SAMUEL NOAH KRqMTR

aoa
SUMERTERIN
KURNAZ TANRISI
ENKI
 samuel Noah KEmer ' John R. Maier
. stnrrl.tfl Krr@ TdMe E fti
Myrhs oJ Enhi. me CraJE God

O Oxlord UniveEny Pres, lnc. New York, N Y, U S.A.,1989

@ Kabalq Yaylneli, lstanbuL 2000 Samuel Noah Kramer

Binnci Baem: Karm 2000
John Maier
K"pak Dtrze serdar Bal

Yry1ma Haztrlayan: M$rafa Krp$oglu SUMERLERIN

Bash: Yayladk Ma$aasr
MtlceLlir: Yedigun Mncellitbanesi
KURNAZ TANRISI
KABALC] YAYINEVI
Himaye-iErlal sok. 8-B cagaloghl 34410 ISTANBUL
ENKi
-pt !02 t_r s)o 85 86 t-rk! r0212\. 1610s
Ceviren: Hamide Koyukan

KU]UPHANE BlLGl (ARN

catalogin8'in'Ptrblicaton Dara (cl?) {
Knmer, sanuel Noah - Maie., John R.
SrrDdledtr Krnrdl fdrfls Er*i
I Enki (sunerEnnst 2. Snmer dili - MetinLer \t Glinler
4 Akld dili Merinler \t eevirile.
lstanbuLr Kabalcr Yay'ne{, 2000
lsBN 975-8240 33-l
@**'t^t,**
\
 ICINDEKLER

GIRI5, 7
Millv ve Helen'e
I, B6LOM
Enki r NinhuMg: Somer Gnnet Miri, 49

2. mLUM
Enki w NinrMh: lBnn YaatftF\ 66
3 EOLIrrL'l
Enki ve Inanna: Yerynztutu r'e Xohorel SoreClerinin Duzenlenmesi, 8.1

4. BoLllM
lMnna ve Enki: Uygarllk sanadrnnm Eridu dan Uruk a Akan[9\ 125

5. BOLUM

Enki !e Eridu: su,tadnsnm Nippurh Yolculugu. r49

6. BOLI'M
Muanma! Enki, 163

7. BOLUM

Ynce Botdoi, 218

8. BOLIJM
Enki Gleneginin Gncn, 270

9. BOLUM
Kacak Tdnrun lzleri, 320
10. BoLUM
Mit ve Edebilic Enkihin Yeri. 374

K6aitmalar, 4?7

D Sorrkce, 429
Dizin,441
 Girig

George Steiner ceviri kuramr uzerine yazdrgr kitabrna pek yerinde

al^nk AJtet B6bel lBa\lden Sonra) adnr verdi. Bu eal{m61nda srei-
ner, "djller ieinde ve arasrnda, insan ileti;imi geviriye esitlir"i tjLzeri
ne basarak soyliryordu. StmeAein K ma4 Tanns Enhi bir eeviriler ki
tabrdrr ve diger eeviri kiraplarrndan daha fazla Babil'in sonucu oldugu
gdzden kaemamahdrr. Bu yandan -orrak bir dil ve ortak bir knltrirti
payla$Armr- bize en yakn kieilerce gonderilen mesajlan tam ola-
rak ve ayrrnrrlanyla anlayamayrz. Oyleyse i,r, b^zen de ddn binyli
once yazrlmrs karna5rk edebi eserleri anlamay nasd umabiliriz -
ozellikle de gtrntimuzde bilinen binlerce dil ansrnda hiebir akrabasr
b lutumyanstimerce sdz konusu oldugunda?
Di8er yandan, diller arasrnda eelirinin {eviri teriminin genel an'
lamryla yazr tarihinde erken karsrlaerlan bir sorun olnasmdan bir
awne payr qrkarabiliriz. Bu knaplaki edebi eserler Silnerce, Akadq
!e Hirirc olm:k trzere iir kadin dildedLr. 1O uEnncu binyidan iriba
ren, Mezopotamya'nn yazman okl larr eevirj sorunlan ilzerine eals'
fl. Yazmanlar iki dilli, hatta iir dilli sozlukler hazrrladrlar. Aynr dil
ailesinin bile iiyeleri olmayan dillrdeki bieimleri elitlemeye ugrastr-
lar. Bir sozciLgun soyteniri ile yazn4r arasndaki uyumsuzluklan bite

lO Lietrncn binyrlm Sumerlerinin, "Enki nin Ndn-I ltu denilen

kendi Babil dyklsti uyarlamalarr vardr (burada 7. boljLmde sunulmu:-
AJ tur). Oykri bapl barna bir biryndtrr (bir ndttl{uD) lnsanlann yrlan,
aslan ya da yabani kopek korkularrmn olrnadrlr ve tek bir insan dili-
 ITJMERLERIN (URNAZ TANRISI ENK
n'n oldtrgu blr Ahrn Cagdan soz eder. Bu uyum( Irozan "Ekismecr,'
Enki adL rann)dr. "Agrzlanndaki sdzu degigrirdi, .cekirme ko)du ,
Bu hiq umulna.Lk bir harekertir, sunkn Enki, Sumerlerin raprndrgr
yiizierce lann ieinde, insanlgrn koruyucusu olamk ancLklarr rek tan-
nYd,.
Snmellenn Kt(naaTannn Enfti, dunyann en eskr edebiyarndan ya
prlan eevirile.rn kilabrdrr. ciiney Mezoporamyada, b$iLnktL gLrny
lrak bdlgesi, kNulmug kadim Sumer Enkiyi, pameonun en y|Ll(sek
derecesini olusrrmn don ranl ve ranlsadan biri otarak kabul ederdr.
Aerklanacak nedenlerden dolayr, Siimelin n bnemli nirleri muam-
mah Enki rzerinde yolunlarm$u Enki yararrcr bir ramydri ana ran-
reayla bi.likte SiLmerlerce bilinen eyrenln biiyuk boliimirne, koknle,
ri kimi mirlere konu olan birkaq garip yara k .La dahil, o biqim yer
misti Kozmosun duzenli iFleyirini saglayan "ozlete !e kaderlefe
haknn oldtrglr dtsirnLrlurdu.
Enki, guney Irak re Basra Korfezintn barakhklafl yak rnda bulu-
nan ana kirh merkezi Eridu)la ozdeglesrinlmirri. 'ya9an sulan ha-
yatln kortrnmasr irin elzem olduklaflndan, yeralu sulafl ! sulu dip
siz derinlik in tanr$ Enki a)nr zamanda bir bereker ligiLruydu ve
miller, ornegrn, buyuk rrmaklrfl haya! veren ersuyuyla doldurmasrnr
!e halkr kuLsamak iein kanaliarda yolculuk ehesini iEeriyordu.
Enkinin diger tannlada ozellikle de Lanncalarla- oian rarrqma
lan pek eok oykrinun konusudur. BL,nunla birlikre Enki, kavsalannda
asla bir savaiel olarak anlarrlmaz. YanFmalar hemen her aman kur-
nazlk !e buyrr denemeleridir.
Guntlmtlze rlasmD Slimer meiinl.inden Grkar an Enkr portrsi
oldukea rnuammal, mantrk drgr re aykrndrr. Millere yay an ilahiler
!e ilahi trri,nden pasajlarda orneg,n, Enki, tannlarrn eok akrlh, her
CIRIS
seyi bilen onde.i, bilge bir danDman, degerli bir dosr ve gdnene !e
basafllan iein dirimsel her 9e)'i sagladrgr insanlgrn cdLnen lelinime-
ti olarak yircelLiimii ve oviilmiiFriir. Enki grizel sanallarn !e anaaF
lann becerikii bir ustasrdrr. Belagar ustasrdrr, vararrlan her seyrn adr
nr bildlrrr. Abzu'nun kralr, yazgrlan belirleyendir; degerti raelerin
(degisririlenez, sisenilir, evrensel yasalar - bkz. 3. bolLim) idarecisi
ve dagrtrcrsrdri denizlerin ve nmaklann nesesr ve dehseridir; ulhenin
etendisi!e biltiln iLlkelerin babasrdri rannlann agabeyrdtr. Hepsinin
olesinde, en1irleri sorgulanma,vandrr.
Ote yandan, mirlerde bu erklleyicj glicler, unlu nirelikler ve usG,
ltklt baganlar hiq de her zanan aynr bqimde gdrirlmez. Gersekren de,
mi! yazarlan Enkiyi qogunlukla mamrksE, uekuruna duskun, nelsine
hakin olanayan, uyusuk !e arkadaer olan ranfllafln acrlanna kulak
asmayan, ba5rna ne islr arac.grnrn larkna larmaksrzrn bol eamataL
alemler dnzenlemeye merakh bir adam oiarak resmederler. olmusa
olmaz, paha bieiiemez ,r'lerin aianm\ koruyucusunun, onlan elinde
tutamama derdivardrr ve bir mit yazanna gore me'leri gereekien de
lnannaya ve onun kenti Uruka kaptrrmetrr lnsanlarln velinineii oi
ma roli bile, insanoglunu hayann /'1r'sinden yoksun brrakmasryla;
korku salan, kin dolu sozlenyle nsanlan dehpere dlrLsilrmesiyle; il6a-
nrn elrensel diline son venp boylece insanoglunun baerna dnler katr
marasl derdini arnasryla bir bakrma kuskulu hale gelrr - asabeyj En
lili k$kandrgr iein yapmrgirr burnn bunlan
Enki, soylemesi uzricti ana, asagrlk komplekinden mudaripti
CunkfLkenri Eridunun din bilginleri, rahipleri !e iairleri alabildigi-
ne gueler ve a)'ncalklar yuklseler de, onu paneonda arzu euigi ko-
numa geriremiyorlardr. Uzun bir sur kutsal hiyrarFideki yeri, An,
Enlil ve Ninhursagdan sonra dorduncL' srrada oldu. Aradan uzun yriz,
 SUMERLERIN XURNAZ ] A NRI5I EN KI 6IRI5

yrllar geetikren sonra, IO yaklag& 2100'de nil"yet Ninhursagla yer En oncle gelen din larihsllerLnden biri olan Mrcea Eliade nin iark-
degiFtirerek ucuncu srraya yukseldi - bedelini sve seve 6dedigi paha I kuhurler ve larkh krihsel devirlerde su simgeciliginin devanllgr
Lya mal olan bir zaferdi bu. Mu yazarla.na gore, Ninhursag onun uzerine iddialannr ele alalm:
guelerine !e baganlaflna meydan okumayr snrdlrdn ve bir kersinde
Sekilsiz!e gizilolan hergeyin dzn, her kornik tezahrlriin kaynagr, rirm
onu neredeyse oidurecekti:
rohumlannk^br olan su, tlim b{inlenn geldigi \t. ya kendi ncadan ya
Enk, bunun yan,nda kimlik bunalrrnr da cekiyordu. Kendi adr, en' da biralerle Een ddnecekleri 6li 6zn sim8ele. aaslangcra vardr k her
hi konpleksi, 'Yeryilzirnirn Efndisi," yerin ahrndaki kozmik larhk, kozmik ya d^ taiihi se\,rimin $nrnda te.i dbne.iasla tek barna olma-
her tnrden kotir cin re korkung canavarrn yurctu olan Ktr'm parqasr, sa di herzannnvr olacakr, cnnkiisu, parcalanmanE binmler halin
lu derinlik Abzu ntrn kral olarak onun konumuna kars,l,k olusLLtr- de biitiio bieimknn gizil olaDagrD isine alan tohum itreticisidir
maz. Ashnda, daha erken brr deyirde ona, Kur'u istila eden canavan
Eliade, kozmogonide, mir, dinsel roren ve ikonogralide buldugu-
yenmesiyle kazandrgr bir ad olan, En kur, Elendi Kur," ad, verilmis
iileyi yerine gerirdigi ni
mlrz her tnr kultur ortiLnlr:rLstrnde sur-un aynr
olabilrr. lO yakla;,k 2500'lerde, Akadlar Enkr iern Ea adrnr orlaya ar
b ltr. "tirn brlimlerden dncs.qelir ve rilm yaraolg strreqlrinde ral-
oiar. Ea olasrhkla Sami dilinde bir sozcdktdr anlam ve kbkeni bi-
linnemektedir. lkinci Dlinya Savasr srrasrnda lrak Eski Eserler Mir'
durltigu'nce EridLida )trrutulen kaznar yaklagrk don metre kare bn- Suyla ilgrh her baglann yeDiden olu mu ifade eder etnkt onclikle,
yukll'gturde iki sunak ieeren kueuk bir odadan Ibarer olnn stmer'deki olumn trtr'yenr doglm olank$ya sokaak laltiz erne
izler ve rl(inci

bilinen en eski taprnagl ortaya rrkardr. orada tapln an rannnrn, En berekeri r. hay^ln re yaEr,lqn pohnsiyelini eogahtr Baglangr
^ll
ayinlennde,su yeni dogs bag'tlar. bnyu ayinlerinde iyihsdnr re ce
kinin, Sunerce oncsi bir adr olabilecek en eski at6r oldugunu var
naze.yinlerinde olirnden sonF teknr dogunu eglar Bagh basma
saymak akla yaLk,ndrr Ana ozgun adr ne oltusa olsun, Enki,a,
rl,m gizilliEiieinc aldrgr iein, su bir hayal singesr ( canlandrncr su ) hali
lnanna,49!aldan sonra Sirmer unnlanmn en insanr ve n sevileniydi.
ne selrr Tohunu boldur, topraAr, han anlan \t kadnlan doller Kendi
Sumerin gairleri ve ozanlan onun ganrnrn ve budalalklanntn garktla
isrnde b(inn olanaklar icenr, te\ kalade ak$kandrr, herseyin geligmini
flnr so)lemekten nutluluk duymug gibidirl.r. !e bundan dolayr ka$ annlrr ya da dosrudan ona
desrekler l" ayla
Kadim meLrnler !e silindir mtihirr baskrlannda Enki siirekli ola- b3nzetilir kgl.. s. l89l
rak ikr rnaddeyle ozde5lertirilir: sr !e bilgelik. lkr ogenin MuseYi,
Ya5anrn simgesi, kozmogoni, mir, dinsel tbren !e ikonografide
Hrristiyan !e lslam dinlelindeki onemrne karsrn -Onadogu'da gel-
onemli ol.n suyLln dirLnya dinlerinde bal|ca unsurlardan brri oldugu
genler d4rndaki pek sok dinsel gelenek bir yana- din tarihqileri ozir
su olan bir tann olarak ya da kendine ozgiL bir "bilgelik"i olan bLr
Mircea Eli^de. P./llnts ,r Cor?a,"dve Rcir8o (New \orki
ranrr olarak Enkiye henuz hak etriAi degeri vermemiglerdir
Library, 1958), s 188-89.

t0 ll
 SUMTRIIRIN KURNIZ TANRISI ENKI

YirLce ranfllar donlusrnnn dordirncnsii Fnkidir. Eliade, yukaidaki

sonucuna vanr Eliade. saydrsr diger unsurlar "Gokyrrzu !e cokyirzu
)orumundan da anlaerldrgr ilze.e, str ranrlsn, senellikle disi ve ayla
Tannlafl,' "GirneF ve cunese Taprnna," "Ay ve Misrjk Ozellikleri,
.Yeryuzll, iliskili olarak diisunne egililnindedir. Elbeue Enki'nin ayla hicbir
Kadrn !e DogurganLk"ur. Sonn blrki orriislrL a)inlerine v
iligkisi yoktur. Sumer Enki mulennd gorecegimiz gibi, Enki kugku-
dogurganlrk kuliterine, kutsal tasllr, k'usal yerler !e kursal zaLnanla
suz, cogunlukla Y.ice Anayla eiftleten eril unsur olarak yaratLcr ilkey-
ra birkrc b"r.m ar rrr. un l.|Jpra tnl,iirpr ):ln./..r L.r l.ez..7 le ilitkilidir. Yine de oykirler, Cok slk olmasa da, yararma snrecinde
edilmiglir - su snngeciligi bolirnunde ise adr hiq geemez
eril ve diril unsl,rlar arasrndaki qekismeye dikkar cekerler
Niye Enkiden uzak duruldugL' sorusuda ikineden kendini gbsre-
lronik bir bieimde, Enki, Su ve Su Simgeciligi nde Eliadenin ele
rir.Kadrn Yakndogu lzmanlafl eelrsi d$rnda iyi bilinen, qok
rldrgr yapryr din tarihinde en iyi tensil eden lanr olabilir.
onenli mernler olmasrna karsrn Babil Yararrl15 Desranr ya da [mm.i
Enk,nin ikinci nrieligi bilgelikrir. "BilSelik" her eagda kalranma-
E'i ve C gdnnr verilenler gibi, gorece geq 1'alnrzca birkaq neun
^dr sl zor olan nazik bir kavranchr. Blrgirn lerime Kitabr Mukaddesten
lardLr. Enl'm.r Elii !e Ctlgdrnrr gibi eserlerde Enki (Sami Akadcasrnda,
lrl(afllmrg anlamlar )rrklenmlilir. Buna karern Kimbr Mukaddesle bi
ki adryla, Ea) iyi tan,mlanm$rrr, ancak oynadrAr rol oldukqa krsadrr
le bilgelik, sn sundelrk olandan, cok derin zihinsel !e rinsel gno'
Eliade'nin ayflntrlanyla ele aldrgr su simgeciligini gercekren de her
sise degin uzanrr sirlqman\n Mesellerinde !tr tiLrden atasdzle.i L.rp-
asrdan iqeren Srlmer E.ki mitleri uzman olnayan okrr ilin hala bi

lkinci blr neden Enkinin kolayca srnrflandrnlan bir rann olmayts 1^m.hk.r idanrla yemek yene 123:61.

irdrr. Mezoporanya pantonundaki diAer lanfllan srnrflandrrnak da- Aphla soz sirlerme I23:91
ha kolay gibidir An, gok baba, gokyirzune rekjlen diger de'otiosi gi'
Bireodl$ shh ederken esrSeyici olma.
bi, uzaklaslr ve ahl hal gelir (n.8]]., s 6a 66). Girclii ve saldrrgan
Bir degnek drrbes ontr oldnmez
Enlil bir ftrona ve !er,mlilik tigiLrirnirn bildik srnrtrna sokrLlabilir.
oou degnekle doreFin
Tannlar hi)erarsisinin iepedeki don rannsrnrn en eski grublr, Nrn-
\- .,n,n nl,,lerDr),., ndinkr.rrr 'n 2r: r lql.t
hursag, Ninmah gibi pek eok adla bilinen, bir am tannqayr ilenr. Ve
daha gene sald'rgan unrrqa, merkezi gruba girmek ilin kendine yol lnsanlann srradan deneyimle.inden senel ilkeler erkamn boylesi
aqan lnanna (Akadcada letar olarak bilinir), brr dogurganlk singesi' slLndelik osutler, Enkinin bilgeligin efendisi olarak ovirlmesine kar
dir. Kutsal eylilik ayininde oynadrgL rol tirm dilnya dinlerinde yer irn, btr kitapt.kl Enki metinlerinde bulirnmaz. Ve Kiubr Mukaddes
alan bir girtrngirdur. A9k, gilzellik ve bereke! tanneasrdr. Savas ye
yrkmla drin basianrr icinde olmasr paradoksu da kadirn dunyada ga Kirab, Muklddes prsrjlaD. Tl,! J.nrJdlzir Birhdan, ed AleMnder Joncs.
yer i)i bilinmektedir. (cadeD (:iry, N.\.: Dorbled.y, 1968), s 8+0'41. 881 84.

l3
)7
 5!MLRLERIN (URNAZ TANRISI ENKI
geleneAinde de bulunan eok larkh rurdenbtr "bilgelik,, Enki merinle-
rinde belirgin olabilir ya da olmayabilrr Helenisrik Bitgelik Kiia
blnda, orneAin, Siileyman Tanrlya, ona "BilgelLgin ruhu"nu verdigi
Herseyin dogm bilgisinibana ltEn oydri diinyamn yaprs,or
nn .,zelliklerini, zdnanlann baslangrcur, onastu re sonunu, glndd,
nuhle,inin degFn.sini\t me\5nnlenn $Fsnr Iln delnni re yrldrla,
nn duumunu, ha) anlann dogasnr \t yabani haFanllnn icgndrihri,
ni. ruhhnn gucnnu !e iEanknn zrhnsel snFcknni, birkr cesnlenni re
kttkknn iyileiriri.i ozellikknnibana ogrern oydu Burln gizli \r bn-
Irin aelk olanhn .gEndim. bnrlin bunL.a brcm lercn Bilgelik bana
ogreui bunlan 17,17-211.
Brnu, Sulevman\n Mesellerinin srradan, gundelik bilgligiyle
Sisi olmayan bi. nitelikler lislesi izler:
Cunkt onun rcindekr ruh zcki. ku6al, e5siz, rok yonli. krhaz. erkin,
nutuz eden, lekelenmemi5, bemk, incirilemez, yardrn*ve.. kn. kaEr
komlanaz. lntu{kir, inen. arrk, deEismez. giilenihr, ayarulam^z, her
grye kadn, her 91 dnsnnen, hlron zihinlere islq,en, st rt
ruhlann tuhudur. ciinku Brlgelik her derinihden daha hEh hareker
eder, oylesaftr ki, ltriye y.yrltr,t iclerine n ueder lBilgelik 7:22-
241
Enklt duzenli olank bilgeligin efendisi' srfarr verilmrsrir
selik kavramr kadim d[nyada eskiden beri karmasrk !e Kuabr Mu-
kaddes geleneginde btrlunan arrnhklardan farkL boyurlara sahip oidtr-
gundan (orn., biLytL ye dinsel ayinlerde, oluler dryarna giris ve ora
dan erk$ bilgisinde), Enki oykuleri, Duzenbazln sanatlarr, kurnaz|k
ya da hilekarhk grektirir gibi gorlindilgunde bilgelik'ren kaqrnmayr
14
yegLedik. Enki, haltedilmesi olanaksE gorunen sorunLara sok edici
qozunle. bulmakla diger ranllal bile ta9rrrrr. Ingilizcede "drizenbaz'
terini gok kazanna, genis bilgi" anlamla-
eskr anlamlafl olan "bilgi
flndan yalnEca bir iz rairr, ama guzel sanatlar, el sanarlarr ve bilim-
de, oz.llrkle de buyuyle ilgili konLrlarda "bu seyin nasl yaprlacagrnn
\e dEele
bilgisi nden gelen yonlerini korur.
Belki de sorun eozlrLclrL Enki ien n uygun rerjm "ktrrnaz drr
(cralty) En eski anlamr olan "surliL, etkin, kudrerli"nin (oED .rnning
!e.ralty maddelerj) cok az,n, banndlrdrgr kuskusuu Enkide de arrk,
ttr. Ancak daha biluen anlamda, "huner ya da becerklilik gosrer,
mek, ustalkh ve duzenbz anlamrna gelen zanaar k/d/r), Enki'nin
"bilgelik inden bLr seyi barLndrrrr. Enki, bliylrLniLn elendisi !e ranrLla-
nn btiyrik sorun'qdziiciisu olmasrnrn yanr srra, gimdisanarerlar ve ya,
zarlar dedigimrz srnrfr da ieine alan zanaarkarLann rannsrdrr.
Ozellikle, bilgrsinr o[lLrna aktaranlann babasrdrr Enki.
Enki temelde, belki de diger kadim tanfllardan daha qok, konusu
lan ve yazrlan sozle ozdeglegiiriimEti Enkinin kavranmdrnda sdzin
oneminin bu krlaplaki qeviriler aesrndan iki anlamr va.drr. Eirincisi,
en mahtr
"o . ,.kler o"gfl olrrak anlamrmz g",ek,'. Bur rr er Ir; de L r J r,
suz, bunun iqin raba harcarur. Enki'nin durumunda, Enki'nln sozleri
ni ve tannr nnrmlamak irin kullan an sozcirkleri okLryan kLri uya'
nrk, ironik donlrslere, her tarala eekilebilecek sozlere ve en kutsal
Bil baglamlarda bile niikteye hazrrlkh olmahdrr Cevrrileri elimizden
geldigince aerk ve siislemesiz yapnaya qa|Ftrk, setrefil, ancak okLrna
bilir dzgnn metrnlere sadrk kaldrgrmrzr umuyoruz
Bilimsel bir netni Celreleyen, bzen de iGrilLnti rirlen kaynak ki
taplar notlarda asgarr derecede ve genetde konn dtsr trrulm$tur. Gii
nirmuzde Asurologlarca lerilen eseriere daha derjnlemesine Srrnk
t5
 sUMERLERIN (URNAZ 1NNRISI ENK1
isteyen genel okLrr iein, bLL kitabrn qeviriler ve klsa acrnlamala.la ye
lerince ilginq oiacaAr umuyoruz.
Bu krapraki aabalanmEda Enki'yle ilgili merinlere yaklajrlnrnL
zrn ikinci yon , onlan riir olarak ele all9rmrzdrr. Oykriler, ilahilr,
sarkrlar l,e genellikle hikayelerden olusan daha genig eserlerin bir
parrasrdrr bu knap. Akadca ye Hlntee(leki birkaq ornek drsrnda, me
tinler okura giir dizeleri olarak gornnnr. Sumerce, Akadca !e Hi
(eger HrLrtqede de I'a6a) siirler arasrndaki uyumun nerden kaynaklan
d,grnr belirlemek giiqtnrr ama aralannda temel bir uyum oldugu go
rirlrnektedir. Bu anlamda bunlar "9irlsel" merinler.lir. Faka! bizim bu
merinlerdeki giiri ele algrmE siir yazma sanaunclan biraz larkldrr.
lyi yaztlmrs bir Fiir, parcayla b|Lttrn ardrndaki karmairk birlige sa
hipii.. Tek bir dizedeki ayrr ayrr sozcukler bir bitiLnin parqalairdrr;
dize daha buyi,k bi,ti,nlerin, mrsra paragrallan ve benze.inin pare.s!
drr; mrsra paragraflan uyumlu epizorlar !e daha genii birltinler olur
tlLrur. Mesel elbeu yeterince aerkLrr, ancak rygrlam:rya gelince zor'
lrklar qlkar: bir sdzciigiin, dizenin, bir pa..g.atrn anlamnm daha ge-
na baglaml^rda, daha ktiriLk birimin bir otqu oktugu soze dayammk
Bu denli eski ye bunlar kadar yabancr yazmalada kuciLk bir birini
korumak yeterince girqriir Burada slrnulan siirler, bugun giuiazlsr
olarak bilinen (bu xd lslak kil zenin uzerine sivri ucltr b,r aletl ka-
zrlmrg rrYi bi!imli i:aretlerden gelir) zor !e karmagrk bir yazl dizge
sjyle )azrlnDlaritr. Tablerler binlerce ylld,r, n az,ndan rken Hrris'
ri)anhk eagndan berl, kayrpo. eogu durumda, netinler parqalanmE-
ur, igaretleri qaprasiktrr ve biuirn pasailar ytmigtir. Uygun bir bnLrin
oluglurmak, bir mernin biittLnlngn isinne dilLSiinmekten eok daha taz
lasrnl gereknrir. Diyelim ki lsianbnl'da bir nuzede bulunan bir par
t6
6lRr5
exnrn simdi Phrladelphia Universue Mirzesinde (yrne krnk) bir e9i
rar, bu pargalan brrlefrirmek yrllarca slren ririz enlek gerektinr.
Co,
gu hala biljnmemekredir. Butmacanrn parqalarr bazen beli brr kesin
lik derecesinde yeniden kurulur. Cogunlukta boFluklar eok buyirkrur.
Parlalardan burtrnri !e brirllnden parlaian antadrgrmrz "yo.umbilin,
sel dongti, sadec buyirk parsalar eksik oldugundan qosu kez boz
tqe hr. Babii'i inra ermenin bi. diger sonucu.
Oyleyse kitabrn nesneleri oldLrkca yahn ve dogru sozltrdu. Melin,
ler kendi kendilerine, agrk !e dolaysrz bir dilde konugsrnlar isriyo-
ruz. Edebi eserlerde (nirler, iarkrlar, ilahjler, mekruplar !e briyLi
metinlerinde) gdiindugu kadanyla eok yonlu, kadim brr rannnln
porrresinirizme)e sabah)'orlrz Uzun bir yazr gelenegndeki belli Fj
irsel trygulamalarr sergilemeyi nerinlerin kendilerine btrakryoruz. Ve
son olarak, girrlerde bulrndugunu.lu:rindugumuz belli siirset, bilyu
leyici ve grzenli nrtelikler ilsrune likir yururiiyoruz.
Enhi \e Mn'Jazarlan
Geren elli )rl insan bilinleri iein buyuk anlam ve onenii olan bir
kalklya tanlkhk tnn5rii uzun zaman gdmtLlli kalmrg I'e unutulmug
Sumer edebi merinlerinin uluslararasr brr Asurolog !e Sunerolog
grubunca derece derece, parqa parqa, adm adrm yeniden ele geGirilip
onanlmasr, eevrjlnesi ye yorumtannasr. Bu eserlerin qogu, IO yakla
srk 2000lerde ve bir k6mr daha da once yazrlnDu, buna kargrn bun-
lann bu)iik bolnnLi lO ikinci binyrhn birinci yarNrndan eskiye gi!
meyen, tabletlere yazrlmre kopyalar ye dirzehilmis nushalardrr. 5u
anda tirm dunya mirzeleri!e rabler kolekiyonlannda ranlnml! v sap
tantn4 roplam ahr bin kadar "edebi'tabler ve parea bulunmakradrr ve
bunlarrn eoguntrn ilerigi gindr su ya da btr bilimde, kopyalar, forog,
I7
 SIJMERLERIN IfuRNAZ TANRISI ENK
ranar, kaLplar, eevriyazrlar, ei!iyazrsr uzmanlarrnrn elindedir. Oriii-
nalleri Philadelphia ve lsknbul ya da Londra ve Bagdat kadar uak
terlerde korunsa bile, 5imdi metin parralan brr amya gelirilmir ve
yenlden oh$turuln$ btL tablet ve parqalarrn EogLr birlegririlmis !e
kopyalanmrg r. Sonuc olarak, um ya da krsLren, yirnli kadar nit,
doktlz destansr (tyku, tarkl tur, uzunluk ve reerikte ihi yLizLrL askrn
ilahi tLrrrnden yaprL, bir Kutsal Evlilik Ayini seYresinde donen ) irmi
sarkr !e mersiye, yirmi lane toplu dua ttLrtind Kent Agrrlarr !e trdter
Aobrosallrcdt{i ana]l, eok sayrda diyalog, mnrtma !e deneme re bir
duzineclen fazla atasozu, ahlakikrnl, vecize, bilmece le fabl deneme-
si metnine sahibiz Fimdi. Humanisiler ve uzman olmay.nlann bu ka-
din Stimer yaprtlanna ulaqabilecekleri oldukEa guvenilir qeviri ve
yoruml:r eok az degildir.
bir )iru)rl once, Snmer edebiyan hakkrnda hemen hiebir
Sadece
rey bilinmiyordu Varlgrmn ilk igareti eagdq bilim dirnyasrna 1875
Irlnda ularrLi Asulolojinin babasi' Henry Rawlinson, bir diger ln-
gilr, ceorg Snrth iarafrndan kopyalanan Brrtish MusetLmdaki bir
kae ikF.tilli metni de -yani, SiLmerce iazrlmq metinler dnce Asurca
sonra Babilce denilen simdi Akadca oldulunu btldiginiz Sanr diline
sanr satrr 9e!rilmisti- ige[en civiyazrsr meLrnleri bir knap halind'
yayrmla.tL. Nini! deki Astrrbanipal Kirtiiphaneslnde yaprian kazrlarcta
qrkanlan !e lO iedinci yuzytla tarihlnebilecek bLr ikl-dilli neunler
amsrnda, rannqa lnanna ku[iL (Sami dilind lgtar) ve onLrn korrL yazgF
l kocasr ye a$9, Drmuzi (KiLabr Mukaddesle Temntlz) ile rlSili brr
kae tane krnk giir vardr. Daha da onenlisi, o zaman bi|nmeyen, ama
;-ine de Sumer kalntrlan iginde
gomultr oldugu sanrlan edebi eserle'
rin pek roguntrn aynntrL bir listesini ice.en, Simer Akaclca olarak ra'
nunlanabilecek br edebikatalog metnide bunlara dahildi.
18
GIRI5
lzleyen attmr5 yrl askrn ddnem ieinde lngiliz, Fransrz, Atnan ve
Amerikal bilim adamlan, British Muselrn. Louvre. Berlin.tevler n.i
zeleri, lsranbrl Eski 5ark Eserleri Muzesj ve A5molean Mnzesi,ndeki
ynzlerce rablr !e pareadan erkardrkian kopyalan yayrmladrlar. Ama
oncelikle parEalarm aosunun hasarh durumda otmasr nedeniyle, bun,
larda yazrh olan yapulann yeniden kurulnusr, eevrilnesi ve yorum
lanmasr bir dnzen icinde iterleyenedi ve geri kaldr Elbene, bu rabter
ve parqalara yazrlmrp merinler ieinde birbirinin eri olan say.rsrz kopya
lardr ve yap,rlardan btrindeki boFluklar ve ekik ,erler eosu kez
kopyalanan parealardan tamamlanabiliyordu. Ama bu can al,cr 6nem
deki kopynlar ye onanlan parsalardan ram olarak yararlanmak rqin.
olab'ldigince lazla ka]'nak malzemeyi, o zanan mevcu! olandan qok
daha tazlasrnr, elde bulundL,mak gerekiyordu. Bu duruma sare bul,
mak ieln, Sam!rcINoah Kramer bilimsel kariyerinin eogunu niLzeter
arasrnda mekik dokL,yarak, trzerlerinde eallerlmamre ve yararlamlma
m$ halde m(ze aekmecelerinde )a!an edebi iabler ve parsalan sapra
mak, karalog halure gerirmek, kopyalamak ya da cesrrtj mtizeierde Ea-
lean uzmanlara kopyalama konusunda yardrmc, otmakta geeirdi. Bu
elkinlklerin oykiisir, Kramer'in ozyaqamoykusii tn rie Wo/d o/ Sr-
mer'de (Delroiri Wayne Srarc Universiry press, t986)
)ayrnlanm$nr.
1960'larda bailayan bu cabayr daha geng bilim adamlan surdurdil
Kramelin eskiasisranr ve Pennsyivania Universuesi Muzesinde do
gent olan Miguel Civil yakrn bir gelecekre, bilinen hemen ritm Siimer
edebi eserlerinin genre brr kaiaioglrnu, yaymlanm4, yaylmlanmam$
rablet !e parealann bir listesiyie birlikre yayrna hazrr hale gerirecek-
on lrllardrr devan eden, birikerek cosalan Sltneroloji biliminin
'ir
ortaklara ba;ansrnrn bir sonucudur bu.
BunLrnla bi.likte, merinlerin onanmr !e yniden kurulmasr, iee,
t9
 5IJMIRLERIN KURNAZ IA1.]RIsI tNKl
r e', ,d,-\r' k"mro\u,f,n SpEprl, hale gerrrme sun.rnd" v,ln.z.,
'
ilkadrmlan olu;turular. Baglana iliskin yaygrn belirsizlikler, iki
lemler r,e muammalann yanr rra sozliige ve gramere iliekin rok sa
yrda sorunla kusaolan celirileri !e yorumlan eok daha gtLqtlir Boy
leyken bile, oldukga fazla ilerleme ve baian saglanmrgur ve g|Lnn
nuzde makul bieimde grivenilrr sevrrilerle okunabilen strmer edebi
eserlerinin say$r az degildir. llk oncu cabalar buyuk insan, nerhun
Adam Falknsrein in kaleninden, Thorkild Jacobsen !e .j. J. Van
Drjk in elkin eaLrgmalanndan ye Kramer'in bizar saprayrp, kopyaladr-
gr nerinle.in anlamlarnl lozme gayretlerinden erkm$nr Gelen yir
nibes yrl|k zaman irinde daha genr bir eiviyazlsr uznanl kugaAr
bunlann roEunluAu Gou'nsen de Falkenstein in ve Philadelphitda
Kramer'in yrllarca esitip bzndirdigr ogrencilerdir- kendilerini bu
gueluklerle doh ire adamrr, haua izlerinden gidecek yeni bir kusak
bile yeristirmeye barlanDlardrr. Bundan dolayr, lum bunlar goz onn-
ne ahndrgrnda, bu ylrryrl sona ermeden once eok sayrda yeni Suner
edebi esennin giin [rglna qrkmasr, aynca daha eskr, 8eqe61z hal ge-
len qe!irilerin geljrririlip, gozden geeirilmeleri olasrdlr. Bu umu! ve
humdnr5r" brr' ,nr r .aglam U-r"' r e \4t.re
'.n
-in.le K .n ei,r, ,rl L o a- {ke tober in. gen\ ,h \.' ,r ..: r\ rI,
26, uzmanrnrn kadl,ml ve i5birligryle ya)rma hazslad,s, Pennn'vh'd-
nja s&mrtan Di.tiondn"nrn birinci cildinin 1984 ytlmda oftaya rrk
Kramer'in Suner Milolojisi'nin, Anelican Philosophical Socie!) nin
brr incelemesr olarak ilk basksrnrn yaprldrgr l9'14 )rhna desin, miiz
rekmecelerinde saptanmaln$, kataloglanmam\ ve inceLennemig hal
rc parca iiz.ine yazrlnlD mirolojik hikayele'
de yatan yiizlerce tablet
rin coAu bilinmiyordu ve Sriner nitololisi, insan bilimciler !e me-
2a
rakh okurlar 9l))le drlsnn, eivi)azEL uzmanlan iEin gersekren rel/a
Dtognrtdydr Ikeilediimemii kual. James Hasrings tanfindan yayrma
hazrlanan ve 1908 1927 yrllarr arasrnda ontc cih halinde yaymlanan
EncJlapedia al brnesin, Kozmogoni ve Kozmo
Reli$an and Erhics de,
lo1i" ba5lrkl oldukqa uzun bir rnakale vardrr (lv, 125,7s). Bu bohm
hemn hemen buItLn dirnya halklannur, kadim re qagdag, ilkel !e uy
gar, yararrirs miLlerini krsaca anlarrr, ancak Sunerler hakkrnda rek
bir sozcuk )'oktur. L. I{. cray ve J. A. Macculloch taralndan yayrma
hazrrlanan ve 1916-1912 yrllafl arasrnda onric cih halinde yayrmlanan
Mlihology o/,{llthe Rdcer baslkl drleme, Stephn Langdon ranhndan
kaleme alnmls Sani nirolojisi iizerine bir cildi irerir. Langdon Sir
merlerin muolotrk ka!.amlannrn bazrlannr k6aca ranrmlanayi eal-
9rr, ancak Langdonin hakkryla iBresinden gelemedigi ciddi dilbrlim
sel somnlann ya
srra. o zaman geqerli kaynak malzemenin de eok
srmrll olnas nedeniyle sonuqla.r oldukra gli!'enilmez !e yanrhrcrdrr
Stntzr l,litololis nrn 19a4 rlnda hazrrlanrp, yayrmlanmasr, Kra-
nleflin, lstarbul Eski sark Eserleri Mirzesi ve Philadelphia 0niversue
Muzesin.Le bulunan yayrnlanmamrF Sirmer edebi tablet ve parqalan
uzerinde yogun olarak ca|ltrgr qogu ilk kez onun tarafrndan sapran-
mr9 !e kopyalanmqur on yrlhk srirec sononda gereeklegli. Krrabrn
ilk basrmrndan sonra seeen krrk yrl icinde, eegilli bilin adamlarnca
vaprlan sayrsrz katkrnrn sonucmda yeni metinlerin birikmesi ve eski
lerin .taha dernlemesine kavranmasr, Kraner'in, giin|Lmnze rrla;an
mitlerin qogunu yeniden g0zden geeirmesini ve diizetmeler yapmasr-
n, sagladr !e gLincel relinleri FransE meslektarr lean llorLEro ile or
taklaga oLarak h mftholoqx accadienne baslkh bir kuap hallnde la'
yrnilanacaktrr. BoylelikLe reenklellni eleme, aragtlam !e gozirmlene,
yapr re nrteliklerr, koorpozisyoniannrn esinlediAi gildlier re hedener
)l
 SUMERLERIN XURNAZ IANRIsI ENKI clRl9

irzerine, konulanmn ana hatlarmL ortaya srkarma, yararma ve gelistir-

mede yazarlannrn, kullamlan yontem ve siireeler uzerine durunup, Snmer mit yazarlannrn cekirdek oyktilerini oncelikle epizorlar ye
tartacak olmugur. SlLmer nirolojisine bu yog nlaFtrrrlmrF )e
fr.s?rLr ,,1i)'l.tr, etkinlik !e ghdtilenn]eler, insanlarln oramndan lannlarln
niden baklilan erkanlan kavrayf]ar, sonuElar ve kanrlann bazrlarr, (lnn)asna gesigler olu5turur Bu duznrce I'e dnrsel o)kuleri yaaD
bu kitapta yayrmlanm\ olan baghcn be9 Enkr nrtindeki daha bilme fiirler, derin di(nnnrler )a d^ meratizlkle ilgili filozoflar degillerdi.
cemsi ve muglak pasajlan aerklanaya !e aydrnlatnaya yardrncr ola (;enellihle, geEerli tannbilimsel inane dizgeleri ve dogrnalan, koken-
lcri ye geeerliLikleri lzerine ciddi ve anlamh bir bieimde du5rintrp ra
Gliniimiize ulatan Strmer mirleri, Sumer bilim akademLsinde, 5mmaksrzn, kabul etnislerdi. En eski arketipler ye kozmrk iEgbrii
ldrillrd, eguim girnnr, mezuniyeirn sonra taprnaklarda, saraya bag lerle dolmue ha)alperesLler d degillerdi. Bundan dorr, be5 binyrl yrl
L memuriyellerde ia da yine Ed&bbada, ealDan dus gucu kryvetli, once yaeama olmalan, onlafl, ilkel Homo saprens arketiplerine eag-
yarancr rairler i'e ozanlarca yazrlmtp du5sel nasallardrr. Bu siirsel das ioman yazarlanndan daha fazla yaklaetrrmaz Dahasr, gllnl,mnze
masallafln her biri igin erk$ nokrasr, harekeie geqirici krvrlcrm, tan- ulasan StLmer mirlerinin taprnak ayinleriyle baglantrr laFa da rok
nbilimle ilgili bazr inane dizgeierinin kokenlni aerklanaya duyulan azdrr hiebir bicimde a)in sozleri" olarak tanlnlanamazlar. Cagdar
gereksinimdir: olume mahk0m edilen belli tannlann sasrrncr yazgr- Iaprsalcrlar sezgi ve anlam kabuklannl ne kadar soyarlarsa so)sunlar,
lan, oldukea onemsiz tannlann dogLrmlan ve sayrlannrn eoklugu, onlarda lezzetli ,va da degil, )mek reeereleri de bulanayacaklardrr.
bir tannnrn drgrine olan nsinnllign, bir rannnrn dirinsel insan ge' Krsacasr, ieerjklerine bakrldrgrnda, Snmer Inilleri, eekici, esrn ve,,ri,
reksinimleriyle iigili griiElerle donatrlmasr, belli kenrlerin girs !e 9an eglendirici, nedensel olarak harekete geririlmis, tanns:rl Lrykulerdr..
iqjn dognalan )a da yeni.ten kLrrulnialannda lannsal rol, onemli po QokLannl nlt
I'azarlannca srrsel brEmde Iazrlnrs olnalan gercegi
lnik olaylarda rannsal rol, blirlisanar eserleri, bitkiler !e anma 9ar dDrnda, evrenin )araoh9r, insann yarauhir, Aden baheesi, Babilin
knaflnrn kokennrdeki tannsal rol ve br insan,n tanrF^l olLimsuziuk dil kargasasr \' tLrfanla ilgili Krlabr Mukaddes nrleri)le
eok ortak
katlna ytil.sehilmesindeki tanrBal rol, mevsmsel durgunluklar ve yonlen lardtr. HaLta, Talmud gunlerinde hahanlar taralndan tu.etil-
doganrn yeniden u)anmasryla ilgili olaylarda !e krahn oliLmu ve miF MNeli din kihplariyla Eski Ahid in Amni diliyle yazrlan tefsrr-
olirnden sonraki hayatrnda tanrrsal rol. Bu tannbilimsel inanq dizge lerindeki oykirlerl qok daha yakin benzerlikler ta9rrlar.
lennin asrklanmasr !e aydrnlatrlnasr srrasrnda rair, tenalan, gudirLe'
ninleri, tikideri, olat'lan !e eprzorlarr sLrna( bunlardan bazrlan ken St]mer, Ahda |e Hitit EaebiJatl
di llydtlrmalafl re yararmalarr olabili., ancak eogunlLtgu zaman'nn Enki nin lO(irncu yirzyrlda Babit rahibi Berossusa atfedilen Yu-
lannbilin !e edebi celrelerinde gecerli olmullardrr ve agzdan agtza nan meiinlerinde Kronos olarak belimesi, onun hakkrnda yazLlLrre
yayrlarak gelenlerin de, hem yazrlL hem s0z1u, az olmadrgrna kueku SLimerce oykiilerden iki bin yrl sonn Mezopotamya edebiya! gelene'

22 )1
 SUMERLERIN KARNAZ TANRIsI ENN 6lRl5

goslerir. Enki nin Mezopotamya n rn gliney sLnr-

gin in devan euigrni Akad ve Hlrir dillerinde yazrlm$ edebiya a Enki,nin rolii antatrlmE
rndakiana kuh merkezi Eridu kenri, lO ikinci binyLln barrnda su- o.. Slimerce (bn zamanrn buyiik bohimunde konugulan bir dil otnla-
mer dili
kullanrmdan erktrg zaman siyasr gucnnii yrlirmeye bagla- mastna karqrn) (lqiincu
binyrln onalanndan lO )aklarrk 85'e degin
mrgtL.r Enki -Akadca merinlerde adr genellikle la olarak geqer Me )azr iein kullanrlmq . Babilliler !e Asurlafln Sami dni otan yazrlr
zopotamyadan yayrlan !e bugilnku Turkiye ve kuzey Suriy'yr ienle Akadca nrede)se onun kadar eskidir Mezopotamyada Io yakia5rk
alan Hifit lmpamlorlugu n.tan gererek kadim dilnyarun geniF bir cog 2400den l5 l00e degin yazrlmr5trr l siimerce ve Akadcada yazrlmrg
ra! alanrnda, lridudan Ebla, UgariL ve Hama gibi gehir nerkezlernle edebDatrn kesin yerini ve rarihsel donemlerini sapramak eoglrnllrkta
kadar tanrnrr hale gelmigti Enki v Ea hakkrndaki oykiller yuzyrllar guqtn.. Hitir!e, korunmug Hur Alrupi dilierinin en eskisidrr.5 Hirir
bol'unca yazrlmala delam efti ! Sumerceden bajka dillerde yazrld! kil tablederinin briyuk eogLrnlugu kadim Hauugasda, rimdi Trirki
lar. ye deki Bosazkoy, bulunmusrur. Iabletler IO yaklaqrk 1650den lo
YMan ka)naklan Enki hal&nda fazla ipNu !erme:. Berossusda l200lere tarihlenmelkdir. Enki'den saiz eden nnler ve desranlar Ye
bir Ierde Enkj/Ea Yunan tanrsr Kronos a benzr hale geririlmiirir ve ni Kral|k (ondordrincuye onucuncriyi,zy,llar) doneminden lltnadrr.
bir diger pasajdr Akadca adr "Aos biEiminde Ilelenleglirilmisrir. Me, Btr delrin mitleri !e desLanlan uzerindeki Mezoporamya erkisi, a.a
zopdanya geLenegrnin ne kadannrn dola)l olarak Barlla girrigrni karakrerler \,e epizotlar kesin olarak Hirir tigu.leri irerdigi zanan b!
biimek girerur. Mezopotanya gelereginin erken Ilrrisriyanlk eagrna le, Enkr,ayr iee.n bolnmlerde ozellikle belirgindir.6
degin erkin olmayr surdurdugn dtLnyanrn bu bolgesinde nunyanrn
Yunanllann Dogu" dedikleri bdlgesinde- Enkr edebiatrnr btlestj 1 Eica Reircr. ,.1 /-n,g!ird. ,,lndlyss o/.{&d.l. (TheH.gue Mouon. 1966). !
ren onak ozellik brr yazr dizgesidlr. Enki hakkrndaki oykiLler Sami 20
Akadcasrnda ve Hint Alrupa dili olan Llitueede ya:rlmrglar ve gilnu-
i H.nsC Girterbockve llrrry A Hoffner,J., Onsoz, |Jv Uittitt Dicti.nary
nrlzde eiviyaz$r diye bilinen karniagrk yazt drzgesrnde yazabrlen yaz i980), l, xniaynia bkz johrnnes Fnedndl,
(Chrcaeo: Onental InsllrlLe,

maniann yollann, izlyerek MFrla kadar ulasmDlardr. Yazman okul- Hdiririnhd AdrnrdrLrd, (Heidelberg: (}rl winn( 1960) !e Edgar ll
lafl- irqirncil binyrl Mezopotamfr rnda zaren bilinen Enki,!i )akla
s
srrlteunr,4 ar, lJdr.rive Gr.ruD althe Hnril? Ii aLdSe \New Llalen Yale
UnntEniPre$,l9tl),s l9 Genelbir bakE iein bkz ?hilip Baldi,1'/o
srk (r bLn )'rt bofrnca canl tLrtLular
tir"pdft (State College: Pennsyhrni.slare UnnttsiryPIe$. I983). s. 15l
Enkr, bu dummda, sadece Siimer tannsr degil.lir 13 br\llrmde, l6l
" lltn edebiyanna genelbi. bakrs iein bkz wollgang Rollig !d, Alrdr?nr.?kc
Ed.hr radhi iqin. hnh6n.esi derirk rden iribaEn geli5imi\r l0 iiei,n bin- ,r. lik,?rr,?ndc Hans
G Giiterbock, HenhirEche Lirehr$e. (wiesb.den:
Ildrn binnci binyrla tarihel derirlerdekr cokusnne kadal. bkr. Marg.cr Akrdenische Verl.gsg.*llnhalLAthenaion, 1978),s. 211 16, 212,40 Hi-
whnneyGEor. Eridu in Sunenan LrleratLrE (ltz, Unstsny oI Chrc.8o. Iit .debiyahdr Mezopolanya erkisine dair alnca bkz. G^ry Beckman,
1975), s 14-72. ''Mesopolamirns and Mesopdtami.n Leaming ar Harrus, JCS 15, 9 7 - I L 4

24 )5
 sUMERLERIN KURNAZ]ANRIsI EN(l
Huu oyktrleri oldukra krsa bir devirden kalrnadrr, ele aldrgrmz
SLimer metinleri daha uzun ve daha karnasrk bir tarihsel gelisim su-
nar. Heln lnitolojik mtinlerin hem de buyrilerin kokeni Eski Si,mer
Devrine (2500'2200) gidebilecek olmasrna karln, merinlerin eogu
Yeni Si,mer Dvri 0O 2200-1900) ve Eski Babil Delrindendir (lo
1900'1600). Yeni Strmer Devri, Eski Sumer yaranlaflnr korum$ !e
digerlerini "ragda5lastrrn$'hr Cogu uzman Elafrndan Akad edebr
yatrnda hatrn sayrlrr yenilikler yapngr di$uniilen Eski Babil De!ri.
Slrmerlerinki kadar yaratrcr brr delir degildi. Yeni Sirm.r edebi)aIr
Ofta Babil ,amanlainda (1600'1300) bir kuGal krhp gibi toplanrp
bir araya Seririlmirri. o zamanlar yalnrzca Mezopoiamya nn yazman
oktrllannda degil, ama HartNar, Alalakh, Ugari!, harta Frl6rin (Me-
giddo) ve MErrtla (Amarna) standart bir iIltltredar Prergramna LtyulLt'
yordll. Ona Babil Delri'nin Kassir yazmanlan stlme[ce eserlrin satrr
aralanna Akadca q\,irilerini yazdrlar, diBer durumlarda da eserle.in
genel bicimini az q.rk sistemalik bir yolda kurdrlar. Strmercenrn, IIl.
Ur Delrinin sont'nda (1O y. 2100-2000) yasa)an, konuqulan brr dil
olamk hirknlinun kalnadrgr direirnulnekredil Snmersonmsf Ona
Babil re daha sonraki delrrler (lo 1600-15 100), Slimrcnln arlrk bir
konugma dili olmadlgr zamanlar, Sunerce yaprtlar onaya crkardr, an-
cak kullannan dil eogM[,kla klasik sirmerceyi bozdu !e Akid dilini
Hnn dininde EtrkLf. icin bkz O R. Gumey, 5orllg ,qspdls {, Hrlht.
(oxlord orfoi(l Unne6rry ?res. 1977), s. 15 17
' O"'i't"* ,ry'.,^, william w. Hallo'nun 5ur.roiogr.dl sl!/dies nr Honor
Tl,o liil.l /d.obsr'deki Tovard a Hisrory ot suneian Lirortun indandtr,
ed stephcn Lrebeman (chi.ago: Chicago Uli\ttsity Pre$, 1975),
201
16
clRi5
Akad edebiyao, simercenin yasayan bir dil olarak seriledigi de-
lirde hEla geliFli Eski !e Orra Babil devirlerinde Srimerc kulsal
retinlr biqimlendigi zaman, Arrd,hasis (rrLfan oykusu) ve GlSarrr'n
giiqlir brr uyarlamasr gibi yeni mLrhreEem eserler yazrlnrsrr Her ikr
sjnn de Stlmerce oncelleri lardrr, ana Eski Babil u)arlamalan giinu
nnze ulasan SiLmerce uyarlamalardan oldukga larkldrr. Orra Babil
Delri, Eski Babil Deyrinin yararrcrlgrnr gosrermedi. Yni edebi eser,
ler r:rrehekten qok, eski eserlrin bilinsel olarak yeniden gdzden ge,
sifllmesi, degigtirilmesi, gelenegin yeniden duzenlenip, yazrlmasr
devnydi bu. W. G. Lamben, "Babil edebiyau rarihin(Leki ikinci ve
son buyLik yaprcr devir" ile ilglli olarak Fu sonuslara varrr:
Ona Eabil deunin Kasir alinlei gecmisre yagama egilimdeydiler !e
daha.jncekieserlerin esininden yoksundular Bn dilde bile aclkca gd,
riiLirr Cagdas gunlirk dil olan Ona Babike, lski Babilce nsrnnde gelig-
rinlmis, Lkar gend olank edebiyaua kullanrlnramrsu Kassir deqin.le
y.nrlan \r ozel btr edebi lehse olan sLandad Babilce, b ebrldigmi2
kadanyla bir konnsma lehce! olm.mrgfir. Ona Babilcenin bir re
^il^
melolahkallnrp, Eski Babilceni! belli biejmhnnnr korunmrya eal$I,
masLnrn bir$Ductr Bbi gbr.lnnr bu. Dilde oldnBu kadar uslupra da
boyledir. Kigihk brlinci nshpta 8^yrerkeslik dogururlt baa Ka$rr der
nyipulan a2 brlunff sdz.nklerle nka bae doldurulmugrur Yararlar
d
akadenik renellenne re egirimlerine ihanet ederler
Astrrlular, sinleydeki rakipleri Babilliler gibi, Dogu sami .tili
R.l]gid olan Akadcanrn kendi lehEelerini konueuyorlardL. Blrnunla birlikLe th
bil Akadcasr edebiyat sahnesine hakil11di. Asurlular, Babillilerden da
oJ
$ W G Lamben,
htroducrory l$ay: Ihe DereLopnenr oI Thoughr and Li-
s l8l te.arue in Anoenr Mesopotamr,' B.lrylo i.D Wrlorr lit.r"rr (Orlord:
Clarendon Pre$, 1960), s. ll.
27
 5UMTRLERIN I{URNAZ TANRI1I clRt5
'NK

ha a, ozgun edebj eser ortaya lrkarn$lardrr. Yine de, her iki lehqede n, tepeden trrnaga bilge !nki, EnFg)n babasr oln]alydr. lgerdigr ba-
de varolan esederin Asurca uyarlam:]an BabillL ragdaslanndan ol- :r motifler, ola)rlar !e pizotlar hala muaLnriah ve qapngrk olan bu
dukca tarkh olabilnektedrr. Farkl uyarlamalara ek olarak, daha son' cpeyce karmagrk ijykunirn ana remasmr, Ensagrn Enki tara{rndan na
raki devirlerin (birinci binyrl) Asur ve Babillileri yni eserler oriaya sll ve hangi kosLrllar alnnda atandrgr oiurturur.

erkarmDlardrr.' Asur Krall Asurbanipalin (y. 650) tablet koleksiyo Elde bulunan edebi kaynaklarca kannlandrgr gibi, oykrintrn ana

nuna tefekkiLr eLmliyiz, yoksa YenFAstrr neiinlerinde bdunan sok konusmr olL$trunada yazarm kullammna acrk olan gererli tannbr
lazla sayrda eser kayrp olacakn. Bu devrin (1000-650) lazla ozgun eser limsel jnanq drzgsi ve ogretilrle baFlaya|m. Bunlar oncelikle, Uil
ortaya qrkarmamasrna karrrn, Enuna Elis olarak bilinen biL),uk eserin innn dan sorumlu tann Enrag'rn lnki !le Ninhursas',n ogullan oldu
deyrin baslannda yaratrldrgr duFiiniilmektedir Yine de, yeni ya da ilk olarak btr iki iann oglLllannrn
gu inancrnl ieerir. Bundan dolayr,
eok eskiedebiyaua, Fnkr./Fa uzun Akad edebiyatr gelneginde one erk- bu oldukea onemli konuma atamnNnda baFlca rolu oynamiF gibi
gorunmektedirler. lkinci olarak, Enki ve NinhuEagin yedi tannnln
daha ana babN olduklan yaygrn bn inanetr: Abr, NinlLrla, Ninsrtu.
Bes E [i Miti Nrnkasi, Nazi, Azimua re Ninti. Bu adlar, yakrndan incelendikleri za

simdi, Enkili re.ren olagan[stiL bazr olaylan ve baskrn br rcl man, yazarrmrzr oldukqa garip ve dikkat cekici bir rasllantrya g(nlrLr
oynadrgr tanfl !e insan dirnyalannr aqrkianak iqin yamncr, dulsel ny mu$Lrrdir: her birig(irdenin bir organrnr gosreren tek hec]l bir soz-

knsLin aeLp gelistiren Fzan izlelerek bei ana Enki mllini adlm adrm ciLgtL iqennekLedir - Ninsulu'daki rL, ornegin, dir" cleorekrrr, Nrnka-
sdzrlmleleiim. sidekr ftd aglz, Nazidekl r "bogaz ve Nintideki ti kaburga kemr-
gi" denektir Bll lanfllar Enki ile Ninhursagrn eocuklafl olduguna
Enki ve Ninhursag: Srlmer Cennet Miti
sore, bu adlafln ieerdigiorsanlann rna-babalanndan birine )a da di'
''Enki !e Nxlhlrrsag: Stimer Cennet Miti'ni (1. bolLrn) yazmak
seine ar( oldugu sonucunu q,karmak nanuga aykrn deEildi Uluncu
iein yazann arzusunu tottrgturan krvrlcrm, zamanrnm btLyuk bir rica' olarak, rannbilimsel aqrdan bakrldrgrnda, Enki ile NjnhursxgLn bir
ret merkeziolan Dilmundan so.umlu olan iannnrn Ensag adrnda ol- birlerine oltrml,ne rakip olduklaflnr yazanm,z sa)'ei ,yi bili)ordr.
dukra onensiz bir tann olusunun bir bakrma gagrrtLct tanrrbilmsel
OrneEln, her ikiside uglinclr yani panteon hiyerargrinde An !e Fn
nedenini aqrklayabrlecegine duydugu inanrtr. Onu Dilmunun elendisi lilden sonra slen yerde- olduklarrnr one sur|vorlardr. Bundan dola
)apan Dilmtrni'n gdnencr, gorkemi ve saflrgrndan sortrnlLr olan tan y,, aralanndati mucadele birinin )-a da digerinin as,r b,einde yara-
lrnmasna yol aca6a blr hic de sagrrocr olrnazdr. Tannlann soyagaq-
'I oyle)5e Ak!.I ddi.led sunlardtr lski Babil 0o 1900-1600), Ona Babil laflna iliskin bu iannbiiimsel inane dizseieri ve davranElanna rligkin
(1600 l loo). ora Asur (1100 1000). Yeni Asu. (1000 650) insanbieimci gornrler dikkate ahndrAnda, mnin ikinci
Babrl 0o 650' lS 100). 'artslnrn,
28 29
 SIIMERLERIN KTIRNAZ TANRI5I ENI{I 6tRls

Ninhursagln vicLrda getirdigi sekiz birkinin Enki'nrn aegozlirlngLiyle ANET, s. 37 4l de yayrnlandr. 1963 yrlLnda cadd !e Kramer, muin,
tukerilmesiyle baglayan bblirmiin ana senaryosunu kurdugu zaman, Uidaki kazrlarda Leonard Wooley tarafrndan bulunan bir eeini ta,
yazann dirgrince bieini betlibir kesinlik nokrasrna degin izlenebillr. ylmladrlar ve bu parea merindeki Getilli borltrklan doldurmaya yar
Muann1al !e capnFrk olan, milin ilk yarFrnda berinledigi En- ,lrmd . ld. . b|1, \ nem|dpgrrlp)r.rray, \r/drllr Ll rTV,lr
kiirin cinsel istismarlan iizerine yiiriiuiigLiL mannk r. Gecerli Snmer srm I, no. I ye knabln gLrisindeki ilgili yorum.) P. Allinger, Z4
edebi eserlerinin hlCbi.isi, yazann, r:ic tannlanrn, Ninmu, NinkLrrra 74deki Enkiet Ninhrrcaga'nerni rlndjyeniden Sdzden geqirip )a,
!e Uttu, dogNnlanna jl\kin yapugr dtizmece berinlenelerin neden- yma hazrrlamaktadrr. Bu nedenle, nirin bu knapra sLrn lan Gevirisi
lerini aqrklama)-a ye a)drnlatma)a yardrncr olmamaktadrr Bu rann- !e yorumu Kramelin daha once )apuklanndan bir parqa larkhdrr.
qahr hakhnda sok az re) bilinmekLedir r brlinenler d nitin qekrr
Enki ve Ninmah: lnsantn Yaranhir
dek oykuslndeki ro]leri)le pek rlgisrz gdrnnmekte.lir. Btua karsrn,
Fnki ile Ninmah ya da Ninhursag adlarryla bilinen rannca arasrn
nit yazannrzrn ne yapugrnr bildignr Ie bu tanrrealan yapruna dahrl
daki .jltimc|Ll rekaber, Enki re Ninmah: lnsanrn Yararllgi (bkz. 2.
etmek iein kendi nedenleri oldugunu dr\tinrck akla yalkrndrr, ancak
boiiim) mrinde de baskrn motitLir. Dahasr, bu mLr de iki krnla ayn
girnumuzde bunlar hepien bilgi alanrnrz dDlndadrr. Birkae deneme
labiLir; ikinci k,s,m tna halde koruritm kalrnq am l'un (zayrl ya da
olmakla birlikte, henuz hiqbir bilimadam, akla yatkrn, inamlrr brr
acrklama getirenemisLir.
sakat kigiibkz 2 bijliln, n. 2) bi{imlendirilmesini, birincisi ise Lro
delin -insanrn yaratrlmasrnr anlaur. Iler iki knmda da, oykiLnitn
"Enki!e NinhLrrsag: SiLmer Cennet Miti nin mernj oncelikle Nrp'
konusunu olu5turan sahne !e epizo!]an turetirken Iazann dr:isiince ve
puidaki kazrlarda bulunmui ye rimdi Universite Muzsinde olan, ol'
uslamlanasnr iziemek ohnaklldrr.
dukea iyi korunmui bir lablete da)anmaktadrr; stephen Lnngdon tara'
lkinci kErmda, drnegin, )azann bagllca hedefi, cogu Sumerlinin
findan kop),alanmrF \,e PB5 10, 1. bolund. (1915) The Sunenan EN
zihnnden geemre olmasr gereken iki kalh bir som)a bir yamr gerir
al P.tratlise, the Flaoi, a d thu Fdll o/Mdn barllgr alflnda yalrmlanmrr
mektir: sakatlklarrra kar5rn, toplumda yararl igler buln$ koLnrt n
tlr. o zamandan bu )'ana Henri de Genouillac arafindan IRs 62de
insanlarn hepsinin kokenleri !e var oluglan BunLrn Enki rle Ninmah
ka)'nagr bilinnelen bir parca yayrmlanmD, ancak ireriginin yap$r
arasrndaki rekabetle bir bicimde baglantrl olmasr gerektiginden emin
rlk kez Edward Chiere tar^frndan (bkz JAos 54, 417) bildiriimisriri
parralafln metninin dikkitliIe )ararlr bir karsrlaglrrmae Ecole Prao-
tJlan yazar, iki lann da insanlann )aratrlrtr icin elzen olan girelerle
donatrlmrslardr, imgeleminde asagrda verilen senaryoyLr caniandrrtr.
que des Haures llludeCren Jean Marie Dumnd tarafrndan Kramer iqin
gereeklegtirildi. Metnin bir Eeyriyazr, brr eeliri !e aqrmlamadan olLr
Enki, kusu$uz insanrr, model insarun ilk orneginin yaratrlrrnr kut
lamak iein bu) tik tannlara muhtegen bir ziyaler lerdi !e blr zilatet
5an yeni brr baskrsr 1945 yrlnda Kraner tamtmdan E soR No. ].le
srrasrnda genb kavrayrgrn ve biryirk iglerin lanrlsr oLarak alk$landl
)-ayrnlandri daha sonra mernin brr levirisi yine onun rarafrndan

30 I

!e yucelLrldi. Buna iserleyn, ickiyle cognus, Enkinin kibrini krrlp
yapngr isL kottrlemeye can aian Ninnah, kapris yaprp keyfi darmna-
rak al tane koLririim insan yaratir. Ama kendisi de irkiyi lazla kagrr-
mE olnasrna kar;rn Enki meydan okumaya kalkrt ve sakalhklanna
ragmen hepsi iein yararl, ve uygun Dler buldu. Ama bundan sonra,
Ninnahln lsnrcr ve kavgacr rekaberine kEan Enki, oluncit drecede
sakar olan bir u,r )araru v Ninmahtan, kendisinin onun )araftrgr
altr kusrrlu insana yapLrsr sibi ona yararll bir is btrlnasrnr rsredi
Ninmah bunu vapamadr !e anlarrlmayan bir biqrmde bn aciz unul so,
nunda Enki'nin LsttLnlugirnu kabtrl elmek zorunda katan Lanrrqanrn
a!agrlanmanna Iarad,.
Kusureuz insanrn ilk orneginin yarrrrlmasr, ralihsiz ve kagrnJnaz
ziyafet sahnesini baslatan olay, mrtin ilk ksmrnrn remasrdrr. Konryla
ilgili )a)'grn lannbjlimsel inanslardan yararlanan !e insan dayranf
re dLLygularrm tanrrsal duzlene aktaran yaza.,mrz atagrdaki senaryo,
yu geligtirmistir. O ginler"d, gok yerden aynldrkran !e
ranfllar
Enkl ile ana tannea Nammu iaraflndan bieimlendikten sonra, tannlar
yapmakzorunda kaldrklan ielerden, kanallar ka:nak ve binalar rnqa
ermek, yakrnrrlar. Nammtr onlafln gikayerlerini dinlenn Enkiye il-
rir. l$lerl yapmak irin yeni bir yaraugr, insanoAlunu bieimlenekle
tanrrlarr zorlLr islerinden klrnarma plannr yapan Enkidir Stlre,
yeni yaraogrn yazgErnr belirlryn Ninmah\ da icerdiginden, oyknte
anrnda tanrr re ranflqanrn kaqrllkl etkilegimi girer - bu da muin can
damar olan Enki ile Ninmah ar^srndakl yansmaya yol aqar.
Brisi Unne6ite Miizesinde re digeri louvreda bulunan iki mble
te dayanan bu mitin iEeriginin bir ozeti Sliner Mit lojisi nde (s. 130
138) bLrlunnakkdrr. 1969 yrlnda Carlos Benito, ek olarak dbrt tablet
!e pareadan yararlanarak, bunlardan ue ikrdillydi, Universlre MiF
32
6lRl5
r.sin.leki rezii.le )apnrn degerti bir baskErnr
).aI,mtadr (s. 20,76).
lltrrada sunulan eeliri!e )'orlrm Bnibnun baskFlna dayannakradrr,
ifcak orneklern l,irkaqrnda ondan.nemti olqirde a).n1rr.
Enki ve lnanna: YeryUzrinun ve Kulturel surealerinin
DLizenlenmesi
''lnki !e lnanna: Yeryirzltnnn re Klilrtrel Sureclernh Diizenlen
,resi"nde (3 bijlL,m), [nki ve Inannann baskarakrerler oldusu iki
nnrre de aqrlt ol.ltrgu itzre, ranflea lnanna, Njnhursag,Nnmah)n re.-
s,ne, Enkinin rakibi degildi. Yak,nmalafl !e ralepterllle ,aman a
man onrn bairnr ngflrsa da, Enkj asla ona ciddi olarak krzmazdr ye
gereekren, sonunda resirn olur, diledigini verirdi. Btr (j)kLrlerclen it,
kinde, l:nki ! lnannr: Yeqrtznniin !e Knltiirel Sirreqlerinin Dizen
lenmesi, yazarrn baglca niyeri, zxmaninrn ranflbitimcileri!e mrr
).a
zarlan tar.irndrn lninra)a ),iiklenen greleri !e a)flcatrktan ku\a.eG
lendirip, geeerli h^le geLj.mekri. Alnacna erignek irrn qkiinin en
sonuna dognr dram^rlk bir sahne koydui burada gLicenik 1n.nua. Fn-
kj)e itl(eyle )akrnrrken !e o )ertilziurii dirLzenlerken kencljsine k.rsr
a)nmclirk Iaprl.trglnr !e rhmal editdigini dne siire.ken berimlnmis
tir. Fnki sr)rsrz rxnflla {uqler, g(ireller ve rsleller lermisrir, ama
lnanna nrn payrna diisen lmklar !e ayncallklir btrnl.fln kry,s,ndan br-
b!
le geememisLrr l:nki, iazara gire, onrln krtsrahqa sLrclamalanna sinir-
lenllrensi bir 1ana, gerqekren de onu yauirrnp, Nurmak !e kursa-
malar !e rikdislere bogNak iein harekeie gerer.
Bu bitis sahnesjni u)un bicinde ussalla5rrrmak i9in, )azar, En-
kinin )qriziiDii diizenlmesini oldLrke^ a)nnu| bir biqimde anlar-
matr gerekli g.jrmirsrtlr \,e bo)lece bize gercekren dr eldeki diger
edebi kfnaklarda hemen hiq bilinmeyen oldukra fazla sayrda tanrrbr-
3l
 5 TI MERLE RIN (URNAZ TANRISI EN KI

linsel inanc dizgesi ve mrtolojik motit saglamDur: Sumer, LJr, Me- nrto baskrsrna dayanmakradrr
luhha, Dilmtrn Ye Martli)u krisanasr ve Elam ile Marhapiyi lanetle'
mesii yiyecek, bannak, giysiyle rlgili tenel insan gereksinimlerini lnanna ve Enki:
saglamada, insan dogas ve iroan uygarlLgr igin dirimsel aesLtli ve Uygarl* Sanadannn Eridu dan Uruk'a Akta h5r
tarkh kuftiirel etkinliklerden somm]u ve onlan denetleyen saytstz "lnanna ye Enki: Uygarhk sanallannn Eri{tu,dan Uruk,a
AkranlF
Lanrrnrn aranmasr da dahil, Enkinin yararcr !e becerikli edrmlerinin
fl muinde (bkz.4. bdliun), aiE karakrerter yine Enki ve Inanna.dr,
avnnnh bir doktimiL. Ve usrlerinden -tanfl An ve EnLil farkl olrrak rncak daha ijnenli rolu oynayan tanngadLr. Mir yaza.rnrn amacr Uruk
Enki asla panLeonun bastannsr olmadrgrndan. onun gerqekte istese Iteminin iilkede tsruni[k |e onderligini nasrl yeniden ele geetrdiginin
bagh olan )eq'iiziinli diuenleme re ranfllan arama yetkisinin dogrur
lrnr srra, kemrn koruyucu rannqasr lnannaya raprnmayla rigili LiLh
lanmasr ve nedenurin iqrklanmasr gerekiyordtL Bundan clola,vt yazrr. Lr;gLrlamalannrn yerine geririliirni agrklga kavrerurmakrrr. yazam
o),klrLsiine Enki')L olen birkar tane ilahi tirLrirLnden pasaj koymur re
Sire, Uruk un leniden biryLrkhige !e jhtiqama utagmasr, ancak uygar
emir Ie isblrlikleri)le mitin ana bolirLmLrLnde anlarrlan olaganiistu bL kent yagamrnrn remelleri olan degerli me,lerieie gerirmesjyle gereek
rimde nz.rk gijrugllrL ve geni5 kapsaml illeri ]erine getirdigi An !e iesebrimisrir !e lnannanrn raprnma knhu, hanisi \ nfuretiki En
Enlil ile olan,vakrn iliskisrre lNgr )apmrtlr l{i'nrn tasdiki !e kursamGr olmaksrzrn kurulamazdr. Bununla birlikre,
Bu mitin igeriginr Kramer ilk kez Stmer Milolojisinde kEaca anlar zamanrnda )aygrn olan rannbilimsel inanca gore, bu me,ler Enki rara
ftusn (s 114-119) Bu taslak, o zamnn FPrta arr oldugu saPtann\ se- frndan ozenle korunan Eridu daki Abzu'daldr ve o da bunlan isreye
kiz tablei !e parsaya dayanryordrr. l959da, balka pargalarrn, ozellikle rek bir bagka tanrrya ve keme delrermezdi Bu ndenje n1r yazanmrz,
de Unilersite MLlzesi'ndeki benzer biLyuklukteki bir parrar-la gerqek- nelerin Enklnin kenri Eridu'dan ln.rnna'nn kenri Uruka aktarrft9 ne-
tn bLrlegen Jenadaki Friedrich-schiiler ti nilersrtes i nde blLllrnan altl denini asrklayacak bir konu rasarlamayr gerekli gormnfrr. Bundan
sLiirnlu btL)|Lk br table! parcasnrn eklenmesiyle lnez Rernhardt !e ijtirn, hepsi de Inanna'nn ,re'leri gonulsnz koruyucusundan baFanlr
Kraneain m,L,n bir bask,rnr yayrmlamalan olanak| hale gekli. ok bir iekilde ele geqiriri rnfrnda donen bir dizr sahne ve epizor icar
yanus airn bu uzLln mesaleli birlelmeyle olus(rrulan tablet yaptttn eder: (l) lnanna bilyiilerine drydrgu girvenle Eriduya girme karartrtr-
hemen timamrnr ireriyordu ve Kramer'in o zaman nrte art oldugil br' grnr dile geririgl; (2) Abzu'da Enki larafindan bir ho9 getdin senligi
l,nen diger tun prrealan dogr olarak yerlertirnesini sagladr' o ta
dirzenlenir, ctimbuFlii yemekre sarhog Enkr sorumlulugLr ahrndaki bu
rihren bu yani Falkenst.in, sjrjberg !e Crlil larahndan en azrndan on' tun rr'leri lnanna'ya armagan edisi: (3) lnanna paha biqiimez ms le.te
don ek parea saptanmrg \'e 1969 yr|ndi ca.los Benlto Laralrndan Un! dolu "Gok Kiyrgi ile Eridudan ayfllLgri (4) Fnkinin, eesirli cinsren
relsire Mtzesinde tez olarak teni !e eok dalu butiinlirklu bir baskrsr .t.niz canalarlannrn esliginde llftftdl\ lsimudt Eridr i]e Uruk amslll
hazrrlanm$n. Burada sunLrlan eeliriyenlden ol$ttrrulmu9 metnin Be- daki yedi duragrn her birinde Lanneanrn yolunu kesneteo emriyte

34
35
 6IR]5
SUMERLERIN KURNAZ lANRISI ENI{l

nrn denizin derinliklerinden ynkselmesini canlandrran bir sahneyi an-

gonderip, mclri Seri almak iein boFuna eabalamasri (5) lnanntnm
laur. sair daha sonra, Enkinin yiycek, icecek !e muzik alerleriyle
sag salinl kentine \arrp, UnLklL'lafln zafer senligi ortasrnda' Ak Rrh
doldurdugu kayrgrnrn ipini edzrLp Nippula yelken aersrnr resmeder.
omda ne'len birer birer bogaltmasr; !e (6) Enkinin eekjci, hrrslr
unki, Nippufun tanrrsal yemek salonuna, gigma ya,
tannra igin girLkranlar !e lasdiklerle mtrhirllennrg ho5 teslimiyeti ve
tannlar meclisi iein bir ziyafet hazrrlar; ziyafet Enlilin Enki'nin Ab
zusunu, ozellkle de insanlk sanariarr ve eL sanarlanndan sorrmlu ol,
Bu milin ia.rigi ilk kez Kraner tarafrndan Srim.r MrloloJisi nd kr
maya rLygun bir ev olaak dvmesiyle son bulur.
snca anlaolmFt! (s. 122 i30). O zamandan bu )"na birkae tane yeni
Kramer bu yaprrrn icerigini ilk kez k6aca Sdner MitoloJiq'nde an-
parea saptanrP, )ayrmlandr ve l97lde Gertmd Farber-Flugge )'aprtrn'
latrl (s. il9'122). Taslak, onsekiz tablet !e pareamn yeniden kurul
Der M-lrjms "lndnnd lnd Enhi" lnterbesonaercr Bcrnd'sichl'gfi8 der Lnc
celirl masrna dayanryordu. 196qda, Irakl eski ogrencisi A. A. Al-Foua.li,
.lerMF(1973) baslkl deserli bir baskrrnr vavrmladr' Bizin
Universite Mllzesinde Kramer'in ardrh olan Ake Sjoberg in rehberli
mlz ve )oNnumu bir) irk olcirde bu eaLgmava da)"nnakradrr
ginde doktora rezi olarak mirin utizlikle hazrrlanmrF, genig kapsamh
Enki ve Eridu: Su{annsmn Nippur'a Yolculugu blr bdklsrnr )'aynnl^dr. Bu baskr, Sliner Mitolojisi yayrnlandLgr zanan
.Enki !e hridr: Su hnnsrnrn NipPuaa Yolculugu" nrii (bkz 5 !e pareanrn yeniden birlestirilne
Eogu bilinmeyen elliye yakrn lablet

bolum), SLimer edebi rePe lnnndaki en tiirsel erl )arancr !e en an' sinden olusan bir netne dayamtordu. Bumda sLrnulan eeviri ye yo

l resnedilnis vaprttrr.'f^zarrnrn batlca amacr Enklnin taprnagrnrn rum genig cjleiide Al-Fouadi'nin basklsrna dayanmaktadtr.

