Professional Documents
Culture Documents
Nel Bilgiler - 1-225541 PDF
Nel Bilgiler - 1-225541 PDF
YAPI STAT-I
1
KAYNAKLAR
1- akrolu A., etmeli E., Yap Statii, Cilt I, Onuncu Bask, Beta Basm Yaym
Datm A.., stanbul, 1999.
2- Ghali A., Neville A. M., Structural Analysis, Second Edition, John Willey and
Sons, New York, 1978.
3- Hibbeler R. C., Structural Analysis, Seventh Edition in SI units, Pearson Prentice
Hall, 2009.
4- Kenneth M. L., Uang C. M., Gilbert A.M., Fundamentals of Structural Analysis,
Third Edition, McGraw Hill, 2008.
5- Ekiz ., Yap Statii I-zostatik Sistemler, Birsen Yaynevi, 3. Bask, stanbul,
2008.
6- Can H., zml rneklerle Yap Statii, Birsen Yaynevi, 3. Bask, stanbul,
1996.
7- Laursen H. I., Structural Analysis, McGraw-Hill Book Company, 1988.
2
1. GENEL BLGLER
Yap mhendisliinin amac, yaplar belirli bir emniyet ve yeter rijitlik altnda,
ekonomik ve amacna en uygun ekilde boyutlandrmaktr.
Emniyet: Yaplarn herhangi bir kesitinde d yklerden veya iletme yklerinden
meydana gelen gerilmelerin bir limit gerilmeden kk olmasdr. Yani;
limit
em olmaldr.
n
1- steklere uygun yap formu (ubuk sistem, plak, kabuk, dolu sistem, kafes
sistem vb.) ve malzeme cinsi (betonarme, elik, ahap vb.) seilir.
2- Yapnn formu, mesnetleri ve malzeme zellikleri dikkate alnarak yapnn
idealize edilmi bir tama sistemi belirlenir.
3- dealize edilmi sistemin kesitler nceki mhendislik bilgilerine ve teorik
hesaplama deneyimlerine gre tahmin edilir.
4- letme ykleri ve yapya etki eden dier yklerin iddet ve cinsleri
ynetmeliklerden faydalanlarak belirlenir.
5- dealletirilmi sistemde yklerden meydana gelen kesit tesirleri ve bunlara
bal olarak gerilmeler bulunur. Bu gerilmelerin emniyet gerilmelerinden
daha kk olup olmadklar ve yapda yeterli bir rijitliin bulunup
bulunmad kontrol edilir. Eer hesaplanan gerilmeler emniyet
gerilmelerinden daha bykse, kesitler bytlerek hesap gerilmeleri emniyet
gerilmelerinden kk olana dek bu ilem tekrarlanr.
3
a) Yap Statiinde incelenecek sistemler yklerin ekline ve iddetine bal deildir.
ekil 1
ekil 2deki sistem ise; ykn ekline baldr. Bazen iki aklkl, bazen de bir
aklkl kiri gibi alr. Bu eit sistemler Yap Statiinde incelenmeyecektir.
ekil 2
P1P2
L2
L1
ekil 3
4
(a) ekil deitirmemi
sistem
ekil 4
Bu hipotezi kabul eden teoriye 1. mertebe teorisi denir. Birinci mertebe teorisine
gre yaplan hesaplarda i kuvvetler ile d kuvvetler arasndaki bantlar lineer
olduundan sperpozisyon kanunu uygulanabilir.
Ykleme erisi ile boalma erisi akan malzemeye elastik malzeme denir.
Gerilme ile birim uzama arasndaki bantnn lineer olduu malzemeye lineer
elastik malzeme denir. ekil 5te yumuak ve yksek mukavemetli elikte ekme
deneyinden elde edilen gerilme-birim uzama diyagram gsterilmitir.
l F
Lineer elastik
l
P ekil 5
Birinci Snflandrma:
a) Yap Ykleri; Bunlar yapya devaml olarak etkiyen yklerdir. Yapnn tayc
olan veya olmayan z arlklar ve toprak itkisi gibi ykler bu snfa girerler.
b) lave Ykler; Bunlar yap zerinde bazen bulunan bazen de bulunmayan insan,
vasta, kar, rzgar, deprem vb. yklerdir.
c) Toplam Ykler; Bu ykler yap ykleri ile ilave yklerin toplamna eittir.
5
kinci Snflandrma:
a) Sabit Ykler; Bunlar yap zerinde hareket etmeyen, yapnn kendi arl, kar
vb. yklerdir.
b) Hareketli Ykler; Bunlar yap zerinde hareket eden insan, vasta vb. yklerdir.
nc Snflandrma:
a) Tekil Ykler; Sonsuz kk bir uzunlua veya alana etkiyen yklerdir.
b) Yayl Ykler; Sonlu bir uzunlua veya alana etkiyen yklerdir (ekil 6).
x
x x
ekil 6
P
P, x uzunluuna etkiyen yktr. Buna gre P lim ile tanmlanan P, yayl
x 0 x
ykn iddetidir.
a b c L
ekil 7
ekil 10
A B
d) Parabol Yayl Yk; Yk iddeti bir parabol olan yktr (ekil 11).
q0 q0
ekil 11
6
Drdnc Snflandrma:
a) Direkt Ykler; Sistemin zerine dorudan etkiyen yklerdir.
b) Endirekt Ykler; Sistemin zerine dolayl etkiyen yklerdir (ekil 12).
