Bi 7 Ho 11

Thuyt cu to ho hc
Hin tng ng ng, ng phn
A. L thuyt
I. Thuyt cu to ho hc: ni dung ca thuyt cu to gm 4 im sau:
1. Cc nguyn t trong phn t cc hp cht hu c lin kt vi nhau theo mt trt t nht
nh c gi l cu to ho hc v c biu din bng mt cng thc gi l cng thc
cu to. Nu thay i trt t s to thnh cht mi, c tnh cht mi.
VD: cng c cng thc phn t l C2H6O nu trt t lin kt l:
H H

H C C O H ta c ru mtylc

H H
cn nu l: H H

H C O C H ta c imtyl ete

H H
2. Trong cc hp cht hu c, cc nguyn t lin kt vi nhau theo ng ho tr ca n
(Cacbon ho tr 4; H, halogen ho tr 1; Oxi ha tr 2). Cc nguyn t C khng nhng lin kt
c vi cc nguyn t ca nguyn t khc m cn c th lin kt vi nhau bng cc lin
kt n, lin kt bi to thnh mch C. Mch C c th l mch thng, nhnh, vng.
VD: CH3 CH2 CH2 CH3 ; CH3 CH CH3 ;

CH3
(Butan) (iso butan)
CH2 CH2

CH2 CH2
(xiclo butan)
* Qui tc tng ho tr: V tng ho tr ca cc nguyn t trong phn t phi l s chn, do
s nguyn t H trong cc hp cht hu c c th chn hay l tu thuc vo tng ho tr ca
cc nguyn t khc trong phn t.
VD: Ccbon ho tr 4 nn tt c cc hircacbon cha mt s chn cc nguyn t H: C2H6;
C6H6; C10H8... V ho tr ca Oxi l 2 nn trong cc hp cht cha nguyn t C, H, O, s
nguyn t H phi chn.
VD: C2H6O, C10H8O3, C6H12O6.
3. Tnh cht ca cc hp cht hu c khng nhng ph thuc vo thnh phn nguyn t m
cn ph thuc vo cu to ca chng.
VD: C2H4O l anhit: CH3CHO
C2H4O2 c th l axit: CH3COOH hoc este: HCOOCH3
hoc ru anhit: CH2 CHO

OH
4. Cc nguyn t trong phn t nh hng qua li ln nhau, cng gn nhau nh hng
cng mnh.
VD: Cl3C COOH th hin tnh axit mnh hn H3C COOH hng nghn ln do nh hng
ca cc nguyn t Cl lm tng phn cc ca cc lin kt O H.
II. Khi nim v ng ng v ng phn:
1. Cht ng ng: Cht ng ng l nhng cht c cu to tng t nhau do c tnh
cht ho hc tng t nhau nhng cng thc phn t hn km nhau mt hoc nhiu nhm
- CH2 -.
VD: cc cht: CH4, C2H6, C3H8, nC4H10, nC5H12...... to thnh mt dy ng ng v c cng
thc chung l: CnH2n+2.
VD: Cc ru no n chc, bc nht, mch thng: CH3OH, CH3 CH2 OH, CH3 CH2
CH2 OH...... to thnh mt dy ng ng v c cng thc chung l: CnH2n+1OH.
Ch : Cc cht trong cng dy ng ng c cng cng thc chung, nhng hai cht c
cng cng thc chung cha chc ng ng vi nhau:
VD: C3H4 v C4H6 c cng cng thc chung l: CnH2n-2
Chng c th l ng ng: CH C CH3 , CH C CH2 CH3
cng c th khng phi l ng ng: CH C CH3 v CH2 = C = CH CH3
* S bin i tnh cht vt l ca cc cht trong mt dy ng ng tun theo mt quy lut
chung: VD: mch C cng di th nhit nng chy, nhit si cng tng, tan trong
H2O gim dn.
2. Cht ng phn:
Cc cht ng phn l nhng cht c cng CTPT, cng KLPT nhng khc nhau v CTCT
nn c nhng tnh cht vt l, ho hc khc nhau:
C th chia cc ng phn thnh 3 nhm ln:
a. ng phn v cu to
- ng phn v mch ccbon
VD: C5H12: C C C C C;

