Logistika uklanjanja ostataka procesa

proizvodnje

Seminarski rad iz predmeta: Logistika u saobraaju

Mentor: Student:
dr Marko Vasiljevi vanr. prof. Kristijan Luki 730/13
Sadraj:
1. UVOD........................................................................................................................3
2. POJAM I DEFINICIJA POVRATNE LOGISTIKE.....................................................4
2.1 PREDMET POVRATNE LOGISTIKE............................................................................5
2.2 CILJEVI POVRATNE LOGISTIKE............................................................................... 5
2.3 KARAKTERISTIKE POVRATNE LOGISTIKE.................................................................6
3. LOGISTIKA UKLANJANJA OSTATAKA PROCESA PROIZVODNJE...................7
3.1 POVRATNA LOGISTIKA ZA PROIZVODE VISOKE TEHNOLOGIJE....................................9
3.2 POVRATNA LOGISTIKA ZA ROBU IROKE POTRONJE.............................................10
4.POVRATAK PROIZVODA U POVRATNOJ LOGISTICI.........................................10
4.1 POVRATNO LOGISTIKI PROCESI..........................................................................11
4.2 UESNICI U POVRATNOJ LOGISITICI......................................................................12
5. RECIKLAA............................................................................................................12
6. ZAKLJUAK..........................................................................................................15
7. LITERATURA:.........................................................................................................16

1. UVOD

U ovom seminarskom radu detaljno e biti obraena povratna logistika,

odnosno, logistika uklanjanja ostataka procesa proizvodnje. Povratna logistika je

2
krajnji postupak u procesu koji zapoinje sa logistikom nabavke, nastavlja se
logistikom proizvodnje zatim logistikom transporta i distribucije, da bi se na kraju
zavrio povratnom logistikom. Logistika uklanjanja ostataka procesa proizvodnje je
veoma bitna faza u pomenutom procesu, iz razloga to svaki proces proizvodnje iza
sebe ostavlja ostatke bilo u vidu neutroenog materijala ili u vidu otpada, koji je
neophodno odloiti ili ga ponovo vratiti u proces proizvodnje. Takoje bie objanjen
i proces reciklae i povratka proizvoda.

Osnovni cilj ovog seminarskog rada jeste upoznavanje i razumijevanje

povratne logistike, definisanje naina za raspolaganje otpadom i ostacima procesa
proizvodnje to ima direktan uticaj na ekologiju koja se danas sve vie stavlja u prvi
plan te se vodi rauna da se ivotna sredina ouva i ne zagadi.

2. POJAM I DEFINICIJA POVRATNE LOGISTIKE

U najirem smislu, povratna logistika se odnosi na operacije vezane za

ponovnu upotrebu proizvoda i materijala. Upravljanje operacijama se oznaava i kao
Product Recovery Management (PRM). Povratna logistika se odnosi na brigu o

3
proizvodima i materijalima nakon njihovog korienja. Neke od ovih aktivnosti su
donekle identine onima koje se pojavljuju pri vraanju defektnih prozvoda usljed
greaka u proizvodnom procesu.
Povratna logistika se odnosi na sve logistike aktivnosti vezane za
sakupljanje, rastavljanje i obradu korienih proizvoda, dijelova proizvoda ili
materijala u cilju osiguravanja odrive (ekoloki prihvatljive) obnove. 1

Slika 1.Granice povratno logistike mree

Izvor: Bulatovi, M., Logistika, Inenjerska komora Crne Gore, Podgorica, 2009

Povratna logistika se bavi sljedeim pitanjima [1] :

Koje su alternative za oporavak proizvoda, dijelova proizvoda i materijala?
Ko bi trebao da izvrava aktivnosti vezane za obnavljanje?
Kako bi ove operacije trebalo izvravati?

