JOHN BRADSHAW

Jak odnale i otoczy opiek

swoje wewntrzne dziecko

ft/rki/yl
O / u i> I I jbu ski

Wydawnictwo M ED IU M

s 1 A K
SPECTRUM 1HTERNAT1DIAL
 Spis treci
Od wydawcy ............................................................ 7
Podzikowania . . 17
P r o lo g ............. 19
Przypowie . . 29

Cz I PRODU.M /./.. ) u 1 KON EGO DZIECKA

WEWNTRZNEGO . 31
W prow adzen ie......................... 33
Rozdzia 1 W .JAKI M <>\< >M SKKZYWDZONE
DZIECKO WEWN 1 . I I M /A I Id IWA TWOJE
DOROSE YCIE 35
Rozdzia 2 .JAKK II KRZYWD DOZNAO
TWOJE DZIECKO WEWNETRZNE .............................65
Przypowie 90

Cz II <)DNAlJI)YWANII: ShR.A WDZONEGO

DZIEJ KA WEWNTRZNEJ .< > 95
W prow adzenie.................................................................97
Rozdzia 9 UPORANIE II. / I II KWOTNYM BLEM . 109
Rozdzia 4 ODNA. JI)YWANII NIEMOWLCIA ............ 128
Rozdzia 5 ODNAJDYWANI! MAEGO DZIECKA . . .1 5 7
Rozdzia 6 ODNAJDYWANI! ii- 1 D'./Koi.AKA .177
Rozdzia 7 ODNA MA U .1 ,W( XI ECO DZIECKA
WEWNTRZNE CK) W Uli KU !IZK< 'I NYM ................197
Rozdzia 8 ODNA.JI >VWANIE Ml UIE NOWY WIEK
MODZIECZY...................................... ................... 217

Cz III JAK OTOCZY 0/7/ h \

SWOJE SKRZYWDZI )NI I h II ( KOWEWNTRZNE . . 237
W prow adzenie....................... ......................................239
Rozdzia 9 DOJRZA ).C: JAK<) NOWE RDO
S I Y ........................................................................... 241
Rozdzia 10 D A W A N I E SWOJEMU DZIECKU
WEWNi; I RZNEMtI NOWYCH POZWOLE ............. 260
Rozdzia u JAK CHRONI SWOJE DZIECKO
WEWN i R Z N E ......................................................... 278
Rozdzia 12 WICZENIA KORYGUJCE
W P R A K TYC E ........................................................... 291

Cz IV O D R O D ZE N IE ............... .................. 333

W prow adzen ie................................................ 335
Od wydawcy
Rozdzia 13 DZIECKO JAKO UNIWERSAI NY
SYMBOL ODRODZENIA I PRZEMIANY . . . .337
Rozdzia 14 CUDOWNE DZIECKO JAKO IM V .() DEI .351 RodzicielstwoJ, -.i . / m , /najhardziej odpowie
dzialnym .zauHMlrm pi-/. * UczUtosneJ asce M. Scott
Epilog DO DOMU. ELLIOTT. DO DOMUt 379
I eck . Zapewne <11..1., ,, i ,k . >i. wielu z n a s dobrze go w y k o
nuje. W vin .k m mi ,| p . /,-,|r w i/ystkim zdyscyp lin ow a-
nla' t,0 lJ '* ' u.ui,.i........ i wiadomego podejmo-
wa,' ,il 1*' ' ' " ' l " " 1" * " ula I' li konsekwencji, oraz bezwa-
n,nk" u ' 1 1 1* HMMP l innych. Cechy te
Wyks/Ul' 1 l i' i. gownie w domu rodzin
nym, fl/ii ki i>pit'kim< /.) ii. . , iMljHiwledzlalnych 1 kocha
jcych IimL Ii i i W J e / e l l i , |, |( w |rakcie na
szego io/uii|ii wl.i , hd/ie wysoce niepra
wdopodobne, aby lalzm ay nas i bymy nie
sprostali wy/w.mini, - .... .i.,.... i., codzienne,
dorose ycie. Lik/, u ,, i,,. ,,.iu nas/yeh dzieci. Jeeli nie
uzyskamy o d -.uni, i, . . ,, w-paicia. bdziemy
p o z b a w ie n i Im h . , . ...... a s c i e s z y s i
peni wasnego. u. .ego /v, i I^d/iemy skazani na
wyczerpujc n.r. . ii. ,u , ,, , . 11 w.mlc czsto bez
skuteczn I trw.,|1(. , | . / |, Mas/e dzieci - rw
nie.
Wielu z nas nie n om. ...... i i. l.ikiu. e w dorosym
yciu to my ponosim\ 1 1 m. i i.dnos za swj rozwj -
i rozwj naszyci) ,l i.. i Ni. te my przekaza naszym

,Sc.tt !eck' " " >'*ychologta mioci wartoci

ru/' ,y " h przeoy Cezary E. Urbaski.
Wya. SIAK, Warszawa l '14 (przyji rr<|.).
8 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
dzieciom tego, czego sami nie posiadamy i nie umiemy.
Jako rodzice jestemy dla nich postaciami na wp boski
mi - rdem podstawowej wiedzy o yciu. Verba docent
exempta trahunt - sowa ucz, przykady pocigaj - mawia
li staroytni. adne sowne zapewnienia o mioci ani umo-
ralniajce pogadanki nie maj takiej wartoci wychowaw
czej, jak zachowanie rodzicw. Dzieci obserwuj nas i nie
dadz si zwie pustemu gadaniu. Mio jest si. ktrej
ucielenieniem s zachowania i postawy. To my, okazujc
naszym dzieciom zainteresowanie, powicajc czas, bez
warunkowo kochajc Je - wspieramy rozwj niepowtarzal
nego, dziecicego JA". Dajemy im poczucie wasnej warto
ci. Uczymy je, czym jest mio. Mao tego: obcujc z cu
downym, niepowtarzalnym, dziecicym JA", sami si
rozwijamy. Nie skazujemy si na stagnacj i brak perspe
ktyw. Nasz rozwj duchowy - obojtnie, czy zdajemy sobie
z tego spraw, czy nie trwa nieprzerwanie przez cae ycie.
Nie moemy rozwija si duchowo sami potrzebujemy do
tego innych, w tym - naszych dzieci. Kady dzie, sytuacja
i spotkanie stwarza ku temu okazj. Moemy si obraa,
gniewa, ucieka, okamywa siebie i innych lub weryfiko
wa nasze postawy, wykorzystujc kade dowiadczenie, i -
y radonie i twrczo. Moemy nauczy si rozwizywania
problemw albo od nich ucieka, win za nie obarczajc
wiat, w ktrym yjemy. Wtedy nie znikn, a ktrego dnia
przygniot nas swym ciarem, stajc si przyczyn nie
uzasadnionego cierpienia.
Dzieci s zdane na swoich opiekunw, ktrzy musz
zaspokaja ich wszystkie potrzeby cielesne i duchowe.
W przeciwnym razie poczuj si opuszczone i samotne -
fizycznie i emocjonalnie. Dzieci potrzebuj czuoci, troski,
wsparcia oraz przede wszystkim poczucia bezpiecze stwa.
Wzajemny stosunek rodzicw jest wzorcem, na ktrego
podstawie dzieci bd budowa wasne stosunki z najbli
szymi: partnerem, swoimi dziemi, przyjacimi, kolegami
z pracy i wszystkimi napotkanymi ludmi. Zdrowa rodzina
wspiera rozwj wszystkich swych czonkw; nie hamuje go
ani nie tumi, docenia i szanuje ich indywidualno. W ro-
O d W ydaw cy
dinie chorej dzieci trac wasn tosamo - gra| ml.
suce podtrzymaniu trwaoci chorego ukadu i przeciw
dziaaj zmianom istniejcego status quo. Nie wychodzi to
na dobre absolutnie nikomu. A mody, pozbawiony swoJc|
tosamoci czowiek, ktry wychowa si w takiej rodzinie
1 usiuje zaoy wasn - bdzie propagowa w niej chore
zachowania, ktre zna z dowiadczenia.
John Bradshaw, znany amerykaski psychoterapeuta
jest autorem czterech bestsellerw powiconych powsta
waniu i naprawianiu skutkw niedoborw rozwojowych:
Bradshaw On: The Family\ Bradshaw On: Healing the
Shame That Binds You, Creating Love oraz Powrt do swego
wewntrznego domu (Homecoming), ktr z wielk przyje
mnoci oddajemy dzi w Pastwa rce. Jest ponadto mo
deratorem - gospodarzem trzech cyklicznych audycji opar
tych na jego ksikach, emitowanych przez telewizj publi
czn w USA i cieszcych si olbrzymim zainteresowaniem.
wiadczy ono o aktualnoci i szerokim zasigu omawia
nych problemw. Jego ksiki, ktre zostay przetumaczo
ne na 27 jzykw, uwaane s za najlepsz literatur na
temat rodzin dysfunkcyjnych i psychoterapii zwizanej
z krzywdami doznanymi w dziecistwie.
Bradshaw, wychowywany w dysfunkcyjnej rodzinie, po
rzucony przez ojca-alkoholika, mwi o sobie: (...) byem
zastpczym maonkiem mojej m atki Moje cztery kolejne
partnerki byy ofiarami kazirodztwa i wszystkie byy ode
mnie starsze o mniej wicej pitnacie lat. Ja sam byem
ofiar niejizycznego kazirodztwa - zostaem emocjonalnie
uwiedziony przez moj matk. Ona te bya nie leczon
ofiar kazirodztwa (...). Jako dziecko byem niedostrzegany.
Nie miaem wasnego ktcy co dla dziecka je s t spraw
o podstawowym znaczeniu. W cigu czternastu lat prze-
Wydanie polskie: John Bradshaw, Zrozumie rodzin - rewolucyjna
/ a ,xinwlezienia samego siebie, przeoya Hanna Szczepaska wvd
IPZT, Warszawa 1994 (przyp. tum.).
Rodzina dysfunkcyjna - rodzina, w ktrej panuj nieprawidowe
zaleni.*. I midzy jej czonkami. Przyczyn jest niedojrzao
cmi |. .j ...In., lub uzalenienie Jednego z czonkw rodziny - najczciej
rod/lrw (przyp. tum.). J
10 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
prowadzalimy si dziesi razy. Mieszkalimy u naszych
dalszych i bliszych krewnych. Mj ojciec nie udziela nam
adnego wsparcia. Przez pewien czas mieszkaem wjadalni
(...). Ju ja k o dziecko pojem, e nie jestem kochany, gdy
wyraam swoje potrzeby. A przecie wszystkie dzieci po
trzebuj mioci rodzicielskiej.
Rodzice czsto mwi dzieciom: Bd silny! Nie bdz taki
samolubny! Nie miej potrzeb, zapomnij o samym sobie, za
pomnij o swoich chciach i uczuciach! Nie bd zbyt szcz
liwy. Ja zostaem wychowany w rodzinie, gdzie za dobre
dziecko uznawano takie, ktre nie jroslatlao wasnej woli:
je go wola bya zniewolona. A l i c e Mi l l e r l a k pisaa o tym
w Das Drama des begabtcn Klndes: Wielu *wyczynowcw
czuje, e podaje si za kogo innego. Czuj, e nie bd
kochani,jeeli nie bd mieli osigni. Spjrz, wja k i sposb
starae si znaczy co w swojej rodzinie. Moim jedynym
JA byo kojenie blu matki (...).
Jako nastolatek by modym gniewnym, nalecym do
gangu sobie podobnych, modych ludzi bez ojcw, jedno
czenie nadobowizkowym prymusem, ktry w szkole zdo
bywa najlepsze oceny, a w domu otacza opiek matk,
ktr uwaa za wit. Chcc dochowa jej wiernoci,
wstpi do zakonu, gdzie y w celibacie przez ponad 9 lat,
by stwierdzi: Dzi patrz ze zgroz na ten okres mojego
ycia. Popad w stan zaawansowanego alkoholizmu, jed
nake - pocztkowo dziki Wsplnocie Anonimowych Alko
holikw, a nastpnie wypracowanym przez siebie metodom,
prezentowanym w niniejszej ksice - odzyska peni zdro
wia i powici si pomaganiu innym w dochodzeniu do
zdrowia i w rozwoju. Dzi jego metody stosowane s na co
dzie w praktyce psychoterapeutycznej.
John Bradshaw w zeszym roku na jednym ze swoich
seminariw powiedzia: Najwikszym problemem naszych
czasw s krzywdy zadawane dzieciom. Musimy si wresz
cie nauczy, e dzieci zasuguj na szacunek i powaanie.
Dzieciom odmawiano i wci odmawia si prawa do czucia
tego, co rzeczywicie czuj, mwienia tego, co chc powie-
Od W ydaw cy
dzie. potrzebowania tego, czego potrzebuj (...). Dzieci p o
trzebuj absolutnej, altruistycznej mioci, naley im si
mio za to, e po prostu s - ja takiej mioci nie zaznaem.
Szybko pojem, e jeeli bd pomaga, bd odpowiedzial
ny i bd mia dobre wyniki - zaczn co znaczy i zostan
pokochany. Moje zachowanie byo niejako autoryzowane
przez rodzin. Syszaem: Nie bd taki uczuciowy. Tylko
poczucie winy byo na miejscu. Strach te by ceniony.
Musiaem odpowiada daniom autorytetu, jakim bya dla
mnie moja rodzina. A przecie to wanie nasza rodzinajest
miejscem, gdzie zdobywamy podstawow wiedz na temat
stosunkw midzyludzkich.
Powrt do swego wewntrznego domu jest ksik po
wicon problemowi usuwania skutkw dziecicej
krzywdy doznanej w wyniku wychowywania w dysfun
kcyjnej rodzinie i leczeniu duchowych ran spowodowa
nych niezaspokojeniem potrzeb rozwojowych. Autor
zainspirowany dzieami Freuda, Carla Gustava Junga!
Erica Bernea, Miltona Ericksona, Rona Kutza, Alice M il
ler oraz na podstawie osobistych dowiadcze, doszed do
wniosku, e wskutek niezaspokojenia w dziecistwie po
trzeb rozwojowych, w naszej psychice tkwi skrzywdzone
dziecko wewntrzne, ktre zatruwa nasze dorose ycie.
Autor utosamia je z chorym ego, bdcym przeciwnym
biegunem naszego cudownego, naturalnego, autentycz
nego JA. To wanie skrzywdzone dziecko wewntrzne
jest jdrem naszych wszystkich chorych zachowa, uza
lenie, naogw oraz powodem nieumiejtnoci rozwi
zywania wikszoci problemw, z ktrymi powinnimy si
upora, a tymczasem w konfrontacji z nimi bezradnie
rozkadamy rce, odreagowujc nasz toksyczny wstyd
i gniew na sobie lub na otoczeniu.
John Bradshaw demonstruje bardzo skuteczne techniki
psychoterapeutyczne. Powrt do swego wewntrznego do
mu jest zwartym, a zarazem obszernym poradnikiem. Nie
ocenion, napisan prostym Jzykiem ksik dla kadego
wiadomego rodzica, chccego waciwie wesprze w rozwo
ju swoje dziecko. Lecz przede wszystkim adresowana jest
j 2 P o w r t d o S w ego W e w n trz n e g o Dom u
ona do tych wszystkich dorosych, ktrzy nie radz sobie
z problemami codziennego ycia.
Wielu z Was, Drodzy Czytelnicy, w tym momencie zaprze
czy i powie: Jak to? Ja sobie nie radz? Przecie.... Odpo
wiedzcie zatem szczerze na zamieszczone w niniejszej ksi
ce pytania Indeksw podejrze, umoliwiajce wykrycie -
na podstawie waszych obecnych zachowa - krzywd dozna
nych na poszczeglnych etapach rozwoju. Cay problem
polega na tym, e samodzielnie nie potrafimy ani dostrzec
oznak naszej niedojrzaoci, ani pokierowa naszym docho
dzeniem do zdrowia i rozwojem duchowym. Musimy wic
przede wszystkim uwiadomi sobie istnienie problemu,
zda sobie spraw z wasnej bezsilnoci oraz przygotowa
si do przyjcia wsparcia z zewntrz - moe nim by ta
wanie ksika. Nasza wiedza i dowiadczenia mog do
prowadzi nas jedynie do tego stanu, w ktrym znajdujemy
si dzi - i ani kroku dalej. Bez pomocy z zewntrz nie
wyrwiemy si z zakltego krgu. Czy chcemy dalej udawa
wszechwiedzcych i cierpie, czy moe lepiej poszuka po
mocy, zrewidowa swoj postaw i ujrze otaczajcy nas
wiat z innej, weselszej perspektywy?
Nie oszukujmy si - wejdmy w kontakt z wasnymi uczu
ciami. Czy mamy poczucie bezpieczestwa, czy odczuwamy
rado ufno i spokj, czy te moe cigle szukamy czego, dziej. Zwrmy uwag, e mimo i kady ma dostp do
co nam poprawi nastrj? Co to takiego - czy jest to rzecz,
jedzenie, uywka, pienidze, stanowisko, czynno, a moe
drugi czowiek? Czy lubimy by dowartociowywani z ze
wntrz? A co z naszym poczuciem wasnej wartoci? Czego
tak naprawd nam brak? Czy zdajemy sobie spraw, jak
wiele zaley jedynie od naszego mylenia?
Niewielu z nas nie doznao duchowych krzywd w okresie
dziecistwa. Tylko o tym nie pamitamy. Zaprzeczamy te
mu, racjonalizujemy, mdrkujemy, przybieramy kolejne,
tym razem dorose role, ktre graj niedojrzae, nie w peni
przygotowane do ycia dorose dzieci. Czy wiesz, kim jeste
i jaka jest twoja tosamo? Czy nie bdc sob, moesz si
czu dobrze? Granie rl jest jedn z metod unikania cier
pienia. S te inne, o wiele bardziej niebezpieczne - uzale-
O d W ydaw cy
nienla, ktre staj si przyczyn cierpienia, a czasem nawet
tragedii osoby uzalenionej i jej najbliszych.
A przecie moemy to zmieni. Czy nie warto y szcz
liwie, twrczo, w prawdziwie partnerskich zwizkach
z najbliszymi? Moe Wam pomc w tym niniejsza ksika.
Moe i w Tobie kryje si samotne, skrzywdzone dziecko,
ktre pragnie kocha i by kochanym? A tymczasem, tak
jak kade dziecko, ktremu nie powica si naleytego
zainteresowania, swoimi kaprysami zatruwa Twoje dorose
ycie.
Dzieci, modzie i ludzie doroli coraz czciej staj si
ofiarami alkoholizmu czy narkomanii. Niejeden z Was, Dro
dzy Czytelnicy, zna lub ma w krgu najbliszych kogo
dotknitego t straszn chorob. Jest to choroba utraty
kontaktu z wasn tosamoci, uczuciami, choroba ego
centryzmu, bezsilnoci i strachu. Spowodowana krzywda
mi doznanymi w dziecistwie i chorym myleniem, ktre
mona zmieni!
Wychodzenie z tych chorb nie polega na zmienianiu
wiata, w ktrym yjemy, lecz na zmianie naszego sposo
bu mylenia o nim. Tego problemu nie rozwiemy z try
buny sejmowej: mdrymi ustawami, zakazami, nakazami
i represjami. Zakazane zawsze bdzie smakowa najbar
alkoholu, nie kady jest alkoholikiem. Tak samo dost
pno narkotykw nie jest gwn przyczyn plagi narko
manii. Gwnym powodem jest ch szybkiej i atwej
zmiany nastroju. Lecz dlaczego chcemy zmienia swj
nastrj? Czy musimy zmienia sobie nastrj? Czy istniej
inne, konstruktywne sposoby zmiany nastroju? Ot s
- je s t to psychoterapia, ktra prowadzi do zmiany sposo
bu naszego mylenia i ujrzenia siebie samego i otaczaj
cego wiata z radosnej perspektywy. Pamitajmy, e dla
kadego uzalenionego czowieka problemem jest nie co,
od czego jest on uzaleniony, lecz on sam! Std problem
nie w dostpnoci tego, co uzalenia, lecz w chci korzy
stania z tego. A tu wybr naley tylko i wycznie do
zainteresowanego.
14 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu

Rodzice potrafi wychowa dzieci tak, aby je uchroni

przed chci sigania po narkotyki. Sednem uzalenie Jest
chora, dysfunkcyjna rodzina i nieprawidowe wychowywa
nie dzieci; to wynik nieumiejtnoci kochania lub niezrozu
mienia tego, czym jest mio. Jeli chcesz przed tym uchro
ni swoje dziecko, stwrz zdrow rodzin, w ktrej panuj
zdrowe zalenoci. Jeli sam lubisz cyklicznie zmienia swj
nastrj za pomoc czegokolwiek: czynnoci, zachowa, sy
tuacji, osb, miejsc, rzeczy, substancji itp., to tkwi w tobie
skrzywdzone dziecko wewntrzne, ktre zatruwa twoje y
cie. Dotrzyj do niego i zaopiekuj si nim, a dowiadczysz cudu.
Cudu wyzdrowienia. Pomoe ci w tym niniejsza ksika.

Cezary E. Urbaski

Skrzywdzonemu dziecku wewntrznemu mo

je j matki. Normy. Mojej siostrze Barbarze i mo
jem u bratu Richardowi. Nasze dzieci wewn
trzne wiedz najlepiej. Jak to bytol

Mojemu synowi Johnowi i pasierbicy Bren

dzie. Wybaczcie, prosz, krzywdy, ktre wam
wyrzdziem.
 Podzikowania

Sile Wyszej, ktra obsypuje mnie bogosawiestwami i ob

darza ask.

Ericowi Bem eowi, Robertowi i Maiy Gouldingom, Alice

Miller, Erikowi Eriksonowi, Lawrence owi Kohlbergowi, Da-
vidowi Elkindowi, Rudolfowi Dreikursowi, Fritzowi Perlsowi
i Jeanowi Piagetowi, ktrzy nauczyli mnie, czym jest rozwj
i jakich krzywd doznaje dziecko wewntrzne.

Carlowi Gustavowi Jungowi, Robertowi Blyowi i Edith Sull-

wold, ktrzy nauczyli mnie. czym jest cudowne dziecko.

Wayneowi Kritsbergowi, Claudii Black. Sharon Wegschei-

der-Cruse, Jane Middelton-Moz, Rene Friedricksonowi,
Jean Illsley Clarke, Jonowi i Laurie Weissom, Bobowi Sub-
by emu, Barry emu i Janae Welnholdom, Susan Forward,
Roxyemu Lemerowi, a przede wszystkim Pameli I^vin, kt
rzy znaczco przyczynili si do tego, e zrozumiaem proble
my dziecka wewntrznego.

Ojcu Davidowi Belyea'owi, ktry okazywa mi mio w naj

trudniejszych chwilach.

Franowi Y., Mikeowi S., Hartyemu Macowi, Bobowi McW.,

Bobowi P., Tommyemu B., Warnerowi B. i Lovable Red!
ktrzy jako pierwsi pokochali moje skrzywdzone dziecko
wewntrzne.
18 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu

Pastorowi Michaelowi Fallsowi, ktry doprowadzi mnie do

odkrycia cudownych waciwoci mojego dziecka wewntrz
nego. Nasze dzieci wewntrzne s dla nas najlepszymi
przyjacimi.

Johnnyemu Daughertyowi. Georgeowi Pletcherowi, Kipo

wi Flockowi i Patrickowi Camesowi - moim najdroszym
przyjacioom, ktrzy otoczyli ojcowsk opiek moje skrzyw
dzone dziecko wewntrzne.
Prolog
Naszej Matce Mary, Siostrze Mary Huberta. Virgin Satir,
mojej cioci Millie. Maiy Bell i Nancy, ktre otaczay macie
rzysk trosk mego skrzywdzonego chopczyka.

Sissy Davis, ktra kocha go do dzi.

c i s
Toni Burbank za redakcj i nieocenion wprost pomoc
w przygotowaniu niniejszej ksiki.

Wspaniaym pracownikom wydawnictwa Bantam. Jcego u wrot naszych serc na cudowne zdarzenie.
Winstonowi Laszlo i caemu zespoowi Bradshaw Events R obert Fulghum
w Denver, a szczeglnie Mary Lawrence, dziki ktrym po
wstay Warsztaty Dziecka Wewntrznego. S T rf uczestak ' moich war-
ludzi, p r a c u i n ^ P i e n i e . Sale wypeniaa setka
Karen Fertitta - mojej asystentce i przyjacice, ktra zaj
osb. K a d a " C? ? ; Ch S do omu
muje si moim wewntrznym dzieckiem w chwilach, gdy
kowle siedzieli blisko I szeptali do s l S t e l ^ f l S ? J e j czon-
odczuwa ono niepokj. warsztatu - zadzierznev i. , y druS1 dzle
Marcowi Bakerowi, Barbarze Westerman oraz zespoowi Life 1 v v y t w o i^ o s i p o c z u c ie w s n J n o fu A1^ ^ 0 przyJa n l
pocztku byli sobie zupenie obcy Y' P' " r,c C[ Iudzle na
Plus za ich wsparcie.

Na zakoczenie, Barbarze Bradshaw, mojej siostrze, za s.u ^ a T s 1 w to i? o ni i Ji 7 k' - k; *

powicenie i pomoc w przepisywaniu rkopisu, a w szcze przez jego dziecko w e w n i do j S i j c a f naplSa,V
glnoci za jej wsparcie i bezinteresown przyja.
Drogi Tato!

^ a n ? ^ st lZ Jak bardZ S t e p mdz-

20 Powrt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
ni potrafiem to wyrazi. eby cho czasem pobawi si
ze mn lub zabra na mecz futbolowy. Gdyby choc raz
powiedzia e mnie kochasz. Pragnem, by si o mnie
troszczy...
Zakry oczy domi. Siedzca obok kobieta w rednim
wieku zacza czule gadzi go po gowie; modszy mczy
zna uj go za rk. Kto inny spyta, czy chce, by go
przytuli; siwowosy pan skin potakujco gow.
Czonkowie innej grupy siedzieli na pododze, obejmujc
si ramionami. Elegancka pani po siedemdziesitce czytaa
swj list:
Matko!
Bya zbyt zajta dziaalnoci charytatywn. Nigdy nie
znalaza czasu, by powiedzie, e mnie kochasz. Powi
caa mi uwag tylko wwczas, gdy byam chora lub gdy
graam na fortepianie - co byo powodem twojej dumy.
Pozwalaa mijedynie na takie uczucia, ktre ty akcepto
waa. Liczyam si tylko wtedy, gdy speniaam twoje
oczekiwania. Nigdy nie kochaa mnie takiej, ja k byam.
Czuam si taka samotna...
Gos jej zaama si, zacza paka. Mur ochronny, tro
skliwie pielgnowany przez siedemdziesit lat, rozmyway
zy. Jaka nastolatka obja j. Mody czowiek pochwali j
za odwag i powiedzia, e pacz przynosi ulg.
Podszedem do kolejnej grupy. Trzydziestopicioletni nie
widomy mczyzna czyta list napisany brajlem:
Nienawidziem was, poniewa wstydzilicie si mnie.
Kiedy przyjmowalicie goci, zamykalicie mnie w gara
u. Nigdy nie dostawaem dojedzenia. Byem taki god
ny. Wiedziaem, e mnie nienawidzicie, bojestem dla was
ciarem. mialicie si i kpilicie ze mnie, gdy upadem...
Teraz ja musiaem ruszy do dziea. W moim wasnym
skrzywdzonym dziecku czuem osad gniewu, chciao mi si
P r o lo g 21
paka z wciekoci i oburzenia. Smutek i osamotnienie
dziecistwa przytaczay mnie. Czy kiedykolwiek uda si
nam ukoi ten przeogromny al?
Pod koniec dnia nastrj si zmieni. Zapanoway spokj
ree t pS Ludf le. usledl1 razem- niektrzy trzymali si za
rce Podczas kocowych wicze wikszo si umiecha
a. Jeden po drugim uczestnicy dzikowali mi za pomoc
w odnalezieniu ich skrzywdzonego dziecka wewntnmego
Prezes banku, ktoiy na pocztku mia wyrane opory, po-
w edzia ze paka po raz pierwszy od czterdziestu lat
W dziecistwie bity przez ojca ze szczeglnym okrucie
stwem poprzysig sobie, e nigdy w yciu nie pozwoli si
skrzywdzi ani tez nie bdzie okazywa swych uczu Teraz
mwi o tym, jak nauczy si otacza osk S S
^ m So d n te g ChOPCa' T w a r z JeS w y p o g o d z ia si i j a f -
Na pocztku warsztatw poprosiem uczestnikw, by
zrzucili swoje maski i odsonili si. Powiedziaem, e jeli
bd ukrywali w sobie skrzywdzone dziecko wewntrzne to
zatruje im ono ycie napadami zego humoru, przeczule-
r i i T iPh maeskimi, naogami, toksycznym ro-
z^udmiWem raZ napitymi> niszcz3 cymi stosunkami
fnP.SZy!em Chyba bolesny temat, gdy naprawd wzili
to sobie do serca. Patrzc na ich umiechnite twarze
i i ^ , Za<?W 1 wdzlczn. Warsztaty te odbyy si
w 1983 roku. Przez nastpne lata uzdrawiajca moc dzie
cka wewntrznego fascynowaa mnie coraz bardziej.
W pracy nad dzieckiem wewntrznym daj si wyrni
trzy zagadnienia; tempo zmian zachodzcych w czowieku
gbia owych przemian oraz moc i zdolnoci twrcze, bdce
wynikiem uleczenia ran z przeszoci.
Nad moim dzieckiem wewntrznym zaczem pracowa
dwanacie lat temu, cho bya to raczej forma medytacji
odbyw.mej wsplnie z kilkoma pacjentami. Ju to przynios
o zauwaane efekty. Podczas pierwszego kontaktu ze
swym dzieckiem wewntrznym pacjenci czsto reagowali
bardzo silnie. Niektrzy szlochali gwatownie. Pniej m
22 Po w r t do Sw e g o W e w n t r z n ego
wili na przykad: Cae ycie czekaem, by kto mnie odna
laz, To jest jak powrt do domu, Odkd odzyskaem
swoje dziecko wewntrzne, moje ycie si zmienio".
Zachcony pierwszymi sukcesami opracowaem program
warsztatw, pomagajcych ludziom odnale i utuli ich
dziecko wewntrzne. W miar upywu czasu, dziki nie
ustannym rozmowom z uczestnikami warsztatw, mogem
udoskonali program. Jest to dzieo mojego ycia.
Celem warsztatw jest pomoc w pozbyciu si blu okresu
dziecistwa - blu wywoanego porzuceniem, naduyciami
wadzy rodzicielskiej, lekcewaeniem potrzeb rozwojowych
okresu dziecistwa oraz powikaniami wynikajcymi z dys
funkcji* rodziny.
Podczas warsztatw wikszo czasu powicalimy kwe
stii lekcewaenia potrzeb rozwojowych dziecistwa. Jest to
zarazem gwny wtek niniejszej ksiki. Z moich dowiad
cze wynika, e pooenie nacisku na aspekt rozwoju jest
najbardziej efektywn metod leczenia urazw emocjonal
nych. Sdz, e tylko program moich warsztatw koncen
truje si na leczeniu poszczeglnych etapw rozwoju czo
wieka.
Podczas warsztatw omawiam potrzeby naturalne dla
okresu dziecistwa. Jeli nie zostan one zaspokojone,
wkraczamy w doroso ze skrzywdzonym dzieckiem we
wntrznym. Gdyby byy zaspokojone, nie stalibymy si
dorosymi dziemi.
Po omwieniu potrzeb na poszczeglnych etapach rozwo
ju, uczestnicy dziel si na grupy. Kady po kolei staje si
centrum zainteresowania innych, sucha afirmacji, ktre
mu byy potrzebne w niemowlctwie, wczesnym dzieci
stwie, w wieku przedszkolnym, szkolnym i pniej.
W zalenoci od potrzeb danej osoby, czonkowie grupy
gaszcz, wspomagaj i uznaj autentyczno cierpie do
znanych w dziecistwie. Znajdujc potwierdzenie, e fak
tycznie potrzeby ich dziecistwa nie zostay zaspokojone,
uczestnicy grupy zwykle pacz - jedni rzewnie, inni roz
* Dysfunkcja - nieprawidowe dziaanie, zaburzenie (pr ryp. tum.).
Dom u Pr olog 23
paczliwie. Zastarzay, zakrzepy al zaczyna taja. Pod ko
niec warsztatu al ten wyzwala si w jakim stopniu u ka
dego. Zaley to od tego, na jakim etapie procesu dochodze
nia do zdrowia znajduje si dana osoba. Niektrzy ju przed
warsztatami powicili wiele pracy temu zagadnieniu.
Pod koniec sesji zalecam medytacj, majc na celu
utulenie wewntrznego dziecka. Gdy uczestnicy wychodz,
zachcam ich, by codziennie powicali troch czasu na
dialog ze swoim wewntrznym dzieckiem.
Odnalezione i otoczone opiek, cudowne, naturalne
dziecko wewntrzne wyzwala w ludziach twrcz energi.
Scalone z nami - staje si rdem odnowy i witalnoci. Carl
Gustav Jung nazywa naturalne dziecko cudownym dziec
kiem - naszym wrodzonym potencjaem badawczym, bu
dzc nabony lk twrcz istot.
Warsztaty utwierdziy mnie w przekonaniu, e praca
z wewntrznym dzieckiem prowadzi do najszybszych i naj
bardziej efektywnych przemian w ludziach. Ten prawie
natychmiastowy wynik nadal mnie zadziwia.
Zazwyczaj sceptycznie odnosz si do wszelkiego typu
szybkich efektw, lecz w tym przypadku odnosz wraenie,
e terapia rozpoczyna proces trwaej przemiany. Piszc do
mnie w rok lub dwa po tym dowiadczeniu, wielu uczestni
kw twierdzi, e zmienio ono ich ycie. Jestem im wdzicz
ny, aczkolwiek czuj te pewne zakopotanie. Naprawd nie
wiedziaem, dlaczego terapia ma tak wielki wpyw na jed
nych, a tylko nieznaczny na innych pacjentw. Zaczem
szuka wytumaczenia.
Najpierw zapoznaem si z pracami Erica Bernea, g e
nialnego twrcy metody i autora analizy transakcyjnej
(Transactional Analysis). Jego teoria kadzie nacisk na
.ego dziecka - to spontaniczne, naturalne dziecko, j a
kim kiedy bylim y wszyscy. Analiza transakcyjna opi
suje rwnie przyczyny, ktre sprawiaj, e naturalne
dziecko wczenie przystosowuje si do presji ycia w ro
dzinie.
Naturalne, cudowne dziecko mwi przez ciebie wtedy, gdy
potykajc starego przyjaciela, miejesz si serdecznie, gdy
24 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
jeste twrczy i spontaniczny, gdy zachwycasz si piknym
widokiem.
Dziecko przystosowane, skrzywdzone, dochodzi do gosu
wtedy, gdy nie decydujesz si przej przez jezdni przy
czerwonym wietle, cho najwyraniej sygnalizacja si za
cia, lub gdy przebiegasz jezdni na czerwonym wietle, bo
nic nie jedzie i nikt tego nie widzi. Inne zachowania zranio
nego dziecka to midzy innymi nieopanowane napady zego
humoru, nadmierna uprzejmo i posuszestwo, mwie
nie dziecinnym gosikiem, manipulowanie ludmi oraz d
sy. W Rozdziale 1. szeroko omawiam zagadnienie wpywu
skrzywdzonego dziecka na dorose ycie.
Chocia przez wiele lat posugiwaem si analiz trans
akcyjn jako gwn metod terapeutyczn, podczas pracy
nigdy nie koncentrowaem si na poszczeglnych etapach
rozwojowych dziecka wewntrznego, dziki ktrym moe si
ono przystosowywa i przetrwa. Teraz jestem przekonany,
e brak szczegowego opracowania etapw rozwojowych
jest sab stron terapii stosujcych analiz transakcyjn.
Rozwj moe ulec zahamowaniu na kadym etapie. Bdc
dorosymi, czsto zachowujemy si jak dzieci; cofamy si do
zachowa typowych dla oseska; jak przedszkolak wierzymy
w magiczne sztuczki; dsamy si i wycofujemy, jak pier
wszoklasista, ktry przegra w grze. Wszystkie te dziecinne
zachowania s wynikiem zahamowania rozwoju dziecka.
Niniejsza ksika powinna pomc odzyska, czyli odnale
(ang. reclaimi), skrzywdzone dziecko na kadym etapie roz
w o ju - takie jest jej gwne zamierzenie.
W pniejszym okresie wielki wpyw na moj prac wy
war hipnoterapeuta Milton Erickson. Uwaa, e kady
czowiek nosi w sobie wasn niepowtarzaln map wiata,
wewntrzny, niewiadomy system przekona, bdcy ro
dzajem hipnotycznego transu. Posugujc si hipnoz
Ericksona, poznaem naturalne sposoby czenia si z pa
cjentem, gdy by on ju wprowadzony w trans, 1 stosowaem
t metod w celu wywoania przemian. Dopki Jednak nie
zaczem pracy z wewntrznym dzieckiem, nie dostrzega
em, e to wanie ono formuje rdze systemu przekona.
Prolog 25
Dziki cofniciu si w czasie, do stanu dziecka wewntrz
nego, moliwe jest dokonanie bezporedniej i szybkiej zmia
ny rdzenia przekona.
Dziki pracom terapeuty Rona Kurtza moje zrozumienie
dynamiki pracy z dzieckiem wewntrznym ulego dalszemu
pogbieniu. Metoda Kurtza - zwana terapi haikomi -
odnosi si bezporednio do materiau rdzenia (ang. core
materia). To rdze okrela, ja k zorganizowane je s t nasze
wewntrzne dowiadczenie. Zoony z najwczeniejszych
odczu, przekona i wspomnie, uksztatowa si w odpo
wiedzi na naciski okresu naszego dziecistwa. Jest nielo
giczny i prymitywny, bo tylko w ten sposb magiczne, bez
bronne, potrzebujce i pozbawione ogranicze dziecko
mogo wypracowa strategi przetrwania.
Po uksztatowaniu materia rdzenia staje si filtrem dla
wszelkich nowych dowiadcze. To wyjania, dlaczego nie
ktrzy ludzie nieodmiennie wybieraj ten sam typ niszcz
cych zwizkw: dlaczego dla niektrych ycie jest pasmem
powtarzajcych si nieszcz i krzywd oraz dlaczego tak
wielu z nas nie potrafi uczy si na wasnych bdach.
Ow skonno do powtarzania przeszoci Freud nazwa
przymusem powtarzania. Znana wspczesna terapeutka
Alice Miller nazywa to logik absurdu. Mona to wyjani
na podstawie dziaania mechanizmu, za pomoc ktrego
materia rdzenia wpywa na nasze dowiadczenie. To tak,
jakby si nosio przeciwsoneczne okulary: bez wzgldu na
natenie, wiato soca filtrowane jest w taki sam sposb.
Jeli okulary s zielone, wiat wydaje si take zielony. Jeli
brzowe - nie wida wyranie jasnych kolorw.
Jest zatem oczywiste, e jeli pragniemy si zmieni,
musimy zmieni materia rdzenia. Skoro wanie dziecko
wewntrzne pierwsze uporzdkowao nasze dowiadczenie,
to nawizanie z nim kontaktu jest drog do natychmiasto
wej zmiany materiau rdzenia.
Praca z dzieckiem wewntrznym, rnica si cakowicie
<>d uprzednio stosowanych metod, jest nowym, wanym
narzdziem terapeutycznym. Jako pierwszy Freud zrozu
mia, e nerwice i zaburzenia osobowoci s rezultatem nic
26 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu Pr olog 27

rozwizanych konfliktw okresu dziecistwa, ktre powra potrzeb, ktrych zaspokojenie jest niezbdne dla zdrowego
caj w cigu naszego ycia. Freud prbowa uleczy skrzyw rozwoju. Kady rozdzia zawiera ankiet uatwiajc okre
dzone dziecko przez wytworzenie bezpiecznej atmosfery, lenie, czy potrzeby waszego wewntrznego dziecka w po
ktra pozwoliaby mu ujawni si i zasygnalizowa terapeu szczeglnych stadiach rozwoju zostay zaspokojone.
cie swe nie zaspokojone potrzeby. Terapeuta odgrywaby Nastpnie przedstawi wam wiczenia, stosowane przeze
wwczas rodzicielsk rol wobec skrzywdzonego dziecka, mnie podczas warsztatw. Pomog wam one odzyska
dziki czemu mogoby ono rozwiza swoje problemy i zo dziecko wewntrzne na dowolnym etapie rozwoju.
sta uleczone. W czci trzeciej przedstawiem wiczenia korekcyjne ma
Metoda Freuda bya dla pacjenta bardzo czasochonna jce pomc waszemu dziecku rozwin si i rozkwitn;
i kosztowna, ponadto czsto doprowadzaa do uzalenienia. naucz was skutecznych metod skonienia innych doro
Pewna pacjentka przysza do mnie po dziesiciu latach sych do zaspokajania potrzeb waszego dziecka wewntrz
psychoanalizy. Podczas pracy ze mn rwnie kontaktowaa nego oraz pomog zbudowa wok niego bariery ochronne
si dwa lub trzy razy w tygodniu ze swoim psychoanality w trakcie tworzenia wzajemnej bliskoci. Dowiecie si, w ja
kiem, proszc go o rad w najbahszych sprawach. Sta si ki sposb wy sami moecie sta si opiekuczymi rodzica
on dobrym ojcem dla jej wewntrznego dziecka, lecz nie mi, ktrych brakowao wam w dziecistwie. Nauczywszy
potrafi jej pomc. Uzalenia si od niego. Skuteczna pomoc si, jak samemu otoczy si rodzicielsk opiek, zaprzesta
pozwoliaby Jej odwoa si do wasnych, dorosych si i wy niecie prb rozwizywania problemw przeszoci przez
korzysta Je do opieki nad swoim dzieckiem wewntrznym. wyznaczanie roli rodzicielskiej innym ludziom.
W czwartej czci przedstawiem. Jak wyania si cudow
W niniejszej ksice przedstawi nowy sposb nawiza ne dziecko po naprawieniu jego krzywd. Poznacie metody
nia kontaktu z dzieckiem wewntrznym, odnalezienia go, docierania do niego i przekonacie si, jak twrcz i prze
odzyskania (ang. reclaiming) i otoczenia opiek. Jeli pra obraajc energi wnosi ono w wasze ycie. Cudowne
gniecie dowiadczy przemiany, musicie wykona zadan dziecko jest t czci was, ktra najbardziej przypomina
prac. Decyzja o je j wykonaniu musi zosta podjta przez Stwrc. Moe doprowadzi do bezporedniego kontaktu
doros cz waszej osobowoci Jeli nawet znajdujecie z wasz niepowtarzaln jani i z Bogiem, jakkolwiek Go
si w dziecistwie, wasza dorosa ja nadal bdzie dokad rozumiecie. Jest to najgbsza forma uzdrawiania, o ktrej
nie wiedzie, gdzie jestecie i co robicie. Wasze wewntrzne mwi wielcy nauczyciele wszystkich wyzna.
dziecko bdzie dowiadczao wszystkiego tak, jak dowiad Jednoczenie opowiem wam o sobie. Kiedy dwanacie lat
czalicie tego w dziecistwie, lecz tym razem obecna bdzie temu rozpoczynaem terapi, w ogle nie wyobraaem so
wasza dorosa ja, ktra ochroni wasze dziecko i udzieli bie zakresu zmian w moim sposobie mylenia i zachowa
mu wsparcia podczas pracy nad jego wanymi, dotychczas niu, ktre byy rezultatem odzyskania dziecka wewntrzne
nie rozwizanymi problemami. go. Przedtem nie przywizywaem zbytniej wagi do wpywu,
Ksika skada si z czterech czci. W pierwszej Jest |aki miao moje dziecistwo na moje dorose ycie, czujc
mowa o tym, w jaki sposb twoje cudowne dziecko stracio si niejako zmuszony do idealizowania i ochrony rodzicw,
sw cudowno i jak krzywdy doznane w dziecistwie wpy .1 w szczeglnoci matki. Czsto mwiem sobie, tak jak
waj na twoje obecne ycie. wikszo dzieci: Gdy dorosn i si usamodzielni, wszy
W drugiej czci omwione zostan poszczeglne stadia stko uoy si pomylnie. Wraz z upywem lat zaczem
rozwojowe dziecistwa, z uwzgldnieniem specyficznych /.dawa sobie spraw, e si nie ukada - byo wrcz cora/
28 Pow rt do Sw e g o W e w n t r zn ego
gorzej. Jeszcze wyraniej dostrzegaem to u innych czon
kw rodziny ni u siebie. W dziesi lat po tym, Jak upora
em si z moim alkoholizmem, stwierdziem, e nadal zacho
wuj si kompulsywnie i kieruj mn popdy.
Pewnego deszczowego wtorkowego popoudnia dowiad
czyem czego, co Alice Miller napisaa o swoim wewntrz
nym dziecku: Nie mogam zmusi si do porzucenia dzie
cka... Podjam decyzj, ktra miaa gboko odmieni moje
ycie: pozwoliam, by mnie prowadzio. Tego dnia postano
wiem odzyska i otoczy opiek moje wewntrzne dziecko.
Stwierdziem, e jest miertelnie przeraone. Z pocztku nie
ufao mi i nie chciao za mn poda. Tylko dziki wytrwa
ym prbom nawizania z nim dialogu i zapewnieniom, e
go nigdy nie opuszcz, zaczem zdobywa Jego zaufanie.
W niniejszej ksice opisuj etapy podry, dziki ktrej
staem si stranikiem i ordownikiem mego wewntrznego
dziecka. Podr ta odmienia moje ycie.
Dom u
Przypowie
Podwjna tragedia Rudyego Revolvna
(Na podstawie opowiadania Dziwne ycie Iwana Osokina
P.D. Uspienskiego)
ycie Rudyego Revolvina byo bolesne i tragiczne. Umar
z poczuciem braku spenienia i trafi do Krainy Ciemnoci.
Wadca Ciemnoci, widzc, e Rudy jest dorosym dzieckiem,
pomyla, i moe pogbi ciemno, dajc Rudyemu szans,
by powtrnie przey swe ycie. Jak si zapewne domylacie,
Wadca Ciemnoci zajmowa si podtrzymywaniem i pogbia
niem ciemnoci. Powiedzia Rudyemu, e nie wtpi, i ten
popeni dokadnie takie same bdy po raz drugi i przeyje
dokadnie t sam tragedi, co poprzednio! Da Rudyemu
tydzie, by mg si namyli nad propozycj.
Rudy myla i myla. Byo oczywiste, e Wadca Ciemno
ci zastawi na puapk. Niewtpliwie popeni te same
bdy, bo bdzie pozbawiony pamici o tym, co przeszed
w poprzednim yciu. Bez takiej pamici nie mona unikn
bdw.
Kiedy zjawi si wreszcie przed Wadc, odrzuci propozy
cj. Wadca Ciemnoci, znajcy sekret skrzywdzonego dzie
cka wewntrznego, nie zniechci si odmow. Powiedzia,
/e w przeciwiestwie do obowizujcych zasad, Rudy b
dzie mg zachowa pami dawnego ycia. Wiedzia, e
nawet wwczas Rudy i tak popeni dokadnie te same bdy,
i Jego ycie znw bdzie pene cierpienia.
30 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u

Rudy zamia si w duchu. .wietnie - pomyla - to teraz

sobie dopiero poyj. Nie zna bowiem sekretu skrzywdzo
nego dziecka wewntrznego.
Cho wic mg dokadnie przewidzie wszystkie nie
szczcia, ktre spotkay go w poprzednim yciu, jednak
i tym razem przey takie samo bolesne i tragiczne ycie.
Wadca Ciemnoci dopi swego!

Cz I

PROBLEM
SKRZYWDZONEGO
DZIECKA
WEWNTRZNEGO
Wiedza owiecia zapomniane komnaty mrocznego
domu niemowlcia. Wiedziaem ju , dlaczego mog
em w domu czu tsknot za domem.
G. K. C h e s te r to n
I,
Wprowadzenie

Buckminster Fuller, jeden z najbardziej twrczych ludzi

naszych czasw, lubi cytowa poemat Christophera Mor-
leya o dziecistwie:
. Najwikszy znany poemat,
z ktrego wyroli ju wszyscy poi'ci,
to poezja wrodzona, niewystowiona,
' gdy miao si tylko cztery lata.
Tak mody, by by czci
wielkiego, czujcego serca Natury',
prawdziwym towarzyszem ptaka, zwierzcia i drzewa,
i tak niewiadomym siebie, ja k pszczoa.
A jednak obdarzonym tak cudownymi umiejtnociami,
by co dnia stwarza nowe raje,
przepenionym radoci badaczem wszystkiego,
pozbawionym lku i skrytoct
W twych niezmconych, przejrzystych oczach
nie ma wiadomoci ani zaskoczenia:
akceptujesz dziwne zagadki ycia,
a twa niezwyka Bosko nadal trwa...

! A ycie, co wszystkiemu nadaje rym,

moe uczyni z czasem i z ciebie poet.
Lecz byy dni, o wraliwy elfie dni,
Gdy sam bye Poezj!
34 Pow rt do Sw e g o W e w n t r zn ego Dom u

Co si stao z cudownym pocztkiem, gdy wszyscy sami

bylimy poezj? Jak to jest moliwe, e wraliwe elfy staj
si mordercami, narkomanami, przestpcami, zboczeca
mi, okrutnymi dyktatorami, moralnie zdegenerowanymi
politykami? W jaki sposb stali si chodzc krzywd?
Widzimy ich wok siebie: smutnych, przeraonych, wtpi
cych, zmartwionych, przygnbionych, penych nie wyrao
nej tsknoty. Z pewnoci utrata wrodzonego potencjau
jest najwiksz tragedi, jaka moe nas wszystkich spotka. R o z d z ia 1
Im wicej wiemy o tym, jak doszo do zmarnowania nie
okieznanej cudownoci i twrczej zdolnoci, tym wicej
potrafimy znale sposobw ich odzyskania. Moe uda si W JAKI SPOSB SKRZYWDZONE
sprawi, by naszych dzieci nie spotka ten sam los. DZIECKO WEWNTRZNE
ZATRUWA TWOJE DOROSE
YCIE

Osoba owadnita dawnymi cierpieniami mwi nie

skadnie, dziaa nieskutecznie, nie umie poradzi
sobie z trudn sytuacj oraz dowiadcza potwor
nych cierpie, nie majcych nic wsplnego z chwil
obecn
H a r v e y J a c k in s

To nie do wiary, e mogem by a tak dziecinny! Miaem

40 lat, a zociem si i wrzeszczaem tak, e wszyscy -
ona, pasierbowie i syn - byli przeraeni. Potem wskoczy
em do samochodu i odjechaem. Teraz siedz samotny
w motelu. Wanie mija poowa naszych wakacji, ktre
spdzamy na Padre Island. Czuj si opuszczony i jest mi
wstyd.
Usiowaem odtworzy bieg wydarze, ktre doprowadziy
do mego odejcia - i niczego nie rozumiaem. Czuem si
kompletnie skoowany. To byo jak przebudzenie ze zego
snu. Tak pragnem, by moje ycie rodzinne byo ciepe,
irne mioci i serdecznoci. Lecz po raz trzeci podczas tych
 W |a m S k i s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e . .. 37
36 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u

wakacji zareagowaem w ten sam sposb. Emocjonalnie gniewne, skrzywdzone dziecko. To dziecko wywiera ujemny
uciekaem ju przedtem, lecz nigdy nie odchodziem w sen wpyw na jej zachowanie.
sie fizycznym. Na pierwszy rzut oka wydaje si absurdem, e w dorosym
To byo tak, jakbym znalaz si w zmienionym stanie ciele nadal tkwi mae dziecko. A jednak jestem o tym prze
wiadomoci. O Boe, jake ja siebie nienawidziem! Co si konany. Uwaam, e zaniedbywane, krzywdzone w prze
ze mn dzieje? szoci dziecko jest gwnym powodem ludzkiej niedoli.
Zdarzenie to miao miejsce w 1976 roku, w rok po mierci Dopki nie odzyskamy go i nie otoczymy troskliw opiek,
mojego ojca. Od tamtego czasu poznaem przyczyny cykli bdzie wci dawao zna o sobie i wywierao ujemny wpyw
cznych wybuchw zoci i wycofywania si. Do najwaniej na nasze ycie.
szego wniosku doszedem podczas ucieczki na Padre Island. Uwielbiam mnemotechnik, posu si wic ni, opisu
Kiedy peen wstydu siedziaem w ndznym pokoju motelo jc, jak skrzywdzone dziecko wewntrzne ujemnie wpywa
wym, zaczy mi stawa przed oczami ywe wspomnienia na ycie dorosego czowieka, a raczej zatruwa (ang. conta
z mojego dziecistwa. Przypomniaa mi si pewna Gwiazd minate) je. Kada pierwsza litera sowa contaminate oznacza
ka, gdy miaem 11 lat. Leaem w ciemnym pokoju, z kodr specyficzny sposb, w jaki wewntrzne dziecko sabotuje
nacignit na gow, i nie chciaem rozmawia z ojcem. nasze dorose ycie. Pod koniec rozdziau zamieciem an
Wrci pno do domu i by troch wstawiony. Chciaem kiet, ktra pomoe wam okreli, jak gbokich krzywd
ukara go za to, e zmarnowa nam wita Boego Narodze doznao wasze dziecko wewntrzne.
nia. Nie potrafiem sowami wyrazi gniewu, poniewa uczo
no mnie, e to grzech miertelny, zwaszcza w stosunku do C o-Dependence Wspuzalenienie
wasnych rodzicw. Z upywem lat gniew zera m dusz 0 JJender Behaviors Zachowania przestpcze
jak rdza. Tak Jak zwierz w klatce, by wygodniay i wciek
y. Przewanie, dziki mojej czujnoci, udawao mi si nad N arcissistic Disorders Narcyzm
nim panowa. Byem sympatycznym facetem. Byem naj T rust Issues Nieufno
milszym tatusiem na wiecie a do czasu, gdy duej ju nie A cting out Odreagowywanie na
mogem go powstrzyma. Wwczas stawaem si Iwanem - Acting in Behaviors otoczeniu lub na sobie
Gronym.
M agical Believes Mylenie magiczne
Pojem wreszcie, e te wakacyjne humory byy spontani
czn regresj w czasie. Wciekajc si na rodzin i karzc 1 ntimacy Dysfunctions Niezdolno do
j ucieczk, cofaem si do okresu dziecistwa, kiedy to nawizywania bliskich
poykaem swj gniew, wyraajc go w jedyny sposb, w jaki kontaktw
dziecko mogo to uczyni - przez wycofanie si. Obecnie, ju N ondisciplined Behaviors Niezdyscyplinowanie
jako dorosy czowiek, wykoczony atakami emocjonalnych A ddictive/Compulsive Skonno do naogw
i fizycznych wycofywa, czuem si jak osamotniony, gbo Behaviors i zachowa
ko zawstydzony may chopak - dokadnie tak. Jak w dzie kompulsywnych
cistwie.
I' bought Disorders Wypaczone mylenie
Teraz zrozumiaem, e jeli rozwj dziecka zostaje zaha
mowany, a uczucia - zwaszcza gniewu i urazy s tumio E mptlness, apathy, Uczucie pustki, apatia,
ne, to w osobie takiej, gdy jest ju dorosa, nadal tkwi <h'pression depresja
38 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n e t r z n e . .. 39

WSPUZALENIENIE ny, e jego msko bdzie osdzana na podstawie wygldu

Wspuzalenienie definiuj jako zaburzenie charaktery
zujce si utrat tosamoci By wspuzalenionym ozna larnie, by upewni si, e nie utya. Jest on jeszcze jednym
cza straci kontakt z wasnymi uczuciami, potrzebami
i pragnieniami. Rozwamy nastpujce przykady. Pendlia
sucha opowieci swego chopaka o tym, ile ma on kopotw
w pracy. W nocy nie moe zasn, bo trapi si je go proble
mami. Odczuwa raczej je go uczucia ni swoje wasne.
Dziewczyna zrywa trwajcy od p roku zwizek z Maksy
milianem. Chopak myli o samobjstwie. Uwaa, e jego
warto zaley od jej mioci. W rzeczywistoci Maksymilian
nie ma poczucia wasnej wartoci; uzalenia Je od innych
ludzi, dowartociowuje si cudz wartoci.
Chopak pyta swoj dziewczyn, Jolish, czy nie miaaby
ochoty zabawi si wieczorem. Dziewczyna najpierw nie
moe si zdecydowa, wreszcie wyraa zgod. On pyta,
dokd chciaaby pj. Odpowiada, e Jest Jej wszystko
jedno. Chopak zabiera J wic do restauracji, a potem do
kina. Jest rozczarowana caym wieczorem. Dsa si i przez
tydzie nie chce si z nim spotyka. Gdy chopiec pyta j:
Co si stao?", syszy odpowied: Nic".
Jolisha Jest urocza. Wszyscy zgadzaj si, e jest mia.
W gruncie rzeczy tylko udaje, c jest mia. Bez przerwy gra.
Dla Jolishy bycie mi jest faszyw jani. Nie jest wia
doma, czego ona sama naprawd potrzebuje lub pragnie.
Nie jest wiadoma wasnej tosamoci.
Jacobi ma 52 lata. Przyszed po porad, bo przez dwa
miesice mia romans ze sw 26-letni sekretark. Jacobi
mwi, e nie wie, jak do tego doszo! Jest szanowanym
czonkiem rady swego kocioa i Komitetu Przestrzegania
Moralnoci. Prowadzi kampani przeciwko pornografii.
W rzeczywistoci Jacobi udaje religijnego czowieka. W og
le nie ma kontaktu ze swym popdem seksualnym. Po
latach aktywnego tumienia popd wzi nad nim gr.
Biscayne yje problemem nadwagi swojej ony. Ograni
czy ycie towarzyskie, bo czuje si zaenowany, gdy przy
jaciele przygldaj si jej. Biscayne nie ma p<>< /m la. gdzie
koczy si on, a gdzie zaczyna si jego ona Jest pi /rkona
ony. Jego wsplnik, Bigello, ma kochank. Way j regu
przykadem czowieka, ktry nie ma poczucia wasnej to
samoci. Uwaa, e jego msko zaley od wagi kochanki.
Ophelia Oliphant da od ma, aby kupi jej mercedesa.
Chce take nalee do River Valley Country Club. Oliphan-
towie s zadueni po uszy, yj od wypaty do wypaty.
Trac wiele si na oszukiwanie wierzycieli i utwierdzanie
otoczenia w opinii, e nale do zamonej klasy redniej.
Ophelia wierzy, e jej poczucie wasnej wartoci zaley od
utrzymania waciwego wizerunku zewntrznego. Nie ma
poczucia swojej tosamoci.
Podaem przykady ludzi uzalenionyc h cxl czego z ze
wntrz; czego, co nadaje im tosamo. Je st to zaburzenie
okrelane jako wspuzalenienie.
Wspuzalenienie wzmaga si w rodzinie dysfunkcyjnej.
Na przykad rodzina alkoholika staje si wspuzaleniona
od jego picia. Poniewa alkoholizm stanowi zagroenie dla
ycia kadego z jej czonkw, przystosowuj si oni do tej
sytuacji przez sta, nadmiern czujno. Przystosowanie
do stresu jest z natury stanem tymczasowym. I z zamierze
nia nigdy nie miao by stanem trwaym. Jednak w miar
upywu czasu czowiek yjcy w staym stresie, wywoanym
przez zachowania alkoholika, nie dostrzega wasnych syg
naw wewntrznych - wasnych uczu, potrzeb i pragnie.
Aby rozumie swoje sygnay wewntrzne, dzieci potrzebu
j poczucia bezpieczestwa i warunkw do prawidowego
rozwoju emocjonalnego. Potrzebuj te pomocy, aby potra
fiy odrnia myli od uczu. Jeli w rodowisku panuje
przemoc (emocjonalna, fizyczna czy seksualna), dziecko
koncentruje si wycznie na sytuacji zewntrznej. Z cza
sem traci poczucie wasnej wartoci, nie mogc budowa go
na podstawie sygnaw pyncych z wewntrz - gdy ich nie
zauwaa. Bez zdrowego ycia wewntrznego czowiek ska
zany Jest na szukanie spenienia na zewntrz. Jest to
wspuzalenienie i stanowi objaw skrzywdzenia dziecka
wewntrznego. Zachowania wspuzalenione dowodz, e
40 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u W Ja k i S t o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e . .. 41

potrzeby dziecistwa takiej osoby nie zostay zaspokojone,
w zwizku z czym nie wie ona, kim jest.
ZACHOWANIA PRZESTPCZE
Potocznie uwaa si, e wszyscy ludzie, ktrych dziecko
wewntrzne zostao skrzywdzone, s mili, spokojni i cierpli
wi. W rzeczywistoci skrzywdzone dzieci wewntrzne pono
sz odpowiedzialno za wikszo aktw przemocy i okru
ciestw popenianych na wiecie. Hitler w dziecistwie by
czsto bity, upokarzany i zawstydzany przez sadystycznego
ojca - nielubnego syna ydowskiego kamienicznika. I iitler
odreagowywa potem swoje krzywdy w szczeglnie okrutny
sposb na milionach niewinnych ludzi.
Tu nasuwa mi si skojarzenie z przypadkiem Dawsona,
jednego z moich pacjentw. Przyszed do mnie z jx)wodu
problemw maeskich. Pracowa w nocnym lokalu jako
ochroniarz. Opowiada, e na poi ztku tygodnia zama
szczk jakiemu mczynie /. pas| opisywa, jak to w
czowiek sprowokoimh do takiego potraktowania. Dziaa
mu na nerwy z.u zepkaml Dawson czsto mwi w ten
sposb na na . . li ,)u>tkaniach terapeutycznych. Przest
pcy nie czuj i' odpowiedzialni za swoje zachowania.
Podczas terapii ok.i/alo si, e Dawson czsto jest prze
raony. Lk wy/walay w nim wspomnienia z dziecistwa.
Jego ojciec zacln >uywa si wobec niego brutalnie i stosowa
przemoc fizyczn l ak jak w dziecistwie, gdy dra ze
strachu przed gniewem brutalnego ojca, tak i teraz - ja
Dawsona wypeniao przeraenie, nie zostawiajce miejsca
na poczucie bezpieczestwa. Z tego powodu identyfikowa
si z jani ojca. Siu wa si ojcem. Ilekro dziao si co, co
przypominao pene brutalnoci i okruciestwa sceny
z dziecistwa - wyzwalao to w nim dawny lk i poczucie
bezsilnoci. Dawson przeistacza si wtedy w swego ojca,
zadajc innym te same razy, jakie ojciec zadawa jemu.
Prowadzce do destrukcji zachowania przestpcze s wy
nikiem brutalnego traktowania w dziecistwie; cierpienia
i nie znajdujcego ujcia alu zniewaanego dziecka.
Skrzywdzone, bezsilne dziecko, kiedy dorasta, staje si
przestpc. Musimy bowiem zrozumie, e wiele form nad
uy wobec dzieci przynosi w dorosym yciu taki wanie
skutek. Dotyczy to przede wszystkim maltretowania, wyko
rzystywania seksualnego oraz rnych form emocjonalnego
zncania si. Psychiatra Bruno Bettelheim nazwa to zjawi
sko utosamianiem si z przestpc Brutalno seksualna,
fizyczna i emocjonalna jest dla dziecka tak przeraajca, e
dopki wystpuje, nie moe ono by sob. Aby wytrzyma
cierpienie, dziecko traci poczucie tosamoci i identyfikuje
si z przestpc. Bettelheim prowad/i! swoje badania gw
nie wrd ocalaych winiw niemieckich obozw koncen
tracyjnych.
Podczas jednego z moich ostatnich u .u s/.tatw podniosa
rk terapeutka z Nowego Jorku. Pnwirdziaa, e jest y
dwk i przedstawia grupie in.ik.it u , i /nr przeycia swojej
matki w nazistowskim obozie kmii <nu.u v|nyni. W jej opo
wiadaniu najbardziej wstrzsajce b y o to. tc matka trakto
waa j w taki sam sposb, w Jaki sama bya traktowana
przez nazistowskich nadzorcw. Gdy dziewczynka miaa
trzy lata, matka plua na ni i nazywaa ydowsk wini.
Przyczyn jeszcze wikszych zaburze s naduycia se
ksualne popeniane na dzieciach. Ich sprawcy przewanie
sami byli w dziecistwie molestowani seksualnie. Teraz
odreagowuj swoje krzywdy, uciekajc si do takich sa
mych zachowa, jakich byli ofiarami.
Chocia wikszo zachowa przestpczych ma swe ko
rzenie w dziecistwie, nie zawsze s one rezultatem nadu
y. Istniej take przestpcy zepsuci przez rodzicw, ktrzy
nadmiernie im pobaali lub ulegali, co wzbudzio w nich
poczucie wyszoci nad innymi. Rozpieszczone dzieci wie
rz, e naley si im specjalne traktowanie i cokolwiek
uczyni, jest dobre. Trac wszelkie poczucie odpowiedzial
noci w' przekonaniu, e win za ich problemy ponosz
/.iwsze inni.
NARCYZM
Kade dziecko odczuwa, przynajmniej pocztkowo, po
ti/rb bezwarunkowej mioci. Nie dostrzegajc jej u sw >
42 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
ich wyrozumiaych rodzicw lub opiekunw, dziecko nie
moe zorientowa si, kim jest. Kady z nas by MY zanim
sta si JA. Pragniemy ujrze odbicie nas samych w in
nych. Potrzebujemy poczucia, e jestemy wani, e pod
chodzi si do nas powanie, e kada czstka nas zasuguje
na mio i akceptacj. Musimy te wiedzie, e moemy
polega na mioci naszych opiekunw. Takie byy nasze
zdrowe, narcystyczne potrzeby. Jeli nie zostay zaspokojo
ne, nasze JA* ulega zranieniu.
Nie zaspokojony narcyzm dziecka wewntrznego za
truwa dorose ycie nienasycon tsknot za mioci,
trosk i uczuciem. Roszczenia dziecka bd uniemoli
wia zwizki dorosego czowieka, poniewa bez wzgldu
na to, ja k wiele mioci napotka w przyszoci, nigdy nie
bdzie miao jej do. Dorose dziecko nie osignie za
spokojenia narcyzmu, jest to bowiem potrzeba dzieci
stwa. A dzieci potrzebuj rodzicw bez przerwy - z na
tury, nie z wyboru. Potrzeby dziecka, to potrzeby zale
noci, to znaczy takie, k t r y c h zaspokojenie zaley od
innego czowieka tylko wyzbycie si tego uczucia moe
uleczy. Pokl to nie n a s t p i, nienasycone dziecko bdzie
rozpaczliwie s z u k a mioci i uznania, ktrych nie do
znao w dziecistwie.
Brak zaspokojenia potrzeb narcystycznych przybiera
u dorosego dziecka nastpujce formy:
doznawanie rozczarowa w kolejnych zwizkach:
ustawiczne poszukiwanie doskonaego partnera, zaspo
kajajcego wszelkie potrzeby:
uleganie naogom (nag jest prb wypenienia psychi
cznej dziury. Najlepszym przykadem jest tu uzalenienie
od seksu lub mioci);
* JA (ang. IAM, IAMness) - w znaczeniu metafizycznym s to uniwersalne
cechy, jakimi kady czowiek, w rwnym stopniu, zosta obdarzony
przez Boga. W tym znaczeniu JA" jest wieczne, doskonale
i niezmienne. J A " Jest jedno, wsplne dla wszystkich ludzi; czy ich
ze sob oraz z ich Stwrc - J A jest duchem. J A Jest dzieem Boga
i powrci do Niego, gdy umrze ego, czyli nasze mae, niedoskonae Ja"
(przyp. tum.).
W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e ... 4
pogo za dobrami materialnymi lub pienidzmi, ktre
daj poczucie wartoci;
ch bycia osob publiczn, na przykad aktorem lub
sportowcem, ze wzgldu na potrzeb nieustannych po
chlebstw i aplauzu;
wykorzystywanie u>asnych dzieci w celu zaspokojenia
swoich potrzeb (wyobraanie sobie, e dzieci nigdy nie
odejd i zawsze bd kocha, szanowa i wielbi narcy
stycznego rodzica, ktry stara si zdoby u dzieci mio
i szczeglny podziw, jakich nie znalaz u wasnych rodzi
cw).
NIEUFNO
Jeeli opiekunowie okazuj si niegodni zaufania, w dzie
ciach rozwija si gbokie uczucie nieufnoci. wiat wydaje
si im miejscem niebezpiecznym, wrogim i nieprzewidywal
nym. Dziecko zatem musi zawsze mie si na bacznoci
i panowa nad sytuacj. Nabiera nastpujcego przekona
nia: Jeeli kontroluj wszystko, to nikt mnie nie zaskoczy
i nie uczyni mi krzywdy. Takie przekonanie rodzi obsesj
i kontrolowanie wszystkiego staje si naogiem.
Pewien pacjent tak bardzo obawia si utraty kontroli, e
pracowa po sto godzin tygodniowo. Nie chcia zastpstwa,
bo nie wierzy, e kto inny wykona prawidowo jego prac.
Przyszed do mnie wwczas, gdy wrzodzlejce zapalenie
okrnicy wymagao leczenia szpitalnego.
Inna pacjentka cierpiaa, gdy m wanie wnis pozew
o rozwd. Uzna, e miarka ostatecznie si przebraa, gdy
ona zmienia mark telefonu, ktry jej zainstalowa w sa
mochodzie. M narzeka, e cokolwiek stara si dla niej
/robi, nigdy nie bya zadowolona. Zawsze zmieniaa to, co
n zrobi. Innymi sowy, nigdy nie czua si usatysfakcjo-
. Kiwana, jeli nie kontrolowaa wszystkiego od pocztku do
Koca.
( )bsesja kontrolowania powoduje powane kopoty w sto
i mkach z innym ludmi. Nie mona nawiza bliskiego
Kontaktu z partnerem, ktry wam nie ufa. Bliska wi
wymaga akceptacji drugiego czowieka takiego, jakim Jest.
 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego
Zaburzenia w sferze zaufania wywouj skrajne reakcje:
a bo czowiek rezygnuje z jakiejkolwiek kontroli, ufa naiw
nie i atwowiernie, kurczowo trzymajc si innych i darzc
ich przesadnym szacunkiem, albo ucieka w odosobnienie
i samotno, budujc ochronny mur, ktry nikomu nie
pozwala si przedosta.
Wybitny specjalista w dziedzinie naogw, Patrick Car
nes, zwraca uwag na nastpujc prawidowo: osoba,
ktra nie nauczya si ufa, myli intensywno stosunkw
z bliskoci, natrctwo z trosk, a kontrolowanie z bezpie
czestwem.
Pierwszym zadaniem rozwojowym w yciu Jest wyrobienie
w sobie poczucia ufnoci. Musimy nauczy si, e kto inny
(mama, tata, wiat) jest bezpieczny I godny zaufania. Fun
damentalne poczucie ufnoci ma gboko uzdrawiajce
skutki. Jeli moemy zaufa.- wiatu. moemy take nauczy
si ufa sobie. To za oznacza, e mona zaufa swej sile,
postrzeganiu i i ptei.w jl u< /.ui lom i pragnieniom.
Dzieci ucz ...... .. (H| godnych zaufania opiekunw.
Jeli mama i tata ufaj samym sobie, dziecko obdarzy ich
zaufaniem 1 nauczy si ufa rwnie sobie.
ODREAGOWYWANIE NA OTOCZENIU
Aby zrozumie, w jaki sposb skrzywdzone dziecko we
wntrzne odreagowuje na otoczeniu nie zaspokojone potrze
by i me uleczone urazy dziecistwa, musimy przede wszy
stkim zrozumie, e pierwotn si motywacyjn naszego
yciajest emocja. Emocje s motorem dziaa, ktre podej
mujemy, aby obroni siebie i zaspokoi nasze podstawowe
potrzeby. Jest to energia podstawowa. Gniew popycha nas
do samoobrony. W gniewie przyjmujemy postaw bojow
walczymy o nalene nam prawa i chronimy je.
Strach popycha nas do ucieczki w obliczu niebezpiecze
stwa. Daje nam przenikliwo. Ochrania nas, informujc
ze tuz obok czai si zagroenie zbyt due, by z nim walczy -
kaze nam ucieka i schroni si.
Smutek skania nas do ez. Oczyszczaj nas one i przy
nosz ukojenie w niedoli. Smutek pozwala przebole straty
Dom u
W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W ew ntrzni
i uwolni energi do dziaa w teraniejszoci. Nie umiejc
wyrazi alu czy smutku, nie uporamy si z przeszoci.
Energia emocjonalna zwizana z urazem ulega skrzepni
ciu. Tumiona i nie znajdujca ujcia, bdzie prbowaa
uwolni si sama. Jeli nie zostanie wyraona w zdrowym
smutku, ujawni si w niezdrowych zachowaniach. Zjawisko
to nosi nazw odreagowywania na zewntrz. Dobrym przy
kadem takiej reakcji jest przypadek Maggie, mojej dawnej
pacjentki.
Maggie widziaa, Jak ojciec, rozwcieczony, brutalny
alkoholik, sownie 1 fizycznie zniewaa jej matk. Sceny
takie powtarzay si przez cae dziecistwo. Od czwartego
roku ycia Maggie bya pocieszycielk matki, ktra bita
przez ma, chronia si w ku crki. Drc i jczc,
przytulaa si do dziecka. Niekiedy wrzeszczcy ojciec
poda za ni. W Maggie budzio to przeraenie, ponie
wa brutalne zachowanie czonka rodziny zawsze budzi
przestrach w innych domownikach. wiadek przemocy
staje si je j ofiar.
W dziecistwie Maggie potrzebowaa moliwoci wyraa
nia przeraenia i rozadowywania smutku. Nie byo jednak
przy niej nikogo, kto mgby udzieli jej wsparcia i ukoi
tumiony al. Po osigniciu dojrzaoci nie ustawaa w wy
sikach nawizania kontaktu z mczyznami i kobietami,
ktrzy byliby skonni spenia funkcj wspomagajcych
rodzicw. Kiedy zgosia si do mnie na terapi, miaa za
sob dwa nieudane maestwa z brutalnymi mczyznami
l wiele innych, upokarzajcych zwizkw. Kim bya z zawo
du? Adwokatk specjalizujc si w sprawach o stosowa
nie przemocy wobec kobiet!
Maggie odreagowywaa na zewntrz swe urazy z dzieci
stwa. Zaja si okrutnie traktowanymi kobietami i nawi
zywaa kontakty z brutalnymi mczyznami. Opiekowaa
si ludmi, lecz nikt jej nie otoczy opiek. Nie znajdujca
w|H<-ia energia emocji z przeszoci wyraaa si w jedyny
m<illwy sposb - przez odreagowywanie na zewntrz.
i dtcagowywanie, czyli ponowne przeywanie dzieci-
flwa. Jest najbardziej destrukcyjnym sposobem, w jaki
46 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego
skrzywdzone dziecko wewntrzne zakca nasze ycie. Przy
padek Maggie stanowi dramatyczny przykad przymusu
powtarzania przeszoci. By moe tym razem uda mi si -
mwi skrzywdzone dziecko wewntrzne Maggie. Jeli bd
doskonaa i dam tatusiowi wszystko, czego potrzebuje, sta
n si dla niego wana i okae mi swoj mio i uczucie.
Jest to przykad magicznego mylenia dziecka, a nie racjo
nalne mylenie dorosego. Jeli to pojmiemy, wszystko sta
nie si jasne.
A oto inne przykady takich zachowa:
stosowanie przemocy wobec innych;
postpowanie wobec dzieci lub zwracanie si do nich
w sposb sprzeczny z naszymi wczeniejszymi postano
wieniami;
samoistna regresja w czasie napady zego humoru,
dsy;
buntowanie si w nieuzasadnionych sytuacjach;
hodowanie wyidealizowanym zasadom rodzicielskim.
ODREAGOWYWANIE NA SOBIE
Odtwarzanie na sobie krzywd doznanych w przeszoci
nazywa si odreagowywaniem wewntrznym Karzemy sie
bie w taki sposb, w jaki bylimy karani w dziecistwie.
Znam mczyzn, ktry ilekro popeni bd, urga sobie:
Ty idioto, jak moge by a tak gupi?. Kilkakrotnie byem
wiadkiem, jak sam bi si pici po twarzy (matka bia go
w ten sposb, gdy by dzieckiem).
Nie rozadowane emocje z przeszoci czsto obracaj si
przeciwko nam. Joeemu, na przykad, nie pozwalano
w dziecistwie wyraa gniewu. Odczuwa ogromn zo
do matki, poniewa nigdy nie pozwalaa mu niczego zrobi
samodzielnie. Zazwyczaj gdy tylko zaczyna co robi, pod
biegaa, mwic: Mama musi pomc swojej maej niezda
rze lub: Dobrze sobie radzisz, ale pozwl, e ci pomog.
Dorosy Joe nadal pozwala, by robia za niego to, co dosko
nale mg zrobi sam. Nauczono go, e powinien by abso
lutnie posuszny, gdy wyraanie gniewu jest grzechem.
Dom u W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e . .. 47
Skierowa go wic do wewntrz - na siebie. Wskutek tego
by przygnbiony, apatyczny, a wobec problemw ycia co
dziennego czu si bezsilny i nie umia sobie z nimi pora
dzi.
Energia emocjonalna skierowana do wewntrz moe sta
si przyczyn powanych problemw somatycznych, w tym
zaburze odkowo-Jelitowych, blw gowy, plecw i kar
ku, bolesnego napicia mini, artretyzmu, astmy, atakw
serca i chorb nowotworowych. Innym objawem odreago
wywania wewntrznego Jest uleganie wypadkom, co te
moe by form karania siebie.
MYLENIE MAGICZNE
Dzieci wierz w magi. Magia jest wiar, e pewne sowa,
gesty lub zachowania mog zmienia rzeczywisto. Dys
funkcyjni rodzice* czsto utwierdzaj dzieci w magicznym
myleniu. Jeli na przykad mwi dzieciom, e ich zacho
wanie jest bezporednio odpowiedzialne za czyje uczucia,
ucz je tym samym magicznego mylenia. Oto niektre
powszechnie wygaszane stwierdzenia: Zabijacie swoj
matk, Spjrz, co zrobie - zdenerwowae matk, Roz
gniewae ojca - jeste teraz zadowolony?. Inn form
utwierdzania w magicznym myleniu jest mwienie: Wiem,
o czym mylisz.
Pewna trzydziestopicioletnia pacjentka miaa za sob ju
pi maestw. Mylaa, e maestwo rozwie wszelkie
jej problemy. Uwaaa, e gdyby udao si jej znale wa
ciwego partnera, wszystko uoyoby si dobrze. Jest to
wiara w magi. Zakadamy, e jakie zdarzenie lub osoba
mog zmieni rzeczywisto bez adnego wysiku z naszej
strony, bez zmiany naszego zachowania.
Mylenie magiczne jest u dziecka rzecz naturaln, lecz
gdy jego potrzeba zalenoci nie zostaje zaspokojona, nigdy
>no nie dorasta. Taka osoba nadal myli w sposb magicz
ny.
* Dysfunkcyjni rodzice - rodzice, ktrzy nie wywizuj si prawidowo /<
swej rodzicielskiej roli - czyli wspierania rozwoju swoich dzieci (pi . i
tum.).
 ^ _________ P o w r t do Sw e g o W ew ntrznego
A oto inne przykady magicznego mylenia:
gdybym mia pienidze, wszystko byoby dobrze;
jeli opuci mnie kochanek (kochanka), umr, a w ka
dym razie nigdy si z tym nie pogodz;
wistek papieru (dyplom) sprawi, e bd mdry;
jeeli bd si usilnie stara, wiat mi to wynagrodzi;
jeeli poczekam wystarczajco dugo, problemy znikn.
Maym dziewczynkom opowiada si pene magicznych
zdarze bajki. Kopciuszka uczy si czeka w kuchni na
chopca z waciwym pantofelkiem. Krlewna nieka
otrzymuje przesanie, e jeli poczeka odpowiednio dugo,
zjawi si jej ksi. T o troch tak, jakby im wmawia, e ich
przeznaczeniem jest czeka na nekrofila (czyli lubicego
nieboszczykw). Kogo, kto kiedy przedrze si do nich
przez gry i lasy. Nie jest to specjalnie zachcajca perspek-
Fake chopcy ucz si z bajek zachowa magicznych.
Wiele opowieci zawiera przesanie o istnieniu jedynej wa
ciwe\ kobiety, ktr powinni znale. W poszukiwaniu ta
kiej kobiety mczyzna muli odby dalek drog, przeby
ciemne bory, pokona straszne, ziejce ogniem smoki. Gdy
j wreszcie spotka, bez wtpienia bdzie wiedzia e to
wanie ona. Pewnie dlatego mczyni s tacy zdenerwo
wani przed otarzem.
Czsto los istoty pci mskiej zaley od takich tajemni
czych przedmiotw, jak magiczne ziarnko grochu lub cu
downe miecze. Niekiedy kae mu si pocaowa ab. Jeli
przeamie obrzydzenie i tak wanie postpi, aba natych
miast przemieni si w ksiniczk. Kobiety maj swoi
adaptacj bajki o abie.
U kobiet magia polega na czekaniu na waciwego m
czyzn; mczyznom natomiast pozostaje poszukiwanie
waciwej kobiety.
Banie dziaaj w paszczynie symboliki i mitu. S
sprzeczne z logik i - podobnie jak sny - przemawiaj przez
wyobrani. Wiele bani to symboliczne przedstawienie od
nalezienia naszej mskiej lub eskiej tosamoci. Jeli
Dom u W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e . .. 49
proces rozwoju przebiega prawidowo, wyrastamy z dziecin
nego, dosownego rozumienia bajek i pojmujemy ich sym
bolik.
Jeeli jednak nasze dziecko wewntrzne zostanie skrzyw
dzone, to nadal bdzie brao owe opowieci dosownie.
Bdc dorosymi dziemi, czekamy lub szukamy magiczne
go, doskonaego zakoczenia bajki, w stylu; A potem yli
dugo i szczliwie.
NIEZDOLNO DO NAWIZYWANIA BLISKICH KON
TAKTW
Wiele dorosych dzieci miota si midzy obaw porzucenia
a lkiem przed wchoniciem. Niektrzy z nas izoluj si
cigle ze strachu przed /dominowaniem przez drug osob.
Inni znw nie chc porzuci niszczcych zwizkw z obawy
przed samotnoci. Natomiast w i k s z o waha si midzy
jedn a drug ekstremaln postaw.
Dla Herkimera ideaem jest zakocha si w kobiecie do
szalestwa. Po nawizaniu intymnego kontaktu zaczyna
dystansowa si od niej, traktowa z rezerw. Czyni tak,
gromadzc powoli zarzuty. Dotycz one nawykowych za
chowa pozbawionych wikszego znaczenia. Z ich powodu
Herkimer wszczyna drobne sprzeczki. Partnerka zazwyczaj
wycofuje si i dsa przez dzie lub dwa. Potem znw si
godz, uprawiaj dziki, namitny seks i doznaj poczucia
gbokiego zespolenia. Trwa to do chwili, a Herkimer znw
czuje si zdominowany i wszczynajc kolejn awantur,
tworzy dystans.
Czterdziestoszecioletnia Athena przez pitnacie lat nie
miaa partnera. Jej prawdziwa mio zgina w wypadku
samochodowym. Twierdzi, e gdy umar jej ukochany, po
przysiga sobie nie dotkn nigdy wicej adnego mczy
zny. Athena spotykaa si ze swym zmarym kochankiem
tylko przez trzy miesice. W wieku dojrzaym nigdy nie
wspya z mczyzn. Jej jedynym doznaniem erotycznym
byo napastowanie seksualne przez ojczyma, gdy miaa pi
lat. Athena zbudowaa wok swego skrzywdzonego dziecka
wewntrznego mur nie do pokonania. Pami zmarego
50 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
chopca suy jej jako obrona przed intymnym stosunkiem
z kimkolwiek.
Inna pacjentka przez trzydzieci lat trwaa w beznamit
nym zwizku maeskim. Jej m by uzaleniony od
seksu. Wiedziaa o Jego szeciu romansach - raz nawet
zastaa go w ku z kochank. Gdy spytaem, dlaczego
pozostaje w tym zwizku maeskim, odpara, e kocha
ma. Kobieta owa mylia uzalenienie z mioci. Zostaa
porzucona przez ojca w wieku dwch lat i nigdy wicej go
nie ujrzaa. Mylenie przez ni uzalenienia z mioci po
chodzio z gbokiego lku przed porzuceniem.
W obu wymienionych przypadkach istot problemu jest
skrzywdzone dziecko wewntrzne. Zatruwa ono intymno
zwizkw, poniewa dana osoba nie czuje swe) prawdziwej
jani. Najwiksz krzywd, jak mona wyrzdzi dziecku,
jest odrzucenie jego prawdziwe) Jani. Jeli rodzice nie
potrafi okaza mu uczucia, z a s p o k o i potrzeb i pragnie,
to odrzucaj jego autenty< zn /u/, a wwczas musi nie
uchronnie pojawi sir /u.oi nieprawdziwa.
Aby nabra< wl.n\ . . )i ,i kochane, skrzywdzone dziecko
wewntrzne /a howu|r si tak, Jak w swoim mniemaniu
powinno si /.u liowywa. Nieprawdziwa ja w miar
upywu lat rozwija si, podsycana przez potrzeby rodziny
oraz kulturow mi pci, i staje si stopniowo tym, za kogo
dana osoba siebie uwaa. Czowiek zapomina wwczas, e
nieprawdziwa |azn Jest przystosowaniem, dziaaniem opar
tym na scenariuszu napisanym przez kogo innego.
Nie je s t moliwe nawizywanie intymnych zwizkw,
jeeli nie ma si /xxzucia wasnej ja n i Czy mona dzieli
z kim ycie, nie wiedzc, kim si naprawd jest? Jak kto
inny moe was pozna, jeli sami siebie nie znacie?
Jedynym sposobem zbudowania silnego poczucia jani
jest rozwinicie silnych jej granic. Podobnie jak granice
pastwa, nasze fizyczne granice chroni nasze ciao i syg
nalizuj, gdy kto znajdzie si zbyt blisko lub prbuje
dotkn nas w niewaciwy sposb. Granice seksualne za
pewniaj nam bezpieczestwo i poczucie nieskrpowania
w sferze erotycznej. Ludzie o sabych granicach seksual
W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e . .. 51
nych odbywaj stosunki pciowe nawet wtedy, gdy w rze
czywistoci nie maj na to ochoty. Granice emocjonalne
okrelaj, gdzie koczy si jedna, a zaczyna inna emocja.
Informuj nas, kiedy nasze uczucia dotycz nas samych,
a kiedy innych ludzi. Mamy te granice intelektualne i du
chowe, okrelajce nasze przekonania i system wartoci.
Jeeli dziecko dozna krzywdy w wyniku zaniedbania lub
przemocy, granice ego ulegn naruszeniu. Wystawione jest
wwczas na grob porzucenia lub wchonicia. Wiedzc,
kim jest, czowiek nie obawia si wchonicia. Posiadajc
poczucie wasnej wartoci, pewno siebie - nie obawia si
porzucenia. Pozbawieni silnych granic, nie wiemy, gdzie
koczy si nasze ja, a zaczyna kto inny. Z trudem przy
chodzi nam powiedzie nie i okreli, czego naprawd
chcemy - a jest to podstawa do nawizywania Intymnych
zwizkw.
Niezdolno do nawizywania bliskich kontaktw potgu
j zakcenia seksualne. Rozwj seksualny dzieci dorasta
jcych w dysfunkcyjnych rodzinach ulega upoledzeniu.
Wynika to z ubogich wzorcw seksualnych rodziny, rozcza
rowania rodzicw pci dzieci, z pogardy dla dziecka i upo
karzania go oraz zaniedbywania jego potrzeby zalenoci.
ycie ojca Gladys zdominowa nag pracy. Nigdy go nie
byo w domu. Pod nieobecno prawdziwego ojca Gladys
stworzya sobie ojca wyimaginowanego. Obecnie jest zam
na po raz trzeci. Poniewa jej wyobraenie o mczyznach
byo nierealne, aden nie spenia jej oczekiwa.
Jake by wiadkiem, jak ojciec sownie zniewaa matk,
a ona udawaa, e wszystko jest w porzdku. Jako dorosy
czowiek Jake nie umie nawiza kontaktu z kobietami. Ma
skonno do zawierania znajomoci z kobietami biernymi
i posusznymi, ale szybko przestaje si nimi interesowa
dlatego, e gardzi nimi tak, jak gardzi matk. Najbardziej
satysfakcjonujce dowiadczenia w jego yciu erotycznym
wi si z masturbacj, podczas ktrej wyobraa sobie
kobiety w poniajcych sytuacjach seksualnych.
Dzieci wiedz o tym, jeeli rodzice s rozczarowani ich
pci. Tata chcia chopca, a ma dziewczynk. Mama chcia. >
52 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
dziewczynk, a urodzi si chopak. Dziecko zaczyna wsty
dzi si swojej pci, co w pniejszym okresie moe prowa
dzi do rnego rodzaju ulegego odreagowywania seksual
nego na zewntrz.
Dziecko, ktre byo ofiar rodzicielskiej pogardy i upoko
rze, czsto skonne jest do zachowa sadomasochistycz-
nych w sferze erotycznej. Matka Julesa, nie leczona ofiara
kazirodztwa, nigdy nie uporaa si z seksualnie zabarwio
nym gniewem wywoanym tym, co j spotkao. Syn, silnie
zwizany z ni, przej jej gniewna mczyzn. Po osigniciu
dojrzaoci sta si erotomanem. Posiada ogromn kolekcj
ksiek i filmw pornograficznych. Podniecao go wyobraa
nie sobie, e jest poniany i upokarzany przez dominujc
kobiet, podobn w zachowaniach do Jego matki.
Dzieci potrzebuj wyranych wskazwek, aby upora si
z zadaniami na poszczeglnych etapach rozwoju. Jeli wa
ciwe dla danego wieku potrzeby nie zostan zaspokojone,
dziecko zatrzyma si na tym etapie. Nie zaspokojone potrze
by niemowlctwa powoduj utrwalenie si zainteresowania
sfer oraln. W aspekcie erotycznym moe si to objawia
obsesj na punkcie seksu oralnego. Zatrzymanie rozwoju
na etapie maego dziecka objawia si czsto fascynacj
poladkami.
Fascynacja narzdami pciowymi nazywana jest seksu
aln obiektywizacj i polega na utosamianiu ludzi z na
rzdami pciowymi. Niszczy to rzeczywist blisko, ktra
moe wystpowa tylko pomidzy dwiema penowartocio
wymi jednostkami, ktre ceni si nawzajem. Wiele wsp-
uzalenionych par angauje si w intensywny, przedmioto
wy, naogowy seks. Jest to jedyna znana ich skrzywdzonym
dzieciom droga do bliskoci.
NIEZDYSCYPLINOWANIE
Dyscyplina wywodzi si od aciskiego sowa disciplina,
znaczcego nauczanie. Wpajajc dzieciom dyscyplin, uczy
my je, jak y produktywnie i z mioci. M. Scott Pcrk
napisa, e dziki dyscyplinie mona zmniejszy <Im plmla
w yciu. Uczymy si, e mwienie prawdy, odr.n /.mli gra
W Ja k i bi-usB S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e . .. 53
Lyllkacji', szczero wobec siebie samego oraz branie odpo
wiedzialnoci za podejmowane decyzje daje rado z ycia.
Dzieci potrzebuj rodzicw, ktrzy bd ksztatowa
samodyscyplin, a nie tylko j gosi. Ucz si tego, co
rodzice rzeczywicie czyni, a nie tego, co mwi, e uczy
ni. Jeeli rodzicom nie uda si wytworzy dyscypliny,
dziecko staje si niezdyscyplinowane. Jeli natomiast rodzi
ce stosuj surow dyscyplin, a jednoczenie nie postpuj
zgodnie z tym, co gosz - dziecko staje si przesadnie
zdyscyplinowane.
Niezdyscyplinowane dziecko wewntrzne odkada sprawy
pilne na pniej, ciko jest mu odroczy gratyfikacj, buntuje
si, jest uparte, nieposuszne, dziaa impi ilsywnie i bez namy
su. Dziecko przesadnie zdyscyplinowane jest bezwzgldne,
natarczywe, nadmiernie opanowane i i* suszne; stara si
zadowoli ludzi, bo jest owadnite poczuciem wstydu i winy.
Wikszo osb, ktrych dziecko wewntrzne zostao skrzyw
dzone, przejawia takie skrajne zachowania.
SKONNO DO NAOGW I ZACHOWA KOMPUL-
SYWNYCH
Skrzywdzone dziecko wewntrzne jest gwn przyczyn
naogw i zachowa kompulsywnych. Ju bdc nastolat
kiem, staem si alkoholikiem. Mj ojciec, take alkoholik,
porzuci mnie fizycznie i emocjonalnie, gdy byem jeszcze
dzieckiem. Czuem, e nie zasuguj na to, aby powica mi
swj czas. Poniewa ojciec by nieobecny, gdy ksztatoway
si moje zachowania, nie czuem si z nim zwizany i nigdy
* Gratyfikacja - Inaczej wynagrodzenie, satysfakcja, zaspokojenie (Sownik
synonimw, MCR, Warszawa 1993). W zalenoci od kontekstu, w ktrym
to sowo wystpuje, przez gratyfikacj naley rozumie wynagrodzenie za
poniesione trudy albo satysfakcj czerpan z ich ponoszenia. W innym
znaczeniu, gratyfikacja oznacza zaspokajanie oczekiwa lub potrzeb -
autentycznych lub pozornych. Jeeli autentyczne potrzeby rozwojowe
Jednostki nie zostan zaspokojone we waciwym czasie, ulegaj
mistyfikacji i w dorosym yciu przejawi si jak potrzeby pozorne. Do
Li kich nale pewne, czasem patologiczne, upodobania w sferze seksu,
odywiania si, skonnoci do uzalenie, niektrych form wypaczonego
mylenia (na przykad fantazjowania bd mwienia nieprawdy)
l zachowa (na przykad kleptomanii) (przyp. tum.).
54 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e . .. 55

nie dowiadczyem, co znaczy by kochanym i cenionym wstyd: Nie zasuguj, aby rodzice powicali mi swj czas.
przez mczyzn. Dlatego naprawd nigdy nie kochaem Mj rdze powsta z wyrywkowego postrzegania, tumio
siebie jako mczyzny. nych uczu i faszywych przekona. Sta si filtrem, przez
Jako nastolatek uciekem wraz z innymi chopcami po ktry przepuszczaem wszelkie dowiadczenia yciowe. Owo
zbawionymi ojcw. Pilimy alkohol i ajdaczylimy si, by pierwotne przystosowanie pozwolio mi przey dzieci
dowie swej mskoci. Poczwszy od pitnastego roku stwo, lecz w dorosym yciu filtr ten by nieprzydatny. Gdy
ycia a do trzydziestki, naogowo piem i braem narkotyki. miaem trzydzieci lat - po siedemnastu latach alkoholi
11 grudnia 1965 roku wypiem swj ostatni kieliszek. Po zmu - zostaem umieszczony w szpitalu stanowym w Au
zbyem si take naogu zaywania rodkw odurzajcych, stin.
niemniej nadal zachowywaem sijak naogowiec. Naogowo wiadomo, e skrzywdzone dziecko wewntrzne stano
paliem, pracowaem 1 Jadem. wi rdze naogw i zachowa kompulsywnych, pomaga
Nie wtpi, e mam genetyczne predyspozycje do alkoholi ujrze je w nieco szerszym kontekcie. Nag jest patologi
zmu. Istnieje wiele danych wskazujcy li na genetyczne pod czn zalenoci od wszelkich form zmiany nastroju, ktrej
oe alkoholizmu. Same predyspozycje genetyczne to jednak konsekwencje rujnuj ycie. Naogi pokarmowe zmieniaj
na pewno nie wszystko. Gdyby tak byo, wszystkie dzieci nastrj w sposb najbardziej dramatyczny. Alkohol, narko
alkoholikw stawayby si alkoholikami - a tak nie jest. Ani tyki i pokarm potencjalnie mog zmienia nastrj. Oprcz
mj brat, ani siostra nie s alkoholikami. Pracowaem dwa tego istnieje wiele innych sposobow zmian nastroju. Chcia
dziecia pi lat z alkoholikami i narkomanami, w tym pit bym si skoncentrowa na nastpujcych naogach: aktyw
nacie lat z modocianymi przestpcami-narkomanami. Nie noci, poznawania, odczuwania oraz posiadania rzeczy.
spotkaem ani jednej osoby, u ktrej nag miaby uwarunko
wania czysto chemiczne, mimo e niektre substancje powo A) Nag aktywnoci
duj szybkie uzalenienie - widziaem nastolatki wpadajce - obejmuje prac, robienie zakupw, seks oraz rytuay
w nag w cigu dwch miesicy. Odkryem, e czynnikiem religijne. Faktycznie kada aktywno moe suy
czcym te wszystkie przypadki byo ich skrzywdzone dziecko zmianie nastroju. Nastrj ulega zmianie pod wpywem
wewntrzne. Jest ono nieustannym rdem wszelkich nao rozrywki
gw i zachowa kompulsywnych. Gdy przestaem pi alkohol,
zaczem zmienia sobie nastrj w inny sposb. Pracowaem, B) Nag poznawania
jadem i naogowo paliem, by zaspokoi potrzeby skrzywdzo - jest skutecznym sposobem na unikanie uczu. Przez
nego dziecka wewntrznego. wiele lat byem intelektualist - profesorem uniwersyte
Podobnie jak wszystkie dzieci z rodzin alkoholikw, by tu. Mylenie moe by sposobem na unikanie uczu.
em emocjonalnie porzucony. Dla dziecka porzucenie rw Wszelkie naogi maj skadnik intelektualny nazywany
noznaczne jest ze mierci. Aby zaspokoi dwie podstawowe obsesj.
potrzeby decydujce o przetrwaniu (moi rodzice s w po
rzdku oraz ja si licz) staem si emocjonalnym mem C) Uczucia
matki i ojcem modszego brata. Pomaganie im dawao ml - take mog by naogiem. Sam byem przez wiele lat
wiar w to, e sam jestem w porzdku. Uwierzyem, /< lala gniewoholikiem. Pod wciekoci kry si mj bl
kocha mnie, lecz jest zbyt saby, eby mi to oka/.u m a m a i wstyd. Kiedy si wciekaem, czuem si silny i pot
za jest osob wit. Pod tym wszystkim kry si< lok .y< zny ny, a nie bezbronny i bezsilny.
56 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
Zapewne kady zna kogo uzalenionego od strachu.
Nag strachu prowadzi do katastrofizmu i czarnowidztwa.
Ludzie tacy kracz bez przerwy, doprowadzajc wszystkich
do obdu. Istniej te ludzie, ktrzy uzalenieni s od
smutku lub alu. Oni nie czuj smutku; oni s smutkiem.
Dla osoby uzalenionej od smutku staje si on sposobem
bycia.
Ja jednak najbardziej obawiam si ludzi uzalenionych
od radoci. Hyli dobrymi chopcami i dziewczynkami, zmu
szanymi do umiechania si i demonstrowania dobrego
samopoczucia. Ich umiech sprawia wraenie przylepione
go do twarzy. Nigdy nie zauwaaj nic zego, Z umiechem
powiedz, e wanie zmara im matka! Pi/eraalce. cistwie zaspokojone, mylenie dojrzaego czowieka skao
D) Nag posiadania
- najpowszechniej wystpujc form tego naogu jest
uzalenienie od pienidzy.
Prawie wszystko moe sta si przedmiotem fascynacji i -
samo w sobie - rdem zmiany nastroju. Podoem kadego
naogu - oprcz predyspozycji natury genetycznej - jest
skrzywdzone dziecko wewntrzne, wiecznie spragnione
i pene nie zaspokojonych potrzeb. Cechy te s atwo zauwa
ane nawet przez ludzi nie majcych czstych kontaktw
z naogowcami.
WYPACZONE MYLENIE
Wielki znawca problematyki rozwoju dziecka, Jean Pia
get, nazywa dzieci poznawczo obcymi (ang. cognitive
aliens). Dzieci nie myl tak jak doroli, lecz absolutyzuj.
Ta cecha mylenia przejawia si w polaryzacji pogldw -
wszystko lub nic. Jeli mnie nie kochasz, to znaczy, e
mnie nienawidzisz. Nie ma nic poredniego. Jeeli ojciec
mnie porzuca, wszyscy mczyni take mnie porzuc.
Dzieci s nielogiczne. Przejawia si to w tym, co okrela
my jako rozumowanie emocjonalne. Gdy czuj si |ak< >i iko.
oznacza to, e wszystko jest w porzdku. Jesll </u| si
winny, musz by nicponiem.
W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e .. 57
Dzieci powinny by waciwie ksztatowane, by nauczyy
si odrnia myli od emocji, aby potrafiy myle o uczu
ciach i czu mylenie.
Dzieci myl egocentrycznie, co przejawia si w odnosze
niu wszystkiego do siebie. Jeli tata nie ma dla mnie czasu,
musi to oznacza, e nie jestem w porzdku, e co ze mn
jest niedobrze. Wikszo molestowa dzieci pojmuj w taki
wanie sposb. Egocentryzm jest stanem normalnym dla
dziecistwa, a nie oznak egoizmu. Dzieci po prostu nie s
w peni zdolne do pojmowania innego punktu widzenia ni
wasny.
Jeeli rozwojowe potrzeby zalenoci nie zostan w dzie
ne jest sposobem mylenia dziecka wewntrznego. Czsto
sysz wok siebie opinie wiadczce o takim, waciwym
dla dziecka sposobie rozumowania. Dobrym przykadem
mylenia absolutyzujcego jest postrzeganie wiata i ludzi
jako wycznie zych lub wycznie dobrych.
Znam kilka osb, ktre wskutek mylenia emocjonalnego
maj powane kopoty finansowe. Myl, e pragnienie
czego jest wystarczajcym powodem, by to co kupi. Jeli
bdc dziemi, nie nauczymy si odrnia myli od emocji,
w wieku dojrzaym czsto stosujemy mylenie, aby unikn
bolesnych emocji. Oddzielamy rozumowanie od uczucia.
Dwa powszechne wzorce t.i go mylenia to
uoglnianie i drobiazgowo.
Uoglnianie samo w sobie mc |csl w vj.o /mi lorm my
lenia. Nauki abstrakcyjne wymagaj od nas takiego spo
sobu mylenia. Wypaczeniem staje si ono wwczas, gdy
stosujemy je dla oderwania si od wasnych uczu. Jest
wielu ludzi obdarzonych genialnymi, akademickimi umy
sami, ktrzy jednak z trudem radz sobie w codziennym
yciu.
Prawdziwie wypaczon form uoglniania jest czarno
widztwo. Przejawia si w abstrakcyjnych przypuszczeniach
na temat przyszoci, np.: Co bdzie, jeeli ZUS-owi zabrak
nie pienidzy, gdy ja przejd na emerytur?. Mylenie takie
wyzwala lk. Poniewa myl nie jest faktem, lecz tylko czyst
 58 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
hipotez, mylc w ten sposb, sami siebie straszymy.
Skrzywdzone dziecko wewntrzne czsto tak myli.
Podobnie ja k uoglnianie, drobiazgowo moe sta si
wan intelektualn zdolnoci; nie ma nic zego w my
leniu dokadnym i szczegowym. Gdy jednak suy do
odrywania nas od bolesnych uczu, zaczyna wypacza
rzeczywisto. Zachowania kompulsywnie perfekcjo
nistyczne s tego dobrym przykadem - zajmujemy si
szczegami, by unikn poczucia, e nie nadajemy si do
czego.
Przykady egocentrycznego mylenia mona spotka
wszdzie, wystarczy tylko posucha. Niedawno przysuchi
waem si w samolocie pewnej parze. Kobieta przegldaa
magazyn z ofertami wczasw. Niewinnie zauwaya, e za
wsze chciaa wybra si do Australii M < z y z n a zareagowa
gniewnie: Czego ty ode mnie ehe es/., do cikiej cholery?
Ju i tak zapracowuj si na anlerl". Jego skrzywdzone
dziecko wewntrzne uznao Ze w oczach partnerki uchodzi
za niezdolnego do /.unhlf nla w i k s z y c h pienidzy - tylko
dlatego. I cu i.il.i .pnl/ii u i lop w Australii.
UCZUCIK Plis |KI. APATIA, DEPRESJA
Skrzywdzone d/let k o wewntrzne moe take zatruwa
dorose ycie- le k k a chroniczn depresj, wywoujc uczu
cie pustki. Drpicsja takajest rezultatem przystosowania si
dziecka do fals/ywe] Jani i odrzucenia prawdziwej. Odrzu
cenie prawdziwej Jani jest jednoznaczne z powstaniem pu
stego miejsca nazywam je dziur w duszy. Gdy czowiek
traci autentyczn Ja, traci tym samym kontakt ze swymi
prawdziwymi uczuciami, potrzebami i pragnieniami. W ich
miejsce dowiadcza uczu, jakich da faszywa ja. Bycie
miym, na przykad, jest powszechnym uzewntrznieniem
faszywej jani. Mia kobieta" nigdy nie wyraa gniewu ani
frustracji.
Posiadanie faszywej jani oznacza granie. Prawdziwa
ja jest nieobecna. Pewna osoba w trakcie psychoterapii
okrelia to nastpujco: To tak, jakby si stao na uboczu,
obserwujc przepywajce obok ycie.
W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W ew ntrzne.
Uczucie pustki jest form chronicznej depresji, poniewa
czowiek jest w stanie cigej aoby po swej prawdziwej
jani. Wszystkie dorose dzieci w pewnym stopniu dowiad
czaj agodnej, chronicznej depresji.
Pustka moe si rwnie przejawia jako apatia. Czsto
sucham narzeka dorosych dzieci na nudne i bezsensow
ne ycie. Uwaaj, e czego w ich egzystencji brak, i nie
potrafi zrozumie, dlaczego inni tak interesuj si rnymi
sprawami.
Znakomita uczennica szkoy Junga, Marion Woodman,
opowiada histori pewnej kobiety, ktra udaa si do Toron
to, aby zobaczy papiea. Zabraa z sob komplet wymyl
nych kamer, by zrobi mu zdjcia. Bya tak zaabsorbowana
ekwipunkiem, e zdoaa wykona tylko jedno zdjcie
w chwili, gdy papie przechodzi obok. Ona go jednak nawet
nie dostrzega! Kiedy wywoaa klisz, okazao si, e papie,
owszem, jest na zdjciu, ale jej w ogle przy tym nie byo.
Nie dowiadczya tego.
Jeeli nasze dziecko wewntrzne zostao skrzywdzone,
czujemy pustk i przygnbienie. ycie zdaje si nierzeczy
wiste: jestemy tu, lecz stoimy na uboczu wydarze. Pustka
wiedzie do osamotnienia. Poniewa nigdy nic jestemy tymi,
kim jestemy naprawd, nigdy nie bierzemy aktywnego
udziau w yciu. I nawet jeli ludzie podziwiaj nas i gam
si do nas, czujemy si samotni. Przez wikszo ycia tak
wanie si czuem. Zawsze potrafiem pi/ewodzi grupie,
w ktrej si znalazem. Wok mnie byo wielu ludzi, ktrzy
mnie podziwiali i chwalili. Ja Jednak nigdy nie czuem
z nikim si zwizany. Pamitam swj wykad na Uniwersy
tecie witego Tomasza. Tematem byo pojmowanie tomi-
stycznej doktryny za przez Jacuesa Maritaina. Wykad
wypad tak wietnie, e suchacze zgotowali mi owacj na
stojco. Do dzi pamitam, co wwczas czuem: pragnem
skoczy z pustk i osamotnieniem. Miaem ochot sko
czy ze sob!
Dowiadczenie to wyjania midzy innymi, w jaki sposb
skrzywdzone dziecko wewntrzne zatruwa nas swoim ego
centryzmem. Dorose dzieci s zaabsorbowane sob. Tra
 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e ... id

wica je pustka jest dokuczliwa jak chroniczny bl zba. TAK NIE

Kto, kto cierpi, myli tylko o sobie. Zawsze irytuje mnie
egocentryzm takich pacjentw. Powiedziaem raz do kolegi, 7. Nie jestem pewny swej tosamoci

e nawet podczas ucieczki z poncego gabinetu kto taki seksualnej.
spytaby: Ma pan dla mnie chwilk czasu?. 8 . Mam poczucie winy, bronic si, wol

Omwione przeze mnie kategorie toksycznych oddzia ustpowa innym.
ywa dotycz prawie wszystkich aspektw kontaktw 9. Mam kopoty z zabraniem si za
midzyludzkich. Mam nadziej, e zdacie sobie spraw, *
cokolwiek.
w ja k powanym stopniu wasze skrzywdzone dziecko
wewntrzne nadal tkwi w waszym dorosym yciu. Poni 10. Mam kopoty z dokoczeniem

szy kwestionariusz pomoe wam okreli zakres szkd, rozpocztej pracy.
jakie moe ono wyrzdzi. Na pytania prosz odpowiada 11. Rzadko mam jakie wasne
tak lub nie. i
przemylenia.

