Technologia i Automatyzacja Montau 4/2012

BADANIA STATYCZNE WYTRZYMAOCI NA ODDZIERANIE

POCZE KLEJOWYCH
Wadysaw ZIELECKI, Andrzej KUBIT

Klejenie naley do najnowoczeniejszych technologii

czenia czci maszyn. Polega ono na wprowadzeniu
pomidzy powierzchnie czonych elementw cienkiej
warstwy kleju substancji posiadajcej zdolno trwa-
ego czenia powierzchni dwch materiaw dziki dzia-
aniu si przyczepnoci do powierzchni klejonej (adhezji)
i si spjnoci wewntrznej (kohezji). Miejsce poczenia
dwch lub wicej elementw konstrukcyjnych za pomo-
c kleju nazywane jest zczem klejowym, poczeniem
klejowym lub adhezyjnym. Produkcja nowych klejw
o znacznie lepszych waciwociach powoduje dyna- Rys. 1. Model poczenia klejowego pracujcego na oddzieranie
miczny rozwj tej technologii i zastpowanie ni tradycyj-
nych sposobw czenia spawania, lutowania, nitowa-
Dla przyjtego modelu poczenia klejowego zapro-
nia oraz zgrzewania.
jektowano stanowisko do wyznaczania wytrzymaoci na
Jednym z ogranicze stosowania technologii klejenia
oddzieranie (rys. 2), w skad ktrego weszy:
do czenia elementw konstrukcyjnych jest niska odpor-
korpus, wykonany z systemu profili montaowych
no na odrywanie i oddzieranie. W wzach konstruk-
Bosch Rexroth,
cyjnych maszyn niezmiernie trudno unika napre nor-
malnych powodujcych odrywanie i oddzieranie. Nawet siownik pneumatyczny z ukadem sterowania (roz-
w poczeniu zakadkowym, stosowanym w statycznej dzielacz, zawr dawicy i zwrotny), przemieszczaj-
prbie cinania (PN-EN 1465:2003 [1]) powstaj napr- cy prbk w trakcie badania,
enia normalne znacznie przewyszajce naprenia ukad pomiarowy zoony z czujnika pomiaru siy
styczne [2, 3]. Dlatego powinno si bada waciwoci Mecmesin L2350, na ktrym opiera si swobodny
wytrzymaociowe pocze klejowych na oddzieranie. koniec pytki poczenia klejowego, przetwornika
Opracowane normy [4 8] przedstawiaj metodyk pomiarowego Mecmesin AFTI, komputera z oprogra-
oznaczania wytrzymaoci na oddzieranie pocze kle- mowaniem umoliwiajcym rejestracj siy w funkcji
jowych elementw gitkich lub elementu gitkiego ze czasu.
sztywnym. Istnieje zatem potrzeba opracowania meto-
Zbudowane stanowisko badawcze przedstawiono na
dyki oznaczania wytrzymaoci na oddzieranie pocze
rys. 3.
klejowych elementw sztywnych.
W trakcie prby wytrzymaociowej swobodny ko-
Celem pracy jest opracowanie metodyki oznaczania
niec pytki przyklejonej do kostki opiera si na podporze
wytrzymaoci na oddzieranie pocze klejowych ele-
umieszczonej na czujniku pomiarowym, natomiast kost-
mentw sztywnych, zaprojektowanie i wykonanie urz-
ka mocowana jest do toczyska siownika. Wprawiajc
dzenia umoliwiajcego prowadzenie prby oddzierania
w ruch tok siownika pneumatycznego, przemieszczamy
oraz przeprowadzenie bada wytrzymaociowych wery-
kostk, a w miejscu podparcia pytki pojawia si sia pro-
fikujcych przyjt metodyk.
stopada do paszczyzny spoiny wywoujca naprenia
normalne w spoinie klejowej. Szybko posuwu toka
Stanowisko do wyznaczania (kostki), rwnoznaczna z szybkoci zmiany obcienia,
wytrzymaoci na oddzieranie moe by pynnie regulowana poprzez zawr dawicy
pocze klejowych przed wejciem zasilajcym siownika. Ukad zasilany
jest spronym powietrzem o staym cinieniu rwnym
W wielu pracach [9,10] jako model poczenia klejo- 0,4 MPa.
wego pracujcego na oddzieranie przyjmuje si kostk Ukad pomiaru siy, zawierajcy czujnik siy firmy Mec-
z naklejon pytk, do koca ktrej przyoona jest sia
mesin model L2350 oraz przetwornik Mecmesin AFTI,
wywoujca naprenia normalne w spoinie klejowej
posiada nastpujce cechy charakterystyczne:
(rys. 1). Taki sam ksztat prbek przyjto w metodyce ba-
zakres pomiarowy 2000 N,
da zmczeniowych na oddzieranie pocze klejowych
prowadzonych na wibratorze elektrodynamicznym [3, dokadno 0,1% penego zakresu czujnika,
11]. maksymalna czstotliwo prbkowania 5000 Hz.