C C C C ; C

C C C C

C
- ng phn v v tr: y l ng phn vi cc v tr khc nhau ca lin kt bi, cc nhm
th, nhm chc.
VD: H3C CH2 CH2 OH ; H3C CH CH3

OH
- ng phn v nhm chc: y l ng phn c cc chc khc nhau do cc tnh cht
ho hc c trng khc nhau:
VD: cng CTPT l C4H8 nhng c th l xiclo ankan, c th l anken.
CH2 = CH CH2 CH3 ; CH2 CH2
(1-buten)
CH2 CH2 (xiclo butan)
b. ng phn khng gian: trong chng trnh ph thng ch ch yu cp n ng phn
hnh hc, ngoi ra cn c ng phn v quang hc, ng phn v cu dng.
B. Bi tp:
1. Bi tp v vit ng phn
* Ch : s lng ng phn khng c cng thc tnh, khi vit ng phn cn ch :
 - Mch cacbon c i xng khng?
- Phi m bo ho tr ca cc nguyn t.
- Yu cu ca bi ton (mch h, mch vng, ng phn khng gian)
* Cc dng mch ca cacbon:
- Mch h
Mch thng: C C C C
Mch mt nhnh: C C C C ; CCCCC

C C
Mch hai nhnh: C

CCCC ;CCCC

C C C
- Mch vng: Vit mch vng ln nht ng vi s nguyn t c th to vng, ri thu nh
dn.
VD : ng vi 5C:

C C
C
C C C C
; ; C C C C ;
C C C C

C C C
C ; C C C C
C C
* Trng hp vit ng phn hir ccbon:
- Khi vit ng phn ng vi cc hp cht hir ccbon, trc ht ta phi xc nh
hp cht hu c thuc dy ng ng no, sau :
- Vit cc dng mch C.
- Di chuyn nhm th trn cc mch .
Bi 1: Vit CTCT ca cc ng phn c CTPT l C6H14.
Gii: C6H14 thuc dy ng ng c cng thc chung CnH2n+2 ch c ng phn mch h:
1. H3C - CH2 CH2 CH2 CH2 CH3
2. CH3 CH2 CH CH2 CH3

CH3
3. CH3 CH CH2 CH2 CH3

CH3
4. CH3 CH CH CH3

CH3 CH3
5. CH3

CH3 C CH2 Ch3

CH3
Bi 2: Vit CTCT ca cc ng phn c CTPT l C5H10.
Gii: ng vi cng thc C5H10 c 2 dng ng phn: mch vng v mch h.
* ng phn mch h:
1. CH3 CH CH = CH2

CH3
2. CH3 CH2 CH = CH CH3
3. CH3 CH2 CH2 CH = CH2
4. CH3 CH2 C = CH2

CH3
5. CH3 C = CH CH3

CH3
* ng phn mch vng:
1. CH2

H2C CH2

H2C CH2

2. CH2 CH2

H3C CH2 CH2

3. CH2

H2C CH CH3
4. CH2
CH3
H2C C
CH3
5. CH CH3

H2C CH CH3
Bi 3: Vit ng phn ca C4H10O: c 7 ng phn
* ng phn nhm chc (-OH): ng phn ru c 4 ng phn:
1. CH3 CH2 CH2 CH2 OH
2. CH3 CH CH2 - OH

CH3
3. CH3 CH CH2 CH3

OH
4. OH

CH3 C CH3

CH3
* ng phn ete: c 3 ng phn:
1. CH3 CH2 CH2 O CH3
2. CH3 CH2 O CH2 CH3
3. CH3 CH O CH3

CH3

Bi 4: Vit cng thc cu to ca C3H7Cl, ca C4H11N.

