SARIKIZ

ve
v

KAZDAGI MASALLARI

Hazrlayan:
Cansever Eybolu

S'MGE
 SARIKIZ
ve
KAZDAI MASALLARI

Hazrlayan
Cansever Eybolu

1. Basm:
Mays, 2008

letiim
Cansever Eybolu
Zeytinli - Edremit /Balkesir
0266 381 23 79
0535 878 41 07
simgeedebiyat@gmail.com

Basm
LYA Basm Yayn
Refik Ttlga Cad. No.11
amdibi - ZMR
Tel. 0232 486 28 32
 SUNU

KAZDAGLARI STNE

Mitolojide da olarak bilinen Kazdalar Balkesir'in

Edremit ilesinden balayp Zeytinli, Akay, Gre, Altno
luk, Kkkuyu ky beldelerinin ardsra anakkale'nin
Bayrami ilesine kadar Edremit krfezi boyunca uzanr.
Yazl kaynaklara gre 5000 yllk bir gemii olan Kaz
Dalar, eski alarda izole bir ktle olan ve buzullama
geiren, zengin ve nadir bitkileri ile bir doa harikasdr.

Tiirkiye'nin en fazla oksijen reten blgesi Kaz Dadr.

l >ren'l' gidipKaz Dalarna doru bakacak olursanz nasl
oksjien pompaladn, atmosferi nasl temizlediini plak
giizle grebilirsiniz. Bunun nedeni Kaz Dann konumun
d;rn kaynaklanr. Jeolojik, morfolojik, iklim, toprak yaps
ve btn bunlara bal olarak olumu zengin bitki rt
s ... Bu doal zenginliin birarada bulunmas sonucunda
ok byk apl bir oksjien retim merkezi olumutur.

Blgenin ilk ad Misya'dr. Sava bir halk olan Misya

llar Trakya'dan gelen sava bir kavim. M.. 3000 ylla
rnda Truvallar'la birlikte bu blgeye yerleirler.

Trnklar'dan sonra srasyla Frigyallar, Misyallar, Lid

yallar, Ayonisliler, onyallar ve son olarak da Persler ge
lip bu blgeye yerlemiler.
Perslerden sonra Makedonyallar'n blgeye gelmesiyle
lirlikte Helenistik etkiler grlmeye balanyor.

3
 Daha sonra Romallar ve Bizansllar da bu blgeyi kon
trolleri altna alyorlar. Ve en son olarak blge Seluklular
ve Osmanllarn egemenliine giriyor. .
Bylesine kkl ve eski bir gemie sahip bu blgenin
ad doal olarak bir ok mitte yer alyor. rnein, Yunan
mitolojisinde belirtilen ve dnyann ilk gzellik yarmas
olarak kabul edilen bu yarmada gzellik kraliesini belir
leyen kii, da Da'nda obanlk yapan Paris'tir.
Tanrlar tanrs Zeus'un tanralarn en gzelini semesi
iin Athena, Afrodit ve Hera'y da Da'nda obanlk ya
pan Paris'e gnderdii anlatlr.
Mitoslara konu olan ve Troya Sava'nn nedeni olarak
gsterilen bu gzellik yarmasnn yksn, Kaz Da
'nda yaayan insanlarn trklerinde bugn bulabiliyor
sunuz. Hem de eitli versiyonlarn. Paris, en gzel tanr
a olarak Afrodit'i seer. Yre trkleri ise, gzeli ve
ve bitiremez, "lle de Elif" der.
Antik Anadolu kltrndeki Kibele-Kubaba kltn
Afrodit'ten, Sarkz'a balayan bu mitolojik ve anonim ge
lenein her dnemde Kaz dalarnda daha nice tanr ve
tanralar, masal ve efsaneler retttiine de tank
oluyoruz.
Elinizdeki bu rnek kitap Kazdalarnn simgesi olmu
Sarkz yklerinin yan sra yre masallarndan derlen
mi tadmlk bir seki niteliindedir.
Kitabmzn yeni basmlarnda yeni masallarmzla bu
lumak zere...

4
 MEMLEKETMN EFSANELER

Gzin Osmanck

Ne kadar yazlrsa yazlsn bitmez memleketimin efsaneleri.

Bu hafta yine o muhteem DA dann eteklerinde geti hafta
sonum. O kekik kokularnn iinde Sarkz tepesinden gelen
esintilerle ykadm yzm. Yeilin tonunda en nadide giysisi
ile "DA" yine kur yaparcasna denize uzanm ylece duruyor
du karmda sessiz. Sadece kular konuuyor ve ben ylece sus
kun hayranlkla seyrediyordum bin pnarl dam.
Mitolojide bu yrelerden ska bahsedilir. Buralarn her bir
kesi ayr bir gzelliktir. Bilmem hi Behramkale kyne gidip
ky kahvesinde "Damla sakzl dibek kahvesinden" yudumlad
nz m siz? Bu tad bilmemek bile byk bir kayptr diye d
nrm. Kahveden banz tepeye kaldrp kyn kalesine bakt
nzda olanca heybeti ile hala ky koruma grevini yapan
Behramkale'yi grrsnz.
Kalenin iinde yer alan Athena tapnan gezerken hemen
aklma M 347 ylnda bu topraklarda yaayp, buraya ilk felse
fe okulunu kuran dnr Aristo geliverdi. Burann mitolojik
hikayeleri bitmez tkenmez. Yre mitolojik hikayelerinin yan
sra gzelleri ve gzellik yarmalar ile tarih sayfalarnda yerini
alr. Bana gre bunca gzelin srr yine bu yrede yetien zel
zeytinlerden elde edilen doal szma zeytinyanda sakldr.
Her derde deva olan zeytinya salara ve yze srldnde
efsunlu bir gzellik verir yze.
Sadece zeytin aalar ile deil, ayn zamanda fstk amlar
ve dnyada sadece o dalarda yetien "Kazda Gknar"n ye
titirmenin gururunu tar heybetli da. Tersine dnk kozakla
r ile havay filitre eder ve oksijen pompalayarak buralara dn
v.nn en gzel havasn ikram eder.

5
 anakkale'den Balkesir'e kadar uzanan dalarn o kadar ok
ismi vardr ki. Yre halk Babada, Grgen da, Zeybek da,
ap da gibi isimler ile buray isimlendirse de ona o esrarl ha
vay veren isim Dardeanos' un olu dois den gelme "DA" dr.
Mitolojide byle geer ad. Ama yinede "KAZ DAG'" ismini da
ha bir gizemli bulurum ben. nk Kaz Dalarnn efsaneleri
daha bizden hikayelerle bezel(lmitir.
Her ne kadar tanrlarn tanrs Zeus Truva savalarn izlemek
iin bu dada konulansa da benim Sarkz efsanem daha ok
cezp edicidir. Hele o tepenin zirvelerinde anlatlan, dilden dile
dolaan efsaneleri dinlemeye doyamam. Hikayeleri ezbere bil
sem de yine dinler yeni eyler renmeye alrm.
Pek ok olaylar yaanm buralarda ve ok ey anlatlmtr
buralar hakknda. Dan ii buz gibi sularn akt arlaklarla
doludur. Burada itiimiz su da zaten bu pnarlardan gelir. da'
nn bir anlam da" Bin pnar" demektir. Belki de bu sebepten bu
ismi almtr da dalar.
Kaz Dalarna Tahta Kular kynden klr. Tahtac Trk
menlerinin oluturduu bu kyn halk 13.yy da Orta Asya da
Mool basksndan kaarak Fatih Sultan Mehmet'in daveti ze
rine buraya yerleip oba kylerini oluturmulardr. Orta Asya
kltrn de beraberinde getirmiler.
Fatih Sultan Mehmet stanbul'un fethi iin gemi kerestelerini
bu dadan temin etmi, hatta Midilli isyan iin buralarda 3 tane
tersane kurup 67 tanede gemi yaptrd kaytlarda belgelenmi
tir. air Homeros yazd hikayelerde buralardan ska bahseder.

Clbak Tepe:

Aslnda "Clbak" her ne kadar tepenin ismi gibi anlsa da ora

daki btn efsaneler Cilbak olarak anlr.
Dan en zirve noktas Clbak Baba Tepesi ve karsnda ki Sa
rkz Tepesi bilinse de iki tepenin arasnda yer alan birde Kara
ta tepesi vardr.

6
 Karata tepesi:
Bu tepenin efsanesi dada en ilgimi eken efsanedir. Her ne
kadar bize hikaye gibi gelse de kyden birok kiinin ahit oldu
u ve devaml anlatt olaylarla beni daha bir meraklandrr.
1767 metre ykseklikte bulunan bu tepede "Yeim" talarndan
bahsedilir. Bu talarn srr nedir, neye yarar bilinmez ama yeil
bir n kt ve orada dolatn grenler pek ok dur. te
bunlardan biri olan Sultan Baba her yabandan dnte yeil bir
n nnden ona yol gsterdiini anlatp dururmu. Bu yeil
k dan tepesinden bazen Cuma akamlar, bazen bayram ge
celeri bazen de zel mbarek gnlerde grnr ou zamanda
orada bulunan trbelerin zerinde ylece dururmu. Hatta baz
evliyalarn bu yeil talar balarnn zerine yastk yapp yatt
bile pek bilinen bir gerekmi.
Koca tan altndan "Andz dersi" Cilbak baba tepesinin he
men yannda ise Zemzem Pnar vardr. Oralarda yaamak, o ha
vay solumak bile doyumsuz bir gzelliktir. Gece gne kp ay
gkyzn da grnnce etraf tarifi mmkn olmayan bir koku
kaplayverir. Kekik kokusu ile karm bin bir iein harman
lanm kokusudur bu.
te bu dalarda yatar Clbak Baba ve onun biricik kz Sar
kz.
Ayvackl bir garip obandr Clbak Baba. Kars lnce gzel
ler gzeli kzn alp Edremit'in Gre kynde "Kavurmaclar"
mevkiine yerleir. te bu kyde yaanr o dalara ismini veren
lmsz " SARIKIZ" efsanesi. Cilbak Baba trbesi de herkes ta
rafndan bilinmese de "Sar Saltuk Makam" olduu gizli bir
gerektir. Efsanelerin iinde srlar, srlarn iinde ise gerekler
sakldr. Ya krklar Tepesinde semah yapan krk evliyann hika
yesini hi duydunuz mu?

Krklar Semah:
Bir gn dan tepesinde koyunlarn otlatan obanlar bir ba-

7
karlar ki zirvede bu gne kadar hi grmedikleri bir bulut. Hep
si onu merak edip bulutun olduu tepeyi yol tutarlar. obanlar
tepeye varncaya kadar bulut yava yava alp sis halini alve
rir ve sisin ortasnda bir eyleri fark ederler. Yaknna geldikle
rinde ise sis aralanr ve iinden aksakall ak sal beyazlar giy
mi, balarnda sark tayan 40 kiinin semah yaptn grrler.
Bu durumdan ok etkilenen obanlar krklarn yanna sokulup
buraya nasl geldiklerini ve kim olduklarn sorarlar. Onlarda
Avrupa'ya fethe giden Trk ordularnn koruyucular olduklar,
orduya manevi destek vermek iin savaa kahlacaklarn anlatr
lar. Daha sonra yine bir bulut gelir, krk evliyay iine alr ve ora
dan gtrr.
Bu olay 1356 ylnda Trk ordularnn Avrupa'y fethe ktk
lar yllarda gerekleir. te obanlarn olaya ahit olduklar bu
tepe "Krklar tepesi" ismiyle anlr. Ky halknn kutsal sayd
bu tepelerde hayrlar, dualar enlikler yaplarak geleneklerini
hala gnmze kadar tarlar.
te bitmez tkenmez memleketimin efsaneleri. Oralara yolu
nuz derse bir gn btn bu hikayeleri sizde dinler, "Daha ba
ka var m?" diye sormaktan kendinizi alamazsnz.
Her eyi ile gzeldir memleketim. Bereketli ve kutsal ve de
mukaddestir bu topraklar. Velilerin himmeti ile bereket taar
buralardan. Halk himmeti bilir, nimetin farknda olup hamd ve
krn eda etmeyi de unutmaz. Bunca bolluun iine her kap
nn nnden grl grl akan sularn serinliine ve tadna do
yamazsnz. Bu gzellikleri yaamak iin bir hafta sonu az hatta
bir mr boyu yaamak bile yetmez buralar kefetmek iin.
Bu atei yreimde tamann mutluluuyla ayrlyorum yine
buralardan. Kendi efsanelerimle ba baa kalmann umuduyla
sonlanyor bu yolculuk. Artk yeni diyarlar, yeni hikayelerin g
zellikleri var dlerimde.
"Hararet sata deil, nardadr. Keramet tata deil, batadr.
Ne ararsan kendinde ara, aradn sadece kalptedir".
Aslnda gzellik yaayann yreindeki atete sakldr.

8
SARIKIZ
EFSANES

9 \
 ALEV TRKMENLERNE GRE
SARIKIZ YKS

Hz. Ali, Kan Kalesini fethe gidince Hz. Fatma, Selman

Hazretlerine "ki olum var, ama bir kzm yok" diye yak
nr. Selman- Pak, "Al, yleyse nasibini" der ve Hz. Fatma,
o anda kendisini dnya gzeli bir kzla Kabe'nin iinde
bulur.
Hz. Fatma, kz kucanda sevinle babas Hz. Muham
med'e gider ve "Gr bak, Mevlam Ali ne verdi" diyerek o
cuu mjdeler. Muhammed de "yi evladm, ama benim iki
gzm Hasan ile Hseyin'im var. Bu ocuu sen Ali'ye g
tr, Hakka emanet etsin, torunlarm kskandrmasn, der.
Bunun zerine Selman, Fatma'nn kucandaki kz alp
sr olur. ocuu Kaf dandaki elmas bir kke gtrp b
rakr. Kz orada serpilip byrken arada bir kz grmeye
giden Selman Sarkz'n gzelliine hayran olur ve derdini
Ali'ye anlatr. Hz. Ali de Selman'a acyarak onu bir deli
kanlya dntrr ve Kaf dandaki kzn getirterek on
lara Kaz dann Sarkz tepesinde inciden bir saray yapt
rr. Sarkz bu dnya sarayndaki yaamnn 21. gnnde
Selman'a ana baba ve kardelerini zlediini, onlar gr
mek istediini syleyince Selman da bu istei Fatma anaya
bildirir. Fatma Ana Mevlam Ali'den izin alarak Sarkz te
pesine geldiinde ise kzn l bulur.
Selman, o anda yeniden kocam, Baba Ali ve tm yre
halk alayp yas tutmaya balamtr. Kazda'nda len
Sarkz iin yaplan kabir bylece Alevilerin Kabesi haline
gelir.
Gnmzde yre Trkmenleri bu gelenei yaatmakta,
her yl 15-25 Austos gnleri Sarkz ve Baba tepesine ka
rak kurbanlar kesip trenler dzenlemeyi srdrmektedir.

10
 .

BIR SARIKIZ OYKUSU

.. .. ..

Madra da ile da da arasnda geni bir ova uzanr.

Deniz, bu dzln yarsn kaplam, burada geni bir
krfez oluturmutur. Bu krfez, Edremit Krfezi' dir. Kr
fezin anda byke bir ada, Midilli Adas bulunur. Da
n yamacndan bakldnda, bu kocaman ada, bir sis per
desi ardnda klm bir nokta olarak grnr. da Da
'nn eteinde, kvrla bkle yokua saran, yar orman
yar dzlklerden geen patikalar nihayetinde kylere va
rr. da Da eteine serpitirilmi sekiz on ky vardr; bu
radaki kylerde ounlukla hayvanclk yaplr. Mays
ayyla birlikte da Da'nm meras bol yaylalarna klr,
Kasm'dan nce de, souklar iyice bashrmadan kylere
dnlr.
te Sarkz Efsanesi bu kylerden km, da Da'na
uzanmhr. Yrede Kaz Da ad verilen sradalarn tepele
rinden birinin ad Sarkz Tepesi'dir. Doruktaki kayalklarda
Sarkz'n mezar ve kimilerine gre silueti de bulunur.
Kazdalarnn doruundaki Sarkz tepesinin hrg
cnde yzyllarca nce bir yatr oluturulmu. Austos ge
lince tm evre kyleri bu tepeyi ziyaret etmeye balam.
Sarkz tepesi evresinde adrlar kurulur, pazarlar sergi
ler alrm. Sarkz'm stne geceleri nur yadna ina
nlp tepe kutsal bir tapmak haline gelmi. Gnlerce sren
elentilerle coan evre halk iin Sarkz eitli inanlarla
bir moral kayna haline gelmi Kaz dalarnda. Trl tr
l inan gelenekleri oluurken Sarkz'm bir ermi olduu
ya da Hz. Ali'nin kz olduu da sylenegelmi nesilden
H'sile, dilden dile.

11
 Oysa Sarkz'n bu dalardaki kzlarmz gibi Gre'de,
Akay'da ya da amlbel' de yaayan gerek bir kyl kz
olduu unutulmu. Adna trl trl mucizeler uydurul
mu halkn belleinde daha kutsal bir varlk olarak yaa
mas iin.
Bizler de masallara inanmayalm insanln bu anda,
ama masalsz da kalmayalm.
Ortak inan ve motiflerle bezenmi Sarkz masalmz
yle balyor:

Evvel zaman iinde, Kaz Dalar'nn Edremit yresinde

gzellii dillere destan bir kz yaarm. Upuzun sar sa
lar iki k seli halinde omuzlarndan aaya dklr,
tatl tatl bakan gzel ela gzleri de kendisini her greni
bylermi.
Sarkz'm bu esiz d gzelliine bir de i gzellii ek
lenir tm masallarda. Kendisi gibi doada yaayan her
canly Hak bilen, temiz kalpli, gzel huylu, doruluku
bir iyilik perisi, tm yrenin sadk ve cmert sevgilisi ola
rak n yapm Sarkz.
Annesini ocuk yata yitirmi, yoksul babasyla birlikte
obanlk yaparak byyen bu kz, vaktinin ounu, da
Da'nn tanrlar konuk etmi grkemli tepelerinde ve or
manlarnda geirirmi.
evredeki tm genler grr grmez Sarkz'a gnlle
rini kaptrr, her aile onu evinde gelin olarak grmek ister
mi ama, btn bunlara ilgisiz kalan Sarkz ise bir gn y
rede obanlk yapan Hasan adl bir gence gnl vermi. Ve
bu sevgi ikisinin de yaamn deitirmi. Kaz dalar
eteklerinde birlikte obanlk yapp hayvanlar otlatrken
grmler onlar.
Sarkz'n gzelliiyle bylenip ona gz koyan yrede
ki tm delikanllarn gznde bu temiz sevgi giderek ks-

12
kanlk duygularnn hedefi olmu. Haset tohumlar ser
pildike Sarkz ktlenmi, dedikodular dilden dile yayl
m. Bir trl ulaamadklar bu gzellik en byk d
man olmu evredeki kt yreklerin. Sarkz sustuka
sylentiler tm Edremit'e yaylm. Hakknda retilen if
tiralar Sarkz' o kadar zm ki, kendi kendine insanla
rn bu kadar zalim ve anlaysz olmasna da bir trl akl
erdiremiyormu.
Her meyveli aa talanrm ya, kyn ileri gelenleri ve
akl banda yallar da Sarkz'a tepki duymaya balam
lar. Hatta ara sra babasn yoldan evirip kznn kt yo
la dtn syleyip, namusunu temizlemesi gerektii
konusunda uyarmaya balamlar onu.
Zavall adamcaz dnya gzeli kzndan o gne kadar
hibir ktlk grmemi, hibir olumsuz davranna ta
nk olmam, ama kyllerin tutumu karsnda o da kara
kara dnmeye balam. Yemeden imeden kesilmi, k
zyla her grmesinde onu evlenmeye raz edemedii
iin, o da kyller gibi d' nmeye balam. Gelenek ve
ky basksnn etkisiyle szde lekeyi temizlemek grevi
kendisine dt iin kzn Kazdalarna gtrp ldr
meye karar vermi.
***

Masaln trl varyantlarnda anlatlmayan nice insanlk

dersleri de var. Sarkz'n kim olduunu, duygularn ve
dncelerini pek kimse bilmedii iin ona kulak vermek,
olan bitenleri bir de ondan dinlemek gerekir. Yreye yeni
tanan ve yolu Sarkz Tepesi'ne den bir arkadamdan
dinledim Sarkz'm hikayesini. Kyller bu oban kza Sa
rkz adn takmadan nce, ad Senem'mi. Senem yllardr
yaad kyn su banda oturur, ky terketmeden
ncekendisine kulak verenlere anlatr dururmu hikayesi
ni. Buyuralm Senem kzn yksne:

