You are on page 1of 133
WWW. AYKEMQUYNHON.UCOz.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QL CHUONG 6 ANH HUONG CUA AP SUAT LEN - TO6c D6 PHAN UNG ¢ 6.1. Mé daw Oi voi phan tng trong pha khf thi anh hung cia 4p sudt len & 46 phan tg tuong ty nhu anh huéng cia néng d6, bai vi dp sudt ty 16 voi néng d9. GO nhiét dd khong déi ta cé thé thay néng d6 bing dp Suat trong phuong trinh t6e 4 va vek PR PR 6.2. Anh hudng cita 4p suxt én téc 9 phan ing trong dung dich, thé tich hoat dong ‘Thé tich hoat dong 1a bién thién thé tich Ay khi chuyén chat phan ing vao phite hoat dng d6i véi phan ting gitfa)A va B theo so dé 5; A+B == (AB) > X+Y 44 Thé tich hoat dong duge xée dink,” AV’ = VV, + Vp) 6.1) Oday: AV’: -Bign thién thé tfch hoat déng. v : ‘Thé ‘tich’mol riéng phan cia phite hoat déng. Va, Vp : THE tich mol riéng phén cia chat phan ing A, B. Trén od 88 cia thuyét tranig thai chuyén tidp ta ob thé biéu thi t6c 49 phan tng nhy sau : Sau khi logarit héa va coi e@ = 1, duge : Ink’= In (#]- oa Y (aise gin (EE) _ 2% ut Dong gbp PDF bai GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QL Béi vi: (SB), = vege (28°) =v" Tir dé : (Bt) = - e ‘Thi nguyén cia thé tich hoat déng 1a (cm3/mol]. He thiic (6.2) mé ta quy luat vé sy anh hudng cia dp sudt len 4 do. phan ing. Déi vi phan ting trong dung dich cé thé tich hoat dong. rn khi tang 4p sudt thi lam ting tée 46, nguge lai, thé tfch hoat dong duong thi lam gidm t6c do khi tang 4p sudt. Vi dy : Phan tmg CH2~(COOH), —> CH;COOH + 00» tieg dng méi la nuée c6 AV’ = 5 ml/mol, khi ting 4p sudt téc d6 phan img nay gidm, con 2CHy=C-CH-CHiy —> ont \- C-CHy CH3 SS CHg trong izopren e6 AV’ = -24 ml/mol. Khi‘taing dp sudt téc d@ phan ding nay tang. Tuy nhién, sy thay déi tée dé phan img khi thay déi 4p sudt 6 mic dQ khong Ién. That vay, theo (7,2) h@ 86 4p sudt cia hing sO téc do phan ting 800°K duye xée - 1 1 We 410% KP 4.10° atm? (6.3) Vay, khi an Ap sua Jén_ 1.000 atm.lam cho hing 86 téc d6 k chi tang 4%. Gian 46 aici ay minh hoa sy phy thuge hling 86 tue dO vio dp sudt : Wy 1.000 2.000 3.000 4.000 (atm) a Hinh 6.1. Sy phy thuge oda h&ng 86 t6cdo phan ung vao 4p sudt 118 Dong gép PDF béi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COMDAYKEM.QU a) Sy phan hily peoxit di - (t-butil) trong toluen 6 120°C. 'b) Thay phan oxit etylen 6 0°C. c) Phan Ung gida pirydin bac ba va iodua ety! trong metanol 8 50°C. Gid tri thé tich hoat dng (AV*) duge xde djnh bang phuung phdp dé — thi tir st phy thudc eda Igk dén 4p suit P. Noi chung, dang dé th la dung)” thang, nhung mét 36 trudng hop la dudng cong, AV" duge tinh trén co 88 hé 86 géc cia dutng cong tai ap sudt P = 1 atm. 6.3, Thé tich hoat dong va co ché phan dng Khi néi vé thé tich hoat dong edn chii ¥ hai anh hudng : Sycthay adi thé tich cia phan ti phan tmg va su thay déi thé tich cia nhing-phan ti dung méi gn 46, i ‘Trong trudng hgp phan tng ciia hgp chét ban dau ma trang thdi chuyén tiép ctia né ho&e khdng phan cyfe, hoe phan eve bj solvat héa, thi higu ting thit nhét chiém uu thé. yeu D6i véi phan ting c6 thé tich hogt déng duong; thi trong phitc hoat dong lién két gitta céc phan tit bj budng léng, d6-dai lien két vA ban kinh Vander Waal déi vdi ede nguyén tit bi kéo ra(20%). Bai vi higu tng solvat héa cia phan tng nay ¢é vai trd 1én, do déthé tfch hoat dng cia n6 Kkh6ng phy thude vao d phan eye eda dung mdi. af Nghién edu thye nghiém thé tich hoat dong ngudi ta cing rit ra duge mgt 86 qui the ban thye nghiém dé nghién edu co ché phan ting nhw céc tham s6 AS*, AH", AG" da néi trén. Phan Gng ¢6 trang thai ‘thuyén tiép cng phan eye thi eang dé bi solvat héa hon chat phan tg) e6 thé tich hoat dong cang 4m. Nghién edu thyc nghiém mét s® phan ting don phan tit, sy-chuyén hoa decacboxyl thay gid trhAV* nhé va né phy thuge khong nhiéu vao dung méi khang dinh trang thai chuyén tiép loi long cia phan img nay, thi dy phan mg phan: hay Custuis. Sy chuyén héa Claisen cia este dién ra trang thdi phari-eve yéu va c6 edu tao yong, do dé gid trj cia AV" rat am. Diéu d6-chiing +6 c6 sy lién hop trong trang thai chuyén tiép vi d§ phan eye cia dung mdi 4 day khong ¢6 anh hudng 15 rét. Déi-y6i phan ing lung phn. tit cing c6 quan hé tuong ty. Gié tri AV" cang Am thi trang'thai chuyén tiép o6 cfu tao vong, sin. phdm phan sing ¢6 cfu hinh cang gidng trang thai chuyén tiép. Vi dy, phan ting dime hhéa Diels - Alder e6 AV’ = - 25 em*/mol, phan img dime héa pentadien AV" = - 33 em4/mol. 19 Dong gp PDF bai GV. Nguyén Thanh Tt WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QL hi nghién ctu phan tg decacboxyl p-keton axit, axit maloic 6 thé hinh dung trang thai chuyén tiép khéng phan cue c6 eu tao vong (a) ho&e ion (b). H oH HOH A Sy NZ é C. # vf Re * 20 | ‘eo Q (0 %Q 10? +n Na ~) (a) (b) Ty gid tri thye nghiém AV* = 5 ml/mol va gidm manh theo dé phan eye cia dung mdi, cho phép khdng dinh trang thai chuyén tiép c6 cu tao dang (b). ) Déi véi phan ttng trong dung dich can cha. ¥ ‘én ay solvat héa, Tit tr} 86 va dau cia thé tfch hoat dong cling cé tg yat ra nhiing két lu@n cén thigt cho sy solvat héa. Sy solvat héa lién quan chat ché v6i do phén cue ctia chat tan (chat phan hiiy). Cation sé bj solvat héa mifinhhon phan ti trung hda. Sy co rit thé tich eda dung dich gin lién v6i‘sy’solvat héa, diéu dé duge gidi thich bang lye hut tinh dign gida phan titchat ten va phan tit dung moi 6 trong, méi truding solvat héa. Vi vay; cde phan Ving trang thai chuyén tiép cia né rét’ phan cyle va do dé bj solvat héa manh so vdi chat phan ing, c6 thé tich