n K V I, K T N E D t E

(Reatt bir tarif denemesi!

Or. Fre. D r . A l i F a a l RAGL

Devlet kelimesi hukukun eitli mnada kullanlan ve bu sebeple

zihinlerde b i r hayli karklk douran etrefil stlahlarndan b i r i d i r .
D i k k a t edilirse, Devlet bahsindeki bitmez ve tkenmez mnakaalarn b l r
ounun menei de kelimenin bu etrefilliidir. Devlet deyince herkes
bundan ayni eyi anlamyor. Bazlar bu kelimeden srf kuvvet ve i k
tidar kaydediyor ve Devletle hkmet ve i k t i d a r mefhumlarn birbirine
kartryor. Ondrdnc Lui'ye ianad olunan u mehur * L ' F t a t . c'est
m o i * sz bu anlayn b i r aheseridir. Baz hkmet adamlan bugn
bile bu ki mefhumu birbirine kartrmakta, biterek veya bilmiyerek. Dev
leti hkmet ve ktidardan ibaret grmektedir. Yine bazlar Devletten
her eit kudret ve fazilet kayna, s i h i r l i b i r organizma; bazlar heyu-
li b i r varlk ve b i r chkml ahs*; bazlar da Devleti, Devletten daha
mphem ve daha ok tarife muhta dier b i r f i k i r , *messese> f i k r i l e
t a r i f ediyor. Nihayet bazlar da Devletten sadece siyasi b i r surette te
kiltlanm millet anlyor. Bu anlay farklar da gsteriyor k i . Devlet
basit br mefhum deildir; bilkis, ok g i r i f t ve eitli f i k i r unsurundan
mrekkeptir. Ve t a r i h boyunca mna ve medlul deimitir. Baka d i l
lerde olduu gibi, bizde de Devlet kelimesi devirler iinde muhtelif mna
ya kullanlmtr.

F i l h a k i k a Trkemizdek Devlet kelimesinin ok dikkate deer eski

bir mnas vardr. Bu kelime (mdavele) ve (tedavl) kelimeleriyle
mterek b i r maddeden, (devi) maddesinden kmtr. Ve, lgat mna-
sile. tedavl eden yani elden ele geen kuvvet, i k t i d a r , mevki ve i t i b a r
demektir. E s k i Arapada, harbeden i k i ordudan kh birine, kh tekine
geen galibiyet ve zafere (devlet) denildii g i b i ; servet, makam, nfuz
ve' i t i b a r sahibi kimselerin bu hal ve vaziyetine de (devlet) denilirdi.
(Tereme-i kamusa baknz). Kelime bize Arapa dan bu asl ve lgat
m nafile gemi ve bu mnay yakn zamanlara kadar da muhafaza et
mi ve. d i k k a t edersek, hl ksmen muhafaza etmektedir. Eskiden baz
yksek makam sahiplerine kar byk b i r aayg ifade eden (devletl)
tbirimiz vard. Baz ahsiyetlere (devletl) yahut (devletlm) diye h i -
tabedi l i r d i k i ; bununla erefli, nfuzlu, servet ve kuvvet sahibi kasdo-
lunurdu. Bugn bile mevki ve erefe nail oldu mnasna (filnn bana
devlet kuu kondu) yahut (filn devlete erdi) darla. N i t e k i m :

Olmaya Devlet cihanda b i r nefes shhat g i b i *

msranda da Devlet, ikbal ve i k t i d a r mevkii, kuvvet, nfuz, servet

manasnadr. Emevt. Abbasi, Seluk! ve Osmanl Devleti tbirlerinde Dev
let yine bu mnayadr. Yani Beni U m m l y e ve Abbas ailelerine, Seluk
ve Osman Oullarna a i t kbal, eref, kuvvet ve mknet demektir. u hal
de, kelimenin bu lgat ve kullan mnas goznnde tutulunca, eskilerin
anlayna gre Devlet, tpk b i r altn top gibi, elden ele geen ve en kuv
vetlinin zapt ve inhisarna giren kbal, nfuz ve iktidardr. Modem h u
k u k t a kelime bu eski mnasndan hayli uzaklam olmakla beraber, bu
gn bile gerek halkmz dilinde ve gerek p o l i t i k a leminde bu mnaya
alnd grlmektedir.

