T.C.

KOCAEL NVERSTES * SOSYAL BLMLER ENSTTS

KUBBETL HAZARAT
(NCELEME- METN-TRANSKRPSYON)

YKSEK LSANS TEZ

YELZ AKBA

ANABLM DALI: TRK DL VE EDEBYATI

PROGRAMI : TRK DL VE EDEBYATI

KOCAEL- 2009

1
 T.C.
KOCAEL NVERSTES * SOSYAL BLMLER ENSTTS

KUBBETL HAZARAT
(NCELEME- METN-TRANSKRPSYON)

YKSEK LSANS TEZ

YELZ AKBA

ANABLM DALI: TRK DL VE EDEBYATI

PROGRAMI : TRK DL VE EDEBYATI

DANIMAN: PROF. DR. AYNUR KOAK

KOCAEL- 2009

2
3
 N SZ

Alevilik-Bektailik retisi, Anadolu topraklarnda gelimi ve byk

kitleleri etkisi altnda brakm bir retidir. Tasavvuf anlay iersinde oluturulan
bu reti, milyonlarca insan yzyllardr peinden srklemi ve Anadolunun
Trklemesinde byk rol oynamtr. Hac Bekta Veli ile balayan sre,
gnmzde de devam etmektedir.
Bu alma, yukarda nemine dikkat ekilen bu retinin kaynaklarndan
birine dayanmaktadr. almaya esas olan eserin yazar, Feriteolu
Abdlmeciddir. Feriteolunun eserinin ad Kubbetl Hazarattr. Eser, Alevi-
Bektai retisinin dp ve erknn ele almas asndan nemli bir eserdir. Bu
retinin hemen hemen btn kurallar eserde verilmitir. Bu ynyle eser, erkn-
name tarznda bir eser olarak da adlandrlabilir.
Feriteolu Abdlmecidin Kubbetl Hazarat adl bu eseri Sermet ifter
Ktphanesinden temin edilmitir. alma blmden olumutur. Her blm
kendi iinde alt balklara ayrlmtr. Blmlerden nce yer alan Giri ksmnda
eserin yazarnn yaad yzylla ilgili genel bilgiler verilerek sosyal hayatn edebi
hayatla balants kurulmaya allmtr. Yzyl tanmadan yazar hakknda
deerlendirme yapmann salkl olmayaca dncesinden yola klarak, bu
bilgiler verilmitir.
almann lk Blmnde Feriteolu Abdlmecidin hayat, edebi kiilii
ve eserleri incelenmitir. Bu incelemeler yaplrken yazar hakknda bilginin kstl
olduu anlalmtr. Yaplan aratrmalarda zerinde allan bu eserin de
kaynaklarda yer almad grlmtr.
Eserin incelemesinin yapld kinci Blm, blmler arasnda en nemli
blmdr. nk eseri incelemek ou noktada eseri okumann nne gemektedir.
Eserin sadece okunmasyla oluturulacak bir yksek lisans tezi, gerek amacna
ulaamazd. Bu balamda en ok uralan ve aratrlan blm, ikinci blmdr.
Alevilik -Bektailik retisi zerine oturtulan bu eserde retinin nemli ismi eyh
Safiyddin temel kiilik olarak ele alnmtr.
Erdebilli ey Sfi olarak literatrde geen eyh Safyddin Alevi-Bektai
anlay asndan nemli bir kiiliktir. 13.yzylda yaayan eyh Safi, yzylnn
Hac Bekta Velisi gibi grlr. Eserde eyh Safiyddine, olu ve ayn zamanda
talebesi eyh Sadreddinin sorduu sorularla bu retinin bir bakma ilkeleri, db,

I
erkn anlatlmaya allmtr. Bu nedenle almann ikinci blmnde eserde yer
alan inansal anlamdaki btn kavramlarn zerinde durulmutur. Bu kavramlar
inan, ibadet, tasavvuf ve dp-erkn balklaryla ele alnmtr ve gerektiinde alt
balklara ayrlarak konunun farkl ynlerine de dikkat ekilmitir. Soru-cevap temeli
zerine oturtulan eserde bu sorulara ve cevaplarna ayr bir balk alarak retinin
daha iyi anlalmasna yardmc olunmutur.
Eserin metninin yer ald nc Blmde ise eserin transkripsiyonlu
metnine yer verilmitir. almann sonunda yer alan Ekler blmnde eserin
balang ve son sayfalarndan rnekler verilmitir.
En iyi ekilde okuyucunun dikkatine sunmaya gayret ettiimiz bu almada
eksiklerimiz olabilir. Eksiklerimizin ve olas hatalarn hogr ile karlanacan
mit ediyoruz. Tezimin danmanln stlenen, bilgi ve birikimiyle beni
ynlendirerek, her daim bana yrekten destek veren, hakkn hibir zaman
deyemeyeceim kymetli hocam Prof. Dr. Aynur Koaka deerli katklarndan
dolay teekkr bir bor bilirim. almamn okuma ksmnda yardmn hi
esirgemeyen, skntm sknts bilen kadim dostum Selma stnola; eserin
transkripsiyonlu metninin yazlmasnda yardmc olan Sleyman Gezere;
almamn her aamasnda bana destek olup, kol kanat geren deerli eim Vedat
Akbaa yrekten teekkr ederim.

Kocaeli, Aralk 2009 Yeliz AKBA

II
 NDEKLER
ZETVI
ABSTRACTVII
KISALTMALARVIII
GR1
1.XV. Yzyln Siyasi ve Sosyal Grnm1
2.XV. Yzyln Edebi Grnm.2

BRNC BLM
FERTEOLU ABDLMECDN HAYATI, EDEB KL VE
ESERLER
1.Hayat5
2.Edebi Kiilii6
3.Eserleri..7
3.1. Iknme..7
3.2. Ahiretnme.7
3.3.Tercme-i Hbname7
3.4. Hidayetnme..7
3.5.Lgat- Knun-i lh...7

KNC BLM
ESERN EKL VE ERK AISINDAN NCELENMES
1.ekil zellikleri.9
1.1.Nesir Ksm.....9
1.2.Nazm Ksm.9
2.Dil ve slup zellikleri...10
2.1.Dil zellikleri10
2.2.slp zellikleri12
2.2.1.Anlatm ekilleri..12
2.2.1.1.Karlkl Konuma, Soru-Cevap Yoluyla Anlatm...13
2.2.1.2. Tahkiye Yoluyla Anlatm.14
3. erik zellikleri15
3.1.nanlar15
3.1.1.Hak-Muhammed-Ali. 16

III
 3.1.1.1.Hak-Allah...18
3.1.1.2. Hz. Muhammed19
3.1.1.3. Hz. Ali...21
3.1.2. Dier Genel slami nanlar...28
3.1.2.1.Peygamberlere man.31
3.1.2.1.1.Musa Peygamber...32
3.1.2.1.2.Adem Peygamber..33
3.1.2.1.3.brahim Peygamber...34
3.1.2.1.4.Yusuf Peygamber..35
3.1.2.1.5. lyas Peygamber...35
3.1.2.1.6.Muhammed Peygamber37
3.1.2.2.Kitaplara man..38
3.1.2.3.Meleklere man.39
3.1.2.4. Ahirete man40
3.1.3.Tasavvufi Anlaylar...40
3.1.3.1.Drt Kap-Krk Makam..40
3.1.3.2. Snnet-Yedi Farz..49
3.2.badetler ve dp-Erkn.52
3.2.1.Genel slami badetler...52
3.2.1.1.Namaz.53
3.2.1.2.Oru54
3.2.1.3.Zekat...55
3.2.1.4.Hac..57
3.2.2.dp-Erkn...58
3.2.2.1.Cemin Kayna-Krklar Meclisi60
3.2.2.2.Cemde On ki Hizmet65
3.2.2.3.Cem eitleri..67
3.2.2.4. On ki art.69
3.3. Eserde Yer Alan Kiiler72
3.3.1.Dini ve Tasavvufi Kiiler.72
3.3.1.1.Hz. Ali.72
3.3.1.2.Ehl-i beyt.72
3.3.1.3.On ki mam73
3.3.1.4.On Yedi Kemerbest.76

IV
 3.3.1.5. On iki Masum-u pak..78
3.3.1.6. eyh Safiyddin..79
3.3.1.7. eyh Sadreddin...80
3.3.2.airler80
3.3.2.1. ah Hatayi.81
3.3.2.2.Pir Sultan Abdal.84
3.3.2.3. Kul Himmet..85
3.3.2.4. Kul Adli85
3.4.Eserde Yer Alan Soru ve Cevaplar.86

NC BLM
KUBBETL HAZARATIN TRANSKRPSYONLU METN
1. Metnin Hazrlanmasnda zlenen Yol...102
2. Trankripsiyon Alfabesi.102
3. Metin.103
SONU.282
ZGEM..284
KAYNAKA285
EKLER..288
EK-1 Eserin Knyesi288
EK-2 Eserin D Kapandan Grnt.289
EK-3 Eserin lk Vara.290
EK-4 Eserin Son Vara...291

V
 ZET
KUBBETL HAZARAT
(nceleme-Metin)
Yeliz AKBA

Bu almada, Alevi Bektai anlayyla Feriteolu Abdlmecid tarafndan

oluturulan Kubbetl Hazarat adl eseri aratrmaclarn hizmetine sunmak
hedeflenmitir. Ayrca kaytlarda bu eserden bahsedilmeyii bu vesileyle bir eseri
gn yzne karma, bu ekilde kltrel mirasmza katkda bulunmak amac
almaya yn vermitir. Birinci blmde Feriteolu Abdlmecidin yaad
dnemin siyasi ve edebi adan bir deerlendirilmesi yaplm; yazarmzn hayat,
edebi kiilii ve eserinin incelenmesi bu zemine oturtularak ilenmitir. kinci
blmde eserin incelemesi yaplmtr. Bu blmde esere yn veren Alevi-Bektai
retisinin temel kavramlar zerinde durularak, eser bu noktadan aydnlatlmaya
allmtr. nc blmde metin transkripsiyon alfabesiyle yeniden yazlmtr.
Bu almann en dikkat eken yn ise Feriteolu Abdlmecidin hayat
incelendiinde kaytlarda bu eserinin gememesidir. Ayrca 13. yzylda yaayan
eyh Safiyddinin Buyruk adl eseriyle benzerlik gstermesidir. zerinde allan
eser, soru-cevap temeli zerine oturtulmutur. eyh Sadreddinin, eyh Safiyddine
sorduu sorularla Alevi-Bektai retisinin temel kavramlar aydnlatlmaya
allmtr. Bu kavramlara yer verilirken aralara da bu retinin nemli airlerinin
iirleri serpitirilmitir. Burada dikkat eken nokta ise yazarn yaad yzylla yer
verilen airlerin yaad yzyllarn birbirini tutmamasdr. Btn bunlara ramen
bu alma, gzden kam bir eserin ortaya kartlmas, Alevi-Bektai adab ve
erknnn en gzel ekilde anlatld bir eser olmas ynyle aratrmaclarn
dikkatine sunulmutur.

Anahtar Kelimeler: Feriteolu Abdlmecid, Kubbetl Hazarat, Alevilik-Bektailik,

buyruk, erkanname.

VI
 ABSTRACT
KUBBETL HAZARAT
(Research-Text)

The aim of this study was to present the work known as Kubbetl Hazarat writtten
by Feriteolu Abdlmecid with the Alevi-Bektai undrestanding to the researchers.
In addition to this, also to bring to light it and to contribute to cultural inheritance
were aimed because of the non-mentioning about this work at literature. At first
chapter, living period of Feriteolu Abdlmecid was assessed with literary and
political views and author life, literary personality, and investigation of work were
processed according to these background. At second chapter, investigation of work
was done. In this chapter, main concept of Alevi-Bektai understanding that guide
this work was mentioned and the work was tried to explain by this point. At third
chapter, the text was rewritten by transcription alphabet and original text was given
in appendix section with a thought of researchers utility. The most atracive section of
this study was that this work was not mentioned in literature when the life of
Feriteolu Abdlmecid was investigated. Also it showed similirity with a work
known as Buyruk written by eyh Safiyddin at 13. century. This study was
written according to question-answer base. Main concept of Alevi-Bektai
understanding was explained by the question of eyh Sadreddin to eyh Safiyddin.
In additon of this concept, also poems that were written by poets who were member
of this understanding were scattered in this study. An attractive point at this section
was that the period of author and period of other poets who were mentioned in text
did not match.
In spite of these circumstances, because it exposed a work that was overlooked and
it was the most beautiful explaination of Alevi-Bektai understanding, this study was
presented to the researchers.

Keywords: Feriteolu Abdlmecid, Kubbetl Hazarat, Alevi-Bektai, buyruk,

erknname.

VII
KISALTMALAR

a.g.e. Ad geen eser

a.g.m. Ad geen makale
Bl. Blm
C. Cilt
DB Diyanet leri Bakanl
Haz. Hazrlayan
Hz. Hazreti
stanbul niversitesi
SAM slm Aratrmalar Merkezi
MEB Mili Eitim Bakanl
No. Numara
s. Sayfa
S. Say
TDV Trkiye Diyanet Vakf
TTK Trk Tarih Kurumu
nv. niversitesi
vr. Varak
Yay. Yaynlar
YK Yksek retim Kurumu

VIII
 GR

1. XV. Yzyln Siyasi ve Sosyal Grnm

15. yzyl Trk tarihinin nemli yzyllarndan biridir. Bu yzylda, Trklerin

yerletikleri topraklar zerinde doudan batya byk bir hareketlilik yaanr.
Yzyln banda, Timur Hindistan' fethetmi, Altnordu Hanl'n egemenlii altna
alm gl bir hkmdardr. Bati Trkleri iin tehlike olmaya balamtr. Nitekim
1402 Ankara Sava'nda Yldrm Bayezid ynetimindeki Osmanl ordusunu yenerek
Anadolu'yu eline geirir. Ancak, Timur'un Orta Asya'dan Anadolu'ya uzanan ok
geni topraklar zerindeki gc uzun mrl olmaz. Dou Trk Hakanl
zlmeye balar ve hemen btn bir yzyl boyunca i isyanlar ve hanedan
ekimeleri srer. Siyasi istikrar salanamamasna ramen Timur'un olu ahruh ve
torunu Ulu Bey zamannda Herat ve Semerknt dounun en ileri merkezleri
olmular, zellikle kltr hayt artc bir ykseli gstermitir. 15. yzyln ikinci
yansnda ise Timur'un torunlarndan bir bakas, Hseyin Baykara Horasan yresinde
ayr bir devlet kurmay baarr ve yarm yzyla yalcn bir sre Orta Asya'da saltanat
srer. Hseyin Baykara'nn 40 yl sren saltanat, Timur slalesinin Maverannehr ve
Horasan'daki son parlak dnemidir. Bu dnemde de fikir ve sanat hareketleri btn
canllyla varln srdrr. 16. yzyln banda zbek Ham, eybani, Timur
slalesinin Orta Asya'daki topraklanm alarak bu imparatorlua son vermitir.
15. yzylda Azerbeycan ve Irak, nce Karakoyunlu daha sonra da
Akkoyunlu ynetimi altndadr. nce Timur slalesine bal kalan bu iki Trkmen
beylii, Timur'un oullan ve torunlar arasndaki taht kavgalarnn yaratt otorite
boluundan yararlanarak bamszlklarn kazanrlar ve bu yzylda yrenin gl
devletleri olurlar. Ancak yerleik ve kalc devletler haline dnemezler. Genelde,
15. yzylda Azerbeycan yresi srekli savalara sahne olmu ve sz konusu iki
beylik kerek, yre ksmen Safavilerin ksmen de Osmanllarn eline gemitir.
Anadolu'da 15. yzyln banda, Anadolu'da daha nceki yzylda kurulmu
ve siyasi faaliyet gstermi olan beyliklerden Karamanoullar ve Candaroullar
dndaki btn beylikler Osmanl ynetimine girmilerdir. 1402'de yaplan Ankara
Sava sonucunda Osmanl Hkmdar I. Bayezid'in Timur'a yenilerek esir dmesi
Osmanl Devleti'nin byk sarsnt geirmesine neden olmu, Anadolu
paralanmtr. 1402 sonras, Anadolu'da siyasi kargaann ve belirsizliin yaand

1
bir dnem balar. Bu dnem Fetret Devri olarak bilinir. Fetret yllarnda Yldrm
Bayezid'in drt olundan Sleyman ah, Rumeli (Edirne) de; sa, Balkesir'de; elebi
Mehmed, Amasya'da; Musa elebi ise Bursa ve yresinde ynetimi ele geirerek
saltanat mcadelesini srdrmlerdir. On yl akn bir sre devam eden kardeler
arasndaki taht mcadelesinin sonunda elebi Mehmed kazanarak 1413 ylnda
Osmanl Devleti'nin bana gemitir. elebi Mehmed ( I. Mehmed) ve olu II.
Murad'n saltanatlar dneminde Anadolu birliinin yeniden kurulmasna allm;
II. Murad'n Rumeli'deki topraklan geniletmesiyle Rumeli'nin Trklemesi ve
Mslmanlamas salanmtr. te yandan hem dnya tarihi hem de Trk tarihi iin
15. yzylda yaanlan en nemli olay stanbul'un II. Mehmed (Fatih Sultan
Mehmed) tarafndan fethidir. stanbul'un Trkler tarafndan alnmas gerek dnya
tarihi, gerekse Trk tarihi iin yeni bir an balangc olmutur. 1453'te stanbul'un
fethiyle Anadolu ve Rumeli arasndaki Bizans engeli ortadan kalkm, Balkanlar'da
elde edilen yeni topraklarla Osmanl Devleti giderek imparatorluk grnmn
kazanmtr.
15. yzylda Anadolu'daki eski merkezler kltr merkezleri olarak nemlerini
korur, buralardaki bilim, sanat, edebiyat faaliyetleri srdrlr. zellikle Osmanl
ehzadelerinin vali bulunduklar yerlerde edebi faaliyetler daha canl ve hareketlidir.
Balkanlar'da, Rumeli'de, Filibe, Selanik, skp, Serez gibi ehirlerde Osmanl
kltr iyiden iyiye yerleir. Ancak, stanbul en byk kltr merkezidir.1
stanbul'un fethi ile Bizans bakentine yerleen atalarmz, Bursa ve Edirne'de
zaten gelenei kurulmu olan saray ve konak haytn gelitirdiler. Anadolu ve Orta
Dou'nun birok airleri, gerek Sultan Mehmet, gerekse onun beyleri, paalar,
aalar tarafndan korundular.2

2. XV. Yzyln Edebi Grnm

15. yzylda Trk edebiyat Horasan ve Maverannehr'de byk bir gelime

gsterir. Bu yzylda Herat ve Semerknd merkez olmak zere Timur'un
ocuklarnn ve torunlarnn hkmet srdkleri bu yerlerde Dou Trkesi ile ok

1
Mine Mengi, Eski Trk Edebiyat Tarihi, Aka Yaynlar, Ankara 1994, ss.93-94.
2
Ahmet Kabakl, Trk Edebiyat, Trk Edebiyat Vakf Yaynlar, C.2, 6.Bask, stanbul 1985, s.292.

2
parlak bir edebiyat meydana gelmitir.3 15. yzylda Trk Edebiyat, bir nceki
yzylda olduu gibi byk alanda (Orta Asya, Azer ve Anadolu) varln ve
gelimesini srdrmtr. Trk edebiyatnn eser verdii her alanda da nceki
yzyllara oranla byk bir gelime kaydedilmitir. Bu yzylda Trki airlerinin
verdii eserlerin 14. yzyla gre daha dolgun eserler olduu gze arpar. 15. yzyl,
Anadolu'da nazmn belirli bir olgunlua eritii, her sahada byk sanatlarn
yetiip dolgun eserlerin verildii yzyl olarak bilinir. zellikle, yzyln banda
yetien eyh ile yz yln ikinci yarsnda Ahmed Paa ve Nect ile iirde aruz
hatalarnn azald, Anadolu'da aruzla iir syleme geleneinin yerletii
sylenebilir. Ancak, bu yzylda iir dilinin 14. yzyla oranla daha ar olduunu
belirtmek gerekir. iir dilinin arlamasndaki en nemli etkenin Dou dillerinden
(Arap-Fars) giren ve her geen; gn artan szck, deyim ve dilbilgisi kurallar
olduu sylenebilir. airler, Trk diline btnyle yabanc, Arap kkenli aruz
lsn dilimize uydurabilmek iin daha ok Arapa-Farsa szck kullanma
yoluna gitmiler, bu durum da dilin giderek arlamasna neden, olmutur. Geri bu
durum aruz hatalarnn azalmasn ve en az dzeye inmesini salamtr. Ancak, dilin
arlamas halk tarafndan anlalmasn gletirmitir. zellikle ikinci-nc
snf airler tarafndan nemsenip uygulanan edeb sanatlar ve sz sanatlar, mecaz,
tebih,' seci' ve tamlamalarla ssl dil saray evresinde ilgi grmtr. Sanat
gsterme eilimindeki ikinci-nc snf sanatlar elinde giderek halktan uzaklaan
ssl ve ar dilin yannda ak ve anlalr bir dille yazan airler de vardr. Bunlar
ounlukla anlalr olmay ilke edinen ya da Trkecilik (Trk-i Bast) taraftar
airlerdir.4 Bu yzylda saz iiri, divan iiri ve tekke iirinin geliimine baklacak
olursa unlar sylenebilir:
15. yzylda saz iiri gelimesine devam etmi, ruh ve eda bakmndan eski
saz iiri geleneini devam ettirmekle beraber artk k adn alm olan ozanlar eski
saz iirini gelitirerek fert ve cemiyet haytnn btn konularn akmaya bala-
mlardr. Bunlar hemen her snf iinde ve geni bir ekilde faaliyetlerine devam et-
mekte ve aralarnda byk air ahsiyeti kazanan uurlu sanatkrlar kmaktadr.
Fakat eserleri szl olduu iin ekseriyetle kaybolan saz iirinden bu yzyla ait baz
rnekler ve isimler elde kalabilmitir. Bunlardan bir ksm on yedinci yzylda

3
Trk Ansiklopedisi, MEB, C. 32, Ankara 1983, s.96.
4
Gencay Zavotu, Eski Trk Edebiyat Yzyllara Gre Nazm ve Nesir, Aydn Kitap Evi, Ankara
2005, s.24.

3
tertiplenmi yazma dergilerde, on be ve on altnc yzyl eserleri arasnda yer
almtr.5
15. yzylda divan iirinin geliimine bakacak olursak dikkat ekecek ekilde
ilerleme kaydettiini syleyebiliriz. Bu yzylda Anadolu ve Orta Dou'nun birok
air, gerek Sultan Mehmet, gerekse onun beyleri, paalar, aalar tarafndan
korundular. Bu hal divan iirinin byk lde gelimesine yol at. Nitekim, 15.
yzyl sonunda Trk Divan iiri, artk Kurulu devrini tamamlayarak mill zellik
tayan klsik bir edebiyat olmaya balad. Yzyln byklerinden eyhi, her ne
kadar stanbul fethinden ok nce lmse de Ahmet Paa ve Necati en gzel
iirlerini stanbul'da meydana getirdiler.6
15.yzyl Fars kltr iinde yetimi olan bu "iki dilli" airlerin, gene ayn
kltr iinde yetimi Timuroullan ile sekin kiiler iin Fars edebiyat rneklerine
uygun eserler vermesi doaldr. Halkla iliii kopmu olup, yalnz saray evresinde
gelien bu edebiyat d ve i yaplar (dil, lek, nazm biimi, ayak, mecaz, slp,
konu, dnce, dnya gr v.b.) bakmlarndan Fars edebiyatnn kuvvetli etkisi
altndadr.7
15. yzylda dini edebiyat da byk gelime gstermitir. Dini konularda
eitli eserler meydana getirildii gibi Hz. Muhammed iin mevlitler de yazlmtr.
Bu tarz edebiyatn belli bal temsilcileri: Devletolu Yusuf, Hatipolu, Ren,
Sleyman elebi ve Yazcolu Mehmet'tir. Bu yzyl, Dini-Tasavvuf Edebiyatnda
yine Ynus tesiri devam etmitir. Kaygusuz Abdal, Hac Bayram Vel, Erefolu
Rm, Keml mm gibi ahsiyetler Ynus tarznda iirler vermilerdir. Nesir
sahasnda ise Sinan Paa, Mercimek Ahmet, Yazcolu Ahmet Bican Dini-Tasavvufi
Edebiyatn belli bal temsilcileri olmulardr.8

5
Vasfi Mahir Kocatrk, Trk Edebiyat Tarihi, Edebiyat Yayn Evi, Ankara 1970, s.202.
6
Ahmet Kabakl, a.g.e., s.292.
7
Cevdet Kudret, rnekli Trk Edebiyat Tarihi, Kltr Bakanl Yaynlar, Babakanlk Basm
Evi, 1.Bask, Ankara 1995, s.303.
8
Abdurrahman Gzel, Ali Torun, Trk Halk Edebiyat El Kitab, Aka Yaynlar, 1.Bask, Ankara
2003, s.387.

4
 BRNC BLM

FERTEOLU ABDLMECDN HAYTI, EDEB KL VE

ESERLER

1. Hayat
Eserin 4b varanda yer alan ben far af ki ferite ol Abdlmecdim

ifadesinden yola klarak bu eserin ona ait olduu dnld. Buna bal olarak
Feriteolu Abdlmecidin hayt aratrlmaya balandnda hayatyla ilgili bilgi
veren yeterli kaynak olmad anlald. Sadece birka ansiklopedide yer alan bilgiyle
snrl kalan tarama sonucunda haytyla ilgili bilgilerin azl ve net bilgiler
olmad dikkat ekti. Hakknda edinilen bilgilerden hareketle unlar sylenebilir:
zmir'in Tire kazasnda dodu. Hayt hakkndaki bilgiler olduka elikilidir.
Takprizde, Aydnolu Mehmed Bey'in hocas zzeddin Abdllatf b. Melek'i an-
latrken lim ve fzl olan bu zatn kardeinin "sapk Hurf frkasnn reisi
Fazlullah'n ashabndan" olduunu syler, ancak adn vermez. Bu iki kardein
mereplerinin ok farkl olmasna ramen aralarnn gayet iyi olduunu belirten
Mecd de Hurf olan kardein adndan bahsetmez.
Eserlerinde Abdllatf b. Abdlazz el-Ma'rf ibni Melek. Abdllatf b.
Ferite, Firite olu Abdllatif gibi farkl isimler kullanan Abdllatifin babasnn
adnn Abdlaziz olduu, "Melek" veya kelimenin Farsa's olan "Firite" lakabyla
tannd anlalmaktadr. bn Battta'nn Anadolu'da karlatn syledii Kad
zzeddin Firite muhtemelen bu zattr.
Huruflie dair telif ve tercme eserleriyle tannan dier Firiteolu eserle-
rinde Abdlmecid b. Firite zzeddin et-Tirev knyesini kullanmtr. Lugat-
Knn- lh adl eserin baz nshalarnda ise knyesi Abdlmecd b. Abdllatf b.
Firite eklindedir. Firiteolu Abdlmecid'in Huruflie nasl intisap ettiine dair
eski kaynaklarda bilgi yoktur. XIX. yzyl melliflerinden Hoca shak Efendi

5
Hurfler ve Bektaler'e dair kleme ald Kif'l-esrar ve dfiu'l-esrar adl
eserinde Firiteolu Abdlmecid'in Bayezid adl birine intisap ettiini, bu zatn
Fazlullah'n halifelerinden emseddin'e mensup olduunu ve Abdlmecid'in 864
(1459-60) ylnda ldn kaydeder; ancak bu bilgiyi nereden aldn belirtmez.
Son zamanlarda yaplan bir almada, Lugat- Knn-i lhnin baz ns-
halarnda rastlanan Abdlmecd b. Abdllatf b. Firite eklindeki isim zincirinden
hareketle eski kaynaklarn verdii bilgilerin aksine Abdlmecid ile Abdllatifin
karde olmadklar, Abdlmecid'in Abdllatifin olu olduu ileri srlmse de sz
konusu kayt bu iddia iin yeterli bir gereke tekil etmez. Ayn aratrmada
Abdllatifin 821'den (1418) sonra, Abdlmecid'in ise 864 (1459) veya 874'te (1469)
vefat ettii, iki karde arasnda bu kadar ya fark bulunamayacandan hareketle,
ileri srlen iddiann ispat edilmeye allmas da isabetli deildir. Zira Abdllatif'in
lm iin 794 (1392), 801 (1398). 820 (1417). 885 (1480) gibi farkl tarihler
verilmekte olup bu durumda onun Abdlmecid'den sonra vefat etmi olmas dahi
mmkndr.9
slam Ansiklopedisinde yer alan bu bilgilerin yannda Trk
Ansiklopedisinde, Meydan Larousse Ansiklopedisinde de ayn bilgiler
bulunmaktadr. Hepsindeki ortak gr Feriteolu Abdlmecidin hayt hakkndaki
bilgilerin kesin olmaddr. Ayrca var olan bilgilerin yetersizlilii de dikkat
ekmektedir.

2. Edebi Kiilii
Feriteolu Abdlmecidin edebi kiiliine bakldnda gze arpan ilk
zelliinin tasavvuf dncesiyle eserlerini oluturduudur. Baz kaynaklarda yer
alan bilgilere gre Hurufiliin ncs olmas ve bu dnce sistemini Anadoluda
yaymaya almas, onun edebi kiiliine byk lde yn vermitir. Eserlerinin
genelde tercme eserlerden olumas da onun iyi ekilde dil bildiini de ortaya
koymaktadr. ncelenen eserin de tercme eser olmas dikkat edilecek hususlardan
biridir. Eserin 4b varanda yer alan ben far af ki ferite ol Abdlmecdim

bu ube-i dvzdeh imm Arb dilinden Trkiye dndrdm ifadelerinden yola

karak bu sonuca ulald sylenilebilir.

9
Hsamettin Aksu, Firiteolu Abdlmecid, TDV slam ansiklopedisi, C.13, s.134-135

6
 3. Eserleri
3.1. Iknme
Fazlullah- Hurf'nin Cvidnnme-i Sarnn muhtasar tercmesidir.
eitli nshalar bulunan Iknme 1288'de (1871) stanbul'da baslmtr. Bu eser
Dvn- Nesm den (stanbul 1260) sonra Huruflie dair Trkiye'de baslan ilk
kitaptr.

3.2. Ahiretnme
Hurfler'in hiretle ilgili inanlarn anlatan eserin en eski nshalar Millet
Ktphanesi ile stanbul niversitesi Ktphanesi'nde bulunmaktadr.

3. 3.Tercme-i Hbname
Seyyid shk- Esterbd'nin Hbnme adl Farsa eserinin tercmesidir.
Kitapta Fazlullah- Hurfi'nin hayt ve tasavvuf yoluna girii anlatlmakta, ayrca
onun rya tabir ve te'villerinden bahsedilmektedir. Eserin en iyi nshalarndan biri
stanbul niversitesi Ktphanesindeki bir mecmua iindedir.

3. 4. Hidayetnme
Firisteolu'nun 838'de (1434) tamamlad bu eser, Fazlullahn
Muhabbetnme adl Farsa eserinin tercmesidir. Farsa bir nsz ihtiva eden
eserin bir nshas stanbul niversitesi Ktphanesindeki bir mecmua iinde
bulunmaktadr.

3.5. Lgat- Knun-i lh

854'te (1450) telif edilen bu Kuran lgati XV. yzyl Trkesi bakmndan
nemlidir. Eserde Kur an- Kerim'de geen 2300 kelime ilk harflerine gre alfabetik
olarak sralanp Trke karlklar verilmi, kelimelerin iinde getii yetler
gsterilmitir. Lugat- Knn- lh, Arap alfabesindeki yirmi sekiz harfin karl
olarak yirmi sekiz blme ayrlmtr. En eski nshalar Manisa l Halk,
Sleymaniye, Topkap Saray Mzesi ve stanbul niversitesi ktphanelerinde
bulunan eser Cemal Muhtar tarafndan neredilmitir .10

10
Hsamettin Aksu, a.g.m., s.134-135.

7
 Yukarda da grld zere kaytlarda, zerinde allan eserden hi
bahsedilmemektedir. Yaplan alma bu ynyle de nem arz etmektedir.

8
 KNC BLM

ESERN EKL VE ERK AISINDAN NCELENMES

1. ekil zellikleri
retici zellie sahip eser, manzum ve mensur olarak dzenlenmitir.
Sermet ifter Ktphanesinden temin edilen eser, toplam 92 varaktan olumaktadr.
Varak 92 botur. Eserin demirba numaras 184tr.

1.1. Eserin Nesir ksm

Eserin byk bir ksm dz yaz eklinde oluturulmutur. Bu ksmlara
egemen olan dnce de tasavvuf dncesidir. Tasavvuf dncesi ierisinde de
Bektalik retisidir. Bu reti, eyh Sadrettinin, babas eyh Safiyddine sorduu
sorularla aydnlatlmaya allmtr. Byk oranda soru cevap eklinde oluturulan
eserde tasavvufi terimler kullanlmaya dikkat edilmitir.

1.2. Nazm Ksm

Eserin belkemiini her ne kadar nesir ksm olutursa da nazm ksm da
eserde nemli bir yer kaplamaktadr. Nesir ksmnda n plana karlmaya allan
Bektalik retisi, bu retinin nemli airlerinin iirleriyle desteklenerek daha da
anlaml hale getirilmitir. zellikle ah Hatayi, Pir Sultan Abdal, Kul Himmet, Kul
Adli gibi airlerin iirlerine yer verilmesi, tabi ki tesadf deildir. Bu airler
arasndan da en fazla Hatayinin iirlerinin tercih edilmesi, dikkat edilmesi gereken
bir dier husustur. Eserde toplam 52 iir metni bulunmaktadr. Bu iirlerin
airlere gre dalm yledir:
ah Hatayi: 33 iir
Kul Himmet: 4 iir
Pir Sultan Abdal: 3 iir
Kul Adili: 2 iir
Kul Mazlum: 2 iir

9
 Hdayi: 1 iir
Bunlarn dnda 7 iirin de airi belli deildir. Eserde bu iirlerle ilgili
herhangi bir aklama yaplmamtr. Bu iirlerin 31 tanesi drtlk eklinde, 20 tanesi
beyit eklinde, 1 tanesi de tahmis eklinde oluturulmutur.
ah Hatayye ait iirler eserin 22a, 23b, 25b, 27a, 29a, 30a, 47a, 48a, 51a,
54a, 55b, 56a, 57b, 58b, 59b, 60b, 61b, 62b, 63a, 63a, 66a, 69b, 71a, 74a, 76b, 77b,
81a, 83b, 84a, 85b, 90b numaral varaklarnda yer almaktadr.
Kul Himmete ait iirler eserin 44a, 64b, 72a, 78b numaral varaklarnda yer
almaktadr.
Pir Sultana ait iirler eserin 52b, 57a, 74b numaral varaklarnda yer
almaktadr.
Kul Adilye ait iirler eserin 49a ve 66b numaral varaklarnda yer
almaktadr.
Kul Mazluma ait iirler eserin 88a ve 89a numaral varaklarnda yer
almaktadr.
Hdayye ait iir eserin 75b numaral varanda yer almaktadr.

2. Dil ve slup zellikleri

2.1. Dil zellikleri

Eserin, dil zelliklerinden hareketle 15.yzyl sularnda yazld sylenebilir.
Bir bakma Eski Anadolu Trkesi dnemi denilebilir. Yazarn yaad yzyl da
gz nnde bulundurulursa byle bir sonucun kma olasl yksektir.
Eski Anadolu Trkesi 13., 14. ve 15. asrlardaki Trkedir. Bat Trkesinin
ilk devrini tekil eden bu Eski Anadolu Trkesi bilhassa Trke bakmndan,
kendisinden sonraki ilk devreden ok farkldr. Bu devreye Bat Trkesinin "bir
olu, bir kurulu devresi olarak bakmak yerinde olur. Bat Trkesini Eski Trkeye
balayan birok balar bu devrede henz kendisini iyice hissettirmektedir. Bu
devreden sonraki Trkede grdmz birok yeni ekiller bu devrede henz Eski
Trkedeki eski ekillerinin izlerini tamaktadrlar. Eski Anadolu Trkesi bir ta-
raftan bylece, Eski Trkenin izlerini tarken dier taraftan kklerde ve eklerde
baz ses ve ekil ayrlklar gstermek suretiyle Osmanlca ve Trkiye Trkesinden
biraz farkl bir durum arz eder. yle ki Bat Trkesi iinde Trke bakmndan
mevcut balca deiiklikler bu devre ile bundan sonraki iki devre, arasndaki

10
deiikliklerdir. Yani Bat Trkesini yalnz Trke bakmndan devrelere ayrrsak,
Eski Anadolu Trkesi ve Osmanlca-Trkiye Trkesi diye ikiye ayrmamz icap
eder. Osmanlca ile Trkiye Trkesi arasnda Trke bakmndan, Eski Anadolu
Trkesinden Osmanlcann ilk devirlerine taan birka ekil dnda, bariz bir ayrlk
yoktur.
Eski Anadolu Trkesi, yabanc unsurlar bakmndan denilebilir ki Bat
Trkesinin en temiz devridir. Bu devirde Trkeye, Arapa ve Farsa unsurlar
girmeye balamtr. Fakat bu unsurlar kesifliini yava yava artrm ve ancak
devrenin sonlarnda geni bir istil balangc hlini alarak Osmanlcann douunu
hazrlamtr. Eski Anadolu metinlerinde grlen Arapa ve Farsa kelimeler, henz
ok fazla olmad gibi, devrenin sonlarna doru artan terkipler de henz ak ve
basit bir durumdadr. Yabanc unsurlar bakmndan bu devirde manzum ve mensur
metinler arasnda da olduka fark vardr. Gittike artan yabanc kelime ve terkipler
daha ok nazm dilinde grlr. Nesir dili ise ok temiz ve duru bir Trke olarak
devrenin sonunda bile Arapa ve Farsa kelimeler ve bilhassa terkiplerden mmkn
olduu kadar uzak kalmtr. 15. asrn ortalarna doru kinci Murat devrinde geni
bir kltr hamlesinin ifadesi olarak meydana getirilen telif ve tercme pek ok
Trke eserin dili bunu aka gstermektedir. Nazm dilinde ise, iirin Fars
taklitilii zerine kurulmas ve vezin, ekil zaruretleri yznden duruluk ok
muhafaza edilememi ve Trkedeki gelimeler bakmndan devre daha bitmeden,
15. asrda, basit de olsa terkipler ve yabanc kelimeler adamakll oalm ve
Trkeyi sarmtr. Bu yzden asrn ikinci yars Osmanlcann temelini atan, onun
balangcn tekil eden bir devir olmu, Eski Anadolu Trkesi, Trke hususiyetleri
bakmndan devrini ancak Osmanlcann balarnda tamamlamtr.
Eski Anadolu Trkesinin cmle yaps ise Trkenin balangtan bugne
kadar hep ayn kalan normal cmle yaps dna kmamtr. Gerek nesirde, gerek
iirde Trk cmlesi bu devirde normal, sade, anlalan, unsurlar yerli yerinde ve
doru cmle olarak kalm, tercme sadakati yznden nadir olarak krld yerler
dnda, umumiyetle salam yapsn muhafaza etmitir.11

Yukarda da sylediimiz gibi eser Eski Anadolu Trkesi dnemine aittir.

rnek kelimeler verilecek olursa;

11
Muharrem Ergin, Trk Dil Bilgisi, Minnetolu Yaynlar, stanbul 1977, s.16.

11
aa n (1b) am (34a)

alca (50a) bakup (2a)

benn (3a) bilgil (45b)

del (29b) drl drl (16b)

ey (69a) eylemekdr (21b)

gelmekligin (6b) getrmek (75a)

getrdi (9a) gli (13a)

dmetlerinde (7b) idersem (13b)

iidicek (3b) an (34a)

apu (61a) kend (9a)

kimesneni (16b) omak (66b)

omaz (31a) korkusn (13b)

ur (89b) nedr (51a)

olavz (1b) sevevz (1b)

ovu (8b) uy (10a)

a (85a) amar (3a)

oru (62a) ouz (53b)

urd (41b) virilmez (2b)

virmeyesiz (61b) yetre (53a)

yosa (27a)

2.2.slp zellikleri
Edebiyatta slp, szcklerin bir btn hlinde organizasyonu ya da Ahmet
Hamdi Tanpnarn ifadesiyle kristalizasyonudur. ir iin en nemli malzeme
dildir. Dili kullanma yntemi ve ekli ise slbu belirlemektedir. slpta szcklerin
temel anlamndan ziyade mecaz anlamlar nem kazanmakta ve szlkteki herhangi

12
bir szck iirde deerli bir yapya dnebilmektedir. Ayn kelimelerin farkl
tesirler meydana getirmesi insann mizac gereidir. Szckler bu sihirli kuvvetlerini
seslerinden ziyade bizzat irin/yazarn muhayyilesinden almaktadr. Bu nedenle
slup sz konusu olduunda szcklerin kullanld terkiplere gre aldklar
anlamlar nem kazanmaktadr.12
iirde de gnmze gelinceye kadar iki unsurun varlndan dim sz
edildii grlmektedir: Mn ve lafz, yani sz ve anlam. Szsz anlam olamayaca
gibi anlamsz sz de olamaz. Bu iki unsur birbirinin tamamlaycs olup slbu
belirleyen hususlardandr. eitli dnemlerde ve edeb cereyanlarda ir ve
yazarlarca bu unsurlar arasnda tercihte bulunulduu bilinmektedir.13

2.2.1. Anlatm ekilleri

2.2.1.1. Karlkl Konuma, Soru-Cevap Yoluyla Anlatm

nancn yaymaya alan her insan, konuma ve inandrma metodunu
kullanr. Ancak bunu yaparken kendi seviyesi yerine, iinde yaad cemiyetin ve
etrafna toplamak istedii kitlenin bilgi seviyesini, kltrn, kavrama gcn
dikkate almak zorundadr. Yksek paraboller iin yksek bir zek, yksek bir
dnce kabiliyeti gerekirken, ky artlarndaki basit dnya gr karsnda izah
ok zor olan manevi kavramlar iin elle tutulabilen, basit ve popler bir izah tarzna
ihtiya vardr. Mcerret bir kavramn aklanmasnda ou zaman antropomorfik
benzetmeler kullanlmtr. Ayrca bununla da yetinilmemi, bilhassa din adamlar,
hitap edecekleri zmreyi ok iyi incelemilerdir.14
Eserde de soru-cevap yoluyla Alev-Bekta anlaynn kurallar
sergilenmitir. Sorular eyh Sadreddin sormu, anlayn en nemli isimlerinden
eyh Safiyddin cevaplamtr. Sorular cevaplandrlrken gayet ak bir anlatm
kullanlarak retinin salam ekilde anlalmas amalanmtr.
Eserin byk bir blm soru-cevap temeli zerine oturtulmutur. Bu
yntemle aklanmak istenen dnceler hemen aydnlatlmtr. zellikle adap ve
erkn konusuna dikkat ekilerek sorular, bu konulara ynlendirilmitir.

12
Mehmet Kaplan, Tanpnarn iir Dnyas, stanbul 1963, s.136.
13
lhan Gen, Hoca Neet Hayt, Edeb Kiilii ve Divannn Tenkidli Metni, zmir 2005, s.145.
14
Aynur Koak, Ahmet Bicann Eserleri zerine Bir nceleme, dal Neriyat, stanbul 2003,
s.148

13
 ey adreddn aretleri yine sl idp eyitdi: ya ey libi gli nice

olca pk olur didi ey Seyyid afiy rahmetullhi aleyhi buyurd ki b-

namz (beynamaz) lokmasn yememek gerek lib olan kii avm al ile

itil itmemekdr yani avm ile alaym vereyim itmemekdr yezde avret

ile yatmaya yezdi lokmasn yemeye kend cevherin yezde arc itmeye ve

kend lomasn dai yezde yedirmemekdr bir kii mnker ve

mnf(etmegin) yese uranda iken ol kiini vadesi irip lrse

mansz lr15

Yukarda verilen rnekte de grld gibi bu iki kiinin arasnda geen

konumalar eser boyunca devam etmektedir. Eserde yer alan btn soru ve cevaplar

daha sonraki blmde verilecei iin bir rnekle yetiniliyor.

2.2.1.2. Tahkiye Yoluyla Anlatm

Hikye, en etkili anlatm biimlerindendir. Bu teknikle en zor konular
kolayca anlatlabilmekte ve hatrda kalacak bir etkiye kavumaktadr. Kutsal
kitaplarda anlatlan din hikyelerin ok daha yksek bir etkiye sahip olduklan
bilinmektedir. Bu hikyelerde, insanlara t vermek amacyla, peygamberler
aracl ile yine peygamberlerle ilgili olaylar anlatlmaktadr.
Din hikyelerin baka bir zellii ise, insanln kayna ve kaderi ile ilgili
zor sorulara cevap vermi olmalardr. Onlar ayn zamanda iyi, doru, gzel, hell
vb. deerlerin ilk insandan beri var olduunun ahitleridir. Din hikyelerde iyi-kt,
hakl-haksz, dil-zlim, drst-yalanc, alak gnll- kibirli karakterler srekli
mcadele ederler. Bu mcadeleler szl ve yazl gelenekler iinde korunmular,
btn zamanlar aarak insanln ortak miras haline gelmilerdir. Hangi zamanda
olursa olsun, onlar okuyanlar ve dinleyenler, onlardan kendi haytlar iin dersler
karabilmekte ve yararlanabilmektedirler.16
Eserde de yeri geldike tahkiye yoluyla anlatma bavurulmutur. zellikle
de peygamber hikyelerine yer verilerek zihinde kalclk salanmaya allmtr.

15
14b
16
Aynur Koak, a.g.e., s.144.

14
Tekke Edebiyat bnyesinde eser veren yazarlar, halka hitap ettikleri iin bu tr
hikyelerle daha kolay bir anlatm eklini seerler.
bu vayyetler alilrramna geldi brhim Peyamber aleyhisselm

oud dim bu isimleri efi getrdi ol vait ki Nemrud lain oda atd

(mancldan) ub hev yzinde dnb giderken brhim peyamber

aleyhisselm bu isimleri yd idp efi getrdi hemn sat a subnehu

ve tel areti ol yanan oda buyurdi uln y nru kevn berden ve selmen

al brhim didi yani ey te-i szn brhim zerine (sovu) ol ve selmet

l didi nr- szn alle gl-zr eyledi eger ki al brhm dimese hemn

ovu ol dise dunyda hibir iy pimezdi tes yle olurd yle ovu

alurd brhm zerine ol yanan tes brhme gl glistn b u bostn

old brhm alli dp dizi ond yerden enhrlar ve ovu ular d

revn olup ad bu isimler berektnda alilurramn dai bu kermetleri

grb ak tel aretine hezrn krler eyledi 17

Yukardaki rnekte de grld gibi Hz.brahimin atee atlmas ile ilgili
hikyeden yararlanlmtr. Onun ateten kurtulmas da On ki mamn isminin
okunmasna balanmtr. Bunun dndaki hikyelerde de yine On ki mam n
plana kartlmtr.
Bu anlatmlar dnda farkl anlatm ekleri de kullanlmtr; ama en ok
kullanlan ve esere hkim olan anlatm ekilleri yukarda bahsedilenlerdir.

3.erik zellikleri
3.1. nanlar
Eserin bel kemiini dini ierik oluturmaktadr. eyhin ve ona talebe olan
mridinin arasnda geen konumalar, daima inan erevesinde olmutur. Eserde
mridin sorduu sorulara verilen cevaplar eserin tamamnda yer almaktadr. Bu
sorular ise genelde Alev-Bekta inancn yanstan dncelerden olumaktadr.

17
8b

15
Esere hkim olan kiilikler Hz.Ali ve On ki mamdr. Dini unsurlar da bu kiilikler
etrafnda oluturulmutur.

3.1.1. Hak-Muhammed-Ali
Allah-Muhammed-Ali anlay Alevlikte ok byk yer igal etmesine
ramen Alevler arasnda bunun yorumuyla ilgili farkl anlaylar bulunmaktadr.
Bekta dedebabas Bedri Noyan'a gre bu leme Hristiyanlktaki baba-oul-
rhulkuds lemesine benzemez. Zira Hz. Muhammed ve Hz. Ali'nin anne ve
babalan bellidir. Kendileri de gkten indiklerini ve sonra yine ortaya kacaklarn
sylememilerdir. Her ikisi de kendilerinin bir Tanr kulu olduunu daima
tekrarlamlardr. Kald ki slmiyet'te ulhiyet, nbvvet ve velayet diye bir leme
de vardr. Esasnda Bektaler-Alevler Allah', Hz. Muhammed'i ve Hz. Ali'yi ok
sever ve derin bir ak ile muhabbet beslerler. te yandan Semah Kltr Vakf'nm
kurucu yeleri arasnda yer alan ve bir aralk Alev-Bekta Temsilciler Meclisi
bakanln da yrten Ltf Kaleli, "Hak-Muhammed-Ali" eklindeki lde
Hakk'n Allah anlamna gelmediini, aslnda bu lnn Hristiyanlktaki teslisi
artrdn, sonuta Alevlikteki bu leme ile Hristiyanlktaki teslisin ayn
kapya ktn ileri srer. Baka bir yazarsa Alevlik-Bektaliin temel felsefesini
tekil eden bu lnn tevhid, nbvvet ve imamet inancn temsil ettiini syler.
Ona gre bu l, dier bir ifadeyle zt, rislet ve vilyet olup Mslmanln
kouludur. Bu varl birlikte sevmek, sevgilerin en ycesidir. nsan kurtaracak
olan bu sevgi hakknda Kur'an'da pek ok yet vardr.18
Ali Yaman da bu konuyla ilgili olarak Alev inancnn, Hak-Muhammed-Ali
sevgisi zerinde ekillenmi, inan, kurum ve pratiklere dayanmakta olduunu
sylemektedir. Bu inan ve ibadet anlaynn kendine zg ynleri bulunmaktadr.
Bu anlayn temeli biimden ok z esas almasna ve ekilcilie kar olmasna
dayanr. Alevlikte biimsel uygulama ve ibadetler de olmakla birlikte, esas olan
zahir yani biim ve d anlamlar deil, batn, yani z ve i anlamlardr. Hac Bekta
Veli de Tanr'nn bir zahiri bir de batn olduunu vurgulamaktadr. Bu balamda
Kuran- Kerim'in bir zahir, bir de batn anlam olduuna inanlmaktadr, ite bu z,
yani batn kavrama sreci, ideal insan betimleyen insan- kmil (olgun insan) olma
aamas eklinde nitelendirilir. Olgun insan olabilmek, lmeden evvel lmek, Hak ile

18
lyas zm, Gnmz Alevlii, sam Yaynlar, stanbul 1997, s.69.

16
Hak olmak gibi kavramlarla da ilintilidir. Hak Muhammed Ali Yolu olarak da ifade
edilen Alevlikteki inan ve ibadet uygulamalarnn temeli ite bu ideal insan
ekillendiren elerden olumaktadr. Btn Alevlik kurum ve kurallarnn znde
ite bu amaca varmak iin gerekli ayrntlar bulunmaktadr. 19
Bu inanca gre grntler ve adlar asndan Allah, Muhammed, Ali tek bir
nurdur. Aamalar asndan insanln en yce ve en son noktasdr. Bu, Hakk'n tam
ortaya k demektir. Hakk'n her sfatta ve sfatla grntlenmesidir.
Allah szc, hem grnmeyen, hem grnen eyleri kapsar. Muhammed ise
yle bir olanak mim'i ile doludur ki btn varlk Muhammed'dir. Ali ise kendi gibi
olanlarn en ycesidir. O, hem ad olarak Ali oldu, hem de beden ve ruh bakmndan
yce (l) oldu. Ycelikten ama, bilgisizlikten syrlp srf gerek, srf nur olmaktr.
te, "Allah-Muhammed-Ali" lemesi insanln son noktasdr. Allah, Muhamed'de
simgelenmitir. Baka hibir eyde bu grnt olamaz. Bu nedenledir ki
Muhammed'den sonra eli gelmeyecek denmitir. Arta nur kandilinin yandnda da
nce Ali'nin nuru grlnce demek ki her ey Ali'dir. yle ise yukardaki Allah
Muhammed Ali birliine insan yeniden dnebilir. Tanrsal kiilik, Muhammed ve
Ali'de olmu ve kiilemitir. Koninin tabanndaki younluk insanlardan
olumaktadr. Dolays ile her insanda ycelme, yani Tanrlama yetisi vardr. Ancak,
onlarn tm bu yetilerinin ayrmnda, bilincinde deillerdir. Ancak, ksmeti olanlar
bu perdeyi kaldrp bu gerei bulmaktadrlar. 20
Eserimizde de yukarda bahsettiimiz bu ayrntlar, yeri geldike ayetlerle
aklanmaya allmtr. Dncelerin ayetlerle desteklenmesi eserin
inandrcln ykseltmesinin yannda temel bavuru kaynann Kuran olduunu
da gstermektedir.
Eserin en nemli isimleri tabi ki yukarda deindiimiz isimdir. Alev
Bekta inanc da bu isimler etrafnda teekkl etmitir. Bu yzden bu isimleri tek tek
ele almak gerekir.

3.1.1.1.Hak-Allah
nsan, dnyay ve topyekn evreni yaratan Allah inanc Alevlikte olduka
merkez bir konuma sahip olup, hakknda geni materyal vardr. Menkbnameler

19
Ali Yaman, Alevlik ve Kzlbalk Tarihi, Nokta Kitap, 1.Bask, stanbul 2007, s.204.
20
Nejat Birdoan, Anadolunun Gizli Kltr Alevlik, Berfin Yaynlar, 2.Basm, stanbul 1994,
s.302.

17
Ona hamd ile balar, btn glbanklar O'na yaplan dualarla doludur. Ozanlarn
tm O'na yakar ve niyaz ifade eden yzlerce deyi sylemilerdir. Ancak
Alevlikte Allah telakkisi tasavvufi unsurlar tar.21
Tasavvuftaki vahdet-i vcut anlay Alevlikte de kendini gstermektedir. Bu
noktada Alevlik, genel anlamda slm'n ulhivet inancna ilgisiz kalmam, ancak
bunu tarih gemiine bal olarak eski inanlarn ve etkilendii deiik unsurlarn
ereveledii esnek bir yapda benimseyip alglamtr. Bu alglama, en genel
karakteriyle Kur'an'n tasvir ettii ulhiyet anlayna paralel bir alglamadan,
Tanr'nn Ali'de bedenlenmesine (hulul) kadar farkl boyutlar tamtr.22
Alev inancnda Tanr; evrenin sadece yaratcs deil, ayn zamanda da
evrenin ierisinde yerleen ve grendir. Yerleik Tanr anlay sonucu, zat'n,
fkrarak (sudur ederek) sfatlarn ortaya koyar. Bu bakmdan gzellik, iyilik, adil
olmak, ak hali, zatla hemhal olmaktr. Bu yerleik Tanr anlay da, Anadolu
Alevliinin temel felsefesini ve inancnn da omurgasn oluturur.23
Bekta Allah'a sevgiyle yaklar. Temelinde sayg yatan bir sevgidir bu.
Allah'a yaklamnda korkuya yer yoktur. Korku kavram sadece "yetersiz kalrsam,
yeterince hizmet veremezsem!" gibi rkntlerde daha ok verebilme hizmet
edebilme istei ile dile gelir. Allah tarafndan cezalandrlma korkusu tamaz; nk
bunu gerektirecek bir eyi yapmas eitimine ve akdine sadksa mmkn deildir.
Su olmayan yerde cezadan korku olamayaca dncesidir bu.24
smail Kaygusuz bu konuda farkl bir yorum getirerek Tanr halktr, halk da
Tanrdr. eklinde bir izah getiriyor. Ayrca Alev bir kiinin secdesinin insana
olduunu, yani Tanrnn insanda olduunu aklyor.25
Eseri yukarda bahsettiimiz noktalardan ele alrsak eserde Allah inanc en
ar basan inanlardan biridir. Bu inan yer yer ayetlerle desteklenmektedir. Farkl
konularda yeri geldike ayetlerle anlatm, n plana kmaktadr. Bunlarn yan sra
hak sevgisi yeri geldike vurgulanmtr. Eser soru cevap temeline oturtulmutur.
eyh Safiyddin kendisine yneltilen sorulara Alev Bekta anlayyla cevap

21
lyas zm, Gnmz Alevlii, sam Yaynlar, stanbul 1997, s. 69-70.
22
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.74.
23
Hasan Glen, Anadolu Alevlii Mslmanl, Can Yaynlar, stanbul 2001, s. 9.
24
Belks Temren, Bektaliin Eitsel ve Kltrel Boyutu, TTK Basm Evi, 2.Bask, Ankara 1995,
s.150.
25
smail Kaygusuz, Alevlik-Kzlbalk ve Materyalizm, Alev Yaynlar, stanbul 1996, s.80.

18
vermitir. Bu cevaplar arasnda Hak, Muhammed, Ali ve eyh sevgisi nemli bir yer
tutmaktadr. rnek verecek olursak:
ya ey b-namaz kimlerdr buyur ki iidelim ve bilelim didi ey Seyyid

afiyy rametullahi aleyhi buyurd b-namaz anlardr ki a sevgisin ve

peyamber mihrin ve evliy muabbetin glden ara bularn yerine

tev-i dnya ve ll u ve bed fikr ve bed endi olm ola ve gli

tekebbr ola aa ba indirmeye ve a sze uccet idb bel dimeye zir

ki namzdan murd olnan niyzdr aa ba indirb secde lmadur bir

kii secdei terk eylese a tel aretine ubdiyyet ve (peresti) itmemi

olur eyn gibi merdd olur bir ul efendisine serke olub ba indirmese ve

emrine mui olmasa olur yle ise efendisi n apusnda omaz redd ider

imdi lib olan kii (celh) cehd idb dir oldu adar gze gile girmek

gerekdr zr ki gl a evidir pes ev ibi evinden l degildr bir

kii a evine girse a ile birlik itmi olur didi.26

Eserde ayrca secdenin Yaradana olaca vurgulanmtr. Bu da Allaha
inancn ne kadar salam olduunun bir gstergesidir.

adan ayriye secde lma kfrdr

secde aadr adan ayriye secde lma rev degildir eger alk in

iderse ol kii mula kfir olur 27

3.1.1.2. Hz. Muhammed

Yaygn slm anlayta Hz. Muhammed, Allah'n insanlara mesajn iletmek
ve yaayarak klavuzluk yapmak zere gnderdii peygamberler zincirinin son
halkasdr. Onun "Allah'n kulu ve peygamberi" olduuna inanmak, imann temel
esaslarndandr. Yirmi yllk peygamberlik dneminde o hem ilah buyruklar
insanlara aktarm hem de bizatihi yaayarak rneklik etmitir. Onun gerek sz ve

26
15a.
27
15b.

19
davranlar gerekse takrirleri Kur'an'dan sonra dinin ikinci kayna kabul edilmitir.
Onun ismini anamk bile ou ey iin yeterli grlmtr.

a sbhneh vetela areti dai habbini ve evldn sevp mabbet

eyledi, da eyeyitdi ya Muammed eger ullarm beni yerde ve gkte on iki

bi ism ile ikr eyleyp ousa ben dai sen on iki evld yd idb ef

getreni azzim cellim aametim an ol beni on iki bi ism ile ikr

iden ulun evbnca da yerlerde ve gklerde arda ve krsde olan

melekler ve feritahlar sanca evb virem, didi da eyeyitdi: ya

Muammed her l ki benim ullarmdan ve her mmet ki seni mmetiden

tefv birle seni evld n utub ef getrse her ne murd in olursa

dnyev ve urev cemi murdn l eyitdim. 28

Hemen ifade olunmaldr ki, Alev kltr Hz. Muhammed'in slm'daki
genel statsn dikkate alarak "Hak-Muhammed-Ali" tasavvurunda ona ikinci srada
yer vermi; peygamberliini belli lde kabul etmi, onu sayg ve sevgi kalplar
iinde alglamtr.
Alevliin kltrel kaynaklarnda nicelik olarak Hz. Muhammed'le ilgili kaytlar Hz.
Ali ile ilgili kaytlara gre olduka snrl olmakla birlikte, yine de azmsanmayacak bir
yekn tutmaktadr.29 Yukarda da bahsedildii gibi Hz. Muhammed dier tasavvufi
anlaylar gibi Alev-Bekta anlay iin de nemlidir. Eserde de hadis ve ayetler
vastas ile bu konuya dikkat ekilmitir. rnek vermek gerekirse:

levlke levlke lim aletl eflk ve yine buyurur ki alatl ey li

ecelike ve alatke li-ecl yani dimek olur ki y Muammed iki cihnda

mad olan baa sensin, seni benim in yarattm ve on sekiz bin lemi

seni in yaratdm zir ki eger sen olmayayd yerleri ve gkleri ve

mfhy yaratmazdm. 30

28
3b.
29
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.81-82.
30
1b.

20
 Eserde yeri geldike ve salam bir ekilde Hz.Muhammed sevgisi

vurgulanmtr. Onu severek gerek ibadet seviyesine ulam olunaca

aklanmtr.

a subhneh ve tel aretleri buyurdu ki: azzim cellim aametim

in ya Muammed her kim seni ve evldn sevb muabbet eylese eger

yerler ve gkler kadar gnh olsa baladm ve aa ramet ldm ve

her kim seni ve evldn sevmezse yerler ve gkler adar ibdet ve aat itmi

olursa da n yeri amudur ebedi maya didi, ndan Rasl aret buyurur

ad-i erifinde ki: men teeyyua seyan min ayri evldi faat eya

keeyu-eyn yani bu ad-i erfin manas budur ki evld- raslden

ayri bir kimesne ye kendni teslim eylese n merebi aret-i Rasul

masa adi-i erf mcibince ol kiinin ey eyn olur. 31

3.1.1.3.Hz. Ali
Hak-Muhammed-Ali" lsnde nc srada bulunan Ali, belirtmek gerekir ki
Alev edebiyatnn merkez kavramlarndan biridir. Hakknda en ok deyi sylenen,
ocuklara en ok ismi konulan ve modern dnemlerde resimleri evlere aslan Hz.
Ali'dir.32
Hz.Ali, Alevlikte yol un, adn kendisinden ald sembol ahsiyettir. Bir
Alev yazarn ifadesiyle Alev inancnn temel direidir. 33
Hz. Alinin Bektalik dncesi iersindeki yerine deinmeden nce onun
haytna ksaca gz atalm. Bu konuda Ali Yaman ve Haydar Kaya, Hz.Ali iin
unlar sylemektedir: Alev Bekta yolunun en temel ahsiyetidir. Hz.
Muhammed'in ok sevdii amcas Ebu Talib'in olu, damad ve On ki mamlarn
birincisidir.34

31
2a
32
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.90.
33
Bozkurt, Fuat, Alevliin Toplumsal Boyutlar, Yn Yaynclk, stanbul 1990, s.97.
34
Ali Yaman, Alevlik ve Kzlbalk Tarihi, Nokta Kitap,1.Bask, stanbul 2007, s.179.

