Zawd: technik mechatronik Arkusz zawiera informacje

Symbol cyfrowy zawodu: 311[50]

prawnie chronione do
Numer zadania: 3
momentu rozpoczCcia
egzaminu

311[50]-03-132
Czas trwania egzaminu: 240 minut

ARKUSZ EGZAMINACYJNY
ETAP PRAKTYCZNY
EGZAMINU POTWIERDZAJ=CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE
CZERWIEC 2013
Informacje dla zdaj>cego:
1. Materiay egzaminacyjne obejmuj>: ARKUSZ EGZAMINACYJNY z treWci> zadania
i dokumentacj>, zeszyt ze stron> tytuow> KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ oraz KARTB
OCENY.
2. Sprawda, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron. Sprawda, czy materiay egzaminacyjne
s> czytelne i nie zawieraj> bCdnie wydrukowanych stron. Ewentualny brak stron lub inne
usterki w materiaach egzaminacyjnych zgoW przewodnicz>cemu zespou nadzoruj>cego
etap praktyczny.
3. Na KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ:
/ wpisz swoj> datC urodzenia,
/ wpisz swj numer PESEL*.
4. Na KARCIE OCENY:
/ wpisz swoj> datC urodzenia,
/ wpisz swj numer PESEL*,
/ wpisz symbol cyfrowy zawodu,
/ zamaluj kratkC z numerem odpowiadaj>cym numerowi zadania,
/ przyklej naklejkC ze swoim numerem PESEL w oznaczonym miejscu na karcie.
5. Zapoznaj siC z treWci> zadania egzaminacyjnego, dokumentacj> za>czon> do zadania,
stanowiskiem egzaminacyjnym i jego wyposaceniem. Masz na to 20 minut. Czas ten nie jest
wliczany do czasu trwania egzaminu.
6. Po upywie tego czasu przyst>p do rozwi>zywania zadania. Rozwi>zanie obejmuje
opracowanie projektu realizacji prac okreWlonych w treWci zadania, wykonanie prac
zwi>zanych z opracowywanym projektem i sporz>dzenie dokumentacji z ich wykonania.
7. Zadanie rozwi>zuj tylko w zeszycie KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ od razu na czysto,
nie otrzymasz dodatkowych kartek. Notatki, pomocnicze obliczenia itp., jeceli nie nalec>
do pracy, obwieda lini> i oznacz sowem BRUDNOPIS. Zapisy oznaczone BRUDNOPIS
nie bCd> oceniane.
8. Po rozwi>zaniu zadania ponumeruj strony pracy egzaminacyjnej. Numerowanie rozpocznij
od strony, na ktrej jest miejsce do zapisania tytuu pracy. Wszystkie materiay, ktre
za>czasz do pracy, opisz swoim numerem PESEL* w prawym grnym rogu.
9. Na stronie tytuowej zeszytu KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ, wpisz liczbC stron swojej
pracy i liczbC sztuk za>czonych materiaw.
10. Zeszyt KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ i KARTB OCENY przekac zespoowi
nadzoruj>cemu etap praktyczny.
Powodzenia!

* w przypadku braku numeru PESEL - seria i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzaj>cego tocsamoW5.
Zadanie praktyczne
W fabryce farmaceutycznej zastosowano urz dzenie przeznaczone do wykrywania i usuwania
opakowa bez etykiety. W mechanizmie sterowniczym urz dzenia zastosowano sterownik PLC.
Opracuj projekt realizacji prac zwi zanych z monta em, oprogramowaniem i uruchomieniem
mechanizmu sterowniczego urz dzenia do sortowania opakowa .
Na podstawie opisu dziaania urz dzenia, wykazu elementw (Za cznik 1.) oraz modelu
mechanizmu sterowniczego zamontowanego na stanowisku egzaminacyjnym, narysuj schemat
po cze ze sterownikiem PLC elementw rzeczywistego mechanizmu sterowniczego, tj. czujnika
optycznego, kontaktronowego czujnika poo enia toka siownika, cewki elektrozaworu,
przemiennika cz stotliwo ci i przyciskw sterowniczych. W KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ
uzupenij list przyporz dkowania.
Sporz d , w formie diagramu stanw lub schematu blokowego, algorytm dziaania
mechanizmu sterowniczego urz dzenia zgodnie z opisem (Za cznik 1).
Napisz program sterowniczy w j zyku LAD (schemat drabinkowy) lub FBD (schemat blokw
funkcyjnych), zapewniaj cy sterowanie ruchem pyty uchylnej (ruch gra-d) w odpowiedzi na
stany wyj logicznych czujnika optycznego S1 ( Tabela 1.).
Prze lij program do sterownika PLC, skontroluj poprawno dziaania mechanizmu
sterowniczego, w zakresie sterowania ruchem pyty uchylnej, wykonuj c prbne uruchomienie
modelu zamontowanego na stanowisku egzaminacyjnym. Wprowad ewentualne poprawki do
programu.
Sporz d dokumentacj z wykonanych prac.