13
 Annem ben doduktan ksa bir sre sonra lm. O
gittikten sonra Senem demi babam bana, sinesine sarm.
Yeri yurdu brakp buralara, bu yce dan eteine gelmi
iz. Babam kimselerle konumay sevmez, beni de herkes
ten saknr, kollard. Bana sk sk,
-Gven olmaz insanoluna, kzm. u doann yaratk
lar, aalar, bulutlar, tm hayvanlar; koyunlarn ardna
dolanan kurt bile, hatta ssz yce dalar bile insanolun
dan daha tekindir, gvenlidir, derdi. Niye byle derdi, n
celeri pek anlamazdm. Sormaya da ekinirdim. nk
byle konutuu zamanlar bir glge gelip dururdu baba
mn baklarna. Dalarn ycelerine dalar giderdi bir va
kit. Sonunda kalkar, koyunlar toplardk beraber. Hayvan
lar kye datr, biz de evimize ekilip zeytin ekmeimizi
yerdik atein banda. Babam masallar anlatr, ben uyku
nun koynuna girene dek salarm okard. ocukluum
da bu masallar gibi dalarda, orman ilerinde akan dere
nin rltsyla akt geti. Boyum uzayp aklm serpildike
daha teleri merak eder oldum. Babam koyunlarn yann
da brakp orman ilerinde gezer, su kenarlarnda oturup
hayallere dalardm. Akamzeri de beraberce koyunlar
toplar, evimize giderdik. O gnlerden bir gn, babam bir
sreliine banda durmam iin koyunlar bana emanet et
ti. Akamzeri dndnde yannda be tane kaz vard.
Onlar bana verdi;
-imdi bu kazlara sen bakacaksn, bunlar senden soru
lur, onlara iyi bak olur mu gzel kzm? dediinde sevin
ten havalara utum. Kazlarmla beraber her yeri geziyor
dum, onlar dere kenarna gtryor, kaybolmamalar iin
de srekli gz kulak oluyordum. Onlar ayrt etmek iin
her birine deiik renklerde boncuklu ipler yaptm; mavi,

14
sar, yeil, krmz ve mor. Babam, kazlara bu tutkunluu
ma glyordu; yine de bilirdim ki onlarla megul olmam
babamn houna gidiyor. Evin kenarna ufak bir de kmes
akmtk kazlar iin, akam oldu mu kmese giriyor, bir
birlerine sokulup uyuyorlard.
te, bundan sonra olanlar, kazlarmla beraber ormann
kysnda otlara uzandmz bir le sonrasnda balad.
Uzun sren yamurlardan sonra, gnein ieklerin bay
gn kokularn duyurarak parlad, bahara doru gzel
bir gnd. Yemeimi yemi, gzlerimin zerine ken
arla direnmeyip uykuya dalmtm. O zamana kadar
kk bir ocuktum, ben bunu bilmesem de. imdi olan
biteni daha iyi anlyorum; oturduum bu sarp kayadan
geriye baktmda, onlarla karlancaya kadarki hayat
mn bir masal gibi puslu olduunu fark ediyorum. Yolda
m kazlar dnda birileri daha bilsin istiyorum yaadkla
rm. Babam da bilsin istiyorum; bu kayada oturup onu
bekliyor deil miyim ne zamandan beri? Ama gelmedi he
nz, belki de gelmeyecek. Bana hala kzgn, hala krgn m
acaba? O kimseye gvenmiyor, kimseyi sevmiyor. Hatta
iinden, ok iyi biliyorum ki, kyllerin benim hakkmda
kard dedikodulara da glp geiyor.
Beni dalarda bir bama brakp gitti. Ama eer bir gn
dnseydi, beni dinleseydi ona syleyeceim ok ey vard;
ilk balarda, olanlarn ounun onun kabahati olduunu
syleyecektim. Ama artk bilmiyorum, kabahati olan kim;
anlataym, siz karar verin en iyisi. Ah, benim garip babam,
bizim birbirimizden baka kimimiz kimsemiz yoktu, ta ki
ben birini grp sevene dek. Bu iki kiilik yaantmzdan
honuttuk ikimiz de; ben baka trlsn bilmeden, sen,
gnn birinde birilerinin kp mutluluumuzu bozaca
ndan korkarak beklerken. Ama kuzular byr, srye

15
katlr. Sen beni saknsan da, bir gn byyeceimi, baka
insanlarn arkadaln sevgisini, dostluunu arzulayaca
m inkar etmeye alsan da, byle oldu.
O gn, imenlikte uzanm yatarken, ormandan gelen
seslere uyandm. Doruldum, heyecanla ormann ilerine,
gzmn eritii yere kadar bakndm, ama gelenler her
kimse bulunduum yerden grnmyorlard. Kazlarm
uyandrmadan yerde yatar brakp ormann kysna var
dm. Ormann iindeki aklkta kzl erkekli bir grup o
ban oturmu yarenlik ediyor, ekmeklerini yiyorlard. Ya
lar benim kadard; gle konua yemek yerken arada s
rada da az ilerde yaylan hayvanlarna gz atyorlard. Be
nim saklanp baktm yerden cvl cvl bir grnt olu
turuyordu bu genlerin arkadal. Adeta btn kr peri
leri beni bylemi, aklm ve gnlm elmiti. Bir an ka
nm ekilir gibi, nasl olduunu anlamadan kendimi onla
rn yaknnda buldum. Yzleri bana dnd, glmeleri
snd. imdi baklar merak ve hayretle doluydu. Bir s
re sessizlikte bylece baktk. Sonra ilerinden biri, ben
den biraz uzun olan gen oban dorularak:
-Gel, otur Sarkz, dedi. Arkadalarn kusuruna bakma,
senin insan iine kmana hayret etti herkes, buyur otur.
Bana yannda yer verdi. Oturdum, bir sre onlarn artk
durgunlaan konumalarna kulak vererek sustum. le
rinden illi bir kz bu bo konumalardan sklm, merak
na dayanamayarak bana sorular sormaya balamt. Ba
bam grmlerdi, beni de biliyorlard ama biz bu dalara
ilk geldiimizde de sonralar da kyllerin hakkmzda
sorduu sorular babamn taa benzeyen suratna arpp
dalmt hep. Nereden geldiimizi, niye yerimizi yurdu
muzu brakp bu dalarda oban durduumuzu ben de
bilmiyordum.

16
 illi kzn bana sorduu sorular bilemedim, ocuklar
hayal krklyla sustular. Oysa ki bu neeli ve yatm
olan topluluun beni aralarna almasn istiyordum. Onla
r hayal krklna urattm iin zlp, anlatabileceim
tek eyi, babamn bana eskiden beri anlatt masallardan
birini anlatmaya baladm. Hani u, uzak lkelerden birin
de yaayan ehzade ve onun sevdii su perisi zerine olan
masal. ehzade ve Peri kap evleniyorlar, ama Peri'nin
Bey babas doacak ocuu sarayna gtrmek istiyor.
Ben anlattka, dinleyenlerin yzndeki ciddi ifade,
alayl fsltlar ve glmelerle dalmaya balad. Bunun
zerine sustum. Kimileri ayaa kalkt ve srlerin yanna
gitmeye balad. Yanmdaki obann kalkmadn, by
lenmi gibi yzme bakmaya devam ettiini fark edince
afalladm bir an. Bandan beri bana dosta davranan bu
gen, uzanarak gzmden akan birka damlay sildi ve
- Alama Senem, zlme sakn.. dedi. Sonra ayaa kal
kp elini uzatt. Elimi verdiimde ekti kaldrd beni. Kar
karya durup baktk, bana:
- Benim adm Hasan, yarn da bu tarafa getireceim s
ry, sen de gelirsen grrz, bana masaln sonunu an
latrsn belki, dedi ve dierlerinin peinden gitti.
Hasan'm uzaklamasn izledim ve kalbimin arpnts
n durdurup imenlie, kazlarmn yanna dndm. Be
nim yokluumda uyanm ve dereye su kenarna dalm
kazlarm toparlayp, artk vakti geldii iin babamn sr
y otlatt yere gittim.
Gnlerdir grmediim, beni buralarda brakp kaybolan
babam bir kaya stne oturmu beni bekliyordu sanki. Ona,
bugn orman iinde birileriyle karlatm syledim.
- Aadaki kyn obanlar onlar, dedi. Geerlerken
grrm onlar. Krlarn sessizliini bozan grltc

17
genler.. dedi ve anlalmaz bir eyler mrldand. Bakla
r telere dalp suskunlamt gene, yz anlatlamaz bir
biime brnmt. Yanma oturup sessizce bekledim. Bir
sre bakt dala kavga eder gibi homurdand, sonra ba
na dnp:
- Onlarla ve baka kimselerle grmeni istemiyorum,
seni incitirler, sen bilemezsin bunlar, dedi. tiraz etmek is
tedim, soru sormak istedim ama ses tonu kesindi.
- Bak gzel kzm, akll kzm, dedi, bize kimseden ha
yr gelmez. O kyller seni beni hor grr, aalarlar. yi
si mi sen onlar grdn unut. Hadi kazlarn toparla da
eve gidelim artk.
Yola koyulduumuzda bugn olanlar, bana yakn dav
ranm olan o oban ocuu ve babamn sylediklerini d
nyordum. O ocuu tekrar grmek istiyordum, elimde
deildi, ama babamn niin kimseyle grmemi istemedi
ini anlamyordum. Babam istemese de yarn onu grmek
iin ayn yere gitmeye karar verdim. Babamdan gizli bir
davranm olmamt imdiye dek, eve vardmzda kor
kudan ve heyecandan dizlerim titriyordu. Akam her za
mankinden erken yataa girip dncelere ve hayallere
daldm, uzun sre uyuyamadan yatakta dndm durdum.
Ertesi sabah uyandmda babam sry gtrmt
bile. Ben de kazlar alp obanlarla karlam olduum
dnk akla vardm. Gne aalarn arasndan gee
rek ilerliyor, imenlerin stnde bek bek alm bahar
mutulayan iekler kokularn cmerte etrafa sayorlar
d. leye kadar kalbim kulaklarmda doay dinledim;
beklediimin geleceine dair herhangi bir belirti yoktu.
Torbamdan peynir ekmek karp yedikten sonra uzand
m imenlikte gzlerim kapand. Ksa bir an dalp gitmi
im.

18
 Bir ayak sesiyle uyandm; biri yaknma kadar gelmi
baucumda geziniyordu. Hemen doruldum, Hasan yan
ma melmi, yzme glerek bakyordu. Dizlerimi karn
ma ekip oturdum, o da yanma oturdu. Bir sre konuma
dan durduk ylece. Gzlerimi kaldrp yzne bakamyor
dum bir trl, ama o yerden bir iek koparp bana uzatt
nda kaamak bir bak attm yzne. Glmsyordu.
Daha sonra Hasan'la herkesten gizli bulumaya bala
dk, yan yana geldik mi saatlerce konuuyor, bazen de sa
a.tlerce bakyorduk. Akam eve gitme vakti geldiinde
ayrlmak g geliyordu bana. Yanmda kazlarm da olu
yordu, onlar serbeste gezinmeye brakyordum. Bu ak
amlardan birinde kazlar ararken bulduumuz, kayalk
lar arasnda gizli, kuytu bir maara buluma yerimiz ol
mutu. Yaadm bu gnler boyunca, adeta bulutlarn s
tnde yryor, hayatmda ilk defa babamdan ok farkl
bir insann sevgisiyle dolup tayordum.
Ancak benim bu mutluluuma karn babamn surat
gn getike daha ok aslyordu. Yanndan ayrlmam is
temiyor, srekli uzaklara gitmememi tembih ediyordu.
Onu krmamak iin bir gn yannda kalsam, ertesi gn bir
frsatn kollayp Hasan' grmeye kouyordum.
Babam benim halimden iimde, davranlarmda bir
eylerin deitiini fark etmiti. Beni btn gn gznn
nnden ayrmamaya alt durdu. Sonra da dier oban
lar bizim Hasan'la bulutuumuzu fark ettiler. Onlarn f
sltl yorumlaryla evredeki kylerin alkalandn Ha
san syledi bir gn bana. Bunun zerine bir sre buluma
maya, gz nnde olmamaya karar verdik. Bulumayalm
dedik, ama kendimize engel olamyorduk bir trl. Ayak
larmz bizi kendiliinden buluma yerimize getiriyor, her
gn birbirimizi grmeyi iple ekiyorduk.

19
 Byle gnlerden birinde, gizli yerimizde Hasan'la diz
dize oturmutuk. Hava erkenden kararmaya yz tutmu
tu, gkyz yamur bulutlaryla kapanmt. Sabahtan bu
yana bir sknt iimi kemirip duruyordu. Hasan' a huzur
suzluumu syleyince,
- Havadandr, yamur indirdi mi geer, demiti. Yine
de, o gn evlerimize erken dnmeyi, yamura tutulmama
y kararlatrdk.
O gne kadar yanmdan yremden fazla ayrlmayan
kazlara da bir haller olmu, her biri bir kayann dibine, bir
kuytu keye sinmiti. Gitmek iin kalktk, hepsini toparla
dm, ancak mavi boncuklu olan bulamyordum. Hasan'la
beraber onu ararken, kucanda mavili kazla yoldan doru
babamn geldiini grp olduum yere ivilendim. Baba
mn surat fkeden allak bullakt. Yamur indirmeden beni
ve kazlar eve armak iin buralara kadar gelmiti. Kayp
kaz yolun stnde tek bana bulmu, epey endielenmi
ti. stne stlk korktuu bana gelmi, pheleri doru
km, bizi Hasan'la ba baa bulmutu. O gnk kadar
ok kzdn ve bardn hatrlamyorum babamn. Be
nim yanmda Hasan'a bararak defolmasn syledi. Ha
san da hi ses karmadan hemen ortadan kayboldu. Bense
ivilendiim yerde kalakaldm. Babam bu arada dier kaz
lar kucaklayp hrsla eve yneldi. Yamur birdenbire bas
trm, beklemem gerektii halde beni hazrlksz yakala
mt. Babamn peinden eve yrdm.
Babam, o gece ve ertesi gn benimle tek kelime konu
mad, yzme bakmad. Her ey bir yana, yzme bile
bakmamas ok arma gidiyordu. Yamur btn bir gece
ve ertesi gn boyu yad. Sonraki sabah ya kesildi, gn
doarken kararm verdim. Kyne gidip Hasan' bulacak
ve beraber buralardan gidelim diyecektim.

20
 Babam evden ktktan sonra torbama yiyecek bir eyler
koydum, hazrlandm. Kazlarm brakmaya gnlm raz
gelmiyordu, onlar da aldm yanma, yola koyuldum. Ba
bam ve bana davrann dndke zlyor, gzle
rimden akan yalara engel olamyordum. Hasanlarn k
yne giden yolu buldum. Ky meydanna vardmda
le olmutu. nme kan sakall bir adama Hasanlarn evi
ni sordum. Adam bana ve kazlara bakt, tek kelime etme
den arkasn dnd uzaklat. Az ilerde eme banda il
li bir kzn su aldn grdm, yetitim kestim yolunu. Be
ni grnce etrafna kaygyla baknd, izlenmediimize ka
rar verince hzl hzl anlatmaya balad.
Hasan' dn apar topar daysgilin kyne gndermi
lerdi. Gitmemek iin direnmi ya ne fayda. Uzak bir ky
de yaayan daysnn epey mal mlk varm, grnte
ona yardm etmesi iin yollamlar Hasan', ama asl sebep
bu deil tabii. Anas ok alam, onu ldrmekle tehdit
edenler olduunu syleyip gitmesi iin yalvarm oluna.
Akrabas olan kyller de Hasan'a ok kzm, soyu sopu
belirsiz bir kzla grt iin. Ve daha kimbilir neler ne
ler sylemiler benim hakkmda. Hasan da bu szlere da
yanamayp kendi canna kym ky halknn nnde.
Kan beynime kmt, bam frl frl dnyordu. Bu ara
da illi kz suyu doldurup gitmiti. Ben ne yapacam bil
meden dikilirken anszn bamn arkasna bir ey arpt.
Dnp baktmda ellerindeki yumurtalar bana frlatan bir
grup kyl grdm. Yzmde krlp akan yumurtalarla
sapsar bir kz olmutum. Ondan sonra alayarak korkuyla
kyn dna katm hatrlyorum. Kazlarm da barp
kanatlarn rparak ardm sra izlediler beni. Soluum kesi
lene kadar patika yollarda kotum, sonunda bir aacn dibin
de dizlerimin zerine kp kaldm. Orada uyuyakalmm.

21
 Kendime geldiimde hava kararm, aalarn tepesinin
evreledii bir aklktan yarm ay kmt. Kazlarm bana
sokulup yatmlard. Yrtc hayvanlar dnerek titre
dim. Kazlar yattklar yerde brakp en yakn aaca tr
mandm ve dallarna sokularak gnn aarmasn bekle
dim. Esen rzgarla aalarn dallar sallanyor, duyduum
her trt bir yabani hayvan greceim endiesiyle iimi
rpertiyordu. Neyse ki hibir hayvan gelmedi o gece yak
nma. Hava aydnlanmaya balarken korkularm yatm,
etraf daha berrak grmeye balamtm. Torbamdaki yi
yeceklerle kahvaltm yaptm, kazlar nme katp daa
doru yrdm.
da'nn tepelerinde babo gezdiim bu gnn sonun
da, bu sarp kayann bana geldim. Hasan' benden zorla
kopardklarn biliyorum. Ama geri gelirse beni bulacan
dan da emindim. Ben babam bekliyorum burada hala. Ge
leceini ve eskiden olduu gibi benimle konuacan umu
yorum. Bana kzgn olduunu biliyorum, ama ok sever be
ni, biricik kzna dayanamaz. Szn dinlemediim iin n
ce bana kzacaktr tabii, ama sonra beni affedecektir.
Babamn bana kar gvensiz tutumunu ve el szne
uyup beni ne kadar ok zdn dndke zntm
daha da ok artyor. Bu yzden ilerde onu balayabile
cek miyim, bilmiyorum. Beni yllar yl herkesten uzak tu
tarak korumaya altn bilsem de, iimde kocaman bir
boluk oluuyor. Adn koyamadm bir boluk. Bunlar
konumak iin, yllar gese de onu burada bekleyeceim.
Babamn kk kzna anlatt masallar, burada onu bek
lerken kendi kendime anlatp glmsyorum imdi.
Sanki bu bekleyiim, akmz yaamamza izin verme
yen sevgisiz insanlara inat bir tepkiye dnt. Hasan'la
sevgi bamz bu dalar dolaan bir masala da dn-

22
verdi oktan, bizler de farknda olmadan. Kazlarmla bek
letiim bu dalarda bulutlarla ve yolcularla konuuyor,
her doan gnle kazlarm kayalardan aa bolua sal
yorum. Sonra da Kaz Da'na bakp anlamaya alyorum
kendimi ve dnyann geri kalann...
***

Gerekte ise Kazdalarnda Sarkz'm lme terkedip

dnm olan baba, kz aklna dtnde iki gz iki e
me alyordu. Hele souk k geceleri kar ayaz yzne
vurduka Sarkzn daha ok zlyor,
- Vay benim Sarkzm! diyerek dvnyordu.
Sarkzn kendisi ldrmeye kyamam, kznn orada
sabaha sa kamayacan dnse de "hadi gle gle k
zm, var git selametle" deyip onu gizli gzyalaryla uzak
dalara uurlamt ama, aradan geen yllar adamcazn
kalbini yumuatmaya balamt. Hele kye gelen baz
oduncularn dalarda Sarkz' grdklerini sylemeleri
babann ruh saln alt st ediyordu. Kimi zaman zn
ts ve yas sevince dnyor, kimi zaman da kylle
rin,
- Kzn ldrmemisin, bizi aldattn.. sitemleriyle iten
ie kahroluyordu.
Geen yllar babann yreini pimanlk ateleriyle ka
vurmaya balamt artk. Bir k gn, kyllerin,
- Hey.. delirdin mi, kar var, tipi var! seslerine aldr et
meden yamsn srtna alp karl dalara doru yola k
t. Ortaln gz gz grmedii bir tipide durup dinleme
den gnlerce dalar trmanan zavall babas Sarkzn g
receinden emin admlarla Kazdalarnn doruuna ula
t. Derken nnde gz kamatran bir k belirdi. evrede
kar ve tipiden eser kalmam, bir bahar havas ve trl i-

23
eklerin gzel kokusu ortala yaylmt.
Baba, birdenbire klarn iinde parldayan Sarkz'n
grd. O anda iyi kalpli Sarkz koarak geldi ve babasnn
boynuna sevinle sarld. Artk, ne sitem kalmt, ne kay
g, ne znt. Adam Sarkzn kollarnda tir tir titriyordu.
Gnlerce souklarla bouup hasta dmt. Sarkz ba
basn yakt atein bana oturttu.
- Gel babacm, dedi, sana orba piirdim, scak der
serdim. Biraz dinlenince kendine gelirsin.
Baba kendine gelince Sarkzma yle bir bakm.
- Sen bu dnyann kadn deilsin Sarkzm, demi. An
cak bir ermi kii senin gibi olabilir.
Babasnn derin bir huzurla son kez i geirdiini gren
Sarkz, leceini anlaynca,
- Bak baba, demi ve elindeki testiyi Kazdandan aa
ya sarktarak tuzlu deniz suyunu doldurup uzatm
adamcaza.
aknlkla testiden tuzlu suyu yudumlayan baba son
nefesinde kzna kye dnmesi iin yalvarp yakardysa da
onu raz edememi. Sarkz glmseyerek,
- Benim susuz ve masum olduumu onlar anlamasa da
olur. Babam ve Hasanmn beni bilmesi yeter. Artk ben de
gnl huzuruyla lebilirim, size yeniden kavuabilirim.