hoat dong 4m, ap suit. gay ra sy tang tée d@ cia nhing phan Hig nhut thé. Nguge lai, 403 v6i. Shin ting phife hogt dong ciia n6 bj phan eye yéu so véi chat ohan Ce 26 thé tich hoat déng duong, dién ra cham khi tang ap, sudt. Phan img 8\1, vf dy oy solvat héa clorua ter-butyl thuge logi phan img tht nh&t, sy ion héa halogenua ankil véi si hinh thanh cation hydrocacbon’va ion clo.1 giai dogn xde djnh tée-dé. cS RK SR XT RE Phan ung Sy2 : phdn img Mensutkin ti hai chét phan’ tmg khong ming dién tich; hinh thanh cép ion tréng trang thi chuyén tiép cing 1a “vi dy didn hinh, “ RIN + R-X == (RNR XO] RNR A y ‘Thé tich hoat dng cia cdc phan ting nay rét am ya phy thude rat nhiéu vao loai dung méi, 120 Déng gop PDF bai GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAN'KEMQUYNHON.UCOZ.COM Dong g! WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU N6i chang. AV* gidm khi tang dQ phn cuc cia dung méi, béi vi cdu trdc electron cla phén tt? dung mi tham gia vo trang thdi chuyén tiép 6 die trung ion 1én hon so v6i teutmg hgp dung méi khong phan cye. ‘Trong rudng hgp phan ting Sx? cita chat phdn tug khong mang dig¢n tich véi ion 4m, vi dy su thé halogenua ankil bing ion ancol hvac thiosuphat, .()” tri sO dién tich khong bi thay déi khi chuyén vao phuc hoat dong ma chi” phan bé lai. : y+ RX =P yh RB. Xe) VR & Do vay, phite hogt ding do solvat héa yéu so véi trang thai ban dau tia phan tng nén cd sy thay déi thé tich it. é Déi véi logi phan tng nay, néi chung, gid tri AV" Am ft) D6i vdi logi phan ting theo chg ché Ha, trong d6 san phim khdag phan eye duge tao thanh tit hai chat phan dng bj ion héa, vi dy’: RO” + CHg-CHj-NR* = [R'0™... H_.SCHy-CHp ... NRE J” —+ ROH + CHy=sCH + NR3 6 phan cg nay trang thii chuyén tiép ié.phén cyc, bi solvat héa yéu so vi chat phan dng, do dé, thé tich hoat'déng cé gid tri duong. ‘Sy phy thuée gitta hing s téc d@ va ap sudt cing duge coi nhu tiéu chudn co ché phan ting xtic tée axit —bazo. Bai tp chong 6 1, a) Thiét-lap hé thie (a i aw w* (aya yao phuong trinh Eyring) 6i voi phan ing ee dung oe Phan tfch ¥ nghfa phuong trinh nay. ' b) Tai sao 4p suatit c6 anh huéng lén téc do phan ting déi v6i phan ung trong dung dich. 2, Tinh bang’ s6:t6e do phan tng CsHgN + CHgl —> CzHyCHs + I” 4 ap sudt 1000 atm, 50°C, néu kp -1 atm = 1, AV* = - 38 ml/mol. 8. Tinh hing s6 téc dd phan dng ‘9 (CoHs)4N* + CHg0° —+ CH)=CHp + (CoHs)3N + CH30H »G dp suft 2000 atm, 50°C, néu kp-i atm = 1, AV* = 20 mlfnol. "Dé xéc dinh AV’ bing thyc nghiém ciia phan ing thiy phn ox-t etylen, )” ngui ta do hang sé tée do phan tng theo 4p sudt (atm) thu duge : 121 bp PDF bai GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU platm) 1000 2000 3000 4000 lg kp 02 0,3 04 06 Xay dyng dé thj sy phy thude Igk, = flp), xde dinh AV" cia phan tng. 5, Nghién cifu co ché phan ting decacboxyl f-ketonaxit, axit maloic newb, ta cé thé hinh dung hai phie hoat dong sau : HOH H 5 a , a Roe R-¢ | I 6 20, Cho aV* = 5 mi/mol. Cho biét phite hogt dong ¢ dang nao (a, b). Tai sao? ‘ 122 Dong gép PDF boi GV. Nguyén Thanh Th WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU CHUONG 7 ANH HUGNG CUA DUNG MOI LEN = TO6c pO PHAN UNG & ‘Tuyét dai da s6 phan img héa hoc 1a phn tng cia hyp chét hitu'es di&n ra trong dung dich. Do vay, nghién edu anh hudng cia dung midi len t6c d6 phan ing cé ¥ nghia quan trong trong ly thuyét cling nhy thye'tién. G pha long phan ti chat phan tng va dung méi tip mic véi nhau mot céch khang Ihit, lye tuong tc gitta ching tuong déi lén. Banchét ciia cdc lyc nay rat Ihde nhau va bao gém : yc phan tan (khuéch tan) London, d6 1a lye tuong téc gitla cée dim may electron ciia eée phfin ti riéng ré qua tuong tée tinh dign; lye cia ede phén tit phan cue, hoc bi phan cue tao ra Jién két hydro va eéc lién két héa hge riéng ré Ihde. Cho dén nay, chia c6 kha nang mé tA mét cdch dy di céc tuong tc nay. Vi vay, ching ta chi cé mo hinh mu va sy phy thugc bén thye nghigm dat eo sd cho vige gidi dong hoc ede phan ung dién ra trong,dimg dich. NOi dung eo ban vé anh hudng cia ang méi lén téc 46 phan img gém cde van dé sau : 1, Ap dung cdc quy ludt cia thuyét va cham hoat dong va phie | hoat. dong cho phan ting trong dung aie 2. Sy solvat héa. 3. Phan tng cia Phan wit trung hda dién ra qua trang thai chuyén tiép Khong phan eye, 4, Anh hung eba do phan eye én t6e 49 phan ing phan eye. 5. Anh hudng cla solvat héa ring lén tée d6 phan ing. 7.1, Ap dung cdc quy luat cia thuyét va cham hoat dong va phitc hoat d6ng cho phan dng trong dung djch Thuyét va cham hoat dong va phic hoat dong nhy trinh bay 6 chuong 5 khdo-sat phan tng trong pha khi. 4, hi phan xing xdy ra trong dung dich ching ta phai chi ¥ dén vai trd yea dung moi. Dung méi ngoai tuong téc véi chat phan tng, cdn tuung téc voi nhau. Lye tuong téc cia dung mOi véi chat phan ng, cing nhu gia ‘dung méi véi nhau cé6 gid trj tuong d0i Ién va c6 ban chét khdc nhau. 123 Dong gp PDF bai GV. Nguyén Thanh Tt WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU Két qua su tuong tae d6 din dén lam thay déi tc 49 phan Gng trong dung dich. Dé lam séng 15 diéu a6 ching ta xem Iai myc 5.3.10. 