21
 Babas: Hazreti Muhammed'i byten, evlendiren, slam dininin yaylmasnda en
byk destei veren ve Peygamberin manevi babas, Adulmuttalib olu Ebutalib
Hazretleridir. Annesi: Hazreti Muhammed'in, "Anamdan sonra anamdr." dedii
kutlu insan Fatma Hazretleridir. Fatma da Haimoullar kabilesinden tannm
insan Esed'in kzdr.
Hazreti Ali, 21 Mart 599 gn dnyaya gelir. Hicrette 23 yl nce Receb aynn
13. Cuma gn Beytullah'n iinde gndz vakti dnyaya eref verir. Beytullah'
tavaf etmekte olan annesinin sanclarnn artmas zerine, yannda bulunan Hazreti
Muhammed tarafndan Beytullah'n iine konulur. Darda tavaf devam ederken,
ierde ah Velayet doar. Annesinden sonra yzn ilk gren Resul-i Ekrem olur.
Annesinin memesinden nce Resul-i Ekremin dilini emer. Ve Ali ismi Peygamber
tarafndan kendisine verilir. Beytullah'n iinde dnyaya gelen tek zattr.
Knyesi: Ebl Hasan ve Peygamber tarafndan kendisine verilen Ebu Turab'dr.
Lakab: h- Velayet, Emir el m'minun, Aliyyl Mrtez, Haydar- Kerrar,
Kerremallah vehe, Esedullah-il galib, ir-i Yezdan gibi daha pek ok lakab vardr.
Hicretin krknc ylnda Ramazan aynn on altsnda Kfe camiinde namaz klarken,
bni Mlcem mel'unu tarafndan zehirli hanerle yaralanr. Zehirin vcuda yaylmas
zerine gn sonra 19 Ramazan 40 hicri tarihinde ehit olur. Miladi olarak 24 Ocak
661 tarihidir.
mr: 61 yl, 10 ay, 3 gndr. Merkadi Irak'n Necef ehrindedir.
Hazreti Fatma'dan sonra birka kez evlenmitir. Evliliklerinden on yedi erkek ve be
kz ocuu dnyaya gelmitir. On yedi Kemerbest Hazreti Ali'nin on yedi erkek
ocuudur.
Evladlar: Hasan, Hseyin, Muhsin (Hdi-i Ekber), Zeyneb, mmglsm,
Muhammed Hanefi, Abdlvahab, Avn, Cafer Tahhir, Tayyib, Abdullah Turab,
Abdurrauf, Abdullah Evsat, Abdullah Abbas (Celal Abbas), Abdurrauf Fazl,
Muhammed Abdlvahab, Abdlcelil Asgar, Abdurra-him Yahya, Abdulmuin Amr,
Rukayye, mml Has'en, Remle-i Kbra, Abdulkerim, Abdssamed.35
Ayrca Snni anlaynda drdnc halifedir. Yaam boyunca Peygamber ile birlikte
olmu ve btn savalara katlmtr. Kahramanlklar destanlara, halk hikyelerine
konu olmutur. Hz. Ali ayn zamanda ilk Mslman olan kiidir.36

35
Haydar Kaya, Alev-Bekta Erkn, Evrad ve Edebiyat, Engin Yaynclk,1.Basm, stanbul
1993, s.28-29.
36
Ali Yaman, a.g.e., s.179.

22
 slm Tarihinde Alevlikten, Hz. Ali'nin soyundan gelen hanedanlar veya
insanlar anlalrken tasavvufta, silsile yoluyla Hz. Ali'ye ulaan tarikatlara da Alev
denildiini grmek mmkndr. Kelm ve mezhepler tarihinde Alevlikten, ehl-i
beyt sevgisini ne kararak, Hz. Ali'yi dier sahabeden stn grmek, hilfetin
ncelikle onun ve evladnn hakk olduuna inanmak eklinde, ia'nn tarifiyle
paralellik arz eden bir mnann anlald sylenebilir. Hilafet durumu eserde de
bahsedilmektedir.
bu cihnda evvel alfe dem afiyyullh aleyhisselmdr n anda

a tela areti buyurmudur ki ve i le rabbke lilmeliketi inn

ciln filer alfeh yani a tela areti feritahlarna bildirdi ki

dem afiyyullh yeryzini alifesidir yle olsa evvel alife demdir

ikinci alife temdir dai demden teme gelinceye degin yedi bi yl

gedi yz yigirmi drt bin peyamberler ve yz on mrseller geldiler

aralarnda bir nicesi alfelik ldlar ol cmleden Dvud halifetullah ve

Sleymn nebiyyullh ve areti Ysuf ve hem skender larneyn gibi

kimesneler alfelik idp ardan arba km eyitdiler dnyya geldiler ve

geyitdiler tki ir zamn peyamberi ateml-enbiy Muammedl

Mutafa allalh aleyhi vesellem dnyya geldi cmlesini ukmi bl ve

yini mens old y ve gn ve yldzlar giceler ve gndzler cem lem

dnyda her ne var ise ins cin v uyr(aa deve keli) msaar ld

a tel aa abbim ve Raslm didi yigirmi yl eriatla otuz bi

abe cem eyitdi abet veft eyledi dnydan geyitdi areti aa vl

old an yerine her kim im-i mam olsa alfedir areti Rasl im-i

mam ve hem vasi areti mm Aliyyibni Ebi lib kerremallh

vecheh dai on bir evld alfelerdir ve anlar nesli dai Halfelerdir 37

Genel olarak Alevliin; Hz. Ali'yi dier sahabeden daha stn gren, onun

23
haytndan ok sonra onun baz zellikleri ve meziyetlerini kendilerine dstur edinen
veya kendilerini bir ekilde Hz. Ali'ye nispet eden insanlarn aidiyet anlayn ve dn
kimliklerini yanstan bir kelime olduu sylenebilir.38
Bu konuda Ltfi Kaleli bir eserinde yle bir yorum getirmektedir: Alevlik
zerine geni aratrmalar ve kitaplar bulunan rene Melikoff, Alevlerin tanrsal
dzeyde sevdikleri Hz. Ali'yi, taplacak ilah konumunda yle dile
getirmektedir:Alevlerin tapt Ali bambakadr. Alevlerin taptklar ah Merdan,
tarihi Ali deildir. Tarihi Ali ile Alevlerin tapt Ali arasnda byk farklar vardr.
Hemen belirtelim ki Alevlerin taptklar ah Merdan, eski Trklerin Gk
Tanrs'dr. Gk Tanr, sre ierisinde yava yava Ali oldu...39 Melikoffun bu
yorumu Hz.Ali sevgisine farkl bir boyut kazandrsa da ne olursa olsun o, Alev
Bekta dnce sistemi ierisinde tartlmaz bir semboldr.
Hazreti Ali, tabiidir ki geni bir ktleyi pei sra srkleyecek ve onlara
rehberlik edecek btn meziyetlere sahip bulunmaktadr. Zira ktle; doruluu,
kahramanl ve mensup olduu dinin ruhuna olan vukufu ile hret yapan bir
rehberin arkasndan yrmekte asla tereddt etmez.40

Hz. Alinin bu zellikleri eserde de saylarak onun ahlakna dikkat

ekilmitir.

Aliyy bni lib kerremallh vecheh grbz er idi ve anda yz bi er

uvveti del uvvet var idi annn ki ol hibi zlfir ve ehl-i vaar idi 41

ilm ilm meramet efat izzet urmet idmet tav keml edeb erkn fikr

ferset ftvvet mrvvet lf kerem enm isn in falet fehat nahat

sevet ecat sadet mhbet albet uvvet kudret erlik dilverlik

hnerverlik serverlik nice ki eker elinde bunlar aret-i Aliyyibni Eb lib

kerremallah vechehni vafdr ol kiide bu vaflar mevcud gerekdr ki

ahb-i lfir olmaa ly ola42

37
27b-28a.
38
Hasan Gmolu, slam Mezhepleri Tarihi, Kayhan Yaynlar, stanbul 2008, s.98.
39
Ltfi Kaleli, Alevlik Aklidir, Ahlaki ve nsanidir, Can Yaynlar,1.Basm, stanbul 2004, s.24.
40
Kutbeddin Trkmani, Alevlik, Sakarya Basm Evi, Ankara 1948, s.28.
41
81b
42
83a

24
 Rza Zelyutun dncesine gre, Ali'nin nuru ile Muhammet'in nuru
ayndr. Muhammet bir ilim ehridir; Ali ise o ehrin kapsdr. Alev inanna gre
slamiyete giri, ancak bu kapdan olur. Bunun yolu da Alevliktir.
Alev felsefesinde, Muhammet'le Ali zdelemitir. Bunun sonucunda da
"Muhammet-Ali" kavram domutur. Bu ifadenin Muhammet'le Ali gibi veya
Muhammet ve Ali gibi alglanmas yanltr.
Burada, iki varlk gibi grnen tek varlk vardr. O varln d
Muhammet, ii Ali'dir. D, nbvveti (eriat) temsil eder; i ise velayeti (hakikati)
ifade eder.43 Eserde yukarda bahsedilen Muhammed-Alinin bir olmas durumu geni
bir ekilde ele alnmtr:

Rasl areti allallh tel aleyhi ve sellem ol minberin zerine d

a tel aretine amd en idp abelerine pend va nasat

itdginden sora mm Ali aretini ol minber zerine davet eyledi eyitdi

ya Ali gel sen benimle biat eyle ab senile biat eylesnler didi her kim

seni biatdan temerrdlk idp yz dndrrse benden yz dndrm

gibidir ve her kim benden yz dndrrse Allhdan yz dndrm gibidir ve

her kim Allhdan yz dndrse ezel ve ebed giriftr nr dzah ola didi pes ol

vat Rasl aretinin iretiyle areti emiral mminn mm Aliyyibni

Ebi lib kerremallh vecheh yriyb ol minber zerine d areti

Rasl areti mm Alini elin utub yanna old dai buyurdu ki ya

maerennsi min (evlikm) bi enfsekm yani sizi nefsiizden Allh ve

Rasl yekdir didi dai buyurd ki men knt mevlh ve h aliyy

mevlh yani ben her kimi mevlssam Ali dai an mevlsdr ve

immdr didi Peyamber hareti mm Aliyi im-i mam idp kend

yerine nab eyledi ve an (iatini) al aba vcib eyledi na- urn ile

ile ki avlihi tel eullhe ve eirrasle ve lil emri minkm yani

43
Rza Zelyut, Trk Alevlii Anadolu Alevliinin Kltrel Kkeni, Kripto Yay.,Ankara 2009,
s.449.

25
Allah ve Rasl atin idi ol vech zere immet gsterin anlar ki ll emrdir

dirligi mam gerekdr didi areti Rasl ll emri atin kend atiyle

berber eyledi ve kendden sora immetligi areti Aliye nab eyledi bir

nice adi-i erf dai syledi ene mednetl ilmi ve aliyyi bbh yani

ben ilmi ehriyim Ali kapusdr didi ve yine buyurd ki ene ve aliyy min

nrin vaidin yani ben ve Ali birle ikimiz bir nurdanuz didi ya Ali Hrun

ile Ms nice ise sen baa ylesin didi ya Ali dem Peyamber zamnndan

bu deme gelinceye degin cemi enbiyn evld kend ulbnden geldi

benim evldlarm seni ulbnden gelsn didi dai kend mbrek eliyle

uan d Muammed Ali bir gmlek iine girb ikisi bir yaadan ba

gsterdiler ol meclisde Rasl areti bu ad-i bu ad-i erfi buyurd

lamike lami cismke cism demke dem rke ri ent min ve ene

minke y Ali didi areti Raslu bu adi-i erfin ba mnflar iidp

ased yzinden tevl eyitdiler kend (zam-i fsideleri) zre eyitdiler

Muammedi Ali anda lamuke lami didigi bu ola ki avimli

amlk yani araba olmaldr dai cismke cism didigi bu ola ki

ammsi oldr dai demke dem den murd bu ola ki Famai aa virdi

kend zdr asan seyn ndan old annn an anmdandur didi dai

rke ri den murd oldur ki cmlenin cn Rasl rundan peyd

olmudur pes n in cn cnmdandur didi uldr didiler Rasl

aretini ad-i erfine itimd itmeyp eyitdiler ya Muammed nki (bir

siz) arazdan gmlegi arn biz dai grelim cismiiz bir midir gz ile

baup bilelim glmz emin ola didiler ol dem Rasl areti nlar bu

kelmlarn iidicek mbrek arkalarndan pirheni kardlar ve kendlerin

26
 izhr idp nlara gsterdiler n ol avricler badlar grdiler ki cesed bir

ba iki yine eyitdiler ya Muammed nki birlik leminden nin virersiz

cesed bir olup ba iki olman ne manisi vardr balarz dai bir olma

gerek idi ol far-i lem mbarek balarn gmlegin iine ekb yine

ardlar bir cesed bir ba oldlar an grb avricler infa geldiler44

Yabanc bir yazar Anton Josef Derl, Hz. Alinin konuan Kuran olduunu
syleyerek onun u bilgilere sahip olduunu kaydetmitir:
a) Muhammedin vecd durumunda syledii dinsel szlerin bilgisi
b) Muhammedin yol arkadalarna verdii dzyaz eklindeki deerli
bilgiler.
c) Muhammed tarafndan sadece Aliye verilmi gizli bilgiler.45
Hz.Ali, bahsedildii zere Alev-Bekta anlaynn sembol kiisidir. Onun
ad srekli Hz.Peygamber ile anlmtr. Hadislerinde srekli onun adn da anmtr.

ben ilmi ehriyim ve Ali ol ehrin apusdur, didi, ene ve Aliyy min

nrun vidn(din) yani ben Ali birle ikimiz bir nurdan al olmuuz,

didi46
Eserin odak kiisi tabi ki Hz.Alidir. Halifelik makamnda da son kiidir.
Hz.Muhammed sevgisi ile Hz.Ali sevgisi edeer tutulmutur.
ey bri d dost idin ol kimse ki Aliye dost olur ve evldna muabbet ider

dmn idin ol kimse ki Aliye buz ider ve l ve evldna dmn olur dai

frat ve nuret vir ol kimseye ki Aliye muvenet lub yardm ider dai

aeln it Aliye aelan ider 47

Eserde ayrca Hz.Alinin nesebine yer verilerek onun ne kadar parlak bir soya

sahip olduuna dikkat ekilmitir.

neseb nme dai budur

44
32b-33b.
45
Anton Josef Derl, Anadolu Alevlii, ev.Fahrettin Yiit, Ant Yay.,stanbul 1991, s.91.
46
13a
47
34a.

27
 h Dahmz bni Seyyid, h smil bni Seyyid, h aydar bni Seyyid,

ey Cneyd bni Seyyid, ey brhim bni Seyyid, Kutbuddin bni

Seyyid, ey li bni Seyyid, Muammed bni Seyyid, Avz bni

Seyyid(Feyrz) h bni Seyyid Mehdi bni Seyyid, Ali bni Seyyid

Muammed bni Seyyid, Hseyn bni Seyyid, Ebul sm bni Seyyid, Sbit

bni Seyyid, Dn bni Seyyid, Davd bni Seyyid, Ahmed bni Seyyid,

mm Ms Km ibni mm Cafer-i d bni mm Muammed Br

bni mm Zeynel bidin bni mm seyn ibni Aliyy bni Ebi lib

kerremallah vecheh ve alavtullahi aleyhim ecma 48

Eserde ayrca Hz.Ali peygamberlerle ayn kefeye koyularak ismi hep onlarla

anlmtr.

ube-i arat altdr evvel dem ikinci N nci it drdnci brhim-i

alil beinci Muammedl Mutafa altnc mm Aliyyl Mrtedr49

Yukarda verilen rnekler dnda Hz.Alinin ismi srekli anlmtr. Esere

yn veren, eserin yazlma sebebi denilebilecek kii tabi ki odur. Onu bulan, onu

anan ve onunla haytna anlam kazandran kii hakikata mutlaka ulaacaktr.

3.1.2.Dier Genel slami nanlar

Alevler, Hz. Muhammedin Tanr elisi ve Kuran- Kerimin tanr buyruu

olduuna, Hz. Muhammedin salt stn bir insan olmayp Tanrsal niteliklere de
sahip bulunduuna ve lmyle bu gcnn, kalt (miras) ve kaltm (irsiyet) yoluyla
Hz. Ali'ye getiine, Hz. Ali'nin ve evlatlarnn yine Hz. Muhammed'in buyruklaryla
mam (dinsel nder) ve Halife (siyasal nder) olarak seilmi olduklarna ve Hz.
Muhammed'in Tanrsal niteliklerini zvarlklarnda (nefislerinde) topladklarna, On
ki mama ve sonuncu imam Mehdi'nin lmediine ve kurtarc olarak bir gn ortaya

48
38b-39a.
49
52a.

28
kacana inanrlar. nan, tapm ve tzeleri, Kur'an ve Hadis yannda, imamlarn
kitaplarna dayanr. Tanrnn ktlk (er) deil, her zaman iyilik (hayr) verdiini,
iyilik ve ktln kiinin istemi sonucu olduunu kabul ettikleri iin yazgya
(kazaya) ve alnyazsna (kadere) inanmazlar. "Hac farz"n hem "Kbe"yi, hem de
"Kerbel ile Mehed"yi ziyaret ederek yerine getirirler. Ayrca, Muharrem aynda on iki-on
be gn "yas orucu" tutarlar; su imezler. Muharremin onuncu gn "aure" piirirler ve
dinsel tren yaparlar. Muharrem'den sonra, bir yllk sularndan (gnahlarndan) arnmak
iin "Baba"ya "ba okuturlar". Ali'nin doum gn saydklar "Nevruz"u bayram olarak
kutlar ve gn st ierler.50
Eserde en ok anlatlan konulardan biri de iman konusudur. zellikle imann
nasl daha salam olaca yeri geldike anlatlmtr.
ya ey libi ol nin nedir buyur ki bilelim didi ey Seyyid

afiyyddin rametullhi aleyh buyurd ki ol libi nin evliy etegin

utmak ikrr virb cn- glden imn getrmekdr yani her filine ve her

line bel diyb inanmadur menb- erifi dileyb evliy nefesini

manisin alayub aa gre amel itmekdr51

Tarikat yoluna giren bir kiinin evliyaya can- gnlden bal olmas da
srekli dile getirilmitir. Bylelikle yola giren kii evliyann yolundan giderek hakiki
iman bulacaktr.

ya ey mrvvet nedr beyn eyle bilelim didi ey Seyyid afiyy

aretleri eyitdi mrvvet oldur ki bir lib evliy kelmn iide a bile

evliyn menbn dileye her ne dirse aa gre amel eyleye mridin

emrin yerne getre ol libe herkiz lm yodur dnydan irete imnla

gide cmle enbiy ve zmre-i evliy ndan hond ola a tela areti dai

ndan r ve kir ola cemlin gstere didi ey adreddin eyitdi ya ey

bir lib evliydan yz dndrse li nice olur didi ey Seyyid afiyy

rahmetullhi aleyhi aretleri eyitdi bir lib evliydan yz dndrse

50
A. Nevzad Odyakmaz, Bektalik, Mevlevilik, Masonluk, Mephisto Yaynlar, 3.Bask, stanbul
2005, s.56.
51
21a

29
 pirden dnm olur beni abl itmemi iblsi kabl itmi olur mnkir

mnfkdur yzi karadur dnydan irete imnsz gider didi52

Talibin evliya duyaca sevgiyle iman konusunda eksikliklerin gideceine

deinilmitir.

bir lib bir mrid etegin utub evliy arna slik olsa n zerine hi

oru yodur mell ve mazn olmasun heman sdla bel balasun gitdgi

yerde rehberi izin izlesun ve her ide prini rsn gzlesn 53

Metinde btn sevgilerin kaynann evliyaya duyulan sevgi olduu

vurgulanarak, ona duyulan sevgi imanla edeer tutulmutur.

ya ey libi muibeti nedr ve mnf mubeti nedr lf idb

buyuru iidelim bilelim didi ey Seyyid afiyyddin areti buyurd ki

libi ol mubeti evliydan cd olmadur ve mnf muibeti

cehennemlik olmadur didi ve dai eyitdi libi mubeti vardr evvel

birisi budur ki ybet mesvi eyleye nci mubeti oldur ki evliyn

mihri ve muabbetin glden ara her an lib ki bu drl ii idecek

olursa dergh da abl olmaz dnydan irete imnsz gider54

mann kmil olmas yani tam olmas iin de eserde unlar anlmaktadr:

ya ey libi imn ne ile tamm ve kmil olur didi ey Seyyid afiy

areti buyurdu ki ol lib evliy derghna varub klli eksikligini ele virb

gnhndan r niyz idb tevbe eylese evliyn pend naatn ve af

naar- himmetin kabl idp evliy nefesine mn getrse menbn dinleyp

mansin alayub anla amel eylese mn kmil olur didi55

Eserde imann ksmlar yeri geldike anlmtr.

52
20a
53
22a
54
22b
55
24b

30
 dn da imandandr ve mn iki sm zerinedir biri takdir ve biri

talddir56

3.1.2.1. Peygamberlere man

lah dinlerde ulhiyet inancnn yannda, melek ve kitaplara iman gibi
peygamberlik inanc da temel iman esaslarndan olup, slm'da bu dorultuda dier
peygamberlerle birlikte, Hz. Muhammed'in peygamberliini tasdik etmek zel nem
tamaktadr.
Kltrel kaynaklarnda iaretlendii kadaryla Alevlikte peygamberlik
inanc, esnek ve vurgusuz olmakla birlikte, kabul edilen bir iman esasdr ve Hz.
Ms ve Hz. s gibi byk peygamberlere nispeten daha fazla atf bulunmaktadr.57
Btn Mslmanlar gibi Alev-Bektiler de Hz. Muhammed'in
peygamberliini kabul ve tasdik ederler. Hz. Peygamber Alevliin ilk kaynadr ve
Hz. Muhammed'siz slmiyet'ten sz edilemez. Alevlere gre, Peygamber ve onun
kitabnda dile getirilen grlerin amac, insan gerek insan yapmaya yneliktir.
Buna gre, Hz Peygamberle ilgili inanlarn u balklar altnda zetlemek
mmkndr:
1.Alev-Bekt yolunun esas sevgidir; bu sevgi Allah-Muhammed-Ali muhabbetiyle
balar ve birbirinden ayrlmaz
2.lah kelm dile getiren Hz. Muhammed hak Peygamber, dinin/vahyin teblii ile
grevlidir.
3. Hz. Peygamber btn peygamberlerin nderidir.
4. Hz. Peygamberin szleri Allah'n kelam gibi deerlidir.
5. Hz. Peygamber ahirette m'minlerin efaatisidir.
6.Hz. Peygamber (s.a) gzel ahlk tamamlamak iin gnderilmi, son peygamberdir.
7. Hz.Peygamber lemin yaratl sebebi, ilki ve dier btn eriattan hkmsz
klandr.
8. Hz. Peygamber mucize ortaya koyan birisidir.

56
14b
57
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.115.

31
9.Hz.Peygamber'e inanmamak murdarlk (manevi kirlilik) ve hayvanlkla edeerdir;
O'nu inkar edenler cehennemliktir.
10. Btn Peygamberler gnahszdrlar.58
Eserin ilk blmlerinde peygamber kssalarna yer verilmitir. Eserin 2a
varandan itibaren peygamber kssalaryla balam olmas esere inandrclk
katmas asndan nemlidir. Eserde yer alan peygamber isimleri ve onlarn anlatlar
tek tek ele alnarak esere nasl bir ayrcalk kattklar balklar halinde incelenecektir.

3.1.2.1.1.Musa Peygamber
Eserin hemen ilk varanda Allahn lemleri Hz.Muhammed iin yarattna
dair syledii ayetler yer almaktadr. Arkasndan da her kim ki Hz. Peygamberi sevip
ona yolda olursa kazanacaklarndan bahsedilmektedir. te bu noktada Musa
Peygamber ile Allahn konumalar yer almaktadr. Musa peygamber Hz.
Muhammede nasip olan baz eyleri Allahtan istemekte, yaradan ise onlarn Hz.
Muhammede verildiini syleyerek Musa peygamberi geri evirmektedir. Bu
duruma rnek verecek olursak;

Ms Neb aleyhisselm bakup mmet-i Muammedi ervlarn gricek

a sbneh ve tel aretine mnct idp eyitdi y ilhel lemn,

dilerim keml-i keremiden ki nlar baa viresin didi, Allh tebreke ve

tela aretlerinden b msteb iridi ki y Ms ol benim abbim

Muammedidir saa virilmez didi, ndan Ms Peygamber aleyhisselm

eyitdi y rabbel lemn y iinde bir y grdm n baa vir didi, areti

rabbil zzet b eyledi ki ol mbrek Raman ydr benim raslm

Muammedi dir saa virilmez, vell Ms Nebi aleyhisselm a tel

aretinden adir Gicesin ve cuma gn istedi, a sbneh ve tel

58
Yldrm, Ahmet, Alev-Bektalerin Dinin Temel Kaynaklarndan Kuran ve Snnete Bak
Sleyman Demirel niversitesi lahiyat Fakltesi, Uluslar Aras Bektalik ve Alevlik
Sempozyumuna sunulan bildiri, 28-30 Ekim 2005 Isparta, s.293.

32
 areti tab ve b idp eyitdi: anlar benim abbim Muhammedidir

saa virilmez59
Bu konumann devamnda Musa Peygamber Yaradandan On ki mam emi
eran ve bedr-i mniri istiyor. Yaradan da onlarn da Hz.Peygambere ait olduunu
sylyor. Bu konumaya Cafer-i Sadk Hazretleri de katlarak bu cevherlere yalnz
Hz.Peygamberin vakf olabileceini syleyerek konumay tamamlyor ve sonunda
Musa Peygamber Rabbine secde klyor. 60

3.1.2.1.2. dem Peygamber

Peygamberlerden bahsedip de dem Peygamberden bahsetmek olmaz. Eserin
5b varanda Der beyan- fazail-i ehl-i beyti Rasulullah sallallah aleyhi vesellem
bal altnda dem Peygamberle balamtr. Onunla ilgili ksm yledir:
dem afiyyullh aleyhisselm cennetl mevda ve firdevs-i alda seyrn

iderdi ngh bir yeil nurdan zmrrd ubbe grndi gzine yle ki riler

ve lmanlar nur fil cmle ol ubbeden olurlar nki areti dem Nebi

aleyhisselm n grdi ayrn olup yridi ol ubbeye yan vard evre

erfn devr idp gezdi hi n bir apusn bulmad ve ol kubbeye anden

girilr bilmedi ar a tel aretine mnct idp eyitdi: ilhi ve seyid

ve Mevl azzi celli azameti an bu ubbe nedir baa bildir ve

bunu apus (andendr) baa gster greyim bileyim didi pes oldum a

sbhneh ve tela aretinden b- izzet iridi ki y dem ol ubbe be

atdr ve her atnda bir apus vardr dai apu apu stnde yazlm

avardr ol a ouyup ef getresin apu la giresin iinde ne var

gresin didi.61
Bu konumadan sonra dem Peygamber sylenilenleri yaparak en sonunda
Hz.Fatmay grm ve o, dem Peygambere on iki imamn ismini her ne zaman

59
2a
60
3a
61
5b.

33
okursa saadet bulacan sylemitir.62 dem Peygamber de syleneni yapm ve
kendisi de bu srra mazhar olmutur. dem Peygamber on iki imamn isminin
okumasn olu Hazret-i ite vasiyet eder. Hazret-i it de dris Peygambere; dris
Peygamber de Nuh Peygambere; Nuh Peygamber de Sam Peygambere; Sam
Peygamber de Hud Peygambere; Hud Peygamber de Lut Peygambere; Lut
Peygamber de Salih Peygambere; Salih Peygamber de brahim Peygambere;
brahim Peygamber de ouldan oula vasiyet eder. Bylelikle Hz. Abdullah ve
Hz.Hamzaya ular. Burdan da Hz.Muhammede, ondan da Hz.Aliye ular.
Hz.Aliden de on iki imama ulaarak silsile tamamlanr.63
Eserde bu ekilde bir sralama yaplmas, peygamber silsilesini sralamas
asndan nem arz etmektedir. Ayrca on iki imama dikkatleri ekmek ynnden de
nemlidir.

3.1.2.1.3. brahim Peygamber

Eserin 8b varanda herkese ok bilinen bir kssaya dikkat ekilmitir. Bu
kssa brahim Peygamberin atee atlmas ama atein onu yakmamasdr. Yalnz,
burada yazarmz olay farkl bir noktadan ele alarak brahim Peygamberi atein
yakmamasn onun on iki imamn isimlerini okumasna balamtr.yle ki:

Nemrud lain oda atd (mancldan) ub hev yzinde dnb giderken

brhim peyamber aleyhisselm bu isimleri yd idp efi getrdi hemn

sat a subnehu ve tel areti ol yanan oda buyurdi uln y nru

kn berden ve selmen al brhim didi yani ey te-i szn brhim

zerine (sovu) ol ve selmet l didi nr- szn alle gl-zr eyledi eger ki

al brhm dimese hemn ovu ol dise dunyda hibir iy pimezdi tes

yle olurd yle ovu alurd brhm zerine ol yanan tes brhme gl

glistn b u bostn old brhm alli dp dizi ond yerden

enhrlar ve ovu ular d revn olup ad bu isimler berektnda

62
7a.
63
7b-8a.

34
 alilurramn dai bu kermetleri grb ak tel aretine hezrn

krler eyledi64
Yazarmz olay bu ekilde anlattktan sonra yine bir vasiyet sralamasna
gemitir. brahim Peygamberin smail Peygambere; smail Peygamberin shak
Peygambere; shak Peygamberin Yakup Peygambere; Yakup Peygamberin de Yusuf
Peygambere bu isimlerin okunmasn vasiyet ettiklerini sylemitir. Daha nce de
sylediimiz gibi sralama inanlarmzda var olan ekliyledir. Arada baz
peygamberlerde durarak nemli olaylar hatrlatlmaktadr.Bu isimlerin manevi gc
de bu olaylar vastasyla gzler nne serilmektedir.

3.1.2.1.4. Yusuf Peygamber

Eserde Yusuf Peygamber ile ilgili olarak da onun kuyuya atlmas, kuyudan
kp Msra sultan olmas anlatlmtr.

Ysuf peyamber aleyhisselm bu isimleri ouyup efi getrdi ve hem

izzet idp kend de getrdi a sbneh ve tel aretini avn-i

inyetiyle uyudan d Mra suln old ar asretlerine avud65

Yusuf Peygamberle ilgili ksmlar da bu isimlerin okunmasna balandktan
sonra yine peygamber silsilesi verilmitir. Yusuf Peygamberin uayb Peygamber;
uayb Peygamberin Musa Peygambere; Musa Peygamberin zeyr Peygambere;
zeyr Peygamberin Davud Peygambere; Davud Peygamberin Sleyman
Peygambere; Sleyman Peygamberin Zekeriyya Peygambere; Zekeriyya
Peygamberin Yahya Peygambere; Yahya Peygamberin sa Peygambere; sa
Peygamberin de Muhammed Peygambere vasiyet ettiini syler.

3.1.2.1.5. lyas Peygamber

Eserde lyas Peygamber ile ilgili farkl bir anlat yer almaktadr. Esere gre
Azrail, lyas Peygamberin ruhunu almaya geldiinde O, alamaya balamtr.
Yaradan ona alamasnn sebebini sorduunda o, on iki imama ulamak ve onlarn
yzne yz srmek istediini dile getirmitir. Bu istee karlk Yaradan da ona

64
8b
65
9a

35
kyamete kadar hayt verdiini, bylelikle de on iki imama ulaabileceini
sylemitir. Bahsi geen metin de yledir:
areti lys aleyhisselm vadesi iriup let-i neza vard Azril

aleyhisselm an run ab itmek diledi lys Peyamber aleyhisselm

feryd- fin idp alad ve zr ld a sbneh ve tel areti aa

itb ve itb idp eyitdi y lys baa vl olda incnr misin eger bu

uuda seni trn rencde olursa azzim cellim aametim an dn

peyamberler defterinden azyup irc ideyim didi, lys Peyamber eyitdi

y rabbl lemin ki ben ul ldm in alyam vey aretine vl

olduum in incinem am ua yiyem didi a tela areti eyitdi ya bu

h nedr y lys didi lys Peyamber eyitdi ey br-Hd bzrm budur ki

ol on iki immlar ki seni abbi Muammedl Muafa evldlardr nlarn

ululuun ve faletin grem cmle enbiy evliy bunlar yzi uyna ve

rmetine afv idp yarlad ve her birine drl kermet virp kendne dost

ldn kimini menzlin al ve kiminin mamn (evedn) ldn kimine

oddan ve kimine udan nect virdin kimini alil ve kimini kelm ldn kimin

alife ve kimin (meleke emin) ldn kimine rum deyu b eyitdin imdi

ey a aniy derghdan iltimsm oldur ki bu on iki isimler berektnda

ben af ulu oyasn t ki nlar mbrek cemlin grem k-i pyi

erflerine yzm srem ve nice melilerinde bulunam ve idmetlerinde

olam didi, a sbhneh ve tel kerem lfundan buyurdu ki: selmn

al lysn inn kelike neczil musinn ya lys azzim ve cellim

aametim akn saa yine tadr eyledim t ymete degin ayt bul

36
 abbim Muammed Muafa devrine iri n on iki evldlarna bulu ve

gr idmetlerinde bulu abbimi mmetlerinden ol66

Bu metinde dikkat eken nokta ise, aslnda yazarn amacnn okuyucunun
bakasn her an on iki imama evirmek olduunu anlayabiliriz.

3.1.2.1.6.Muhammed Peygamber
Eserde ska Hz.Muhammedden bahsedilmektedir. Eser Hz.Ali ve On ki
mam n plana karan bir eser olmas sebebiyle gerektii lde Hz.Muhammed
sevgisi yer almaktadr. Yalnz bu sevgi bugnk anlamda bir bak asyla
yanstlmam, aksine btn sevgilerin bana ncelikle Hz.Muhammed sevgisi
koyulmutur.
Eserde Hz. Muhammedden bahsedi ou zaman hadislerle
desteklenmektedir. Eserde yer alan hadis rnekleri unlardr:

Rasl aret buyurur ad-i erfinde ki: men teeyyea seyan min ayri

evldi faat eya keeyaeyn yani bu ad-i erfin manas budur ki

evld- raslden ayri bir kimesne ye kendni teslim eylese n merebi

aret-i Rasul masa adi-i erf mcibince ol kiinin ey eyn olur 67

Rasl areti allalh tel aleyhi vesellem buyurur- kll asebin ve

nesebin yenati ill asebi ve neseb- pes malm ola ki cmle asebler ve

nesebler mna olur68

ad-i erf elmminne l yemtne bel yenalib min drul feni il

drl bei yani Rasl areti allallh tel aleyhi vesellem buyurdu

ki: mminler lmezler dar-i fendan dar-i bekya nal iderler69

66
9b-10b
67
2a
68
7a

37
 ad-i erfler dai syledi ene medinetl ilmi ve aliyy(in) bbh didi

yani ben ilmi ehriyim ve Ali ol ehrin apusdur, didi, ene ve Aliyy

min nrun vidn(din) yani ben Ali birle ikimiz bir nurdan al olmuuz,

didi 70

Rasl areti mm Alini elin utub yanna old dai buyurdu ki ya

maerennsi min (evlikm) bi enfsekm yani sizi nefsiizden Allh ve

Rasl yekdir didi dai buyurd ki men knt mevlh ve h aliyy

mevlh yani ben her kimi mevlssam Ali dai an mevlsdr ve

immdr didi71

Peyamber areti buyurmutur ol kimsenin ki ahdi olmazsa dni dai

olmaz72

Raslullh allallh aleyhi vesellem buyurmudur eddny mezraatl

iret yani dny ireti ekinligidr bunda ne ekersen anda an biersin73

benim etime onan tee yanmaz74

3.1.2.2. Kitaplara man

Alevlik gerek dier semav kitaplar gerekse Kur'an konusunda, genellikle
bunu bir inan esas olarak kabul eden; ancak yzeysel, zaman zaman da kendisine
mahsus, yer yer farkl yorumlar sergileyen bir tutum iinde olmutur. Kltrel

69
12a
70
13a
71
32b
72
40 b
73
47a
74
69a

38
kaynaklar bir btn hlinde gz nnde bulundurulduunda, Alevliin "drt kitab"a
gndermelerde bulunduu; Kur'an'a kar sayg besledii, ancak onu kendi
karakterine paralel olarak belli bir esneklik iinde ele ald; temel anlay ve
yaklamlarn Kur'an temelli ina etme konusunda kimi kk apl gayretler
sergilemekle birlikte, ou defa byle bir kaygya sahip olmad grlmektedir.75
Eserde islamn ve imann artlarna zellikle yer verilerek bu konulardan taviz
verilemeyeceine sk sk deinilmitir.
sorsalar ki bada ne var alnda ne var anda ne var gzinde ne var

ulanda ne var burnuda ne var znda ne var ggsnde ne var elide ne

var belide ne var dizide ne var ayanda ne var arkada ne var nde ne

var cevb bamda tc- devlet alnmda namz at amda lem-i udret

gzmde nr- velyet ulamda pk- Muammed burnumda by-i cennet

azmda imn- ehdet ggsmde urn- ikmet elimde dest-i velyet

belimde kemer-i hidyet dizimde dem-i dmet ayamda erkn- mey

aramda ecel mde naib var76

3.1.2.3. Meleklere man

Alevlikte melek inanc genel olarak belli bir esneklik ve kapallk iinde
kabul edilen bir inan eklinde karmza kmaktadr. ok vurgulu ve ilenmi
olmamakla birlikte, bu konuda yaygn slm anlaya yakn bir muhtevann bu-
lunduu sylenebilir.
Erkn kitab Buyruk ta meleklere gnderme yapan ok sayda kayt vardr.
Sz gelimi, bunlardan birinde, Tanr'nn dem'i yarattktan sonra meleklerden ona
secde etmelerini istedii, biri hari tm meleklerin ona secde ettii; Tanr'nn
kendisini dem'in kalbinde gizledii, bu bakndan melekler dem'e secde ettiklerinde
gerekte bu secdenin Tanr'ya secde olduu belirtilir. Dier bir kaytta ise zikrin
nemi zerinde durulurken, "yer ile gk arasnda zikir grevi yapan yetmi bin nur
kanatl melek"ten sz edilir. Ayrca eserde vahiy melei Cebrail'e birok gnderme

75
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.111.
76
51a

39
bulunduu gibi, yazc meleklerden bahseden ksmen uzun saylabilecek bir blm
de vardr.77
Buyruk ta bahsedilen olaya bu eserde de yer verilmitir. Ayrca Cebrail
melei en sk anlan melektir. nk o Allah ile Hz.Muhammed arasndaki irtibat
salamaktadr.

3.1.2.4. Ahirete man

Alevlik, badatrmac yapsna uygun olarak "lmden sonra insan ruhunun
baka bir kalba girerek yaamas" biiminde tanmlanan tenash anlayna yer
veren kabuller kadar, yer yer kapallk ierse de, nemli lde bir hiret anlayna
da sahiptir. Kltrel kaynaklarda hem tenash hem de hiret inancnn unsurlarna
ynelik ok sayda kayda tesadf edilmektedir.
Tenash anlayn konu edinen bir almada, kltrel kaynaklar incelenerek
balca tr tenash olduu ortaya konulmutur: Birincisi, ayn ruhun Hz.
dem'den balayarak Hz. Muhammed'e kadar srasyla btn peygamberlerin
bedeninde ekillenen kalp deiikliidir. kincisi, Hz. Ali'nin, bata Hac Bekta
Veli olmak zere, btn velilerin bedeninde zuhur etmesidir. ncs ise, bir
velinin ruhunun lmden sonra bir baka velinin bedeninde zuhur ederek haytiyetini
devam ettirmesidir.78
Alevlerde ahiret inanc konusunda en nemli nokta kul hakk konusudur.
Tanr'nn kul hakk hari insanolunun dier eksikliklerini affedebileceine inanrlar.
Bu nedenle zerinde kul hakk olan kii dkndr, Alev ibadetlerine katlamaz;
ancak o sorun zldkten sonra katlabilir. Bu ekilde herkesle razlk ierisinde
yaayan ve Hakka yryen (vefat eden) bir Alev ahirete gider. Ahirete gidi yani
lm bir ayrlk deil Hakka kavumaktr.79
Eserde rnek verilecek gibi bir ahiret anlayna yer verilmemitir. Fakat
sorularla br dnya srekli hatrlatlmtr.

3.1.3.Tasavvufi Anlaylar

3.1.3.1.Drt Kap-Krk Makam

77
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.108.
78
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.118.
79
Ali Yaman, a.g.e., s.203.

40
 Bekta inancnda Drt Kap Krk Makam tarkt mensubunun geecei
madd ve manev aamalardr. Hac Bekta Vel, Maklt adl eserinde tarkatnn
retisini bu ekilde dzenlemitir. Ona gre kul, alap Tanr'ya Krk Makam'da
erer. Drt Kap ile kastedilen drt esas: erat, Tarkt, Marifet ve Hakkt'tir.
Bunlarn her biri de onar blmden olumaktadr. Toplam Krk Makamdr.80
Ahmet Yesev, tarikatnn erknn Krk Makam esasna gre tanzim etmi ilk
Trk sfsidir. Kendisini tkp eden pek ok Trk sfsinde de Drt Kap sisteminin
var olduunu grmekteyiz. Ahmet Yesev Drt Kap Krk Makam anlaynn
kaynan Hz. Ali'ye dayandrmaktadr. Trk slam sufilerinin slk sistemini Drt
Kap, Krk Makam anlay oluturmaktadr.81
Ahmet Yesev'nin Fakrnmesindeki Drt Kap Krk Makam anlay ile
Hac Bekta Vel'nin Makltndaki Drt Kap Krk Makam anlay birok
benzerlikler gsterir. Drt Kap'da zikredilen Krk Makam'dan otuzu birbiriyle
ayniyet derecesinde benzerlik arz etmektedir. Dier on tanesi birbirini nakzedecek
kadar olmayp sadece ifade farkndan ibarettir.
Bu durum Trkistan kaynakl olan Hac Bekta Vel ile Ahmed Yesev'nin
arasndaki ilgiyi ve ba gstermesi bakmndan nemlidir. Ahmet Yesev ile muasr
olmayan Hac Bekta Vel, birok menakpnmede Ahmet Yesev ile muasrm gibi
gsterilmi onun mridi olarak anlatlmtr. Bu benzerlikler ile Bektaliin
kaynann Orta Asya'daki ilk Trk Mutasavvf Ahmet Yesev'ye uzandn ifade
edebiliriz. Hac Bekta Vel'nin de Trkistanl bir mutasavvf olduu dnlrse
onun beslenme ve etkilenme kaynaklarnn Ahmet Yesev olmas tabiidir.82
Drt Kap Krk Makam son derece hassas bir sistemletirmeye dayanr. Hac
Bekta Velinin Makltnda yer alan Drt Kap, slm tasavvufunun
mentsdr. Drt Makamn salad dnya gr, tutum ve davran biimlerini
kiiye alamak suretiyle onu yceltir; duygularn asilletirir.83
Bekta airleri Drt Kap Krk Makam iirlerinde ska ilemilerdir.
Bekta iirinin temelini Drt Kap Krk Makam oluturmaktadr. Halkn belleinde
yzyllardr canl bir ekilde yaayan bu deyiler bize Alev-Bekt yoluna, erknna
ilikin deerli bilgiler, ipular sunar. Alev Bekta yolunun yazl kaynaklarnn yok
denecek kadar az olduu gz nne alnrsa yzlerce yllk bir birikimin eseri olan

80
Hseyin zcan, Alev-Bekta Kltrne Baklar, Horasan Yaynlar, stanbul 2003, s.73.
81
Hamiye Duran , Yunusta Slk Sistemi ,Hac Bekta Veli Dergisi, S.2(Austos 1997) s.12-13.
82
Hseyin zcan, a.g.e., s.73.

41
deyilerin deeri ve anlam kendiliinden ortaya kar. Alev Bekta erkn
damtlm bir biimde deyilerde kendisini ifade eder. Yol'a ilikin bilgiler,
hareketler, riteller, buyruk ve saknmalar deyilerden renilebilir.84
Bekta erknnn temelini oluturan ve tarikatn pri olan Hac Bekta Vel
tarafndan dzenlenen Drt Kap Krk Makam anlay ayn zamanda Bektaliin ilk
temel erknnmesidir. Bekta dervii haytn bu makamlara gre dzenlemekte ve
bu makamlar dorultusunda tasavvuf yolunda (seyr slk) ilerlemektedir. Bu
sistemin Hac Bekta Velnin eseri olarak genel kabul gren Makaltta bulunmas
da nemlidir. Bu sistemle Hac Bekta Vel, tarikatnn temel deerlerini ve
tercihlerini belirlemitir. Bu adeta tarikatn anayasasdr. Sonradan dzenlenen
erknnmeler bu sistemle ilgili herhangi bir deiiklie gitmemitir. Onlarn
yaptklar pratikleri sistemletirme ve kurumsallatrmalarla snrldr.85
Hac Bekta Veli kmil insan olma yolunda tespit ettii ilkelerini Kul Tanrya
krk makamda erer, ular, dost olur. eklinde zetlemitir. Bu ilkeler sayesinde insan yava
yava ve aama aama olgunlua ular.
Drt Kap unlardr:1. eriat, 2. Tarikat, 3. Marifet, 4. Hakikat
Her bir kapnn on makam vardr:
eriat kapsnn makamlar:
1. man etmek, 2. lim renmek, 3. badet etmek, 4. Haramdan uzaklamak, 5.
Ailesine faydal olmak, 6. evreye zarar vermemek, 7. Peygamberin emirlerine uymak, 8.
efkatli olmak, 9. Temiz olmak, 10. Yaramaz ilerden saknmak.
Tarikat kapsnn makamlar
1. Tvbe etmek, 2. Mridin tlerine uymak, 3. Temiz giyinmek, 4. yilik yolunda
savamak, 5. Hizmet etmeyi sevmek, 6. Hakszlktan korkmak, 7. mitsizlie dmemek, 8.
bret almak, 9. Nimet datmak, 10. zn fakir grmek.
Marifet kapsnn makamlar
1. Edepli olmak, 2. Bencillik, kin ve garezden uzak olmak, 3. Perhizkrlk, 4. Sabr
ve kanaat, 5. Hay, 6. Cmertlik, 7. lim, 8. Hogr, 9. zn bilmek, 10. Ariflik.
Hakikat kapsnn makamlar
1. Alakgnll olmak, 2. Kimsenin aybn grmemek, 3. Yapabilecein hibir
iyilii esirgememek, 4. Allah'n her yarattn sevmek, 5. Tm insanlar bir grmek, 6.

83
Orhan Trkdoan, Alev Bekta Kimlii, stanbul 1995, s.182.
84
Ali Yldrm, Alev Bekta Deyileri, Ankara 1995, s.12.
85
Hseyin zcan, Alev Bekta iirinde Adap ve Erkn, Uluslar Aras Bektalik ve Alevlik
Sempozyumu, Sleyman Demirel niversitesi lahiyat Fakltesi, 28-30 Ekim 2005 Isparta, s.149.

42
Birlie ynelmek ve yneltmek, 7. Gerei gizlememek, 8. Manay bilmek, 9. Tanrsal srr
renmek, 10. Tanrsal varla ulamak.86
Bu kaplarn ierii eserde sk sk hatrlatlmtr. Talibin bu kaplarda durup neler
yapmas gerektii de sylenmitir.

ol iki mam yerine getrse evliy ile ol yetmi mam bile yerine

getrmi olur didi ey adreddin eyitdi ya ey ol iki mam

mubelesinde ola ve ol iki mam yerine gtren evliy ile ol yetmi

maam bile yerine getrmi gibi olur didi ey Seyyid afiyy rametullhi

aleyh azreti buyurd ki ol iki mamn evvel mam evliyya vef

eylemekdr nki irr virp geldi bel didi riat iinde yol olu old

gerektir ki ol irr zerine ahdin bekleye avlihi tela ve men fiye bim

heda aleyhillhi (feseyeti yeh) ecran aman yani a tel areti

buyurur bir kii ki benim yolma bel balayub ahdine vef eylese ben aa

nice drl ecirler asantlar viririm yle ki her biri bin ecr-i azim ola dai

ikinci mam tad-i kalbdir kavlihi tel ve yelne met hel vad

in kntm dn yani a tel areti buyurd ki ya ulum sen

eyledi ahdie vadie vefa eyle nice ki elest deminde bel dimi idin

avlide drst ol ve d ol yani inanc ol buyurur87

Bu kaplarn ve makamlarn her birinin kukusuz srlar vardr. Bu srra dikkat
ekmek isteyen Esat Korkmaz, Drt Kap retisinde kaplar, Tanr yolunda yryen bir
insann ykselmek ve derinlemek zorunda olduu manevi aamalar olarak alglanr.
Dinsel bilgiye ve deneyime alan bu drt kap, ilk olarak Cebrail tarafndan dem'e tantld:
Hz. Muhammed de, eriat benim szlerimdir; yol, tarikat benim ilerimdir; marifet, tm
eylerimin badr; hakikat, benim ruhsal durumumdur diyerek bunlar retti.
Bu kapsamda, insan- kmil aamalarndan ilkini temsil eden ve ahitlerle
zdeletirilen eriat kaps; benliini henz ktlklerden arndramayan, gelimemi ve
olgunlamam insanlarn din kurallar ve yasalar zoruyla eitildii bir manevi evredir.
nsan- kmil aamalarndan ikincisini temsil eden ve zahitlerle zdeletirilen tarikat

86
Ali Yaman, a.g.e., s.245.
87
21b

43
kaps; ktlklerden arnmann ve herkese iyilik etmenin saland bir manevi
evredir.
nsan- kmil aamalarndan ncsn temsil eden ve ariflerle zdeletirilen
marifet kaps; gnl yolunda en yce dzeye ulama ve tanrsal srlara erme
evresidir. nsan- kmil aamalarndan sonuncusunu temsil eden ve muhiplerle
zdeletirilen hakikat kaps; Hakk' grme, zaman ve meknda tanrsal lemin gc
iinde erime evresidir.
Kimi kaynaklar, kap sralamasn eriat, tarikat, hakikat ve marifet biiminde
yapar; marifeti, insann tanrsal varlkta belirmesi anlamnda en son evre olarak
grr. Normal insan, bu drt kap ve bu drt kapya bal krk makamdan geerek,
ruhunu ve benliini ergin duruma getirir; kmil insan olarak ilahi srra ular. der.88
Eserde de insan- kmil olmak iin yaplmas gerekenler sralanmtr:

biri insn- kmil ki erat arat marifet akat bbnda kmil-i

mkemmel ola an muabeti ve ird az yemek az uyumadur ve biri dai

salik niyyeti li ve muli f ve d gerekdr89

Ltfi Kaleli, bu drt kapnn anlamsal adan ieriini u ekilde vermeye almtr:
1. ERAT: Dinin abecesinin renildii yerdir. Bu kap ekilcilik ve
kuralclk arlkldr. Ynetme siyaseti gder. Deiime kapaldr. Ayet ve
Hadis'lere sk skya baldr. Bunlardan ayrlmay ve bunlar deitirmeyi, hatta
eletirmeyi "kfirlik" sayar; bu yola sapanlann katline ferman okumay mubah grr.
2. TARKAT: Kuralclk olmakla beraber eriat am kiinin kendi
istenciyle bir mride teslim olduu ve ktlklerden arnmak istedii tvbekrlk
kapsdr.
Alev inancna gre Tarikatn iinde de drt kap vardr:
a. Rehber Kaps
b. Msahib Kaps
c. Pir Kaps
d. Mrid Kaps

88
Esat Korkmaz, Yorumlu mam Cafer Buyruu, Anahtar Kitaplar Yayn Evi, 3.Basm, stanbul
2007,s.196.
89
46a

44
 3. MARFET: Bilimle alglamak ve duyumsama yoluyla Tann'ya ulamak
kapsdr. Gelimek iin deimeyi ngrr. nsanlk iin hizmet vereni, bulu sahibi
olan yceltir, batac yapar. Hnkar Hac Bekta Veli der ki:
"Benim gnlm Marifet evidir. Pes, Marifet, dnyadan ve ahiretten yedir. mdi,
Marifetli can, erenler candr; Marifetsiz can ise hayvanlar candr."
4. HAKKT: Tanrsalla ermek; her mekan ve zamanda Tanr'da eriyip
O'nda yok olmak; O'nunla btnlemek kapsdr. Daha ilerisi "Srr Hakkat"tr.
Burada, Tanr'nn dem'i gmlek edip zerine giymesi vardr. Mansur'un "Enel-
Hak", Yunus'un "Yere ge smayan, sm bu can iine" diyerek, "Ben kuluma
ah damarndan daha yaknm" diyen Tanr'y zne almasdr... 90
Drt Kap ayn zamanda evrenin yaratlndaki drt unsur olan ate, hava, su,
toprak ile de simgelenmitir. lk kap erat kaps, simgesi yel (hareket eden
hava)dir. Bu grupta yer alan kiilere abidler denilmitir. kinci kap, tarkt kaps,
simgesi od (ate). Bu grupta yer alan kiilere zahidler denilmitir. nc kap,
marifet kaps, simgesi sudur. Bu grupta yer alan kiilere arifler denilmitir.
Drdnc kap, hakikt kaps, simgesi topraktr. Bu grupta yer alan kiilere
muhibler denilmitir. Hac Bekta Vel, muhibler grubunu "teslim u rza olan grup"
olarak tanmlamakta ve her eyin aslna dneceini vurgulamaktadr.
Drt Kap eitli ekillerde tarif edilir. erat, dnyaya gelmek ve bilgi sahibi
olmak ve kendini kurtarmaktr. Tarkt; drst olarak yaamak, ettii baz hatalara
tevbe etmektir. Marifet; bilgisinin meyvesini almak, evresine memleketine ve
insanla yararl hale gelmektir. Hakikt; ebedi hayta domak, insanln gnlnde
yaamaktr.
Tasavvufta ilk kap erat kapsdr. Bu kap kutsal emri bildirir. kinci kap
tarkttr. Bu kapda kullua bel balanr. nc kap marifettir. Gnl gz bu
kapda alr. Mana saray bu kapda ykselir. Drdnc kap hakkt kapsdr. Bu
kapda ere eksik baklmaz. Bu makama ulaann gndz bayramdr. erat gtr,
Tarkt yokutur, Marifet sarplktr, ycesi de hakkttir. Derviin drt yannda drt
ulu kap gerektir. Nereye bakarsa gecesi gndz olmaldr. O makama erien dervie
iki evren de kefolur.91
Eserde de bu makamlara ulamak isteyen talibin baz eylerden vazgeerek
hakikate ulaacaklar vurgulanmtr.

90
Ltfi Kaleli, Binbir iek Mozaii Alevlik, Can Yaynlar, 2.Bask, stanbul 1995, s.26-27.
91
Hseyin zcan, Alev Bekta nancna Baklar, Fatih niversitesi Yaynlar, stanbul 2007, s.64

45
 bel balama yedi benddr her bendin de bir fide vardr evvel bulin

(balin) balarlar savetin aarlar ikinci rn balarlar ihnin aarlar

nci ehlin balarlar avfn aarlar drdnci ehvetin balarlar leetin

aarlar beinci oln balarlar aln aarlar altnc armn balarlar

ellin aarlar yedinci eynn balarlar ramnn aarlar an belin byle

Allh in balayalar ki ism-i marifet aa bit ola92

Alev- Bektaler; "Drt Kap Krk Makam" tarih boyu eitli biimlerde,
ou kez simgelerle tanmlayarak anlatmaya ve snflamaya almlardr. Bu kap
ve makamlarn eitli snflandrlmalar, simgeletirilmeleri ve tanmlamalar genel-
likle yle yaplmtr.
I-Tasavvuf ehlinin snflamasna gre;
eriat: lem- i nasut.
Tarikat: lem- i ceberut.
Marifet: lem- i melekut.
Hakikat: lem- i lahut.
II- Organlara benzetme:
eriat: Gz.
Tarikat: Kulak.
Marifet: Az.
Hakikat. Burun.
III- Drt eye benzetme;
eriat: Yel
Tarikat: Ate.
Marifet: Su.
Hakikat: Toprak.
IV- Bekta evrelere gre;
eriat: Anadan domak.
Tarikat: krar vermek.
Marifet: Nefsini bilmek.
Hakikat: Tanr'yi kendi z varlnda bulmak.

92
36b

46
V-eyh Saf Buyruu'na gre;
eriat: Peygamberlerin makam.
Tarikat: Evliyann(erenlerin) makam.
Marifet: Peygamberlerin ve evliyalarn yoluna balanma.
Hakikat: Hak ile Hak olmak, Hakk'a kavumak.
VI-
eriat: Peygamberin szleri. .
Tarikat: Peygamberin eylemleri.
Marifet: Peygamberin iinde bulunduu durumlar.
Hakikat: Peygamberin gizi(srr).
VII-
eriat: Ana.
Tarikat: Baba.
Marifet: Oul.
Hakikat: Torun(oulun olu).
VIII- Drt yne gre;
eriat: Dou.
Tarikat: Bat.
Marifet: Kuzey.
Hakikat: Gney(Kble).
IX-
eriat: Ba's;
Tarikat: Har- ner.
Marifet: Hilkat.
Hakikat: Hayt.93
Eserde de bu kaplarn benzetmesi yaplmtr.
drt apu vardur erat arat marifet aat cehr ansr muabelesinde

insan terkbidr erat yel kmnde arat te kmnde marifet u

kmnde aat opra kmndedr bunlarn birisi eksik olsa terkb

bozlur ten drst olmaz didi94

93
Baki z, Bektalik Nedir? , Der Yaynlar, stanbul 1997, s.466-467.
94
90a

47
 Eserimizde de yukarda bahsettiimiz ekilde bu kaplar ve onlarn makamlar
yer almaktadr. Bu reti eserin genelinde bulunmakla birlikte eriat ve tarikat
kaplarnda zellikle durulmutur. Erkn-name tarznda yazlan eserin daha ok
bunlarn zerinde durmas gayet normaldir. Tarikata yeni giren mritlere ncelikle
bu kaplarda durup nefislerini terbiye etmeleri gsterilecektir ki dier kaplara
kolaylkla ulaabilsinler. Bunun yan sra bu kaplar ve makamlar yukarda
sraladmz ekilde tabi ki alt alta sralanmamtr. eyh Safi ve olunun karlkl
konumalar vastasyla eserin geneline datlmtr. Arlkl olarak soru cevap
eklindeki eserde eyh Safi olunun sorduu sorular tarikattaki en alt kademeden
balayarak cevaplandrmtr. Bu durum neticesinde de Alevlikle ilgili inan, adap,
erkn vb. konular aydnlanmtr.
Eserde bu drt kapya srekli atfta bulunularak ne kadar nemli olduklar
yeri geldike vurgulanmtr.
eriat enbiyn arat evliyndur marifet slkdr ve nlar yolna

slik olup gitmekdr aiat vulat mamdur ala a olmadur95

evliy-y kirm ve mey- im olan kimesneler ki ariat ve aiat

iinde yetmi iki mam vardr ol yetmi iki mam yetmi mam

libidir96

lib evliy derghna varub klli eksikligini ele virp gnhndan r

niyz idp tevbe eylese evliyn pend naatn ve af naar- himmetin

kabl idp evliy nefesine mn getrse menbn dinleyp mansin alayub

anla amel eylese mn kmil olur97

Eserde zellikle eriat ve tarikat kaplarnda daha fazla durulmutur. Bu iki

kapnn anlam yeri geldike hatrlatlmtr.

95
12b
96
21a
97
24b

48
 eger orsalar lib misin lib misin lib misin cevb vir ki ne libim ne

libim beli libim orsalar neye libsin cevb evvel eriate ikinci arkate

nci marifete drdnci aate eger sul erat orsalar ki erat nedr

arat nedr marifet nedr aat nedr cevb vir ki erat arm arat

terkim marifet derdim aat merdim eger orsalar eratde kimin olusn

aratde kimin olusn marifetde kimin olusn aatde kimin olusn

cevb eratde dem oluym aratde yol olym marifetde keml

olym aatde gk atam yer anamdur diye98

aratu al oruludr ve arat gevheri (miskinlikdr) ve arat

genci ilm keml ve marifetdr ve arat yemii mihr muabbetdr ve

arat bir mamdur lib (emziren) kii gerekdr ki bu mamlar bile aa

gre amel la eger bi bir mam bilmezse r drt makm vey on alt

mam bilmek gerek ve yd sekiz mam bilp grenmek gerek arat

iinde vcib ve lzmdr dai bilmeyecek olursa cmle mridleri ve

muibbleriyle ymet gnnde yzi ara oyalar99

Ayrca drt kapdan eriat ve tarikat kaplar Hz.Muhammed ve Hz.Ali ile

zdeletirilmitir.

erat Muammedi ve arat Alndr ve birbirinden ayr degldr ikisi

cmle leme ule virmidr100

3.1.3.2. Snnet-Yedi Farz

Yaygn slm anlayta snnet, Hz. Peygamber'in sz, fiil ve takrirlerini; farz
ise, Allah'n kesin olarak yaplmasn istedii hkmleri ifade ettii halde; Alevlikte

98
50b-51a
99
52b
100
75a

49
" snnet-yedi farz" tasavvurundaki snnet ve farz, tamamen farkl bir anlam ifade
eder.
"Drt kap-krk makam" gibi Alevlikte zel nem verilen, talibin mutlaka
bilmesi ve uygulamas gerektii belirtilen snnet-yedi farz yle sralanabilir:
snnetten ilki, inananlarn Tanr adn dillerinden, sevgisini gnllerinden
drmemeleridir. kinci snnet, Hz. Muhammed olup bunun gerei kin, byklenme
ve dmanl kalpten skp atmak ve toplumla uyum iinde yaamaktr. nc
snnet ise, Hz. Ali olup bunun da gerei "yol"a teslim olmak ve teslimiyetin
gereklerini yapmaktr.
Yedi farza gelince... Bunlardan ilki musahip edinmek, ikincisi mrebbiye dmek,
ncs rehber sahibi olmak, drdncs mride tabi olmak, beincisi tvbe
almak, altncs sr tutmak, yedincisi Hak'la sohbet klmaktr.101
Rza Zelyut da snnet yedi farz Alevliin temel kitab Buyruk ta yer
alan ekliyle ele alarak unlar sylemitir: Alev yolunun dinsel cephesinin
anlalmas iin, snnet ve farz kavramnn da basit olarak bilinmesi gerekir. Bu
snnet ve farzlar, insanlarn eitimlerinin bir aracdr.
Buyrukta yle aklanyor snnet ve farz: Birinci snnet budur ki; daima
Allah'n kelam dilinden gitmeye. Kelimeyi tevhit kalbinden gitmeye. kinci snnet
budur ki; kalbinden adaveti (dmanl) gidere. nc snnet budur ki; eer talip
bin ise bir gibi otura, hemen biri syleye.
Birinci farz budur ki, zahit dinini eytandan nice saknrsa, tarikat ehli de yolunu,
dinini yle sakna.
kinci farz budur ki, dest-i kudret makamna iletmi ola. Yani candan gee, haktan
dnmeye.
nc farz odur ki dnya kendine zerre kadar gelmeye. Drdnc farz oldur ki
halifeden tvbe ala.
Beinci farz oldur ki halifeden, musahip hakkn cemiyete ve-dire.
Altnc farz oldur ki halifeden hrka giye.
Yedinci farz oldur ki halifeden tac urunmaktadr.
Ve dahi, sufiliin bir art dahi vardr. art odur ki zn meayih yetre.
mdi, snnet yedi farz zerine olmayan sufiye, sufi deyip inanmayasn.
Eserde de snnet yedi farz yukarda anld ekliyle yer almtr.

