duhet aplikuar nje trajtim I posaqem,
special.

-Duke marre parasysh natyren e vepres penale ne te drejten penale njohim 2

lloje te recidivist, recidiv I pergjithshem dhe recidiv special. Recidiv I
pergjitshem egziston kur kryesi pos denimit te shqiptuar apo te mbajtur per
vepren penale te meparshme serish kryen veper penale te njejte apo te llojit
te njejte. Duke marre parasysh numrin e veprave penale te kryera ne te
drejten penale njohim 2 lloje te recidivist: Recidivi I njefisht apo I rendomt
dhe recidivi I shumfisht apo muldirecidiv
Bashkekryerja

-Sipas nenit 31 te Kodit Penal, bashkekryerja egziston nese 2 apo me shume

persona, duke marre pjese ne veprimin e kryerjes apo ne ndonje menyre
tjeter, se bashku kryejne vepren penale.

Bashkekryerja nuk konsiderohet se egziston vetem ne rastet kur tjetri merr

pjese ne veprimin e kryerjes, por edhe kur me ndonje menyre tjeter se
bashku, realizojne vepren penale, psh: do te konsiderohet bashkkryese I
vepres penale te vrasjes edhe vozsitesi nese sipas marreveshjes paraprake
bashkeudhtari I tij nga vetura qe eshte ne levizje shtin me armed he e vret
personin tjeter.

-Me qellim te percaktimit sa me te qarte te nocionit te bashkekryerjes na

jane peraqitur disa teori: Teoria Formale-Objektive, Teoria Subjektive dhe
Teoria e ndarjes se punes, dhe Teoria mise apo e perzier

*Teoria formale-objektive- kjo teori si bashkekryes konsideron personin cii ka

ndermarr veprimin e kryerjes apo nje pjese te veprimit te kryerjes qe eshte
tipare e vepres penale te caktuar.

*Teoria Subjektive- kjo teori perfaqson koncepcionin se sipas kushteve

objective nuk mund te behet dallimi midis ashkekryerjes dhe formave tjera
te bashkpunimit sepse te gjith pjesmarresit e vepres penale konsiderohen
kryes.

*Teoria e ndarjes se punes- sipas ksaj teorie bashkekryes eshte ai

bashkpuntor I cili sbashku me tjetrin, ne baze te marrveshjes mbi ndarjes e
punes, realizon pjesen e vet ne procesin e kryerjes se vepres penale, me
qrast vepren e deshiron si te vetem dhe si te perbashket.

*Teoria mikse apo e perzier- Te metat dhe perparsit e teorise lidhur me

saktesimin e nocionit te bashkekryerjes dhe dallimit te saj nga format e tjera
te bashkepunimit, bejne me dije se ne baze te vetem njeres pre teorve te
permendura nuk munde te zgjidhen problemet.
Ndihma

-Ndihma eshte forma e dyte e bashkpunimit ne kuptimin e gushte e cila

eshte parapare ne nenin 33 te Kodit Penal. Ndihma eshte ndermarrje e
veprimtarive me te cilat nje person me dashje ndihmon tjetrin te kryej veper
penale. Ndihma mund te kryhet vetem pasi qe personi tjeter te kete
vendosur te kryej veper penale. Ne rastet kur veprimet ndermerren para se
te kete vendosur personi tjeter ta kryej vepren penale, mund te kualifikohet
vetem si shtytje e jo si ndihme. Nga kjo del edhe dallimi kualitativ midis
shtytjes dhe ndihmes, sepse shtytja munde te kryhet perderisa personi tjeter
nuk ka vendosur te kryej vepren penale, ndersa ndihma munde te kryhet
vetem pasi qe personi tjeter te ket vendosur te kryej vepren penale. Psh:
premtimi qe I jepet personit tjeter se do te fshehe vepren penale apo kryesin,
nese eshte bere para se tjetri te kete vendosur te kryej vepren penale do te
kualifikohet si shtytje, e nese eshte bere pasi qe sit e kete vendosur do te
kualifikohet si veper e ndihmes.

-Ndihma kryesisht mund te jete dy llojshe: ndihma fizike dhe ndihma psikike.

*Si ndihme fzike munde te konsiderohet venia apo dhenia ne disponim

kryesit mjetet per kryerjen e vepres penale dhe menjanimin I pengesave per
kryerjen e vepres penale. Si ndihme fizike mund te konsiderohet edhe berja
roje gjate koes se kryerjes se vepres penale, barja apo derguarja e personit
gjere ne vendin ku duhet kryer vepra penale etj.

*Si ndihme psikike mund te konsiderohet dhenia e keshilave apo udhezimeve

sit e kryhet vepra penale dhe premtimi se do te fshehet vepra penale, kryesi
I saj, gjurmet e vepres penale ose perfitimet qe rrjedhin nga kryerja e vepres
penale.

-Ndihma me se shpeshti kryhet ne menyre te drejteperdrejte mirpo ajo

munde te kryhet edhe ne menyre indirekte,ndihma e menyres indirekte
kryhet ne ato raste kur personi ndihmon kryesin e vepres penale nepermjet
personit tjeter.
Actiones Liberae in Causa

-Egziston mundesia qe ne te drejten penale kryesi te konsiderohet penaisht I

pergjegjshem per vepren penale qe e ka kryer ne gjendje te papergjegjshme,
me kusht qe ai me dashje apo nga pakujdesia te kete sjelle veten ne kete
gjendje. Rastet e ketilla ne shkencen e se drejtes penale jane te njohura ne
gjuhen latine me shprehjen Actiones Liberae in Causa.

-Institucionin Actiones Liberae in Cause tani e njohin te gjitha legjislacionet

penale te shteteve bashkohore. Ne Kodin tone Penal ky institucion eshte
parapar ne nenin 19.