7.2 Sy solvat héa € 7.2.1. Lue giffa cdc phan ti SS Hign tugng solvat héa gay ra do tac dung cia lye Vander Val." Lye nay ¢6 nguén géc ca lye héa tri, duge sinh ra do tuang téc giifa’electron va hat nhan nguyén ti trong cdc phan tit, duge m6 ta bine phucng phap co hoe lugng tit. a) Lye sinh ra do tuang tée gitta ede nguyén tit mang dign tich voi phén ti, cing nhu gitia cdc phan tit ¢6 dign tich b&t.déi xing (phan tir ludng cuc). Trong sy gan ding cé thé giai thich ban ch&t ciia lye bang tuong tée tinh dién. Lye lvéng eye nay (tuong tée ion SduOng eye, lueng cue — ludng cue) 14 mot ham s6 cha dign t{ch ion va.momen Ivéng eye cia phan tu, luc lu@ng cue gidm khi tang sd phan tit b) Tuong tée giita cde phan tit khong. Maa cue hoaie phan ti phan cue bj chiém doat dién tich véi cdc ion howe phAn tit cé6 momen luGng cyc. Cang 6 thé mé ta lyc nay bing mu tinh dién. Lye nay phy thugc vao dg phan cye cia phan tit va dién tich, momen lung eye cia cde phan tit cdm ting. c) Lye khuéch tén (hodc lite-London) sinh ra do tuong tac gitta v4” nguyén tit va phan tit bi tudc\doat dién tich c6 momen ludng eye bén. CO thé gidi thich lyc nay hinhthanh do két qua cia sy chuyén dQng cila cdc electron trong nguyén tit-ya phan tit, dude mé ta nhu mot ham so cia do phan eye va thé ion héa phan ti. Tuong tac nay ligt ‘vao tuong’ tac gitta ede phan tit. Lye tughg tac gitta cée phan tit loai nay yéu nén tie dung cha né khéng dam. dén. sy hinh thanh lién két gia ede phfn tit, Nguge lai, Ive tuong tac gitfa edc ion hofe cdc phan tit ludng cuc cé tri s6 lén, Ngoai ra, cdn cé luc tuong tie dc biét, Dé 1a lyc lién két hydré, lién két cho - nhan. d) Lae lién két hydro::'Lye gay ra'sy hinh' thanblién két hydro gitta hai phan tir cho, nh§n. Vi du, lien két gita phan tt axit cachoxyl véi hop ch&t c6.phém OH th) axit 1a phan tit (chét) cho, cdn rugu la chét nhgn. Liewkét nay 1a lien két yéu, nang lligng lién két trong khoang 4 — 8 Keal/mol. Kha nang tao ra lién két hydyo'la do tinh chat dac'tivmg cia cde durig méi-d8 bj proton héa nhu : aude, ancol, amit, axitieachoxyl va hop chat khée. oe y ¢) Tuong tée cho ~ nhgn electron ; Litn két cho ~ nh@n electron xay ra gitia cic phn tit e6 dic diém cho, nhdn electron, , 124 Dong gép PDF béi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAl a R -KEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU Phan tit chia electron x c6 thé ion héa thap cé tinh chat cho electron, vi du, bazd Levis, con phan tit 6 orbital bén trong tréng khong, 6 4i lye héa hge cao la chat nh§n electron. Vi du axit Levis. Vi dy, lién két trong phife chat 1a Jién két cho nhén. A 7.2.2. Cau trdc chat long z Lye tuong tée giita cdc phén tir cia cing mot dung méi o6 tri so khac, bau, phu thug vao cfu tric ciia phan ti, Cau tric chét léng 1a do ket qua trong tac cia Ive nay. Dé 1a lye khuéch tan, thitmg yéu va khorig hudng. Vi dy, trong truting hgp do tuong tée eda dung moi khong phan cue hote rét {t phén eye, thu duge chat léng ¢6 cu tric nhé nh&t dang bén, Trong tru’ng hgp tuong téc eda cdc phan tit phan cyc, hoac bY phan cue manh, bj proton héa manh nhu tong tée khuéch t4n manh, ho&e tuong te dipol — dipol c6 djnh huéng thi cing thu duge chét Jong e6 dang bén. ‘Vi dy hydrocacbon no 1a chat léng thit nat, chét,léng dang tht hai 1a nuée, ancol. G chat léng nay tén tai lién két cAtrhydro : R R | | Na oe Nude la chat long dae biét, bi ‘ign ly it, 06 thé tao ra lién két cdu hydro dang ta dign : / O nén entanpi ty do AG,i Tudn ludn c6 gid tr] Am. Theo 46, ion cng bén trong dung méi so vdi-trong pha khf, néu ign tich cba né cang lén, ban kinh cang bé. Tinh-bén eda ion sé tang khi tang hing sé dign méi cia dung moi. Vi dy ddiry6i K* va FY, Z = +1, ching c6 bén kinh | bing 0,133 nm thi tir (7.8) tink duige : AgGap= - 123 keal/mol Gid tri nay tring véigid tri thue nghiém. Ichi chuyén ion tiv méi tre’ mg © = 1 dsin mdi trutng 2 2 Pe otne 1 dine = tet b a aa or), Tak 1am) one y } : (75) "Sy el chi tmah dign.. ) AgG2, chi bién thién entanpi ty¢ do solvat héa tinh dig trong dung djch. 128 Dong gép PDF bai GV. Neuyén Thanh Tie _ WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCOL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QL Béi vi, gid tri cla = gan bling 107, do vay AH , A826 gid tri am. Déi véi dung moi c6 c > 4 phi hyp voi két qua thye nghigm. a ARQ, khéng phy thude vao hing sé dién moi. Ngoai ra, - ASQ, gidm khi tang hing s6 dién indi va tién dén 0, & Can ubd ring, dung méi cé hing sf dign méi cao bao gdm cdc phat tit c6 momen lung eye 1én, bi dinh huéng manh, do dé ~ ASQ gidmt khi tang hang sé dign méi. Do sy solvat héa ion sy dinh hudng cia céc phan té dung mdi ting manh trong trusng hgp cia dung mi ft phn.cyc’so véi dung méi phan eye manh, “ ‘Trén eo sd mau dung méi lién tue Kirkwood da tinh biém'thién entanpi ty do, khi chuyén 1 mol phan tif hinh cdu e6 ban kinh r‘va momen dipol bén 1 ti moi trutng 06 ¢ = 1 d6n moi trudng c. (7.6) Nib _ ge, alne Se dine Sa Cap ),2- 888 Sag Can , Hé thie nay cho két qua t6t, phi-hgp v6i thyc nghiém. 7.3. Phan ding cia phan ti trung hoa dién ra qua trang thai chuyén tiép khong phan cyc.