1 Bulatovi, M., Logistika, Inenjerska komora Crne Gore, Podgorica, 2009.

4
 Da li je mogue da se aktivnosti tipine za povratnu logistiku integriu u
klasine produkcione i distributivne sisteme?
Koji su trokovi, a koje koristi povratne logistike, gledano kako iz ekonomskog,
tako i iz ekolokog ugla?
Osnovni razlozi zbog kojih se povratnoj logistici posveuje sve vea panja
jesu [1] :
zakoni vezani za ivotnu sredinu koji primoravaju preduzea da primaju nazad
svoje proizvode i da se staraju o daljem postupanju sa njima,
ekonomska korist od korienja vraenih proizvoda u proizvodnom procesu
umjesto izmirivanja velikih trokova deponovanja,
rastua svijest korisnika o ivotnoj sredini.

2.1 Predmet povratne logistike

Predmet povratne logistike ini povrat [2] :

novih proizvoda radi zamjene,
malo upotrijebljenjih proizvoda radi zamjene,
starih upotrijebljenih proizvoda radi zamjene za nove,
iznajmljenih proizvoda za upotrebu,
sirovine, upotrijebljenih proizvoda i ambalae radi reciklae, reupotrebe i
redukcije.
2.2 Ciljevi povratne logistike

Ciljevi povratne logistike su optimizacija i unapreenje efikasnosti poslije prodajnih

aktivnosti. Ona se usredsreuje na povrat proizvoda koji posjeduju izvjesnu
vrijednost i na procesuiranje tih proizvoda gdje rezultat procesuiranja ulazi u novi
lanac snabdijevanja(tj. ne zavrava uvijek kao otpad).

Ciljevi povratne logistike se mogu podijeliti na [3] :

1. Ekonomske
ekonominost
minimizacija rizika
poveanje nivoa uposlenosti radnika
2. Ekoloke
uvanje resursa
redukovanje zagaenja prirodnog okruenja

5
 poboljanje estetskog izgleda ambijenta okruenja

2.3 Karakteristike povratne logistike

U povratnoj logistici uoavaju se tri osnovne oblasti[1]:

Polje istraivanja,
Opcije obnavljanja,
Grupe proizvoda.
Polje istraivanja povratne logistike obuhvata 2:
Distribuciju lokacija distributivne mree,
Planiranje proizvodnje i kontrolu zaliha,
Informacione tehnologije praenje i trasiranje proizvoda, usluge treim
licima.
Poslovna ekonomija, dizajn, raunovodstvo, ekonomske posljedice,
Integracija problema povratne logistike, trendovi.
Opcije obnvljanja su viestruke3:
- Direktno ponovno obnavljanje Ovaj tip obnavljanja ukljuuje proizvode
kojima ne treba popravka ili nadogradnja, ve se iste i dovode u stanje u kom
mogu biti direktno ponovno korieni od strane korisnika.
- Reciklaa materijala U ovom tipu obnavljanja proizvod ne zadrava svoju
funkciju. Svrha je da se koriste svi ili dio materijala vraenih proizvoda.
Obnovljeni materijali se mogu koristiti u proizvodnom procesu originalnog
proizvoda ili se mogu upotrijebiti kao sirovine u drugim industrijama.
- Popravka Proizvod se dovodi u radno stanje popravkom. Kvalitet
popravljene robe je uvijek loiji od kvaliteta novog proizvoda.
- Nadogradnja Proizvod se nadograuje tako da ima vei kvalitet ili ispunjava
vie standarde od originalnog proizvoda.
- Ponovna proizvodnja Ovo je tip obnavljanja u kome se proizvodi potpuno
rastavljaju i svi dijelovi se detaljno pregledaju. Istroene komponente se ili
popravljaju ili zamjenjuju novim. Ako je potrebno i izvodljivo, izvrava se
nadogradnja na nekim modulima. Ponovno proizvedeni proizvodi dobijaju
garanciju visokog kvaliteta i najee se dopremaju korisnicima pod novim
garancijskim ugovorom. Ponovno proizvedeni proizvodi se mogu prodavati na
istom tritu kao i originalni.