-Ne kete dispozite thuhet si vijon: Eshte penalisht pergjegjes kryesi I vepres
penale qe duke perdorur alkool, droge apo ndonje menyre tjeter e sjel veten
ne gjendjen e tille, ne te cilen nuk munde te kuptoje rendesine e veprimit
apo te moveprimit te vet ose te kontrolloj sjelljen e vet, nese para se te kete
sjelle veten ne ate gjendje veprimet apo mosveprimet e tije kane qene te
perfshira ne dashjen e tij, apo nese eshte I pakujdesshem ndaj vepre penale
dhe ligji parasheh pergjegjesi penale per kryerje te vepres penale nga
pakujdesia.

-Qellimi I institucionit Actiones Liberae in Causa eshte qe te pengoj

keqperdorimin e parimit se mund te konsiderohet penalisht I pergjegjshem
vetem personi I cili ne kohen ekryerjes se vepres penale ka qene I
pergjegjshem. Perndryshe pot e mos njihej ky institucion nuk do te ishte e
mundur te denohen personat qe me vetdije, me qellim apo nga pakujdesia e
sjellin veten ne gjendjen e papergjegjshme dhe ne kete gjendje kryejne
vepra penale.
Kauzaliteti

-Ne shkencen e se drejtes penae, kauzaliteti perkufizohet si lidhje objective

midis veprimit apo mosveprimit dhe pasojes se shkaktuar.Kauzaliteti eshte
perkufizuar ne nenin 20 te Kodit PPenal. Ne kete dispozite thuhet
shprehimisht: Personi nuk eshte penalishhht pergjegjes kur midis veprimit
ose mosveprimit te tij dhe pasojave mungon lidhja shkakerore. Kauzaliteti ne
te drejten penale ka rendesi te madhe, sepse per tu konsidderuar nje veper e
njeriut s veper penale dhe per te mundur ti ngarkohet atij, duhet te
konstatohet se ajo veper ka shkaktuar pasojen e ndaluar e cila me ligj eshte
e parapare si veper penale. Andaj midis veprimit te njeriut dhe pasojes se
shkaktuar duhet te egzistoj nje lidhje apo raport I ndaluar ne baze te se cilit
konstatohet se pasoja eshte shkak I veprimit te caktuar te njeriut. Kjo lidhjke
apo ky raport quhet lidhje kauzale, kurse veprimi I cili ka shkaktuar pasojen
quhet shkak. Ne shkencen e se drejtes penale na jane paraqitur disa teresi te
cilat frojne kritere dhe pikepamje me qellim qe ti ndihojne praktikes gjyqsore
ne zgjedhjen e kesaj qeshtje te diferencimit e ato teori jane: teoria
ekuivalente, teoria dallimit apo diferencimit kualitativ te shkakut dhe kushtit,
dhe teoria kauzalitetit adekuat.
Kunderligjshmeria

-Kunderligjshmeria eshte element I pergjitheshem I qdo vepre peale.

-Parimisht veprimi apo mosveprimi I njeriut I cili eshte ne pajtim me figuren e

vepres penale eshte dhe I kunderligjshem. Me sjelljet e ketilla zakonisht
shkelen normat e ligjit penal qe e ndalojne ndonje veprim apo qe urdherojne
te ndermerret ndonje veprim. Kunderligjshmeria ne kuptimin foral eshte
veprim qe paraqitet si shkelje e ndonje norme, e ndonje urdherese apo
ndalese e cila me ligj eshte peraktuar si veper penale.Kunderligjshmeria ne
kuptimin material nenkupton ate sjllje te njeriut e cila eshte ne kundershtim
me normen e caktuar penalo-juridike, por e cila ne te njejten kohe edhe e
demton apo e rrezikon te miren juridike qe eshte e mbrojtur pikerisht me ate
norme. Nga kjo del se kuptimi material I kunderligjshmerise manifeston
rrezikshmerine shoqerore, pasojen e demshme te saj. Perderisa kuptimi
formal I kunderligjshmerise eshte manifestim I kerkeses per ligjshmeri,
kuptimi material eshte manifesttim I funksionit social, funksion ky qe
konsiston ne mbrojtjen e te mirave juridike qe ushtrohet nga e drejta penale.
Faji

-Faji eshte pergjegjshmeria personale e kryersit per vepren e vet. Nje person
konsiderohet se vepren penale e ka kryer ne faj ne rastet kur ka ditur se me
veprimin apo mosveprimin e tij do te shkaktoje pasoje te ndaluar ne boten e
jashtme, pasoje kjo qe me ligje eshte e parapare si veper penale. Mardhenia
apo relacioni psikik I kryersit ndaj vepres ne te drejten penale quhet fajsi.
Lidhur me veprimin e vepres penale faji egziston ateher kur personi eshte I
vetedijshem dhe e deshiron ndermarrjen e veprimit apo kur eshte I
vetedijshem deshiron te mos e marre veprimin e caktuar, kur me
mosveprimin kryhet vepra e caktuar.

Lidhur me pasojen konsiderohet se nje person eshte I ligjshem, ne rastet kur

eshte I vetdijshem dhe deshiron te shkaktohet pasoja e ndaluar ne boten e
jashtme. Per te konstatuar se personi ka kryer vepren me faj,
domosdoshmerisht duhet depertuar ne psikik ne jeten shpirtrore te kryersit.
Pra faji bent e mundshme qe te denohet kryersi I vepres penale. Ne te
kunderten ne mungese te fajit kryersi I vepres [penale nuk mund te
demtohet. Kodi Penal njeh 2 forma kryesore te ligjit : Dashja dhe pakujdesin.

-Dashja eshte forma me e rende e ligjit dhe me se shpeshti veprat penale

kryhen ne kete forme te fajita.Ne rastet kur vepra penale kryhet me dashje
kryesi konsiderohet gjithhere penalisht pergjegjes.