Projekt realizacji prac powinien zawiera:

1. Tytu pracy egzaminacyjnej zgodny z tre ci zadania.
2. Zao enia do projektu realizacji prac, zawieraj ce wykaz sygnaw wej ciowych
i wyj ciowych dla ka dego elementu mechanizmu sterowniczego pod czonego do
sterownika PLC.
3. Wykaz dziaa zwi zanych z monta em, oprogramowaniem i uruchomieniem
mechanizmu sterowniczego urz dzenia przeznaczonego do sortowania opakowa .
4. Wykaz elementw, narz dzi i sprz tu kontrolno-pomiarowego, potrzebnych do monta u
i oprogramowania mechanizmu sterowniczego.
5. Algorytm dziaania mechanizmu sterowniczego w formie diagramu stanw lub schematu
blokowego.

Dokumentacja z wykonania prac powinna zawiera:

1. Uzupenion list przyporz dkowania oraz schemat po cze elementw wej ciowych
i wyj ciowych ze sterownikiem PLC.
2. Wnioski dotycz ce poprawno ci dziaania programu sterowniczego.
3. Podpisane numerem PESEL dwa zrzuty ekranu zawieraj ce:

Strona 2 z 8
 program zaadowany do pami ci sterownika wraz z komentarzami wyja niaj cymi
dziaanie programu,
widoczn konfiguracj zastosowanych blokw funkcjonalnych.

UWAGA:
Zrzuty z ekranu umie w dokumencie edytora tekstu (format A4 o orientacji pionowej), plik
dokumentu zapisz na pulpicie w folderze, ktrego nazw jest Twj numer PESEL, folder skopiuj
do pami ci USB i popro przewodnicz cego zespou nadzoruj cego etap praktyczny
o wydrukowanie pliku.

Do wykonania zadania wykorzystaj:

Opis dziaania urz dzenia do sortowania opakowa ................................................Za cznik 1.

oraz
zamieszczon w KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ List przyporz dkowania.

Do wykonania zadania przygotowano stanowisko wyposa one w:

1. Komputer z oprogramowaniem po czony ze sterownikiem PLC.
2. Model mechanizmu sterowniczego urz dzenia do sortowania opakowa , skadaj cy si
z pyty z zamontowanymi i sprawnymi elementami pod czonymi do wej i wyj
sterownika PLC, tj.:
wej cie 1 przycisk sterowniczy S4 START/STOP,
wej cie 2 przycisk sterowniczy S5 ZATRZYMANIE AWARYJNE,
wej cie 3 przycisk sterowniczy zwierny, NO bez samoczynnego powrotu (zamiast
wyj cia BK czujnika optycznego odbiciowego S1),
wej cie 4 przycisk sterowniczy zwierny, NO bez samoczynnego powrotu (zamiast
wyj cia BH czujnika optycznego odbiciowego S1),
wej cie 5 przycisk sterowniczy zwierny, NO bez samoczynnego powrotu (zamiast
czujnika kontaktronowego siownika S3),
wyj cie 1 lampka sygnalizacyjna K4,
wyj cie 2 lampka sygnalizacyjna (zamiast wej cia RM przetwornicy cz stotliwo ci),
wyj cie 3 lampka sygnalizacyjna (zamiast wej cia RL przetwornicy cz stotliwo ci),
wyj cie 4 lampka sygnalizacyjna (zamiast cewki elektrozaworu K3).
3. Dokumentacj stanowiskow , zawieraj c informacje o elementach zastosowanych
w modelu urz dzenia sterowniczego.

Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 240 minut.

Strona 3 z 8
 Za cznik 1.

Opis dziaania urz dzenia przeznaczonego do sortowania opakowa

W mechanizmie sterowniczym urz dzenia do sortowania opakowa zastosowano sterownik PLC
wsppracuj cy z (Rys. 1.):
czujnikiem optycznym (wykrywaj cym opakowania bez etykiety),
zespoem siownika (steruj cego poo eniem pyty uchylnej),
przemiennikiem cz stotliwo ci falownikiem (nastawiaj cym pr dko przesuwu
przeno nika),
przyciskami sterowniczymi i lampk sygnalizacyjn .

