VISOKA KOLA "CEPS - CENTAR ZA

POSLOVNE STUDIJE"

Predmet: OSNOVE EKONOMIJE

Tema: REGIONALNI RAZVOJ BiH

Student:
Profesor:
Mirsad Mei
Milinko Ranilovi

KISELJAK, 2015
 SADRAJ

Uvod ............................................................................................
.... 1

Bosanskohercegovako
iskustvo ..................................................... 2

Aktuelna
regionalizacija .................................................................. 4

Podrka Europske unije kroz projekte EU RED I i EU RED

II ............. 5

Regionalne razvojne
agencije .......................................................... 6

Zakljuak .....................................................................................
..... 8

Literatura .....................................................................................
.... 9
 UVOD
Regionalizacija je jedan od temeljnih pojmova regionalnog razvoja. Njezina znanstvena i
praktina vrijednost ne dovodi se u pitanje. Ono to je esto sporno i nedovoljno jasno, to su
naela i kriteriji regionalizacije koji nisu jednom dati, nepromjenjivi i ope prihvaeni.
Problemi regionalizacije upravo zbog toga nisu ni praktino ni teoretski jednostavni. Bosna i
Hercegovina u ovome nije specifikum, i ako neke njezine specifinosti (povijesne, politike,
geoprometne, etnike itd.) ovom problemu daju posebnu teinu. Naela i kriteriji
regionalizacije senzitivni su na drutveno-ekonomski sustav, prostor i
vrijeme.

Odreivanje regije i naela regionalizacije u ekonomskoj teoriji i ekonomskoj politici pitanje

je od stratekog znaenja. U bosanskohercegovakom sluaju regionalizaciju je nuno
promatrati i u kontekstu pridruivanja Europskoj uniji.
Kakav je na bosanskohercegovaki odnos prema ovim pitanjima? Poznajemo li, prihvaamo
i implementiramo iskustvo drugih drava, iskustvo Europske unije i vlastito iskustvo? Kakav
je na stav u vezi s prijedlogom UNESCO-a da se na put globalnoga odrivog razvoja kree
uobliavanjem regionalnih jedinica (SDRU) kao posebnih podruja na kojima e se
ekonomske aktivnosti razvijati i usklaivati sa prihvatnim kapacitetom eko sustava?

Posebnu panju zasluuje aktualna regionalizacija nastala kao izraz elja, volje, interesa,
opredjeljenja, potreba opina kao temeljnih lokalnih ekonomskih zajednica. Osim lokalnih
zajednica, u svim fazama ovakvoga profiliranja regija odnosno regionalnih razvojnih agencija
aktivno su sudjelovali predstavnici meunarodne zajednice (OHR Ured visokog predstavnika,
Europske unije, CARE QIF International, brojne ambasade, lokalne vlasti i drugi.).

Paljiva analiza aktualne regionalizacije trai odgovor na pitanje imaju li ove regije
sposobnost osiguranja odrivog razvoja, optimalnog irenja ekonomskog razvoja,
minimiziranja potencijalnih internih konflikata u skladu s funkcionalno-gravitacijskim
naelima, kompetitivnim prednostima, naelima odrivoga razvoja, pravilima i instrukcijama
Europske unije kao i na pitanje kakav je odnos regija koje nastaju kao izraz interesa lokalnih
zajednica za regionalnim povezivanjem i regija koje su izraz vizija Europske komisije.

S obzirom na cilj i vrijeme koje nam stoji na raspolaganju ovdje emo samo naznaiti
nekoliko momenata. Prvo emo akcentirati neke elemente bosanskohercegovakoga iskustva:
rezultate znanstveno, struno i empirijski utemeljenih regionalizacija, zatim vojnopolitikih
regionalizacija i administrativnih regionalizacija. Potom emo naznaiti u osnovnom aktualne
regionalizacije: administrativno-politiku regionalizaciju, regionalizaciju koja nastaje kao
izraz povezivanja lokalnih zajednica (opina/optina) i regionalizaciju koju predlae Europska
komisija. Posebno emo se osvrnuti na regionalne razvojne agencije kao sredinju temu
priloga.
1. BOSANSKOHERCEGOVAKO ISKUSTVO

Regionalizacije Bosne i Hercegovine mogu se svrstati u tri osnovne skupine: znanstveno

utemeljene regionalizacije predstavljene u radovima bosanskohercegovakih autora, vojno-
politike regionalizacije pripremljene od meunarodnih eksperata i administrativne
regionalizacije kao svojevrstan izraz ekonomske i regionalne politike.