tlve edelim k l , bizim Devlet kelimemizin Garp dillerindeki karl

olan, mesel, ( E t a t ) , (Staat), (State), (Stato), (Estado) kelimeleri de
bugnk mnalarnda ok eski deildir. B u n l a n n hepsinin asl Ltince
(status) dr k i (stuattort) y a n i hal ve vaziyet demektir. 16 ne astn
mehur Fransz hukukularndan Jean Bodfn'in kaleminde bile kelime
tamamile bugnk mnasnda deildi. Bodln, ( E t a t ) yahut (Estat) ke
limesinden kh cumhuriyet kh monari veya demokrasi gibi muayyen
b i r hkmet r e j i m i anlyordu [1],

Grlyor k i Devlet kelimemiz, tarifine emek vermee deer b i r

mefhum saklamaktadr. Hatt mbalaszca diyebiliriz d, mme hu*
ktkumtlzun esaslar Devlete vereceimi! tarife ve Devlet realitesinden
anlayacamz mnaya bal kalmaktadr. Zira mme hukukunun hare
ket noktas ve sjesi Devlettir. Aadaki sahifelerde, srf mahede ve
t a h l i l yolile, bin b i r t a r i f denemesi yapacak ve, d o k t r i n mnakaalarna
ITlrmeksiilfl, realist b i r grle Devlet f i k r i n i t a y i n ve tahdide alaca*.

Mahede ve T a h l i l

insan ve birlik hayati: Mahedeler gsteriyor k l , nsan yeryznde

tek bana yaamad gibi, btn insanlar lek b i r cemiyet halinde de

[11 Jen Dablf'dcn n a k l e n , DnolrlfiM g f n l r a l r t do 1'EtaL L l b 4u R * c . Slrvy lftf ft

ath> S 10 v * E n c r r l o p e d t e Fran c i l t X . 10. OB-3

yaamyor Bilakis, insanlar b i r takm tabii veya tibari snrlarla b i r b i
rinden ayrlm i r i l i ufakl b i r l i k l e r halinde ve inde yayor. Corafya
haritalarnda muhtelif renklerle gsterilen bu b i r l i k l e r birbirinden, ev
vel, dalar ve denizler gibi, tabii manialarla yahut, hudut talan, h u
dut karakollar, gmrk kulbeleri, telgraf ve telefon direkleri vesaire
L-ih sun'i lke snrlarile ayrlmtr. Saniyen bu birlikler, kendilerini ter
k i p eden insanlarn psiko*sosyo1ojlk hususiyetleri i t i b a r i t e de birbirinden
ayrlmtr. 0 suretle k i , baka baka birliklere mensup insanlarn ko
nutuklar d i l , balandklar rk ve d i n , yaadklar t a r i h , hatt tenleri
nin ve saclarnn rengi ve bedeni teekklleri, ruhi temayl ve kabiliyet
leri de baka bakadr. Seyahat etmek zere Trkiyeden kalkan b i r yol
cu her getii lke indeki nsanlar dier lke insanlarndan dilleri ve
bazan dinleri, yaay ve dnleri bakmndan olduu kadar, gaye ve
menfaatleri, det ve kanunlar bakmndan da farkl buluyor ve her l
kede B7 ok farkl b i r nizamla karlayor: ayr b i r camla otoritesinin
hUkm srdn gryor.

Bu, yaln bugn m byle? Hayr, btn t a r i h boyunca bu byle

olmu; mterek b i r yer yz evresinde oturup da birbirine komuluk
ve hsmlk gibi yaknlk balarile bal bulunan insanlar dalma ayr b i r
grup tekil ederek yaam, hayat ve saadet imknlarn, bizim diye fa
de e t t i k l e r i , bu grupa balanmakta grmtr. Ve bu trelle, geni ve
dank nsanlk filemi inde, mterek hayat ve menfaat gruplar ve l
ke b i r l i k l e r i veude gelmitir. Gelmesi z a r u r i d i r , nk insan. Efltun
dan beri t e k r a r edilerelm tir k i . srf kendi gucfyle kendine yetinemiyen
v * ancak bakalarn yardmile yaayabilen b i r mahlktur. Bu bakalar
ise, e v v e l i , gayet t a b i i olarak, insann elinde ve kucanda byd ana
babas ve etrafndaki hsm ve akraba gibi ailesi efraddr. Sonra da kom
ular yani ayni b i r yer sahas zerinde beraber doup omuz omuza ya
ad: d i l i diline, d i n i dinine, r u h u ruhuna, menfaati menfaatine benze
yen ve bu sebeple kendine mekn inde en yakn ve bal olan insanlar
dr. Eski devirlerin atalk, aile ve klan b i r l i k l e r i , eski kabile ve airet
teekklleri gibi zamanmzn m i l l i camialar da hep yaradlta mevcut
olan bu tynetin yani b i r l i k t e ve b i r grup halinde yaama ihtiyacnn b i
rer fadesi ve i m a n olunun baland grupmanlar olmutur.

