Professional Documents
Culture Documents
Micha Strzeszewski
Politechnika Warszawska
Instytut Ogrzewnictwa i Wentylacji
1. Wprowadzenie
Dotychczasowe dowiadczenia dydaktyczno-szkoleniowe dotyczce normy PN-EN 12831
[14] pokazuj, e jednym z trudniejszych zagadnie jest koncepcja wspczynnikw redukcji
temperatury. Dlatego zagadnieniu temu powicony zosta osobny artyku.
Konieczno stosowania wspczynnikw redukcji temperatury wynika z obliczania wsp-
czynnikw straty ciepa H, a dokadnie z odnoszenia tych wspczynnikw zawsze do projek-
towej rnicy temperatury.
Dotychczas strumienie ciepa byy obliczane w oparciu o zaoon rnic temperatury, w
zalenoci od rozpatrywanego przypadku wymiany ciepa (inn np. dla strat bezporednio na
zewntrz, a inn dla strat do pomieszczenia nieogrzewanego).
Natomiast zgodnie z metodyk, wprowadzon przez norm PN-EN 12831, najpierw naley
oblicza wspczynniki straty ciepa H w W/K, a nastpnie niezalenie od przypadku
mnoy je przez projektow rnic temperatury, czyli rnic projektowej temperatury we-
wntrznej i projektowej temperatury zewntrznej. Dla strat ciepa na drodze przenikania
podany jest nastpujcy wzr:
T ,i H T ,ie H T ,iue H T ,ig H T ,ij int ,i e , W (1)
gdzie:
HT,ie wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
otoczenia (e) przez obudow budynku, W/K;
HT,iue wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
otoczenia (e) przez przestrze nieogrzewan (u), W/K;
HT,ig wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
gruntu (g) w warunkach ustalonych, W/K;
HT,ij wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
ssiedniej przestrzeni (j) ogrzewanej do znaczco rnej temperatury, tzn.
1
przylegej przestrzeni ogrzewanej w tej samej czci budynku lub w przylegej
czci budynku, W/K;
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Wzr powyszy uwzgldnia cztery przypadki przenikania ciepa. Jednak jedynie w pierw-
szym z nich (straty ciepa bezporednio na zewntrz) przepyw ciepa spowodowany jest pro-
jektow rnic temperatury. We wszystkich trzech pozostaych przypadkach rnica tempe-
ratury jest najczciej mniejsza. W zwizku z tym wspczynniki H musz by odpowiednio
przeliczone (zredukowane), aby po pomnoeniu przez projektow rnic temperatury day
odpowiedni warto strumienia ciepa. Przeliczenia wspczynnika H dokonuje si mnoc
go przez wspczynnik redukcji temperatury.
Rzeczywista Projektowa
rnica temperatury Wspczynnik rnica temperatury
(temperatura wewntrzna redukcji temperatury (temperatura wewntrzna
temperatura z drugiej
temperatura zewntrzna)
strony przegrody )
gdzie:
f wspczynnik redukcji temperatury, ;
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
x projektowa temperatura z drugiej strony przegrody budowlanej lub temperatura
nawiewanego powietrza, C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Sens fizyczny wspczynnika redukcji temperatury zilustrowano na rys. 2. W przypadku strat
ciepa przez przenikanie z azienki do pokoju rnica temperatury wynosi 4 K, co stanowi
9,1% projektowej rnicy temperatury (44 K). Poniewa wspczynnik straty ciepa H, zgod-
nie z now metodyk, bdzie mnoony nie przez 4 K, lecz przez 44 K, to wczeniej naley
uwzgldni mnonik 0,091. Efekt matematyczny bdzie taki sam, jak w przypadku mnoenia
przez 4 K (podobnie jak to si dziao wg normy PN-B-03406:1994 [13]). W zwizku z tym
otrzymamy poprawny wynik, chocia sama procedura obliczeniowa jest matematycznie bar-
dziej skomplikowana i fizycznie mniej czytelna w stosunku do metodyki dotychczasowej
[6].
2
-20C rnica temp.