Podjela na zone razvoja izvrena je na osnovu regionalnog razmjetaja faktora privrednog

razvoja i njihova znaenja za efikasnost ulaganja. U podrujima prioritetne zone (pojas doline
rijeke Neretve, gornji i srednji tok rijeke Bosne i pojas Posavine s dolinom rijeke Une) nalaze
se glavne komunikacije sjever-jug, najvei dio ve izgraenih industrijskih kapaciteta,
koncentracija stanovnitva, u blizini su i lako dostupni sirovinski i energetski potencijali. U
prioritetnoj zoni postoje svi elementi za racionalan i ekonomski uspjean razvoj.

Podjela na ekonomsko-geografske pojaseve drugi je predstavljeni vid regionalizacije. Ona se

temelji na prirodnim karakteristikama kao osnovi njihova prirodnog razvoja. Identificirana su
tri pojasa: Posavina s dolinom rijeke Une, planinsko-umski pojas i kraki pojas. Konani
rezultat istraivanja Regionalizacija i centri drutveno-ekonomskog razvoja u Bosni i
Hercegovini je prijedlog podjele Bosne i Hercegovine na etiri makroregije i esnaest regija:
1) makroregija Bosanska krajina s pet regija: Banjaluka, Prijedor, Biha, Jajce i Drvar
2) makroregija sjeveroistona Bosna sa etiri regije: Tuzla, Brko, Doboj i Zvornik
3) makroregija Sarajevsko-zenika s tri regije: Sarajevo, Zenica i Gorade
4) makroregija Hercegovina sa etiri regije: Mostar, Trebinje, Konjic i Livno.
 Bosna i

Hercegovina je podijeljena na etiri regije: Banjaluko-bihaku (Bosanska

krajina), Sarajevsko-zeniku (centralna Bosna), Tuzlansko-dobojsku
(sjeveroistona Bosna) i Mostarsko-trebinjsku (Hercegovina).

Znaenje i smisao ovoga modela je u njegovoj zasnovanosti i

djelotvornosti u otvaranju mogunosti za rjeavanje osnovnih problema
razvoja, zatim u ekonomskim, politikim, etnikim i administrativnim
motivima koji su respektirani.
Posebne vrijednosti predloenoga modela regionalizacije su u tome to se
ona moe aplicirati: u decentraliziranom sustavu, u uvjetima globalne
integracije svjetske privrede i reafirmacije nacionalne ekonomske politike.
Veoma je zanimljivo dovoenje u vezu s problemom privlaenja stranog
kapitala. Istie se kako se s veoma visokim stupnjem sigurnosti moe
tvrditi da ignoriranje zahtjeva suvremene globalne svjetske privrede na
koncept makroekonomske politike drave ima tragine i dalekosene
posljedice.
 Strani kapital

S obzirom na veliinu teritorija Bosne i Hercegovine, gustou naseljenosti,

komunikativnost prostora, stupanj privrednog razvoja i razmjetaj veih
centara ocijenjeno je da se optimalna prostorna veliina jedne makroregije
kree u rasponu od 10 do 15 tisua km2. Uz takvu veliinu jedne
makroregije prosjena maksimalna udaljenost rubnih dijelova jedne
makroregije od njenog centra bi se kretala od 56 do 69 km. Teilo se da
maksimalni razmak rubnih podruja od osnovnog centra bude do 100 km,
a tek u okolnostima kada nisu mogue alternativne podjele, da taj razmak
bude i neto vie od 100 km.

Optimalna demografska veliina prosjene makroregije u BiH kree se

izmeu sedam stotina tisua i milijun stanovnika.6 Od navedenoga broja
stanovnika, realna makroregija moe u izvjesnoj mjeri odstupati navie ili
nanie u zavisnosti od postojeih okolnosti koje se prilikom konkretnog
razgraniavanja moraju uvaiti iz nekih opravdanih razloga.