Deme
Enine Kiri (I Profiller)
Boyuna Kiri
Kolon
Kolon
Kolon
Kolon
ekil 12
xr R R q
P1 P2 P3 P4
x1 xr
x2
x3 L
x4
R Pi
n
xr
Px i i R
qL
xr
2
L
i 1 P i
2 3
R
R q(x)
q
A B
xA xr dx
xr
xB
L
x xb
R qL xr L / 2
x xb q(x)xdx
x xa
R q(x)dx xr x xb
x xa
R qB q(x)dx
x xa
qA
xr
L
L(q A q B ) L (q A 2q B )
R xr
2 3 qA qB
7
1.5. Yap Sistemlerinin Snflandrlmas
ekil 13
b) ki boyutlu sistemler; Bir boyutu dier iki boyutunun yannda ok kk olan
sistemlerdir. ki boyutlu sistemlerde kuvvetler sistem dzlemi iinde ise byle
sistemlere levha denir (ekil 14). Kuvvetler sistem dzlemine dik ise, byle
sistemlere ise plak denir (ekil 14).
c c
b b
a a
LEVHA PLAK
ekil 14
c) boyutlu sistemler; Her boyutu da ayn nemde olan sistemlerdir.
ubuk Ekseni:
ubuk ekseni yle bir eridir ki; zerinde herhangi bir noktadan kendisine
klan dik bir dzlem ile elde edilen ubuun arakesitinin
arlk merkezi daima bu eri zerinde bulunur (ekil 15).
Bu ara kesite normal kesit veya dik kesit denir. Kesitleri
sabit olan ubuklara prizmatik veya sabit kesitli ubuklar
denir. Eksenleri bir dzlem iinde bulunan ubuklara da
dzlem ubuklar ad verilir. Eksenleri ve d kuvvetleri
ayn dzlem iinde bulunan ubuk sistemlere dzlem
sistemler; eksenleri doru paralarnn birlemesinden ekil 15
meydana gelen sistemlere de doru eksenli sistemler denir.
Mesnetler:
6
a) Ankastre Mesnet; Ankastre mesnette ubuk, sonsuz rijit bir ortama
yerdeitirme yapmayacak ekilde balanmtr. Bu mesnet trnde u, v
yerdeitirmeleri ile asal yerdeitirme, yani dnme, sfrdr (ekil 16).
=0 MA
u=0 MA
Ax
v=0 Ay
Ay Ax
ekil 16
d) Pandl Ayak; zerine kuvvet etkimeyen iki ucu mafsall doru eksenli
ubuklara pandl ayak denir (ekil 19).
Ay
Ay
ekil 19
7
kmeye Kar Elastik Ankastre Mesnet; kmeye kar P
elastik ankastre mesnetlerin zerine kme P
dorultusunda bir P kuvveti etkidii zaman mesnet bu
P v
dorultuda v kadar kmektedir. R V 0 sabitine Rv
v
mesnetin kmeye kar redr denir (ekil 21).
ekil 21
Dm Noktalar:
Rijit dm
noktas
ekil 22
ekil 23
Dzlem Sistemler
Y y
ekil 24te verilen sistem, zerine etkiyen d
P kuvvetler altnda dengededir. Dzlem bir sistemin
x denge art tanedir.
a) Sisteme etkiyen kuvvetlerin x-ekseni zerindeki
X izdmlerinin toplam sfrdr ( X 0 ).
ekil 24 b) Sisteme etkiyen kuvvetlerin y-ekseni zerindeki
izdmlerinin toplam sfrdr ( Y 0 ).
c) Sisteme etkiyen kuvvetlerin dzlem iindeki herhangi bir noktaya gre statik
momentlerinin toplam sfrdr ( M 0 ).
8
Uzay Sistemler
Ax
Ay By
X X
ekil 26
Kesme Kuvveti; Sol taraftaki sistem gz nne alnrsa yukardan aaya doru, sa
taraftaki sistem gz nne alnrsa aadan yukarya doru pozitif kabul edilir
(ekil 28).
M M
Mi Mj
Ni Nj
i Bak Yn j T
Ti j
ekil 28
10
2. ZOSTATK SSTEMLER
2. 1. zostatik Sistemlerin Sabit Yklere Gre Hesab
Sabit yklerden meydana gelen kesit tesirlerini (M, T ve N) belirlemek iin kesit
yerler sabit bir noktadan x uzakl ile belirtilir. Daha sonra kesit tesirleri xin bir
fonksiyonu olarak ifade edilir. Kesit tesirleri genellikle btn sistem zerinde tek bir
fonksiyon ile ifade edilemediinden geerli olduklar her bir blge iin ayr ayr
yazlr.
