Baigiangtomluoc10ngay 120614011452 Phpapp02

THIN VIPASSANA
TM LC CC BI GING CA
THIN S S. N. GOENKA
Kho Thin Vipassana Mi Ngy
do Thin s S.N. Goenka hng dn
Nguyn tc: The Discourse Summaries of S.N. Goenka

do William Hart tm lc
LU HNH NI B
NHNG BI GING TM LC i
MC LC
NI DUNG TRANG
Mc lc i
Li ni u ii
Li ngi dch iv
Nhng iu cn lu trong bn dch v
Bi ging ngy th Nht 1
Nhng kh khn ban u mc ch ca phng php thin ny ti sao hi th c chn
lm im khi u bn cht ca tm nguyn nhn ca nhng kh khn v cch i ph
nhng nguy him cn phi trnh
Bi ging ngy th Hai 5
nh ngha chung v c v thin Bt Thnh o: sila (gii) v samadhi (nh)
Bi ging ngy th Ba 8
Bt Thnh o: panna tr tu th nhn (vn tu), tr tu t duy (t tu), tr tu thc chng (tu
tu) cc kalapa (vi t) bn nguyn t (t i) ba c tnh: v thng, bn cht h o ca
ng, kh s thu hiu thc ti bn ngoi
Bi ging ngy th T 12
Nhng cu hi lin quan n cch thc tu tp Vipassana lut v nghip tm quan trng v
hnh ng ca tm bn thnh phn ca tm: hay bit, nhn nh, cm gic, phn ng (thc,
tng, th, hnh) duy tr thc (nim) v s bnh tm (x) l ng li thot kh
Bi ging ngy th Nm 17
Bn S Tht Thnh Thin (T Diu ): kh, ngun gc ca kh, dit kh, con ng dit kh
(Kh, Tp, Dit, o ) Chui Nhn Duyn Sinh
Bi ging ngy th Su 21
Tm quan trng ca s pht trin thc v s bnh tm (nim v x) i vi cc cm gic bn
nguyn t (t i) v s lin h vi cm gic bn nguyn nhn sinh ra vt cht nm chng
ngi: ham mun, ght b, u oi v tinh thn v th xc, dao ng, nghi ng (tham, sn, hn
trm v thy min, tro c, hoi nghi)
Bi ging ngy th By 25
Tm quan trng ca s bnh tm i vi nhng cm gic tinh t cng nh th thin s thc
lin tc (chnh nim) nm ngi bn: nim tin, n lc, thc, nh, tu (tn, tn, nim, nh,
tu)
Bi ging ngy th Tm 30
nh lut tng trng v nghch o, lut dit tr s bnh tm l hnh phc ln nht s bnh
tm gip ta sng mt cuc sng vi hnh ng chn chn bng cch gi c bnh tm, ta bo
m mt tng lai hnh phc cho mnh
Bi ging ngy th Chn 34
p dng k thut ny vo cuc sng hng ngy mi parami (hnh ba-la-mt)
Bi ging ngy th Mi 38
n li phng php thc tp
Bi ging ngy th Mi Mt 43
Tip tc tu tp nh th no khi kho thin kt thc
Nhng on Vn Pali c Trch Dn Trong Cc Bi Ging 46
Bng ch gii t Pali 58
NHNG BI GING TM LC ii
LI NI U
Thin s Goenka ni: Gii thot ch c th t c bng s tu tp, ch khng
phi bng vic bn lun sung. Mt kha thin Vipassana l c hi bc i nhng
bc chc chn tin n gii thot. Trong mt kha tu nh th, ngi tham d s hc
c cch lm cho tm ht cng thng v xa tan cc thnh kin sai lm gy xo trn
cuc sng hng ngy. Bng cch tu tp ny, ta bt u bit cch sng tng giy pht y
an lc, hu ch v hnh phc. ng thi ta bt u tin ti mc tiu cao c nht m nhn
loi tm cu: thanh lc tm, thot khi mi kh au v gic ng hon ton.
Tt c nhng iu ny khng th t c ch bng s suy tng hoc mong c.
Ta phi thc s ct bc ln ng t c mc ch. V l do ny, trong mt kha
thin Vipassana, s thc tp lun lun c ch trng. Thin sinh khng c php tranh
lun v trit l, hoc bn ci v l thuyt, khng c nhng cu hi khng lin quan ti
kinh nghim ca ring mnh. Thin sinh c khuyn khch tm ra cu tr li cho nhng
thc mc ca mnh ngay trong chnh bn thn cng nhiu cng tt. V Thy a ra nhng
hng dn cn thit cho vic tu tp, phn cn li ty thuc vo mi ngi t thc hnh
nhng hng dn , th cho nn ta phi t chin u vi bn thn v t tu tp gip
chnh mnh.
Tuy c nhn mnh nh th, nhng vn cn mt vi li gii thch lm nn tng
cho s thc tp. V vy mi bui ti trong sut kha thin Thin S Goenka u ni mt
bi php vi mc ch t nhng kinh nghim thc tp ca ngy hm y vo bi cnh
chung ca kha thin v lm sng t mt s k thut. Tuy nhin Ngi lu rng nhng
bi ging ny khng phi gii khuy cho tm tr hay tnh cm. Mc ch ca nhng
bui ni chuyn ny ch gip thin sinh hiu r phi lm g v ti sao, c th tu tp
ng ng li v t c thnh qu mong mun.
Nhng bi ging ny c trnh by y di hnh thc tm lc.
Mi mt bi ging ny gip chng ta c mt ci nhn tng qut v nhng li ch
dy ca c Pht. Tuy nhin, cch trnh by ti y khng mang nng tnh hc thut
hay phn tch. Thay vo , nhng li ch dy c trnh by theo li m ra cho thin
sinh mt tng th sng ng, mch lc. Mi kha cnh khc lin quan u hm cha mt
s thng nht quan trng: l kinh nghim t vic hnh thin. Kinh nghim ny l ngn
la ni tm cung cp sc sng thc s v s sng t ca gio php qu bu.
Khng c kinh nghim ny, ta khng th nm bt c ngha trn vn ca nhng
g c gii thch trong cc bi ging hoc hiu c gio php ca c Pht. Nhng
nh vy khng c ngha l khng c ch cho s hiu bit gio php v mt tr thc. S
hiu bit tr thc rt c gi tr trong vic h tr s hnh thin, mc d thin t n l mt
tin trnh vt ra ngoi nhng gii hn ca tri thc.
Chnh v l do , nhng bi tm lc c son nhm gii thiu tm tt nhng
im chnh yu ca mi bi ging. Mc ch chnh l mang li s khch l v hng dn
cho nhng ngi tu tp Vipassana do Thin s Goenka ging dy. i vi nhng ngi
tnh c c c cc bi tm lc ny, hy vng rng h s cm nhn c s khch l
tham d mt kha thin Vipassana v chng nghim c nhng g din t ni y.
Khng nn dng nhng bi tm lc nh mt cm nang t hc thin Vipassana,
thay th cho mt kha thin mi ngy. Thin tp l mt vic lm nghim tc, nht l
phng php Vipassana v n lin quan n nhng cp su thm ca tm thc. Khng
iii
bao gi nn n vi thin mt cch hi ht v cu th. Cch ng nht hc Vipassana

l tham d mt kha thin chnh thc, ni c mi trng thch hp v ngi hng dn
c kh nng h tr thin sinh. Nu ngi no c t tp bng cch c sch, bt chp
s khuyn co ny, ngi s hon ton gnh chu mi ri ro.
Rt may, nhng kha thin Vipassana do Thin s Goenka ging dy c t chc
thng xuyn ti nhiu ni trn th gii. Thi gian biu cc kha thin c thng bo
trn trang web Vipassana: www.dhamma.org (ting Anh) hoc www.dhamma.org/vi
(ting Vit).
Nhng bi tm lc hon ton da trn nhng bi ging ca Thin S Goenka ti
Trung Tm Thin Vipassana, Massaschuetts, Hoa K, trong thng 8 nm 1983, ch tr
bi th mi da trn bi ging cng trung tm vo thng 8 nm 1984.
Mc d Thin S Goenka xem qua ni dung v chp thun cho xut bn, nhng
Thin S khng thi gian duyt xt mt cch k lng. Do , ngi c c th
tm thy nhng sai st. y khng phi l trch nhim ca Thin S, hoc s ging dy,
m hon ton do li ca ti. Xin hoan h n nhn mi ph bnh gip sa cha nhng sai
st trong ti liu ny.
Mong rng cun sch ny s gip ch c nhiu ngi trong s tu tp Dhamma.
Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc.
William Hart
NHNG BI GING TM LC iv
LI NGI DCH
Bn dch ny c dch t nguyn bn ting Anh, The Discourse Summaries of
S.N. Goenka, do William Hart tm lc, n bn nm 2000 ti M. Nhm gi tnh khch
quan ca bn dch - khng mang tnh tng phi v d hiu i vi tt c cc i tng
c gi, trong bn dch ny, chng ti c gng chn lc v s dng nhng t ng, cm t
ph thng, n gin, d hiu v hn ch vic s dng nhng t qu chuyn mn trong
Pht hc.
Trong bn dch, mt s t ng bng ting Pali vn c gi li nh trong nguyn
bn. Tuy nhin, sau nhng t ny c thm t bng ting Vit v trong ngoc n. V
d: Dhamma (Php). Nhng t Vit ny, do ngi dch thm vo ngi c d hiu,
khng c trong nguyn bn. Mt s nhng t bng ting Anh c dch khc vi nhng
t dng ph thng. Nhng t ph thng cng c ngi dch thm vo v
trong du ngoc. V d: Sati awareness c dch l Sati thc (Nim).
Vedana sensation c dch l Vedana Cm gic (Th). Nhiu ch khng c t
Pali m ch c t ting Anh cng c p dng tng t. V d: Equanimity c dch
l Bnh tm (X), Craving c dch l Ham mun (Tham),
Trong nguyn bn, nhng t Pali khng c dch sang ting Anh, do trong bn
ting Vit cng dng t Pali. V d: Vipassana, Dhamma, sankhara, ...
Bn cnh , nhng t Hn-Vit c hn ch ti a v c p dng cng tiu
chun nu trn c gi tin so snh. V d: Four Noble Truth Bn S Tht Thnh
Thin (T Diu ); five aggregates nm tp hp (ng un).
hon thnh bn dch, chng ti c gng lm vic ht sc nghim tc; tuy
nhin sai st l iu khng th trnh khi. Rt mong nhn c kin ng gp, ph
bnh t tt c qu v bn dch c hon thin hn.
Mi kin ph bnh, ng gp, vui lng gi v banphiendich@gmail.com
Ban Phin dch Thin Vipassana

v
NHNG IU CN LU TRONG BN DCH

Nhng li gio hun ca c Pht v nhng v t ca Ngi c Thin S
Goenka trch dn t Lut Tng (Vinaya-pitaka) v Kinh Tng (Sutta-pitaka) trong kinh
in Pali. (Mc d trong vi trng hp, mt s trch dn c mt trong c hai Tng,
nhng y ch trnh by nhng tham kho thuc Kinh Tng). Ngoi ra c mt vi on
trch dn khc t nhng ti liu thi hu kinh in Pali. Trong nhng bi ging ca mnh,
Thin S Goenka gii thch cc on kinh thng bng cch ging chi tit hn l dch
ngha tng thut ng Pali. Mc ch l truyn t ct li ca cc on kinh bng ngn
ng gin d, nhn mnh s lin quan n vic hnh thin Vipassana.
Ni m on kinh Pali xut hin trong bi tm lc, li gii thch ca Thin S
Goenka ngay trong bi ging c tm lc y. Phn sau ca tp sch, phn ting Pali
vi li dch ting Vit, c s n lc th hin chnh xc on trch dn m vn nhn
mnh c quan im ca mt thin gi.
Trong nhng bi tm lc, vic s dng cc thut ng Pali c hn ch ti a.
nht qun, ni no s dng nhng t Pali, t s nhiu cng c vit theo ting Pali; v
d: s nhiu ca sankhara l sankhara, ca kalapa l kalapa.
NHNG BI GING TM LC 1
BI GING NGY TH NHT

Nhng kh khn ban u mc ch ca phng php thin ny ti sao hi
th c chn lm im khi u bn cht ca tm nguyn nhn ca
nhng kh khn v cch i ph nhng nguy him cn phi trnh
Ngy u tin chng ta gp rt nhiu kh khn v kh chu, mt phn v chng ta

khng quen ngi c ngy v cng khng quen vic n lc hnh thin, nhng phn ln l
do phng php thin m qu v bt u thc tp: l s thit lp thc v hi th, ch
hi th m thi.
Ta c th nh tm d dng v mau l hn m khng b tr ngi v nhng kh chu
ny nu cng mt lc vi s thc v hi th, ta bt u lp i lp li mt t, mt cu
ch, danh hiu ca mt v thn linh, hoc nu ta bt u tng tng ra mt hnh nh,
mt hnh dng ca mt v thn. Nhng qu v c yu cu ch quan st hi th ng
nh bn cht t nhin ca n, khng b iu khin, khng c thm vo mt ting ni
hoc mt hnh nh tng tng no.
Nhng cch trn khng c php bi v mc ch cui cng ca phng php
thin ny khng phi l s nh tm. nh tm ch l mt s h tr, mt nc thang a
n mt mc tiu cao thng hn: l s thanh lc tm, dit tr mi phin no, mi bt
thin trong tm, v nh c gii thot khi mi kh au, c gic ng vin mn.
Mi ln mt bt tnh ny sinh trong tm nh gin d, th ght, am m, s hi, ... ta
tr nn kh s. Bt c khi no c iu bt nh xy ra, ta tr nn cng thng v bt u
tht nhng nt ri trong lng. Ri khi khng t c nhng iu mong c, ta cng li
to ra cng thng trong ngi. Ta lp i lp li li hnh x ny trong sut cuc i cho
ti khi ton th c cu th xc v tinh thn tr thnh mt ng nt tht (ni kt) hu nh
khng th tho g c. V ta khng gi s cng thng ny cho ring mnh m tri li
thng lm ly lan ra cho nhng ngi xung quanh. Chc chn y khng phi li sng
ng n.
Qu v ti kha thin ny hc mt ngh thut sng: lm sao sng an lc,
hi ha vi chnh mnh, v to ra s an lc v hi ha cho mi ngi khc; lm sao
sng c hnh phc t ngy ny sang ngy khc ng thi tin ti hnh phc tt nh
ca mt tm hn hon ton thanh khit, mt tm hn trn y tnh thng khng v li,
trn y t bi, h lc trc s thnh t ca ngi khc, v trn y s bnh tm.
hc ngh thut sng mt cch hi ho, trc tin ta phi tm ra nguyn nhn ca
s bt ha. Nguyn nhn ny lun lun tim n bn trong, v vy qu v phi tm hiu s
thc v chnh mnh. Phng php ny gip qu v tm hiu, kho st c cu tinh thn v
th xc ca chnh mnh, l ni c nhiu vng mc, rng buc ch a n cng thng,
kh au. Ta phi hiu r bn cht ca mnh v c tinh thn ln th xc mc thc
nghim. Ch nh vy, chng ta mi c th chng nghim c nhng g bn ngoi phm
vi tinh thn v th xc. Do , y l phng php chng thc chn l, chng thc v
bn thn tm hiu ci thc th thng c gi l TA. y cng c th gi l
phng php chng ng Thng , bi v cui cng Thng khng l g khc ngoi
chn l, tnh thng v s thanh tnh.
Kinh nghim trc tip v thc ti rt quan trng. Hiu bit chnh mnh t vic
hiu mt thc ti b ngoi, hin nhin th thin, ti ch bit c nhng thc ti tinh t
hn, ri ti thc ti tinh t nht v thn v tm. Sau khi th nghim nhng thc ti ny, ta
c th tin xa hn th nghim thc ti rt ro vt ra ngoi gii hn ca thn v tm.

Hi th l mt im thch hp bt u cuc hnh trnh ny. S ch tm bng
cch dng mt i tng t to, tng tng mt cu ch hoc mt hnh nh, ch a
n nhiu tng tng hn, nhiu o tng hn. N s khng gip ta tm thy nhng s
tht tinh t hn v chnh mnh. thm nhp vo s tht vi t hn, ta phi bt u bng
s tht, bng mt thc ti d nhn bit, th thin, l hi th. Hn na, nu dng mt cu
ch, hoc hnh nh ca mt v thn, th khi phng php ny s mang tnh tng phi.
Mt cu ch hoc mt hnh nh s thuc v mt nn vn ha, mt tn gio ny hay mt
tn gio khc, v nhng ngi t cc tng lp khc c th s khng chp nhn c. Kh
l bnh chung, thuc cha bnh ny khng th l thuc cha ca ring mt tng phi no;
thuc cha phi l thuc chung cho mi ngi. thc v hi th ph hp cho yu cu
ny. Mi ngi u quen thuc vi hi th: quan st hi th s c mi ngi chp
nhn. Mi bc i trn con ng tu tp phi hon ton thot khi ch ngha tng phi.
Hi th l mt phng tin ta tm hiu s tht v chnh mnh. Thc ra, mc
thc nghim, qu v bit rt t v c th ca mnh. Qu v ch bit n hnh tng bn
ngoi, nhng b phn cng chc nng m qu v, c th kim sot c mt cch c
thc. Qu v khng bit g v cc c quan ni tng. Chng hot ng ngoi tm kim sot
ca qu v. Qu v khng bit g v nhng t bo kt hp thnh c th mnh, chng thay
i tng giy tng pht. Qu v khng bit g v v s nhng phn ng sinh ho, in t
xy ra lin tc trong khp ton thn.
Trn con ng tu tp ny, bt c nhng g cha bit v bn thn phi c qu v
bit n. Hi th s gip ch cho mc ch ny. Hi th gi vai tr nh l nhp cu ni
lin ci bit vi ci cha bit bi v s h hp l mt chc nng ca c th c th hot
ng mt cch c thc hoc v thc, c tnh hay t ng. Ta bt u vi s ht th c
thc, c ch v tin dn n vic thc c hi th t nhin, bnh thng. V t
qu v s tin ti mt s tht tinh t hn na v con ngi ca mnh. Mi bc tu tp l
mt bc i trong thc ti. Mi ngy qu v s thm nhp su hn khm ph c
nhng thc ti vi t hn v mnh, v thn v tm ca mnh.
Hm nay qu v c yu cu ch quan st chc nng vt l ca hi th, nhng
ng thi mi ngi cng quan st tm bi v bn cht ca hi th gn lin vi trng thi
tm. Bt c bt tnh hay phin no no ny sinh trong tm lp tc hi th tr nn bt bnh
thng ta bt u th dn dp hn, mnh hn. Khi phin no qua i, hi th s tr li
nh nhng. Do , hi th gip ta khm ph thc ti khng nhng ca thn m cn ca
tm na.
Hm nay qu v bt u kinh nghim c mt thc ti ca tm l thi quen i
lang thang t i tng ny sang i tng khc. N khng mun tr vo hi th hoc
bt c i tng no khc ca s ch tm, tri li, n chy lung tung.
V khi i lang thang, tm i nhng u? Bng cch thc tp, qu v thy rng tm
hay lang thang v qu kh hoc ti tng lai. y l khun mu thi quen ca tm, tm
khng mun yn trong hin ti. Thc ra, ta phi sng trong hin ti. Nhng g qua i
khng th ly li c, nhng g trong tng lai th nm ngoi tm tay ta cho ti khi n
tr thnh hin ti. Tng nh v qu kh hay ngh ti tng lai u quan trng nhng ch
trong gii hn gip ta i ph vi hin ti. Tuy nhin, v thi quen c hu, tm lun
lun tm cch trn trnh thc t trong hin ti m tm v nhng g ngoi tm tay, thuc
qu kh hay tng lai. Do ci tm i hoang ny lun lun bt an, kh s. Phng
php m qu v ang hc y c gi l ngh thut sng v cuc i ch c th c
sng thc s trong hin ti. Do , bc u tin l hc cch sng trong giy pht hin
ti bng cch gi tm trong thc ti trc mt, l hi th ang i vo v ra khi l
mi. y chnh l thc ti ca giy pht ny mc d ch l mt thc ti hi ht. Khi tm
i lang thang, hy mm ci, khng mt cht bc xc, ta chp nhn s thc l, v khun
mu thi quen c hu, tm i lang thang. Ngay lc ta nhn ra rng tm i lang
thang, tm s t ng quay tr li vi thc v hi th mt cch t nhin.
Chng ta d dng nhn ra khuynh hng ca tm thng chm m trong suy ngh
v qu kh hay tng lai. Vy nhng ngh ny thuc loi no? Hm nay chnh chng ta
nhn thy rng nhiu lc ngh ny sinh khng mch lc, khng c u khng c ui.
Nhng hnh vi tinh thn nh th thng c coi l triu chng ca s in khng. Tuy
nhin gi y chng ta pht hin ra rng chng ta u in khng nh th, chm m
trong v minh, o tng, o gic moha. Ngay c khi c ngh mch lc, i tng ca
ngh s l nhng g d chu hoc kh chu. Nu l d chu, ta bt u phn ng bng s
yu thch, yu thch tr thnh ham mun, bm gi raga. Nu ngh l kh chu, ta bt
u phn ng bng s khng a thch ri bin thnh ght b, bc bi dosa. Tm thc
lc no cng trn y v minh, ham mun, ght b. Tt c mi bt tnh khc u bt
ngun t ba tm bt thin cn bn ny v mi bt tnh u lm ta au kh.
Mc tiu ca phng php ny l thanh lc tm, gii thot tm khi s au
kh bng cch xa b dn nhng phin no bn trong. y l mt cuc gii phu su tn
trong v thc, gii phu tm thy v loi tr nhng phin no tim n trong . Ngay
bc u ca phng php cng phi thanh lc c tm, v y ng nh vy: bng
cch quan st hi th chng ta khi s khng nhng nh c tm m cn thanh lc
c tm. Trong ngy hm nay, c th c vi lc tm ta hon ton n hi th,
nhng mi giy pht nh th c tc ng rt mnh lit vo vic thay i khun mu thi
quen ca tm. Trong giy pht , qu v c thc v thc ti, hi th vo hoc ra khi
l mi, khng mt cht o tng. V qu v khng th ham mun c thm hoc cm thy
ght b hi th ca chnh mnh: qu v n gin l ch quan st m khng phn ng li.
Trong giy pht nh vy, tm khng cn ba tm phin no cn bn, c ngha l, tm c
thanh tnh. Giy pht thanh tnh ny tng thc c nh hng su m n nhng bt
tnh lu i cht cha trong v thc. S va chm gia nhng ng lc tch cc v tiu
cc ny to ra s bng n. Mt vi bt tnh vi su trong v thc s tri ln tng thc
v biu l thnh nhng cm gic kh chu khc nhau v tinh thn hay th xc.
Khi gp phi trng hp nh th, s c nguy c ta tr nn bt an v lm gia tng bi
phn nhng kh khn. Tuy nhin ta nn khn ngoan hiu rng, nhng ci c v l kh
khn thc ra l du hiu ca s thnh cng trong vic hnh thin, mt du hiu cho thy
phng php thin ny bt u c hiu nghim. Cuc gii phu vo trong v thc bt
u, v mt s nhng ung nht nm su trong bt u ra khi vt thng. Mc du
tin trnh khng c d chu, nhng y l ng li duy nht loi b ung nht,
dit tr bt tnh. Nu ta tip tc tu tp ng cch, mi kh khn s t t bin mt. Ngy
mai s d dng hn mt cht, ngy mt cng d hn na. Tng cht mt, tt c nhng
kh khn s bin mt nu qu v tu tp kin tr.
Khng ai c th tu tp thay cho qu v; qu v phi t mnh tu tp ly. Qu v phi
tm hiu s tht trong chnh mnh. Qu v phi t gii thot mnh.
Vi li khuyn v cch tu tp:
Trong nhng gi hnh thin, lun lun thin trong nh. Nu thin ngoi tri, tip
xc trc tip vi nh sng v gi, qu v khng th thm nhp vo chiu su ca tm.
Trong gi ngh qu v c th ra ngoi.