-Ndersa pakujdesia eshte forma me e lehte e fajita, dhe per veprat penale te
kryera nga pakujdesia, kryersi denohet vetem ne rastet kur me ligj,
shprehimisht parashiet se do te denohet edhe per vepren e kryer nga
pakujdesia.
Shtytja

Shtytja eshte njere nder format e bashkpunimit ne kuptimin e ngushte. Kjo

forme e bashkpunimit eshte e parapare ne Nenin 32 te Kodit Penal. Ne kete
nen nuk eshte percaktuar nocioni I shtytjes po vetem thuhet: Kushdo qe me
dashje e shtyt tjetrin te kryej veper penale denohet sikurse aj ta kete kryer
ate veper penale, nese vepra penale eshte kryer ne ndikimin e tij. Kodi penal
nuk percakton menyrat dhe mjetet me te cilat mund te kryhet shtytja.

Mirpo ne teori dhe praktike eshte percaktuar Konceptimi se shtytja munde te

kryhet ne qdo lloj veprimi ne te cilin te tjetri munde te formohet apo forcohet
veprimi per te kryer vepren penale.

Si veprime te shtytje munde te konsiderohen psh: Veprimet me te cilat

bindet tjetri, dhenia apo premtimi I dhurates, lutja, kanosja, dhenia e
keshillave etj.

Shtytja munde te ndermerret nga nje apo me shume persona. Ne rastet kur
shtytja ndermerret nga 2 apo me shume persona, atehere kjo ne te drejten
penale quhet bashkshtytje.

Shtytja munde te kryhet me nje apo me shume veprime. Edhe ne rastet kur
shtytesi me shume veprime ka arritur qe te personi tjeter te ndikoj qe te
kryej veper penale, konsiderohet se egziston vetem nje shtytje. Mirpo eshte
e mundur qe me nje shtytje te ndikohet qe 2 apo me shume persona te
kryejn 2 apo me shume vepra penale. Shtytja duhet te jete e drejtuar ndaj
personit te caktuar si kryers i ardhshem dhe me qellim te kryehet vepra
penale e caktuar.

Shtytesi duhet ta njohe personin te cilin e shtyt qe te kryej veper penale. Me

fjale te tjera qdo shtytje nenkupton adresatin personin qe I dedikohet,
gjithashtu per tu konsideruar se egziston shtytja, kerkohet qe shtytja te jete
e drejtuar ndaj personit konkret. Lidhur me kete ne te drejten penale
konsiderohet se eshte kryer shtytja edhe ne rastet kur ajo eshte drejtuar ndaj
rethit te caktuar te njerzve nga te cilet njeri perj tyre nen ndikimin e shtytjes
e kryen vepren penale
Lajthimi ne Fakt

-Sipas nenit 25 te Kodit Penal, konsiderohet se egziston lajthimi ne fakt ne

rastet kur ka kryersi ne kohen e kryerjes se vepres penale nuk ka qene I
vetdijshem per ndonje nga tiparet e saj te caktuar me ligj, apo gabimisht
mendon se egzistojn rrethanat sipas te cilave pot egzistonin ato faktikisht ajo
veper do te lejohej. Lajthimi ne fakt qe eshte percaktuar ne Kodin Penal,
rezulton se e drejta jone penale njeh 2 lloje te ketij lajthimi.

1)Lajthimi ne fakt ne kuptimin e ngushte dhe i perket rrethanave te veprave

penale te cilat jane te percaktuara me ligj dhe te cilat jane elemente
perperese te vepres penale.

2) Lajthimi ne fakt ne kuptimin e gjere I perket atyre rrethanave te cilat pot e

egzistonin ashtu qfare I paramendon kryersi veprimi I tij nuk do te
konsiderohej veper penale, ajo do te perjashtohej. Lajthimi ne fakt ne
kuptimin e ngushte egzison ateher kur kryersi ka paraftyrim te gabuarapo
kur nuk e di per ndonje rrethan t,tipare e cila ne ligj eshte si element
konsituiv I vepres penale. Lajthimi ne fakt ne kuptimin e ngushte munde ti
perket veprimit te kryerjes, pasojes, objektit te veprimit, kauzalitetit dhete
gjitha rrethanave tjera te cilat me ligj jane te parapara si elemente te figures
se caktuar te vepres penale. Nje lloj lajthimi ne fakt ne kuptimin e ngushte
eshte edhe lajthimi ne person, ky lajthim egziston kur personi A naten ze
pusi ne vndin e caktuar me qellim qe te vras personin B, mirpo me ate rast
me qe nuk ka pare mire per shkak te erresires ne vend te personit B e vrane
personin C. Perkunder faktit se ne kete rast persni A vepron ne lajthim lidhur
me personin C, konsiderohet se vepra penale e vrasjes eshte kryer me
dashje dhe ky lloj lajthimi eshte irrelevant per te drejten penale, ngase
perkunder kti lajthimi kryersi ka qene I vetdijshem se eshte duke vrare
njeriun. Lajthimi ne fakt ne kutpimin e ngushte mund ti perket edhe lidhjes
kauzale . Kjo lidhje egziston ne rastet kur rrjedhja e ngjarjes midis veprimit
dhe pasojes nuk zhvillohet ashtu siq e ka paramenduar dhe deshiruar
kryersi. Mirpo eshte situate tjeter e lajthimit perkitazi me lidhjen kauzale kur
kryersi ndermerr veprimin ndaj subjektit apo objektit te caktuar kurse pasoja
shkaktohet ndaj subjkektit apo objektit tjeter, keto raste quhen sulm I gabuar
apo shmangie e veprimit.