Dikkt edersek, b i r l i k hayat ve muayyen b i r grupa balanp yaa

ma htiyac sadece insanlara mahsus b i r yaradl da deildir. Yine m
ahedeler gsteriyor k l . bu alemde canl olup ta tek bana yasayan hi
bir varlk y o k t u r , itima muhit yalnz insanlarda deil, btn canl var*
klard hayatn muhafazas ve gelimesi iin i l k ve en zaruri b i r art
olarak zuhur ctmektedlf Hstt Ittmrtllik nsiyak, mesel a n l a r ve ku-
lar gibi, baz hayvanlarda dikkate deer b i r ekilde kuvvetli ve geliiktir.
B i r ar kovan bal tayan, m u m yapan ve kovan mdafaa eden ii ve
bekileriyle; eride muntazam b i r ibirlii ve i blm tekfltile nsan
cemiyetlerinin b i r ounu geride brakr. Hulsa itimailik bakmndan
nsanla hayvan arasnda hakikaten b i r mahiyet fark grnmyor. F a r k
uradadr k i , grup hayat ve yardmlama htiyac hayvanlarda b i r de
faya mahsus olarak ekillenmi ve sabit b i r kalpta donup kalm oldu
u halde: nsanlarda ayni ihtiya devirler inde daima deimi ve bu
nunla b i r l i k t e grup hayat da ekilden ekle girmitir, insann dnme
melekesi ve teknik zeks alp gelitike, hayat ve mukadderatna olan
uuru aydnlandka: insan kendini daha yi tanr ve etrafn daha i y i g
rr olduka, b i r kelime ile insan medeniletike g r u p hayat da genile
y i p zenginlemitir. Ve bu suretle i l k alarn klan ve kabile gibi kk
ve basit hayat gruplar din, iktisadi, siyasi ve asker b l n b i r eit vukuat
ve sosyolojik istihaleler iinde zaman yumruile y u m r u k t a n a yuvarlana
tekml etmi ve bundan da bugnn lke snrlarile b i r b i r i n d e n ayrlm
grdmz geni insan birlikleri meydana gelmitir, tte bugn, mesel,
Trkiye. Yunanistan, Almanya, Fransa diye adlandrdmz bu birliklere
Devlet diyoruz [ 2 ] ,

u halde yukarki mahedelerden ve t a r i h i mlhazalardan kan

i l k b i r neticeye gre Devlet, her cemiyet gibi, b i r cemiyet yahut, baka
bir kelime ile. birlik* t i r [ 3 1 . Ve insann itimai oluunun b i r ifadesidir.

[21 D e v l e t i n t a r i h i tekamlde aile, k l a n ve kabile gibi kk g r u p m a n l n n m u h

telif aebeplerle birlealp kaynatmasndan dolduunu k a b u l eden b u zah tarihi v e sos

yologlarn bir tarafndan Lier! srlen ve dnen akln d a mantna u>tun

aelen bir zahtr. B u n u n l a b son zamanlarda, b u gr* iddetle lenkld edil

mektedir, T e n k l d c l l c r e gre bu i z a h t a r i h i bir gerei ifade etmekten cok b i r h a y a l

ve bir srl lojlk mahsuldr. Ve bir F u s t e l de Coulange edebiyatdr. H a k i k a t t e di

yor tenkitiler, nsanlar kUllk b i r l i k l e r batinde toplanmazdan evvel alyaj-1 ve m i l l i

byk c a m i a l a r tenkil c l m U l r r ve, k e l i m e n i n enls mnnslle. D e v l e t halinde yaja-

autlardr, i?u halde D e v l e t i aile v e k l a n gibi kk g r u p m a n l a r deftll; bilakis, bun

lar Devlet y a r a l m u v e hu b i r l i k l e r Devlet m u h i t i iinde t a a u u v etmltir. B u tenki

din lafrtMAtn grmek Isllyen o k u y u c u l a r a l a v t l y e cd^rlE: Prof L u c i e n F e b v r e . L a terre

ft l'volution h u m a i n e (Introduction gographique i\ r his tor t-) &\b. de a y n l . histo

rique, h 1T6-1R7. B u tenkkl zerim- k u v v e t l i bir m grmek steyenlere de

levslye ederiz: Henri Beer. E n m a r g e de l'histoire Uni vente! le, a y n l kollekslyon. M h .