Qu v phi trong phm vi ca trung tm thin. Qu v ang gii phu tm mnh,
nn trong phng gii phu.
Quyt tm li trn kha thin, bt k nhng kh khn qu v c th gp phi. D
gp kh khn trong lc tu tp, hy c gng duy tr quyt tm mnh m ny. Nu b v
gia kha thin, c th s gp nguy him.
Tng t, hy quyt tm tun theo mi ni quy, iu l, trong iu l gi im lng
l quan trng nht. Nht quyt theo ng thi kha biu v nht l phi c mt ti thin
ng trong ba ln ngi thin chung mi ngy, mi ln mt gi.
Trnh nguy c ca vic n qu nhiu. Trnh khng ng gc v ni nhng iu
khng cn thit.
Tu tp ng theo s hng dn. Trong thi gian kha thin, ng ch bai nhng g
qu v c hoc hc c ni khc. Hy chng qua mt bn. Pha trn cc
phng php li vi nhau s rt nguy him. Nu c iu g cha hiu r, qu v hy ti
gp ngi hng dn c sng t. Nhng hy th tp theo phng php ny mt
cch cng bng; nu lm ng nh vy, qu v s gt hi c thnh qu tt p.
Hy tn dng thi gian, c hi, phng php gii thot mnh khi mi rng buc
ca s ham mun, ght b, v o tng hng c an lc thc s, hi ha thc s,
hnh phc thc s.
Mong tt c qu v c hnh phc thc s.
Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

BI GING NGY TH HAI

nh ngha chung v c v thin Bt Thnh o: sila (gii) v samadhi (nh)
Ngy th hai qua. Mc du ngy th hai c kh hn ngy th nht mt cht,

nhng nhng kh khn vn cn. Tm cn nhiu bt an, bn chn, hoang d nh con b
rng hay con voi rng s gy ra nhiu thit hi khi vo ni c ng ca con ngi. Nu
mt ngi khn kho thun ha v hun luyn c con th rng, th tt c sc mnh ca
n, thay v ph hoi, s bt u phc v x hi mt cch hu hiu. Tng t nh th,
tm tr mnh hn v nguy him hn voi rng rt nhiu, n cn phi c thun ha v
hun luyn; sau sc mnh ln lao ca tm tr s bt u phc v cho chng ta. Nhng
chng ta phi tu tp tht nhn ni, tht kin tr v lin tc. S tu tp lin tc l b quyt
ca thnh cng.
Chng ta phi t tu tp, khng ai c th tu tp thay cho ta. Vi tt c tnh thng v
lng t bi, mt v gic ng ch dy cho ta con ng tu tp. Nhng Ngi khng th
cng ta i n mc ch cui cng. Chng ta phi t mnh bc i, t mnh chin u,
t mnh tu tp gii thot. D nhin mt khi ta bt u tu tp, chng ta s nhn c rt
nhiu sc mnh h tr ca Dhamma (Php lc), nhng chng ta phi t mnh tu tp.
Chng ta phi t mnh i ht con ng.
Nn hiu r con ng chng ta i theo l con ng g. c Pht m t con ng
ny bng nhng li dy gin d:
Trnh lm mi iu c,
ch lm nhng iu lnh,
thanh lc tm ;
l li dy ca ch Pht.
y l ng li chung c mi ngi thuc mi thnh phn, thuc mi chng tc
v mi quc gia chp nhn. Nhng khi nh ngha th no l thin v th no l bt thin
th li c vn . Khi tinh ty ca Dhamma (Php) b mt i, Dhamma tr thnh tng
phi. Ri mi tng phi a ra mt nh ngha khc nhau v thin, chng hn nh b
ngoi phi nh th no, hoc phi c hnh nhng nghi l g, hoc phi tin vo mt iu
g. Tt c ch l nhng nh ngha mang tch cch tng phi, c mt s ngi chp
nhn nhng b mt s khc ph nhn. Nhng Dhamma a ra mt nh ngha chung v
bt thin v thin. Bt c hnh ng no lm hi ngi khc, quy ri s an lc, hi ha
ca ngi khc l bt thin, l xu c. Bt c hnh ng no gip ch cho ngi khc,
mang li an lc, hi ha cho ngi khc l thin, l lnh. y l mt nh ngha khng
theo tng phi no m ch da theo lut t nhin. V theo lut t nhin, trc khi ta c
th lm nhng vic c hi cho ngi khc, tm ta phi cht cha nhng phin no nh
nng gin, s hi, th hn, ... V mi khi pht sinh phin no trong tm, ta tr nn kh s,
ta sng trong a ngc ni tm. Tng t, ta khng th lm nhng vic gip ch ngi
khc nu trc ta khng pht sinh tnh thng, lng t bi v thin ch. V ngay khi ta
pht trin c phm cht tt ca mt tm thanh tnh, ta bt u hng c mt thin
ng an lc ni tm. Khi ta gip ngi khc, ta ng thi cng gip ta; khi ta lm hi
ngi khc, ta ng thi lm hi chnh ta. y l Dhamma, l chn l, l quy lut quy
lut chung ca t nhin.
Con ng ca Dhamma c gi l Bt Thnh o. Thnh c ngha l ai i theo
ng li ny ng nhin s thnh mt ngi c tm hn thnh thin, mt thnh nhn.
Con ng ny c chia ra lm ba phn: sila, samadhi v panna. Sila l o c (gii)
trnh nhng hnh ng v li ni bt thin, lm nhng vic thin. Samadhi l lm ch

c tm mnh (nh). Thc tp c hai rt c li, nhng c sila ln samadhi u khng
th dit tr c tt c nhng phin no tch lu trong tm. V l do ny, ta phi thc
hnh phn th ba ca con ng tu tp: panna, pht trin tr tu, hon ton thanh lc
c tm (tu). Ba phn trong Bt Thnh o thuc v sila nh sau:
1) Samma-vaca li ni chn chnh, ni nhng li thanh tnh (chnh ng). hiu
c li ni thanh tnh l g, ta phi hiu c li ni bt tnh ra sao. Ni di la lc
ngi, ni li cay nghit lm tn thng ngi, ni xu sau lng v vu khng, ni li v
b v nhm nh, tt c u l nhng li ni bt tnh. Khi ta trnh c ht nhng iu
ny, nhng g cn li l li ni chn chnh.
2) Samma-kammanta hnh ng chn chnh, hnh ng thin (chnh nghip).
Trn con ng ca Dhamma, thc o duy nht xc nh nhng hnh ng thuc v
vic lm, li ni hay ngh l tnh hay bt tnh chnh l ch hnh ng gip ch hay
lm hi ngi khc. Do git hi, trm cp, t dm, v say sa n khng bit mnh
ang lm g u l nhng hnh ng c hi cho ngi ng thi cng hi chnh mnh.
Khi ta trnh khng lm nhng hnh ng bt tnh ny, nhng g cn li l hnh ng
chn chnh.
3) Samma-ajiva ngh nghip chn chnh (chnh mng). Mi ngi u phi c
vic lm nui sng cho bn thn v cho thn nhn, nhng nu cch kim sng c
hi cho ngi khc th khng phi l ngh nghip chn chnh. C th ta khng lm
nhng vic sai tri trong ngh nghip ca mnh nhng li khuyn khch ngi khc lm
sai quy; vy l ta cng kim sng mt cch khng chn chnh. V d: bn ru, m sng
bc, bn v kh, bn th vt hoc bn tht u khng phi l ngh nghip chn chnh.
Ngay c nhng ngh lng thin, nhng ch vi mc ch bc lt ngi khc, nh vy l
ta khng kim sng mt cch chn chnh. Nu mc ch l lm trn nhim v ca
mt c nhn trong x hi, ng gp kh nng, n lc cho li ch chung, b li, ta ch
nhn th lao va phi nui sng cho bn thn v cho ngi thn. Nh vy l ta hnh
ngh chn chnh.
Mt ch gia nh, mt c s cn tin nui bn thn. Tuy nhin mi nguy him l
khi vic kim tin tr thnh mt hnh thc thi phng bn ng: ta tm cch tch lu cho
mnh cng nhiu cng tt, v khinh r ngi kim c t hn. Mt thi nh th, c
hi cho ngi khc ng thi c hi cho chnh mnh v t ng cng ln chng no ta cng
cch xa s gii thot chng y. Bi vy, mt phn quan trng ca li sng chn chnh l
ng gp t thin, chia s mt phn nhng g ta kim c cho ngi khc. Khi ta
kim sng khng nhng cho ring mnh m cn gip ch cho ngi khc na.
Nu Dhamma ch n thun gm c s ch vo vic trnh lm hi ngi khc th
Dhamma khng c hiu nghim. Trn l thuyt, ta c th hiu s nguy hi trong vic lm
c v li ch ca vic lm lnh hoc ta c th chp nhn s quan trng ca sila ch v lng
ngng m i vi nhng ngi thuyt ging v o c. Tuy nhin ta vn tip tc lm
nhng vic bt thin bi v ta khng kim sot c tm mnh. Do phi tu tp phn
th hai ca Dhamma, samadhi pht trin vic lm ch c tm. Trong vic ny c ba
phn ca Bt Thnh o:
4) Samma-vayama n lc chn chnh, tu tp ng cch (chnh tinh tn). Qua s
thc tp, qu v thy tm tr yu ui v chao o n chng no, lun lun nhy ht
t i tng ny sang i tng khc. Mt tm nh th cn c luyn tp c vng
mnh hn. C bn cch luyn tp lm cho tm vng mnh: dit tr nhng bt tnh c
trong tm, khng cho bt tnh mi ny sinh, bo tn v gia tng nhng iu thin ang c
trong tm, v trau di nhng iu thin cn thiu st. Bng cch tp thc v hi th
(Anapana) qu v gin tip bt u thc hnh s luyn tp ny.
5) Samma-sati thc chn chnh, thc v s tht giy pht hin ti (chnh
nim). Hng v qu kh ch c nhng k c, hng v tng lai ch c s mong c, lo
s, tng tng. Qu v bt u thc tp samma-sati bng cch tp cho mnh lun
lun thc c nhng g ang xy ra trong giy pht hin ti, trong phm vi bn trong
mi. Qu v phi pht trin kh nng thc c ton th thc ti, t th thin n tinh
t nht. bt u, qu v n hi th c thc, c ch , ri n hi th t nhin,
nh nhng, sau ch n s xc chm ca hi th. By gi qu v s ch tm vo mt
i tng tinh t hn: nhng cm gic ca thn th, nhng cm gic t nhin trong khu
vc gii hn mi. Qu v c th cm thy nhit ca hi th, lnh hn mt cht khi
vo, m hn mt cht khi ra khi c th. Ngoi ra, cn v s cm gic khng lin quan g
n hi th nh nng, lnh, nga, thoi thp, rung ng, nn, cng thng, au nhc, ...
Qu v khng th chn la cm gic mnh mun bi v qu v khng th to ra cm gic.
Ch quan st, ch lun lun . Tn ca cm gic khng quan trng, iu quan trng l
ta thc c thc trng ca cm gic m khng phn ng li chng.
Nh qu v thy, khun mu thi quen ca tm l chm m trong tng lai hoc
qu kh, to ra ham mun hoc ght b. Bng cch thc tp v thc chn chnh, qu v
bt u xa b thi quen ny. Khng phi l sau kha thin ny qu v s qun ht qu
kh v khng cn mt ngh no v tng lai. Nhng trn thc t, qu v thng ph
phm nng lc ca mnh khi suy ngh ln qun mt cch v ch v qu kh hoc tng
lai, ph phm n nhiu n ni khi cn nh li hoc cn hoch nh mt vic g qu v
khng th lm c. Bng cch pht trin samma-sati, qu v s hc c cch ch tm
vo thc ti. Qu v s nhn thy, khi cn, s nh li nhng g qua mt cch d dng
hn v c th hoch nh tha ng cho tng lai. Qu v s sng mt cuc i hnh
phc v lnh mnh.
6) Samma-samadhi nh tm chn chnh (chnh nh). Ch nh tm sung khng
phi l mc tiu ca phng php ny; s nh tm qu v t c phi c nn tng ca
s thanh tnh. Ta c th nh tm trn nn tng ca lng ham mun, ght b hoc v
minh, nhng y khng phi l samma-samadhi. Ta phi thc c thc ti trong ta,
khng mt cht ham mun hoc ght b. Gi c s thc ny lin tc t giy pht
ny sang giy pht khc chnh l samma-samadhi.
Bng cch trit tun theo nm gii, qu v bt u thc tp sila. Bng cch rn
luyn tm tr mnh chm ch vo mt im, mt i tng c thc trong giy pht hin
ti ny, qu v bt u c c samadhi. Gi hy tu tp chuyn cn cho tm tr nn
nhy bn, khi bt u thc tp panna, qu v s c kh nng thm nhp vo nhng
tng su thm ca v thc, ty tr ht nhng bt tnh nm trong v hng c
hnh phc tht s hnh phc ca s gii thot.
Mong tt c qu v c hnh phc thc s.
Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc.

BI GING NGY TH BA
Bt Thnh o: panna tr tu th nhn (vn tu), tr tu t duy (t tu), tr
tu thc chng (tu tu) cc kalapa (vi t) bn nguyn t (t i) ba c
tnh: v thng, bn cht h o ca ng, kh s thu hiu thc ti bn ngoi
Ngy th ba qua. Chiu mai qu v s bc vo lnh vc panna, tr tu, phn th

ba ca Bt Thnh o. Khng c tr tu con ng tu tp s khng trn vn.
Ta bt u cuc hnh trnh bng cch thc tp sila (gii), ngha l, bng cch trnh
lm hi ngi khc; nhng mc d khng lm hi ngi khc ta vn lm hi chnh mnh
bng cch to ra phin no trong tm. Do ta tp luyn samadhi (nh), hc cch kim
sot tm, hc cch nn nhng phin no pht sinh. Tuy nhin, nn nhng phin
no khng th loi tr chng c. Chng vn tn ti trong v thc v sinh si ny n,
tip tc lm hi chnh ta. Do bc th ba ca Dhamma (Php) l panna: l khng
nhng phin no t do honh hnh v cng khng nn chng, nhng tri li cho
php chng ny sinh ra v b dit tr. Khi cc phin no b dit tr, tm s khng cn
nhng bt tnh. V khi tm c thanh lc, khng cn mt n lc no, ta cng trnh
c nhng hnh ng c hi cho ngi khc bi v c tnh ca mt tm thanh tnh l
cha y thin ch v tnh thng cho mi ngi. Tng t, khng cn phi gng sc ta
cng trnh c nhng hnh ng lm hi chnh ta. Ta sng mt cuc i hnh phc v
lnh mnh. Bi vy mi bc trn con ng tu tp hn phi dn n bc k tip. Sila
a ti s pht trin samadhi, s nh tm ng cch; samadhi a ti s pht trin
panna, tr tu thanh lc tm; panna a ti nibbana (nit bn), s gii thot khi mi
bt tnh, s gic ng hon ton.
C hai phn ca Bt Thnh o thuc v panna:
7) Samma-sankappa s suy ngh chn chnh (chnh t duy). Khng cn thit phi
ngng tin trnh suy ngh trc khi pht trin tr tu. S suy ngh vn cn, nhng np t
duy thay i. Nhng phin no b mt ca tm mt i nh ta thc hnh thc v hi
th. Thay cho nhng ngh lin quan n ham mun, ght b v o tng, ta bt u c
nhng suy ngh lnh mnh, suy ngh v Dhamma, v con ng gii thot.
8) Samma-ditthi s hiu bit chn chnh (chnh kin). y mi thc l panna,
hiu bit s tht ng nh tht, ch khng phi tng nh tht.
C ba giai on trong vic pht trin panna, pht trin tr tu.
u tin l suta-maya panna (vn tu), tr tu c c nh nghe ni, hoc c c
nhng li ca ngi khc. Tr tu th nhn ny rt hu ch, gip ta i ng ng. Tuy
nhin, ch ring n thi th khng th gii thot c v trn thc t n ch l tr tu vay
mn. Ta chp nhn n l ng c th v lng tin m qung, c th v ght b, v s nu
khng tin theo s b xung a ngc, hoc v c mun, hy vng nu tin theo s c ln
thin ng. Nhng trong bt c trng hp no, n cng khng phi l tr tu ca chnh
mnh.
Nhim v ca tr tu th nhn phi a ti giai on k tip: cinta-maya panna (t
tu), s hiu bit t duy. Da trn l tr, ta thng tm hiu nhng g ta nghe hoc c
c xem xt chng c hp l khng, c thc t khng, c li ch khng. Nu ng
nh th, th ta chp nhn chng. S hiu bit c phn tch ny cng rt quan trng nhng
n cng rt nguy him nu c coi l s hiu bit ti hu. Mt ngi pht trin kin
thc tr c ca mnh ri do cho rng mnh l ngi rt khn ngoan. Tt c nhng g

ngi hc c u ch thi phng bn ng, ngi cn xa s gii thot nhiu
lm.
Nhim v ng n ca s hiu bit t duy l a ti trnh k tip: bhavana-
maya panna (tu tu), tr tu t c ngay trong chnh mnh, mc thc nghim. y
mi l s hiu bit thc s. S hiu bit th nhn hay t duy rt hu ch nu chng khch
l, hng dn ta ti giai on k tip. Tuy nhin, ch c tr tu thc nghim mi c th
a ta ti gii thot bi v y l tr tu ca chnh ta, da trn kinh nghim bn thn.
Mt v d v ba loi tr tu: Mt bc s vit toa thuc cho mt bnh nhn. Ngi ny
v nh, v v s tin tng hon ton vo bc s, ngy no cng mang toa thuc ra c;
y l suta-maya panna, tr tu th nhn. Khng hi lng nh th, ngi tr li gp
bc s v i hi c gii thch v toa thuc, ti sao li cn thit v cng hiu ca toa
thuc; y l cinta-maya panna, tr tu t duy. Cui cng ngi ung thuc; ch nh
vy ngi mi ht bnh. Hiu qu ch t c sau khi thc hin phn th ba,
bhavana-maya panna, tr tu do t chng nghim.
Qu v ti kha thin ny chnh mnh ung thuc, pht trin tr tu cho mnh.
Mun lm c nh th qu v phi hiu s tht mc thc nghim. Rt nhiu hiu
lm xy ra v nhng iu tng nh tht hon ton khc hn vi s tht. trnh khi s
nhm ln ny, qu v phi c c tr tu thc nghim. V bn ngoi thn th ca ta, s
tht khng th c chng nghim m ch c th c suy lun n m thi. Do , qu
v phi pht trin c kh nng chng nghim c s tht bn trong chnh mnh, t
ch th thin nht ti ch tinh t nht, thot khi mi o tng, mi vng mc, rng
buc.
Mi ngi u bit l v tr thay i khng ngng, nhng ch s hiu bit mang
tnh tr thc v thc ti ny khng gip ch c g c; ta phi chng nghim c s
thay i y trong chnh ta. C th khi mt vic au bun xy ra, nh mt ngi gn gi
hoc thn thit qua i, i din vi thc t ph phng ny ca s v thng, ta bt u
c tr tu, thy c s v ngha trong vic theo ui nhng ca ci trn tc, hoc vic
tranh ci vi ngi khc. Nhng chng bao lu, thi quen c ca s ng mn khng nh
li quyn lc ca n, v tr tu ny b lu m dn bi n khng da trn kinh nghim trc
tip ca c nhn. Ta khng chng nghim c s tht ca v thng ngay trong ta.
Mi s u i thay, sinh v dit tng giy pht anicca; nhng tin trnh ny xy
ra qu nhanh v lin tc nn to ra o tng mi vic u bt bin, khng thay i. Ngn
la ca cy nn v nh sng ca bng n in u thay i khng ngng. Nu ta pht
hin c tin trnh thay i bng cc gic quan ca mnh, nh trong trng hp nh
sng ca n cy, ta c th thot khi o tng. Nhng khi s thay i xy ra qu nhanh
v lin tc nh trng hp ca bng n in m cc gic quan ca ta khng th pht
hin c th s ph v o tng kh hn rt nhiu. Ta c th nhn ra s thay i khng
ngng ca mt dng sng ang chy nhng lm sao ta hiu c rng, ngi ang tm
trong dng sng cng ang thay i tng giy tng pht?
Cch duy nht ph v o tng l tp cch tm hiu ngay trong chnh ta, v t
chng nghim c thc ti ca c cu thn v tm ca chnh mnh. y l iu m thi
t Siddhattha Gotama lm tr thnh mt v Pht. B qua mt bn tt c nhng iu
bit trc y, Ngi tm hiu v chnh Ngi pht hin ra bn cht thc s ca c
cu vt cht v tinh thn. Bt u t thc ti nng cn, biu hin b ngoi, Ngi thm
nhp ti tng lp vi t nht, v Ngi khm ph ra rng ton th c cu vt cht, ton th
th gii vt cht, c cu to bng nhng vi t, ting Pali gi l attha kalapa. Ngi

nhn thy mi vi t gm c bn nguyn t chnh t, nc, gi, la, v nhng thuc
tnh ca chng. Ngi pht hin ra rng nhng vi t ny l nhng phn t cn bn kt hp
thnh vt cht, v chng sinh ra ri dit i rt nhanh hng t t ln trong mt giy. Trn
thc t, khng c s chc c trong th gii vt cht; khng c g ngoi s bng chy v
nhng rung ng. Cc nh khoa hc hin i xc nhn nhng pht hin ca c Pht
v chng minh bng th nghim l th gii vt cht gm c nhng ht c bn sinh dit
rt nhanh. Tuy nhin, cc nh khoa hc ny khng th thot khi kh au bi v h ch
hiu bng tri thc, khng ging nh c Pht, h khng chng nghim trc tip c s
tht bn trong chnh h. Ch khi no ta t chng nghim c thc ti v thng ni
chnh mnh, khi ta mi c th thot khi au kh.
Cng lc vi s hiu bit v anicca pht trin trong bn thn, mt s hiu bit khc
ca tr tu pht sinh: anatta, khng c ci ta v khng c ci ca ta. Trong cu trc
vt cht v tinh thn, khng c mt ci g c th tn ti hn mt khonh khc, khng c
g c th c xem l ci ta, hoc mt linh hn khng thay i. Nu c mt ci g tht
s l ca ta, th ta phi lm ch c chng, phi kim sot c chng. Nhng trn
thc t, ta khng lm ch c ngay c thn xc mnh: n lun lun thay i, hy hoi
khng k g n c mun ca ta.
K n, s hiu bit th ba ca tr tu pht sinh: dukkha, kh. Nu ta c lm ch v
bm gi nhng g ang thay i ngoi tm kim sot ca mnh th ng nhin ta to ra
kh cho chnh mnh. Thng thng, ta nhn bit kh qua nhng cm gic kh chu,
nhng cm gic d chu cng to ra kh khng km nu ta dnh mc vo cc cm gic y,
bi v chng cng v thng nh th. Bm vu vo nhng g ph du tm b chc chn s
a ti kh.
Khi s hiu bit v anicca, anatta, v dukkha tr nn vng mnh, tr tu ny s th
hin trong cuc sng hng ngy ca ta. Cng nh khi ta hc c cch thm nhp
vt qua thc ti biu hin bn trong, th trong nhng hon cnh bn ngoi ta s c kh
nng thy c s tht biu hin ng thi cng thy c s tht ti hu. Ta thot khi
o tng v sng mt cuc i hnh phc v lnh mnh.
Rt nhiu o tng hnh thnh t mt s tht hin l ra bn ngoi, chc chn, kt
hp cht ch chng hn o tng v sc p th xc. Thn xc ch p khi cn kt hp
vi nhau thnh mt khi. Bt c b phn no khi nhn ring r s khng cn hp dn,
khng cn p na asubha. V p th xc l mt thc ti c tnh nng cn, b ngoi,
khng phi l s tht ti hu.
Tuy nhin, hiu c bn cht h o ca v p th xc khng a n s ght b
ngi khc. Khi tr tu pht sinh, tm tr t nhin tr nn qun bnh, khng dnh mc,
thanh tnh, y thin ch i vi mi ngi. Khi chng nghim c s thc trong
chnh mnh, ta s ht o tng, ham mun, ght b sng c mt cuc sng an lc v
hnh phc.
Chiu mai, qu v s bc nhng bc u tin trong lnh vc panna khi thc tp
Vipassana. Khng nn ngh rng ngay sau khi bt u, qu v s thy nhng ht vi t sinh
ra v dit i trong khp c th. Khng phi nh th, ta bt u bng s tht th thin, hin
l, v bng cch gi c s bnh tm, dn dn ta s thm nhp vo s tht tinh t hn,
ti nhng s tht ti hu v tinh thn v vt cht, v sau cng, ti s tht ti hu vt ra
ngoi thn v tm.
t c mc ch ny, qu v phi t mnh tu tp. Do nn gi sila ca mnh
vng mnh hn, bi v y l nn mng ca s tu tp, v tip tc thc hnh Anapana cho
ti 3 gi chiu ngy mai; tip tc quan st thc ti trong phm vi quanh mi. Tip tc lm
cho u c bn nhy khi khi s Vipassna vo ngy mai qu v c th thm nhp vo
nhng tng lp su hn v dit tr c nhng bt tnh n su trong . Hy tu tp kin
nhn, bn b, lin tc, v s tt p v s gii thot ca qu v.
Nguyn cho qu v thnh cng trong nhng bc u tin trn con ng gii thot.

BI GING NGY TH T
Nhng cu hi lin quan n cch thc tu tp Vipassana lut v nghip
tm quan trng v hnh ng ca tm bn thnh phn ca tm: hay bit,
nhn nh, cm gic, phn ng (thc, tng, th, hnh) duy tr thc (nim)
v s bnh tm (x) l ng li thot kh
Ngy th t l ngy rt quan trng. Qu v bt u nhng mnh vo dng sng

Dhamma, tm hiu s tht v chnh con ngi mnh lnh vc cc cm gic trn thn.
Trong qu kh, v v minh, nhng cm gic ny l ngun gc sinh si ny n ca kh
au, nhng chng cng l phng tin dit tr kh. Qu v khi s bc trn con
ng gii thot bng cch hc cch quan st cm gic trn c th v duy tr s bnh tm.
Vi cu hi thng c t ra v cch thc tp ny:
Ti sao phi di chuyn s ch tm trn khp c th theo th t, v ti sao phi theo
th t ny?
Th t no cng c, nhng th t rt cn thit. Nu khng, s c nguy c b st
vi ch trn c th, v nhng ch s vn cn b m m, b trng. Cm gic hin din
khp mi ch trn c th, v trong phng php ny, iu rt quan trng l pht huy
c kh nng cm nhn c chng trn ton thn. V l do ny, di chuyn theo th t
rt c li.
Nu ch no trn c th khng c cm gic, qu v c th dng s ch tm mt
pht. Trn thc t, ti cng nh ti mi ch khc trn c th u c cm gic, nhng
trong trng thi rt tinh t khin tm qu v khng cm nhn c v nh th ch ny c
v nh m h. Nn dng li ni mt pht, quan st mt cch bnh tnh, yn lng v
bnh tm. Khng sinh lng ham mun c mt cm gic hoc ght b s m m. Nu lm
nh th, qu v nh mt s bnh tm, v mt tm mt qun bnh th thiu bn nhy,
chc chn s khng nhn bit c nhng cm gic tinh t hn. Nhng nu tm c
gi qun bnh, n s tr nn bn nhy hn v c kh nng nhn bit c cc cm gic
vi t hn. Hy bnh tm quan st tng vng khong mt pht, khng nn nhiu hn. Nu
trong mt pht khng cm thy cm gic no xut hin, hy mm ci di chuyn tip.
Trong vng k tip li ngng ti mt pht; khng sm th mun, qu v s bt u
cm thy cm gic ti ni v trn khp c th. Nu qu v dng mt pht m
vn khng cm thy g th nn cm nhn s c xt ca o qun nu y l khu vc c
che kn, hoc s xc chm vi khng kh nu ni khng c vi che. Bt u bng
nhng cm gic th thin ny v dn dn qu v s cm nhn c cc cm gic khc.
Nu ta ang ch tm vo mt ni trn c th v mt cm gic xut hin ti mt ch
khc, vy ta c nn di s quan st n ch khng?
Khng nn, vn tip tc i theo th t. ng c loi b cm gic ti nhng ch
khc trn c th qu v khng nn lm nh th nhng ng coi chng l quan trng.
Ch khi no qu v di chuyn n u qu v mi quan st cm gic ch . Hy di
chuyn theo th t. Nu khng, qu v s nhy t ch ny sang ch khc, b st nhiu
ch trn c th v ch quan st c nhng cm gic th thin. Qu v phi tp cho mnh
quan st c nhng cm gic khc nhau trn khp c th, th thin hay tinh t, d chu
hay kh chu, r rt hay m h. Do khng bao gi s ch tm nhy t ch ny sang
ch khc.
Cn thi gian bao lu di chuyn t u ti chn?