-Lajthimi ne fakt ne kuptimin e gjere

-Ne pjesen e 2t te paragrafit 1 te nenit 25 te Kodit Penal eshte percaktuar
nocioni I lajthimit ne fakt ne kuptimin e gjere, sipas keaj dispozite, ky lloj
lajthimi egziston kur ndokush ne kohen e kryerjes sse vepres penale,
gabimisht mendon se egziston rrethane sipas te cilave pot e egzistonin ato
faktikisht ajo veper do te ishte e lejuar. Me fjale te tjera lajthimi ne fakt ne
kuptimin e gjere egziston ne rastet kur ndonje person ka qene I vetedijshem
per te gjitha tiparet e vepres penale, mirpo ka pasur paraftyrim te gabuar
mbi ndonje rrethan reale, e cila ne te vertet do te egzistonte ashtu qfare e
paramendon, sipas ligjit do te perjashtohej kunderligjshmeria dhe
rrezikshmeria shoqerore e vepres se kryer, keshtu qe ajo veper do te ishte e
lejueshme. Lajthimi ne fakt ne kuptimin e ngushte ashtu dhe ne kuptimin e
gejre munde te jete I menjanuar dhe I pamenjanuar.

Lajthimi ne fakt I menjanuar egziston ne rastet kur kryersi per shkak te

pakujdesise se tij ka qene ne lajthim.

Lajthimi ne fakt I pamenjanuar egziston ateher kur kryersi nuk ka menduar

as nuk ka qene I detyruar te kete perfytyrim te drejte per ato rrethana per te
cilat ka qene ne lajthim
Debimi I te huajit nga territori I kosoves

-Debimi I te huajit nga territory I Kosoves si lloj I debimit plotsues munde te

shqiptohet vetem ndaj personit me shtetesi te huaj apo pa shtetsi , I cili ka
kryer vepren penale ne vendin tone(neni 71 par.1).

-Personi te cilit I eshte shqiptuar ky denim, dduhet te largohet nga Kosova

dhe gjate kohezgjatjes se ketij denimi nuk guxon te kthehet. Shqiptimi I ketij
ddenimi plotesues eshte fakulatativ, Kodi Penal paksa ne menyre te
pergjithsuar percakton kusht per shqiptimin e tij. Ne rastin e vendosjes nese
gjykata do ta shqiptoj kete denim, duhet te marre parasysh llojin dhe peshen
e vepres penale, dhe lidhjen e kryersit me Kosoven(neni 71,para.2). Ne
kuadrin e ketyre rrethanave, te cilat gjykata duhet te marre parasysh nese
do te shqiptoj kete denim siq shihet ceket edhe lidhja e kryersit me Kosoven.
Ne kete kriter ligjvenesi ka menduar ne faktin se kryersi I vepres penale ka
ndonje anetar te familjes apo te aferm te ngusht, apo me pare ka qene
shtetas I Kosoves apo e ka vendin e punes ne Kosove etj. Ateher mund te
mos I shqiptohet ky denim, debimi I te huajit nga territori I Kosoves nuk do te
shqiptohet nese eshte ne kudnershtim me nenin 3 te Konventes Evropiane
per mbrojtjen e te drejtave te njeriut dhe lirive themelore te 4 nentorit 1950
dhe protokolleve dhe konventen e lidhur me statusin e Refugjateve te 28
Korrikut 1951 te protokollit te saj te 31 janarit 1967 ose konventes kunder
tortures dhe trajtimit te vrazhde, cnjerzor dhe poshtrues te 17 dhjetorit
1984(neni 6 par.3). Minimumi I kohezgjatjes se ketij denimi eshte 1 vit,
ndersa maksimumi 10 vite(neni 71 par.1). Egzekutimi I ketij denimi fillon prej
dites kur vendimi I gjykates behet I plotfuqishem, por koha e kaluar ne burg
ose entin shendetsore nuk I llogaritet ne kohezgjatjen e ketij denimi(neni 71
par.4)
Denimi me urdher per pune Dobi te Pergjithshme

-Denimi me urdher per pune me interest e pergjithshem apo public, eshte

lloji I 3te I denimit alternative, I cili eshte parapare ne Kodin Penal(neni60).
Puna ne dobi te pergjithshme si denim alternativ konsiston ne ate qe me
aktgjykim te gjykates kryersit te vepres penale i caktohet obligimi qe Brenda
afatit te caktuar te kryej pune ne dobi te pergjithshme, me interes publik.
Keto pune te cilat kryersi I vepres penale detyrohet ti kryej munde te jene
psh: te pastroj parqet apo rruget e qytetit, te kujdeset per personat e
moshuar, te semure apo me qrregullime mendore, te punoje ne fabrika apo
shoqate humanitare, apo te kryej ndonje pune tjeter te cilen ja cakton
gjykata. Ditet e punes kryhen ne mbikqyrjen e sherbimit sprovues dhe ne
kohen e lire te kryersit te vepres penale. Puna ne dobi te pergjithshme
munde te kryhet ne grupe dhe ne menyre individuale. Puna ne dobi te
pergjithshme eshte ne interest e kryersit te vepres penale, dhe te shoqerise.
Ne interest e kryersit te vepres penale eshte ngase eshte me lehte te punoj
se ta mbaje denimin ne burg. Ndersa ne interest e shoqerise eshte sepse
kryehet nje pune e dobishme dhe njeherit kursehen shpenzimet te cilat
shkaktohen gjate mbajtjes se denimit me burgim, pra kursehet buxheti I
shtetit. Puna ne dobi te pergjithshme shqiptohet ne kohezgjatje se paku 30
ore e me se tepermi 240 ore pune. Oret e punes te caktuara nga gjykata
duhet te kryhen Brenda 1 viti(neni 60 par.2).
Matja E Denimit