Rys. 1. Budowa urz dzenia eliminuj cego opakowania (NOK) bez etykiety
Urz dzenie wyposa one jest w pulpit operatora, na ktrym znajduj si przyciski: S4 - START/
STOP, S5 - ZATRZYMANIE AWARYJNE i lampka sygnalizacyjna K4 - PRACA (Rys. 2.).

Rys. 2. Wygl d pulpitu operatora

Strona 4 z 8
 Opakowania transportowane s na przeno niku rolkowym (Rys. 1.). Gdy opakowanie posiada
etykiet (Produkt OK), wwczas zostaje zsuni te po pycie uchylnej do pojemnika na produkty
OK. Usuwanie opakowa bez etykiety (Produkt NOK) odbywa si poprzez uniesienie pyty
uchylnej do gry. Wwczas opakowanie NOK spada do pojemnika na produkty NOK. Dziaanie
urz dzenia w zakresie sortowania opakowa przedstawia Rys. 3.

Rys. 3. Sortowanie opakowa produktw OK i NOK do odpowiednich pojemnikw

Po w czeniu zasilania, urz dzenie znajduje si w stanie ZATRZYMANIE (pod warunkiem, e
przycisk ZATRZYMANIE AWARYJNE nie jest wci ni ty). Przeno nik nie przesuwa si .
Po wci ni ciu przycisku START/STOP, mechanizm sterowniczy przechodzi do stanu PRACA.
Wwczas zapala si lampka K4 - PRACA, przeno nik zaczyna pracowa z pr dko ci
maksymaln Vmax, a mechanizm sterowniczy sprawdza obecno etykiet na opakowaniach.
Pr dko przesuwu przeno nika zmienia si w zale no ci od zachodz cych zdarze , przy
czym wyr nia si :
zdarzenie A, gdy 6 kolejnych opakowa stanowi produkty OK,
zdarzenie B, gdy 3 kolejne opakowania stanowi produkty NOK,
zdarzenie C, gdy od ostatniej zmiany pr dko ci przesuwu przeno nika przez 30 kolejnych
opakowa nie nast pio zdarzenie A lub zdarzenie B.
Zmiana pr dko ci przesuwu przeno nika przebiega wedug nast puj cej zasady:
pocz tkowo pr dko ustawiana jest na warto maksymaln oraz przyjmuje si , e
pr dko nie bya zmieniana,
je eli w ostatnim kroku pr dko nie bya zmieniana, to zaj cie zdarzenia A powoduje
zwi kszenie pr dko ci, zaj cie zdarzenia B powoduje zmniejszenie pr dko ci, a zaj cie
zdarzenia C utrzymuje pr dko bez zmiany,
je eli w ostatnim kroku pr dko bya zwi kszana, to zaj cie zdarzenia A powoduje
zwi kszenie pr dko ci, a zaj cie zdarzenia B lub C utrzymuje pr dko bez zmiany,
je eli w ostatnim kroku pr dko bya zmniejszana, to zaj cie zdarzenia B powoduje
zmniejszenie pr dko ci, a zaj cie darzenia A lub C utrzymuje pr dko bez zmiany.
Uwaga:
zwi kszenie pr dko ci maksymalnej oznacza, e pr dko nie zmienia si co do warto ci, ale
nadaje jej si stan zwi kszana, zmniejszenie pr dko ci minimalnej (Tabela 2.) powoduje
zatrzymanie przeno nika i przej cie urz dzenia do stanu ZATRZYMANIE.
Przej cie ze stanu PRACA do stanu ZATRZYMANIE nast puje rwnie poprzez przyci ni cie
przycisku START/STOP. Wwczas lampka sygnalizacyjna PRACA ga nie, a przeno nik
zatrzymuje si .

Strona 5 z 8
 Wci ni cie przycisku ZATRZYMANIE AWARYJNE (niezale nie w jakim stanie pracy w
przycisk zosta wci ni ty) powoduje zatrzymanie przeno nika, lampka PRACA jest zgaszona,
a mechanizm sterowniczy nie reaguje na wciskanie przycisku START/STOP.
Do wykrywania etykiety zastosowano czujnik optyczny odbiciowy S1(Rys. 4.).

Rys. 4. Czujnik optyczny odbiciowy

Czujnik posiada dwa wyj cia cyfrowe BK oraz WH, ktre zostay skonfigurowane w sposb
przedstawiony w Tabeli 1.
Tabela 1. Wykaz stanw wyj czujnika optycznego S1
WY
WYNIK DETEKCJI
BK WH
0 0 Brak produktu w pozycji ko cowej pola przeno nika
1 0 Produkt OK w pozycji pola ko cowego przeno nika
1 1 Produkt NOK w pozycji pola ko cowego przeno nika

Ruchem pyty uchylnej steruje zesp siownika pneumatycznego. Ruch pyty w gr

nast puje po podaniu sygnau 1 na cewk K3 monostabilnego elektrozaworu 5/2 (Rys. 5.).