Thi gian khc nhau ty trng hp. Li ch dn l ch tm vo mt vng no
v ngay sau khi cm nhn c cm gic hy di chuyn tip. Nu tm nhy bn, tm
s thc c cm gic ngay khi ti mt ch no v qu v c th di chuyn tip ngay
lp tc. Nu trng hp ny xy ra trn khp c th, ta c th i t u ti chn trong
khong mi pht. Nhng ta khng nn di chuyn nhanh hn trong giai on ny. Tuy
nhin, nu tm khng c nhy bn, nhiu ni cn phi ch ti mt pht cho cm gic
xut hin. Trong trng hp , c th phi mt ba mi pht hoc mt gi i t u
xung chn. Thi gian cn thit di chuyn mt vng khng quan trng. Ch tip tc
tu tp mt cch kin nhn, bn b, chc chn qu v s thnh cng.
Din tch vng ch tm rng khong bao nhiu?
Hy ch tm n tng phn ca c th rng khong nm hay by phn; sau di
chuyn ti nm hay by phn khc v tip tc nh vy. Nu tm khng nhy bn, ly
mt phn ln hn, v d nh c khun mt hay c cnh tay. Sau c thu hp dn din
tch vng ta ch tm. Cui cng qu v s c kh nng cm nhn c cm gic ti mi
ni trn c th. Nhng by gi th mt vng khong nm ti by phn l tt ri.
Ta c nn ch ch ti nhng cm gic trn b mt hay c bn trong c th?
i khi thin sinh cm nhn c cm gic bn trong c th ngay khi bt u
thc hnh Vipassana. C khi mi u thin sinh ch cm thy cm gic trn b mt. C
hai u hon ton tt. Nu cm gic ch xut hin trn b mt, quan st chng nhiu ln
cho ti khi qu v cm nhn c cm gic trn ton thn. Sau khi cm thy cm gic
khp mi ni bn ngoi, qu v bt u tin su vo bn trong. Dn dn s pht trin
c kh nng cm nhn c cm gic mi ch, c bn trong ln bn ngoi, ti mi
ni trong c cu thn vt l. Nhng bt u, nhng cm gic bn ngoi cng tt
ri.
Con ng tu tp s dn dt qua khp trng cm gic, dn ti s tht ti hu vt
ra ngoi tm cm nhn ca gic quan. Nu tip tc thanh lc tm vi s tr gip ca cm
gic, chc chn qu v s t ti giai on ti hu.
Khi ta cn v minh, cm gic l phng tin lm gia tng s au kh bi v ta phn
ng li cm gic bng s ham mun hoc ght b. Kh khn thc s ny sinh, cng thng
khi u mc ca nhng cm gic trn thn. Do , y l ni ta phi tu tp gii
quyt kh khn, thay i khun mu thi quen ca tm. Ta phi hc thc c
nhng cm gic khc nhau m khng phn ng li chng, chp nhn bn cht hay i
thay v v ng ca cm gic. Nh vy, ta thot khi thi quen phn ng m qung, t
gii thot mnh khi nhng au kh.
Cm gic l g?
Bt c nhng g ta cm nhn c trn thn l cm gic bt c cm gic t nhin,
bnh thng, thng thng no trn thn, cho d d chu hay kh chu, cho d th thin
hay tinh t, mnh hay yu. Khng bao gi nn b qua mt cm gic no v cho l do
ln khng kh gy ra hoc v ngi lu, hoc do mt bnh tt c. D vi bt c l do no,
s tht l qu v cm thy mt cm gic. Trc y qu v c xua ui nhng cm gic
kh chu, v nu gi nhng cm gic d chu. By gi qu v ch quan st mt cch khch
quan, khng ng ha mnh vi nhng cm gic.
l s quan st khng la chn. ng bao gi c chn la cm gic; tri li, hy
chp nhn nhng g ny sinh mt cch t nhin. Nu qu v bt u tm kim mt cm
gic c bit no , mt cm gic khc thng, qu v s to ra kh khn cho chnh

mnh, v s khng tin b c trn con ng tu tp. Phng php khng phi l
cm nghim c nhng g c bit m ct gi c tm qun bnh khi cm nhn bt
c cm gic no. Trong qu kh, qu v gp phi cc cm gic tng t trn thn,
nhng qu v cha thc c v phn ng li chng. By gi qu v ang hc cch
nhn bit v khng phn ng li, tp thc bt c cm gic no ang xy ra trn c th
v gi s bnh tm.
Nu thc hnh theo cch ny, dn dn ton b lut t nhin s tr nn r rng i
vi qu v. y l ngha ca Dhamma: lut t nhin, nh lut, s tht. hiu c s
tht mc thc nghim, ta phi tm hiu s tht trong khun kh ca thn th ny.
y l nhng g Thi t Siddhattha Gotama lm tr thnh Pht, v s tht ny
tr nn r rng i vi Ngi, v cng s tr nn r rng i vi bt c ai tu tp nh Ngi,
l trong khp v tr, trong thn cng nh ngoi thn, vn vt u thay i khng
ngng. Khng c g l sn phm cui cng, vn vt u trong tin trnh sinh thnh
bhava. V mt s thc khc cng s tr nn r rng l khng mt vic g xy ra mt cch
ngu nhin. Mi mt thay i u c mt nguyn nhn a n mt hu qu v hu qu
s tr thnh nguyn nhn cho s thay i k tip, to thnh mt chui nhn qu v tn.
V mt nh lut khc cng s tr nn r rng: nguyn nhn th no th hu qu s th y,
ht ging no s cho qu ny.
Trn cng mt mnh t ta gieo hai loi ging: mt l ging cy ma, ging kia l
cy neem mt loi cy rt ng vng nhit i. T ging cy ma s c mt cy ma
ngt ngo, t ht cy neem s thnh mt cy rt ng. Ta c th hi, ti sao thin nhin
li t t vi cy ny m tn nhn vi cy kia. Tht ra thin nhin khng t t m cng
khng tn nhn: thin nhin vn hnh theo nhng quy lut nht nh: ch n thun gip
cho tnh cht ca mi ht ging hin l. Nu ta gieo ht ging ngt, ti ma s gt c
nhng qu ngt. Nu ta gieo ht ging cay ng, ta s gt c cay ng. Nhn no qu
ny. Hnh ng nh th no hu qu s nh th y.
Vn l ch ta ch ti lc gt hi, mun c qu ngt, nhng trong lc gieo
ht ta rt bt cn, gieo ton ht ng. Nu ta mun qu ngt ta phi gieo loi ging ngt.
Cu xin hoc trng mong mt php l ch la di mnh, ta phi hiu v sng theo lut
t nhin. Ta phi cn thn v nhng hnh ng ca mnh, bi v y l nhng ht ging
m ty theo tnh cht ca chng ta s nhn c qu ngt ngo hay ng cay.
C ba loi hnh ng: vic lm, li ni v ngh. Ngi bit cch quan st chnh
mnh sm nhn ra rng hnh ng bng ngh l quan trng nht, bi v y l ht ging,
l hnh ng s gy ra hu qu. Hnh ng bng li ni hoc vic lm ch l s phn nh
ca ngh, l mt thc o cng ca ngh m thi. Chng bt ngun t ngh v
cui cng th hin qua nhng hnh ng bng li ni hoc vic lm. Do c Pht
ni:
Tm dn u mi hin tng,
tm lm ch tt c, mi vic u do tm to.
Nu vi mt tm bt tnh,
ta ni v lm
au kh lin theo sau
nh bnh xe ln theo con vt ko xe.
Nu vi mt tm thanh tnh,
ta ni v lm
hnh phc lin theo sau
nh bng khng ri hnh.
Nu ng nh vy, ta phi bit tm l g v tm hot ng nh th no. Qu v

bt u tm hiu vn ny bng s thc hnh ca mnh. Khi thc hnh, qu v s thy r
l tm gm bn thnh phn chnh hay bn tp hp chnh (thng gi l cc un).
Thnh phn th nht l vinnana, c th dch l thc hay l s hay bit. Cc gic
quan s khng sng ng nu thc khng tip xc vi chng. V d, nu ta ch tm vo
vic nhn, nu c m thanh ti tai ta s khng nghe thy bi v ton b thc ang tp
trung ni mt. Chc nng ny ca tm l bit, ch hay bit m khng phn bit. Mt
m thanh n tip xc vi tai th vinnana ch ghi nhn mt s kin l mt m thanh
n.
Ri phn k tip ca tm bt u hot ng: sanna, nhn nh (tng). Mt m
thanh n, v do kinh nghim hay tr nh, ta nhn nh c: m thanh li ni li
khen tt; hoc tri li, mt m thanh li ni li ch bai xu. Ta nhn nh s
vic l tt hay xu, ty theo kinh nghim trong qu kh ca mnh.
Lin lp tc phn th ba ca tm bt u hot ng: vedana, cm gic (th). Ngay
khi m thanh n tai lin c mt cm gic xut hin trong ngi, nhng khi phn nhn
nh nhn din v nh gi m thanh , cm gic tr nn d chu hoc kh chu. V d:
mt m thanh ti ting ni ting khen tt v ta cm thy mt cm gic d
chu trong ngi. Tri li, mt m thanh n ting ni ting ch xu v ta cm
thy mt cm gic kh chu trong ngi. Cm gic pht sinh trong ngi, v tm cm
nhn c: chc nng ny c gi l vedana.
Ri phn th t ca tm bt u lm vic: sankhara, phn ng to nghip (hnh).
Mt m thanh ti ting ni ting khen tt cm gic d chu v ta bt u
a thch: Li khen tht tuyt vi! Ti mun c khen na! Ngc li, mt m thanh
ti ting ni ting ch xu cm gic kh chu v ta bt u khng thch:
Ti khng th chu c li ch ny, hy ngng li! Ti mi ca ng gic quan mt,
tai, mi, li, thn tin trnh tng t xy ra. Tng t, khi mt ngh hay mt s
tng tng ti tip xc vi tm, vi cng mt tin trnh, mt cm gic ny sinh trong
ngi, d chu hay kh chu, v ta phn ng bng thi thch hoc khng thch. S a
thch trong khonh khc ny bin thnh ham mun mnh lit; s kh chu ny bin thnh
ght b cao . Ta bt u tht nhng nt ri trong lng.
y chnh thc l nhn sinh ra qu, hnh ng a n hu qu: sankhara, s phn
ng bng tng. Tng giy pht ta khng ngng gieo loi nhn ny, khng ngng to
nghip bng thch hoc khng thch, ham mun hoc ght b v lm cho ta kh.
C nhng phn ng gy ra n tng rt nh, v bin mt ngay lp tc. C nhng
phn ng gy n tng su m hn v bin mt sau mt thi gian ngn, v c nhng
phn ng gy n tng rt su m phi cn mt thi gian rt lu mi xo ht. Cui ngy,
nu ta th nh li nhng sankhara ta lm trong ngy, ta ch c th nh c mt hay
hai sankhara gy n tng su m nht. Tng t nh vy, vo cui thng hay cui
nm, ta cng ch nh c mt hay hai sankhara gy n tng su m nht trong
khong thi gian . V d mun d khng, vo cui cuc i, sankhara no gy n
tng su m nht chc chn s hin ln trong tm, v cuc i k tip s bt u bng
ci tm ny, c cng nhng c tnh ngt ngo hay cay ng. Chng ta to ra tng lai
ca chng ta bng chnh hnh ng ca mnh.
Vipassana dy ngh thut cht: lm sao cht mt cch bnh an, yn lnh. V ta
hc ngh thut cht bng cch hc ngh thut sng: lm sao lm ch c giy pht
hin ti, lm sao khng to nghip trong giy pht ny, lm sao sng mt cuc i
hnh phc ngay by gi v ngay ti y. Nu hin ti tt, ta khng cn phi bn tm v

tng lai v n ch l sn phm ca hin ti, do ng nhin phi tt.
C hai phng din ca phng php thin ny:
Th nht l ph b hng ro ngn cch gia hai tng thc v v thc ca tm.
Thng thng, tm thc khng bit nhng g do tm v thc cm nhn c. B v
minh che lp, phn ng tip tc xy ra tng v thc; khi chng tri ln tng thc
chng tr nn qu mnh nn chng ch ng tm mt cch d dng. Bng phng php
ny, ton th tm tr tr thnh c thc, tnh gic; v minh b dit tr.
Phng din th hai ca phng php l s bnh tm. Ta thc c nhng g ta
cm thy, tt c mi cm gic, nhng khng phn ng, khng tht nhng nt ri bng
ham mun hoc ght b, khng to ra au kh cho chnh mnh.
Mi u, trong lc ngi thin, hu ht thi gian qu v thng phn ng li cc cm
gic, nhng c vi lc qu v gi c s bnh tm, mc d rt au nhc. Nhng giy
pht nh vy c nh hng rt mnh m trong vic thay i khun mu thi quen ca
tm. Dn dn qu v s t ti trnh c th mm ci vi bt c cm gic no, bit
rng n l anicca, v thng, chc chn s qua i.
t uc trnh ny, qu v phi t mnh tu tp; khng ai c th lm thay cho
mnh. iu rt tt l qu v bc nhng bc u tin trn con ng tu tp; by gi
c tip tc, tng bc mt, tin ti s gii thot cho chnh mnh.
Nguyn cho qu v hng c hnh phc chn tht.

BI GING NGY TH NM
Bn S Tht Thnh Thin (T Diu ): kh, ngun gc ca kh, dit kh,
con ng dit kh (Kh, Tp, Dit, o ) Chui Nhn Duyn Sinh
Ngy th nm qua; qu v cn nm ngy na tu tp. Hy tn dng nhng

ngy cn li bng cch tu tp mt cch nhit thnh vi s hiu bit ng n v phng
php.
Bng cch quan st hi th trong mt phm vi gii hn, qu v tin ti quan st
cm gic trn khp ngi. Khi bt u cch tu tp ny, ta c th gp phi nhng cm gic
th thin, chc c, nng n, kh chu nh au nhc, p, Qu v gp nhng cm
gic nh th trong qu kh, nhng khun mu thi quen ca tm l phn ng li chng,
chm m trong khoi lc hoc quay cung trong au kh, lun lun b dao ng. By
gi qu v ang hc cch quan st m khng phn ng, kho st cm gic mt cch
khch quan, khng ng ha mnh vi chng.
au n hin hu, kh s hin hu. Than khc s khng lm ai ht kh. Lm sao ta
c th thot khi au kh? Lm sao ta c th sng vi au kh?
Mt bc s cha mt bnh nhn phi bit bnh l bnh g, v nguyn nhn chnh
gy ra bnh ny. Nu c mt nguyn nhn th phi c cch cha khi bnh bng cch dit
tr nguyn nhn y. Khi nguyn nhn b dit tr, ng nhin bnh s chm dt. Do
dit tr nguyn nhn l vic cn phi lm.
Trc tin ta phi chp nhn s tht v kh. Kh hin din khp ni; y l s tht
ph qut. Nhng n tr thnh mt s tht thnh thin khi ta bt u quan st n m
khng phn ng, bi v ngi no lm c nh vy, ng nhin s tr thnh mt
ngi cao qu, thnh thin.
Khi ta bt u quan st S Tht Th Nht, s tht v kh, th nguyn nhn ca kh
tr nn r rng, v ta cng bt u quan st nguyn nhn; y l S Tht Th Hai. Nu
nguyn nhn b dit tr, th kh b dit tr; y l S Tht Th Ba s dit kh. Mun
ht kh ta phi tu tp; y l S Tht Th T ng li dit kh bng cch dit tr
nguyn nhn ca kh.
Ta bt u bng cch hc cch quan st m khng phn ng. Kho st s au nhc
m qu v gp phi mt cch khch quan, nh th l s au nhc ca ngi khc. Hy
xem xt n nh mt nh khoa hc quan st mt i tng trong phng th nghim. Khi
qu v tht bi, lm li mt ln na. C tip tc tu tp, v qu v s nhn ra rng dn dn
mnh ang thot ra khi au kh. Mi ngi u kh. Cuc i bt u bng ting khc;
sinh ra i l mt ni kh ln. V sinh ra i chc chn s b kh v bnh tt, v gi
yu. Nhng mc d cuc i c kh n u i na, khng mt ai mun cht, bi v cht
l mt ni kh ln.
Trong sut cuc i, ta gp phi nhng iu khng va , v b chia la nhng iu
ta yu thch. Nhng iu khng mun li gp phi, nhng iu mong mun li khng t
c, v ta cm thy kh.
Ch hiu s tht ny trn mc tr thc s khng gii thot c ai. N ch c th
khch l ta xem xt bn trong chnh mnh, chng nghim c s tht v tm cch
thot kh. y l nhng g Thi t Siddhattha Gotama lm tr thnh Pht: Ngi
bt u quan st thc ti bn trong c cu thn th Ngi nh mt nh kho cu, i t s
tht th thin, d cm nhn, ti s tht tinh t hn, ti s tht tinh t nht. Ngi khm ph
ra rng khi sinh lng ham mun, ta thng c xu hng mun gi li cm gic d chu v
loi b nhng cm gic kh chu. Khi hai iu ny khng c tha mn, ta tr nn kh.
V i su hn na, tng lp tinh t nht, khi quan st vi s ch tm tt nh, Ngi
nhn thy rng s rng buc vo nm tp hp (ng un) l kh. Trn l thuyt ta c th
hiu rng ci tp hp vt cht thn th (sc un) khng phi l Ta, khng phi l Ca
Ta, m ch l mt hin tng v ng, lun thay i, bn ngoi s kim sot ca ta; tuy
nhin, trn thc t, ta t ng ha mnh vi n v to ra s rng buc gh gm vo n.
Tng t, ta b rng buc vo bn tp hp ca tm l s hay bit (thc), nhn nh
(tng), cm gic (th), phn ng (hnh), v bm vu vo chng, coi chng l Ta, Ca
Ta bt chp trng thi thay i khng ngng ca chng. V mc ch tin li, ta phi
dng t ng nh Ti v Ca Ti, nhng khi ta b rng buc vo nm tp hp ny, ta
to ra au kh cho mnh. u c rng buc, ng nhin c kh, v rng buc
cng nhiu chng no th cng kh nhiu chng y.
C bn loi rng buc, bm vu m ta lun lun to ra trong i. Th nht l rng
buc vo dc vng, vo thi quen ham mun ca mnh. Khi no ham mun ny sinh
trong tm, lin c mt cm gic trong ngi ny sinh theo. Mc du tng lp su hn
mt trn bo dao ng bt u, nhng tng lp bn ngoi ta a thch nhng cm gic
ny v mun chng tip tc hin hu. y c th so snh vi vic gi ch nga: gi ch
lm cho nga thm, nhng ta vn thch cm gic lc gi. Cng nh vy, ngay sau khi s
ham mun c tha mn, cm gic i km theo n cng ht, v ta to ra s ham mun
mi hy vng cm gic ny tip tc din ra. Ta tr nn nghin s ham mun v lm gia
tng bi phn ni au kh ca mnh.
Mt rng buc khc l bm vu vo ci Ta, ca Ta m khng bit ci Ta l g.
Ta khng th chu c bt c mt s ch trch hoc s xc phm no vo ci Ta ca
mnh. V s rng buc m rng ti nhng g thuc v Ta, nhng g ca Ta. S rng
buc ny s khng mang li kh nu nhng g ca Ta c th tn ti i i, v ci Ta
c th trng tn vnh cu hng th. Nhng theo lut t nhin, khng sm th mun,
Ta v ca Ta s mt i. Rng buc, bm vu vo nhng g v thng chc chn mang
li au kh.
Tng t, ta b rng buc, bm vu vo quan im, vo c tin ca mnh, v khng
th chu c bt c s ch trch no, hoc ngay c vic chp nhn ngi khc c th c
nhng quan nim khc vi mnh. Ta khng hiu c rng mi ngi u mang nhng
cp knh mu, mi ngi mt mu khc nhau. Ch cn tho knh ra, ta c th thy thc ti
ng nh tht, khng b nhum mu. Th nhng trn thc t, ta vn b rng buc vo
mu sc ca cp knh ca mnh, rng buc vo nhng thnh kin v lng tin ca mnh.
Cn mt rng buc khc na l bm vu vo nghi thc, nghi l, gio iu tn gio.
Ta khng chu hiu rng, y ch l nhng hnh thc ph din bn ngoi, chng khng
cha ng tinh ty ca s tht. Nu ai c ch cch t chng nghim c s tht
ngay trong chnh mnh nhng vn tip tc bm vu vo nhng hnh thc trng rng bn
ngoi, s rng buc ny a n tnh trng ging co lun qun, khng tin cng khng
li, kt qu l a n kh.
Nu xem xt mt cch k lng, ta thy mi kh au trn i u ny sinh t mt
trong bn s rng buc, bm vu ny. y l nhng g Thi t Siddhattha Gotama tm
thy trong lc i tm kim chn l. Tuy nhin, Ngi vn tm hiu trong chnh Ngi tm
ra nguyn nhn su xa ca kh, hiu c ton th tin trnh hot ng ra sao, tm
ti ci ngun ca vn .
R rng nhng kh au trn i bnh tt, gi yu, cht chc, au n th xc v

tinh thn l hu qu ng nhin khi sinh ra lm ngi. Th th sinh ra i l do
nguyn nhn no? D nhin nguyn nhn trc tip l s kt hp ca cha m, nhng di
mt cch nhn bao qut hn, s sinh ra i xy ra v mt tin trnh bt tn ca s sinh
thnh lin quan n ton th v tr. Ngay c lc cht, tin trnh ny cng khng chm
dt: thn xc tip tc hy hoi, tan r, trong khi thn thc nhp vo mt cu trc
vt cht khc, v tip tc lun lu, thnh hnh. Ti sao li c s sinh thnh ny. Ngi thy
r l v ta to ra bm vu, rng buc. T ch bm vu ta sinh ra phn ng mnh m,
sankhara (hnh nghip), gy ra mt n tng su m trong tm. Vo cui cuc i, mt
trong nhng n tng ny s ni ln trong tm v x y dng tm thc tri chy tip.
Gi hy tm hiu nguyn nhn ca rng buc, bm vu l g? Ngi pht hin n ny
sinh v nhng phn ng trong tng khonh khc bng s thch v khng thch. Thch s
bin thnh nhiu ham mun; khng thch s bin thnh nhiu ght b, mt phn nh ca
ham mun, v c hai bin thnh bm vu, rng buc. V ti sao li c nhng phn ng
nht thi ca s thch v khng thch. Bt c ai t quan st mnh s nhn thy rng n
xy ra v nhng cm gic trong ngi. Khi no c cm gic d chu ny sinh, ta thch n
v mun n gia tng gp bi. Khi no c cm gic kh chu ny sinh, ta khng thch n
v mun loi tr n. Ri ti sao li c nhng cm gic? R rng chng xy ra v s xc
chm gia nhng gic quan vi i tng ca chng: mt tip xc vi vt nhn, tai vi
m thanh, mi vi mi hng, li vi v nm, thn th vi nhng g c th, tm vi
ngh hoc tng tng. Ngay sau khi c s xc chm, ng nhin cm gic ny sinh, d
chu, kh chu, hoc trung tnh.
V ti sao li c s xc chm: r rng, ton th v tr trn y nhng i tng ca
gic quan. Khi no su gic quan nm gic quan cng vi tm cn hot ng, chng
ng nhin cn tip xc vi i tng tng ng. V ti sao li c nhng gic quan
ny? N r rng l nhng phn khng th tch ri trong dng lun lu ca tinh thn v
vt cht, chng ny sinh ngay sau khi s sng bt u. V ti sao li c dng sng, dng
lun lu ca tinh thn v vt cht? Bi v c dng tm thc, tri chy t giy pht ny
sang giy pht khc, t i ny sang i khc. Ti sao li c dng tm thc? Ngi nhn
ra n xy ra v sankhara, phn ng tinh thn. Mi phn ng u to ra mt lc y vo
dng tm thc; dng tm thc tip tc lun lu v ng lc do nhng phn ng to ra. V
ti sao c cc phn ng? Ngi thy rng chng ny sinh do s v minh. Ta khng bit ta
ang lm g, khng bit ta ang phn ng nh th no, v do ta tip tc to ra
sankhara. Khi no cn v minh, au kh s vn cn.
Ngun gc tin trnh ca kh, ngun gc su xa, l do v minh. T v minh bt u
mt chui d kin to thnh mt b kh cho mnh. Nu c th dit tr v minh, kh s
b dit tr.
Lm sao ta c th lm c iu ny? Lm sao ta c th cht t chui dy xch?
Dng sng, hay dng tri chy ca tinh thn v vt cht, bt u. T st s khng gii
quyt c vn , n ch to nn au kh mi. Ngi ta cng khng th hy hoi cc
gic quan m khng lm hi mnh. Khi no gic quan cn tn ti, s xc chm vi nhng
i tng tng ng ng nhin s xy ra, v khi no c s xc chm, mt cm gic
ng nhin ny sinh trong ngi.
ch ny, ta c th cht t dy xch ti mt xch cm gic. Trc y, mi cm
gic u a n s phn ng bng thch hoc khng thch, ri bin thnh nhiu ham
mun hoc ght b, bin thnh nhiu au kh. Nhng by gi, thay v phn ng li cm
gic, qu v ang hc cch quan st vi s bnh tm v hiu rng cm gic ny ri
cng s thay i. Bng cch ny cm gic ch lm ny sinh ra tr tu, sinh ra s hiu bit
v anicca v thng. Ta chm dt s lun chuyn ca bnh xe kh v bt u quay
chng ngc li, hng v gii thot.
Bt c giy pht no ta khng cn to ra sankhara mi, mt trong nhng sankhara
c s ni ln b mt ca tm, km theo mt cm gic s ny sinh trong ngi. Nu ta
gi c s bnh tm, cm gic s mt i v mt phn ng to nghip c s tri ln
thay th. Ta tip tc gi c s bnh tm i vi cc cm gic trong ngui v nhng
sankhara c tip tc sinh v dit, ht ci ny n ci khc. Nu v v minh ta phn ng
li cm gic, ta gia tng s lng sankhara, gia tng au kh cho mnh. Nhng nu ta
pht trin c tr tu v khng phn ng li cm gic, th ht sankhara ny n
sankhara khc s b dit tr, kh au c dit tr.
Ton th con ng tu tp l phng cch dit kh. Bng cch tu tp, qu v s
nhn ra rng qu v ngng to ra nhng nt tht mi, v nhng nt tht c s t ng
c tho m. Dn dn qu v s tin ti giai on trong tt c nhng sankhara to ra
cuc i mi m t dn ti au kh mi, b dit tr. y l giai on hon ton gii
thot, hon ton gic ng.
bt u tu tp, ta khng cn phi tin vo kip trc hay kip sau. Trong s tu tp
Vipassana, hin ti l quan trng nht. Ngay trong i ny, ta c to ra sankhara, c t
lm mnh kh. Ti y v ngay by gi ta phi dt b thi quen ny v bt u thot khi
au kh. Nu tu tp, chc chn mt ngy no , qu v c th ni rng mnh dit tr
ht mi sankhara c, ngng khng to thm sankhara mi, v do gii thot mnh
ht mi kh au.
t c mc tiu ny, qu v phi t mnh tu tp. Bi vy, nn tu tp ht mnh
trong nm ngy cn li, thot khi au kh, v hng c hnh phc ca s gii
thot.
Nguyn cho qu v hng c hnh phc thc s.

