Ölüm Ve Berzah Alemi

Adapazar, 1437 / 2016
LM
VE
BERZAH LEM
(KABR HAYATI)
Ahmet Tomor
Copyright Ahmet Tomor
1. BASKI
ISBN
978-605-83206-2-8
Bask, Cilt
Erkam Yayn San. ve Tic. A. .
Tel: (0212) 671 07 00
steme Adresi
Tel: (0264) 278 9 278
Tel: (0264) 274 1 631
info@tomorhoca.com
info@okumayitesvik.com
www.tomorhoca.com
nternet ortamnda Ahmet Tomorun
sohbetlerine ve btn eserlerine ulaabilirsiniz.
iPhone, iPod Touch, iPad

App store > Books > Okumayi Tesvik Dernegi
Android
Google Play > Arama > Okumayi Tesvik Dernegi
NDEKLER
SUNU..............................................................................7
CANLILARIN ORTAK KADER LM.......................... 11
Zindandan Cennete Davet...............................................13
Hz. dem le Eine Uyar!................................................14
Garipler Yurdu Dnya......................................................16
lm Hatrlama.............................................................17
lmden Sonrasna Hazrlk............................................18
Uyku ve lm..................................................................21
Uyku ve Berzah lemi.....................................................22
Tp Tp lme.............................................................24
lm Annda Gzel Zan..................................................24
lm Annda Allaha Kavumay stemek........................25
Meleklerin Mjdesi...........................................................27
Skntlara Sabr...............................................................28
Skntlara Sabrda Zorlananlar!.......................................28
Doum ve lm...............................................................29
Muhtezar..........................................................................31
lm Katl Nedir?........................................................33
lenlere Selm Gnderme..............................................34
Ber Kimdir?.................................................................34
Hsn-i Htime ve S-i Htime.........................................35
Mminlerin lm..........................................................38
Kfirlerin lm...............................................................40
BERZAH LEM.............................................................42
Berzah lemi Nedir?.......................................................42
Berzah lemi Kurallar.....................................................43
Cenazenin Ykanmas ve Defni........................................43
Kabir Komusu................................................................45
Kabir Yolculuu................................................................46
Kabirde Karlama...........................................................47
Kabir Hayat.....................................................................49
Dnyada ve Kabirde Huzur..............................................49
Kabir Hayatna Alma.....................................................50
Kabir oku.......................................................................50
Msrn Ftihi Amr bni sn Vasiyeti...............................51
Kabirde Sorgulama..........................................................53
len Kii Mmin se!.......................................................55
len Kii Mmin Deilse!................................................57
Kabir Azab......................................................................58
Azap Melei.....................................................................61
Bedirde ldrlen Mrikler...........................................62
Eb Cehilin Kabir Azab..................................................62
nsanlar Kabir Azabn Duysa..........................................63
Bedeni ryenler Azaptan Kurtulur Mu?.......................63
Kabir Skmas..................................................................64
Sad bni Muaz Kimdir?....................................................65
Sad bni Muaz Kabri Neden Skt?................................65
Kabir Azabndan Koruyucu nlemler..............................66
Kabirde Yeillik................................................................69
drar ve Nemmamlk........................................................70
drardan Saknma............................................................70
stibra ve stinca...............................................................71
Nemmamlktan Saknma.................................................71
ehitler............................................................................72
ehitlerin Gnah Varsa?.................................................73
Dier ehitler...................................................................73
Kabir Azabndan Kurtulanlar............................................75
Mlk Sresi......................................................................75
Kabir Ziyareti...................................................................77
Kabirlere Sayg................................................................79
Peygamberimiz (s.a.v.) in Kabrini Ziyaret.........................80
Ana Baba Ziyareti............................................................81
Dostlar Ziyaret................................................................82
Din Kardelerimizi de Unutmayalm!................................83
Dualarmz lenlerin Ruhuna Ulayor Mu?....................84
lenlerin Yaknlarna Duas.............................................86
SUNU
k
Rahmetli Eimin Ardndan,

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:
Be vakit namazn klan, Ramazan aynda orucunu
tutan, iffetini koruyup rtnen ve kocasna itaat eden
kadn cennete girecektir. (Ahmed bni Hanbel - Tabern - Bezzar)
Be vakit namazn vaktinde dzenli bir ekilde klan,
Ramazan aynda orucunu tutan, iffetinin ve namusunun
simgesi olan rtye brnen, evli ise kocasnn, bekr ise
babasnn ve annesinin gnah iermeyen emirlerine itaat
eden kadn, hi kukusuz dier ilh emirleri de uygulayp
her eit gnahlardan saknacandan, Peygamberimiz
(s.a.v.) Cennete girecektir. buyurdu.
Rahmetli eim, iddetli doum sanclar ekerken bile
namazn vaktinde, hu ve huzurla klar, kesinlikle acele
etmez, yava yava okur, ruk ve secdelerde tadl-i erkn
gzetir ve zerinde kaza namaz borcu olmad halde, ihti-
yaten kaza namaz da klard.
Ramazan aynn en scak ve en uzun gnlerinde, hmile,
emzikli ya da hasta olduu zamanlarda bile orucunu kazaya
brakmaz; zrl gnlerinde kazaya kalan orularn da bay-
ramdan sonra hemen kaza ederdi.
Allahn (c.c.) bir ltfu olarak ftraten yabanc erkeklerle
konumaktan holanmad iin, tek bana bir dkkna
girip al veri yapamaz ve yazn en scak gnlerinde i
amarlar terden su gibi sland halde, en yakn komu-
lara bile d giysisini rtnmeden gidemezdi.
7
Kocasna yani benim gibi bir cize son derece itaat
eder, hibir konuda tartmay sevmez, zellikle dn konu-
larda bana danmadan hibir ey yapmaz ve dant
konular da aynen uygulard.
Geri hayatta iken kymetini bilemedim ve istedii ey-
leri alp yediremedim ama, Peygamberimiz (s.a.v.) in kesin
bir dille, Cennete girecektir. buyurduu yani cennet ehli
sliha bir kadnla 56 yl birlikte yaadm iin cn- gnl-
den Elhamdlillah diye Allaha (c.c.) krediyorum ve
zamannda kymetini bilemediim iin kendimi iddetle kn-
yorum!
Vefa borcu
Tam 56 yl benim kahrm eken ve her eit olumsuz
davranlarma bile sabreden rahmetli eime bir vefa borcu
olarak, gncel dualarmn dnda farkl bir hayr yapmak
istedim ve aklma ncelikle onsuz geireceim ilk
Ramazanda onun adna bir umre yapmak geldi.
Ancak salm ve ekonomik durumum umre yapmama
msait olmadndan, baka bir araya girdim ve geici bir
hayr yerine, kalc yani sevab uzun yllar devam edecek bir
hayr yapmay dndm.
nsan ld zaman amellerin sevab da sona erer.
Ancak sadaka-i criye, faydalanlan ilim ve arkasndan
dua eden hayrl evlt, bu eyin sevab devam eder.
(Mslim - Tirmiz - Eb Dvd - Nes)
nsan ld anda kirmen ktibn melekleri amel defte-

rini drer ve sevap yazma ilemi sona erer. Ancak sadaka-i
criye, faydal ilim (Allah rzas iin yazlan ve baslan kitap)
8
ve arkasndan dua eden hayrl evlt brakanlarn sevab ber-
zah (kabir) leminde de devam eder.
Bu seenekten yeteneime en uygun olan yapmaya
yani rahmetli eimin adna u anda iinde bulunduu hal ile
uyumlu, lm ve Berzah lemi adnda ksa ve zl bir
kitapk yazmaya karar verdim.
Neden Kitap?
nsanlar (dn) ilimlerin nerinden (basm ve dat-
mndan) daha faziletli bir sadaka (hayr) yapamazlar.
(Tabern)
mam- Sytinin bu hads-i erfin erhinde (aklama-

snda) n kne neruhu lillah (kitabn yazm, basm ve
datm Allah rzas iin olursa) ibresi zellikle dikkatimi ekti.
Yazmay dndm bu kitap, inAllah Allah rzas iin
yazlr, Allah rzas iin baslr, Allah rzas iin datlr, Allah
rzas iin okunur ve herkes payna den sevab bol bol alr.
Bu kitabn basma hazrlanmasnda, datmnda ve
okunmasnda madd-mnev emei olanlardan ve btn
okurlarmdan Allah (c.c.) raz olsun, imanlarmz kmil,
amellerimizi slih eylesin ve hepimizi cennette sevgili
Peygamberimize (s.a.v.) komu eylesin. mn, bi-hrmeti
seyyidil-mrseln vel-hamd lillhi Rabbil-lemn... Allaha
emnet olunuz!
9
10

CANLILARIN ORTAK KADER
LM
k
Yce Allah buyuruyor:

Her canl lm tadacaktr. Bir snama olarak sizi
(bazen) er ile, (bazen) de hayr ile imtihan ederiz.
Sonuta bize dndrlecek (hesaba ekilecek) siniz.
(Enbiy, 35)
Cennet snavna katlmak iin ruhlar leminden ana

karnna ve oradan ete, kemie brnp bu fni dnyaya
gelen ruhlar, snav gerei bazen hayr ile, bazen de er ile
imtihan edilir. Bu nedenle zaman gelir insan sevinir, coar
kahkaha ile gler ve yine zaman gelir daralr, bunalr ve
hkra hkra alar. Sonuta takdir edilen eceli gelince
bedenden ayrlr ve yaam boyu yapm olduu sevap ve
gnahlar ile ya cennet bahesine ya da cehennem ukuru-
na dnen kabrinde kymetin kopmasn ve hesaba eki-
lecei gn bekler.
Geri lm szc kulaklara ho gelmez ve nefisler

bundan holanmaz ama, Allahn (c.c.) koymu olduu Her
canl lm tadacaktr. kural kymete kadar geerli
olduundan ve bu ilh kural erteleyecek ya da yrrlkten
kaldracak bir g olmadndan,
11
Bizden ncekiler lm tattklar ve mallarn, mlklerini
brakp hiret lemine gp gittikleri gibi bizler de ve biz-
den sonra gelecek olanlar da lm tadacaz ve yaam
boyu hrsla alp kazandmz tm mallar, mlkleri dn-
yada brakp hiret lemine gp gideceiz.
Yunus, sen bu dnyaya niye geldin?

Gece gndz Hakk zikretsin dilin.
k Yunus gibi biz de kendimizi sorgulayalm! Gerekten

bu dnyaya niye geldik? Bir kefenden baka i ve d giysile-
rimize kadar btn malmz, mlkmz ve servetimiz dnya-
da kalacana gre, gerekten bu dnyaya niye geldik?
Yoksa sadece bir kefen almaya m geldik? Peki ama sadece
bir kefen uruna deer mi yaam boyu bir ura ve sava!
Bizden nce bu fni dnyaya gelenler ne oldu? Allaha
ve Peygambere isyan edip bbrlenenler, imdi kara topra-
n altnda yatmyorlar m? Bir hak dostunun Hani annen,
hani baban? Ayn yere sen de varan. dedii gibi biz de ayn
kara topran altnda yatmayacak myz?
Gerekte cennet snavna katlmak iin ruhlar lemin-
den ana karnna ve oradan da ete, kemie brnp bu fni
dnyaya geldik ama dnyada da kalc deiliz ki! nmzde
yallk, hastalk, lm, kefen, tabut ve kabirde sorgulanma
gibi almas g nice snavlar var. Sonuta, dnyadaki
inan ve yaantmz dorultusunda bizi bekleyen cennet ve
cehennem de var!..
Ltfen kmaz sokaklardan geri dnelim, gnahlardan
kopup tevbe edelim ve yer altndaki karanlk kabirlerde
yatanlardan ibret alalm. Kesinlikle biz de ayn yere gidece-
imize ve bunun baka hibir alternatifi olmadna gre,
12
bata be vakit namaz olmak zere ibadetlerimizi dzenli bir
ekilde yapmaya ve kabrimize yatrm yapmaya alalm.
Unutmayalm! Tevbe tatsz ve namaz zevksiz deil ki!
Bir de tevbenin ve namazn tadna bakalm!..
Zindandan Cennete Davet

Rabbinizin balamasna ve takv sahipleri iin
hazrlanp, genilii gkler ve yer kadar olan cennete
kouun. (l-i mrn, 133)
Okyanuslarn buz gibi souk sularndaki yaam koul-
larna gre yaratlan balinalara, gller dar ve skc geldii
gibi yedi kat gklerden daha geni olan cennetteki yaam
koullarna gre yaratlan insanlara da dnya dar ve skc
bir zindan niteliinde olduundan, Allah (c.c.) kullarn
dnya zindanndan o gzelim cennetine dvet ediyor.
Dnya Mminin zindan ve kfirin cennetidir.
(Mslim - Tirmiz - bni Mce - Tabern)
Bu gnl ehrini seyran ederken

Dedi srrm bana seyran iinde.
Mihneti rahat bil rahat ararsan,
Rahat m bulunur zindan iinde!
13
Hz. dem le Eine Uyar!
Yce Allah buyurdu:
Ey dem! Sen ve ein cennete yerlein ve diledii-
niz yerde, dilediiniz nimetleri yiyin. Yalnz u aaca
yaklamayn (meyvesinden yemeyin, aksi halde) zlim-
lerden olursunuz. (Araf, 19)
Hz. dem ile hz. Havva cennette ok mutluydular ama,
onlar cennette kol kola gezerken gren eytan kskanl-
ndan lgna dnyor ve intikam almak iin frsat gzl-
yordu. eytann elinde bir tek kozu vard ve bunu iyi kullan-
mas gerekiyordu. O da yasaklanm aacn meyvesinden
yedirmek.
Hz. dem ile hz Havva, cennette kaldklar srece hi
hastalanmadlar, yalanmadlar, srekli ayn yata gen,
neeli ve zinde kaldlar. Ancak Allahn (c.c.) Her canl
lm tadacaktr. fermann bildikleri iin tek endieleri
vard, lm! Ah lm olmasayd!..
ntikam almak iin frsat kollayan eytan, hz. dem ile
hz. Havvadaki yaama hrsn ve lm korkusunu sezince
Ohh! diye sevindi ve onlara bu adan yaklamaya karar
verdi.
eytan onlara, kendilerinden gizlenen edep yerleri-
ni aa karmak iin vesvese verdi ve Rabbiniz size
meleklerden olursunuz ya da (cennette) ebed kalanlar-
dan olursunuz diye, o aac yasaklad. dedi. Ardndan:
Kukusuz ben sizin iin t verenlerdenim. diye
yemin etti. (Araf, 20-21)
14
Gen, dinamik, salkl ve hayat dolu bir kadn olan hz.
Havva, lmsz bir hayata kavuma ve cennette srekli
yaama midi ile yasaklanm aacn meyvesinden nce
kendi yedi ve sonra eli ile koparp hz. deme de yedirdi.
Bunun zerine,
Rableri onlara: Ben size o aac yasaklamadm m
ve eytan size ak bir dmandr demedim mi? diye
seslendi. (Araf, 22)
Hz. dem ile hz. Havva yasaklanm meyveyi yedikle-
rine oktan piman olmu ve korkudan tir tir titriyorlard
ama artk i iten gemiti. nk yasaklanm meyveyi
yiyince cennette ilk defa tuvalet ihtiyalar belirmi ve edep
yerleri almt.
Yce Allah buyurdu:
Baznz, baznza dman olarak (yeryzne) inin,
sizin iin yeryznde belirli bir zamana (kymete)
kadar yerleim alanlar ve yararlanacanz nimetler
vardr. (Araf, 24)
lk insan ve ilk peygamber olan hz. dem ve ei hz.
Havva, dnya yl ile cennette bin yl kadar kaldlar. Yediler,
itiler, gezdiler, meleklerle sohbet ettiler ve tm gzellii ile
cennet hayatn yaadlar. Sonra eytan tarafndan aldatln-
ca, aalarn en aas olan dnya zindanna srgn ola-
rak gnderildiler.
Hayaller tesi o gzelim cennet hayatna alan ve her
adan tm duygular ile tatmin olan hz. dem ile hz.
Havvaya bu dnya gezegeni ok dar, skc ve karanlk bir
zindan gibi geldi. Dnyada yaadklar srece cennet zle-
mi ve vatan hasreti ile yandlar, aladlar, glmediler ve bu
fni dnyaya uyum salayamadan hiret lemine gp
gittiler.
15
Ya Evltlar?
Hayvanat bahelerinde doan ve ormanlar hi grme-
yen aslan, kaplan, kurt ve ay gibi canavar yavrularnn
genlerinde ve igdlerinde byk ormanlarn zlemi oldu-
u ve bu nedenle en modern hayvanat bahelerinde bile
duygusal adan tatmin olamadklar gibi,
Dnyada doan ve cenneti hi grmeyen insanlarn
genlerinde ve bilinaltlarnda da o gzelim cennetin zlemi
olduundan, en lks ve en konforlu saraylarda yaayanlar
bile ksa ve geici baz mutluluklar dnda, kalc ruhsal
huzura kavuamaz ve gnl darlndan kurtulamazlar.
Sonuta atalarmzn O da yalan, bu da yalan, var
biraz da sen oyalan. dedii gibi oyalanma sreci bitenler,
lks ve konforlu saraylarn brakp ve sadece beyaz bir
kefene sarlp yer altndaki bir ukura gp gidiyorlar.
Unutmayalm! Son pimanlk fayda vermez ve kefeni
giyip hiret lemine giden asla geri gelmez!..
Garipler Yurdu Dnya