Rys. 5. Schemat pneumatyczny

Strona 6 z 8
 Siownik dwustronnego dziaania zamontowany jest na wsporniku. Pyta uchylna po czona jest
z toczyskiem siownika poprzez gowic przegubow (Rys. 6). W grnej cz ci siownika
zamontowany jest czujnik zbli eniowy S3. Gdy pyta uchylna osi gnie grn pozycj , tzn. zostanie
aktywowany czujnik zbli eniowy S3, mechanizm sterowniczy wymusza ruch siownika w d.

Rys. 6. Elementy zespou siownika pneumatycznego.

Przeno nik rolkowy nap dzany jest poprzez elektryczny silnik trjfazowy M1. Silnik zasilany
jest za po rednictwem przetwornicy cz stotliwo ciowej (falownika) F1 (Rys. 7). Przetwornica
skonfigurowana jest w taki sposb, e pozwala na zatrzymanie i uzyskanie r nych pr dko ci
obrotowych silnika M1 poprzez podanie odpowiednich sygnaw na wej cia steruj ce zgodnie
z Tabel 2.

Rys. 7. Schemat elektryczny pod czenia silnika M1 wraz z wej ciami steruj cymi przetwornicy
cz stotliwo ci F1
Tabela 2. Wykaz funkcji wej przetwornicy cz stotliwo ci F1
WY
FUNKCJA
RM RL
0 0 Silnik M1 zatrzymany V=0
1 0 Praca silnika na niskich obrotach pr dko minimalna
0 1 Praca silnika na po rednich obrotach - pr dko po rednia
1 1 Praca silnika na maksymalnych obrotach pr dko maksymalna Vmax.
Strona 7 z 8
Tabela 3. Wykaz elementw mechanizmu sterowniczego urz dzenia do sortowania opakowa .

L.p. Nazwa Oznaczenie (symbol) Wybrane parametry katalogowe

Napi cie zasilania: 24 V DC

Modu wej ciowy: minimum 5 wej 24 V DC
Modu wyj ciowy: minimum 4 wyj cia 24 V DC
1. Sterownik PLC PLC
Monta : szyna TH 35 lub inny sposb mocowania do p yty
Programator: komputer klasy PC
J zyk programowania: LAD lub FBD
BK, BH Metoda pomiarowa: czujnik optyczny odbiciowy z
wyt umieniem t a.
Czujnik optyczny Zasi g: 50 300 mm
2.
odbiciowy Rodzaj wiat a: laser czerwony.
Ilo wyj dwustanowych: 2, styki NO.
S1 Zakres napi cia roboczego: 10 30 VDC

S3 Detekcja pola magnetycznego wytwarzanego przez t ok

Czujnik si ownika.
3. kontaktronowy Monta na korpusie si ownika.
si ownika. Wyj cie typu PNP, styk NO.
Zakres napi cia roboczego: 10 30 VDC
Min. czas startu 10 ms
Czas pracy ci g ej 100%
Wsp czynnik mocy cos {phi} 0.7
Charakterystyka cewki 24V DC: 4,5W
42 V AC: 50/60 Hz, moc prze czana: 9 VA, moc podtrzymania:
Cewka
4. K3 7 VA
elektrozaworu 5/2
Dopuszczalne wahania napi cia +/- 10 %
Stopie ochrony IP65

Zasilenie cewki K3 wymusza ruch si ownika w gr .

Brak zasilania ruch w d
RM
RL

Wysterowanie wej cia przetwornicy cz stotliwo ciowej

Przetwornica odbywa si na skutek podania sygna u PC do wej RM i RL
5.
cz stotliwo ciowa (patrz rys. 7.).
Konfiguracja wej podana jest w tabeli 2.

Przycisk zwierny NO o samoczynnym powrocie (monostabilny),

Przycisk
6. S4 Un <= 230 V, In = 1,5 A
START / STOP
Monta : szyna TH 35 lub inny sposb mocowania do p yty.
Przycisk Przycisk rozwierny NC z ryglem (bistabilny),
7. ZATRZYMANIE S5 Un <= 230 V, In = 1,5 A
AWARYJNE Monta : szyna TH 35 lub inny sposb mocowania do p yty.
Lampka
8. K4 Lampa z arwk 5 W / 24 V DC
sygnalizacyjna

Strona 8 z 8