— ‘Trong trutng hgp nay sy solvat héa chét tham gia phin ing khong khéc nhidu so véi sy Solvat héa & trong trang thai chuyén ti€p. Do 46, khong c6 Anh hung ola dung moi len tée 49 phan ting. 7.4. Anh hudng-cla 46 phan cy lén téc do phan dng phan eve Sy khée nhau nhiéu vé gid tri entropi ty do eda solvat héa phan tit kh6ng ph&n cle trung hda, cing nhu phan ti, ion phan cyc. D6 la nguyén nhén gay amb huéng ro rét lén t6c do phan tng d6i voi nhing phan ing 6 trang théi chuyén tiép va trang thai ban dau khdc nhau nhiéu vé 46 phan cic. 7.44. Phan Ung cia phan ti trung hda Vi dy : Phan dng Mensutkin 129 Dong gép PDF bai GV. Nguyén Thanh Tt WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU | RoN + RX ==* [RgN™ ...R’...X°]* ——» RgR'N* + XX | Sy solvat héa halogenua alkil RK == (Rt .Xo pe — RP Dfy 1a phan tng duge nghién citu rat chi tiét, thdy dung mdi c6 anh huéng rdt manh Ién tc d} phan ting. Nha str dyng phuong trinh Kirkwood trong m6i truding dign méi tue déi véi phan dng gida A va B, thu an ¢ e-1 2 Ink = lak, - ae Qe+1 p). ae Te) G day, kp 1a hing 86 toe do shan ng trong mdi trudng hing s& di¢n moi ¢ = 1. ‘Theo (7.6) va (7.7) phite hogt dong luén ludn 6 mémen lung eye cao hon chét phan ing (+ > a + f1p)'do.d6 theo (7.8) t6c do phan tng tang kkhi tang ase 96 dign mdi. Sy tang 46 tuan He Juét Igk 1a ham tuyén ténh cia $4, (2e + 1) Trong trutng hgp phan img Monditkin t8e 49 phan ting tang khong rO-rét khi tang s, khéng thu duge sy phy thuge tuyén tinh cia ham gk = Ges 2e+ i): Phan tng solvat héa trong dung méi proton héa sy phu thuge nay 18 phic tap. Trung hyp phan wing trong dung méi hai thanh phan thu duge suf phy thude tuyén tinh-Igk vio . Grunvald va Winstein nghién citu phan tng phan hiy clorua -.1-butyl trong cfc dung mi khde nhau da thu duge phuong trinh kinh nghigm : ¥ = Ogk™) ~ ankBo 6 dayy.tde gid goi "Y" 1a eye ion héa, kB, kl 1a hing sf the do phdn dng phan hay clorua 1-butyl trong:hai.dung midi khée nhau, TW nhiéu két qué nghién citu thye nghiém khde rit ra dang téng quét sau : igk’= mn + leks eg = mY G aay: k Ia hang s@ téc do phan tng trong dung méi c6 gid trj Y. Sy k, 1a hang s6 t6e dg phan ting érong hén hop hai dung moi, 130 Dong gép PDF béi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL .YKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU 7.4.2. Phan Ung giifa cdc ion ‘Theo ede phuong trinh é phén trén, tée do phan ting cdn phu thuge vao dién tich cia ion. Trong phan ting gida céc ion cé dign tich trai déu trang théi chuyén tiép it phan cye hon trang théi ban dau, khi ting do phan cue cia dung mai s@ 1am gidm téc 49 phan ting. Trong céc phan tng thé gida cde ion cing dién tich 6 sy phu thuge nguye lai, cde phan tng nay phai dién ra nhanh & trong dung méi phén eye. Theo mdu méi truong dign moi lien tye, phan ing git hai ion o6 dign tich Za, Zp, trong 46\y Zu = Zp + Dy (Zo dign tich nee hhoat dgng) thi ; Ink = Ink, (79) ky 1a hing 6 t6c do trong moi truong phan tng ¢ = 1; Néu rq = rp = rs, thi sy phy thugc (7.9) tré thanh : <0)” NetZaZ Ink = Ink, + + Maa = (7.10) ‘Tw dé ta thay trong phan ting gida cdc ion dien tich trai dau Igk ty 1 V6i Ve, ngupe lai, d6i vai phan ving gidta e4é'ion héa tr} 1 Ink gidm ki tang Ue. bee FO gy om A OK NHj +,00N” —> NH,CONHy (uré) 7.4.3. Phdn dng:gida ion va phan ti trung hoa _ Phn ing‘cda ion vdi phén ti trung hda dién ra qua trang théi chuyén tiép 06 dig tich higu dung nhw trang théi ddu, khi cht ¥ t6i lye tinh dign A6i véirhé s6 hoat dé cia phic hoat dong, néu bé qua anh hudng cia dung moi Jen\hé sé hoat do cia phan tit trung hda, thu duge : Ink = Inky ~ Net P_Ly(re2) (7A) 131 Dong gop PDF boi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU Oday: Z : Bién tich ion, r,r* : Ban kinh ion va phife hoat dong k, + Hang sé téc do phan ung khi e Phan tng gida phan tit trung hda véi ion, phy thude nhiéu vad phan eye cia dung méi. Béi vi, bin kinh eda phe hogt dong néi ching la lén hon ban kinh ion d6i chut, nén téc do phan cing giam khong nhiéu khi tang &. 4 ¥ Laider va Landskroener Hirromi da dy thao sy phy thde gita k va dung méi nhung bé qua anh hudng cia dign tich, b4n kinh,.mémen ludng eve ofa chat phan ting va trang théi chuyén tit, cho adgnig Ink - > . Dé thj cia sy phy thuge nay cé thé cé dé léch duong ciing nhu am. ‘Néu trang thai chuyén tiép cé dQ phan cye cad hon chat phan ung, thi t6c 4 phan tng ting khi taing hing sf dig, méi trong hén hgp dung moi. Duong biéu dién khéng phai ludn lu6n,1é-dutmg thang. Co thé a ee dang duéng cong khdc nhau déi vdi phan tingtrong hén hgp dung méi khéc nhau va nhan duge dQ lech 06 déu khée-nhau. Gay ra sy sai Iéch trén 1A do 6 sy don gidn héa mé hinh coi,dung-m6i nhu hé dign méi lién tye. Mt s6 vi du léai phan img nay : OH” + CHg - I === (OH® ... CHg ...1°]* —> CH,OH + i 9 : o y _ I y CHC + 0H CHy-C-OH > CHy-C + CyH,OH OCHs wy” OC Hs o 1 Anh hung éiia solvat héa riéng lén toc d§ phin dng C6 thé giaithfch anh hudng cia dung m6i lén hoat tinh eda cht tan. Dung méi-t4¢ dyng khéng chi nhu ia moi tru’ng dién’ méi lién tuc tao ra dign tich hay t6 hop phan tit, ma con tham gia vao tuung téc gitla cée phan tit riéng)ré — gitta ede phAn tix dung méi va phan ti chat tan lam cho phan ti cht tan én dinh 6 mic dO nhdt dinh. Dé 1a cde tudng téc'riéng ré cht yétisau : “ a) Solvat héa cation (hoge dign tich am) qua lién két hydro, duge hinh *thanh nh’ su cé mat cla dung méi proton héa nhu nude, ancol, phenol, exit cacboxyl, axit amin (nhém OH, NHq). y b) Solvat héa cation (hinh thanh phife cho - nh@n) véi dung mdi ma phén tit cha né c6 nguyén tit chifa cap electron ty do, vi du nhu oxy, nite. 7 132 Dong gép PDF bai GV. Nguyén Thanh Tt WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAVKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COMDAYKEM.QU Diéu dé xdy ra khong chi doi véi dung méi khong proton héa nhw ete, aceton, axit disunfonic, dimetyl fomamid va cd dung mdi proton héa. ¢) Solvat héa phan tit trung hda tao ra edu tréc céu hydro (tuong tic cho ~ nhan). 