Ne var ki, Edremit iin ettiim beddua ebediyen benim

gibi sevenlerin simgesi, nianesi olacak: Tm Kazdala
r'nn kazlar yal, kzlar sevdal olacak. Ve bu dalarda
sevdaya tutulan herkes lnceye kadar sevdiinin akyla
yanacak.

(Folklorik yresel anlatlardan derleyen: Dilek Ko)

24
 KAZDAGI
MASALLARI

25
KOCA BR TROYA DNYA

Ka kez kuatld Troya

Soldu lgnlar aclat zeytin
Kart topraa hnerli eller
Ne Helena ne Paris ne Ail
Karanlk ukurlarda ak kemikler
Yere basarken rperiyor insan
Krmz ayor hfla
Suskun rende gelincikler

Gzlerin hzn o ykmdan

a deimi silahlar da
Srp gidiyor hfla kuatma
Bu kez daha lgn saldrgan
Hey dalar yaral Rumeli dalar
Bosna direniyor dt Srebrenika
Bebesini emzirirken vurulmu gelin
Yollara dklen gmenlerin
Gzleri yanm yklm kentler

Daha ne kadar srecek talan

Kazlrken brnde toplu gmtler

Senin ellerin mi bunlar Avrupa
rpnrken her alda bir yrek
Senin gzlerin mi bunlar
Nasl bakacaksn yzne tarihin
Ah dnya koca bir Troya
Yaam savunan Hektor'u srklyor
Her yanda kanl araba

Ne zaman insan olacak insan

Mehmet Baaran

26
 DEVENIN ARKADALARI

Evvel zaman iinde deve tellal iken yaad Kaz da

nda bir tilkiyle tanm. Ormanda yrrlerken sska bir
akal km nlerine. yi kalpli deve akaln haline zl
m ve tilkiyle akal devenin klavuzluunda yiyecek ara
maya koyulmular.

Da bayr gezinirlerken deve ok gzel trl otlarla kar

nn doyurup glenmi, ama tilkiyle akal av bulamaz ol
mular. akal, arkada tilkinin kurnazlna gvenerek
bir are bulmasn istemi. Tilki de alktan kvrand iin
vahi arkadann gcne gvenerek,
- "akal karde" demi, "biz av bulamazken deve git
tike semirdi. Onu yemekten baka aremiz kalmad. Besi
li bir deveden daha gzel av m olur?"

Deveyi oyuna getirmek iin tilkinin aklna bir fikir gel

mi ve onlara bir bahis nermi:
- mz de bugne kadar yedii eylerin adn saysn.
Eer hangimiz sayamazsa brleri onu yesin.

Saf deve bunun bir oyun olduunu sanarak kabul etmi.

Tilki hemen akala dnerek sormu:
- Say bakalm akal karde, neler yediini.
akal hemen sayvermi avlarn:
- Kaz, tavuk, rdek, tavan.
Tilki de eklemi hemen ardndan:
- Tavuk, kaz, zm, tavan.

27
 Sra deveye gelmi. O da "ot yerim" deyince,
- "Olmaz," demiler, "hangi otlar yediini saymazsan
kaybedersin ve seni yeriz."

Deve, sonunda bunun bir oyun olmadn, kendisine

kurulan bir tuzak olduunu anlam. Biraz dndkten
sonra boynunu bkm:
- Yediim otlarn adlarn bilmiyorum, siz kazandnz.
Ama beni yemeden nce nalmda yazl olan babamn va
siyetini bileyim de leyim. Benim okuma yazmam yok, siz
okur musunuz bana?

Az sulanan akal sevinle ne atlm ve yaklap de

venin nalna dikmi gzlerini. akaln tam hedefte oldu
unu yandan izleyen deve de yle iddetli bir ifte savur
mu ki, akal be-alt metre tedeki kayaya arpp para
para olmu.

Olay aknlkla izleyen tilki korkuyla ormana kam

ama orada bir tuzaa yakalanm. Kt arkadalarndan
kurtulan deve de adn bilmedii bin bir trl otlarla beze
li Kaz Da'nn tepesine doru yola koyulmu.

(Alican Dede'den)

28
 ALIKANIN TALIHI

Bir zamanlar Kazdanda ok alkan bir oduncu var

m. Evlere odun tayp yakacak satarak geinmeye al
yor, ama kazand para ailesinin karnn doyurmaya yet
miyormu.
Bir gn yine dada alrken kulana garip sesler gel
mi. Youn ii arasnda aldrmam bu seslere ve odun
kesmeyi srdrm. Biraz sonra, lk gibi bir ses duy
mu yine. nce ok korkmu, sonra da ne olduunu anla
mak iin sesin geldii yne gitmi. Bir de bakm ki, dn
ya gzeli bir kz bir alln iine dm, kamyor. He
men koup kz kurtarm.
- Kimsin sen, adn ne? diye sormu ona.
- Sen beni tanmazsn, ama ben seni tanrm, demi kz.
"Ben senin talihinim. Bak u dallarn altndaki paralar se
nin, al onlar."
- Para m? demi oduncu aknlkla.
- Tabii ... O paraiarn hepsi senin. Bunca yl gece gndz
altn. Artk gereksindiin her eyi alrsn onlarla.
Oduncu, paralar alp evinin yolunu tutmu. Olanlara
bir trl inanamyormu. Evde ei de ok sevinmi, ama o
da inanamam anlattna.

Oduncu ile ei yoksulluktan kurtulmular. Evlerini ona

rp baheyi dzenlemiler. Kk bir hayvan iftlii olu
turmular. Ancak, merakl komular nereden, nasl para
bulduklarn sorgulamaya balam. yle ya, ok yoksul-

29
ken, birdenbire bu deiikliklere akl erdirememiler.
Oduncu, komulara her sorduklarnda,
-Dada talihim karma kt, onunla konutum.. diyor
mu yalnzca.

Kyn en tembel ve asalak adam bu szleri duyunca

doruca daa doru yola koyulmu, talihini bulma umu
duyla. Kazda'nn tepesine varnca allklar arasndan
bir kocakar km karsna. Yz bumburuuk, st ba
perianm. Tembel adam, aknlkla sormu ona:
- Bylesine irkin ve korkun olan sen benim talihim
olamazsn...
- Ya nasl olmalydm sence? Hi almadan talih iste
nir mi? nce tm aban gster ki, sonu hayrolsun...

Tembel adam almak szn duyar duymaz yoku

aa koa koa kam oradan. Kyne dnnce de kim
seye tek bir sz syleyememi.

(Alian Dede'den)

30
 KAZDAGLI DELI KIZ
v

Bir zamanlar, Kazda'nn ssz bir kynde yaayan

iki yal kz varm. Bynn ad Benay, knki G
nay'm. Kzkardeler kk bir kulbede yaarlarm.
Bir sabah Benay zeytin toplamak iin evden km. Bi
raz kt akll olan enay evdeki tm giysileri yakm, ta
baklar krm. Benay eve dnp ortal grnce,
- Kardeim n'aptn sen byle? diye sormu.
-Bir ara ok sinirlendim, yakhm-krdm ite...
- Ama byle olmaz ki, seni evlendireyim bari. Sen bir
koca istiyorsun deil mi?
- stemez olur muyum ... Hadi bana bir koca bul. Daha
gencim ne de olsa...
- Haklsn, seni kralla evlendirmeliyim. Ama seni biraz
daha gzelletirsem iyi olacak.
Gnay ablasnn bu sz stne nasl gzelleeceini
kara kara dnerek aylarca gece gndz kk parma
n emmeye balam. O yal parma eme eme o kadar g
zellemi ki, pespembe, minicik bir kz ocuunun parma
na benzemi.
Benay sonunda kardeini iinden kskana kskana krala
gitmi ve demi ki:
- Kralm, ok gzel, sizi de ok seven bir kardeim var.
Gzelliini nasl anlatsam ... Doduundan beri gne y
z grmedi, teni pembe-beyaz bir dnya gzeli.
Meraklanan kral, hemen atna atlayp bu gzel kz gr
meye gitmi.

31
 Benay, kardeine saklanmasn ve yalnzca bir delikten
parman gstermesini sylemi. Kral eve gelip kz gr
mek isteyince Benay, kardeinin hi gne grmemek iin
dar kmadn sylediinden kraldan yalnz kk
parman grmesini istemi. Kral parma grnce, byle
gzel bir parma olann ok gzel bir kz olacan d
nerek evlenmeye karar vermi.
Benay krala,
- Yce kralm, kardeim gnee kmasa iyi olacak. Bu
yzden onu gece gelip de alr msnz? deyip kral gider git
mez Gnay' soymu. Gergin dursun diye parmaklarn
iplerle balam. Sonunda kzcazn derisi gerilip btn
bedeni dmlerle dolmu.
Hava kararnca kraln arabas gelmi. Yal kzlar hemen
gaz lambasn sndrmler. enay elbiselerini giyinmi,
arabaya binip saraya gnderilmi.
Gece karanlnda dn yaplm. Yataa girdiklerin
de kral, karsna sarlmak istemi. Ama Gnay'n derisini
gergin tutan iplerin dmleriyle karlam. Karsn p
mek iin sarldka dmler cann yakmaya balam.
nat eden kral tm gcyle sarlnca boulan yal kz da
acyla barmaya balam. Sonunda sinirlenen kral da k
z tuttuu gibi pencereden frlatvermi.
Gnay baygn bir halde bahedeki ieklerin arasnda
alamaya balam. Sesini duyan Kazdann kr perileri
ona acmlar. Gnay' 18 yanda gzel bir kz yapmaya
karar vermiler. Tenini, gzlerini, salarn bir masal pren
sesine benzetmiler.

Sabahleyin kral baheye inmi. Bir de ne grsn! Gece

pencereden att kadnn yerinde, gller arasnda dnya
gzeli bir prenses yatmyor mu! Hemen koarak kz kuca-

32
tna alm, yatana yatrp gzelliini seyretmeye bala
m.
Gnay uyannca aknlk iinde sormu krala:
-Ne oldu bana? Neredeyim?
-Sen kraliemsin benim ve yanmdasn.
Bylece aradan mutlu yllar gemi. Bir gn saraya gi
den Benay, kardeini gen ve gzel bir kz olarak grnce
gzlerine inanamam.
- Kardeim, n'oldu da byle gzelletin sen, diye sor
mu ona.
Kz da kendisini dm dm balayan ablasndan c
almak iin demi ki:
-Kardaki berbere gittim, derilerimi yzdrdm.
Benay hemen berbere komu, isteini bildirmi. Ustu
ray eline alp ie balayan berber arada bir soruyormu:
-Acyor mu kocakar? Yzeyim mi hala?
-Yz olum yz! Acs vz gelir bana, yeter ki gzelle-
eyim...
Berber yzmeyi srdrnce yal kz lvermi.

cn aldktan sonra ok piman olan deli kz da kar

deine yapt ktlkten sonra yle ok zlm ki, tm
yaamn mutsuz bir kralie olarak srdrm.

(Emine Nine'den)

33
DA DUASI
bulutlu olsun
sulara eilimli danla denizin
dal ularn gz gze olsun
ok olsun ida diz dize olsun
ku yolundan rmanla ormann
geen turnalar bulutlara desin
otlarla bceklerle narl hanlarn
sylediin trk d salnca
ok olsun ok kurulsun dallarna

ball yemilerin ahap konaklarn

dolup dolup tasn szma ya koksun

toprak kplerde zeytine karsn

ince dalm olsun tan topran

oullarn kzlarn
szme balm olsun EK DUA
pnce dudaklar
martlar arsn sevgi
ocuklar denize vursun patikalarna
tuz izi kalsn iyilik perileri
esmer yzlerinde okasn vadilerinde
brtlen kokusuna ak iinde
brnsn kadnlar dolaanlar
mora boyansn ktlere sakn
kuu boyunlar izin verme ida
kular konsun ok kara yrekli
uup uup konsun cadlar dolamasn
incir dallarna ssz ormannda
ay vursun bir de balamay
gm koylarna unutma ne olur
maviye dnsn zeus altarna
scack kumsaln yz srp, sana
gke yldzlar iir sunanlar
yasn yallara
yce doruklarn Ahmet Oysal

34
 TANRIANIN KOPEKLER!
.. .

Bir zamanlar da ad verilen sradalar Tanrlar Da

olarak anlrd. Daha sonra Assos'tan Edremit Krfezi'ne
kadar uzanan bu dalara yrede yaayanlar Kaz Dalar
adn verdiler. Her yan ormanlarla kaplyd bu dalarn.
Yaz boyunca sivri tepelerindeki karlar hi erimezdi.
Tanra Diana bu gzel ormanlarda yaar, elindeki ok
ve yayyla, nndeki hihizmetileri ve tazlaryla gece
gndz Kaz Dalar'nda gezinir, avclk yapard.
Gnn birinde Diana, yine Kaz Dalar'nn doruklarn
da avlanrken ok sevdii sadk iki tazs kayboldu. Da
larda yanklanan sesiyle onlar ardysa da hayvanlar
dan hi haber alamad. znt iinde gnlerce arand ama
hibir iz bulamad. Bir yandan onlar sabrla aramay sr
dryor, bir yandan da,
- Ne oldu kpeklerime? Yer gk yarld da ortadan na
sl kayboldular byle? diyerek merak ediyordu.
Btn adamlarn dalara saydysa da tazlar bir trl
bulunamyordu. Sonunda bir buyruk kard ve, kpekle
riin yerine bulana ya da onlar getirene dl olarak bin al
tn vereceini duyurdu.
Tanrann tazlar gerekte lmemilerdi. Yksek da
larda av peinde koarlarken uurumdan yuvarlanmlar
d. Yaral bir halde yatarlarken yaknlarndan gemekte
olan balc bir adam ve olu onlar onlar grmt.
Issz, sarp kayalar zerinde binlerce iekten retilen
dnyann en gzel ballarn mleklerine dolduran baba

35
oul satmak iin Troya kentine giderlerken yolda yatan
yaral hayvanlar grdler. Yaralarn balla sarp onlar
srtlarna aldlar ve kylerine geri dndler. Daha sonra
bakm iin tazlar kyde brakp tekrar yola koyuldular.
Truva pazarna gelince sergi aan baba oul orada k
peklerin kaybolduunu duymamlard. Barran tellalla
rn sesini duysalar da ne dediklerini anlamamlard. Bal
larn satp akam vakti dnerlerken Krk Gz' de konakla
dklar bir srada Diana'nn kayp kpeklerinden haberdar
oldular. Baba, oluna dnerek,
- Kpekler iyileince onlar tanraya geri gtrmeliyiz,
dedi. Birka gn sonra tazlar yanlarna alarak Tanr
a'nn sarayna ulatlar ve kpeklerini Diana'ya teslim et
tiler.
Tanra, ok sevdii tazlarn sa salim grnce o kadar
ok sevindi ki, kendisine onlar getiren baba oulu 1 hafta
brakmad. Yrede byk bir len dzenledi ve tm da
vetlilerin nnde baba ile oulu altn talarla dllendirdi.
Kpekler de kendilerini kurtaran baba oulu ok sev
milerdi. Gnlerce onlarn ellerini ayaklarn yalayp ayr
larda birlikte oynadlar.
Saraydan ayrlacaklar srada Tanra baba oula dn
d:
- Sizlere ok mteekkirim, bana hayvanlarm getirdi
niz. Dileyin benden ne dilerseniz..
Baba ile oulun gzleri yaarmt.
- Dnyada en byk dlmz sizi byle mutlu gr
mektir Tanram, dedi baba. "Bu dl dnyann btn al
tnlarndan daha deerlidir".

(Bayram Dede' den)

36
 FESLEGENCI KIZ
..., .

Bir varm bir yokmu. Evvel zaman iinde Kazda

'nda yal bir ifti kzyla birlikte yaarm.
Birbirine ok seven baba ile kzlar, mutluluk iinde ya
ayp giderlerken gnn birinde yal ifti hastalanp l
m. Kzlar gnlerce alamlar iyi kalpli babalarnn ar
dndan. Elden ne gelir? Sonunda zavall kzcazlar yok
luk, yoksulluk iinde kalakalmlar.
Bir gece en kk kz ryasnda, bahedeki fesleen
aacnn dibinde dokuz kp altnn gml olduunu
grm. nceleri pek aldrmam buna, ama birka gece
daha ayn ryay yine grnce kardelerine anlatm.
kzkarde, hemen kollar svayp fesleenin dibini
kazmlar ve gerekten de dokuz kp altn km toprak
tan. Sevinle birbirlerine sarlan kardeler, hemen kpleri
eve tamlar.
kzkarde kendilerine gzel bir ev yaptrmlar. Bah
eyi de dzenleyip fesleeni grmlar. Yeni evleri sa
rayn karsndaym. Her gn srayla bahelerine inip fes
leeni sulamaya balamlar.

Sarayn baheye bakan balkonundan padiahn olu

merakla kzkardei izlermi.
Bir akam, byk kz bahede fesleeni sularken, padi
ahn yakkl ve akll olu seslenmi:
- Fesleenci kz, fesleenci kz! Her akam fesleen su-
1.rsn, fesleenin yapra ka?

37
 Kz hem utancndan hem de yant bilmediinden he
men ieri kam. Ertesi gn ortanca kz km baheye,
fesleeni sulamaya balam.
Padiahn olu, ona da ayn szlerle laf atm:
- Fesleenci kz, fesleenci kz! Her akam fesleen su
larsn, fesleenin yapra ka?
Ortanca kz da ablas gibi utanm ve yant vermeden
ieri kam.
nc gn kk kz km fesleeni sulamaya. Padi
ahn olu, kz bahede grr grmez yine sormu:
- Fesleenci kz, fesleenci kz! Her akam fesleen su
larsn, fesleenin yapra ka?
ok akll ve zeki olan kk kz, padiahn olunu ya
ntlam hemen:
- Bey paa olmusun, geceleri camdan bakarsn, gky
znde yldz ka?

Padiahn olu ald akll yanttan ve gzel kzdan o

kadar ok etkilenmi ki, hemen ilk bakta ona ak oluver
mi. Ve onu saraya davet ederek evlenme isteini bildir
mi.
Krk gn krk gece dn dernek yaplm. Prensle fes
leenci kzn mutluluu bir mr boyu srm. Fesleen
aac da ak bahesinde sevgiyle bym.

(erife Nine' den)

38
 BLGNN DEGER

Bir zamanlar, Kazdalar'nda alkan bir ifti varm.