101
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.135.

50
 filigin snneti ve yedi far vardr evvel snneti budur ki fi olan

kimesne dilini kelime-i tevidden li itmeye ikinci snneti budur ki

albinden adveti gtre kimseye kibr kn utmaya bu ased itmeye

ra uyup eyna gl atmaya nci snneti budur ki nu udret-i a

ola kimse ile cenk cidl ve kimseye dmnl itmeye dai filigin evvel

far budur ki fi olan kimesne yetde serdr ola zhid mnn eyndan

nice anursa fi dai srrn aldan yle ana ikinci far budur ki lib

bi bir ise bir otura ve bir dilden syleye nci far budur ki mzn- aa

mui ola bir gnhna bi r niyz eyleye kimseni ybetin itmeye ve

yaln sylemeye ve yaln yere and imeye drdnci far budur ki ayret

ua uanup k menzilinde ola beinci far budur ki mrebbisine mui

ola emrine fermn-ber ola altnc far budur ki mubin aat- a

cemiyyete yetre yedinci far budur ki alfeden tc kisve bl eyleye ve

filigin bir ar dai budur ki zini meya yetre bu ark zere olmayana

f dirlerse inanmayasz102

ol emnet bunlardr ki el aya gz ula dil uda nu bu yedi apu al-

emimeni aldr ki yedi fatdr ne adar fatlar var ise bu yedi fatdan

l olur ve fi gerekdr ki bu yedi apuy abt idp maalline arf eyleye

cehennemi yedi kapus an zerine balu ola103

Grld gibi, sz konusu kavram yine genel mistik ve ahlk prensipler
iermektedir.104

102
53a
103
19a
104
Rza Zelyut, Trk Alevlii Anadolu Alevliinin Kltrel Kkeni, Kripto Yay.,Ankara 2009,
s.462.

51
 lib oldur ki evvel db bekleye ikinci avamdan beinci kesile nci

maremin bile drdinci cemi bed filin terk ide beinci evliyy r ve

nr bile altnc aa ve ala yarmaz i itmeye yedinci her anda olsa

eyh orkusn eke105

3.2.badetler ve Adap-Erkn

3.2.1.Genel slami badetler

Alevlikte biimsel anlamda ibadetin bir ara, olgun insan olmann ise esas
ama olduu kabul edildiinden cemlere katlmak, oru tutmak yetmez. Eline, diline,
beline bal olmayan, en kutsal varlk olan insan sevmeyen, olgunlamam
insanlarn ibadetleri de bounadr. zn, gnln arndrmadan Hakk'a varlamaz.
nsan- kmil olabilen kii, Hak ile Hak olmu, Hakk'a varabilmi kiidir. Alevlikte
Kabe, Tanr'nn en erefli varl olan insann gnldr. En byk Hac ise gnl
ziyaretidir, gnl kazanmaktr, razlktr. Bylece Alev inancnda Tanr'nn
honutluunun da insann honutluuna bal olduu grlmektedir. Alevlik insan
merkezli bir inan anlay olup, "72 milleti bir gzle grmek" ve "Yaratlan ho
grmek" yaklamn vurgulamaktadr. zetlenen bu ilkelere uymayanlar cem
ibadetlerine alnmadklar gibi toplumdan da dlanrlar.106
Eserde ibadetlerden bahsedilerek bunlarn mutlaka yaplmas gerektiine de
dikkat ekilmitir.
ey Seyyid afiyy rahmetullhi aleyhi zretleri buyururlar ki fi

gerekdr ki bir gicei be sm zerine tasim eyleye evvel sm t ve

ibdet itmege mel ola ikinci ksm l l den ferat idb rat itmege

mel ola nci sm obet itmege mel ola drdnci sm vadet

itmege mel ola beinci sm alvet itmege mel ola ey zreti her

105
13b
106
Ali Yaman, a.g.e., s.205

52
 dim bu minvl zerie det itmidi zir ki nefsine mchede bunda ya

virir annn ki bir giceni on iki satin be ksm idp ve her smn bir

drl l zerine geiresin ve her l srr zerine ola tlib olan kii kendyi

yle tasm eyleye didi.107

3.2.1.1.Namaz
Alevliin kendine zg bir slam anlay bulunmakta olup, Snni slam
anlay ile farkllklara sahip bulunmaktadr. Alevler ibadetlerini cem evlerinde
yerine getirirler. Kentleme ncesi krsal alanda belli byk bir oda cem evi ilevi
grebilecei gibi, farkl evlerin byk odalar da cem evi ilevi grebilmekteydi.
Alevlerde, be vakit namaz eklinde bir ibadet uygulamas yoktur. Dedelerin
Cemleri temel Alev ibadet uygulamas olarak grmektedirler. Snnilerdeki be vakit
namaz uygulamasna karlk olarak, Cem ibadetindeki niyaz grdklerini de u
ekilde aklamaktadrlar. Buyruk'ta niyaz, Hakka ba indirip secde etmek olarak
ifade edilmektedir. Kuran' Kerim'de namaz szc yerine salat szcnn
getiini ve bu szcn de anlam bakmndan dua etmek olduunu ifade
etmektedirler. Bu balamda Buyruklarda da yazl olduu zere "Namaz'dan
kastedilen niyazdr" yani duadr gr savunulmaktadr. Bylece camide klnan
namazn karl Alevler iin cemlerdeki ibadetlerde yaplan dualar ve niyazlar
olmaktadr. Cem ibadetini halka namaz olarak adlandranlar da bulunmaktadr.108
Alev ve Bektalikte namaz inkar edilemez. Ancak Snnilik kadar namaza
nem verilmez. Bunun iki temel nedeni vardr. Birincisi ibadetlerini zikirle yapmas.
kincisi ise camiye ho bakmamalardr.109
Her ne kadar gelenekte namazn klnd ile ilgili eyler anlatlsa, namaz
klmamalarnn hata olduu ynnde grler beyan edilse ve ounlukla bayram
namazlar ve cenaze namaz klnsa ve Cuma namazn klanlar bulunsa da istisnas
olmakla beraber Alevler kimi Hz. Ali'nin camide ldrlmesinden dolay camiye
gitmediklerini ve namaz terk ettiklerini, kimi bu namazn be vakit olarak Hz.

107
17b
108
Ali Yaman, a.g.e., s.201.
109
Haydar Kaya, a.g.e.,s.97.

53
Peygamber'in vefatndan sonra, Hz. mer ve zellikle Emevler ile Abbasler
dneminde dzenlenmi olduunu, kimi de kendilerinin tarikat ehli olmalar
sebebiyle eriat makamnn gerei olan namazdan sorumlu olmadklarn syleyerek
birtakm gerekelerle be vakit namaz klmamaktadrlar. Ancak Alevler, yukarda
bahsettiimiz dorultuda be vakit namaz yerine, sadece ad ayn olan bir uygulama
ikame etmilerdir. Buyruk nshalarnda namaz konusunun btni/tasavvufi
yorumlarla da verildii grlmekle birlikte gnmzde Alevler arasnda namaz
denilince "halkack namaz" ya da "halka namaz" denilen tarikat namaz anlalr.110
Alevlik, tarihsel yapsna uygun olarak namaz ibdetine kar olumsuz bir
tavr sergilememekle birlikte; daha serbest, daha az ilgili yahut ilgisiz bir tutum
taknmtr. Kltrel kaynaklarda abdest, gnlk namazlar ve cuma namazna ynelik
snrl ve zayf ierikli gndermeler bulunduu gibi, farkl ve elikili gndermeler
de vardr.111
Eserde yer geldike namaz konusuna deinilmitir ve bu ibadetin mutlaka
yaplmas gereklilii de hatrlatlmtr.
ey adreddin zretleri yine sual eyitdi ya ey evliyn ol alt avli

nedir buyur ki an dai bilelim dir oldumzca yerine getrelim didi ey

Seyyid afiyyddin zretleri rametullhi aleyh buyurdlar ki ol alt

avli evvelkisi namz niyzdr ikinci avli mchededir ki lib birbirine

o varma gerek nci avli budur ki lib olan kii avm alndan

mnat olub kesilmekdir ve avm lomasn yememekdr ve kend dai

avma lomasn yedrmemekdr drdnci avli budur ki lib olan kiinin

tavs temiz olma gerek yani her dim pk ahretle olmak gerek beinci

avli budur ki lib olan kii a nefesine (nefsine) mui olma gerek her

l zerine arulamak ciz degildir ve dai evliyn altnc avli budur ki

dilinde her dim ikr-i a ola112

110
er, Cenksu, Geleneksel Alevlikte badet Telakkileri ,Sleyman Demirel niversitesi lahiyat
Fakltesi, Uluslar Aras Bektalik ve Alevlik Sempozyumu, 28-30 Ekim 2005 Isparta, s.302.
111
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.137.
112
17a

54
 3.2.1.2.Oru
Alev ve Bektalikte iki oru vardr. Bunlardan birincisine oru denilemez,
matem denilir. Muharrem ay ve Ramazan ay. Muharrem ay orucu 12 gndr.
Ramazan ay orucu da Snnilikteki gibidir.113
Ramazan orucu, btn yorumlar merkeze alan kesimler dnda, btn
Mslmanlar tarafndan byk bir coku iinde yerine getirilen bir ibdet olmutur.
Alevlik btn karakterine bal olarak Ramazan orucu konusunda da, dier slm
ibdetlerde olduu gibi, daha serbest ve mesafeli bir tutum sergilemitir. Kltrel
kaynaklarda bu ibdetle ilgili kaytlar yok denecek kadar azdr.114
Alevler arasnda istisnalar dnda Ramazan aynda oru uygulamas
olmamakta, bunun yerine on iki gnlk Muharrem Orucu tutulmaktadr. Dier oru
uygulamalar ise Masum-i Pak ve Hzr orulardr.115
Alevlikte otuz gnlk ramazan orucu tutulmaz. Buna karlk 12 gn sren
Muharrem orucu tutulur. Bu oru Muhammet'in torunu Hz.Hseyin ve 72 yaknnn
Kerbela'da ldrld gnlerde onlarn ansna tutulur. Oru, ldrme gnnden
(10 Muharrem) 11 gn nce balar. Orucun sonunda aure datlr. Orucun
tutulduu gnler sresince glnp elenilmez, yas tutulur. Elden geldiince az su
iilir, sulu ikilerden kanlr. Sulu yiyeceklerle yerinilir. Aynaya baklmaz. Kimi
blgelerde erkekler tra olmazlar. Kadnlar kara giysiler giyerler.
Eserde yukarda bahseldii ekilde bir oru tarifi yoktur. Genel slam anlay
ierisinde oru naslsa bu eserde de yledir.
erat ehli olan kimesneye lzm olan namz lma orc utma acca

varmadur gci yeterse dai mln zektn virmekdr pes arat ehli olan

kimesneye dai lzm olan meskenet ess olup bir kerre cn- glden ve

dern-i dilden yz yere oyup taarru niyz eylese a atnda mable

gee yle ki be vait namz lmca evb bula dai erat avlince

namz cematle lma ayr ve evb odur dirler116

113
Haydar Kaya, a.g.e., s.104.
114
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.141.
115
AliYaman, a.g.e., s.201.
116
73a

55
 3.2.1.3.Zekt
Zekt slamda dinsel vergi ve dayanma sistemidir. Her Mslmann her yl mal
ve parasndan krkta birini yoksullara datma zorunluluu vardr. Mal ve parann he-
lalliini salama gerekesiyle birlikte yoksullara yardm amac tar. Zekt btn
Mslmanlar iin deil, yalnzca varlkl Mslmanlar iin zorunludur.117
Alev ve Bekta Trkleri Zektlarn verme konusunda denilebilir ki en
drst davrananlardr.
Alevlik, temel dokusu dorultusunda dier ibdetler gibi zekta da ok snrl
sayda ve lafz bir surette gndermeler yapm, ancak bunu ne karan ve dindeki
yerini iaretleyen bir tutum iinde olmamtr. Sz gelimi, Buyrukta eriat
kapsnn nc makamnda ibdetler zikredilirken zekta da yer verilmi; ayrca
btn bir surette yol mensuplarnn birbirlerini niyaz etmelerinin zekt olduuna
iaret edilmi, ancak bunlarn dnda zektn nemine, bunun ilah bir farz olduuna
ynelik bir kayt dlmemitir. Denilebilir ki zekt gerek kltrel kaynaklarda yer
alma skl gerekse toplumda uygulama imkn bulmak bakmndan namaz ve
orucun gerisinde kalmtr. phesiz bunun sebeplerinden biri, dier iki ibdete gre
zektn mal bir genilie sahip olmay gerektirmesi, toplumun ise genelde varlkl
bir konumda olmamasdr.118
Zekt kavram Alevlerce kullanlmayp, onun yerine baka anlamlan da olan
lokma szc kullanlmaktadr. Lokma ad altnda, ihtiya sahipleri iin, trbe,
tekke, ziyaretgh gibi belli inan mekanlar iin insanlar gnllerinden kopan
yardmlar yaparlar.119
Zekt kavram da slam anlay ierisinde verilmitir. Yani gc yetenin
zektn vermesidir.
erat ehli olan kimesneye lzm olan namz lma orc utma acca

varmadur gci yeterse dai mln zektn virmekdr pes arat ehli olan

kimesneye dai lzm olan meskenet ess olup bir kerre cn- glden ve

dern-i dilden yz yere oyup taarru niyz eylese a atnda mable

117
Fuat Bozkurt, a.g.e., s.141.
118
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.144.
119
Ali Yaman, a.g.e., s.203.

56
 gee yle ki be vait namz lmca evb bula dai erat avlince

namz cematle lma ayr ve evb odur dirler120

3.2.1.4.Hac
Hac kavram ise daha geni anlamda uygulanmaktadr. Alevler Tanr'nn evi
olarak insann gnln benimsedikleri iin, nemli olann Gnl Kabesi'ni ziyaret
olduunu vurgulamaktadrlar. Sadece Kabe deil, On iki mamlara ait Trkiye
dndaki ziyaretgahlar ziyaret de Hac olarak grlmekte ancak corafi uzaklk
nedeniyle daha ok yerel din ulularnn trbeleri ziyaret edilmektedir. Bunlardan
Trkiye'deki en nemli Hac merkezi Hac Bekta Veli'nin trbesi olarak grlebilir.
Onun dnda Abdal Musa, Karaca Ahmet, Sar Saltuk, Keeci Baba, Hubyar Sultan,
ryan Hzr gibi velilerin trbelerinin ziyareti de Hac olarak grlmektedir. Dedelere
gre Hakkn cemali yani Tanr her nereye dnlse o yandadr. En byk Hac
Tanr'nn evi olarak grlen gnl yapmaktr. Kul hakknn yenmemesi, kimseye
hakszlk edilmemesi Gnl Kabesi'nin ziyareti demektir ki esas Hac budur. 121
Haydar Kaya da Ali Yaman gibi dnerek hacc zahiri ve batini hac olarak
ikiye ayrm ve bunlar u ekilde aklamtr: Alev ve Bekta Trkleri hacca iki
anlam vermilerdir. Birincisi, kutlu makamlar saylan peygamberimizin trbesi de
dahil olmak zere Mekke ve Medinedeki nemli yerlerin ziyareti ve Arafat danda
kurban kesme ile biten zahiri hac. Ki bu hac Tanr evini ziyaretle sonulanan hacdr.
kincisi ise, bizatihi evin sahibinin varlnda sonulanan hacdr ki buna da Batn
hac denilir. Evi ziyaretten ziyade, ev sahibinde yok olup, evin sahibi durumuna
gelmek elbette ki en yce makamdr. O zaman kii istedii an evi ziyaret edebilir.
Zahiri hac iin hali vakti yerinde olan gidebilir. koulu vardr. Manevi hac iinse
hibir engel ve koul yoktur. Oraya maddiyatsz gidilir.122
erat ehli olan kimesneye lzm olan namz lma orc utma acca

varmadur gci yeterse dai mln zektn virmekdr pes arat ehli olan

kimesneye dai lzm olan meskenet ess olup bir kerre cn- glden ve

120
73a
121
Ali Yaman, a.g.e., s.203.
122
Haydar Kaya, a.g.e., s.109.

57
 dern-i dilden yz yere oyup taarru niyz eylese a atnda mable

gee yle ki be vait namz lmca evb bula dai erat avlince

namz cematle lma ayr ve evb odur dirler123

erat avmi gci yeterse acca giderler yol yrrler varup Beytullhi avf

iderler ve hem Kabeni iine girmege cehd iderler124

Hac konusunda eserde yaygn anlaytan farkl olarak insann kendi iine

yapaca yolculuun da hac olaca dncesi getirilmitir. nsann kendi iine

yapaca yolculuktan kast ruhunu temizlemesi ve Yaradannn huzuruna tertemiz

bir ekilde kmasdr.

a sbneh ve tel aretini beytullh erfi mminleri glidr

nitekim Rasl areti buyurmudur albl mmin beytullh ve albl

mmin arullh yani mminleri gli a tel aretini

naarghdur li gle gnde yetmi kerre naar inyet ve meramet ve

efat ile naar ider her kimin glnde a orus ve muabbeti var ise ol

naarn eeri hir olur eger yo ise seng dildr ol a glldr aa u

ter itmez aa dai sz ter itmez imdi malm ola ki arat iinde

varma mrebb gline girmekdr hira Kabeye varan ayayla yrr

varur dny pdihlar dai Kabeye aru balarn yere oyup yzlerin

topraa srerler yani namz lurlar aa niyz iderler pes rif olan kii

a bilr kendye secde ider bilmeyen t ebed mkil iinde alur hemn

cehd idp bir gl getrmege ayret eyle ki Kabeye varasn a

kendinde gresin125

123
73a
124
73a
125
73b

58
 3.2.2.Adap-Erkn
Dier tasavvuf yaplarda olduu gibi, Alevlik ve Bektalikte de adap-erkn,
dier bir ifadeyle yolun temel usul ve uygulamalar nemli bir yer tutar. Tarikat
nizamnamesi veya yol mensuplarnn "insan- kmil" oluncaya kadar uymalar
gereken kurallar olarak adlandrlabilecek olan adap-erkn, Alevlik ve Bektalikte
byk benzerlikler tamakla birlikte, belli lde farkllklar da iermektedir.126
Eserde tac urunmak yani yola girmek ve tacn ierii anlatlmtr. Tac kelimesiyle
ayn zamanda da adap ve erkn konusuna da deinilmitir.
tc nedr tac istivs nedr tc ubbesi nedr tac (kand) nedr tc

lengeri nedr tc imn nedr tc kelimesi nedr tc blesi nedr tc

(asli) usli nedr tc kelidi nedr tc far nedr tc snneti nedr

tc ayat nedr tc memt nedr ve hem tc al nedr ve tc feri

nedr elcevb min hihil mekrt tcdan murd Muammed Alidr tc

istivs (sefeliden) Alevye tebdl olmadur tc ubbesi noa-i aatdur

tc kenr iki leme km itmekdr tc lengeri slikler istivcdr tc

imn aat menzlidir tcn kelimesi tekbrdir tcn kblesi prdir tcn asli

aldan uzlet idp (alyadan) biri olmakdur tc kelidi her mkili all

eylemekdr tc far erenler sohbetidr tc snneti erenler dmetidr

tc ayat pklkdur yani dmet da geirp erenler naarnda mabl

olmadur tc memt alk eli degmektr tc al tvbe ve istifrdur tc

feri avmdan ir olmadur eer sl itseler ki tc kubbesinde ne

yazlmdur tc ortasnda ne yazlmdur tc eteginde ne yazlmsdur tc

iersinde ne yazlmsdur tc tarasnda ne yazlmdur el cevab tc

kubbesinde yazlmdur ki klli eyin hlikn ill vecheh tc ortasnda

yazlmdur ki Allh l ilhe ill hv tc eteginde ki ysin vel kurnil

126
lyas zm, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul 2007, s.147.

59
 akm yazlmsdur tc iersinde (senrihim) yatna filfi ve fi

enfsehm yazlmsdur tc arasnda lilhe illallh muammedn

raslllh aliyy veliyyullah yazlmsdur127

3.2.2.1.Cemin Kayna-Krklar Meclisi

Cem, Alevlikte en nemli dinsel trenin (ibadetin) addr. Cem'e ayrca;
Ayin-i Cem(Cem yini), Ali Cemi, Grg Cemi, eri Kurban da denir. K
aylarnda, zellikle cuma akam balamas kuraldr.128
Alevlikte ibadetin adna "Cem" denir. Cem; Alevlerin temel ibadet eklidir.
Dinin temel kurallar sembollerle ifade edilir. Sembolleri de her kii deil, dinde
derin dnenlerin, tefekkr edenlerin anlayaca inantr. Cem, dnya nimetlerinden
soyutlanp, manevi bir dnyada yaratanla btnleme yani tevhid halidir.
Btnleebilmek iin de masumiyet gerekir onun iindir ki, kusurlarnn
balanmasn dileyerek ve krdklarn onararak, bir lokmalarn bin lokma edip
paylaarak cem olunur.
Cem, bir olmak, toplanmak anlamndadr. Cem, her trl gsteriten, riyadan
uzak, direk Tanr'ya ynelmenin addr. Cem de kii, dileini, yakarn dorudan
O'na yapar, haddini amadan, tm benliiyle onunla btnleir. Ulaabilmenin yolu,
her trl ktlklerden, nefsini arndrmadan geer. Cem de arnamayanlar
yarglanr, kul hakk sorgulanr ve iyilie ynlendirilir. "lmezden evvel lmenin,"
kendisiyle hesaplamann ve insan olmann addr, yani "Vahdet-i vcut" olmaktr.129
phesiz Alev-Bekta yinlerinin en nemlisi cemdir. Alevliin srr olarak
kabul edilen cem130 kkeni itibariyle Trkler'in slmiyet'e girmeden nceki
devirlerde sk disiplin kurallar ierisinde uygulaya geldikleri kmzl din toplantlar
olup slm'n kabul ile birlikte bir lde slm unsurlarla ekillendirilmi
meclislerdir. Bu uygulama bazlarnca "Krklar Cemi" ile ilgili rivayetlere
dayandrlmtr. Cemin dayandrld bu rivayet Buyrukta etrafl olarak
gemektedir. Konu yle zetlenebilir: Hz. Muhammed mi'raca karken bir aslan
yolunu keser, kkremeye balar. Muhammed ne yapacan armken gaipten
duyduu sze uyarak yz aslann azna verir. Aslan sakinleir. Muhammed

127
48b-49a
128
Mehmet Yaman, Alevlikte Cem, Ufuk Matbaaclk, stanbul, 1998, s.72.
129
Ali Rza Uurlu, Ak- Muhabbet, Der Yaynlar, stanbul 2006, s.61.

60
yoluna devam eder. Gn en yksek katna eriir. Orada dostuna kavuur. Onunla
doksan bin kelm konuur. Mi'racdan dnerken de bir kubbe grr. Yaklatnda
birilerinin ieride sohbet etmekte olduunu fark eder. eri girmek iin kapy
aldnda kendisine kim olduu sorulur. O da peygamber olduunu syler.
eridekilerden birisi: "Bizim aramza peygamber smaz, peygamberliini mmetine
yap" der. Hz. Muhammed ayrlrken o kapy tekrar almas iin Allah'tan emir alr.
kincisinde de kap almaz. ncsnde Hz. Muhammed kendisini yoksullara
hizmet eden bir kii olarak tantr ve ilerinde yer varsa girmek istediini syler.
Kap alr, Hz. Muhammed besmele ile ieri girer. Mecliste yirmi ikisi erkek, on
yedisi kadn olmak zere otuz dokuz cann sohbet ettiini grr. Hz. Ali de o
meclistedir. Hz. Muhammed, Ali'nin yanna oturur ama onun Ali olduunu bilmez,
oradakilere kimler olduklarn sorar. Onlar "bizler krklarz" derler. Hz. Muhammed:
"Sizin ulunuz kim, knz kim" diye tekrar sorar. Onlar: "Bizim ulumuz da ulu-
dur, kmz de uludur. Bizim krkmz birdir, birimiz krktr" derler. O "Biriniz
eksik, ne oldu" diye sorar. Onlar: "O birimiz Selman'dr. Taraya gitti. Ama sen onu
da burada say" derler. O zaman Hz. Ali kolunu uzatr, krklardan biri destur diyerek
Ali'nin koluna bakla vurur. Ayn anda tm canlarn kolundan kan kmaya balar.
O srada pencereden bir damla kan girip ortaya damlar. Bu Selman'n kandr. Sonra
krklardan biri Ali'nin kolunu balar ve btn canlarn kan durur. Biraz sonra
Selman gelir. Elinde bir zm tanesi getirmitir. Krklar bu zm Hz. Muhammed'in
nne koyup paylatrmasn isterler. Hz. Muhammed bir tek zm tanesini btn
krklara nasl paylatracan dnrken Allah, melei Cebrail'i gndererek
yardmna koturur. Cebrail cennetten bir tabak getirerek Muhammed'in yanna gelir
ve "erbet eyle ey Muhammed" diyerek yol gsterir. Hz. Muhammed nurdan bu
tabaa su koyar ve zm ezerek erbet yapar ve krklarn nne koyar. Krklar bu
erbetten ierler ve tm ilk yaratltaki gibi sarho olurlar ve "y Allah" diyerek
ryan bryan semaha kalkarlar. Muhammed de bunlarla birlikte semaha girer. Semah
ederken Hz. Muhammed'in mbarek imamesi bandan yere der. Krk para olur.
Krklarn her biri bir parasn alr ve etek yapp balar. Muhammed onlara pr ve
rehberlerini sorar. Onlar: "Primiz h- Merdn Ali, rehberimiz Cebrail
aleyhisselmdr" derler. Bunun zerine Hz. Muhammed, Ali'nin orada olduunu
anlar. Ali, Muhammed'in yanma doru gelir. Muhammed tecell ve temenna ile Ali'ye

130
.Uluay, Alevlikte Toplu badet Cem Erkn, Hakan Ofset,1.Bask, Adana 1997,s.32.

61
yol gsterir. Bu srada Hz. Muhammed Hz. Ali'nin parmanda mi'raca giderken
aslann azna verdii yz grr.131
Yukarda bahsedilen olayn aynsna eserde de yer verilmitir.
bir gn Rasl areti allallh tela aleyhi vesellem uffe-i afn

apusna vard rlar anda obet iderlerdi ol aret dea bb idp apuy

ad ierden rklar iidp kimsin didiler cet nedr didiler Rasl

areti eyitdi Peyamberim u apuy ieru girelim siz erenler ile dem-i

dr grelim didi eyitdiler bizim aramzda peyamber maz

peyamberligini var mmetie eyle didiler Peyamber areti bular ieyitdi

fil l gir dndi a tel aretinden ol vat nid geldi ki ya

Muammed dn gir ve ol apuya var Rasl areti ol nidy ieyitdi fil l

giru dndi yine geldi ol apu alasna el urd daa bb eyledi yine kimsin

didiler areti Rasl eyitdi apuy ieru gireyim mbrek cemliizi

greyim Raslm didi rlar eyitdiler bizim mbeynimizde Rasl maz ve

hem bize cet deguldr kimseye rasl gndermek didiler Rasl

aleyhisselm bu szi iidicek yine giru dndi diledi ki ferat gele kend

mamna gide skin ola yine areti izzetden seyyidi ulana itb-

msteb iridi ki y abbim yine ol apuya var ol meclsde dil ol ande

gidersin dn giru didi Seyyid giru dndi geldi yine ol dnp apunu

alasna el urd iret eyledi yani giru geldi gn bildirdi eyitdiler kimsin

rasl eyitdi seyyidel avmi diml fuarym didi rklar eyitdiler

meraba meraba ehlen ve sehlen yani ho geldin adem getrdin

gelmekligin mbrekdr heme mbrek olsun didiler ey miftahl ebvb

diyp ol apuy adlar Rasl areti allallh tel aleyhi vesellem ifte

131
lyas zm, Gnmz Alevlii, sam Yaynlar, stanbul 1997, s.104-105.

62
len ayrulbbi bismillhirramnirrahim didi ol kapudan ieru girdi evvel

mbrek ayan bad bakd grdi ki otuz dokuz abe otururlar meger

ki birisi asra kup Prsya gitmi idi ol Selmn- Frisi idi amm Ali dai ol

obetde r idi bunlar Rasl aretini gricek yma urdlar yer

gsterdiler seyyd gep Alinin yanna oturd lkin Ali oldun ol demde

bilmedi aber orub eyitdi siz kimlersiz size kim dirler eyitdiler biz rlarz

bize ihilten dirler cmlemiz dil-i pek (dil-i yek) cihetiz birimiz ne ise

varmz oldur didiler Rasl eyitdi neden malm didi eyitdiler birimizden kan

aar olsa cmlemizden aar didiler Rasl ibt eylemek gerek sziizi didi

pes ol dem h- merdn Ali mbrek olun uzatd (ve verk) aa bir neter

urca an revn old cmlesinden bile akd bir n dai apudan ad

meydna dkldi meger ki rlarn birisi ara pd sye m idi Selmn-

Frisi dirlerdi ol an an olndan idi Mrtez Alini olun baladlar

cmlesini an urd ol dem an grdiler ki Prsdan Selmn- Frisi dai

iridi geldi bir dne engr yani bir zm dnesi getrdi seyyidi ne

odlar eyitdiler hdiml fuar dimlik idp bu zm dnesin smet

eyle didiler Seyyid evre yaa baup fikre vard bunlar r kiidir bu bir

zmi nice smet ideyim didi derl areti izzetden Cibrl-i Emn

aleyhisselma emr old ki ya Cebril abbim fikrde ald tz iri cennetden

bir nrdan aba al habbime ilet ol engri bu aba iinde ezp erbet

eylesn rlara ba idp irsin didi Cebril aleyhisselm cennetden bir

nrdan aba ald Raslu uruna geldi a tel aretini selmn ar

ld ol aba ne od erbet eyle y Muammed didi pes rlar dai ol

bir zmi nice smet ider grelim deyp baup dururken an grdiler ki

seyyidi nde bir nrdan aba hir olup ikre gn gibi ule virdi

63
 seyyid ol aba iine u oyup aal amer parmalaryla ol zmi erbet

eyledi rlar ne od a tel aretini bunda ikmeti var idi udret

hir olsa gerek idi rlar ol erbetden idiler cmlesi mest-i elest aldlar

kendlerin (yv) ldlar bunda bir let el virdi ki oturdlar yerden ayaa

urdlar bir kerre y Allh deyp dest urdlar ryn pryn sema girdiler

Seyyid dai bunlarla sem iderken mbrek bandan immesi yere ddi

ol immei aldlar r pre ldlar bellerine balayup tennra eyitdiler132

Krklar Meclisi, Alevlere rgtlenme, toparlanma, sorunlarn konuma,
tartma esini veren, temelini Hz. Ali sevgisinden alan, zamanla bu gelenee bu
menkbeyi gelitirerek srdren Alevler dinsel tavrla birlikte, toplumsal olaylarn
konuulup tartld bir kurum olarak da gelitirmilerdir.133 Bu anlayla toplanan
krk kii bir meclis oluturur.
libi r bir yerde olsa ar-i meydr rklar mamdr 134

Cemi, toplumsal ilev bakmndan derin ierikli bir kavram olarak

deerlendiren Cumali Trk, Cem ierisinde yaplan toplumsal birimin, mezra, ky,
kasaba veya kentlerde konuulup zme ulald bir halk meclisi olduunu da
syler. Cem ayn zamanda topluma ve bireylere kar hakszlk yapm, su ilemi
kiilerin yargland adalet mahkemesi olarak kabul edilir. Cem; tarih, felsefe,
edebiyat, semah, mzik, yaamsal bilgilerin retildii ve renildii bir okuldur.
Bir retmen ve renci topluluudur.
Cemde hi kimse, kimseye kt gzle bakamaz. Kimse kimseden ayr
deildir. Kesinlikle cinsiyet ayrm yoktur. Herkes eittir. Kt huylu insanlar ceme
alnmaz, byle kiiler nasihat yerilerek topluma kazandrlmaya allr.135
Cemin en nemli yanlarndan biri de Alev-Bekta olan insanlarn bu
mecliste dnya ilerinin sorgulanmas, halkn sorunlarnn dinlenerek, kskn ve
dargn olanlarn bartrlmasdr. Cem kurumu, zellikle Osmanl Devleti zamannda
halkn mahkemeleri gibi grev yapm, sorunlarn zm iin Osmanl Devleti'nin
mahkemelerine gidilmemi, gerek kiisel, gerek ailevi ve gerekse toplumsal sorunlar

132
41b-43a
133
Gla z, slamiyet, Trkler ve Alevlik, Uyum Yaynlar, 2.Bask, stanbul 1997, s.118.
134
23b
135
Cumali Trk, nansal Bazda Alevlik, Can Yaynlar, stanbul 2004, s.65.

64
Cem'de grlerek zme balanmtr. Bugn bile yasal yaptrm gerektiren
sular dnda, dargnlk, ksknlk vb. durumlarda belli bir ilevi yerine
getirmektedir. Burada ama; 'insan toplum birliine, ortak sevgiye gtrmek, bar,
kardelii ve birlii salamaktr.136
Cemlerdeki temel ama insann eitimidir. Alev-Bektaler, Cem'i bir
toplanma merkezi ya da bir toplant yeri olarak deerlendirmemektedir. Onlara gre
Cem, kutsaldr ve bu kutsall da insana dayanmasndan kaynaklanmaktadr.137

3.2.2.2.Cemde On ki Hizmet
Alev trenlerinde "On ki Hizmet" bal ile srdrlen grevler hemen
hemen tm Alev blgelerinde birbirinin eidir. Ancak, kimi hizmetlerin ad ve yeri
belki birbirinden deiik oluyor. Bu da belli bir yazl kurala dayanmayan, salt
kulaktan kulaa ulaan halk kltrnn tm dallarnda olduu gibi doaldr, ho
grlebilir. Trenlerin trlerinin deiik olmas (Sz gelimi: Muhabbet, grg, ikrar
verme, dardan indirme, Muharrem matemi v.b.) bu hizmetlerin de saynn azaltlp
oalmasna neden oluyor. yle ki, byk cemlerde tm ile On ki Hizmet ana
koul olmasna ve hizmet iin bir post, bir baba gerekmesine karn, daha kk
hizmetli cemlerde, muhabbette, adak kurbanlarnda bu hizmetlerin birka bir kiide
toplanabiliyor. yle trenler de var ki rehberlerce ynetiliyor.138
1) Dede: Cem'i yneten kimsedir. Birinci hizmet dedenindir. Treni, Dede ynetir.
Sorunlarn zmn Dede yapar. Ksleri bartrr. Hz. Muhammed ve Ali'nin
soyundan geldiine inanlr. Bu da Seyyitler unvanyla Ehli-beyt'e ulatrlr.
Seyyitlik, Hz. Hseyin soyundan gelen kimseye denir. Hz. Hasan'n soyundan
gelenlere ise erif denmektedir.
2) Rehber: Dedenin yardmcsdr. Grgs yaplanlara ve Cem'e katlanlara
yardmc olur. Yol Eri, Mrebbi, Baba da denmektedir. Rehberlik ayn zamanda
Alevliin eitim kurumu niteliini de tar. Dede, Rehber olarak halk iinden uygun

136
Nee Ayt Onata, Alev-Bekta Kltrnde Krklar Semah, Balam Yaynlar, 1.Basm,
stanbul 2007, s.30.
137
Yaar Nuri ztrk, Tarihi Boyunca Alevlik, Yeni Boyut Yaynlar, stanbul 1998, s.221.
138
Nejat Birdoan, Anadolunun Gizli Kltr Alevlik, Berfin Yaynlar, 2.Basm, stanbul 1994,
s.277.

65
bulduu kiiyi seer. Rehberin seimi konusunda Dede ok titiz davranr. Rehber,
sevilen saylan kii olmak durumundadr.
3) erac: era'n ya da dier adyla Delil'in yaklmas, aydnlatlmas iini yapan
kimsedir. era, ya ile alr. Bu ise gncel aydnlatma aralarnn bulunmad bir
dnemden kalmadr. Gnmzde sembolik olarak yine ya ile yaklyor.
4) Gzc: Cem'de tertip ve dzeni salar. Trende uygun davranmayanlar uyarr,
gerekirse cemden kartr. Kimsenin yksek sesle ve Cem'i dinlemeden birbirleriyle
konumalarn engeller. Hizmet sahipleriyle ilgili konumalar duyurur.
5) Sazc: Zakir de denir. Duvaz ve miralama syler. Uzun bir deneyim geirmitir.
Szler ve izgiler ezberindedir. Hangi zamanlarda hangi deyileri alacan ok iyi
bilir. Bazen birka sazc birden grev yapar. -
6) Sprgeci (Fera): Tren annda benzetme olarak ortadaki alan sprr. Her
hizmetin ardndan sprgeci ortaya kar, kez koltuunun altndaki sprgeyi
kararak sprr. Bu hizmet sahibine dier adyla arc da denmektedir.
7) briki (Dolucu ya da Saka): Saka, suyu datr.
8) zniki: Dinsel trenlerin yapld cem evi ile dar arasndaki iliki kurma
grevini yapar. Dedenin buyruklarn kylye iletir. Kylnn durumlarn da
Dedeye tar. Kyde doabilecek kargaay engelleme iini de yapar.
9) Kurbanc: Sofac da denmektedir. Kurbnlarn tlanmas (dede tarafndan
dualatlp) kesilmesinden, piirilmesinden sorumludur:
10) Kapc: Tren yaplan evin ya da cem evinin kapsnda bekler, ieri, dar girip
kan denetler. Gelenleri karlar.
11) Kuyucu: Kurban kemiklerinin ya da deri ve barsaklarnn rastgele atlmamasn
salar. Kurban sonunda kuyu kazarak, artklarn bu kuyuya atlmas iini yerine
getirir.
12) Selman: Hizmet kurban yendikten sonra aralarda dolaarak su datr. Dedenin
duasndan sonra, kurbanlar yenmesi esnasnda dualanm sudan, toplumda bulunan
kimselere serper. kez yapar bunu Allah, Muhammed, Ya Ali.139
Eserde de bu hizmetler anlmtr.

arat iinde on iki dmet vardr on iki imm mubelesindedir evvel

mridlik dmetidir ki libi a yolna ird idicidir ah- keremdr mrte

Alini srrdur ffhem ol on iki dmet ki didik bunlardur mrd pr alfe

66
 kir ora gzci arc cemiyyet ba nab sa fer dim bundan

sora her dmet ki var bua gredr bir kii erenler naarnda bir dmete

lib ise gerekdr ki cemiyyet ba olan kimesne hir ve bn aa naar

idp gre ol kimseni zerine lm olan ne dmetdr bile ol dmeti eri

olup andan geldigin bile ol istedgi idmeti aa vire cemiyyet ehli dai

mahal mnsib greler idmetide im ola ve dim ola mbarek olsun

diyeler af naar- himmet ideler eger ol kii dmetinde tart itmeyp

dir oldu del ayret iderse ullukdan ulua irir ve her kii anatndan

yarlanur ve hem idmetinden yarlanur ve eger ol istedgi idmeti eri

olmayup andan gelmeyp dir olmazsa dmetinde uur bulunursa

yol iinde lzm gelr ki ol dmeti n elinden alup bir andan gelen

kiiye vireler ve aa bir ayr idmet vireler kend zerine der ola 140
Eserde ayrca bu hizmetlerden kimlerin sorumlu olduu da yer almtr. Bu
hizmetlerin kimlerden miras kald da sylenmitir.

evvel pir mm Cafer-i dk nci gzci mm Zeynel Abidin drdnci

arci mm Muammed Bir beinci alfe mm Muammed Tai pri

ar cism gzlemek kir ikr eylemek gzci gnhkr utup gzlemek

arci ar alup Allh yd eylemek Muammed orta Ali alfe ird

buyurma kisvet giydirmek dim dai hdmet itmek gerek eger orsalar

dimlik evvel kime geldi cevb Muammede geldi Muammed kime virdi

Selmn pka virdi ofra alma areti brhim hallullha geldi ve ofra

getrmek areti Selmn- Frisden ald141

3.2.2.3.Cem eitleri

139
Gla z, a.g.e., s.124-125.
140
83a-83b
141
50a

67
 yin-i Cem, Alev ibadetinin temel tadr. Alevlerde yin-i Cem'i

Ocakzade Alev dedeleri ynetir. yin-i Cem, Cem Evlerinde, tekkelerde veya Alev

dedelerinin evlerinde bu ama iin nceden byk tutulmu bir odada yaplr.

yin-i Cem, amacna gre eitli isimler altnda yaplr. yin-i Cemler'in en

ok bilinen ve yrtlenleri;

- Grg Cem'i

- Musahip Cem'i

- krar Verme Cem'i

- Abdal Musa Cem'i

- Lokma Cem'i

- Dkn Kaldrma Cem'i

- Dardan ndirme Cem'idir.

Grg Cem'i Alevlerin en byk dini trenidir.

Musahip Cem'i iki Alev genci arasnda Musahip kardelii veya Ahiret

kardelii de denilen ban kurulmas iin Musahip olacaklarn talepleri zerine

yaplan bir trendir.

krar Verme Cem'i bir Alev'nin yola alnma trenidir. Yola alnmayan kii

Alev saylmaz.

Abdal Musa Cem'i btn kyn katlm ile gerekletirilen birlik Cem'idir.

Tohumlar topraa atlmadan nce yaplr.

Lokma Cem'i, Alevlerce kutsal olan perembeyi cumaya balayan gece

ihtiyatan ve istek zerine yaplan Alev trenidir.

Dkn Kaldrma Cem'i dkn ilan edilip cemiyetin dna itilen birinin

yola alnmas iin yaplan Cem'dir.

68
 Dardan ndirme Cem'i len kiinin ardndan alacan vereceini halletmek

ve toplumdan rzalk almak iin yaplan masraf lenin ocuklar ve musahibi

tarafndan karlanan Cem'dir.142

Eserde en ok musahiplik zerinde durulmutur. Bunun yannda yola girmek

iin ikrar vermenin nemine dikkat ekilmitir.

ya eyh iki lib birbiriyle muib olmak dilese nice itsnler didi ey

Seyyid afi rametullhi aleyh areti eyitdi bir lib bir libe muib

olma dilese gerekdr ki evvel bira gn birbirini gzliginde olalar arat

iinde aa azan dirler bir lib yle azan azanma gerekdr ki

birbirinin ykn gtreler ve birbirini gzine ve gnline gireler birbirini

yolna ve urna ba cndan geeler cemiyyet ehli dai baup bunlarn lini

greler eger nlar da erkn- ariat mcibince muib li var ise o

erkndan geurup urbann yiyp anlar birbirine vireler ve eger birbirini

linde nesne ya ise nlar muib degldr lup n bir muibe virn

deyu buyurmudur zir ki muib muibi her line ald ve her line

yold gerek att ibt cn virp mr arc itmek gerekdr tki birbirini

adrin ve ymetin bileler dai muib muibi yolna kesik ba gerek bu

ar iinde pes imdi bilrsen muibligin erkn budur ey lib sen dai bir

kimesne ile muib olaym dirse bu ri ile yri bu tertb ile var didi tki

iin temiz ola kemle iresin nokn olmaya erenleri nu budur didi143

3.2.2.4. On ki art
Alev-Bekta yol evladnn uymak zorunda olduu ahlaki retinin zn, on
iki yol erkn oluturur:

142
Erdoan nar, Alevliin Gizli Tarihi, Chiviyazlar Yayn Evi, 4.Bask, stanbul 2004, s.115.

69
1. Nefsine gre deil, ihtiyacna gre davranmak. Kanaat ehli olmak.
2. Kendi yol ve erkn llerine gre davranta bulunmak. Bu noktada sabr ehli
olmak. er minderinde olmamak. Hak ve adalet sahibi olmak. Hak ve adalette kararl
olmak ama kendi llerinle olmak errin diliyle yoluyla olmamak.
3. Yumuak huylu olmak. Hal dilini elden ve dilden brakmamak. Didimeye meyil
etmemek.
4. Cmert olmak. Yol kardeine nefis llerine gre deil yol llerine gre
davranmak. Ondan maln esirgememek. Paylac olmak. htiyac olana sende olan
saklamamak, mhanet olup baa kakc olmamak.
5. Gznn grdne grmedim dememek. Kulan duymadn duydum
dememek. Kimsenin hakkna, canna, malna; dil ile, kulak ile, gz ile, el ile, ten ile
ruh ile tecavzde bulunmamak.
6. krar verdiin meydandan, pirden, rehberden, musahipten rzasz ve habersiz i
yapmamak.
7. Dvene ve svene kul olmamak. Haksz kapsna varmamak. Zlim kapsndan
adalet dilenmemek.
8. Yol srrn yol dmanyla konumamak, onunla dil sahibi ve yol sahibi olmamak.
9. Ne yalan sylemek ne de yemin etmek.
10. Mutlaka bir iin ve bir meslein sahibi olmak, almay ibadet saymak. Hnerle
retmek hrmetle tketmek.
11. Bildiine bilmiyorum dememek. Bildiini, rendiini bildirmeyi retmeyi
zahmet saymamak. Bildiinin piri bilmediinin talibi olmak.
12. Yol dndan yola kar bir ynelme olursa can ba hak yoluna koymakta
tereddt etmemek. Zlime dahi onun aralaryla cevap vermemek. En zor artlarda
dahi hak ve adalet yolundan ayrlmamak. Kendi dilince ve kendi yolunca bir cevabn
sahibi olmak.144
Eserde on iki arta yer verilerek talibin yol haritas izilmitir.

areti Selmn- Frisi kend ile biat ve inbet idp belin baladu

kimesnelerin her birine bir naat eyledi ve bu on iki kelime-i teln idp

syledi zir ki aratde far- ayndr Selmn ulana mam Ali dimidi

143
59a
144
Haim Kutlu, Kzlba Alevlikte Yol Erkn Meydan, Yurt Kitap Yaynlar, Ankara 2007, s.86.

70
 Rasl areti iniyle n telin ider evvel tvbe eylemekdr ikinci yaramaz

ilerden sanmakdur nci nefsi murdn virmeye drdnci ehvetden

ferat itmekdr beinci a nefese mui olmadur altnc irrna drst

olmadur yedinci glden ekk ve gmn ar idp gidermekdr sekizinci

dmetde db zerine olmadur ouzunc kend nefsin aldan

madrun dir itmemekdr onunc kimseye kem naar ile bamamadur on

birinci teslim ve tevu ehli olmadur on ikinci dim tevekkl zere

olmadur145

evvel gzi balu gerek kend aybndan ayr kimesneni aybn grmeye

settr fat ola gziyle grdgin etegiyle rte ikinci ula balu gerek

yaramaz aberlerden ybet szlerden iidp dilemeye nci dili balu

gerek std yannda dil olmaya drdnci eli balu gerek kimesneye el

olmaya ve bir nesneyi omadu yerden dest-drzl idp getrmeye beinci

gli balu gerek adan ayriye meyl muabbed itmeye altnc r balu

gerek uma lib olmaya yedinci nefsi balu gerek nefsine ebn olmayup

ehvet elinde bre ve elil olmaya sekizinci boyn balu gerek davet alnan

yere mulefet itmeye okuzunc aab balu gerek kimse ile dav ve niz

itmeye onunc beli balu gerek ayret uayla ki adan ayr kimesneye

mutcyzin gstermeye on birinci ya balu gerek yaramaz yerlere

varmaya on ikinci d balu gerek yapdu yerde mukem ura ve itikd

mukem ola146

Bu on iki art eserde yeri geldike hatrlatlarak zihinlerde kalcl

salanmaya allmtr.

145
36b

71
 on iki ar dai beyn idelim evvel savet ikinci sadet nci ibret

drdnci ayret beinci urmet ltnc obet yedinci mrvvet sekizinci

efat ouzunc irr onunc r on birinci tevell on ikinci teberrdr147

3.3. Eserde Yer Alan Kiiler

3.3.1.Dini ve Tasavvufi Kiiler

Eserimiz dini ierikli bir metin olmas sebebiyle dini, tasavvufi kiilikler de
n plandadr. Alev-Bekta retisinde nem kazanm btn kiilikler esere
hkimdir. Bunlar tek tek alnacak olursa eser bu ynyle daha iyi bir ekilde anlam
kazanm olur.

3.3.1.1. Hz. Ali

Alevliin sembol haline gelmi Hz. Aliyi daha nceki blmlerde geni bir
ekilde ele alnd iin bu blmde sadece ismi anlmakla yetinilecek.

3.3.1.2.Ehl-i beyt
Din tarihimizde ska rastlanan bu mefhumun ne olduunu, hangi zatlarn
mensup olduklarn bilmekte fayda vardr.
Ehl-i Beyit, Hazreti Muhammed ile drt yaknndan ibaret olup sras ile yledir:
1-Hazreti Muhammed
2 -Hazreti Muhammedin kz Hazreti Fatma.
3-Hazreti Peygamberin damad ve ayn zamanda amca ocuu olan Hazreti Ali.
4-Hazreti Muhammedin byk torunu Hazreti Hasan
5-Kk torunu Hazreti Hseyin.148
Ehl-i Beyt, ksaca "ev halk" demektir. "Ev", Hz. Muhammed 'in evi, ailesi ve
ocadr.
Alev kltrnde fevkalde nemli bir yer tutan Ehl-i Beyt, Kur'an-
Kerm'de, tbir olarak yerde geer. Dorudan doruya Hz.Peygamber'in " ev

146
37a
147
29a
148
Yakup K. Necefzade, Ehl- Beyt ve On ki mam, Neriyat Yurdu, 1966, s.105.

72
halkndan sz edeni melen yledir: "... (Ey Peygamberin) Ev halk! phesiz Allah
sizden kusuru gidermek ve sizi tertemiz yapmak ister."
Alev-Bekta inannda Ehl-i beyt ayn zamanda kurtulua ermi olan
topluluktur.149
Kuran Kerimde de ehl-i beyt sk sk anlmtr. Birka rnek verecek
olursak; Al-i mran suresinin 61. ayetinde :Sana gelen ilimden sonra artk her kim
seninle mnakaaya kalkarsa yle deyiver: Gelin, oullarmz ve oullarnz,
kadnlarmz ve kadnlarnz, kendilerimizi ve kendilerinizi arlim. Sonra can-u
gnlden dua edelim de Allahn lanetini yalanclarn boynuna dolaylim! "El-
Ahzap suresinin 33. ayetinde: Ey Ehl-i beyt, Allah sizden sadece kiri gidermek ve
sizi tertemiz yapmak istiyor. E-ura suresinin 23. ayetinde : te bu (ltufdur ki),
Allah onu, iman edip yararl iler gren kullarma mjdeler. De ki : Ben, bu
tebliimden dolay, sizden akrabalkta sevgiden baka bir cret istemem. Kim gzel
bir amel yaparsa, biz onun bu sahadaki gzelliini ziyadeletiririz. nk Allah ok
balayc, mkafat ile mukabele edicidir.150
Alev Bekta inancnda nemli bir yer tutan ehl-i beyt sevgisi tevella
dncesinin de z olmutur. Eserimizde de sklkla anlan ehl-i beyt sevgisi
inancn yap talarndandr.
Eserde de ehl-i beyt anlmtr. Zaten eserin en nemli kiisi Hz.Alidir.
Eserin onun zerine kurulduunu da syleyebiliriz. Dier kiiler de gerektii lde
zikredilmitir.

3.3.1.3.On ki mam
Alev-Bekt kltrnde On ki mam, velayet sahipleri sfatyla son derece
nemli bir yer tutar. zellikle edeb mahsullerde dvaz, dvz-imam, dvzdeh-
immn balkl On ki mam anlatan nefesler, yinlerde zel bir dikkat ve sayg ile
tekrar edilir, Anadolu'nun Alev veya Snn saylan kylerinin pek ounda k
gecelerinin deimez sohbet konusu da olmutur.151
Bekta ve Alevler, Hz. Muhammed'in kz Hz. Ftma ve amcas olu ve
damad Hz. Al evliliinden sren soyu On iki mma baldrlar. Hz. Muhammedin
er'atnn bunlarla yrtldn kabul ederler. On iki mm srasyla unlardr:

149
Ethem Ruhi Flal, Trkiyede Alevlik Bektalik, Seluk Yaynlar, Ankara 1990, s.233.
150
evket Grel, slamda ki Facia On ki mam, Ehl- Beytin Faziletleri, Salam Yayn Evi,
stanbul 2000, s.21-22.

73
 1-Hz. Al, 2- Hz. Hasan, 3-Hz. Hseyn, 4-H. Al Zeyn-el-bidn, 5- Hz.
Muhamed Bakr, 6- Hz. Ca'fer-s-Sdk, 7-Hz. Ms Kzm, 8- Hz. Al Rz, 9-
Hz. Al Nakii, 10- Hz. Muhammed Takii, 11- Hz. Hasan-l-As'ker, 12- Hz.
Muhammed Mehd.
Bekta-Alev Edebiyatnda On iki mamlarn adlarn srayla sayarak
yazlm iirlere Dvzdeh-i mmn ve ksaca Dvz derler.152
Eserde de srekli On ki mamn isimleri anlmaktadr. Onlarn kutsallna
da dikkat ekilmitir. Eserin ilk blmlerinde ad anlan peygamberlerin
skntlarndan kurtulmalar On ki mamn ismini okumalarna balanmtr.
her kimi bana bir i gelse ya bir zamet ya bir firat ya bir elem vey am

gelse hemn sat on iki imm yd idp efi getrse her ne drl i ki dvr

ola bu isimler urmetine a sbhneh ve tela areti Keml-i

kereminden ve lfundan ol mkil ii sn ider153

brhim peyamber aleyhisselm bu isimleri yd idp efi getrdi hemn

sat a subnehu ve tel areti ol yanan oda buyurdi uln y nru

kn berden ve selmen al brhim didi yani ey te-i szn brhim

zerine (sovu) ol ve selmet l didi nr- szn alle gl-zr eyledi eger ki

al brhm dimese hemn ovu ol dise dunyda hibir iy pimezdi tes

yle olurd yle ovu alurd brhm zerine ol yanan tes brhme gl

glistn b u bostn old brhm alli dp dizi ond yerden

enhrlar ve ovu ular d revn olup ad bu isimler berektnda

alilurramn dai bu kermetleri grp ak tel aretine hezrn

krler eyledi 154

151
Ethem Ruhi Flal, a.g.e., s.237.
152
Bedri Noyan, Bektalik Alevlik Nedir, Sanat Kitap Evi, Geniletilmi 2.Bask, Ankara 1987,
s.56.
153
7a
154
8b

74
 Eserde On ki mama balln imann tamam olmasn salad da

vurgulanmtr.

Muammed Ali dostlarna tevell eyleyesin on iki imma irr idp

mride irdet getresin t ki imn drst ola bir lib ki be vati bu arla

lmaya lyk() h mabl-i dergh degildir155

On ki mamn isimlerinin de mutlaka renilmesine dikkat ekilmitir.

mm Cafer-i dk aretleri buyurur ki bir lib evliyn ve on iki

imm nefesin on iki gne degin grenmese ipi rk yzi aradur didi156

On ki mama bu makamlarnn verilmesi bel balamak riteliyle yaplarak

bu makama kutsiyet kazandrlmtr.

Cebril aleyhisselm a emriyle aretin belin balad nasrun minallhi

ve fetun arb ve beiril mminn y Muammed didi ndan Cebril

eyitdi ya Muammed ben seni belii baladm Allh rsyla sen dai

Alini belin bala didi urc old Rasl areti eyitdi ya Ali gel ben dai

seni belii balayaym evvel a rsyla ikinci benim muabbetimle ki

Muammedim didi Ali Rasl aretini huruna geldi Muammed Alini

belini balad Cebril aleyhisselm bu yeti getrdi ol maalde Rasl oud

avlihi tel innelleine yebyineke innem yebyinellahe yedallh

feva eydhim femen neke feinnem yenke al nefsihi ve inne fiye bim

hede aleyhillhi feseyetiyeh ecran aman andan y Ali ben seni

belii baladm sen dai asan seyni bellerin bala ki immlardr didi

pes Rasl aretinin iretiyle imm Ali kerremallh vecheh areti

mm asan belin balad bir yetel krsi il- erf oud eyitdi ya

asan sen dai arnd seyni belin bala evvel a rsyla ikinci

155
16a

75
 Rasl muabbetiyle nci Ali akdiyle didi mm asan dai arnd

mm seyni belin balad muavveeteyn srelerin oud yani ul e

birabbil fel ve ul e birabbinns srelerin ve sebal meni sresin

oud ve mm seyn dai kendi ol mm Zeynel bidini belin balad

ve mm Zeynel bidin dai mm Muammed Br belin balad ve

mm Muammed Br dai mam Cafer d belin balad ve mam

Cafer d dai mam Ms Km belin balad ve mam Ms Km

dai mm Ali Msa Rn belin balad ve mm Ali Msa R dai

mm Muammed Tani belin balad ve mm Muammed Ta dai

mm Ali Naini belin balad ve mm Ali Nai dai mm asan

Askerini belin balad ve mm asan Askeri dai mm Muammed

Mehdini belin balad ve mm Muammed Mehdi abn yn on

beinde (surramen rayde) ldi ve dai biz gir szimize gelelim Rasl

areti mm Alini belin balad mm asan mm seyni belin

baladktan sora lib oldur ki Muammed Alni on iki imm nefesin on

iki gne degin grenmese ipi rktr ve yzi aradur157

3.3.1.4.On Yedi Kemerbest

Hz. Muhammed'in on yedi kiinin belini kuakla balad insanlara verilen
isimdir. Bunlar:
1- Selmani Faris
2- Kamber
3- Caferi Tayyar (Ali'nin Kardei)
4- Ebuzer Gafar
5- Cabir Ensari
6- Malik Ejder

156
26b
157
48a

76
7- Abdullah Abbas
8- Hasan Basi
9- Znnun Msri
10- Ebu Derda
11- Cmert Kasap
12- Amr
13- Ammar Yasar
14- Suhey Rumi
15- Ebu Mihcan
16- Sleyman
17- Seyfuddin
Kemerbest'in szck anlam: Hakk Teal'ya hakkyla ikrar eyleyen,
Muhamamed'de ikrar klan.
Selmani Farisi, belini kuakla balad kiilerin yaramazlktan kurtulan,
ehvetini ve nefsini yenen, haksz szden kaman, verdii ikrarda duran, birlie eren
kiiler olduunu syler.158
Eserde On ki mamn beli balandktan sonra sra on yedi kemerbeste sra
gelmitir.

ab- uffe areti Raslden iczet istediler ki dai rislete muvfaat

idelim didler andan Rasl areti mm Aliye iret eyledi ki evvel d

rsyla ikinci Cibrl-i Emn vayiyle nci benim muabbetimle ki

Muammedim drdnci seni adinle ki Alisin didi mm Ali

kerremallh vecheh eyitdi ya Raslallah kimi belin balyaym

Raslareti sallallah aleyhi vesellem buyurd ki on yedi kemer besteni

belin bala didi evvel Selmn- Frisni ikinci Kanberi nci Cafer-i

Tayyr ki areti Alini arndadr dai Rasl aretini iczetiyle bu

dmeti areti Selmn- Frisye avle ld kemer bestenin on drdine

areti Selmn el virdi areti Rasl sallallah aleyhi vesellem n

anda Selmn minni deyu buyurd yle olsa dise areti Selmn

77
 rlardandr ehl-i beyt-i Rasl dmetkrdr ve dai mm Alini

avletiyle on drt kiini belin balad inbet virdi isimleri bunlardr ki ikr

olunur evvel Eb erri fr ikinci Cbir Ensri nci Mlik (iterder)

drdnci Abdullah bin Abbsdr beinci asan Bardir altnc nnni

Mrdr yedinci Ebudderddr sekizinci Cmerd Kabdr okuzunc Amir

bin meyyedir onunc Ammr ibni Ysirdir on birinci Sheyl ibni Rmdir

on ikinci Ebul Mahcurdur on nci Eslimedir on drdnci Seyfddin-i

midir ki belin balad bunlar kemer bestelerdir159

3.3.1.5. On Drt Masum-u Pak

On Drt Masum-u Pk, szck anlamyla gnahsz, arnm, susuz olan
masumlardr. ocuk yata, On ki mamlar'n katilleri Muaviye ve Yezid taraftarlar
tarafndan katledildiler. Bu Masumlar, Alevler tarafndan ermi insanlar olarak
grlrler.
1- mam Ali olu, Muhammed Ekber.
2- mam Hasan'n olu, Abdullah.
3- mam Hseyin'in olu, Kasm.
4- mam Hseyin olu, Hseyin.
5- Zeynel Abidin olu, Kasm.
6- mam Muhammed Bakr olu, Aliyel Aftar.
7- mam Cafer olu, Abdullah Asker.
8- mam Cafer olu, Yahya.
9- mam Musa-i Kzm olu, Salih.
10- mam Musa-i Kzm olu, Cafer.
11- mam Muhammed Taki olu, Cafer.
12- mam Ali Naki olu, Kasm.
13- mam Ali Naki olu, Cafer.