Prema urbano-gravitacijskom kriteriju, regija moe vriti svoju funkciju

ukoliko ima jedan centar s vrlo znaajnim funkcijama, dva sa znaajnim,
dva do tri sa srednje znaajnim, etiri do est s malo znaajnim i dvanaest
do esnaest s beznaajnim funkcijama.
Makroregija odnosno regija utvrena je kao prostorna i ekonomska cjelina,
heterogeno prirodno i privredno podruje i podruje s jasno
izdiferenciranim dominantnim centrom
koji ima razvijene proizvodne i centralne funkcije.
 Makroregije

2. AKTUALNA

REGIONALIZACIJA

U aktualnoj
regionalizaciji Bosne i Hercegovine
mogu se uoiti tri
momenta:
administrativna

regionalizacija, regionalizacija na podruja

novoformiranih regionalnih razvojnih agencija i regionalizacija prema viziji
Europske komisije.
Administrativnu regionalizaciju karakterizira podjela Bosne i Hercegovine
na Federaciju
Bosne i Hercegovine, Republiku Srpsku i Distrikt Brko. Federacija je
podijeljena na deset kantona (Unsko-sanski, Posavski, Tuzlanski, Zeniko-
dobojski, Bosansko-podrinjski, Srednjobosanski, Hercegovako-
neretvanski, Zapadno-hercegovaki, Sarajevski, Hercegbosanski), a
kantoni na opine. Republika Srpska je podijeljena samo na opine.

Prema raspoloivim podacima na podruju Bosne i Hercegovine ivi oko

3,8 milijuna stanovnika (u Federaciji Bosne i Hercegovine oko 2,3 milijuna i
u Republici Srpskoj 1,5 milijuna stanovnika). Dostignuta je razina
razvijenosti mjerena ukupnim domaim proizvodom po stanovniku u USD
od 1210 (u Federaciji BiH 2090 i u RS oko 860) ili mjerena stopom
zaposlenosti od 16,2% (Federacija BiH 17,6% i RS 14,0%). Stopa
nezaposlenosti je oko 41% (u Federaciji BiH oko 40%, a u RS oko 43%).
 Kantoni u BiH

Od 2001.godine otvoren je proces formiranja agencija za regionalni razvoj

kao izraz partnerstva nevladinog, javnog i privatnog sektora kako
domaeg tako i meunarodnog. Formirane su regionalne razvojne agencije
na podruju Distrikta Brko (RABDA 2001. godine), Tuzlanskog kantona
(2002. godine), Mostara (2002. godine), Gornjo-drinskog podruja (REDRIN
2002. godine), Sarajevska ekonomska regija (SERDA 2003. godina),
Banjaluka (BLERDA 2003. godina), Sjeverozapadna Bosna (2003. godina),
Bira (2003. godina), Posavska regija (2003. godina).

Podrka Europske unije kroz projekte EU RED I i EU RED II

Od 1999. godine Europska unija aktivno prua podrku projektima lokalnog

i regionalnog ekonomskog razvoja i to prvo kroz pilot projekte u Tuzli,
Mostaru i Distriktu Brko, nakon ega je 2000. godine, uslijedio projekt
Sredstva brzog djelovanja (QIF program) koji je podrao projekte za
kreiranje novih radnih mjesta i podstakao prve lokalne i podregionalne
razvojne inicijative.
Od marta 2003. godine do oktobra 2005. godine, EU RED projekt (projekt
podrke Europske komisije regionalnom ekonomskom razvoju u BiH) je bio
kljuni projekt u ovoj oblasti, koji je imao etiri glavna zadatka: definiranje
okvira za regionalni razvoj, osnivanje i izgradnja kapaciteta regionalnih
razvojnih agencija (RRA), izrada strategija regionalnog ekonomskog
razvoja i projektni fond za sufinansiranje projekata.
Putem fonda za regionalni ekonomski razvoj, Europska unija je osigurala
bespovratna sredstva za projekte ekonomskog razvoja sa fokusom na mala
i srednja preduzea (MSP) i turizam. Nakon to je u decembru 2004.
godine javnosti prezentirano pet strategija regionalnog razvoja, prijedlozi
projekata moraju biti direktno povezani sa prioritetima koji su definirani u
strategiji i moraju imati odobrenje odgovarajue RRA.
Na temelju rezultata prvog EU RED projekta, u decembru 2005. godine
poeo je EU RED II projekat Podrka EU malim i srednjim preduzeima i
regionalnom ekonomskom razvoju u BiH.
Aktivnosti projekta EURED II e se fokusirati na slijedee:
1. Institucionalna podrka;
2. Izgradnja kapaciteta;
3. EURED fond;
4. Komunikacije i transfer znanja