BI GING NGY TH SU
Tm quan trng ca s pht trin thc v s bnh tm (nim v x) i vi
cc cm gic bn nguyn t (t i) v s lin h vi cm gic bn nguyn
nhn sinh ra vt cht nm chng ngi: ham mun, ght b, u oi v tinh
thn v th xc, dao ng, nghi ng (tham, sn, hn trm v thy min, tro
c, hoi nghi)
Su ngy qua; qu v cn bn ngy na tu tp. Trong bn ngy ny qu v c

th dit tr c mt s bt tnh, v hiu r phng php p dng trong sut cuc i
mnh. Nu qu v tu tp vi s hiu bit ng n v bit cch p dng phng php ny
vo cuc sng hng ngy, iu chc chn s em li nhiu li ch cho qu v. Do
nn hiu phng php mt cch ng n.
y khng phi l mt con ng bi quan. Dhamma (Php) dy ta chp nhn s
tht cay ng ca kh, nhng Dhamma cng dy con ng thot kh. V th, y l
mt con ng lc quan, kt hp vi ch ngha hin thc, cng nh vi ch ngha lao
ng y l mi ngi phi tu tp t gii thot chnh mnh.
Ton th con ng tu tp c gii thch bng vi ch:
Mi sankhara u v thng
Khi ta nhn v thng vi tr tu thc s,
Ta xa la au kh;
y l con ng thanh lc tm.
y ch sankhara khng nhng ch c ngha l phn ng ca tm (hnh), m cn
l kt qu ca nhng phn ng ny (hnh nghip). Mi phn ng ca tm l mt ht
ging sinh ra qu, v mi s ta tri nghim trong i l qu, mt hu qu ca nhng hnh
ng ca mnh, ngha l, sankhara (nghip) ca mnh, trong qu kh hay trong hin ti.
T ny c ngha l, mi ci ny sinh, thnh hnh, s dit mt, s tan r. Nu chp nhn
s tht ny ch bng cm xc, hoc lng sng tn, hoc tr thc, s khng thanh lc c
tm. N phi c chp nhn mc thc t, bng cch th nghim c tin trnh
sinh v dit trong bn thn mnh. Nu ta trc tip chng nghim c v thng bng
cch quan st cm gic trong ngi, th s hiu bit t c l tr tu thc s, tr tu t
chng ca chnh mnh. V nh tr tu ny, ta thot ht mi au kh. Mc d nu vn cn
b au nhc, ta khng cn b n hnh h. Tri li, ta c th mm ci trc cn au nhc,
bi v ta c th quan st c n.
Thi quen c hu ca tm l tm cch xua ui nhng cm gic au n v nu ko
nhng cm gic khoan khoi. Khi no ta cn tham d vo tr chi au kh-sung sng,
x y-nu ko, th tm ta vn cn dao ng (tro c), v gia tng ni kh ca mnh.
Nhng mt khi ta bit quan st mt cch khch quan, khng ng ha mnh vi cm gic,
th tin trnh thanh lc bt u, v thi quen c hu ca s phn ng m qung v gia
tng ni kh ca mnh dn dn b suy yu v b b gy. Ta phi hc c cch ch quan
st m thi.
y khng c ngha l v tu tp Vipassana ta s tr thnh c cy, th ng
ngi khc lm hi mnh. Nhng tri li, ta hc c cch hnh ng ch khng phn
ng. Trc y ta sng mt cuc i ton bng phn ng, v phn ng th lun lun tiu
cc. By gi qu v ang hc cch sng ng cch, sng mt cuc i lnh mnh v tch
cc. Khi gp hon cnh kh khn trong i, ngi bit cch quan st cm gic s
khng cn phn ng m qung. Tri li ngi s ch vi giy pht, tip tc quan st

cm gic v gi s bnh tm, ri sau s a ra quyt nh v la chn ng li hnh
ng. Mt hnh ng nh th chc chn phi tch cc, bi v n xut pht t s bnh tm;
n s l mt hnh ng sng to, hu ch cho mnh v cho ngi.
Dn dn, khi ta bit cch quan st hin tng tinh thn v vt cht trong ngi, ta
thot khi phn ng, bi v ta ht v minh. Khun mu thi quen ca phn ng l v v
minh. Ngi no cha tng quan st thc ti ni mnh s khng bit nhng g ang xy
ra su tn bn trong, khng bit mnh phn ng nh th no i vi s ham mun hoc
ght b, to ra cng thng lm mnh kh.
C mt iu phc tp l tm th v thng hn vt cht nhiu. Cc tin trnh trong
tm xy ra nhanh n ni ta khng th theo di c chng c tr khi ta c hun
luyn lm vic ny. Khng bit g v thc ti, ta vn cn o tng l ta phn ng i
vi i tng bn ngoi nh hnh nh, m thanh, mi v, v.v. iu ny c v nh vy,
nhng nhng ai bit quan st chnh mnh s thy rng, mc tinh t hn, s tht khc
hn. Ton th th gii bn ngoi hin hu i vi mt ngi ch khi no ngi cm
nghim c chng, c ngha l, khi mt i tng tip xc vi mt gic quan no .
Ngay khi c s tip xc, lin c mt s rung ng, mt cm gic. S nhn nh (tng)
nh gi cm gic l tt hay xu ty theo nhng kinh nghim hay nghip c, sankhara
c. Da vo s nh gi sai lc do thnh kin m cm gic tr thnh d chu hay kh
chu, v ty theo loi cm gic, ta bt u phn ng bng cch thch hay khng thch,
ham mun hay ght b. Cm gic l mt xch b b qun gia i tng bn ngoi v
phn ng. Ton th tin trnh xy ra nhanh n ni ta khng thc c, ti lc mt
phn ng ni ln n tng thc, n lp i lp li v gia tng cng hng t t
ln, v tr nn mnh lit n ni n trn p c tm mt cch d dng.
Thi t Siddhattha Gotama t c Gic ng nh khm ph ra nguyn nhn gc r
ca s ham mun v ght b v nh dit tr chng ngay ti ni chng ny sinh, l ti
tng cm gic. Nhng g chnh Ngi thc hnh, Ngi ch dy cho ngi khc. Ngi
khng phi l ngi duy nht ging dy l ta phi dt b ham mun v ght b. iu ny
c ging dy ti n ngay c trc thi ca c Pht. Khng phi gii lut o
c hay s pht trin kh nng lm ch c tm l nhng im c th trong s ging
dy ca Ngi. Tng t, s hiu bit mc tr thc, tnh cm, sng tn cng c
trc thi ca c Pht. im c th trong s ging dy ca Ngi nm ch khc, nm
trong vic pht hin ra cm gic trn thn l mu cht ni ham mun v ght b ny sinh,
v cng l ni chng phi c dit tr. Nu ta khng i ph vi cm gic th ta vn ch
tu tp tng bn trn b mt ca tm, trong khi di b su, thi quen c hu ca s
phn ng vn tip tc. Nh bit cch thc c tt c nhng cm gic trong chnh mnh
v gi c s bnh tm i vi chng, ta ngng phn ng ti ni chng ny sinh, nh
th, ta thot c kh.
y khng phi l gio iu c chp nhn v lng tin, hoc mt trit l c chp
nhn bng tr thc. Qu v phi t mnh tm hiu khm ph ra s tht. Ch khi no
chng nghim c th hy chp nhn n l ng. Nghe ni v s tht cng quan trng,
nhng iu phi a n s tu tp thc s. Tt c gio hun ca c Pht phi c
thc hnh v chng nghim cho chnh mnh, ta c th thot khi kh au.
c Pht gii thch, ton th cu trc thn th c to thnh bi nhng vi t
kalapa trong c bn nguyn t chnh vi nhng thuc tnh ca chng kt hp vi
nhau. Trong th gii bn ngoi cng nh bn trong, rt d thy rng mt s vt cht
th c nguyn t t; mt s th lng nguyn t nc; mt s th kh nguyn
t gi; v trong mi trng hp u c s hin din ca nhit , nguyn t la. Tuy

nhin nhng ai kho st thc ti trong bn thn s hiu c bn nguyn t mc tinh
t hn. Ton b phm vi ca trng lng t nng ti nh, l lnh vc ca nguyn t t.
Nguyn t la l lnh vc ca nhit , t cc lnh ti cc nng. Nguyn t gi lin quan
n s chuyn ng, t trng thi dng nh bt ng ti trng thi chuyn ng nhanh
nht. Nguyn t nc lin quan n tnh cht kt dnh, kt hp vi nhau. Cc vi t ny
sinh vi s ni tri ca mt hay nhiu nguyn t; nhng nguyn t khc tip tc tim n.
n lt n, mt cm gic s biu hin mt tnh cht ph hp vi c tnh ca nguyn t
ni tri trong nhng vi t . Nu kalapa ny sinh vi s ni tri ca nguyn t la th
mt cm gic v nng hay lnh ny sinh, v tng t nh th i vi cc nguyn t khc.
y l cch cm gic ny sinh trong cu trc thn th. Nu v v minh, ta nh gi v
phn ng li cc cm gic, ta s to ra kh au mi cho chnh mnh. Nhng nu tr tu
pht sinh, ta hiu rng cc vi t ch ny sinh vi s hin din ca nhiu nguyn t ny
hay nguyn t khc, v chng u l nhng hin tng lun i thay, hon ton v ng,
sinh ra ri dit i. Vi s hiu bit ny, ta khng nh mt s bnh tm ca mnh khi i
din vi bt c cm gic no.
Khi ta tip tc quan st mnh, ta s thy r rng ti sao kalapa ny sinh: chng sinh
ra bng thc n ta cung cp cho dng lun lu ca s sng, dng lun lu ca vt cht v
tm (ca sc v danh). Dng lun lu ca vt cht i hi phi c thc n, trong c hai
loi: thc phm chng ta n v bu kh quyn ni chng ta sng. Dng lun lu ca tm
thc cn nhng thc n tinh thn, cng gm c hai loi: sankhara (nghip) ca hin ti
hay ca qu kh. Nu ta cung cp n bng s gin d trong giy pht hin ti, lp tc
tinh thn nh hng n vt cht, v kalapa s bt u ny sinh vi s ni tri ca
nguyn t la, lm cho ta cm thy nng. Nu thc n l s hi, kalapa sinh ra lc s
c s ni tri ca nguyn t gi, v ta c cm gic run ry; v c tip tc nh th. Loi
thc n th hai l sankhara ca qu kh. Mi sankhara l ht ging, sau mt thi gian, s
cho ra qu, s sinh ra hu qu. Bt c cm gic no ta cm thy khi gieo nhn, cng cm
gic s ny sinh khi qu ca sankhara ni ln b mt ca tm.
Ta khng nn tm hiu nguyn nhn no trong bn nguyn nhn ny sinh ra loi
cm gic c bit no . Ta ch nn chp nhn mt cch n thun bt c cm gic no
hin din. Ch nn c gng quan st m khng to ra mt sankhara mi. Nu ta khng
cho tm thm n bng phn ng mi, t ng mt sankhara c s sinh qu ca n, th
hin ra bng cm gic. Ta quan st, v cm gic s b dit mt. Mt ln na ta khng
phn ng; do mt sankhara c khc phi sinh ra qu. Theo cch ny, bng cch gi
c thc v s bnh tm (nim v x), ta cho nhng sankhara c ny sinh v dit
mt, ht ci ny n ci khc: th l ta thot khi kh.
Thi quen c hu to ra phn ng phi c dt b, v n ch c th c loi tr
dn dn bng s thc hnh lp i lp li nhiu ln, bng cch tu tp lin tc.
D nhin c nhiu chng ngi v kh khn trn bc ng tu tp: nm k th c
p o v ngn chn s tin b ca qu v. Hai k th u tin l s ham mun v ght b
(tham v sn). Mc ch ca s tu tp Vipassana l dit tr hai bt tnh cn bn ny.
Tuy nhin, chng vn c th ny sinh trong lc qu v hnh thin, v nu chng trn ngp
trong tm, tin trnh thanh lc b ngng li. Qu v c th ham mun nhng cm gic tinh
t hoc ngay c nibbana (nit bn); cng chng c g khc nhau. Ham mun l mt ngn
la bc chy, bt k loi nhin liu l g; ham mun khin qu v i ngc ng vi s
gii thot. Tng t, qu v c th bt u pht sinh ra s ght b i vi nhng au
nhc ang gp phi, v mt ln na qu v li i sai ng.
Mt k th khc l s li bing, bun ng (hn trm, thy min). Tuy ng say c

m nhng khi ngi thin qu v vn cm thy rt bun ng. S bun ng pht sinh v
nhng bt tnh trong tm. Nhng bt tnh ny b xua ui v s tu tp Vipassana cho nn
chng c lm cho qu v ngng tu tp. Qu v phi chin u ngn cn k th ny
thng c mnh. Th mnh hn mt cht, hoc ng dy, vy nc lnh vo mt, hoc
i b mt cht, ri ngi thin tip.
Thm vo , qu v c th cm thy b dao ng d di (tro c), y l mt cch
khc nhng bt tnh c chn ng qu v tu tp Vipassana. Sut ngy, qu v chy ht
ch ny sang ch khc, lm mi vic ngoi tr vic hnh thin. Sau , qu v nhn ra
rng mnh ph th gi, v bt u than van, hi hn. Nhng trn con ng Dhamma,
khng c ch ng cho s than khc. Nu phm mt li lm, qu v nn th nhn n
trc mt ngi ln tui m mnh tin tng, v ha s cn trng khng vi phm tr li
trong tng lai.
Cui cng, mt k th ln na l s nghi ng, hoc nghi ng v thy, hoc nghi ng
phng php, hoc nghi ng kh nng tu tp ca mnh. Chp nhn m qung khng c
li ch g, nhng khng ngng nghi ng hoi mt cch v l cng th. Khi no cn nghi
ng, qu v khng th tin d ch mt bc trn con ng tu tp. Nu c iu g qu v
thy cha c sng t, khng nn ngn ngi ti gp ngi hng dn. Hy tho lun
vn ny vi v hiu c mt cch ng n. Nu qu v tu tp ng theo nhng
g c hng dn, th no cng c kt qu.
Phng php c hiu qu, khng phi nh vo php thut hoc php l, m bng
lut t nhin. Bt c ai bt u tu tp ph hp vi lut t nhin ng nhin s ht kh;
y l php l k diu nht c th xy ra.
Mt s ng ngi hng c nhng li ch ca phng php thin, khng ch
ring nhng ngi gp c Pht, m c nhng ngi thuc cc th h sau c Pht
hay th h hin ti. Nu ta tu tp ng cch, c gng duy tr c thc v s bnh tm,
th nhng lp bt tnh c khng sm th mun ri cng s ni ln b mt ca tm v b
dit tr. Nu ta tu tp, Dhamma cho ta kt qu tuyt diu ngay ti y, ngay by gi. Do
hy tu tp vi y s tin tng v hiu bit. Hy tn dng c hi ny thot khi
mi au kh v hng c nim an lc thc s.
Nguyn cho qu v hng c hnh phc thc s.

BI GING NGY TH BY
Tm quan trng ca s bnh tm i vi nhng cm gic tinh t cng nh th
thin s thc lin tc (chnh nim) nm ngi bn: nim tin, n lc,
thc, nh, tu (tn, tn, nim, nh, tu)
By ngy qua, qu v cn ba ngy na tu tp. Hy tn dng ba ngy ny bng

cch tu tp nhit thnh v lin tc, hiu r mnh phi tu tp nh th no.
C hai phng din trong phng php thin: s thc v s bnh tm. Ta phi
pht trin s thc v mi cm gic ny sinh trn khp c th, v ng thi, ta phi gi
c s bnh tm i vi cc cm gic. Bng cch gi c bnh tm, t nhin ta thy
rng, khng sm th mun, nhiu cm gic bt u xut hin nhng ch trc y cn
m h, v nhng cm gic th thin, nng n, kh chu bt u bin thnh nhng rung
ng nh nhng. Ta bt u cm thy mt dng nng lng rt d chu trong khp c th.
S nguy him l khi iu ny xy ra, ta cho nhng khoi cm ny l mc tiu tu tp
ca mnh. Thc ra, mc ch tu tp Vipassana khng phi l hng th mt loi cm
gic no , m pht trin s bnh tm i vi mi cm gic. Cm gic lun lun thay
i, d l th thin hay tinh t. S tin b ca ta trn con ng tu tp ch c th o c
bng s bnh tm m ta c c i vi mi cm gic.
Ngay c sau khi ta cm thy dng lun lu thng sut ca nhng rung ng vi t
trong khp ngi, rt c th mt cm gic th thin li xut hin vi ch, hoc mt ch
b m m. y l du hiu ca s tin b ch khng phi ca s li st. Khi ta pht huy
c thc v s bnh tm, t nhin ta thm nhp su hn vo trong v thc, v pht
hin c nhng bt tnh tim n trong . Khi nhng bt tnh nm su trong v thc ny
cn tn ti th ng nhin chng s mang li kh au trong tng lai. Cch duy nht
dit tr chng l chng ni ln trn b mt ca tm v tan bin i. Khi nhng
sankhara (nghip) nm su ny ni ln trn mt, a s mang theo nhng cm gic kh
chu, nng n hoc nhng cm gic m h trong ngi. Nu ta tip tc quan st m
khng phn ng, cm gic s bin mt cng mt lc vi nhng sankhara to ra cm
gic y.
Mi cm gic, d nng n hay nh nhng, u c chung c tnh v thng. Mt
cm gic th thin ny sinh, dng nh tn ti trong giy lt, nhng khng sm th mun
cng bin mt. Mt cm gic tinh t ny sinh v dit mt ht sc nhanh chng, nhng n
cng c cng mt c tnh. Khng mt cm gic no tn ti mi mi. Do ta khng nn
a thch hoc ght b bt c mt cm gic no. Khi mt cm gic th thin, kh chu ny
sinh, ta quan st m khng tr nn phin mun. Khi mt cm gic tinh t, d chu ny
sinh, ta chp nhn n, ngay c vui vi n m khng tr thnh h hi, hoc b rng buc
vo n. Trong mi trng hp ta hiu c bn cht v thng ca mi cm gic; t
ta c th mm ci khi chng ny sinh v khi chng bin mt i.
S bnh tm phi c thc hnh ti lnh vc cm gic trn thn ta c th thc s
thay i i mnh. Cm gic ny sinh trn thn trong mi giy pht. Thng thng, tm
thc khng nhn ra c chng, nhng tm v thc cm nhn c nhng cm gic ny
v phn ng li chng bng s ham mun hoc ght b. Nu tm c rn luyn nhn
bit r rng tt c nhng g xy ra trong c cu th cht v ng thi duy tr c s bnh
tm, th thi quen phn ng m qung c hu s b b gy. Ta hc c cch gi bnh
tm trong mi hon cnh, v do c th sng mt cuc sng qun bnh, hnh phc.
Qu v n y tu tp chng nghim s tht v mnh, hin tng ny hot ng

ra sao, n to ra kh bng cch no. C hai phng din trong c cu mt con ngi: vt
cht v tinh thn, thn v tm. Ta phi quan st c hai. Nhng ta khng th thc s cm
nghim c thn nu khng thc c nhng g ny sinh trong thn, l cm gic.
Tng t, ta khng th quan st tm tch khi nhng g ny sinh trong tm, l ngh.
Khi ta i su hn trong vic chng nghim s tht v tinh thn v vt cht, th r rng l
nhng g ny sinh trong tm u km theo mt cm gic ny sinh trong thn. Cm gic l
l mt ni quan trng ta chng nghim c s tht v c thn ln tm, v n l ni
nhng phn ng bt u. quan st s tht v mnh v ngng to ra nhng bt tnh
trong tm, ta phi thc c nhng cm gic v lin tc duy tr s bnh tm, cng lu
cng tt.
V l do ny, trong nhng ngy cn li ca kha thin, qu v phi tu tp lin tc,
nhm mt trong nhng gi thin. Nhng trong nhng gi ngh, qu v nn c gng duy tr
thc (chnh nim) v s bnh tm (x) trong lnh vc cm gic. Hy lm nhng vic
qu v phi lm mt cch bnh thng, cho d l i li, n ung, hoc tm ra; khng cn
lm chm ri hn. Hy nhn bit cc chuyn ng ca c th, ng thi nhn bit nhng
cm gic ti nhng phn ang chuyn ng, nu c th c, hoc bt c ch no khc.
C gng duy tr c thc v s bnh tm.
Tng t, ban m khi i ng, nhm mt v nhn bit cm gic ti bt c ni no
trong c th. Nu ng vi thc ny, ngay sau khi thc gic vo bui sng, qu v t
nhin s c thc v cm gic. C th qu v khng ng say, hoc c th thc trng m.
Tht l tuyt vi, vi iu kin qu v nm trn ging v duy tr c thc v s bnh
tm. C th s nhn c s ngh ngi cn thit, v khng s ngh ngi no tt hn cho
tm bng cch duy tr c thc v s bnh tm. Tuy nhin, nu bt u lo s b mt
ng, khi qu v s to ra cng thng, v ngy hm sau s cm thy kit sc. Hoc qu
v bt mnh phi thc, ngi sut m; l iu thi qu. Nu bun ng, rt tt, c ng.
Nu khng ng c, hy gi cho c th c ngh ngi trong t th nm thoi mi, v
cho tm c ngh ngi bng cch duy tr thc v s bnh tm.
c Pht ni: Khi mt thin gi tu tp chuyn cn, khng giy pht no xao lng
s thc v bnh tm i vi cm gic, ngi c c tr tu thc s, hon ton hiu
r cm gic. Thin gi hiu r bng cch no m mt ngi khng c tr phn ng li
cm gic v lm gia tng ni kh ca mnh. Thin gi cng hiu r bng cch no m
mt ngi lun lun hiu c tnh cht v thng ca mi cm gic s khng phn ng
li chng v s thot khi au kh. c Pht ni tip, Vi s hiu bit tng tn ny,
thin gi c th chng nghim c trng thi vt ra ngoi tinh thn v vt cht
nibbana (nit bn). Ngi ta khng th chng nghim c nibbana trc khi nhng
sankhara (nghip) nng n nht c dit tr loi sankhara s dn i sau ca ngi
n nhng cnh gii thp km hn vi nhiu au kh. May mn thay, khi ta bt u tu
tp Vipassana, chnh nhng sankhara ny ni ln trc tin. Ta gi c s bnh tm v
chng b dit tr. Khi tt c nhng sankhara b dit tr, ng nhin ta s chng
nghim c nibbana ln u tin. Khi chng nghim c nibbana, ta thay i hon
ton, v khng cn lm nhng hnh ng khin cuc i tng lai b ri vo cnh gii
thp hn. Dn dn ta tin ti giai on cao hn, cho n khi tt c mi sankhara khin
a n i sng tng lai cn trong th gii hu nghip u b dit tr. Mt ngi nh
vy c gii thot hon ton, do c Pht kt lun, Nh hiu r ton th s tht v
tinh thn v vt cht, khi qua i, ngi thot khi th gii hu nghip, bi v ngi
hon ton hiu r cc cm gic.
Qu v khi s trn con ng ny bng cch tu tp pht trin thc v nhng

cm gic trong khp c th. Nu cn thn khng phn ng li chng, qu v s nhn thy
rng ht lp ny n lp khc, nhng sankhara c b dit tr. Bng cch gi c bnh
tm i vi nhng cm gic th thin, kh chu, qu v s tin n s cm nghim c
nhng cm gic d chu, vi t hn. Nu tip tc gi c s bnh tm, khng sm th
mun, qu v s t c giai on c Pht m t, giai on m thin gi cm thy
trong ton th c cu vt cht, khng cn g ngoi sinh v dit. Tt c nhng cm gic th
thin, nng n u b tan r; trong khp c th khng cn g ngoi nhng rung ng m
i, nh nhng. ng nhin, trng thi ny ht sc khoan khoi, nhng vn cha phi
l mc tiu ti hu, v ta khng nn b rng buc vo . Mt s nhng bt tnh th thin
b dit tr, nhng vn cn nhng bt tnh khc tn ti trong thm tm. Nu ta tip tc
quan st vi s bnh tm, ht ci ny n ci khc, tt c sankhara su hn s ni ln v
b dit tr. Khi tt c b dit tr, ta s chng nghim c ci bt dit ci vt ra
ngoi tinh thn v vt cht, ni bt sinh, cho nn cng bt dit trng thi khng th din
t c ca nibbana.
Ngi no tu tp ng cch pht trin thc v s bnh tm chc chn s t
c trng thi ny; nhng mi ngi phi t mnh tu tp.
Nu c nm k th, nm chng ngi ngn cn s tin b ca qu v trn con ng
tu tp, th trong tm cng c nm ngi bn, nm nng lc hon ho gip v h tr
qu v. Nu qu v gi gn nm ngi bn ny c mnh khe v trong sch, khng
mt k th no c th p o c qu v.
Ngi bn th nht l c tin, lng knh tn, s t tin (tn). Nu khng t tin ta
khng th tu tp, lun lun b dao ng v nghi ng, thc mc. Tuy nhin nu l nim tin
m qung, n l k th ln. Ta tr nn m qung khi ta mt tr khn phn bit, mt s
hiu bit ng n th no l lng knh tn chn chnh. Ta c th c lng tin vo bt c v
thn hoc v thnh no, nhng nu l c tin chnh ng, vi s hiu bit ng n, ta
s nh ti phm cht tt p ca v y, v s phn khi pht trin phm cht cho
mnh. Lng knh tn nh th l lng knh tn c ngha v hu ch. Nhng nu ta khng
c gng pht trin nhng phm cht nh ca ngi m ta tn knh, l lng tin m
qung, rt tai hi.
V d nh khi nng ta vo c Pht, ta nh ti nhng phm cht ca c Pht
v ta phi tu tp pht trin nhng phm cht cho mnh. Phm cht chnh yu ca
c Pht l s gic ng; do nng ta chnh l nng ta vo s gic ng, s gic
ng m ta pht trin cho chnh mnh. Ta tn knh bt c ai t c s gic ng vin
mn; ngha l, ta coi trng phm cht bt c ni no iu biu hin, khng b rng
buc vo tng phi no hoc ngi no. V ta tn knh c Pht khng phi bng nghi
thc hay nghi l m bng cch thc hnh theo nhng li dy ca Ngi, bng cch i theo
con ng ca Dhamma (Php) t bc th nht, sila (gii), n samadhi (nh), n
panna (tu), ri n nibbana (nit bn), gii thot.
Bt c ai thnh Pht u phi c nhng phm cht sau y. Ngi dit tr ht
mi ham mun, ght b, v minh (tham, sn, si). Ngi chin thng mi k th, k
th ni tm, ngha l, nhng bt tnh trong tm. Ngi hon thin khng phi ch
trong l thuyt v Dhamma, m cn v thc hnh. Ngi ch ging dy nhng g mnh
thc hnh, v ch thc hnh nhng g mnh ging dy; khng mt cht khc bit no gia
li ni v vic lm. Mi bc i ca ngi u ng n, v dn i ng hng.
Ngi hiu thu mi s trong ton v tr thng qua vic khm ph th gii ni
tm. Ngi trn y tnh thng, t bi, h lc cho ngi khc, v lun lun gip
nhng ai lm lc tr v ng ngay no chnh. Ngi c y s bnh tm hon ton.

Nu ta tu tp pht trin nhng phm hnh ny cho chnh mnh t c mc tiu ti
hu th vic nng ta Pht mi c ngha.
Tng t, nng ta vo Dhamma (Php) khng lin quan g n tng phi; khng
phi l s ci o t t chc tn gio ny sang t chc tn gio khc. Nng ta vo
Dhamma thc ra l nng ta vo o c, vo vic lm ch c tm mnh, vo tr tu.
S ging dy nu ng l Dhamma cng phi c nhng phm cht nht nh. Trc tin,
Dhamma phi c gii thch r rng mi ngi c th hiu c. Dhamma phi c
thy bng chnh mt mnh, s tht do chnh mnh chng nghim c ch khng phi
bng tng tng. Ngay c s tht v nibbana cng khng c chp nhn cho ti khi
chnh mnh chng nghim c. Dhamma phi c kt qu hu ch ngay ti y v ngay
by gi, ch khng ch l nhng li ch ha hn c hng trong tng lai. Dhamma c
phm cht ca n-v-thy; chnh mnh thy, chnh mnh th qua, khng chp nhn mt
cch m qung. V mt khi ta th v hng c nhng li lc, ta khng th cng
c vic khuyn khch v gip nhng ngi khc cng n v thy. Mi bc trn
con ng dn ta ti gn mc ch cui cng hn; khng mt n lc no b ph phm.
Dhamma mang li li lc ngay lc u, lc gia v lc cui. Cui cng, bt c ngui no
vi tr thng minh trung bnh, thuc bt c giai cp no, u c th tu tp v hng c
nhng li ch. Vi s hiu bit Dhamma thc s nh th ny, nu ta nng ta Dhamma
v bt u thc hnh Dhamma, lng knh tn ca ta mi c ngha thc s.
Tng t nh th, nng ta vo Sangha (Tng) khng phi l vn gia nhp vo
tng phi. Nhng ai tng i theo con ng ca sila (gii), samadhi (nh), panna
(tu) v t nht cng t c giai on u ca gii thot, ngi tr thnh thnh
nhn, l mt Sangha. Ngi c th l bt c ai, tng mo nh th no, mang mu da
no, thuc giai cp no; cng khng c g khc bit. Nu ta c khch l khi gp mt
ngi nh th v tu tp t c mc tiu tng t, khi vic nng ta Sangha mi
l mt s knh tn c ngha v chnh ng.
Mt ngi bn khc l s n lc (tn). Cng ging nh c tin, n lc khng c
m qung. Nu khng, s c nguy c l ta tu tp sai ng v khng gt hi c nhng
kt qu mong i. N lc phi i km vi s hiu bit ng n l ta phi tu tp nh th
no; ch nh vy s n lc mi c ch cho s tin b ca mnh.
Mt ngi bn khc l thc (nim). thc ch c th lin quan n thc ti ca
giy pht hin ti. Ta khng th thc c qu kh m ch c th nh li. Ta khng th
thc c tng lai m ch c th khao kht hoc lo ngh v tng lai. Ta phi pht
trin kh nng thc c thc ti xy ra trong ta ngay giy pht hin ti.
Ngi bn k tip l nh, gi c thc v thc ti t giy pht ny qua giy
pht khc m khng b gin on. nh phi hon ton khng c s tng tng, ham
mun, hay ght b, ch khi mi l nh ng cch.
V ngi bn th nm l tr tu khng phi l s hiu bit nh nghe php thoi
hoc c sch, hoc bng phn tch t duy; ta phi pht trin tr tu cho chnh mnh lnh
vc thc nghim, bi v ch nh tr tu thc nghim ny ta mi c th c gii thot. V
tr tu thc s phi l tr tu da trn cm gic trong ngi: ta gi c s bnh tm i
vi cm gic, hiu r tnh cht v thng ca chng. y l s bnh tm t trong thm
tm khin ta gi c thng bng gia nhng thng trm ca cuc sng hng ngy.
Tt c s tu tp Vipassana u vi mc ch gip ta sng mt cch ng n, chu
ton trch nhim lm ngi m vn duy tr c s bnh tm, gi c an lc v hnh
phc trong chnh mnh v lm cho ngi khc c an lc v hnh phc. Nu qu v gi

nm ngi bn ny c mnh kho, qu v s tr nn ton thin trong ngh thut sng,
v s sng mt cuc i hnh phc, lnh mnh, tt p.
V s li ch v s tt lnh cho mnh v cho nhiu ngi khc, hy tinh tn trn con
ng Dhamma.
Nguyn cho mi chng sinh ang au kh c tip xc vi Dhamma thun khit,
thot khi kh au v hng c hnh phc thc s.