Eridudaki De z li!i,' tmllL Abz bu)irklr:igirnlrL anlarm^k !e ge-

erli hale geLirLnekli. Enki Siimer panteonumrn d6ri

bastanr$rndan 6-10. B'ltnler
brri ohnrsrna karsrn, )'ine de Deniz Elinin kudretrni Ye hasmeLlni Kitabrmrz sunurla baglyor ve giderek aermlama, cdzumlen1e !e

saglanak ilin iistintln, Nipp rl! Enlilin ona)r'r !e kursamasrnr al- ko.gr ekleniior. I den se kadar olan bolumler, gorece klsa aemla-
nasr gerekiyorclrr Yap,ra, beklendigi gibi, rrprnaArn qekicr silslemel- malar ye Eoziimlemelrle, Enkj'nin bqkarakter oldqu mercur Snme.

rinin !iirsel, img. )iiklLi bir beuLnlemesi)le bagiayan yazar' onuntla mnlerini sunar. Bu bdl|Lmlerin hemen hepsi Stmerolog Samuel Noah
onun ihtisamr re gorkeminiEnkinrn lLrl.]rdlr (!zir) lsiolud\ur s(j)le Kranelin qalrmasrdLri cevirilerin son bieimlerinden John Maier so'
mesinn claha erkileylci olacrgrnr hissetnig(i Rr nedenle [nkr onun
itin, taprnagrnminari slislenelerini ajven !e PnsfilLmanral !e sesli 6dan l0a kadar olan bdliinler daha oncekr bolirnlerden bir bakr
miiziginin u)'rm iginde birlikre gtnladrgr ozel btr sarkr besteledi lsr ma larki bir biqimde diizenlenmiflrclir. 6. BohiLn, 'Muanmal En
muct N i\'r:Lcu, selsi dollr iarklsrnrn peginden !iir' bakrranrn sasktn ki, daha krsa bir grup qalqnayr re uzun ealsmalann k6a bolnmle-
hk lerdigi!e deluele dlilirldi8ir bir manzara olan Enki le taP'nagr rini bir araya getirir. Hepsi S(rmerce olan bu siirler ioplamr Enki'nin

37
36
 9IJMERLERIN KU-RNAZ TANRISI ENKI
!'ek eok tarkl, dzellisi hakknda, ozellikle de rtranlarl^ iliFkilerinde
(genellikle kuhleri arac ls,yla), bize ipuclan saglar. Bunlar, Enki'nin
kudredi Dr:rnlasllla ilgili olmalanyla birbirine baglanan ceslr} me
rinle.dir. Bu boliimdeki eahma Kramer hratndan hazrrlanmrirrrl
duzenleyen !e celirilere son haliniveren Maier'dir.
7. BLrlirm, Eridu ve diger Siimer kenldellerleri gerilerken, Enkr
edebi)atnrn azalmakhn cok geligen bir dzelligi lizerinde yogunlagrr.
Bu bblLime Yirce lliiyiicir" adr verilmigrir ve konusu, en azrndan Arka-
ik Siimer delirlrinden itibaren, bu)tide Enkini onemidir Mezopo,
tamla diFuncesinde buynyii din, edebiyai, harra Irplan ayrrmak kolay
desrldir. ozellikle 'Marduk/Ea ' ayinleri diy bilinen buyiiyle ilgili
melinlerde bu acrktrr. Bunlar farkh bir edebi trlr olarak incelenmis
ilk Sumer-Akadca netinlerdi. Enki tarafindan oghrna -daha sonraki
me!inlerde Babii hnnsr Marduk oldugu saptanmrFtrr yerilen talimaL
lar degisnqen mi{olojik bir dekor iqine yerleslirilmistir. Ogul bir
kirrnin derin kecler icinde oldugunu fark eder !e kendi ieinde kudretli
bir tan.j olmasrna karsln ona )arcllm etmeklen acizdir Ogu1, lahat
lahak rein ne )nprlmasr !e ne soilenmesi gerekrigini Enkiye
^nlaun
)akaflr. Bolirm Mardulifia merinlerinden bir secneyi de ieerir. BLi
)uyle ilgili ryinler gizli bilginin geEnlesDle yak,ndan ,liekili oldu
gmdan, Enki'yi ileren bazr edebi eahmalarda bu nlotit ornek olus
8. B.rhimrin bagbgrnr olusruran Enki Gelneginin Glcri, En-
ki,/Ea nrn gorilndiigii Akad edebiya ve Hilit Fzmalannrn knauk knl
liyannda Enki/Ea il il8ili izleri surer. Bu bolumdeki eserler Sirmer-
cenin bir konusnn dili olmaktan erkDrndan eok sonm da Enkinin qe-
kiciliAinin delarn e(igini gdsterirler Genelde Akad !e Hitit oyknleri
anlatrlannda EnkiAaya basrolu vermezler, ancak varLgr qklinrn
38
clRls
,!xanli bt donnm noktasrnda (cogunlukla da eoztLmrinde) brr anahrar,
,l r lrunik brr biqimde, ijykulerde Enki/Ea baskarakrer olmadrsrn
, rn, onun ortaya qrktrgr epizotlardaha onceki bolimlerde sunulan da
lrr uzun Silmer mitlrinden Eok daha lazla aqrmlarna re Eozirmleme
,jrrektirrr. Yedi.ci ye sekizinci boiirnlerdeki seenelerin sorumlutugr
9 Bijlrhm, Kasak Tannnrn lzleri, Enki !e Ea adian ka_vboldukran
Lok stura edrbqaLr etkileme)i slrLrdirLrmLis Enki mirlerindeki ),ollan
.le a|r Biu dLrgrinftsnin iki ana kaynagr, Krrabr MLrkiddes !e Yunar,
llti)i bili)ordL', ancak adnr )a da Sumeain logunu hre bilmil'ordr'.
lulan a)kils( ilzerine pek qok uyarlamada bir morilin izini siirmek
l,nkinin larhgrnr ortaya E,karmanrn bir yoludur. Bj. diger lol, YLr
Lrin ve krcnos/SiLiinl [n daha sNraki n1rt]erDle asrklanmr;, pek qok
rrrdan Mezopotlrmyadan larkl kirlrLirlerdeki diriirnce al$kanlklanna
\ e nlrlerdekr dftlnrulere bakmakrrr
Son bLiliim. MiLye tdebiyxr Enki'nin Yi, aqrkqaLann re mir
le eclebriar ar.srndaki iliski iizerine bir kurgudur Enkici mirin genel
bir kuramrnr olLq(rma ginsimi degildir, ama daha onceki bolLrmler-
deki qok hrkl, L,slan birbirine baglamaya Eaherr. CalLsma borunca
geleneklere uyma;an birkrr o:llik kullanrlmrjL,r ornegin, rok ia-
n rL olin Chic.r.qo Ass_y'idn Di.l iolrdl )rden al nl rlar ) aprlnlasr, q r! iyazr
sr kaynaklardan cerrilen 5iir dizelerinln tipogrrlik ol^rak g.rsrerilme
sl Alrrnrrlar nLrrlardadrr. o
L'
lden loa krdxrohu biilLunler rcur haznlanin norlanrr burda belirilnesi
geEken blrl<.c itzelligi rardrr. KFiltnular (hsrede yer al.Dl. tenfldc. thd
ali..rp.\J!l,i.n, D.r,drd,tdekr, l1/1, Bibliyognlik K$.[n]ahnn Gesici
Iisresi_niizler Ndrhr.ynnuh degildir. ya nncr oln. .nrsh hazdann$ttr
Metnxkkr belli $iB eriD kesin okunuslann! bilmek isreyen cninzN uz
3S
 nIMFRIFRIN(URNilTANRlslINK

mrnlannr d. y^rdNc, olabili.ler, ancak trorl.trn h^z lann^s xla. tnndi d: CniyazN k.ynakl.rdau yaprlan agagd^ki csnibrde, dizenin bntnnLngt
manlar icin ul^nl^bilirokD, ne y.z& ki, Asuroloji .$ttisi d$rnda brru su yolla koNrnN5Luri Merindeki tek bir dize parqalara aynlmE ol.bilir re
^ma
niiyle bilinnr, olan ,engu kaynaklar izlemek \r sotrmkiadrnn arm^k isie- l'.'r'.'1.'r !e r. d! .1, ) ,1.' b !ol. d,.Fl" ,r.r,,1,1,1,,
yen oktrm itrcelik \tnlniiLir ediride, duonn brr p.rasm drgen enaynan y.l zci rek birboshk
MeINler dzdlik eklenmFrir re
gnj5i s.glanrik ici,l birk^e gelenek dlsr sl. dizi dzgtrtrtrtr.le tek bu duedir
kullanrl,n malreme genel okuricin esknien oidugtrld.n bir P^44 daha ko Cdiride iki yada daha la2la bo5ltrkla iynlin .lizeler ozgtrn(.de .sla Iek
hydtr Binsi. ilL Cl .dgo ,ls]rdtr Di.rio'rdr}, C D den yiprl.r allntrlar lciD crh birdizenii pi(ilan dcAiklir Omegrn
rc $yfa mm.hlan eklenmesidir otfor?l E 8li5h Dicri.nd,:lnin ilkeletui Durdugn )eele. yn2Lr niil di k^ndr,
remd rlan }1mibf crllhk Grndiye degin ontkiz bolunrii yaybn.n'n's1rr)
R rgin^nldlarr!
bir sdzltk olimk taedanm,t olan C D, blynk bi, olasllkla A$unloji uz
manlannc. d@enli ol.nk knll.nrlN bi,riin k^yniklann icrnde uzman ol .zgil cnrtna! nreriftle tck bir drdr
y^nrl, bisimde kulknrl.ndrr Cin5ler k.Permli \ i2le'n.si
mayanlarca dr en \ irrgnd!' biiyiik i5lcr cc\irir
kolaydn Akad$ reimleritr Snmoce ka$rlklan. so2ctrklrnr eniyiztstrrl.kr ) intgr dnlnan.^drr
degiikderi \trhr$tirianlam smn rcLkca gdste.ilmistirl gencllikk bn gi''itirt dizei de.zglNurde rek bir dized,,
sotrtrtrda yer alah acrklamal.r ierk re eok brl8ihndincidir Suler sijzlngii
M.mngoanr qnan.
prqesr r^minnrnrna degin timdiye lodar yrhnzca bir cildi erkDntrn- a-l\D
!e Altnanca esd.si. woltrN rot sodcD'rn Ai.ftddisd,s ll. r,i!'.rr(rDrdit
(,\ll'1). Akrdc.,. srmdle s.zcr,k dagatctgryl^ dglli iynnldr l)ilgnnn ana
krynag, olmiyr nlr ,recdderdi. Gelenekrl ol.nk, CnD, rDcelent alrrtrd. Denircnrin saMl'.
olan sbz.lk brgl.nnndr ailnulannn5u r - on. CADsut rr,1, Um^nLar bilgi- Den $cFNin trnatl,
ye gdtkilnn .l!}lnaslir d^ crh \t 5ayta nrnanlinnr rhr'
'l.rr/ilr 'lrrnim'
di okluBu grbi, 16. l18'47). C,1D lisklcmesinde RonF Rlhb.snri izle esinc
lnsnnLc nn sanatr,
kar5,d -Sani kakler\unnr izleyen d^ha.ncekr s.zliiklerd icsine- lzman Kam6 i:4isinnr vmu.
olnr),rnl.r cilr \t siyta Duma,alatr olmaks,z,n kaybolabilirLe. Gend oknr
bu da^slmda rck dizdir.
/v, A/re /vnii Akrdcidrki faikll toDemler ol.lututru bilir Sibi gonrnme
BtrtrtrtrI^ brrlikle. asrgdakicein qiriy^ae ashndr dort dizdir:
mektedir.1c bunu bilse bile, n?man olnayan kisi CADin kullannay' se(i8i
iiq loncm rcin tarkh ciltlenD smsnr bilneyebrln. Dahae. bir cilt icrndc. oku
run, diyehn. J.n, ile ayN bicimde yazrlan, am! tarltll anlamr ol.n Gdu A \t ktrrrlin ahrrhnn,n say's' ana,

R)\rya onun gibi s.rylenor, iki r$i2 harfle yinl.n G.rnD va da uzun t
^na
ksh hi i Got) sdzcnklera'?snda k^he lQngibilir. Crlt rc savla num^nla' cJrnkn aB'llann'n sayE an..
n eklemeklt, bu eok deterli kaynagn kullannnn ce$rerlendiecegimizi koy!nlfn !ogal., t2t

41
 IIJMERLERIN KURN,\7 TANRI5I EN(I
Srner edebilau o krdar eskiye o kadar uzakrrr ki, her ]orum )io-
rumbilnde gercekren bir ornekrir. Bu, her nokrada brzi kendi bek
lentilerjmize karrrn zorla)an bir grnrim olclugu anlamlni geLr. K$
kllsuz edebieserler ragdas diinyada daha rahar oldugun1uz edebi)ara
ornegin, roman )'a da l,rik liirler- benzemez. Bu nedenle kendiedebl-
)aL anla\l5rmrzla ),etinmek zorunda kallnz.
Yirminci ) iizfr|n Yenr Ele$innenlerinin bi)'ografik hara ve k.s[
h hala kLuularnda soylediklerine karirn, anonlm edebryatlan rahar
srzlk duyma egiljmindeyiz. Cok az tazar bilinnekredrr. Kadrn Fair
!e basrahibe, Agadeh Sargon un krzr l:nheduanna d$rnda, onlar luk
krnda bile eok az rel biLnmektedir. Genellikle, I'azann adr degil !i1r
SigLrdh gdkyurne di!.. Dt
ebftli kuGrl ellerinisnEe uz^r.l' t4l
^lanrn
Bu 5ekh uyrlm.sndakr rMe, dn orumrlenni .qrker gosreriLke! (h2e
nin brrnnhgunn koNmakur.
Dah. az geknek d,5l oldr drSer ozelljkler $qlardrr snntr.e. Ak.d.i !c
Hirirceniibilih{l !e!irilc r genellikie o2Sirn dilin aynnuh birlehlaz$r esli
aindrreilir (Lu rft.len o,nckler 7 boluntrn norlarnda gonrlcbilir) Hcn
e.uy^n hdn .le !d irnic her dirc nndaki boghkta num^ral.ndtrrlNcakuL
Bu hripri. yiln2.i birkac dizc ntrmahlandnlmlnrr !. btrDlinn \tilNes
nin nedcni okuu bilinel bftkrliD okuNida ya(hmcr olma! icindi, Her
drye num^n r.rilmesine BeFk olmldr$m diisundiik re her.lizennr nu'
m^mlindn nN Belenegi okuru, nrernin d.hl geni5 retonk orn nlernri
gonncktcr ahkoy.r Birdrg ozehk \t yenne & Ls ernrhske. knll^nrl
mildr lumdaki uygnlamamE bilh cagdis {ulei d ek alnr.ktarh, Ve'
ile brslaFn dqnn smlannn oldugu pas^jla kullan,ldrlura dikkat edil.
^
mesi.n.nljdir (\t, Sim dillennde oldukca yaygn oldugu gibi -oE Ter-
r^ira- isrFrin hgilizce cerirknnde erkinlig,ui )irinEsinin olas okttr!tr
+2
CIRB
rou onriure aLnmE.,lmaIdrr.
Yazarlrk irzerine rrun uygarhklarda gimdiye degin kegtedilmi, en
rski belge olaD, JO birincr binyrhn meLm re yazarlannr ileren brr ka
Mezoporamya|lann yazarlara ilifkin rultlnlaflna dai. brr fi,
'ilogdan
krr sahibiyi, Karalog, girrintrrte hiyerarFik bir srraya gore dirzenten
rnir d(5rI )'azar srnrtr sa)ar: r:rnnlar, ozellikle brrinci srrada olan En-
Itii Yedi Bilge gibi elsanelr !e sok eski oian insanlar ve srradan insan
hrdan olutan ilti srn,l. Yazarhk hakk,nda bn ne k.rdar ser sd)te).eb,
rFe so) lesin, nnla) $n bizimhin.len qok lark| oldugu aqrkrLr Edebi
.serler bo)nnca hrrnnn gelnek rrmrgr bu)'uk .,leud laznun okutta-
nnclan geqer. Yazarhk, biry olarak yazann niyer"lerinin rtadesi ol
rnaktln qok, bir mernin kendi a.Lna konusmaslnr aLledilen bir ororite
Cognnlukla ])arra parsa krl tablerler itzerindeki zor, eivi brqrmli
i5ireileri eajzme)e qalFmanrn lorumcrnun rlk isj olduA aerkur. Me
Lindeki si\zciilderin anlanrnl saprnmakra Eok bir) LrLk dikkar lurcanmasr
gerekir. tlala parea parea olan merin ripleri, rnrleri ye !iirlerden el.le
edilebilen bilgiden seqrlebilenler belirli bir nlnin anlamlandrrllma
srnr sagla]'acakllr Yahucli lncil inden (ilahiler, mezmnrlar, meselled
re Yunan edebqaundan (rrnegin epik) rirr iidirnq alnak 9ok bailan !r,
kancr(|ri liinku onlan zaren rok iyi bilmekLeyiz. Bununh brrlkLe
b nlar dikkatle krllanllmahdlr. Costr kez mernin btq uk bir k,snlnrn
remel, "srizcilgii sdzcrigune biranlam kazannas bizi rok ke)illendr-
Merinlenn yrzrrlannLn bilinmyisr brzi tek rek )^zanara dgrl,
rma toplulukhrr re kr rmlara grj gofti.Lrr. Arkeo]oji, hrihsel kz-
I W 6. Lnnben, "A c.nlogtre ofTo
s and Aurho$, Jcs16(1962)72
43
 SU\{ERLERIN KIJRNAZ TANRISI EN KI
) Ilar, arri!ler, karsrlastrrmaL din, sosyo'antropoloji ve topltmsal
gelirinr kurannannd.n daha lazla eet ogrendikse, kadim tazarlann
edebi)ar errelenni cliha i,vi gijrmeye baslayabilinz. Tanrrlann sim
gelesririllrlesi, papazllgrn !e taprnagrn ekonomideki .olilL, mrtler ala
srndaki baglanular, bnyiL ve a)in, yazann lopLlundaki roli, edebi
eserlerln irretrlmesindeki etkenlerdir.
Srradan bir Stune.ce sozciik olan en i ele alahn. En, ranfl lin
kinin adrnrn bir aigesidir. lO uqunctl binyrlda, Strmeide larkl srnrflr
bir ioplum ortaF erhr. l'renslr diyebilecegimiz birkae aile )tll(arr
da;dr re onlann altrnda koleler dahrl cnrnak trzere emekgiler lardr
Kem dernminin dogusunda rahipler ortayn srkn !e Slrner toplurnsal
ya5amrna clinsel bir rol bietiler. Tannsal varlklara insan birini re-
rilmigli re Lensili sanatlar gollrlmq baglanm$tr. Tapnnklar ekono
lnr iqin bir -veniden.laArrrn rnerkezleriydi. Bilyiiklukleri !e krma'
rrklkLafl arLen taprmklar hesap tulnuk itin Sereksnim du)ulan )'azr
sibr znanlk isle)en btlrokr.llik hiLnerlerin nerkezi old Basrnda,
si)asi !e rahip srnrtrndan bir kiti ol^n en !aIdr' Fn, tannlara suntrlar
!e insaat malzeLneleri doltr sepetler tatrrken goriilir !< raprnaklar in-
Bnnunln birlikte, Frken II Hanedanhk dvrrnde (lO ) 2600), cn
yalnrzca dinsel brr figtrr halue geldi. Baisiyasi ooritenin irnvanl dla'
rak hgdl !e cnsi deg$jmli olarak kullanrlr; sonra ensi kullanrmdan
rrkar. Kral sozcilgiintl hgai karsllamaya baslar' Enin Sozden kay
bolmasr !e hrgalrn briliiyen gfcir)le, ciddi askeri etkinlikler !e salai
nnderliginin ijnemin du)ulan ilgi de artar. Bu degisirn, Enmerkar ve
(;rlganl9 gibi bii)uk krallafl igine alan bir "destan edebiyatrnrn ge'
lismesinde kendini g.jsterir. Crlg.Lnli, kenti Umka srn$rz durarlar
reknekle iliinirr, dqandan gelen akrncrlara karir gilql(r bir sa\'ltnma'
clRls
\., greksinim duyddugunm iyr bir i5arLidir bu. Yirzyrllar sonra
Al.ad edebiyaunda tanrlsal krallk bir "destanin, Enrnu Elit'in, odagr
olur: brrada Babil'in kent tanr$rnrn tanfllarrn kml oldugu bildiril
Liusur ! onun rihta erkfr dunyeli krahn ornegi o]ff.
l
Sumer edebrlaLrnda bir d.inem iErn en ve hrgdl irnlanlan birlikte
softililrler. Bazen kullanrn srralannrn bir ,:inemi olup olnadrgrnr
\rylemek gnqtirr Br ilnlrnlardan rkisinden brinln larlLgl Ia da )ok'
lLlgu loplLrmsal duzende bir degiliklik yapar m,? A)n, eserde larklr
,Lnyanlann bulirnmasr ee!iri aersrndan ku:kustLz bir sorun )iratrr
ller rkisi de esit derecede "kral" nizciigiinti mi karsrlamaktadrrl sii
rrn din:rnlklenni anlamak irin mi aynlmqlardrr? Sonunda c ve
Al(.ldc. k.rrnrgr Sncinu )ilirmis !e taprnagrn aleyhine saral a daha
!ok ) etki rerilmiitir.
Bu degigim iginde Riane Eisleiln kiiltiirel doniigiim" dedigi LrlLr
.\trmu izlerine ranlanabilir lki k|Lltir aFanasrnl "krdeh !e "break
rgzl olarak sim8legririr K(lrtilel drin|Lfrim krramnda Erler, bit
'i)rrakhk toplunu ile, rl)llerin resitliliginin ieag a olna !e )ukafl
{zellikle de cinsi,rer rollerinin
(Li olmayla esitlnlnedigi, rollerin
rlL iisr remelnde srralandrgr "hukmeden" roplLlm arasrrda aynm Ir
par lnsanrn ranh.incesinin cogunda "o.taklL ropllrmtr ,va)grndr,
ima blrnun )erinierkek egemen re kalgicr "hiikmeden toplLur" akL.
:rsler'in kuramr remekle Ilinr'Ar[upa toplLmuna dtr)anmakla l,irlik
r, Mezopohn).r tarihinin de N)nr kullti.ldijnli:um ornnlnsirnii g(js'
rrdigi kxnrsrnr raslnakr^drI. hlberre Mezopdim)a $lllernin huk-
meden bir toplnma uygun hale getirmek iErn )'eniden )azrldrklarrnr
I Robefl Mcc .lans. lhe [vo],,rrd o/ L/rlMr Jod.d: t.,ly and
^'ldifor4Di.
Prlirfa'r( ildro (alricaSo: Aklinc, 1966), s 108-13
 sUIIERLERIN KURNAZ TANRI5I FNITI ctRts

, kek !e kadln iqin aynr biqinde kullanLlnr5rrr. Daha sonra yalnzca

O)leyse, en'in hgal e ddnrirmesi, Mezopotamya loplumunda ger-
eeklsen cok genis bir kitltrirelddniigumltn bir iiareri olarak dtrgitnu-
Iebilir Enki edebiyau bu degisinden paynr allr. Enki\rin guglirkieri
igin (ildiriicLr gnce baivurmakransa hile ve buyi kullanma
'enmek
lolu belki de degigimle ilgilidrr. Degjrimin bir dGer isareri Enki oy
ktrlerinin qogunda bulunan bir tenaya yansrnrrrrr: Enkj !e
lar, ozeltikle ana tanrrqa, arasrndald yansma. Eisler'in iki temel
..rlnlar igin kullanrlmr5 -bundan dolayr, hanrm - ancak tannqa
rinnanrn leari NintlLbur gibierkek adlannda katmgrtr). Hem ee!i-
rr hem de yonur bir eifre yommbilimsel dirgirmde brkirlmekledir
\ozclLklerin Sumerler i!in ne anlama geldigini dgrennek isrjyoruz.
.!na kendi sozcuk dagarc,nz,n karmasrk rarihiyle )LrlFmek duru-
nundayrz.L' Tarihin "gersekler"inclen ctaha tazlasrna ihrita9 varcirr.
rannea-
rop-
Kencl zihnilet dilnyamrzdan eok uzak bir kuhtrden gelen merinleri

lLrm nodeli gbririiL)le, Stimer mirinde Enki'nin yucehilmesi ka- tckrar teknr okurken aragrrrmacr ralnnr stirdiLrmeye ihriyacrnrz !ar.

dehlen brcak rgzlna bir gecirislngeleyecekrir. Durum yine de kar, Erjdudaki raplnaga yerlepmi5 olan ranin,n ilk izi (lO yaklarrk
naerknr, qiLnkii bir diger gorLig aerrndan Enki'nin savaicr oglu Mar- (1000), ancak dbn nletle karelik kueuk, kerpicren yaprlm4 bir binada
dukm )LrcelLilmesi, daha eski kadeh' tophrnunun bir kaln olan soriilmLrLsriir. 'Oren )erinde yaprlan kazrlarda, qok uzak bir derirde
Enki'nin ida.esi]le, break agn na dogm bir degiFtrni simgeleyecek bahk kurban edildigrnin kanru olan, "qok tazla rnikrarcla baLrk krlqr
rir. i,)ta yogun biqLmde btrbirine kansnlis ... buyuk ktil yrglnlan bu
Karar lernesibasit gibi gortnn cn,lrgdl, nin ye,rrn gibiSiimer lundri.' qok daha sonrasrnda, 10 birinci b,ny,lda, Kral Sennache
ce terinlen bizln bildik erkek egemen etendi, kral, hanrm ve ,,b in Enkire "saf knrbanlaa' sundusu ka)dedildi. B1r 'gemi dolusrL
.prens sdzctiklerniizle karmagrk bir soruna donbmekle- ,rlun" il birlikle Sennacherib denize altrn bir balk ye ahrn bir kap
revirmek
dir. (Nin sozcrigri somnludtrr, eirnkii Siimer krihinde bir devre kadar lunbaga ar ."

r
Ri^ne Eisler. Ij,e CJrdl,@ drd 8ldd. (New York Harper an.l Row. 1987), s
sii,64,66. Yazar, si\merld raRfrn.lan kull.nrl^n l.nn a rl8li anahrar sdz
' Dilir roplunsal .nlanlann,n tbzden gecinlmesiyle ilgili ogrtri
'osyo-.iilbi
limdn: 5on }1llarda, lngiliz dili hnhi sosyo-dilbilnn yonrenleriylc y.niden
ciklcnn -{ilici. saban. kauk- ashnda Snmerce olmdLklannr !!rgul^r \r
incelennitrir - itn . Dick Leiih, A seial fliilo' y of IngliJl (l.ndE: Rour led
zanaa&arl^D belirtetr lerinler de -dokumacr, denci, rperci, denirci, du
qrcr \t ednlekci snme er bolgeye hakin oldugtr ,amrn onda btrlunan ge and Kegan Paul. l98l) lngilizce kraliyer \t lord,-'hatrnn'stizcnkleri
bu aerdan dzellikle iLsinEir.
|e r.nnsaya hp,nan halktan ahnm$ur Enki nin ne iere, rizellikle de zana
atlan sahip olnur, diii r^Rhndan hakin olunan ia da eril di5il igandenn
'' tridu Xl,t d". lk. Charles Burney, flre A cic r N.d, Edn (trhaca: CoLnell

onenNiz oldlgu dkinlikler nzennde erileSemenligi kumann bir yolu ola

UniIeEiIy PEs, i977), s.51.
i !. Dorglas Vatr Buren, "lish Ollerings in An.ienr Mesopotamia,' l,"q l0
Fk golnhbilir Dislelin \trdrgi yeniden $lenor muin ana ornekleri Ki.br
Mukndder'e ailLn, ucak sirccin snneide de aynr oldugnnu one tiircr. r lt (1948) l0l.
85 89 ' .]g.y, s. l2O
46 47
 SUMERLERIN KURNAZ TANRIsI EN(I

Bu eok erken derrin ince kerpia taplnagr ve balk kLrrban edilmesi r. (it.UM
ile Sennacherib'n nesneler sL'nmasr arasrnda, Mezopohmya'nrn
^ltrn
ciliyazrsr edebr)arrnda bir karakter belirir. Enki, edebi anlatrlardn bi I rhi ve Ninhursag:
ze o kadar zak, kadim !e )'abancr bir kar:rkrerdir ki, snnu sormamE
gerekir: Bo)le ),abancr bir !arhgr nasn anlamaya baglalabiliriz? Yine \ met Cennet Miti
(te son )rllarda edebi kuraLrcrlar re elegtirmenlerrn metinlen anlama

sorunlan)la Lrgratus, gorulmektedLr -)'ani,'lorunbilin" ve vorlun'

bilinsel son,larla- b.j]le )ibancr bir edebiyaun nle)dan okt}lrsLrnr
''Ilnki le Ninhursagr Slirner Cennet Miri,'r Sumer
reperruarndaki

Ie Loprakhn yapilnD utalanan tabletler

, r lginq, karmaslk \ yaralrcr mitlerden, ama aynr zarnanda en lnu
Bu kerpic taprnakl^rd^n
.ten gelen gliglir bir cagn, ayanrcr, kar5r konulanaz biqimde bilaile-
l:nki re Nnrhus^g htrri, oncelikte. Nippufd.n s,kantn$ \t
iindi Uni,
)icr bir !e) rardrr. Derinlere yerlesmif, Sunerlilerin Enki dDe
ad
\risire Mn2esindc bnh,nor ol(llksa
landrrdrldan b,.r la[Lkia, biI zananlar oldugu Sibi hdla bir bi) iilevi
ir korunmrr alt1 siiruntu rablere da_
yinmrkkdrrt bu tabler srephen t?ngdon uhtrndan kopyalanng re p8-s
cilii( Yardrr. r |dc (19t5) s;'n,,cfdtr I/. ofpnnlie, ttr IloDtl aw1 rhe FaLl oI i\jar a.iyla
George Sreincr bize Rabalanrn garip bir ursa)rmda bttlundttgttnu )nyrhlann$rr O z^nnndan bu y.na, Hcnn de Gdnouiltac ra'af,ndar bilir
anrmsalrr, btlna gore, sizcuklrin "insana isyan edeckln' bir gtn reyol birkaynakan gelen birparca TltS 62 de y.yhlandr, Iikar ieenginin
gelecek. Anlamrn kileliginden sillaniP rrk.rcaklar' onlar'valnrzca lhpH ilk kez l:rlwnd Chicn nmnndan saprann$r,r (bkz J 05 tir, 417).
prarnur o2enli. yan r bir rmis y^hn zamanla(ta J DuraDd li F
kendileri !e rgrzlanmEdaki olir laslar gibi olacaklai' ller dummda
kirsrlagr

!e debdebe lDdan KhDeit \trilmi!ir Cernyizr. eerid !e bir acrmlaniyr iceren metrin
erkekler re kadrnlar Babildeki Irkrnnl.fln astrlrgrndan btrbaskF yiz.r uhf,nd r 1945 yrhndrss ld^ yaynnann$rlr Kr.nrer ra
sinden sonsuzi degin azar edilmit olacaklir'" lrrrnrrn12 hirlikle Stei nfndan Fp an bir ee\ii I95O yrlurda A ,EI s 37 4l..ie y.InnanmFu
ner merak eder, bunun ne )aran rrlicakrrr? Bu krtiP her eeliri derle l96ltle Gadd \t Knnert Ufdaki kaalarda erkantan \t heriffteki qesnti
mesincte olduAu gibi, Rabil un!r!uldugund^ ugr.drgr akrbetle karitlas hoshrklan doklun.ya F,drmcr olan le bjrkae onemli deEisiklik $nrn hn

mayacagr tr,rt'dL')la sunL'lm^ktadrr

parlarnn bir e5iri yayNlirl,lar (bkz. UEI Vl, kBrm I , no. t !e ki hbrn gd-
sindeki ilgrh yoiunr) Mnin gitudikieeririsi k yournu br nedenle Knmefin
daha once y^plkl.nndan btr deFceye kadir iarkhdrr 1984
rlhnda.
l 970 lcrde Unntrsny of cenerrtla KnN fin 6gEncin olmls, p Afijngen

siirin yeni btr biskFur yiyhladr "Enkier Ninhurs.gi. ;t 74 (1984) 1 52

llu (ahgna cei li p.sajlann c$!i !e yon,nlinnhlanlta itg i biikae ilghs
ijnei $ti'nrekred'r, incak bunlatrn c6znjnlenmelcri, rannmahn re deger,
lendrnlmeleri oldukaa fa2la zaman re sah5m Aerekrftcekrir.

48
49
 SLJMERLERIN KURNAZ TANRISI ENKI
EN(I !I NINHUR5AC sIMER CINNET MITI

,l,,ryla, bir dreceye kadar adrm adm izleybiliriz. Ama dzellikle

amnalr ye diis krflklgrn^ gratanl^rdan birisidir' Ovkinirn sonlln-
clan anlarrldrBna gore -!e bir Siimer yaprtnda yazarrn ntetini arrga
lrran genellikle onun sonudur eseri dzgirn haliyl yazan sair'rahip
dncelikle tann lintagln nasrl Ye neden rnitteki ohylar dizisinin geeti
gi iilke olan 'Dilnun un l:tendisi oldulunu aqrktamakla ilgilenrnek-
teclir Yazanmrza gLire, En5ag, minneLtar Enki hrafrndan DilmunLrn
ni!
etendiliginrn !eriln1esiyle .'dlrllendirilnis!i. qirnku o, llnl(i
ha,na organrnr i)ilenirmek rein ana tannea Ninhursagrn liiclKla
rirdigi !e hepside ru ya da bu bieimd Enki tamfrndan krlsinLn$
,,L,rn,mah ve dus klnkhgrna ugraLcr birkae morit vardrr. Dolayrsry_
l,L l)ildigi bnriin bukiler i9inden yaarln 6ykusu iqin
neden bu sekiz
,lkD'jsecrigini bilmek ilging olrrdui veya neden birkile.jn boy ver
,i$inin Enki'nin baka bir lanncayta degil de, rannga Utruyta olan
l,fkisinin sonmunda olduguna karar ve.migrit ya da yazan, ramqa
lrllunun dogumMun ran qa Ninnu !e Ninklrrranrn dogumlanndan
sekiz
!ifra oldugu dtrsiincesine ilen neydit yazann seqimleri iein nedenleri
ge-
,'ldugunu ursalmak manukl goninmekredir. ana girnitmuzde bllnta-
se

kiz ranndan biriydi Bu sekiz ozl tannnrn hasta Enki) i ililetLirnek
amaclyia I^mtrldtgr diiglrncesini yazanmrza esinlef en nedene Selince
- cok blrLyirk dneminin Lrldrtgmu sandrgr, yr:rze)sel bir dilbilim g0-
i saptamak, h3Lra tahnin tmek olanaksEdrr. Bugin bilinen Sumer
Linnbilimsel inanq dizgesi ya da efsane yaratrcr rnretmelerin hicbirl
u
sorulara aErkhk grirmez.

rLingrstrnti )orumlanasrydr brr: tanniardan her br'rnin adr lnkinin Mir, sozcirg(i sozcrigiine evirisigdrec ikna edrcj, ancak asrl anla_
benztordu' ,ir !e dokundumnlan capragrk ve anlasrtnasr gue olan, iyi korun-
hasra L'rganlxrrndan birinin adrna ksmen
sekiz organ' ,tr$ bir giriF pasa}yla bailar. Dilmun u krLsal. saf v parlak blr iilke
Fzanmrz, nasrl !e neden Enkinin oncelkle
A) flca
,'lirak btnnleri huzrrnnu bozan hiqbir kusun otmadrg, bir itlke. kur
nr1 hastalandrg,n, l)ildisrne d inanrvordu - Enki, NinhLrrsagrn'
on n tannga uuunun kasrgrndrn hFan ersuyundan lticuda getirdrgi irbir
b^nla nna cullanan h ni haylanrn olmadrgr, hasralk, yarl, trk
) aba

sekiz brrki)i )mi5li, bu d.rl ranrl tanrrca)1 (i)le nnielendinnitti ki'

k)a (blki de) ilimn hn,.nayan bn r,lke. sairin deyiiiyte:

onrn irLslirne dlnm lanetrni salurdu re ancak Enki)i ha)a{a dond(r Keu kllsaldtr .
r
Dilnu. ulkesikuEatdtr
sonra
mesi rcin ,!as tr(rin AnlLtrna-rannlann )al!anp )akarmalanndan 5irmer kll*ldrr. .. Dilmuh iilkesi knrsldrr
likrini degii(irdi. trnkinin neredyse t'lumtLne neden olin hnnca U!
tu rle cinsel ilieklde lunnusrna gelince, )az^nD dnlnncesin g'jre
b DilmM iilke$ kurildtr. Dilnuh nlkq efir.
brrak- Dilfrun iilkesisafttr. Dilnnn nlkesi aydhllklr.
bu. ilk olarak t^nrrea Ninrnu)!' dos lacak Ninhursas'r hamile
ugr bir drzi cinqel parlamanrn sonuncLsudurl bnnu rannca Ninkur
rayr ciogrlacak knc| krzr Ninmuyu hamile brrakrsr izierr arc[ndan Bu dizele sonrakhde yeralan nokralar Siimerceden seftlemeyen frk ir.

torunrL Ninkurrayr haLrile brrakrr' sonucta torununlln krzr

Uttu dd- dDLDs-en ic .D i 965!eriri bunlar en aandan yrlzeyrl otarak ucuncri
9ah6
zaNiri. trc \t hazr brlrnma, h? Iiilinin ikinci cog gahs emir k'pini g6,
car terirgibidnkr, rak bugiin deEnr deyimin doyuru.u bir (e\ins !e bagta
ka-
Bu n.denle. rniuki irlaylar dizisini yazar tantrndan anlatrldrgr ma iliskin yonmu )nprlam.n$or

50 5l
 ENK]W NINHURSAC 5UMER CENNET MIII
SUMERLERIN KURNM TANRI5I EN(I

\.\iL kadn, Sen y.sh l)tr kadhlr" demer.

O yalnp binsjyle Dilnuntla yatrklan sonn,
!r!lLerkek. Ben yagh bir erkegim denez.
-Enki kansryl^ yatnktan sonii- yer.
(r, y&anmaz, akar sular kenri doldumrj
O yalnr2 binsyle DilmMdalanklan sona. ,'nogr gegen deme '
Enki Ninsikilaylar yart,kran sonra- yer, ()Nn taFftnda aglayan donnp dumazi
5ad.o ag( )2knuzi
Dilmunda kuzgun gaklana seslen crkamaz, Kenlin yan,nda o hic yas rurma2
dnr kun,.' Jnr'kusunun leryadrn crkamaz
hrnu, Dilmrn'Lrn koruyucu ranneasl Nnsikillanrn bir soylevi iz,
.r. Enkinnr ona rerdigi Dilnun irikesinde rarl su ye ekin yuklu rar-
L !e gittliklerm olmadrgrndan yakrnrr.'$Enki, Strnelrannsr Urunun
Oglaklan kEknr* edenyabani kdpek bilinmez ,,l,raktan erkardrfr bol s'ry]a Dilmunu kursayarak kar5rlk verrr
Tahrl-yulan domuz bilinmez. rdrnde l:nkihin lanurnln bdundtrgu klsrm krnkor, ana Enkinin
l.rrsamaslrda sijz lerdigi comen isin Utu kmfrndan yerin. geririlisi
Dul k drn' qatrya cimlendirilmig arya *rer:
,,n anlat,ld,g, araArdaki pasajdan Lamanlanabilir (51 64):
Y andaki kudaron! yemez
!
Gtrlercin boynnnu bukmez ULu. gdkynzhnde drkikn .

Gjzlr agnyaD, "g6zin agnyoi demez ropnBrn sryunt ak,ran agEdan

Basr agnyan. baerm agnyoi denez topnknn ona udr $ Serrdi

Geni5 umrclrnna r doldunr.ro

B(mdr (Damgalnunna yerne) Ninsikrlladan Enkhrn knnn olirk si\2 edil

me5i oldukca g np le.nhtln^zdrr, qnnkn mernin ahrnda (31 dft) lnki Bu \t bnnu izleyen jki dpedeki rmalaraerk degildir
onnn babas olihk gosrerilmiitir. Bu di:edcki nokral.r. dizenin yorumlannar rern can ald .nemi olan \
Dar ku5u iein bk2. CAD n,l, iltidu,7,104
anlall^nay^n siinlerce ri-NEyenDe konmu$rr.
Bu dizedeki dul'Dilmunln bir sakiniolarak allme, oMdi oliurirn biliF
llsilipasaj oldtrkla parcilann$tr. ancak izleyen dizde,den, lkla yarkn bir
digisontcuna ranlmaldrr. Bllnunla bi.likre $ir' oEda duilann oldugun! kesinlikle anlan crkinlabilmektdr.
Iark emekrizih. keDdi zantnr \t ye.inde ona aeina ol.n ku9lar uratrndan \okralar ok!nrm.ynn iki dize yerine konmusrur
rahats2 edici bir harekeri btLrnliyor olabilir \t bu nedenle de cennerims .Sartuc
SumeRc GIR ,rfdr icin uysln bir uhLnnrdir
Dilmun dr bu liir seylet olmayabiln
5t
52
 sUMERLERIN KURNAZ TANRISI ENI(I ENIII VE I"INHURSAC 9UI'{ER CENNET INTI

Onladan lNinsikillamnl kenribolsuiceri lJirikhktd yatala iit olan erslyu.

Dilmun onladan la$n sulan irer. baukhkta yatau,

onnn acr sn kiynagr raihsu kqna$dr iimdi. l,rl,ierruyrm bagh oldugtr Damgalnunna ya ydnehti,

Onrn ftnn ynklu rarl^lan !e qiftlikleri rahrl dbeklerine ddner. .NrIunu dolyara$na rk,tn, lnki nin ersuyum,
Onun kenti iilkenin rtidirsimdi. crsryuntr NinhuNagin ddlyaFgrna rkn!
Lr
Dilmun (lkennr sndir

Simdi Ul! tiutrndan, bu B!in, tamdr btiyle olmt'trr

l

Mnin ana ola)lar dizisi rimdi Enkinrn cinsel parlamalaflnrn bir ditn gtrn oM ddn
^ydu,
anlatrmryla batl^r, bunlardan ilki iannca Ninhursagr dollenesi ve
Ninmu n!'n dogrmuyla ilgili olanrdrr (65-88):
yedi giin ona ycdi rydr,
YalM olan ki5i. knraz kiti, rrlkeninaMs Ninru nun 6nnnde.
rkiz gi,n ona sckiz aydtr.
I'nt,, kurn l r:, ulr,eni,, i r N,n,u nun onunde
'u
qr, dokuz glu oni doku ay.ht. Kad * Ay,d,r.
eEuyuyla hendekkn dokluran pnisi
halis yaggibi, hilis yiAgibi kDnrliyaggibi. '
meni *liyle q2hgt doldtrnn ptn'si Mr,
kuca$ 6r1er soy[' dnuyn ytmp peni5irar.
^can
runtrlan deg$ridlmi5 celinlcrin n&lenkn snmerolog ieinaetk ohcakur: val
'Barakhkta kih* yirirmesin dedi yi,k*k sesle.
np, gs di l'.' rlgjMl dirg{ b.rt .
ri r biciminde okunan dizenrn dii
'Bahkhkk knnse ynNnesin dedi Enkl
,ehilmir ce$iy^zBrna d.y.nan kucakran yukandrki sollu gi|s,yi y'tt'p rt
An rn hryrr uzr e ytrnrn errL
frak iqin penisini harekete geeinf dizesi dDn.li lnkinin baukhklada
kinse ynNmeyecek yenininrn nna erdklenne gehnce, cin*l bnleghelennl
l. noua soztr e.lilen Ur pa,eanhda Enklnin kurtminnrn cok dih! kaP- kimfDin gbzeLkneyecegi konusunda NinhtrF^g\ ikn. etmck isted'g'ni
qmlr bii trya imas ud!: iqeriEi, yazann DilmN u, iy eder"in ).qlldrgl, go-en)o ol,r,.r "e L.\l!, p b,, b.,rde onu .,rr'nt a,

ge4eklen de kadin dihyanrn bihnen riim nlkdednin mallano SenilerLe stinerce r d- ldllg l?l icin onerilen ydndui" bagl.ma (layanan labnin

gerirdikler, btrulke olahk bildiSini g6slerir G62 konlsu pasajrn bir eeririsi dre, biranlahda, Enkintu, k^n! Dahgdntrnn^
den ore bir sey degildirr bu

ieinibk2 Kranrr, "Dilmun. Qrest tor Paradbe, A riqril-l17, lll 15) iein y.zg .nin cFtyunr NinhuFagrn dolyrugrn. .krrnakl. on^ ih^ner ct
Sinerce edebi bir kl$e olan bu dizenin brrinci y.nsnrn cerinsi pek kesin
''HalNy.Esibi. halis )rA gibr, krluelli yag gibi ceifti,5r bieinde okunar
deBildir
8u pas^jrnceli$i beiiEizliklerle dolLdur (bk s5 ldeki aennlana) BL'Fda dizenin dizchi hni! bir ceriyarlsu. dayanu: i lrgir r i h g r Lhim k Sirl

54 55
 5UMERLERIN (!JRN,IZ TANRISI ENKI ENI{I !t NINI]URsAC SUMERCENNET MITI

Ninru, nlkenin anan, halis yag gibi, hal$ Fggibi, I nl( rek barna kryrAa ayak bisar
hlnedi yag gibi, run- onu krru Lopraga q"ker. "'
rd
Ninnu yu dogurdu
l)rN ahr, oper om,
Enki Fimdi de, dokLz giLrlluk gebelikren sonra ranflcra Ninklrrra )1 lilti eBnyunu dolyaLagura bosal,r
dosumn NinmLlrn d.,ller (89-108)l
() euuyunu dolyaraghda rurar, Enkinin eBuyunr
NinN ,m,gnr kryEra qk^. ; lrirgtrn om bir^ydtr,
s
lnh bahkl,g r dFudayolahr. yol^lrr rl{igin on. ikiaydrr,
slrrrdi r llmud a 5dyle der dokuz girn oda.tokuz aydtr. KadrnlkAyrd,r,
''Grlzelgen! krr i,peynn mi? lhlisyrg 8ibi. h"lis )nggibi. k,)merh y.g Bibi.
Cizel Ninrnuyu dpcynn nil' \r - J,. ..,q8.1.. hr n ,aSg.L krtr at. )JBgrb,.
"
\,nln, m yr dogtrrl,,
JuJd?dl' knnud onr yanularl
''Cuzel golq krzr op. \rmdi Enlii, dokuz giurliik gebelikren sonra rrnnra Ulru yrL dogtr
GrizelNinn )u op . ri NinkLura) I .tdllemqe kotrLlur (l0s 27):
Kuhn icn ktr\ relli bir.irzeiresriFceAim
N rkurn rmagrn kyFnae
Klrlcrli bir riizgir esriEcegin.' ^r.
llfkr barak|gh d,5nrda yolahr, yolal,.
Jddrdl r lsimud'r s.yle der
A]nr$,1llr(lrrtiir. rrr rk/icin blc lH, s 90
I iiiqin bkz
" Bu ranncrnD admn qoLlyr2$rnur Nn!s., yoine NiD n! olr$unu nedeni ''Gitelsenc ktrr opeyinr nil
Ji Irn 47 notutrdi belinilmisriri bununli birlikre. kantr kesin deBlldn re Gnzel Nmkrm), opeyrm mil'
br durumda dogN okun. ri! sdr dr olabilir
: C,lei k 5rliy r Iirhn ,ii i iD c okiugn k.nFrna dayantn.kr.dr ( I pck
Jrfti..li lsinMl onu yanrrlar:
''Gnzeleenq krzr ot.
N Cirrei Ninkunr't op
Rahkl,g r.lNnd. yol^ltr qcririsi. Dur.nd\n. De CenouilLrc o p.rq^in.h
solle okunan bir dneyk yrptlgr ki$rlasrm,ayx davrnu 'rcn lr: [r, anDar rd Knl,m icin kur\trh br d,2sar esrircceAin.
irD-rdgd-d. D-d.-I. e ic, cnnktr iDr rd l.ie dcrin mlannnn ,0, r. Sr.ldcvc Ku$crli bi, dtzg.r es0FccEih
''kendi kcndiniu^tnali. kendi kendrni yaymak rb-benzei old!g!n!
dnnunek Drnukh goNnnekredir. \'ine de, itiFledildigi gibi, Enkr! b^ 'Ktrru ropnE lcririsi dDenin ikinci kompldksitin lrtsnDr nr ohnk du
laktgnd$rnd. yol ahi bieiminde berimleyetr yazrnn zihninde ne oldrEn zeltilnii okun! ra dalantr 8kz. Cla6 wilke, Dd5 hgdlbdMd.Br (wies
aerk deArldir )aden:Ork) llarl$owirz. 1969). \ 202 rd.

56 57
 SUMERLERIN @RNAZ TANRI5I ENKI ENKI \,I NINHURsAG: 5UMER CENNET MITI

lnki rek basrni k.yrga.yak b^sar.

Ninkuna bi} iikannesi Ninmunun yaplgr gibi rrmak krlrsrna 8i-
Ye
rlecek !e onlar gibi uekruuna dilFkirn Enki ranfndan gebe brrakrla-
5onm onu kun topraga ceker.
.iku. Yaak ki ilgili pasajrn hemen ramam hasarhdr, ama sonra ge-
len pasajdan anlarldrgr knda yla Ninhursas ona eyinde kalmasrnr ve
Enkiersuyunu d 6lyar.Snr a bosalt r
l:nki ona armagan olank salah|k, elna ve rznm gelirmedikqe onun-
O erslyrnr doly.taguda lltar,Inki nih e6ryunu. ln hiqbir iliFki krrrmamasrnr ogriller. Her durumda merin okunur hate
geldiginde, Enkiyi minneuar bir baher\.andan rtrunleri alma agama-
indabuhLnu (ls3-67):
dok{z girn ona doku aydn. Kadrnlrk Ayrdr.
lkinci bir defa stryla doldunnk,
HalB yag srbr, halis yag sibi, h)merli ,rg gibi,
Hendeklen suyln doldurdu,
Ninktrm halis yag sibi, hali' yag 8ibi, hynedi yag gibi,
Kanallan suyla doldurdu,
sehletli kadrn UtlI yu doglrdu.':o
Ekilmemis ropnklan suyla doldurdu.
BiLyilk biryirlennesi ularmamq olsaydr, kuskusuz Ultu da, annesi
Kelflenen... bahcrlan
ontr ktr.aklar lona soyle derll
M!nr!NI-DrM1-a k.Erhk olank sehtlli kadrn, Nl DlMirn s.8ia benzer .Kimsin
sen bahcemi lsulayanl?"
biranlamt ol.lug kanBrna dayanan akla yakn bir tahmindir Loune paF
eae lRS 62 ye gd!, Ninkum nrn dogurdugu ilahh Uttu degil Ninimma Enki baherlanr yanrtlar:
(onceden Ninsisolank okunan) oldngnm ijzellikle dikkat edjni aynndar ''. lliDt di:d
icin bkz. 55lnr 55. notll Dtrnnd)n IRJ 62 karg agnmsnm bir sontcu
l(?). lanndiki slaral*l^n retir bana l
olank, tindibi*4 lane drizehrlmii okurna olanakldrr, doliy6ryla 2 dire'
t.. 'lanndaki elMlan gedrban..l
nin binnci yaN 5imdi lFr 'Nl-Dll4 s oLuk okun^bilir: bu dizenin ikinci
lC) Asmalanndaki ulmleri gdir bana. ] '
)nm h^la parcaldtr, an. rlk5i i$retininiSi deg si olank okundtgr taE^
}1lank, t'rrrnd fl l, ud, doEurd! bieim'nde dnzeltilebiliri 4. dizedeh ilk ..I0) lanndaki $lahhklan sertrdi onal,
sozel biein simdi irtr lo 8id'de olamk okunabilir (bkz. yukanda 18 nooi .l2nndaki dnalan seridi om,
lO. dize sindi hgdl D& i-irtr di'ig 3a+i i-nn-di'i8 ga rj olarak okunabihr (bu
(l) Asmalanndaki !?nmle.i gerirdi ona,
nedenle. br metne 8drc'tirzgai sii2.(Btrntn tu i degilnn olduguna dikkat
edin)i 12. dizenrn ikinci yansr txr rn)l1 rrdo u-l'r'A,b olahk okunu.i I I di Hepsini kucr4na yqdr
2ede. ikinci yin ur ,.rm-a olank okuhur (55 I, 55 notla kab edildigi gibi
Urrinlerielde eden Fnkibunlan armagan olarak, kendisini neseyle
bir l8 isaEi yokntr)i lt. dizede, binnci kompleks, beklendrgi gibi, 'l Jd-
kabul eden \ ok9aIp icine girmesine izin veren UitLL'ya gotnrirr
h.jdir (.1-hi-in degil)

58 59
 SOMERLERIN KURNAZ TANRISI ENK
INKI \'E NINHURSAC: 5UMER CFNNET MI]]

068,87): Onu aldr, ktrcigrna yatlr.

Kbrpenin icine isledi, dprn ohtr
Enki -yi\2tiniin rcngiarmr5- aeyr karndr,
Utttiya dogru yola koyuldu. Enki elsnyunu ddlyaragna bogaltu.

.Erinde O eNuy(nu dolyahlrnda ru[u, Enki nin ersuyunu.

ihtiyael.n olanl?lrr Ae kapryrl
Ae kapryrl' B^rlan erk^n.r kad,n Uil! der k': "Oh, Bile lbeDiml gorden .! '
der ki 'Oh.80e iqerde!
''Sen - kimsin *n?'
un. Den'- g'(.r 1dh'ndr:
''Ben sana ddiilolank salatalk, elma \r iizlim rcrecek olan bahqvanm "
NinhuRg eFuytru otrun gijrdesinden sildil?1."
Eorin k^pFru acarken yirreF yerinden oynadr Utrunun
Ninhursag rn bir bisimde vilcuda gerirdigi stLrgtrn veren sekiz brr-
Enki Uuuya. iehlerli k..hnalll. kr. Enkinin bu ersuyundandr: agaq ot , bal-oru, yabani or, atdsar-
IFl la'lnddki salatalklan \trdi,
.. lanndaki eln^l.n reKli.
"OLqf kaE gr Drhndin liil ka$rla$rmasna dayamr !. r&rn1dt-td8-
l?l asnalanndaki il^mleri !erdr.
lgel olank okNtrri s rr-rnrdgrig-gCnin str?zlaf bieihindeki ed'in5i
seh\ttLi kadrn ll I Urlu ftaiJ rDi rutur. (dahi dnceki ed irilerindeki) dokunu."a yegdir
ellennicrrpar." 8u onemli dizcnin eclirisiDrnnd\n kars asnnnasna dayanr \t goyle oku,
Enki UtLntu kakl'rd'.
ntri'rllrrrtr r,r?8rgad-lldiiB irtrinsd-lJdlnr d sd ry Dr, ir Ddi d+61e
d-l'nfm. d-s.-k, gibi. isim \t zamirlenn in hahnde oldugtr kabtrl edilnekte
on! aldr. knc.g,na yart'.
dn Bununla birlik'e, Uuuirun o-bnLnr re ds DB haykngrmn. lnin-
cdrdesini dknd,. srazladr,:r
na nrn lnisi lxk' EE kig.lln d r M \t a bo' ,r diye haykrrDm bir bleiiye
kad.rc.g$urdrgrna dikk.r edilmelidir (ozellikle bkz. P,IPS 124, s 30lC.e-
Al--nr (bkz. dl -,?u& !e nl -ri, CdD n,,o"tu.4.281'85) bilegtk fiihe kar
ki nirih 216 rc 218. di2deri) Mehimndeki dnn .nrn degi5ik btr yaz $
ihoyacl^n olan yalnEca bi. tahnin lir.
'hkklllinrlan birimi oldrAu \aNallabilseydi. di2enin celiriri gyle olurdu Ulln, giizel
''Vrrui karsrl, u rtr sig g. olarak okunan liilin Durandin Fpngr lclsrlat hatur, eyle der, Ah, uyllklann, der, AhdDmlAh, (rm, " bu d. bil bakr-
K,18 gddenin bir pare^snn gdstr
umasna dayanrr. BaEllmd^n harekdle, ma Enki nin eFuyunln UrIu yu h.na ertigini Bdsrerirdi !r dizerin qerinsi
e gerhiLi getl .nlinr olan $l bnraya lyar Sibi gdNnnenekledir Sj \t anlimrn'n hliuiz olftasrn, krlsln, her duNmda, tjtrfnuD crghgnn,
Iin 62 norL,ndaki ilade sordenin birparcasr olarak KAB rein bkz CT 15. sonraki dizelerde anlanldrgr gibi Ninhu6ag a Urtr\ n uyhklanndrki estr
yer 14, dre 15- yrnlFLn: o di2e.L. kesin ol.r k sol anlanna Sehr yani akla y^rkrndtr.
Fnu sildirdrgnri dnsnnnek
''solgoz, einkii srFki di:e i-l,i :i d.. :ig gdz ile basl^r "J! siSiein ellen ''srldi yalnrca bir lahmhdir: Iiilin okunNu belki de bd-d,r'r [d8-ldg-g.I ola-
ni ( ?ar, bagl.Di dayanrlank yaptlan .kii yatkrn bir rahDrindir

60
6I
 sOMERLERIN ruRNAz TANRISI TNI{I ENKI IJE NINHURSAG: SLJMER CENNFJ MITI

otu, diken{1rr, kebere-orr, adr ok narnayan bi. ot ve dmhdni'otr.'6 O' Enki irin kopanr Oda yer
Anu Fimdi Enki v su,?Iali lsim d bi. kez daha sahneye erkarlar. "Kralrm. bn ..-otudur, derom.

CrinkirL Enki bu birkrlerin ya4lsrnr belirlemye karar verir, bu da on- olu Lnki icin ket L O da yel:
lan dncelikle yemesi gerekrigi anlamrna gelmektedir. Enkinin yazgr- KnLrm, bu .Drh.n!oudur,- derona
lan belirleme etlemi brtkilere flaket getirir !e ironik bir bieimde O Enki iein kopanr. O dr yer.
Enki nin kendisine de, eunku bu surer suasnda dlirmc0l hasia dilser.
sindi miueki olaylann sonrna geliyoruz. Ninhtrrsagin vircudr
sairin deyieiyle (196 216): tanfleayr oyle ofkelendirir ki,
ll.rirdigi sekiz birkiyi Enkinin
Enki bflraklqm dEnda yol alrr, yol al'r. I Lrki .jlene tugin oni "y4ramrn 'emesi
gdzil'yle bakmayacasnl solledigi bir
srftftdl\ lsimndn goyle der L,ner saturtlr r:rzerine. rnki'nin cok yakrnda dlceginden korkan !e
''Yaz8rlannt lhennzlbelnl.medigim I?l bnk erden,)' Ninhursng onadan kayboldugmdan eimdi ne iapacaklannr da bileme'
bu nedir nn l^r aklna ? Bn ndit tannlar askha?' lliklerinden, Anunna'tan.rla. "yasa birLrirnilrler. Bunun nzerine tilki
rndada yerigir. Panleonun bagtannsL Enlil'in dniinde, Ninhrrsagr tan
Sririrall lsnnud on! yantlar:
.KnlN,.gac oludrr. deron^. ,,lrra geri ddndurmenin )oirmu bildigini iddia derek eekinmeden
l<,nLrqur. ama bunu yapmak iein bir odul ister. Enlil ona odirl sdzir
Onu Enki icin kese. O da yer
veril" ve riiki Ninhursagr Anunna'tanfllara getirmeyi becerir,)u !in-
"Knlln, btr balordtrr, der ona
(1i ranrrcanrn tikrini deAi$irmslne neden olacak bieimde giysilerine
onu Etrki icin kopanl Odryer.
,rkrca yaprqmrplar le buna benzer baska seyler de yaprnrelardLr''o
''Kmlrm, buyabmiorur, derona.
(..tinkn onu, hasla Enki)'i luhasrnrn icin oLunmuil !e neresinin
Onu Enkiiejn ke*r. O dryer.
,crdrgrn, sorrrken buluruz. Enki agnyan sekiz organrnr teker rekr
.Kr.lm, b! dFsdr-orrdu,' der oM.

Onu Enkiiein kopanr O da yer.

" llgilidize (225) royle okur ri Kemimde greenr dik(egrn snin i!in. geF
''Knhm. bt diken otudur, der ona.
cekren s.nin adLn sdylenecek (ond^)." MatgaEr Whrney cEen (degerli,
Onu Enki iein keRr O di yer.
kapqn bir karkr olan Edd! da),3is'rdr\n,iis,ratru agao otdtrgunu one
'KnLm. bu keben'otudtrr," der ona.
) llgili pa$j krkLrr\t tiLk rin Ninh(N$ rannlin gcn gerinEyi n61l bc.et

sifrlr ot drr,mr icin bkz CAD eh.rlnta,t 2,45-46. digi aerk .legildir .

"Yazg arnr (heniz) belirlemed8m ee\ilisi. i$Etler i'r rar okuDuqunu llsiliFsaj khkrr\ Nithtrsagm fiknni deBiedme nedenleri eimdilik I^h
desrekleurese dc. fiilin li-)itr-ldr bieininde okundugu kan$lna dayanmak'
Dizenin sdzcngu sozctrEtrne anlamma 86re bdyledir.

62 63
 ILILIERLLRIN KL]RNIV IANRISI ENXI ENKI \t N INHUR5AG STJMER CENNET MITI

sayar !e Ninhrrsag karerlk gelen brr sagahrcr r^nn dosurmaya

Siri_
:ir. Sonunda, Enki, olasrhkla onu hayara dondurditgu icin Njnhur, AziNuayr dogurdum *nin iein.'
sag'a minnerLarlrk duydugundan, henuz dogmL$ sekiz Lanflyr kursar,
Kirdeg, nerti rgnyorl'
lnsag adh enunctr rannya ,.Dilmunlln etendisi.' olmayr nasip e.ter.
lste iap tn ikikapanrs pasajjr Ninhursag,Enki diyalogLr ve Enkj,nin
Ninrit dogn rn knir iein."
sagaltrcr lannlan kursamasr (250,7S):x
Xakk5. nertn agnyor|
Ninhtr&g Enkiyi rlhasrna orunh

'Kardca, neren ''l,Nagr doiudm senin icin.

^8nyor?'
l),rgurdu$n ktretkler icin...
''Abuyu doguxlum sennr isin '
bi&iknn knh okun.
''Kar.le5, n.rn ^b!
agr rIorl' Niltdla Maganin elendisi olstrn.
Ninnu Ninlzn yli elknsin
''Nin Uair dogurdunseDin icin' Nmkasi aEuyu doyunn olsun

''Karder, Dern aBlyorr" Nr2i Nind.nyla olensin

.Dbin ' Azimta Ningiszida yla erlensin.
^gnyor Ninri aylann kml'eesi olstrn.
''Nin l!yn dog\rdun *nin icin "
lintag Dilnn{r!n etendisr olsrn
''Kardes, neren agnyorl"

a8?rm,,gnyu,
Ey lnkiBaba $n. suktrler olsuni

''Nink,si yi dogudum *nin iein'

''Ka,det, nenn agnyor?'

"Nui yidogurlrm rnin rejn'

'Kades, ner.n iinyorl'

Bu rki pasajrn qcljrisi \r yorumu icin, bkz.55lde 250

ma!\t UEIVIg'd9i. kFm I, no L

64
 I:NK Vt NINNTAH INTANIN \AMTILISI

z, BOLdM
, ,,1,1 l,nkinin Ninmah uerinde egemenl,k kurmak iqin y^zann el
,
'r!drgr
u"1rl gibi sefil bir yararrgr yararnanrn, Enki sibi oylesi,
Enhi ye Ninmah:
" l)rlrc !e lutulkar bir tannnrn yapacagr manrrkh bir ir olduguna
Ircantn Yaratth5r. '.,iflrnak his d kola! de8ildir Bu nedenle )azar, rannlann Lir :f
1, nrasrnda btrayla ge!9ediklen" sonra rki tann arasrnda qrkan
, .rnior )arLtniasrna baglar bunu Oldukqa rronik bir bicimde, in-
,rlI isin sok fecisonuqlar doguran bu ziyaler, Enki ra.ahndan lan
.hnki !e Nr.mah: vi)ecekleri isin emek harcamaktan kunarmak rqrtr insanrn yara-
lnsanrn Yarxrllrrr, anlanr re yommu mLran '
malt, qapra5rk olan brr diger tarnrrcr re umrLr ktrrcr nilrir. Bu on.e rrir ktrrlamak rizere duzenlemniiti, bncelkle Enkil'i, annesi NaLn-
likle mIindeki sa,lislz krnk ve boslugun yanr srra Lrzr anahLar soz ' , \ r re gucenlk, kavgacr Ninmahl iceren karmaslk bir baiarr lnsa
' , \arauhsr mirin aiaglda
ciik ve detimlerin bellrsizliguden de kaynaklanmaluadrr. Mernm bi yerilen giris bdllrmund. anlatrlnFtrr (l-
ri9 bdlilnrncleki or\rz drzenn krnk olusu ozellkLe dtrs l(lnklgrna tLg
raucr re cesarer krncrdrr: yazann elsanerr q.kiler Iararma.laki nrler
ve amacLnr anl.mamrzr ! kalrrmamrzr engeller Elimiz.le blluD.n
parEah nlerLnder srkafllablldrgr kadan,vla, ),azar oncelikle I:nkjnjn !e
kenti Eridu nun tannca Ninmah !e kenri Kis uzeflndekt egemenlrgni
,i.De eRrek Dlrern 1ok !asl1bt adafr anlam n ilk ijnercn Tho Lld
, .l,lJ, .l \Ee.",l .re | {r.,r,,"..g,te ,)o,,1, \r,.rt,.: D, I. I
qrbs. n dr (rlsfo,. lh ilosopJry IBrhimoidr Pengrin. 19491. s 177) l976tla
limde bu, Enkr tarahndan yararllmE olan ye Ninmnh rn ontrn rlin trr' I rr D Krlnrer. spc.llatiotrs on Und. The l_i6l Bnbyile, unuhn cok
gar IoplLunda u] gLLn brr is bLrlamadrAr kotiiriim, aciz nrrrrl\r da: iceri, !.\1, bi, ad n .legil. te6im. yenidogmus bebek oldugu frknnr ortayr aur
\. r,r'm-lrr. l,enim lblnml gnnum hEikurl breinmd. lerrilmehydi Krd
r.r nrrhr&r'y |d!Dr. erl Ba,ry I Eichle, (NNkirchen Vluyn: Neukirche
M'rd bir ladigr, binsi 5r d'ltlirdlojrsi5 Il0 ]Tile yei 1erdi ,,., vedag. 1976). r 265'71 Bununh bnlikLe. r*DtuUl.i,n bu rki kiFrlgr
'eerikldin,n
gnn Unn.rsne Mu2esi dige| Lourr'dr btrhnan. iki kblere d.yinmakradlr , r linkr onun y^rdrnln. grlmeden drntrken, Ninhu&grn kcntinin \e ra-
1969di. Crrlos LJenno lrennsl\'ain^ Unners{esi Dotu n5lnnal.o loli l)mig no yrknn,yla ilgrl gibigorunen mnrn sonucunu ac*hga kaegftrrma
mii nde tezrdyryrmladr Uc (iner rkidilli, ek.olamk d. r^bler re par.yr r., pek yMdrmcr olnlz Aync^ a Dni Ufun, yrkm geuren \ty. onun sonr'
dayinan Ic, taprun delerli bir baskumr ieenr (5 l0 /6) M n buRdi nts ,u olan tru y^mnsr bernnleyen,'saldnan llnna' ya da sl.hrg.n frrnan'
rul.n esjis \t yorunu oncelikle Bo onun eal$nannr dayenr, Iakar ,,l.nk edilebrlecek bir tedn olan !{DnLdrT olank okrnabile.cgine dik
oneklei.ldn birkrcr Bflnrdnunkih rden .lemli bicinde aynhr. Bu larkl rk Iur edrn. fakrt bucew de ilgh pasallardakr syrsr behFzhk\t aNprurkhgr
Lann nedenle,, norhrd^ g.srerilecekuL ekhyanumakr.dtr \ lrndilik urdl okunugunu koruyup, e.rmedn br
Lrr rr Ur kamra5,k yazFnnn benmzananha1 ik kaFrlinna! gerekri{i rikm.k.krlhci olacak gibr gbrunnekle.lir.

66 61
 STJMERLERIN KURNAZ TANRISI ENI(I ENK W NINMAH: INSANIN TARATILIsI

gi)k ile yer lbirbinn.len dynlm$rl,r

hay lar rdan iikayri ederler:

gdk ile yer lkaste ixlil, O gnnlede. kunraz k^rEyEL biri.

urol.n bnrh tannlan bieimleyen.
yazg ar beln{endih.n sonki rllarda. Enki.i de.h d.lg.lann kabar.figr denizde

AnutrMllarl doAmll9m, o as'na bakmaya knnsen cesarr edemediBi-

unnral^r erlilikle bi e$ni9ti, yatag'.d.'eNbelhk eder,
hnncalara gitk ile yerden Paylan \trilmirti, uykudan kalkmayacak.
tannsrlar.. dollen{likren enra l?1.1 nnnlar h.y lamr h el tdylenulerlkenl.
dogum yapuhr,
hnnlaL.. yiyecekleri.. kendi yemek odalarnd^
yaragndan kalkmay..ak olana.ro
. yapmik zo(trda kaldrkraD sonra,r

l'r. ur buuk rlnnlir dog,,r ,b olJn.

Sene tannlar*Pet tartrd
gozyNslarnL oglLrM getidi:
'.nrlann
k i hdmli leini
*tr, uyuyan,
'agarlar,;
sen, uykNundan k.lkmayacak ol^n:)
1 Dizenin ikinciyanenn eelinsi oldlkqi sel olan nr lasavrma dayanmak_
u.fllar-lFnitu elimdenerkatrlar-.. imdbrnyorl.r.rr
mdni br izleyen di4deki sdzelbieim yaklasrk olank gdyle d[zdtilebilir' l,r
an'ddl)a.1 du'a-bo\rb. atala-5lr r" d'bo (bk2. dm sii,trd lliloloiit s l95
nn kuskulu, belisiz bn sdz.nkr[r
' Nokhlar oklDimay.n iki isaEtin yerine konmuttur. 'Llh-ftsr'deki liilicin gerksiz goriinen La geeiglidir.

KAdl h in'c Frmel ,r'am,n. drkkir edrn - )anr' llu dizedeki ikinci isarel AI4BARdrr (KU degil): bk, .m.551.73 di2e

karinnaya y^ da acIE^ ntcbur edilmislerdii nokt^l2r Ki nanmafthnd.n gelen isaFr olas rkla ddir(,r degil).

nnlaln.s gnr ( ig.relin yerine konmtrslu lltrdizenin ee\'irisi, iki sdzel bicimdeki -.D si aynmrnn yam sn okunama-
" Ru.li2c.leki (re Benr(o nun bisksrnda mitin 12, 17 !e 48 dizelennde), her yan ilk i$Ed de gdz ardr emektedir.
zin^nki Sibi _rannl.nn lEpsi_ bisintule celrilebilecek d rgr'er sd' isin llr dizenin cclirisi oldukea akla yatkrn bicimde oMnlan \t gyle okunan
.yic l.Drlar" k^!s rgt biLaz snnlw[r, a.cak lenitonun belirttiBi gibi {lizeye d.yanrri I! ftu :u (!i ftlr L! :u da olabilir) tu url !{i: bk2. ditin 14
/irrgr rur.o'a biritnesi ncdeniyle n^nokL g6trhmekkdir'
' DizroD bifttci)aNnntr okun!9ure(eli$i pek kesin degrldir hdrlrli anl^ 5r dirn diD nrd! izleyen iiare r dueltilnig hali Mt fdur (ZU degl)i lannlar

68 6S
 5UMERLERIN (URNAZ TANRISI ENXI ENK \t NINMAH: IN9ANIN IAIATILI5I

hki. ;ekilleyici. onlarn kafalannaakrl koyduktan sonra.

r'
Xalkoglun, yaragmdan,
r{ Msr Nanmr'ya r6yle dedil
g6$er hnnenni zekice.
'Ana. adrm koydqun ),"rat* -qredildi.
Tannlar ieirr hizmerkarlarlllrs lam.
Tannlann ansarlalan ona )arklendr.':o
Sepedenni bir kenara a6mlar "
6 AiJrll'nun iize nde bulunan kilin oz nnden yogruldu.
Andrnrn s62rryle yatagmdan kalhL Enki.
7 5U. !ig.l! hrbu kilden kopaBcaklar
Tann, smimi5 krrsal bir ogla$ gozrlen gegirdi . ,
Sen ona bicim rer
kumaz (re) karEy6l' olan.
ahy^nlara krlaruzluk edeh. Ninnah knin ya(lh.n ohm
Fylerc bisim leEn hnnerli kisi,
r'g
sig.trs8.l! lan lneydina Serirdi,

Enkiyanrna drkr onlan, dikkatle bakn onlara.

Nannt nun elinden crkmadr: dizenin sonundaki nokklar,

Enki'nin degil
ola$LklaruNlmas tdnntqu raEnsiMn bir ilade olan giivdenin bir pa4a
em gdsreren bir sozcnAnn yenne konmustur.
"Zekice" i l,i ,r .l-la-.!1d }1 ka$rlamaya calErr
Bir kez gdrllnen iitr ri icin "hiznetkarlal akla yatkm bir rahmindt dolayr-
$yla bn di kullan'ln$"nr. lh dizenh selidsi doBruye, dzne ogesi 'r.n-hi yi degil {rd4&ri'n i izlenel!
'ennel.er dogrulanman$
'rblhi-h."tleki gibi gorLlnneklediri liil geeislidn, bkz. (ltri sitzel bicimnr -d'ge degil -+gn ile sona emesi bklenebilir.
l)ogru birimd qernldiy*. bu dize. anasnh adnr "koydugu'iNn henuz
.Seminnis kurelbir oglak \t
eevirisi d6dnnct igaFtingu{ (ft.btu, nigin degil) bicimlennedig olmakla birlik, inenn 2aren \2r edildigi angaryanrn
okundugunu rarsyar!e ijnce gelen nrds-hr'yu degr$inr dizenin sonunda_ onaliikkndigi konu$rnda Enkinin onu ikna edebildi8ini anlarmak isriyot
kinokula.Inki ranlhdan y.prlan tahnin edilnesi gne bir hareketin yeri ohbilir lvt'gdr m iein, binnin rnsan Mn,gnda 8e1i9iy1e ilgili ohnk soylenor,
ne konmusrur - okunanamtiltr
Srrmercedeki ilgrli bdlnm ksmen bkz.5I,l, i I ltie alrnt'lanan pN}n 3 dizesi Kerda aDrl?l bilimrnde oku
Gestug !e g::nl in sdzcngn ercngirne bilgelik" ve anlay$ anl.nnna geldi nan sn koNpleks bir emir kipi olarak eerrilnenigur, lnnku kisiye angaF
gine dikkat edin. A6y.nlan krlaruzlukeden' .r rd' ftlvlyr k6$ ar (hus- yil yukleyen NrmnN deEil, Ninmah .Itr (bkz. mnin 47 dizesi)
, okunngu akla yarkm bicimde kesindir rablerin toroghfi icin bkz Siirtr Lhre birdn eki dizede sdzn edilen ilahlarla ilgili olank sunlan dikkat
Mrdloiisi, s. ll5)iyalnrz.a br milte gdrt en eok 6nem1i rigetrsed! nun anli idin: Ninimma (onceden NinsD,'Enki\t Ninhu$g'm Loulre uyarlamae-
nagore Enki \t Ninkurra-dnn dogma hnnq.dtr (bkz 2. b6l.rn. 20. nor)

'11
70
 JUMNN ERIN XURNAZ TANRI5I EN(I IIN(I !L NINI\IAH INSININ \'Afu\TILI5I

rn brciNled,gin gibi sana hiznrr ctsinler

Arr'rt linlilicin. elendi Nudinmud ku&loglaklar kdanu

AMnr. onrn )rzssh, behrle h(i,n bnynk rannlirordi onu:r"

\ ',".'h .'1 .. ',,.r g. r.l'n,', r., ) 1, .. 'l,) dernr k.uiyFm dendisr:knn kalny$rn kim* de yoktuf

Bunu izlqen, yalnrzc.r "irNan !e "dogui gibi brkal anlam| liy llnki. ynce soyh scni[ yaphgrn, krm* yapannz!

sozcirgllll (rkaflhbildigi lok krrrkll altr dizeden scrnra, sair Lanrllafln !n -blbac r bir b!b. gibr
2t
zi),aferine geei. tnlii(NLrdimnud adr Yerilen) !e onun bilgce i5leri-
btu!n ulkcletrn ni. rplcnni koLuyrp kollayanen

ne br.utLn tdnnl.r tarafrndan u){mlu ijvgiLlerl resetle ba5lar zi}atel, rrki re Nrnnnh bolbiu rcriler, Nreklencosru.
ama kusurh insanlann uuucn bir koleksiyonunun yar.Lrlnasrlla feci NinDrah Lnkiye so,vL. dedri
bir lralde sona erer (18 109. dEeler)

Enkr onlain $[Lnre hosgoriiylc bakr.r] YnEklei sdinde conu L! anil otucsi grbr d.rratrm. konN!tr.la: rynca $urhh drkkar edn':
r\ !r !9, ai 5ig;.lrr rn n. h.inin b.lndaki S komplek'innr "inrde, den
Ausr Nammu !e Ninnah iein brr zinter dizenledi
l\k. brranl.nr olabilir sijriik nkrinlenndetr larll, oh.ik ilSiliedebi me
Nrnn&'r !,yh igdrrSd! larn ondeiyrPll, onlelnc. bil.hilnn kid lyla ondd s.zcugri 4N kull.n namrsrr. Nkn, tu,
ckNek olinlt g rr8 )tdileri)' rr) n hi, ron nl eln iyo r olabilir (Nant.fn nedetr sig.rrgdrnun onderi
.lilugrnu irlamik gulrft) 5.,2.ri811 sozcngtrDe oh$l&h ilk kamElii
yat nlanm rlxhilenn no risndr riPorgr orul.n lnhl\n rnlannnr gclen 8r-r(t. Benirohun belinLigi eibi biden farla aDl.M sahip
srziadna, Illile
.ldD bdD-ddsrhr N N.dare \rnb.r hakknnla iz g) bih Drckredrr \in
.hbiln kihncr. s 26t-70. si , dr sir: r?r rrn. Akadca Ardjrnide benze.
n!g. Enki !e lluny. Dilzeni nm '105 lo
dr2elelne goi0 nuden i5!i|e! Itr, rol oymFn re .na dolyar.kl^n (\'9a kisilesrnlui5 anae.kiuik)

r.nns^nthr Mtrs giba (adrn okuu$ kein degrldn).t NnSunnr hakk'n .urlamrna gelen Aka(lca 5.s !r! ya e$t girrdiigii bi. okuma odtrir
da b,! 5c) bihnntrnelndtr. Ayrrci. Ninbrn idr Lrblerte vurrlenmis gLbr go
,l,r uleyen e drlbjlgisd icdan gercksizdir
ru di2cdeh onuin 17 driesrnde de oldugu gibi) dingr nD sdr id iiir .
r mrekredi, \c yirdflnctin b1L )aznn hataendan kx),nlklandrgrnr d!9n 'r..
nen llenuo hakh olibihr, yire de bu gbriinundki yinelemtDh bir rI rceL (gcr "bLirLln bu)nk lannlai' ceunn dogruysa (bkz 6 noO sereeklenrsiglc

N5i de mnNkurdtrr. sLndilik b! konrda birbilgtrlizyok ln, in hililtoNplek$du

:) llosgdn,yld b.kn, id =jrtiir,nr tahmininden r.ni_i,ldyr kaFrldnay. c^lr n, drze, akla )irhn brermde onceki drzennr'kin rrin yip'rklinnla bd)
tr(bkz. a-nDnDftrlh r.8.51925)i onlann .iden dizedeki ikinci bile rl.ugebihi cinlesinden i,nce gelfti gcrcketr slar cnNrnden lsarernr yar
,i.qin hrrlL,Ad h,grd {ld lhl okurdlguntr !i6ay.r, fakar virtlencn l,gL'ri ,lmlcognriiceir gibig.nu r Brnlnla birhkte, dEenrn carnsinir -kop-
lcm tihnrinde bullnD,ik SiLstirr (belki k.mnnk gibi btr ulamr rardn ) vrfn leni h^lde kaqllasrmray. ihtyacr w.lr- gnc okluanna dikkal din.
rr Dizenin ikinq yxnnnr balen sitzcukoL.n|kl^ nrl,rrr trd dn,rd'ri n 3drit. l) run nlkele,,n den $nmkL sozcngun. gozd,ci g,bi bi, sozLtrAdn Sn
t1 \t yonun! ol.hks^ be n,crcc kaigrlAr oln^sr beklenebilir. ama di2cnin mdtut kopy^sna b^krldr
sigorqdr'yu iccnn bu cok ondnh dizenh eelirb
larkhdlrlar, ozellikle rnkive i- lrnlli bu mtrmknn gorunrrenektedir.
lisrdir, btrnhr BoiironuDkilerden lazlasryh
7Z 13
 IUMERLERIN KURNNZ TANR]SI INKI IJNI{ \T NINIIAH INsANIN]A&{IILEI

'Brrurs.nnr bi(nni usriine, iyryada k0tn, I (,s{tr olank lntn^yan ayaktnn h tiroaonr yoptr "
iyrya da k{rr! btr yazg belirhyecegin.
crn nn istedigig,bi '
L,rmiyaniyaklin .hbuad.mr gorenlnh,
gibr, nrlorinrerdi r'
11Lmu5 ona
EnkiN nnah y^ kaErhk \e i
r' r dlncri olar k e $uyu dam layrp dtrFn br erkek yapn
''Iy':" ya rfi ktirlrL. samgelen yazgrya kn,5r koyaca6- l )!

kild LnLyr daml^,vrp.lumn btr admrgoren [nki,

Ninmihdb:!y! k.playan aldr
h
llk ol.r.k. uarrgr zafrrn kaskiul?lellenni bnk.meven btrerkek v'pn rryu sulann<la yrka<h onu

UzarnF,annn krsloo ellerili bukemeyen b( rlk ^daN s'rtn Ltrkr'

lli !rnci oli$k dogurganjrg, olma)an bir kadn yipu

otrun yaz8Bnn belirledr, kFln hnnetki.Lr$n. onu'r

^hdr I ), )illu llanllgr olDr)"n br ka(|nr goren lnkr.
lkrnci olank korolmrn. kar5rn gorebilen btr..latu vaPU.'r , r v.zgNtrr bd cdi..nabirhirtmyaprr'

Kbr oln^sna k.rltr gotbilen br ad m Soren lnki

vL asydrl dred.ki ilk i$Ftin ii:N delil) N,lR olauk drEehrldr$nr r.r
onnn yazg$rnr beltrledr erkr en^rrnr lddr ona.
hrlrn.!un.le Ltr,Dgdl liiil brsln,uzrsvenligine]" madr onu
r,'krrl.r, ol$rhl(li aFkla aki br s^karfigr berin eyetr, anhsrlamayan 3tra

'lI .liul 5nncrc. kr$rhgnnn ccu}lzsr (sds' 8dl rrrn B'trro brsln
Lrn ,,knrur bu s.krt kisl icin yfl r.l, bir is btrldugunu ankrnnsr goekor bu di-
nnd. ka,ir i'linflsl'r !ir anl.mr.crk degrldrri rokular onafllnin g,ie trtrkac kuk isarerir yen
r' Ka'5, koyacagun si\ne(e gd dDr !-ib_ldnnr ce\irisrdir. Enkr esr kurre'le
av^kli rutmayin id^Dli rlgrli dizeler ilin
kornn,srur Aync.. olas,hkl.r
'tr
ler5r koyabilecrgin, !e b.Ile.t Nnrmahrn vaPtl$ her scr, ry va d' tdn' r'rn Cde (CI42. no 28). \iiMhNr btr bndal^ (h,l) brcimlediA' !c En
'
erksr hald g.tjEbilccegmi one slntr l.r rin on{ kdlh hizmerk.n herhnlde sxril soyransr ol.Rk al.drgr btr
r0 _uz^hn (iI bltz cnD ndr l{ltlt 8 27l 84i nrnr
5d sd d.li karsil^l'ar , irskcsr olduguDa clikkar edin (Benno. btrdah piqrnrn s.kd clli rda
iciD kNk^t, k.Frh8l )hl zcibnuhmindir ,rr b(inlenmesi paa}lm bu.leAiikesi oklugutu !aBr)'dr bk:. Nnnr
I Ilerhaktd. ellen rzanu bi|iey ilam^yicak k^(hrsikar olan bir'dan'nE- , rrn c.Ism.smd^ki 59 n.ru)
hirf,er clntk
Ein. kr^l,n h.ziresinde
icrn idealohunrr \:.trin ,ltind yarlntl^ okur nayd ycre nokh konntErur
" x,rr olmsnm karen gdiebihD bir idani olasrhld^. Strmer topltNrndr \rnrihhnr n)$,n 2 N r yrr.tnalyh ilgrli pasaj boyun.i gccct or.
knsku$E nlirbir lignr olan (Isrin gelcn ErSi repki leremenesnre ka6nr 1. Ll), onln (.l6ill \'orun cil) c$inhinin (nirin 58 78 (lizelc!), 61.
biris okhgu dusuntilen kbr ozant Rnnnlanaktadrr' ko' $i
rsrgr srhiP 1r \. 74 {ayn.a bk, 71. 75 rc 76 dizelerde !, h \t } bd) dizelere balnl-
_Nga
nlLr gi, Si, GozciiSi sozciignne snrnr doner" anl^nnni gelebilec'k) lL$nda asludi "onun (clnsiyetsiz) bicinjnde olmN geFktignre dikkat
icin.kla yarknr bir l^hmindir , (lin. sair, Ni rah rimhndan bieimleRn kilden elkl.n, h. eikela re rtu-

74 75
 SUTiERLIRIN KURNAZ TAI'RISI LNKI ENKI\ININMAH II"SANIN \AMTII J9I

Akn.' olahlt. gdldcnnd. penEi y. di ruhsrolhayan bi.5ey)ap!

,, i1)., rnnr tcin birr^ne y.pacagrm -re s.r
Cijrdesinde penisr ya da ehd
dlnryan bn seyigijrn Enk( r' ! do!^n!r )nzgFm belirleyeceksinr"l0
Koca yeryrl^rrdeki adryla $slendiAi Enlil e-rr
lrr hrsr onasrndallibtr agzrl?l olan birsektlyaprr Enki.{
-kml^- hiu Net erneyl y.zgrladr on.

Enkr Rrangal ycn yrkn, Kidrnrn ddlyiragrna akan ertryuDu yapan penis
!
Fena hrkle hrlckrrlk eur ,,l(idnn dolylagin& do{trrganlrk reLdi. lr

Yiice ekndilnkr Nrnm.ha 9.jy1e dedi fr,nDih .. otrtrn dolnnnnda hazrrbrlLrndu r'
''B(Nledrklennn her bin i(in. yiz$ brh e.iin. r) l,idnr, onun o as aFlll br agrz onaya crkardr."

llnro ol.hk bir u,rlrpn llnkjl kalasr hshhkhydr

nJ kid,n ol^rik ranrmliq brle, cinsrz olankele.hr buni kaFnr lnsrlizce
celnide iuun knrDrrsiz) okurayr hanrallastmakt.dr \e brlglamr gorc
re . yert hrsralkhydr,l6

lr{ilklydr gtjzleri, hasLlhkhydr boynu,

B! re once gelcD dLzrDir (errriJi \t ed nyrzE {lhnuo baskrnnd. 77 78. dr
zeler) oklukca l$kuludu,i ikidiuenin nr:ci,gu mzogune reririri 5.ylc.lLr
''Enlilin koca y. D,iizinrdcki rdlyh {naxligine. k,ihn onundr dtrnnr ya2 'rrn il dua et dt ben *nin icin lbr lanel yapayrm," c'deki daha yeglenii
gFNrbeli.hdi. (Enki). na diha hnnEelene dikkate.lin lirl geqitlL b ' ,li.Aiskenrn ee\nisidir. q.hki, dizedeki ilk ih konpleks sijyle oklDur rke
liilir ii2ncsi olL! . rlk konl t)leks jo\'le okurnrldr r ' dr lil /. Oklukca u hr Ir

gonr li sdl ld . koNpleksi ko$ yeryuznndeki rle krrs,lannrya cih5rl- h, dizenin celnsi oldrksa kltkuldtrr re anlam blirnnnyle beliEjzdiri
m$rritablet usrinde dor Far.uen hrc brn r,;rk degil(irrre br ndcnie ha- lrlkide Enkinir bn bebeArn ilkdrneAini bieinlemerini anlarmakrad[ oku-
rah okrnmus ohLrilrr) Ctlekidegjsl<de'rrnlil+i Sdl-id r ye.iic adlitrhma
nNayan re krnren okunan r( isaEon ydine nokk konmrsrur
'iffer<e !1! Nrn kallrh4 doAurgatr bu durumdr 'sebe kalma drye se!,
Dizenh +rriti oldukca 5rr pheidirt gdyle oldug{ r.NyrlnFt.A Dreltrinde-
ki'b i,i-hr, C m{nindeki '"irLr rtr ayc yegdirt mane.hyeEyrkn manrk Nl)lilalai. onaLninn gnc olduEu iie kNk $arerin yerine konmu5rn.
r,, re izle)rn drze imsrndi (Benno brskshrla 87-88 dizeler), C de degig
h gortrnmektedr r, .ma Etrkiinn icrsrndin goriinnsLe 5i.idd isercn bu eyle
mi b.gl.n icnrde icrkhnrilt \ hirekere gecinnd< B et[L (rnsanm yarruhs ln'nler belnrilneyen, oldrke. korn d ,nnia bir dize rartrr 'hiD
^nlndi
,&hl ile baslar re ri irrle sonaercr
surecinde kullinrlx! bir aler olanlt daha onc. m.lrLzd^n soz edilmedrg re
dikk.r ednr) ltni hal.le hileL,irhl{ e(i, l,l-ds l,i ,tr, !r gdr\n ce{6 .la (liay, erk.rdr' Cdeki liri r"l atr d d.giskcsini kal5 ari olduke. t zl. et1
nk rkl. y^tlqnd,r (c.le dc boyleilii Atlaki lul ds i ,i 8i olaMk okunan de ,lil,i oklnabilen re okunim.yan rgaRtin yerine dokLa konmn5lur
si5kenin de bcEer bir.nlim, ol^cag dtisnnrlebrhr) Noktrlar EslR'i cagnrtmn bir i9arfln yerine konmn5tur.

76 77
 sIJMERLERIN KURN,{Z TANRISI EN(I ENKI\tNINMAH IN5AN IN IAIATILISI

solL'gu tiikenmisd, k brgalar $llamyordu, halal,klydr rkcigerlen,

Enki Ninmhy yantrladr:
hasrahkhyd, yitreEi, hasrahklydr ie orSinlan ''Biikllmez elli adahh yazgErN hlirledihben,
Boyru! destekleyenl?lel aE ha khegi koyanadr.
ona eknek \trdim.
parcilanm$ll1 omnrgasr acr icindeydi,
kdradamrn y zgshr beli edim ben,
1r
omrzlan drierlyor, ayaklan mnyordu, rarlayal?lilNyenezdi{ll
ona eknek rerdin:
Enki Ninmaha rdyle dedi sakat ayakl, adxnrn yaz$srm belirledim ben.

Ha b. hled 8.ain )Jz8br rbrhJrdrm. ona ekmek lerdim:

eEuyu danl.yrp dumn attnnnr yazgsN belirledLm ben,

sindi de *n benim bicimLedrgmrn yizgBmr bdirle ona ekmek rerdim:

dogursrnlgr olNayan kadrnh yazgs,n, bdirledin bn,
ona ekmek \rrdimt
Ninnah !trlrl\ g.rdtgn zanan onadbndr,.
penisi F da !ul1an olmayanrn )uzgFrnL belirledin ben,
Yaklastr lrrrli13, ona sordu ama o konugamryordu
ona eknek \trdimi
Ona yemesi icin ek'nek gctidi,
Karderim, lsimdidesen uDmlun rzgrsnr belirh.
ona ekmek ler t!
Ay.g^ kald,dr,.'!,Bmryordu. Enkinin konusmasrnrn iki dizesi daha vadrr. ancak bmlann ne
uzanamryordu, redetse tanamr harap olmusrur. Ninmahln Enki'ye verdigi srtem do
e! insa edeniyordu, lu. suqlayrcr yanrt onaltr dizeden olusmaktadr ve bunun yalnEca son
ekhek )ryeniyordu ' iltr dizesioldukca iyi durumdadrr, ama bunlarda bile revirilerini !e
rorumlannr kurkulr hale geuren pek eok dilbilgisel ve sozlilksel zor
Ninmah Enkiie kaien& lerdil
hLk vardrr. 5imdilik ieeriklerinden anladrgrmr kadantla, Ninmah,
Yaplrgu ne canhdr ne dlu.
llnkiye, (olas|kla gok ve yerden uzak Ab,u.la yasadrgr iein) iilke
Hiebir pyi kaLdnmryor. '
,le (yani, Sirmelde) nelerolup biuigiyle ilgilenmediAi ifrirasrnr a!ar
!e kenri, olas,|kla Enlilin emriyle, sald,nya uAradrsr, raprnagr yrkll-
''Tarlaya yu yemezdi{?l, can cek$.n lrrlu betmledigr zaman elknligr
{1,s,, oglu (kral) esir al,ndrgr zaman yar.t,m,na gelmemekle ve hata
a2altan bir ilade, d gdr D Dlryu karg anaya !2hrrr {. gd'\n irdrndan se
(helki de) ihanet eimekle suclar onu, rum bunlann sonucunda Enlil in
selmedigine drkk^r edrn).
Nokt.lar mu 93 dizelnin neredeyr ramanrnn yerin konmugrrri oku
nusu re eeline bntinriyle kulkuludnr.
' Bu dizenin rcstorayonu akla ya&rn bieimde baglahdan erkanlm,ttrr

78 79
 SI]ME RLERIN KU RNAZ IANRI5ILNI(I
ENK VI: NINMAII INsANIN]AMTILISJ

Ekur'undan kaqmq !e nirlleci olmuglLtr Ve biiliin bunlar yetnezml kenrim sldrr)r rEndr,
gibi sllndi de Enki ona desporsa hirknetmeye qal\maktadrr lsie l'- Aim y{le bir edildi,
sajm geeici bir gevirjsi ( 123 28. djzelet: oglLm csiralndr 'r
Bak, rn gdkylrziinde orlnnadh. 5nndi bumda birD(iheoyh.
yeryuznnde orrmadrn, lknfdan kicnnt biri "
'y v
rlmisyuztirn llkeye Sdimtdin
5ihdi kendmrscnin ehnden kn inmryon,m "
Yerynznnde orumad'n.
BrLnu. llnrl un larlgrfrn bir rol oynar grbi gorirnd[gr lnirin biri!
sbzlein bcnin iqin yaprlan erde duyulmadr.'l
lliltrmn izler, ancak Eok (ineml olar pek qok sozcuk ve de).im )a kr
'feryirzlu e yisamadrn ,,k )a da anlannan belirsiz oldugundan pasal,n tonunn !e anlam,
b !n r! r
'
,1.1.'n I a.. rh.,ner e,r.- LJn., ) L, nut krncr biqrmde kesin olnakun uzak ve
Eapragrkrrr Enki, Nin
Lrtrh\n glicenikllgrnr yaosurma qabasryla konugmasna baglar, onun

'' Bu dize, seliritini kusla r hale dilbilgirl gnclrk on^ya okanr

gtriFn rkr $rctrnil ! yerkesini ) ucelrir, kendininkrni atealrrr, selil unlut,u kuca
(l) lL6, orL,nnak. See4sD bir tiil okitElnd.n, otum^dmrn strnerccdd rr,,rclan kaldrrmasrnr !e iki
sey daha )apnasrnr onrir (ama blrnlafln
,iru c ll6de8,1. m rru nd.n brenniftle okunm!! beklenebilir (2) zn re r oldugu anla5rlernamqrrr) ( 129 33. dizeler:
hiyr izleyqr i'Drin <le hrliD gotteren birsonek buhnnudakl.dn (tiiiin ir
Dni?-kl.r yazrldrgrna \r bnnun elL,.ue nr,r,I di, olank oktnabilecegde
Lnki N,nmrhr y nrla.l,:

dikkat edin re yaktlannad,n" kilslirgr he. iki dilbjl8irl Siiehgtr de ona_

dan kaldmbilecek bir serin(ltr, ama baglamia il$kisi)oktrd) Orraya crk' Btr di?eh 0nun 126 dE.si). rdr D !.hr s.nm gelcn irrcL giilr (i tri de
nadn' qeririsi liilin (meun A da oldtgu gibi) n!-r-. degil, (merin cilc ol g'l). njzunLl erigi kenrnr Kis oldngunl kn5ku yokrLr (is rantnne re rap,
dlgd gibi) nr e oldrgrnu \"rsyar nxgmr k.psaNibirbakF rern hk2 (iene CnAe, lir. s 1t7 it4t btrmd^ be
'' au dizede "onrnnadrn yerine nelnin beklenen Dr ta-al bi(imiN s^hiP ol_
hnrlen Kir ile ilsili dikkar (.kicibiry.Ur rcrn bkz Kmn,er, Kes.nd i6fi
dtrAuna dikkar cdn, amr yine de ,ri den sonE 8lmesi bekleren isnin de re, (;rar: CDII@ ADDiv.,wy VohDE. s 167 7l
hali ekni arl^r. benin iciny^prlad e!, .,trld {r kompleksi adt. rr ola Du d,ze KFnr frhlmrinda Nrppuiun pahag, ok[,gur! i,na cder grb r,
nk okunuyouu5 gibr eerdlmisLn rn.rlt bugiine degnr brtru do!ruI^ya.^k btrnernFelk nrcrknuDisul
" or tlizede'ya5or"a<ln yerne meriin bekhnen rl_ri .r (J&.n degrl) bici 'Krnanmryorum, sozcrlgi, sb:cigine _eli iqain,Ionur" intan ra gekn !,
mine sahip oktuAun^ dikkar edin. ama yine de lrtlen sonri Selm$r bekle_ ld jJd ,. . icir akli
y^rkrn bjr rahmindir YnE de, lka.lci l,ni"btr, biar er
nen isnrin {le h^lr ekini dlar: ih^ner erLin bana D N lti bd ri 8c or icin nek, ilee9 birbilesrk fiil, e ., oldrgun. drkkar cdirt bkz BNt r)8196 nri
yal zca bir IihNindi! lenhl (in yaPl^n kentre, hlrrtu rl! d komplekst, l9 drs' u2dnne yonnnum, Orlhsk)' fenshilr iqin Krnmer r.raindan
UU .h-d"ir Dl^rik okun!.vomN Srbi eerrilmittrr haz annn! bir NiDlnus.g i,r'r msr

80
8l
 ENKI !'IJ NIN[tr,\H: IN5ANIN }AIrATII,ISI
SIJMERLERIN (URN,\Z IANRIsI ENKI

''ly kadesnn, kahnnanca kuntlrmj l6!e. misinl:60

'AEzNlan crkrn s6zci,gii - kin deAitrirebilir ki?
koriliNPl 9rk ar .Isoylermlsinl?6
UDtrrl, {yar^t& (?)l
kal<lrr onu kuca6ndan.s6 Onlan igitecek rannlar...
6')
.. elbere *nin itine.
hosnurlukh bakar
Brrakrn urulbenim erimi1apsn,

o bana kusurlu brelrcrdi lll-
Knn ona kanr crkbilirkil'7
onlnlrl rnr lllicin bennn imi
$
eliniontrn ag,rni koy.
Sair oykilsinn Fu dizelerle biririr (140,41. diz.ler): "Ninnah yire
.icndi Enklyie rekaber edemedi. Ey Inki Baba. senin ijlsun rarlLdtr.,
al,

lzleyn dize (lla) sLrzciu sozclig|Lne soyle eerrilebilir, simdi

benim penisin coFkuyla selamlansrn, 'bilgelik-bahieden olsun Ru
baglan rcinde dizenin onenini!e ne kasrertigini lam olarak anlamak
giLelur. lzlyen ikr dizeyle bir bitimde iliskili oiabr|r (135'16 dize-

ler); r ,.lr (1e) nin,.Lrnl . i yLrcelrsinler"''"

krrrktrri iqriklerinden an-
Bnndan srrnra gelen rq dize de oldrksa
la.Lgrm kadan)l^, Enki, kardsin diye seslendigi Nnmah. iallinr
Ijr dizenin renonsyonu brglam iende akla yarkn birkhmindir.
!e soyle dr (ll7-39 dizeler):
Ji, den sonra gelen buih igarctlerya lamamen i? da kFmen krnkrlr: soy-
ler mEin .kh tahnn ir
yatkrn bir
l}! di2enin baglan$onda (mnrn 139. dksi), elberk onlan dlyan rann'
{ Yamrk l-l!-dil!l'd (in tahnini btr ee$rdir, f^kar sonr $!rc i igaretn izle- (lannlaa dedil) olaEk ce$lebilecek drar sis (s ru,ll d bi degil) okunur,
'tlnni o ttprn_daki o, lrruldan cok bu rannyr
nnin u yi gnnredigrne drkkar edin. yani r !l,-.iib_Dd deErl Sbsredyor olabilt fiilin
rrr ift lpl olrhk ol,undue,'nr diktJl edrn,r'e..1
'; Dizenin bagrndiki Dokral^r ol.s rkla bir ilahrn adnrm yerine konmu5tur, deA.l,

belki de'Li&rldu, buna kargm Snmere llendu!$gga denen laDn

lsllnrrn, Ninnrh !e Enh gibi yn e ratrnlann iscililinion vl.r bir kon\mda
olmasr mirmknn gbrnnfremekEdir
'i Dizennr ilk y.n$nrn ok(nu$ t celin$ olduksa kusk{lud uri onun igzi'
SnDrercesinin Ld l)i oknndtrgunu\r&yar (du8r gd degil)
"' E hrDr\e dr noidin Lnkiyle ba8lantrl ol.rak ikq.5oz cdilhlsrir. rncak
y.p,lan re $lerle.i bihnnemtkrcdir: bkz Gcltrud F^rber l:lugge Do
Mvlhor "hd m! tniri. s. ll'12.