Abdullah bni mer radyallahu anhma diyor ki:
Reslullah (s.a.v.) iki omuzumu tuttu ve bana:
Dnyada bir garip gibi ya da bir yolcu gibi ol.
buyurdu. (Buhr - Tirmiz - bni Mce)
Yurdundan, yuvasndan ayr gurbet ellerinde yaama
zorunluluunda olanlara garip denir. Gurbet ellerinde vatan
hasreti ile yanan gariplerin genelde boyunlar bkk, ileri
hznl ve gzleri yal olduundan mark, onurlu ve ben-
cil olamazlar. Bu nedenle Peygamberimiz (s.a.v.) ok sevdi-
i kaynbiraderi Abdullah bni mere, Dnyada bir garip
gibi ya da bir yolcu gibi ol. buyurdu.
16
Bizler, bu fni dnyada gerekten garibiz ve yolcuyuz.
Ruhlar leminden ana karnna ve oradan bu fni dnyaya
geldiimiz gibi dnyada da kalc olmadmza gre,
doumla balayan dnya hayatmz birgn mutlaka lmle
noktalanacak; sonra kabir, maher ve srat kprs derken
yolculuumuz ya cehennem ya da cennetle noktalanacak.
Ben bu dnyada ancak bir aacn altnda (azck)
glgelenen, sonra ayrlp giden bir atl gibiyim. (Tirmiz)
Biz garibiz bu dnyada,

Glme glme ala gnlm.
Hani Muhammed Mustafa,
Glme glme ala gnlm.
lm Hatrlama
(Nefsn) zevkleri keseni (lm) ok hatrlayn!
(Tirmiz - bni Mce - Nes)
Uzunca bir yola giderken, ocuklar: Anne! Daha ne

kadar kald? diye srekli sorarlar. Bizler de bu dnyada bir
yolcu olduumuza gre, Acaba mrmzden daha ne
kadar kald? diye kendimizi srekli sorgulayalm. Ayrca
nefsimizin ehvet, fke, onur, benlik ve ar dnya sevgisi
gibi duygularn frenleyip Allaha (c.c.) ve hiret lemine
ynelmek iin lm ok hatrlayalm.
Birgn lm melei Azril (a.s.) in bizim de tatl canmz
alacan, admzn cenaze olacan, teneir stnde yka-
nacamz, bu fni dnyadaki son gmleimiz olan beyaz
17
kefeni giyeceimizi, sonra tabuta binip kabir denilen yer
altndaki bir ukura gmleceimizi ve en sevgili dostlarmzn
bizi kabrimizde yalnz brakp geri dneceini unutmayalm!..
t verici olarak insana lm yeter! (Tabern - Beyhak)
Gerekten t verici olarak insana lm yeter ama!
Ne yazk ki kalpleri gnahlarla kararan ve gnlleri duyarl-
ln yitiren baz kimseler, dostlarn ve en yaknlarn bir bir
kara topraa teslim ettikleri, zerini toprakla rttkleri ve
onlar tek bana, yalnz ve garip brakp dndkleri halde,
Birgn kendisinin de leceini, adnn cenaze olaca-
n, yer altndaki bir ukura gmleceini, stnn kara top-
rakla rtleceini ve dostlarnn kendisini de yalnz ve garip
brakp dneceini dnmedikleri iin lenlerden ibret
alamyor ve bu nedenle lme ve lmden sonrasna hazr-
lksz yakalanyorlar.
lmden Sonrasna Hazrlk

Abdullah bni mer radyallahu anhma diyor ki:
Birgn ensardan biri Peygamberimiz (s.a.v.) in yanna
gelip selm verdi ve sonra, Ya Reslallah! Hangi Mmin
daha zeki (akll) dr? diye sordu.
Peygamberimiz (s.a.v.) buyurdu:
lm en ok hatrlayan ve lmden sonras iin
en iyi hazrlk yapandr. (bni Mce)
Atalarmz, lmden korkmann ecele faydas yok.
demiler ve gerekten ok doru sylemiler. lmden
korkmann ecele hibir faydas olmadna gre, lmden
18
deil hayat ve lm takdir eden ve maher yerinde bizi
sorguya ekecek olan Allahtan korkalm ve lmden son-
ras iin sevap-gnah olarak neler hazrladmza bakalm.
Gerekte ana karnndan dnyaya geldiimiz anda,
geriye saym ilemimiz ve hiret yolculuumuz balamt
bile. Her an, her saniye hzla bu geici dnyadan uzakla-
yor ve hirete yaklayoruz. Bir gerei de unutmayalm! Biz
lm unutsak da lm melei Azril (a.s.) bizi unutmuyor
ve Allahn (c.c.) takdir ettii sayl nefeslerimiz tkendii an,
yakamza yapp tatl canmz alyor.
Son nefesimizde imanla lmek, mezarda rahat yatmak
ve o gzelim cennette Allahn (c.c.) sekin kullar olan pey-
gamberler, sddklar, ehitler ve slihler ile birlikte ebed
mutlu yaamak iin lm, kefeni, tabutu, mezar ok
hatrlayalm ve lmden sonras iin en gzel bir ekil-
de hazrlanmaya alalm!
Bu kesin gereklere ramen, ne yazk ki baz kimseler
malna, mlkne, makamna ve yetkisine gvenip lm
anmak bile istemiyor. Bazlar da bilim ve teknolojiye gve-
nip Uzay anda lmn lf m olur? diyor. Bazlar da
lerin younluundan lm hatrlamaya, abdest almaya,
namaz klmaya ve lmden sonras iin hazrlk yapmaya
vaktimiz yok ki... diyor.
Peki Sonu!..
Allahn (c.c.) takdir ettii vakit gelince makam, mevki,
yetki hayal oluyor; mal, mlk, servet ellere kalyor; adalk
masal serap, bilim ve teknoloji aresiz kalyor; abdest
19
almaya, namaz klmaya ve lm hatrlamaya engel olan
iler dnyada kalyor ve lm melei Azril (a.s.) tatl can-
mz alnca admz sadece cenaze oluyor.
Nerede olursanz olun lm (melei Azril) size
ular, sarp ve salam kalelerde olsanz bile! (Nis, 78)
Hz. demden gnmze kadar lmden kap kurtulan
bir tek kii olmadna gre, en modern hastanelerde gze-
tim altnda olanlar, sarp ve salam kalelerde en gl
asker birlikler tarafndan korunanlar, nkleer denizaltlarla
aylarca sularn altnda kalanlar ve uzay arac ile gezegenler
aras yolculuk yapanlar da asla lmden kap kurtulamaz-
lar. nk takdir edilen ecelleri gelince, lm melei Azril
(a.s.) onlar bulur ve tatl canlarn eke eke alr.
Ah! Nereye gitsem ecel de gider,

Elinden kaamam peimde gezer,
mrm tkenince nme geer,
lmden kurtulan bir kii var m?
Yce yce kasam bile,

Gkyznde usam bile,
Denizlere dalsam bile,
lm beni bulur yine.
20
Uyku ve lm
Uyku lmn kardeidir, cennet ehli lmez. (Beyhak -
Tabern)
Uyku lmn kk kardei olduundan, uykunun

olduu yerde lm ve lmn olduu yerde de uyku vardr.
Sonsuzluk lemi olan cennette ise uyku ve uyuklama olma-
dndan hastalk ve lm de yoktur. Bu nedenle
Peygamberimiz (s.a.v.): Cennet ehli lmez. buyuruyor.
Uyku ile lm arasnda ilgin benzerlikler vardr ve
bazlar unlardr:
Uyku, dn olan bir yolculua; lm ise dn
olmayan bir yolculua benzer. Uyuyan kii istenildii anda
d etkenlerle uyandrlabilir, len kii ise ancak hz. srfilin
sra flemesi ile uyanr.
Uyuyan kiinin beyinsel faaliyetleri devam eder ve
beyindeki belirli merkezler, dolam, solunum ve sindirim
gibi sistemlerin almasn kontrol eder. lmde ise beyin-
sel faaliyetler geri dnmemek zere durduundan, dolam
ve solunum sistemleri de durur ve insann dnya hayat
sona erer.
Kurandaki bir sreye ad verilen Lokman Hakm (a.s.)
birgn oluna: Yavrucuum! lmde kukun varsa hi
uyuma, eer ldkten sonra yeniden dirilmede kukun
varsa uyuduktan sonra hi uyanma! demi.
Gerekten uyku lmn ve uyuduktan sonra tekrar uyan-
ma da ldkten sonra yeniden dirilmenin dnyadaki canl
rnei ve yaam boyu her gn tekrarlanan kk tatbikatdr.
21
nk hi uyumadan srekli uyank durmak ve uyuduktan
sonra tekrar uyanmamak elimizde olmad gibi, hi lme-
den srekli yaamak ve ldkten sonra yeniden dirilmemek
de elimizde deildir.
Zaman gelir insan uyumak iin sndrr, yatana
uzanr ve gzlerini smsk kapar ama uyuyamaz. Yine
zaman gelir uyumamak iin direndii halde, oturduu yerde
haber dinlerken, masa banda alrken, kitap okurken,
direksiyon banda araba kullanrken, hatta ayakta durur-
ken bile bir anda kendinden geiverir. te lm de byledir,
insan her an ve her yerde aniden lverir.
ie radyallahu anh diyor ki:
Ben Reslallaha ani lmden sordum. Buyurdu ki:
Mminler iin rahmet, gnahkrlar iin gazabdr.
(Ahmed bni Hanbel - Beyhak)
Beklenmedik bir andaki ani lm, her an lme hazr

olan ve fazla can ekimeden len Mminler iin Allahn
rahmeti; lm hi anmayan ve gnahlardan kopamayan
gnahkrlar iin ise, tevbesiz hiret lemine gittikleri iin
pimanlk ve Allahn gazabdr.
Uyku ve Berzah lemi

Ve uykunuzu da dinlenme yaptk. (Nebe, 9)
Beyinsel, fiziksel yorgunluklara, stres, sknt, darlk ve
ruhsal bunalmlara kar en etkin ve en kolay tedavi yntemi
ilca baml olmayan doal uykudur. nk uykusuzluk ve
uyku saatinin gecikmesi durumunda kiinin davranlarn-
da, sinir sisteminde ve btn vcudunda dengesizlik,
22
huzursuzluk, ba ars, unutma, okuduunu, dinlediini
anlamama ve solunum sisteminde baz olumsuzluklar olur.
Bu nedenle Allah (c.c.) Ve uykunuzu da dinlenme yaptk.
buyuruyor.
lmn kardei olan doal uyku, bu dnya leminde
ksa dnemleri kapsayan geici bir dinlenme ve rahatlama
olay olduu gibi lm de berzah leminde kymete kadar
srecek olan daha uzun bir dnemi kapsayan dinlenme ve
rahatlama olaydr.
Ancak! Atalarmz, Korkulu rya grmekten, uyank
durmak daha hayrl. demiler. Gerekten korkulu ve olum-
suz rya grenlerin uykular dinlendirici ve psikolojik adan
rahatlatc olmayp aksine uyannca korku ve evhamdan
gnlerce psikolojik dengeleri bozulduu gibi,
Gnahkrlar iin de lm, dinlendirici ve rahatlatc bir
olay olamaz. nk dnyada yapm olduklar her eit
ktlkleri ve irkin amelleri (gnahlar) kabirde korkun
ylanlara dnr ve kymete kadar onlar korkutup srr
ve iddetle azap ederler.
Hi kimse nerede leceini bilemez. (Lokmn, 34)
Hi kimse kendi evinde ve yavrular ba ucunda Ysn

okurken mi, yolda trafik kazasnda m, ambulansla hastane-
ye gtrlrken mi, hastanede ameliyat masasnda m,
ziyarete gittii uzaktaki bir dostunun evinde mi, aniden has-
talanp leceini bilemedii gibi bindii uak havada rza-
lanp denize debilir ve bedeni balklara yem olabilir. Tatile
ya da bir elence yerine giderken bindii araba yoldan kp
derin bir uuruma yuvarlanabilir ve nazik bedeninin para-
lar cenaze torbasna toplanabilir.
23
Hi kimse nerede, ne zaman ve kimlerin yannda lece-
ini bilemedii iin, her zaman ve her yerde lme hazr
olalm ve son nefesimizde imanl lmek iin L ilhe illallah
zikrine ok devam edelim. Ayrca yavrularmzn ve torunla-
rmzn lrken ba ucumuzda ve ldkten sonra mezarm-
zn banda bize Ysn-i erfi okumalar iin onlara mutlaka
Kuran- Kermi okumasn retelim ve zerinde titizlikle
duralm.
Tp Tp lme
(Takdir edilen) ecelleri gelince ne bir saat geri kala-
bilir (lm erteleyebilir) ler, ne de bir saat ileri gidebi-
lir (lm ne alabilir) ler. (Nahl, 61)
Allah (c.c.) gkleri ve yeri yaratmadan nce kymete
kadar yarataca btn varlklarn doum ve lm tarihlerini
takdir etmi ve bunlar Levh-i mahfza yazlmtr. Allahn
(c.c.) takdirini ertelemeye ve Levh-i mahfzdaki yazy
deitirmeye hi kimsenin gc yetmediinden,
eddad, Nemrud ve Firavun gibi ilhlk taslayan dikta-
trler, Eb Cehil ve Eb Leheb gibi hz. Muhammede eza,
cef edener, servetine gvenip bbrlenen Krun gibi zen-
ginler tp tp lme gittikleri gibi, amzn emperyalist
diktatrleri, hz. Muhammed dmanlar ve dolar milyarderi
kapitalistler de tp tp lme gitmiyorlar m?
lm Annda Gzel Zan

Her biriniz Allaha ancak gzel zan ederek (rahmetini
umarak) lnz. (Mslim - Eb Dvd)
24
Ehl-i snnet inancna gre, her Mslmann bey-
nel-havf ver-rec (korku ile mit arasnda) olmas yani
cennet ile cehenneme ayn mesafede olup, hem cennete
girmeyi mit etmesi hem de cehennemde yanmaktan kork-
mas gerekir.
Ancak ehvet, fke, onur, benlik ve ar dnya sevgisi
gibi nefsn duygularn frenlemede ve gnahlardan sakn-
mada zorlananlarn, nefsn zevkleri bak gibi kesen
lm ve mezar ok hatrlayp Allahtan korkmalar ve kor-
kularnn mitlerinden biraz daha fazla olmas gerekir.
Dier yandan can ekimekte olan hastalarn ehvet,
fke gibi nefsn duygular ve gnahlara kar olan eilim-
leri etkisini yitirdiinden, Allahn (c.c.) azabn ve gazabn
deil; sonsuz, snrsz af ve rahmetini dnp, Rabbimin
beni de affedip balamasn umarm. diye Allaha (c.c.)
gzel zanda bulunmalar ve o anda midin korkudan ok
daha fazla olmas gerekir. nk Peygamberimiz (s.a.v.):
Her biriniz Allaha ancak gzel zannederek (af ve rah-
metini umarak) lnz. buyuruyor.
Azz ve Cell olan Allah, Ben, kulumun beni zannet-
tii gibiyim ve beni and her yerde onunla beraberim.
buyurdu. (Buhr-Mslim)
lm Annda Allaha Kavumay stemek

Reslullah (s.a.v.) buyurdu:
Kim Allaha kavumay isterse, Allah da ona
kavumay ister. Kim Allaha kavumay istemezse,
Allah da ona kavumay istemez. Bunun zerine ben:
25
Ya Reslallah! lm sevmedii iin mi (istemez)?
O halde hepimiz lm sevmiyoruz, dedim.
Hayr, yle deil! Mmine (can ekiirken melek-
ler tarafndan) Allahn rahmeti, rzas ve cenneti mjde-
lendii zaman (hemen) Allaha kavumay ister; Allah
da ona kavumay ister. Kfire de Allahn azab, gazab
haber verildii zaman Allaha kavumaktan holanmaz;
Allah da ona kavumaktan holanmaz. (Buhr - Mslim - Nes-
Tirmiz - bni Mce)