KWESTIONARIUSZ SKRZYWDZONEGO DZIECKA 12. Czsto czyni sobie wyrzuty, e nie

_
jestem taki, jaki powinienem by.
<>dp<>vvl.i<1.11.(i o.i |Tini.! ,mw.u ii i /(*,( i kwcstlona-
iiusz.i, dnwin ir sir. i/y i j.ik. bai(l/.o zostsio skrzywdzone 13. Uwaam si za strasznego grzesznika
n
i boj si, e pjd do pieka. to
wasze dziecko wewntrzne. Cz B i C ankiety zawieraj
pytania dotyczce poszczeglnych etapw rozwoju. 14. Jestem nieprzejednanym

perfekcjonist.
TAK NIE 15. Czuj, e nigdy nie umiem sprosta
A. TOSAMO wymaganiom: nigdy mi si nic nie
udaje.
1 . Dowiadczam niepokoju i lku,
ilekro zamierzam robi co nowego. 16. Czuj, e tak naprawd nie wiem.

czego chc.
2. Staram si sprawia na ludziach
wraenie miej osoby, lecz nie mam 17. Zawsze chc wszystko zdoby za

wasnej tosamoci. wszelk cen.
3. Jestem buntownikiem. Moim 18. Sdz, e licz si tylko w sferze
ywioem s konflikty. erotycznej. Boj si, e zostan
s.
odrzucony lub opuszczony, jeli nie
4 . Czuj w gbi, e jest ze mn co nie
oka si dobrym kochankiem.
w porzdku.
19. Moje ycie jest puste; czsto
5. Jestem chomikiem. Trudno mi si B
u odczuwam przygnbienie.
pozby czegokolwiek.
20. Naprawd nie wiem, kim jestem. Nie
6 . Czuj si nie w peni kobiet jestem pewny swoich wartoci, nie
Q
(mczyzn).
wiem, co myle o rnych sprawach. *
 W Ja k i S p o s b S k r z y w d z o n e D z i e c k o W e w n t r z n e . .. '
62 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu

" 1rAK NIE

TAK NIE
19. Czuj pocig seksualny do dzieci
B. POTRZEBY PODSTAWOWE i obawiam si, e mgbym da mu
1. Nie wyczuwam potrzeb swego ciaa. upust.
Nie wiem, kiedy jestem zmczony,
20. Uwaam, e jedzenie i (lub) seks s
godny lub zy. .
mnl najwiksza potrzeb.
2. Nie lubi, gdy mnie kto dotyka. __ _
r P O S T A W Y SPOECZNE ^______
3. Czsto uprawiam seks, nie czujc 1 . W zasadzie nie ufam nikomu, sobie

rzeczywistej potrzeby.
rwnie. -
4. Godz /objadam si. P .
2. Byem(-am) lub jestem onaty 1
5. Zadowala mnie tylko seks oralny. . (zamna) z osob uzalenion.
6 . Czsto nie potrafi opisa tego, co czuj . 3. Obsesyjnie staram si panowa nad
7. Czuj wstyd, gdy Jestem ws. Ickly, . sob w stosunkach z innymi.
U
8 . Rzadko si zoszcz, illr wtedy 4. Jestem uzaleniony.

wpadam w furi 5. Izoluj si i obawiam si ludzi, 0
9 . o| si gnlrwu innych l bardzo szczeglnie przedstawicieli wadzy.

staram s ir by go nlr wzbudza. 3 1 6 . Nie znosz by sam i zrobibym
O
10. Wstydz si paka , prawie wszystko, by unikn
D
samotnoci.
11. Wstydz si sw eg o strachu.
7. Stwierdzam, e robi to, czego inni po
12. Iard/n i i .i; mi negatywne
, mnie oczekuj.
emocje.
8 . Za w szelk cen unikam 3
13. Mam obse-,| na punkcie seksu
. konfliktw.
analnego.
9. Rzadko odrzucam sugestie innych
14. Mam obsesj na punkcie seksu n
ludzi i traktuj je prawie jak rozkaz,
sadomasochistycznego.
ktry naley respektowa.
15. Wstydz si moich reakcji
10. Mam nadmierne poczucie
fizjologicznych. odpowiedzialnoci. atwiej jest ml 's
16. Mam kopoty ze snem. troszczy si o innych ni o siebie. ---------
17. Spdzam przesadnie duo czasu na 11. Czsto nie odmawiam wprost,
.
ogldaniu pornografii. a potem w sposb wykrtny, poredni
18. Pokazywaem si nago, aby kogo i bierny staram si nie robi czego,

speszy. o co mnie inni prosz.
 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u

---------------------------- -----
TAK NIE
1 2 . Nie umiem rozwizywa konfliktw
z ludmi. Staram si pokona
oponenta lub wycofuj si.
13. Rzadko prosz o dodatkowe
wyjanienie, jeli czego nie
rozumiem.
14. Czsto domylam si, co kto mia na R o z d z ia 2
myli, i odpowiadam, opierajc si na
tych domysach.
JAKICH KRZYWD DOZNAO
15. Nigdy nie czuem si zwizany
z ktrym z rodzicw lub z obojgiem. TWOJE DZIECKO WEWNTRZNE
16. Myl mio z litoci i mam
skonno do kochania tych, ktrych
ml al. Kiedy
-------- k, gaj i strumie.
17. Natrzsam si z siebie, gdy popeni
bd; tak samo postpuj wobec Ziemi i najzwyklejszy widok

innych. spowijaa niebiaska powiata.
Teraz
18. atwo si poddaj i dostosowuj do
cho rozgldam si dniem i noc dookoa,
innych.
tego, co niegdy widziaem,
19. Uwielbiam wspzawodnictwo i jest ju nie ma.
mi trudno przegrywa.
W il l ia m W ordsw orth

20 . Najbardziej obawiam si porzucenia;

uczyni wszystko, by podtrzyma
zwizek.
SUMA ODPOWIEDZI TWIERDZCYCH:
Jeli odpowiedzielicie twierdzco na dziesi lub wicej
pyta, to znaczy, e powinnicie na serio wzi si do pracy
nad sob. Prac t uatwi wam z pewnoci niniejsza ksika.
Powrt...
Prawie kady rozjania si na widok dziecka. Dziecicy
radosny miech moe wypogodzi najbardziej zatroskan
twarz.
Dzieci - ten cud natury - s spontaniczne i yj teraniej
szoci. W pewnym sensie s skazane na chwil obecn.
Uywajc sowa cudowny (ang. wonderfutj, pragn odda
to, czym dzieci s naprawd; pod kad z liter kryje si
jedna z naturalnych, cudownych cech dziecka.

W onder Ciekawo
O ptimism Optymizm
N aiuete Naiwno
 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
D ependence Zaleno
B motions
Uczuciowo
R esilience Dzielno
F ree Play Spontaniczna zabawa
U niqueness
Wyjtkowo
L ove Mio
CIEKAWO
Dla normalnego dziecka wszystko jest interesujce i eks
cytujce. Odczuwa cuda tego wiata wszystkimi zmysami.
Jest to przejaw wrodzonej kademu dziecku potrzeby po
znawania, eksperymentowania oraz zbadania, zobaczenia
i dotknicia. Dziki ciekawoci mae dziecko odkrywa swoje
rce, nos, usta, narzdy pciowe, palce rk i ng, a w kocu
wasn ja.
Eksperymentowanie i odkrywanie moe wpdzi dziec
ko w kopoty. Jeli rodzice musieli tumi w dziecistwie
wasn ciekawo, bd j take hamowa u dzieci. W wy danego wieku gotowoci rozwijania poszczeglnych si we
niku tego dziecko zamyka si, bo czuje strach przed
odkrywaniem i podejmowaniem ryzyka. ycie staje si
dla problemem, ktry naley rozwiza, a nie przygod,
ktr trzeba przey. Staje si pospne i szuka bezpie
czestwa.
Zdumienie 1 ciekawo maj decydujce znaczenie dla
prawidowego rozwoju i przystosowania. Skaniaj dziecko
do zdobywania podstawowej wiedzy o wiecie i uczenia si,
jak przetrwa.
Zdumienie i ciekawo s take yciodajn energi
w deniu do rozszerzania horyzontw. Potrzebujemy tej
iskry ycia - jest ona nieodzowna dla cigego rozwoju,
stanowi fundament pracy poety, artysty i w ogle twrcy.
Zdumienie i ciekawo wytwarzaj w nas rodzaj podnio
sego napicia, wyzwalajcego oczekiwanie czego wicej.
Karol Darwin i Albert Einstein byli peni dziecicego zdu
mienia i ciekawoci tajemnic kryjcych si w zagadko
wym wiecie.
Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew netrzne 67
OPTYMIZM
Naturalna iskra ycia w dziecku pcha je do badania
wiata z nastawieniem penym optymizmu. Jeli opiekuno
wie s cho troch przewidujcy, dziecko - dc do zaspo
kojenia potrzeb - zwrci si do wiata na zewntrz. Dzieci
posiadaj naturaln wiar w to, e wiat jest przyjazny; s
pene nadziei, a wszystko wydaje im si moliwe i dostpne.
w wrodzony optymizm i ufno tworz rdze naszego
naturalnego wyposaenia, stanowi te filary tego, co poto
cznie nazywa si dziecic wiar.
Wanie naturalny optymizm i ufno sprawiaj, e tak
atwo mona skrzywdzi dziecko. Bezgranicznie wierzy ono
bowiem swoim opiekunom i Jest bezbronne wobec brutal
noci i przemocy. W przeciwiestwie do modych zwierzt,
dziecko nie ma systemu wczesnego ostrzegania podpo
wiadajcego, co naley zrobi w danej sytuacji. Dzieci mu
sz si uczy, a proces ten uzaleniony jest od opiekunw.
Rozwijaj si wewntrzn dziki obcowaniu z dorosymi.
Dzieci z natury maj predyspozycje do odpowiedniej dla
wntrznych.
Gdy dziecko zostanie zniewaone i zhabione. Jego natu
ralna ufno i otwarto ulegaj stumieniu. Wi, ktra
pozwalaa mu ufa i optymistycznie poda do przodu,
zostaje zerwana. Nie mogc ju polega na opiekunie, staje
si bardziej czujne i trwone. Jeli wi ta rwie si czsto,
dziecko popada w pesymizm. Traci nadziej i zaczyna wie
rzy, e tylko dziki sprytnemu postpowaniu zdoa zaspo
koi swe potrzeby. Zamiast wykorzystywa energi na bez
porednie oddziaywania na wiat, marnuje j na skanianie
opiekunw do czynienia dla czego, co w gruncie rzeczy
mogoby uczyni dla siebie samo.
Optymizm i ufno s podstaw bliskich zwizkw. Prag
nc bliskoci, musimy odway si na bezbronno wobec
drugiej osoby. Poniewa jednak nigdy nie zdoamy zgroma
dzi wystarczajcej iloci danych, by ufa innym bezgrani
cznie, musimy podj ryzyko ufania im do pewnego stopnia.
W naszym yciu niezbdny jest take optymizm, pozwala
 68 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
jcy nam dostrzega jasne strony ycia. To dziki optymi
zmowi postrzegamy rzeczywisto jako warto pozytywn.
NAIWNO
Naiwno dzieci jest czci ich uroku i wdziku, jest te
istot ich niewinnoci. yj teraniejszoci i d do przy acji.
jemnoci. Akceptuj dziwne zagadki ycia, jak mwi Chris
topher Morley. Ich dziwna bosko jest skutkiem braku
jakiegokolwiek pojcia o tym, co prawdziwe lub faszywe,
dobre lub ze.
Dzieci kochaj ycie. Pocztkowo brakuje ich dziaaniom
koordynacji, poniewa wszystko fascynuje je tak bardzo, e
trudno im si na co zdecydowa. Ten brak koordynacji
sprawia, e czsto docieraj w zakazane miejsca, dotykaj
niebezpiecznych przedmiotw lub zjadaj szkodliwe sub
stancje. Dlatego wymagaj staej uwagi i troski, opiekuno
wie za musz zabezpiecza' dom przed ich ciekawoci.
Musz stale uwaa na dzieci, a to absorbuje czas i nerwy
w takim stopniu, e czasem nawet najbardziej opanowani
irytuj si. W takich przypadkach dziecko jest zaskoczone
i zmieszane - przecie to, co robi, jest tak frapujce i za
chwycajce.
Opiekunowie powinni by cierpliwi i wyrozumiali.
W przeciwnym razie bd oczekiwa od dziecka zbyt wiele.
W wikszoci przypadkw fizycznego nkania, z jakimi si
zetknem, brutalni rodzice wierzyli, i dziecko rozmylnie
zachowywao si zoliwie. Spodziewali si, e bdzie bar
dziej dojrzae, ni byo to moliwe w jego wieku.
Skonno do zapuszczania si na zakazane tereny czsto
uznawana bya za przejaw perwersji charakterystycznej dla
dzieci. Dowodzono, e jest ona skutkiem grzechu pierwo
rodnego. Doktryna ta bya gwnym rdem wielu okrut
nych i represyjnych praktyk wychowawczych. Nie istniej
jednak adne naukowe dowody przemawiajce na korzy
pogldu, e dzieci s w jakikolwiek sposb naturalnie zde
prawowane.
Przeciwiestwem takiego podejciajest nadmierne ochra
nianie dziecicej naiwnoci i niewinnoci, sprzyjajce
Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew ntrzne 69
utrwalaniu si kopotliwej naiwnoci w wieku dojrzaym.
Pamitam seminarzyst, ktry na rok przed wywiceniem
by przekonany, e kobiety posiadaj trzy ujcia narzdw
pciowych! Znam take wiele kobiet, ktre z powodu nie-
uwiadomienia wpaday w panik przy pierwszej menstru
Dzieci mog rwnie nauczy si manipulowania faszyw
naiwnoci i niewinnoci. Gupia blondynka jest klasy
cznym przykadem takiego zachowania w dojrzaym wieku.
U dzieci lkajcych si porzucenia histeryczny pacz lub
baganie s metod odgrywania gupiego". Zachowanie
takie umoliwia dziecku uchylenie si od dorastania, pono
szenia odpowiedzialnoci i podejmowania ryzyka.
Naiwno i niewinno naszego cudownego dziecka moe
wydatnie pomc w procesie powracania do zdrowia. Naiw
no jest gwnym elementem pojtnoci - cechy, ktra
uatwia uczenie si. Otoczenie opiek dziecka wewntrzne
go sprawi, e ujawni si jego cudowna natura. Ty i twoje
cudowne dziecko moecie wspdziaa w procesie uczenia
si, jak stwarza nowe moliwoci dowiadczania wiata.
ZALENO
Naturaln cech dzieci jest zaleno oraz posiadanie
potrzeb. W przeciwiestwie do dorosych nie potrafi zaspo
koi potrzeb dziki wasnym zasobom, z koniecznoci s
wic zalene od innych. Zaleno ta niestety staje si
przyczyn ich bezbronnoci. Nie wiedz nawet, czego po
trzebuj i co czuj. ycie dziecka od pocztku ksztatuje si
pod wpywem zdolnoci opiekunw do rozumienia i zaspo
kajania jego potrzeb w poszczeglnych fazach rozwoju.
Jeeli dziecko wewntrzne opiekunw zostao skrzywdzo
ne, staje si przeszkod w zaspokojeniu potrzeb ich was
nych dzieci. Bd si irytowa potrzebami dziecka lub dy
do zaspokojenia jego potrzeb, czynic z dziecka przedue
nie siebie samych.
Cudowne dziecko jest zalene, bo przechodzi proces doj
rzewania, czyli rozwoju. Kady etap rozwoju jest krokiem
ku penej dojrzaoci - czyli dorosoci. Jeli potrzeby nie

70 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
zostan zaspokojone we waciwym czasie i w odpowiedniej
kolejnoci, dziecko pozbawione zostaje rodkw niezbd
nych do wypenienia zada na kolejnym etapie rozwoju.
Niewielki bd na pocztku drogi rozwoju ma dalekosine
konsekwencje w pniejszym okresie.
Zdrowe ycie ludzkie charakteryzuje si cigym rozwo
jem. Opisywane przeze mnie cechy typowe dla okresu dzie
cistwa - ciekawo, zaleno i optymizm - maj decydu i dokazujcych dzieciakw, a usyszycie w ich miechu nie
jce znaczenie dla wzrostu i rozkwitu istoty ludzkiej.
Przez cae ycie pozostajemy w jakim stopniu zaleni.
Zawsze czujemy potrzeb mioci i wzajemnych kontaktw.
Nikt nie jest na tyle samowystarczalny, by nie potrzebowa
innego czowieka. Zaleno naszego cudownego dziecka
pozwala nam tworzy wizi i podejmowa zobowizania.
Wraz z upywem lat odczuwamy potrzeb bycia potrzebnym
innym ludziom. W Jakim momencie zdrowego rozwoju sa
mi dajemy ycie i troszczymy si o nie. Jest to nasze ewolu
cyjne powoanie - jeli tak wolicie to nazwa. W gruncie
rzeczy jest to kwestia rwnowagi midzy zalenoci a nie
zalenoci. Jeli dziecko zostao skrzywdzone w efekcie
lekcewaenia jego potrzeb zalenoci, to albo izoluje si
i wycofuje, albo trzyma si kurczowo zalenoci i wpada
w jej sida.
UCZUCIOWO
Dwie oznaki emocji s jedyn w swoim rodzaju cech
dzieci homo sapiens - miech i pacz. Antropolog Ashley
Montagu pisze: U dzieci rzecz naturaln je s t mia si
i dostrzega humor w rozmaitych sytuacjach, rzeczywis
tych, wyimaginowanych bd stworzonych przez nie same.
Rozkoszuj si komizmem.
Humor to jeden z najwczeniejszych i najbogatszych na
szych zasobw naturalnych. Ju dawno temu filozofowie
wskazywali, e tylko czowiek posiada dar wymiewania
(umiejtno miania si).
Poczucie humoru ma ogromn warto dla przetrwania:
kiedy czowiek ma poczucie humoru, ycie staje si zno
niejsze. Jako terapeuta zawsze potrafi oznaczy moment.
Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W e w n t r z n i: 71
kiedy u pacjenta nastpuje poprawa. Sygnalizuje j poja
wienie si poczucia humoru w stosunku do wasnej osoby.
Pacjent przestaje bra siebie zbyt powanie.
Wedug Montagua, dzieci przejawiaj poczucie humoru
od okoo 12 tygodnia ycia. Przyjrzyjcie si buzi i oczom
niemowlcia, ktre jest kochane, pieszczone, a zobaczycie
ow naturaln rado. Obserwujcie grup bawicych si
kamane szczcie.
Szczcie i podniecenie dziecka atwo zniszczy. Jeli
krzywda wewntrznego dziecka rodzica wynika z odbiera
nia mu chci do miechu, sam take bdzie gasi miech
u swoich dzieci. Bdzie napomina: .Nie miej si tak go
no, Przesta mi tu haasowa. Nie wrzeszcz tak lub:
Do ju tych wygupw. Czsto zastanawiaem si, dla
czego tak trudno byo mi mia si serdecznie, taczy czy
piewa. Nie miaem z tym kopotu tylko wwczas, gdy
byem pod dziaaniem alkoholu: kiedy byem trzewy,
sztywniay mi minie.
Dzieci, ktrych miech i rado si tumi, staj si posp
ne i osowiae. W dorosym yciu s surowymi rodzicami,
nauczycielami lub duchownymi, nie znoszcymi dziecice
go gwaru i gonego miechu.
Przeciwiestwem miechu jest pacz. Twoja rado je s t
niezamaskowanym smutkiem -p is a poeta Khalil Gibran. -
Ja je s t tym samym rdem, z ktrego miech twj si
wzbija, a wielekro wypenione byo zami.
Ludzie s jedynymi zwierztami posiadajcymi zdolno
paczu (niektre zwierzta krzycz, lecz nie roni ez). W e
dug Ashleya Montagua pacz suy nam psychologicznie
i spoecznie do tego samego celu, co miech i rado. Podob
nie jak one zblia nas do innych, wzbudza wspczucie
i ch wsparcia. U dziecka suy przetrwaniu. Gaworzenie
i miech przycigaj nas, tworzc symbiotyczne wizi, kt
rych potrzebuje kade niemowl. zy sygnalizuj zmartwie
nie, kac nam pomc mu i utuli.
Jako wyraz emocji, wywoujcy reakcj innych, miech
i pacz miay prawdopodobnie silny wpyw na rozwj ludz
72 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew ntrzni

kich spoecznoci. Zwaszcza pacz odgrywa potn rol ciskiego rdzenia cor (serce). Dzieciom nie brakuje serca.
w naszej ewolucji jako istot litociwych. Wolno paczu - S odwanymi poszukiwaczami przygd. Rudolf Dreikurs,
pisa Montagu - przyczynia si do zdrowiajednostki i pog znany psycholog ze szkoy Adlera, uwaa, e ze zachowanie
bia nasze zaangaowanie w dobre samopoczucie innych. dzieci wynika z braku odwagi (serca). Straciwszy serce, s
Dzieci, zawstydzane z powodu paczu, doznaj w procesie przekonane, e dla zaspokojenia swych potrzeb powinny
swego rozwoju powanej szkody. W wikszoci rodzin pacz manipulowa dorosymi.
dziecka dotyka nie ukojonego smutku skrzywdzonych dzie Dzielno dziecka to take elastyczno zachowa, dziki
ci wewntrznych jego rodzicw. Wikszoci dorosych dzieci ktrej uczy si ono zachowa zgodnych z wzorcami stosun
zakazywano w dziecistwie paka. kw spoecznych rodowiska, w jakim przyjdzie mu y.
Rodzice, ktrzy systematycznie tpi pacz u swych dzie Jest to specyficzna cecha istot ludzkich, nie spotykana
ci, s przekonani, e w ten sposb uczyni je silniejszymi. u wikszoci zwierzt, i stanowi oznak zdrowia psychicz
Jest to racy bd. Ksika ta nie byaby potrzebna, gdyby nego.
pozwolono nam na swobodny pacz. To, co nazywam upo Elastyczno moe jednak spowodowa niebezpieczn
raniem si z pierwotnym blem, jest w pierwszym rzdzie zdolno do adaptacji. Wszelkie zachowania, jakie przypi
prac nad smutkiem, stanowic klucz do odnalezienia saem skrzywdzonemu dziecku wewntrznemu, s to za
swego skrzywdzonego dziecka wewntrznego. chowania przystosowawcze. Elastyczno i prno dzie
cka wewntrznego pozwalaj mu przetrwa choroby, zabu
DZIELNO rzenia i emocjonalne porzucenie. Przykre to jednak, e
Dzielno jest zdolnoci otrznicia si ze smutku, musimy zuywa nasz energi na przetrwanie, a nie na
jaki wywoao w nas otoczenie. Im dziecko modsze, tym rozwj i samorealizacj.
bardziej jest dzielne. Wystarczy przyjrze si maluchowi Skoro elastyczno jest podstawow cech naszej au
uczcemu si je lub chodzi, aby dostrzec t cech. tentycznej jani, to odzyskujc i wspierajc skrzywdzone
Pewnego razu obserwowaem dwudziestomiesiczn dziecko wewntrzne, moemy spowodowa jego powrt do
dziewczynk, usiujc wdrapa si na kanap. Ilekro jej zdrowia. Wym aga to czasu, poniewa musi si ono na
si to prawie udao, spadaa na podog. Popakawszy uczy ufa opiece dorosych. Gdy poczuje si chronione
przez chwil, uparcie ponawiaa wysiki. Po co najmniej i bezpieczne, jego naturalna ciekawo 1 pogoda ducha
piciu prbach wreszcie si udao. Przez kilka minut ujawni si i bd mu zawsze towarzyszy, umoliwiajc
siedziaa na kanapie, napawajc si swym osigniciem. peny rozwj.
Gdy mj duy dog wszed do pokoju, przyjrzaa mu si
podejrzliwie, po czym zeskoczya z kanapy, by zbada, co SPONTANICZNA ZABAWA
to za dziwny stwr. Podesza do psa, ktry trci j rado Dzieci maj wrodzone poczucie swobody, a czujc si
nie. Zdenerwowao j to, wic pacna go po nosie! A pies bezpiecznie, dziaaj spontanicznie. Cechy te - wolno
by trzy razy wikszy od niej! i spontaniczno - stanowi istot zabawy. Platon dostrze
Jakkolwiek by na to patrze, wykazaa odwag. Bo dzieci ga istot prawdziwej zabawy w dziecicej potrzebie skaka
s odwane. Doroli w porwnaniu z nimi s olbrzymami. nia, poddawania prbie ogranicze siy cienia. Dziki
Zamiast traktowa ich upr jako objaw zego charakteru, swobodnej zabawie dziecko wychodzi poza powtarzanie na
powinnimy docenia ich odwag. Dzieci s pogodne i od wykw. Dorastajc, czsto tracimy z oczu t cech, uznaje
wane. Sowo odwany (ang. courageous) pochodzi od a my j za co niestosownego; przystoi to modziey, lecz dla
74 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
nas, dorosych, jest niewaciwe. W rzeczywistoci wielu
dorosych uwaa, i zabawa to prnowanie, to przysowio
we puste igraszki.
Niestety, kultura amerykaska wypaczya sens swobod
nej i spontanicznej zabawy, przeksztacajc j w agresywny
pd do zwyciania. Prawdziwie nieskrpowana zabawa jest
dziaaniem dla czystej przyjemnoci i radoci ycia.
W pniejszych okresach rozwoju moe by stosowana jako
przyjemno pynca z ksztatowania zrcznoci i sprawno
ci fizycznej w okrelonych grach.
Swobodna zabawa jest czci naszej natury. Wszystkie
zwierzta bawi si, lecz zabawa dzieci ma o wiele wiksze
znaczenie. Ashlcy Montagu pisze: Zabawa dziecka to skok
wyobrani daleko poza moliwoci innych stworze.
Wyobrania gra zasadnicz rol w dziecicej swawoli. Pa
mitam moje wasne wytwory wyobrani w dziecistwie:
najczciej byy to przygotowania do dorosego ycia; bawi
limy si w dorosych, wyobraajc sobie, jak to jest by
tat i mam.
Spontaniczna zabawa jest dla dzieci spraw o donio
sym znaczeniu, stanowi bowiem fundament pniejszego
ycia. Moliwe, e gdyby zapewniono nam w dziecistwie
bezpieczestwo i komfort zabawy, nie musielibymy ucie
ka si do nietwrczych zabaw w wieku dojrzaym. S one
w gruncie rzeczy substytutem nie zaspokojonych potrzeb
dziecistwa i przyczyniaj si do gromadzenia zabawek
dla dorosych. Widziaem kiedy afisz goszcy: Ten, kto
bdzie mia w chwili mierci najwicej zabawek, wygry
wa. Taka transformacja dziecinnej zabawy przeszkadza
nam w postrzeganiu ycia jako swobodnej i spontanicz
nej przygody.
Jeli spojrzymy na dziecistwo jak na czas swobodnej
i twrczej zabawy, uwiadomimy sobie, e by ludzk istot
oznacza by wesoym. Najwspanialsze osignicia ludzkoci
s skokami wyobrani, ktre prowadz do najwikszych
wynalazkw, odkry, teorii. Swego czasu Nietzsche zauwa
y, e aby dojrze, musimy odzyska arliwo c. / jak
bawilimy si w dziecistwie.
Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew ntrzni
WYJTKOWO
Chocia dziecko cechuje niedojrzao, posiada ono orga
niczne poczucie peni - JA (ang. I AMness)'. Innymi sowy,
ma poczucie wewntrznej wizi i spjnoci z samym sob.
Poczucie wewntrznej spjnoci (ang. completenes) i je d
noci ze wiatem (ang. unijied wholeness) oznacza prawdzi
w doskonao - i pod tym wzgldem wszystkie dzieci s
doskonae.
Wewntrzna spjno sprawia, e kade dziecko jest spe
cjalne, wyjtkowe i cudowne. Nikt inny nie Jest dokadnie
taki, jak ono. Cecha ta czyni dziecko prawdziwie drogocen
nym. Sowo drogocenny oznacza rzadki i wartociowy.
Szlachetne kamienie i zoto s drogocenne, lecz kade dziec
ko ma o wiele wiksz warto. Od urodzenia dziecko ma
pene poczucie tego. Freud nada temu okrelenie Jego
Krlewska Mo Dziecko.
Naturalne poczucie wartoci i godnoci jest bardzo nie
trwae i powinno znale natychmiast odzwierciedlenie
w postawie opiekunw. Jeli dziecko nie znajdzie penego
mioci, wiernego potwierdzenia tych cech, straci poczucie
swej wyjtkowoci.
Dzieci s take z natury gboko duchowe. W moim prze
konaniu duchowo i poczucie peni s synonimami. Dzieci
s naiwnymi mistykami. Poemat Christophera Morleya
zwraca uwag na to, e ich niezwyka bosko cigle trwa.
Jest to jednak duchowo naiwna i bezkrytyczna. Pniej
stanie si rdzeniem duchowoci dojrzaej i refleksyjnej.
Duchowo jest tym, co w nas najgbsze i najbardziej
autentyczne - nasz prawdziw jani. Dziki niej czujemy
sw wyjtkowo i niepowtarzalno. Jest to nasze funda
mentalne istnienie, czyli JA. Duchowo polega te na
poczuciu wizi i ugruntowanej jednoci z czym wikszym
od nas. Dzieci z natury wierz w to - wiedz, e istnieje co
potniejszego od nich.
Wiara w JA stanowi jdro naszej boskoci. Kto, kto
posiada owo poczucie, stanowi Jedno z samym sob
patrz przypis str. 42
76 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
i akceptuje siebie. Dzieci maj t waciwo z natury. Przy
patrzcie si zdrowemu dziecku, a stwierdzicie, e caym
sob mwi ono: Jestem tym, kim Jestem. Warto zauway,
i w teofanii krzaka gorejcego Bg oznajmi Mojeszowi
swoje imi: Jestem, ktry Jestem (Ex. 3,14). Najgbsze
poczucie ludzkiej duchowos< t. to wanie JA, na ktre
skada si take poczucie l>\> l.t wartociowym, drogocen
nym i niepowtarzalnym. Nowy 11 lament mwi czsto o Je
zusie podajcym rk /..igul>loiu*| owieczce: synowi marno
trawnemu, ktry mimo wszystko )esi penowartociowym
czowiekiem, nawet w ostatnii |god/tuie swojego grzesznego
ycia. Wyjtkowy to ten. Kio jest tym, kim jest; nigdy
przedtem nie l-.im.il i nil I" dzle istnie nigdy potem.
Krzywda duchowa bardziej ul cokolwiek innego sprawia,
e stajemy si uzalenionymi, zawstydzonymi dorosymi
dziemi. Wszystkie dzieje upadku mczyzn i kobiet s
opowieciami o utracie poczucia jestem, kim jestem przez
cudowne, wartociowe, niepowtarzalne i drogocenne dziec
ko.
MIO
W naturze dzieci ley mio i uczuciowo. Zanimjednak
stan si zdolne do kochania, musz by najpierw kochane.
Ucz si kocha, gdy s kochane. Montagu pisze: Ze wszy
stkich czysto ludzkich potrzeb, potrzeba mioci je s t najbar
dziej podstawowa, najbardziej uczowieczajca, i wanie
ona czyni z nas ludzi
Niemowl nie potrafi kocha w dojrzaym, altruistycznym
sensie. Kocha w szczeglny dla swojego wieku sposb.
Zdrowy rozwj dziecka zaley od kogo, kto je bezwarunko
wo kocha i akceptuje. Jeli potrzeba ta zostanie zaspokojo
na, wyzwala si w nim energia mioci, moe ono zatem
kocha innych.
Dziecko pozbawione mioci bezwarunkowej traci poczu
cie JA. Bdc zdane na innych, staje si egocentryczne,
a jego prawdziwa ja nigdy si nie ujawnia. Dziecinne
postawy dorosych, ktre przypisuj krzywdzie dziecka we
wntrznego, s konsekwencj egocentrycznego pr/ystoso-
Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew ntrzni
wania. Dziecko bowiem najsilniej przeywa brak poczucia,
e jest bezwarunkowo kochane. Do dorosego, ktry cierpi
z tego wanie powodu, dociera tylko sabe echo wiata
innych ludzi. Nigdy nie opuszcza go potrzeba mioci. Jej
gd trwa, a skrzywdzone dziecko wewntrzne wypenia t
pustk postpowaniem, o ktrym ju wspomniaem.
Odzyskujc i otaczajc opiek skrzywdzone dziecko we
wntrzne, obdarzacie je podan przez nie bezwarunkow
akceptacj. To sprawi, e dziecko uzna i pokocha innych
takimi, jacy s.
KRZYWDA DUCHOWA
Uwaam, e wszystkie krzywdy cudownego dziecka wyni
kaj z utraty poczucia JA. Kade dziecko musi mie wia
domo e: (a) jego rodzice s zdrowi i zdolni otoczy je
opiek i (b) e jest ono dla nich wane.
To za oznacza, e jego niepowtarzalno uznawana jest
przez rodzicw lub opiekunw. Dowodem tego jest ilo
czasu, jaki z nim spdzaj. Dzieci intuicyjnie wiedz, e
powica si czas komu, kogo si kocha. Nie powicajc
dzieciom do czasu, rodzice wywouj w nich uczucie wsty
du.
Dziecko wychowane w rodzinie dysfunkcyjnej jest w ja
kim stopniu duchowo upoledzone i traci poczucie JA.
Matka alkoholiczka oraz pobaliwy, wspuzaleniony oj
ciec nie zatroszcz si o swoje dzieci. Alkoholiczka zaabsor
bowana jest piciem, a wspuzaleniony m zaabsorbowa
ny jest alkoholiczk. Emocjonalnie s po prostu nieobecni
dla swoich dzieci. To samo dzieje si, gdy rodzicw nkaj
inne zaburzenia: pracoholizm, bigoteria, mania jedzenia,
nag kontrolowania, czyli perfekcjonizm, choroby umyso
we lub fizyczne. Rodzice zaabsorbowani wasnymi proble
mami emocjonalnymi nie maj czasu dla swoich dzieci.
Psychiatra Karen Homey napisaa:
Wskutek rnych sprzecznych wpyww dziecko nie ma
sposobnoci rozwijania si zgodnie z indywidualnymi po
trzebami i moliwociami (...). Podsumowane sprowadza
 78 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom
j si do faktu., e ludzie w je g o otoczeniu s zbyt zale
pieni swymi nerwicami, by sta si zdolnymi do kochania
dziecka czy chocby tylko postrzegania go ja k o odrbnej
jed n ostk i
Niezaspokojenie pragnienia dziecka, aby by kochanym
ja k o czowiek i aby je g o mio zostaa przyjta, je s t naj
wikszym urazem, jakiego moe ono dowiadczy.
Rodzice w rodzinie dysfunkcyjnej nie s zdolni da dziec
ku tego, czego potrzebuje, poniewa sami silnie odczuwaj
wasne potrzeby. W rzeczywistoci wikszo dzieci z rodzin
dysfunkcyjnych doznao najwikszych urazw wwczas,
gdy ich potrzeby byy najbardziej palce. Myl tu o Joshu,
synu alkoholika. Gdy chopak mia siedem lat, nie wiedzia,
czy i kiedy ojciec przyjdzie do domu. W wieku lat jedenastu
zosta przez niego porzucony emocjonalnie i materialnie.
^Chopiec potrzebuje ojca; by mc pokocha siebie jako
mczyzn, potrzebuje mioci mczyzny. Potrzebuje wizi
z mczyzn. Josh nigdy jednak nie czu wizi z ojcem.
Czsto ba si, gboko odczuwajc brak bezpieczestwa
dziecka pozbawionego ochrony. Ojciec symbolizuje ochro-
(n.' Na dodatek matka Josha podwiadomie nienawidzia
mczyzn. Trzykrotnie, w obecnoci innych, upokorzya sy
na, kpic z wielkoci jego penisa. Najwyraniej uwaaa to
za art i kpia z jego przewraliwienia. A przecie ta strefa
mskoci jest najbardziej podatna na urazy. Moe wyda si
to dziwne, lecz w naszej kulturze wielko penisa je s t sym
bolem mskoci. I oto chopak rozpaczliwie potrzebujcy
afirmacji swej mskoci zostaje zdradzony przez matk -
najwaniejsz dla niego osob w rodzinie. Matka - nie le
czona ofiara kazirodztwa - odreagowywaa na synu gbok
pogard i zo wobec mczyzn.
NADUYCIA SEKSUALNE, FIZYCZNE I EMOCJONALNE
Naduycia seksualne dorosych wobec dzieci polegaj na
wykorzystywaniu dzieci dla zaspokojenia popdu pciowego
dorosych. W tym przypadku dziecko zaczyna pojmowa, e
moe sta si wane, wykazujc wobec dorosych zachowa
u
Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew ntrzne 79
nia erotyczne. W konsekwencji dziecko dorasta w przeko
naniu, e aby zasuy na czyj trosk, musi by dla tej
osoby idealnym partnerem seksualnym. Istnieje wiele form
naduy seksualnych. Najwiksze urazy powoduj naduy
cia natury niefizycznej - czyli emocjonalne.
Aby zrozumie w peni, jak grone mog one mie nastp
stwa, naley zwrci uwag na to, e rodzina jest organiza
cj spoeczn, ktra rzdzi si wasnymi prawami. Najwa
niejsze z nich to:
1. Ukad rodzinnyjest odzwierciedleniem wzajemnych sto
sunkw panujcych midzy jej czonkami, a nie tylko
grup ludzi.
2. Ukad znajduje si w stanie rwnowagi dynamicznej;
gdy jeden z jego czonkw traci rwnowag, luny rekom
pensuje jej brak. Na przykad zachowania pijanego,
nieodpowiedzialnego ojca rwnoway nadodpowiedzial-
na matka abstynentka; atwo wpadajc w gniew, histe
ryczn on moe rwnoway m o spokojnym, agod
nym usposobieniu.
3. Ukad rzdzi si reguami. W zdrowych rodzinach reguy
s zazwyczaj negocjowane i elastyczne; w rodzinach
funkcjonujcych chorobliwie reguy s sztywne i nieza
chwiane.
4. Rol czonkw rodziny jest utrzymanie w rwnowadze
jej potrzeb. W zdrowych ukadach role te s elastyczne
i wypeniane wsplnie; w chorych - role s sztywne i nie
wzruszone.
Ukad rodzinny to take okrelone komponenty, a naj
waniejszym jest maestwo. Jeli nastpi w nim zakce
nie bliskich wizi, wczaj si mechanizmy przywracajce
rwnowag i komplementamo. Dla zachowania rwno
wagi rodzina potrzebuje zdrowego maestwa. Gdy ma
estwo jest niestabilne, wwczas energia ukadu zmusza
dzieci do przywrcenia rwnowagi. Niezadowolony z matki
ojciec moe prbowa zaspokoi emocjonalne potrzeby za
porednictwem crki. Stanie si ona jego Laleczk, Ma
Ksiniczk. Syn za stanie si Maym Mczyzn Mamusi
80 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
lub Wanym Mczyzn, w miejsce taty. Dla obu pci istnie
j liczne formy zamiany rl. Dziewczynka staje si opiekun
k matki w miejsce ma; chopiec staje si emocjonaln
on ojca.
We wszystkich przypadkach mog powsta wizi w pasz
czynie pionowej, czyli pokoleniowej. Dzieci s po to, by
zaopiekowa si maestwem rodzicw, wykorzystuje si naruszya jej rwnowag. Dziewczyna bya tak uwikana
je do zrekompensowania osamotnienia maonkw. Czsto
jeden z rodzicw jest zablokowany seksualnie, lecz jego
potrzeby w tej dziedzinie istniej nadal. Dziecko moe czu
si skrpowane namitnymi pocaunkami lub dotykaniem.
Ilekro w praktyce dziecko staje si dla jednego z rodzicw
waniejsze ni wspmaonek, zachodzi moliwo emocjo
nalnego naduycia seksualnego. Jest to naduyciem, ponie
wa rodzic wykorzystuje dziecko do zaspokojenia wasnych
potrzeb. Zachowanie takie odwraca naturalny porzdek.
Rodzice powinni powici dzieciom czas, trosk i by dla
nich przewodnikami, nie za wykorzystywa je do zaspo
kojenia wasnych potrzeb, gdy wanie to jest istot nadu
y.
Naduycia seksualne s przyczyn powanych krzywd
duchowych, o wiele groniejszych ni inne urazy fizyczne.
Ostatnio zaczlimy pojmowa je w nowy sposb. Obecnie
duo wiemy na temat wpywu ekshibicjonizmu i seksualne
go podgldania w rodzinie. Zasadniczym elementem w tego
typu naduyciach wydaj si upodobania rodzicw: podnie
ca ich wasna nago lub widok ciaa dzieci.
Powodem wielu naduy seksualnych jest naruszenie
naturalnych granic w rodzinie. Niekiedy dziecko nie znaj
duje miejsca, gdzie miaoby poczucie intymnoci i bezpie
czestwa. Rodzice wchodz do azienki wwczas, gdy wa
nie z niej korzysta. Wypytuj o szczegy ycia seksualnego.
Niekiedy maym dzieciom niepotrzebnie robi si lewatywy.
Naduycia seksualne niejednokrotnie wyraaj si w robie
niu przez rodzicw niestosownych uwag lub prowadzeniu
niewaciwych dyskusji.
Shirley, jedna z moich pacjentek, czsto czua si nieswo
jo w obecnoci ojca. Stale klepa j w poladki, nm nr. e
Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew ntrzne 81
ma tak seksowny tyek, e gdyby by modszy, to sprbo
waby. Uwagi takie bardzo j denerwoway. Gdy dorosa,
interesowali j mczyni, ktrych podniecay jej poladki.
Matka Lolity opowiadaa crce o swym yciu seksualnym,
mwic, jak kiepskim kochankiem jest jej ojciec, ktiy ma
za maego penisa. Robic z Lolity sw powiernic, powanie
w sprawy matki, e nie miaa poczucia wasnej tosamoci
seksualnej. Nawizywaa liczne romanse z onatymi m
czyznami, lecz w kocu zawsze odmawiaa poycia seksu
alnego i zrywaa znajomo. Mwia mi, e aby mie orgazm,
wyobraa sobie, e Jest wasn matk!
Inn form naduyci moe by brak lek lU iln iJ O uwia
domienia dzieci. Rod/Itr Juue nic ml< mwili je] na ten
temat. Gdy wystpio u niej plnws/.i miesiczka, June
wpada w przeraenie, sdzc, /< )M ) p lima.
Do naduy moe si posun tak.e starsze rodzestwo,
najczciej gdy rnica wieku wynosi okoo dwch lat.
Dzieci w tym samym wieku czsto interesuj si odkrywa
niem rnic pci, co stanowi cz normalnego rozwoju.
Jeli jednak dziecko przyjmuje wobec innego rwnolatka
zachowania seksualne odbiegajce od normy, czsto ozna
cza to, e dziecko napastujce ulego seksualnemu nad
uyciu. Tak byo w przypadku Sammyego, ktry w wieku
szeciu i p lat by kilkakrotnie napastowany seksualnie
przez swojego przyjaciela. Potem okazao si, e przyjaciel
by gwacony analnie przez wuja i odreagowywa naduycie
na Sammym.
Dzieci wierz w rodzicw: dla podtrzymania tej wiary
stwarzaj wymylone wizi. AVyparem si siebie, okamy
waem si a do gorzkiego koca, utwierdzajc si w prze
konaniu, e mj oj ciec- alkoholik mnie kocha. Wmawiaem
sobie, e naprawd o mnie myli, lecz jest tak chory, e po
prostu brak mu czasu, by mnie kocha. Nikt nie lubi by
wykorzystywany. Gdy jestemy doroli i zdajemy sobie z te
go spraw, wpadamy w gniew. Dzieci nie wiedz, e s
wykorzystywane. Ale dziecko wewntrzne nosi w sobie t
krzywd. Jeli dopuszczono si wobec nas naduy seksi i
 82 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
alnych, czujemy, e nie zasugujemy na mio, a wwczas
stajemy si ozibli lub nadpobudliwi seksualnie, aby zyska
poczucie, e jestemy wani.
NADUYCIA FIZYCZNE
Naduycia fizyczne wyrzdzaj rwnie duchowe szkody.
Dziecku bitemu i szarpanemu, ktremu niekiedy kae si
przynosi narzdzia do wymierzenia kary cielesnej, z tru
dem przychodzi uwierzy, e Jest niepowtarzalne, cudowne
i wyjtkowe. Czy jest to moliwe, skoro opiekunowie zadaj
mu fizyczne cierpienia? Kary cielesne zrywaj wizi z rodzi
cami. Co czulibycie, gdyby najlepszy przyjaciel bi was po
twarzy?
Nie wiemy, w ilu rodzinach dochodzi do brutalnych aktw
przemocy. Statystyki ukryte s w szpitalach, pomijane mil
czeniem /. |M>wo(in rodzinnego wstydu, a ponad wszystko
strachu, e mwic o tym, zostanie si jeszcze bardziej
skrzywdzonym.
Bicie kobiet i dzieci jest bardzo star i powszechn trady
cj. Nadal wierzy si w skuteczno kary cielesnej. Jeszcze
przed trzema laty ja take akceptowaem j w zmodyfikowa
nej formie. Nie istnieje aden przekonywajcy dowd na to,
e bicie i inne kary cielesne nie powoduj trwaych skutkw
ubocznych. Tylko w jakim wypaczonym odczuciu dziecko
moe uwierzy, e jest wane dla rodzicw, ktrzy je bij,
policzkuj czy strasz. Dzieci, ktre s wiadkami brutal
noci, same staj si jej ofiarami. Do tej pory czuj na
wasnej skrze razy zadawane memu przyjacielowi Mar
shallowi. Zakonnica w szkole podstawowej kilkanacie razy
uderzya go po twarzy, tracc najwyraniej panowanie nad
sob. Marshall by trudnym dzieckiem i na pewno potrze
bowa silnej rki. Jego ojciec, brutalny alkoholik, czsto go
bi. Mam jednak ywo w pamici mj bolesny krzyk po
kadym uderzeniu zakonnicy, bo podwiadomie wiedzia
em, e to samo mogoby spotka mnie. Kierownictwo szkoy
dopuszczajce stosowanie kar cielesnych musi liczy si
z ryzykiem, e jaki nauczyciel straci samokontrol i nad
uyje wadzy.
Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew netrzne 83
Nigdy nie zapomn nocy w trzydzieci lat pniej, gdy
Marshall wezwa mnie z zamknitego oddziau szpitala,
bagajc, bym pomg mu w walce z jego alkoholizmem.
Gdzie podziao si to pikne dziecko, ktre przyszo na wiat
z poczuciem niepowtarzalnoci i wyjtkowoci, z poczu
ciem, e jest niezastpione?
NADUYCIA EMOCJONALNE
Naduycia emocjonalne rwni / /.ila| i.iny duchowe.
Krzyki i wymylanie dzieciom osabiaa 1 li jkm /ni le warto
ci. Rodzice, nazywajc Je g u p c a m i d u rn ia m i, wariatami
czy w inny obraliwy sposob, i.mia |< <Ir emocjo
nalne przybiera niekiedy posiai Mitowir.i i |m-111 krjonlzmu
i kontrolowania. Perfekcjonl/m wytw.u/.i gl buki- poczucie
toksycznego wstydu. Cokolwiek by /mbil. nigdy nie sta
niesz na wysokoci zadania. Rodziny, w kloiyc li panuje
toksyczny wstyd, posuguj si perfekcjonlzmi-m. kontrol
i oskaraniem jako rodkiem manipulacji. Nic, co mwisz,
robisz, czujesz lub mylisz, nie jest dobre. Nie powiniene
czu tego, co czujesz, twoje pomysy s szalone, a twoje
pragnienia idiotyczne. Zawsze okae si, e posiadasz skazy
i wady.
NADUYCIA W SZKOLE
Toksyczny wstyd utrwala si, gdy zaczynasz chodzi do
szkoy. Natychmiast zostaniesz osdzony i zaklasyfikowa
ny. Bierzesz udzia w konkursie na to, kto okae si lepszy.
Dzieci stojce przed tablic s wymiewane przed ca
klas. Samo stawianie stopni moe by powodem do wsty
du. Ostatnio staraem si pocieszy synka przyjaciela, ktry
ju pierwszego dnia w szkole dosta dwjk z rysunkw.
Szkoa jest miejscem, w ktrym moe dochodzi do aktw
poniania. Dzieci bywaj okrutne wobec kolegw. Szczegl
nie drwi si z paczu. Z tej przyczyny szkoa moe sta si
dla wielu dzieci podwjn puapk. Rodzice i nauczyciele
naciskaj, by dobrze si uczyy, a gdy im si to udaje
I rzeczywicie osigaj dobre wyniki, inne dzieci kpi z ni 11
nazywajc kujonami.

84 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
W szkole zaczynamy by wiadomi takich uwarunkowa,
jak pochodzenie oraz status materialny. Moi koledzy ydzi
opowiadali koszmarne historie o tym, jak bolenie odczu
wali swoje pochodzenie. Szkoa jest take miejscem, gdzie
murzyskie dzieci dowiaduj si, e nie mwi poprawnie.
Kiedy chodziem do szkoy w Teksasie, dzieci pochodzenia
meksykaskiego byy karane w szkole za mwienie po hisz
pasku.
Pamitam, jak wstydziem si, e nie mamy samochodu
i musz chodzi na piechot lub jedzi autobusem. Sytu
acj pogarszao to, e uczszczaem do szkoy, gdzie wik byy wyszydzane podczas m/maltych impic/. I gier.
szo dzieci pochodzia z dobrze sytuowanych rodzin. Dzieci
w wieku szkolnym szybko ucz si ocenia status spoecz
ny.
NADUYCIA W KOCIELE
W kociele upokarza si kazaniami o piekielnym ogniu
i siarce. Ostatnio syszaem w telewizji pewnego kaznodzie
j, ktry powiedzia: Nie zdoacie by wystarczajco dobrzy,
by w oczach Boga zyska akceptacj". C to za potworny
afront wobec Stwrcy Doskonaoci! Lecz skd dziecko ma
wiedzie, e w czowiek pokrywa swj wasny, toksyczny
wstyd rwnie toksycznym patosem?
W szkole podstawowej uczono mnie modlitwy witej Kata
rzyny z Genui. O ile dobrze pamitam, brzmiaa ona tak:
Wytajc swe siy, by opuci ten pad niedoli,
w udrce przejmujcej i gbokiej pacz.
Umieram dlatego, e nie umieram.
Jaka to radosna maksyma na rozpoczcie dnia! Jest to
mistyczna modlitwa, nabierajca znaczenia dopiero na naj
wyszych poziomach rozbudzenia duchowego. Uczniowi
pitej klasy sowa te natomiast zadaj duchowe rany.
WSTYD KULTUROWY
W naszej kulturze obowizuje zasada doskonaoci, ktra
rani nas duchowo. Mczyzna powinien mie duy penis,
Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew ntrzne 8 1>
a kobieta - duy biust i Jdrne poladki. Moe si zdarzy,
e jeeli wasze narzdy pciowe nie s odpowiednio due,
zostaniecie uznani za gorszych.
Pamitam, jak przykre byo branie prysznica po treningu
futbolowym. Starsi chopcy dogadywali modszym i kpili
z nich. Modliem si, eby nie dobrali si do mnie. Chicho
taem nerwowo i przyczaem si do chru przemiewcw,
nabijajcych si z kogo Innego.
Pamitam dzieci grube lub brzydkie, ktre w szkole prze
yway koszmar. Take dzieci niezdarne, niewysportowane
To pozostawia blizny duchowe na cale ycie. Poniewa
wyrosem w biedzie, wci czu| si nieswojo, idc do klubu
lub w inne ekskluzywne miejsce C/siu mam wiadomo,
i jestem w lepszej sytuacji fin a n s o w e ) ni ludzie, ktrzy
mnie otaczaj, lecz nadal odczuwam tok yczn udrk
kulturowego wstydu.
Dzieci bardzo szybko zdaj sobie spraw z istnienia eko
nomicznych i spoecznych rnic midzy nimi a kolegami.
Zwracaj uwag na styl ubierania si i zamono ssia
dw. Presja grup o jednakowym statusie staje si w miar
upywu lat coraz bardziej dokuczliwa. Zawsze znajdzie si
miara twojej wartoci - i przewanie do niej nie dorastasz.
Wtedy otrzymasz nastpujce przesanie: Nie jeste w po
rzdku. Musisz by taki, ja kim M Y chcemy, aby by.
TOKSYCZNY WSTYD
Wymienione formy naduy rodz toksyczny wstyd -
uczucie, e ma si skaz, jest si gorszym, e nigdy nie
dorwna si otoczeniu. Jest on bardziej dokuczliwy ni
poczucie winy, wynikajce ze wiadomoci, e zrobio si
co zego, co jednak mona naprawi. Toksyczny wstyd
oznacza, e to w nas jest co zego: co, czego nie da si
naprawi - nie nadajecie si do niczego, posiadacie braki.
Toksyczny wstyd jest podstawow krzywd dziecka wewn
trznego.
Ostatnio dokonaem ponownego opracowania wspaniaej
medytacji, oryginalnie napisanej przez Leo Bootha. Doda
86 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u Ja k i c h K r z y w d D o z n a o T w o j e D z i e c k o W ew ntrzni

em do niej pewne aspekty toksycznego wstydu, omwione Nie przygotowanego psychicznie

w wydanej przeze mnie ksice zatytuowanej Bradshaw NA IMI MI TOKSYCZNY WSTYD.
On: Healing the Shame That Binds You. Chciabym tutaj
podzieli si tym z wami. yj w tajemnicy
W gbokich, ciemnych moczarach
NA IMI MI TOKSYCZNY WSTYD Przygnbienia i rozpaczy
Zawsze podkradam si chykiem i chwytam ci
Byem obecny przy twym poczciu
Gdy nie masz si na bacznoci
W adrenalinie wstydu twej matki
Wchodz tylnymi drzwiami
Czue mnie w wodach podowych jej ona
Nieproszony, nie chciany
Dopadem ci, nim moge mwi
Przybywam pierwszy
Zanim zrozumiae
Byem tu od pocztku c/.isu
Zanim znalaze drog poznania
Z Ojcem Adamem i M.itki i w,|
Dopadem ci, gdy uczye si chodzi
Bratem Kainem
Gdy bye bezbronny I <xlsonity
B y e m w Wiey B a b e l i j xk I< /.ii K/c/l Niewinitek
Gdy bye podatny na ciosy I odczuwae potrzeby
NA IMI MI TOKSYCZNY Wb 1Y I ).
Zanim chroniy cl granice twojego ego
NA IMI MI TOKSYCZNY WSTYD.
Przychodz od bezwstydny! h" opiekunw
Porzucenia, kpiny, naduycia, zaniedbania
Dopadem ci, gdy bye magiczny
Systemw perfekcjonistycznych
Zanim moge poj, ja ju byem
Dodaje mi si wstrzsajco gwatowny
Okaleczyem tw dusz
Gniew rodzicw
Przeszyem ci do szpiku koci
Okrutne uwagi rodzestwa
Daem ci poczucie wad i skaz
Drwice ponianie przez inne dzieci
Nieufnoci, brzydoty, gupoty, zwtpienia
Niezdarne odbicie w lustrach
Bezwartociowoci, niszoci, niegodziwoci Dotknicie odczuwane jako sprone i przeraajce
Sprawiem, e czue si inny
Spoliczkowanie, uszczypnicie,
Powiedziaem ci, e co jest z tob nie w porzdku
Szarpanie podrywajce zaufanie
Splamiem tw Bosko
Wzmacnia mnie rasizm, kultura seksu
NA IMI MI TOKSYCZNY WSTYD.
Suszne potpienie ze strony religijnych bigotw
Lki i presja systemu nauczania
Istniaem przed sumieniem
Hipokryzja politykw
Przed win
Wielopokoleniowy wstyd dysfunkcyjnych rodzin
Przed moralnoci
NA IMI MI TOKSYCZNY WSTYD.
Jestem panem emocji
Gosem wewntrznego potpienia
Mog zmieni kobiet, yda, Murzyna, geja
Jestem wewntrznym dreszczem grozy
Czowieka Wschodu, drogocenne dziecko
Ktry przeszywa ci znienacka
W kurw, gudaja, czarnucha, ciot, lesb, tka
88 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u Jakich K r z y w d D o z n a o T w o je D z ie c k o W e w n e t r z n e s> >

Samolubnego bkarta Umarym czowiekiem Dostojewskiego

Przynosz nieustanny bl Uwodzicielem Kierkegaarda
Ktry nie ustpi Faustem Goethego
Jestem myliwym, tropi ci dzie i noc Przemieniam to, kimjeste, w to, co robisz i masz
Codziennie i wszdzie Morduj tw dusz
Nie mam granic A ty przekazujesz mnie z pokolenia na pokolenie
Starasz si skry przede mn NA IMI MI TOKSYCZNY WSTYD.
Ale nie potrafisz
Bo yj w tobie Medytacja ta wylicza wszystkie sposoby. Jak mona
Sprawiam, e czujes/ si /<l< sperowany skrzywdzi cudowne dziecko. Utrata poczucia JA to du
I nie masz wyjcia chowe bankructwo. Cudowne dziecko zostaje porzucone
NA IMI MI TOKSYi '/NY WSTYD. i osamotnione. W swojej ksice For Your Own Good Alice
Miller pisze, e jest to gorsze od przey w i >1x>/.le koncen
S p r a w i a m b o i ta k iilc / .n o s u y , tracyjnym:
e musisz przenie go na innych
Przez kontrolowanie, perfekcjonizm Sponiewierani winiowie obozu kor u enlmrg/nego (...)
Wzgard, krytycyzm, blunierstwa w duchu mog nienawidzi swych oprawcw. Mono
Zawi, osdzanie, wadz i wcieko. dowiadczania takich uczu, a nawet dzielenia ich ze
Bl, ktry sprawiam, jest tak dotkliwy wspwiniami, chroni przed koniecznoci poddania
e musisz agodzi go naogami, surowoci si. (...) Nie jest to dane dzieciom. Nie wolno im niena
Odreagowywaniem widzi ojca (...) nie mog go znienawidzi. (...) Boj si
I niewiadom obron swojego ego. utraci je g o mio. (...) A zatem - w przeciwiestwie do
Bl, ktry sprawiam, jest tak dotkliwy winiw obozu - dzieci staj twarz w twarz z katem,
e musisz si znieczuli, by przesta go odczuwa. ktrego kochaj.
Przekonaem ci, e zniknem -
e mnie nie ma - Dziecko nadal yje w udrce, cierpic biernie lub odreago
Aby odczu jego brak i pustk wujc, dokonujc projekcji i wyraajc siebie w jedyny zna
NA IMI MI TOKSYCZNY WSTYD. ny sobie sposb. Odzyskanie tego dziecka Jest pieiwszym
etapem naszego powrotu do swego wewntrznego domu.
Jestem rdzeniem wspuzalenienia
Jestem duchowym bankructwem
Logik absurdu
Przymusem powtarzania
Jestem zbrodni, przemoc, kazirodztwem, gwatem
Jestem aroczn dziur - rdem wszelkich naogw
Jestem nienasyceniem i dz
Jestem Ahaverusem ydem-Tuaczem
Wagnerowskim latajcym Holendrem

Przypowie
TRAGICZNA HISTORIA WRALIWEGO ELFA
Dawno, dawno temu /y may, wraliwy elf. By
bardzo szczliwym elfem Hyl Inteligentny, ciekawy i znal
sekrety yda. Wiedzia na przykad, e mio jest spraw
wyboru; e wymaga cikiej pracy 1 e tylko ona si liczy.
Elf wiedzia, e moe czyni cuda, a Jego wyjtkowa, magicz
na moc nazywana jest twrczoci. May elf wiedzia, e
dopki naprawd tworzy, nie bdzie istniaa przemoc. Zna
te najwikszy ze wszystkich sekretw: e jest raczej czym
ni niczym. Wiedzia, e jest istnieniem, a istnienie je st
wszystkim By to sekret JA. Stwrc wszystkich elfw by
Wielki JA. Wielki JA zawsze by i bdzie. Nikt nie wie
dzia, jak i dlaczego tak si dzieje. Wielki JA cakowicie
kocha i tworzy.
Innym wanym sekretem by sekret rwnowagi. Polega
na tym, e cae ycie to czenie si par przeciwiestw. Nie
ma ycia bez fizycznej mierci; nie ma radoci bez smutku;
nie ma przyjemnoci bez cierpienia; nie ma wiata bez
ciemnoci; nie ma dwiku bez ciszy; nie ma dobra bez za.
Prawdziwe zdrowie jest form peni. A penia jest witoci.
Wielkim sekretem twrczej zdolnoci jest zachowanie rw
nowagi midzy ywioow, rozproszon energi twrcz
a form, ktra pozwala istnie tej energii.
Pewnego dnia nasz wraliwy elf, noszcy imi Jont, pozna
jeszcze jeden sekret, ktry go troch przestraszy. Okazao
P r z y p o w ie 41
si bowiem, e zanim bdzie mu wolno po wsze czasy
tworzy, powinien najpierw wypeni pewn misj. Musi
podzieli si swymi sekretami z dzikim plemieniem nie-el-
fw. Widzicie, ycie elfa byo tak dobre i cudowne, e sekre
tem owej cudownoci naleao podzieli si z tymi, ktrzy
nic nie wiedzieli o cudownych rzeczach. Dobro zawsze chce,
by si nim dzieli. Kady elf by przydzielony do jednej
rodziny dzikiego plemienia nie-elfw. Plemi nazywao si
EizduL Nie znao adnych sekretw. Jego czonkowie czsto
trwonili swe istnienia. Pracowali bez koca i zdawao si, e
czuj, i yj tylko wwczas, gdy co robi. Niektre elfy
nazyway ich Pracusiami. Zabijali si te nawzajem i pro
wadzili midzy sob wojny. Czasem podczas zawodw spor
towych czy koncertw jedni drugich tratowali na mier.
Joni pojawi si w swojej rodzinie z plemienia Eizdul
29 czerwca 1933 roku o godzinie 15\ Nie mia pojcia, co
go tam czeka. Nie wiedzia, e bdzie musia zuy kad
najmniejsz czstk swej twrczej zdolnoci, by zdradzi
owe sekrety.
Gdy przyszed na wiat, nadano mu plemienne imi
Faruhar. Jego matk bya pikna 19-letnia ksiniczka,
optana potrzeb dokonania czego. Wisiaa nad ni osob
liwa kltwa. Miaa posta neonowej arwki, umieszczonej
na rodku jej czoa. Ilekro ksiniczka prbowaa bawi
si, cieszy czy po prostu by, rozbyskao wiato i odzywa
si gos: Czy sw powinno. Nie moga tak zwyczajnie nic
nie robi i by. Ojcem Faruhara by niski, lecz przystojny
krl. Nad nim take wisiaa kltwa. By nawiedzany przez
swoj niegodziw matk-czarownic linieniem Harriet.
Przebywaa na jego lewym ramieniu. Ilekro prbowa po
prostu by, krzyczaa i wya. Harriet zawsze nakazywaa
mu, by co robi
eby Faruhar mg przekaza rodzicom i innym ludziom
swoje sekrety, musieliby oni uspokoi si i zaprzesta dzia
ania na tak dugo, by zdoali go dostrzec i wysucha. Tego
uczyni nie mogli; matka z powodu neonowej arwki, a oj
ciec z powodu Harriet. Od urodzenia Faruhar by stale
sam. Poniewa mia ciao takie jak czonkowie plemienia
 92 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u P r z y p o w ie 93

Eizdul, posiada te ich uczucia. Z powodu porzucenia od milny. W wieku dwunastu lat ju zapomnia, e jest elfem.
czuwa wcieko, gbok frustracj i czu si skrzywdzo W kilka lat pniej pozna magiczny lek, ktrego ojciec
ny. uywa w celu pozbycia si gosu Harriet. Ju jako czterna
By wraliwym elfem, ktry zna wielkie sekrety JA, stolatek zaywa go czsto. W wieku trzydziestu lat zawie
i nikt nie chcia go wysucha. To, co mia do powiedzenia, ziono go do szpitala Eizduli. Tam usysza wewntrzny gos,
nioso yciodajn moc, lecz rodzice byli zbyt zajci swoimi nakazujcy mu przebudzenie. Gos ten by gosem istnienia
obowizkami, by mogli si od niego uczy. W istocie byli jego duszy elfa. Musicie bowiem wiedzie, e choby nie
zupenie zagubieni i uwaali, e to do nich naley uczenie wiadomojak le si dziao, gos elfa zawsze bdzie wzywa
Faruhara je g o obowizkw. Karali go, ilekro nie zdoa czonka plemienia Eizdul do celebrowania jego istnienia.
wykona tego, co w ich mniemaniu obowizany by zrobi. Joni nigdy nie da za wygran. Nigdy nie zaprzesta wysi
Czasami ignorowali go, zamykajc w pokoju. Czasami go kw, by ratowa Faruhara.
bili i krzyczeli na niego. Faruhar najbardziej nienawidzi Jeli naleysz do plemienia Eizdul i czytasz t ksik,
krzyku. Mg znie odosobnienie; bicie take nie robio na zapamitaj: masz dusz elfa, ktra zawsz st.u a si obudzi
nim zbytniego wraenia. Ale krzyki i nieustanne przypomi ci do istnienia.
nanie o obowizkach przeywa tak gboko, e wrcz zagra Lec w szpitalu, Faruhar usysza w kocu gos Jonie-
ao to Jego duszy elfa. Oczywicie, nie mona zabi duszy go. To odmienio wszystko. 1 tutaj zac zyna si Inna, lepsza
elfa, p o n iew a Jest ona czci W ielkiego JA"; mona j historia...
jednak tak ski /.ywd/.le, e /<la|e si, Jakby przestaa istnie.
To wanie spotkao Fnrquh.ii a. Aby przetrwa, zaprzesta
prb wyjawienia matce i ojcu swoich sekretw, stara si
natomiast zadowoli ich, gorliwie wykonujc powierzane
mu obowizki.
Jego mama i tata byli bardzo nieszczliwymi czonkami
plemienia Eizdul. (W rzeczywistoci wikszo Eizduli jest
nieszczliwa, o ile nie pozna sekretw elfw).
Ojciec Faruhara by tak udrczony przez Harriet, e ca
sw energi zuywa na znalezienie magicznego leku, ktry
pozbawiby go uczu. Jednak magia nie jest twrcza i kiedy
w istocie odebraa ojcu Faruhara moc odczuwania, wygl
da jak nieboszczyk. Po jakim czasie przesta nawet wraca
do domu. Eizdulskie serce Faruhara zostao zamane. Bo
trzeba wam wiedzie, i kady z Eizduli potrzebuje zarwno
mioci matki, jak i ojca, co umoliwia tkwicemu w nim
elfowi wyjawienie sekretw.
Faruhar by przybity odejciem ojca. A poniewa ojciec
nie mg ju pomaga matce, neonowa arwka mrugaa
teraz czciej. Wskutek tego na Faruhara krzyczano cz
ciej i goniej, a on sam stara si by tym lunl/ii | przy
 Cz II

ODNAJDYWANIE
SKRZYWDZONEGO
DZIECKA
WEWNTRZNEGO
W bajkach i mitach powrt du domu je st wydarze
niem uroczystym: graj orkiestry, zabija si dorod
nego cielaka, przygotowuje si uczt, panuje rado
z powrotu syna marnotrawnego. W rzeczywistoci
powrt z wygnania nastpuje stopniowo, bez dra
matycznych efektw: mgieka rozpywa si w po
wietrzu, wiat nabiera ostroci, poszukiwanie rodzi
odnajdywanie, niepokj - satysfakcj. Nic si nie
zmienia i zmienia si wszystko.
Sa m K e e n
 Wprowadzenie

Sam Keen opisa w skrcie skutki | i u I .1 was czeka.

Gdy j wykonacie, nie zagra adni mi 1. . ule rozlegn
si fanfary. Jeli jednak wykon u w |. <I. >1> 1 /ahlcrzecie
swoje dziecko wewntrzne na kol u |< 1 na kom ci t dobrego
zespou. Bdziecie bardzlij pogodni l spoko|ni
Odzyskanie skrzywdzonego dziecka wewntrznej o przy
pomin dowiadczenia Zen. Dzieci s naturalnymi misi r/.a
mi Zen; ich wiat cigle, w kadymi momencie zaczyna si
na nowo. Dla nie skrzywdzonego dziecka cudowno jest
rzecz naturaln. ycie to tajemnica, ktr ono kocha.
Powrt do swego wewntrznego domu jest odtworzeniem
naturalnego porzdku. Nie ma w tym nic uroczystego ani
dramatycznego; po prostu ycie staje si takie, jakie by
powinno.
Odzyskanie dziecka wewntrznego polega na cofniciu
si w czasie do kolejnych etapw rozwoju i rozwizaniu
problemw, ktre dotychczas pozostay nie rozwizane.
Wyobracie sobie, e chcecie odwiedzi nowo narodzone,
cudowne malestwo. Moecie zjawi si jako mdry i tro
skliwy dorosy, ktry pomoe temu dziecku wej w wiat.
Moecie odnale moment swych narodzin, potem czasy,
kiedy uczylicie si raczkowa, chodzi i mwi. Pogrone
w .alu za tym, co utracio, dziecko bdzie rwnie potrze
i >owalo waszej wychowawczej podpory.
Kon Kurtz proponuje przybranie wobec wewntrzne) "
(l/leeka postaci magicznego nieznajomego. Magiczne) >
98 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
bo w rzeczywistoci nie byo was, kiedy wasze dziecko
wewntrzne po raz pierwszy przechodzio poszczeglne eta
py rozwoju. Poniewa zbieram figurki czarodziejw, odzy
skaem moje skrzywdzone dziecko wewntrzne, przeobra
ajc si w agodnego, starego i mdrego czarodzieja. Moe
cie wcieli si w dowoln posta, ktra jest przepeniona
mioci i nie zawstydza was.
Kady etap wymaga okrelonego rodzaju troski. Rozumie
jc potrzeby dziecka w poszczeglnych fazach rozwoju, mo
esz nauczy si zapewnia sobie odpowiedni pomoc. Ota
czajc opiek wasze dziecko wewntrzne, nauczycie si
pniej szuka pomocy u ludzi, ktrzy dadz wam to, czego
kiedy potrzebowalicie i co teraz potrzebne jest waszemu
dziecku wewntrznemu do rozwoju.
Pierwszym, n a jw a n ie js z y m e ta p e m p o m o c y s w o je m u
s k r z y w d z o n e m u d z ie c k u Jest u p o ra n ie sit,- z p o c z u c ie m
S m u tk u , wynik.i|,(i vm / nic /.e.poku|oncj ro z w o jo w e j p o
trzeb y z.iii nn',1 i W li k i r,i o p is a n y c h w p ie r w s z e j c z c i
s k a e Jest uymki c m nu / u sp o k o jo n yc h p o trz e b ; n ie r o z
w i z a n e g o p ro b le m u . |uiw i ulu|.ieco bl, k t r y n ig d y n ie
z o s ta w y r a o n y , fa m u |< k l m c n a le a o w y r a z i , n ig d y n ie
z o s ta y w y r a o n e .
Zaspokojenie tych potrzeb, we waciwym czasie i kolejno
ci, jest naturalnym |X)rzdkiem rzeczy. Jeeli do tego nie
dojdzie, kiedy stajecie si doroli, nadal tkwi w was skrzyw
dzone dziecko, krzykliwe domagajce si zaspokojenia tych
potrzeb. A czyni to tak, jak kade dziecko. Oznacza to, e
pozwalacie niedojrzaemu, emocjonalnie wygodniaemu
dziecku kierowa waszym yciem. Wyobra sobie, e twoim
codziennym yciem kieruje trzylatek. Czy teraz rozumiesz, jak
bardzo komplikuje ci ycie skrzywdzone dziecko wewntrzne?
Dziecistwo skada si z czterech zasadniczych faz roz
wojowych. Podzia ten oparem w gwnej mierze na mapie
rozwoju psychospoecznego, przedstawionej w klasycznym
dziele Erika Eriksona Childhood and Society. Dodaem do
pewne przemylenia Jeana Piageta, Pam Levin oraz Bar-
ry'ego i Janae Weinholdw. Wedug Eriksona kady etap
rozwoju wynika z kryzysu interpersonalnego - przede wszy
W p r o w a d z e n ie
stkim z rodzicami, lecz take z rwienikami i nauczyciela
mi w szkole. Kryzys nie jest katastrof, lecz okresem zwi
kszonej bezbronnoci i rosncego potencjau. Zakoczenie
kadego etapu stwarza nowy kryzys. Erikson uwaa, e
kady z nich powoduje wewntrzna sia, ktr nazywa si
ego. Zakada, e wystpuj cztery podstawowe siy ego,
ktre s niezbdnymi skadnikami zdrowego dziecistwa:
nadzieja, sia woli, cel oraz kompetencja. Nadzieja stanowi
rezultat przewagi ufnoci nad nieufnoci w uczuciach dzie
cka do opiekuna. Sia woli pojawia si wwr/.is, gdy mae
dziecko, chcc odej od rodziny i ponownE n.nudzi si
psychicznie, zdobywa poczucie wiksze) autanitmii. przewa
ajce nad poczuciem wstydu i zwtpienia < I wylania si
wwczas, gdy poczucie inicjatywy przi d . i "laka Jest sil
niejsze ni poczucie winy. Kompetnn " m i a s t pynie
z rozwijania przez dziecko w wirku -./kulm m pim ucia pil
noci przewaajcego nad sah*>s< tu
Zdaniem terapcutkl I.mi Levin. d/.u.ki Bitom tffO '.bij si
dla nas osigalne cztery podstawowe moce: istnienia, dzia
ania, tosamoci i zdolnoci przetrwania.
Moce te i siy ego, w dziecistwie niezbdne do rozwoju,
w pniejszych etapach ycia powinny ulec wzmocnieniu.
Te same potrzeby bd powraca przez cae ycie. Pam Levin
sugeruje, e podstawowe potrzeby dziecistwa pojawiaj si
regularnie co trzynacie lat. Nie s mi znane dane empiry
czne, potwierdzajce teori trzynastoletnich cykli, ale
chciabym posuy si ni jako modelem.
W trzynastym roku ycia pokwitanie pobudza na nowo
iskierk ycia. Wraz z biologicznymi przemianami, zwiza
nymi z dojrzewaniem pciowym, rozwijaj si kolejno nowe
struktury psychiczne. Rozpoczyna si proces formowania
tosamoci i odchodzenia od domu rodzinnego. To z kolei
narzuca potrzeb kwestionowania i sprawdzania na sobie
pogldw rodzicw. W okresie pokwitani.i zaczynamy decy
dowa o tym, kim w naszym mniemaniu Jestemy. Zeby sta
si sob, musimy odej od rodzicw. Wymaga to rozwini
cia wszystkich si ego. Musimy polega na zdobytej w dzie-
i Instwie ufnoci, e wiat jest miejscem dostatecznie bez

100 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
piecznym dla realizacji naszych moliwoci. Powinnimy te
uzyska autonomi, pozwalajc zaufa samym sobie
w momencie ryzykownego procesu odchodzenia od bezpie
cznego domu rodzinnego. Powodzenie zaley od tego, na ile
skutecznie uporalimy si w dziecistwie z pierwszym eta
pem przeciwzalenoci oraz jak solidnie ustalilimy w okre
sie przedszkolnym zrby tosamoci, ktra domaga si teraz
niezalenoci. Im peniej zrealizowalimy te zadania rozwo
jowe, tym wiksza bdzie moc inicjowania przemiany.
Jeli w szkole radzilimy sobie dobrze, moemy posuy
si obecnie umiejtnociami spoecznymi (budowania sto
sunkw midzyludzkich czy wspzalenoci), aby zawrze
przyjanie. Moemy polega na zdolnoci przetrwania na
bytej w szkole dziki pracowitoci. Siy ego, wyksztacone
w wieku szkolnym, pomog nam stworzy doros tosa
mo, opart na solidnym fundamencie midzyludzkiej mi
oci i owocnej pracy.
W wieku lal dwud U i zaczyna si nowy cykl.
Okoo 2(> roku z\cla wielu u.c. zawiera zwizek maeski
i zakada wasn rodzin I znw potrzebujemy poczucia
ufnoci, autonomii, inicjatywy 1 wsppracy, by naleycie
kocha i zacienia wizi. Kady etap dziecistwa powtarza
si w cyklicznym poszukiwaniu bliskoci.
Przechodzimy od czego w rodzaju bezgranicznej zaleno
ci (zakochanie) do etapu przeciwzalenoci (zmagania
0 wadz, gdy poznajemy nasze rnice charakterw), po
tem do niezalenoci (etap samorealizacji), a nastpnie do
fazy wzajemnej zalenoci (wsppraca i partnerstwo). Znaj
duj tu swoje odzwierciedlenie poszczeglne etapy dzieci
stwa. Nasze sukcesy i poraki we wzajemnych stosunkach
s zatem w duej mierze zalene od tego, jak przebiegay
kolejne fazy naszego dziecistwa.
W wieku 39 lat wchodzimy w wiek redni i zaczyna si
nowy cykl. Jest on bardzo dramatyczny. Ukuto nawet okre
lenie kryzys wieku redniego, wyraajce dramatyzm
1 trudnoci towarzyszce temu okresowi. Jeli wasze we
wntrzne dziec ko zostao skrzywdzone, faza wieku rednie
go moe okaza si szczeglnie bolesna.
W p r o w a d z e n ie 101
Krzywa naszego ycia powoli opada. Nasz modzieczy
idealizm stpiy zdrady, rozczarowania lub mier kogo
bliskiego. W. H. Auden uj to nastpujco:
Tymczasem
S rachunki do zigtacenia,
Maszyny do zreffcmioanla.
Nieregularne czasowniki do wkucia.
Istota Czasu do odkupienia
Ze znikomoci.
ycie samo staje si pod' >ur du nici egulariuj odmiany.
Sam Keen mwi: Przechixl/mi , -1 /Ind/rmn n-wnocido
pewnoci zudzenia. W caym ism u>/< /.imw.mlu musimy
zachowa nadziej i ufa, /< w . akn m.i sms Wybierajc
ufno, bdziemy musieli uy< <alei '-lis woli na podjcie
nowych decyzji dotyczcych k.i/<!<j dziedziny tycia: pracy,
stosunkw z innymi i duchowoci. Musimy dojrze i stan
mocno na nogach. Naszemu poczuciu autonomii i inicjaty
wy zostanie rzucone wyzwanie, aby stworzy nowe poczucie
celu. Moliwe, e dla jego wsparcia trzeba bdzie rozwin
dodatkowe umiejtnoci.
Nastpny cykl - wiek starszy - jest okresem pogbiania
nadziei i umacniania si naszych nowych zobowiza. Cz
sto jest to czas spokoju i produktywnoci. Potrzebna nam
wwczas bdzie spontaniczno i dzielno naszego cudow
nego dziecka.
Pocztek staroci wymaga weryfikacji postaw w zwiz
ku ze starzeniem si i wycofaniem Z produktywnej dzia
alnoci. Ponownie wchodzimy w faz dziecistwa! Po
trzebna nam jest dziecinna nadzieja, e Istnieje co w i
cej, wiara w co potniejszego od nas, co, co pomoe
dojrze szersz perspektyw. Bdziemy potrzebowa
wszystkich zgromadzonych przez nas si ego, by patrze
caociowo zamiast wyrywkowo. Osigajc t wizj, zdo
bywamy mdro.
Kady kolejny etap opiera si na poprzednim. Ich wsplnci
podstaw je s t dziecistwo.
102 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Do m u

CYKLE REGENERACYJNE
KADY NOWY | Potrzeby wspzalenoci wiek 39-52 lata
ETAP
POWSTAJE Nowa T R O S K A
NA
Integralno ego a rozpacz
tosatno nJowy c e l O Y C I E
PODSTAWIE Mowa
MDRO
POPRZEDNIEGO
zdolno regeneracji I kompetencja Mowe wybory (p o w o a n ie
e w o lu c y jn e )
WCHANIA Nowe Nowa ufno
GO Potencj a twrczy astagnacja
umiejtnoci
W SIEBIE TROSKA
zdolno regeneracji) produktywno Pot rzeby niezalf/noscl wiek 26 39 lat
BW . Nowa
tosatno /N ow y c e MIL05C
B lis k o a iz o la c ja
Mowa (zaytoS )
MIO kompetencja Nowe wybory
/ i z d o ln o r e g e n e r a c ji
Mowe Nowa ufno PRACA
umiejtnoci (doskonao)
/ T o s a m o a r o z m y c i e r o li

WIERNO
f z d o ln o r e g e n e r a c J il[/ y n - iU ; n o '.c i

P o trz e b y uniezalenienia si<

P n e d k > b to r c v o tc o ik h .z u c * n e u o c i (od ro d zin n e g o domu) wiek
KOMPrrrMCJA w zajem na
zd o tn o -r i 'o z n i * ,iu ,i i w s p d z ia a n ia Z A L E N O Nowa
tosatno /N ow y c e l . / -
Mowa Nowe wybory <I"0Z5A|^105C
t n*. i atywa a poczucie winy
kompetencja
CEL n ie z a l e n o Mowe Nowa ufno
ka wyobrani i uczu umiejtnoci

Samod2vkio' , wstyd lub zwtpienie pR2Eaw2ALE2N0

>ztAWUU Aa/TP7TPRZECIWSTAWNE)
(WIZI D07P^TLa/^Taii/Mc
zdolno o 1. i i/wania i dziaania

Ufno a nadzm(a
NADZIEJA Z D R O W A Z ALE N O
m oc bytu (W I Z I 5 Y MBI OT YCZ NE)
104 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u W p r o w a d z e n ie 10