44K
Pokj azienka
+20C +24C
rnica
temperatury
4K = 0,091 x 44K
3
Tabela 1. Wspczynnik redukcji temperatury bu [14]
Przestrze nieogrzewana bu
Pomieszczenie
tylko z 1 cian zewntrzn 0,4
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi bez drzwi zewntrznych 0,5
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi z drzwiami zewntrznymi (np. hale, ga- 0,6
rae)
z trzema cianami zewntrznymi (np. zewntrzna klatka schodowa) 0,8
Podziemie1
bez okien/drzwi zewntrznych 0,5
z oknami/drzwiami zewntrznymi 0,8
Poddasze
przestrze poddasza silnie wentylowana (np. pokrycie dachu z dachwek lub in- 1,0
nych materiaw tworzcych pokrycie niecige) bez deskowania pokrytego pap
lub pyt czonych brzegami
Przykad 1
Okreli wspczynnik redukcji temperatury dla straty ciepa przez przenikanie z pokoju
mieszkalnego do pomieszczenia nieogrzewanego o temperaturze wewntrznej +5C. Budynek
znajduje si w III strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i u 20 5
bu 0,375
int ,i e 20 20
Rnica temperatury w tym przypadku wynosi 15 K, co stanowi 37,5% projektowej rnicy
temperatury 40 K.
4
4. Straty ciepa do gruntu
Norma podaje w tym przypadku nastpujcy wzr na wspczynnik redukcji temperatury:
int ,i m,e
f g2 , (4)
int ,i e
gdzie:
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
m,e roczna rednia temperatura zewntrzna, C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Jednak bardziej waciwe byoby stwierdzenie, e rol wspczynnika redukcji temperatury
peni w tym przypadku iloczyn fg1 i fg2. Uwzgldnienie w obliczeniach jedynie wspczynnika
fg2 oznaczaoby przyjcie zaoenia, e rednia temperatura gruntu jest rwna redniorocznej
temperaturze zewntrznej. Poniewa jednak tak nie jest, wspczynnik ten mnoony jest do-
datkowo przez wspczynnik fg1. Warto orientacyjna wspczynnika fg1 wg polskiego za-
cznika krajowego do normy PN-EN 12831:2006 wynosi 1,45.
Przykad 2
Okreli wspczynnik fg2 dla pokoju mieszkalnego i II strefy klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i m,e 20 7,9
f g2 0,318
int ,i e 20 18
gdzie:
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
przylegej przestrzeni projektowa temperatura przestrzeni przylegej, C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
W tym miejscu naley zwrci uwag na sposb okrelania temperatury przylegej przestrze-
ni. Do tej pory temperatur pomieszczenia ogrzewanego okrelao si zawsze w zalenoci od
funkcji (przeznaczenia) pomieszczenia. Natomiast wg normy PN-EN 12831:2006 temperatur
przylegej przestrzeni ogrzewanej okrela si na podstawie przeznaczenia jedynie w przypad-
ku pomieszcze nalecych do tej samej jednostki budynku (mieszkania, lokalu uytkowego).
Natomiast jeli pomieszczenie naley do innej jednostki i istnieje moliwo indywidualnej
regulacji temperatury, to do obliczania straty ciepa przyjmuje si redni arytmetyczn z pro-
jektowej temperatury wewntrznej i redniorocznej temperatury zewntrznej. Z kolei, jeeli
ssiednie pomieszczenie naley do oddzielnego budynku (budynku przylegego), przyjmuje
si rednioroczn temperatur zewntrzn (tab. 2). Takie podejcie umoliwia zapewnienie
odpowiedniej wielkoci grzejnika na wypadek obnienia temperatury wewntrznej w ssied-
nich lokalach. Szerzej zagadnienie to zostao omwione w COW 1/2007 [6]
5
Tabela 2. Temperatura przylegych przestrzeni ogrzewanych [14]
Ciepo przekazywane z przestrzeni ogrzewanej (i) do: przylegej przestrzeni,
C
przylegego pomieszczenia w tej samej jednostce powinna by okrelona na podstawie
budynku (np. w mieszkaniu) przeznaczenia pomieszczenia
ssiedniego pomieszczenia, nalecego do innej jed- int ,i m ,e
nostki budynku (np. do innego mieszkania)
2
ssiedniego pomieszczenia, nalecego do oddzielne- m,e
go budynku (ogrzewanego lub nieogrzewanego)
Przykad 3
Okreli wspczynnik redukcji temperatury dla straty ciepa przez przenikanie z azienki do
pokoju mieszkalnego. Budynek znajduje si w I strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i przyleg ej przestr zeni 24 20
f ij 0,1
int ,i e 24 16
Przykad 4
Okreli wspczynnik redukcji temperatury dla zyskw ciepa przez przenikanie z azienki
do pokoju mieszkalnego. Budynek znajduje si w I strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i przyleg ej przestr zeni 20 24
f ij 0,111
int ,i e 20 16
Przykad 5
Okreli wspczynnik redukcji temperatury dla straty ciepa przez przenikanie z pokoju
mieszkalnego do pokoju znajdujcego si w ssiednim mieszkaniu. Budynek znajduje si w I
strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i m ,e 20 7,7
przyleg ej przestr zeni 13,85C
2 2
int ,i przyleg ej przestr zeni 20 13,85
f ij 0,171
int ,i e 20 16
6
6. Wentylacyjna strata ciepa w przypadku wentylacji naturalnej
W przypadku wentylacji naturalniej, przyjmuje si, e do pomieszcze napywa powietrze o
temperaturze zewntrznej. W zwizku z tym, projektowa rnica temperatury jest waciwa
do okrelenia mocy potrzebnej do ogrzania powietrza wentylacyjnego i nie zachodzi potrzeba
stosowania wspczynnika redukcyjnego.