Zeytincilik yaparak pek ok altn kazanm. Yllar geip
yalannca Can adndaki olunu yanna arp demi ki:
- Olum, artk ben ok yalandm. Zeytin toplayacak
halim de kalmad. Ama senin uzaklara gidip ticareti
renmeni istiyorum. Sana bin altn vereceim. Bu parayla
neler alp neler satman gerektiini renirsin. Paran akl
l deerlendir ve unutma ki dnyada altndan daha deer
li hibir ey yoktur.
Olu altnlar yanna alp gezgin tccarlarla birlikte z
mir'e doru yola km. Ama dier tccarlar mal arayp
dururlarken o ehri dolamaya balam. Gezerken grd
byk bir okul grnce grevliye sormu:
-Beni bu okula kabul eder misiniz?
- Tabii. Bu okulda ocuklar bilim renir. renmek
herkese aktr.
-Ben de bilim renmek istiyorum, diyerek okula kay
dolmu ve yanndaki btn altnlar da balam.
Tccarlar gitmi, Can okulda derslere girerek kendini
gelitirmeye balam ve ksa srede her eyi renmi.
Dersler bitince de retmeni onu kyne uurlam.
Can evine dnnce anne ve babas ok sevinmi. Babas
sormu:
- Anlat bakalm olum, ticaretten neler kazandn? Sana
verdiim altnlar ka katna kardn?
- Kusura bakma babacm, diye yantlam Can, ben

39
tek bir altn bile kazanmadm. Tm altnlar harcadm,
ama ok deerli bir hazineyle dndm. Bir yl boyunca
okula gittim. Verdiin bin altn da bilim iin harcadm.
-Ah benim aklsz olum, diye barm babas, sen be
nim dm hi dinlememisin. Sana dnyadaki en de
erli eyin altn olduunu sylemitim. imdi syle bana,
okuma yazmayla nasl geineceksin?
- Hayr baba, ben bouna okumadm. Bilim, ticarette ba
ar kazanmam salayacak. Sen bana bin altn daha ver,
hemen ticaret yapmaya gideyim.
Altnlar alan delikanl tccarlarla yine yola dm. Yi
ne mallara bakmadan ehri gezmeye balam. Gezinirken
uzaklardan gzel bir mzik sesi duymu. Sesin geldii y
ne gidince bir mzik okulu grm. retmene giderek
eitim almak istediini sylemi ve nce yapt gibi oku
la kaydolarak bin altn balam.
Okulda mzik yeteneini gelitiren Can, mzik aletleri
ni herkesten daha gzel almay renince de retmeni
kyne yolcu etmi onu.
Can yine evine dnm. Babas sevinle yine sormu:
-Olum, bu sefer paralar deerlendirdin ve ticareti
rendin deilmi?
- zgnm baba, Bu sefer de hi para kazanamadm.
Btn param da yine okula yatrdm. Ama btn mzik
aletlerini almay rendim.
-Aman Tanrm, diye yine isyan etmi babas, nasl olur
da mziin altndan daha deerli olduunu dnebilir-
sn
...
1

- N'olur kzma bana babacm. Bana son kez bin altn

daha ver. Bu sefer gerekten ticareti renip geleceim.
Babas Can'a yine bin altn daha vermi. Altn kesesini
alan Can yine tccarlarla yola km. Uzun bir yolculuk-

40
 tan sonra geldikleri ehirde mal bulup almak iin dal
mlar. Ama yine onlardan ayrlan Can dolarken bir sat
ran okuluna rastlam ve yine tm altnlarn okula ba
layp kaydolmu.
Bir yl sonra satran ustas olarak kyne dnen Can'
gren babas demi ki:
-Ka altn kazandn olum? Sakn yine 'param yok' de
me, ac bana.
- Gerekten de param yok baba. Tm altnlar harcadm
ama bu kez zekam gelitirmek iin satran oyununu
rendim. Yeni kazancm bu.
Olunun bu szlerine ok kzan babas,
- Demek bin altn bouna harcadn! diye barm.
Artk sana verecek param kalmad. Nereye gidersen git, ne
yaparsan yap.
Baba evinden kovulan Can arp kalm. Artk 1 8 ya
nda gl bir delikanl olduu iin tccarlar kervanna
hizmeti olarak katlmaya karar vermi. Uzak lkelere gi
decek bir kervana bavurmu.
Kervanc ba ona boaz tokluuna alabileceini sy
lemi. Can da kabul etmi ve yola kmlar.
Az gitmiler uz gitmiler kervann yolu susuz bir le
dm. Herkesin susuz kald bir an eski bir kuyu gr
mler. Kuyunun dibinde parlayan suyu grnce de ok
sevinmiler. Kuyuya iple kova indirip su ekmeyi dene
miler ama ip kopunca kova derin kuyuya dm.
Bunun zerine hizmeti Can'a,
-Delikanl, demiler, kuyuya in ve dipteki kovayla bize
su gnder.
Can kuyuya inmi ki, ne grsn. Kuyunun dibinde par
layan su deil, altn paralar. Kovaya altnlar doldurup ipe
balam. Kovay eken kervanclar da kova dolusu altn

41
grnce arp kalmlar.
-Orada bunlardan daha var m delikanl? diye sormu-
lar Can'a.
- Var. Daha ok var, diye seslenmi Can.
Kervanclar on kova altn ekmiler kuyudan.
- Tamam, baka kalmad, diye barm Can, beni de e
kin artk buradan.
Ama paragz kervanclar dnmler ve,
-Artk onunla iimiz bitti, diye konumular aralarnda.
Hem belki altnlardan pay ister, diyerek ocuu kuyunun
dibinde brakp yola koyulmular.
Kuyuda aresiz kalan Can evresine baknrken bir de
mir kap grm. Kapy ap bir odaya girmi. Odann k
esinde yal bir cin uyuyormu. Cini gren delikanl,
- Eyvah! Ben kimin hazinesini kovaya doldurmuum,
diye korkuyla sylenmi.
O srada duvarda asl duran bir kaval gzne ilimi.
Kaval alp almaya balam. Mzii duyan yal Cin,
-Saol delikanl, demi Can'a, ben yzyllardr burada
oturup hazineyi koruyordum. Bu yzden krletim. Senin
gzel mziin gzlerimi at. Yeniden domu gibi ol
dum. Kimsin sen? Bu iyiliin iin ne dilersen dile benden.
- Ey kuyunun sahibi, benim hazineye ihtiyacm yok.
Senden tek isteim, beni kervamma yetitirmen.
Can, bu szleri syler sylemez kendini kervanda bul
mu ve sessizce grevini srdrmeye balam.
Kervancba Can' grnce arm ve kaygyla dn
meye balam. Can'dan kurtulmak iin aklna kurnazca
bir plan gelmi. Karsna yazd bir mektubu Can'a vere
rek demi ki:
-imdi u ata in ve doruca ehre git. Bu mektubu ka
rma ver. Ona yaptklarn iin seni dllendirmesini yaz-

42
dm.
Can mektubu alarak ata binmi ve yola km. Gider
ken kervancnn kendisine bir hile yaptn dnerek
mektubu ap okumaya balam:
- Karcm, eve byk bir hazine getiriyorum. Hazine
nin tmne sahip olabilmemiz iin bu mektubu sana geti
ren ocuu ldrtmelisin. Kzmza da selam syle, d
nnce ona btn istediklerini alacam.
Can glmsemi. Okuma yazma renmesinin yararn
grdne ok sevinmi. Mektubu yrtarak yle yeni bir
mektup yazm.:
- Sevgili karcm, Ben bu deerli ocuun sayesinde
hazineye kavutum. Onu kzmla evlendirmeye de sz
verdim. Ben dnnceye kadar tezelden dn yapn. Bir
hafta sonra hazineyle birlikte orda olacam.
Can, mektubu kervancbann karsna vermi. Kadn
mektubu okuyunca kzna demi ki:
- Kzm, baban haftaya gelecek. Seni bu delikanlyla ev
lendirmek istiyor. Ne dersin?
Can' grr grmez ok beenen gen kz bu neriyi se
vinerek kabul etmi. Hemen o gece dn yapmlar.
Can ertesi gn sabah erkenden uyanp ehri gezmeye
km. Meydanda byk bir saray grm. evresindeki
kalabal da grnce sormu. lerinden biri,
- Bugn padiah sarayda genlerle satran oynayacak.
Eer kim ona kere yenilirse hapsedecek. Eer kim onu
kere yenerse kazanana gzel kzn verecek. Ama bug
ne kadar kimse onu yenemedi.
Can hemen saraya girmi. Byk bir salonda vezir ve
askerlerle evrili kocaman bir satnan masas grm. Yu
karda oturan padiah Can' grnce,
- Delikanl, sen benden hi korkmuyor musun? diye

43
sormu.
- Korkmuyorum, diye seslenmi Can da padiaha.
Hemen oyuna balamlar. lk iki oyunu kazanan padi
ah barm:
- Hapse girmek zeresin delikanl.
Can hi karlk vermemi ve nc oyunda padiah
mat etmi. Daha sonraki iki oyunu da kazannca aran
padiah yeni bir oyun nermi Can'a:
-Bir daha oynayalm! Hazinemin yarsn koyuyorum.
Yine oyuna balamlar. Can oyunda da padiah mat
etmi. Yenilen padiah iyice sinirlenmi:
-Bu sefer hazinemin kalan yarsn da, tahtm da koyu
yorum. Seni tutuklayp kafese koyacam ve her ey yine
benim olacak.
Yine oyuna girimiler. Can yine padiah yenerek ona
demi ki:
-Artk padiah benim! Seni de ba kad tayin ediyorum.
Kzn da istemiyorum. nk benim karm var. Yarn
ehre ok byk bir kervan gelecek. Kervancban hemen
saraya getirin.
Padiah ok drstm, verdii sz tutmu, padahl
Can' a devretmi. Kad olarak da grevini yapm ve
Kervancban Can'n huzuruna getirtmi.
Saraya giren kervancba padiah grnce gzlerine
inanamam. Bakm ki kuyuda brakt, karsna gnder
dii delikanl karsnda, tahtta oturmuyor mu?!
- Evet kervancba! diye bam Can, nce lme ter
kettiin sonra da ldrmek istediin kiiyim ben!...
Can saraydaki grevlilere bandan geenleri anlatm.
Onlar da yasalara gre bu kt insann bann kesilmesi
gerektiini sylemiler gen padiaha. O zaman Can de
mi ki:

44
 - Ktlkler, zulmler gemite kald. Kervanba ev
lendiim kzn babasdr. Bu yzden kaynbabamn yaa
mn balyorum. Artk kimseye ktlk yapmayacana
sz verecek.
Ertesi gn Can, anne ve babasn saraya davet etmi. Ba
bas olunun padiah olduunu grnce,
- Sevgili olum! diye sevinten lk atm, Hi altnn
olmad halde bu serveti nasl kazandn?
Babasn ok iyi tanyan Can demi ki:
- rendiim bilgilerle baba... Arhk bilimin altndan
ok daha deerli olduunu anladn umarm.

(Alian Dede'den)

SARIKIZ MERMERLER

Afrodit, saltanatlar srm mavi tepende;

Yakubun ryasndan bir ate gizli sende!
ahikanda yaam efsane dnyalar,
Senden birer paraym kainatn dalar . . .
Yaln tepelerinde kartal sakl yuvalar,
Eteinde Ail'den ses veren Truva'lar. . .
Binbir iek aarken ormanlarnda yer yer,
Salarn tararm krfezinde periler . . .
Bahar, mealelerle sende alklanrm,
Yapraklar solarken de banda alanrm. . .
Vens, en sahilinde yatarm kumsallara,
Her tan bir ta gibi sunulmu krallara . . .
lyad' amlarnn dibinde yazm Homer,
Lesbos'tan akamlar seyretmi seni Bodler . . .

45
Barbaros, gklerinde tanm lkerini,
Yeil ormanlarnda yapm gemilerini. . .
Sarkz'n derdiyle atlam kayalarn,
Sarkz' anarak esiyormu rzgarn . . .
Tanda ve suyunda alyor onun sesi,
Zmrt tepelerinde trkmenlerin kabesi. . .

Marur gzelliklerin ruhunda ve tenimde,

Senin yksek bandan dileim var benim de:
Bir ey istemiyorum, ne iek, ne de imen. . .
Ne da ileklerinden, ne beyaz am balndan!
Ne gemiler yaplan o kzl am dalndan! . .
N e ceylan, ne de ince Trkmen dilberlerinden . . .
Bir para istiyorum mehur mermerlerinden. . .
Ne stne destanlar, sevdalar yazmak iin;
Ne ekilsiz derdime bir ekil kazmak iin;
Fskiyeli havuzlar, heykeller kurmuyorum;
Mermerinden saraylar yapp oturmuyorum;
Bir elale paras, bir kevser ister gibi,
Onu rtmeyecek bir cevher ister gibi;
Bir para istiyorum mehur mermerlerinden. . .

Ne ceylan, ne de ince Trkmen dilberlerinden;

Sarkz'n gzya damlam bir yerinden
Bir para istiyorum mehur mermerlerinden. . .
Gneinde bym bir da smbl iin;
Toprana gmdm bir kk l iin. . .

mer Bedrettin Uakl

46
 KULARIN OYKUSU
. . . . . .

Bir varm, bir yokmu, bin pnarl Kazda'nn etekle

rinde yoksul bir ana kz yaarm. Annenin Can adl kz o
kadar gzelmi ki, yredeki btn orman perileri ondan
vgyle sz ederlermi.
Scak bir yaz gn periler sahile giderken Can kz da
yanlarna almlar. Suda oynayp elenirlerken Can kza
demiler ki:
- Sen dnya gzelisin Can kz, eer Su Han seni grse
ak olur, tm definelerini vererek evlenmek ister."
Can kz ok utanm, ak yanaklar pembelemi, ne ka
dar yoksul olduunu dnrken kabaran sularn iinden
bir ses ykselmi:
-Can kz, tm varlm sana feda olsun, yeter ki sen be
nim ol!
Btn periler giysilerini alp uzaklamlar. Yalnz ba
na kalan Can kz kumsala km. Bir de bakm ki giysile
rinin stnde byk bir ylan yatyor. Kz gren ylan ba
n kaldrp,
- "Sen benim gneimsin Can kz" demi, "Ben Sualt
Hanym. Benim eim olur musun? Benimle evlenmeye
sz verirsen, sana dnyada ei olmayan kristal cam saray
m armaan ederim. Ama eer sz vermezsen giysilerini
de alamazsn. Hemen kararn ver."
aknlk iinde ylana bakan Can kz, biraz da korku
dan sz vermek zorunda kalm. Ylan da suya dalp kay
bolmu.

47
 Can kz hemen giyinip koa koa evine dnm. Anne
sine sarlp alamaya balam. Kendisini teselli eden an
nesine de bana gelenleri anlatm. Demi ki:
- Hana sz verdim, vazgeersem ok kt olur."
Annesi Can kzn kucana alp salarn okarken,
- "Biraz sakinle kzm," demi, "sen hayalinde korkun
bir ylan grmsn, bir sre evde otur, darya kma."
Can kz bir hafta evden dar kmam. znts ge
mi, eski neesi yerine gelmi. Annesi de evden fazla uzak
lamyormu. Ama bir gn pencereden dar baknca
lk atmaya balam:
- Aman Tanrm, yzlerce kara ylan evin evresini sar-
m!
Korktuu bana gelen Can kz da,
- Anneciim," demi, "onlar beni almaya geliyorlar".
Ana kz kapy kapatp bir keye gizlenmiler. Ama y-
lanlar grdkleri her delikten ieriye dolarak korkudan
baylan Can kz alp gitmiler.
Barp alayarak ylanlarn arkasndan koan anne ye
tiememi ve evine dnerek dvnmeye balam:
- Gitti!.. Bir tanecik Can kzm gitti!. .. Lanet olas ylan
lar Can kzm kard!..
Aradan iki yl gemi. Yasl anne her gn kyya gidip
Can kzn aramaya balam. Bir gn sahile inerken ne
grsn: Kardan gzel kz yaldzl giysiler iinde eve
doru gelmiyor mu!.. Can kzn bir elinde kk bir kz,
br elinde bir olan. ..
Yal kadn sevin gzyalar iinde,
- "Canm benim, Can kzm benim!.. Sen misin? Nere
lerdeydin?"
- Sualt Hanl'ndan geliyorum anneciim. ok mutlu
yum, ama seni de ok zledim, torunlarm gresin diye

48
geldim.
- Yoksa sonra yine o ylana m dneceksin kzm? Beni
yine yalnz m brakacaksn?
-Canm anneciim, beni merak etme, bala n' olur; ko
cam beni bekleyecek, bu akam Sualt Saray'nda olmamz
gerek. ocuklarmn babasn seviyorum. Gerekten ok
mutluyum orda. Kocam tanmyorsun; o yalnzca yery
zne ktnda ylan klna girmek zorunda kalyor.
Ama btn su altnn en gl handr.
-Peki kzm, kaderim byleymi. Yeter ki sen mutlu ol.
Ama imdi geri dnme. Bu gece yanmda kal hi olmaz
sa... Hem Sualt Hanl'na nasl gideceksin?
- Ben kydan Han! Han! diye seslenince o derinlerden
gelerek beni alacak anneciim.
- "Tamam.. imdi oldu ite," diye konumu iinden
yal kadn, "ben ne yapacam biliyorum ona..."

Can kz annesine acd iin sabaha kadar kalmaya raz

olmu ve gece ocuklaryla birlikte uyumu. Ama yal ka
dn usulca yatandan kalkarak bir balta alm eline, do
ruca kyya gidip barm:
-Han! Han! Ben senin karnm, sulardan k, seni bekli
yorum!..
Ve o anda ylan sulardan km, kumsala doru kvrl
maya balam:
-Geldim canm, seni ve ocuklarmz ok zledim.
Ylan yaklanca yal kadn baltay sallayp koca ylann
kafasn kesivermi. Kumsal bir anda kan glne dnm.
Sabah olmu, Can kz uyanp,
- "Salcakla kal anneciim, artk ben sk sk seni gr
meye gelirim." diyerek annesiyle vedalam ve ocukla
ryla kyya inip seslenmi:

49
 -Han! Han! Ben senin karnm! Sulardan k artk, seni
bekliyorum!..
Ama sular hi kabarmam, hi ses de kmam. Can kz
telala barrken bir ara kumsaldaki kanlara ilimi gz.
Ylann kesik ban ve kuyruunu grnce de her eyi an
lam, alaya alaya ocuklarna sarlm.
- "Babanz ld ocuklarm," demi onlara, "artk anne
nizin de yaamasnn bir anlam kalmad."
Ve son kez ocuklarna bakarak demi ki:
Sen can kzm, krlang ol... Gece gndz sularn ze
rinden u!.. Sen can olum, blbl ol! Her gn afak sker
ken gzel sesinle arklar syle!.. Ben anneniz de guguk
kuu olacam. lnceye kadar ac ac terek babanz iin
alayacam.
Can kz ve ocuklar o anda Krlang, Blbl ve Guguk
Kuu'na dnerek uup gitmiler.

(Emine Nine'den)

50
 BUYULU AYNA
. . . . . .

Bir varm bir yokmu. Ayvack'ta yaayan bir kar ko

cann hi ocuu yokmu. Bu yzden ikisi de ok mutsuz
mu. Sonunda bir orman perisine danmlar.
ocuk istiyorsanz, demi byc orman perisi, dolu
nay nda iki kk balk tutacaksnz. Biri erkek, biri
dii. Onlar piirip yiyin. Bir yl sonra bir erkek ocuunuz
olacak.
Kan-koca bycnn dediini yapmlar. Bir yl sonra
kadn bir olan dourmu. Uur adn verdikleri ocuk
hzla bm ve bir delikanl olmu. Yanna ald kedisi
Zeytin'le ky evresinde avlanmaya balam. yi arkada
olan Uur'la Zeytin her gn birlikte avlanarak kyn ev
resini iyice renmiler.
Bir gn Uur, ana-babasndan izin alarak tepedeki da
ormanna avlanmaya gitmi. Srtnda ok ve yay, belinde
avc ba, yannda kedisi Zeytin'le ormana ulahklar s
rada dev bir ylan grmler. Canavar, yakalad bir cey
lan yutmak zereymi, ama ceylann kafas boazna tak
lp kalm. Uur'u grnce,
- "Delikanl, yardm et bana!" demi, "Hemen u ceyla
nn kafasn kes, yoksa boulacam!"
- "Olmaz, sana gvenmem, saldrp beni de yersin son
ra."
- "Hayr, sz veriyorum sana bir ey yapmam, stelik
seni dllendiririm."
Uur bu szler karsnda kararsz kalm. Kedisi Zey
tin'e danm.