BI GING NGY TH TM
nh lut tng trng v nghch o, lut dit tr s bnh tm l hnh phc

ln nht s bnh tm gip ta sng mt cuc sng vi hnh ng chn chn
bng cch gi c bnh tm, ta bo m mt tng lai hnh phc cho mnh
Tm ngy qua, qu v cn hai ngy na tu tp. Trong nhng ngy cn li, qu

v phi chc l mnh hiu c phng php mt cch ng n, c th tu tp ti y
cng nh p dng trong cuc sng hng ngy. Nn hiu r Dhamma (Php) l g: l
lut ca th gii t nhin, l chn l, l quy lut ph qut.
Mt mt c mt tin trnh tng trng khng ngng. Mt khc, c mt tin trnh
dit tr. iu ny c gii thch r rng trong vi ch:
Mi s hu nghip u v thng
vi c tnh sinh v dit
Nu chng ny sinh v b dit tr
s dit tr mang li hnh phc thc s
Mi sankhara, mi nghip, u v thng, u c bn cht sinh v dit. N b dit
tr, nhng giy pht k tip n li tip tc ny sinh, v li ny sinh; y l cch sankhara
sinh si tng trng. Nhng khi ta c tr tu v bt u quan st mt cch khch quan,
tin trnh tng trng chm dt v tin trnh dit tr bt u. Khi mt sankhara ny sinh,
nhng thin gi gi c s bnh tm; n mt i sc mnh v b dit tr. Ht lp ny n
lp khc, nhng sankhara c s ni ln v b dit tr, vi iu kin ta phi gi c s
bnh tm. Cng nhiu sankhara b dit tr chng no ta cng hng c nhiu hnh
phc chng , hnh phc ca s gii thot khi au kh. Nu tt c nhng sankhara
trong qu kh b dit tr, ta hng c hnh phc v tn ca s gii thot hon ton.
Thi quen c hu ca tm l phn ng, v gia tng nhng phn ng. Mt iu g
khng nh xy ra, th l ta to ra mt sankhara ght b. Khi sankhara ny ny sinh
trong tm, mt cm gic kh chu trong thn cng ny sinh. Giy pht sau , v thi
quen phn ng c hu, ta li sinh ra ght b cm gic kh chu trong ngi va ny sinh
. Nguyn nhn bn ngoi gy ra s nng gin l ph; s phn ng thc ra l phn ng
i vi cc cm gic trong ngi. Cm gic kh chu khin ta phn ng bng ght b ri
t sinh ra mt cm gic kh chu khc, ri li khin ta phn ng. Bng cch ny tin
trnh tng trng bt u. Nu ta khng phn ng li cm gic m tri li mm ci v
hiu c bn cht v thng ca cm gic, th khi ta khng to ra sankhara mi, v
sankhara ny sinh s mt i m khng tng trng. Giy pht k tip, mt sankhara
ging nh th s ny sinh t su trong ni tm; ta gi c bnh tm, v n s bin mt.
Giy pht k tip, mt cm gic khc ny sinh, ta vn gi c bnh tm, v n bin mt.
Tin trnh dit tr bt u.
Tin trnh m ta quan st trong chnh ta cng xy ra trong khp v tr. V d, ai
gieo ht ging cy b . T ht ging nh xu mc thnh mt cy v i, khi cn
sng, cho v s tri t nm ny sang nm khc. V ngay c khi cy cht, tin trnh vn
tip tc, bi v mi tri ca cy u mang nhng ht ging c cng c tnh ca ht
ging nguyn thy sinh ra cy . Khi mt ht ging ny ri xung t mu m, n m
chi v mc thnh mt cy khc v cy ny li sinh ra hng ngn qu trong c y ht
ging. Qu v nhn, nhn v qu; mt tin trnh sinh si ny n v cng tn. Tng t
nh vy, v v minh, ta gieo ht ging sankhara (hnh), khng sm th mun cng sinh
ra qu, cng c gi l sankhara (nghip), v cng cha ht ging cng mt loi. Nu

ta gieo ht ging ny vo t mu m n s sinh ra sankhara mi, v ni kh ca ta gia
tng. Tuy nhin, nu ta b ht ging ny vo t si kh cn, n khng th ny mm,
khng c g sinh ra t ht ging ny. Tin trnh tng trng ngng li, v t ng tin
trnh ngc li bt u, l tin trnh dit tr.
Nn hiu r tin trnh ny xy ra nh th no. Ta c gii thch l s lun lu ca
s sng, ca tinh thn v vt cht cn c tip t nguyn liu tip tc. Nguyn liu
cho c th l thc phm chng ta n cng nh bu khng kh ni ta sng. Nu mt ngy
ta khng n, s lun lu ca vt cht khng ngng ngay lp tc. N tip tc bng cch
tiu th nng lng d tr trong ngi. Ch khi no tt c nng lng d tr tiu th
ht s lun lu mi ngng, c th cht i.
C th ch cn n hai hay ba ln mt ngy, nhng s lun lu tinh thn cn c
tip t lin tc. Nguyn liu tip t cho tinh thn l sankhara. Trong mi giy pht,
sankhara do ta to ra gip cho dng tm thc tip tc tri chy. Tm sinh ra vo giy
pht k tip l sn phm ca sankhara ny. Mi giy pht ta tip t bng sankhara, dng
tm thc tip tc. Nu vo lc no ta ngng khng to ra sankhara mi, s lun lu
khng ngng ngay lp tc; thay vo n tiu th nhng sankhara d tr c. Mt
sankhara c b bt buc to ra qu, ngha l, ni ln b mt ca tm duy tr dng lun
lu; v n th hin bng cm gic trong thn. Nu ta phn ng li cm gic, ta li to ra
sankhara mi, gieo nhn mi ca kh au. Nhng nu ta quan st cm gic vi s bnh
tm, sankhara mt i sc mnh v b dit tr. Giy pht k tip, mt sankhara c phi
ni ln duy tr dng tm thc. Mt ln na ta khng phn ng, v n li b dit tr.
Khi no ta cn duy tr c thc v s bnh tm, ht lp sankhara ny n lp
sankhara khc s ni ln trn b mt ca tm v b dit tr; y l lut t nhin.
Chnh ta phi chng nghim c tin trnh ny bng s tu tp. Khi ta nhn ra rng
khun mu thi quen c hu ca mnh, ni kh c hu, b dit tr, khi ta bit rng
tin trnh dit tr c hiu qu.
Trong cch luyn kim ng thi c mt phng php tng t. thanh lc mt
kim loi no , cho n c tinh rng, cn phi loi tr ngay c khi ch c mt phn
t ngoi lai trong hng t phn t. Vic ny c thc hin bng cch c kim loi ny
thnh mt thanh di v lm mt vng trn bng kim loi hon ton tinh rng ny. Vng
trn ny c lun qua thanh kim loi di v to ra mt t trng t ng y nhng tp
cht ra hai u. Cng lc , tt c nhng phn t trong thanh kim loi c sp xp li;
n tr thnh do dai, d un nn hn. Bng cch tng t, phng php Vipassana c th
coi nh lun mt vng trn bng thc tinh khit qua c th, y ra mi bt tnh, em li
nhng li ch tng t.
thc v s bnh tm s a n s thanh lc tm. Nhng g ta cm nghim trn
con ng tu tp, d l d chu hay kh chu, u khng quan trng. im quan trng l
khng phn ng li bng s ham mun hay ght b, bi v c hai khng em li g ngoi
kh au. Thc o duy nht o s tin b ca ta trn con ng tu tp l s bnh tm
m ta t c. V s bnh tm phi ti lnh vc cm gic trn thn nu ta mun i su
vo ni tm dit tr ht mi bt tnh. Nu ta bit cch thc c cm gic v gi
c bnh tm i vi cm gic, ta d dng gi c bnh tm i vi nhng tnh hung
bn ngoi.
C ln c Pht c hi s an vui thc s l g. Ngi tr li rng s an vui cao
p nht l gi c tm bnh thn khi gp nhng kh khn, thng trm ca cuc i. Ta
c th gp nhng hon cnh d chu hay au n, thnh cng hay tht bi, c hay thua,
ting tt hay ting xu; ai cng s gp nhng hon cnh ny. Nhng liu ta c th mm
ci trong mi hon cnh, mt n ci thc s pht xut t con tim? Nu ta c s bnh
tm t tn y lng, ta s c c hnh phc tht s.
Nu s bnh tm ch b ngoi, n s khng gip c g trong cuc sng hng
ngy. C th v nh trong mi ngi u mang mt thng du la hoc xng. Nu c mt
tia la, mt hu qu do phn ng trong qu kh, lp tc a ti mt s bng n, to thm
hng triu tia la mi, nhng sankhara mi m s to thm nhng ngn la mi, to
thm au kh trong tng lai. Bng cch tu tp Vipassana, ta t t lm cn ht thng du.
Nhng tia la s vn tip tc xy ra do sankhara c ca mnh, nhng khi chng n,
chng ch tiu th nhng nhin liu chng mang theo; khng c nhin liu mi c
thm vo. Chng chy rt nhanh cho ti khi tiu th ht nhin liu chng c, ri chng
s tn ri. Sau ny, khi ta tin xa hn trn con ng tu tp, ta t nhin to ra nc mt
ca tnh thng v lng t bi, v thng cha s cha y loi nc ny. By gi, ngay
khi mt tia la ti, n lin b dp tt. N khng th t chy ngay c mt t nhin liu n
mang theo.
Ta c th hiu iu ny mc tri thc, v bit rng ta phi c mt bm nc sn
sng dng khi c la ti. Nhng khi la thc s ti, ta li m bm xng lm cho la
chy to thm. Sau , ta nhn ra li lm, nhng ln ti vn vp phi li lm khi c la
ti, bi v s hiu bit ca ta rt nng cn. Nu ta c tr tu thc s trong ni tm, khi gp
phi la, mt ngi nh th s khng du vo la, hiu rng lm nh vy ch thm tai
hi. Tri li, ta nc mt ca tnh thng v lng t bi, gip ngi v gip mnh.
Tr tu phi tng lp cm gic. Nu ta tp cho mnh c thc c nhng cm
gic trong mi hon cnh v gi c bnh tm i vi chng, khng g c th ch ng
c ta. Qu v c th quan st m khng phn ng trong chc lt. Sau , vi tm qun
bnh ny, qu v quyt nh cch hnh ng. Chc chn y l hnh ng chn chn, tch
cc, gip ch cho ngi bi v n c thc hin vi mt tm qun bnh.
Nhiu khi trong i cn phi c hnh ng mnh. Ta c ct ngha cho mt ngi
no mt cch lch s, t tn, vi n ci, nhng ngi ch hiu c li ni nng,
hnh ng mnh. Do , ta phi c li ni v hnh ng mnh. Nhng trc khi lm nh
th, ta phi xt xem tm ta c c bnh tnh hay khng, v ta c tnh thng v lng t
bi cho ngi hay khng. Nu c nh vy, hnh ng s rt hu ch; nu khng, n
s chng gip c ai c. Ta c hnh ng mnh gip ngi ang sai quy. Vi
cn bn ca tnh thng v lng t bi ny ta khng th no i sai ng.
Trong trng hp mt cuc gy g, mt thin gi Vipssana s tm cch tch ri
ngi gy hn v nn nhn, c t tm khng nhng cho nn nhn m cho c ngi gy
hn. Ta nhn ra rng ngi gy hn khng bit rng h ang t hi mnh. Hiu c iu
ny, ta c gip bng cch khng cho ngi c nhng hnh ng gy ra kh au cho
h trong tng lai.
Tuy nhin, ta phi cn thn khng bo cha cho hnh ng ca mnh ch sau khi s
vic xy ra. Ta phi kim im tm mnh trc khi hnh ng. Nu tm cha y
phin no, ta khng th gip c ai. Trc tin, ta phi sa li ca mnh trc khi sa
li cho ngi khc. Trc tin, qu v phi thanh lc tm bng cch quan st chnh mnh.
Sau qu v mi c th gip c nhiu ngi.
c Pht ni trn th gian ny c bn hng ngi: hng ngi i t ch ti n ch
ti, hng ngi i t ch sng n ch ti, hng ngi i t ch ti n ch sng, v hng
ngi i t ch sng n ch sng.

Mt ngi trong nhm th nht, tt c xung quanh u l bt hnh, en ti, nhng
iu bt hnh ln nht l ngi cng khng c tr tu. Mi ln b kh, ngi tr
nn tc gin hn, th hn hn, ght b hn, v li cho ngi khc v ni kh ca
mnh. Tt c nhng sankhara ca gin gi, on hn s ch mang li cho ngi thm
en ti, thm kh au trong tng lai.
Mt ngi trong nhm th hai c mi th trn th gian gi l ti sng: tin ti, a
v, quyn lc, nhng ngi cng khng c tr tu. V v minh, ngi tr nn ngo
mn, khng bit rng s kiu cng s ch mang li en ti cho mnh trong tng lai.
Mt ngi trong nhm th ba trong hon cnh tng t nh ngi trong nhm
th nht, b bng ti bao ph; nhng ngi c tr tu, v hiu r hon cnh ca mnh.
Nhn thc c rng, sau cng, mnh l ngi c trch nhim v ni kh ca mnh,
ngi bnh tnh, t tn lm ht sc thay i tnh th, nhng khng mt cht tc
gin hoc on ght ngi khc; tri li ngi ch c tnh thng v t tm i vi
nhng ngi lm hi mnh. Ngi to ra ton s ti sng cho mnh trong tng lai.
Cui cng, ngi trong nhm th t, cng ging nh ngi trong nhm th hai,
hng c tin ca, a v v quyn lc, nhng khng nh ngi trong nhm th hai,
ngi c tr tu. Ngi tn dng nhng g mnh c mnh v ngi thn sinh
sng, nhng nhng g cn li ngi dng vo vic lm li ch cho ngi khc, vi
tnh thng v t tm. S ti sng ngay trong hin ti v c trong tng lai.
Trong hin ti ta khng th chn la hon cnh en ti hay ti sng; iu ny do
sankhara trong qu kh ca mnh quyt nh. Qu kh khng th thay i, nhng ta c
th lm ch c hin ti bng cch lm ch ly mnh. Tng lai ch l qu kh cng
thm nhng g trong hin ti. Vipassana dy ta cch lm ch bn thn bng cch pht
trin c thc v s bnh tm i vi cc cm gic. Nu ta pht trin c vic lm
ch ny trong hin ti th tng lai ng nhin s ti sng.
Hy tn dng hai ngy cn li hc cch lm ch c giy pht hin ti, lm ch
ly chnh mnh. Hy tip tc ln mnh trong Dhamma, thot khi mi kh au, v hng
c hnh phc thc s ngay ti y v ngay by gi .

BI GING NGY TH CHN

p dng k thut ny vo cuc sng hng ngy mi parami (hnh ba-la-mt)
Chn ngy qua. By gi l lc tho lun cch p dng phng php vo cuc
sng hng ngy. y l iu ti quan trng. Dhamma l mt ngh thut sng. Nu qu v
khng th p dng Dhamma trong cuc sng hng ngy, th tham d kha thin cng
khng tt g hn vic c hnh mt nghi l hoc mt nghi thc no .
Mi ngi trong i u gp nhng iu tri . Khi c iu khng nh xy ra, ta
mt s bnh tm v bt u to ra nhng cm xc tiu cc. V khi tiu cc ny sinh trong
tm, ta tr nn kh s. Lm th no ta khng pht sinh tiu cc v to ra cng thng?
Lm th no ta c th duy tr c s an lc v hi ha?
Nhng bc hin trit, nghin cu thc ti v thn v tm bn trong, tm ra gii
php cho vn ny: bt c khi no tiu cc ny sinh trong tm v bt c l do g, ta nn
chuyn s ch tm i ch khc. V d : ta c th ng dy, ung nc, m s, hoc
nim danh hiu hay tn ca v thn hoc thnh m ta tn sng. Bng cch chuyn hng
s ch tm nh th ta s thot khi tiu cc.
l mt gii php c hiu qu. Nhng nhng nh nghin cu khc v s tht ni
tm i vo tng lp su nht ca s tht, chn l ti hu. Nhng bc gic ng ny nhn
thy rng, khi chuyn s ch tm ta t c mt lp an lc v hi ha trn tng thc,
nhng ta vn cha dit ht nhng tiu cc v ang ny sinh. Ta ch dn nn chng.
tng v thc, chng vn tip tc gia tng gp bi v tch lu thm sc mnh. Khng sm
th mun, ni la tiu cc ang ng yn ny s bng n v ch ng c tm. Khi no
tiu cc cn tn ti d ch mc v thc, gii php ch l na vi, tm b.
Mt bc hon ton gic ng tm ra gii php thc s: l ng trn trnh vn
m nn i din vi chng. Hy quan st bt c bt tnh no ny sinh trong tm. Bng
cch quan st ta khng dn nn chng, ta cng khng chng t do th hin thnh li
ni hoc vic lm. gia hai thi cc ny l trung o: ch quan st. Khi ta bt u quan
st n, tiu cc mt i sc mnh v bin mt m khng ch ng c tm. Khng nhng
ch c vy m mt s nhng bt tnh cng loi tch tr lu ngy cng s b dit tr.
Khi no c bt tnh sinh ra tng thc, nhng bt tnh c cng loi, t trong tng v
thc, s tri ln ha nhp vi bt tnh hin ti v bt u sinh si ny n. Nu ta ch quan
st, khng nhng ch nhng bt tnh hin ti m c mt phn nhng bt tnh c cng s b
dit tr. Bng cch ny, dn dn mi bt tnh u b dit tr, v ta ht kh.
Nhng i vi mt ngi bnh thng, quan st mt phin no trong tm khng
phi d dng. Ta khng bit khi no n khi s v n ch ng tm nh th no. Ti lc
n ln n tng thc, n tr nn qu mnh ta c th quan st n m khng
phn ng. Ngay c khi ta c quan st, rt kh quan st mt phin no tru tng trong
tm s gin gi, s hi, am m tru tng. Thay vo , ta thng b thu ht vo tc
nhn bn ngoi gy ra bt tnh ny, khin n cng gia tng gp bi.
Tuy nhin, nhng bc gic ng khm ph ra rng, khi no phin no ny sinh trong
tm, trong c th c hai vic bt u xy ra cng mt lc: s h hp mt bnh thng, v
mt phn ng sinh ha bt u trong ngi, mt cm gic. Mt gii php thc tin
c tm thy. Tht ra rt kh quan st mt phin no tru tng trong tm, nhng vi s
tu tp, ta c th bit cch quan st hi th v cm gic, c hai u l biu hin c th ca
nhng phin no. Bng cch quan st bt tnh trong lnh vc vt l, c th, ta chng
ny sinh v dit mt m khng gy ra mt thit hi no. Ta loi tr c s bt tnh.

Cn thi gian nm c k thut ny, nhng khi ta tu tp, dn dn ta nhn thy,
cng ngy nhng hon cnh bn ngoi trc y ta phn ng bng s tiu cc th nay ta
gi c s bnh tm. Hoc nu ta phn ng, th phn ng cng khng d di v ko di
nh trc y. Cng ti lc, d b chc tc n u i na, ta c th nhn bit s cnh
bo ca hi th v cm gic v bt u quan st chng d ch trong chc lt. Vi giy
pht t quan st ny l ci gim sc gia tc nhn bn ngoi v phn ng ca ta. Thay v
phn ng m qung, tm vn gi c s qun bnh v ta c kh nng hnh ng tch
cc c li cho mnh v cho ngi khc.
Qu v bc mt bc u tin trong vic dit tr nhng bt tnh ca mnh v
thay i khun mu thi quen ca tm bng cch quan st cm gic trong ngi.
T lc cho i, ta c tp lun lun nhn ra bn ngoi. Ta khng bao gi quan st
chnh mnh, v do ta khng c kh nng i ti ci ngun ca cc kh khn tr ngi
ca ta. Tri li, ta tm kim nguyn nhn ni kh ca mnh bn ngoi, lun lun li
cho ngi khc v nhng bt hnh ca mnh. Ta ch nhn s vic t mt kha cnh, ch
thy mt phn, chc chn l mo m; tuy nhin ta chp nhn quan im l s tht trn
vn. Bt c quyt nh no pht xut t d kin thiu st ny s ch c hi cho mnh v
cho ngi. nhn thy c ton th s tht, ta phi nhn t nhiu gc . Ta hc c
iu ny bng cch tu tp Vipassana: nhn s tht khng nhng ngoi ta m cn trong
ta na.
Ch nhn t mt gc , ta tng rng ni kh ca mnh do ngi khc hoc hon
cnh bn ngoi gy ra. Do ta dnh ht sc mnh thay i ngi khc, thay i hon
cnh bn ngoi. Trn thc t, y l n lc khng c hiu qu. Ngi no bit cch quan
st s tht trong ngi sm nhn ra rng, mnh hon ton chu trch nhim v ni kh v
hnh phc ca mnh. V d, mt ngi b ngi khc s nhc v tr nn au kh. Ngi
li cho k s nhc lm mnh au kh. Thc ra, ngi s nhc t lm kh h bng
cch to bt tnh trong tm h. Ngi b s nhc to ra s khn kh cho mnh khi phn
ng li s s nhc; khi t lm nhim tm mnh. Mi ngi u chu trch nhim v ni
kh ca mnh ch khng phi ai khc. Khi ta kinh nghim qua s thc ny, mi in
r trong vic li cho ngi khc bin mt.
Ta phn ng li iu g? Phn ng vi mt hnh nh do ta to nn ch khng phi
vi thc th bn ngoi. Khi ta thy ngi no, hnh nh ta c v ngi c t v theo
nhn nh c ca ta. Sankhara (nghip) c nh hng n s nhn nh trong hon cnh
mi. Ri ty thuc vo nhn nh ny, cm gic trong ngi tr nn d chu hoc kh
chu. V ty theo loi cm gic, ta to ra phn ng (hnh) mi. Mi tin trnh ny u b
nh hng bi sankhara c. Nhng nu ta duy tr c thc v s bnh tm i vi
cm gic, thi quen phn ng m qung tr nn suy yu, v ta bit cch thy thc ti
ng nh tht.
Khi ta pht trin c kh nng nhn s vic t nhiu gc khc nhau, th bt c
khi no c ngi s nhc hoc i x khng ng vi ta, ta hiu rng ngi lm nh
vy v h ang chu au kh. Vi s hiu bit ny, ta khng th phn ng bng thi
tiu cc m s ch cm thy tnh thng v lng t bi cho ngi ang b kh, nh mt
ngi m thng xt cho a con ang b m au. Ta s ny sinh mun gip ngi
thot kh. Nh ta duy tr c s an vui v hnh phc cho mnh v ng thi cng
gip ngi khc c an vui v hnh phc. y l mc ch ca Dhamma: thc tp ngh
thut sng, ngha l, dit tr nhng bt tnh trong tm v pht huy nhng phm cht tt
p, c li cho mnh v cho ngi.

C mi phm hnh parami m ta phi trau di hon ho t c mc ch
cui cng. Mc tiu l trng thi hon ton v ng. Mi parami ny l nhng phm cht
ph b dn t ng, nh a ta ti gn s gii thot hn. Ta c c hi pht trin c
mi phm cht ny trong mt kha thin Vipassana.
Parami th nht l nekkhamma xut gia hay t b. Ai tr thnh tng hay ni u
t b cuc sng gia nh v sng khng c ti sn ring, thm ch phi i xin n (kht
thc) hng ngy. Lm nh vy vi mc ch ph tan bn ng. Lm th no mt c s
c th pht huy c phm cht ny? Trong mt kha thin nh th ny, ta c c hi
thc hin iu ny, bi v y ta sng nh vo lng t thin ca ngi khc. Nh chp
nhn nhng g c ban cho nh n, ch , hoc nhng nhu cu khc, ta dn dn pht
trin c hnh xut gia. Bt c nhng g ta nhn c ni y, ta tn dng chng, gng
sc tu tp thanh lc tm chng nhng c li cho ring mnh m cn c li cho nhng
ngi n danh cng hin cho mnh.
Parami k tip l sila gi gii hay gi gn o c. Ta c pht trin parami ny
bng cch lun lun gi nm gii, c trong kha thin ln ngoi i. C rt nhiu tr ngi
gy kh khn cho vic p dng sila trong cuc sng trn tc. Tuy nhin, y, trong mt
kha thin, khng c c hi phm gii v chng trnh v k lut nghim ngt. Ch
vic ni chuyn thi cng c th lm ta phm gii ri. V l do ny, ta quyt gi im lng
trong chn ngy u ca kha thin. Bng cch ny, ti thiu trong kha thin ta cng gi
sila c hon ho.
Mt parami khc l viriya n lc (tinh tn). Trong i sng hng ngy ta lun c
nhng n lc, th d nh l n lc kim sng. Tuy nhin, y n lc l thanh lc
tm bng cch gi thc v s bnh tm. y l n lc chn chnh a ti s gii thot.
Mt parami khc l panna tr tu. Ngoi i ta c th c tr tu, nhng l tr
tu ta c c nh c sch hoc nghe t ngi khc, hoc ch l s hiu bit tr thc n
thun. Parami tht s v tr tu l s hiu bit pht trin trong chnh mnh, bng kinh
nghim ca mnh trong lc hnh thin. Bng cch t quan st ta trc tip nhn ra nhng
s tht v s v thng, au kh, v v ng. Nh th nghim trc tip thc ti ny ta
thot khi kh au.
Mt parami khc l khanti lng khoan dung (nhn). Trong kha thin nh th
ny, tu tp v sng chung trong mt nhm, ta c th thy mnh b quy ry v kh chu v
hnh ng ca ngi khc. Nhng chng bao lu ta nhn ra rng ngi gy ri khng
bit h lm vy, hoc l h b m. S kh chu mt i, v ta ch cm thy thng yu,
t bi i vi ngi . Ta bt u pht trin c phm cht khoan dung.
Mt parami khc l sacca lng chn tht. Bng cch tu tp sila, ta tp duy tr s
chn tht trong li ni. Tuy nhin, sacca phi c tu tp mc su hn. Mi bc
trn con ng tu tp phi ng vi s tht, t th thin, d nhn bit, ti s tht tinh t
hn, ti s tht ti hu. Khng c ch cho s tng tng. Ta phi lun lun duy tr s
tht m ta thc s cm nghim c trong giy pht hin ti.
Mt parami khc l adhitthana s quyt tm mnh m. Khi bt u kha thin, ta
nht quyt li trn kha. Ta nguyn gi gii, gi im lng, tun theo ni quy ca kha
thin. Sau khi c truyn dy phng php Vipassana, trong mi bui thin chung mt
gi, ta quyt tm ngi yn trn gi m khng m mt v khng dui tay dui chn. Trn
bc ng tu tp sau ny, parami ny rt quan trng; khi gn ti mc ch cui cng, ta
phi sn sng ngi lin tc cho ti khi c gic ng. V mc ch ny pht trin quyt
tm mnh m l rt cn thit.
Mt parami khc l metta tnh thng thun khit khng v li (t tm). Trong
qu kh ta c gng c tnh thng v thin ch i vi ngi khc, nhng y ch tng
thc ca tm. Ti tng lp v thc, nhng cng thng c vn tip tc. Khi tm c
thanh lc hon ton, t thm tm ta mong mun mi ngi c hnh phc. y l tnh
thng tht s, hu ch cho ngi v cho mnh.
Mt parami khc l upekkha s bnh tm (x). Ta bit cch gi c bnh tm
khng nhng khi gp nhng cm gic nng n, kh chu hoc ch khng c cm gic
trong ngi, nhng c lc gp nhng cm gic m du, khoan khoi. Trong mi trng
hp, ta hiu rng mi kinh nghim trong giy pht u v thng, chc chn s qua
i. Vi s hiu bit ny, ta gi c thi khng vng mc v tm bnh thn.
Parami cui cng l dana t thin, cng hin (b th). i vi mt c s, y l
bc u thit yu ca Dhamma. Mt c s c bn phn kim tin bng ngh nghip chn
chnh nui mnh v nhng ngi thn. Nhng nu ta b rng buc vo ca ci ta kim
c th khi ta pht trin bn ng. V l do ny, mt phn nhng g ta kim c phi
c cng hin cho li ch ca ngi khc. Nu lm nh th, bn ng s khng pht trin
v ta hiu rng ta kim tin khng nhng cho ta m cn cho c ngi khc. Ta t nguyn
gip ngi khc bng mi cch. V ta nhn ra rng, khng mt s gip no tt hn
l gip cho h hc c cch thot kh.
Trong mt kho thin nh th ny, ta c mt c hi qu bu pht huy parami
ny. Nhng g ta nhn c ni y u do s cng hin ca ngi khc; khng tnh tin
n, tin , v chc chn khng tnh tin ging dy. p li, ta c th ng gp cho li
ch ca ngi khc. S lng ta ng gp ty theo kh nng ca mnh. ng nhin mt
ngi giu c s mun ng gp nhiu hn, nhng ngay c s ng gp t nht, nhng
ng gp vi c tm lng, cng rt c gi tr trong vic pht huy parami ny. Khng
trng mong c n p, ta ng gp ngi khc c c hi c hng nhng li
lc t Dhamma v c th thot ht kh au.
Ni y qu v c c hi pht huy c mi parami (hnh ba-la-mt). Khi c
mi phm cht ny c hon ho qu v s t c mc tiu ti hu.
Hy tip tc tu tp pht huy mi phm hnh ny tng cht mt. Hy tin trin
trn con ng Dhamma, khng ch v li ch v gii thot cho ring mnh, nhng cng
v li ch v gii thot cho nhiu ngi.
Nguyn cho tt c nhng chng sinh ang au kh tm thy c Dhamma thun
khit v c gii thot.