82 83
 I:N(I VE INANNA \ERYUZU\iJN VE KULTIJREL 5'RFCLERININ DIJZENLENMISI

l. B6LUM r s,,k brtkileri liyrp itzerine iilum lanetini cekecek kadar buctala bir
,,1,, degiLdir. Ne de, arkadaer olan lanfllann yardrmrna gidip onlan
.,h erl irlerden kurranp raharlarmak iqin annesrnin u'.kudan kaldr
Enhi ye Inanna:
f.rrgereken, rembel re uyuguk -kmrdu ve sakarlarn ielake! geriren
Y eDti.tzitiin y e Ki;ikiirel Si)r eel erirun Dnzenlenme si \,r,rtrlr5lanyla sona eren bir yarlsmaya kendini kaprracak kadrr bu
,l,lr bir tanndrr Mirimizde, uygarhk iein elzem olan kuhitrel srires-
l, onaya grkaran re idare eden erkin, verimli bjr drizenleyici olarak
,r,run.rr !e brnlan qok yarancr, becenkli bir biqimde gereekteslirir.
''tnki !e lnanni:Yeryiizunnn !e Kirhirrel 5ureelerinin l)ilzenlen-
llo)"leyken brle, en azrndan bir rane homurdanmatr azam kartan-
mesi'1 Sumerce repertuanndaki en uzun ve en iyi ko.trnnur mirler
,.Lltzorunda kalr !e bunu yapan lnanna ve Enki: Me,lerin Eridu,dan
den biridir. 467 dizesinin biryiLk bollimii iyi durumdadrr ve bunlann
rrrka Akhnlrgi mirine gore gLr\'nilir, evrensel huktmler olan de
qog!, en azrndan sozciigii sozcugilne ve yiizeysel bir du:efde, akla
,t ,[ ru'leri neredeyse tnkinll1 burnunun dibinden ealan Lutkulu, sat
yatktn bir kesinlikle gevrilebilir. Bu yapura orlaya erkan Enki poftre-
l,r{rn tannea lnannadan baskae degildtr. Bu da bizr, yazann b! .iy
si, Enki ve Ninhursag: S|Lmer Cenne! da Enki !e Nlnnah:
Mili ya
,vu )ararmadaki niyeli ! amacrna gdtli.irr Mernjn yaklagrk donre
lnsanrn YaraulFi gibi mitlerde rizilenden onemli bieimde farkhlk
Liou kaplamasr nedeniyte sanriacag' gibi, bar|ca amae Enkili !
gosrerir. Bu miue tanncalan pes pese gebe brrakan uekur dugkilmi !e
r{L\ Lrk basanlannr ytcelimek degrldtr 0 365. dizeler). Te6ine, )apr,
I , , !,n bolumLiniin de orraya ko)dugu gibi (366-son dizeLer), r-azann
Knner bu niriD icer igini ilk kez 5rnrr Mrlololisr, s. 114 l19.la elealdr: bu
u,rrnrnda geqerl olan ranrrbrlmsel fomi,lterde tnanna,ya artediten
Iaslak o z.m.n yipna an oldrgu s^pr.nrn$ sekiz tabler !e Freaya day r
, r]lieyicr brr gte ye ay.rcaLklar dizisini dogrular ve gererli
hale geri
yoiil l959ih lntz Behharilr !e Kraner. ce5irli pa(nlann \e ozdlikle .le
.Jerail^ki !liedrich-schiller llDi\r6itesi\xleki alt, siLNnh buyiik bir parci-
, krsacasr, mrLolqik rurehelerin ayflcallkh irrrunden baska bir
1,n .p rn -{.yl n r ,, {, D.rk r'' yr'y, |.tr l, .rn/, .,1' I .. . ,' 1 , 1 degrldrr bu bolilnden once gel.nlerin hepsi, yaln,zca bir
Bu son
te M.rz.sl ndckr benzer btryikhiktki bir pareayl. gc(ekren de birlciiyor ,lir plandr.i lnannanrn, Enkinin euerinde acr eekriginr gormezden
du \t bu iki parcanrn bdc5mesryle olurrwulan ubler heN r blRin y^pur ,t,lnresine iliskur srkayerleri;'le ba5layan sahney girig kabrhnden bir
ieedyorre ona rn oldngu bilinen bi i,n diEer pareala,,n dol-:ru yerlerc kon" Llrne arkasrclr !e Enkinin, rannqanrn yerki v. nuiuzLrnu hrqbir kui-
ohniklr lule geririyordu O z^mandan bu yua falkens'enr. 5ti\berg
masrnr
L 'er ern're.el br..nd. :r 'a .r\rsrzr,',r," ,r r.-..' )Jr.) fl.
re Cilrl nuhndan ondon ek pire. sapmnm$ ye 1969 yrtnd^ C^rlos Beni
, lrer|gryla sona erer
2

ro tarafindan l,cnEyhania Unilesnesi Dogu An$rmlan lld[inlfnde te2

olarrk yenr \t cok dah^ b{rnnlnkh btr baskn hazrlanmr5 r. Muin 5iNdiki
eeli$i it yorum{, yenrden birlesrinlmig netntu Benno biskFrm dayln
\'.ak kr b! kursDr.larn ya2rl oklugu mernrn henen Lamann hrsarldrr

85
 ENKIVE ININNA I"ER\TIZI]NUN W KOLTURIL S II RECLERIN I N D'ZENLTNMESI
SUMTRLERIN KURNAZ TANRJSI ENK

bir pasajla bailar, bunun

Ekur\rn k Frlisi. Ntrdimmud,
Sair oykii-siiin 59 dizelik, degirik dvr:lcii
nn kunrdisi,
Anunna
ilk 16 dizesinde ner-agacrna ve gizemli hrrffgr yakndan incelmesi-
Abzu da kurlin eylu eli
ne ozel yurgu yaprtan Enki yucehilir (l-16. dizler):
gdkyn?( \'e yeryuznnnn hasndtrl
Gokylr2rinde !. yery,:rziude 5oyhlukh ytirtyen, kimseye ihtiyacr olmayan
tek g62[nu kildrmakla lllf u temelnrden saEan Enki.e
Efendi
bi,onlann dogduE!,
Bir bogadan dogan,
g.yiklerin dogdugu,
b^bai eh$ bn boBa olanr Enki baba,
ynu"ni t oyunr"nn aogaulu,
Enlil in ddnllendirdi$, Xoca Kur,
seyiklenn dogdugu tft !rul,
Xutel An\n *!di$,
Abzr'da trrr-asacrnl on.ya crkaran kEl,
re Jr!6dgn yriregndc eukurlar.ro
Onu b rnb rilkelete diken,
ycgillik. de.
gimeye kimrenin cesaret edefredi$ yere.
onu Eridu ya diken-
ohy2 gd2knni2i bir fidlhdl-kanntrLr dbi dikeuiniz
gdlgesi goAe E yertnzirne Frhr-
ne) e agael$ nlkede alab digrne uzamr,6 Az eok okunabilir dizelerinde Enkiyi insan ropluluklanna'' keha

AnunM tannla!1n sahipoldu$ hegaiin elendisi, Enki, lazen'yef olank ee$len Urs,Anln kan$nrn adldr
lkuiun kudrrlisi Ntdinmud, "Hasr" Iapnaklar icin ska kullamlan bir rfatrf; bkz IH. s 63
Af re Uasn ktr$etlisit Krr, dag,' 'nlke," "dlnler diyan" anlamlanM glebLlen reya yeFllrndaki
kozmik rrrlkla ilgili bir s6z.0ktrr !e celrilmeden bmk acaktr.

''Bog. re lahsi boga An rn sIallandr'

!u dizenin ee\insi oldukea kugkuludtrt. eelnLmeden brrak an ,rurrds.
esanlaml$dr), dag s6l rb anlamm, da selebiliri
''dag" (dolayEryla /a"'un
Ma aAacl icin bkz. CAD vl,tEs, l0/2.3l-34. frkai
melatsi voktLrr' rla
!osunl.,l,lJ''da p \.ne,n dog,'cnnJal"r d,Bbn so.renr
.lesinin dogNlatrmadr$na dikkar edin Alnca bkz Sol Cohen Enmeikar
ci-lhl'hal-i.inh anlam' bilinnemektedir re dnceki dizderde sdzn edilen
and Lord oI Anna, rez. Onental DePanmenr of the Uni\t6irv oI Penns
ye en Enki nnr y.hndan inceledigini sdyler gibi gornnen bu dizenin .nlamr
yh6nia. 1973, s 109-10
UsuDBol, "ejderln, Enki nin \e drger rannlann eok bilinen bir srtandrr
Claus wilcke rarafindan s0, konNu paeln dzenli bir karrrlanrrmae y^prl-
Br !e once gelen dize Eridr'yla degil, lEs_agacryla ilgilidir
mqrr, Al,lnndlur8 dgl5d.hrir.h.AftddeD e d.r wise shatdr Band 65, kf
llegdl eelnlmeden brnk acak benze6iz sumerce kalnmdla bereket. g'i
in4, s.9 10, tikar qogu yerin anlamr h.le oldrkea kugknhdur.
nenc, bolluk, comtrcopia lbolluk simgesi boynuz, {n l 'b likirlenni icenr
87
86
 SOMERLERIN KURNAZ TANRISI ENKI ENKIVE INANNA YER\TIZIINIJN !'E KULTUREL SLIRECLERININ DUZENLENME'

net turiLnden kararlar bildiren bir tann olamk ranrhn dldtrkea bolirk Enki, legdl in etendisi,
porstik bir pasajdan sonra sair, Enkinin neyve veren, canlandrran bilgeligin elendisi,
sozleri iein k$a bir o!gi] sarklsryla delam eder (27 l5 dizeler): Anln rr8ih elendisi, Endu nun sisu.
emirlen \i kanrlan leren.
l5enin kk sdziinlel-ylksek lah obeklei yrgLltr. istiflenir.rr
ydg,yr belirlemekre usra olan
tulke.lel - y^g olsun,
siir ol5un- sen gnnle kiLitledin,
!
ahdar !e agrlla.onu iire'ir Ay, otrun e! ine sokrun.

leobanlonun ihidD ru-earkrshr rall rkla sdyler

I' sen gijkynz(nnn yrldplannr asaF irdirdin,
6
llne!. b.nrlonrny'nrndr)iyrgrnrr.'lLJh)'r?l srnusecrn. say annr hesapladn

Yenekleri yayiErn {lnMe gerektigi gibi- *n insanlan yasamik icin bir yer rerdin.

r.nnl?nn /erel,..,lonldIndd *n onlarla ilg endin,

rr
q"1r.U1rr eobanl^rNn petinden gimelerinisensElad,n
A,r!.rt.eiyr,rArB,ltendmpt r\ | on"8u."n.r
r"
Kal,n boynuzlr biroknz gibi kana boyar. .. Rn el^hhn $Ler\ne ged eeviftlin
^rluyu
senrn sijzlu: gene kadrn bir yem ola6kon! akl'na yerlegrirtr en inqnlan dterinde gnren ieinde ruIlun

Yerlesik kenrlerindeki insanla, sens kadrna haymnl&la b.karl.r ronurdd r r Jlkev,. {, 1havunla' vp,r, al, , .p',r l. ndk !"-
rdigi irln Enkiy bir duayla girieini sona erdrrir (52'60. dizeler)l
lki krnk, anlasrlmalan dizeden sonra, metrn sainn Enkiyi, ozel
likle de insaniann gtilenligini saglamadaki ozeni nedeniyle yuceltme Enki baba, rohunr ekilen nlkeye yaklasrr:
siyle delam eder (38-51 dizeler:

Elendilenn re hitkiimda.lann
yiireklenni tnremek, onlan neilendinnek ici![?l ''E\t soknlan'ay, ayrn uygunzam.nda baglangrcr iein egftrileheli bi. ilade
lnlil, (oca Kr', sanayetki vedL. diribkz. Gudei Silindrn B, nr, 5 7 Y gur, ayl.nn sonu gddi, )di bir trl
seldL, Iyenil ay erine si.di.'
sumerce rcstoE edilen karrrllgl Dnildur

Bu !e izleyen dr2elerin omnmlan makulbieimde iknaedicLdtr Bu nokklaraLhnrn iki dizeyi gosrenr

ftldnn(, l?Igr ealkarken bir eoban taratrndan sbylenen bir garkr tiirlrnt Ianj, kulhnrlN.drklan zan.n srlahlar nerde s.klanryoBa o'aya, k rltanna.
belnren doAal sesLen yanrtarak yaprlan bir s.zcnkdir. krnlanna gen ko)mak anlamh.drr.

89
 SI]MEILERIN KURNAZ IANRISI ENX!
ENXIW INANNA \ER\IJZUNUN VE KULTORIL slRE CLERIN I N DD2TNLENMESI

sall*lr rohum \smsilli egla. I'

rl(n Ninhursag:n darz omr bagnna basogmr eklqrek biririr (610.
Nndimnud. gbel?lko}!na )akl.slr ,l'zler:
saglkl kuzn doAllnnnshr eAlar.
tnki, Abru nun krah -hakkr olduF nzere-
DdllenDrit im8. Fkla$r k ndi aznmetini ilan d.r-
.Babam,
sigl&l bir bt'za$ dogrmd,nr sglar. I'kinnrn !e aiagrmn hnknmdan,'zl
nilelikknmi y kanya \r .sagryA sacr.
Gll lll kecir yakla$r:
sagl'kh bir o&k dogumdn, sglar. -Yric. .gabeyim. bnrun llkl.dn hnkumdan,
bnrnn r'lri bir aBF ropl.dt,
Sn ekili krlaya yaklaehca,
bennn dkrime koydu rrehn
Iilizlenen l?l tarlalar,':o
Enlilin eri, Ekurdan.
ynk*k bozkrrlarda
Abz!ma, Endnya, laedm guzel*narlan re zanaarlan.r"
ycrksk lnhrlobekld ),1g rr. isriflenir.

"Ben 8e4ek dbliim, yabani dkurden firlayan.

Katruhn yerlere yakla$nc.
Den An rn yol sdeeren oBluyum

Ben Aragrdaki B(yrrk"un tsrnnde kopan buyok frrnnayrm:

Bunu, EnkitanhDdan Anunna tanllann huzurundfl sdylenen, l(en,
dini dldugii iki ilahiden birincisi izlr. An !e Enlilin onu el .Etiinde
Bu r. izleFn Enkinin bobnrlencn kendini 6![sa brni, Enki nin
pasajdaki
lulmalannrn bir betimlemsDl bqslar, tannlar arasrndaki i$nnliik-
leya d.ha cok tridunnn nhipLn \r gaidennin, Enki nin gr'lconn r? orori-
leri, ttraleri ve h(rnerleriyle bobirrlenmesiyle devarn eder !e bagladrgr
iesinidogn dmakle onaylam.k icin zo ayrcr bir ihtiyac duyduklan sonu-
gibi, kndisiri An te Enlil in gozdesi olarak betimleyerek, dahasr tin-
cuna gdtumusltllrt bkz Knmer. Enki and Hir lnleriodty Complq{, O,:
l9:103 10.
Bu paejdaki 'y0ce agaby' (elirisi srmerce p.r1 yr krr5rlari asagdaki. 80. di-
Bu pakjrn celiisi Falkenstein nrnkini izler, ZA 56, s.56, fakar ii D. icnl
ze, yol sdsreEn ogrl Si,nterce du,a, v8 n celirisidir (senelllkle ilk doBan
"geb." karr rg baglatu diy"n ahk bizim tarafmrzdaD y.prlm,5 bir tahmin-
ogul' diye eelriliD. c.'nkr An\n ilk dogan oElu mhminen Enlil dir Bun unli
dir
btrlikrc, rtE{ .dildiSi gibi. bu oc hnnnm se..Esiyle ftili olft'kea tdl. be-
Bn dizede arnd icin 9.b." ycnne "filizlcnen" kars rtrnrn kullamld'g'na dik-
Itrsirlik lad,ri bkz. Ake Sjoberg in Uei.l.lber8er 9!d,or .!'n Alor O .trl de-
kit.rtrema', s. 212-18;aynca bkz Endu 4. b6liim (\'e yrkandaki I bd-
Bu noktalar kayrp [c dizel g6srenr, baglamdan yola crkarak bunlardan ilki
ldm. nor 28).
sdyle bir rey olabilir "onhr )rgl caFdah dondirler." ''Gtlzel snarlar \' zananlai ,rnlg.ldDti knqrlar.

90
9t
 sUMERLERIN (URN,1Z TANRISI ENK
ENKI VE INANNiI \ER\UZUNUN VF KILTUREL sURECLERININ IJI]IENLENMESI

Ben iilkenin iinnndeki ynce elendiyirn )r

lllendi y[cdik]enni ilan enikkn sonh,
''Ben hriknrnd^rlar amshda birinciyrm.
trlu prens kendini nerheuihen sonn,
Ben biirnn nlkelein babasryrm.
An{nna r.nnlar dua yakanrlaayaga kalk lar:
Ben ranr rlann agabeyryim. 'e
''ciizel sanadan !e zanmtlin kolhyanefendi,
hdgdl benim icinde ramantandr
kahr lermede !sta, cok *Iilen
'Ben yuk.(h fe a{grda nnhr.r elinde franrm -Ey Enkr, s nrler olsm ena "
Ben trlkehde krnuz !e bitgeyih
Bu alkrqlanma !e gosrerilen saysdan tazlasryla memnun otan En-
''Ben kFlAnh yanLnda. Anin kiiEusr:rnde. .r birincisinden sok daha LlzLrn, kendini bvduBil ikinci bir llahi so)
adalergerirenin l, r iindi llahi, kendisoziinn !e sdziinrin giiglerini (5liingnlikle yLts
Ben lzlr'a gdziintr dikenin, ,r baslar, taplnagrnrn !e kay,g,n,n, Ab,u nun Dagkeejsi nrn
'mekle
Enlilin yannda ya2gllan bet'rleyeniml , storal bir resinlenesi)le delan eder ve Stmer'e !e k.mstr tillele-

G.rncsin dog.lugu )rrder" ,, )olculuk yapma karan,r b,ldrrmesiyle sona erer (85,112. dizeler):
rn,grlan behrlener ellerime o koydu
lkrncr kez. n.deniyle.
^ldro,erk
''len Ninr nun ge.eekren Ebze(igiyin: lirki, bztr'nu ltnl,. kendi a.aDre'iniilaneder-
B.r Ninhus.gn iyibirad lerd'gilm 17 hakk, old !u i\zor:
''!en ,^ntrnn. radnlnnn onde.iyin. ''Elendiyih ben. So2u ebdi olan
Betr Atrin dogusran yolSdsreren ogluyun.

Bu rrmrrrakh iddialardan eLkilenen Anunna unr ar, Fairimize gd R.nnn enrnntle ah'rl^r kuruldn,
re, Enki')e saygrlarnr smadar (8]-85. dizeter):
yukanyi yanait,A,anan.
I.gdl y^Am(ru yukitrdan bosaldr
Suherces $yle decerrnebilir "Ben biiynk yedn iisrunde crkrn b.rytrk qii
Aeagry^ yan.sl'B',a'naD,

.Crinern ytrkvk biL srzamrhn, oldtr.)e

dogduAt )er, doAnd. btr yerde blhMn Siimer Olinpotudu r
Nin \e Ninhtr&g ana ranncatrn rki adrd( Enki.nin. onun rarahndan
trr(ld{g! \r \.8-b'-J.-.-.\nn "dliimir,z olaDk cernlnctiicir bkz PAP5.c I24,s 109
aziz adrnn onun rarallndan kondugu yotrndaki dirnmesi
nin, kendishionda! aragrda hise(igini gosrrdjgur dikka( edin
'sazan rulani icnbkz A.J. frrau, slirdin Pofil, 5dr.s M.lor 2,s l5l 97
{)B di2eh(le s.rztr edilen her ikibalk da sazan tnfudnr
92
s3
 IIIMERLERIN KURNAZ TANRIsI ENK ENKI\,'E INANNA \ER\UZIJNIN VE K'LTDREL sIJRECLERININ DUZENLFNME'

Yesil urlalara yanatug' zanun, I4ng!r,kay{,.} nc,17 ,4b2n nun Dagkecisi.

to
rahrlobekkn \t yqhlan isriflendi sdztmle b[ynk2erkle beni onun onasrna gedrdi:
muazzam batakhBrn rrzerinde. secdBin yerde,
Erimi, kurel.lam inra dtin slbiryerde,
kollann sllar benim iein,
iyi br ad \trdin ona.
ra
Abznmu, kursal.lanringarunn,..de,rl
boynunu uzafir Ili benim icin

iyi bir yazgr blnkdnn om. K!$tstrz kr,rekeiler l?lr! k[rklen eekel
-lar[
9ad(]a, er, nma& *rindirn
Elim sdLsesi yrl.n baraklr$mnlll nzende yay tr.r: 'ijyle
Ning,ui6.40 rrdguFk yrgm crsisi
Elin - oFda srlu,rktbahklan, bil otlannn aashda
AIrn aey, tuhr bennn icin.
ekillarm dals.landnr,rr
Kaqqrn, vond,,'' -Alzr'nun U/Eke.r InF ben bnl,,..rn
gd bahklan benim iein kuyruklann' sallart?l
kncnk Sr.rkantgl^nnr! aritnda,l' Ben +tetrdi gideceAin.
ku9 strirleri ltr?lannda d 9trr....r5

nlkcme yanata.ig,m t']

Kucal sarkrlar \t briynlerAbzumu doldurur.
l\4agan \t Drlmunlr lilkel.nl

Md8n,kayrk icin bkz. CAD si, ru'rfla, l0/1. l4l'42

'Sozunlq getksiz gorinnnekIedrr ''Tac"1 dizeyle bmnn olauk iliskrlendrmek gncrir. fakar snmerce 56zcnk
Noklalar sdg-dtliki .nlam, belirsiz sng icindir.
Srgiwtun kirr rF kutkuludur Bkz Ttl. s 76 llu di2e !rkinin genisinin batrkhkn d ostnndeki yrntGak ryrinineca
sr,u',trdt, keei b.hgr, icin bkz Anus Salonen, Die Fi{ld"i inr Ake[ i\l.so zi ol^mk berihler gibidi;
irrdDridtr, s. 225. ancak bEim metnimizden
yola erkrldrgnda bu mutlalil Snhcrcc KAi"{{. iein kiirekcilef yaluca bir r.hmhdir.
mitolojik btr rane degil, geEek bir brhk, btr sa2an tuNdiir "llal oRi irin d,'bI nl' r',n''"rr."J
i, r.'nI l,il,Lr
bkz A A AlFon^di. Enkisioumey to Nippur. Lez Depdrment ol Orien ''Y0ner'a Snmrce a{91. yolgiis'emek." "gd.er rb.. kaFrLar.
ul Strdiei, Ullnersny otPennsyh2nia, 1966. s 14l h noktalar Ltrkhin Strn1er pey2aj,n,n ce5itli dzdlikleini rncelene k^ran
'r Bu dize isin. bkz. "Enkinin !nd(i! Yolcugulu nun 79 diz6i. kendini
ilm.!nr beunliyor ol.bile.ck, alr, krrkdizenin ye,nE konmrnur
onun isin stsle.li ona 86!t didrilmittir' Gla bahgl da bir saan lrrmdtrr' Dilmu, Mag r re MelLrhh.nrtr ycn bilim adamlatrnca i,ksa krnsrlnFur
1i
Bu noktalar, ola$lkh Enki nin .b8dl (bkz cADs]dphnllu l.2. 171 7l) rc bkz RqJ geog,.l,s l13, l2l, 157 t8. Knner birkae yerde Ma8an \r Me-
dtlaft hpmaklanndaki 9.I$snlann eelilli din*l krft ltlenledni anlaran
Bibi hrhhayr MFr \t Habe$san la, Dilmu\ ie lndN Vadi$ UygaflrgL bdlse
alfi krnk di:enir )trine konmusrn. siyle i,zdesleru]nirrir (bkz bm., dnti.iuli\,17, s lll lt) Bnna karsn, ya-

94 95
 sUMERLER]N KURNAZ IANRISI ENK
]:N(I VE INANNA \ERTUZUNLIN VE XULTUREI, SI]RECLERININ DIIILNLENTiEII

Enkiyi gosirnler ,rrnh, lann olank sa).s,lainr sunarlar ( 133 39. dizler):
beni -
Dilnarn\n k.yklan keresteylelll yuklii olsml?1. " lllkesine dogru yolalan brryirk prense,
Magan ln kayrklau g.kynznne kad,rdol'un Anunna r.nnlai selgiyle konu5urlar
N{eluhha nm rrdSih,'r kayrklan,r5

alln re girm{s r.slqn,

saf r.len yonercn!N elendi,
Bnnhr Nippda giNin,
16 ydce n(len,
nlkek,nr linh lnlrl(in
siyB,, rD.yikollayan.
yukatrda !c asagrdi heryerde ondr gelen.r')
di olm^yaD
ri
M.n ya - atuagan olauk srgtr lerdim. rn drg,liycde.
!,i
Enki nin, bundan yererince etkilenen Anunna-mnnlaa rkinci sot soyh rDclerir ahndr$ verde

leri b.r)lece sona erer, ona brr kez daha, ozellikle de nelerden so- b Enh, yukrnnm !d asagrnrn efendFi, t nrlcrolsun sDal'

5indi, gislei !e ryncalklafl, ozellikle de mc olarrk bilinen de-

km yrllarli Faldk. Nd^lDda siin 6rAma qrkanl2n knabdeF rir buhn['lar sLrtirilelnez, girlenilir, e!rensel yasalarla ilgili olanla , Anunnalan
drh. onccki Dilnutr sprrnratn, 8eccN2 krlargibnlir rlar laraindan iki kez ilan edilmis olan Enki, 5ilmer re kom5u iilke
a;ii i,. o-di, icn1 .. kfltneyle ynkln olsu lQFrl,E, yalnuc. btr Lrhnindtri lcrine )'apacagr IolculLlguna koyulur. Bununla birlikre, sairimize s.j
l.-.L .l,r.e plr'','.-\r- ev.'1.r1'nn ll, i''r".
' .u .g.. r., once raprnagrnrn krilL gorellileritaprnagrnrn aflndrnlmasr iqm ge
rnlgdll cignsrn (bkz RcP.8.o8r., s 158). bu d. siiyle cdilebihr, Dil- rekli olan ) rkayrp, iemizleme a)rnlerini yerine gerirmek zorLrDclaldr
nnNun gonileine (ontrn icin) (onhfln) ftrrundrn ktresre ynklendi" (bun ir. A)nca, ka|gr Abzu nun Dagkecrsinin baglanacagr En.lLinun Su
dan dol.yr, d 5! rd mr dlki ee\ innin, s 108 n,D 6. buna goE deEilrnrl
rcl, soylu Lskelesine giderl bjr merclyn inla ermeleri !e o ka)rgrna
Nsi gerckrigrnc dikkar edin)iaynca bk, Gudea 5nr D. i! lotlaki ifadeler'
lrnerken dulannr sunabilecekleribir Hga-krLrsal alanl kurFralan s
rra gor ,re'lrfi hnN', gl l''r'[r '.liLnuri si sit rrrd 3.l ld-arr
Mdgirrn ka}lgr re trdgih/D ganimerine Sondemeler iqn bkz Jefol.l Co.
''lvc leli yonerer" ,t r'ldrin Brrne rya8,n, kot^n it^delcl rcin bkz cd1
lxr, Ih. Relir of l\'irtrld lo Ni4ntr {Romar Pontilical lnstrlute, 1978) s
t4a rud li bq.IhrgCe, Jrudid /dJri 10. s. 144.45
Bu \? y^pur^kr bu!^ ben,er ry1s'z di2eye goE. Enki Enhle naat emeYi Onde gelen 5dg DU n iqn mrkrl bir hbnindiL.
Bu dizede Fh szedenbrrdr nr olm.drgrna drkk^r edin. dizenh ikinciyi
.Annagan olank',8rrstrndum yerine "amaEan ol^rak sgrr sunac^ghi ol Fnrn sozolk bol(mi Li Jrdi hal ld .s Dr. ,kr,rlLrl{/ihr (Li.ldl-Ldl-ld dr Dtr
n.h !i n ( degrl)i bkz '!ndu s 176

96 97
 SUMERLERIN (URNAZ TANRI5I ENK ENKI VE INANNA: IR\''ZONIIN VE KOLT'IEL sIRECLERININ DOZENLENME5I

rekiyordu (140 5a. dizeler): Bunq Enki'nin kayrgrna, Abzuhun Dagkecisi'ne binisinin anlaul-
rllgr knk re oldukea qapn:rk bir pasaj izler:55 kamularrn arasrndan
Ulkerinibarhn baga gecen yuce pcns icin,
l),rirklann kuyruklannr onun iein sallam6r gibi piroresk bir ravnn
burnn elendiler. brrin hiikiimdarlar,
r1liginde, sancak,$ direk. srrrk ve asair gibi kayrgrn reehizarrylas$ il-
Eridu nun bnun gananlal,
Slimein keren giyenlel i.5l
Mirin 159. dizesinin omnlm$ halinin royle okunabilecegine dikkar edin:
Abzu nun yrkayrp, mizleme ayinlerini Bmamlarlar.
'dLi?i-/ie{ N',ro-8!rs rrd t!ir!gul7, lnki naglr-ka}Una ayak aul"
kalkrp klrtsal yerlere bak^rlar, " '. '-'rdn-
llsili pael (166'70. dizeler) $yle okunur:
Enki Eaba icin I?1 dege.li yerlee, Abzu dan uzan.n sancak,
prcnsin bnynk etini remizlerler, Bir gitlgdik ohrrunn,
''dumklairna ad \rride(s'] Gdlgcsi tom yerylznne yay an,
soylu kntsal alan AbzuF remElerler, lonunl halkrna hayar \tren,
ortsrna uznn ardr! raglrlar. usag, y an batakl,$Ml?ldrk mir direk.
salbirkiyi, bnr[n oLkek.in nsrnnde ytkselerek,
etendi, Abzu nu ytrce 06isi
Enki Baba mn eylu su yollannr Abzu'nun Dagkeeci nde emrcder.

Endr'nun nerdnenini rsrahkla gii2elirkeleye in5a edo.ler, Bu paej, pek acrk olmayrn ingelerle, Abzu nun adsE }!ce e,Ni sinin so,
. n'mlulugu altrnda olan snaEm ve Enki nin kayrk dircginin bnilln sncleri-
Abzu nutr D.gk<isiiri grizel iskeleye, soylu iskeleye,
ni lxtimler 6bi gitrthnr. si'gd iein lranan" ce{nsinin bir rahmin \r lrdg\n
baglarlar l|,', inlrmrnrn bnrunuylc brlinr"z oiduguna dil kar edrn.
kucal urgd-^hnu, kuBrl.r, ''' llgili 185 85. dizeler goyle oknntrr "Ningi$it, Dragrr-ka}lgn odsi, ku,el
51
on^ dua nsti\ne dM okur lar oradr .
encag elnde lutru.'
'r llgili pakj (171-74 di?eler) s6yle okunur:

.Keten M.$agacr, Abz! dalll suzellerri,

6yenler, mabede kabul ediLmis belli .ahip \r kieilerc \rrilen ad, icin
lridu di, krrelyer,
bkz. CAD flb gdl.idlir, 5, 8.
.Dunklai En krymetli yer,
icnr (Stimerce id'$rb) bkz C.AD n,b Dm'l:dir, l0/1, 233 14
.Ballamak soylu DB lerin kabul edildigi yer,
irtr ntljb-dlr-e{e isin bil Iahmindir
Ktfun eyh ,rr.!ll'd, snda,
Noktalarmnin 177-88. dizelenndeki pa.lah bir p6ajh yerine konmugturi
Enlilin oglu.
bu psajdaki daha iyi korunmug baz, dizelenn eelirisi iein bkz izleyen ddn
Kutsal kay,k !n$ elinde rutru.

98 I
 SUMTRLIRIN KURNAz TANRIsI ENK INKI VE IN1NNA \ER\!Z(INON VE X[JLTTJRTL sURECLTRININ DI]2JNLENIIE'

gilenmek i(in ilerl)en cesirli onemsiz tanntar onu izler, bu srradi lannlinD do8urdq{ yerd
lafiand denilen elli denaz t'aralrg re&atle Enki konu9ur !e kurk cenner Sibi dokrnulmardrr

ciler ona sarkr soylerler Boylece, gdkyuzit ve'.eyerytzrrnde hegdlin Silltkli hnkumdirlk tacN taqryan knllar dog!rur o
onun iqin FyrldrBrndan emin olan Enki tilkesi Srtmele vanr !e onu l)rsa tac koyan ynk*k nhipl.r dogunu o.

bol bol kuBar ya da eanin de).i$i)'te (188-2os dizeter): *nin etendin. kNlo etendi, Knl An la bidikt oluru(
Anln k(lsnsi,nd.

''Senin k6hn, Koca Kur,

Enki l].b! r'lktF ranr
EnlilBalh.
Irice prcns ttlkcsine \tdr$ idn.
irlkelerin babal,
Yrkarda re iiagda h.gdlyay8nlierr
..y kap.ufr yesil bir a84 dbi
[nki onun yizgs'n' belirlcr
Anuooa unnhr. yncc tannlar.
\cnin onam mesken {ulouslardrr,
y iftli \ aeagdi olinn nr.{iosr,+) yiyeceklenni grg ddan ellarlar
6l
enderlll bulunnr alaclanmn aasrnda
$ns{z 6'8' kusaDin.
h.ll<r nstrlrde Drd kn kuran
g(n dosnnNndan girnbatlmrna. kunrlan ahtrlanntn uyts ana,
nl.-letu yi(r. .ririlDrez d hrdir, ineklerin eogala.
yri'tgin esn r bir libirtn ir'. c-elrilcn .Arllanmn saylsl an4
y^snD rertn dolyiriErn, koyrnlinn eogala.

a8!M Sokyunne erite,

'r

C$innin, son dizedeki kayrk rtrginm ilk dizedeki 1ll's-agacinr kars idr
rasrydrgrni dikkatedin (yatri. kiyrk srnSrnn .$kerrsresinden yaprl-
grnr
'Yilam !ern, pck cok ta*rn srlan olan ri(d) icin bir hhnindr dogrlr'
drAr raNy rn'$rr): ryn.i Abzu-drl?l ar.urdyr l.aDrlam.)h eal,tmlnrr rr nl.k xl!tkctro acni knrsll.rr bu dizenin (am anlam \t iqriAinin okhk'
ki}lk sn$nr lLrhn hnn adsEdr \t imdilik saphoimamDur. ci beliFiz oldugt'm dikkat edin.
Snmd in /iu, -gol ol^uk tanrmlannai (a1nan zaman lnlilin de l ,-g.lol^ Noktalar, anldnr bilinneyen Duc-dlsrse nin yenne konmltLtr
hk adlandrnkhArna dikkar cdn) oldukci ganprlr: rr.ld, "tdke." icin bkz s(leru.riN <likilen kntsalbn yaB re Akadcida taPrnak k! esi icin krlla'
CADr,bnrx,. l0/l-414 21. f.kar _Sdkyrizri
rt yeryMi nlke5i' ildesinin nrlan riiel bir id olan SiSurrd bk. C,4D n'lr gi8unu, 5. 67_70 'Ender
'cin
oktukc^m(AlikoldnEunadikkaredin. nAic,'8ir dlards iein bir lahmindir.
'm.enisinin
100 t0t
 IJNKI VE IN]{NN,! \ER\IJZIJNUN VE K]JLTLIREL SIJRECLERININ DIJZENLENMEsI
SI]MERLERIN I<URNAZ TANRISI ENKI

kalrcr ktrrsal alanu elini soge uz4a!"

L'l(krnda hie de aznsanmayacak bilgj sunan, oldukra srra dlsr bir
i,nsama bag$lar ona (219-35. dizeler):
Sonra Enki, bu yaprrm ilk yaz,ldrgr zamanda olasr|kla S.Lmer'in
bakenti olan, gairin refah iqinde, sulak, agae golSeli, 0z gitr'enli bir Kr Meluhha ya geeer o.

kenr, saglam yaprl boga, "bir das kadar yiice" olarak tanrnladrgL, [nki, Ab2unun kah, onun yazgBhr belirle.:

Ur'a doner Ye me'lerinin elkin idaresini !e "8ok-kadar ytlksek"e qrka'

KaE h!, , agaslann iri aBaelar olacak,
ran bir yaz$yL ona bag$lar (209-r8. dizler): l un r"{ konrluplar. ol.(rk onl?r.-

Ula geeer, onl^un hhtlan nuhterem sanylan kurul^cak."'

O kutsal alana,
Enki, Ab2u nun knh, on{n yazglsmr blirler: KamElann iri kan$l.r olacak,
''Her s.yin ona layrk oldu8u kenr, suyla yrkanmD,o' h'\ur kaNslan ola.ak onlarl
sglan YaPn, bir boga, eqr ueydanlannda kahnmanlar onlardan yil)lm$ silahlar
_drler
luldaki bolhk ku6[str, alabildi8ine acrk," kullanacak.
bir daE kadar ytrce,a
Bogaliun in lFgalar olacak,
genig golgeli tur5li,kon ugud5
Llfun bogalan olacak onlari
kendi bile$ne gitr enir,
krlkreyigleri itu,'u botAlannrn kukqiri olacak.
qnrn (rn r.'r.mlaDn tkl.ryl, )ondebrhHn
'plpri
Enlil. Koca Klr,', yukald. \t asagda *nin ynce ad,tubildirn. Tannlarn )!ce neleri rlnn iein bmamlana.ak.
-
Yazg6m Enkinin belirledigi kent, Kdundor k\slannn6r hepsi akik rasmdan ekallar ltakarli
Kutsilalan Ur, Sdge krdar't .ell" kuslann h.r j,.-kuglan olacakt6!

Enki Uldan Meluhhaya gerer ve dolayl olarrk fiora !e faunasr *sleri n hreiem snylan dolduncak.

'KL 'rn ,krkorultrklan ola onla.' diye okunan dizenh ikinci ydrr, ns
"soylaFkannE, sozclgn s62cngn!'suda yrkanan' anlamma Eelebilecek
oyle ol.c.gr asrk olNanikla birlikte, agaelann idliklenni lurSulamak isr
ila gibi gdrnntr gcrckli deg5ikliklenu }lprlmE olduguna dikk^r edn, izleyen
''Di,ler alabildigine aek' (drg ldd-Dlr, yani "uzun admlarla vnihek
birkac dize icin de ayu gecerlidir.
desinin anlamr, burtrnolankdire baglamrnda pek ae* degildir: di,enin ilk
''onlann, rahrliriein fieip sBlayan 'koca agaelan' kats anaktadrr
yaNnn larkl bir eetirisi Sol Cohen tanfindan $yle dnnhilrir (EDtr ftar
Dar'ku5u isnr bkz. CAD s1,) iuidu, 7, 304 \r l. biiliimde 'Kenr kuFaldtr di
d (t ke L\t.|oJ *aua, s Za8-a9): Dagr a5an boiluk knrst6u ' fakat btr 9ai

nn kasretigr pek \tmemektedir ) barlayrn prsajrn lZ. dizesi.

^nlam
HdruLko lugu rcin, Fni, sdl agacr korusu, bkz a,'lD sub hdt n 6. 147

102 t03
 S'MERLERIN (URNAZ TANRISI ENI{I ENI(I VE INANNA IR\'OZON'JN VE (TJLTTJRELsURECLERININ DI],:tNLENMESI

her reyi yllup yok edenler,

Giimiisiin altn olacak.To
llnlilin gi\ \trdigi knl
Bakrutr tunc'kalay olacak.
onlann ellerine saldkdr, du\arlanna saldtdt:
Krr, ehip oldugun her |ey lanacakl.T
insanlann lcoBalacakl, Bumutleini, laciltn raelannr, Irel ambarlannL
Burnn nlkelerin kmlr Enlil iein Nippda gerudr.
erkekle r bir boga gibi hem.indennin peginden gidecek./r

Parcal, anlarrlmayan iki dizenin rrdrndan,'r Enkinin DilmunL

eu olMyan.
aflndLrdrgrnr goruruzi lagunlrini ve hurma agaehklaflnr aylnp, ran
Maadya - ann.Ban oLnk egrr iedi !nki.
nqa Nrnsikil'i orndan sorunltl krlar (218-49. dizeler):
Enki'nin, iLlkelerin !e halklann kadederini tayin edigi, sairin zih
O LlLDiLmunl tenizledi re anndrdr.
,,nde canlandrrdrgr kadanyla bumda sona eri)or. Bundan sonra En-
Ninsikilliy ondau soEmlu tuuu
Ir'nin, insanlann dirimsel yiyecek, barLnma ve giysi gereksinimleri)
L^g(,nleri71 pnNleR yanrr. kursal alanlan bdldtr l( ilgilennesi gelir. lqmek ve sLrlama yapmak ilin tatl, taze slU'la
Dilmnn onun bahgN yer [,r5layarak, Enki, egretilem]i, imge ] tiklu Fiirsel bir pasajda diqlin
Hunna rgacl.nn' \rnmli LarlaLnna aydr. Irdiyesi \'erirmiscesine Dicle re Frrafr nei igind ersryuyla doldu
Dilmun onlann humalannr yer. rLrken beiimlenir ve rrmaklann denetimini kanal mtrlettisi Enbilu
Itr nun sorunhllLrguna yerir (250. 73. dizeler:
Daha sonr:r Slmeain ezeli d.lsmanlarl olan Elam \'e Marha:iy
doner ve onlan Siimelin elierinde harap eden bir yenilgiyle lanerlerl Go,ledm o nokradan aylrdrklan $nn,r5
Enki B^b. F,nl^ yoneldiklen sonn,
.. El^n \r Ma msi
saldrnn bn bogr gibi sehletle dogruldu.
ro penisini kaldlrdr. f,tk'no
Bu !e bi. ilrftliki dize. brlki de Mehhha nrn gtn.rsrlnnn alfln kada r .le
gerli \t baknnrn tue rrelnekk ktrllamlan kalay kidar deBe i oLmd se Dicle yL kabinn suyla doldurdu
rehigi anlamh. gehrekredir.
Yabani bir inek otlakla!daki ya'rusuna bitgnrtryor.
3u dizelein sonundaki Esronsyonlar akla )arkn uhminlerdir
:krt,lerrrd, 1l'rn
Bu di?enin eeriisi rim olaak sdzctrgo sdzclrgonediri anlann eapmgrklrr.
Dicle saklun bir boEa gibi onun yan'na y^natl'.
8n iki dizedn icerik \t b.glanEal iligkisinde akla yatkrn bir khminde b!-
lunmak gnedr, ikincisi belkide soyl. eelnlebiLir, O... btr gn\rrcin gibi inle o lxtrisinihldrrdr, dirgnn anlaganN Seridi-
di.'
.hAiftlei Fstonsyotru (snmerce drrDdr veyi n,g) yalnfta birlahmindir ' O noktadan" herhalde Maninun ohrdugu bolseyi gdstennekledir

104 105
 5UI\IERLERI\ XURNAZ TANRISI ENI(I I NIi] VE 1NANNN \ER\TJZUN'N !E KULTUREL 5URECLER1NIN D'ZENLENME5I

Kocaman yabanibtr bogagibi Dicle nin yriregrni rirrerli. I rkibuDlarn sorunnuluslnu \rrdi
dogun yaparken lhaztr btrlundrl
lrnki, Dicle re Frral'tan lagiinlerin \' sulak batakLklann bol oldu-
Onun gerirdigi $ kabahn sudur, rt , suney srimer'e diiner, bunlan balk ve kusla doldumr re bunlann
.sanpl rarldn , ,rnlLrlugunn balrk seven bir tann),^ (adr okunamamaktadrr) rerir
Ontrn g.riidigi tahrl guu rrh rdtr.rd
h.lk bunu y.r.

Ekuir, Enlilinerini ka.lar e5yayla doldurdu srlJr! r |i \t sru bahgtlla doldu dtr onr 7'
^Ezrna

Nipptrrcostu i"
olgun krnnslir\e ltsilkamrslarla doldurlu onu..
llendi dirn htknmdarlk racnn rakll,
,{g,ndN lilbn brhgu krrtul^n.d,8,.
k,ihn ebedi rakBnn koyd!.
ru,.guddr h(bir. ku.tul nadrgr,*
onun $lund. yntudi\:
K.p nndan hicbtr ku n kudtrlahi.ltg',
Topr.kratr onu icin lrgdl l$k ,

Sag elinde bi1 .s^ rL,rin.' Nrb.hkl.nn

se\diginc,
Drcle r 1:rniu birlikIe ye.relerini saglayan, l:nki btrnlrnn sorunruluiltnu rddr
s.rzciklen cosku[rl]l bir agrlalrl sityleyen.r'
5imdi llnki, Anunna trnrrlann )aklagma)'a cesareL edemedigi dh
inylardan refahr yag gibiceken
, L !eren, labirent sibr bir knsal alan in5a euigi deniz sulanna dinr
Ya,g an belrleyenelendi.
\. 1!'m engnliginden sonunlu olarak deniz L^nncasr Ninge)i .!ar
Enki. Abzu\un knh,
Enbihln. kaDallann nriife!risnre,
rrdr,rhlre lrriiahgr iciD bkz. Annis silondr, Di. h$hr!,. i 197 \e216
2l
Gdr nhrh ieln bkz Amas Salonen. .1gr'iddfu d MrJdt,ldrt.n. 5 2ll-15 lJu nokrihrrki kay,t dize re birknkl, dizc ydiN konmrttu
!n !. i2leven di2elerin. on.rkiqd imenlei.e !aEay,ld,g, gibi lnkiyle degil, lJr noknhr. galiba tre kus ne (le bahk olin, bn hDnnn rlrzigNl.n kaca

lDbiluh ilsilioldugun. dikkal edin \r "saBehnde biras

ile nrayatr birfnnl,g r idNn )trtredir.
lam^rn. k^r9rn bu, gonirqre btr brkrmi EnkiDrn s.gIamIIa yere basmi' l)izenirr bNrnd.ki noklahr birkac knk isarernr yerift kornnusrrr: jondrkr
rokrils rlNsrlimr)'^n EzaNr -a )crif,edr
C$ni dizenin ilk yanrnnr ha-gri: rol-t. okundrgNN raFalar )oklaldb! ranrnri oktnamaFt adrntn ycrirc konm 5'trr

t06 l07
 sUMERLERIN I(URN.{Z IANRISI ENK
IJNK1!I INANNA \ER\TIZDNIN VE XULT'REL 5 U RFCLERIN I N DTJINLENMEsI

Yazrk ki bu gbrece uzun, aydrnlarrcr pasaj k6men krnkur ve birFik Anrnni unnlardu^ !e yakansla onun huzunrnda dunlr
bolumil oklrnamamrkhdrri agagrda verilen gecici eeliri okura iqerigi llnki ietu lDenrz-eli {l)lnde ynce Slbirku6tr krFrlar,
ne iliskin kabaca da olsa taklarrk bir tikir verecekrir (285 309. djze
1".),

Bir kutsalalan insa eniEnki r-ku5u.3i

kuielbir alandr o, l^birenr gibidiriei. Iikulu. Enlilin elini aA2nn kadar etyayla doldurdu
de.izin icinde l?lkntsalbtraLn in5a eni:s ti il Enkirle *!indi.
kuNal biralandrr o,labirenr gibidir (ii Nipptrrcost!'

ici b nlni,5birip olln birk salalzn,

insinrn bilmedig bir 9ey, kutsal nlanrn icindel?1,
alt I?l dtrLa$ biiki\lcn lll ill! rak,myrldE olan bil k sal alatr,$s . rugneye ikna eden iD rie,
ir$ llldtrRsr imb.cr rakrmyrldEnm doBru ilibildigine yarl.nltl dorizir kocam^n tagkn dalgarn^.
kuG.lbirilin. calkamrh rulan daleasrna,l
calkantll bi1 ['lan drlgxs . ... denizin rulanrn.l?1,
rrld)n dehser reric i ?lri deniz kopug.nii onaya crk.Fnal?ls!

AnunM'tin,,lar, biiynk r.nnlar yan.5maya ces.rer edcmez

Denizin bntun enSinliginin

saFy lserinc \tren (?)l

Ur kurt rciD bkz Ams Salonen, \/d8.1 ,'ti t'og.l/dr3. s. 277'78. lantrea

d! Nd$e ih brglamN jqin bkz Nanre rnd the Birdt (Miguel Ci\il yaprl0. r'
Aslrndi buh.la "ieinde" yokrlr (Snme rcesi sijyle okunur.a ahba, a dbb.hn ktr9rrr NaDgeinn ayaklinnd. dutrtr bieimde b'nnle.. aynca bk, a9^Bda
degil): brndrn dolayr bu re idcyen dizelerde kasredilen kuGal alan denizin l2l nor

s5
'' Denize.erltr, cir*l bir inlamda binei olank da eelrilebilecek ,ra n j
Bnre sonnki dDenhanlahl oldukca eaprasrkrrr
karglgdrr(bkz. AH,v$ilJ r"J..bu)t^ynca izleye! dizede onun *itneyi o.
"6 ZoL rrelcn kmamr iqir bkz C D !r, DrldDunr, I0/2.9.12. 5dzciigrin paF Iaya e&d"n br lannqa olaEk tanrmlaod'gha dikk^I edin
laklk !e tlogaiisrir. deheer saean prr rr'dan (ilahlrr \e kallarla baglannl) '' Ddnr2 kopngri":, trd-{g icin tahminden dte bir sey de$ldir: l!! pasaj.laki
'iyi saglgn \rltrsirr ka&L bir nnlamlar dizisi urdn. lnnin, hannn" gibibir
Nanr'nin hnliyle omn Sinn mpnngr ienr rlahide buhnan ftrsnd. ben-
rnl.Dn ohbilecck birelattrr. Bkz TH. s. 94 95 zedrkler old\guna dikkar cdin (bkz 1li,s.ll).
t08 109
 SLJMERLERIN ruRNAZ TANRI5I ENKI ENKI VE INANNA: 'i ERIUZUN'N VE (TIL'IUREL SI]RECLERININ DTIZENLENMESI

soNnl!lugunu \rrdi Enki. ylce prens Enki... dknzler \tdi onlaB.qr

kutsal k"ngn aAznr aerr,
Enki suyla ilgili yaratrcr islerini gogun sulan' yagmun "seslen-
ekili rarlada uhrh b0y!xn.
mek"le sona erdirir, onlan y0zen bulullar olarak Lrlka )ollar ve bun-
lann sorumlu[rgunu yagmrr-tannsr lskrr'r alar (]08-16. dizeler): Taekn goznnn aytrmayan elendi,
yriLs.k olamn stun,

yuk.ndaki $ an,
Enlil\n sificGi.
ylzen buLutLi olank yerlegtirdi onlan,
bendek \r kitrallann adamr Enkihduya,
Iyasam(?)l soluklan ufl<aSonderdi,{
Enki bunl.nn sonmlulugunu \rrdi.
Iepeciklen kunzL bugday {yelien (l)lladalan selirdi,e
Bundansonn Enki, farkLr tarkh rahn ve baklasiller ekili urlalar
Bnynk hnrnalara bjnen,
rAlamakla yryecek iirerme erkinligini surdurilr (325-31 dizeler):
snngekten sorumlu olan,
kursalkilirle Sdgnn ieiri kpayan. Tohum ekili larlaya *slendi etendi.

8!D! arpaeyla doldurdu onu:

Ar:'Airn !e yenn kanal mnfelritine, nohutla. mercimekle, .. Le doldurdu onu Enki,!5
boilugunl?l ad.mr lskuia,!:
Atr Ln ogluna.

Enki bunun sorunlulugunu !erdi. irurhd-aAa$nib repeleme y{d\

Yagmur sL,)unrln yanr srra sulama suyunun da saglandrg, yeryilzti,
limdi iaflm yapmak !e yiyecek 0retmek rcin hazrrdr. Enki, saban " NokmlarSlr'ir rleyen \t d'dr'$'lldan 6nce gelen okrnamayan 56zc[kle-

stLrmek ve rohun1 ekmekle bu stireci bailalrr (lL7-24 dizeler): in yerine konnllllr.

lsras. siiz.i,gn _ku$rsuz
''Aler sdzcnguDe isleyen kol anlamrna gelebile-
Enki sb^rr, boyundurugu \t cilt hai an hkrm' oAetti, cek dir-dr7)'u ka$rlariyine de Ag.de nh lnnetlenmes nin 93. dizesh.le.
bu eelidnin rygnn gbriitrmedigi, d ru duTnun deg\kesnE dikkir edin
''Ya$mh sohgrl a yi izleyen krngrn r.rLti-id olank oMnld$ vaEayar (bkz.ZA83,s.55). Alet lstan, sonnkidizede"nd
sozri geeen Enlililr cifteisi'
.Krmfl bu8day yeiren tarlalan ikinci yapm,n ga,r-zi trrd 4 se olarak oku- llnkimdu yu goslerir gibidt.
na.ak bicinde onanldrgrnr raFayar Nokklrr okuMnayan sa !i s6zctg|Lniin yerine konmusrur.
''Bolluk Sumerce,rlr'mn eevirisidi., bu da onun hi,fi&tun dan hirre \e h.- l*estfl, \t r itrtrll{ arpa tahrUan bilinmemekredir: bkz CAD s"b drr,tplat,

sal'den he yiklFrladr$ !^rsayrmrna dayant. r/2.307"4.

I t0 llt
 SIJMERLERIN (URNAZ IANRIsI ENI<I IIi(IVE INANNA \tR\UZIINUN VE KULTOREL SDRECLERININ DUZENLENVEII

rahrl .rbekle.i \t yrgrnlannr qolaht Enki: lrkiblnlann sorumh trnum verdi

Enlilile btlikre nlkeye lrsal yaydr () rpkri yerlenirdi, krklan eaktr,

Bas' re
uedisin yan,n. bir e! in5a erd,
toldesi benekliolaM. q*
yrkayrp remizleme ayinlenne yol gosredi
yuziuden bal damlayana.
liice Drcns kazrklan yerlegtirdr
tugla $letui onlann u2enne koyd!.
cinrl birleimeyi,
Ilkenin dineligni. Kazrklar bir kez konun . bel remeyene,
Kin Kalalairn hayarn rerene, {rnsuzelibir kez illsaedilince edkmeyene,
A5nan a, gnzel ehnege, ..,r kp*"fl q"kyuzunun onsrra br gokL,usag, srb, .'z.n"n '
biiLnn di\n)amn ekmegine, linlilin )rce ineireF Mugdamma ya,
Enki bunun sotuhlulug!nu rcrdi. llnki bunlann sonmlulugunu rerdi.

Enki dikkatini yiyecek rire(mekten insanlara barnak saglamay. 9e Kenilerdeki )a8m iein elzem olan temeller atnuk, erler insa et-
\1rir ye bunrL ik, aramada gerqekltririr. Once kazrna ve rugla kalbr- Li.l(en ir bolgelere, yirkk bozkrrlara doner Enki ve bLrralarr zengn
nln qalDna duzenini belirler ve bunlardan tugla tanrFr Kullayl so- l,rl(i onrisii) le k.playrp halan sirrtilerinl rogahrktan sonm h!r-
nlmlLr krlar. Saglam leneller nzernle brnk bir ey rnqa ettikten sonra rt rn kraL Sumugani bnnla.dan sorumlu k,lar (348-56 dizel.):
Enlilin usra insaatersr Mu5dammaya bunlanD sonmhLlugunu yerir qr
Yn..lrTkrm rxkin,$ r.rn krrrvlracr rerdr
(33+-47 . dizelet)
Yiiksek bozk lacilen hend^n sakil bagladr,
^
Kazn.nn nsnine btr rp koydn yuce prens, uzcine l.ci\!n ra5,ndan birsalhtrar tic' tako
trgla kahbrna yol gosredi,
Verioli birki orusirnlr tyr roprag. bolboldagrtu o'
sanki degerli bir yiBm6 gibi bpnk ananh isine irlerd onu
'fi,krk bo2krnn srrrnle i eogaltu,
5ilri uelir kazmar ceset-yutan bir y an olana,

ki., '" tlu ranrnlamadrn hareketle, erle Esmibir binanrn klsredikligi dngtunlebi
sagl^mca kutulhli rugla kahhbir... olana, _mecl$nr
' liri yine de, irinf edildigi gibi, )annu bir e! in5a erti dizesi oldnkea
ki. ti dri2drir.
r!hil !e bulmacrnEr gdrnnmekredir.
Kdla ya. nlkenin ktrdntlil?lur8lacsrna, _Kur'al r^c.- lacnrn msrndan las re lacilen h5rndan rnrbin' bozkun
yeril bnki rinusn ilin siir*l ingehrdir.
!' lrn fl. hanrm gibi biratrlina gelebihcek bir slaltlri bkz TH,s 9495 '""Bolbol .. s.Al^di $rxdlJlr.lur')r kals ar.

]12 113
 5UMERI I]RIN KURN,{Z IANRIsI ENK LNK1 fD INANNA \ER\IJZUNUN VE IOLIJRELsURECLERININ DI]ZI]N],I!NMEN

olnral Ktllabitr genit celdeleinde cift letmtyi te'\ik eden

r sercken irrlere koydr onlan
Crynla a kochr !e yibani koclan cog^l(Il, gogun !6!r,Sdl, Drnui)t, Lo')

onlatr yar,ulaur Anin dostuM.

!:nki bdnl.N sonnnlulugutru !erdi
Yiikrk bozkrn racr olan kahFmana,

bozknn kuhna, ytrkn,k bork,nn yiice.slamna. iki dizede rajr, bir ttr nakarat olarak (367 68. dizelen)
lzle)'en
Enlilin. l, rltae kez yineler "EkrLau, Enlil in evini, agzrna kadar esya)la dol-
giichi. ytrce.lnre, ,l,L.du. Enlil Enkjyle selindi, Nipplrr costrl- Enkinin, daha genel

hUflgnr kuh suNugrni. li.,slana L'tdurnranrn !e onunla ilDkilendimenin SLre oldus oldrkea
Enki bunla,rn sorunrlulugunu rdr i ,Lnmmal,birkae halekerte daba blrlundugunu sorrruz. Bunlar, olasF
L,kla iilkeler !e kenrler arasrndaki s,n,rlarn belirlennesini, Anunna
Ili|i re aglllar kurar, t.nnlann
ie bilgelerde olan Enki ahrrlar
i.'nfllar iErn ozel nekanlar kurulnasrnr ve tiim elrenin gozeriminin
)emek sikrnhn iein bunhfl silt re )agla dol(tumr \e gdzetirnlerilli lrrnes tannsr Utu)a leriLnsini icerir (169-79. dizeler)l
An rn dosru, lnanna nln kocasr D(nuzi) e \ erir (357 66 dizeler)
Srr an kin,hsltrdr.
onla1, ci2dr.
onlar r Lenrizlernresnri enrFtli
Anunn^ ranrl rcir,
kenrin )^n rda Lir r"
yr 'r yiilsehti Enkr.
otrlar en iyisindcn yag re snrle dolduElu
ra xlai re nlrhklcrkurdu goz alabildigine
hnnlann )tNrk saionlalm bolluk yrA.h.

Ye5il l)ozk hcs.ldag,'l, K.hrdn.n. hdirt annanrdan trrliyxn bog.,r01

^ra

"': trvr Stri nn nn

(\'e ann mrnlgdl-d rm) Dunru2i nin lnlu bir sfitrdtr sbz
r,arm nr) yoru1tr1ik brhn.z b.locNr.
ciigii s.zcugnne "Sdkyuzuniin yite ejderha5i anlamn. geljr
An\r (lostun^,
"'Ki{d rd(inbkz c'lD$rb,ioae,l, 198-99 Sozctrk bir kaide reva ieneli
yigit Siliir rrgih dinmdm
gd(eir Bkz.ltr. s 54!e Krameiin Tdih siirtr4'd. Sdtldr kirablndaki NiP-
kuLsal ln^nra1u kocrsn. t 442
purha.ua$ (Kabal.r Yayrneri, lshnbul 1999).
"'' Uru biiyis rnn 95 dizesinde Utliya ail olduglr soylenen ,.rtdnr \t }u'
r"
brnun y!(e rr'lerin kr.hcesi hdn,r G CArcllino t^raltndan Ori.Di ArliqtnJda )a}1mlannqur, 8 s l'571
ayro bkz. a,, Jr !/ rr r? e.
olarik okunan Utrinun eapla9rk
dtr 4ft-e
ir
tlr re urLrki drze Dunrryi degil, lnann^I gdstctir unNr(cla s wilcke d.n rlnulanmDur, Da! Llgdlbd ngl05 s 82) AFca.

n4 l15
 sIMITLERIN KJRN,TZ TANRISI ENI(I I \III1,'E INANN: TTNI'ZUNIJN W KULTOREL SIJRECLERININ DTJTENLENVEsI

bir allan gibi kukrcyen, kmlh edeplhi. s

yigi' uruF, eglam bot ya {drk. *ssiz kadn U(u}a,
'hp'l! gnnula siishyene,
g(tclenni lltrki bunlinn sorumluhguntr rerdi.
ynce kenrin b6basr.
l:nki rimdi, ozel iSlemlerden sorumlu tannlann aianmasr da da-
ginerin dogd!'gu ye., rot
Lrl. rnsanLgrn gerekinimlerini karsrlama kon$undaki karmarrk iqi-
kursalAn\n btrynkulagrna,
L r,trDamlam$ gibigorilnmektedir. Bununla birlikte. rairimize gitre,
l.nnl.r icin kanr reren hakime. '
ld(lisinin ihmal edildigini ! a'nmcrhga ugrad'grnr hissden bir
hcnen las an skal baglayana,
-htrslr r'e saldugan lnanna- rardr. Bundan doia)l lnanna teF
.rrrrtqa
ulkun oresinde.
\.u. figan )akn'rlarla Enkiy Beldi: karderleri olan tannCalardan h-
ktrts.l gdkle ates sa(ana.
.,u (Aruru-Nintu, Ninisinna, Ninmug, Nidaba, NanFe) insanlarla il-
NnBaloghr Urdy^,
,1lr olallarda belli haklar ve yerkiler !rilnieken ona Inanna)a- ne
Enki bnrlnriyle elrenin sorunlulugun! lerdi
1{r *(jre! ne de isle! lerilmigti. Bu otrE}adi dize uzunlugondaki ola-
Son olarak Enki insanlain giysi gereksininliyle ilgilenir. "Kadrn ,1, rLrsr ve aydrnlatrcl pasaj soyledir (386-422 direler)l
sanarr" olan dokumayr ogrerir ve bunun sorumhrlugnnu giysj
$nm rek bir Ebrer \'rilmemis olan.
sr Uttu)la \,erir (180-85. dizelr):
.-kldm{?1. sene lnarna.
Mug gryscini doktrdu,rft lek bir gdR! terilmeni5 olan.
roT
lc yr gdsrerdi, l'anna. Enki nin. b.basrnh.
kadrn rinarnr kurursrelasrrrdr Enki. r\ irre gndi,
Enkr lc'n hilk ..., ...-8tysr. goz )h$ d.rkrti,

o" bir yakurma koyurerdilll:rro

Sarayrn krynerlisi,
'AnunMl.nn ytrce lannlann- yazrEnr
-Grls.mD \r \'.syanl.r llkesi nde (lrkz. Jcs l. l-46) Ulrntrn l&'s'on! llnlil*nin dind. kcsh olahkft:n asrdr.
J&.ldan (i rl!1i-ld ilc ozder) son'mlu okluguna dikk.r ednr.
rot
Glrnesin <logdug\ yer" icin bkr. 26. not| 016 rkla bu, srEryli L!Fl! ri lr Drn., k.drna. nilt tarkh darnndrnl

olabilck, ltu/-Lo r il ozdetlcatinkbili. (bkz. oncekinoO Iten, kulsal lrrlnna: beninr Sderlenn nerede)"'
rsMrg'gi)
isiiein bkz. CAD n,lJ Dr r{i, l0/2, 187-88, dtlsuk kalitelilrir ynn.
'ot tlotutna sor-iyt" rtglitti.e2ctk olan t. nin anlanr bilinmcmekledir [depli,- tr]gun rc]" y.kFn" anlnmm reln Dr'Ir ,!1 knE li,
lc Xrlrerli ks i karsrlari bk z. cAD sub bosnt, z, 142-44. i)l'ta iein yikrmu- yahuca bir lahmrndn.

ll6 I t7
 INKI VE INANNA: 'i ERII]ZUNUN VEXIJLTUREI SURECLIRININ
DIJIENLINMESI
5UMERLFRIN KURNAZ TANRISI ENXI

k An'n y.nhd^ J?ldrrur, I

lniil in kE kardeti Arun', ynregin azulatrnr kEkrn^nk.r "
dogum kraliresi Ninut, !
soylu kardlin. kllglNinmug.r
r 2
kurel dogum rugla$n, I?l alan.

dr.llg iein,
gn'n$ cekicil?1.
!e g.bk kordonu nerlenni kazanan,
c.khakrrnndan bnyuk b4aE,,
innon tasrm.rrr
onrosrrrirnri,o kazanan,
prnsalan,
u lkenin mehl/.gac &isidnginldi
r'alan.
yesilims hcnlt hgrndan nidgart kabrm
DoBan krNla ebedi silranai racnr r.knak,
re lakdF edilnig kursaldld'kabrnr kaanan,LF
dogan dlin bisrn. ho koymak,
ulkenin ebesidir 9imdr.
onun ehnden ohr.

oiin dogumu onun eline ohr' soylu kade5nn, ktrGalN ab., ,r

ijlcn degnegirn clde eden,
Soylu kadesim, kulnl Ninnisinna,
\t kolhnnn qcrrcsine olci sicrmhi baglayan.
slbd mncerheirni kkan.rr"
bur$ yrice rr'h,i brldiri,.r,:
Anin *\ srlisidii simdi,

s,n'r crzg'ldiiri cE.r,

' ''lger" nrr:n rr ka.srlar.
Ilkenin yrznanrdtr gimdi
r2
sigl rugla isaretikFnen krnkui
r!'lnnran-rr9 iein bkz cAD n0 i,Dlrirl.hu, 7 127'281 prrcalarla birlikte b
Y.krn kesn.legil.lir, karilladrsr sonek -edir.
rar eo k dogurlan ebe t^uhr.lan bir bieimde kulla lmE olnaldr' ' ''\'nEgin .zular i
Sr/-dn &r'-. yr ka$rtir bkz rH, s 92,91.
L'silogarr, plo*rrrnn icine kondngu bir kap, icm bkz Jacobsen, or 42' '' llazen
NiilNsagrn yan, rm sozu <liten bir hnnc. otan N nNS icin bk2
290-91. :ilin A$tr iologr.dl -srurJics A?ertcd lo F. R K,"!r "Lisir, t.he whre
SrDrirnr
' ' so..tig,, ,o..i gnn" tnll.it renlmig olln anlamrna Eelen d'ig'vak'rt' pin8 Coddess, Knne., 12 nor. (Leiden: Rritt, 1982). s. tll_44
hk rerilen \^kdisedilrnit icin bkz .nceki nona atm annrs lan sayialarda ",\r-td !r.rdlrn anlan kuskulLkluri bkz CnDlrbdrt.,ru, t/2. I46
hiebtr sey biltumemekle
J^cobsetrrn ydruNr;ge4ekte .tl._kabr hakkNda lantrc. Nirlaba icin bk2 D D Reisnnn rn O,,unal Depalrnrnr oi rtre Utri-
dir \trsiry oi Pennsyl\rniatla hazn{adr$ rezinde mnnc.y. ilahi, (t969). s.
L' ri rein bkz TH no 28rcs l12de Sjo t0t,
tlini'innann rrkllgr sr,ba mucs he .t6
yoNnu. srh?, lnanna \t Dlrmuzi ile baglanxlrdr lsin dernndeki
berg nr ' llupasajrnredncereson
selenduelerteitisksinirant.hricrk.tegrt.tir
Dnmui knltnnde NinisnMNn dnemlibirrolu mrdr'
ltq
118
 S!MERLERIN KUR!..]^z T^NRI5I EXK N(IVE INANNA \ER'IUZUNUN VE I{'LTUREL 5IIRECLERININ DTJITNLENME5I

Tannl.n beslemek onun ellerirE brnhLmrsnr Sana daha lazli ne katibilir.liklrrr

Nanse, soylr Dir/n, I t dr! lmnM, bcn sendcn ne esirEednnl

ayaklannda kutel !-kr9rLzr dumn, Sana daha fazla ne katabihdik?

denuin gtufik mtIrrGidir rimdi sonra Enkr, :rcrkca bildigi iizere, lnanna nrn gergekte zaten ryglla
lyi balrgr, lezzerli kurlar.r:' ,l it, gtq !e gorellerin bazrlannr birer birer salar (427'43. dizelet:
Nippuida babr! Enlile \ erir

B^na.ledha. trit hrkh d^rFndnr inin ic bir gibisi,5lenDri5

Ben. kurel ln n. bflnn gordlenn ne,eder"
'''ftnc erkegin kn\1ri Biysisnr *n oaya koya6n. I'
Inanna nrn.rcr Iakrnrslan srndilik bu kadardrr " t,nkl'nln Ion'r' (ictre erkegn sozlennr,
yaprtlll geri kalan klsmrnrn hepsini, yaklairk krrkiie dize, kapsar. Ya
njylenen sdzlen sen iigEtiFin
zrk ki pasajrr nrn yansrnLn hemen hepsr hamp olntttetur !e ilk )ar,
'Cob.! degneBnrnr,
bile yalnr?ca kFmen anlasrlabilmektedir. Enki, lnanna nn sergFizligi
!e hornutslrzlLrg na sairgrnr arrga !trrur grbig.jriinen keder doltr bir
qobalhk aq{nn sorumlultrAu ena \tnldi
sorgulama)li barlar, sunkti ona gore lnanna'dan esrrgenmi! bir 5e)
(;d4ln^nm. ben rnden ne esr8edimr
)oktur. Vet? Fainn cle)'isiyle (421-26. dizelr):
S.ni drlu f.zl^ nc k.r^bih,.lik?
lnki ku n. ktrrql lnannr'ya karsrltkredr
salas re garp$r.l^nngEli keh,ndknnir"tn yorun a6r)
''Ben *nden nr esrgediml
r<uzgnn degrlsu,
ri
hir, ben rnden ne esr8ednnl

IN r. khlilc !edr, tkndi den olugNri gibi gbri,nen bu komPleks icin ' Ilr !e sonra gelen dizedeki biz"in kihden so2 eltigi .qk deg dir belki bu
bkz.lH. s 108 8. Ni,r flr!. (EN) n. Nangchu sr.ndlr' lfaud,r ,rda Enki, lninn^ y^ An \t lnhl raEfindah \tdlnig gnqlen \t $lerl.n rceF
')' U, kusu re N rs.ylc rl$kisr isin bl? 87 trot. mekredir(bk2 B Hrrska l^rahndan hazrrlanan son ikidilhlcr, ,1rl 'Otdr
:'8{ okuna. wikkcrin. Kolldtondileki ok(masu s lo. n,D Z.418 Ple,. r.litr 17.471521)
tak . ii bi|k te lezzerlikutlai aasnda btrk^y,P olfrad'g n liEalxr " llu !e nrnhki drze oia$hkh 5uner kral,ndan s.z .der, anc.kgercek artann
''n rnltihin be! rannendo" trlnrzca NNr'ye isleller yukledignE dikkat dn ve kasttdilen lltliNizdir.

Digerdordir gnclerini Enki den ihlan dard,r\e lmmannr. suclana.ak tck

'' Gizli kehdretler" si\nErce i(nnr, gdt r"tr kaFrlam^)a cl6u, bkz ClD n,b
kisioym!sgrbr [nkiye yakrnnasr oltukei nFnr,kv, gorurnekredir (bk, rglr,7, 14.

"nrd-bl iqin kuzsun tar!1181. btrnun Akadca okb! Genellikk su kusti d!

r20 l2l
 5UMERLERIN I(LIRNAZ IANRI5I ENI{I
r!(l!L l\^f.\,\ IER\UIUNUN\EXULTURIjI 9UREaLERINlrl DUTFNLENMEjI

.m^ onh.n orrasnda kdrii kehanerre btrhunn sduler erfedcErn

ln m^, $ mahredrlemeyeri nuhlerrin.
$n dtz iphAi dtEnn edeFrn onda sen akrl str emeyenilll karird,nl?l.ri
Genc hunni, sen dngiimln jpliAi dizehnsin oMda.rl
5dr leryatlann !.DiiNlen drLrtyrl kaldKl,n.rlr
''Sen olada iisriine bn giyii geqirdin, (n{c ln.nna. scn lig re (ddr'l
*n orada ketenler kusandrn. 'erkrrne geri gonderdnr' r!
*! omd. r ,3 giysGi dokldun,
str orada kimende ynn egudh. 5im.ti Enki, lnannamn etkileyici Sirrleri !e illerini betinrlemek'
Senn .dc . idiklerboyadh ,r. " ozellikle de krallarm yetkrsi !e zulmiin idaresl, kder lerici
colt renkli
.,!.5lerla ils,l, olanlarian, ona sayrsrz kuLsama armagan' !ern'le
''lnanna. sen k.fal.tr roz gibi y,gdn.
rtL
(er. lnanna nn sersemltici gariinlilsii Ye uralel ruhuna iligkn gLr-
sen k.I^lan rohmi gibi er,ala srr!rdun.rI rrrr ok5a,vrcr s,rzlerle ba51ar ve Enlil in trlkeye brr kez daha nerhanet
!rlrgi re onu eslti .lurumun.r getirdigr nsel haberi)le delam eder
L l4.t 49. dizeler):
ye ee! kn) $2rdgnnden bn 5ozciik oldugunu r.B^
odlrneleme Sr:ureRc
yar !e b! ardh z nrnzinun.,.br (coSulukla snmerce ugnrlee5 rurul.n)
.kuzgun'ile
k^nlrmlm$llr B! geeri r^hNin, bas^ gelecek khhsiz olaylann " N,g tu si hih. rtrr .ifikrFrlayxn rD^krl5r ennerdri kAlndtrl rlnrz'i
habocisjnin oLelkla ku,etrn Gt kusu degrl) oldugu sereegnre dalkn,r.
nit',, \c n,?lninn! aynnuh birrnc.lemesi iein bkz salonen. vogelurd \/o.q.I '' l'eD'itl nr vn !tr(lor. onnnirD kaldNlnu!. herhakle Sdld raFf'n
birds\|.
s
.Idrrg. 121- lOiIH. s. 144 \t CAD nrirardrr, l/2. 209 re inbu. yl 165 67. {lan soylenen tr.D,tr,d aA,rL.rl ol^rak okunugtd{r (bkz M.rk Cohen, 5 rd
4A 25. 65"7t.1e cnil hnfrndan hazdanan Enlil \ah2nxm oykiisiinde ,id rnnr r:lirc ii5dnrm (CnfinnaD Hbew Union College Annu^l strpp
lnhlln kendnn trtr ku,gtrna (,gd) sevi.digine de drkkar edin re Prs x +. lenent' !o 2. 1981) re Kraner "BM 29616: The Fashbnrng ol the g'ld'
no. 5tle St.phen Lin8don ta,nhndan h^z anan NrpBriun onannr iein I ll
,\d.5rrtr"iogt& I (1981)
soyhnen ilahi Iunlndel(iduada !nlilbird," bu ohnk rimlendinlnjnrL '' geriED eyhmlen-
ir Tig \r d,ldbl sleriN goigondermek. lnannannvrkrn
Bu t sonnkr rlizedeki omda" sArg !e c.ry$naldn o ar"nr lol5rliri bu
nin sonrctrn.la, bu ntscli ilahi yaPrtlannn anrk soylenmeydcegini dol'vh
diz.le e tanmlanin h^ftkerler baglamsalolank nn,gl^klr sarar re c.l']ls
brr bilimde ifadd dmekre.ld
nalarla, cn dftlanEo niiite. hiebir iliskilei yok grbjdir. 'ilDannantrr, colu oldukcr ztlnnct. nahre{lcr' Ielaker Seritn nnelikldkr
|': Br .li2cnnr
lei lsi wilcke in kulhnnnMsnra d^yirtr (Koll.liorer e. tO n,D guelen \t y.tuklinmn dal* rPun bir lFresi isin ozdlilh bkz Sioberg tah
trndln hazrrlanin irlnrrrd guri" ilahisi. z\ 65. 161 253 \t 127 notla
Z.419)i.yn.. bkz AEadeirin Lanetlennesi nnr 189 dizesi, soyl. okunur
sagl?1i,. dri, sd.qrrrr,r i rr 1,. db-gdr. bi.bak,na farldr btrokuyls icin bkz
.irnnl^nan or ikr drlli. brn^ gdrc Ar\ inlil \t Enki lnanDaya ozel krrs'
.krrcld s cool)ef,n Ii,. Cr,seofrlgnde (BalumoF john Hopkins Urile5iLy
Dr.l^r rlF^tr cderi mitini2deki nernrn ban ktnklarhrn onafllmasrna yardtm
PEs, l98l), s 179
edebilecek Enkiirin kutsdnrnnm vazrh oldug! y'zrk ki btrluarnaml9ur'

t1) l2l
 5UMERI.ERIN KURN/\Z TAI'RISI INKI

-AsrkLln gLizledni$andrmayin:1n.
Genc ln.nnn, uzak kuyrlaR halarlir baglamakrin
habersiz olan sen.
ri lnunna ve Enhi:
5 ndi Enlilin yireAi kryrlinnd.nislr, typarhh Sanatlanntn Eidu'dan lJ nth'a Ahtanl6t'
I
onu eskr yerinc koyrr. !l
hsnoAlu icin lllyuEk kryrl1nnr aenr.r}r

llunu hnnsayr kuGimalar izler. Yazlk ki, ilgili onl.edi dizelik p^- lh mir u)garhk rarih(ileri icin bti) i1k dnm rasrr !e kirlri.trel an-
saj, Somerce "rneli-mal'" \' o . Iapabilrr m/ onlar ... senin i{in Ho " l',loii iqin ise rnrmi s()k drha fazlad'r. AnrroFrloiiL aqrdan "ayfl,
saizcirLklenDin kargrhgrnr olLr5turan birkac sozcrkle batlamasr d$rnda '
Llil bir mjr -bir 5iiner kenLinln itrbannln !e nnderliginin, gi!
okunmaz haldedtr. Yap[ olasr]rkla 5tr dizlerle sona Lreiuin ve mLrllLrlugtrnuu geri !erilitini a!rklnmnla !e gcqerli hale
'amamr,vla
'ty enki 1"b", 5L,kurler olsun sana ,t, rrnnere cabsrn Lannsnl bir ii)ku- olnrak nirelenebilr. AnrroBrL!
"rer,''' L l)nlirr arrsrndan eok dnha dnemli olnn, faklasrk lO 2000lerde !n
,1 , (ok daha once
)asan\ ol^biiecek anoninr )azar tam|ndan inclen-
,l,qr te g.rzden Beeirildigr kndanllx Srimer knr ulgarbgrnrn dokRnr-
,rr nrleligi !e (jzelliginif a)nnllnfl) l^ lek rek kaldec|lmesid'r
(;itece basir nl^D nnin konusu, sinini o zamar Surneide )'a)grn
ir:
Kuyullrli iliskili dlank'h.lirlann h^1Alann6i icrn bkz. "Crlgam.s and At- L,n rki tannbrImse1 ogretiden alnrakradr. llunlardan ilki ,amanrn
ga'5 7 ve 2l-21. dialer. AJA 53, l-18, buhdaki itade brl drismana bo,
l,.,fllngrcrndan iribaren, kozmos re onun unsurlan, tannlar ve rnsan'
yun egdrmtyr kisteder gibidir
r'"
Bu rt onraki<lize icin hk Enlilin Drle nin strlann, 146.a ffrimesinr $f,
lhr nntnr ic,.ri8r llk kez 19.t.1ytlnxla Xrmer 5ntrdr l!1iolo,,! Nl(
kflli t)tr har"ker ohrak goneEn Crdea Silindii Anrn 5 6 \trleri (bkz 'amfirdan
,.lc ihnm$n, s 122 ll0 O 2anrand.tr bu yana !$illi p.rcaLir r)1nl.nDrF
Knmer. Ilc Srdc/ ivl.r,kK Rik lllooningron: lndiana Lrni\tBlly nrsi,
\r qprinin$r re l97l Jrhnda Gennd Frrber l:Irgr,e. Dd ilhdtrr 'l,k nu
l96sl. s 26 \. not 8)
rr.l frLi " rrtd Jrronddt' lidrl.Lsi.lri(us dd bn. ,.' ]\ l[ 5rdi , a,],1 I 0)
(

'"'Wrlcke in tcllrrhsr,nrasn,r gort ((olldriordril, Z 447) slmcrcede sd &Ji, l)iilrg il i nlirirdcgeni brrhastrsnnyiynnl^nrisrr lJiznn rc\inniz onuI
gr {Dr hlrrJl|, oklnur, lik^r b! !c kleyen kr klr dizenin !eun! okluk- (ilsrrjhi d.)rnn, likir deneynnh qrriyrzFr iznunhnn r inliyabilec(Ai
c. kutknkhr ilnkr lnannanrn. Enlilin hrulklr h.rckerine zanr \tpbile, nc(knlerlc hi .l( yeh frrkldrr s,rtsp krnk nedniylc. F.rltr l'liffle nnrn
Gk bir*y yipuraktan $kunasrnr isrerSibidir. drzetunni ardrsrk olank lnln.hlandrnninnerri k sdyirlam r.pr
'o Hdir!/r. o i eki kld
yr -,n ^bnrdikr
Lxn sitrdemrclcr, gondemie y.prlln p $il.n brlma konustrnd. okun yir.
\JrI.l4.n ctrr ':dl nx

124 t2a
 rftiFEI iRIN KJRNA7TANRIN ENKI 1Nr\NNA\E ENIiI U\6,{RLIKSANATLARININ A(TARILI5I

lar, kenrler !e illkler !e Lrygar )agamrn cesiili asam.larDla Ilgili,

nr':olarak bilinen, girtlerin ! g.ire\'lerin. normlnfln ve standartla l(r l8).
nn. kurallar re diizenlenelerin remel, deEistirilenez kaPsanl srnl{ )rmdi hikiye 'o gilnlrde," sozleriyle baslar. o sunlerde," diye
landrrmas,nln rnftndrgtna clu)ulan inanch lkinci olarak, en aendrn ,r rLrr yazar, lnanna tek basrna, a.llmlannr Eridn'daki Abztia seyir,
bazr r:rnnbilincilerde, btr 111elrin iki birrinrrsr , Ncredetse larmak lzerryken, her geyi bilen Enki. silndir mtr
^slnda ParteonLn
nrn. An !e Enlilin ellelinde ohalarrna karln daha sonra bunlarl Sti ,, Lrrd rkr yiizliiJanus gibigosrerilen sd?,rdh lstrnuda, ranncayr yi,
merlerin repe.len rrrnaga bilge deniz tanrlsr l:nki) leslim tril<leri ,,, rI ve iqecekle kar;rlamasrnrle ona candan bir don gibidalranma
onun da bunlin sLrlu laprMgr, Lridudaki Abzutia korudus kanrsr L, enrreder G. l8 20):
hakimdi. Sonucra, Sumer ulgarlgrnrn merkezi olarak iLst[nluk !e
r) grtrleNlc. grnC hanni
) liceligr ele geqirme Ia da rekmr elde etne arayrFroda olan blr Stmer
l:rki\inLn.LutlakiAbztr nr
knti, i)i )a bir yoldan bu rreleri Enkiden almak
da k(iLu herhangi
, ,mn ar': kuril lnmna bir b4,n^
zonur.la)dr Ve bizim lntnna !e Enki mittrnizin konusunu nn da
bu ,rlusLuur: Urrk'tln korLq ucu tannsasr lnanna, ne leri strrhor lln- o $ rleldc. ynce bilge olan-
kinin elinden alrr re btrnlan, kenrin eski btrLyiiklugune karulmasnr sotun re ye tr nrleri brlcn,
kutl^)an kmlhn, tiiksek rahipleri !e yurttagla krahndan cLrsklL) li
karsrlan( gr U rka kaerrrr.' Lanrlinn yi,ck_inioLuyan-
Mir ]iklilrk alLLir! dizelik brr gtri$ P.rsajrvli bxslar !e btr boltrLrr l{rG^l lmnn.lnn [ridudakr rapNaga larnasrn.
salrr saLrr qe!rilemetecek kaclar qok hrnkur. Btrnlrnh birlikte oktrni brn NerEden az k^1.,

b,len !e anlarrtabrlen yerleruden, sLrgrrrc, bozkrrrn Lacr. 'live bili Abninun knh !nki,
nen rnrbanr ba5n:r rrkan lnrnn^nrn, l)trlnLrzi olna olisrhgr ,\'iikselt bunlan bilen,

qobanr zi)arer ehek \ agrlrnda.nL'n]x cinsel iliskide bululnak igin {,hl4h lsinldieag dr,

bozkrrr gittlgi a!rktrr. Or^di, helllilde.otrus d lergd rcin, egrlirken' 9u r.hnrarlarr rerdi ona
''g(iril e,ve degel ruhasr .jtle holuna gider ki. aniden liendrni !t! \,nyagd. nrrtulin
duslr bir sarkr sir)temeye baFlar, Enki nin gerefrne l:ridtr'ctaki Abzu,vi Diyeceltleini di!k

ltniildrrl dllr di:4,ii, }wiih iriiirnii i.ntx l

Anlasrln.q gtrc birkalLam olxn bu koDrpleksrn :Inm r trir in'elemesi ieirl

bkz onceki nonr bah$dilen eal'9'u o. gen! dlin, hridr'ya,

Ozelliklc bkz. l]l I'arbcrFlnggetlcn oldukei firkh )o mladrg'm'z n"in

126 t)T
 SIJMERLERIN KURNAZ TANRISI EN(I 1 INANNA !E ENK! TryGARLI( sANA'IL4RININ AKTARILISI

lihlal lsimld knlnm s6zlenni can kula$yla dinledi.

Abzula girmek rrzeE.{
O, gene olan, Endu F,
Abzu ya girmek tzere. AbzuF girer,
o, getrc olan, lridnla,
Abzura ginne, Abzu lE giEr.

Abzu ya ginne, Abzr'ya ginnce,

yemesi icin rereyagh cdrck iknm el ona, TeEyaAI corek yar.

onlar5 onu! icin y0regi sennletn

Onlar onun icin }!rcgi *rintetn sogDk sular dokerler.
soguk sular d6kstnler.
lqmesi icin aslanm orra$nda bin inar ona,

lcmesi icin aslanm on6rnda6 lie $n om, oru bi. arkadar Sibi darEu, bir msleka$n dalBnacagr gibi
ona bir arkadas gibi damn. bir mslektaen damMcagr gibi darramroni.

An rn sofGrnda.

KuBal lMnna iqin kargrlama hazdar.

k l9l lnanna iein k^rt ama hazula."
Bundan sonra Enki ve Inanna, pek rok iEkidolu lung kabn ieinde-
tsim,rd tnkinin talm.rrlrflnr slzLug,r sdzcug!ne )e'rne Seririr:
liileri bitirnek iein birbirler4le yar'jarak, uun surn bir ieki ieme
onunla bu 5ekilde konuilugu zaman, )ir$masna girisirier. Sarho! olan Enki giderek daha da comertlesir
!e elinde rutlugu degerli meleri gruplar halinde kla lnanna'ya arma-
A.ln edeceBini bildirir (s. 20-22 ve 97 -II5)l
Bu r izleyen dizede Ab^ \'e Endu oun yan yam konduBuna dikkar edin.