Drobny bd na pocztku drogi ma ogromne konsekwen

cje u jej kresu. Nie mielimy nic do powiedzenia na poczt
RO ZW O J O SO B O W O C I
ku ycia; konieczno przetrwania uzaleniaa nas cakowi
cie od opiekunw Nasze potrzeby byy potrzebami zaleno
Posiadam mdro.
ci, co oznacza, /< mogy zosta zaspokojone tylko przez
Akceptuj siebie cakowicie.
tych, ktrzy otaczali nas opiek.
Stanowi jedn o 2 otoczeniem.
Przedstawione diagramy pokazuj rozmaite etapy roz
Posiadam si wewntrzn. woju czowieka, towarzyszce im przemiany oraz powra
Potrafi tworzy i produkowa. cajce cykle. Pierwszy s< hemat prezentuje siy ego i moce,
Potrafi otoczy opiek nastpn generacj . niezbdne do rozwoju osobowoci w kadej fazie. Drugi
Powicam si yciu. ukazuje trzynastoletni <\ kle regeneracji. Trzeci przed
stawia rozwj naszego istnienia w poszczeglnych cy
M am k o g o , kto. p o tw ie rd z a m o je w e w n t r z n e p c z u c / e j
klach ycia.
ja n i. i Oprcz naturalnego powtarzania s ir zada rozwojowych
^ otrai< e k o c h a . c a tk o w / c ie 2 q frk n q / 1
o d iz o lo w a .
dziecistwa w pniejszych etap.u li /v< la, istniej take
M o g o b c o w a intym nie z s o b a i innym i. inne sytuacje, w ktrych fazy te mog sir powtrzy. Kiedy
M am w e w n t r z n e p o c z u c ie t e g o , kim j e s ^ m stajemy si rodzicami, w kadej fuzle rozwoju naszych dzieci
P o s ia d a m z d o ln o r e g e n e r a c ji wychodz na jaw nasze wasne nie rozwizane kwestie
M o g b y w ie m y o s o b ie lub s p r a w w
w y j t k o w y rozwojowe i nie zaspokojone potrzeby dziecistwa. Ich wy
nikiem jest czsto toksyczne rodzicielstwo. To dlatego tak
Jcstt* mpttfntay
Mam ogra**. >*a J#*.i<*m d o ln y trudno jest nie uleczonym dorosym, wychowanym w rodzi
Mo|v m i urjy . nach dysfunkcyjnych, by dojrzaymi rodzicami. Konflikt
rodzice-dziecko czsto osiga punkt kulminacyjny w okre
Mam S w ia d o m o S - sie dojrzewania, tak przecie trudnym w caym cyklu ycia.
la m c e l i p o s ia d a m w a r t o c i
M o g w y o b r a a s o b ie i c z u
Na dodatek rodzice dorastajcego dziecka z.najduj si
kimS. P o s ia d a m p l e . w niebezpiecznym wieku rednim. Nie wyglda to wszystko
Mom ograniczenia. , wesoo...
Mam Sil woli. .
I Mog btnie ocUtetme. . Fazy rozwojowe dziecistwa mog ujawni si w wieku
Mog >i dziwi. bada i robi.
Jestem tobq. . dorosym na skutek urazu lub nirsz< zsi la. mier jednego
; M am n a d z ie je . \ -
z rodzicw zdecydowanie zaostrza pi oblcmy z dziecistwa.
M og p o p rosto b y . mier przyjaciela lub innej kocham j osoby zwykle wywo
M og c i z a u f a .
J e s te m t o b q .
uje w nas z powrotem potrzeb Istnie ula. W obliczu mierci
jestemy, jak mwi Tennyson, dzh-ckiem kajcym w nocy
pozbawionym innej ni pacz formy wyrazu.
Kada nowa sytuacja moe wyzwoli potrzeby dzieci
stwa: nowa praca, nowy dom, maestwo czy narodziny
dziecka. Sposb, w jaki radzimy sobie w nowej sytuacji,
zaley od tego, jak postpowano z nami w dziecistwie.
mrnm
106 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego
Krtko mwic - wczesny okres dziecistwa stanowi fun
dament dorosego ycia. Dorosym, ktrzy wychowywali si
w rodzinach dysfunkcyjnych, brakuje tego fundamentu.
W pierwszej czci mwilimy o tym, jak niedobory rozwo
jowe rujnuj nasze ycie. Pragnc zmieni owe destruktyw
ne wzorce, musicie odzyska swoje dziecistwo.
Jest to zabieg bolesny, poniewa musimy dotkn na
szych ran. Ale na szczcie jest to moliwe. Uporanie si ze
zmartwieniami jest uzasadnionym cierpieniem, przed kt
rym szukalimy ucieczki w nerwicach i naogach. Carl Gu
stav Jung trafnie uj to w stwierdzeniu: Wszelkie nasze
nerwice s substytutem uzasadnionego cierpienia. Uporanie
si z alem, ktre nazywam uporaniem si z blem pierwot
nym, wymaga od nas ponownego dowiadczania tego, co
odczuwalimy, tracc md/lcw, dziecistwo 1 przede wszy
stkim nas/c JA" Kain dti< liow /.na zagoi tylko przez
d o ta rc ie d<> s p i a w bol sny li .i to ]cst z a b ie g p r z y k ry .
W kolejnych rozdziaa h opis/; etapy pracy z blem pier
wotnym oraz rodzaje wsparcia, jakiego potrzebujemy pod
czas pierwszych czterech etapw dziecistwa. Dla kadego
etapu proponuj kilka wicze. Jeeli uczestniczycie teraz
w jakiej formie terapii, przed rozpoczciem tych wicze
powinnicie uzyska zgod terapeuty. wiczenia mona
wykonywa samodzielnie, przy czym twoje dorose ja ode
gra tu wanie rol agodnego, mdrego, starego czarodzieja.
Mimo to niezbdna jest zgoda terapeuty.
Dla kadej fazy rozwoju podaj rwnie wiczenia medy
tacyjne. W ich trakcie wasze dorose ja bdzie zaspokaja
potrzeby wa szego skrzywdzonego dziecka wewntrznego. To
najlepsza forma pracy, jak mog zaoferowa wam w ksi
ce. wiczenia moecie wykonywa samodzielnie, lepiej jed
nak mie u boku wspomagajcego, yczliwego towarzysza.
Najlepiej sprawdzaj si tu grupy wzajemnej pomocy.
wiczenia te nie zastpi terapii indywidualnej czy
grupowej, w ktrej - by moe - ju uczestniczycie. Nie
mog take zastpi Programu Dwunastu Krokw. Mog
go natomiast wzbogaci. Jeli jeste doros ofiar nad
uycia seksualnego lub emocjonalnego maltretowania,
Dom u W p r o w a d z e n ie 10
jeli stwierdzono u ciebie chorob umysow lub wystpo
waa ona w twojej rodzinie, to nieodzowna jest pomoc
profesjonalisty. Jeeli w trakcie wicze zaczniesz dozna
wa dziwnych, przytaczajcych emocji, NATYCHMIAST
PRZERWIJ WICZENIA! Zanim je wznowisz, zasignij fa
chowej porady.
Chocia praca ta mo/<- da bardzo dobre efekty i wielu
ludziom przyniosa zna zn popraw, nie moe ona auto
matycznie rozwiza wszystkich waszych problemw.
Kolejne ostrzeenie: Jeeli jeste aktywnym naogow
cem, nie masz kontroli ani kontaktu ze swoimi prawdzi
wymi uczuciami. Pragn odnie korzyci z tej pracy,
musisz zmieni swj styl yda Grupy pracujce na podsta
wie Programu Dwunastu Krokow najlepiej pomog ci upo
ra si z uzalenieniem. Ju <I/K przycz si do ktrej
z nich. Praca, ktrej wykonanie pole am w tej ksice, wy
maga przynajmniej rocznej abstynencji. We wczesnym
okresie pokonywania naogu, zwaszcza typu pokarmowe
go, emocje s bardzo silne. S jak gorca lawa w kraterze
wulkanu. Podczas przywoywania bolesnych dowiadcze
dziecistwa, mog ci wrcz zdruzgota. Twoje niekontro
lowane, nienasycone skrzywdzone dziecko wewntrzne jest
rdem twojego uzalenienia. Pijesz, zaywasz narkotyki,
naduywasz seksu, oddajesz si hazardowi, zapracowujesz
si czy oddajesz si innym kompulsywnym czynnociom
wanie po to, aby stpi bl duchowych krzywd twojego
dziecka wewntrznego. Krok Dwunasty w Programie Dwu
nastu Krokw mwi o przebudzeniu duchowym jako rezul
tacie caej pracy. Wskazuje to wyra/nie, e nag Jest du
chowym bankructwem. Sigajc bc/.pom ednlo do przyczyn
naogu, powanie ryzykujesz, e z powrotem wpadniesz
w nag.
Udzieliwszy powyszych ostrzee, pragn powtrzy to,
co powiedziaem ju na wstpie. Jeli pragniesz odzyska
i otoczy opiek swoje dziecko wewntrzne, musisz rzetelnie
u>i/kona wiczenia przedstawione w tej ksice.
I |cszcze kocowa uwaga. Jednym ze sposobw unikania
pi //. dorose dzieci uzasadnionego cierpienia jest intelektu-
108 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu

alizacja zagadnienia. Przejawia si to obsesyjnym zaintere

sowaniem przedmiotami, analizowaniem, dyskutowaniem,
czytaniem i traceniem energii na obliczanie i kalkulowanie.
Jest taka anegdota o pokoju z dwojgiem drzwi. Nad jednymi
widnieje napis NIEBO, nad drugimi - LITERATURA O NIE
BIE. To przed nimi wanie wspuzalenione, dorose dzieci
ustawi si w kolejcel
Dorose dzieci odczuwaj ogromn potrzeb oceniania
wszystkiego, poniewa ich rodzice byli pozbawionymi zdol
noci przewidywania dorosymi dziemi. Raz wychowywali
was jak doroli; innym razem - jak skrzywdzone, samolub
ne dzieci. Skutkiem tego byl chaos i nieprzewidywalno.
Kto powiedzia, e dojrzewanie w dysfunkcyjnych rodzi
nach to jak gdyby ogldanie film u od rodka, bez zrozumie
nia fabuy. Kto inny okreli to jako dorastanie w obozie
koncentrat u/nym Nieprzewidywalno zrodzia w was po
trzeb cigego ni c-iil.ii 11.1 Dopokl nie uleczysz przeszoci,
nadal bdziesz prbowa J oceni.
Poleganie na intelekcie Jest take obron wasnego ego.
Gdy obsesyjnie zajmujesz si rzeczami, nie musisz czu.
Odczuwanie to pukanie do ogromnego zbiornika zakrzep
ych uczu, ktre s tam uwizione przez toksyczny wstyd
skrzywdzonego dziecka.
Powtarzam wic: jeeli pragniesz uzdrowi swoje skrzyw
dzone dziecko wewntrzne, musisz rzetelnie upora si
z pierwotnym blem. Jedynym wyjciem bdzie przebi si
przez to wszystko. Nie ma doskonalenia bez cierpienia- jak
mwi si w Programie Dwunastu Krokow.
Uwaam, e rekonwalescencja po porzuceniu, zaniedba
niu i zniewaaniu w dziecistwie jest procesem, a nie zda
rzeniem. Czytanie tej ksiki i wykonywanie wicze nie
sprawi, e twj problem zniknie z dnia na dzie. Gwaran
tuj jednak, e odkryjesz w sobie czarujcego, malutkiego
czowieka. Nauczysz si wsuchiwa w jego gniew i smutek
i y wraz ze swym wewntrznym dzieckiem bardziej rado
nie, twrczo 1 spontanicznie.
R o zd zia 3
UPORANIE SI
Z PIERWOTNYM BLEM
Nerwica je s t zawsze sul>sti)lutcm uzasadnionego
cierpienia.
C a r l G u sta v J ung
Problemw nie mona rozwiza za pomoc sw,
lecz tylko przez dowiadczenie, i to nie wycznie
dowiadczenie neutralizujce, lecz przez oywienie
wczesnego lku (smutku, gniewu).
A l ic e M il le r
Uwaam, e gdyby lepiej rozumiano, jak wane Jest
zagadnienie uporania si z blem pierwotnym, cakowicie
zrewolucjonizowaoby to leczenie ik iu h . ,i w iiCMi^lno-
ci uzalenie. Jake czsto pacjenci, m/p.n zllwlr potrze
bujcy pomocy terapeutycznej w slcr/.e swoich uczu, s
odurzani rodkami uspokajajcymi. W naszym centrum
terapii Life Plus w Los Angeles natrafilimy na brak zro
zumienia ze strony pewnej grupy specjalistw, ktrzy nie
mogli poj, dlaczego nie chcemy naszym pacjentom po-
l.iwa lekarstw. My tymczasem wierzymy, e jedynym
I misobem leczenia uzalenie jest praca z pacjentem nad
|i go uczuciami.
110 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu U p o r a n i e si z P ie r w o t n y m B l e m ill

Specjalizujemy si w leczeniu wspuzalenienia, ktrego kajcy z zaspokojenia naogu, odmienia krzywd i cierpienie
korzenie tkwi w toksycznym wstydzie - w wewntrznym duchowo skrzywdzonego dziecka wewntrznego. Duchowa
przekonaniu czowieka, e ma on jak skaz lub wad. rana zadana przez toksyczny wstyd jest pornieniem si
W tym wewntrznym procesie wstyd, ktry powinien by jani z jani. Czowiek bolenie kurczy si we wasnych
zdrowym sygnaem ustalenia sobie pewnych granic, staje oczach i samemu sobie wydaje si godnym pogardy.
si przygniatajcym stanem istnienia, lub - jeli wolicie - Uwierzywszy, e nie moe by sob, czowiek przestaje
tosamoci. Czowiek skaony toksycznym wstydem, traci stanowi jedno z samym sob. Ekstatyczna zmiana na
kontakt ze swoj prawdziw jani. Nastpstwem tego jest stroju, uzyskiwana dziki naogowi, daje mu dobre samo
chroniczna aoba po utraconej jani. Klinicznie stan ten poczucie - wraenie zgodnoci z wasn jani. Ilekro czo
okrelany jest jako melancholia (dysthymia) lub saba chro wiek z zakorzenionym |>< uciem wstydu odczuwa co pra
niczna depresja. W mojej ksice Bradshaw On: Healing the wdziwie - ogarnia go wsi y <I I )la uniknicia blu wprowadza
Shame That Binds You pokazuj, jak toksyczny wstyd staje si w stan odrtwienia
si dominujcy. Sprowadza on wszystkie nasze uczucia do Gdy rzeczywisto sta|i si nie do zniesienia, cierpienie
jednego - uczucia wstydu. Ilekro czujemy gniew, rozpacz, mona paraliowa rozmalt) ml mechanizmami obronnymi
lk, a nawet rado, odczuwamy |ednoczesnie wstyd. Podo naszego ego. Najwaniejsza , ui< h to: zaprzeczanie (to nie
bnie dzieje sir / nas/yml |xit/i baml i popdami. Rodzice dzieje si naprawd), tumim< im nigdy si nie zdarzyo),
w rodzinach dyslunk v|nv< h mu s dorosymi dziemi; dysocjacja (nie pamitam, > .1, wyd.nzvl<>). projekcja (to
ich skrzywdzone dsieci wewnli/ne odczuwaj potrzeby. zdarza si tobie, nie mnie), konweisja (|em lub uprawiam
Ilekro za dzieci takich ludzi odczuwaj naturalne dla ich seks, gdy czuj, e to si dzieje) lub bagatelizowanie (zda
wieku potrzeby, doroli rodzice dzieci wpadaj w gniew i za rzyo si, owszem, ale to nic wielkiego).
wstydzaj je. Skutkiem tego potrzeby skrzywdzonego dzie W gruncie rzeczy mechanizmy obronne naszego ego to
cka wewntrznego ich dziecka cz si ze wstydem. Przez sposb na oderwanie nas od cierpienia.
du cz mego dorosego ycia, ilekro tylko potrzebowa
em pomocy - czuem wstyd. Osoba z zakorzenionym poczu PRYMAT EMOCJI
ciem wstydu odczuwa go w kadej dziedzinie ycia i nieza Psycholog Silvan Tomkins wnis najpowaniejszy wkad
lenie od sytuacji. Dotyczy to take sfery erotycznej. w nasze pojmowanie ludzkich zachowa, udowadniajc
Czowiek, ktrego uczucia spta wstyd, staje si jakby prymat emocji. Emocje s form bezporedniego dowiad
sparaliowany. Taki stan odrtwienia jest pierwszym kro czania. Dziki nim mamy bezporedni kontakt z psychiczn
kiem do wszelkich naogw, tylko nag moe bowiem spra rzeczywistoci. Poniewa s form energii, maj natur
wi, e czowiek zyskuje zdolno odczuwania. Na przykad fizyczn; s wyraane przez ciao, zanim Jeszcze zdamy
mczyzna cierpicy na chroniczn depresj, ktiy dziki sobie z nich spraw.
naogowi pracy jest nadzwyczaj sprawnym kierownikiem, Tomkins rozrnia dziewi wrodzonych emocji, przeja
moe odczuwa cokolwiek wycznie wtedy, gdy pracuje. wiajcych si w rnym wyrazie twarzy. Kade dziecko rodzi
Alkoholik lub narkoman ma poczucie peni tylko po zayciu si z owymi grymasami zaprogramowanymi w uminie
rodkow zmieniajcych nastrj. Naogowy arok uzyskuje niu twarzy, a naukowcy dowiedli, e ludzie w kadym za
wraenie peni i dobre samopoczucie tylko wwczas, gdy ktku wiata, w kadej kulturze wyraaj emocje w taki
napeni odek. Kady nag pozwala dowiadcza pozy ..1111 sposb. S to fundamentalne rodki komunikowania
tywnych uczu lub unika tych bolesnych. Nastrj, wyni si, konieczne do biologicznego przetrwania.
112 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
W trakcie rozwoju emocje tworz podstawowy plan my
lenia, dziaania i podejmowania decyzji. Tomkins uwaa
emocje za pobudki wrodzone. S one energi, ktra wpra
wia nas w ruch, podobnie jak paliwo w samochodzie. Pog
biaj i rozwijaj nasze ycie. Bez emocji wszystko traci na
znaczeniu, podczas gdy dziki nim - zyskuje.
Tomkins wyrni w swojej teorii sze pierwotnych po
budek: zainteresowanie, przyjemno, zaskoczenie, roz
pacz, lk i gniew. Wstyd uwaa on za emocj dodatkow,
dowiadczan na poziomie pierwotnym, powodujc prze
rw. Ujawniajc si nagle, nieoczekiwanie, wstyd powstrzy
muje lub ogranicza to, co wanie si dzieje.
Reakcje na obrzydliwy zapach lub smak s wrodzonymi
reakcjami obronnymi. Gdy wchamy co cuchncego,
zmys wchu sprawia, e grna warga i nos unosz si,
a gowa odchyla do tyu. Kiedy prbujemy lub poykamy
niejadaln substancj, jej smak sprawia, e wypluwamy j
lub wymiotujemy. Tak jak inne zm\ sly. powonienie i smak
ewoluoway biologicznie, clin >ula< nas przed niebezpieczny
mi substancjami, ale rwni*. mimika suy do wyraania
niechci em<x jonalm j wobec leh dziaania.
Emocje a na a clowna sil Su ochronie naszych
podstawowych potr/eb; gdy zaspokojenie ktrej z nich
staje si z.agro/one. daje nam o tym zna energia naszych
emocji.
Wikszo z nas daje sobie prawo do odczuwania radoci,
zainteresowania lub zaskoczenia, zaliczanych przez Tom-
kinsa do emocji pozytywnych. Przynajmniej mwi si nam,
e s to dobre emocje. Jeeli jednak lk, smutek i gniew s
hamowane, stumieniu ulega take zdolno do odczuwania
podniecenia, zainteresowania i ciekawoci. Jeli co takie
go przydarzyo si naszym rodzicom, nie bd oni take nam
pozwala na tego rodzaju uczucia. Dzieci zaczynaj si
wstydzi swojej ekscytacji, ciekawoci czy dociekliwoci.
Model terapeutyczny Harveya Jackinsa, zwany Poradnic
twem Pr/.<-wartociowy wania (ang. Reaualuation Counsel
ling), jest zbliony do pracy nad blem pierwotnym. Jackins
sugeruje, c |-sll zostanie stumiona emocja towarzyszca
U p o r a n i e si z P i e r w o t n y m B l e m
bolesnemu dowiadczeniu, umys nie potrafi oceni go ani
uj caociowo. Kiedy energia emocjonalna blokuje roz
adowywanie blu, nastpuje ograniczenie czynnoci umy
sowych. W miar upywu czasu funkcje umysowe ulegaj
coraz wikszemu ograniczeniu, poniewa blokada energii
emocjonalnej wzmaga si za kadym razem, gdy zachodzi
podobne dowiadczi-nie.
Ilekro wystpi nowe dowiadczenie, podobne do pierwot
nego urazu, odczuwamy napicie nieproporcjonalne do te
go, co ma miejsce w rzeczywistoci. Poprzednio okreliem
to jako spontaniczn r<r n - j w czasie. Jest to podobne do
wynikw dowiadcze pi z. prowadzanych pi/.cz Pawowa,
gdy u psa wyrabiano odruch i rugowania na dzwonekwpo-
rze karmienia. Po pewnym </asie sam d/wlk dzwonka
sprawia, e pies wydziela lin, mimo /< nie dostawa
jedzenia. My rwnie mo/nm ocli u v.n lun nsywny smu
tek, suchajc kold boon nlowyi h. wyzwalajcych
wspomnienie dawnych scen, kiedy to pijany ojciec rujnowa
nam nastrj Gwiazdki.
Skrzywdzone dziecko wewntrzne jest pene nie rozado
wanej energii, pyncej ze smutku, ktry wynika z urazw
dziecistwa. Jednym z powodw tego smutku jest potrzeba
dopenienia bolesnych zdarze przeszoci, bo dziki temu
energia staje si dostpna w teraniejszoci. Jeli nie wolno
nam si smuci, energia ulega skrzepniciu.
Jedn z regu obowizujcych w rodzinach dysfunkcyj
nych jest nieokazywanie uczu. Twojemu dziecku wewn
trznemu zakazywano choby si domyla, co odczuwa.
Inna zasada brzmi: nie mwi, i zakazuje wyraania emocji.
W pewnych przypadkach mogo to oznacz.u , ze wolno wy
raa tylko niektre emocje. W rozmaitych rodzinach spo
tyka si rne odmiany reguy niemwienla.
W mojej rodzinie zakazane byy wszelkie emocje - z wy
jtkiem poczucia winy. Inne uczucia uwaano za objaw
saboci. Cigle napominano mnie: NU zachowuj si tak
Impulsywnie!. Rodzina moja nie rnia si w tym wzgl
dzie od milionw innych rodzin, obcionych ubocznym
pioduktem trzystu lat racjonalizmu. Zgodnie z nim rozum
114 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
jest najwaniejszy. By rozsdnym to znaczy by czowie
kiem, a wyraanie emocji jest poniej ludzkiej godnoci.
Tumienie emocji i odczuwanie wstydu zwizanego z ich
wystpowaniem stao si niestety regu w wikszoci ro od mechanizmw obronnych ego umoliwia pacjentowi na
dzin.
STUMIONE EMOCJE
Emocje s energi, ktra domaga si rozadowania.
Dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych czsto nie maj niko
go, przed kim mogyby wyrazi swoje emocje. Czyni to
wic w jedyny znany im sposb - odreagowujc na oto
czeniu lub na sobie. Im wczeniej nastpi stumienie, tym
poskramiane emocje staj si bardziej niszczycielskie. Nie
znajdujc ujcia, staj si tym, co okrelam jako pierwot
ny bL Uporanie si z nim polega na ponownym dowiad
czeniu wczesnych urazw i wyraeniu stumionych emo
cji. Jeli si to powiedzie, ule bdzie potrzeby ich
pniejszego odreagowywani.!
Do niedawna dyspom >uuli m\ nielicznymi danymi doku
mentujcymi Km , ,i |u. n.(i / uporania si z blem pier
wotnym lieu d u v 11111 ni.il t a k i e mechanizmy obronne ego,
jak tumienie ui/s/i /epienie osobowoci i przeniesienie.
Wykazywa. /< i u, uksztatowane mechanizmy funkcjonuj
automaty ul i ni< wiadomie. Nie umia jednak dokadnie
wytumaczy-. )J nur dziaaj oraz jakie procesy zachodz
w mzgu wskuti-k tumienia emocji.
Fizykoterapeu i opisywali niektre sposoby dziaania
mechanizmw obronnych. Wiemy na przykad, e emocja
moe objawi si paraliem mini. Ludzie w gniewie
czsto zaciskaj zby i napinaj szczki. Emocje mog
by te rozadowywane wstrzymywaniem oddechu. Spy
cenie oddechu jest powszechn metod unikania cierpie
nia emocjonalnego.
Niektrzy hamuj emocje przez fantazjowanie. Sam sp
dziem cz mego wczesnego ycia w lku przed gniewem.
Moje fantazje na temat wyraania gniewu dotyczyy kata
stroficznego odrzucania i (lub) karania. Fantazje te powo
doway napicie mini i spycenie oddechu.
U p o r a n i e si z P ie r w o t n y m B l e m 115
ROZPACZ A MZG
Dopiero teraz zaczynamy rozumie mechanizmy obronne
ego na poziomie biochemii i fizjologii mzgu. Uwolnienie si
wizanie kontaktu / najwczeniejszymi emocjami. Praca
nad blem pierwotnym przynosi uzdrowienie, umoliwiajc
odczuwanie nie wyraonych emocji z przeszoci. Dlaczego
ma to lecznicze skutki?
Badacz mzgu, Paul I) MucLean przedstawi model,
pozwalajcy zrozumie wpyw urazw na czowieka. Mo
del w zakada wystpowali u u /< li czci mzgu, ktre
rozwiny si w toku ewolu< |i i ilng-n-tv< .'tii< najstarsza
i najprostsza cz naszego ino .en odpowi ula mzgowi
gada, czyli mzgowi trzewiowi mu Ku m| najprostsz
strategi bezpieczestwa i pi rti p o tmeniem.
Zachowanie jaszczurki, na pi zyklad. oplem -.i<: (11 bardzo
prostym schemacie. Dzie zaczyna od udania si na
wypraw w nadziei upolowania kilku much i komarw,
starajc si jednoczenie, by sama nie sta si zdobycz.
Jeeli znajdzie bezpieczn ciek wrd trawy i ska,
bdzie powtarza ten wzorzec a do mierci. Powtarzanie
ma warto przetrwania. Mzg trzewiowy podtrzymuje
rwnie takie automatyczne czynnoci ciaa, jak oddycha
nie. Lubi mwi pacjentom, e nasze gadzia natura
naprawd ujawnia si wwczas, gdy po raz pierwszy
zawieramy zwizek maeski i zderzamy si z wieloletni
mi nawykami innej osoby.
Kolejn czci opisywanego modelu jest mzg paleossa-
ka, czyli mzg czujcy. Przez naukowcw okrelanyjest jako
ukad limbiczny. Kiedy na scenie ewolucji pojawiy si ssaki,
narodzia si rwnie energia emocjonalna. Ukad ten jest
siedliskiem uczucia podniecenia, przyjemnoci, gniewu,
lku, smutku, radoci, wstydu, wstrtu i obrzydzenia.
Najbardziej skomplikowanym systemem w naszym mz
gu jest neocortex czyli kora nowa lub - mzg mylcy.
Rozwin si on najpniej - w ( lgu ostatnich dwch mi-
llonw lat. Jest on odpowiedzialny za nasze zdolnoci rozu
mowania, posugiwania si jzykiem, planowania przyszo

116 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
ci, rozwizywania zoonych problemw i inne czynnoci
zwizane z myleniem.
Wedug MacLeana, te trzy systemy s niezalene, ale
wsppracuj ze sob, utrzymujc funkcjonaln rwno
wag mzgu, potrzebn do minimalizowania cierpienia
i niedoli.
Mzg dobrze radzi sobie z przypadkowymi zmartwieniami
codziennego ycia. W celu utrzymania rwnowagi posuguje
si wyraaniem emocji. Kiedy jednak nasze strapienia osi
gaj pewien poziom, wybuchamy gniewem, paczemy, poci
my si lub drymy ze strachu. Naukowcy dowiedli, e zy
usuwaj szkodliwe substancje chemiczne powstae w czasie
napicia emocjonalnego. Mzg w sposb naturalny zostaje
zrwnowaony przez wyraanie emocji, o Ile nie nauczono
nas ich tumi.
Dzieci dorastajce w rodzinach dysfunkcyjnych ucz si
ukrywa emocje na trzy sposoby: pierwszy to brak reakcji,
co oznacza, e s nie dostrz<gan<\ diugl - brak zdrowych
modeli nazywania l w yia/anla moc (I; trzeci - zawstydzanie
i (lub) karanie m< I . i < /.i wyraanie emocji. Dzieci takie
sysz zazwyc v.i| I >am cl pi awdziwy powd do paczu" lub:
Jeeli jeszcze ra/ p<kInleslesz na mnie gos, to zobaczysz!.
Czsto naprawd s.i bite za to, e si boj, s niezadowolone
lub smutne.
Kiedy emocje s tumione lub gdy stres staje si przyta
czajcy i chroniczny, mzg zaczyna mie prawdziwe kopo
ty. W przypadku stresw urazowych mzg wcza specjalne
rodki, majce na celu utrzymanie rwnowagi. S nimi
mechanizmy obronne ego.
Imprinting* wczesnych urazw
Im wczeniej emocje ulegaj hamowaniu, tym gbsze
przynosi to szkody. Mamy coraz wicej dowodw na to, e
dojrzewanie mzgu odbywa si w kolejnoci odpowiadajcej
jego filogenezie. Neurolodzy stwierdzili, e mzg trzewiowy
* Imprinting. i /vil wpajanie lub utrwalanie. Zjawisko, w klrym dochodzi
do utrwaleni.i i rakeji (zachowania) na wielokrotnie powtarzany txxizler
lub sytuacje (prrvp. tum.).
U p o r a n ie si z P ie r w o tn y m B lem 117
dominuje w pniejszym okresie ycia podowego i w pierw
szym okresie po urodzeniu.
Ukad limbiczny zaczyna dziaa w pocztkowych szeciu
miesicach ycia. Umoliwia on wytworzenie pierwszych
wanych wizi z otoczeniem.
Neocortex, czyli kora nowa, rozwija si we wczesnych
latach ycia. Mzg mylcy potrzebuje waciwego rodo
wiska i stymulacji, aby zdrowo si rozwija. Badajc roz
wj zdolnoci poznawc zych dzieci, Piaget odkry, e logi
czne mylenie pojawia si po szstym-sidmym roku
ycia. Cho pewne stwierdzenia Piageta s kwestionowa
ne, wydaje si, e sidmy rok ycia jest istotnie punktem
zwrotnym.
Jeli przyjmiemy, e mzg trzewiowy odpowiedzialny jest
za przetrwanie i kieruje procesem powtarzania, to nabiera
sensu pojcie trwaego imprlntlngu. Neurolog Robert Isaac
son dowodzi, e dlatego tak trudno Jest wykorzeni wspo
mnienia urazw, i ulegy one utrwaleniu w postaci mecha
nizmw przetrwania. Poniewa mzg trzewiowy uczy si
i zapamituje, lecz jednoczenie nie zapomina, dokona
trwaego imprintingu urazu, ktry zdominuje przyszo
danej osoby. Cokolwiek dziecko przeywa w pierwszych
latach ycia - w okresie ogromnej podatnoci na urazy -
zostanie to zarejestrowane w umyle wraz z korzyci, jak
moe to mie dla przetrwania.
Przymus powtarzania
Badania neurologiczne wyjaniaj mechanizmy re
akcji znanych z praktyki psychoterapeutw. Od czasw
Freuda wiadomo, e nerwicowcy cierpi na przymus
powtarzania.
Badacze mzgu sugeruj, e imprinting, zwielokrotniony
w neuronach na skutek stresw, wypacza reakcje dorosego
organizmu na bodce. Dugotrwae, bolesne dowiadczenia
powoduj powstanie w mzgu nowych pocze midzy
neuronami. W wyniku tego pacjent skonny jest doszuki
wa si bolesnych bodcw tam, gdzie kto inny nawet ich
1>v nie dostrzeg.
118 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
Potwierdza to teori, e jeli materia rdzenia zosta
w dziecistwie wadliwie uksztatowany, to bdzie w przy
szoci dziaa jak filtr, znieksztacajcy kolejne zdarzenia.
Do tego wanie prowadzi skaenie wywoywane skrzywdze
niem dziecka. Jeeli dorosej osobie, obarczonej tym skae
niem, sytuacja wydaje si podobna do prototypowego, bo
lesnego wydarzenia, wyzwala w niej rwnie prototypow
reakcj. Harvey Jackins porwnuje to zjawisko do zacinania
si pyty gramofonowej. Na c.ikii 111 bahe wydarzenie re
agujemy zbyt siln emocj. I *t, \ v i i takiej reakcji nie jest
wydarzenie, ktre wanie ml.ilu miejsce, lecz to, co tkwi
wewntrz nas.
Sowa te pisz podczas v\. u. Ki .tatkiem do jednej ze
stolic europejskich. Klrd\ i i tul ternu dotarlimy do
Hawru we Francji, mo|u i 1 1 i |>t oponowaa, aby podr
do Parya odby pm i u nl< autokarem, bo dziki
temu zyskamy dwl< i" ' i in\ 1 >i Ka Jo/naa w dziecistwie
bardzu niewielu ki/\w<t li a .p..i u. mu/na, ciekawa wiata
i lubi przygd\ .lc| mi^i-ki.i .pi .mila . ( zacza przelado
wa mnie ul >',e ji li nr, i /.-di ])ocig si
opni?Niewinna propozycja ( mki w/budzlla we mnie prze
sadn reakcj. Jako dziecko zostaem porzucony przez ojca.
Teraz moja obsesja skoncentrowaa si na tym, e moemy
nie zdy na statek - e znw zostan porzucony.
MECHANIZMY OBRONNE EGO A BRAMKI MIDZY
CZCIAMI MZGU
Praca nad blem pierwotnym opiera si na hipotezie, e
wczesne cierpienie emocjonalne ulego skrzepniciu i uwi
zieniu. Odreagowujemy je na otoczeniu, poniewa nigdy nie
zdoao znale ujcia. Nie mogo, poniewa mechanizm
hamujcy (reakcje obronne ego), ukrywa przed nami istnie
nie emocjonalnego cierpienia.
Nie mona wiedzie tego, czego si nie wie - to zdanie
czsto stosowane jest w terapii. Odreagowujemy uczucia na
otoczeniu lub na sobie bd dokonujemy projekcji na In
nycli Poniewa nie moemy ich odczuwa, domagaj si
uzewntrznienia. Odreagowywanie i projekcja uczni .a |<-
U p o r a n i e sie z P i e r w o t n y m B l e m 1 19
dynymi sposobami ich wyraenia, jakie zna skrzywdzone
dziecko wewntrzne. Nie s to jednak rozwizania trwae.
Moja kompulsywno (bdca rdzeniem skrzywdzonego
dziecka) nie ustala w momencie, gdy przestaem pi. Po
prostu zamieniem picie na kompulsywn prac.
Dopki nie uporaem si z pierwotnym blem mojego
skrzywdzonego dziecka, nadal objawia si on jako nie zaspo
kojona potrzeba odczuwania podniecenia bd zmieniania
nastroju. Mechanizmy obronne mojego ego hamoway emo
cje. Dopiero dziesi lat temu odkryem gwne wzorce
wspuzalenienia, fizycznego i niefzycznego kazirodztwa
oraz alkoholizmu, ktre wystpoway w mojej rodzinie ju
wiele pokole wstecz Dopki nie porzuciem zudze i nie
przestaem wypiera sic mej rodziny oraz dziecistwa, nie
potrafiem upora si z pie rwotnym cierpieniem.
Badania mzgu prze pi nw.u l/<nu- pi zez Ki mulda Melzacka
mog dopomc w wyja ilu dzia.ml>i mcc hanlzmw o
bronnych ego. Melzack odkry przystosowuwc z re akcj
biologiczn hamowania blu, ktr nazywa bramkami
neuronalnymi. Twierdzi on, e trzy odrbne ukady w trj
dzielnym mzgu cz wkna penice podwjn funkcj:
stymulacji i hamowania. Bramki te kontroluj przepyw
informacji midzy trzema ukadami. To, co nazywamy tu
mieniem, moe zachodzi pierwotnie w bramce midzy mz
giem mylcym a mzgiem czujcym.
Najprociej mona to uj w nastpujcy sposb: gdy
zaczyna przytacza bl emocjonalny, ktrego siedzib jest
ukad limbiczny, automatyczny mechanizm zamyka bram
k do kory nowej. Jest to podobne do sytuacji, w ktrej
chroniby si przed haasem, dobiegajcym z ssiedniego
pokoju, zamykajc drzwi.
Freud uwaa, e pierwotne mechanizmy obronne ego
wraz z dojrzewaniem istoty ludzkiej zaczynaj si czy
w coraz bardziej zoone reakcje wtrne, przybierajc jako
mylow. Przykadami takich reakcji s: racjonalizowanie,
ui.illzowanie, usprawiedliwianie i minimalizowanie.
( Klatnie prace R. L. Isaacsona nad ukadem limbicznym
Im.i wlcrdzaj t teori. Isaacson twierdzi, e system bramek
 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu U m K A N iE S iE Z P i e r w o t n y m B l e m 1
120

kory nowej (mzgu mylcego) istnieje w celu zwalczania l ak wic mechanizmy obronne ego zmniejszaj napicie
nawykw i wspomnie przeszoci (...). Kora nowa anga i bl, lecz ich nie usuwaj. S podkorowo rejestrowane jako
uje si w tumienie przeszoci Nawyki i wspomnienia s nierwnowaga, przerwany porzdek dziaa oczekujcych
gboko wyobionymi przez stresy poczeniami neuro na uwolnienie i scalenie. Energia pierwotnego urazu pozo
nw, okrelanymi te jako tak zwane imprinty. Dziki staje niczym adunek elektryczny, wywoujcy napicie
zamykaniu bramek mzg mylcy moe dziaa, nie w caym organizmie. Ludzie, ktrzy pozornie wiod racjo
bdc niepokojony haasem i sygnaami wytwarzanymi nalne ycie, mog wie burzliwe ycie emocjonalne. Burze
wewntrz nas samych. Sygnay te jednak nie znikaj. trwaj dlatego, e nie zosta wyraony bl pierwotny.
Przeciwnie - badacze wysuwa). teori, e nadal kr po
UPORANIE SI Z BLEM PIERWOTNYM
zamknitych obwodach wkien nerwowych w obrbie
ukadu limbicznego. Uporanie si z blem plciwotnym polega na dowiadcze
niu pierwotnie stumionych uczu. Nazywam to procesem
odsonicia. Tylko to wywol.i gr/.cmian drugiego stopnia-
rodzaj gbokiej transli m.n |l rzeczywicie uwalniajcej
Trzy c z c i m zg u uczucia. W przemianie pin .. .. - n . stopnia zamienia si
jeden przymus na inny. W p i. >mi mir dtuglego stopnia
znika kompulsja. Tery) wl.r.nle p>i i / liow.ileni. by s i z niej
uleczy. Odreagowywaem kompulsywnie na otOi 1 nlu, po
'mnowa niewa moje samotne, skrzywdzone dziecko wewntrzne
(u e W o w i nigdy nie rozadowao pierwotnej niedoli. Chodziem na
mityngi i realizowaem Program Dwunastu Krokw, dziki
czemu uporaem si z alkoholizmem, lecz nadal odreagowy
umienie jest regulowane prze* bromki neuronalne waem na otoczeniu. Jako profesor, teolog i terapeuta wci
M
MiII111 li MMNtt
polegaem na intelekcie. Czytaem kad now ksik, jaka
midzy czci 'mylc' a czujc'. wpada mi w rce, i omawiaem swoje problemy podczas
terapii, lecz nadal odreagowywaem na otoczeniu. Dyem
do wyszej wiadomoci; poznawaem metody staroytnych
szamanw; uczyem si uzdrawiania za pomoc energii;
studiowaem Kurs Cudw; medytowaem i modliem si
(niekiedy godzinami); a jednak wci odreagowywaem na
otoczeniu. Byem kompulsywny nawet w deniu do wy
'b ra m k a " "bramka1 szej wiadomoci. Nie wiedziaem jeszcze wwczas, e nale-
zamknita otwarta
.io przytuli maego chopca i ukoi nie wyraony al za
wii.iconym ojcem, utracon rodzin i utraconym dziecin
ni wem. Musiaem odczu mj pierwotny bl. To jest wanie
iwo uzasadnione cierpienie, o ktrym pisa Carl Gustav
Jung.
122 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
Pierwotny bl a uporanie si ze smutkiem
Wedug najnowszych ustale, uporanie si z blem pier
wotnym wie si z procesem naturalnego dochodzenia do
zdrowia. Smutek je s t uczuciem uzdrawiajcym. Leczyliby
my si w sposb naturalny, gdyby tylko pozwolono nam
si smuci.
Smutek zawiera w sobie caty zesp ludzkich emocji.
Pierwotny bl jest zbiorem nl< i <'/wizanych konfliktw,
ktrych energia ronie w miau upywu czasu, podobnie jak
toczona kula niegowa. Skr/\ v. i ,,iic dziecko wewntrzne
zakrzepo, bo w aden sposi i ii glo upora si ze swym
alem. Wszystkie jego enii" p >p< 1.1 ur s toksycznym wsty
dem. Wynika on z zerwai u >> , . plcrws/ego mostu inter
personalnego. Nabrali .n i, pi i.ml.i. / nie moemy po
lega na naszych pi11 w li <>pi< i un.t li 1Iwierzylimy, e
nie mamy prawa/ii/i /uh /t ,. I kogokolwiek. Samotno
i lk przed z a l < v i i " i * Imuiymi Konsekwencjami toksy
cznego wstydu
Odbudowa innwtii lut n p n sonulnego
Aby uleczy toksy/nic zawstydzane emocje, musimy
wyj z ukrycia i wk s/cIc komu zaufa. Prosz, bycie
uwierzyli mriit I .-nululi sobie. Aby skrzywdzone dziecko
wewntrzne wyszo / ukrycia, musi ufa, e bdziecie na nie
czekali. Potrzebuje la k/c wspierajcego, nie upokarzajcego
je sprzymierzeca, ktry uzna fakt jego porzucenia, zanie
dbania, zniewaenia i skrpowania. S to zasadnicze ele
menty w pracy nad blem pierwotnym.
Mam nadziej, e zaufacie sobie na tyle, by podczas pracy
nad smutkiem sta si sprzymierzecem swojego dziecka
wewntrznego. Prawda jest taka, e nie moecie cakowicie
zaufa ani mnie, ani komu innemu. Kiedy cay proces
nabierze lawinowego tempa, ja pierwszy przypuszczalnie si
wycofam. Moecie jednak zaufa sobie. Piknie uj to Jo
Courdet w Advice from a Failure: Ze wszystkich ludzi. Ja
kich kiedykolwiek znae, jeste jedynym, ktry nigdy ci
nie opuci ani nie porzuci
U p o r a n ie si z P ie rw o tn y m B lem i2
Uznanie naduy popenionych w stosunku do siebie
Uwierzcie mi: wiele z tego, o czym mwiono wam, e jest
odpowiedzialnym rodzicielstwem, byo w rzeczywistoci
naduyciem. Nadal skonni Jestecie bagatelizowa lub
usprawiedliwia metody, ktrymi wasi rodzice zawstydzali
was, lekcewayli lub wykorzystywali, aby zaspokoi wasne
potrzeby. Teraz powinnicie uzna fakt, e wszystko to
w istocie ranio was/ dusz. Niektrzy z was byli maltreto
wani fizycznie i emocjonalnie oraz wykorzystywani seksu
alnie. Dlaczego tak zywiste zniewagi miayby znale
usprawiedliwienie? Mo/c to zabrzmi dziwnie, lecz im bar
dziej was zniewaano, tym mocniejsze stawao si wasze
przekonanie, e jestecie /li, I tym gorliwiej idealizowalicie
swych rodzicw. Taki Jest skutek wizi powstaych
w wyobrani, o ktrych wczenie| pi 11<rn
Wszystkie dzieci idealizuj ro!/l< ow. gwarantujc sobie
w ten sposb przetrwanie. Jednake idealizujc rodzicw,
zniewaane dziecko musi tym samym uwierzy, e to ono
samo ponosi odpowiedzialno za zniewag: bij mnie, bo
jestem zepsutym dzieckiem; molestuj mnie seksualnie, bo
jestem zy; krzycz na mnie, bo jestem nieposuszny. To ja
nie jestem w porzdku, a nie oni. Idealizowanie rodzicw
stanowi rdze mechanizmw obronnych ego i musi teraz
ulec zmianie. Wasi rodzice nie byli li, oni take byli skrzyw
dzonymi dziemi. Wyobracie sobie, e wychowuje was
osiemdziesiciokilogramowy trzylatek, pi razy wikszy od
was, i pidziesicioszeciokilogramowa trzylatka, cztero
krotnie wiksza od was (wewntrzne dziecko moe sobie
wyobrazi tak sytuacj). Rodzice robili to, co uwaali za
najlepsze, ale tego trzylatek nie potrafi zrozumie.
Szok i depresja
Jeli to wszystko was szokuje, to znakomicie! Szok je s t
I >wiempocztkiem smutku. Potem nastpuje depresja, a po
nic) zaprzeczenie. To za z kolei wtacza mechanizmy o-
lunnne na dotychczasowe miejsce. Objawia si to zwykle
a postaci pocieszania si: No, w kocu nie byo a tak le.
M lutem t/tery ciany i dach nad gow.
124 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
Uwierzcie mi, naprawd byo le. Zadano wam duchow
ran! To, e rodzice nie pozwalali wam by sob - byo
najgorsz krzywd, jaka moga was spotka. Jestem pe
wien, e gdy mwilicie co w gniewie, ostrzegano was: Nie
wa si wicej podnosi na mnie gosu!. Wycignlicie
std nauk, e bycie sob nie jest suszne, a na pewno nie
Jest w porzdku gniewa si. To samo dotyczyo lku, smut
ku i radoci. Nie byo w porzdku dotyka sromu lub peni-
s.i, nawet jeeli bardzo to intrygowao. Nie w porzdku byo
ule lubi ksidza Herkimera, rabina Kradowa czy pastora
W.ili ha. Nie byo w porzdku myle to, co mylelicie;
i hriri irgo, czego chcielicie; czu to, co czulicie, lub
w y b t.i H sobie to, co sobie wyobraalicie. Niekiedy nie
byo u |mii /.idkii widzie to, cocie widzieli, lub wcha to,
U p o r a n ie sie z P ie r w o tn y m B lem i7
cocie wchali. Nie byo w porzdku by innym, czyli sob.
Akceptacja i zrozumienie tego, co mwi, oznacza uznanie
i usankcjonowanie waszych duchowych ran, znajdujcych
si w sercu kadego skrzywdzonego dziecka.
Gniew
Kolejnym uczuciem, ktre pojawia si zwykle przy pracy
nad smutkiem, jest gniew. Stanowi uzasadnion odpowied
na duchow krzywd. Cho wasi rodzice dziaali prawdopo
dobnie w najlepszej wierze, to ich intencje nie maj znacze
nia dla waszego uporania si z blem pierwotnym. Istotne
jest to, co rzeczy wicie si zdarzyo. Wyobracie sobie, e
kto cofa samochd na parkingu i przypadkiem zmiady
wam nog. Kulelicie prze/, tyle lat, nie wiedzc dlaczego.
Czy macie prawo wiedzie, rn a< zd irzyo? Czy macie prawo
czu si skrzywdzonymi i clcipin boi? Od|>owtcd na oba
pytania niedwuznacznie brzmi: tak! Macie prawo odczuwa
bl, nawet jeli to, co si wam przytrafio, uczynione zostao
mimowolnie. W gruncie rzeczy musicie si gniewa, jeli
pragniecie uzdrowi skrzywdzone dziecko wewntrzne. Nie
znaczy to wcale, e powinnicie wrzeszcze i pomstowa
(cho mielibycie do tego prawo). To normalne, e jestecie
wciekli, bo staa si wam krzywda. Nie wini swoich rodzi
cw za to, co mnie spotkao. Wiem, e zrobili tylko to, co
mogo zrobi dwoje skrzywdzonych dorosych dzieci. Mam
jednak wiadomo, e zadano mi gbokie rany duchowe
i e w konsekwencji zrujnowao to cae moje ycie. Osobi
cie uwaam, e wszyscy ponosimy odpowiedzialno za
to, co czynimy - sobi^i innym. Nie bd jednak tolerowa
dysfunkcji mojej rodziny i naduy, ktre w niej panowa
y-
Bl i smutek
Po gniewie przychodz bl i smutek. Jeli pastwiono si
n.td nami, musimy przebole to okruciestwo. Musimy te
pi/rbole wszystko, co mogo nam by dane - marzenia
i isplracje. Musimy przebole nasze nie zaspokojone po
11 /rby rozwojowe.
126 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u U p o r a n i e sie z P ie r w o t n y m B l e m

Wyrzuty sumienia Co czujesz?

Po blu i smutku czsto pojawiaj si wyrzuty sumienia.
Mwimy: Gdyby byo inaczej, moe i ja bybym inny.
Gdybym bardziej kocha ojca i powiedzia mu, e go potrze
buj, moe by mnie nie porzuci". Udzielajc porad ludziom,
ktrzy byli ofiarami kazirodztwa i fizycznego zniewaania,
z trudem mogem uwierzy, e to oni czuli si winni i mieli
wyrzuty sumienia z powodu zadanego im gwatu, tak jak
gdyby w pewnym stopniu byli za to odpowiedzialni. Jeli
czujemy al po kim, kto umar, wyrzuty sumienia s
niekiedy bardziej waciwe: moemy na przykad ubolewa,
e nie spdzalimy wicej czasu ze zmarym. Jednake
w przypadku alu z powodu porzucenia w dziecistwie,
musicie pomc swojemu skrzywdzonemu dziecku wewn
trznemu dostrzec, e niczego nie mogo ono zmieni. Cier
pienie jest skutkiem tego, co jemu sit,- przydarzyo, nie za
czego, co byo jego win.
Toksyczny wstyd I ouiiic>t ulrulc
rdem smutku J( I !ol i n w tyd i osamotnienie.
Wstydzilimy si, e nas upu < .id ('/ujemy, e jeste
my li, jakbymy byli trdowaci. 'Pen wstyd prowadzi do
osamotnienia. Poniewa nasze dziecko wewntrzne czuje
si skaone i uomne, musi ukrywa swoj prawdziw
ja pod zaadaptowan, faszyw jani. Potem zaczyna
si utosamia z t faszyw jani. Prawdziwa ja po ostrzeenie, ktre umieciem na pocztku drugiej czci tej
zostaje w osamotnieniu i izolacji. Pokonanie tej ostatniej
warstwy bolesnych uczu jest najtrudniejsz czci pro
cesu uporania si ze smutkiem. Jedyn metod jest prze
bicie si przez t warstw - mwimy w trakcie terapii.
Trudno jest zatrzyma si na tym poziomie wstydu i osa
motnienia, jeli jednak zaakceptujemy te uczucia, to
przejdziemy na drug stron. Spotkamy tam swoj ukry-
i.i prawdziw ja. Poniewa tak naprawd, ukrywajc
M przed wiatem, ukrylimy j przed sob. Akceptujc
tvd I osamotnienie, dotrzemy do naszej najprawdziw
szej Jani.
Wszystkie te uczucia trzeba odczu. Musisz tupa, wcie
ka si, ka, krzycze, poci si i dygota. To wszystko
wymaga czasu. Leczenie uczu jest procesem, a nie zdarze
niem, lecz poprawa nastpuje niemal natychmiast. Kontakt
z dzieckiem wewntrznym, ktre czuje, e kto przyby i nie
jest ju samotne, przynosi rado i nag ulg. Rzeczywisty
czas potrzebny do uporania si ze smutkiem jest dla ka
dego czowieka inny. Podstawowe znaczenie ma tu proces
wyzbywania si mechanizmw obronnych. W gruncie rze
czy nie mona si od nich wiecznie odegnywa. S sytuacje,
w ktiych praca nad smutkiem nie jest zabiegiem bezpie
cznym. Zatem od czasu do czasu bdziecie potrzebowali
chwili wytchnienia.
Jak widzimy, praca nad smutkiem przebiega etapami,
ktre prowadz do postpu, ale czasem take do regresji.
Jednego dnia moecie by na etapie sanki )on<>wanla, w trzy
dni pniej na etapie bagatelizowania. Mimo to mona
posuwa si naprzd. Decydujce znaczenie ma odczuwa
nie uczu. Nie mona uleczy tego, czego si nie czujei
Dowiadczanie zastarzaych uczu i opieka nad dzieckiem
wewntrznym sprawi, e proces uzdrowienia rzeczywicie
nastpi. Wane jest, by zapewni sobie podczas pracy bez
pieczne warunki. Najlepiej przystpi do wiczenia z part
nerem lub w grupie. Prosz, bycie potraktowali powanie
ksiki. Musicie zapewni sobie obecno innego czowieka,
by po pracy mc z nim porozmawia. Nie pieszcie si.
Poniewa utrwalanie i zamraanie tych uczu trwao dugo,
kuracja take nie bdzie krtka. Jeli poczujecie si przy
toczeni nadmiarem uczu, natychmiast przerwijcie wicze
nia. Pozwlcie, by to, czego dokonalicie, ulego zintegrowa
niu. Jeli stan ten bdzie si utrzymywa duej, zwrcie
si o pomoc do wykwalifikowanego terapeuty.
 O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia 129

Rozdzia 4

ODNAJDYWANIE NIEMOWLCIA

Kobieta w osobie naszej matki J e s t pierwsz istot,

z ja k mamy kontakt. (...) Wszystko zaczyna si od
autentycznego stapianiu si tstnlen. (...) Dieckojest
przedueniem matki In tcyt u/nie dostrzegalnych
granic, Islnuje mlsti/i zne tu zestntctiiHJ, metapsy-
chiczny prd pyn<tcy od matki da dziecka iod d zie-
cka do matki.
K a r i. S t e r n

Jeli matka nie ma dostatecznego kontaktu ze swo

im ciaem, nie moe nawiza z dzieckiem wizi n, odpowiedz twierdzco; jeli nie wywouje silniejsz
niezbdnej do przekazania mu ufnoci wje go was reakcj, odpowiedz przeczco. Kade tak sugeruje, e
ne instynkty. Dziecko nie znajduje odprenia w je j twoje cudowne dziecko wewntrzne zostao skrzywdzone.
ciele, a potem take w swoim. S rne stopnie skrzywdzenia. Znajdujesz si gdzie na
skali midzy 1 a 100. Im wicej udzielisz odpowiedzi twier
M a r io n W o o d m a n
dzcych, tym bardziej zostao skrzywdzone twoje mae
INDEKS PODEJRZE* dziecko wewntrzne.
Wypenij ponisz ankiet, odpowiadajc tak lub nie.
Po przeczytaniu pytania odczekaj chwil i zastanw si, co TAK NIE
czujesz. Jeeli tak wywouje silniejsz reakcj emocjonal- i ( V.y masz lub miae nag typu
* Pomys .Indeksu podejrze" zaczerpnem z pionierskiej pracy nlr pokarmowego (przejadanie si,
'S
yjcego Ju I lugha Missildine'a, zatytuowanej Your Irmer ChUti o f Ihc nadmierne picie lub naduywanie
Past. Dr Mlsntldlne by moim przyjacielem i bardzo zachca! mnie do IrK.it stw)?
napisania niniejszej ksiki (przyp. autora).
130 Po w r t do Sw e g o W
2. Czy trudno ci zaufa wasnym
zdolnociom zaspokajania potrzeb?
Czy uwaasz, e m usisz znale
kogo, kto mgby to robi za
ciebie?
3. Czy trudno przychodzi ci zaufa
innym? Czy czujesz, e zawsze
musisz ich kontrolowa?
4. Czy zdarza si, e nie zauwaasz
oznak koniecznoci zaspokojenia
potrzeb fizycznych? Na przykad: czy
jesz, nie bdc godnym? Czy czsto
nie zdajesz sobie sprawy z tc.o. jak
bardzo jeste zmczony?
5. Czy ignorujesz jMitrzrliy clc-lcsne? Czy
zaniedbujesz waciwe odywianie lub
unikasz ruchu? ( zy idziesz do
lekarza lub dentysty tylko
z koniecznoci?
6 . Czy czujesz gboki lk przed
porzuceniem? Czy jeste lub bye
zrozpaczony z powodu zerwania
zwizku uczuciowego?
7. Czy rozwaae samobjstwo po
zerwaniu wizw miosnych (opuci
ci kochanek: maonek wystpi
o rozwd)?
8 . Czy czujesz czsto, e nigdzie nie
moesz sobie znale miejsca lub nie
masz poczucia przynaleenia
gdziekolwiek? Czy czujesz, e ludzie
niechtnie spotykaj si z tob lub
nie ycz sobie twojej obecnoci?
ew ntrznego Dom u O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia 131
TAK NIE TAK NIE
9. Czy w yciu towarzyskim starasz si
by niewidoczny, by nikt ci S?
ts zauwaa?
10. Czy w zwizku opartym na mioci
starasz si by tak pomocny (a nawet
niezastpiony), aby druga osoba
EL (przyjaciel, kochanek, maonek,
dziecko, rodzice) nie moga ci
opuci?
11. Czy preferujesz seks oralny i fantazje
na ten temat?
12. Czy odczuwasz przemon potrzeb
bycia dotykanym 1 obejmowanym?
(Czsto przejawia si to w potrzebie
dotykania i obejmowania innych,
niejednokrotnie bez pytania ich
o zgod).
13. Czy odczuwasz cig, obsesyjn
potrzeb bycia docenianym B
i szanowanym?
1
"0 14. Czy czsto jeste wobec innych
zjadliwy i sarkastyczny?
15. Czy izolujesz si i wiele czasu
spdzasz w samotnoci? Czy czsto
S czujesz, e nie warto podejmowa B
prb nawizywania znajomoci
z innymi ludmi?
IG Czy czsto bywasz atwowierny? 0
Czy czsto akceptujesz opinie innych
0 ludzi i kupujesz je w ciemno, bez
i 'i /' mylenia?
n 11MA (>I ) 1OWIEDZI TWIERDZCYCH:
W k
132 Po w r t do Sw e g o W ew ntrzneg o Domu
NORMALNE NIEMOWLCTWO
Przychodzimy na wiat z dokadnie okrelonymi potrze
bami. W wykresie na str. 102-104 wymieniem podstawowe
skadniki, niezbdne do rozwoju zdrowej jani. Jest to
schemat oglny. Poniewa nie ma dwch identycznych lu
dzi, naley uwaa, by nie czyni zbyt daleko idcych
uoglnie. Mamy jednak pewne cechy wsplne. Wielki te
rapeuta Carl Rogers powiedzia kiedy: Co, co je s t najbar
dziej osobiste, je s t zarazem najbardziej oglne. Dla mnie
oznacza to, e moje najgbsze ludzkie potrzeby oraz naj
gbsze obawy i troski s mniej wicej takie same jak u ka
dego czowieka. Ze zdumieniem stwierdziem, e gdy dziel
si moimi sekretami, inni czsto utosamiaj si ze mn.
Most interpersonalny
Zastosujmy podstawowe elementy, o ktrych mwiem
wczeniej, by stworzy ogolny lumat kadej potrzeby
zalenoci na rnyi h 1 tapai h i 1urnoju <zlecka. W niemow
lctwie od< m < m e p u l i i l u . i l > \ 1 > \ < m i l e widzianymi na
tym wlecie. Potrzebujemy /wi.t/ku / osob penic rol
matki, opiekucz i bdc dla na /wicu ladem. Niemow
lctwo nazywamy etapem symbloiyt znym. gdy jestemy
wwczas absolutnie uzalenieni od matki lub osoby dbaj
cej o zaspokojenie naszych potrzeb. Otrzymujemy od niej
wiedz o sobie i uczymy si, jak samemu dba o zaspokoje
nie swoich podstawowych potrzeb. Na tym etapie Jestemy
niezrnicowant Oznacza to, e w sposb naturalny i nie
wiadomy czujemy jedno ze sob, lecz nie posiadamy ani
zdolnoci zastanawiania si, ani wiadomej wiedzy o tym,
e mamy ja. Aby odkry nasze JA, musimy znale
swoje odbicie w oczach osoby penicej rol matki i odzew
w Jej gosie. Zanim stalimy si ja, bylimy my. ycie
rozpoczyna si wraz z autentycznym zjednoczeniem istnie;
nasz los zaley od osoby, ktrej przypado by nasz matk.
.Donie, ktre bujaj koysk, w rzeczywistoci koysz caym
wiatem. Jeli matka bya przy nas, zwizalimy si z ni.
Wi ta stworzya interpersonalny most, stanowicy pod
staw wszystkich przyszych zwizkw. Jeli w most opar
O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia 133
ty Jest na wzajemnym szacunku i uznawaniu wartoci,
ksztatuje on wzorzec nawizywania nowych zwizkw. Je
li dziecko jest niesusznie zawstydzane, most zostanie
zerwany, a ono zacznie wierzy, e nie ma prawa by zale
nym od kogokolwiek. To z kolei moe spowodowa chorob
liwe uzalenienie od jedzenia, seksu lub rodkw chemicz
nych (lekarstw, narkotykw itp).
Zdrowy narcyzm
Odczuwamy potrzeb, by opiekunka traktowaa nas po
wanie: potwierdzaa, e akceptuje kad czstk nas sa
mych, informowaa, e zawsze i bez wzgldu na wszystko
bdzie przy nas. Potrzeby owe s tym, co Alice Miller nazywa
zasobami zdrowego narcyzmu. Skada si na to kochanie
nas takimi, jacy jestemy, podziwianie i cenienie, tulenie
i traktowanie ze specjalnymi wzgldami, zapewnianie, e
matka nas nie opuci i traktuje powanie. Jeli potrzeby te
zostan zaspokojone w dziecistwie, nie bdziemy musieli
szuka ich zaspokojenia jako doroli.
Prawidowa opieka macierzyska
eby dobrze wykona swoje zadanie, matka powinna mie
prawidowy kontakt z wasnym JA. Musi kocha siebie,
czyli aprobowa kad czstk swojej istoty. Powinna
akceptowa swoje ciao i mie poczucie, e pozostaje z nim
w harmonii. Matka nie moe przekaza dziecku dobrego
samopoczucia, jeli sama jest go pozbawiona. Nie moe te
przekaza dziecku wiary w jego instynkty, jeli nie ufa
wasnym. Erich Fromm opisa, w jaki sposb niechtne
nastawienie matki do ycia powoduje, e dziecko bdzie
obawia si ycia, a przede wszystkim instynktw.
Od /wiercedlenie
Instynktownymi czynnociami zawiaduje najbardziej
...... "'na cz mzgu. Dotyczy to jedzenia, spania, doty-
i o. 1 vl.il.mla. zmysowoci oraz cielesnych przyjemnoci
i b"lu Inie z naszym diagramem, na pocztku ycia
; " t " l" i. jestem inny. Innymi sowy, jeste zwizany

134 Po w r t do Sw e g o W ew ntrzneg o Do m u
z osob opiekunki. Czujesz to, co czuje ona. Odczuwasz
wstrt, gdy ona czuje wstrt. Czujesz do siebie to, co ona
czuje do ciebie. W niemowlctwie najwaniejsze s odczu
cia. Nie ma znaczenia, czy opiekunka dobrze odgrywa rol
matki. Liczy si tylko to, co naprawd czuje do dziecka.
Jeeli cia bya nie chciana i wywoywaa u matki zo
i gniew, te wanie uczucia zostan ci przekazane w sposb
kinestetyczny*.
Dotyk
Jako niemowl chciae by dotykany i obejmowany ww
czas, gdy odczuwae potrzeb, aby dotykano ci i obejmo
wano. Odczuwae potrzeb jedzenia, kiedy bye godny.
Tortur dla minionych pokole byy rygorystyczne pory
karmienia. Sam Keen pisa, e mistrzom Zen cae lata
zajmuje osignicie stanu owiecenia, ktry Jest natural
nym stanem kadego d/.iecka bycia ucielenieniem snu,
gdy si jest z m c z o n y m . I gl<nlu, gdy |est si godnym. Co za
ironia, e owa bogosawiona zdolno Jest programowo
i systematycznie niszczona Udi niemowlciem, odczu
wae potrzeb kpieli i zabiegw higienicznych. Funkcje
fizjologiczne nie podlegay jeszcze kontroli mini, zaleny
wic bye od opiekunki, dbajcej o twoj czysto. Byy to
potrzeby zalenoci Sam nie moge ich zaspokoi.
Odzew
Odczuwae potrzeb syszenia wok siebie przyjaznych,
spokojnych, ciepych gosw. Potrzebowae reakcji - odze
wu na twoje gaworzenie odgosw zachwytu. Potrzebne ci
byy kojce, nacechowane pewnoci gosy, gwarantujce
absolutne bezpieczestwo. Przypuszczalnie, najbardziej po
trzebny by ci kontakt z osob ufajc wiatu i posiadajc
poczucie sensu swego istnienia w wiecie. Erik Erikson
uwaa, e pierwszym zadaniem rozwojowym jest zdobycie
poczucia istnienia, charakteryzujcego si zaufaniem do
wiata zewntrznego. Carl Rogers powiedzia, e jedn
* Kleneslp/|i c /ucie ruchu, napicia mini, staww, cigien; inaczej:
czucie miniowe (przyp. tum.).
O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia 135
z podstawowych prawd jest to, e fakty s przyjazne, e
mona zaufa rzeczywistoci. Pierwszym zadaniem rozwo
jowym jest wytworzenie skrajnych postaw: zaufania i braku
zaufania. Jeli jednostka skania si w kierunku zaufania,
wzrasta podstawowa sia ego. To ona tworzy fundament
nadziei. Jeeli wiat wydaje si na og godny zaufania,
mona sta si JA. Mog ufa, e znajd to, czego mi
potrzeba.
Pam Levin uwaa, e na tym pierwszym etapie rozwija si
moc istnienia. Jeli nie zabraknie adnego z wymienionych
przeze mnie czynnikw, dziecko moe po prostu cieszy si
z bycia sob. Poniewa zewntrzny wiat jest bezpieczny,
a moi rodzice zaspokajaj swoje potrzeby dziki wasnym
zasobom, dziki wzajemnej mioci i wsparciu, mog po
prostu by. Nie musz zaspokaja ich potrzeb ani walczy
o przetrwanie. Mog sam zadowoli siebie i zaspokoi swoje
potrzeby.
RODZICIELSTWO - NAJTRUDNIEJSZY ZAWD
Niezwykle trudno jest by dobrym ojcem lub matk.
Uwaam, e je s t to najcisza praca, ja k kiedykolwiek
wykonywalimy. Aby dobrze wywiza si z tego zadania,
musisz by zdrowy psychicznie. Musisz umie zaspokaja
swoje potrzeby dziki wasnym zasobom, poza tym musisz
mie przy sobie maonka lub inn istot, wspomagajc
ci w tym procesie. Przede wszystkim musisz uzdrowi
swoje skrzywdzone dziecko wewntrzne. Jeli nadal czuje
si skrzywdzone, owo przeraone i samolubne dziecko b
dzie przeszkadzao w wychowaniu twoich dzieci i rzutowao
na ich rozwj. Bdziesz traktowa je tak, jak twoi rodzice
traktowali ciebie, albo zupenie odwrotnie. W kadym przy
padku bdziesz usiowa by rodzicem doskonaym, o jakim
marzyo twoje dziecko wewntrzne. Jednake postpowanie
odwrotne jest dla twoich dzieci rwnie destruktywne. Kto
powiedzia: Sto osiemdziesit stopni od choroby je s t wci
chorob
Pamitaj, nie obwiniam twoich rodzicw. Byli skrzywdzo
nymi dorosymi dziemi, starajcymi si speni ogromnie
136 II DOSW M GO W E W N T R Z N I* JO I K)M U
tru d n e /.ul.mir W moim przypadku rodzice rzsto post-
jiw.ili pinwldlowo, wbrew toksycznej pedagogice. Matka
ni" '.mi . |ik bardzo bolao j zmuszanie nas do Jedzenia
. /mu /<imj Kirze, lecz czynia tak zgodnie z zaleceniami
kM| i Iow Cierpiaa, gdy wbrew ich radom braa mnie
11k i .u i. i i i na rce, kiedy pakaem. Byy to chwile zbawi
ni i i ulgi. Kierowao ni wwczas je j cudowne dziecko,
t u. umiejce zasady wychowania.
Rodzicw doskonaych nie ma i z pewnoci nie bdzie.
Wane jest, bymy starali si uzdrowi nasze skrzywdzone
dziecko wewntrzne, aby nie zmarnowa ycia nowemu
pokoleniu.
Zaburzenia rozwojowe
Fritz Perls okrela nerwic jako zaburzenie rozwojowe.
Podoba mi si ta definicja. Uwaam, e dobrze charakte
ryzuje problem toksycznego wstydu skrzywdzonego dziecka
wewntrznego i wynikajcego z tego wstydu wspuzale-
nienia. Nie stalibymy si wspuzalenionymi dorosymi
dziemi, gdyby nasze potrzeby rozwojowe zostay zaspoko
jone. Jeli nie zostan zaspokojone w niemowlctwie, wy
nikn std powane problemy. Indeks podejrze, zamie
szczony na pocztku niniejszego rozdziau, wymienia nie
ktre z nich. Mona by je krtko okreli jako utrat
narcyzmu. Nie zostaa zaspokojona nasza potrzeba widzenia
wasnego odbicia w oczach opiekunw i syszenia odzewu
w ich gosie. Nie kochano nas bezwarunkowo, w wyniku
czego nie rozwinlimy w sobie podstawowego poczucia
ufnoci. To za owocuje nie spenionymi pragnieniami,
ktre cz ludzi odreagowuje na otoczeniu w formie nao
gw pokarmowych. Powoduje to rwnie potrzeb nleustan
nego dowartociowywania - zupenie tak, jakby;.my nie
mm.i'li bez tego istnie. Inne skutki to nie nasycone pi ugnie
iby by dotykanym i obejmowanym, nadmieni kon-
nu .u,mi popdu pciowego na seksie oralnym, brak
/ n i i potrzeb fizycznych (sygnaw wy.syl mv< li przez
i.dul ki.miio do apczywego potykaniu jednym so
M.. m ilu . /Hlego przejawiania cech noworodka ssaka. A co
O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia
najwaniejsze, nie zaspokojone potrzeby dziecistwa spi i
wiaj, e wstydzisz si siebie i gdzie w gbi czujesz, e cos
je s t z tob nie tak.
Nie dorastaj!
Z pewnoci nauczye si pozostawa dzieckiem, by
mc troszczy si o narcystyczne potrzeby swoich rodzi
cw. Jeeli bye dzieckiem idealnie posusznym, to mat
ka i ojciec liczyli na to, e zawsze bdziesz ich traktowa
powanie. Mogli by pewni, e nigdy ich nie opucisz, jak
to uczynili ich rodzice. Mgby sta si dla nich niewy
czerpanym rdem wartoci i szacunku Stae si jed y
n osob, ktra ma zaspokaja ich nie spenione, narcy
styczne potrzeby.
Porzucenie emocjonalne
Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych odczuwaj porzucenie
emocjonalne. Naturaln reakcj na to jest gboko zakorze
niony toksyczny wstyd, rodzcy zarwno pierwotny gniew,
jak i gbokie poczucie krzywdy.
Z tym smutkiem nie moge upora si w niemowlctwie.
Nie m i a e spi zymlei eca, ktry staby przy tobie i uzna
twj bl; nikogo kio objby ci, gdy pakae, lub wcieka
si na t .ula niesprawiedliwo. Aby mg przetrwa,
musiae rozwin, pin wotne mechanizmy obronne, a twoja
nie rozadowana m . igia emocjonalna ulega skrzepniciu.
Od niemowlctwu domagae si zaspoko|enla swoich po
trzeb. Id do najbllz ./< go baru, a usyszysz kwilenie doro
sego niemowlcia i ' M/oe. bagam. </u > >"i> Im liany. Chc
by wany dla kor/o \ic <hc by samotny.
WYWIAD
Pierwszym etapem odzynkl oiM . >k1 /ywdzonego dziecka
jest przeprowadzeni' u , ufn l'o doznaniu powanego
urazu wane jest, I n , m \ z n a l i I I I zas, aby o tym porozma
wia. Wywiad nie Je .1 u|hh u i. iii si z blem pierwotnym
ani przeyciem pierwotnych u. z.u. Od niego jednak rozpo
czyna si praca nad blem pierwotnym.
138 Po w r t do Sw e g o W ew ntrzneg o Dom u
Zbierzcie jak najwicej informacji o swojej rodzinie. Co
wydarzyo si, gdycie przyszli na wiat? Z jakich rodzin
pochodzili wasi ojciec i matka? Czy ktre z rodzicw byo
dorosym dzieckiem? Najlepiej dokadnie spisa wszelkie
informacje o kadym etapie rozwoju - w tym przypadku
twojego niemowlctwa. Moliwe, e bdzie to dla was boles
ne. Sprbujcie jednak skupi si i przedstawi fakty z dzie
cistwa jak najcilej.
Qwenella bya powodem zawarcia maestwa przez
jej rodzicw. Byli wwczas bardzo modzi: mieli 17 i 18
lat. Matka bya ofiar fizycznego i emocjonalnego kazi
rodztwa. Ojciec by alkoholikiem. Qwenella napisaa, e
przypom ina sobie, jak ojciec, kiedy jeszcze leaa w dzie
cinnym eczku, wyklina j za to, e si urodzia. Czua naprawd ufasz - do duchownego lub przy), u lela. Wane
te, e matka o b arczaj win z.t m in o w a n ie je j ycia.
Oboje pochodzili z surowych katolickich rodzin i odrzu
cali jakkolw iek kontrol urodzin. Matka odbywaa cz
ste stosunki z ojcem, traktujc to jako maeski obo
wizek. W wieku 24 lat miaa ju czworo dzieci.
W yobracie sobie tak mod kobiet z czwrk dziecia
kw i nieodpowiedzialnym mem-alkoholikieml Bdc
nie chcianym dzieckiem, Qwenella staa si obiektem
zoci i szyderstw matki. Pamita, jak matka mwia jej,
e je s t brzydka i e nic dobrego z niej nie wyronie.
W swojej dysfunkcyjnej rodzinie Qwenella graa rol
dziecka zagubionego i koza ofiarnego. To umoliwiao
czonkom dysfunkcyjnej rodziny zaspokojenie ich po
trzeb. Gdy rodzina nie odczuwa potrzeby posiadania
dziecka lub ma zbyt wiele dzieci, nie chciane dziecko
uczy si istnie przez zagubienie si. Rodzina rzuca mu
nastpujce uwagi: Spywaj! Jeste niepotrzebny lub:
Mamy ju i tak za duo dzieci.
ttwenella nauczya si by doskona, ma dziewczynk,
przesadnie posuszn, nadmiernie grzeczn i pomocn. Na
pisaa, r gdy pozostawiano j na dugie godziny w samo
tnoci, w dziecinnym eczku, nie pakaa i nic haasowaa.
Pniej I )awlta si sama w swoim pokoju, eby nl< pi z.cszka-
dza mali < lub Innym czonkom rodziny. Jest to klasyczne
O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c i a 134
zachowanie zagubionego dziecka. Gdy dorosa, powtarzaa
ten wzorzec w pracy i w yciu towarzyskim. Bez terapii
yaby zapewne wedug niego a do mierci.
DZIELENIE SI Z PRZYJACIELEM WSPOMNIENIAMI
Z NIEMOWLCTWA
Spisawszy wszystko na temat swojego niemowlctwa,
powiniene z kim o tym porozmawia i przeczyta mu swo
je zapiski. Jeeli uczestniczysz wanie w terapii, a twj
terapeuta wyraa zgod na stosowanie metod zawartych
w tej ksice, podziel si z nim swoimi notatkami. Jeeli
jeste uczestnikiem Programu Dwunastu Kiokw, poka je
swojemu sponsorowi. Moesz zwrci si d<> kadego, komu
jest, by mia kogo, kto wysucha i uzna twj pu t wolny bl
niemowlcia. Osoba ta powinna odzwierciedli ten bl I da
odzew* rzeczywistoci twojego niemowlctwa. Jesll zacznie
ci wypytywa, kci si lub dawa rady, nie uzyskasz od
niej tego, czego ci potrzeba.
Odradzam dzielenie si zapiskami z rodzicami lub innymi
czonkami rodziny, o ile sami nie bior udziau w pi ogramie
powrotu do zdrowia. Jeli w twoim n i e m o w l c t w i e rzeczy
wicie dopuszczano si wobec ciebie zaniedba, lakt ten
musi zosta uznany. Nie leczeni czonkowie n niziny znaj
duj si w takim samym, zudnym transie, wJakim ty bye.
Nie potrafi przyj do wiadomoci i uzna< /u nlnoci two
jego blu.
Moliwe jednak, e w niemowlctwie nie doznae ad
nych urazw. Podczas moich warsztatw wielu uczestnikw
stwierdza, ebyli mile widziani na tym swlccle. Byli dziemi
podanymi, nawet jeli ich rodzice okazywali si dorosymi
dziemi. Dopiero w kolejnych fazach rozwoju zadawano im
gwat. Dziao si to wtedy, gdy dochodzi do gosu nie
zaspokojony narcyzm ich rodzicw.
* Odzew lub zicrof jest udzieleniem Informacji o tym, co suchacz czu,
suchajc, lub Jak zrozumia to, co kto mwi. Zwrot nie jest ocen,
krytyk lub udzielaniem rady (przyp. tum.).
 140 Pow rt do Sw e g o W ew ntrzneg o Dom u
CO CZUJESZ?
Jeeli jeste zagubionym dzieckiem, prawdopodobnie
miae ju jakie odczucia w stosunku do swojego niemow
lctwa. Poszukaj zdjcia z tego okresu i przyjrzyj si mu
uwanie. Jeeli nie masz swojej fotografii, przyjrzyj si
jakiemukolwiek niemowlciu. Zwr szczegln uwag na
jego energi yciow. Oto doskonale niewinne, cudowne
dziecko, chcce y zgodnie ze swoim przeznaczeniem.
Dziecko nie prosio si na ten wiat. Wszystko, czego prag
nie jako niemowl, to troch troski, jedzenia i mioci, by
mc si rozwija i rosn. Wyobra sobie, e kto wydaje na
wiat t drogocenn istot - i nie pragnie jej.
Uczciwsze byoby oddanie nie chcianego dziecka do siero
cica. Byoby przejawem wikszej mioci (xidanie go do
adopcji Przybrani rodzice przynajmniej pragnliby dziecka.
PISANIE LISTW
Wyobra sobie, e Jeste mdrym, agodnym, starym
czarodziejem i pragniesz zaadoptowa niemowl. Wyobra
sobie, e dzieckiem, ktre pragniesz adoptowa, jeste ty
w wieku niemowlcym. Potem wyobra sobie, e masz na
pisa do tego malutkiego dziecka list. Takie mae dzieci
oczywicie nie umiej czyta, ale prosz, uwierz mi, napisa
nie takiego listu jest bardzo wane. Nie pisz listu, jeeli nie
chcesz naprawd odzyska swojego drogocennego niemow
lcia - zakadam jednak, e chcesz, skoro kupie t ksik.
List nie musi by dugi, moe zawiera jedn lub dwie linijki.
Powiedz swojemu cudownemu, wewntrznemu niemowl
ciu, eje kochasz i cieszysz si, e jest chopcem (dziewczyn
k). Powiedz, e pragniesz go i e powicisz mu czas po
trzebny na rozwj i dorastanie. Zapewnij, e wiesz, czego od
ciebie potrzebuje, e mu to wszystko dasz oraz e uczynisz
co w twojej mocy, by widzie w nim drogocenn, cudown
i jedyn w swoim rodzaju istot. Gdy napiszesz ten list,
odczytaj go gono i powoli, zwracajc uwag na tre. Nie
bdzie w tym nic zego, jeeli poczujesz smutek, a nawet
rozpaczesz si.
Oto list, jaki Ja napisaem:
O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia i i i
Drogi Malutki Johnie!
Tak si ciesz, e si urodzie. Kocham Ci i chc, by
zawsze by ze mn. Ciesz si, ejeste chopcem i pragn
Ci pomaga w rozwoju.
Chciabym Ci pokaza, ja k bardzojeste dla mnie wany.
Kocham Ci
Duy John
List od twojego wewntrznego niemowlcia
A teraz, cho moe si to wyda dziwne, napisz list od
swojego wewntrznego niemowlcia. Napis/, go rk nie
dominujc. Jeli jeste praworczny, pi . rk lew (to
angauje nie dominujc cz mzgu I zmulijsza udzia
czci mylcej logicznie i kontrolujcej). Dziki temu za
biegowi atwiej jest si wczu w wewntrzne dziecko. Co
prawda, niemowl nie umie pisa! Prosz Jednak, wykonaj
to wiczenie. Pamitaj, e gdyby nawet umiao, nie napisa
oby wiele - zapewne tylko jedno krtkie zdanie.
Oto Jak wyglda mj list:
Drogi Johnie!
Chc, aby przyszed i zabra mnie. Chc ais znaczy
dla kogo. Nie chc by sam.
Kocham
May John
AFIRMACJE
Jeeli potrzeby niemowlctwa nie zostay /.r.jiokojone,
tkwi w tobie caa pierwotna energia skrzywi l/i mego dziecka
wewntrznego. Nadal potrzebuje ono opieki i wsparcia, kt
rych ty nigdy nie doznae, nadal czuje potrzeb suchania
serdecznych sw na znak, e jest mile widziane na tym
wiecie. Jedyn drog, aby zapewni sobie to, czego ci nie
dano, jest afirmacja. Pam Levin w ksice Cycles o f Power
przedstawia afirmacje dla kadej fazy rozwoju. Chocia
niemowl nie potrafi zrozumie rzeczywistego znaczenia
sw, moe uchwyci ich niewerbalny sens. Jeeli twoja
matka bya rozczarowana przyjciem na wiat chopca lub
142 Pow rt do Sw e g o W ew ntrzneg o Do m u
w ogle ci nie pragna, wcale nie musiaa ci tego mwi -
ty i tak o tym wiedziae. Ojciec mg nigdy nie wspomnie
o tym, i czuje si zawiedziony, e jeste dziewczynk, lecz
ty i tak o tym wiedziaa. Przypuszczalnie nikt nigdy nie
powiedzia ci, e jeste nie chciany, lecz ty to wiedziae.
Niektrym dzieciom rzeczywicie mwi si, e s nie
chciane. Pewnej mojej pacjentce powiedziano, e matka
omal nie umara, wydajc j na wiat; innej znw wyjawio
no, e ojciec chcia, by matka usuna t ci. Syszaem
te wiele innych, rwnie okrutnych i niewiarygodnych
stwierdze.
Sowa maj ogromn moc. Mie mog uczyni dzie szcz
liwym. Krytyka moe sprawi, e bdziemy niespokojni
przez cay tydzie. Kije i kamienie pogruchocz ci koci, lecz
sowa rani o wiele gbiej. Wypowl.nl.nile I suchanie no
wych, dajcych il aw mote pozwoli nam dotrze do
pierwotnego lx>lu i /.i| i.ulkowui wspaniay proces powro
tu do zdrowia.
Pozytywna afirmacja wzmacnia nasze istnienie - moe
uleczy duchow ran. Pam Levin twierdzi, e przesania
afirmujce mog wywoa zmiany ttna i oddechu nawet
u osb znajdujcych si w stanie piczki
Pozytywne przesania s emocjonaln odywk. Gdyby
sysza je we waciwym czasie, pomogyby twojemu wewn
trznemu niemowlciu rosn i rozwija si. Powtarzanie
teraz tych przesa moe spowodowa gbokie, wewntrzne
przemiany i dosign najgbszych pokadw pierwotnego
blu. Posugujc si modelem opracowanym przez Pam
Levin, rozszerzyem afirmacj, wczajc do niej inne potrze
by niemowlce.
Oto sowa mioci, ktre moesz powiedzie swojemu
wewntrznemu niemowlciu podczas medytacji. Wysucha
ich od ciebie - agodnego, mdrego, starego czarodzieja.
Wybierz te afirmacj, ktre najbardziej ci odpowiadaj.
Witaj na tym wiecie, czekaem na ciebie.
Ciesz si, e tu jeste.
Przygotowaem dla ciebie specjalny pokj.
O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia 141
Podobasz mi si taki, jaki jeste.
Nie opuszcz ci, choby nie wiem co si stao.
Twoje potrzeby s moimi potrzebami.
Powic cay swj czas, by zaspokoi twoje
potrzeby.
Tak bardzo si ciesz, e jeste chopcem
(dziewczynk).
Pragn si o ciebie troszczy i jestem do tego
przygotowany.
Lubi ci karmi, kpa, zmienia pieluszki
i spdza z tob czas.
Na caym wiecie nie ma nikogo takiego jak ty.
Bg si ucieszy, gdy przyszede na wiat.
Medytacja niemowlcia wewntrznego
Na t medytacj musisz powici ca godzin b< z prze
rwy. Radz trzyma pod rk chusteczki do nosa. I Ki.id na
wygodnym krzele, nie krzyuj rk ani ng. Dobrze byoby
powiedzie zaufanej osobie, e zamierzasz przystpi do
wiczenia (jeli nie obawiasz si, e bdzie kpi z lego. co
robisz). Moesz chcie skontaktowa si z ni po /.ikocze-
niu medytacji. Pamitaj, prosz, co powiedziaem we wst
pie do tej czci. Nie przystpuj do wiczenia w nastpuj
cych okolicznociach:
jeli jeste lub bye psychicznie choiy;
jeli jeste nie leczon ofiar fizyczni j lub seksualnej
napaci, w tym take gwatu;
jeli zncano si nad tob emocjonalnie.
jeli jeste w trakcie rekonwalescencji i leczeniu odwy
kowym i nie upyn jeszcze rok od /ei wanta z naogiem;
jeli terapeuta nie wyrazi zgody na to wiczenie.
Jeeli masz religijne zastrzeenia przeciw medytowaniu,
wiedz, e w tym wiczeniu nie ma niczego, co obraaoby
Boga. Ponadto powiniene mie wiadomo, e kilka razy
dziennie wchodzisz i wychodzisz z transu. Nie prosz ci
o nic, czego by ju nie robi lub nie wiedzia, jak robi.
Pamitaj, e problem skrzywdzonego wewntrznego dziecka
144 Po w r t do Sw e g o W ew ntrzneg o
jest czciowo wynikiem spontanicznej regresji w czasie.
Podczas medytacji, w ktrej rwnie wystpi regresja w cza
sie, przejmujesz kontrol nad tym procesem. Pamitaj te,
e w kadej chwili moesz przerwa wiczenie, jeeli poczu
jesz si przytoczony emocjami. Skoro odczujesz tak po
trzeb, moesz przerwa medytacj w poowie.
Pierwsza cz medytacji jest taka sama i bdzie stoso
wana w przypadku wszystkich faz rozwoju. Nagraj j na
tam, robic pitnastosekundowe przerwy pomidzy' po
szczeglnymi zdaniami - tak jak zaznaczono w tekcie.
Usid w spokojnymi miejscu i uwiadom sobie, gdzie
jeste... Umie si w czasie i przestrzeni. Czujesz, jak
plecy i uda dotykaj krzesa... Czujesz ubranie na cie
le... Syszysz docierajce do ciebie glosy... Czujesz po
wietrze w pokoju... W trj chwili nigdzie nie musisz i,
niczego nie musisz robi... Po prostu Jeste tu i teraz...
Zamknij oczy. Jeli Jeszcze tego nie zrobie... Skoncen
truj si na oddechu... Czujesz, jak powietrze wchodzi do
puc i wychodzi z nich... Staraj si poczu powietrze
w nozdrzach podczas wdechu i wydechu... Jeli prze
szkadzaj ci jakie myli, to nie szkodzi. Moesz potra
ktowa je jak napisy programu audycji telewizyjnych
przesuwajce si na ekranie telewizora. Dostrze je
i pozwl im przepywa... Kontynuujc oddychanie, mo
esz zachowa wiadomo, jeli chcesz... Lub moesz
da je j odpyn, by mc si zrelaksowa... Bdc dziec
kiem, nauczye si zachowywa wiadomo lub po
zwala jej odej... Wiesz dokadnie, na ile musisz j
zachowa, a na ile moesz pozwoli jej odej... Nauczy
e si doskonaej rwnowagi w niemowlctwie, uczc
si oddychania... Nauczye si wdycha powietrze i za
trzymywa oddech tak dugo, by dotleni wszystkie
komrki krwi... Nauczye si rozlunia... odczuwa
wydychanie powietrza... Bdc niemowlciem, nauczy
e si ssa pier matki... Nauczye si ssa butelk...
Odprae si, czujc smak ciepego mleka... Szybko
nauczye si trzyma butelk... I odkada j, gdy
Do m u O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia 145
skoczye... Nauczye si trzyma barierki eczka...
I puszcza j, gdy chciae si z powrotem pooy...
Dokadnie wiesz zatem, jak mocno trzeba si trzyma
i jak rozlunia uchwyt... Moesz ufa sobie, wierzy,
e znajdziesz to, czego ci potrzeba...
Moesz teraz poczu, e powieki stay si cikie...
Moesz pozwoli im zacisn si mocno... Moesz mie
uczucie ciaru w szczkach... W ramionach i do
niach... Czujesz, e nie moesz rusza domi... Moesz
czu ciar w nogach i stopach... Jakby nie mg ru
sza nogami... Lub moe by odwrotnie, Juk by cale twoje
ciao fruwao... Jakby donie i ramiona byiy lekkie jak
pirko... Naprawd wiesz, co czujesz ciko lub
lekko... Czujesz to, co jest dla ciebie waciwe...
Teraz moesz zacz przeywa niektre * twoich
wspomnie z dziecistwa... Moesz przypomnie sobie
pierwsze dni w szkole... swoich najlepszych przyjuci
z tego okresu... Moesz wspomnie miego nauczyciela
lub ssiada... Moesz przypomnie sobie dom, w ktrym
mieszkae przed pjciem do szkoy... Jakiego koloru
by ten dom?... A moe byo to mieszkanie?... Czy
mieszkae w miecie?... Na wsi?... Teraz witl/.li.z poko
je w tym domu... Gdzie spdzae najwicej czasu?...
Czy miae wasny pokj?... Gdzie stal stoi Jadalny?...
Spjrz, kto siedzi przy stole... Co czuby, siedzc przy
stole?... Co czuby, mieszkajc w tym domu?...
To by oglny wstp do medytacji. us/* >lny dla wszystkich
Jaz rozwojowych. Teraz dla poszczeglnych etapw stosuje
si specyficzne, odrbne instrukcje.
Wyobra sobie lub przypomnij dom, w ktrym ya twoja
rodzina, kiedy przyszede na wiat... Wyobra sobie
pokj, w ktrym spae po narodzeniu... Spjrz, jakim
piknym bye niemowlciem... Posuchaj swojego ga
worzenia, paczu, miechu... Wyobra sobie, e przytu-
146 Po w r t do Sw e g o W ew ntrzneg o
asz swoje milutkie, mae ja"... Jeste tu jako mdry,
agodny czarodziej... Przygldasz si sobie samemu jako
niemowlciu... Kt jest tu jeszcze?... Twoja mama?...
Twj tata?... Co czujesz, rodzc si w tym domu i w tej
rodzinie?... Teraz wyobra sobie, e jeste owym bez
cennym malutkim czowiekiem, ktry widzi to wszy
stko... Zobacz siebie jako dorosego... Ujrzyj siebie jako
czarodzieja lub po prostu siebie... Odczuj obecno
kogo, kto ci kocha. Teraz wyobra sobie, e w dorosy
podnosi ci i bierze w ramiona. Posuchaj, jak czule
szepce ci nastpujce afirmacje:
Witaj na tym wiecie, czekaem na ciebie.
Ciesz si, e tu jeste.
P r z y g o t o w a e m s p e c j a l n i e d la c i e b i e p o k j.
P o d o b a s z m l s i t a k i. J a k i J e s te .
Nie opuszcz cl, bez wzgldu na wszystko.
Twoje potrzeby s moimi potrzebami.
Powic cay swj czas, by zaspokoi twoje
potrzeby.
Tak bardzo si ciesz, e jeste chopcem
(dziewczynk).
Pragn si o ciebie troszczy i jestem do tego
przygotowany.
Lubi ci karmi, kpa, zmienia pieluszki
i spdza z tob czas.
Na caym wiecie nie ma nikogo takiego jak ty.
Bg si ucieszy, gdy przyszede na wiat.
Suchajc afirmacji, czuj to, co chcesz czu...
Teraz niech twj dorosy pooy ci z powrotem do
eczka... Suchaj jego zapewnie, e nigdy ci nie
opuci... e teraz zawsze ju bdzie przy tobie... Ponow
nie sta si dorosym... Spjrz na swoje drogocenne,
niemowlce ja... Uwiadom sobie, e wanie je odzy
skae... Poczuj, e wracasz do swego wewntrznego
Domu O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia 147
domu... To malestwo jest upragnione, kochane i nigdy
ju nie bdzie samotne... Opu ten pokj, ten dom,
a odchodzc, obejrzyj si za siebie... Przechadzaj si
dalej ciek wspomnie... Powdruj wstecz do lat szko
y podstawowej... Wejd w okres dorastania... Wejd we
wspomnienia wczesnej dojrzaoci... Teraz wejd tam,
gdzie jeste obecnie... Poczuj palce u ng... Porusz ni
mi... Zrb gboki wdech i poczuj energi w piersiach...
Wydychaj gono powietrze... Poczuj energi w ramio
nach i palcach... Poruszaj palcami rk... Poczuj energi
w barkach, szyi i szczkach... Wycignij ramiona... Po
czuj swoj twarz i powr do bycia tu 1 teraz... Powr
do zwykej wiadomoci na jawie... Otwrz oczy.
Posied chwil i zastanw si nad swymi do/n.miami.
Czuj to, co czujesz. Zwr uwag na aflrmacj, ktrn spra
wia na tobie najwiksze wraenie. Zastanw si nad Jej
treci i postaraj si poczu jej wzmacniajce znac/cnie.
Jeeli reagujesz gniewem, to swobodnie si gniewaj. Moe
mylisz na przykad: To gupota, to jaka gra, nikt napra
wd nigdy mnie nie chcia!. Gniewaj si. Nie wahaj si
wykr/yt /e< swj gniew! Wal w cian gow lub l, Jeli
mas/ na to ochot. Na koniec, jeeli chcesz, zanotu) swoje
myli i wraenia. Porozmawiaj z maonkiem, ponsorem
lub przyjacielem. Jeli czujesz tak potrzeb Miej wiado
mo, e jako dojrzay, dorosy czowiek musisz zaopieko
wa si swoim maym, niemowlcym ja.
Niektrzy maj trudnoci z ujrzeniem obi a/< >w, o ktrych
mwi instrukcje. Wszyscy postrzegamy, lei / nie kady
potrafi przywoa obraz. Kady tworzy ma pi rzeczywistoci,
posugujc si wasnymi metodami. .Je li jeste wzrokow
cem, mwisz zapewne w ten sposb: to ml wyglda dobrze
lub: Widz si w tej pracy. Jeli )estes suchowcem, m
wisz zazwyczaj: To brzmi dobrze" lub: Co mi mwi, by to
zrobi. Ludzie z percepcj kinestetyczn skonni s mwi:
Czuj, e to jest dla mnie dobre" lub: Co mnie pcha, by
to uczyni. Nie martw si, jeli masz kopoty z przywoywa
niem obrazw - bdziesz postrzega na swj sposb.
148 Po w r t do Sw e g o W ew ntrzneg o Dom u O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia

Niekiedy ludzie nie potrafi ujrze, usysze czy poczu Docz afirmacje wyzwalajce najwiksze emocje - wa
swojego skrzywdzonego dziecka wewntrznego. Stwierdziem, nie tych powiniene sucha najczciej. Id do parku,
e dzieje si tak dlatego, e podczas wicze oni s dziemi. popatrz na traw, kwiaty, ptaki, drzewa i zwierzta. To
S swoim skrzywdzonym dzieckiem. Jeli dzieje si tak z tob, wszystko naley do wszechwiata. Stanowi nieodczn
wr do pocztku i powtrz medytacj, widzc i syszc swoje cz stworzenia. Ty take masz tu swoje miejsce. Masz
dorose ja, przekazujce ci afirmacje pene mioci. prawo by tutaj, tak samo Jak ptaki, pszczoy, drzewa
Niektrzy czuj, e jeli sprowadz dziecko do domu, i kwiaty. Naleysz do tej Ziemi. Witaj]
stanie si ono dla nich nowym ciarem. Takie odczucie
Praca z partnerem
oznacza, e ju jeste przeciony odpowiedzialnoci. Pa
mitaj, e utrzymanie kontaktu z wewntrznym dzieckiem Dobrze byoby, gdyby chcia wykonywa wiczenia
zajmuje tylko kilka minut dziennie. Nie musisz go karmi, z partnerem. Jestecie sobie nawzajem potrzebni w sposb
ubiera czy niaczy. Kochanie i opiekowanie si wewn szczeglny. Poniewa wewntrzne dziecko cu < wiedzie, e
trznym dzieckiem to powicanie czasu sobie - a tego pra nie zamierzasz nagle go opuci, musicie zol >< a lza si, e
wdopodobnie dotychczas nie robie. podczas pracy zawsze bdziecie razem. Nie ni.i potrzeby
Czasem ludzie odczuwaj gniew lub wstrt, widzc nie podejmowania jakich specjalnych dziaa, a )n/ tu pewno
mowl, jakim kiedy byli. Wskazuje to na wysoki poziom nie powinnicie poddawa si wzajemnej terapii <. v wpa
toksycznego wstydu ZtW ltydzim y si w taki sam sposb, trywa si w siebie. Macie suy sobie swoj ob<< noci.
w |akl bylimy za w styi l/.ml Jesll osoby odpowiedzialne za Jeden z was wypowiada afirmacje. Radz trzyma l te
twoje przetrwanie, odrzucay ci dlatego, e bdc niemow kstu, ktry podaem. Podczas jednego z moich ostatnich
lciem, bye bezbronny, ty moesz teraz odrzuca siebie warsztatw pewna kobieta daa si ponie emocjom I prze
z tego samego powodu. Jeli podczas wicze czue gniew, kazaa Jednemu z mczyzn nastpujc aflrmarjt; Witaj
wzgard lub wstrt, musisz sam zdecydowa, czy jeste na wiecie. Tak bardzo ci podam. Chc si z tob ko
gotw zaakceptowa sab, bezbronn czstk siebie. Za cha. To nie takie sowa niemowl pragnie sysze od
pewniam ci, e to naprawd czstka ciebie samego. Cz opiekujcej si nim osoby! Kiedy jeden z w.is zakoczy
stka kadego z nas. wiczenie, zamiecie si rolami.
Dopki nie bdziesz gotw zaakceptowa swojej najsab Warto, bycie podczas pracy i przekazywa u sobie afir-
szej, najbardziej bezradnej jani, dopty nie staniesz si macji, dotykali i tulili partnera. Szczegy n.d-/\ dokadnie
czowiekiem penym i naprawd potnym. Pewna cz ustali zawczasu. Wikszo dorosych tl/ln i doznao po
twojej energii l siy zawsze bdzie zaabsorbowana odrzuca wanego naruszenia fizycznych grani P o k a z partnerowi,
niem jakiej czstki ciebie. Prowadzenie tej wewntrznej w jaki sposb lubisz by pieszczony i piz\ lniany. Jeli nie
wojny pochonie wiele czasu i energii. Moe si to wydawa chcesz by dotykany - powiedz mu to
paradoksalne, lecz sia przychodzi tylko wraz z akceptacj Po przygotowaniu si do wiczenia, pt zeczytaj partnerowi
wasnej saboci! oglny wstp do medytacji. Czyta| powoli i z uwag. W tle
A teraz, po przywoaniu niemowlcej jani, powtarzaj moe brzmie jaka delikatna koysanka. Polecam Lullaby
przez kilka dni afirmacje. Wyobra sobie, e przytulasz Suit Stevena Halpema. Po sowach Posuchaj, jak czule
swoje niemowlce ja, i mw na gos: Jeste u siebie! szepce ci afirmacj, nagos pr/.cezytj partnerowi ajirma-
Nigdy nie byo kogo takiego jak ty. Jeste niepowtarzalny, cje. Nastpnie dokocz czyta wiczenie. Rnica midzy
jedyny w swoim rodzaju. wykonywaniem wiczenia samotnie i z partnerem polega na
150 Pow rt do Sw e g o W ew ntrzneg o Do m u
tym, e wypowiadasz afirmacje na gos, obejmujc i przytu
lajc partnera zgodnie z jego yczeniami. Gdy skoczycie,
zamiecie si rolami.
Praca w grupie
Podczas prowadzonych przeze mnie warsztatw, wik
szo wicze odbywa si w grupach. Uwaam, e praca
w grupie jest najlepsz form terapii. Pod koniec zaj
mwi uczestnikom, e stali si dla siebie wzajemnie pier
wotnym rdem wsparcia. Pragn im uwiadomi, jak wiele
mog sami dokona. Staram si jednak podczas procesu
przywoywania wewntrznego dziecka mie w pobliu kilku
wyszkolonych terapeutw. Mog by pomocni, gdyby kto
poczu si przytoczony emocjami. Moe si tak zdarzy, jeli
u danej osoby znw pojawi si toksyczny wstyd lub spltane
emocje. Powoduj one o wiele silniejsze zaburzenia ni
emocje naturalne, pod ktnryt h wpywem nikt nie czuje si
przytoczony.
A o t o k i l k a m o ic h s u g e s t ii . s k i e r o w a n y c h d o :
terapeutw pragncych prowadzi' ciupy metod odnaj
dywania dziecka wewntrznego.
uczestnikw grup Al-Anon, doro .I m I i dzieci alkoholikw
(DDA) lub innych terapeutycznych gi up samopomocy;
tych wszystkich, ktry powanie d do rozwoju oso
bowoci i pragn zastosowa si do moich wskazwek.
Aby stworzy grup, trzeba zebra co najmniej pi i nie
wicej ni dziewi osb. Grupa powinna by mieszana
i zawiera co najmniej dwie osoby innej pci. Poniewa
zazwyczaj wychowywani bylicie przez ojca i matk, powin
nicie sysze gosy mczyzn i kobiet.
Jeli czonkowie grupy nie znaj si, moecie postpi
w nastpujcy sposb:
A. Przed rozpoczciem wicze czonkowie grupy powin
ni spdzi z sob troch czasu. Zorganizujcie co naj
mniej trzy ptoragodzinne spotkania. Podczas pierw
szego przedstawcie si sobie i podzielcie mniej drasty
O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia 151
cznymi przykadami ujemnego wpywu skrzywdzone
go dziecka wewntrznego na wasze ycie. Potem idcie
razem na kaw.
Podczas nastpnego spotkania niech kady przez
dziesi minut opowiada o swojej rodzinie i dzieci
stwie (kto powinien mierzy czas). Trzecie spotkanie
powinno by bardziej spontaniczne. Pamitajcie je d
nak o limicie dziesiciu minut dla kadego uczestnika.
Jeli chcecie, spotkanie moe trwa< duej ni ptorej
godziny, lecz ja stwierdziem, e w celu osignicia
maksymalnych korzyci trzeba trzyma si jakiego
porzdku. Szczeglnie wane Jest pt-ostrzeganie, by
wypowiedzi uczestnikw nie przekroi dv dziesiciu
minut. Niektre skrzywdzone dzieci mwi bez koca;
Inne znw zachowuj si histerycznie, wytwarzaj
emocjonalny haas (nie koczce si problemy), by
skupi na sobie uwag otoczenia.
U. Po wsplnie spdzonym czasie kady musi gono
zobowiza si do obecnoci podczas cae) terapii
(czyli wicze obejmujcych pi etapw dzieci
stwa: od niemowlctwa po wiek modziom zy) Po
wtarzam - skrzywdzone dziecko wewntrzne musi
przede wszystkim wiedzie, e kto stale przy nim
bdzie. Zaplanujcie spotkania grupy lak by kady
mg by obecny.
C. Nastpnie naley wyranie ustali gianie llzyczne.
W tym celu kady uczestnik powinien lutidzo Jasno
okreli, jakie s jego fizyczne i erotyi zm granice. Jeli
jeden z czonkw grupy opowiada eiotyczne dowcipy,
ktre was krpuj, powinnicie o tym |miwledzie. Jeli
seks jest twoim naogiem, podo|iu!| sam wobec siebie
zobowizanie, e nie bdziesz <kli cagowywa na adnym
czonku grupy. (Jeli nie jestes naogowcem, ale odczu
wasz fizyczny pocig do kogo /. grupy, z sam wobec
siebie takie samo przyrzeczenie).
Decydujce znaczenie dla kadego czonka grupy ma
wiadomo, e znalaz si tutaj, aby otrzyma wsparcie
152 Pow rt do Sw e g o W ew ntrzneg o Do m u O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia 153

i umoliwi innym odczuwanie uczu. Zadanie czonkw czali uczu, i uznawaniu tych uczu wwczas, gdy si
grupy polega na tym, by by zwierciadem i udziela sobie u nich pojawiaj. Mona to wyrazi nastpujco: Widz ci,
nawzajem odzewu. Wyraa si to w takich stwierdzeniach: sysz, i ceni takim, jaki jeste. Akceptuj i szanuj twoj
Widz, e dr ci usta, a w twoim paczu czuj smutek lub: rzeczywisto.
Czuem gniew (lk, smutek), kiedy opowiadae o swoim Jeeli wychowae si w rodzinie dysfunkcyjnej, w ktrej
dziecistwie. Czonek grupy nie powinien nigdy uprawia panowao uczucie wstydu, trudno Jest pomaga innym tak,
terapii, dawa rad czy ustawia" innych uczestnikw. Ma jak to opisaem. aden czowiek ani adna grupa nie zrobi
cie peni rol kamery, ktra odtwarza to, co zostao zareje tego w sposb doskonay. Jeeli m a - . , wiadomo, e sam
strowane. Analizowanie, dyskutowanie i udzielanie rad potrzebujesz pomocy, to przyznaj po pi o s t u , e twoja
sprawia, e wszystko pozostaje w sferze intelektu, poza wypowied dotyczy ciebie, a nie kogo Innego.
zasigiem uczu. Dyskutujc i dajc rady, wyrywasz t Je .U twojego partnera lub innego czonka grupy zaczy
drug osob z obszaru jej uczu. naj naprawd przytacza emocje, prz.ei u i|lr wiczenie.
Wiele dorosych dzieci jest przekonanych, e nabieraj zna Popro go, by spojrza ci w oczy i odpowiedzia na krtkie,
czenia, przyjmujc na siebie rol opiekuna. Naogowo usta rzeczowe pytanie w rodzaju: Jakiego koloni |est moja
wiaj innych i pomagaj im. Czsto m/j>i aszaj ich emocje koszula?", Gdzie mieszkasz?, Jaki masz. s a m o hd?,
stwierdzeniami typu: Spjrz na tu / |asnlcjszej strony lub: Jakiego koloru?, Ile osb znajduje si teraz w p<> k o | u ? ,
Zastanwmy si. |akl mas/ u \ i te zadajc pytania Jak si nazywaj?. Pytania takie zmusz dan o s o b do
z a w ie r a j s lo w li ........... i" - Mad: Jak mylisz, dla skon murowania si i powrotu do chwili obecne| Kiedy
czego twoj ojelri pil '..... .............i ,i ima typu: Jak si teraz ludzie czuj przygnbienie, grzzn w tym, co tkwi w ich
czujesz?" lub: Jak trak | -i 1 t> w tobie? czy: Gdyby wntrzu. Ponownie dowiadczaj narosych, dawno za
twj smutek mg mwi, l>\ v / a s |xwiedzia?. Takie krzepych uczu, zostaj schwytani w energi pr/ s / o c i ,
pytania zachcaj do wyraeni. m* |i. tak |ak w sie. Musisz pomc im wrci do teia/nle|sz
Pamitajcie - to jest praca nad i i, IM pierwotnym. Czsto
h ci. Takie pytania spowoduj, e powrc do <hwlll obe
staramy si tumi czyje emocje, !:><>ni moemy da ujcia cnej.
wasnym. Jeeli na przykad ty z a c z y n a s z paka, moe to Kiedy Jestecie ju przygotowani do tego wl< / nla, wy
dotkn mojego smutku, ktry nie zna|du|r ujcia. Jeli bierzcie spord siebie kogo, kto ma najspok i|oijs/y gos,
zdoam ci powstrzyma, nie musz odczuwa wasnego i poprocie, by nagra tekst medytacji z- s t i 144 146.
cierpienia. Lecz moja pozorna pomoc w hamowaniu twoich Zarejestrujcie j do sw: Teraz wyobrai aoble. ie Jeste
emocji nie Jest dla ciebie adn pomoc! W rzeczywistoci owym bezcennym malutkim czow iekiem , ktry widzi
wywouje tylko zmieszanie i zo, ktre prawdopodobnie to wszystko... Sami nie nagrywajcie mctli/iucjl, lecz niech
przeywae w dziecistwie. Pocieszyciele, ktrzy rzekomo kady otrzyma nagranie jej tekstu. P o l e c c ie uczestnikom,
ci pomagali, w istocie powstrzymywali ci od tego, co naj by lewy kciuk zczyli z innym ji.de m lewej doni. Niech
bardziej mogo ci [x>mc: odczuwania twoich uczu. trwa to okoo 30 sekund, nastpni mog rozczy palce.
Pomocnicy zamsze pomagaj gwnie sobie. Nauczywszy Kontynuujcie nagranie medytacji od sw: Opu ten po
si, e pomaganie innym podnosi ich znaczenie, przezwy kj, ten dom, a odchodzc, obejrzyj si za siebie... (str.
ciaj tym samym poczucie wasnej, dogbnej bezsilnoci. 147) a do koca.
Istnieje jednak prawdziwa pomoc. Polega na pozwalaniu Teraz caej grupie odtwrzcie nagranie. Kiedy si skoczy,
ludziom by takimi, jacy s; na pozwalaniu im. by dowiad kady bdzie mia za sob ponowne dowiadczenie uczucia
154 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
narodzin w swojej rodzinie. Kady te bdzie mia zakotwi
czone to uczucie przez zczenie kciuka z innym palcem.
Kotwiczenie to pewnego rodzaju zmysowe pojcie zwizane
z kurkiem w broni palnej, a poczone z dowiadczeniem
z przeszoci. Dobrym przykadem kotwiczenia s piosenki,
ktre przywouj wspomnienia jakich przeszych wyda
rze. Suchajc ich, przypominamy sobie dawno nie widzia
nego przyjaciela lub sympati czy lato, kiedy mielimy 15
lat. Wyrazy i grymasy twarzy s take kotwicami. Jeli
ojciec przed udzieleniem ci reprymendy marszczy w chara
kterystyczny sposb brwi, kady, kto podobnie marszczy
brwi, podniesie t dawn kotwic. Nasze automatyczne
kotwiczenie jest skutkiem urazw. W rozdziale dziewitym
znajdziesz wiczenia, w ktrych zastosowane )est kotwicze
nie w celu przemodelowania naszej mapy.
N.r.i i.| ii 11< ii 111\- w koo, w ktrego rod
ku um ie.. i< u- li ' .1" i'i . 11 i >i i |.ii 1 1" | u ii v, kady ustali
najpierw .w< i|< h , m ...... < . , pi , kad, powiedzcie
uczestnikom, Jak bllskn .i u..,. icd in w |aki sposb i czy
w ogle chcecie by przytul . i , m i pieszczeni. Osoba
siedzca w rodku rozpoe/yna pi . . dotykajc kciukiem
palca - czyli uruchamia zm y.l",'.' i .i .i. zenie, wytworzone
podczas medytacji. Celem tego zol iii-gn i nawizanie kon
taktu ze wspomnieniami wczesnego ni wlctwa. Chcia
bym zwrci wam uwag, e zawsze w.r.. kc.niakt ze wspo
mnieniami bdzie bliszy, ni sdzicie. Os. .1<\ ws| x^uzalenio
ne bd na og sdziy, e nie wykonuj wiczenia
prawidowo. Strzecie si porwna z innymi czonkami gru
py! Toksyczny wstyd, bdcy przyczyn waszego wstyrtuzale-
nienia, wypywa z faktu, e bylicie porwnywani do wizerun
ku dziecka, jaki stworzyli sobie wasi rodzice.
Wystrzegajcie si intelektualizowania w rodzaju: Wiem,
e robi to le lub: Osoba przede mn szlochaa, a Ja nawet
nie zapakaem. Moecie sobie mwi tylko Jedno: Robi
to zgodnie z moj potrzeb.
Kiedy ju znajdziecie si w rodku krgu, ustalicie granice
fizyczne oraz uruchomicie kotwiczenie, zaczyna si proces
terapeutyczny.
O d n a j d y w a n ie N ie m o w l c ia
Kady z czonkw grupy powoli i z uczuciem przekazuje
wam afirmacj, jak wybra z wczeniej podanej przeze
mnie listy. Pomidzy kolejnymi afirmacjami powinna nast
powa dwudziestosekundowa przerwa. Potem kolejny ucze
stnik przekazuje afirmacj i tak dalej - trzykrotnie dookoa
(oznacza to, e niektre afirmacj bd si powtarza).
DaJ( li- osobie siedzcej w rodku paczk chusteczek do
nosa. (Idy kady uczestnik grupy przekae ju afirmacj,
nii <li <isoba siedzca w rodku pozi >st.inic tam jeszcze przez
kilka minut. Potem poklepcie j po pli i ... h i niech z powro
tem przyczy si do grupy. Nie omawl/t ( wiczenia, do-
pkl koM y czonek grupy nie wykona sm</ /racy! Kiedy
wszyscy zakocz ju wiczenie, niech kady podzieli si
z innymi swoimi dowiadczeniami z pobytu w smdku koa.
Pamitajcie, e s one niepowtarzalne.
Dzielc si dowiadczeniami, sprbujcie skupi, si na
nastpujcych kwestiach:
Jak afirmacj wybrae dla osoby w rodku? Czy kiero
w a e si przy tym jakim wzorcem? Czy zauwaye, e
(uk afirmacj powtrzye kilka razy? Afirmacja, |ak
wybierasz dla kogo, jest czsto t, ktr, wialnie ty
pragniesz usysze.
Czy Jaka afirmacja wyzwala w tobie natyi hmlastowy
przypyw energii, gniewu, smutku lub lku? Wicie ko
biet na przykad szlocha, syszc sowa C ie s z si, e
Jeste dziewczynk. Niektrzy pacz, gdy sysz: Po
wic ci tyle czasu, ile potrzebujesz" Zwm. cle uwag
na napicie. Napicie, czyli intensywno .! emocji, obja
wia si tam, gdzie zablokowana jest eneigia emocjonal
na. lo silne napicie, wywoane pnr.cz afirmacj, moe
by form wsparcia, jakiego w yciu potrzebujesz naj
bardziej.
Zwrcie uwag na gosy mskie i kobiece. Czy gos
mczyzny wyzwala lk, gniew czy smutek? Czy gos
kobiety wyzwala jak szczegln emocj? To bardzo
wana informacja dla ustalenia programu otaczania
opiek, opisanego w Czci 111. Wiedza o specyficznym
156 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u

rodzaju wspomagania, potrzebnym twojemu wewntrz

nemu dziecku, ma istotne znaczenie dla opieki, jak go
otoczysz.
Zajcia grupowe kocz si z chwil, gdy kady z uczest
nikw podzieli si swoim dowiadczeniem z innymi.

Rozdzia 5

ODNAJDYWANIE MAEGO
DZIECKA

7xi wszystko, co pstrokate, chwaa niech byd. i-

Panu -
Za niebo wielobarwne ja k aciate ciel;
Ta grzbiety pstrgw, rem nakrapiane w ctki;
Za skrzyda zib; ar szkaratny rozupanych
kasztanw;
Za ziemi w dziakach, w kawakach - za iu/< <r t /u
ziele;
I za rzemioso wszelkie, jego narzdzia i spi /< ty
Wszystkiemu, co nadmierne, osobliwe, s/r/n /no,
Kzeczom pstrym i pierzchliwym
(kt wie, ja k to si dzieje?).
G e r ar d M ani i .y H o pk in s

Kto skrada si na palcach, nie moe siu,

a kto kroczy, nie moe chodzi.
P r z y s o w ie c h i s k ie

Gerard Manley Hopkins, Od Chaucera do Larkina, przeoy Stanisaw

Baraczak, wyd. ZNAK, Krakw 1993.
158 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u O d n a j d y w a n ie M aego D z ie c k a i 54

TAK NIE
1. Czy masz kopoty z ustaleniem, czego

chcesz?
2 . ( zy obawiasz si poznawania nowych

miejsc?

JE EM BA
5 5 0
3. Czy obawiasz si nowych
dowiadcze? Czy czekasz, by
najpierw kto inny zbada sytuacj?
m m WIEK: 9 -18 MIESICY 4. Czy bardzo boisz si porzucenia?
(FAZA POZNAWANIA)
5. Czy w trudnych sytuacjach
potrzebujesz kogo, kto powiedziaby
m 18MIESICY-fi TATA cl, jak postpi?
( F M OIX'IKMFMM
6 . Czy jeli kto sugeruje ci co, czujesz,
e powiniene postpi zgodnie z t
i i u \ k u \ u \ ri / w i n n \i ii m i\ \ w s n i) i Z i
sugesti?

Ml I lik): MW WOLI 7. Czy co przeszkadza ci

w dowiadczaniu jakiego przeycia?
Czy na przykad bdc na wycieczce
M(K: ( Z! CIE I DZIAANIE
i podziwiajc wspaniae widoki,
martwisz si, e autokar odjedzie bez
ZWIZKI MPZ1I D/KII.: NARODZENI' PSYCHICZNE, ciebie?
8 . Czy zamartwiasz si?
INDEKS PODEJRZE 9. Czy trudno ci zachowywa si
Wypenij ponisz ankiet, odpowiadajc tak lub spontanicznie? Czy czuby

nie. Po przeczytaniu pytania odczekaj chwil i zastanw zakopotanie, gdyby z radoci mia
si, co czujesz. Jeeli tak wywouje silniejsz reakcj zapiewa przed grup ludzi?
emocjonaln - odpowiedz twierdzco; jeli jest odwrot
10. Czy czsto popadasz w konflikty
nie - odpowiedz przeczco. Kade tak sugeruje, e twoje
z ludmi posiadajcymi autorytet?
cudowne dziecko wewntrzne zostao skrzywdzone. S
rne stopnie skrzywdzenia. Znajdujesz si gdzie na 11. Czy czsto uywasz sw zwizanych
skali midzy 1 a 100. Im wicej udzielisz odpowiedzi z defekacj i oddawaniem moczu - na
twierdzcych, tym bardziej zostao skrzywdzone twoje przykad dupa, gwno, sra ?
mae dziecko wewntrzne.
160 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego
12. Czy masz obsesj na punkcie
poladkw mczyzn i kobiet? Czy
czciej mylisz o seksie analnym ni
innym?
13. Czy czsto zarzuca ci si skpstwo
w wydawaniu pienidzy, okazywaniu
' mioci, wyraaniu emocji?
14. Czy masz obsesj na punkcie
porzdku i czystoci?
15. Czy obawiasz si gniewu innych? Czy
rwnie swojego?
16. Czy robisz wszystko, by unikn
konfliktu?
17. Czy mwic komu ule-", masz
poczucie winy?
18. Czy unikasz mwienia wprost nie,
ale czsto na rne posr dnie
i pokrtne sposoby starasz si nie
zrobi tego, co obiecae?
19. Czy zdarza ci si, e wpadasz w sza
i tracisz wszelk kontrol nad sob?
20. Czy czsto jeste zbyt krytyczny
wobec innych?
21. Czy w bezporednich kontaktach
z ludmi jeste miy, a za ich plecami
plotkujesz o nich i krytykujesz ich?
22. Czy kiedy osigasz sukces, trudno ci
jest cieszy si z niego lub uwierzy
w warto swoich dokona?
SUMA ODPOWIEDZI TWIERDZCYCH:
Domu O d n a j d y w a n ie M a e g o D z ie c k a i 61
TAK NIE Powysze pytania dotycz okresu wczesnodziecicego.
Pytania 1-9 dotycz wieku od 9 do 18 miesicy. Jest to
pierwsza cz fazy wczesnodzieeicej, okres raczkowania,
dotykania, prbowania i w ogle ciekawoci oraz chci ba
dania otaczajcego wiata.
Pytania 10-22 obejmuj wiek od 18 miesicy do 3 lat. Jest
to faza separacji, inaczej odchodzenia. Jest to take etap
przeciwzalenoci, charakteryzujcy sic powstaniem wizi
przeciwstawnych. Dziecko mwi ww< /as .nie, ja sam,
nie chc, nie zrobi, zwaszcza odpowiada |e na proby
rodzicw. Jest nieposuszne, lecz zawsze w z a s i g u wzroku
rodzicw. Jest nadal z nimi zwizane, lecz mu- i pi zeciwsta-
wia si, by si od nich odseparowa, ode-Jc si.n si sob.
Proces separacji nazwano drugimi narodzin. >mi lub naro
dzinami psychicznymi. Wyznacza on prawdziwy poi ztek
naszego JA.
W tym okresie badamy nasze otoczenie, aby pmbujc
wasnych si-odkry, kim jestemy. Dla dziewiciomiesicz
nego dziecka wiat jest zmysowym rogiem obfitoci, penym
rzeczy interesujcych i wartych poznania. Jeli w p ie rw
szych dziewiciu miesicach ycia zostao zbudowane fun
damentalne poczucie ufnoci, dziecko w naturalny sp o s b
zacznie poznawa swoje rodowisko. Przede wszystkim lice
widzie, dotyka i prbowa.
Erik Erikson nazywa ten okres etapem wch -lan <i i >/lecko
pragnie wszystko wchon i wcieli w swoje /\ <Ir Zaspo
kojenie owej wrodzonej ciekawoci stanic si w przyszoci
podstaw wszelkich twrczych i ryzykownych przedsi
wzi i przygd.
Okres ten jest niebezpieczny dla dzieci, poniewa nie
wiedz, jaka jest rnica midzy interesujco wygldajcym
ciemnym przedmiotem a gniazdkiem elektrycznym. W fazie
odkrywania wymagaj staej opieki i ogr omnej cierpliwoci.
Szczeglnie w tym okresie rozwoju dziecka rodzice powinni
zachowa rwnowag emocjonaln.
W miar rozwoju mini, wysiki poznawcze dziecka oraz
Jego separacja od rodzicw zwikszaj si. Dziecko uczy si
raczkowa, a nastpnie chodzi. Erikson postrzega rozwj
162 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
mini w kategoriach powstrzymywania i rozluniania.
Kady z nas musi si nauczy rwnowaenia tych odru
chw. Nauka chodzenia, jedzenia, kontrolowania natural
nych potrzeb fizjologicznych, zabawy, hutania, pywania
i biegania wymaga zachowania rwnowagi midzy po
wstrzymywaniem i rozlunianiem. Dziecko uczy si tego,
rozwijajc si mini i si wolt Waciw si woli przeja dziecicym, kiedy rozwija si uczucie wstydu i zwtpienia.
wia wwczas, gdy potrafi powstrzyma potrzeb fizjologicz
n w wymagajcych tego sytuacjach oraz rozlunia si
w stosownym momencie (gdy mama sadza je na nocnik).
Powstrzymywanie i rozlunianie wymaga take rwnowa
gi emocjonalnej. Naturalny impuls pcha dziecko do bycia
sob, do robienia wszystkiego po swojemu. Pocztkowo
dzieci nie posiadaj emocjonalnej rwnowagi. Cechuje je
przesadny pd w kierunku samodzielnoci. Nie sprawdziy
jeszcze, co mog, a czego nie mog robi. Na tym etapie
przejawia) skonno do absolutyzmu i mog zachowywa
si jak mali dyktatorzy" .Jesll nie dusi an tego, czego chc,
wpadaj w zo. Potrzebuj wwczas stanowczych, lecz
i cierpliwych rodzicw, ktrzy ustal granice waciwe dla
wieku dziecka oraz zorganizuj mu miejsce, w ktrym moe
ono bezpiecznie buszowa. W tym przedziale wieku dziec
ko potrzebuje obojga rodzicw. Czasem malec rozrabia tak,
e matka nie umie sobie z nim poradzi i musi odpocz.
Ojciec powinien j wspiera, ustalajc zdrowe ograniczenia.
Ojciec jest symbolem indywidualizmu: matka jest symbo
lem wcielania.
Ojciec i matka powinni wypracowa model zdrowego wy
raania gniewu i umiejtnoci rozwizywania konfliktw.
Zwaszcza to ostatnie ma zasadnicze znaczenie w wytwarza
niu prawidowej, bliskiej wizi. Dzieci obserwuj, w jaki
sposb rodzice rozwizuj wasne konflikty. Musz mie
zatem przed oczami uczciwy zwizek, w ktrym oboje rodzi
ce wyraaj swoje prawdziwe uczucia i rozwizuj spory.
Dzieci odczuwaj potrzeb wyraania swojej odi bnoci
i badania tego, co odrnia je od innych. Najpierw pragn
wszystkiego, co sprawia przyjemno i bawi. (Idy rodzice
ustalaj ograniczenia powstaj konflikty. I )zlc< 1 Kjwinny
O d n a j d y w a n ie M aego D z ie c k a 163
nauczy si, e mog gniewa si na mam i tat, a mama
i tata nadal bd trwa przy nich. Trzeba je nauczy, jak
rozwizywa konflikty, i uwiadomi, e nie mog mie
wszystkiego, czego by sobie yczyy. Musz nauczy si, e
nie zawsze ma nastpstwa i nie moe by rozmaicie inter
pretowane. Lekcji tych naley udzieli w okresie wczesno-
Zdrowy wstyd jest po prostu emocj wynikajc z ograni
cze. Pozwala nam by niedoskonaymi istotami ludzkimi.
Nie musimy si tak bardzo wstydzi - tylko tyle, by wiedzie,
e nie jestemy Bogiem. Nietzsche napisa: Wstyd ochrania
ducha. Wtpliwo powstrzymuje nas od skakania z dru
giego pitra i kae stawia bariery ochronne
Na tym etapie celem jest sia woli. Pozwala nam rozwin
moc czynienia. Nie mona robi czego dobrze, nic bdc
zdyscyplinowanym, nie zachowujc rwnowagi midzy po
wstrzymywaniem a rozlunianiem. Kto powiedzia, r ze
wszystkich masek wolnoci dyscyplina jest najbardziej ta
jemnicza. Potrzebujemy dyscypliny, aby by wolnymi
Nie posiadajc zdrowej siy woli, nie bdziemy zdyscypli
nowani. Niewierny wtedy, jak w stosowny sposb powstrzy
mywa si lub rozlunia. Niewaciwy luz to dowolno
dziaania: niewaciwe powstrzymywanie objawia si w ro
bieniu zapasw, nadmiernej kontroli, w zachowaniach ob-
sesyjno-kompulsywnych. Umiejtno powslizymywania
stwarza mocny fundament przyszej mioci i wiernoci;
umiejtno rozluniania pozwala przebole yciowe niepo
wodzenia i daje wiedz, kiedy naley i dalej
Jednym z najwaniejszych efektw zdrowej autonomii -
obok wywaonej siy woli - jest uznanie staoci obiektu
(ang. object constancy). Oznacza to po prostu, e kade
dziecko powinno do trzeciego roku ycia zrozumie, e nikt
niejest doskonay - ani rodzice, ani ono samo. Zrozumienie
takie jest moliwe dziki zdrowemu poczuciu wstydu. Mama
I tata s istotami ludzkimi. Nie zawsze zrobi lub dadz mi
to, czego chc. Jeli s zdrowi, dadz mi to, czego potrzebu
j. Kiedy ustanawiaj ograniczenia, czsto bdzie to budzi
gniew. Lecz w ten sposb ucz si rwnowagi
 O d n a j d y w a n ie M aego D z ie c k a i 65
164 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu

nadmiernie przystosowanym. Moje wasne cudowne dziec

Stao obiektu pozwala nam postrzega wiat jako zja ko ukryo si.
wisko niedoskonale. Jeli dziecko ma wiadomo, e ci
Kiedy prbowaem wyraa inne cechy mojej osobowoci:
sami rodzice czasem sprawiaj mu przyjemno, a czasem
gniew, chaotyczno, ch gonego okazywania radoci -
mu j odbieraj, to jednak pozostaj oni niezmienni, nawet zawstydzano mnie. Przyzwyczajanie mnie do nocnika mu
jeli z dziecicego punktu widzenia bywaj zarwno dobrzy, siao by koszmarem! Przez cae lata. Idc do toalety, umie
jak i li. Dziecko powinno si take nauczy, e ono te raem ze strachu i miaem wraenie, e wszyscy mnie pod
miewa rne nastroje. Czasem jest szczliwe, kiedy indziej
suchuj. Jako dziecko prosiem po kolei wszystkich czon
- smutne. Szczliwe czy smutne - nadal jest t sam osob.
kw rodziny, by nie wchodzili do toalety, kiedy tam jestem,
Doroli z zespoem dziecka wewntrznego, ktre nie zdoao
a bdc w rodku, zamykaem drzwi na klucz Trudno to
nauczy si tej lekcji, maj skonno do nieustpliwoci
nazwa normalnym, naturalnym zachowaniem W azience
i absolutyzmu. Ich sposb mylenia przebiega wedug wzor
zawsze odkrcaem kran, eby nikt nie sysza. |.k siusiam.
ca: wszystko albo nic. Gdy oddawaem stolec, najchtniej wynajbym orkiestr
W miar jak dzieci uzyskuj odrbno, zaczynaj ustala dt!
swoje granice. Wiedza o tym, co moje, a co twoje, jest pod
Sdziem, e moje ciao jest ze, a co najmniej jest brudne.
sta w tworzenia dobrych zwizkw midzyludzkich. W okre
Moja religia interpretowaa ludzkie ycie Jako pad ez.
sie wi / suodziecicym czsto mwilicie: To moje". Dziki
Naley cierpie w oczekiwaniu na mier. Ona zas pm jdzie,
temu ix >/naw.illAole, co naleao do was, a co do innej osoby.
gdy uda ci si przey! Czarne habity ksiy i zakonnic <.1 az
ZABURZENIA ROZWOJOWE czarne konfesjonay do spowiadania si ze wstydu I winy
byy w moim rodowisku symbolami Boga.
W tej fazie najwaniejsze jest. by rodzice posiadali zdrowe
Moi rodzice byli take zniewaani tymi tradycjami rellgil.
granice. Istotne Jest tez, 1>\ nd/n.ic/ali si niezomn si
Ojciec nie mia wasnych granic; by do cna pr/cza rty
woli. Jest o n a -ja k wc/i Heni si ego, ktra
wstydem. Osoba, ktra odczuwa toksyczny wstyd, wierzy,
dostarcza tworzywa do budowy solldnyi h gianlc. Ponadto
e nie ma w niej nic, co byoby dobre. By doszc ztnie
pozwala kontrolowa emocje tak, by wyi.i/ane byy we
zawstydzonym jest rwnoznaczne z brakiem jakichkolwiek
waciwym czasie i miejscu (kiedy, na przykad, kto pooy
granic - a to z kolei stanowi poywk dla naoguw Moj ojciec
walizk na twoim kapeluszu) lub tumione w stosownych
by naogowcem pod kadym wzgldem. Nie potc.ill powie
okolicznociach (kiedy policjant zatrzymuje ci za przekro
dzie nie. Pniej, kiedy byem ju na tyle- dorosy, by si
czenie szybkoci). Pozwala rwnie mwi nie" sobie i in
buntowa, poszedem za jego przykadem.
nym. A co najwaniejsze - sia woli opiera si mocno na
Matka tkwia w szponach obowizku. Bya nadmiernie
poczuciu rwnowagi.
przystosowan, dobr kobiet, on i matk. Problem nad
Rodzice, ktrzy s skrzywdzonymi dorosymi dziemi, nie
miernej obowizkowoci polega na tym, e obciona nim
posiadaj poczucia rwnowagi. Nie wiedz, kiedy naley
osoba jest nieugita, osdzajca 1 perfekcyjna. Dzikuj
powiedzie nie, albo odmawiaj zawsze. Czasem mwi
Bogu za moj matk, bo nie przeybym bez jej poczucia
tak , a potem nie w sposb niekonsekwentny i pokrtny.
obowizku. Gdy wychowuje si mae dzieci, powstrzymywa
W okresie wczesnodziecicym nauczyem si nadmierne
nie jest lepsze ni rozlunianie. Niemniej kobieta perfekcjo
go powstrzymywania. Stumiem poczucie autonomii, stajc
nistyczna i nadmiernie obowizkowa wpaja dzieciom po
si idealnie posusznym chopczykiem, maympomocnikiem
czucie wstydu.
mamusi i dobrym chopcem babci. Staem si dzieckiem
168 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
WYWIAD
Zgromadcie wiedz o okresie wczesnodziecicym, posu
gujc si nastpujcymi pytaniami:
1. Kto by z tob, gdy miae dwa-trzy lata? Gdzie by
ojciec? Czy czsto bawi si z tob? Czy powica ci
czas? Czy matka i ojciec pozostawali w zwizku mae
skim? Gdzie bya matka? Czy bya cierpliwa? Czy po
wicaa ci czas? Czy ktre z rodzicw (lub oboje) byo
naogowcem?
2. W jaki sposb matka i ojc lc* u. yli ci dyscypliny? Jeeli
fizycznie - opisz szczeyt >6>ii'<>. lak to robili. Jeli emocjo
nalnie - w jaki sposb tri i <>i v/.owali ci? Czy mwiono
ci, e dostaniesz lanie lub inna kar cielesn, gdy ojciec
wrci do domu? Czy ........ samemu przynosi rzgi,
pas i inne narzdzia d<. k.uauU?
3. Czy miae star z\> li In.u i lub siostry? Jak ci trakto
wali?
4. Kto Ci pociesza ' Ko> oh. p n o w a , gdy bye przeraony
lub gdy p a k a e ? Kto -a.. w i a agodne, lecz stanowcze
ograniczenia, gdy si g n u w a l . ' Kto bawi si, mia
i artowa z tob?
Napisz jak najwicej o swym w. zesnym dziecistwie.
Zwr uwag na wszystko, co wiesz o rodzinnych sekretach,
ktre w dziecistwie skrywano przed tob. Czy' ojciec na
przykad by erotomanem i mia liczne romanse? Czy ktre
z rodzicw byo nie leczon ofiar fizycznej, seksualnej lub
emocjonalnej brutalnoci? Znam mczyzn, ktiy w wieku
40 lat dowiedzia si, e jego matka bya ofiar kazirodztwa
fizycznego i niefizycznego. On za przez cae lata seksualnie
odreagowywa na otoczeniu; pocigay go kobiety bdce nie
leczonymi ofiarami kazirodztwa. By bardzo zwizany
z matk, ja za uwaam, e nosi w sobie jej nie uleczone
kazirodztwo i odreagowywa je na otoczeniu.
Rodzinne sekrety zawsze wynikaj z toksycznego wsty
du - powiniene jasno zdawa sobie z tego spr. iw I <>dczas
pisania skup si na tym, jak ci zawstydzano na tych
wszystkich uczuciach, potrzebach i pragnienia. i. ktre
O D N AJDYWANIE MAEGO DZIECKA 164
ulegy stumieniu. Skup si te na braku dyscypliny w two
im domu. Zwr uwag, w jak i sposb nabye faszywych
uprawnie przez to, e nie wpojono ci zdrowej dyscypliny.
Zauwa, e nikt nie troszczy si dostatecznie o to, by
ustanowi dla ciebie ograniczenia, by nauczy ci dawa
i bra. Nikt nie uczy ci ponoszenia odpowiedzialnoci za
twoje zachowania.
Opisz wszystkie zapamitane bolesne /.darzenia. Podaj
tyle szczegw, ile moesz. Jeli na przykad wspominasz,
jak zostae ukarany za to, co w rzeczywlst. isel przeskroba
twj brat, napisz: Ja i brat bawilimy si dwiema szmacia
nymi lalkami Jedna bya poszarpana, m//><dp si z niej
trociny. Byy pomalowane na niebiesko lc/.crw<<m>. ale moc
no Ju wyblaky. Brat schwyci moj lalk i odetm<d ej rk.
Natychmiast potem pobieg do mamy, mwmi Ze to ja
rozerwaem je g o lalk. By je j pupilkiem! Mama wierzya
mnie najpierw w tyek, a potem w brzuch Bolao, w lekiem
z paczem do mojego pokoju. Brat zacz si mia.
Moe nie pamitasz szczegw, lecz zanotuj w s / \ a ko,
co przyjdzie ci do gowy. Jest takie terapeutyczne powie
dzenie: Nie poniesiesz poraki, znajc szczeg]) ' </. /gl
jest bliszy rzeczywistemu dowiadczeniu, a zatem b li
szy twojemu odczuciu. Nie wywrze na tobie wl. kszego
wraenia, gdy ci powiem, e pewna kobieta opowiadaa
podczas zaj, ja k w wieku od ptora do </.Inech lat
ojciec zmusza j do kazirodztwa. Oczy wis. Ir syszc
o tym, bdziesz wstrznity, ale nie zareagujesz siln
emocj. Lecz teraz opowiem, e co noc kad j midzy
nogami i zmusza do ssania penisa, c/ego nauczy j,
nakadajc na pocztkowo smoczek. Dopiero wwczas
czciowo dotrze do ciebie ohyda tego czynu i poczujesz
cierpienie owej kobiety.
DZIELENIE SI Z PRZYJACIELEM WSPOMNIENIAMI
Z WCZESNEGO DZIECISTWA
Tak jak poprzednio, bardzo wane jest, aby podzieli si
histori swojego wczesnego dziecistwa ze wspierajc ci,
yczliw osob. Naley zwrci przy tym uwag na fakt, e
170 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
zachowanie strasznych dwulatkw Jest jak najbardziej nor
malne. W dziewitym miesicu ycia dziecko zaczyna racz
kowa i bada otoczenie. W osiemnastym miesicu zaczyna
mwi nie" i miewa napady zego humoru, jeli co dzieje
si nie po jego woli.
Zachowanie dwulatka nie ma nic wsplnego z byciem
zym lub dobrym dzieckiem. A na pewno nie ma nic wspl
nego z czym tak mitycznym, jak grzech pierworodny. Po
dobnie jak inne dzieci, take mnie uczono, e przyszedem
na wiat z pitnem grzechu pierwszych rodzicw, Adama
i Ewy, e mam ze, egoisty /ne skonnoci, a dyscyplina
i karanie su mojemu dobru (chocia w dziecistwie nie
dostawaem zbyt czsto lania)
Przygldajc si maemu bawicemu si dziecku, musie
libycie bardzo wyty wyubiani, by stwierdzi, e jest
ze lub e ma grzeszne .klminoci. Ten, kto pragnie je bi,
kara lub pozbawia i /i n k o l w i c k , sam jest skrzywdzonym
dzieckiem. R o d z i c i j m. . n pu|a l a k , poniewa tkwice w nich
skrzywdzone d / . l c c ko |i i nadmiernie przystosowane do
lku przed porzuceni' m l ul > p a l a chci zemsty (czynic
swojemu dziecku to, co pi agi ic l u b y uczyni wasnym rodzi
com).
Dzieci maj potrzeby, s niedojrzale 1 dlatego we wczes
nym okresie sprawiaj trudnoci, lecz. nie s moralnie
zepsute! Piaget dowid tego, co stara mdro gosi od
dawna: wiek rozsdku zaczyna si okoo sidmego roku
ycia. Przedtem wiadoma moralno nie istnieje.
Powiedz wspomagajcemu ci czowiekowi, w jaki sposb
zostaa skrzywdzona twoja wczesnodziecic a Ja. Przeczy
taj mu swoj histori. Potrzebujesz sprzymierzeca, ktry
uzna bl i cierpienie, jakie byty udziaem drogocennego,
maego dziecka.
Jeli jeste przestpc, potrzebujesz, by uznano zniewa
g, jakiej doznae. Nie miae nikogo, kto ustaliby ograni
czenia. nauczy ci dyscypliny i odpowiedzialnoci za siebie.
To prawda, e nic nie usprawiedliwia zachowa przest
pczych. Lecz. przestpcy najczciej sami najpierw byli ofia
rami. W trzeciej czci niniejszej ksiki podaj sposoby,
O d n a j d y w a n ie M aego D z ie c k a 17 1
dziki ktrym moesz nauczy swoje skrzywdzone dziecko
wewntrzne pewnej dyscypliny. Bdziesz musia ciko pra
cowa, by rozwin w sobie sumienie.
Opowiadanie osobie wspierajcej o krzywdzie, ktra ci
spotkaa, zmniejsza toksyczny wstyd. Jak zapewne pa
mitasz, to on tworzy izolacj i skania do milczenia. Im
bardziej dziecko je s t zawstydzane, tym mocniej czuje, e
nie moe by zalene od kogokolwiek. Poniewa jego
potrzeby nigdy nie zostaj zaspokojone . .i wstydzi si tym
bardziej, im te potrzeby s wiksze, moe odczuwa, e
proszc o wysuchanie, sprawia innym kopot. Prawda
jest taka, e masz wszelkie prawo pozwoli Innym kocha
ci i wspomaga.
Pamitaj, e czynisz to dla swojego drogocennego,
skrzywdzonego dziecka wewntrznego. Wsucb.| si w ja
swojego maego dziecka. Czy nie porusza strun w twoim
sercu?
CO CZUJESZ?
Jeli masz zdjcie z okresu wczesnego dziecistwa,
odnajd je. Spjrz, jak i bye may i niewinny Potem
spd jaki czas z dzieckiem w tym samym wieku ! k o n
centruj si na prawidowociach tej fazy rozwoju. I<>, e
miae wwczas tyle energii i tak bardzo h.i.isowae,
byo czym zupenie normalnym. Dzieci w tym wirku s
dociekliwe. Bye ciekawy i interesowao <1; mnstwo
rzeczy. Mwie nie, by zacz y po swojemu. Bye
niepewny i niedojrzay, std napady zego humoru. Bye
niewinn i pikn istot. Skup si na tym, przez co prze
szede we wczesnym dziecistwie. Poczuj kade uczucie,
ktre si pojawi.
PISANIE LISTU
Tak jak w przypadku odnajdywania niemowlcego ja,
napisz list do swojego wczesnodziecicego ,Ja. List pocho
dzi od czowieka dojrzaego - w moim przypadku od agod
nego, mdrego i starego czarodzieja. Jeden z listw do mo
jego dziecka brzmi nastpujco:
 172 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
Drogi May Johniel
Wiem, e jeste bardzo samotny. Wiem, e nigdy nie
udao Ci si by sob. Boisz si gniewa, bo mylisz, e
istnieje straszny ogie, zwany piekielnym, ktry spali Ci,
je li wpadniesz w gniew. Nie moesz by smutny lub
odczuwa lku, bo byby uznany za mazgaja Nikt napra
wd nie zna tego cudownego chopaka jakim jeste, i nie
wie, co naprawd czujesz.
Przybywam z przyszoci i wiem lepiej ni ktokolwiek
inny, przez co przeszede l Kocham Ci i pragn, by
zawsze by ze mn. Pozwol Ci by takim jakim naprawd
jeste. Naucz Ci rwnowagi i pozwol Ci wcieka si,
smuci, ba i cieszy. Zastanw si, prosz, czy pozwolisz
mi by zawsze z Tob.
Kocham
Duy John
Po napisaniu tyc h sw poczuem osamotnienie i smutek
mojego wewntrznego dziecka.
List od twojego maego dziecka
Nastpnie napisz list od twojego skrzywdzonego, maego
dziecka wewntrznego. Pamitaj o tym, by pisa niedominu-
j c rk-, lew, jeli jeste praworczny, lub praw, jeli
jeste leworczny.
Oto co napisa jeden z uczestnikw warsztatu:
Drogi Duy Ryszardzie!
Przyjd, prosz, i zabierz mnie.
Od czterdziestu lat siedz w szafie, jestem przeraony,
potrzebuj Ci.
May Ryszard
Po napisaniu listu usid spokojnie i pozwl sobie na
doznawanie wszelkich uczu, jakie si pojawi. Jeli jeste
z kim, masz u boku przyjaciela lub terapeut, odczytaj mu
list na glos. Gone czytanie w obecnoci osoby bdcej dla
ciebie zwierciadem, moe przynie silne efekty terapeutyczne.
O d n a j d y w a n ie M aego D z ie c k a 173
AFIRMACJE
Ponownie zapraszam ci w przeszo, aby odnalaz swo
je mae dziecko wewntrzne i przekaza mu afirmacje, ktre
pragnie usysze. Rni si one od tych. ktre przekazae
swojemu wewntrznemu niemowlciu. Oto one:
May(a).............. to normalne, te cztjesz zacie
kawienie, chcesz oglda, dotyka i bra do
buzi rne rzeczy. Bd czuwa nad twoim
bezpieczestwem, gdy bdziesz poznawa
swoje otoczenie.
Kocham ci takim, jakim jeste, may(a)..........
Jestem tutaj po to, by zatroszczy al o twoje
potrzeby. Ty nie musisz si troszczy o mo
je.
To normalne, e wymagasz troski, maly(a).......
To normalne, e czasem chcesz powiedzie
nie, may(a).................. Ciesz si, te
chcesz by sob.
To cakowicie normalne, e si czasem denn
wujemy. Wsplnie uporamy si ze awymi
problemami.
To normalne, e si obawiasz, jeli robisz co po
swojemu.
To normalne, e czujesz smutek, jeli co ci nie
wychodzi.
Nie opuszcz ci, bez wzgldu na wszystko.
Moesz by sob i liczy na to, e zostan u two
jego boku.
Uwielbiam obserwowa, jak uczysz si chodzi
i mwi. Uwielbiam patrze, jak stajesz si
samodzielny i rozwijasz si.
Kocham ci i ceni, may(a)................
Przeczytaj afirmacje powoli i pozwl, aby wnikny w cie
bie.
174 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u O d n a j d y w a n ie M aego D z ie c k a 175

MEDYTACJA MAEGO DZIECKA Poczuj zmysami ten powrt do swego wewntrznego

Wstp do wszystkich medytacji naley nagra na tamie.
Jeli tego jeszcze nie zrobie, wr do poprzedniej medyta
cji i nagraj j do sw: Co czuby, mieszkajc w tym
domu?... (str. 145).
Teraz dodaj kolejny wstp oglny.
Wyobra sobie, e wychodzisz z domu i widzisz mae
dziecko bawice si w piaskownicy... Przyjrzyj si mu
uwanie, wczuj si w nie... Jaki jest kolor jego oczu?...
Jakie ma wosy?... W co Jest ubrane?... Zagadaj do tego
dziecka... Powiedz to, co masz ochot mu powiedzie...
A teraz wskocz do pluskownicy i sam sta si maym
dzieckiem... Jak to Jest by maym dzieckiem?... Spjrz
na dorosego siebie...
domu... Twoje mae dziecko jest upragnione, kochane
i nigdy ju nie bdzie samotne... Wyjd ze swojego
domu... Wdruj nadal ciek wspomnie... Przejd si
po dziedzicu pierwszej szkoy. Spjrz na plac zabaw
i na hutawk... Przejd si po ciekach, ktrymi
chodzie, bdc nastolatkiem... Odtwrz wspomnie
nia sprzed dwch lat... Poczuj si w przestrzeni,
w ktrej teraz si znajdujesz... Poczuj palce u ng...
Porusz nimi... Poczuj energi pync przez nogi...
Biorc gboki oddech, poczuj energi w piersiach...
Gono wydychaj powietrze... PoczpJ energi w do
niach i palcach... Poruszaj palcami rk... Po uj ener
gi w barkach, szyi i szczkach... Wycignij miniona...
Poczuj sw twarz i wr do chwili obecnej. Otwrz
oczy.

Suchaj tej dorose) <mt>l>y. ktra tak jak dorosy, mdry, Posied chwil i zastanw si nad swoimi pr/<v . i nni.
agodny czarodziej przekazuje ci te afirmacje. Sid na Poczuj to, co czujesz. Jeli nie czujesz nic, to te dniu ze.
jego kolanach, jeli dziki temu poczujesz si bezpiecz Zastanw si, ktre sowa podziaay na ciebie na|lmnl/Uj.
niej. Kiedy ujawniy si emocje? Jak si teraz czujesz. < /.'go
jeste wiadom?
Jeli pracujesz z partnerem, w tym miejscu przekazujesz Zanotuj wszystkie silne uczucia, jakie poczue li il ><u
mu podane wczeniej afirmacje (str. 17,'i). (Patrzy na swoje jesz obecnie. Jeli chciaby podzieli si nimi /< \ .pin .t
dorose ja, syszy jednak twj gos). Jeli pracujesz sam, jc ci osob, zrb tak.
odtwrz afirmacje, ktre sam nagrae. Po kadej zrb
dwudziestosekundow przerw. Po ich wysuchaniu pozwl Praca z partnerem
swojemu dziecku przez dwie minuty odczuwa to, co czuje, Wykonujc wiczenie z partnerem, powli-Ir 11 och cza
a potem kontynuuj: su na uznanie brutalnoci czynw, ktre zostay wobec was
popenione. Powinnicie by dla siebie nawzajem zwierciad
Jeli czujesz potrzeb ucinicia swojego dorosego, em potwierdzajcym to, co mwi partner.
uczy to. ciskajc dorosego, poczuj, e znw stajesz Bdcie dla siebie kolejno przewodnikami w medytacji.
si dorosym sob. Przytul swoje mae dziecko. Podejmij Jedyna rnica podczas pracy z partnerem polega na tym,
zobowizanie, e bdziesz kocha t nieostron, od e twj partner wypowiada gono afirmacje. Ponadto part-
krywcz, ciekaw, badajc wiat cz siebie samego. ner-przewodnik moe tuli ci i pieci w taki sposb, jaki
Powiedz dziecku: Nigdy ci nie opuszcz... Zawsze bd dla was obu jest do przyjcia. Polecam take przeczytanie
przy tobie... Uwiadom sobie, e wanie odnalaze swe wstpu do wicze z partnerem w medytacji niemowlcia
mae dziecko... (str. 144-145).
176 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu

Praca w grupie
Przeczytajcie instrukcj dla grupy w medytacji niemowl
cia. Jeli zarejestrowalicie na tamie oglny wstp do
medytacji niemowlcia, poprocie swojego lektora, by doda
nastpujcy tekst:

Wyobra sobie, e wychodzisz z domu i widzisz mae

dziecko bawice si w piaskownicy... Przyjrzyj si mu
uwanie, wczuj si w nie... Jaki jest kolor jego oczu?... Rozdzia 6
Jakie ma wosy?... Jak jest ubrane?... Zagadaj do tego
dziecka... Powiedz mu to, co chcesz powiedzie... A te
raz wskocz do piaskownicy i sam bd maym dziec
ODNAJDYWANIE
kiem... Jak to jest by maym dzieckiem?... Spjrz na PRZEDSZKOLAKA
dorosego siebie... Suchaj, jak ten dorosy, mdry, a
godny czarodziej przekazuje ci afirmacje fazy wczesno-
dziecicej. Sid na jego kolanach. Jeli dziki temu
poczujesz si bezpieczniej. Czasami jestem ja k drzewo rosnce nad grobem,
wielkie liciaste drzewo, ktre przeyo w .szr/n/i >/
ny sen, utracony w smutnych nastrojach i irh-r
Nie nagrywajcie flnnmlt D.i|clc kademu kopi listy
szach przez martwego chopca, ktrego oplata mci/
afirmacji i postpujcie wedug instrukcji dotyczcej kotwi
mi korzeniami
czenia. Kontynuujcie czytanie medyt.-u |i do koca tak, jak
zostao to opisane w tym rozdziale Nastpnie odtwrzcie R a in e r M aria K ii ki
nagranie i uformujcie krg, wypowiadajc afirmacje, podo
Bd prawdziwy wobec siebie samego.
bnie jak podczas wiczenia dla okresu niemowlcego.
Uwiadomcie sobie, e dorosy moe otoczy opiek W illiam S/ i k s i *ir
skrzywdzone dziecko, ktre w was tkwi.
INDEKS PODEJRZE
Wypenij ponisz ankiet, odpowiadajc tak lub
nie. Po przeczytaniu kadego pytania odczekaj chwil
i zastanw si, co czujesz. Jeeli tak wywouje silniejsz
reakcj emocjonaln - odpowiedz twierdzco; jeli nie
wywouje silniejsz reakcj - odpowiedz przeczco. Kade
tak sugeruje, e twoje cudowne dziecko wewntrzne
zostao skrzywdzone. S rne stopnie skrzywdzenia.
Znajdujesz si gdzie na skali midzy 1 a 100. Im wicej
udzielisz odpowiedzi twierdzcych, tym bardziej twoje
dziecko wewntrzne zostao w wieku przedszkolnym
skrzywdzone.
178 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego
1. Czy masz due kopoty z okreleniem
swojej tosamoci? eby pomc sobie
udzieli odpowiedzi na to pytanie,
zastanw si nad nastpujcymi
kwestiami: Kim jeste? Czy
odpowied przychodzi ci atwo? Bez
wzgldu na twoje seksualne
preferencje, czy czujesz si naprawd
mczyzn (kobiet)? Czy
przywizujesz przesadn wag do
spraw seksu (prbujesz by macho
lub sodk uwodzicielk)?
Dom u O d n a j d y w a n ie P r z e d s z k o l a k a 179
TAK NIE
2. Czy masz poczucie winy nawet wtedy,
gdy uprawiasz seks w akceptowanych
okolicznociach?
3. Czy masz kopot z okreleniem, co
czujesz w danym momencie?
4. Czy masz problemy w kontaktach
z bliskimi osobami (maonkiem,
dziemi, szefem, przyjacimi)?
5. Czy przez wikszo czasu usiujesz
kontrolowa swoje uczucia?
6 . Czy prbujesz kontrolowa uczucia
osb w twoim otoczeniu?
7. Czy paczesz, kiedy si zocisz?
8 . Czy reagujesz zoci, kiedy jeste
przestraszony lub uraony?
9. Czy masz kopoty z okazywaniem
uczu?
10. Czy wierzysz, e jeste
TAK NIE odpowiedzialny za zachowanie lub
uczucia innych osb? (Na przykad
czy czujesz, e moesz kogo
zasmuci lub rozgniewa?).
11. Czy czujesz si winny za co, co si
zdarzyo czonkom twojej rodziny?
12. Czy wierzysz, e jeli bdziesz si
zachowywa w okrelony sposob, to
uda ci si zmieni inn osob?
13. Czy wierzysz, e jeli czego pragniesz
albo co odczuwasz, moe si to
u rzeczywistni?
180 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
TAK
14. Czy czsto przyjmujesz niejasne
informacje i niekonsekwentne
przesania, nie proszc o ich
wyjanienie?
15. Czy dziaasz na podstawie domysw
i nie sprawdzonych przypuszcze,
traktujc je jako rzeczywiste
przesanki?
16. Czy czujesz si odpowiedzialny za
maeskie problemy swoich rodzicw
lub ich rozwd?
17. Czy starasz si osiga sukcesy, eby
poprawi samopoczucie swoich
rodzicw?
SUMA ODPOWIEDZI TWIERDZCYCH:
NORMALNY WIEK PRZEDSZKOLNY
W wieku okoo trzech lat /..u /c pyta: dlaczego? i za
dawa mnstwo innych pyta. latae nie dlatego, e bye
gupi czy specjalnie naprzykrzae si, lecz dlatego, e byo
to czci biologicznego planu ustalonego przez Si Wy
sz. Zadawae pytania, bo przepeniaa ci yciowa energia,
sama istota bytu, ktra popychaa ci ku cigle rozwijaj
cemu si yciu.
Podsumujmy twj dotychczasowy rozwj: czujesz si mile
widziany na wiecie i wiesz, e moesz zaufa wiatu, e
twoje potrzeby zostan zaspokojone. Rozwine te w sobie
do siy woli i dyscypliny, eby mie zaufanie do siebie.
Teraz musisz rozwin moc, ktra ci pozwoli uzyska wizj
tego. kim jeste, i wyobrazi sobie, jak chcesz przey swoje
ycie. Wiedzie, kim jeste, oznacza posiada tosamo, na
ktr skada si twoja seksualno, twoje przekonania na
temat wasnej osoby i twoje fantazje. Dzieei w wieku przed
O d n a j d y w a n ie P r z e d s z k o l a k a 181
szkolnym tak czsto pytaj: dlaczego?, poniewa wiele
NIE
rzeczy jest dla nich zagadk. Dla niektrych z nas pozostaj
ni do tej pory.
Ustalenie, kim jeste i co chcesz zrobi ze swoim yciem,
jest tak trudnym zadaniem, e dzieci korzystaj ze specjal
nego systemu ochronnego. Jest nim egocentryzm. To ich
naturalna cecha. Dziecinie s samolubne Ich egocentryzm
jest biologiczn cech, a nie rezultatem wylniru. Do szste
go roku ycia dzieci nie potrafi pojniow.u w i a t a z czyjego
punktu widzenia. Przedszkolak moe w.poi-zu, ale nie
potrafi wczu si w czyj sytuacj. Zdolno- <li >tego pojawi
si w peni dopiero okoo szesnastego roku v< la
Przedszkolaki maj siln skonno do m\ slruia magicz
nego. Zajmuj si badaniem rzeczywistoci, al>\ oddzieli j
od fantazji. W taki wanie sposb odkrywaa swn|a moc.
Badanie oznacza przekonywanie si, jak wiele ma . w sobie
mocy.
Przedszkolaki s bardzo niezalene. Zajte sa ul iwa
niem pyta, ksztatowaniem swoich przekona, wy< >1na/a
niem sobie przyszoci, odgadywaniem, jak dziaa hv> tal I eo
jest przyczyn rnych zdarze. Rozwijajc w solili i ma/
doskonalsze wyczucie przyczyn i skutkw, ucz si |ak
mog na co wpywa. To jest ich naturalne, zdrmw /a|< le,
ktremu powicaj cay swj czas.
Zadanie rodzicw polega na tym, eby uezyi d/lrel I byc
dla nich wzorem. Ojciec stanowi model m< /\ n\ matka
jest za modelem kobiety. Tata i mama mus/ tworzy
zdrowy, bliski zwizek, rwnie pod wzgldem seksualnym.
Tata i mama powinni prezentowa model dobrych umiejt
noci porozumiewania si, takich jak wyjanianie, sucha
nie, pytanie, czego chcesz, i rozwizywania konfliktw.
Syn potrzebuje wizi z ojcem. Moe si ona wytworzy
tylko wtedy, gdy ojciec powica synowi czas. Wytworzenie
wizi wymaga kontaktu fizycznego oraz bliskoci emocjo
nalnej. Dla dziewczynki posiadanie ojca jest wane, ale nie
tak zasadnicze, jak dla chopca. Dziewczynka jest zwizana
z matk i powinna si od niej odczy. Chopiec te jest
zwizany z matk, ale ze wzgldu na tabu kazirodztwa nie
182 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
tak, jak dziewczynka. Musi chroni si przed przejciem
projekcji seksualnoci swojej matki.
Chopiec, wic si z ojcem, chce by taki jak on. Zaczy
na naladowa jego zachowanie. Czasem opowiada wszy
stkim dookoa, e kiedy doronie, bdzie taki jak tata.
Czasem odgrywa rol ojca w zabawach w udawanie. Niekt
rzy chopcy znajduj sobie bohaterw, ktrych bd podzi
wia i z ktrymi bd rywalizowa. Moimi bohaterami byli
zawodnicy baseballa. Zbieraem bilety na mecze baseballo
we i ubieraem si w strj mojej ulubionej druyny; pika
baseballowa z autografem bya jedn z najcenniejszych rze
czy, jakie posiadaem. Tak samo mae dziewczynki zaczyna
j naladowa swoje matki. Odgrywaj ycie dorosych,
bawic si lalkami, woc je w wzeczkach i karmic z bu
teleczek. Mae dziewczynki potrafi by uroczymi kokietka
mi, kiedy dla zabawy stroj si I prbuj si malowa.
W tym okresie yr la m o g s i iowule po raz pierwszy
pojawi biologii .'in skloiiin r .1 i Immoseksualne. Chciabym
z ca moc stwlenl/li /< i m az wicej dowodw wskazuje
na to, e homoseksualizm |est wrodzony i nie jest patologi
czy zaburzeniem rozwojowym W mojej wieloletniej prakty
ce terapeutycznej nigdy u l e spotkaem osoby o orientacji
homoseksualnej, ktra nie uwiadomiaby sobie swoich
skonnoci seksualnych do wczenie.
Ksika ta zajmuje si problemem skrzywdzonego dzie
cka wewntrznego, ktre tkwi w kadym z nas. Wikszo
homoseksualistw ma nadmierne poczucie wstydu, ponie
wa zawstydzanie chopcw, ktrzy nie zachowuj si
w sposb tradycyjnie przypisywany mczyznom, jest bar
dzo rozpowszechnione. Jeeli jeste homoseksualist lub
lesbijk, twj skrzywdzony przedszkolak wewntrzny musi
si dowiedzie, e masz prawo by tym, kim jeste.
SIA EGO W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Erikson okrela si ego w wieku przedszkolnym jako
denie do celu. Jego zdaniem sia tego denia wypywa
z poczucia tosamoci. Jeli do tego wieku rozwj przebiega
prawidowo, dziecko moe powiedzie: Mog ufa wiatu,
O d n a j d y w a n ie P r z e d s z k o l a k a
mog polega na sobie, jestem szczeglny i jedyny w swoim
rodzaju. Jestem chopcem (dziewczynk). Mog zacz kre
lenie wizji swojej przyszoci, nawet Jeli nie wiem dokad
nie, co chciabym robi.
Moc inicjowania i dokonywania wy Kirw pojawia si wraz
ze zdobyciem tosamoci. Zdrowy przedszkolak myli w taki
sposb: Mog by sob i cale ycie j e s i przede mn. Mog
si bawi w mamusi lub tatusia. Mog marzy o tym, eby
sta si takim mczyzn jak tata (tak kobiet, Jak mama).
Mog marzy o tym, e kiedy dorosn, bd tworzy swoje
wasne ycie.
ZABURZENIA ROZWOJOWE
Zaburzenia rozwojowe na tym etapie s skutkiem dugo
trwaej dysfunkcji rodziny. Dzieci oczekuj od rod/li w, e
bd oni prezentowa zdrowy model dorosego z. u I n>w.mla.
Jeli mama i tata s dorosymi z zakorzenionym |.... . i u lem
wstydu, ich dzieci nie bd potrafiy stworzy zdmwych,
bliskich zwizkw.
Dorose dzieci, ktre dawno temu pogrzebay s w o j a u
tentyczn osobowo i utraciy poczucie JA", n ie jMitrall
odda si swoim partnerom, poniewa nie maj u Mc do
oddania. Kiedy takie dorose dzieci wchodz w zwl/kl ma
eskie, wybieraj osoby bdce projekcj ich nwl/ii ..w
maj zarwno ich pozytywne, jak i negatywne i n by I u/u
peniaj ich role w ukadzie rodzinnym. Boh.itnskl Opie
kun czsto eni si z Ofiar, bo wtedy kade bdzie mogo
gra swoj rol. Kady z partnerw bardzo wiele Inwestuje
w drugiego, co wychodzi na jaw dopiero wtedy, gdy prbuj
ze sob zerwa. Jedno lub oboje mog wykazywa skonno
ci samobjcze i twierdzi, e nie potrafi y bez siebie.
Czsto dorose dziecko z problemem zaborczoci polubia
dorose dziecko z problemem opuszczenia. Kiedy partner,
ktry obawia si opuszczenia, chce wikszej bliskoci, part
ner lkajcy si zaborczoci ucieka. Po pewnym okresie
separacji osoba obawiajca si zawaszczenia zaczyna od
czuwa samotno na tyle, by pozwoli partnerowi, ktry
czuje lk przed porzuceniem, na troch bliskoci. Partner
184 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
lkajcy si porzucenia, pamitajc o niedawnej separacji,
staje si wkrtce zaborczy i osiga dominacj nad drug
osob, znowu j odstraszajc. Taka hutawka bdzie trwa
przez cay okres maestwa. Wystpuje tu specyficzny
rodzaj sprzenia zwrotnego.
Czy pamitacie nasz rysunek, przedstawiajcy dwoje do
rosych dzieci - trzylatka wacego 80 kilogramw i 56-ki-
logramow trzylatk? Ty i ja bylimy 25-kilogramowymi
piciolatkami. Musimy oczywicie pamita, e dokadnie
tacy sami byli w dziecistwie nasi rodzice. Kiedy skrzywdzo
ne dziecko mamy lub taty uwiadamia sobie, e partner nie
speni funkcji jego wytsknionego rodzica, zwraca si do
swoich dzieci, eby od nich uzyska to, czego ich rodzice nie
zdoali mu zapewni.
Wemy przykad rodziny Lavenderow. Bronco Lavender
Jest podrujcym akwizytorem. Jego naogiem jest seks.
Rzadko bywa w domu, ale kiedy si tam zjawia, udaje, e
cz go bani o i/ylo stosunki z on, Glori. Jej ojciec,
ktry by pastorem (i tez si u . s t a si jego naogiem), nada
crce to imi na czesi <b u a l y I ><>.c|. Gloria jest osob bardzo
wspuzalenion. N a w i z a a romans ze swoim katechet.
Bronco i Gloria maj tio|r dzieci chopcw w wieku szes
nastu i trzynastu lat oraz jedenastoletni dziewczynk.
Starszy chopiec jest niezwykle utalentowanym sportow
cem. W szkole jest gwiazdorem, a w domu - najlepszym
kumplem tatusia. W wieku 12 14 lat i z.sto wykorzysty
wa seksualnie swoj siostr. Siostra jest bardzo otya
i matka wci czyni jej z tego powodu uwagi. Po raz
pierwszy z rodzin Lavenderow zetknem si, gdy crka
zostaa skierowana do mnie na terapi z powodu proble
mw z nadwag.
Modszy syn to oczko w gowie mamy. Ma zdolnoci arty
styczne, nie uprawia sportw, ale jest bardzo religijny, co
mama niezwykle ceni. Ojciec go nie lubi; dokucza mu,
przezywa maminsynkiem i ciamajd. Jest on dla ojca ko
zem ofiarnym.
Nikt w tej rodzinie nie ma prawdziwej tosamoci. Mama
i tata to nie wyleczone ofiary niefizycznego kazirodztwa.
O d n a j d y w a n ie P r z e d s z k o l a k a 185
Oboje byli zastpczymi maonkami dla swoich rodzicw
przeciwnej pci. Ojciec Bronca, alkoholik, opuci go, kiedy
chopiec mia trzy lata. Bronco by dum i radoci dla
swojej mamy. Wszystko robili razem. Mama czsto ubieraa
si w jego obecnoci i korzystaa z toalety, kiedy chopiec
si kpa. Byem dla niej caym yciem" mwi Bronco ze
zami w oczach. Matka ju nie yje. a Hi om o czsto powiada
z alem: Nie ma ju na tym wiecle dnhiveh kobiet.
Gloria bya dla swojego ojca darem od Bogu. Staa blisko
ambony w niedziel, kiedy wygasza ku. .mla Matka bya
hipochondryczk i wiecznie chorowaa Gloria gotowaa
i praa, bdc dla ojca prawdziwym bogosawiestwem.
Spaa razem znim do 11 roku ycia. Choela/ nir dochodzio
midzy nimi do stosunkw seksualnych, bya o i|uy raniej
jego zastpcz on.
Oboje, Bronco i Gloria, zostali wykorzystani, /< I > zape
ni pustk i samotno w yciu swoich rodzicw i '<>in\ sicie
tylko, jak yje si ze wiadomoci, e byo si w y koi / y s t y -
wanym! Wykorzystywanie wyrzdza krzywd, powodu|r
dugotrway gniew i bl. Bronco i Gloria idealizowali .u.>leh
rodzicw, postawili ich na piedestale. W ich poj li
byli wici. Bronco i Gloria yli uud i wyrzeczeniami. Nl<i
mieli poczucia JA. Jak mogli je zdoby? Nie byo nikogo.
kto istniaby dla nich, ani adnego sposobu, eby gil by
sob. Musieli zajmowa si potrzebami i samotno ,< ta s w o
ich rodzicw. Wanie na tym polega nietizyi . nr w\ korzy -
stywanie seksualne.
Bronco i Gloria przenieli swoje d u c h o w e t any w zwizek
maeski i kontynuowali te same, dysfunkcyjne ukady.
Bronco odreagowywa swoje krzywdy seksualne na kolej
nych kochankach - rozkochujc je w sobie i porzucajc. Za
kadym razem, kiedy porzuca kobiet, odnosi symboliczne
zwycistwo nad kontrolujc go matk. Byo to oczywicie
niewiadome. Nie zdawa sobie nawet sprawy, e gniewa si
na matk, bo nastawiony by na jej idealizowanie. Gloria
bardzo wstydzia si swojego romansu. Pomogem jej do
strzec, e zostaa wykorzystana przez ojca, podobnie jak
inne kobiety w kociele. Religijno Glorii miaa zamasko
186 Powrt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
wa jej utajony gniew i smutek. Ona z kolei popeniaa
nieflzyczne kazirodztwo wobec modszego syna. By jej wra
liwym, maym mczyzn. Moga z nim rozmawia o Biblii.
W niedziele odbywali razem dugie spacery, rozmylajc
nad chwa tego wiata.
Syn wypeni pustk skrzywdzonego dziecka wewntrzne
go Glorii, podczas gdy jego starszy brat koi bl i poczucie
wstydu ojca. Crka objadaa si, eby zapeni pustk
gniewu, blu i osamotnienia wszystkich osb w tej rodzinie.
To o ni Bronco i Gloria si martwili, bya rodzinnym pro
blemem, zidentyfikowan pacjentk, ktr przyprowadzili
do mnie, szukajc rozwizania tego problemu.
Lavenderowie bardzo dobrze prezentowali si na niedziel
nych mszach. Nikt nie zdoaby dostrzec cierpienia panuj
cego w tej rodzinie. Nikt z jej czonkw nie posiada wasnej
tosamoci, poniewa niczyje potrzeby rozwojowe wieku
przedszkolnego nie zostay zaspokojone.
Rodzina I~ivrndn nw jest przykadem, jak duchowo
krzywdzi d/.leci d y s lu n k i |.i bliskich zwizkw midzy rodzi
cami. Gdy dzieci wvprlnlu|.i pustk w yciu swoich rodzi
cw, ta niezdrowa piunniro lub midzypokoleniowawi ma
szczeglnie szkodliwy wpis ss na seksualn tosamo dzie
ci. Wi ta jest zupenie Inna midzy ojcem i synem a matk
i crk, o czym mwiem pi /< ( I t e n i . Pionowa wi powoduje
zakcenie roli; syn lub crka /a|mu|a miejsce rodzica pci
przeciwnej.
Bronco i Gloria nie potrafili stworzy dla swoich dzieci
odpowiedniego otoczenia, w ktrym mogyby one myle,
czu i wyobraa sobie. Dzieci, ktre troszcz si o mae
stwo swoich rodzicw, w istocie utrzymuj rodzin razem.
Na tym etapie rozwoju potrzebuj niezalenoci, powinny
okazywa ciekawo, sprawdza swoj indywidualno, za
dawa pytania, myle o rnych rzeczach, ale w takiej
sytuacji potrzeby te nie mog zosta zaspokojone. Jak
wszystkie dysfunkcyjne rodziny, Lavenderowlc byli od sie
bie wzajemnie uzalenieni. Kade z nich ukierunkowane
byo na zewntrz. Nikt nie mia czasu, by zwrci uwag na
swoje wasne sygnay wewntrzne.
O d n a j d y w a n ie P r z e d s z k o l a k a 187
Wszystkie dysfunkcyjne rodziny gwac u dzieci poczucie
JA w podobny sposb. Zaburzenie moe mie zwizek
z zaywaniem rodkw farmakologicznych, nadmiarem
pracy lub przemoc. W kadym j)i zypadku jedno z rodzicw
jest uwikane w swj wasny problem, jx)dczas gdy drugie
jest wspuzalenione. Dzieci ulegaj emocjonalnemu po
rzuceniu. Co gorsza, zostaj mnie) lub bardziej widocznie
uwikane w utrzymywanie ryzykowni ) I niezdrowej rwno
wagi w rodzinie. W rodzinach dysfunkcyjnych niktniemoe
by sob. Wszyscy podporzdkowuj si potrzebom syste
mu.
Konsekwencj takiego stanu rzeczy Jest ..lywno rl
odgrywanych przez czonkw rodziny. Role te m n / n a porw
na do rl w tekcie sztuki teatralnej: dyktuj ka/dej osobie,
jak si ma zachowywa i co jej wolno, a czego nie wolno
odczuwa. Najczstsze role odgrywane w wieku pi /edszkol-
nym to: Osoba Przesadnie Odpowiedzialna. Prymus Bun
townik, Nieudacznik, Milusiski (milutki chopczyk l u d k a
dziewczynka), Opiekun i Przestpca.
Z powodu tego braku indywidualnej tosamoci, dysfun
kcyjne rodziny przepenia toksyczne poczucie winy A li owi"
poczucie winy jest stranikiem sumienia. Dziki niemu r n z
wija si zdrowe poczucie wstydu. Jest ono moralny m wymla
rem zdrowego wstydu. Wstyd u maego dzlei k.i wystpuje
wczeniej ni moralno i zdolno do wyraania gn sowami.
Moralno nie moe istnie bez poczucia przy .wi >|iyi h war
toci. Wartoci powstaj w wyniku mylenia 1 odczuwania.
Pojawienie si wartoci zakada, e kto rozwin w sobie
sumienie. Pod koniec wieku przedszkolnego dzieci posiadaj
zacztki moralnoci - pczkuje w nich sumienie.
W rodzinach dysfunkcyjnych dzieci nie maj moliwoci
rozwinicia w sobie zdrowego sumienia czy zdrowego po
czucia winy. Brak indywidualnoci nie pozwala im odczu,
e maj prawo do wasnego ycia. Zamiast tego rozwijaj
wic w sobie niezdrowe poczucie winy. Oznacza to wyrok
mierci dla psychologicznego obrazu wasnej osoby. Toksy
czna wina sprawia, e czujesz swoj wadz w sytuacjach,
gdy w istocie jeste bezsilny. Mwi ci, e ponosisz odpowie
 188 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
dzialno za uczucia i zachowania innych ludzi; moe ci
nawet podpowiada, e z powodu twojego postpowania
kto zachorowa, na przykad wtedy, gdy ojciec stwierdza:
Patrz, co zrobie. To przez ciebie matka jest chora!. Z tego
powodu ulega nadmiernemu rozbudowaniu twoje poczucie
odpowiedzialnoci. Wpajanie toksycznej winy jest jednym
z najbardziej niszczycielskich sposobw zadawania krzywdy
twojemu dziecka wewntrznemu w wieku przedszkolnym.
WYWIAD
W miar jak pokonujesz poszczeglne etapy rozwoju, za
pewne coraz atwiej przychodzi ci spisywanie historii swo
jego ycia. Wikszo ludzi nie ma jednak zbyt wielu wspo
mnie z okresu przedszkolnego. Przed ukoczeniem sied-
miu-omlu lat cigle mylae w sposb magiczny,
pozbawiony logiki i egocentrycznie. Mylenie takie mona
porown.ic di i sl.mu o(linleiuie| wiatlomoci. Sprbuj sobie
jednak przypomnie i\ I iii /dua/.. bolesne wydarzenia
tkwi zwykle tu pud pnwiei/< lini. Poniewa ci zagraay,
pozostawiy naJtrwal-./i I ids Spisz wszystko, co pami
tasz o bolesnych zda r/eni.u Ii t. miego okresu. Przypomnij
sobie charakterystyczne s/c /< mis
Napisz take jak najwicej 1 swu|cj rodzinie. Co robi tata?
Co robia mama? Jak ukadali 1 .11 n h maestwo - o czym
wiesz, a czego si tylko domylasz? As 11>< szczegln uwag
na swoje przypuszczenia dotyczce rodziny. Za, e byy
prawdziwe, i zobacz, czy pomoe ci to lepie) zrozumie swoj
rodzin. Jeli nie, pozbd si ich. Jeli tak, niech ci przez
jaki czas towarzysz.
Jeden z moich pacjentw podejrzewa, e Jego babka zo
staa seksualnie wykorzystana przez swojego ojca. Wycho
wywaa si na farmie jako jedyna dziewczyna wrd siedmiu
braci. Nigdy nie opowiadaa o ojcu. Cierpiaa na agorafobi
i lekk nerwic. Sprawiaa wraenie, e nienawidzi m
czyzn, i nienawi t wpoia swoim trzem crkom, z ktrych
jedna bya matk mojego pacjenta. On za z kolei wykazy
wa wszelkie objawy typowe dla ofiary kazirodztwa. Odre
agowywa w sferze seksualnej - zabijajc kobiety przez ich
O d n a j d y w a n ie P r z e d s z k o l a k a 184
uwodzenie. Pisa dla nich wiersze, kupowa drogie podarun
ki. Kiedy tylko kobieta daa si omota, mj pacjent porzu
ca j, zwykle wpadajc w furi.
Chocia nie byo jasnych dowodw na to, e babka pada
ofiar kazirodztwa, klient spisa swoj rodzinn histori,
zakadajc prawdziwo tego wariantu. Wiele rzeczy wtedy
zaczo do siebie pasowa i nabrao sensu.
Spisujc biografi swojego skrzywi l/nnrgo przedszkola
ka, zadaj sobie pytanie, kto w owym 1 /asie istnia dla
ciebie? Kto by dla ciebie wzorem, / kim najbardziej si
identyfikowae? Kto pierwszy uczy cl. co to znaczy by
m czyzn (kobiet)? Kto wprowadza cl w problemy
seksu, mioci i intymnoci?
KRZYWDY WYRZDZANE PRZEZ RODZESTWO
Nie mwiem o krzywdach, ktre mogy cl skaka ze
strony rodzestwa. Moe to jednak mie istotne znai zenie
dla twojego rozwoju, chocia czsto bywa ignorowani Moe
miae brata (lub siostr), ktry ci stale dokucza A moe
jakie dziecko z ssiedztwa przeladowao ci i krzywdzio.
Nawet dokuczanie moe by krzywdzce, a chronli zne do
kuczanie jest po prostu koszmarem.
Napisz wszystko, co pamitasz ze swojego okresu przed
szkolnego.
PODZIEL SI Z PRZYJACIELEM SWOIMI PRZEYCIAMI
Z OKRESU PRZEDSZKOLNEGO
Posu si przy tym metodami opisanymi w rozdziale
czwartym i pitym. Skup si szczeglnie na akiach przemo
cy, ktre zapamitae. Zwr uwag na nastpujce zagad
nienia, ktre daj moliwo przywoania bolesnych uczu:
zabawy seksualne z rwienikami:
kazirodztwo fizyczne lub emocjonalne;
tumienie twojej ciekawoci;
niewaciwy model rl intymnych;
wpajanie poczucia winy;
ograniczenia w wyraaniu uczu.
190 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
CO CZUJESZ?
Sprbuj odnale swoje zdjcie z wieku przedszkolnego.
Popatrz na nie i pozwl napywa uczuciom. Jeli nie masz
takiego zdjcia, spd troch czasu z dziemi w wieku
przedszkolnym. Zobacz, jakie s cudowne. Pomyl, e kt
re z nich bierze na siebie odpowiedzialno za partnera
w maestwie albo e pada ofiar kazirodztwa. Wyobra
sobie, e ich ywotno i ciekawo zostaj stumione. Moe
masz jeszcze star lalk albo misia z tamtych lat... Zobacz,
czy w tej zabawce tkwi jeszcze energia, ktra moe wywoa
w tobie jakie uczucia.
PISANIE LISTU
Napisz trzy listy dotyczce fazy, ktr si teraz zajmu
jemy. Pierwszy list - od twojego dorosego wcielenia do
dziecka wewntrznego, skrzywdzonego w wieku przed
szkolnym Powiedz mu, e chceSB przy nim by i gotw
jeste poswieie m u uwag I trosk, jakiej potrzebuje.
Zapewnij Je, e moe ci zadawa wszystkie pytania, jakie
tylko zechce. A przede wszystkim powiedz mu, e je ko
chasz i cenisz.
Drugi i trzeci list niech napisze twoje skrzywdzone dziec
ko wewntrzne. Pamitaj, e masz te listy napisa lew
(niedominujc) rk. Pierwszy niech bdzie skierowany do
twoich rodzicw. Ma si skada z dwch czci - jednej do
mamy, drugiej do taty. Niech twoje skrzywdzone dziecko
powie, czego pragno i potrzebowao od nich, a czego nigdy
nie dostao. Nie jest to list z pretensjami, lecz wyraenie
pewnego braku. Niedawno na przykad jeden z uczestnikw
warsztatu, napisa:
Kochani Mamo i Tato!
Tato, potrzebowaem Ciebie, pragnem, eby mnie
chroni. Cay czas si baem. Chciaem, eby si ze
mn pobawi. Chciaem i z Tob na ryby. Chciaem,
eby nauczy mnie rnych rzeczy. eby nie upija
si wci.
O d n a j d y w a n ie P r z e d s z k o l a k a 191
Mamo, potrzebowaem Twoich pochwa. eby mi p o
wiedziaa, e mnie kochasz. eby mnie nie zmuszaa do
troszczenia si o Ciebie. To Ja potrzebowaem Twojej opie
ki
Kochajcy
Robbie
Bardzo wanejest, aby nagos przeczyta ten list osobie,
ktra ci wspiera.
Drugi list od zranionego przedszkolaku ma by zaadreso
wany do twojego dorosego ja. Jest to od|><>wl<-<1/ na list od
twojego dorosego wcielenia. List ten moe cl zaskoczy, bo
obudzie tsknot twojego dziecka wewntr/neg >za posia
daniem sojusznika. Pamitaj, eby napisa list l< wa rk.
Jeli chcesz, moesz odczyta ten list wspieraj j cl oso
bie, partnerowi lub swojej grupie.
Jeli pracujesz z partnerem, po kolei odczyta l< sobie
nawzajem swoje listy. Po wysuchaniu partnera wyra
swoje uczucia. Jeli ogarn ci gniew lub strm h. po
wiedz mu o tym. Uczciwie powiedz mu te o uczu< la h,
jakie zaobserwowae u niego. M oesz na przykad po
wiedzie: Widziaem, e bye naprawd smutny Miae
zacinite usta i zy w oczach. Nie mw czego w i odza
ju Ale to ci rbno, stary! . Zamiast nadawa etykiet
ki czy ocenia, powiedz partnerowi, co takiego zobaczy
e i usyszae, e doszede do wniosku, i to go rb
no . Moesz te doda, e musiao to by< dla niego
straszne, i by tak zaniedbywany czy upokarzany. Po
moe mu to uzasadni jego bl. Po odczytaniu listw
i wysuchaniu odzeww, czyli zwrotw, zamie si
z partnerem na role.
Jeeli pracujecie w grupie, czytajcie kolejno swoje listy,
po czym niech kady uczestnik udzieli ci zwrotu.
ROLE W RODZINIE DYSFUNKCYJNEJ
Rozpoznaj i zanotuj, jakie role gra twj skrzywdzony
wewntrzny przedszkolak, aby radzi sobie w yciu rodzin
nym. Moje byy nastpujce: Gwiazda, Prymus, Opiekun
192 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
i Milusiski. Odgrywane przez ciebie role s czci twojego
rodzinnego dramatu.
Zastanw si, jakie uczucia musiae tumi, eby odgry
wa swoje role. Scenariusz wymaga, eby odgrywa je
w okrelony sposb. Niektre uczucia pasoway do scena
riusza, inne si w nim nie mieciy. Moje role wymagay ode
mnie, ebym by w dobrym nastroju, umiechnity i szcz
liwy. Scenariusz zabrania okazywania strachu, smutku
i gniewu. Liczyem si tylko wtedy, gdy byem Gwiazd
i odnosiem sukcesy. Nie mogem pozwoli sobie na prze
citno czy prosi o pomoc. Musiaem by silny. Jeli mi
si to nie udawao, czuem, e nie zdoam niczego zdziaa.
Potem, oczywicie, dziaanie weszo mi w nag.
Wane jest, eby uwiadomi sobie, jaki niszczcy wpyw
na twoje ycie miao granie tych rl. Kosztowao ci to utrat
autentycznego siebie z okresu dziecistwa. Dopki odgry
wasz swoje role, duchowa rana pozostaje. Moesz do koca
ycia nie wiedzie, kim naprawd jeste.
Chcc odnale swojego skrzywdzonego przedszkolaka,
musisz wyzby si sztywnych rl utrwalonych przez twj
system rodzinny. Grajc je, nigdy naprawd nie czue,
e cokolwiek znaczysz. Nic pomogy te z pewnoci niko
mu w twojej rodzinie. Pomys, czy komukolwiek w rodzi
nie rzeczywicie pomogo to, e odgrywae swoje role?
Zamknij oczy i wyobra sobie, e nie moesz ju wicej
odgrywa swojej gwnej roli. Jak si czujesz, gdy si jej
pozbye?
Sprbuj pomyle o trzech nowych zachowaniach, ktre
mgby zastosowa, eby przesta gra rol Opiekuna. Na
pi/.ykad moesz powiedzie nie, kiedy kto prosi ci
o (Himoc; moesz sam kogo poprosi, eby ci pomg - ot
tak, dla zasady; moesz pomyle o problemie, przed kt
rym wanie stoisz, i poprosi o pomoc kogo, kto ma w tym
dowiadczenie. Uatwi ci to zmian roli, w jak weszo twoje
skrzywdzone dziecko wewntrzne, i uzyskanie kontaktu
z prawdziwym sob. Twoje autentyczne JA by moe lubi
pomaga Innym. Kiedy tylko wyjdziesz ze swojej sztywnej
roli, moesz zacz pomaga ludziom dla przyjemnoci,
O d n a j d y w a n ie P r z e d s z k o l a k a 193
a nie dlatego, e musisz, aby czu si osob ubian i doce
nian.
Podobnie postp z innymi rolami. Wejd w kontakt
z uczuciami, ktre musiae tumie, eby odgrywa swoje
role. W taki sposb odnajdziesz prawdziwe uczucia swojego
skrzywdzonego dziecka wewntrznego
WICZENIE
Wypisz wszystkie sposoby, w jak ie dysfunkcyjna rodzina
niszczya twoje ycie. Wejd w kontakt z m /uclaml wywo
anymi przez utrat twojej autentycznej roli 1 <l/ld si nimi
ze wspierajc ci osob lub grup. Tc dawne role bardzo
pomagaj dotrze do rde blu. Kiedy o k r e l i s z s w o j rol,
przekonasz si, jakie uczucia musiae stumli 'tumione
uczucia s twoim pierwotnym blem. Grajc r o l e /.c.tpcze
w wiziach midzypokoleniowych, musiae st wyzby
wasnego dziecistwa.
AFIRMACJE
Oto afirmacje dla dziecka wewntrznego, ktre do/n.ilo
krzywd w wieku przedszkolnym:
May(a)......................uwielbiam patrze, juk l
rozwijasz.
Bd przy tobie, eby sprawdza twoje grunier
i odkrywa twoje ograniczenia.
To normalne, e mylisz o sobie. Moesz myle
o swoich uczuciach i doznawa uczu zwi
zanych z tym, o czym mylisz.
Lubi twoj energi yciow. Lubi twoj cieka
wo dotyczc spraw seksu.
To normalne, e badasz rnice midzy chopca
mi i dziewczynkami.
Ustanowi dla ciebie granice, eby ci pomc
odkry, kim jeste.
Kocham ci po prostu takim(), jaki(a) jeste,
may(a)..................
194 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego
To dobrze, ie jeste inny, e masz swoje wasne
pogldy na rne sprawy.
To dobrze, e wyobraasz sobie rne rzeczy bez
obawy, e si speni. Pomog ci oddzieli
fantazj od rzeczywistoci.
Ciesz si, e jeste chopcem (dziewczynk).
Ciesz si, e jeste gejem, nawet jeli twoim
rodzicom si to nie podoba.
Masz prawo paka, mimo e jeste duy.
To dobrze, e odkrywasz skutki swojego post
powania.
Moesz mnie pyta, o co tylko zechcesz.
Moesz zadawa pytania, jeli co wprawia ci
w zakopotanie.
Nie jeste odpowiedzialny za maestwo two
ich rodzicw.
Nie jeste odpowiedzialny za swojego tat.
Nie Jeste odpowiedzialny za swoj mam.
Nie jeste odpowiedzialny za rodzinne kopoty.
Nie jeste odpowiedzialny za rozwd rodzicw.
To dobrze, e badasz i odkrywasz, kim jeste.
MEDYTACJA DLA DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Zacznij od wprowadzenia, podanego na stronie 144-145.
Po zdaniu: Co czuby, mieszkajc w tym domu?...
dodaj nastpujce sowa, robic dwudziestosekundow
pauz w kadym miejscu oznaczonym wielokropkiem.
Zobacz teraz swoje wewntrzne dziecko w wieku okoo
piciu lat... Wyobra sobie, e wyszo z domu, e widzisz
je na podwrku. Przejd obok niego i powiedz cze...
Jak jest ubrane?... Czy ma lalk, misia, opatk albo
jak inn zabawk?... Zapytaj, jak zabawk lubi naj
bardziej... Zapytaj, czy ma jakie zwierztko... Powiedz
mu, e przychodzisz z jego przyszoci i e bdziesz
przy nim zawsze, kiedy ci bdzie potrzebowao... Teraz
sam si sta swoim przedszkolnym dzieckiem wewn
trznym... Spjrz na siebie dorosego (starego, mdrego.
Domu O d n a j d y w a n ie P r z e d s z k o l a k a 195
miego czarodzieja)... Zobacz swoj twarz, z ktrej pro
mieniuje mio... Usysz siebie dorosego, jak mwisz
do siebie maego, eby ci usiad na kolanach, jeeli tylko
zechce... Jeli nie chce, to w porzdku... Teraz usysz,
jak dorosy mwi ci afirmacje, powoli, agodnym go
sem...
Nagraj na magnetofon afirmacje ze stmn 1' 13-194. Kiedy
dojdziesz do ostatniej, zrb minut przerwy
Niech dziecko odczuje to, co czuje... Tern/, powoli sta
si znw dorosym sob... Powiedz s w o j e m u dziecku
wewntrznemu, e jeste tutaj i e b d z i e * / do niego
duo, duo mwi. Powiedz, e jeste J e d y n osob,
ktrej nigdy nie utraci, i e nigdy go nie opucisz...
Poegnaj je na razie i zacznij i naprzd ciek pumi-
ci. Przejd koo swojego ulubionego kina i kiosku z lo
dami... Przejd koo swojej szkoy... Koo boiska H / k u y
redniej... Poczuj, e wkraczasz w teraniejszo. Po
czuj, e poruszasz stopami... Porusz palcami u ng...
Poczuj, jak energia w twoim ciele idzie w gr... P o c z ty )
swoje rce... Porusz palcami... Poczuj energi w grnej
czci ciaa... We bardzo gboki oddech... W y d y c h a j
gono powietrze... Poczuj energi w t w a r z y . . . P o c z u j
miejsce, gdzie siedzisz... Ubranie na twoim c i e l e T eraz
powoli otwrz oczy... Sied tak przez p a r minut i do
wiadczaj tego, czego w danym momencie dowiad
czasz.
Jeli masz ochot, moesz przeprowadza medytacj ra
zem z osob, ktra cl wspiera.
Praca z partnerem
Popracuj z partnerem wedug wskazwek zamieszczo
nych na stronie 149. Niech kady z was odczyta drugiemu
medytacj i gono wypowie afirmacje. Czynic to, wejdcie
w kontakt fizyczny (przytrzymywanie, gaskanie) na tyle, na
Uc- czujecie si przy tym bezpiecznie.
196 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu

Praca w grupie
Podobnie jak w opisanych uprzednio grupowych wicze
niach, afirmacje s wypowiadane zwrotnie przez czonkw
grupy. Osoba, ktrej powierzono nagranie medytacji, po
winna nagra tekst dodany w tym rozdziale, do fragmentu:
Spjrz na siebie dorosego (starego, mdrego, miego
czarodzieja)... Zobacz swoj twarz, z ktrej promieniuje
mio....
Nagrajcie potem instrukcje dla kotwiczenia. Zakoczcie Rozdzia 7
medytacj, zaczynajc od zdania: Poegnaj je na razie
i zacznij i naprzd ciek pamici. Pamitaj, by ka
dy uczestnik grupy zakoczy prac, zanim ty zaczniesz
ODNAJDYWANIE SWOJEGO
mwi i dzieli si swym dowiadczeniem. DZIECKA WEWNTRZNEGO
Odzyskae ju swojego skrzywdzonego wewntrznego
przedszkolaka. Bd wiadom, e twoje dorose wcielenie W WIEKU SZKOLNYM
moe si nim zaopiekowa.
Jeli po ktrym z wyej wymienionych wicze masz
poczucie, e ogarnia cl panika, zapewnij swoje skrzywdzo Mapa wiata kadego czowieka je s t tak sarno nie
ne dziecko wewnti/ne. /< |cstes do Jego dyspozycji. Kiedy powtarzalna, ja k odcisk je g o palca. Nie ma dwtl i
po raz pierwszy uwalniamy /aki zepe uczucia, czujemy lk. takich samych ludzi. Nie zdarza si, eby dwie
Uczucia te s nieznane, czasami przytaczajce i nie mona osoby jednakowo zrozumiay to samo zdanie. Nie
nimi kierowa. Powiedz swojemu dziecku wewntrznemu, prbuj zatem dopasowywa innych do wasru/i h
e go nie opucisz i znajdziesz wszelkie sposoby, aby poko wyobrae o tym, ja cy by pow inni..
cha je i pomc zaspokoi wszystkie jego potrzeby.
M ilton E kickson

Wysaem swojego brata...

Oddaem go mrocznym przechodniom...
Nauczyli go nosi dugie wosy,
przemyka si nago,
pi wod ze zoonych doni
pta konie,
poda za ladem na przygniecione! trawie...
Zabraem brata na drug stron rzeki i odpynem,
zosta sam na brzegu.
Na Szedziesitej Szstej ulicy
spostrzegem, e go nie ma.
Usiadem i zapakaem.
R o b e r t B ly Sen o bracie
198 P o w r t d o Sw e g o W e w n t r z n e g o D o m u O d n a j d y w a n i e Sw o j e g o D z i e c k a W e w n t r z n e g o . .. 199

T O K S Z K ( ) IX T TAK NIE

1. Czy czsto porwnujesz si z innymi

( OKRES LATEKCJl)
i masz poczucie malej wartoci?
2. Czy chciaby mie wicej dobrych

przyjaci obu pici?
Potrafi 3. Czy czsto czujesz si nieswojo
w towarzystwie?