H7 ve mUte.

13] CemlycL y a h u t birlik AU, V e l i , A h m e t . Mehmet., gibi bir ok nsanin bir

raya baret hlr l n p l a m r toplum, topluluk veva toplant deftlldlr. O bir

 A. FUAT BAft)l.
985

Cemiyet yahut b i r l i k mcerret b i r mefhumdur ve b i r (cinsi) ifade eder.

Aile. millet ve Devlet ise bu geni cemiyet anlam iinde mahdut birer
inevi) ve muayyen birer t i p vcude g e t i r i r . Mesel hayvan mefhumuna
nisbetle insan nev'i ne ise, birlik mefhumuna nisbetle de Devlet odur, i n
san, hayvan cinsinin nasl muayyen b i r nev'i ise, Devlet de birlikler le
minin ylece b i r nev'dir[4l. Yalnz insan, hayvan cinsinin dlger nevile
rinden baz hususiyetlerle ayrld gibi. Devlet de baka eit birliklerden
kendi nev'tne mahsus b a n vasflar ve hususiyetlerle ayrlr ve muayyen
b i r kategori vcude g e t i r i r . imdi Devleti baka birliklerden ayran bu
vasf ve hususiyetleri grelim.

Devlet Birliinin Hususiyetleri:

1) in btrfifcleririn en geniidir/ Devleti baka nevi birlik
lerden ayrderlen hususiyetlerden b i r i ve belki bata geleni onun, dier
btn b i r l i k l e r e nisbetle, daha geni ve daha kuatc olmasdr. Bugn
en kk b i r Devlet ve mesel b i r Monako Prenslimi bile. lkesi zerinde
yasayan insanlarn mensup olduklar m u h t e l i f grupmanlar ihata etmek
te ve bunlarn hepsini kuatmaktadr.
F i l h a k i k a , d i k k a t edersek, b i r Devlet, mesela b i r temerkz kamp g i
bi, teker teker fertlerden teekkl etmiyor. nsanlar Devlet muhiti iinde
birer atom gibi yaamyor. Bilkis Devlet, b i r b i r i n e balanan hatla birbi
r i n i iine alan ve, deta soan zarlar gibi, b i r b i r i n i kuatan rili ufakl
bir takm biyolojik, sosyolojik ve coraf birliklerden terekkp ediyor.
Ve insanlar, evvel, iinde doduklar yuva ve zerinde yaadklar yer
evresi i t i h a r i l e afle, ky, mahalle, nahiye, kaza, vilyet, t a r a f yahut hava
li gibi b i r b i r i n i ihata eden b i r seri evre grupmanlar tekil ediyor. Saniyen
sanat ve meslekleri, d i n ! , felsef ve siyas kanaat ve temaylleri Itibarile
muhtelif gaye g r u p m a n l a n n a mensup bulunuyor. Devlet ise btn bu husu
s ve mahall evre ve gaye grupmanlar m kucaklayp bunlar bir
birine siyas b i r surette perinleyen, ayn b i r bayrak ve buyuruca ve tek
bir sevk ve idare merkezine balamak suretile kaynatran, sosyal ta
addt ve tezat iinde siyas b i r vahdet ve vlfak yaratan daha geni b i r
grupman veya b i r nevi grupmanlar birlii yahui, daha iyisi, b i r l i k l e r
manzumesi seklini alyor.