gdzie:
HV,i wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa, W/K;
i,int projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Podobnie jak w przypadku przenikania, rwnie i dla wentylacji, wspczynnik straty ciepa
H odniesiony jest to projektowej rnicy temperatury. Jednak powietrze nawiewane przez
instalacj wentylacyjn lub klimatyzacyjn ma zazwyczaj temperatur wysz od temperatury
zewntrznej. W zwizku z tym w obliczeniach naley uwzgldnia wspczynnik redukcji
temperatury:
int ,i su ,i
f V ,i (7)
int ,i e
gdzie:
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
su,i temperatura powietrza dostarczanego do przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Przykad 6
Okreli wspczynnik redukcji temperatury powietrza nawiewanego do pomieszczenia biu-
rowego. Temperatura nawiewanego powietrza wynosi +20C. Budynek znajduje si w IV
strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i su ,i 20 20
f V ,i 0
int ,i e 20 22
Zerowa warto wspczynnika redukcji temperatury oznacza, e powietrze nawiewane nie
wymaga dodatkowego ogrzania.
7
8. Podsumowanie
Nowe podejcie do obliczania strat ciepa bazuje na odnoszeniu wszystkich strat ciepa do
projektowej rnicy temperatury (rnicy projektowej temperatury wewntrznej i projektowej
temperatury zewntrznej) oraz zastosowania odpowiednich wspczynnikw redukcji tempe-
ratury. Takie rozwizanie jest wyranie bardziej skomplikowane od dotychczas stosowanego.
Jednak w praktyce projektowej obliczenia wykonuje si obecnie z wykorzystaniem specjali-
stycznego oprogramowania komputerowego, ktre musi zawiera odpowiednie procedury
obliczeniowe. Znajomo metodyki jest konieczna nie tylko dla autorw oprogramowania, ale
take dla projektantw w celu umoliwienia prawidowego wprowadzania danych i interpre-
tacji wynikw (zwaszcza wynikw porednich).
Literatura
1. Kosieradzki J.: Poradnik projektanta. Nowe normy i co dalej?, COW 1/2007 i 2/2007.
2. Kosieradzki J.: Poradnik projektanta. Powietrze wentylacyjne w PN-EN 12831, COW
3/2007 i 4/2007.
3. Rubik M.: Nowe normy z dziedziny ogrzewnictwa w przededniu wdroenia w Polsce
Dyrektywy Europejskiej 2002/1WE, COW 10/2005.
4. Strzeszewski M.: Norma PNEN 12831. Nowe podejcie do obliczania zapotrzebowania
na ciepo do ogrzewania budynkw, COW 10/2006.
5. Strzeszewski M.: Wartoci temperatury stosowane w obliczeniach obcienia cieplnego
pomieszcze i budynkw wg PNEN 12831, COW 12/2006.
6. Strzeszewski M.: Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie wg PNEN
12831, COW 1/2007.
7. Strzeszewski M.: Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez przenikanie wg
PNEN 12831, COW 2/2007.
8. Strzeszewski M.: Uproszczona metoda obliczania projektowej straty ciepa do gruntu wg
PN-EN 12831, COW 4/2007.
9. Strzeszewski M.: Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez grunt wg PNEN
12831, COW 5/2007.
10. Strzeszewski M.: Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku
wentylacji naturalnej wg PNEN 12831, COW 6/2007.
11. Strzeszewski M.: Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku
instalacji wentylacyjnej wg PNEN 12831, COW 7-8/2007.
12. Wichowski R.: Zapotrzebowanie na moc ciepln. Nowa norma PNEN 12831. Rynek
Instalacyjny 1-2/2006 i 3/2006.
13. PN-B-03406:1994. Obliczanie zapotrzebowania ciepa pomieszcze o kubaturze do 600
m3.
14. PN-EN 12831:2006. Instalacje ogrzewcze w budynkach Metoda obliczania
projektowego obcienia cieplnego.