51
 - "Git de ylana yardm et." demi kedi, "Karln g
receine eminim."
Uur yardma karar vererek av bayla ceylann kafa
sn kesmi. Obur ylan rahatlaynca,
- "imdi seni evime davet ediyorum, orada dln ve
receim." diyerek srtna alm onlar. Dalar amlar, y
lann maarasna gelmiler. Maarann iinde o kadar ok
ayna varm ki, Uur aknlkla aynalara baknrken cana
var seslenmi:
- Hadi bu aynalardan birini se al!
Gzleri kamaan Uur hangi aynay seeceini d
nrken Zeytin kulana fsldam:
- "zerinde sinek olan u aynay al."
Uur, sinekli aynay alm. Ylanla vedalap maara
dan ayrlmlar. Yolda kedisi Uur'a demi ki:
- "Byl aynay setik, arhk her istein yerine gelecek."
Uur, kedisinin bu szlerine inanamad. Hemen dene
meye giriti ve bard:
- "Ayna ayna, rmak kysnda gzel bir ev istiyorum!"
Bir anda karsnda istedii ev ykseliverdi. Aynann
bysne inanan Uur, gnlndeki niyeti aklad:
- "Yarn Belediye bakanna gidip gzel kzn isteyece
im."
Sabah erkenden yola koyuldu. Doruca Belediye kona
na gidip bakann kapsn ald. Bakan, paavralar iin
deki delikanlnn isteiyle karlat:
- "Bakanm, kznzla evlenmek istiyorum."
Bakan nce ok ard, ama hemen Uur'a bir oyun
oynamak iin kar isteini bildirdi:
- "Tabii ... Ama daha nce rman ortasnda katl bir
konak yapmalsn."
Uur hemen aynasn kararak bard:

52
 - "Ayna ayna, rman ortasnda katl ok gzel bir
konak istiyorum. Evin ii de saray gibi densin."
steini bildirdii anda rman ortasnda bir saray yk
seliverdi. Hizmetileriyle dayal deli bir saray.
Bakan ve kars art yerine getirdii iin kzlarn
Uur'a vermek zorunda kaldlar. Szlerini tuttular ama
kar-koca Uur'un bu kstahlna olduka sinirlenmiler
di. Ancak, sihirli ayna sayesinde her gn her istedii yeri
ne gelen kzlar o kadar mutluydu ki, bir sre ses karma
may tercih ettiler.
6 ay sonra, iindeki kzgnl da vuran bakan gen
iftin konana bir ordu yollad. Askerlerin rmaa yakla
tn gren Uur da hemen aynasn karp bard:
- "Ayna ayna, askerlerin yok olmasn istiyorum he
men!"
Tam aynaya seslendii anda tm ordu ortadan kaybol
du. Ama kararndan vazgemeyen bakan ardndan daha
byk bir ordu gnderdi konaa. Uur yine aynaya sesle
nerek bakann byk ordusunu bir anda yoketti.
Delikanlnn aynasyla baa kamayacan anlayan
bakan, kurnaz bir yal kadn tutarak sihirli aynay alma
s iin konaa gnderdi.
Uur, evine konuk gelen yal kadn kabul etti. Kadn
aynann bysn merak ettiini belirterek,
- "Senin gerekten byl bir aynan m var delikanl?"
diye sordu, "Btn ky halk bunu konuuyor da..."
Bunu duyan Uur,
- "Tabii var nineciim!" diyerek aynasn karp gurur
la gsterdi. Ve uzatt yal kadna.
Kurnaz ihtiyar aynay eline alp merakla inceledi ve
Uur'un bakmad bir an byl aynay cebindeki baka
bir aynayla deitiriverdi.

53
 Bakan, artk byl aynay elde etmiti. Hemen kona
a yeni bir ordu gnderdi. Uur, aynay eline alp yine ba
rd ama bu kez dilei gereklemedi. Askerler delikanl
y kedisiyle tutuklayp bakann emriyle zindana attlar.
Kz da annesine teslim ettiler.
Uur, karanlk zindanda hatasn anlayp byk bir
umutsuzluk iinde tutsak yaamaya balad. stelik evre
si sanlarla doluydu ama kedisi Zeytin sayesinde onlar
dan glkle korunabiliyordu. Bir gn Zeytin sanlarn
reisini yakalayp penesini grtlana geirdi.
- "Beni brak hain Kedi" diye bard yaral san, "Ba
kann byl aynay saklad yeri ben biliyorum. Beni b
rakrsan sana getiririm o aynay"
Kedi san serbest brakt. Verdii sz tutan san da
aynay getirdi ona. Sihirli aynasna kavuan Uur sevinle
haykrd:
- "Ayna ayna, beni kedimle hemen gzel evime gtr!
Sevgili karm da yanma getir!"
Syledikleri gerekleen delikanl evine, sevgilisine ka
vutu bylece. Kars ve kedisiyle birlikte yllarca mutlu
luk iinde yaadlar.
(engiil Nine'den)

54
 .

HELVACI GUZELI
..

Evvel zaman iinde, Gre'nin tahta ve kerpiten yapl

m bir ky evinde sevecen bir nine yaarm. Bu ninenin
dnya gzeli, sar sal, bal tenli bir kz varm. Nine sar
kzn oook severmi, sar kz da besleyip bytt eve
bitiik ahrdaki sar ineini ok sever, gznn ii gibi ba
karm ona.
Sar kz, bir sabah yem ve su vermek iin samanla ge
tiinde derinlerden uultular gelmi kulana. Tuhaf ses
lerin nereden geldiini anlayamam ama kendisine sesle
nildiini sezinlemi. Uultulu ses diyormu ki:
- Gzel kz, sar kz! Sana geliyorum. Harlayarak m ge
leyim, grleyerek mi?
Sar kz, ok cesur ve dalarn korku bilmez kzym
ama bu uultulu korkun sesten irkilmi kalm. Hemen
oradan kaarak ninesine gitmi. Korkusu geince de duy
duu sesleri anlatm ona. Nine ok dnm, cin mi,
eytan m, ejderha m o da bilememi. Yoksa sar kza sa
hip olmak isteyen bir haydut ya da kara sevdal bir erkek
mi, anlayamam.
Ertesi sabah yine ineine yem vermek iin samanla geen
sar kz yine ayn uultular duyunca, nine-kz dnm ta
nmlar ve gelen sese yant vermeyi kararlatrmlar.
nc gn sar kz yine karanlk ahra sessizce szl-
m. Bu kez daha iddetli bir uultuyla karlam:
- Gzel kz, sar kz! Sana geliyorum.
Sar kzn azndan da bir korku l salm:
- n misin, cin misin, gel de greyim kimsin!
Maaradan bir uultu kopar gibi kkremi ses:
- Harlayarak m geleyim, grleyerek mi?
Sar kz, korkuyla "Harla da gel!" diye seslenince, saman-

55
lktaki her oyuktan scak sular fkrmaya balam. Eve biti
ik kayalktan ve yerin altndan gelen sular kz alp yutmu.
Gnmzde ifa bulmak isteyen insanlarn akn akn geldi
i Gre kaplcalarnn bu olaydan sonra olutuu sylenir.
Ve turistik hamamlar ziyaret eden iyi kalpli kiilere san k
zn grnd, seslendii de sylenegelmitir.
Bir baka sylentiye gre de bu masaldan Sarkz Efsane
si domutur. Ne var ki, daha sonra gelien sylencelere
gre Sar kz, babas Hacca gidince ky imamnn kirli is
teklerine kar koyduu iin iftiraya uram; tre uyarnca
babasnn kzn ldrmesi istenmitir. Kye dnen baba,
basklar karsnda daa gtrd kzna kyamam, onu
brakarak tavan kanna bulanm gmleini ky halkna
gstererek namusunu temizlediine inandrmtr onlar.
Dada kalan sar kz ise ormanlkta saklanrken gnn
birinde padiahn olu grm onu ve grr grmez ak
olan gen saraya gtrd sar kzla evlenmi.
Bu evlilikten ocuu olan sar kz, bir gn yanna ve
ziri de alarak ailesini ziyarete giderken yolda vezirin sald
rsna uram ve kar koyunca ocuu kt kalpli ve
zir tarafndan ldrlm. Vezirin elinden hileyle kurtu
lan sar kz bir helvacnn yanna snm. Ksa srede,
ok gzel helvalar yapt iin yrede kendisine Helvac
Gzeli adn takmlar.
Kzn geldii yer aslnda babasnn kydr. Gnn bi
rinde Padiah veziriyle kye gelince sar kz kendini tan
tr. Vezirle kyn imam cezalandrlarak padiah sar kz
la olunun yeniden dnn yaptrr.
Helvac sar kz, onca ektii ileden sonra muradna
ermi ve tm yre halkna dn helvas karm.

(Yreden derleyen: Dilek Ko)

56
 KAZ GONDERSEM
YOLAR MISIN?

Bir varm, bir yokmu. Kazda'nda bir sultan, agz

l ama aptal veziriyle halkn ynetirmi. Vezir, sultannn
halkn karsna kmasn srekli engelleyip herkesi hara
ca balarm. Sultan sarayndan kamad iin de veziri
nin zulm ve serveti gn getike artmaya balam.
Sultan bir gn vezirini ararak,
- Ya vezirim, yarn beni halkn huzuruna kar da halle
ri nicedir, bir greyim, demi.
Halka yllardr yapt eziyeti sultann renmesini iste
meyen vezir de,
- Aman sultanm, hepsi bir eyler isteyip seni zerler,
tanmayp sana kar gelirler. Onlar memnun etmek ok
zor, deyince, sultan vezirinin bu tutumundan phelenmi
ve demi ki:
- Sen madem vezirimsin, bir aresini bul da halkmla
grtr beni.
Vezir aresiz kalm ve sultanna eskimi bir samur kr
k giydirerek,
- Sultanm, demi, bu kyafetle grnn ki sizi tanma
snlar.
Ve tenha bir akam vakti sultan kyn ilerisindeki bir
dere kysna gtrm.
Sultan bakm ki, sahilde yal bir adam souktan titre
ye titreye elindeki deriyi temizliyor. Yanna yaklaarak,

57
 - Merhaba ya pirim, bu soukta ne yapyorsun? diye
sormu.
-Merhaba ya cihann sultan! Derileri tabaklayp iliyo-
rum.
-Alty altya neden ekliyorsun?
-Alty altya eklemezsem otuz ikiye yetitiremem.
-Geceleri hi kalkmadn m?
-Kalktm kalkmasna ama ele yarad.
- Peki sana kaz gndersem yolar msn?
- zin verirsen en ince tylerine kadar yolarm.
Sultanla yal adamn bu konumalarn dinleyen vezir,
bir ey anlamayp arm ve telalanp sultan uzaklatr
maya alm. Saraya dndklerinde,
-Sultanm, sen ne sordun, ihtiyar ne syledi; hibir ey
anlamadm, deyince sultan,
-Sen benim koskoca vezirim olarak bir kylyle yapt
m konumay anlamadn haa! demi, hemen bana bu so
rularmn yantn ver. Verdin verdin, veremezsen ban
uururum! ..
Zalim olduu kadar aptaln teki olan vezir sultannn
ayana kapanm:
-Aman sultanm, bana gn izin ver de syleyim.
Bir gn dnm, iki gn dnm, bakm ki olma-
yacak kylnn yanna gitmi.
Yal kyl karsnda veziri grnce,
- Ho gelmisin, ben de seni bekliyordum, demi.
- Geleceimi nerden bildin?
-Belki gelip bir eyler sorarsn diye dndm.
- Evet sana sorum var. Eer geen gn sultanla ko-
nutuklarnzn anlamn bilemezsem bam uuracak.
Aman bana yardm et de syle bunlar bana.
- Sylerim ama her soru iin bin altn isterim senden.

58
 Vezir kalarn atp, bakm ki, eer kelle giderse altnn
deeri kalmayacak, ama kelle kalrsa kaybettiklerini tekrar
kazanabileceini dnerek, "peki, anlatk" demi ve ilk
soruyu sormu yal adama:
-Onun sultan olduunu nerden anladn?
- Bundan kolay ne var ki, bu devirde samur krkn es-
kisi bile ancak bir sultanda bulunur.
Vezir bin altn vererek ikinci soruyu sormu:
- Alty altya eklemek ne demek?
- Yazn alt ay altm, yetmedi. Alt ay da kn al-
yorum, ama otuz iki diime yani boazma ancak yetirebi
liyorum.
Vezir bin altn vererek yine sormu:
-Peki, geceleri kalkmadn m, ne demek oluyor?
- Sultan bana, evlenmedin mi, oluk ocuun olmad
m.. demek istedi.
-Ele yarad.. ne demek peki?
-ocuklarmn hepsi kz oldu, demek. ..
Yal kyl bin altn daha cebine indirirken vezir topar
lanm ve ayrlrken,
-Haa ... Kaz gndersem yolar msn? diye barm, bu
nu sormama gerek kalmad...
(Cihan Dede'den)

59
SUTYEN
Bir kayadan duman duman
On yedi metre atlayan
Da kokusuyla ykl su.
Bolua frlaynca, sa Kimseye belli etmeden,
Dt yerde kula Hrsla kucakladka sen,
Mavi su, ak kpkl su.
i'rin elindesin bugn
Eski masallarn btn
Canlanacak birer birer.
Akhallar da bir zaman
air, ilahe, kahraman,
i' rini burda itiler.
Hepsi tapard rengine,
Rastlamamt dengine,
Hibiri, mor Tesalya' da.
yle fsunludur bu yer
i'rine borludur Homer
nk senindir llyada.
Eski, uzun zamanlarn,
T gibi kahramanlarn
Trksdr sesin henz.
Dada hayat uyandran
Talar duygulandran
Bir son ilahesin henz.
se nasl batarsa di Hsn, Huda kadar seven
Oyle derinden ilemi
Talara Hektor'un izi.
Afrodit olmadan ilah
Dadan inerdi her sabah
Elde gm hamam tas.
Burda kard rtden i'rini, eski gnlerin
Kimseye gsterilmeyen
Gerdan, gs, kalas .
60
Altna mavi mermerin,
stne ak kpklerin
Kurt gibi saldrrd hep.
Gsn kaldrrd hep.
Burda Mool, Yunan, Msr,
Med, Roma, Trk, asr asr
Tapt dkldn yere.
Tanrlarn konaklar,
Ordularn ataklar
Burda ererdi gklere.
Sylediim masal deil;
Atlar, kahraman Ail
Burda sulard bir zaman.
Burda gezerdi Keykubat,
Burda keserdi Mihridat,
Burda ierdi Antuvan!
Syle, bugn niin, neden
Bunca ilahlnla sen
Kullua almadn bizi?
Halbuki bir Yunan kadar,
Hsnne her tapan kadar
Tapmay biz de anlarz.
Bizleri baka grme sen;
Gnl temiz adamlarz.
Hepsini at da bir yana,
Bari o gnlerin bana
i'rini syle tatl su.
i'rini, geldiin yerin
Syle, kpk kanatl su!
Mustafa Seyit SUTVEN
 ADATEPEL BLMECE KIZI

Adatepede yaayan Rum gzelinin gerek adn kimse

bilmezmi. Yre Trkmenleri ona Refika adn takmlar.
Kyn Trkleri de Rumlar da ok severlermi Refika'y.
Gzelliinin yan sra ok neeli bir kzm. Dnlerde
ark syler, ok da gzel dans edermi. Yalnzca Adate
pe'de deil, Refika'nn gzellii ve iyilikseverlii evre
kylerde de dillere destanm.

Zeytin zaman gelince Refika, ky halkyla birlikte tarla

larda alr, hem zeytin toplar hem de arklar sylermi
onlara. Ara sra Sarkz gibi kaz obanl da yaparm.
evresindeki insanlara rettii bilmeceleri sorarak onlar
elendirdii iin de ad Bilmece Kz'na km.
Bilmece Kz, her gn grd ilk insana sorarm:
"Suya girer slanmaz, dada gezer uslanmaz"
"Kaz" yantn alamaynca da devam edermi:
Ayaklar krektir
Gagasyla bir renktir
Tslar yanma varsan
Hele biraz korkarsan
Gelir, srr bile
Krda gezer sryle
Suda olur bir gemi
Buldun mu bilmecemi?

Zeytincilerle biraraya geldii zaman da onlarn en ok

sevdii bilmeceleri sralarm:

61
 "D katk, ii ktk"
"Da doruunda kara tavuk"
"Dal dourur mavi boncuk"
"Dalda kara kardeler, flar doldurmular"
"Sar atlas, suya batmaz"

Kays bahelerinden geerken de,

"Sanma be kandrr
Hasretiyle yandrr
Uzaktan grenlerin
Azn sulandrr" deyince kyller bir sepet kays ver
meden gndermezlermi Bilmece Kz'n.

Byk ounluu Hristiyan olan Adatepe Ky'nde

Trklerle Rumlar yllarca bar iinde bir arada yaam.
Ama Birinci Dnya Sava tm Anadolu'ya olduu gibi
Adatepe'ye de felaketler getirmi. ki halk arasnda bala
yan soukluk giderek karlkl atmaya dnmse de,
Yaanan tm kargaaya ramen yre insanlarnn Refi
ka'ya sevgisi hi eksilmemi.
Savatan sonra Trk ve Yunan hkmetleri karlkl
deiime karar verince Refika da mbadeleyle Yunanis
tan'a giden Anadolu Rumlarndan olmu.
Yal gzlerle ayrl Trkler arasnda byk zntye
yol am. O gittikten sonra bile adna trkler yaklm ve
her frsatta, zellikle dnlerde onun trks okunup
onun adna danslar edilmi. Bu gelenek Adatepe K
y'nde hala sryormu.
Bilmece Kz Refika'nn daha sonra Sakz Adas'na yer
letii ve Yunanistan'n ilk gzellik kraliesi seildii sy
lenir.
(Hfz Dede'den)

62
 TUZLA YOKUU

Kazdalarnda tuz
karlan ok yokulu tepe
ler vardr. klmas ok
zor olan bu tepelere Tuz
la derler.
Tuzla'ya yakn kyde
bir kar koca yaarm.
Adamn ii tuzculukmu.
Her sabah eeiyle Tuzla
yokuunu tutar, iki uval
tuz doldurur, eve dnn
ce tuzu avluya ykarak
dinlenmek iin yatarm.
Ancak, adamcaz sabah uyanmadan nce iki uval tu
zun tkendiini grrm. nk kyn tm kadnlar
ellerine birer anak alarak tuzcunun kapsn alar, evin
kadnna yalvararak,
-Bize bir anak tuz versene hanmcm. Hamurumuza,
yemeimize tuz katalm, tad tuzu gelsin... deyip uvallar
daki tuzu bitirirlermi.
Evin kadn onlara iyiliksever bir melek gibi davrandk
a kimseye tuz vermemek aklndan bile gemezmi. Kim
senin tuz isteini boa evirmedii iin de btn ky ka
dnlar her gn sraya girerlermi kapda.
Adam uyannca bir de bakarm ki evde tuz kalmad,
eeini alp dermi Tuzla yoluna. Tuz hem yemekleri

63
hem de hayvanlar iin gerekli olduundan srekli evine
tuz tar dururmu. Adam her gn dzenli olarak Tuz
la'dan tuz tamay, kars da her gn karlksz olarak ge
len tuzu datmay srdrm.
Adamcaz yllardr bu iten yorgun dm. Artk ca
nna da tak etmi. Ama karsnn getirdii btn tuzu da
tmasna da bir trl engel olamyormu. stiyormu ki,
kars tuzunun malnn kymetini bilsin, her gn hayr u
runa herkese tuz datmaktan vazgesin.
Her gn Tuzla yolunda grt anasna bu durumu
aklam. Olunun perian halini gren anas da zl
m. Koca ise, ok sevdii karsn krmadan bir zm
bulmaya alrken anas dnp demi ki:
-Bak olum, sen karn biz de seni ok severiz. Kk
ken sana i yapmasn retmez, hep rahat iinde yaama
n isterdik. Baktk ki parann maln deerini bilmeden b
yorsun, sana tuzculuk yapmay rettik. Sen bylece
kk yata almaya altn, her gn evine tuz getirmeye
baladn. imdi sana derim ki, Tuzla'ya giderken yannda
karn da gtr. Hem sana yolda olsun, hem de para nasl
kazanlrm grsn.
Oul, ana dn alarak eve dnm. Karsn kars
na alp ona her gn eve birlikte tuz getirmelerini nermi.
Kars da seve seve kabul etmi bu yardmlamay.
Sabah erkenden Tuzla yoluna birlikte kmlar. Daha
ilk yokuu kmadan kars yorulup terlemeye balam.
Adam her yokuta karsna destek olup gnln alm.
Akama doru stn yokular ap Tuzla'ya ulamlar.
Tuzla'ya vardklarnda da kadn yorgunluktan uzanp
uyuyakalm.