Eurpska unija / Bosna i Hercegovina

U kontekstu institucionalne podrke, projekt e analizirati postojei

institucionalni okvir za MSP i RER te pomoi kod izrade nacrta zakona o
razvoju i promociji malih i srednjih preduzea, kao i Bijele knjige za
regionalni ekonomski razvoj. Projekt e pruiti podrku Ministarstvu za
vanjsku trgovinu i ekonomske odnose pri uspostavljanju Vijea za razvoj i
preduzetnitvo te u pripremnom radu za budue kreiranje Agencije za
razvoj i preduzetnitvo.

3. REGIONALNE RAZVOJNE AGENCIJE

Prema iskustvu Europske unije osnovne karakteristike regionalnih razvojnih
agencija su interakcija s okolinom, partnerstvo, odnos s postojeom
strukturom, znanje i sposobnost identifikacije ciljeva i operativnih
projekata, sposobnost koordinacije postojeih razvojnih struktura i
autonomija vlastitih odluka.
Potreba za regionalnim razvojnim agencijama dolazi od poslovnih
zajednica; lokalne, pokrajinske, regionalne i dravne strukture vlasti;
institucija razvoja i obrazovanja; javnih institucija (npr. za zapoljavanje,
privatizaciju); poslovnog i tehnolokog centra; razvojnih inicijativa i
savjetnika; financijskih institucija; nevladinih organizacija i donatora;
sindikata.
Regionalne razvojne agencije moemo promatrati prema osnivau:
osnovane od centralne vlasti
unutar regionalne ili lokalne vlasti
osnovane od regionalne ili lokalne vlasti
kombinacija ovih prvih triju osnivaa
nezavisne RRA osnovane na temelju javno-privatnog partnerstva
Regionalne razvojne agencije po aktivnosti moemo definirati kao
strateke, globalnooperativne, sektorske, agencije za potporu stranih
investicija.
Po funkciji ili ulozi definiraju se kao sveobuhvatne i specijalizirane.
Sveobuhvatne se javljaju kao koordinator procesa planiranja u regiji;
dizajner, izvoa ili monitor razvojnih programa i projekata; katalizator
razvojnih fondova i donacija; akter ekonomske i socijalne reforme
(zapoljavanje, potpora razvoju SME, promocija investicija),
povezivanje u lokalne i meunarodne mree regionalnih razvojnih
agencija.
Specijalizirane (lokalne agencije) se angairaju na projektima lokalnog
znaenja, savjetovanju, obrazovanju i povezivanju u regionalnu agenciju.
Kao partneri u regionalnim razvojnim agencijama javljaju se organi vlasti,
privredne komore, udruenja, univerzitet, institucije za istraivanje i razvoj,
tehnoloki centri, institucije i organizacije, postojee strukture servisa,
sindikat, donatori, NGO, RRA u zemlji.

UNDP - Lokalna agencija

Bitni ciljevi: povezanost s lokalnim akterima, komplementarnost i sinergija
ponude aktera i potrebe regije, partnerstvo.
Poloaj lokalnih agencija u ekonomskoj regiji zavisi od kvalitete odnosa s
opinama koje pokrivaju, kvalitete odnosa s ostalim akterima razvoja u
okruenju, unutarnjeg kapaciteta (znanja, iskustva, kreativnosti,
inovativnosti, tehnike mogunosti za izvravanje primljenih zadataka),
prepoznavanja od strane partnera i okoline temeljem postignutih rezultata.

Trgovaki centri u Bosni i Hercegovini

Aktivnosti koje se odnose na Fond za regionalni ekonomski razvoj e se

nastaviti kako bi se Evropskoj komisiji osigurala asistencija kod pripreme
poziva za podnoenje prijedloga projekata i dodjeljivanja bespovratnih
sredstava, kao i kod monitoringa sredstava za finansiranje operativnih
trokova RRA te pomo RRA kod monitoringa pod-projekata. Takoer e se
zagovarati institucionalizacija Fonda za regionalni ekonomski razvoj u
svijetlu budueg predspristupnog konteksta.

Modeli financiranja: raznolikost po visini financijskih sredstava i po izvoru;

zavisnost financiranja od naina osnivanja; zavisnost od veliine podruja
koje RRA pokriva, zavisnost
od koliine i vrste servisa.