7.5.1. Anh hudng cia su solvat héa anion lén tée dé phan tng Kha nang cia dung méi d6i véi sy solvat héa anion dién tich 4m qua cdu hydro thudng quyét dinh anh hudng cia n6 lén te 49 phan ing phan” aye. Nhi solvat héa anion trd nén én djnh, héa thé ca né gidm, do,dé hoat tinh bi giam. yi Trong dung méi phan cue khéng proton héa khéng thé hinh thanh lién két hydro, anion bj solvat héa mic 45 khéng nhiéu. Nguge lai, trong dung méi proton héa, anion nhé bé, bj solvat héa manh qua lign két hydro. Khi khdo sét phan ting hai phan tit cia anion o6 dign tich véi phan tit trung hda, dién ra theo co ché Sy2 khang dinh rang, trong dung m6i ikh6ng proton héa cd chat phan ting cing nhir phite togt dong bj solvat héa ft, e6 d@ solvat héa kh4e nhau khong nhiéu. Nhuig-trong dung méi proton héa ion bj solvat héa mank. Nguge lai, d6i véiphife hoat dong né 1én hon anion ya cé dién tich khu tri, do dé bi solvat héa yéu. Bdi vi cde phan tng dang ban dién ra cham hon so véi trong dung m6i proton héa, trong dé sy solvat héa dién ra vdi mite do thap, cdm sy khde nhau vé mic d9 solvat héa cita cae ion khde vhau 1a it, phd xg bi phan eye manh cia anion phai dién ra nhanh hon so véi phan ting anion bé bi phan cue yéu. DO phan cye cia phan tmg Sy2 do sy thay déi cang manh méi trudng cée tée hn nukleofil cang ft phan eve, thi khuynh hudng hinh thanh cdu hydro voi dung méi cang eno. Vi du, phén ting : CHjl + Y —+ CHgY +7, trong metanol va dinectylgomamid tudn theo quy ludt trén. 7.8.2. Sy dign ly ella ion, solvat héa cation va t6c d6 phan tng Siemioczeriko} Bjerrum cho ring, chét dién ly manh khong nhat thiét dign ly mOt-e4ch hodn ton tré thanh ion ty do bi solvat héa, ma cA ede ion c6 dign tich nguge dau 6 thé bj dién ly gay,ra do lye hut tinh dign tao ra-ionkép, ba, ltic dé thiét lap can bing gitfa cAp ion da dién ly: MY == Mt+Y [MY] £, a y "ime 188° Dong gbp PDF béi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COMDAYKEMIQU f, 14 hé 86 hoat 46 trung binh cia ion, d> dign ly a cia chat dign ly ion dang M*Y~ cang 1én khi néng d9 cia [MY] eang bé, d6i voi chat dign ly 1-1 thu duge : . Ink = Ink, - (7.125, = G day: k, 1a hang sé xdc dinh, a 1A ban kinh trung binh eda ion. ‘Tir d6, su dign ly cia cap ion tang khi tang kfch thude ioh va hing 36 dign mdi. Y ‘Trong dung méi ¢ < 15 ni chung ion bi dién ly hoano&’n thanh cap ion ho&c phan ti lén, trong khi d6 trong dung méi cé ¢-> 50 (vi dy HyO) sy dién ly eda c&p ion gan nhu hoan toan va nhan duge-sy phy thuge tuyén tinh Igk dén Le déi v6i hon hyp dung mdi hai thanh‘phAn o6 néng do khae nhau. Nhung tén tai m9t s6 trudng hgp cd sai lech khéi duting thdng, didu 46 duge gidi thfch bing tuong tde riéng ré gitta-edc ion va gitta cde phan tit. > ‘Trong phan ting ciia ph4n tit trung hda véi ion trong diéu kign néng 49 cao, hode dung méi phan eye ft phai cha ¥ téi khd n&ing tao thanh cap ion qua chét phan ting anion. Gid sitrong phan ting dang Sy2 : RX + MY —> RY ¥ MK . we anion tf do va c4p ion chua dig dy MTY” phaa img véi chat phan ting RX va t6e dd: - {kal castor = lay + (1 - @kyry) (RXIIMY] (7.13) ae k G day: ky Ia hang s6 tée dg phn ing RX voi Y kyry 1A h&ng sO tc do phan ing RX voi MtY- C6 thé-xde dinh duge ky va kyy néu biét gid tri cla k vA a. Déi voi hai ndng 49 [MY] khée nhau, thu duge : 134. Dong gop PDF bai GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCDL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU Bai tép chuong 7 1. Ap dung phuong trinh Eyring (gan dung) tinh hing s6 téc dg phan ing CHy Ha te a NC-C-N=N-C-CN — Ng + 2 C-CN trong dimetylamin CH3 CHg Hy a) Khi AH* = 30,08 keal/mol, 4S* = 9,2 cal/mol dé. b) Khi AH* = 29,70 kcal/mol, AS* = 8,0 cal/mol d6. AS " Néu chép nhgn he s6 hogt d9 ca cde chét phan tug va phiéc hoat dong déu bing 1. é 2. a) Cho bidt 6 hé thie lién hé gina hing s6 t6c dO véi hiing so dign mdi va cde thar ef khée cba phan tng trong dung dich Adi v6 - Phan ting gitta cc phan tit trung hda. y” = Phan ting gitta ede ion ~ Phan ing gitta phin tif trung hda va ion, b) Phan tich ¥ nghia cée phuomg trinh 46. 8. Cho biét nguyén nhén gay ra sy thay déi.t6e do phan ting trong dung dich. RY 135 Déng gop PDF bai GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/OIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QL CHUONG 8 PHAN UNG DAY CHUYEN VA QUANG HOA _— Phan ting déy chuyén va quang héa thugc loai phan tug phite 3p, duge coi 1a phan tmg phife tap die bit. 8.1, Phan dng day chuyén . 8.1.1, M6t s6 khai nigm co ban g 1. Binh nghia Phan tng’ day chuyén duge coi 1a phan ting n6i dp gc bigt, trong 46 hgp chat trung gian la nhang tiéu phan (hat) hoat h6a cao, 06 thai gian t6n tai rat ngdin. Céc tiéu phan hoat dong cé thé 1a nguyén ti, nhém nguyén tit ho&e géc ty do. ¢ Nhiéu phan tng trong thye té dién ra J&phan ung day chuyén, vi dy : 1. Phan ting trong pha khf tao thath HCI tir Cl vi Hy. HBr tir Hy va Bry, COCl, tit Cly va CO ™ 2. Phan tng chay, phan ing oxy héa chém : Hy + Op —> 210 ~ 2C0 + 0, — 2002 CHy + 202 ~—+ COz + 2H,0 3. Ce phan ting Itige nhau cia bydrocacbon nhw : phan ing phan hiy, phan ing polyme héa ahiéu thank phin 4. Phan dng quang héa 5, Phan ting phan hiy phéng x9... 2. Dac diémcila phan tng day chuyén 1) C6.sy nhay cdim véi chit 1a Phan tg day chuyén nhay cam véi chat la, chat tro. Mot lugng rat nhé, cia’ cht 1g 06 thé 1am thay déi rt manh te d6 phan ‘ing. Chat la lai taing téc 49 phan ting goi la chat t4c dong, edn lam gidm tée do phan ting goi 1A ch&t we ché. Vi dy hén hgp khi clo va hydro d8 trong bong t6i | ‘khéng dién ra phan tmg, nhung khi cé mgt mgt lugng nhé natri (chat la) ‘thi phan ting xdy ra réit manh ligt. > 2) Tée dQ phan ting phy thuge vao hinh déng, kfch thuée va vat ligu ch& tao binh phan ting. 136 Dong gép PDF béi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOC WWWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU Téc 46 phan ting day chuyén thay déi theo ban chat thanh binh phan img va kich thude cia ching. Kich thuge binh phan ting thudng duge dac trumg bing ty so S/V (S Ia dign tich bé mat, VIA thé tich cia binh phan fing). Khi tang t} sé nay, tée dé phan tng gidm Vat ligu ché tao binh phan tng cng c6 anh hudng déu phan ing day chuyén, vi du, sy oxy héa va chy hydro dién ra trong binh bing nhom hay bge chém hon trong binh bang thiy tinh. 6 mét s6 phan tng tée dé ciia ching phu thudc hinh dang cia | iby phan dng nhu sy chay cia photpho. 