Bu dizedeki 'onlar," netinde aqkea belinilmmi5 olsa da olas kla Ab-

zu daki hizme&arlan gostemektedir ikisi bir likr l?1,$
OlN kla bu. Eridu dan erkanlan \ simdi lEk Miizesi'nde olan aslanla ilgili_
Abz!'da biF iserler,
dt bunonla birlikte, bu dize "6lanm kaqsnda" olamk da cegrilebilidi \3
sampl. keyrflenirler,
bu da bin l.?brnn bieini.i Sdienrdi
lsimM icin "Anln sofEs\" 'AD rn kif$" v An'm Tadr Adl sfan, n6tl !t
nicini acrk olmamakla bnlikte, bunlann hepsi An'a Abzu da tap dgn gon
" "lkBi birlikre" anL6 amayan &etr-bi-ln mn eok geeici bir celirisi.lir.
renrBibidir
t29
128
 5UMERLERIN (URNAZ TANR]SI ENKI INANNA !'[ EN(l L\G,{RLIK SANA]LARININ AKTARILIsI

t!,nclan.8d rrslannr' agzrna krd.r doln ruurlar,

Kurel lnanna il,.onlan.
yere gijge meydan okur unclan.L0

ft iliDddraslannr. kusl rkgrr,kayrklannl

irip biririrler yarasca (?)l rl

lBinlar ieildikren sonra,

l.urmr \erecegrmiunlar-
sarapla keyillendikten sonnl,
!c btrna ka.5i seLlnmeyecekl
Ilnki $rftft.ll lsimrd a stjy]e derl,

Diyeceklerini drnle. degnek re pruu halan,

KulMl Inanna altr onlan.

kErma \treceoim arnlan-
re buM ka$ gelinmeyecek:

krz,ma \erecegLm sunlan-

rt bun k l5l gelinmeyecekl

esi:i lik
nirLrilsiFlik,

Agd-kabr blki de lac bieiNhde bir kapnr.

jri, lik,
Bu dnenh.nlaN \r kast.dilen belistdir. I0rrllrik,
Bu \t i2leyen .li2e. Enkinin Nippur'a Yolcnhgu nun lll-14 dizelerin
den.kla yarlan bir kerinlikle onanlmrsflr (bkz A. A Al Fo!^dinh doktor^ Jd8.rt,9.l7i hnnhk 6lnmlii birknla ilahlg ih$n eden guele Bli olabi'
Lezi. Uuirersity ot Penn5yhanir, 1969). r,hrrdd, ,ugu.kayr8lnrn hil.l-ben lir,{m.- nlkenineobau Drmuzlnin eslenigi (bk2 Khher. PAP5 107,
2eri bicinindc birkapn[ bk2 d.g',., e 157-15a Lleyen iki dizenin reno 605 6da Ni 9602hnr 23. djresr) yi da genelde lannsl khlllk lerhnnyla
rsyonu brglini diyanm gecici birtahmindir ilgiliolabilir Ite, ikid!rumdad, kuhyel n$anlanyl. rlgili Eleyen iki rrile il-
E r, slunelde en ynkrk nhiplik gorei, iein bkz. J. Renger, Z4 58, t 15 \ d i

hakkrnda eok a2 9cy bilincn yrik*k ahiplik gdrei lagdl iein bkz. CAD e,b Du gnpuki be9 middc rr ya di bn bieinde khlhkla ilgili.lir

]]0 131
 SLJVERLERIN KURN,{Z TANRISI ENK INANNA \'[ ENK LA'GIRI]K SANAITARININ AKTARILIsI

!e buna ktulr gelinneyecek

Knkllnrnn. ahr onlan haneer re break,

cnsedekr (ecl^nn) slr\tnlmes\

kaha \eEcegim $nlan-
enre.leki (eelann) roplanm^sr. "
re bun. kargr Belinneyecek

Kulsallnanna ahronlan.
DogNluk,
t, 'Kudrerim ad'nal
t,
Oliiler Diyanna lni5.
ohler Diy^nndan qk6, krznna \tkcegim sunlaF
rc buni kaqr SelhnEyecek:

Kutsl hnN. onlan. lb!r".irt?i )sdj me ollM'rd rhtodtl '

^hr
Kurellnanna r\r onl^n

kzma rePcegim 5unlan

'' !n Bnrpra *yrlan begmaddenh hep5irahiplik gotrlerini goslerir. l{akknr kmm. rcrccegin gunlan-
.la cok sey brlinen.gi:iiq'n bkz CAD su,iSin/l!,7. +3 \'e i3 7. 45: yik
^z
*k mhibe nin.li'rgrr iein bkz CADn,bdrtl,4, I727l: isi}, hrrL.h \t Erh ' IJ! gupm 5ayrlan.hr mad.le de olasrhkl^,9u ya dabr biermde lnanna klrl
icrtr bkz j. Renser,.:i159, l22 rd niyh ilsilidir h.ncer \t krlrr Lu,g.n" !e olas rkla lnanna knltrinde de bir
r5 "DoENhk,'etik
birkirnm, ile bu altL nudde, gdNnnste buFda yedzdir oloynay^n &i,ql]rvg(bkz CAD sul) drsj'nu. I/2, 341'42), tagrvo u Sonnki
lzleyen iki madde okunahanrglrr "Oli er Diyanna lni5 ve olirld Diy .idlt n.dde de bir bicnnde I kirlLiinden soze dei rncak
nndan Crkrs. nnlii kiilL Iigiirn htry""dnn(bkz CADe,huAdll1l, 8. 557 sin.Lilik bunl^r.l.n yalnrzca bt knesi, "alaca a)5r,' lmnna'vla ilgrli olarak
59) bi. d oyn^drgr "ln.nnann lnr-si mirinde betnnknrig olduN Sibr bilinnekte.lir (bkz. Ada Surrologitu lde Knnrcr tamhndan haztl'n^n
ae'kca lninn.\nn nr^cer.lanna sttndemede bultnur hdinr\n ll drzet []9811,I 11)

ti) 131
 INANN,A !T TNK: L\ GARLIK 5AI'IA'ILARINIii .\KT'QII ISI
STJMERLERIN (URNAZ TANRISI ENK

rc bun. kary selinmytcek:

kEuna \tK.$m 5unlan-

Penisin "itlflr.i,- \e bNa ka$ telinmeyecek:
penisin dprllmesi.
ktrtsal r3ilSdr_alant

kursrl lnanna ,hr onlan.

cmlnYan nzik atell.ri

Kntsal ln^nnaillonldn.
kEna \tRceg'm sunlan-
!e buna karrr gdinmeyccek:

dogru s62 soYleme sanar.

if{im erm. enau,
ki?rna leEcegin $nlan-
strsln ez soyleme sinau. \t buna kal5l gelinmeYecek:
?.

knh fah!9rliai,
krrsal meyhane
-!r

Kttlel lnanm alrr o .n

B{ grupra eFlan ciB ikle ilg ic maddeden vola ckarak, y'tzevde dylc bir$r diger mad-
hnnn^yla ilSisiz Sijrunen yr5l rk" dqnda btr SruPIaki
drger fE0nnn d lmnna kitlNnnn bazr ae anyla il'
Sdrrnmenekle biitikc. aa* olasrlkla hnne.vr !e ktlhnntr g6$enr' N8iDgdr_kur$l alanr
lnan_
< a2 tll
sinrn t Drn.A oliFk trnlfldur (bk2 SJdbeE ril
Bli oldugu doerniilebilir. Anrn
'sr$'
B$ trupra .ynnteyla yaz mq nc soz eyleme tnrn dzel oliBk lnanna
ya jl^rrrr'
't_ *g" **, {kcd r'nkn b r l'nrlLtl 'rnril
.r.t"
fdilmis ol.bilir, ctnk0 ozllikle koh fahi*lqr \c kulgl l.\tma (bkz CAD "o*"e" lninni '"inntli
klLhtrnde Senit rcl ovnsvot(lu
n,b dsr.r'ru)n. v2.471) lnanna ile ilirhlidir.
,e -t.iN(ak
135
t34
 STIMERLERIN (URN.{Z TANRISI ENKI INANNA W ENK] L\6ART& SANA1LARINN AKTARILISI

ken .in yagmalanmasr, yaz'nanlrk zanaal,

agrtlann ynLrlmesi, demircilik 2anaa!.
:o
yiiregin *!nrci. den issiliAi zan^ar.

e!PrcrLk zana^rL,
Kucal lmnn. iltronlu
du\"rcrhk,indan.
kamE i5ciligi anen. ':'/

Ku6al lnanna ahr onlau.

kPrna \tE.eAim sulan

te buna karlr gehnmeyecek

kPrma rerccedim sunlan-

re buna karer gehnmeyecek:

Jrnlayr5hlkllak,
gurtnl orLrma yel. ']l
drkk.r lgrrcrrl,

Ku6alln.rDa onl^n
^Lr

ag,

kErma \tEceAm 9!nlan-

\t buna kargr eelinmeyecek:

Strneiin riim dnemli zanaatla.N aynnuianyla sayan bn grup, en azNdan

ynzeyde ,lninna re onun klihnyle 64llikle iliskili gibigdriinmez Buna kaF
Bu gnplaki bnr0n maddeler, ynzeyde genel insan dalran[knnr berimliyor sn, 4naal i.nns Enki ile yak'ndan baglannl'dtrlar.
gibi gorunhekle bi.likre pekil. lnannayla ilg,li ol.bilirler (ijzellikle bkz Bu grupk *yrlan doknznadde nitelik bakm,ndan eesitlidir !t lnanna ile
Sjdberg L^Etrndan haarlann$ lnanna ilahisi, a4 65, l6l !d ). ilsiliolabileceklen gibi olmaynbilirler de:ilk ikisi kalnnaya aI ozellikledir.
Onceki notkki yorum bu gmpta s.yrlan maddeleriein de geserlidr son ien duygu*l nnehklerdiri kalan ddrdlnri sn andrrmak gnctnr, fakar

136 137
 SIJMERLERIN (URNAZ TANRI5I EN(I INANNA \E TNKI: LIYGARLIK 5ANAIL{RININ AXTARILI5I

2alerr!inci,
Kursal lnanna ihronlan
itgnr reme,
ynEg yat'9rm^.
hrikirn leme
kamrahna.""
krrma roEeAim gunlan-
Krrsilhanna.h onlan.':6
\r buna kaigr selinneyecek

Yrklarrk ).irmibr dizelik bir boslukran sonra, l,elki de Abzuda

I rnna'nrn davraNelanndan kuskulanan birinin onu sorgulamasr anla-
are5in lutngnasr,
t hnaktadrr, tanrrqayr doksanddn m. yi teker teker sayarken ve bunia,
aresnr $ndarmlmesi,
, kendisine verenin Enki oldugunu one surerken buluruz. Ama Ab,
.1,ilan me'lerle aynlmasrnda yine de engellerle karsrlasmF olabilir,
- ag,,
birlennilmi5 rih.
,.LUrkil yaklagrk lirLni dizelik bir bosluktan sonra acrkga hala aresli bir
[]r hali irin.te alan Enkihin trft,?dh lsinud u cagrrdrgrnr re tannqa
,ln Uruka sag salim ulasugrndan enin olnasr yolunda ralimat lerdi
Kutsal lnanna ihr onlan. (s. 26):
t,rigdririrz
[nki !,lrxrl lsihudh grylc der
''SulJrdl\n lsintrd. -r.(l An Adm! '

.Kmlm Fnki. hi2mttine anadeyim

kErma reecedin $nlan-
Soyle brna, tre isterenl'
re buna karsr geltumeyecek:
.Urik Kullab. gitniek ijLzere ayulann,
eekirmenin alerlenmesi,

''kulsalannrM ryinleri \t lrcak k.m[ry'$nlnd^n william K Hallo !e J. J llu grupu say .D bnlun nuddeler old *la lnannayla ilgilidir, nzellikle de
A. Vrn DUk nmhndan hurrlanan ilahinin 136. di2csihde ln.nm ile baglatr- sjdberg tar.fiud^n hazr anan ilahinin ll4. rd. dizeleinde kamkrenze edi
nl olar"k sdz edrlnisln, TJte Exdilaior of I'm'ra (New rhlen: Y^ie UnntF lir bicimiyle, Zd 65, 16l rd.
Bu grubnn a*^e.daD gelen bir gNp daha nr gibidir (bkz F^rber Flngge
B! grupra say,lan maddeleri srnrflandrmak gi,crirr, Iakar br bieimde lMn motrognlisinde s. zlun ahr re s. 24 iu usd), fakat meinin bqqk bdlnmi
na ile ilsiii o labilirler krnkorre iqerigine il\kin bir sey sjylenemez.

138 139
 5!]MERLEfuN KURNAZ TANRISI ENK
INANNA !t ENK TA'GARLIK 5ANA]TA

"er]ik,
si\nesm lpa adr& (?)l yere gihek 02ere aynlaun-
oraya sag shn ulasrrgndan emn ol, lagdl hk,

ayn' eheuigin gibi. '

soyh. sonsuz rae,
Sair eoyle delarn eder:
.knlhk rahtr - nercde bunlarl'
KuGal lnanna bttunl'l9 leri lopladr,
KmIm onlan hzna \trdi.
Anln kaFgna rrkledi onlan.
lskeleden Anin kayrAlnr rrcrek ac dr.)7
Melinde her 111z grubu icin Enki'nin sorl an !e lsimudun yantLla-
, bu bieimde yineleni. ve Enkr elindeki bultrn ncleri lermis oldu-
Br srrada, biranrn erkisigeqmrye barlar ve Abztrsuna g0z atan En
rt,uu anlar. Bu rahatsrz edici habere verdigi, kEgrnlk ve diis kr.rktt-
ki lnr'lerin ka)rp oldrguntr tark eder. Bmun uzerine lsimudl eagrrrr
rlr olabilecek lepkinin ntteligini b emiyoruz, qunkii miinde bunalan
ve 8n'p grupi onlann nrede oldusunu osrenmk ,srer, aldrs, Lek ya
rnra gelen yaklasrk ellibes dizelik boltLmun tamamr kayrp ya da faz-
nLt onlarl Inannaya lermis oklrgudur:
l$rlla harap dtrrumda ve sill1dilik iceriklerini akla yaikLn bir bicim
Binyla safto9 olandan. (lc restore eLnek olanaksrz.')s Metin yeniden okunur hale seldiginde,

birayla srhos olandan. l nki'nin, An\n Xayrgr ve yrikti olan ne leri Eriduya gerirme yolun
.krp guriAr zman bn", ,liki ahr girigiminden ilkini geraekleglirdigjni gorn,voruz:

binyl. sihog olan Enki Dabadan,

PEns nrftrlr lsimud a 5byle det.
akrp SiItLgi zaman bna,
TatI An Adrna hnap ederEnki
Yirce efendi EDki kulsal lDeniz E{ne (?)l baktr dikka'le .suhftnlim lsnnud. Tarh AnAdml'
Gozlenni Abzu ya kalddr,
.Kslm Enki, lizmeline imadeyin.
Knl Enki Erduya bakr dikkalle (?)
5oyle de bileyim ne sreEin.'
Srllidll lsimnd r soyle dedr Enk:
''s!iii.dlrn, T.Ih An Adiml' 'An\n Kryr$ lercye lanl1l'

.K6In, Enki, hizmetine amadeyih.

'' iskelesine \trdr"
Sayle brna, ne isteEir!'

'7; Bunda ilk kez s.izii edileo An\n KayrBinLn Abzu da nasil onayi crkugrndan '* ar pav.In konu.an birkae diasi, bir kurbagann drcmli btr

mern e sdz edilmemekredir. folklonstik birmotil ie.drSibidir.

t40 l4l
 5UMERLSRIN K]RN,\Z'I'ANRI5I EI'KI INANNA \I ENKI LA'GARLIK SAN1ITARNIN ,{KTARILISI

''Cirl lDjrrilar Atr\tr (iyrgr'nr yakalasrnt r"r,

lJ rik lnanna Utuka gitsin
lsimud Inanmy, btr nokrada lririrro !e o.a, Enkinin kalrgr Eri sen Anh KiyrAnn [nduia geri dijrdnr"'
duya geri getirmesini emreftigini haber verir, ama lnanna Uruka gr,
Xut*llnanna nrhl&l hihMa 9oy1e det
debilecektir. Tanflca Enkinin hrlekar ravnna ofkelenir ve znlzl1m,lar
''llab^n na$l olN da bana \trdiAi sozden donel
kayrs, )akalana),a seldiklerinde sadrk srift ftrli NinrLrbuitrrr calrrrri
N6lohrdi ban. c{rgi yenini bozai
Ninsubur aqrklanna)an bir bicimde kayrgr rnhrrllardan kurtannayr
Naslollrdr yucc ao2le re lekesurcl
becr,r. Lliyalog ag,rlkl b pasaj so)ledir G. i2 34):
Ilabin bennnh diizenbaz.a konuglu,
srhldlknnud kur*l lnannayi soyle der: Ban^ duzenbazhk etti
''Kraleem, betri ina bab.n Sdnderdi. Duzenbazca Kudrcrnn adrn!l
lnanna, beni sana baban gon.lcrdi Ab2u'm admj dedi
Sdvledikle.i yuce olin - bab r, Dnzenbazhkli seni bana Sbnderdi.'
Soylediklen yirce olan - Inki,
l an br sozciikler aAzn an dokl,lmii5rr ki,
Onun yn.e so?len boz rnaz '
d n0ilarAnin Kayigr'nr de geeidi.
KuGal hhnna vjyle krrg rk lenr
Kursl ln ua !,ftJrdl\ Nin$b{ia 5oyle der:
'Baban -o s.na ne soyledil
''Gcl. Einn n r rdrketrhdll,
5enr nyle gorellendidrl
grnn $zlii n,hftdlim,
Onrn bo2nlanayln yuce sd2lcn nclerdtrl'
doEn, sitzh r"8dldm,'
.Khlrh b.m nu dedi,
rnu elir $r)" degmez.
Enki beni EdFrlendirdr
senur.yaB,n slya degnezl 'r
t ir! D lar hakknda. bir tnr raprnak humerkarlatr olmal^n drghda. bir ley llk glrisiminde b.sansrzlga usrayan Enki isinud u ikincr kez
A,r'r (s. la):
Asl! bu meunde $ylcnnrDisrn.
^
MeIinde Nrnsrbtr, dan ill( kez bunda s.zrdilirrc br r^nnnnr sNhneye nasl R.gara (Ak.dci rdlrirtdin odlnclede Slrnerce bir sozcuk) Esmi h.bercr
c,k'tgr acrl< degildiL. Han eilhcm
disilola6k hsa\ani edilen btr iyilikse
de
\r, il^hn dogai fe igleli Enr bkz. Chnsrophc. walker E Kramer rarain- !u muglak. formnlnnsi, dize br bakrma Ningubufun kav$ orltut laftl.n
dan ha2!'lanan Binnrng T.bler baskN. Binning 3, Cuneilonn lablets nr rhe kunafra basarF,yh i18ilidtr, takat $ an bu iliskimn mrehgine diir manukh
Colkcron oI Lo Dinnrng l'dq 44 (1982) 71 86 bir,rreLnedebnl nan'yoruz.

t4) 143
 SUMERLEfuN (IIJRNAZ TANRIsI ENK
INANNA \E ENKI: L'YGARTIX SANA LARININ AKIARIrI5I

lnanna ya baBrilanao Dr'ler lr rlLzlannrnri yardrrnryla (s. 36-48).

,!e Anin Kat1gt- iahrenldi, ln'nu bnyiik boluntr okunamayan, onyedj dizetik bir pasal izler,
prens, lr.ftdMsimM a ikinci kez Fyle der, N,,itrburirn hanmrna soyledigr kucuk bir yakanyr ierir. Sonra
Anin Tath Adlna *slenir Enki: ,i,nna, NineubLrr'a ru sozlerle seslenir (s. 50-52):
'sli.halln lsimud, Tath An Adml-

"KFhn Ehki. hizmerine amadeyin.

Sityle de bileyin, ne istdtin " Uruk Kullabln Nigulla kapHndan lgidigilsnn,r,

''An Kay,4 neEyerardr? bmk yokrek sular lcaddeleril silip strp[rsr:rn,

'n brbk yirkrk sular lparikilanl yalayrp secsin,
.Kul$l ..ie qrdr.'

'Gnllndu'nm dellerirr
<ll$i- lBrhkl ihriyar erkekler yallstllan ldaArlsrnl,
Anin Ki\ g -ryik l8rnl
lbrnkl ihiyar kadnlar ''urcklen
n sihar ldag sml,
S ft,?dl lnannala ikinci kez yetisir ve metinde lsimud ile rannea lbrmkl delftanhlar lrilahlannl,orlamasryla Iyanesrnl,
arasndaki diyalog sorcugu sdzcrigiine yinelenir, Eriduntln elli dvr lbrnkl kiiciik rocnklar nes.li yirreklerle loyn,enl,
kayrgr ele geerdiginde lnanna yardrm ermesi irin yine Nineubrr'Lr qa- lb'nklUNk lKullab baymm etsinl
g,r'r.
l.idr l .1i.. hrtxrl
Enki, kayrgr Eriduya geri getirmek iein d0 kez daha ugrasrr:
dnce denizin elli
idhamd-canarann,n yardm,ylaj5 sonra koca ba- lBrFkl lAnrn KayrElnnl nhrma y.nasmas rarh sr Isansinl,

hklnidaha sonra UrLrk'un nobetqilerinjn" ye son olarak da ka)lgrn Ibrhkl ,{n\n Kayrg en uhfh(lan r.rhyla lkars ansnl,
yt'.e dnalar leylesihl o.
UnLk'a lannasrndan oncekison dumk olan hturungal Kanal,'nln mu
brnk hrl dknder kessi.,
Ibrrk ko\unu (o8^lrinl
r1 Eridtr Nn rlelled" diBer merinlerde geenez. Bir ols & .bgdl reya mllolo bmk kiseden bim ddksrrn
jik bilgelerle ilgili olabilirler. Bkz. CAD sub aLt&l][, l/2, 17 I'73 \t 7. !e 8 bd-
l'rmlerde Ad^pn ra(r5rna5r Gardryanlaf sdzcngr baglaM .layanan gecici bir rahmin lii.
' Denizin rdhdrm.ani\*la'ndrut bi*ac mandqr b,l,nmekredr. krln,k ;,;;;r., .,,..*rom yalkm
0","j," bagrama dayanan orduksa
e. reLranslan isin bkz FafterFliigge monognh, s 12 ^kra
rahminterrlir

144
145
 5UMERLERIN KURNAZ TANRI9I ENI( INANNA W FNxl LryGARUK sANATL4RININ AXTARILI5I

Brnk darullar \t refler ennasn, (uGal lnanni .celeylelrl s

brnk rjg,-nnzigi -{ok r I-ealmen,rl Ann Kiy,ginrn yennel?l
brhk burnD filke soylu sdmr sylesin,
,nki bir kez daha Isimud'u eaghr ve kayrgrn .Ak Rrhum,a yanai-
brnk halkrfr b^na duahr etsin."
rt,,,r ogrenir (s. 52):
Brnr, lnanna re kayrgrn,n Nigulla kaprsrna, ondan da son dunk-
llcns suftklr lsimud yjyle der,
lan olan tnnnranrn degerli nlc'leri boFalttrgr "Ak Rrhtrm a larEinr
a
''illdlrm himud. Tath AD Adrm!'
anlatan bir pasaj izler. Yolda, aslnda bir "ambar'" ama daha da onem-
lisi "kuBal ellitik bereke! ayinin yeri (ve ayindeki insan eglelin Krahm Etrki. hizmetine amadeyiml

ortrrma )eri) olan giidr kaplsrna yanasrr. kifdr iein bkz c D $D g- Soyle bileyim, ne isleBin "

I,aru, 5, 83 84). 'Anrn KayrAr neft,r urdr?"

'Ak tuhrm a yanaslr.
Uruk lrlLb,,' \rq'rlh kJp-,trJJn l8,,JiArl 8r'r'
'Giri..."
ytksk srlar.dddeleri silip snPiidt,

{ynkseksrL P, rikalan yalayr p gecril. lsimud:r verilen klsa ralimarlarla. olasrLkla iki dizeden fazla de-

cenc kEn $ ine ul.rn,lemelil?1 , l,dir, sonraki bee dize kayrptrr.{ Merin yeniden okunur hale geldi
sat kayllaEa ly.ni5tri, rtrnrle lnannanrn, cn-Lk ,1e'siy1e baslayrp karar verne mc'sryle son;t
otrnn bas kaynag'na,
',.n doksandon,re)i (s. 54,60) teker reker bogahrrgrDr goriiriiz.rl
lLnu, birynk bilrmu anligrlaLnayan, Uruktaki bazr yerlere, k Rrh-
lnann. y! bag$l.nan rr.ler
!e An n KaY'g' rr da dahil, bir "kadrn" tnrnfrndan isim !erilisini bertrnleyen yakla-
grlIr kapsma hadrl, I lt Iirmr dizelik bir pasaj izler (s. 60). N..tir, son ue dizesi dqrnda bu
EnuD krpsrna girtli.r'
"' Bu oldtrkca onenli dizennranlimr belirsizdir.
ri llgr, bir mr12& n .(h \t ilahi karegonsi, isii hk7 H''1trddl iv'siL s Relki de tilinarlar lnanna n Ak Rfinmda ne yaprrgnrn gtj2lenmesini ie+
^leti
207 r.l.
n lnun (ya da rnunna = t Uruk\aki lqkiye adantnN
rrtrrr. PreDsin E!i) lnl dokenddr nnddenin pegjnden (yine de, br. 26. nod melne onahr yni

btr ku6al ahtr ohbilir (E,idutlaki bir lnun irin bkz' CI42 nin 5 di2e$' Nadde eklenir, brnlardan be5i cin*l cekicilikle, beri ntzik alerlegle ilgrli

no l3)r E.NUN.NAud .rg !r ola6k da okuo^bil'cegine dikkat ednr .labilir, bs rrnesi dtr Dd -'An'n - ih biren d$nda oknninamr5rrr rc so

(bkz. cAD n,bdgdrlow, Vr, i48) trMcu5u binyla ilgilidir.

146 l+7
 KURNAZ TANRIsI ENK
'UMERTERIN
\, ROLI]M
yuk bblirmir krnk oladr Enki'nin sdyleviyle sona ere., b dizeler su
birimde .estor edilebilmigtir (s. 62):
I 'nhi ve Endu:
''senin slrr k.prnda letrl
'i 1 - t annjJnLn N ipryr' a Yolculugt
Igrrnlenm aler senli$ iqindd teei6in,r{

Uruk\n ogullan,
o6da lyiirek se\inciylel yaearn.
''Fnki ve Eridu: Su-hnnsrnrn Nippur'a Yolculugu"L Sillller reper-
r L,rflndaki en klsa ye en iyi korunmus mirlerden biridir - mernln 129
kennn gercekren liridt ntrn bir mtltlefiki olmu5lrr .. , r,esi neredeyse tamanlann$trr. Bu amacr apaerk olan ayncahkh brr
e<ki m.ltii iade edilecektir
i ,rlrtir: Enkinin Erid dakiAbzu ya da Deniz Evi olarak bilinen rapr,
,i,grnn yucelrrlmesi\ Nippulda toplanan burtn rannlann hrzurun,
,h Enlil' gtkredilmesi. Yapr ae$ndan bakrldrgrnda, iki ana boliim-
lL n ol$;: bi.incisi (dize l-71) kprnagrn yuceltilmesine aynlmrFrrri

' Knmer bu mnin icedgini ilk kez I94,i y rnda srndr Mir.iojin'nde ele aldr, s.
Llg-lzzibu taslak onskiz tablet !e paryadan yeniden ohturulan metne
dayamyordu. 1969'da eski dgrencisr A A Ai,FoMdi nirin dikkatle haztr-
lanm$, kapsamh bir baskBrm ya}lnladr, EnkisJoumeyto Nippur:TheJo

B!, lDahnay^ iaprnmayla ilgili 9trli ayinled, herhalde kuh mhibelerinde! umey of rhe Gods"i bu yapn, Krameiden sonn UniveFne Miize$ labler
kolekiyonun banu geeen Ake sjobeGin denetimi ahrnda gereeklelrinlmig
bni ranihdan onun adria tdranrn yanlanmfl dadahil, ayinleLi ieenr 8i
bir doktora reziydi Bu biskr, cogu 1944 }1lnda bihnmeyen elhye yakh

!u dizelenn ienonsyonlan bailaha dayrl oldukea akla yalknr hhninler

kbler !e parcadan yeniden ol$ rulmut bi. merne dayarnyordu. Bumda
sun{linmelnin ceririsi \t yorumr nitin Al'FoMdi bark,s,na dayann^kra
dr,Iakar bazr .Crlardan AlFouadi ninkileden l^rkl'drr Yukardaki gibi,
Inkire Erid!yLiieeren mrtlerle ilgili eokyardrm.t dlacak \r y.url bir 9al$
nanrn 1975 yrhnda Maryarer whitney 6reen lanfindrn Orinr^l Innntrle
of fte Unnr6ny oI chicagoda btr dokroh re,i ola6k haarl^ndrgrna
.da
dikkar edin: Eridu in Sunerian Lirehrrre, b! kirapra Eridu olank kFl-

148
t49
 SUMENLERIN (URNAZ TANRJST ENK
ENKI !T ERIDU 5LI-TANR15ININ NIPPUR'AIOLCULUCI]

rl.Ir.E|drz( 72-r2 ,) tnk|rn rrppru.r to.,,l'rg.rnr. re .,r"Ir r,. r 8uNtr9\t l.cilell tarr kanammd.nelini kurdr
onnn gnmns re laciren la5r, ttn kadaraydmlk,l
srndan sonn geqen olayla.r bunler.
!e lacilen tasrndan insa edilmrg, bol altrnla str-slen
Yazar, girLmis
lnlcalilan ne5e sacr Ab2u'ya.

mis, ay.trn|k, nege saqan tapnagr )aratlcr, giirsl bir biqimde resmec lliircrlidle onaya dk^nlan n4 irr,'
mekt baelari tLrglalan erkileyici !e ses veren, et.alrnr qevreleyen ka, bzn nu! elinden knfltkh'.
n{lann boga gibi krikrdigi bir taprnaktlr bLr (1 17. dizeler)l ekndi Nudnin d i baskr yaptt

Ogunle e, On.la giifrtt ci kurdu,

yizsrl.r belirlendiBi zam^n, lici\r'rt usryl^ domur om.
g{tk'doAumln h.gol rlz - alrul. nrsle(h heryanrnr
yeryiiznn'i b.5tan basa qidaurkr.h,r
Eri.hnh kryryi kudu ei."
birki ve orla.gibibu'nn nlkeye yay'ld,ktan $nm.
[rglalir konurur oDun. y.nkrl.n crnl,r
Khl Eiki.
Kanni citltribn boga gibi knkier.r
Abzn nun ctendsi,
Enkiirnr eli, *s !enr,
Enki.
cecek,i d krihnr du.l^r eder.
y^zgl.n ltltleyen elendi,
hrl ratll soyler.s
' Egerbu dEenin cerinsi doAtuy$, dnl c.zne ogcsirin i7l.m.si bekl{'n.bi sair iimd, Enkinin sadrk srrl?ftdl'r (\ezir), Janu gibr iki )uzlt lsi-
lirdr.
I letruiuu rrud\r ortqa crli.lrrr Ie lrnkinin tapnagrna o!8iilr dilzdugir, onun
bison b^,s! othlti hi-./d'in gentllikle beklenen cdrinsini izhr
(bibhyogmtjk ginrdennelcr icrn bkz Al-Fo{adi, s 110)i ka adr, \isrnnii ''Cnn kdar ald,nlk olm.k, dilbilsisel rijziimlencsi guq bn koml-
onrtr rb. c$ iileri de brr[n(yle olanakez deEildtr - Fni. d g] da oldugu ^Edan
lek\ ohtr r! l,irln?rk/r'r qelnne Slitinidir
gibi ftr dg. srizcLign sd2.n$ne, yerynziint dkmek, :ernek anlamrnr ka
B:rglamdatr fol. oki,rl(. Drt hr canh bi. timuk ol.n|d!. rnra olleyst de.
zanmFnr \qr 81i'lc, ezctgrl sdzcirgune, les erkannak,' konugh.k anla-
mt!c!r hicbr! metindc geonemekkdir.
mrnr k.?an,nrsr,r lkioEenin herbirinin sd2hik cok birlctmele- _K,yr'Abainnr
^nlinhilad " drtl \ND kor^nn, Sostenyor ol.bilir. aynntrh bir lI'Enra
dnjn sonrcuda ilide eiliklei bir anlafr gelinidikleri biktik fiiUedn b!
rcln bls Ii,nh, s 180\d
rtutletr $ytsr2 onregi lardn B6ylece lli dar"onmek \t)t krpl.mak gibr
' l s.,dnkiiD,)r,szSijninmehedn, ciifki, b hda bir b Nis liildegll brr
bii drlah kazinrbilir. He, .ltrumdi, Sirmerlein, insnl.nn yinr su hay
ranhun d. )rnh,n.i. yrhtldrgnr r sonn ropnklan crklrklanrr di\si,n- onl olmr bcklcntL
dnkld irn qsaynrak oldLrkq. ganptn 5on olarak ilk konrpleksir olisrllda
" "(ic(clc),irilc ltisrdilen icLk degrldir. r^r[ urlr ii))'ld' .h rb] nn, rD gd
hr'..lei cok ldldn!! okundrgum drkkrr ednr

150 I5l
 sUMERLERIN KURNAZ TANRISI EN(I ENKl VE ERIDU: 5I],TANRIsININ NIPPURA YOLd]LU6U

agzrndan soylenen bir garkrdan, raprnagrn mrmarisiv {belki d) sts,

!ar, kinsin, Cdgnn Bo86idtr.
lemesinin yanl srra, iqinde yankrlanan zngin, karmaiLk enslrlLmantal bir 4-Ju nun kurMzca de\sirdigi,ir
ve ssh mitzik hakknda da dah^ rok bilgi sahibi olfttrz. Once "mi lacnrn urindin haenn,
marisi" ile pasaj (18 48. dizeler): qarl kingi iein siittrtr,
I
'lgili
rouozun, ).!kan kalkrk boynu,lanyla bir bogadr,
5!fttrdl kihud knlEnkiye
kapln, insDr kapan soylLr bn hayvan drr,
muhabberle seslenir,
5
erde dikilir, erLgin, ns.mn karsEh.erkan bi.slandtr-

*siilenleakur.! Abz!, safyer, aderld !ygrn.r6

tugla i5inde dikilir.

Denz Eli knlln ayaBrnr sana doEru nz.ur '

''Clrhri5 \r snin teNlini ikik La5r)'la siisledi,

lacnen hrnrdan inga Edilen,
kneli Abruia dikilmis e!.ro onurlatrdrdr rni kursal biiyule e.i
Prentin Abzu nun d$ha yrgdrF hrzin..Lr "klhdri rutu5nu"n Enkinin Eli,r'l
yuksek Dicle re hn.,. korku saldrBt:

''5en [nki\ir AbzusuDa nege salaEur yonla rlgili olabiltr

Hannn earkirigi iein birsos olhdryla neyin kasredikligi acrk degildir Bel-
5nrgrrn, kork! leretr btr soylu haylandrr,r)
L dr hinr q^n kinsr ar^endan talanda gbnne Lr ya da yapr br rdil
bolgede bng n hela yapilnraktadtr. o lar.k can Ia ndrn lnngsa. h^!rean knisle
! Bu dizedekr Sk irr.Dai. cnrn sdzciign sdzcuArlne eeli.isi ..ssi ihnye akr inn genis kaplam6mr snn8eliyor olabiln.
tr, althdakidizede & iDlnd- nr ru, ses!edr, ile paulelolusuyta dogru lridunun kap6Lndaki aslinl.r retu bkz Endu," s.216 17
" ,ra"rt"* uygun. .ot"tig,i soz.ngur "uygun, yahgan anlamha gelen rr.
'o ,{,;u-n,s-gn,su, Abzuya dik mrg eelinsi pek kern degitdi.. eiinkn si

8d n'n geDel anlamr "doldtrruidur Ay.g,n, sana dogru trzatli JrLi'n trr I nLSrD\n sozctrgn sozcugtrne serin-
L Abzn nun d$na dbi! rdy,kars ari td, { ieiq brr hala dcAiL. btrndakL sidn (dolqlsyla i', degil).

i':
anlamr aerk degildir " 'onurl.ndrdi Di.lur'yu kdllari kllsal buyrler' 116 r,,6:d-8rn Mhn ol
Urrml icln ryhr hanan- .,aslan,'
ee\irisi, so2cngi esantamlB frigden. dukea kuskulu brr cerrdsidtr
ay'll crmeyi.machr ts! \r izleyen drelede kprnagneeguli ktsrniannn ra 't l,rdr rn, lalgdfrn degiiik bir tlaliuzu oldugu raEayrmrm day FBk, se\ i
mmhnm6r dznnde me.azidir, takar bazrlan geqek silslemeler \t dekoras risi prototip, model olabilirre olasrl&la Abzu'da korunan y'gr luglasi

t5) t5l
 SUMERLERIN KURNAZ TANRIsI ENKI ENXI \T ERIDU SU TANRISININ NIPPURAYOLCULUCIJ

knlm srkrca sanl^n boga, zanaar relenne lygnndur,

k.snnlhkle kukreyi5kn, golgesi denizin onasna diisen Erjdr.
.henkle tekur reknry.nk an^n.':o dalgal, esiz deniz.
Enki'nin ethtrDr kam$ qirlerle sm$kr ceirdigi Deniz lti, korku sae.n, laskrn rmak.

onasn.lin yfice knuntrnn ynkseldEi sn.) irLlkeye deh4t ulaL,r6

egrgir gokel r!/r Lr'nun kohrdur,r) Deni? F!i, gnel(i,

beltrle rgi if)er.

Abzn. ya,grl^ntr
diizenbazetendi. k6l [trki, e8l.rn yaprl,
Nudi;rmrrl. Erid!\utr.lendisi,
-kimserin asla bakimadrgr 'yabrni kocin on.sndlr Abzn\un ora yerinde biraslin,
dbSdhnN s^llannr arkasrna salrrcrir ':{ ulkeye brlgelik Fgdrmn Enki'nin soylu [ri:
.ynkrlen lasku
lsrnud un sarkrsr simdi taprnaktan ,\'ankrlanan tarkl mrizik sesle- rmaga b.n,eyen p.nnrn,)r
rinin berimlenresi)le silrer (49'71 dizeled: kmllnki iein miizik yapir,

.Fnki onun kuGal erinde rarlllkla ealar,':8

iin *rgrlisi liidu,
lir.
:g?,m ltadrr ircSnlle doh Dent E!',
ulkenrn canr Abzu.
Enki niD e\Eilhi,
kryya krnrlan Er.r'

.Kryda drgn
ileijzde5olabiliI bkz. Knmeijn yorumt. h"{, ]6.91'94 rya Abzui(n kryFrm gosredyor olabiln i bkz. nor 6
''K.sniillnkle. ni'Di-tyi, doA^srnr utgun olar.k ka$rlari rhenkle rd_bi ''Dehfl s^l^i !, ii.iyi, sitzcrgn soz.ngiine "erikrkhnr, kaErlar
$yik^r5 ar(bkz. Akldca CAD er1) irl.trr, 7, 279 8l). ''Parni di?J.il i ltal5rlar; bkz. C D e,l'ift,lilh,7,57 59: bumda .lashkla lap!
'Onis,ndan ycriN onNnd. olnas beklenebilir nak etkinliklcrinnr Iuy-hnyun! gbsrerir
'cokrl rtr,sJxinN kohi ceriis! oldrkca kutkuhduLleger dogdrys^, nut ''latlhklac.l^ronu du,ort sd yr ki4,lar; l.kz. nor S
'Dnnrs.
hlinm cinlr biryrr nk oklLrg! kan'tm desrekleyebilir(bkz 5 noo Bn re sonhki ilpedeki (62-61) mizik aleLlennir respni, lir (Strhere
id riii
''\^b^ni koc Abzuinrn rccizi binfart ol^n 3g"tin s.):cii!ii sdzcrlglr bkz Bnrish Mukum 1980 Y?d'booft\nda Domi que Collon \e Anne
Dhffl.orn Krlnrer rir.ihdan y^)nnlanan onak bi, makile ohn thc I nre
Absille onttr, srcl^nnr rLn Lrid olamk txrmrlPfiFi rn bkz nr Ancicnr ivcsopounhinn 20 noru) \e rrp drirndi (siinrerc. dldg. bkz
^rk^nn^
c,1Diu,opldllt. l/2, l7l 71. C/D n,b Jrld&gr, 2, 18.19), old(l(r kuskrld r. 62 di2d.ki :(!Dr'd.i

154 155
 SOMERLENIN KURNAz TANRIsI ENK ENXIVE ERIDU sU.TANRISININ NIPPUR A \OLCUI UdU

lonunl sdzii s,mikr koksln$llr boylece "11

lBu nedenlel tugla iginde lsimud rsrerdi.r'

Deniz !inde hrldrkla sarkr soyledi.
eli doldlnr.
Iath ses, dudakl,n azar eden arp.r0 Sindj taprnagr nNa e.lilen Enki'nin Nippula )apacagr )oiculuga
her biri kendi dnygulatrnagoE ohd^ ernlar,rr l){ilamak irin hazr. du9u, yaprrm ikincr yarrsrnrn remasrn olusturur
Inkinin kul' olgdri onun iqin qalar 5erkle,r') lLrrde kqlann yura yaptrgr !e ba|klann oynastrgr, cok hos, melae
Yedi dgi orada ses lerir.rl ,l,nu bir b.heeyle eelrili hprnagrn, sulann LrLstirnde, lablrentrmsi bir
,lrg gibi yirzirstrnLin ddisel bir beLim]emesryle baslayan sair, Enkiyi,
''Fnki nin emrinden ddnnlmez,
rinlanndaki dalgalann irstlindeki balklarla sular.tan ]ukselil birim
(le resneder - gdrenlen hayrerlr icinde brnkan bir manzaradtr br,
sonulnd., bn dr2enih okunusunda NN nernindeki degirke renel alnmLg (,trnq Rrzgan ofl<esinr estirerek Deniz Eline ne9e, denize ve Frra!
ur (bkz. Al'ljou^di,s 95)resu gehlde bdlnnebilir: dl-gdrbolaS!'dl garjr h, rrmagrna dehse{ sacal (72 84 dizeler):
.ld (in -.ld anla5rlanun$rLr)r dlgd, !e dlgd/ed(,d)1nn yam !n lu rdr, idbi
ndr (sabu ya dzSu bir salg, \'e D rrun (Man ye ozgri bir calg0 olasrlkla ya/r on! kndukr.n sonn.
ealSrla.dr. ozeuikle bkz Asnes sryket, lornrl 16 SdvdnIl (1972) l8l 8li onu kurduktan sonra.
.ynca bkz aAD nrb l'arhnni, 6, l00intr u, l0l2. l08i \t rdhru . 15, + 6l Enki [ridu yu yilkrluikren sonh,
dpedekL Evr dol.l rui (snnerce e r gd) ikr dizede sozn ediltn huik aleL-
kbftnomsi d^A $,lann iinrnde yuzdn'16
lennce nEnhn mnzikle ilgrli eibidi. nn"ladn krbann $r hEl^odl
'Drdaklan azar eden ar p. a,&1! r h Lre didg gd nn geei.i bn eerinsidir
,

''Kendi duygulanna gdE \d,n-l,nlidyr karsrlar kan s barakltklaflnd.t"

'selkle nirn }1, kendiliginden, kars ar

Bu dizede sozn ediLen lig olaelkla tannlin dlen rigi-ilahilendiri melcur lrgr ' llk kompieksin irirnhn.i,,l olaak resroEsyontr akla )atkrn bir lahmrndtri
yap'rlannln bir listetiiein bkz. Claus wilcke,,,15 20,290 9i SrlgiAnhSt btr.tiede bnnris liil biqiNirin olhrdrgrna dikk e.lur \t bundan dolavr r
dizesinde de yeditigden soz edrlmekrediri bkz. jacob Klein, Srlgi ftr. leyen diztye degil dn.tkine lyu
HynN (Brr ihn Unrt6uy, 1981),s 167'217. Yedi nkalryla neyin kasre " nu u"rlcnle rcsrorasyon! dizenin ir?hdl ile dcgil lhkr I'rl ile ba5ladrErnr
dildigi bilnmeneklediri belki de sksa sdzn edilen "yd$lan bdirleyen yedi
tann ya taprnmayla ilgili yazrlm$ ti8r'lerdrr (bkz. Adan I'alkensrein, A.t i6. '" libiremimsi tyi labiEnr," genellikle usral*lt }1 k.!5'layan bu sozciik
ll0), bunlann icinde panonundon basranisrnrn, n. Enlil. Enki ve NiF olan sdl.D lmd' (in akla yarkh bn hhhindili k^ynakea tlennslan iein
hu&8. bullndnEun& kusku yokrur. Kilmer ligi Tnin heplonik muzik' bkz. IH. s 122.
anlamrna gekligini one 5iircr 'r Bu dizenin celirisi Siimercetinin gityle okundnEnnu varsaF( zd gd d-:dl

156 r57
 SIIMERIERIN I{URN,17 TANRISI IN(l FN(I VIi ERIDU 5U.TANRISININ NIPPURATOLCULUdU

mq\t bihcetcrinde
(totu ho5 ,k{E !e ko}un k.sr \e bunlan dld te ub muzik aletlerinrn tanr srra
kurlar kuluckaya yaur,! N rppur'daki gigrrn(')a gtirrr (86-97. dizeletl

{JM lrhgro4h,(in rrsrvh {(nyrt) o)nidr

\trrar {nun rru) rinn\ rrr
bir.drann,n insrnd.,. kamrslnndt-
ktrEkln -kicik
g.l-b^lBr onun icnr kryni$ntr sallad r,
elken Enki tugnl le doklurur']'
k,c[k gj:i-k.rmrglan ararndi ^can 'stnevi

Enki ) rkeklig,.nrin. bilklal d.lSalann iflnnde onun icin ynk*ldr.l' cekrne halaonr hertsle urrrr r'

Abzu da dikild i, goEnlerc haydnlk reir: o l:fth .lah erdcn uzaklattrken.

Deniz ll|ine nesr geridi,r" mlik knh icn yinkrl.trt.
denp icine kork! snldr.rr *sibir buagrrn rndir.
raskrn mrakradehrd scr." iF birine8i s.sidir.+
fluin ucriftlc Guney Rn2gitrnr dlkeylc enidi Enkiokiu kescr,

sair bnndin sonri Enki)i, kalrgrn palanurlannr !o3np, iki hnlalr koyuntr qogih'r.
rurup, srnk ohmk knqtrk brr }rlan !e kurekln ohr.rk da kucrrk kr-
lt* dtd olmayan ycrt. bn ,onc gtirndri
rnrflrrb s,,.ar.r i(, ,-len re,ur<rter. L'r snda rrcrrk brr ll'z"grnrn
'
-iyi bir ineAinki gibi seslerl onr )ankrlar. son[n, arrkca tannlirrn H( i' ' m D
'n
)crt rtr rine iJtrnr
zila(eri srmsnrdn almr-\'r umduAu kulsamnlan diqiinr.k. pek qok NrPptri' bir htnm gider

' 'r^1t/Sicir bkz. clD $rb I l/2 259 lenn kiiclk }1lm de-
'?hr, ^dd^dcr
.qrs 8i n I'd an/ll)i dire, EIdLr ccwsinin ropgmfrk birozdliAirri tanrnrlar 8r-

\"
" Bkz. yipuN 2 (lnesi
8u \r Dleycn rki dianin aynnoh biriocclemcsi lcin bkz. Al-Foudi, s 136- '' "lleleslc I'ilJ.r'yr, 'kenditgnrden,' k1t! ar: bkz nd'12
'ri
42irytrca bk?. L b.rlnnrn ll'34. notlan. " 8u !c btr dnctki dizede krncdilon olas'hkla rmr^En bir brz,llNn annesine
1'r
"D.lgalann r'Ln(lxle i.i sikaFrlir. bo8!m1e{n, rn.lnin b "- e Lntivr )inkrlamistdrr
,o -O"nt.
t,i t,t, ur"rnina"ti (,rnAl m deB\kcstu dayanrr: bkz. Al Fou.di.
' Mi,rik aleri dld i(m bkz GID ei' du C. vl. 177-7a: ul, icin bkz Antie

Dnflkom Kilmct. [$o)5 drr Ih. A'r.icnr of hcob Jotl Fit

'drfnnirrMano'v l
' D$izin rciie d'nb Dd ld d.SiskesnE d^ya rl. bk2 Al'Fotridi s 99 ftdlsrdir, s. ll2 l3i ayrca bkz. Bi\4 296l6nrn 23 dizesi' A'l. Surrrd"lo8tcd
'r "taskn umnkra ld nrafi a degskesinc d.yanrri bk, Al.fou.dr, s 99i delt- (1981), I'll ds yayrmlanin Kr melrn'The ljishionins of the gol4 bash'

rr scri sfar-ri yi kirsrlir: bkz. not 26. grn' \rdigi mctin.

l5a l59
 ENK VE ERIDU SU TINRISININ NIPPUR',{\'OLCULUdU
STIMERLERIN (URNAZ TANRI5I ENK

.reki lannlar, Anunna, yan yana orunul{nuglardrr. Bdylece hepsi kap

giglD. ya. Nippuaun ktrrsalalanrna
gornrir onlan yamnda.
lirn ieindekileri buirene dek yere gog neydan okuiaak iserler, bi-
, in n.5a'aor- radrn. qrkarrrla' \ 06 tl drzelerl
Gtgund ya vannca, Enki keyiflibir ziyafer igin gerekli olan iekile
Ani yiikrk yo orunrr
ri ve eorekleri hazrrlamaya koyulur. Once genit iunq kaplara bim ve
An)n ylnma Inirli ouruu
Sarap koyar. Sonra hrrdrru-kabrnda en iyi biranln kpek lapasn ka-
ng rrr !e agzrndan hurma rurubundan esir mikrarda doker. Son ola Nrntrtu bir barkdreye or!rnru.s
.{nunna rannlar teker tekeryerlenni ald ar.
rak da kepek lapasrnr haya! leren bai ekneginin ieinde pisirir \, bu
Bunlar binlan ictiler,
nu Nippur krtsal alanrnda yemesi icin Enki'ye verir (98,105. dize,
$npla nes.lendiler.
tuncran dg. kaplann a8ztuladardolu ruuular,'l
Enki bihlan almaya giru, tuelarla gdge !e yere bile meydan okudular,
ranplan alnaF g ri,
garabr genii tunclau kordu, k sal rrdgrr-kalklann sui! cekildi y.!ag yaras.
krmrr buEd.y biFnnr damurr aym zamandr.
lckilerin sonu gdruniince:Enlil'in keytine diyecek olmaz ve bekle-
,tu,{ftlkabrndakepeklapasr kansLrrdF
jyi trira iein o- |en kursamalafl bildirir, oncelikle de Enkinin raprnagr ululanll (114,
en

agz rdan egir Driktaida huma5urubu dokru,

rt bu kepek lapasrm hayar lercn balekmegrnde pisirdi. Bin i{rldLkren sonra,'r
sarapla keyrfl endikten sonia,
Enki Nipptkrtsal alannrda
binnrn tonuoir erden anldrkran sonra,
babai Enlil e eknek rerdiyesin diye.

Hazrrhklar rananlanmEtrr ve ziyafet baglanak frzeredir Bunun]a 'Ba5kijse, sijzcrrgii sozciiEune muazzam taFl, kenar, snd !b. anlanrna
birlikte, oncelikle oturma dilzeninde lan.lsal prolokol gozelilnelidir: \t
gelen .d g.l\ k.s ar bund.n oldukca kesin olan bagkdre anlahrnrn
An, yannda Enlil olmak iizere "yril6ek" yere, Nimu bir bagkoseye \'e nasrl crkrEr ac* deg dtr (kaymk{a releranslan icin bkz. Al-FoMdi. s 155-
56)

!u pejn !r
Bu \r izleyetr dize iqin bkz. 5 bolnm,6 ll norlar
eeurisi olduksa gnc !e soinnludur
bunda sunulan ceriri Al
''leildikten sonF" ka6rlg, liilin ba-du r deEil i,{,r8 okundugun. dayanan
Fonadininkinden bir deeceye kadar farkldrr, fakat deneyinli eniyazlsr
urnnalrn farkhhkl.nn nedenlenni anlamakta B'relnk eekmeye.eklerdir. ''r "Birann ronu$, dizedeki ikinci konpleksin Ar-ri-d degil, gir-,.as-d oldugu
&dltu a'kabr iein bkz. CADsub hu*u,ru,8,56164
l6l
160
 SDMERLERIN (URNAZ TANRI5I EN(I

Enlil Nipptidi legeyle doldu /I. BOLUM

Anunna-lannlara gyle dedi Enlill

''Bura<la haft buiunan siz b'jyiik tannlar,
N4tLammalt Enhi

mecli* onderlik eden sizAntrnM tannlar:

oglum bire! krrdu knlEnki

Erdu y! bir daE gibi topLakt.tr yrksehti. Enkinin bagkarikLer ta d^ ilgi odagr oldugu ba9ilc. Siimer mrrte
eriguzelbiryede kudu, rrre ek olarak, Enkiye Drk rutan daha k6i parealar da gunirrnuze
knnrnin gimqr ce$ftt &lemdigr,'r rh;nr5or. Bunlann icinde mirler, ilahiler ha!!a bir yazmanr tamtrn
elyer Eidu. ,lll1 kerdisine gdnderilmig bir nekrup bile bulunmakradr. Konuiarr,
8trnu9retr y^Plan e!, \irar F o)kitsrinden, Enkinin savaqan kahranan gibialErlmam$ bir
kenirl.r lacneft Llsryla sndu. ol ilstlendigi ii)kulere kadar !a)1lan parealar birbi.lerinden otdukea
yedi-rigi Din yol gdsrerdigi. lukldrrlar. Brmda bir araya geririlen dDkrz riirden yedisi, gerlekren
biiyl,lerin yap drgr e!, !rlrilmesi olanalcr sirmer kavr^nla yla, evrenin kurah otdrstr du
kucalgark anD \r rdededn I,urirlen anahtrr sozcirl(ler" \'e "o rtinr !iler. ' ,r1l ye grs-irr, tlgitidir. 4.
L1th bir yerc d,rndugn cll r,,liimde gordiigllmirLz me ler, yalnrzca Enki nin i)etigtnde degiklir,
ku&l alan Abzu. Enkinin gnzels.!atLno^. liotlnla birlikre yara cr (!e I'ok e.lici) s.,zu )alnrz.a kaosun oldtrgu
zanaarlann rtsine yaragr. ' \.,e diizen gLirebilen (\'e uyunun oldugu yerde kan5rktrk qrkaran)
"Eridu, kutsal ev, , Lnnnrn oz vad,s,na yakrndrrlar. Bu parlalar Enki kulLune dlas,l,kla
Sair yapur 9u dizelerle brrrrLr (128 29. dizeiel):
L:un mitlerden claha yakrndrrlar. Kusk!6uz ihhilr ve dualar insanla
kuruidu Enki Baba, eiLkhrler olsun sanal"
,, oykulerde oldugundan daha dolaysrz bir biqimde ieerirler ye drr,
.r'nbaz tanrrnrn ugurs[z gue]eri hakkrnda daha tazia soru orra]a arar
.Lr. Enki iyilikseyer bir rann iken, keder ve endige iqinde
lukselen
,rsan sesleri, onun kurnz yonitnde huzursuzluk yarakn nrrelikterinj
qFayrmrna d.yanan birlihmini bir cerindir !e gir, egi"in (= ddrotuDr, ar-
kada. aian. bitdegiskesi olabilir
'1 Bu re Enki nrn e'ine d^ha eok ov8ller dnzen izleyen dbn dizenin hiebinn-
de bitmig fiii bicnni yoktq bu nedenle Enlil rarahndan ge4ek bf kutsama I nhi 1te Olrun SiXn: Dalgalarrn Si\,aisine Bir Sarht
yaprlMdrgrna, illnlzca onun buynklLrgtrn,:rn biLsisi\t onayr olduguna dik Bu k$a parqala.dan biri olan 'Enki ! Onun Sozr: Dalgalann Sr-

162 163
 r'.1,r' lrr .L,l\. lrhirn ,relr uzrindeki gtcu ve Enki'niI
r, L, rLrL,r rir,,h rrlL ArrrnliAr, ryi kotir, sonuelan acrsLndan iasrrl,l(r 99 !,!-aC-.1,r'-:a-bd arrr LnDr
\, ,lr :. l. rl, rrtrL,L rArrrrcr gondermelerle doludur. Bu ruhaf ve kamn 100 d,.rg1d?r-hdaDltuhri'n
,l lt rrnsini on bolumiin her biri uzerine bir aqrm]ama )r
t,.1,,,.[r rL 101 alra!-irdn J rd irr ," rd dn lrh, arr
,l.r Jlirrr11r r:lLr (Metnin eelriyazlsr ve Siimerce ilslirne aqrmlamalar 102 rd-gird !5 d-i1l-da
"rtrh
r.ni{trLki d't,i . rrd-.r?.
rr n lrrL h,lrLnrun norlarrna bakrnrz.)r lol
l0+ d gr,. lLr n, { S!d-gD, 5njr!,n-d! -du;
105 a-grrgdl-gdl-ed sd8 rEn $[ sd Dr r{ tri-iir-gljl
I lllun,n bn parcaem olrgturdr8u daha bn.xl$na icn bkz. samld
genrg 106 id-dzkli.l4nlnn .lti8 ge
Noih knhr$. 8II86515: A Large Extract oIa DrreFitied R.ldg-codposi 107.,d-daid,tr !. hagdli,tr r/nig 8e
rion, ]lrirdll.nrd EablioDi.d (P.nsr Edirions Recherche sur les cn ilimions.
108 Drs tab-ro-id-br,?DU {dltr jr.Srilirn dniS gc
1985). tl5-15. Asagd^h e$ryazrlan ldl.8'yapur i\{nne bi.almlama izle
109 id-dlgkl-dirlrgii nD dirig gd aDr
110 ld{b.:f dnigsi in dtig g.-arDr
81. d- ilinn il ld
II L na'ilrLlt lk dirig si irn dirig gd nrr
8Z si'-'hD dn hi ga i rl i. i.nL -.r rintu ,n,M
112. a o,rd r-ri- es
83. si,.li-rturnJ.ir gd i ill4
I13. l-d trdrLri r ir ri es
84. 5ir -ii-nrrkln{rbrLld . illd
JddDr 114 idufu-.b:urti'i-.r
85. si' g(l-tr!ll-llo .i-jl'id
L15 !.ndtrtsr inr tu rs
86. e,rriJ",-1,Jri d-il ld
116 D(1il'ld nr krlfld rd db rr
87. !'rlrrrh',&n il ld
l17 D,c r{r hi,rrr u l.irgnbd Mndnr -rlkdr
88 srrrd,?{ d il l.
i 18., nL M Dr hi lL, nrallftrlD! ttl
89 a il l. rr .ln riD!l.rld-,i,r'
l19 'hn.r Jrirrlui lnr.dltu rD Dkl
90. 5ir''rdr'ar hi gd DB {i. irr l!hu-nrrr
l?0 dlr ,flr Drc Drrit l !lLL.dlrlDrDr.l
91. sirlir Dr !nlJ:!Jd t-dd d ltli, nrr
l2l dlsrgd rd trr lu s.l l&a,lhD.l
92. rir+linl ur Lir gnlll nre-do drLlLJo iD
122 d.rh . ir. rnfl,i-d ldlfu rD' Diel
91 sirrldnrlgdLrn,rd nr d. dn rrh!-a r
hltu-gi 50 lldrr rl
94 sir.rdi.Lii-iir Ds-dd d lu[t iiDr
12) db.t gdba bi i'a ab!.t lgdbd-bi ti .)
95 rrrr .ru ridrE zld,iDr tulu nnr
i24 d):!i ru ndg.lld-bi fi-dl
96 rir ldr.a l.-dd dDltuhu atrr
125 ttli zc ebtt :.ba Kbo-bt l'latl
97. nDrtuh{nr atr! fih nDr
)26 r-ag,nt. ho Sib.-bi lti-dl
98 db3 drnnirdan &hl nDr

16,+
165
 KUINAZ TANRISI [NI(I
'OMERLERIN

127 . tb$ntrrat-K dfi t d.la gaba-bt tt.n 153 !'iSinrl!-sar eh,i-es-nr lFid
l28. e! nur r-e s dl-ei.d Ita. "!rr,,r-l!'r. ''in!-strr iu sd
l29. "arr dn-Li-,rsr e dl-si.rn 155. gi D'a'nD.n,,!rtrts1!6i !i srjn!.lr{.
130. i lu sa8,rd-$i lak lld-dr-.la-Du I 56 "'r'li.rri+rr 'ntshd-sa ld{ i-}i.:! {. re d,(b-si- r!-dl

I3l. i! nu uHrd-ltkirld i i,la{tr .k-DU fti nryi-5{.id'jlDr.r

ll2. nd d FSrli?irt h-to ktrEi. nn,t-l.l 157 nrmrn i3i-3 U-lr{{trn,Do rulu..hDu !n-dd-b.l-e
133. u Du rtr sd-gl'da l rrs.nn si li 158. id idigldrii{M un-(lr.riigi'$ Lllrldrl!rrd
134. t nnru{b:u i4-gi.i.dd hk rtnn.si-l.i I 59 ntrr J.lirhKr .r d'r-m ru?id-dn{e
ld4\rgi-51-ln t 160 turd..|n-n-r,.',jr.r rtrl\id-d.-5.
"to
135 cjr.dn-rki-Di{ Ain-gi, i,i,ruLIrdrnd-ddnr 161. &uni?i,-d lli olrrdrr pid-dd{l tru ,rdn ,ruHirarldll-rnfe
136 i'.-.n!'hr'Lo +i-Sdd 8i.d gii ,.i-r!-3i-55{o Lnr
I 17 . nr ;rlrdd l*dl rxl.,lo a-Ai d-Jn
162 . .1-lr' gdtr-g. ird 8r-r 4ta ellu s.n's,nro
138 d D.-irLirrn, ,,r ni):r-hda-gt.d.8ii 163 d ga-!d-(tr.r s.r|llllr
139. i gd ar i-s.{r u'gf+'r,ru-tc{ 164.
r.dDtsgnl-rt rk',ler "n-.n1.i,[
se{Itl-lr rm-dr-tri'
140. urrtalnri. it-r. :L.aFnt l6t. t-nnf Dnr n-iii
141.. arrrrali irsr:-pii8-9. hi'14 I da n 'r{rfld{rr-ar'rt
'r. 166 l?ldl'di dDtsnd-dr'dn nl'di
142. &r. .nrndrri d-3ii .r.81., ri rnfuo{@ ddrr
167 ,r l! sll!,nkrtn dl?lrd'.l){i
h{-gi5:-}aDrr l6a. r&h shrrnne-.'i. dr-t4 trr bi3i
14J /
..{/ rE.nluM DU.DU.
ts"rdrn ..r," d.A.. r.n 169. dr Sd Drc ri:r aljd rr bi ir
)44. eal i ttdtudr-hrrt a-gtt, r\ n-n 170 Lb-bnlnn-al-ld drga nE bl-:it
145. . m irl'ddnlgdlinrrno -ha d-g,t, t turana
l7l do'.rnd-.1-ld .tr'j.r rl. lt-:r
146. d M eDLr,tr! rtr ohlr-ftd d.gt |llt-|to.rc ltnrEi.56J&ninlj
147. ni 3 srDd -13 su-Imlrlll]J! -l.l!-jr-rdl 172 . d,'h irrr!-rD srn-8urrd dl-l!rl|.ld
'
148.
'il,,l!{,r1... l7l. i.i-iditLl ri-nurrr-.rbv ln'Burr
I'i rLglri-5j'k n udl I74. irrr rlr-nn, .'.,r!rm-ol-lai
149. r ,trl'lr d.lDtul,-td.scl .d-e !lJi-.ri td-lLv'dl)-sljnd oll L7t. id-i.ii8ld il,ll,-r,r-ll]$ lednl' drri-hj.
150. id-niiSld lr-,ru-ur{Dar It ruJu-,ln-stl 176. d d.rlli-ld durrriri-ld
l: l. ri-KU-ergr Pm l'rlll. hf llio-s.l 177. db:!'trinlsi-5d-.1'nn-saal-hrnld{
152. nryn.dirJnn.nr rrft]! llrd-sil htnl'8i., i.harurd
'"

166 167
 5UTIFRLERIN KURN,lZ TANRIsI ENIQ

178 n ,r u D! uDr l.lirrrr m utrtst. dnyanaEk qe\ nlhisrir I08 di2ede. F,Farn ikizi ,nughk' ibu Dicle nr.
179 t Dr rn rl.i-gui r" rd rtrr! !5 !trrn yr da tiraala kaFrlaitnlabile.ek genis birkanaln nta! olabili.
180 n m,rn. ne aDHkr rn m darr
Dru I 12 I 5. dirdein .elnsi re yonrmhnmas .ncel&le DdD ii Di nr n. .s firl
l8l id idtlatiirn!{r dbn n lenl,lcke nedeniyle ar!e kuskrhdur:cerin -.5den i,nce gelen ,,.niD i
la2 t Kll.rgu+a njr! Lr tr!,Dlle l,ilkoki,yle tciulcu 9ah1s o2ne oAesinin bir bilerinini tcnsil dtili raBxy!
l8l. rDlsn-dar+lr ir t [r-u u rDr td nnn. dayanrr ozLre lnkidiri,(rir izlcyen ii- ,. i-.iin 6ekini.llr,izle
'"
184 ,'d-g!ri gibilM-8i1,dlld Dr ULDU }tn ri d d)nn ekni alui !e son s, dncki dizede M{D h-l!;yi baka
lb8u gilil M-g!,, !l Fk. eoAul usnncu shs r halidir !e bunlann hrcbin kesiD degildir 118
185 n !r-Bna-d
I9 dizektu ce\ i.isi ,ri nin. onun (enl) izleyen Dr ile anlag drgm r.rsayar
186 lrr.r,r DrA $4," rd Dtri{orrj (bkz 120 di2e) !c ftLlL r oncekr dl trr lrr Dr rle anlasrlm$u (bkz 121
187 l.Dr u r.. rd arFDrn,n Dd ,k .ldrr
22 dizeler). 121 22. Drelerdc bidrci kompleks'ek, rr beklenen ,iinin
hi nr8li-j [dD Dd
doEndanmdns bir deXrskesi sibr soruni,r .ynca, nuit ,run l2 l. dizede ,[
188 n,r,rdd ? rlclt urrfdd
l? /iS u i!i, fakar 122duede ,h yarnd,grna dikkal edrn. 118 22 dizelerin celnsi
189 T lGu Dr lr-dnPlru uD dd dD bl iciD bk: aI42. stle yayrmlanan bdidx\n 6 l0 dEelei. rer. i,i oktrnr5L1
l90.cadlL,gdlrnehgdl
tgl nl-idi8ldr, nr r dlr:r ehrgdl
ri. h,-hiiDr k, trt o ,r.l
192. , KU drsihn ahgdl
'r.r hlDri dr Dr. h IlLi rtril Dr {dlnra D fl.1
t9l. rtrryD d'r k'.i,,-rd.irig.le a i lrgdl
dlf! !D. Drc ir Dn, lh'.l.lrr ,rr Dtrl
lr n Ei-t9JdD nr
l!9, gd Dr D,. nni hi (dln!(r)-fu i r'.1
,nnri hirlgti (81 122. drelet 82 dizeden yola c&aiak. Enkinrn sarkr
ddlr ldl rrr rr. Dri ni (.l r htrr,rrl
r-kaldrkolLl, KaldrKolu'nun ( k1lkm$ kol olank da estilcbih.ek d-
il-lo) adrnd., Ab2uda roylenmis Enki'mn (\t ailesiyle eerresind.n eejnli bu da 5oyle rcvtrlcbrlir (p.nnrczler atlanank)
ilahhnn) sarkBnn bal,gr oldugu soDucun. ranlabili, (bkz. 8l 101): oy-
Benim rLuln tuh ttrm o Eyegozdikmesin.
le), erkNn icengr brlinnemekredir. 98. di2ed. (iynca bkz 124 dre).
Ben, Enki. Lr.niD rnrlu rurld rn.m o r'ye 8oz dikmesin.
''prensrn grl.n qAinsi dognys. d rrir rdnrr pe:inden [d\u gelecegi
Onlin goz dikmesin o, rrruh illgye gor dikmegn,
bekleDebilirt bundaD dolayl belki de goyk ol ald,r prenr )nkri[
c$ii
lenrm emNn: r,k rt.y go, drkmesin
grre. l0l. du e, birin.i komplekecki son r.yr acrklamak gncri t2T
B.mm oeudnm Druh, ,.ye sd2.liknesrn.
.lizedeki birincikofrplesin son rdr rein de .)n$ eeqrlnli.. tikd t77 di
zede s.den once kotrmadrgui dikklr edrn t02 re ddahrdizde.de. d-gi6
llirri h.ag (l2l'14 direler). I lri{gn (30 dize) eelirir kuskuhdrr: L
baglanragorc rlalga v$?'azgrn dilga olarik e$I]nNrir. 105 biriNi CAD erl) qljrr. l3 291-92 N.i
di2e. ftinuD dahr sdrclinl.mr icnr bkz -iitu -
komdeksi rzleren .nherl.mayan .nnr biryazun hara! oldu!tr qBayrhrna dDLAI-Jd dr i!trr bkz., Ciil\n (ArftJ?ir, s 160) n.rDrn. yi. haylanlar."

t68 t69
 SU!lERLERIX XURNAZ'I'AIRIsJ F\(I

e5it $ydrgr reJ.cobknin (/81 1000, s 515) knciik do ryakl ai diye
kaGrladrgr, Iakir r.,D! rdr yh, ha$ml efll sayrlabilecek ruln r.bl.rhh
zon! rrg-gilirni Belh de, bu ncdenle, t32 dizede Enki nin bahgn yenr ota
mk h"srnr lzanLAr r sonra yakal^mik icin \zun a! , an,g, sorlenmekre
iciirr.r Itra, (l15
42 di2ele.) 139 40. dueler. I40 direnin sonnndakr
-Drc den yol^ crk^rrk. tr)inrukr:rn anlio tisatrnrn o alnda Enklrt bn.
hit^p olar.k oniyi lrkar: benzer brr ishrp oyuntr icin bku dindnncn ililr
Brtirtrl hin,.9, (150 156 dizehr) 150 diz(k (iynci 158, j7l. 1i5
Itil. l9l di:.k,dcr Ink Dd. inn.XL ilc .z.lejl.sr|llDinrr l5l. dr?(k
lafn(i lu2. 192 dizek,)r KrrnuD l)ilLl(i olirk cc\rilnre! brgLrNa g.re
rrlrn'! en.'d bi, scv dcliLdl l5l. dtredc (.yrtr. lslrc l9l drzeler) lars
ivcrsryh b^!l.nrl1 olahk dag ereii)le knsredilen.crk deILkla 151 dizde.
"&-lr: a r 'us ilrrhk q{r'iLN baEl na da}rn^n bi, khnrndir di D. .r
(l55 dizo bkz C\D !,irftftirl. l0/2.7ll Jdn,, !n inl^nn bihnme
ri,)ricjn
Drekredn. Lk.r ballNn in yolr c rklnk bir cr ileri (belki se DN mrkinesi)

8l (BL il,idrzqrin fukauda s.rzrl edilcn D.ldg,! 28 29 dnele nde oby n. ohbi|r 156 d,a.le. i l),':riy{ jzleycn ynm ya2nn harN ol.llgtrna kusld,
bulunduguDi drkkar edil 29 dizedcki ilk iirer K.t degil, ktrskunrz
Lr5 I dur ) I4 I d Dede, u ir
rlcycn isai?rle. rolci PlRl6-d,1ih r (ci/i a;\ 6l di2clcr) Mrrh ik ran,nnn klslan. b.Lkl.n. eu,
,\lrrrr lrrLgL (1t7
.tegl),ranDn/iJl:i,u.8, 189'92 !e nllllida,7. ll9 41. D,dr. nr.kun.n. lenri hiltkmir konrranm [nkinnr ,\,iizii okltrgu k1nN oldnkc. r.
'nhrl
dizenin anlnmma cok dxh. rygun olan Akadca lu$ r$ :r.tdqi/ad i .!irerkir grbigclnrel{redir frk.r lrl rcin ba5kr br.)2nc vokr$ llelki dc
odunekne olmas d$rnd. yc 6iz EriNnnektedi, 140 dizonn sonundakr cipns,k iI hr r'Drd ncdzulrncsi(157.158 dr:ehr)br gu k.Dutu
^y
mor bryazrn hara$yh, ll9-41 di:elein seynisi 5oyle olabrln:
ltJrtri[irr81, (162-71 {li2eLr) 162 dizc.95 dizcde _e\in eLndGi ol.
DoBru olanlarli dogndur o,
rik rdlandlrlin ranr olibikc.k !rkire hn^lEr r$rc hrykrtrd.nnd^n
Dogn olnay.Dlarla dogru ddtildir o
rb&clru (l6t drefin rkino yi|!nn s.zcuk bolunm.sinrn. .tnci rnhn!
o krnrn $,tr] iN.nog[Dun kaisrrnda dikilen dserek yr]anrnlr asisdrr.
nrn hikul! ol.hguni dikk.r edrn). 166 dued.. ilk lt.rrin lkuruiu \.
Onun s.zu nuuoglrnun hyihgi] rein on.ya srkn^yan dDrrrdr./ddlliru n nrkesiridclildir. l6t. dr2dc. r'yi i2hvrn ai,trir
.{il^nrn ag$1dr okurtrru kcsr (legrklir i)rrl)i.imdc drndl.l n. drdi kinnLli dr l'l$ku
l(drr Kompl.l(slernr {nimnn lrd ik gecici r -gd Di. iJ,rl cerntarsr
T!fr l15-42 pasijl bundan dolay, trt8rn bninhunxla olacakr,r Rnna
(168. lo9. l70. l7l dizekr) beliNizdir (BehsE flr g. Dk ri-:L. dLSd D(
k sm, ll9 4L dielenn58H6\t 4lt, no. 2.le yklennesyle nrtrur gnh
Idri :u olank da okrn.bilk, Iakar br anlaml ac'kl'ga k \s'urmitukri.ir).
rek l(irnlsrklarr. (bkz direDinAkadca serinsinin brznn ll9 dEunize l'
170 !c 17l dizelerde, koge(lekr ftdtr], y.nd^ki nedtrr', Ddng.lllD
gunol.llrgtrC r)!,bi?lD!\rrrrir !.bizirn 140 dtonnr ltrNrLk lclcir di-
!a n r e\tgerl, digi r trtr'N! kh'ln gone riyor olabilir
zenin $nun(i. Drdr )okk.n \t budan dolayr l4l (lizcnnze k lhli Selcn
s.hi:irtri Lrnr.q (172 77. dizeler) 5. -Burra re dl-lLrnrddnrn (172 \e
izlcyd dn.nn g.rcck br b.nren.lrL. bunun llkinn kendrsi r.mlnxhn
177. dizelcr) anlanr bilnnnenlckledir. fakar 174- 175 !. 177 di2dehn so'
sdykndili !aE^Ilm,5r )
nundaki saden ( s! olisrlrkh lT6 dizenin nnundan dr inlall.bilir) liiir-
Dit.l D.i hin,gll (l4l-48 direk.) 147 di2e.lcki renorastonlar okll,tcr
&nnur bir yeriNleki harekerin bir fnli oklugn dnsiinnlebili.i belki bir gnn
kurh,hdur. senin ko,knn beninr gbr.lentk diyc hiykrhn,n ,tr,h okltrE!
caphsrk.l h, rr .li konuyr bn rgrk [uac.kur
da frhnzc. bir uhmindir

170 t7l
 5UMERLER]N (URN,\Z TANRIS] ENK

rumlanak fazlasryla gLierLr Bundan dolayr, bu.ida sunulan qeliri !

Bura.la e1e al!nan bu mezmur ya da 9arkr, setirli rannlara adanmrr
rornLr lakrn bir gelecekre ,vaprlacak daha derin !e daha girlenilir gi
akmrrtan lazla linrgr'dan olusan uzun bir ]ala.g yapurnrn pargasrdrr
r\rmler iein )olu arma)x,vardrmcr olacak incti bir iaba olarak ele
Balag bir nilzik aleti)di, asirnda bi. arp, ama daha sonra bir !urnalr
rlrnmahdrr.
9algrta, belkj de dalula donlstr]. Sozcnk aytrca baldg esligrnde soyle
linkr meznurlarrnr olLrstLrran on lilnrgLr, en azndan ytizrysel ola
nen btiytlk bir olasrhkla nersi)e olan earkD r da niteler (.AD eri, ba
rllk bakrldrgrnda, arn, ilsisrz seyler gLbi gorunuri anlaflndaki bag
Iag8 , 2, 38 39) Bugune .legin, bL, )ap,un bo[Nlerinin yM,l, olduslL
helki de Enkinin insanlLkla ord dm-h-h6, h, !e ozellikle Emeeal leh
sadece iki tablI sapianm$or (1) Nippur'claki kazrlarda qrkarrlan,
eesurcleki nnrhr) hic de beklenebilecegr kadar lLLtufkar bieimde orlaya
ijin. Untrersire N4uzesirde olan !e HA\J Llde )alrmlanan eok krnk-
L bir pirra; bu )alnEca irkasl korunniut ahr sntunlLr brr LableLin par-
lllnayu iligkNinde bultrnabilir Atagrda bu hrugtllafln her l)jIi Ltre

rLne deneme nneliginde bjr ozer lenlnistrrl

qaedr ve lannea NinErnrrala ad.nm\ yaprlrn 46 48 him.4, parsisnl
iqenrt (2) BntEh Muserur'da bulnnan, yalrmlanmamL5. olclukca rri Birinci hinr.qr ()'aputa rainn, c ctl3lrr-rd drte de bili
50.,?n11gu)
nen, AbzLida lalnrzcn Enkr icrn degil, ama onrn allesinln Lrleleri olan
durumcla olan altr sirrunh rabier (BM 86535) kFmen ).r .li rainaner
ondokuz itinrgr iqenr: 46-49 Nrnisrnn.ya, 50-t9 Lnkl)e, 606+ cesrrli tannlar iein de soylnnii, kolun kaldrnlmasinr iqeren bir
srrkr hakknda coekuyla 1(endi kendio konuemasryla baslar. Bundan

Enki mezLrurlarrndan oltran on ,timg' mernlnrn oldukta i,vi ctu'

sc,nra iair, clalgalara brnen !e dkiizlernr, kol'Lrniann ve insanlann
uremelefin. neden olan l-,rat lrmaglntn ikiz'i olank dogn'dan En
mmda olnasrna karsrn, SiLmer edebi merrnlerinde bolca karsrlaqrlan
ki)e seslenir (102 11. dizeler). lnsanlklan soz eiiikren sonra, mtA
s.,zluksel ye dilbilgisl zorluklar bir ]'ana, sairin ye.izeli, mnannaL,
lakhgr ve qaprasrkLAr acrklanan Silmer tannbilinl te Lnlloloiisine hic
gondernelive anla5rlmaz l6lL,bL, nedenille ireriginikarramak re yo
de azrmsanmayacak bir k.tkr.la bulunan hrkaye turunden bjr pasqla

Dojir:r D. r l.Dllli (178-87 .lkekr) Ru h,!8 n!tr gBrlek .rlinr krsk! deram eder. 5imdilik )-otuniadrgrmrz kadanyla, eair. insanlann qo
ludur Enkinin Du&r'kay,E,yla neyc yaklagnadrgr \ 184 re 185 dizcleR galmasrndan sonra Enkinln onlar rrin ev ini ve iqlnde olan,n.leri
Liak,l,6x,&.8,r k.yr$yla xqhrkor nes.:h.lmisun ki,5,n sdlLediAi sozfn in ,rrtaya erkardrgrnr, ama sonradan "yagamrn ,rld si'ni "eY den alp go-
srnoAluntrn lthue nn yoksi nn oiduBu as,k delild lBi di2ed. rLrrduEiinl, ye ozellikle arx)rp buldL,gu diger D,clen g.gstne bagladL
^hyhiN
ambadatr snz edilN.sr oldukra tuhat, qunkn tsnkiiubx $nnLjyodu: beliti
s,n, on. siirer ll.has, bun.hn sonra ,nsandglr.rnun
( rh,) l)'e 1Ie rsla
!|e'''|.''''1mlol'']'11'lbb'.l'l"| gijz dikmemesi emrini r.flr Il l2 22. dLzelet.
tu dI btrg.sm$zanan krpi olank aldrgDu dikkat edin {drlbrl.qFel olaFk,
Bnna karsln ikincr kin8rUa (faprrn 51. fti/Lgu), insanlkhn hir
Onrna,1. ,A, (188-91 .lizcler) Dizehrin cd nisi re anl^nn a!,k!a kn5k! sbz edilnez. BiL)Lik bir olasnrkle Abztr')tl ve c en3r| ralr selamla
hdur Kn,g n r kaknr iiddtt delin saprannr.nns btr kraliycr eynri icer.n mak irin Laprnanlara seslenen keder dolLr brr yakatrtla baFlar !e En-
kesnr ohniyan bi.g i5in \elinr haykr$lantrdin rb.ntu
t73
177
 suu {]iRtN r{LrRN,\z rA\"Rlsl ENtlt

kif i basanI bir ba|ksr olarak berrnileyen hikriye turunden bir pasil ll, rri .lold rurken bir kez daha so, dilir, ana \,ine de ellerine ne
la dMm eder: aslannr arir ve bir biD,u )apar (?) !e b,rntar bat,klil {1ltrgrl aerk deglldlr ( 152 71. dizeleI) .

geti.ir (l 23'14. dizeler). sek izinc i hirlig1l da () aprua 57 ,riruSu) mullidan ) rne soz edilmek
Ur(rncu ilrlr.qL'da ()ap[la 52. irin8r) daha sok xle].hinr otacak bj ,, ,r, ancak baglamr arrk degjldiri rairin ,trh'nlur ra.hkL eline gel-
qrnde insanhkran (hDs(jz drlir
BrL krrxglr, i.sana sakLl^n bjr enge )L \ (l) iqin, onun erinin !e oAluntrn ottlrdugu er, dogft' sozrn me

rek )rlannn re rnsan, telce grara! bir adanLn (!. da akrebin) zehiri ,rI olen Abzu, tnki) e drla etmesinl ieerir gjbidrr ( I72 77 dizeler).
clnrak unmladLgl, llnkinrn deh$er !eren sijz nr sunar ( lt)-,+2. dize nrnunla birlikr, dokuzuncu lti,lrgrja gore ()eprn 58 hi)Lgll),
ler) L,rlti )ent ntdsuFki,!rgr, )ent arabasrynr5 gib ldgur ka)rltr\'la rnr('
lim.gl ()aprua 5l kirLi&) Enkinin korlnnq srizterinr
DLirduncu l,LhLl{ !e nege,vle denrze acrlan Enkr sozunLi 'kibul erLinne)r" siirdil
berimiem)r snrdiiruri s.zu insanhgr (ftD suriiklelip gorLiren bir ra9- , ,r r eline )anasmnz (177-87. d,zeler).
k,n dilgns,d,r !e insan goldesini 0]1!ih, korku),la doktu(,r tat 4s onuncu !e son kirLA!Ja gelnc ()aprua 59. ftir1l,9l), krsa icengin
l,rr anlagrldrgr kidanll. brrrsr !nki',vle konu5makLr !e lite, kralilet
Be5ncr lnrgrida (1'aprLra 54. ft'rr.E/). belki de Enki'nn dibmanca \l de) iriniiinelemekredir (188'sl. dizelet.
tarn)1a telakeLe siLriiklenen $ r, ).uz,rLnt nnrh nrn e!ine, kaprsrna,
lnki !r Or n -sdiiij Dalgalann Siiv.insrnc BrrJdrd
si:rgirsrlne, d.gjrmen tasma, sezdan kalbudanna ! girrgine dirnmesi
,cin on. \'akanr (149 56 dizeler). Birinci Kirugu (50)
Anlisrlan llnlii dua)a i)ilikle karsrhk verjr (lnnkrl alLmcr hDl K^l.i,. koh Krld,L koh!
gLr')a gore (l.p ra 55. Lirrg!), sarr
tnkive sesleniiinde olasrhkla,1r Enkiirin 5arkri: kaldtr kolu!
hinrD evine ce!irdiAiitzunun renflnrn i( ilan ye balklarr krdir qok Krrsal elerdi,rin rarku,: kald,, kohl
rd !erilnlir olinrn kadrr, saglam inia edilmis LaprnaklrrL re henrlen Abninun ekndisnrh i.rkEr: kaldr kolul
kadar 9ok xd rerllmis olanrn d:r harrnna hi)l,t konLLsrrLgLrntr si) ler ilin\:altuum. hh 9arktsr kaldrL kolul l85l
(l57-61. dizele, As lL,hnn sirkF: kaldr kohl
Belkide Enki'nrn lutu[(,r ka.rrLgma reFkkiir r)lalak, )edinci Jii lamnnitrun s^rkN kaldtr kolu!
n!gL' nrn batlangrcrna giire (yaprLta 56. linrgx) ,nrh{, Fnkinin e9i AFe nin 9ftksr k^ldrr kolLrL
Damgalnunna)a kcrcrsr Lqin tahrl geririr. Bununla birlikre, J?DIAU'la, Kald 'kolul O nered soylendil
nn kalan kLsmr tamamrlta korunmug olmatarna kargrn, bazr anahrar Enkinn i.rkEr o nerede soylendil l90l
de)islerin mMmmaL oluelan nedenivle anla5rlamamaktadrr. Ancak .{bnin{n elendisnnn 9irk6r o nerede sdykndrl
nirludan dadrnrn. urrnrdd'nrn (belki de Damgalnunnanrn brr srtar,) Kurnl ekndiiinsalkB: onerde sdyldndil

174 175
 SOMERLERIN XURNAZ TANRISI ENK
MUAMMALI ENI(

Dangalnunna nm sarkH o neEde eylendi?

Abzu'nun etendisi - De'lenni,
Aerluhi'ninsarh o nrede sylendil
onlaricin vde onaya c*ardr II I5I
Namnuhunsarh o nercde sdylendi? I951
Arae nin sarh* o nerede sdylendi? Yaram rEsini evden ahp gdtnrdn.

Sdylendil sdylendil
Prensin goc'r
rru'lerin pedenne dn$n,

Abzu ala sdylendi: onlan g6gson0n cevrcsine batladl

Gtlzel Sarlsrz rre'nin elendisidir o:

Endu'da soylendi. rrrh onun nre lenni dzlemesin.

e-agur-rd da saylendii lr00l

dorist sozlerin durdugu Dul! onun rr'lnd dzlemesin.
Abzr'da s6ylendi. rnllu bzlemesin- ontrn rr'lerini.
orlnesin Ir20l
Onun emrl Mrtu onlan dzlemesin.'
Efendl, sen az$o dalgalah bindigin zman,
onun btrFqtr: "Mri! onlan ozlemesin.'
Enh, *n ugm dalsalara bindig; ralran,
kricuk dalgalar senin icin saLdnr Ellimi,?i'1rgr.

okuler 8ibi,
lkinci Kitugu (51)
birtdk dalgalar *nin iein stnya gecer
tannmE sae gibi Ir05l Slam Abztrl Selam Abzul

lrmak, lrmak legdi le dolar.

lmak, soyLu rmak, hgdlle dolar.
selam gnzel Endo, 11251
Fllalm ikizi lsgni le dolar.
selam.-eta j?,
tnnak bol oklzle dolduruldu, selam Abzu,
lruk boi kolunla dolduruldu, dnrn$ so2lerin duduBu!
lruk bol i.enla doldtrrddu. Irr0l
onlan ide onla. iein oruya c*ardr ABlan aur Enki.
Elendi - rnelerini. llk boldyi sdyler llll
Onlar ilin onaln c&ard! onunla bqlrklar fflir. Jr301

tl6 t77
 SUMERLERIN IORNAZ TANRISI ENK MU MMAU ENXI

Efendinin s6yledigi: Ddrdnrud Kirugu (51)

onunla bal'klar selir onnn, insam snruklelp gdrtrren a2gm bir dalga doguran eizolal.

Topraktan crkrp baLLga giden kuctk hananlaB uzandr o. tnklnin azgm bir dalga doBumn sdzt,

uzun agr bahga aur Efendi. Damglnunna Nn az8n bir dalga doguan s6zn, { 1451

Uzun agr balgr attl Abrlr'nun Efendisi. Abzu nun Efendisinin azgn bir dilsa dotuhn sdzn:

Ellibirinci ftiru8r. ''G6rdemde snin korkun,

lgitdemde *ninl korkun,
U$ncn Ki gu (52) llulu - IgdYdende seninl korkrm.-

onun ezn az$n dalgadr, EIGndil...

korku doguran az$n bir dalga. Ir35l
Ellineirnci hnlr3a.
Enki nin sozn az$n dalgadt,
a"$n bir dal8a.
Eesinci Kirugu (54)
DamgaLnutrna Nn s6ru azgrn dalgadu,
ffendi, yuznnn l,uh'nrn eline ce\ir.
azsm bir dalsa.
DicLe lrmag\
Abz! nun Efendisini! s6z! argrn datgadrr.
Abzfnun Etendisi-n hlnun eline, 1r501
asrn bir dalSa
denizin bsl*cH I?l - Dulu nutr aine,
Dogru olanlarla dogruun sen. ere$nin kus alcd nun elinel
daE - 'rulu
dogru olmayanlarla dogru degilsin ,en.
lNnn kar'lsnda dikiLen enserk rllanmn zehinsin sen. Ir40l trul! dun sn.Alstue,

Onun ezu insanlrgn hannM d6knlneyen Duldnun deBimen t4lM,

birasL n zehiridi.. rul nm lae agd'grnil?1,

Onun sbzn azsrn dalga.hr. rruiu nun sazdan kalburum,

Korktr dogurao azgm bir dalga. D&ldnutr kr 'una, lr55l

Elliikinci ,.hllgu.

Elliddrdnnc0 ldrrgr.

178 179
 S'MERLERIN (URNAZ TANRI5I ENKI

Ellialtrncr lanr8!i
Alt,nc! KiruSu (55)
Efendi. senih Ll lJi-ar!r'. ynz[n,
sekizinci Kirugu (57)
ft,h yla konusr.
Heyl.llul Efendi, sr'8ura
Dicle lmaF,
Abzunun ElendisL, *nin Ll'lt 4Dr nrd yiiznn.
bahklannn re kuglannh hannna- Dicle Im.gr,
ne kadanM ad renldiyse o kadarcok- Abzu nun Elendisi, y '8urm.
5aglam r binalanmn hatmna- Eletrdim, dege ile.itr sine,
'rp
ne k^dama ad lenldiyse o kadareok 1r601 Dicle lmagr
saglad yap r kendennin hannna- Abzu nun elendisi. lhazine-evilne, I1751
ne k.danna ad \tnldiye o kdarcok-
rnrlu yla kontt{r.

dnriisr sdziin durdugu Abzuta,

lllibegnd hi r3ti

Yedinci Kirusu (56) Elliyedinci ,rituj,

Heyl eih! gel, 8el! 8el, 8el!
elhlgel. gell Dokuzuncu Kirugu (58)

Heyl Knliq.,nilu nun hhrhm getidi.

elendi yaklatmadr.
Damgalnunha Duhinln lihrln Seriidi
lfendi nrdgu.krylgyla ae dr,
efendintu sitznnn yayank. ll8ol
Dd .ir8d,tu rn dr e{inde, lL65l
I?1al'.ii dnr rr-dr'.la dldi Dicle lmag!,
rrl! dadr I'lll nin elknni doldurdr, Abzu nun elendsi, yaklasmadr
rtuiu, d.dnnn eiledni dlgd r(lrir. Denizin bal&eHl?1,
.!8. Ds bL:L dr g. rrebi-rr.
dag ereBrnin kus arc$r,
Kd5edeki nedn ergd nr bil, Ir701
Yandaki nedir dr-8d tt lri|]ll
tat
180
 sUIIERLIRIN KURNIZ TANRIsI ENKI MUAMMAIjENKI

Yeni mg kiyrgndalmsq.slh*rinegerirdi rerilmedrgi igin ijyki )anm kalmakhdrr Oykrr "Grlgamr!, Enkidu
Yeni irabasnrhimDsaNa nese sefl. 11851
re O]i'ter Di)an nda (bkz. Kraner, larii Snmerde Bdildr lKabalcr ya-
)rneli, l99Sl s
211-13) kahraman GrlgamD ile ilgili bir njrin gjrigi
Eteudi Dms!/r -kayrgryl, acrldr,
,'larak anlaulmDrrr. Anlancr Enki nin canara.la miicadelesrni aErktrga
dendirin sdziinu yayank
Iulugtrrniadan ana iiyki) ir keser. Yrne de, kazananrn tnki otdugnna
Elli*kizinci hiDg! lugku yokrur.
S[merce hU sozcugrl yorumlanmar gns bir kalramdrr. Asrl an-
onuncu Kiru8u (59) limlanndan biri "da!"drr !e bundan ftLir'un yabancr Lrlke anlamr da
t? ,,1G efendiyle. riremi5Lrr, cr:inklrL Silmeir qerreleyen daglk ilkeler SLinerliler iqin
?'lGl ekndiyle \iirekli bir Lehdn olusrLrrryordu. Sozctrk aynca genel olarak ulke an
lll,\Getendiyle l?1. l:rlnrna da geli)ordu. An1a, bu riirle yakrndan ilgili olarak, ftu/, irlgdl
kon!9r'ontrnh F da "Aragrdaki Biryuk' ile ijzdesleslirilm4 kozmik bir kavraLrdrr.
lleyl lylKnhtr di! Heyll:)'l eril l)olalsryla ftrr "oluler diyafl anlannna da gehr Kr/, Ier kabuEu ile
Kmhn lr90l
rlksel deniz arasrndaki bo5 alan oiamk drigiinitlLnnrse, bu qkirde ran-
Djcle ln!ai,.
nra Ereskigalr )akala)'rp iltiler di)'anna gorLrren canalar, Kur, Lilun
Ab?n nln eLrdill Khlh dii
Lrlkesrnin ugursuz guelerini singele.
Denrzir b.hk(Fr l? ll Khhn eri!
Bu pas.jda, olasrhkla tanns. Erskigalin zorla kaerrrlmasrnrn
Dr!.r.g!rin ]($ cril (nln 6.il
ocirnrl.lmak iejn Krla karsr erkan rnkiye, her rurden hrla saldrn
Ilcyl [y K6hn e!i!
l,r K,r,, rnslann lan, s,ra ilksel sulan da k',llxnarak, onden ye
^rka
lilIdokuzuDcn Lt 1,91r (lan Enkinrn kalrsrna htrcum eder

Eni?i11in Kur'ld Mtrcadclesi lnizi'rur Klrr'ld Muccdrles'

''Lnkinin Kr/la Nftlcr.lelesi," Enkiti sayager olarak berimleyen
sr.a drir o)kLilerden biridir. Aynca sok dahi sonralan Batr'.la ya)grn o cok LEak giinlerde.

hale Selen jder ijld('rme notiirnin en eski u)arlamalanndan biridir.