BI GING NGY TH MI
n li phng php thc tp
Mi ngy tri qua. Gi chng ta hy kim li nhng g qu v tu tp trong

mi ngy ny.
Qu v bt u tu tp bng cch nng ta Tam Bo, ngha l, nng ta vo
Buddha (Pht), nng ta vo Dhamma (Php), v nng ta vo Sangha (Tng). Bng
cch nng ta nh th qu v khng phi chuyn t mt t chc tn gio ny sang
mt t chc tn gio khc. Trong Vipassana, ch c s chuyn i t au kh sang hnh
phc, t v minh sang tr tu, t rng buc sang gii thot. Ton b li dy ca c Pht
u mang tnh ph qut. Qu v khng nng ta vo mt ngi no, tn iu no, tng
phi no, m nng ta vo phm cht ca s gic ng. Ai khm ph ra con ng dn
n s gic ng th ngi l Buddha (mt v Pht). Con ng Ngi tm ra l
Dhamma. Tt c nhng ai tu tp theo con ng ny v t ti trnh thnh thin c
gi l Sangha. c khch l bi nhng v ny, ta nng ta vo Buddha, Dhamma v
Sangha cng t c mc ch l thanh lc tm. Thc ra nng ta chnh l nng
ta vo phm cht ph qut ca s gic ng m ta c gng pht trin ni chnh mnh.
ng thi, bt c ngi no c tin b trn con ng tu tp u c lng bit n v
mun phc v ngi khc m khng i hi c n p li iu g. Hai phm cht
ny ni bt ni Ngi Siddhattha Gotama, mt v Pht lch s. Ngi hon ton gic ng
do n lc ca chnh Ngi. Tuy vy, v lng t bi i vi tt c chng sinh, Ngi tm cch
truyn dy phng php Ngi tm c cho mi ngi.
Nhng phm cht tng t s xut hin trong tt c nhng ai tu tp phng php
thin ny v nhng ai dit tr c phn no thi quen c hu ca tnh v k. S
nng ta thc th, s bo v thc th, l Dhamma m qu v tu tp c cho mnh. Tuy
nhin, song song vi kinh nghim v Dhamma, chng ta hn s nh n c Pht Gotama
v Ngi tm ra v ging dy phng php ny. ng thi ta cng nh n nhng ngi
vi lng v tha phn u duy tr phng php thin c tinh khit nh thu ban s
trong sut hai mi lm th k nay.
Vi s hiu bit ny, qu v quay v nng ta Tam Bo.
K tip qu v tip nhn nm gii. y khng phi l nghi thc hay nghi l. Bng
cch tip nhn v gn gi nhng gii ny qu v tu tp sila, o c, l nn tng ca
phng php thin ny. Khng c nn mng vng chc ton th c cu ca s tu thin s
suy yu. Sila cng mang tnh ph qut v khng c tnh cht tng phi. Qu v nguyn
trnh mi vic lm hay li ni quy ri s an lc v hi ha ca ngi khc. Ai phm
nhng gii ny t phi to ra y bt tnh trong tm, ph hy s an lc v hi ha ca
chnh mnh. T trong tm, bt tnh pht trin v th hin ra bng li ni hay vic lm.
Trong Vipassana, qu v c gng thanh lc tm cho tm c thc s yn tnh v an
lc. Qu v khng th tu tp thanh lc tm trong khi vn tip tc to ra nhng hnh
ng lm cho tm vng ng v bt tnh.
Nhng lm cch no qu v c th ph v c ci vng ln qun trong ci
tm vng ng thc hin nhng hnh ng bt thin ri nhng hnh ng bt thin y
li lm cho tm vng ng thm na? Mt kha thin Vipassana cho qu v c hi ny.
Bi v chng trnh gt gao, k lut nghim ngt, s gi im lng v mi trng h tr
mnh khin qu v kh m phm nm gii. Do trong sut mi ngy qu v c th gi
sila, v vi nn tng ny qu v c th pht trin samadhi (nh); ri nh tr thnh nn

tng ca tu. Vi tu gic, qu v c th thm nhp cc tng su thm ca tm v thanh
lc c tm.
Trong kha thin, qu v nguyn gi nm gii c th hc c phng php ny.
Sau khi hc c phng php, ai quyt nh chp nhn v tu tp Dhamma cn
phi gi gii trn i.
K n qu v tun th li dy ca c Pht v v thin s hin din trong sut
mi ngy ca kha thin. S tun th ch vi mc ch th nghim phng php
thin ny mt cch cng bng. Ch nhng ai tun th nh th mi c th dn ht n
lc trong s tu tp. Ai cn hoi nghi, ng vc th khng th tu tp mt cch ng n
c. Tuy nhin, tun th khng c ngha l tr thnh tin tng m qung; iu ny
khng lin quan g n Dhamma. Nu c g nghi ng, qu v c khuyn khch thng
xuyn n gp thin s khi cn, c lm sng t.
Qu v cng phi tun th c ni quy v thi kha biu ca kha thin. Nhng iu
ny c t ra, da trn kinh nghim ca hng ngn thin sinh trong qu kh, qu v
tu tp mt cch lin tc v gt hi c li lc ti a trong mi ngy ny.
Nh tun th, qu v nguyn tu tp ng theo li hng dn. Trong thi gian ca
kha thin, qu v c yu cu b sang mt bn nhng phng php tu tp trong qu
kh. Qu v ch c th t c li ch v phn xt gi tr ca phng php bng cch tu
tp ch mt phng php ny v tu tp ng cch. Mt khc, pha trn nhiu phng php
c th mang li nhng kh khn nghim trng cho mnh.
Ri qu v bt u tu tp thin Anapana pht trin vic lm ch c tm, nh
samadhi. Qu v c yu cu ch quan st hi th t nhin m khng thm vo mt li,
mt hnh nh, hay mt i tng no. Mt l do ca s hn ch ny l duy tr tnh cht
ph qut ca phng php: hi th quen thuc v c mi ngi chp nhn, nhng mt
li ni hoc mt hnh nh c th c ngi ny chp nhn m ngi khc li c th
khng chp nhn.
Nhng c mt l do quan trng hn ch quan st hi th. Ton b tin trnh tu
tp l mt cuc khm ph s tht v chnh mnh, v cu trc tm l-vt l ng nh tht
ch khng phi nh qu v mun. l s quan st thc ti. Qu v ngi xung v nhm
mt. Khng c ting ng, khng c s quy nhiu t bn ngoi, khng c c ng ca
thn th. Vo lc hot ng r rng nht trong ngi l hi th. Qu v bt u bng
cch quan st thc th ny: hi th t nhin, khi chng i vo, i ra khi l mi. Khi
khng cm thy hi th, qu v c php th hi mnh, c nh s ch tm vo
khu vc l mi, v ri li tr v hi th t nhin, bnh thng, nh nhng. Qu v bt u
vi s thc th thin, r rt ny, v t i xa hn, su hn, theo hng ca s thc tinh
t hn, ca s thc ti hu. Trn sut con ng tu tp, ti mi bc qu v sng vi s
tht, qu v thc s chng nghim c n t th thin nht n vi t nht. Qu v khng
th t c chn l ti hu khi bt u bng mt s tng tng. Lm nh vy qu v s
ch vng mc vo nhng tng tng to ln hn v ch t la di mnh.
Nu thm mt li ni vo hi th, qu v c th s nh tm c nhanh hn, nhng
lm nh vy s gy ra nguy him. Mi li ni u c mt rung ng c bit. Bng cch
lp i lp li mt li hoc mt cu, ta to ra mt rung ng nhn to v ta b chm su vo
. Ti b mt ca tm mt lp an lc v hi ha c hnh thnh, nhng di y su,
bt tnh vn tn ti. Cch duy nht gt b nhng bt tnh tim n ny l bit cch quan
st chng, bit cch a chng ln trn b mt ca tm chng c th mt i. Nu ch
quan st mt rung ng nhn to c bit no , ta s khng th quan st nhng rung

ng t nhin khc nhau lin quan ti nhng bt tnh ca mnh, ngha l, quan st nhng
cm gic ny sinh mt cch t nhin trong ngi. Do , nu mc tiu ca ta l khm ph
ra thc ti ca chnh mnh v thanh lc tm, th vic dng mt li ni tng tng c
th gy ra tr ngi.
S hnh dung cng tng t nh vy tng tng mt hnh dng hay hnh th
trong tm c th ngn cn s tin b. Phng php thin ny a ti s xa tan s tht
b ngoi tin ti s tht ti hu. S tht b ngoi, hnh thnh do s tp hp nhiu nhn
duyn, lun lun cha y nhng o tng, bi v sanna (nhn nh, tng) iu hnh
tng lp ny, m s nhn nh thng b lch lc v nghip c. S nhn nh b nghip
qu nh hng ny phn bit, thin v, a n s a thch v thin kin, a ti nhng
phn ng mi. Nhng bng cch xa tan s tht b ngoi, ta dn dn cm nghim c
s tht ti hu ca c cu tinh thn-vt cht: khng c g ngoi s rung ng sinh dit
tng giy tng pht. Ti giai on ny khng th cn s phn bit, v do khng c
nhng a thch v thin kin ny sinh, khng cn phn ng to nghip. Phng php ny
lm suy yu dn dn nghip ca sanna v nh lm suy yu cc phn ng, a ti giai
on s nhn nh v cm gic ngng hot ng, l s chng nghim c nibbana
(nit bn). Nhng nu c tnh ch n hnh dng, i tng, hoc hnh nh, ta vn cn
trong s tht b ngoi, h cu v khng th vt qua chng c. V l do ny, hnh
gi khng nn tng tng hnh tng hoc tng nim.
Sau khi nh tm bng cch quan st hi th t nhin, qu v bt u tu tp
Vipassana c th pht trin panna tr tu, tu gic thy r t tnh v thanh lc c
tm. Qu v bt u tp quan st nhng cm gic t nhin trn thn th t u xung
chn, t b mt ri i vo su hn, hc cch cm nhn c cm gic bn ngoi, bn
trong, mi phn ca thn th.
Quan st s tht ng nh tht, khng c nh kin no, ph tan s tht b ngoi
v t n s tht ti hu y l Vipassana. Mc ch vic lm tan r s tht b ngoi l
cho thin gi thot khi o tng v ci Ta. o tng ny l ci ngun ca mi ham
mun, ght b v a ti nhiu kh au. Ta c th chp nhn v mt tri thc rng y l
mt o tng, nhng s chp nhn ny khng ta chm dt au kh. D tin vo tn
gio hoc trit l no i na, ta vn cn kh khi no thi quen v k cn tn ti. ph
b thi quen ny, ta phi th nghim c bn cht khng bn vng ca hin tng tinh
thn-th xc, n i thay khng ngng ngoi tm kim sot ca ta. Ch vi kinh nghim
ny cng ph v bn ng, a n s chm dt ham mun, ght b v s ht kh.
Do phng php thin ny l s khm ph bng kinh nghim trc tip bn cht
ch thc ca hin tng c gi l Ta, Ca Ta. C hai mt ca hin tng ny: vt
cht v tinh thn, thn v tm (sc v danh). Thin gi bt u bng cch quan st thc ti
ca thn. th nghim c thc ti ny, ta phi cm nghim c thn, ngha l, phi
thc c cm gic khp c th. Nh vy, vic quan st thn kayanupassana (qun
thn) nht thit c lin quan n quan st cc cm gic vedananupassana (qun th).
Tng t, ta khng th cm nghim c thc ti ca tm tch ri nhng g ny sinh
trong tm. Nh vy, quan st tm cittanupassana (qun tm) - nht thit c lin quan
n quan st ni dung ca tm dhammanupassana (qun php).
iu ny khng c ngha l ta phi quan st tng ngh mt. Nu c lm nh th,
qu v s bt u chm m trong nhng ngh. Ta ch nn c thc v bn cht ca tm
trong lc ny, d s ham mun, ght b, v minh, v dao ng c hin din hay khng.
c Pht khm ph ra rng, bt c ci g ny sinh trong tm s c km theo mt cm
gic. T , thc v cm gic l cn thit cho d thin gi kho st v mt tinh thn hay
vt cht ca hin tng v Ta.
S khm ph ny l ng gp c o ca c Pht, l im quan trng ch yu
trong s ging dy ca Ngi. Ti n , trc v cng thi vi c Pht, cng c
nhiu ngi ging dy v tu tp sila (gii) v samadhi (nh). Panna (Tu) cng c, t
ra l v mt knh tn hoc tri thc: nhng phin no trong tm thng c chp nhn l
ngun gc ca kh au, s ham mun v ght b phi c dit tr thanh lc tm v
t c gii thot. c Pht ch tm thy con ng thc hin iu ny.
iu thiu st vo thi trc l s hiu bit v tm quan trng ca cm gic.
Xa nay, ta thng ngh ta phn ng vi i tng bn ngoi ca gic quan hnh th,
m thanh, mi, v, vt xc chm, ngh. Tuy nhin, quan st s thc trong ta cho thy
gia i tng v phn ng c mt mt xch khng c ch , l cm gic. S tip
xc gia i tng v gic quan tng ng lm cm gic ny sinh; sanna (nhn nh,
tng) a ra mt s nh gi tt hay xu, theo cm gic tr nn d chu hoc kh
chu, v ta phn ng bng s ham mun hay ght b. Tin trnh xy ra nhanh n ni tm
thc ch nhn bit c sau khi phn ng c lp li nhiu ln v gom c sc
mnh chi phi c tm. i ph vi nhng phn ng ny, ta phi thc c
chng ngay ni chng khi s; chng pht sinh cng vi cm gic, do ta phi thc
v nhng cm gic. Vic khm ph ra s kin ny, trc y cha ai bit n, gip Thi
T Siddhattha Gotama t c s gic ng, v do vy Ngi lun lun nhn mnh s
quan trng ca cm gic. Cm gic a ti phn ng bng ham mun hoc ght b, ri
a ti kh. Nhng cm gic cng a ti tr tu lm ta ngng phn ng v bt u thot
khi kh.
Trong Vipassana, bt c cch tu tp no cn tr s thc v cm gic u c hi,
cho d l s ch tm vo li ni hoc hnh nh hoc ch ch tm vo c ng ca c
th hoc nhng ngh ny sinh trong tm. Qu v khng th dit tr c kh nu nh
khng i n ni n pht xut, l cm gic.
Phng php Vipassana c c Pht ging gii trong Satipatthana Sutta, Bi
ging v S To Lp Thc (Kinh T Nim X). Bi ging ny c chia lm nhiu
phn nghin cu v nhng lnh vc khc nhau ca phng php; quan st thn, cm gic,
tm, v ni dung ca tm (qun thn, qun th, qun tm v qun php). Tuy nhin, mi
on hoc phn on trong bi ging u kt thc bng nhng t ging nhau. C th c
nhiu khi im khc nhau trong vic tu tp, nhng cho d khi s im no, thin gi
cng phi i qua nhng chng ng nht nh, tri qua nhng kinh nghim nht nh
trn con ng i n ch cui cng. Nhng kinh nghim ny, cn thit trong vic tu tp
Vipassana, c m t nhiu ln bng nhng cu lp li phn cui ca mi on.
Ti chng u tin ta cm thy s ny sinh (samudaya) v dit mt (vaya) mt cch
ring r. giai on ny thin gi thc c thc th chc c, gn kt di hnh thc
nhng cm gic th thin trong thn. Ta cm thy mt cm gic, c th l au nhc, ny
sinh. N dng nh tn ti ni mt thi gian v cui cng th dit mt.
Vt qua chng ny, ta thm nhp vo giai on samudaya-vaya, ni ta cm
thy sinh v dit cng mt lc, khng c khong cch gia chng. Nhng cm gic th
thin, chc c tan r thnh nhng rung ng nh nhng, sinh dit cc nhanh, v s
chc c ca cu trc thn v tm bin mt. Nhng xc cm chc c, mnh m v cm
gic chc c, mnh m u tan r thnh nhng rung ng. y l giai on bhanga tan
r trong ta chng nghim c s thc ti hu ca tm v thn: lun lun sinh v
dit, khng mt cht bn chc.

Bhanga ny l mt chng rt quan trng trn con ng tu tp, bi v ch khi no ta
chng nghim c s tan r ca cu trc thn-tm th s rng buc mi mt i. T ta
cm thy khng b rng buc khi i din vi mi hon cnh; ngha l, ta ti trnh
sankhara-upekkha (bnh tm v khng phn ng li cc sankhara). Nhng bt tnh nm
rt su sankhara chn vi trong v thc gi bt u hin ln b mt ca tm. y
khng phi l mt s lui st m l mt s tin b, v bt tnh khng th b dit tr nu
khng ni ln trn b mt. Chng ny sinh, ta bnh tm quan st, v ht bt tnh ny n
bt tnh khc b dit i. Ta dng cm gic th thin, kh chu lm phng tin dit tr
sankhara v ght b cht cha lu ngy; ta dng cm gic nh nhng, khoan khoi lm
phng tin dit tr sankhra v ham mun cht cha lu ngy. Nh vy, bng cch
duy tr c thc v s bnh tm i vi mi tri nghim, ta thanh lc tm ht mi phc
cm nm rt su, v ngy cng tin gn n mc tiu nibbana, gii thot.
Bt c t khi im no, ta cng phi i qua tt c nhng chng ng ny ti
c nibbana. Ta t c mc tiu sm hay mun ty thuc vo vic ta tu tp nhiu hay
t, v bao nhiu sankhara tch t lu ngy ta cn phi dit tr.
Tuy nhin, trong mi trng hp, mi hon cnh, s bnh tm l cn thit, da trn
s thc v cm gic. Sankhara pht sinh t cm gic trn thn. Bng cch gi c
bnh tm i vi cm gic, ta ngn nga khng cho sankhara (hnh) mi ny sinh v
ng thi ta dit tr c sankhara (nghip) c. Nh vy, bng cch bnh tm quan st
cm gic, qu v dn dn tin ti mc tiu cui cng, thot khi mi kh au.
Hy tu tp nghim tc. Khng nn xem thin nh mt tr chi, th ht phng php
ny n phng php khc mt cch hi ht m khng chuyn ch vo mt phng php
no. Nu lm nh th, qu v s khng bao gi vt qua chng u ca bt k phng
php no, v do khng bao gi t ti ch. D nhin qu v c th th qua vi phng
php xem phng php no thch hp vi mnh. Qu v cng c th th phng php
ny i ba ln nu cn. Nhng khng nn ph c i ch th. Mt khi tm c
phng php ph hp, hy theo m tu tp mt cch nghim tc t c mc tiu
cui cng.
Nguyn cho nhng ngi ang au kh khp ni tm c con ng thot kh.

BI GING NGY TH MI MT
Tip tc tu tp nh th no khi kho thin kt thc
Tu tp ht ngy ny sang ngy khc, chng ta ti ngy cui ca kha thin. Khi
bt u tu tp, qu v c yu cu hon ton tun th phng php v ni quy ca kha
thin. Nu khng tun th theo nh vy, qu v khng th th nghim phng php ny
mt cch cng bng. By gi mi ngy qua; qu v l ngi ch ca chnh mnh. Khi
tr v nh, qu v hy bnh tnh xem xt li nhng g tu tp ni y. Nu thy rng,
nhng g mnh hc c l thc tin, hp l, v c li cho mnh v cho tt c mi
ngi th qu v nn chp nhn n khng phi v ai yu cu qu v lm nh vy, m v
qu v t nguyn, t ng ; khng phi ch trong mi ngy, m trong sut c i mnh.
S chp nhn khng nn ch mc tr thc hoc tnh cm. Ta phi chp nhn
Dhamma (Php) mc thc t bng cch p dng Dhamma, coi Dhamma l mt phn
ca cuc i mnh, bi v ch vi s thc hnh Dhamma mi em li li ch thit thc
trong cuc sng hng ngy.
Qu v tham d kha thin ny hc cch tu tp Dhamma lm th no sng
mt cuc sng o c, lm ch c tm mnh, thanh lc tm. Mi ti, qu v
c nghe mt bi ging nhm lm sng t cch tu tp. Hiu r mnh ang lm g v ti
sao l iu cn thit gip ta khng b phn vn v tu tp sai ng li. Tuy nhin, trong
khi ging gii phng php ny, ta khng th trnh vic phi cp ti mt vi kha cnh
ca l thuyt. V v c nhiu ngi thuc nhiu thnh phn khc nhau tham d kha
thin, rt c th c ngi thy vi ch trong l thuyt khng th chp nhn c. Nu
ng nh vy, hy b n qua mt bn. Tu tp Dhamma quan trng hn. Khng ai phn
i cch sng mt cuc sng khng lm hi ngi khc, pht trin vic lm ch c tm
mnh, gii thot tm khi nhng bt tnh v to c tnh thng yu v thin ch. S tu
tp ny c mi ngi chp nhn, v y l mt kha cnh c ngha nht ca
Dhamma, bi v bt c li ch no ta t c s khng t nhng l thuyt m do s tu
tp, do p dng Dhamma vo cuc sng ca mnh.
Trong mi ngy ta ch hc c nhng iu c bn ca phng php thin ny; ta
khng th trng i mnh tr nn hon ho v phng php mt cch mau l n th.
Nhng tuy nhin kinh nghim ngn ngi ny khng phi l khng c gi tr: qu v
khi s i bc u tin, mt bc rt quan trng, mc d hnh trnh cn di ng th,
y l cng vic ca c mt i ngi.
Mt ht ging Dhamma c gieo, v bt u ny mm thnh mt cy con.
Mt ngi lm vn gii s sn sc cy con mt cch c bit, v nh s sn sc ny,
cy con dn dn ln thnh mt cy tht ln vi thn to v r su. Sau , thay v i c
sn sc, cy ny em li li ch v phc v ta trn i.
Cy Dhamma con ny by gi cn c sn sc. Hy bo v n n khng b
ngi khc ch trch bng cch phn bit gia l thuyt m vi ngi c th chng i, v
cch thc hnh m mi u ngi chp nhn. ng cho nhng s ch trch lm qu
v ngng tu tp. Hy ngi thin mt gi vo bui sng, v mt gi vo bui ti. S tu tp
thng xuyn, hng ngy ny rt cn thit. Lc u n c v l mt gnh nng khi mi
ngi phi dnh hai gi mi ngy tu tp, nhng qu v s sm nhn ra rng mnh tit
kim c nhiu th gi hn thay v ph phm n nh trong qu kh. Trc ht, qu v
cn t th gi hn ng. Th hai, qu v c th hon thnh cng vic nhanh chng hn,
bi v kh nng lm vic gia tng. Khi gp phi kh khn qu v s gi c s bnh tm,

v s lp tc tm ra gii php tha ng. Ti khi thm nhun phng php, qu v s
nhn ra rng sau khi ngi thin mt ting bui sng, qu v c y nng lc lm
vic sut ngy m khng b dao ng.
Ban m trc khi ng, qu v nn dnh nm pht thc mi cm gic trn khp
c th. Sng hm sau, ngay sau khi thc dy, li quan st cm gic trong vng nm pht.
Vi pht thin ngay trc khi ng v sau khi thc gic s rt hu ch.
Nu qu v sng ch c nhng thin gi Vipassana khc, nn ngi thin chung vi
nhau mt gi mi tun. Mi nm cn phi tham d t nht l mt kha thin mi ngy.
S tu tp hng ngy gip qu v duy tr c nhng g thu thp c y, nhng mt
kha thin bi dng rt cn thit qu v c th tu tp su hn; con ng tu tp vn
cn di. Nu qu v c th tham d mt kha thin c t chc nh th ny l iu rt tt.
Nu khng, qu v vn c th to mt kho thin bi dng cho ring mnh. Kha thin
t tu mi ngy ch no ring bit, c ngi nu n cho mnh. Qu v bit cch tu
tp, thi kho biu, k lut; qu v t tun theo mhng iu ny. Nu qu v mun thng
bo trc cho Thin S l s bt u kha t tu, ti s nh v gi metta (tm t) ca ti,
gi nhng giao cm an lnh ca ti ti qu v; iu ny s to ra mt mi trng thanh
tnh gip qu v tu tp hiu qu hn. Tuy nhin, nu khng th thng bo cho Thin S,
qu v khng nn mt t tin. Chnh Dhamma s bo v qu v. Dn dn qu v phi t
c trnh t lp. V Thin S ch l ngi hng dn; qu v phi t l ngi ch ca
chnh mnh. Lc no cng l thuc vo ngi khc th khng th gii thot c.
Thin hai gi mi ngy v hng nm mt kha thin bi dng mi ngy ch l s
cn thit ti thiu duy tr s tu tp. Nu c thm thi gi rnh, qu v nn dng
hnh thin. Qu v c th tham d nhng kha thin ngn mt tun, hoc vi ngy, ngay
c mt ngy. Trong nhng kha thin ngn nh vy, hy dnh mt phn ba thi gian
tp Anapana, v thi gian cn li cho Vipassana.
Trong lc thin hng ngy, nn dng phn ln thi gian tu tp Vipassana. Ch
khi no tm qu v b xo ng hoc tr tr, hoc nu v bt c l do no khin cho qu v
kh quan st cm gic v gi c s bnh tm, th qu v nn tp Anapana cho ti khi
cn thy cn.
Khi tp Vipassana, nn cn thn khng chi tr chi cm gic, tr nn khoan khoi
vi cm gic d chu v bun phin v cm gic kh chu. Nn quan st mi cm gic mt
cch khch quan. Hy di chuyn s ch tm khp c th mt cch c h thng, khng
ngng qu lu ti bt c ch no. Ti a hai pht quan st bt c ch no, v ti a
nm pht cho trng hp c bit, nhng ng bao gi lu hn. Nn lun lun di
chuyn s ch tm duy tr c thc v cm gic mi ch trong ngi. Nu s tu
tp bt u tr nn my mc th hy thay i cch qu v di chuyn s ch tm. Trong
mi trng hp, phi duy tr c thc v s bnh tm, v qu v s hng c li ch
tuyt vi ca Vipassana.
Qu v cng phi p dng phng php ny khi ang sinh hot vn ng, ch
khng phi ch khi no ngi nhm mt. Khi ang lm vic, qu v phi hon ton ch tm
vo cng vic; coi nh mnh ang hnh thin vo lc ny. Nhng nu c gi rnh, d ch
nm hay mi pht, hy dng thi gian ny thc nhng cm gic; khi quay li cng
vic, qu v s thy ti tnh hn. Tuy nhin nn cn thn, khi qu v thin gia m
ng, vi s hin din ca ngi khng hnh thin, qu v nn m mt; ng bao gi ph
trng vic tu tp Dhamma.
Nu tu tp Vipassana ng cch, cuc sng ca qu v s thay i tt hn. Qu v