Ben Reslullah (s.a.v.) den iittim, yle buyurdu:
Gs hzl hzl kalkp inmeye balad, gz alp
yukar dikildii, tyler diken diken olduu ve parmaklar
toplanp bzld zaman (yani can ekiirken), ite o
anda kim Allaha kavumay isterse, Allah da ona
kavumay ister; kim de Allaha kavumay istemezse,
Allah da ona kavumay istemez. (Mslim)
Sizden her biriniz gidecei yeri (kabrini), hatta cen-
netteki ya da cehennemdeki yerini grmeden dnya-
dan kmaz (lmez) siniz. (bn-i Ebiddnya)
Mminler, sekert- mevt denilen can ekime halinde
son kez gzlerini ap yukarya doru bir noktaya bakarken,
cennet bahesine dnen kabirlerini ve cennetteki gz
kamatran makamlarn grnce, Rabbim beni abuk al.
diye yalvarr ve ruhlar da beden kafesinden frlamaya alr.
Kfirler de sekert- mevt denilen can ekime halinde
son kez gzlerini ap yukarya doru bir noktaya bakarken,
26
cehennem ukuruna dnen kabirlerini ve cehennemde
yanacaklar yerleri grnce, Rabbim ne olur, ecelimi ertele
de tevbe edeyim ve sana kulluk edeyim. diye yalvarr.
Meleklerin Mjdesi
Kukusuz Rabbim Allahtr deyip de sonra istika-
met zere (dosdoru) olanlarn zerine (lrken rahmet)
melekleri iner ve onlara: Korkmayn, hznlenmeyin ve
size vaad olunan cennetle sevinin. derler. (Fussilet, 30)
Rabbim Allahtr ve Ondan baka rab yoktur. diye
ncelikle tevhid inancna smsk sarlan ve sonra Allahn
(c.c.) emirleri dorultusunda istikamet zere dosdoru
yolda olanlara lm annda (can ekiirken) gle yzl
rahmet melekleri gelir ve onlara: Sakn lmden korkma-
yn, geride kalanlara da zlmeyin ve size vaad olunan
cennetle sevinin. diye mjde verirler.
Kukusuz hi kimse ameliyat olmak istemez. Ancak,
ekmekte olduu aclardan ve skntlardan kurtulup sal-
na kavumas iin baka bir alternatif olmaynca ve dok-
torlar kendisine mjde (gvence) verince hemen randevu
alr, tp tp hastaneye gider, gereken ilemleri yapar ve
ameliyat masasna yatar.
Hz. ie vlidemizin de buyurduu gibi gerekte hi
kimse lm sevmez ve istemez. Ancak, dnyann dertle-
rinden, skntlarndan ve yallkta bakalarna yk olmak-
tan kurtulup Allaha (c.c.) kavumak iin baka bir alterna-
tif olmaynca ve can ekiirken son anda cenetteki maka-
mn grnce, cn- gnlden Allaha kavumay ister ve
kafesten kurtulmak iin rpnan bir ku gibi, Rabbim beni
abuk al. diye yalvarr bile.
27
Skntlara Sabr
Sizden hibiriniz sakn lm istemesin. nk
eer slih kimse ise, (yaadka) sevabnn artmas
umulur. Eer gnahkar kimse ise, (tevbe edip) Allahn
rzasn kazanmas umulur. (Buhr)
Can ekime halinde gle yzl rahmet melekleri
tarafndan, Korkmayn, hznlenmeyin ve size vaad
olunan cennetle sevinin. mjdesini alanlarn ve son kez
gzlerini ap yukarya doru bir noktaya bakarken, cennet
bahesine dnen kabirlerini ve cennetteki yerlerini gren-
lerin dnda,
Hayatlar dertli, skntl geenler; dnyada hi glme-
yenler; huzursuz, mutsuz olanlar; hakszla urayanlar;
geim darl ekenler; srekli hastalklarla bouanlar ve
yallnda itilip kaklanlar bile, kesinlikle lm istememeli
ve Allahn (c.c.) takdir ettii vakti sabrla beklemelidir.
nk sabretmek artyla ektikleri her dertlerine ve
her skntlarna karlk maher yerinde Allah (c.c.) onlara
dalar gibi sevaplar verince ve bu sevaplar mzann (tart-
nn) sevap blmne konulunca, sevinten coacak ve
Allahm! Keke dnyada bize daha fazla dert ve daha fazla
sknt verseydin. diyecekler.
Skntlara Sabrda Zorlananlar!

Sizden hibiriniz bana gelen skntlardan dolay
sakn lm istemesin. Eer (skntlara dayanamayp)
lm isteme zorunluluunda kalrsa,
28
Allahm! Yaamak benim iin hayrl olduu srece,
bana hayat ver. lm benim iin hayrl olduu zaman
da canm al desin. (Buhr - Mslim - Nes - bni Mce - Eb Dvd)
Milyarlarca yldan beri srekli ayn yrngelerinde
dnen dnyann, ayn, gnein, yldzlarn ve galaksilerin;
Ayn yrngelerde dnmekten bktk artk! demeye haklar
olmad gibi, uzun yllar ayn ileyi eken insanlarn da,
Ayn ileyi ekmekten bktk artk! demeye haklar yoktur.
Ancak ar skntlara dayanamayp sabr gcn yiti-
ren ve bunalma girenlerin, eytann ntihar et de kurtul!
tuzana dmemeleri iin Allahm! Yaamak benim iin
hayrl olduu srece, bana hayat ver. lm benim iin
hayrl olduu zaman da canm al. diye dua etmelerini
Peygamberimiz (s.a.v.) tavsiye ediyor.
Doum ve lm
nsann cennet snavna katlmak iin ruhlar leminden
ana karnna ve ana karnnda eitli kimyasal ve fizikler
ilemler sonucu bedenle birleip dnyaya gelmesine
doum ve dnyadaki takdir edilen yaam srecini tamam-
laynca geri dnmemek zere bedenden ayrlp berzah
lemine gitmesine de lm denir.
Bedenimiz ana karnnda aama aama yaratld gibi
kabirde de aama aama rr. Aslmz, gerek ve kaltsal
kiiliimiz olan ruhumuz ise, ya cennet bahesine ya da
cehennem ukuruna dnen kabrinde kymetin kopmas-
n ve hesaba ekilecei gn bekler.
Gerekte, insann bir lemden dier bir leme geii
anlamnda olan doum ve lm, hi de kolay deildir ve
her ikisi de sancl ve skntldr. Ruhlarn ana karnnda
bedenle birleip dnyaya gelmeleri, hem anneler hem de
29
bebekler iin sancl ve skntl olduu gibi, ruhlarn dnya
leminde yllarca i ie birlikte yaadklar bedenden ayrlp
berzah lemine gitmeleri de hem bedenler hem de ruhlar
iin doumdan daha sancl ve daha skntldr.
Reslullah (s.a.v.), sekert- mevt halinde yanndaki
su kabna eline sokup yzne srdn grdm. Sonra
Allahm! lmn iddet ve skntlarna kar bana
yardm et. diye dua ediyordu. (Tirmiz - bni Mce)
Allahn (c.c.) Habbim! dedii son peygamberi hz.
Muhammed (s.a.v.) lm yatanda ecel terleri dkerken,
Allahm! lmn iddet ve skntlarna kar bana yar-
dm et. diye dua ettiine gre, bizler daha lm yatana
yatmadan ve ecel terleri dkmeden nce Allahm! lmn
iddet ve skntlarna kar bize yardm et. diye ok dua
edelim ve nasl can vereceimizi dnelim!
Eer hayvanlar lm konusunda sizin bildikleri-
nizi bilselerdi, onlardan semiz (besli, lezzetli) et yiye-
mezdiniz. (Beyhak)
Akl duygusundan yoksun olduklar iin kendi varlklar-
nn bilincinde olmadan beyinselyaplarna yklenen prog-
ram (igdleri) dorultusunda doal hayatlarn yaayan
hayvanlar, eer insanlar gibi dnya hayatnn birgn lmle
noktalanacan ve can ekie ekie leceklerini bilseler-
di, lm korkusundan ayrlarda rahata otlayp karnlarn
doyuramaz; bizler de besli, lezzetli et yiyemez ve bol bol st
iemezdik.
Ya insanlar? Dnya hayatmzn bir gn lmle noktala-
nacan ve can ekie ekie leceimizi bildiimiz ve can
30
ekie ekie len yaknlarmz gzlerimizle grdmz
halde, ne yazk ki gaflet uykusundan uyanamyoruz ve lm
gelmeden nce tevbe edip Allaha (c.c.) gerek kul ve
Peygamberimize (s.a.v.) gerek mmet olamyoruz.
Hani, nerede bizden nce bu fni dnyada yaayanlar;
lm, mezar unutup cicili bicili kkler, saraylar yapanlar;
sonra cicili bicili kklerini, saraylarn brakp yer altndaki
karanlk ukurlarda tek balarna yalnz ve garip yatanlar?
Bizler de birgn onlarn gibi olmayacak myz?
Muhtezar
lm ok yaklaan ve lm almetleri beliren hastaya
muhtezar denir. lm almetleri beliren hastann yanna
rahmet meleklerinin gelmesi iin, ncelikle hastann yatt
yerin ve odann temiz olmas, kolonya gibi alkoll kokular-
dan arndrlmas, her eit resim ve bstlerle, ba ak ve
det halindeki kadnlarn dar karlmas ve yannda sev-
dii iyi kiilerin bulunmas ok nemlidir.
Hastann yz kbleye gelecek ekilde sa tarafna ya
da bann altna yastk konup yz kbleye bakacak ekilde
srt st yatrlr. Dnyadaki son sznn kelime-i tevhid
olmas iin sevdii bir kii sa kulana yaklaarak ve yava
yava L ilhe illallah, L ilhe illallah der. Eer hasta
bunu bir defa syler ve sonra baka bir ey konumadan
lrse yeterlidir. nk dnyadaki son sz L ilhe illallah
olmu olur.
Son nefeste sylemez (L ilhe illallah demez) se bu diller

Blbl gibi dilin olsa ne fayda!
31
Dnyadaki son sz L ilhe illallah olan kimse, hi
kukusuz eninde sonunda mutlaka cennete girecektir.
Geri baz gunahlarndan dolay cehenneme atlsa bile,
gnahlarndan arnd anda cehennemden kar ve cen-
netteki yaknlarna ve din kardelerine kavuur.
lmek zere olan (hasta) larnza L ilhe illallah
demeyi telkin ediniz (syleyin, hatrlatn). (Mslim - Tirmiz - bni
Mce - Nes - Eb Dvd)

Bir kimsenin dnyadaki son sz L ilhe illallah
olursa, cennete girer. (Eb Dvd - Hkim)
Ayrca Kuran- Kermi Arapa orijinal harfleri ile dz-
gnce okumasn bilen bir kii de hastann yannda fazla
barmadan yava yava Ysn Sresini okursa, hastann
harareti gidip suya kanm gibi rahatlar ve rahmet melekle-
ri onun iin dua ve istifar eder.
Ysn, Kurann kalbidir. Kim Allahn rzasn ve hi-
ret yurdunu talep ederek (orijinal harfleri ile Ysni)
okursa, gnahlar balanr. Onu lenlerinize (ve lmek
zere olanlarnza) da okuyun. (Eb Dvd - Nes - bni Mce)
Bir kimse lrken zerinde hangi giysileri varsa,
kabrinden o giysileri ile kaldrlr. (Eb Dvd - Hkim - Beyhak)
len kimse kymet gn zerindeki giysileri ile kald-
rlacandan ve bir rivayette, berzah leminde de o giysi-
leri ile grleceinden, zerindeki giysilerin temiz ve
slma uygun olmasna zen gsterilmelidir.
32
Bir Uyar!
Can ekimekte olan hastann yanna bizim gremedi-
imiz rahmet melekleri, azap melekleri, len yaknlarnn
ruhlar, cinler ve eytanlar gelir ve her biri hasta zerinde
etkili olmaya alr. Bu nedenle ar hastann yannda yk-
sek sesle konumak, seslice alamak ve barp armak
ok zararldr. nk can acsndan kark olan kafas daha
da karr ve eytan bundan yararlanmaya yani inancn
bozup Allah korusun imansz lmesine alr.
mm Seleme radyallahu anh diyor ki:
Peygamberimiz (vefat eden) Eb Selemenin yanna
geldi, gzleri ak kalmt. (Eli ile) gzlerini kapatt, sonra
yle dedi: Ruh karken, gzler onu izler. (Mslim)
len kimsenin nce sa ve sonra sol gz kapatlr ve
kapatan kimse ksaca, Bismillh ve al milleti Reslillh
der. Ayrca aznn ak kalmamas iin lm katl bala-
madan nce alt enesi bir tlbentle yukarya doru ekile-
rek bann stnden skca balanr.
lm Katl Nedir?
lmden birka saat sonra alt enedeki kaslardan ba-
layp, bedendeki btn kaslar kapsayan sertlemeye lm
katl denir. lm katl normal artlarda yaklak 30 saat
kadar srer, sonra kaslarda geveme balar ama ardndan
hemen kokuma ve rme dnemi de balar.
lm katl belirli bir sre kokumay ve rmeyi nle-
dii iin, ssz yerlerde kalp krizi geirip lenlerin, gk
altnda kalanlarn ve tek bana yalnz yaayanlarn ani lm-
leri halinde, 30 saat kadar kokumalarn ve rmelerini
nlediinden, gerekte Allahn (c.c.) ltfu ve merhametidir.
33
lenlere Selm Gnderme
Tabinden Muhammed bni Mnkedir rahmetullahi
aleyh diyor ki:
Cbir bni Abdullah radyallahu anhm lm halinde
iken yanna gittim ve ona: Benden Reslallaha (s.a.v.)
selm syle. dedim. (bni Mce)
Kb bni Mlik radyallahu anh lm halinde iken
mm Ber (Berin annesi) yanna geldi ve ona:
Olum Bere selm syle. dedi. (Ahmed bni Hanbel)
Ber Kimdir?
Hayberde yahudiler Peygamberimize (s.a.v.) kzartl-
m bir koyun hediye ettiler. Her eyi ashb ile paylaan
Peygamberimiz (s.a.v.), koyunu yemek iin de ashb ile
birlikte yere oturunca, Ber hemen bir lokma alp yedi,
ardndan Peygamberimiz (s.a.v.) de bir lokma ald ve azn-
da bir iki defa inedikten sonra derhal karp att ve
Sakn bunu yemeyin! Koyun bana zehirli olduunu
sylyor. dedi.
Kuranda, Andolsun ki, (Hudeybiyede) aacn
altnda sana biat eden (ballk sz veren)
Mminlerden Allah raz oldu. (Fetih, 18) buyurulan yani
Biat- rdvanda bulunan ve Allahn (c.c.) kendilerinden raz
olduu sahbelerden olan Ber, zehirin etkisi ile ksa
zamanda ld.
slm ordusunun Hayberden Medineye dnnde
olunun lm haberini alan ve ar derecede zlen anne-
si mm Ber, derhal Peygamberimiz (s.a.v.) in yanna
geldi ve dedi ki:
34
Ya Reslallah! lenlerin ruhlar dnyadaki gibi birbirle-
rini tanyp grrler mi? diye sordu.
Bunun zerine Peygamberimiz (s.a.v.) yle buyurdu:
Ya mme Ber! Canm kudret elinde olan Allaha
yemin ederim ki, ruhlar dnyadaki gibi birbirini tanr ve
grrler. (Ahmed bni Hanbel)
Peygamberimiz (s.a.v.) den bu mjdeyi alan mm
Ber, olu Beri tanyan sahbelerden biri ar hastala-
nnca hemen yanna gider ve ona: Olum Bere benden
selm syle. derdi.
Mnker-Nekr meleklerinin sorularna doru cevap
veren Mminlerin ruhlar, kabirde tutsak olmayp yerde,
gklerde diledikleri gibi dolar ve tandklar ile grp
sohbet ederler. zellikle yeni gelenlere dnyadaki yaknla-
rn teker teker sorar ve dostlarndan gelen selmlar alrlar.
Yaknlarndan birinin lm haberini aldklarnda, Eyvah!
O buralara yani gklere gelmediine gre belki de siccne
(yedi kat yerin altna) gitmitir. diye zlrler.
Hsn-i Htime ve S-i Htime