a.CH3 CH CH3 ; CH3 CH2 CH2Cl

Cl
Vy C3H7Cl c 2 ng phn
b.ca C4H11N: c 8 ng phn:
CH3 CH2 CH2 CH2 NH2
CH3 CH2 CH2 NH CH3
CH3 CH2 NH CH2 CH3
CH3 CH NH CH3

CH3
CH3 CH CH2 NH2

CH3
CH3 N CH2 CH3

CH3
CH3 CH2 CH NH2

CH3
 CH3

CH3 C N H2

CH3
2. Dng bi tp v ng ng:
Phng php xc nh cng thc chung ca dy ng ng c th dng hai cch:
- Dng nh ngha: phng php ny dng khi bit bt k mt cht no trong dy
ng ng.
- Theo c im cu to: phng php ny dng khi cha bit cng thc ca cc cht
no trong dy ng ng.
Bi 1: Tm cng thc chung ca dy ng ng ca ru C3H7OH.
Theo nh ngha cng thc chung ca dy ng ng C3H7OH l:
C3H7OH + kCH2 = C3+kH7+2kOH
t s nguyn t C: 3+k = n k = n-3
th s nguyn t H: 7+2k = 7+2(n-3) = 2n+1
Vy cng thc chung ca dy ng ng ca ru l: CnH2n+1OH.
Bi 2: Tm cng thc chung ca mt hir cacbon c n nguyn t C, trong phn t ca loi
hir cacbon c a lin kt i. T suy ra cng thc chung ca ankan, anken, ankin.
Gii:
* C lun c ho tr 4, 1 lin kt cng ho tr s dng 2e ho tr
- Tng s e ho tr ca n nguyn t C l 4n.
- C n nguyn t C do c (n-1) lin kt gia C vi C, v phn t c a lin kt i nn s e
ho tr s dng mt 2(n-1) +2a
- S e ho tr cn li l: 4n- [2(n-1) +2a] = 2n+2-2a
- Mi e ho tr cn li s kt hp vi e ho tr ca H
Vy s nguyn t H = 2n+2-2a
Cng thc tng qut ca hir cacbon bt k:
CnH2n+2-2a (vi a l s lin kt )
* Nu hir cacbon l ankan s lin kt = 0
nn CT chung l: CnH2n+2
* Nu hir cacbon l anken c 1 lin kt i
a=1
Cng thc chung l: CnH2n
* Nu hir cacbon l ankin c 1 lin kt ba (tng ng vi 2 lin kt i)
a=2
Cng thc cung l: CnH2n-2
Bi 3: Cng thc tng qut ca hir cacbon A c dng (CnH2n+1)m. Hi A thuc dy ng
ng no?
Gii: V s nguyn t H trong hir cacbon lun l s chn nn ng vi cng thc (CnH2n+1)m
th m lun l s chn.
- Nu m = 2 th ta c: C2nH4n+2 ng vi cng thc ca ankan.
- Nu m = 4 ta c: C4nH8n+4 r rng l tha H v s nguyn t C ln nht cng ch bng 8n+2
(loi)
- Nu m = 6: cng v l.
Vy cng thc ca hir cacbon phi l C2nH4n+2
A l ankan.
Bi 4: Trong cc cht sau y, cht no l ng phn v cht no ng ng vi nhau:
1. CH3 CH2 CH3
2. CH2 = CH CH2 CH3
3. CH C CH3
4. CH3 CH2 CH2 CH3
5. HC C CH2 CH3
6. CH2 = C CH3
7. CH2 = CH CH = CH2
Gii:
- 5 v 7 l hai cht ng phn
- 1 v 4 l hai cht ng ng
- 3 v 5 l hai cht ng ng
- 2 v 6 l hai cht ng ng
C. Bi tp tng t
Bi 1: Tm cng thc chung ca dy ng ng: CH4, C2H2, CH3OH
Bi 2: Vit ng phn ca cc cht c cng thc phn t l: C4H8, C2H4O2.