-Me matje te ddenimit nenkuptojm caktimin e llojit dhe te lartesis denimit

kryersit te vepres penale.Me rastin e mbatjes se denimit duhet
domosdoshmerisht te merren parsysh te gjitha te rrethanat renduese dhe
lehtesuese qe jane shprehur ne momentiin e kryerjes se vepres penale,ne
menyre qe ti caktohet ai lloj dhe mase e denimit i cili do to pergjigjet pewhes
se vepres penale te kryer,dhe rrezikshmeris shoqerore te kryersit dhe ne te
cillen mese miri do te arrihej qellimi i denimit. Duke pasur parasysh se cilli
organ e bene matjen e denimit ne te drejten penale njohim tri lloje te matjes
se deimit:1:matja ligjre 2:matja gjygjsore 3:matja administrative Matja ligjore
e denimit behet prej organit qe nxjerr ligje,me qe rast ligjdhenesi cakton
llojin dhe lartesin e denimit me rastin e parashikimit te veprave penale.

1).Matja e denimit nga ana e ligjdhensit behet sipaas reikshmeris absktrakte

te veprave penale.

Ne te drejten penale njihen disa lloje te matjes ligjore te denimit ato jane:
A).sistemi absolut i caakimit te denimeve B).sistemi arbitrar i caktimit te
denimeve dhe C).sistemi reltiv i caktimit de denimeve.

A).sistemi absolut i caktimit te denimeve eshte sistem sipas te cilit ligji

precakton saktesisht llojin dhe lartesin e denimit qe do ti shqiptohet kryersit
te vepres penale pa marre parasysh rreszikshmerin konkrete te vepres dhe
kryersit.

B).sistemi arbitrar i caktimit denimeve ekziston atehere kur ligjdhensi nuk e

cakton llojin dhe masen e denmit, per kete autorizim ia beson gjykatesit qe
ai sipas bindjes se vet ti a caktoje llojin dhe masen e denimit kryersit te
caktuar te vepers penale. Gjithashtu sipas ketij sistemi, ligji nuk parashe
kurrfar rregullash per zbutjen e denimit.

C).sistemi relativ i caktimit te denimeve ekziston atehere kur ligji percakton

minimumin dhe maksimumin e denimit qe mund te shqiptohet ne vepren
penale.

2).Matja gjygjsore e denimit, kete lloj te matjes se denimit e bene gjykata kur
ne proceduren penale percaktohet se kryeri i vepres se caktuar penale eshte
penalisht pergjegjes per vepren e kryer.Per te mundur gjykata se me mire ta
ushtroj kete detyre ne nenin 64 te Kodit Penal jane percaktuar rregullat e
pergjithshme per matjen e denimit te cilat duhet modemos te merren
parasysh. Gjykata mate denmin brenda kufijve te minimimit dhe mksimimit i
cili eshte percaktuar me ligj per vepren penale te caktuar.

3).Matja administrative e denimit, krahas matjes ligjore dhe gjygjsore te

denimit ne disa vende eshte e njohur edhe matja administrative e denimit,
sipas ketij sistemi denimin e masin organet kompetente per ekzekutimin e
denimit. Kjo matje e denimit mund de aplikohet vetem te denimi me heqje te
liris,me qe rast gjykata e cakton vetem kete loj te denimit, kurse
kohezgjatjen e denimit e cakton organi adminisrativ. Sistemi administrativ i
matjes se denimit per te drejten penale bashkohore eshte ne kundershtim
me parimin e ligjmeris dhe si i tille nuk garanton se nuk do te keqperdoret
ndaj te ndeshkuarve.

Rehabilitimi ne te drejten penale te Kosoves

-Kodi Penal I Kosoves njeh institutin e rehabilitimit ne nenin 102. Sipas kesaj
dispozite pasi qe I denuari mban denimin dhe nese ka bere demshperblimin,
kompenzimin e demit te shkaktuar me vepren penale I fiton te gjitha te
drejtat qe I ka pasur para se te kete kryer vepren penale te cilen eshte
denuar. Gjthashtu rehabilitimi u njihet edhe te denuarve te cilet jane
amnistuar, apo denimi u shte falur apo paraskruar. Te denuarve te ketill u
rikthehen te gjitha te drejtta te cilat u jane marre apo kufizuar me sanksonet
penale. Te njejtin trajtim e gezojne edhe personat te cilet kane qene ne lirim
me kusht. Me fjale te tjera personat e denuar te cilet rehabilitohen,
barazohen me personat e tjere. Sikurse legjislacionet penale te shteteve
tjera, edhe Kodi yne Penal njeh 2 lloje te rehabilitimit, 1).Rehabilitimin ligjor
dhe 2).Rehabilitimin Gjyqsor.

1).Rehabilitimi ligjor sipas, Kodit Penal shprehet kur nga evidence e te

ndeshkuarve shtyhet denimi dhe I denuari konsiderohet I padenuar. (neni
103,par.1). Shhlyerjen e denimit nga evidence e te ndeshkuarve dhe me
kete edhe rehabilitimin ligjor I denuari e realizon nese ka kaluar afati I
caktuar prej kur eshte mbajtur denimi, parashkruar apo eshte falur, nese I
denuari brenda atij afati nuk kryen veper te re penale. Lidhur me
rehabilitimin ligjor, Kodi Penal parasheh 2 kufizime:
*Kufizimi I pare I referohet denimit me burgim mbi 15 vjet dhe denimit me
burgim afatgjate.

*Kufizimin e dyte Kodi Penal e njeh ne paragrafin 4 te po ketij neni, ne kete

paragraf shprehimisht eshte parapare se denimi nuk mund te shlyhet gjate
kohezgjatjes se masave te trajtimit te detyrueshem.