nsann dnya hayatnn en gzel bir ekilde sonulanp
iman ile lmesine hsn-i htime ve kt ekilde sonlanp
kfir olarak lmesine de s-i htime denir. Peygamberler
hri, hi kimse sekert- mevt denilen can ekime halinde
ve son nefesinde nasl leceini bilemediinden, Allah
dostlar son nefeste eytana aldanmaktan korkup alam-
lar ve hibir zaman kahkaha ile glmemiler.
35
Birgn Bill (- habe) Peygamberimiz (s.a.v.) in yanna
geldi ve: Ya Reslallah! Filn kadn ld de kurtuldu dedi.
Peygamberimiz (s.a.v.) kzd ve Ancak cennete giren
kurtulur. buyurdu. (Tabern - bni Askir)
Ar engelliler, yataa baml hastalar, kimsesiz garipler,
itilip kaklanlar ve tek bana yaayan yallar lnce, genel-
de hz. Bill- Habe gibi ld de kurtuldu. denir ama, her
lm kurtulu deil ki!
nk gerek kurtulu; son nefeste imanla lmek,
kabirdeki sorgulamada doru cevap vermek ve cehenne-
min zerine kurulan srat kprsn bir ucundan dier
ucuna kadar batan baa geip o gzelim cennete kavu-
maktr.
te bu nedenle kahkaha ile glenlere atalarmzn,
Srat kprsn m getin? dedikleri gibi Peygamberimiz
(s.a.v.) de, srat kprsn geip Ancak cennete giren
kurtulur. buyurdu.
Allaha (c.c.) sonsuz krler olsun ki sevgili
Peygamberimiz (s.a.v.) in, Nasl yaarsanz yle lrs-
nz ve nasl lrseniz kabrinizden yle kaldrlrsnz.
hads-i erfi bunlarn ansa deil, kiinin yaam boyu
samimi slm yaantsna bal olduunu vurguluyor ve
yanan yreklerimize souk su serpiyor.
len kiinin alnndan (inci taneleri gibi) ter gelmesi,
iki gznden ya gelmesi ve dudaklarnn kurumas
Allahn rahmetindendir. (Tirmiz)
36
len kiinin alnndan inci taneleri gibi ter gelmesi, gz-
lerinden birer damla ya gelmesi, yznn sararmas,
dudaklarnn kurumas ve bir rivayette azndan beyaz
kpk gelmesi; Allahn (c.c.) rahmetindendir yani iman ile
lp dnya hayatnn hsn-i htime ile sonulandnn
almetidir.
Sizden her biriniz gidecei yeri (kabrini), hatta cen-
netteki ya da cehennemdeki yerini grmeden dnyadan
kmazsnz (ruhunuz bedenden ayrlmaz). (bn-i Ebiddnya)
Dnya hayatnn en son, en keskin ve en tehlikeli viraj
olan can ekime annda hastann gs hzl hzl kalkp
inerken, son nefeslerini glkle alp verirken ve can acsn-
dan tyleri diken diken olurken, son anda gzlerini ap
yukarya doru bir noktaya bakar.
te o anda insann dnya hayat ya hsn-i htime ya da
s-i htime ile yani ya Mmin ya da kfir olarak noktalanr.
Mminler cennet bahesine dnen kabirlerini ve cennet-
teki yerlerini grnce, sevinip coar ve yzleri nur gibi sararp
glmser. Kfirler de cehennem ukuruna dnen kabirleri-
ni ve cehennemdeki yanacaklar yerleri grnce, pimanlk-
tan lgna dner ve yzleri kararp irkin bir hal alr.
Bir kimse ld zaman melekler: hirete ne gn-
derdi? der. nsanlar da Arkasndan ne brakt? der
(maln, mlkn sorar). (Beyhak)
37
Mminlerin lm
Ber bni zib radyallahu anh diyor ki:
Ensardan bir adamn cenazesi iin Peygamberimiz
(s.a.v.) ile birlikte kabristana geldik. Kabrin lahdi hazrlanr-
ken, Reslullah (s.a.v.) yere oturdu, biz de etrafnda oturduk.
Bir ara Reslullah (s.a.v.) bize, iki ya da defa Kabir
azabndan Allaha snn, kabir azabndan Allaha
snn. dedi.
Sonra yle buyurdu:
Bir Mmin kul dnyadan ayrlp hirete gidecei
zaman, gkten yzleri bembeyaz, gne gibi parlak
rahmet melekleri yanlarnda cennet kefeni ve cennet
kokular olduu halde hastann yanna gelip etrafnda
otururlar.
Sonra lm melei (Azril) gelip hastann ba
ucunda oturur ve Ey tertemiz pak ruh, Allahn rzas-
na, af ve balamasna kavumak iin (bedenden)
k. der. Ruh, bir kabn azndan damlayan su gibi
kolayca bedeninden ayrlr.
Azril (a.s.) ruhu ald gibi rahmet meleklerine
verir, onlar da yanlarndaki cennet kefenine sarp ve en
gzel cennet kokularn srp gkyzne doru kma-
ya balarlar.
Mminin ruhu rahmet melekleri ile ve en gzel
misk kokularn yayarak gkyzne karken yolda
rastladklar melekler topluluu,Bu tertemiz ruh kim-
dir? diye sorarlar. Rahmet melekleri de Dnyadaki en
gzel ismi ile filn olu filn. derler.
38
Birinci ge gelince gk kapsnn almas iin izin
istenir, gk kaps hemen alr ve oradaki melekler
sevinle onu karlayp tebrik ederler. Her gkte ayn
ekilde karlanr ve her gn mukarreb (byk)
melekleri bir stteki ge kadar ona elik ederler.
Yedinci ge gelince, Allah (c.c.) buyurur: Kulumun
kitabn (adn) lliyyinde yazn ve onu yere (dnyaya)
indirin. nk ben onu (bedenini) oradan yarattm, tek-
rar oraya ide edeceim ve (kymet gn yeniden
diriltip) tekrar oradan karacam. (Eb Dvd - Hkim - Beyhak)
Allah (c.c.) Her canl lm tadacaktr. buyurduuna
gre peygamberler, evliyalar dahil, her insan az ok lm ac-
sn tadar. Ancak sekert- mevt denilen can ekime dnemi-
nin en iddetlinda, gkten yzleri bembeyaz, gle yzl ve
gne gibi parlak rahmet melekleri gelince, durum deiir ve
hastann yatt oda mnev tren alanna dnr.
Gerekte ok heybetli ve sert yapl olan Azril (a.s.),
Mminlere en gzel ekilde grnr ve hastann ba ucun-
da oturur. Hastann sayl nefesleri tkenince, bir kaptan
damlayan su damlalar ya da taze hamurdan kl eker gibi
hi incitmeden Mminlerin tertemiz ruhlarn alr ve yann-
daki rahmet meleklerine verir.
len kiinin cansz bedeni yerde yatarken ve yaknlar
Ah vah! diye cenaze ileri ile urarken, gkten gelen
rahmet melekleri onun gerek ve kaltsal kiilii olan ruhunu
cennet ipeklerine sarp ve cennet kokular srp gkyzne
kmaya balarlar. Yerle gk arasnda gruplar halinde dola-
an seyyhn melekleri len kiinin tertemiz pak ruhunu
grnce, Bu kim? diye sorarlar. Rahmet melekleri, Filn
olu filn ya da filn kz filn. deyince tanyp ona dua ve
istifar ederler.
39
Rahmet melekleri Mminin ruhu ile yedi kat gkleri
dolarlar ve her gkte melekler tarafndan trenle karla-
nrlar. Yedinci ge gelince, Allah (c.c.) buyurur: Bu kulu-
mun adn da lliyyindeki sekin kullarmn listesine yazn
ve onu tekrar dnyaya indirin. nk ben onun bedenini
topraktan yarattm, tekrar topraa ide edeceim ve ky-
mette bedeni ile birlikte tekrar topraktan karacam.
Bir kabn azndan damlayan su damlac gibi kolayca
bedeninden ayrlan ve rahmet melekleri ile birlikte yedi kat
gkleri dolarken ldnn farknda olmayan ruh, dnya-
ya dnnce ve evindeki kalabal grnce merak eder ve
yaknlarna Bunlar niin geldiler? diye sorar. Hi kimseden
cevap alamaynca, hasta iken yatt odaya girer ve yerde
yatan cansz bedenini grnce ldn anlar. Yaknlar
alarken o sevinir ve Beni abuk mezarma gtrn.
diye yalvarr.
Kfirlerin lm
Bir kfir kul da dnyadan ayrlp hirete gidecei
zaman, gkten yzleri kapkara ve korkun grnml
azap melekleri yanlarnda cehennem kefeni ve pis
kokular olduu halde hastann yanna gelip etrafnda
otururlar. Sonra lm melei (Azril) gelip hastann ba
ucunda oturur ve Ey habs (pis, necis) ruh, Allahn
gazabn ve azabn tatman iin bedenden k. der.
Azril (a.s.) engelli demir ubukla uvaln iindeki
ya pamuu eker gibi kfirin pis ruhunu damarlarn-
dan ekip alr ve yanndaki azap meleklerine verir.
Onlar da yanlarndaki cehennem kefenine sarp ve le
gibi pis kokular srp gkyzne kmaya balarlar.
40
Kfirin ruhu azap melekleri ile ve le gibi pis koku-
lar yayarak gkyzne karken yolda rastladklar
melekler topluluu,Bu habs (pis, irkin) ruh kimdir?
diye sorarlar. Azap melekleri de Dnyadaki en kt
ismi ile filn olu filn. derler.
Birinci ge gelince gk kapsnn almas iin izin
istenir ama, gk kaps almaz. Sonra Reslullah
(s.a.v.): yetlerimizi yalanlayp onlara byklk tasla-
yanlara (ruhlarna) gk kaplar almaz ve deve inenin
deliinden geinceye kadar onlar cennete giremezler.
te gnahkrlar bylece cezalandrrz (Araf, 40) yetini
okudu.
Azz ve Cell olan Allah: Onun kitabn (adn) yerin
en alt tabakasndaki Siccnde yazn buyurur ve (kfirin
ruhu) iddetle gklerden atlr. (Eb Dvd - Hkim - Beyhak)
41
berzah lemi
k
Nihayet onlardan (kfirlerden) birine lm geldii
(amel defterini ve azap meleklerini grd) zaman der
ki: Rabbim! Beni (dnyaya) geri dndrn ki, (her
eyi) terk edip geldiim o dnyada slih amel yapa-
ym. Hayr! Bu onun syledii bo szdr. nlerinde
yeniden dirilecekleri gne kadar berzah (lemi) vardr.
(Mminn, 99-100)
Berzah lemi Nedir?
Szlkte, iki ey arasndaki engele, perdeye berzah

denir. Bu nedenle insann lm ile yeniden diriltilip kabrin-
den kaldrlaca gne kadar geen bedensiz ara dneme
de berzah lemi denir.
nsann ana karnndaki hayatnn sona ermesi, insann
sonu olmayp dnya hayat denilen yeni ve farkl bir hayatn
balangc olduu gibi, dnya hayatnn sona ermesi de
insann sonu olmayp berzah hayat denilen yeni ve farkl bir
hayatn balangcdr.
nk insann asl, gerek ve kaltsal kiilii, toprak
maddelerinden yaratlan ve lnce ryp tekrar toprak
maddelerine dnen beden deil; madde tesi akll,
bilinli ve lmsz bir varlk olan ruhtur. Bu nedenle bede-
nin lm ile ruh lmez ve bedenin mezarda ryp top-
rak maddelerine dnmesi ile insann asl ve kaltsal kii-
lii olan ruhsal hayat sona ermez.
42
Mminin dnyadan k (lm), bebein ana
karn gibi dar ve karanlk yerden aydnlk dnyaya k-
mas gibidir. (Tirmiz)
Ana karn gibi dar, karanlk ve skc bir yerden dnyaya
gelen yavrular, tekrar oraya dnmek istemedii gibi dnya-
da cennet snavn kazanan ve kabirleri cennet bahesine
dnen ruhlar da tekrar dnyaya dnmek istemez ve ksa
zamanda berzah lemindeki yeni hayata uyum salarlar.
Berzah lemi Kurallar

Gklerin, yerin tek yaratcs ve btn lemlerin Rabbi
olan Allah (c.c.) yaratt her lem iin farkl kurallar koydu-
undan, ana karnndaki kurallar dnyadaki kurallara benze-
medii gibi madde tesi berzah lemindeki kurallar da
kukusuz dnyadaki kurallara benzemez.
rnein, ayn kabre zamanla birok kii gmlr. Ayn
kabir Mminlere cennet bahesi olurken, gnahkrlara da
cehennem ukuru olur. Dnyada da ayn yatakta yatan
elerden biri gzel ryalar grrken, dieri korkulu ryalar
grr. Ayn yatakta yatan elerden birinin atei 40 dereceyi
geerken, dieri de yp yorgana sarlr.
Cenazenin Ykanmas ve Defni

Bir Mslman kii ld zaman, onun cenazesinin ykan-
mas, kefenlenmesi, cenaze namaznn klnmas ve kabre defin
edilmesi; hayatta olan Mslmanlarn zerine farz- kifyedir.
Yani eer yaknlar, komular ve o yredeki Mslmanlardan
bir ksm bu grevi yaparsa, dier Mslmanlar sorumluluktan
kurtulur, aksi halde btn Mslmanlar gnahkr olur.
43
Kim bir cenazede, cenaze namaz klnncaya kadar
hazr bulunursa onun iin bir krat, (kabre) gmlnceye
kadar hazr bulunursa, onun iin iki krat sevap vardr.
(Sahabeler): ki krat ne kadardr? diye sordular. ki
da gibidir. buyurdu. (Buhr - Mslim)
Cenazelerde hazr olmak, tziye (ba sal) dilemek
ve cenaze sahiplerine yardmc olmak, din kardeliinin
hakk ve gereidir. Mslmanlar bu konuda duyarl olmal
ve Bugn onun bana gelen, yarn benim de bama
gelecektir. felsefesi ile hareket etmelidir.
Ayrca her Mslmann tand ya da tanmad bir
din kardeinin cenaze namazn klmas farz- kifye oldu-
undan, kukusuz o anda yapaca nfile ibadetlerden ok
daha faziletlidir. Bu nedenle Peygamberimiz (s.a.v.), cenaze
namazn klanlara bir krat ve kabre kadar gidip defin hiz-
metinde bulunanlara iki krat (iki da kadar) sevab verilece-
ini haber veriyor.
Kukusuz len kimse (ykanaca yere) kendisini
kimlerin tadn, kimlerin ykadn ve kimlerin kabre
indirdiini bilir. (Ahmed bni Hanbel)
Bir makinenin hurdaya ayrlmas, makine sahibinin de
hurdaya ayrlmas anlamna gelmedii gibi farkl sistemler-
den ve farkl organlardan oluan beden makinesinin hurda-
ya ayrlmas (lmesi) de, kesinlikle ruhun da hurdaya ayrl-
mas (lmesi) anlamna gelmez.
Bu nedenle beden makinesi hurdaya ayrlan (bedeni
len) kiinin ruhu, yatt yerden ykanaca yere kendisini
44
kimlerin gtrdn, kimlerin ykadn, kimlerin tabutunu
tadn, kimlerin cenaze namazn kldn ve kimlerin
kabre indirdiini ayrntlar ile bilir ve grr.
Kabir Komusu
lenlerinizi slih (iyi) kimselerin arasna gmnz.
nk hayatta olanlar kt komulardan rahatsz
olduklar gibi lenler de kt (gnahkr) komulardan
rahatsz olurlar. (Hkim)
nsan dnyadaki kt komularndan kurtulmak iin
evini deitirebilir ama, len kiinin kabrini deitirme ya da
baka bir yere nakletme seenei yok ki! Bu nedenle atala-
rmz genelde evliyalarn medfun olduu mbrek yerleri
tercih etmiler ve lnce oralara gmlmelerini vasiyet
etmiler.
Abdullah bni dem diyor ki:
Basra halkndan bir kii ld ve ld gece ei onu
kabrinde azap ekerken grm. ok zlen ei yedi gn
sonra onu yeillikler arasnda grnce, kabir azabndan
nasl kurtulduunu sormu. Ei: Benden bir gn sonra
slih bir kii vefat etti ve benim yanma gmld. Allah (c.c.)
o slih kiinin hrmetine kabir komularndan yedi kiinin
kabir azabn kaldrd. demi.
Dnyadaki en kutsal kabristan ve en gzel kabir kom-
ular, hi kukusuz binlerce sahbenin, tbinin, tebe-i
tbinin, evliyalarn, limlerin, klarn ve slihlerin medfun
olduu Medine-i Mnevveredeki Cennetl-Bak kabristan-
dr. Ancak oraya gmlmek ans deil, kader meselesidir.
45
Yeniden diriltilip kabirlerinden kaldrlan ve sorgulan-
mak zere maher yerinde toplanan insanlar korkudan
deta ecel terleri dkerken, Cennetl-Bak kabristanndan
yzleri dolunay gibi parlayan yetmi bin kii, hi sorgulan-
madan cennete gidecek ve onlardan her biri yetmi bin
kiiye de efaat edecek. Allah (c.c.) bu ciz ve gnahkr
Ahmed kuluna da ve siz okurlarmdan cn- gnlden arzu
edenlere de Cennetl-Bak kabristanna medfun olmay ve
onlarla birlikte cennete girmeyi nasib eylesin. mn...
Kabir Yolculuu
Cenaze tabuta konup da erkekler onu omuzlarna
aldklar zaman, eer o slih (iyi) bir kimse ise Beni
yerime abuk ulatrn diye yalvarr. Eer slih bir kii
deilse yaknlarna,Eyvah! Yazklar olsun, beni bu
tabutla nereye gtryorsunuz? diye feryat eder.
lnn bu feryadn insanlardan baka her ey duyar.
Eer insan duysayd, baylp derdi. (Buhr - Nes)
Sekert- mevt denilen can ekime halinde rahmet
melekleri tarafndan Korkmayn, zlmeyin ve size vaad
olunan cennetle sevinin. diye cennet mjdesini alan ve
son kez gzlerini ap bir noktaya bakarken, cennet bahe-
sine dnen kabrini ve cennetteki kklerini, saraylarn
gren Allahn sekin slih kullar,
Evinin nnden ya da cmideki musalldan kabrine
gtrmek iin yaknlar ve dostlar tabutunu omuzlarna
aldklar zaman, bayram yerine giden ocuklar gibi sevinir
ve yaknlarna Beni yerime (kabrime) abuk ulatrn.
diye yalvarr.
46
Sekert- mevt denilen can ekime halinde azap
melekleri tarafndan cehennemlik olduu bildirilen ve
son kez gzlerini ap bir noktaya bakarken, cehennem
ukuruna dnen kabrini ve cehennemde yanaca yerle-
ri gren gnahkrlar da, Eyvah! Yazklar olsun, beni bu
tabutla nereye gtryorsunuz? diye feryat edip kor-
kun lklar atar ama, ne yazk ki i iten getikten ve
cehennem ukuruna dnen kabrine girmenin dnda
btn seenekleri tkendikten sonra!..
Kabirde Karlama
D lkelere giden devlet bakanlarna, gidilerinde
havaalannda uurlama ve gittikleri lkelerde resm karla-
ma trenleri yapld gibi, len kiileri de dnyadaki yakn-
lar ve dostlar mezara kadar uurlarken, kabirlerinde tutsak
olmayan hiret lemindeki yaknlar ve dostlar da onu
kabrinde karlar ve grmek iin kabirdeki sorgulamas-
nn bitmesini beklerler.
Baz kimselerin sorgulamas ok ksa, bazlarnnki
uzun srer. Sorgulamada kelime-i ehdet getirip Rabbim
Allah (c.c.), dinim slm ve Peygamberim Muhammed
(s.a.v.) diye doru cevap verenlerin kabri geniler, Mnker-
Nekr melekleri gider ve yaknlar ile doyasya grme ve
hasret giderme balar.
Sorgulamada kelime-i ehdeti getiremeyen, Mnker-
Nekr meleklerinin Rabbin kimdir, Dinin nedir ve
Peygamberin kimdir? sorularna kekeleyip bilemiyorum
diye cevap verenlerin hemen kabir azab balar ve onunla
grmek iin bekleyen yaknlar uzaktan acyarak bakar.
47
Sizden biriniz ld zaman, sabah akam ona
gidecei yer gsterilir ve ite (kymetten sonra) vara-
can yer buras denir. (Buhr -Mslim - Tirmiz - bni Mce)
Eer cennetlik ise, kabrinden cennete alan pencere-
den sabah akam cennetteki yeri gsterilir ve te, ky-
metten sonra varacan yer buras. denir. Eer cehennem-
lik ise ona da kabrinden cehenneme alan pencereden
sabah akam cehennemdeki yeri gsterilir ve te, ky-
metten sonra varacan yer buras. denir. Cennetlik olanlar
Rabbim kymeti abuk kopar. diye yalvarrken, cehen-
nemlik olanlar da Rabbim kymeti abuk koparma. diye
yalvarr.
Kabre giren insan eer Mmin ise, namaz ba
ucunda, zekt sanda, orucu solunda ve dier hayrl
amelleri ayak ucunda durur. Azap melei ba ucundan
gelse namaz, sandan gelse zekt, solundan gelse
orucu ve ayak ucundan gelse dier hayrl amelleri
engel olur. Eer bu amelleri yoksa, azap melei onu
diledii gibi azap eder. (Tabern)
Dinin direi olan be vakit namaz vaktinde ve dzenli
ekilde klmayanlar, yoksulun hakk olan zekt tam verme-
yenler, sudan bahanelerle sonra kaza ederim diye mbarek
Ramazan aynda oru tutmayanlar ve dier hayrlar yap-
mada da gevek davranp mrn boa geirenler,
Balarn iki elleri arasna alp ok dnsnler ve
hemen tevbe edip vaktinde yapamadklar ibdetleri kaza
etsinler. Aksi halde kefeni giyip karanlk kabre girince ve
48
korkun azap meleklerini karlarnda grnce milyonlarca
defa piman olacaklar ama, ne yazk ki i iten gemi olacak!
Kabir Hayat
Kabir, ya cennet bahelerinden bir bahe ya da
cehennem ukurlarndan bir ukurdur. (Tirmiz)
Yerin stndeki varlklar grd gibi yerin altndaki
varlklar da gren ve kabrinde azap olan kfirlerin, gnah-
krlarn lklarn duyan Peygamberimiz (s.a.v.), Kabir, ya
cennet bahelerinden bir bahe ya da cehennem ukurla-
rndan bir ukurdur. buyuruyor.
Kabirler berzah lemindeki madde tesi kurallara tbi
olduundan, bizler dnya gz ile aslmz ve gerek kaltsal
kiiliimiz olan kendi ruhumuzu gremediimiz gibi, cennet
bahesine dnen kabirlerin yeilliini ve cehennem uku-
runa dnen kabirlerin ateini gremeyiz, kabir azab
ekenlerin lklarn iitemeyiz ve gerek rya dnda
ruhlarla iletiim kuramayz.
Dnyada ve Kabirde Huzur