4. Czy czujesz si nieswojo w grupie?

WIEK;
Czy jest ci lepiej, kiedy jeste sam?
OD
6 ROKUYCIA
5. Czy inni mwi ci czasem, e masz
1
zbytnie skonnoci do rywalizacji?
s __ _
IX) 6 . Czy czsto miewasz konflikty ze
wsppracownikami?
I OKRESU POKWITANIA
Ii Ii 7. Czy czsto miewasz konflikty

s: . z czonkami rodziny?
POLARYZACJA ROZWOJOWA: PILNO A POCZUCIE MAEJ WARTOCI
8 . Czy podczas negocjacji
& a) cakiem si poddajesz lub
1 SIIA EGO: KOMPETENCJA
b) upierasz si, eby wszystko byo
po twojej myli?
MOC: WIEDZA,POZNANIE
9. Czy jeste dumny z tego, e cile
i dosownie przestrzegasz litery
ZWIZKI MIDZYLUDZKIE: WZAJEMNA ZAIEZNOSC, WSPPRACA
prawa?
10. Czy czsto si ocigasz, zwlekasz?
INDEKS PODEJRZE
11. Czy masz problemy z koczeniem
Wypenij ponisz ankiet, odpowiadajc tak lub nie.
rozpocztych spraw?
Po przeczytaniu pytania odczekaj chwil i zastanw si, co
czujesz. Jeeli tak wywouje silniejsz reakcj emocjonal 12. Czy jeste przekonany, e bez
n - odpowiedz twierdzco; jeli nie wywouje silniejsz wskazwek powiniene wiedzie. Jak
reakcj - odpowiedz przeczco. Kade tak sugeruje, e si robi rne rzeczy?
twn|r cudowne dziecko wewntrzne zostao skrzywdzone, 13. Czy bardzo si boisz popeni bd?
i mne stopnie skrzywdzenia. Znajdujesz si gdzie na Czy czujesz si gboko upokorzony,
i iii midzy 1 a 100. Im wicej udzielisz odpowiedzi twier- gdy musisz przyglda si wasnym
'I i< v li. tym bardziej zostao skrzywdzone w wieku szkol -
bdom?
n v m two|e dziecko wewntrzne.
200 Pow r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
TAK
14. Czy czsto gniewasz si na innych
1 krytykujesz ich?
Ib. Czy odczuwasz brak podstawowych
umiejtnoci yciowych (takich jak
czytanie, gramatyczne mwienie czy
pisanie, rachowanie w niezbdnym
zakresie)?
16. Czy wiele czasu spdzasz na
obsesyjnym rozpamitywaniu
i analizowaniu tego, co kto do ciebie
powiedzia?
17. Czy czujesz si brzydki 1 gorszy?
Jeli tak, czy prbujesz to
zamaskowa za pomoc ubrania,
rzeczy, pienidzy, makijau?
18. Czy czsto okamujesz, siebie lub
innych?
19. Czy jeste przekonany, e bez
wzgldu na to, Jak bardzo si starasz,
i tak nie bdzie to do dobre?
SUMA ODPOWIEDZI TWIERDZCYCH:
NORMALNY WIEK SZKOLNY
Idc do szkoy, opucie ukad rodzinny i wkroczye
w nowy etap socjalizacji i zdobywania umiejtnoci. Naby
wszy troch poczucia wasnej mocy w poznawaniu rzeczy
wistoci i budowaniu tosamoci, bye gotw do wejcia
w wiat. Szkoa miaa si dla ciebie sta najwaniejszym
i imowiskiem na co najmniej dwanacie nastpnych lat.
W / sny wiek szkolny nazywany jest okresem latencji, co
o/ii.u i brak silnej energii seksualnej, ktra zacznie si
ujawni.u dopiero w okresie dojrzewania.
O d n a j d y w a n i e Sw o j e g o D z i e c k a W e w n t r z n e g o . .. 201
NIE W wieku szkolnym biologiczny rytm dziecka ustawia sce
n jego ycia tak, by mogo ono sobie przyswaja kolejny
zestaw umiejtnoci yciowych. Opierajc si na wczeniej
szych silach ego - zaufaniu i nadziel, autonomii i sile woli,
inicjatywie i zdecydowaniu - dziecko musi si teraz nauczy
wszystkiego, co zdoa je przygotowa do dorosego ycia.
Najwaniejsze umiejtnoci, jakie musi sobie przyswoi,
dotycz socjalizacji. S to: wsppraca. wza|emne zaufanie
i poczucie zdrowego wspzawodnictwa
Przygotowanie do ycia wymaga rwnie/ opanowania
umiejtnoci szkolnych: czytania, pisania I r.u howania. Nie
powinny one jednak przesania znaczenia takich zdolnoci,
jak poznawanie, kochanie i docenianie samegi >siebie. Zdro
we poczucie wasnej wartoci umoliwia dobre tu /eiile si.
Umiejtnoci nabyte w szkole pomogy nam to/.wln
zdolno swobodnego i spontanicznego mylenia. Szkoa
pomoga nam zweryfikowa poczucie samego siebie Jeli
si dopasowalimy, jeli nauczylimy si zadanego materia
u, uzyskujemy nowe poczucie mocy. Czujemy si /dolni
i kompetentni.
Niektre siy ego musz zosta rozwinite w szkole Jeeli
jestemy kompetentni, potrafimy pilnie pracowa i /nale/e
sobie miejsce w wiecie. Udane wypenienie zada wieku
szkolnego daje nam poczucie nowej mocy i nad/lei. /e mc K/y
zosta tym, kim zechc, poniewa jestem zdolny.
Lata szkolne powinny by take czasem zabawy. Zabawa
stanowi decydujce ogniwo rozwoju dziecka I Iz.lei l ucz si
przez naladowanie i przystosowywanie. Przystosowywanie
zawiera w sobie dziaania symboliczne. Wanym elementem
psychicznego rozwoju dziecka jest zabawa w dom, w tat
i mam. Zabawa jest dla dzieci spraw bardzo wan.
LOGICZNE I KONKRETNE MYLENIE
Dzieci w wieku 7-8 lat osigaj zdolno logicznego my
lenia, ale nadal myl konkretnie. Dopiero w okresie doj
rzewania zdolne bd do mylenia abstrakcyjnego i przy
swajania sobie zaoe sprzecznych z faktami. Dopiero wte
dy dziecko zacznie idealizowa i tworzy sobie idoli.
202 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
Ideali/.a<ja wymaga za przyjmowania hipotez nie odpowia
dajcych faktom. Pamitacie nauk pierwszych modlitw?
Wypowiadalicie sowa, ktrych nie rozumielicie: W imi
Ojca i Syna... Ojcze nasz, ktryje s t w niebie, wi si imi
Tw/e... I nie wd nas na pokuszenie...
1>zleci w wieku szkolnym myl egocentrycznie. Egocen-
tiyzm ten przejawia si na przykad w przyapywaniu rodzi
cw na bdach i wyobraaniu sobie, e jest si od rodzicw
mdrzejszym. Ta poznawcza zarozumiao stanowi pod
staw rnych interesujcych zjawisk. Dzieci w tym wieku
czsto wyobraaj sobie, e zostay adoptowane (fantazje
0 podrzutkach). Jeeli s inteligentniejsze od rodzicw, mu
sz przecie pochodzi z innej rodziny.
Czstym tematem kawaw opowiadanych w szkole s
gupi doroli. W tym wieku do dziecicej wyobrani bardzo
przemawia historia Piotrusia Pana. midzy innymi dlatego,
e jej bohaterowie nigdy nie musz dorosn i sta si
gupimi dorosymi.
Jednym z wanych aspektw dziecicego egocentryzmu
jest wiara w to, e doroli s yczliwi. Dzieci przyjmuj tak
hipotez i bd j podtrzymywa bez wzgldu na wszystko.
Poproszono mnie kiedy, ebym pomg grupie urzdnikw
szkolnej administracji. Musieli zwolni pewnego nauczycie
la i zaskoczyo ich, e sprawa ta wywoaa protesty szstej
klasy. Najdziwniejsze za byo to, e dzieci bardzo tego
nauczyciela nie lubiy. W moim przekonaniu, mielimy do
czynienia z przykadem waciwego dzieciom egocentry
cznego zaoenia, e nauczyciel, jako osoba dorosa, nie
moe by zy. To pozwala zrozumie, dlaczego dziecko we
wntrzne, skrzywdzone w wieku szkolnym, bdzie bronio
rodzicw, nauczycieli i osb, ktre je skrzywdziy. Niektre
dzieci doznaj jednak takiego urazu, e w kocu dopusz
czaj do swej wiadomoci, e dorosy krzywdziciel napra
wi l<; nie jest w porzdku. Ale zdarza si to raczej rzadko.
Twoje wewntrzne dziecko w wieku szkolnym byo za-
1hwy ijcym, wesoym, penym uroku stworzeniem, ktre
lubio przebywa z przyjacimi i chtnie, z ciekawoci
chono wiedz.
O d n a j d y w a n i e Sw o j e g o D z i e c k a W e w n t r z n e g o ... 203
ZABURZENIA ROZWOJOWE
Jeli ostatnie zdanie jest prawdziwe, dlaczego tak wiele
dzieci nienawidzi szkoy i uwaa j za nudny przymus?
Wynika to midzy innymi z faktu, e proces nauczania bywa
przyczyn ran duchowych. W wikszoci szk publicznych
dzieci grupuje si poziomo - wedug wieku. Zakadaoby to,
e wszystkie dziesiciolatki osigny jednakowy poziom
dojrzaoci. Jest to zaoenie faszywe. Wewntrzne dziecko
moe zosta skrzywdzone przez sam fakt, e w nieodpowied
nim wieku znalazo si w nieodpowiednie! klasie. Nasze
szkoy i wizienia to jedyne na wiecie mlejsi a, gdzie czas
jest waniejszy ni proces, jaki si ma dokon.u Jeeli ty i ja
wyruszamy w tym samym czasie na Bermudy I ja dotr tam
godzin przed tob, to przecie Bermudy cl nie omin.
W naszych szkoach, jeli nie nauczysz si gc<>meti II rwnie
szybkojak inne dzieci w twoim wieku, oblewasz ten przed
miot. W moim pojciu geometria nie naley do nle/t>< <Inych
umiejtnoci yciowych - prawie nigdy nie korzystaem z tej
wiedzy. Ale niebezpieczestwo polega na tym, e twoje
wewntrzne dziecko mogo zosta ukarane za to. z e nic
doroso.
Sam system ocen ponia i stresuje. Dziecko zn.t|dti|e si
pod nieustann presj, musi si uczy na pamli I mle
coraz wiksze osignicia. Jest to wyranie pci Irki ji >n!sty
czny system. Ocenia ludzkie istoty w sposb :anin< y Ich
dusze. I, jak to bywa we wszystkich perfekcjonistycznych
systemach, nigdy nie moesz speni oczekiwa. To rodzi
toksyczne poczucie wstydu, a co za tym Idzie, poczucie
wasnej uomnoci. Jeeli jeste sob i nie ma takiego dru
giego jak ty, to do kogo ci przyrwnuj? W istocie wszystkie
perfekcjonistyczne systemy przyrwnuj nas do wytworu
czyjej wyobrani.
Dzieci, ktrym le wiedzie si w szkole, odczuwaj wielki
bl i uwaaj si za gorsze. To zadaje im ran egzystencjal
n: Nie jestem w porzdku. Jeli nauka idzie im dobrze,
te powstaje problem. Wszystko w yciu nabiera cech po
tencjalnej pitki, ktr trzeba zdoby: wszystko koncentruje
si wok naleytego wywizania si z obowizku.
204 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu O D N A ] D Y W A N IE SWOJEGO D Z IE C K A W E W N T R Z N E G O .. . 205

Nasz system szkolny, podobnie jak niektre rodziny, jest rado. Cieszyem si, wygaszajc wykady, uczc si i pra
chory. Nic* zapewnia nam rodowiska, ktre potwierdzaoby, cujc nad serialami dla telewizji w cigu ostatnich kilku lat.
kim Jestemy. Nie traktuje nas jako jedynych w swoim Wikszo tego, co robi teraz. Jest wynikiem przypadkowe
rodzaju ludzi, ktrymi jestemy. Nie ma dwch jednako go zdobywania wiedzy, motywowanego po prostu potrzeb
wych ludzi: jak stwierdzi Milton Erickson: Nie zdarza si, lub pragnieniem poznania czego. To podniecajca przygo
eby dwie osoby jednakowo zrozumiay to samo zdanie. da, ktrej przyczyn jest moja ciekawo. Twoje cudowne
'I\voje wewntrzne dziecko zostao przytoczone ciarem dziecko robi to instynktownie. Zacze proces przypadko
obowizku dostosowywania si do perfekcjonistycznego sy wego uczenia si jako maluch, z zaciekawieniem poznajcy
stemu szkolnego. Albo tracisz wszelk nadziej, e si uda wiat. Potem prawdopodobnie znalaze si w puapce,
- i odpadasz, albo te dajesz si wcign w trans dosto w ktr wpada wikszo z nas: musiae si dostosowa
sowywania si, a wwczas zabita zostaje twoja niepowta i przyswaja sobie potwornie nudny materia.
rzalno. Amerykaski poeta Robert Hly, autor gboko Niestety, doniose postpy w reformie nam . mia, ktre
przejmujcych wierszy, pisze o tym, Jak utraci brata. zaczy si mniej wicej dwadziecia lat temu I ktre obser
W utworze, ktry przytoczyem na pocztku tego rozdziau, wowaem z bliska jako nauczyciel w szkole sicdniej, nie
brat Roberta Blya jest jego spontanicznym, cudownym mog pomc teraz naszym niegdy skrzywdzonym dzieciom
dzieckiem - t czci Jego osoby, ktra chce nosi dugie wewntrznym.
wosy i pi wod ze zoonych doni". I wanie t cz Jest wielu odwanych, twrczych i wspierajcych na
utraci, gdy poszed to szkoy. uczycieli. Lecz s te tacy, ktrych przepenia gniew i krzyw
Szkoa w wikszym stopniu nagradza konformizm i ucze dz swoich podopiecznych. Wiem o tym: niektrzy byli moi
nie si na parni ni zdolnoci twrcze i wyjtkowo. mi kolegami. Dokonywali projekcji na swoich uczniw,
Wielu z nas, ktrzy si dostosowali i stali pitkowymi ucz projekcji gniewu wasnych dzieci wewntrznych, skrzyw
niami, nigdy nie rozwino w sobie prawdziwego poczucia dzonych w wieku szkolnym. Twoje dziecko wewntrzne
kompetencji. Mnie samemu wikszo ycia upyna na mogo pa ofiar takiego postpowania. Byy o b o k ciebie
prbach zaleczerria rany egzystencjalnej - przez dziaanie prawdopodobnie inne dzieci, co uzasadniao i w o ) h o l , ale
i wypenianie obowizkw. Bez wzgldu na to, ile przynosi nie potrafiy one niczego zmieni.
em pitek, w niczym si to nie przyczynio do zagojenia Mogo si zdarzy, e sami szkolni koledzy wyrzdzili ci
mojej duchowej rany; gdzie tam w gbi skrzywdzone krzywd. Dzieci w tym wieku potrafi by okrutne. Przeczy
dziecko wewntrzne wci si czuo samotne i niepotrzebne. tajcie Wadc much Williama Goldinga.
Wielu z nas nigdy nie przyswoio sobie umiejtnoci ycia Niedawno nawizaem kontakt z koleg ze szkoy, ktrego
w spoeczestwie, bo bylimy zbyt zajci zdobywaniem pi nie widziaem od czterdziestu lat. Spdzilimy razem dwa
tek. Wielu z nas zaznao bardzo mao radoci w szkole, wspaniae dni, opowiadajc sobie nawzajem o swoim yciu.
ktra bya czym w rodzaju garnka, w ktrym duszono nas Stopniowo przypominaem sobie fragmenty jego penego
pod pokrywk stresujcych wymaga. Znalelimy si udrk dziecistwa. By szkolnym geniuszem. Nosi okulary
w podwjnym potrzasku, poniewa zdawalimy sobie spra i do sportowcw raczej si nie zalicza. Wczesny okres jego
w, ze w wielu przypadkach dobre wyniki w nauce pozba ycia w szkole podstawowej by jednym nie koczcym si
wi.11 \ 11.is aprobaty rwienikw. pasmem tortur, jakie mu zadawali starsi chopcy. Kadego
1 )/Ki.i| prowadz ycie, ktrego najbardziej twrcze aspe dnia szed do szkoy jak na cicie. Czsto chroni si
kty s . ib.iwne i ciekawe. Piszc t ksik, odczuwam w zakrystii kocioa i prosi Jezusa, eby pomg mu zrozu
206 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
mie, czemu go bij, wymiewaj i przeladuj. Za co?
Przecie chcia tylko nalee do grupy! Pakaem, suchajc cie przypomina sobie coraz wicej.
jego opowieci. Byo mi wstyd, poniewa mgbym si przy
zna do przyjani z nim tylko wtedy, gdyby nikogo w pobliu
nie byo. Wstyd przed rwienikami by jednak tak silny, e
nie mogem si odway na to, aby mnie z nim kojarzono,
bo baem si, e i ja stan si obiektem atakw. A on marzy,
by zaprzyjani si ze mn. Byo to tragiczne. Z radoci
mog teraz stwierdzi, e wspaniale upora si z tym wszy
stkim, chocia jego dziecko wewntrzne zostao gboko
skrzywdzone.
Rozmowa z nim wywoaa we mnie ws|M>mnienia o innych
ofiarach okrutnego wyszydzania przez grup rwienicz.
Grube dziewczynki, dzieci ze miesznymi nosami, z defor
macjami fizycznymi, niewysportowani ciopcy... Karty pa
cjentw w moim gabinecie pene s historii mczyzn i ko
biet, noszcych lady fizyc znego lub kulturowego zawsty
dzania. Ich pikna istota zostaa odrzucona, poniewa byli
Meksykaninami czy innymi cudzoziemcami. Cierpieli m
czarnie, poniewa si Jkali, byli niezdarni albo biednie
ubrani. Inne dzieci - ich rwienicy - mierzyy ich wedug
narzuconych przez kultur perfekcjonistycznych kryteriw.
adne dziecko w wieku szkolnym nie jest brzydkie, cho
niektre mog wydawa si nieco opnione w rozwoju czy
nierozgamite. S po prostu surowe i jeszcze nie w peni
uksztatowane, ale naley si im nasz szacunek i pomoc,
eby mogy rozwin swoje siy.
WYWIAD
Na pewno wietnie opanowalicie ju spisywanie swojej
historii. Nawiasem mwic, jeli pracujecie nad kolejnym
i tapem swojego ycia, a przypomina si wam co z poprze
dniego etapu, to wspaniale. Zapiszcie to i jak najszybciej
Iw/yjmijcie ten fakt do wiadomoci. Kiedy ju popracujecie
p m v pewien czas nad swoimi problemami, zaczn si
n ic i rklwanie wyania rne wspomnienia. Im cilejszy
kont.i k l nawiecie ze swoim skrzywdzonym dzieckiem we
wntrznym, tym gbiej wejdziecie w stadium waszego dzie
O d n a j d y w a n i e Sw o j e g o D z i e c k a W e w n t r z n e g o . .. 207
cistwa. Wracajc do tamtego stanu wiadomoci, zacznie
Wspomnienia staj si przewanie wyraniejsze, kiedy
dochodzimy do wieku szkolnego. Spisz teraz histori swo
jego dziecka w wieku szkolnym. Pamitaj - chodzi o okres
twojego ycia od szeciu lat do pocztkw dojrzewania, co
przypada przewanie na sm klas. Z nadejciem etapu
dojrzewania pojawiaj si nowe, zoone umiejtnoci psy
chiczne (bdzie o nich mowa w nastpnym rozdziale). Za
plan spisywania swojej historii moesz przyj kolejne kla
sy. Moesz si te posuy tytuami poniszych |>odrozdzia-
w.
Znaczce postacie dorosych
Poza rodzicami, do tej kategorii zaliczy mona twoich
nauczycieli, ksidza, katechet i starsze dzieci. Napisz imi
i nazwisko kadej osoby, dodajc krtki komentarz: czy
bya opiekucza, czy te ci krzywdzia. Mwic opi<-k uth za,
mam na myli to, e osoba ta bya naprawd dla deble
i cenia ci za to, e jeste. Wspomagaa twoje JA Ludzie
wyrzdzajcy duchow krzywd to ci, ktrzy ci zawstydza
li.
Kamienie milowe
Zapisz trzy najwaniejsze wydarzenia z kadego roku. Ja
na przykad napisaem tak:
Gdy miaem sze lat:
1. Poszedem do zerwki.
2. Kiedy zrobiem siusiu w majtki, zostaem upokorzony
przed ca klas.
3. Tata bywa w domu czciej ni kiedy indziej.
Gdy miaem siedem lat:
1. Poszedem do pierwszej klasy.
2. Dostaem na gwiazdk adapter.
3. Tata straci nasz samochd i rozbi samochd dziadka.
208 Pow rt d o Sw e g o W ew ntrznego Domu
Kontynuuj t list do trzynastego roku ycia. Jak zapewne
zauwaye, w szstym i sidmym roku ycia nie zostaem naj zdjcia z tym, co napisae. Ja na przykad zauwayem,
jako specjalnie skrzywdzony. Zapisuj wszystkie wspomnie
nia, jakie zdoasz przywoa - zarwno mie, jak i niemie.
K rzywdzce zdarzenia
W twoim yciu niektre wydarzenia spowodoway w du
szy gbokie rany. Na przykad, kiedy Ja miaem dziewi
lat, tato po raz pierwszy odszed od mamy. Z upywem lat
okresy separacji byy coraz dusze.
By moe pamitae przez cae lata jakie na pozr mao szoci, jak i z teraniejszoci.
znaczce wydarzenia z przeszoci. Nie wiesz dokadnie,
czemu utkwiy ci w pamici, ale zawsze byy obecne. Moe
to oznacza, e na jakim poziomie cos zostao pogwacone.
Ja na przykad pamitam incydent, ktry si zdarzy, kiedy
miaem pi lat. Kilkunastoletni chopak z ssiedztwa kaza
mojej szecioletniej siostrze dotkn swojego czonka. In
tuicyjnie wiedziaem, e Jestem wiadkiem czego bardzo
zego. Byo to co Innego ni zabawy seksualne z dwiema
dziewczynkami z ssiedniego domu dwa lata pniej. Byli
my w tym samym wieku, a nasze zabawy miay gwnie
charakter symboliczny. Moja siostra jednak bya naprawd
molestowana. Dzisiaj rozumiem, dlaczego to wspomnienie
tak mnie przeladowao.
PODZIEL SI SWOJ HISTORI Z LAT SZKOLNYCH ZE
WSPIERAJC CI OSOB
Swoj histori przeczytaj przyjacielowi, wspmaonkowi
lub terapeucie. Znajd wystarczajco duo czasu, by poczu
krzywd, ktra ci spotkaa. Skoncentruj si zwaszcza na
systemie nauczania jako czynniku zadajcym duchowe
rany. W jaki sposb uniemoliwia ci bycie sob w szkole?
Odnotuj kad krzywd, jakiej doznae ze strony nauczy-
i li-la lub innych dzieci.
CO CZUJESZ?
Znajd/. swoje zdjcia z wczesnych lat szkolnych. Najlepiej,
gdyby /n.tlaz fotografie z wszystkich kolejnych lat. Moe
O d n a j d y w a n i e Sw o j e g o D z i e c k a W e w n t r z n e g o . .. 209
zachoway si zdjcia caej klasy z tamtych czasw? Porw
e na rnych fotografiach zmienia si wyraz mojej twarzy.
Czsto dostrzeesz na swojej twarzy w rnych okresach
ycia smutek i bl. Zdjcia mog cl pomc w nawizaniu
kontaktu ze stumionym blem emocjonalnym. Czsto te
si zdarza, e dostrzeesz twarz-mask. pozbawion emocji,
bez wyrazu. W wieku 7-8 lat zacze rozwija bardziej
skomplikowane mechanizmy obronne cr/o. Nauczye si
posugiwa rozumem i blokowa emocje, zarwno z prze
NAPISZ BAJK
Omawiajc ten okres ycia, chciabym wprowadzi' nowe
i bardzo skuteczne wiczenie - pisanie bajki o swoim dzie
cistwie. Jeli pomaga ci pisanie listw, ktre pr/.rdtem
wiczylimy, pisz je nadal. Tak jak w poprzednich rozdzia
ach, napisz trzy listy: do siebie jako dziecka w wieku
szkolnym, od dziecka do siebie dorosego oraz do rodzicw
i nauczycieli, eby im powiedzie, czego potrzebowae od
nich, a nie otrzymae.
Tematem przewodnim twojej bajki moe by jedno lub
kilka zdarze z twoich lat szkolnych albo z okresu w e z e s
niejszego; takich, ktre miay na ciebie szczeglnie silny
wpyw. Mity i bajki cechuje brak racjonalnych przesanek,
co ma dla tego wiczenia zasadnicze znaczenie. Moesz na
przykad napisa histori o zwierztach (mamle niedwie
dzicy i tacie-niedwiedziu), o bstwach, krlach, krlowych
itp.
Historia powinna skada si z dwch czci. Pierwsza
niech si zaczyna od sw: By sobie raz... i opisz w niej
wybrane przez siebie zdarzenia, ze szczeglnym uwzgld
nieniem tych, ktre zaday ci duchow ran. Druga cz
niech si zaczyna sowami: A kiedy dors... i niech jej
h-matem bdzie niszczcy wpyw skutkw tej rany na twoje
ycie.
Nie przejmuj si, jeli nie potrafisz przypomnie sobie
jakiego okrelonego krzywdzcego wydarzenia, ktre za
210 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
wayo na twoim yciu. Moe twoje dziecistwo upywao
w chronicznej depresji lub niepokoju, a moe ignorowano
ci i zbywano...
Jak moe ju odgade, przypowie o Wraliwym Elfie,
zamieszczona na kocu pierwszej czci tej ksiki, jest adap
tacj legendy, ktr napisaem o sobie. A oto inny przykad -
bajka, ktr napisa jeden z uczestnikw moich zaj.
Jego ycie uoyo si nastpujco: ojciec by bogaty,
a z matk oeni si, bo zasza z nim w ci na jakiej si i hula z mczyznami ywia do synka pretensje, e
imprezie zakrapianej suto alkoholem. Jej matka zagrozia,
e odda spraw do sdu, jeeli ojciec si nie oeni. W p
roku po lubie wystpi o rozwd. Zapaci hojnie matce
chopca i poprosi, eby w ramach ugody przeniosa si do
innego miasta.
Matka, siedemnastolatka, bya narkomank w pocztko
wym stadium naogu. Mya te/ uzaleniona od seksu. Ode
saa syna na wie, do staiszej kobiety, ktrej pacia za
opiek. Opuszczaa go na cae miesice. W kocu wysza za
m i wyjechaa, porzucajc syna na zawsze.
Mj klient by przez swoj opiekunk napastowany fizy
cznie, seksualnie i emocjonalnie. Nie wiodo si mu w szkole
i uciek stamtd w wieku szesnastu lat. Od tej pory jego
ycie ukadao si Jak scenariusz mydlanej opery: ndzne,
niskopatne zajcia i pytkie, przelotne zwizki z kobietami.
A oto bajka, ktr napisa.
By sobie raz potny krl imieniem Jan. Oeni si ze
skromn, wiejsk dziewczyn imieniem Magosia. Polubi
j tylko dlatego, e pewnej nocy mia z ni po pijanemu
stosunek i zasza w ci.
Maestwo byo spraw wstydliw, Magosi trzymano
wic w ukryciu. W kocu zostaa skazana na wygnanie na
dalek wysp.
Dziecku zrodzonemu z tego niefortunnego maestwa te
nadano imi Jan. Jego matka, chcc zachowa mio krla
Jana, w nadziei, e wemie j z powrotem do siebie, kiedy
zoxtczy maego ksicia i dowie si, e nazwaa go jego
imieniem, udaa si do krla, eby pokaza mu synka.
O d n a j d y w a n i e Sw o j e g o D z i e c k a W e w n t r z n e g o . .. 211
Krl Jan wpad w gniew. Wiedzia, e w yach maego
ksicia pynie krlewska krew, ale nienawidzi Magosi, bo
przypominaa mu o upokorzeniu, jakiego dozna Rozkaza
wysa Magosi i Jasia do dalekiej krainy za oceanem.
Zapaci Magosi sowicie i kaza Jej przysic, e nigdy nie
zdradzi maemu Jasiowi tajemnicy Jego ]xxhodzenia.
Magosia znienawidzia maego Jasia. Z jego powodu nie
moga robi tego, na co miaa ochot. A miaa ochot upija
przez niego zostaa wygnana. W kocu wysaa Jasia na
wie pod opiek starej kobiety. Starucha bia chopca i da
waa mu tylko tyle jedzenia, eby nie umar z godu.
May Ja, cho w je g o yach pyna krlewska krew,
myla, e je s t nielubnym dzieckiem tej ubogiej staruchy.
Dzieci wymieway go, bo chodzi do szkoy w achmanach.
le si uczy, gdy ba si odpowiada na pytania nauczy
cieli A poza tym nie mia czasu na nauk, bo musia wyko
nywa rne roboty domowe.
Kiedy dors uciek z domu. Nie mia pienidzy, a i>nle
wa nie skoczy szkoy, mg podj prac tylko przy sprz
taniu sklepu. Wchodzi w rne zwizki z kobietami. Za ka
dym razem by odrzucany. Kada wybrana przez niego
kobieta upokarzaa go.
Gdy ju napiszesz swoj bajk, koniecznie przeczytaj
j osobie, ktra ci wspiera. Bajka moe ci pomc w na
wizaniu kontaktu z twoimi uczuciami, bdcymi wyni
kiem tego, e zostae porzucony. Moe te pomc ci
dostrzec zwizek midzy niezaspokojeniem potrzeb za
lenoci w trakcie twojego rozwoju a twoim dalszym y
ciem.
Gdy zrozumiemy, e problemy naszego dorosego dzie
cka wynikaj z tego, co si nam przydarzyo, a nie z tego,
kim naprawd jestemy, pozbywamy si naszego toksycz
nego wstydu. Kiedy zobaczymy, jak rozadowuj si nie
zaspokojone potrzeby dziecistwa, atwiej bdzie nam wy
zby si toksycznego wstydu. Jeli pracujesz z partnerem,
zamieniajcie si rolami. Oka emocje, gdy partner czyta ci
 212 Powrt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
swoj histori. Moesz go na przykad obj 1 okaza mu
czuo, jeli uznasz, e tak bdzie dobrze.
Jeli pracujecie w grupie, niech kady po kolei przeczyta
pozostaym swoj histori. Potem niech dana osoba za
mknie oczy, a kady z uczestnikw wyrazi wobec niej py
nce z serca uczucia.
ROLE W RODZINIE DYSFUNKCYJNEJ
Wejd w jedn z rl, ktr zacze odgrywa w wieku
szkolnym, i pracuj nad ni wedug wskazwek zawartych
w Rozdziale 6 . Proponuj, eby skupi si gwnie na ro
lach, ktre prowadz do wytworzenia zastpczych wizi
midzypokoleniowych, poniewa/ In one pozbawiy ci mo
delu zdrowego seksualizmu. W omawianym okresie ycia
czsto pojawiaj si t a k i e r o l e j ak M a y Mczyzna Mamusi,
Siostrzyczka Mamusi ( N a j l e p s z a Przyjacika), Mamusia
Mamusi, Maa K m. m. k.i l.iiusia (Laleczka), Zastpcza
oneczka T a t u s i a . NJlepMy Kumpel Tatusia lub Tatu
Tatusia. Wiedz, e role Zastpczych Maonkw i Rodzicw
Rodzicw nie (>granlc*j si do granic wyznaczanych przez
pe. Dziewczynka moe by Zastpczym Maonkiem Ma
musi, chopiec zas Zastpcz on Tatusia. W takich przy
padkach dziecko opiekuje si rodzicem, a to jest odwrce
niem porzdku natury.
Skupmy si na niszczycielskim wpywie tych rl na dal
sze ycie. Posu si przykadem Jimmyego, ktrego oj-
ciec-alkoholik porzuci rodzin, kiedy Jimmy mia sze lat.
Matka bya wtedy 26-letni kobiet. Nie majc adnego
zawodu, musiaa utrzymywa dwoje rodzestwa Jimmye-
go. Jimmy, jako najstarszy syn, od sidmego roku ycia
wykonywa wszelkie prace, ktrym mg podoa. Sta si
niezastpionym pomocnikiem matki. Przesiadywa z ni
caymi godzinami i pociesza, kiedy pakaa nad swoim
yciem. Uwaa j za wit. Nigdy nie by dostatecznie
zadowolony z tego, co mg dla niej zrobi. Nie dostrzega
natomiast (dziecko nie dostrzega takich rzeczy nigdyl), e
kiedy un paka, matka albo go zawstydzaa, albo odwracaa
uwag od jego uczu. Opowiadaa, jakiego mia cudownego
O d n a j d y w a n i e Sw o j e g o D z ie c k a W e w n t r z n e g o . .. 213
dziadka, jak to wspaniale mie dom i pod dostatkiem jedze
nia, podczas gdy w Ameryce aciskiej dzieci umieraj
z godu I
Kiedy Jimmy mia dwadziecia Jeden lat, wstpi do
klasztoru buddystw Zen, zosta mnichem i y w celiba
cie. Mama bya z niego dumna i odwiedzaa go czsto. Po
paru latach opuci klasztor i nawi.d kilka nieudanych
zwizkw z kobietami. Zawsze wynajdywa kobiety
skrzywdzone, dla ktrych mg by wybawicielem. W w ie
ku lat czterdziestu piciu lat zawar fatalny zwizek m a
eski z porzucon dwudziestoszesclol.ilk z. trojgiem
dzieci. Maestwo okazao si pasmem konfliktw i ucie
czek. Jimmy nienawidzi swoich pasierbw Szybko na
wiza pozamaeski romans i przez dziesi at prowa
dzi chaotyczne ycie seksualne. W kocu J e g o ona wy
stpia o rozwd.
Historia Jimmyego jest typowa dla wielu synw, ktrzy
weszli w rol Zastpczego Maonka. Przewanie zwr.u aj
si ku religii lub ascetycznej duchowoci. W ten s|xsb
dochowuj wiernoci Mamusi. Bywa te, e nie s zdolni do
zwizania si z jedn kobiet. Poniewa zaangaowani s
w zwizek z Mam, zwizanie si z inn kobiet byoby
jednoznaczne z emocjonaln zdrad. Tacy mczyni bywa
j okrelani jako motyle, co oznacza, e fruwaj z kwiatka
na kwiatek, nie chcc si angaowa. Zyskuj te miano
Piotrusia Pana, poniewa nigdy nie dorastaj tak napra
wd, nigdy nie odchodz od Mamy.
Jimmy zgosi si do mnie, kiedy mia pidziesit Jeden
lat. By sam i przepenia go gniew. Drogo zapaci za granie
roli Zastpczego Maonka Mamusi. Czu si dobrze tylko
wtedy, gdy zajmowa si kobietami skrzywdzonymi - takimi,
jak jego matka. W gbi duszy nigdy z nikim nie czu si
zwizany. Nie kochano go bezwarunkowo za to, kim by.
Jego prawdziwa tosamo (dziecko wewntrzne skrzyw
dzone w okresie przedszkolnym) nigdy nie doczekaa si
uznania.
W Rozdziale 12. przedstawi wiczenia, ktre pomog ci
wyzwoli si z rl, w jakie zostae uwikany.
214 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
AFIRMACJE
A oto afirmacje dla twojego wewntrznego dziecka w wie
ku szkolnym:
May(a)................moesz by w szkole tym, kim
jeste. Moesz si broni, a ja ci pomog.
Jeste w porzdku, kiedy uczysz si po swoje
mu.
Jeste w porzdku, kiedy zastanawiasz si nad
rnymi rzeczami i wyprbowujesz je, za
nim si do nich przekonasz.
Moesz wierzy swoim wasnym sdom, lecz
powiniene ponosi konsekwencje wybo
rw, jakich dokonujesz.
Wolno ci robi wszystko na swj sposb; wolno
ci si nie zgadza.
Kocham ci takiego. Jakim Jeste, may(a).........
Moesz z a w i s y swoim uczuciom. Jeli si
boisz, powiedz mi.
To normalne, ie a boisz. Moemy o tym roz
mawia.
Moesz wybiera sobie przyjaci.
Moesz ubiera si tak jak inne dzieci albo tak,
jak chcesz.
Zasugujesz na to, eby mie to, czego prag
niesz.
Chc by z tob, bez wzgldu na wszystko.
Kocham ci, may(a)..............
MEDYTACJA DLA WIEKU SZKOLNEGO
Dodaj nastpujcy tekst do wprowadzenia oglnego. Rb
dwudziestosekundowe przerwy po kadym zdaniu.
Jak byo w twoim domu, kiedy po raz pierwszy poszed
e do szkoy?... Czy pamitasz swj pierwszy dzie
w szkole?... Czy pamitasz pierwszy dzie w kadej
kolejnej klasie?... Czy miae ze sob drugie niada
nie?... T ornister?... Jak wygldaa twoja droga do szko
O d n a j d y w a n ie Sw o j e g o D z ie c k a W e w n t r z n e g o . .. 215
y?... Czy bae si chodzi do szkoy?... Czy w szkole
byy brutalne dzieci, ktrych si bae?... Kto by twoim
ulubionym nauczycielem?... Miae pana czy pani?...
Wyobra sobie boisko szkolne... Zobacz na boisku siebie
z lat szkolnych... Co robisz?... Jak jeste ubrany?...
Podejd do maego siebie i wyobra sobie, e mgby
si nim sta... Teraz jeste dzieckiem w wieku szkol
nym, ktre spoglda na siebie dorosego... Widzisz si
w postaci mdrego i dobrego czarodzieja... Wsuchaj si
w swj dorosy gos, ktry mwi do ciebie cieple, pene
mioci sowa...
Jeli pracujesz sam, nagraj afirmacje dla d/.lrcka wewn
trznego, skrzywdzonego w wieku szkolnym. J< Al pracujesz
z partnerem, powiedz mu nagos afirmacje. Jeeli pracujesz
w grupie - zakotwicz je.
Pracujc sam lub z partnerem, po zakoczeniu afirmacji
kontynuuj medytacj w sposb nastpujcy:
Skup si na tym, co czujesz... Poegnaj si z dobrym
czarodziejem i obejmij go, jeli masz ochot... Powoli
sta si znowu dorosym sob... Powiedz swojemu dziec
ku wewntrznemu, e od tej pory jeste do Jego dyspo
zycji... Powiedz mu, e moe na ciebie liczy.
Wskazwka dotyczca pracy w grupie: po zakotwiczeniu
wypowiedz ponisz medytacj; je s t to zakoczenie dla
wszystkich - pracujcych samodzielnie, / tartnerem lub
z grup. Przy kadym wielokropku zrb dzieslclosekundo-
w przerw.
Zacznij i naprzd w czasie... Zobacz swoj szko red
ni... Jakiego koloru jest budynek?... Zobacz najlepsze
go przyjaciela ze szkoy redniej... Usysz swoj ulubio
n piosenk... Id w czasie dalej, a do okresu wczesnej
dorosoci... Zobacz dom, w ktrym teraz mieszkasz...
Zobacz swj pokj... Poczuj, gdzie teraz dokadnie je
ste... Porusz palcami u ng... Poczuj energi pync
216 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Do m u

w gr przez twoje nogi... We gboki oddech... Wydy

chaj gono powietrze... Poczuj, ie jeste cakowicie
obecny, powrcie do duszy i ciaa... Otwrz oczy.

.Jrsli pracujesz sam, zastanw si nad tymi doznaniami.

Z.motuJ, Jak si czujesz. Jeli pracujesz z partnerem, po
dzielcie si swoimi dowiadczeniami. W grupie - opowiedz
cie kolejno o swoich doznaniach.
Odnalaze swoje dziecko z lat szkolnych. Teraz bdziesz
Rozdzia 8
tnnia si nim zaopiekowa i udzieli mu wsparcia.

ODNAJDYWANIE SIEBIE - NOWY

WIEK MODZIECZY

Po tom powstaa, by by tym, co czyni.

G e r a ld M a n l e y H o p k in s *

Budz si w lasach, daleko od zamku.

Pocig pdzi noc przez opustosza Luizjan.
Spogldajc za siebie,
widz w samochodzie puste miejsce.
To z mojego ojca zostao co, czegoju nie dostm <inn i.
Nie mog sobie przypomnie lat swego dziecin-, lwa.
Pewnych czci siebie nie potrafi teraz odnaleA...
Czy do ze mnie zostao, ebym dzi by uczcluy?...
Jak bardzo mnie cignie do rodzicw!
Chodz tam i z powrotem,
spogldajc ku staremu ldowisku.
Nocne aby skrzecz ja k obracajca s i planeta.
Robert B ly. Nocne aby

* Gerald Manley Hopkins, Od Chancera do Larkina, przeoy Stanisaw

Baraczak, wyd. ZNAK, Krakw 1993.
218 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
O l >NAJDYWANIE SIEBIE - N O W Y W lEK MODZIECZY 219

TAK NIE
1. Czy miewasz czsto konflikty
z autorytetami (przeoonymi. policj
ltp.)?
2. Czy czsto si zocisz z powodu
bezsensownych przepisw
i zarzdze, ktre inni najwyraniej
akceptuj?
3. Czy podczas odwiedzin u rodzicw
zaczynasz odgrywa rol
a) posusznego
b) zbuntowanego dziecka?
4. Czy masz kopoty ze swoj
tosamoci, czyli okreleniem, kim
naprawd jeste?
5. Czy czujesz si lepszy od innych ze
wzgldu na swj niezwyky
i nonkonformistyczny styl ycia?
6 . Czy nadal wyznajesz religi swojej
modoci i nie nasuwaj ci si adne
wtpliwoci?
7 . Czy potrafisz wchodzi w bliskie
zwizki tylko z osobami pci
odmiennej?
INDEKS PODEJRZE
8 . Czy twoje pozazawodowe zwizki
Wypenij ponisz ankiet, odpowiadajc tak lub nie. z osobami pci odmiennej maj
Po przeczytaniu pytania odczekaj chwil i zastanw si, co podoe wycznie seksualne lub
czujesz. Jeeli tak wywouje silniejsz reakcj emocjonal romantyczne?
n - odpowiedz twierdzco; jeli nie wywouje silniejsz
9. Czy jeste marzycielem, ktry woli
reakcj - odpowiedz przeczco. Kade tak sugeruje, e
czyta i oglda romanse lub
twoje cudowne dziecko wewntrzne zostao skrzywdzone.
fantastyk zamiast przey co
S rone stopnie skrzywdzenia. Znajdujesz si gdzie na
samemu?
skali midzy 1 a 100. Im wicej udzielisz odpowiedzi twier
dzcych, tym bardziej twoje dziecko wewntrzne zostao I 10. Czy otoczenie zwraca ci czasem
uwag, e powiniene dorosn?
skrzywdzone w wieku modzieczym.
 Pc )w r ('tt d o S w e g o W ew ntrznego Domu
TAK
11 C/y masz trudnoci z goszeniem
wasnej opinii, jeeli rni si ona od
obiegowej?
1 1 ( 'zy starasz si wiernie naladowa
jakiego guru lub bohatera?
Czy czujesz potrzeb przynaleenia do
tajnych lub nieformalnych grup,
stowarzysze itp.?
13. Czy czsto opowiadasz o wielkich
rzeczach, ktrych chciaby dokona,
ale nigdy ich nie realizujesz?
14. Czy uwaasz, e nikt nigdy nie
przeszed tego co ty lub nikt nie
potrafi zrozumie twoich wyjtkowych
| ciepie?
STTMA ODPOWIEDZI TWIERDZCYCH:
Wraz z pocztkiem dojrzewania zamyka si ostatecznie
okres dziecistwa. Jest to pocztek naszego pierwszego
cyklu odnowy. Jak ju pisaem, Pam Levin w ksice Cycles
o f Power stwierdza, e nasz rozwj przebiega cyklicznie.
W yciu powtarzaj si pewne tematy i wzorce. Kady cy
odnowy opiera si na poprzednim etapie i prowadzi do coraz
bardziej skomplikowanych przystosowa. Pocztek kade
go nowego cyklu jest czasem kryzysu. Kryzys jest okresem
wzmoonej podatnoci na urazy, ale daje te duzo wiksze
moliwoci rozwoju. Jeli potrafimy sprosta temu wyzwa
niu, nastpuje odnowa, w ktrej naprawiane s skutki
przeszoci.
n o r m a l n y w ie k m o d z ie c z y
Sprostanie krytycznym zadaniom wieku modzieczego
zaley od si ego rozwinitych w dziecistwie. Jednake
gwne zadanie tego okresu ycia - stworzenie wiadomej
tosamoc i - to. jak podkreli Erik Erikson, co wicej niz
O d n a j d y w a n ie S iebie - N owy W iek M o d z ie c z y 221
NIE suma identyfikacji z okresu dziecicego. Modziecza tosa
mo jest tosamoci przeksztacan. Chcc j osign,
musimy zespoli nasze wrodzone umiejtnoci z moliwo
ciami, jakie otwieraj przed nami role spoeczne, waciwe
dla krgu kulturowego, w ktiym yjemy. Erikson okrela
t now tosamo ego jako narastajce przekonanie o tym,
e wewntrzna identyczno i cigo (ja nazywam to po
czuciem JA), ktre zostay uksztatowane w przeszoci,
dorwnuj identycznoci i cigoci uznawanych przez in
nych, o czym wiadczy konkretna obietnica kariery.
W moim pojciu oznacza to, e twoje d/Ir ko wewntrz
ne domaga si potwierdzenia swojego poc/m la ..JA", i to
w dwojaki sposb. Po pierwsze - musi ono znale uzna
nie w oczach wanej dla niego osoby, ktr koi ha (bli
sko). Druga afirmacja, ktra pobudza nasze istnienie,
dotyczy sfery zawodowej. Te dwa filary dorosej tosamo
ci to dwie synne Freudowskie oznaki dojrzao?.i i, czyli
mio i praca.
Skrzywdzone dziecko wewntrzne moe zatruwa nasz
okres modzieczy. Nawet osoba posiadajca zdrowe <l/lec
ko wewntrzne bdzie musiaa w tym okresie pod|< na
nowo wczeniejsze bitwy". Normalny wiek modzlem . \ |cst
bowiem jednym z najbardziej burzliwych okresw u yciu.
A oto podstawowe sowa, ktrymi chc scharaklei yzowa
wiek modzieczy (ang. adolescence):
A mbivalence Sprzeczno uczu
D istancing from parents Odchodzenie od rodzicw
O ccupation Praca zawodowa
L oneliness Samotno
E go identity Tosamo ego
S exual exploration Dowiadczenia seksualne
C onceptualization Konceptualizacja
E gocentric thinking Mylenie egocentryczne
222 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u O d n a j d y w a n ie S iebie - N owy W ie k M o d z ie c z y 223

Ten <ini[K>wy rodzic jest bardzo surowy i rygorystyczny. Gdy

N arclsslsm Narcyzm
byem nastolatkiem, obowizywao uczesanie a la kaczy
C mmunicationjrenzy Potrzeba porozumiewania si kuper. Nosilimy spodnie, szyte na specjalne zamwienie,
ze szwami na wierzchu i kieszeni na pistolet. Nastolatkw,
E K/M-rtmentation Dowiadczanie
ktrzy ubierali si inaczej, uwaalimy za frajerw i doku
czalimy im przy lada okazji.
Hprzeczno uczu
Zjawisko to zostao piknie opisane przez J. D. Salingera Praca zawodowa
w powieci Buszujcy w zbou. Bohater ksiki, szesnasto
Badania wykazay, e przyszo zawodowa Jest gwnym
letni Holden Caulfleld, chce by dorosy. W swoich fanta
problemem, jaki nurtuje nastolatkw. Co bd robi? W co
zjach pije, uwodzi kobiety i zostaje gangsterem. Jednocze
zaangauj moj energi? Z czego bd si utrzymywa?
nie boi si dorosego ycia i wyobraa sobie, e staje si
Kim zostan, gdy dorosn?
obroc swojej modszej siostry Phoebe i jej maych przyja
Sama energia yciowa skania nas do zastanowienia si,
ci. Przebywanie z maymi dziemi (i opiekowanie si nimi)
jak prac bdziemy wykonywa. Moliwoci wyboru s
chroni go przed konfrontacja ze wiatem dorosych. Holden
rne i zale od krgu kulturowego oraz pokolenia W prze
jest na wp siwy. yje midzy dwoma wiatami - dzieci
szoci moliwoci wyboru zawodu byy powanie ograni
stwem i dorosoci. Sprzeczno - czyli ambiwalencja
czane i z gry okrelone. Powiedziabym, e wtedy yo sie
uczuciowa polega na wahaniu si pomidzy tymi oboma
atwiej.
wiatami.
Przejawem ambiwalencji s take wstrzsy emocjonalne Samotno
i gwatowne zmiany nastroju, ktre cechuj wiek modzie
Wiek modzieczy jest zawsze okresem o s a m o t n i e n i a .
czy. Anna Freud stwierdzia, e w tym wieku mody czowiek
Mody czowiek czuje wewntrzn pustk bez wzgldu na
jednego dnia nienawidzi swoich rodzicw, a nazajutrz pra
to, jak wielu ma kolegw wrd swoich rwienikw N i e w i e
gnie z nimi odbywa szczere, serdeczne rozmowy.
jeszcze, kim waciwie jest. Nie wie, dokd poda Dopiero
Odchodzenie od rodzicw co odkryte zdolnoci do abstrakcyjnego mylenia spi awiaj,
e przyszo (hipoteza) staje si po raz pierwszy problemem
Jest to normalny element wieku modzieczego. Aby mc
w yciu modego czowieka. Rozmylajc o przyszoci, czu
odej z domu, modzi musz uzna, e rodzice nie s dla
je on wyobcowanie. Poczucie to jest tym s i l n i e j s z e , im
nich atrakcyjnymi partnerami. Psycholog z uniwersytetu
bardziej zostao skrzywdzone jego dziecko wewntrzne.
w Yale, Theodore Lidz, podkreli, e konflikt pokole jest
Nowo uksztatowana struktura poznawcza nastolatka po
Integraln czci ycia spoecznego. Osiem wiekw przed
zwala mu take na autorefleksj (czyli zdobycie wiadomo
Chrystusem Hezjod bardzo si niepokoi z powodu wczes-
ci siebie samego). Modzi w tym wieku potrafi myle
nr| modziey. Zastanawia si, co te stanie si z nastp
o myleniu. Dlatego mog postawi pytanie: Kim jestem?.
nym pokoleniem. Wczoraj w supersamie syszaem, jak
Doskwiera im wiadomo siebie samych. Wzmagaj poja
pewna pani czynia podobne uwagi!
Grupa rwienicza pomaga modym ludziom zdystanso wienie si drugorzdnych cech pciowych. Pierwsze, potne
emocje o podou seksualnym oraz zmiany zachodzce
wa si od rodzicw. Takie grupy okrelam mianem rwie
w budowie ciaa krpuj modych ludzi i sprawiaj, e czuj
niczego, yrupowego rodzica, ze wzgldu na rol, jak peni.
si oni nieswojo i obco.
224 l ( >w k t do Sw e g o W ew ntrznego
T o n u iu o ego
I i. l.itcm ju definicj tosamoci ego sformuowan przez
I , tk . .n i i y tania: Kim jestem? i Dokd zmierzam? na
im 11.v si Jako konsekwencja rozwoju nowych zdolnoci
umysowych.
Dowiadczenia seksualne
Wraz z drugorzdnymi cechami pciowymi pojawia si
nowa. potna energia. Jest ona iskr, ktra rozpala ycie.
,Jak stwierdzi Nietzsche, ycie tskni do samego siebie.
I opd pciowy to sia suca zachowaniu gatunku. Bez tego
popdu gatunek ludzki wymarby w cigu stu lat..
Nastolatki odkrywaj swoj seksualno w sposb natu
ralny. Daj jej upust przy pierwszej masturbacji. Ostrzee
nia przed lepot, kurzajkami na rkach, a nawet odpad
niciem penisa bledn w porwnaniu z przyjemnoci do
znawania tych uczu. A poza tym, kto zobaczy? Mona to
przecie robi po ciemku. Potem czsto dochodzi do odkry
wania innych form seksualnoci: wzajemnego masturbowa-
nia si, pieszczot z pci przeciwn i w kocu - stosunku
pciowego.
Poznawanie wasnych narzdw pciowych ma decyduj
ce znaczenie dla zdrowej tosamoci. Pe jest tym, czym
jestemy, a nie tym, co posiadamy. Pierwsz cech, jak
dostrzegamy u innej osoby, jest jej pe.
Konceptualizacja
Zdolno do mylenia w abstrakcyjnych, logicznych ka
tegoriach pojawia si w wieku dojrzewania, kiedy wykracza
my poza konkretne, dosowne mylenie, charakterystyczne
dla dziecka w wieku szkolnym. W odrnieniu od dziecka,
ktre nie ma tej zdolnoci, nastolatek zaczyna rozwaa
/..ioenia nie odpowiadajce faktom. Mylenie o przyszoci
wymaga na przykad zastanowienia si nad takimi zagad
nieniami jak: Kim jestem i dokd zmierzam?, Jakie s
moje moliwoci?. W wieku modzieczym mylenie o przy
szoci Jest rozwaaniem w kategoriach ewentualnoci. Za
my, e zostan lekarzem... prawnikiem... ksidzem...
Domu O l >NAJDYWANIE SIEBIE - N O W Y WlEK MODZIECZY 225
Mak dalej. Kade z tych przypuszcze polega na stworzeniu
pewnej hipotezy, ktrej nie ograniczaj adne fakty.
Innym przejawem tej nowej struktury poznawczej jest
idealizacja. Modzi to marzyciele. Marzc l idealizujc, stwa
rzamy modele, ktre motywuj nas do dziaania. Modzi
ludzie przywizuj si do idoli. Najczscie s to gwiazdy
filmu i rocka, ale mody czowiek moe te obra sobie za
idola i wzr kogo ze wiata polityki lub Intelektualist.
Nastolatki s z natury religijne, a wiek modzieczy to okres
najwikszej gotowoci do przyjcia rellgil Idol duchowy
staje si czsto gwn obsesj.
Ta modziecza idealizacja lub idolizacja" nm/e si rw
nie skierowa ku jakiemu kultowi lub sprawie Koczujcy
na lotnisku wyznawcy Kriszny, chiska Czerwona ( .wardia,
niemieckie nastolatki zmobilizowane przez Hltleia wszy
stkie te przykady wiadcz o tym, w jaki s|x>sul> modzi
ludzie mog zosta umotywowani do aktywnego wi /enla
si w jak spraw - obojtne: dobr czy z. Takie z.ianga
owanie si w spraw jest podstaw siy ego, ktr Ki Ikson
nazywa wiernoci. Jest to wana sia w wieku dorosym.
Mylenie egocentryczne
W odrnieniu od dzieci, ktre myl egocentryczni na
stolatki potrafiw zupenoci poj punkt widzenia <lmgtc|
osoby. Egocentryzm modych ludzi polega na przekonaniu,
e ich rodzice maj na ich punkcie tak sam <>bs-s|, jak
oni na swoim wasnym. Modzie w tym wieku przejawia
pewne cechy paranoidalne. Przypadkowe spojrzenie Inter
pretuje jako obraliwy, wartociujcy osd.
Przyjrzyjmy si czstemu scenariuszowi. Maa Shirley
zostaa lecewaco potraktowana przez chopca, ktrego
ubstwia. Wraca do domu przygnbiona I czuje si odrzu
cona. Mama witaj: Cze, kochanie, co sycha?". Shirley
biegnie do swojego pokoju i krzyczy: Nic moecie mnie cho
raz zostawi w spokoju?! . David Elkins, charakteryzujc t
egocentryczn cech mylenia modziey, uywa dwch
okrele: wyimaginowane audytorium i wasna wersja
zdarze . Oba oznaczaj tendencj do wyolbrzymiania
226 Po w r t do S w e g o W e w n tr z n e g o D om u
wszystkiego. Shirley myli, ejej matka widziaa wczeniej -
s/.i .< m e (lrzucenia i bya wiadkiem jej upokorzenia.
Wyostrzona samowiadomo modziey wynika z prze
konania, e wszyscy na mnie patrz. Jeli nastolatek jest
nadmiernie wstydliwy, jego samowiadomo jest wyczulo-
n . |nx1 tym wzgldem a do blu.
.Wasna wersja zdarze polega na przekonaniu, e moje
ryrlowe dowiadczenia s absolutnie jedyne w swoim ro
il/.aju i niepowtarzalne. Nikt nigdy nie cierpia tak jak ja -
tc sowa dwicz bez przerwy w duszy modego czowieka,
wraz z takimi, jak: nikt mnie nie rozumie, nikt mnie nie
kocha, nikt nigdy nie mia tak potwornych rodzicw, jak
mam ja . Pamitacie, jak Tomek Sawyer wyobraa sobie,
e umar? Widzia ciotk i innych dorosych zebranych przy
jego ou mierci. Wszyscy tonli we zach. Dopiero teraz
zrozumieli, jaki by niepowtarzalny i nadzwyczajny. Was
na wersja zdarze koczy si zwykle, kiedy kto wchodzi
w prawdziwie zayy zwizek. Wsplnota panujca w takim
zwizku pomaga ludziom dostrzec, e ich dowiadczenie
byo lub jest zjawiskiem powszechnym.
Narcyzm
Modzie jest narcystyczna. Ma obsesj na temat swojego
wizerunku w lustrze. Modzi ludzie mog caymi godzinami
przyglda si sobie. Wynika to z ich wyostrzonej samo
wiadomoci. Jest rwnie nawrotem cyklu wczesnych po
trzeb narcystycznych.
Potrzeba porozumiewania si
W Buszujcym w zbou Holden cigle do kogo drynda.
Czuje przemon potrzeb pogadania. Samowiadomo
1 osamotnienie, waciwe dla tego etapu rozwoju, sprawiaj,
e modzie wci chce by z kim w kontakcie. Nie kocz-
<r si pogawdki z przyjacimi s sposobem zaspokajania
potrzeby przynalenoci. Pamitam pewn przejadk sa
m o c h o d e m ze swoj nastoletni crk. Po drodze nie moga
si powstrzyma i woaa do znajomych dziewczt i cho
pcw.
O d n a j d y w a n i e S ie b ie - N o w y W i e k M o d z i e c z y 227
Dowiadczanie
Modzie eksperymentuje na wszystkim; na pomysach,
stylach, rolach i zachowaniach. Czsto eksperymenty te s
sprzeczne ze stylem ycia lub systemem wartoci rodzicw.
Jeli mama wyznaje pogld, e porzdek i czysto wiadczy
0 pobonoci, dorastajca crka dla potwierdzenia wasnej
tosamoci moe zosta dugowos htpplsk, ktra rzadko
si kpie i chodzi boso. Jeli tata jest zagorzaym fanaty
kiem pracy, odnoszcym liczne sukcesy, syn potwierdzi
swoj tosamo, opuszczajc si w nauce. Jeli rodzice s
ateistami, syn albo crka mog sta si obsesyjnie religijni.
Eksperymentowanie jest sposobem poszerzania horyzon
tw. Wyprbowuje si rne zachowania, aby o k re li was
n tosamo. Podsumujmy: wiek modzieczy (o Integracja
1 reformowanie wszystkich poprzednich etapw dzieci
stwa. To okres poczenia wszystkich si ego, co w elekcie
prowadzi do wyonienia si nowej tosamoci.
ZABURZENIA ROZWOJOWE
Wiek modzieczy jest - w najlepszym razie - najbardziej
burzliwym okresem w cyklu yciowym. Anna Freud twlei
dzi, e to, co w tym wieku uchodzi za normalne, w Innym
zostaoby uznane za objaw choroby psychiczne). Jeli tak
jest nawet wtedy, gdy wszystkie poprzednie stadia d/.leel
stwa przebiegay prawidowo, zastanwmy si, co si .l/.le)e,
gdy wewntrzne dziecko zostao powanie skrzywdzone.
Wielu z nas nie musi sobie wcale tego wyobra, Przeyli
my to sami.
W moim przypadku ambiwalencja przybralu posta za
chowa maniakalnodepresyjnych. Dzikie, samowolne wy
bryki byy wstpem do ostrej depresji. Zdystansowaem si
od domu rodzinnego, znalazszy sobie paczk chopakw
z rozbitych rodzin. Buntowalimy si przeciw surowym za
sadom wiary katolickiej, w jakich nas wychowano, ajda
czc si i pijc alkohol. Wrodzone predyspozycje do alkoho
lizmu ujawniy si u mnie z ca moc. Od trzynastego roku
ycia upijaem si do nieprzytomnoci, co przysparzao mi
wiadomych kopotw.
228 P( w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu O d n a j d y w a n i e S iebie - N o w y W iek M o d z ie c z y 229

Pomieszanie rl jest niebezpieczestwem tego wieku, na tno i gniew, moe si przejawi w szkolnych niepowodze
co wskazuje Erikson. Mody czowiek, wyprbowujc zbyt niach dziecka.
trli n)l, gubi kontekst, w ktrym mgby zebra w cao Dorastajca modzie czsto staje si dla rodziny kozem
|. ity ego. Jako nastolatek czuem si strasznie niepew- ofiarnym. Modzi ludzie przychodz do nas jako pacjenci,
,, \ t < . imotniony. Nie byo ojca, przeciw ktremu mgbym ale w rzeczywistoci s uzalenieni od rodziny. Kierujc
.i, /buntowa albo przyj go za wzorzec roli. Wybieraem w Los Angeles programem dla narkom.mow, nigdy si nie
lec wzory antybohaterw. Takie postpowanie okrela si zetknem z nastoletnim narkomanem, ktorego rodzice y
|ako negatywn identyfikacj. Nie wiedziaem, kim jestem, liby w zdrowym zwizku maeskim. Rodzice byli nosicie
wic identyfikowaem si z tym, kim nie byem. Byem inny lami chorb nawarstwionych przez wiele pokole. Ich ma
od frajerw , z ktrych w przewaajcej czci skadao si estwa miay charakter zwizkw dorosy< li dzieci, a was
spoeczestwo. Moja grupa szydzia z kadego, kto si od ne dzieci prboway nakoni ich do terapii. Kleiy nastolatki
nas rni, czyli prawie ze wszystkich. Ludzie o negatywnej wyadowuj si w buntowniczym dziaaniu, zwykle ma to
identyfikacji odpadaj i staj z boku, szydzc ze wszystkich bezporedni zwizek z chorob ich rodziny.
pozostaych. Oprcz tego mamy rwnie do czynienia z zagadnieniem
W rzeczywistoci czuem potworny lk przed yciem (do zaniedbania potrzeb zalenoci, ktre dochodz do gosu
strzegem to u wszystkich ludzi z negatywn identyfikacj, w trakcie rozwoju. Wiek modzieczy to czas, kiedy /ai /yna
ktrych znaem i z ktrymi pracowaem jako terapeuta). krzepn indywidualna tosamo. Dzieci z rodzin dysfun
Moje siy ego byy sabe, wrcz nie istniay, nie miaem wic kcyjnych nie potrafi prawdopodobnie zakoczy o w las
jak si opamita. Kiedy si upijaem, czuem si dorosy nych siach tego procesu, bo wchodzc w ten wiek, nie maj
i potny. Poczucie pustki wewntrznej sprawiao, e wszel poczucia JA.
kimi moliwymi sposobami staraem si zmieni swj na Stosunki panujce w mojej rodzinie, wynikajce alko
strj. holizmu ojca i jego odejcia od nas, byy bardzo powikane
W wieku modzieczym zaczynamy rozadowywa nasz Nikt z nas nie mia wasnego ja. Kady z nas by! i /< si t
pierwotny bl i potrzeby, ktre nie zostay zaspokojone innych czonkw rodziny. Kiedy jeden co odczuwa, udzie
w dziecistwie. Przemoc, jakiej si dopuszczaj modociani lao si to pozostaym. Kiedy mama bya smutna, u- ysiklm
przestpcy, wyraa nie zrnicowany gniew skrzywdzonego nam byo smutno. Kiedy si gniewaa, wyczuwalimy to
i osamotnionego dziecka wewntrznego. Popenianie prze wszyscy i prbowalimy zrobi co, eby prze-.lala si gnie
stpstw jest symbolicznym wykradaniem tego, co zostao wa. Nie miaem moliwoci, aby wytworzy swoj odrbn
utracone w dziecistwie. Zaywanie narkotykw przytpia tosamo.
bl osamotnienia, zaznanego w dysfunkcyjnej rodzinie. Kiedy pomieszanie rl si nasila, wzrasta pi ><ucie izolacji
W dziaaniu modzie czsto wyadowuje nie wypowie i pustki wewntrznej. Najbardziej znaczca rola, jak kto
dziane sekrety rodzinne. Aktywno seksualna jest czym w ukadzie rodzinnym odgrywa do tego momentu, staje si
11a tu ralnym w okresie, kiedy poj awia si seksualna energia. najprostszym sposobem zdobycia tosamoci.
.)< .11 mama surowo tumi swoj seksualno, moe to do Gdy miaem 21 lat, byem zupenie zbity z tropu. Przera
gi. id/.i do wczesnego rozpoczcia przez crk bezadne aa mnie wasna seksualno. Czuem strach i gniew. Per
go zyc la pciowego. Dyskretne romansiki ojca mog zosta spektywa ycia zawodowego przeraaa mnie. Pamitam,
wy i. i / i a u- w zachowaniu nastoletniego syna. Dysfunkcja jak wczyem si po miecie i zastanawiaem, skd i jak
Intymni >',<i zwizku rodzicw, w ktrym dominuj samo ludzie, ktrych widz, dorobili si posad, samochodw i do
230 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego
mw. Wyrsszy w poczuciu wstydu, czuem, e nigdy nie
zdoam tego osign.
Wycofaem si wic do rl, ktre znaem z ukadu ro
dzinnego. Wci byem Gwiazd. Zostaem gospodarzem
kkr.y, wydawc szkolnej gazetki, osigaem wietne wy
niki w nauce. Udawao mi si to wszystko mimo mojego
alkoholizmu i przynalenoci do rwieniczej bandy fa-
eetw bez ojcw. Najwaniejsza jednak bya rola Opieku
na, ktr graem w domu. Tutaj naprawd czuem si na
miejscu. Kiedy ojciec opuci nasz dom, staem si Maym
Mczyzn. Dla brata byem Maym Tatusiem. Opiekujc
si innymi, czuem, e co znacz. Rozwizaem problem
mojej modzieczej tosamoci, zostajc ksidzem i yjc
w celibacie. Czarna sutanna i koloratka od razu mnie
okreliy. Staem si nagle ojcem Johnem, opiekunem
dusz. Bya to najszlachetniejsza praca, jak mogem pod
j. Praca dla Boga. Celibat by cen, ktr musiaem
zapaci.
Wybierajc t drog, uczyniem co, co pochwalia moja
rodzina, religia i nauczyciele (zakonnice i ksia). Byo to
szlachetne powicenie, oznaka wielkodusznoci i moral
noci. Rozwizao to problem moich lkw, zwizanych
z drog zawodow, 1 utrzymao moje role z ukadu rodzin
nego. Byem Gwiazd, Opiekunem, a polubiajc wit
Matk - Koci, nie opuciem wasnej matki. Pod t fa MEDYTACJA O POWROCIE DO DOMU
szyw tosamoci pozosta samotny, zagubiony i przestra
szony chopczyk.
WYWIAD
Najwiksza w wiecie tragedia to nie wiedzie, kim si
Jest. cile okrelone role w ukadzie rodzinnym, wpojone
w wieku modzieczym, stay si twoj najbardziej uwia
domion tosamoci. Jeste od nich uzaleniony. Penic
dan rol, czujesz, e co znaczysz; wyjcie z niej oznacza
oby kontakt z gbokimi pokadami toksycznego wstydu,
gdzie kryje si twj pierwotny bl, ktrego rdem jest
duchowa krzywda. Tracc swoje JA", utracie poczucie, e
co znaczysz.
Domu O d n a j d y w a n ie S iebie - N owy W ie k M o d z ie c z y 231
Spisujc swoj histori z lat modzieczych, zwr szcze
gln uwag na to, jak skrzywdzone dziecko wewntrzne
zatruo ci twoje lata modziecze. Postaraj si wymieni
szczegowo wszystkie krzywdy: nie otrzymane kartki wa-
lentynkowe, samotno, presj i odrzucenie ze strony grupy
rwieniczej oraz bl wywoany sytuacj rodzinn.
PODZIEL SI HISTORI Z LAT MODZIECZYCH
Z OSOB, KTRA CI WSPIERA
Twoja modziecza tosamo okrelia s|x>sb, w jaki
twoje skrzywdzone dziecko wewntrzne przystosowao si
do startu w dorose ycie. Pamitaj, e role. Jakie obecnie
grasz, s utrwalonymi metaforami historii krzywd dziecka.
Potrzebujesz, by kto je uzna, aby mg zadecydowa, co
bdzie dla ciebie najlepsze.
CO CZUJESZ?
Chcc uleczy swoje ja z lat modzieczych, musisz
naprawd opuci dom. Powinienie rwnie zebra< w ca
o dane dotyczce wszystkich etapw twojego rozwo|u.
Proponuj, eby wyda wielkie przyjcie z okazji /mcm.fu
do domu, gdzie ty z lat modzieczych bdziesz g o s p o d a
rzem. W tym celu stosuj nastpujc medytacj.
Nagraj j na magnetofon. Jako podkadu muzycznego
uyj nagrania Daniela Kobiaki Going Home. Pi/y kadej
pauzie oznaczonej wielokropkami zrb dwud/.lestose-
kundow przerw.
Zamknij oczy i skup si na oddychaniu... Przy wdechu
wcignij lekko doln cz brzucha, przy wydechu wy
pchnij brzuch. Wdychajc powietrze, policz do czterech,
zatrzymaj oddech, liczc rwnie do czterech, i wydy
chaj, liczc do omiu... Powtrz to kilka razy... Wdech -
cztery, zatrzymanie - cztery, wydech - szesnacie...
Potem wdech - cztery, zatrzymanie - cztery, wydech -
trzydzieci dwa... Powtrz to trzy razy... Teraz powr
232 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
do normalnego oddychania. Przy wydechu skoncentruj
si na cyfrze trzy... Zobacz j, narysuj palcem albo
usysz... Potem zrb to samo z cyfr dwa... Potem z je
dynk... Teraz jedynka staje si bram... Otwrz j
i wejd w dugi, krty korytarz z drzwiami po obu stro
nach... Po lewej zobacz drzwi z napisem Ostatni rok...
Otwrz je i zajrzyj do rodka. Zobacz przyjemn scen
z ostatniego roku... Zamknij drzwi i podejd do nastp
nych, po prawej stronie... Otwrz Je i zobacz tam siebie
w wieku modzieczym... Obejmij go. Powiedz, e wiesz,
przez co przeszed... Powiedz, e nadszed czas odej
z domu. Powiedz, e jeste tutaj, eby go wesprze... e
powinnicie pj razem i zabra wszystkie pozostae
czci ciebie - niemowl, mule d/.lecko, przedszkolaka
i ucznia... Razem z twoim wcieleniem z lat modzie
czych idcie do koca korytarza i otwrzcie drzwi...
Zajrzyj do rodka i zobacz swj pierwszy dom, jaki
pamitasz... Wejd/ > domu i znajd pokj, w kt
rym mieszkasz ty Juko niemowl... Niech nastolatek
wemie je na rce... Zawr kawaek, otwrz pierwsze
drzwi po lewej stronie korytarza i zobacz siebie-mae
dziecko... We Je za lk, idcie razem, otwrz pierwsze
drzwi po prawej 1 zobacz siebieprzedszkolaka... Po
patrz na niego... W co jest ubrany? We go za rk
i wyjdcie z pokoju. Znajd teraz siebie z lat szkol
nych... W co jest ubrany? Powiedz mu, eby wzi na
stolatka za rk i wyjdcie z domu... Stoisz teraz koo
siebie-nastolatka... Kto trzyma na rku ciebie-niemow-
l?... Ucze trzyma nastolatka za rk... Ty trzymasz za
rk mae dziecko i przedszkolaka... Teraz zobacz, jak
niemowl staje si maym dzieckiem... Mae dziecko -
przedszkolakiem... Przedszkolak - uczniem... Ucze
staje si tob-nastolatkiem... Ty-dorosly i ty-nastola-
tek stoicie obok siebie... Teraz zobacz swoich rodzicw
wychodzcych z domu, w ktrym mieszkae w wieku
modzieczym... Ty-dorosy i ty-nastolatek machacie
im rk na poegnanie... Powiedz im, e wy wszyscy
teraz odchodzicie... Powiedz, e wiesz, e starali si
O d n a j d y w a n ie S iebie - N owy W ie k M o d z ie c z y 233
najlepiej, jak mogli... Zobacz w nich skrzywdzonych
ludzi, ktrymi w istocie s (byli)... Przebacz im, e ci
porzucili... Powiedz, e odtd sam dla siebie bdziesz
rodzicem... Zacznij oddala si od domu... Spjrz przez
rami za siebie... Zobacz, e staj si coraz mniejsi... A
cakiem znikn z oczu... Spjrz przed siebie i zobacz
ukochan osob (maonka, przyjaciela), ktra na ciebie
czeka... Jeli masz terapeut, ujrzyj go... Jeli masz
grup pomocy, zobacz t grup... Jeli wierzysz w Si
Wysz, ujrzyj j przed sob... Obejmij wszystkich...
Uwiadom sobie, e masz wsparcie... Nie Jeste sam...
Masz now rodzin albo moesz j stworzy... Teraz
niech twj nastolatek zespoli si z tob... Wybierz jaki
okres dziecistwa i ujrzyj siebie jako dziecko w tym
wieku... Powiedz mu, e bdziesz jego opiekunem...
Jego nowym, kochajcym i troskliwym rodzicem... Po
wiedz mu, e lepiej ni ktokolwiek na wicie wiesz,
przez co przeszo i co wycierpiao... Powiedz mu. ie ze
wszystkich ludzi, jakich kiedykolwiek pozna, ciebie
jednego nigdy nie utraci... Powiedz, e zawsze znj
dziesz dla niego czas i codziennie z nirn bdziesz...
Powiedz mu, e kochasz je z caego serca...
Spjrz teraz poza granice swojego umysu... /.obucz
cyfr trzy... Poczuj palce u ng... Porusz nimi.. Zobacz
cyfr dwa... Poczuj energi, ktra pynie od twoich ng
do grnej czci ciaa... Poczuj j w swoich ramionach...
Porusz rkami... Poczuj, jak energia napywu do twojej
gowy i mzgu... Zobacz cyfr jeden... Bardzo powoli
otwrz oczy i przecignij si.
Przywoae w ten sposb cay swj wewntrzny ukad
rodzinny. Przeye powrt do swojego wewntrznego domu!
PRZEBACZENIE
Proces odzyskiwania twojego skrzywdzonego dziecka we
wntrznego jest procesem przebaczania. Przebaczenie (ang.
Jor-giue-ness) pozwala nam dawa (ang. giue) tak, jak przed
234 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu O d n a j d y w a n i e S iebie - N owy W ie k M o d z ie c z y 235

tem. Uzdrawia przeszo i uwalnia energi potrzebn nich przykuway. Sprawiay one, e przeywalimy wci na
w teraniejszoci. nowo te same uczucia. Nasze skrzywdzone dziecko wewn
Przebaczenie nie jest czym sentymentalnym ani sztucz trzne paci za to tym, e nigdy nie potrafimy odczy si od
nym. Wyrzdzono nam prawdziw krzywd, ktra musi rodzicw. Dopki wydatkujemy energi na tajone uczucie
zosta uznana i oceniona. Kiedy uzyskujemy wiadomo nienawici do nich, pozostajemy z nimi zwizani, a tym
tej krzywdy, demitologizujemy swoich rodzicw. Widzimy sposobem unikamy doronicia. Przebaczenie uzdrawia na
ich jako rzeczywiste, zranione ludzkie istoty, ktrymi w isto sze wizi z rodzicami i daje naszemu dziecku wewntrzne
cie s (byli). Widzimy, e byli dorosymi dziemi, odreago mu moliwo odcicia si od zawstydzajcych gosw na
wujcymi swoje wasne krzywdy. Celnie uj to Sam Keen: szych uwewntrznionych postaci rodzicielskich. Przebacze
nie jest, midzy innymi, sposobem na wewntrzne odejcie
Kiedy demitologizuj swoj przeszo i uznaj ambiwa z domu.
lentny i tragiczny charakter caego ludzkiego dziaania, od Kiedy ju odzyskamy nasze skrzywdzone dziecko wewn
krywam now wolno, ktra pozwala ml zmieni znaczenie trzne, musimy podj decyzj dotyczc rodzicw. Jeli
tego, co si zdarzyo. Tylko prz< lnu . <n i c daje mi moliwo yj, tojak bdzie wyglda nasz zwizek z nimi? Cl. ktrych
zarwno zaakceptowa swl przeszo, Jak i uwolni si rodzice nadal s krzywdzicielami, powinni trzyma ( si od
od zadanych mi kiedy okala zajcych ran. Osd, przeba nich z daleka. Radzibym, ebycie zostawili ich wasnemu
czenie i wdziczno skailf sic ria alchemiczny proces, losowi. Znam zbyt wiele przypadkw, kiedy rodzice nadal
ktry przemienia p r z c s / a s t z fatum w szczcie, a mnie - zadaj gwat swym dorosym ju dzieciom.
z ofiary przyczyn, nad klat y<ni nie miaem kontroli, waktyw- Jeli twoi rodzice nie chc przyj odpowiedzialnoci za
nego uczestnika przeszoci, ktr nieustannie przekszta swoje skrzywdzone dzieci wewntrzne, ty musisz pamita,
cam. e przede wszystkim masz obowizki wobec wasnego v< i.i.
Nie po to przyszede na ten wiat, eby roztacza opiek
Trzeba koniecznie upora si ze smutkiem wewntrznym. nad rodzicami. Nie mam tutaj na myli przypadku, kiedy
Fritz Perls powiedzia: Nic nie ulegnie zmianie, pki nie stanie s niedoni lub niepenosprawni. Chodzi mi o rodzicw,
si tym, czymjest. IYawdziw krzywd, jak nam wyrzdzono, ktrzy nie chc wzi na siebie odpowiedzialnoci /.i swoje
moemy dostrzec tylko wtedy, gdy zdemitologizujemy naszych wewntrzne krzywdy. Kady z was musi umoliwi swoje
rodzicw. Zrozumienie faktu, e wyrzdzono nam prawdziw mu dorosemu j a okrelenie granic w stosunkach z pra
krzywd, pozwala poczu, e jestemy ofiar przemocy. Od wdziwymi rodzicami. Pamitaj, e twoje dziecko wewntrzne
czuwanie uczu to bolesna praca. W momencie wejcia ufa ci. Oczekuje, e bdziesz je chroni.
w kontakt z tymi uczuciami i ich wyraenia, stajemy si wolni Odzyskanie swojego skrzywdzonego dziecka wewntrzne
i moemy i do przodu. Gdy pozbdziemy si nie zaatwio go stwarza najczciej przesanki dla nowego, bogatszego
nych spraw z przeszoci, nie bd one miay ju wpywu na zwizku z prawdziwymi rodzicami. Stajc si nowym rodzi
nasz teraniejszo. Nasza energia wewntrzna, wykorzysty cem dla swojego dziecka wewntrznego, pomagasz mu za
wana w przeszoci do zwalczania skutkw doznanych mkn przeszo i zapeni puste miejsce w jego duszy.
krzywd, moe przysporzy nam si w obecnym yciu. Moemy Czujc now nadziej, autonomi, cel, inicjatyw i kompe
y teraniejszoci i tworzy przyszo. tencj, dziecko wewntrzne bdzie mogo stworzy wasn
Przebaczenie pozwala nam odej od rodzicw. Zakrzepy tosamo. Wtedy potrafi zbudowa zdrowy zwizek z rodzi
gniew utrzymywa gbokie, niezdrowe wizi, ktre nas do cami.
 Cz III

JAK OTOCZY OPIEK

SWOJE SKRZYWDZONE
DZIECKO WEWNTRZNE
Chc, eby wyobrazi sobie, co by zrobi, gdyby
zasta to prawdziwe dziecko w osobliwej sytuacji.
Co mdrego mona zrobi dla zmieszanego i aki
manego dziecka, ja k wyrazi mu wspczm te?
Usid i porozmawiaj z nim. Wysucha] go. Zoha< /.
czym si martwi, pom mu zrozumie, uspokj Je,
obejmij, potem pobaw si z nim troch, wy/any mu
rne rzeczy i opowiedz co. Tak wanie wyglda
terapia w najstarszym i najlepszym wydaniu: nic
nadzwyczajnego - po prostu yczllu<o l cierpli
wo.
R on K u r tz
 Wprowadzenie

Teraz, kiedy ju odzyskae swoje skrzywdzone dziecko

wewntrzne, powiniene otoczy je opiek. Jako opiekun
bdziesz je broni i walczy dla niego. Twojemu skr zywdzo
nemu dziecku wewntrznemu potrzebny jest kto silny;
kto, kto bdzie je chroni. Kiedy staniesz si dla opieku
czym i troskliwym rodzicem, bdzie mogo zacz proces
dochodzenia do zdrowia. Otoczenie opiek dziecka wewn
trznego jest sposobem, by sta si nowym rodzic em dla
samego siebie. Umoliwi to take twojemu dziecku wykony
wanie wicze korygujcych, ktre sprawi, e powrcisz
do swojego prawdziwego ja. Nowe pozwolenia I ochrona,
jakie powiniene zapewni twojemu dziecku wewntrzne
mu, stworz podstaw do wicze korygujcych.
Uporanie si z blem pierwotnym byo konieczne, aby
mg wej w kontakt ze swoim autentycznym |a". twoim
naturalnym, cudownym dzieckiem. Po odzyskaniu cudow
nego dziecka wewntrznego nadal jednak pozostaje do wy
konania sporo pracy. Twoje cudowne dziecko zatrzymao si
na wczesnym etapie rozwoju, nie majc szans nauczy si
rzeczy, ktre powinno poznawa w kadej kolejnej fazie.
Wikszo problemw skrzywdzonego dziecka wewntrzne
go wynika z tych wanie brakw. Teraz moesz je uzupe
ni.
wiczenia korygujce s form reedukacji. Bdziesz opie
kunem swojego dziecka wewntrznego, bdziesz je wycho
wywa, co zakada wdraanie odpowiedniej dyscypliny. a-
240 Po w r t do Sw e g o W ew ntrzneg o Do m u

ciskle Iowo disciplina oznacza m.in. wychowanie i na-

u( /.ml'- I ) z lec ko wewntrzne musi wic zosta wychowane
11 m i k / o n e rzeczy, ktrych nie poznao we waciwym czasie
I wii-.< l we ) kolejnoci. Tylko dziki dyscyplinie wyoni si
w peni nasze cudowne dziecko.

Rozdzia 9

DOJRZAO JAKO NOWE

RDO SIY

Mona powiedzie, e terapia opiera si na trs.it h

P : potencjale, pozwoleniu i poparciu.
E r ic Berni

Jeli masz si zaopiekowa swoim skrzywdzonym d/lec

kiem wewntrznym, musi ci ono na tyle zaufa, by i.iwic
opr reguom narzuconym przez rodzicw. Zdrowe po/wo
lenie stwarza dziecku moliwo by takim,j aki m 11 a p t.iwd
jest, i sprzeciwi si starym, zawstydzajcym reguiom
i przekonaniom, wpojonym przez rodzicw. S one burdzo
silne; sprzeciwiajc si im, dziecko ryzykuje, e /.ostanie
ukarane i opuszczone. Jest to dla dziecka wewntrznego
przeraajca perspektywa.
Teraz, kiedy jako dorosy zezwalasz swojemu skrzyw
dzonemu dziecku wewntrznemu na wypowiedzenie po
suszestwa rodzicielskim reguom i pogldom, musi
ono wierzy, e sam masz do siy, eby wystpi prze
ciw rodzicom. Si t Eric Berne nazywa potencjaem -
je s t to pierwsze P wykorzystywane w praktyce terapeu
tycznej.
W stosunku do swojego dziecka wewntrznego podcho
dz jak mdry i dobry czarodziej, poniewa w oczach dzieci
242 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
czarodzieje maj wielki potencja. Gdy jestem starym, m
drym czarodziejem, moje dziecko wewntrzne czuje moj
si. Wczeniej zaproponowaem, eby pomyla sobie, co
by byo. gdyby jako dorosy mg by o>ecny w najbole
niejszych momentach swojego dziecistwa. Dziecko wewn
trzne patrzyoby na ciebie jak na potn, podobn do
bogw istot. Jeli ju odzyskae swoje dziecko wewntrz
ne. to darzy ci ono zaufaniem, wierzc w twoj moc. Powi
niene sprawi, aby poznao twoj si I moc najlepiej, jak
tylko si da. Pomoe ci w tym zaproponowane niej wicze
nie.
Lista moliwoci
Zrb list dziesiciu rzeczy, ktre obecnie posiadasz albo
moesz zrobi, a ktrych nie mlatcs lub nie moge zrobi
jako dziecko, na przykad:
1. Mie samochd.
2. Prowadzi samochd
3. Mie konto w banku.
4. Mie prawdziwe pienidze na koncie.
5. Kupi sobie tyle lodw i sodyczy, ile zechcesz.
6. Kupi sobie zabawki, ktre ci interesuj.
7. Mie wasne mieszkanie, dom itp.
8. Robi to, na co ma si ochot.
9. Chodzi do kina bez pytania o pozwolenie.
10. Kupi sobie zwierztko domowe, jeli masz ochot.
Teraz zamknij oczy i zobacz swoje dziecko wewntrzne
(obojtne, w jakim wieku). Kiedy je zobaczysz (usyszysz czy
poczujesz), opowiedz mu o tym, co wypisae na swojej
licie. Na pewno zrobi to na nim wraenie!
Proba o wybaczenie
Innym sposobem na rozbudzenie w twoim dziecku we
wntrznym zaufania i przekonania o twojej mocy jest pro
ba o wybaczenie, e przez tyle lat byo zaniedbywane.
Moesz to zrobi w formie listu. Mj list wyglda nastpu
jco:
D o j r z a o Ja k o N owe r d o S i y 243
Kochany May Johnie!
Chciaem Ci powiedzie, e kocham Ci za to, e jeste.
Przykro mi, e Ci zaniedbywaem od wieku modziecze
go. Piem alkohol co nas obu doprowadzao do chorb.
Upijaem si do nieprzytomnoci, tracilimy pami. Wci
naraaem Twoje cenne ycie. Po tym wszystkim, co prze
szede ja k o dziecko, uczyniem Ci straszn rzecz. Hula
em po nocach, nie dawaem Ci porzdnie wypocz. Po
tem pracowaem bez umiaru i nie pozwala frrri Ci si bawi.
Byem wobec Ciebie zupenie nieczuy. Kocham Ci i obie
cuj, e bd Ci powica swj czas i uwag /.najd si
przy Tobie, kiedy tylko bdziesz mnie potrz.ebou<a. Chc
si Tob opiekowa.
Kochajcy
Duy John
Teraz drug rk napisz odpowied od dziecka wewntrz
nego.
Kochany Duy Johnie!
Przebaczam Ci! Nie zostawiaj mnie ju nigdy wlt >j
K(xhjcy
Maty John
Kiedyju odzyskasz dziecko wewntrzne, musisz, konie
cznie mwi mu zawsze ca prawd. Powinno take
sysze, e bdziesz przy nim i dla niego. Ron Kurtz pisze:
Dziecko nie powinno rzuca si na ku, doznawa blu
i krzycze. Potrzebuje tylko czego bardzo prostego: eby
by przy nim.
Bycie przy nim oznacza dla twojego dziecka wewntrz
nego powicanie mu twojego czasu i uwagi. Na nic si nie
zda, jeli bdziesz przy nim dlatego, e uznajesz to za swj
obowizek i e ty czujesz si wtedy dobrze. Powiniene
wysucha, czego ono potrzebuje, i odpowiednio zareago
wa. Powinno wiedzie, e jest dla ciebie wane.
244 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
O P O W IE D Z SWEMU DZIECKU WEWNTRZNEMU O SILE
W YSZEJ
Innym wanym rdem siy dla twojego dziecka wewn-
li / ni im bodzie twoja opowie o Sile W y s z e j, w ktr wie-
i . \/ (jeeli wierzysz). Chc, eby moje dziecko wewntrzne
d/lalo, e wierzc w istnienie kogo potniejszego ode
mnie, czuj si bezpieczny i chroniony, 'lego kogo nazy
wam Bogiem.
Wikszo dzieci wierzy i nie maj problemu z pojciem
I toga. Mwi mojemu wewntrznemu dziecku, e Bg poka
za mi, jaki On jest. Zstpi na ten wiat jako czowiek
imieniem Jezus. Jezus mwi mi, e Bg jest moim ojcem
i matk. Jezus mwi mi, e mog si z Nim zaprzyjani.
Mwi, e Bg stworzy mnie takiego, jakim Jestem, i e chce,
ebym si rozwija i coraz bardzie) stawa si sob. Mwi,
ebym nie osdza innych i ebym przetacza. Jezus naj
bardziej zbliy si do swojego JA". Dlatego powiedzia: Ja
jestem prawd. By prawd samego siebie. Kocham Jezusa,
poniewa mog z Nim rozmawia i prosi Go o rne rzeczy.
Czsto daje mi to, o co prosz, a ja nie musz nic robi, eby
to otrzyma. Kocha mnie takiego, jakim jestem. Moja istota,
czyli moje JA jest takie samo jak boskie JA. Kiedyjestem
moim prawdziwym JA", wtedy najbardziej przypominam
Boga. Chc, eby moje wewntrzne dziecko wiedziao, e
Bg nas kocha, zawsze bdzie nas chroni i zawsze bdzie
z nami. Inne imi Jezusa to Emmanuel, co oznacza Bg
jest z nami. Niech moje wewntrzne dziecko wie, e istnieje
Sia Wysza, potniejsza ni my obaj, do ktrej zawsze
mog si zwrci.
STWRZ SOBIE NOWE DZIECISTWO
Innym bardzo skutecznym sposobem stosowania poten-
i |.du, czyli siy swojej dorosoci jest metoda okrelana jako
zmienianie autobiografii Zostaa ona rozwinita przez Ri-
ehatd.i bnndlera, Johna Grindera i ich wsppracownikw
jako (i u ma zmieniania osobistej mapy, zwana Programowa
n ie m ni i lingwistycznym (Neuro-Linguistic I^rogramming,
w .ki' u NI I). Stosowaem t metod przez ostatnie osiem
D o j r z a o Ja k o N owe r d o S i y 24 ri
lat. Jest niezwykle skuteczna pod warunkiem, e dana
osoba upora si ze swoim pierwotnym blem. W przeciw
nym razie metoda ta moe si okaza tylko mydleniem oczu.
Leslie Bandler, jedna z autorek NLP, daa temu wyraz
w swojej wietnej ksice The Emotional Hostage, gdzie
stwierdza, e miaa powane problemy emocjonalne, cho
cia znaa i stosowaa bardzo zaawansowane techniki NLP.
Technika zmieniania autobiografii jest bardzo pomocna
przy likwidowaniu skutkw okrelonych bolesnych wyda
rze z dziecistwa. Czsto s one tym, co Silvan Tomkins
nazywa scenami dominujcymi lub ksztalujffci/mi czyli
filtrami wpywajcymi na nasz rozwj. One kotwicz nasz
bl i nie wyraone emocje, ktre nastpnie, cyklicznie, po
wracaj przez cae nasze ycie.
Zmienianie autobiografii bdzie take przydatni- w wy
padku bardziej uoglnionych wzorcw, jak na przykad
poczucia, e nie byo si chcianym dzieckiem. Zmienianie
biografii oparte jest na cybernetycznym zaoeniu, zgodnie
z ktrym nasz mzg i centralny ukad nerwowy nic poti all
odrni dowiadczenia prawdziwego od wyobraonego, je
eli to drugie jest odpowiednio jaskrawe i szczegowe I es
lie Bandler pisze:
Ogromna skuteczno zmieniania biografii zostnn imIkry la
po zwrceniu uwagi na fakt, e ludzie w swoich umystai h
wypaczaj dowiadczenia, a potem dziaaj na /xxlstawle
tych wypaczonych wersji dowiadcze, zapomlnfiic, e to
oni sami je przedtem stworzyli
Ludzie czsto wyobraaj sobie jakie rzeczy, ktre mog
wydarzy si w przyszoci, i strasz si obrazami, ktre
sami tworz. Jak wskazuje Leslie Bandler, wietnym przy
kadem takiej postawy jest zazdro:
Zazdro to doznanie, ktre prawie zawsze zostaje wywo
ane, kiedy kto stwarza sobie obraz ukochanej osoby prze
bywajcej z kim innym i odczuwa przykro z powodu ob
razu, ja k i sam stworzy.
246 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u D o j r z a o Ja k o N owe r d o S i y 247