2).Rehabilitimi gjyqsore, shlyhet denimi nga evidence e te ndeshkuarve ne

afat me te shkurter se qe eshte parapare me ligj. Mirpo derisa rehabilitimi
ligjor behet ne baze te ligjit, per rehabilitimin gjyqsor vendos gjykata ne baz
te lutjes se te ndeshkuarit. Rehabilitimi gjyqsor eshte rreguluar shprehimisht
ne nenin 104 te Kodit Penal. Ne kete dispozit eshte parapr se gjykata sipas
lutjes se te denuarit mund te vendos qe denimi te shlyhet nga evidence e te
ndeshkuarve dhe personi te konsiderohet I padenuar nese ka kaluar gjysma
e afatit te parapar me ligj dhe mese I denuari gjat asaj kohe nuk ka kryer
veper penale te re.
Tentativa e vepres penale

-Sipas nenit 28 par.1 te Kodit Penal, tentative egziston kur ndokush me

dashje ndermerr veprime te drejtperdrejta per kryerjen e vepres penale dhe
vepra nuk eshte kryer ose elementet e vepres se qellimshme penale nuk
jane realizuar. Sipas ketij perkufizimi ligjor tentative do te egzistoj ne rastet
kur vepra penale ka filluar te kryhet, mirpo nuk eshte shkaktuar pasoja e
deshiruar pershembull:

Personi A shhrep me pushke ne drejtim te personit B me qellim qe te privoj

nga jeta, mirpo nuk e qellon. Ne aspektin juridiko-penal per tu konsideruar
keto tri kushte:

1 qe te ndermerret veprimi I kryerjes se vepres penale

2 qe veprimi te ndermerret me dashje dhe

3.qe vepra te mos perfundohet, perkatsisht qe te mos shkaktohet pasoja e

vepres penale.

1).Kushti I pare per egzistimin e tentative eshte ndermarrja e veprimit te

kryerjes se vepres penale, perkatsisht qe te jete filluar kryerja e vepres
penale. Qeshtja e percaktimit te ndermarrjes se veprimit te kryerjes se
vepres penale, fillimit te kryerjes se saj, ka rendesi te madhe kriminalo-
politike, teorike dhe praktike. Rendesia kriminalo-politike e percaktimit te
fillimit te veprimit te kryerjes qendron ne faktin se me kete caktohet kufiri
midis asaj qe nuk eshte ndeshkuar dhe asaj qe eshte e ndeshkuar. Veqmas
kjo ka rendesi te madhe te drejtperdrejt praktike per kryesin meqe per
veprimet pergaditore personi zakonisht nuk ndershkohet, kurse per tentative
me shpesh denohet.

2).Kushti I dyte per egzistimin e tentative eshte veprimi qe ndermerret me

dashje. Perkatsisht qe personi te kete vendosur te kryej vepre dhe te kete
qene I vetdijshem per te gjitha tiparet e vepres penale perkatse. Ky kusht
shprehimisht parashihet ne paragrafin 1 te nenit 20 te Kodit Penal. Tentativa
mund te kryhet me dashje direkte dhe eventuale. Mirpo ne rastet kur per
vepren penale te caktuar me ligj eshte parapar se mund te kryhet vetem me
dashje direkte atyer ajo eshte e nevojshme edhe per tentative. Kjo nga fakti
se elementi subjektiv I tentative nuk dallohet nga elementi subjektiv I vepres
penale ty kryer.
3).Kushti I trete per egzistimin e tentatives eshte qe vepra te mos
perfundohet, percatkimisht qe te mos shkaktohet pasoja e vepres penale..
Perndryshe nese eshte shkaktuar pasoja e vepres penale, ateher nuk mund
te behet fjale per fillimin e vepres penale, perkatsisht per tentative, por per
vepren penale te perfunduar. Nese permbushen keto tri kushte, ateher ne te
drejten penale konsiderohet se eshte kryer tentative e vepres penale. Mirpo
meqe me tentative nuk shkaktohet pasoja e vepres penale, ne teorin e se
drejtes penale lindin dilemma se cilat jane shkaqet qee e arsyetojne
ndeshkimin per tentative. Lidhur me keto qeshtje ne shkencen e se drejtes
penale jane parashtruar tri teori: 1).teoria objective, 2).teoria subjective dhe
3).teoria objektivo-subjektive.

1).Sipas teoris objektive-tentativa paraqet rrezikun te te mires juridike qe

eshte e mbrojtur me te drejten penale. Kjo ne fakt paraqet sum ne te miren
juridike. Per kete arsye tentativa konsiderohet veper e rrezikshme shoqerore.

2).Sipas teorise subjective-Esena e tentative, shkakut dhe arsyjes per

ndeshkimin e saj mbeshtetet ne vullnetin e personit qe te kryej veper
penale, vullnet ky I cili eshte manifestuar ne boten e jashtme me veprimet e
drejtuara ne kryerjen e vepres penale.

3).Sipas teoris objektivo-Subjektive- Kryesi I tentative donhet edhe per shkak

se e ka rrezikuar te miren juridike edhe per shkak se me ate rast e ka
manifestuar vullnetin e tij criminal per te kryer vepren penale.Pra sipas kesaj
teorie duhet te merren parasysh shkaqet dhe te teorise objektive edhe te
teorise subjektive.
Bashkepunimi

--Vepra penale mund te kryhet me veprimin e nje personi apo te shume

personave. Ne rastet kur ne kryerjen e vepres penale marrin pjese 2 apo me
shume persona, kjo ne te drejten penale quhet bashkpunim, ndersa persona
me veprimin e te cileve eshte kryer vepra penale quhet bashkepuntore.

-Zakonisht ne bashkepunim kryhen veprat penale te terrorizmit, trafikimit me

njerze, me droge, me arme etj. Per tu konsideruar se egziston bashkpunimi
ne te drejten penale midis pjesmarrsve duhet te shprehet lidhja e caktuar
objektive dhe subjektive.