64
 Adam, karsn uyandrmadan tuzlar toplam, eeklere
yklemi, birer torba da tamak iin kendilerine ayrm
ve sonra karsn uyandrarak kyn yolunu tutmular.

Kar koca, srtlarnda tuz torbas nde eek sabah gn

doarken evlerine varmlar. Dnleri gidi kadar yoru
cu olmam. Eve tuz geldiini farkeden btn ky kadn
lar kapda sraya girmiler. Beklemiler, ama kapy aan
olmam. leye doru evin kadn kapya km.
- Kadnlar, demi, kusura bakmayn ama artk size tuz
yok. Dn Tuzla yokuunu grdm. Siz de tuzunuzu gidip
ordan aln .. deyip kocasnn yanna dnm.

Kocasn sarlarak barna basm:

-Sana ok teekkr ederim kocacm demi. Tuzla yo
kuunu bana gsterdiin iin seni daha ok sevdim. Yllar
dr benim iin bu yokular trmandn farketmemiim.
Bir eyin ne kadar zor kazanldn rettin bana.
Sonra da hala kapda umutla bekleen ky kadnlarna
dnm:
-Ama burada bouna beklemeyin artk. Artk yalvarsa
nz da alasanz da tuz veremem size. Ama size bir iyilik
yapabilirim. Kocamn bana gsterdii gibi sizlere Tuzla
yolunu gsterebilirim. Siz de eeinizle u dalarn ardn
daki Tuzla yokuunu trmanmay deneyin.

(Marziye Nine'den)

65
Bir Uygarlk yks
da'nn ocuklarna

Ben bir zeytin aacydm da danda

Adm 'lmsz Aa' koymutu Tanrm
Yeerirken Athena'mn avularnda

lkyazlara iek iek uyanrdm

Dtan zmrte dnerdi, iten gme
'Gl parmakl afak'la yan yapraklarm

Grkl bir zeytindim da danda

Gvdemde dm dm sanclarm
Antik kklerimle tam bin yanda

nsanlar beslemekti tek muradm

Mutlanrdm onlar beni silkeledike
Ustamla 'yirminci yzyl yaadm'

Garip bir zeytindim da danda

'Bir yama daha girdim' derken dn
Kyamet koptu gmrah topramda

Kayalarmn kurak derinlikleri

Bir ejderha homurtusuyla rperdi
Kklerimle gkyzne daldm

Zmrt bir zeytindim da danda

Bir gram altn iin kydlar bana
Ama ocuklarm bunun farknda

Hseyin Cahit

66
 HASAN BOGULDU
v

Sabahattin Ali

K azda'nn
Adalar Denizi'ne
bakan yamala
qndan birindeki
bir yrk obasna
gidip drt be
gn kalacaktm.
Edremit paza
rna ra ve bal
satmaya geldii
zamanlar ahbap
olduum ve dev
let kapsnda bir
ka ufak iine yardm ettiim uzun boylu, ak sakall bir y
rk beni davet etmi:
"adrda yatmay gzn tutarsa buyur! Taze bal yersin,
kana kana ac su (rak) iersin! " demiti.
Ben ona, bir daha kasabaya indii zaman yanna katlp
geleceimi sylediim halde, scak, rzgarsz bir gnn
sabahnda, aklma esiverince, yalnz bama yola dzl
mtm. Yerini aa yukar bildiim obaya, uradm
kylerde sora sora, leye kadar varacam umuyordum.
Yzlerce, belki binlerce senelik zeytin aalarnn ara
snda uzanan, ukur, iki yan brtlen ve haytlarla r
l yolda ar ar yryordum. Arkamdan ykselen g
ne, glgemi araba izlerinin kvrmlar zerine serip uzak-

67
lara kadar gtryor; deniz tarafndan yuzume doru
esen hafif, fakat serin bir bahar rzgar, kasabadan uzak
latm hatrlatyordu. Kra yemi toprak ve taze imen
kokusu etraf kaplamt. Tarla kularyla sereler, te
te aatan aaca sryor, gnein vurduu yerlerden
dalgal bir buu ykseliyordu.

Kazda'nn eteklerindeki Zeytinli kynn, bahesi

salkm stlerle glgelenmi havuzlu kahvesinde bir ay
iip Yksekoba'nn yolunu sordum. Kahveci:
"Hi oraya varmadm ama, bildiime gre, Beyobas'n
getikten sonra Kzlkeili Deresi boyunca daa vuracak
sn; patlaklarn yanma gelince soldaki bayra trmanp
yaylada bir kurun atm gideceksin!" dedi.
Ne Beyobas'ndan, ne de patlaklardan haberim olmad
iin adamcazn yzne garip garip bakm olmalym
ki, gld ve ilave etti:
"Yabanc adamn tek bana gidecei yer deil oras
efendi. Dalarda, ormanlarda yolunu saptverirsin!"
"Yok canm, sora sora bulurum!"
"Kime soracaksn? .. Beyobas'n getikten sonra insan
gremezsin ki!"
Cevap vermedim. Kahveci fincan gtrd. Ben: "Acaba
Edremit'e dnsem de bizim koca sakall smail Baba'y
beklesem mi?" derken tekrar geldi:
"in rast gidiyor efendi!" dedi. "Yksekoba'ya giden
var, sen de yanna katl!"
Hemen kalktm. Kahvenin nnde, yz gneten yan
m, ince sa rgleri srtna dklm, kanarya sars e
tekli giymi bir yrk kars vard. Kahveci:
"Hacer kz, efendi sizin obada Koca smail Baba'ya misa
fir gidecekmi, gtrver!" dedi.
Kadn yzme stnkr bir gz attktan sonra:

68
 "Hadi yr!" emrini verdi.
Yzn bana evirdii srada, bu yrk kansnn henz
on sekiz yirmi yalarnda bir kz olduunu fark edip ahm.
O daima birka adm nde, ben arkasndan yetimeye
alarak yola koyulduk. Kahveci glmseyerek arkamz
dan bakyordu.
Kyn dna kp zeytinlikler arasna dalnca Hacer sa
r entarisinin eteklerini toplayp beline soktu; alak topuk
lu, kaim rugan ayakkablarn karp heybesine koydu;
toprak zerinde plak tabanlarnn izini brakarak yr
meye balad. Bandaki ince, oyal yazmann altnda k
k bir bal kutusu gibi kabaran altnl fesi, her admda ha
fife titriyor; uzun boyu, heybenin arl ile azck ne
eiliyordu.
Hibir ey konumadan bir saat kadar yrdk Birka
meyve aacnn arasna serpilmi be on evden ibaret Be
yobas'n, biraz sonra da, ulu bir narn glgesinde yklp
dalmaya braklm bo bir su deirmenini getik Artk
zeytinler bitmi, am ormanlar balamt. Gn vur
mayan, glgeli, lo bir boaza iniyorduk. Karmzda ala
bildiine dik bir da ykseliyor, onun henz gzmzden
sakl bulunan eteklerinden doru, cokun akan bir derenin
uultusu geliyordu. Hacer kz bir aralk ban evirdi:
"Dere boyundan gideceiz. Suyu fazladr, bastn yere
mukayyet ol!" dedi.
Kayalar arasndaki dik ve dar bir patikadan inince Kzl
keili Deresi'yle karlatk. ki srtn birletii dar boazda
kayadan kayaya atlayarak kpren sular, kulaklar doldu
ran byk bir grlt karyorlard. Suyun kenarndaki
dar yolda, ok kere tatan taa atlayarak, yrmeye bala
dk. Kah derenin kysna kadar iniyor, kah tekrar srta tr-

69
manarak beyaz kpkl alayanlara yksekten bakyor
duk. Boaz gittike darlayor, iki yanda dimdik ykselen
kayalarn yarklar arasndan frlayan kocaman am aa
lar, yan yatm bir halde, bolua uzanyordu. Sularn ya
layp parlatt talarda plak ayaklaryla seken Hacer'e
yetimek iin glk ekiyordum. Dadan yuvarlanp de
renin yolunu kapayan ev byklnde kayalar, yahut
bir kayann beri tarafndaki yumuak topra oyan sular,
dere boyunca yer yer byk ve derin havuzlar meydana
getirmilerdi. Bir kararda durmayan aynalarna etraflarn
daki iri am veya nar aalarnn glgesi vuran ve sular
ilerine ok kere birka adam boyu yksekliinde bir ka
yadan kpk kpk dklen bu havuzlara her rastlay
mzda nmdeki kz ban evirmeden:
"Buna Deli Bvet derler!"
Yahut:
"Buna Kunduzlu Bvet derler!" diye izahat veriyordu.
Boazn biraz geniledii bir yere yaklatmz zaman,
kulaklarm mthi bir grlt doldurmaya balad. Ha
cer: "Sutven'e geldik!" dedi.
ki iki buuk metre apnda bir borudan frlyormu gi
bi bol ve cokun akan sular, bembeyaz bir kayaya varnca
birdenbire bolukla karlayorlar, bir an, bir kk an
sanki duralyorlar, sonra, geldiklerinden daha mthi bir
hzla derin bir ukura, sade kpk halinde dklyorlar
d. Orada bir mddet kaynayorlar ve alkalana alkalana
saa kvrlp, beyaz talar zerinde sekerek, yollarna de
vam ediyorlard. Kenara kadar sokulup aaya baknca
insann yzn serin bir buu saryor, ard aras kesilme
yen bir gk grlts iki yanda ykselen kayalk dalar
da uultulu akisler brakyordu. Bu alayandan bahse
den bir iirin ilk satrlar hep dudaklarmda idi:

70
 Bir kayadan duman duman,
On yedi metre atlayan
Da kokusiyle ykl su ...

Akmas tel tel ince sa,

Dt yerde kula,
Mavi su, ak kpkl su!..

Bir kenarda melip gzlerini bir bana, bir Sutven'e e

viren kz, heybesini tekrar srtlad. Dere boyunca, iki dan
gittike skan yamalar arasnda, yeniden kmaya ba
ladk. Menbaa yaklatka dere artk akmyor, alayanlar
eridi halinde, bir kayadan bir kayaya sryordu. Suyu
aralarna alan kayalar bir yerde daralp birbirlerine iki
adm kadar yaklamlard; olanca hzlaryla gelip bu cen
dereye giren sular, be alt metre uzunluundaki dar bo
azdan grlmedik bir hrs ve sratle, ve simsiyah bir
renk alarak geiyorlar, kurtulduktan sonra da, kumlu ve
akll yataklarna serilip, beyaz kabarckl kahkahalar ata
rak fkrdyorlard.
Yolun adamakll etinletii, iki taraftaki talara, alla
ra, am fidanlarna tutunmadan yrmenin gletii bir
yerde nmze koskocaman bir bvet kt. Bir bandan
bir ba on be adm vard. adam boyu kadar derin olan
suyu ykseke bir kayadan dklyordu. Gvdesini drt
kiinin zor kucaklayaca bir nar havuza doru eilmi,
kalnl inceli dallarn suyun stne uzatmt. imdi boa
zn alt ba hizasna gelen gne, iri yapraklar arasndan
geerek bvetin dibindeki st gibi beyaz akllar, iri kum
lar ldatyordu. Dkldkleri kayann dibinden balaya
rak yer yer anaforlar yapp kenarlar dolaan sular, havu
zun alt bana gelince, birdenbire yollarn bulmular gibi,
geni bir kayann stnden hzla geerek akp gidiyorlard.
Hacer kz burada hi durmadan yoluna devam etti. Ben

71
onun ardndan yetimeye urarken, dnp dnp bu
grlmemi gzellie bakmaktan kendimi alamyordum.
Sularn grltsn bastrmak iin bararak sordum:
"Bu bvetin ad yok mu?"
"Hasanbouldu!"
"Ne dedin?"
"Hasanbouldu!"
"Kim Hasan?"
"Zeytinli'den. Bahvan Hasan!"
"Ne zaman boulmu?"
"ok olmu. Krk elli sene var."
"Nasl boulmu?"
Kz durdu, geri dnp, imdi bulunduumuz yksek
yerden aaya, gnein yla balk karn gibi parlayan
sulara ve bunlarn stn yer yer rten nara bakt: "Yay
laya varalm da, azck oturur dinleniriz, o zaman anlat
rm!" dedi.
Tekrar yola koyulduk, bir hayli daha ktk. Dnp bo
azn geldiimiz taraflarna baktm zaman, ovay epey
ce aalarda, adamakll klm olarak gryordum.
Zeytin ve kavak aalarnn arasnda krmz kiremitleri ve
beyaz minareleri grnen kyler birer oyuncak gibiydi.
Hacer:
"Patlaklara geldik; buradan daa vuracaz!" dedi.
leriye dnp baktm. Derenin iki yannda, sudan he-
men birka kar yukarda, birbirlerinden ancak birer iki
er adm uzaklkta, yan yana belki yirmi tane pnar vard.
Kimi irice bir tan altndan, kimi kumlu bir topraktan fr
lyor, binlerce kuun bir arada kard sesi andran bir
rlt ile dereye karyordu. Koup yzkoyun yattm ve
bunlardan birinin dayanlmayacak kadar souk suyunu
dinlene dinlene itim. Hacer de melmi, avucuyla su ala
rak yzne ve akaklarndaki salara sryordu.

72
 Vcudumdan terler boanarak daa trmanmaya bala
dm. Dere samzda ve aada kalmt. zeri kuru am
prleriyle rtl keiyolunda kayp yuvarlanmamak iin
bazan diz st kp bir ard daln yakalyor, bazan da
tutar tutmaz kkyle beraber elimde kalan bir kekie yap
yordum. Nihayet bayr mlayimleti, biraz sonra da n
mz ald. Seyrek amlarn arasndan ilerideki denizi gr
dm. Birka adm daha yryp glgeli bir yere oturduk.
Hacer kz heybesini kartrarak:
"Yannda yiyecein yok herhalde!" dedi. "Sokul da ek
mek yiyelim!"
Ben drt saatte obaya varacam sandm iin yan
ma bir ey almamtm. Ne kadar acktm imdi birden
bire anlyordum. O, bu srada nme bir tutam yufka koy
mu, yere serdii krmz yazma mendilin stne bir topak
tulumpeyniri ile birka taze soan brakmt. Hem yiyor,
hem etrafma bakyordum. Bulunduumuz yer, denizden
bin be yz metre kadar yksekte idi. Akay iskelesinin
nnde duran kayklar, aalarn arasndaki seyrek bina
lar ine topuzu kadar ufakt. Karda, Burhaniye'nin arka
snda yatan Madra Dalar ekilsiz bir yndan ibaretti.
Gnein altnda gz kamatrc prltlarla yanan deniz, ta
uzaklarda akl koyulu glgelere brnen Midilli Ada
s'na kadar uzanyor, bunun sa yanndan geerek ufukta,
sisler iinde gkle birleiyordu. Kazda'nn krfeze kadar
yaklaan eteklerini saylamayacak kadar ok, her biri ba
ka renk ve biimde, irili ufakl dalar ve tepeler eviriyor
du. Arkamzda Sarkz, bu dalarn en yksek tepesi, aa
sz ban beyaz bulutlara uzatyordu.
Yanmdaki kz, ortada kalan yufkalarla peyniri mendile
sarp heybesine yerletirdi; ben, hemen kalkmay asla d
nmediimi belli etmek ister gibi arkamdaki ama yasla
narak:

73
 "Hani u Hasan'n nasl b oulduunu anlatacaktn!"
"Nasl boulduunu gren yok ki... Yalnz orada boul
duunu sylyorlar!"
"yi ya, neden boulmu?"
"Obaya varnca kime sorsan diyiverir ... Hadi yolumuza
gidelim!"
"Yok canm! " dedim. "Yemek stne hemen yola kmak
iyi deildir. Sonra obada smail Baha'yla konuacak ok la
fmz var... Sen bildiin kadarn syleyiver!"
Hacer heybeyi tekrar yanma brakarak azck dnd.
Bir aralk gzlerini stmde gezdirerek hikayesini ne de
receye kadar alaka ile dinleyeceimi, ne kadar anlayabile
ceimi kefetmek ister gibi beni szd. Gen yznde b
yk bir ciddilik, iri, siyah gzlerinde dalgn bir hal vard.
"Bu Hasan Zeytinli'de bahvanm ... " diye balad. An
latrken nne ve ara sra ovaya bakyor, gzel bir deli
kanl eline benzeyen irice elinin ahadet parmayla topra
kartryordu.
"Bu Hasan Zeytinli'de bahvanm... Ufack bir bahesi
varm; yazn bostan, yeillik eker, kn el zeytini silkme
ye gider, koca anasyla yaar dururmu. Daha da pek gen
imi; hani by yeni terlemi. Anasndan baka kadna
gz kaldrp bakmaz, dnde, bayramda br delikanl
lar gibi rakya, oyuna katlmaz, kz gibi bir olanm ... Pa
zarlara gidip bostan ne satnca da parasn getirir, anasna
teslim edermi. Bizim obadan onu bilenler var da onlar
sylyorlar... Anam daha uncaz ocukmu ... te o za
manlar bizim Yksekoba'dan Emine, Edremit pazarnda
bu Hasan' grm ... Anam Emine'yi bilirdi; sekiz yk bal
lar varm; babas aa devirip kereste yapar, anasyla
Emine de arlara bakarm. Da gibi bir kzm. Danalar,
inekleri, boynuzundan tutunca u yana savuruverirmi.

74
Bu geldiimiz yolu iki saatte iner, saatte karm. o
cuklarla da pek oynar, obann kzlarn ardna taknca or
manda koturup terletir, sonra da hepsini bicik bicik ya
naklarndan permi ... te bu Emine, Edremit pazarnda
Hasan'dan bostan alm; hani dalk yerde pek kavun kar
puz olmaz da onun iin ... Hasan bostanlar Emine'nin hey
besine doldururken:
'Yrk kz!' demi, 'Ykn ar oldu. Kazda'nm yolu
etindir, nasl kacaksn?'
Emine onun yzne glvermi de:
'Ne sandn dz oval! ' demi, 'Biz dalyz, sizin bo
kamadnz bayra biz krk okka ykle karz!..'

Hasan nne bakm, Emine yoluna gitmi, ama ertesi

pazar yine onun sergisine varm:
'Bostanlarn iyi kt, sar olan, al sana bal getirdim!' de
mi; omuzundan bal teknesini indirip bir gme alm,
Hasan'a vermi. Hasan'n yz yine al al olmu:
'Ne zahmet ettin, yrk kz! ' demi, ama Emine cevap
vermeden glp yrm.
kindi vakti Hasan eeini nne katp kye dnerken,
Kadky Mezarl'nn nne varnca, bakm Emine hey
besi srtnda ileriden gidiyor. nce dili tutulmu, hi tn
madan ardndan yrm, sonra bir yreklenmi, eeini
srp Emine'nin yanma varm:
'Uurlar olsun, yrk kz! Sen hangi obadansn?' diye
sormu. Emine, Hasan' grnce:
'Sana da uurlar olsun, sar olan! Ben Yksekobal'ym,
sen nerelisin?' demi.
'Ben Zeytinli'denim... Kye kadar yolumuz bir... Heybe
ni eein stne at da rahat git!..'
'Olmaz! Ovada heybeyi eee tatrsam, koca daa bu
yk ile nasl karm?'