5iimerlerclen giln[mii:e b rnrden ne olkar ulasmrsrrr. !nki )alnlzca o cok rzak secelerde,
iklrr,rc.grmrz r)'liLrde brikrrakLerdrr.
Merinde, I:nkl ile cxnalar, Krr, ar:rslndah mircadelenrn sonucu o cok uz^k yrllard^,

t82 183
 SUMERLIRIN KURI!1Z TANRISI gNKl

N inur ta\il1 Kibri \' e Cezdl andtimast

rum geEkli seylenn o ayi crkanldrg zamanlarda- UET 6,no 2, bagr ye sonunrn, neycut parealann t)ncesini ve son
rrsrnr teeren tabletlerde yazrl oldugu kesrn olan bir Ninurta miti
r'd SeEkli seylere deger bisildigi zamanlarda: Liretninm brr krsmrnr kapsar.r Bunun irerigi soyle ozetlenebilir:
iilkenin kuGal .lanlannda ekNgn rad drF zaminlar.la, Amar Anzu nm Nnuna')a sbylevinin bir parqasnr olurruran ilk dort
ulkenin fi uDlannda ekmek pidnkligi zananlarda, rtrzede, Amar'Anzu, "emri alundaki (Ninuna'nln) siddetli saldrrl5rna
sogun yerden u,aklaeflgr zananlarda, rA.rdrgrndan meleri, 8rt-h r, "kader tableti"ni elinden diigurdugiiml
yenn gokten aynldrg, zamanlarda. haber rerrr re dolayrsryla bunlar Abztrya seri sorl,rulmuFlrdir (1-4
insan'n ad,n,n kondugu zamanLa.da,
An\n gdgn ele gecidigi zimanla(h, Bu luberle salsrlan Ninurtn lerin ve onlarla giden g|Leierin kat'
'ne
tnlilin yed de gecidiBi z nanlardi. bLnrn yasrnr tnrar; Ab:udaki Inkiye malum olan acr br laknmadrr
Ererkrgalrnotrlardan brram.gan olank
K 'a Ieda edildrgi zamanlarda,
' Bu ceqnnn metni re daha onceki bir ryariamas len bkz. s.nuel Noih
Knnre.. Ninunann Krbri \t CezaLandLnlms, nLrld Oti.'rtdlt 2 (Sarcelo
m, I98l) 2ll 237 Simdiye ddAin btr netnin yal zca iki kopyae saptan'
{q bib^ K ayelken aen,
m$Irr sLTN 4l de yayrmlanan (bk2 RA 60, r 92) cok knelik bi, Nippn.
krala kucuk (ailararldr, palqrs re cok kitciik bir Ur parean (Aarcn Shafier ra.ahndan UII 6. k,em
Enkiye koc. k^yal.r auldr. lde yayrmlatrmEtr) r btrnlann da sok az yamn olmunur: 5dyle oktrnurl
OntlE,l e 2 n.n!.. Lghhurmu 4 dnb'nah{ar'n lmul... t
Onun kueuk taglan el btrynklugunde lasla., ur sg-'nin{na . 6 me'ren ki gr e 7 giehu bi mc .. . Arka }!z, l
onun koca taslaa rehyan kanElann kay,lan, ene 2 a'nam lursasl . l. sas-kal balll'ab... 4. ussal.. t us-
Enkiirin gemisinin omurg6r tur. ICBS8319, C8515007\t C8515085 yakiagrk 100 dize uzunluguuda
saldtran kaplumbaBalaL gibi earesiz kaldr
olmas gereken rnn miti iceren trs $ilunlu birtabletin parealandtr. Yaa atrn
derecede kueuk re yuzey cok korn durumdadtr, kkat oku^bilen birkac
Khk ka61. genirin krenindeki sular. dizeden An2r ku$, rtrhr !e kader tablerlen yaP{ boyunci ba5l(a .oh
oynrn$ gibr soNri,r M cn{i.
i 8u drzelerden anh5nd,Aha gorc, bir tann (ya Entil ya da lnki) F
hkiie kal5. geminin a rndaki $,1d,
Nnru,ra
Amar Anzuia sakLrma emnni lemrstir Bn tfrrin nedeninrn Ama.-An'
zun n Abzu dan trr'len c.lmas, oldugua kulku )okLur. mercrt Ur lable
rinden.nceki lablerlerden binrde anlat m$ olm!! geEken bireptrol

184 t85
 SUNIERLERIN KURNAZ TANRIsI ENKI MUA[IMALIENKI

bLr (5-9. dizeler).'Sonra, oldukca iarrrrrcr bir bisimde, AmaFAn, ni, )aniNinhunj^g, oglunun )ardrmna gelmigrir. Enki').e, bi!kFtr-
zunun kendrne saldrran Ninunayr ellnden tLrrup Abzu)a g{5riLrdiigi:r )ici )e, brr keresinde onun hayaunr ku.rardrgrnr anmsaiamk, Ninur,
nti girilrilz (lO-I2. dizelet.' Orada Enki onLr ne5eyle kar5rlar ve ri) r irLzuLcir dLrrun!rndan qrkanp, halannr kunarmakla mrnneturlrgrnr
''kuglar'ln farihj, adr hak euigi birimde onurlandrfllacak essi: bir S.stermesini isrer ksin bir bjeimde.r
kahraman olnrak kuLsa. (I 3 2a. d ize let.
Bununla birlikte, lnkiye karrl gizli, dusnanca planlar lapan trrrs
Mn td nln Kll''i !r Ceidlandrnlndes
h tanfl, bu ku$nmad^n tatmrn olmaz (25 10. dizelr)." Nr rnainn ''Onun erundeyken *nin silahrn fen. rurdu benr
kendisrne crddr zarar remrye ni)erlendigini lark eden t:nki, onu Ab
Mernim'zrn sotr.1.n dizesnin Nrnmen. ydn Nin hrr*S- Larli ndrn oglu
zudan koymasr iqin srlftdli lsimud u gonderir. Ancak Ninurta a)fl]-
nutr hiyahn, ku lnki)r rhanrnNl Si.it bdliDii oldlg! k.
annas icir
ma)r kabul etmedigi gibi ona gereekren el kaldrnr (32'35. dizeler). nH, 60. dizeyc dayahan ikl^ yflkrn bt rahnNlir \t rdyle ce rbilniz
Bunun LrLzerine redirgin olan Enki Abzunun kilinden bir kaplrmbagi ''merhaNtsrolliN setr, *nion.lan kih kae r] (rn!,n{bhrnuns.2ctr,
bi(imlr. Kaplumbaga Ninun.)'a saldrrrr ye kndini savunan Ninurta !n so2cngnne _iDa onu km gertrdi ya di lam rcBine sendar onu kjn
da kar5r saldrn;a geqer (36 'll. dizeler). O zaman h.nki kaplL,mbasaya kactrdl olahk da ce$hbileceEme dikkir ednr, bkz oh , Ddr lrgdlbd d..
''koLucirl bir eLrkur krzdr rIe kaplLrmbaga),la birlikte Ninurta)'r bu- poirn 88-89 di2elei) |Dki\t NinhuRg: Sumd Cennd Miri mlai (l
bdlinn) bilnrdrgi grbi, NnrlN6ag gereekren de. Enkini[ eFulundan nnn
nun ieine arar (42 '1'1 dizele,
e.nm reydda gerirdt8i seki2 bitkiyi ),edikten sonn histahnrn skiz orgi-
Bundan sonra ona, bir eukurdan srkama)an, ana line de onu 0l' n1n' iyiler'nen pkiz tannyr dogumakla onln hayrunr ku annDu Bu. 57
dnnn.)i d irsLinne) e cs.ret eden daglatryrkan dr) erek nircadelele de dnede hrnean,n Enkiyirrn,Ja,, buki yiyrci olank adl.ndrmasnr icrkla.
vam eden Ninu alla alal e.t.rek iyice agagrlir Ama simcli NiNnen ,rhlrniyu rzleyen nlariu .crklam.k ,ordl0
(ynre de. kabnl edil.tigi gibj.
''Benid birki-)'i)I.ih iladesi oldtrkca gariptn. alnc.. bu nuluiun gFn.
8 dn.nnr DRlerden yoksun olun, iiade euiti d!5uillebilir, Nlnuni\nn. ''ag.e rey. !dns, Em.sal) olabileccgind dikkar edin. fakar bn anlamlnnn
Enkinin esin olma umrd! kalma)acakn.. takar DHr, !f a/U)rn 8.9Dris herrkisr de b.ghNr uynuz 58 59 duelee gelince, eeliride en azhdan kE-
z^man tril Lrrnnrnn okunug \t anlamr kesin degildir !t dizdrin anl^m ka nen olunun kisilesunlNesinh btr r^nnnnn isedi$ \"6.y n$ff (h nud
Fnhkrr 9. drreye gehnce, Nnrmanni kederli 5ikayetiri dnynas uzcnnc ktrllan,m1na dikkltedin. pesinde! blDin -in hrlinde kullannnr gelir) Enes.l
Enkinin \inuiranrn h,Eh planlan ncdeniyle iernde buhudugu rehlilieyi renelde r.ntre^ kuhtnde kr lan an, dolalsryla, renndcn yoh erkrmk br.
larkerNesrnr .nlftryor olabilir re bnudio dolayl ika2da btrlunur katlNdrli ol.rkeld.hnrbilecekSumer.enin birlchc.si.lir
Bu dizelfl NNutinrn Abzud^ drha once btrlundugun! soylergrbidif bel " Mernir kar5rhsumasr re cernisi Ja-5 2'r. 120 r.l tin Be nd r Alsrei raFhndan
ki de Anar Anzunun kaordr$ r'kn bulmak isin Enkinin rccr nsrirDe (Iho*il.l iac.bsenin yird,nrrla. bk2 28 \c 59 di2elerdeki
)?p,lm6r,r
gelninir kd i ac,klandan) Diam qeliri \t ro(mum!, cpdyce larkhl'k gosre .
Nrnurranrn planrn,n ne oldug nttinde anl.t nramrs(tr, Iak^t 49 dizeye eogu yerdekr degiskliklernr nedenr olyazFr uznranlnrnca koh),cr inlisrla
bakrhF asl,ndi Fnkiyi okli,meyi planlanrttr. cakuri dnn,mnnd^ no'l.rda asrklayrcr bir yorunr buhn^brlir
^nl.!hDae
186 187
 SIJMFRI FRIN ruRNNZ TANREI FNIl
MUA\IMALI ENI(I

8en rr'leri ellerinden b,Ekl*en. Ve bdylece lrdrlr lll AmaFAnzu yla Abzuk Aeri dijndii
ontrn fl.leri Ab2trya 8ed dijndn'r 5
Elendi kihnnandan memnun kaldr
Bdn 8rr ltur! ellcnnden b'nknken,
Enki Baba k.hhman.lan nemnun kaldr.
onrn $J ir!' u Ab2u ya gdi d,itrdi,.
Efendi Nudimmud lserlCiyle konust!r onunla: It 51
Ionun kader r^bleril Abzu'yr gen ddndr:r.
Ben n. leri dusndiim ro ''Yigir! lseninl kirdes rannlannn ansrnda brn! kim* yapamadr
Kudretli silahrnn kanadannr keniEiklrs gdince
IAmar'Anlzuntrn Isozlcnl karesftla, kahnman Ninuna alalladr,
I I51
Sonsva degini6 onun boymna lkoya.akenj
^ydklannr
INinnennal brr agn koyu\rrdr
Yrice tannl.r Isenm kihnmanc.l ku\rerinin hakknn le6inler.
-Pek ya benl Onun Dr'letr beDim elnne dusmedi.
Baban Enhl em Erriginl ?l her *yi yeine Sdnsin. l20t
Abzun(n en ligrne l,ctr serinlmeyecegim
Ninmenn. rnn gibcrni yamfrdh
I 5eniD eldrArn rirrden brr dehreti kjnseye remesin
lkuGaiilanl Abzudaki binsibi (l)l ll(an
senin onilnd. Dnu ldehgeti kimse olnrasrn
rr
Abzu d.ki Enki Babr lsbylenenl sdzn biLirdi

kucilrhn Abzutla strrtkli ola

Amar Anz! k^lnaman Nnr(ta nn elinden ltrr!. ' I 101
Adrn sercfko*sinde anllen '
Onunla birlikre lnkinin yen.e. Abzuya yanaiu,
K.hraman - onun yiiegi bu kursamayla yeinden oynamadr.rr {2 5l
!u \t Abruyu go5temekredi.
izleyen iki dizedeki onun"
Alstelin yapun ?!1, mrr r.,-r!nnr resronsyonu t. noua sozu edilen Ur
paieaslnrn On. 4 rle iimdr dogrulanm$trr M.. grehrr !e drl, ,uDr r.r ,{nu
8.{i huldaki 5i dncekr komplekneki rdrnn(rzeusrbidir.
yazar ranhndan esanlmrh olank eie alDdrgina dikkit edin a;lRi izleyor,sutlaki kopya\t b! benim qekrEin hblet lotodhhyla dog-
lirinci kompleksin hnnr{ndr-dllllr-rc okunacak bieinde restore edildlg- rulanmDr[ yinc de. brntrn zU ydlne bir ydhr hitas oldugnna kuskr

ne \'e b! ismin 'in halinde bilesik bnsdzcnk oldrgundan eden once dn

gelmesinin beklenebile.egine dikkar cdini"Afallad\" lul-dtsanin eelirisrdir.
25-30 dizelerdeki Senel^nlannnlr acrk olmsrna kaFrn -y.ni. En
pasajru

$:l/ ddan once A-e gelmesi gerekiyor Sibidir. kinin oldukc. sndan takdjsnden mrmin olm.yan hr6h Nrnuna Enki ye
Bu dtenin eelnsi dogruysa, 'ln-ld,ia iein'dr fti yazmak bi. hatad,r !e so k rgr Bizlice koln niyedl plad.r hlzrlar icerdigi $ysr drlbrlgirl re sozhk
slgtlelLik Celidsrni sorunlLr birhile gerimrektedir 25. 27 \t 30. dizeld e
zel bieimdekr dd anl.slanrmrsr,t
5a bi deki biirin.nl^mr b.ylediri biznn cewmr bunun soz kotr!{ old!
17 dizedeki kui AniFan2u ile.zde9 olmadlkea, 17 di2edekiyLe burada
gu dlNmhrd. (dli) niq yarnnurda hata yap,ld,8rn, uEylr. bn d. e6 intr
ki ikdeyi uzlaslrmak gnettrr.
daha di kuskuh hale sdinnehedn. (oie yandan, Alster, s.-bir1 sizlics'
188
189
 SIJMERLERIN KJRN,1z T,TNRISI EN(I

Ona kar$ birkaplumbaga bicimledi Enki

Durdugr yeKle. ylLzl] nailda kanrdr,
Abztr nun kilinden.'7o
Rengi nanl da aftl
Ona ka$ kapl(nbaBayi girise koydu,
Yoreginde bnytrk igle r ee! inr. Ab,u\Nn kapEha

Salar meydanLnda ontrnla konurmrr sirrdird.r.)

o.. onun.. degil, kaphnbigann durdugu yert dogru snftnk onn.

IGhhn.n Ninuna h1kEl^nnr bn{un rRnde gezdrrir.

Pencelerjyle onu arkasrndan yakaladr kaplumbaga l40l
Kxhnman Ninuna onun ayaklar'lnn 6nnne di,srri srfl irsrri.':)

yi,Egr .. de8iLdi. ll0l Enki, garm$ gibi, soyle dedi, Bu da nesil"':r

Yt'ce etendi Etrkj, ytrrginin ieinde,
Ona pebceleriyle yeri kizdrdr.
Plr'n.n.'nlaD,nr ki!Dd,
"Iena birs&trrk.?drrdr
(ursalalim Abzuda kocaman dalgalan y.rinden oynanr i Kahumrn Ninunayt onnnla birlikk ieine frrlaiu.
Elin yanrndr srl&ailsnnud o kisiy sitzdagr redi lll i'
.. tden (?)l n.srlerkacaFnr bilmiyordr kahraman,':{ t451
Kihnman Ni lna Eknhyr Edder ,
kaplunbaga Ipcnselerliyle Jayalklannr ezmeyi sirdrrrdil.':<
lt5l
)iice etetrdiEnkionr 5dyle dedi:
'' den ben Fl Lodadmlll...,.
olarak eeyirir,.nlamb.knnndan kusuFuzdur, lakaL, ,arla .n ,inin. bilin
digi kdanyla bir isme degil brr s,fata baglanmas ger.krignden, dilbilsiel
''Kilden nr'-dl:!-d-yr. sdzcugn sdzciignne ola$hkl. Abzu kilinde, ka$rlal
aerdan dogrulanmamlslri KA-dd-)i, bdrli \t igi rieeririlerine gelince yalnu-
ca kuJkuh hhminlerdir). 26 diz.de, ld-grr,bdrt ile Lt gi6 SrFgd arasnda aynr bieimde rzleyendiredekr ld.b& d sozctrgu sozcignne Abzr kapEnr
dgD' ig' dkrnur. 28. dizcde. basraki kompleksin okuusu \t anlamr ol-
dukca beliFizdiribunun, dizenin ikhci yansndaki ,rll,i ile bir bieimde pa B! dizennr ceririsi\r.nhm oldtrkca kurkuhdtrr.
hlelolmasr bekhnebilir. l0 dizede, lh d nE u rb dr81 iei[ kimr.yle ko NiNnulln s.\nu ilin katll saldnya geeigini lanmlar gibi g6rnnen br di-
n!$nadi kars rgr.kli yarkrn gbinnnekEdir )ine de. drlbilgisd aqdan. sii- zenin cclirisiokhk(a ktrgl hdrr
ne,.esinin lurr r r" nr rnr'rd-dr8{ okunmas bklenebilir. Birin.i konpleks ol^shkla 'Ldr fti-lldrl bicininde okunrnahdlr
I irtr n,h1{[1!n pesinden.IoroAala b^hltr* olanhkh birsiliNne raKlLr Noklalar, olasllkla Ninuiianln CrkaMdrBr bn etknn, brinley r bA
Ci, ra-& ieii gitz dagr \rdi bir r^hniNli[ t! Abz! kursal .l.nDn gosre. kompleksin yerine konmNrur
.Ezneyi
drgibidir snrdrlrdtr' ird dniu sd icin bir tahmindir

ls0 t9l
 SUMERLERIN IORNIZ TANRISI ENK

Beni oldrrmcyi aklha koyan Fn.']6 Enki, o seFn adr yok,

Bnlark rddralarda buhrnatr palarlF.rl yani bunun adr'.. dii'knlmeyen gnn.'

Ben 0ldiurrarn. Sen, mefiameEiz dlum,

Ben dinldlim. l5ol seni ond.n kim kunardr? 1601

Zihninde baM k^lrl tasarladrgn hergeyil

Geemiginden ne dels erkardrn.
l) Yaraul! Oyhnsn
onun .. nedi. gerc.ktenl'zT ahn Kus ile B:rhk Arasrnda Tan$ma
Bir t^ratrlq iilkilsilnde yer

Kr\1etin nekye kayboldu? lrrslki yaput:l, Enkr, Dicle ve Irrrar rrnaklalnrn sulanna yerlerine
Kahnmanhgn neEde? litme emn lererek diinyann su]annr bir arata gerirerl, "irhrrlar ve
.,.rrllar'sonra dr "kenrler ve ltoyler" kumn bir lann olarak gosteril,
ri$n. Daha sonm saz balakhklannr incelemeie koyth. Ku5 ye ba-
Simdi niye crkamryosnnl'
hldafl koznosdaki yerlerine lerlesririr ve gitlll/lannr, yani kozno-
Ninmenna bu durumu oArehdi.)s I5 5l \trn drnntirlerini, ,re'ler gibi -yani. onlarin y.inerin ilkeleri- onlanD
Giirdesindeki giysileri p caladr,

"Sana gelince, bnki-yiyicim. Bir )'drdlrhs Orhlisli

seni ondan kim krnardr?r lO gunledel ry' ynekli bir yargr belirlendigi aman,
basr korkuyla rnEmeyetr sen, ht An ile Enliu ontrn gi5{d'unu ilan e iBinde,
ki.. , INud'mmrd, soyh prensl.
rni ondan kim krnad,l $yleri hilebazikli karnnanrn efendisr
Iyazgrl.n blirleyen khl lnkii.
onl.ru rierincristr,
''!eni dldumeyi" sdg-8is ru rJu karg ari sozcugti 56zcugnne benim ol
'" hnm ilkenh $rlatrnrl bir amya gerirdi,

Bu dizenin anlamr. ozellikle de belEiz hlgr-bd nedeniyle acrk deg dtr. onlan yerleine yerlettndi l5t
Edrid nn-laddaki /d ile kasredilen aynm aerk degildn. Bereker li eFlyun. kaynaklk eden y.ramrtren {lan
Di2cnin knkolan ikinci y.nsrnm okunu$ teanlamr kesn degildiriher du-
rumda izleyen korusmay. giri5 ohshncak bir liili i.cirr Abr gornnmemek-
Cerii Miguel Ci{lranfindah hazrlanan mdnin eernyaasM dayanmakra-
Bu pasaila iligiliolank bkz, 7 not. drr. Resronsyonlarakla yakrn tahminlerdir

t9) I93
 suuFR[]ltlN ruRN \z liNRrsrtNkl MUAi\lV l.lINKl

elb t Lhgladr. $?hk\ b{.khklitr bal'kre knrl. doldtrrdtr.

onl.ir gdE efiri kaFrlasord r. l20l
gij?le[ 6nnne kendi g,rhr"lannr rrdr
tanliflndan ak,tn.
otrlarn bmnn rilk.leon sulaflnr klttr.
lirtiiiI Nam-iub'r1
\r lili(1rk k.nallin reNizledi, NdIr-iub bii)'tlil gticil olan brr s(jzdiir. S0z konusrr olan olduk.-a
snl^na ifthn hazrrlidr omda \')gun bir orkii bicNindedir. [fsineli Akrn (:aA Sibi bir rq insan-

lnki llah ih"tll1 \t agrlhn al.rbildi$ne )"ydr. lifln doEadr !e kendiirnlannda bnrq icinde )nsadrklxfl b'r qng- th-
(.b^nhrre rAuth.chr s^gladr onlari l,rl (Lrlesinrn br u)'irlalnasna benzer bigrmde dtkrde birbirjne bag-
hnmrsLrr. llilinen diinyanrn hepsi a,!nr dili kon$uor, kLdrLli En-
Ken erre kuci,k koyler kurd! y.ryin1rdc,
hle taprlordu. ram olarrk agrkhnmayan nedenlrle. rnsinrn diline
Karr Xrlrlin c,)lakn. 0l
fekisne" kqan |e Alun Cagr sotui erdiren Enki'dir "Cekijmeci
''onlauD cob rIgin. bir kril Sertdi.
llnki dykiide Enlilin bti' rik nkibidir.
'rn a n PFnsli$ iein oi! yuceh'i.
Otkii. S.rnerlerin dirnva gdrlslerin iliskin bir ipocr sunar. (l
!r khlm. s(iRkl bit rs'k olamt
l0 dizelerden rnlqrld'gr kadafl)la, sair elrenidort ana roprak parga-
bn(r$ rill(clcR Snntsirri siglad!.
olarak dii!.Lniir. Kendi ulkesi Silmer, gilne) srnrnnr bicinler !e la'
Ilnkibahkllltlnn yiydr biNr biltr.
'
l,rcn l)icle re Irrar rnnaklafl bblgeden meldana gelir. sir-
^nsrndaki
olgun kinndar\ korPc kinDl.ryeti$ndi onhftli nrr'rn kuze,vindc, olasrlkla ikirrmak arasrndaki bilgq"i ollsrtnm
lB^nkhkhnl !t su etrkurlinur. Jaha sonra Akad !e Asrr iilkesi Urt lirdr stimer !e
olacak olan
lagnnkri bdhk !c kutla doldu|du Un nin dogusunda, kuikr$uz barr lnn\n bir)(k bolilm[ntl iqine alan
Y0ksk bozkrlin onlari(in yiyecckols(n diye sohrkilan :ub{FIlamazi buhrnu)ordu Siimer'in batr re Stine) b Frnda, I'rr:rt
)ar rktarh doldrtrdu. ll5l lnnatr ile Akdeniz nrnsrnda, Arabisr^n da dahil eogunltlgu riilden olr'
!in geni$ brr alan olnn Manu !ar(1. Ozerle, Siimer Fiirinnr krtaslnda-

ritrnliLrn h.3.1 l$imsrnrl klrdu

ki dirn)a, krEe)de [rmenistan\n daglk bolSlrinden gi]Lneyde Am-
bistan Korlezine. dogrdi Akdenize kadar uzan')ordu
Nudimn d, s'ryh preN.
Na'r-rrii,,'Enmerkar !e Am(i Beyi" deshrrnrn 136-55. dizelerin'
lqlc.i hrleb.rllkla k^rRnrann cfcndisi,
de yer alan. qkr iqinde bir qkiidur. Destanda, Uruk kenFdellerinrn
... brcimledikctr $trn,
hnktmdan Enmerkrr, simdi lranda olan. zengin maden yataklannur

lq4 195
 MUAMMAl-IENKI
KURN,\Z TANRISI ENK
'I)MERIfRIN

hrlundugtr Ar.Lt. rilkesini kendisrne baglama)a karar lerir. Ona bu eckigneci elendi
eekigme.i - kml
)'irlir sozle bir ulak g.)ndernesini soylqerek Enmerkafa PlannrdN
yardm eden Enkidrr. Deshnrn sonunn anlamak guftnr, ama gereek
ren de Aralta halkl Enmerkar\n kenti Uruka akrn, gtrmiie ve lacilen
tasr gerirmi: gibi gdriinmekedir.

Enti)iin Nam Fubri sozlednde )hn m.yan, li 5l

Bir zarnanlar ne yrhn kurna,lrgrn e,ii,
ne de rkrep lamti ulkennr acrkgdzir,
ranrl.nn bilgesi,
rc de idanqmE. d$inrmde yetcnckli.
ne y.bani k6pek Ed{linff dii.
ne de kunramE, onhun iAElinbd.ki s,izii degigri(li,
cekiihe koydu.
ne de dehter !aml't: bn dlan rnsanN konNh.nna. I20i
lnenrn rakibr yohlot. l5l
LIt-Ni11u a'ys Ediletl Bil Duayla Erhijte ahi
Bir ztunanlar, S burllamazi iilkel.rinde,
l,5agrda, krsmen lannnrn srtatlannrn bir lisresi, klsn1en de ylice
cok dilli Snner,
rrnfllar An Ie Enlil in Enki).i iizel gieler r atncahklarla donaurkla-
efeElilik D.e ile yilceldig ,rlkede,
n dykirlerin yeniden anlatldrgr bir Enki ilahisi yardrr. Yaprr, Ur-Ni
Uri.
her ecyin bulundngu rrlkede,
r".fl. iJl, trrl. edilen brr d',.qh."nrerer Lr.Nrnu r. Ui,,rr', L-
I lanedanlginrn rokiisiindensonra ikridara glen lsin lJanedanlglnrn
gnlenle dinlenen
l,eslncj hirkirmdaflydr. Bu hanednnlk srrasrnda lsin Sumelin baskemi
Manu irlkesinde,
,,ldu. ltahinin son krsmrnr (r1u9ru.an birkae dizede Stmer kralnrn go-

riiclt gibi- ILOI

rerleri ve tannlada oldugr dirgnnirlen yakrn iliskisi iglenir. Eserur
h.lklar rek
(lili iiznne bir iErmlama iein noLlara bakrnrz "
Enlile lek birdilde rsknnLtuig

5oDh cekirmecitre yapu - o'

'' nu ilnhi, a. rnlk"n.r"i', r","frndir hcr?ananki usrihk \r yerencgr,vle )r\!
197
196
n. luarhnDniur. c7 49 (1930) I I 17: bkz. EiOJ I I (1954) 174 nrl22 dL ! gLl)i1]oiiren soniiki iakibiolDasui rlebrb dercce)t kfular dogrtrt^o-
Knmdin yor nru Krdn.rld,t l6ih (l9T4l nkrni ki.r,la5nnnrs \c bir (lr ,n,,1,'adn (l'illtensrcrrnr iiqiorci kompleksin ccrr.v^njrdikt nd dikka,
,idi,zekne yipDnrrr. f^lkerslein ihhiyi hinrl^.llgrdi lnurlar rrcrcnr d. r.,,lnnn.nnsrtr (runc, ir /'"./
16d^ki kaNlin D^srdi isnEr slnninn )
grldr lr,, dueyr i,lcyer dkiL,g! grbi bhk,lan S,sgnl icin kisrlgr okltrkca
L5. dDclo l diz(lc. dlr-Lig.r tu okunu, (,iDul {d, k d.grl)i dia ^nriloni
,crndir, hkar r.lt bi.rn. .XelerinlD lirrE!isrik coztrmhmesi heliNrdir.
trnr ikno yitrnnda. )n,ek biln in orNsnri.hr 2 drz(le i.rgdl bn lirl oli 22.10 dizdcr ,10 Li d.d Di-li}in lrzcuAi sor.ugune cd.nisi olin -sok
,. l .\'' , r",1,.l.rl l.r'l . l-,1, ",' )u:! rc ydlunnd.llk {D ln[dLrn ile kasr.drletr oldLrkca betnsizdir 2]
'!ok b,loi rnl. n,ni gelii grbi Sorincn g l dD :r/ 'lu k.NlNnuJi !.lLstr:",'.bj \t cstris rnr bkz. /,n.r l6il^ Knneih lQF,lasnmusr.
rLe.Din ohrDtr5r{
2nn itrt! Dtr riLd )'r ccinnemr:.5i8dnur br cdiLg.n omc olnm ser.rginr 24 dLzrnD urun{liki nol(lihr bir ili kay,p isiFllD yernd,, 25 di:d..
datif,r .l (liz(lc, ijlt konlPl(ks fl fd rl.ilr (]i Jr ,r degrl) llLl koDplck!,i nnnlNf (loftltrDcu isircr (;Ul grbi Boninhrc mckredi ri IiN de. dizdrin tlnn
okun(nrre c.tsi (n bkz Akc S]$erg '11J. s 62 \d 5 di2(lelti bu .ry.nnndil(i "ilkrshuni !$ irisi ol.hrkci lsiffhr. 26 dizd (a)ir.. 27 rt
ltn lnrelenrn:i)i l\lNla, 28 diz.hr) n)z.l bLcn ler secnis :.n u gosrcrcn ilnrrlsihrsr (l.lkctrsrr-
6 l2 dirclo 6 rlrcdr, burtrn yi,rclendr i rcad, Iiil bi.imlerini kii5,h, m,r\ sr)drlr gibL \t o2nc rnkilir a)klukcr.nenrlj
u(trrrn 5ilns delil)
9 dizcde bnri,n yinelcncn.Lsd, rkarsrl i ^lt,r )r!fn!lir b.5.hnra rtfe ohn 29 {li2<1. lt,trLdilcn hrhNrhL [rs[!i lrilei rc (lehs(h ,[]dDr,rli
leror rrxikir\rhr l0 dizedcki linDhnnk y^hr2ca bi. rrlrnrn{in II di lrrhnri l:kr,,r.o,,riirrfDrn r6rlc ,^n \c t,nlilc ser.c.ktn dc (lrhtr
zenrr olarNs! r. ccvjrLsi rcri llt2 rn('l6il. KLimcair lu$rlinrMn ncl,grnr so\l.L grh.llr (li,,lil,f \rppfi(L.kr ripiDnlr IknrrLn b r(h h.nr
ll 20 dD.l.r. ll (lp<ic !1.t konpleld idg ,l| Sdlin rrl rrnr rihtriiri ,\nn hm dc lfhlrn r.prtrrt, olarlt rdlind,,,l(Il!rn. drhli cdBi. ciinki,
.lNck gu.ur 14. dEde. c$' i g.nl) goriin,islu rllt reRrl dil(knc rhnxl l)u,lihirnnl.uLkhilr ninlfu{r^tr.s(lc| l:nlile gecDrF. isldr!!llnnnshir
(Talt.r usrir(lc gnriinnrnesinc kirsn. belki {1. bu rilD. i:nln b!{: J,"1 rrnr)(LL,o2.Mn{hrbtr) r^r d,l,i zanrin zrtrrn Enlllin bihslkrdr.1.
16(h (rm.r'i r5fttr lql:nl^srnDri, ozel|klc 20. norI ln dr:c!l.l(i hr rilt ktrlhrrhrr5l,, hsunh birlrkl.. br il^hiuD )12 hm iki hfnyr Iirkh bi
rdn !ind.nfr l.r ilin'thr lT drzcdc.Lr,,rij,L.in r'.rrr l(rLrLrlrk.irf dc ,cflo .lirlt .lc ,ndrern. drklar tdin: bkz 6 12 \e ll 20 tlDderl C^1)'a:,-
grldii rlt{z stiJhcr.q. lll r rr2 vl) ltj dEde ,lt l(nfpl,lt\in cd,,r.ub, ! u:nrinlNr rerr rcrk ohh i,cdcnlcrlc. KmDer 29 \e l0 dLlrlrn J,alkrsrc
Itrg r ,1, bdr n olic.lun \e linkr degrl l:nlil(l.n s.? cnn.ln0d,,. l,u dlu (1.1, nihf b , l. th r0innisrjj
1lc. rle,"rf di:.dekr iDlld []is lirlinin ftnnL lrrsl.r l\, d,i(l!Li.l.itrltcl ll J0 di:chr ll \c l2 dizelerf d"$n^ dNelsir(c gftn L.lll bn cxlgr
nnrql.l( ,,u i$ .u lnnr \e l(isrc1!gr k.5iD d.itil.li, (lilli\ir jx,, icn, bli: / \o-\ fnr l!,Lhnsr)'li rlgrh ohbile.ek v,9,1./d bcnzcri.5o.qdr," )n (Likk.r tdin ll-
105 19851 ll5-l9il,, J v !)ijL\nr h,8dlklrrik rbl Di,ldlhr \cfrd.n 34 dtrelcfln drlu n,rbcsr brLcoi,isi njylc ol^cikrn: Ly linft u^ba. *n faz.
goz{ktr gecirt,, kmrner itr urcdrnrei ) ()l.lugu gibr h rrl(l r sx gi,i.,h n,n
$ h.ltrh!.n lursnn. ortrr[retrf :am r. ldilin {ref r]rsf ctlrgi kn] Ur
nifl k$llrlu(l!l: brsLndiki !ni.r h.rtkerlc, rrl. b.l](i d. b,L ,lih$in . ..tr.L {r.\'
ijvlcnfresi,,c cs,llt der lirih rellen),1c rl$1i brr sey !labihr (.knn. KNi Xrl.lN rn ordrri o ol\un l5 ll:llizelenf {1.h. *rlln bir .c,
2l dDc Olluk.r c^l)rink rir lcln sn ikh ) l.n b,L r.lD,ndL,. li,,- \ms s,tk oh.rk',,: (!^ll,gnr rslinr (yNri, UL \il! r) u N!lL, )r5idr!f
Itirir krBifrn nrtrl.urrla Ur NrntrLr^nncidc.d.c.rr sin rn (ogilfhni {m.c d.s(li[r h.r $r kutsi] dc|rrn prlHrr rlun,ln, lt 40 dizclrr
llllilrf llikrtl.n rrnirn okhrguu i i (ler gibnln kml yirkrek rr rl(.nt rlc
198 t99
 sUMERLERIN KURNAZ TANRI5I EN(I IIUAN1VAI-IENKI

Ur-Nt rtd'rd Edilrn 8ir D.i aJla
Emreden gtjzinr etendisi,
yeryrizunde or!rnn,
uzakl.r edsrD y[ rtgi her
engir hilgelik )ny.n Enki,
Anunn.lnn soylu 6nderi,
Enl?i yc llahi kni onl.nu pFnsligiDt y[k$[en-
Diclere Fn"r lmaklannn klrsil^gzlannr acrp.
onlin *lincle doldumak icin,
ryi bilen,
h.sdlin srlannr Fy,n yogun bulutlaryrptp.
b[trin r.dalarn nstnne salooi.ldr boiahmaladnt qglannk iqin,
Aleklerin nninde Arnanln baghr yukan kaldrnp.
bozkrrhn or !e bitkilerle ltaplinuk icir,

gdnhnr knnd.rdin iyrrnayan.

meyle agachfl re balre $rp bahceled dikiP,

oola! onM argibr rlabrldiEiE yailnak icin-

8.rn dogrm ndan sirnbflrnlMdAr:u \tFn krlarM,
tannlann khh An, eni ydkilikrldl lr2j
Bntnn ddg emirlerin e tendisi Enki:
san. edrlnesi gerehiArbieimdr dm elnrek istilomn l5l Eniil, onnn soyh J.tg{rg.rlidr,
bnyiik dehtcle bunn i, ll]l

bit'iin dnunl^n harl eden elendi. scn h$ sryi onay.crkann efendhi'l,

yeryiiz{re bnrinr halklan yerlesrnen, 16I krierik Eolil

gokre re yerde ,r( leri senin k Grsgiitr \r yeryiztunn tek raDnsrn'n,

ki\eilk klftletisib.

niz.usnd.kr bdlsekrin rgtr amr.ginN llnlilt {nmak zonurdadrr. onun \'*atrd.ki \t iiagdaki birrlnyazgrl.n rnnt dnne l)elitledi,
(rnlilir) kutsrNisrnr ilm^k rcir Enki onu kabuleder. 18 drzedekr, 'hepsi' ayrronu gibi.
ynrelenen hil knkunt k.$rlar i
Senir agandin crkrn dogru iriiknm
41 41. duel.r 4l dEedeki b(ynln soz du I Ss drb-ldyr kaFrlar (bkz l

li'o 5!lgr flvrur l1972l. s. l14rd 43 dizetrin KDnre, eeliri

C. C^srellino,
yn.cdirlll.
sinin nedenleri (F.klensreininknrden tarkhdtr) eniyazg lzinanlar icnr
lhk(:rmlen 4rk|g^ kallittrran Lann ih,
icrkrr. Br Enkinir btr trgisidir" dpcshdekr rigi s6z.ngn.nn .nlann hila
lu, un.n dibindc son$Ea degin yagayin nF^nlar ictu bile,
rin$ni.|dr( Knn.r buntr link y ni. ln etligindc sylenen bir sa.kr- oli
rak celrme eBilimindc.llr. l
I
200 201
 SI]NIERLERIN I{URNAZ TANRISI LNKI

yivecck \t icc.rldcrini *n SozeriFn, Oit^rmda bir n$ ledlmis

rn onhnn gelctk babNsn. rlm ynce rannlarla ilgiliolan ru'lerc

uyg!n olank,
Ey Llendi, t.ntrl^tr dlank senin soyh.dnra du ederter.
yaPnil.n Serekrigi grbi. sayFE . rohurl?1yamlun,
lh birrdjrddnilrr raerl.dn re invna h.)m redin. ll0l
Ey NudiNNd. kn6alsorhl snzinrle UFNinuni)l Ey Enh B.ba. *nyenni.k[grn zrnnn
yizgr belnkyen kr1$unde
lu bir sdSdn{ dtr 3|
Du onnn girAgolidir. l2U tnlilin seretrhsrn eurgi hrl l-r Nrnutta,
Yn " r" R r. B,'k\'r'. re .ery'1.0r.,c rlk +, y,'r td., L
a(hna $rk sacr,dn. l22l rn mnkenrmelhnne ed ropladrgn l?l bilgelik elini
!y ltrkr, btrttn fukn birrnti gcrnllin.
onli', Abzu ya yerlenirdin ^caciks,n
Kih Kal^hrn .lderi olsun.
5enin rrritih kul{l otumra yeLi,
fatrnhga yan5^n deh*r Inilhin isl^d ohtr

sor_h klrsilal.n.., degdili her 5ryi pirl rt.

nr$nlar yr5adrkca
oDtrnft kini Ddleun.nde gelcnleri hallne gerulnl
ontrn 8is lEr.!uN.rlk$latru. yrik*k denizir igrarmaganr sunuldukr^n sonm,
^lqikre
r , \i,,",'i
'.
t) r.r li.rc. r.^ rr ., Ll',, . gor ',1 p1

Golgdsinin biitnn iilkeleri kaplamash sglndn

gnn dogrmnndrn Snnbrrrnrn.. Enlilour.
serrcliSiiznyk biksn,
hlsu \t Dd. nltrh kltrllgige ensnesnri srgladD,
iirr bir bul gibi, h.yruniyi gnrlcriln re nc5elilrllarnrcoAaftrn
h.rkutr boyunca. l.t0l
Ekritr dehserle doldurdtrn, ^drgr

An re Lnlilin lmnl orumn yerini. l) l:rlki lJrbr. yrice husuya bii rmds.
*-nin b ytrli sozrlnde l.lll

202 )43
 5OMERLERIN KURNAZ TANRI5I ENKI

tanrel tardeslenn AnunMI.r, seninle *rir$in rrimi old kqa alqrlmamr5 kalran ile Enki adr ansrndaki baglanirlr
rosrermek iqin oldugu gil)i brrakrlmrgor. 1lahi karnatrk c karranr
Ey An rn $yh karderi, rqn gergeken de ranrnlallcr l,rr aqrklamadrr
stu ukl.r nlgnyii kabul eden:
rnin drin gnzekhr Bir En,l lldhiin r Krnh Pa4alt
lnl Enkinin birri8sidir. h',
'lrnnlar icnr kaR! remt.le kuna2,
Bir Er ?i llahisirrill Krnft Parcasr
bir tabletin dizennr eeinsisi)zcngn sozc(gnne yap n$urre
ncdcn[ bir12Sadp ge-
btr
Bu pasajrn neLni, rshnda )aklaerk ahniD dizeyi ieeren
lebiln ll dizede. eatnnk arn-r 5i8iji8, yonre nokml.r konnnDtNt gi
ilk ) irnrsekiz dizesinden ibareuir. Melcut dizelerde Enkinjn adr gea-
zenrli drarg..d,lti k.l5rlar; bkz Ur Ninuni ya Edtlen bir Dua ile Lnki yc
!e nitelik
mez, ancak bu parcada betnnienen adla., sltatlar, ozellikler llahinnr 41. dtresin r yonnnu 14 duedeki eieek aErhn qrpngrk t. t.r
ler igin rek u)gnn adat Enkidr Notlarda ilahinin diline ilirkin bir rlir rcnr$deftbir mhmindir j5. dizedeki "uennry.tr, ir nDr}lrl.FD
1rcenellikle usu yada etn(Li oiarak kompleksir rlgih onrkler nedeniyle nu i.6 ! b(jnirde okunm.sr gerektigr
aclmlama lardrr eelrilen en
nant,kll laaaylnnna dayamr. bkz SKIZ. s 65.209 not 16 .li:ede. igiji
izleyen eapra5rk i9idrledn y.rine nokta kdnn!9t!r l7'18 di2ekrin cdfi'
Merin. l:61. 4048tlc Ake Sj.berg tanfrn.lar haz,rlanNrr,r. Btr ccrili s. si s.2cr\gir s.r(g[nedir (Sjobergin oldukea *rllst ee\irjsi dilbilgRl aeL
l.rL...1.\n r.L,'h.tJb.qrnkrnkrhrtl L q,^',- dan dogmlann.rn$rr)i oDlia ll .lire<leki .lirmsuz prnslei ile ilgili ola
I d izede. .gdl.nnn .nlann isin bk2 .]rD n,b ndlit, 0/iL . 87 88 (^yncr
1 bilir L9 dizede. iieiincn kompleksin ilk fusiolisl,kl. bi.h:r^d,r 20 dize
bk2 12 \t 20. dreler) 2 dizedc, Antrnnilan ilakri turin $"sriritr nin eeri.isi. son konpleknleki Jdg KrsD?\'yr izlty.h I4I nin biryizm hata!
kaFrlam.ya cill9r. Iakat dogruys bile .nlamr atrlarrlalrmakr.dr I dize old{gunu !^FaI^r 2l dizede. h.kinriyd lrniyu k{5rlar. bkz tlendle-
de,.i 8dliizieycn liilbi(inli yal zca ksntn koNnnt,sfurte Enkinn] tdr yen' olamk serildr8 I diz. Bu sozcngtn say6E omeEi \t rcerdigi beltrsiz
h \dhkki h ilgih harelriri! dogann, Lahmin dmek gticriir 1 diztde. likle.icinbkz s.loberg, 1ll, r 62 \rl 22 duede, o'Dun oncekr drzedeki
'1anfl !N yehre (annhk kuuan,m oklukca rirlrf Sa,riinmekrcdir: duc .hakimiyel ile ilgili .ldrg $trrlnrakridl( nokralar ricrinctr kompleksdekr
nrn ik rci yiN ok nailamrgtlr. 5 dizedeki .logru_ sbzci'At1so2.uEune 5n gtridqr ijnce gekn okrnam.yan igarern yerine konmusrur. 23 drzede.
herce:inin krNh$dr(aytr(. bkz.8.9, Il,20 dirde,): erz.irArrn.y nla Iuc-Diirin IU(;\l yeinc nokr^ kotrnnrstrri TiJG\ur !Dr6, neden, olauk
n nireledigisdzct(ge goft degi9tr 6 dPedeki sotrsuz. eaprNsrk bar-UD.lll okrn^bilrceginr dikk^r cdnr. fak.r bu anlam traglim^ fek nynramaktad,r
iein yalfl2ci biL rahmindtr 8. dizede, capngrk sdgp gdll( yenne nokri .Donei yahnzc^ bir tihmiDdn 24 dizele. ye.lc5ik halkliin (etnisi ,D
konmusru.9. dizede. onlann soyh adrm bildnii lerl elind ahP, Iacr ri g.r dr m-Lidekibi nin bn yarm hat^sr oklugrnr \"Nyar.25 drede, n!
k^n knlhna q ! olabihr. 10. duede. g.1kyn2[ \t yeDrizunrin yanurdi.' ,i-li d n qerins goe erneyenl.rin, bu konrpleksirr onceki di2ennr !r.
_gdkytzn 1e raroldngu siircce demdnn bir brgka b(imi ol^bilir gi/-gd,," yl prlalel oldug lasaynmna day. 26. drzede, sen onlarl.
ll dizcdt. ducnin
'trlrrziknrk olin ikincikrsmnnn yenne nokra konnrLtsrur l2 rn^ bib.l^n gibi konultun binz garip gelmekredir

204 205
 S'MERLERIN (URN'Z TANRIsI ENKI

yukanda," irrgda onlafl d.nerleyen, yrtz[ntr ... koyan,

kumazca d$nnmeye yak$an en,

onl.an ya2s anm belirlyen, gnzet anlanu.

Aaunna lan sadrk hlan, uzak gornslnLirte.

mesaleli bilseliAe,
kendiliginden birdn d0nyann rm leLine gre $eren,
canl an... yne 4r.
ooun her reyi gizemlidir,
onlaru rdnhgr olarak ates saaan *n,

kndisi nlntlama geIiEn !,r.

emideri ne oluM olsun dogru cicek olan
g6k !e yenn Dr'lerini deBirme? k an,
so6uz 8is lur'u yoneten *n,
onlan iyi biien etr,
yaJam rohumlanm scan ar
onlann iyi ya,gLlamr y.1zan,
y0riimelei geEken yolu soyieyen,
*n, ona sifah bilkiler gibi eicek .crmn,
ynegi uzaklnrda olan en,
s6,cnkle.den asla h6anmalEnl,
bilgin alabildigine yallan, I151
u$a, hflkomdnr, g6zn... ctr,
Fregi bryrk,
her s.yi bilen,

onlann muazan ayinledni ynpatr

sn onlan knnhr icin btryturrsun,
sen onlan Anunndar iein y0k5hilsin.
ki...
bir bnki gilti boy \erir, senin nr'lerin onlann Dr'lenndn ildir,
orel olank seeilmig,
kratiyerasalan dagLtan.

dogru taclan kaarla5onr,

kuma, olan her eein Dreleri,
onhnn muhtetem adlanm soyler,
str onlan koru)Ecak dogru ki5isin, {201
gekek tlzak gnnlerde onlann rannLftlanm emEden
snin hakimiyetin kdrga gibi b6tnr onlan,
g6ky0zu !e yerynzunun ,annda,
Giuey Rirzgin gibi emalar onlan.
etrlein ensuza dek sormerini sglayan, onu batllmu biri gibi onlar ich ayrhn,

206 207
 sU\{ERI ER1N XURN,V EN(l
'ANRI5I

. grbi onl.u rlsrine tespn ennr onu,

rn toplanL1 saLnru ohlik rcshedilnEii (2) . drlrr ,"n r tjnkr raralndan
Senir lzak bir d.g Brbi oknazimcrnr l'ndu s! krhca$ re k,iBtrsilnc oruracagr yer olarak *eilmesr, c|!ku
{)trn . fna d.ner oftd.. .nr genls finnr I.nn*l yemekler icn] ekmek pi5irrn e$D sillkh bne\ii re
ltokyuzrue engen birziggrnr ile rielanm$u
setr. c,r, brb^sFnr onlatrn. l.lized., !e yerle birlikr. bicrnlldndi nln anhN aerl{ ddlildi, 2 di
g.)l<

rdc. s^irrlpnmk ren.nnr bir ?iya fer salonu ol.rk sua.o,kz .1, 5. 8, l7
{nlar iqir iyccek iRy.n lob^nsn rn I 2 5 l
\. l9 dneler) Ad.pa nirinde Edduh, firmcrl^d^n {,, edil.ligrne drkkar
)
(hn (8 bo[m) "ltrhr'{snmerce !n. ], 12.20 dizeler) Enhiinn nki
sen onlaLla ana b.b.l^n gjbikon!5tu!. hrlhnrl.tr hi. ilar,du 4 du&leki ikmci i5 tr l,'Ni.rdur, ryrlr srl{nu.
nu nrr yicek. ieecek igl.dB (i)tr" deArl): buhdi Knmciin esln bn ogrD(isl olan Jin snt KiD re Dhl)
5ic (:olhgeddr SolColdl inonen\i esns.hnmrsl 5 dLzcnin lerinti biiyrk
olcii.le 4 dize)le |nikllLXine dayan,r 7 diz{lc. n.4 erkrli Srihcr ihh,l.
diha eok bil8ehk ikradrn. ,ni'r iyib'lndr bir in,fdr. ol.eLkla esilt xlc soylcni,le,. rielerurkrdri'
liL
sen kunrizca it YaPanrn (ltl rsr pek ac Lk Did ler rrni ndan idarc .dilen ku
degikliri bclki de bunlatrn
Dhsinrceyi yerleniRn. ,rll.ii Sorr rcm rdrklikle .nlamra gchnckredir 8 dEede. ayif.r kal)lin'
bilgelik katan din' ictrn .eursi )?nL r..r rl r(lxr.laj/N degil) = D nr r(linir, jrnsupKinrinhi.
orcnitr. diyrrlr 9 di2de. \ophnu )en gdi (ur akh y krn bir hh
nlDdir 10 di2ftrh ce\insinde ilk h irn !l*i[
'g,D
Diecls. iktrrci hniin i{ FN
lT.rUiri,r gd i h.ldr .Jir nidyn.rli dnrrtk[t]r, I
(ydri !D, yrc.) ycrnc bn hari oltugn \nNtrlnnerr, A iLeki dcAiskcllc

E1thl\1h T a|tnag, h iduil&n E enSur-ratrnd lidlti

giinflrldigi grin. gnn rsrgnnn
^sla
girmedigi d.vi5iokh,kci l sh,ludrri bel
k, de b! rrih lrz edrldrA sibr Annun brMhr1e.ali ,,
snnerlr hnnlara sd)lenen ilihilete ek olarik, tannlann )erlei I I dizcnnr ccriisi gi\erlri cernide :d ftdddirn !r8 hsddyla. muhrfrz
rikleri dlisiinnlen kuE.rlyerler iqin de Ihhiler l.znnglardr AFgrdakr lil- enunluluk, I)^mlele brr rnlinr oldugu !^Lnyrlnr !ntr \ e J,r.r, sanrk tn
ilahi, E rnglr'rd olarak bilinen Eri.lLidaki taprnak, Deniz Eli ieindir rstu sihrpur l2 l4 (lizekr merinde oldnlca grip du:enlenmjt
^nhnnu
siirin diline ilifkin brr asrmlima notlard.n brllunabilirrr llr: i2 dDtycin.lan liiltuhndi ll dEeyle baflir, oysa Il dLrcnrtr l{ilin,
l+ drcfin brsl rgrcru (trir 12/ll di2edelii yiE bcliFiz Dtrtr\, (.yr(i
bkz 2l drc) ltx\rhr lll14 dizrnin an lnN,. .nc.likl. .^fmsrlt .d ye lrs
_Deniz hlz
Bt . crg!' r.yi. I:!i. ilahr Ake sidberg raRfindan anft'rtrt. lr! ned. rtlc. oi.luk.i k skr!tr 1c ntrglakr,, l4 l9 drze er. rlihi n soDuc
IH. s 17 l8; buFd. $nnlan seirr btr deEceye krdar on(nktuden ta.kl,_ di2clcinde hli,rililiAi Sibi(22-2:l djzd.r). EnIiNr nrkinrohr"k d r]rglr
dtrre daha,jnemli olan hikhhklir bn aelnn^nada bli ilecektir S^y'str idyrsdone$ icrn Seriflan !e zcmin h^aLl.dar L6 di2ennr anlaN \e kasre
qal,rsrk rc mlllak dizd.r iceren ilahi iki bolime aynlobilir' (l) e o'gt dilen behsndir. baghnna oldukca iliskFjz gorunnrkredir. l7 drede, tiG
r.r'n,r1srflrgryli Lurh bi[iyafdr nl.nu, gtin rrr$nrn (ish) gnnedigi linnli' gurn ilinin stjzcnglL njzciignne lelnsklir 'sapl^)ntr fikrN cagn5rnr gjbi-

208 209
 SUMSRI,ERIN (URN,\Z IANRI5I ENKI

Err?ini,i Tdj,rndF, E,iiirirun F engtrFratum lldhi l.urrlilan Abzu, scnir )t.in,

Er. !1 n )4r ..yqiL {t 5l

{ni'r Urdya seslendigin yerl

8dk re ye e birlikrc bicinlcndi,
rk$nr yemegnr ekftlt.doBlnn irnnh orad.drr.
612igllunru ond.drL.
gdns zryater salonu.
gijge eristn ylkc krErl.t.n,
Endt'
& zryrld salonu. ukrp olin koci t rnn or.drdtr-
Ab2u. lleDs (n kurrlin kusilalan, scnin lltnsin.
e\'. has yiyeccgir yendigi kut*l ziy.tct srlont, (;i\giin rc \trn ltdnsi. s62lei deg(nnlemeycn. l20l
suyun PEniin el kanaLndan isikliAi, I5t
& dag, teniz bir )tr, $bnnla oralatrnns. vanrrcr. hilcl hkin lin. zorgin.
Abzu: *!in rigr 5arkrlitrn mlcrirkidrr.
kun,. Ily I d,g rd *nn, kDclitnn uzernre er"hi,
sNn genir 2ryafer kaplann !ygun b(Nlidir,
&liendisinr setrin kti6i re otrnlnr
& tannl^nn o(1,.dtrlt ropl^nr yeinF
senur gcnis \c ) t1ce Ncclissilontrn., grtel)crc
)d:rrdn 5i,t-s.1,|!h'ddrl Er ?i]c Mefttu|''
dild Dir rtrIgc'Dr]: ll0l
Son olank, Sn srmtrh adI brr y.rzann elnden crkma, tnkj,\'e ti-
& Er. rnitr gortrir esri2 nnrkur ilmrs hir !aprLa yer lernreh ,rernde olacakur Yaprrurcla )'azn1in Fn
it /Nudimmnd r drn eder !e rannya. hizmerkennrn l:nki kitLlrrl hizme

dj rLnde her se;i rUgun bicimde yerne getirdignri anrmsnrrr. Yln. de,
ynce h d$. remelire kurnl bir ric L nmskr yc dc5r
NanLar geldi !e uzrktaki hilekirlg'n yerine gLniird! onu. BulLrn-
Endu.
!e ,l,,l]u koLu dun,nida kimse om ytrKlrmcr olmaz. Yazninrn sutlandrgr
trch snslornris. dnin {iliz iAr,

trnyiik.rl'u ynksldigi.
rnran Ft, K(abr \4ukiddcircki fisn.nhkmcanr rtrtrdatr biriyle lQFr!asl,rl.bihcck
bu k$r )npron bisLs icir bk2 w w Lrallo. JnO5 88 8l 88. ttiznn (rrtri.

dir Ziggtrnr ile ilgili Lnkinin taptrra$n(la baslc^ rollcr

18. dize, herikisi de nn2Ilrll(ttrlr dct idnci,s^b$,na d.yanm^kradI ancak, norlNld. bclir.
den birnli oynfi gibi gorlrren trnnla ilg i olan 17 !e 19 diuelcrin ir^lndi rikliAr grh. !lillotrm ce\irisitrdcn birderce)e kadft tu*hd . Ayrc.. bu di.

oldrkea )rFrzdi.. 21. drede.l. er' icrn rnekin, heskcn gibr l)ir l{^Erlllt zc nrhtrn$ di llalldNn cd'iiriNien col( celn yazFnnn esrs.hndriha
.lah^ kesnr rc lysur ol.bilidi, erinkn 0{r81d r? iyi. c!. iccrmektcdir

210 2|
 MUAMMALI EN(I
SI]MFRI FXIN I(URN,IZ TANRISI ENKI

Anrnna lan dogru Dr. lerj geeirene-

lum "giinahlaC r "di$manca bir tanrr" ortaya atnrgrrr. AFagrda, belkr
soylu bilge
de biitun gairlerin paylasrgr dehsetle sona eren korkunq yaramll]lri
gtrn dolnmmdin gnnbanmrna gdzetlemekren
canl bir anla mr yr almakadrr:
a5h sen dumar"n, I5l
Ben, pekeok icy bilen bn yazar, apmlhk ertim.

Elim yaanayl keni.

derinligin elendisi.
Agamd. lafrirkendi
beniMr ed.n tanr,
Elberre, Enkinin ona )ardrmcr oimatnr, Enkinin selgili karsr
Damgalnunna !e oglu Asarluhinin kendisi icin amcrlk etmelerini it /rre UFNtr ... ollu)d: rD si't rd urlfn r,

hi:rudeitrtro, rdtk.lijrki:

Ben senin gnnihlan .fieden kiPrnda yasanak istiyo n

beni bi. insana lclvndiginl gtnden beri]r- ll0l
Enkinin gltcn !e merhameri konusunda, srrayla, insanlara kanrr
adrm anmaktan bn an olsun geri kalmadrn.
Bir baba gibi lkorktumlrs *nden
san^ bir mektup Ya?dnn
sadakarle slLdurdi,B0m kurban baynniannda
Merhaner er bana.
asla hrsEtk etmedim.re

Simdi ne yapm4 olusm olrym,

Ydt|rd Snlrdrr ,ir'u D tid Nkftrll,u
Blnahrmrn hnkmnnnn asla sonu gelniyor.
EnkiYe.
gokyrlzlr re yerynzi\ndek' yuce die
uaklaki hilekarhArnye nea' g6t[rdrrben|
ubiau'd egsiz olana.

''Benibirinkna eelirdi' n.rn-l!{rlu-ui rrru-trd{hr,'re etrli kars amaF cah

rr (fiilin resrcnsyonu akla yarktn bir rahmlndir)i kadim )aananlar bir bak!
seyled derinlemesine ki\ratltn Pentine. hum^ni$lenn karlklanyd ar.
ma cagdae

An\tr y^nnda Yazg an belirlYene, "Korkum kayrp bir liil icin akla yatkrn bir tahmindir '
Bu ilade hisrnulmadrk bicimde baynnlarsmsrnda kurel sunulardat eal'
y.'nleLi degittnilemez-
nanrn pek de al$rlmdrk bn olnadrBrn' ina eder gibidir.
16 Nanriar 6l0m .i diri hilekarlBn
'ey
trn oliller Diyan ile ilSili olabilir, ama ,5y-
'TabRr," olduke^ karma5rk \t belirsiz mnr-,rrr 'nin rm inn k^s ar
213
212
 \I]JMERI,ERIN IORNAZ IANRI5I ENITI
MTIAMMALI ENN

Fliebir hosgeldin isaretiyok benim ienr Aydr.hkgiu krm gir. ol(hr benin iein.
Kendi mezinma dtq[yorum ]ala5qa
Dnimanca btrrann Brnahlanmr bam mu$llar erri,
Uen, pek eok sey bilen biLy^zlr. bir^prallrk erim r{ lz5l
Onlann sonM! Sdiremedinr.rr It5j
An ernnin rner'ni z.prerigignn,
eEik b.sla kaFEurd. d! um,
giinahrz olmama k.s r.

KdrF bir.. gibi

elin !e gonlgnm bul.mkkgr.
^y
Sn boekh.r':
Yold. boyunduNgr knlmG birydk arabd gibi. Unrrnm elindetr kolulnN9 bir kahin qomeziBibi
hPltlry^m.dan kaldnn yol.la heryerde illmy. uBndnnlll.
''AblVrhl" derilen yaraEi uzatrdrm 5! da$n yan'ha yanirmtyor,
I20l tek so2 soyleniyor ban .

Zarifqehrem boynundan yee serildi A*adas,n bana hie o$'r emiyor

ne de ylreEini 130]
^uruyor.
.. in kruag. gollrdldn HakiFrle doh adam benimle alay erti."

seklin *nrlir deA$t'. Yazgnn btri lirk[ bir kigiLiEe bnrijLdii.

Tannm, $Da gii\tnirim:

lce.eleril'r lyuy mryorum,
gn.um kuradnn kalm.dr. l.qn olnak ne nene birseyl

.^nrmcekiliyor. Ben, delikanh. hilekirlBn yen"nin sular Sibi turnme saldrmanna

ley*, "hrlek. rk m anlann htkthdtrr.

' Bu dizenin ikhci y.nsnrn anlamr oldukq. kugkuhdtrr.
I n{
ee ndizerinlerri yazr$nn soyh okrnduBtnu \iNyar drt'_flr rE dr
': valuzcr krsmen korunmr$ ol^n bu sdzcnk iein akla yatkrn bir tahninde
bulunNak griernri 22. dizedeki 'benim i i2leyen sozciik rcin de ,i rtr,-:r d nd gd dli{e lraJn,,r?{n
8e
^I16t
' Alay em. nLhnD Ddf. karsLhk Selnektedirr bkz Knmer. JANE5 5, 251
!r "cecelen akla yitkn bn Fstonsyondur 55 59. dizelerin yonrm!.

)14 215
 SIJMERLERIN KURNAZ TANRISI TN(I MUAIIMALIENKI

E!in, eElarn krulmus yura- kederlerimi sinr gdrntsnn l45l

zensinligi su\tn reinde degjl artrkl?l-
Ben bugno sm gnnahlanmr genrdim.

rugli i9{iligi stisln degil anrk ll5l

At drgrm yerden a,qgrya bak
Murdar bir yerc dikilni5nlacrk rdir hdanlan gibi,
Bana merhrmel er.
hie nty\t urn,yorum
Kihnltk yerlerimi 8nn $rgna cerir.
Kanal boyunda bihris korpe huma agaclan gibi,16
Senin ginahlan affeden kaprnda yaramak isiyorun,
dallann budanlnryor
*nin ihgannnr dillendimek siyonm
Gen.im ben. daha ladem dolmidr. glnahlanm ienr ah emek sti]onm, ne k dar y.rce oklrguu
Renibtiyle kaprp golnmelerine izin \tme soylemek snyoNn. 1r0l
Ioza topng" bulanmama izin \rme

sn beni in. babamtroiftadrAr yerde sade.t *trh etlkatine l?1 dua etmek istyorun. "
smskr tutMlanna zin \trince,
Fehkdh agzrdan kud.rbeni, t
bennn dumr san^ kim tdccekl
Bunu inenlan yayacaFm,
sen beni aknbalatrmrn loplanmadr8ryeR atrnca,
rrlkede herkes bilecek.
beqim sutrtlann! sanr kim gti't.ekl t401
Tatrnm, rek stnden korkann.
D.ngaln!nna. rrgili kann,
anam gibr onu'7una ralr r, Sana bir mekrup yazdm

kederlenmr sana gorii6nn. Bana merhamet et.

Asarltrh\ Abzu nun oglu, Tanrmm y!lt$: onu bana gen \t."
baban gibi btrnu sana ta9$rn,

'" 56zel bieinden once selen kEmen koNnmus konpkks iein ikla yatkrn bir
''Kanal boyu iknci komplekin dogru okunusunun gu'r'8/ oldugunu rihminde bulunrnak gnetdr.
.seflql flrrigi iein akla yatkn bir lahnindir
larsayar (okuytrs A \t C degiekelenni birh$inti 8! rr. gi.l kanal boyu'
ieu bkz. Jerrold cooper, tllg Ctn sc oJ Agddc, 264 . 266, 273 !e 275. dteler. Olsrhkla di2enin ilk )"n$mn anlanrna panlel olan ikinci yan okun.m.
.Onu"
40. dizenN sunu'sutla ilsilidir

2t6 )t7
 \UcLBUr'U.U

7. BOLUM ,,IL$a olsLtn, Metropotam)^da bir)iiden lagdar rrp l)ilimrne dogrLr bir
I+ i5 )oktu kufkusuz.
Yiice BiryLicLt AnLropologlar !e rarihriler brD'u ! .lin arasrnda keskin a) flmlar
\rpnre, harh clini b(lytden rurerme)e ealsnia egrli'nindeclirler. Kui
.L$trZ Yunan ye Romr ro plLunla nndrki buy r buyircirlLikle ilgili e)
l, nleri, onlann larsalllarl ussallk lan lehine, Iads,yanaIlz. \hhu
Mezopolinr)r'da din, bir) n re trp iill it jle orulntlttilr ki, bunla tlrlrk !e Ilrrlsll)anlk da, Qumrandaki Nag llanma(L Kuriphane-
rL birbirnrden r),rmak rileden e,lianc,, belki de M5una bit ugraltr ,de. Kll,r'1l N4. ,id.le. rn YUwH rl, rn r,rpr lrnr,.'r.n, du
"
l)iLnfinrn ilk ilac ft,rmirllrrikrtnbrnrn 1O nqiincu binyrl^ arL tek !rh lDpillerliginde !e ijzellikle YLnan Buy(r Papiriislerinde aqrkea kanr{-
bi mun Sirmer qj!i]azrsunli fazrldrgr!e bu metnin tannl.r. )r.h lDdrgr grbr, brndan b.grnsrz .legiidi.r(Hatla, lO ikrncr )rizlrldan lS
cinlere rek bir gijndermede bLrlrnmidrgr dogndt'r. Ynre de blr merir, rsinci ) irzyrla rerihlenen Yunen Bii)ii Papiriislerj l:reskignl dire l)i
bir isrisnadrr. 1rsine, btr de!irclen gilni:rmtrze ulasan !'zerlerine biilLr ,rrmektedir - fini, sirmerli Ireskigal )'Meroporamyada bii,lii re di
yazrlmrs yaklagrk ahrrr5 trbleL vatdtr. ,r alrnrak re Lrbbr ayrmaktan qok dahr guqrur. Eger bu)u.
biryu
Mezopotantadaki biryu !e cinsrkarma ayinlerinrn anrcr diger ( ,eorg I uck\n tanl eLtigr gibr. insan ruhuncla !e bizim di5rmrzd.l(i

kLlhiirlerdeki,lle iynrldr: liorulugu bagka nesnelere akrrrmakla kisile rrende yer ecten guqlere lnanc ustnne temllenen brr yrinLen, drrygLr'
ri kotLr etkilerden anndrrnak; dliimani zarar vemek re saldtnlar '.,lgiller kullanrnakla doga )a da insenlar usLrinde rnsan rtenc,nr ]<^

sa\\$tLrnnak A. Leo OpPenherm bir)'u kullanmtnda MezopoLan,valr l,Lrleuirmeli amallal.r bir )ontem" rse, dLn i1e bii)t arasrnda bir
azgn brr 5e)'.lmadrgrnL (jne srLrer, .rncak kijrLilnge karsr k.'ru,tLtctt x\nn )apmak olanak| hale gelebilir' Onceki boltrmde el. al.t,gm,z
ilinler !e bLl) Li.ill{ikle brlikrt gen$ kehaner i'azrnrnrn da kanrtiadrAr 5ur't^nuh\rn llnki)e mektubundaki rica bjr reydiri dogru lormilu
glbi bir)iUe du)r'lnn ilSi kesinljkle gtrelLitdn opPenhcrnl, rrbbi u)- hrllanarak tanrrlarr !e crnleri birinin soyledigini )apmay^ zorlamak
gula)Lcrlann bilimsel hekimlikte PresrU ka)l)etriklen lO ikinci brn- ,,ldukea baska bir seydir. BunLrnln birlikre I:nkiyi iceren b|Lti]ltr ne
)rldan birinci binyrla kadar olan donende iizerinne d'rrulan noka(h rrnlenn boylesr keskin bjr a)flm yapma)a izin !emedigini gorece-
dnenli brr degrtiklik oldus m dikkat leker BLr dummda 'bihr ada-
mr,'yine de, kehanet tr,pltryan !e bizin bityn olarnk degerlendrrebile
..g n.,, '13rlrr..l..rr P(erh:rrr"r l'i. ,nLr r" q" rrlrPlrr:\' Hins l)ietL Beu. el Tfi. Grtuh ivldgicd I Pnt,J, i i,r L? rldliot (C|rcago: UnL
re6uy PEss, 1986). I 315
KFDter. krih -stnne,ik tsd5ldr ( Kabalc, Yivnrei, kLanbul 1999). s 86 90 l. ll4
A.g.y .
7 A lf,o opporb.inr. nr.i.rrr Maoirr.nDid (Chic^go Unnersttv rrcs, 196'l) GcoB ltrck. lr..rr i\tnri.,Vng,.. d rir o@lr Ilr (;rkl dtri inr]tdl
s I80 295 96 wD''l.L lBa[i1noR JLrlN t lopkrns Uni|eEity P,css 1985), s ]
218 2t9
 5IJIILRLIRIN (URNAz IANRISI NK
tucu uu\ucu

Cieorg Luck, clin ile bi\yil arasrndaki iliskide don farkh konumun
ele aln.Lgrna !$rer eder. Bt),tr (1) din haline geliri (2) din ile omk
bir kdkti lxrdr: (l) dinrn yozlaimu bir bieimidir ve (a) basnsrz
olur ye kisisel giiglerle ulasma" qabasrtla )er degiitiril" Bu k
nLrmlar Mezoplram_\'i tarihi bo)unca bltylrniur 6rarla (lelam etnesi'
nin ndeninr r!rklamakt.n u:iktLrlar lhorkild Jacdbsen Mezopotam
)a djninin iie eni elrele alnl^bilec.gini di5(inmekteclir:
10 doi(lunci binyrln nErl erLigr !e dolal glleleF re ekononrili
ncrdrn ya5am rudnnnek iein elzem ol^n oteki Bbrungtrlde upu
t -lannlrnn
n1^ya odaltl.mn erk.n bi, ele olen lann, berek.r bollugnn
gu01. ripk br irg!rdnr.
Iakli5lk ohuk rlanncn brnyrlla remsil drlen hlkimdlr kartam,
nrn \e dr,ihanhR k^rs surn umrdtn n eklendrgi daha sonnki
erE Bn d rnin Ii pik fignr len Nippn. hedhun yuce ydndici ran
son olahk, lO rkrnci brnyrlla kNiltdilen bu err rardtr. b! errt
de rophunsal ckonorn re girretrlige nldp ol.M degin bi.eyin tali
lrr.rr."r'.rr-_ l, rrrrp,l ir8,,k r'lrnrJ'.
J^cobsen, Lnki)i, Nipptrr\rn kursal kenLrnde bLrhrn.n merinlerdn
eok i)ibd ren rlqirncii bin,!rIn panreomrnun bire)-sel figrr]eri llmde
ele alr "htkrmdar olarrk' rannlar.* Mezopohm)a tanhurin daha
sonraki derirlerinde, ikinci binyrLn son Iansr !e binnci bLnyLlda,
bu)i, !e bu)icullge ).rp,lin lursuda bir degisiklik okltlgunu saptar
( )Lr^ gore. sLrnr^ki !e ilnirsizlik ile kaplanmrglrr
delirler "kurku
rnn dir!iincesi giderek kabalagnni !e b.rbarca bir hal alnrilrr Cin,
lrr ye kori ruhlar "durmachn halarr rehdir ecLyorlardr. ' Biryule clu
\rLlxn gereksininr Mezoplim)n dinini I'eni ko5ultara u)dum. olartrk
t).1a)a crktr. Irger Enlinin rennli snlann tlln.s re e!renin h[kNr-
(Lan gibi nirelikleri Sumr kenL dellerleri gnledigi ,.nnn (inelnnr
rrLrrnis olsa,rdL, bir)utle fakrn ili5krsi MezoporamF dinindeki sag,
lim )erni l<uekusuz kcrrrLr.tL,
Enkinin hiinri bask. hiEbu Ierde br:\,rlde oldnsundan dah. i) j
r{ade edilmemr;tir srrlannr !e otekr dun)a)a gidn )ollin
hilen, 5a5rr!rcr olma,un bisim(le, ruhlan konrrol erInek iqin s(izcLrkle
r re a)inlerj bilen tanndrr "Glenek rrmagr"nda korLrnniui merinle
rr. bul trk boltrmii biilLi nierinleridjr ye gelenekre (Jnr crkal ErkiilLr.
ll)iha (jnce sri:ir edilen melinler !e yazarhr liaLal.,gund. sozi edilen
lk lu^r l:adrr \e ljsreirin ilk nrerni, hepsi rnmNi di brlik bolNu
hn) iilerden oluirn, "Ri\'iiciiniin Kiillilatidrr.)
!
Metinler Srlrner&dir, iruntrnla birlikre eoAtr sa!ll ir]sLnda Akrd.a
!r!inler !.r.lrr Bu)ir ttirlerinden biri ozellikl ilginqLrr. !rnku bir
liil(i)e iqerir !e lirki/l:i tarafindan sii) lenmis snzctklere d,inirstir lli
cmde fazlasr\'l^.legisiklil,ler olmakl:r brrlkte debi tarz ol.lrl(qa clLr-
irgrndrr. siimer l)Li) irlerinnr dri.t ana tir.Lrnder A.lam l'alkensrein rn
''MardLrVEa trdrnr lerdigi rur, {)kii, konufma !e briir giiciinrnr ki
nrrnr ol.lLlgun.lan edebi !allsmi asl,rndan kesmlikle onemlidirr so
Dncra ona)a grk.n eogunlukla gireltr, saglan klrrtrlmuF ye garip bi

A.gi. s 4
.\..qt'.. s. 21.
Ihorkilil J.c.bsen. thr lkns/i"5 d D(rhr.$ (New H^\or: \'al. Unntrny wc l.aNl,en. A (.^ralot:ueol I.xts.ndltrrhots. JaJ16(1962)69
AdaD t'alkellndn, D'i ll,tr,pttypdrdd 5!Ddisdkr 8sdtr'{r!tr.q l-ncrnr$h
U,rrdrdir (lxpEis Alsusr Pncs. 1931). s 267

))t
 sUMERLERIN I{URN,IZ TANRI51 ENKI

cimde giizel jiilsel bir }apiLttr N'larduk/!^" bu)iileri din, b!I,!!i !( jtr)unrlD mrl(e:i !e en basnrkilp pnrqrsrdrr, birviilii gnc/l)ilginin
esletik arasrnda Lj),le butrinlnkltr ieLenlikre bir bag sergilerler ki, bjri ,,,l,adan oguli c(kliverle gesi$i. (2) lkirlci krsmr Ea nrn (Mxrd'rLn/ ra-
ridigerinden al rrm.)a cilqmak biuununti )rk^r (ve b[vu) L]L b!rzar). Ibe) hrngr hareketleru )iprlacagrnr anlartlgr :r)in oh$rllLr. (l)
Aiagrdaki siir "Marduk/E.r" biryLrsiintin biqnnrni gosrerir.
ecLebi I ( iln.ii krnm, btr) nniLn !rsrn ve hastrltl?cur Lizerin.lki et1{isinjn {ri-
r'.J
''ALeiler" iqindeki bir Ea nrn oglu, genellLkle Asarluhr (lDe tanr I dilek kipihicnnleri,ll gdsterildigj bnig terusrdrr L. Aunirl
^dam
nnn Mrrdukirn ILlzurlrrl erkar Mardtrk adamrn derdine carc olama:. re jLnrn searle rnI nnciLliik .uigi sagdas dilbilrrnci tilozofl.r Cercrli
b(nLrn tizerine adarn l)abasrnrn, l:rirn huzuruura crlar. (;ins temisrnr
rleren btiyude birine mL'srllat ol^n hasra|klar !e cinlerin idlan .nli '' MuIr \c biytr nuinlein(le lnkinir pet cok komsm^nDrtr dilck kitr dtri
ulrr !e E. rarxIndrn !erilen (1q l).iliirnlii l)ir karsrlLk !cr alrr]
\iyk lDae,nrc\i(h. Irlur bicunleniAk^dc^ lu) lilin gcncIac,H narn,n b!
K.rIt EirrisirlnrSrw dunrnlir orlir(ir trilrliii olmNsr {crckrignri d!isinrdiirrrckrrdir Inr l ]\li
rr. onr.gi,r. 5r did D Jrd,dr P,oruiJidc (Gpcnha8cn hi(lcnisk I'Li(
,

oglun, setr lhcrscrl bilisrr

l^g. lr)t5) d,l.l kifnrin ennr kipldrn,n bir 8,rbun(i^ oldtr!!i! rluntrrtrr \.
sennrbihned,gini-bdrsr!^rMsl k^tibllniml dilek r+r'3rvrlcnri, ohnk nitcle, (;r(ck.trdc diL.k klll hiLytr.rl
Butnn brldigrn !nin bildiklcnndn. {N lrigl,\nl^,, db alti hcr dlNnkli kulhtrrl^brln (rltdir hrsiliz.(l0lii
''hrce nunn bi, kid$ birkEnr rnnendin kes.
rfr'v. ycDii, n,:.ulddr ,li2Ln dn$uriLcbrli, h,nlint zorlny,c, siL!
\.krurrcScrckl. inl.nn_l.fl yol(ut \htcNnar_ \c Anran litr,itu'{1b1
tl.y.r suyun! o rn cliNn rinuN dinrh l5l (leyrslcr bL^z !,c.,.d,, yinc de. toniNtr hu)uk 8uci, oldt,iu di\$hnklt
sigelindcr!.ksn gn$n giu(l. r rnnr r FrilNn rc lanrnnn g.ldcr'De gontleme yiPrldr!fti.r
5ol elinnt istturc d.nliin burlrrr drhi o,iccki krll.rnnii ihincr etrikler r. gotdcinrdc,it
^crktt
:rlcn bnyi,l grcrr rfldn. l)ur dilinin. litutlefln rc ydnnrlenr gi.lcrk zi-
's.zdan agDlr ljdcfta
rr rnrnrs, o,k (nc rtr.trnt nl^k, nlih{l bir gftihNe}l izler. ErzN Lrt 'ii,
o rlzr nriih!irleY&rktuL dilknn cagdNJ klllinln,n.la bnLrnnrylc yrritrhginE ty kesin olan'k Vrr
(lini s.nra Mardulrl:i" btr)risu JunlirL rrerir: (lr dulvl,.l)uyrisfuri,r l(trnt,\I^ cih$rgdr sm.litr snric,tt \c Akr.k^ ko
tenrasLndan
\. tr$Nadi drl.l{ hipi,rir scnd gncrl ne oluFa olnn -pck nk rasthtnuyin
MardulJL:a krrLNilLi. bmrlnLr Mardnl('un lia.lan )irdL.r rsLemcsr
sr.L(. 1)rr dilcl- D,r re buyu Drtirlerndeki baAl.rnr Enki nnr kNlsnr.hrr
Lrhnr. "OgltLml Senn bilmediiini ben senin bjlgine nisrl ekle)ebi rr ', r "1,..r!,.1, . 1''r'l ,lr" 'l 5t
liriml Senh bilme.|gini nasrl arrLrrabilrriml llenim l)ilcligiLnr sen Deyim$lr. b.lig ieyM lennlni eylenrle.iahe d.i{ lul(li ilgi| bir trr
de bihlorsur. Gr, oglunrl birnninde yanrL vermesinden olusnr BtL
.sna Lcil bl(z Mrld .\, r,ir,oil0.ri{u rr' lrrs1or,,! /1,rlv\ii
C,,uhhrtrl.
(Ln trt lLLll. lliLl()w. I\rr\ l.ngMns. lgtT). \ I L-29 I'arlt. dilbiliDr cih5
'] Cerii E.i.h [brhng i e$5 i]h1srrt. Tod rrd llDar(llc r:w.her dc Grrvrtr, nIliriirh oz.lL]ltlc kflrs1rN (.)zur lcNele, inrlc. .oli ! irr.r oli,ik lan,'
l9ll). l, 170 7l no '16
22) ))7
 .IUCE
D[J\IJCIJ
sUMERLERII! ruRNAZ TANRISI ENR1

, ,riLlebilseydi, en eski nerinlerin edebi gelenekre hangrsinin once

lik hakk,nda ilade talzi (ya da oneri) dedikleri iladeler -brr sey hali
rl L.liBini bize sbyleyebileceklerini durrinmek akla yarkrndrr. Bumnla
krnda bir 9q s.r)leme- ol$turan sbzler iLe bir sei' sollerken Iaprhrr
{rlikt, bizi nerede)se yazrnrn icadrna gorurecek bir rarrDma olasr
e)lemdki 'itadc larzr drir" soz eylemleri arasrnda bir aynn )ap.rr
lila sorunu qonneyecektir, rirnku kuskusuz daha eski bir sijzel gele
lar llade Larzr dDr sdz e]lemleri s(jz !enne)i, eLlnr lenneIi, ddrr
rBin en derinlenne gomiilmtig olanr vardrr. Bir sey kesindrl "Mar
erme) i, sorgLLhnrnyr, teiekkur etneyi, ogtLr !ern) i ie nyannatr it(
, L,k?Ea" buydsir ierildigi oykir raralmdan ya,rya akranlmamlsttr ya
rirler. Bu)Lrnrin sontrndakr Enkinrr sbzlenne gelince, Sicln rlnde tnr
. Lrlar metne bir bykn sonu koymazlar.
zr drrr emirler ne olacagni.lan sok nasrl oldtuntr anl^hakhdrr llir
Bu ornek g(irece basiuir. Ogula!erilen ogrir (4-7. dizelet kamri,
barka de)irle -llrm da billtlniin iizir ohn- s.z !e e)lem brrdir'
rrkEiyle ilgildrr. OglLl ince uzun brr kamli birkisi ni ahr !e onu
"Mardtrk/r:a" alinlerinde hastaLVcinlrin yok e(lilmediklerinr
,,rasrndan ikl)e kser. Kamrrrn suyu, ")agayan su ya cia ya5am sl
dikkar edin Ce5rlli srnrtlardan cinler irin kullanrlan so:cLllder dizisr
r Lr, hasta, bir cinin yakaladrgr kisinin ellennin irsrune akurlrr )'a dx
nrn hepsi r)i ;a da "kotu" olarak nitelenebilirler' Srk srk "k(jtLr"
L.LDlarlrr son iki dizede sozu geEen Gr-iri-5 rdba) ag lle rlgrlr
tanrllardan bile soz edilmekredir. se)tansr, korktne birtrnlere Siren
'ri.l, i?irerlprde l,rrnri.rn r.Lr"r o. eCrl r. .g" ) rr'..nr s.
,r .r<.
!e dhser rerici z.rarlara Deden olanrn kendiba;rna i,!i -va.la "koril'
, . kam\" igareli kompleksin ilk isareudr Onun srlahr olarak blr
olnadrgr a9rkttr. \'i !e kortr gnller arasrnda, kimi YahLt]r, Htrisri
Li ile "elderha, k\iyi yakalayan ieylani gucrin "agzrnr baglayacak
Ian, 7-ed(isr \e Cnostik lahi) mLinleIi;rde gorulel)ilecegr rlir.len bir
r " onceden oldugu gibi, "ejderha nrn, L,lrmgdl, cinlerle ilsili olabi
kozn]ik salo I,rktur. l)i !e kotif insanlar Listiinde belkr )alnrzci
l,lcgine dikkat edin, ancak bLrrada oldtrgu gibi tanrEal bir srfarlr a)
bire),Ler lisrLunle erkilerini tanrmlalgibidirler: i,Yr bir cin Iir kigi)'
i)'ilik (,rgIk, du)s$al DruLlL,ltrk d.hil) Seririr, k.jrii bir crn zillin ki
Bir diger dtrzgiLn MardtrVEa buyustrnde cinlerin listesi )'aprlmrg'
nsrklgr re cesr(I1 liziksel !e du)gRsal hasrahklar getrnl. B nlar, btl
ki d, YahRdi llrnsLl)an Seleregindeki, .rrnegrn !e,!rani grrgierden g r ' nLiytinun ba5langrg formirlirLnde cinler birini yakalaLrrslar, acr
.l'lirmekre, tisrtne saldrmakta, Cevresini sanp onu kavurrmkta, ru-
cen kotu etki anlamrnda daha rli kalnnsallaiLrrrl'nqlardrr
,rmr hrrpalamxl<Ia ve koca dalgalar gibi havalar. atmaktadrrlar onu.
Dilikxr edilmsi gereken bir diger nokta, bizim anlayLlrnlrza grire
,rrrap ieindeki adam Marduk a doner, o da hasta adam rqin tikarar.k
ij]kinin biLirilmedn brrakrlmrs olu:udrlr. O,YkLinun .srk brr sonn
,,kinin evine girer. UdLig a kargr biiytiye (ini??l-iniln-md) parqanrn
Lr
'aleiin adanr terk ettigine !e Diletiigine dair hisbrr ifade tokttLr
,da cn c nr ni bnyusu de denirl
Bqle bir ilade Sereksrz - re belkid anlarrnrn gircirLnir vrkrcr oltrr'lu
Tarihte, a)in bieiminde ele ahnm19 Ea Ye MardtLk hakknda brr o)kti
Ceu lilkesnreifrnknn ess alr, H.uplryp. , s. 89 91. DDe sayFnrh
nLrn mt )oka (j,vkt bieiminde ele alnmrs buy[]ii bir anlatrnln mr da' llenry frederick LlLlzunkr ees ahnmElrr, 5.1(kd srrtrrjd, dr.lE.byloDrn
ha once geldigi bilinmemektedir. Eger belli kidlm Snrner merinlen lerb {Phrladelphra Unireuiry Musun, 1919).s l5-40

)15
 SIMERLERN KURNAZ TANRI5I ENK
I llCE BDyT:JCD

Dafllun Efenaisi Ii.25l

Enki ogluM

Fnr verdi:
.Ogul, senin bilnedigin nedir? deh5.r verici padakl8yla:
bmk destk olsun sanal iii.30l
Ben ona !e katabilirim ki?
''Gaddar cin ve gaddar saspcr: liii.ll
Senin bilmedigin nedir?
Ben ona ne katabilirin ki? Iii.51 Kbrn ruh ve kbtn basbelasi

C*girl
Gaddar lann ve sinsice dola5an k6rt kiri: Iiii. 5l
Gir, ogLum, DeIol!
Kolooll agE ve fesal& bicimleFn nkoruk:
Gee gitl
"Yoce dtl<anlkflhndan su al: lii.10l

lkm ie nrdglahal bitkisini

Yok oll tiii.r0l

nu adamm nstiine ser! onu.

Buhurdanl& \e metalel fir.i5l

dagdn! Iiii. r5l

''Adamtn go\desindeki trdDlL1r

akB bir 5y gibi

Iii.20l cekin gidin!'