nn xem xt s tin b ca mnh trn con ng tu tp bng cch xt li hnh kim ca
mnh trong nhng tnh hung hng ngy, xt li thi v cch i x vi ngi khc.
Thay v lm tn thng nhng ngi khc, qu v bt u gip h cha? Khi vic tri
xy ra, qu v c gi c s bnh tm khng? Nu tiu cc ny sinh trong tm, qu v
thc c chng nhanh n mc no? Qu v thc nhanh n mc no i vi
cc cm gic i cng vi s tiu cc? Qu v bt u quan st cc cm gic y nhanh n
chng no? Qu v ly li bnh tm, v bt u khi ln tnh thng v lng t i nhanh
n mc no? Hy t xt li mnh nh th, v tip tc tin b trn con ng tu tp.
Nhng g qu v t c y, khng nhng ch gi gn chng, m hy lm chng
tng trng. Hy tip tc p dng Dhamma vo cuc sng ca qu v. Hy tn hng tt
c nhng li ch ca phng php ny, v sng mt cuc sng hnh phc, an lc, hi ha,
tt cho mnh v cho mi ngi.
Mt li khuyn co l qu v c th t do ni cho ngi khc v nhng g hc
ni y; khng bao gi c mt b mt no trong Dhamma. Nhng giai on ny, khng
nn c ch dy ngi khc phng php ny. Trc khi lm nh th, ta phi thun thc
trong s tu tp, v phi c hun luyn cch ging dy. Ngc li s c nguy c lm hi
ngi khc thay v gip h. Nu ngi no nghe qu v ni v mun tu tp Vipassana,
hy khuyn khch h tham d mt kha thin c t chc nh th ny, do mt ngi c
kh nng hng dn. Cn by gi, hy tip tc tu tp thm nhun Dhamma. Hy tip
tc trng thnh trong Dhamma v qu v s thy rng, ch bng cch lm gng trong
li sng ca mnh, qu v t ng li cun c ngi khc vo con ng tu tp.
Nguyn cho Dhamma c lan truyn khp th gian, v s tt lnh v li ch ca
nhiu ngi.
Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc,

c an lc, c gii thot!
NHNG ON VN TING PALI 46
NHNG ON VN TING PALI

c Trch Dn Trong Cc Bi Ging
NGY TH HAI
Tumhe hi kiccam atappam, Ta phi t tu tp;

akkhataro tathagata. Bc Gic Ng ch dn ng thi.
Patipanna pamokkhanti Nhng ai thc hnh thin
jhayino mara-bandhana. s thot vng sinh t.
Dhammapada, XX. 4(276)
Sabba-papassa akaranam, Trnh lm mi iu c,

kusalassa upasampada, thc hin cc vic lnh,
sa-citta pariyodapanam gn lc tm sch
etam Buddhana-sasanam. l li ch Pht dy.
Dammapada, XIV. 5(183)
NGY TH BA
Sabbo adipito loko, Th gian chm trong la,

sabbo loko padhupito; th gian ngp trong khi;
sabbo pajjalito loko, th gian ang bng chy,
sabbo loko pakampito. th gian ang rung ng.
Akampitam apajjalitam, Khng rung ng, cng chng chy,

aputhujjana-sevitam, Ch bc thnh chng nghim,
agati yatha marassa, Ni khng cn sinh t,
tatha me nirato mano. L ni tm hoan h.
Upacala Sutta,
Samyutta Nikaya, V.7
NGY TH T
Mano-pubbangama dhamma, Tm i trc mi iu,

mano-settha, mano-maya. tm lm ch, tm to.
Manasa ce padutthena Nu vi tm bt tnh
bhasati va karoti va, ni nng v hnh ng,
tato nam dukkhamanveti au kh s theo sau
cakkam'va vahato padam. nh xe theo vt ko.
Mano-pubbangama dhamma, Tm i trc mi iu,

mano-settha, mano-maya. tm lm ch, tm to.
Manasa ce pasannena Nu vi tm thanh tnh
bhasati va karoti va, ni nng v hnh ng,
tato nam sukhamanveti hnh phc s theo sau
chaya'va anapayini. nh bng chng ri hnh.
Dhammapada, I. 1 & 2.
Idha tappati, pecca tappati, Kh nay kh v sau,

papakari ubhayattha tappati. lm c hai i kh.
Papam me katan'ti tappati, Kh v thy mnh c,
bhiyyo tappati duggatim gato. thm bun, a cnh kh.
Idha nandati, pecca nandati, Vui nay vui v sau,

katapunno ubhayattha nandati. lm thin hai i sng.
Punnam me katan'ti nandati, Vui v thy mnh lnh,
bhiyyo nandati suggatim gato. thm vui, hng cnh vui.
Dammapada, I. 17 &18.
NGY TH NM
Jati'pi dukkha; jara'pi dukkha; Sinh l kh, gi kh;

vyadhi'pi dukkha; maranam'pi dukkham; bnh l kh, cht kh;
appiyehi sampayogo dukkho; gp iu khng nh ;
piyehi vippayogo dukkho; xa ri iu a thch;
yam'p'iccham na labhati tam'pi dukkham; khng c iu mong mun;
sankhittena panc'upadanakkhandha dukkha. rng buc nm tp hp (ng un);
tt c u l kh.
Dhamma-cakkappavattana Sutta,
Samyutta Nikaya, LVI (XII). ii. 1.
Paticca-sumappada Chui Nhn Duyn Sinh
Anuloma: Theo chiu thun:
Avijja-paccaya sankhara; Vi nn tng ca v minh,

phn ng (hnh) ny sinh;
sankhara-paccaya vinnanam; vi nn tng ca phn ng,
hay bit (thc) ny sinh;
vinnana-paccaya nama-rupam; vi nn tng ca hay bit,
tm v thn (danh, sc) ny sinh;
nama-rupa-paccaya salayatanam; vi nn tng ca tm v thn,
lc gic (lc nhp) ny sinh;
salayatana-paccaya phasso; vi nn tng ca lc gic,

xc chm (xc) ny sinh;
phassa-paccaya vedana; vi nn tng ca xc chm,
cm gic (th) ny sinh;
vedana-paccaya tanha; vi nn tng ca cm gic,
ham mun v ght b (i) ny sinh;
tanha-paccaya upadanam; vi nn tng ca ham mun v ght b,
bm vu (th) ny sinh;
upadana-paccaya bhavo; vi nn tng ca bm vu,
tin trnh thnh hnh (hu) ny sinh;
bhava-paccaya jati; vi nn tng ca tin trnh thnh hnh,
sinh ra i (sinh) ny sinh;
jati-paccaya jara-maranam- vi nn tng ca sinh ra i,
gi v cht (lo v t) ny sinh;
soka-parideva- cng vi bun ru, phin mun,
dukkha-domanassupayasa sambhavanti. au kh v tinh thn, th xc v h ly.
Evame-tassa kevalassa C nh th bin kh ny ny sinh.
dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Patiloma: Theo chiu nghch:
Avijjaya tv'eva asesa viraga-nirodha, Xa b ht v minh,

sankhara-nirodho; phn ng lin chm dt;
sankhara-nirodha khi phn ng chm dt,
vinnana-nirodho; hay bit cng khng cn;
vinnana-nirodha hay bit nu khng cn,
nama-rupa-nirodho; th tm thn cng mt;
nama-rupa-nirodha khi tm thn u mt,
salayatana-nirodho; th cn u lc nhp;
salayatana-nirodha gic quan nu khng cn,
phassa-nirodho; xc chm cng chm dt;
phassa-nirodha xc chm nu khng cn,
vedana-nirodho; mi cm gic chm dt;
vedana-nirodha cm gic nu chm dt,
tnaha-nirodho; mun, ght khng ny sinh;
tanaha-nirodha mun, ght khng ny sinh,
upadana-nirodho; th rng buc chm dt;
upadana-nirodha rng buc nu khng cn,
bhava-nirodho; s thnh hnh chm dt;
bhava-nirodha tin trnh thnh hnh dit,
jati-nirodho; s ra i chm dt;
jati-nirodha s ra i khng cn,
jara-maranam- gi v cht chm dt;
soka-parideva- bun ru cng su mun,
dukkha-domanassupayasa nirujjhanti. kh tinh thn, th xc, cng vi bao h ly.
Evame-tassa kevalassa Ton bin kh chm dt.
dukkhakkhandassa nirodho hoti.
Paticca-samuppada Sutta,
Samyutta Nikaya, XII (I). 1.
Aneka-jati samsaram Qua bao ln sinh t

sandhavissam anibbisam Ta tm hoi chng thy
gahakarakam gavesanto ngi xy dng nh ny;
dukkha jati punappunam kh thay phi ti sinh.
Gahakaraka! Ditthosi. Hi ngi th xy nh!
Nay ta thy ngi.
Puna geham na kahasi. Ngi khng xy c na.
Sabba te phasuka bhagga, n tay ngi gy,
gahakutam visankhitam. ct ko b ph hy.
Visankhara-gatam cittam. Tm ta sch nghip;
tanhanam khayamajjhaga. ham mun thy tiu tan.
Dhammapada, XI. 8 & 9 (153 & 154)
Khinam puranam navam natthi sambhavam, Nghip c dit tr,

nghip mi khng sinh khi,
viratta citta ayatike bhavasmim. khng cn mong ti sinh.
Te khina-bija avirulhi chanda. Ht ging b ph hy,
ham mun khng pht sinh.
Nibbanti dhira yathayam padipo. Vi tm nh th
Bc c tr chm dt
nh tt la ngn n.
Ratana Sutta, Sutta Nipata, II. 1.
NGY TH SU
Sabbe sankhara anicca'ti; Phn ng vn v thng;

yada pannaya passati, hiu vy vi tu gic,
atha nibbindati dukkhe ta xa la au kh;
esa maggo visuddhiya. y cch thanh lc tm.
Dhammapada, XX. 5(277)
Sabba-danam Dhamma-danam jinati, Ban tng ngi Dhamma

qu hn mi th qu;
sabbam rasam Dhamma-raso jinati, hng v ca Dhamma
qu hn mi hng v;
sabbam ratim Dhamma-rati jinati, nim vui t Dhamma
qu hn mi khoi lc;
tanhakkhayo sabba-dukkham jinati. dit tr tm ham mun
vt thng mi kh au.
Dammapada, XXIV. 21(354)
NGY TH BY
Vedana samosarana sabbe dhamma. Mi th sinh trong tm

u km theo cm gic.
Mulaka Sutta,
Anguttara Nikaya, VIII. ix. 3 (83)
Kimarammana purisassa sankappa-vitakka Da vo c s no

uppajjanti'ti? ngh, suy t sinh?.
Nama-ruparammana bhante'ti. Knh bch c Th Tn,
trn c s thn-tm.
Samiddhi Sutta,
Anguttara Nikaya, IX. ii. 4 (14)
Yatha'pi vata akase vayanti vividha puthu, Ging nh gia bu tri

o o bao gi thi,
puratthima pacchima ca'pi, uttara atha dakkhina, gi t ng t ty,
gi t nam t bc,
saraja araja ca'pi, sita unha ca ekada, gi c bi, khng bi,
gi c lnh, c nng,
adhimatta paritta ca, puthu vayanti maluta; c gi ln, gi nh,
gi loi thi hoi.
tathevimasmim kayasmim samuppajjanti vedana, Trong thn cng nh th,
cm gic lun ny sinh,
sukha-dukkha-samuppatti, adukkhamasukha ca ya. c cm gic d chu
c cm gic kh chu
v cm gic trung tnh.
Yato ca bhikkhu atapi sampajannam na rincati, Khi mt v tu s,

nhit thnh cn mn tu,
tato so vedana sabba parijanati pandito; khng xao lng thc,
mt ngi tr nh th,
So vedana parinnaya ditthe dhamme anasavo, hiu r mi cm gic.
Nh hiu r cm gic,
r b mi bt tnh,
kayassa bheda Dhammattho, sankhayam ngay trong kip sng ny.
nopeti vedagu. V mt ngi nh th,
vo lc cui cuc i,
vng vng trong Dhamma,
hon ton hiu cm gic,
t giai on kh bn.
Pathama Akasa Sutta,

Samyutta Nikaya, XXXVI (II). ii. 12 (2)
Yato-yato sammasati Khi no v ni no

t ta chng nghim c
khandhanam udayabbayam, s sinh thnh, hoi dit

ca cu trc thn-tm,
labhati piti-pamojjam, s hng vui v lc,
amatam tam vijanatam. n giai on khng cht
m bc thnh chng ng.
Dhammapada, XX. 15 (374)
Namo tassa bhagavato, arahato, Xin thnh tm cung knh

samma-sambuddhassa. Bc Gii Thot, Chin Thng,
Bc Gic Ng hon ton.
Ye ca Buddha atita ca, Cc v Pht qu kh,

ye ca Buddha anagata, cc v Pht tng lai,
paccuppanna ca ye Buddha cc v Pht hin i
aham vandami sabbada. con lun lun cung knh.
Ye ca Dhamma atita ca, Dhamma i qu kh,

ye ca Dhamma anagata, Dhamma tng lai,
paccuppanna ca ye Dhamma Dhamma trong hin ti
aham vandami sabbada. con lun lun cung knh
Ye ca Sangha atita ca, Sangha i qu kh,

ye ca Sangha anagata, Sangha tng lai,
paccuppanna ca ye Sangha Sangha trong hin ti
aham vandami sabbada. con lun lun cung knh
Imaya Dhammanudhamma Dhamma l con ng

patipattiya. con nguyn i tng bc,
t u n ch cui,
Buddham pujemi, nn con tn th Pht,
Dhammam pujemi, con ngng m Dhamma,
Sangham pujemi. con tn knh Sangha.
Buddha-vandana: Cung knh c Pht:
Iti'pi so bhagava, Ngi l bc ch thc

araham, ty sch mi bt tnh
dit tr mi phin no,
samma-sambuddho, bng n lc t thn
t gic ng hon ton,
vijja-carana-sampanno, hon ho trong gio l ,
hon ho hnh thc hnh,
sugato, n c ch cui cng,
lokavidu, hiu bit ton v tr,
anuttaro purisa-damma-sarathi, Thy dy c loi ngi,
tht khng ai snh bng,
Thy dy c ch thin,
sattha deva-manussanam, c Pht, ng Th Tn.

Buddho Bhagava'ti.
Cung knh Dhamma:
Dhamma-vandana:
Li dy ca Th Tn
Svakkhato Bhagavata Dhammo, c ging gii r rng,
t mnh c th thy,
sanditthiko, kt qu c chng nghim
akaliko, by gi v y,
mi gi ngi n thy,
ehi-passiko, a thng n mc tiu,
opanayiko, ai cng chng nghim c
paccatam veditabbo vinnuhi'ti. nu l ngi c tr.
Cung knh Sangha:

Sangha-vandana:
Nhng ngi tu tp tt
Supatipanno hp thnh mt on th
Bhagavato savaka-sangho. t ng Th Tn.
Nhng ngi thc hnh chuyn
Ujupatipanno hp thnh mt on th
Tu tp vi tr tu
Nayapatipanno l ngi thuc on th
Tu tp tht ng n
Samicipatipanno l ngi thuc on th
C th chia thnh bn,
Yadidam cattari purisa-yugani, hoc chia thnh tm loi ,
attha-purisa-puggala, nhng ngi thuc on th
esa Bhagavato savaka-sangho; t ng Th Tn;
xng ng c cng dng,
ahuneyyo, pahuneyyo, xng ng c cung phng,
xng ng c dng tng,
dakkhineyyo, anjali-karaniyo, xng ng c knh l,
rung phc ca th gian
anuttaram punnakkhettam lokassa'ti. khng ai so snh c.
Dhajagga Sutta,
Samytta Nikaya, XI (I). 3.
NGY TH TM
Anicca vata sankhara, Nhng vt do duyn hp

uppadavaya-dhammino. bn tnh vn v thng,
sinh ra ri dit mt.
Uppajjitva nirujjhanti, Nu chng ny sinh ra
tesam vupasamo sukho. ri b tr dit mt,
dit tr mang phc lc.
Maha-Parinibbana Sutta
Digha Nikaya, II.3..
Phutthassa loka-dhammehi, i mt vi thng trm,

cittam yassa na kampati, tm ta khng xo ng,
asokam, virajam, khemam, khng phin mun, nhim ,
vn yn n vng vng,
etam mangalamuttamam y phc lc ln nht.
Maha-Mangala Sutta,
Sutta Nipata, II. 4.
Katvana katthamudaram iva gabbhiniya Buc ming g vo bng

gi dng ngi c thai,
Cincaya dutthavacanam janakaya majjhe, Cinca rp tm hi
lm nhc ng Th Tn
gia hi chng ng ngi.
santena soma vidhina jitava munindo. Bng phng tin nh nhng,
hin ha bc thnh tr
cha t ca ngi tr
chin thng v vang.
Tam tejasa bhavatu te jayamangalani! Vi lc ca phm hnh
nh th th ai ai
cng thng li v vang.
Buddha-Jayamangala Attagatha.
Atta hi attano natho, Ta l ch chnh mnh,

atta hi attano gati. chnh ta xy tng lai.
Tasma sannamay'attanam Do vy hy rn luyn
assam bhadram va vanijo. nh ngi bun nga gii
hun luyn nga thun chng.
Dhammapada, XXV. 21 (380)
NGY TH CHN
Pakarena janati'ti panna. Tr tu l hiu bit s vic qua nhiu kha cnh
khc nhau.
Patisambhidamagga
Atthakatha I.1.1, Nanakatha.
Danam dadantu saddhaya, Ht lng hin tng vt,

silam rakkhantu sabbada, gii lut gi gn nghim,
bhavana abhirata honto, an vui trong thin tp,
gacchantu devatagata. y cuc i thnh thin.
Dukkhappattadigathha.
NGY TH MI
Atta-dipa viharatha, Hy t mnh thnh o,

atta-sarana ni nng ta ca mnh;
ananna-sarana. khng nng ta ni khc.
Dhamma-dipa viharatha, Ly s tht lm o,
Dhamma-sarana, ni nng ta ca mnh;
ananna-sarana. khng nng ta ni khc.
Maha-Parinibbana Sutta,
Digha Nikaya, II.3.
Caratha bhikkhave carikam Tu s hy ln ng,

bahujana-hitaya, bahujana-sukhaya, v li ch, hnh phc
lokanukampaya, ca mun ngi th gian,
atthaya hitaya sukhaya v lng t dng i,
devamanussanam. v li ch, hnh phc,
cho c tri ln ngi.
Ma ekena dve agamittha. Hai ngi ng i chung,
mi ngi theo mt hng.
Desetha bhikkhave Dhammam Hy ging dy Dhamma,
li ch tht v vn,
adikalyanam, li lc t on u,
majjhekalyanam, pariyosanakalyanam on gia, c on sau,
sattham sabyanjanam. c li vn ln ngha.
Kevalaparipunnam parisuddham Hy cho mi ngi bit,
brahmacariyam pakasetha. sng thnh thin l th,
y v thun khit,
khng h thm hay bt.
Santi satta apparajakkhajatika C nhiu ngi t bi
assavanata Dhammassa parihayanti. trong mt s lc ng
nu khng bit Dhamma.
Bhavissanti Dhammassa annataro. Nhng ngi m nh th
nghe s hiu s tht.
Dutiya Marapasa Sutta,

Samyutta Nikaya, VI (I). 5.
Ye dhamma hetuppabhava Mi s vt u sinh

t nguyn nhn no ,
tesam hetum tathagato aha Bc Gic Ng ging
nguyn nhn cc s vt
tesam ca yo nirodho; v cng dy cch thc
lm cho chng dit i;
evam vadi mahasamano. y chnh l gio l
ca bc i n S.
Vinaya, Mahavagga, I. 23 (40)
Pannatti thapetva visesena passati'ti Vipassana c ngha l quan st s tht theo mt

vipassana. cch c bit, bng cch vt qua s tht b
ngoi.
Ledi Sayadaw, Paramattha Dipani.
Ditthe ditthamattam bhavissati, Trong nhng g c thy

ch c ci c thy;
sute suttamattam bhavissati, trong nhng g c nghe
ch c ci c nghe;
mute muttamattam bhavissati, trong nhng g c ngi,
v nhng g nm, chm
ch c ci c ngi,
v nhng g nm, chm;
vinnate vinnatamattam bhavissati. trong nhng g hay bit
ch c ci c bit.
Udana, I. x.
Sabba kaya patisamvedi Cm nhn khp thn th

assasissamiti sikkhati ti s th vo; thin gi tp nh th.
Sabba kaya patisamvedi Cm nhn khp thn th
passasissamiti sikkhati ti s th ra; thin gi tp nh th.
Maha-Satipattha Sutta,
Digha Nikaya, 22.
So kaya-pariyantikam vedanam Cm thy cm gic khp mi ni

vedayamano, trong phm vi c th,
kaya-pariyantikam vedanam thin gi hiu, Ti ang cm thy cm gic
vedayami'ti pajanati. mi ni trong phm vi c th.
Jivita-pariyantikam vedanam Cm thy cm gic ni no c s sng
vedayamano, trong phm vi c th,
jivita-pariyantikam vedanam thin gi hiu, Ti ang cm nhn cm gic
vedayami'ti pajanati. ni no c s sng trong phm vi c th.
Paathama Gelanna Sutta,

Samyutta Nikaya, XXXVI (II). i. 7.
Iti ajjhattam va kaye kayanupassi V c th thin sinh

viharati, lin tc quan st thn
trong thn t bn trong;
bahiddha va kaye kayanupassi lin tc quan st thn
viharati, trong thn t bn ngoi;
ajjhatta-bahiddha va kaye lin tc quan st thn
kayanupassi viharati. trong thn t bn trong
v c t bn ngoi.
Samudaya-dhammanupassi va V thin sinh lin tc
kayasmim viharati, quan st mi hin tng
ny sinh trong thn;
vaya-dhammanupassi va kayasmim Thin sinh cng lin tc
viharati, quan st mi hin tng
dit mt trong thn;
samudaya-vaya-dhammanupassi va Thin sinh c lin tc
kayasmim viharati. quan st mi hin tng
Sinh dit trong thn.
Atthi kayo'ti va pan'assa sati Gi y th thc
paccupatthita hoti, c to lp ri
y chnh tht l thn.
yavadeva nana-mattaya patissati thc ny pht trin
-mattaya ti mc ch cn
n thun ch hiu bit
v n thun quan st,
annissito ca viharati v thin sinh lin tc
tch ri khi mi vt
na ca kinci loke upadiyati. khng cn bm vu na
vt g trn th gian.
Evam'pi kho bhikkheave bhikkhu Ny hi cc tu s,
y l cch cc v
kaye kayanupassi viharati. tht s v lin tc
quan st thn trong thn.
Maha-Satipattha Sutta,
Digha Nikaya, 22.
Ti-ratana sarana: Quay v nng ta Tam bo:
Buddham saranam gacchami. Con quay v nng ta c Pht.