75
 Zeytinli'ye gelene kadar yan yana yrmler; az ko
numular, ok bakmlar; ama ikisinin de gnl birbiri
ni sevmi. Ondan sonra her pazardan beraber dnmler...
Emine arada bir Hasan'n, Zeytinli'nin alt bandaki bahe
sine urayp ona st, peynir, bal gtrm; Hasan, Emi
ne'ye dut silkivermi, kiraz, vine toplam. Bahenin orta
sndaki ayvann dibinde yan yana melip konuurlarken
grenler ok olmu. Ama Hasan'm anas bakm ki bu i
byle srp gidesi deil... Olunu nne oturtup:
'Olum, Hasan!' demi. 'Baban leli beri evin erkei sen
sin... Ben bugn varsam yarn youm... Evine bir kadn la
zm. Sana bizim kyden bir kz almak isterdim ama, yine
sen bilirsin ... Eer gnln bu yrk kzn pek sevdiyse bu
ihtiyar halimde obasna gidip isteyeyim... Gz yaklat;
zeytinden sonra dnnz yaparz... '

Hasan da hep bunu dnrm ama, bir trl iini d

kemezmi. Bakm artk beklemenin yolu yok, Emine oba
dan indii bir gn onu bahede yanma oturtmu:
'Emine' demi; 'bahar geti, yaz geti; leylekler yerine
gt! K gelip dalar yollar kar rtmeden ya sen bana
gel, ya ben sana geleyim!'
Emine'nin yz sapsar olmu:
'Ah, Hasan! ' demi, 'Kn derdi senden evvel benim ii
me kt, ayrlk gnleri geldi att. Ne ben senin kyn
de edebilirim, ne sen benim abamda ... Bu yaz byk g
nah iledik... Artk sen beni unut, ben de seni unutaym... '
Bunu duyunca Hasan'm akl bandan vm; Emi
ne'nin eline sarlm:
'Aman yrk kz, aman biricik Eminem!' demi, 'Senin
tatl dilini duyan, gler yzn gren bir daha seni nasl
unutur? Byle deme, burda kal. Sen baheye bakarsn, ben
zeytine giderim, kimseye muhta olmayz .. . '

76
 Emine ac ac glm de demi ki:
'nsan nereye giderse rzk da beraber gidermi; bunu
dndm yok. Ama ben dalym, bu ukur ovalarda
kalamam. Kynzn eli knal kzlarna katamam, se
nin iine dert olur... Kzlba kz geldi de Hasan' elimiz
den ald derler, benim iime dert olur... Yrk kz dadan
kye, adrdan eve inmemeli... Ben seni grmemeliydim...
Grdm, szne uy-mamalydm... Ama neyleyim, senin
de tatl sznle gler yzn etti bunlar... Hadi benim Sa
r Hasanm, tut ki birbirimizi dte grm de uyanm
z... Brak beni dama gideyim!'
Yanndan kalkp ku gibi umu. Hasan arkasndan
bakm kalm... "

Hacer toprakla oynayan parman eteine silerek, nce

bana, sonra ileriye, bolua bakt. Ben gzlerimi onun yan
dan grnen yzne dikmitim. Baknn hala tesiri altn
daydm. nsan ruhlarnn ince ve derin kvrntlarn btn
karmakar-kl ile anlayan ve alacak bir kolaylkla an
latan bu gen yrk kz sanki birdenbire byyvermiti.
Gzlerini evirmi, aaya, yeni yeeren aalar, taze
ekinleri, koyu yaprakl zeytinleri, yer yer grnp tekrar
kaybolan dereleri ile prl prl yanan ovaya bakyordu.
Dank siyah kalarn altnda dnceli duran gzleri,
smsk kapal ince dudaklar, tozlu ve hala biraz terli ya
naklar am dallar arasndan szan gnete parlyor; o
cuk izgilerini henz kaybetmemi olan yz garip bir ol
gunluk ifadesi alyordu.
Asalarda kalan derenin uultusu rzgarn esiine gre
azalp oalarak bize kadar geliyor, amlarn mrltsna ka
ryordu. Baygn bir kekik ve am kokusu ortal doldur
mutu. Hacer kz elini yanna uzatarak yerden kuru bir ko
zalak ald; parmaklaryla onun dilerini bkp krmaya ba
lad. Sonra ban bana evirdi, elinde ufalad kozalan -

77
trtlanna karan hafif bir sesle yeniden anlatmaya balad:
"O gnden sonra Hasan'n yz glmemi, rengi yerine
gelmemi. Gnln bir yerde elemez, azn ap dnya
kelam eylemez olmu. Pazarlara ayva, nar satmaya gider,
ne alp ne verdiini bilmeden geri dnermi. En sonunda
bir gn dayanamam; Edremit pazar gn, akam vakti
Zeytinli'nin st banda, Yksekoba'ya giden yolun ky
snda oturup Emine'yi beklemi. O gn kzn pazara indi
ini kestirirmi. Az sonra Emine yolun alt banda grn
m. Onun da yz sar, hali perianm. Hasan' grnce
yrei yanm ama, hi tnmadan oradan geip gidecek ol
mu. Hasan yolunu kesmi:
'Emine! ' demi, 'Bu dnyada gnlne kar gelen baba
yiit kmam. Ocana dtm! Deli gnln bizim ukur
kymze smazsa al beni obana gtr! Anan ana, baba
n baba bileyim; ineini sap davarn gdeyim; babanla
tahta biip keresteyi dadan srtmda indireyim. Tek beni
buralarda garip koyup gitme!..'
Emine durmu, Hasan'n yanma km, gzlerini ko
luna silmi:
'Hasan' demi, 'yreimi deldin! Ne are ki dediin ola
cak i deil. Ovada byyen dada yapamaz ... Dan su
lar serindir ama, yollar sarptr, k etindir. .. Kar altnda
odun kesmek, baheye bostan ekmeye benzemez. Benim
erim diye gtrdm adam obamzn yiitleri knama
mal!.. Ben seni bildim, artk gzme hibir yiit grnm
yor; ama anamn, babamn, akranmn yannda seni kk
dremem. Sal beni gideyim!..'
Hasan ayak diremi: 'Her ii yaparm; obanzn yiitleri
ni karde bilip ilerine koarm; eer of dersem kov beni
kyme gnder!' demi.
Emine'nin akl yatmam ama, yrei yumuam: 'Haf
taya burada bekle de cevabm al!' demi.

78
 Hafta sekiz gn, Hasan anasnn boynuna sarlm; hak
alp hak vermi; gelmiyolun bana, Emine'yi beklemi...
ok gemeden yrk kz grnm... Srtnda koca bir
uval varm, ii pamuk doluymu gibi onu beli bklme
den tarm. Hasan'n yanna gelince;
'Hasan!' demi, 'Anamla, babamla dantm; onlar da
emmilerimle dantlar. Ovalya varann, ovaldan kz ala
nn onduunu gren yok. Deli kz, deli kz! dediler. Yk
sekoba'da gnln verecek yiit mi bulamadn? Ben de:
Herkesin yiidi kendi gnlne greymi! dedim. Peki y
leyse dediler, bir sna bakalm, senin yiidin Kazda'nda
ki yrk Emine'ye er olacak adam m? Konuup kavil et
tik: Zeytinli'den krk has okka tuz aldm; bunu srtna vu
rup bir yerde durup dinlenmeden benimle Yksekoba'ya
kabilirsen haftaya dnmz olacak. Krk okka ykle
drt saatlik daa kan adama eri bakacak babayiit bi
zim obamzda yoktur. kamazsan, kaderimiz byleymi!'
Hasan bir sz sylemeden uval srtlam. Emine'nin
nne dp yrm. Ayaklar ku gibi uarm. Beyo
bas'n gemiler, bayr aa dereye inerken Emine bir
bakm, Hasan'm yznden, ellerinden su gibi ter boan
yor... Az nce genileyen yrei daralm:
'Kendine yazk etme, Hasan!' demi. 'Ver uval bana,
ben gideyim! Sen bahene dn!'
Hasan soluk solua:
'Buraya gelirken ant itim: Geri dnersem sa dnmeye
ceim!' deyip yrm. Emine'nin yrei daha da daral
m ama, aresi yok. Eski deirmeni gemiler, Sutven'in
yanna gelince Hasan durmu:
'Emine!' demi, 'Bana ettiin zulmdr! Tuzlar srtm
yakt... Dur bir soluk alaym!'
Emine:

79
 'Kavlimizde durup dinlenmek yok!' deyip yurum.
Hasan bir tatan bir taa atlayp ardndan yetimi. Az da
ha gitmiler; Hasan yine durup yalvarm:
'Emine, zalim anana babana uyup beni ok ar snadn!
Bu kadar yeter, hadi kye dnelim!'
Emine'nin yrei dilim dilim olmu da iindekini yine
dar vurmam:
'Ben sana dedim Hasan, bu dalar sana gre deil! Ver
uval ben gideyim' demi.
Hasan gayretlenmi, biraz daha yrm. Demin yann
dan geerken Hasanbouldu dedim ya, eskiden oraya Gk
Bvet derlermi. Hasan oraya geldiinde dizleri bkl
vermi, olduu yere km:
'Ah, Emine!' demi, 'Beni bo yere yaktn. Ben bu dala
ra kamayacam, gel kye dnelim!'
Emine azn ap bir sz demeden Hasan'n srtndan
den uval yklenmi, tek bana, gerisine bakmadan
yrm. allarn ardnda kaybolup giderken, Hasan
anasz kalm yavru ku gibi barm:
'Emine, obana gelemem, kyme dnemem, beni bura
larda brakp gitme! '
Emine durmu, durmu, sonra ban evirmeden yine
yoluna dzlm. Ta patlaklarn yanna gelinceye kadar
Hasan'm bardn duymu. Garip olan suyun grlt
sn bastrp:
'Emine, ben senin ardndan gelemedim, sen benim ar
dmdan gel!' diye seslenirmi.
Emine bir yerde durup soluk almadan, bir kere dnp
ardna bakmadan krk okka tuzla obaya varm. Anas ba
bas onu grnce her eyleri anlamlar. Kz uval oraya
atp yere yklm, kendinden gemi; ama daha ortalk ka-

80
rarmadan yerinden frlam:
'Duydunuz mu? Hasan beni ryor!' demi. Anas ba-
bas sormular:
'Hasan' nerde braktn?'
'Gk Bvet'in orda!'
'Kz sen deli mi oldun? ki saatlik yerden buraya ses ge
lir mi?'
Emine kimsecikleri grmez, kimseciklerin szne bak
maz, durup dinler, sonra:
'Anacm! Bak nasl ryor! Yazk oldu... Dur bir va
rp bakaym!..' dermi.

O gece zor tutmular. Obann yanndaki ormanlarda sa

bahacak dolam. Gn aarrken Gk Bvet'e inmi. Bak
m oralarda kimsecikler yok... Suyun yanndan geip gi
dermi, bir de ne grsn: Hasan'm dall evresi, koca na
rn su iindeki dallarndan birine taklm, yzp duru
yor. .. Onu oradan ald gibi koynuna sokmu... Dere bo
yunda bir aa, bir yukar koup:
'Hasanm! Ses ver de yanna varaym!' diye barmaya
balam. Her defasnda dalar talar ses verir:
'Emine, ben senin ardndan gelemedim, sen benim ar
dmdan geleceksin!' dermi.
Yemeden, imeden gn dalarda, ormanlarda, dere
boylarnda dolap Hasan' aram. Zeytinli'ye inip anasn
dan sormu. Kocakar san ban yolar, alarm.
Kyller Hasan'm Gk Bvet'te boulduuna kayl ol
mular: 'Gz yamurlarndan derenin suyu cotu. ls
kim bilir hangi kovua girip kald? Belki de sular ald de
nize gtrd!' derlermi. Emine bunu duyunca:
'Yalan!' demi, 'Hasan lmedi ki! Beni rp duruyor

81
ama, yerini diyivermiyor. Araya araya bulurum helbet!'
Anas babas ardna dmler, alp kapamlar. O bir
yolunu bulur, dere boyuna iner, Hasan'a seslenirmi. Gk
Bvet'in yanndaki kayalara oturur, komalar dzer sy
lermi. Bir gn anasna:
'Hasan bana yine seslendi; bugn beni Gk Bvet'te
bekleyecek. Bu sefer salam kavilletik, gayr kavuaca
z!' demi. Anas:
'Amann kzm, neler oldu sana?' diye alayp dvn
m. Kz bir yolunu bulup ortadan kaybolmu. Akams
t oradan geenler Emine'yi Gk Bvet'in yanndaki koca
narn dalnda, Hasan'n evresiyle asl bulmular."
Hacer kz kara gzlerini yzme dikerek:
"te Gk Bvet'e o zamandan beri Hasanbouldu di
yorlar; koca nara da Emine nar derler. Hadi, ge olma
dan yolumuza gidelim!.."
Akam yaklat iin aadan doru derenin uultusu
daha ok duyuluyordu. Kalkp yrmeye baladk. Gne
Sarkz'n arkasna girmi, bulunduumuz yeri birdenbire
artan serin rzgarlara brakmt. Eteklerine kadar am,
oradan denize kadar zeytin ormanlaryla rtl olan Kaz
da'nm bu yamacnda saatlerce sren bir akam balam
t. Gne bin yedi yz metrelik dan arkasna adeta vak
tinden evvel saklanmakla, gnn bu en gzel zamann
sanki isteye isteye uzatyordu. Midilli tarafndan esen bir
rzgar krfezin girinti ve kntlarnda krlarak boyuna
yolunu deitiriyor, sularn zerinde ayr ayr taraflara ko
uan dalgacklar meydana getiriyordu. Gnein, Madra
Dalar'nn stndeki bulutlara vurarak onlar kzllat
ran ve oradan tekrar denize akseden son klar, baka
baka istikametlerde kran sularda trl renkler yarat
yordu. Dan eteklerine sralanan ve bazan hemen n
mze kadar ykselen tepeler, birbiri stne ylm ka-

82
ranlk bulut kmeleri gibi grnyordu. Daha uzaklarda,
Ayvalk'n karsndaki Cunda Adas'nn alak tepeleri,
Kazda oralara siper olmad iin, hala gnein krmz
klar iinde yanyor; biraz daha arkada, Midilli'nin o ta
raflara kadar uzanan kollarna karyordu. Rzgar amla
rn dallarnda uulduyor, nmde giden Hacer kzn etek
leri ve ince rl salarn ne doru savuruyordu. Saatler
ce beraber geldiimiz bu kzn ne kadar gzel, ne kadar
ahenkli bir yry olduunu ilk defa fark ediyordum:
Olgun bir buday tarlasnda ilerliyormu gibi hafife dizle
rini kaldrarak ve ban ileri geri sallayarak adm ahyor; i
menlerin ve renk renk ieklerin stne plak ayaklaryla
basarken vcudunun arl olmad hissini veriyordu.

Yanma sokuldum:
"Hacer kz" dedim, "Emine'nin Gk Bvet'te oturup sy
ledii komalardan bildiin var m? Obaya varmadan ba
na bir tanesini syleyiver!"
Durdu. Gzleri, etrafmz saran manzarann ve biraz
evvel anlatt hikayenin iinde kaybolmu gibi byk ve
dalgnd. akaklarnda, tozlarla karp sonra kaln izgiler
halinde kuruyan terlerin izleri vard. Derin derin nefes al
yordu. Bu anda onu, etrafn saran tabiattan ayrmaya im
kan yoktu. Akamn loluu iinde topraktan, ieklerin
arasndan frlayp byy-vermi bir mahluk gibiydi. Ya
vaa dudaklarn oynatt:
"Sana Emine'nin bir komasn okuyuvereyim!" dedi.
"Hasan'na kavumadan az nce bunu sylemi derler!.."
Biraz dnd; gzleri kapal ilave etti:
"Kim bilir . . . "
Sonra arkasndaki am aacna srtn dayad, heybesini
sa omuzundan yere drd, gzlerini yere dikti; hafif,
fakat tyleri rpertecek kadar ili bir sesle u komay

83
okudu:

Uzaklardan sesin aldm;

evreni derede buldum;
Nereye gittiin bildim,
Hasanm arkandan geldim.

Sar kahkll, dal b oylum;

Saz benizli, ayva tylm;
Tatl szl, melek huylum,
Hasanm ardndan geldim.

Kyden, obadan koulan,

Duru sularda boulan,
Toz kpk o lup dalan
Hasanm ardndan geldim.

Sarp dalara getirdiim,

Kavumadan yitirdiim,
Ak kefensiz yatrdm
Hasanm ardndan geldim.

Emine 'yi yasl eden,

Kerem olup Asl eden,
Da ta sesli eden
Hasanm ardndan geldim.

1942

84
 HOMEROS'U GOREN
ZEYTN AGACI
Ahmet Uysal

B en bir zeytin aacym. Denize kys olan bir dan

eteinde yayorum. Bir yanmda da da ykselirken, te
yanmda Ege denizi uzanyor. Gvdemin iinde kocaman
bir oyuk var. ok yalym. Belki de iki bin yan oktan
getim. Gvdemdeki oyuk, yz yllar iinde daha da geni
ledi. Karl, frhnal gnlerde tilkiler, sansarlar snr oyuu
ma. Bir yl ok rn, bir yl da az rn veririm. Byle olma
snn bir nedeni var. Dallarda zeytin oksa bunun ad, halk
arasnda "var yl" dr. Zeytin yoksa, ok azsa, buna da "yok
yl" denir. Kyller, rnm yere srkla vurarak indirir.
Bu yzden krlan dallarn, ertesi yl meyveye duramaz. K
rlan dal yapraksz kalr. Yapraksz dala kular yuva yapar
m? Kularn, yalnzca karn doyurmak iin dallarma kon
masna ok zlrm. Srck kular ekirdeklerimi, da
lara, ovalara tar. Bylece fidanlarm, her yerde oalr. Za
manla kocaman zeytin ormanlar oluur. te benim en b
yk sevincim budur. oalarak, yzyllarca yaayabilen bir
canl olduumu bilmek, bana btn sknhlarm unutturur.
Yzyllar iinde savalar, depremler, sel basknlar, yangn
lar grdm. ok souk geen k mevsimleri yaadm. Aa
lar deviren byk frhnalara gs gerdim. Kendimi topar
lamam zor olsa da, sonunda ayakta kalmay baardm.
Neyse ki, ok gzel gnler de yaadm. Aradan geen
yzyllar bana o mutlu gnleri unutturamad. Troya Sava
'na yanan yreim, Homeros'un glgeme oturmasyla se
rinledi. Homeros, bu topraklarda yetien ozanlarn babas
dr. Onun yazd "lyada" adl destan, ok nemlidir. lya
da, Troya Sava'nn belgesi gibidir.