-Lidhja objektive qendron ne ate se secili bashkpuntore duhet te ndermarr

ndonje veprim me te cilin I kontribuon kryerjes se vepres penale. Te gjitha
veprimet qe I ndermarrin bashkepuntoret pa marre parasysh a I ndermarrin
ne te njejten kohe dhe ne te njejtin vend, duhet te jene te lidhura midis tyre
dhe te drejtuara qe te arrihet rezultati I njejt qe te shkaktohet pasoja e
caktuar. Pra pasoja e vepres penale duhet te jete rezultat I perbashket I
veprimeve te te gjithe bashkepuntorve.

-Lidhja subjektive qendron ne ate se te gjithe bashkepuntoret duhet te jene

te vetdijshem se ne kryerjen e vepres penale te caktuar do te marrin pjese,
do te veprojne se bashku ne menyra te ndryshme. Per egzistimin e
bashkepunimit eshte e nevojshme qe bashkepuntoret te dine per njeri-
tjetrin.Lidhur me kete duhet cekur se kjo nuk do te thote se ata duhet edhe
te njihen personalisht. Perkatsisht keta mund te njihen personalisht mes vete
por kjo nukd eshte e domosdoshme sepse kjo nuk eshte relevante per tu
konsideruar se egziston bashkepunimi. Kryesore ehte se qdo bashkepuntore
te dije qe krahas tij ne kryerjen e vepres penale marrin pjese edhe persona
te tjere te caktuar.

Kodti yne Penal njeh kater lloje te bashkpunimit:

*Bashkekryejen

*Shtytjen

*Ndihmen dhe

*Bashkimin criminal.
Lirimi me Kusht

-Lirimi me kusht konsiston ne ate qe personi I cili eshte duke vuajtur denimin
me burgim, leshohet ne liri para se ta kete majtur denimin, me kusht qe
derisa te skadoj koha per te cilen eshte shqiptuar denimi te mos kryej veper
tjeter penale. Nese personi I liruar me kusht gjate kesaj kohe nuk kryen
veper penale tjeter, pjesen e mbetur te denimit nuk do ta mbaj. Lirimi me
kusht ka ngjashmeri me denimin me kusht ngase me ate te ketyre 2
institucioneve personi I denuar lirohet nga mbajtja denimit. Mirpo mes ketyre
dy institucioneve egzistojne edhe dallime. Keto dallim shihet ne faktin se te
denimi me kusht kryesi I vepres penale fare nuk dergohet mbajtjen e
denimit, por personi lehet me liri ndersa te lirimi me kusht kryesi I vepres
penale gjendet ne vuajtjen e denimit dhe leshoet ne liri port a maje nje pjese
te denimit me burg.
Parashkrimi I Egzekutimit te Denimit

-Parashkrimi I ekzekutimit te denimit konsiston ne ate se pas kalimit te kohes

se parapar me ligj denimi I shqiptuar nuk munde te ekzekutohet. Kjo situate
munde te ndodhe nese denimi nuk ka filluar te ekzekutohet apo nese
ekzekutimi I tij eshte nderprer. Parashkrimi I ekzekutimit shprehet si per
denime kryesore ashtu edhe per denime alternative dhe plotsuese. Mirpo
parashkrimi I denimeve plotsusese nuk shprehet ne te njejten kohe si per
denime kryesore e alternative . Afatet e parashkrimit te egzekutimit te
denimeve jane te ndryshme varesisht prej llojit dhe lartesis se denimit te
shqiptuar. Sipas nenit 08 te Kodit Penal, denimi I shqiptuar nuk mund te
ekzekutohet nese kane kaluar:

1). 30 vjet nga denimi me burgim te perjetshem

2). 20 vjet nga denimi me mbi 10 vjet burg

3).10 vjet nga denimi me mbi 5 vjet burgim

4). 5 vjet nga denimi me 3 vjet burgim

5). 3 vjet nga denimi me mbi 1 vjet burim dhe

6). 2 vjet nga denimi me burgim deri ne nje vit apo denimi me gjobe.

-Afati I parashkrimit te ekzekutimit te denimit fillon te rrjedh prej momentit

kur aktgjykimi me te cilin eshte shqiptuar denimi eshte bere I plotfusqishem.
Perjashtimi nga kjo rregull egziston ne rastin e arratisjes se se te denuarit.
Perkatsisht ne rastin e revokimit te denimit me kusht, afati I parashkrimit
fillon te ece prej dites kur eshte urdheruar egzekutimi I tij ndersa ne rast se I
denuari ik nga burgu ku ka qene duke mbajtur denimin, parashkrimi fillon te
ece pre dites kur I denuari eshte arratisur.
1)Elementet themelore te vepres penale jane:

Veprimi I njeriut,kunderligjshmeria,percaktushmeria e vepres penale me ligj

dhe pergjegjesia penale e kryesit(fajsia).

2).Vepra penale komplekse:jane vetpra penale te rendomta por qe ne rastet

konkrete paraqesin sulm ndaj rregullit juridik apo ndonje te mire tjeter te
natyres politke.Si vepra penale te ketilla jane: vrasja,fyerja apo shpifjae
kryetarit te shtetit apo te funksijoneve te larta shtetrore.

3)Veprat penale konekse jane:Vepra penale te rendomta mirpo te cilat

paraqiten ose si mjet qe do te sherbej per te sulmuar ndonje te mire poitike
ose paraqitet si pergaditje apo pasoje e vepres penale politike.Ssi vepra
penale konekse konsiderohen:vjedhja e armeve nga depoja ushtarake me
qellim qe keto te perdoren per kyengritje te armatosur,dhena e ushqimit dhe
veshmbathjes kryengritesve kunder sstemit juridik dhe sigurise etj.