Dnelim k i , insan in lk ve en tabi b i r l i k ailedir. H e r b l r l m i z bu

yuvada douyor ve hayatmzn i l k alarm, hr soyadile ifade ettiimiz.

terkip y a n i r u h i hlr Hrleme ve knynnumndr. Aile. kflv. m l l f e l r Devle!., birer cemiyet

tan birer t#*ert ienWrtl

Mi Del V e r h l n : Hukuk HrLuifel D e r i l e r i , Suut Kwnl Y e t k i n terrm-*!. anh.
m
Hukuk Y*k M H i n u H i : flS
bu m u h i t t e yayor; oul, torun sfatile b i r aile birliinin zas bulunu
yoruz. Byyp te rdmz elde edince, bu defa da k a n , koca, baba,
byk baba sfatile yine b i r aile birlii iinde yayoruz. B u bakmdan
Devlet, mesel Trklyemiz, binlerce aileden mrekkep muazzam b i r aile
ler birliinden baka b i r ey deildir. Sonra, aileler de birbirinden ayr
ve h e r b i r i kendi bana yaayan ve, en eski alarda olduu gibi, dar
ya kar kapanm ve kendi muhitine brnp kalm b i r l i k l e r deildir.
Bilkis bunlar da, zerinde oturduklar yer evresi ve birbirine olan h
smlk ve komuluktan i t i b a r i l e b i r ky ve kasaba tekil etmektedir. B i r
ky veya kasaba hatt bycek ehirlerde b i r semt veya mahalle, b i r
arada ve ayni b i r yer evresi iinde o t u r a n ailelerden mrekkep ve bun
l a r kadar tabi birer b i r l i k t i r . Her aile ayr b i r biyolojik nite tekil et
tii gibi, her ky ve kasaba da birer corafi ve sosyolojik nite vcude
getirmekte: m u h t e l i f ailelerin f e r t l e r i gibi, m u h t e l i f ky ve kasaba aha
a-
lisi de mphem veya ak b i r takm f i z i k ve r u h i hususiyetler tama!
tadr. Bu da gayet tabiidir, zira, ky ve kasabalann b i r ou, zaman i
deki teekklleri itibarile, b i r b i r i n e hsm ailelerden meydana gelmiti]
Anadolumuzun b i r ok kylerine d i k k a t edersek, b u n l a n n b i r b i r i l e hsm ir.
i
birka ailesinin zamanla oalp genilemesinden meydana geldiini ve
halknn b i r b i r i l e uzaktan ve yakndan akraba olduunu grrz. Niha
yet, ky, kasaba ve mahalleler de yine evre i t i b a r i l e birleerek birer na
hiye, kaza ve vilyet birlii meydana getirmekte; hatt vilyetlerde ta
bii ve coraf durumlarna, iktisadi ve sosyal mnasebetlerine gre bir
leerek b i r e r t a r a f yahut havali (rgion) birlii tekil etmektedir. Kasa
balar, vilyet ve havaliler, zannedildii gibi birer i t i b a r i blgeler deil
dir. Hususle Trkiye gibi lkesi geni Devletlerde bunlar birbirinden ok
farkl corafi niteler, iktisadi ve sosyal b i r l i k l e r d i r 15].

fSl lk bakita nahiye, kaza, ve vilyet takl mal rf dari w i t i b a r i plbl gd

rnmekte Loe de. d i k k a t i d i l i n e , b u n l a r d a kfty ve k a t a h a l n r k a d a r inbh birliklerdir.

Herke bilir k l , Andolumuan o r t a , bal v e dogu blgelerlle Karadeniz ve Akdeniz

kylan, coftran d u r u m u ve jeolojik tabiat. Bular. klim v e nebatlar tibarile birer

farkl UT:11i t a t k l l etlii gibi; bu blgelerde y a * a y n n i n s a n l a r da, vcut yaplan ve

leheleri k a d a r karakter V P z i h n i y e t l e r i tibarile fnrkl birer arupman vcude getir

mektedir. B i r Slvaal i l e bir Samunlu, b i r E r z u r u m l u le bir K a r a d e n i z l i arauidaki

konuama, vcul y a p , hareket t a m . fizik v e r u h i r e a k s i y o n farkn hepimiz blllrl.

D a h a d i k k a t edersek, a y n i bir s c h l r ve k a s a b a hududu iindeki I n a a n l a n n bile semt

tibarile farkltlalfn ve h e r semtin, h a t t a bUyk tehirlerde her m a h a l l e n i n farkl

birer nite tekil ettiini gorrtlz. l a t a n b u l gibi bir t e h i r d e bu keyfiyet gze batacak

k a d a r ack l i r .
 Devlet m u h i t i n i n kucaklad grup manlar yalnz aile, ky ve vilyet
gibi t a b i i ve corafi artlardan doanlar da deildir. Bunlardan baka ve
srf psiko-sosyolojik artlardan domak zere daha b i r ok nsan grupu
vardr. Herbirimiz sanat ve mesleimiz tibarile gruplasyor; tacir, ift
i, memur, m u h a r r i r , mtefekkir., sfatile birer zmre tekU ediyor ve
nihayet siyas ve felsef temayl ve kanaatlerimiz i t i b a r i l e de partiler.
lim ve hayr cemiyetleri vcude getiriyoruz.