158
Cumali Trk, nansal Bazda Alevlik, Can Yaynlar, stanbul 2004, s.20.
159
35b-36a

78
14- mam Ali Naki olu, Kasm.160
Eserde on drt masum-u pakn adlar teker teker anlmamtr ama on iki
imamla birlikte dile getirilmitir.
on iki imm ve (aride) masm pklarn ikr idp li ve evld efi getre

ah-(kereme) gelinceye degin cemi meylar aasn anlar rh-

mnevverlerinden istinet aleb idp yardm dileyesin ve ehli beyti Rasl

dmanlarna (teberru) idp Muammed Ali dostlarna tevell eyleyesin on

iki imma irr idp mride irdet getresin t ki imn drst ola161

3.3.1.6. eyh Safiyddin

Eserimizin temel kiisi eyh Safiyddindir. Esere yn veren sorular olu
tarafndan ona yneltilmitir ve alnan cevaplar mensup olduklar tarikatn
zelliklerini ortaya koymutur. Bu ynyle tabi ki ncelikle hayatnn ele alnmas
doru olacaktr. Farkl kaynaklarda yer alan hayt hikyesine gz atarsak bu konuda
Snmez Kutlu ve Nizamettin Parlak onu u ekilde tantmlardr:
eyh Safiyddn Erdebil 650/1252 ylnda Hazar Denizi'nin gney bat
kylarnda yakn bir yerde kurulan Erdebil'e bal Gelhoran kentinde, ailenin beinci
ocuu olarak dnyaya geldi. Babasnn ad, Emnddn'dir. eyh Eb'1-Feth
lakabyla bilinen Safiyddn'in ad, eyh Safiyddn Erdebl shak b. Cebrail'dir.
eyh Safiyddn Erdebil 6 yanda babasn kaybetti. Eitimine olduka bilgili,
faziletli, takva sahibi ve arif bir kadn olan annesi Devlet Hanm'la balad. eyh Saf,
Trk ve Arap edebiyatn annesinden rendi. Devlet Hanm, olunu Kuran hafz
yapt ve daha sonra ona tefsir, te'vil, iir ve aruz ilimlerini retti.
ocuk yatan itibaren dine ve tasavvufi hayta byk ilgi gsteriyordu.
Erdebil'de din ve tasavvufi sorularnn cevabn alaca lim ve mrid
bulamadndan, annesinin tavsiyesiyle eyh Saf, ilimde derinlemesi iin iraz'da
eyh Necbddn Bozku'un yanna gitti. eyh Safi aylar sonra iraz'a varnca eyh
Necbddn (678/1279)'nin lm olduunu rendi. eyh Necbddn'in olu, bir
Halveti eyhi olan Glnl eyh Zahid'den bahsetti ve onun yanna gitmeye tevik
etti. eyh Safi, iraz'da pek ok lim ve dervile grt. Bunlar arasnda eyh

160
Cumali Trk, a.g.e., s.19.
161
16a

79
Rkneddn Beyzvi, Amir Abdullah ve Sa'd rz de vard. Amir Abdullah, ona
Hazar Denizi yaknlarnda bulunan Gilanl eyh Zahid'e intisab etmeyi nerdi. eyh
Saf, yaklak 25 yalarnda iken Gln'a gitmeye karar verdi ve drt ay sonra Gilan'a
ulat, eyhi ve stad olacak olan 60 yalarndaki eyh Zahid'i kendi dergahnda
bularak ona intisap etti.
eyh Saf, Glnl eyh Zhid lnceye kadar, yaklak 22 yl onun mridi
oldu ve ondan eitim grd. eyh Saf, eyhinin kz Bibi Ftma ile evlendi. Glnl
eyh Zhid'in lmnden sonra, tarikat reisi olarak onun yerine geti. Bir sre sonra
Erdebil'e dnd ve mrnn sonuna kadar orada talip ve renciler yetitirdi. eyh
Zahid, eyh Saf'nin tasavvufi kiilii ve fikir dnyasnn gelimesinde nemli etkiler
brakt ve ksa srede n halk arasnda yayld. ntisab ettii Halvetilik tarikat ile
dier baz sf anlaylar sentezleyerek Safevyye ya da Erdebiliyye adyla bilinen
bir tarikat kurdu. lm bakmdan elde ettii mevki ve tasavvufta ulat mertebe
dolaysyla eyh Safi, yaad asrda byk bir n elde etti ve "Tanrya eren kimse"
manasna gelen "arif bil-hakk" unvanyla anld. iraz'da kendisiyle grt
limler ve hocas Zahid Gilan, ona Pr-i Trk olarak hitap ederdi. Onun ilm
eceresinde yer alanlarn tamamnn Trk olmas, Trk olduunun ve Trke
bildiinin en nemli delilidir.162

3.3.1.7. eyh Sadreddin

Eserde eyh Safiyddine soru soran kii eyh Sadreddindir. Eserden
anladmza gre eyh Safiyddinin hem olu hem de talebesidir. Bu noktadan ele
aldmzda burada mutlaka anlatlmas gereken bir kiilik olmadn syleyebiliriz.

3.3.2. airler
Eserde nesir ksmnn yannda nazm ksmlar da yer almaktadr. Bu ksmlar,
nesir ksmnda ele alnan dncenin nazm eklinde anlatlm eklidir. En ok beyit
ah Hatayiye ait olmakla birlikte Pir Sultan, Kul Himmet ve Kul Adlinin de
iirlerine yer verilmitir. Bu airlerin ortak zelliine baktmzda ise hepsinin
Alev-Bekta inancn, anlayn n plana karan airler olduklarn grebiliriz.
imdi bu airleri tek tek ele alalm.

162
Snmez Kutlu,Nizamettin Parlak, Makalat eyh Safi Buyruu,Horasan Yay.,stanbul 2008, s.17-
18

80
 3.3.2.1. ah Hatay
ah Hatayi, Alevlerin "ulu" bildikleri yedi airden birisidir. Dierleri de
Fuzuli, Yemini, Nesimi, Virani, Pir sultan Abdal ve Kul Himmet'tir.
Yzyllardan beri nefesleri zevkle okunan yorumlanan, onunla semah edip,
vecd haline gelen, iirleri dua olarak okunan byk ozan ah Hatayi, aslnda ah
smail Safevi'dir. Alt yanda eyh bilinip etei plen ve 15 yanda Safevi Dev-
letini kurup ah olan smail Safevi'dir.
Bylece eyhlikten ahla gelen ah Hatayi, inancn "Alevlik" olarak
aklam ve bu yolun inann, insanlarn hal ve davrann, istek ve umutlarn
iirlerinde dile getirmitir.163
Hseyin lhan da Alev-Bekta edebiyatnn ah Hatayi ile dorua ulatn
kaydederek, Alev-Bekta dinsel trenlerinde, toplantlarnda okunan iirlerinin
heyecan ve cokuyu en st noktaya tadn da kaydeder.164
Hatayininhayt hikyesine bakacak olursak,
1487'de Erdebil'de domutur. Zamannn byk sufilerinden eyh Safiyuddin
Erdebili'nin soyundandr. Dedesi eyh Cneyd, babas ise eyh Haydar'dr. Daha 14
yandayken hkmdar olarak babasnn yerine geen ah smail Hatayi,
Anadolu'daki Kzlba-Alev boylarnn destekleriyle ksa zamanda ok gl bir
devlet olan Safevi Devleti'ni kurmutur. Alev inan ve geleneini esas alan ah s-
mail'in, Osmanl padiah Yavuz Selim ile yaplan aldran Sava (1514) yenilgisi
sonrasnda Anadolu'daki Alevlerle olan balants bir lde zayflamtr. ah
smail'in olu ah Tahmasb'dan sonra ise Safevi Devleti Alevlerin inan anlay
dnda mamiye iilii'ne doru evrilmitir.
ah Hatayi mahlasyla cokulu iirler syleyen ah smail, Anadolu'daki
Alev topluluklarn duygularna hitap eden Trke nefesleriyle gnllerde taht
kurmutur. Alev cemlerinde ah Hatayi'nin deyileri olmadan yaplan bir cem
ibadeti dnlemez. Nefesleri Alev inan ve kltrnn Anadolu'nun her yanma
ulamasn salamtr. Bu nefeslerde dinsel ve sosyal konular akc bir ekilde i-
lemitir. Osmanl saraynda halk dilinin yani Trkenin yerine Arapa ve Farsann
kullanld bir srada o, halkn diliyle onlara seslenmitir.165

163
.Uluay, ah Hatayi ve Alevlik, Hakan Ofset, 1.Bask, Adana 1993, s.24.
164
Hseyin lhan, Alevlik nan ve Kltr, Bar Matbaas, stanbul 2005, s.30.
165
Ali Yaman, a.g.e., s.188.

81
 ah smail, imparatorluk kuran byk bir Trk'tr. Erdebil'de, eyh
evrelerinde iyi bir eitim grmtr. Farsas ok iyiydi. ah smail, hem bir divan
airi, hem de Trk Halk iiri ustasyd. Ehl-i Beyt sevgisiyle dolu, Ali ve evlatlarna,
pirine, mridine bal biriydi. Kendinden nceki airlerden, Nesimi ve Habibi'den
etkilenir. Hakk' a yrmesi 1524 ylnda gereklemitir.166
Eserde de ah Hatayinin iirlerine yer verilmitir. Eserde toplamda 52 iir
vardr. Bu iirlerden 33 tanesi ah Hatayiye aittir. ah Hatayinin iirlerin ieriine
bakldnda Alev-Bekta anlay ierisinde oluturulan iirler olduu sylenebilir.
Hatayi yola girmeyi u ekilde aklamtr:

Gel bir pire dmeteyle

Emek yi olmaz ola
Mrid etegin mukem ut
Kimse eliden almaz ola167

ah Hatayi, Hz.Aliyi sklkla anarak ona balln dile getirmektedir.

h ayi ider pirim Alidr

Gitdgimiz immlar yoldur
Benliginden geen oldur
Gmn li yo kimi cnlar168

iirlerinde yolun erknna dikkat ekerek talibin yapmas gerekenleri sralamtr.

apudan t dibe varnca ard

Gerek kim grine on iki erkn

Eyvallh l trba sr yzii

Evvel erkn budur ey h hemn

kinci eige eyle scd

nci a ayan baar insn

166
Cumali Trk, a.g.e., s.18.
167
22a
168
47b

82
 Drdnci cemiyyete vire a
Bu cemiyyete yeten bulur mn

Beinci yine scd idesin

Bu devlete yetendir ehl-i mn

Altnc erkn- arat durur

Temenn ern evrile adan

Yedinci temennsn mihr eyleye

Sekizinci dre urup diye mn

ouzunc saa glbeng virirler

Yine mrvvet deyb l secde revn

Onunc saa yer gsterirler

Dolanma oru ge er naarndan

Onbirinci dizi k secde eyle

Edeb grsn senden pr civn

On ikinci a cemiyyete yetersin

Bu cemde bulunur her derde dermn 169

Ayrca iirlerinde eyh Safiye balln da dile getirmitir.

ar ey afini ari
grencek isen gel gr li
Ummndan urar utar bl
inde alsn yandrman dir h170

Tasavvufun direi olan drt kap da ah Hatayinin iirlerinde yle can bulmutur:

erat arat marifet szdr

aat hem gice ile gndzdr
169
55b
170
58a

83
 Gl bir baridr a bir deizdr
Bahri ol ummna tol da ndan gel171

3.3.2.2.Pir Sultan Abdal

16. yzylda Sivas'n Yldzeli ilesine bal Banaz Ky'nde yaamtr.
Yaam hakknda tarihsel bilgiler az olup, menkbelerle rldr. Alev inancnn en
ylmaz savunucularndan Pir Sultan ad hakszla kar bakaldryla zdelemitir.
O hakszlklara boyun emeyen, Alev yolu ve erknndan dn vermeyen ve bu
uurda kendini feda eden yaamyla bir efsane nitelii kazanmtr. Bu ynyle
Alevler arasnda zel bir yere sahiptir. Adnn banda bulunan "Pir" szc onun
Dede soyundan olduunu ifade etmektedir. Yaad dnemin Osmanl-Safevi
mcadelesi ierisinde Osmanl iktidarna ak cephe alarak ah'n yannda yer ald.
ah Hatayi'nin dncelerinden ok etkilendi. Cokulu iirlerinde de bu duygularn
yanstmaktan ekinmedi. Yaln bir halk diliyle yazd iirleri, dedeler ve ozanlar
tarafndan yzyllardr nesilden nesile aktarld. Onu sevenlerce yazlm birok iir
de ona mal edilmitir.
Pir Sultan'n iirlerinde o zamanki Osmanl idaresinin adaletsizlik ve zulmne
kzgnlk duygusu ve ahn Anadolu'ya gelerek bu dzeni deitirme arzusu
youndur. Ynetime kar yrtt muhalefet ve bunun iin kulland devrimci
iirleri nedeniyle daha nce onun mridi olan ama sonra Osmanl ynetiminde
memur olarak atanan Hzr Paa tarafndan idam ettirildii, yzyllardr
anlatlagelmitir. Pir Sultan Abdal'a yknerek iirler yazan ve onun mahlasn
kullanan pek ok Alev ozan bulunmaktadr. Gnmzde geni kitleler tarafndan
hakszlklara kar direnmenin ve boyun ememenin simgesi olarak
yaatlmaktadr.172
Alev-Bekta retisinin nemli dier bir airi de Pir Sultan Abdaldr.
Eserde 3 tane iirine yer verilmitir. Pir Sultan da Hatayi gibi ncelikle Hz.Aliye
dikkatleri ekmitir.

Gelsn irrna bel diyenler

(nildim) derdim Muammed Alidir
smin anca alavt virenler
171
76b
172
Ali Yaman, a.g.e., s.190.

84
 Merebim virdim Muammed Alidir173

Ayrca yola girenin tarikat adabnca snnet yedi farz yerine getirmesini
sylemitir.

Eger bu srra irerse

Dolan apudan girerse
arat farn srerse
Yedi far i snnetdr174

3.3.2.3. Kul Himmet

Alev-Bekta anlaynn nemli isimlerinden biri de Kul Himmettir. Eserde

4 iirine yer verilmitir. Bu iirlerdeki ortak dnce de yine Muhammed Ali
sevgisidir.

Muabbetdr lilhe illallh

Muabbetdr Muammedn Rasulullh

Muabbetdr Ali veliyyallh

ism-i manide birdir muabbet 175

iirlerde ayrca bu iki ismin birletiini de ifade etmitir.

Muammed Alidr Ali Muammed

Seveni (i) dir- cennet
Mrsid-i kmile getr irdet
Ol an seyidi sedetidr176

3.3.2.4. Kul Adili

Eserde Kul Adilinin 2 iirine yer verilmitir. Bu iirlerde de yine Ali-
Muhammed sevgisi dile getirilmitir.

Ali Muammeddr Muammed Ali

ahrna lfuna demiiz beli
173
57a
174
74b
175
44a
176
64b

85
 Alayasn bu erkn bu yol
rlar meclisine varabilrsen177

Bahsettiimiz bu airler dnda Kul Mazlumun 2 iiri, Hdayinin de 1 iiri

yer almaktadr.

3.4.Eserde Yer Alan Sorular ve Cevaplar

Eserde yer alan soru ve cevaplarn metnine gemeden nce bu sorularn bizim
iin ok nemli olduunu hatrlatmak yerinde olur herhalde. nk eserin bel
kemiini bu sorular ve sorulara verilen cevaplar oluturmaktadr. Bylelikle, eseri
okuyacaklara gsterilmek istenen yol, daha salam bir ekilde izilmitir. Sorular ve
cevaplar arasnda bazen nemli ahsiyetlerin beyitlerine de yer ayrlmas, verilmek
istenen mesaj daha da glendirmi ve okuyucunun kafasndaki belirsizlikleri silme
abasn da salamlatrmtr. Sorular eserin 13b varandan balayarak sonuna
kadar devam etmektedir. Sorular eyh Sadrettin soruyor, eyh Seyyid Safiyddin de
cevaplyor.

ya ey lib a nedr ey a nedr bize beyn eyle

lib oldur ki evvel db bekleye ikinci avamdan beinci kesile nci maremin

bile drdinci cemi bed filin terk ide beinci evliyy r ve nr bile altnc aa

ve ala yarmaz i itmeye yedinci her anda olsa eyh orkusn eke178

ya ey libi gli nice olca pk olur

b-namz (beynamaz) lokmasn yememek gerek lib olan kii avm al ile itil

itmemekdr yani avm ile alaym vereyim itmemekdr yezde avret ile yatmaya

yezdi lokmasn yemeye kend cevherin yezde arc itmeye ve kend lomasn dai

yezde yedirmemekdr179

177
67a
178
13b
179
14b

86
 ya ey b-namaz kimlerdr

b-namaz anlardr ki a sevgisin ve peyamber mihrin ve evliy muabbetin

glden ara bularn yerine tev-i dnya ve ll u ve bed fikr ve bed endi

olm ola ve gli tekebbr ola180

ya ey ariat iinde secde lma nedr

arat iinde secde lma niyz makmdr yani teslim olmadur dai teslmden

murd olnan oldur ki bam yolda odum (ayrk) benim degildir181

ya ey secde ne indr

secde aadr adan ayriye secde lma rev degildir eger alk in iderse ol

kii mula kfir olur182

ya ey evliyn ol alt avli nedir

ol alt avli evvelkisi namz niyzdr ikinci avli mchededir ki lib birbirine

o varma gerek nci avli budur ki lib olan kii avm alndan mnat

olup kesilmekdr ve avm lomasn yememekdr ve kend dai avma lomasn

yedrmemekdr drdnci avli budur ki lib olan kiinin tavs temiz olma gerek

yani her dim pk ahretle olmak gerek beinci avli budur ki lib olan kii a

nefesine (nefsine) mui olma gerek her l zerine arulamak ciz degildir

ve dai evliyn altnc avli budur ki dilinde her dim ikr-i a ola183

180
15a
181
15a
182
16a
183
17a

87
 ya ey ark dman kimdir

libi aras aldr ierusi evliydr ve evliy yadr yle ise lib dai gerekdr

ki hirin ve bnn pk ide aan bir lib evliy mamn ala gsterse hem arik

dmndr ve hem bizim dmnmzdr 184

ya ey lib bir biriyle nice (dirilsn) an dai beyn eyle bilelim

aan bir lib gerekdir ki aa izzet urmet idp her neye dir olursa mevcd

bulunan meydna getre ve an ademin mbrek bile geldginden aflar l

la eger ol lib an geldginden af ev l itmeyp derninden ara

muabbet gstermeyp varn ndan dir idp lomasn aklasa a tel areti

atnda ve evliy atnda yzi aradur irr f degildir dai bir lib kend

lokmasn bir mnkire veya bir mnfa yedirse benim etim yedirmi gibidir185

ya ey lib ehliyle nice (dirlesn)

aan bir libi tun bir evliy dmnna grinse yine ol lib anla cem olsa

nzr ile cem olm gibidir ndan ziyde itirz gerekdr ama gerekdr didi pes

lib olan kii evliy izin izleyb mrid rsn gzleyp menbine gre amel

itmek gerek t ki Tar dost ola zir ki std nefesi (nefsi) ariate imandr 186

ya ey ol emnet ne idi ki yirler ve gkler tehamml idemeyp alar

gtrebilmedi dai insn gtrdi

ol emnet bunlardr ki el aya gz ula dil uda nu bu yedi apu al-

emimeni aldr ki yedi fatdr ne adar fatlar var ise bu yedi fatdan l olur

184
18a
185
18b
186
19a

88
ve fi gerekdr ki bu yedi apuy abt idp maalline arf eyleye cehennemi yedi

kapus an zerine balu ola187

ya ey lib yol iinde nice gerekdr buyuru iidelm

lib olan kimse deve gibi ve eek gibi ve nzr gibi gerek yani bunu temili bu

oldur ki deve yk getricidir ve hem ar iinde bir masm an mehrna yapup

ekse cmlesi an ardnca giderler mulefet pes lib gerekdr ki deve gibi ar

iinde yk getrici ola ve rehberine mulefet itmeye188

ya ey mrvvet nedr beyn eyle bilelim

mrvvet oldur ki bir lib evliy kelmn iide a bile evliyn menbn dileye

her ne dirse aa gre amel eyleye mridin emrin yerne getre ol libe herkiz

lm yodur dnydan irete imnla gide cmle enbiy ve zmre-i evliy ndan

hond ola a tela areti dai ndan r ve kir ola cemlin gstere189

ya ey bir lib evliydan yz dndrse li nice olur

bir lib evliydan yz dndrse pirden dnm olur beni abl itmemi iblsi kabl

itmi olur mnkir mnfkdur yzi karadur dnydan irete imnsz gider190

ya ey mnf kimlerdir bize beyn eyle

mnf oldur ki evliyya dil ile irr virp imn getre amm gli ile tai idp

itikd itmeye idp ve inanmaya191

187
19b
188
19b
189
20a
190
20a

89
 ya ey evliyya nice muabbet itmek gerek

aan bir lib ben evliyy severim dise libler andan nin isteyeler zir ki davya

mani gerek a nin gerek ol tlibe eger irrn ari olup ldu davan

mansin virrse ve ninnn gsterrse abl ideler ve eger davsndan ciz

olup nin gstermezse libler an ar ideler r gn ilerinde omayalar eger

orlarsa kendler dai murdr olup evliyya dmn olurlar dnydan irete

mnsz giderler192

ya ey libi ol nin nedir buyur

ol libi nin evliy etegin utmak ikrr virp cn- glden imn getrmekdr

yani her filine ve her line bel diyp inanmadur menb- erifi dileyp evliy

nefesini manisin alayup aa gre amel itmekdr eylemekdr193

ya ey libi muibeti nedr ve mnf mubeti nedr

libi ol mubeti evliydan cd olmadur ve mnf muibeti cehennemlik

olmadur didi ve dai eyitdi libi mubeti vardr evvel birisi budur ki ybet

mesvi eyleye nci mubeti oldur ki evliyn mihri ve muabbetin glden

ara her an lib ki bu drl ii idecek olursa dergh da abl olmaz

dnydan irete imnsz gider194

ya ey ala-i obet anda ne buyurursuz

evliyn orusdur her kim evliy orusna girse ol kii evliyn bendelerinden olur

dai bir lib evliy orusna dem baa yetmi bi icbdan urtulur ve her dem

191
20b
192
21a
193
21a
194
22b

90
aa mcell-y dern l olur gli gzi beretle olar murd ve maudna vl

olur ve her kim ol oruda ba ve cndan geerse tai ehd olur195

ya ey bir lib evliy slk bilmese mam olur m yosa olmaz m

libi i bir yerde olsa ubb- evliydur ler mamdr ol i biri ubdur evliy

mertebesindedir ve ol ikisi immn mertebesinde olurlar ki biri ubu yannda

biri sol yanndadr eger ki tlibi yedisi bir yerde olsa d- evliydr yediler

mamdr ol vait yedini biri evliy mertebesindedir ve eger libi r bir yerde

olsa ar-i meydr rklar mamdr ve yine ol vat tecelli-i t l olur

libi gnli yinesi silinr pk- mcell olur196

ya ey eger ol lib yola (beyn) virp kend eksigin bilse mam olur m

yosa olmaz m

ol lib gerekdr ki tecdd-i mn getre ve mridi emrin yerine getre andan sora

gnhndan yarlanup mafr ola ol evliy derghnda mabul ola197

ya ey libi imn ne ile tamm ve kmil olur

ol lib evliy derghna varup klli eksikligini ele virp gnhndan r niyz

idp tevbe eylese evliyn pend naatn ve af naar- himmetin kabl idp

evliy nefesine mn getrse menbn dinleyp mansin alayup anla amel

eylese mn kmil olur198

195
23a
196
23b
197
24b

91
 ya ey bir lib evliyy bulamaynca nice eylesn

ol lib varsun ilm-i mey dilesn aitlu kelmn alasun benim kelmm

dilemi gibidir ve anla amel eylesun ol benim dostumdur marm almaya199

ya ey bir lib hn grmek dilerse nice itsn

birbirin ziyret eylesnler hemn beni ziyret itmi gibidir200

ya ey libe dny lin bildirdi iret avlin nedr n dai beyn eyle

bilelim

lib olan kiiye lzm olan oldur ki evliyn edebin gzleye veller izin izleye n-

marem olan kimesnelerden ana evliynn srrn ikr itmeye ve rst (silsilesi) ve

merebi areti rasle a al taa li Muammede dun bile aa gre biat

ve inbet la aan bir kii li etegin utsa maremin bilmese ol libden Alla

bzr ve melikeler bzr ve cmle enbiylar ve evliylar bzr olurlar201

ya ey ehl-i a kimlerdir ve ehl-i a olan nice olma gerek

bu arik iinde olan kimesne her gerekdr ki rsz hibir i itmeyeler att ki bir

baeye girseler ve bir elma dm ytur grseler ol elmay almayalar eger babn

olan kimesne lub bir ehl-i rha kend usn-i rsyla virirse ol yol ehli olan

arnda gerekdr ki behsn virmeyince lmaya eger alursa ymetin virp ndan

la bu ari iinde olan kiiye lzmdur ki byle ehl-i r ola eger byle olmazsa

ar redd ider202

198
24b
199
24b
200
24b
201
25a
202
26b

92
 ya eyh iki lib birbiriyle muib olmak dilese nice itsnler

bir lib bir libe muib olma dilese gerekdr ki evvel bira gn birbirini

gzliginde olalar arat iinde aa azan dirler bir lib yle azan azanma

gerekdr ki birbirinin ykn gtreler ve birbirini gzine ve gnline gireler

birbirini yolna ve urna ba cndan geeler cemiyyet ehli dai baup bunlarn

lini greler eger nlar da erkn- ariat mcibince muib li var ise o

erkndan geurup urbann yiyp anlar birbirine vireler ve eger birbirini linde

nesne ya ise nlar muib degldr lup n bir muibe virn203

y ey azan li nedr ve muib li nedr

bir lib ikrr virmi olsa bir arndyla azan linde y muib apusnda

birbirini (gzliginde) olsalar eger muibdr eger azandur ikisi dai yle

gerekdr ki kend bildginden geeler bn gznden perdei alar senlik benlik

itmeyeler dai dnylk linde birbirini rzna ve mlna telif arin

itmeyeler204

y ey iki muib birbirine gl atmasa li nice olur

bir lib yol erkn ehli olsa mrebb ve mey avlince bir cna irr virse muib

kapusna girse ikisi birlik mamna irse biri l ehli olup evliyn yoln erknn

bilp a db ve gl orus ekp arat iinde kend zin ve yoln

aurmayup oru yrise ve amm ol birisi db u erkn bilmeyp cemiyyete dai

gelmeyp z bana ve kend (una) yrise h ala bir gl orus bilmese ve

yola gelmese mrebb szin alamasa muaibini gln yolamasa evliyn

dbn salamasa dai ol ar ehli olan arnd her l zerine bunu ykn

203
59a

93
getrse ve adna dai yansa bira defa bu l vi olsa dai abr eylese kimesneye

ikyet yzin gstermezse iki sebeb ile biri bu ola ki kend far el l ve kerl

iyal olup dnyl bbnda nefsine keff itmek in ndan rics var olsa ve biri

dai bu ola ki a muabbet olup teslm temenn anda rs var olsa arri

mdr lm olur ve nefsi hev rzsnda bilmi olur muib olmaz ol kiini

arat iinde eli yodur marifetde dili yodur aatde li yodur205

ya eyh bir kii kend gnhna muteref olmasa li nice olur

bir kii arat de olsa erenlerin izin izlese edeb zerine evliyn erknn yrtse

(sn) ve ziynn fark itmi olsa yol iinde ngh kendden bir gnh dr olsa ol

lib gerekdr ki gnhn eline ala meydna gele peymne yerine urup mrvvet

didikde cemiyyetde ehli n gnhn mzna uralar greler ol lib ne gnh

ibidir gnh kebir midr yosa gnh aair midr aa gre sitemin sreler

erkn yrideler ayyib hir ola eger gnhn rdna tsa meydna varmasa ol kii

hemn a anlusdr n libler cemiyyete omayalar zrki aratde

marifetde aktde eli yodur206

ya eyh bir kimesne peymneye gep gmnla urm olsa li nice olur

bir kimesne arat fsi olsa marifet bir arnd ile muib olup aat yoln

gzlese evliy izin izlese kend zin (tkenleyp) yrise ul asz olmaz a

tvbesiz ngh ol kiiden bir gnh dr olsa dai kend grp ol gnhn ele virp

mam- infa gep peymne yerine ursa mrvvet dise cemiyyet ehli gl

204
59b
205
62a
206
63a

94
birligiyle an gnhndan geseler aa glbeng virseler yz yere oyup niyz eylese

ol kii gnhndan rnup yarlanup pk ayyib hir olur207

ya eyh ar tercemn kimden ald

ar tercemn areti rislet sallallh tela aleyhi vesellem geldi208

ya eyh ar tercemn lomasnda ol tercemn viren kii dai yesn mi

yhd yemesn mi

ol tercemn lomas zilerin ve cemiyyet ehlinidr nki kii gnhndan yund

mrebb gline girdi mabl old ol dai cemiyyet ehlinden old amm ert

avminden sanmak gerek ehl-i hire gstermeyp virmemek gerek ve

yedirmemek gerek bir kii tercemn lomasn ehl-i hire ve y bir mnkire ve

mnfa virse yedirse benim etim yedirmi gibidir209

ya ey libler ve ziler bir yere gelp ala-i obet lup cemiyyet de

ar tercemn lomasn yerken ngh erat avminden bir kimse gelse ol lomai

grse nice itsnler aa dai ol lomadan virsnler mi yosa aldrup meydndan an

pinhn itsnler mi

ol lomai hir ehli nki grdi pes lzm gelr ki aa bir loma ol amdan emnet

lomas viresin ol emnet olm olur emnete d hynetlik olmaz210

ya ey bir libin muibi l ehli olup kend ehl-i l buyuru libler

iitsnler

207
63b
208
65a
209
66b
210
67a

95
bir lib yol ol ve erkn ehli olsa mrebbi avlince muibl olsa ol biri evliynn

dbn anup erknn gzleyp yol iinde erenler izin izleyp yrise kend zin

(tkenleyp) far eylese amm ki ol biri yola gelmese dai db erkn bilmese kend

zin far itmeyp bildgi ve bilmedgi yerde gezp kend kend z hevsna gitse

bu erkn iinde olan arnd ol kimseni her line (beli) bel deyp her adna

yansa bir a kerre an ykn getrse amm ki ol bir muhib olan kii kendyi

bilmeyp infa gelmeyp bed yun terk itmese ve yaramaz amarlarn kesmese

arat iinde eli ve aat iinde li olmasa ol kimesneler birbirine muhib

degldr zir ki yol iinde birbirin bulmamlardur ve aat lin

bilmemilerdr211

ya ey bir libi mrebbsi a emriyle fevt olsa topraa dse ve y z

memlekete gidp dergh- liye carsa std eigine yzin srse ol libi aa eli

irimese nice itsn

bir a ehli arnd yol libi ve arat fisi olup ve ziynn bilp mrebb

avlinde ve muib apusnda olsa ve ol libi mrebbsi (la) olsa gnlk

ol libe lzm olan oldur ki r gnde bir kerre varup mrebbsin grmek gerek212

y ey libi gnh ne ile yarlanur

bir kii ehl-i hir olsa yani eriat avminden olsa evvel emirden aa lzm olan

oldur ki mn getrp Allh birlemekdr pes arat iinde dai bir kii dervlik

flik davsn lsa yol oluyum dise evvel emirden aa lzm olan eya

ulamakdur ve mrebb bilmekdr el virp etek utup irr virmekdr zr ki irr

mndur dai erat ehli olan kimesneye lzm olan namz lma orc utma

211
70b
212
71a

96
acca varmadur gci yeterse dai mln zektn virmekdr pes arat ehli olan

kimesneye dai lzm olan meskenet ess olup bir kerre cn- glden ve dern-i

dilden yz yere oyup taarru niyz eylese a atnda mable gee213

y ey bir lib mrebbi glne istese nice girsn

bir kii lib olsa mrebb glne girmek dilese gerekdr ki dir oldunca

liblere ve mrebbsine dmet eyleye zr ki evvel apu dmetdr ve dmet a

indr her kim bu mertebeye irie dmetle irir214

y ey bir lib mrebbsine ve muibine el virse gl virmese li nice

olur

bir kii m olsa yani (hve) mertebesinde hi bir nesneden aberi olmasa kelime-i

ehdet getrmekle Mslmn ve ehl-i slm olur ve kelime-i ehdet tevd

kelimesidr ki Lilhe illallh Muammedn Raslllhdur bir kii bu kelimei dise

amm ne dimek oldun mansin bilmese fehn eylemese islm drst bir kii bu

kelime-i diliyle sylese gliyle inanmasa mn drst olmaz 215

y ey lib aa ne ile vl olur

iki lib birbiriyle muib olsalar yek dil yek cihet olup dai gl balayup irr

virseler bir zamn yola yola varsalar ngh birini vadesi irip aa vl olsa

biri yle alsa sora vrup kend zerine bir azan bulsa drst erkndur amm ol

ana vl olan arnd yerinde bir olu alsa irr mn ibi olup ehl-i l

ve ehl-i keml olsa muibl olmasa ol kii kend mibini oln dai

213
72b
214
74a
215
75a

97
mrebbl ve mubl olsa bu kii ayup varsa kend zine bir azan bulsa drst

erkndur ve dai iki kimse birbiriyle muib olsalar ittif ol mub olan

cnlardan birisi oturada alsa gerekdr ki dergha gelen ve oturada alana ikisi

dai zerlerine birer azan bulsalar aratde drst erkndur ve dai iki kii

birbiriyle muib olsalar gerekdr ki birbirini line d ve yolna yold olalar

ikisi dai ehl-i l ve ehl-i keml ola biri l ehli birini lden aberi yoise arat

iinde ol ehli olan arnd kend zerine bir l ehli arnd bulup azan

azansa drst erkndur216

y ey cemiyyet linden ne buyurursn

cemiyyet linde bir kimesneye bir obet dse yani bir libden bir gnh dr

olsa yle ki arat iinde bir non gsterp bu yol ehli arndalar arasnda

siteml olsa ol cemiyyet iinde gzci olan kimesne grp an eksigin utsa

sitemine muteref olup yola beyn virdgi tadrce ol kimesneye erkn srmek lzm

gelr217

y ey gnh ka smdur

arat iinde gnh smdr biri gnh- kebirdr ve biri gnh- airdr ve

bir gnh dai vardur ki kebirle air mbeynindedr ol gnh- (vestndur) iki

gnh arasndadur aa gnh- kebre dirler amm ta bilmek gerek ki ol gnh

fr ile snnet arasndadur218

216
76a
217
77a
218
78a

98
 y ey gnh kebiri ve airi anksdur ve neden far olunur

gnh- air budur ki bir lib yol iinde arat haberin syleirken bu zi

amarlarn aldrm olsa ya nuunda yal kelm ilemi olsa yd rehberi iin

virmeden destursuz i itmi olsa y aldan bir kimseye zebn derzl idp dil

(lm) olmu olsa ve yd keb idp yaln sylemi olsa ve yhd avam-

aldan bir sz irimi olsa ol kii yol iinde gnh- air itmi olur gnh-

kebir oldur ki bir kii yol lbi olup mrebbi ve mub ibi olsa dai

mrebbsinden destrsuz muabbete gizlenmi olsa vey bir i ilese ki aa rehberi

iin virmemi olsa vey ibinden abersiz bir i itmi olsa vey mubini evine

y malna dest-derzl itmi yani el uzunl itmi olsa veyhd arat iinde srr

am olsa y bir rsz i olsa vey mrebbsi gzinden dmi olsa veyd

mibi gline dnmi olsa ve yd bu yola gelmi yine dnmi olsa yine

meydna gelse ol kii gnh- kebir itmi olur219

y ey erkn- arat anda ne buyurursn

yol ol olan arndlar a ehli libler bir yere gelp oturup ala-i obet lup

am cemiyyet olsalar ol cemiyyetde gl birligiyle bir kimseni eline lfir

virmel olsa gerekdr220

y ey idmetinde bir kii nice tar ider

libler bir araya gelseler cemiyyet olsalar dai ol cemiyyetde ittifla gl

birligiyle bir kimesneye kirlik virseler kir olsa ve bir kimesnenin eline erkn

virseler arc olsa ve bir dai bir kimse gzci olsa ol gzci olan kii gerekdr221

219
80a-80b
220
81a
221
84a

99
 y ey mmin davasn lan kii nice gerekdr

bir kimesne mminim deyp ileri gelse erenler meydnnda mminlik davsn

lsa ol kii ben mminim dimekle hemn mmin olmaz mmin ligin nin ve

lmeti vardr ol nianlar ve ol almetler kimde ki bulunursa mmin mttedr

eger bulunmazsa mnkirdr adr itdgi dav b manidr222

y ey bir lib mrebb gzinden dse yola boyun virmeyp mnkir olsa

yani irrndan gir dnp inkr ehli olsa mrebbsi dai andan yz dndrse li

nice olur

bir lib mrebb glinden dm olsa srgn olur arat iinde nnn ki gkden

deni presi bulunm glden deni presi bulunmma zr prinden

dnmdr bir kii prinden dnm olsa evliyy ve on iki imm inkr itmi ola o

kii adan dnm olur dnmdr bir kii prinden dnm olsa evliyy ve on iki

imm inkr itmi ola o kii adan dnm olur223

bir lib mibinden dse li nice olur

bu ar iinde bir lib muibin terk eylese imn terk itmi olur dai imndur ve

imn iki drldr biri taidr ve biri taldidir pes ta oldur ki bu yola dla

gelmi ola mrebbden el alm ola mrebb kim idgin bilmi ola aa lib ola

yoldn ve ldn bulm ola bela beli deyp irr virdkten sora ayrk gir

dnmeye224

222
86a
223
87b

100
 y ey lib nice kiilerle muib olsun

alib-i a olan kimseler gerekdr ki bu ar iinde kend arifin ve mibin bile

aa yan kimesnelerle hemnin ve mib ola l kiiler obetin itiyr

eyleye ki amel-i lilarden aa dai ulaa225

y ey bir lib rdan yz dndrse li nice olur

ehl-i arkat ve bizimle mns-i ref olan arndalara malm ola ki bir kimesne

rdan yz dndrmu olsa arat evliyn erknnda inkr itmi gibidr yzi

aradur a urunda evliy naarnda erenler cemiyyetinde yeri yodur vesvs-

eyna uymudur iblisi szin ulana koymdr 226

224
88b
225
89b
226
91a

101
 NC BLM

KUBBETL HAZARATIN TRANSKRPSYONLU METN

1. Metnin Hazrlanmasnda zlenen Yol

Metin Sermet ifter Ktphanesinden temin edilmitir. Metin okunurken
zellikle sayfa kenarlarnda yazlanlara dikkat edilerek yazlanlar metne eklenmitir.
Metin iinde yanl yazlan kelimelerin doru halleri dipnotlarda gsterilmitir.

2. Metinde Kullanlan Transkripsiyon Alfabesi

102
 3. KUBBETL HAZARAT (TRANSKRPSYONLU METN)

[1b]

H Kitb ubbetl azart

Bismillhirrahmnirrahm

Elamdlillahi rabbil lemn, vel bet lil mtten, veelt vesselm al

ayri alhi Muammedil enmi ve al lhi ve rriyytihi ayni kmilil keremi

ve al cemal mminnelihne birametike y eramerraimn. Amm bad

bilgil ve gh oll ki a ubhneh ve tel areti buyurdu : levlke levlke

lim aletl eflk ve yine buyurur ki alatl ey li ecelike ve alatke li

ecel yani dimek olur ki y Muammed iki cihnda mad olan baa sensin, seni

benim in yarattm ve on sekiz bin lemi seni in yaratdm zir ki eger sen

olmayayd yerleri ve gkleri ve mfhy yaratmazdm pes imdi bu dell ile bize fr

oldukim n sevevz ve a can- gulden ve dern-i dilden olavz ve dai

n lini ve evldn sevp muabbet idevz ir ki sebeb-i icd- kinatdur dai

a subhneh ve tel aretleri buyurdu ki: azzim cellim aametim in

ya Muammed her kim seni ve evldn sevp muabbet eylese eger yerler ve gkler

kadar gnh olsa baladm ve aa ramet ldm ve her kim seni ve evldn

sevmezse [2a] yerler ve gkler adar ibdet ve aat itmi olursa da n yeri

amudur ebedi maya didi, ndan Rasl aret buyurur ad-i erfinde ki: men

teeyyea seyan min ayri evldi faat eya keeyaeyn yani bu ad-i

erfin manas budur ki evld- raslden ayri bir kimesne ye kendni teslim eylese

103
n merebi aret-i Rasul masa adi-i erf mcibince ol kiinin ey eyn

olur nebillh min lik tevtr ve ebrile bit olmudur ki Ms Peyamber

aleyhisselm ldm de tbuta naar ld. Erv- enbiy-y ve evld- Raslullah

grdi n Ms Neb aleyhisselm bakup mmet-i Muammedi ervlarn gricek

a sbneh ve tel aretine mnct idp eyitdi y ilhel lemn, dilerim

keml-i keremiden ki nlar baa viresin didi, Allh tebreke ve tela

aretlerinden b msteb iridi ki y Ms ol benim abbim Muammedidir

saa virilmez didi, ndan Ms Peygamber aleyhisselm eyitdi y rabbel

lemn y iinde bir y grdm n baa vir didi, areti rabbil zzet b eyledi

ki ol mbrek Raman ydr benim raslm Muammedi dir saa virilmez,

vell Ms Nebi aleyhisselm a tel aretinden adir Gicesin ve cuma

gn istedi, a sbneh ve tel areti tab ve b idp eyitdi: [2b] anlar

benim abbim Muhammedidir saa virilmez dai Ms nebi aleyhisselm eyitdi

: ya ilhel lemn baa nki bunlar virmezsin bri ol on iki imm emi er ve

bedr-i mnri grdm ekberdir nlar baa vir didi, aret-i izzet-i kerem lfundan

eyitdi: y Ms bu gherlere sen arrf olamazsn, ol ymetl drr-i mercanlardr,

abbim Muammedl Muaf evldlardr ve nlar benim atmda azzlerdir ve

muarreblerdir her biri bir mrsel peyamber mbehesindedir. lennebiyyi

aleyhisselm - ulemi mmet keenbiy-i ben isril- yni benim abbimi

mmeti ulemlarn ys eyle gr ne derecededir imdi nlar saa virilmez didi,

Ms Nebi aleyhisselm taaccp idp bunlar keml-i marifetleri nedir deyince

hemn sat mm Cafer-i dk raiyallh anh aretlerini rh- erfleri

r olup eyitdi: y Ms gz a, ba gr bir kere naar eyle didi, Ms Nebi

aleyhisselm gzin ad, bad bir yeil dery-y mu grdi, yle ki ne addi var

ne pyn var, mm- Cafer-i d aretleri eyitdi: ya Ms liyat var mdr

104
ki bu dery-y ramet-i b- pyn n (ber kezden) idesin ve Ms Peygamber

alehisselm eyitdi: h bunu gibi dery-y (b- kern) n eylemek ezel ve ebed

mmkin degildir pes mm- Cafer-i dk [3a] raiyallh anh eyitdi ya nin

mam- Muammed-i Mamdiyyeyi aleb idersin nlar bir edns benn, ba

gr imdi didi nemn sat mm Cafer-i d rayallh anh aretlerini r-

erifleri fil l rayup ol aim dery-y rahmet-i b-pyn bir iim u mitr n

idp mest- ayrn olup yle(dra) aru urd, Ms Nebi aleyhisselm n grdi

al sersime old, ol sat aret-i izzet iab idp eyitdi: ya Ms

demolanlarn vcdunda drt yz r drt pre kemik vardr, n zerinde yedi

yz yetmi yedi (sinir) vardr ve n zerinde yz ltm amar vardr ve n

zerinde yz on iki bi l vardr eger nlar birisi benim abibimi evldlarn

birine n-a basa azzim cellim aametim an o kiiyi ayy tmsuna

gnderirim, eger brhim-i alil (amar) da olursa didi Msya tb eyitdi

klennebiyy sallallh tel aleyhi vesellem- ekrm evldelihne

veslihneli- ve le Raslullh allallh telaleyhi vesellem-men ehne

evldi faad ehneni vemen ehneni faad ehnellh tel ve lehnnra ebeden

avleh tel feaaa Ms scceden ve arra Ms aan yani Ms Peyamber

aleyhisselm yzi zerine ddi a sbhneh ve tel aretine secde ld [3b]

ve gir kendye geldi, eyitdi: - tbt ve recat ve ene evvell mminin y rabbi

beni dai ol mmetden eyle didi, a subhneh ve tel areti abbine aber

virp eyitdi: ya Muammed Ms Nebi itb bu alca gir alan malta dai

malm ola ki benim atmda seni evldn rmeti ve izzeti ne midr imi didi,

ndan Raslullh allallh tel aleyhi vesellem, areti a sbhneh ve

teliden bu kelm iidicek (beyet) d olup kr eyledi ve a tel aretini on

iki bi ismile (okup < anup) med en eyledi, a sbhneh vetela areti dai

105
habbini ve evldn sevp mabbet eyledi, da eyitdi ya Muammed eger

ullarm beni yerde ve gkte on iki bi ism ile ikr eyleyp ousa ben dai sen on

iki evld yd idp ef getreni azzim cellim aametim an ol beni on iki

bi ism ile ikr iden ulun evbnca da yerlerde ve gklerde arda ve krsde olan

melekler ve feritahlar sanca evb virem, didi da eyitdi: ya Muammed her

l ki benim ullarmdan ve her mmet ki seni mmetiden tefv birle seni

evld n utup ef getrse her ne murd in olursa dnyev ve urev cemi

murdn l eyitdim ve ol ula seni evld rmetine nice drl asantlar

virdim (virem) [4a] le Raslullh allallh tel aleyhi vesellem- men ademe

evldi sebaten fekeennem ademellh tel sebate elfi biayri riyi ve

itellh tel evbi elfi ehd ve da a sbhneh ve tel areti eyitdi: y

Muammed seni yzi uyuna ve evld rmetine her kim bu ube- i devzde

imm ousa yd getrse yud du lup nlari ef getrse ol ula on iki bi

mursel peyamber evbn virem ve on iki bi abl olmus ac evbn virem dai

ya abibim bu on iki ism ile her kim seni ikr eylese on iki bi ism ile temcd ve

temhd itmie evb virem benim atmda ndan mabl l olmaya didi, adi-i

Nebevde vrid olmudur - men ekrame evld faad ekramen ve men ekramen

faad ekramallhu tel felehul cennet ebeden dai bu on iki bi ism ki ube-i

devzde immdr her kim ab okusa aama degin on iki bi melike n

bekleyeler ve eger am ousa aba degin cemi bellardan ve alardan n

alayalar cmle lem aa dmn olursa yarmaz ad iderlerse a subnehu ve

tel aretini avn-i inyetiyle ol kimseni bir lna a gelmeye ve dai her

kim bes vat namzdan sora ube-i devzde imm bir kez ousa hibir vech ile

her ide ciz ve frmnde almaya dai bir kimse [4b] dim devzde imm ousa

vey oudup dilese veyud mdm (kend de getrse) a sbneh ve tel

106
areti buyurur : benim Allhlm an ol ulun her ne drl murd var ise

l iderim dir nki Rasl areti allllhu tel aleyhi vesellem bun iitdi a

tel aretine bi bi krler idp hezrn med enlar ld ve bu dinilen

ebr- kelimt edi-i ah ile bit olmudr. ads-i rasl Kbl Ebrdan

mervdir ki ol seyyidin rabbil lemnden nal idp buyururlar ben far af ki

ferite ol Abdlmecdim bu ube-i devzde imm Arb dilinden Trkiye

dndrdm, azzler imdi bilmi olasz ki zamn b degildir cehd idp hemn Rasl

aretlerini etegine yapa gerek t ki murdza iriesiz zr ki kii kimi severse

nla (kopar) amm ey idi ncm ilminde mhir idi ve ilm-i raadda ve ilm-i

hendesede kmil idi nlardan mervdir ki buyururlar ben da (kere) ile tecrbe

eyitdim h at itmedi dir, imdi her kim pencenbe gn veya cuma gn veyhd

gicesi pk-i usl eyleyb ar onlar geyp kendye (avd ve aslna behod) idp bade

iki rekat namaz lup her rekatda Ftiha [5a] ve bir yetel Kursi ve

muavveeteyn srelerin ouya bleye karu mteveccin olup il ve Ftia ve

Tebreke sresin ouyup badel fer olduta du lup cet dileye duda ube-i

devzde imm okuya evbn areti emirl mminin ve immel muttein

esedallhlglib Aliyyibni Eb lib kerremellh vecheh aretine balaya ve

yine alup ya zerine ura bleye aru mteveccih olup iki rekat namz dai

la her rekatda bir Ftia ve muavveeteyn srelerin ouya iki rekat tamm olca

taiyyta otura selm vire ndan sora l ve Ftiatl kitab ve Tebreke ve

yetel Krsi ouya bade el aldrup du la duda utbe-i devzde imm

ouya evbn mm asan aretine balaya t ki bu minvl zere on iki imm

tamm ola on iki yetel Krsi, on iki il on iki tebreke yigirmi drt rekat namz

olur on iki kerre utbe-i devzde imm ouya evbn immlara balaya ve yz

otuz iki alavt getre evbn Rasl evldna balaya dai a sbhneh ve

107
tel aretine ar- cet eyleye dnyevi ve urevi her ne murd ve masd var

ise abl ola eger abl olmazsa ben ki ey Necmeddin-i Kbrym baa lanet

eylesn didi, imdi ek ve bhe yodur her kim ek iderse kfir olur (lr) ve hem

kfirdir irete mnsz gide ve asereddny vel iret ne billh minlik

hel itid ve (seaallh) ve aaballh efeani ya afi ouya eger

muavveeteyn surelern bilmezse baa sre ouya muavveeteyn kul ez

birabbil fel ve ul e birabbinnsdr n ouya [5b] Der beyn fail-i ehl-i

beyti Raslullh allallh aleyhi vesellem rviler yle rivyet iderler (ol) vatin ki

dem afiyyullh aleyhisselm cennetl mevda ve firdevs-i alda seyrn iderdi

ngh bir yeil nurdan zmrrd ubbe grndi gzine yle ki riler ve lmanlar

nur fil cmle ol ubbeden olurlar nki areti dem Nebi aleyhisselm n grdi

ayrn olup yridi ol ubbeye yan vard evre erfn devr idp gezdi hi n bir

apusn bulmad ve ol kubbeye anden girilr bilmedi ar a tel aretine

mnct idp eyitdi: ilhi ve seyid ve Mevl azzi celli azameti an bu

ubbe nedir baa bildir ve bunu apus (andendr) baa gster greyim bileyim

didi pes oldum a sbhneh ve tela aretinden b- izzet iridi ki y dem

ol ubbe be atdr ve her atnda bir apus vardr dai apu apu stnde yazlm

a vardr ol a ouyup ef getresin apu la giresin iinde ne var gresin

didi, nki dem Peygamber aleyhisselm bu ib iitdi seman ve atan deyu

ileri yridi gzin ad bad grdi nde bir apu var zerinde yazlm ki: ene

amd mecd amd Muammed h Amed Mamd ve m erselnke ill

rameten lillemin- didigi gibi ol apu ld, dem Peygamber aleyhisselm [6a]

ier girdi bad grdi bir apu dai zerinde yazlm ki (ene aliyyl al ) ve l

avle vel uvvete ill billahil aliyyl am h al veliyyullh didigi gibi ol

apu dai ald dem Peygamber aleyhisselm ieri girdi bad grdi bir apu dai

108
zerinde yazlm ki Frrssemvti veler h Ftmetzzehr didigi gibi ol

apu dai ld dem Peyamber Aleyhisselm ieri girdi bad grdi bir apu

dai zerinde yazlm ki ene ehsenel muhsinin b lehm ve asene meebe hel

asan alaara didigi gibi ol apu ld dem Peyamber aleyhisselm ndan

dai ier girdi bad grdi bir apu zerinde yazlm ki ene nebezzera nebten

asenen ene isnel musinne hel didigi gibi ol apu dai ld aret-i dem

ieru girdi bad grdi ol ubbeni on iki (rznesi) var dai bir l tat kurulmu

zerinde bir ulu suln oturmu beline bir nrdan kemer balanm nanda muraa

tc urunm iki ulanda iki nurdan meng lm yle ki (acndan) bakmaa

gzler amaur ol ubbeni ii nr ile mnevver olmu nki aret-i dem

aleyhisselm n grdi ileri yridi selm virdi ol da filhl oturd yerden tat

zerinde y stnde urd izzet ikrm (addi amde) lub aleyke ld ve tam

ld geldi af geldi [6b] dem getrdin gelmekligin mbrek olsun ya ata

beni bilmedi mi didi, dem peyamber aleyhisselm ayrn old, (dembeste) ld,

pes ol dai ayrn ururken eyitdi: ya atasn olan ar zamn peyamberi

atemlenbiy Muammedl Mutaf allalluhaleyhi vesellem azretlerini

sllesi Fmaym didi ve benim bamda tc-levlke levlke lim alatl eflk-

eger sen olmayayd ne cenneti ve ne cehennemi ne yerleri ne gkleri ne ar ne

krsi ne levhi ne lemi imdi Muammed Mutaf allallh tela aleyhi vesellem

aretleri bamdaki tc- muraa der ki ad Amed Mamd Th ve Ysndir bu

on iki (rzundan) nr ara ar cennetleri nra mstarak ider filcmle cennet

iinde olan riler ve lmanlar ol nr ile (mutenim) olurlar ve dai on iki (rzneler

ki) vardr, ol (ruzneler) on iki immdr ki cemi kevn mekn bunlar in alk

olunmdr didi

109
 cennet ire bunlara ehr-i yr

on iki imma ul isen ey yr

ger dilerse kim gresin dir

vir alt selm aleyke tekrr

imdi bilmi olas ki bu grinen (rzneler) sebebiyle bizim neslimiz inr-

lemden yani ymete degin mnati olmaz ve (dgnmez) yevmen ymen

mtezyid olup yani gnden gne ziyde olup nice lere efatleri irie kerek

nitekim Rasl areti allalh tel [7a] aleyhi vesellem buyurur- kll asebin

ve nesebin yenati ill asebi ve neseb- pes malm ola ki cmle asebler ve

nesebler mna olur bizim asebimiz nesebimiz tamm olmasa gerek

lennebiyy allallah tela aleyhi vesellem - el Mehdiyyi min trati min evldi

Fmatzzehr imdi ya ata benim olm Muammed Mehddr er zamnda

uhr idp ek ve gmn mnkeri ve havrici ar idp adl ile lemi virnesini

mamr itse gerektir buna hi ek ve phe yodur pes her kimi bana bir i gelse

ya bir zamet ya bir firat ya bir elem vey am gelse hemn sat on iki imm yd

idp efi getrse her ne drl i ki dvr ola bu isimler urmetine a sbhneh

ve tela areti Keml-i kereminden ve lfundan ol mkil ii sn ider nki bu

li grdi dem Peyamber aleyhisselm (tehayyr) bahrine ald ol sat areti

izzetden Cibrl Emn geldi selm virp eyitdi- y dem diler misin ki vcdu

ola her y on nci on drdnci ve on beinci gn im olup oruc utasn ve bu

isimleri efi getrp her dim ouyasn a tel aretlerini yanda yzi

ola iin ola cmle murd l ola didi, pes dem Peyamber aleyhisselm

y on nci gni oru tutd iki yalar opularna deg aard ve y on

110
drdnci gn [7b] oru utd, uyluundan ggsne dek ard, ve y on beinci

gn oru utd ggsnden bana ana degin ard cmle vcd di gnhdan

ve dan ve (kevn-i sssinden) ararmd immlar ism-i erfleri berektnda

ard bu isimler a tel aretlerini katnda kibrt-i eferdir227 (kibriyyet-i

efer) ve nr-i pk-i ekberdir ve ism-i aamdr bunlar a tela atnda yet

sevgldr cmle murd ve masda vl olmaa sebeb vesledir eksiz ve

phesiz nki dem Peyamber aleyhisselm bu himeti grdi ve bu kermeti

mhade ld bu gnlerin dn eyymlbey od ol ite vayyet eyledi eyitdi:

ol zinhr fil olma ve teksl lma bu isimlere izzet ve rmet ve riyet eyle

dir old adar dmetlerinde tarlik eyleme her dim ouyup efi getr her

cet in baa bu isimlerden ayri dermn olmad ve sizi zeriize lzm ve

emnet olsun ki her zamn ouyup kendiz de getresiiz ve her ne drl masd

murd in olursa olsun bu isimleri efi getresin murad maksdz a atnda

vl228 ola didi, nki aret-i it Nebi bun ieyitdi atasn vayyetin abl

eyitdi bu isimlere ziyde riyet eyledi ve urmet eyitdi ol dai drise vaiyyet

eyledi, dris Peyamber aleyhisselm dai N Peyambere vaiyet eyledi [8a]

areti N aleyhisselm bu isimleri ouyup efi getrdi fanda ar olmadi

nect buldi cmle aduvleri uya ar old ol dai229 Sme vayyet ld Sm dai

Hd peyambere vayyet eyledi Hd dai L peyambere vayyet eyledi L dahi

li peyambere vayyet eyledi aret-i li bu isimleri ouyup efi getrdi

emd avmine mucizt gsterdi mnct eyledi a tel aa adan cemel virdi

lih peyamber dai brhim alil aleyhisselma vayyet eyledi t ki ouldan

oula t Abdulmualib aretine yetdi ndan Abdullha ve amzaya iridi

227
Amerdir
228
l

111
atadan230 areti231 Rasl allallhu tel leyhi veselleme iridi andan mm Ali

kerremallhu vechehu aretine andan Ftma raiyallhu anhya iridi t ki cihn

saryna on iki imme gelp her biri (zamanlu) zamnnda ihr ve irf lemi nra

mstarak cihn aragulndan al idub ilm aydinliina ciarsalar gerek yevmen

feyevmen teraide olsalar gerek tki Muammed Mehdi ib-i zamn uhr idp

ala kmet-i Muammedi ar eyleyince bu on iki immn oullar ve seyyid

sdetleri fil cumle izzetde ve erefdedur yle ki nlara ne izzet olursa Rasl

aretine izzetdur zir ki sz odur n biz mutaar kldk [8b] ail olana bu

adar sz yeter biz giru evvelki szmze gelelim n bu vayyetler

alilrramna geldi brhim Peyamber aleyhisselm oud dim bu isimleri efi

getrdi ol vait ki Nemrud lain oda atd (mancldan) ub hev yzinde dnb

giderken brhim peyamber aleyhisselm bu isimleri yd idp efi getrdi hemn

sat a subnehu ve tel areti ol yanan oda buyurdi uln y nru kn

berden ve selmen al brhim didi yani ey te-i szn brhim zerine (sovu) ol

ve selmet l didi nr- szn alle gl-zr eyledi eger ki al brhm dimese

hemn ovu ol dise dunyda hibir iy pimezdi tes yle olurd yle ovu alurd

brhm zerine ol yanan tes brhme gl glistn b u bostn old brhm

alli dp dizi ond yerden enhrlar ve ovu ular d revn olup ad bu

isimler berektnda alilurramn dai bu kermetleri grb ak tel aretine

hezrn krler eyledi ve alilurramn dai smal peyambere vayyet eyledi

ve areti smail aleyhisselm dai sa Peyambere vayyet eyledi ve sa

Nebi dai Yab Peyambere vayyet eyledi ve Yab Peyamber dai Ysuf

Peyambere vayyet eyledi ve Ysuf peyamber aleyhisselm [9a] bu isimleri

229
N peyamber
230
deden

112
ouyup efi getrdi ve hem izzet idp kend de getrdi a sbneh ve tel

aretini avn-i inyetiyle uyudan d Mra suln old ar asretlerine

avud bu mubrek isimler berektnda Ysuf Peyamber aleyhisselm dai

uayb peyambere vayyet eyledi uayb Peyamber dai Ms Peyambere

vayyet eyledi Ms Peyamber aleyhisselm bu isimleri ouyup efi getrdi ve

hem yazup kend de getrdi deiz yol olup kend avmiyle deryy gep Firavn

deize ar eyledi bu isimler berektnda Ms Peyamber aleyhisselm dai

areti zeyre vayyet eyledi ve aret-i zeyr dai Dvud Peyambere vayyet

eyledi aret-i Dvud aleyhisselm bu isimleri ouyup efi getrp rmet ve

izzet idp kend de a sbhnehu ve tel aretini avn-i inyetiyle demr

elinde mum gibi eridi yumua old bu isimler berektnda her ne dilerse elinde

dzerdi hic tese omazd Beytl Muaddesde demrden nr aalari yapmdur

nda varan kii n ziyret iderler Dvud Peyamber dai Sleymn Peyambere

vayyet eyledi dai bu isimler nn teminde yazlu idi ninn (diveler) ve perler

ins ve cin ve mr ve mr n kmnde fermn idi tatn yel getrrdi bu isimler

berektnda vu u uyr aa musaar olm idi Sleymn Peyamber [9b] dai

Zekeriyy Peyambere vayyet eyledi Zekeriyy Peyamber dai Yay

Peyambere vayyet eyledi Yay Peyamber dai s Peyambere vayyet eyledi

s Peyamberi ol vait ki Yahdiler armia gerdiler s Neb aleyhisselm bu

isimleri okuyub efi getrdi a sbneh ve tel aretine mnct ve ar-

ct eyledi a sbnehu ve tel areti buyurdi feritahlara geldiler s

Peyamberi carmidan urtarup dordunci at goge cardlar tki ir zamn

peyamberi ateml enbiy Muammedl Muaf allall tel aleyhi ve

sellem aretleri uhra gelp eriat-i Muammediyyeyi leme icr lub n

231
dededen ataya atadan areti

113
evldlarndan Muammed Mehd ahib-i zamn gelp s Peyamber aleyhisselm

dai ol vait nzil olup areti Muammed Mehd ile mlkt olsa gerek232 hi ek

bhe yokdur zir ki Rasle a tel aret-i kermeti b-nihyet (omusdur)

av- keverden ien ebed lmeye cennt-i cvdnda dirlik bula bu ikr olnan

kelmlar ol vait fehm eyle233 ki albie gire tki akl deline ve cn dirile atta

esrrl rifnde buyurmudur ki ol vait areti lys aleyhisselm vadesi iriub

let-i neza vard Azril aleyhisselm an run ab itmek diledi lys

Peyamber aleyhisselm feryd- fin idp alad ve zr ld a sbneh ve

tel areti aa itb ve itb [10a] idp eyitdi y lys baa vl olda incnr

misin eger bu uuda seni trn rencde olursa azzim cellim aametim

an dn peyamberler defterinden azyup irc ideyim didi, lys Peyamber

eyitdi y rabbl lemin ki ben ul ldm in alyam vey aretine vl

olduum in incinem am ua yiyem didi a tela areti eyitdi ya bu h

nedr y lys didi lys Peyamber eyitdi ey br-Hd bzrm budur ki ol on iki

immlar ki seni abbi Muammedl Muafa evldlardr nlarn ululuun ve

faletin grem cmle enbiy evliy bunlar yzi uyna ve rmetine afv idp

yarlad ve her birine drl kermet virp kendne dost ldn kimini menzlin

al ve kiminin mamn (evedn) ldn kimine oddan ve kimine udan nect virdin

kimini alil ve kimini kelm ldn kimin alife ve kimin (meleke emin) ldn

kimine rum deyu b eyitdin imdi ey a aniy derghdan iltimsm oldur ki

bu on iki isimler berektnda ben af ulu oyasn t ki nlar mbrek cemlin

grem k-i pyi erflerine yzm srem ve nice melilerinde bulunam ve

idmetlerinde olam didi, a sbhneh ve tel kerem lfundan buyurdu ki:

232
bunda
233
eyler

114
selmn al lysn inn kelike neczil musinn ya lys azzim ve cellim

aametim [10b] akn saa yine tadr eyledim t ymete degin ayt bul

abbim Muammed Muafa devrine iri n on iki evldlarna bulu ve gr

idmetlerinde bulu abbimi mmetlerinden ol ve evldlarna muabbet iden

muib mulis olan ullar mkillerin al eyle meslihlerin sen gr bizim atmzda

nlarn mertebelerin bil ne aldr ve hem al- lem bilsunler ki Muammed

evldlarn mmetini ve onlar sevb muabbet idenlerin menzil ve

mertebelerin bizim atmzda ne midr imi didi, vallh alem bievb ve

ileyhi merci vel meb h ube-i devzde imm aleyhisselt vesselm

Bismillhirrahmnirrahm

Elamdlillhillei ceale mehidi albi enbiyi bleten lilrifn ve merdete

evliyihi kbeten liaifine ve cealettemesseke (biablihim) sebeben linnecti fi

yevmiddin vel itimi bihim ve bleten234 liirtifiddere cti fiilliyyin235 vel

itidi biariatihim kffeten faran al kffetinnsi ecman birametike ya

eramerraimn Amed Mamud Ebul sm Muammedl Muafa allallh

tela aleyhi vesellem Allhmme alli al236 erafil enbiyi ve seyyidel237 etyi

vel efiyi Muammedl mebi servetil238 bei ve alatil Arabi vel

Acemi239 timil enbiyi ve dvetil efiyi ve urreti ayni deme ve avve

adi-i udsiyyi knt nebiyyen ve deme beynel mi ven [11a] seyyidi kinat

234
vesileten lilirtifi
235
ala
236
Muammed ve li Muhammed
237
el evliyi
238
fi sidretin
239
vel urubi

115
ve la-i mevcdt ve bihteri lim suln- tat-gh- nbvvet rislet pet

penh- eriat arat resnende-i nm l raybe grande-i240 ul lim-i ayb

adr uffe-i afa ve bedr-i bihter-i ictib ve eter burc-i vef yani Muammedl

Muafa allallah tel aleyhi vesellem alavtrrahmn hibllevi vettenzli,

Allhmme len betel ayri efaten aten birrameti mitn

Muhammedin ve inaere immen ehl-i nzl ib-i evld atele aybllh

ibdler ramnellah al- fereallah mekne cennet muabbeti izzetellah

Allhmme alli al seyyidin nru Muammedl Muafa veu velleyli i

sec vennbvveti ibl al Allhmme alli al seyyidina nur- mam- Hasan

alaarr rabbiyel fevie m ahara minh ve m beane Allhmme alli al

seyyidin nur- mm seyn malum (n) ehd det-i Kerbel ve en tel

alallah lillhi feice ecelh Allhmme alli al seyyidin nur- mm-

Zeynelabidin mampk hvellei beae filmmiyyini raslen Allhmme alli

al seyyidin nr- mam- Muammedl br ve milhm meahm firametin

Allhmme alli al seyyidina nur- mm- Caferssdk al- ilmn ilallh ve

amelen lihan Allhmme alli al seyyidin nur- mam- Msal Km kne

veliyyn ammun ve m ylakkih Allhmme alli al seyyidin nur- mm-

Hetm bleten heftm suln- orsn h Ali Msrr fettebini ehdike

ran seviyen Allhmme alli [11b] al seyyidin nr- mm-

Muammedttakv men l yemt bike vaden aleyhi akan Allahmme alli al

seyyidin nr- mam- Aliyyinnek ve in tedd nimetellah l tah

Allahmme alli al seyyidin nur- mam- Hasanl asker ul l eselkm

aleyhi ecran illel meveddete fil urban Allhmme alli al seyyidin nr-

mm- Muammedl Mehd ehll beyti ve yahhi rkm tehir

240
gzide-i avl-i lim

116
 Diger ube-i devzde imm aleyhisselm

Bismillhirrahmnirrahm

Allhmme alli al seyyidin nur- mam- davetennebevi vel usll aydari

vel miktl Fma vel mkraml asani veecatl seyni vel

bidissccdi vel ulmul bri vel acztl Cafer vel ifftl Kmi vel

cbrrav241 verul cevdi ve sretl hdi velheybetl asker vel

aybetl Mehd el im bil add iledul mula kelimetllah ve

imnellh vel uccetl im biemrillahil muassaan lednallah Mevln ve

mevlal kevneyni Ebil asm ibizzamn ve alifetrrahmn ve maharl imn

ve il brhn ve seyyidel ins cn ve allallh aleyhi ve al lihi ve evldihi

ve itrath ve iathttayyibnettahirn velamdlillhi rabbillemn [12a]

menibl esrr behcetl err aret-i mm N Cafer-i sd aleyhisselam

telfi seyyidi ayi

Ha kitb menibi esrrarki ve feili devzde imm aleyhisselm

Bismillhirrahmnirrahim

Elamdlillhi rabbillemin alaassemvti velar l ilhe ill

hvelayylayym elle leyse kemilihi eyn ve hvessemul lim la

241
vel ucceci

117
bidyeti velnihyeti efalssalvt ve ekmelttaiyyt al raslihil mutrl

emn ve lihi ve evldihi ecmn ve al siril enbiyi vel mrseln birametike ya

eramerrimn velamdlillhi rabbillemn amm bad ol srr- kinat, ve

l-i mevcdt, ve ol ef-i mmet, ve serhengi ymet, ve erkn- rislet, (n)

blbl-i glistn- aat, ve n uvce-i dny iret, adr- affa-i af, ve mh-

kubbe-i vef, muall mzekka mcteb, (an bih) aret-i Muammedl

Muafa allallh tel aleyhi ve sellem aretleri nki fen ehrinden be

mlkine nal itmel oldu ad-i erf elmminne l yemtne bel yenalib min

drul feni il drl bei yani Rasl areti allallh tel aleyhi vesellem

buyurdu ki: mminler lmezler dar-i242 fendan dar-i bekya nal iderler hemn bir

evden bir eve ger gibi pes ol vait emrl mminn esedallhl lib Aliyyibni

Ebi lib kerremallah vecheh aretin atna evkedi eyitdi y Ali urb- aa

mvalet arib243 olmudur ben dnydan irete giderem ve saa bira vayyet

iderem244 gerekdr ki abl lasn iki cihnda aziz ve muhterem olasn zir ki

arat iinde gerekl [12b] nesnelerdr baa Cibril-i Emn aret-i Rabbil

lemnden vay getrmdr245 imdi eriat enbiyn arat evliyndur marifet

slkdr ve nlar yolna slik olup gitmekdr aiat vulat mamdur ala

a olmadur pes bu cevherleri bunda246 saa yd-gr virelim mmet-i ve

mmin-i pk-itid olan arndalara247 ll mercn ki herbiri bir cndur mukem

alayup bu (sz-i devrini)248 cn ulalarna oyalar enbiyn srrn bilp uyalar

ve evliyn erknna uyalar mmin-i pak-itid olan muibler rz-i maerde

242
belkidr
243
yakn
244
idecegim
245
vaiy getrdi
246
bizde
247
bu vasiyyetler ki

118
ymet opaca bizim lem sancmz dibinde bulunub efatimizden marm

almayalar inallah tel ya Ali lib-i a olup muhibb-i evliy olan

kimesnelere teln idp bu vayyetleri diyesin gleri yetdike249 aladre

evliyn evliynn dbndan ve hem erknndan iideler ve bilp renb arn

utub gideler ve ana gre amel ideler dai her kim bu vayyetleri dileyb bunula

amel iderse evliyn arna giderse ve dbn alayub vayyetin utarsa ol

benim dostumdur ben ndan onud olurum yarn a cemlin gsterirem ve her

kim bu vayyetleri iidp utmazsa evliyn dbn alayub bunu birle amel

itmezse ol benim dmanumdur didi, pes ol vait bu vayyet-nmeyi Emirel

Mminin mmAli bin Ebi Talib [13a] kerremallah vecheh aretine teslm

eyledi ve nice drl pend naat idp250 bua mub ad-i erfler dai syledi

ene medinetl ilmi ve aliyy(in) bbh didi yani ben ilmi ehriyim ve Ali ol

ehrin apusdur, didi, ene ve Aliyy min nrun vidn(din)251 yani ben Ali birle

ikimiz bir nurdan al olmuuz252, didi ol esedellhl lib areti emrel

mminn mm Aliyyibni Eb lib kerremallah vecheh areti Rasl allallh

tela aleyhi vesellemi mbrek laf- gevher-i253 brlarndan254 vayyetlerin abl

idp hur- erfinde yzi yere urd bir ulu kitb muteber eyledi her dim ouyup

nla amel iderdi ndan mm Zeynel Abidn aretlerine iridi rayallah tela

aleyhimsselm tki silsile-i nesl-i evld- raslden bu vayyetler ey Seyyid

248
ve szleri cn
249
yettigi kadar evliyn
250
eyleyb
251
able en yalua deme bi erbeati asara elfi m yani Ali ile ben bir nr idik dem al
olmadan on drt bi yl evvel dimek olur ol
252
olunmuuz
253
dr
254
brndan sudr buyurlan vayyet ve pend nuu abl idb ur- erflerinde ol
vayyetnmei bir ulu

119
afiyyddin kaddesellh srrahl aziz aretlerine geldi ouyup bildi nla

amel ld bu ilm erif-i ilm imi didi kendye mrd olan irdet getren liblerine

telin idp255 bu vayyet-ol vayyetnme-i Rasl azretndr ki urunda yazd

nme mcibince evliy muiblerin ird iderdi baa dai nlardan yd gr ald

evliyn menb budur bilesiz liblere terbiye lasz ey l ve kmil ve

urb- aa vl ta-i alaktallah indinde eyh Seyyid afiy [13b]

rametullahi aleyhi aretleri buyurur aan bir lib bu vayyetleri dilese dai

ne dimek dur mansin anlasa (kendde) getrse evliyn dbn yerine getrse ol

lib a aretini emn emnnda olup dny ve iret orularndan urtla

ymet gnnde bizimle ar ola didi ve eger bir lib bu vayyetleri ounurken

ula utub dilemese ve mansn alamasa gzi gli yabanda olsa evliyn

dbn yerine getrmese ol libden Allh b-zr ve melikeler b-zr ve Raslllah

b-zr ve cmle enbiylar ve evliylar b-zr olur, didi meger ki nda ey

adreddn aretleri r idi tark iinde Seyyid afiyy aretini kend oludur

bu nu iidicek fil l oturd yerden ay zerine urd gelp ey aretini

uurunda yzi yere oyub tearru niyz eyledi dai meskenetle eyitdi: ya ey

lib a nedr ey a nedr bize beyn eyle kerem ltfundan buyur ki

iidelim didi. ey Seyyid afiyyddin addesellah ha srrahl azz

aretleri keml-i kereminden buyurdu ki lib oldur ki evvel db bekleye ikinci

avamdan beinci kesile nci maremin bile drdinci cemi bed filin terk ide

beinci evliyy r ve nr bile altnc aa ve ala yarmaz i itmeye yedinci

her anda olsa eyh256 orkusn eke yani ikre ve gizli ben bu ii idersem eyim

grr ve bilr dey itmeye zir ki evliy tlibini diye [14a] glne gnde yetmi

255
eyledi ve nlardan yd-gr ald evliyn menb budur bilesiz libleri terbiye lasz ve kurb-
aa vl lasz, didi ey afiyy aretleri buyurd aan

120
kerre naar ider tamen gl seryn pk it ki mihmn- ne-i adur vait olur

ki tatn grmeklige sultn (da)257 pes silinmi sprlm bulca suln afa

ider oprak evii258 bana ki evliyy r ve nr bilmeye ve her kim gl

yinesin silmeye259 an libin ki gli pk degildir ndan enbiylar b-zr ve

evliylar b-zr olurlar didi imdi lib olan kii gerekdr ki ib-i al ola ve her i

ki iler al taarrufiyle ileye cem arektn ab eyleye mulif lmaya serkelik

itmeye ve yal yola gitmeye eyitdii i ve gitdgi yol eyinin rsna mnsib ola

eger eyinin emrine muvfk ve mubk olmazsa ol libi ekdii zahmet minet

meakkat fil cmle yi olmu olur irinde eyn gibi meln ve mebn ve

merdd olmaya derghdan srlmeye cehd ide ki yz bin gnh dai olursa dem

Peyamber gibi mafr ve mabl ola lib gerekdr ki bir i ileyicek fikr ide eger

ki ayurlu i ise ileye erri260 terk ide amm bir kii hir ve bn eyini iaretine

mntar ola ve af naarn mahar de aan bir kii lib-i a olsa dai evliy

derghna gelse el virp etek utsa irdet ile teslm olsa evliyya irr virp imn

getrse bu dny alndan kesilse [14b] evliy grhundan ola ve amm burada

imndan murd sd itikd birle inanmakdur bir kiini ikrr f ve itikd drst

olmasa ol kiini imn dai drst olmaz dn da imandandr ve mn iki sm

zerinedir biri takdir ve biri talddir pes taidir pes tai oldur ki

libin gli pk ola talidi oldur ki gnli ll u mvesvis ola ve ey a

budur ki evliy menzilinde otura libin gline naar ide levh-i maf lev-il

insna nr ola yani an kii ki atna geldi261 nur- velyetle n (erlin) gre aa

256
eyinin
257
gelr
258
ol libin
259
pak degildir
260
erl ise terk eyleye
261
gele

121
gre terbiye eyleye ve her an libi ki gli pk degldr n yannda omaya

redd ide262 ey adreddn aretleri yine sl idp eyitdi: ya ey libi gli

nice olca263 pk olur didi ey Seyyid afiy rahmetullhi aleyhi buyurd ki b-

namz (beynamaz) lokmasn yememek gerek lib olan kii avm al ile itil

itmemekdr yani avm ile alaym vereyim itmemekdr yezde avret ile yatmaya

yezdi lokmasn yemeye kend cevherin yezde arc itmeye ve kend lomasn dai

yezde yedirmemekdr bir kii mnker ve mnf(itmegin) yese uranda iken ol

kiini vadesi irib lrse mansz lr ey adreddin eyitdi: ya ey b-namaz

kimlerdr buyur ki iidelim ve bilelim didi ey Seyyid afiyy rametullahi aleyhi

buyurd b-namaz anlardr ki a sevgisin ve peyamber mihrin [15a] ve evliy

muabbetin glden ara bularn yerine tev-i dnya ve ll u ve bed fikr

ve bed endi264 olm ola ve gli tekebbr265 ola aa ba indirmeye ve a sze

uccet idp bel dimeye zir ki namzdan murd olnan niyzdr aa ba indirb

secde lmadur bir kii secdei terk eylese a tel aretine ubdiyyet ve

(perestis) itmemi olur eyn gibi merdd olur bir ul efendisine serke olup ba

indirmese ve emrine mui olmasa olur yle ise efendisi n apusnda omaz

redd ider imdi lib olan kii (celh) cehd idp dir oldu adar266 gze gile

girmek gerekdr zr ki gl a evidir pes ev ibi evinden l degildr bir

kii a evine girse a ile birlik itmi olur didi, ey adreddin eyitdi ya

ey ariat iinde secde lma nedr buyur ki grelim ve iidelim n dai bilelim

didi; ey Seyyid afiyy addesallahl srrahl azz buyurd ki arat iinde

262
eyleye
263
olma gerekdr ki pk ola
264
ende
265
mtekebbir
266
midr

122
secde lma niyz makmdr yani teslim olmadur dai teslmden murd olnan

oldur ki bam yolda odum (ayrk) benim degildir zr ki er meydn a

meydndr bu meydna giren kii ban top eyleyp kend zin meydnda fed

idp ba ve cndan gemekdr yle ise bu kii iradetiyle kendyi tad ta- bu

evliyya [15b] teslm itmekdr ariat yolnda sd u itikdn muhkem idp glne

vesvese getrmiye267 amm edeb zerine olmasa ol kimesneni teslmi tamm olmaz

didi ey adreddin eyitdi ya ey secde a268 in ise burada a269 yokdur ve

eger bir nesne mid ider ise demden degl bu arada akdan dai md olmaya y

burada secde ne indr bir ho ren beyn eyle bilelim mkilimiz all idp ayan

eyle biz dai aa gre amel klalm didi , ey Seyyid afiy rametullhi aleyhi

aretleri buyurd ki ol vakt ki a sbneh ve tel aret-i demi kalbin yed

udretiyle dzb dai melikelere escd(scd) deyu emir ld ol emir a old

imdi ol vatin a sbneh ve tela aret-i demi albinde kendyi salad

melikeler kendye secde ldlar pes blis aleyhillane ol vakit tekeb brlk idp

secde itmedi meln ve merdd old bu maniden ki blis demi ayri a and ve

areti a demin maharnda grmedi ve anmad ebi ve istekbera ve kne

minel kfirin (bulunundan) old vermuz ve byesma ve byebsur vebyen ve bi

yem ve byeb bls-i lane kef olmad ve bilmedi kim adan ayriye secde

lma kfrdr men (secede) liayrillhi faad kefera eger dem ayri a

olayd aa secde eyleyen kfir-i mutla olayd pes malm old ki secde aadr

adan ayriye [16a] secde lma rev degildir eger alk in iderse ol kii mula

kfir olur bu (maniyyi) yai fehm eyle alna sokdur ki270 la tefhemlerden

267
getrmemekdr
268
avf
269
avf
270
soard ki

123
olmayasn like kelenmi bel hm ealle like hml filn anlar nnda

gelmidir ki a bldan fark eylemezler ve deme secde eylemezler alt ve

zekt ehlinden degillerdir a tela aretini esrrn teaul ve teemml

eylemezler yalemne hiran minel aytit dny ve hm anil irati hm

afiln pes ehli ar olan arndalara vacibdir ki her gn ab olduda yerinde

urup pk ahratle bdest alup on iki imm ve (aride) masm pklarn ikr idp

li ve evld efi getre ah-(kereme) gelinceye degin cemi meylar aasn

anlar rh- mnevverlerinden istinet aleb idp yardm dileyesin ve ehli beyti

Rasl dmanlarna (teberru) idp Muammed Ali dostlarna tevell eyleyesin on

iki imma irr idp mride irdet getresin t ki imn drst ola bir lib ki be

vati bu arla lmaya lyk() h mabl-i dergh degildir merdd (zlidir) ol

kimesneden itirz itmek gerek ne billah min erri lik ey Seyyid

afiyyddin aretleri rahmetullhi aleyh buyurmulardr ki std nefsiyle yriye

emrine il ola evliyya imn getre aan ki bir lib evliy nefsine [16b] imn

getrmese yani itid ve itimd itmeyp inanmasa glne bhe brnse yetmi

evliy atl itmice gnh l ider didi ve dai ey Seyyid afiyyddin aretleri

addesallah srrahll aziz buyurmdr ki yol libi olan kii dim mchede la

yani mchade oldur ki cehd idp dir oldu del271 lib birbire o varma

gerek ve her dim pirini ve mrebbisini (mrebbiyesini) grmek gerek eger lib

birbirine o varmazsa r sst olur gnli asta olur didi, pes imdi mchade ile

gl yinesi silinp pk- mcell ola lib her neye ki bakarsa rabbin tecell lur

gli gzi alur ol didi dai buyurmudur ki lib gnde bir kerre mrebbisine

vara dirn gre ve obetine ire evliy kelmn dileye mansinden alaya drl

271
midr

124
drl marifet l ide ve nice mkilleri all ola eger gn gese varmasa be gn

gese varmasa yedi gn gese varmasa vey on iki gn vell r gn gese

varmasa bu aralda ol kimesneni vadesi irip bu r gn iinde lrse ol lib

evliydan cd dm olur evliyn avli bunun zerinedir bilesiz fil olmayasz

didi ve dahi ey Seyyid afiyyddin zretleri rametullhi aleyh buyurur ki

evliyn [17a] on iki avli vardr lts libidir pes her an lib ki bu alt kavli

bilp272 nefsin yerne getrmese ldu dava bi-manidir ve eger273 ol alt avli

yerine getrse evliy dostdr didi ey adreddin zretleri yine sual eyitdi ya

ey evliyn ol alt avli nedir buyur ki an dai bilelim dir oldumzca yerine

getrelim didi ey Seyyid afiyyddin zretleri rametullhi aleyh buyurdlar ki

ol alt avli evvelkisi namz niyzdr ikinci avli mchededir ki lib birbirine

o varma gerek nci avli budur ki lib olan kii avm alndan mnat

olup kesilmekdir ve avm lomasn yememekdr ve kend dai avma lomasn

yedrmemekdr drdnci avli budur ki lib olan kiinin tavs temiz olma gerek

yani her dim pk ahretle olmak gerek beinci avli budur ki lib olan kii a

nefesine (nefsine) mui olma274 gerek her l zerine arulamak ciz degildir

Dile nefes canludur, utmayanlar anludur,

ayyi275 (hdr) eyle, bu yol nerd-bnludur

ve dai evliyn altnc avli budur ki dilinde her dim ikr-i a ola

vekrullh ikran keran yani f gerekdr ki ikrullh mdm diye ve

272
evliyn
273
libi
274
olup
275
Hay

125
syleye ol ikr ki nr albine de leylen ve nehran srran ve cehren tevd eyleye

gice ve gndz gizl ve ikra tevhd [17b] kelimesin syleye ve hem nefs-i

emmreni (kkn) kese kendyi levvmeye (ire) gre ol kimse tavya gl

balayup l276 vire aan bir lib bu alt avli yerine getrse evliy ile ol on iki

avli yerine getrmi gibi olur amma ol on iki avli alts ki evliyndr beyna

gelmez dil birle277 er olmaz fehm rdr ol mam ldir l degildir didi, ve

dai lib oldur ki gndzin keretde olur ise gice vadetde ola zir ki gice velyet

gndz nbvvetdr yani gice evliy bzr gndz al bzrdr aan bir lib

her gn al yzine baup al ile itil eylese ol lib yetmi derece kat-i menzil

itmekden giru alur pes imdi lib olan kii gerekdr ki gndz al ile mumele

iderse gice a ile eyleye didi, ey Seyyid afiyy rahmetullhi aleyhi zretleri

buyururlar ki fi gerekdr ki bir gicei be sm zerine tasim eyleye278 evvel sm

t ve ibdet itmege mel ola ikinci ksm l l den ferat idp rat itmege

mel ola nci sm obet itmege mel ola drdnci sm vadet itmege

mel ola beinci sm alvet itmege mel ola ey zreti her dim bu minvl

zerie det itmidi zir ki nefsine mchede bunda ya virir annn ki bir giceni

on iki satin be ksm idp [18a] ve her smn bir drl l zerine geiresin ve her

l srr zerine ola tlib olan kii kendyi yle tasm eyleye didi, amm ar

dmn vardr san anlardan korkun aar eyleyin didi, ey adreddin eyitdi ya

ey ark dman kimdir buyur ki bilelim didi ey Seyyid afiyyddin

rametullhi aleyhi zretleri buyurdu ki libi aras aldr ierusi evliydr ve

evliy yadr yle ise lib dai gerekdr ki hirin ve bnn pk ide aan bir lib

276
cila
277
ile
278
eyleyp

126
evliy mamn ala gsterse hem arik dmndr ve hem bizim279 dmnmzdr

didi, pes imdi lib oldur ki libi ousundan bile zir ki evliy okus libdedir

aan bir lib ol kokuy bilmese evliydan cd olur bir libde ki ol ou olmasa

lib degildir dnydan irete mnsz gider, didi, bir kimse evliy tcn urunsa yine

braksa ol (cdmlardandr) anlardan ama gerekdr eger amazlarsa kendleri

dai an gibi cdm olur evliyn erknndan mahrm alur didi dai ey Seyyid

afiyy rametullhi aleyhi aretleri (buyurd ki) a sbneh ve tela areti

libi glini bir mukem ala yapmdr yle ki ol ala yetmi katdr bu

dnydan artukdur ve hem yetmi at barusdur280 evliyn br-ghdr imdi her

an lib ki, mnkerden ve mnfdan srrn salamasa [18b] ve lomasn

mnkire ve mnfa yedirse ol alai ym gibidir didi, ey adreddin ider: ya

ey lib bir biriyle nice (dirilsn) an dai beyn eyle bilelim didi, ey Seyyid

afiy addesallh srrahl azz buyur d ki aan bir lib gerekdir ki aa izzet

urmet idp her neye dir olursa mevcd bulunan meydna getre ve an ademin

mbrek bile geldginden aflar l la eger ol lib an geldginden af ev

l itmeyp derninden ara muabbet gstermeyp varn ndan dir idp

lomasn aklasa a tel areti atnda ve evliy atnda yzi aradur irr f

degildir dai bir lib kend lokmasn bir mnkire veya bir mnfa yedirse benim

etim yedirmi gibidir didi dai bir lib kend rriyetin bir mnkire virse on iki

imm etin yedirmice gnh l ider didi ey adreddin eyitdi ya ey lib

ehliyle nice (dirlesn) didi, ey Seyyid afiy rahmetullhi aleyhi aretleri

buyurd ki aan bir libi tun bir evliy dmnna grinse yine ol lib anla

279
pir dmndr

280
vardur

127
cem olsa nzr ile cem olm gibidir ndan ziyde itirz gerekdr281 ama

gerekdr didi pes lib olan kii evliy izin izleyp mrid rsn [19a] gzleyp

menbine gre amel itmek gerek t ki Tar dost ola zir ki std nefesi (nefsi)

ariate imandr yle bilesiz avlihi tel: inn aranal emnete alessemavti

vel era vel cible f beyne en yamil neh ve ifene minh ve amilhalinsne

inneh kne almen cehlen yani dimek olur ki tai-i ar eyledik emneti

yirlere ve gklere ol emnet ki Allh tel aretinidr282 alar teammil itmeyp

getrebilmedi ve ol emneti a tel areti deme virdi dem a emri abl

idp ol emneti gtirdi dir, ey adreddin eyitdi ya ey ol emnet ne idi ki

yirler ve gkler tehamml idemeyp alar gtrebilmedi dai insn gtrdi, ey

Seyyid afiy addesallh srrahl aziz aretleri buyurd ol emnet bunlardr ki el

aya gz ula dil uda nu283 bu yedi apu al- emimeni aldr ki yedi

fatdr ne adar fatlar var ise bu yedi fatdan l olur ve fi gerekdr ki bu yedi

apuy abt idp maalline arf eyleye cehennemi yedi kapus an zerine balu

ola didi, dai dervilik filik oldur ki nefs-i emmrei atl ide kendyi levvmeya

ire gre avlihi tel innen nefsel emmrete biss inneh kne almen

cehlen yani bir kii nefse uyup emmre ile [20b] nefes virse bir gn vad eylese

gn olsa varmasa yedi gn y on iki gn olsa varmasa vell r gn aradan

gese varmasa ol lib nefsine (nefecine) cn buldurmasa ol nefesden tri libler

anla urup284 evliy nefesine imn getrmemi olur yzi ara olur didi ill meger ki

ol libi ri olm olursa yle olca vadesinde285 ilf itmi olmaz gelp

281
idp
282
aretlerinidir
283
ehvet-i batniyye

284
oturmasunlar att irrna cn buldurmaynca her kim urup oturursa
285
vadinde

128
mrvvet didikte abl ideler zir ki el ri inde kerminsi mabuln

buyurmlar eger ol lib bu liblerden yz dndrse mnfdr didi dai ey

adredin eyitdi ya ey mnf kimlerdir bize beyn eyle bilelim didi ey

Seyyid afiy aretleri buyurd ki mnf oldur ki286 evliyya dil ile irr virp

imn getre amm gli ile tai idp itikd itmeye idp ve inanmaya avlihi

tel innel mnfiine hml kfirn mnf kfirden eiddir ann ki

hiren kfir kelime-i ehdet getrmekle mslman olur amm mnf iki yzl

iki dinl iki gll olur anlardan kamak gerekdr didi zr anlar evliy

dmnlardr ve anlar yeri amudur didi, ey adreddin eyitdi ya ey

evliyya nice muabbet itmek gerek287 ey Seyyid afiydin addesallh srrahl

aziz aretleri buyurd ki aan bir lib ben evliyy severim dise libler andan

[21a] nin isteyeler zir ki davya mani gerek a nin gerek ol tlibe eger

irrn ari olup ldu davan mansin virrse ve ninnn gsterrse abl

ideler ve eger davsndan ciz olup nin gstermezse libler an ar ideler r

gn ilerinde omayalar eger orlarsa kendler dai murdr288 olup evliyya dmn

olurlar dnydan irete mnsz giderler

ak yolnda oldur289 bize ki pehlivn,

gstere mak yolnda nin

severim dimek dile sn olur

n brhn terk-i cn olur

286
bir kimse evliy kelmn iidb a bilmese ve aa gre amel lmasa gnli f olmasa kin kibir
ased bu bul ama o ki ybet msvi olsa mnfdur ve dai mnfk oldur kim
287
dir bize beyn eyle bilelim didi
288
merdd olur

129
ve dai ey adreddin eyitdi ya ey libi ol nin nedir buyur ki bilelim didi

ey Seyyid afiyyddin rametullhi aleyh buyurd ki ol libi nin evliy

etegin utmak ikrr virp cn- glden imn getrmekdr yani her filine ve her

line bel diyp inanmadur menb- erifi dileyp evliy nefesini manisin

alayup aa gre amel itmekdr290 eylemekdr didi ey adreddin eyitdi ya

ey ariat iinde libi ka mam vardr buyuru grelim didi, ey Seyyid

afiyyddin areti buyurd ki evliy-y kirm ve mey- im olan kimesneler

ki ariat ve aiat iinde yetmi iki mam vardr ol yetmi iki mam yetmi

mam libidir aan bir lib [19b] mil olursa ol kii kendye ulm itmi olur

fi gerekdr ki ehvet elinde bire elil olmaya dir old denl men eyleye

ehvet adn soyundura key amadr ol kii ki nefse dilegin vire key ldr ol kii ki

nefsi katl idp kendyi mlhime ve mumeinneye ire gre bunlar gibi ne kim var

ise bu yedi fatdan opar imdi bir lib ki bu mezmma fatlar terk iderse insn

derecesine ly olur nefs-i mumeinneye adem baar ol vait gli gzi alur a

eri olur ziyde muabbetullha sl olur af-yi alb sl ider an lib ki bu

mertebeye irerse insn- kmil olmu olur ey adreddin eyitdi ya ey lib yol

iinde nice gerekdr buyuru iidelm ve bilelm didi ey Seyyid afiyy

addesallh srrahl azz aretleri buyurd ki lib olan kimse deve gibi ve eek

gibi ve nzr gibi gerek yani bunu temili bu oldur ki deve yk getricidir ve hem

ar iinde bir masm an mehrna yapup ekse cmlesi an ardnca giderler

mulefet pes lib gerekdr ki deve gibi ar iinde yk getrici ola ve rehberine

mulefet itmeye ve eek dai u gricek (uancdr)291 pes lib dai gerekdr ki

mridi gricek varn bel eyleye mrid [20a] u gibidir pes su her nereye ounsa

289
oldurur kim
290
cmle varl erenler yolna ufeyl idb kenduyi terk

130
ardr pk ider mrsid dai libin gnlini ardr pak ider mrd-i kmil demi cm-

cihan-nm iderd cm- cihan-nm nedr yine-i d ider, ve cemiyyet old

yere r ola bir mani ve marifet l ide ve nzr dai orld yerden dnmez

lib dai gerekdr ki orld yerden dnmeye rul mstaimdur oru yrye

ve oru syleye dost gln aartmaya (artmaya) gnli dervlikde dili

mrvvetde ola t ki bu yolda masdn bula didi dai lib iki gnli bir idp

oturmasa mnfdur didi ey adreddin eyitdi ya ey mrvvet nedr beyn

eyle bilelim didi ey Seyyid afiyy aretleri eyitdi mrvvet oldur ki bir lib

evliy kelmn iide a bile evliyn menbn dileye her ne dirse aa gre amel

eyleye mridin emrin yerne getre ol libe herkiz lm yodur dnydan irete

imnla gide cmle enbiy ve zmre-i evliy ndan hond ola a tela areti dai

ndan r ve kir ola cemlin gstere didi ey adreddin eyitdi ya ey bir

lib evliydan yz dndrse li nice olur didi ey Seyyid afiyy rahmetullhi

aleyhi aretleri eyitdi bir lib evliydan yz dndrse pirden dnm olur beni

abl itmemi iblsi kabl itmi olur mnkir mnfkdur yzi karadur dnydan

irete imnsz gider didi dai bir lib bir libe [21b] ol iki mam yerine getrse

evliy ile ol yetmi mam bile yerine getrmi olur didi ey adreddin eyitdi

ya ey ol iki mam292 mubelesinde ola ve ol iki mam yerine gtren evliy

ile ol yetmi maam bile yerine getrmi gibi olur didi ey Seyyid afiyy293

rametullhi aleyh azreti buyurd ki ol iki mamn evvel mam evliyya vef

eylemekdr nki irr virp geldi bel didi riat iinde yol olu old gerektir ki ol

irr zerine ahdin294 bekleye avlihi tela ve men fiye bim heda aleyhillhi

291
uanur
292
mamna mukbil ola didi ey Seyyid
293
eddin
294
ahdi balamakdur

131
(feseyeti yeh) ecran aman yani a tel areti buyurur bir kii ki benim

yolma bel balayub ahdine vef eylese ben aa nice drl ecirler asantlar viririm

yle ki her biri bin ecr-i azim ola dai ikinci mam tad-i kalbdir kavlihi tel

ve yelne met hel vad in kntm dn yani a tel areti buyurd

ki ya ulum sen eyledi ahdie vadie vefa eyle nice ki elest deminde bel dimi

idin avlide drst ol ve d ol yani inanc ol buyurur pes an libde ki

tadi-i alb ola (ta) bilmi olasz ki ol lib evliy dostdr imdi bir kimesine

can- glden ve dern-i dilden evliyy sevse ve muabbet eylese kend maribde

olup evliya merda olsa ikmet-i d vade [22a] irip ol lib veft (itmel)

olduda Azril cnna eyn imnna kast eylese ol vat evliy ol libi imnn

eytan errinden salayup emin eyleye el (ill) inne evliyellh lavfe aleyhim

ve lhm yazenn tai bir lib bir mrid etegin utup evliy arna slik olsa

n zerine hi oru yodur mell ve mazn olmasun heman sdla bel balasun

gitdgi yerde rehberi izin izlesun ve her ide prini rsn gzlesn Nam :

Gel bir pire dmeteyle

Emek yi olmaz ola

Mrid etegin mukem ut

Kimse eliden almaz ola

Bir ii bitirmek gerek

Eksigin yetirmek gerek

Yar ile oturma gerek

Hi siteme (gmi) ola

132
 Bir uy295 su yalma gerek

Bir oymak296 gerek

Bir dilden sylemek gerek

Feritehler bilmez ola

bu bahri olma gerek

Bir ummna olma gerek

Bir gheri bulma gerek

Hi arrflar bulmaz ola

Gerek olma gerek

Maasn297 bulma gerek

lmezden lmek gerek

Varup nda lmez ola

Bir u olup uma gerek

Bu manii semek gerek

Bir adeden imek gerek

enler ylmaz ola [22b]

Bir baeye girmek gerek

ub- teferrc lma gerek

Bir gli yaylama298 gerek

295
susuz ulama
296
oyulmak

133
 Herkiz ol gl solmaz ola

Gel ayi sen ge otur

Davi299 maniyi yetr

Muhibbine300 bir er getr

Cna baa almaz ola

ey adreddin eyitdi ya ey libi muibeti nedr ve mnf mubeti nedr

lf idp buyuru iidelim bilelim didi ey Seyyid afiyyddin areti buyurd ki

libi ol mubeti evliydan cd olmadur301 ve mnf muibeti cehennemlik

olmadur didi ve dai eyitdi libi mubeti vardr evvel birisi budur ki ybet

mesvi eyleye nci mubeti oldur ki evliyn mihri ve muabbetin glden

ara her an lib ki bu drl ii idecek olursa dergh da abl olmaz

dnydan irete imnsz gider ve hem ymet gnnde aab-302 cehenneme ly

olur ve cemi mrnde ne adar evb ilerse de klli hebi menr olur fecealn

heben menran bundan sora yine ey adreddin sul idp eyitdi ya ey

ala-i obet anda ne buyurursuz didi ey Seyyid afiy addesallh

srrahl aziz areti eyitdi303 evliyn orusdur her kim evliy orusna girse ol

kii evliyn bendelerinden olur dai bir lib [23a] evliy orusna dem baa

yetmi bi icbdan urtulur ve her dem aa mcell-y304 dern l olur gli gzi

297
n bulmak
298
olama
299
dmetii ra
300
gereklerden bir
301
olma
302
cehennem azbna
303
ala-i obet
304
tecell-y t

134
beretle olar murd ve maudna vl olur ve her kim ol oruda ba ve cndan

geerse tai ehd olur didi ey Seyyid afiy aretleri eyitdi gerek lib-i a

oldur ki avmdan kesile aldan uzlet eyleye evliy orusna gire dnyda oldua

cemi orulardan emin olur ol lib mminlerden olur aa lm yodur hemn

anca dnydan irete nali der mesel bir evden bir eve ger gibidir ymet

gninde sorsz ve esbsz evliy maamnda olup cennetl mevda ve firdevsi

alda a cemlin ve mhade lurlar ol nur ile (mutenim) olurlar

elmmnine l yemtne bel (yenkalne) min dril feni il dril beki

menziline irirler didi ve dai ey Seyyid afiyyddin aretleri rametullhi

aleyh buyururlar ki gnl vecih (vech) zerinedir ikisi al birisi libidir aa

ayrn dirler dima mabb tem ider akndan ayrn olur her kande ki basa

aa grinen mak yzidir mabbu grr seyrn ider dim mabbna ayrndr

ve dai bilmi olasz ki bu dereceye irien kii eger dnyda ve eger iretde evliy

maamndadr didi ey adreddin eyitdi ya ey bir lib [23b] evliy slk

bilmese mam olur m yosa olmaz m didi ey Seyyid afiyy areti buyurur ki

libi i bir yerde olsa ubb- evliydur ler mamdr ol i biri ubdur evliy

mertebesindedir ve ol ikisi immn mertebesinde olurlar ki biri ubu yannda

biri sol yanndadr eger ki tlibi yedisi bir yerde olsa d- evliydr yediler

mamdr ol vait yedini biri evliy mertebesindedir ve eger libi r bir yerde

olsa ar-i meydr rklar mamdr ve yine ol vat tecelli-i t l olur

libi gnli yinesi silinr pk- mcell olur yle bilesiz didi Nam

Murta Aliyi cndan severse

gzi cn afletden uyandr

135
 Meibsizle urup oturma

Bir iim u ierse klli ziyndr

Rehber nde iki bir olm

Yalan gerek u meydnda uyulm

Varlndan geen std aylm

Hak bilr tesin (ha) ayndr

(Kendni) yolun edeb anan

Varln aldrr dikp aknn

Her cemyyetde teberr onan

Ali srrn amma nsa deyndur

Cn gzi rtkdr a gremez

std yolna or varamaz

Cemiyyetde sulini viremez

li yol drt kapuda yayandr

h atyim yeri ggi yaradan

Ben dan ourum bilmem aradan

Severse sun l bilmez aradan

Mmin Mslim l renge boyanandur [24a]

dai ey Seyyid afiy aretleri ala-i sobet anda buyurur ki bir lib evliy

alasnda oturmu ola naar arada olsa yeziddr mnfdur yzi aradur ve hem

136
bir lib iki gli bir itmese otursa ricidir didi ve dai ey Seyyid afiy aretleri

rahmetullhi aleyh buyurur ki bir lib gelse evliyya irr virse ve imn getrse ve

irdetle teslim olsa mrebbisi dai i bir yere gelseler aiat sobetin idp

otursalar ol biri marifet aberin aup evliy nefesi sylese birisi iidp bu sz

ben bul itmezin dise ol ikisi meclisde n anmasalar305 ve sylemeseler rat

iinde sen gnhkrsn dimeseler ol oturdular ala-i sobet nlara arm olur ve

hem anda ekl olunan am arm olur anda oturanlar heb lim olmu olur ve dai

lib kend eksigin bilmese arkt mcibince ana bildireler eger yola (beyn) virirse

eger virmezse libler an ilerinde omayalar ve anla urup oturmayalar her

kim anla urup oturursa yzi aradur evliy derghndan srgn olup dnydan

irete imnsz gider ve a drndan marm alur didi, ey adreddin eyitdi

ya ey eger ol lib yola (beyn) virp kend eksigin bilse mam olur m yosa

olmaz m didi [24b] ey Seyyid afiy rahmetullhi aleyh buyurd ki ol lib

gerekdr ki tecdd-i mn getre ve mridi emrin yerine getre andan sora

gnhndan yarlanup mafr ola ol evliy derghnda mabul ola didi ey

adreddin eyitdi ya ey libi imn ne ile tamm ve kmil olur didi ey

Seyyid afiy areti buyurdu ki ol lib evliy derghna varup klli eksikligini ele

virp306 gnhndan r niyz idp tevbe eylese evliyn pend naatn ve af

naar- himmetin kabl idp evliy nefesine mn getrse menbn dinleyp

mansin alayup anla amel eylese mn kmil olur didi ey adreddin eyitdi

ya ey bir lib evliyy bulamaynca nice eylesn didi ey Seyyid afiy

rahmetullhi aleyh eyitdi ol lib varsun ilm-i mey dilesn aitlu kelmn

alasun benim kelmm dilemi gibidir ve anla amel eylesun ol benim dostumdur

305
aa tnmasalar

137
marm almaya didi ey adreddin eyitdi ya ey bir lib hn307 grmek

dilerse nice itsn didi ey Seyyid afiy areti buyurdu ki birbirin ziyret

eylesnler hemn beni ziyret itmi308 gibidir didi ve dai ey Seyyid afiy areti

buyurur ki libin bi bir li vardr cemsi keml marifet ve maam- vadetdr

cmlesini vcibi oldur ki eger libler evliynn arn [25a] srp yola varup edeb

ve erknn gzedp ala-i sohbetde oturur olalar ol liblerin ilerinden birisi

siteml olsa dai (tercmn) l olsa ol tercmn virmeden oturup obet itmek

armdur ol libden tercmn almaynca ve ol tercmn ra geirp aknda

vl olmaynca obet itmeyeler dahi tercmn lomasndan irr imn olan a

ehli arndalara vireler amm ehl-i hirden anup gstermeyeler eger ol

tercmndan bir mnkire veya bir mnfa virseler yedirseler benim etim yedirmi

gibidir yle bileler didi ve dai ey Seyyid afiy aretleri buyurmudur ki bir

obetde tercmn l olsa gerekdr ki libler andan (nisbet) itmeyeler eger nisbet

iderlerse ol loma anlara arm olur yemesnler eger yerlerse evliyn dmn

olurlar dnydan irete imnsz giderler didi ey adreddin eyitdi ya ey libe

dny lin bildirdi iret avlin nedr n dai beyn eyle bilelim didi ey

Seyyid afiy areti buyurdu ki lib olan kiiye lzm olan oldur ki evliyn

edebin gzleye veller izin izleye n-marem olan kimesnelerden ana evliynn

srrn ikr itmeye309 ve rst (silsilesi) ve merebi areti rasle a al taa li

Muammede dun bile [25b] aa gre biat ve inbet la aan bir kii li

etegin utsa maremin bilmese ol libden Alla bzr ve melikeler bzr ve cmle

306
alup
307
h
308
eylemi gibi olur
309
el virp etek tutdu kimesneni

138
enbiylar ve evliylar bzr olurlar didi aret-i mm N Cafer-i d310

buyurur ki bir kii lib-i a olsa evld- Raslden ayriye kendyi teslim eylese

yani bilmedgi yerden bat ve inbet lsa n merebi ve utdu etegin (sinsilesi)

evld- Rasl ve Muammed Ali aretlerine masa ol kiini eyi eyn311 olur

rz- maerde evliyullh grhundan ve a drndan marm alur didi le

Raslullh allallh tel aleyhi vesellem men teeyyea eyan min ayri evldi

faad eya keeyaeyn yani312 Rasl areti bu ad-i erfi n anda

buyurmudur didi Nam :

Gl ne urursun sen de varsana

Mrid-i kmile varmaynca313 olmaz

Varup eigine yzin srsene

Mrid-i kmile varmaynca olmaz

Mridin isteyen kendi araya

Arayanlar buld derde reyi

Yz bi oursa dan ray

Mrid-i kmile varmaynca olmaz

Bu dnya urdua eger ursanda

On dnya tols kitb grende

Her arfine bin bir man virsen de

310
rayallh anh areti
311
eyi gibi
312
areti Rasl bu ad-i erfi anlar
313
varmadan

139
 Mrid-i kmile varmaynca olmaz

Halil yapd Kabe old delil

Far old varmayanlar old melil

Muammede rehber old Cibril

Mrid-i kmile varmaynca olmaz [26a]

ayi szn mansin virdi

Yr ile eyitdigi ahdine urd

Cebril Msya zra var didi

Mrid-i kmile varmaynca314 olmaz

ey Seyyid afiy rametullhi aleyh buyurmudur ki lib aa dirler ki evliyn

menbn ouyup dileye ve n manisin alaya her ne dirse aa gre amel idp

dir oldu adar315 dbndan ve erknndan utup albinde alaya n mnkire

ve mnfa gstermeye zir ki evliy kelmdr n mnfk bilmez srr- Aldir

eger gsterse ol ala-i obet aa arm olur nda cem olup oturanlar heb lim

olm olur dai bir kimesne evliyn mamn316 libler ve mridler ve muibler

yannda ousa ol benim dostumdur ve hem Tar dostdr eger mnkirler ve

mnflar yannda ousa ol benim dmnmdur ve hem Tar dmndur yzi

aradur ymet gnnde ab- cehenneme mstea olur didi imdi her kimi

evliyya d u itikd varsa bu vayyetleri (evkt) alaya ehli olmayan ndnlara

314
varmadan
315
midr
316
menbn

140
gstermeye amma ak ehli olan arndlardan diri itmeye gstere bir lib bir

ehl-i a arnddan bir nefes grenmek murd eylese keml-i marifet kesb itmek

in mrcaat idp niyz eylese gerekdr ki balli itmeye vire dir utmaya

evliyn nefesin ol libe [26b] talm eyleye a sbhneh ve tel areti aa

bi bir asant vire ve dai grenen talibe dahi bi bir asant vire nn ki evliy

nefesine lib old mansin bilp berkeml-i marifet tasl itmege can- glden

rb old didi dai mm Cafer-i dk aretleri buyurur ki bir lib evliyn ve

on iki imm nefesin on iki gne degin grenmese ipi rk yzi aradur didi ey

adreddin eyitdi ya ey317 ehl-i a kimlerdir ve ehl-i a olan nice olma gerek

buyuru iidelim ve bilelim didi ey Seyyid afiy rahmetullhi aleyh buyurur ki

men tesebbehe biavmi fehve minhm yani bu arik iinde olan kimesne her

gerekdr ki rsz hibir i itmeyeler att ki bir baeye girseler ve bir elma

dm ytur grseler ol elmay almayalar eger babn olan kimesne lup bir ehl-i

rha kend usn-i rsyla virirse ol yol ehli olan arnda gerekdr ki behsn

virmeyince lmaya eger alursa ymetin virp ndan la bu ari iinde olan kiiye

lzmdur ki byle ehl-i r ola eger byle olmazsa ar318 redd ider didi, ikyet bu

vechiledir319 ki gnlerde bir gn ey Seyyid afiy rahmetullhi aleyh giderlermi

kend libleri izin srb bir baeye seyrn320 idermi ey aretleri grur ki [27a]

bir aada dane elma tururd bada olanup yine ol aa dibine geldi bad grdi

ki ol elman biri yo aberi orup babna eyitdi bu aada elma var idi la

yodur nice old didi bbn eyitdi hm ddi didi ey eyitdi opardlar m yosa

kend mi ddi didi bbn eyitdi hm kendi ddi ey eyitdi ani y nice oldu

317
y ey ehli kimlerdir
318
riden redd dr didi
319
iderler ki
320
in varmlar ey

141
bbn eyitdi bir fiye virdim ey eyitdi istedi mi ald yosa istemeden mi ald sen

mi virdi didi bbn eyitdi istemeden ben virdim ey eyitdi behsn virdi mi ald

yosa virmeden mi ald bbn eyitdi hm virdi ald. ey eyitdi istedi mi aldn

behsn yosa istemeden mi virdi bbn eyitdi hm istemeden virdi didi. ey

seyyid afiy rametullahi aleyh aretleri a sbhneh ve tel aretine

krler idp eyitdi elamdlillhi al veliyyillh flerim ramniymi eytn

degilmi didi Nam

Lfula ey pdihlar pdih ok kr

Bendeni mdi sensin hem penh ok kr

Afv idersin serleri321 sergh o kr

o kr birligine y Rab ilhi kr

Yaratdn yeri ggi utd322 bizim in arr

Bizim in devri der er-i felek leyl nehr

Pes bizim ndr323 bu gn (kevn) dny ve ubher nevar

ok kr derghn y Rab ilhi ok kr

Sen bizi al eyledi n b te k bd

Cismimize cn virben bize dem didi d

321
bizleri sizler gh
322
bizimn utd
323
bizim ndr

142
 Yaradlm senden ld cmle mad u murd

o kr dergha y Rab ilhi o kr [27b]

Grmeye gz virben iitmege virdi ula

utmaa hem el virp yrimege virdi ay

Her ne yere azm idersek yetrz yan-ra

ok kr dergha y Rab ilhi ok kr

Seng pld arasndan hem virirsin ad bize

Et ile an arasndan urdirirsin sd bize

o keremler gsterirsin ey kerm-i mabd bize

ok kr birligine y Rab ilhi o kr

ur aadan bitirdi drl yemiler bize

Hem a hrd324 itmege virdi dehn diler bize

Biz neyz ki gsterirsin bunca lf iler bize

ok kr birligine y Rab ilhi ok kr

ullarna vcib old ismii ikr ideler

Virdigi nimetlerii hem bilp kr ideler

324
urd

143
 Rz in ad sen kefilsin pes niye fikr ideler

o kr dergha ya Rab ilhi ok kr

Kfr isyn a bizden varr senden yaa

Lf isn kerem senden gelir bizden yaa

Ol anmet smetini kesmedi den aa

o kr dergha ya Rab ilhi ok kr

Bu ayi Hasta n apuda gnhkr (durur)

Vir an murdn325 fala midi var durur

Aybn setr eyitdigin n bir d settr durur

o kr dergha ya Rab ilhi ok kr

Pes imdi ey lib yol yol ehlini li budur ki bildi ve ieyitdi bir kii bu ar ile

olmasa yol ehli326 dimek olmaz yle malm olna Beyt:

Dilekler apus old gde

Kim irsn murd olan murda

Eger327 bu szden ibret ald ise

325
murd fala an midi
326
ehli olmaz

144
 Tamm old naiat bu arada

Dai bundan ora alfelik arn ve yyetin ve mansin bildirir imdi malm ola

ki bu cihnda evvel alfe dem328 afiyyullh aleyhisselmdr n anda a

tela areti buyurmudur ki ve i le rabbke [28a] lilmeliketi inn ciln

filer alfeh yani a tela areti feritahlarna bildirdi ki dem afiyyullh

yeryzini alifesidir yle olsa evvel alife demdir ikinci alife temdir dai

demden teme gelinceye degin yedi bi yl gedi yz yigirmi drt bin

peyamberler ve yz on mrseller geldiler aralarnda bir nicesi alfelik

ldlar ol cmleden Dvud halifetullah ve Sleymn nebiyyullh ve areti Ysuf

ve hem skender larneyn gibi kimesneler alfelik idp ardan arba km

eyitdiler dnyya geldiler ve geyitdiler tki ir zamn peyamberi ateml-enbiy

Muammedl Mutafa allalh aleyhi vesellem dnyya geldi cmlesini ukmi

bl329 ve yini mens old y ve gn ve yldzlar giceler ve gndzler cem lem

dnyda her ne var ise ins cin v uyr(aa deve keli) msaar ld a tel

aa abbim ve Raslm didi yigirmi yl330 eriatla otuz bi abe cem

eyitdi abet veft331 eyledi dnydan geyitdi areti aa vl old an yerine

her kim im-i mam olsa alfedir areti Rasl im-i mam ve hem vasi

areti mm Aliyyibni Ebi lib kerremallh vecheh dai on bir evld

alfelerdir ve anlar nesli dai Halfelerdir her kimi vekl nab idp bir vilyete

gnderseler ol dai alfedir ve ism-i alfe be urfdur lam ye fe he

[28b] bu be urfu tevchi vardr pene-i li abdan ibretdr yani dest-i velyet

327
ger ald ise bu szden ibret
328
demdr ikinci alfe temdr dai demden teme gelinceye degin
329
ve nes old
330
davet

145
srr- si-i keverdr ve bir mani dai alfe dimek oul dimekdr ulf lihden

ibretdr yle olsa alife332 dimek imi mam dimekdr yani ouldur lf ve

keremdir (yer) gibi skin olmadur ireti friglbb olmadur ism-i hdur gl

beng-i evliydur alifelere madur Allh ismi dai be urfdur Muammed ismi

dai be urfdur alife ismi dai be urfdur lib gerekdr ki bu mani (evkt)

fehm eyleye alife kimdir bile alaya ve dai alife dimeni333 yedi yzi vardr ve

her yz bir tevchi vardr dai on iki ar vardr ve her ar bir yyeti vardr

alfe yurdunda olan kimesne gerekdr ki bu arlar334 ve bu on iki syyeti bile

aa alife dimek ly ola eger bu yedi yzi ve on iki ar bilmeyecek olursa aa

life dimek bhtndur ve bir kimse kendye bhtn eylese aln kemli non

ola ve ol yedi yz bunlardur vadet, melmet, dmet, irdet, immet, selmet ve

devletdr her kim bu yedi yzi yerine getrse cmlesin tamm yerine getrmi gibi

olur evvel bunlar tevchi budur pes imdi vadet oldur ki ikilikden gep birlige

irie an eeri vahdniyetdr yani bir ile bir olmadur [29a] dai dmet oldur ki

yol ehli olan arndlar cmlesine bir gz ile bamadr yani kebrin ve arin

yeksn bilp berber dmet eylemekdr n eeri tekebbrligi terk idp glde

tevu ve meskenet olmakdur dai irdet oldur ki bu yola dkla gelp mrd-i

kmile irdet getrmekdr n eeri adur murd ma cemlin mhede

lmadur dai immet oldur ki immlar yolna din na335 derve n eeri

ayrlar ile hem dem olmamadur dai selmet oldur ki kend imnn336 tende

selmet utmakdur n eeri lardan ayriyle obet itmemekdr dai melmet

331
ol dai dnydan geyitdi
332
alifedr yani ouldur lf keremdr yer gibi
333
dimegin
334
bunlar bile oa halife
335
akna dervie n
336
imn ve dini selmet

146
oldur ki rsv-y lem olup terk-i nms ve r337 atmakdur yani arbat kesinde

arb olmadur an eeri her gn338 meclisde arbtdan ilm teallim utmadur

gllerde339 aber virmekdr dai devlet oldur ki terk-i teallut idp cmle

varln340 yolga aymatur ne kim var ise dn karndlaryla yiyp ip o

geinmekdr n eeri (dem) dzr grmek ve erenlerden murd almadur dostu

cemli mhedesine irmek ve murd isteyenleri murdn virmekdr didi Nam :

Nefesi ehl-i dili gevheri kndur biline

(Numz) udret-i a rh- revndr biline

Marifet gherini (knna) maden ola gr

te bu ilm-i hner genc-i nihndr biline

avli yalanc ile olmaya meib ek olur elin

Hem dem olma(deve) ile klli ziyndr biline [29b]

stedi buld r341 b- hayt emesini

b kim ol maunu derde dermndur biline

erbeti adan ien 342 zd olur

Syle sermest oln kfri imndr biline

337
ve r itmekdr yani
338
Ky- meclis reh-i harbtda ilm
339
gllerden
340
varlndan
341
ol virir or aber(belli) beyndur bilene
342
as eri

147
 Ey ayi a sen an343 zden fri ol

Dai sz sylem var bir sz344 hemndr biline

n bu yedi yz tamm old on iki ar dai beyn idelim evvel345 savet ikinci

sadet nci ibret drdnci ayret beinci urmet ltnc obet yedinci mrvvet

sekizinci efat ouzunc irr onunc r on birinci tevell on ikinci teberrdr pes

imdi savet oldur ki yiyesin yediresin dn lib-i346 cmerd didiresin amma rifler

bunda bir mani buyurmlar yiyen bzi yediren bz yemeyp yediren h-bzi

dimiler bunu eeri yiyp yedrdigin a in ola kimseye minnet itmeyesin dai

sadet oldur ki kdir oldun del elden geleni men itmeye n eeri murd-ba

olmakdur gl evin yapup mamr lmadur dai ibret oldur ki cn gzi ama

ola her neye baarsa ndan ibret ala a ikmetin mhade la n eeri

mam- mntehya adem bamakdur dai ayret oldur ki dn yolunda alasn

nefs347 ile dvp uruasn n eeri cehd idp iblisi zerine lib olmadur elden

geldike malb lmadur348 dai rmet oldur ki kend ile altnda olan

kimesnelere riyet eyleye ve atlu dil [30a] syleye an eeri mihr muabbetdr

dai obet oldur ki guy- meclisde szden (seb) utmadur n eseri marifetdr

dai mrvvet oldur ki n dmn ahr itmege dir ola aa mrvvet gsterp

afv eyleye n eeri meded349 lmadur dai efat oldur ki aif misknleri

gricek ram idp esirgeye ar ehli arndlar her cetin bitre n eeri

343
zde an rif
344
bu sz ayndur
345
bunlardur
346
ib
347
nefsle rz eb uruasn
348
olmamadur

148
mutcdan al olmadur dai irr oldur ki vadeye ilf itmemek350 (nefes)

itdgin yerine getrmekdr351 n eeri rstlar yolnda cn virp arikt iinde352

k olmadur dai ir oldur ki her ne var ise dost yolna ibi353 kend z cnn

nlar yolna ufeyl idp ba ve cndan gemekdr n eeri (ta ubbi srr esrr)

olmadur diledgin kend atnda bulmadur dai tevell oldur ki ehl-i beyt-i Rasle

muabbet idp li ve evldna can- glden ve dern-i dilden on iki imma tbi

olmadur n eeri terk-i dnydur dai teberr oldur ki Muammed Ali

azretlerini dmnlarndan rc idp amadur ehl-i beyte adv olan

melnlara nsezlar lmadur n eeri evld- Muammed Aliden ayre gl

virmeyp murd bulmakdur pes imdi alfeligi arn ve yyetin bildirdi ve

ikr354 olund budur ki, Nam :

Nci dirler bir grha uradm

Heb biri birinin olm elini [30b]

Meknuz ande didim syledim

Mekn utm ati355 elini

Yklerin lal-i gherden umlar

Mer356 itmiler bir miznda ekmiler

Dost baesine muabbet ekmiler

349
mdr
350
itmeye
351
getre
352
yolnda
353
aub
354
ve beyn idp ikr olnd ki budur
355
a atn ilini
356
ar

149
 rgeni gr bbn dilini

(Sdleri udret glinden alnm

amzl orulardan alnm)

Oruc utulm far lnm

itmemi bu357 ulna ulmini

Eger rif isen sen z gzle uzt

Tad-i isen arfii gzet

uln358 bala bendegi gzet

klaya gr muabbeti selini

A erbetinden idem k oldum

udretden tunam gidem mesk-i pk oldum

Hem Haa uladm da mende a oldum

n359 in aradan atmam lmi

A erbetinden ien mildr

rlara nin gsteren sildr

h ayi hdmetine ildir

Mevlm esirgesin mmin uln

357
ol
358
ul bala bendii dz et anlaygr muabbeti szini
359
ann (rak) itmem olm

150
Bundan ora mrebblik arlarn ve ninlarn beyn ider bir kimesne mrebblik

idp lib getrmeli olsa gerkdr ki alife360 obetinde r olan a ehli

rndlar aa haar idp greler hir ve bn ol kimesnede mrebblik nin var

mdr yosa yomdur ol kii mrebbi olabilir mi lib getrmek an a mdr

yosa degil midir pes imdi bir kimesne mrebbi olmayayup lib getre361

mrebblik eylese art iinde erk degildir zir bir kii yol bilmeyince lz

olman ne mansi vardur [31a] hemn beyude emek eker362 eger ol kii

mrebblik itmek murd eylese gerekdr ki mrebbini ar drt nin vardr

evvel ninlar her kimde ki bulunursa mrebblik itmege ly olur eger ol ninlar

bulunmazsa ly- h ve mabl-i dergh degildir yle malm ola ki imdi

mrebbligi evvel ar budur363 ki mrebb kpri ola zir ki u mrid olcak

mrebb gerekdr ki kpri gibidir ola ve alife dai ol kprini yanlarnda orulu

gibidir libi ol kpriden dmege omaz dai ikinci ar oldur ki mrebb olan

kiini albi vsi ola hi arlmaya (ayup) kimseye eki rat gstermeye gler

yzl ola rn szl ola nefsi alm albi selm ola dai nci ar oldur ki

mrebb olan kii hibir nesneden ikrh itmeye ve kimseye kem naar ile bamaya

ve kimseni rn ve gln ymaya cmle yaradlm malta bir gz ile baa

dir old denl her kiini gnln gre364 Beyt :

Ne (baarsn) tri

Bzr eyle gtri

Sev yaradlm heb

Yardandan turi

360
ala-i sobetde
361
gsterse
362
ekmekdr
363
oldur ki

151
dai mrebbligi evvel nin oldur ki linden gh ola bu lem-i dnyda her ne

var ise arayup bula kendnde ve her mkil ki var a atnda l ola dai

mrebbligin ikinci nin oldur ki zebn ri ola bir kimesneye zld yetrmeye

ve kimse ndan rencde olmaya azndan ilf sz gelmeye dai mrebbligin nci

[31b] nin oldur ki mrebb yurdunda olan kii settr fat ola kimseni aybna

bamaya gziyle grdgin etegiyle rte kimesneni aybn yzine urmaya dai

mrebbligin drdnci nin oldur ki mrebb olan kii gerekdr ki dnyya meyl

muabbet itmeye a yolnda varn (ufil)365 eyleye cn ve badan gemi ola fen

erbetin imi ola bu ninlar ki didim her kimde ki bulunursa ehl-i ldir

mrebbni366 apus bu yedi drl nesne bulundu kiidir her kim bu ra gre

amel idp bu tertb zerine yrrse367 mrebblik n adr dai bir arnd ki

dergha gelm olmaya alfe ol olmaya ve kir ol olmaya ve saa andan gelmi

olmaya lib utup mrebblik idecek olursa yzi aradur ve hem ara olur erkn

degildir yol ehli arndlarna yle368 Nam :