Dana osoba odczuwa przykro i dziaa na podstawie tego Jeli jestecie leworczni, uyjcie lewej rki do zakotwicze
uczucia tak, jakby byo ono faktem. nia zasobw wzmacniajcych.
Pomylcie, jak moc maj fantazje seksualne. Mona
sobie stworzy wyobraenie partnera seksualnego albo od Kotwice
powiedniej sceny i odczu fizjologiczne podniecenie. Zetknicie kciuka z innym palcem tej samej rki jest
Przy zm ienianiu autobiografii wykorzystuje si to sa kinestetyczn kotwic lub wyzwalaczem. Nasze ycie pene
mo zjawisko. Dokonujc zmiany, uywacie siy swoich jest kotwic przeszoci, powstaych w wyniku wpajania do
dorosych dowiadcze, eby zmieni to, co przeszo wiadcze (ang. imprinting). Mwiem ju o fizjologii mzgu
wyrya w waszym umyle. Przyjrzyjmy si kilku przy w zwizku z bolesnymi doznaniami. Im silniejszy by uraz,
kadom. tym silniejsze pozostawi pitno. Za kadym razem, gdy
jakie nowe doznanie przypomina dawne, ktre wie si
Niemowlctwo z urazem, zostaj wyzwolone pierwotne emocje i daje o so
Przypomnijcie sobie, jakim lematem zajmowalimy si bie zna stara kotwica.
w Rozdziale 2. Jakie sprawy zaprztay ci w okresie nie Kade z naszych zmysowych dozna jest tak wanie
mowlcym? Czy syszaes aflrmae)e, ktre byy ci wtedy zakodowane. Mamy kotwice wizualne. Na przykad kto
potrzebne? Czy twoje potrzeby bycia dotykanym zostay moe na nas spojrze tak, e przypomina si zaraz br utalny
zaspokojone? ojciec, ktry identycznie patrzy na ciebie, zanim cl ude
Jeli nie, pomyl tria/, o zasobach bdcych wynikiem rzy. Moe to wyzwoli bardzo siln reakcj emocjonaln,
twojego dowiadi zenla Jako silnej, dorosej osoby, ktre nawet jeli wiadomie nie dostrzegasz adnego zwl/ku.
mogyby ci pomoc w niemowlctwie. Przywoaj na przykad Kotwice mog mie charakter suchowy, wchowy I mii uko
obraz chwili, kiedy spodziewae si, e zostaniesz mile wy. Okrelony ton gosu, zapach czy jaka potrawa mog
powitany kiedy akurat spotkae drogiego ci przyjaciela wyzwoli dawne wspomnienia i towarzyszce im c i i k |e. I )o
z dawnych lat. Przypomnij sobie radosny wyraz jego twarzy, najpotniejszych kotwic suchowych nale piosenki Na
kiedy ci zobaczy. Moesz te wspomnie przyjcie z nie pewno przeylicie co takiego, e suchajc radia, pi zypo
spodziank na twoj cze. Bye wtedy centrum zaintere mnielicie sobie nagle osob lub scen sprzed lat C ae
sowania. nasze ycie to zbir takich utrwalonych imprinUm> /arw
Kiedy zmieniam swoj autobiografi, zamykam oczy no przyjemnych, jak i bolesnych.
i przenosz si w przeszo do 1963 roku, kiedy to w se Moemy zmieni bolesne wspomnienia z dziecistwa, ko
minarium zostaem wybrany Czowiekiem Roku. Potrafi jarzc je z konkretnymi dowiadczeniami / naszego doro
odczu, e tam stoj, sysze oklaski i widzie pidziesit sego ycia, w ktrych przejawia si nabyta sia. Jeeli
rozjanionych, umiechnitych twarzy, kiedy wyczytywano w niemowlctwie nie zaspokojono twoich Mitrzeb, jeli bye
moje imi. Widz twarz ojca Mallyego i twarz mojego naj Zagubionym Dzieckiem, moesz sobie [darowa nowe
lepszego przyjaciela, Johna Farrela. Doznajc tych uczu, dziecistwo. Moesz tego dokona, zakotwiczajc realne
przyciskam prawy kciuk do innego palca prawej rki i trzy dowiadczenia zwizane z si, jak obecnie posiadasz.
mam przez trzydzieci sekund. Potem puszczam i rozlu Gdyby j mia w niemowlctwie, twoje ycie uoyoby si
niam rk. Zakotwiczyem w ten sposb doznanie radosne lepiej. Zakotwiczajc t si, zakotwiczamy rwnie utraco
go powitania. Cizwas, ktrzy pracuj w grupach, robili ju to ne uczucia z niemowlctwa. Potem rwnoczenie uaktyw
samo przy medytacjach odzyskujcych, opisanych w Czci II. niamy obie kotwice, eby naprawd zmieni doznania
248 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
z okresu niemowlcego. A oto kolejne kroki, jakie naley
w tym celu wykona.
Krok pierwszy
Pomyl o trzech pozytywnych dowiadczeniach z okresu
dorosoci, ktre byy ci potrzebne w niemowlctwie, a nie
doznae ich wtedy. Oto moje dowiadczenia:
A. Dozna miego powitania.
B. By trzymanym w ramionach i przytulanym.
C. By przez kogo bezwarunkowo akceptowanym.
Krok drugi
Zamknij oczy i przypomnij sobie dowiadczenie A. Powi
niene naprawd tam si znale/< . widzie na wasne oczy,
odczuwa itp. Kiedy poczujesz ladosc pync z doznania
miego powitania, zrb kotwic kinestetyczn za pomoc
kciuka i palca wskazu|a< <y." Utrzymaj J przez trzydzieci
sekund, a polem po st Otwrz oczy i skoncentruj si na
czym, co widzisz kolo siebie. Odczekaj kilka minut, po
czym przywoaj dowiadczenie B. Zakotwicz je dokadnie
tak samo Jak dowiadczenie A.
Powysze czynnoci okrela si jako stawianie kotwicy.
Czynno ta wzmaga moc pierwotnej kotwicy zasilajcej,
potgujc jej adunek. Otwrz oczy i przez kilka minut
skoncentruj si na Jakim obiekcie w pokoju. Potem za
mknij oczy i przywoaj dowiadczenie C. Zakotwicz je tak
samo, jak A i B. W ten sposb zakotwiczye swoje pozytyw
ne zasoby z okresu dorosego ycia. Kotwic t nazwijmy Y.
Krok trzeci
Teraz powinienie zakotwiczy dowiadczenia z okresu nie
mowlcego. Wr do medytacji z Rozdziau 4. Powtarzaj j, a
staniesz si niemowlciem. Zakotwicz uczucie bycia osamot
nionym i nie chcianym. To jest twoja negatywna kotwica. Jeli
jeste praworczny, postaw j na lewej rce, dotykajc lewym
kciukiem palca wskazujcego. Jeli jeste leworczny, zrb
to samo praw rk. T kotwic nazwiemy X.
D o j r z a o Ja k o N owe r d o S iy
Krok czwarty
!Vraz uyjesz si, ktre zakotwiczye w trakcie drugiego
kroku, i przeniesiesz je w okres niemowlctwa. Zrobisz to,
stykajc ze sob kotwice Y i X. Trzymajc je, poczuj, e
Jeste mile widziany na tym wiecie. Poczuj, e znajdujesz
si w ciepych objciach. Kiedy poczujesz si przepeniony
ciepem i si, pu obie kotwice i otwrz oczy. Bezwarun
kowo poddaj si pozytywnemu odczuciu.
Krok pity
Kiedy doznasz tego odczucia, posied przez dziesi
minut i wcho to doznanie. Stae si opiekunem swoje
go wewntrznego niemowlcia. Skrzyowae najwcze
niejsze imprinty nerwowe z pniejszymi, wspiei a)aeymi.
Od tej pory, w kadej nowej sytuacji, kiedy zostan wy
zwolone wspomnienia z okresu niemowlcego, twoim
udziaem bdzie nowe dowiadczenie XY. Stare dowiad
czenie X rwnie dojdzie do gosu, ale nie bdzie Ju
dominowa. Od tej pory, kiedy ujawni si twoje pod /( by
z okresu niemowlcego, bdziesz mie wicej m o l i w o c i
wyboru.
Krok szsty
Specjalici od programowania neurolingwistyczi k to na
zywaj ten krok modelowaniem przyszoci (ang J'uture
pacing). Polega ono na wyobraeniu sobie okrelonego cza
su w przyszoci, kiedy staniesz twarz w twarz z now
sytuacj, ktra wyzwoli twoje potrzeby z okresu niemowl
cego; na przykad znajdziesz si na przyjciu, gdzie nikogo
nie znasz, albo podejmiesz now prac. Programujesz przy
szo, uwalniajc kotwic Y (pozytywn) I wyobraajc so
bie siebie w nowej sytuacji. Zobacz si, usysz i poczuj, jak
dobrze dajesz sobie rad. Kiedy ju to zrobisz, przeyj
jeszcze raz wyobraon scen, tym razem bez pozytywnej
kotwicy. Programowanie przyszoci oznacza jakby prb
teatraln w pozy ty wnym przebraniu. Osoby, ktrych dziec
ko wewntrzne doznao krzywd, maj tendencj do odgry
wania prby w negatywnym przebraniu. Stwarzamy kata
250 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego
stroficzne obrazy zagroenia i odrzucenia. Modelowanie
przyszoci jest sposobem zmieniania naszych wewntrz
nych oczekiwa.
Ta sama technika zmieniania biografii moe by uyta do
uzdrowienia wspomnie z wczesnego wieku dziecicego,
przedszkolnego i szkolnego. Wane Jest. ebymy zdali so
bie spraw, e rne bolesne zdarzenia mog korzysta
z rnych zasobw wieku dorosego.
Bdc przedszkolakiem, namwiony przez starszych
chopcw, uderzyem koleg kijem. Okazao si, e ojciec
chopca, ktrego uderzyem, by zawodowym zapani
kiem! Przyszed wieczorem do nas do domu, eby mi da
nauczk. Syszaem, jak wrzeszc za na mojego ojca. M
wi, e powinienem dosta p a s e m Pamitam, jak przera
ony schowaem si w piwnicy Wspomnienie to bardzo
rni si od innego, kiedy w w ie k u pi zedszkolnym w swo
je urodziny byem sam w mieszkaniu z mam. Byo mi
bardzo smutno. Nie wied i.dem. idzie jest tato, i tskni
em za nim.
Kade z tych w p omntert wymaga zakotwiczenia innej
siy. Poniej poda| kilka przykadw, jak ja zmieniaem
swoj autobiografi na poszczeglnych etapach rozwoju.
Wczesne dziecistwo
Z tamtych lat nie pamitam adnych szczeglnie boles
nych zdarze, ale kiedy spojrz na indeks podejrze dla
tego wieku, zdaj sobie spraw, e moje potrzeby nie byy
zaspokajane. Sprbuj wic upora si z tym etapem roz
woju.
1. Myl o chwilach mojego dorosego ycia, gdy:
A. Grzecznie powiedziaem, e czego nie zrobi.
B. Miaem na co ochot i podjem o to starania.
C. Potrafiem wyrazi gniew, nikogo jednoczenie nie
uraajc.
2. Stawiam kotwic, korzystajc z powyszych dowiad
cze.
Domu D o j r z a o Ja k o N ow f. r do S i y 251
3. 'l\vorz kotwic, wyobraajc sobie scen, kiedy zbito
mnie za to, e byem ciekawy i odkrywaem rne inte
resujce rzeczy w naszym salonie. Kiedy kazano mi
przesta, powiedziaem nie i dostaem lanie.
4. Uwalniajc jednoczenie obie kotwice, pracuj od po
cztku nad wyobraon scen. Mwi nie", wyraam
gniew, nadal badajc i dotykajc wszystkiego, na co
mam ochot.
5. Skupiam si na sprawach zwizanych z niezalenoci
maego dziecka i zastanawiam si, jak potrzeby tamtego
okresu wpywaj na moje obecne ycie.
6 . Wyobraam sobie siebie samego w przyszoci, jak cho
dz po sklepie ze sprztem sportowym. Dotykam wszy
stkiego, co mi si podoba, i mwi nie" za ka/dym
razem, kiedy sprzedawca prbuje mi pomc.
W iek przedszkolny
Pracuj nad zdarzeniem z chopcem, ktrego udci. vl< m,
i swoim strachem przed jego ojcem-zapanikiem.
1. Myl o siach, jakimi rozporzdza teraz moje potne
dorose wcielenie. Gdybym mia je wtedy, potrafibym
da sobie rad w tamtej sytuacji, unikajc takiego strr
su. Mgbym na przykad:
A. Wezwa policj.
B. Wezwa na pomoc moj Si Wysz.
C. Wzi na siebie odpowiedzialno za bi utalne potra
ktowanie chopca i przeprosi.
2. Stawiam kotwic, na ktr skadaj si doznania A,
B i C jako rdo pozytywnej siy.
3. Zakotwiczam scen ukrywania si w piwnicy i przey
wanego wtedy strachu, kiedy ojciec chopca przyszed
mnie skarci.
4. Zwalniam obie kotwice i pracuj nad t scen, dopki
nie poczuj si w niej lepiej.
252 Pow rt d o Sw e g o W ew ntrznego Do m u
5. Zastanawiam si, jaki wpyw wywara ta scena na moje
ycie (przesadnie boj si awanturnikw).
6 . Programuj scen z przyszoci, w ktrej skutecznie sta
wiam czoo awanturujcemu si mczynie.
Wiek szkolny
Kiedy jeszcze byem w szkole, moja rodzina powoli si
rozpadaa. Pamitam duo bolesnych zdarze z tamtego
okresu, nad ktrymi mgbym pracowa Wybior Wigili,
kiedy miaem 11 lat. Ojciec wrci do doinu pijany. Cieszy
em si na myl, e caa rodzina razem |x.-dzi czas. Spodzie
walimy si, e ojciec wrci o pierwszej po jjoudniu. Plano
walimy, e po poudniu przyniesiemy choink i caa rodzi
na bdzie j wieczorem ubici a< . pi zed pi >|sclem na pasterk.
Ojciec wrci dopiero o wpoi <lo dziewitej wieczorem. By
tak pijany, e si zatacza. < m.iz silniej narastaa we mnie
zo. Bardzo te si balem, kiedy ojciec pil. Nie stosowa
przemocy, ale by nleobll alny. Zamknem si w pokoju,
pooyem do ka, n a k i y l c m gow kodr i z nikim nie
chciaem rozmawia
1. Myl o sitach, jakimi rozporzdza obecnie moje do
rose wcielenie, a ktre pomogyby mi inaczej rozegra
t scen. Teraz na przykad potrafi wyraa gniew
w sposb stanowczy, nie okazujc lekcewaenia dru
giej osobie. Jestem fizycznie silniejszy i niezaleny;
mog si wyczy z bolesnej sytuacji, na ktr nie
mam wpywu. Potrafi wyraa swoje uczucia i mog
powiedzie to, co naley powiedzie w danej sytuacji.
eby przewiczy zmian, przywouj na myl momen
ty, w ktrych:
A. Wyraziem gniew w sposb bezporedni i stopniowy.
B. Wycofaem si z bolesnej sytuacji.
C. Mwiem do kogo obdarzonego autorytetem w spo
sb spjny i skadny.
2. Stawiam kotwic, wykorzystujc przytoczone trzy do
wiadczenia.
D o j r z a o Ja k o N owe r d o S i y 253
3. Zakotwiczam pierwotn scen - ucieczki od pijanego
ojca w dzie Wigilii.
4. Uwalniam rwnoczenie obie kotwice i ponownie pra
cuj nad wczeniejsz scen. Wychodz z pokoju i sta
j twarz w twarz z ojcem. Tato mwi - przykro mi,
e le si czujesz. Wiem, e musisz odczuwa samo
tno i wstyd. Ale nie pozwol, eby dalej psu mi
wita i rujnowa moje dziecistwo. Nie z o s t a n tutaj,
nie bd cierpia. Jad na wita do kolegi. Nie pozwo
l, eby nadal przynosi mi wstyd". Zauwacie, e nie
wyobraam sobie odpowiedzi ojca. Kiedy przerabiacie
tak scen, powinnicie si skupi wycznie na swo
im zachowaniu i stanie wewntrznym. Nl<- moecie
zmienia innej osoby.
5. Zastanawiam si nad tym, ja k i wpyw miaa ta scena
na rne aspekty moich stosunkw z innymi ludmi.
Uwiadam iam sobie, ja k wiele razy stara kol wica
cum owaa mnie w sytuacji gniewu czy izolai |l. Je
stem szczliwy, e zm ieniem te dawne wspomnle
nia.
6 . Myl o jakiej sytuacji z przyszoci, kiedy pottzrbnc
bdzie wyraenie gniewu. Robi prb takiej s c e n y z za
stosowaniem pozytywnej kotwicy. Potem powtarzam |
bez kotwicy. Czuj si dobrze, wiedzc, e w p r zy s z o c i
zachowam si w sposb stanowczy.
Kiedy prbuje si zmienia swoj autobiografie, pojawiaj
si zwykle nastpujce pytania:
Co robi, je li po pracy nad dan scen nie odczuwam
poprawy?
Moe powiniene powtrzy prac nad ni kilkakrotnie.
Nad scen z Wigilii pracowaem chyba sze razy, nad
niektrymi innymi - po kilkanacie. Pamitaj, e pierwotne
kotwice maj ogromn si. Chcc je zerwa, potrzebujesz
starannie wypracowanych, nowych kotwic.
254 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
Jak mog wypracowa lepsze kotwice rdowe?
Kotwice rdowe s warunkiem koniecznym do osigni
cia sukcesu. Ich wypracowanie wymaga czasu i praktyki.
Dobre kotwice maj nr stpujce cechy:
1. M.two udzielenia wsparcia. Oznacza to, e najlepsze
kotwice rdowe powstaj wtedy, gdy otrzymujesz dzi
ki nim intensywne wsparcie. Wewntrzne wspomnienia
dowiadczane s w dwojaki sposb: cznie i oddzielnie.
cznie wystpuj wtedy, gdy rzeczywicie dowiad
czasz dawnego wspomnienia. Oddzielnie - kiedy tylko
obserwujesz dawne wspomnienia
Wykonaj nastpujcy eksperyment: zamknij oczy
i wyobra sobie, e Jeste w dungli. Z zaroli wychyn
wielki tygrys i zblia si do t leblr Z lewej strony ogrom
ny w boa zaraz ci po< liwycl w swoje sploty... A teraz
wejd w swoje ciao I naprawd si tam znajd. Spjrz
w d na swoje s|K )rtow e obuwie i spodnie koloru khaki.
Podnie wzrok i zobacz zbliajcego si tygrysa. Usysz
jego grony pomruk przechodzcy w donony ryk. Rzu
casz si do ucieczki i spostrzegasz z lewej strony wiel
kiego boa dusiciela, ktry zaraz ci pochwyci... Teraz
otwrz oczy.
Porwnaj, co czue podczas obu wicze. Pierwsze
byo przykadem oddzielnego dowiadczenia wewntrz
nego. Intensywno odczuwania jest przy nim przewa
nie niska. Drugie byo przykadem dowiadczenia cz
nego. W tym przypadku intensywno odczu jest o wie
le silniejsza.
Wypracuj teraz silne kotwice, ktrych bdziesz potrze
bowa w pracy nad wspomnieniami cznymi. Aby usu
n stare kotwice, musisz powici bardzo wiele ener
gii-
2. Waciwy czas zastosowania. Kotwic rdow naley kiedy zblia si do ciebie agresywny pijak czy napastnik.
ustawi wtedy, gdy energia jest najwysza. Wymaga to
praktyki. Na przykad ja utrzymuj kotwice przez trzy-
D o j r z a o Ja k o N owe r d o S i y 255
dzlcci sekund - do okoo jednej minuty, aby zakotwi
czy moliwie duo energii.
3. Powielanie. Moesz wyprbowywac swoje kotwice. Jeli
ustawie je dobrze, mog zosta wyzwolone w dowol
nym momencie. Stykajc kciuk z palcem wskazujcym,
poczujesz, jak zaczyna przepywa zasilajca energia. Ja
odczekuj zawsze pi minut i sprawdzam swoje kotwice
rdowe. Jeli nie daj mi oczekiwanego przypywu
energii, ustawiam je na nowo. Moj regu stao si to,
e zawsze sprawdzam swoje kotwice rdowe, by si
upewni, czy dobrzeje ustawiem.
Co si dzieje z kotwic rdow po wykorzystaniu ej do
wyzwolenia si ze starej kotwicy?
Kotwica rdowa pozostaje nadal, lecz jest sahsz.i ni
pocztkowo. Trzeba j na nowo ustawi, jeli chcesz |r| uy
do jakiego innego wydarzenia. Moesz stawia kotwice,
dotykajc rnych czci ciaa. Ja uywam palcw, bo la k
jest mi wygodnie.
Ostatnie wiczenie pomoe ci okreli, na ile zdotales
zmieni dawny fragment swojej biografii (czyli usun s t a r
kotwic). wiczenie to polega na sprawdzeniu negatywnej
kotwicy X. Zamknij oczy i przez kilka minut kom cntmj s i
na oddychaniu. Potem powoli wyzwl kotwic z lew-) rki.
Zwr uwag na to, co czujesz i czego doznajesz. Jeli
zmian biografii wykonae prawidowo, negatywne do
wiadczenie bdzie odczuwane inaczej. To odczucie nie
rni si przewanie w jaki szczeglny sposb. Zwykle jest
po prostu mniej intensywne. Tego wanie oczekuj od
techniki zmieniania biografii - zmniejszenia Intensywnoci.
Wszystkie nasze dowiadczenia w pewnych kontekstach na
co si przydaj. Rozwanie jest stumi gniew i wycofa si,
Wzicie dziecka wewntrznego pod opiek nie polega na
ujmowaniu mu dowiadcze, ale na dostarczeniu mu bar
256 Pow rt d o Sw e g o W e w n trznego Domu
dziej elastycznych moliwoci wyboru. W tym wanie celu
dokonuje si zmiany biografii. To pozwala twojemu dorose
mu wcieleniu ochroni dziecko wewntrzne przy dokonywa
niu Innego wyboru. agodzi ostro wyjciowego dowiad
czenia.
Wypracowanie kotwicy bezpieczestwa
Innym sposobem zastosowania twojego dorosego poten
cjau do obrony dziecka wewntrznego Jest kotwica bezpie
czestwa.
Pomyl o dwch-trzech dowiadczeniach ze swojego y
cia, kiedy czue si zupenie bezpiecznie. Jeli sprawia ci
to kopot, moesz po prostu wyobrazi sobie scen, w ktrej
masz poczucie absolutnego bezpieczestwa. Oto moje trzy
doznania, na podstawie ktrych wypiacowaem t kotwic:
1. Uczucie stanowienia absolutnej Jednoci z Bogiem, kie
dy byem w klasztorze
2. Wspomnienie o tym, jak trzymaa mnie w miosnym ob
jciu osoba, ktra w danym momencie kochaa mnie
bezwarunkowo.
3. Wspomnienie o tym, jak otulony mikkim kocem obu
dziem si po dziesiciu godzinach snu i nie czekay mnie
adne obowizki (nie musiaem nic robi ani nigdzie
chodzi).
Zakotwicz swoje trzy doznania bezpieczestwa. Jeli
chcesz, moe by ich wicej. T kotwic traktuj jako sta.
Jej wypracowaniu powicaem p godziny dziennie przez
cay tydzie. Jest bardzo skuteczna. Korzystam z niej, kiedy
moje dziecko wewntrzne czuje strach. Dziaa wspaniale!
Wyprowadza mnie z kadego stanu lkowego. Lki powra
caj, ale kotwica zapobiega ich nawarstwianiu si. Czsto
agodzi cakowicie lki mojego dziecka wewntrznego.
Niech twoje dorose ja znajdzie nowych ojcw i matki
dla twojego dziecka wewntrznego
Innym sposobem otoczenia opiek wewntrznego dziecka
jest znalezienie mu przez twoje dorose ja nowych rde
D o j r z a o Ja k o N owe r d o S i y 257
w .pan la. 'Ie rda nazywam nowymi matkami i ojcami.
To twoje dorose ja, nie dziecko wewntrzne, musi ich
znale. Gdyby twoje dziecko wewntrzne miao dokona
wyboru, ukierunkowaoby ci na ponowne dowiadczanie
wczeniejszego odrzucenia.
Skrzywdzone dziecko wewntrzni i h ec, eby prawdziwi
rodzice kochali je bez wzgldu na ws/\ a ko W jego poj
ciu rzecz logiczn bdzie znalezienie dom .\ h , posiada
jcych zarwno pozytywne, jak i n e g a t y w n e , ochy rodzi
cw (lub jednego z nich), ktrzy je o p u s , tli ,i m le si to
rdem ogromnego rozczarowania. Dzlei ko wewntrzne
dokonuje projekcji na dorosy substytut o rodzica
cech zblionych do boskoci, a na taki poziom ni kt si nie
wzniesie. Jako istota ludzka, dorosy rodzic n ie zdoa
speni oczekiwa, ktre stawia przed nim ianl.i/|.t dzie
cka. Skrzywdzone dziecko wewntrzne czuje sle w tedy
zdradzone i opuszczone. Naley uwiadomi wewnt i /ne
mu dziecku, e dziecistwo si skoczyo. Nigdy nie /do
asz powrci w przeszo i mie naprawd nowy, li ro
dzicw. Musisz pogodzi si z utrat swojego p r a w d z i w e
go dziecistwa i prawdziwych rodzicw. Musisz u swi.tdomle
swojemu dziecku, e twoje dorose ja" dokona nle/bi d
nego, ponownego wyboru rodzicw. Twj dorox\ .li
znale ludzi, ktrzy bd wspiera i stymulow.n twj
rozwj.
Jednym z moich nowych ojcw jest poeta Nux*rt Uly.
czowiek inspirujcy i peen refleksji. Wzrusza im >j< <l/iccko
wewntrzne i pobudza moje myli i uczucia iest wraliwy
i delikatny. Chocia go osobicie nie znam kocham go
i obejmuj jak ojca. Innym moim ojcem Jest ksidz David.
Bezwarunkowo uj si za mn podczas ostatniego roku,
jaki spdziem w seminarium. Chciaem je opuci, ale
zdawaem sobie spraw, e byaby to poraka. Odczuwaem
okropn rozterk, przepenia mnie wstyd. Ojciec David by
moim doradc duchowym. Bez wzgldu na to, jak sam
siebie katowaem, on spokojnie wskazywa mi moje silne
strony i moj warto jako czowieka. Duchowny z episko
patu, ojciec Charles Wyatt Brown, Jest moim kolejnym
258 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu D o j r z a o Ja k o N o w e r d o S i y 259

ojcem. Zaakceptowa mnie bezwarunkowo, kiedy zaczyna wstydem maego chopca, ktry Jest we mnie. Okazujc mi
em prac Jako wykadowca. bezwarunkow mio, uwolnili mj ukryty potencja. Moje
Mam rwnie ojcw intelektualnych, takich jak wity dziecko I ja wiemy, e nie opuszcz mnie w potrzebie i e
Augustyn, Tomasz z Akwinu, francuski filozof Jacques Ma zawsze mog na nich liczy. Ostatnio na tej licie znalaz si
ritain. Dostojewski, Kierkegaard, Nietzsche i Kafka. Prawd Pat. Obaj prowadzimy objazdowe warsztaty i wydajemy
mwic, moje dziecko z trudnoci toleruje tych intelektu bestsellery. Pat rozumie pewne sprawy, w ktrych inni nie
alnych ojcw. Wierzy, e wspieraj mnie, ale w jego pojciu mogliby mi pomc. Dorose ja moe w rny sposb ko
s miertelnie nudni! rzysta z zasobw innych dorosych i przetwarza uzyskane
Znalazem te kilka matek dla mojego wewntrznego dzie wsparcie na rodzicielsk pomoc dla wewnti. ilego dziecka.
cka i dla siebie. Jedn z nich jest Virginia Satir, wspaniaa Dopki nie odnajdziemy naszego wewnti znego dziecka
terapeutka i teoretyk ukadw rodzinnych. Siostra Maria i nie zaopiekujemy si nim, bdzie ono apczywie pochania
Huberta, ktra powicaa ml szczeglnie duo uwagi wszystko. Dzieci stale potrzebuj rodzicw, trudno jest
w szkole podstawowej, jest rwnie moj matk. Wiedzia zaspokoi wszystkie potrzeby dziecka. Jeli pozwitlimy, aby
em, e co dla niej znacz. Do t-| pory korespondujemy. naszym zachowaniem kierowao wewntrzne dziecko. Jego
Mam przyjacik z dawnych lat, ktra zawsze bdzie jedn wieczne niezaspokojenie doprowadzi naszych przyjaci
z moich matek. W duchowych poszukiwaniach wzorem i ukochane osoby do szalestwa. Po doznaniu uzasadnio
matczynego wsparcia siaa si dla mnie wita Teresa, nego cierpienia, jakie towarzyszy pracy nad pierwotnym
May Kwiatek". Ogromne wsparcie otrzymuj od Matki blem, moemy zda si na nasze dorose ja, ufa|e. e
Boskiej. Jest ona naprawd moj bosk matk. potrafi uzyska niezbdne wsparcie od innych dorosy h
Bg Jest moim najwaniejszym ojcem. Jezus jest jedno Moje ostatnie urodziny z wielu powodw byem zmu s/ony
czenie moim ojcem i bratem. Uczy mnie, e Bg, mj spdzi sam. Mj przyjaciel Johnny wykaza wol mnie
Ojciec, kocha mnie bezwarunkowo. W moim duchowym wiele wraliwoci. Johnny dobrze wie, e jestem zapalonym
uzdrowieniu bardzo pomogy mi biblijne przypowieci o sy graczem w golfa. Przynis mi wykonany na zamwienie
nu marnotrawnym i o pasterzu, ktry udaje si na poszu specjalny kij golfowy. Przewanie nie dajemy sobie nawza
kiwanie zbkanej owcy. Opuszcza cae swoje stado, eby jem z przyjacimi prezentw urodzinowych. Nicp ><l/.lew;i
odnale t jedn zbkan owieczk. aden normalnie ny dar Johnnyego by wyjtkowy i szczeglnie < nny. Moje
mylcy pasterz by tego nie zrobi. Jego stado symbolizuje dorose wcielenie przyjo to jako akt ojcostwa Wrczajc
dobra doczesne. Ryzykowanie utraty caego stada, eby mi ten prezent, Johnny przyj wobec mojego dziecka we
odnale jedn zbkan owc, byoby czym lekkomylnym wntrznego rol ojca.
i nieodpowiedzialnym. Wycigam z tej historii nastpujcy
mora: nie potrafimy poj, jak wielk mioci darzy nas
Bg. Moje wewntrzne dziecko czuje si czasami jak ta
zbkana owieczka i cieszy si, kiedy mu pokazuj, e nasz
Ojciec Niebieski kocha nas i osania.
Mam obecnie czterech bardzo bliskich przyjaci. S moi
mi brami w najprawdziwszym sensie tego sowa. Czsto
bywaj rwnie moimi ojcami. George, Johnny, Michael
i Kip wielokrotnie wspierali wylknionego i przepojonego

Rozdzia 10
DAWANIE SWOJEMU DZIECKU
WEWNTRZNEMU NOWYCH
POZWOLE
Kiedy mylimy o pomylnoci naszych dzieci,
pragniemy wyposay je we wszystko, czego nam
samym brakowao. (...) Potem, gdy rodzi si pierw
sze dziecko, stajemy twarz w twarz z tward
rzeczywistoci rola rodzicielska okazuje si
czym wicej ni piknym snem. (...) Czasem przy
apujemy si na tym. >.e robimy co, czego przyrze
kalimy nigdy nie robi. (...) Albo si poddajemy.
Musimy nauczy si nowych umiejtnoci, czsto
bardzo wielu, ktrych nie wynielimy z naszych
wasnych rodzin.
J ean Il l s e y C larke i C o n n ie D
Twoje dziecko wewntrzne musi zosta poddane
dyscyplinie, eby mona byo wyzwoli je go ogrom
ny [mtencja duchowy.
M a r io n W
Gdy /.ic/ynasz opiekowa si swoim skrzywdzonym
dzieckiem wewntrznym, stajesz przed kolejnym proble
mem. Poniewa wikszo z nas pochodzi z dysfunkcyjnych
D a w a n i e S w o j e m u D z ie c k u W e w n t r z n e m u . .. 261
rodzin, naprawd nie wiemy, ja k by wspierajcymi rodzi
cami dla naszego wewntrznego dziecka. Ono jest dziecin
ne. Otrzymao albo nadmiern, albo niedostateczn dawk
dyscypliny. Jeli chcemy je uzdrowi, musimy si sta
dobrymi, wspierajcymi, narzucajcymi dyscyplin wycho
wawcami. Wewntrzne dziecko powinno pr zyswoi sobie
nowe reguy, ktre pozwol mu rozwin si 1 rozkwitn.
IWoJemu dorosemu ja potrzebne s nowe informacje -
co to znaczy waciwa dyscyplina, co si na ni skada -
a take nowe umiejtnoci, niezbdne do oddziaywania na
dziecko wewntrzne. Bdziesz stosowa swj dorosy poten
cja, aby udzieli dziecku wewntrznemu nowyeli pozwole.
Potrzebuje ono pozwolenia na zerwanie ze starymi regua
mi, narzuconymi przez rodzicw, musisz take pozwoli mu
by autentycznym sob i pozwoli na zabaw.
DYSCYPLINA WYCHOWAWCZA
/
Kto powiedzia, e dyscyplinajest najbardziej nieprzenik
nion ze wszystkich masek wolnoci Podoba mi si to
stwierdzenie. Bez dyscypliny nasze wewntrzne dziecko nie
moe by naprawd wolne. M. Scott Peck pisze, e dyscy
plina to zbir technik majcych uly cierpieniu, jakie
niesie ze sob ycie. Jest to bardzo dalekie od tego, co
wpojono mi w dziecistwie. Gboko w podwiadomoci by
em przekonany, e dyscyplina oznacza kar i cierpienie.
Wedug Pecka dyscyplina to zbir wskazwek, ktre mwi,
|ak przey ycie w stanie wzmoonej aski. I )obra dyscypli
na Jest zbiorem regu, ktre pozwalaj czowiekowi by sob.
Reguy te wzmacniaj nasz istot i chroni nasze JA.
a w son \ oto nowe reguy, ktre powinienie w pole swojemu cu-
1iwucmu dziecku wewntrznemu.
I Masz prawo czu to, co czujesz. Uczucia nie s ani
dobre, ani ze. Po prostu s. Nikt ci nie moe powie
dzie, co powiniene czu. Naley mwi o uczuciach.
oodman
' Masz prawo chcie tego, czego chcesz. Nie istnieje nic,
czego nie powiniene lub powiniene chcie. Jeli po
siadasz kontakt ze swoj energi yciow, bdziesz
262 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu D a w a n i e Sw o j e m u D z ie c k u W e w n t r z n e m u . .. 263

chcia si rozwija. Musisz zaspokaja swoje potrzeby. bezpieczne lub stosowne. Na przykad nie ucz swojego
Zawsze pro o to, czego chcesz. dziecka wewntrznego, eby okazywao uczucia wobec po
3. Masz prawo widzie i sysze dokadnie to, co widzisz licjanta, ktry karze ci mandatem. Rzadko bywa rzecz
i syszysz. Cokolwiek zobaczye i usyszae, byo rze waciw okazywanie rodzicom uczu zwizanych z porzu
czywiste. ceniem. Powiniene je okazywa, korzystajc ze sposobw,
4. Masz prawo i wrcz obowizek cieszy si i bawi. To ktre przedstawiem w Czci II niniejszej ksiki.
dobrze, e seks sprawia ci rado. Twoje wewntrzne dziecko rwnie powinno si nauczy,
5. Wane, aby zawsze mwi prawd. Uly to cierpieniu, e istnieje rnica midzy wyraaniem uczu a dziaaniem
jakie towarzyszy yciu. Kamstwo wypacza rzeczywi sterowanym przez te uczucia. Na przykad gniew Jest uczu
sto. Wszystkie formy wypaczonego mylenia powin ciem cakowicie uzasadnionym. Sygnalizuje, e nastpio
ny by korygowane. albo ma nastpi pogwacenie naszych elementarnych po
6. Poznaj swoje ograniczenia i rozsdnie odraczaj gratyfi trzeb lub praw. W takiej sytuacji uzasadnione bdzie wyra
kacj. To zmniejszy cierpienie towarzyszce yciu. enie gniewu, ale nie bicie, przeklinanie, krzyki czy niszcze
7. Rozwi w sobie zrwnowaone poczucie odpowiedzial nie przedmiotw.
noci. Oznacza to uznawanie konsekwencji tego, co Powinienie stworzy bezpieczne, niezawstydzajee oto
robisz ty, i nieakceptowanie konsekwencji tego, co robi czenie, w ktrym twoje dziecko bdzie mogo swobodnie
kto inny. wyraa swoje uczucia. Moe potrzebne bdzie przyczenie
8. Masz prawo popenia bdy. Przecie na nich te si si do grupy, ktrej czonkowie pracuj nad podobnymi
uczysz. problemami.
9. Szanuj i doceniaj uczucia, potrzeby i pragnienia in Powiniene rwnie nauczy swoje wewntrzne dziecko,
nych ludzi. Stosowanie przemocy wobec innych rodzi e twoje uczucia stanowi cz twojej siy. S psychicznym
poczucie winy 1 niesie ze sob konsekwencje. paliwem, ktre skania do czynu, eby mg zaspokoi
10. To normalne, e miewasz problemy. Rozwizuj je. Zda swoje potrzeby. Sygnalizuj ci niebezpieczestwo, mwi ci,
rza si, e popadasz w konflikty. One te wymagaj kiedy stajesz si obiektem przemocy i kiedy tracisz co
rozwizania. cennego.

Teraz wyjani pokrtce kad z tych nowych regu.
Nowa regua pierwsza
Zamanie dawnych rodzinnych regu nakazujcych, eby
nie mwi, albo reguy, zgodnie z ktr uczucia wiadcz
0 saboci i nie powinny by okazywane, jest dla twojego
skrzywdzonego dziecka wewntrznego czym przeraaj
cym. Musisz w tej dziedzinie udzieli swojemu wewntrzne
mu dziecku wskazwek. Pozwl mu odczuwa to, co czuje,
1naucz je, e uczucia nie s ani ze, ani dobre. Potrzebne ci
s Jednak pewne jasne wytyczne w sprawie wyraania
uczu. Istniej sytuacje, kiedy ich okazywanie nie jest
Nowa regua druga
Przeciwdziaa ona toksycznemu zawstydzeniu, jakie
twoje wewntrzne dziecko czuje w zwizku ze swoimi
potrzebami i pragnieniami. Czy pamitasz. Jak rysowali
my swoich 80- i 56-kilogramowych trzyletnich rodzi
cw? Jako dorose dzieci nigdy nie zaznali spenienia
swoich potrzeb lub pragnie, a wic gniewali si na ciebie
i zawstydzali ci, kiedy czego potrzebowae lub prag
ne.
'l\voje przepojone toksycznym wstydem dziecko wewn-
trzne nie wierzy, e ma prawo czegokolwiek pragn. Moesz
|< wesprze, suchajc uwanie, czego potrzebuje i czego
264 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
pragnie. Moe si zdarzy, e nie zawsze zdoasz da mu to,
czego chce, ale moesz wysucha i pozwoli mu chcie. Bez
pragnie nasza yciowa energia zostaje stumiona.
Nowa regua trzecia
I rzeciwdziaa ona iluzjom i zakamaniu, ktre wystpuje
w dysfunkcyjnych rodzinach. Maa Judy wraca ze szkoy
i widzi, e matka pacze. Co si stao, mamo? - pyta. Nic
si nie stao. Id si bawi na dwr!. May Faruhar zoba
czy pewnego ranka, e ojciec ley w garau koo samocho
du. Zdziwiony i zaniepokojony pyta mam, dlaczego tatu
pi w garau. Matka odpowiada, e tato musi sypia od
czasu do czasu na betonowej pododze w garau, poniewa
go bol plecy. May Billy syszy ktni matki z ojcem. Zosta
wyrwany z gbokiego snu. Idzie do pokoju rodzicw i pyta,
co si dzieje. Nic - mwi. - Wracaj do ka. Musiao ci si kw rodziny s kamstwem. Ukrywanie nieprzyjemnych
co przyni!.
Dzieci, ktre otrzymuj tego rodzaju informacje, przestaj
wierzy wasnym zmysom. Trudnojcst y w rzeczywistoci
bez danych przekazywanych przez zmysy. Dzieci s specja
listami od postrzegania zmysowego. Nasze dorose ja
potrzebuje tej umiejtnoci naszego wewntrznego dziecka.
eby j odzyska, musimy mu pozwoli patrze, sucha,
dotyka i poznawa wiat.
Nowa regua czwarta
Dotyczy ona zabawy i radoci. Zabawa jest po prostu
form istnienia. Nauczyem si wyznacza sobie czas na
zabaw. Mog wtedy gra w golfa, i na ryby albo nic nie
robi. Lubi po prostu wczy si gdzie bez celu. Wczenie
si i nierobienie niczego to zabawy dorosych. Kiedy pozwa
lamy naszemu wewntrznemu dziecku bawi si, zaspoko
jone zostaj potrzeby naszego istnienia.
Inn wspania form rozrywki dla dorosych jest zabawa
seksualna. Najlepiej udaje si ona wtedy, gdy nasze dorose
Ja wyprasza rodzicw z pokoju, pilnuje drzwi i pozwala
naszym naturalnym dzieciom wewntrznym na swobod.
Podczas kontaktw seksualnych dziecko wewntrzne uwiel-
i m w a n i e Sw o j e m u D z ie c k u W ew ntrznem u.
I i ilutyka, smakowa, wcha, patrze i rozmawia. Pod
mi i je odkrywanie nowych rzeczy, szczeglnie jeli zostao
nauczone, e seks jest czym wstydliwym i powinien odby
wa si przy zgaszonym wietle. Musisz pozwoli swojemu
wewntrzemu dziecku na seksualne figle i zabawy. Dorosy
powinien, zgodnie ze swymi przekonaniami, wytyczy mo
ralne granice, ale w ramach tych granic dobrze jest spdza
duo czasu na pieszczotach.
Nowa regua pita
To chyba najwaniejsza z regu. Aby przetrwa, twoje
dziecko wewntrzne stosunkowo wczenie nauczyo si
przystosowywa. W rodzinach dysfunkcyjnych dominuje
kamstwo. Zudzenia i zaprzeczanie, ktre panuj w rodzi
nie, s kamstwem. Faszywe role odgrywane przez czon
faktw z ycia rodzinnego wymaga kamstwa. Kamstwo
staje si w takich rodzinach sposobem na ycie, a twoje
wewntrzne dziecko przekona si, jak wiele potrzeba wysi
ku, eby si go oduczy.
Twoje dziecko wewntrzne myli w sposb, ktry wypacza
rzeczywisto i znieksztaca prawd. Wszystkie dzieci myl
w sposb magiczny i absolutyzujcy. To rwnie naley
zmieni.
Skrzywdzone dziecko wewntrzne kieruje si wstydem.
Mylenie opierajce si na wstydzie naley zmieni. Wymie
ni teraz czsto wystpujce zaburzenia w myleniu, ktre
naley zaobserwowa, gdy prowadzisz dialog ze swoim we
wntrznym dzieckiem:
Mylenie w kategoriach skrajnoci Skrzywdzone dziecko
wewntrzne postrzega wszystko w sposb skrajny. Zawsze
|rst albo-albo, nigdy nie ma nic poredniego. Osoby i rzeczy
i albo ze, albo dobre. Skrzywdzone dziecko wewntrzne
v wi przekonanie, e jeli kto nie chce by z nim cigle, to
11 i< zy, e nie kocha go naprawd. Na tym polega mylenie
' i -i lutyzujce. Wynika ono z nie rozwinitej w fazie wczes-
Iziecicej zdolnoci postrzegania staoci obiektu. Abso-
1111 v/.owanie prowadzi do poczucia beznadziejnoci. Musisz
266 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u i >a w a n i e S w o j e m u D z ie c k u W e w n t r z n e m u ...

wpoi swojemu wewntrznemu dziecku t prawd, e kady .Iowa s kotwicami dla naszych dowiadcze. Sami sic
jest zarwno dobiy, jak i zy i e nie ma rzeczy absolutnych. ile hipnotyzujemy, uywajc niewaciwych sw. Twoje
Katastrofizowanie. Twoje skrzywdzone dziecko wewntrz .ki zywdzone dziecko wewntrzne samo siebie straszy so
ne zostao nauczone przez skrzywdzone dzieci wewntrzne wami o faszywym znaczeniu. Natomiast waciwe uywa
twoich rodzicw wyobraa sobie okropnoci i katastrofizo- nie sw pozwala nam by prawdomwnymi i uczciwymi.
wa. Wychowywanie ciebie byo czstokro dla twoich ro Twoje dziecko wewntrzne powinno nauczy si by uczci
dzicw, dorosych dzieci, zbyt cikim zadaniem. Niepokoili wym.
ci, trwoyli i stale hipnotyzowali niespokojnymi upomnie Czytanie w mylach. Czytanie w mylach jest form ma
niami. Gdy potrzebowae bezpieczestwa, aby ekspery gii. Dzieci z natury cechuje magiczne mylenie i kiedy ro
mentowa i odkrywa, terroryzowano ci jkami: uwaaj, dzice mwi rzeczy w rodzaju: Wiem, o czym mylisz,
bd ostrony, przesta, nie rb tego", pospiesz si. umacniaj w dziecku wiar w magi. Dzieci zatrute toksy
Nic wic dziwnego, e twoje wewntrzne dziecko jest prze cznym wstydem zaczynaj coraz bardziej polega na magii.
sadnie ostrone - zostao nauczone, e wiat jest miejscem Wewntrzne dziecko moe na przykad mwi do ciebie:
strasznym i niebezpiecznym. Moesz wspomc swoje dziec Wiem, e szef ma zamiar mnie zwolni. Mog to wyczyta
ko wewntrzne, dajc mu pozwolenie na ryzykowanie i pr z jego spojrzenia.
bowanie rnych rzeczy, zapewniajc Je, e to jest absolut Skonno do czytania w mylach wynika take z proje
nie naturalne, a ty jeste pr zy nim jkj to, by zadba o jego kcji wewntrznego dziecka. Przypumy, e twoje wewn
bezpieczestwo. trzne dziecko kogo nie lubi, ale rodzice ganili ci za to, e
Uoglnianie. Skrzywdzone dziecko wewntrzne ma skon kogo nie lubie - trzeba byo lubi wszystkich. Uczucie
no do radykalnego uoglniania odosobnionych przypad niechci jest wic ukryte i sptane przez wstyd. Przejawia
kw. Jeli twj chopak mwi ci, e dzi wieczorem ma si to, kiedy dziecko owiadcza: Sdz, e ten i ten mnie
ochot zosta w domu i poczyta, twoje dziecko wewntrzne nie lubi. W rzeczywistoci to twoje wewntrzne dziecko nie
syszy larum zwiastujce koniec waszego zwizku. Jeli lubi tamtej osoby.
kto odrzuca propozycj randki, wewntrzne dziecko do Przeciwstawienie si skonnoci wewntrznego dziecka do
chodzi do wniosku: Ju nigdy nie umwi si na randk. czytania w mylach jest bardzo wane. Na wiecie jest dosy
Nikt nigdy nie bdzie chcia si ze mn umwi. Jeli prawdziwych zagroe i nie trzeba sztucznie tworzy no
uczysz si jazdy na nartach i za pierwszym razem przewr wych. Naucz swoje wewntrzne dziecko, eby wszystko
cisz si, wewntrzne dziecko myli sobie, e nigdy nie sprawdzao. Pozwl mu zadawa duo pyta.
bdziesz umia jedzi na nartach. Uczciwo i prawdomwno rodz zaufanie, a owocem za
Moesz wesprze swoje wewntrzne dziecko, przeciwsta ufania jest mio i zayo. Za kadym razem, kiedy twoje
wiajc si temu uoglnianiu i korygujc je. Skrzywdzone wewntrzne dziecko prbuje kama, wyoll >r/.ymia lub faszuje
dziecko wewntrzne naduywa takich sw, jak: wszyscy, rzeczywisto za pomoc absolutyzowania lub magicznego
nigdy, nikt, zawsze itd. Kiedy dziecko w tobie mwi: Nikt mylenia, musisz interweniowa. Wspierajca mio i dyscy
nigdy nie zwraca na mnie uwagi, odpowiedz mu: Masz na plina zmniejsza bl wywoany przez kamstwa i fasz.
myli, e absolutnie aden czowiek na caym wiecie nigdy,
przenigdy na ciebie nie spojrza ani si do ciebie nie ode Nowa regua szsta
zwa?" Naucz je, eby raczej uywao takich sw, jak Regua szsta dotyczy nie zaspokojonych pragnie we
czsto, by moe i czasami wntrznego dziecka. Wszystkie dzieci chc dosta to, czego
268 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
i 'a w a n i e Sw o j e m u D z ie c k u W e w n t r z n e m u ...

chc, i to natychmiast. le znosz frustracj i odkadanie

' k i . ilnio, na przykad, zrobiem z nim nastpujcy eks-
na pniej. Czci dorosoci jest nauczenie si odraczania
I h i yment. Moje dziecko wewntrzne uwielbia cukierki, cia
gratyfikacji, co pomaga osabi cierpienie i trudnoci nieod
st ka, lody z owocami itp. Przez cay tydzie pozwoliem mu
cznie towarzyszce yciu. Na przykad przejadanie si
do woli objada si sodyczami. Ocenilimy potem nasze
powoduje ble odka i ze samopoczucie, a wydawanie na
samopoczucie. Czulimy si fatalnie - przybyo mi pi
raz wszystkich pienidzy pozbawia ci rezerw na przyszo.
funtw, a brzuch wylewa mi si z przyciasnych spodni.
Dziecku pozbawionemu troski rodzicw i zaniedby
Zabroniem dziecku jedzenia sodyczy przez pierwsze sze
wanemu jest o wiele trudniej odracza gratyfikacje.
dni nastpnego tygodnia. Przestrzegalimy tego z duym
Skrzywdzone dziecko wewntrzne jest przekonane, e na
samozaparciem. W niedziel pozwoliem mu zje sodycze.
wiecie wystpuje ogromny niedostatek mioci, jedzenia,
Ocenilimy nasze samopoczucie. Byo o wiele lepsze. Obe
pieszczot i rozrywek. Kiedy wic pojawia si okazja posia
cnie nie jem y zbyt duo sodyczy nawet w niedziel.
dania ktrej z tych rzeczy, nasze dziecko folguje sobie
Taka dieta nie spotkaaby si zapewne z poparciem ze
bez ogranicze.
strony dietetykw, lecz ja udowodniem maemu Johnowi,
Przez cae lata przyapywaem si na tym, e nakadam
e wicej przyjemnoci pynie z odraczania gratyfikacji ni
sobie na talerz wicej, ni mogem zje. A jednak zawsze
z objadania si.
zjadaem wszystko. Kupowaem te wiele rzeczy, ktrych nie
potrzebowaem, tylko dlatego, e miaem pienidze. Groma Nowa regua sidma
dziem te rzeczy w swoim pokoju, a trudno byo si tam
Regua sidma to klucz do szczcia. Wiele ludzkiego
ruszy. Pr*yapvwal<m si te na tym, e jestem zazdrosny
cierpienia wynika z tego, e skrzywdzone dziecko wewntrz
0 kadego terapeut czy mwc, ktry zyskiwa popular
ne przyjmuje na siebie zbyt du lub zbyt ma odpowie
no. Jak gdyby nie do byo naokoo ludzi wymagajcych
dzialno.
uleczenia albo Jakby na wiecie istnia jaki ograniczony
Powiniene uczciwie ponosi konsekwencje swojego post
zasb mioci 1 podziwu, i jeli inna osoba jest nimi obda
powania. Odnajdujc swoje skrzywdzone dziecko wewntrz
rzana, dla mnie mogoby zabrakn. Wszystko to byo
ne, rozpocze prac nad wasnym poczuciem odpowiedzial
ofensyw mojego wewntrznego dziecka, przekonanego, e
noci Wikszo reakcji dziecka wewntrznego to nie reakcje
nigdy nie otrzymam nalenego mi udziau, a zatem powinie
prawdziwe, lecz reakcje zakotwiczone i przesadne Prawdziwa
nem wzi jak najwicej, jeli tylko nadarza si szansa.
reakcja wynika z autentycznych uczu i wiadomej decyzji.
Zaspokajanie jego zachcianek przysparzao mi przez cae
eby mc reagowa autentycznie, trzeba by w kontakcie ze
lata wiele blu.
swoimi uczuciami, potrzebami i pragnieniami. Doroli, kt
Obecnie wspieram moje dziecko wewntrzne, starannie rych dziecko wewntrzne zostao skrzywdzone, s w jakim
troszczc si o nie. Obiecuj mu rne wspaniae rzeczy
stopniu pozbawieni tego kontaktu.
1 zawsze dotrzymuj obietnic. Jeli chcesz zdoby zaufanie Zaopiekowanie si swoim wewntrznym dzieckiem ozna-
swego wewntrznego dziecka, musisz zawsze dotrzymywa i za nauczenie go dziaania, a nie reagowania. Podejmujc
sowa. Dajc wewntrznemu dziecku wiele dobrych rzeczy, l/l.danie, musisz by zdolny do udzielenia waciwej odpo-
Jednoczenie ucz je. Od czasu do czasu bierze jeszcze ono leiedzt Ta zdolno przychodzi wraz z objciem kontroli
gr, ale ju jest o wiele lepiej ni kiedy. Udowadniam mu,
nad yciem swojego dziecka wewntrznego.
e moemy mie wicej przyjemnoci, jeli odroczymy gra Najlepszym przykadem, jak wielkie znaczenie ma przyj-
tyfikacj. a- i a kiej odpowiedzialnoci, jest zwizek intymny. Intymna
270 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
zayo jest moliwa, poniewa w kadym z nas tkwi cu
downe, wraliwe wewntrzne dziecko. Dwoje zakochanych
ludzi odtwarza symbioz najwczeniejszej wizi - midzy
matk a dzieckiem. W gruncie rzeczy staj si jednoci.
Doznaj przemonego poczucia jednoci i mocy. Kade
z nich dzieli z drugim swoj najgbsz i najwraliwsz
ja.
Wraliwo na urazy sprawia, e ludzie obawiaj si
intymnych zwizkw i w kocu niszcz t intymno. Do jej
zburzenia dochodzi wtedy, gdy jeden lub obaj partnerzy nie
chc wzi na siebie odpowiedzialnoci za swoje wraliwe
dziecko wewntrzne.
Zobaczmy, co si dzieje, kiedy dwoje dorosych dzieci
zakochuje si w sobie. Ich skrzywdzone dzieci wewntrzne
przeywaj radosne uniesienie. Kade dostrzega w partne
rze pozytywne i negatywne cechy swoich rodzicw. Kade
jest przekonane, e tym razem kto si nareszcie zajmie nie
zaspokojonymi potrzebami jego wewntrznego dziecka.
Kade inwestuje w partnera nazbyt wiele wiary w jego moc
i wartoci. Kade skrzywdzone dziecko widzi w partnerze
wasnego rodzica. Krtko po lubie zaczynaj zgasza wo
bec siebie dania. dania te maskuj pierwotne, niewia
dome oczekiwania, ktrych rdem jest tsknota i pustka
skrzywdzonego dziecka wewntrznego w kadym z partne
rw. Natura nie znosi prni, a pd do ycia popycha
skrzywdzone dziecko wewntrzne do skoczenia tego, co nie
zostao skoczone. Oczekuje ono rodzicielskiej opieki, kt
rej nie zaznao, a za ktr wci tskni. Jeden z partnerw
inoe nawet prowokowa drugiego do dziaania w taki spo
sb, jak zachowywa si jego (jej) rodzic. Czasami jeden
partnerw moe faszywie interpretowa postpowanie
i Irugiego, tak e partner sprawia wraenie rodzica. Nie jest
i" pizyjemny obraz! Mona to porwna do maestwa
11 ' 11 .i czterolatkw, ktrzy prbuj wzi na siebie obo
wizki dorosych.
ii li zdoae odnale swoje dziecko wewntrzne, masz
sz.niM I Mi ucje pod opiek, przejmujesz odpowiedzialno
za Jego podatno na urazy. Kiedy dajesz mu nowych
l m w a n i e Sw o j e m u D z ie c k u W ew ntrznem u.
i ' Kizicw. zabezpieczasz si przed zwizaniem si z kim, od
kogo bdziesz oczekiwa, e stanie si dla ciebie rodzicem,
ktrego ci brakowao. Intymny zwizek sprawdza si w pra
ktyce, je li kade z partnerw je s t odpowiedzialne za swoje
wraliwe dziecko wewntrzne. Nie sprawdzi si, jeli b
dziesz prbowa dostroi swego partnera tak, by da ci to,
czego nie dali rodzice.
Nowa regua sma
Regua sma to sposb na nauczenie twojego wewntrz
nego dziecka zdrowego poczucia wstydu. Toksyczny wstyd
zmusza nas do tego, ebymy byli kim wicej ni istot
ludzk (doskonaoci) albo kim gorszym (niedorajd).
Zdrowe poczucie wstydu pozwala nam robi bdy, ktre
stanowi integraln cz ludzkiego istnienia. Bdy su
nam jako ostrzeenie i dziki nim uczymy si lekcji na cae
ycie. Pozwolenie swojemu wewntrznemu dziecku na po
penianie bdw sprawia, e staje si ono bardziej sponta
niczne. Jeli yjesz w strachu przed popenieniem bdu,
bdziesz si zachowywa tak, jakby stpa po kruchym
lodzie, i bdziesz wid ograniczon, pytk egzystencj.
Jeli twoje wewntrzne dziecko jest przekonane, e musi
uwaa na kade sowo, eby nigdy nie powiedzie czego
niewaciwego, moe te nigdy nie powiedzie niczego, co
naleaoby. Moe si zdarzy, e nigdy nie poprosi o pomoc,
nie powie, e sprawia ci bl ani e ci kocha.
Nowa regua dziewita
Jest to Zota Regua. Nakazuje ci nauczy swoje wewn
trzne dziecko, eby kochao, cenio i szanowao Innych ludzi
tak, jak ty kochasz, cenisz i szanujesz siebie. Uwiadamia
mu take, e kiedy amie t regu, musi si liczy z konse
kwencjami. Skrzywdzone dziecko wewntrzne powinno si
nauczy odpowiedzialnoci i zdrowego poczucia winy. Zdro
we poczucie winy to wstyd moralny. Mwi nam, e pogwa
cilimy wartoci wasne lub innych ludzi i e musimy za to
zapaci. Zdrowe poczucie winy stanowi podstaw zdrowego
sumienia, ktre jest potrzebne naszemu wewntrznemu
 Pow rt Sw e g o W Dom u
272 do ew ntrzneg o
dziecku. Agresywne zachowanie, ktre wczeniej omawia
em, wynika gwnie z tego, e skrzywdzone dziecko wewn
trzne nigdy nie rozwino w sobie wasnego sumienia.
Kiedy maltretowane dziecko identyfikuje si ze swym
krzywdzicielem, przejmuje jego wypaczony system wartoci.
W sytuacji gdy rdem poczucia wadzy czy mocy staje si
pobaanie mu czy uleganie, dziecko dochodzi do przekona
nia, e standardowe zasady obowizujce zwyczajnych lu
dzi nie stosuj si do niego: jego wyjtkowo pozwala mu
wznie si ponad wszelkie reguy.
Nowa regua dziesita
Uwiadamia ona twojemu wewntrznemu dziecku, e
ycie Jest pene problemw. Wewntrzne dziecko czsto
o b u r z a si z powodu problemw i trudnoci. To niespra
w ie d liw e naneka. i Maczego io spotyka wanie mnie? -
podczas terapii czsto sysz od swoich pacjentw takie
stwierdzenia. Zupenie jak gdyby problemy i trudnoci byy
nieuczciwym trickiem jakiego kosmicznego ducha o sady
stycznych zapdach! Problemy stanowi cz ycia kade Moesz posugiwa si informacjami zawartymi we wczeniej
go z nas. Jak pisze M. Scott Peck: Problemw yciowych nie
mona rozwiza inaczej, ni rozwizujc je. To, jak pod stkich przyjmowanych przez ciebie faszywych rl.
chodzimy do naszych problemw i trudnoci, okrela ja
ko naszego ycia. Syszaem kiedy, jak Terry Grski,
terapeuta z Chicago, powiedzia: Rozwj polega na tym, e
od jednego zespou problemw przechodzi si do jeszcze
trudniejszego. Podoba mi si to. Absolutnie sprawdzio si
w moim yciu. Kady nowy sukces przynosi cakiem nowe
problemy.
Powinnimy nauczy nasze dziecko wewntrzne, e pro
blemy s czym normalnym i e naley je zaakceptowa.
Powinnimy mu take uwiadomi, e nieuniknione s
ki mflikty w zwizkach midzyludzkich. Blisko nie bya
by moliwa bez zwizku, w ktrym moe dochodzi do
konfliktw. Powinnimy naszemu dziecku wewntrzne
mu pomc, aby si nauczyo, jak uczciwie walczy i roz
wizywa konflikty. Powic temu wicej uwagi w Roz
dziale 1 2 .
D a w a n ie Sw o j e m u D z ie c k u W e w n t r z n e m u . .. 27
Kiedy twoje wewntrzne dziecko nauczy si tych nowych
regu, pozwoli mu to zerwa ze starymi. Wraz z przyjciem
nowych regu stan si one drug natur wewntrznego
dziecka i sprzyja bd rozwojowi mioci do siebie oraz
duchowemu uzdrowieniu.
BD WRESZCIE SOB
Twoje dziecko wewntrzne potrzebuje od ciebie bezwa
runkowego przyzwolenia na to, eby by sob. Wychowanie
na zasadach dyscypliny, ktrej aspekty wanie pokrtce
omwiem, pomoe ci si odrodzi.
Innym sposobem wspierania swojego wewntrznego dzie
cka, jest pozwolenie mu na wyjcie ze sztywnej roli (lub rl),
jak przyjo na siebie, eby utrzymywa w rwnowadze sy
stem rodzinny, co z kolei pozwalao mu czu, e samo co
znaczy. Do ju pisaem na temat tych rl i tego, czemu su
w chorych stosunkach rodzinnych. Zacze pozwala swoje
mu dziecku wewntrznemu, by przestao gra te role, odnaj
dujc siebie z okresu wczesnodziecicego i przedszkolnego.
szych rozdziaach tej ksiki, a take oglnym modelem wszy
ODRZUCANIE F A S Z Y W Y C H RL
Krok pierwszy
Na pocztku potrzebny ci bdzie przejrzysty obraz rl,
jakie grae w swojej rodzinie. Jak zachowywae s i , bdc
dzieckiem, aby co znaczy? Co robie, eby utrzyma
stabilno rodziny i zaspokoi jej potrzeby? Niektre z roz
powszechnionych rl to: Bohater, Gwiazda, Prymus, May
Mczyzna Mamusi, Zastpczy Wspmaonek Mamusi lub
tatusia. Maa Ksiniczka Tatusia, Kumpel Tatusia, Sio-
<i i zyezka Mamusi, Opiekun (Podpora) Mamusi lubTatusia,
M a m a Mamusi, Tato Tatusia, Gobek Pokoju, Mediator,
Kod/inne Powicenie, Kozio Ofiarny, Buntownik, Niedo-
' P li. Dziecko z Problemami, Zagubione Dziecko, Ofiara
i w i< le Innych. Mona je mnoy w nieskoczono, ale
 274 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
kada z tych rl ma t sam funkcj: utrzymywanie syste
mu rodzinnego w rwnowadze i przeciwdziaanie jakimkol
wiek zmianom. Kada z tych rl jest dla odgrywajcej j
osoby metod ukrywania toksycznego wstydu. Rola daje
nam struktur wewntrzn i okrela nas; wyznacza zakres
naszych zachowa i emocji. Kiedy odgrywamy swoje role,
nasza autentyczna osobowo staje si coraz bardziej nie
wiadoma. Jak ju wczeniej stwierdziem, z biegiem lat
stajemy si uzalenieni od naszych rl.
Opieka nad twoim dzieckiem wewntrznym polega na
pozwoleniu mu, aby wybrao te fragmenty swoich rl, ktre
chce zachowa, a pozbyo si pozostaych. Wane jest, e
bymy jasno powiedzieli swojemu dziecku wewntrznemu,
e role nie sprawdziy si w praktyce. Zapytaem swoje
wewntrzne dziecko: Czy to, e bye Gwiazd, Prymusem
( lpl( kuncm. naprawd uratowao kogo z twojej rodzi
ny? Natyr hmlastowa odpowied brzmiaa: Nie!. Zapyta
am |i wtedy zy Id. e 1rye Gwiazd, Prymusem i Opie
kunem, dao et trwae poczucie wewntrznego spokoju?.
I znw odpowied dziecka wewntrznego brzmiaa: Nie!.
Do tej pory czuje si ono czsto puste, osamotnione i przy
gnbione. Zapytaem je nastpnie: Jakie uczucia musiae
stumi, eby by Gwiazd, Prymusem i Opiekunem?. Od
powiedziao: Nie wolno mi byo wyraa strachu ani gnie
wu. Zawsze musiaem by silny, radosny, pozytywny. Pod
mask nadczowieczych rl kry si przestraszony, kierowa
ny poczuciem wstydu samotny chopczyk.
Krok drugi
I eraz jeste gotw do tego, by umoliwi swojemu dziecku
wewntrznemu wejcie w kontakt z uczuciami, ktrych za
li, i/yway dotychczas odgrywane role. Powiedz mu, e ma
I u.iwo czu smutek, ba si, czu osamotnienie lub gniew.
Inicowae ju sporo nad tym w Czci II, ale jako nowy
opiekun swojego dziecka wewntrznego powiniene uwia
domi inu, e moe teraz odczuwa uczucia, ktrych do
tychczas zakazyway mu jego sztywne role. To pozwala mu
by sob.
i >aw an ie S w o je m u D z ie c k u W e w n t r z n e m u . .. 275
/wroc szczegln uwag na to. eby na tym etapie
chroni swoje wewntrzne dziecko, bo uczucia, jakich za
czniesz doznawa, mog by przeraajce. Mog atwo przy
toczy twoje dziecko wewntrzne. Musisz dziaa powoli
i dostarcza mu wiele agodnej zachty. Zmieniajc wzorce
wpojone nam przez nasz rodzin, czujemy si nieswojo
(jakby pozbawieni rodziny). Nie czujemy si dobrze w no
wych zachowaniach. Dowiadczanie nowych emocji okae
si dla twojego dziecka wewntrznego dziwnym, moe nawet
szaionym p rzew iem . Bd cierpliwy. Dziecko wewntrzne
nie bdzie ryzykowao dowiadczania tych nowych uczu
zanim me poczuje si cakowicie bezpieczne.
Krok trzeci
Chcc wyprbowa swoj now wolno, powiniene
znalezc nowe sposoby postpowania, ktre pozwol ci do
wiadcza siebie w innym ni dotychczas kontekcie. Ja na
przykad zapytaem twrczej czci mojej dorosej osoby
akie trzy rzeczy mgbym zrobi, eby wyj z roli Gwiazdy
Prymusa. Popro swoje twrcze, dorose ja, eby okrelio
( rzy takie zachowania. Moje ja zaproponowao nastpuj-
1. Mog pj na seminarium lub na zajcia, gdzie nikt
mnie nie zna, i skupi si po prostu na byciu zwyczaj
nym uczestnikiem grupy. Postpiem tak podczas tre
ningu programowania neurolingwistycznego.
2 . Mog zrobi co przecitnego. Na przykad, napisaem
kiedy artyku do gazety.
3. Mog wesprze kogo innego, aby znalaz si w centrum
uwagi. Zrobiem tak, dzielc mwnic z koleg w Los
Angeles. Wszystkie wiata skierowane byy na niego.
I >la mnie byy to dowiadczenia pozytywne. Poznaem, co
<>d< zuwa si, bdc czci grupy, a nie Gwiazd. Pozwoli
li m sobie nie by perfekcjonist. Spodobaa mi si rola
wspierajcej kogo innego. Mojemu dziecku wewn-
i te si to wszystko spodobao. Byo zmczone
1 o lvm byciem Gwiazd i Prymusem.
276 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
Jeszcze waniejsze okazao si zaprzestanie grania roli
Opiekuna, bo stanowia ona w moim przypadku najwa
niejszy sposb nadawania sobie wikszego znaczenia.
Zmiana tej roli przeraaa mnie najbardziej. Pracujc nad
tym po raz pierwszy, wymyliem trzy nowe zachowania:
1. Zmniejszyem ilo godzin, w ktrych udzielaem porad,
z 50 do 40 tygodniowo.
2. Zmieniem i zastrzegem mj prywatny numer telefonu.
Zaczem korzysta z usug agencji zgoszeniowej, eby
rozpoznawa przypadki, w ktrych niezbdna byaby
moja interwencja.
3. Podczas spotka towarzyskich nie pozwalaem, aby zaj
mowano mi czas pytaniami zwizanymi z moim zawo
dem.
Z pocztku, wprowadzajc kade z tych zachowa, mia
em poczucie winy 1 '/.ulem si |ak ostatni egoista. Stopnio
wo moje dziecko wcwntrzne przekonao si, e ludzie nadal
mnie ceni i szanuj. Dojcie do przekonania, e mog by
ceniony i ubiany, cho nie robi rnych rzeczy dla innych,
byo wanym krokiem na drodze mojego osobistego rozwoju.
Krok czwarty
Na koniec powiniene pomc swojemu dziecku wewntrz
nemu w podjciu decyzji, ktre czci swoich rl chciaoby
zachowa. Ja na przykad uwielbiam mwi do setek ludzi
na wykadach i seminariach. Moje dziecko wewntrzne
uwielbia opowiada dowcipy i sucha, jak ludzie si miej.
Lubi te bardzo oklaski pod koniec wystpienia lub warszta
tu. Postanowilimy wic, e tak wanie bdziemy nadal
postpowa.
Dziecko wewntrzne uwiadomio mi, e zabijaem je,
penic rol Zadowalacza Ludzi, Opiekuna i Gwiazdy. Pod-
iv .r. warsztatw i seminariw nie pozwalaem sobie nigdy
na i hwil dla siebie. Rozmawiaem z ludmi, odpowiadaem
na Ich pytania, usiowaem przez trzy minuty przeprowadzi
terapi, podczas przerw podpisywaem ksiki. Zostawaem
take Jcs/c/c z ptorej godziny po zakoczeniu wykadu czy
\W a n i S w o j e m u D z ie c k u W ew ntrznem u. 277
a u latu. Czasem przecigao si to wszystko razem do 12
ii ni Kiedy pewnego wieczora lecielimy do domu z Los
i u i li inoje wewntrzne dziecko zaczo paka. Trudno
mil tyo uwierzy, e istotnie tak byo, ale trafnie odczytaem
Komunikat. Kiedy dziecko wewntrzne chciao, ebymy
l iy11 Gwiazd, Opiekun musia si usun Wybraem wic
to. co odpowiada mojemu dziecku wewntrznemu. Od paru
lat zawsze latamy pierwsz klas. Czsto podwo nas
luksusowymi samochodami. Mamy ludzi, ktrzy dbaj
0 nas podczas przerw w warsztatach. Wprowadzamy prze-
1wy, eby odpocz, zje owoce albo cos lekkiego.
Moje dziecko wewntrzne i ja troszczymy si naleycie
o Innych, lecz take o samych siebie. Pozwalamy le Innym,
Ly zajmowali si nami. Postanowilimy, e bdziemy Gwiaz
d, ale nie kosztem naszego istnienia. Postanowilimy tro
szczy si o innych, ale nie jest to nasz obsesj. Nie
mylimy te, e przestaniemy si liczy, jeli nie bdziemy
nieustannie troszczy si o innych. Zajmuj si swoim
dzieckiem wewntrznym, opiekuj si nim i mwi, e ko
i ham je takim, jakie jest. Przestao uwaa, e musi si
wyzby swojego ja, eby by kochanym. Obaj wiemy, e
najwaniejszym zwizkiem w naszym yciu jest i u i s z mza-
lemny zwizek. Pozwoliem dziecku wewntrznemu by
tym, kim jest, i to rozwizao cay problem.

Rozdzia 11
JAK CHRONI SWOJE
DZIECKO WEWNTRZNE
I )//<< i. ktre nie srj km htine /x> prostu za to, e s,
nie umtel /kochiu lebie. Jako doroli musz
uczi/i si, lak iIIhu o snuje zagubione dziecko i mu.
matkowa.
M a r io n W o o d m a n
Dziecko pragnie prostych rzeczy. Chce by sucha
ne. Chce by kochane. (...) Moe nawet nie wiedzie,
jakim i sowami to wyrazi, ale chce, eby je g o pra
wa byy chronione i eby nie naruszano je go sza
cunku dla samego siebie. Potrzebuje, eby by przy
nim.
R on K u r t z
Trzecie P" w terapii to poparcie, czyli ochrona. Skrzyw
dzone dziecko wewntrzne potrzebuje ochrony, bo jest nie
dojrzale i w pewnym sensie nie uksztatowane. Wci czuje
do ciebie, swojego nowego rodzica, mieszane uczucia; s
dni. kiedy ci cakowicie ufa, czasem jednak jest wystraszone
t zmlrs/.me. Przecie przez wiele lat nie powicae mu
uwagi lak |ak w kadym zdrowym zwizku, budowanie
wzajemnego zaufania troch potrwa.
Ja k C h r o n i S w o je D z ie c k o W e w n t r z n e 2 >
i -o Aw i c a n i e c z a s u i u w a g i
lak Ju wczeniej stwierdziem, dzieci intuicyjnie wiedz,
/< kochasz to, czemu powicasz czas. Musisz wiedzie,
kiedy twoje dziecko wewntrzne potrzebuje twojej uwagi.
Poniewa sam do tej pory nad tym pracuj, mog wic tylko
powiedzie ci to, czego si dotd nauczyem. Moje dziecko
wewntrzne zazwyczaj potrzebuje mojej uwagi, kiedy:
Jestem znudzony. Moje dziecko nudzi si czasem na
moich wykadach i warsztatach. Nudzi si, kiedy prowadz
dugie, intelektualne rozmowy. Zaczyna si denerwowa
i krci. Prosi mnie raz po raz, ebym sprawdzi, co pozo
stao mi do zrobienia, aby ustali, ile Jeszcze czasu mi to
zajmie.
Jestem przestraszony. Moje mae dziecko wewntrzne
regularnie zastraszano. Odzywa si to przy najdrobniejszym
zagroeniu.
Jestem wiadkiem czuej, ciepej sceny midzy ojcem a sy
nem. To zawsze na mnie dziaa. Kiedy Pat Cash po wygra
nym turnieju na Wimbledonie wbieg na trybun i uciska
swojego ojca, moje dziecko wewntrzne zaczo gono pa
ka. To samo si zdarzyo, gdy Jack Nicklaus wygra swoje
pite mistrzostwa, a syn obejmowa go, kiedy szli razem.
I Jeszcze, kiedy Dustin Hoffman zdoby Oscara. Ody dowie
dziaem si, e zadzwoni do ojca, ktry by w szpitalu, moje
wewntrzne dziecko zaczo paka. Bardzo gboko pt / ry
o to, e mj ojciec je opuci. Chocia bardzo wiele praco
waem nad tym problemem (trzymaem ojca w objciach,
kiedy umiera, i zdylimy wyjani sobie wszystkie spra
wy), do tej pory odczuwam, e jego odejcie od nas we
wczesnym dziecistwie gboko mnie zranio.
Jestem zmczony. Robi si wtedy marudny i poirytowa
ny. Musz uwaa i zaj si swoim wewntrznym dziec
kiem, bo w przeciwnym razie wyaduje si ono sownie na
na|bliszej osobie z otoczenia.
Illor udzia w rywalizacji. Moje wewntrzne dziecko jest
kepskim graczem, zwykle przegrywa. Potrafi to ukry, ale
gt mrcie rzeczy nienawidzi przegrywa. Podczas partii gol-
ui ig opanowa mnie straszne emocje. Przeraziem si,
2HO P O W R T DO SWEGO W E W N TR ZN E G O D O M U
obserwujc, do jakiego etapu rozwoju cofam si w swoim
zachowaniu. Kiedy ostatnio przepuciem atwe wprowa
dzenie piki do doka, przyapaem si na tym, e mwi: Po
jak choler bior si w ogle za cokolwiek?. Szalenie
uoglniona wypowied na temat chybionego strzau, o kt
rym w dwie godziny pniej ju nie pamitaem.
Reaguj niewspmiernie do przyczyny. Przesadne re
akcje s spontanicznym, emocjonalnym cofniciem si do
dziecistwa. Wiem, e moje wewntrzne dziecko odzywa si
we mnie wtedy, gdy mwi coraz goniej, a przy tym przy
bieram coraz bardziej obronn postaw.
Czuj si zlekcewaony lub odrzucony. Dziecko wyapuje
najdrobniejszy sygna wiadczcy o odrzuceniu lub braku
zainteresowania moj osob. Musz na to zwraca szczegl
n uwag, bo czasem wyapuje nieistniejce sygnay.
Zostaj zaskoczony. Nie zdarza si to czsto, poniewa
juko osobo, ktr kierowao poczucie wstydu, nauczyem si
bardzo pilnowa. Jednake jakiekolwiek niespodziewane
zaamanie moich oczekiwa wprowadza moje wewntrzne
dziecko w zakopotanie.
Jestemgodny. Moje wewntrzne dziecko bardzo atwo si
irytuje, kiedy jestem godny.
Przebywam z najlepszymi przyjacimi To dla mojego
wewntrznego dziecka radosne chwile. Bardzo lubi towarzy
stwo moich najlepszych przyjaci. Czuje si bezpieczne
i jest wesoe. Uwielbia opowiada kaway, mia si i bawi.
Jestem osamotniony. Przez dugi czas nie rozpoznawaem
poczucia osamotnienia. Teraz wiem, e jestem osamotniony,
kiedy czuj odr twienie i mam ochot je sodycze. Wiem ju
take, e czuj si osamotniony, kiedy ogarnia mnie nieodpar
ta potrzeba prowadzenia rozmw telefonicznych.
('.dy zauwa, e do gosu dochodzi moje dziecko wewn
trzne, zajmuj si nim. Gdy jest szczliwe i cieszy si,
wystarczy, e rozpoznam ten stan. Gdy jest zmczone,
godne, przestraszone, smutne lub samotne, musz z nim
porozmawia. Opracowaem dwie metody bardzo przydatne
w komunikowaniu si z moim dzieckiem wewntrznym.
Ja k C h r o n i Sw o j e D z i e c k o W ew netrzne 2HI
K <iMUNIKOWANIE SI ZE SWOIM DZIECKIEM WEWN
I KZNYM
Poznalicie ju pierwsz technik - pisanie listw. Me
tod t mona stosowa do codziennego komunikowania
si ze swoim wewntrznym dzieckiem. Pamitaj, aby pi
szc list od dorosego ja , uywa dominujcej rki,
a kiedy piszesz jako wewntrzne dziecko drugiej rki. Ja
robi to w nastpujcy sposb. Kiedy rano wstaj, wyzna
czam sobie, ile czasu tego dnia powic mojemu wewn
trznemu dziecku. Niekiedy, gdy ujawnia si ono w chwi
lach zmartwienia, osamotnienia lub znudzenia, specjal
nie dodatkowo komunikuj si z nim. Przewanie jednak
przeznaczam na to dwadziecia minut. Dzisiaj o wp do
dziewitej wieczorem potrzebna mi bya przerwa w pracy
nad t ksik, bo moje wewntrzne dziecko zaczynao si
nudzi. Napisaem wic tak:
Duy John: Cze, may! Ile masz lat w tej chwili?
May John: Sze.
Duy John: May, jak si teraz czujesz?
May John: Zmczyem si pisaniem. Chciabym si
pobawi. Czuj, e zdrtwiao mi rami.
Duy John: Przepraszam. Nie wiedziaem, e tak mocno
naciskam doni. Co chciaby teraz zrobi?
May John: Chciabym zje lody, ktre przyniosa Katle.
Duy John: Cakiem o nich zapomniaem. Chodmy
i zjedzmy je zaraz.
Po tej krtkiej, pisemnej konwersacji zszedem na d do
kuchni i wydobyem pucharek z lodami domowej roboty,
ktre moja siostrzenica Katie dzisiaj przyniosa. Prawd
m<iwic, zapomniaem o nich, ale May John pamita. Kiedy
|<dlimy lody i odpoczlimy troch, wrciem do pisania.
Mir zawsze spdzam z Maym Johnem cae dwadziecia
minut, ale przeznaczam dla niego ten czas. Nie umie sku-
n si duej na jednej sprawie. Odkryem, e odkd
i..m wI.- am mu coraz wicej uwagi, potrzebuje mniej czasu.
282 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
Wie, e jestem przy nim, i ma do mnie zaufanie. Ju od kilku
lat prowadz ten pisany dialog. Jest to prosta forma komu
nikacji, ale niektrzy skar si, e jest zbyt czasochonna.
Oczywicie, wymaga ona z pocztku powicenia czasu
i wysiku. Ale twoje wewntrzne dziecko zasuguje na to!
Drugim sposobem komunikowania si jest wyobraanie
sobie. Wielu ludzi korzystao z tej metody w pracy z wewn
trznym dzieckiem. Przedstawi wam teraz mj ulubiony
sposb.
Zamknij oczy i wyobra sobie pokj, w ktrym znajduj si
dwa wygodnefotele ustawione naprzeciwko siebie. Jedenjest
wikszy od drugiego. Mniejszy fotel jest dla dziecka, lecz tak
wysoki, eby twarz dziecka bya na jxr/.iomie twarzy dorose
go. W jednym fotelu siedzi stary, nu(dnj, dobry czarodziej (czyli
moje dorose Ja"), a moje uHwntr/.ne dziecko wfotelu naprze
ciwko. Przyjrzyj s i i uuutnie posuchaj rozmowy midzy two
im dorosym .Ja" t tUHrtm uu-wntr/.nym dzieckiem.
Zawsze zae/u!) <kI z. i pytania dziecka, ile ma lat. Potem
zapytaj, Jak si czuje. Wypytujc o wszelkie szczegy,
upewnij si, e dowiedziae si dokadnie, czego chce. Na
przykad jeden z c/.lonkw mojej mskiej grupy pomocy zda
sobie niedawno spraw, e wewntrzne dziecko gniewa si
na niego. Kiedy Je zapyta, czego waciwie chce, dziecko
odparo, e chciaoby pojecha do Astroworldu (wesoe mia
steczko w Houston) i pojedzi na rnych urzdzeniach.
Wymienio trzy z nich. Mj przyjaciel ma ponad pidziesit
lat i niechtnie zgodzi si na prob wewntrznego dziecka.
Zabra ze sob kilka innych par i razem udali si do Astro
worldu. Tam pojedzi sobie na urzdzeniach, ktre wymie
nio wewntrzne dziecko, i jeszcze na paru innych. Po po
wrocie powiedzia, e byo cudownie!
Kiedy przyszed na nasze kolejne wsplne spotkanie,
dostrzegem widoczne zmiany. Mj przyjaciel jest bardzo
zap i .K o w a n y m bankierem, specjalist od skomplikowa
nych I ./< /.egowych operacji finansowych. Jego wewn
trzne d/li ko miao tego wszystkiego dosy, uwiadomio
Ja k C h r o n i S w o j e D z i e c k o W ew netrzne 28T
mu wic, czego potrzebuje, eby wyrwa si z rutyny co
d/lennej pracy. Trzy dni po spotkaniu naszej grupy przyja
ciel zaprosi mnie na wsplny wypad do Astroworldu!
Twoje wewntrzne dziecko potrzebi ije, aby powica mu
czas i uwag. W taki sposb dajesz mu do zrozumienia, e
ma opiekuna, na ktrego moe naprawd liczy.
SZUKANIE NOWEJ RODZINY
Jeli bierzesz pod opiek swoje wewntrzne dziecko, powi
niene mu stworzy now rodzin - rodzin z wyljoru. Jest
ona niezbdna, eby zapewni wewntrznemu dziecku ochro
n, kiedy tworzy sobie nowe granice i koryguje bdy. Jeli
twoja prawdziwa rodzina nie przesza terapii, to nie moe
udzieli ci wsparcia w procesie twojego dochodzenia do zdro
wia. Twoi bliscy czsto myl, e to, co robisz. Jest gupie,
i dlatego zawstydzaj ci. Czsto czuj si zagroeni tym, co
robisz, poniewa po wyjciu ze staiych rl rodzinnych |x>dwa-
asz skostnia rwnowag chorego ukadu rodzinnego. Nigdy
przedtem nie pozwalano ci by sob. Dlaczego mieliby nagle
pozwoli ci na to teraz? Jeli w twojej rodzinie panoway chore
zalenoci, to jest ona najmniej odpowiednim miejscem, gdzie
mgby zaspokoi swoj potrzeb bycia wspieranym. Radz
ci wic zachowa bezpieczny dystans i popracowa nad stwo
rzeniem nowej, nie zawstydzajcej, wspierajcej rod/lny. Moe
ni by grupa pomocy zoona z przyjaci, grupa, do ktrej
si przyczye, eby pracowa nad swoim wewntrznym
dzieckiem, albo ktrakolwiek ze wsplnot realizujcych IYo-
gram Dwunastu Krokw. Moe to rwnie by koci, syna
goga czy grupa terapeutyczna. Bez wzgldu na to. co wybie
rzesz, zalecam, eby twj dorosy znalaz gni|> dla was obu.
Jeste opiekunem swojego wewntrznego dziecka, a ono po
i rzebuje wsparcia i ochrony ze strony nowej rodziny, do ktrej
ma nalee.
Wemy przykad Sibonetty, ktra wychowywaa si w ro
d/inie, gdzie ojciec stosowa przemoc, a matka dopuszczaa
i< naduy emocjonalnych i upokarzaa j. Ojciec Sibonet-
v |n nie yje, matka wysza po raz drugi za m, ale czsto
i . 'iii do crki. Sibonetta poczynia wspaniae postpy
284 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
w terapii, lecz zawsze mog zgadn, kiedy matka zadzwo
nia do niej. Po kadym takim telefonie, jest przygnbiona
przez kilka dni. Umwiem si z ni, eby przystpia do
grupy Code (ang. co-dependend), czyli Anonimowych
Wspuzalenionych. Zrobia to niezbyt chtnie. Byem dla
niej opiekunem i nie chciaa nikomu innemu powierza
swoich sekretw. Wiedziaem, e nie jest to zdrowa sytuacja,
nalegaem wic, eby przyczya si do grupy i posza na
30 spotka w cigu 30 dni. Miaem nadziej, e taka cz
stotliwo spotka pomoe jej zintegrowa si z grup.
Strategia zadziaaa. Sibonetta zacza s i czu w grupie
swojsko, a po 30 dniach chodzia |u na cztery spotkania
w tygodniu. Zauwayem, e staa si bardziej energiczna,
a telefony od matki nie wyw<>u|u |uz u ulej takiego przygn
bienia. Opowiadaa w g ru p ie o ty li telefonach, a czonko
wie grupy proponowali. 111 powinna odpowiada. Poddali
t a k e pomys /a insi a In w a n t a s e k i ciarki automatycznej, e
by Sibonetta moga kontrolowa telefony od matki i od
dzwania wtedy, kiedy ma na to ochot. Grupa udzielia jej
bardziej rnorodnego wsparcia, ni mogem to zrobi ja,
a usyszane wypowiedzi byy silniejsze ni mj pojedynczy
gos. Sibonetta ma teraz now rodzin z wyboru, ktra j
wspiera w walce o pooenie kresu matczynej tyranii.
MODLITWA OCHRANIA I DAJE SI
Twoje wewntrzne dziecko powinno zobaczy, e twoje
dorose ja ma jeszcze inne rdo wsparcia poza twoim
ograniczonym, ludzkim ja. Nawet jeli dla twojego dziecka
wewntrznego jeste magiem i czym na podobiestwo b
stwa, wane jest, aby wiedziao, e masz dostp do Siy
Wyszej. Nawet jeli jako dorosy nie wierzysz w Boga, twoje
dziecko wewntrzne wierzy w co wikszego ni ono samo.
I )zieci z natury wierz w Si Wysz.
Modlitwa bdzie potnym rdem wsparcia dla twojego
s k i /\ we lonego dziecka wewntrznego. Polubi j, gdy bdzie
modlli si razem z tob. Lubi, zamknwszy oczy, widzie
moje dziecko wewntrzne w takim wieku, wjakim si w da
nej chwili pojawia. Bior je na kolana albo klkamy obok
Ja k C h r o n i Sw o j e D z ie c k o W ew ntrzne 2K'
siebie i modlimy si. Odmawiam modlitw dorosego, a ma
y John - swj dziecicy paciorek. Lubi wieczorem przed
zaniciem odmawia pacierz, czasami odmawiamy go ra
zem. W katolickiej szkole podstawowej nauczyem si mod
litwy Memorare. Jest to modlitwa do Matki Boskiej. W mojej
duchowoci upodobaem sobie esk j>otg. Myl o Bogu
jako o istocie matkujcej 1 agodnej, ktra trzyma mnie
w objciach i koysze. May John te to lubi. Sowa tej
modlitwy brzmi nastpujco:
Pamitaj, Najwitsza Panno Mario, e nigdy nie pozosta
bez pomocy nikt, kto ucieka si pod Twoj obron, baga
Ci o pomoc lub prosi o Twoje wstawiennictwo. Tym prze
konaniem wiedziony, do Ciebie si uciekam, o Panno Naj
witsza, Matko moja. Do Ciebie przychodz, przed Tob
staj, grzeszny i peen skruchy. Prb moich nie lekcewa,
lecz w swoim miosierdziu wysuchaj mnie. Amen.
Moje dorose ja nie lubi tego cigego powoywania si
na dziewictwo Matki Boskiej, poniewa osobicie nie wierz,
e bya dziewic. Ta modlitwa bardzo mi jednak pomagaa.
Powiedziaem to wszystko Maemu Johnowi i zrobio to na
nim wraenie. Bdziesz musia znale sobie modlitw,
odpowiedni dla ciebie i twojego dziecka wewntrznego.
Z caego serca radz, eby zapewni swojemu dziecku po
tne wsparcie, jakie daje modlitwa.
PIE SWOJE DZIECKO WEWNTRZNE
Wiadomo, e dzieci mog umrze, jeli nie s trzymane
w objciach i pieszczone. Niemowlta musz by dotykane
1 poijudzane, eby y i rozwija si. Jeli tych bodcw nie
oiizymuj, zapadaj na chorob zwan marasmus (co do-
i iwnie oznacza: wycieczenie): tak jakby umieray z godu.
I )<lr< ko takie cofa si do stadium podowego. Jest to jakby
in, wo) w odwrotnym kierunku. Bez pieszczot dziecko usy-
li > w oczach i marnieje. W miar dorastania, do pieszczot
i/yi mych naley dodawa duo dobrych sw zachty. Jest
li >1111.1 wspierania dziecka.
 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
Poniewa dzieci nie mog y bez pieszczot, usilnie o nie
zabiegaj. Jeli nie mog uzyska dobrych pieszczot, bd
poszukiwa innych, zych. Gdy nie ma czystej wody, musisz
pi zanieczyszczon.
Twoje skrzywdzone dziecko wewntrzne przywyko pra
wdopodobnie do duej iloci skaonej wody. Dlatego tak
wane s afirmacje dla kadego etapu rozwoju. Powiniene
je stale stosowa. S to emocjonalne pieszczoty, ktrych
twoje dziecko potrzebuje tak jak pokarmu. Ponownie przy
patrz si afrmacjom dla kadego wieku. Przypomnij sobie,
ktre dziaay na ciebie najsilniej. Stosuj je jako specjalne
pieszczoty. Twoje dziecko wewntrzne powinno je sysze
codziennie, kiedy zaczynasz si uczy by jego obroc
i opiekunem. Moje brzmi nastpujco:
Wiek niemowlcy
W i h i l II a s w t c c i r ( '/< i/,'.e jeste chopcem... Po
wic Ci tyle < Zir.u, i/< ladzie to konieczne, aby zaspokoi
twoje potrzeby.
Wczesne dziecistwo
Masz prawo mwi nie... Masz prawo si gniewa...
Moesz si gniewa, a ja zawsze bd przy tobie... To wspa
niale, e okazujesz zaciekawienie, masz ochot oglda,
dotyka i bra do buzi rne rzeczy... Zadbam o twoje bez
pieczestwo, kiedy bdziesz poznawa wiat.
Wiek przedszkolny
To normalne, e interesujesz si sprawami pci... Dobrze,
e starasz si myle samodzielnie... Dobrze, e jeste in
ny. .. Moesz pyta, o cokolwiek zechcesz... Moesz mi zada
wa choby najbardziej kopotliwe pytania.
Wiek szkolny
Masz prawo popenia bdy... Moesz niektre rzeczy
robi w sposb przecitny... Nie musisz by zawsze najle
pszy i dostawa samych pitek... Kocham ci takiego, jakim
jeste.
Ia k C h r o n i Sw o j e D z i e c k o W ew ntrzne 287
1 .ilirmacje opracowane s specjalnie dla mnie i dla
h [Mitrzeb. Moesz je take stosowa. Radz te, eby
napisa swoje wasne afirmacje. Pracuj nad jedn na raz,
przepisujc j 15-20 razy dziennie. No j zawsze przy
sobie. Spogldaj na ni czsto i powtarzaj na gos.
Napisz wszystkie afirmacje na kartkach i porozwieszaj
w widocznych miejscach w caym mieszkaniu. Niech przy
Jaciele odczytuj ci te afirmacje. Nagraj Je na magnetofon
i odtwarzaj te nagrania.
Wprowadzanie kojcych pieszczot w bolesne wspomnienia
Gdy twoi rodzice cakowicie tracili rwnowag (wrzeszcze
li. wciekali si, grozili, oceniali surowo), twoje skrzywdzone
dziecko wewntrzne w dramatyczny sposb rejestrowao
ich sowa. W takich momentach twoje przetrwanie byo
najbardziej zagroone. Dlatego wchone w siebie i zapa
mitae te sowa.
Powiniene wrci do tych scen, aby twj dorosy opiekun
mg da skrzywdzonemu dziecku wewntrznemu inne so
wa - ktre wzmacniaj i koj. Bez nowych, uspokajajcych
(rnprintw suchowych twoje skrzywdzone dziecko wewn-
i rzne nadal bdzie mwi do siebie starymi, upokarzajcymi
Iowami. wiczenie, ktre proponuj, pomoe ci zmieni
map starej, upokarzajcej sceny i wbudowa nowy gos.
Najlepiej jeli wybierzesz bolesne wspomnienie, ktremu
l><'wicie ju troch pracy. Jeli wybierzesz scen, nad
k t r jeszcze nie pracowae, bd bardzo ostrony, bo
atwo mog przytoczy ci emocje. Postpuj dokadnie we-
>lhig instrukcji. Radz ci albo nagra to wiczenie na mag
i i ' tofon, albo jego poszczeglne etapy wykonywa z pomoc
1 i upeuty, zaufanego przyjaciela lub w s p i e r a jcej ci osoby.
Kiok pierwszy
W y o b r a sobie, e twoje dorose Ja siedzi w kinie
i i"<t i r.y na biay ekran. Rozejrzyj si dookoa, dostrze
" ' o r szczegy na cianach sali. Co widzisz? Popatrz
ii'or. na sufit. Jest piknie rzebiony. Teraz spjrz
,H8 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
znowu na ekran i zobacz tytu filmu. Odczytaj sowa:
Dawna, bolesna scena. Wyobra sobie teraz, e odry
wasz si od swego ciaa i siadasz dziesi rzdw dalej,
za sob. Widzisz ty wasnej gowy, widzisz siebie patrz
cego na ekran. Zrb kotwic przy uyciu lewego kciuka
i ktrego palca.
Krok drugi
Trzymajc kotwic, patrz na siebie, ogldajcego czar
no-biay film, ktry przedstawia dawn, bolesn scen.
Patrz, jak ogldasz j od pocztku do koca. Kiedy si
skoczy, ujrzyj siebie, jak patrzysz na zatrzyman,
ostatni klatk, na ktrej wida twoje skrzywdzone
dziecko wewntrzne wygldajce dokadnie tak, jak
w bolesnej scenie. Jest zupenie osamotnione.
Krok trzeci
Zwolnij kotwic i znajd si z powrotem w swoim
wcieleniu, ktre ogldao film. Jeste teraz w swoim
ciele. Wyobra sobie, e wchodzisz w obraz na ekra
nie. Jeste tam teraz ze swoim skrzywdzonym dziec
kiem wewntrznym. Zapytaj, czy moesz wzi je
w objcia. Jeli si zgodzi, podnie je i gaszcz deli
katnie, mwic kojce sowa, ktrych tak potrzebowa
o wtedy, gdy zostao skrzywdzone. Jeli nie chce by
trzymane w objciach, to tylko przemawiaj do niego
kojcymi sowami.
Przypominam sobie nastpujce bolesne zdarzenie z mo
jego dziecistwa; moja babcia zawstydzia mnie, poniewa
histerycznie szlochaem, kiedy tato wyszed z domu, m
wic: Musz sobie goln. Chwil przedtem gono kcili
si z mam. Pamitam, jak strasznie si baem. Pracujc
nad t scen, delikatnie wziem w ramiona moje dziesi
cioletnie. skrzywdzone wewntrzne dziecko i powiedziaem:
Ju dobt ze, John. Sama myl o tym, e tatu si znw upije,
Ja k C h r o n i S w o je D z i e c k o W ew netrzne 289
budzi przeraenie. To absolutnie normalne, e si boisz, e
I.do Ju nigdy nie wrci albo e bdzie bi mam. Moesz
paka tak dugo, jak chcesz. Jestem tutaj i bd ci chro
ni".
Krok czwarty
Po udzieleniu wsparcia swojemu dziecku wewntrznemu
wyobra sobie ca bolesn scen odegran od koca,
tym razem w kolorach. Wyobra sobie, e ty i twoje
skrzywdzone dziecko wewntrzne znajdujecie si
w rodku filmu, tak jakby czas pyn w drug stron.
Odczekaj okoo dziesiciu minut i skup si na dawnej
bolesnej scenie. Zwr uwag, czy odczuwasz J Jako Ina
czej. Zwr uwag, czy syszysz swj nowy, opiekuczy gos.
Jeli nie, to prac nad t scen musisz powtrzy od
pocztku. Nad jedn scen mona pracowa wiele razy.
Proba o pieszczoty
Naucz si prosi o pieszczoty, gdy ich potrzebujesz Wik
szo z nas bya toksycznie zawstydzana, kiedy wyraaa
tak potrzeb. Nigdy si nie nauczylimy, jak zaspokaja
tego rodzaju emocje. Teraz powiniene pozwoli na to swo
jemu wewntrznemu dziecku. Jeli kto ci zawstydza,
najlepiej, gdy zadzwonisz do przyjaciela i poprosisz o etno-
i tonaln pieszczot. Popro na przykad: Powiedz mi, e
testem dobiym i wartociowym czowiekiem" albo: Po
wiedz, jak bardzo mnie kochasz i cenisz", albo: Wymie te
echy, ktre u mnie lubisz. Pomyl sobie, co zrobiby,
gdyby godowa. Znalazby jakie jedzeide albo poprosi
n nic przyjaciela.
I woje dziecko wewntrzne nie zdaje sobie sprawy, e
moesz zrobi to samo, kiedy jeste emocjonalnie wygod-
m.dy Jest rzecz absolutnie zdrow prosi o szczeglny
imly.aj pieszczot - takie, jakich wanie potrzebujesz. Niekt-
t> / nich ju znasz. Pikne kobiety zarzucane s czsto
komplementami na temat ich urody. Jeli jeste atrakcyjn
290 Po w rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu

kobiet, pro o inny rodzaj pieszczot. Gdy mczyzna mwi

ci, jak piknie lub seksownie wygldasz, odpowiedz: Wiem
o tym, a co poza tym jeszcze lubisz we mnie?. Jestem
zasypywany komplementami dotyczcymi mojej inteligen
cji. Mwi mi wci: Pan jest geniuszem. Jak pan to
wszystko robi?. A ja mam wanie ochot na pieszczoty
fizyczne. Ucz wic swoje wewntrzne dziecko, eby mwio:
Wiem, e jestem inteligentny: ale powiedz, czy podoba ci
si moje ciao?. Nie jest to atwe. Wikszo naszych rodzi
Rozdzia 12
cw bya dorosymi dziemi, ktre same zostay pozbawione
pieszczot, byli wic bardzo skpi w ich udzielaniu. Poza
czstym pieszczeniem swojego dziecka, naucz je nastpuj WICZENIA KORYGUJCE
cych rzeczy: W PRAKTYCE
Niech obdarza pieszczot innych, jeeli tylko moe.
Wzajemne pieszczoty s spraw normaln.
Proszenie o nie jest spraw normaln. Tyle razy unikamy ryzyka, ile razy j e podejmujemy.
Proszenie o takie pieszczoty, jakich pragniesz, jest spra
w normaln. H e n r y D a v id T h o re a u

Twoje wewntrzne dzlec ko potrzebuje tej nieustannej sty
mulacji i ochrony, .lako opiekun swojego dziecka, moesz
da mu trzy terapeutyczne P", o ktrych pisa Erie Beme.
Te trzy P, czyli potencja, pozwolenie i poparcie (czyli
ochrona), skadaj si rwnie na zdrowe rodzicielstwo.
Chciabym doda czwarte P. Opiekowanie si jest dugo
trwaym procesem, ktry zakada korektywne uczenie si.
Wymaga to wysiku i praktyki. Przyjrzyjmy si teraz czwar
temu P.
To zadziaa, je li ty bdziesz dziaa.
P o w ie d z e n ie T e r ap e u ty c z n e
Dobre je s t to, e nawet bdc dorosymi, moemy
nauczy si zaspokaja potrzeby dziecka, poniewa
dziecko zostao skrzywdzone przez lekcewaenie
i nieodpowiedni nauk. Moemy rozwija umiejt
noci we wszelkich dziedzinach stosunkiu midzy
ludzkich. Nie je s t to kwestia oduczenia si, lecz
nauczenia si po raz pierwszy pewnych rzeczy.
K ip F lo c k

l '"iiiewa uporae si ju si z tym, c twoje potrzeby

u>/wojowe nie zostay zaspokojone, moesz teraz nauczy
ir i ( i/nych wicze, ktre dostarcz ci dowiadcze. Moli-
poprawiania jest najbardziej obiecujcym aspektem
pi t. \ nad dzieckiem wewntrznym. Nasze rany s po czci
wryi i irin niedouczenia, a to moemy nadrobi sami, uzu-
I -lin tjc nasze luki. Cz tych brakujcych wiadomoci