Huzur ve mutluluk; mal, mlk, makam, mevki ve lks
yaantda deil; insann madde tesi i yaps olan znde
yani ruhundadr. Ne yazk ki yaratl amacndan sapp ib-
detlerden kopan ve gnah bataklklarnda huzuru arayanlar;
zamanla gnahlarla da tatmin olamaynca dnyalar kararr,
gnlleri daralr, sonuta ruhsal bunalma girer, hatta intiha-
ra kalkrlar.
Kabir hayat da byledir. Topran stnde lks ve kon-
for iinde yaarken bile gnlleri daralan, canlar sklan,
49
ruhsal bunalma giren hatta intihara kalkanlar, cehennem
ukurlarna dnen darack ve karanlk kabirlerinde ne
yapacaklar? Ya da ne yapabilirler ve ellerinden ne gelir ki?
te bunun tek reetesi, dinin direi ve ruhumuzun gda-
s olan bata be vakit namaz olmak zere ibadetlerimizi
dzenli bir ekilde yapmak, her eit gnahlardan nefretle
kanmak ve lnce ryp topraa dnecek olan
bedeni ap, lmden sonraki ruhsal hayata kendimizi
hazrlamaktr.
Kabir Hayatna Alma

Kukusuz, len kimse kendini kimlerin tadn,
kimlerin ykadn ve kimlerin kabrine indirdiini bilir.
(Ahmed bni Hanbel)
nsan, bedensel adan madde lemindeki ve ruhsal

adan madde tesi lemlerdeki kurallara tbi olduundan,
bedenin lm ile ruhlar lmez ve insann, gerek ve kalt-
sal kiilii hi deimez. Bu nedenle len kimse kendisini
kimlerin ykadn, tabutunu kimlerin tadn, cenaze
namazn kimlerin kldn ve kabrine kimlerin indirdiini
aka grp bildii gibi, ayrca bizim dnya gz ile gre-
mediimiz melekleri ve madde tesi ruhsal varlklar da
grr ve seslerini iitir.
Kabir oku
zerinden henz lm okunu atamayan ruhun, bir de
kabir okunu yaamamas iin, defin ii ile uraanlar ses-
siz, sakin ve yava hareket etmeli; grevlilerin dndakiler
onlarn iine karmamal ve yaknlar sadece mezarn d
50
yzeyinin dzenlenmesi ile deil, biraz da len kimsenin
mnev durumu ile ilgilenmeli ve ona itenlikle yapacaklar
samimi dualar ile yardmc olmaldr.
Osman bni Affn radyallahu anh diyor ki:
Reslullah (s.a.v.) bir lnn defin ileminden sonra
kabrin banda durdu ve yle buyurdu:
Kardeinizin balanmas iin istifar edin (affol-
masn dileyin) ve onun (L ilhe illallah) sznde sbit
kalmas (armamas) iin dua edin. nk o, u anda
sorgulanmaktadr. (Eb Dvd)
Peygamberimiz (s.a.v.) in bu tavsiyesini yerine getirmek
iin, cenazeye itirak edenler sadece hocalarn okuduu
Kuran dinlemek ve yaplan duaya min demekle yetinme-
meli, cemaatten her biri o anda sorgulanmakta olan din
kardelerinin L ilhe illallah sznde ve tevhid inancnda
sbit kalmas, gnahlarnn balanmas, korkup arma-
mas ve kabir azabndan korunmas iin Allaha (c.c.) ses-
sizce ok dua etmelidir.
Msrn Ftihi Amr bni sn Vasiyeti

Tbinden Abdurrahman bni mse rahmetullahi
aleyhi diyor ki:
Amr bni s ar hastalnda ziyarete gittik, bize dedi ki:
Beni gmdnz zaman zerime topra yava yava
atn. Sonra bir deveyi kesip ve etini paralayp taksim edecek
kadar bir zaman kabrimin yanndan ayrlmayn. nk siz
yanmdayken yerime (kabrime) alaym ve Rabbimin elileri-
ne (Mnker-Nekire) nasl cevap vereceimi dneyim.
(Mslim)
51
Defin ileminden sonra len kiinin yaknlar ve dostlar
hemen dalmayp biraz daha kabrin yannda kalrlarsa,
yeni gmlen kii kabir okunu daha abuk atlatp kabrine
alr ve sorgu meleklerine verecei cevab hazrlamaya
alr. Eer kabrin yannda beklerken Bakara Sresinin
tamamn veya ba tarafndan Elif-lm-mm ile sonundan
mener-resly okurlarsa ok iyi olur.
Kabre defin olunan meyyit (len kii), insanlar da-
lp giderken (arkalarndan) ayak seslerini iitir. (Tabern)
Lks ve konforlu saraylarda yaarken ve son model
arabas ile tur atarken, hi beklemedii bir anda Azrili
(a.s.) karsnda gren, ecel erbetini ien, teneir stnde
ykanan, kefeni giyen, tabuta binen, cenaze namaz klnan
ve yer altndaki bir ukura gmlen kimse iin,
En hazin, en ackl ve en duygusal an; yaknlarnn,
dostlarnn ve arkadalarnn onu yalnz brakp ve arkalar-
na hi bakmadan konuarak, glerek gittikleri andr.
inden derin bir ah ekip arkalarndan garip garip bakar ve
ayak seslerini yani ayakkablarnn hltsn duyar.
Ey Allahm! Sen var iken,

Ya ben kime yalvaraym?
Senin ismin gaffar iken,
Azril canm alnca,

Canm tenden ayrlnca,
Kabirde yalnz kalnca,
52
Altmzda talar batar,
stmzde otlar biter,
Ylan, yan etim yiyer,
Kabirde Sorgulama
Kukusuz kabir, hiret menzillerinin (konaklamala-
rnn) ilkidir. Eer ondan (kabirde azaptan) kurtulursa,
sonras kolaydr. Eer ondan kurtulamazsa, sonras
(maher, srat) ok gtr. (bni Mce - Tirmiz - Eb Dvd)
Kabir, hiret menzillerinin ilki yani gmrk kaps ve
bekleme salonudur. Kim kabirdeki kimlik kontrolnde
Ehed en l ilhe illallah ve ehed enne
Muhammeden abdh ve reslh diye kelime-i eh-
det getirse ve Rabbim Allah, dinim slm ve
Peygamberim Muhammed (s.a.v.) diye Mslman kim-
liini kantlarsa, sonras kolaydr. nk cennet bahesine
dnen kabrinde istirahate ekilir, len yaknlar ile doya-
sya sohbet edip hasret giderir ve kabrinde tutsak olmayp
yerde ve gklerde diledii gibi dolar.
Eer kabirdeki kimlik kontrolnde (sorgulamada), keli-
me-i ehdeti getiremez, Rabbini, dinini ve Peygamberini
bilemezse, Mslman kimliini kantlayamadndan sonra-
s ok gtr. nk hemen kabir azab balar, cehennem
ukuruna dnen kabrinde lklar, feryatlar kopar ve
len yaknlar acyp ancak uzaktan bakar.
53
Bir Uyar!
nsann lm ile beyin hcreleri de ldnden ve
bilinalt bilgileri de hfzadan silindiinden, hi kimse kabir-
deki sorgulamay hafife alp kmsemesin ve Ben keli-
me-i ehdet getirmesini, Rabbimi, dinimi ve Peygamberimi
biliyorum. diye kendine gvenmesin. Mminlerin son sna-
v olan kabirdeki sorgulama, gerekte srat kprs gibi
kldan ince ve kltan keskindir ve bu snav amak hi de
kolay deildir.
nk sekert- mevt denilen can ekime acsn ve
lm okunu henz zerinden atamadan bir de kabir oku
yaayan, sonra aniden karsna dikilen Mnker-Nekir
meleklerinin gk grlemesi gibi Men Rabbke sorgusu
karsnda oktan oka giren insann,
Korkmadan, armadan Ehed en l ilhe illallah ve
ehed enne Muhammeden abdh ve reslh diye keli-
me-i ehdeti getirmesi, sonra Rabbim Allah, dinim slm
ve Peygamberim Muhammed (s.a.v.) demesi, ancak ok
gl imana, slm yaantya ve zellikle Allahn (c.c.) lt-
funa ve yardmna baldr. Bu nedenle,
Allah iman edenleri dnya hayatnda da, hirette de
salam sz (L ilhe illallah) da sbit tutar. Allah zlim-
leri (kfirleri) artr ve Allah dilediini yapar. (brhim, 27)
Sonsuz merhamet sahibi olan Allah (c.c.), kukusuz ger-
ek Mmin kullarna dnya hayatnn en keskin virajlarnda,
sekert- mevt denilen can ekime halinde ve hiretteki
kabir sorgulamasnda korkup armamalar iin yardm eder
ve onlar L ilhe illallah Muhammedr-reslullah sznde
54
(inancnda) sbit tutar. Allah (c.c.) zlimlere, kfirlere can
ekime halinde ve kabirdeki sorgulamada yardm etmeyip
artr ve kabirlerini cehennem ukurlarna dntrr.
Mslman kii kabirde sorguya ekildii zaman,
L ilhe illallah Muhammedrerslullah diye
(Allahtan baka ilh olmadna ve Muhammedin
Allahn resl olduuna) ehdet eder. te bu
Kurandaki, Allah iman edenleri dnya hayatnda da,
hirette de salam sz (L ilhe illallah) da sbit tutar
yetinin iaret ettii anlamdr. (Buhr - Mslim)
Kabirdeki sorgulamann z ve odak noktas ncelikle,
Allah bir inancnn simgesi olan ve kelime-i tevhid, kelime-i
tayyibe denilen L ilhe illallah Muhammedrreslllah
szdr. Sonra, Rabbin kimdir, dinin nedir ve Peygamberin
kimdir? gibi bu ana balktan oluan dinin temel ilkeleridir.
len Kii Mmin se!

len kii kabre konulunca, biri kapkara ve dieri
bembeyaz Mnker-Nekir adnda iki melek gelir ve:
Rabbin kimdir, dinin nedir ve peygamberin kimdir?
diye sorarlar. len kii eer gerek Mmin ise, hi
armadan ve korkmadan Rabbim Allah, dinim slm
ve Peygamberim Muhammed (s.a.v.) diye cevap verir.
Allahn (c.c.) gerek Mmin kullar, kabirdeki Mnker-
Nekr meleklerinin Rabbin kimdir, dinin nedir ve peygam-
berin kimdir? sorularna hi korkmadan, armadan ve
kekelemeden Rabbim Allah, dinim slm ve Peygamberim
Muhammed (s.a.v.) diye cevap verince,
55
Kulum doru syledi; altna cennet rtleri de-
yin, stne cennet giysileri giydirin, kabrini yetmi zira
geniletin ve cennetten bir pencere an. diye sem-
dan (gkten) bir ses gelir.
Sonra, ok gzel gle yzl, temiz kokulu ve temiz
giyimli biri yanna gelip onu kutlar ve sen kimsin diye
sorunca, Senin dnyada yaptn slih amelinim (ib-
detlerinim) der.
Bu ilh ltuflar karsnda sevincinden coan kul,
Allahm! abuk kymeti kopar da, cennetteki ehlime
ve yerime kavuaym. diye yalvarr. (el-fethr-rabbn)
Ne mutlu!
Geici dnya hayat imanla noktalanan gerek Mminlere!
Ne mutlu!
hiret leminin ilk menzili olan kabirdeki sorgulamada,
kelime-i ehdeti getirip Rabbim Allah (c.c.), dinim slm ve
Peygamberim Muhammed (s.a.v.) diyen ve yce Rabbimizin
Kulum doru syledi. iltiftna kavuanlara.
Ne mutlu!
Cennet bahesine dnen kabrinde gerek bayram,
gerek sevinci, gerek cokuyu yaayan ve cennete girmek
iin sadece kymetin kopmasn bekleyen gerek
Mminlere!
Gklerin, yerin tek egemeni ve btn lemlerin Rabbi
olan Allah (c.c.), hz. demden gnmze kadar gelip ge-
mi ve kymete kadar gelecek olan btn din kardelerime
ve zellikle okurlarma kabre girince gerek bayram, ger-
ek sevinci ve gerek cokuyu yaamay nasib etsin ve
bizleri Firdevs cennetinde sevgili Peygamberimize (s.a.v.)
komu eylesin, min!
56
len Kii Mmin Deilse!
len kii eer Mmin deilse, melekler Rabbin
kimdir? diye sorunca, (korkup arr ve) Ah ah (diye
kekeleyip) bilemiyorum! der. Dinin nedir? diye
sorunca, yine Ah ah (diye kekeleyip) bilemiyorum!
der. Peygamberin kimdir? diye sorunca, yine Ah ah
(diye kekeleyip) bilemiyorum! deyince,
Gzlerini kapayanlarn sadece kendi dnyalar karard-
gibi hireti yok sayp kabir azabn inkr edenlerin de
sadece kendi kabirleri kararr. Yerin stnde gafletle mr-
lerini geirenler bir gn yerin altndaki karanlk kabre girin-
ce, Mnker-Nekr meleklerinin Rabbin kimdir, dinin nedir
ve Peygamberin kimdir? sorularna, korkudan arp ve
Ah vah! diye kekeleyip bilemiyorum deyince,
Kulum yalan syledi; altna ateten rt deyin,
stne cehennem giysileri giydirin, kabrini daraltn ve
cehennemden bir pencere an. diye semdan (gk-
ten) bir ses gelir.
Pencereden gelen cehennem ss onu yakarken,
daralan kabri de onu skmaya ve kemikleri atrdamaya
balar.
Sonra, yz ok irkin, pis kokulu ve pis giyimli biri
yanna gelir ve ona: te sana dnyada vaad olunan
azap budur. der. Sen kimsin diye sorunca, Senin dn-
yadaki kt amelinim. der.
Bunun zerine gnahkr kii cehennemde yanma
korkusundan, Allahm! Kymeti abuk koparma. diye
yalvarr (yani kabir azabna raz olur). (el-fethur-rabbn)
57
Ne yazk,
Fni dnyaya aldanp mrn kfir olarak noktalayanlara!
Ne yazk,
Yerin stnde lks ve konfor iinde yaarken ve Allahn
(c.c.) en gzel nimetlerinden bol bol yararlanrken kr
yerine nankrlk edenlere!
Ne yazk,
hiret leminin ilk menzili (gmrk kaps) olan kabirdeki
sorgulamada kelime-i ehdeti getiremeyen, Rabbini, dinini
ve Peygamberini bilemeyenlere!
Ne yazk,
Mnker-Nekr karsnda korkudan arp ah vah diye
kekeleyenlere ve sonra, cehennemde yanma korkusundan
kymeti abuk koparma diye yalvarp kabir azabna raz
olanlara!
Kabir Azab
Kabir azab haktr (gerektir). (Buhr)