3) Béc cia phan ting 1A phan s6. 4) Phan tng day chuyén thudng kém theo hién tuong né. Vi dy phan ting day chuyén phn nhénh do téc d phan ting tang rat agt ngot gay ra sy né. Sy né nhu thé goi la nd day chuyényné day chuyén khde vdi né nhiét. Sy n6 day chuyén cé dc trung 1a khi phan tng dién ra d khoang 4p suét xdc djnh thi kém theo sy né, cdr G-ngoai khodng dé thi khong n6, ngudi ta da xde dinh duge gidi han né'cita cde phan ung day chuyén, 3. Co ché ciia phan ting day chuyon wl Nernst da nghién cdu phan tng day chuyén va da dy thdo co ché cla , Pda. dng gia elo va hydro ki ob chiéucsang nhw sau : Oly + hv —+ Cl + CF © Neguyén tr elo tao ra khi chiéy sang phn ti Cla 1A rt hoat dong. N6 phan ting véi phan tit Hy tao ra‘sin phém va mt tiéu phan hoat dong méi khée (H), tiéu phan hoat dong méi nay lai tiép tuc phan tng voi phan tit Clg tao ra sdn phim va t4i)tao tiéu phan hoat dong (Cl). Sau dé tiép tue phan tng theo mét chi.ky khac : Ch #Hy —> HCl + H “ACly — HCL + Cl... ap Khi khif tinh-hogt dong cia cae tigu phan hoat dong, thi phan tng day chuyén ding le <\ &+Cr+M—>Ch+M a) Qué trinh (1) goi la sy sinh mach, qué trinh (I) goi la sy phat trién mech, cdn-gué trinh (II) ggi 1a sy ditt mach, (hoge c&t mach, két thuic YD Phan ting oink mach A.” Phan tng sin mach trong phan ag déy chuyén xdy ra c6 thé nh’ Yae tde dung sau : 187. Déng gép PDF bi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU a) Tée dung cia anh sang hay céc bite xa dién tit (tia tiv ngoai). b) Tée dung cia nhigt Vidv: CH CHO—-+ CHa (CHsCHO —+ CH, + CO ¢) Téc dung cia phan ti hoat dong (He*) Hae Vidu: CyHg —> CgHy + H Na + Clo —> NaCl + Cr . Cl, + M—> 2Cl + M (Cly + CO —+ COC) 2) Su phat trién mach, mat xich va dé dai mach, Sau khi tigu phan hoat dong duge tao ra (do phan ting sinh mach) trong hg. Cée tiéu phan hoat dong nay tigp tue“tham gia vao qué trinh lam cho phan ung tién trién tao thanh san ph4m. Su néi tiép cia phan ing duge lap di lap lai mt céch tain hoan.Qua trinh trén goi IA sy phat trién mach. Mt phan ting so cap trong chu-ky cia qué trinh trong phan ting day chuyén goi 1a mét xich cia phan ting day chuyén. Vi dy, di voi phan tng day chuyén trén, sy phat-trién mach dién ra theo chu ky sau : Ch + Hy —> HEI + HO) H+ Cl—> HCL +c)” (2) ‘ Hoke = a” HCl (2) HCl (3) Hcl (4) 7 H + Cly Cr... Tif d6 ta c6 thé djnh nghta dp dai mach nhw sau : ‘Téng s6 mat xich sinh ra tit khi sinh mach dén Itc ditt mach goi 1a a6 dai mach hay s6 hoat dong co bin cia mét trung tém hoat dong trong ‘thi gian s6ng cia nd. DO dai mach cia phan img day chuyén phy thuge é vao quan hé ty sé cia tiéu phan hoat dong dugc hinh thanh trong mot don )” vj thdi gian va 86 tiéu phan hoat dong mét di (hiy diet). 138 Déng gop PDF boi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU 3) Sy edt mach (hay ditt mach hode két thie mach) Déi véi phan img trén sy c&t mach cé thé mé ta bing phan tng sau : Cr+ Clr +M—>Ck+M G day, phan mg thyc hign bing va cham véi M. Mudin thye hién sy ct mach phai khit hoat dong ctia ede tiéu phan hoat dong (phan may sé duge trinh bay chi tiét hon mye Ly thuyét ve edt mach trang 141). é 8.1.2. Phan loai phan ting day chuyén y C6 thé chia phan tng day chuyén ra lam 2 logi phan Gng day chuyén khong phan nhanh va phan nhanh. 1. Phdn itng day chuydn khong phan nhdnh s Dé 1a phan tng day chuyén trong dé mot tiéu phan hoat dong mét di thi chi cé mét tiéu phan hoat dong méi xudt hién, Vida, phan ung gia clo va hydro khi chidu sdng 1a logi phan tng nay, 2. Phan ting déy chuytn phan nhénh : G phaa ung nay mot tiéu phan hogt dong, mat di thi lam xuat hién hai hay nhiéu tiéu phan hoat dng méi. Viduy phan tng gitta oxy va hydro xiy ra & nhiét do 700°C. Ss : Co ché cia phan ting na; Ha +02 —» 20H" (~ Sinh mach OH +H, —> H,0+ 1 H+0,. —> OH)+0 Phat trign mach O+H, > +H 2H + thanh binby — > Hy +thanh binh H’ + OH".+ thanh binh ——-> HO + thanh binh Cat mach H + OM —>* HO, +M ‘Trong phan tng nay tiéu phan hoat dong OH mét di lam xuét hign 2 tigu phan hoat dong mdi la H, O. Nhil Vay, m@t tiéu phan host déng mat di, tgo ra hai tig phan hogt i} dong inGi, hai tigu phan méi mat di tao ra bén (hod ba) tigu phan hoat ng Khdée, nhu vay phn tng tiép dién 1am ting nhanh s6 tiéu phan hoat ong theo quy lugt ham so ma. ~ 139 Dong gdp PDF boi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COMDAYKEM.QU Ta c6 thé hinh dung so dé phan wing trén H,0 OF... a a HO OW +H{—> W405 \ x a “Gr A | OH’ + Hy > H+ + Oy wet S _> OF. ( *y, alt + 0 : O' + He. No. alt OH’ + H; ' aN... Trong mot 86 trudng hgp c6 dang sau : 8.1.3. Thuyét xc suat vé phan tingday chuyén Dé nghién edu dinh lugng Phi (ing day chuyén, ching ta sit dung thém mot s6 dai lugng. ; Dé dai mach trung binh, xe sudt dit mach, xde sudt phdn nhénh va xde suadt phét trién mach. 1. D6 dai mach trung binh vd xde sudt ditt mach B Tit ede dinh nghia trén eda d6 dai mach e6 thé coi do dai mach trung binh v 1a s0 trung binh ede phan tng so cd'p gay ra do m@t tigu phan hoat Ong tir luc sink mach