37

TiAM_4_2012.indd 37 2012-11-08 12:05:07

 4/2012
Rys. 2. Schemat stanowiska do wyznaczania wytrzymaoci na oddzieranie pocze klejowych
Rys. 3. Stanowisko do wyznaczania wytrzymaoci na oddzieranie pocze klejowych, widok z boku i z gry
Badania porwnawcze wytrzymaoci
na oddzieranie pocze klejowych
W pracach [3, 12] wykazano, e istnieje moliwo
zwikszenia wytrzymaoci na cinanie zakadkowych
pocze klejowych poprzez ksztatowanie gruboci
spoiny klejowej w strefie przykrawdziowej. Przeprowa-
dzona analiza stanu napre metod MES w prbkach
majcych zwikszon grubo spoiny klejowej w strefie
przykrawdziowej wykazaa znaczn redukcj napre
normalnych i stycznych. Dysponujc stanowiskiem do
wyznaczania wytrzymaoci na cinanie pocze klejo-
wych, postanowiono przeprowadzi badania porwnaw-
cze wytrzymaoci na oddzieranie pocze klejowych
38
TiAM_4_2012.indd 38
Technologia i Automatyzacja Montau
majcych zwikszon grubo spoiny klejowej w strefie
przykrawdziowej.
Prbki do bada wykonano ze stali S235JR (pytka
o gruboci 2 mm i kostka), ktre sklejono kompozycj
epoksydow Bison Epoxy Metal. Kostki i pytki pod-
dano obrbce strumieniowo-ciernej elektrokorundem
(worodku spronego powietrza) w nastpujcych wa-
runkach: rozmiar ziarna wz=0,27mm, cinienie powie-
trza p=0,7 MPa, czas t=30s; oraz ultradwikowemu
myciu w acetonie przez 2min.
Zmian gruboci spoiny klejowej w strefie przykraw-
dziowej uzyskano poprzez wykonanie na krawdzi kostki
fazy 2x2 mm, 2x4 mm oraz promie R = 2 mm. Ozna-
czenia wariantw, ksztat fazy oraz krzywe oddzierania
przedstawiono w tabeli 1.
2012-11-08 12:05:08
 Technologia i Automatyzacja Montau 4/2012

Tabela 1. Oznaczenie wariantw prbek, schemat geometrii strefy przykrawdziowej oraz krzywe oddzierania uzyskane
w prbie wytrzymaociowej
Wariant Ksztat naroa kostki Wyniki prby oddzierania

Wariant I

Wariant II

Wariant III

Wariant IV

39

TiAM_4_2012.indd 39 2012-11-08 12:05:08

 4/2012 Technologia i Automatyzacja Montau

Tabela 2. Zestawienie zbiorcze wynikw bada wytrzymaoci na oddzieranie pocze klejowych LITERATURA