Kabir azab haktr, buna inanmayana kabrinde azap
edilir. (Cmis-sagr)
Kabir azab baz yet-i kermelerde bil-ire (kapal
ekilde) ve pek ok sahih hads-i eriflerde aka bildirildi-
inden, asr- saadetten beri btn sahbelerin, tbinin,
etb-i tbinin, mctehid imamlarn ve ehl-i snnet limleri-
nin ittifak ve kefi ak binlerce evliyann ehdeti ile kabir
azab haktr, gerektir; inkr edenlere frka-i dlle (sapk
frkalar) denir.
58
nan ve yaantlar ile slma ters den, gizli amalar
ve kimlere hizmet ettikleri bilinmeyen ve dinle ilgisi olmayan
baz sapk akademisyenlerin, belirli kanallardaki samalk-
larna inanp kabir azabn inkr edenler, yer altndaki
karanlk kabre girince binlerce defa piman olacaklar ama,
bu pimanlklar onlar kabir azabndan kurtaramayacak!
k Yunus diyor ki:

Kitaplara inanmayan,
Birgn olur inanrsn.
Bana lm yoktur diyen,
ldn gn inanrsn.
Ben de k Yunusun bu szlerine aynen katlmakla

birlikte ayrca, Kabir azabna inanmayan, Kabre girdiin
gn inanrsn. diyorum.
Kabir azab ehl-i snnet inancnn temel ilkelerinden
olduundan, bu konuyu biraz aalm ve ncelikle kabir
azab ile ilgili yet-i kermelere ve sonra hads-i eriflere
bakalm.
Kim benim zikrim (emrim) den yz evirir (ibdet-
lerden kopup gnahlara ynelir) se, onun iin dar,
skntl bir yaam vardr. (T-H, 124)
Eb Hureyre radyallahu anh diyor ki:
Reslullah (s.a.v.) sahbelere: Onun iin dar, skn-
tl bir yaam vardr. yetinin kimin hakknda nzil
olduunu (indiini) biliyor musunuz? diye sordu.
59
Sahabeler: Allah ve Resl bilir deyince buyurdu ki:
Bu yet, kfirin kabir azab hakkndadr. Kfire
kabrinde doksan dokuz tnnn musallat olur. dedi.
(Sonra) Tnnn nedir biliyor musunuz? diye sordu.
Sahabeler: Hayr! deyince, buyurdu:
O, yedi bal (iri yapl ve ok zehirli) bir ylandr.
Kfirleri, kabirlerinden kaldrlacaklar gne (kymete)
kadar srp sokar ve iirirler. (Tirmiz - bn-i Ebiddnya - bn-i Hibban)
Dnyada zehirli bir ylan bizi srp soksa ya da kck
bir kenecik bedenimize yapp kanmz emmeye balasa
hemen cile gideriz. Peki ama, kabirde iri yapl ve ok
zehirli doksan dokuz ylan birden saldrp bizi srrken ne
yapabiliriz ve nereye gideriz ki? te bunlar iyi dnelim ve
dn olmayan kabir yolculuuna ok iyi hazrlanalm!..
(Firavun ve kavminin azab) atetir ki, onlar (kabir-
de) sabah akam o atee arz olunacaklar. Kymetin
koptuu gnde de, Firavun kavmini azabn en iddet-
lisine atn (denilecek). (Mmin, 46)
Firavun ve kavmi (toplumu), sriloullarndan yeni
doan erkek ocuklarn henz gzlerini ap dnyay gr-
meden ve annelerinin memelerinden bir damlack st
emmeden, sadece erkek olduklar iin ev halknn gz
nnde ldrp annelerinin, babalarnn ve yaknlarnn
canlarn yakyorlard.
Hkmdarlk nvan ile yetinmeyip ilhlk taslayan
kanl diktatr Firavun ve onun zulmlerine isteyerek ortak
olan kavmi, ldrdkleri erkek ocuklarnn ve yaknlarnn
60
canlarn yaktklar gibi kendileri de kabirlerinde sabah
akam atee (cehenneme) arz olunup (yaklatrlp) binler-
ce yldan beri cayr cayr yandklar gibi kymete kadar da
yanacaklar.
Kymet kopunca kabirdeki azaplar sona erecek ama,
maher yerindeki sorgulamadan sonra Allah (c.c.) korkun
zebni meleklerine: Firavun kavmini azabn en iddetli-
sine atn. diye emir verince, Ah kabrimiz! diye kabir aza-
bn arayacaklar.
Azap Melei
(Kabirdeki sorgulamadan) sonra, kr, sar ve dil-
siz azap melei gelir ve elindeki balyozla vurmaya ve
azap etmeye balar. len kii azap meleinin her vuru-
unda korkun lklar atp o kadar barr ki, cin ve
insanlarn dnda btn varlklar onun ln duyar.
(Eb Dvd - Hkim - Beyhak)
Dnya hayatnn birgn lmle noktalanacan, sonra

kabir denilen yer altndaki karanlk bir ukurda yalnz kala-
can unutan gfiller, kabirdeki sorgulamada korkudan Ah
vah! diye kekeleyip Mnker-Nekr meleklerinin sorularna
Bilemiyorum. diye yant verince, sorgu melekleri gider ve
ardndan kr, sar, dilsiz ve ok heybetli azap melei gelir.
Gzleri grmedii iin kime ve nereye vurduunu gr-
mez. Kulaklar sar olduu iin azap ettii kiinin lklarn
duyup acmaz ve dilsiz olduu iin azap ettii kii ile iletiim
kuramaz. Kfirleri kymete kadar ve gnahkr Mminleri
gnahlarndan arnncaya kadar azap eder.
61
Bedirde ldrlen Mrikler
Bedir sava Mslmanlarn kesin zaferi ile sonulann-
ca, Peygamberimiz (s.a.v.) Eb Cehil, Utbe ve eybe gibi
azl mriklerin gml olduu ukurlarn bana gitti ve
onlara:
Allahn vaad ettii azabn hak olduunu grdnz
m? dedi.
Bunun zerine hz. mer: Ya Reslallah! Onlar l,
senin szlerini duyuyorlar m? dedi.
Peygamberimiz (s.a.v.):
Nefsim kudret elinde olan Allaha yemin ederim ki,
onlar benim szlerimi sizden daha iyi duyuyorlar,
ancak (sesli) cevap veremezler. buyurdu. (Mslim)
Eb Cehilin Kabir Azab

Abdullah bni mer radyallahu anhm diyor ki:
Bir gece Mekke dn Bedirin yaknndan geerken,
bir ukurdan boynundan zincire bal olan bir kii kt ve:
Ey Abdullah! Bana su ver, su. dedi.
Az sonra elinde demir balyoz olan biri geldi ve bana:
Sakn ona su verme! dedi. Sonra elindeki demir balyozla
iddetle vurdu ve o kiiyi tekrar ukura att.
Medineye varnca hemen Reslullah (s.a.v.) in yanna
gittim ve Bedirde grdklerimi anlattm.
Peygamberimiz (s.a.v.):
O, Allah dman Eb Cehildir ve kymete kadar
yle azap olacaktr. buyurdu. (Tabern)
62
nsanlar Kabir Azabn Duysa
Eer (azap olanlarn lndan) korkup da lenle-
rinizi defin etmeyi (gmmeyi) terk edeceinizden kork-
masaydm, size kabir azabn iittirmesi iin Rabbime
dua ederdim. (Mslim - Ahmed bni Hanbel - Nes)
Eer insanlar kfirlerin, mnafklarn, ateistlerin ve
gnahkr Mslmanlarn kabre yaklatklar andaki kor-
kun lklarn ve barp armalarn duysalard, lenin
en yaknlar bile korkudan tabutu atp kaarlard. Bu durum-
da hi kimse cenazesini defin edemeyeceinden, yeryz
kokuup ryen insan cesetleri ile dolard.
Bedeni ryenler Azaptan Kurtulur Mu?

Hayr! nk kabir azab, gerekte berzah azabdr;
buna talib bb ile kabir azab denir. Bu nedenle len kii-
nin gnahlarnn karlnda azab ekmesi ya da ibdetle-
rinin karlnda dllendirilmesi iin mutlaka bir kabre
gmlmesi art deildir.
yle ki: len bir kiinin bedeni yanp kl olsa ya da
sapk inanllar tarafndan trenle yaklp eti, kemii kl olsa
ve klleri Ganj Nehrine atlsa, ssz lde tek bana yaa-
yan kiinin bedeni ryp toprak olsa ve topraklar kum
frtnas ile uzaklara savrulsa, denizde boulup len kiinin
cesedi balklar tarafndan paralanp yutulsa ve onu yutan
balklar da baka balklar yutsa,
lm nedeni ve bedeni ne olursa olsun, her insan ld-
anda berzah lemindeki kurallara tbi olduundan, son
nefeste imanla len Mminlerin ruhlar cennet bahesi
63
ortamnda mnev feyizler ve ruhsal zevklerle berzah le-
minde zgrce dolar. Son nefeste imansz len kfirlerin
ruhlar da cehennem ukurlar ortamnda kabir azabn
ekerken bin pimanlkla kvranr. nk kabir azab sade-
ce bedene bal olmayp dorudan ruh zerinde younla-
an, dnyada ei benzeri olmayan ve yaanmadan tam
anlam ile bilinemeyen farkl bir olaydr.
Son nefeste imanla len gnahkr Mslmanlarn kabir
azab, arkalarndan gelen dualar ve eitli hayrlarla srekli
hafifler ve zamanla sona erer. Kfirlere, mnfklara ve ate-
istlere arkalarndan dua etmek haram olduundan, onlara
hibir sevap gitmez ve kabir azaplar da hi hafiflemez.
Kabir Skmas
Cbir bni Abdullah radyallahu anhm diyor ki:
Sad bni Muz lnce Reslullah (s.a.v.) ile birlikte cen-
zesine gittik. Reslullah (s.a.v.) cenze namazn kldrd,
sonra kabre kondu ve st toprakla rtld. Reslullah
(s.a.v.) aniden Sbhnallah dedi, biz de Sbhnallah
dedik, sonra Allah Ekber dedi, biz de Allah Ekber dedik.
Sahbeler, Reslallaha (s.a.v.) neden nce subhnal-
lah, sonra Allah Ekber dediini sordular?
Bu slih (iyi) kulu kabri skt, Allah kabrini genile-
tinceye kadar yle yaptm. (Tabern)
Kabir, her mevtay mutlaka skar. Eer kabir skma-
sndan bir kii kurtulacak olsayd, Sad bni Muaz kur-
tulurdu. (Nes - Beyhak)
64
Sad bni Muaz Kimdir?
Ensardan ve Evs Kabilesinin reisi olan Sad bni Muaz,
Peygamberimiz (s.a.v.) in hicretinden nce Musab bni
Umeyrin daveti ile Mslman oldu. Medinede en ok sz
geen ve saygn bir kiilii olan Sad bni Muazn Mslman
olmas ile, Medinede slmn n ald, kabilesinden
erkek kadn yzlerce kii hemen Mslman oldu ve
Medinede slm hzla yaylmaya balad.
Hicretten sonra Peygamberimiz (s.a.v.) in yanndan hi
ayrlmad. Bedir, Uhud, Hendek savalarna katld ve elinde
klc ile Peygamberimiz (s.a.v.) in zel ve yakn korumaln
yapt. Hz. Eb Bekir muhcirlerin en faziletlisi olduu gibi
Sad bni Muaz da ensarn en faziletlisi idi ve hz. mer gibi
otoriter bir yapya sahipti.
Hendek Savanda kolundan ald bir ok yarasnn
etkisiyle lnce, Peygamberimiz (s.a.v.): Sad bni Muazn
lm ile Arr-rahman titredi. (Mslim - Ahmed bni Hanbel -
Tabern - Hkim) ve dier rivayette, Yetmi bin melek cenaze-
sinde hazr bulundu. buyurdu.
Peygamberimiz (s.a.v.) in bizzat tabutunu tad,
cenaze namazn kldrd ve defin ilemi olurken kabrinin
bandan hi ayrlmayp srekli onu izledii,
Sad bni Muaz Kabri Neden Skt?

Tasavvuf ehline gre, aslmz olan toprak gerekte
bizim z annemizdir. Uzun yllar yavrusuna hasret kalan bir
anne, yavrusuna kavutuu anda ona hasretle sarlp, ef-
katle skarken yavrusunun cann biraz actt gibi, Sad
bni Muaz gibi bir yavrusuna yllarca hasret kalan kabri de,
ona hasretle sarlp, efkatle skarken Sad bni Muazn
cann tabiki biraz actt.
65
Ancak!
Aslmz ve gerek annemiz olan toprak, Sad bni Muaz
gibi slm kahraman vefakr yavrularn ltufla karlayp,
hasretle sarlp ve efkatle skarken, Eb Cehil gibi Allah ve
Peygamber dman vefasz yavrularn da lnetle karla-
yp, fke ile sarlr ve nefretle skar. te buna kabir azab
denir.
Kabir Azabndan Koruyucu nlemler

Kabre giren insan eer Mmin ise, namaz ba
ucunda, zekt sanda, orucu solunda ve dier hayrl
amelleri (ileri) ayak ucunda durur.
Azap melei eer ba ucundan gelse namaz,
sandan gelse zekt, solundan gelse orucu ve ayak
ucundan gelse dier hayrl amelleri ona (azap melei-
ne) engel olur.
Eer bu amelleri yoksa, azap melei diledii gibi
onu azap eder. (Tabern)
Topran stnde yaarken ve geici dnya ileri ile
oyalanrken, ncekiler gibi kendisinin de birgn leceini,
yakasz gmlei (kefeni) giyip yer altndaki karanlk bir
ukura gmleceini ve kabrinde yalnz kalacan unutma-
yan Allahn gerek Mmin kullar,
Kukusuz be vakit namazn vaktinde dzenli bir ekil-
de klar, zektn hell kazancndan verir, ayrca yaknlarn
ve yoksullar gzetir, yazn en uzun ve en scak gnlerinde
gnl holuu ile orucunu tutar ve dier her eit hayrl
ileri de ihls ve samimiyetle yapar.
66
te bunlar topran altna girince ve dostlar onu yalnz
brakp gidince, nce namaz gle yzl, nurlu ve sevimli
bir ekilde gelip selm verir ve azap meleklerine kar onu
korumak iin ba ucunda durur. Sonra zekt ayn ekilde
gelip sa tarafnda, orucu ayn ekilde gelip sol tarafnda ve
dier hayrl amelleri de ayn ekilde gelip ayak ucunda
dururlar ve ona: Sakn korkma! Dostlarn seni yalnz bra-
kp gittiler diye zlme! Azap meleklerine kar biz seni
koruruz. diye ona gvence verirler.
Azap melei ba ucundan gelse namaz, sa tarafn-
dan gelse zekt, sol tarafndan gelse orucu ve ayak ucun-
dan gelse dier hayrl amelleri (ibdetleri) azap meleine
engel olur ve onu her eit kabir azabndan korurlar.
Aksi halde,
Topran stnde yaarken ve geici dnya ileri ile
oyalanrken, ncekiler gibi kendisinin de birgn leceini
unutup ibdetlerden kopan ve her eit gnahlara, elence-
lere dalan kii, topran altna girince vay haline vay! nk
azap melei diledii gibi onu azap eder, korkun lklarn
cinlerden ve insanlardan baka btn varlklar duyar ve
zavall gfil yer altndaki kabrinde azap ekerken, hell
haram demeden kazand mallarn sevmedii kiiler fi-
yetle yer.
Eer siz benim bildiklerimi bilseniz ok alar, az
glerdiniz. (Buhr - Mslim)
Eer biz can ekime, lm, kabirde sorgulanma ve
kabir azab gibi sadece bu konularla ilgili Peygamberimiz
(s.a.v.) in bildiklerinin milyonda birini bilsek, azap meleklerini
67
grsek ve kabir azab ekenlerin korkun lklarn duy-
sak, alamaktan gz yalarmz dinmez, boazmzdan tatl
bir lokma gemez ve srat kprsn gemi gibi kahkaha-
lar atp glemezdik.
Ey insanlar! Kabir azabndan Allaha snn; nk
kabir azab haktr. (Ahmed bni Hanbel)
Reslullah (s.a.v.) in, kabir azabndan Allaha snd-
n iittim. (Mslim)
Reslullah (s.a.v.) namazlarn ardndan, Ey Cebrilin
ve Mkilin Rabbi olan Allahm! Beni cehennemin
ateinden ve kabir azabndan koru. diye dua ederdi.
(Ahmed bni Hanbel)
lm yatanda ecel terleri dkerken bile mmetim!