2 Bulatovi, M., Logistika, Inenjerska komora Crne Gore, Podgorica, 2009.

3 Isto kao 2
6
Kao rezultat u procesnoj povratnoj logistici nastaju sljedei proizvodi 4:
- Potrona roba
- Maine i oprema
- Rasuta roba
- Pakovanje

3. LOGISTIKA UKLANJANJA OSTATAKA PROCESA

PROIZVODNJE

Upravljanje otpadom se odnosi na sakupljanje i obradu otpada od proizvoda koji se

vie ni na koji nain ne mogu upotrijebiti efikasno i efektivno. Povratna logistika se
odnosi na one tokove u kojima postoji neka vrijednost koja se potom moe ukljuit u
novi lanac snabdijevanja. Meutim, povratna logistika se razlikuje od tzv. zelene
logistike koja se odnosi na ekoloke aspekte u svim logistikim aktivnostima i
fokusirana je iskljuivo na direktnu logistiku( forward logistics) od proizvoaa do
krajnjeg korisnika[1].

Granica izmeu tradicionalne logistike (od sirovina do krajnjeg korisnika) i

logistike povratnih tokova (od krajnjeg korisnika do obnavljanja ili novog korisnika)
nije precizno odreena jer se u modernim lancima snabdijevanja pojavljuje pitanje
ta su sirovine ili ko je krajnji korisnik; na koje se ne moe dati precian odgovor(npr.
upotrijbljeno staklo predstavlja sirovinu za proizvodnju novog stakla).
Sa razvojem i poveanjem asortimana proizvoda poveano je stvaranje
potpuno novog spektra proizvoda, roba i materijala na samom kraju tradicionalnog
lanca snabdijevanja to ukljuuje[1]:
Proizvode koji su otkazali ali se mogu popraviti ili biti ponovno upotrijebljeni,
Proizvode koji su zastarjeli ili su na kraju upotrebnog vijeka, ali jo uvijek
imaju ekonomsku vrijednost,
Proizvode koji nisu prodati (u maloprodaji, stoje izloeni i niko ih ne kupuje),
Dijelove i podsklopove koji jo uvijek imaju ekonomsk vrijednost
Opozvane proizvode(povuene sa trita)

4 Bulatovi, M., Logistika, Inenjerska komora Crne Gore, Podgorica, 2009.

7
 Ovi proizvodi, dijelovi, podsklopovi i materijali predstavljaju vrijednosti koje
biljee veoma visoku stopu rasta i pruaju nove ekonomske mogunosti na samom
kraj direktnog lanca snabdijevanja. Logistika povratnih tokova je znaajna sa
ekonomskog stanovita, kao i zbog redukcije ili potpune eliminacije otpada.
Kompletan proces otpreme proizvoda, materijala i roba, kao i njihov povratak nazad,
izvren od iste organizacije definie se kao lanac snabdijevanja krunog toka. Svaki
proizvod koji ovjek napravi se u odreenom trenutku upotrebnog vijeka odbaci ili
vrati nazad.

3.1 Povratna logistika za proizvode visoke tehnologije

Lanac snabdijevanja krunog toka, koji ukljuuje integrisane usluge direktne i

povratne logistike za proizvode visoke tehnologije, preuzima odgovornost za procese
povratne logistike. Vraeni proizvodi, podsklopovi i druge komponente obnavljaju se

8
preko indirektnih ili direktnih kanala.
Slika 2. Povratna logistika za proizvode visoke tehnologije
Izvor: Bulatovi, M., Logistika, Inenjerska komora Crne Gore, Podgorica, 2009.

3.2 Povratna logistika za robu iroke potronje

Potroaki orijentisan lanac povratne logistike podrazumijeva primarnu

interakciju izmeu maloprodaje i vraenih proizvoda maloprodaji koji su otkazali ili

9
proizvodi kojima nita ne nedostaje nego su vraeni sa trita iz nekih razloga(viak i
sl.)
Slika 3. Povratna logistika za robu iroke potronje

Izvor: : Bulatovi, M., Logistika, Inenjerska komora Crne Gore, Podgorica, 2009.