d&n Ide edit: mach. Xfce sudt @dt) mach duge coi 1 ty s6 gitta truéng hgp cho dgi va téng 86 trutng hgp kha di. Trong téng s6 phn ting so cp chi c6 mot phan ung dt mach,—y Giita 49 dai mach trung binh va xéc sudt e&t mach 6 sif lién hé : a? 1 = Bey 8.1) Ngoai xée sudit ct mach edn sit dung khdi nim xc sudt phan nhénh -, ~ 8 va xde sudt phat trién mach (tigp tye mach) a, lién hé gitta xde sudt ditt ” mach va xée sudt phat trién mach nhut sau : y a+tpal 140, Dong gép PDF béi GV: Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL Gid tri cla cée dai higng nay tir 0 ~ 1. Mach cang dai thi v cang lén, do dé 8 cang nhé va « cing gan gid tri 1, khi B = 1, thi @ = 0, tite la phan ting day chuyén khong dién ra. 2. T6e d6 huly digt (mat di) tiéu phan hogt dong x Dé xéc dinh téc 49 hiy digt, ngu@i ta con sit dung tham s6 khée nita, z= WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU D6 la théi gian sng trung binh +. Thdi gian cdin thiét dé tao ra mot mét~” xich, ho&c thdi gian efin thigt dé cho mét phan ting so cap dién ra goila théi gian song trung binh. Ta c6 thé minh hoa bang so dé dusi day Ret 8 t Ft S ooo poe @) v mat xich P ttt Le : ott tt “> (by harms tt a (a) phan dng day chuyén khéng pha nhiénh, (b) phan Ung day chuyén phan nhanh.” Nhu vay, néu t la thai gian sOng tringybinh cia mot mat xich, thi théi gian s6ng trung binh cia v m&t xich-sé 1a vt va t6e do hily diét cia cfc tiéu phan hoat dong trong mét don vj-thii gian (gidy) va thé tich (em*) wia® 7 ttiéu phan/em®,sec], do do toe 46 bién thien tiéu phan hoat dong la: 2) 3. Li thuy6t vd edt mack Dong hoc cda phan tng day chuyén, tc’ do va do dai trung binh cia mach gén véi diéu kign cia phan ing, truée hét 1a diéu kign ct mach va sinh mach, 6 miie.d@-ndo dé cing phy thugc vao hinh dang, kich thuéc, chat ligu binh}-trang théi bé ingt thanh binh. L Cat mach cd trong thé tich, ed trong thanh binh. 6 aay, ta xét truéng hgp phé bién nhit 1a mach chi sinh ra trong thé tich, nhting c6 thé bj cdt e& trong thé tich, cd trén thanh binb, Ta chip 4 nhén ring cdc tiéu phan hoat dong tién ep (sinh ra trong phan tng sinh ‘efageh) duge sinh ra déu ¢ moi noi trong toan bd thé t{ch V véi t6e do bang no, tife 1a, mBi gidy c6 no tidu phan tien edp duge sinh ra trong 1 om®, Ta ‘cing chp nh4n ring sy cdt mach trong thé tich tudin theo djnh luat tuyén. 141 Dong gép PDF béi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU tinh, tic 1a : t6e do c&t mach trong thé tich ty 1¢ bée nhdt voi ndng do cée tiéu phan hoat dong. Dé don gidn ta xét binh phan ing bj gidi han bdi hai mat phdng song song A va B thang géc véi mat phdng day, céch nhau mét khoang d om va d0i xing so véi mat Oy (xem hinh 8.1). A Hinh 8.1. Binh phan ung: Gia thiét hai mat phing d6 di rong.dé 66 thé bé qua anh hudng cia cde thanh khéc eda binh, Ta chp nhan fAng moi tigu phan hoat dong dén thanh binh déu bi hiiy diét, tue la khiéng 6 tiéu phan hoat dong nao tén tai trén thanh binh. Nhw vay, xudtchién mét gradien néng dé ciia cdc tiéu phén hoat déng, ndng d@ nay bing’khéng 4 thanh binh, cing xa thinh ; binh néng d6 nay cang tang, dat eve dai é mat phdng Oy. Mat phdng nay duge chon lam mat ratoe ‘yudng géc dé tinh khodng cdch x em téi thanh binh A va B. Dé tinh sé tiéu phan hoat dong n(x) ¢ khodng cach x, ta xét xem cd gi xay ra gida hai mé&t-phdng song song cé toa do x va x + dx trong phdn ti thé tich cd tiét digh thing bang don vj (1 om’) ‘va bé day v6 cig nhd ax om, tite 1a ¢6 thé tich 1m? x dx em = dx-cm®. Trong phan’ tit thé tich v6 cing nhé nay’va trong 1 gidy c6 nodx tiéu phan tién eép duge sinh ra va c6 gn (x) tiéu phan hoat ddng bi hiy, g la hé sé dae trumg cho su c&t mach trong-thé t{ch theo dinh luét tuyén tih, g khéng phu thuge vao nhigt 4 va dp suét. Mat khée, c6 mt s6 tiéu phan hoat dong khée khuyéch tan tir mat phing Oy dén mat phang toa dd x dé di vao phan ti thé tich v6 cling nhd _“néi trén. Theo dinh ludt Pic s6 tiéu phan nay trong méi gidy bing : >(E)* 142 Dong gép PDF béi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM. . WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU ong thdi cd mot 86 tiéu phan khuéch tan ti trong phén ti thé tich (nguyén t6 thé tich) qua mgt phng toa do x + dx dé tdi phia ning do thép, te la téi thanh binh va bj hily tai d6, so tigu phan nay mdi gidy bang : atv Fe -D( = x4 dx. a D 1a hé sé khuéch t4n cia tiéu phan hoat dong, dn/dx la gradien néng d@ cla chting theo ph4p tuyén véi thanh bi Diéu kién dimg Ja : : 4 ai nada +[-D Gx ] = endx + [-D Gr) x edu ] dn dn an ey Vix tae ax tt (gp) ™ 9 Thi phuong trinh trén tré thanh : 2, & Diigo mtay=0 y (8.3) ‘Trong d6 s& hang thi nhat tig véi sy c&tmach trén thanh binh, sé hang thit hai tng véi su cét mach trong th8 tich, edn t0c 46 ny sinh ra vtiéu phan tién cap coi nhu khéng thay déi.” Phuong trinh (8.3) théa man cde didu kién : 0 hi x $ (é thanh binh A va B) (vi Khi dé n dat cue dai) Sy gidi phuong trinh (8.3) khé phiéc tap va dan tdi nhiing ham hypebolic. Két qua duge s6 tiéu phan hoat dong n trong phan tit thé tich e6 toa do x, 06 tiét dign don. vj-va 06 do day vo cing nhé nhu sau : 3G (8.4) Mrong 46 ch 1a cosin hypebolic. Téng s6.N hat hoat dong trong toan b@thé tich V cia binh phan dng sé bing : 143 Dong gép PDE boi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHON.C07.COM WWW.FACEBOOK.COWDAYKEM.Qt £ th ie D (8.5) Sd N=s Jacodx me a a af Trong dé S la dién tich thanh A b ee B), S em? x duge em = V.en?” va th la tang hypebolic. $ hat hogt dong trong 1 cm® cia binh bang ; | Chia 86 nay cho thdi gian trung binh't, gidy hinh thanhcmge hat hoat dong sé duge s6 hat hoat ddng hinh thanh trong 1 em® trong 1 gidy, tic Ia te do v cia phan ung day chuyén 6 ché do dimg. N _ thay § vege eh 2h (ax a) (6) Nhung tée d9 nay 06 dang v = myy tit dé guy ra do dai tring binh v cia mach y +p 28] 67) verte Mo Bt a Nhdng cng thie trén ung véistriding hop téng quét mach bi cht cd trong thé tich vi ca trong thanh’binh. a 2. Mach bj edt uu tien trong thé tich Diéu nay xay ra khi 4p sudt p cla hé tuong déi lén, khi d6 g phai én, D phai nhd, a phaiién va 6 thé chap nhn me = 0. Vay tit (8.7) suy rat 1 1 SY" bs Uae . 