mmetim! diye mmet akyla yanan, kabir lemini ve
kabir azabn en iyi bilen Peygamberimiz (s.a.v.), Kabir
azabndan Allaha snn. diye bizi uyaryor ve bizzat
kendisi de kabir azabndan Allaha snarak bize rnek
oluyor.
Sizden her biriniz (namazda) teehhdden sonra
drt eyden Allaha snsn ve yle desin: Allahmme
inn ez bike min azabi cehenem ve min azabil-kabri
ve min fitnetil-mahya vel-memat ve min erri fitne-
til-meshid-deccal (Allahm! Cehennem azabndan,
kabir azabndan, hayat ve lm fitnesinden ve mesh dec-
calin errinden sana snrm.) (Mslim - Nes - Eb Dvd)
68
Bizim gibi vefsz ve gnahkr mmetini cehennemin
ateinden ve kabir azabndan korumak iin rpnan
Peygamberimiz (s.a.v.) in tavsiye ettii bu duann Arapa
asln ezberleyip namazlarn ardndan cn- gnlden oku-
yalm ve din kardelerimize de tavsiye edelim.
Bir Gerei de Unutmayalm!
Hi kimse ilmine ve ibdetlerine gvenip kesinlikle ben
kendimi kurtarrm havasna girmesin ve kendini dev ayna-
snda grmesin. Bu nedenle ecel erbetini iip kabre girme-
den, Mnker ve Nekr melekleri Men Rabbke diye bizi
sorguya ekmeden nce uyanp tevbe edelim, kabir aza-
bndan Yce Allaha snalm ve kabir azabna neden olan
her eit gnahlardan titizlikle kanalm.
Kabirde Yeillik
Reslullah (s.a.v.) bir kabrin yanndan geerken, Bana
iki hurma dal getirin. buyurdu. Bu iki daln birini ba
ucuna, dierini ayak ucuna dikti.
(Sahabeler): Bunlarn ona bir faydas olur mu? dediler.
Bunlar kuruyuncaya kadar kabir azabnn bir ksm
hafifler. (Ahmed bni Hanbel)
Bitki trlerinden her biri lnceye yani kuruyuncaya
kadar, kendilerine zel farkl tesbihatlarla Allah (c.c.) tesbih
(zikir) ederken mnev atmosfer oluur. Kabirdeki mevtalar
onlarn tesbihatn dinlerken ruhsal zevkler alp rahatlar ve
azaplar ksmen de olsa biraz hafifler.
69
drar ve Nemmamlk
Abdullah bni Abbas radyallahu anhm diyor ki:
Reslullah (s.a.v.) birgn iki kabrin yanndan geerken
yle buyurdu:
Bu ikisi kendilerince byk deil, ancak gerekte
byk olan gnahlarndan dolay (kabirde) azap oluyor-
lar. Bunlardan biri idrardan saknmaz, dieri de nem-
mamlk yapard.
Sonra bir taze hurma dal alp ikiye bld ve her birini
bir kabrin stne dikti.
(Sahabeler): Ya Reslallah! Niin byle yaptn? deyince,
Bunlar kuruyuncaya kadar kabir azabnn hafifle-
mesini mit ederim. buyurdu. (Buhr - Mslim - Eb Dvd)
drardan Saknma
drardan ok saknn! nk kabir azabnn ou
ondandr. (Tabern - Hkim)
Dinin direi ve Mminlerin mrac olan namazn n
artlarndan birincisi hadesten taharet yani abdest, gusl
almak ve ikincisi necasetten taharet yani idrar, dk gibi pis
eylerden temizlenmektir. Bu iki art olmadan abdest ve
namaz geersiz olacandan, idrardan saknmak ok nem-
lidir ve bu nedenle kabir azabnn ou ondandr.
70
stibra ve stinca
Tuvalette n ve arkadan gelen necaseti (idrar, dky)
gzelce temizlemeye istinca ve tuvaletten knca erkekle-
rin hemen abdest almayp idrar szntsnn kesilmesini bek-
lemelerine istibra denir. Kim istinca ile istibray zenle
uygularsa, hi kukusuz onun abdesti, namaz tam olur ve
lnce bu adan kabir azabndan emin olur.
Nemmamlktan Saknma
Eler, kardeler, yakn akrabalar, komular, arkadalar
ve dostlar arasndaki iyi ilikileri kskanp aralarn bozmak ve
fitne, fesat sokmak iin birinden dierine lf (sz) tayana
nemmam ve bu ahlk d irkin ii yapmaya nemmamlk
denir.
Eyalar zdd ile bilinir. derler. ki kardein arasn
bulup bartrmak, dargn olan komular bartrmak ve
elerin arasn bulup yuva yapmak ne derece sevap ise,
kardelerin, komularn ve elerin arasn bozmak iin birin-
den dierine lf tamak ve yuva ykmak da ayn derece de
gnah olduundan,
Nemmam (gnahndan arnmadan) cennete giremez.
(Buhr - Mslim - Eb Dvd - Tirmiz)
Nemmamlk, kskanlktan kaynaklanan psikolojik bir

hastalktr ve bu hastala yakalananlarn tevbe etmeleri
gtr. nk nemmamlk yapan yani ara bozmak iin biri-
lerinden dierlerine lf tayan kii, eer tevbe etmeden ve
aralarn bozmak iin lf tad kii ya da kiilerden helllik
almadan lrse, bunun bedelinin bir ksmn kabirde ve arta
kalann da cehennemde demeden cennete giremez.
71
ehitler
Allah yolunda ldrlen (ehit) lere ller deme-
yin! Hayr onlar (l deil) diridir, ancak siz (onlarn
hayatn) anlayamazsnz. (Bakara, 154)
Peygamberlerden sonra en stn mnev derece,
ehitlik derecesidir. Bu nedenle yet-i kermede Allah
yolunda ldrlen (ehit) lere ller demeyin. buyu-
ruluyor. Ancak ehitlerin hayat, meleklerin hayat gibi
madde tesi lemlerdeki kurallara tbi olduundan, bizler
ehitlerin yerde yatan tozlu, toprakl, yaral, kanl, hatta par-
alanm bedenlerine bakp onlara ller demeyelim.
nk Allah (c.c.): Hayr onlar (l deil) diridir, ancak
siz (onlarn hayatn) anlayamazsnz. buyuruyor.
Ehl-i snnet inancna gre, hayat iin beden art deil-
dir. rnein, madde tesi ruhsal varlklar olan meleklerin
bizim gibi et ve kemik ynndan oluan bedenleri olmad
halde, onlar diridir ve bizden daha akll, daha bilinli ve
daha gldr.
Allahn dinini egemen klmak, i ve d dmanlara
kar vatan savunmak, din kardelerinin cann, maln ve
namusunu korumak iin Allah yolunda arprken len ve
ldrlenlere ehd-i hkm denir. Yani bu tr ehitlere
dnyada ve hirette ehitlik hkmleri uygulanr.
yle ki: Hanef, f, Mlik ve Hanbel mezheblerine
gre, Allah yolunda din dmanlar ile arprken yarala-
nan ve hastaneye ya da baka bir yere nakledilmeden
sava alannda len ehitlerin cenazeleri ykanmaz ve kanl
elbiseleri ile gmlr.
72
Mnker-Nekr melekleri kendilerinden daha stn dere-
cede olan ehitleri, Rabbin kimdir, dinin nedir ve Peygamberin
kimdir? diye sorgulayamaz. Kabir, Allah yolunda len ya da
ldrlen ehitleri skamaz ve azap melekleri onlarn evre-
sine, hatta kabir komularna bile yaklaamaz.
ehitlerin Gnah Varsa?
Allah, ehidin kul hakk dndaki btn gnahlarn
balar. (Mslim)
Allah yolunda ehit olmak iin Mmin olmak art, hi
gnahsz olmak art deildir. Bu nedenle ehitlerin kaza
namaz ve kaza orucu gibi borlar ya da baka gnahlar
olsa da, Allah (c.c.) kul hakk dndaki btn gnahlarn
affedip balar ve ehitler hiret lemine annelerinden
doduklar gnk gibi tertemiz gnahsz giderler.
Kul Hakkna Gelince,
Geri maher gn hi kimse karlnda sevap alma-
dan en yaknna bile hakkn hell etmez ama, hiret zengi-
ni olan ehitler iin bu bir sorun olmaz ki! nk btn
gnahlar silinip sadece sevaplar kaldndan, hak sahiple-
rine sevap olarak haklarn verir, sonra srat kprsn ku
gibi uup doruca cennete giderler.
Dier ehitler
Reslullah (s.a.v.): Siz kimleri ehitlerden sayyor-
sunuz? diye sordu. Sahbeler: Ya Reslallah! Kim Allah
yolunda ldrlrse o ehittir, dediler.
73
Peygamberimiz (s.a.v.): O zaman mmetimin ehit-
leri ok azdr. buyurdu.
Sahbeler: Ya Reslallah! O halde kimler ehittir? dediler.
Peygamberimiz (s.a.v.): Allah yolunda ldrlen
ehittir. Allah yolunda len ehittir. Veb (gibi salgn
hastalk) tan len ehittir ve suda boularak len
ehittir. buyurdu. (Mslim - bni Mce)

ehitler be ksmdr. Veb (gibi salgn hastalk) tan
len, ishalden len, suda boulup len, gk altnda
kalp len ve Allah yolunda savarken len ehittir.
(Buhr - Mslim - Tirmiz)

Mal urunda (bouurken) ldrlen ehittir. Kan
urunda (cann savunurken) ldrlen ehittir. Dini
urunda ldrlen ehittir. Ei, ocuklar urunda
(onlar savunurken) ldrlen ehittir. (Eb Dvd - Tirmiz)

Garip len kii ehittir. lm annda gzn ap
sana, soluna bakar, bir dost gremeyince ei ve
ocuklar aklna gelip glkle nefes alp vermeye ba-
lar. Allah her nefesinde onun iki milyon gnahn siler
ve iki milyon da sevap verir. (Tabern)

Kim cn- gnlden ehit olmay isterse, ehit
olmasa bile ona ehitlik sevab verilir. (Mslim)
74
Kim cn- gnlden Allah Teldan ehit olmay
isterse, yatanda lse bile Allah onu ehitlik derece-
sine ulatrr. (Buhr - Mslim - bni Mce)
ehitlik, kul hakk dndaki btn gnahlardan arnma-
nn, kabirdeki sorgulamadan ve kabir azabndan kurtulma-
nn kesin sigortasdr. Bu nedenle gnl uyanan ve Allaha
ynelen her Mmin ehit olarak lmeyi ister ama, Allah
(c.c.) diledii kuluna bunu nasip eder ve hi kimse takdir
edilen eceli gelmeden lemez.
Kabir Azabndan Kurtulanlar

Cuma gn veya cuma gecesi len Mslman,
Allah kesinlikle kabir azabndan korur. (Tirmiz)
Cuma gn veya perembeyi cumaya balayan gece
len ve cuma gn ikindi vakti girmeden (ikindi ezan okun-
madan) nce mezara defin edilen Mslmanlar, Allahn
(c.c.) ltfu ile kabirdeki sorgulamadan ve kabir azabndan
kurtulmu olurlar.
Mlk Sresi
Kuranda otuz yetten oluan bir sre vardr ki, o
bir kiiye efaat etti ve o kii baland (kabir azabn-
dan kurtuldu). O sre: Tebrekellez biyedihil-mlkdr.
(Eb Dvd - bni Mce - Tirmiz - Hkim)
75
Cbir radyallahu anhm diyor ki:
Reslullah (s.a.v.) her gece yatmadan nce Secde ve
Mlk srelerini okurdu. (Tirmiz)
Reslullah (s.a.v.) in sahbelerinden biri, kabir olduu-
nu bilmeden (gece) bir kabrin zerine adrn kurmu; bir
de bakm ki oras bir insan kabri ve kabirdeki kii Mlk
Sresini okuyor ve sonuna kadar okuyup tamamlam.
Medineye gelince hemen Peygamberimiz (s.a.v.) in
yanna geldi ve dedi ki: Ya Reslallah! Ben, kabir olduunu
bilmediim bir yere (gece) adrm kurdum; halbuki oras
kabirmi. O anda kabir iindeki kii Mlk Sresini okuyordu
ve sonuna kadar tamamlad.
O (Mlk sresi) mnidr, o mnciyedir (okuyan)
kabir azabndan kurtarr. (Tirmiz)
Mni, kabir azabna mni (engel) olan demektir.
Mnciye de kabir azabndan kurtarc demektir. Her gece
yatmadan nce Mlk Sresini okuyan kiiye azap melekle-
ri yaklaamaz ve onu kabrinde azap edemezler. nk
Mlk Sresi heybetli bir ekilde gelip azap meleklerine
engel olur ve okuyan kiiyi kurtarr.
Dnya hayatnda sevdii bir ameli (ibdeti) srekli
yapan ve ondan ruhsal zevk alan kii, lnce kabrinde de
ayn ameli srekli yapar, ondan ruhsal zevk alp rahatlar ve
kabir azabndan korunur.
Abdullah bni Abbas radyallahu anhm tbinden biri-
ne dedi ki:
76
Seni sevindirecek bir sz sana haber vereyim mi? O
kii evet deyince dedi ki: Tebrekellez biyedihil-mlk sre-
sini ok oku, onu ezberle; eine, ocuklarna, yaknlarna ve
komularna da ret.
nk o mnciyedir, okuyan kiiyi kabir azabndan kur-
tarr. O mcdiledir, okuyan kiiyi kurtarmak iin kymet
gn mcdele eder. Onu ezberleyeni Allah kabir azabn-
dan korur. (el-Fethr-rabbn)
Hudutta nbet beklerken len kiiyi, Allah kabir
azabndan korur. (Tabern)
Kabir Ziyareti
Size kabirleri ziyaret etmenizi yasaklamtm. Artk
ziyaret edebilirsiniz. (MslimTirmiz - Nes)
slmn ilk yllarnda Mekkede ve Medinede sadece
mriklere it kabirler ve kabristanlar vard. Bu nedenle
Peygamberimiz (s.a.v.) Ashb- kirama kabirleri yani m-
riklerin kabirlerini ziyaret etmelerini ve onlara dua etmelerini
yasaklamt.
Medinede ilk vefat eden sahbe nvann alan muh-
cirnden Osman bni Mazn (r.a.) lnce, Mslmanlara it
zel bir kabristana gerek duyuldu. Ashb- kiram, Medine
ve evresinde kabristan iin uygun bir yer aratrrken
Peygamberimiz (s.a.v.), Baki (Bakiul-garkad) ile emro-
lundum. buyurdu. Bunun zerine Osman bni Mazn
(r.a.), sonradan Cennetl-Bak denilen yere ilk defin edilen
sahabe oldu.
77
Zamanla Osman bni Maznun yanna gmlen
Mslmanlar oalnca ve Cennetl- Bak denilen yer
slm kabristan olunca, Peygamberimiz (s.a.v.): Size
kabirleri ziyaret etmenizi yasaklamtm. Artk ziyaret
edebilirsiniz. buyurarak, kabirleri ziyaret etmelerine izin
verdi.
Reslullah (s.a.v.) gecenin sonuna doru Cennetl-
Bakye (kabristana) gider ve: es-Selm aleykm, ey
Mminler yurdunun ehli! Yarn iin gelecei vadolunan
ey (lm) size geldi. nAllah biz de arkanzdan gele-
ceiz. diye selm verir ve sonra, Allahm! Bakiul-garkad
ehlini mafiret eyle. diye dua ederdi. (Mslim - Nes - Beyhak)
Kabir ziyareti Peygamberimiz (s.a.v.) in hem szl ve
hem fiil uygulamalar ile sbit olduundan, kabirleri ziyaret
etmek erkeklere snnettir. Kadnlar da gzelce rtnme
koulu ile seslice alamadan ve atlar yakmadan yaknla-
rnn kabirlerini ziyaret edebilirler. Nitekim hz. ie (r.a.)
kardei Abdurrahmann kabrini ziyaret ederdi.
Tbinden bni Eb Melike diyor ki:
Birgn ie (r.a.) kabristandan geliyordu. Ya ie
nereden geliyorsun? diye sordum. Kardeim
Abdurrahmann kabrinden (ziyaretten) geliyorum. dedi.
Reslullah (s.a.v.), kabir ziyaretini yasaklamad m? dedim.
Evet nce yasaklad, sonra izin verdi. dedi. (bn-i Ebiddnya)
Kabirleri ziyaret etmek isteyenler, ziyaret etsin.
nk kabir ziyareti bize hireti hatrlatr. (Tirmiz - Eb Dvd)
78
Kabristana ziyarete gidenler, sadece bir Ftiha okumak
ve birka damla gzya dkmekle yetinmemeli, birgn ben
de leceim diye kendini kabir hayatna hazrlamal ve hi-
ret lemine yatrm yapmaldr.
nk lm sadece kabristanda yatanlarn kaderi deil
ki! Dn onlar bizim gibi idiler,yarn biz de onlarn gibi olaca-
z. Sonra gnl dili ile kabristanda yatanlara neistediklerini
soralm? Onlar bugn bizden ne istiyorlarsa yarn biz de
bakalarndan ayneyleri isteyeceimizi unutmayalm!
Kabirlere Sayg
Sizden birinizin bir ate koru zerine oturup elbise-
sinin yanmas ve atein derisine kadar ulamas, onun
iin bir kabrin zerine oturmasndan daha hayrldr.
(Mslim - Nes - Eb Dvd - bni Mce)

Bir kabrin zerine basp inemekten, (plak
ayakla) ate koru zerine basmakbenim iin daha
sevimlidir. (Cmis-sagr)
Kabristana ziyarete giden kimse, birgn ben de buraya
geleceim bilinci ile hareket etmeli, ba nde hznl ve
kabirlere kar saygl olmaldr. zellikle kabirlerin zerine
basmaktan ve stne oturmaktan titizlikle kanmaldr.
Kabristana girite ncelikle orada medfun (gml) olan
btn Mmin ve Mminelere aadaki hads-i eriflerde bil-
dirildii gibi genel selm verilir. Sonra herkes diledii kabirleri
ziyaret eder ve onlara, es-Selm aleyki ya umm (es-Sel-
m aleyki Ey Anneciim) ve es-Selm aleyke ya eb
79
(es-Selm aleyke Ey Babacm) gibi zel selm verir ve
sonra diledii gibi dua eder.
Breyde radyallahu anh diyor ki:
Peygamber (s.a.v.) ashbna, kabristana gittikleri zaman
yle demelerini retirdi: es-Selm aleykm, Ey bu
diyarn (kabrin) Mmin ve Mslman halk! nAllah
yaknda biz de aranza katlacaz. Allah bizi de sizi de
balasn. (Mslim - bni Mce - Nes)
Reslullah (s.a.v.) Medinede baz kabirlere urad ve
yzn onlara dnp yle dedi: es-Selm aleykm ya
ehlel-kubr! Allah bizi de sizi de balasn. Siz bizden
nce gittiniz; biz de peinizden geleceiz. (Tirmiz)
Peygamberimiz (s.a.v.) in Kabrini Ziyaret