mdi btn bu tabii, coraf ve sosyolojik b i r l i k l e r hep devlet iinde

yer almakta ve bu muhitte doup yaamaktadr. H a t t a millet bile ayni
muhit iinde ve devlet birliinin sosyolojik b i r fadesi olarak tahakkuk
etmektedir. Grlyor k i , Devlet, bu eit eit b i r l i k l e r i kuatan ve deta
bir ar kovan gibi gz gz b i r l i k l e r yuvas ve gruplar manzumesi eklini
alan geni ve ihatal b i r b i r l i k t i r .
Geri Devletten de geni insan b i r l i k l e r i y o k deildir. D i n ve rk bir
likleri ve Devletler cemiyeti, hatt bunlar da kuatmak zere b i r nsan*
lk dnyas mevcuttur. Bugn mslmanlk gibi hristiyanlk da. Trklk
gibi Slavlk da iinde birden ok Devlet birlii barndran geni camialar
dr. Nihayet d i n ve rk gruplarn da ihata eden cihanmul b i r insanlk
lemi var. Fakat dikkat edersek, bunlardan hibiri, b i r l i k olmak i t i b a r i
le, Devletle lemez. Z i r a Devlet, bunlar gibi, biyolojik, psikolojik hatt
sadece sosyolojik balara dayanan sivil b i r camia deildir. Devlette, sivil
camialarda mevcut olan balardan baka ve bunlara zait olarak b i r ba
daha v a r k i , bunu siyas tbfrile fade ediyoruz.

t) Devlet, merkezi bir sevk ve idare tekilUna bah olarak yaayan

intanlardan mrekkep bir siyoai oirfifcrir: Devlet birliinin ikinci b i r h u
susiyetini, onun siyas oluu tekil eder. BUfndii zere, din birlikleri da
yanan ahret akidesinde bulmakta ve, zamanmzda bunlar, srf r u h i
ve vicdan b i r balln ifadesi kalmaktadr. I r k l a r se, gerek veya fa
razi, b i r biyolojik vaka ve Devletler cemiyeti de imdilik b i r temenni ha
lindedir, insanlk camiasna gelince, bu da bugn iin, ok asil olmakla
beraber, henz mphem b i r duygu olmaktan kurtulamamaktadr. Halbuki

Geri etkiden R O T * cok arpan bu f a r k l a r , imdllrri n a k i l voltalarnn eotatma.

s ve haberleme mkanlarnn bollamas. ktisadi v e t i c a r i mnasebetlerin tklaa-

maa, matbuatn nkltan. h u s u s l l r Devlet mekteplerinin levhld ve tesviye edici

terbiyesinin v e kHUHlnUn u m um ilenmesi gibi sebeplerle ittike aratmaktadr. F a

kat ne k a d a r azalsa, labiat ve l l k l l m farklan ve t a r i h baslar durduka semi ve

h a v a l i farklarnn ortadan t a m a m l l e kalkacana htimal verileme*.

Devlet her eyden evvel siyasi b i r grupman ve b i r merkezi sevk ve Hare
drgan 1 zmasd r.
Yukanda gsterdiimiz gibi, Devlet, aileden millete kadar, muhtelif
seride grupmanlar ihtiva etmektedir. Fakat bunlardan hibiri siyasi de
ildir. Bu grupmanlarda b i r l i k umdesini tekil eden ba tabii veya co
rafi yahut da sosyolojiktir. Devlet birliinde ise bu ba bilhassa siyasi
dir. Bu b i r l i k t e insanlar birbirine ve heyeti umumiyesi b i r vahdet merke
zine siyas b i r surette yani b i r tbiiyet = (sujtion) baile balanr ve
bir emir ve kumanda tekiltna tbi kalr. Bu tbiiyetin maddi remzi
Devletin bayra, hukuki remzi de Devlet camiasn sevk ve dare vazi
fesini stne alan heyetin yani hkmetin buyuruudur. Devlet birliin
de herkes bu bayraa ve buyurua tbi ve bal yaar. B u itibarla Dev
let, baka btn birliklerden ayrld gibi, bizzat kendi muhtevasn ve
maddesini vcude getiren milletten de ayrlr. Geri bu ayrl reei deil,
srldir. Ve madde ile formun ayrl gibidir. Millet madde ve z, Devlet
ise b i r formdur. Devlet haline gelmemi olan b i r millet sadece psiko-sos-
yolojik balarla birbirine bal insanlardan mrekkep b i r cmiadr. Bu
balara siyasi yani ayn b i r bayraa ve buyurua tbi olmaktan doan
dier b i r ba inzimam edincedir k i , millet Devletlelr ve b i r Devlet ni
formas giyer. Devletle millet mefhumlarn ayran ey bu siyas nifor
ma olduu g i b i ; milletle rk realitelerini ayrdeden de ayni niformadr.
I r k siyas niformasz b i r m i l l e t t i r . Siyas niformal millet se Devlettir.