4.POVRATAK PROIZVODA U POVRATNOJ LOGISTICI

Uopteno govorei, proizvodi se vraaju ili odbacuju zato to vie ne

funkcioniu dobro ili zato to oni ili njihova funkcija vie nisu potrebni. Tako se
razlikuju[1]:
proizvodni povratak
distribucioni povratak
korisniki povratak (garancijski-servisni povratak, povratak na kraju koritenja,
povratak na kraju ivotnog vijeka proizvoda)
- Proizvodni povratak svi sluajevi gdje komponente ili proizvodi moraju biti
vraeni u proizvodnu fazu.
- Distribucioni povratak odnosi se na sve povratke koji se dogaaju tokom
distribucione faze. Posebno znaajan je dio koji se odnosi na opoziv proizvoda

10
 koji se sakupljaju zbog bezbjedonosnih ili zdravstvenih problema koje proizvod
stvara.
- Korisniki povratak sastoji se iz onih povrataka koji mogu zapoeti tek
kada proizvod doje do krajnjeg korisnika

4.1 Povratno logistiki procesi

U cijelom povratno logistikom procesu obuhvaene su sledee osnovne

faze[1]:
Sakupljanje,
inspekcije/selekcije/sortiranja,
obnavljanje(koje moe biti direktno ili moe biti u formi ponovne obrade) i
redistribucija.

Sakupljanje - se odnosi na dovoenje proizvoda od korisnika do mjesta

obnavljanja. Ovdje se proizvodi pregledaju, tj. procjenjuje se njihov kvalitet i donosi
se odluka o tipu obnavljanja.
Sortranje i usmjeravanje proizvodi se zatim sortiraju i usmjeravaju u skladu
sa tipom aktivnosti koji slijedi. Ako je kvalitet kao novo, proizvodi se mogu isporuiti
na trite gotovo trenutno kroz ponovno koritenje, ponovnu prodaju i redistribuciju.
Ako ne, koristi se drugi tip obnavljanja koji se sastoji iz vie akcija, tj. to je forma
ponovnog procesiranja.
Obnavljanje je u stvari jedina aktivnost koja se deava u cijelom povratno
logisitkom procesu.

4.2 Uesnici u povratnoj logisitici

Uesnici u povratnoj logistici su isti kao i u logistici, samo specijalizovani za

povratne aktivnosti[1]:

11
 uesnici tradicionalnog lanca snabdijevanja (proizvoa, dobavlja,
maloprodaja, veleprodaja)
uesnici specijalizovanih povratnih lanaca (kao to su pekulanti, specijalisti
za reciklau itd.)
ostale organizacije koje su u prilici da to ine (npr. dobrotvorne organizacije).

Neki od uesnika organizuju povratni lanac ili su odgovorni za njega, dok drugi
uesnici samo izvravaju zadatke u lancu. Bilo ko moe biti primalac ili poiljalac,
ukljuujui i korisnike. Grupa uesnika ukljuenih u povratno logistike aktivnosti, npr.
sklapanje i obradu, mogu biti nezavisni posrednici, specifine kompanije za
obnavljanje, npr. pekulanti, povratno logistiki serviseri, administracija koja se brine
o sakupljanju otpada, javne ili privatne ustanove koje se brinu o obnavljanju. Svaki
uesnik ima drugaije ciljeve, npr. proizvoa se moe baviti reciklaom da bi
sprijeio pekulante da preprodaju njihov proizvod po nioj cijeni.

5. RECIKLAA

Reciklaa je izdvajanje materijala iz otpada i njegovo ponovno koritenje.

Ukljuuje sakupljanje, izdvajanje, preradu i izradu novih proizvoda iz iskorienih
stvari i materijala. Veoma je vano prvo razdvojiti otpad prema vrstama otpadaka.
Mnoge otpadne materije se mogu ponovno iskoristiti samo ako su odvojene od
drugih. Motivi za reciklau su ekonomski, tehniki i ekoloki. Smanjenje otpada kroz
redukciju i reciklau ima veoma vaan doprinos u ouvanju i zatiti ivotne sredine.
Ponovna upotreba proizvoda npr. od plastike omoguava produen ivotni ciklus,
to je ekoloki i ekonomski vrlo isplativo. Nakon to se plastika iskoristi, i odslui svoj
ivotni vijek u razliitim proizvodima, moe se ponovo iskoristiti i tako doprinijeti
potrebama odrivog razvoja i istovremeno omoguiti visok nivo zatite ivotne
sredine.

ivotni ciklus ambalae prolazi kroz moguih devet faza koje se mogu
prikazati kao na slici [2]:
1. sirova nafta,
2. proizvoa granulata i predformi,

12
 3. fabrike proizvoda koji se pune u PET ambalau,
4. maloprodaja,
5. potroai,
6. obina kanta za smee,
7. kanta za reciklau,
8. centar za reciklau,
9. fabrika za proizvodnju novih proizvoda.