(Ali smlem geldim lemi seyrn eylerim

Zlfiar urmaz nnda gnde bin an eylerim

(Gr dem dzen369) rarm yoldan zan

Yeni badan bu dzeni bir adm erkn eylerim

364
gze de
365
ufeyl
366
mrebbligin
367
grrse
368
malm ola didi
369
dre

152
 Bizim ol oldur370 b kimse bilmez bu ft

Velyeti kermeti aratde kne eylerim

Yri371 velyet lekeri zuhr old meydn eri

Gizli372 olan gelsin beri o cna burhn eylerim

h373 lem emri n yodur lekere n

ayrmaz sefiller374 cn sizi cna cn eylerim

ve dai bundan sora meiblik arn beyn ve iyn ider malm ola ki imm

Nt Cafer-i d rayallh anh rivyet ider areti Emrl mminn

esedallahl lib imm Aliyy bni Ebi Tlib kerremallh vecheh buyurmudur ki

hareti [32a] Rasl allallh tela aleyhi vesellem ir accnda ki (adir amdur)

Uud azsndan dnp (Bedr-i huneyn) didikleri menzile geldiler namz- ub

ldlar Rasl haret-i arasn mirba virp abelerine375 va naat

itdginden sora tefekkre oturup376 idi ngh areti izzetden Cibrl-i Emn

nzil377 old areti rabbil leminden selm getrdi bu yet indi avlihi tel y

eyyhel Raslu belli m nzile ileyke min rabbike ve in lem tefal fem bellate

risleth yani bu yet-i kermenin mans budur ki a sbneh ve tel

370
dldl t
371
yrdi
372
gzl
373
h dilem emrim an
374
(sfller)
375
cehde kim ary raimdr (racmd)
376
otrm
377
nzil old bu yet-i kerimeyi getirdi avlihi tel

153
areti buyurur ya Muammed iridir Ali immn bu avme yle olsa378 Rasl

areti abelere buyurd ki tz bunda bir minber dzn abeler eyitdiler ya

Raslullh bunda a yo minberi neden dzelim Rasl areti fikre vard derl

areti izzetden Cibrl-i Emn bu yeti getrdi vallh yamke minennr bu

yet-i kermeni (fevsnca) Rasl areti buyurd abeler yedi deve palann

getrp biri biri zerine odlar ve yedisin dai rdna pyende eyitdiler ve yedi

yanna ve yedi dai ol arafna odlar bu tertb zerine yigirmi sekiz paln old bir

aim minber-i reste ldlar l imdigi minberler vardr ol deve palnna

mbehe dzlmdr Rasl areti allallh tel aleyhi ve sellem ol minberin

zerine d a tel aretine amd en idp [32b] abelerine pend va

nasat itdginden sora mm Ali aretini ol minber zerine davet eyledi eyitdi

ya Ali gel sen benimle biat eyle ab senile biat eylesnler didi her kim seni

biatdan temerrdlk idp yz dndrrse benden yz dndrm gibidir ve her

kim benden yz dndrrse Allhdan yz dndrm gibidir ve her kim Allhdan

yz dndrse ezel ve ebed giriftr nr dzah ola didi pes ol vat Rasl379 aretinin

iretiyle areti emiral mminn mm Aliyyibni Ebi lib kerremallh

vecheh yriyb ol minber zerine d areti Rasl areti mm Alini elin

utup yanna old dai buyurdu ki ya maerennsi min (evlikm) bi enfsekm

yani sizi nefsiizden380 Allh ve Rasl yekdir didi dai buyurd ki men knt

mevlh ve h aliyy mevlh yani ben her kimi mevlssam381 Ali dai an

mevlsdr ve immdr didi Peyamber hareti mm Aliyi im-i mam idp

kend yerine nab eyledi ve an (iatini) al aba vcib eyledi na- urn ile

378
oldysa
379
areti Rasl
380
(evl) olan bilrmisiz didi ab
381
isem

154
ile ki avlihi tel eullhe ve eirrasle ve lil emri minkm yani Allah ve

Rasl atin idi ol vech zere immet gsterin anlar ki ll emrdir dirligi mam

gerekdr didi areti Rasl ll emri atin kend atiyle berber eyledi ve

kendden sora immetligi areti Aliye nab eyledi bir nice adi-i erf dai

syledi ene mednetl ilmi ve aliyyi bbh [33a] yani ben ilmi ehriyim Ali

kapusdr didi ve yine buyurd ki ene ve aliyy min nrin vaidin382 yani ben ve

Ali birle ikimiz bir nurdanuz didi ya Ali Hrun ile Ms nice ise sen baa ylesin

didi ya Ali dem Peyamber zamnndan bu deme gelinceye degin cemi enbiyn

evld kend ulbnden geldi benim evldlarm seni ulbnden gelsn didi dai

kend mbrek eliyle uan d Muammed Ali bir gmlek iine girp ikisi bir

yaadan ba gsterdiler ol meclisde Rasl areti bu ad-i bu ad-i erfi buyurd

lamike lami cismke cism demke dem rke ri ent min ve ene minke y

Ali didi areti Raslu bu adi-i erfin ba mnflar iidp ased yzinden

tevl eyitdiler kend (zam-i fsideleri) zre eyitdiler Muammedi Ali anda

lamuke lami didigi bu ola ki avimli amlk yani araba383 olmaldr dai

cismke cism didigi bu ola ki ammsi oldr dai demke dem den murd bu ola ki

Famai aa virdi kend zdr asan seyn ndan old annn an anmdandur

didi dai rke ri den murd oldur ki cmlenin cn Rasl rundan peyd

olmudur pes n in cn cnmdandur didi uldr didiler Rasl384 aretini

ad-i erfine itimd itmeyp eyitdiler ya Muammed nki (bir siz385) arazdan

gmlegi arn biz dai grelim cismiiz bir midir gz ile baup386 bilelim

382
ve dai buyurd ente mini bi menzileti hrn
383
arabldur dai
384
areti rasl adisi
385
byle dirsiz
386
baalm

155
glmz emin ola387 didiler [33b] ol dem Rasl areti nlar bu kelmlarn

iidicek mbrek arkalarndan pirheni kardlar ve kendlerin izhr idp nlara

gsterdiler n ol avricler badlar grdiler ki cesed bir ba iki yine eyitdiler ya

Muammed nki birlik leminden nin virersiz cesed bir olup ba iki olman ne

manisi vardr388 balarz dai bir olma gerek idi ol far-i lem mbarek balarn

gmlegin389 iine ekp yine ardlar bir cesed bir ba oldlar an grp avricler

infa geldiler andan Rasl areti allallh aleyhi vesellem buyurd ki ya

mminler az-yi ar eyledik geldik imden sora sizile az-y kebir idelim didi

abeler eyitdiler ya Muammed az-y are an azdr az-y kebre

andr didiler390 buyurdular ki az-y are oldur ki dn dmnlar kfirlerle

ceng eyledik az-y kebre oldur ki vesvs eyn ile ceng idp nefsimizi il

itmege cehd idevz didi ve sizler dai bir biriizle arnd olun bizim gibi dirlik

birlik eylen nice ki siz bunda arnd olasz nda dai birbiriizi bulasz benimle

bile cennetl mevya ve firdevs-i alya giresiz yarn a dirn gresiz bundan

sora benim mmetim yetmi iki fra olsa gerek cmlesi ehl-i nr olup hemn bir

fras ehl-i cennet olsa gerek didi dai eyitdiler y Muammed ol cennet ehlinden

olan fra [34a] an blkden olsa gerek didiler buyurd ki ol fra-i ncdir bu yola

ducdr rn nefsin ldren cdir391 benim evldma tbi olanlar art iinde

grh- evliy ile beni isteyp bulanlardur didi iidenler dem beste aldlar dai sz

sylemediler andan Rasl areti du lmaa el getrdi eyitdi Allhmme vli

min vlhi vedi min dhi ve nur min narihi vhel min alihi didi yani ey

bri d dost idin ol kimse ki Aliye dost olur ve evldna muabbet ider dmn

387
olsun
388
didiler
389
gmlek
390
Rasl areti

156
idin ol kimse ki Aliye buz392 ider ve l ve evldna dmn olur dai frat ve

nuret vir ol kimseye ki Aliye muvenet lup yardm ider dai aeln it393 Aliye

aelan ider didi mbrek ellerin yzine srp minberden aaa indi andan394

ablaryla gdiler Medne-i Mnevvereye geldiler ikmekle gn hrenbe gni

pencenbe gicesi idi Rasl areti oru Mna395 menzline geldi am ve yatsu

namazn nda ld nki namzdan fri old derhl areti izzetden Cibrl-i Emn

nzil olup a aretinden selm getrdi eyitdi ya Muammed emr-i a yle

old ki bu gice Ali Fama menzline geldi ol areti [34b] geldgin grdiler Ali ve

Fma ve asan ve seyn kyma urdlar ve mdn olup oturdlar fill yine

Cebril ka geldi elinde buday snbli 396 eklinde bir nesne getrdi aretin ne

od Rasl areti eyitdi arndm Cebril bunda397 bize getrdi didi Cebril

eyitdi ya Raslallh bu kemer muraadur ki a tel n kemzal udretinden

yaratmdr ol vat ki areti dem afiyyullh cennet iinde seyrn iderdi bu

muraa kemer n belinde idi eyn aa afer bulmazd abet avv sebebinden

dem gnhkr old blis avvya yol buld budy yedirdi pes cennetden ma

lzm geldi avva deme taarru idp yalvard ben nice olursam bri sen dai yle

ol birbirimizden cd dmeyelim didi avva rn dem buday dnesin yedi

a tel emr eyledi ikisin dai cennetden srdiler ardlar nitekim urn-

azminde buyurur ve ufk yaefni aleyhima min verakl cennet yani ol

cennet libslarn ve ullelerin dem ve avvnn zerlerinden dkldi398 bu kemer-i

391
hem zdr
392
advet
393
ol kimseye ki
394
ve buyurd aba g eyitdiler andan Medineye geldiler
395
mmhn menziline
396
senbelesi
397
bu nedr bize
398
(dkli) kardlar bu kemer

157
muraa demin belinden ald eyyam399 mddetle brhim alil aleyhisselm

dnyya geldi, peyamber old bu kemer an beline baland aa Nemrd od

berden ve selmen old l size getrdm ki a teln emriyle seni beline

balayam didi Rasl areti Cibrl-i Emnden bu kelimt iidecek fil l oturd

yerden ur turd iki rekat namz ld [35a] yzi yere od a tel aretine

mnct ve ar- ct eyledi bu ari bel diyen arndlar diledi a tel

atnda ceti abl olmaynca mbrek ban yerden aldrmad ulana bu nid

geldi ki y Muammed ceti abl old ndan mbrek ban secdeden aldrd

Cebril aleyhisselm a emriyle aretin belin balad nasrun minallhi ve fetun

arb ve beiril mminn y Muammed didi ndan Cebril eyitdi ya

Muammed ben seni belii baladm Allh rsyla sen dai Alini belin bala

didi urc old400 Rasl areti eyitdi ya Ali gel ben dai seni belii balayaym401

evvel a rsyla ikinci benim muabbetimle ki Muammedim didi Ali Rasl

aretini huruna geldi Muammed Alini belini balad Cebril aleyhisselm

bu yeti getrdi ol maalde Rasl oud avlihi tel innelleine yebyineke

innem yebyinellahe yedallh feva eydhim femen neke feinnem yenke

al nefsihi ve inne fiye bim hede aleyhillhi feseyetiyeh ecran aman

andan y Ali ben seni belii baladm sen dai asan seyni bellerin bala ki

immlardr didi pes Rasl aretinin iretiyle imm Ali kerremallh vecheh

areti mm asan belin balad bir yetel krsi il- erf oud eyitdi ya

asan sen dai arnd seyni belin bala evvel a rsyla ikinci Rasl

muabbetiyle nci Ali akdiyle didi [35b] mm asan dai arnd mm

seyni belin balad muavveeteyn srelerin oud yani ul e birabbil fel

399
mddeti eyym ile brhim alilullh dnyya
400
eyitdi

158
ve ul e birabbinns srelerin ve sebal meni sresin oud ve mm seyn

dai kendi ol mm Zeynel bidini belin balad ve mm Zeynel bidin dai

mm Muammed Br belin balad ve mm Muammed Br dai mam

Cafer d belin balad ve mam Cafer d dai mam Ms Km belin

balad ve mam Ms Km dai mm Ali Msa Rn belin balad ve mm

Ali Msa R dai mm Muammed Tani402 belin balad ve mm

Muammed Ta403 dai mm Ali Naini404 belin balad ve mm Ali Nai405

dai mm asan Askerini belin balad ve mm asan Askeri dai mm

Muammed Mehdini belin balad ve mm Muammed Mehdi abn yn on

beinde (surramen rayde406) ldi ve dai biz gir szimize gelelim Rasl areti

mm Alini belin balad407 mm asan mm seyni belin baladktan sora

ab- uffe areti Raslden iczet istediler ki dai rislete muvfaat idelim didler

andan Rasl areti mm Aliye iret eyledi ki evvel d rsyla ikinci Cibrl-i

Emn vayiyle nci benim muabbetimle ki Muammedim drdnci seni

adinle ki Alisin didi mm Ali kerremallh vecheh eyitdi ya Raslallah kimi

belin balyaym Rasl408 areti sallallah aleyhi vesellem buyurd ki on yedi

kemer besteni belin bala didi [36a] evvel Selmn- Frisni ikinci Kanberi

nci Cafer-i Tayyr ki areti Alini arndadr dai Rasl aretini

iczetiyle409 bu dmeti areti Selmn- Frisye avle ld kemer bestenin on

401
balayam
402
el cevdttaini
403
cevdttai
404
Aliyyu hdiyynnaini
405
el hdiyynna
406
sirdbda ib
407
ve asan ve seyni belleri balanddan sora
408
areti Rasl buyurd on yedi kemer besteni belin bala didi
409
iretiyle

159
drdine areti Selmn el virdi areti Rasl sallallah aleyhi vesellem n

anda Selmn minni deyu buyurd yle olsa dise areti Selmn rlardandr

ehl-i beyt-i Rasl dmetkrdr ve dai mm Alini avletiyle on drt kiini

belin balad inbet virdi isimleri bunlardr ki ikr olunur evvel Eb erri fr

ikinci Cbir Ensri nci Mlik (iterder410) drdnci Abdullah bin Abbsdr

beinci asan Bardir altnc nnni Mrdr yedinci Ebudderddr sekizinci

Cmerd Kabdr okuzunc Amir bin meyyedir onunc Ammr ibni Ysirdir on

birinci Sheyl ibni Rmdir on ikinci Ebul Mahcurdur411 on nci Eslimedir412 on

drdnci Seyfddin-i midir ki belin balad bunlar kemer bestelerdir ki a tel

areti birle ahd itmilerdi evvel elest birabbikm deminde bel dimilerdi la

geldiler Rasl aretinden ve evldndan biat ve inbet ldlar elem aad

ileykm y beni deme ahdin yerine getrdiler bu ar ehl-i ark arasnda hir

old her kim bu yolda giderse rat ehlidir ve her kim bu yoldan tecvz iderse

mnkir ve mnfdr a dizrndan mahrm alur pes imdi [36b] areti Selmn-

Frisi kend ile biat ve inbet idp belin baladu kimesnelerin her birine bir

naat eyledi ve bu on iki kelime-i teln idp syledi zir ki aratde far- ayndr

Selmn ulana mam Ali dimidi Rasl areti iniyle n telin ider413 evvel

tvbe eylemekdr ikinci yaramaz ilerden sanmakdur nci nefsi murdn

virmeye414 drdnci ehvetden ferat itmekdr beinci a nefese mui olmadur

altnc irrna drst olmadur yedinci glden ekk ve gmn ar idp

gidermekdr sekizinci dmetde db zerine olmadur ouzunc kend nefsin

aldan madrun dir itmemekdr onunc kimseye kem naar ile bamamadur

410
nezr
411
Ebul Cadur
412
selmdur
413
eyledi

160
on birinci teslim ve tevu ehli olmadur on ikinci dim tevekkl zere olmadur

ki innallhe yibbl mtevekkiln ve dai kerem mrvvet lf isn dmet

sevet sadet tav kemlet meskenet izzet rmet riyet bu arlar cmle kemer

bestenidir dai bundan sora bilmek gerekdr ki bel balama yedi benddr her

bendin de bir fide vardr evvel bulin (balin) balarlar savetin aarlar ikinci

rn balarlar ihnin415 aarlar nci ehlin balarlar avfn aarlar drdnci

ehvetin balarlar leetin aarlar beinci oln balarlar aln aarlar altnc

armn balarlar ellin aarlar yedinci eynn balarlar ramnn aarlar an

belin byle Allh in balayalar ki ism-i marifet aa bit ola [37a] areti Emral

mminn imm Aliyyibni Ebi lib kerremallh vecheh buyurur miyn besteni

eddinden ka nesne alur a nesne balanur ehl-i ar olan kimesneye bunlar

bilmek lzm ve vcibdir pes imdi miyn besteni eddinde on iki nesne balanur on

drt nesne lur imdi ol nesneler ki balanur evvel gzi balu gerek kend

aybndan ayr kimesneni aybn grmeye settr fat ola gziyle grdgin etegiyle

rte ikinci ula balu gerek yaramaz aberlerden ybet szlerden iidp

dilemeye nci dili balu gerek std yannda dil olmaya drdnci eli balu gerek

kimesneye el olmaya ve bir nesneyi omadu yerden dest-drzl idp getrmeye

beinci gli balu gerek adan ayriye meyl muabbed itmeye altnc r

balu gerek uma lib olmaya yedinci nefsi balu gerek nefsine ebn olmayup

ehvet elinde bre ve elil olmaya sekizinci boyn balu gerek davet alnan yere

mulefet itmeye okuzunc aab balu gerek kimse ile dav ve niz itmeye

onunc beli balu gerek ayret uayla ki adan ayr kimesneye mutc416 yzin

gstermeye on birinci ya balu gerek yaramaz yerlere varmaya on ikinci d

414
virmemekdir
415
zhdin

161
balu gerek yapdu yerde mukem ura ve itikd mukem417 ola vallh alem

malm olunur ki dai bundan sora ol on drt nesneler ki miyn besleni bendin

alur418 n dai beyn ve Ren eyleyim ki lib-i a olan arndlar [37b]

ouyup bileler ndan bir fey alalar arat kmil olalar evliy izin izleyp ve gitdgi

yolun gzleyp ol yolla da sr(ser) emeyi bulalar evvel (ofras) k gerek

kermet-i (alidir) gnlerde bir gn bir nice kimesneler mm Ali kerremallh

vecheh aretinin urna geldiler eyitdiler ya Ali bize kermet gster grelim419

areti Emiral mminin mm Ali kerremllah vecheh buyurd420 anbere ki

ya anber ofra getr nlar eyitdiler bizim arnmz odur senden biz kermet

isteriz421 mm Ali kerremallah vecheh yine buyurd ki ya anber lfir getr

bunlara kermet gstereyim didi mm Alini heybetin grp bildiler ki kermet

ofra almadr dai nmadlar herbiri alup geyitdiler pes malum oldur ki ofra

alma kermet-i Alidir ikinci kapus a gerek gelen mihmna izzet rmet ve

dmet eyleye zr ki misfir a mihmndr Rasl aret-i mm Aliye vayyet

itmidir ki y Ali onuun o ut bir kiini evine onu gelse kend rzn bile

getrr gitdgi vatin ol ev ibini cmle gnhlarn bile gtrr a422 emriyle

ol gnhlar feritehler deize dkerler l denizlerin byle c olmasna sebeb

oldur didi nci gli a gerek dim gler yzl ola kimseye eki ret

gstermeye drdnci dili gerek ikr tesb eyleye ve hem atlu syleye [38a]

al diliyle (toplaya) rn szl ola kimseni gln artmaya beinci al

gerek cz nesne in (ayub) arlmaya ilm uyun aab zerine dke abr

416
itiyc
417
imdi miyn besteni bendin ol on drt nesneler kim alur evvel ofras a gerek
418
aarlar
419
didiler
420
anbere buyrd kim ya anber
421
didiler

162
eyleye altnc lf gerek atna gelen demi423 her ne ise dir oldu del

bitre yedinci keremi gerek kerem issi mrvvet ibi ola kimseni szin redd

itmeye sekizinci sas gerek bu ari iinde olan kimesne gerekdr ki cmerd

ve dai ola dir oldu del miar olmaya ouzunc eli gerek ol kimse ki

namz lupd424 rk vatinde sile yzgn parmandan arup virdi ve bir

etmek in cevhir ykl bir ar devei virdi ve buyurd ki a yoluna z canm

urbn ve nir iderim yle ise bu ari iinde olan kii a yolna ba cndan

gemek gerek onunc gzi gerek her neye baarsa ibret naaryla baa an

ikmetin ve udretin mahede la onbirinci ula gerek her ad ki iide an

cenb- adan nid bile ve her szden bir isse ala Rasl425 areti allallah

aleyhi vesellem (eyu yatlu) szlerle l (fl) utard ne ie balasa ana gre

(mberet) iderdi on ikinci aln gerek yani or ola yol iinde mstam ola

erata ve arata mulif bir ii itmeye ki al iinde nn (in) icba dmeye

(ve dp) utanmaya on nci ademi gerek davet olnan [38b] yerden

mulefet itmeyp vara ol davete icbet getre areti Rasl (oyun paasna)

davet itseler426 varrd on drdnci (bat427) k gerek evliyya alib olan kii

itikd mukem428 itmek gerek dla evliyn etegin utmadur pes imdi alfeler

ve prler bu erkn yerl yerince greler429 ve hem eyn merebin ve silsilesin

mm Aliyyil Mrteya yetreler lib getren kii gerekdr ki bu sullerde kmil

422
emr-i a ile
423
cetin
424
lurken rk
425
areti Rasl (eyu yatlu)
426
eyleseler varr idi
427
yan
428
idb dkla
429
gzedeler

163
olalar maalli dicek430 cevb vireler amma sol maall ile ki ikr olnd aa gre

cevb virmese ol kimesneni pirligi ve mrebbiligi ciz degildir imdi mrebb ve pr

olan ve alfe yurdunda olan kimesneler bu sullerde hi ur olmaya ayetle

mhimm ve elzemdr yol libi olan kiiye vcib ve hem far- ayndr vesselm

neseb nme dai budur

h Dahmz bni Seyyid, h smil bni Seyyid, h aydar bni Seyyid, ey

Cneyd bni Seyyid, ey brhim bni Seyyid, Kutbuddin bni Seyyid, ey li

bni Seyyid, Muammed bni Seyyid, Avz bni Seyyid(Feyrz) h bni Seyyid

Mehdi bni Seyyid, Ali bni Seyyid Muammed bni Seyyid, Hseyn bni Seyyid,

Ebul sm bni Seyyid, Sbit bni Seyyid, Dn bni Seyyid, Davd bni Seyyid,

Ahmed bni Seyyid, mm Ms Km ibni mm Cafer-i d bni mm

Muammed Br bni mm Zeynel bidin bni mm seyn [39a] ibni Aliyy

bni Ebi lib kerremallah vecheh ve alavtullahi aleyhim ecman Nam:

t- pk-i Muafasn h dahmz pr h

Hem Aliyyl Mrtesn h dahmz pr h

h asan vechinde nr sensin ey t- adim

h seyn Kerbelsn h dahmz pr h

430
(devrice) cevb vireler amm ol nesneler kim beyn olnd maalliyle aa gre cevb virmese o
kimseni

164
 Y Ali zeynel ibsn falu rabbil lemin

Bri a rehnmsn h dahmz pr h

Cafer-i d arii senden olmudur uhr

Mus-i Km rsn h dahmz pr h

Ol imam hetemin h- orasan nadisin

Maden cdi sesn h dahmz pr h

Ol imm h- tani bir gzde mahar

Y Ali sen lfetsn h dahmz pr h

Ayn- tisin naini ble gh- mminn

yet-i emsi zusn h dahmz pir h

Kii murdr olur eger431 ibtids olmasa ki itmemidir abl ide andan ol ibtidye bir

yol erkn bilr arnd delil ve rehber olup an belinden kuan aup boynuna

taa yani rehber arat iinde yol gsterici dimekdr an nne dp ol uan

ucundan utup yederek yol atasn urna getre ve cemi arlar yerine getre

imdi ar budur ki ol mbtedi432 gelp yol atasn urna iki diz zerine db ile

otura biat ide ata olan a elin eline alup ba parmalarn bir birinin zerine

[39b] oya ad ri bula el utua oul dai elin atasn eline virp ol eliyle

431
eger ibtid olsa ki itmemisdr kimse abl ide andan
432
mbteda

165
atasn etegin mukem yapa433 yani el benim etek senin a yolnda pr434 oru

yola klauzlamada tar itmeyesin dimek olur dai yol atas olan kimse ol vat

olna tvbe ve teln eyleye atas ne dir ise ol dai ula urup yle syleye

kerre estafirullah min klli enbi eenbetihi amden ev aen ev srran ev cehren

ev sehven ev alniyeten ve etb ileyh mineenbillei435 l alem inneke entel

allmil uyb ve settaril uyb tb ilallhi tvbeten naan innallhe

yibbttevvbn ve yhibbl mteahhirn ve tb ilallhi y eyyhel mminn

Allhmme inn tibn ileyke avlen ve filen436 ve iran ve amiran Allhmme

teabbel tvbeti vestem fi437 inne Muhammeden raslllhi ve aliyyen438

veliyyallhi lenekl veklen inne h ran mstemen h lem penh elinden

tvbe eyledim kend (bilmden) gedim mecm mnehhiyatdan bu r cemat

anlyla prin etegin utdum oru yola gitdm eger bu ahdimden dnersem

ah- merdn zlfirna urayaym diye ndan ol yol atas olan kii bu yet-i

biat ouya bismillahirramnirrrahim innelleine yebyineke innem

yebyinallah yedallh feva eydihim (eydiyehm) femen nekee feinnem al

nefsihi vemen fiye bim hede aleyhillhi (feseyetiyeh) ecran aiman [40a]

innellene hedtm minel mrikne mmelem yenu km eyen velem

yeher aleykm eaden (feetemm) ileyhim ahdehm il mddetihim innallhe

yibbl mttein ettami liemrillhi ve efati al alllah ve vehbet ve

vehbekm ibdullhi ve nefsihi vel439 ibtien Allh ddny bima(mehet) ve

rat sefatl mibbe vel mlk leke biahdillhi Muammedn Raslllhi

433
uta
434
bizi
435
enblleti
436
hiren
437
imn
438
Allh Ali veliyyallh

166
bittekmli aliyy veliyyallh earu in aara neben ve immen feyekl

brekallh diye ndan sora bu utbe-i devzde imm ouya Allhmme alli al

seyyidin nru Muhammedl Muaf Allahmme alli al seyyidin nru imm

Aliyyl Murtea Allhmme alli al seyyidin nru adiatl kbra440

Allhmme alli al seyyidina nru Fmetzzehr Allhmme alli al seyyidina

nru mm asan alaarr Allahmme alli al seyyidina nru mm seyn

malmu441 ehid-i dest-i Kerbel Allhmme alli al seyyidina nru mm

Zeynelbidin mam pk Allhmme alli al seyyidin nru imm

Muammedl br Allhmme alli al seyyidin nru mm Cafer-i d442

Allhmme alli al fi(mehf) ehlillhi izzete l ilhe illallah Muammedn

Ralllh ve el ali veliyyllh seyyidin nru mm Msl km Allhmme

alli al seyyidin nru mm Hetem able-i heftem suln- orsn h Ali

Msrr Allhmme alli al seyyidin nru mm Muammedtta

Allhmme alli al seyyidin nru mm Aliyynnai Allhmme alli al

seyyidin nru mm aanl asker Allahmme alli al seyyidin nru mm

Muhammedl Mehdi [40b] srr- Amed h ve rzzemn ve bzzamn ve

rdeh masm-i pk uccetl ayymurramn ve dell-i hdilbrhn ub-

meyzzamn ibnissuln ah dahmz cn pdih- cihn mrid

ariizzamn- arn vel ibin ve likllil mminine ecman birametike y

eramarraimn nde aliyyenmaharl acib tecide avnen leke finnevibi klli

hemme ve amme seyennecli binbvvetike y Muammed ve bi velyetike ya Ali

diye evliyn dbn cemian marlaya ve dai mrebbni oluna dmeti budur ki

439
vel ibtien Allh kn fiddny bil msmahati vel iret biefati
440
mm adicetl Kbr ve Fmatzzehr
441
h ehidn dest-i Kerbel
442
meheb pk

167
aa giden yollar gstere ve hem eyn mekrinden ve lesinden ve nefs-i

emmrei m errinden urtara al ide yol iinde ne kadar443 mkil var ise all

idp bildire (her ki) ol lib ndan ayra444 itiyc olmaya bir mkil l vai

olca varup ol mkili oraca dem arayup gitmeyeler her nesneyi bildirp malm

ideler ve dai oulu mrebbsine dmeti oldur ki evvel irdetle teslim ola her ne

emr iderse fermn bir olup atasn kmine mui ola buyurdun utma gerek

le Raslullh sallh tel aleyhi vesellem yani ad-i erfi manas budur ki

Peyamber areti buyurmutur ol kimsenin ki ahdi olmazsa dni dai olmaz imdi

mmin445 olan kii gerekdr ki ahd itdgin yerine getre yol ehli olan arndalar

iin bitre dir oldunca [41a] ve her grdine tevu idp dmet bitre pes

oul atasn emrine mulif ilerden ziyde aer gerek eger dkp skp gnde

bi kerre redd iderse yzini dndrmiye eger yz dndrrse yzi kara olur

dnydan irete imnsz gider nn in ki oul atasnn emrine mulefet iderse

irrndan dnmi olur ve hem irar imndr kimi ki irr yodur imn dai

yodur Nam:

n ki ahdini imn446 yodur

Dnerse dostunu dmn yodur

Bu yol olu (ile) eyle bzr

Ki zir gln gmn yodur

443
ve her nev
444
ayriye mutc
445
gerekdr ki mmin olan kii
446
mn

168
 Pr-i pervr ile in ol kim

Her biri yadir yamn yodur

Musbsizle urup oturma

Kaar bir urdur imn yodur

Geri ki h didiler447 yalana (yf)

Yan ir degil zamn yodur

zin rya teslim itmeyenler448

Torbas basnda amn yodur

mamlar yolnda cn ba virenler

Yezde errece imn yodur

lini ar eyle suln ayi

Bundan zge449 divn yodur

dai bundan sora dim kimdir ve dimlik nice gerekdr n beyn ider gnlerde

bir gn Rasl areti allallh tela aleyhi vesellem uffe-i afn apusna vard

rlar anda obet iderlerdi ol aret dea bb idp apuy ad ierden rklar

iidp kimsin [41b] didiler cet nedr didiler Rasl areti eyitdi Peyamberim

u apuy ieru girelim siz erenler ile dem-i dr grelim didi eyitdiler bizim

447
di yalna
448
itmeyen

169
aramzda peyamber maz peyamberligini var mmetie eyle didiler Peyamber

areti bular ieyitdi fil l gir dndi a450 tel aretinden ol vat nid geldi

ki ya Muammed dn gir ve ol apuya var Rasl areti ol nidy ieyitdi fil l

giru dndi yine geldi ol apu alasna el urd daa bb eyledi yine kimsin didiler

areti Rasl eyitdi apuy ieru gireyim mbrek cemliizi greyim Raslm

didi rlar eyitdiler bizim mbeynimizde Rasl maz ve hem bize cet deguldr

kimseye rasl gndermek didiler Rasl aleyhisselm bu szi iidicek yine giru dndi

diledi ki ferat gele kend mamna gide skin ola yine areti izzetden seyyidi

ulana itb- msteb iridi ki y abbim yine ol apuya var ol meclsde451 dil

ol ande gidersin dn giru didi Seyyid giru dndi geldi yine ol dnp apunu

alasna el urd iret eyledi yani giru geldi gn bildirdi eyitdiler kimsin rasl

eyitdi seyyidel avmi diml fuarym didi rklar eyitdiler meraba meraba

ehlen ve sehlen yani ho geldin adem getrdin gelmekligin mbrekdr heme

mbrek olsun didiler ey miftahl ebvb [42a] diyp ol apuy adlar Rasl

areti allallh tel aleyhi vesellem ifte len ayrulbbi

bismillhirramnirrahim didi ol kapudan ieru girdi evvel mbrek ayan

bad bakd grdi ki otuz dokuz abe otururlar meger ki birisi asra kub Prsya

gitmi idi ol Selmn- Frisi idi amm Ali dai ol obetde452 r idi bunlar Rasl

aretini gricek yma urdlar yer gsterdiler seyyd gep Alinin yanna oturd

lkin Ali oldun ol demde bilmedi453 aber orup eyitdi siz kimlersiz size kim dirler

eyitdiler biz rlarz bize ihilten454 dirler cmlemiz dil-i455 pek (dil-i yek) cihetiz

449
h
450
ol vat a tel aretinden nid geldi ki
451
meclise
452
meclisde
453
ol vat anmad
454
il

170
birimiz ne ise varmz oldur didiler Rasl eyitdi neden malm didi eyitdiler

birimizden kan aar olsa cmlemizden aar didiler Rasl ibt eylemek gerek

sziizi didi pes ol dem h- merdn Ali mbrek olun uzatd (ve verk)456 aa bir

neter urca an revn old cmlesinden bile akd bir n dai apudan457 ad

meydna dkldi meger ki rlarn birisi ara pd sye m idi Selmn- Frisi

dirlerdi ol an an olndan idi Mrtez Alini olun baladlar cmlesini an

urd ol dem an grdiler ki Prsdan Selmn- Frisi dai iridi geldi bir dne engr

yani bir zm dnesi [42b] getrdi seyyidi ne odlar eyitdiler hdiml

fuar dimlik idp bu zm dnesin smet eyle didiler Seyyid evre yaa baub

fikre vard bunlar r kiidir bu bir zmi nice smet ideyim didi derl areti

izzetden Cibrl-i Emn aleyhisselma emr old ki ya Cebril abbim fikrde ald

tz iri cennetden bir nrdan aba al habbime ilet ol engri bu aba iinde ezp

erbet eylesn rlara ba idp irsin didi Cebril aleyhisselm cennetden bir

nrdan aba ald Raslu uruna geldi a tel aretini selmn ar ld ol

aba ne od erbet eyle y Muammed didi pes rlar dai ol bir zmi458

nice smet ider grelim deyp baup dururken an grdiler ki seyyidi nde bir

nrdan aba hir olup ikre gn gibi ule virdi seyyid ol aba iine u oyup

aal amer parmalaryla ol zmi erbet eyledi rlar ne od a tel

aretini bunda ikmeti var idi udret hir olsa gerek idi rlar ol erbetden

idiler cmlesi mest-i elest aldlar kendlerin (yv) ldlar bunda bir let el virdi ki

oturdlar yerden ayaa459 urdlar bir kerre y Allh deyb dest urdlar ryn

pryn sema girdiler Seyyid dai [43a] bunlarla sem iderken mbrek bandan

455
yek dil yek cihetiz
456
ve verkine bir neter
457
dan ad
458
m dnesini

171
immesi yere ddi ol immei aldlar r pre ldlar bellerine balayup tennra

eyitdiler imdi gerekdr ki dim olan kii cn- glden ve dern-i dilden dmet

eyleye dai kend Merebinden adl adlet tal itmi ola dimlik smetde fat

d gerek zir ki a sbneh ve tel areti her kimseye midrnca ura

virmidr ve her kimseye lince uvvet virmidr nki dn iine demin

(duili) yodur lemde her ii idp eyleyen adur (ge-i farine460) met

azimdir bzrgn odur hemn itid ile dn mukem idp a yolna

muabbeti ziyde olmak gerek bu maalle mnsib bir ikyet vi olmudur

gnlerde bir gn areti Emiral mminn ve imml mtten esedallhl lib

Aliyyibni ebi Tlib Kerremallh vecheh oturmd areti mm seyn rii461

geldi eyitdi y baba beni sever misin mm Ali neam severim evldm ciger

kemsin didi areti mm seyn yine eyitdi y baba vlidemi dai sever misin

mm Ali eyitdi bel severim binti Raslllahdr ve hem (srr-) serr-i mihribnmdr

didi yine mm seyn eyitdi y baba sen bir gli iki pre eyledi yarsn baa

virdin yarsn anama virdin pes d-y mtel aretin462 yle sevirim dirsin mm

Ali kerremallh vecheh urd mm seyni bu szine cevb viremedi ol sat

[43b] areti463 izzetden Cibrl-i Emn nzil olup Rasle a selmn getrdi eyitdi

y Muhammed ammi zden mm Ali areti seyn elinde utsadur sul

cevbndan ciz old var onlar mkillerin all eyle suli cevbn yine areti

mm seyn virsn syle ya Muammed didi Cebril urc eyledi Seyyid yerinden

urd mm Alinin menziline dem bad ieru girdi Aliyi seyni urunda

grdi selm virdi bunlar dai Rasl geldigin grdiler Ali Fma ve asan ve

459
zere uru geldiler bir kerre
460
fari ki met azmdir
461
irie
462
aretini de

172
seyn Aleyhisselm ayaa urdlar izzetle aleyke (eylediler) Rasl areti gep

oturd buyurd ki y Oul seyn ey ciger ke ve ey urretel ayn Cebril geldi

baa aber getrdi ol mkil meseleni cevbn yine seyn virsun didi oul

geldim ki baa ol meselenin cevbn viresin didi andan areti mm seyn eyitdi

y ceddh bir kii kend olun sevmek efatdendr ve avratn sevmek

ehvetdendr d-y mtel aretin sevmek aatdendr didi nki mm

Aliyyibni Ebi Tlib kerremallh vecheh areti mm seynden bu kelm

ieyitdi fil l urdu yerden ucalayup mbrek leb-i gher-fenlarn bs eyledi

ve barna baup du kld eyitdi oul a tel areti ilmke kemlke artursn

didi pes imdi malm ola ki bir kimse vcdna [44a] yol bulsa kend zin bilse

kmildir n degildir non olan yerindir (yerendir) ki an bilen zerine464

uramaz non l ve non fil ve non sz465 n sanma bunlar cmle

nondur mil olan kii kend zini466 non yere getrmez bir kii bir non

yere gelse bilmi ola ki kend kindendr467 ve bir yire kimesne kend yoln

gzleyp erenler izin izleyp yrise ol nona uramaz zr kendzin bilen zevle

uramaz pes imdi dim gerek ki ak odunda cigerin kebb ide lara yedire zr

ki aati mihr muabbeti yetde alibdr Nazm :

T l468 beliden sevdik sevidik

Bizimle469 ezelden yardur muabbet

std naarndan irra470 avusduk

463
cenb
464
zine
465
ve nosn
466
zine non yir getrmez
467
lindendr
468
t biliden
469
bizim
470
irr(opusduk)

173
 Mmine adm irrdur muabbet

Muabbetdr lilhe illallh

Muabbetdr Muammedn Rasulullh

Muabbetdr Ali veliyyallh

ism-i manide birdir muabbet

Allh bir Muammed Ali ortasnda

Beytullh iinde a (rasnda471)

udret kandilinde a arsnda

Cebril grdui nrdur muabbet

udret kelmn syler Cebrl

Ra lomasn unar Mikil

Cn cna uladrr Azril

srfil aznda urdur muabbet

Muabbet idenler nabin alur

Muabbet itmeyen472 yolda ne bulur

Ser eme Muammed Aliden gelr

lias dknmez gldr muabbet

471
azne
472
iderse durur ehlin bulur

174
 Muabbetdr yeri gg dir473

Muabbet iden yanar er [44b]

Ak() beytullh ma ur

a naar eyitdigi yerdir muabbet

Muabbet admdr insn iinde

Zir ki cn sevinr cn iinde

rlar meydnnda irfn iinde

Ne isterse bulunur ddur muabbet

Gel beri imdi imn iderse

Kelime (a degil) gmn idersen

Srr tercemndur ayn iderse

Zir al iinde srdr muabbet

Bu her dem bahrdr bunda olmaz

ter blblleri dilleri urmaz

ous dknmez hi rengi solmaz

Bir aceb b- glzrdr muabbet

Vara474 glendir hem rin Ferhd

Leyly Mecnna gsterdi std

Muammed Aliden uruld bnyd

473
diregi
474
varaa

175
 T475 ezelden beru vardr muabbet

Cn cna muabbet itse erkndr

Zir Muabbeti arzus cndr

blar meclisine irse cevndr

R(yryende) pirdir muabbet

Muabbetdr Muammed cemli

Muabbet ideni artar kemli

a ikr eyleyen blbln dal

Ounan urnda ldr muabbet

seyni sevmeyen ndn- ama

Ol durur ric mula muaa

On iki immdur yrdur muabbet

ayriler ayr yrdur muabbet

ul Himmet bu mam zge mamdr

Muabbeti mihri on iki immdr

Gzel h naarnda tammdr

aat val- ddrdr muabbet

Dai bundan sora seyr-i slk makmdr476 lib olan kiiye lzmdr yani slik

niyyeti nice olma gerek ve slk ne mandir [45a] an dai bildirdi imdi a477 ehli

475
t ezel zldan vardr muhabbet

176
arndlara malm ola ki slk luatda mutla gitmek mansnadur ve ehl-i

taavvuf indinde slk marifetullh bbnda evliy yolna gitmek ve seyr-i slk

itmek mansnadur ol dai iki sm zerinedr birisi seyr-i ilallh ve birisi seyr-i

fillhdr evvelki seyri nihyeti var amm ikinci seyrin nihyeti yo478 eger bu

ibretle fehm itmezse bir ibretle479 dai beyn idelim tife-i fiyyn atnda

seyr-i slk ehli oldur ki yaramaz efl ve avl (avlinden) gep yai efl ve

evl ve avle vl olmadur dai varlndan fni olup a varlyla bi

olmakdan ibretdr her vechile pindr ve naliden gidp ilm-i yane vl

olmadur yani pindr dimek inanmadur cem eyn aatini ve mhiyyetini

kem hve aa f nefsil emr bilmekdr her kimse ki bu ir olnan mertibe vl

olsa an slik-i akk dimek ciz olur imdi bilgil ki yz bi slikden anca birisi

vl olur ve ib-i keml olup aati bulur m bsi her biri bu yolda bir

mertibde alup mnai olur dai yolda olan aabeler ve icblar ki al drtdr

evvel dnyy sevmekdr ikinci ch menb shibi olmadur nci talid lmadur

drdnci mayet eylemek480 ol al maamlar ve dereceleri dai al drtdr

evvel evl-i dadur ikinci efl-i lyadur [45b] nci al-i rayyedr

drdnci marif (lev sine viyyedr) pes takk bilgilki bu ikr olnan aabeleri ve

icblar at itmeyince bu ala mamlar myessir olmaz zr ki ol icblar def ve

ref itmek ahret mebehesinde ve bu makmt- liyye namz mbehesindedr

bu d muarrerdr ki ahretsiz namz mabl ve myessir degildir nete ki fal

olmaynca val olmaz ey lib sen senliginden gemeyince dy vl olmazsn ve

dai mam- kmile vl olma drt nesne ile sl olur evvela aldan uzlet ve

476
mamn beyn ider lib olan kiiye lzmdur yani slikiyyeti nice olma gerek
477
ehl-i a
478
ibret irle sfiyyn indinde seyr-i slk ehli oldur ki yaramaz efl ve avl
479
bir baa ibretle

177
ini yani avmdan ve msivdan bilklliyye ferat itmekdr ikinci az

yemekdr ve anat eylemekdr ve hem o yemek bedene murret getrr ve

ziyde az yemek dai ciz degldr cesedi af eyler nci az sylemekdr ml

yani kelmlardan perhiz itmekdr481 skin olup sylemekdr drdnci az

uyumadur ve hem az uyumada a tela aretin ikr idp namz ve niyz ile

umrini geure ayrul mr evsauh avlince rte482 gerek ne yetle az yiyp

aif ola ne yetle o yiyb d-y lem yezel atinden alup483 add-i itidlden

tecvz la484 ve ne yetle o uyuya485 gice geen avllerden marm almaya

fer486 mme r(r) smmer seal mer min ecelittami ve ade-i brde

ibi bu mama mnsib ne al buyurmudur [46a] veeddesise min cin

vemin ebain ferubbe mamaatin erru (minettuami) pes tarik-i487 slik-i a

olana iki nesne biyet mhim ve lzmdur488 anlarsz a vul myesser olmaz

biri insn- kmil ki erat arat marifet akat bbnda kmil-i mkemmel ola

an muabeti ve ird az yemek az uyumadur ve biri dai salik489 niyyeti li

ve muli f ve d gerekdr eger murd al iinde itibr bulma ise yz bi

mchede ile riyyet ekse mabl490 degildir fil aa ol mrik ve mridir ve

zerrdur nebillah mertib a idp insn- mil mamtn nihyetine vl

olmaz ise bri cedd cehd idp kend cn cehennem abndan al idp

480
eylemekdr ve dai
481
idb
482
olana
483
ala
484
lmaya
485
uyuyup
486
fer
487
slik ari-i a
488
ve elzemdr
489
sliki
490
dergh

178
cennetl mevya ve firdevs-i alya vl ve dil olasn her nesne ki hiren

madenine de ol dai toz olur vey bir murdr necs iine dse ol dai murdr olur

murdrdan murdr olur pes yle olsa say ve idm eyle ki sen kend zini pk

idesin tki senden olan dai pk ola zr ki yuyc pk olmaynca yudu dai pk

olmaz dai ayd ile muayyed ola ki ala (sl sel) atub ret-i hirde alt491 ve

ac idp menbet ve feri mesilin cem idesin hemn saa din bbnda gerekl

nesneleri kifyet [46b] midr grenmek lzmdr lkin biyet mhimm olan

rst-gftr ve nk kirdr ve al-492 avr olasn ki ar-i a bu nesne ile

mebndir zr bu fat ehl-i cennet fatdur ve dai bunu dd493 vardr yalan

sylemek ve bed y olma ve arm loma yemekdr bunlar ehl-i cehennem

irdr imdi cehd idp sft- amde ve al- pesendde l idesin ki al

senden t mnfek olmaya dai ol ifeden olmaya ki dr- gy ve bed y olup

heme anlar detleri kezb()494 anlardan gh yailik hir olursa (leara)495

r olm ola nebillh yle olma ehl-i nect ft degildir ande ald ki ab

derect ola bu mertibler taline say it496 ve immeti klli deale ve tesri oldu

nice yt- beyyint ve edi birle bit ve hirdir avlihi tel velleine ched

(fin) lenehdihim sblen leyse lil insni illa mse al- ud birle ol zamn

reste olursn ki al adrul imkn elden geldike cemi malta iyilik idp

anlardan bir v ric itmeyp ve bir v murd almaya minnet dya ola

minnet btl ve l ider497 muarrerdr ey lib nki ehl-i [47a] nect ir olan

491
aliyyet mamn gsterp o o alt avm ve ac idb menbe fh ve feri mesilin
cem
492
ve ell
493
dddur yaln
494
ve bhtn ve iftirdur ve ayr nmal efl-i abiha olmudur anlardan
495
velr
496
zr
497
itmek

179
al- hamdeleri bildi cehd eyle ki ol ft ile mevf olasn ve ehl-i cehennem

irn dai g ld cehd eyle ki ol ab fatlardan dr olasn adi-i erfdr498

ki Raslullh allallh aleyhi vesellem buyurmudur eddny mezraatl iret

yani dny ireti ekinligidr bunda ne ekersen anda an biersin bunda499 ne kesb

kr idersen lem-i beda bulacan oldur enns (yecziyyne) bi amlihim in

ayran feayra ve in erran fe erra pes imdi malm ola ki ark-i aa slk

itmege lib olan arndalara bu risle kfdir velkin rif il ne dna ile muib

olmaynca olmaz ur sz faidesi yodur kmil-i mride irimek gerek ve hem bir

l dn muib bulma gerek zir bir kii sekker dimekle az500 Nam:

hiretde ne gerekdr bilemez

Al yo bilisi501 yo kimi canlar

Varup bir mridden ird olamaz502

Mrebbide eli yo kimi canlar

Tvbe itmi nefsin ldrememi

lin lara bildirememi503

Evin yapm iin olduramam

Mum var bl yo kimi cnlar

lar gli a eviye

498
de gelr ki eddny
499
nik bed
500
atlu olmaz
501
bilisi
502
olmam
503
uyduramam

180
 an evin oyup gitme daveye504

Eyledi505 fi kend evinde (meye)

Dili var li yo kimi canlar

vc506 bir fata urasa atar

rifler nde gelse ne dutar507

Blbl olm ayr baede ter

Dal var gli yo kimi canlar [47b]

h ayi ider pirim Alidr

Gitdgimiz immlar yoldur

Benliginden geen oldur

Gmn li yo kimi cnlar

dai yle malm ola ki mm N Cafer-i d ayallh anh std lib

anda buyurmudur ki y f seyr-i slk ne nesnedr liblik dest-girlik niyz

bendlikdr bu yol kimin Muammed Alinin bu seyr kimin Muammed Alinin bu

yolda ne var lili arndl (setrplu) var evvel tc kime indi dem

afiyyullha indi ikinci tc kime508 indi N nebiyyullha indi nci tc kime indi

brhim alilullha indi drdnci tc kime indi Muammed Raslullha indi beinci

tc kime indi Ali veliyyullha indi pes dem afiyyullha inen tc ne renk idi N

504
ayr ye
505
elde
506
bir saana urasa ter
507
utar
508
Nh nebiyyullha indi nci tc brhim allullha indi drdnci tc Muammed Raslullha
indi beinci tc Ali veliyyullha indi pes dem afiyyullha ve Nh nebiyyullha ve brhim
alilullha bu peyamberlere inen tc beyz (a) idi ve areti rasle inen tc yeil (b) idi ve emirl
mminin mm Aliye inen tc krmz idi (a-yeil, b- bey)

181
nebiyyullha inen tc ne renk idi brhim allullha inen tc ne renk idi Muammed

Raslullha inen tc ne renk idi Aliyy veliyyullha inen tc ne renk idi cevb dem

afiyyullha ve N nebiyyullha ve brhim allullha bu peyambere inen tc

yeil idi ve areti Rasle inen tc beyz idi ve Emirl mminin mm Ali

kerremallh vecheh aretine inen tc rmz idi pes bu be kimesneler ki ikr

olnd biz farlere bunlar yoln arn a509 dem std nebi bildik Ali a

[48a] std nefes bildik arat imn ecn prleri banda tc- devlet albinde nr-

Muammed std- a cemiyyetin510 penbesi mihri nbvvet muabbet ipligi

ignesi arat aabesi utb- Alidir ve on iki immlardur alnl marden

maribe degin uzunl ara degin a (yekel feder) oldug511 yerde oma dizligi

serde512 gtrmek imdi lib oldur ki Muammed Alni on iki imm nefesin on

iki gne degin grenmese ipi rktr ve yzi aradur vesselm Nam :

Ey muibb-i Muafa vi piri vi l-i ab

Dinle imdi syleyeyim ben(er-i tc- evliy)

Evvelini geydi dem N brhim sebz513

Hem514 sefidi geydi Amed ol rasl-i kibriya

Ol zamn kim h- lem server dny ve dn

Krmz baa geydi ol Aliyyl mrte

509
a dem std veliyyi nebi bildik arat imn icns prleri
510
cemiyyeti
511
ululug
512
serde oma yani banda getrmekdr imdi
513
bey
514
seyidi hem geydi

182
 dmet-i pr idi nda bildil tc snnetin

Snneti n fara dndi eyledi ev af

Al tc estafirullh ile bilgil ey muibb

Fer-i tc515 n-szlardan kesilmek b-riy

Pivsn tc bildi kim ki a and

hiri on iki immdur bn nr- d

Kllisi516 bil (yek elifdr) kll sensin y Ali

Kllisi517 old life lib-i a rehnm

Aabesini pr bilgil ikr-i a tarrini

Rengi glgndur n h ehd-i kerbel

gnesi hem old kir ibligi sen lib

Rh erkn- mey l zine piv

Penbesi mihr-i nbvvet ulle old atr

Bama giymekdr ayt hem (mem518 zen cda)

Ehl-i kisvet ger bun bilmese519 hi dem degil

515
eyitdi
516
ev
517
kellesi
518
memt

183
 Virmi ola bu cihnda mrini bd- fen

Bende-i h velyetdr ayi bil yan

kyy h olupdur gzlerime ttiy [48b]

aret-i520 Muammed Mutafa ve mm Aliyyl Murtaa evldna muib olan ve

mtbaat lan liblere ve muhiblere ve dlara tc ve kisvet beynnda bir a

naat ider mm Muammed Br aretleri bundan bu risleye ird- kisvet deyu

isim virdi vallhl msten sul itseler ki tc nedr tac istivs nedr tc

ubbesi nedr tac (kand) nedr tc lengeri nedr tc imn nedr tc

kelimesi nedr tc blesi nedr tc (asli) usli nedr tc kelidi nedr tc

far nedr tc snneti nedr521 tc ayat nedr tc memt nedr ve hem tc

al nedr ve tc feri nedr elcevb min hihil mekrt tcdan murd

Muammed Alidr tc istivs (sefeliden) Alevye tebdl olmadur tc ubbesi

noa-i aatdur tc kenr iki leme km itmekdr tc lengeri slikler

istivcdr tc imn aat menzlidir tcn kelimesi tekbrdir tcn kblesi prdir

tcn asli aldan uzlet idp (alyadan) biri olmakdur tc kelidi her mkili all

eylemekdr522 tc far erenler sohbetidr tc snneti erenler dmetidr tc

ayat pklkdur yani dmet da geirp erenler naarnda mabl olmadur tc

memt alk523 eli degmektr tc al tvbe ve istifrdur tc feri avmdan ir

519
bilmezse
520
ve dai mm Muammed Brdan mervidr ki tcdan murd Muammed Alidr (istivs)
sfliden Alevye tebdil olma ubbesi
521
tc cn nedr
522
itmek
523
ala degmektr

184
olmadur eer524 sl itseler ki tc [49a] kubbesinde ne yazlmdur tc ortasnda

ne yazlmdur tc eteginde ne yazlmsdur tc iersinde ne yazlmsdur tc

tarasnda ne yazlmdur el cevab tc kubbesinde yazlmdur ki klli eyin

hlikn ill vecheh tc ortasnda yazlmdur ki Allh l ilhe ill hv tc

eteginde ki ysin vel kurnil akm yazlmsdur tc iersinde (senrihim)

yatna filfi ve fi enfsehm yazlmsdur tc arasnda lilhe illallh

muammedn raslllh aliyy veliyyullah yazlmsdur Tamis:

Gel beri gel beri beni gr kim ne tm ey gl

t ile man ile gr ne fatm ey gl

lem ire zbde hem mmuhtm525 ey gl

Hem sleymn- zamnm (bende tem) ey gl

Ehl-i am bil yan gel ben baaym ey gl

Bendedir eflk encm hem kevkib hem amer

Bada tcm nr- adur belde ilm526 kemer

Ru- kudusm tki (ddem) ben zmden bir ber

rimedi bu knt kenze her znden b-aber

r unur bendedir hem i cihtm ey gl

Bendedir ar ile krsi lev-i maf lem

Bir are527 udan yaratd a bizi n askerem

Glmi bir ehre nisbet (y ayub) bad dem

524
ve dai tc ubbesinde klli eyn hlikn ill vecheh yazlmdur tc ortasnda Allh l
ilhe ill hv yazlmdur
525
iftirm
526
alf kemer

185
 Glm ire (ba lden528) bir arr- muterem

Ehl-i am a bildim a ertm529 ey gl

Cmle eyn ser--ser remz-i lin bilrm

Hem eriat ar ile hem arat lurum

anma zhid bu fendan ben aiat lrm

Bir apudan gider isem bir apudan gelrm

Ehl-i hirler anurlar ldm memtm ey gl [49b]

Bu fenn er gerdiile revn530 biziz

Bu fen odur bizimle geri revn biziz

ul dili imiiz mey bizdedir s biziz

Gh gelr gh gideriz ayy-i ebed b biziz

Pes bu maniden beni bilkim ayatm ey gl

Eger sl eyleseler slk nedr ve yol olunu yol nedr ve ol yolu srr nedr

cevb budur ki mulu ahr-pslu zehr-nlu derd-nluk perde-plu eger

sul eyleseler531 a kimseye indi cevb budur ki yedi kimseye tc- kisvet indi evvel

dem afiyyullha ikinci N nebiyyullha nci brhim allullha drdnci

527
a bizi bir atre udan yaratd n dem
528
tat ld
529
a dertm
530
dnni
531
a kimseye tc- kisve indi ve renkleri ne idi cevb budur ki yedi kimseye indi evvel dem
afiyyullha indi idi ikinci N nebiyyullha indi mi idi nci brhim allllha indi yeil idi
drdnci Ms kelmullha indi ar idi beinci s rhullha indi gk (gn) idi altnc Muammed
raslllha indi bey idi yedinci Ali veliyyullha indi rmz idi ve dai terkinde ne var idi
terkddny res kll ibdet ubbddny res kll aietn

186
Ms kelmullha beinci s rullha altnc Muammed raslllha yedinci Ali

veliyyullha eger sul itseler ki renkleri ne renk idi cevb vir ki dem afiyyullha

ve Nh nebiyyullha ve brhim alilullha yeil geldi Ms kelimullha ar geldi

s rullha (gk) geldi Muammed raslllha bey geldi Ali veliyyullha

rmz geldi eger sul itseler ki terkinde ne var idi cevb budur ki terkddny

res kllibdet ubbddny res kll aietn dai532 sul itseler ki

banda ne var (reid diresinde ne var pir astrnda ne var alfe penbuunda ne var

lib aruunda ne var pir pir ilpikinde ne var) kir yire osalar mrdelik baa

kosalar zindelik [50a] eger arsalar tc altnda ba ne dr arullh yz nedr

vechllh ggsn nedr beytullh el nedr yedullh evvel pir mm Cafer-i

dk nci gzci mm Zeynel Abidin drdnci arci mm Muammed Bir

beinci alfe mm Muammed Tai pri ar cism533 gzlemek kir ikr eylemek

gzci gnhkr utup gzlemek arci ar alup Allh yd534 eylemek

Muammed orta Ali alfe ird buyurma kisvet giydirmek dim dai hdmet

itmek gerek eger orsalar dimlik evvel kime geldi cevb Muammede geldi

Muammed kime virdi Selmn pka virdi ofra alma areti brhim hallullha

geldi ve ofra getrmek areti Selmn- Frisden ald ve ofran yzi nedr ve

estr nedr diseler cevb yzi bismillhirrahmnirrahim estr elhamdlillh dur

dui dim budur ofrai all nimeti celil manei areti smail abl-i urbn dem

devzdeh imm uhr- Mehdi ibzzamn ez dem-i prn manei merdn tekbir

diye dui arci evvel lfir eline alca gerekdr ki ziyret ide dai535 her kim

var ise anda r olan libler ziyret ideler a eliyle abasndan utup oln

532
dai banda ne var mrid diresinde ne var pir astrnda ne var alife
533
cem
534
ikr
535
dai r olan liblerden anda her kim var ise ziyret ideler a eliyle abasndan

187
yuaru aldra ide ki ah- merdn Aliden sen alubsn yad-gr l fet ill ali l

seyf ill lfir [50b] std nefes imn- ariat erkn- mey ari- ziler a

grd a (alarm) destur h diye dui aar ar536 budur lfir kesginligine

yezdler fenlna mminler aflna yz alna sr537 pklgna teslm temenn

abullna gller murdna h devletine a ile ev ile bir Allh diyelim Allh

Allh diye ndan Mehdi uhr ola erenler fari mezd ola diyb glbeng eke dai

bundan sora sul eyleseler ki pri kimdir cevb yoldur ann areti Rasl

allallh tel aleyhi vesellem buyurmudur ki men teebbehe biavmi fehve

minhm dai538 orsalar ki prile seni mbeynide ne nin vardr cevb vir ki

tevell ve teberr dai sul itseler ki pirile seni arada ne baludur cevb vir ki

edde h ve teln-i prn ve ahd-i miyn bend baludur eger orsalar ki edde

nedr cevb vir ki teslm olmadur yol iinde ahdine vef eylemekdr dai orsalar

ki pri saa ne didi cevb vir ki ur dmetile otur izzetle syle edeble eger libe

iriesin nzil ol ve eger nzile iriesin lib ol eger orsalar lib misin lib misin

lib misin cevb vir ki ne libim ne libim beli libim orsalar neye libsin

cevb evvel eriate ikinci arkate nci marifete drdnci aate [51a] eger sul

erat orsalar ki erat nedr arat nedr marifet nedr aat nedr cevb vir ki

erat arm arat terkim marifet derdim aat merdim eger539 orsalar eratde

kimin olusn aratde kimin olusn marifetde kimin olusn aatde kimin

olusn cevb eratde dem oluym aratde yol olym marifetde keml

536
aric lfir
537
ser pekligine
538
pirile seni mbeyninde ne nin var cevb tevell ve teberr var prile seni aranda ne baludur
cevb edde h ve teln-i prn ve ahd-i miyn bend baludur edde nedr cevb teslm olmadur
yol iinde ahdine vefa eylemekdr pri saa ne didi cevb ur dmetile
539
sul eratde

188
olym aatde gk atam yer anamdur diye eger540 orsalar ki bu yolda ne var

cevb vir ki nefs(nefes) mrdelik dil zindelik var eger orsalar ki mrdelik nedr

zindelk nedr cevb yeri grdm mrde oldum ggi grdm zinde oldum ve eger

sorsalar ki bada ne var alnda ne var anda ne var gzinde ne var ulanda ne

var burnuda ne var znda ne var ggsnde ne var elide ne var belide ne var

dizide ne var ayanda ne var arkada541 ne var nde ne var cevb bamda tc-

devlet alnmda namz at amda lem-i udret gzmde nr- velyet

ulamda pk- Muammed burnumda by-i cennet azmda imn- ehdet

ggsmde urn- ikmet elimde dest-i velyet belimde kemer-i hidyet dizimde

dem-i dmet ayamda erkn- mey aramda542 ecel mde naib var Nazm:

Cehd eyleyp bir pre yetmege ayret idelim

El virp etegini utmaa ayret idelim

Beldan emn oluben ati rat olasn

Dni mn (glne sende) yatmaa ayret idelim [51b]

a saa ld eyledi naar virdi keydirdi ramet onn

Kin kibri glden atmaa ayret idelim

Cn tenden ayracakdur543 felek oyun

Oynayanlar (mte olur tmege) ayret idelim

540
sul bu yolda ne vardur cevb nefs mrdelik dil zindelik var sul mrdelik nedr zindelik nedr
cevb yeri grdm
541
ardda
542
ardmda