Mahedelerimizi biraz daha derinletirirsek grrz k i , Devleti ba

ka birliklerden ayrdeden srf sosyal ihatas olmad gibi siyasilik vasf
da deildir. Devlet ayni zamanda ve bilhassa en geni corafi b i r nite
ve b i r lkeye malik grupmandr.
3) Devlet, memleketi olan ve hududu belli bir lke zerinde ya$a-
yan insan birtiidir: Geri saha ve sosyal ihata itibarile Devletten daha
geni b i r l i k l e r mevcuttur, fakat bunlarda hududu belli b i r lke f i k r i yok
tur. H a l b u k i Devlet, lkesi olar ve topraa halanan b i r cmiadr. Hudu
du belli b i r yer cevresir.e yerleip buray y u r t edinmemi b i r cemiyet di
-jnlebilir. Gezgin insan kmeleri bugn bile var. Hatt bugn, kelimi
nin geni mnasile, b i r nevi siyasi b i r l i k manzaras arzeden gezgin cmi-
alar ve g eden kavimler bile var. Fakat lkeiz b i r Devlet tasavvur bil<
olunamaz, lke siyasi oluun fizik m u h i t i ve Devlet f i k r i n i n zarf ve ka
lbdr. Bundan dolaydr k i Devletler, mesel Trkiye. Rusya, Almanya,
diye lkelerinin adile arlmaktadr. Trkiye Trklerden, Rusya Ru:
lardan mrekkep siyas birliin, stnde yerleip yaad memleket ya-
h u l lke demektir. Deutchland A l m a n memleketi, Fransa bilinen st
nrlar iindeki yer evresidir.
 Dikkat edelim k i , lke Devlet birlii iin sadece maddi bir muhit ve
b i r ikamet sahas, b i r konak yeri yahut b i r misafir evi gibi b i r ey de
ildir, lke otonom b i r hukuki ve sosyal nizam erevesi, daim ve inhi
sar b i r mlkiyet mevzuu ve b i r faaliyet ve salhiyet evresidir Bu evre
iinde bulunan herkes, her ey ve her grupman yakndan veya uzaktan,
vastal veya vastasz Devlet birlii nizamna bal ve b i r l i k salhiyetle
rine tbidir. Bu nizamn prensibi, mesel bugnn din cmialarnda ol
duu gibi srf ruhani, lim ve hayr cemiyetlerinde olduu gibi manev,
siyas partilerde olduu gibi f i k r i ve felsefi deil: hukukidir, yani, do
ruluk ve hakkaniyet d u y u s u n u n madd b i r cebir meyyidesin" ve b i r ic
bar sistemine dayanmasdr.

4) Devlet birliinde maddi cehre dayanan u t lke K-.mriarile anr/a-

nan umumi bir nizam vardn: Geri her b i r l i k t e , ekli ve hacmi ne olursa
olsun, muhakkak surette b i r nizam mevcuttur. nk her birlik, kk
veya byk b i r btndr. Nizam ise b i r btnn mteaddit ve muhtelif
unsur ve elemanlarnn birbirine balanp b i r l i k t e ve b i r nsicam daire
sinde hareketlerini temin eden kaide ve kanunlar sentezidir. Binaenaleyh
nizam b i r l i k vakasndan ayrlmayan b i r eydir. Bunun iindir k i , yalnz
insan cemiyetlerinde deil, her hayvan cemiyetinde bile u veya bu e
kilde b i r nizam grmekteyiz. Fakat nizam lzimesi insan cemiyetlerinde
mstesna b i r ehemmiyet almaktadr ve almas zaruridir. Zira ayni b i r
hayat gayesi yolunda birlesen ve mterek b i r yer evresi inde birlikte
yasayan insanlar ister istemez b i r takm mterek hareket ve mnasebet
kaidelerine uyma zorundadr k i . birliin nizam bu kaidelerin b i r muhas-
salas olmaktan baka b i r ey deildir.