Dhammam saranam gacchami. Con quay v nng ta Dhamma.
Sangham saranam gacchami. Con quay v nng ta Sangha.
Panca-sila: Nm gii:
Panatipata veramani sikkhapadam Con xin nguyn gi gii,

samadiyami. khng git hi sinh vt.
Adinnadana veramani sikkhapadam Con xin nguyn gi gii,
samadiyami. khng ly ca khng cho.
Kamesu micchacara veramani sikkhapadam Con xin nguyn gi gii,
samadiyami. khng phm iu t dm.
Musa-vada veramani sikkhapadam Con xin nguyn gi gii,
samadiyami. khng ni li sai tri.
Sura-meraya-majja-pamadatthana Con xin nguyn gi gii,
veramani sikkhapadam samadiyami. trnh nhng cht gy say.
l nhng nguyn nhn
ca hnh vi bt thin.
Atthanga-sila: Tm gii:
Panatipata veramani sikkhapadam Con xin nguyn gi gii,

samadiyami. khng git hi sinh vt.
Adinnadana veramani sikkhapadam Con xin nguyn gi gii,
samadiyami. khng ly ca khng cho.
Kamesu micchacara veramani sikkhapadam Con xin nguyn gi gii,
samadiyami. khng phm iu t dm.
Musa-vada veramani sikkhapadam Con xin nguyn gi gii,
samadiyami. khng ni li sai tri.
Sura-meraya-majja-pamadatthana Con xin nguyn gi gii,
veramani sikkhapadam samadiyami. trnh nhng cht gy say.
l nhng nguyn nhn
ca hnh vi bt thin.
Vikala bhojana veramani sikkhapadam Con xin nguyn gi gii,
samadiyami. khng n tri gi gic.
Nacca-gita-vadita-visuka-dassana- Con xin nguyn gi gii,
mala-gandha-vilepana-dharana- khng nhy ma, ca ht,
mandana-vibhusanatthana veramani khng chi cc nhc c,
sikkhapadam samadiyami. mi hnh thc tiu khin,
trang sc bng nhng th
trng hoa v hng thm,
phn son v n trang.
Ucca-sayana maha-sayana veramani Con xin nguyn gi gii,
sikkhapadam samadiyami. Khng nm nhng ging cao
Sang trng v xa x.
BNG CH GII T TING PALI 58
BNG CH GII T PALI

Nhng t trong ngoc n, m nt v nghing l nhng t thng dng trong nh Pht.
Acariya thin s, ngi hng dn, thy, c.
Adhithana s quyt tm. Mt trong mi parami, phm hnh (Ba la Mt)
Akusala bt thin, c hi. Tri ngha kusala.
Ananda vui sng, hnh phc, hoan h.
Anapana h hp, hi th. Anapana-sati: thc v hi th, (nim hi th).
Anatta v ng, khng c ci ta, khng c t tnh, khng c thc cht. Mt trong ba c tnh cn
bn. Xem lakkhana.
Anicca v thng, ph du, thay i. Mt trong ba c tnh cn bn. Xem lakkhana.
Arahant / arahat bc gic ng (A-la-hn); ngi dit ht mi bt tnh trong tm. Xem
Buddha.
Ariya thnh thin, bc thnh, thnh nhn. Ngi thanh lc tm ti trnh t c s tht
ti hu (nibbana). C bn trnh Ariya, t sotapanna (nhp lu), ngi s ti sanh ti a by
kip, cho ti arahat, ngi s khng cn ti sinh sau i hin ti.
Ariya Atthangika Magga Bt Thnh o (Bt Chnh o). Xem magga.
Ariya sacca S Tht Thnh Thin (Diu ). Xem Sacca.
Asubha bt tnh, xu, khng p. Tri ngha subha, thanh tnh, tinh khit, p.
Assutava/assutavant khng c ch dy; ngi khng c tr, phm phu, ngi cha bao gi
c nghe ni v chn l, ngi thiu ngay c suta-maya-panna, v do khng th dn bc
trn con ng gii thot. Tri ngha sutava.
Avijja v minh, o tng. Mt xch u tin trong Chui Nhn Duyn Sinh (paticca
samuppada). Cng vi tham (raga) v sn (dosa), v minh l mt trong ba tt xu chnh trong
tm. Ba tt xu ny l ci ngun ca mi bt tnh a n kh. ng ngha vi moha.
Ayatana phm vi, lnh vc, c bit l su lnh vc cm nhn (lc cn)) (salatayana), ngha l:
Nm gic quan cng vi tm, v i tng tng ng nh (lc cn v lc trn):
mt (cakkhu) v cnh (rupa),
tai (sota) v m thanh (sadda),
mi (ghana) v mi (gandha)
li (jivha) v v (rasa),
thn (kaya) v xc chm (photthabba),
tm (namo) v i tng ca tm , ngha l ngh loi (dhamma)
y cn c gi l su gic quan. Xem indriya.
Bala sc mnh, nng lc (lc). Nm sc mnh tinh thn l nim tin (saddha), n lc (viriya),
thc (sati), nh (samadhi), tr tu (panna). Di hnh thc km hn, y uc gi l nm kh
nng. Xem indriya.
Bhanga s tan r. Mt giai on quan trng trong s tu tp Vipassana, chng nghim c s

tan r ca c th, tng nh chc c, thnh nhng rung ng tinh t lun lun
sinh v dit.
Bhava (trong tin trnh) sinh thnh, ra i. Bhava-cakka: vng lun hi, bnh xe lun hi. Xem
cakka.
Bhavana m mang, pht trin tr tu, thin. Hai phng php bhavana l thin an tnh,
(samatha-bhavana), tng ng vi nh tm, hay thin nh (samadhi), v thin Vipassana
(Minh st thin, Thin qun, Thin tu), vipassana-bhavana tng ng vi tu gic (panna).
Thin samatha s a ti trng thi nh jhana; thin vipassana s a ti gii thot. Xem jhana,
panna, samadhi, vipassana.
Bhavana-maya panna tr tu pht trin nh kinh nghim trc tip ca chnh mnh, tu gic (tu
tu). Xem panna.
Bhavatu sabba mangalam Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc. Mt cu ni

c truyn dng din t thin i vi ngi khc.
Bhikkhu (Pht gio) tng s; thin gi, t kheo, kht s. N gii bhikkhuni: ni c, t kheo ni, s
c.
Bodhi s gic ng.
Bodhisatta ngha en, Bc gic ng (B Tt). Ngi ang tu tp tr thnh Pht. Dng
ch Siddhattha Gotama vo thi cha thnh chnh qu. Sanskrit bodhisatva.
Bojjhanga nhn t thnh o (tht gic chi), nhn t gic ng, ngha l phm hnh gip ta
c gic ng. By nhn t ny l thc (nim) (sati), nghin cu thm su v Dhamma
(Dhamma-vicaya) (trch php), n lc (tinh tn) (viriya), vui mng (h) (piti), bnh yn/thanh
thn (khinh an) (passadhi), nh tm (samadhi), bnh tm (x) (upekkha).
Brahma ch thin, phm thin; ch dng trong n gio ch chng sinh cao nht trong
mi loi chng sinh, thng ch ng To Ha - Thng ton nng, nhng c Pht cho
rng h cng l i tng ca s hy hoi v cht nh mi chng sinh.
Brahma-vihara bn cht ca brahma, l trng thi tm cao thng hay thnh thin, trong
c bn phm cht thanh tnh: t tm (t) (metta), thng xt (bi) (karuna), mng vui vi hnh
phc ca ngi khc (h) (mudita), bnh tm trong mi hon cnh (x) (upekkha); trau di mt
cch quy c bn phm cht ny bng cch tu tp thin.
Brahmacariya khng dm dc, mt cuc sng trong sch v thnh thin (phm hnh).
Brahmana ngha en, mt ngi thnh thin (B-la-mn). Thi xa dng ch mt ngi
thuc ng cp tu s ti n . Ngi da vo mt v thn (Brahma) c cu ri hoc
gii thot; theo ng li ny h khc vi samana. c Pht m t brahmana hay b-la-mn
ng ngha l ngi thanh lc c tm, ngha l bc arahat.
Buddha bc gic ng, ngi khm ph ra con ng gii thot, thc hnh, v t c
mc tiu bng n lc ca chnh mnh. C hai hng Pht:
1) pacceka-buddha, Pht c gic, khng th ch dy cho ngi khc con ng mnh
tm thy.
2) samma-sambuddha, Pht ton gic, ngi c th ch dy ngi khc.
Cakka bnh xe, Bhava-cakka, bnh xe lun hi (ngha l tin trnh kh au), tng ng vi
samsara. Dhamma-cakka, bnh xe Dhamma (ngha l gio l hoc tin trnh gii thot). Bhava-
cakka tng ng vi Chui Nhn Duyn Sinh theo chiu thun. Dhamma-cakka tng ng
vi Chui ngc li, a ti chm dt thay v gia tng kh au.
Cinta-maya panna tu t duy, tr tu t c nh suy lun, (t tu). Xem panna.
Citta tm. Cittanupassana, quan st tm. Xem satipatthana.
Dana hin tng, t thin, rng lng, (cng dng, b th). Mt trong mi parami
Dhamma hin tng, i tng ca tm, ni dung ca tm, tm (php); t nhin, lut t
nhin, lut gii thot, ngha l gio l ca bc gic ng. Dhammanupassana, quan st ni dung
ca tm. Xem satipatthana. (Sanskrit dharma).
Dhatu nguyn t (xem maha-bhutani); iu kin t nhin, tnh cht.
Dosa ght b (sn). Cng vi raga v moha, mt trong ba bt tnh chnh trong tm.
Dukkha kh, khng hi lng. Mt trong ba c tnh cn bn (xem lakkana). S Tht Th Nht
(Kh ) (xem cakka).
Gotama tn h ca c Pht trong lch s. (Sanskrit Gautama.)
Hinayana ngha en, chic xe nh (Tiu tha). T ca nhng ngi theo tng phi khc dng
ch Pht gio Theravada. Vi ng ch bai.
Indriya nng lc, kh nng. Dng trong bi ny ch su gic quan (xem ayatana) v nm sc
mnh tinh thn (ng lc) (xem bala).
Jati sanh ra i, tn ti, hin hu, (hu).
Jhana trng thi nhp nh (trance). C tm trng thi nh vy c th t c nh thc tp

samadhi, hoc samatha-bhavana (xem bhavana). Trau di chng a ti an tnh v h lc, nhng
khng dit tr c nhng bt tnh trong thm tm.
Kalapa / attha-kalapa vi t, n v nh nht, khng th chia ct ca vt cht, gm c bn

nguyn t cng nhng c tnh ca chng. Xem maha-bhutani.
Kalyana-mitta ngha en, gip ngi, do l ngi hng dn mt ngi ti gii thot,
ngha l ngi hng dn tm linh, v thy tm linh
Kamma hnh ng, c bit l mt hnh ng s gy nh hng cho tng lai ca mnh,
nghip. Xem sankhara. (Sanskrit karma.)
Kaya thn, c th. Kayanupassana, quan st thn. Xem satipatthana.

Khanda khi, nhm, tp hp (un). Con ngi gm c nm tp hp (ng un) : vt cht (sc)
(rupa), hay bit (thc) (vinnana), nhn thc, nhn bit, nhn nh (tng) (sanna), cm gic
(th) (vedana), phn ng, to nghip (hnh) (sankhara).
Kilesa phin no, xu xa, bt tnh trong tm, nhim. Anusaya kilesa, phin no tim n, bt
tnh nm im trong v thc.
Kusala thin, hu ch. Tri ngha vi akusala.
Lakkhana du hiu, c im phn bit, c tnh. Ba c tnh (ti-lakkhana) l anicca, dukkha,

anatta. Hai c tnh u thng c mi hin tng hu nghip. c tnh th ba thng c
mi hin tng hu nghip v v nghip.
Lobha ham mun (tham). ng ngha vi raga.
Loka 1. th gii v m, ngha l v tr, th gian, cnh gii ca s sng; 2. th gii vi m, c

ngha cu trc tinh thn-vt cht. Loka-dhamma, chng gai ca cuc i, thng trm trong cuc
sng m ai cng gp phi, c ngha l c hay mt, thng hay bi, khen hay ch, sng hay
kh.
Magga ng li, con ng (o). Ariya Atthangika Magga, Bt Thnh o a n gii

thot khi kh au. Bt Thnh o chia ra lm ba giai on hay tp luyn:
I. Sila, o c, s trong sch ca li ni v vic lm (Gii)

i. samma-vacca, li ni chn chnh (Chnh ng);
ii. samma-kammanta, hnh ng chn chnh (Chnh nghip);
iii. samma-ajiva, ngh nghip chn chnh (Chnh mng);
II. Samadhi, nh, lm ch c tm:
iv. samma-vayama, n lc chn chnh (Chnh tinh tn);
v. samma-sati, thc chn chnh (Chnh nim);
vi. samma-samadhi, nh chn chnh (Chnh nh);
III. Panna, tr tu, tu gic hon ton thanh lc c tm:
vii. samma-sankappa, ngh chn chnh (Chnh t duy);
viii. samma-ditthi, hiu bit chn chnh (Chnh kin);
Magga l S Tht Th T (o ) trong Bn S Tht Thnh Thin. Xem sacca.
Maha-bhutani bn nguyn t c trong mi vt cht:

Pathavi-dhatu nguyn t t (sc nng).
Apo-dhatu nguyn t nc (s kt hp)
Tejo-dhatu nguyn t la (nhit )
Vayo-dhatu nguyn t kh (gi) (chuyn ng).
Mahayana ngha en, i tha, chic xe ln. Tng phi Pht gio pht trin ti n vi th
k sau thi ca c Pht v truyn sang pha bc nh Ty Tng, Trung Hoa, Vit Nam, Mng
C, i Hn, v Nht Bn.
Mangala an vui, phc lnh, hnh phc.
Mara s hin thn ca cc tm bt tnh, ma vng, lc m.

Metta tnh thng v v li v thin ch, t tm. Mt trong nhng phm cht ca mt tm thanh
tnh (xem Brahma-vihara); mt trong mi parami. Metta-bhavana, trau di Metta mt cch h
thng bng phng php thin (t bi qun).
Moha v minh, si m, o tng. ng ngha vi avija. Cng vi raga v dosa, mt trong ba

bt tnh chnh trong tm.
Nama tm, tinh thn (danh). Nama-rupa, tm v thn, mi trng tinh thn-vt cht. Nama-
rupa viccheda, s chia la gia tm v thn khi cht, hay khi chng nghim c nibbana.
Nibbana tch dit; gii thot; s tht ti hu; dt sch nghip (Nit bn). (Sanskrit nirvana.)
Nirodha chm dt, dit tr, dit (tch dit). Thng c dng ng ngha vi nibbana.
Nirodha-sacca s tht v ht kh, S Tht Th Ba (Dit ) trong Bn S Tht Thnh Thin.
Xem sacca.
Niravana chng ngi, tr ngi. Nm tr ngi trong vic pht trin tm tr l ham mun (tham)
(kamacchanda), ght b (sn) (vyapada), u oi v th xc v tinh thn (hn trm, thy min)
(thina-middha), bn chn, bt an (tro c) (uddhacca-kukkucca), nghi ng (vicikiccha).
Olarika nng n, th trc. Tri ngha sukkuma.
Pali ch, sch, kinh sch ghi li gio l ca c Pht; do l ch vit trong kinh. Chng tch
trong lch s, ngn ng, kho c chng minh l ting ni ch thc c dng min bc n
vo thi hoc gn thi ca c Pht. Sau kinh c dch sang ting Sanskrit l ngn ng
ch dng trong sch v.
Panna tr tu, tu. Phn th ba trong ba s thc tp khi tu tp Bt Thnh o (xem magga). C
ba loi tr tu:
1) Tu th nhn, tr tu do nghe t ngi khc (Vn tu) (sutta-maya panna),

2) Tu t duy, tr tu do l lun (T tu) (cinta-maya Panna),
3) Tu gic, tu thc chng, tr tu do t chng nghim (Tu tu) (bhavana-maya panna).
Trong ba tu ny ch c tu cui cng mi c th hon ton thanh lc c tm; n c
pht huy nh tu tp vipassana-bhavana. Tr tu l mt trong nm sc mnh ca tm (xem
bala), v l mt trong mi parami.
Parami / paramita s hon ho, phm hnh; phm cht ton thin trong tm gip xa b ng
v do a ti gii thot (ba la mt). Mi phm hnh l: ng gp t thin (dana), o c
(sila), bung b, xut gia. (nekkhamma), tr tu (panna), n lc (viriya), nhn nhc (khanti), chn
tht (sacca), quyt tm (adhitthana), t tm (metta), bnh tm (upekkha).
Paticca samuppala Chui Nhn Duyn Sinh, (Chui Duyn Khi); nguyn nhn. Tin trnh,
bt u bng v minh, lm ta kh ht i ny sang i khc.
Puja sng bi, tn th, nghi thc hoc nghi l tn gio. c Pht dy rng ch c mt puja
ng cch tn vinh Ngi l thc hnh gio l ca Ngi, t bc u cho n mc ch cui
cng.
Punna vic thin, phm hnh; hnh ng tt, nh thc hnh iu ny ta hng c hnh phc
by gi v trong tng lai. i vi mt c s, punna gm c ng gp t thin (dana), sng mt
cuc sng o c (sila), v tu tp thin (bhavana).
Raga ham mun (tham). Cng vi dosa v moha, mt trong ba tt xu chnh trong tm. ng
ngha vi lobha.
Ratana n trang, chu bu. Ti-ratana: Tam bo.
Rupa 1. vt cht (sc); 2. i tng ca mt. Xem ayatana, khandha.
Sacca chn l, s tht. Bn S Tht Thnh Thin (T Diu ) (ariya-sacca) l:

1. S Tht v kh (dukkha-sacca);
2. S Tht v nguyn nhn ca kh (samudaya-sacca);
3. S Tht v s on dit kh (nirodha-sacca);
4. S Tht v con ng dn n s on dit kh (magga-sacca).
Sadhu lnh thay!, lm gii, ni hay. Mt cch biu l s ng , tn ng.
Samadhi nh, lm ch c tm. Phn th hai trong ba s tu tp Bt Thnh o (xem

magga). Khi tu tp theo ng li ny s a ti trng thi nhp nh (jhana), nhng khng hon
ton gii thot c tm. Ba loi samadhi l:
1. khanika Samadhi, nh chc lt, nh tng giy pht mt (st na nh);

2. upacara samadhi, cn nh;
3. appana samadhi, tp trung hon ton, trng thi nhp nh (jhana).
Trong nhng loi nh ny, khanika samadhi l tm c th tu tp vipassana.
Samana n s, sa mn, du tng, kht s. Ngi t b cuc sng c gia nh. Trong khi mt
brahamana da vo mt thn linh cu hoc gii thot cho mnh, mt samana tm kim
gii thot bng n lc ring ca mnh. Do t ny c th p dng cho c Pht v t ca
Ngi l nhng ngi sng cuc i tu s, nhng cng gm c nhng tu s khng theo c Pht.
Samana Gotama (Sa mn Gotama ) l t thng dng ca nhng ngi khng phi l t ca
Ngi dng ch Ngi.
Samatha s an tnh, s tnh lng. Samatha-bhavana, pht trin an tnh, ng ngha vi

Samadhi. Xem bhavana.
Sampajana c sampajanna. Xem di y.
Sampajanna hiu bit ton th hin tng tinh thn-vt cht, c ngha l c tu gic v tnh
cht v thng ca hin tng ny mc cm gic.
Samsara vng lun hi, ti sinh; th gii trn tc; th gii kh au (hu vi).
Samudaya ny sinh, ngun gc. Samudaya-dhamma, hin tng ny sinh. Samudaya-sacca,

S Tht v ngun gc ca kh, S Tht Th Hai (Tp ) trong Bn S Tht Thnh Thin (T
Diu ).
Sangha nhm, cng ng thnh nhn, c ngha l nhng ngi chng nghim c
nibbana; tng on, tng thn, tng gi, cng ng tng, ni Pht gio; mt thnh vin ca ariya-
sangha, bbikkhu- sangha hoc bbikkuni-sangha.
Sankhara phn ng ca tm, hnh thnh (trong tm), (hnh); hnh ng c dng , phn ng
tinh thn; to nghip, nghip. Mt trong nm tp hp (khandha), cng l mt xch th hai trong
Chui Nhn Duyn Sinh (paticca samuppada). Sankhara l kamma, hnh ng mang li hu qu
trong tng lai v do thc s c trch nhim to nn cuc i mai sau. (Sanskrit Samskara).
Sankharupekhka ngha en, bnh tm i vi sankhara. Mt giai on trong s tu tp

Vipassana, s a n s chng nghim c bhanga, giai on khi nhng bt tnh lu i n
su trong v thc ni ln b mt ca tm v th hin bng nhng cm gic. Bng cch gi c
s bnh tm (upekkha) i vi nhng cm gic ny, thin gi khng to ra sankhara mi v
cho nhng nghip c mt i. Do tin trnh t t a n s dit tr ht mi sankhara.
Sanna (trong samyutta-nana, s hiu bit b iu kin ha) nhn nh, nhn bit, tri gic
(tng). Mt trong nm tp hp (khandha). N thng b chi phi bi sankhara trong qu kh
v do a n mt hnh nh lch lc v s tht. Trong khi tu tp vipassana, sanna c
chuyn thnh panna, s hiu bit s tht ng nh tht. N tr thnh anicca-sanna, dukkha-
sanna, asubha-sanna l, s nhn nh v v thng, kh, v ng, v tnh cht h o ca v
p vt cht.
Sarana tr n, nng ta, bo v (quy y). Ti-sarana: nng ta hay quy y Tam bo, c ngha l
nng ta vo Pht, Php Tng.
Sati thc (nim). Mt phn trong Bt Thnh o (xem magga), cng l mt trong nm sc
mnh (xem bala) v by yu t thnh o (xem bojjhanga). Anapana-Sati. thc v hi th.
(Qun nim v hi th)
Satipatthana To Lp Thc (T Nim X). C bn lnh vc tng quan ca satipatthana:

1. quan st thn (qun thn) (kayanupassana);
2. quan st cm gic ny sinh trong ngi (qun th) (vedananupassana);
3. quan st tm (qun tm) (cittanupassana);
4. quan st ni dung ca tm (qun php) (dhammanupassana)
C bn phn u gm c quan st cm gic, bi v cm gic lin quan trc tip n thn cng
nh tm. The Maha-Satipatthana Suttana (Digha Nikaya,22), Trng Kinh v To Lp Thc
(i Nim X), l ngun gc chnh v l thuyt cn bn cho vic tu tp vipassana-bhavana
c ging gii.
Sato thc. Sato sampajano; thc vi s hiu bit v tnh cht v thng ca ton th cu
trc tinh thn-vt cht, bng cch quan st cm gic.
Siddhatha ngha en, ngi hon thnh nhim v ca mnh. Tn ring ca c Pht trong
lch s. (Sanskrit Siddhartha).
Sila o c, gii; trnh khng c nhng hnh ng bng li ni v vic lm c hi cho mnh
v cho ngi. Ba s tp luyn u tin trong s tu tp Bt Thnh o (xem magga). i vi mt
c s, sila c thc hnh trong i sng hng ngy bng cch gi Nm Gii.
Sotapanna ngi t c giai on u ca bc thnh (nhp lu), v chng nghim

c Nibbana. Xem ariya.
Sukha hnh phc, nim vui. Tri ngha vi dukkha.
Sukhuma tinh t, vi t. Tri ngha olarika.
Suta-maya panna ngha en, tr tu t c nh nghe t ngi khc. Tu th nhn, tr tu do

hc hi (vn tu). Xem panna.
Sutava / sutavant c ch dy, ngi c nghe v s tht, ngi c sutta-maya- panna

(thanh vn). Tri ngha assutava.
Sutta bi ging ca c Pht hoc nhng t chnh ca Ngi, kinh Pht.
Tanha ngha en, thm kht (tham i). c Pht ch r tanha l ngun gc ca kh
(samudaya-sacca) trong bi ging u tin, Bi Ging Chuyn Bnh Xe Dhamma (Kinh
Chuyn Php Lun) (Dhammacakkappavattana Sutta). Trong Chui Nhn Duyn Sinh (paticca
Samuppadaa) Ngi gii thch rng tanha pht ngun t s phn ng i vi cm gic trong thn.
Tathagata ngha en, i nh th hoc n nh th (Nh lai). Ngi nh i trn con ng

ca s tht t c s tht ti hu, c ngha l mt ngi gic ng. Danh xng c Pht
thng dng ch Ngi.
Theravada ngha en, gio l ca bc trng lo. Gio l ca c Pht, trong ng li

c bo tr ti cc nc ng Nam (Min in, Tch Lan, Thi Lan, Lo, Cam-pu-chia).
Thng c cng nhn l gio l theo ng li c xa nht (Pht Gio Nguyn Thy).
Ti-lakkhana xem lakkhana.
Tipitaka ngha en, ba kho cha (tam tng). Ba b su tp v gio l ca c Pht l:
1. Vinaya-pitaka, b lut, b su tp v gii lut cho tng, ni

2. Sutta pitika, b kinh, b su tp nhng bi ging;
3. Abhidhamma-pitika, b lun, b su tp nhng gio l cao hn, ngha l s bnh lun v
Dhamma mt cch trit l v c h thng. (Sanskrit Tripitaka).
Ti-ratana xem ratana
Udaya ny sinh, sinh, khi. Udayabbaya, sinh v dit, ngha l v thng (cng l udaya-
Vaya). Hiu bit thc nghim v s tht ny t c bng cch quan st s thay i khng
ngng ca cm gic trong chnh mnh.
Upadana dnh mc, bm vu, rng buc, gi cht (th).
Upekkha bnh tm, (x); trng thi ca tm khng cn ham mun, ght b, v minh. Mt trong
bn trng thi thun khit ca tm. (xem Brahma-vihara), trong by nhn t gic ng (xem
bojjhanga), v mi parami.
Uppada xut hin, ny sinh, sinh. Uppada-vaya, sinh v dit. Uppada-vaya-dhammino, c bn

cht ca sinh v dit.
Vaya / vyaya hy dit, tan ra. Vaya-dhamma hin tung hy dit.
Vedana cm tng/cm gic (th). Mt trong nm tp hp (khandha). c Pht m t, v gm

c tinh thn ln vt cht; do vedana cho ta phng tin kho st ton th hin tng tm l-
vt l. Trong Chui Nhn Duyn Sinh (paticca-samuppada), c Pht gii thch rng tanha,
ngun gc ca kh, ny sinh do phn ng i vi vedana.
Bng cch bit quan st vedana mt cch khch quan ta c th trnh khi bt c phn ng mi
no, v c th trc nghim trong bn thn s tht v v thng (anicca). S chng nghim ny
ti quan trng pht trin s bung th, a n gii thot cho tm.
Vedananupassana quan st cm gic trong thn. Xem satipatthana.
Vinnana thc, s hay bit. Mt trong nm tp hp (khandha).

Vipassana quan st ni tm, (minh st), tu gic thanh lc c tm; c bit tu gic v bn
cht v thng, kh, v ng ca cu trc tm l-vt l. Vipassana-bhavana, pht trin tu gic
mt cch c h thng nh phng php thin quan st s tht ni tm bng cch quan st cm
gic trong thn.
Viveka khch quan, v t; tu phn bit.
Yatha-bhuta ngha en, ng nh tht. Thc t hin hu, thc ti. Yatha-bhuta-nana-
dassana, hiu bit-nhn ra s tht ng nh tht.

Baigiangtomluoc10ngay 120614011452 Phpapp02

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Baigiangtomluoc10ngay 120614011452 Phpapp02

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

THIN VIPASSANA

Nguyn tc: The Discourse Summaries of S.N. Goenka

bao gi nn n vi thin mt cch hi ht v cu th. Cch ng nht hc Vipassana

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc.

Ban Phin dch Thin Vipassana

NHNG IU CN LU TRONG BN DCH

BI GING NGY TH NHT

Ngy u tin chng ta gp rt nhiu kh khn v kh chu, mt phn v chng ta

c th tin xa hn th nghim thc ti rt ro vt ra ngoi gii hn ca thn v tm.

Trong gi ngh qu v c th ra ngoi.

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

BI GING NGY TH HAI

Ngy th hai qua. Mc du ngy th hai c kh hn ngy th nht mt cht,

trnh nhng hnh ng v li ni bt thin, lm nhng vic thin. Samadhi l lm ch

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc.

Ngy th ba qua. Chiu mai qu v s bc vo lnh vc panna, tr tu, phn th

thc tr c ca mnh ri do cho rng mnh l ngi rt khn ngoan. Tt c nhng g

th gii vt cht, c cu to bng nhng vi t, ting Pali gi l attha kalapa. Ngi

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

Ngy th t l ngy rt quan trng. Qu v bt u nhng mnh vo dng sng

Cn thi gian bao lu di chuyn t u ti chn?

gic c bit no , mt cm gic khc thng, qu v s to ra kh khn cho chnh

Nu ng nh vy, ta phi bit tm l g v tm hot ng nh th no. Qu v

hnh phc ngay by gi v ngay ti y. Nu hin ti tt, ta khng cn phi bn tm v

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

Ngy th nm qua; qu v cn nm ngy na tu tp. Hy tn dng nhng

R rng nhng kh au trn i bnh tt, gi yu, cht chc, au n th xc v

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

Su ngy qua; qu v cn bn ngy na tu tp. Trong bn ngy ny qu v c

khng cn phn ng m qung. Tri li ngi s ch vi giy pht, tip tc quan st

t gi; v trong mi trng hp u c s hin din ca nhit , nguyn t la. Tuy

Mt k th khc l s li bing, bun ng (hn trm, thy min). Tuy ng say c

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

By ngy qua, qu v cn ba ngy na tu tp. Hy tn dng ba ngy ny bng

Qu v n y tu tp chng nghim s tht v mnh, hin tng ny hot ng

Qu v khi s trn con ng ny bng cch tu tp pht trin thc v nhng

nhng ai lm lc tr v ng ngay no chnh. Ngi c y s bnh tm hon ton.

phc trong chnh mnh v lm cho ngi khc c an lc v hnh phc. Nu qu v gi

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

nh lut tng trng v nghch o, lut dit tr s bnh tm l hnh phc

Tm ngy qua, qu v cn hai ngy na tu tp. Trong nhng ngy cn li, qu

ra qu, cng c gi l sankhara (nghip), v cng cha ht ging cng mt loi. Nu

ngi i t ch sng n ch sng.

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

BI GING NGY TH CHN

ny sinh v dit mt m khng gy ra mt thit hi no. Ta loi tr c s bt tnh.

p, c li cho mnh v cho ngi.

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

Mi ngy tri qua. Gi chng ta hy kim li nhng g qu v tu tp trong

sila, v vi nn tng ny qu v c th pht trin samadhi (nh); ri nh tr thnh nn

quan st mt rung ng nhn to c bit no , ta s khng th quan st nhng rung

dit, khng mt cht bn chc.

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc!

bi v kh nng lm vic gia tng. Khi gp phi kh khn qu v s gi c s bnh tm,

Nu tu tp Vipassana ng cch, cuc sng ca qu v s thay i tt hn. Qu v

Nguyn cho tt c chng sinh c hnh phc,

NHNG ON VN TING PALI

Tumhe hi kiccam atappam, Ta phi t tu tp;

Dhammapada, XX. 4(276)

Sabba-papassa akaranam, Trnh lm mi iu c,

Dammapada, XIV. 5(183)

Sabbo adipito loko, Th gian chm trong la,

Akampitam apajjalitam, Khng rung ng, cng chng chy,