"Gdgnn kahnmannm
udu8'a kar$ bir bnyrudur bu.
dehs.t lrrici krik.eyili
Dizelerin gucu emir kipinin lsrarh kullammrndan ve dalgalanma
*sinin erdiEi yerdeki kdtl] olan her eeyi silip srpnrirr:

226 227
 5UMERLERIN KURNAZ lANRISI ENKI
YUCE [U\TIC[J

!e iee nullrz tme berim]emesinden gelir Ea oglLr Asarllrhiye (Mrr .luran cinlere.jzg! sekilsiz ve ozelllkiz bir gi:rc oLarak hnrmlanan
duk) su, tiilsir !e atef krllannasrnr ve cinlerin gnclinu krrmak iein srr k;rsel bir ilaqla teda!i deneyimi ile ilgili.lir.'
gibiyirce maden dn:an'kabrnn orta srna yerleglirilni,s olan brtkile
J V. Kinnier Wilson, amacr hasra insanlan iyilegrirnk olan, 5r1r,
rin yanr srra koca davula \nrmasrnr ogriller. (Bir Kassit-delri mehi diye bilinen ayin netinleri derlemesini nelrozlu ve psikopar du-
t,r
nin r in nr rs ubbi bitkisini Enki'nn bir slmgesi olarak o:deglestir ,u,nlarn en eski ledavisi olarak le abr.':o Bltyulerden Lrqu Marduka
digrne dikkar edD. ") rtrerinleridir Birisi ozellikle onemlidir, qunkl ayinlerin gereek qgu-
Kurbanrn ieine iglemi! ve govdesLni ele SeCirmD olan ndn ldr amasr ilin anahtar gorevi gorrnekredir.: BaslangrE lornLrltLnde, bir
(bazen yazsi anlamrna gele,l bir sozcuk, ama burada hastaLvcin an (rl la cini gibi kotir brr beia birine musallar oimusrur: zarar| bir
lamrndadn) "akrcr bir sey Sidecek, sonra da dalulun
sibi" erkrp {trl tutulmasl re qagkrnllk'a trsramrlnr adam Tannsr onr terk er
''ses"iyle dagrlp, silip supirLrulecektir. "Gogun kahramanLntn ' davulLt listir Annesi ashnda, d,rd'rlndnndsr, "lnanm-anas, lgLair ya da
7
"dehqet verici parlaklgr, esrarl giictr nedeniyle oliilmr;rlrur. Linncasr- onu terk etmirtir. lqmde buhrndugu dLrflm adamr "brr pe
Ndrr-ldr'rn yanr srra cinlerin listesr de Sumer'd bildiktir. Sair 8e- lcrin gibi sarar ve bunalLrr:
nellikle lisrenrn basrnda selen rlriug ve asllnda brr polis nemulu re
ikinci olarak cln olan gai' id dan ilk sekizi irl,
korti olrrak nnelenen Ye/r.intu FJen(lis|

bir cifller ktrnesine serer.'" oii :'a"tl aing t-t ul yu da kotu tann va Enki oslu Asarluhrie k.isrhk \trdi
drkkat edin ) Bu durumda cinler o kadar da kokten korLi' degildirler' ''Ogul, *nrn LrilNedrgrne ben ne katabilidn ki? 119/3Ol
ama "haylr9ztLrlar. Enkinin kudretli sozleri cinleri yok ermez m- Asa uhi. *nin bilmedignE ben ne karabilirim hl
cak u)gun br biqrnde onlan uzaklasrrnL Ve cinlerin krsrleltirildik Ben ne biliyoE n. sen de biliyo$un
leri hasnhklarchn ayrrr edilmesi rok gucrur' HastaLrklar genelde te'
134/t5l
rnel hasra|k srnrflandrrmalan |e akrl ve beden arasrndalir ili!krIe
benzer koiullarda orra)a erkarlar. Cinler fiziksel belirrilerde kendile
'Saf ytkanm^ rvirr Sitliironu
flnr so,r",lel -1' l,.tgL'rl "r llarrda 'd.eler"- LJ neqrn d

Id hrl, kotu baAlayrcr. (en azrndar son metnlerde), bireyibii!iLn|Lv

Bkz J V KrnDier wllson, An lntrodndion to b.bylonrn l'sy.hnlry, ,\$
Srephor linsdon, Babylonian Cuh s)mbols, sltt,idtr Lh!8.i.r d d
Iiologic.l 51rdi6 (Chicigo) 16 (1965) 289 98
tudlDr (Phil^delphia: UniveFity Museum, 19l9), s 16 A.t v. s 291
Bkz Elena Cassin. Le rdendelr dilirr (The Haguer Mouron, 1968)i re CAI)
Celinde Enci Reftinrki ees alnrmEur, surlai. A Colle.t,or ol5!0tr"ntr dnd
nj*dd@ lrr.rratiotrs {Osnabnickr &blio Verl.g. 1970), s l0 ll. Avnca
Bkz AHsflbut Jru, 1445i c_AD lrlgdlh,5, l8 bkz i\4aier, I hnslarns Archaic Lrtemrrre," B.rbcl 29 ( 1983) 76-82

228 DS
 YUCEBUYUCU
5LIMERLERIN KURNAZ TANRISI ENN

rn)le baglayrp onun bozulmasryla ciimle (18 57)

G.rrdesnr srliin kdrrlliigii de- 140/4 rl ii \1eri91i bir tarzda krLrulmugtur. Sorunun bntun onemli kaynaklarr

babashh lderiyse ,r rcermeye bzen gosteren sair, babann lanerini, ananm lanerini, ag"
eSer o

ecer o ina'nrn lanetiy* r)rn lanetini. haua tanrmadan kanrnr dbkrugu"nrn lanerini bile la-

eger o ib$hrn lanIiyse

rrLn kurbanrna sayar. Lxte donenin bieimsel birligini artlrrrr.
yr da kallnr doktrigu rannnadlg, bidnin lineriyr- Aynr bieinde gair donemin nq etkin brcimsel benzelmesini gelisli
rl I r'Yemin bir soAar gibi, hLrrmi gibisoyulur ve olulmirr bir ha
Enkiltu bi,ynsnnn s.ylemekle, yeminin I50/5
sogan srbi kabusn soyulurl ,,rr sijkulmesigibibozulur )a da Cozulirr.
hnrni gibr kibugu soytrlurl 15+/551 La'nrn yanllr ripik bir "M.rduk/Ea" btryiisudur
Bailangre iormu

hasr inglsn Srbi soknllin
'Yemin gokyiEnrnn lanetledrErl
\eryiiztrnutr luerledigi!_
Biryrl "bir gal-ld cinigibi kotir bir lanef rle baglaN -lanrr rrzisr
iqin lemin'edilmesiyle sona erer. Br buyiintLn yer aldlgr Tabler V
Vl'nn tamamr btl lehlikeli yenin e ayrtlnritrr' li ica lieiner' soz((
gutl (fldDr c,i"r/,rumihD )remin" anlanrna geldrgr )orunun(la, 5!r
pida rerinin k.ri bir anlamr oldugLrnu one surr. Simsele.rn )anr
s,ra bir lemine e5litr eden srrngesel haretetlerle de ilgili oldlLgunu
durrrnmekredir. Brrkez basvurulan yerel ranrr brr sLhi[le ka'lrlxsani
degin bagnnsrz dolalr.']: Kinnier wilson yeninin, belli hir)lemr
I
) apma ta da )apnama necbu4eri ol.luguntr du5Lrn!'r
siir, bigimi geleneksel gdrnnse de, zengin. i)r duzenlenmii brr
, ,(len sonr^, Marduvta tormnlu (27135) babndan oglLla bil8i ye si,e
,linrrr. A)in krsmr (35-19) fa:lasrtla krsadrr !e kilairk bjr farkla brtir
r, raslna baglanrr (38 59) llginq bir bisimde, lirrinrzi Tablel V
!l(ta, bLrrada sapknan benzerlikleri ifleyen bir dizi blrtu (cn) izler
irgan soyulur re atese atrlrr. IJurma soyulur ve arese atrlrr Hasr br
I rsokLrlirM )iin yumasr, kesi krl, krrmrzr y!in, un re nrnraki bLrL
\Lrlerdeki ipler gibi alevlerce yutulur Iablet V-Vl lki bu)-iryle sona
r.r; biri dogrudan bir afltma rahibince, "Enkinin temiz rahlbi,'
Nlarduk un bir ulag,, soylenmisti4 digen ise 'ofl(eli Girrula
lan,,
rr]nizlelen atesin kendisi hrtaben soylenmir bir bu,\ildtr Reiner,
.san, hurmr so)ma !e hasrr tjrgiryu sokne esliginde raP,lan ketaret
,!jninin, lemnuz i)rnda meldana gelenbir gune5 turirlnasr lehlike
.,ni sarusturan b,r kraln dunLmunda oldt'gu 8ibi, ba5ka lerlerde de
\,rprl.Lgrna iiarer
"d".."
aun" krrtln. bnradaki thlike aqrkg.

pareadrr. Krsx, ancak inceliklr dokunuslar igeri' lsim bildrren krta

(29-ll) (ink !erjlebiLr: biI dizede ogllrm denirken ikurcde Asar
luhic,lilulu belinilir !e kalan drzeler alnen yin.lenir. \enrini boz'
''Erkin resbitl rcnr bkz Delben R llilleE, The ElL.ure Sinile in Bibliol Lr

__ rcr^nrE, JiOJ 101(1981) 18l-86

lternd,5lrtrr , )) \b
':r Wilson, lnrroduction, s 295

230 211
 5UMERLERIN I<URNAZ TANRIsI EN(I YUCT BU\UCU

Dahasr, 5L,4,L, nun AIn Tableti, Table! I, bizim snrimizi o nl) rrLh. balgan, tLikuruk, salya ve dua" !e "yenln 'Dil tutrlmasr !e zi,
letle ana hallan cizilen islnlre baglal Biiyu orada adtyla anrlmakri lrLn kar$rklgr irstirne coreklenir. Acr acr leryal ederek "gec ve giin
dr (1. arka, ii. i2). AGrk lalmatlar tabletin dige. yerlerinde !erilnrr ,lLrz ona|kta avare dolanrr. Adamn derdine lare olamayan Mar
nr (l 16) Sr/tiL, ayrniniterine getirmk icin rahip brr mangaL kurrr ,lukiin goztine iligen !e Iilregine dokunan bLr acrmasrz re korkung
nangaln usr.ln budanmrr kamrslarr saPrazlanasrna koyar ve bunrL
bq'[]ti bir un qenb.ri isine aLI BLLndan son[a biLyuyi ezbere okur
"Birgdl*la cinigrbi kottl bir lanef bolnmtrLne geldigrnde, rahip bafr
derue olan ki!iyi rnizler !e malzenelri (sogan. hurna, hasrr orgu) Enkr ogLu Asirltrhiye k.$rlk redi l4r1461

onun eline koyar. O zaman hasra soganr soylLp atese alar, hunnannt ''ogul. rnnr bihnc.ligi'* - ber ne kalabilirim k'l
kabtrgtrnu soyar ve hasrr ijrgtiylrLsoker Hepsi ateFe arrlrr' Aerluhi. rnin bilmedilnre -ben ne kahbilinn ki? 149/501

Tablet V'Vlde Mardrk/Ea birylimnzLrn ve talnzca blr diger parra- Ben ne b iyoF n, sen de biliyoErn

nrn (kraca anlarrlan br buyiD ikidrlli Sumer/Akad netinleri olusLr

dikkate deger. Tabletin kalanr yalnrzca Akadca yazrlmDttr'

ElennEmis rlrndan yiprlm^yedr somun al ls+/5 5l
Jrul,Lr brr drger Mardukca biL)'usu daha ieeriri bu I
lun(an brrlite gecir onhn
rolotik bir giriii !e buyude sagrllan tannlarLn etkileyici bir d(ikinnn
Krmnzr akikre! bodctrk geeir usrleme.
nir iq.rmesi bakrmrnclan ilgincti..:"
MrLdloiik gin5re, solun ue !arolui duzienlrnden crkar' Abzudrn
dnnit{'hnsla|gr gelrr. "Yemin (nan-crit/mdl1t-rtl) yukandan tneL l.nnsnrn oglu, biiyi,y. yak?l^nm't
YryLrziinden. t('pr.gr "yabani ot gibi parsalailP qrkan .iriu cin(Lr Itnizhnen pFhgin n5tline
'uktrsun
[60/a r]
(dl,hd8). Ller rey, atet gibi kalurarak dunyanrn dod bL'cagrna va- Ii.id! mnTrlnn nr !r llnlue
yrlrriar. lsrrrap, gerrekren de buttin dunyatr kaPlal'rrak ia)llrr' Ken! Duzh,k silbirye,t clk.Lon!
ler, kasabahr !e ulke virrn olur. thtiyarr Senci acl icind )as rLrLar Dikenli calhnn drbnt koy

Gens erkek ve gene krz aynl timrlsizlik irindedir llaslr|k \'eba, se onu cle georen h.(ahir goldcsirdor dkar
ra, u) Llz !e mazr halkr periran eder "Tanrrsrnrn ondan l eektrgr insa '''\'{anin ini O\n re larla trm llilLLnnm reL
nrn karsrsrna erkLrlar ve t nu bir Pelerin gibl sardrlar,/ dogruca usLune Nnrkihnr.
etrllandrlar !e z.hrrle dol.ltrrdular onu." sr\'llar onu rlrahleder: olsii lli)\anl^.n dr'i, aAtr lusrahgr
lopngn ktclk hxy\^nlanna ssltcek (69/701
r"
CerrLiReincr'a dryanmakradrl, d.g1., s 36-18

)i2
 sUMERLERIN XURNAZ IANRIsI ENKI YUC BU'iUCU

r,rlngal) !e tai (krrnrr akikten boncuk) gerekririr. Hasn aCamrn ye

bnyuk sihirbiz. onnn ienr jyi kehanetlerde bulunicak! rrrre geeecek nesnelle adamr silme gorevi ogL'la leriljrken, ayinde ci,
rr n girt deden crkarnrp uzaklaslrllmasrna ozen gosteriLiri hasm adam
Nrndinugga.
r'sne)'e trikiirdirgt zamin o iqerden crkar. Bundan sonra nesne rssrz,
ellen soglk olitr ku'ialana.
Oltyn Dnhen llalun
rlilari, uygun re dikkat edin, sal )ere, cinlerin ve )'eraltl dLln)a'
,r vararrklannrn yerine goriirirltrri Orada bir lur akaslinrn dibrn
saf cllhmn okgay$ryla on!
(,ntrr. Bu brtki onenlidrr, eiLnktL yalnzca )akacak olarak degil, ayn
yat$tm. l7 vi 5l
, i buhirla dezenlekte ehek iqur rlaq laprmrnda ve af irnerde de kulla

Merhamelin er'i, arllryir diritmeyi seren,

BLr nokmda iller, yabani (eain, Akadca yrLr) ve ekili (:agz.1nratu)
sal. ha],.r rern buylnle onu baglannda! kuflar
.rhnlar arasrnda aracrlk eden bir tigrir olan ovan,n re 'larlan,n HatL,
''Bradan, hnr$rnnr oglu. elttr, remizdir, Erldar! 180/811 Lruna, kutsal bir figirrlrn ellerine hayale edilmektedir. Seslenilen di
Tlshn bi.kar gibi yrkaylp lenizle onul ierleri gibi o da iltiler diyantla iliskili bir ligiirdiLr.
Yag k.br gibr oralayrp rennzle on!! sonra yemin' re adan, yuce t:lnn, gtlneg, Uil^amaga teslim
Ur!iy^. r.nnhinr on.letue kelim et onul r(liljr Listede adr gecen tannlar 4Lnde en gileliL olanr UlLldur. )alnrz
( r gdksel giiriinnsunde degrl, KL,tsal Ya[grr !e Dogmnun Komtuctr

$ntriinn onden, lanria,,n nygnn dkrinc .u, yazgr rannsr da olan brr ranrrdrr o }r Seslenilen digr rannlar e.il
hrrale edecek'ir orul r disil olamk i)nhr. Birlikte dluler diyannl, berekelile fteki dirn
\,r alanlannr kusatrrlar ! sonunch yLlce trnnF, tannlarrn "bae"t ya
Pirsantn, kozLnikten dirnyevi)e, dtiD)anrn niLtusun.lan(e9i(lj insan
riplerin sarmal brr bieimde inen mlLazzam mrtolojrk a(rl\r, bir)e ,li "ondei',ne brglanrrlar.

|e tizlklel hastahklann bileiimrne geltr da' Kinnir Wilson, erlten Babil psikiFtflsi n.le bLrtLrcti kadLnlann
sakLrran tinsel, du)snsal
{liha lehlikel, psikoziL' bir unsurh ngrrsuklannr d'liLrnL'r Genellik
)an,r. 5rtrin sonunda bunun tersi bir dnrum onata Erkar (bu a)'n, z-
manda,su4,Linun yedincr rablerinin sonrdur): hasta|k cinleri dogel'
ye Nsan arrnrrken, yeryiizrh, oliiler dqarr Ie goksel ' Bunun FA Bsf,lk (cdir/reni) icin bk2 rla)m 1'awrl izazel rhc
)erlerine dijner ^lt,nda
di. Alltndnrdr'
Pnnce otrl1e sreep.:A Compamrir 5trdy. zrirs.hItt Jin
dirnla bir kz daha br;uiinlerir Bund.n dolayr yiice lannlann a.llan,
li.h. wi$orad/r 9z (980) 4l-t9
Mardtrk !e sanai (Utu), pareanrn en sonunda anlhr anD n,baigu, I/2,408.410-l I
5iinn ortasrndaki, kiiiyi ele gerirn'hasrahgr grivdesinden !rkar" lkz Knur Leonad rallqlist, dhlddfdts Gi'r.crefirh?ld (llildsheim Georg
emir krpldir. A)in elennemis lindan somtln bigiminde yilecek, rlnc Oln Verhg. 1974), s.456 58

2J4 235
 \'ocE BoYticu
SOMERLERIN KURNM TANRIsI ENI(I

le, sann ve fiziksel hasralLk gibi rahaBrzlklann blrnlardan muzdarip

olaniann drnda brr kaynakian geldiginin dt\siintildrigri bir aldanm l25l
,)gesivardrr.{ MarduvEa bryulerinden birisi ,jzeilikle bi. bilyicu
kadrnla ilgilidir !e dttrl'mr cadrnLn lehine ceviren Babil psikiyatrisi
akik,t gozlakigi,
nin temei iglemlerinden birini" ilerir.rl
Digerleri gibi, bqyu kurban,n rektisi eziyederin anlanLdrgr bir
'kulsalsu h.ruzuna hepsini
dyki$e barlar ve bundan sorumlu olan gilelerin adlannr sayar. Kor ar

kune lLrtma, "ken goz Ye umacr kurbana musailar olmusrur. Zehir ''Onnn dugnntr e.znlecekL hrtJ ll
le salyayla kirsilklere blrlaerr. Cok geqmeden bunun ardlnda bir baryii Zehn \t salyas klrnk ]h!ru ha]a anlar gibi ola.akl
oldugu aerga e,kar. Birisi "Abzu dan getirilmit' kil !e sar yunagl Brnk gen$ ag bogsun o bnyiicunun bedenini!
aL.. Kil re sasla kurbamn bir sureri (aldm) yaprlrr. Surer yerahrna Bhk yi1regi y an rann gibi zayrf durs,tnl
saklanrr, sonra birytLcri kidn tirkirrirgti adanrn yiyecegiyle kar$!rIrr Brnk kend' buFsn yrkrn o biiyncnyi
!e ieecegine zehir karar. Sonus Eirrapl bir hasralkirr: Cenq bir rkrebin yap0gr gibil I5t
Brnk bu bnyuctr kendi rcndonlannr kopaBh
Cadtlt Yi'l Gen Etnell
Silri bir kdrgh yapabilecegi gbiL
Etrki oglu Asrlnhiye kaFrhk lerdi: Yapogr bnyl kendine karsr d.nsunl
''OEul, rnin bilmedigine - beD ne katabiLirim ki?
''Cogstin kendi ellenyb yamcak,
Ben ne biliyoFam, rn de biliyo6un. lijn Z0l
kendi pamaldanm peynimis gibi yiye.ek
ve rn - ten ne biliyoMn, ben de biliyorum.

It 0l
"Gn, oglum Aerluhi
''Ner8al, asagrdaki dnnyanm ynce elendci ol
"Bi. sd,rdFrestisini hendekten *f suyla doldur
bu adam icinl
Nrnuna, dlkeli sa$iq, onder ol,
gene huma bukikn.
bu adam rcinl
!lhi'kan$.
Utu, tannlann llce F.grcr, liman ol,
r0 bu adam ieinl
Kinnierwllson. lntroduclion.'s 291 94.
rr Ningigzida. r:,lkeoin tahr ta5rFcrsr ol
A.8.1, s. 293. CAiri Adam Falkensteina dayanmaktadtr, Srmerishe Besc-
nwol,ngen au. 8og1?l,oy :i a5 /loto) 8 41
237
236
 SUMERLERIN KI-]RNAZ TANRIsI ENKI \.uc[ Burucu

btr adam icin Flr . ozdee olnadrgr

(orn., arkada 3, 4, 5 ve 7) r,e nernin asLnrn su,

Gibillll ll5l ,,erce oidL,gunu soylenkre fayda vardrr.

TanrLlann lisresi (arka,

ll-19) Lamamlannam$ur, ana ilk birkaqr
16 19 th, l
Acreekren guqlit rannlardrr. Brr zamanlar goksel bir rann olan Ner
qrl, EreikiSal in e9i olduktan sonra oluler diyannrn kral otmNlur
tannsrnm ogh, efnr. renEdir. Erldarl (\ukanda oldugu sibi) Ningiszida genelde bir oluler diyarr rannsr-
Ian.n bn k^r Sibiyrkayrp lenizle onul ,1,r, ancak ad,n sadece Giszida olarak yazrldrg, "Adapa da gokel diin-
YaE kabr gibi o\alayrp lemizle oDui \rnrn koftryuculanndan biri olduguna dikkat edilmelidir. NinNh da
Urdyi, r^nrla,ur ondehne resliin et on!l hir oncso.ulen aynr salase, ve ejder,otdnrendir. Siirin sonLnun he
rren oncsinde ele alrnan btyriyle aynr oktu8una dikkar e.tin. i<esin
lannlann ,iinderi, Iannhnn uygun ellenne likle gelenekel olmalanna karrrn, srtarlann, derrii insanr oluler diya
br\ale eddceknr orul' nndan (yani, onun hasralgrndan) air oldugu rrrgrn dunyaslna (iyiles
me) dosru grden bir yol boyunca ta9rdrkian gorirlur.
5iirin en sarprcr ozelligi, biryiicu olarak niklenen bir drFive karsr
yoneltilen, korulugtin koLnlirgu edene dondilgu canll, korkunr dem! Briyucuye karsr biryunun gidderli guclrndn sonraki pareanzln sa

)onLn, bir srralananrn yaP,ldts, (rrka I l0) krsrmdrr. onun ktrrbanr

kin, pastoral dtinyasna geeis, tazlasr)la gelenekel bienn ilinde
bagladrAr birlulli dugLrm cijzulecekrlr Bairna gelenler daha kor mirlnkun olan etkiler dirrsinin Earprcr kanurdrr. 511., kotultrgun bir

kuncrltr. Burirlh suqLe doiu zehri ve salyasi guqten duiuriilecekLir' koyun (dr) uerinden br kraln govdesine )oneldisr ve bir oslaBrn
Muazzam bir silah, bir ag onu samcaktrr; zayrl dtLFiiP, ebkecekrir' Bu rnds) kortrligu Qunah, hasrahk, cin) aArldan ve su rqne yerrnden
gogstinir Prrcalayacaktrr uzaklasnrdrAr bir biryridir:
),tr ree .toner: kendi kndonlanm koparacak,
Kendi parmaklannr yilecekrrl. Ilastairgrn icine irlediginrn bir isaretr
olarak agzr krn,)acaktu. Dizeler bilyuk bir siddelle karrtrlul
Bu krsmn canll olLrqunda kullannan benzetmeler obeginin onemi En krGal agrln eelrsinde geziniyord!,

hiq de iadsrnamrz. Cadrnrn zehri ve salyasr "ufak yavru havvanlar si Yuce .D Enki kucalagrh grnyordu,

bi Yuregi Nirah gibi (yllan tann) zalrf

kucLrlecektir. duseceklir "
kuzusunu yaladrEr,
cenr bir akrep," tendonlan kopanan sn'ri uclu bir kazrk ve peynir
^nhnrn
kecinin oglaErnr sardlgl, \r
gibi" yenen parmaklar btLyi !e giirin bir oLdugu, zekice \t carprcl de
yiflerln buyirlu etki yarattrgt brr dummLr ilarer ederler. Dizelel SiL
Enkr oglu Asarluhi ye I5l

merce ve Akadcadrr. bunrrnla birlikte cevrrinin her zanan birinci dil-

2t8 239
 SIJMERLERIN I(]]RNA7 TANRISI ENK Ytrc[ Bti\ucu

(agrl jernde) ve oglak tantrndan (su ieme

'Cit. oglun Aeiluhi
'vtrn tara|ndan te.inde)
, ,,kla5rrnldrAr riirin son dizlerinde (16,17), giire bir "zarf ya da
RihalsE edrlmemg ott^n beslenm$ r'
.\ releyen omnlti kalarak lersine doner
nh.rsu edilmenig sudan iemg koyun L)lger denge ornekleri, aglldaki haylanlan annesel lelkar aqrsrn-
cobanrnrn gotindngt koytn liol , ,n ko)un !e ku:u, kec, \'e oAlak olarak aymn :l 4 dizelerdr ra.d,rl
,, bakDrek )erine eganlanir degirik fiitler kLlllanrlmrfrrr 8-9. dize-
Asant nin yaplrgr bnyqle, , !e
rle ha1'ar reren ogeter yryecek iqecege a)nlm\ur, sxkinlgrn
IemizLeyen buynyle, iL (insan a)ag, basmamF anlamrnda rahatsrz edilmemis) !e sak,n

Nin8fimid {ryryla,
Merin korirlngi nasrl hril eder? cordugnmiiz diger ijrneklerden
rn kral, bi. ke2 lenEleyince,
,lttukqa larkl liiqim.{e, lok az ranm vardr. Namrar ve csrg (asal-
t.nnemn oBlunu. uYSnn bicinde.
hi)' tehlikelidirler, anclk hiebir biqimde ranrmlanmamrelardrr A-srg,
o ranan Nannr \t Asigi. M neden oldugu hastalk- hasralklar lisresrnde bulunur, ama
kralrn bedenine giEnlen, lt 5l ,lnr meLrnlerde )er almaz ve cjnrn rnsanr ele geeinnesini anlarmak
koyun rg,l,na gdrnrecek, ' , I ll..n l.,n ., , "1 b, 'r n e Lenzer aah; 1n,.
oAlak onlan y^lagrna tas'yacak!'
iltkin a|5rlmamF bir (5zellik, tum riirin Enkinin konusna,
Siire
L t)hriudur A)rr bir giri! remasr
r: )okrur. BLtnda korrilnkren konus-
Bu knl rein c*anln\ bi. koynn birytlshdur
i r iernde s.z edilrr. Parca, Marduk,ta b yisr] L)lmasrna kar;rn, sran-
Yapr hos brr bisimde dengelidir I
l-4, 8-9, 12'13 !e 16-17 d!
2, ,l,rr a)in tjplerine ulmaz. Van Dijk kaba.. ('n bohme alnlan bir
ze rifrleri bakq,k olarak dengelidir orneAin, l-2. dizelerde ogelerin ,r n netnr bulmr5Lur: kral yaghnr4 yrkanlr; keLen gi\si giydiriliri
yinelenmesiyle (en, e{endi,' 'usta, sahid ve dnds, agn) ve digerle .rL5ak kLr5andrrrlrr ve pabuE giydirilir. Sonra ozel bir Lac I'apmak iein
rinin degistirilmesiyle Qcl, yiice" ve oznenin ayrr ayri soylennesi L rn h^ztrlanrr Belirli cinleri def etme dualan okunur. Kral ipre sal-
cn = Enki) paralellik klrrtrlnugrur 1ki dize, tek bir zrthkla, hemen l. frri bir diger cin srkanna !e taprnma siiri okunLrr. Burdan sonra
hemen a)nr se)i so)ler: Enk,, ag,l,n "celresinde sezinir" !e $nra
''sirer" d'ye beumlenmiitir AErk zrLLk, drgarda/iqerde, kotulugun 5tuner5in'ininb! dpik 5o?diznnrl re anlams.l rhgkan|klan tzeinre ayncn
hkz. Jc,.rnd s cooper, TJ,e Rerurr./Nin!'ra ro Nitui (Ronra: Ponulical
' eeurij ran Dllk e dayannlaktadtr. vAT 8382: Eine ,weispnchrge Kbnigs' hbln.llnnnue. 1978). 5 l5-l8i \t Adde 8e in. lD&rrf dM F nrldrs
nrual, H.nirlD.3d Slrri.D rln,llten Oi.nr (wiesbaden Otto Haftsso ,nrDd (Philidclphiar Uni\t6iLy Mn*um, 1979), s. 1l 22
wiiz, 1967), s 8'41. a-AD!i}dr.hltu I/2,126

z4a )41
 5OMERLERIN (URNAZ TANRISI ENI(
I,tJcE Bljfticu

sascin (rkarna u)sulamasna gecilir ve kral kendi yerine bir h'zu Sonunda, a! rutuldugrnda, Fnlit yeziri Ntlsku aricrtrgD.la
Fa,),a
sunar. Asnrluhiyi iCeren bir lakdis roreni uygulanll. Bunu bir diger
*:"01,: Nusku, s,,ra. icindeki dipsiz clerinrigindeki
ra.;a
cin crkarma duast izlr. Bizim mernimiz sekizinci a$amada ayine uyn lll:-*"1
,'resajr .vineler Ea nllr habere repkisjne dikkar edin. Dizelerin
qeurisr_
bilir. van Dijk, srra dtsr ayinin ara srra, olasrl,kla bir kra|n beklen. ,r Krlmer )apm$rrr
medik ziyareti ya da umulmadrk bir bela karsErnda utgulanan bir or
nek oldugu sonucuna lanr.
Ve(dlkeyle)drdaArnr Ftr.h, ddknt.tu igzrldan,.er1.ahlarots!nt,.
Buraya kadar ele alnan buyirler diizgrin !e aerk sbzlu MarduuEi lLlol
Eaogl! Mr.dukir$grdr. merteyi acoona.
metinlend'r. Daha sonra Blen rlulklt lernnuri, "Korl Cinter" adr yeri
'C'r. N.l^rd(k, oglumr
lendiziden iki dilli bir nietin, biqimin Akad destanlarL !e muolojik
frensrn oBlu \annrr Sihe, gdkyunnde kdrucit kamnlkh
Srrrlerj )oniinde genirletilebilmesinin )'olunu gosrerir. Ann Drafi
korn Kilmer, Kinti Cinler"in 16 lablerindeki uzun birynnlrn, ay (Lr
Grjkhi(lcki rur!tD^sr acrkci goNhyor
tulmasrnln mrtLrL)iik biragrklamisr oldugunu duFiumekredir.r'
\edi5j. orhr. koni r.hntar, korklsu2.hrm
Girit temasr goklere saklrran }'edi cinin, "kdtir tannlarln canlr *q(rtir. otrtnr ll40l
bir betimlenesidir. onlar "Los rLrran trrtrnalar"drr, birisi ejderha, di 'tedisi, oular, kijrr tannhr,
dl)rh lKoci ti,IaDlgrbiter
grleri ofkeli pars, gune) ruzSan, kabamn tufan dalgrsr, 1rlan, aslarr Iukelp irlke]i ka,p k.rnndar,
!e frrtrni rLtzgnndr Hep blrlik{e ortalgr klnp geqirirler: kentler kr Ulke.rn lisr.,;de. hnrna
sibi esener.
mnr, roz fidrnal^n, sel !e kansrklk diz botu olttr. Blt canl, )ine dt Nrntra,.sih iu {rnnnc
8op. \.ih5Kc. hqnen
basmakahp imgelere, Fair, ne yaprlmasr grektiginr dirtunen ) riksek ku${rLti.lonul
knnlar meclisD,le ilgili biLiyku ekle.. Enlil onderdil. onun )anr sr KihEnran sih6 (\e) yrAtr .hd !a,c5rz li50j
ra tannlar meclisinde Ea, Sin (a)), Samas (8unet !e le'ar (Venns 8e l1
zegeni) gdze carpar. Sarr ) rkrmn anlat masryla tannlann korkus nrr
N4rrinde. Kilmer,in, Marduk,una),r kunadrgrnr
. cL$rtndngii bi. kF
s'rayla kullanrr. ,rkran sonra, Mard|lvEil biD,lllerinjn
a),in bolumrinctekrlere tazlasrrh
'-r'zel<rr'rl, n.rr',,r reairr. tsu u krid:i
rneun ,,k,rnn1).r,t h,rl.tc; r.
Metnin birkFmrA. KilmrraBlindan "A Nore on the Babylonian Mytholo .,na q'n cok rcnkli brr jp
)a da s,).sj, et degmem,s bir krzunun Irr-
lxplanarn)n of rhe Lunar Edrpr'de eelnlmilir, Cuitty Azdrpayln
grcal
' riLi, tahra bir sopa \r
"Eridu nLu Biytisu,, pargasrnrn okunmasrnr ge
172 7{.
_The
Eclip* DFSon on atr Arabic Fronlispie.cminiarue, J 05 gtl rckrirlr gibi giiftrnmekedj.l
(1978) 163 74 Cerinnin kalan R crmpbdl Thompson. 11. Dd' 5 .ftI
5t,r1! d Ral'yldrld (New York:AMs, 1976 ll90ll). l,88-109 re wollSanll IridrlNn RLiyrinan! ),al
12051
Hein |xl kntrndin y.prl^n onenlcre d.yan'r Bir bdrud.nlft gclrrona,

)42
243
 sLJMERLERIN I(URNAZ TANRI5I ENKI fuc! Butlcu

bir mesale I )rt Agnnnd Kdr'l &iln

En rl suyla y*. onu. ,\ntr gdgrr yararukran sona.
1r remirleyip anndrr kral,
ollunu.
'"nn$nrn
rmikla. kanallan yanru,
Metin, kotir cinler karrr basannrn anlaumryla degil, ama Mir
kanauar barakftg Faru,
dul/Ea biq iisnnfrn tanrdrk biriris rernasryla sona erer. Udug ile basli t5t
b.lakllk ktrnr{gu yaraur,
yrp "kotir gdlll ile sona eren cin adlan yine satrlrr ve bunlar sdzcnk
k!flcuk aAlayar"k 5amae m huzuruna crkr,
ler aracrLgryla clefdilirler:
s0,ya9lan caglayaEk Ea nm huzuruna crkrl:
Cdklen inen btryok frnrn.lar,
onl.r koru knrlnrdrd
'Bana yiyecegin olank n krcckint
EmNek iein bana ne !eEceksin?' ll0l
-OlgLm
mkanhnn. don.rler! incir renyorum $u
KdLii !.rl,tu !e ki,lu dli - yeryuzline inin I 1280 L !e d'i'rdrurelmasr"
Korn (rcnn"! \'e kotn goll' -knri lerk edin!
''Ol$n incir \t drndrru elmasr
Y!.e tnnnlann .ncihtryli cinlerden ku uldrn! 1285|
bunLr benim ne i5ime yahr?
E\in i(ine Eiltmet(eklcrl
Yukin kald'r beni brrak da dis jle disrl.inin
Cui krup seseneyeccklcr
Sahyln.erreirc yaklasamayacaklar....

G.giu ancrhgtyla cinlerden kunuldul Yerin aracrhgryla cinleden

re di!.rlerinin k6kDn0 kemireceAim. ' It5l
Igneyial ve onu ayaEmdan yakala,
Mardul<,Ga tarzr, Ea briyulerinin en kEast olmasr Bereken a5agtcln
''Cnnkn bunu s6/edin y!, kudcuk.
ki iinlil min)atlrde de birz degirtirilnislir." Genellikle "Ku(ruk r.
Ea yunrugunun girciyle *ni yre*rec.kt"
Dii agisr" adDla biliniri
Anu nun gog0 )ararmasndan aeagrdakikurda kadarolan mnotojik
!irigten sonra, tjir bir Marduk/Ea btiyusunden qok lnanna,nrn nrc ler-
'' Bkz. T,r Lt'iL. 205-9. di2eler. ,len daha 9ok pay ralep erligi siire benzer. Ama
Selenksel ayin merjn-
" C-elrriI, Thulei!-Dangini ees ahr,'T.blcltes Hrrriks Prcrenalr de Matr,
li,rinin lormirliinii izlyen ayin ve biriF remasrnrn fazlasryla krsatrrldr-
R 36 (1919) l:iyna bk2. E. A.speis.r, /NaT, s i00 l0l.
244 )45
 SUN1ERLERIN KLINNAZ TANRISI ENI{I YUCE BU\I)CI]

grna dikkat edin, sonunda bile kurdun kasrlnasr .sr.,ne yostrnlasll. Vt su planr aokladr ona:
Eanrn bhyusu]'le mucadele etmkte zavall kurtluAlrn pek iansr yok .Boyhcd, qrk
Adapa. knlAnr'n\n hu^nlna l20l
gibi gairilnmektedir.

Esoterih Ognt
Anu nM kapBlna yakla5',$nda.
lnki srrlafln tanrBrdrr. Onun ogddnnn ogrnecek ve kullanacak Antrnn! kxpFrnda Dunn,zi!e GMida tannlar dikiliyor olacak
kiiikrrnaz rann konuglugu zaman dikkade dinleneye haztrlann\ oi- senigonince, soracaklar 1251
nahdrr Ozeilikle, Mezopolanya anlay$rn.ia zaten ra.siz .iehiet yri 'lnsan, kimin i!in bu hrle geldinl
olan olr,rler diin)asna, a.ragr dunyaya girD ve erkq yolunu tnki bilrr Adap.. kinin icd ktrh giy er giyindin?'
Ollrmden sonm insanctan brr parqa yeralunda )'a$anrala delam eder. 'Ulkenrden rki lann yok oldu
En gLizel iiltmde ogulliflnrn onun ruhu]la ilgilendigi !e oliler dl- Ben de b! hale seldrn.'
)'aflnda gonltLnir pek ho! rtrrLugu bir adaLnrn oLimrndc- bile dre dun 'Ulkeden yok.lan ikrlann kindirl lt0l
yanrn murlulugu)la blr diinyadaki acrlarclan kaqrnak i!in )anrf ttrtutan 'Dumnzi ve Giszid^ tannl.r'
Hr$tivan .rzlemine benzer bir;ey rsla yoktLtr. Yine d, insanlann Onlarb$inne grjz aup kahkihayla giilecekkr
re tannlann- bu korkune )olculuga qkacaklan zaman gelrrdi!e yoltr Anu y. ho5 bi, s.2.liycekhr.
Enki bilirdi Ve Anunun merhameth InzuDu gbnn.E izrn lotcekler
Oluler diyannrn nrlanna eeeneden once. tannlann yagamr $nu Anr'n,n.Jntrndc duNken, ll5l
ldn. ana sansrnr )itiren adam Adapa'nm o)kilsiine bakmikta fa)da Sana olum ekmrgirli shduklanndi yemenelisrn onu
lardr Adap. ilin bunu ta planlar. o)kunln ba9lnda, Adapa buyuk sana blum a,yun! $hduklannd., (nemdsrn onu
bir strr isle( balk turarken Gt:iney Rrzgan ntn kanadrnr krar. Ea be- sana bir giysi rundrklannda, giy onu
ljrir ve Lrna Anu\'a sLreunrL bagrilatmasr isrn .gulLe btrlunur. Adapa sana yaA $,ndrklannda. snnin onu
goblrzrne zorlu bir tolclrluk yapmah ve Anu)u yatr;LlrmaLdrr. snn. aqrkladrg,n plana har{iyen uy. I+01

sana soylediginr sdzkn shca lurl

s
Ddha ryibi, )25d tin Ild:'rh,ilar
Burrda lt 5l eelrn A Picchioninin ceft yazFmr izler,ll Podtdrd di rvdfd
S.

Y*andakr $yleri bilen
daguk saer r.ko r Ad^pala.
k i br gi6i giydidi,
Ea dokundu ona, K.s2uh.z ILTE sokszorosirolLzenbeben. l98l). r 116'18
I(ondron\n yaprgndan larkh bolnnur, Dis Il Anaru-Ltel', {lripzig J
C. Hhri.h$he, I9l5),1,96566,no 156 Biree'in icin bk2 E
,dNIl, s l0l.

)16 247
 5UMERLERIN (I]RNAZ TANRI5I ENK |UCE DUTUCU

Ea talimarlannr ya da plan\ (tem ) sevgili insanr Adapayx verir. Buradaki Fanrn konLr5masrnrn alndrgr "Adapa nrn Orra Babil
ogut iki asama|dtr. Once Ea, Adapaya yas kryafelini, hdrrLr, )rrrrk uyarlamasrnrn sonu, )ine giLnnmrize ulagm15 olan Neo-Asu. (yarla

prrtLk )a da kirli gi)si, giymesini ve dagLnlk saernr (ndlu) Lakmasrnr inasryla a,vnr)sa di Ea nrn o iyi ve korn aer
irlu ogilclunun sonuclan
soyler. Adapa giik yoltr\u koyulur. KapLdaki muhahzlar genellikle ardan larkldrr Antr giller ve Adapa''r yeryuziLne geri gdlderir.
(AnL nun Adapa)
oluler.tllafl)la iliFkilendirilen iki tanndrr. Birincisi, Dumuzj ()'a .t^ L kandrrmaya gahgmasr olasrdrr). Hata! suiunu rq

Temnuz), rannla lnanna (lstao ile olan trronah afk naceralafl nede- mii ye hayat ekneginilemD olsaydr, Adapa kendisi ve btirlrLn insan,
niyle edebiyaua daha tazla tanlnrr.r' Ikincisi riiuler diyannrn bir trgn- Lk iein iiLirrnstizlilgir ele geqirmii olurdu.r0 Ama Adapinrn harasryla
rli olan Gigzida drr. Adapr'nrn insan olugu muhatrz tanrrLann (Lkkali dliimsrLzlLrk tansr )iririlir Bununla birlikte insan, Anunun nerha
ni eekecekrir, ennkirLbir rnsanrn tannlann 1agadrlr yere yakla;rmsr nelli )iiz r:lnii gormierLrr ve Neo Asur merni Adapa ya bag[lanan
tLrhatur. Eanrn rigiLdi onlala kencli lLkrini kabtl ettirrnek rsin bir . k,, ' ' , ,!an.,..rrer /ner. ug,- L'lr,l.'- B tJ. z n'.rn" I
parea psikoloiik hilekarhk icerir lkL lanrr yeryuzLinden ka)boldugtr derken AdaptBir bakl' hrlarr, onm korktrnelugumr gordu. 'r Ada

iqin kendini o hale ge(irdiginisofleiecekrir Adapa Muhahz tannlarrn para lenlen bu g(irne gtrcuncle rnsanlan ve rannlarr ayrran uqurum
''ho5 soz uyle Adapa Anu nun hnzuruna crkanlacakttr. Aosterilrni9lir Aclapanrn, Eanrn kurnaz sozlenni anlamadaki basan-
Eanln iiAiidnn[n ikinci krsnr, ,Anu konukseverlik g.stedrginde sL:hgr zaten o larka iraret elmektedir.

Adapa nrn nasrl da|nnacag,yla ilgilidir Ekmek ve su Lkram ertiginde Neo Asur u)'^rlamaslna giire, Adapr r!in acrlan gogtn gorulmesr-
ne yemeli ne de ismelidir Buna karsrn, sunulan g|'siyi ve gijldesine nin yanr srra baska sonuqlar da vardrr Anu Adapala bir geli zorla
surmesi iern lerilen yagl alacakor. ranrn planrnrn nasrl da hllelj ol ItabnL ertirnLitiri {akat Adapanln ona hizmer errlgi Ea nrn kenri ljri

duguntr yalnlzca olaylarrn gelitimi g(isterecektir'
sozleri \utnusrnl sovler' Yine
Ea, Adapa'ya rsrarla soyledigi
plan asirnda ba5anyla tryguLandrgrnda, Adapa oLumsuzlirk snnsrnr el-
den kaqrnr. Ea nrn Adapa'tr "ijlum ekmeAi nr )ememee (dkdld ra
li) ve dlim su)tr ntr (me Drlti) iqmemesi yoLunda tryardrgr vrde, An(
on, bunlann )erine hayat ekmegini !e hayat suytnu rklam etmi!r'r'
(Yoksa, vag !e gr,lsi,vle il8rl, oArite uyglrn biqinde Lrvulnuetur ) Cok
geEme.Len Antr ona guldtrg zaman Adapa hatasrnr ,lapar (ge(ekten
(lu)a dzel blr srati leritm$ !e rahipligine yrrce bir kader bisilmisur
cle, ())kirnun s.rn dizelri baflangrca doner Yaprrn balrnda Adapa Anrl'yu
sucendi.nri !e gornniiFe bakrhrsa, Eanrn Adapa nm olumsLELestrrri-
,nesi.Jg(lu Anu rlin dogru hale gelmistir. Sonunda, Adapanrn sl'eu'
'rL
run sonuelan onun insanLrga geurdigr "tenalkIa - re insanlann
rixdesine getirdigi hastallkta belnilll1irtir. Son olarak metin, hsta
lB..t"r a-1, 'r I.L rrr.1*rnrlal,rrnrladoner
Bu sue !e eski h^lin iadesi, olumsuzliLsun sl,ntrldugu ve yirrrildigi

btr dil hilesi)

Bkz Safrtrd Noah (mrcr. Mythology oI 5umer and Akkrd, MyrholoAs
D/dr Ar.i?rr wo,l.l(carden Ciry. Nev rork:Doubleday, 1961), s 126.
Dum t \" j. la
'f ur? bk l."lq i. 5 l8q 40o zoo /\NEl, s 102

244
 .iIJCg
SUMERLERIN KURNAZ TANRI5I EN(l BUIU'[J

oykunihn Adapasr kimcttl? Adapa "insano$u" anlamrna gelebilrr') l)aha sonrakr "Adapa meLrnlerinden biri (A) Adapa,ya Fa rantrn
Adal sozcligri "bi1ge' denekrir' lO rierincli yLizyrlda, dnha 6nce soz 1hn t
ilgelik" !enldigini, alna ebedr ],a9amrn yerilmedigini belrrrir
euigimiz Babilli rahip Berossus, w. G Lanberte gore Adapa'dan b4- l,ndulLr brlse" ram da insanhlrn .modelidrr. Ea onu "merhem ra,
kas, oiamayacak bell, brr "Oannes ya da ""'rmd-dn-rc hakkrnda laz- hrpLrglne ve a)jn gnzernenligiile a!ar. tronik bir biqimde, Ada
t)ihln baslca iaaljyerleri t:ridudakr raprnma rEin ekmek re su sagla
,i,ikor Ekmekrjlerl ekmek pisrnr, ekmek ve str sagtar, sota).r ka
llk Flda. Babile komtr hr yerde tirirre Denizfnd'n oannes adh bir rrr ye soirayr lemizler. A)rca Lridunun brr balkqrsrdrr (nerrn D).
yamrk peyda oldu B.rtritr gdldesi bir balgLtrki gibiydi, ama balgrn ba-
Yine de, Anunun Adapa l" eknek ve sudan olusan deserli arma-
grnrn ilrndrn bir insinb^5t !e bahErn kuyNgrnd^n avnr bremde insn
rrnlannr sLrnnasrnrn nedenini aerkliyan bir diger merin (B) daha yar-
ayaklan crkd$t Aync. nrsan sesne ehipu Bu yamnk gilnlenni in
.lrr. A.lapa onunde belirince, AnLr luzaga dirlmiE
sanla a gecirdi. imi yiyecek yeNdi lnsanlan harllerin, bilimierin !e Sibi gorrLnrir. Anu,
zanadtlarn her riirdcn bilgisinLlerdi Kenrlein aNrL knrulacagrnr' r'Pt
lrinrn gogun !e yerin planl'nr nedenAdapaia asrrSrnr sorar. Sonuq

naklann ns.tn, DgFrti. yelan oa.va okrrdr re nlkenin enulann' ri Adapa, a,nihrrd ]a /Jdn'td, "degersiz btr insan dan ba5ka bir sey de
cizdr Onhn d mlan te mq tlin ioPlanmau' d' gijqddr re in Iildir. Aclapa, gogun korkune gorunlrnne, pian a sahip olmus olabi
sanli,a uygar ya3mla ilSili her 5eyi o \Erdi Lru vadogrn zananrndan lirdi Anu Fanrn slnavr Anunun cevabnr zaren ongcirmiitriir. ceF
snndaha ileri hiebi.ry kesiedrlmedi Ana Siinei baurB zanran v^F- (ekten de, olagantlsrLL brr degis lokLl9 vardrrt ama brr kez daha tilozot
ilk Oannes denize ged d.nerve gecelen derinliklerde Scaindi lun Ileideggeiin insanoglunun olilftre-) onelmislik ' diye adlandfdLgr re]
kri hem rda hem karrda yasayabilirdl' ,r'nrn hilebazl,s,) la dognrlanmakladrr
(Aeag,.t^ ele al,nan milhi'r baskrlara bakrnrz ) Bir vazarlar Xll iablefi d][ir diyaflna nasrl gLrilecegi rlsrl
Grlgd rrin garip
'lindil
!e yaprrlal lisresinde bir )azar olank so? ed!]en rek lanrr olan
(metrn osiu iqerlr.'r mcak ijgur Ea hmhndan .legll, Crlgamrg tlrlatn.tan
)e

Ea ile baslal) Eadan stxra Adapa'nrn adr gelir'" Adapa tulandanonce rrrilmigrrr Grlganriln arkada5r Fnkidu, Grlgan\in inig !e ginenli
ki deYr ai! tek bilgedir' l)lr donirr iein rrdigi ogirclun her pargasrnr LLrhadrgrndan olLiler di
)arnda luzaga du5mriFtiir Enk tr tLEaga dugunce Grlgam5 Eatlan
1r rardrm ister. la. Enkidtr)Lr oluler dunydndan kurrarmaz. Otasrhk,
,\NEr.s I01:c.\D lrrdi.ln.l/1, 102
I lnnberl. AcikloB(e. 64 71-74isranley Mayer tru6tnr ljrd Edbrloti'
li, insan blr kez ollrler diyanna clnFunce hayara donlrs yokrlrr. Ama

.o"ol8dn5!u (Malibu:Undena, 1978) s Ll 14 Bunurla bulikLe knlliAe lra brr yol bnllir ! bo)lece Enkrdunun iuh"u 0rr ?lu) olitler diya
bk2 bir "deliklen (ta rdkl,u) kalabilir. Bundan sonra Fnkidunun
kars qrkrlnr5m Adipa U^nna degil Uruabzrr reva LJruabbi ol^bihri ,Lndaki
8i Mddr und die Hinnnelhhn He
Rykle Borger. Dt Be4rlrwij nS$ene
nochs JNlsll (1974) 186 i92
" Lrmben, caulog e. s 7l'74
' !rl3dr,.tr ' 251 17

250 25t
 SUMENLERIN KURNAZ TANRIsI LNXI IIJCT BUIUCU

ruhu ijliller diin)asrnda kalan farkl kisilerin giderek acrlasan dykustl- Ve pirdomimci mhrp Arsugunamiii yi.aRr

''Yukan, Ar$$rnamir, yitLzlni ddnniii otn]ayan utkenin

Oliiler Drnydsnd,i/ K.rn
Ea Baba hosNr krldr onu
Saits(ry.. ku\attli Neryil
k1plstn.ce!tr
Djnnid olNilan rilketrin yedikrpsr
rnin ijnrrxle icllacak
e soyle dedi:

'Dinle. Nergrl. $\'.5a,. knhBnun!

Eretkigal 5enj tdEcek \ e mercrdiyerinden zelk atacak! II 5l
Yiireli yun(l'1drAr. ketli yenn gldigi aman.
Olnlerdiya na birdelik l\c 5indi Yijce hnnlaun yenrnrini crdr ona
Bbylece Enkidu nrD nrhn olnl.r diyanndan erkacak
Basm kaldrr\r su r[ltrmunu gosrer
rd
Ve dlitler diya,N basrndan enuna k^rde9i G 8 mr5h.nhucak. ''Hayr, Hantnnm. lxna s( rulummu \eE,nter
lnanna nrn ini$inin bir Akad uyarlanasr vardrri bumda tanrrca (h- 5uyu ondin isecegrmt,rr
tar) kn.liniLjltiler dirnyasrnda tuzaga d[9r]mlmnr bulur ye onu haya'
Ea rarafrndan belli bir amae iein bicimlenen yarank oldLrkca .lik,
la diindtrrnrenin )otuntr )alnBca Ea bulabilir. Kardesi, .lirm tnndqasr
kat cekicidir. lsmi "geliti goz atrcrdrr" antamrna gelebjlir. Rotrrn ve_
Ereskigalin hiiknm surdrigii iilkde lrLar olnr. Ea, "donugu olmayan
nldigi rahip, r'dsstr'ft, lsrir\n hjzndindeki bir raprnma fahisesi
ulke")'e yeni, garip bir yirargr sokmanrn bir yolunu bullLr. Yaratrk Bibi
goriinmektedir: daha da dnemlisi dsinlrLr bir pan(tomiNci_rahip
Ereskigrl ieglendirecek \' tannea dntinmeden verdigi bir s6zle o}'u ^nra
re parkrcrydr'" Yarfllgr I iui. adrnr leren bir degDke, sogunhkta
na gelirilecektir. Yaratrk, Atswunamir, sulan litar'r krnaracak olan
hrrgdrft rle ilitkilendirilen rahibin bir akror, tirar'rD raprnak
$h5an_
"ha)'at sLryu torbasl n! isteyecektir
lannrn dans ye mitLzik icra eden bir n).si oldugunn asrkhga kalu5ru_
Ea nrn dgidn Siiner rryarlanasrndaki paralel olku kadar aynnulr rur. Cinsellik ve Farkr sdyleme (sene ikte aguht btl raprnma tigrtr_
deg'ldir, ana ohilr di):rnyla ilgili ernirlerine aqrkLk getirir: lerinin en dnemli irleyleri,le ilgili olabilir: dluler dj)rnna inis te

Bi Tanneata K\rtamqh lcin Bicinlene^ \'arahh

5limer mulerinde srk(a goritldiigu gibi, El rannea tsrafa derinden
Dtuenb.z ynrcgn e br figor yarxr ta

Ce$n Theo Bi{.lin mernini izlcr. ,ur?(dsltr rflexidr. (Ro,ra: ponrific.l

Giigdnrd. s. 261. Grid R Gmpbll Thompronln celnyd anm izler, T,rs Biblicil lnsril!re. l95l), 1,52.
Epic .y' cilgirriJr; Isfl. 1,mrlird"riotr, (Oxford, 1930)r ve Aaron
4nd Noles CADnD.strnr.1/2.341
shaffer, 'suDEnan sources of Tablet XU of the Epic oI Gil8am6, tez, Uni Bkz. Kramer. 'dM 29616,Thr rashioninr of fie gnta,. A.rd Ju Erolog,.d .l
\'eBity of PenNyh ania, 1963 Ayn.a bkz. E A. SpeEr,,4NET, s 98 098t) r rI

252 253
 sUMERLERIN (IJRNAZ TANRISI ENITI wcE Bt^ocu

baglLdrr. Oyku, onun klLhLinde rok sdze carpan bir ligurun bieimlen- Banyoya girip, ozel bir giysi gitip, grizelligini Nergale sergil)e
mesiyle ilgili olarak anlatLlm\ olabilir. Br durlrnda da, Ea nln dgti- cek olan kadrn ' EreekLgal'den baskasr degildir. (onun, glzel liiari n

dri tanneaya hayat vermede basanlL olur. Yine de, talihsiz dsinnt nun kardesioldugunu anrmsayrn.) Eanrn bildrrdigi kehaneder Qenu) krsa
payrna, ru6agnr kaybeden tannra Ereskigal hrafndan kolkunq bir !e ozlil komudarda aerklanm$t,r. Yukandaki diyarlar icin nornal
lanetl lanetlenmek driier. olan, dluler diyannda yasaklanm4rrr. Eger Nergal uzm ya$amayr
Son olarak, olum ranrreasnr iceren bir diger oykude d6nusir ol uoruyolsa, iyi bir ev sahibi krafndan sunulan her seyi -taht, ekmek,

mayan rilkey bir tolculuk yaprp sonra da kacmak isteyen bir tannya et, bira, hatta yrkanma suyunu- reddehelidir. Nergal, ololer diyan'

ogut lerir Ea. Sbz konustl tanfl Nergal'dir: nrn armaganlanndan uzak durmasr konusunda uyanlmlsrrr !e Er'nln
dgiitlrini tular - sonuncusu d$rnda. Ere$kigal in govdesinin gosreri'
Olti./ Uil?esi'r f NdsllDdlran manah lieinin derin bir gizemi, kesinlikle derin ba eekiciligi vardrr. Nergal
Ve ona d8nr rennek icinrslendi: icin en zor lest Eregkigai'in kendisidir!e ondan uzak durmayL becere-
mez. Ne.gal sonsuza degin oliller dunyasrna kapanhr.
'Yolcn,.. mii5tiyocMl
Eanrn dglidii Nergal ve Ereekigal"in bir Neo-Asur ryarlamasnda
Sana bildirecegnn kehanederi yirEine nak5er:
da ge9rlidir. Daha eski bir orta Babil uyarlamasrnda, Ea Nergale
''Senin $in bir lahr gerirdikLeri Mkn- ondon hastaltk cinini de bemberinde goturmesini dnerir ve onlann
t40l yardrmryla Nergal, Erskigal in sanyrna saldrrmayr ve bnyuk bir tid-
Eger finnc, sana eknek gednr* - gidiP de eknegni yemel det uygulayank, onu kendisine oliLler diyarnrn etendiligini sunma
Eger kasap sim er gedrnse - gidip de erni yeme! nokrasrna getirmeyi becerir. Burada, Nergal tanneanrn onurunu kLr
Eger biracr sana bin geonEe - gidip de biks icNl mrqirr re brLnu telafi etnelidlr. onun cazibesine yenik dLqtrnce, asrk'
Eger btrisi ayaklannr yrkamak iein su Sednrse - gidip de lar bjr hafia bo) tLnca kucaklaqrrlar. Nergal yukandaki dtnyaya doner,
ayaklannr yrkam^l rna bu yalruzca gesici bir sirreliginedir. Onda huhnrr !e oltLler di
(kadb) banyoya gide6e l+5l yanna geri dondirru[ir. Fregka]'i hemen gormez, ama yine kucakla
Eger o

... gilsisini gtyer irdar (brr hafta boyunca) ve Nrsal in yazgFr sonsua degin betirle-
\r gdrderini sna iqaEa- nir.

kendi iyiligin isin, bire.kcgin bir kadrnaltkrrgr

s0
bieimde gozlerini ona kaldrrma!
Ardlolion Sru.lks l0 (1960) 112'14. Ainca bkz. ANEI, s. 509. Daha dnceki
bir uyarlama icin bkz KnMtzon, 1, 968-75, no 357 ve L A. Speiser, ANET.

Ceriri O R. Gtrney in celfyaz$rm uler, The SultanlePe Table6 {DMn). s. 103.

254
 5UIIERLER1N KI]RNAI TANRI9I FNIiI .,
rJaL BUl,tca

suretler re Danlgalar Iul( gibi crkarrhbilecek |e d. sijkLLlebitec.k bir derrLir.

Mezop.namla dinive biryrslrn.te imgeler iinemh bir rtler goriir O halde, rannl.ln, curlerrn re krLsal nesnelerin gorsel remsilteri
ler. A. Leo Oppenheim Mezopolam)a dini dzerine iinemli bir makale rirn bu)rrlii okiuklannrn dii5intilmes gasrrLrcr degilctir tanntann
de 'MezopotaIn)a Dini Neden YazrimamaLl alt barhgrnl rqmritrr
ilirsel remsilleri r r.nn1,ir1^ ilgrti o).k,iler hakkrnda bil.tikle.imjzin
Bundan sonra Mez.rporamf:r'daki Laprnmada !e kisisel laprnDuda (ti!'r, Lnal{ krl uzcnnd Irtrr.tinrn Ia da basrlan rll5 siiin.lir lniih[r
''lllerkez olxrak neyi aldrsrnr Mezopotam)a dininrn gersek nlerkezi l.tulen gelnrekre(|r. Silin(lir miihrtrler iizerine basrlclktan nretjn sihl
rarrr5mayr surdirrmi\rnr.i CogLrnlukla insan brqiml olan rauns.l rrLn l(irDLgrnj gosrerir. tju mallll sxhibinln betjr]eDmesr .lun)eri rs
imgenrn bxkrmr !e beslenmesi rahiplerin baslca gorYi)di, eN*u l0rinin mithirrler !e ninhilr d.mgahfl- rrLrska otrr:rk kul
)i.r srra,
rannnrn mgede hazrr bul(n.Ugu dilgtiniilurdLi. lmgelel kurban etkin-
liklerrnin odagr oldu ve rorenlere, ayinlere tairn.Llar. onlari )emek- Sili.d I nluhurler ye baski miihitrleri lO birinci binl.LLr arkilt(
ler ikran drldr. Razr aYinler.te ,mgelerin aS,zlan arrldl re I rktn ,le\irlerndrn rbr.en kullanmr girmirrir. Mirolojrtr sahneter, rok
dl (s. 184 86).
tr)priler hale gel(liklen Agide de!rinden (lO ). 2 t35-2 1 55) ijnce mir_
Bnzer bieimde,mgeler bir)ilde de dnemh)di. lanrr DLrmLsi)i lrrLrlerde gLirLrnmezler.'r BLr derirde Mezoporany^ trika).e anlanni sa
(Temmuz) rensil eden tignrler, ornegin, brcimlenmi5 !e sorra l)uhu rar'ni )eniogeler, bir rarrnrrn digerini !itdrlrmesi gibi mrrototik !e
)2 da )erine getme ayinlennde ateire )ok edrlmislerdi Cict.tr br' ,lcstansr remalar grrer " Sxhfeler soguntukta sasrrrcr .imataflna kxl
eimde hasti la da tehlike icrnde btrlunan brr ki5r bundan dolal'r kor' \ir1, sahnerln eclebi irnl.rrhrla karsrlagrrnlnasrrla ba,r srhnetrin ).o
\rn1 ,e", d, r - ,gr.rn e hn )t L) n.n rtrlrlhnmasrfl qalrirllnrirrr llir l.lnnnrn bir.Lgeri rrratrn.l.n oldnrut,
rilirse krLr(Lrlabilirdi."YLrkafl.laki YemininEtendisi rlinrnde, En nesi, (jrnegin fnrrrr rl'rtle (8. bolume bakrnrz) Kingunun irklnriil
ki'njn Lenrzbirrahibi rarahndan sogan, hurru1 !e )iin arese.trrhrsa ,resini rmsil edi\'Ljr olabilir. prerre AmieLe gLire. muhurlerde sim
korkru! Jemin in a)'nr breimde boz labilecegrnr gLtmNtlik BiroF gelenen tanrrlar genelde bire) degil r,prirler (s 40,41). dohyrs,t.li
nekte b! Lann sureli ates t.rafundan )utulmustur. Bir drgerin.te lizik rrnhirlerdekr mirrnL\jik sahnelri edebifarLan bitinen be i mirterle
sel nesneler Iok eclilmisrir. Her iki d
irrmda.la berEerlikler g{rrnlur'
Hasu bir baknna ilen rinn Dtroltlzi gibi.lrr. Yenin, Yem!.rn
^d.rm llcnrice l_cLssrer . iD.id Nrd, ldslir nr.D lL ,Vd, a,Bti rjdt(
Cvlrdfl Sr.k
Flendisi mernjnin ine surdtLEll gibi, bi. bakLma so;ulabiltceh. ka
r'.'. 1 1.,) l r.e\rv,,t ,,.,, .'/4,. \.r1
Pre.\.
Pie,rc Anier. The M)'rlological Repcrrory n Cy]iDdeL Scals ot rhc Agade
A L.r Oppenhe,m. ,1Mici( l\l6olDtdnii (Chrcxgo UnntFrry Prss. I96_l) Itriod (y 2lll5 2155)," An.(trr lfl nr5.dk. rdnh pom.la. e.l (prnceron
s l7l 8l l8l-98 Pnnccron UurcBiry Prss. 1980), s 15.
S !l llooke, Sdl)vlo n d .lAstrn'r Rdlisron (Nonnrn: LntrtLsiry .f l)kli- Ann lrerhns, "Narnrion ii Babyldlan An, ,1Dr.,i.nn /ourklr/ tr.hdrlo.q!
-hmnuz
hona l'E$. L96l), $unrlan ornekler 'trcrtrss on da,5 29-+0 61 { I957) 58 59

)56 )57
 5U\IERLTRIN KL]RNTZ T^NRI5I ENKI
I.UCE BUIUCU

iligkilendirmek lirzlasDla gileLdr. Amiet, S(tmer !e Akad\n fLrce rrr linki ile rlgjti melcur mnolgik edebiyar yotLryta
a),n sahnete.i
rlanndaD An. Enlil re Enkinin lalnzca sonuncusuDun Agade deln \, { unlamak
I
Bercekren 8il(riir. Van Brrn,in .lrmakL ranrr., qalsma
nin srlndir mirhurlerinde saptanabilir bir imge olduguna isarer ed.r . r a biuln bir b(jldmri
kaplayan kui_actamrn eok poprLler olan
(s. a0) sin
,t'si, bilinen Ninurrannr Kibri ve Cezalandntmast,
mirini (bkz. 6.
Dirduncr brntrldan rtibaren, Mezoporam).a gorsel s^narlannda l\ h'lum) sirndigok daha anlamh krtabilir.
Tanrsal ne,teri Enkiden 9a_
rarla kullanrlan l)ir mdit'rrmakl, rano drr (bkz Sekil 1,1). c;enrl '," Anzu kllr,-. I-nkinin \ardrmr]lr
asr ku$u ]enebrlen !p d.ra].srytJ
likle oturan bir rnnnln. ruuugu brr vazodan ya da omLLzlanndan srr ,' \,1).r renr.len du_zen
Serirebrten kahraman \rn,.na l,nIlndrn Ln_
lann akr,g, stntrlur. Br rnaklarda qogunlukla balklar ) i,zer. s{ L, I nin hozun'na crkanlrr. yine de silindir
m(rhnrterdeki pek qok sah_
brnr isli br..rlurlLi degil. drima bjr tann )a da )in-tann rasrr'lr rt aqrklanamamakradrr.
nl durrnce ]eterince a9!k gibidir: tann susuz bir t()priga berekrll Bunlrnla birlikre, silindir mithririerde gdrrtlen
,l rnde morifler jkonografi,
rslaklgr armasan eder."'6 Netse ki. rrmakl rann iln linrmagrk tarl
)'eterince duzenlidirler !e sogu sapranabitir Bunlann \'anr sr
hinin rzr l:. Drargl.ts Van Brren raralnd.n sririrlmir:rrrr. Fignr, erk0, '' nruskrla'. hrILrn I nkr ,m8ete,r drzr$ne drkkd,
Llam (bugLrnkir lrnn), sun1er \ e Akad da grjn,lui diha sonra Babil w
!ekRr \ bnr u k.,
ln\inn
l.enclj.. :.)k.tennde cnen,r Lrn..1n hat,
Asur'clan gerip Kapadokyal'a (cdai l-urkr)e), llabur bijlgesure !.
"rr.
\r:iri 'i,,
lsmud, hiznt(rkarhr, kuFtar, brlktar, canalarlar.
kavrktar !e
Srrri)enin cliger b.lgelerine )'af'lnr5or. lh figirrii tek bir Mzopo 1,.'Ix l)enrz L\'r
tam)a tannsr)l^ baAlanrlandrrmak rhlikelidir, rink!i rrmrkL !.nn Ann Perkins in, Babrl hika),e sanarrnrn bir oykit
)erel bir panrondrkr birLanlllrtenEil edi!or olabilir. A)nca tigi!. .IrJlimsedigi a|latmacta iki yolu
)olundakigozlemi, diger rurlii renksiz !e srkrcr, lllrfrl
adrnr brlmedigimi: bir mnnlr temsil ecLyor da olabrlir. Brnunln bI ,rrr bir sahn gibi glrrttebilecek, oruran Enki,nin
onrindeki figurlerin
likre, Lrzun rarihLnin bn)irk bolnmnnde -miblojik meunl.rle pa)lai .LrrrLrmuna rgrk rutabitir. perkins,
bir anlarrm y(inreminjn, "aogunluk-
ugr tarih- Lrmak| tanrf'nrn linki'ile bagd.$nnldrErna kugku )rl( Ir .rcrk bir srnrrlama olmaksrzrn
)nn bjr ovkrnnn
1.ana konulnLls"
rUlrnni rzlercn eprzortarrnr *rgrlemek,,ldrun sosrprir (. ss)
" ,el hrkiyp ,n1. mrn.n drha trzta.errten yotu
don,B., .rk. s.,h.
E. l)drelas vin hurn, TJ,c flowirg |drr.,ft lJi( ai.l rirll sr,.drB (Be i,, ,rr')'di. Doruga erkan sahnede tigurle.in bjr grubu,
zamanrn b,r an,n,
ll.ns schrz. l9l:)). s. l ,l.r -Senellikle bir djzj epjzorun
zinesjnde_ brrun olkirniin
'lnrikl rinf nu yaygrnlgt cagdas Tiirkiycde de go,ileb,lir Bk2 Ni'n.r
l.rine ge,
,..eeklerdir. O)kli anlarmnnrn her iki bicimide
remelde simgesek r.$
ozgu(. -scalr nri-s.dl l,nttusi,Ds d r.ri il, /D0r KrrDr K.ifhh lAnkiri
Ttr,k Irrih (u({trtr Basdcri. 1968), ozellikle Eski Babrl\t [sk 5uriye mtr mLd), crplak k^hrmana. bo!. adan. bat,k,adam.6tan
barr b.1hk. tecr -ba
hi en.nind^. \" 11r.^mrohon G,aupoJC)h e' l.dt ttr]),lslons ronr L,,l \t k$,adam resimkn ansrnda. s 60,72.
l,k
rc]Jl (Ankira lirk'lirih KLuurnu EisrmAr, 1965). dzelhklc Ea, UsnN (lsi Perkins ikiyonremr antamak icin benzertikten
krltanrr A*i irkayr gctcn
758
259

SL,[ltRLERl:! (URN,\z T,1riRl5l ENKI
rrnsrl eLnrenin simges.l nireligr, sahne)e, mlskinrn iserdigr diigir
nulen bii\uiu bir gus !erebilr'
Sck I Krs A.l ntrr Ii!grlarrma{ (lli\l l0lll7) lla|sh \4!i'unirtr iznivle
CrlntLmuze ulairn Iiizlerce silrndir mtihurden birk'qrndr
ilgili itniteler (li:is1 go[1lebilir'
British Museumcx RIr 10lll7 (sek l) olarak nLrmaralandrnlmts
siliD(lir miihriif rsqrligi Agxde de!ri icin Lrplkrir Dirngi vaD Bu'
r.r'in -KLq A.l.rnrn Yirgrlanmasi adrni !t'digr srhne)i resneder
lan.rlir ust'1rrde bit titr l)o) nuz olnrr diz besLklarl^ e'nirrurler' sa(
hn nli bir k'llrtLk lralin.l. )rLkrfl knlkm$rrr Llirl(ic d(r cizgi srkalr
gosterir Koll^r soPi glbi,lir''" (lijzlr kociln ndrr' Yi'ksekqe bi' )cr
.pizorl^,n krll^n,nn Ronr. Katohk lvgllNna' 'liki rl^crn Durkl ul
bcnzer.ysa lunr .yki\ bdIurrc^ d$rm dd'r bi' tigi\rirn kullanrlDai
runl
r(tltu itykr,$n( r. omtr lsairtr knrban dilntsinde nsrnogll$r Nhr
genNcirylc b.lluun nr crri.rill mn. h^q iisrude lsa FsniN bei2cr
'' V r Bnrn. \'.6r, s 'll
260
1
(1. oturxn,sol rarala bakan lann rnnnkh l.lnndrr. VLrlinh bir (tbbe
gL)miitir. Omuzlanndan rruaklar akar ve iinlne, arkisrna dokirliir-
lcr. Ondk, ,rrnagrn hemen dErnda iki brlk ,luzer Sekiz kdseli bir
) ildrz a!rlira gijriiliir.
lmr^kh t.nn kildrdrgr sag eli)1. bir mahknm. Iol g(jsreren ran,
n;a ,r'aklasmasrrrr isrret eder. Trnn bir eliyle Iinki).i sehnrlarken.
(1iger
eli)le mnhknmr rLuiln ipiqeher. Mahk.rm sakalhdrr Kornpozis-
ronda btrlunrn diserlerin(ien lrrkh oi.rrak bas, ac,kt,r. lnsan r\:ellik,
lerinin l(trs ijzelliklerllle buhritLlgu nol{Lada uc katl bir kusak r.k-
nrsLir ku)rnl( ril\'ler !e kanarlrr, uzun krls bacakhn pencele e so
r,i erer. KtLs-.(l:tLl, herr selanlaun trnn henr de ont bilel(lcrirden
ruunus olan arkrsrndahi rrn
Lirifindin eekilririlmeinrdir (s. +l 12)
lrger bLr. rdebi)rhn bil.ligimrz lnki te AnzLi-l(liu tr\kisun(ler bir
.pirot ise {6. boium), domga qrkan sahnesinde klLsil mi lerir c.|n
rras |r dr Lrnnsrl Sri!ler erisrrd.kj sr\.s sahnesinin olmirnisr
Lnki) le .neNlidir leiaine lnr diLzenjn )eniden sagla|masr inKlrr 'lrfrsal
,nr'ler ulgun lerterin. g.i.LinnriniLr. Sopald asr| olanLn ohsrIk
i Aru !-ln\{nu r cil(lLgr 5ey- brr dal 1a da birkilerin qiceklenDresrlle
sr rgelencligine (likk.t .clin.
A(l.ll 5llilldri (8,\l 891 15, 5eli 2i idrnr, mtihriUr rlstilne tLdr k.zLn'
Ln s ohn srhrbinder rlmrsfrl fa:lasryla dikkir ceklnlstir Vi. llurdn,
I'r:r ,':clllklerirrrn li:lisi!l;r srr,r drsr .klrtqunlr, gitrenilirligi k(,nt
'L!rxh knskrL L'!ir(lrrdLg fr (iiL!iirrrnekredir (ierelljkle orrnn irnikll
1.riln r)rl{lidrr. lJir bir lu).lnrn iisrirre kofmtrnnr S.li b^k
^!;rgLnr
Lrrl{, r Iler lrnlxnlii (.1cLnr, kurs^l ol.ltrgurtr gitstercn bornn:lin
lrkm rrr. OrlrLL:lurfd.rn oklnr ikitrlirnlrd,t bahlthr Iilzer sis i)igr
rLn alLrnrla bir diskeqls! \ardr. A.kisnd:t. eclebi)rrra lsLmud (li)r hr-
,',d, 1,.'. l, r ,, 1,,, .,1.,.,,,
16t
 5IJIIIERLERIN KURN'ZTANRISI ENI{I
5ek 2 Adda 5ilindin" (BM 89115) BriLish Mlrum rn iznDle.
Sahne oneml figirrlerle doludnr !e btr burLin i torumlama
sahne)
)'l guqlegtirmekledir. Solda bir aslan ve buyiik brr okla )a) Iutan bir
tanfl !ardr.. Eger solLrndaki trnnsata eglik ediyr)rsa, bu tann lnan-
namn hizmetkan Nrng bur olabllir. B'r .Iag' dag'n ListirLnde dumn
tannea konik, boynuzlLr brr basllk ve lolinl bir elbise giymislir
Esas tigLrrlerin arasrnda ve sahnenin ortasrnclx, gijrlrLnuie bakrlrrsa
daglann rrrsrndin yLrkselen, onuzlanndan erkan Drnlarla bir
Sorulirr. Digli bir palayr )ukan dogru kal.Lrm$t1r. orta):r dLrgrrL,
agagr hiLcum eder gibi gortlnen kocaman )'rnrcr ku9 re bir dagm Ls
ttindeki agac dikkate deger aynntrl^rdr..
Van Buren, [nkinin one dogru uanan sagelinin hareketinde ijgirr
verne gort'r (s. 28). Sahnenin Anzu kufu byknsLinir anlattrgrna inan-
inaktaclLr. Eser bLr dogruysa, kus agaca saldrrmaya hazrrlanmakLadr
!e odu savtnmak irin bir tann onaya erkar. Van Buren e gore bu tan
n (genellikle omuzlarndan crkan $rnlarla belimlenen) girneg lanosr
Utu degil selecek boliunde soreceBiniz- Anzuya metdan okulan
IUCE BU\ IJCIJ
lrrrnan tigurlerden brn olan Adaddtr Tann daha eok, Enkjnin
. frpqonu, rilLrler diyaflnrn figirrtr Ninurraya benzeLrekredir (6. Bo
L nde ele aldrgrmrz Ninurra nrn Kibri r Cezalandrntmasi,n.ta En
,r'nrn hukmune kargr neldan okunaya ral$an Ninurh)
l)ger yandan, Pierre Amier sahneyi farkl bigimde yorunlar.i0 O
l.r rrmakh Lanrrnrn durusrnun az rasrlandlglna dlkkar seker. Bunu, Ia
h taln isind olan bir rann olarak alrr lrnakl hnn morili rdnne
r,,nLmLLncla Van Buren, Endudaki tnki gibr, soAu verimlihk hgrini
, u
kent dellerlerinin erken Siirner rannlanndan. daha sorraki de
rflenn saragqr-tannlanna yaprlin !urgulamaiarda bir dgi5rklk ol
r rLitrnu zaLen gozlemErir. Mezoporamya e.tebiyarrnda Enki'nrn saras
,,1 olarak resmedilnesi, gordugtimirz gibi, qok enderdir
Anriet, Adda Silindiriirdeki riq ana figuriin yLikselir dlrrumda ol-
rlrrn ,l'r' ,r. ll', li l.r "n.r.. )'l,riprB,,^
rrrk| Lanndrr oLe )andan, dige. ikr e5lkqr oldnkqa sakindrr. Yalnrz-
,i kart.l alralmakradr. Aniet bunn, balunn bagrnda doganrn muaz
:im tezahllLrtinLlL gormemrz olarak alrr. Gn! bir giin9 rannn, buki
!)rtiLstiniln simgesi olan bir agas yirkeldigi srada dagdaf a) nlrr (s.
rann 15).
Van BLrren, tnkihin silindir ntihirr damgala.da srmgelenmig pk
q.k nueirginr gorlr Enki, "brlgelik eli'nin derinliklerinde sulu de,
,inligin efendisi, gizli, srrnna rilmz bilginin elendisi dir. AIflca
rannlafln baqbtr)'ircirsir, yrice cin crkancrdlr. Onun aflndrflcr su) u biF
\ illerde !e bLli ti a)inlerinde kullanllrdr. Yerahl dilnyasr sularrnrn htr
kumdan, derelerin re Eaytann etendisi Enki, topragrn diger zengin
lrkleriyle de, madenler re degerli nrlar, iliskiii olan rannydr Maden
' Ankr. nepenory. s +l +4.
).63
 sONIERI ERIN KIJRN,\Z TNNRISI INKI
irriliginin ! genel ohrak zanaarlafln hamisi)dj Tenellerin hamisil
d i -tulan .l kiistinde g.jrecegirniz gibi- ingi edilecek binalarrn talna
nnr o \.erirdi. Abzr'nun bir imgesi olan kursal su hanrzu, Enkiirm
onuiuna taprnaklann ieine kurulnusrLr. Ve ktrtsalagn! t:ridu kemjnd.
) etigririlniiri. Krtsal simgeleri anrilop, brLk !e l(xph'rnbiga)dI Ke
qi-bal,gr lirki)le iliskili bir.iiger figiirdilr. Kec'-bihg, [nk,ye o kr,
dar yakurdrr ki, Enkinin kendisini remsil eder hale gelnisrir.
Enkinin niLelikleri !e raprnma nesnele.inur cognnLrn rnnakl lnn-
n]la baglanrI mi'hilrlerde brl nusu 6nemlidir. lll. Ur de!niden brr
miihtr (lO ). 2ll2-2004), irrnegin, Iinki)te rakrndrn iliskili bir
grup iig[ri] bir ir^yr Beririr (B^,, 101212, sek 3). Trhlli orLrr:lr En-
kinin a)aklanlnn dibindeki kqlbihgrdrr. lbader ede| birisi ellerini
ka!uitrrmre olarak aFkLa dunlrkradrr. lki aslan raslik halinde !i:il-
mistir re ilLs{lerinde biit tik bir hilal goze sarpir. lki rnn^k. t^nnnrn
omlzlinndan degil, l:nkiirn rurugL, uzodnu aknr
sek l Tahtli ortrm rirki (8,\l l012:12) lnnish Mrseuniin i:nr)le
\U(L IIUYU'I
Ilski Bibil de!ri len kalma l,ir kil zarl iisriine basrhnrs Lrluhnr
{lltrmmurabi rriranrLrnrn yinnldokuzuncrl )rhna, ),ani to t76l.c
rrrihlenen) basrinnlir l:nki !e l)anlgalnunninrn l]dhflnr bile !erjr
((rs t27l) tiski llabil delrinde ieinden su rkan y.z. lionusunu igte,
l(n tek sanar eserleri si|ndir mrihirrlerdi"r Oruran l:nt(i, a.L ).anrna
krzrnmr5trr, sola bakar re [zanmrg e]it,l bir razo rur.r. Trnnqa
l)umgalnunna\rur omuzlannr dijLtilen ruun saglan !.rdrr. O dr, lan-
risxl konrillluntr g(isLeren bo),rNzltr bar|k rakmr5rrr. Her iki
).anrnda
l)rr bLit iik irktlz lrr alr. Sahne erdak btr k.hramnnL, kesi rasr!.n
ILr Laprnanr re onu kabul eden bir ranntr da icerir Resim.leki bir di-
scr tannea, brr diger hprnnn !e bir djger crplak kahmnnn g.LcliLkle
'cqiiel)ilnekre(lLr. Crplak kahramin her iki ehnde sulann ft,krtlclugil
l)rer lnzo trL.r. Vin lluren, lniihrLrn. Ilnkiirin sn .l{an !az.su olnalr
'r:r1r da resNd,lebildiijni gijsreid,gine dikkar leker
(s 8s). \'inurli
olan k!r-ba|gr tinn\r
lespit e0nek iein )ererh(tir. \'ipr, doflrAa (.1-
IuLr sahneden cok bir o]'k(lnirn birbirinr izle]en et)iz.rlannr K-ererr brr
rnliLrm riru rnr nkh gerrir.
Vnn llur(ne gire, lO rkircj birurld^n r!ih^ren Mrzoporam\ada
bLt;Ltnun onemigrderek anmrs re s.nnr!| Lnkrhirr ber rllenm.sjn.le.
iolu )'ice bu) ricu olarak \rrgrlanmala bislarrLgur Enki)l bLrLkre
rnrsiled,len lisurler aris,nda !e:iri lsimr(i, crplik kahrimrnl^r. bo
gr-adamlrr. eltlerhalar. asl^n l,isll hahklar \e zlen g(rnnLlr oklLrlu-
rftLzkus'adarn\c liesil)ahgr gelir Ilrrnci bintrl(li sur mihLirlenn
Llc yalgrn olan bjr nditozrllikle ilgi qekici ,)lin )rfl rnsrr yan ba'
rk, melez hlr ;'ar, rkLrr ":
 lr

S]JNILRLERIN I{URNAZ TANRIsI ENI{I \]JC[ DIJ\UCU

Bnytrk lskender',n zamanrnda bir lvlarduk rahibiolan Berossus, e! ,l,r|dll. Bekxsusun Oannes adrnl verdrgi, iDsanlara rol gijneren
renin, her re)in karanhk r su olduglr erken bir aeimasrnda, birlul r Lrlrk:

f.'1f . l' 1,. l, lrl 1..!edrgr.1r ,'ne.1,-er

'lr!.nrnhr) llk }1lda, Dabile komlLr biryedr Eft,t Denui.nden lot.s,hkli Basra
Cnnku nrunlariki klD.rhre bazrl^n d.n kanarh \t ikr yuzln dognus Korle2jlo lrs a(lh birhx)1an peyda oldu B nn gdrdesi bir batrAh-
lfudrtbunl^ n rek goldesi\r rkj basrlardr \t hen enlhon de dinldiler kigibrydi. ana bahgD basnnalrlrdan bn in$n bae, ,r bahgrn kuyn!
!e ehl\t d$rl cinsl organhn ladr Uaskr rnsrnlar da dogDnrsnr, k n' gundan aynr bicimde rnen aliklatr qftnDrr A),nc^ insan rsihe sah\nr.
leri kcq,
^yakh
rc boyiullrydr, kinil.hnnr de Nii lMn ayakl.u ar Bir resnr bugun hila korunhikradr. . IB!l lra) rn qnnle.ni inenlir

BuDlar ursan bish rt lncnnindeydiler la g.(r.li. ama yiyecek yemedr lnsanlan harllerin.
bilimlenh re zana.r
^y.grydr.
lnsan barl, bogilar. arke Laraninr in bilrk kuyNAn qrk^n dort l^nn hernnder bilSGnri \trdr. KenLlenn nasrl klrulacaglm. r.prnakh-
gordlikopekkr, knpek brsh adar, ba5l^r \e girldeki ar !e kuymkh- nn niann, oBr(li, y.nlan o ayi erkadr !e nlkenin shnlinnr ei2di
n bahk olln insaDl^rre b.5l<^wl,kk.!e he.ruden hr}lrn brqirurde Otrlari \t he)'lelerin ropl^nmenr d^ gone.di rc innnlan
6l 'ohunlan
basl{a yanhlJar doA.ll u)Ba, ya5aDl^ ilgili herscyi o red. nu hanan,n z.nMDnd soDn.la,
h^ ilerihid,n ry 1l l4l
kesledil,nedi Is.
Yaraoklar, bir bakrma, Fnki ve Ninmah: Lnsanrn YaraolFf'nda
Enki ile Ninmxh arasrndaki larrimada biqrmlenen |ar|klan !e "lnan BerossulrLn ba|k adann Oanns'in, Fnki'Iie baglanlsr gelecek bd-

na !e Enki: Uygarlk San^tlannln EridLr'dan Uruka AkLarrlsi'ncla LNde ele r11nan bilge Adapait oldugu dtigiinulmu5rur

Enkinin, lnannanrn kaylgrna saldrnnak ,qn kullandrgr canararlan
qagrqLrrrr. Yrne de, Berossus, yaratrklar lisLesrne, melez yaratrklann
.omorka adh k.d,n,' Aran, d,lind Tidldrh, Yunanca
eelirisi i hdlds
sa (yani, Deniz) tarahndan yonerildjkleri yommuyla deram eder."'
Biflncr binl rl mthLir dam,talan gersekLen de bahk,adamrn resim
[.inr korLrmuirur (CBJ 7294 !e,9r\.1 ll99i8). Brr ornekre, ba]rt< adam
k:rhplanmq lrzgili bir eerceyede ylrLzer. Her iki elinde brr
uzo rurar.
Vrzodan, omrplarnrn nstrinde bir kalis yaprp ahrndakr razolara akan

Bundan, Berossusun ana kavnagrnrn Enu,nd Ilit oldugu anlaglrr. 8. |q akrntrqrkar Bxlk-adannn bagrnln yanlanndx iki bahk )iizer Kal
Bdlirmde gdrecesimiz blr )ap(ta, ynce ranrrea Tiamat (= lldldtl) gtrq \.duan taqrndin blr l(oli risrrne basrlan rkinci mtLhirr orneginde, sah-
lii biDuyle htrkNr sir.er le Marduk'a karsr bir ordu oluFtunnak iein ,rede ikisi de sag. bakan iki bahk adam yrtzer ^6 cokyuzllnde blr hilal

bir canalarlar toplulugu Franr. rard,r. Ytrkafldakllazolardan sular akar re bahk-adantardan birinin
rLurLrgrl yazoru doldurur. D\afldaki akrnu ikinci bahk adinrn vazo-
Yine de, br qogu ilkel fantlklardan en ilginci herlialde balk-
sunr su\'la d.ldLrn,r

56nley Maltr 8!Ftein. nr. "&rbllonid.?" oi 8fllssu5 (Mnlibu:

1978), s 14.
'' ,1S]. s 141.
As.!, s. I l.l ''' Oppenheim. Ird.l,tdrt., s. 42

267
 5UMEIiI ERIN KURN,{Z TANRIII IiNKI
Mezoporanl.rfikideri ku:elde Kapadok)a)i !e brLrda, Mlsrr cl
kisi)le kar$rlrsrklarl Srnyete Flrlmqtrr. Irmakh lann, girne) Me
zopolam)adan daha fazla y^gD alan biigelerde oradaki kadar one$lr
olnaia da, "surD e-Knpadokj i sanmrnda lrmikl tinnnrn pek qolr
n1lhtr baskEr !^rdrr. Bunlar]n en eskisi ll. Ur de!.indn kalnad
htnla.dan brn, kizrdrgr lignrlenn i)neminr anlamant5, yerel bir sr
nar!rnrn isi gibl g(irirLniir (c]s 7126)."' Zemin, rrnukl Lann)h ilis
kili tnnl(hk, tinrnidrk tigtirlerle doldLrrulmrl9Lur.
Enki, elbe(e, bir iskenlede oLLrrmus hakle oracladtr. Duz bir bri
Ik v bir silt bd)nuz lakrnrg{rr. Inkinin (inilne kizrnmrs, brr pru\1r.
) r andrrln !e k!L$i, itle!, girren liqtsba|k ayal{lannrn nhrnci,r L,:.n,r
Ilirhililye ba)lu bolurca uzanmr5 brr kesi oldugLr secilebilir linkL
birka( figtlrir kabul ecler sibi giirrinur. lJurldfln rnsrndi lsrnrud vir
drr. Van Buren e gdre. lsimud un su akan v:rzo lulmasrnrn melcuL teli
.irnegibudtrr (s. l2aJ. onun yan,n.{i Sur4e'KaFdokra Bnteonundan
bir tann bu['nur. Tanrrnn basurrn rrkasrnda k(irk bir sac orgis
lardrr !e bil)uk ho)nuz[r bir baslk lakmNur. ee!resinde hir ,!Lldr:
ve baska bir ra:o rarclrr. Arkasrnda dua eden brr tanaca buluntLr ve
brr hplnan onu izlerl
Bol nd^r. utr1ul. n re siirnlc.in ronnhliqni s^lhdrAntlin iisrnli,,tr
yis.trr ic[.i. b! l(i
(lzdn l]i.li,neui ki. btr ninerleri r.Nn l:.inu
drrgenrs bn bolg(k rc buka.lar tr2trtr dsrrlcrb.yut.a nl),c oitr u
dhkllnn inLiDr.l{ koliId,, onla,i trlid<li yir rr rlF r c(letk }i di
onhr bliyiilcnlL^ ltnr l[!un grrderuden lnnulink. hd )tni)1. in
etr[g r kfah] iq r cillldr'"
"' A.g.y., s 124
d"
A.s,v .s 143
2a$
\U'F 3[J\U(:U
llnki nin gt(ii gelecek barlirm(tn tonrlsudur. FDkihin rdrnrn reril
,lrli ! Kadim YikrndogLr sxnaundaki'rrmakL !:rnrt'nrn y.r)g,nhEnia
t)lalel bir rol olnadlgl rdebDat. Uqlincti bin)rld:rn brnnci bin).rlx,
,tLrne) Mezopdamyaclan l<uzey re l)arrya, Suri)e 1e ilrriL kenrlerine
l:dar j irce bnlrlcruiin sanau \ edebDatl geni5 brr brqinrde ya).rlmr5,
r,r Br anlamd. Inki, Irakrn en gtine)indekl barakhklann ekolojik
ilflne ! ekonomLsine rok )akrndan baglanLnDtr. Mezopotam,la u!
qrrhgr karrr konnlmaz bi!imde trrkh ekolojik bi. korul igindeki kLr,
rrre kx)drgrnda, Inkinin rolu btr bak,na azakl, ye daha ijnc poluik
\e ekonomik merkez olan lriclu brmu )erine kLusnl bir kenr. bir hac
1h'rrgrh.rline gldi. Kuze) lrak\n !e.imli radilerj, Asurlulann !ari-
u, ekinleri !e oLlaklarl isin )eterli )aB$ alDord!. tsugrin bile orada
,rahsul. guneltn atun.onlL, oyalanndan at,nand.n daha tazlad,r.''
MezopoLam)r u)grrhgurn harekeLrnde azrlmalan 5e) biillL)e dLr
\ (lin giilendi. (ierqekten. ikinci
\e birinci brn)rllarda biirii gidereh
r rha da rinenli hile glmD gibidir. Bunun rnlanr. tipnrma keDti lN
lrlik onemini ) itirdlkten cok sonra dl esoterjk Enkinir rolinun de-
OppenhdN, Il.lrlrldrri.i, s. 4l
269
 Ei\J(I (iELEXE6ININ (;UCU

8. B6LUM , tnrnunla brrlikre bu rufan ii).kilsu yahudi ya .ta Hrrisllan .legil,

L ld J'aklarrk 281de lann Belrn (Marduk), Babrl kenrinh barlann-
Enhi Gelene gini'n Giicii iLn bir rahlbi LaEfrndan 'arrn derecede )erersiz yLrnancalla lazrl
,,.'1,1, aegi5hea" Rahibin adr, daha 6nce siiz ernsimiz gibi, Beros

l)iger )rlerde itrtln.Lr krsr agzrndan duz bir anlaun larken b lr-
iLruhal konu5na parraslnrn korunnl$ oldugLrna dikkar edln. Nre
Kronos bn ruy.da llFouhn.i^ gij,undrl re Daisios.Inm onbe5in.r
glinii c nrsanoglunun brr rnf^nl^ yok edrl.cegun ioklid, BundaD r, )elken a(acagr somlursa, 9cl)le cevap yermeLldi, tnsantara ili
dolal, Llisourhroia, Gnnes Ke,rri. Sippafdaki b i,n yazLann bagLnr. r, ) Ler siglainak ierr tannlara dua ermeye " Krhbr Mnkaddes\eki Lu