Yalnz Devlet birliindeki nizam, dier btn cemiyet nizamlarndan

baz noktalarda ayrlmakta ve kendine mahsus b i r t i p tekil etmektedir.
B i r kere bu b i r l i k t e k i nizam, lke snrlar iinde bulunan btn insanla
ra ve her eit b i r l i k l e r e ; a m i l ve bu i t i b a r l a umum: ve emperatiftir. Bu
bir -mme nizam dr. Sonra bu nizam hkmetle temsil olunan ve s
tn b i r merkezi otoritenin elyevm isleyen madd b i r icbar sistemine da
yanmaktadr. Devlet nizamna uymayan ve buna aykr hareket edenler,
birlik kuvvet ve otoritesinin merkezi ve mmessili olan hkmetin polis
ve jandarma gibi silahl tenkil vastalarile uymaya zorlanr.

5) Devlet birlii hkmetle temnl olunup hkimiyet tbinte ifade

edilen merkezi ve ustun bir kuvvet i v otoritenin hkm ve gzcl al-
intifadr; Geri her b i r l i k t e b i r nizam mevcut olduu gibi. bu nizam tut
mak ve devam ettirmek zere de mterek ve maeri b i r b i r l i k gtit ve
bunun fioaynt ifadesi olan b i r otorite mevcuttur. B i r l i k ni^am f i k r i n i , n i -
zam da otorite f i k r i n i istilzam eder. Yalnz u var k i , Devlet camiasnda
hkmet heyet ve tekill' * temsil olunan otorite hususi b i r ifade ve e
1

k i l a l m a k t a ; lke zerindeki dier btn damk, m a h a l l i ve mahdut

otoriteleri asarak merkezi b i r stnlk arzetmektedir^O suretle k i . Dev
let oTTTesl karsnda, baka btn ahslarn, teekkl ve grupmanla-
rn nfuz ve otoritesi izafi ve aayf kalmaktadr. Devlet birliinin en
mmeyyiz vasfn da, hkimiyet kemesile ifadelendirdiimiz, bu stn,
merkezi ve u m u m i otorite tekU etmektedir.

Netice

Devleti b i r insan birlii olmak i t i b a r i l e vasflandran ve baka trl

birliklerden ayrdeden hususiyetler te bunlardr. imdi mahede ve
tahlillerimizi neticelendirmek ve yukarda kaydettiimiz hususiyetleri
belirtmek zere Devleti yle t a r i f edebiliriz:

tDevlet muayyen bir lke zerinde ve, Hkmetle temsil olunan, s

tn ve merkezi bir otoritenin hkm ve gzcl a f f n d a , muayyen hu
kuk ve otonom bir nizama bal olarak yaayan nsanlardan mrekkep
siyasi ve en geniA brUktir*\$].

A F u a t BAGL

Lti] Devirt Banu VerJlem muhtelif lurlhT lukkndn bir rlklr edinmek Lc>n
hattaiff C , u . v T-
:
H u k u k u , t-nl yaynlan, M . k l U p t, kah. 13-17.

Bizim vrrdllfnJ Tariri a*a)da bu/lnr KMlcrlIen mll*llin>rln r , n.-: : :. mu

kaSftM edlni: R. Bnnn.M: L a conception Juridique de l ' E t a t , R. d e d r o l l pub. M Z
nah. 25 - H a r o l d E . >. L e llbertl, R e c . s i r , 1838. nnh. 30 - L . Dugull Trait rie
rirait C o n s i l , 19.10, d i t If, nab- r*35 - M. H n u r l o u : P r t r l de d r o i t C o n s t i . n i l . TP -
a S e l l e : Trait de d r o l l Intern, pub., 1930. flit 1. u h . 74 - E e m e l n : Kir ife d r o l l
"- ' III I. /ah. 1 - O, pMdM -i\t- Cuui> di :, ii r.-.w . 1&43. tMh rt - M UP la lrnB dr
VtDapbve: T i a l t e de I E t a t , nlll I. u h las