85
 Zeytinlerin kararmaya balad gnlerdeydi. Homeros,
yanma geldi. Meyvelerimi gzden geirdi: "Yeil krma
zeytini ok severim" dedi. ri zeytin taneleriyle doldurduu
torbasn bir tan zerine yayd. Baka bir tala da torbaya
vurdu. Krlan yeil zeytin tanelerini, yarsna kadar su dolu
bir toprak mlee aktard. Sulu zeytine, bir avu kaya tuzu
ekledi. mlei gvdemdeki oyua koydu. "Bu nimete gz
kulak ol, dedi. Birka gn sonra, taze ekmekle gene buraya
geleceim."
Aradan bir hafta geti. Krma zeytinlerin acs, suya szd.
Homeros, yannda bir arkadayla geldiinde gne tam te
pedeydi. Yenecek kvama gelen taneleri, geni bir toprak a
naa aldlar. zerine zeytinya dktler. Taze ekmei zey
tinyana batra batra yediler.
Yemekten sonra Homeros, arkadana lyada adl desta
nndan, Troya Sava'yla ilgili blmler okudu. Destann g
zel dizeleri uzun yllar belleimde kald. lyada'nn aklmda
kalan byk bir blmn, sanrm iki yzyl nce unut
tum. Gene de Troya Sava'nn konusu belleimde duruyor.
Bilmem, lyada destan bugnlere kald m? Kaldysa, o
gnk dilden bugnk dile evrildi mi? Her neyse, ben ge
ne de, belleimde kalanlar anlatmak istiyorum size:
Eski dnemlerde masallara, sylencelere ok nem veri
lirmi. nsanlar, doa olaylarna bakarak, yzlerce tanr ol
duunu hayal etmiler. Bu tanrlarn heykellerini yapmlar.
Resimlerini izmiler. Homeros gibi ozanlar, yazarlar da bu
tanrlara nem vermi. En byk tanrnn ad Zeus'mu.
Tanr Zeus'un oullarndan Dardonos, Semendirek adasn
da yayormu. Denizin ykselmesi sonucu aday su bas
m. Dardonos, bir salla Anadolu kysna ulam. Aradan
yllar gemi. Dardonos'nun torunlar Tros, los, Laomedan
Troya ehrini kurmu.
Troya Sava'ndan nceki yllarda, ehrin kral Priamos
adnda biriymi. Kraln Hektor ile Paris adnda iki olu var-

86
m. Kralie Paris' e gebeyken, bir rya grm. Rya yorum
cular, doacak ocuun Troya'nn yok olmasna yol aaca
n sylemi. Kral da doar domaz Paris'i, da dana gtr
m. Bir obana brakm. Aradan yllar gemi. Paris, yak
kl bir delikanl olmu. Ad dillerde dolamaya balam.
Sylenceye gre, bir gn tanrlar, len masasnda ele
nirken, kavga tanras Eris, masaya bir elma brakm. El
mann zerinde "tanralarn en gzeline" yazyormu. Ze
us, gzeller olarak anlan Hera, Athena ve Afrodit'i da
Dana gndermi. gzelden en gzelini semeyi de Pa
ris' e brakm. Paris'in elmay verdii tanra, gzellik yar
masnda birinci olacakm.
gzeli karsnda gren Paris, karar vermekte zorla-
nnca iri gzl Hera:
"Elmay bana verirsen, Asya krall senin olur," demi.
Gk mavisi gzl Athena:
"Beni seersen, seni dnyann en yiit savas yaparm,"
demi.
Ak gvdesi sedef gibi parlayan, deniz kpnden do
mu, dudaklarnda sevgi akan Afrodit:
"Beni seersen, ben de sana en gzel kadnn sevgisini ve
ririm," demi.
Paris, elmay sevgi tanras Afrodit'e uzatvermi. Bunun
zerine Hera ile Athena Paris' e ok kzmlar. Onu yakalamak
iin kovalamaya balamlar. Paris, soluu Troya'da alm.
Kral ve kralie, oullar Paris'in Troya'ya dnmesi onuru
na byk bir enlik dzenletir. Ama Paris, en gzel kadn
aramak iin bir tekneyle Ege Denizi'ne alr. nk en g
zel kadn, Sparta kral Menelaos'un kars Helena'dr. Paris,
Sparta'ya gider, Helena'y kararak Troya ehrine dner.
Bunun zerine, Menealos'un kardei Agamemnon komu
tanlndaki ordu, binlerce gemiyle, Troya nlerine gelir. On
yl sren bir kuatma balar. Troyal byk sava Hektor,
teke tek yaplan vurumada, Petroklos' ldrr. Ail, Petrok-

87
los'un cn almak iin Hektor'la arparak, onu ldrr.
lsn sava arabasyla srkler. Paris, ok usta bir oku
dur. Ail'i, en zayf yeri olan topuundan vurarak ldrr.
Troya'y ele geiremeyen Spartallar hileye ba vururlar.
nce onlarn nemli tanras Athena'nn heykellerini krar
lar. Gene sava kazanamazlar. Sonra da gemi bykln
de bir tahta at yaparak ehir kapna brakrlar.
Homeros, tahta atn ieri alnmasn yle anlatr:
Aln ieri tahta at,
Athena'ya gtrn,
Zeus'un kzna armaan olsun.
Btn genler komaya balad,
Evlerinden frlad btn yallar,
arklarla, sevin lklaryla
lm Troya'ya aldlar.
Tahta at ieri alan Troyallar, byk bir zafer enlii d
zenlerler. Gece yarsndan sonra, tahta atn iinde gizlenen
savalar, kale kapsn aarlar. ehir yaklr, yklr. Kadn
lar gemilere gtrlr. Geriye kalanlar ldrlr. Helena,
eski sarayna getirilir.
Troya ehri, yzlerce yl toprak altnda kaldktan sonra,
yaplan kazlarla ortaya yeni yeni karlyor. Dou kapsn
daki parkta bir tahta at duruyor. Gezmeye gelenler, at ilgiy
le inceliyor. Troya Sava'nn izlerini bulmaya alyor. Be
nim byle yal bir aa olduum bilinse, gvdemde kalan
eski izler aratrlrd. Belki de Homeros'u grp grmedi
im sorulurdu. da'nn teki sylencesini de anlatmam is
terlerdi. Sarkz sylencesini benden daha iyi kim bilebilir.
Troyallar' dan baka, pek ok uygarlk grdm. Firigleri,
Fenikeliler'i, Cenevizliler'i, Bergamallar', Lidyallar', Ro
mallar', Seluklular', Osmanllar' tandm. da dann
ad, zamanla Kazda olarak anlmaya baland. Bunun da
nedeni kaz oban Sarkz'la ilgili sylencedir. Bu sylence
yi bir de ben anlatacam size.

88
 Bilinir ki, bir zeytin aac bin yl yaayabilirmi. San
rm, bin yan oktan getim. Yaadm olaylar, size
verdiim bilgiler de bunu gsteriyor deil mi? Anadolu' da
kurulan uygarlklara tank olduum iin kendimi hep ans
l sayarm. En son grdm uygarlk Osmanl uygarldr.
Trkmenlerin Toroslar'dan da'ya getiriliini, daha dnm
gibi anmsyorum. Padiah Fatih Sultan Mehmet, byk bir
donanma kurmak istemektedir. Edremit Krfezi bu i iin
ok uygundur. da Da am ve sedir ormanlaryla kapldr.
Gemi yapmnda gerekli olan keresteyi dadan ancak Trk
menler indirebilir. Fatihin buyruu ile Toroslarda yaayan
kyller da'ya g ettirilir. Zamanla, eski tanrlarn dolat
bu dan eteinde, yeni bir kltr doar. te 'Sarkz Sy
lencesi', bu yeni kltrn rndr.
Bugn, ad Ayvack olan yrede kzyla birlikte Clbak
Baba adnda bir oban yaarm. Clbak Baba iyi yrekli, a
lkan, doru szl bir adamm. aramak iin gittii G
re'nin halk onu ok sevmi: "Srlerimizi otlatmay kabul
edersen kymzde yerleebilirsin," demi. Clbak Baba,
obanl kabul etmi. Can sklmasn diye Sarkz' a da on
iki kaz alm. Baba kz, k mevsimini dan eteinde, yaz
mevsimini de da'nn doruunda geirir olmu. Clbak Ba
ba, mevsimlerin deitiini, koun boynuzuna dolanan y
landan anlarm. Byle byle yllar gemi. Clbak Baba ya
lanrken, Sarkz serpilip gelimi. Ayn n drd gibi gzel
bir kz olmu. Bu arada baz olaylar, babayla kzn, doas
t gleri olduunu dndrm insanlara. Yaz scaklar
bastrnca , btn obanlar srlerini ardaklara kapatrm.
Ama, Clbak Baba'nn srs, bir bulut glgesinde krlarda
otlayp dururmu. Bir gn, Sarkz'n kazlar, dan te y
zndeki Agonya Ovasna kadar umu. Tanklara baklrsa,
kazlar ekine, meyveye byk zarar vermi. Zarara urayan
halk, Clbak Baba'ya gelerek, kazlardan ikayeti olduunu
sylemi. Sarkz, hemen tatan byk bir avlu evirmi.

89
Kazlarn, bu avludan dar kmalarn engellemi. Bugn
bile o avlu talar yerindedir. Orann ad da "Kaz Avlusu"
dur. Artk iyice yalanan Clbak Baba, ibadet iin uzak bir
lkeye gider. Sarkz, kyde gvenilir insanlar arasnda ka
lr. Gzeller gzeli Sarkz'la evlenip yuva kurmak isteyen
genler oktur. Sarkz, onlara dnp bakmaz. O, kazlaryla
dalarda yaamay seer. Aylar sonra kye dnen Clbak
Baba, yaplan basklara, karlan sylentilere dayanamaz.
Biricik kzn ldrmeye karar verir. kisi birlikte dan do
ruuna kar. Clbak Baba, kzn ldrmeden nce arnmak
gerektiini dnr. Sarkz' dan abdest almak iin su ister.
Sarkz, kolunu uzatarak Ege denizinden bir tas su doldu
rur. Babas, tuzlu suyu beenmeyerek tatl su istediini sy
ler. Sarkz, topraa eliyle dokunur dokunmaz, bir kaynak
tan tatl su akmaya balar. Clbak Baba, kznn ermilere
kartna inanarak, onu ldrmeyi dnmez. Oradan
uzaklar. Sarkz, yalnz ve zgndr. Srye glge yapan
bulut bile uzaklap gitmitir. Daha sonra oraya gelen o
banlar gen kzn lsn grecektir. Bugn orann ad, Sa
rkz Tepesi' dir. Bu sylence, Trkmenleri birletiren nem
li bir kltr rndr. Sarkz' unutmayanlar, her yl Aus
tos aynda da'nn doruuna karak tren yapar.
Ben bir zeytin aac olarak, sylenceyi ancak byle anlata
bildim. Bilmem, hounuza gitti mi? Bir insan olsaydm, nce
Tahtakular kyne giderdim. Orada Trkmenlerin ah
mzeyi gezerdim. "da iftlik Evi"nde bir gece yatardm. Sa
bah erkenden, yryerek da'nn doruuna kardm. Orada,
nce 'kaz avlusu'na girer otururdum. Sarkz'n obanlk yap
t kazlarn, avluya girdiini hayal ederdim. Sonra, Agonya
toprana adm atardm. Tpk Sarkz'n kazlar gibi . . .
Ben byle gzel eyler dnrken, inanlmaz olaylar
geldi bama. Denize kys olan topraklara duyulan ilgi b
yd. Yerden mantar biter gibi yazlk evler ortaya kt. Ca
navara benzeyen bir ara, beni kklerimden koparmaya a-

90
lt. Direndim. Benim direnmem ie yaramad. Ama, evre
ci dostlar, bana yardma geldi. "Bu aa bin yllarn aacdr,
onu yok edemezsiniz," dediler. Daha ilginci Trkmen dost
lar, gelip dallarma bez balad. Bylece ben, kutsal bir aa
oldum. Kutsal aaca dokunulur mu? Aralar yanmdan ge
erken yol deitirdi.O gnden sonra nem kazandm.
nm drt buca tuttu. Kutsal zeytin aac olarak, umarsz
dertlere umar oldum. Dallarn srkla krlmadndan, her
yl rn verdim. 'Yok yl' bile benim iin 'var yl' oldu.
Bu olayn arasndan yllar geti. ehirler aras yollarn ya
pm almas balad. Yeni yol, beni de ortadan kaldracak
biimde dzenlenmi. Bu yzden lkenin gndemi deiti.
Aylar sren bir tartma balad. evreciler, doa bilimcile
ri, airler, benim koruma altna alnmam istiyordu. Bir air
gazetelere duyurular yazd: "Troya Sava'nn tek tan
olan, dnyann en uzun mrl aacn yok edemezsiniz.
iirin byk babas Homeros, lyada'y onun glgesinde
yazmtr. O barn, insanln simgesidir."
Trkmen dostlar, glgemi dikili talarla donatmay dene
di. Geni gvdemdeki oyukta, bir evliyann barnd sy
lentisi karld. Her gn evremde "hayr yemekleri" yenil
di. Glgemde semah dnld. Dnyann her yanndan beni
grmek iin gelenler oald. Benim bulunduum tepeye
ak hava mzesi yapma almas balatld. O evrede ok
bulunan yontulmu mermer talar, zm ve zeytin ezme
havuzlar tand.
Artk ben de 'Troya'nn Tahta At' kadar nlydm.
Adm Homeros'la birlikte anlyordu.
Yol yapm kesintili de olsa, sryordu. Aalar, bitkiler,
yaplar ortadan kaldrld. Deniz kysna duvar yapld. u
kur blmler dolduruldu. Yol canavar dediim aralarn
sesi, yakndan gelmeye balad. Artk sonum yaknd.
bin yl yaadktan sonra, kklerim topraktan koparlacakt.
Keiler, yapramn tadna bakamayacakt. Srck kular
daa taa ekirdeimi ekemeyecekti.

91
 Sonunda korktuum bama geldi. Trkmen dostlarn di
renmesi, airlerin bildirisi ie yaramad. Kocaman bir grey
der, beni topramla birlikte srkleyip bir uuruma yuvar
lad. Canl kalmama ardm. Dalm, yapram yerindeydi.
Yalnzca gvdemdeki oyuk toprakla dolmutu. Belki de
canl kalmam geici bir durumdu. Umutsuzluk iinde bir
ka ay geirdim.
Sonunda, yerim bir daha deitirildi. Bu kez kklerimin
ou koptu. Gvdemin bir blm krld. Ana dallardan bi
ri benden ayrld. Her yanm yara bere iinde kald. Gzleri
min nnden, bin yllar iinde yaadm olaylar geti. Tro
ya Sava'n, Homeros'u, nedense daha ok dndm. Tro
ya' daki tahta at, bulunduum yeni yerden gremedim. K
tm yakmasalar, oraya, tahta atn yanna gtrseler se
vinirdim. Bir mzede olmak, gzme lmszlk gibi g
rnyordu. airler neredeydi? Trkmen dostlar, neden ha
yr yemekleri piirmez olmutu. Dallarma bez balayan ka
dnlar, gelinler neden grnmez olmutu? Benim yerimden
sklp atlmam, onlar dnyaya m kstrmt?
Artk eskisi gibi duyarl deildim. Olup bitenlerin yoru
munu yapmakta gecikiyordum. Bana, kular da uzaklardan
haber getirmeyi unutmutu. Serinlik oluturan glgem yok
tu. Hayvanlar barndran oyuum ortadan kalkmt. e
yaramayan bir aa olmak ac veriyordu bana.
Bu arada, ktklerle ilgilenen bir ressam yanma geldi.
Her yanm uzun uzun inceledi. Yam hesaplamaya alt.
Yeil yapraklarm olsayd, onunla syleirdik. nce dallarn
krlmasayd, dostluk elini uzatrdm ona. Hi konumasak
bile, ressam benim gizli dilimi zmt: "Biliyorum zeytin
aac, dedi, adm gibi biliyorum. Sen lkenin toprana kk
salm en nemli aatn. Seni yok edemezler. Gelecek ku
aklardan saklayamazlar. Seni sanat evinin avlusuna taya
cam. Orada, ikimiz birlikteyken daha mutlu olacaz. Bu
na sen de inanyorsun deil mi?"

92
 oktandr, azmda dilim yok gibiydi. Sesim artk, kuru
dallarma vuran poyraz yelinin sesiydi. Ressam, bir yandan
bu sesi dinlerken, bir yandan da resmimi yapyordu. Belki
on ayr resim yapt. Sonra bana verecei biimi bulmaya a
lt. Gnlerce gvdeme yaslanarak yanmda kald. Geceleri
yanmda uyudu. Sabahlar gzn aar amaz bana bakt.
Bin yllar iinde, Homeros' tan sonra, benimle byle yakn
dan ilgilenen ikinci kii bu ressamd.
Troya ehrini grdm tepeden ayrlacam sezmitim.
Homeros'un sava sonunu anlatan dizelerini anmsadm:
Troya yok artk, o yce ehir yok.
Artk alevler kald yalnz arkada.
Tozlar ykseliyor,
Toz mu bu, duman m yoksa?
Hoa kal ocuklarmzn doduu lke,
Hoa kal yce ehir, yce Troya.
Beni bir kamyona yklediler. Ressamn szn ettii sa
nat evinin avlusuna koydular. Ressam haftalarca zerimde
alt. Gvdemle dallarm, sonunda bir ata benzetti. G
renler, ktk ata, hayranlkla baktlar. Ressam adm "Ho
meros At" koydu.
Avlu duvarna, Troya Sava'yla zeytin aac hakknda
yazlm iir panolar ast.
Savata, topuundan vurulan Ail, lmtr. Arabasna
koulu atlar, Ail iin alamaktadr. Homeros, lyada adl
destannda bu grnm yle anlatmaktadr:
"Gzel arabalaryla duruyorlard kprdamadan
Duruyorlard balar eik,
Gz kapaklar altndan yalar akyordu scack
Gz yalar topraa damlyordu,
Atlar alyordu arabaclarnn zlemiyle"
Bu panonun yannda baka bir airin dizelerine yer veril
miti. Ege toprann bu airi, hi kukum yok, Homeros'un

93
torunlarndan biridir. Zeytin aac iin yazd iir, byle d
nmeme yetiyor. Ressam, ok sevdii bu aire hep: "A be
Kozbeyli Hseyin!" diye seslenir. Ondan ald dizelerin alh
na da "Kozbeyli air Hseyin" yazmaktan kendini alamam.
"Ey insanlar
Sizden bir dileim var:
Uzatmayacaksanz birbirinize
Krmayn dallarm."
Zeytin aacnn dallar, barn simgesidir. Onu bir baka in
sana uzatmak "gel seninle bar iinde yaayalm" demektir.
Daha pek airin dizeleri, nl yazarlarn szleri arasnda
olmak, beni sonsuzlua ulatrm gibiydi. Sanki o ta avlu
da bin yl daha yaayacaktm. evrem, el sanatnn dei
ik rnleriyle donatlmt. Tahta kaklar grenleri by
lyordu. Osmanl dnemini yanstan minyatrlere, nl
ressamlarn tablolarna bakmak aclarm dindiriyordu. te
o yzden kendi ykm anlatmaya baladm.
Ressamn beni dinlediine, szlerimi yazdna inanyo
rum. ykmn yazlmas, onu ocuklarn da okumas en
byk dileimdir.
Ressam, benim bulunduum avluya alan bir odada ka
lyor. Odann kapsn da her zaman ak tutuyor. Sanrm,
sesimi duyabilmek iin byle yapyor. Duvara, beni yatar
ken grebilecei bir de ayna asm. Yataa uzannca benim
le gz gze gelmi gibi oluyor.
Ta avlu zamanla bir mzeye dnt. Zeytin retimiyle
ilgili pek ok ara gere, avluda yerini ald. Kelere zeytin
ya kpleri konuldu. Bu kpler, ok eski zamanlarda, top
raktan yaplmt. Sanki bir masaldan kp gelmi gibiydi.
l aralar, mengeneler, sabun yapmnda gerekli olan
maddeler ve bir de "hrsz." Bu arala, l aracna fazla ko
nulan ya geri almyormu.
Beni ve mzeyi grmeye gelenler arasnda, lkenin en ta
nnm yazarlaryla da tantm. Homeros'un oullarndan bi-

94
ri olduuna inanlan Yaar Kemal, benimle bir fotoraf ektir
di. Bu aacn roman yazlmaldr, demesi, benim en byk
dlm oldu. Yaar Kemal yazmasa bile, gn gelir Homeros
oullarndan biri romanm yazar. imdi bu umutla doluyum.
Belki de yazlacak romann ad: "Troyal Zeytin Aac" olur.
Mutluluk duyduum olaylarn en nemlisi, ocuklarn
beni grmeye gelmesiydi. ocuklardan biri, orackta yazd
bir yazy gvdeme ast. Ne zaman canm sklsa, o yazy
okuyorum. Bir zeytin aac olmann sevincini yayorum.
ocuun yazdklarn ezbere okuyabiliyorum:

"Sevgili zeytin aac! Seni grebilmek iin ok uzaklardan

geldim. rendiime gre, Troya Sava, gznn nnde
olmu. Homeros, lyada adl byk destan yazarken altn
da oturmu. Anadolu'da yaayan pek ok uygarla tank
olmusun. Bunlar renmek beni ok duygulandrd. Sana
bakarken, ilk alardan gnmze kadar ayakta kalm bir
kaleyi grm gibi oldum. Sanki, senden rn toplayan o
cuklarn elleri elime deiyordu.
Ressam, sana ho bir biim vermi. Uzaktan baknca tahta
ata benziyorsun. Bu, Troya Sava'nda ad geen at olmal.
Bunu dnrken Hektor'u, Paris'i, Ail'i hayal ettim.
nmden, ipek eteini sryerek Helena geti sandm.
Seni yetitiren bu topraklarda doup bydm iin
gsm kabaryor. Benim dedem de tpk Hektor gibi, a
nakkale Sava'nda arparak lm. ki olay yan yana ge
tirmek beni ok duygulandrd.
Sevgili zeytin aac, bana bunlar dndrdn iin te
ekkr borluyum. Bu ta avluda, dilerim daha uzun yllar ka
lrsn. ocuklara gzel eyler dndrrsn. Zeytin aala
rna olan, saygm ve sevgim hep srecek. Sonsuza kadar. . . "
Bu yazy okuduktan sonra, dnyaya bakm deiti. Ta
avluya yeniden kk salm gibi oldum.

95
 NDEKLER

Kazdalar stne 3
Memleketimin Efsaneleri / Gzin Osmanck 5
SARIKIZ EFSANES 9
Bir Sarkz yks 11
KAZDAGI MASALLARI 25
Devenin Arkadalar 27
alkann Talihi 29
Kazdal Deli Kz 31
Tanrann Kpekleri 35
Fesleenci Kz 37
Bilginin Deeri 39
Kularn yks 47
Byl Ayna 51
Kaz Gndersem Yolar msn 57
Adatepeli Bilmece Kz 61
Tuzla Yokuu 63
Hasan Bouldu / Sabahattin Ali 67
Homeros'u Gren Zeytin Aac / Ahmet Uysal 85

RLER
Koca Bir Troya Dnya / Baaran 26
da Duas / Ahmet Uysal 34
Sarkz Mermerleri / . Bedrettin Uakl 45
Sutven / Mustafa Seyit Sutven 60
Bir Uygarlk yks / Hseyin Cahit 66

96