+
x
-
- -
x
+
M
ekil 29
11
3- Kesit tesirleri hesaplanacak noktadan kesim yaplarak sistem iki paraya
ayrlr. Bu paralardan uygun olan zerinden hesaplar yaplr.
4- Seilen her bir para iin denge denklemleri yazlarak kesit tesirleri bulunur.
5- Kesit tesirleri; ubuk eksenlerine dik dorultuda ve lekli olarak izilir.
dx M q M+dM
N N+dN
i dx j
T T+dT
ekil 30
Denge denklemleri:
dx dM
3. M j 0 M Tdx- M dM qdx 0 T
2 dx
hmal edilir
12
Denge denklemleri ile elde edilen bu bantdan aadaki sonular karlabilir:
1- Sistemin herhangi bir noktasndaki kesme kuvveti diyagram eiminin ters
iareti o noktadaki ykn iddetini verir.
T dT
q tan()
T dT
q tan() T dT
q tan()
dx dx dx
tan() q tan() q q0
tan() q tan() 0
x x x
q>0 ise, kesme kuvveti q<0 ise, kesme kuvveti q=0 ise, kesme kuvveti
diyagram saa doru diyagram saa doru diyagramnn teeti x-
alalr. ykselir. eksenine paraleldir.
M M M
T>0 ise, eilme momenti T<0 ise, eilme momenti T=0 ise, eilme momenti
diyagram saa doru diyagram saa doru diyagram-nn teeti x-
alalr. ykselir. eksenine paralel olur.
13
Yk, Kesme Kuvveti ve Eilme Momenti liki rnekleri
rnek 1: 50kN
25kN
30kNm 30kNm
3m 3m
30kN
25
+
- T (kN)
-25
-30 -30
- - M (kNm)
+ +
45
rnek 2:
15kN 60kN
30kN 45kN
50kNm 20kNm
2m 2m 2m
30
15
+
T (kN)
-
-45
50 20
+ M (kNm)
80 110
100kN
80kN 15kN/m 110kN
rnek 3:
50kNm 100kNm
3m 3m 3m
80
+ 35
T (kN)
-65 -
-110
-50
-
M (kNm)
Dorusal 100
+ +
190
2O Parabol
362,5
14
rnek 4:
60kN/m
60kN 60kN
40kNm
40kNm
2m 4m 2m
60
+
T (kN)
2O -
Parabol -60
Dorusal -40
-
40 M (kNm)
+ + 80
Dorusal
3O Parabol
15
2.1.3. Dolu Gvdeli Sistemler
2.1.3.1. Basit Kiriler
Bir mesnedi sabit, dier mesnedi hareketli olan doru eksenli sistemlere basit kiriler
denir. q
Ax
A B
L
AY BY
ekil 30
2.1.3.2. Konsol Kiriler
Bir ucu ankastre dier ucu ise bota olan kirilere konsol kiri denir.
P
MA
Ax
A
L
AY
ekil 31
2.1.3.3. kmal Kiriler
Bir veya iki ucunda kmas bulunan kirilere kmal kiriler denir.
q
A B
Ax
L Lk
AY BY
ekil 32
2.1.3.4. Gerber Kiriler
Mesnetlerinden biri sabit, dierleri hareketli olan doru eksenli sistemlere srekli
kiriler denir. Bu kirilerin mesnet tepkileri says mesnet saysndan bir fazladr. Bu
durumda, tane olan denge denklemlerine eklenmesi gereken denklem says,
mesnet saysndan iki eksik veya ara mesnet says kadardr. Bu sistemi izostatik hale
getirmek iin, sisteme ara mesnet says kadar mafsal eklemek yeterli olmaktadr.
16
Srekli kirilere ara mesnet says kadar mafsal ekleyerek elde edilen bu izostatik
sistemlere Gerber Kirileri denir.
17
40kN 80kN
20kN/m
1m 1m 2m 2m 5m 3m 2m 2m 2m
40kN
20kN/m 20kN/m
Ax G1 G2
Ay Dy
G1 80kN G2
20kN/m
By Cy
P1 P2
q1 q2
A B C D E
P2
Gerber kirii
q2 G3
Ey
G2
P1 Dy
q2
q1 G1
Cy
Ay By
Tama emas
ekil 36
18
ekil 36 ile verilen Gerber kiri sisteminin kullanld kpr modeli ekil 37de ve
mafsal detay ise ekil 38de verilmitir.
ekil 37
ekil 38
19
Kiri Kiri kma Kiri
Kolon
Kolon
Kolon
20
Mesnet Tipi Seimi Uygulama rnekleri
Kaynak Levha
21
elik Profil Kolon
Kaynak Levha
Bu ekildeki bir sistemde yatay ve dey yerdeitirmeler ile kolon ve temel birleim
blgesinde dnmeler engellenebilecei iin ankastre mesnet olarak modellenir.
Betonarme Kolon
Betonarme Temel
Bu ekildeki bir sistemde yatay ve dey yerdeitirmeler ile kolon ve temel birleim
blgesinde dnmeler engellenebilecei iin ankastre mesnet olarak modellenir.
22