189
 Glene544 gir ey ayi gle hem dem ola gr

Vatidr blbl gibi tmege ayret idelim

rivyetdr545 esedallhl lib areti imm Aliyyibni Ebi Tlib kerremallh

vechehden ki buyurmudur ehl-i ark nedr ve arkat kilidi nedr ve a

dendndur ve aratn yol adur ve ube-i arat adur ve kelime-i arat

nedr ve gher-i (gevheri) arat nedr ve arat genci nedr ve aratn yemii

nedr cevb min hihil mekrt ehl-i ar oldur ki abrdur ve dendndr ve

aratn yol bi bir mamdur her kim bu mamlar bilmese aa ehl-i ar dimek

armdur eger bi r drt mam bilmek gerek eger r drt mam bilmezse

bri on alt mam bilmezse elbetde sekiz mam bilmek gerek ve grenmek

lzmdr arat iinde hem vcibdr dai eger orsalar ki ol sekiz mam arat

iinde ne mamdur ki an bilmek lzm ve vcibdur cevb budur ki evvel mam

ayybtdur ikinci mam bidtdur nci mam zhidndur drdnci mam

dindur beinci mam riyandur altnc mam kirndur yedinci mam

muibbndur sekizinci mam [52a] rifndur amm ayyib demdr bid drisdr

zhid sdur d Msdur ri Eyybdr kir Ndur muibb brhimdr rif

Muammed Alidr dai arat erenleri drt drl mam dai buyurur evvel

mam cebert ikinci mam melekt inci mam lht drdnci mam nst

dahi orsalar ki ceberut andr cevb cebert eratdur aa Cebril (mteallakdur)

melekt aratdr aa Mikil mteallakdur lht marifetdr aa srfil

mtealladur nsut aatdr aa Azril mtealladur dai bilmek gerekdr ki

543
ayrr odur felegi
544
gir glene ayi

190
ube-i arat altdr evvel dem ikinci N nci it drdnci brhim-i alil

beinci Muammedl Mutafa altnc mm Aliyyl Mrtedr546 ve hem

aratu al oruludr ve arat gevheri (miskinlikdr) ve arat genci ilm

keml ve marifetdr ve arat yemii mihr muabbetdr ve arat bir

mamdur lib (emziren) kii gerekdr ki bu mamlar bile aa gre amel la

eger bi bir mam bilmezse r drt makm vey on alt mam bilmek gerek ve

yd sekiz mam bilp grenmek gerek arat iinde vcib ve lzmdr dai

bilmeyecek olursa cmle mridleri ve muibbleriyle ymet gnnde yzi ara

oyalar cemi enbiylar ve evliylar aa davc olup uur- ada ab- came

mstea ola [52b] pes imdi bir kii kfrin tarken imnn atma niye Beyt :

afil olma yol iinde ayan adan an

yle ala srrn sevdgin arddan an

T ki iin ayra dne Nam;

Serseri girme meydna

kdan avl isterler

alll ile urma dem

Tadi ehli kl547 isterler

Uyn aflet cesedinden

bt isterler bndan

545
rivyetdr mm Aliy kerremallh vecheh buyurmular ki ehl-i arik
546
kerremallh vecheh

191
 Her a obetinden

Erkn ile yol isterler

Erenler (evinr) tlmez

Bu yola ile atlmaz

Bunda ar-mhre atlmaz

Ya gevher ya lal isterler

l r pre iderler

Birin yol utup giderler

Dile ne itibr iderler

l iinde l isterler

Suln Abdlm neylersin

Mkil all idp sylersin

Arusn iek alursn

Yarn senden bl isterler

Ve dai Muammed Ali erkn erenleri yle ayn beyn lurlar ki filigin

snneti ve yedi far vardr evvel snneti budur ki fi olan kimesne dilini kelime-i

tevidden li itmeye ikinci snneti budur ki albinden adveti gtre kimseye kibr

kn utmaya bu ased [53a] itmeye ra uyup eyna gl atmaya nci

snneti budur ki nu udret-i a ola kimse ile cenk cidl ve kimseye dmnl

itmeye dai filigin evvel far budur ki fi olan kimesne yetde serdr ola zhid

547
avl

192
mnn eyndan nice anursa fi dai srrn aldan yle ana ikinci far

budur ki lib bi bir ise bir otura ve bir dilden syleye nci far budur ki mzn-

aa mui ola bir gnhna bi r niyz eyleye kimseni ybetin itmeye ve

yaln sylemeye ve yaln yere and imeye drdnci far budur ki ayret ua

uanup k menzilinde ola beinci far budur ki mrebbisine mui ola emrine

fermn-ber ola altnc far budur ki mubin aat- a cemiyyete yetre

yedinci far budur ki alfeden tc kisve bl eyleye ve filigin bir ar dai

budur ki zini meya yetre bu ark zere olmayana f548 dirlerse inanmayasz

valla alem pes imdi yle malm oluna ki evvelki snnetden den libi

zerine yol vardda eger yola beyn (bi yn) virirse a kend (grgsne) oyasz

ne dmet lursa anla abl idesiz ikinci snnetden den libi zerine yol

vardda bir ar elzem idp bir a tercemn alasz a alfe a alasz

nci snnetden den libe [53b] ari elzm idp a tercemn alasz

a alfe a idp be a std a ha alfe a idp be a std a

ha ner alasz ve dai bir lib ki evvel ki fardan dse be ar (ilm) idp be

a tercmn alasz be a alfe a idp yedi a std a ha ner alasz

ikinci fardan den libe yedi ar ilzm idp yedi a tercemn alasz be aa

alfe a idp on bir aa std a ha ner alasz nci fardan den libe

on iki ar ilzm idp on iki a tercmn alasz ouz aa alfe a idp on

yedi aa std a ha ner alasz drdnci fardan den libe on ar ilzm

idp on yedi a terceman alasz on be a alfe a idp r aa std a

ha ner alasz dai bundan sora alan far gnh birdir eer mrebbi

gznden dse ve eger muib glnden549 dse eger ya bandan tc alnm

548
fidir dey inanmayasz pes imdi
549
gznden

193
olsa bu far gnh birdir r yedi ar ilzm idp r yedi a zilere

tercemn olasz otuz e alfe a idp yetmi ouz aa ha ner alasz std

adur dai bundan sora bilmi olasz ki bir kii bunca fardan dse aa dermn

yodur srgn olur andan ol dergha varup kenduzin [54a] meya yetrmek gerek

mrid abl iderse lib dai abl ide mridin abl itmedgi libden dai

dermn yodur yzi aradur srgndr hibir cemiyyetde yeri yodur eger mrid

abl iderse ol kiini cmle mln mir itmek gerek bu ar iinde her kim ind

ve mulefet iderse bu ara gre amel itmezse srgndr ol bu arden degldr

dnyda ve iretde yzi aradur on iki imm atrndan ve a dirndan

marm alur ymet gnnde cemi enbiylar ve evliylar andan bzr olurlar

amm bir kimse far el hl olsa tercemn an rsdr her ne getrrse alup abl

ideler ve dai bir kii liva eylese bu ar iinde ol kii fardan der drt meheb

iinde yodur eger idecek olursa gerekdr ki yz altm ar ilzm idesiz bu ar

iinde olursa murdrdur eger alarsa yz altm a zlere tercemn alasz

oksn oz alife a idp std a ha ner cmle mln mr idp

ondaliyasz550 tki ol libi ii temiz ola Nam :

Derviligin on bb vardr mmin

rif ise gel gel dile evvelinden

Evvel budur lilhe illallh

Kelm- tevd ouya dilinden

kinci budur advet itmeye

ra uyub eyna gl atmaya [54b]

550
orandalyalar

194
 Mmin glnde (ksi) utmaya

Gee551 gr (yatlu) fikr fiilden

nci budur ki nu a ola

Siline alb yinesi pk ola

udretden cn ula ola

aat gevheri ana552 linden

Drdnci budur ki ol serdr ola

Gire dost baesine553 glzr ola

la Manr gibi hem berdr ola

Birkez len yr olmaz lmnden

Beinci budur ki bi bir otura

(zini ursn ile) getre

Hem Raslllh avlin yetre

Gemi ola erati linden

Altncs budur ki r eyleye

rin mevls abl eyleye

Drl drl fesd terk eyleye

Naib ola aa ramet blndan

551
geiri gr
552
unr za

195
 Yedincisi budur ki mrebbsine

Derd ile dm ola hevsna

ondura gl uun yuvasna

Bari olmu gevher olur (glnden)

Sekizincisi554 budur ua uana

Trb olup inp yere dene

Erenler bu dervilige nine

Emr budur byle geldi ilminden

ouzuncu budur ki tc uruna

Boyana albi a nrna

uyla555 gire cennet rna

ulle giye ol drsi elinden

Onunc budur muhib bula

nla ze ameller la

Edeble ana teslm ola

Gemi ola rndan556 lndan

Derviligin bir bb dai vardr

zin prine yetren erdir

553
n
554
sekizinci
555
il ile
556
rn

196
 ay aat bir gizl srdr

Getrlsn perde icb yolndan [55a]

std nefes mn- arat erkn- mey dahmz seyn buyurur ki liblere

ve muhiblere malm olsun ki h- lem penh eiginde ziler ala-i ohbet

urup tevhd iderlerdi ngh bir mkil hir old Ali alife ve brhim alife ve

Ebl r alfe ol obetde r idi bunlar aya zere (peymnee) yerine gep

nazara urdlar h- lem penh azreti ol mkili gh eyitdiler areti h

buyrd ki bir obete r dne elma gelse vcib oldur ki cmlesine bir bir virp

smet ideler eger mam olsun eger kmil olsun (de) berber greler ba ideler

zr ki yol iinde byk kk olmaz her arnd rs ldr an anm

arnd niyz mend olur dai bir arnd ki (znden) baa gele aa degin baa

abldr diye lfe ve kire ve pre degin baa abldr diye dai muibb nedn

olan arnd dergha ner olan at ve tr atsa bu ar iinde ol kii siteml olur

gerekdr ki mrvvet deyp mam- infda rsa oksn ouz r ilzm idp

oksan ouz aa tercemn557 alasn zilere alfeye yetmi be aka a idp iki

yz a std a sha ner558 alasz ve hem ner at ve r behsn alup

dergha gnderesz olan559 ve z azancn enm ehli olan kimesnelere viren

dergha gnderin [55b] her kim bu ara gre amel iderse dergha mabldr eger

bu ara gre amel itmezse dergha mabl degildir yle malm ola vesselm

Nam :

Diyeyim fal a dile ey cn

ula utar bu nua ehl-i irfn

557
zilere tercemn alasz alfe yetmi be
558
olan

197
 apudan t dibe varnca ard

Gerek kim grine on iki erkn

Eyvallh l trba sr yzii

Evvel erkn budur ey h hemn

kinci eige eyle scd

nci a ayan baar560 insn

Drdnci cemiyyete vire a

Bu cemiyyete yeten bulur mn

Beinci yine scd idesin

Bu devlete yetendir ehl-i mn

Altnc erkn- arat durur

Temenn ern evrile561 adan

Yedinci temennsn mihr eyleye

Sekizinci dre urup diye562 mn

559
ol at ve tr
560
baa sn
561
evril andan
562
di

198
 ouzunc saa glbeng virirler

Yine mrvvet deyp l secde revn

Onunc saa yer gsterirler

Dolanma oru ge er naarndan

Onbirinci dizi k secde eyle

Edeb grsn senden pr civn

On ikinci a cemiyyete563 yetersin

Bu cemde bulunur564 her derde dermn

aay almn her kim yetre

Aa adan ola ramet-i erzn

dahi ey Seyyid afiy rametullhi aleyh aretleri565 her libi mrebbsinden

isterem mrebbsi abl itmedgin ben dai abl itmezem didi ve dai prler ve

lfeler bu yolda n r dimesnler zr ki mrebbsiz ve muibsiz kii [56a]

dergha mabl degildir dai bir lib rsz bir i ilese sehvile566 mrebbsine

mrvvet dimeye prler ve alfeler ol libi sitemin srmesnler vadesi irip

lrse murdrdr namzn lmayasz dnydan irete imnsz gider nebillh

563
a cemine yetersi
564
buluna
565
buyurur ki her arnddan mrebbi ve muib isterem ve
566
sehvine mrebbisine

199
h-567 lem penh aretleri mrebbi ve mub anda yle buyurmudur ki

mub muhibden (talda) u ise armdr a ehli arndlar lokmasna el

(unsa) armdr dir yle ayn beyn (buyurile) vallh alem Nam :

ib alibi568 mi olur

Gidelim lib olmaa

libi li gerekdr

Eyvallh dili gerekdr

libler l gerekdr

Kim il olur lmege

Ol lib lmi (olm) degldr

an bulm degldr

Yklenmidr bo degldr

(Dilimiz) yk almaa

rr an ykidir

Dny mabd adr

Dini569 bir degil ikidir

567
ve dai muib muhibinden iinsiz u ise armdur a ehli arndlarn lomasna el unsa
armdur nam
568
derilmi lib olanlar prden dest-i tvbe lmaa
569
dili

200
Gider d olup glmege

Pr ider dr mrd

Biri mrid biri (terd)

Birine dirler hey krit

Bu yol arb olur varmaa

Mrd oldur cna yar

Terd oldur mla yar

Krit mrebbiden opar

nkr oluben kalmaa

Bir a pre varma gerek

dne urma gerek [56b]

Dn gn yalvarma gerek

Mrebb gln bulmaa

lib bildgini oya

Mrebb szine uya

Alini srrn uya

a evine girmege

201
 lib gli aer570 gerek

Gl rengi571 zl gerek

ay b naar gerek

Muibini bulmaa

Dai bundan sora h lem penh aretleri buyurur ki bir lib mrebbsini ve

muhibini eligi572 yolda olmasa ol lib gerekdr ki ol mrebbi ve muibini

braup yolda olan ile yola gitmek gerek bir alfeni eligi yolda olmasa lib

gerekdr ki ol alife braup yolda olan ile yola bu ar iinde olan kimesneye

vcib ve lzm ve hem cizdr her kimi birderi yol iinde olmasa n braup yolda

olan ile yola gitmek gerek zr ki yol ehli arnd yoldan almaz hemn cehd idp

bir mnsib muib yoldala menzile yetmek gerek h nu bunu zerinedir

yan bilmi olasn ki std- nefes imn- aratdur ey aa irimege lib ve

rb olanlar ey rehber isteyb bir a ehlin rayup bulanlar irrn drst idp

avlinde f ad ve mukem uranlar bilmi olasz ki fil aa a bulaym

dir se evvel dem573 irrdur [57a] el virp bir prin etegin utmadur zr a

isteyen bir a ehli ile yold olmaynca a bulamaz ne adar ki yalz cehd

iderse menzil alamaz albi f eyle aa inf eyle zr ki irr imndur ve ehl-i

imn yeri firdevs-i melik-i iyndur Nam :

570
der
571
renkli
572
iledigi
573
adm

202
 Gelsn irrna bel diyenler

(nildim) derdim Muammed Alidir

smin anca alavt virenler

Merebim virdim Muammed Alidir

Gr Manr abl eyledi dr

lemde nesne bulmad serseri

Her ande baarsam mrid pri

Gzmle grdm Muammed Alidir

Kimse bahne bulmad nalime

adan ayr nesne gelmez alma

Dnceniz bu ayrli574 iklime

Meknm yurdum Muammed Alidir

Gezeyim u575 lemde bir yr bulayn

an emimi yan salayn

rtdm pk eyitdim gl seryn

eru girdim Muammed Alidir

Dostdan aber geldi (ekl ekl)

Oul yrekdeki yreler oul

Pr Suln dir mell olma gl

574
ariblik
575
bu

203
 alma yardm Muammed Alidir

areti576 mm N Cafer-i d rayallh anh menb- erfinde yle

ayn beyn iderler ki bir kimesne hadan gelse bu yola girse mrebbiye irse irr

virse lib olsa el virse etek utsa prine bel dise bir nice gnden sora arat

mcibince zerine bir yol varsa ve yud sitem grse albine vesvese [57b] getrp

ben bua abr taamml idemezin deyp izin aursa giru dnse ol kimesne adan

dnm olur zr ki kend zin terk577 itmi olur bir zamn ol kii byle gitse ve

kimse dai sylemese bir mddetden sora kend infa gelp zin (tkenmese)578

itdgi ie ndim olup pimn olsa bilse ki bu yolda gelmek ve dnmek yo geleni

ml dneni ba dirler pes yle olsa misknlik idp varsa yol libi olan

arndalara yalvarsa mrvvet eylen primden beni dilek idp579 yine abl eylesin

dise libler an cemiyyete getrseler (peymnee) yerinde ursa bir nice gn

gznden580 ve glnden r olduna mrvvet deyp erenlere taarru u niyz

eylese oldurun imnsz avmi dise prini ayana dp yzin yere srse alasa ol

mrvvet didigi pir ile cemiyyet erenleri efat idp syleseler pr n abl itdgi

tadrce bu arat mcibince ol kimseni ml ve rz cmle mr olma gerekdr

ndan mable gemi olur cn baa yma gerek vey mla yma gerek ki ii

temz ola ve sa ola yle bilesiz didi Nam:

Mridden ayr basa bir lib

Herkiz mabl olup oturman dir h

576
ve dai bir kimesne alkdan gelse bu yola girse mrebbye irse
577
redd
578
(tkennese)
579
idin

204
 Tlib didikleri bide biridir

Erenler el eksn getrmen dir h [58a]

Erenler el ekmi urup oturmaz

Gnhn alar alar gtrmez

Rehberden den derden urtulmaz

Ol derd aa yeter ldrmen dir h

libi all irrn bozar

Youa gidemez ararn puar

albi ri degil yedgin uar

Boaltm albini oldurma dirh

Her tamn bir (ulluga) atdlar

Mizn urdlar gnhn artdlar

rrn oldlar cnn otdlar

Cehenneme yansun (gldrmen) dir h

ar ey afini ari

grencek isen gel gr li

Ummndan urar utar bl

inde alsn yendirmen581 dir h

580
gzden ve glden
581
yandrmn

205
 h aym ider cemdedr naar

Ummndan ayrlma dda bzar

Yolu grmeyeni defterin azar

Gzine ml (ekin) ldrmen dir h

ve dai bundan sora ey Seyyid afi areti rametullhi aleyh buyurur ki bir

kimse gelse bu yola girse mride el virse etek utsa cn- glden ikrr virse bel

dise aa lib olsa prini ve mrebbnin emrin utup her vechile szine mulefet

itmeyp bu yola (beyun) virmi olsa mrebbni glne gzine girmi olsa kend

vcdna yol bulmu olsa nefsin anm olsa ol kimseni zi r nu a olm olur

bilen atnda n gibi kiini her kfri mndur zir ki ol kii kendu zin bildi ve

a kend vcdunda buld ve kendden fen old her nesneden an gli emn

old b [58b] ebed dirlik buld lmedi zinde ald eger ol kii lr olsa dai hira

on degir bu r anr582 gibi uvvet t pk areti aa vl olur Nam

Bir gice583 Muammed evde oturd

Drt melekler aa nid getrdi

Selmn egninde bir olan geldi

Bir584 aceb izzetle selm yetrdi

Muammed olan selm ald

ald izzet eyledi ayaa urd

o idam eyleyp taarru kld

582
anr ur t pk
583
bir gn Muammed evinde otururken

206
 Geti olan seccdeye oturd

Olan kim idgin bilseyz

Mrvvet diyp (peymne) ursayuz

zimize (benlik) geldi grseyz

Cebrail ieyitdi zin yetrdi

Muammed ider ol olan Alidir

ns cin meleklerden uldr

Mrvvet dimek larn yoldr

Muammed aa irdet getrdi

Ali yaradlm mdr pes didi

Muammed yzini grdi dost didi

Cebrail Aliden nin istedi

Zhre yldzn eline gtrdi

Ol olan kim idgin bildiler

Cmle melekler drna urdlar

zlerine ayli sitem srdiler

Biri cennetden bir elma getrdi

Getrp elmay tercemn ekdi

h eline ald r pre eyitdi

584
ne gzel

207
 Birin Muammed kendi n eyitdi

in melekler dergha yetrdi

a tel aa o naar ld

ha velyetler nda virildi

Biri dldl biri lfir old

Fma585 anberi anda getrdi [59a]

ayi586 zin cemde bilenler

Arayub zinde gevher bulanlar

Mrid587 naarnda kmil olanlar

Anlarda zin aa588 yetrdi

ve dai buda sora ey adrettin sul eyitdi ya eyh iki lib birbiriyle muib

olmak dilese nice itsnler didi ey Seyyid afi rametullhi aleyh areti eyitdi

bir lib bir libe muib olma dilese gerekdr ki evvel bira gn birbirini

gzliginde olalar arat iinde aa azan dirler bir lib yle azan azanma

gerekdr ki birbirinin ykn gtreler ve birbirini gzine ve gnline gireler

birbirini yolna ve urna ba cndan geeler cemiyyet ehli dai baup bunlarn

lini greler eger nlar da erkn- ariat mcibince muib li var ise o

erkndan geurup urbann yiyp anlar birbirine vireler ve eger birbirini linde

nesne ya ise nlar muib degldr lup n bir muibe virn deyu buyurmudur

585
Fmay anber
586
h ayi ider zin bilenler
587
std
588
dergha

208
zir ki muib muibi her line ald ve her line589 yold gerek att ibt

cn virp mr arc itmek gerekdr tki birbirini adrin ve ymetin bileler dai

muib muibi yolna kesik ba gerek bu ar iinde590 pes imdi bilrsen

muibligin erkn budur ey lib sen dai bir kimesne ile muib olaym dirse bu

ri ile [59b] yri bu tertb ile var591 didi tki iin temiz ola kemle iresin nokn

olmaya erenleri nu budur didi Nam :

Muib davsn lan

Evvel badan li gerek

Rh hem rha (ula)

Cesed dai ul gerek

Gl yinesin silp

Kend kemlini bilp

r ile nefsi lp

Ala cn diri gerek

Gl yinesin aana

a bldan seene

On iki bendi592 geene

aa gider yol gerek

589
yolna
590
muibligin erkn budur ey lib sen dai bir
591
var kim ii temz
592
derbend

209
 Glnde kibr utmaya

Sevdcegin incitmeye

Yra dike yre itmeye

Cerraldan eli gerek

h ayini bendine

h gerek h menendine593

Lamike lami yurdna

h Mrta Ali gerek eyitdi

y ey azan li nedr ve muib li nedr bize beyn eyle bilelim didi ey

Seyyid afiyydn rametullhi aleyh areti eyitdi bir lib ikrr virmi olsa bir

arndyla azan linde y muib apusnda birbirini (gzliginde) olsalar

eger muibdr eger azandur ikisi dai yle gerekdr ki kend bildginden

geeler bn gznden perdei alar senlik benlik itmeyeler dai dnylk linde

birbirini rzna ve mlna telif594 arin itmeyeler [60a] ml dai cndandur bir

kii kend mlna ve rzna tasrlik itmeyp erenler naarnda erenler yolnda595

yol eyleyince ta bilmi olasz ki ol kii kend cnna dai yar tkrl itmez

zr ki ml dai cndandur pes imdi dny linde byle olca iret linde dai

byle olur birbirini yolna ba cndan nesne dir itmezler a atnda biri

yarlanm olup cennete gitmel olsa birbirin oyup cennete gitmez att ol biri

dai yarlanup ikisi bir olmaynca a sbneh ve tel ol cennetlik ul diler

dai yarlar abl ider ikiiz dai varn cennete girin dir pes ol muibler ikisi dai

593
mnendine
594
tekellf

210
umaa ri omaa varrlar mmin olan kii cehenneme girmez meger ki mnkir

ve mnf ola y ibdetinde tarl itmi ola ve yd evliyya dil ile birle irr

virp gl virmemi ola yle ise muib birbirine teslm gerekdr596 tki azan

ola muib muib ola eger ki birisi far el l olup birisi ani olsa ni olan

arnda vire tki ol an arnd mla ya ol far arnd dai cna ya tki bu

erkn yerin bula irrlar drst ola yol iinde davlar d ola imdi ol birini ml

zityde o olsa dnyl linde bir nesneye itiyc olmasa [60b] ve ol bir

arnd far el hl olup597 ve abbeye mutc olsa birini gli o olup birini

tr mell mazn olsa birbirine irrlar drst olmaz eger ol an arnd

mlndan598 arndna virmezse kibdir yol iinde yalancdr hemn dil bzridir

eyitdikleri dav b-manidir ann iretde dai fidesi olmaz zir ki dny

ireti ekinligidr bu adis-i erf mcibince ki Raslllh sallallh tela aleyhi

vesellem buyurmudur eddny mezraatl iret pes imdi bunda her ne ekerse

nda n biersin dimek olur yle ise ur dili fidesi olmaz didi Nam:

Olmaz dil ile filik599 olmaz

li gerek yol ehlini

r gibi her iekden

Bl gerek yol ehlini

Beyhde600 syleme derdli

yregi odl

595
yolna bel
596
ba ve cn dir itmeyeler
597
olsa ve abbeye
598
far
599
dervlik
600
(min kezrin) derdli derdli ter firatli firatli

211
 Blbl gibi atl atl

Dili gerek yol ehlini

Gemi601 ola drt mehebden

urtla ar isbdan

Mrebbden muibden

Eli gerek yol ehlini

Ghi602 hyr ghi y

Ola hem yolnda d

Baesinde603 ha ly

Gli gerek yol ehlini

ayi ua uan

oz olup opraa den

imdi604 dervilige nin

(Gli)605 gerek yol ehlini [61a]

ve dai eyh Seyyid Safiyyddn rametullhi aleyh aretleri buyurmudur ki bir

lib azan alinde veya muib apusnda olsa birbiriyle irr- imn itseler bir

zamn bu yol iinde gitseler ittif gnlerde bir gn mbeynlerinde bir obetleri

dse birbirinden zrl ve bzrl eyleseler dai ol (harfi) bunlar cemiyyete bir

cn allayub rna olsa dai davc dse gerekdr ki ol lib davsn itdgi

601
gemek gerek drt (gperiden) urtlasn mrebbden
602
(min kezrin) y ay derylarda olur at
603
blblleri
604
bu

212
kimseni her line vf olm ola ayrn ve errin cmle boynna alm ola zerine

her ne sitem gelrse mulefet itmeyp yzin dndrmeye eger yzin dndrrse

a degldr n davs btldur yol iinde eger ol davsn itdgi kimseni

ykn ekerse ve her sitemine r olaca olursa an davsn itmek drst erkndur

ve eger ki ayrn ve errin boynna almazsa ol meclisde ann davsn itmek ol

kimseye erkn degldr bu davy itmek ol kimseni adur ki birbiriyle ol yola

varm ola ve birbirine teslm-i r apusn gstermi ola ve birbirini kfrin imn

itmek ola ve birbirini ayrn ve errin abl itmi606 ola drstdr amma bu obeti

hir gzinden nihn utma gerek ibtid liblere dai gsteremeyeler [61b] zr ki

bir ibtidya intihya gitdgin gstermek doan lomasn sereye yedirmi607 gibidir

boazndan gemez ve ham dai idemez a degldr bu ad608 delli mcibince

ki Hareti Raslllh allallh aleyhi vesellem buyurmudur ki (kll mevanns

ala adri ulihim yani syle demoullarna allar yetdgi yerden dimek

olur imdi n ehle rz virmeyesiz evliyn dbn alayasz Allh tel celle609

cellh sizi dai alaya Nam :

mam Cafer ullaryuz

obetimiz nihn olur

lmezden evvel lmz610

Cna611 val olan cn lur

Budur evvel budur ir

605
pul
606
itmi
607
yutdurm gibidir
608
nitekim bu dell ile buyurmular kllmeva
609
ve al sizi
610
liyiz

213
 Bundadur612 muabbet mihr

Kfr her mehebde kfr

Bunda kfr imn olur

Bunda kibr ile kn olmaz

Hem sen olup hem ben olmaz

dem ldrse n olmaz

Nefs ldrse n olur

mm ullar derilr

Erknda613 obet srilr

Maer orus614 orlur

Bunda li dvn olur

arban615 uhr iilr

Mkil all olur seilr

anlu616 ilerden geilr

Erenler mrvvet kn olur

mm617 ullar ul el a

Derdine618 dermn iste a

611
val- cn
612
budur muabbetde
613
ter erkn
614
ar
615
a arbndan
616
n ilerinden

214
 yz altm alt ura

Sekizi ul-i din olur [62a]

h ayim dir cndaym

a dvnnda gndeyim

Sen sendesin619 ben bendeyim

Ne sen olur ne ben olur

ve dai ey adreddn eyitdi y ey iki muib birbirine gl atmasa li nice

olur didi ey Seyyid afi rametullhi aley aretleri eyitdi bir lib yol erkn ehli

olsa mrebb ve mey avlince bir cna irr virse muib kapusna girse ikisi

birlik mamna irse biri l ehli olup evliyn yoln erknn bilp a db ve

gl orus ekp arat iinde kend zin ve yoln aurmayup oru yrise ve

amm ol birisi db u erkn bilmeyp cemiyyete dai gelmeyp z bana ve kend

(una) yrise h ala bir gl orus bilmese ve yola gelmese mrebb szin

alamasa muaibini gln yolamasa evliyn dbn salamasa dai ol ar

ehli olan arnd her l zerine bunu ykn getrse ve adna dai yansa bira

defa bu l vi olsa dai abr eylese kimesneye ikyet yzin gstermezse iki

sebeb ile biri bu ola ki kend far el l ve kerl iyal olup dnyl bbnda

nefsine keff itmek in ndan rics var olsa620 ve biri dai bu ola ki a muabbet

olup teslm temenn anda rs var olsa621 arri mdr622 lm olur ve nefsi

617
obet iderler (ana)
618
tek derdine dermna ba
619
bendesin ben sendeyim
620
ola
621
ola
622
ol kii

215
[62b] hev rzsnda bilmi623 olur muib olmaz ol kiini arat iinde eli yodur

marifetde dili yodur aatde li yodur prinden rsz bir lib muabbete

gizlenmi olsa pri iczet virmemi olsa ol kii mrtedd-i tartdur yzi aradur

vesselm Nam :

arar erknnda hey mmin

Mkilimiz old bize grindi

Gl bizden yol erkn orarlar

yz ltm ura var624

tibr itmezler bunda yalna

Ser virirler yz sriyp gelene

y Alidir gn Muammed biline

Gerek isen irr ile ur(and)

Gitmez old u glm aras

A odna cigercigim yanas

r mamdandur barm yars

Merhem ile drt apudan arnd

Bl olup kend zin alama

Yz sriyp gelmeyeni yolama

Evliyn gevherini alama

Mterisin buldu625 ise(virendi)

623
olur bilmi olu muib olmaz
624
bilindi

216
 h ayi h artd libi

Neyleyelim bunda frat libi

Dil evliyn ula libi

Rabler uymasun (sra) (grindi)

ey adreddn yine sul idp eyitdi ya eyh bir kii kend gnhna muteref

olmasa626 li nice olur didi ey Seyyid afiyyddn rametullhi aleyh areti

buyurd ki bir kii arat de olsa erenlerin izin izlese627 edeb zerine evliyn

erknn yrtse (sn) ve ziynn fark itmi olsa yol iinde ngh [63a] kendden

bir gnh dr olsa ol 628 lib gerekdr ki gnhn eline ala meydna gele peymne

yerine urup mrvvet didikde cemiyyetde ehli n gnhn mzna uralar greler

ol lib ne gnh ibidir gnh kebir midr yosa gnh aair midr aa gre

sitemin sreler erkn yrideler ayyib hir ola eger629 gnhn rdna tsa meydna

varmasa ol kii hemn a anlusdr n libler cemiyyete omayalar zrki

aratde marifetde aktde eli yodur didi Nam

Mride giden libi

Her dem vcd pk olur

Mrebbi bir muib bir

625
bulur
626
olup peymne yerine gep ursa li
627
aat yoln gzlese
628
ul sz olmaz aa yuyasz olmaz deyb ol gnh eline alup meydna gelb mam- infa
gep peymne yerine ursa mrvvet dise cemiyyet ehli n gnh
629
eger ardna atsa meydna virmese

217
 Dilden630 yek olur

Arayup l ehlin bulup

Eyleme kfrini lib

zinsiz631 yrime lib

an ayaa yol olur

Her dem yan gelr sesi

ardadur lar

ziler an ams

Ehli elinde (gk) olur

Bir ten632 midr bir ra giyn

R633 lomasn yiyan

Felegin (tasn) uyan

Bu cvidndan k olur

Blbl ter yol634 iinde

ekse635 lib dil iinde

ay dir yol iinde

Nefsin ldren k olur

630
bir
631
in
632
bir nemde
633
dai
634
gl
635
eker

218
dai bundan sora ey adreddn yine sul idp eyitdi ya eyh bir kimesne

peymneye gep gmnla urm olsa li nice olur didi [63b] ey Seyyid afiy

rametullhi aleyh aretleri buyurd ki bir kimesne arat fsi olsa marifet636 bir

arnd ile muib olup aat yoln gzlese evliy izin izlese kend zin

(tkenleyp) yrise ul asz olmaz a tvbesiz ngh ol kiiden bir gnh dr

olsa dai kend grp637 ol gnhn ele virp mam- infa gep peymne

yerine ursa mrvvet dise cemiyyet ehli gl birligiyle an gnhndan geseler

aa glbeng virseler yz yere oyup niyz eylese638 ol kii gnhndan rnup

yarlanup pk ayyib hir olur albi f olup ehl-i inf olmalyla639 areti

mm N Cafer-i d rayallh anh buyururlar ki arat ehlinden bir lib

yoldan dse dai z gnhn grp bilp kend grgisiyle siteml oldun far

eyleyp gnhna muteref olsa peymne yerine urup ben bu gnh ibiyim

erenler lf eylen erkn- arat zerine640 beni pk eylendise ol demde r olan

cemiyyet erenleri an gnhndan geeler641 ol kii li mulis yarlanm olur

zr ki ol meclisde ler yediler rlar r olup Cbrl-i642 Emn dai gk

feritehleriyle r muallak turmudur bu bende-i muli kend z gnhna

muteref mumim [64a] old ve kend inf idp gnhn eline alup gln f

eyledi cemiyyet erenleri an gnhndan gediler ben dai gedim diye andan r

olan gk feritehleri ideler bizler dai gedik Cebril aleyhisselm urc idp a

tel aretine varca ol adm lem yezel Cebrile ib idp ne grd ne iitd

636
ehli
637
gelp
638
eyleye
639
olmala
640
zre
641
geseler

219
diye Cebril aleyhisselm bu ib- msteb iidp ide ki ey br d sen grici

ve hem iidicisin ne ola ki li aretine malm olmaya filn ol filan bende-i f

d gnhna muteref muarr old erenler naarnda (peymne) urup ol

cemiyyet erenleri n gnhndan gediler biz dai gedik ve cem gk feritehleri

dai gediler a snneh ve tel areti buyurd643 ki azzim cellim

aametim an ben dai gedim ve yarladm (devekeli) cematile ki li

gl ile f dk urm ola ve eger riya ile ve enniyet ile urr ile urm olursa

a tela areti atnda nz ve niyz gemez at ve ceti abl olmaz aa

nsezlar lup ider lanet ol mdbir mnkir ve mnfa ki glnde ekk

bhe utup dvn- ada644 gmnla urm ola ebed gnh yarlanmaz

evvelkiden ziyde dai gnhkr olur amm ol bendeni gnhndan geer a

teal ol bende li muli f an amml alb [64b] urm ola ve her

bende645 ki ehl-i ardan ola yedi kimesne z meclislerinden arab-i teallu atile

a tela an yzi uyna balaya marifet eyleye gnhlarndan gep yarlaya

didi vesselm Nam:

Gl evine bir aralt gelse

ol nefs buluunu alletidr

Kii yol bulmasa yabnda alsa

Yaramaz uylarn iddetdr

tdgi gnh eline alsa

642
gk feritehleriyle Cbrl-i Emn dai r urmudur ol maalde diye kim
643
buyura kim
644
aa

220
 Erenler cemine mrvvet gelse

Kii eksikligin zinde bulsa

Dervlik mminlik almetidr

Srp gereklerin izin izlemek

Ma mihrini cnda gizlemek

std naarnda edeb gzlemek

Beli ol geregin cennet tdur

Zir cennet tdur cehennem ft

r nefsin ldr bulasn nect

Edeb-i stddur ilm-i aat

greni646 gr a anatdur

Niyn beste stdsz olmaz

Rehber olmaynca bu yol bulunmaz

i bir kimsedir ismi bilinmez

Mrebb farz muhib snnetidr

Er a naardur std naar

Gerek olan olur647 gevher bzr

Srerler derghdan mizn bozar

645
ve dai ol bendeni yedi kimesne z muibb ve arab ve mteallatlarndan an yzi uy
rmetine a tel gnhlarndan gep yarlaya didi nam
646
rgene
647
alur

221
 al dr bindigi eyn atdur

Muammed Alidr Ali Muammed

Seveni (i) dir- cennet

Mrsid-i kmile getr irdet

Ol an seyidi sedetidr

Nesline bel di mrte Alini

Blbl olasn cennet glini

Cn648 merd649 (eysdur) ilmini

Ezelden bulumu nsiyyetidr [65a]

Mrid Alidr arat650 ehline

Bilien buluur irer ramine

Gel beri urursa diken zamine

Blbl d bu glni651 leetidr

anem652 blblleri and (lediren)

Beni zlfi teline oladran

ul Himmeti sevdya uladran

Yine gzel h inyetidr

648
cn(ilet eymidur) ak- alini
649
mirat
650
tark
651
bu gleni

222
dai ey adreddn yine sul idp eyitdi ya eyh ar tercemn kimden ald

lf ile beyn eyle iidelim bilelim biz dai aa gre amel lalm didi ey Seyyid

afi rametullhi aleyh areti kerem lfundan buyurd ki ar tercemn areti

rislet653 sallallh tela aleyhi vesellem geldi ol sebebden ki areti Rasle

Cibril-i Emn areti Rabbillemin gelp vay getrdgi vat a sbhneh

vetel areti saa selm ld y Muammed didik de Rasl areti allallh

aleyhi vesellem oturdu yerden fil hl aya zere urup Allh tebreke ve tel

aretini selmn olurd izzet ikrm klup iderdi pes Cebril aleyhisselm n

grp glne urr geldi vesvese ile tekebbrlk yol buld izzet ikrm kendye

olur and trna ur eyledi ki ben a tela areti atnda ne muarreb

feriteyimki her br geldike Rasl areti gibi (server) baa izzet ikrm ider

oturdu yerden654 [65b] alkub benim arumda urur didi bu le Muammed

Raslllh areti gh old nki Cebril yine geldi Rasl aretine a teliden

vay getrdi peygamber ayaa urmad ve izzet tmedi Cebril mell mazn olup

eyitdi y Raslllh baa her dem geldike tam iderdi bug hi rabet itmedi

nin didi areti655 Raslllh sallallh aleyhi vesellem eyitdi sen benlik idp

kend zie marr old an in menziliden giru ald didi Beyt :

urrdur kii adan iden dr

Sleymna arat srdi bir mr

652
sinem blblleri anr
653
rislete geldi
654
aya zere
655
Raslllh areti eyitdi benlik idp kendi

223
n bu le vi old Cebril bildi ki kendzne benlik itmi idi ben ne muarreb

feriteyim ki her geldike mde urur dimi idi bu endei Cebril glne

getrmi idi infa geldi ol demde r-y656 zerrin yere urd areti Rasl

peymne yerine gep dara urd gnhn eline ald pes ol maalde areti Ali

kerremallh vecheh ageldi657 apudan ier girdi bad grdi Cebril

aleyhisselm Rasl urunda urunda peymne yerine gemi drda

mrvvet diyp urur Cebril areti h gricek niyz idp yzin yere urd mn

y Ali didi ve areti h merdn gep oturd Muammedl Muafa sallallh658

aleyhi vesellem [66a] aretinden Cebril ki gnhn dilek eyledi areti Rasl

allallh aleyhi vesellem iret idp buyurd ki y Ali Cebrili gnhn gr yoln

buyur ecrine yetr didi pes h-merdn659 Ali Cebrili sitemin srp erkn zerine

ar ald ve tercemn kesdi Cebril areti izzet derghna vard cet diledi a

tela areti buyurd ki t Cebril var cennetden elv-y cefne getr tercemn ek

didi a telnin buyruyla Cebril cennetden elvy cefne660 ald bir nrdan

aba iine oyup bir rmz elma opard661 cennetl mev elmalarndan ol abak

zerine oyup getrdi Muammed Alini uur- eriflerine getrdi tercemn ekdi

Cebril zr niyz eyledi gnhndan urtld ar ehline terceman andan ald

mrid ve ehl-i arat olan liblere662 mr old Nam :

L fet ill Ali oldur erenler surr

La seyf ill l fir belinde t- aydar

656
zerdin
657
terif idp apudan ier
658
aretinden Cebril ki
659
mrte Ali
660
cefne
661
dai cennetl mev elmalarndan opard ol aba

224
 Evvel ir Alidr bn hir Ali

km idp ald ayaa Rm m(berberi)

Cebril663 tercemn ekdi h- ademe

Cebril and getrdi anda sb-i ameri

Ol sibi r pre ld birini grr664 abb

i vard arete arr Allh ekberi

Her birinin bir t ld ol adm lem yezel

udretinden geldi h dmet eyler her biri

Biri Ftma biri dldl old ol r preni

Biri old lfir biri Alini anberi

Ey gl n h evdi oma elden dmenin

Bil yan kim seveni (sevenlidir665) maeri [66b]

Ba ba al al didi h- evliy

T yain baa kim gresin bama zinhr serser

662
cnlara
663
n
664
grdi
665
sevilr rz

225
 ah- merdn Alini ullar odur veli

Bu ay kemteridr kemteri

dai ey adreddn sul idp eyitdi ya eyh ar tercemn lomasnda ol

tercemn viren kii dai666 yesn mi yhd yemesn mi didi ey Seyyid afiy

rametullhi aleyh aretleri buyurd ki ol tercemn lomas zilerin ve cemiyyet

ehlinidr nki kii gnhndan yund mrebb gline girdi mabl old ol dai

cemiyyet ehlinden old667 amm ert avminden sanmak gerek ehl-i hire

gstermeyp virmemek gerek ve yedirmemek gerek bir kii tercemn lomasn ehl-i

hire ve y bir mnkire ve mnfa virse yedirse benim etim yedirmi gibidir didi

ve dai bu tercemn lomasn meydna bikr getrmek gerek yani ol lomadan evvel

pr ve alfe buyurup andan ayri libler yemek gerek eger alfeden ve prden

muaddem bir lib el srse668 ol tercemn lomasn aa ekdrmek gerek eger

urbn olursa kllisin669 mrebbni670 ve prini urunda yine omak gerek yle

malm ola Nam :

Gice gndz olup isteyen

stedgin sende grebilrsin

a ikmetine bir naar eyle

Ger teselli olup671 urabilrsin

Ba ve cn alup meydna gelmek

666
yesn mi yud
667
yesn didi
668
unarsa
669
kellesin
670
mrebb ve
671
alup

226
 Ala bar olup ummna alma

Sermyen ne ise naara oyma

h yolna virebilrsi [67a]

Oumakdan murd hemn utmadur

anlaa672 andrup tesell itmekdr

Dervlik flik oddan gmlekdr

aat ondr giyebilrsn

Her insnde yetmi ikidir melek

Felegin mili hemn bir elek

Drt apus vardr on iki r

Delli brhndr o yre bilrse

Gzellerde gzel larda yet

Bulunma gerekdr heb b-nihyet

Tosan bi gizl sr otuz bi yet

stdsn ey cn bile bilr s

Ali Muammeddr Muammed Ali

ahrna lfuna demiiz beli

Alayasn bu erkn bu yol

rlar meclisine varabilrsen

672
fnilige

227
 Manr gibi gelp enel a deyp

Abdrrezzk gibi gk onlar geyp

Nesimi gibi derini673 yzdrp

Gerek olup urabilirsi

Tecellidir dost yzine bamas

Gz grmek iledr gl amas

ul dil ider bu udret lomas

udret nidr yiyebilrs

ve dai ey adreddn yine sul idp eyitdi ya ey libler ve ziler bir yere

gelp ala-i obet lup cemiyyet de ar tercemn lomasn yerken ngh

erat avminden bir kimse gelse ol lomai grse nice itsnler aa dai ol lomadan

virsnler mi yosa aldrup meydndan674 an pinhn itsnler mi didi lf iyilik

buyuru mkilimiz almasun didi ey Seyyid afi rametullhi aleyh areti

buyurd ki ol lomai hir ehli nki grdi [67b] pes lzm gelr ki aa bir loma ol

amdan emnet lomas viresin ol emnet olm olur emnete d hynetlik olmaz

ol ehr terkbden bir evld vcda gelr bir muhibb nedn Muammed Ali ve bir

bende-i l evld veli olur zirki ol am a lomasdur salamal olmaz loma

adur eger ol lomadan arup bir ad virmezlerse ol kiini anda near alur

gmne gelr yle ise ol lokma anlara arm olur anda oturanlar heb lim olm

olurlar bu dell ile k areti zzetden Cibrl-i Emn emr-i ala cennetden

elv-y cefnci Muammed Ali aretlerini ur- eriflerine tercemn

getrdkde mm asan ve mm seyn rayallh anhm aretleri dai ar

673
derin
674
pinhn itsnler mi didi ey Seyyid afiyyddin aretleri

228
olup ol cennet lomasn tenvl iderken ngh Eb Bekr dd irii geldi apudan

ier girdi bad Rasl aretini grdi mm Ali kerremallh675 vecheh areti

birle mm asan ve mm seyn oturmlar elv-y cefnci tenvl eylerlerdi

grdi hemn ol demde aa h-merdn bir loma virdi dd ismin areti Rasl

virmidi idi her aan ki sylese dd dey sylerdi ve Eb Bekr dai Rasl676

aretini mbrek lal-i gevher brlarndan her ne kelma (kelm ki) dr olsa

addaa y Raslallh dirdi idi yani ey Allh Rasli her sz gerekdr [68a] ve

hem or sylersin dirdi idi pes Eb Bekr ol lomai areti mm Alini elinden

alup azna ald leetine ayrn ve esrrna sergerdn ald bir zamn fikre vard

ve yet taaccb ld glnden bu dny amna bezemez didi ve yudd yr

dai urmaa677 icb idp gir dndi ol gittiften sora Rasl678 aretinden Mrtea

Ali kerremallh vecheh areti r dileyp eyitdi y Raslllh sizden

destrsuz cmerdlik eyitdim geri ol aa lyk degil idi lkin bu maalde rri bir

loma virmek lzm geldi didi ndan areti Raslllh allallh aleyhi vesellem

buyurd ki y Ali senidr ofra nimet adur (nevl) nola a atnda yi

olmaz innallhe l yeu ecral musinn ol loma aa emnet olsun bizim

ismimizle andan bir evld vcda gelsn nedn679 bendesi ve ar emnet

efendesi olsun didi bir meyyiti opraa emnet virirler ne adar ki urursa ol opra

an yimez ve rtmez att vadesi gelmeyince insn opradur cn emnetdr

nki ol lokmai dd yudd ve tenvl eyledi belinden uvvet-i ehevt l old

rahme ddi mddet-i medd ve ahd-i bad gep680 vadesi irip bir evld vcda

675
ve asan seyn aert birle oturmlar
676
areti Rasl
677
varmaa
678
areti Raslden Aliyyl Mrte r
679
bende-i anedn ve tarat
680
ekp

229
geldi ismin Muammed virdiler ol evld muhibb nedan bendesi [68b] old h-

merdn dmetinden ir olmazd ve buyurdundan tecvz itmezdi ibet681 ol

ldrdi Omn ve z arnd iei ol atl eyitdi zr ki Omn ol vat Dmk

ehrin tata (hiy) idinp km eylerdi Muammede Mr ehrin virp menrunda

ve (etel) ismin noasz yazm idi yani szinden ve etel alanur idi yani

vardta atl idesiz dimek olurd kendye682 fetv eyitdirp ban kesdi ve hem ie

dai Rasl aretinden sora Muviye meln ile asker ekp yedi kerre h

merdn zerine geldi anlar683 bir mira ile (andrd) l ba lar ana

serdestedirler (iderler) h aan ki an alard lfir gibi keserdi yezdileri ve

avricleri iki blerdi idi Muammed bni dd irip deve zerinde iei utd

ie feryd eyledi kimdir Rasl aremine dest-drzl eyleyen didi Muammed

eyitdi benim ey melne senden Rasl areti dai r ve kir degil idi didi ie

dnp ardna baup grdi ki ol z arnddr Muammeddr kendyi utan eyitdi

ki hy ol (msmil) belinden gelen murdr sen misin didi, Muammed eyitdi ol

murdr belinden gelen (msmil) benim didi ieni dai ban kesdi zir

Peyamber areti sallallh tela aleyhi vesellem dai ieden hi ond degil

idi atta avret ifesini [69a] en eysine lanet dimege sebeb ol olm684 idi Rasl

aretine aru sylerdi ve her szine uccet eylerdi bir gn tannrda etmek

pirrken eyitdi y Raslllh bu ad-i erifi sen dimedin mi men messe cild

len yemes sennr yani benim etime onan tee yanmaz didin yle ise ben

cehenneme yanmazam didi Rasl areti bir midr amir alup mbrek eliyle

681
Omn ol ldrdi
682
kendye fetvy uydurup
683
mm Ali
684
old rasl

230
tannra yapdrd ne kadar ki urd pimedi cmle etmek urud685 henz dai ol

amr beyz ururd idi nice zamandan sora opard bad grdi ki Rasl

aretini mbrek ellerini oundu yer pimi686 amm iersi yanm para687

kmr olm Peyamber areti eyitdi benim elim oundu yer ymet gnnde

tee yanmaz amm ki ibu amm gibi ieriden yanarsn kmr olursn didi

areti Famatzzehr rayallh anh Rasl aretini huuruna gelp eyitdi

y bb avret ifesini e eysine lanet eylemisin biz dai ol ifedeniz limiz

nice olur didi Rasl areti allallh tel aleyhi vesellem buyurd ki ya

beniyyi688 veledi sen iret tunlarndansn ol ifeden degilsin didi yle689 ise

mmine ve mslime arndlar dai yal omarlarn kesp bed uyun terk

eyleyp erine mu olsa ve her emrine fermn ber olsa ymet gnnde iret

tunlarndan olup [69b] cennetl mevda ri zlarndan690 olalar ve her birisini

yine ehline vireler Allh alem Nam :

Dervilige dava lan

Bu on iki erkna ba

ayr in o (gerdeyim)

Hem a in virem seb

Evvel ki erkn budur

k eyleyesin zini

685
pidi urtld
686
yer pimam
687
b kra
688
y binti y veled
689
yle olsa mmin ve mslim arndlarn tunlar dai yarmaz amarlarn kesp bed uylarn
terk eyleyp

231
 Yksekden dilemeyesin691

Olasn opradan topra

kinci erkn budur

Al marifet toumundan

z kendi692 tarlaa bra

Kmil olnca besle693

nci erkn budur

Ggerdi (varma) gerek

Marifeti ban bulup

Alasn deizden bir694 d

Drdnci erkn budur

Kmil old bimek gerek

Kmil oluben bimege

Al prden ryla ora

Beinci erkn budur

letp dkesin armene

Her armene dkmek olmaz

abr armanine bra

690
olup ve her
691
umayasn
692
kenr
693
bile

232
 Altnc erkn budur

Srben yumatma gerek

n srp yumatmaa

Bir (dgen) gerek ad fir

Yedinci erkn budur

Yumad avurma gerek

udretden bir yel eser

Ol yele dirler a- a

Sekizinci erkn budur

let l degirmnine

Yumadup un idesin

Kim ola yetde yuma [70a]

okuzunc erkn- budur

l ile kende eleyesin

A ut yele virersin

Dimeyeler saa ama

Onunc erkn budur

oy irdet teknesine

Mihr muhabbet oz ile

694
bir ra

233
 Yuar an pek o o

On birinci erkn budur

all gl frunna

an ki yandrmayasn

Odunn arrnca ya

On ikinci erkn budur

let pri naarna

Ey keml kesb itmisin

Disnler695 derv yzin a

a didign diyesin

Efsnei elden oyasn

Efsneyi elden oyan

Anlardr fil-i mula

ayi dir anlar dimdur

Anlar dnyda b-amdr

Drt apudur r mamdur

yz altm alt ura

ey adreddn yine sul idp eyitdi ya ey bir libin muibi l ehli olup

kend ehl-i l buyuru libler iitsnler didi ey Seyyid afiy rametullhi

695
disn ki

234
aleyh aretleri buyurd ki bir lib yol ol ve erkn ehli olsa mrebbi avlince

muibl olsa ol biri evliynn dbn anup erknn gzleyp yol iinde erenler

izin izleyp yrise kend zin (tkenleyp696) far eylese amm ki ol biri yola

gelmese [70b] dai db erkn bilmese kend zin far itmeyp bildgi ve bilmedgi

yerde gezp kend kend z hevsna gitse bu erkn iinde olan arnd ol

kimseni her line (beli) bel deyp her adna yansa bir a kerre an ykn

getrse amm ki ol bir muhib olan kii kendyi bilmeyp infa gelmeyp bed

yun terk itmese ve yaramaz amarlarn kesmese arat iinde eli ve aat iinde

li olmasa ol kimesneler birbirine muhib degldr zir ki yol iinde birbirin

bulmamlardur ve aat lin bilmemilerdr697 iinde evliy yoln gzleyp db

erenlerle erenler izin izleyp yriyen l arnd varup kend zine bir azan

bulsa drst erkndur aa hi n ir yokdur yol iinde cizdr ve sora ol

muib olan kimesne ol kiini azan buldun bilp698 gelse cemiyyetde aa

davc olsa ve dse vechi vardur ki varma gerek ve birbirini albin(ama)

gerek zr ki irr imndur ark h merdndur lkin ol kii davsn eri olmayup

beyhde yere ur malaa iderse cemiyyet ehli an szin ulaa almayalar be

abl lmayalar nnn699 ki bir lib ki arat iinde eli ve aat iinde li

olmasa itdgi dav b manidr ve her szi illetdr amm ki ol yarmaz omarlarn

kesb bed yun [71a] terk iderse davs drstdr yol varup erkn zerine greler

cemiyyet ehli yine an muibine vireler arat mcibince anlardan yolu

an700 alalar didi Nam :

696
tkelliyb
697
imdi ol libi muibi l ehli olmayub ol biri arat
698
bilse
699
zr

235
 Cehdimiz diatimiz gevheri (kne) stne

Szmz obetimiz l mekn stne

Dinie noan gelr itme ilf ahdne sen

Bu nice kim avl-i arr irr- mn stne

dmete bel baladm yarama dmeti cn stne

Her ne kim dost buyurur dmeti cn stne

Her kimi albine bad ol velyet mhrini

Merd olan arrf bilr (sedistn) stne

Ey ay her bir iin sat var am yeme

a bl eylemez ya yamn stne

dai ey adreddn sul idp eyitdi ya ey bir libi mrebbsi a emriyle

fevt olsa topraa dse ve y z memlekete gidp dergh- liye carsa std

eigine yzin srse ol libi aa eli irimese nice itsn701 buyuru y ey lf idp

mkilimiz all eyle didi ey Seyyid afiy rametullhi aleyh buyurd ki bir

a702 ehli arnd yol libi ve arat fisi olup ve ziynn bilp mrebb

avlinde ve muib apusnda olsa ve ol libi mrebbsi (la) olsa gnlk

ol libe lzm olan oldur ki r gnde bir kerre varup mrebbsin grmek gerek yol

700
a
701
olur didi ey Seyyid afiyyddn areti buyurdu ki
702
ehl-i a

236
iinde her ne mkil v olursa703 orma gerek ve ol mrebb olan kimesne dai

erkn ne ise menb evliy ile ol libi [71b] mkilin all idp tesellisin virmek

gerek yle ki n bir ayriye dai itiyc704 eyitdirmemek gerek eger ki ol libi

mrebbsi r gnlk yolda olup ve yd dergh- liye gelp mcvir olup

alursa veyhd a emriyle vadesi irip lrse ol libe bir mkil mrebbsi

utma lzmdur aa mkil mrebbsi dirler ehl-i ar arasnda kendye her ne l

v olursa andan ird olma gerek ve nla tesell bulma gerek ve eger ki evvel

mrebb fevt olsa amm yerinde bir er705 sllesi ve bir ulb ol alsa il ve kmil

olsa ehl-i l ve ehl-i mal olsa ol libe n sllesin gzetmek erkndur Beyt:

am degil gerdneyi mahv itsn devr-i rzigr

Kim nihl br-ver kalmdur andan yad-gr

Geri ulb ol var bir sllesi var706 amm henz dai ol fl- n-resdedr707 yani

l ve bli olmamdur imdi lzm olan oldur ki ol mrebbni muibi var ise

kend ol irip kmil olncaya degin ol mrebbni muibi gzetmek libe

erkdur ol mam-pka a tel mr virirse708 (ullp) kmil olursa eratda eli

aratda yol marifetde dili aatde li olup ehl-i erkn olsa709 rya gl

virirse ol kii bababsn seccdesine otursa veller izin izleyp aat szin sylese

marifet derysn boylasa yol iinde tlib ndur zr ki elveled [72a] srr ebi710

703
oldysa
704
mutc
705
bir er sllesi ve bir ulbi ol
706
ata ana bir
707
n-resde mamdur yani il ve bli
708
virp kmil olursa
709
olursa
710
ebhi

237
ad-i erfi fevsnca babasn srri olnda bulundu erkn- mey avlince ve

arat mcibince lib getrmek an adur eger ki an ratda eli olmayup

aatde li yose ol opraa den mrebbni muibine varsun mukem

yapsun istedgin nda bulsun mkilin orup tesell olsun bir kii utdu yeri a

deyu utma gerek t kim dla aa irie didi Nam :

Ey gl senile ehrim ararm

Gre gr bile gr bu seyrn nedr

B nindan saa aber orarm

Cevb vir b-nina nin nedr

Ey deiz dibinde gezp uayan

E zemnde gezp ara ksiyen

ande gzlendi bu ehri yyn

Y bu nua711 pervz iden cn nedr

Bu varla sebeb ne old dilek

Yer gk ar fer ins melek

On birincidr712 ouz arh- felek

Bu pergrda dnp oynayan nedr

On iki bi kek iden713 ura

On iki radur714 on iki r

711
noai
712
iki birincidir

238
 Ba bir sereme on iki rm

abbine ba olan isn nedr

a kime gnderdi tc- sadet

Kimi nndadur mrvet715 sevet

Neden iildi erbet-i ehdet

Aliye rmz gelen on nedr

Eger716 yel eger orarsa bddan

arat tedr key an yelden717

aat topradur marifet bdan

Bu drdn arasnda mihmn nedr

Od emmredendr nefsi ulmeti

Yeli levvmedr ekdirir mineti [72b]

aatde l idp marifeti

Mumeinneye irien insn nedr

lm-i rabbnide bu isb old

Drt apu ar yedier old

Yigirmi sekiz sul cevb old

Bu arde lib-i erkn nedr

713
eyvn
714
rava
715
se mrvvet
716
eger erati orarsa

239
 Ma valna dermn bulund

ibt neden bilindi

bdest alup iki rekat lnd

Ol namzda mabl olan n nedr

Bilrem diyenler bunda ml old

Nice zinde bu yolda errl old

Bu dil bu kul hirde lt old

Y bu remzi uymadan718 uyan nedr

Yetmi iki milleti gr719 bu lemde

ncisin nci yazm lemde

Marifet bulunmaz degme demde

Far idegr ya ne yamn nedr

C gzin a grici ol grici

Bu kfre mn eylemez ric

Kul Himmet kemterdr adur virici

Bir madende gevher enn720 kn nedr

717
oddan
718
duymadan duyan nedr
719
gezer lemde
720
atan

240
dai ey adreddn aretleri yine sul idp eyitdi y ey libi gnh ne ile

yarlanur didi ey Seyyid afiy addesallh srrahl azz aretleri buyurd ki

bir kii ehl-i hir olsa yani eriat avminden olsa evvel emirden aa lzm olan

oldur ki mn getrp Allh birlemekdr pes arat iinde dai bir kii dervlik

flik davsn lsa721 yol oluyum dise evvel emirden aa lzm olan eya

ulamakdur ve mrebb bilmekdr el virp etek utup irr virmekdr zr ki irr

mndur [73a] dai erat ehli olan kimesneye lzm olan namz lma orc utma

acca722 varmadur gci yeterse dai mln zektn virmekdr pes arat ehli olan

kimesneye dai lzm olan meskenet ess olup bir kerre cn- glden ve dern-i

dilden yz yere oyup taarru niyz eylese a atnda mable gee yle ki be

vait namz lmca evb bula dai erat avlince namz cematle lma723

ayr ve evb odur dirler ande cemat o olsa anda giderler pes arat

avlince dai mrebb urunda cemiyyet olup ala-i obetde oturma gnhn

ele getrmek ve bi gnhna bir r niyz eylemek dai yledr yani bir lib

gnhn gnhn ele virmek mzanda dra urma r gemek gibidr dai ol724

sitemine r olup erkne devrimek teslm olma gibidr yani lmezden evvel

lmek gibidr zerinde lfir yrtmek itdgi ameli cezsn bulma gibidr

yani erkndan gemek gnhlarndan yarlanmak gibidr ddgi yerden

aldrmak lp giru dirilmek gibidr naara gep glbeng alma a tela areti

atnda abl ve mabl olma gibidr dai erat avmi gci yeterse acca giderler

yol yrrler725 varup Beytullhi avf iderler ve hem Kabeni iine girmege cehd

721
lup
722
gci yeterse acca varma ml varsa zektn
723
lman
724
z
725
yriyp

241
iderler oddan emn olma in [73b] netekim a726 sbneh ve tel areti

buyurur ve men dealeh kne emnen yani her kimesne ki evim iinde727 girse

dnli bellardan emn olur dny ve iret orularndan urtlur imdi a728

sbneh ve tel aretini beytullh erfi mminleri glidr nitekim Rasl

areti buyurmudur albl mmin beytullh ve albl mmin arullh

yani mminleri gli a729 tel aretini naarghdur li gle gnde

yetmi kerre naar inyet ve meramet ve efat ile naar ider her kimin glnde

a orus ve muabbeti var ise ol naarn eeri hir olur eger yo730 ise seng

dildr ol a glldr aa u ter itmez731 aa dai sz ter itmez imdi732

malm ola ki arat iinde varma mrebb gline girmekdr hira Kabeye

varan ayayla yrr varur dny pdihlar dai Kabeye aru balarn yere oyup

yzlerin topraa srerler yani namz lurlar aa niyz iderler pes rif olan kii

a bilr kendye secde ider733 bilmeyen t ebed mkil iinde alur hemn cehd

idp bir gl734 getrmege ayret eyle ki Kabeye varasn a kendinde gresin

Beyt:

Dil bedest vergeh acc ekber est

Ez hezrn Kabe yek dil bihterest

726
tel buyurur vemen dealeh
727
iine
728
a telnin beyti erfi
729
telini naar
730
yoise
731
eylemez
732
pes arat iinde dai Kabeye varmsk mrebb
733
lur
734
ele

242
 Kabe bnyd all z rast

Dil naargh cell ekberest

dai fars bilmeyen libler in std kereminden buyurmudur ki Beyit :[74a]

ay l anda

a gl (lnda)

Yz bi Kabe yapmadur

Bir gl lnda

ve dai ey adreddn aretleri yine sul idp eyitdi y ey bir lib mrebbi

glne istese nice girsn735 lf ile buyuru dileyelim didi ey Seyyid afiy

rametullh aleyh aretleri buyurd ki bir kii lib olsa mrebb glne girmek

dilese gerekdr ki dir oldunca liblere ve mrebbsine dmet eyleye zr ki

evvel apu dmetdr ve dmet a indr her kim bu mertebeye irie dmetle

irir Rasl areti gibi server gibi a tel736 aretini abbi old yani sevdgi

ve mabbi idi rlar meclisine dil olmalu olduda seyyidl avm diml

fuaraym dimeyince apu almad yani ol aret avmini seyyidi ve fuarn

dmetkrym didi ndan apu ald ve adlar ieru girdi selm virdi aa evvel

dmet gsterdiler engr erbetin ezp smet eyitdirdiler an nun mbrek ism-i

erfleri Amed Mamd Ebl sm Muammedl Muaf old dai erat

suln old erat iinde alt selm at ibdetinedirler arat iinde icbet

rmet izzet dmet dirler lib olan kiiye lzm olan bunlardr Nam :

735
itsn didi ey
736
telini abbi idi yani

243
 Gel gl arardan ama

Szm saa mrvvetdr737

filn738 bacada dme

Evvel apu eratdr [74b]

eratden edeb gran

lmle std olur oln

Al bu dinden bel balan

Kimi far bil kimi snnetdr

Eger bu srra irerse

Dolan apudan girerse

arat farn srerse

Yedi far i snnetdr

Gel739 girelim bu bb

Alsun 740 kitb

Eger alarsa isb

ndan sora aratdur

arat bir oddur yaar

Kimi m kimi ar

737
mverreddr
738
filleyin
739
gelin
740

244
 Her bir oa ar741

ern yaan stddur

aratde kmil olan

lm ile mil olan

Bu yolda mkemmel olan

Evvel mertebe dmetdr

dmet erenler yoldur

Cmle ilmi evvelidr

Ahdimiz l belidr

Belden dnen kii mtdr

Kend zimize gelelim

arat nedr bilelim

Yoluda sefl ollim

btid yz irdetdr

btidda742 olnca

Dmna ib olnca

Drt r743 bir lib olnca

Menzili b-nihyetdr

741
ama aar
742
lib

245
 aiat genc-i nihndur

Marifet maden-i744 kndur

Yedi yz yetmi mzndur

tesi ilm-i ikmetdr

Mrebb olan ali gerek

Drt apuda eli gerek [75a]

Muibi i gerek

Zr Ali Muammeddr

Pr Sul dir lu bel

Didik y Mrte Ali

Kimi ade ier kimi ol

Bu bize bir aceb derddr

ve dai ey adreddn aretleri yine sul idp eyitdi y ey bir lib

mrebbsine ve muibine el virse gl virmese li nice olur didi ey Seyyid

afy rametullh aleyh aretleri buyurd ki bir kii m745 olsa yani (hve)

mertebesinde hi bir nesneden aberi olmasa kelime-i ehdet getrmekle Mslmn

ve ehl-i slm olur ve kelime-i ehdet tevd kelimesidr ki Lilhe illallh

Muammedn Raslllhdur bir kii bu kelimei dise amm ne dimek oldun

mansin bilmese fehn eylemese islm drst bir kii bu kelime-i diliyle sylese

gliyle inanmasa mn drst olmaz imdi erat Muammedi ve arat

743
cn
744
gevher

246
Alndr ve birbirinden ayr degldr ikisi cmle leme ule virmidr ayru

oldu mbtedler atndadr pes imdi arat iinde bir lib mrebbsine ve

muibine el virse gl virmese avlinde drst olmaz irr f olmam olur

mnfdur bu yola dla gelmemi olur yzi aradur gerek a746 oldur ki evliy

arnda bit dem ola cn-747 glden ve dern-i dilden an amml alb ola

eyine bel diye [75b] her l zerine or yola gitmel ola el virp etek uta

glden irr ide ml mlkden ba cndan gee yle ise bir lib mrebbsine ve

muibine dil virmese mln virse iki gll mmin muvaid degldr mn ehli

degldr mnkir mrikdr mnfdur yzi aradur zr ki bir kii a- meczi ile

bir kimesnei sevse muabbet eylese an yolna cmle mln ve rzn virir748 yolna

cn ba terk ider dai an rn gzedr szinden maz muabbetin glnde

berk eyler pes lib-i a olan bundan749 ki degil a- a erbetin ip dost

yolna750 ba cndan gep dai bil cmle varn mabb yolnda bel idp sebl

eyler751 Nam :

steyen yrn arc752 idp varn

Bulsa dildrn alar esrrn

Bamayan cna irdi cnna

Girdi meydna terk idp753 varn

745
mmi em olsa yani heyl mertebesinde bir nesneden
746
lib
747
dern- dilden cn- glden
748
virp cn ba terk ider
749
bundan kim degil
750
yolnda
751
eyleye
752
k ider
753
rn

247
 Yr elin utd gizl bzrn

Dost ile eyitdi gizl bzrn

rif ol ey dil ola gr kmil

Ben diyen fil utanur754 yarn

Gel Hdyden al seb755 erken

a isteyen osun inkrn

ey adreddn yine sul idp eyitdi y ey lib aa ne ile vl olur756 lf ile

buyuru iidelim ve bilelim biz dai aa gre amel lalm didi ey Seyyid afy

rametullh aleyh aretleri buyurd ki yol iinde iki lib [76a] birbiriyle

muib olsalar yek dil yek cihet olup dai gl balayup irr virseler bir zamn

yola yola varsalar ngh birini vadesi irip aa vl olsa biri yle alsa sora

vrup kend zerine bir azan bulsa drst erkndur amm ol ana vl olan

arnd yerinde bir olu alsa irr mn ibi olup ehl-i l ve ehl-i keml olsa

muibl olmasa ol kii kend mibini oln dai mrebbl ve mubl olsa

bu kii ayup varsa kend zine bir azan bulsa drst erkndur ve dai iki kimse

birbiriyle muib olsalar ittif ol mub olan cnlardan birisi oturada alsa757

gerekdr ki dergha gelen ve oturada alana ikisi dai zerlerine birer azan

bulsalar aratde drst erkndur ve dai iki kii birbiriyle muib olsalar gerekdr

754
Ala olan arayub bulan nefsini bilen bildi affrn N dinleme dostdan ekleme glden ekleme
blbllkzrn
755
aber
756
olur didi ey

248
ki birbirini line d ve yolna yold olalar ikisi dai ehl-i l ve ehl-i keml

ola biri l ehli birini lden aberi yoise arat iinde ol ehli olan arnd

kend zerine bir l ehli arnd bulup azan azansa drst erkndur dai bir

kimse pr perver olup pre dmet itmi [76b] olsa ve er naatin utm olsa ol kii

yol iinde menzil ver mertib essi olur ve ehl-i arat arasnda her nesneni ayrn

ve errin bilp kmil olur dir oldnca arlu yere uramaz ol kimesneni alt

a atnda mabl olm olur niyaz aa namz yerine geer avmi dai alte

ad758 anat gencinde oturup tevekkl apusnda bekler olsa ol kimse dnyda

oldua zi759 ve z rzus udret-i a olur ve d760 nr- mula olur zr ol kii

a yarlanm b-riy uldur cismi cndur ve hem kfri mndur ve nin b

nindur hemn a kendi761 zi an gibi kii ub- zamndur l-i aytnda

mt able en temt mamn bulm yani bu ad-i erif manasnca lmezden

evvel lm ala a olmudur ol kii cehr anr terkbin yup hemn ma

rh almdur dnyda syesi yerde gezer an grenler an cismi anurlar dnydan

geyitdikten sora sini ziyret ve opr kefretdr didi Nam :

Alni srra yeteyim dirse

Muabbet762 gline al da ndan gel

Kfrini mna ataym763 dirse

Var evvel764 kfrini bil de ndan gel

757
ol birisi dergha gelse
758
tebhdr
759
zi er ve szi udret
760
ve fat
761
kendzi
762
bir mrid-i kmil bul da
763
ataym
764
kendi

249
 erat765 arat marifet szdr

aat hem gice ile gndzdr

Gl bir baridr a bir deizdr

Bahri ol ummna tol da ndan gel

Piveri piveri syle szini

k-i pyden ayrmay gr gzini [77a]

Mridine teslim eyle zini

Muab apusn bul da andan gel

Cnn cellda766 teslm ide gr

rif olup her maden767 soya gr

Cesedini kend elile yuya gr

Kend namzn l da andan gel

ay768 mani syler maniyi dilden

Erenler ayrm kfrini769 ilden

lmeyene nab olmaz bu yoldan

Var lmezden evvel l de andan gel

765
erat manisi insna szdr arat srerler gice gndzdr
766
celld oluben cna ya gr
767
maniden uya gr
768
ayim mani syler dilden
Ayrrlar seni kibr ile kinden
769
lden

250
ey adreddn770 aretleri yine sul idp eyitdi y ey cemiyyet linden ne

buyurursn bize beyn eyle bilelim didi ey Seyyid afy rametullh aleyh

buyurd ki cemiyyet linde bir kimesneye bir obet dse yani bir libden bir

gnh dr olsa yle ki arat iinde bir non gsterp bu yol ehli arndalar

arasnda siteml olsa ol cemiyyet iinde gzci olan kimesne grp an eksigin utsa

sitemine muteref olup yola beyn virdgi tadrce ol kimesneye erkn srmek lzm

gelr771 amm ol meclisde alfe yurdunda oturan kii bilmek gerekdr772 ki bu lib

ne gnh ibidr snnetden mi ddi yosa fardan m ddi kanc snnetden

y anc fardan ddi aa gre ne lzmdur ve ol kii nice olcak arnur

gnhndan yarlanur ve ne ile pk olur yosa ol gnh farla snnet arasndamdur

bir oa bilp aa gre sitemi srmek [77b] gerek bu maalde rifler yle

buyurmlardur ki allarda al nedr ullerde usul nedr eratda u ardur

aratda usl nedr imdi bilmi olasz ki ey lib allarda al Muammed Ali

asan seyn on iki immdr ullerde ul erenler yoln bilp erknn773

gzlemekdr dai ande geyitdilerse erenlerin izin izlemekdr ve dnyada mart ve

mehrdur ki eratde u ardr aratde sz pk eyler zr ki insnla ayvn far

olundu (ma) hemn sz iledir774 nice kimseler vardr ki ayvn ndur insn

sretindedr amma dem mertebesinde degldr nnn775 ki buyurmudur sz

bilendir kend lin alayan ne bilr szi dem gerekdr ki her bir szi yzin ve

astrn far eyleye ve her bir szden bi mana alaya bir sz sylenicek aa utub

cn- glden dileye didi Nam :

770
yine sul idp y ey cemiyyet linden ne buyurursuz didi ey Seyyid af areti
771
olur
772
gerek ki
773
erknlarn
774
szi iledr
775
ann in buyurmlardur

251
 Evliydan l eyitdik a ile sevdy biz

Zhide virdik annn zhd ile tavy biz

Ol yedi amu ki dirler ulmeti hicrndr

Dnyya gelmezden ndin gedik776 ol zindn biz

Ol sekiz uma ki dirler sedd olubdur zhide

Perdede nrn grdk cennetl mevy biz

Ol sekiz777 umadan ire bir acyib (kek)var

Bil gmnsz anda grdk (h b hemty) biz

Sen zin778 bilmezdin evvel kfri dilden omadan

atremiz779 ummna irdi kesdik ol avy biz

Niceler lib olupdur ol Hm glgesine

n ilinden seyri derken bulduk ol Any biz [78a]

h ayi didi (b yarn aul botna)

areti yzinde grdk ol gl-i rany biz

776
gedik ol avgy biz
777
on
778
cn cnn bilmi idik (kgr dn mi) edeb
779
are-i ummna ald gedik ol deryy biz

252
ve dai ey adreddn yine sul idp eyitdi y ey gnh ka smdur an dai

beyn eyle bilelim didi ey Seyyid afyy rametullh aleyh aretleri buyurd

ki arat iinde gnh smdr biri gnh- kebirdr ve biri gnh- airdr ve

bir gnh dai vardur ki kebirle air mbeynindedr ol gnh- (vestndur) iki

gnh arasndadur aa gnh- kebre dirler amm ta bilmek gerek ki ol gnh

fr ile snnet arasndadur eger fardan yana lib olursa gnh- kebirden780

aylur ve eger ki ikisine dai libi yoise aa781 (ussaa) dirler a gre erkn

srp sitemin grmek gerekdr dai bir gnh vardur ki ibtiddan dr olur an

alife yurdnda oturan kii bilr geri gnh- kebirdendir amm ibtid yol libidr

bilmezliginden ol gnh iledgi vaktin782 gzci utup n ele virdikden783 sora

eger mu olup yol iinde gnhna muteref olursa an asn gnh- airden

aylur aa gre sitem srp erkn yrideler tercemnn dai mmkin oldunca784

alalar arat iinde yol ehli arndalar aa ani gziyle baup ni olalar ve amm

ki bir kimse intih yurdnda olsa ol kii kmil ve mkemmel olm olur aan ki ol

kiiden bir gnh dr oldysa gzci utup [78b] an ele virmezden muaddem

kendsi grp biz sol gnhn abiyz diyp (peymne) yerine gep mam-

infa urca an gnhna gre sitemin srp erkn yrideler eger ki ol gnh

kend grmeyp gzci grrse an utup ele virdgi zamnda ol kii gnhna mu

olmadu785 tadirce dai gnh air ise ol gnh kebir olur sitemin srp

erknn grdkten sora tercemn an (bir urbndur) eger uccet idp ben bu

gnh ibi degilim deyp nez iderse rat iinde yola beyn virmi olur ol kii

780
kebirdendr eger snnetden yaa lib olursa gnh- airdendr ve eger ikisine dai
781
aa gnh- mtevass dirler
782
vat
783
virdikde eger
784
oldua
785
oldu

253
srn srgn olur sora mrvvet deyp drna urduda gerekdr ki n mln ve

rzn ondalayup erkn yrideler sitemin srp erkn mcibince ziler tercemnn

alalar dai786 bua gre her kimesne ki yoldan dse gnhkr olursa ol kimseni

gnhn fark eyleyp ne gnh ibi oldun bilp aa gre sitemin srp erkn

yridp tercemn alma gerek Nam :

Bu lemi seyrn eyleyp gezerken

Uradm grdm787 bir blk canlar

Cmlesini erkn bir yol bir

Mevlm bir nurdan yaratm anlar

uralar irfn ba ile bostn

Salnm yinesi gmndan788 psdan

Varn derdi bir fin dostdan

Ar gibi (szlaur) anlar [79a]

Cmle bir mride demiler beli

Tesbileri Allh Muammed Ali

Merebi Hseyni ismi (mevli)

Muammed Aliye kar (knlar)

r mizn bunda gemiler

786
dai her kimseni bua gre gnhkr olup yoldan dse ol kimseni gnh far idp ne gnh
hibi oldu far idp ve bilb ana gre sitemin srb erkn yridp tercemn alalar
787
buldum
788
gmndan pasdan

254
 Benlik varl alasn ykmlar

Al geymiler yas tonndan mlar

Giceleri adr bayram gnleri

Cennet istemezler azm ddre

Ne oru ekerler amu ve nre

Secde lmadan gemiler divre

Didre karu utmlar bunlar

Bir nefesden bir imma uyulm

Birini niyz bie aylm

aynam birbiriyle oylm789

Hseyn ana kanlar

ul Himmet dir gerekdr bu meydn

zin urtarmlar arar790 (ssdn)

Esirmiler rlar idgi udan791

aber uym dost ilinden canlar

ve dai ey Sadreddn yine sul idp eyitdi ki y ey gnh kebiri ve airi

anksdur ve (tvessea792) neden far olunur bize bir o beyn eyle bilelim didi

ey Seyyid afiy rahmetullhi aleyh buyurd ki bir kimesne mrebb ve muib

789
oylm
790
arar (esiden)
791
meydn

255
ehli olsa arat iinde erkna dmel olsa mibleriyle calaup yana

dmek gerek dai bir lib azan shibi olsa ol lib ara dmel olduda793

gerekdr ki azan eviyle794 ann stne de annn ki mib birbiriyle

ekindidur795 lib azan ibidr annn azan yle utup sora an [79b]

stne dmek gerek ve hem bir dahi budur ki mrebb fardur muib snnetdr

yani mrebbye irimek a tela aretini buyurudur Ms Peyambere var bir

mrid bul deyu emr eylemidr Ms aleyhisselm dai vard ra irdi bu sz

mehrdur rla Msn ikyetine mel olursa masddan alavuz796 yle

ise mrebb far old her kiiye mrebb etegin utma lazm geldi ve muib

utma areti797 Rasl allallh aleyhi vesellemden ald mm Aliyyibni Eb

lib kerremallh vecheh aretiyle bir (yaadan) ba gsterp mub imndur

ve mnn diregi dindr bir kimesneni dni mukem olmaynca mn dai olmaz

yle ise mrebbsiz bir kii dinsiz imnsz olur imi bundan sora bir lib ne gnh

ilese an farn ve snnetin ve kebirin ve airin bilmek gerek ana gre tki ol

kii pk ola ii temz ola imdi gnh- air budur ki bir lib yol iinde arat

haberin syleirken bu zi amarlarn aldrm olsa ya nuunda yal kelm

ilemi798 olsa yd rehberi iin virmeden destursuz i itmi olsa y aldan bir

kimseye zebn derzl idp dil (lm) olmu olsa ve yd keb idp yaln

sylemi [80a] olsa ve yhd avam- aldan bir sz irimi olsa ol kii yol iinde

gnh- air itmi olur eger kendi gnhn grp799 gelrse mrvvet deyp

792
ve mtevass neden far olunur didi ey Seyyid afiyy aretleri
793
olsa
794
yle
795
ekin dsdur
796
aluruz
797
areti Raslden ald mm Ali aretleriyle
798
iidilmi
799
gelb grrse

256
peymne yerine urduda aa birka naat virp cemiyyet erenleri gnhndan

geeler zr ve niyzn abl ideler eger kend grp gelmezse gzci olan kii utup

an ele virirse gnhna mu olup yola (beyn) virirse mrvvet deyp peymne

yerine urduda gerekdr ki arat mcibince sitemin srp erkn yrideler zr

ki gnh- airi ar dr ve tercemn dr alup abl ideler dai800 bundan

sora geldik imdi ol gnh- mtevassaa didigimiz airle kebir mbeyninde olan

gnhdur bir lib yol iinde giderken ngh ayana ounsa yani un kebine

bir abat idp aln gzine dkmi olsa ve al iinde bir nosan eli degmi olsa

vey kend el aldrm olsa ve yd bir malma el degirmi olsa vey bir

kimesneye801 glnden kdret itmi olsa y intimla (azr802) bir i ilemi olsa

y eliyle omadu yerden bir nesne alm olsa vey gziyle grdgin f idp

greyim dimi olsa vay bir kimseni ybetin ve mesvsin itmi olsa veya bir

kimseye ar yetirmi olsa bu tar iinde [80b] mtevessa gnh itmi olur bu ikr

olnanlardan her an gnh ibi ise ol lib kend gnhn bilp infa gelp

peymne yerine gep dra durduda mrvvet diyp yola beyn virrse ol

kimseni sitemin srp be ark ilzm idp803 zr gnh- mtevessa ari badr

ve tercemn dai bedr alup abl ideler amma bir kimesne gnh- kebir ilese

ne804 gerekdr ve gnh- kebirin ansdr bilmek805 gerek imdi gnh- kebir

oldur ki bir kii yol lbi olup mrebbi ve mub ibi olsa dai mrebbsinden

destrsuz muabbete gizlenmi olsa vey bir i ilese ki aa rehberi iin virmemi

800
ve dai ol gnh- mtevessa didigimiz airk
801
kimesneni glne kedret
802
azr itmi olsa y eliyle
803
ideler zr
804
gerekdr ki gnh
805
bile imdi

257
olsa vey ibinden806 abersiz bir i itmi807 olsa vey mubini evine y malna

dest-derzl itmi yani el uzunl itmi olsa veyhd arat iinde srr am olsa

y bir rsz i808 olsa vey mrebbsi gzinden dmi olsa veyd mibi

gline dnmi olsa ve yd bu yola gelmi yine dnmi olsa yine meydna gelse

ol kii gnh- kebir itmi olur yola beyn virp peymne yerine gep809 er

mam- insfa urca mrvvet deyp yzin yere srse aa gerekdr ki r ar

ilzm zr gnh- kebiri tari tamm rdur ve eger rdan geerse on ikdr ve

on iki tamam an adur hi [81a] birin aa balamak erkn degildr yrtmek

gerek ve hem bu on iki arin tercemn bir urbndur zler alup kabul ideler didi

Nam :

Aliyi severim cndan ieri

Yoln severim yoldan ieri

Baa bende dime bende degilem

Dai bendeler var benden ieri

Dinin terk ideni iidir kfri

Ol ne kfrdr mndan ieri

erat arat marifet adur

aat ad var andan ieri

806
mushibinden
807
ilemi
808
itmi
809
o mam- infa mrvvet dey utub yzin yere srse gerekdr ki aa r ar

258
 Sleymn u dilinden bilr didiler

Sleymn var Sleymndan ieri

Ha rehberi var aa yetrr

Dai rehber var rehberden ieri

h ay zini aa yetrr

apuda ul durur sulndan ieri

ve dai ey Sadreddn sul idp eyitdi y ey erkn- arat anda ne810

buyurursn syle iidelim biz dai ana gre i idelim didi ey Seyyid afiyy

rahmetullhi aleyh buyurd ki yol ol olan arndlar a ehli libler bir yere

gelp oturup ala-i obet lup am cemiyyet olsalar ol cemiyyetde gl

birligiyle bir kimseni eline lfir virmel olsa gerekdr ki gz urup naar alup

ol cemiyyeti iinde bir merd-i l ve ehl-i kmil kimesne bulup ol lfir an

eline virp ve ol cemiyyet ehli arndlar an ol dmete mahall ve mnsib greler

mstea olsa811 zra ki bu cihnda [81b] a sbneh ve tela areti bunca

pehlivanlar ve hib-i urnlar ki var idi812 cmlesinden areti Emral mminn

ve mmel mtten esedellhl lib Aliyy bni lib kerremallh vecheh

grbz er idi ve anda yz bi er uvveti del uvvet var idi annn ki ol hibi

zlfir ve ehl-i vaar idi yani vaar oldur ki hirde al gzine bir813 aceb

810
ne buyurursuz didi ey Seyyid afiy aretleri
811
ola
812
eyledi cmlesinden areti Ali grbz idi
813
bir ayb gstermemidr ki

259
gstermidr ki al an (mimmet) itmege sebeb ola ve kend ve keml-i

kereminden buyurmudur ki ene notatn tatel b yani ben ol b altnda olan

noaym dimek olur bir masm evvel ouma in muallime virseler std aa

evvel elif by okudur ve gredr aa talm ider pes cem sz ve cmle

kelmullh ibtids elif be dr elif Allh ismidr be altnda olan noa areti Ali

kerremallh vechehdr dnyda hic bir ayb olaca i itmedi annn ayb bir

noa ile ayb olur ve dai ol kfirler ki bu dnyda dni ayru dn dmnlar idi

Rasl aretine814 mu olmadlar ve urn- ame itimd lmadlar irdr815

Muammed kend syler didiler baa (balu balar) yine putlar ve anemler peyda

idp Muammed dnine girmediler erate mulif ayb ieyitdiler ol noa

lfrla anlar ayb eyledi kffra az lma in a tely ve Rasline

mu olmayanlarn andan [82a] gelmek in zlfir aa nzil old bunca

pehlivanlar iinde a tel lfr areti Aliye virdi bu dmete Ali

kerremallh vecheh mahall mnsib idi ve mstea idi aa rev grdi Cibrl-i

Emn aret-i rabbl lemin emriyle getrdi zlfir Alini beline balad tekbr

ile bu yeti okud lfet illa Ali l seyfe ill zlfir didi yani yigit degil ill

Alidr ve hem l degil illa zlfirdur dimek olur ok kiiler grrlerdi816

zlfir hir gziyle l anurlard ellerine alup abasna yapurlard uvvet

idp ekerlerdi mil erre lfndan817 aramazlard aan ki areti h dn

akna kfirlere aza lurd bir kerre heybetle nara urup zlfirn abasna

yapurd ekp lfndan arrd ol vat ehed dey ol zlfirdan vaz gelrdi

814
areti rasle
815
Muammed irdr
816
hir gziyle grrlerdi zlfir l sanurlard
817
lfndan

260
yani kelime-i ehdet getr al818 olun lmeden urtulun dimek olur aan ki

zlfir h alrd be on bi kfiri ikiye blerdi a udretiyle yetmi (r)

uzanurd ve hem iki atal olurd dai cengden fri olca zlfirn ucn lfna

ururd iki atal bir olurd ve hem gir evvelki ararna gelrdi idi andan sonra [82b]

nna ord ol vait ki areti Raslllah allallah aleyhi vesellem vayyet idp

eyitdi y Ali ben bu dnydan rete geyitdikten sora yr dai kimseye zlfir

ekmeyesin didi pes mm Ali kerremallh vecheh Peyamberin vayyetin utd

zlfir necef derysna atd sora elinde bir aa presi utard mitr eklinde an

drl drl er iderler balar aa (dest-i cb) dirler l arat erenleri aa

serdeste dirler bu isimle marf ve mehrdur ah- merdn Ali lfir necef

derysna braddan sora nice yz bi advleri anla819 rm idi o

ariclerin boynun urm idi ol lfir nice keserse yle keserdi areti Alden

sora bize ydigr ald ve ol serdesteni dai ismi lfir old l bir kimseye

lfir virmel olsalar gerekdr ki cemiyyet erenleri aa820 idp greler bir Al

fatlu er ise eline lfir vireler bu dnyada bir Ali sfatlu er ande bulunur ki

ibi lfir ve ehl-i va ola hemn merd821 olan oldur ki uy al (hala)

Aliye bezeye ilm ilm meramet efat izzet urmet idmet tav keml edeb

erkn fikr ferset ftvvet mrvvet lf kerem enm isn in falet fehat

nahat sevet ecat sadet [83a] mhbet albet uvvet kudret erlik dilverlik

hnerverlik serverlik nice ki eker elinde bunlar aret-i Aliyyibni Eb lib

kerremallah vechehni vafdr ol kiide bu vaflar mevcud gerekdr ki ahb-i

818
lmden al olu urtulu dimek olur
819
olmala
820
naar
821
murd

261
lfir olmaa822 ly ola zr ki her bir kii zerine der dmet vardr dai her

kii dmetini eri olmak gerek arat iinde on iki dmet vardr on iki imm

mubelesindedir evvel mridlik dmetidir ki libi a yolna ird idicidir ah-

keremdr mrte Alini srrdur ffhem ol on iki dmet823 ki didik bunlardur

mrd pr alfe kir ora gzci arc cemiyyet ba nab sa fer dim

bundan sora her dmet ki var bua gredr bir kii erenler naarnda bir dmete824

lib ise gerekdr ki cemiyyet ba olan kimesne hir ve bn aa naar idp gre

ol kimseni zerine lm olan ne metdr bile ol dmeti eri olup andan

geldigin bile ol istedgi idmetiaa vire cemiyyet ehli dai mahal mnsib greler

idmetide im ola ve dim ola mbarek olsun diyeler af naar- himmet ideler

eger ol kii dmetinde tart itmeyp dir oldu del ayret iderse ullukdan

ulua825 irir ve her kii anatndan yarlanur ve hem idmetinden yarlanur ve

eger ol istedgi idmeti eri olmayup [83b] andan gelmeyp826 dir olmazsa

dmetinde uur bulunursa yol iinde lzm gelr ki ol dmeti n elinden alup

bir andan gelen kiiye vireler ve aa bir ayr idmet vireler kend zerine der

ola zr ki bu uda std buyurmdur827 kemal-i kereminden ki beyt :

ayi l elinden

Yanmm l elinden

Grdn ki hibi828 degl

Virdgin l elinden

822
olmala
823
dmet didigimiz bunlardr
824
bir dmet aleb itse
825
ulula
826
gelmee dir
827
kemli kereminden buyurmdur beyt

262
ve yine bir mani dai buyurmlar ki

steyene virmezz

Biz kend istedgimize virrz

dimiler nn ki her idmetin bir mkili829 vardur imdi mekkil olan kimesne

idmetine dir gerekdr her ne idmet ki virilmidr aa muayyed olmak gerek ve

an her ande gzlgnde olma gerek ve her ne utarsa ak ile utmak gerek beyt :

Ne i kim utarsz830 (tutunsiz)

ak ile utgel

iki anmal ko ey cn

o ekil sst demin yeri

Degildr bu meydn yukaru geldi

imdi lfir dai bir kimseye virmek gerekdr ki dmetinde sst ola sst olmaya

ve hibir yeri diri almaya klli hl l gerekdr erenler meydnnda prler naarnda

lomas ora gemi cn gerekdr bu dmet an a ve naibi ola ve bu dmet

her kiiye nab bir ula inyet ve hidyet irie cn- glden idmet eyleye ol

dmet mkbelesinde her ne crmi var ise devgeli831 akdan mafr olup r

niyz mabl ola didiler nam : [84a]

828
eys iysi
829
bir mekkili
830
de
831
dergh- ada

263
 Gel gl isteyelim bir kadem832 bu adem erkn ile

Gerek oldur dost yolnda vire ba u cn ile

Cnn terk itmeyen cnna vl olmad

ul gerekdr ki marem ola aret-i uln ile

ahrna kr eyleye t kim a saa ram eyleye

n arn olmu ezelden kfr dn imn eyleye

ldren sendir gren sen alayan sensin kim

Var mdr bir senden zge ayet-i brhn ile

Bu ayi t ezelden akna yoldam833

Glini d eyleybsin ltf idb isn ile

ve dai bundan sora ey adreddn yine sul idp eyitdi y ey idmetinde bir

kii nice tar ider didi ey Seyyid af rametullhi aleyhi azretleri buyurd ki

libler bir araya gelseler cemiyyet olsalar dai ol cemiyyetde ittifla gl

birligiyle bir kimesneye kirlik virseler kir olsa ve bir kimesnenin eline erkn

virseler arc olsa ve bir dai bir kimse gzci olsa ol gzci olan kii gerekdr ki her

kimde kim eksiklik grse utup an ele vire dmetinde tarli itmeye cemiyyet de

oturan liblerin birinde bir gnh grse ol grdgi gnh utup cemiyyete virmek

gerekdr icb idb ol gnh cemiyyete virmezse y an rn gzedp ihml

832
biz adm
833
yanm yalm

264
iderse y kendyne mtealli kimesne olsa ya arabalarndan grnse ol gnh

gzci ol sebebden grdgi gnh grmeze ursa alasa cemiyyete virmese ol gnh

ol gzcini [84b] boynnda alm olur ve hem dmetinde tarli lm olur

dmetini andan gelmemi olur ve dmetini eri olmam olur ol834 gnh ol

gzcini zerinde alm olur gzci ol gnh ahbi olur yola boyun virrse ol kii

gnhna muterif olursa o eger mulefet iderse srgn olur kii utdu yerin

celld olmak gerek bu yolda yz grmek olmaz rtul mustamdr yol mrid

stnden aar ala-i obetde ihtiyr olup alfe yurdunda oturan kimesneye

cemiyyet linden obet sorsalar erkndur amma bir kimse ibtid835 olsa dai

cemiyyete gelse ol cemiyyet linde ne obet sorlursa gerekdr ki ul utup

dileye ve her szin manisin alaya ibtid lib olan kii cemiyyet naarnda ll

olma gerek yani ll dimek dilsz dimekdr bir szi kendye sul itmeyince cevb

virmeye syledgi vatin r niyz idp yapa yapa syleye emr erenlerindir diye

lib mrebbi atnda dil olmak degildr zrki dbdur lib olan kii bu db

gzetmek gerek t ki izzet ve rmet bula edebsiz olmamak gerek her ande olsa

iss836 olan kiini izzeti ve hrmeti ve riyeti kend elndedir rifler byle

buyurmlardr beyt :

Ali yre srr syler

lib degil pr syler [85a]

ehl-i irfn meclisinde

bi bir diler bir syler

834
gzci ol gnhn hibi olur yola boyun virrse ol kii gnhna muterif olursa o
835
lib

265
ve ol ibtid libler ki vardr bunlar far itmek gerek ve her ne ie mberet iderse

mrebbden destur lup iczetile ilemek gerek t ki lib a ola ve ol i rast gele

mridin emriylen837 yriyen libi yzi a ii olur ne i utarsa ol i olay gelr

dnys ve ireti mamr olur intiha yurdndan olan libler daiirfn obetinde

bir sz sylemel olsalar gerekdr ki maallinde syleye ve hem az838 ve syleye

cemiyyet naarnda dl olmaya nn ki o syleyen kii szinde ok yalur

lib gerekdr ki ehl-i l ola dai bir lib meydnda ykrek olsa ne adar ki

biliyyeti var ise arat iinde mrebb n kesmek erkn degildr zr ki

mrebb yaradcdur aatde lib yaradlmdur yani mrebb terbiye edicidr

lib aleb839 idicidr pes lib dimek isteyici dimek olur dem ki terbiye olmad

ayvn olur terbiye ile mlar gynur veckeler pier bevri yabanta lal olur

adaki yapra alas olur grmezmisin ki ada biten yemi ile ehirde biten

yemiin ad birdir amma ad bir degldr ve bahs dai bir degldr yle olsa

terbiyesiz dem a yemii gibidr ve a cnvr gibidr mrebb terbiye ile an

kemle iridirr bua bezer mil odur nihyeti [85b] yodur bua mel

olursa maksdmzdan alavuz840 lkin lib-i a olan kimesne bir pr etegin utub

yola giden arndalarla yold olup bir kmil mrid bulub merebb idinb an

ullnda dla bilp841 ura dir oldu denl kimseni gln842 artmaya ve

rn ymaya prini emrin ve rsn gzleye didi nam :

836
devlet ve sadet issi ola
837
emriyle
838
az ve z syleye
839
deleb
840
kaluruz
841
bel balayup

266
 Gel lib prden rsz yrime

an seni std abl eylemez

Farla ur otur mznla yri

an sul apuda ul eylemez

ulbun hande843 gkden amay gr

Degme kiiye binden amay844 gr

Mrebb zinden sen dmay gr

a tela albine yol eylemez

Mrid zinde olan aa yeter

kiligi koyup birlige yeter

Hem mrvvet gli gle atar

olan kiiyi hi sol eylemez

lib oldur zinden gele fr

Mrebb gzinden olmaya r

let varsn seni irfna bra

Glini o ut a mell eylemez

Bu yol t ezelden l beldr

Benliginden geen a kuldr

h atyi cmlemizi lidr

842
ba
843
haddiden amay

267
 Vefsndan cefsn bol eylemez

ve dai bundan sora ey adreddn yine sul idp eyitdi y ey mmin davasn

lan kii nice gerekdr bize beyn eyle didi ey Seyyid af rametullhi aleyhi

azretleri buyurd ki bir kimesne mminim deyp ileri gelse erenler meydnnda

mminlik davsn lsa ol kii ben [86a] mminim dimekle hemn mmin olmaz

mmin ligin nin ve lmeti vardr ol nianlar ve ol almetler kimde ki bulunursa

mmin mttedr eger bulunmazsa mnkirdr adr itdgi dav b manidr pes

mminligi evvel nin budur ki mmin olan kii irrnda drst olur vadesine

ilf eylemez vef eyler bir nn dai budur ki oru yrr ve oru syler dost

gln artmaz fi olan kii yaln szlemez kimseni ybetin ve mesvsin

eylemez ve bir almeti dai budur ki ehl-i l olur ehl-i l olmaz dai zebn r

olup azndan mlyani kelm maz dai yki ar olup ula r olma gerek

ki yarmaz szleri iitmeye ve hem diyei845 dilemeye gzyle grdgn etegiyle

rte settrl eyleye ve bir almeti dai budur ki eliyle ondu yerden bir nesne

getrmiye ve kimseye ar yetirmiye kimseye yamn an anmaya kendye her ne

anursa ayrua dai n ana adan ora aldan utana ve bir almeti dai budur

ki mmin olan kii cmle yardlm eyya bir gz ile baa bu cihnda drl drl

renk hemn yek renk ola zr yek renk olan derdine dermn Alidr f olan kii

hi nesneden ikrh itmeye netekim a tel areti buyurmdur l ikrhe fiddni

bu lemde hi ibrh olmaz bu derghdan ulu [86b] dergh olmaz ve bir almeti dai

budur ki mmin olan kiini r alm nefsi selm gerekdr ve ul ziyde vasi

ola farla oturup mzanla yrye t ki mmin derecesine lyk ola ve bir lmeti

844
amay
845
diye

268
dai budur ki kdir oldu del elinden gelen ii men itmeye elden geldike i

btrici ve g gtrici ola aldan kendye cef gelrse abr ide teamml la ve

adan ne bel ki nzil olursa n kendne anmet bile her dim kr la feryd

ceza itmeye gnli incinp arlmaya kimseye ikyet yzin gstermeye arna

vesvese getrmeye kend zine teselli vire ki a her iinde bir gizl hikmeti

vardur inallah an ayrdur diye kr eyleye kendyi dadaaya virmeye tesbn

yalmaya a telinin ahr lufuna mahar dmdr ol dir kn846 fen

kmet ve udretin gre ki dnya airet cennet cehennem issi ovu yz bahr

gz gice gndz am d alamak glmek ar you ini heb birbirine

mubildr mminlik oldur ki aln cefasna teamml ide adan gelene

incinmeye didi Nam :

Ol yezdler brhimi nra atdlar

ncinmedi adan gelen cefya

Abdrrezz l geydi nzr grdi

ncinmedi adan gelen cefya

Gr a telini hikmet iini

Varak847 glsen in dkdi yan

Ferhd dost yolna virdi ban

ncinmedi adan gelen cefya [87a]

Mihri vef bunda gelben geyitdi

846
kevn-i mekn
847
varaa glh

269
 Leyl Mecnn glinde mekn utd

brhim smali hem urbn eyitdi

ncinmedi adan gelen cefya

dem at umandan srldi

Sen gnh iledin dey yerildi

Circs yetmi kerre ldi dirildi

ncinmedi adan gelen cefya

ems-i Tebrz gezerken aa ulad

Munlr848 ve mi kitbn uya ad

Gr Eyybe nice bin urdlar ddi849

ncinmedi adan gelen cefya

Ms nebi arzulad prini

adan ayr kimse bilmez srrn

Suln Edhem terk eyitdi Bel ehrini

ncinmedi adan gelen cefya

Muammed yaturd a nrnda

Ms bi bir kelm syler rnda

Manr ayrlmad enel a drnda

ncinmedi adan gelen cefya

848
mel mul
849
di

270
 Mihr vef birbirinden azd

Behll bayuleyin virnda gezdi

Seyyd Nesmi zhidler yzdi

ncinmedi adan gelen cefya

Bu ilerin cmlesini a eyitdi

apdu bari olup ummna batd

Ynus r gn bl arnnda yatd

ncinmedi adan gelen cefya

Gel ayi bra r u nmus

Sele virir seni rn gemsi

Bunca gelen erenleri cemsi

ncinmedi adan gelen cefya

ey adreddn aretlerine sul idp eyitdi y ey bir lib mrebb gzinden

dse yola boyun virmeyp mnkir olsa yani irrndan gir dnp inkr ehli olsa

mrebbsi dai andan yz dndrse [87b] li nice olur didi ey Seyyid af

rametullhi aleyhi azretleri buyurd ki bir lib mrebb glinden dm olsa

srgn olur arat iinde nnn ki gkden deni presi bulunm glden

deni presi bulunmma zr prinden dnmdr bir kii prinden dnm olsa

evliyy ve on iki imm inkr itmi ola850 o kii adan dnm olur evvel a

grdi aa geldi bel bel didi irr virdi sora ol irr zerine bit adem olmad

850
olur

271
gir dndi dergh- adanyz dndrdi merdd old ol kiinin pri yodur bir yerde

yeri yodur an pri ve mrebbsi eyndur ol eyn abl itmidr ve pr

idinmidr dnyda ve airetde srgndr an eratde el aratde yol marifetde

dili akkatde li yokdur vel l drt apuda yayndur cmlesinden marmdur

kend infa gelp erenler cemiyyetinde851 derse an omayalar ol cemiyyet ehli

abl itmeyeler yola boyun virdgi tadrce dai libden aa dermn yodur tki ol

kii kend zini mride iletmek gerek std eigine varup derghna yzin srmek

gerek std abl iderse lib852 dai abl itmedgine853 lib abl itmege dir

degldr amm bir libden mrebbsi ond olsa dmetinde gerek izzetinde her

hl [88a] zerine r ve kir olsa ve her ula mrebbni gnline gzine girse ve

ol mrebb aa af naar- himmet eyleyp bir kerre mbrek eliyle kerem

lfundan aa muabbet yzin gsterp ban sasa ve arasn yapsa ol ramet ve

efat beretndan a sbneh ve tel areti an cemi gnhlarn

yarlaya854 marifet ve ramet eyleye hiren ve bnen ol libi yetmi drl

icb ref ola menzil ve mertib a idp erlik mamna adem basa aa lyk

mminlerden ola ol mrebbni eli altnda olan l aded nece evb bula ve her ne i

utarsa rast gele opraa yapursa altn ola imdi gerekdr ki lib olan kii dir

oldu denl irdet getrp prini ve mrebbsini gzine ve gline girmege cehd

eyleye gl a evidr gle girmek gerekdr biline nam :

Dnyy atdm o bzergn oldum

Mr dirler ben bir ehre uradm

lem-i demden uhra geldim

851
cemiyyetine
852
libi
853
itmedigini
854
yarlayub

272
 Vcd dirler ben bir diyra855 uradm

stnde urulmu bir yeil ayvn

Diledim ki an eyleyem seyrn

Grdm bir derv ak ile ayrn

Erknda gezerken yre uradm

Bi bir yams var enginde l

r ba var n hem yedi eli

gzi var az bir dai dili

urmayup h ider zra uradm

Drt t bars udretden yapu

On iki burc var on iki kap [88b]

dimler sulna lurlar pu

Dest ps eyitdim angra uradm

Yedi yz yetmi yedi anesi var

inde mescid meyhanesi var

All ulu dvnesi var

Hem niin oldum amhra uradm

Drt yz r drt aru bzrdur ayn

yz altm alt rmalar revn

855
bir deryya

273
 Keremine yeti lurlar beyn

Srrn bildim esrra uradm

ki kimi var bu ehri ey cn

Birisi rahmnidr ol biri eyn

Birbiriyle urmaz cenk ider her an

Bunlar grdm efkra uradm

Mminler ramn atna derilmi

Mnkir mnf eyna virilmi

Kimisi bo gezer bendi rlm

ret urs mekkra uradm

Ramn getrme yanna limi

Varub ar eyledim ben de limi

Didi ul Malm sen ald elimi

Ba- cennetde glzra uradm

ve dai bundan sora ey adreddn areti yine sul idp eyitdi y ey bir lib

mibinden dse li nice olur856 luf ile eyle bize beyn eyle bilelim didi ey

Seyyid af rametullhi aleyhi buyurd ki bu ar iinde bir lib muibin terk

eylese imn terk itmi olur857 dai imndur ve imn iki drldr biri taidr ve

biri taldidir pes ta oldur ki bu yola dla gelmi ola mrebbden el alm ola

856
din dai imndandur dai imn iki drldr biri
857
olur didi ey Seyyid af azretleri

274
mrebb kim idgin bilmi ola aa lib ola858 yoldn ve ldn bulm ola

bela beli deyb irr virdkten sora ayrk gir dnmeye zr ki buyurmlardr

beyt:[89a]

Bel dimek beldur Bel859 burc aldur

Belsine860 cn viren ehid-i Kerbeldur

bu arr zerine t bu dnyandan irete gidince ura ve iretde dai mrebb ve

muibiyle evliy arnda a urna varnca ura t ki a cemlin gre imn

ta olmu olur amm tald oldur ki bu yola gmnla gelmi ola mrebbsine el

virmi gl virmi ola mrebbni muhibi drl lin gricek derl yz

dndre irrna inkr ola mrebbnin ve muibin ve erenler cemiyyetin terk

eyleye mn tald olur dnin terk itmi olur din Muammed dnidir bir kii dinsiz

olsa kfir olm olur eratde kfirin an861 eldr bun dai kendzine fikr idp

infa gelmi olsa yola boyun virdgi tadirce bua dai libden dermn yodur

meger ki std eigine vara dergh- liye yzin sre t ki ii temz ola std abl

iderse lib dai abl ide std abl itmedgin lib dai abl itmez yle

malm olna862 ve beyn olna nam :

a nefesin inkr eyleyen lib

blisdr bu cihndan srlsn gitsn

a dvnnda yzi aradur

Esfeldr ol yerden srnsn gitsn

858
Olm ola ldn yoldn bulm ola
859
Belburc
860
belsna
861
an heldr bu dai kendzini fikr

275
 Yok863 ise albinde muabbet sevi

Ykdur glinde Allh evi

zinden aberi olmayan divi

alvir yabna gorulsun gitsin

Yalz afesde ala bir u

Kiminle syleir olmasa ei [89b]

Gnhn meydna virmeyen kii

Yzini eksende ayrlsn gitsn

Cnn cellda teslm itmeyen

Rehberi gitdgi yola gitmeyen

Mrid irrn kmil itmeyen

rkdr yular rlsn gitsn

udret eline iridi elim

Ayn old aa sercmle lim

Biz olalm lelim ul Malm olanlar lenler lim

Ali divnnda orulsun gitsn

dai bundan sora ey adreddn areti yine sul idp eyitdi y ey lib nice

kiilerle muib olsun864 luf ile buyur ki iidelim ve bilelim didi ey Seyyid af

862
ola nam
863
yoise

276
rametullhi aleyhi buyurd ki alib-i a olan kimseler gerekdr ki bu ar iinde

kend arifin865 ve mibin bile aa yan kimesnelerle hemnin ve mib

ola l kiiler obetin itiyr eyleye ki amel-i866 lilarden aa dai ulaa meel

bir midk mik867 vey anber veya gl ile bir avu opra bir yere getrse

mib itdrse os ol opraa ar ve ol oprak dai gl gibi ayr bir mil

dai vardur ki bir ur aa Ms Peyambere a olup868 murin olmala ejderh

olurd869 sirleri sirin yudd ve nice drl mciztlar andan uhr eyitdi ve dai

s870 Peyambere bir demr igne yold oldun drdnci at gge bile geyitdi

pes imdi bal sirke ile ardrsa ad [90a] ve leeti ayrs olur blbl ile hemnn

olan mam gl glistn ve b bostndur871 bayu ile arf olann yeri

vrnelerdr ile yolda olan das sekkerdr ve ara ile mib olan ds

murdrdur imdi il olan kii bir kelm872 al ieyitdi dnleyen bilr nua873

ble itiyc olmaz cehd idp bir lib kend mertebesinden al mertebe olan

kimesnelerle yold ve mib olma gerekdir amma uyu yold a olsa ne

adar ki dkerse dnerse ol u an yumdmaz yle olsa kiide biliyyet gerek

nbil kiilerle yold olup ve muib olmadan nmak gerekdr rifler byle

buyurmlar beyt :

Gevher oprada ursa paslanur m

864
olsun didi ey Seyyid afy aretleri
865
arifin
866
lih amellerden aa dai ulaa
867
misk
868
old
869
old
870
drs
871
olur
872
bir kelm ki al ieyitdi
873
tavle itiyc

277
 Bl afes iinde ulanur874 m

Marifetsiz demler aa bezer

aa yz bi u oysa lanur m

Pes marifetsiz demi sobeti kiinin itidna alel virir netekim bir pre bulu

gelrse ol aemetl gnei yzin aplar nurn mav ider imdi bir kiini hemdemi

ve mib875 mil olmasa eratde ve aratde mulif olsa dnini ym olur

zr drt apu vardur erat arat marifet aat cehr ansr muabelesinde

insan terkbidr erat yel kmnde arat te kmnde marifet u kmnde

aat opra kmndedr [90b] bunlarn birisi eksik olsa terkb bozlur ten drst

olmaz didi nam :

Gerek deyu aa dirim ben

Tkeleye876 far eyleye zini

R lomas aa elldr

Yr nice belirtmeye izini

"Dost yolna aup877 vara b gibi

Dene yeryzne trb gibi

Gice gndz dne n dolab gibi

Badu yerden ayrmaya gzini

874
beslenr mi
875
ve mibi keml ehli olmasa erat ve arata muhlif
876
tkinleye
877
varub aa b gibi

278
 Erenlerdr a kresin auran

Mrebbdr libini biirn

Varln aa teslim drn

Ol878 abl itdrmdr niyzn

Erenler meydnnda hem yidim idim

Gerek naarnda mgilim sedim

eratden arate ton bidim

Marifetdr aat zni

Bari oldur gele ki ummna ala

Gerek oldur andan bir gevher ala

Bir arde kim sefl yurdunda le

oa ayma gerek an azn

ay dir o annslar879 d olmaz

Gizl srlar u lemde yd olmaz

Seven sevenidr seven yd olmaz

b ekmiler muhabbeti ozn

vedai bundan sora ey adreddn aretleri yine sul idp eyitdi ki y ey bir

lib rdan yz dndrse li nice olur didi ol mefarelei vesslin ve

umdetl fuari vel viln eyl muan kutbul rifn Seyyid afyyiddn

878
abl itdrmdr ol niyzn
879
imnszlar

279
rametullhi aleyhi aretleri buyurd ki ehl-i arkat ve bizimle mns-i ref olan

arndalara malm ola ki bir kimesne rdan yz880 dndrmu [91a] olsa arat

evliyn erknnda inkr itmi gibidr yzi aradur a urunda evliy

naarnda erenler cemiyyetinde yeri yodur vesvs-881 eyna uymudur iblisi

szin ulana koymdr bu dai infa gelse peymne yerine gep bin kerre r

niyz iderse dai an r niyz cmlesi heb menr olur yedigi ve idgi klli

arm olur ehl-i ark olan arndalar anla urup oturmayalar an gnhn

getrmeyeler bu dai zin meya yetrmek gerek t ki ii ola yzi a ola

utdu rast gele yedgi ell ola didi nam :

Dostlar muabbeti uy

Cmle leme882 alur

Bu rifler oyundur

Amalar bundan anur

Be vati bir yerden bele

rif ise otur dile

Ama isen iit la

Bundan o mani seilr

Gel dimediler883 yalna

Yaln davy lana

Ra iinde olana

880
yz dndrse arat evliy erknnda inkr itmi gibidur
yz dndrse arat iinde evliy erkn inkar itmi gibidr
881
vesvesei
882
lemlere

280
 Kefeni ulle biilr

Yri var irfn olagr

Kmil insn olagr

aa yarar cn olagr

rte fendan gelr

Seni sen tadi it yola

ss senile bile

a naar itse bir ula

Lebinden kever iilr

temmet kitb ubbetl aart biavnillahil melikirraf

883
dimeyeler

281
 SONU

Tekke ve Tasavvuf edebiyat ierisinde yaylma sahas bulan Alev-Bekta

retisi, yaklak 13.yzyldan itibaren Anadoluda milyonlarca insan peinden
srklemitir. Bu anlayn nemli isimleri Anadoluda irad vazifelerini yerine
getirerek halkn bu konuda bilgilenmelerini salamlardr. Bylelikle Anadolunun
-bir bakma- Trklemesinde nemli bir rol oynamlardr.
alma yaplan bu eser de Alev-Bekta retisinin adab ve erknn
anlatmas asndan nemli bir eserdir. Feriteolu Abdlmecid tarafndan
oluturulan Kubbetl Hazarat adl eser, yukarda bahsettiimiz anlay
erevesinde kaleme alnmtr. Bu eserin en dikkat eken yn ise eserin adnn
kaytlarda gememesidir. Bu almayla byle bir eser ilim lemine tantlm
olacaktr. Bunun dnda 13.yzylda eyh Safiyddin tarafndan oluturulan
Buyruk adl eserle benzerlik gstermesidir. allan eserde yer alan soru ve
cevaplarn ayns Buyruk adl eserde de yer almaktadr. Buyruktan tek fark soru
ve cevaplarn arasna Alev-Bekta anlaynn nemli airlerinin iirlerinin
serpitirilmesidir.
Eserin oluturulduu yzyl, 15. yzyl olarak dnlmektedir. Ancak eserin
aralarnda yer alan airlerin yzyllaryla eserin yzyl tutmamaktadr. rnek
verilirse; kaynaklarda Pir Sultan Abdaln yaad yzyl olarak 16.yzyldr. Byle
bir durumda eserin istinsah tarihi 19.yzyldr. Burada dikkat edilmesi gereken dier
bir nokta da metnin bir halk metni olmasdr. Halk metinleri istinsah edilirken klsik
edebiyat alannda istinsah edilen metinler kadar istinsaha konusunda titiz
davranlmamasdr. Bu metnin yazar 15. yzylda yaam, eseri 19.yzylda istinsah
edilmi ve esere ilaveler yaplmtr.
Eser, Alev-Bekta retisinin adap ve erknn ele almas asndan nemli
bir eserdir. Bu retinin hemen hemen btn kurallar eserde yer almaktadr. Bu
ynyle eser, erkn-name tarznda bir eser olarak da adlandrlabilir. Eser, bu
kurallar ele al asndan deerlendirilirse dier tarikat anlaylaryla benzerlik
gstermektedir.
Sonu olarak eserin kaytlarda yer almamas, Buyruk adl eserle benzerlik
gstermesi ve Alev-Bekta adap ve erknn en gzel ekilde ele alan bir eser

282
olmas ynyle aratrmaclarn dikkatine sunulmutur. Bu zellikleriyle zengin bir
malzemeye sahip olmas nedeniyle eser, bilim alannda deerlendirilmeye alnacak
ve Trk kltr ve edebiyat iinde nemli bir konumda yer alacaktr.

283
 ZGEM

21 Kasm 1979 Malatya Hekimhan doumluyum. 1981 ylndan beri

Gebzede ikamet etmekteyim. lkokulu Cumhuriyet lkokulunda, ortaokulu 60.Yl
Ortaokulunda, liseyi Neet Yaln Lisesinde okudum. Lisans eitimimi Kocaeli
niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat blmnde 2003 ylnda
tamamladm. Ayn yl tezsiz yksek lisans eitimime baladm ve 2004 ylnda bu
eitimi bitirdim. 2003 ylnda baladm tezli yksek lisans eitimimi
tamamlayamadan bu eitimden ayrldm. 2006-2008 yllar arasnda eitli
dershanelerde altktan sonra 2008 Kasm aynda Milli Eitime retmen olarak
atandm. Bu arada kan yksekrenim affndan yararlanarak tezli yksek lisans
eitimime geri dndm. Evliyim ve 5 be yanda bir olum var.

284
KAYNAKA

Birdoan, Nejat, Anadolunun Gizli Kltr Alevlik, Berfin Yaynlar, 2.Basm,

stanbul 1994.

Bozkurt, Fuat, Alevliin Toplumsal Boyutlar, Yn Yaynclk, stanbul 1990.

nar, Erdoan, Alevliin Gizli Tarihi, Chiviyazlar Yayn Evi, 4.Bask, stanbul
2004.

Derl, Anton Josef, Anadolu Alevlii, ev. Fahrettin Yiit, Ant Yaynlar, stanbul,
1991.

Duran, Hamiye, Yunusta Slk Sistemi, Hac Bekta Veli Dergisi, S.2(Austos
1997) s.12-13.

Ergin, Muharrem, Trk Dil Bilgisi, Minnetolu Yaynlar, stanbul 1977.

Flal, Ethem Ruhi, Trkiyede Alevlik Bektalik, Seluk Yaynlar, Ankara

1990.

Gen, lhan, Hoca Neet Hayt, Edeb Kiilii ve Divannn Tenkidli Metni,
zmir 2005.

Glen, Hasan, Anadolu Alevlii Mslmanl, Can Yaynlar, stanbul 2001.

Gmolu, Hasan, slam Mezhepleri Tarihi, Kayhan Yaynlar, stanbul 2008.

Grel, evket, slamda ki Facia On ki mam, Ehl- Beytin Faziletleri, Salam

Yayn Evi, stanbul 2000.

Gzel, Abdurrahman, Ali Torun, Trk Halk Edebiyat El Kitab, Aka Yaynlar,
1.Bask, Ankara 2003.

Hsamettin Aksu, Firiteolu Abdlmecid, TDV slam Ansiklopedisi, C.13,

stanbul, s.134-135.

lhan, Hseyin, Alevlik nan ve Kltr, Bar Matbaas, stanbul 2005.

Kabakl, Ahmet, Trk Edebiyat, Trk Edebiyat Vakf Yaynlar, C.2, 6. Bask,
stanbul 1985.

Kaleli, Ltfi, Alevlik Aklidir, Ahlaki ve nsanidir, Can Yaynlar, 1. Basm,

stanbul 2004.

Kaleli, Ltfi, Binbir iek Mozaii Alevlik, Can Yaynlar, 2.Bask, stanbul
1995.

Kaplan, Mehmet, Tanpnarn iir Dnyas, stanbul 1963.

285
Kaya, Haydar, Alev-Bekta Erkn, Evrad ve Edebiyat, Engin Yaynclk,1.
Basm, stanbul 1993.

Kocatrk, Vasfi Mahir, Trk Edebiyat Tarihi, Edebiyat Yayn Evi, Ankara 1970.

Koak, Aynur, Ahmet Bicann Eserleri zerine Bir nceleme, dal Neriyat,
stanbul 2003.

Kudret, Cevdet, rnekli Trk Edebiyat Tarihi, Kltr Bakanl Yaynlar,

Babakanlk Basm Evi, 1.Bask, Ankara 1995.

Korkmaz, Esat, Yorumlu mam Cafer Buyruu, Anahtar Kitaplar Yayn Evi
3.Basm, 2007.

Kutlu, Haim, Kzlba Alevlikte Yol Erkn Meydan, Yurt Kitap Yaynlar,
Ankara 2007.

Kutlu, Snmez, Nizamettin Parlak, Makalat eyh Safi Buyruu, Horasan Yaynlar,
stanbul 2008.

Mengi, Mine, Eski Trk Edebiyat Tarihi, Aka Yaynlar, Ankara 1994.

Necefzade, Yakup K., Ehl- Beyt ve On ki mam, Neriyat Yurdu, 1966.

Noyan, Bedri, Bektalik Alevlik Nedir, Sanat Kitap Evi, Geniletilmi 2.Bask,
Ankara 1987.

Odyakmaz, A.Nevzad, Bektalik, Mevlevilik, Masonluk, Mephisto Yaynlar,

3.Bask, stanbul 2005.

Onata, Nee Ayt, Alev-Bekta Kltrnde Krklar Semah, Balam

Yaynlar, 1.Basm, stanbul 2007.

z, Baki, Bektalik Nedir?, Der Yaynlar, stanbul 1997.

z, Gla, slamiyet, Trkler ve Alevlik, Uyum Yaynlar, 2.Bask, stanbul 1997.

zcan, Hseyin, Alev Bekta nancna Baklar, Fatih niversitesi Yaynlar,

stanbul 2007.

zcan, Hseyin, Alev-Bekta Kltrne Baklar, Horasan Yaynlar, stanbul

2003.

zcan, Hseyin, Alev Bekta iirinde Adap ve Erkn ,Uluslar Aras Bektalik
ve Alevlik Sempozyumu, Sleyman Demirel niversitesi lahiyat Fakltesi,28-30
Ekim 2005 Isparta

286
ztrk, Yaar Nuri, Tarihi Boyunca Alevlik, Yeni Boyut Yaynlar, stanbul 1998.

Temren, Belks, Bektaliin Eitsel ve Kltrel Boyutu, TTK Basm Evi, 2.Bask,
Ankara 1995.

Trk Ansiklopedisi, MEB, C. 32, Ankara 1983.

Trk, Cumali, nansal Bazda Alevlik, Can Yaynlar, stanbul 2004.

Trkdoan, Orhan, Alev Bekta Kimlii, stanbul 1995.

Trkmani, Kutbeddin, Alevlik, Sakarya Basm Evi, Ankara 1948.

Uurlu, Ali Rza, Ak- Muhabbet, Der Yaynlar, stanbul 2006.

Uluay, ., Alevlikte Toplu badet Cem Erkn, Hakan Ofset,1.Bask, Adana

1997.

Uluay, ., ah Hatayi ve Alevlik, Hakan Ofset, 1.Bask, Adana 1993.

er, Cenksu, Geleneksel Alevlikte badet Telakkileri, Uluslar Aras Bektalik

ve Alevlik Sempozyumu, Sleyman Demirel niversitesi lahiyat Fakltesi, 28-30
Ekim 2005 Isparta.

zm, lyas, Gnmz Alevlii, sam Yaynlar, stanbul 1997.

zm, lyas, Tarihsel ve Kltrel Boyutlaryla Alevlik, sam Yaynlar, stanbul

2007.

Yaman, Ali, Alevlik ve Kzlbalk Tarihi, Nokta Kitap Yaynlar, 1.Bask, stanbul
2007.

Yaman, Mehmet, Alevlikte Cem, Ufuk Matbaaclk, stanbul 1998.

Yldrm, Ahmet, Alev-Bektalerin Dinin Temel Kaynaklarndan Kuran ve

Snnete Bak, Uluslar Aras Bektalik ve Alevlik Sempozyumu, Sleyman
Demirel niversitesi lahiyat Fakltesi, 28-30 Ekim 2005 Isparta.

Yldrm, Ali, Alev Bekta Deyileri, Ankara 1995.

Zavotu, Gencay, Eski Trk Edebiyat Yzyllara Gre Nazm ve Nesir, Aydn
Kitap Evi, Ankara 2005.

Zelyut, Rza, Trk Alevlii Anadolu Alevliinin Kltrel Kkeni, Kripto

Yaynlar Ankara 2009.

287
EKLER
EK-1- Eserin Knyesi

288
EK-2- Eserin d kapandan bir grnt

289
EK-3-Eserin ilk varandan bir grnt

290
EK-4 Eserin son varandan grnt

291