Aktivnosti RRA: priprema i implementacija regionalnih stratekih

programa, analiziranje
i upravljanje bazama podataka, informiranje i savjetovanje poduzea i
start-up, treninzi i seminari, upravljanje poslovnim inkubatorima,
industrijskim zonama, financijski inenjering, transfer inovacija i
tehnologija, traenje poslovnih partnera za SME i investitora, proces
internacionalizacije poduzea.
ZAKLJUAK

Odreivanje regije i naela regionalizacije u ekonomskoj teoriji i

ekonomskoj politici pitanje je od stratekog znaenja. To potvruje i
bosanskohercegovako iskustvo i angaman meunarodne zajednice na
regionalnom razvoju i formiranju regija u Bosni i Hercegovini.
Kakav je na, bosanskohercegovaki odnos prema ovim pitanjima?
Poznajemo li, prihvaamo
i implementiramo iskustvo drugih drava, iskustvo Europske unije i vlastito
iskustvo? Kakav je na stav u vezi s prijedlogom UNESCO-a da se na put
globalnoga odrivog razvoja kree uobliavanjem regionalnih jedinica
(SDRU) kao posebnih podruja na kojima e se ekonomske aktivnosti
razvijati i usklaivati s prihvatnim kapacitetom eko sustava?

Kao da jo uvijek u dovoljnoj mjeri nisu prepoznati svi potencijali koje ima
adekvatna regionalizacija i regionalni razvoj. Otvaranje procesa formiranja
zajednica lokalnog ekonomskog razvoja uz potporu lokalnih i
meunarodnih organizacija svjedoi o prvim koracima u prihvaanju i
pokuaju implementacije iskustva drugih drava, posebno Europske
unije u poslijeratnom razdoblju. Jo uvijek je otvoreno pitanje jesu li i koliko
su podruja regionalnih razvojnih agencija najadekvatniji okvir odrivoga
razvoja, koliko su to SDRU odnosno u kakvom su odnosu prema
optimalnoj regiji do koje se dolo u dosadanjim znanstvenim, strunim i
empirijskim istraivanjima u Bosni i Hercegovini.

Bosanskohercegovaki autori su prepoznali etiri odnosno pet osnovnih

makroregija na podruju Bosne i Hercegovine sa sjeditima u Sarajevu,
Mostaru, Zenici, Tuzli i Banjaluci. Ove regije imaju znanstveno, struno,
empirijsko, povijesno i svako drugo utemeljenje.

Za administrativnu regionalizaciju Bosne i Hercegovine karakteristine su

stalne promjene kao izraz sloenosti problema i potrebe da se razvojni
problemi koritenjem ovoga instrumenta rijee. To oslikava i okupiranost
politike problemom regionalizacije, a indirektno i spoznaju da je
regionalizacija vie od fizike podjele teritorija te da ona moe biti sredstvo
za rjeavanje razvojnih, integrativnih, politikih, ekonomskih, etnikih,
socijalnih i drugih problema.
Posebnu panju zasluuje aktualna regionalizacija nastala kao izraz elja,
volje, interesa, opredjeljenja, potreba opina kao temeljnih lokalnih
zajednica i meunarodnih organizacija. Ilustracije radi, u razdoblju 2001.-
2003. godine formirane su ili su u fazi formiranja regionalne razvojne
agencije odnosno regije SERDA, REDRIN, NW, TK, RABD, BLERDA, MEDA,
Semberija, Posavina itd. Osim lokalnih zajednica, u svim fazama
profiliranja regija odnosno regionalnih razvojnih agencija aktivno su
sudjelovali predstavnici meunarodne zajednice (OHR, EU, CARE, brojne
ambasade itd.).
Otvoreno je i pitanje je li prijedlog Europske komisije rjeenje, mehanizam
koji bi mogao snano podstaknuti regionalni i ukupni razvoj.

LITERATURA

1. Begi, K. (2000): Bosna i Hercegovina od Vanceove misije do

Daytonskog sporazuma.
Sarajevo
2. Bogunovi, A. (2001): Regionalne inetgracije i regionalna politika. Ed. Ekonomski
Fakultet
3.Hadiomerovi, H. (1964.): Osnove i pravci regionalnog privrednog razvoja Bosne i
Hercegovine
4. www.serda.ba ; http://www.pmfbl.org/ ;