Kim vefatmdan sonra beni ziyaret ederse, hayatm-
da beni ziyaret etmi gibidir. (Tabern - Dre Kutn)
Vefatmdan sonra beni ziyaret eden kimse, salm-
da beni ziyaret etmi gibidir. nk ben (kabrimde) diri-
yim. Kim beni ziyaret ederse, kymet gn ona efaat
ederim veya (iyiliine) ahitlik ederim. (Fedill-Medine)
Kim Mekkeye gidip haccn yapar, sonra benim iin
mescidime gelip (kabrimi) ziyaret ederse, o kimseye
kabul olmu iki (nfile) hac sevab yazlr. (Fedill-Medine)
80
Kabrimi bayram (piknik ve elence) yerine evirme-
yin, bana salt selm getirin. nk nerede olursanz
olun, sizin salt selmnz bana ular. (Eb Dvd)
Kim bana kabrimin yannda (es-salt ves-selm
aleyke ya Reslallah! diye) salt selm getirirse, onun
salt selmn aracsz iitirim. Kim de uzakta iken bana
salt selm getirirse, melekler onu bana ulatrr. (Beyhak)
Ana Baba Ziyareti

Kim annesinin, babasnn ya da birinin (lenin) kab-
rini her cuma gn ziyaret ederse, Allah onun gnahla-
rn balar ve (adn) annesine, babasna iyilik eden-
lerden yazar. (Tirmiz - Tabern)
Kim annesinin, babasnn ya da birinin (lenin) kab-
rini hlisne (cn- gnlden) ziyaret ederse, kabul
olmu (nfile) bir hac sevab kazanr. Kim annesini,
babasn her zaman ziyaret ederse, lnce melekler de
onun kabrini ziyaret ederler. (Tirmiz)
Annesi, babas ya da yaknlarndan biri len kimse,
lenin ruhuna be gece Ysn okutmak, gelenlere pilv,
helva ikram etmek ve bayramdan bayrama kabirlerini ziya-
ret etmekle grevini yaptn sanmasn ve len yaknlarnn
defterini kapamasn!
81
Her gece en azndan bir Ftiha ile hls Sresini
okuyup sevabn len annesinin, babasnn, yaknlarnn ve
btn Mminlerin ruhuna balamal, kabirlerinin geni,
nurlu ve cennet bahesi olmas iin dua etmeli ve kabirleri
yaknsa ara sra ziyaret etmelidir.
Eb seyd Mlik bni Reba radyallahu anh diyor ki:
Biz birgn Reslullah (s.a.v.) in yannda otururken
Selemoullarndan bir kii geldi ve: Ya Reslallah! Annem
ile babam ldkten sonra onlara yapabileceim bir iyilik var
m? diye sordu.
Evet, onlara dua edip gnahlarnn balanmasn
dilersin; vasiyetlerini yerine getirirsin; akrabalarn gze-
tirsin ve dostlarna ikramda bulunursun. (Eb Dvd - bni Mce)
Dostlar Ziyaret
Kim sevdii bir kimsenin kabrini ziyaret etse ve
selm verip yannda biraz otursa, (kabirdeki mevta)
selmn alr ve kalkp gidinceye kadar onunla huzur
bulur. (Deylem)
Yataa baml hastalar sevdikleri yaknlar ve dostlar
ziyaretlerine gelince ve yanlarnda oturup biraz sohbet
edince, onlardan huzur bulup rahatladklar gibi, kabre
baml mevtlar da, sevdikleri yaknlar ve dostlar ziyaret-
lerine gelince ve yanlarnda oturup biraz dua edince, onlar-
dan huzur bulup rahatlarlar.
82
Din Kardelerimizi de Unutmayalm!
Yce Allah buyuruyor.
Mminler ancak kardetir. (Hucurt, 10)
Hz. demden gnmze kadar gelip gemi ve ky-

mete kadar gelecek olan btn Mminler kardetir ve bu
kardelik kabirde, maherde, sratta ve cennette ebediyyen
devam edecektir. Bu nedenle bizden nce gelip gemi ve
u anda yer altnda yatmakta olan din kardelerimizi de
unutmayalm ve dualarmza onlar da ortak edelim.
Onlardan (ncekilerden) sonra gelenler derler ki:
Ey Rabbimiz! Bizi ve bizden nce imanla (hirete) g-
m (din) kardelerimizi bala! (Har, 10)
Bizden sonra gelecek olan din kardelerimizin de arka-
mzdan bize dua etmelerini istiyorsak ki elbette isteriz. O
halde bizler de, bizden nce hirete gp gitmi din kar-
delerimize, Ey Rabbimiz! Bizi ve bizden nce imanla
(hirete) gm (din) kardelerimizi bala! diye dua
edelim ve onlarn ruhlarna mnev hediyeler gnderelim.
Ey Rabbimiz! Hesabn grlecei gn beni, anne-
mi, babam ve btn Mminleri bala! (Rabbenafir-l
ve livlideyye ve lil-mminne yevme yekml-hisab)
(brhim, 41)
Her namazn son oturuunda Rabben tindan sonra

yukardaki yet-i kermenin Arapa asln okuyan kimse
kendisi, annesi, babas ve hz. demden gnmze kadar
gelip gemi trilyonlarca Mminler iin dua eder ve kendisi
83
de onlarn yani yz bini akn peygamberin, milyonlarca
evliyann ve trilyonlarca Mminlerin duasna ortak olur. Ne
yazk, inand halde be vakit namaz klmayanlara ve tril-
yonlarca din kardeinin duasndan yoksun olanlara!..
Dualarmz lenlerin Ruhuna Ulayor Mu?

Kim bana kabrimin yannda (es-salt ves-selm
aleyke ya Reslallah! diye) salt selm getirirse, onun
salt selmn aracsz iitirim. Kim de uzakta iken bana
salt selm getirirse, melekler onu bana ulatrr. (Beyhak)
Bu hads-i erifte aka bildirildii gibi kabristanda
verilen selmlar ve yaplan dualar, kabirdeki mevtalar ara-
csz iitir. Uzaktan yaplan dualar ise onlara melekler ara-
cl ile ular.
Bear bni Glib diyor ki:
Rbia- Adaviyye Htunu ok sever, ona her zaman
dua eder ve ruhuna mnev hediyeler gnderirdim. Bir gece
ryamda Rbia Htun bana dedi ki: Ey Bear! Melekler
senin gnderdiin hediyeleri, zeri ipek mendille rtl nur-
dan tabaklar iinde bana getiriyorlar ve Bunlar sana Bear
bni Glibden hediyedir. diyorlar. (el-Fethr-rabbn)
len kimse kabrinde, suda boulmakta olan kii
gibidir. (Din) kardelerinden, akrabalarndan ve dostla-
rndan kendisini kurtarmalarn (dualarn) bekler. (Deylem)
Karanlk gecede ve frtnal havada dev dalgalara kap-
lp batan geminin yolcular panie kaplp en yakn sahilden
84
yardm gelmesini mitle bekledikleri gibi, gnahlarndan
tam arnamadan len ve karanlk kabirlerde azap ekenler
de dnyadaki evltlarndan, torunlarndan, yaknlarndan ve
din kardelerinden yardm gelmesini mitle beklerler.
Zbeyr bni Msa diyor ki:
Yakn akrabalarmdan biri ld ve ld gece onu
kabrinde azap olurken grdm. Bir hafta sonra onu tekrar
grdmde, yeillikler arasnda glmsyordu. Bana dedi
ki: Ya Zbeyr! Biz krk kii kabrimizde azap oluyorduk. Dn
Allah dostlarndan byk bir veli kabristandan geerken
bize bakp alad ve azaptan kurtulmamz iin ok dua etti.
Allah (c.c.) onun duasn kabul edip hepimizi balad ve
kabrimizi cennet bahelerine dntrd.
Sliha Binti Abdullah diyor ki:
Gen yamda eim ld ve ben on yandaki biricik
kzm Selm ile gurbet ellerinde dul ve garip kaldm. Be yl
sonra biricik kzm Selm da aniden lnce, hayatm karar-
d, gnlerce aladm ve Yce Rabbime bana sabr ve
dayanma gc vermesi iin ok yalvardm.
Sonra, yava yava lm kabullendim ve kzm rya-
da grmeye raz olmaya baladm. Bir gece ryamda kzm
salar ve dirseklerine kadar iki kolu alevler iinde yanarken
grdm. Bana dedi ki: Ah Anneciim! Ben be vakit nama-
zm klar ve Kuran okurdum ama, ara sra baheye ksa
kollu ve bam rtmeden ktm iin, ak olan yerlerim
yanyor. dedi.
Uyannca hemen kalktm ve abdest alp iki rekat namaz
kldm. Sonra alayarak kzmn azaptan kurtulmas iin dua
etmeye baladm. O anda uyku ile uyanklk arasnda bir ses
85
iittim. Bana: Kznn azaptan kurtulmasn istiyorsan, krk
gece kalbi bir araya getir. dedi.
Sabah namazndan sonra gnl uyank ve kefi ak
olan komu teyzeye gittim ve ona, krk gece kalbi bir
araya getirmenin ifresini sordum. Bana dedi ki: Kzm,
kalpten biri senin kalbin, ikincisi Kurann kalbi Ysn ve
ncs gecenin kalbi yani tam gece yars.
Her gece kalkp abdest aldm, iki rekat namaz kldm ve
ardndan tam gece yars cn- gnlden krk gece Ysni
okudum. Son gece yavrumun azaptan kurtulmas iin ala-
yarak dua ederken, hafife uykuya daldm ve biricik yavrumu
cennette hri kzlar arasnda glmserken grdm.
Ryamda, Yavrum!.. diye bardm ve Azaptan nasl
kurtuldun? diye sordum. Dedi ki: Anneciim, Allah senden
raz olsun! Her gece gnderdiin Ysnler nur olup etrafm
kuatyor ve beni ateten koruyorlard. Bu gece azabm
tamamen sona erince, cennetten hri kzlar gelip beni teb-
rik ettiler ve Gel seni cennete gtrp biraz gezdirelim.
dediler.
lenlerin Yaknlarna Duas

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor.
Sizin amelleriniz (ileriniz) len yaknlarnza sunu-
lur. Eer hayr (sevab) ise ona sevinirler. Eer er
(gnah) ise derler ki: Allahm! Bize hidyet ettiin gibi
onlara da hidyet etmeden canlarn alma! (Hkim)
ster hayr (sevap) ve ister er (gnah) olsun yaptmz
her amel (i, davran), iman ile len ve azapta olmayan
yaknlarmza sunulur. Allah yolunda gzel ameller (ibdetler)
86
yaptmz haber aldklar zaman, arkamzdan Ne gzel
hayrl evltlar, torunlar, kardeler, yeenler, dostlar ve din
kardeleri brakmz. diye sevinip kreder ve bize dua
ederler.
Allah unutup ve eytana uyup kt ameller (gnahlar)
yaptmz haber aldklar zaman da, arkamzdan Ne kt
hayrsz evltlar, torunlar, kardeler, yeenler ve dostlar
brakmz. diye zlr ve Allahm! Bize hidyet ettiin gibi
onlara da hidyet etmeden canlarn alma! diye dua ederler.
***

87
Fahr-i lem g eyledi dnyadan,
mmetlerim, size olsun elveda.
Bize gel oldu ol yce Mevldan,

Ashablarm size olsun elveda.
Bunu dedi yalar doldu gzne,

Bir figandr dt halkn zne.
Hasenle Hseyni alm dizine,

Kuzularm size olsun elveda.
arn Billi gelsin yanma,

Ykm yklettim, bindim atma.
Hellm ie, kzm Ftma,

Ehl-i beytim, size olsun elveda.
arn Billi hem sal versin,

Ali ysun, Fazl suyumu koysun.
Eb Bekir dursun namazm klsn,

Ashablarm, size olsun elveda.
Terzinin sa yanna oturur,

Zebniler tutar tartar gtrr.
mmet olanlarn iin bitirir,

mmetlerim size olsun elveda,
Eb Bekir ider, ey pri fni,

Veren alr imi bu tatl cn.
Firdevs-i lda bulun siz beni,

Ashablarm size olsun elveda.
88
Mustafa der, cnm Ftma benim,
Sil yan alama cnm benim.
Byle deyip ya ile doldu gz,

Dedi hani ol iki krpe kuzu.
Yanma gelsin Hasen ile Hseyin,

Kim bu gnlm gamn onlar kessin.
Ol iki mhi alp getirdiler,

Mustafann yanna yitirdiler.
Dediler ki: Ey dede noldun bugn,

Yreimize bizim vurdun dm.
Geldi girdi eve ol h- cihan,

Dolmu idi evin ii, d fign.
Ftma ah idp anda alad,

Babasnn boynuna el balad.
Alayben dedi, ey cnm baba,

Gnlmn sultan cnm baba.
lme sen, senin n ben leyim,

Sen sa ol, ben sana kurban olaym.
Ah nolayd byle grcek sizi,

Anamz dourmam olayd bizi.
Dedi ashaba ol hayrl-beer,

mmetime klsz benden selm.
Ey beni can ile seven mmetim,

Hem seve can ile her snnetim.
89
Her ii onlara talm eyledi,
Dhi cann Hakka teslim eyledi.
n sefer kld cihandan Mustafa,

Hi kimse ummasn dnyadan vefa.
Her ne denl ok yaarsa bir kii,

kibet lmektir ann ii.
Ol Muhammed hurmet n ey Hd,

Eyleme bizi Muhammedden cda,
Bize ann izzeti ile izzet kl,

Fazlnla cmlemize rahmet kl.
mmetinden raz olsun ol mun,

Rahmetullahi aleyhim ecmen...
(Sleyman elebi Hazretleri)
Allahmme salli ve sellim ve brik al seyyidin

Muhammed ve al lihi ve sahbih ve ezvcihi ve ehl-i
beytihi ecmen vel-hamd lillhi Rabbil-lemn...
90
w w w.tom or h o c a .c om

Ölüm Ve Berzah Alemi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ölüm Ve Berzah Alemi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Adapazar, 1437 / 2016

iPhone, iPod Touch, iPad

Rahmetli Eimin Ardndan,

nsan ld anda kirmen ktibn melekleri amel defte-

mam- Sytinin bu hads-i erfin erhinde (aklama-

Yce Allah buyuruyor:

Cennet snavna katlmak iin ruhlar leminden ana

Geri lm szc kulaklara ho gelmez ve nefisler

Yunus, sen bu dnyaya niye geldin?

k Yunus gibi biz de kendimizi sorgulayalm! Gerekten

Zindandan Cennete Davet

Bu gnl ehrini seyran ederken

Garipler Yurdu Dnya

Biz garibiz bu dnyada,

Uzunca bir yola giderken, ocuklar: Anne! Daha ne

lmden Sonrasna Hazrlk

Ah! Nereye gitsem ecel de gider,

Yce yce kasam bile,

Uyku lmn kk kardei olduundan, uykunun

Beklenmedik bir andaki ani lm, her an lme hazr

Uyku ve Berzah lemi

Hi kimse kendi evinde ve yavrular ba ucunda Ysn

lm Annda Gzel Zan

lm Annda Allaha Kavumay stemek

ie radyallahu anh diyor ki:

Skntlara Sabrda Zorlananlar!

Son nefeste sylemez (L ilhe illallah demez) se bu diller

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:

Hsn-i Htime ve S-i Htime

Berzah lemi Nedir?

Szlkte, iki ey arasndaki engele, perdeye berzah

Berzah lemi Kurallar

Cenazenin Ykanmas ve Defni

Dnyada ve Kabirde Huzur

Kabir Hayatna Alma

nsan, bedensel adan madde lemindeki ve ruhsal

Msrn Ftihi Amr bni sn Vasiyeti

Ey Allahm! Sen var iken,

Azril canm alnca,

len Kii Mmin se!

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:

k Yunus diyor ki:

Ben de k Yunusun bu szlerine aynen katlmakla

Dnya hayatnn birgn lmle noktalanacan, sonra

Eb Cehilin Kabir Azab

Bedeni ryenler Azaptan Kurtulur Mu?

Sad bni Muaz Kabri Neden Skt?

Kabir Azabndan Koruyucu nlemler

lm yatanda ecel terleri dkerken bile mmetim!

Nemmamlk, kskanlktan kaynaklanan psikolojik bir

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:

Kabir Azabndan Kurtulanlar

Peygamberimiz (s.a.v.) buyuruyor:

Peygamberimiz (s.a.v.) in Kabrini Ziyaret

Ana Baba Ziyareti

Hz. demden gnmze kadar gelip gemi ve ky-

Her namazn son oturuunda Rabben tindan sonra

Dualarmz lenlerin Ruhuna Ulayor Mu?

lenlerin Yaknlarna Duas

Bize gel oldu ol yce Mevldan,