292 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
przyswoilimy sobie przypadkowo, odpowiadajc na spoe
czne wymagania stawiane osobom dorosym. Jednak ci
z nas, ktrych dzieci wewntrzne doznay krzywd, maj
pewne niedobory rozwojowe, powodujce wielkie cierpienia
i przykroci. Wiele dorosych dzieci nie wie, e ich nieudane
postpowanie jest wynikiem niedouczenia. Bezlitonie za
wstydzaj i gani siebie za swoje niepowodzenia i wady
charakteru. wiczenia korekcyjne pomog zrozumie two
jemu skrzywdzonemu dziecku wewntrznemu, e twoje wa
dy s po prostu brakami, ktre mona uzupeni.
Chore zachowania, bdce wynikiem krzywd dozna
nych przez dziecko wewntrzne, s po prostu wypracowa
nymi przez nie sposobami przetrwania. Psychiatra Tim
men Cermak porwnuje te rodzaje zachowa do zaburze
spowodowanych stresem pourazowm. onierze na polu
bitwy i inni ludzie naraeni na urazy, musz mobilizowa
wszystkie swoje zasoby, eby przey. Nie maj czasu na
ujawnianie uczu, co Jest niezbdne dla zintegrowania
urazu. Nie rozadowany al przejawia si potem atakami
lku, nadmiern kontrol, zanikami pamici, depresj,
regresj wiekow i nadmiern czujnoci. S to typowe
cechy pourazowej nerwicy stresowej. Gdybym wam przed
stawi pen list objaww tej nerwicy, zobaczylibycie,
jak bardzo przypominaj one zaburzenia wywoywane
przez skrzywdzone dziecko wewntrzne, ktre opisaem
w Rozdziale 1.
wiczenia, ktre przedstawi, uzupeni luki w waszym
rozwoju, ktre powstay w przeszoci. Poza tym rozwin
zdolno waszego wewntrznego dziecka do bycia sob, do
nawizywania bliskich kontaktw i kochania.
Inni autorzy take przedstawili bogate zestawy wicze
korekcyjnych dla kadego stadium rozwoju. Wspominaem
Ju o ksice Pam Levin Cycles o j Power. Chciabym rwnie
wymieni Recovery from Co-Dependency Laurie i Jonatha
na Weissw, Windows to Our Children Violet Oaklander,
Adult Children o f Abusive Parents Stevena Farmera, Brea
king Free o f the Co-Dependency Trap Barryego i Janae
Weinholdow, Therapeutic Metaphors fo r Children and the
w ic z e n ia Ko r yg u jc e w Praktyce
( htldren Within Joyce Mills i Richarda Crowleya. Wiele
i wleze, ktre za chwil przedstawi, pochodzi z tych wa
nie ksiek.
wiczenia te odnios najlepszy skutek, jeli je zastosujesz
w dziedzinach, w ktrych bye najbardziej lekcewaony.
Na pewno wiesz ju stosunkowo dobrze, w jakich fazach
rozwoju twoje dziecko wewntrzne zostao skrzywdzone.
Radz ci, eby wanie tym etapom powici szczeglnie
duo uwagi.
WICZENIA SUCE ZASPOKOJENIU POTRZEB
OKRESU NIEMOWLCEGO
W niemowlctwie potrzebowalimy bezpieczestwa - eby
po prostu by. Wikszoci naszych skrzywdzonych dzieci
wewntrznych wpojono przekonanie, e nie wystarczy, jeli
si po prostu je s t - e bdziemy co znaczy tylko wtedy,
jeli bdziemy co robi. Spowodowao to utrat poczucia
naszej autentycznej tosamoci, naszego JA. Teraz musi
my nauczy si, jak nic nie robi i po prostu by.
wiczenia, ktre przedstawiam poniej, pomog ci po
prostu by tym, kim w danej chwili jeste. Wybierz z nich
te, ktre ci najbardziej odpowiadaj.
1. Zanurz si w ciepej kpieli i przez jaki czas skupiaj
si na doznaniach fizycznych. Po prostu bd.
2. Poddawaj si regularnym masaom.
3. Niech kto zrobi ci manicure albo uczesze ci wosy.
4. Niech kto z przyjaci nakarmi ci, ugotuje co dla
ciebie albo zabierze na kolacj.
5. Usid wygodnie, otulony ciepym kocem. W zimie
usid przy kominku.
6 . Bdc z partnerem (partnerk), spdzaj wiele czasu na
zmysowych pieszczotach.
7. Niech twj partner (partnerka) wykpie ci.
8 . We kpiel w pianie albo pole w ciepej wodzie z sola
mi pachncymi.
Znajd czas dla siebie, kiedy nie bdziesz nic robi ani
niczego nie planowa.
294 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u w ic z e n ia Korygujce w Praktyce

10. W ciepy, letni dzie wejd do basenu i popywaj co MEDYTACJA SUCA NAWIZANIU KONTAKTU Z SI-
najmniej przez p godziny. I BYTU
1 1. Pole sobie w hamaku.
Jest to bardzo prosta forma medytacji wygaszajcej myli.
12 Posuchaj koysanek (na przykad Stevena Halpema
Wielcy mistrzowie duchowi doskonalili j przez cae lata.
I ai Ilaby Suit albo Lullabies and Sweet Dreams).
Warto j stosowa. Radz ci nagra j na magnetofon. Jako
13 Pracujc, miej koo siebie jaki napj i czsto go popi
ta uyj swojej ulubionej muzyki medytacyjnej.
jaj.
I I. Gdy podejmujesz now prac albo zaczynasz robi co
Zacznij od skupienia si na oddechu... Po prostu uwia
po raz pierwszy, ssij cukierki mitowe.
dom sobie, e oddychasz... Zwr uwag, co si dzieje
I .'>. Zmie swoje nawyki jedzeniowe. Zamiast trzech obfi
w twoim ciele podczas wdechu i wydechu... Zwr uwa
tych posikw jedz czsto w cigu dnia niewielkie, po g na powietrze wchodzce i wychodzce przez noz
ywne przekski.
drza... Czujesz rnic?... Niech wdychane powietrze
16. Znajd wspierajce osoby (najlepiej obojga pci), ktre
napynie do twojego czoa, a wydech usunie stamtd
bd ci trzyma w objciach przez cile okrelony
wszystkie napicia... Teraz niech wdech wchodzi w oko
czas.
lice oczu... Wydech niech usuwa stamtd napicia...
17. Gdy masz duo czasu, zaywaj drzemki tak czsto, jak
Teraz wdech wchodzi w okolice ust... Potem do szyi
to tylko moliwe.
i barkw... Spywa w d ramion i wychodzi przez rce...
18. Dobrze wypocznij przed podjciem jakiej nowej czyn Wdech wchodzi w klatk piersiow, a wydech usuwa
noci.
napicie... Wdech napywa do brzucha... Napywa do
19. Chod z przyjacielem na spacery zaufania". Niech za
poladkw, a wydech usuwa napicie... Wdech wchodzi
wie ci oczy i prowadzi ci przez jaki czas.
do ydek, wydech usuwa napicie... Teraz niech cae
20. Zaryzykuj i zaufaj przyjacielowi, ktry budzi w tobie
twoje ciao si odpry... Wyobra sobie, e jeste pusty
dobre uczucia. Niech uoy ci plan przedsiwzi w rodku... Wyobra sobie, e przechodzi przez ciebie
i wsplnie sprawdzajcie, jak je realizujesz.
ciepe, zote wiato soneczne... Zaczynasz czu ciar
21. Razem z partnerem patrzcie na siebie przez dziesi
albo lekko... Sam decydujesz, co odczuwasz... Twoje
minut. Moecie mia si, chichota i robi, co si wam
powieki s bardzo cikie... Twoje ramiona s cikie...
podoba. Nie rozmawiajcie, tylko po prostu patrzcie na
Twoje nogi i stopy s cikie... Albo moesz czu si
siebie.
bardzo lekko... Cae twoje ciao jakby unosi si w powie
22. Medytuj o nicoci. Medytacja o nicoci to medytacja
trzu... Wyobra sobie, e horyzont twojego umysu staje
o samym bycie. Niemowlctwo jest okresem ycia, si coraz ciemniejszy, a w kocu wpatrujesz si w sa
w ktrym zostalimy zakorzenieni w sile bytu. Istnieje
m ciemno... W rodku tej ciemnoci zaczynasz do
wiele medytacji o czystym bycie, czyli o nicoci Ich
strzega punkcik wiata... Powoli staje si on coraz
celem jest doprowadzenie do stanu wygaszenia myli.
wikszy... A cay horyzont rozjania si... Teraz patrz
( /asem okrela si to mianem wyciszenia. Kiedy jako w wiato... Nic, tylko wiato... Bd wiadom nicoci,
dorosy nauczysz si wygasza myli, bdzie to najle ktrej dowiadczasz... Nie ma nic... Tylko czysty byt...
pszy sposb osignicia kontaktu dorosego ja z we
Teraz zobacz, jak powoli, w rodku twojego horyzontu,
wntrznym dzieckiem.
pojawia si cyfra trzy... Znw oddychaj wiadomie...
Niech twoja wiadomo zacznie si skupia na poszcz-
296 Pow rt d o Sw e g o W ew ntrznego Dom u
glnych czciach twojego ciaa, zaczynajc od pal
cw u ng, a potem coraz wyej: nogi, biodra, brzuch,
klatka piersiowa, ramiona, rce, szyja i barki, twarz
i mzg... Uwiadom sobie, e jeste... Jeste w ywym
kontakcie z samym sob... Z twoim ja"... Teraz zo
bacz cyfr dwa... Porusz palcami u ng... Porusz rko
ma... Poczuj, e twoje ciao dotyka krzesa, a stopy
opieraj si o podog... Usysz wszystko, co dzieje si
dookoa ciebie... Teraz zobacz cyfr jeden i bardzo
powoli otwrz oczy...
Po zakoczeniu medytacji sied jeszcze przez par chwil
w spokojnym zamyleniu. Po prostu bd.
Te wiczenia zaspokajaj potrzeby twojego wieku nie
mowlcego. Mog si okaza szczeglnie skuteczne, gdy:
jeste na pocztku nowego cyklu rozwoju;
musisz zacz robi co nowego;
poniose jak strat;
wanie zostae rodzicem.
wiczenia powinny by wykonywane powoli i naley je
wielokrotnie powtarza. Dowiadczanie istnienia jest
ja k zdrowy sposb jedzenia - naley dokadnie przeu
wa, a nie apczywie zjada. Jeli chciwie pochoniesz
jedzenie, nie zostanie dobrze strawione i nie dostarczy
potrzebnej ci energii. To samo dotyczy dowiadczania
istnienia.
WICZENIA SUCE ZASPOKOJENIU POTRZEB
WCZESNEGO DZIECISTWA
Htadium raczkowania i poznawania zmysowego
I ritz Perls zwyk mawia, e powinnimy wyzby si
tu i ./i/ l\ umysw i powrci do zmysw. Naszemu dziecku
wrwnt i /.nemu wczenie zablokowano zmysy. Musimy od
zysk.u zmysowy kontakt ze wiatem, ktry nas otacza. Oto
co moesz zrobi, eby ponownie pobudzi odkrywcze po
trzeby maego dziecka, ktre tkwi w tobie:
w ic z e n ia K orygujce w P raktyce 297
I Id na pchli targ albo do wielkiego supermarketu.
Ogldaj rne przedmioty, dotykaj i ogldaj wszystko,
co budzi twoj ciekawo.
2. Id do baru albo restauracji z samoobsugowym bufe
tem. Wybierz sobie duo rozmaitych potraw. Sprbuj
takich, ktrych nigdy przedtem nie jade.
3. Id do sklepu spoywczego i wybierz takie potrawy,
ktrych normalnie nie jadby rkoma. W domu jedz je
rkoma, brudzc wszystko dookoa tak. Jak tylko masz
ochot.
4. Jedz, gry co chrupicego.
5. Id do dziau warzywniczego w duym sklepie spoyw
czym i wchaj rne owoce i warzywa.
6. Id w jakie miejsce, gdzie do tej pory nigdy nie bye.
Zwr uwag na jak najwiksz ilo szczegw nowe
go otoczenia.
7. Id na plac zabaw i przycz si do dzieci. Pohutaj si
na hutawkach, pozjedaj na zjedalni, powspinaj si
na drabinki.
8. Zdobd troch gliny i baw si ni. Prbuj lepi rne
ksztaty i figurki.
9. Kup farby do malowania palcami (zmywalne!) i spd
popoudnie na malowaniu. Uywaj wszystkich kolo
rw.
10. Id do szkoy prowadzonej wedug systemu Montessori
i daj si prowadzi przez otoczenie. Prbuj wszystkiego,
co pobudza twoj fantazj.
11. Ubierz si w najjaskrawsze ubrania, jakie tylko masz,
i wybierz si gdzie.
12. Uderzaj rnymi przedmiotami, jakie masz w domu,
eby po prostu usysze, jaki wydaj dwik. Nie zapo-
Metoda opracowana przez wiosk lekark Marl Montessori polega
na wspieraniu spontanicznego rozwoju dzieci dziki odpowiednio
przygotowanemu otoczeniu. Dziecko samo ustala czas, miejsce oraz
sposb korzystania ze specjalnych pomocy dydaktycznych. Wychowawcy
dyskretnie obserwuj, inspiruj i ukienmkowuj aktywno swoich
|xxlopiecznych, przekazujc rodzicom wyniki swoich obserwacji. Nie
stosuje si ocen (przyp. tum.).
298 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu w ic z e n ia Korygujce w Praktyce 299

mul) o garnkach, patelniach i srebrnej zastawie stoo- Niech twoja rka pody za tym, co widz oczy, i niech
wcj. to narysuje.
13 Id/ do wesoego miasteczka, poobserwuj, co si tam 23. lYzeprowad z przyjacielem rozmow za pomoc niear
dzieje, i zabaw si tak, jak tylko masz ochot. tykuowanych dwikw. Zobaczcie, czy potraficie
14 Wybierz si na spacer do piknego parku lub ogrodu zgadn, co kady z was mwi.
1 wdychaj rne zapachy. Staraj si je odrni i zapa 24. Zabaw si z przyjacielem w zgadywanie. Odwr si
mita. plecami albo zaso oczy, a partner niech wywouje
li). Id do muzeum i przygldaj si Jaskrawym kolorom rne dwiki, lejc wod, bijc w bbenek, stukajc
rozmaitych obrazw. owkiem, drapic si po gowie itp. Potem zamiecie
16. We zaprzyjanion lub ukochan osob na dug si rolami.
przechadzk. Trzymajcie si za rce i niech zmysy 25. Zbierz grup znajomych i piewajcie piosenki. Spr
prowadz was zgodnie z waszymi uczuciami. bujcie piewa takie, do ktrych mona dorabia rne
17. Id z przyjacielem do parku i praktykujcie patrzenie zwrotki, i improwizujcie. Niech cala grupa posucha
Zen. Niech twj przyjaciel zamknie oczy, a ty we go za dziecicych piosenek, zwaszcza ludowych.
rk i podprowad do licia, pnla drzewa lub polnego
kwiatu. Kiedy uciniesz rk przyjaciela, niech otwo Odzyskiwanie kontaktu z pragnieniami
rzy oczy w taki sposb, Jakby byy migawk aparatu Najwaniejsze z wicze, ktre prezentuj w tej czci
fotograficznego. Zamiecie si rolami. Zamknij oczy, ksiki, ma pomc twojemu dziecku wewntrznemu w od
a gdy partner ucinie cl rk, otwrz je i zobacz czyst zyskaniu kontaktu z pragnieniami. Wola jest najbardziej
esencj widoku, ktry dla ciebie wybra. zniszczon czci twojego skrzywdzonego dziecka wewn
18. Pochod boso po polu albo po domu. Poczuj rozmaite trznego. Wola to ch podniesiona na szczebel dziaania.
powierzchnie: traw, boto, futro, tektur, gazety, dy Pragnienie wypywa ze zwizku z naszymi potrzebami. W y
wan, poduszki, rczniki, drewno, metal, posadzk itp. chowujc si w rodzinie dysfunkcyjnej, nie moge zwrci
19. Przeprowad z partnerem rozmow bez sw - za pomo uwagi na swoje wasne, wewntrzne sygnay, bo bye zbyt
c samych gestw i dotykania si. zajty rozwizywaniem kopotw rodzinnych. Twoje (Izlecko
20. Wypisz list sw kojarzcych si z rnymi doznania wewntrzne wczenie stracio kontakt z wasnymi potrzeba
mi i zobacz, co przychodzi ci na myl, kiedy odczytujesz mi i pragnieniami.
je na gos. Mog to by na przykad takie sowa, jak: Wiedziaem, czego chc moja mama i tata, zanim oni sami
wyboisty, kujcy, swdzcy, puszysty, liski, twardy, zdali sobie spraw z tego, czego waciwie chc. Stajc si
mikki, gruby, ciemny, jasny itp. ekspertem od rozpoznawania ich pragnie, straciem kon
21. Popatrz na rzeczy tak, jakby je widzia po raz pierwszy. takt z wasnymi pragnieniami. Nauczyem si po prostu
Na przykad id na przystanek autobusowy i przygldaj ignorowa swoje chci, a po jakim czasie przestaem
si ludziom, jak gdyby by kamer robic ujcia do w ogle czegokolwiek chcie. Twoje dorose Ja musi pomc
llltnu. Nastpnie usid i opisz szczegowo to, co wi wewntrznemu dziecku rozpoznawa swoje pragnienia
d/lae. i chroni je wtedy, gdy dziecko podejmuje ryzyko uzyskania
22 11s i d naprzeciw kwiatu, drzewa lub jabka i pogr tego, czego chce.
si w medytacji. Sprbuj zespoli si z danym przed .Jednym z najprostszych sposobw rozpoznania twoich
m iotem Zobacz przedmiot w caej jego cudownoci. pragnie jest sporzdzenie listy zachowa zastpczych.
300 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
Potem dokonaj porwnania, zadajc sobie pytanie: czego
naprawd potrzebuj albo chc, kiedy zachowuj si w taki
sposb? Oto wykaz najczstszych zachowa zastpczych:
mwienie nieprawdy;
Jedzenie, kiedy nie jest si godnym;
siganie po papierosa;
dsanie si;
uraanie kogo, na kim ci zaley.
Kiedy uwiadamiam sobie, e robi ktr z tych rzeczy,
siadam, zamykam oczy i skupiam uwag na sygnaach,
Jakie otrzymuj z mojego wntrza. Czsto sysz, e moje
wewntrzne dziecko prosi mnie o co, na co ma ochot. Oto
par przykadw pragnie, jakie si kryj pod wymieniony
mi poprzednio zachowaniami zastpczymi:
chc okaza gniew;
Jestem przestraszony i samotny i chc, eby kto przy
mnie by;
- Ju nie pal, a le kiedy to robiem, doskwiera mi bl
towarzyszcy mojej chronicznej depresji;
- potrzebuj autentycznego uznania;
- chc zwrci czyj uwag;
- potrzebuj fizycznych pieszczot.
Istnieje wiele innych zachowa zastpczych, stosowa
nych przez osoby niewiadome swoich pragnie. Niektre
z tych zachowa s cakiem powszechne, inne s za zupe
nie nie do przyjcia. Kady z nas musi pomc swojemu
wewntrznemu dziecku, zwracajc uwag na wasne zacho
wania zastpcze.
Jon i Laurie Weissowie zalecali swoim pacjentom, aby
sporzdzili list zatytuowan chc lub ycz sobie. Ka naprawd tego chcesz. Weissowie zach aja swoich pacjen
zali im zawsze nosi przy sobie notes. Za kadym razem,
kiedy pacjent dostrzeg co, na co mia ochot, powinien by
to zapisa. Pacjenci umawiali si, e powiedz terapeucie
(mg to by rwnie wspierajcy partner), co zapisali. Jest
to doskonae wiczenie i zachcam was do jego przeprowa
dzenia.
w ic z e n ia Korygujce w P raktyce 301
( WI< ZENIA DLA WCZESNODZIECICEJ FAZY ODCHO
DZENIA
Kiedy dzieci naucz si sta na wasnych nogach, zaczy
naa odchodzi od swoich rodzicw. Jeeli dojdziesz do
wniosku, e w tej fazie rozwoju nie zostay zaspokojone
potrzeby rozwojowe twojego dziecka wewntrznego, moesz
zastosowa odpowiednie wiczenia.
Przewicz mwienie nie i nic bd". Je/cll karano ci
i (lub) bye psychicznie odrzucany, gdy mowllcs nie, wy
woao to u ciebie okrelone, negatywni- nastpstwa. Jon
i Laurie Weissowie zalecaj trzystopniow metod, ktr
przedstawiam poniej.
1. Pierwszy krok polega na tym, eby mwi nic" na
osobnoci. Powiniene czsto (20 razy dziennic) mwi go
no nie. Mw nie zawsze, ilekro nie masz ochoty c/cgo
robi. Pomoe ci to odczu naturalny, buntowniczy -.tan,
ktry przeywae jako dwulatek.
2. Nastpny krok to powiedzie nie w miejscu publicz
nym. Weissowie, pracujc nad tym problemem, ucz pa
cjentw mwi nie i nie chc gono i spontanicznie,
niekoniecznie w odpowiedzi na co, co dzieje si w gt uple.
Oczywicie, w kadej innej sytuacji takie zachowanie ucho
dzioby za co najmniej dziwne.
Radz, ebycie si umwili na przewiczenie tego z part
nerem lub grup. Moesz si na przykad u m o w i e z bliskim
przyjacielem, e bdziesz odpowiada nic na wszystko,
o co ci poprosi. Rb tak przez okrelony </as. Zawsze
najpierw powiedz nie, a potem dopiero zastanw si, czy
tw, eby mwili nie, a potem dyskutowali, czy naprawd
chc czy nie chc czego zrobi.
3. A teraz naprawd do dziea! Powiedz komu nie,
naprawd tak mylc. Twoje nie" powinno szanowa uczu
cia drugiej osoby, ale nie bierz na siebie odpowiedzialnoci
za te uczucia. Lubi powiedzie komu szczerze, co czuj
302 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
lub sdz na temat tego, o co mnie prosi, nawet jeli mam
przeciwne zdanie. Na przykad mj przyjaciel Mike poprosi
mnie niedawno, ebymy poszli zagra w krgle. Powiedzia
em mu, e krgle to fajna rzecz. I dodaem: Jednak nie
pjd. Mam dzisiaj duo roboty. Moe innym razem.
Lubi w uprzejmy sposb podkreli, e pomys napra
wd mi si podoba. Wol te, jeli to moliwe, uy sowa
Jednak zamiast ale. Czasem mwi na przykad: Dzi
kuj za zaproszenie. Jednak nie skorzystam, jestem ju
umwiony.
Czasami powiedzenie nie" jest trudniejsze ni wyraenie
zgody. Ciko powiedzie nie, kiedy naprawd chce si co
zrobi albo kiedy chodzi o wraliwy obszar nie zaspokojo
nych potrzeb. Osoba spragniona dotyku i obj moe mie
spore trudnoci ze stawieniem oporu wobec molestowania
seksualnego. Im bardziej pomoesz swojemu dziecku we
wntrznemu zidentyfikowa Jego potrzeby i nauczysz je tro
szczy si o ich zaspokojenie, tym atwiej bdzie ci powie
dzie nie.
Innym dobrym sposobem na umocnienie niezalenoci
twojego wewntrznego maego dziecka jest trening asertyw-
noci - czyli stanowczoci. Podczas takiego treningu dziecko
wewntrzne ma zapewnione przez grup bezpieczestwo
i dokadnie opracowan struktur wicze, podczas kt
rych uczy si mwi nie. Jest wiele dobrych podrcznikw
treningu asertywnoci. Moje dwa ulubione to: Your Perfect
Right Roberta Albertiego i Michaela Emmonsa oraz When
I Say No I Feel Guilty Manuela Smitha*.
Jeli jeste buntownikiem, by moe zbyt czsto mwisz
nie. Moe si zdarzy, e mwisz nie, kiedy chcesz
powiedzie tak. Porozmawiaj ze swoim wewntrznym ma
ym dzieckiem. Powiedz mu, e bdziesz chroni jego prawa.
I (wiedz mu, e zamiast czeka na odkrycie tego, czego chc
inni, I sprzeciwia si im, moe samo teraz okreli, czego
chce, jx)trzebuje, i otwarcie o to poprosi.
* Polskim czytelnikom polecam ksik Marli Krl-Fijewskiej Trening
aser!f/uiM<K< I. 11CT, Warszawa 1991 (przyp. tum.).
w ic z e n ia K orygujce w P raktyce Ii
Ustanawianie wasnego obszaru
Porozmawiaj z osobami, z ktrymi mieszkasz, na temat
znaczenia, jakie dla kadej z nich ma posiadanie wasnych
rzeczy, czasu i przestrzeni. Umwcie si, e opracujecie
zbir zasad dotyczcych waszych wasnych, odrbnych ob
szarw. Moe to wyglda w sposb nastpujcy:
Cz mojego czasu naley do mnie. Jeli chc, mog go
z tob dzieli, ale nie musz.
Nikt nie moe bez mojego pozwolenia uywa adnych
moich rzeczy.
Jeli pozwalam ci uywa czego, co Jest moje, spodzie
wam si, e odoysz to na miejsce.
Mj pokj (albojakakolwiek przestrze, ktr dysponuj)
jest dla mnie witoci. Jeli zastaniesz zamknite
drzwi, zapukaj i spytaj, czy moesz wej. Moe si zda
rzy, e zamkn drzwi na klucz, eby zapewni sobie
spokj.
Mog sobie na okrelony czas wynegocjowa wasne
miejsce do pracy, miejsce przy stole i wasne krzeso.
W przyszoci gotw jestem renegocjowa te ustalenia
w jakim uzgodnionym terminie.
Innym dobrym sposobem rozwizywania konfliktw
w stosunkach wzajemnej zalenoci jest zrobienie listy rze
czy, ktre nale do ciebie. Kup samoprzylepne biae na
klejki i wypisz na nich swoje imi. Przejd si po domu
i ponaklejaj je na wszystkim, co jest twoje. Moesz te zrobi
rozkad swoich zaj i wywiesi na zewntrz na drzwiach
swojego pokoju. Zaznacz, kiedy chcesz korzysta z prawa
do prywatnoci i by sam, a kiedy masz ochot dzieli czas
z innymi.
Przewicz wyraanie gniewu
Nasz gniew jest czci naszej siy. Jest energi, ktrej
uywamy, by chroni nasze podstawowe potrzeby. Bez nie
go stajemy si podobni do lizusa, ktry stara si wszystkim
przypodoba. W dziecistwie prawdopodobnie szydzono
z ciebie lub karano ci, kiedy wyraae gniew. Twoje dziec
304 P o w r t do Sw e g o W ew ntrzneg o
ko wewntrzne nauczyo si powstrzymywa uczucie gnie
wu. Z biegiem lat tak si znieczulio, e w ogle nie wie,
kiedy si gniewa.
Dziecko wewntrzne mogo si rwnie nauczy masko
wania uczu, aby ukry swj gniew. Maskowanie uczu to
reakcja stosowana w celu zmylenia kogo i zastpienia rze
czywistego uczucia innym.
'rwoje dziecko wewntrzne mogo si nauczy, e kiedy
zachowywao si jak pokrzywdzone albo zaczynao paka,
gdy je karano za wyraanie gniewu, nie uzyskiwao od
opiekunw waciwego wsparcia. Przyswoio wic sobie te
chnik maskowania uczu, polegajc na okazywaniu ura
zy lub smutku zamiast gniewu, ktry odczuwao w rzeczy
wistoci.
Inaczej wyglda maskowanie poczucia winy. Dziecku,
ktre demonstruje gniew, czsto wmawia si, e jest ze.
Uczy si je, e kade wyraenie gniewu jest rwnoznaczne
z brakiem szacunku i nieposuszestwem - poniewa takie
zachowanie gwaci czwarte przykazanie i jest moralnie na
ganne. Z tego powodu, kiedy dziecko gniewa si na rodzi
cw, natychmiast czuje si winne. Zrobio co zego. Wina,
jak czuje wobec rodzicw. Jest w istocie zamaskowanym
gniewem. Wikszo z n a s myli zdrowy gniew ze zmienno
ci nastroju i wybuchem, ktry Jest skutkiem tumienia
naszego gniewu a do momentu, kiedy nie potrafimy duej
go powstrzyma.
Gniew nie musi by nag eksplozj. Na skali od jednego
do stu napady gniewu s na samym szczycie. Wikszo
z nas nie rozumie, e gniew zaczyna si od agodnego
strapienia czy przygnbienia. Jeli zostanie ono natych
miast wyraone, bdzie spokojnie i bezbolenie rozadowa
ne. Wikszo ludzi myli, e nie mona kontrolowa gnie
wu. poniewa nigdy ich nie nauczono umiejtnie go wyra
a.
Twoje dziecko wewntrzne wierzy, e gniew jest czym
nieobliczalnym, i obawia si go. Wikszo dorosych dzieci
manipulowana jest przez gniew. Wyrzekn si swojej was
nej rzeczywistoci, aby powstrzyma gniew innej osoby.
Dom u w ic z e n ia Korygujce w P raktyce
Pomagajc dziecku wewntrznemu osign kontakt z je
go gniewem i uczc je, jak ten gniew wyrazi, zredukujesz
Jego lk przed gniewem. Dziecko wewntrzne moe si
nauczy, e moe kontrolowa swj gniew. Moe si nauczy
postrzega gniew innych osb jako co przynalenego tym
ludziom i nie zgadza si na branie odpowiedzialnoci za
ich samopoczucie.
Jeli w twoim przypadku trening asertywnoci nie zdaje
egzaminu, zalecam, eby wiczy wyraanie gniewu w na
stpujcy sposb:
1. Kiedy po raz pierwszy wyraasz gniew, wycofaj si, jeli
poczujesz zo. Usid i zastanw sir nad ca sytuacj.
Zdaj sobie jasno spraw z tego, co Jest przyczyn twojej
wciekoci. Jeeli ci to pomoe, napisz o tym. Uwia
dom sobie jasno, czego chcesz od drugiej osoby; co
takiego ma zrobi lub czego zaniecha. Ja na przykad
bardzo zdenerwowaem si niedawno w pewnej sytuacji.
Poprosiem jednego ze wsppracownikw, eby do mnie
zadzwoni. Zgodzi si. O godzinie czternastej nic za
dzwoni. Czekaem jeszcze p godziny. Miaem inne
sprawy do zaatwienia. O czternastej trzydzieci byem
ju wcieky. Poczekaem, a napicie si rozadowao,
a potem popracowaem nad wyraeniem gniewu.
2. Przewicz to, co masz powiedzie. Powiedz to gono.
Jeli moesz wyraanie gniewu przewiczy /. przyjacie
lem, zrb to. Ja przygotowaem sobie zdanie: Jestem na
ciebie zy. Mimo e obiecae zadzwoni we wtorek
o czternastej, nie zadzwonie.
3. Kiedy poczujesz, e jeste gotw, skontakt 11J si z osob, na
ktr si gniewasz. Powiedz, e jeste zdeneiwowany i e
chcesz porozmawia. Umwcie si na okn sony termin.
4. Wyra swj gniew wobec osoby, ktra ci urazia. Ja
lubi poprzedza wyraenie mojego gniewu takim oto
wstpem: Mj gniew najprawdojrodobniej jest wynikiem
jakich moich wczeniejszych dowiadcze, ktrych nie
uwiadamiam sobie w peni, ale chc ci powiedzie, e
gniewam si na ciebie...".
306 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
Czasami uwiadamiam sobie rne przesze sytuacje
z mojego ycia. W takim przypadku mwi o tym drugiej
osobie. Mog na przykad powiedzie: Mj ojciec zawsze
mwi, e do mnie zadzwoni, a nigdy nie dzwoni. Jestem
zy na ciebie. Prosiem, eby zadzwoni o czternastej. Mo
esz nie uzyska od osoby, na ktr si gniewasz, takiej
odpowiedzi, o jak ci chodzi, ale wane jest, eby ty wyrazi
swj gniew.
Kiedy tylko nauczysz si w zdrowy sposb wyraa gniew,
dawaj mu wyraz najszybciej, jak to moliwe. Jedynym
powodem, dla ktrego radz czasem odczeka, jest to, e
gdy uczysz si okazywa gniew, czujesz zwykle przeraenie.
Strach, ktry nars wok uczucia gniewu jest przewanie
wyolbrzymiany i prowadzi do uczucia wciekoci.
Przewicz wyraanie gniewu z przeszoci
Kiedy tylko twoje dziecko wewntrzne przekona si, e
jeste przy nim i e Je chronisz, przewanie wychodzi na
jaw jego gniew z przeszoci. Wewntrzne dziecko moe
si do tej pory gniewa z powodu czego, co zdarzyo si
w dziecistwie. Bior Je pod opiek, chcesz skoczy
z przeszoci. Zazwyczaj nie ma sensu bezporednie
konfrontowanie si z. ludmi, ktrzy ranili ci w przeszo
ci. Moemy symbolicznie upora si z naszym gniewem
z przeszoci.
Zamknij oczy i ujrzyj swoje dziecko wewntrzne. Zapytaj,
ile ma lat w danej chwili. Wyobra sobie potem, e wcho
dzisz w jego ciao. Jeste teraz dzieckiem. Spjrz na swoje
dorose ja i we je za rk. Zrb kotwic, zaciskajc praw dniona. Kiedy pracujesz nad wciekoci, kady z obec
pi. Niech teraz pojawi si osoba, na ktr si gniewasz.
Sjjjrz na ni. Jak jest ubrana? Powiedz jej, o co si gnie
wasz. Przez cay czas trzymaj zacinit pi. Kiedy ju
powiesz wszystko, co chciae, gboko odetchnij i rozlunij
plsi (zwolnij kotwic). Znw sta si dorosym sob. We
swoje wewntrzne dziecko na rce i wynie z pokoju. Powoli
otwrz oczy.
Zapewnij swoje dziecko wewntrzne, e ma prawo do
odczuwania i wyraania gniewu. Zapewnij je, e bdziesz
w ic z e n ia Korygujce w P raktyce ui
/ nim zawsze, aby je chroni. Zapewnij, e moe si na ciebie
gniewa, a ty i tak go nie opucisz.
Jest te wiele innych sposobw uporania si z gniewem
1nawykami z dziecistwa. W tym celu najlepiej zastosowa
odpowiednie wiczenia terapeutyczne. Jeli masz jakiekol
wiek wtpliwoci, porozmawiaj z wykwalifikowanym tera
peut.
Ostronie z wciekoci!
Nie prbuj samodzielnie pracowa nad wciekoci, lecz
popro o pomoc specjalist. Wcieko to gniew, ktry
zespoli si ze wstydem. Z biegiem lat jej intensywno
narasta. Jest jak wygodniay wilk zamknity w klatce.
Kiedy zaczynasz uwalnia w sobie wcieko, Jest ona pry
mitywna i nie ukierunkowana. Zdarza si, e krzyczymy,
wrzeszczymy, walimy pici w cian i bezadnie wyma
chujemy rkami.
Wcieko zawiera elementy paniki. Dlatego wpadajc
we wcieko, czsto krzyczymy. Znamienne jest, e wcie
ko najczciej ogarnia nas wtedy, kiedy czujemy si
przytoczeni i niezdolni do kontrolowania sytuacji. Dr
nam usta, gos si zaamuje, mwimy od rzeczy, wyolbrzy
miamy. Chcemy zrani drug osob. Wcieko jest uczu
ciem o cechach absolutnych. Jeeli stale czujesz niezado
wolenie i przesadnie reagujesz na drobiazgi, moe lo ozna
cza, e gdzie gbiej tkwi w tobie wcieko', nad ktr
powiniene popracowa.
Obawa przed wciekoci wasn i innych Jest uzasa
nych, wcznie z tob, powinien mie zapewnion ochron.
Zasignij porady dowiadczonego terapeuty.
Przewicz konfrontacj
Jeli kto narusza twoje granice, powiniene pomc o-
1roni twoje dziecko wewntrzne. wiczc konfrontacj,
korzystam z modelu wiadomoci". Oparty jest on na czte
rech siach, ktre kady z nas posiada i wykorzystuje
" Kontaktach ze wiatem. Te siy to nasze zmysy, umys,
308 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego
emocje oraz wola 1 pragnienie. Stosuj komunikaty ja,
eby przesya prawd do mojej wiadomoci. Komunikat
ja" to stwierdzenie w pierwszej osobie. Cay model wyglda
nastpujco:
ja widz, sysz itp. (zmysy);
ja interpretuj (umys, intelekt);
ja czuj (uczucia);
ja chc (pragnienia).
A oto przykad. Joe i Susie byli na zajciach kka tane
cznego. Wewntrzne dziecko Susie jest przygnbione, po
niewa Joe wybra sobie bardzo adn partnerk, aby wi
czy jedn z figur tanecznych, ktrej Susie jeszcze si nie
nauczya. Tego samego wieczora Susie mwi do Joeego:
Widziaam, e poprosie do taca Sarah Low. Syszaam,
jak chichotalicie. Pomylaam sobie, e ona ci si spodo
baa. Poczuam si wystraszona i opuszczona. Chc, eby
ze mn o tym porozmawia.
Joe powiedzia, e Sarah wydaa mu si mia i e podobao
mu si, jak taczy. Powiedzia te Susie, e j (tj. Susie)
kocha i chce z ni by. Chciaby nauczy Susie nowego
kroku, eby mogli czciej taczy razem.
Wewntrznemu dziecku Susie nie spodobao si, e Joe
uzna Sarah Low za mi osob. Ale poczua si o wiele
bezpieczniej. Wewntrzne dziecko Susie musi si nauczy,
e normalno zawiera i jedno, i drugie. Joe moe j ko
cha, a przy tym uwaa, e Susie jest mia.
Joe jest raczej zrwnowaony i okazuje Susie mio.
W zwizkach, jakie stworzysz, nie zawsze tak bdzie. Mo
esz si spotka z rnymi reakcjami - od typowo obronnej,
<lo wciekoci. Wane jest - o ile nie masz do czynienia
agresorem skonnym do przemocy - aby konfrontacj
pi /-prowadzi natychmiast, gdy osoba, na ktrej ci zaley,
w \ i 'luje w tobie przygnbienie. Konfrontacja jest uczciwa
i roil/i /.mianie, stanowi wic dowd mioci. Kiedy podej
mu j e kiinfrontacj, doceniam siebie i okrelam granice.
Ufam lwnlc lobie i ceni ci na tyle, eby ci powiedzie,
co dzieje si we mnie.
Domu w ic z e n ia K orygujce w Praktyce wn
Przewicz mylenie uwzgldniajce przeciwiestwa
Mylenie uwzgldniajce przeciwiestwa to mylenie
syntetyczne. Jest przeciwiestwem mylenia wycznie
skrajnymi kategoriami, o ktrym wspominaem wczeniej.
Powiniene pomc swojemu dziecku wewntrznemu na
uczy si takiego mylenia. Nikt i nic nie jest cakowicie
dobre anijednoznacznie ze. Mylenie uwzgldniajce prze
ciwiestwa pozwala ci dostrzec w yciu jedno i drugie".
W Nowej Regule Pitej prosiem ci, by wystrzega si
absolutyzowania, do Jakiego ma skonno twn|r dziecko
wewntrzne.
Mylenie kategoriami skrajnymi wpywa niszczco na
stosunki midzy dorosymi ludmi. Dziecko ma prawo ocze
kiwa od rodzicw bezwarunkowej mioci, ktrej aden
dorosy partner nie zdoa nam zapewni. Nawet najzdrow
sza, najdojrzalsza mio jest warunkowa. Jako doroli
musimy spenia pewne warunki, jeli chcemy, aby druga
osoba nas kochaa. aden partner nie bdzie bezwzgldnie
doskonay, aden nie bdzie przez cay czas opiekuczy ani
nie bdzie zawsze do naszej dyspozycji. Wikszo / nas
bdzie czasami bdzi. Mdro zaczyna si od uznania, e
rzeczywisto jest ani taka, ani taka. Ucz si dostrzega
w ludziach aktywa i pasywa. Powiedz sobie, e kada rzecz
pod socem ma plusy i minusy. Pamitaj, e nie m; i wiata
bez ciemnoci, dwiku bez ciszy, radoci xv smutku
i obj bez pozwolenia na odejcie.
Nasze dziecko wewntrzne uwielbia czyni / ludzi bogw.
Robi to, poniewa potrzebuje ochrony. Musimy sobie powie
dzie, e dobrych wrek nie ma. Robic z kogo guru,
pomniejszamy samych siebie. Powiedz swojemu dziecku
wewntrznemu, e ty bdziesz jego guru. Dlatego jestem
mdrym i dobrym czarodziejem dla Maego Johna.
Przewicz zasady uczciwej gry
Oto zasady, ktre ja akceptuj:
1. Bd tu i teraz. K si o to, co stao si wanie teraz,
a nie z powodu czego, co si zdarzyo 25 lat temu.
310 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu w ic z e n ia Korygujce w P raktyce 311

2. Unika) naliczania punktw. Nasze dziecko wewntrzne sb mog to robi. Mog si wycofa z fizycznego kontaktu,
I u I j I gromadzi rne sprawy, aby pniej mc wyma kiedy tylko poczuj, e nie jest dla mnie bezpieczny. Mog
wia Jc innym. to zrobi bez wyjanienia. Nigdy nie pozwol nikomu naru
3. Operuj konkretami w sprawach czyjego zachowania. szy mojego ciaa, chyba e moje ycie znajdzie si w nie
I >/.lecko wewntrzne lepiej sobie radzi z czym, co moe bezpieczestwie .
zobaczy, usysze i dotkn. Nic nie osigniesz, mwic
komu: Doprowadzasz mnie do szau". Przewicz, jak by upartym
4. Bd bezwzgldnie uczciwy. Niech ci zaley raczej na Rb to szczeglnie wtedy, kiedy czego bardzo chcesz.
cisoci ni na spieraniu si.
5. Unikaj pretensji i osdzania. S to zasony maskujce Przewicz zmian zdania
twj wasny wstyd. Pozosta przy komunikatach swoje Rb to 5-6 razy dziennie, kiedy pracujesz nad zaspoka
go ja i stosuj model wiadomoci. janiem swych potrzeb wczesnodziecieych.
6 . Rozmawiajc z kim, powtarzaj jego wypowiedzi (eby
je g o usatysfakcjonowa), zanim mu odpowiesz. Skrzyw WICZENIA DLA WIEKU PRZEDSZKOLNEGO
dzone dziecko wewntrzne rzadko bywao wysuchiwa W wieku przedszkolnym twoje dziecko wewntrzne miao
ne. Jest uwarunkowane wstydem i broni si. Ta regua do wykonania kilka powanych zada. Powinno ustanowi
suchania czyni cuda, jeeli stosuj j obie osoby. zakres swojej wadzy, okrelajc siebie. W miar rozwoju
7. Unikaj spierania si o szczegy, na przykad: Spnie umysu i wyobrani, zaczynao myle o swoich dowiad
si o pitnacie minut"; Wcale nie, bo o dziewi". czeniach, zadawa mnstwo pyta i wyciga wnioski do
Dziecko wewntrzne, ktre zostao skrzywdzone w wie tyczce wasnej tosamoci seksualnej. Uywao wyobrani
ku szkolnym, jest konkretne, drobiazgowe i uwielbia do tworzenia sobie okrelonych obrazw dorosego ycia.
ktnie o szczegy. Wyobraao sobie, jak to jest by mam lub tat, Jak to jest
8 . Pozostawaj na miejscu a do momentu, kiedy twoje pracowa albo mie stosunek seksualny. Potrzebowao wi
dziecko wewntrzne zostanie obraone. W takim przy zi z rodzicem tej samej pci, eby pokocha siebie Jako Istot
padku wycofaj si albo szukaj ochrony. pci mskiej lub eskiej.
9. Ucz swoje dziecko wewntrzne nastpujcej formuy, Przedszkolaki myl o wielu sprawach i zaczynaj si
ktra przydaje si podczas konfliktu dotyczcego granic: u nich ksztatowa pocztki sumienia. Ksztatowanie si
Nie przyszedem na wiat po to, eby by ocenianym sumienia prowadzi do rozpoznawania, e niektre rzeczy s
wedug twoich wyobrae, przekona czy oczekiwa. dobre, a inne ze. To z kolei prowadzi do poczucia winy.
Nie one decyduj o mojej wartoci. Jeli jestemy w kon Wina jest uczuciem, ktre stoi na stray naszego sumienia.
flikcie, zostan tutaj i bd uczciwie walczy. Prosz
ciebie o to samo. Jeli w jakikolwiek sposb przekro Przewicz zadawanie mnstwa pyta
czysz te reguy, odejd. Skrzywdzone dziecko wewntrzne dziaa w transie, w kt
ry wprowadzia go chora rodzina. Przyjmuje to, co mwi
Przewicz ustalanie granic fizycznych ludzie, nie pytajc o wyjanienia. Przez cae ycie zgaduje,
l Ic/ swoje dziecko wewntrzne nastpujcego stwierdze domyla si, analizuje i snuje fantazje. Czasami dziaa tak,
nia doty / |<ego granic fizycznych: Mam prawo decydowa, |akby wszystko wiedziao, poniewa zawstydzano je przy
kto m n i e mo / c dotyka. Powiem innym, kiedy i w jaki spo- najdrobniejszej pomyce. Naucz si przyznawa, e twoje
312 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
dziecko wewntrzne jest zbite z tropu. Oto przykady kilku
sygnaw, ktre wiadcz, e moje dziecko wewntrzne
czuje si zmieszane:
te same rzeczy wywouj we mnie uczucia smutku
I szczcia;
myl o dwch cakiem przeciwstawnych zachowaniach
I w obu dopatruj si wielu zalet;
nie mam pewnoci, czego kto ode mnie chce;
nie jestem pewien, co czuje druga osoba;
pytany o to, czego chc, nie umiem udzieli odpowiedzi.
Kiedy twoje dziecko wewntrzne czuje zmieszanie, napisz,
z czym si to wie. Na przykad jestem zadowolony, e
pewna znajomo si skoczya, a Jednoczenie jest mi
z tego powodu smutno. Zadaj sobie pytanie: co jest
rdem mojego zadowolenia? Odpowied brzmi: jestem
wolny i mog wej w nowy zwl/ck I )obrze jest znale si
poza ustalon koleina. Jest ml smutno, poniewa pamitam
dobre chwile przeyte z. t o .ob Mog te przypomnie
sobie chwile bardzo ze, ktre take z ni przeyem. Niem a
nic zego w tym, e czujemy si jednoczenie szczliwi
i smutni lub czsto wobec tej samej osoby ywimy sprzeczne
uczucia. Wypisanie pyta pomaga nam wyjani, z czego
si bierze nasze zmieszanie.
Jeli nie masz pewnoci co do uczu lub potrzeb jakiej
osoby, zadawaj jej pytania, a poczujesz si mniej zagubiony.
Tamta osoba te moe by niepewna tego, co si w niej dzieje.
Naucz si zadawa bardzo duo pyta. Naucz swoje dziec
ko wewntrzne, e nieatwo jest zrozumie innych. Nikt
z nas nie rozumie jednakowo tego samego zdania. Jest
bardzo wane, aby pozwoli swojemu dziecku wewntrzne
mu na zadawanie pyta.
Przewicz precyzyjne komunikowanie si
llmow si z partnerem, z ktrym jeste w wanym dla
ciebie /.wlzku, e powicicie pewien czas na wyjanianie
waszego sposobu komunikowania si. Przewicz dwa rodza
je suchania lak zwane nagrywanie oraz suchanie aktyw-
w ic z e n ia Korygujce w Praktyce u
mc. Nagrywanie polega na tym, e dokadnie odtwarzasz
partnerowi to, co od niego usyszae. Stosuj prost formu
: Syszaem, e powiedziae to i to, i to. Prawda?.
Suchanie aktywne to suchanie oczami. Wsuchujesz si
w sowa, ale patrzysz, co partner wyraa sob (gesty lub
uczucia). Uczucie przejawia si w spojrzeniu, wyrazie twa
rzy, napiciu mini, ruchach warg, oddychaniu i innych
sygnaach ciaa, skadajcych si na postaw.
Przy aktywnym suchaniu wychwytujeM proce, jaki za
chodzi wdanej osobie. Jak rwnie tre tego, co przekazuje.
Twoje dziecko wewntrzne Jest do biege w wychwytywa
niu tych procesw. Czyni to jednak niewiadomie.
Stosujc aktywne suchanie, stajesz si bardziej wiadomy
procesw zachodzcych w drugiej osobie. Suchanie pomaga
nam take ustali, co druga osoba mwi. Niewielu z nas
widziao w swojej rodzinie ten rodzaj precyzyjnego porozumie
wania si. Miaem czsto do czynienia z ludmi, ktrzy polegali
na domysach i nie sprawdzonych przypuszczeniach. Kiedy
tego rodzaju fantazje traktuje si jako fakty, w zwizkach
midzyludzkich pojawiaj si powane problemy.
wicz uwiadamianie sobie swoich uczu
Pamitaj, e uczucia to nasze podstawowe, biologiczne
motywatory. To, co w danej chwili czujesz, jest w tym mo
mencie sednem twojej autentycznej rzeczywisto? >i Uczucia
twojego dziecka wewntrznego tak zwizay si / toksycz
nym wstydem, e odczuwanie czegokolwiek jest mwnozna-
czne z odczuwaniem tego wstydu. Oto par ptn|x>zycji ma
jcych na celu zachcenie twojego dziecka wewntrznego do
odczuwania i bezpiecznego wyraania uczuc
Przez 21 dni powicaj p godziny dziennic na odnoto
wywanie tego, co czujesz. Chcc pomc Maemu Johnowi
uwiadomi sobie, co czuje, stosuj technik zaczerpnit
z terapii Gestalt, polegajc na wyolbrzymieniu. Jeli je
stem smutny, krzywi si i mog nawet udawa, e pacz.
Jeli zauwa, e jestem zy, wyolbrzymiam gniew i wyra
am go fizycznie: zaciskam pici, napinam szczki, warcz,
asem wal pici w poduszk.
314 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
Oddaj te gos swoim uczuciom. Pytam je, co chc
powiedzie. Potem mwi to gono. Pozwalam Maemu
Johnowi wyrazi emocje najintensywniej, jak tylko si da.
Stosuj to wiczenie take wwczas, gdy odczuwasz szcz
cie i rado. Jeli jeste szczliwy, umiechaj si jak
najszerzej. Krzycz z radoci. Skacz i tacz. Stosuj t tech
nik za kadym razem, kiedy jeste wiadomy uczucia,
jakiego doznajesz, ale rb to w stosownych okolicznociach
(nie na zebraniu lub konferencji).
Suchanie muzyki, ogldanie filmu czy programu w tele
wizji moe wyzwoli silne emocje. Mog zawadn tob
niespodziewanie, gdy na pierwszy rzut oka wydaje si, e
nie maj zwizku albo nie pozostaj w adnej proporcji do
bodca, ktry je wyzwoli. Zamiast takie uczucia tumi, we
gboki oddech i przeyj je dogbnie. Wyolbrzymiaj je fizy
cznie tak, jak tylko moesz. Wyraaj je sowami. Kiedy
skoczysz, pomyl o nich. Wane jest, eby mia wiado
mo, e mylisz o swoich uc/udach.'l\voJe dziecko wewn
trzne czsto myli myli /. emocjami. Dla potrzeb twojego
dziecka wewntrznego nadaj emocjom nazw. Potwierd
i wesprzyj UCZUCle, z a p e w n ij swoje dziecko wewntrzne, e
dobrze Jest przeywa emocje.
wicz ustalanie granic emocjonalnych
Lubi uczy swoje wewntrzne dziecko, e ma prawo do
ustalania swoich granic emocjonalnych. Formua, jak si
przy tym posuguj, brzmi nastpujco: Uczucia nie s ani
dobre, ani ze. Po prostu s. To, co czujesz w stosunku do
mnie, zwizane jest z twoj biografi uczuciow; to, co ja czuj
w stosunku do ciebie, te wie si z moj emocjonaln bio
grafi. Bd szanowa i ceni twoje uczucia i prosz, eby tak
samo zachowywa si w stosunku do mnie. Nie dam si
manipulowa przez twj gniew, smutek, strach czy rado.
wicz ustalanie granic seksualnych
Tosamo seksualna jest jednym z gwnych zagadnie,
jakimi Interesuj si dzieci w wieku przedszkolnym, mimo
e nie sa zbytnio obeznane ze sprawami seksu. Energia
w ic z e n ia K o r y g u j c e w P ra k ty c e i
ycia to energia seksualna; pod jej wpywem dziecko znaj
111rje granice swojej wadzy przez samookrelenie - ustalenie
wasnej tosamoci. Tosamo pciowa stanowi sedno na
szej prawdziwej tosamoci. Pe nie jest czym, co mamy,
lecz tym, kim jestemy. Pogldy twojego dziecka wewntrz
nego na seksualno ksztatuj si na podstawie nastpu
jcych wzorcw: stopie funkcjonalnej zayoci w mae
stwie twoich rodzicw, wi z rodzicem tej samej pci oraz
przekonania rodzicw na temat seksu. Jeeli nie odkrye
dotychczas swojej seksualnoci, musisz to zrobi. Twoje
dziecko wewntrzne naadowane Jest rodzicielskimi naka
zami dotyczcymi seksu. Oczekuje, eby ustali swoje
wasne granice seksualne i dokadnie o nich pamita. My
l, e warto zrobi to w formie pisemnej, gdy pisanie
pomaga wyjani wiele rzeczy.
Sporzd najpierw list swoich przekona i opinii doty
czcych seksu. Pamitaj o takich sprawach, jak czstotli
wo wspycia, czas jego trwania, zakres dopuszczalnych
zachowa seksualnych, rozmowy o seksie, zachowania per
wersyjne, gra wstpna, mskie reakcje seksualne i kobiece
reakcje seksualne. Obok kadego punktu napisz, skd si
wziy twoje opinie. Na przykad jeli umiecie seks oralny
w rubryce zachowa perwersyjnych, zastanw si, kto ci
powiedzia, e to perwersja. Jeli twoja odpowiedz wynika
nie z wasnego dowiadczenia czy autentycznych, prefero
wanych przez ciebie upodoba, moesz mie ochot, aby
zastanowi si, czy nie sprbowa takiej praktyki 1 (winni
my pomc naszemu dziecku wewntrznemu w wyrobieniu
sobie wasnych pogldw na temat seksu przez, rozwinicie
w nim gbokiej wiadomoci. Zakada to wykorzystanie
naszych dowiadcze i rozumowanie kategoriami ludzi do
rosych, a take dokadne rozwaenie kulturowych i ducho
wych tradycji, jakie odziedziczylimy. Wydaje mi si oczy
wiste, e w sferze tej musi istnie kategoryczny zakaz wyko
rzystywania drugiej osoby lub stosowania wobec niej
przemocy. Dopuszcza to bardzo szeroki zakres zachowa
seksualnych. Kady ma prawo dokonywa wasnego wybo
ru odnonie swoich granic seksualnych.
316 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
Oto przykad pisemnego stwierdzenia na temat twoich
granit' seksualnych: Okrel, z kim bd utrzymywa kon
takty seksualne. Mam prawo do ustalenia, jak, kiedy i gdzie
bd one miay miejsce. Jedynym obowizujcym kryte
rium jest dla mnie poszanowanie godnoci wasnej i part
nera. Z tego wzgldu nigdy nie uczyni niczego, co byoby
rwnoznaczne z ponianiem siebie, wykorzystywaniem
partnera albo ze stosowaniem przemocy".
wicz wyzwalanie wyobrani
Czasami dziecko wewntrzne jest zrozpaczone. Jest to
wynikiem tamszenia jego wyobrazili we wczesnym wieku.
Moe nazywano je marzycielem albo wymiewano za fanta
zjowanie? Wyznacz sobie regularne terminy, kiedy na p
godziny usidziesz i oddasz s i r snuciu wizji nowych moli
woci dotyczcych ciebie I tw>|<yo ycia. Pu wodze fanta
zji. Zacznij tak: co by byo. gdyby...". Kiedy skoczysz,
zapisz swoje fanta/|e / i /asem odkryjesz moe, e jaka
wizja si powtarza lotiakluj j powanie! Pisemne stwier
dzenie dotyczce ei ai i l e twojej wyobrani moe przyj
form nastpuj <v.o stwierdzenia: Mog snu wizje swojej
przyszoci 1 bd to robi bez wzgldu na to, jak dziwaczne
mogoby si to wydawa".
Stawiaj czoo swoim magicznym oczekiwaniom
Magia rni si od fantazji. Fantazja to dziaanie
wyobrani, magia za Jest wiar, e okrelone zachowania,
myli czy uczucia mog rzeczywicie sprawi, e zdarz si
pewne rzeczy, pomidzy ktrymi nie ma zwizku przyczyno
wo-skutkowego. Jak nie masz, to sobie narysuj - mwi
niekiedy rodzice, a skrzywdzone dziecko czsto myli magi
cznie. Maa dziewczynka myli, e jeli bdzie wspania
kuchark i wietn kochank, jej m przestanie si zapra-
cowywa, pi alkohol lub przepuszcza pienidze na hazard.
On z kolei myli, e jeli si bdzie zaharowywa i zarobi
mnstwo pienidzy, ona automatycznie bdzie szczliwa.
Prbowanie" to inny rodzaj magicznego zachowania.
Mnstwo skrzywdzonych dzieci wewntrznych przyswoio
w ic z e n ia Korygujce w Praktyce 317
obie nastpujcy sposb mylenia: Jeli bdziesz usilnie
prbowa co zrobi, nie bdziesz musia naprawd wyko
na tej czynnoci. W terapii mwimy prbowanie to umie
ranie. Kiedy podczas sesji terapeutycznej zadaj komu
prac do domu i sysz, jak potulne dziecko wewntrzne
odpowiada: sprbuj, wiem, e oznacza to, e pacjent nie
zrobi nic. Czasem uwiadamiam mu to, mwic: Sprbuj
wsta z krzesa. Kiedy pacjent wstaje, mwi: Nie o to
chodzi, miae siedzie i tylko sprbowa wsta. Po paru
razach zaczynaj rozumie, o co chodzi. Albo wstajesz
z krzesa, albo siedzisz. Ale ni' prbujesz: tego zrobi.
lub jest czsto dla dziecka wewntrznego magicznym
wydarzeniem. Maa dziewczynka myli sobie: .Jeli wyjd
za m, skocz si wszystkie moje problemy", Kiedy wyjd
za m, bd szczliwa. Uzyskanie stopnia naukowego,
kupienie domu, narodziny dziecka, posiadanie willi z base
nem, zakochanie si, osignicie rocznego dochodu wyra
ajcego si szeciocyfrow liczb dolarw - s to zdarzenia,
ktrym najczciej przypisuje si magiczn moc.
Roztaczajc opiek nad swoim wewntrznym dzieckiem,
musisz stawi czoo wszelkim magicznym przekonaniom.
ycie jest cikie, witego Mikoaja nie ma, nikt nie poga-
szcze skrzywdzonego maluszka. ycie przewar\tc /ra nie
fair.
Naucz si kocha siebie jako mczyzn
Dla mczyzny jest wane, eby czu si jak mczyzna.
I to bez wzgldu na orientacj seksualn. Jestem przekona
ny, e nasz wewntrzny chopczyk, eby poczu si mczy
zn, powinien by kochany przez mczyzn. Tak wielu
z nas utracio ojcw. Opucili nas - fizycznie lub emocjo
nalnie. Wczenie zginli na wojnie, w wypadku, zmarli na
|ak chorob. Umarli psychicznie, przytoczeni brzemie
niem odczowieczajcej harwki. Nasz. skrzywdzony wewn
trzny chopczyk nie mia ojca, z ktrym mgby si zwiza,
a przez to nigdy nie zerwa wizi z matk. Pozbawiony wizi
/ ojcem twj wewntrzny chopczyk nigdy nie odczu, jak
mczyzna kocha mczyzn. Jak wic moe kocha siebie
318 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
jako mczyzn? W rezultacie, albo ucieka do matkujcych
kobiet i popada w kopoty, kiedy zadaje im bl, albo nadal
przyciga do siebie kobiety spragnione partnera, albo czyni
po trosze i tak, i tak. Utrata ojca to mska krzywda. Nie
moe zosta uleczona przez kobiet.
Moesz podj prac nad wyrwnaniem tej straty, znaj
dujc innych mczyzn, z ktrymi moesz j dzieli. Taka
mska grupy, ktrej czonkowie dziel si nawzajem swoimi
problemami, odbiega daleko od znanego wielu z nas modelu
mskiego kumplostwa, ktre polega na rywalizowaniu
i przechwalaniu si podbojami kobiet Nowy rodzaj wspl
noty wymaga zerwania z obowizujcym w naszej kulturze
stereotypem mczyzny. W ramach takiej grupy musimy
sobie wzajemnie okazywa wraliwi >s< dzieli lki i rozcza
rowania. Wsplne okazywanie wi a/llwoci tworzy prawdzi
w wi mioci i zayoci. D o p i c i n przy takiej wizi mona
odczu akceptacj i odzwlcn icdlcnlc w spojrzeniu innego
mczyzny. Kiedy dostr/.e/es/. w jego spojrzeniu mio
i uznanie, dopiero wtedy /.u / n ie / kocha siebie jako m
czyzn.
Jest w moim yciu kilku mczyzn, ktrzy naprawd mnie
kochaj. Czuj z nimi wiz. Mog w ich obecnoci okazywa
uczucia. Opowiadam im o swoich lkach, pacz w ich obe
cnoci, dziel z nimi moje sukcesy. Mwi mi, e mnie
kochaj. Obejmuj mnie. Ich mio i wsplnota z nimi
wywary na Maym Johnie ogromne wraenie. Czuje si jak
prawdziwy may mczyzna. I ja czuj si jak mczyzna.
Naucz si kocha siebie jako kobiet
Twoja maa dziewczynka wewntrzna potrzebuje mioci
kobiety, eby mc pokocha siebie jako kobiet. Nie ma to
nic wsplnego z orientacj seksualn. Jest zwizane z twoj
Istot. Wiele napisano na temat nieudanego matkowania,
kton byo dowiadczeniem mnstwa ludzi. Ma to szczegl
ny wpyw na crki. Niepowodzenie w macierzystwie jest
gownie skutkiem niepowodzenia w stosunkach mae
skich. Z tego powodu mama czuje si sfrustrowana i osa-
motnlona Moe si zwrci ku synowi i zrobi z niego
w ic z e n ia Ko rygujce w P raktyce 31*
swojego Maego Mczyzn, a tym samym odrzuci crk.
Moe te zwrci si ku crce i wykorzystywa j w celu
zapenienia wasnej pustki. W tak powikanej sytuacji crka
nie moe by kochana po prostu dlatego, e jest. Nie ma
zwierciada, ktre pomogoby jej uzyska kontakt ze sob.
Przejmuje wtedy osamotnion, przesycon wstydem osobo
wo swojej matki, tsknicej za mioci ma.
Kiedy maa dziewczynka nie jest darzona zdrow mioci
swojej matki, dorastajc, jest pozbawiona najwaniejszych
aspektw swojej tosamoci pciowej. Z tego wanie powo
du tak wiele kobiet w sposb magiczny wierzy, e jako
kobiety licz si tylko wtedy, gdy kocha Je |akis mczyzna.
Kiedy zwizek z mczyzn si koczy, wpadaj w panik.
Goni za nowym zwizkiem z mczyzn, eby si dobrze
czu. Jeli jest tak w twoim przypadku, powinna sprawi,
eby twoja skrzywdzona dziewczynka wewntrzna dowiad
czya mioci kobiety.
Znajd dwie-trzy kobiety, ktre chciayby okazywa sobie
wzajemnie uczucia. Nie prbujcie robi sobie nawzajem
terapii czy kurczowo przywiera do siebie. Wspierajcie si
w deniu do samorealizacji. Kobiety z natury wi si na
podstawie podatnoci na urazy. Zbyt czsto jednak wi
polega na robieniu z siebie ofiar. Aby twoja wewntrzna
maa dziewczynka moga si uniezaleni, powinna i zu, e
si ni opiekujesz. Powinna wiedzie, e moe si sta
niezalena dziki pomocy twojej i grupy wspau la. a do
szczcia nie potrzebuje mczyzny. Moe zrohelce, eby
w jej yciu pojawi si jaki mczyzna, bo Jest to czci
naturalnego, eskiego popdu seksualnego I wizi z pci
przeciwn. Lecz zwizek ten tylko wtedy okae si udany,
gdy bdzie samowystarczalna i niezalena. l\voja kobieca
grupa wsparcia pomoe ci osign ten cel.
Staw czoo swojemu toksycznemu poczuciu winy
Powiedziaem, e zdrowe poczucie winy jest potrzebne,
eby ksztatowa nasze sumienie i wytycza granice nasze
go zachowania. Bez niego bylibymy socjopatami. Skrzyw
dzone dziecko wewntrzne nosi jednak w sobie cae pokady
320 IX>w kO t d o S w e g o W e w n t r z n e g o D o m u
nlc/.di <>w( ">. toksycznego poczucia winy. Toksyczne poczu
cie wtm |M)/.bawia ci prawa do bycia wyjtkowym sob
i popiel >1.1 twoj duchow ran.
Toksyczne poczucie winy ma dwa aspekty. Jeden z nich
jc.t wynikiem ycia w chorej rodzinie. W takim przypadku
k.i/i lv wepchnity jest w sztywn rol, suc utrzymaniu
nienaruszalnoci rodziny. Jeli jeden zjej czonkw chce si
od tij roli uwolni, caa rodzina oburza si i obcia tak
osob win. Jeli kto prbuje odej od rodziny i mie
swoje ycie, te zostanie napitnowany. Najlepszym sposo
bem na uporanie si z takim poczuciem winy bdzie udzie
lenie dziecku wewntrznemu pomocy w uwolnieniu si od
sztywnych rl obowizujcych w chorej rodzinie. Moesz
w tym celu zastosowa wiczenia, ktre przedstawiem
w Rozdziale 10. . dziecko wewntrzne najczciej personalizowao naduycie,
Drugim aspektem poczucia winy jest gniew skierowany
przeciw samemu sobie. Twoje skrzywdzone dziecko wewn
trzne czsto gniewao si na rodzicw, ale nie mogo tego
gniewu wyrazi. Przyjrzyj si nastpujcemu scenariuszowi.
Mama mwi trzyletniemu, pochonitemu zabaw Farqu-
harowi, aby poszed do ka. On odpowiada: Nie, nie
pjd!". Matka podnosi go i niesie do ka. May krzyczy,
wcieka si i woa: Nienawidz ci!". Ojciec, usyszawszy
to, zrywa si na rwne nogi i apie maego. Surowo mu
oznajmuje, e naruszy czwarte przykazanie - Czcij ojca
swego i matk sw. May Faruhar czuje si okropnie.
Zama boskie przykazanie. Teraz odczuwa jednoczenie
gniew i win. Z biegiem lat, eby zagodzi to bolesne poczu
cie winy, bdzie robi to, czego jego zdaniem chc od niego
Inni - ale przez cay czas bdzie odczuwa uraz.
Chcc upora si z poczuciem winy, powiniene w sposb
bezporedni wyrazi gniew, ktry tkwi u jej podstaw. Zasto
suj technik wyobrani, ktr opisaem na stronie 306, aby
pn/by si gniewu z przeszoci. Pomoe ci rwnie rozsta
nie si z obwiniajcym rodzicem, poniewa w ten sposb
pokoi i . i s z pierwotny bl i smutek.
N a jle p s z e efekty uzyskasz, uwiadamiajc sobie, w jaki
sposb tw o je toksyczne poczucie winy zostao uksztatowa-
w ic z e n ia Ko rygujce w P raktyce
iii ' przez poszczeglne zdarzenia. Sporzd list wydarze
z dziecistwa, kiedy wpajano ci poczucie winy. Porwnaj
swoje zachowanie z normalnym zachowaniem dzieci na
poszczeglnych etapach rozwoju, ktre opisaem w Roz
dziale 2. W wikszoci przypadkw odkryjesz, e postpie
w sposb odpowiedni dla twojego wieku, a twoje normalne
zachowanie zostao napitnowane jako ze. Odtwrz
w wyobrani te wydarzenia i przekonaj siebie, e miae
prawo postpi tak, jak postpie. Maty Faruhar mgby
powiedzie: Jestem normalnym, trzyletnim chopczykiem,
ktry lubi si bawi. Prbuj okreli swoje granice. Jestem
zy na ciebie, e zepsua mi zabaw.
Moesz te powici specjaln uwag poczuciu winy
wynikajcemu z pogwace i naduy. Twoje egocentryczne
ktrego pado ofiar. Ma to szczeglnie tragiczny wpyw na
tych z nas, ktrzy jako dzieci padli ofiar kazirodztwa lub
byli bici.
Zwr ponadto uwag, w jaki sposb zostae wpdzony
w poczucie winy w zwizku z zaspokajaniem potrzeb twojej
rodziny. Jeden z moich pacjentw zosta po odej iu ojca
postawiony w roli opiekuna matki. Jego dziecko wewntrz
ne czuje si winne, ilekro jego matka ma jakie potrzeby,
a zdarza si to czsto. Powiedzia mi, e kiedy si znajduje
w szczeglnie trudnej lub stresujcej sytuacji, zastanawia
si, jak zachowaaby si matka. Jego dziecko wewntrzne
czuje si dobrze tylko wtedy, gdy wie, e matka |est szcz
liwa. Poniewa zdarza si to rzadko, prawie zawsze czuje
si winny.
Inna moja pacjentka chronia przed rozpadem mae
stwo rodzicw. Zacza cierpie na ostre zaburzenia w przyj
mowaniu pokarmw wkrtce po tym |ak matka miaa
romans, a ojciec zagrozi rozwodem (.dy anoreksja si
zaostrzya, matka i ojciec poczyli sir. kierujc si trosk
o dobro crki. W rozmowach z ni ustaliem, e czuje si
winna wszystkiemu, co si stao. Jednak szczegln win
czua z powodu moliwego rozwodu rodzicw. Poczuwaa
si do odpowiedzialnoci za utrzymanie ich maestwa.
322 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego
W obu przypadkach bardzo wane jest uporanie si
z pierwotnym blem, co szczegowo omwiem w Czci II
tej ksiki- Powiniene nieustannie dawa do zrozumienia
swojemu dziecku wewntrznemu, e nie ponosi odpowie
dzialnoci za chore zachowania twoich rodzicw.
WICZENIA DLA DZIECKA WEWNTRZNEGO W WIEKU
SZKOLNYM
Kiedy twoje dziecko wewntrzne poszo do szkoy, opuci
o ograniczony teren rodziny i wkroczyo do wikszej rodzi
ny - spoeczestwa. eby ta adaptacja bya zdrowa, musiao
wykona dwa wane zadania. Pierwszym z nich byo rozwi
nicie umiejtnoci spoecznych, takich jak kontakty
i wspdziaanie z rwienikami oraz zdrowa rywalizacja.
Umoliwiay one dziecku rado ze zwycistw i godzenie si
z porakami.
Drugie zadanie polegao na przyswojeniu sobie zasobu
wiedzy niezbdnej do wstpienia na drog zawodow, eby
zapewni sobie ekonomiczne przetrwanie w przyszoci.
Twoje dziecko wewntrzne musiao si rwnie nauczy,
e ludzie spoza rodziny s inni. Nale do rnych grup
etnicznych, religijnych, politycznych i spoeczno-ekonomi
cznych. Twoje dziecko wewntrzne powinno odnale swoj
wasn, wyjtkow tosamo w odniesieniu do wszystkich
rnic, z jakimi miao do czynienia w spoeczestwie.
Jeli uwiadomie sobie, e twoje dziecko wewntrzne
zostao skrzywdzone w wieku szkolnym, zalecam nastpu
jce wiczenia.
Zrb wykaz swoich umiejtnoci yciowych
Wypisz umiejtnoci, ktre ju posiadasz, a nastpnie
takie, ktrych nie masz, a ktre mogyby ci uatwi ycie.
Ja na przykad chciabym lepiej pozna gramatyk angiel
sk Dawaem sobie z ni rad, bo mam dobr pami
I wykuem si do egzaminu. Jeli przeczytacie moj pierw
sz ksik, zobaczycie, jak si zmagaem z gramatyk.
Brak ml take umiejtnoci technicznych (potrafi wkrci
arwk, I to wszystko!).
Domu w ic z e n ia Ko rygujce w P raktyce 32
Wybierz sobie dziedzin, ktra byaby dla ciebie najbar
dziej przydatna, i skocz odpowiedni kurs albo znajd ko
go, kto nauczyby ci tych umiejtnoci.
Wane jest take, eby wci powtarza swojemu dziecku
wewntrznemu, e ycie opiera si gwnie na wyuczonych
umiejtnociach. Dziecko wewntrzne czsto myli, e lu
dzie odnosz sukcesy dziki jakiej magicznej potdze. Po
winnimy uzmysowi naszemu skrzywdzonemu dziecku
wewntrznemu, e ludzie czsto wyprzedzaj nas dlatego,
e mieli lepsze modele do naladowania i wicej okazji do
praktyki, kiedy byli modzi. Wyjanij, e brakuje mu pew
nych umiejtnoci, poniewa nie mia kto go ich nauczy.
Pod twoj opiek moe teraz nadrobi wszelkie zalegoci.
Znam kobiet, ktra odzyskaa swoje dziecko wewntrz
ne, kiedy jako dorosa stawia czoo zawstydzajcemu go
sowi wewntrznemu, ktry powtarza: Myl, e nie Jestem
atrakcyjna dla mczyzn, i stwierdzia: Po prostu nigdy
nie nauczyam si flirtowa ani okazywa mczynie swo
jego zainteresowania. Dziki temu nowemu podejciu jej
dziecko wewntrzne zyskao tyle pewnoci siebie, e zapy
tao dowiadczonej przyjaciki o rad. Spdziy wspaniay
wieczr, a moja pacjentka nauczya si wielu skutecznych
sposobw uwalniania si od dawnych krzywd.
Zrb wykaz swoich umiejtnoci spoecznych
Zrb list umiejtnoci towarzyskich, ktre |X>wlnlene
opanowa. Uatwi ci one bywanie na towarzyskich spotka
niach, porozumiewanie si ze wsppracownikami, pozna
wanie ludzi, bycie lepszym dyplomat albo prowadzenie
niezobowizujcej rozmowy.
Skoncentruj si kolejno na poszczeglnych umiejtno
ciach i znajd kogo, kto w danej dziedzinie dobrze sobie
radzi. Potraktuj go jako wzr, obserwuj go i rb notatki.
Zwracaj uwag na kady szczeg. Kiedy Ju zbierzesz troch
danych o tym, co dana osoba robi, usid na 15-30 minut
I zobacz oczyma wyobrani, jak robi to, co ty chciaby robi.
Sprowad to do kilku podstawowych zachowa. Zaobserwuj
zachowania u danej osoby i po kolei je zakotwicz. Nast-

324 Po w k t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
pnlr. ti/.ymajc kotwic, ujrzyj siebie postpujcego tak
sam u Okrel nastpne zachowanie i powtrz cay proces.
Rob t a k przez tydzie. Potem zobacz siebie, jak odtwarzasz
cal i ' kwencj zachowa.wicz tak przez par dni. Potem
wy pi obuj. Moesz stosowa t metod do nauczenia si
k a d e j umiejtnoci spoecznej. Jest to odmiana programo
wania neurolingwistycznego, ktre wiczye wczeniej.
Przewicz ustalanie twojego systemu wartoci
Twoje wartoci to twoje intelektualne granice. Twoje
dziecko wewntrzne czsto samo nie wie, w co wierzy, po
niewa i w wieckiej, i w przykocielnej szkole zostao znie
wolone i poddane praniu mzgu.
Ksika Sidneya Simona, Lelanda Howea i Howarda Kir-
schenbauma Values Clarification jest klasyczn pozycj
z tej dziedziny. Autorzy zakadaj, e warto nie jest war
toci, jeeli nie zawiera wszystkich siedmiu elementw,
ktre wymieniam poniej.
1. Musi pochodzi z wyboru.
2. Musi mie alternatywy.
3. Musisz zna jej konsekwencje.
4. Raz wybierajc dan warto, cenisz j i pielgnujesz.
5. Jeste gotw publicznie j wyznawa.
6. Kierujesz si t wartoci w swoim postpowaniu.
7. W swoim postpowaniu przestrzegasz jej stale i konse
kwentnie.
Zrb wykaz swoich najbardziej pielgnowanych przeko
na - swoich przykaza. Potem porwnaj je z powysz list
I zobacz, ktre z nich speniaj kiyteria wartoci. Kiedy
wykonywaem to wiczenie po raz pierwszy, byem zaszoko-
w.my i przygnbiony. Bardzo mao z tego w co, jak mi si
vs\i l.iwao, wierzyem, byo istotnie wartoci.
Musu|c powysze kiyteria, moesz zacz prac nad
k./i.litowaniem swoich wartoci. Moesz zachowa to, co
ma-./, i u /a zmienia to, co ci nie odpowiada. Ksztato
waniu wasnych wartoci moe by fascynujce dla ciebie
i twojego dziecka wewntrznego.
w ic z e n ia Ko r yg u jc e w Praktyce
Przewicz okrelanie swoich granic intelektualnych
Wane jest, eby nauczy swoje dziecko wewntrzne
nastpujcej formuy:
Mam prawo do swoich przekona. Ponosz konsekwen
cje swoich przekona. Wszystkie pogldy s czstkowe.
Kady z nas postrzega rzeczy ze swojego ograniczonego
punktu widzenia.
Ocena twojego ducha rywalizacji
Zwycistwa i sukcesy ciesz, ale wane Jest rwnie, by
umie z wdzikiem przegrywa. Pamitam, Jak pewnego
wieczora gralimy w karty w rodzinnym gronie. Gralimy
na pienidze, a w miar jak stawka rosa, moja teciowa
zaczynaa wykazywa oznaki regresji w rozwoju. Kiedy
przegraa najwiksz tego wieczora stawk (okoo dwch
dolarw), rzucia karty i wysza. Miaa zaledwie 77 lat!
Gra wyzwolia spontaniczny proces cofania si do wcze
niejszych faz rozwoju. W kulturze, w ktrej nieproporcjo
nalnie wyolbrzymiono pojcie sukcesu, ciko przychodzi
nam przegrywa. Pamitam, jak chciaem wycofa si z gry
ze swoimi dziemi. Przegrywajc raz po raz, wpadaem
w coraz wiksz zo. Miaem zaledwie 42 lata.
Dobrze jest zebra pewn grup ludzi i gra w takie gry,
gdzie wszyscy mog wygrywa (na przykad rozwizywa
razem krzywki). Przydaje si to przy tworzeniu zespou
w firmie.
wiat biznesu to miejsce zajadej rywalizacji. Jeli sta)e si
zbyt zajada, twoje dziecko wewntrzne moe mle ochot
cisn to wszystko i i sobie. Powiniene byc ostrony i nie
pozwoli swojemu dziecku wewntrznemu pogry si w de
presji, kiedy w biurze panuje nepotyzm I protekcja. Musisz
liczy si z tym, e w biznesie bd sytuacje Identyczne jak
podczas rywalizacji wrd rodzestwa lub analogiczne do
ukadu nauczyciel-piymus. Powiniene by silnym opieku
nem dla swojego dziecka wewntrznego. W pracy bardzo po
maga trzymanie si jasno okrelonych celw. Zdecyduj si,
czego chcesz i co jeste gotw zrobi, a potem zmierzaj do tego.
Na kadym odcinku tej drogi chro swoje dziecko wewntrzne.
 326 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego
Zasada .twoja wygrana jest moim sukcesem jest jedyn
regu, ktry przynosi korzy kademu. Doprowadzaj do
takich sytuacji w swoim yciu. Twoje dziecko wewntrzne
nuprawd to polubi.
Przewicz negocjowanie
l\voJe dziecko wewntrzne chce od razu dosta to, na
co ma ochot. Myli, e droga, jak obrao, jest jedyn
pr awidow. Jako dorosy musisz je nauczy, e kompro
mis i wsppraca to klucze do wspycia z ludmi i szcz
liwych zwizkw midzy dorosymi. Dzieci bd wsp
pracowa, jeli da im si szans zakosztowania owocw
kompromisu. Wikszo naszych skrzywdzonych dzieci
wewntrznych nigdy nie widziaa zdrowej metody rozwi
zywania konfliktw. W dysfunkcyjnych rodzinach, opa
nowanych uczuciem wstydu, dominuje zasada niedope
nienia. Niedopenienie oznacza, e te same ktnie trwaj
caymi latami.
Moesz si nauczy wykorzystywania rnic zda jako
bodca do nowych, miaych idei. Dyskusje i spoiy to in
strumenty suce ustaleniu, jak drog chce obra kada
ze stron konfliktu. Dobrze Jest wczeniej ustali reguy
dyskusji, a spraw zasadnicz Jest posiadanie arbitra.
Zastosuj regu suchania i trzymaj si odpowiedzial
nych komunikatw swojego Ja. Zmierzaj do osignicia
kompromisu. Zawsze zawieraj w swojej umowie klauzul
dopuszczajc renegocjacje. Oznacza to, e kada ze
stron moe na nowo podj dyskusj po upywie pewnego
czasu, jeli nie odpowiada jej to, co zostao ustalone.
I zawsze d do rozwizania zgodnego z zasad wszyscy
wygrywaj.
i Jdane negocjacje s dla twojego dziecka wewntrznego
dobrym dowiadczeniem w radzeniu sobie z konfliktami,
w i' l/l ono, e konflikt nie jest jakim straszliwym, bolesnym
wydarzeniem; w istocie jest uzasadniony i potrzebny dla
osignicia zdrowej zayoci. Kady z nas ma w sobie cu
downe. (edync. niepowtarzalne dziecko wewntrzne. Nie
mona unikn lego, by cele, do jakich d dwie niepowta-
Domu w ic z e n ia Korygujce w Praktyce i;
i alne istoty, nie krzyoway si. Naley si tego spodziewa.
Imzwizywanie konfliktw czyni ycie fascynujc przygo
d.
W tej czci ksiki tytuowy powrt do swego wewntrz
nego domu zdefiniowalimy jako cztery dynamiczne elemen
ty pomylnej terapii. Otaczamy nasze cudowne dziecko
wewntrzne opiek, ofiarowujc mu nasz doros si.
Pozwala mu ona zerwa ze starymi, chorymi reguami
zachowa i opanowa nowe - skorygowane. Nowe reguy
zawieraj w sobie podstawy opiekuczej dyscypliny. Jest
ona niezbdna do okieznania egocentryzmu dziecka we
wntrznego i odzyskania jego duchowej dzleclcoci. T
dziecico naley chroni, eby moga si ujawni caa
nasza moc twrcza, kiedy praktykujemy nowe, korygujce
dowiadczenia. To wanie w naszym cudownym dziecku
tkwi nasza caa twrcza moc. Zwrmy si teraz do niego.
UWOLNIENIE SI OD UWIKANYCH ZALENOCI RO
DZINNYCH
wiczenie to stosuj, aby pozby si uwikanych rl
dysfunkcyjnej rodziny, ktre omwiem w Rozdziale 7.
Role te wynikaj z wizi midzypokoleniowej. Czsto s
one wynikiem niefizycznych naduy seksualnych. wi
czenie to pochodzi z ksiki Connirae i Steve a Andre-
asw Heart o f the Mind. Tutaj odpowiednio Jc zaadapto
waem.
Radz nagra je na tam albo wykonywa stopniowo,
z pomoc terapeuty, zaufanego przyjaciela c/.y wsplei ajcej
osoby. Powi na nie pgodziny. Znajd spokojne miejsce,
gdzie nikt nie bdzie ci przeszkadza, i wykonuj wiczenie
na stojco. W miejscach oznaczonych kropkami rb trzy-
dziestosekundowe przerwy.
Krok pierwszy: uwikany rodzic
Zamknij oczy i skoncentruj si na wspomnieniach o ro
dzicu, z ktrym miae najbardziej zawikane stosunki.
Zobacz, poczuj lub usysz t osob, dowiadczajc jej
328 Pow rt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
wewntrz siebie. Niech bdzie obecna w swoim najle
pszym zachowaniu. Twoja niewiadomo dobrze wie,
co to za zachowanie... Zaufaj pierwszej rzeczy, jaka ci
przyjdzie na myl. Jeli nie potrafisz ujrze swojego
rodzica, poczuj go albo niech ci si wydaje, e on - lub
ona - jest przy tobie.
Krok drugi: poczuj uwikanie
Zobacz teraz swoje skrzywdzone dziecko w wieku szkol
nym, jak stoi obok twojego rodzica... Zauwa, jak jest
ubrane... Usysz, jak mwi do rodzica... Teraz wejd
w ciao swojego dziecka wewntrznego i jego oczami
popatrz na rodzica... Patrz na niego z rnych stron...
Zwr uwag, jak brzmi jego gos... Poczuj jego zapach...
Teraz podejd do rodzica i obejmij go... Co czujesz,
dotykajc go?... W jaki sposb czujesz si z nim nad
miernie zwizany? Jak dowiadczasz tego zwizku? Jak
czujesz to, e rodzic jest zwizany z tob? Czy jest to
przywizanie fizyczne? Czy dotyczy okrelonej czci
twojego ciaa? (Wielu ludzi odczuwa to poczenie w oko
licy pachwiny, odka lub plot si). Czy czy was sznur lub
co w tym rodzaju? A moe gumowa tama? Dowiadcz
w peni, na czym polega to powizanie.
Krok trzeci: tymczasowe zerwanie uwikania
Teraz zerwij na chwil to poczenie... Poczuj, jak
byoby, gdyby nie by zwizany. Jeli jeste poczony trwao i rozwizao twj problem.
sznurem, wyobra sobie, e przecinasz go noyczka
mi... Jeli jeste zespolony z ciaem rodzica, wyobra
sobie, e rozdziela was laserowy promie cudownego,
zotego wiata, ktry jednoczenie goi ran... W tym
momencie doznasz przykrego uczucia z powodu od
dzielenia si... Jest to sygna, e poczenie suy wa bacz i poczuj poczenie... Przetnij je i pocz si ze
nemu celowi w twoim yciu. Pamitaj, e si nie od
czasz. Prbujesz tylko, jakie jest uczucie tymczasowe
go odczenia.
w ic z e n ia K orygujce w P raktyce 329
Krok czwarty: odkrycie pozytywnej funkcji uwikania
Postaw sobie pytanie: Co takiego, co zaspokaja moje
podstawowe potrzeby, rzeczywicie uzyskaem od tego
rodzica?... Czego naprawd chc od tego rodzica?...
Poczekaj, a uzyskasz odpowied, ktra dotrze do g
bi - na przykad tak, e chodzi o twoje bezpieczestwo,
pewno, ochron przed mierci, poczucie, e co zna
czysz, e jeste wartociowy i mona ci pokocha...
Teraz znw pocz si z rodzicem.
Krok pity: wykorzystanie potencjau twojego dorose
go ja
Spjrz teraz w lewo lub w prawo i zobacz siebie jako
dobrego, mdrego czarodzieja (albo inne, realistycznie
przedstawione ja, ktre posiada najwiksz si).
Uwiadom sobie, e ten starszy ty potrafi da ci to,
czego pragniesz, a o czym mylisz, e dotychczas otrzy
mujesz, trwajc w swoim uwikanym zwizku z rodzi
cem. Spjrz realnie na swoje bogate, dorose ja...
Zwr uwag, jak ta cz ciebie patrzy, jak porusza si,
jaki ma gos. Podejd i obejmij swoje dorose ,Ja"...
Poczuj moc i potencja twojego dorosego ja... Zdaj
sobie spraw, e to, co najgorsze i czego si obawiae,
jest ju przeszoci... Pade ofiar przemocy, a do
tychczasowe uwikanie przestao istnie... Twoje doros
e ja poradzio sobie z nim... Twoje dorose .Ja" prze
Krok szsty: przeksztacenie poczenia z rodzicem
w powizanie ze sob
Zwr si znowu do swojego uwikanego rodzica... Zo
swoim dorosym ja w taki sam sposb. Jak bye po
czony z rodzicem... Doznaj radosnego uczucia moliwo
ci polegania na kim, kto ci nigdy nie zawiedzie: na
 330 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
w ic z e n ia Korygujce w P raktyce 331

sobie. Podzikuj twojemu dorosemu ja za to, e jest

przy tobie. Odczuj rado z tego, e otrzymujesz od
swojego dorosego ja to, czego chciae od swojego
rodzica. Twoje dorose ja jest osob, ktrej nigdy nie
utracisz.
Krok sidmy: oka szacunek swojemu uwikanemu ro
dzicowi
Spjrz teraz na swojego uwikanego rodzica i zwr
uwag na to, e ma wybr. Moe przyczy si do
swojego dorosego ja. Pamitaj, e twj rodzic ma te
same moliwoci odzyskania siebie i otoczenia opiek,
jakie posiadasz ty. Zwr uwag, e twj rodzic nie ma
szansy na prawdziwe spenienie, dopki pozostaje z to
b w uwikanej zalenoci... Okazujesz mu mio, dajc
szans na spenienie. Zauwa take, e masz teraz po
raz pierwszy okazj utworzenia z nim prawdziwego
zwizku.
fclej powiedzia mu Joni, bya sugestia przyczenia si do
grupy ludzi, ktrzy zostali skrzywdzeni, a teraz zajmuj si
tfemnicami elfw. Powicili si tedy dyscyplinie mioci
i fznaczao to, e odraczali gratyfikacj, byli odpowiedzialni
za siebie, mwili zawsze prawd i prowadzili harmonijne
ycie.
Faruhar zosta przyjty z otwartymi ramionami Bardzo
szybko dostrzeg odbicie swojego elfiego J a w miujcych
oczach kolegw z grupy. y dniem dzisiejszym i powici
si dyscyplinie mioci. Odzyska i otoczy opiek swoje
skrzywdzone dziecko wewntrzne. Wkrtce sam zacz
uczy innych ludzi tajemnic elfw. Z biegiem lat sta si
sawnym nauczycielem i lekarzem dusz eizdulskich. Poko
cha swoje ycie i y dla tego dnia, w ktrym bdzie mg
powrci do swojego prawdziwego domu, tworzc bez koca
i grzejc si w promieniach wizji Wielkiego JA.

Krok smy: zwizek ze swoim ja

Wejd teraz w twoje dorose ja... Odczuj poczenie ze

swoim dzieckiem, ktre zostao skrzywdzone w wieku
szkolnym... Uwiadom sobie, e teraz kochasz je, opie
kujesz si nim i dajesz mu to, czego potrzebowao od
swojego rodzica.

DOKOCZ SWOJ BAJK

Na sam koniec wicze dokocz bajk (lub mit), ktr
napisae, pracujc nad odzyskaniem swojego dziecka we
wntrznego z lat szkolnych (str. 209-210).
Zacznij od sw: JK potem...
Moja historia skoczya si tak:

A totem Faruhar usysza gos Joniego. Takie wywaro to

na nim wraenie, e przyrzek sobie znale codziennie czas,
kiedy btlste mg posucha Joniego. Pierwsz rzecz, oja -
 Cz IV

ODRODZENIE
Naley zrozumie, e potrzeba odnalezienia dziecka
jest czci pradawnej ludzkiej tsknoty. Poza nasz
indywidualn przeszoci rozpociera si nasza prze
szo kulturowa, zawarta w mitach. Widzimy w nich,
e dziecko bywa czsto owocem zwizku czowieka
z bstwem. Dziecko, ktrego poszukujemy, to zarwno
dziecko mityczne, ja k i dziecko z naszego ycia
R a c h e l V .