4)Veprat penale qe demtojne jane:ato vepra qe konsiderohen se jane kryer

nese asgjesohet apo demtohet e mira juridike qe mbrohet ne te drejten
peale.

Veprat penale qe rrezikojne:konsiderohet se kryhen kur shkaktohet rreziku

ndaj objektit te mbrojtur,edhe pse nuk eshte shkaktuar pasoja.

5)Veprat penale momentale jane: ato vepra te cilatpasoja shkaktohet

menjehere pas veprimit te kryerjes.Si vepra penle te tilla jane:
vrasja,vjedhja,grabitja etj.

Vepra penale permanente jane: ato vepra penale te cillat shkaktojne pasoje
qe mund te zhgjasin kohe te shkurter aop te gjate me qe rast kohezgjatja e
pasojave konsiderohet element I figures se vepres penale.Si vepra te tila
konsiderohen:privimi I kunderligjshem I liris,bigamia.

Veprat penale te gjedjes:konsiderohen se jane kryer me krijimin e gjendjes se

ketill,pa marre parasysh se pasoja,perkatsisht gjendja e kunderligjshmeris
akoma vazhdon.

Si vepra te ketilla jane: lendimi trupore,demtimi I sendit etj.

6)Veprat penale te kryera me veprim: Me ane te veprave penale te kryera

me veprim,apo siq quhen ndryshe delikte komisive,cenohen normat penalo
juridike qe cilat ndaljne veprimin e caktuar.
Veprat penale te kryera me mosvepim-apo siq quhen ndryshe delikte
omisive,kryhen me mosndermarrjen apo abstenimin nga veprimi qe ka qene
I detyruar ta ndermarr.

7)Mbrojtja e nevojshme: eshte mbrojtja e cile edhete e domosdoshme per te

sbrapsur sulmin ekunderligjshum,real dhe te ateqashtem ndaj vetes ose ndaj
ndonje personi tjeter,me kusht qe karakteri I mbrojtjes te jete ne proporcijon
me shkallen e rrezikut qe paraqet sulmi.

8)Nevoja ekstreme: eshte rrethane apo shkak I dyte qe e perjashton

kunderligjshmerine e vepres,edhe pse vepra e kryer permbam te gjitha
tiparet e vepres penale.

9)Dhuna:eshte perdorimi I forces ndaj nje personi me qellim qe te detyrohet

ne ndermar apo te mos ndermarr nje veprim me te cilin realizohen tiparet e
nje vepre penale.

Kanosja: eshte deklarat apo ndonje veprim tjeter me te cilin I vihet ne

dukje ,I behet me dije ndokujt se do ta gjeje ndonje e keqe nese nuk vepron
ashtu si deshiron personi qe kanoset.

10)Pergjegjsmerija:nje person konsiderohet I pergjegjshum kur eshte ne

gjendje psikike qe te kuptoj,eshte I vetedijshem per rendesin dhe pasojen e
vepres qe e kryen dhe eshte ne gjendje qe ti kontrolloj sjlljet e tij.

Papergjegjsmerija;kryersi I vepers penale I cili nuk perdor aftesin per te

kuptuar rendesin e vepres dhe aftesin per te kontrlluar sjelljet e veta
kosiderohet I papergjegjshem.

11) Dashja konsiderohet forma me e rende me tipike dhe forma me e

shpesht e fajita me te cilen kryhet vepra penale.

Llojet e dashjes jane: (1)dashja direkte dhe (2)dashja eventuale.

12)Pakujdesija ekziston atehere kur kryersi nuk e deshiron pasojen e

shkaktuar,perkatesisht kur pasoja shkakthet kunder vullnetit te tije.

13)Tentativa eksiston atehere kur dikush me dashje nderrmer veprime te

drejperdrejta per kryerjen e vepres penaledhe vepra nuk eshte kryer ose
elementet e vepres se qellimshme penle nuk jane realizuar.

Lojet e tentative jane: 1 tentativa e polte dhe 2 tentativa e mete.

14)Bashkimi I veprave penale: ekziston atehere kur personi me nje apo me
me shume veprime kryen dy apo me shume vepra penale per te cilat ne te
njejten kohe zhvillohet procedura penale dhe per te gjitha veprat e kryera
shqiptohet nje denim unik.

15)Llojet e sanksioneve penale jane: denimet kryeore,denimet

alternative,denimet plotesuese,masat siguruese,masat educative,denimi me
kusht dhe rrjeta gjygjsore.

16)Me natyren e denimit nenkuptojme aktsin e llojit dhe te bartsis se denimit

kryersit te vepres penale.

17)Sistemet e denimit me kusht jane: sistemi anglo-amerikan,sistemi

evropian continental,sistemi I perzier.

18)Vepra e rendesis se vogel: nuk perben vepren penale ajo veper e cila
edhe pse permban tiparet e vepres penale te percktuar me ligj,paraqet veper
te rendesis se vogel.

Vepra e rendesis se vogel kur rezikshmerija e saj eshte e parendesishme per

shkak te natyres ose peses se vepres,mungeses ose pasojave te demshme
te parendesishme,rrethanave me te cilat eshte kryer vepra,shkalles se ulet
te pergjigjsis penale te kryersit,ose rrethanave personale te kryersit.

19)denimet kryesore jane ato te cilat ligji I parashe se mund te kuptohen si

mase kryesore e ndeshkimit.Spas kodit tone penal denimet kryesore jane:
denimet me bugim te perhershum,denimi me burgim dhe denimi me gjobe.

20)denimet alternative jane: denimi me kusht gjysmelirija dhe urdherii per

pune ne dobi te pergjithshme.

21)Denimet permanente jane ato te cilat kryersit te veprave I shqiptohen per

gjith jeten,ndersa denimet kohore jane ato qe shqiptohen per nje kohe te
kofizuar.