S.rnlnresnn .nntui 5onF. bir g n ins^ enndi !t lL , oykLrsurde brLlLrnnayan bu moril(Tekvrn 6:13; 7:5), Mezopotam,

akribalannr re yikrn dostlannr bindrmeliydr Gemiye yiye.ek !e Lce \.r rulan o)kL,lerinde bildik bir morifrir. BrLrada Hisoulhros adr ven
cekkonulm rydr Aynca krnarlt !e don ay^kh yalatrklan da )arkleyrp, ,,, b,lse (sLnnercdeki a.| ZitrSudrll nln ardrn.la.), rufrnrn seidisine
denre iolmxrr hazrhah seumeiiy.li Nereye ydken
^crcaBr
sonrlur , ,r bir lahil xlnrsu.. ama gijriinitlie b.krLrsa, sonurra fl.keue retel
e, goyle ce!^p lemehydi lnsanl^ri il teyler saglamlk iqin Gnnlara ,l,r.ak lrtandasl.rna ne.lemesi gerekrrgi konusrnda l(a) grlan !ardrr
dui etmeye Onun sozunu dille)ip. bes olcme obnlu !zunhgunda l,nanca metnrn ee!imenleri )anur muglak bnlmuslaiilrr' S.r)tene
!e ikriilcme lubug! gdnsligrnde birBemL ins erri onun tnrrrgr he, r r dilbilgisel blirsizligrni gliz iinnne almadan bile,' Kronostrn bil
seliro ad, \t k^n!u, cocuklann, !e yrkrn dosrlann, Stmiyr brndtrdi ,tL'ye ogLidundekr zalLn irLrnDi gLirbiliriz lnsanoglu, elbe[e, r[taDr
h'e ranfl yolLryl. bildirilen n:ylei.lerhal yenne scrir.lil
,sicak bir gemi inga e.Llmesiyle k rranlnllrlr Berossushn ofkulu
Karakterler!e pek tok a)nnu olmasa da,.iykn tanLdrktrr Tanrr.
Ki'ab, M'lkaddeslek, Yehdlr,tlohin desil. Kronoslnr ve insanhgrrr
bir krsmrnrk rtaran insan Nuh degil, Jlisouthroslrlr. Olknde adr ge
,1t,! s 9
een Giinee Kenli. Sippar, kadmi MezopLrtan)aila brr kentrir' Ttrfanrrr
!e Conllius lorl (aFr. cs Die Ch!trl,r,Irsl',6 wdn, kFrn 5 (LciFig J a Hinnchs.
l)u anlallsL, daha (ince lS birinci yilz) rlda .iose phus Ale
l9l l), s l0. n toi ltlix lacobl. Dtr f,?gD(trre do (;rl..lriJ.l.n Hlnor rhrr
xander Pc,ll hisr,rr ve ls ,kinci rll4rlda Ab)denus oldusu
{L.iden E .l Bill. (1958), k$h I c. s 379 sbzclk oyuntr \c aoklam^
'aral,ndan
gibi, lS.l.r.luncti )Lrzvrl.La Caesareah Eusblos taratrndan k.'runmus Akadcada ko.unnusru Bkz. ua!_a A Holtner. Jr., Enkis Conmand Lo
Arnhasis. K"nH dn i\t,r.,y \/ohdp. Barry L trchler. ed {Nduki.chen
Vhyn Neukr rchrner Ve r1.9. 1976) s.241 47
Sranlel Ma)rr DuFren, l'jrd 'Bdbrrloud.n" d 8on$!s lganr'lannla,r dua ermek \tF lrnnhr rrn, dualar soylenrk drl.turtra
1978), s 20 gelehhr

)74 )7)
 sUrl[(lIRIN tlL RN'\Z lr\NRl!l INKl I:\I(I CELENICININ CUCT]

nnlartr oncelikl. tul.nrn Sinderilisnre iliskin l)ir neden l'elflrr! ' "
,\,, rtin.r,lkrilerinde cok goz (arpan ranl [nki larahndnn so).I
Kentnr siliinlen kL.rrlctil gilnllhkirlar degildir. okLrr' Lulanr atlil brr r'. |,L klmrcr s.zlerin bir krsmrnr komr.

r)larak gtflnez. llirllce, bilgenin lar nclnslnrrna utdurdugtr ktietili \'r kl ti(tlncr1 brntrldrn birinci binyrhn sonlann. degin delarn eden

hnta rutanrn dehseti Irzihrlmamr!, artrnlmrltrr'
Tipik YL'uinca nslupri lnnnnln adr Kilrnos unlii fllco8Drrni(lil'r
IlesiodosrlI trizenbu' Krunos rnodeli irzerine kLrrulmr\ "Kr"
novsar(rnr tipi bir r:rnnllan q(rk, ozgiln idrn )erine ktxan Yrtmr''
brr karyr|krr " l\r o)kirrtrn tann Kron()s tr. [nkinur )a da Kadirrr \i
krndog'kh Strr erce olnralan merrnlerrle bilindigi breimi)le lir\lrrr
Bizim bt'r.drki rmrcrr r iqrsrndin beliFi:lige bri kidar (likkrr
,,,tr,rkI ranrinrn remsrl edikliga silindir miihrr gelengi gibi, cili-
\
'. )iznritr ogreren )lumaD okLrllannrn llrristi)anlk cnArnda kl
Fr
t'.'rirsru degin bir edebiyat geleneAi Enki)i cinL tLrlnustur l)aha
rrkihiilirNde sunlllan br\'[ mrinleri re j:nkinrn esorerik iigi ler
,,(lilia o)kuler Enki geleneginin srirdigiine ilirkin bir irareri :men
, rnektetlir. &r boltrnrclr diger Akid edebi ese erinde llnkinin rohr
, 1, nfrekte re girnumrize ulaixn kiiqiik llhii (j\ kli klilli'.atlnd;r rann-
,,,,, b'r krrnkrer olirxk g.rrindtqii bolirmlerden bir ecme)k sonn er,

cekmek Ieter. llir Parqr belirsizlik, llerossus\n rLrtin

o)krlsLrn'lcltr

lllnfl ln Llrmasrnrn rel{ rcmsilidir' A)rrcn konLlilnannr dol')'I1 bir rr

rrrla sunultlrrgunr dikkl t(lin Krsa !e dola,lh dn ols' tarrrr kon'L:
I hlEa |c ILtJnn
mrsrnr biklinn b(r kiiqrrk irntk cok eski bir edebi motrf ol'nk
llr l:nki kl'drelli siizllr (annsrdrr. kurnaz !e )nrailcrdrr. Br ltq, iknr
risli)rnll84 ka(lir kon'nmusrur' hn nzrndxn lO i\rrncti brn)rla degiri r rr blnnci brnrrlAknd re IlitiL esprlennde a:nlmamrsLrr. llLrna kar

uzanan Mezopotinl,va rLrl^n o)kirlerinde tanrrla'rn s( zleri

iistiirl(le brr I Lrrlir, giirirl.lrlgri i\) killerdc -l)iri dErnda- nna flgrlr .i..qllir arrrk
dnceki br)lLnnlrde Sttntr L,,Scrleri)le birlikr hrrel{er eder !e rj}kilerde (\na cogunhrkln Borece
)irk bir,loAunl.smi okft'Au Siirirhrr Daha
o)ku anlirnrn tekniginin o)kt\ i daha ileri)? gtniirnek iqnl karnkrer ,l(1'k l)ir rlrl iinhnrsrrr Rir iinrekte, En, oEh MrrdLlk\l kendjnrn
(irqel(ten ko'
lerin konL\m^lanna ne l(idrr bagh oldugmrr gordiil( ,
'tLr olar k kabul eder lia nrn roltrn(rn, bir,:) l(ilnirn rek bir epizotrur-
nusmalar anlntrl^nn en Sijze earprn ijzelliSidir' EeRrssus\rn
siiz konu L, bir ke: beirrmele lndrrgenmesi srkc. gLj ilen br dunundur. Ea

str tutan $krri. dogn'dnn kdn\m^nrn nnkline bagl' olan gelenekvl ,.r!:i, lokanncr MezotxnrmF geleneSinde hilerirri'rin reFsnxleki irg

bLr kasrth bir leIsire ce!irme de , L,,ndxn biri olalak kibLrl edilD\ydu. Mezopolllnl)n Lr)$rIArnrn ken-
)apr)a rnmr rnmrna zrtLrr' Olasrltkla
gildir. BerossLN bt ij)ki)ii ozetlmisiir belki dei )a da baskx birisi Nr !.
killriir Tirrl{D'e, SLrrDe !e bir (terecete
icrnltrsL:ci l(rE)e irilir
t\erossts\r k(iqnk degitikhklerle nk(armrsrr' Yin de d)ktr' MezoFr .(lar Mrsria dognr )a)rltrken. grinq Mzoporxm)'a kenri.lletlen
hrik !e ekononrik Arlclernri,ririritorladt. (lelecek boluttlerde,
fltilrin dahi sonrrki (lebi)arh bir derecF k:rdrr rolln|Ln nzilmasF
(\ ljn^r'. lJ,c!'Sor\ 'IrJFnnlI'h' 'l'l '_V_rrll
n ne(lenleri rizerin(l duracigrz. KenL de!letlerinin c,jk(\irniin bn
'r
l95l), s 5l

)12 273
 SUMERLERIN KURNAZ TANRISI I]NN
ENK 6ELENECININ CUCU

nunla bir ilgisi olsa gerekrir. Enkinin. Siimer ekolojik nisine -tarl,11 z merkezdedir, ancak yine de onemli bir ,,ranrllar srrrl,,.1jr" rp
,l,rlla
flora re faunalnnyla baraklklar, kanallarr re binalarr- srkr srkryr '.'hranrn Crtgr.rlrsrn Be.isrmrrde donum notra,.drr,rrrz_h,rsirde,
ozelliklri daha sonnki eserlerd oldugr g'bi kabul edilmj5 yi (1,, rxnnlar, y[ce knntann oturma
).erteri olan kenrlerj kunnakta harca_
daha 'a karirn eski bir kem hrline gel
cok, Eridu hala ku6al olnasrna frnk zorLrnda kaldrklafl emeken yakrnlrlar
ta bi. cijzirn irnerjr: arn
digi zaman unurulmuslardrr. r.rnnsa ranfllafln i$lenni
),apmak icin ),eni bir \?rhk ).ara!srn. yeni
Yine de, Enkinin bir oykude Eorirmilu hemen her zaman o1'kirLnurr )rnuk rnsirndtr. Insan bir kez biqimlenince
loAalmaya traslar ve "gu
donum noktacr olacakrr. BilLtlLn cjreki taktikler basansrzlrgr ugra(lr lrtiller"i tan.rlar
icin ).eni bir erun ynrarrr. Otkeli hnn Enlit
insa
grnda, lanrllar kendilerlni betadan kurtarmasr ya da ikilemi eozmesr roglun! iinc leba sonra dn knlkla yok e.me gr.igrminde
bulunur.
iqin kurnaz Lannyr eagrrrrlar. O son Care tannsldr ve tirkenmez bI l'r her selerinde Enlit in planrrr boznr. UeLtncu
grn$rm Lrtan gainder,
dgirt ka,lnagrdrr. Ea nadiren Snmer otkiileinden b,ldigimiz biqimd. rrrek olacaktrr \" insanlgr dtn)" rufanmdan
kunarmak icin La,nrn
dalranrr. Heybetli toren alaylannrn uzerinclen cok sular akmrsrr ,,rel btr hilebazl,k gljsrjrmesi gerekecektir.
Cinsel serulenlerin tizerinden qok s{lar akmrsur. Siimer (j)knlerind. E. bjr larlk, insan, ).amrma fikrini orrala a(rgrnda. ana
ran_
bile az rastlanan sarai loktur. Ea nadiren ha.eket eder. lh|)ar brl) (Mami
rl(a '.eni ya da NinrL0 kendisinin bunu yapmasmrn
mitmkirn dlma_
nrn bilgligi kendi taprm rnerkezinde aranmaktadrr. rltgrnr soyler hemen. Brnu
8rgekle$inne becerisi Ea,.la lardrr. Cin
Enk/Eanrn rolilndeki degisim en qok sozlri (6tnnd anan lur l{ri Ea "her teyr remizlme
}e mukredirdir, yenr }.araUgr bisimlemek
guda kendinigosterir. Ynpmasr beklenen konugmaktrr, etkinlik sahN \in ana hn ea).a kili lerebilir. Ea ayrn farkl grinlerinde tannlarr
srnda koru5turnrrr degil. Konr\san Enki tstirndeki bu rurguda b'1.. .rnndrrmak igin remrzlenne ayinleri dnzenler;
ve ranntardan birinjn
ana konrrimacr !e oy ncu oldugu Sumer iykulerindekileKlen farkl, lixnr dLikLilLir boylece rannnrn kanr kille karrsrr..,
hklar rardn. Akad debi)atmda Eanrn konusmalar Snmer edebr)r
rrnda oldugundan ortalama olnnk daha k6adrr -re Flrur konu5mahtr
daha da krsadrr. Her sey azaltllmF, srkrsunlmrs, klsa !e ozllrdiir
Storr o/ lna flood (Oxford: CtiEndoD. 1969) E{s
Ea'mn bykildekibliimi Senellikle agrk ve her zaman onemlidir: an meon Ku A}a ..th bir
'klrenk yizmanin clinden
crkma, nc rablertik, 1245 dizehk bir nreundir.
konuFmanrn kendisi kLrnrazhk ve ironiyle capraflklatabilir $kizsnrLrnhrk rrblcrkr Eskr txbrl de$inde Sippar
kenrin(tc yertmrsl.dr
Enki/Eanrn rufandaki roln rpac,k bir ornek oh$urnrakad'r. \?rmalann cogtr bll derirdendir. fakar Ona Babit,
Neo,Asm \r Neo cec
Akadcadaki rutan oykr$Liniin iki am u,varl.masr glLnirmuz ul^r Brbrl de$lenn.lp nkitnr ).rzmrlir Jr $,drr
mrlrr. Arrd.fidsr{'le t frn, merlez' br et'rirdrtr: urtgdrinsra. rrrlirr dil8dD.sl di, oniki kble en l.abte. Xlill bnyi,k tr6tun0nu
rutan ohrtu
rur bkz John cardrtdkjohn Maier. CilgoDErh (N.wyolki
Knopl, 1984),
s 226 52.
' Gririler w6 l-1mlkn \t A R Mrllardr rzler. Ar"Jrdss. Tl. &liu'lo w, C.riri (ilk rableten nib.n) lrmben r.c Mi ar.lt i2ter. Arrd)msis. s. 7_59.

274
275
 ENK GLENGININ G!C.l
JIJMIRI-IRIN ruRNAZ T.\NRI5! TNKI

,l,rl{i ralrnrcr knngrmr yaraugrn biqimlenh )ohryla lanrrl^rdan biri'

ldnn !c lnrdrr KdrrsDnr
rrn kurbin edilmesi- d,rha da karmalrk hale Setirilmirlir'

lz05l D:rhn sonra Inlil )eni ]rraugrn I'knrdrgr '8iirliltnden (igmu) m'
Ve yrice lnnnhn konns[r
lrirsrz dldugunda. Ea kurlarmak i(in bir insaru, bilSe Arrnha-
"Aym yedliude rt onlEsinde btl tuhal yanrgrnr \"ba !e kttltktan kunarma-
iia krllanaakrrr. fa ''asamr
Temizlenmek isnr yrknnnayr b.dlovo m.
llrn bir )olunu buhll. Frkat Ltfan eok daha ciddi bir tehdir olusrura'
'Bn hnn - ktrrbrn (dalsnr {ikur - r'e l:^ klzgrn knnnrn planlann' nSellediginden Enlilin Cazn-
rnnnlir on(li yrkinrp rnn^c.k brnr ziten irLsrlrne qekmistir. t:fl insaooglu)la dogtudan iletitim ktrF
boylece
,,ram.r )eminirle baA|drr.
J2r0l
Btrntr )npar, rNll dola)l olarik )apar. Atrahas'se bir 'kamE du'
vtrr' a':,crLAD la seslenir, l)ilge yerine dulam kon$ur:
86ylre rinn rc nran k $acik_
kilde birlike YD8rulllc'k'
Kdr14 Duldra Ogirl
Cen kalin 2inlinda bnliik d.rLrlu duvncattz!
Enki.gzrnr id' url
"O lrnnn r.rnft hir n r\i([r: l2r5l

onnn isrNrlcn ya$.yirnidi icrAi ctlr^"k '''Ben ne .uyoLun? dosin

b.rylece b( ndrun r.(rlduEt {ntrtrlmay'c'kl_

Dikkatini rcdigindcn emi! oli
Yeni )rritrk l)ir kez biqimlenince' zamanrn geri k^lanrnda taprnm^
l20l
dilultr (!Il,t) ifirilecek. t-annlann darrrlu duvacaklan )ohrndiki ru-
Ktlsktr' KnmF du\nr. her sdnint k(lak \tr.
haf ita.le bir b.rkrnn insrnrn koznt)staki rolirnu m!i simglerl
irr5'rnhr re ''Bneli yrk - brgerni insa eI.
srz, qogLr tiPrnma eylen\inin bir Pnrcasr ohn d'r!trl ealna'
olnadt' Mal nnlk miir onlard.n nfrer er.
linnlar arasrndaki iliskryi ternsil edebilir' lnsanlarrn errencle
(le d'!ul I liyin ktrn.r.
gr rol ranrrlan hoinur krlmak icrn ):rine gcrrrilir' Yine cal-

m.rlla ilgili dizenin konulmffr. bulmrk de,lisin insin|grn 8aflp

bi Yaprgn gcmi- 125l

rerimi hrkkrnd. .ldLrArtnu ikln geriri)or: kil rinrrlnrrn et !e (eni) esir olsN (boyun.).
'rl'rmlir
kanr)li birlesririlmi!!ir' lll)lnr gibl Ninrrinun tarnrrgr nrhl^ crnldln' ''Onun Nrnnn dln, Sibr kipliF
cakrrr.-taunnlll etin(leki ruh (ct('rnu) canltla(l ortrm
"i$rtl"i (illrr) bdyl& gnn6 icini gbcmYccek ll0l
olirak bilinecel(,\a (l.r "ilan edilecktir" dlLUnlL t' olirmsiizun insan'

)77
276
 SUMRIERIN (URN,\7 IANRISI TN{I ENKi CEI,ENEEININ C'C'

llalar hkrnnarN saglam !"p K.rn6l}!drd Jii.ler

Zilti - giielendimek icin enhgrn onu. !a Drhrh eo2li-onlan yemin rerdi

Senin i$rnne yagmnr. Onlann sozhnri k.nD dulah yinekdi: l20l

stNyle kns, bi.sepet bahk yagducagrml
ro ll5l
.Kan$ duMr, kin$ dulirl Drlar, duar

KamF drrar dinlel D!!ai. krlak \er

Ea'mn ogudunir izlenek gLiqrnr, cirnkir bash yalnrzca bir geni in-
SunrppakiDrdinn, Ubaratutrin,n oglu.
Fa edllnesi dgrl, ama bir ya:am bilimi emrediliyormu! gibi go -
BrL dr ytk Birgcmi yaf
niir. Don yanm dizede krsa ve ozlu olarak ilade edilnig dort emir
ZenSinhkl.n terk et ll.yin l25L
rardrr: 5nnu yrk, bunu yrpt bn "ev" brr "gerninin karsLsrna konul- ^n
Malinnlk Dnl Onlirdan nelrel er
maktadrr. Ogudiln ikinci dizesi sozdizimini tersine qeririr. Mulki-
lliyan knnar.
yeuen nefr.i ermek l "ha)-ata rutunnak" birbiflyle gerilim icindedir.
Bir )anda ) rkmalt !e nelret, drger yanda )apmak !e kommak rardtr: Hcr.anlhn r{na ntrntr gehitc yiikle

krsa, srnsrkr dokunmui de)r:tte, En bir etik sisreminrn tenllerrnr Senin yapr,g,n gcnrinnr-

bildirir Ol!usunr olrrJunc lydtrr.

Krlabr Mrkaddeslekr rLrfan o)ktisiin!L bilenler iqrn bu qok daha es Eni boytrna er oliu
kr degirkenin a)nnulan ilgrnc gelecekur. 1n9a edilen geminrn Ea')la Uzqini dt4i gibi kapla.'

bagla.ulan.lrran ilgi tekici bir ozelliSi vardrr lanrn sualtr nekanr

Btr ijgiLt (line a)rr gemi mia erme betimlemesnj kullanan ahlaki
gLbr ilacakrrr kJ^ )ani. Abzu) ye onm kadar karinl,k, bo)lece emirlerle gmL-Iipftra irLslrne talimntlarla birlesen), a;rlgdnnlra U!na-
i!i.de gines g.nrnmeyecektir Ea nrn kamri dulara LjgLrduniin son dr- pLsLrn denLlen\e Suruppak kenrrnin ,d.nl r UbaraturunLrn oghr
zelerinin Kiiabr Mukiddesreki anlatrda aerk kartrLgr ;ot<tur Son dr olarak tanmlanan Atmhasis renlmrrrr. Ahlakr Lrgnr Lir dere.le
zeler zili'nce rtunrklir. su,vun aluidan !e ustttrden gelen biirirn i)'r kadar genrsleLrlmi5Lrr. ALra konugna ,\lrdrrdriJdekr dgi9ke)le r) nr
se)ler Iradan !rlirr. Yalnrzca Fa'nn gondrecegilalmur !e bol kus
biqinr rairr. llunrLnla birlkte, Lxnrn Ilrd hdsrsdekr sof ikj dizesi
!e ba|k baSlamr. bize, harap edn tulana ilifkin bilgilerir lil.qdrrrr degDksrnde qrkrnlm$rrr.rr lronik dizeler zekicedir, lunkii
Grlgd,nr:h gijrirlenlerle .legiskedeki benzerliklerin ne kadat yrktn hrLnlar kenr saliinlerlni olxcak korkune olaylardan haberleri olmaks,-
oldugrnr dikkat edrn. once, yrkmak ve vapmrk, relk etnek ve ala :rn gemi).prmDa lirdm rnleleri Lein rkna eder. La'nn ogudir )41
nak. rnirlkr)eLten nelret edip ha)^ta lutunmak rqin lecize rLfiinden
oiiid'ille, k.lnLi.lLrlara sq lev:
C$in aj,lgdDtrdilizk.. s 226'27
r" (-drn s9 Bkz. Crlsorrdideki yoNnlar. s. 228 30 re 291-100
[leuncii hblcrtd] nrbiren) lnmben !e Mill^rdi,zler, .\rm Jidrir.

)74 )79
 SOMERLERIN I(URNAZ TANRIsI ENKI NK 6ELENECININ GIJCO

)aprnca halledilir.
lronik bir biqimde, (tandan sonra insanrn yeniden eogalnas,nda,
B'.gdat sdgdnd$ Ea,-[rne gircir olma)an- dinsel nedenlerle evlnnelen bir grup be-
Ed aganr actr. soyle diyerek. kar !e bir cin, locuklafl kaerran Unacr nrehek iein ana ranneryla
Bana, hianetk^nM. sbyle diyerek, birlegir. (Pasaj, 2. bolLrmde el ihnan, Sumerdeki kajrliriimlerin l.ara-
ulmasrnr anlahn Enki re Ninmah: lnsarun Yaratll$lnr eagflgrrnd.
''Sen, en otrlan sutr! siyle:
lnsanlgrn mrdusuna dair bu renelle -tanrrlarr qa|Fmakran kunar,
EnlilnetreI eder benden - benden!
mak irin- basla)an ij)'kil )ara gr leba, krtlk ye rulanla yok elme gi-
Sizin kentini2de y4{yim.nben I40l
risimlerine odaklanr ve nirlusr di{Lik tutmak irin bir dtzenle sona
ne de Enlilh ol^n ropmAa lelirebilirim yn2rimtr.

Bn d])5 ya inecegiN. elcndim Ea yh y4amak iein.

erer, k nnz Enki Larafrndan tasarlanmr5 bir plandrr bu.

O siztu nsrr:uiize lllih y.smr yagdrncak-

\e ljnlil aynr istek !e niyer )angmasr
Crlgdmrr o) arlamisrndi, Ea
isindedirlr |e sonunda uzlafrrlar. Tufandan sag erkan bilge, Enlil ra-
snruyle kus, en nadir btlonan bahkl.r.
rat,ndan krtsanrr. (Sag kalanrn kutsanmasr gelecek bdliimde ele aln-
Zengin hasr rerecek size
mDt,r). Ancak iki uyarlama bazr bakmlardan farkhhk gosterir. Tnn-
r .rnrn tufanr orta)a crkarma karaflna iligkin bir neden gosrerilmemis-
gece. buBday {g^ni$ bosaltacak trst(ntrze.
tir. Ustelik, Enlil in insanhgr lufanla yok etme ofkeli emrinin man-
Grlgdnrita, tutnn bir neden giisterilneksizin S6nderilmisrir ,'\tl? oksrzhgr, Eanrn dykideki son sdzlerinde daha da dikkat eekici hale
hdsis de oldugu gibi, ranilan rnhatsE eden "gilLriiltn'den (\'e Anre gelmektedir:
Dnffkorn Kilmer t:rrafrndan dn sirrirlen qok ikm edici yorumdaki
gibi bu hlzll niitus artFrnr remsil ediyor olabilir)!{ hie soz edilmez nrfrinl,r ,{rtldDu
Daha eski melirlerd Ea kurnazlgryla insanrn rohumunu korur ve E^ kdrqmak ieio atsr acu. sa\Ee Etrlilt r6yle dedi
sonra ianfllann ijnirnde roliryle bobtrrlenir' Tutan, Atrahasis in ailesi
"Sen. Lannlantr bilge olant, $!.|5qr.
d$rndaki her insanr )'ok etmistir. Ana tanrrg^ ellatlannm ka)'brna
konrsup gor$meden -.asrl tapabiliBin- rttan g6ndeftrck de
agr yakar ve ianrtlar meclisnlde ofkeli brr bdbtrrlenmeyle konuran
Ea'drr. Ea ile Enlil araslndakieekirme, Enlil Eaya ynt$nrrcr bir jest
Suc hleyeni .e?al^ndu: gunahkin c.zll^ndrr
Ce!iri a;ilgnrrt5ir'i izLet. s. 227 11801
-lhe
Anne DmflkoN Kiln.r, Msopohmian cdncePr oI olerpoPularion Ontrnla rCne da cezasE kalr$crni
.nd ils $lurion as Reflcctcd in thc Mythology. oL 4l (1972) 160 77

280 281
 SUMFRLERIN KURNAZ TANRI5I [\K EN(IGELENEEININ CUCU

onu eek .ldr k.ybolup ynmeln rumda, rufanrn )erjne bir yrrLrcr halran, otrlm ge[.en bir flaker,
.Tltan silnak yeune: bmk sayrir agaglda rlLlacakrrr. Siirde errk haya n ve adalerin kuratiaflnr
isldar
koyan Ea, haiar !e olnmu bir llrr dengede rrran kurallan da harekere
sogalin !e inqnl. n sayln azrlsn
gegirir. Insan ha)aonr dehiere celiren dogal ielakerleriortala
rnlau s^hnlk )rnnr brnk kunlar Erkanr
''lnsanlar" \'e grndi kulsal Erra tarairndan salnmrg yrrrrcr ha)ranlarla
cogalsm \t rnsanlar a,als,n
La$rr edilen !e )oksunltrgun damgasrnr vtrrdugu doga aruk brrbirin
Tulan salm.k y*iner brnk ktlrk
!lkeyr slip snpu6u.
Tllan slNak yenne: btr.k lebi
Tulanrn en ili bilinen Kuabr Mukad.les d),kirlerDden t iri okltrg!
yayrlsn re nenlan yerle btr ersin II I5l
na kugkLr yokrur !e
kadrm dirnyaclakine ben,erlikten cok lazh.Lr
Mezopotamla edebi]'aa bagka hiqbir yerde kihbr Mukaddese rutanrn
''Ben.l,rD yucc mnnl.nn srnn! acLgalumadnn
alnnlrlannda oldugu kadar yaklasmaz , ozellikte de crl.qdDnr L,),arla-
Bilgeler bilg.ri brnne bir dns\ahydildL masrnrn aynnulannda.rr vine de, Ku.rbr MLrkaddes anlarFrnda itLe ran
r^Dnhrn nnnn ignri ' nnrn rolii rk bir ranesiiCinde, Yehola,,Elohin de erimigrir. Otle),se,
l-nlj1 i. minrrksrzhgr icjn I:a nrn sri) leyjnde, en Liz bicjmj_\'le ilade bir anlanda Yehlrla, Enlilin, ana ranrrqanrn !e Fa nrn rolunu Iirklen-
edilmis bir drEer ihlaki norm )er almxktadr: Konuml) gdrrLsmeden nii5 olmahdrr. Eski rutan qktsrtr{e, iqii jqjnde en erkn role sahjp
nasrl )apabilirsm tulan gdndennek de netin nesil" Yanrrr beklen ol.n ladrr lnsanr tasarla)an, yenr \arangr k.nrlan re ontr r!'fandan
meyen som,vu bir mir Lrkrp edr, Sus itlr),eni cezalandr; giinxh' kunaran odLrr. Llerossus da, daha once gordiLgumLE grbr. o).kii rsin
karr ceualandrr sadecel" " tsir dize.te Ea, insanoghnr o ak sorunl(- ra nrn konu5rnasrnrn kudrerli, belirsrz ye onemli oldugtnr brli!ordu.
luk ),Likrnden sL,nsrLza .legin kurtaran br k'ral ko)ar (KnabL Mukad Tdan u)'arlanalannrn birbirinden farkh olmffrna hrsrn, Mezopo-
desleki biirun insanlrgr bir tulan iracrlrgrlla asla Iok eoneme sozri tamya glenssinde insanoglLmun gizemini kar..lafnr.n lurulkir
niln kaGrhgr gibr gorulebilrr ) EaUrr: lannnlll eti !e kilrn kansrnr olan insa., )alnrzca rannlann is-

Buna karsrr, baska bir birjmde, be lerini )apma)a )iugLldnn)15, du5men !e (i1.1itucu olin do:tal bir (lun-
'\frdJusisdekjne
dan cok daha zal|n korl<rLns brr gereegi i(rklar La Ashn, kun, k,tl,k
-haua \b.rann Erra- insxnlgl roptxn fok ermek iein tllandan dalu Bkz wc LiDrben. A New Look ar rhe lhbylonian Brckground ol atcne
il rr Ea bir trlr rkolotik denge iinerir gibi gdriinmekredir Her dn sis. Ihr Sibie xi rrs Lit.rd,r ConkD})or"rr f$dlr. JohD Marer !r Vin-
.enr lolkE. eds Cnnd Rrpi.ls: ^,filituErdnans, 1979), s 285,98
Tnf.nrn Kir.
br Mukaddes uyarl.masn,n bir okunu5u rcn bkz Isaac M. (rkaivada re
' Cerri(j,iS(D,61,,zlei s 240 Anhur Qr rn, 84o'. .\l,l"hdDr wdirn 4. bohnn, (Naslnille Abnrgdon.
" Bk2 (lllgd sh iiikr ) otr$r lir. s 2J0 .14
l98t), s 8l'107 Aynca bkz. (;ilsdDrsdldaki yorumhr , s l29rd

)a) 281
 5! Ml:lll Hrlr! (lJlu!v ll,\\Rl!l F\l{l IN(ICELENECINlN CT]CU

!.r)rr ({giiyle baslar !e llahrn )ansoncr bir konusmnsrvla sona erer. Ara
)erleiriril igLir.
da'!uhafbirkarikLetin,5alru.nLrn1'ararrlmasq,1aya
CchisDicci EIhi lstarin sildrrg^nl1gr Iiavr sinirlendirir ye Lannlnnn ijnrind. rrr,
Srmer EDkr rnitleriniu rna temalaflndan brn, tukar(la gdnniis raklannrn lsindeki kir.ten, sal.l$ delsi l5r.ir )ansuan re onunla ala;
-lannlar.rasrdaki eden griqlil bir ligiir )irarnmla karar rerir. salru)i lerdrgi r.lnaLlar
oldrBrmLlz, gekislnedir. t.rnrimalar lungi tanrrbr'
lirnsel re sLrsyo-polirik sLrrunlan maskelenis ohrrsa olsun, b qekii onLrn rrllesini!e krskan!.|grnr kr5krnmaya yonelikrir (A. ri. 1749)

meler o)ku serrLliliAi geliitirilebilecek bir er!ere sxglnrlar. lutin.lx lrninn lstiirn bir diger rdrdrr:
Linrn l:nlille LrrLr!Lnisr ii,vkirntin renrelidir. Enltlrn aceleci. iin<eli
!e dirstinmedetr lureker ermesi-kudretli Fnlil in bjr tirr betimlenisi
Soylcdiklcihr kul^k rcr
l:anrn sxkin, kumiz anla)$r !e biryiLsnyle keskln bir z |k olus(u-
Sina nc deNnr. yipr
Crliiimeler daha qok Fa ile sLr )a da bLr Lanrrsa arasrndadrr re bun
lar dahr usLalhh re kannasrktrr 'lia !e 5alrL'," Agusa). ll^hisi ol:\'
ril( di bjlinir.'dahr.rce g(idtigirmtrz SuNer $iirlerinin dokusuni bnrL$ .rekilr cn daha Ytrckli,
biyukhrgn hcpntrin tini\nde
lazlasDta )ik1n l:sl'i brr llabil iiirjdir. llentrmin li. lirneir gdre,
lsleLi Lrhil re h,Lnizcid,r.
'' Meu ollnnrn) n
Aeleneg rdekr bnrrln tigirrler iqind, Ea, sellerin )or
damrna ili.skin bir brlgr birligine !e bunlann nasrl ktLllxtr,labil(likleri-
e
ne en i) i ornegr olqlllran figirrdiir. Fosrer iiirde unn ile ) tlce tan
rrra lsrrr ansnd:r zekice !e eglendirici bir ) iizlestinne Lrultlr. lnanm
ye Enki: Ulgirhk Sanarlainln Lridudan Ur kn Aknrrlr5iirdiki (4
kibi bii. \mg.lin km
hiilurn) grbi 5irr tannlnia l5Lar. lnannahrn Akadca kaQrhgrdrr bir

onu krctrk (lustrnnch iqirr.

Meth llrigute (iRnebe r baskrya ha2 atrnns(n. Un'e,{dt r
"hhda' EilgeliAi'ndcl(i
getr zun hylrnisch?is.hcn Dialekr der ihbabylotrischen lirenrGdtn Tex
Le, rez. Minsrer (wcnfalchc'wilhelnF tj,rncsiri0. 1971 lzlqtn P.s.rll^r yiilllikre k rcri
(col .z degisikliltlel Rcntrnnn R |onei.latrdtr, Lr and saku._ rira vs on /ir. kri| bici$itrc bol.i kiu,nr
Anirr NLz, li,rr i| I,i.D,o,v d/J I r'lDirdndtrd., cd Mai. dc iong Ellis,
(llinr|d,. (inr,.:Archon. 1977). s 9'84
 SI]IIIERLERIN KURNM TANRIsI ENK ENId GELENECININ CUCTI

m lis bir gdrkene bturrnniis olmalsn. lelar, ardrndan da Ea konusur (B, !ii, I 22):
Ona soyle hirflp er: Heysent'
"Ona bnynkliik \trdin,
sana dogru donecekrir.
Sahu qglqn
Seninle konusncak
\e rbyle diyecktir, Bal.{na, kadrn,
BMk deligine ddnsun.'
darnnrs,nr aoklal'
AM *n, o k'2s da. !a konrsr( \t a.qgrdaki gibi ka4rhk\erdi:
ona sayg' Sostnne Agutayaia, Gnnlanu kahhm^nnra tdyle dedil
Ne eyleE sdylesin. 'Agzddan erktgr anda.
ona rek bir k lsrhkreme bu yerine Setinlmisrir !e k.sindr
.Sendetr 5en b.ni elindi.din
ne Lyda elde edrbilirkil
bu yapngnh beni metntrun dtin.
9n benim grcnnr bagh biryaraflksn.
Bunun yap $ nedenini
''Dilinde olau gururla sryle. \r 5.lru ntrn yant $inr
re len azl br o kadar da onun dnnndel" birimyanmlzsml?l

Son.a Ea, biiyiik lFlairn on[nde elbeue )enilecegini scjyleyerek gelecek ginledn insanlan bilebilir

onunln alay eder. Bunun iizerine 5alru ofkeden goztl donnirF bir halde
Istarin perinden gider. nn tavnnrn arkasrnda yalan nedeni, ancak
Ea d6neiek d.ns edilsin
giirin sontnda bgreniriz: Ashnda o. vahgi ve karga arkarmak iein
yaygara kopamn lstar'rn kaba bir karikaLr:triinn yaratm4tr. Manzam lurtn insnLara bakl
tanneayr oyle igrendirdi ki, snrekli sava,s qrglklafl armakran vazgee- Sokaklarda dins ersinler
tir bdyle bir darranE gereek bir giis garcti degildi. ''o ta bunda basa, Onlann hayhr rtlanm dinlel
nh olur ve lgur\n drygulan yatrlnfllrr. Onun onuruna bir genlik Yaprklan zekrce seyleri kendiS62nnle 8dr
duzenler Ea. Yrlda bir kz insanlar vahiice dans edecek !e Israr'rn gu' onlanu mantgrt?l seninki olsun
rultuci yanrnr qagnrtrran bir iamata koparacaklardrr. Agrgaya, tani-
Ea ite lelar arasrndaki eekigme goze carPar bleimde Ea ve sal-
carun a9k ye salasr birlesLiren savaSel yanrdr.
tf'ntln merkezindeyken, dger zrrlarnalar o kadar aqrk dgildir, rtn-
ki, bunlar ya daha genie, karmaLk bir oykunLin parqasrdrr ya da me
'd a.g.v.. s. a+. rinler buttinuyle eksiksiz olarak grlnunuze ulafmanqirr' 'Babil YaIa-

246 )87
 IU[1]lt]IRIN KURN^Z TANRISI LNXI
F\(l CEt ENrdlNtN CLraa

uI9 Destanr" olarrk .la bilinen rnund Iit! kirnngrk ri)ktnirn bir or ,lul{ iizerin.ledir. Apsullun
)enjhneslnm ardrndar't.iamar genc lnnr!
negini iserir. .rr iizennde drh. dn bn)irk bir rehd[ oluirLrrn]ila b.slar. yalnEcx
''Babjl Yaratr|s DesLanr, oyku e.k fazh rrnsel ve belki de rrketrp N4ardtlkbir)rk ana tiamafr )enebilir. Onnn g(,\des n(ten Mai(luk .]u,
itrirnriller irerdiginden qok dikkat qkmistir. Once tannlarrn onaya reili du|)x)rbreimler -trnnlar rrnsrndan tramifr \enecek ces.reue
grkrqrnrn, daha sonra Lanfllafln klall !e elrenin usti l.ieki hukirmdar I' r krhran]an bLrlnx siirecinde MardLrk, hnfltann trra| k(uLrniLrnr
oldrgu lddix ediln senc tann Mar.luk tarafrndin l)ir kozmosun d,'- \(Lliselril[resi konusrlnda rsrar eder Kral oktLrSn irin de elrenr
].rn-
zenliolugNnunun o)kusirnir anlior. CxJrrhrclan I^ d. hart^ bir iz rr Siir, l(rrl olarirk hukmirnit testinr eden srtirtafln, .,e i artrn ciddi
Lkt^n-.nce gijgirn !e )erin bil adr konmadrgr zaminlar di )'alnrzcn fclurde silrlrnisr) 1. sona erer.
ilksel brr eift, 1lpsu !e liamat re MLrmmu adl bir irqiincn hgnr !ar- Lli o) kilde one crkan bir krrat(erdjr, anc.k ogtrL Mrrd,rk un .h ]l_
-llilnat
dr. Apsu !. dan trrnlrr Fratrlm$tLr YnrarLlls o) ktrsn qogLrn' (h ol(lLrgtr|dan, oykiide onun biituntri MaftluMti.rnir niicadeiesnin
lRkla bir dog. alegorisi .hrak dtitrinilmtiglirr, ciinkti Apstr Y. Tixrnrr .krigi bii)itk ilgDicel(rnez. \jne de, iiirde Ua. eski dnuenj ukan bir
her $)in orra)i qrkllgr illiselslrlin temsi] edel gibiS.runurler. llisl rtrup lenc ranr(lxn l)iri, ccs(r bir llgiirdiir lhrrl,ar hba Apsu.vu len
re ril, ikr lih rrnn !.r e.tilir: lihmu !e lnhimtr. Aniar !e Klsar. rirde l:rhLn LilrramaiIgr aqrl rr''
Diger hrl(.leler.le de Sijriit.[igii
Runlafl giclu, her biri en a:rndan suretinde bicimlendigi babrsrnr rtrl)i, "giirihrl' bu kez genc Larnhfln giirrLlrLlsn ApsuJ.u raha8rz
eiit, bir eril dizrsi rzler: Anu, hr (Sunerct xdr Nrrdimrnud) !e MiF eLler re onu harekeLe gegnre)e zorlrr. A. Leo oppenhenn, .ij
^nahLar
:rleri {r. 6l-65), ,{lxuntln kendisine kirsr krltlannls o]d,r!Lr sihirli
onceki phnlannranrs l(L$^k d(5nemrnd. hukmedenler en )a5lt tdrr' L,\ [l.hrn zekice Apslr'ya karir se!idigi brr bu! rfrtcadetesj
'ltu.u\1r
ilar-liamar !e ApsuUur.-lranMr ilksel rnadrr !e APsu onun errl esl ,'lrrak \onLLulir l,i Apsu).u rild'ir(ir, ihrr!ar brbtrnrn tirr rh ahDer
dir. O)krindn bir atamasLnda, btitLir ha):\rrn jlinden crktrgr kab^Ian l( fl ni crl.lr \e.\psuirtrn Drd.r"nnusLrnLr, errenin hLikumdannrn torku
sulan simgelerler: TianaL derliz sulannr !e APsLr (Siimer nolojisi \rcrn rjrnrrr rlrr Bnbisnrn bedeni LNrune rxprnagxl, t:rnlLrhLtn Ap,
nin ,{bzu'su) ralI Ierihr sLrl,tnnr. D.ha gens txnnlxnn grrLrultulcri .(surrLr in5a eder l:.r.
Apsu) i d.!anllnnz geljr, tiinktr onlarrn haykrrrtlarr ) i:Linclerr kalisF Ur re Apsu cprzortrnurr bi(nnn N4aftIlk \e
tirmrarn dahr LpLr.
nr blr rrlrlii dinle)me: lirmlt Apsuju sakinle5rinne). el|5rr, ken rpLzoLrLnr .r.celer O)'l(n Se!5ek biglanrrlL bir q.kr5meler dizisi brci
dilerinrn !ir crrhlerise)'leri )ok etne)i isten)ernektedir clnkir. ALnr
Apsu genslerr karsr hareliere gcgmekre rsrarl(lrr. o !e Munmt' brr A I.&r ol)p.nlrim. Menrpohhian Myrhotogy t. or.n s. t6 (19i4) 2lO
e)lem planr Seli!ririrler, lik iisrlin ka\ r.) Lir olii lla enlrikali rd Ayrq bk2 'rho*ild J.cobsn. n. l,tis,rs ot D.,[nss (\cw H^\.n
keileder !e Apsu ile Mtrnrn Ju bozgnna ugnrrr .,1.. Lr!.,tr.1, t.7,r to.a .ru2,,,L..un.,, .i !4.n)rr.r.r
UrLnrnh birlilrre llllr/r1,r llls in ana odrgr Llabil rn kenL tinflsr M^r )l K sandos. l,odrN 4 / rddlcl dkl I l.rl .t4ori AD.icrr ilr.rpordD trd (lt.[im.-
r |c.{rin. 197l), \. ll-tl2
2lt9
 sUMliltl. iRIN KURN,\z tANRlSl l\l,ll LNKI CEI,ENECININ CIJ'U

minde degil. usr llsr gelef olallarla gelDir uirarma plannr anlarugt zaman, siirdeki en heyecanhndtrrcr anlardan
En !e eer Danklninrn ogtrllan birLliik Mad'lk lPnlda dog.r rri gelir Btr, Fr'nrn hikale anlauernrn nadir bir orngidir. Ea, Tia
eiirlik'eide ede.. Derasa, qok zeki te
Dehser sarar !e rannlarla qitte rnafrn sahip oldugu yararrna !e oglu./agrgrnr akrantannln isriurde brr

etkindir, d.lgalxn oI!.rF qrkan. !e Tiamatr .ahitsrz eder. Eli 1l) nelkire gelinne gircnnn anlarrr (lt. 9 48):I
suya yardrm ermedigi suelamasDti canr srkrlan Tiamat aiftelenir vr
Knglrhlln )ilceiril'nei
tannlafl t.rplanu)n tagrnr. Genq ranrrlarla srlarmak i9ln bir grttP
n,1var-silah -varaLrr !e tannlaldan birrne, Kingtr)a, e9i!e ord nLrn ktr llab^$ re e(kla gdircni Atr$i r huzruna crkhgr z n^n.
mandanr olml .nnrnnu lerir. Mardlrk, Ea nrn ,igit.liqle, er gec l-ir Tiamrrn bii[m kor[ niydlenni oDa reknrlidr: ltO]
m:rf L l enecekrir, ama ana)a neldan okunair once I:r'F klsmer LrlLrr' b J,r. . 1 . 'rt d ,.r ..rc .r. r,iud"r. rdr,
..1111 n+. .

Bu me) dan olar) Lrsl^ basansrzdlr. Bii) iLsii rlltr tannca) r )enme)e ) eLe Medii toplad, \e gijzi brseygdmriyor
cek gtirre degrklrr 8!111h rantrlar onun ctriInda roph5ll
oppenheim Ln belirLLi8i gibi,I ra oykus( temel.le MiIdtrk olklr- rnn b.bal& cuiklerin bih omn y.fnrda
siLnirn esi, diha geni! ola) rqln bir riir giriglir LPizot Lnuhtesen brr yerald,lar
Topl.ndrlarle Tiamarin y.nLnrla lltl
5enlikle sona erer 'laprnigrn drstnda, gnneg tannsrnr Ye dii'rlanm Olkeyle. gece giinduz dinlennrden tlan knNyorlir,
glecek htrkirmdrnnrhasrl eden.grrbash bir birlesme!le Inl dttn)'r hoNud^nrnk, krBhllkla $Mia haztrlanryorlal
cagr rorenle brtlii (s. 214). Eanrn APsu)tr lrrPrsnasrnr MaduLL'rr Sa\r5a haallannrak icin bifkon*y ollnudllar
Tianar'la sa!^sr)1. birleitiren .rzellikl.r.len biri bn)Lrntin bir sihll Hnbrr Ana burnD seyle, i seliille ndiRn
olarak kLrllanrlmasdrr. la, Apstlhun planrnrgdrlrnce, iJna karsr hep nkr|xr sil^hhrckliyor.
sini ieine alan bu)uln brr dair.,vrip!r" {l 6l). Bii}trk h nerle bLr btL}ir crnrrd yrl.nl^r m.ydana s,k^n)'.r. l20l
hazrladr re bunu sLllinn iLsrine okudu, ba)lece tr)tL)arna]an Al disler keskn. penceleri anannz
suirun uJkustr ironik bir l)icinde "bairndan aiagr doktrldlL c-J :amarl

Ea ih!r)arbabr)'r oldurtrl Kendi rarafrnda Marduk. )LizilnlrL ha)'at-tair Cerji Stephen L^ngdotri,n, Thr dbyloDidtr ol C,rdljor (OxIord: Cli
4,i.
)an k,nnrzr) la bo) ll) rp, lanrna guzel kokulu brr hirki alaral( I ramaL Fndon. l92l)tl' Aronnrs DoNln. EnLDd dij (Roma: Potrtifical Bjblical
ile savnsa hazlrlanrr MardLrka erlik eden )edr rilzgar cini fianar'rn lNtitnte, 1916) ccrLiya2rl,,rina re wc Lrmben srmon I Parkd r^Lafin-
jcini aqrr !e Marduk bir.kla ana)r .rldurme)e becerir. dan hazrrlanitr hctne llis (Oxford Clarendon. 1966) Afn
d.yinrr, 8 ,otrd
ca bkz E A Sri*iin,lNl:T, s oltlekr \t Thorkild Ja.obrn nr h?d(,6,
linrn lann Ansaii liamafrn kudrerrni !e genc tannlan bozgunr
s l7l T4dekicernilen Psijn d.ha ayn m,l bir incclenesi icnr bkz Marer.
''IsIianar Rcall), Motkrth'burl bl.rd,y Onondnks Slkli.s 9 (I982) 9l
l rlpp"nnerr. Mltlltog] s 214 0

290 )9r
 ENI(IGLLINFdININ
S!!1FR] ERIN KrlrNlZ TANRlsl ENKI 'UCU

'5eri'r briyl srcinN,

Knn ycrinc zdrine dok[ iLr go elerini. 'ein
linnhr Mcclisi\de seui y(ic.lltl?k.
Ddrsr! kus$drtrh knkFltn cidcllel?, 'larrlitrn hcpsnre nAiir rcnnem icin senigiele doldurduh l40l
ko*unc p.rlikhkl. snsledi onlan, rannlara benzdeEk
sen cn yicesinlSen bennn biricik *\Bitimsirl
kin BdM o!hn dehsrretr donak.lrri t25l
5enn sdilerin bnrln Anukki t$e g.]ip gelir!
g.rdeledni k.khmnlaryli - kinNe o, dr yriz 8ed edemevecektir
''Kader 'libklk n Di rc kli ona.
''&,yhu2l( yrl^hl nrcydani Serirdi.
g.)gsrrrc b.gl^<h onlan
ciderh.Yr \t
'_soyletligii :rrur, dnri degi$i lchtez!
{yrlanr i
s.,:iin son$z. dck snEceltj'
cin .slan!, "Knrgu yr'.ehilir yncekihnc2.
e,l$r koFgi \t Anu n!n netrcbesne eirri. I+51
aktP Ndim'i
mDnl^,. onun.gull.fl, icln yazg .tr beli .diler:
\.h5i lnrry'. '''5nzin rlcsi snkinlestlir.
bilk'id.nn re &h n. rodan,,ken. siiclilye boyutr egdnir. "
bizon!,
hnrnso)le\i dikkarle )n:rlnns bir siirdir. Uc an^ hdlirne a),rts
',ilrlrlan oNrzliyan, srrana korkun'z lt0l (ll. ll-19) ilhsel anayr rannlar mecljsi olusr|rurken an
^.rmirz.i lrr. llirincisi
Agrdn onun lcm trl. -anliDxk zordur ' hlrr. lkincisi (ll. l9-32) onun'ersjz silahliarnr, hepsi onbir rine
llcd<es onl.L gibi dtrbir tane yinlrr$nr sovler. ,,lin dogrftfugrL cirnilarlin betilnler. UeiinciKLr tll. 3:l 4ul Kingunoll
riiksetlilmcsinr inliLir. hr b(ilim onun n1clise Fpn$r l)it) iilit ko-
'(,trs^lelhrlal icn en -Mcclrti ol$runrl.L
fusma) r, kendi rrincle irE krsnri n)nlan bir biq uvt iqerir.
KiDguyu yiksdlnrsln. onlitnr in$da 3.fligc Setnil)
Ilaflangrq (izenli hlkr
metin in )a da riridsDnf llll bir ornegi o]i
Od hrtr i\nddigini\e
I:l5l ,ik dikliare deAer. Benzer de) imlenn :i(izdiziNsel iiAlen ansrndiki
Mecliii11id.rc5iii,
:rLltk iliJkishi kLrllanmak olarak da tanunlanan chi.rsri onsekizinci
C^rpr$na iciD sil^hlirr co8^lttlm.sun.
) iiz) rl lngiliz siirleri ansrnda yalgurrir, antdsmith in 'dLrramrlacah
drrcideldl!n ile, kmesini.
lQdar korkrnLr5 re gkleme)ecek kadir dr zalrf ctmlesinde oklLrgtl sL
sa\ isri b.sktrnrindanlgr-
bi. Drha )akrn :.manlarcla, srizlii gelenek !e lodim meL,n, ozellikle
brnh,, onun rllerim b'hktr
KiLabr Mukiddes incelemeleri, bir merkeri dize ).a da relenns [okrasr
!"f\ryde d,, ntr,,rurkorr
)93
)9)
 sUNIERLERIX ruR]!/U T^NRISI FN IiI EN(ICELE:!LCININ CUCU

r .',.,, :tL)dtlgLrmriz (6. briliim) Sinerce Ninurra nrn (ibri !e

.,r'-.. b, . r"l,:rrrme "g.l.mi
^ldus r..r, .rn,hal I

frsihrn baslxngrcrnr brrimlenig olabilecek bir anlaudrr. Izlqen see-

Cezalandrnl
ler. Ciceroncu periyodik ciimleler gibi, oykirler merkezi .lize fr
her iki ).nrnda rema !e (le)imlerin incelikli dengelerinin kuruldugll Li{de, Fr, nnlursuz bir dLrnNda kendisinden )a.dnn isremeye gelen

ch'.irlik blr nrinrLr sergilerler. Br metin.hid'nlrlun b(i)le bir bieimr L L.\, r\l.r ....".r\l'l\r-'uri,.r..E'r \err
nin ol.lLrkqa IaLn bir .megini sun.rr. l)unrm i.)'lediri kdru A.zu kusu Enllldn Lannsal ,rc'le.r qal
,rLs:r!e l:nlr11n errenin Lizermdeki kralhgrnr ele gecirmiirir s.nuq
i I I a bir medG kurdui safa5a haz(lanmak icin
l osa eeri drinnsrir l)uzenl yenrden saglan.k iein linfilar rslerinder
l5 ropland ftre Iiamatla yltriyorlar
,\nztr ] la siyisicali birini ararlar. lki rann ) aklasrr, rmr Anzu ) la Lar
lii 19 btr meclis kurdu: wxsa hrdenmak (h
llNrmrzlar (i)le Sorlrnrir ki, En, r,rnn Ninurtd'da ()a da hski llrbil
Akadl, $air lok diizgiur bu srrayla olanakh olan her )erde degrrik ().dam.srnda Ningirsu) umLrt !erici brr cozlrn bulur
l,k yapnm)a eahJrr Senrarik olarak pasaj id)le gorinritr (d,zeledki Ila jle lramar arasrnd^ki mircadele'Bxbil Yaritrl\ Desranr"nd. ol
ince degrsimlerin zengitr hir Sdsterimi,vle): r llgu gibidogrndan clegrldir Dahi cok, bir bxkrma )illxzca iki r.nn
'lian Ltr.ahnd^n Ninuni)a lerilen ijgiidtin karsrlagu ln^sl lolull. g.sre
ti . can,d2, sk'p dusn
rrlebrlecek bjcrmde, dolallldrr a)nce ana ranrL!a Ninrlnala ognt !e-
\z
tir. rma ogiidii onu l,atiflsr:llgr ugr rr. Bundan hemen sonrll Eaj.
1l C rrnnh.onrn icin ropland,
l)rs!trrutr|ir. onM agiidii de ana tnnrrranrnki)le (Mam1 Ia d.
l.l onun yundi tygun yndidtrlcr
^(hDr l)lIclR \4All) ilnr birimdr ba5hr, takat sonr.srnda Anzu-kusunn )n
l5 t roplNhlar \e onttrl^yuNyorlar
Dek rci. bisan| bLr Laktik rinerir (ll. l0l 2.1)l
16 D' kijrlL niyerli phn yipnl.r
I7 C' siri$ haarlandllir
llskr ljibil fr(rinle lciD trkz. ll lr:r fl /nd?xrr
lltrsk., Dd nlvl|otrrlld
18 B' bn koNey oh$rurdnlar r xl tr n.ih, rS ilrj ,\lrdi i\ rdoBndrldr Bud.pest
\ (cs!trh
( .2 L,L I L Sohszo'
A hfl icyi y.nnn llubtr na
Nsr.nnzrDr bcbcn, l97t), s 158 60. linskairtr kurbr virccnr S.h.ilul

AnanrngiEintin lia'nu agzrndan boyle etkin bir bicinde sergrle-

ni$i, kugkusu elrnde trtlLrgtr dehserig.stennekredir. lia ortl )enmek-
.AnzuMili nin ()a d^ Ztr) An'r Lr)arlanasr Akad !e Hrrrl mnleri
nin alsrlmrs Easrna, bararrl bir danrsman, kendisi klhramenci ol-
''F,rgmen's de li l.ascndc dn Drcu Zn." R.\ l5 (lgl8) l6i Je r Nolgiy
rolrn, NnrgiFu VantlLreicr de Zn. R.1 46 (1952) 90 \e E A Spei*r'rn.
nNlll. s I I I drhn onceki calL5nr^larn^da),anr. ,{srra uynrlanranm cerinsi
Efth llllingi.{s ih. Elne Neue Talei des Akkadi{hen Zri Myfios. R4
.16 (1952) 16 l8 AyIG bkz. A K. Gnisonln ccrinsi, n 'ET, lik, s 516.
A),nca bkz lhoD^5I'ish. lhe Zn Bid, Brllirltr ol llr! J.Jn RyldrdJ lir,?n1

nla]an bir tigis. bir derecele ludar yakrndr. ADzu Miti )rka..la l l ( 948) 162-7 1 \ c Maier. Threc Voi.es ol Enki: Sr^tegics in rhc Thnt
1

larion ot ArclMic I iLerltr. airtd,"rik CrnkisD 6(1984) l0l- 17

)95
 5UMLRLERI\ ruRN,\z TANRI'l ENkl IN(] GELENITININ CU'Li

Arl.U-Kl4urr )iDrc,. f.ifl tsir Pldn

NinurhJ r l(i\rii Anzu laqLrnn karsr ginideren eirprsrnn, tru dnrunr
!.-r5rluh gijzlii- ollunun scsnri duydrgu ,inrn. di, Minri lir irisrndaki bir l)rtvit\e karsr bu).u \insr.trr
ile
Ada.lr q.gnrh re onn mhnrarlar\tdi:
M.rnlnin rerdigi $)le! (tt. t 27), ljinLr btrrirdik siiyleli gibj.
''Talint.rl.rDr rckri on.. eIendiDei
^ rl{i)e a!nIr. ller iki s(i) le!in ikjnci p.rcahn (izdesrrr bjrtnci parca
5.n. soyledrgi helrrixc oM ikismi a) n n donUklugrui k;rrn Ni
rnr. N4imiirin ogudii. kinrt Anzu
''Din nste yorulnii: gn.i$i1kinuh 1j0sl rrufLa go: ihcr pirlahlgrnr !urgnlar !e Nintrrr.j.i bir sis gibt
'rI ).rL
Ona boytrn egdir (i!rrq rnzginn,n.lirbtlenyld z(nti btrlurlandfmasrn!, b.)lce Anzrl nrD onu ranrmin.agrnr nrrr,
l$n lILnn riryl.ri d sccekrirl ra parhklrgr) la k(iril) it zanrsrz hale geLirmesnli sdyler.
K nN okhrrnr . (lfdin lill,, silih,n, al Manrinin.g dti )amnaz. Ninu.La Anzu'ri bir ok trrtarrr, nr
i9e

Kanir hyk,ini ltca onun.soh $gr s\ ur .\nzu'nun sijzlerlnin bt)risri oku rExga diisrinir Eanrn .gitdLi An
Kanful.,!nn giurgirli gon!{. dili dolisacik: :u.nLrn biryLrsiin'i hilen lntrn^z bir rrlzakrrr. Anzu trapT,a,srnrn -haner-
'Klnil kNn.d.l (hye h^yllricik Soli yrldrnnisri hnnrn- srga *,h sarnrldrLgunu gitftluSu zamnn Nhtrna onun sLjzrnrir
lri0l (-alacnkrrr. KdrLsLtruonda. drha.ncc Ninrna).r !nmekLe i(ulindrgr
\^ynn cel rc nkl.rnr dogNc^ otrtrtr goAsue sonder sihirli sLjzleri. ir rik bir pirodisiniha)larrr "Kanar l= okuLr rii\leril
liu5rara gerr ckrn l.slrndi sektikleri ).crel, denrek
).rrrnc. ken.ti Jrdp
'l.rylerr. kanarlar kanh Jtyler gibi danr e.lecckl r(in(ie lidt)t, {/rld li(U,.r, ltrn Lanl(Ia,,
fdsrnr )rrirmen,n sisltlnIAr
rll\e hi!krnrl N nuna anrncla ol(lan sirnseli Bibi lrrlirrr
']n)Ainnr yir ADzuy! trz.ga dNit!.
Rii:!;lrlr r k^rrthrr r sizli bir ycn' $runcik- inri garip btcimde gii:ct
lix nrn oitrl.lilnLrn birinci krsmr korliunq.
br (|z.rle sofi erer, htrler re kanatlar krnlr ,rellrr gibi drns ecle,
Ekrr'i dogu. b.bin lnlllt! ll lil
D.glaru o,riitrdi tL,l^n rc ka{.sir
rrlil'
KorL, Anz!)n(r bo!.znn ke\
EairN siiiie\inin ikr krslni ;r)'rrlnasr (s.\'is-:uterl burLn ohnt
t ide bir doriisii Iansurr !e ikinci krsmr, birrnn ohrxl( desLanrn de
'Knlhk llllLr'i !irtcckl
rin de!inLnnin Iansrmisr olan, kaosLan dtzene bir derinin1, iki b.
Nrr'l.rbibi)i. .Ntrr b.bi|k yrf r. donerL Iume irnlrr. Birjnci alL br;ltrmde (l l3-17), An:LrhrLn bogrzr kesitme-
Kurrl ihnlrr !riyi crl{i, - rnrr dilirleri lr20 lidii kanatlnn gizlj bi. Iere' t Llmalrdr. AnzunrLn errende nedeu
l),ir brolui hlnnha r(nenlelnriI oldllgu krosi u)Snn olank, rulin ye kargaiiilin siiz editir " tufin
'r
'lilnnma)c .r in Fle'i!iRcekl'
!c kirgrsa diglinn r.n1L,rrasrna g(jnrlerilir. lkinci .[ bijliunde ( I l l]
-linilaru htrrrrtrndi krdErli idur nnrlnrsenr olnrl ll). Ieos !e re:alaidrnni diizene )ol .qar. tannsal rir.rlerden biri
296 297
 E\KI CEI LNI]'L]]IN CU'U

olan k,ill,k !e r.nnsrl bL,)rnklar (tar4!) dogn, Ierlerin iade edilir ,,lann kahra,rran krah konuLnL,n^ crkanldrgrnda. b.banln ijnm,.i
laprn|lklar !e raprnma )erleri !ar edilir, inia clilir, )'erle:tirilir la sltlgele)en -en i:,ndan tlxlril kenLi icln .guldu r'
prnmr)e.leri dLinlanrn do.tbLrcagrndaorhtr qrkacrk \e Ekuh, En- lnL rm ilhsleln )aprsnl arrirnrille(len bjri Lam da bun , Had.n Mar-
lil in raplnagrm girecekler'dir lra nrn emrrleri. Lr)'gm bir bi!nn.le, rluk'a guc aknnmrnr icrrir. Siirin nlnolojik grnii. Yukafl(lakl Soge
kahmmanrn krLdrerL ad rnr tllnfllann {intrnde ) iikselnnekle sona ad lerilnedigi :an,an, lianrr !e ApsLr'nun h^kin oldugu ogelerin
erer. lrren renilenrnrs; iht$afn !e lxplnak geri dijnm[s !e kahr.man l)r rilr daha eski kaorik sisrem rin olugurnnu Lekrnr xniaran Mrr
) uceltrlNi5tlr. dulvl:a bii) usLr)run gtri5 tennsrtrdan eok da la.l(h (legildir. ccrceklen.
eski epizorlar, Ljzellikl d drha o.ce sijzu edrln, Tlimafrn nrvund^n
Baira rc Ogul gelenlerln )nrnracugr tehhkeleri anl^rmak iein Ea\rrl babasma basrur,
M.rrdLrVI:a bu;usunLu bicimi o) le ili ktlrulr LNrnr kr (7 bolun) d'rgL', daha cok cinlenn idlannrn s.),lnas,na \e dehter
'akrndrklan
mrLaz:rm l,rrrnr lllis pekala ondan (jrDek alrnnrr r,laLrlir.r' Rrr hrkr !erici Ir\ ra dxr.nan senrsletilmi's bir hiki_ledir.
nra bLr, Ak^d ed.bi\aund. beLrli hrr clitnemde lranrn k)nL'rlrrLrn'n bir Siir giderek artin bicnnde kahraman Ma(lLrk\u hukmu aluna gi
clerecc;'e kadrr rlLismesrlle )i da en azrndxn clegr5mesqte- alnL :a rer, qirnkti Tiamfl r !e onun canaer Iarr$Lnru venme isini )iiklen,
mana denk gelrr ve bunun S.steHesrdir C.gtr M.rdtrk/Ea bliltisiind. menin kllrsrligrfda llrnnlarLn krallsrnr )rni bir si)rsj diizen- ralep
grq [annxl1r, hrrkete gesrrmli jein oglufa ikri.rlrr. Asxrluhi bn tden MardukrLrL. Iia ihtr;ar Apsuyrr yendLkten sonr. lrrllgr silikle-
garip bri)''l !e f)kii bjlesjninin lQhnman r degil.Lri nerliez giicln .sir. Rununlx blrlLl(Le Mard(k/tia Lnuiilunu. sonucnnda, [i gii( ri o!
srizdLtr re bu soz kum.z ranndrr. llski Babil lmPamLtrlugtl delrinden lrlni geqrnr \e alnt r:nr llu n.l(adar rtibiren Jtrndnd i,ls\. l:r rnl
Lribrren llnbrlrn iineni)te !e Erid nLrn bii)iik brr liencdelle nrzca iLc ker korustrr re s(rzlerj krs. !e o:l'(l'lr Yine dr bu irq lk rlj-
^rhn
rinden brrlnc !erlne donnp onemini kaybeLmesr;le- kemrn, Babrlin iranrn iizerinde !lrLrma)a .leger, !illlkri MiKirLIt un ) nlselm.srnin rq
l(em rannsr \4rrdukla, )Lice ranr lnki'nin og1tr Asrrltrhinjn kimlr ,rremli rdlNna inrret ederler.
Srn(Le deneklenNesib.lkide kaqrnrlmazdr Mnrduk.
Lmr rd llisde un llkrnde. lla re eir l)inrkin.. oEul. ljamifr Ie.dikten n)nl" Mir-

I' hL r,flxrkr Cliiir t,ek cdl( orelligiu prylastr$ ljSdi " n.nlhn.s.r1l. drhr
l,i2ir l)LL k.)nik bul.l luntr )adrmrk n.nnrr gclDez llk2 J \rN l)iilt
l)i Nll (;ll- (llnldr: li J 8nll. l98l), l 9 l9
cd I tr(i,\l- lrl) i\li: l:\i\I
M lluurr ititr telcncliirnr d rnDdin A,laik Stne eR ktulNr girmcsl
oliniltlrdrri blc . nh . nttitr r40 (vA 1 12575) Anrd l)er.rl, Di. ri6dtl/
ri r, rilrd.c 2 (lruzrg I C. llirichi{he lntrhhrndlrs l92l) r l7
.t0
Srbilin kdn lanns l,,l.dLrkrnr yrrksehsnrn kr !l^nr i(rn bkz w G. l-^nr
ben, srLdres ir !I.(lLrk. 8!ll.dr o/ rr sddi o/ o,id dl .0,1 Ari.dr 5rrrdi6
]7 (1984) I 9 Ianbci. lruDd l:hiin dnceden dninniildngiiinlcn dxhr
sonm )rrldrg ra hann. I Nalnrkidnczrir ddrn c Vixluliun Rsnr
ytrt{ltihnBiylc nruslantu rh.bdligir\ br nNllr. degs,nin hnn-
ola,alt
biliDseldogdhnn j olarak rin di br hnkin.ladrk ndendi ya21ltru ol.!
bil ' (s.4) )ani,l(ly l12+1101

29t3 299
 sU\1Eltl LRIN ruRN,\Z IANRI5L LNkl
[:!1(L GELENFdININ CI]'I

drkiu,reni konnmun! brrlikre rlan ederleri (rnIr-trtn',nd{t? leli ir.rnirndi.i4r) l{azanq !e}a iiiklarnql) ra-
lrir) (r
h \e b.5in !e)a ill]ar" (e9n.') niy.z sder. Son rernnin )orumu
,\rnc Bdlu Kr(lOS,i, lldn tilcrl(,.
I ' , r.r .l:r f.r...r"l."rrrL.r I' nL 4,L,..l,ri .1 .

sirrle!, bir bLilnn olarak .lestrnda onemli bir Lrokta.la Selir. Kxh
yn( r rillan. k.lnsltat kni aAElirnr ac'rl.r.
, urmnca h.rk.linin karrrLgr olarik krallrgr rilep e[r!i zanun Mar
1prfl\e
,luk un ilk tahra qrkr5r gelir. Simdi Mardlrk, l iamarl yenlni$ !e onun
'Esknhn Mrtrhk bizitr strdilnnD ogul.ltr
rlndesinin drsrn(l^ br elren dnzenlemiiLir, Ira rayiI edilen N'l.lld lali
sirndi szil lrhnrzd! o- i.|nr rl redirl lII0| Llrcekr]re grrF Lam anlanr;la bir kml gibi konugur. llk tahra srk$(tl
llirdrhi lorusrnlir. bi rkrcsn)ltdiycrk: r ,nrlir Mrfttuku riuhe nrsanr rerjr, onLr srhhlaldrnr \e s^\ asa giirl
_
Diif)nnn Usrnndekr!t AINI^kl l.nnlirrn Knl, rlcrirler 1nnfllar gil\en islnde olLn^k iqrn M.rrduka itnxt ederler, tan-
onrn idr: ontn nilun. yeNin erhri' Lr iisrturdeki rrhdr kalkrnca terag.lt dilecek geeici bir duioft. T^n-
onhr M. L,l{h l,rillk \. rkleir zrn n. r hnn Nlardrlau ,jnderlefi olarak ral in ermelerinin rlrndi l aran flrr-
rilih \e,riNr buyNiirii biklidild' rill gnlenlik !e iraar"lir Bll l(ez dunrnr l,lmalnL]ln de*i5n)isrir. lia-
rill nll(lirr. -Lnfnlir iciD inrk rehdir yol(rrr Yeni I,rnu!'l Yirarl;rr
''5u rndan irib. Rn scn Laprniklar nr:n konryucurru n II 1 5 l \r ira tir r* N1t\ftlLrliun rannlarrn l(rah olarnl( lanrnnrt$r ginnl rrnrr'
Ne.nkdtBdr. rrinc grtinc.giz r' \il )rrneunrin yrrarhnrr ekle eLnek irrndir: )'eni, i)L drlznlrnnlis
bir kozrios M.rlnk Larahndan )oneriljr. Knl, l{nlr)er ltrknmuD bir
l:a\eDanrkjni ns griqlti tornrl biklirir. llltr Mardtrkiin kral ol-
,rr. isikrrni inla etnrekle krrirlLl( lerecektir: Brbil (Apsu)a kiEr zi
d gunLr ilin eder. ll{incisj ) iice bir S!imer adrnr bildirir, 'Ylrkand^lti
ye atigr(lxl(i (nfnlrnn kl.rh. Ucuncl bikliri MardLlk\L Ir kazandrkLan sonrr I]a nrn lirtrtu Laprnagnl in$i ruiginl hatl.lu) In).
.dr !e ttirn L.nnlarrn hesl|grnr
'aPmak]xnrr
resPrt edr
\"r'r,r,! r,1 ,.1.,.' rl.''1rrr'r an"er
korrq uc su L,lirrk ri) Ln
(xklrf. llLrndar l)iil,le insrn rannlar^ hjzmet edecek ve tannlar dlllle-

V liblrLren ( l07' l6 dr.leD ! rrlilii r qAirisirlnr d.yandiil cerDrz'-

id i.in bllz lultdda 27. roL V 'lil)let icin bk, I lnndsberger rc I V Dxha ince rufnn ql(irsii,vle g(irdtrgirmnz gibi. trnnhn r.harl.ttna
KiNio wilnnr. lhe l:rlih T.blcr oI /irrk i:lir, /N/r5 Z0 t196l) 151 79
l)i!.r ntrinlcKl.ki lonun rin l:r r. Dinkini 1lc sSil (lihi csi(i bir c1lr.
!(iinn ()$(fti
Inhnu r. l^h^rfr ile il{i| oldnltrni dikkrr ditri bu nrcrinlcr k^hrinrinLh
^k,,?1,1.r
lirkh bir nxhn q.kliqini f.ibtrl cdct (lrtnr nnnt A$trrrn kihmilNf 'l Ea ona kar!l,l \rdr. oM bLr $zsoyleyo?k.
.ltrriu) Aitr selcnctlitrr Dl.rle,. b! \1.trhktrn lr \t ll nkimnin rberevni
oldrgtrtrr (nr. n, dLrgir ll^bil gdetclrdir. } )inl,nr Jacobrn c iirii,. Ir(6r/c. s 17680, 181 86.

100
l0t
 5U[lERl[RlNruRN,\Z1'\\RI1lj:N(l ENKI CELENEdININ GIJ':U

raiila,r srkrnld^n ktrrr^nnak icin ona bir plan \eErek: l,rnnlann Ia:Srlannr knrarlasurmakla Marduk bunu izler. (llx\.hr
,lrzisi lalurzca, bir zamanlar sadece Eanrn ohn igle\terin b.,lunne
''5&lece kideslflindcn binni reslir osider:
\ nde kantrr Ciinkii, as|rda la suchr Krngli)u Frgrla.Lgr !e )eni
b( kilr,v.lnrz olsln
\rnngl bieinledigi zaman, insanLrAlunu olurrurucagnr ilk so)leren
boyh.e rn$nh r breiNlenebrli rl
Marctularur, meun etkili l)ir no! ekler: la insinhgr )aratlr, rnri zekr
Ihytrlt r^D n h r Nrhikk.k bu Rda ropl.nsunar: II5I

'S .hL l.sliin cililsin kr

re likri Mardular^n alnns .

il huun drrrnda, bu uznn dizi, bir ayinin MardnMra .riilnirsiurir iz-

b.yhce hnkum red)ihnnerl
Ir.. Eklenmi5 ol.n, Eanur ogiLdunrin olku)e ee!rili5idrr'" Mardulr
[xhLn lerdiii (jEuL fazl$rlla krsa !e ozdrlr. birisi leslinr
Yalnrzca lurkula ter brr.km.z bicrmde destanrn kahrananrdrr. 1ek vakrn ra
edilecekhr (rld
rulecel,tir). \'alnrzc?r suelu relel .dilnelidir. BuI r liibi egui anlamrnda baba, lradrr Marduk, Fanrn iislesinden gele
Lrl$rrlrLrlin ptan (rcruo. her )erde adalerin .rnegidir. nre. grnr -TiamNlr yenmek- \,apmaya mukredirdir !e doia)rsDli Er
Dahasr plan, nnfll.nn srkrnrrdan ku ulmalin)la llgill bir pla- bir lol gdsLencr konumuna indirgenmisLir, ancak Fiir, salasaD, Ap
na isarer eder. Son.lizeler biiyirk rannlan sirekli toplanuda olarak su) Lr sr!urup Apsuhur goldesi iistune nprnagrnr kunn bir ha sun
canlandrflr liaNaln ogLrllanndin biri olan K,nsu)1,,rergr !e ordtr DLasD'la Akrd eserleri arllsrnda rektir. (silasrn, temel.le bLi,vtiler.ten
lannrn krrmandanr mertebesine erkardrgrn harrrla,vrn. 5imdi o bag b,ri r,lmaslna krryrn.) ogltrn tam.larak rtrcelilmes, desu[n r|ce
lanmrirrr re sogsule biglanLrns olan Kader Tabletleri ecjztrlmntrnr $nlaflnda, E.r $n kez konNtugu ?am.n, gelir.
(lelenekren LLrlral brr sapmada, Iannlarr rahaLa er.Lirmek iein rnsanog
sirrdeki olallar dizisi sonun.ta dinsel bir ilahDe. lv'lardtrkiur ellj
Itrnu )xntm. ljkrini orta). aLan -Ea dgil- Mardukttr. Bu stitlerde rdrna rol rcar Iil]l id|k |steden Lince, MardLrk gerqekten de bululer
L:r planr biraz .leglgririr Yalnrzca birinin -suqlLr Kingu dldurillmsr-
niLrnercn La dri !e KjngLidan )eni)amuk, insan, biritTrlenecektn Oppetrhcm. Nlesopotanrian Myrhology I. r 210. Mal(hllaunImtul.
ra Kingu )r sn!LrnLL zorla kabnl etLrir re tannlar KingtrnLtn k:ttu' lia,5, go{fdigi tilhraDanca cesaren Er'nn Apniyr kat9 cylcmun yrluci
Kinguiun kanrndan irbanr biqtrile
nr Yeq ilLzilLnc rkru.lar. O zrmrn. bir"e5i" olank.leAil. hk.r desrandr biba rle ogul a8sullaki gi2li birRka
bea ol^rrk d. ele alu OppenheiD, !.nm mtrhili2akat, y^s.lan rr^ar
ren ve rrsanlarr rannlnnn hlzmetinr yLrkleter gercekLen .le Ladrr
dcn r. s.krnNl triumryla \4aduki,ngozir kik peN.szh$ rF5 xl^ brl
nrlk sdnrr ']nnrhrn Ekabdi siir boynnca sirer J^cobrtr, 1.os,,6. s
vl l.hleren(lI l6 dreleD. Crr inin diy^ndrAr qerr4lzrlir icin bk, 27 186 90, desrandiki iki,rci yapBal di2e olank kendi ana babis rr rjkliiDey,
not: ilncr ltenc hbar. id tottr bn}vlo iet.ld id.idrio (Pans: Iibmte g.nir Tantrlann diha dnceki kusikl^nnh APm re Trmrr. ljhnu ,t l-a
dinenque. l9lt)
re wollnnr ron Soden, Neue B, chrtrck. zur sech h^nrn. Ansrr!r Kisar gibi cifrler olduguM dikkar elin Afrr daha sonn Ar
ndr und siebcnLed-klel des welt(h.pfungset)os llNna elis, :,t 47 $r An{yu re Anr Eayr kcndj nrcrleritrde yrnlrrlar M^ lk.fr diDrgrsr)h
(19421 1 15:y.sDeiscin cd insi.,INEI. s 68 .rr, rr\.)d..1.,\eD,.rl,rn,I,tidirCrlr.,r,ff.,r, /
102
 ERIN (IRXlv1I\NR]5I ENKl r:NK Ct:t.ltriLdl]]tN (;acu
'I]TITRI

de 1:nkiirin osl11ni lerilmii idla, Asiduhi\'1e inrhr. lhhl -elI l(rrsil ' rlsrirsel bll sizcukrrn Ndghhun )anr srra5air t 4t. djzede atrsrl,
adrn kamloglF i)le (anh grden brr serltr'en iqin garip bir biriris )'o[, Irs /rahi1.LL re bunLL izle)en dizde girnnil.r kLLltanrr Woltram ron
gibi grl.bilir bi:e; ama N'lirduVLla birt'risiindel(i biriri5 rernasr orirl \1{len, Ak.d sririnde ktrllanrlan iizel 5iirset srr\tenrin n (itahiepita
l(rstine rL)g{ndur. Mifttrk a l-ek, (;iLner'rn Oghr, KozmosLrn Krulr. r) r (jmegL olar,rh sor rrrle, grnrni\.a diktut ccker.r:
Kunancr, lla\.1 re n) nca Kral Olilm. I/cg.rl (BollLrlo, )araLr l:li ol,rrak, feunde rikrlifiisr gilr ol.n lrds bir so:.nk ol.rLrn
cr ni:, ljrr0na, l)Ltn)i\rn Et nd!sr rcllan \erili.. Flli^lLinrnir
adhk il.hinil \.rftLr Airbaslr crnrs !e ozel dilte (le.klegrLiLtmls birkac .lize(le. eD
sonufr geldjgin(le. [a deshnl n na edrrir: ,trL:el nrzciik o)unn l:n r.h irsri'ne
)aprlan bir qrn(tLLr. Knrsal iilrl
brr-iurL. olri dilleftlekibu rrtrden krdrLlr nrerinlerte ugr$[kdr
",rlenis
irn nin KcnJrDr K!rkr rsr Itklenebilecesi .ribi. rndrnn. konunr olmuirur. A. trlrrronen. orne
lgisi &l (l.garc,(,nr ri'tcriXindc -rn. ,1 Phrldog.ildnd J_ilcrlrn l''?.rtirr on rh! Ol.l tcnlrlrrl /)n rr Nd
\c lr. idl^,, (1tr)dngutrd.. ruhr ziler s^rhosh,gryla ,rri.le r(-brr tr!rr sunar, (irnk( kursil a.lrf l:.)ta Yeho!i bLcrnrleri
siji. $rkr n)Il.di Eabil nnr.dliinr gijkleE qlta ,g,- rrrsrndlr olasi her ilifkili kesip a)rrmr)r qot{ lsrctit(trr. lirtr:r reti!
o (li bcnirnlc iytrdrrl l:iill otru.(1r rL:d.n i)k eLimoloii {isriUle kunLlmu5tur "
J. J. M. liol)ens. ll.hrn rdlnrn sargon drcesl Akadlira krdar grden
biiliin heprini. t nrrLnnnr rL,pLrmrsrrr.' lir d !e,drd ol.rati t.zrturs \e Robe s ruri_
Ilep'ini rclt Lck n].r dler rett kLsrdir ol rndi) bi(ilr1inde ce!rjya:rsr )ip!|nrs r!nn jc r(r,r-\e sahit) gi
t
'\r'(\l.r
lliiriin kehntrelkrnni rekbanniyerirr gerniro l)r ,r.riinLti lller birinci lonen 'hdil.n Lrirelrlnisse \e srnr SiNi {li-

Itrde ltlsa, tirkar olatanustii deginilerle dolu.lrr. 5arr "bulirn ).r

in(lersr, 'h-r\ k(iltrL oDellnekre(lir t1|inrol(,lLsr bir .hsrIli Jrr1,
di bLtnnliLk )rrine [c srizciil( kullanrr. llki, l:i)li ozellikle ilgrli wollrnr \.n Sodcn. "l)er h)Dnsd,-c|ische DL.tckr d* Akk.di\cttn :n
ohn nr.qJ)Li Ierinridir NlrgJ'u genelde yerrltL styLr" )a da derin +l( t0l l). 165
lihlrr lrgrlzcerle oklugLr gibi, bLr re)in derinlisine inmek )a dr is- llelsirl. Jfu r,Lr(di Kr"liis,o.ldi. 1052. s 6.t trr!{t tuhn kiq brin,,
irnr anhmal(, ).lni tlerin bir iel in remeline LrlafmakLrr, ba) l.ce lsL \ 1lwll. lxh. \rg lhrnn.(ll rnn Gtronik nrdnrleitrdc \c inonti .,indr di
gr-rannlar Mar<lLrkirn srl.rLlaflnrn hqhetli lrstsinrn (lerinliklerinc ha qn,ml. b )! ndinl.rnde, gcccn erlrr ita bututrmur rin,r ..lr
\nodin rc)" lAO, crkilonnis bir bicim gibr Sonrnmckre(hr t w [ Nn!
lldDrrli l-il,mr. jrnes ),4 Robnrson. ed lNdv lortt. t.ecr ind R.\.
"hrtin )erire kLrllanrlar ire rerimden birinclsi llr'Ix (izellikl. )i
1977)s 192 r. ljr. ailtrl illr8a, ilrplri Tr(rldlnD. rns l)r.rr,r urrz.
hndri iliincrsi Al{ad edebil'.nDdr srksa krllnnllmr]'rrri re [c.rnctr. 'D
cd. (Chicisl,: a:hi.ir. UntreEiry Pr$. 1986). s ll5
Jj \4 R$r,rs. lh. /idrii.n ldn i. Pdflld' (tJ.Iirn.k J.hns opt,tfs
I vtl lil,ler (l 17.42 dizelfr). l-ntrd\il) |lr$. 1972).s l92l!cs80.r. lt7

10,1 t05
 SU[IERLIRIN KURN,\Z TANRI5I ENXI
uNxt cELrNtclNtN Cocti

'yatanak tll. A]nca ltoberts terimin, prnar-kaynagr re)a ak:n su trn !e l iamaL ile batlatan bafrann otutumLrnu ramamlar.
MardLrktrn ellr
lamrndaki lia-yv(rnr, "canh, diri, srfalyla iliFkili ol.bi]ecegini irlr( unvanr. "Lanrrlarrn kraltnrn ne antama geldigjni
marj<teter hatinrte be,
sirer. Bu srmsrJla Fa ve '1nd-dg-l,unrM in daha sonnki respnille uyu lrrir. Ea nrn son siizii Mardukin it(Lincri !e son kez rahra qrkanlmasr
s{r.r5 Elber!, sairin burada 137. dizede kullandrgr "kaynak leya pF gibi bir ie)dir. BLrndan bajyle Maftlrk, Ea,nrn yar.jrmr]ta, kur.t,rg,r
nar" vrya )'eralu suyu. aynr nag-Du dur. bir koznosLu en tisL menbesinde sitllanar strrecektir
Ve kdkeni asr
Eski Akrdllardan yenr Eabillilerin zamanlanna degin gecn siire trnnnrn suqlu kanr re )..zgrsr rannlan mhar euirmek
iqjn gatr5mak.ta
de zaman !e yere gire telitluzun dgrFebileceguri dtrginsek de, siirin .lsa, insanrn ) eri gLr!enlidir.
bu k6a iiirin gize rirpan i$ yerinde Eanxr telaflnztr lrLstiine siizctlli lia nrn bo$lmasr),la oflaya ogol crkar !e ogullln ikridin
soz|Ldrir.
o,lunu )apLrgr ksjn gibidir tlepri de birinci TahF zanrin !e zamir(
Hitit E(lebtt.ttnda Ea
.liL son t.kr, idri !e-id, ieerir. Ilenzefden nzdes e siden bir de)if
Tek orer I.rinden )irmibini askrn kil !
olan O benim Sibi bunLr agrk re secik olarak ilade eder: rLra Lr-Dr{r rablerin butrudLrg[ iire_
Lim siirecinin binlerc
i...rli md (140. dize). )'nr dizenin hemen sonnsrncln s()tlenen islli) Irllk oktLrgu S!:,mer !e Akacl ;aznlarrnctan ol,
duk(a farkir bi(imde, Hirir yazulan gaj.ce az !e zlman
iudur: 'Lc-d hr'u srm er, 'tadrr onun adr!" Alrl dize, onrdaki crnaslr ac$rnctan sr,
nrrlldrr. Bir kirikrer drrak Ea ile edebi)ar itr.ren yeni Kralhk, yal,
sozcnkierle, l)iiLaki !e sondrkj'\nnrD" zamiri)l ch'drn gelisllnnq
bile eheristidir.
Drzcn lO ondijrdtincii !e dniicrincu )..rz)lllan uzanrr MerinlerdekiMe_

).anr sri Mezopoumyn rinrrlarrna I.aprlan

zoporftn)a erk$i, iishrbun
Son ikidize sozclik qarnLrnu sirdirur Ir,,si-'d ()ani, benLnr
giindennelerden de olduk(n aqrkur. Si\),leuerin Lr:unltgu
,'relerim. tannsal hirkirmle.) !e lc-ri-c-l''aa (benrm keh,uerlerim). nri kabaca bir
saret olrrak alnmcak olrr$. tir matremesi rririr merinternxle Snmer
rin. zekice de oka, sidece dilin siislir kullnnrnrndan zelk almak icin
re Akad llrerinjerinden dah:r srnr.I olma egitimindedir. (Akad
pasairn anl^mrndan rlzakli5trArnr sdylemek deAildir br'. fiillerin !e s(j).te!-
lri de, onalami olarak. Sitmer Enki soll\tenn.ien (laha krsa.lrr )
siizcuk o)unlinnin dilek kipi bicimlrini kLrllanmakla iair en giicli
lhrirsedeki oniki sorlelinjn bii),r1k krsmr, )aprtt..rn ii?erlerine
Ea
bicinde Ea !e Marduk u tan'mlar. Ea kendini digerinrD i(rne boialur. )a
:Lldrgr hblerlerin dunrnu nedeni),le tazlasD,la par(ahdrr. yrne
siir, Eanrn rannbilinD'l. yeraltr sulu, acllar ve act verme, duima de, ba
|e garkr soyleme !e elbeue Di? lerle ltrklidur. Ilepsinin can| merke3i
:rlan ili
koflrnnrrqrur !e djkkar eekcek bicimde ar^rkrrr. Bunlar.laki
)aprtlar HitI edebi)arr ile Yunan mnotojisi arrsrndakj olasr biglanr,_
bt,\nlar si)zdtr. tam olarak Eanrn ranrnr.
larli ilgilenen bilim adamlarmr rasrnmrfrrr. (Bir sonrnki brJlrmcte en
Nic leri-!e kendlni- Mnrduka al(tarmakli lia, rnrde l)ab:, ile oAul
qok tirLrirlan iirnekler ele aljnmlFrrr, ozellikte de Kumarbi
irasrnda orra)a crkabilecek her Lur rekabeti (i\:er !e arrNik cift ,^txLr lniri !e
llesrodosim lll(,gonid sD.h Xaaim Vakrndogu ile Barr lnitoh)iisinin

" ct z+, t+,+a '" tt, onleBin, llins crsrar Gur.ibock. ,Iiune My!hoto$/...5 nuct Noih
106 iol
 ENl{I GELENFCININ CUCU
tuLiIN FRlr KUR)],\Z T,\\RItl Fr!k

t2 ye l!. 6-i6) !e roftrnrlalnasr gLretn. T:rrfinx tannsr, An!,ra, eril

in^ eserleri ansrn.la iairrrcr bir edebi bxghntr bulLrnnusL olxsLlil ,lrasrnr krrsrn Kum.rbinin kendisini dognrdLrgrLnu h.rLrtarrri
dLsrnd., Ea)a krsaca giz artrgNrzdir da, onun Me:opotaDr) a'nrn tilr
A ]lLilan KLuI^rbirj ijld r,mesinr isler. AnrL oneriden ho5tanmamr5 gL
srne uzanrn rrnernine iliskin kanrtlar btLlLtloruz.
l)Llrij'(inirr re onun reflne lia nrn kml I,aprlmasrnr reklil erler
l:'.\,r..,rhr . r!'1 "'d".r .zrnhrrI le { r '.', 1'r"n' {
l:flLn:r tannsr bLrnr kulak asnra)ncakrrr. [a)r t:,nerter t]^ trnrre
,itkiil!,ri hic de 1)asrr degildrr. GokLekiKralIk'id! Prrtrdn, Kumar
.Ilcrle lilirlLii rerir N1Lindki b I boslukrrn s.nra, doqnnr, ij\liu-
bi, rxnnlann brbisr," ba.skarakLerdir. KLrmarbi (SL rrlilerrn Anrr. nun ana ils, .(lai, olur. lanrrcr Kl ()eDuzu) dolunr )rp.r r t:l
.^k.dlann Anns )la zaten t:lnrdrltrmrz), Ant'nrLn.glu !e Alaln i.llr
of'Ln dogunn,tsrnr \x !ncr olur. huxhn nrnra uc ol(l(su l)ilinmi-
l)ir ranrrrrn Lonurudur. ()Ikt], (bir ana Lanrrcadan s(jz elmeksizin) un
)1,r ,\llrrchr (;{)erze sorrndr hrLrna ranrsinrn Kumirbi}.i }endrgrnr
rlann Liq kLrsngr)la bislat Antr tLn{12 )rl hibrsr Altlltl}a hizmeL er' re gob i':ilnd l(ril oldrgunu !ine surer, akla l.rlln bir r.hmLn. c|L|
rrri.s sonn bab,ryl. sa\ai.rrk onLr "kara krPmk a snnntisrLrr' lltwhf
lei hnrna lannsr 'lesdb hen I lLrfl rler hm d lljruleriD en ) uce Linn
sonri Ann. on. tLrknz )rl hi:mer eden KLrmarl)i\e )enl( d'Lser. Ku
nrarbi, Lubarrrn 11!zli\ni (Iani. iircme orgenlarLnr) rsrrrr !e )utar
KLrnarbi dongusiinrin soz(le K I mernl.de -rf:de, qLukri bi.<hr
KrLrnarbi pk se\ inir \ e gLrler, rm. Anu ogluni ddler \ t onu. lrrtu1rt
-lesLrb riktr lAM^ )a dr (^l- ohral adlanclrnlmr5trr. ar1.t i(l n anlokunustr
Lnnnsina (olasrhlila llrrrr trnnsr olaralt anlafrlm.sr serel(rr)
bilinmemekr(lrr I:i ijncmli bir ki.akrerdir Ancik merin ).ine \er
gebe luldr[r yolundr Ktrnrarb,i i r5rgrlayank u)anr ,^nu gijk] u:un
ler fen.r hal.:le krnkrr. !e liahrn rolt ram.nr)la acrk.legrldir ()!kLL
celiiiir !e l{en.lini gizler
-q.ruinLi.se bakrlLrsa, Ia re Kunrad)i tar.hndi. l{ril .lirrk xni|-
l:ib o)l(tide ilk ltez, oglunun n,rsrl i)i tr"de dogibrlceAi ko
b r KAl Ln l(lrl ,\luiLllru re ulkede rs)rn rrknn trsrnL .lrlarrr l:a drg.r
nusunch Kuftxrl)ile ogut !erjrken S.rrLrnitr (rj 55-70). Fi\r!n (lolile
tunnlara K^i rle nasrl h.si rrkrltrLagL )r'lLrn(la .guL]
kr Krnl|kla orra)n crktrgr diger iki )e. {azlffr)h lasirl(lir (lr. 67'
.h asi ee:alandnrlrr .\sj. llruna r.nnsrnr r Sec elendi olarrk krhrLl
.,1. \"1., ..t,\p . t1h.,. .t trr . rr.rr r

KrnNefnrcd I rv'lxtryi.s oi rj,d 7\,tridr wold (6i(1cf Cir). N\:l)drble-

(h\. l95ll s 160 72 L.rtnn l'ot.rdr
1 .,tr!, r',,1(u,'l: r'Li "'k_ rr'l+1 r" " r" i"r'l Ei Kum biye korusNr)a basl (;d '
bock. llirrrl. lV)'lhol(ril). s. I5t 72\e wolfgilgR)lligr.l nitrd^hi)ahtr lraldi gen di)ncllnl &, gijkreki KAL kNlr
zlrr.nlir.li fi)nnlin.n ,\ldrl,rdlnzlr liro(lrrrdril. ll hiLi{ht l-i'r i br )aprklvc o i!.ldL,Aun.lan.
Lrf (Wcsl,ideD Aki(lctrNdre Ven.gsgcsell{halt Arho ion l9ts) s
2ll5l Ay,,dbk.llantA IlolfN,.JL, Ihrnc Vyrhrlognnl cxrs:A sur
rc)'. .d llans(io(|ck te J i. M ltoboc. Urril! dill i)irdrir]ilc (ll^ki o s s l6l
'* Ilkz ALbrcchr c.'.rzc, 12t rc crrcrbdck, MyrholoSy.
rcrJohns l lqkins Utrncrs y PEss. 1975)s I1645

l0E
 5U[{ERLERIN KURNAZ TANRISI ENI(I ENKI GEI,ENgCININ C[ICI]

nlkelelde isyan crkadr. aynr kendi gibi -isi nlkden de l40l

mlt kimsd ratrnlar. ekm.k yr dr reki $umuyori' a$ yrpll Ve r.ntrl.nekmekyi da reki nularrnr
anrk kimy ltmiyor.sindi, Nih. kardesin,
Rizgerlar Ea)a, KAl.1n tarrrllann )'azgrsrnr belirledigi, onlara hic
dinle re yeryuztrnli biirnn ha) ?nl.nn, tryiDdut
ekmek !ermedigi !e gell9 gr(lis yollannr kararlnirrrdrgr haberini geti 'yi.e
.rr lronik bir biqimde Ea !e Kumarbinin o meykiye getirdigr bu lll Nasalma dasr lll
kralrn kendjsi bir asidir !e biirun iilke.le isyan baslatmEtrr. Srmdr l?l r onun bi!nilll
tannlar iskiden !e gelenekleri olan somun'dan yoksun kaln$lardr. lr1"

ollelilanrtrndan hemen sonra, lla, Ilitn melinierinde Apzuwa de llk tanrn asi KAI-i tahrran rndirdigl yolMdaki lurucu rd-
krsrm,
nilen )erin sder Oradan KAL'e, oldukea hasar| dummda olan, bir diasqta sona erer. lkinci klsrm E.n,n, planrnda knllanrlmak izere
nesat ginderir (iii 19 29)\'e kardesi Nara Napgaraja da baska btr )eryilzLrnLrn h^)\anl^rmr (tdhDas Jiuitar hunla ) ha.ekere gecirme enr
mesriSon.lerir. Rurada Fa, [rrtrna tanrFrna KAL'i cezalandrnnasr ieln rDle sLrna erer gibidir. I:tmek !e ieki sunulan)ta rlgili ifadedeki lor
eLrl( Lrnenli bir igir
yennis gibr gorirntir.r! Mesajlan, Sum.r o)klile mule dikka! edir. Stmer edebDaunda bolca rdtlanan kesm lineleme
nni sagrr5nnr hicimde sadrk !eriri aracrIgr)la )olladrgrnx dikkat ler iliritlerde olduk{a srradl5rdrr.'o
edin. illLit lrrerinlerinde adr lzzLrmmi olarak geser Gijrirntige bakrlrrsa Eanrn.jgLidLr i5e yarar. KAL yakilatrtr ye ce2a

landrnlrr. Bir kez dxha, Ea bir Hitit oykisnnde anahLar rol oyrrar.
KAr'r Td,rll.rn h.lurncsi lcin la:L. Dliys -lahta qrkaran
anra bundan dolayr esenn kahnmanr olmaz. re tahurn
!a lzzumDiylt. cl(isryle konu5m^ya batl^dl indirendil srrarejr ohr5Luran, tanrrlarrn 50rurnlannr qozen re tanrrla
''Karnhk yeryMtrne in nn )i)ecek !e iekisunulaflndan pallannr alnahn)la )akrndrn ilgile'
\t snr sdykyecdgin sozu, grt \t Nan l35l nen kiridir Apzulvada oLumr !e elrisr lzztrmrni onula beraberdir

Nap5rnya. kidesnne. $yle Konltnahr dinle lylemleri sozlerdiri kendisi h.rekete 8ecme, Meclisieki rannlar icrn
rc s.zlenDre knlak\er KAL b.ni krd,d', endr5e duyar, ana planlarln gerceklesririlmesnri digerlerine brraktr.

boylece ontr Eokyn2tr knlltgr hhr,ndan indiryora'- Ullikumminin $arkrsr" olarak brlinen b.i-
Ktrmarbi .trrngtlstrnun
Gokynziiunn lnil' ydpr'grm'z o KAL: lumunde Fahrn soylerlerlnden biri kaybolmuirur, ama dardri gLuri

r'
Ceyin He in ich onen e d^yanr r, i lyrtn von, K n. r l,i; N.rc ri?r.qrr.D
(;ork lt J a. Ma.qken. thc Hnritrs. d thar ConreD,tD,aiies i,r AJi./ MnDr (Borlrl.r.
(BednlrAktulemie Verl^g. 1950) 5 12 tc P Mdiggr. I Mni di KunurPi ll Colo. westiew ?Fs, 1975), s 115 Macqueen,lti edebiyarrnm$zlu 5i
(o1osCtrnic. _
nrhdrdd r. ns 'll (1951) 142 Aynca bkz Gnrerbock. iri dondrmn br edebiyat *rgilernddigine inan( aksiN ushp sadece
'VytlNlogy, . l6l Mezopotany. r.knigrntu edebi cagnsrnlarnl aklageririr G. 144).