1. PN-EN 1465:2003
rednia Kleje Oznaczanie wy-
Procentowy wzrost siy Wytrzymao na trzymaoci na cinanie przy
maksymalna
Wariant niszczcej w stosunku oddzieranie rozciganiu pocze na za-
sia niszczca
do wariantu I [Nm] kadk materiau sztywnego
[N]
ze sztywnym.
2. Habenuchtg.: Kleb-
I (bez ben. Grundlagen, Technolo-
122,8 4912
modyfikacji) gien, Anwendungen. Sprin-
ger, Berlin, Heidelberg 2006.
II (promie R2) 139,5 13,60% 5580 3. Zielecki W.: Deter-
minanty urujce pevnostn
III (faza 2x2) 143,75 17,06 5750 vlastnosti lepench spojov.
Vedeck Spisy Strojnckej
Fakulty, Zvzok 02, Edca:
IV (faza 4x2) 130,0 5,86% 5200 Habilitan a inauguran
spisy. Koice 2009.
4. PN-EN ISO
Zestawione w tabeli 2 wyniki bada wytrzymaocio-
11339:2010 Kleje. Oznaczanie wytrzymaoci na
wych wskazuj, e zwikszanie gruboci spoiny klejowej oddzieranie, metod T, pocze materiau gitkiego
w strefie przykrawdziowej powoduje popraw wytrzy- z gitkim.
maoci na oddzieranie badanych prbek o 6 17%. 5. PN-EN 1464:2010 Kleje. Oznaczanie wytrzymaoci
na oddzieranie pocze klejowych Metoda rolki
pywajcej.
Podsumowanie 6. PN-EN ISO 8510-2:2010 Kleje. Oznaczanie wytrzy-
maoci na oddzieranie pocze elementu gitkiego
ze sztywnym. Cz 2: Oddzieranie pod ktem 180
Przeprowadzone badania wykazay przydatno za- stopni.
projektowanego i wykonanego stanowiska do wyzna- 7. PN-EN 28510-1:2000 Kleje. Oznaczanie wytrzyma-
oci na oddzieranie pocze elementu gitkiego ze
czania wytrzymaoci na oddzieranie klejowych pocze
sztywnym. Oddzieranie pod ktem 90 stopni.
elementw sztywnych. Zastosowanie siownika pneu- 8. PN-EN 14444:2007 Kleje do pocze konstrukcyj-
matycznego nie gwarantuje staej prdkoci obciania nych Ocena jakociowa trwaoci pocze klejo-
prbki, dlatego naley zastosowa mechanizm rubowy wych Prba zniszczenia klinem.
9. Godzimirski J.: Wytrzymao dorana konstrukcyj-
jako napd ukadu przemieszczania prbki. nych pocze klejowych. WNT, Warszawa 2002.
Zwikszanie gruboci spoiny klejowej w strefie przy- 10. Godzimirski J., Kozakiewicz J., unarski J., Zielec-
krawdziowej powoduje wzrost wytrzymaoci na oddzie- ki W.: Konstrukcyjne poczenia klejowe elementw
metalowych w budowie maszyn. Oficyna Wydawni-
ranie o 6 17%.
cza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszw 1997.
11. Zielecki W., Perowski R.: Stanowisko do bada
Badania realizowane w ramach Projektu Nowoczesne zmczeniowych pocze klejowych i klejowo-
technologie materiaowe stosowane w przemyle lotni- -nitowych. Technologia i Automatyzacja Montau,
nr 1/2003, s.2224.
czym, Nr POIG.01.01.02-00-015/08-00 w Programie 12. A..:
Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG). Projekt . , 1981.
wspfinansowany przez Uni Europejsk ze rodkw
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. _____________________________
Dr hab. in. Wadysaw Zielecki jest pracownikiem Kate-
dry Technologii Maszyn i Inynierii Produkcji Politechni-
ki Rzeszowskiej, a mgr in. Andrzej Kubit doktorantem
w tej Katedrze.

40

TiAM_4_2012.indd 40 2012-11-08 12:05:08