A kresem naszych wszelkich poszukiwa

Bdzie dojcie do punktu z ktregomy wyszli
I poznanie tego miejsca po raz pierwszy.
T. S. E l io t , Cztenj kwartety'

Tam, gdzie bya tylko przeraajca pustka, rozciga

si teraz cae bogactwo ywotnoci. Nie jest to po
wrt do domu, bo ten dom nigdy dotd nie istnia.
To je s t odkrycie domu.
A l ic e M il l e r

* T. S. Eliot, Poezje wybrane, przeoy Wadysaw Dulba, Instytut

Wydawniczy PAX, Warszawa 1960, s. 267.
 Wprowadzenie

Gdy pozwolisz wewntrznemu dziecku sta si integraln

czci swojego ycia - rozmawiajc z nim, suchajc go,
ustanawiajc dla granice, dajc mu do zrozumienia, e
nigdy go nie opucisz - zacznie si wyania nowa sia
i zdolnoci twrcze. Uzyskasz wi z now wizj swojego
I dziecka, wzbogacon i pogbion dziki dowiadczeniom,
ktre zdobye w dorosym yciu.
Ujawniajce si obecnie dziecko jest twoim cudownym
dzieckiem. Gdy zaczniesz dziaa jak opiekun, bdzie ono
rozkwita i przechodzi do ekspansywnoci i samorealiza
cji. Naturalnym stanem cudownego dziecka jest tworzenie.
Uzyskanie kontaktu z wasn twrcz energi Jest czym
znacznie wikszym ni tytuowy powrt do swego wewn
trznego domu. Jest to odkrycie swojej istoty: najgbszego,
jedynego w swoim rodzaju ja.
Odzyskanie i otoczenie opiek skrzywdzona/o dziecka we
wntrznego jest procesem odkrywania. Poza rozwijaniem two
jej wasnej siy, opiekowanie si swoim skrzywdzonym dziec
kiem wewntrznym prowadzi do odkrycia jego duchowej mo
cy. Wraz z ujawnieniem tej mocy rozpoczyna si twoja
samorealizacja. To jest twj prawdziwy x>wrt do wewntrz
nego domu. To, co byo ukryte, moe si teraz ujawni. Moesz
usysze sygnay, ktre pyn z twojej najgbszej jani.
W tej czci ksiki skupi si na uniwersalnej, ludzkiej
potrzebie odnalezienia swojego cudownego dziecka. Wska
336 P o w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu

dwie <11 <ul. na ktiych lad natrafiamy w mitologiach wia

tu ktre dotycz odrodzenia i transformujcej mocy cudow
n e g o dziecka. Pierwszy z tych mitycznych wzorcw to puer
iii tcrnus, czyli wieczne dziecko, ktre inicjuje zloty wiek.
Drugi mityczny wzorzec to bohaterskie (boskie) dziecko,
ktre zostao wygnane i wraca, by odnale swoje boskie
prawo, ktre naley mu si od dnia narodzin. S to symbole
ywotnego i nieuchronnego ludzkiego denia do nieustan
nego realizowania si i przeamywania wasnych ograni Rozdzia 13
cze.
Zachc was, ebycie skorzystali z przewodnictwa wa DZIECKO JAKO UNIWERSALNY
szego cudownego dziecka w drodze do autentycznego siebie
i do nadania nowego sensu waszym yciowym celom. SYMBOL ODRODZENIA
Chciabym na koniec przekona was, e wasze cudowne
dziecko jest sednem waszej duchowoci i pozostaje w naj
I PRZEMIANY
gbszej wizi ze rdem i twrczym gruntem waszego ist
nienia. Twoje cudowne dziecko jest twoim Imago Dei - t
czci ciebie, ktra jest podobna do twojego Stwrcy. Dzieckoje s t tym wszystkim, co zostao opuszczo
ne i porzucone, a jednoczenie posiada bosk moc;
mao znaczcy, wtpliwy pocztek i triumfalne za
koczenie. Wieczne dziecko w czowieku jest do
wiadczeniem, ktrego nie da si opisa; niestosow
noci, upoledzeniem, a przy tym bosk pn-mga-
tyw; czym, czego nie mona zway, a co okrela
ostateczn warto lub bezwartociowo o so I hhuo
cl
C. G. J ung

Wielki psycholog Carl Gustav Jung wyranie dostrzeg

paradoksaln waciwo dziecka wewntrznego.
Dla Junga dziecko byo rdem boskoscl, <xlrodzenia
i nowych pocztkw, a jednoczenie potencjalnym rdem
skaenia i destrukcji. Jung wyranie widzia skrzywdzone
dziecko jako cz dziecka archetypowego. Na tym polega
geniusz Junga, bo dopiero w cigu ostatnich 50 lat wiado
mo ludzka skupia si na skrzywdzonym dziecku. Jestem
przekonany, e skrzywdzone dziecko stao si wspczes
nym archetypem.
338 I\ )w k t do Sw e g o W ew ntrznego Domu D / if.c k o Ja k o U n i w e r s a l n y S y m b o l O d r o d z e n i a . 339

A i <lu-typ reprezentuje skumulowane, wsplne dowiad-
( /riile niil/.aju ludzkiego; uniwersalny potencja kadej lu-
d/klij Istoty. Jung doszed do wniosku, e wraz z wyranym
ustanowieniem okrelonego wzorca ludzkich dowiadcze,
w/i ii zre taki stawa si czci naszego zbiorowego, psychi-
c/ncgo dziedzictwa.
W przekonaniu Junga, archetypy porwna mona do
organw naszej duszy, do szkieletowych struktur naszego
dala. S wrodzonymi predyspozycjami psychicznymi, wy
prowadzonymi z odziedziczonych wzorcw, stworzonych
przez minione pokolenia. Wzorce te powstaj wtedy, gdy
osiga si pewne progi ludzkiego dowiadczenia.
Archetypy ucieleniaj zarwno pozytywne, jak i nega
tywne aspekty wzorcw, ktre reprezentuj. W archetypie
matki aspekt pozytywny to dajca ycie matka-ywicielka;
aspekt negatywny to matka, ktra przytacza, poera i ni
szczy swoje dzieci.
W archetypie ojca aspekt pozytywny to ojciec, ktry
ochrania swoje dzieci, ustanawia dla nich granice, wydaje
prawa i ksztatuje tradycje kultury. Ojciec negatywny to
tyran, ktry w obawie przed utrat wadzy utrzymuje dzieci
w niewolniczej zalenoci i odmawia przekazania im trady
cji.
Archetypowe dziecko pozytywne jest wraliwe, dziecinne,
spontaniczne i twrcze. Dziecko negatywne jest samolubne,
infantylne, stawia opr emocjonalnemu i intelektualnemu
rozwojowi.
Jednym z wielkich osigni naszego pokolenia byo
ujawnienie naduy popenianych wobec dzieci. Zaczlimy
dostrzega, e obowizujce zasady wychowywania dzieci
upokarzaj i gwac ich indywidualno oraz godno. Za-
i' lv te stay si czci naszego uczuciowego zobojtnienia.
Al 1 i- Miller z bolesn jaskrawoci ukazaa, e nasze wsp-
n< zasady rodzicielskie maj na celu dopasowanie dzie-
l i Jo projekcji obrazu stworzonego przez rodzica. Wymu
sza |a i.ik/c idealizowanie rodzicw przez skrzywdzone
dziecko i.ik.i idealizacja daje zudzenie istnienia wizi,
w ktrej skrzywdzone dziecko dopatruje si mioci rodzi-
cielsklej. Ponadto przez cae pokolenia sprzyjaa i nadal
sprzyja ona wykorzystywaniu dzieci.
Spod pira G. B. Shawa wyszed wspaniay opis tego,
czym jest dziecko;
Czym je s t dziecko? Eksperymentem. Nowo podjt prb
wyprodukowania prawego czowieka, to znaczy nadania
ludzkoci cech boskich.
Shaw dobrze rozumia, e z takim eksperymentem nie
wolno igra ani nie wolno nim manipulowa:
A je li bdziesz prbowa przykroi t now istot do
wasnej idei boskiego mczyzny lub boskiej kobiety, zniwe
czysz je j najwitsze oczekiwania i by moe stworzysz
potwora.
Od niedawna zaczlimy rozumie, na czym polega ten
scenariusz. Kiedy skonfrontowalimy go ze star, dominu
jc tradycj naduy wobec dzieci, nadalimy nowe imiona
demonom kazirodztwa, bicia i emocjonalnego gwatu. Jas
no dostrzegamy mord popeniany na duszy, stanowicy
duchow ran, ktra powstaje w wyniku pogwacenia dzie
cicego JA.
Potga ruchu dorosych dzieci wiadczy o nowym zrozu
mieniu archetypu skrzywdzonego dziecka.
W naszych czasach miay miejsce katastrofy i mroczne
niszczycielstwo w skali nie znanej przedtem w historii ludz
koci. W walce o wolno i demokracj zginy miliony lu
dzi. Uwaam, e korzenie nazizmu tkwiy w strukturze nie
mieckiej rodziny z jej zawstydzajcymi i autorytarnymi ro
lami rodzicw. Mimo e role te przybra) " Niemczech
skrajn posta, nie s niemieckim wyu.il i l li m W rzeczy
wistoci wystpuj na caym swlei ii, k i. vwil, i il/iecl przez
cae pokolenia, a do dnia d z l s l i j s / i y . n Poniewa takie
zachowania uwaane byy za norma Im nie wiedziano, jak
bardzo destrukcyjny wywieray wpyw Wraz z ogoszeniem
praw czowieka w czasach rewolucji Irancuskiej i amery
kaskiej, zacz z wolna, jak mityczny Feniks z popiow,
powstawa nowy wiek zoty. Nasza wiadomo wystpowa
nia archetypu skrzywdzonego dziecka doprowadzia nas do
podjcia prb jego odzyskania i uzdrowienia.
 D z ie c k o Ja k o U n i w e r s a l n y S y m b o l O d r o d z e n i a . . . 341
340 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu

PUKK AKTERNUS ten ruch sprawia, e cigle s modzi Ten drugi typ - to
osoby bdce w kontakcie z cudownym dzieckiem. Twoje
We wszystkich wielkich mitologiach wiata, tworzenie
cudowne dziecko to najprawdziwszy ty.
ma charakter wieczny i cykliczny. S okresy, w ktrych
Pamitam, jakby to byo wczoraj : miaem 12 lat, czekaem
swiatrm zaczyna rzdzi chaos. Gry pkaj, powierzch
na przystanku na autobus, i wtedy dowiadczyem pot
ni; Ziemi pustoszy ogie lub ulewne deszcze, ziemia si
nego poczucia mojego JA. W jaki sposb zdaem sobie
trzsie, a zmarli powracaj. Zjawiska te s apokaliptycz
spraw, e ja to ja i e nikogo takiego drugiego nie ma.
nymi zwiastunami nowej i zotej ery. Wszystko musi ob
Pamitam, e odczuem strach, uwiadomiwszy sobie swoj
rci si w proch, zanim bdzie mg si rozpocz proces
samotno. Pomylaem, e moje oczy s oknami, przez
tworzenia.
ktre tylkoja mog wyglda. Zdaem sobie spraw, e nikt
W wielu mitologiach z ruin i chaosu wyrasta drzewo. Jego
inny nie moe spojrze na wiat z mojego punktu widzenia -
wierzchoek siga nieba. Potem pojawia si cudowne dziec
przez okna moich oczu. Zrozumiaem rwnie, e nikt inny
ko, ktre wspina si w gr po pniu drzewa. Przybycie
nie moe si znale tak naprawd wewntrz mnie i e
dziecka - puer aetemus - zwiastuje pocztek zotego wieku.
jestem od kadego oddzielony. Byem sob i nikt nie mg
W niektrych wersjach dziecko zmienia porzdek Kosmosu.
tego zmieni bez wzgldu na to, cokolwiek by mi zrobiono
W innych przynosi peni, ktra cechuje ten wiek. Z przy
albo do czego prbowano by mnie zmusza. Byem tym, kim
byciem dziecka znikaj wszystkie przeciwnoci. Starzy staj
byem - jedynym i wyjtkowym.
si modymi, chorzy zdrowiej, ziemniaki wyrastaj na drze
W tamtej chwili, na przystanku autobusowym na Fair
wach, a kokosy i ananasy - w ziemi. Wok panuje obfito
view Street, intuicyjnie poczuem istot siebie samego.
wszelakich dbr, nikt nie musi pracowa ani paci podat
W kolejnych latach ta cudowna intuicja wielokrotnie mnie
kw. We wszystkich tych mitach dziecko jest symbolem
opuszczaa. Doprowadzia mnie jednak do studiw i na
odrodzenia i peni. Jung pisze;
uczania filozofii, a na drodze osobistej - do spenienia. Do
tej pory jestem zafascynowany filozofi. Szacunkiem napa
W procesie indywidualizacji dziecko antycypuje posta
wa mnie poczucie istnienia; tego, co Jacques Maritain okre
pochodzc z syntezy wiadomych i niewiadomych skad
li jako zwyciski atak, dziki ktremu triurfttjemy nad
nikw osobowoci. Jest wic symbolem jednoczenia, dopro
nicoci. Cudowne dziecko niezmiennie fascynuje si pyta
wadzajcym do poczenia przeciwiestw; mediatorem i u-
niem, ktre postawi Spinoza; Dlaczego racz/ Istnieje co
zdrawiaczem, tym, ktry przynosi peni.
ni nic? Cae wieki przed nim to samo zagadnienie nurto
wao Talesa z Miletu, ojca staroytnej filozofii Aiystoteles
Temu twrczemu i odradzajcemu aspektowi dziecka
pisa pniej, e ludzie, rodzc si. |u naj filozofo
chciabym powici teraz nieco wicej uwagi.
wa.
CUDOWNE DZIECKO - TWOJE AUTENTYCZNE JA Moje odkrycie siebie byo skutkiem d/t.il.tnia cudownego
dziecka. W 43 lata pniej dziecko to przemawia przeze
W jxwieci Gaia Godwina The Finishing School jeden
mnie, kiedy pisz t ksik. Sedno mojej wiadomoci nie
/. wilia! n w stwierdza: S dwa rodzaje ludzi. (...) Po jednych
zmienio si. Chocia przez wiele lat moje dziecko wewn
odm .-u i h/nasz, do jakiego stopnia zakrzepli w ostatecznej
trzne nie pozwalao mi dowiadcza witoci chwili obe
postai i mii >/j jani. Wiesz, e nie moesz spodziewa si po
cnej, powoli powracam do uczu pierwotnego zachwytu
nich adnych nit'spodzianek. Inni wci s w ruchu, zmie
I cudownoci. Znw czasem czuj ciarki biegnce wzdu
niaj si, u>clq na nowo umawiaj si na randki z yciem;
342 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Dom u
krgosupa, gdy dowiadczam istnienia oceanu, zachodu
soc i lub gwiadzistej nocy.
Mo/cs/. stale rozbudowywa swoj wiadomo i posze
rza horyzonty, ale sedno twojej autentycznej jani nigdy
Si ule zmienia. Franciszek z Asyu pisa; Ten. ktrego
sziikurny.jesttym, ktry patrzy. Psychologia transpersonal-
na okrela to jako twoje ja dajce wiadectwo-, jest to ja, j dusz Dlatego utosamiam dusz z cudownym, a ego -
ktre patrzy na mnie.
W swoim cudownym dziecku odnajdziesz autentyczne
uczucia, potrzeby i pragnienia. Wikszo dorosych dzieci
dawno ju to dziecko utracia. Gdy si nim zaopiekujesz,
zacznie ono ufa tobie i twojej trosce o nie; ju wie, e go nie
opucisz. To gbokie poczucie bezpieczestwa i podstawo
we zaufanie pozwala, by wyonio si cudowne dziecko.
Wtedy bycie sob nie wymaga pracy ani wysiku. Nie trzeba
nic robi. Jak pisze Sam Keen:
Powrt do swego wntrza moe by wieckim lub pozba
wionym cech religijnych odpowiednikiem tego, co chrzecija
nie tradycyjnie nazywaj usprawiedliwieniem przez wiar.
(...) Oddzielajc zbawienie od osignicia celu, chrzecijanie
uznali pierwszestwo istnienia nad czynem.
Moje skrzywdzone, kierujce si wstydem dziecko wewn
trzne stao si ludzkim czynem, eby zacz znaczy co
dla innych. Po czterdziestu latach bycia Gwiazd, Prymu
sem i Opiekunem dowiedziaem si, e nie mog uzdrowi
siebie samego przez moje czyny. Jedyne, co mam robi, to
by sob.
Twoje cudowne dziecko jest twoim prawdziwym ja. Psy
chologia transpersonalna wprowadzia rozrnienie midzy
zasadniczym ja (essential selj) a nabytym ja (adapted
self). Twoje zasadnicze ja czsto okrelane jest sowem
dusza Ja nabyte okrela si mianem ego.
W tym modelu ego jest ograniczon sfer wiadomoci,
I U:kl ktrej przystosowujesz si do wymogw stawianych
pi c z rodzin i kultur. Ego jest zdefiniowane przez potrze
by pt/c Uwania. Jest twoim ja, ograniczonym w czasie,
zaknt ze nlonym w rodzinie i krgu kulturowym, do ktrego
naleysz. Wszystkie systemy kulturowe i rodzinne s
D z ie c k o Ja k o U n iw e r s a l n y S y m b o l O d r o d z e n i a . .. 343
wzgldne i reprezentuj tylko jeden z moliwych sposobw
rozumienia i interpretowania rzeczywistoci. Nawet jeli
twoja adaptacja w rodzinie i spoeczestwie przebiega po
mylnie, bya nadal ograniczona i fragmentaryczna w od
niesieniu do twojego prawdziwego ja. W teorii transperso-
nalnej ego zawsze je s t nieautentyczne w porwnaniu z two
ze skrzywdzonym dzieckiem wewntrznym. Twoje ego musi
ulec integracji, jeli masz przetrwa i da sobie rad z trud
nociami ycia codziennego.
Silne, zintegrowane ego daje ci poczucie ufnoci i kontro
lowania sytuacji. Odnalezienie i otoczenie opiek twojego
dziecka wewntrznego staje si rdem siy, pozwalajcej
na poznawanie twojego cudownego dziecka, twojego zasad
niczego J a . Moe si to wydawa paradoksem, ale ego
powinno by na tyle silne, by wydosta si spod wasnej,
ograniczonej skonnoci uciekania si do zachowa obron
nych i kontrolowania. Posu si tu nastpujcym przyka
dem: ego dziaa jak pierwszy czon rakiety, ktra wynosi ci
na orbit okooziemsk. Tutaj dochodzi do gosu dusza,
zdolna do dziaania w nieograniczonej przestrzeni kosmo
su.
Stosunek zachodzcy midzy twoim cudownym dziec
kiem (dusz) a dzieckiem skrzywdzonym (ego) musi zosta
uzdrowiony i dopiero wtedy bdziesz mg ust mwi wi
z twoim zasadniczym ja". Po zakoczeniu pracy nad ego
(uporaniu si z blem pierwotnym czy uzasadnionym cier
pieniem) bdziesz rzeczywicie gotowy do samoi call/.acji.
To twoje cudowne dziecko motywuje <u d " pracy nad
twoim ego. Skrzywdzone dtocko nic ...... Jej pi/eprowa-
dzi, gdy za bardzo jest zaabsorbowane zachowaniami
obronnymi i walk o prze trwanie Kiedy zv< le doskwiera jak
chory zb, nie moemy wykroczy i ><>z.i ten bl, by dostrzec
pikno otaczajcego nas wiata. Cudowne dziecko, twoje
zasadnicze ja, zawsze bdzie kierowao ci ku samoreali
zacji, nawet kiedy twoje ego pozostaje zamknite i nieczue,
bo zajte jest kwesti przetrwania. Piknie uj to Carl
Gustav Jung:
 344 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu D z ie c k o Ja k o U n i w e r s a l n y S y m b o l O d r o d z e n i a . .. 343

Arclwtyp dziecka to uosobienie si witalnych poza ograni Kiedy tego dowiadczysz, wejdziesz w kontakt ze swoim
czonym zakresem naszego wiadomego umysu. Reprezen zasadniczym ja i ujrzysz inaczej cae swoje ycie.
tuje najsilniejsze, najbardziej nieuniknione denie kadej Radz ci, aby nagra tekst medytacji na magnetofon albo
istoty, a mianowicie denie do samorealizacji. niech ci odczytuje j twj przyjaciel. Pamitaj, e kropki
oznaczaj dwudziestosekundowe przerwy.
( idy tylko poczujesz czno ze swoim cudownym dziec
kiem. zaczniesz widzie swoje ycie w szerszej perspekty Skup si na oddychaniu. Obserwuj powoli ten proces...
wie. Twoje cudowne dziecko nie musi ju duej ukrywa Sta si wiadom swojego oddychania... Uwiadom so
si za obronnymi mechanizmami ego, aby przetrwa. Moe bie, jak to jest, kiedy powietrze wchodzi i wychodzi...
widzie rzeczy z innego poziomu wiadomoci. Cudowne Wydychajc, zacznij dostrzega cyfr pi... Zobacz
dziecko nie jest lepszym ja - jest innym ja, ktre widzi czarn pitk na tle biaej zasony albo bia na tle
gbiej. czarnej zasony... Jeli masz trudnoci z ujrzeniem jej,
wyobra sobie, e malujesz cyfr pi palcem albo ie j
MEDYTACJA NADAJCA NOWE RAMY TWOJEMU Y syszysz. Jeli to moliwe, zrb wszystko naraz: zobacz
CIU Z UDZIAEM CUDOWNEGO DZIECKA
t cyfr, nakrel palcem i usysz... Teraz kolej na czwr
Buddyci Zen maj tradycyjny koan (zagadk): Jak wy k - zobacz j, nakrel, usysz albo wykonaj wszystkie
gldao twoje najwczeniejsza oblicze - to, ktre miae, trzy czynnoci... Potem zrb to samo z trjk, dwjk
zanim przyszede na wiat? i jedynk... (duga przerwa)... Kiedy zobaczysz jedynk,
Pomyl o tym. gdy bdziesz stosowa podan niej medy wyobra sobie, e s to drzwi. Zanim przez nie przej
tacj. Prosibym take, eby na jaki czas przyj pewne dziesz, wyobra sobie, e wszystkie swoje kopoty
pogldy, ktre mog ci si wyda niezwykle. Nie zagub si i zmartwienia skadasz do krysztaowej kuli. Zagrzeb
w rozwaaniach, czy wierzysz w takie rzeczy. Po prostu w ziemi kul wypenion zmartwieniami... Bdziesz
pozwl sobie myle i odczuwa tak, jak gdyby twoje cudow mg wzi j sobie z powrotem, kiedy medytacja si
ne dziecko znao twoje przeznaczenie, zanim si urodzie. skoczy... Teraz przejd przez drzwi i ujrzyj trzy sto
Przyjmij przekonanie rozpowszechnione w wielu religiach, pnie prowadzce do nastpnych drzwi. Wyobra sobie,
e jeste dusz w kolejnym wcieleniu. Dopu moliwo, e wszystkie twoje wtpliwoci, niedowiarstwo, scepty
e jeste czym wicej ni przypisan do swojego czasu cyzm umieszczasz w krysztaowej kuli. Zakop j. Zasta
osobowoci, okrelon przez dane spoeczestwo i kultu nw si teraz nad swoj wiar. Oto twoja hiatoria:
r. Dopu zaoenie, e posiadasz wieczne, boskie dziedzic
two. Uwierz, tak jak Tomasz z Akwinu i wielcy mistrzowie Jeste jedynym i niepowtarzalnym pi/rjuwem
Hiiflzmu, e jeste jedynym wyraeniem Boga - Wielkim boskoci.
JA . Uwierz nastpnie, e cay kosmos byby zuboony, Masz przeznaczenie, ktre tylko ty moesz wy
gdyby si nie urodzi, e jest co boskiego, co moe by razi przez swoje istnienie.
WV../<ne tylko przez ciebie i tylko za porednictwem ciebie To przeznaczenie nie jest dramatyczne ani
mog li go dowiadczy inni ludzie. Uwierz, e twoje cudow melodramatyczne.
ne- (l/tri Ku zawsze o tym wiedziao. Podczas tej medytacji Jest to po prostu rnica, ktra wynika z two
wejd/.l-*/. w kontakt ze swoim cudownym dzieckiem i do jego bycia tutaj. Jest to rnica, ktra czyni
wiadczysz boskiego dziedzictwa - celu twojego wcielenia. rnic.
346 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego
Twoje cudowne dziecko zawsze wiedziao, co to
Jest.
Twoje cudowne dziecko doprowadzi ci do od
krycia celu w yciu.
Teraz wejd na schody i otwrz drzwi... Znajdziesz tam
ganek ze schodami prowadzcymi prosto do nieba. (Mo
/c przyjdzie ci ochota, eby w tym miejscu posucha na
brania Ancient Echoes lub Starbom Suit Stevena Halper-
na). Zacznij dostrzega zstpujc ze schodw posta
spowit w bkitnobiae wiato... Kiedy posta podej
dzie bliej, dowiadczysz, e jest to istota ciepa i przy
jazna. Moe przybra dowoln form, byleby j odczu
wa jako ciep i przyjazn. Jeli posta ci przerazi,
ka je j odej i poczekaj, a nadejdzie inna. Ta istota
to twj wewntrzny przewodnik. Zapytaj, jak si nazy
wa. Powiedz, e chcesz porozmawia z twoim cudow
nym dzieckiem... Niech posta wemie ci za rk
i pjdcie w gr po schodach... Dojdziesz do wielkiej
wityni. Twj przewodnik przyprowadzi ci do drzwi...
Wejd. Zobacz rne przepikne przedmioty. Id w stro
n wysokiego otarza, gdzie zobaczysz posg piknego,
czarujcego dziecka - to twoje cudowne dziecko. Zapy
taj je o cel swojego ycia: dlaczego jestem tutaj?...
(duga przerwa)... Przyjmij odpowied, niezalenie od
formy, w jakiej zostanie wyraona. Moe to by symbol,
sowa, uczucie. Opowiedz o tym swojemu cudownemu
dziecku... (duga przerwa)... Nawet jeli nie rozumiesz,
zabierz ze sob to, co otrzymae. Podzikuj swojemu
cudownemu dziecku i wr do drzwi. Czeka tam twj
wewntrzny przewodnik. Niech sprowadzi ci w d po
chodach... Kiedy zejdziesz na ganek, zatrzymaj si.
Teraz moesz dokona przegldu caego swojego ycia,
od narodzin do chwili obecnej, w wietle nowego rozu
mienia. Nawet jeli przesanie twojego cudownego dzie
cka nie byo jasne, dokonaj przegldu, posugujc si t
Jego czci, ktr zrozumiae, a ktra dotyczy twoje
go celu yciowego... Teraz wr do momentu narodzin.
Dom u D z ie c k o Ja k o U n i w e r s a l n y S y m b o l O d r o d z e n i a .
Jak gdyby mg zobaczy siebie, gdy si rodzisz. Od
tego momentu przejrzyj po kolei, w wietle nowo naby
tej wiedzy, wszystkie kamienie milowe twojego ycia
czy zdarzenia, jakie pamitasz. Zobacz ludzi, ktrzy
tam byli. Czy widzisz ich teraz inaczej?... (duga prze
rwa)... Moe kogo, kogo uwaae za mao znaczcego,
teraz bardziej docenie?... (duga przerwa)... Niektre
wydarzenia mogy nabra nowego sensu. Czy potrafisz
odnale nowe znaczenie zdarze, ktre przysporzyy
ci cierpie?... (duga przerwa)... Dojd do obecnego mo
mentu twojego ycia. Zaakceptuj cae swoje ycie jako
doskonae z punktu widzenia swojej duszy. Teraz, po
uporaniu si z pierwotnym blem i po dokonaniu pracy
nad ego, moesz patrze z tego wyszego, dogodnego
punktu. Zaakceptuj przeszo jako doskona. Zaanga
uj si w swj cel... Przelij mio wszystkim, ktrych
znasz... Uwiadom sobie, e wszyscy jestemy dziemi
walczcymi o wiato. Zobacz, e twoi rodzice s
skrzywdzonymi dziemi. Zobacz, jak wszystkich otacza
ciepe, zociste wiato soneczne. Wyobra sobie, e
dotykasz i obejmujesz ludzi, ktrych poznae w swoim
yciu... (duga przerwa)... Pomyl o kadym jak o dziec
ku, ktre potrzebuje przyjani i mioci.
Teraz wr na ganek, z ktrego prowadz schody do
wityni. Otwrz drzwi i zejd po trzech topniach
w d. Zabierz z powrotem te swoje przekonania, wtpli
woci, sceptycyzm i zaoenia, ktre tylko chcesz...
Przejd przez nastpne drzwi i zabierz * powrotem te
zmartwienia i lki, ktre chcesz We/ trzy gbokie
oddechy. Poczuj, jak oywaj two|e palce u ng 1 stopy,
gdy dostrzegasz cyfr jeden... Gdy zobaczysz cyfr dwa,
poczuj miejsce, na ktrym siedzisz, i ubranie na swoim
ciele... Poczuj energi w swoich doniach. Niech przez
ramiona napynie do szyi i barkw... Teraz zobacz cyfr
trzy. Poczuj, jak cay twj mzg budzi si. Gboko
odetchnij. Powiedz sobie, e zapamitasz to dowiad
czenie. Powiedz sobie, e zatrzymasz przy sobie te
348 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
obrazy, nawet jeli ich w peni nie rozumiesz. Teraz
zobacz cyfr cztery i obud si, gdy zobaczysz cyfr
pi.
Po medytacji posied przez chwil w spokoju i zastanw
si nad swoimi odczuciami. Czasami obrazy nabieraj
po/niej wikszego znaczenia. Dla niektrych ta medytacja
stanowia pocztek nowej wiadomoci siebie samego oraz
swojego ycia. Cudowne dziecko pewnego mczyzny podao
mu klucz z napisem antyk. Bdc dzieckiem, lubi przeby
wa u swojej babci. Miaa wielk kolekcj starych zegarw.
Lubi sucha historii, jakie babcia opowiadaa o kadym
z tych zegarw. Mwia wspaniale, pobudzajc jego
wyobrani. Zacz sam zbiera stare zegary. Nie mg
jednak powici swojej kolekcji zbyt wiele czasu, bo zajty
by prowadzeniem agencji ubezpieczeniowej. Zobaczyem go
ptora roku po medytacji. Byem na wystawie antykwary
cznej. Sprzeda swoj agencj i zosta antykwariuszem. Je
go specjalnoci stay si stare zegary i niezwyke, stare
klucze. By bardzo zafascynowany swoim nowym yciem.
Inni ludzie w wyniku medytacji doznawali rwnie donio
sych przemian. Wewntrzny przewodnik i cudowne dziec
ko reprezentuj mdro twojej duszy. Dusza dziaa w wi
cie symboli i przemawia jzykiem obrazw. To ona wypo
wiada si w twoich snach. Jzyk snw jest trudno
zrozumiay dla ego. Obrazy musz by przeyte i odczute,
zanim ich znaczenie zostanie w peni uchwycone. Przyjmuj
to, co otrzymasz, jako dobre dla ciebie.
Podziel si koniecznie dowiadczeniem z tej medytacji
/ przyjacielem, ktrego si nie krpujesz i ktry ci wspiera.
Po tym wiczeniu przeyem wspania regeneracj. Wiele
innych osb miao rwnie silne dowiadczenia. Jeli nie
<i >wladczysz nic silnego, to te dobrze.
Nil IDEALIZUJ CUDOWNEGO DZIECKA
W tym momencie pragnbym wyjani, e nie uwaam
cudowm cm d/.lecka za jedyny wzr autentycznego ycia,
lak jak m i i i Keen, jestem przekonany, e byoby to nisz
D z i e c k o Ja k o U n i w e r s a l n y S y m b o l O d r o d z e n i a . .. 349
czce dla godnoci dojrzaej ludzkiej egzystencji. By tylko
cudownym dzieckiem, oznaczaoby ycie na wygnaniu
z teraniejszoci. Mog ci opowiedzie, jakie Jest to przykre.
Mj dziadek w ostatnich latach ycia kompletnie utraci
pami. Kiedy go odwiedzaem, wci zadawa mi te same
pytania. By to wspaniay czowiek, ktry zbudowa swoje
ycie dziki cikiej pracy, wiernoci i mioci. Bardzo bo
lesne byo widzie go pozbawionego przeszoci i przyszo
ci. Powinnimy y w chwili obecnej, ale nie dla chwili
obecnej. Powinnimy, jak pisa Kipling, wypenia >ezlitos-
n minut szedziesicioma sekundami godnymi biegu.
Nowa wizja cudownego dziecka wymaga mdroci i do
wiadczenia dorosej osoby, ktr si stae. Twoje cudowne
dziecko bdzie obecne tylko wtedy, gdy twj dorosy znajdzie
si przy nim, by wspiera je i chroni.
Dziecko, choby cudowne, nie jest modelem dla auten
tycznego, dorosego ycia, tak jak dorosy nie jest waci
wym modelem dla dziecka. Sam Keen pisze:
Stajemy si ludmi dopiero wtedy, gdy opuszczamy Eden:
dojrzewamy dopiero wtedy, gdy zdamy sobie spraw, 'e
dziecistwo je s t za nami. Wracamy do siebie - do peni
naszego czowieczestwa - dopiero wtedy, gdy bierzemy
odpowiedzialno za teraniejsz wiadomo, a take za
wszystkie nasze wspomnienia i sny. Egzystencji w asce
czy przeszo, teraniejszo i przyszo.
Nadanie nowych ram mojemu yciu z udziaem i i owne
go dziecka pomogo mi dostrzec, e wszystko w dziecistwie
przygotowao mnie do tego, co robi teraz Mo) cel, ktry
odnalazem dziki medytacji, jest taki, e jestem tutaj po to,
eby by sob, gosi swoj wolno jako <zlowlek i pomaga
Innym czyni to samo.
Aby to zadanie wykona, potrzebowaem wszystkich mo
ich lat zdobywania wiedzy, caej mojej pracy nad odrodze
niem si, caego dowiadczenia jako ter apeuty i caej m
droci, jak nabyem dziki cierpieniu 1 bdom. Pod prze-
wodnlctwem mojego cudownego dziecka mog teraz
350 Po w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu

dostrzec, e cale moje ycie jest doskonale. Moja dysfun

kcyjna rodzina, ojciec-alkoholik i wspluzaleniona mama,
mo|r ubstwo-wszystko to byo potrzebne. Potrzebowaem
takich wanie dowiadcze, eby wykonywa prac, ktr
si teraz zajmuj. Bez takiego dziecistwa nigdy nie zrobi
bym programw telewizyjnych o rodzinach dysfunkcyjnych
ani nie napisabym ksiki o wstydzie i rodzinach, ktrymi
on kieruje. I z pewnoci nie napisabym tej oto ksiki -
0 powrocie do wasnego wewntrznego domu, ktra wzywa
ciebie i mnie do odnalezienia i zaopiekowania si naszymi Rozdzia 14
skrzywdzonymi dziemi wewntrznymi.
Cudowne dziecko wzywa nas, ebymy si nieustannie CUDOWNE DZIECKO JAKO
rozwijali. Wzywa nas do coraz peniejszego ycia. Mwi, e
ycie jest rozwojem, e by czowiekiem to znaczy przezwy
IMAGO DEI
cia trudnoci. Zaangaowa si w ycie jako rozwj
1 zwycianie, to znaczy by gotowym do zaakceptowania
cierpienia i ryzykowania blu. Filozof Karlfried Graf Von Bg nie umiera w dniu, kiedy przestajemy wierzy
Durkheim pisa: w osobowe bstwo, lecz my umieramy, kiedy nasze
ycie przestaje by rozwietlone przez nieustajc,
To, coje s t w nas niezniszczalne, moe wyoni si na tyle, codziennie odnawian promienno cudu, klrej
na ile gotowi jestemy do cigego naraania si na unice rdo znajduje si poza wszelk racj.
stwienie. Na tym polega godno odwaania si. D a g Ha m m a r s k jo ld

W miar naszego rozwoju dostrzegamy, e byo niezbd Zmys cudu je s t naszym szstym i naturalnym zmy
ne, aby nasze skrzywdzone dziecko wewntrzne uwiado sem religijnym...
mio nam, e posiadamy cudowne dziecko. Nasze cudowne D. H. Law r e nc e
dziecko przetrwao i przetrwa. To jest wanie niezniszczal
ne. Cudowne dziecko jest naszym Imago D el Przyjrzyjmy Zaprawd powiadam wam, je li si nie nuwnrcicle
mu si teraz. i nie staniecie ja k o dzieci nie wejdziecie do Krle
stwa Niebios.
M a t . 18,3

Bez wzgldu na twoje przekonania religijne, nie moesz

by w kontakcie ze swoim cudownym dzieckiem, jeeli nie
masz poczucia, e istnieje co wikszego ni ty sam. Imma
nuel Kant, bez wtpienia jeden z najwikszych filozofw
wszechczasw, patrzc na bezmiar gwiadzistego nieba,
stwierdzi, e Bg istnieje.
352 Pc >w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
Widzimy, e noc nastpuje po dniu, a pory roku nadcho
dz w .posb przewidywalny i regularny. Istnieje Kosmos,
Istnieje* oczywisty i dajcy si dostrzec porzdek. Ziemia jest
tylko nieskoczenie ma czstk w porwnaniu do olbrzy
mich galaktyk. Nie mona nie odczu pokory wobec cudu
tego wszystkiego. Cudowne dziecko jest z natury religijne.
Jest dziecinne i wierzy niezachwianie w co wikszego od
siebie. Poetycka dusza cudownego dziecka jest w kontakcie
z sercem samego istnienia.
Twoje cudowne dziecko jest t czci ciebie, ktra na
ludzki sposb posiada moc najbardziej podobn do boskiej
mocy twrczego odrodzenia.
Cudowne dziecko a twrcze odrodzenie
Cudowne dziecko posiada wszystkie naturalne skadniki
potrzebne do tworzenia. Carl Rogers z grup psychologw
i artystw prowadzi badania nad dynamik twrczoci.
Poszukiwali uwarunkowa psychologicznych niezbdnych
do tego, eby dana osoba bya twrcza. Odkryli, e dla
rozwoju twrczoci niezbdne s nastpujce elementy:
wesoe usposobienie, spontaniczno, zdolno przeywa Herkulesa, Cyrusa i Gilgamesza. Mitologie pene s mo
nia chwili obecnej, zdolno dowiadczania cudu, zdolno
koncentracji oraz zdolno do tego, eby by dla siebie
wasnym punktem odniesienia przy dokonywaniu wszel
kich ocen. Ta ostatnia cecha oznacza, e czowiek czuje
zadowolenie z siebie. Jest zadowolony z tego, co tworzy.
Rwna si to poczuciu JA. Wszystko to s cechy cudow
nego dziecka. To przecie dziecico polega na spontanicz
noci, umiejtnoci ycia dan chwil i koncentracji. Dziec
ko posiada yw wyobrani, umie si bawi, radowa,
dowiadcza cudu, ufa, smuci si, kocha, cieszy si
/ niespodzianek i mie nadziej.
Cudowne dziecko ma natur poety, o czym pisa Chri-
stnphcr Morley w wierszu zamieszczonym w Czci I. Bdc
w kontakcie z t czci naszej istoty, mamy dostp do
n.i*>/< | twrczej mocy. Wikszo ludzi nie uwiadamia jej
sobie, poniewa skostnieli w smutku odczuwanym przez
skrzywdzone dziecko. Wikszacz ludzkoci yje w stanie
C u d o w n e D z ie c k o J a k o I m a g o D ei 353
spokojnej desperacji - pisa Thoreau. Kiedy odzyskamy
i otoczymy opiek nasze wewntrzne dziecko, cudowne
dziecko bdzie woao o twrcze odrodzenie.
Sposobem na to, by ci pomc nawiza kontakt z tw r
cz moc cudownego dziecka, je s t twoje utosamienie
si z mitami opisujcymi dziecko na wygnaniu . Aby
odkry wasne znaczenie tych mitw, musisz uwiado
mi sobie, w ja k i sposb opisane w nich wydarzenia
zaistniay w twoim yciu. W mitach dziecko Jest zwykle
albo istot bosk, albo herosem, ktry zainicjuje zmian
i odrodzenie. Czasami dziecko bdzie Zbawicielem, to
znw zaoycielem nowego porzdku. Dla ludzi Zachodu
najbardziej znanym dzieckiem na wygnaniu jest Jezus.
Abstrahujc od kwestii historycznej cisoci tego prze
kazu, moemy stwierdzi, e historia narodzin Jezusa
zawiera podstawowe kanony dziecka na wygnaniu. Roz
maite kombinacje tych samych elementw znajdujemy
midzy innymi w historiach o narodzeniu Romulusa
i Remusa, Sargona, Mojesza, Abrahama, Edypa, Pary
sa, Kriszny, Perseusza, Zygfryda, Buddy, Zaratustry,
tyww dziecka na wygnaniu.
We wszystkich mitologicznych opisach mona znale
pewne wsplne wtki. Ich analizy dokona Otto Rank. Jeden
z pierwszych ojcw ruchu psychoanalitycznego. 01 .1/ Edith
Sullwold, psycholog dziecicy ze szkoy Jung.i A oto doko
nana przeze mnie synteza ich prac.
1. Dziecko, ktre ma zosta wygnane, pochodzi / wysokie
go rodu. Jest synem krlewskim albo pt.twowltym na
stpc tronu. Czasami ma boskie pochodzenie.
2. Jego narodzinom towarzysz nadzwy za|nc okolicznoci
(bezpodno, wstrzemiliwo), 11I1 zwyky przebieg
ciy (narodziny z dziewicy, z mah zynrgo boku itp.).
3. Czasami, przed ci lub podczas niej, ma miejsce pro
roctwo w postaci snu lub wyroczni. Przepowiednia
ostrzega zazwyczaj przed tym, kto ma si narodzi,
sugerujc, e jest w jakim sensie zagroeniem (czsto
354 Pc jw rt do Sw e g o W ew ntrznego Domu
dla ojca lub jego reprezentanta, czsto dla wadzy).
Sowo oznajmia, e wydarzy si co niezwykego.
4. I )zlccko rodzi si w niezwyky sposb i natychmiast zo
staje wydane siom ywiow (woone do koszyka i pu duchowa tak nas absorbowaa, e nie potrafilimy dostrzec
szczone na wod, pozostawione w grach, urodzone
w jaskini lub obie). Czasami rodzi si z ywiow (z
morza).
5. Dziecko zostaje czsto uratowane przez ludzi niskiego
stanu (pasterzy), ubog kobiet lub wykarmione przez
samic zwierzcia. Mit sugeruje, e dziecko zostao wy
dane na ask ywiow.
6. Siy strzegce starego porzdku usiuj zgadzi dziecko
(rze niewinitek). Porzucone dziecko jest jednak silne
i potrafi przetrwa. Jest niezwyke, dlatego stanowi za
groenie.
7. Powoli dziecko zaczyna zdawa sobie spraw ze swojej
niezwykoci. Kiedy ma Ju do siy, nadchodzi jego
czas. Si czerpie ze stopniowego uwiadamiania sobie
tego, kim jest.
8. Boskie dziecko (heros) uwiadamia sobie, e posiada
co, co moe wnie do starego porzdku. Rozumie, e
dokadnie w tym momencie stary porzdek moe usu
cha go i ulec odrodzeniu. Z t chwil rodzi si nie tylko
nowe dziecko, ale i nowy porzdek wiata. Moe by tak,
e dziecko musi odnale swoich rodzicw. Moe by
i tak, e musi si na nich zemci lub ich zabi (Edyp,
Elektra).
9. Na koniec, dziecko zdobywa nalen mu rang i zaszczy
ty. Akceptuje swoj bosko, krlestwo lub rol przy
wdcz.
Mity s zbiorowymi historiami ludzkoci. Skadniki mitw
111 1l-l charakter archetypw. Oznacza to, e historie mitycz-
" i 'Kuj wzorce, ktre wszyscy z nas wci przeywaj na
n , i we wasnym yciu.
i. wic (iznacza dla nas archetypowe dziecko na wygna-
nlu" P n / . i wspomnieniem o blu doznanym w dziecistwie
moe l'.tuli i wspomnienie bardzo szczeglnych zdolnoci
C u d o w n e D z ie c k o Ja k o I m a g o De/ 355
twrczych, ktre s naszym jedynym i niepowtarzalnym
darem. Kady z nas jest boskim dzieckiem, herosem, przy
wdc lub uzdrawiaczem na wygnaniu. Nasza krzywda
wszystkich gestw i znakw, jakie przez ca drog dawao
nam cudowne dziecko.
Wielu z nas znalazo si w dziecistwie w niepewnej sy
tuacji. Czulimy si przytoczeni przez otaczajce nas siy.
Tylko nasze podstawowe instynkty pozwoliy nam prze
trwa. Aby istnie, musielimy stworzy faszyw tosa
mo. Bylimy zagubieni - nie wiedzielimy, kim jestemy.
Gdy odzyskasz i zaopiekujesz si cudownym dzieckiem,
moesz sprawi, e zabynie twoje boskie wiato. Jung
powiedzia: Dziecko wnosi wraz z sob wiato w mrok.
OPOWIADANIE SWOICH HISTORII
S rne sposoby odzyskiwania kontaktu z naszym ar
chetypowym, cudownym dzieckiem. Wzajemne wysuchi
wanie naszych osobistych historii jest jednym ze sposobw,
dziki ktrym odnajdujemy gbok si cudownego dzie
cka. Kiedy na moich warsztatach sucham ludzi opowiada
jcych swoje historie, zawsze mnie to do gbi porusza.
Czasami wrcz przytacza mnie wewntrzna sia i zdolno
ci twrcze, jakich ludzie uywali, eby przetrwa najstra
szniejsze i najbardziej ponure pierwsze lata swo|ego ycia.
Wtki przewanie si powtarzaj. Wysuchaem setek ludzi
opowiadajcych historie swojego dziecistwa Wyzwala
mnie to z osamotnienia, ktre odczuwaem Jaku dziecko. Na
tym tle moja wasna historia zaczyna wygld.u cakiem
zwyczajnie. Edith Sullwold stwierdzia: (>/zwiedzanie na
szej historii to pocztek dotknicia gbi kimjestemy
na poziomie archetypu.
Jedn z rzeczy, ktre najbardziej zatruty nam dziecistwo
i modo byo poczucie straszliwego osamotnienia. Myle
limy bowiem, e tylko my tak bolenie cierpimy. W wik
szoci dysfunkcyjnych rodzin obowizywaa zasada prania
rodzinnych brudw we wasnych czterech cianach". Nie
moglimy zatem nikomu opowiedzie o swoim yciu. Ucze-
 356 I \ 'w k t ex) Sw e g o W ew ntrznego
sinicy moich warsztatw siedz w 6-8 osobowych grupach
i opowiadaj sobie wzajemnie swoje historie, co powoduje
o z dr,.wienie przez odkrycie uniwersalnego charakteru prze-
'/ z dziecistwa. Takczy inaczej, wszyscy jestemy dzie
mi na wygnaniu.
l oznanie tego faktu jest dla nas spraw zasadnicz.
Kade dorose dziecko jest przekonane, e tylko ono cierpia
ow dziecistwie. Wyzbywajc si poczucia naszej krzywdy,
o 1 osamotnienia, zaczynamy dostrzega konkrety.
Czsto konkretyzujemy nasze skrzywdzone dziecko, tra
cc jednoczenie z pola widzenia nasze dziecko cudowne.
Grzniemy w dosownoci i gubimy wymiar symboliczny.
Przestajemy dostrzega to, co duchowe. Wytwarza si stan
ktoiy Marion Woodman nazywa materializacj wiadomo
ci. Nie widzimy innego wiata poza wiatem naszego rze
czywistego, skrzywdzonego dziecka. Ugrznicie w naszej
0 esnej biografii oznacza, e nigdy si nie wydwigniemy
ponad swoje rany. A to znaczy z kolei, e zo, ktre nas
spotkao, tumaczymy jako skaenie spowodowane przez
skrzywdzone dziecko. Suchajc biografii innych ludzi, uzy
skujemy cznosc z czym szerszym. cz nas one z g
biami archetypw.
Archetyp cudownego dziecka wzywa nas do duchowego
odrodzenia. Reprezentuje potrzeb naszej duszy, ktra pra
gnie transformacji. Cudowne dziecko otwiera nas na mity
czne, boskie dziecko, wyraajce si motywem dziecitka
na wygnaniu. Wyprowadza nas poza konkretne dziecko
naszej biografii. Wszystkie nasze historie s opowieci
bohaterze (bohaterce), boskim dziecku, ktre zostao wy
gnane i znajduje si w podry, ktrej celem jest odnalezie
nie prawdziwego siebie.
1H/YPYW ENERGII
VVr< II ug Junga, archetypy s czci naszej niewiadomo-
1/bleniwej. Nie mog wic by poznane w sposb bezpo-
siednl I l.,iego musimy nauczy si rozpoznawa znaki
KM,- wadcz 0 wyanianiu si archetypu dziecka. Wza
jemne wysuchiwanie naszych historii dotyka archetypo
Do m u C u d o w n e D z ie c k o J ak o I m a g o D ei 357
wych gbi. Innym sposobem, w jak i twoje cudowne dziecko
moe ci wzywa do odrodzenia si i twrczej zmiany, jest
pewien rodzaj przypywu energii
Silne uczucia
Przypyw energii moe mie posta niezwykle silnego lub
wszechogarniajcego uczucia. Moe si przejawi siln,
emocjonaln wizi z czym lub kim albo objawami fizycz
nymi, ktre maskuj stumione uczucia. Podam teraz kilka
przykadw, uatwiajcych rozpoznanie takich stanw.
Pracowaem kiedy z prawnikiem, ktrego nazw Nor
man. Cechowao go zamiowanie do szczegw i posiada
zadziwiajc wiedz prawnicz. By Jednym ze starszych
partnerw w firmie prawniczej, zaoonej przez jego ojca.
Koledzy po fachu czsto korzystali zjego wiedzy. Bywao, e
caymi godzinami udziela im konsultacji, a oni dziki temu
wygrywali prowadzone sprawy. Norman rzadko otrzymywa
rewan za swoj pomoc. Kiedy go o to zapytaem, wzruszy
ramionami i zby mnie, twierdzc, e w ten sposb pomaga
caej firmie.
Pewnego dnia Norman powiedzia, e obudzi si pogro
ny w gbokim smutku. Depresja trwaa sze dni. Zdarzao
mu si w tym okresie, e szlocha przez ca godzin. Taka
energia emocjonalna bya czym raczej niezwykym w nie
zmconym yciu Normana.
Kiedy go zapytaem o tre snu, opowiedzia ml histori,
ktrej motywem przewodnim bya utrata zwk-izt. gownie
psw i kotw. Wyzwolio to wspomnienie ulubione) zabawy
w weterynarza, ktr Norman uwielbia w dzlc< I n s i w l e . Pa
mita, e bardzo chcia zosta weterynarzem, ale ojciec
wymia ten pomys. Wyszo na jaw, e skonno Normana
do prawniczych niuansw, bya sposobem na stumienie
smutku wynikajcego z koniecznoci rezygnacji z prawdzi
wego powoania. Smutek by tak gboki, e Norman nie
pozwala sobie w ogle na jego odczuwanie. Sen wyzwoli
gbok, archetypow energi skaniajc Normana do na
wizania kontaktu z jego wewntrznym dzieckiem wzywa
jcym do zmiany.
 358 i*i w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
Ni i n i i n by zamony. Pomogem mu usucha sygnaw
cudownego dziecka, skoczy weterynari i otworzy klini
k dl.. zwierzt. Sen nawiedzi go. kiedy Norman mia 36 lat.
I ci i 10 lat pniej, znalaz rado samorealizacji, zajmu-
|.l< si zwierztami. Sen wyzwoli przytaczajce uczucie
sinutku. Ten przypyw energii pozwoli Normanowi usysze
glos cudownego dziecka.
I aka zmiana wymagaa sporej odwagi. Ojciec Normana
by przeraony. Koledzy myleli, e zwariowa. Cudowne
dziecko musiao zmobilizowa wszystkie siy, aby pokona
opory Normana ije go otoczenia Ojciec nazwa mnie szarla
tanem i z uporem twierdzi, e Norman jest po prostu w de
presji i powinien leczy si w szpitalu. Wystpoway tu
wszystkie wtki archetypowe: dziecko, ktre pragno by
uzdrowicielem, jego autentyczne ja", wzywajce do podj
cia dziea jego ycia, uparty sprzeciw starego porzdku, lata
cierpie, ukrywania si w jaskini smutku i lata walki o od
nalezienie swojego ja. W kocu dziecko wyrwao si na
wolno. Norman pozwoli swojej energii dokona twrczej
zmiany siebie.
W moim yciu czsto zdarzay si przypywy energii w po
staci silnych, emocjonalnych fascynacji jak osob lub
rzecz. Przeywaem zauroczenie okrelonymi filozofami.
Opisz to dokadniej, kiedy bd mwi o moich dowiad
czeniach z okresu pobytu w seminarium. Niektrzy z tych
filozofw byli do niezwykli, jeli wzi pod uwag mj
intelektualny yciorys w owym czasie.
W rnych sytuacjach doznawaem niezwykle silnego za
uroczenia nieznanymi ksikami. Zdarzao si, e kiedy
buszowaem po ksigarniach, mj wzrok przykuwaa jaka
ksika - swoim tytuem lub okadk. Nie uwiadamiaem
sobie przewanie, dlaczego dana ksika mnie przyciga,
' <il<i n jednak jaki przymus, eby j kupi, i prawie zawsze
i >1 robiem. W domu przegldaem j i odkadaem na p-
i ib i|mujc, dlaczego waciwie j kupiem.
Liki ' is pniej, co zdarzao si prawie zawsze wtedy,
g<lv nir.i <iw,dcm swoj energi w nowy projekt, ktra
z ksiek I . i kl r kupiem, pojawiaa si w mojej wiadomo
C u d o w n e D z ie c k o J ak o I m a g o De/ 359
ci. Stawaa si katalizatorem wyzwalajcym twrcze rezul
taty. Dwa najdobitniejsze przykady odnosz si do mojego
serialu z 1985 roku opartego na ksice Bradshaw On: The
Family* i mojej ksiki Bradshaw On: Healing the Shame
That Binds You.
W kilka lat po moim pierwszym serialu dla stacji telewi
zyjnej PBS poproszono mnie o przygotowanie kolejnego
programu, na inny temat. Nie mogem jednak znale tema
tu, ktry by mnie naprawd zafascynowa. Pewnego dnia,
przegldajc swoj bibliotek, zwrciem uwag na ksik
The Family Crucible Carla Whitakera i Augustusa Napiera.
Spoczywaa na pce od szeregu lat. Przedstawiaa teori
systemw obowizujcych w rodzinach. Czytao si j jak
powie, cho opisywaa terapi rodzin z zastosowaniem
ukadu modelowego. W przeszoci uwaaem tematyk sy
stemw rodzinnych za zbyt such, kliniczn i z ca pew
noci nie nadajc si dla telewidzw - szerokiego grona
odbiorcw. Ksika gboko mnie poruszya, zainspirowaa
i stworzyem serial oparty na ukazaniu rodzin jako ukadw
oglnych. Po jego ukoczeniu zdaem sobie spraw, e
poruszana tematyka przemwia do najgbszych pokadw
emocji dotyczcych mojego ycia osobistego. Rozpad mojej
rodziny by dla mnie czym niezwykle smutnym. I )oszedem
do przekonania, e popularyzacja tego materiau bya wa
n czci mojego yciowego zadania: przywioda mnie do
odzyskania i zaopiekowania si moim skrzywd/i mym dziec
kiem wewntrznym.
Pisanie ksiki Healing theShameThat Ditul Von szo mi
jak po grudzie. Nie odpowiada mi sposb, w ).du w dostp
nej literaturze przedstawano problem wstydu. Nikt
wyranie nie odrnia wstydu zdrowego o d niezdrowego.
Pewnego dnia, myszkujc po swoim gabinecie, natknem
si na cieniutk, czerwon ksieczk anonimowego autora
zatytuowan Shame (Wstyd), wydan przez wydawnictwo
Hazelden. Kupiem j kilka lat wczeniej i cakiem o niej
zapomniaem. Lektura tej ksiki poruszya mnie do gbi.
patrz przypis str. 9.
 360 Pc IWKT d o S w e g o W ew ntrznego Dom u
Autoi uwaa zdrowy wstyd za stranika naszego czowie
czestwa I'wierdzil, e wstyd jest tym uczuciem, ktre
s\ i111a 11 /11 je nasz ludzk skoczono czy ograniczenia.
Niezdrowy wstyd powstaje wtedy, gdy prbujemy by bar
ciz U-I ni ludzcy albo kiedy postpujemy w sposb niegodny
<zotnicka. To by wanie pogld, jaki mi odpowiada.
I Avie ksiki, ktre kupiem kiedy bez wyranych powo
dw, wyzwoliy we mnie silne emocje. Leay u mnie na
pce przez cae lata, a zwrciem na nie uwag wanie bolesnego wydarzenia, czy te uzyskany przypyw energii
wtedy, gdy byy mi potrzebne. Systemy rodzinne i rodziny
kierowane przez wstyd okazay si drog do mojego boskie
go dziecka na wygnaniu. Uporanie si z tymi dwoma zagad
nieniami stao si czci mojej podry yciowej i dzieem albo powodem samounicestwienia. Ktry z nich wystpi -
mojego ycia.
Uczucia mog nas rwnie naprowadza na wane odkry
cia dotyczce naszego boskiego dziecka na wygnaniu, dzia
ajc na poziomie wspomnie fizycznych. Na moich wyka
dach powiconych przemocy fizycznej lub seksualnej zda
rza si czsto, e kto ze suchaczy odczuwa silne reakcje
fizyczne - mdoci, bl brzucha, bl gowy, karku, uczucie
dusznoci lub ucisk gowy. Reakcje te s energetycznymi
sygnaami, zwracajcymi danej osobie uwag na to, e moe
podj nowe ycie. Ofiary przemocy fizycznej i seksualnej
odczaj si od blu swoich urazw, aby mc jako y na
co dzie. Dosownie opuszczaj wasne ciao. Rana jednak
pozostaje i moe wyj na jaw w postaci reakcji fizycznych,
kiedy jest mowa o podobnej przemocy. Zalet takiego przy
pywu energetycznego jest to, e powoduje on powrt ofiary
do przeytego, bolesnego urazu. Nie mona wyleczy si ze
skutkw doznanej przemocy bez odczucia uporania si
1 Pierwotnym blem. Bez tego nie mona znale i odzyska
swojego cudownego dziecka.
URAZY I BL EMOCJONALNY
I I .vplvw energetyczny moe rwnie wystpi jako reak-
c|.i u.i (xilcsne wydarzenie w naszym yciu. Kiedy si roz
wodz..- 11 .u isz przyjaciela, zostajesz zwolniony z pracy,
energia w v w. ,v wana t zmian daje ci okazj do rozpoczcia
C u d o w n e D z ie c k o J ak o Im a g o D ei
nowego ycia. Wielokrotnie obserwowaem to, kiedy moi
pacjenci decydowali si zakoczy nieudane zwizki ma
eskie. Maltretowane kobiety, zdobywszy si na odwag,
by porzuci swoich krzywdzicieli, czsto odkryway, e
w cigu kilku lat ich ycie ulegao zmianie, o jakiej nigdy
nie niy.
O ile wiem, nie ma adnej reguy, dziki ktrej mogliby
my przewidzie, czy dana osoba zaamie si z powodu
wywoa przemian. Wszyscy powinnimy mie wiadomo,
e uraz ma potencja, ktry moe spowodowa efekty dwo
jakiego rodzaju: moe by katalizatorem twrczej zmiany
zaley od twojej odwagi, by przey bl, ktry stumie
w momencie doznawania urazu, oraz od tego, jakie znacze
nie ma dla ciebie doznany uraz.
Wane jest, eby spojrza wstecz na swoje ycie i odnalaz
siy, ktre zostay wyzwolone w wyniku twoich bolesnych
dowiadcze. W trakcie medytacji, ktr przedstawi na
str. 3 7 3 - 3 7 4 , wielu moich pacjentw odnajdowao ogromne
siy w dawnych wydarzeniach, ktre spowodoway uraz.
Rozumieli sowa Leona Bloya: S w sercu miejsca, ktre
jeszcze si nie ujawniy; gdy zabol, wtedy zaistniej.
Nie wiem, dlaczego dobiych ludzi spotykaj rzeczy ze,
czemu jedni doznaj straszliwych krzywd, podczas gdy
innych one nie spotykaj. Nie przekonaa mnt<- te w tym
wzgldzie adna z odpowiedzi, ktrych standai down udzie
laj religie.
Przeksztacanie urazu: moja historia
Najgorsza rzecz, jaka mnie sjx>tkala oka. .d.i si w osta
tecznym rozrachunku najlepsza s i < d < m n a I r l a t alkoho
lowego naogu skoczyo si tym. /< wniesiono mnie na
noszach do pastwowego szpitala w A u s tin . Miaem 3 0 lat.
Alkohol ogooci mnie z mocy twrczych. Sam alkoholizm
by energetycznym przejawem mojej tsknoty za duchem.
Marion Woodman nazwaa nag /*rwersj ducha, stwier
dzajc dosownie: nasza duchowa natura obrcia si prze-
362 P< iw k t do Sw e g o W ew ntrznego
ciu i .unit-/ sobie. Alkohol by lekarstwem, ktre zaywaem,
eby lrc zy swoje skrzywdzone dziecko, ale to lekarstwo
innie zabijao. Nag sta si metafor mojej gbokiej du
chowej potrzeby.
Gdy opuci nas ojciec, moja rodzina czsto przenosia
si z miejsca na miejsce, mieszkajc przewanie u krew
nych. Moja adaptacja polegaa na tym, e staem si
bardzo posusznym dzieckiem. Aby ukry swj wstyd
i da mojej chorej rodzinie poczucie godnoci, zostaem
prymusem. Zdobywaem same pitki, co roku peniem
w szkole podstawowej funkcj gospodarza klasy. Prbo
waem by kim ponad ludzk miar, identyfikujc si
przesadnie ze swoj rol grzecznego chopca; prymusa,
ktry uszczliwia kolegw. Moja naturalna, waciwa
dziecku, nie uksztatowana instynktowna energia zostaa
zamknita w piwnicy i usilnie staraa si stamtd wy
rwa. W wieku kilkunastu lat dzika strona mojej natury
znalaza kilku chopakw z rozbitych rodzin. Przystaem
do nich, wczylimy si razem 1 folgowalimy swojej dzi
kiej naturze. Wkrtce nazbyt si z ni utosamiem, ma
skujc swj bl dzikim, orgiastycznym trybem ycia. Za
czem topi swoje krzywdy i smutki w alkoholu. Lata
szkoy redniej stay pod znakiem pijastwa, rozpusty
i hulanek. Zatracaem moje czowieczestwo. W wieku 21
lat poczuem, e jestem cakowicie samotny, i wpadem
w puapk. Pewnego dnia dostrzegem drog wyjcia. Mo
g rozwiza wszystkie swoje problemy, wstpujc do
seminarium i zostajc ksidzem. Czy zakonnice i ksia
niejednokrotnie nie mwili mi, e mam powoanie do
stanu duchownego - do pracy duszpasterskiej? W stpi
em do zakonu bazylianw. Podjcie nauki w seminarium
byo wyran prb uleczenia mojej rany duchowej. Byo
i" miejsce, gdzie mogem odnale zdrowie duchowe. Nie
pr .u owaem nad swoim ego. Podczas gdy moja dusza
pragna Boga, moja stumiona energia emocjonalna
<lu 111 ta mnie w inn stron. W seminarium ulegaem
du< how\ m natrctwom: czsto caymi godzinami klcza
em, modliem si i pociem a do wycieczenia.
Dom u C u d o w n e D z ie c k o J ak o I m a g o D e i
Nietzsche mwi o trzech transformacjach zachodzcych
w naszym jednostkowym rozwoju: Duch staje si wielb
dem, wielbd lwem, a lew staje si w kocu dzieckiem. Jak
wielbd braem na siebie ciar wiedzy. Studiowaem wiel
kich mistrzw ducha, medytowaem, modliem si.
Jak wielu modych ludzi, odbywaem pielgrzymk ducho
w, ale nie byem na tyle wolny, eby postawi waciwe
pytania. Nie potrafiem usysze sygnaw, jakie wysyao
do mnie archetypowe cudowne dziecko. Nie odnalazem
wewntrznego spokoju, bo nie odnalazem samego siebie.
Nosiem sutann i koloratk, ludzie mwili do mnie ojcze,
ale nie miaem pojcia, kim jestem.
Moje archetypowe dziecko zwrcio moj uwag ku filozo
fii egzystencjalnej, ktr zaczem studiowa. Najpierw jed
nym z moich ojcw sta si Jacques Maritain, wielki katoli
cki filozof-tomista. Potem przycigny mnie dziea Dosto
jewskiego, Kierkegaarda, Nietzschego i Kafki. Wszyscy ci
twrcy byli skrzywdzonymi dziemi, ktrych archetypowa
energia znalaza ujcie wbrew nim samym. S wspaniaymi
przykadami tego, co moe zdziaa archetypowe, cudowne
dziecko. Ich ycie byo wypenione blem i cierpieniem.
Nigdy nie odzyskali i nie otoczyli opiek swoich skrzywdzo
nych dzieci, ale ich energia archetypowa bya tak potna,
e wyniosa ich na same szczyty twrczoci. Ich ycic miao
tragiczny wymiar. Nigdy nie osignli w ew n trzn ej 1 spoko
ju i a do koca cierpieli niewymowne mki. A jednak cu
downe dziecko doprowadzio kadego z nich dn stworzenia
wielkich dzie.
Wydaje si, e najwybitniejsi artyci powt.u/.iju ten ar
chetypowy wzorzec. Wielu nigdy nie oslpa "pi.mej przeze
mnie radoci odzyskania i otoczenia o p ie k swojego
skrzywdzonego dziecka. Jest w tym \vs/\s tk lm Jaka taje
mnica, ktrej nie mog w peni poj, a k t o i a odrnia ycie
ludzi genialnych i witych od ycia Innych. Myl, e ma
to co wsplnego z cudownym dzieckiem.
W kadym razie ci ludzie, a zwaszcza Fryderyk Nie
tzsche, przycigali mnie. C za ironia! Byem w rzymsko
katolickim seminarium duchownym, gdzie kady zajmo
364 Ii iw k t do Sw e g o W ew ntrznego
wa sli |ii .nami Tomasza z Akwinu, a ja studiowaem dziea
Fi yi Ii -i yka Nietzschego, filozofa, ktry ogosi mier Boga.
1.milclam, Jak mnie poruszyy przeczytane po raz pierwszy
stwa /.Jednego z listw Nietzschego:
Jeeli chrzecijanie chc, bym uwierzy w ich Boga, niech
mi piewaj adniejsze pieni; niech s bardziej podobni do
ludzi, ktrzy dostpili zbawienia niech pokazuj e cieszy
ich pikno. Mog uwierzy tylko w Boga ktry taczy.
Bg, ktry taczy! Bg, ktry jest radosny i cieszy si
z ycia! Jakie to odlege od ponurych, czarnych habitw
w seminarium, od witej ciszy i zakazu nawizywania
przyjani midzy nowicjuszami. Radosne witowanie i ta
niec byy ostatni rzecz, jaka moga si kojarzy z moim
religijnym wychowaniem. Uczono mnie umartwiania ciaa,
powcigliwoci w patrzeniu, tumienia emocji. Powcigli
wo w patrzeniu oznaczaa, e powinnimy mie spuszczo
ne oczy, eby nie dostrzec niczego, co mogoby pobudzi
nasze dze. W istocie byem winiem starego porzdku.
wietnie wyrazi! to Dostojewski w Legendzie o Wielkim In
kwizytorze. Gdyby Jezus powrci, zostaby uwiziony.
Przyby nas uwolni. To zbyt wiele, jak dla starego porzd
ku. Jezus wzywa nas do twrczego ycia i bycia niepowta
rzalnym sob. Dal nam wzr, mwic: Przed Abrahamem
jestem ja . Za to Go ukrzyowali. Stary porzdek krzyuje
nas wszystkich za wyraanie siebie i za twrcze podejcie
do ycia.
W seminarium posuszestwo wobec autorytetw byo
zasad, ktr wkuwalimy na pami i odczytywalimy
/.tery razy do roku. Miaem now matk (wity Koci)
i nowego ojca (ojca przeoonego), lecz pozostaem zagubio
ny sam na sam ze swoj duchow ran.
Nii byem jednak zagubiony cakowicie. Moje cudowne
il/in ko dawao oznaki ycia. Skonio mnie do napisania
pn \ o Nlilzschem. Zatytuowaem j Filozofiaja k o wiedza
dlom/ill-.kii Nietzsche by zafascynowany Dionizosem -
bogiem m k oszy, wina i spontanicznej twrczoci. Walczy
Dom u C u d o w n e D z i e c k o Ja k o Im a g o D e / 365
z Apollinem - bogiem formy i uporzdkowanej dyscypliny.
Wiedzia, e obaj s niezbdni i w sztuce, i w yciu, ale mia
problem ze zrwnowaeniem ich wpyww we wasnym
yciu. W swojej rozprawie uwypukliem, jak nieadekwatna
jest filozofia bez pierwiastka dionizyjskiego. Dla Nietzschego
filozofia rwnaa si nieomal z poezj. Bya to przesadna
reakcja na zastygy, apolliski racjonalizm jego epoki.
W dzieach Nietzschego czuem wyranie wpyw Dionizo
sa. Dostrzegem, jak wane jest znalezienie zotego rodka
midzy pierwiastkiem apolliskim i dionizyjskim (ten ostat
ni to nieokieznana twrcza energia cudownego dziecka,
apolliski za stanowi form i struktur, ktra nadaje
ksztat tej gbokiej poetyckiej energii). Dostrzegem to na
paszczynie intelektualnej, ale nie wiedziaem, jak t rw
nowag urzeczywistni we wasnym yciu. Wybraem Dio
nizosa.
Mj wielbd sta si z t chwil ryczcym lwem. Zbunto
waem si przeciwko wrogim yciu siom starego porzdku.
Bunt mj by z pocztku rewolt intelektualn, ale alkoho
lizm pomg mi go wyrazi. Stary porzdek upomnia si
o mnie. Zostaem ostrzeony i zajany za nieposuszestwo.
Mj bunt trwa jednak i pewnego razu, w przypywie dioni
zyjskiego szalestwa, o trzeciej w nocy, po pijanemu, prze
biegem klasztorne korytarze, miotajc obelgi na pi zeoo-
nych i stranikw starego porzdku. Moje cudowne dziecko
rozptao burz. Zostaem na rok wydalony. Odroczono
moje wicenia. Koledzy z roku zostali wywl nil nastp
nego dnia po wyrzuceniu mnie z seminarium To byo zaa
twienie sprawy! Stary porzdek nieomal zwyciy.
W pocigu z Toronto do Teksasu piem pnrv. ca drog.
Piwo koio moj umczon dusz. Nie miaem po|cia, co si
dzieje. Moje skrzywdzone dziecko pali wstyd. W cigu ko
lejnych miesicy wsuchiwaem si powoli w swoje cudowne
dziecko. Przybyo do mnie ze sowami Nietzschego: Szukae
najciszego ze wszystkich brzemienia i znalaze siebie.
Nie byo nikogo, kto potwierdziby moje Istnienie. Ca moj
odwag pochono odejcie od bazylianw, a nie byo to
tatwe. Dali mi na drog 400 dolarw. Miaem 30 lat; nie
366 I < nv kt do Sw e g o W ew ntrznego Do m u
miaem unochodu, ubrania ani dachu nad gow. Kiedy
odjedaem, nikt za mn nie zawoa, nie doda otuchy,
w aden sposb nie wspomg. Ludzie, wrd ktrych prze
yem dziesi lat, a wielu z nich szczerze pokochaem,
okazali si posuszni niepisanej regule zakazujcej rozmo
wy i kontaktu z odchodzcym bratem. Wuj, ktry wyda
wielkie przyjcie, kiedy wyjedaem do seminarium, stwier
dzi, e wiedzia z gry, e nie starczy mi zapau, eby zosta
ksidzem. Jeszcze w tej chwili, kiedy pisz te sowa, czuj
gniew i bl.
Jak wygnane dziecko, rodem z mitw, byem sam wrd
ywiow tego wiata. Jedyne dowiadczenia zawodowe,
jakie miaem, to praca goca w biurze i pomocnika w skle
pie spoywczym. Nie wiedziaem, dokd pj i co robi.
Ukryte gboko w moim wntrzu cudowne dziecko pchao
mnie naprzd. Kiedy spogldam wstecz na tamte lata, sam
nie wiem, jak tego dokonaem. Alkohol sprowadzi mnie na
samo dno. Poczuem si cakowicie zagubiony i samotny.
Nie tylko nie miaem samochodu, ale nawet nie umiaem
prowadzi. Byem przeraony. Kocem tej drogi okaza si
szpital publiczny w Austin.
Po wyjciu ze szpitala przystpiem do wsplnoty Anoni
mowych Alkoholikw, realizujcej Program Dwunastu Kro
kw. Wycigny si do mnie pomocne donie. W tym opa
kanym stanie, w oczach bratnich, skrzywdzonych ludzi,
ujrzaem siebie. Wszyscy bylimy dziemi paczcymi po
nocach, potrzebujcymi wzajemnego wsparcia. Wewntrz
ny impuls, ktry skoni mnie do ucieczki od starego porzd
ku, znalaz zrozumienie u moich powracajcych do zdrowia
kolegw. Suchajc alkoholikw, ktrzy wracali do zdrowia
l dzielili si swoimi dowiadczeniami, si i nadziej - za-
/.dem naprawd widzie samego siebie. Ustabilizowaem
i<. odnalazem przestrze, z ktrej powoli, w cigu ostat-
i ili ti i lwudziestu piciu lat wyania si moje cudowne dziec
ko,
D/i-.i.i| |cstcm w peni wiadomy tego, e istniej, e je
stem M>Ihi kim zdumiewajcym. Jestem skonny do
gniewu, olii.i/.ilski i samolubny, ale take peen mioci,
C u d o w n e D z ie c k o Jako Im a g o D ei 367
skonny do fascynacji i naprawd twrczy, co mnie samego
niekiedy zadziwia. Najwiksza nauka, jak wyniosem ze
swojego ycia, brzmi, e moc twrcza przezwycia akt
gwatu i jest odpowiedzi na przemoc. Dopiero znacznie
pniej dostrzegem, e przez cay czas prowadzio mnie
moje cudowne dziecko. Energia, ktra skonia mnie ku
Nietzschemu, Kafce, Kierkegaardowi i Dostojewskiemu, by
a energi mojego cudownego dziecka. Teraz wiem, dlaczego
si z nimi tak utosamiaem. Jestem im wdziczny. To moi
ojcowie w najprawdziwszym tego sowa znaczeniu. Pomogli
mi odnale siebie.
SNY
Przypomnijcie sobie sen Normana. Nie sen sam w sobie
pozwoli mu odkry przesanie jego cudownego dziecka,
ktre domagao si zmiany. Dla Normana czynnikiem tym
by dugi okres niezwykle gbokiego przygnbienia. Jego
sen zapocztkowa proces.
Czasami sam sen moe by energi pochodzc od arche
typowego cudownego dziecka. W swej autobiograficznej
pracy Wspomnienia, sny, reeksje Carl Gustav Jung nazy
wa te sny, ktre wywieraj wpyw na nasze pniejsze ycie,
wielkimi snami. On sam w wieku 3-4 lat mia wielki" sen,
ktry absorbowa go potem przez cae ycie. By zdumiony,
e mae dziecko moe wyni sen symbolizujcy problemy
wykraczajce daleko poza zasig je g o wiedzy, i pyta: Kto
zebra razem to wszystko i pooy podwaliny tego. co miao
wypeni drug poow mojego ycia najbardziej burzliw
pasj?
W ksice Bradshaw On: Healing the Shame Ihat Binds
You przedstawiem analiz jednego z moich wasnych wiel
kich snw. Sen, ktry miaem dwadziecia lat po opuszcze
niu seminarium, wzywa mnie do powrotu do elementw
tamtego ycia. Wzywa mnie zwaszcza do podjcia powa
nych medytacji. W owym czasie pracowaem w zarzdzie
kompanii naftowej jako psycholog-doradca do spraw rozwo
ju zaplecza kadrowego. Praca ta dawia moje siy twrcze.
Byem te zaangaowany w niszczcy zwizek z pewn ko-
 368 i \ > w r t d o S w e g o W e w n t r z n e g o D o m u
ble I czuem coraz silniejsz obsesj zarobienia duych
pienidzy. Jako czonek zarzdu, miaem pierwszestwo
w nabywaniu akcji. Byy to wielkie dni przemysu naftowe
go. Wszystko, czego si dotykalimy, zamieniao si w zoto.
I <>i( ni przyszed kryzys. Zwalniano ludzi. Straciem wszy
stkie swoje przywileje oraz szeciocyfrowe dochody konsul
tanta. Czuem si jak bankrut. Wychowaem si w biedzie
i przez cae ycie pienidze byy moj obsesj. Strach przed
ndz przybiera u mnie posta chronicznego poczucia za
groenia. Nigdy nie miaem wystarczajco duo pienidzy.
Ktrego dnia z pewnoci pokae si dno. Tym razem
rzeczywicie si pokazao.
W krtce po tym miaem trzy wyranie powizane ze
sob sny. Pojawiy si w cigu kilku dni. W pierwszym
nie prbowaem polecie do Toronto, ale nie mogem
oderwa si od ziemi. W drugim oderwaem si wreszcie
i wyldowaem w pobliu wodospadu Niagara w B uffa
lo. Na lotnisku zobaczyem opata zakonu trapistw,
ktrego spotkaem dwadziecia pi lat wczeniej. W y
war na mnie wtedy gbokie wraenie, ale z jakiego
powodu nie mylaem o nim przez te wszystkie lata.
Jego obraz przeladowa mnie przez kilka dni. W trze
cim nie wypoyczyem w Buffalo samochd i pojecha
em do Toronto. Kiedy tam dotarem, byem zupenie
sam. Pojechaem na ulic St. Joseph 9 5 , gdzie kiedy
studiowaem teologi. Pokrciem si troch dokoa
i w kocu wszedem do wielkiej kaplicy. Siedziaem
tam, ja k mi si zdawao, przez cae godziny. Rozm awia
em z ludmi, ktrych uwaaem za bardzo pobonych.
Z jakiego powodu zobaczyem wanie ich. Kady
/ nich namawia mnie, ebym odnalaz w sobie wewn-
11 zn wito.
W Toronto przygotowywaem si do kapastwa, a sny
i " /niosy mnie z powrotem do mojego centrum duchowe-
1 '""Iy mnie do podjcia codziennej medytacji. W spo-
i 1" 1 nv medytowaem od lat, nigdy jednak nie trakto-
u ,lrm 1 llklem serio. Sny te przyniosy mi te uspoko
jen ie spraw pieninych. W jaki sposb uzyskaem
C u d o w n e D z ie c k o Jako I m a g o D e i u
przekonanie, e bd zabezpieczony pod wzgldem finanso
wym. Zdecydowaem, e powinienem powici sw energi
sprawom duchowym. Twrczo jest dla mnie rwnoznacz
na z duchowoci. Zaczem wic myle o nowym serialu
dla telewizji. Serial ten sta si pocztkiem mojego obecnego
ycia. Zaczo si to wszystko dzia w momencie, kiedy
jasno zdaem sobie spraw, e praca w korporacji i sprawy
finansowe nie s dziedzin, w ktr powinienem zaangao
wa moj energi twrcz. Cudowne dziecko przez ten
wielki sen nadao mojemu yciu nowy sens.
WSPOMNIENIA Z DZIECISTWA
Innym sposobem dotarcia do archetypowej niewiadomo
ci jest odnalezienie znaczcych wspomnie z dziecistwa.
Czasami bardzo wyranie wida w nich zwiastuny naszej
pniejszej twrczoci.
Znana malarka Georgia 0 Keefie pisze w swojej autobio
grafii, e pamita, jak majc pi miesicy, leaa na dywa
nie, zafascynowana Jego wzorem i kolorami. Wzr ten prze
wija si potem jako gwny motyw w wielu jej obrazach.
Opowiedziaa matce o tym wspomnieniu. Matka stwierdzi
a, e to niemoliwe, aby pami sigaa tak daleko. Georgia
opisaa jej wtedy szczegowo, jak bya ubrana ciotka. Dzie
cistwo je s t okresem, w ktrym dla wielu wybitnych twr
cw zaczyna si wewntrzne poszukiwanie.
Wielki paleontolog Teilhard de Chardin opowiada w swo
ich wspomnieniach z dziecistwa, e mia najwy/e| (> 7 lat,
kiedy zacz si interesowa dziedzin nauki, w ktrej
pniej zasyn. Fascynoway go kamienie I elazo. Ein
stein mia 5 lat, kiedy podarowano mu kompas. Dozna
wtedy poczucia tajemniczoci, ktre ka/alo mu szuka
odpowiedzi na zagadki wszechwiata. T o poczucie tajemni
czoci towarzyszyo mu przez cae ycie Malai stwo Picassa
1 Chagalla roi si od obrazw jak z dziecicych rysunkw.
Ziarna twrczoci obu mistrzw zostay zasiane w dzieci
stwie.
Specjalistka od psychiatrii dziecicej, Jungistka Frances
Wickes pisze o tym tak:
370 I( )w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu C u d o w n e D z ie c k o J ak o I m a g o De/ 371

Bardzo maemu dziecku mog si objawi dowiadczenia
ponadczasowej rzeczywistoci (...) Kiedy dorasta, przyta
czaj je problemy. eby sprosta wymaganiom rozszerzonej
wiadomoci musi si rozwin ego, ktre, ja k mogoby si
zdawa, zapomniao o tajemniczym dowiadczeniu, ale J a "
0 tym pamita...
We Wspomnieniach, snach i rejleksjach Jung wspomina
niespodziewane spotkanie ze swoim cudownym dzieckiem.
Stao si to w momencie, kiedy mia wraenie, e jego ycie
zatrzymao si w miejscu. Czu si tak zbity z tropu i zdezo
rientowany, e obawia si. I cierpi na zaburzenia psychi
czne. Usiujc odnale praprzyczyn tego problemu, sig
n do wspomnie z dziecistwu:
Pierwsz rzecz, ja ka si pojawia, byo wspomnienie
z czasw, kiedy miaem dziesi czy jedenacie lat. Fascy
nowao mnie wtedy budowanie z klockw. Ku mojemu zdzi
wieniu okazao si, e wspomnienie to wywouje przypyw
emocji A h a - powiedziaem s o b ie -te rzeczy s wci ywe.
Nadal je s t tu gdzie may chopczyk, posiadajcy twrcz
ywotno, ktrej mi brak.
Decydujc si na poczenie z t dziecic energi. Jung
odnowi kontakt z yciem dziecka oraz wiatem dziecicych
zabaw i kupi zestaw klockw. Dozna silnego oporu ze
strony swoich krytycznych gosw wewntrznych (stary
porzdek), ale nie ustpi i zacz budowa cae miasteczko,
z ratuszem i kocioem. Pracowa nad tym codziennie, po
obiedzie i wieczorami. Rodzina poddawaa w wtpliwo to,
1 ' robi. Ale on stwierdzi: Miaem gbokie, wewntrzne
I" za konanie, e znalazem si na drodze do odkrycia mojego
rnttu.
i 1 wadcze nie to odegrao decydujc rol w uwolnieniu
nad / i|nej twrczej energii Junga, ktrej kulminacyj-
n\m |unikiem bya teoria archetypw i zbiorowej niewia-
doinoM I
Przed laty, czytajc po raz ktry ten fragment autobiografii
Junga, przypomniaem sobie podobne zdarzenie ze swojego
ycia. Kiedy miaem jakie dziesi lat, zainteresowaem si
budowaniem modeli samolotw. Pamitam, e nad jednym
takim modelem spdziem cae tygodnie. Pierwszy raz, wka
dajc w to cay ogrom pracy, zoyem cay samolot. Model
z balsy by bardzo delikatny i skomplikowany. Pozostao okle
i go z zewntrz papierem i pomalowa. Pewnego dnia po
powrocie do domu znalazem tylko szcztki mojego samolotu.
Modszy brat chcia wyprbowa, jak lata, i zniszczy go.
Byem zaamany. Nie mogem si pozbiera. Czasem mylaem
0 tym, eby zacz od nowa, ale nigdy si nie zdecydowaem.
Trzydzieci lat pniej miaem jeszcze energi, eby skon
struowa model samolotu. W jaki dziwny sposb miao to dla
mnie ogromne znaczenie. W wieku 39 lat kupiem taki model
1 pracowicie go poskadaem. Czasami pracowaem nad tym
przez p nocy. Zoyem go w kocu, okleiem i pomalowaem.
Byem szalenie dumny z tego osignicia, chocia nie pojmo
waem, dlaczego odczuwaem potrzeb skonstruowania mo
delu samolotu.
Teraz spogldam wstecz, na cay ten czas, ktry min od
chwili, gdy ukoczyem 39 lat, i widz, e jest to najbardziej
twrczy okres w moim yciu. Poniewa w swoim czasie nie
ukoczyem modelu samolotu, pozostaa we mnie nie zuy
ta energia. Musiaem dokoczy model, abym mg przej
do innej, twrczej pracy.
DOBRE WIECI
Ci z nas, ktrzy pochodz z dysfunkcy)m 11 im I/In, sp
dzili znaczn cz ycia na odnawianiu -.U.i/< n, ktrych
przyczyn byo skrzywdzone dziecko w<-u n< ii/ne. yjemy
defensywnie, przywizani do naszych /.ludnych mitw, nie
majc pojcia, e w kadym z nas tkwi zalek czego do
brego: kady z nas jest twrc. Znajduje (o wyraz nawet
w naszych sposobach neurotycznej adaptacji. W kadym
z nas jest cudowne dziecko, obdarzone twrczym potencja
em. Dotyczy to wszystkich, nie tylko malarzy czy muzykw.
Nasze ycie moe by dzieem sztuki. Matka moe by
372
I ( >w k t do Sw e g o W ew ntrznego
nlc|>owt.irzalna twrcza w swoim macierzystwie. Dotyczy
to kadego powoania do yciowej roli. Jeli zaczniesz szu
ka swoich zdolnoci twrczych, ich lady odnajdziesz w ja
kich dowiadczeniach z dziecistwa.
Dorose dzieci powinny zda sobie spraw, e kady ele
ment ich ycia ma znaczcy wpyw na kompozycj niepo
wtarzalnej historii, jak s one same. Wspuzalenienie
oddala nas od naszego niepowtarzalnego JA. Przestajemy
wierzy, e co znaczymy. Chc wam powiedzie, e kady
element waszego ycia jest wyjtkowy i niepowtarzalny.
Nigdy nie byo drugiego ciebie. Moemy cofn si o milion
lat i nie znajdziemy kogo takiego, jak ty. Uwierz w wyjt
kowo swojego jedynego ja". Uwierz, e twoje wspomnie
nia s wane.
Medytacja, ktr przedstawi, ma wam pomc w odno
wieniu kontaktu ze wspomnieniem lub wspomnieniami
z dziecistwa, ktre wci mog zawiera w sobie energi
twrcz. Moe przed rozpocz lem tej medytacji powiniene
przeczyta Maego Ksic ia Antolnea de Saint-Exuperyego.
Jeli nie masz na to czasu, przypomn ci tylko, e autor
opisuje, w jaki sp o s o b doroli zniszczyli w zarodku jego
malarsk karier Narysowa wa boa, ktry pokn so
nia. Doroli, spojrzawszy na rysunek, nie dostrzegli w ogle
wa boa. Zobaczyli kapelusz.
Doroli poradzili ml, abym porzuci rysowanie wy boa
i abym zaj si raczej geografi, histori, arytmetyk i gra
matyk. W ten sposb, majc lat sze, porzuciem wspania
karier malarsk. (...) Doroli nigdy nie potrafi niczego
sami zrozumie. A dzieci bardzo mczy konieczno staego
objaniania im wszystkiego.
lesll twoje zdolnoci twrcze zostay zniszczone przez
l 'i lego dorosego, przeprowad proponowan tu medyta-
' I1 Mi i/e przypomni ci ona co, co do tej pory tli si jak
10//.u/.uiv wgielek, przysypany popioem krzywd.
* Aii>111 ! . .lut Exupery, Maty Ksi, przeoy Jan Szwykowskl,
limlylut Wvl imtil. zy pax. Warszawa 1958. s. 10.
C u d o w n e D z ie c k o J ak o I m a g o D ei
Domu
Medytacja o wsplnych wspomnieniach z dziecistwa
Nagraj j na magnetofon, wietnym podkadem muzycz
nym bdzie kaseta Daniela Kobiaki When You Wish Upon
a Star.
Skoncentruj si na oddychaniu... Bd wiadomy tego,
co si dzieje w twoim ciele, kiedy robisz wdech i wy
dech... Powoli zacznij wydycha bia par, ktra na tle
czarnej zasony uformuje cyfr pi... Jeli nie moesz
dostrzec pitki, narysuj j palcem... Potem wytchnij
albo narysuj palcem czwrk... Poczuj, e troch si
rozluniasz... Rwnoczenie uwiadom sobie, e panu
jesz nad sob na tyle, na ile trzeba... Teraz wytchnij
albo narysuj trjk... Teraz moesz rozluni si troch
bardziej... Przypomnij sobie, kiedy po raz pierwszy na
uczye si panowa nad sob i rozlunia... Nauczye
si panowa nad sob podczas nauki chodzenia... Kiedy
uczye si je... Nauczye si rozlunia, kiedy hu
tae si na hutawce, a wiatr rozwiewa ci wosy...
Kiedy po raz pierwszy marzye albo kiedy poszede
pno spa... Wiesz wic dobrze, na ile potrafisz pano
wa nad sob, a na ile moesz si rozluni... Potrafisz
by cakiem wiadomy swojego gosu, muzyki, ubrania
na ciele... Plecw opartych o krzeso, powietrza na twa
rzy... Rwnoczenie ujrzyj wiato i wejd w spokojny
trans... Moesz poczu, jak cale twoje zewntrzne ciao
staje si nieczue... Moesz te poczu, e twoje ciao
staje si cikie... albo lekkie jak pirko... Cokolwiek
czujesz, ciar czy lekko, pozwalasz temu uczuciu
przenie ci w sen... Bdzie to sen o odkryciu... Odnaj
dziesz w nim dawno zapomniane wspomnienie z dzie
cistwa, to najbardziej niezwykle... Mo>r by cakiem
oczywiste albo te bardzo s k o m p lik o w a n e ... Z pewno
ci bdzie to jednak senne wspomnienie o twrczym
ziarnie... Moe ju je przeywasz, a inoe wanie teraz
go potrzebujesz... Dowiesz si... A to, czego si dowiesz,
bdzie dla ciebie dobre i waciwe... Przygotuj si, eby
da sobie dwie minuty, co dla niewiadomoci jest
374 Pt 'w k t do Sw e g o W ew ntrznego Domu
caym czasem tego wiata... W tym czasie odnajdziesz
inny czas... Moesz wic zrobi to wanie teraz... (pau
za - dwie minuty)... Czegokolwiek teraz dowiadczasz,
jest to dla ciebie dobre... Dokadnie tutaj powiniene
by... Moesz teraz przemyle jeszcze inne swoje do
znania... Moe ju wiesz... Moe powiniene wzi to, co
otrzymae, i przey z tym par dni... Moe par tygo
dni. .. Tylko ty bdziesz wiedzia... Moesz by zaskoczo
ny... Moesz nagle uzyska wiadomo... Patrzc na
co, czytajc ksik, przechadzajc si... To przyjdzie
do ciebie... Teraz powoli zobacz cyfr trzy, poczuj swoje
rce, porusz palcami u ng... Teraz zobacz cyfr pi
i odczuj, e cae twoje ciao si budzi... Niech teraz twj
umys zbudzi si, i powrci do normalnego stanu wia
domoci... Teraz otwrz oczy.
Moesz uzyska kontakt z twrczym wspomnieniem lub
te go nie uzyska. Moesz dotkn energetycznego wspo
mnienia, lecz nie wiedzie, co ono oznacza. Uwierz po
prostu, e dowiesz si tego, co powiniene wiedzie, cokol
wiek by to byo.
Jeli adne z dowiadcze, ktre opisaem w tym rozdzia
le, nie doprowadzio ci do kontaktu z energi twojego
cudownego dziecka, podaj kilka sugestii, ktre mog na
prowadzi ci na trop twojego wewntrznego dziecka.
1. Zwr uwag na to, co wedug ciebie nadzwyczaj ci
fascynuje. Moe co zbierasz, nie wiedzc dlaczego; moe
interesuje ci jaki kraj i jego obyczaje; moe jeste gboko
przywizany do jakiego koloru lub dwiku.
2. Zwr uwag na swoj intuicj i przeczucia. Einstein
czsto przyznawa, e intuicja odgrywa rol w jego pracy.
I lerdzi, e na dugo przed sformuowaniem swojego syn-
ii' i rwnania zna je z nieomyln pewnoci na innym,
II ' dnym poziomie. Chocia nikt z nas nie jest Einstei-
ii. . i, , .. yscy posiadamy intuicj. Okrela sij jako myl
od. ni i .Jest to raczej to, co czujesz, ni to, co wiesz,
lubili ! polega na tym, e co si wie bez przyczyny. Wielu
ludzi |< i p i/ konanych, e intuicyjna wiedza pochodzi
C u d o w n e D z ie c k o J ak o I m a g o D ei 375
z niedominujcej pkuli mzgowej. Dominujca pkula
poznaje logicznie i jest siedzib mylenia linearnego. Pku
la niedominujca poznaje w sposb intuicyjny i jest siedzi
b mylenia holistycznego, obejmujcego wszystko naraz .
Tylko nieliczne, skrzywdzone, kierujce si wstydem dzieci
wewntrzne ufaj swojej intuicji. Nasze ycie jest pod tak
stra, e dziaamy w stanie nadzwyczajnej czujnoci, sku
piajc si gwnie na niebezpieczestwach grocych nam
z zewntrz. Nigdy nie jestemy na tyle odpreni, eby
pozwoli sobie na suchanie swojej intuicji. Odzyskujc
i otaczajc opiek nasze cudowne dziecko, moemy poczu
t cz siebie.
Pracowaem kiedy z kobiet, ktra pomimo i pozosta
waa w pozornie stabilnym zwizku maeskim, uparcie
twierdzia, e powinna si rozwie. M by dobrze sytuo
wany, kocha j i chcia rozwizywa problemy wsplnie.
Mieli szecioro kilkunastoletnich dzieci. Moja klientka wy
powiadaa si w sposb wiadczcy o silnej, nurtujcej j
potrzebie: Jeli pozostan w tym zwizku maeskim,
nigdy nie stan si tym, do czego Bg mnie stworzy. Chodzi
o moje ycie. Nie umiem ci powiedzie dlaczego, po prostu
czuj to i wiem, e mam racj. Wystpia o rozwd. Stary
porzdek zacz si chwia. Jej pastor-baptysta by przera
ony, a parafianie zaczli odprawia modlitewne czuwania.
Jej m obarcza ca win mnie.
Po piciu latach dostaem list od tej kobiety Pisaa, e
zaoya wasne przedsibiorstwo handlu niemi hnmoseia-
mi, o czym marzya jako maa dziewczynk i <>-.iagaa do
chd rzdu p miliona dolarw rocznie. D/.lf li im powodzio
si dobrze. Nawizaa wspania przyja / ntn u/nkowym
czowiekiem i bya niezmiernie szczliwa Wbrew wszy
stkiemu i wszystkim posza za gosem Inlult |l i 1<j cudowne
dziecko zwyciyo.
Nie zawsze jest atwo okreli, czy n.i*./ wewntrzny gos
jest naprawd intuicj. Czasami mona j pomyli z prag
nieniami. Nie znam absolutnie pewnych wskazwek, ktre
by okreliy, czy przemawia do ciebie cz twojej wyszej
intuicji, czy te egoistyczne podanie. Wsuchaj si
 376 F<>vvkt d o S w e g o W ew ntrznego Domu
C u d o w n e D z ie c k o J ak o I m ago D ei 377

i sprawd w wyobrani to, co mwi wewntrzny gos. Prze

wani- wiemy, czego chcemy lub chcielimy od duszego
czasu. Intuicja za to przewanie co nieznanego - co
wieego i nowego.
3. Zwr uwag na kady uporczywy impuls do zrobienia
czego. Na przykad - zawsze miae ochot pojecha na
wysp Bali albo na Daleki Wschd, zawsze chciae wzi
udzia w polowaniu czy nauczy si giy na instrumencie
muzycznym, rzeby albo malarstwa. Nie znaczy to, e powi
niene natychmiast wszystko rzuci i pody za tym im
pulsem. Ale warto go rozpozna. Moesz to zrobi, udajc
si w wyimaginowan podr, patrzc i odczuwajc, dlacze
go ten impuls jest dla ciebie wany. Moesz te zastosowa
technik swobodnych skojarze. Zamy, e zawsze chcia
e pojecha na wysp Bali, ale w gruncie rzeczy nie wiesz,
dlaczego. Zadaj sobie pytanie: c zym jest dla mnie Bali? We
kartk papieru, narysuj porodku kko, a nastpnie wpisz
w nie sowo Bali. Potem niech twj umys swobodnie
kojarzy wszystkie napywajce sowa czy zwroty. Zapisuj je Twrcze odrodzenie jest podstawow zasad samego y
na tej samej kartce. Nastpnie odczytaj wszystkie skojarze cia. Odnajdowanie starych wspomnie, zaufanie swoim
nia i zwr uwag na to. ktre wywouje twoje najwysze przeczuciom i intuicji i podanie za now energi, moe
napicie. Wyapawszy takie skojarzenie, pobd z nim przez da ci impuls konieczny do nowego rozkwitu twrczoci.
jaki czas. Otwrz si na Jego znaczenie. Kiedy mocno
utrwalisz w sobie poczucie tego znaczenia, zrb plan dzia TWRCZO
ania i zrealizuj go.
Zdolno tworzenia jest chwa rodzaju ludzkiego. Ona
4. Zwr uwag na nowych ludzi, ktrzy pojawiaj si wanie odrnia nas od innych istot. Naszym c/.lowleczym
w twoim yciu i sprawiaj wraenie, e wzywaj ci w no przeznaczeniem jest stworzenie wasnego, nicj>owtar/alne-
wym kierunku. Przyjmij postaw: co by byo, gdyby... Im go stylu ycia. Moesz to zrobi jako rod/Ir, i /m ajcy
bardziej dana osoba narusza znane ci wzorce, tym wiksz wyzwanie staremu porzdkowi. Kto inny nu>/- tego doko
moe ci da szans na zerwanie ze starym porzdkiem na, odmawiajc odgrywania przypisane) mu mil kulturo
l wydobycie tego, co jest w tobie najbardziej oryginalne. wej. Tworzenie wasnego ycia wymaga odwagi, by zaryzy
1' >ba taka moe rzuci wyzwanie twojemu sposobowi my- kowa nowy sposb istnienia. Zdolno twnr/.i-iila Jest cile
i-mi.i i zagrozi twemu wiatopogldowi. Moe ci zafascy- zwizana z sukcesem. Wedug mnie, sukces polega na ro
" " " " dotykajc w tobie tych miejsc, ktre od lat byy bieniu z twoim jednym i jedynym ydem tego, co chcesz.
" ' ...... 1zm roone. Lepiej zachowa ostrono, ni kie Joseph Campbell, najznakomitszy chyba nauczyciel zna
rowa. i. Impulsem w budowaniu zwizku z tak osob. cze mitw, nazwa to znajdowaniem swojego szczcia To
I iii. n ni |< iln a k jako na potencjaln m etafor odkrycia rwnie wymaga odwagi - trzeba prrowa nowych rzeczy,
Stiinc^o mrhlr.
zatrzymywa si i i dalej, kiedy nie dziaaj tak, jak
378 Pi >w r t do Sw e g o W ew ntrznego
trzeba 7>-by tego dokona, potrzebujemy spontanicznoci,
dzielnoci i ciekawoci cudownego dziecka. Kiedy mamy
odwag yczy sobie gwiazdki z nieba, dajemy wszechwia
tu co nowego. W wierszu Pie miosna J. Alfreda Prufrocka
T. S. Eliot pyta: C zyja si omiel niepokoi wszechwiat?*
Zaiste, kade niepowtarzalne, udane ycie stwarza wszech
wiat na nowo.
Twrcze ycie to nie tylko ukoronowanie naszej ludzkiej
chway, ale rwnie nasz prawdziwy Obraz Boga. Tworzy
to znaczy by takim, jak nasz Stwrca w najcilejszym
rozumieniu tego sowa. Tworzenie daje nam szans ukszta
towa nasze ycie jak wasne dzieo sztuki. Czynic to,
pomagamy tworzy wzorce dla ycia przyszych pokole.
James Joyce pisa o tym:
Witaj mi, o ycie! Po raz milionowy udaj si na spotkanie
z rzeczywistoci dowiadczenia, by uformowa w tyglu
mojej duszy nie uksztatowane sumienie mojego gatunku.
Twrczy wybr Jest twoim naturalnym prawem. Korzystaj
z niego, prosz.
I ' l i ' " 1 /'ucz/e wybrane, przeoy! Wadysaw Dulba, Instytut
Wyd.iwni. , l 'AX, Warszawa 1960, str. 45.
Domu
E p ilo g
DO DOMU, ELLIOTT, DO DOMU!
Miliony ludzi zachwycay si filmem Stevena Spielberga
pod tytuem E.T. Kiedy ludzie masowo przejawiaj wobec
czego tak energi, bywa ona czsto wywoana przez jaki
gboki wzorzec archetypowy. Jedna ze scen szczeglnie
poruszya nasz zbiorow niewiadomo. Kiedy opuszczo
ny E.T. szepcze: Do domu, Elliott, do domu, jego sowa
dotykaj dokadnie tego symbolu, ktry budzi w nas gbo
kie, archetypowe tsknoty. Miliony ludzi, niezalenie od
wieku i krgu kulturowego, pakay, kiedy E.T. szepta te
sowa.
Pakalimy, poniewa wci jestemy boskimi dziemi na
wygnaniu. Bez wzgldu na to, jak ciki wysiek woylimy
w odzyskanie i otoczenie opiek dziecka wcwnti znrgo, po
zostaje w nas wszystkich pewne poczucie pustki I nieobec
noci. Nazywam je metafizycznym przygnbieniem
Z pewnoci cieszymy si, gdy odzyskamy i /.opiekujemy
si naszym wewntrznym dzieckiem. D la wielu . n a s odna
lezienie dziecka rwna si ze znalezieniem po iaz pierwszy
domu. Lecz bez wzgldu na to, jak bardzo poczujemy si
bezpieczni i zespoleni, wszystkich nas c z e k u Jeszcze mrocz
na podr. Mimo e jest tak przeraajca, wszyscy do niej
tsknimy. Bez wzgldu bowiem na to, do Jakiego stopnia
zrealizujemy nasze ziemskie cele i marzenia, kiedy ju do
trzemy tam, gdzie tak bardzo pragnlimy si znale.
3C3 Pt >w r t do Sw e g o W ew ntrznego Domu

zawsze doznajemy pewnego rozczarowania. I nawet gdy

przeczytamy wszystkie dziea Dantego, Szekspira i wysu
chamy caego Mozarta, zadajemy pytanie: I to ju wszy
stko?".
Jestem przekonany, e to poczucie rozczarowania wypy
wa std, e mamy jeszcze inny dom, do ktrego wszyscy
naleymy. Wierz, e wyonilimy si z gbin bytu i byt
wzywa nas z powrotem. Wierz, e pochodzimy od Boga i do
Niego naleymy. Bez wzgldu na to, jak bdzie nam dobrze,
mimo wszystko nadal nie znajdziemy domu. Skrzywdzone
dziecko, Augustyn, trafnie to sformuowao: Stworzye nas
dla Ciebie, o Panie, i nasze serca nie zaznaj spokoju, dopki
nie spoczn w Tobie. I to bdzie wreszcie nasz prawdziwy
powrt - powrt do naszego wewntrznego domu.