8.8) Boi vi8B = BY + Bs, vBv la xde suat ct mach trong thé tich, <> Bg la xde suit efit mach’trén thanh binh e6 dign tich S, “Shi Bg = 0, thi : mee oat Tit (8.8) nit ra dang'thite : By = gry. 1 cling goi 1A thdi gien séng trung binh cia mOt hat hot dong, tiie ’” Ja thdi gian sau dé thi het hoat dong hode sé sinh ra hat hogt dong khac 144 Dong gop PDF bai GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCHL WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU hoie sé bi hily digt. x, cng la thdi gian trung binh cia phan tng so dp. Hién nhién la thai gian séng trung binh cia mOt mach cé do dai trung binh v (tiie 1 strung binh v phan ting so cp) teva, a 1 mete. 1 By” gr 3. Su edt mach uu tién trén thanh bink Diéu nay xily ra khi 4p sudt p cia hé tuong 46i nbd. Khi d6 hé-86 g d&c trumg cho sy cdt mach trong thé tich phai nhé hon so vdi hé sé khuéch tan D dae trumg cho sy cét mach trén thanh binh, do d6dailugng = ea i ¢ a= [Jp sing phai nba. Trong tru’ng hgp nay sit dung cong thie khai triéi cia th a thanh chudi theo dai lugng a. do 46: T (8.9) Oy tha 2 dat tee a” 38 1B BBR ‘Va d0i véi a nhé 06 thé chép nh@n: ,.—<" 2 tha a ke a “tog? , Lise dé thu duge : a Ba (8.10) ‘Theo thuyét dong hoe chat khf : 1 & Daga 8.11 3 e (8.11) 21a doan dutng ‘endo trung binh cia hat boat dong khi 6 di chuyén trong thé tich pha‘khi, C l& t6e 49 di chuyén trung binh cia n6; Thdi gian trung binh gitta hai’va cham ké tip clia mot hat hogt dong 1a 4 /C khi di chuyén hat hoat)d6ng 6 gip céc phan tit trong hé. Gia thiét ring trung binh sau q.va cham (q thutng rét én) cia hat hoat dong véi eée phan tir méi,c6 mt va cham cé6 higu qua, téc 14 méi din t¢i mét bién héa s0.cép sinh ra-mot hat hoat dng méi khi d6 thdi gian trung binh 1 dé hinh thanh mot hat hoat dong mdi la : és A y nEaG (8.12) 145 Dong gép PDF boi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DAYKEMQUYNHGNUCGZ-EM. 112) va (8.12) vao (8.10) SBYAIASEBOOK.COMDAYKEM.QL 1@ : ve 4q 2 (8.13) Cn nhd ring két qué nay thu duge 46i voi thé tich gidi han bai hai thanh binh phdng song song cach nhau mét khodng d. ( Dé6i véi thé tich trung binh hinh try (xilanl:) ho&e hinh cdu, ae +Hu duge d@ dai mach trung binh 4 nhu sau = Hinh try diag koh d, 4 = 2 = y dutmg heap aa ‘ Hinh edu duéng kinh 4, 2 af = 20 92 i Su gidm v khi chuyén tir trudng hgp hai mat song’song sang hinh try hay hinh edu duge giai thich 14 thanh binh hinh;tru dé dat duge, béi vi cdc hat khuéch tén t6i né nhanh hon téi hai-mait phing song song va thanh binh hinh cdu lai dé dat hon 1a thanh binh hinh try. Trong trutng hgp téng quét cé thé Trong dé k 1a mét hé s6 phy.thuge vio dang hinh hoc cia binh vi: & veo Bs . . 4 XKhi mach bj eft vgn trou thanh bin cho nen iy = ESF rit ra: (8.14) (8.15) Vi vay, khi mach bi edt uu tien trén thanh-binh thi tée d6 phan ting day chuyén ty 1@ véi binh phuong kich thude cia binh d. \ 4. T6e d6 phan ing déy chuytn * y Bay gid ta xét sy bin h6a cia trung tm hogt dong theo thai gian dya theo ly thuyét eda Semenov, 146 Dong gop PDF bai GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQL WWW.DANKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COMDAYKEM.OL 1. Phan tng day chuyén khong phan nhénh Dé don gian ta gid thiét chi e6 edt mach trong thé tich. Xét phan tng trong dé chat kich thich tén tai suét trong qué trinh phan ung (vi du chiéu sng lién tye hén hgp khi clo va hydro) va nhu vay, luén ludn duy tri no trung tam hoat dong trong toan bé thé tfch cita binh trong mét don vi thdi gian. y a Néu + la thdi gian séng trung binh cia mdt trung tam hoat dong B la xde sudt ditt mach, thi tée dé tang lén cia ching la : dn np ) SS we 8.16) ap" arn 6 day 7 12 te d@ phan hiy ede trung tam hoat dong. ‘Dé tim duge dang cy thé su phy thude n = fit) ta lay tich phan sau" (8.17) (8.18) (a) 147 Dong gdp PDF boi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCQE WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QU Trang thai tmg véi v4 = const goi 1a trang thai dimg. Ké ti luc dé tra di t6e dg phan ting vj luén luén khong déi (xem hink 3.2, dudng cong (a)). 2. Phan ing day chuyén phan nhdnh Déi véi phan tng day chuyén phan nhénh ngoai xéc sudt ditt mach,» cdn phai chi ¥ tdi xée sudt phan nhénh 6, kh n€ng cho su phét tri mach 1a 6 > 0. - ‘Téc do tang lén cia trung tam hoat dong trong trudng hopnay 1a dn n | 8n Sy qT eS 2 (8.19) dn Hole : = lotic rer ” t Tv Dot nepal x : (8.20) Day 1a h@ thie ed ban eta phan ting day chuyén, (21) & (b) ‘Trang thdi ting’véi v4 = const cing goi 1a trang thdi ding. Ké tir 46 tée do phan ung‘ciing khong thay déi nifa (xem hinh 8.2, dutmg cong (b)). Néu B <'6, dé dé nhin thdy ta bién déi phuong trinh (8.21) thanh : ad -1 (8.22) SY et \Khit>o,e ‘+2vav>@, ‘Toc do phan cing ting dét ngot va dat gid tri vo cing lén, gay ra.sy né day chuyén (dudng cong (c) hinh 8.2) 148 Dong gép PDF boi GV. Nguyén Thanh Ti WWW.FACEBOOK.COM/BOIDUONGHOAHOCL

You might also like