Slika 4. Devet faza ivotnog ciklusa ambalae

Izvor: http://cepomdoosmeha.org.rs/wp-content/uploads/2014/06/proces22.jpg
Postoji
ambalaa, iz
koje se potroi
sadraj, koaj
se reciklira, odnosno,
vraa se kroz
distribucioni kanal
proizvoau. Npr.
aluminijumske konzerve
od napitaka, da bi se
reciklirale, prvo se
postave kontejneri u koje ih
korisnici ubacuju(prazne). Zatim e
ih povratna logistika kroz svoje kanale vratiti proizvoau
na reciklazu(preradu).
Proces reciklae ne moe biti uspjeno kompletiran bez efikasnog sistema
povratne logistike. Najee reciklirani materijali su aluminijum, papir, staklo, plastika,
stiropor itd.
Mnoge tehnologije za sortiranje i separaciju otpada su ve ustanovljene u
razliitim industrijama i razliitim procesima. Neke od ovih tehnologija mogu
istovremeno obavljati identifikaciju i sortiranje. Tipine tehnologije su[2]:
runo sortiranje,
mainsko sortiranje,
vizuelne tehnologije(pomou kamera),

13
 magnetna separacija,
induktivne istostrujne metode,
separacija pomou doboa,
dinamika kosih povrina,
selektivno razdvajanje na grejnim povrinama,
gravitacija i specifina teina,
flotacija5.

6. Zakljuak

Iz svega navedenog, moe se zakljuiti da je u cjelokupnom logistikom

procesu, logistika uklanjanja ostataka procesa proizvodnje veoma vaan faktor. Zbog
tendencije nestanka prirodnih sirovina, kao to je u prvom redu nafta, tei se tome da
se iskoriteni proizvodi i nakon isteka svoga ivotnog vijeka ponovno vrate u proces
proizvodnje, kako bi se smanjili trokovi proizvodnje i kako bi se redukovao otpad.

5 Jedan od tehnolokih postupaka odvajanja korisnih od nekorisnih sastojaka

mineralnih sirovina, a temelji se na razlici povrinskih svojstava minerala i djelovanju
privlanih sila izmeu povrine minerala i molekula vode.
14
 Takoe, ponovnom upotrebom materijala, smanjuje se potronja energije u
proizvodnji, jer je daleko vea potronja kada nove prizvode dobijamo preradom
sirovina nego kada se oni dobijaju preradom ve upotrijebljenih i recikliranih
materijala. tednja energije je veoma vaan faktor ouvanja ivotne sredine i
ublaavanja globalnog zagrijavanja i posljedica koje ono ostavlja na planetu Zemlju.
Reciklaa je takodje veoma vaan faktor dananjice, prvenstveno zbog
smanjenja upotrebe prirodnih sirovina, koje se nalaze u ogranienim koliinama,
ime se smanjuje zagaenje vazduha, vode i tla. Istovremeno smanjuje se emisija
metana, gasa koji se se stvara na deponijama i direktno izaziva efekat staklene bate
i tetne klimatske promjene na Zemlji.
Zbog toga, treba se posvetiti velika panja uklanjanju ostataka procesa
proizvodnje , njihovom recikliranju i vraanju u ponovnu proizvodnju, kako bi sauvali
ivotnu sredinu, maksimalno iskoristili svaki djeli materijala, napravili to manje
otpada i obezbijedili to kvalitetnije uslove za ivot buduim generacijama.

7. Literatura:

[1] Bulatovi, M., Logistika, Inenjerska komora Crne Gore, Podgorica, 2009.
[2] Regodi, D., Logistika, Univerzitet Singidunum, Beograd, 2011
[3]Vasiljevi, M., Logistika u saobraaju skripta, Saobraajni fakultet Doboj, 2009.
[4] http://sr.wikipedia.org/
[5] http://www.komunalije.co.rs/?p=461

15
16