3to lll
 5.\{IiRI.IRIN KLRNNZ TINRISI INKi t:NK CEIU\ECtNtN 6uCU

L1riizeulalNrstLr. Ullikunlninin 5ark6i sairin Kun]arbr icin n)lc U&lhnil (lnb. \[ rek njzenncdr nI]
digi "zihninde b,lsece dusrrncele. oirn !e onlnfl zihnirde rasarla)in' oN r.nhnyor nNnu1. a\agLDr Lez rantr, Ktrmirbi
sarkFr)la baglar. Oykrnull temelini ohrgruran "bilgece diiilrLnce,' irL)- oru hDnla,n kiNryfudu. Ve o KuDt.rbi
nik bir brcimde. k.,Ltlcill bir varlk r iqeren "lelaker" dtisrtnces ir ftruf. r.trneni k rr oliinr planta, \e ona ka6,
knnslnn hakimr)r
Kumarl)i, l.lnnl^nn dtzenini, itzellikle de trnrnr bi.isi yihllr. ]ruldrr::i. stryun icn e Il5 l
rini)rkmak iqrn bir ).rark o[$runnalr kanrlistUI l]rrndrn dolil biiyu)dr -onu rinmrlor mr6lDt Ve: birnnur gibj
bir "kocr k.)a )la silLlesir re onu gebe brrallr. BirlesmenLn nnun. yol(h drl{jliy.r Vc {ok)n3(nu, unititrn k rnt IerleDDr.
Ullikrllnl1Ii, Jr rJrrnrr.i, tisnr. IJebfl rkcn.litle k.pladr! Kar rht< yrrynziinden
Oyku Kumarbihur basal)h saklana rabasrnr anhtanl{ sirLrer,
rasr bu kr.l^! !2rk oldtrgun iciD mi, Ubcthri.
bollece briyirmesi i(in gereken sire i!inde Iok edilnrel'ecektir. Bun bu ayrgnn ttz rrnnyr nnuryorsuni'l
dan sonra, denizde, rana Ubelluririn omuzlirL iistLrnd b11)Lr),en l(oF
Asi a)agrni L^nrlillr (mirk rld-) !e bir si rln. t)enzelilj.. cr
rez
kunq )a.arArn \ir|grndan er geq haberdar olan Lannlar. tayr bozgrnr nalar rr)le tr!rn(lLrr l{. gijk)Ltzunu re Lannlaru kuLsal )e.terini.,rrn-
ugrrLlnak rcir orenrsiz itinriLrlerde buhrnurlar. lsLar (Sau5gr) Lrsr ni rannsr lesuh\rn kansr ltebar'r bile g.lge(tr brrakrp kapiur. \,ine
-l-esLrliurr
ba5Lan crkanrrla uiriirr. ima br5araniaz. YeLmrf t.nn" .le Ubellun onLr hir bil ,)\rrdur. .linrnadrgrnL !e rsta bitnredigiDi
lanrnda sava5rr. amr deras. t.sr )enenezler. Yrrdrn\ )xlnr:c. lenflhr Lsnrl:r rLrgrllidrgr srkrn l! bir Fnll !erir.
Iia l'a drnr5trklannda gelir. Er Enlil'le konLqur. am. gitrutise l).kr
Ubell'rri L:n)a, gdkliizri \ IeqiiztL onun 6rirne l(rruldugn :i!
lrrsa bu iie)arimaz SLmrx t.!1n omzunrrn llLsrilLnde bilirdiigtr t.nrr)i Dan.lxn olal hakkmda hrchrr sev bilmedigrni sljiler. Cok)ii:ii !e
gider. Ubelluri di (itel(iler k^dar cahil re caresiz gijr(rniir, bnnunla
)etiizunun bjr "l{esicl)le i!rLidrlr zamanr da krgrrnrsrrr Bit.ligi
birlikte L:ahrn lasr )enned bir lol olarak gelittrrecegL brr rFrctL !e
sc). sag omzrllrd. belli bclirsiz du)dogu l,jr icdr.. Ubeltnr'nin
n. ona. llailrn ).rrdrnr)li cinryann di.encini krrmikicin lcsubtrne 'ek
ornztua bikrpasi ft|nirl ui.inin onun omzund. l)ir l(hq gibi d F
u9a karrr sarasrr re bu kez baian| oltrl
dugrnu kesleder l:adrr. ll. sidece lasrn )erini ogrenmet{le kaliri,,
bnnun linr sm ahmak Ul)ellrrinin iladesinden Linnlann r;\ c;rnalan
)ennrelerini sagla)acak rnahrarr qrkanr. Criztim crnayann iyali,
Ve Ea
laarnr kesmek iqin bir rirLr aleL kullanmakrrr. Planrnr kadim -rstti'
ond r soDn Ubclhri canl,indan (|lekre buLLrnd!
'''1.s.. Ultliu,i. kd.nlk yeitr nsriiNle - gogutr \c )cru ucrndL
I Ceritr Il^DsCLLrtit CLncrlDck^d.yantr. llr5d.{{l/llll!4nirRd,nll krl
krruldr$l'
dlrhc i hrirc l/d Ji,D dl
"
Hlr,rnr lfirl (Ne* Lrarcn,t 15otr. 952) s
1
.r.1 47.
Irr libdluillc konunu vine Rilnirn,funN. ll0 l ayrca bkz Coerc./\NE7. s 125.

lt2 lt3
 SL]VFRI FRIN KI]RN\Z TANR]SI FNKJ ENI{I t;LLENEdININ 6]:]CU

[a eski )a da kadim rannlara (ftd,rili ) kon'riLrr !e .nlara bar

1., rgreh gok)(rzii !e
)eDuziinin )'rnlmasr olayrnr harrrlaur. Eski z
-i-dnnldr
EsIi !c Ldd Sd:lcr Irrnlarrn ambarlannda -asl,nda miihLlr-e!leri Giyd,rndr td'nd,
Eayine eski latrtrlan konNnaya basladr: 5ozle ni \kaclla.rn lit l? r,ri?fsi, muhLirlenmig rmbar. gibi)-11 ardntd, gokvir,
dideyin. eskr r.nrl.r. esl(i sirzlen rL,Iu !e !eD rizi]Lnii birbinnden a)'rnnal((a k llinrlin nler b!ludabilir
bileDkrl onlatr yenrden aot. ka(lim. bab.c r. It.,krr !a da runrtan olan bn kesicj rlerin )aprsr rim olarxk bilinnre
I50l ,lktedir. Celiride Ialnlzc. k6men g(irrLlen pasatdaki bitLlin s.zcik
niuhIr erlcrjni! vc tskr bibalarn nri,hnrleriu ger]rsinler 'ILrnlanyla, (nriihtrrleme, kesjci agrz, eski, babrcan gibi), rjnce kesj,
rc.funla ycti.l.n nrnhn cyecekler Ve eski oyiriohr t L denjlen alerin silin.lir rnuhrli otmada kullanrlan bir o).ma aleri ol-
,lLrgLr dtl5Llnrllebilrr. '' Ea
onld orra)a c,lti$rnl.r. gokyri2trnden yerlii2tntr leni bir !arLk yararmasa da, drddld aleri ka
orunla xYBrnlrrl ,lnn giLnlerin o)le drinlnne barmrlrrr ki, on yentrlen erkarmak ne-
Ve Uuikunnni nnr ayakhr nn onh da oys rl^r r.de)se yenidn )aralma)a qrir. Fa, eski rannlann onun sozlerine
h Jtr::r'tattrr ,Lrkkat ermeleflni rrarla rnrgnlar llski rannlar "eskr sdzler"j bilen,
r:
KnD,iftiinn unnhh k^l9l hn isi olank onay^ lrkddr$nr l_ t55l ,rdir lihrn dige. srD lerled.in pek qogunda oklugu grbi, bu, oknru
L):cilkler lrLsLirnde kurnazLkla ovnamrya hazrrlar !e muhLirlenen'
Ea\rm si)le\ inrn biDiilir erkisioldugu dtisuniilsLul )a da dir5iurL
Lnesin )a d^ kulhnrlan aler bu)nli, bir silah olsLrn )2 da olnrsrrr
'):ler bol,le br o)un siglar
(-inavarla ilgrll blr dizr baF^nsrz giririmif ardrndan Ea'nrn .*du
Fanln si\zleri. Lrnnnrn kurnrzhgrnrn bir Fnsrm.sr olarak karriLlr
r' l,rlLr Frrtrna tannsr l)ile onLr salasla )'ennyi denemis !e basansrz
bir aA onrnlllLsir Lqin girzel bir breinrde ottl[u]muttrtr
k.nnlar onlidr Sotrhdrn amba,lan (j.ydr.h) yne onlar mnhtrrlo S.'2-

Coin Gi,le,bock. d.fantr. LrllrllDD,i. s 46 47 Ayn.a bk? Cideue. ANJ l ..,klerh dokuusu pasqr srkrlaslnr \t gizelletthr. 50ilc trnnl^r 'ka-
(lm r.rD&ll.r reBn1c. b^balir, Lnn,h yo\ nro5 ohMlan gibi. ikr ke2 ldLi
s 125 ve \,hu,ice Vre-vn. 1.r rlliEdr d! l'in.hr'arri.rr d!.rtr.lr. (fxrs ! ili
hie Aflhene l:.)aln cr lid nnE Denoel l9T0). s 5+ Avnc^ bkz Mrd lilridr '(tski \tyr "cskr z^manr air"). Tinnlar "cski sii( iikhi i q^gnnl
''Th!cc volces ol Erki Sr nregies the 1 nnst.trofs ol rchric I itt rar ur nrl \t lsla kestre rleri kullindar ve ski zamanhi, doDu5. lnuhur
' crini d(h b|
E S Shrllc,.ed Cnrfdr/rnc C|ri.isrr6 (1984) ll2ll eski, b.b.c.n re gibr, dDrdild audll.r hlrdr.rlld. eok ho5 br
cinde beutr eyen btr dey$h wguldntr.
Arirl.rre 54iieki fnh.. I!. biqnek. (ercn lrurnk ovunuM ek olxrak n
\qa k^dim (k/ L,\/) n,Dlitltr t48i bkz ryflcr bkz Haq A llollner Jr., ,1l
tlti, S. Er8
Id , miihi cnek. !e ririDi (\!y^rildii ). rann, re eski
n,ili) sitzft,klen,vle .le o)'nonn,trlL Tanrrl n hrraP crokkrr "ski tinrr hJlr H,tlitacio$d, v (Pansr Libmrne C Khncksieck, 1967), s. t0.78

laa dtr (.18:49 di ldtu il vd\ sir r.r t ir.nrilotr ! n.i ! son dizeil' srdecc
' Ak^(lc. iiplxrrl grbr, r lslan kesme alcri (nliB. 1048) Bk2 alernr "kesici,'

unat MlihnL crhri ni Gilordi lxdkD aq^nhr !e eski n hru Gildldr) cr l{rril. olamL gccrili lll iii 42'
lt4 I5
 \UNIltltRli! XL Ri\,\l,rl\Rlll It!(l r rril i;lr r\ra,rNr\ (lral

olLnugrur Kunrrrl)ihin crnrvir oglLr Ialnrz(i Iirrrn ogudu)le ). iLl Llllamrnrivc. hdrlnrfu:.ila!rm 5indi S re otrtrnla.loriis
rnishr. (lijk) iizu !e )el.1 iiztinrtn barl^ngre!^hi a)nlmasr, bir lnr gL l hdj irr:r ri5 birkrlrc gibi(lilr ln:li dl,linrmiy.c^tt rr'
.loriiilc, Ullik nrnlinin tcmelinden xlnlmasLnr saAlar' Ea, tanrrhrrLi ' i.\imL\i, 1lrlner trDnsr, l esrb'un lia.deii.' tlil(ilnrel{tdrl' rc tli
rehd rni, rsresmden gelindisi bighngrc gLtrrlerine geri Setirir
l .L r rr" .rr' r. ',1.' I rrr lll', ,,.
Yine de, genellikle okltrgu gibi, li Uilikunmi)'e krrsr )aPllan r\
lrlrr ktsci alerrrrn srl,rr br kin l(rlllln nDla ilgil! Sibld ltrsinu!L
lemj )enne gernrez (bun:r lurtrn ,irnhL,nr:.i rasrnln ondx krik sil(l
, ,rr hc\ ccrnLr i!j\ lerl\'le hrLnen cesareLlefir !c gtIes r rnsr lns .n
. '. I
j.. r... 'ilr. l.l , ,r r'' ,Pl-r",".1
,.r \n l\ir)L sLSrr SibL b,jgrrre| (lLger rirrrLirra hi!krnr 5^\is .L
!e ilnr Nrnunr'nrn An:Lr)aL )enebiIncsr grl)i, cirpLtirlldr UIhLir ,srr,r rL rrhen ,louLsrnc\e (in iurrr Irtrni Lanflsr da grln,Le grlrr
nri)i gerqekten )encn frnrna rrnnsr .hcrkrrr llunrtla l)iriikre. lrir i rLI solle\i nr\rih 1)Lr lnJnr{5rrrx (ligrldir buf.r karsri rrr (l:r
(liser Lli b,r )xnsmr)li,nesilukl'1r. KrrnazlLgL phDr ilk rl
^nlinrdi, \.,r(llrlJl:,r lnr\ulrLfdcl{i ctl( li so\le\(len bir rc\leri (-iSnsIribilir-
de )rineLcn bI ine, Kumr.bile karl dolrtLdan L,ir nrev(lir okNn rrl
r r r gIclurlur r t rnr:rch sonuc !fl ii. Krn]i ribleLLeki c.rpLs,ur sxh ..si
Knmarhj, kilisrLldr bilgece Ilkirlen diisiinnP (rl{ir.f r.l)unhn l)'ir
l.L\ rtilr, ,rrc,rli l,rL ke: hnnh.rn Ktrmirbl ve uri lirn,r k,r'sr bairrr
cult Srbr (lizn" hrridir. ()nun )^r.trgr, Lrr ca' !.r. nrn qrrPtma r(r i
r

ha:rrlarrrrlarken irnrna tannsrlr. bir hntareL sa\ ur: bilgece dLrlinr' '
'! lla ilr(i
Kunrirl)j .l.ngusir)le birglrnrrlr hrrrh brr cser olan ve
lennr lnci grbi djzl Kunurbile kirir l:anrn drh. gnjs b'gl'mri(lr
..l.nrLru rlilr bil ntn brr orliude:l,rrLlLir "'ihlitL xurrrbi r u-
,r'rn5r k:rzanrn l:r'nrn kuflizlEdLr.
Inr son qnrl)rsmn(lxn henren (jnct, Lllliltrmurlnin sirltrsr"ndr I ' (r\|i (inlcrb.Llan di\rnnrnld rr. LllhhrnrnrL. s +6+l]: NyrL.r blc rn\1
'r lr r...r,1,', lrr.r. 1..,. \'. ' r"ir I

lrr (i!l. D(k V\lhology. s l6i.il

(frtrLrM(lx. lirnt. dnm^'ikiri|li gibi b| s.). !lc:,)}n nrr nt nLlLrr.
Nl.rjr{rrx1 rr Irlildn ( .rj .rl(Llrn.l I LrrI {L0nin sinir(lckiL,)rnrul[r(lil!.r]i l)rrnn.l .LlLnujur
"ll'!r |.L bij;nnr iir .s bi, d,llc j,r rlnr $ur: lir'lN inLl'r ln)rj$hi\i bi\[],
[i yi,rc lasnbu yi koDNnrti l).s]^i )iP.
n l0 I v(\c,llb qriFILr nllcnrnf t)clt c.{rnu okdnnnrr IL({nc(':tr,r lnLl
oglLN l onuNl{' {likiliP duni l.indt nhn
,rnl,ri, hfrrui i.l.n!l,rn,rdr8r l,rDnller rr(. cnrcsirff r.rr.L rll.. \,1( \.i I
I rriLolii(iis,urrn L,)nigrtr r rutlu oklug! ll on.ht{l,rh Ail)l r.rlrl (lr
kihnhL !cr)ria xfull.lL,lcri ltcrdr g.2lrnrl. $rNrEc! onli' ,til) \onucun \.mul,, rlk? _rhe \4erE ol rhc l lirur. li)i(.,1ft x.li,D 5ir llr
!, ll(1.)6ll217'12 l(: Vic{luccn. KuD,xrbi d,irsrsi,n(L(kr .l.ri fil)bl
vc btrrdr . elntrx dol^sryorlir ,,ri{ikrolctr. h biLol(t.lc il{Gi\tr,.qniu delisr {)di liqr{,; h...l.iI
hL,hfrluil!) irlrihl(lN Mcz.plrnryidtu crkrrirrr dirinni\i (r l.r5)
Ei ynrc l iln isu y^ korusnafr biilir: Onccbe \urdunroni
l, !i\icld.\,'. \l)i'L ,\ nrrJrdr 0 kl l l(l.nr Drr-I l!rhrr (wicsll(l.n () lhfr\
r

lt7
 sU[IERLERIN KURN.\Z TANRISI EN(I ENKI cELENEdlr_lN cr:icU

trndan !iL.uda gLjriln bir diger.lehset verici,varaugr irerir, arrn rs I annl^nn $ur uhn ni onl.r \rnn iyor nN \t sizl$ icin sedir .gacr yiknn\o I
rahl bir ejde.hadr brL. T.nn9a lgLairn koca tasr barlan qrkarinaF (r
l$ngr "Ullikumninin Sarklsl nda oldustr sibi, Hedanmu'da da lr Ego ininl^ronuD icinyok edil*leKli, raDnlar

rar eekiciligini ejderhaya karsr krllamr - bu kez basanl, ol.iug ie,lr c.l$mkun baslannr kaldrhndl.dr.
\t kinse size elanel< re icki\tDn.zdr anrk.

(orunniq iki sqle!in ikincisinde, bilseligin krall denilen l:N. soyleg eNe innm Iatrisr,

Iledammr tehlil{esinin insanlgrn )ok edilmesni gosterdigini so)tc Xtrnn1iyitul k!(1rcrli kLaI, $batrr
kdrli $lncekl ve b.yle gi.lrrsc
)erek KNrarbinin nIe insanlara k^rsr kbtnlik planlad'grnr sorar
''lnsanlar tah,llan )'rgmr)r)rlar mi' re bunlan Kunarbi)e sl,nmu)o l5tar rt Hcbat

lar mrl, di),e sorar ti

KonLrsmanrn sonu okunamal'acnk kadar krnl( deginneni kendiled cd itckleri_{

nr, am.r Kumarbinnr "bilgelik"i bir yana brrakugr ye bLrntln sont(u An^ ftkri belirttnek icrn ne nLrhtegen bir inge: HitiL panteonunru
ntrn kin !e insanoglunurr goz )arr seli olacagr in]a edihnekredir. rn inemli iiq rannsr saban siirnrek !e dgjnnenl qevrrmek zonrnda

F^nrn, egr \nrsa, roliinun ne okhrgu bilinmemektedi. Yine de, llc ,anLrk, rannlxr iein rasarlanmrt kozmosun sonridan akta geten iigesi
damLnu n un 6. bolum iudekr ilk kon usmast Aka.l !e I liln edbi) ar rn' - ) ok ed ilmezse he p birlilrte acr cekecekterd ir.
daki Enki/la (rhlni )akrndan ergnsunr. Bumda insanhk isin ndiie
dtryukluAu !e l:a nrn onu ) ok edecek bir plan. kirtr slktrgr 8liriilebr-
lir. Dahasr, mecliste ranrLhra yaprlan kontEmada, insanlga du)trlan
merhrmet ile rannlarn ekonomisin.le insanlann roltl arasrndaki bagr
girrLirii::

Ea. bilgliBin elendisi. r.n,,l^, ort.srnd. konnsN .,

konusnayi brslidr: l$anli.r yok cnlek niyel

'! eerd Sieselo\r'ya day r', s6 (8-15. dueler). s 46

{Nirz. l97l ). \ u2-84.

)lL)
9. BOLLiM lnanryorun ki 20 yrzy,l,n bu noklasndr, yab.ncrlasmaya son lemek
rnsinhk ienr nimkun dlibili.. en sok da bunlnla nnlr ol.n rlelaklei
toiln lO 500de soylediAi gibi emkn biitiin bn ogEndiklenm, rn
Kagalt Tannntn l71ei samn lO Fkl^frk 500leidr bi. rlr ltirdr8 re incak 15 Fkl.rrk
la0 . 1,' , .r !h .1,1" rr',8. *d ,m,8.. c ..mel,redf

Olson en eok Simer mirolojisine turkundlr, ana bunun yanr srra

''Sen YunarllsLn. llenlliriljln lbslDoder. sair Charles ()lson (l Akad re llirit edebi)annr da srkca okur, kullanlr ve bunlara basyurur-
rirnen Clurles l)orixvr l)ir l(eresinde bo)le sehmlanrtll Ols.rr .lu "Nedensel Mitoloji" bagLkh bir konferansta Olson, Ildxtmr don
lrrkl brr gruI postrnodern )rzrr eelresin.le sairrtrcr brcimcie popLtlL SrFtrn.len "Aslride the Caboh Fault adrnr vrdigr bir siiri okudu.
hrle gelen birdLr(rmu orr.r;a ko,vmllgru.' () klasil( l(nhu.le ciddi l)L L)inlevicilerden biri Olson\n Masachuseus, Gloucester'dekr eunin

cinde kurrLrlnlr bitlI gelenegin, silndi diha eski ve trrklt etkiler, i,nuncleki obanusla ilgili bir siirin nD'e su dizeleri rrerdigini aerkla-
ac,ld,s,na,nan,)or.l'1:

( hnrk\l)(!ii. Ir{rxl Okon. rrd rhe (:lnssirit Li^diuon, lDi dov 2I Imaklan yuksrlmek isin. Diyo Tag
(l971/1974) ll4
5ol Omuz din likiiltir !
1l l)rrr)n 5Ailnda lrlti\ikrndogtr nirololNrll. rlgilqrmis ,\no'ikih )'^2rr
l fritrd. ((,gunlukl. sim.li gelrnd<*l ol.nk l,.u Yrnar \t Rofri nrrL,, Ols.n. dizelenn tlirirce UlLkunminrn 5arkEiir.tan brhserigini
l(lrsirnr rersiyonin ) [rlSandds,Johr C.(lner. Rhodi I enn r. hhma(] iqrklamaktan murluldu. 1lu eserde, olson'a gore, Ullikumni, DD1,flt
Reed. rho.r$ I'yndur. \ I l-oftF. Amrnd S.hwftftr. I)eni* l-e\e,k\ lar, kendr rlkesinr gelrgtirmisti !e kimsenin onu durduramadrgl !e
\e ,\ lt A$nnn1s y^prlh! \ emnsleEli. Rlc Maicrrc l'aNrn Ch^srnri. _r'$r
re kadar buylyebilecegini kimsenin kestiremedigi anlamda yaratrLga
nuldnny E$r. .lli/, /ornal d (:oDt]lnllnr Porrr.r 1
lhc Ancicnt Near
^nd
(198+) 77-98 I l^Lri\ lrn.wirz Ed(i \akridogtr nirhnnr ($iEn birs'id,
klrrr rrkmrrtl Ctrnki Dryorir Tafr kndi buyrne iikesi,vle tannl.rra
sald,fl)ordu ve rehlikeliydi, )ok edilmesi gereki)ord!. Gordusunu
-.rtr . J.rnc R)rhcnbitiii () i.qrnj Cr(ft ]'ctu /r?tr rh. ,\kidrr A'l(|
rr,rdr&ni {1976) rc li.lidilSd dcBisi k r ccririlcr liPinLnrr Ann^n,l i
idNvoncLctritiri sii cril bilimsel bi| biskN nrr riPrrrlil' bicirnirN sihi|.
incriftieki boslukhr re bilEilcndnici norlarl. rrnMNlurrr 5iirl0r y.2Ns1rr Charles Olson. Iha 5F.idl vidw oJ Hinort, ed Ann Chalters, (Berkeley l
(-hincs OLon\ur ondcrligi,rlc po\rn1od. fl] sl(le kidirn Rilrl olNafrn n,L
Oyez, 1970), s 15
roloji!in kulhnrlDa' p,()icsiintr 1)kz. Miler. a.hi,le\Ohon xl rhc Poc',
Charles olson. Cdrvl M)lirolo&r' (san I'rancrro: Four se'sons, 1969), s l
U*sol ).,1c$,Iranrian SddiNhip, lAoJ l0l(1981)227 l-1,.1. M. Sasn
4 5iir Ih. Mdnrnd loonjde yenide! yaFmlanmrsrr, c I, ed charles Boe.
rrnfrndrn MNicil Sertitrgs l.r CrnBif.rnn I irtm!Lt: A Di{ogrnPhf bo
\ Gorge F Btrrtcrick, {New Yorkr Grosman, 1975), s 37
lnrtri ekl.nmis(lr. s. 2'l l '15

l2rl
t2t
 SL\ILRI-]]RII (UR:!r\Z I{NR 5l L:!KI I{ACAKTANRININ IZLERI

glbi, Enkinin )'ardrmr)la, yok edikli.' , r5hca Yahudi re llrrisrirrn belgeleri icinde I'laron un Delleliftien .le
olson un kendi siirini aelklama cabasr o kadar basanL gelmel.bl l,Lr parqa bulun[rakLryc| flelerisrjk drinemde bile, .rIodoks !e here"

lir, eti.nkii IeryiiziLntn brlryiimesinin bir ilkesi olarak Ullikummi, rr ,\l,,ks {arkl,l,klan azrlma)a ILtz rurmus'u !e l)trndrn sonr;, gelen
irde larihsel !e .n!ropolojik nedenlerm bir reFidr gibi gornnn.. Yirr r Lr4 rllarda heterodoks likirler kusuk mezhepler, hizipler !e yerahrn

de, olson un eserleri, en kadim !e en uzak mi(nojik eserlerin m,i hkr esoterik geleneklerce kortrnmustlr GLiclir brr esoterik bu) ii gel
dern repostm,'dern lazarlara mei.lan okuma giicirnrr hili ellerinilr trginin son )rllrrda Ieniden kesfedilmesi sirrecin bir !irnegrdir."
turLrkla.rnrn r)'i bir giisrergesidir Enki!e ontrn knr devleti hepten kaybolnu5sa da, edebi gelenek-
Beslendiklen tr)'sarlklann sonr geldiginde fikirlerin de muLlahr ir re dinsel krvnasma onlardan bazr parqalan canl iurnuitur. Batr
dlnesi gerekmez Iridu girlten dnstn re SLlnr., )irz)'rllar slrnra lh L,igirhgrnLn remelini bi{irnle)en iki gelenek, Yunan !e Kihbr M*ad

hdaki Latince gil)i, ]alnrz.a egrtmlj. okur )azar bir setkrnler srnrlrn ,les gelengi d^ha qoi{ ortulii olarak Enki o)kulerui biiir grbi gorii
ca ).sauldL Akad, Asur re haua Babrlin btl)'L'k lmparat(rrluklan rnr Ceiirli nedenlerle, b( geieneklenn oflodoks !e resmi akrnlan
Astrr lO ledm.i )uzIr|n s(Dunda, Babrl bir rtL,Irldrn daha a: ba :r ,hi eLkrleribilnezlkten gelir )a da inkar ederlcr. Crnkir az bir is

rnansonra- ;erle bLr olrtu. lranlrtar, Makedon)alrlar, seleftilr, Ar rLsnalla- SLrmer adlafl gdriilmez, burada surirlen izlerin eogu zorLrnllr
sak|lar, sasaniler, Lneli !e Abbasi hal,teleri \e daha sL)nlaki hrf. ,,lirak ktrrsusakl,.. llir bizler tam da rygarl,s,n erken, yanr
^nlamda
danlkhr Mezopotamyacla hLiktn1 stlrduler Yahnclilik. HLristi)anl lt '.urner bisimlerinin yarisleriyizi ama brr drAer tnlarnda bu kadar eski
re lslam Yakrndogr'da derin kokler saldr re qogunhrkla oncellerirr' h,rslan kabul etniektr herr zo.lanacagrz.
meldan okumadrlar Enki, hepren degilse de, ienj kisleler. )enr .(l
lar ahinda rarlgrnr siirdirrdiL ',inrct EAebltdtt |e Kitab| MuhadAes
Edessa, Drlrx turop$ !e ozelllkle Iskenderi)e gibi llelen nerlte: sLimer edebr)aunrn brqin !e temi qok daha
ilrrdigi bjrkac edbi
lerr bul,uk bir kiihrirler !e .linler kar$rmrnr icerdiler Bu)uk lsken Krtabr Mrlkaddesle bultrnmustLtr Gunnmuze ul'san )imr ka-
')nm
deiden sonn gelen delir l)ogtr !e Ban mit !e kiiltlerLnin drNel ka) ,lar mrtin )anr srra (btr noktada mir'1, i(inde rannlarn en cineLnli
naqmasrna darngasrnr rr u. Bljlle bir ka)nalma moriflefln sat bi olleri oynad,s, o)kxler olarak srnrr| anlamryla alrrsalo Siimer ed

cimlenlle izlerini sunne)r gnclesrLrmekredir drnegrn. Te!rxt\rhr I)Datrn.lan bize bazr desLanlar, pek eok ilahi ve agrr, larih-)'azrmr
ilahiad, Mrsrr'.likr Nag llammrdi'de )rrnrnciInz)rlda ortara crkan rierleri ve deremele., atlinalar, talimatlar ve atasozleri gibi bilge
lan gnostrk belgelerde Ya\e. Yao (l^o) !e YildrbaLrLh gitri larklr br
cmlerde biliniloldu Zeus !e Zoe)u da bilDorlardr re topladrklar Bltz Warbug and Coudauld lnstnries yalnlan - oh., Fr.nces llle5in
eeden. Go,ddno 8nnm dnd rh. HoDaic l,ndition (chkaSo UntrtFity PEs.
1964) grLri OrraCaA\e Rotresantdlki esoteik Edenek entelekheller y.
t ol$n. cdr (i i lrrlmiogy, s l0-ll /. l.'r ".Jrur. lJ ,,nInd/r l,n.nd" r d ,ru| ru
"run
322 123
 5UNiERI-ERIN KURNAZ lANRIS! ENI(I
lik' belgeleri kalmerrr.r Ihha sonnki Kirabr lvlukaddes yazrlan grl'r
Srimer tineleme'e !e paralellikler kurrna)a. egrerileme re lB,
riiri
zeLmeye, kor,. re nakarata dliskirndlir. Ve Kriabr Mukaddes temilirl
da shmer edebilatryla pek coh paralellikler b lrnmakladrr.
En cok gar:e crrpan tmalar elrenin yantrlF'nr. insanrn )ar.trlrrr
nr, yaratma tnntemlerini (iki)olla, sdzle !e "yapmak ya da bi{rri
lmek le), cenneli, "Habil-Kabil" molitini, 'Babil Kulesi motitrrr.
teryirzir\eonun drizenlenmesini. ki$rsel bir tanrl't, tannv) ceza ".
dogal felaketi, lebr)'l, "E\ p rndilini, cilum !e ijliiler di]anDr i(crrr
re ynsa, etik !e rhlakla ilsilenirler " HePsinm ic,rlde en lazia dil{l(ir
qeken, Kitabr Mukaddcsle en lrkrn rlrtkisi olan oyku rutan i,vkusrr
dur. Drha $nr^ ele alnicak ttlan tufan oykirsirnde bazr desisikhkh I
lirdrr Brna ge(nreden rince, llarr d(rn)^srndakr en dnennr iazr der1.
mesini etkilenrii, ilk olarik Siimer edebiyatrnd^n bildigimiz gelen.g
brzr bakrmlirdan aerklamik yararh .lacikrrr'
KLdirsun )rkrmr iizenne ) irLrek Parfala)-an agrtlan)la Krrabr l4rr
kaddesreki MersDeler Knnbinrn, Stimer kentlerinin, iizelLkle de bii
kenti Ur !e krtsil kenti NiPPuiun Ierle bir ediliiine feryar <len \'r
nrer (enL Agrtlafln.ia Surrerce ltnzeri rardrr' Psikoloiik acrdan k"
nLLiulduAundn, lhrani ve stimerlerde (re kiihrirel mirasqrlan BahillL
lede) agrt rrruniin q.'k ):ygrn olll5rr, ami kadrm dtnFnrn digtr
Kuner, sllnrri^n Lirenrllr! rd rlE Bible, TlE Eiltk irr irs Liretr
John Mai.r rc Vincent l-. Tolleu ed.
(Gnnd Rrptds: tddn^ns le79l
271i'
Knnrr, dg v, s 277 8I mdc r M.zoPorinry^ cd'
Kiribr Mukaddeirekr
biyarM oklukcr Lrkh birbik$ ren bkz Th? Bibl! Lirsrdr! ltlilid/(lr
'rirs
w G. Lnmb([itr A N$v look rr rhe E.bylonian Bnckground of C;ntn\'
3)4
!iACAX T NRININ IZLLRI
l,.,lklnnnda olmal's' anla,nsrz degildir.
K(abr M addes\eki Mezmurlar K'rabr ile sumr edebi eserteri
L,rsrnda ea.prcr bazr benzerlikler vardrr: Tannya duyutan aek ye Ln-
, rmada, Iann kork$u !e Tanflnn ytrce irlerine 5asmada, sofuca
I .ndiniadama !e arqli inancra nrrga srkugr kadanyla dinsel durnnce
\r duy8ularla ilsilj benzerlikler Kuab, Mukaddes'in mezmur yazadn-
,L gibi, Srirner'in sairleri de lannnrn sonsuz gticnnu re jhrisamrnr,
\" eyren iqin Tannnrn babacan endigsrni. Tanrinrn adaler se!-
',Fin
rtLini re kbtirLlirkren nefrer edjtini, erdemli kenri ve kuLsal raprnagr -
Lnnhrn )eryitzitndeki kutsal mekam- sdlienislerdii idenllegririlmis
.'rnrer kra|nr rlan edip )iceltiler, mukenmel olank se{ildigine !e
,rs.ndrgrna inandrlari hrlklannrn zalim bir diqmanrn eLnde eziler
rlnnrsine acrll agrthr yak lar !e umur ve kunului mirldeleri !erdi-
, I dindar Siimerlilerin Tanflya olan degi$mez bagLlklannr !e ran-
,,,,1 rirhga dr)tr|.n derin ozlmi brimlefn dualar re niyazlar ya:-
,1,1,[.
bir Enlil ilahEi, "1tN Tannla-
Son ) rllarda, uzun, iyi koftrnmug
,,,, llabisr,' "Gnk!n:n ve Yeryizlinun Etendisi !e "l-trm olkelerin
l,,.rl, ellidn tazlx rablet Ye par(anrn birlesririlmesryle yeniclen olrrs,
rLrulntu5tur. llahi, Mezmurlar Krtablndakilerle karFrlaslnlabilecek
I' k {ok dinsel arzu !e du}gr iCerrnektedir. lnlil her $q i )oneren,
.r s)i aranmn, dennden sa)'gr dululan bir ranrrdrr; mekanrnr err
r ]\filiflr' ,\ I', re en nLhani insani degerlerin bekrisi, kutsal kenrj Nippur'daki
' .)k)Lrzir !e YqfLztnrin Kemigr" .dr rerilen raprnakra kurmulrur.
l,iS li\.i olarak da bilinen (aprnagrna etendiler !e pr.nsler k!.ban-
t,r re durcrlar getirirler ve btuun y^bancr illkeler agrr !ergj oderler
j NLz tr)gar
Fsimrn diigtLnulemeyeceAi bir rxnfldrr o olmas:r)dr
i, rrtltr. rhrrlar, krallnr !e barrahipler, rahiplik \'. d(n)cu nemuF
95
 SUMERLERlN (UR\^z ] ANRI9I TNI{I GCAX IANRININ IZLERl

r.,'.,'l: n'\...,JrnrJr.bdl l' \'P Lr' l1 Pn r\P Lrlrrr ' rn' \!n egdirir, krldi parcrlnr re gogun kap6inrn surgirsirnii krrar.
!e ha)\'anrn rlremesi .le olmazdr' O, eylenleri denn srrla LirIul|L brr . ' 'IL,pl in,. e r '.,,d..'l"r en herrr t"..rr.
unndrr ye dgisririlemez, liitu{kar snzir insan|ga bolluk re refah g' \dlannr Lildrirrtr
ve sul.n rurmak rsin orra)a )uksek b)r dag srkarrr,
Itr)tece ngrp )eDuznnLi hanp edenrezler anrh rrnna rannsr likrLr

N4ezrnular K,l.lblndaki en )irarlcr !e tsinlendrrici bolLrmlerdcrr

lsam,lerde Adad),rln so)lenen bi
lahi onu tn,nira b,ner" halde
)erinlr, ulke)r muhresem $rltrsr)la bir gDsi gibi onerek, kiikrelen
biri ohn lO4. Meznrur, YehoM'nrn heybli !e ihLi5amrnln insanl'
rLrzgarlarr ko5Lrm rakrmlannr lLrrur, habercisi dank rin$gj .nden
re biilrin cin| )alatrklann lyiligi i!in elreni!e dogayrrluzenlemesrr
|killer \' .r.nderip. 'soluntr s^grnr" !erle bir e igi asi trlkelerin isrine jrili
le kanrllan.Lrgrnr on. siirer' Bu mezmur, )ansryxn ko'zmik
,Lltrkl dolu ligdrnr. Martu, giiqb Bau Samilerine adrnr veren rann,
.lnrsl dul'gtrlnrrn bazllan Enki !e lnanna: YeryiizLrntu ve Kiiltnrrl
[]. sair nratrndan s.l dig"a k|Lrsrisiini kurin, \'edi rirgan snren !e
5|Lreslerinin Dii2enlenmesi mnindekilere par'llPklir: L'nrl5al sozurr
gucni F.nkinin kutsrl alanrmn ihtisamr' errende geni: hakimi\erl' r 'ectigi l(r^li srldrrma)a cLtrer eden du5nuur ilsrune er )agdrran, bL'
l,rlklr sadrk col)anr.li.xli brimlennriirir. Kornligun !e jid(te( r kL;
kur.rken kenclrsine bag|Lk }emrni elmrf deniz )'aratrklarr)la Lnm iL
httru lurutan. adrleti "(leArrnez krlan, lerinde hnkumler !eren bl
kelerin !e halklann yazgrsrnt beltrlemek isin uzednde )olclrlulth
hayacleren sLrl'nr
tiptrgr "SoylLr ll.rinlik'i Dicle re frrafrn laze'
rloldrnLlmasr: barrkhklara re sazlklara balk ve her tiilden ltimE S' Adrlet, insinlefln )nrgrhnmasr, Mezmurlar Kirabirda da .ldtgu
ririlnesii "gogun sulan nln )irzn buhlllala srkl5trnlmasri ki]Lqlili li rbL, Slimer il^hilerirn Ia]grn remasrdrr Onenli Siimer rin l:rnDrn
lnrner hepsi il.hilerde i)rlik !e rdaler. dogruluk !e dintsrlillt asrgr
pelefln ekrli rarlalara qelrilmesi; tiiksek bozkrrlarn tesil Ye berek'r
li bitkilerle kiplanmasr. \. kornliLl(. haksrlk !e zLLlmLrn dnsmanr olar^kL)!itlmu5lerdir. sr
rrrerlenn br5lca rdalet trDrlsl. "karan|gr aldrnlrga !e\ iren' !e )alnI
Mezmurlar Kirablnda Tann sogunlukla iifkeli, glrrlel'en hrddetlr
Grailrn dirsLnaniinna ater frrlaran bir sxldrrgan olaral( resmedilmis itezginlrin )oldair gnnes rannsL UrLidur (Sanrilerde 5imi9). cncl.r

tir. Yehola grjbtz nu !e titrerir' glrleyen sesiyle se(lr

)erlnzlini:i
rtiLn za) rtr zmesine Lzin \ennez Yeurnire)okstrlug.izerir!edul ti-
agaelannr )arar, de|iz canavarhnnrn hakkrndan gelir
!e kbprlren (l' (lrnlann secimin, eglar lns,rnoglLn'rn].argrlanmasr, srmer
]rlLk
,leliminj knllanacak olu6^k )azgrlafln belirle[n1esj, Snmeiin krp,
nizi (lizginlr. lanflnrn bu btimleme ve Lanmlamalannrn hert' '
unsal ricdanr olarak tanrmlanan tannca Nan;enin ellerinde,\cli. Bu
hepsi Snmer s:rirleri !e mit iazarlannca ktLllanllmisladrr Enlil
g"
gn titreten !e )eri sarsan otkeli bir ftrrrnadrrl sitzii kamr5l'n lahr l' tnnqrlr rdanrn bir ilahqe g.rre. insanogltr onun ye sa)1srz ranrgrn
brrakrl Ninuna S'irr'\ hu,rLnrndr herYeniYrl)argrlanrrdr; oian bueni dizlerj LinnndekL de
e.ter, nd-agaclannr yarar, trrunii su altrnda
rlizgan, clli$nan iilkeleri gibr danMdagrn eder' arPa grbi biqrr
Lrn !.rli bir tnLlere alundan bir balmunr kalmille ka)(leden )a:r ye

claglan yok eder, .lirman irlke)e "valnrz bu)tr)en bir kamri

gibi b" .uhasebe tann!asr Nrdaba onun vanrnda orurLrrdLr.

)26 1)7
 KA(-\KIANRI:!IN IZLERI
SUMERLERIN KLIRNM TANRISI ENKI

Peygxmberlerin bazrlanndan kulkulanrlmasura re krnanmalanna rlri grictrniin siLrgesi olarnk bir asr !erilnislrr; balrnr alLrn brr tas
r ,kar \r he)'ber ve ihlijam iernde.lr Adil !e diriisu[r, zrllmi ez.r !e
karsrn, Mezmurlar Kitabr boyunca, lsraillilerin ha)atrnda lapnagrri
anlam re onemi teknr rekrar belirtrlmrslir. Iapnak, Yeholarun inl roksul re ganbin yardmrna kosar Lsrrilin dugmanlannl mahle.Lip.

nanlann dualannr dinledigi !e nzmrr yazarlarLnrn onu kt16al ri\ rok eder ve halkrna bans !e nutlLrluk geri.ir. Uz n )asam, sonsrLz
!e ozlemle soltedikleri yer, onun duye!i mekinr iir salLanal, hi! rilmeyecek brr SljhreM adla kuGanmrlrrr.
renlennl sergjlle
!e alrnlen)le mpr
olarak dLigLinr:ilmLi5LLtr. Sumeide de, dinsel roren TLtn bu nrelikler, erdemler !e baganlar, sok daha da fa,lasr, sir

nak insanlann hayaunda .inemli brr rol oynamrgtrr' qinku st(mer rnerii mezmur )azrlannca, rok abanrll sozcuk segimi !e aFrn betim

inancrna gaire insanoglu Ialnrzca ve 1'alnrzca tanrrlara hizmeL etme rt

.melerle (nup iLicluiklen Snneiin kralna, tilkenin sadrk eoba

onlara I,)cek ve l,annak saglama amacDla yaratrlnritr. 5imdi Idtr ri na arledllmistir. Ilahi )'azarlannrn gozlrLnde s|Lmeiin kral rleal tn-
redaherkesin gorebilmesi rlin cok hos bir bicLmde sergrlnen rEe \..dr, liziksel olarak kulletli !e mtikemmel goriuriLiln, enLelektnel

rinde ka.lim dun)^nrn edebr klasigiolan tlzun !e olaganilsrLr brr ihhr .,!rdan essiz, mhrni olarak dindadrk !e dognrluk Limsaliydi. TanrFal

nn (ludea SLlindirleri ncle de asrkla ier aldr!1 grbr' bLr ,l,rgumla !e ana d.l)atagrnda ku$anml! o, hasmeL re rhsan, ceirer
) nzLl, olclL,gu
raprnagrn rnsasr !e onarrinr eeFirli loreler !e savEz .)in eshginde \e,\'rgnljk doludtrr, ana k.rnrndtrn saraslr, dogd(gu gunden rllb:t'
gereekleiryordr Kadnn brr taPrnagrn en canl bPtinne elernrden bjt .en kuclrerli bir idam, gLrmbrlrde)'en bir sel gibr Sirmerin (iLr5IInnla

pastoral, ilahr benzeri "Enki !e !n.iLr: SLr lannsrnrn Nippur'a YoicLr- nnL )ok edendirr ambarl.n dol(lwan bir tifiqi, ah,rlan re agrilalr
lugtl nrrinde bnlLurLrrr burada sau, Fnkinin taPrnagrna, I crsur tu. :nginlenren bir lobandrr; onun taLL golgesinde gulenlik dnFn hal
''Deniz hiire airgiiler dtizer re ontrn alLrn, gllLmtLi re lacilert Lasrn kLnrn babasrclr. Rihrpler !e gairler salhnallnrn uzun .lmasr, r.th idr

dan rrslemelenne, zernrnini, !a!anlnr, kaplsrnr !e eirgini kaPl')trrl nrn rruk grinlere degin surnies.i rsrn dua ederler

mitolojrk lesimlenne, ya)L !e !trrnah ealgrlar orkesLrasrnclan erkan Mezrnudar Kuabr, daha kasverh bir noktada, Yrhudi halkrnn ktnu
mLrzrge, kL$lann kuluqka)a yallrgr, balklann co9!trgu Lrie)le r'trkht rlLrnrmundan l akrnan cemaate ilirkin ag(lar !e biI kirrnin gekrigi ezl-
-lannlr
b.hselrrine sevgr)le sarkrlar so1'ler' SrLmr !e AkadiLa en azrn'hrl kuntrl$
ler !e kederler ilstiine yas tLrtrtLgu ve yaRnm ve iEUr

krrk tane bul'Lrk taprnak lardr ve Ake sioberg hPr Irrrnden krsa ilahi )akard,g, pismanhk mezmurlanyla doludur Melankoli edebr)aLrn'n
ler al.lrgr duzinelelce rabler !e parlayr birlstilerek Lrir !'ir taPrnak bu her ikr tLnriniin de Snmr meznLr koleksDonunda kargllgr !ar
mezmurlan kitabr. Lrun bir.lerleme hazrrlanrstrr (lrr. aemaate ilitkin k.ikeniSumeide lO iiriincu bin)'rl kadar
^grrlann
Meumrrrlar Kirabinda kralr. Tanrr'nrn "sen bnin oglumslrn Ye gerDe gideri barkenri Ut !e dinsl merke?i NipPtrr'la birlkre Sir'

ben senin babanrm dedigi "lsrailin eobani'nr, ilen !e yLicehen sa,rr nrerin dLisman rarafindan hanp ediiip aragrlanmasrndan sonri ikrncr

srz krali,\et ilahisimrdrr Meznur yazarlarrnca o, dognsLan sovltr ar hnyrln ilk yu:yrllannda rapnraklada toplu olank okunan dualann
maganlarla (lonauln{ !e rna .lollalaSrnda kutsanmrr olarak tanrmla bjr parcasr li.line gelmr1lerdtr. Izleyen Iuzyrllarcla. nater lolorosu

328 )29
 SU|UEIILERIN I{URNAZ lANRIsI ENKI (ACAK IA:!RINlN IZI-LRI

motilli kederli.5efkatlr !e merhamerli agia)an rlrnnsa ingesnri l() cski sukununa kl!ur!uIsun
2000 kadar erken bir hnhte )antan Sumerli sarrler ve ozrnlanlr Miserere baq|kl 5l
Mezmuinn, liski Ahrr'jn drnsel dnrnncesinin
agrt tLiru. Sumer re Rabilin hprnaklannda )algrn bf iyinsel illior rI derin iladelerinden biri oklrgLL evrrnsel kabul giirm|Lrrir. Grlnah
nk olarak H,risri)anhgn bashngrclna dgrn delanr ederek gelisrj \r \c suqlrn.rnnrnnk iqin bir merhamer yak.nsrnri dogugLan gi'nahkerlr
Yahu.ti mezmu laz.rlafl da bLl rnuya bir drecete kadar rsina A,' !rn uintrnr !e bagrrlanma, .hlaki yenilenm !e kurrulus sevlrcine
. nnri, in r,' d.r'\r l;n' -r, ) \. ,r-I' e
" '.elrf.nr rl c i'
'Tanrrya sena ernell tolbekar bir
CogunlL,kla rratih l'azglsrndan )akt.an btr birerin solledisL dui ,virregin !e krnk brr mhLn rlrligi
lar !e remenrrlen ire.en mezmurlara gelince, bunhfln da sLimerce([.. Lcrn k|rbanl:rn r yakrlmi! suntrlan Lanflnrn reddelmsi inancnrt rqe

genellkle brr Linn )a da krala hi'ap eden rnekruplar Liein)lr(le, kirr
Iklin !xrdrr YaleUen sru):rzlsr Luninr Willranl Hall(intrn )a)rnr
hazrladrgr. .cr qekeD btr )azman Lrrrhndan FnkiIe lau Llm15 Srinrerc.
nekLrLp bLlnlara br ornekrri )azman mekrrLbrndi Lann)a ibaderirr
ihnnl ermedilr hrlcle nrhLrnun !e goldeslllin acllar r!in(l oklLrgundrr
takrnri canr eekilmektedir !e bir alagr eukrLrclidr: arl(adailtrn !e 1r
nrdrklt'n ondan uzak dLrmr r onunla ilal ederler, sonund. i(i)1.
hi) krnr, Tannn], sana girL\'enrrim: lnsan olmrk ne mne bir se) l '
(brk,n,z 6. bolum). Ya cla Nippu.'Itr b,r )azman rarahndan rdsrz bi,
krrla ed,len dLLtrlL ni)a1 rlallmi )azmrn kendini bosrLna )i)ecek ara
yrn bir konnla. bo)undumgun. datanamayan bir oknzle' brlzagrs,
ranrndrn koprnIp ahnniri bir i.ekle, )ulasr )agnalanmLr bir kusl.r,
rlcmirlenmenri.s. tuzgirla sLrLtuklenen bir krl rkla karitlrrttrdtl<arr
sonra, kederiD oDu Nippur sok,klain.la )r!rp brirdrgrnL sii!le)erelt
;rs rmrna| surdumr. Kenri!e evr ona dnrm.rn olnruitrLr facarralir
i(jndelii mnhhc bir kole gibr dolarrp duntr. DosLlarr, rrkadailart it
se\dikleri ona kucumsemeyle (la!ranlrlar. M)!esi:, cnrir)en bir
agr!. hiq srlrgun !en e)en )enidikilnlir bir fulandtr. Ve sorlece bir'
ri| rirgr ulk.nN L$tunde a) gibi panlda-\'an, giines un sr Uttr gibL
adil hukiimler !eren, dll.l ednlere kulak !eren kral onu gdzersrn \e
nr RL' dinsel dn)gulann h.men hepsi, 1962 )rl,nda, mn|afxzak.r biI
Kr;rbr i\4rkaddes bilginiolan [dward R Daiglish irr a!flnllh re Lap
tinr| qa|9nasr /\dl f4r"o r Dr lirc l-ighr rtArr.icnl Nc.rr t.r(rrn P.r
r.nisrfde gr\srerilmli olan pDmrn|kla ilgiL SLuntF^kadca ni)iz \.
(lllllhnn biri ). da dign\l parrlel.lir. Stiner tannbilirni drisrnces!
rre parrlel olNayrn rek g{)?e carPan innn!, krrrbaniann Iernle krrLli
hlplerin )eAlenfresrdir. Ne sumerler, ne Rabilliler ne tte Altadlar s,if
bLr krlp !e rerLz ellerin, !iznli alurler rt riLrlil rLirlii kurbanl.rdan
ranen dahr anhmL okl',g1, )iiksek inanc,na hiqbir zi,ma| eriseDre
nislerdir
Sunerce.leki sundr)' (leAin ort^)a qrkanlin Piirnatrllkla ilgrli
rrezmurlara en i)i itnek, Kramelin 1955 )rhnda lns.n !e linnsi:
l,)!p MorilLnin snnerce qesLllemesi baslgr rhndi )aIrmla.llgr blr
sii.Llrr. Tannla hurmer e!me, (i!me ve )rLcehmenin rnsanoglt'nnn
!i) grn ) LikiimlrtlirSii old gr ,yolundakr krsa bir L\giitLin pes rnd n 9a i r,
Itederh bir agu !e )akanrla Tann)a sedenen, rirlihsizlik !e histrlg:r
)akalanmri, adsru, Tann korkusu olan btr kiiili tanltrr' BLrnn, )aPr
1rn ana bolimtint olulrLtr.n. acr eeken kisinin niyxzr izler. Yalnrzci
l,abrs !e hllekirlirca degil, lma esk, gtrlenilir arkadallarr re Iolcia:;-
linnc. .la onn l'.nehrln diism^nca da!nn$lrrrn a) nnrrI bir leLD

l3t
 ST]MIRLLRIN KURXAZ TANRIN EIKI KACT\I{ TANRINJN IZLERI

rann!as' An.nehin bir nruidi arasrn.takj iicros

lemesqle baelar ve annesj, krz kardelr !e kansrnln !e acr kaderine
agla)an una rarklcrnrn onun-lannsr onirnde aglr yakna)1 sitrdirnne
len yolunda ib2detkar, kder dolu, reronk bir ricayla siirer Kunul,
masr icin )urek parqatayan brr vakannrn ardrndan bir sue iriratr)lx
sona erer, sunku, gLrnu ddia ede., hilbir cocuk anasrirdan gilnahslz
olamk dogmaz, rski.ln bn suesuz bir eoctrk lar olma.| Niheler
.mtrLltr
s,rn giir Acr rekenjn TanrEl onLln kanl goz)aslan ddktu
Sd os ).a da krrsat
.llilik
a)inisrasurda sijylenr i5ierdi 0Kraltarlt:5) Ancak bazr bi
lim adamlannrn .ne surdugu gibi, bu Kenan rnrsinin kendisi Mezo,
poramya kokenh.tj. !e, 5runer Drmuzr,lnanna raprnrmrnrn
Babrt kar_
lrlgr olan lemnuz lsrar taprnnnrna kadar geriye gicler Llem rirz
hem de ieerik bakrmrndan Nesideter,le aerk parateltikler giisrren ge
rns bjr grup 5uLner aik 5iinnin bitinl diinl.asnda Lrlasrlabilrr hale

gunii dnyar !e adamln uztn uzadDa aglanasr !e agrt )akmasr)la
\u
regi yumusidrkhn sdnn, yakansrnda isten oldrgurra inanrr, rsrrrabr
ni bir !erir. ,)nu zalim )rzgrdan kurliflr, kederini syince eeu-
son
nr !e ona seuml, kou)ncu [relekler verir
Sumercecle benzerr olan c..prcr brr dige. irnek de. Eski AhItrki
diger knaplrra benzemelen Sule)'man rn Neti.leler Nsidesidrr Bn
lbranilerin larihi)le ilgili degildir re ne acrga lumlan kehanetler ne
geidigi takrn zam.niara degjn geqe.tj rek ktrram buydu.
TLrlan (i)kLisunir hemen her yahtrdj, Hrrisri).an !e Misluman co
.uk brr birimde bilir. Me,oporamya debirar gelenegi rle Kirabr Mtr
k..ldes ar.s,ndakirNd,)e degin bul nan en
rakjn bag,n reld,,n..teki
rufan (itk[sn ok]LLgu ise .laha az brtinrr Kur,an)n kikterj .te Kursal

de esin !eren nasihatler jcerir As|nda, drxel, tannb!lnnsel. ahlaki KrLap gelneAine da)andrgrna
Sore, kLrGat eserlerdeki rutan rivkule ni
va da ogrerici brr duniiden yoksun dugusal ask sarkrlannrn hbaca
cdebi)at elesrinnenlerinirr "merinlerarasrIk dedrkteri gulerek u:ayar
derlenmesmden barka brr re) degilmi! gibldir Eskr hahamlar rrasrn- ,rncre eklemcIliz Enki re Nrnhursag: Suner CrnneL l\4[r,. nlkn
nun kn.Lsi I'i(eli brnlerce )rl olmaslna karirn
da, Kribr Mukaddes'in bir bLililmLinli ohfturan ieerigine iliskjn pek Sormiis lkhrgLrmLr gi
r.rb,rcr n D l,,l,. n at"r
gok ve ategli urtLirraya kontr oldugtrna kusku )Lrkrur. bununla birlik- n.,.,,n.r.
t.n.l ^. -,ntr,, r,rt.,

te bir kez ahfthklan sonrl Eslii AhiMki n esinlendiricL kilap !ligel

irkiisLi, sok Inrkl.leyirler re dinler boyunca merinset blr snrekltik
mi5 gibi g.rnnnrkrcdir, qL'nkL' hem YahLrdi hem de lluisLiyen brigm
gLinenr. hdebi eLki zincinndeki bir merin.tjger u)arlamalara karsr

lerce grerrlene )olu)la )oflLmlanmrrLr Birincilere gijre, rurk lu cok srk olmamakla birlikre dtigmanca bir lau sergilse bite si.ekli

r9rk1.r Yeho\a !e Ynhrdi hrlkrldri ikincilere s.rre ise, lsa re kilise.

Buna karin, sagdag brlim, eekicl !e esrn !rici gelebiiecek bu sae

ma ie gerqek drsr alegoril( )otuLmlamal.n kabLrl edrnez. En uzrndan tlu. elbdre, ed.bi gelenekler k.d.r crkin breiDde dlkrilcRle siird(rttmiis

kiLrptiki bazl rapsodik ask sarkrlafl krEkusLE knkeninde taprnma\la sozln geloreklen yailsnik gelhez .Ayni oyknnun rki n)nrl^mn
^nlamma
oftaya crkfl$,aman, brlm adanr buntann auendr bag otahk soJi
ilgilidir !e bir lbrani kra| ile Siileyman grbi b( hLrknnldann bile ti sete
Degl gijnre eliliminddir Kldrn !. (rlii kuhurle, s.z konh, oldugutrd:,
prp, h:,)ran.lacigr kadar bilge olan KenanLlann ask v dogLltgrnhk
ijzellkk de5riihn bicimleyen Kikbr Mrkaddes rti tennin e.tebL bir ..bL

B2 lll
 sIJMIRLTRIN KIJRN,\Z TANRI9I LNI{I
(nc,{l{TrNRlNtN 17r_FRl

Sunerlerden gtinlnnttze kalan tek tLrtan oykiisii Lrldtrkra Parealdrr )ilgeler bilgesi" -dlrd-tds',i sij:crigunun anlanr da bu.iur_ .rsLirne
Mezopohm)a rLrlxn ii) kulerinin en eskisi bilc olm.yabrlir.r0 ALna h'L
, aklanLr crlganrr en azrndan elimizdeki ikinci binfltrn onalann_

''Nuh rLn kansiu ln.grnusLLi {arihr olan bir ndil- eD eski gonder ,lan k.rlmr ularhmada- onceki b.rtunde grjrm$ oldugun z Artu
hd
ftrq'i ice.i)or olibilir. SurnI o)kisunde, s'rn dizelerden brrrsr
Lulan !r Selenegrnden (Tabler XI. I tr, bir rLrtan o)kirsi sunar. Tutanrn 6rl
Nuh figtrri, ohn Kral ZjL,suclrr'hrn kansrndan siz eder gibrdLr 5irr 1!rrt n)arirmasr Silmer utarlinl.slllrn rjne sitrer gibi glrrlrrdi]Lgn seli
dekiokunabilen en son dize biz s(i-Yle der' t'/-Lust'dra vt ki sr
"denr rerk|ga ka!rqrurur: NLrh Iigiinintrn gerskren de kansr yardrr Cemi
n!na\r arlarirkran re kLriu bir )er buldukran sonra, bagra LLrtana ne
:rern bir iilkere )'erlegtiril.hler, dogud., l)ilmtlnda" Orada brr tan
fl grbi (ri .lingir ,Len ol.n hnn Enlil sonunda qitrle baflnr. Grtgd,rriCra Nuh Jjg,1_
) Lice
Sitr) orniir sirrerler
rune rerilen rdla. Urnnprrrinl, Ent'lin jnsanLur
lO ikmcr re hirincr bin) !ll.i(lan kalma ,{kad ii) kultIi, retrielde Le )ok erme ptanLnr
sadliten.t.lsr. egren stz ederlet.'' Alr.r
jldlr ir)kuleli Nuli figiiflr !,zmak rqin Enki ile birlikLe gairimrirrr. Enkihin !e ,,bilgeler bjtge_

'inrn krLrnazlLgr sa)esinde insanrn hayau kr rllmusLLll Entil planrna

cnn r .ntrn ozgnn Jni I Lrl.n - yani onutr vNsavan roPlLrlukrkr
konu .rsel olunmas,na baru ofkelenir
nN tl. iliskildnhmc-ve cil$^nk btnt gercekles(irtc g^vttlenne k^rsrn BunLrnla birlkre Crlgamri rn qkusitniin sonLrn.la. r:ntilin oftesl
sitlu Selenekl.rini btrluP crkannik cok zo'i[u Ci'itLN ne k'dar ba9'nlL lrnlinin g.nlLrni )apmasryla yarr5rr ve hrtgevle kansrnr coDren (lx!,
.l"Fr ol{N. btrn.l. urcekncn rinakun cok fa lr Klasik bihm{lamlarr rrtrr 'O ahnlanmrza d(,hndu !e aramrzda riurarak brzleri krLrsa
Sclenek sounu rislrtrldc
di s.r:lii kapsimh brci:n'lc dnNurlardtr 8kz
'r
bil' I rS(.nra tulil. Urnapijun re karlsr .clonr5riler, bi: rannl.r gibt
ncgin. o,dl lrd.l,Idr .loisinde n ml.n sok larldr debtvar 'larladDdi
n.d^nnrnniD yrDrrE, eal$mrlar lulin bnb!'yl' ilrsikler Bosrenn cok la'll'
,,l.itrlar" (liil"nr eder Crtti ,rtrm rmikl.rrn layni
Dast'na) drl.e rlan

edebi nerinle, il1 bir d i2isnn $glt AF b.smaklanD kdsin ev&

re ct5di !rnda tasama)a gon.leren odur (Xt. 194,96) , tiLrn rrLnaktinn ka!
bir nrzlii gclenekk tkc^ buliMn - horiiz guodefre g'lmetiiilil ,Lrgi cennet illke. Dilmuntttrr belki de. Her dLrmmda. sLr rannsr t:nki
r 5rner tlfan.'lliLstr Mrsuel ctril ra frndatr hazrrlaDNnrr' w G L'mbf n ( rn onemL bir ).er gibi gorufmekredir.
reA R Millad.,!,n irdiis ((l!Iord (-latnd'n Prc$. 1969) s l l8 45l nor Grlgamrirn kahramanlk masallnda rulan .jtkusrrLniin ne isioldLrgrL
167 72 Crrrl elintdeki rek NrNn ohshkla NrfPur kursxl
kenrin
h, s
d'vr! ln,l.)ci aerklana.ik bir n)ru degrldir. t Urnapiiri'n in hem "ki(tur.r
den okh,sunr, fikar brnnci lsr hancd^nhgNr uundan onceve
m^d,E,n. inanr yani, lo L794len sonra Cnile gor! trtf^n
Strnreie r
hzl^cr ilsisiN ceknenisri arrcrk lsin handdanhgtrth Populerhale
gddi' U'L XI 189 92.John c^ ner!eJohn M er. ce! C,lgnDr.dr, irdDsldr.{lIrd,i rh.
dtn,m.li,si,ncr {ya rrkn^ k'$ buvik rlgt ty
rdir^n Akl'l edebi siirLl.qi LnriDi v.,ji.tr (Ncw York KDopl 1984),s 240
^n.i
,vat,trdin dah. itrresne Lr'ihhnDeydrilir'
Sorun iizerne bir h.rEmr iein bkz, Jeffrey H Tigay. d Flohrrron o/ ,k
Cnil. d 8.I. \ 172. 144 45 ljilgdrrir Flr. iPhrl.delphia Untrtsiry of pennsyhania |Rss. 1982), s
r: hdllin hrkh nv^rlimilannda. s 91.
Ilkz.. {jm.. ,\rrd 129, lll Nrh frgnr 218 40 o:enli bir eo2trhr kmede 'l igay. rLrfrn oykusunii redr grb, gdrun

n tr dlesinir bir p^llat olar^k 5ozn edilen kann meydr [ski BibilGrlgdrri, ile ruf^u rccftn olrr Uablt uyadimasr ijrsuxl.

l15
 sUMEnl [RlN KiJRN^ZTANR|5l [N(l KACAXTANRININ IZLERI

de zevt (ftrrhitD d,ye adlandrfllan ei, nvkude in Birdenbrre bir Inan bnkiyi crlgamqln elnden kapar, on goLri
Gi lr'r!) hem si
sanogluntr trhndan kunarmada dnemli bir eqlikei olarxk belrrir hL
u.ken de derisrni brrakrr Grlgamls, Urnapiirim ve kanslnrn verdrgi

durum.t.r (;llgam$ o)kLisun.Le kadlna onemli bir Iolverilmi:tr' '

.rnnagin r ka]belrigi irin hakh nedenierle o{kelenrr
Bu)uk lskender zamanrnda Yunanca konrgan kj;iler iErn Mezopr,
Grlgamrsa rulan o)kusLi anlarrkirktan hemen s"nra, brr hafta nlLr
na.lan dunrasr iqm mey(lan oktLnur bir lnr ilitms[zl!]Lk t'sti (lrl
- hNva dir!uncesiniepe]'ce cizerlemi! olan B.rossus, daha .xi.e de gir-
gamr5 anrnda uvktla dalir Urnapilrimin karrr her Srin bir ekm'l'
iLigLrmLrz gibr, .LAer u)arlamalarda bulL'nnayan bjrkaq al'nnrL !erir.
(irl (,)hnun larkh ularlamalanna brkukea gider.k alrkhga
p!errerek Ye !L)n)an kahnmanrn ianrndaki dular^ cenrik it'rak ka!us.cagr

gaLrrsrn bir hatua btr)unca ulrdLrgunu g*teren r!rr'11'r ko)ir C I sLbi, bilgnrn )anr srra -harrrlarsak Berossns ona, 5itmerce ZiusLrd,
bLr(n bu siire bo)ltnci il)anrk oldtrgunLr sirvle)erek karsr (r rr'.lan sonra XisoLrLhros adrnr !ermiFri sozir edilen kirrler, her u).r
grnr!
kar, inra kan,tla IrLzlesrnce ba5:insrzLgrnr kabtrleLmek zomndd kxlrr
,rnanrn)orunr irlnbize (rnemli bir anahrar seglir Bcrossusun rn
l,L(ugrni giire, brlge kinsinr, gocuklarrnr re )rkrn .losrlannr" gemr,
rrzeden ba) atr.togm ) e.iiekmek
GrlgdrnJ, Utn;lPi5tiulrn kxdrn rnrn brr diger I.lLn 'lahi )er
\r
Bu.. kxrsrn brlge, kuru bir ulke buldugund., lerilen Isre bir b.
rir. Crlgan$, u)uma dcnt)inden geqeme)rp $lnrzcx ins'n
oldugLl!r!L
h'zrtdrr Lltnaprr lirma deAisir: Xiso rh.os kaflsr, klzr ve krlamzla" l)inikre karala Er
gijsterince, UlniPislim onu kenLine g'nderme,ve
tim in esi kocasrni. kontrklarrna hirbir doniii 'rmaganr rernediklttt
l.ir (;emiden inirce rannl.n kurl,anlar keserler ye rniden gizden
nr haurlatrgu i kahramin lokrrn genisi)le
ri)bolurlar Cennde kalanlar rrkarlar !e kay,p ki5ileri :rra.l.rr. onlar
^qrlmrerrr
l,ulunamazlar, dr\'e aerklar Beross$, qlinkii
Utn^p(trm l{.hnmanr kr)lttr cagrrrl re (Jntr "grzI brr 9q' tuhrL
ij)kisrrniLn ken.| gibi rtrnnlrrrn brr Bilgenin
'jnerrsi \in h,osin,k onl^n gornrrnu!odu. rmi goln gelenbirses onla-
bttltt
trzrine Grlgalnri ha)ar leren ozel lhLr)'ar A'lum Cenelestcek' n n)g,li ohnilnnnr emrerl Dindi.Ilrnd^n dohvr, r.nnlarl. brlikk ra-
yeNez Ancrl'
si r!rn dipsiz.lnnlige (lilar. Grlsanr! bitiii)i heLneD lim.rli 8ihr,s',. linlfh krl.\\r2 daiyn, onnn p^ylasnnnr s.201
t-n r,.'l' lrl nrnbr"n, r' f "q'1 ' ll ''DindarLk brlrada basirse t^nnlafl n isregrne alqakgonulhiliikle
Grlgam$ d)kusL'n.1e l(ahramanrn nliim softrnunx bir !:^re bulur
grl'r
D)un esis anlamrna glnez. A)nr ses ha)arri kalinlara Sippar ken
giirlrn(liigtr bir andrr bu Ke nd i gereksinmle rintlen once drgerlenntr'
r ndekitrzm.l.,, kaz,p c,kanlalannr re onlan ,nsanlara dag,rmah-
ya5llanrukinr harrrlamasrl'la krrllara varairr brermde rlarrantr' r Llr" sd)ler Mezoporam)r brlgelerinrn bu sonuncusL'nun hllka !rdr
,li bilgi Lrsrune !ur3( )aprrak BeRrssus un ripik nrteljgi.Lr.
farkhl&l.r *rgiler. rutanrn C gimF uyarl nsryl' Atn hlsis gelenclL
'nc 'shnhl Mi)rr BrFIn. fi. "tsdtyiorid.d ol Bd,o$u' (\4!libu: Undena.
ansrnd^kr farkhhklin d. so,rrir
' Gardnerre N1licr, GilSdntrdr' s. 219-40 l978l. s 20
 s.MERLER]N KURNAZ TANRIsI EN(I I{ACiI( TANRININ IZLFRI

Mezoporam)a tufan geleneginde, br durumda, erin bazen .jnenil Nrh'r adanmqur (sure XXI). Oykitnrin en eksiksiz anlaoml Hnd
bazen .nemsiz blr rdlti lardrr. ancak daima kocasndan daha ,r. ,,larak bilinen srrededir. Nuh\in kansrndan, Lufrm karFr, tiraytrnlin

onemlidir. Kocasrnrn Fnki)e ozgtL k rnazlgrnrn bilazrnr paylasn^\ ll]rllsr !e Meq'eni iceren blr kadrnlar lisresinde ironik bir bieimde
on, verilen )ilce )azgr yoltryla beLrtilnisrir. 5asrrficr bir biqimd.. brr kz sdz edilmigrir. Nrihun kar6r yalnrzca bir [ectenle ayrr rurul-
b gelenekte NLrhi'n ogtrllanna iliskin h.nen hiEbir se) yer almir rnuFrur: Lufun kar6r gibi. durnsr bir hizmerkara ihaner eden kadnla-
Tannlar "gibi" ).r da onlarla birlikre" yatana)-a giden er !e krza gc rn bir ornegrdir.r"
lince, Krhbr Mukaddeslekitdan oykusiryl taban t^banr zrtttr lluna kaFrn, Orr.qagin poptiler edebiyalnda orraya qrkLrgr zaman,
Tekvin Kuabr, Nuhun ogullan !e ogullafln etlelinin yan, s,r., Nuh\rn kansr uatn Lyi tanlnlannrr girlirne bir knrakrerdir ce9 .na,
(7:7, ll;8:i5, l8) Nuhi,n knsrndan da soz e.ler (6:12) Ama kad, rig.la (lS onbesinci tuz)rl) w.rkefreld Masrer' rarrfindan )M,lan
nrn oykirde roltr loktur. Oykudeki donnm noktasrndi tann Ntrh\r Nuh un Corpus ChrisU ollrnu bu riplemeye iyi bir ornk oluirurur.
haurlad'gl zanin (8:l), )alnEc. Nuhure gemide ontmla olan tirnr Nuha gemr yaprnasr emre.lildigi zaman, karlsrnrn ne drle.egi.i og
ha)ranlan !e srgrrlan hatrrlar.'' Tannnrn dogurgatr olLrn !e logr r.nmek iein eye korir. Zrten onunla kalga edeceklerinden endise er

|n !e )erynzirnil doldtrrun enn !e Tanrr ile Nuh arasrnda ortaya et frektedir, qiinkii kansr "disli' (aki) !e hrreln(Lrr.':o Cerqekten, o srde-
kan $zlegn1e (9 l,u)sadece Nrha!e ogtrllanni hl(aPeder veNuh ,e basi! bir knrfe (adam). dinclar !e ilaatk,rdrr, ama kansrnrn ne
!e Lrgullan lirn dirn)a nrn bolunmesinde onmlidirler (9:18 t9l l(edarhulsuz oldrgrnu lelerince bilmektedir.
Bagka Lrir defiile es, Krrabr Mtkrclcles\eki rtLlan olkiLsLinde lrmimr)l,r Ona haberi lerotefe baslar batlamaz, kansr seyirciler arasrndakr
gouden kalbolmu5tLrr hi.t,nt^ra kocasndan yak,nrr Cok sa)gr| Lonlamatarla baslaian oyun
Telrafr. ne Nuh !. kansr tanrrlarrnkr grbi bir ha]'rt suNe)( .,nrnda maskaralga doner. Krsa oiun isinde kan k.ca birkas kez bir

gdrdcrilir ne de kansrnrn dgiidtr konlr edilir lncrl, Lukanrn lsa sec

resrnde NLrha dikkrt cekr (l-uka l:26). ,^) nci Nuh nan! !e rt.irLri Zalalh Nuh hir gemi )apmak ilin lar 8ircii)'le Ealsrrken, kansr
bir ornegi oLarak gorulmnsttLr, qrrLnktL Tann'nrn emrDle gerni] i ha gelen rhlike)e in:rnDraz. Nuh iqte yakrnrr:
zrrlamrstrr (lbraniler l1:7) Kansrndan soz edilmez
Al My b.k.Irmrv, willbnsrlThts is. sorynorel
Kuianda orta)'a !rkan durum daha da az umur !ricidir' kuirntl,r
llir is wondrr rh llan. sch in okldore,
Nuha orEdan lazla g.ndermede bulunulmusrwr* Bir srrrenin lamamr

CArriI A. Spdseae Gcrsk(Gtden Ciry. N Y Doubled^y. 1964). s rdrtr|lkl (New \brlt: Mi.Millan. 1955): 'l,ntil. Hn.l H!cur:ir. \t
^irrir. 'Nuh
49. 5pe i$ Mercporanryi hrk.)'eleiyle Krtabr Mukiddetildkr nrtin .yk!
$i benzerlikler !c zrrhkl.n d^ bdinni$ir'
^nnndrki lh.K'dr/rl D.ri.l Berugror, Ilcdic\dl Drnnm (Boston: Houghrotr Mif{li[. s 296
A l. Arbcrry r.rhndan cdilen nNkr ozdhkh oncmlidiL 1975)

138
 SIJMERLEfuN ICJRNAZ TANRIsI ENK
K{CAK TANRININ IZLERI

So wold loure si weE.rz

To begin sich a wark.

My bonys rr rc n.rk, llannm, nhar\t yiircgin*!inc dolu oludum,

Eger bi.kez olsnn birdulun ralihine sahip olsaydm
No wonder il r h^y mark,
Senir Nhrn isin nder\rmezdim
Digerlen de. btr *yircilenn isindekilerde alnn yapardr kuskusu,
lAh. belin krnlacak, eninimiBu acrbirhaberl
!u ihtiyar bunak halimle birmucizenin pegine takrlmam
Srrdiiklen yagin adda,
Koc.lan olsnn isrederdi.
Bdyle bir ir $n9mek
ennko..knek tsriine yenin edeyim ki,
Kemiklehn kazrk gibi,
Biznn d imi2 de i,leydill
enlDmrlan bil. bir mucize,
GercekEn eok yashym eiinkn I
Gemide kalga edener !e kansr "bir neden olmaksrzn" geniden
br k zgLrn uqumaya kadar i9i la.drrrr. Dalid Belingron, Nuh ye k1-
Nuh ailnin geri kalanlnl Semiye brnmeye ikna eder, ama kansr rcrill"-rn
,r rnr. n ide.e kaba L.r grildr.nr urmakr rn ,a. L.rn. 1.1-
gea,De birec.grle zam.'n,.rr l,asdban n dPd,locl rrdryli 8e.,P ek ' I
,lLgrna rrarer eder. Onaeagda rek bi. olaydaki anlamrn tarkl duzeyle-
ana kadar ayrkdirer. Ancak ytikselen sulardan kaeabileces! brr )er ,rni gorm egilinine gore, "genr gerqek Kilise'yi !e kadrn gibi gemi-
kalmnlLnca semDe korar. Ana bundan sonra bile Nuh'Lrn mantrkl rl
\c binneyi reddednler ise inarcl gLrnahkarlafl simgeler.r' ruzgun
calarrnr clikkare almaya yanapmaz: ,l)raldrr, qsa Nuh un gonderdigi giivercin yumurak bafl ve iraarkar,

Lord,l werc ar ese, and hcnely {ullhoylle, Oyunun sontlnda, olasrhkla waketield Masretrn olmasr gerekri
'1,r.
Migltr I onys hare a nea!* of wedows coyll ,trne inandrgr gibi, asrl yerkili NLrhlur. Ellilikre kin n baskrn oldugu
-orihy.i'rll. q,rho'u kr \l(.ld l (le p ttnny oovlL n ucadelesi sonunda eozirlnirqriir. Mamrk (Nuh) i] rtrrku (Nuhun ka,

5o wold mo, no tE*. rhar lre on this sole rNL) arasrndaki geleneksel hi)erarFik iliski lamir edilnifiir.
otwifys thar .r here. Mrsrr, Nag Hamnrdi'de Krpri dilinde yazLlmLr genir bir koleksi,
lior the life rh.t theYleYd, !mm bulundugu yakn zamanlara .legin, bu drrdrrcr, inarer, eidderti
wold thare husbandys weR dede l,Lr biqnlde rutkulu kadrn imgesi yirzyrllar boyunca s.rregelmis rek

Ior, at.!er ele 1bede. ,,rnekti Nag Hamnadi netrnleri Nuhun kansna o zamand^n o)le

13.v., s 302.
:r A.gy., s 298
l.g).. s 290.

340
31t
 (ACAXTANRININ IZLERI
sU[ltRLERlN K!RN,v TANnl9] !r*til

bir bakrma Tekvrn'den tarkh bir bieimde anlarrr. Haua Nuh rl yunan
girelr:r brr zrt rmge y[k]emi:ledir ki, olLrmsu rmSenin tanhreki bir
kahramanr Deukalion ile ozdeplegririr.r' Adem, Ila!!a )la pa)tarogr
senelde kadrnlann- tehlikeli bir
kadrnln brqimde sapkrn olarak
-!e ''olirrnsriz bilgi'nin kayburdan sommludur Bununla brrlikre, metek-
)ukseltrirgi di)e gdriilmit olmasr gereken bu imgeye kar;r c'rtodoks
ler "bilginn !arlrgr"nr komyantara yardrm edecklerj zaman, Adem
brr tepki olnasr nirnkirndirr
tutanr onceden bilir N|h\n kansrndan soz dilir. ama cnosrlkleri
Ihc N. Harlnnn.li Librdry'yi ollrilllran altnrgbir krnprrktan )al
kurtarmadaki pa)r aerk degildrr "Admjn Vah)i ne gore, dlmki
nrzca birkae Lanesi itrtanl. ilSili.lir. Bu, di)elim ki. yaratrhe ;a da
NLrh un olnadrsr rolle kargrlastrnlamaz
A.left ye Ha!!i LiykirLsii tenasr kadar onemli degildir' liuku tlrtan
kotilirEtrrl kokeni {rykiLsiinu anlaLmaz Yine .te gnosuk rarih bakrsrn-
Bnzer biqimde, "Yuhnnnanrn Vahli nde, Nuh, r anrn planlandr
glndan iinceden brlme r5rgrnrn biituklugii ramhndan haberdar edil-
(ta rufnn bir qagr sona rdirip daha aydrnlk bir eaAr orta)a rrkarrr
nliglir. Felaker geldrgr zanan Nuh !e ,ynca yerlerjk rrl(tan pk
Ar-drnlann, (Gnosriklere gore baglangrct,n bef elde edilbilir olan)
riirlii eok voz bir dirnyada yollanna de cogtL, parlak bjr bulurun iein gizlenirlerri Lser dalandrSr Tek!in
gnosis sahibi r,linlann, diger
o)kirsirnii dikkare alnaz. Gerqekren, )eni yorum gelenekle earr5rrgm
lam ermeleri mrinlerin ba!|ca klrn!$tmlL 01tlslur r' Pek sok kigi
di arrkea Musa)a mey.tan okur. Barbelo, Sophra ! Itarla kimlik
belkide cogunluk- gerqegi edebl, Iarihsel \e iiziksl birimlerde 3o'-
erili leri)le en )tice tanrsal ilkenin kadrn ]oniinLi kursa)an bir eser.lir
me)r siir.lnrecekLir. Bir^z.laha aidrn bir Srup a)nr ol'r)lardaki
Oykiigelenegin kLL(sal adlarnr 1'eniden yommlar, bollece Yare le
anlamr karrayacaktrr 'iine de, talnrzca bu gt{ekten avdrn ohnlar
''hloim "Yaldabaorh"rtn dirrnst !e erdemsi? oguilanna ctoniLsirr. Yal
diuryn)r "tinsel brr bieimde anlayacaklardrr' Tinsl PaLrkati gi'lerr
dnaln dabaoth a gelince, bir yantrcr. ania brldrgimiz diin_vanrn yararrcrrdrr.
)olladan biri Krhbr Muktrcidesleki
tLrlan
'lkitsiinn )eniden (;nosrik dt\silncede lse, kotLr, cahil bir lar|k,
trkrcr gLrqle.in, ark
.A.leLn honlarin baerd,r ftken ortodokslugr tum me)dan okumalanna re
in Vah)i (15 t birinci )a da ikinci )!iz)rl), Nuh
")krl$trntr ktLlsal olananm .hrr jlkesrnr karsrn "Yrhan
)'eniden )'iicel!mesine

)' Merinler I he Nng tlornnrli Libtu:ideki eelrndc ns ctrlttrr' 8sn ed'
M Itobi.nm (Ne"u lolk llaqt! l9/7) Btr kncsi Mdchi2e(lel{'
Ador'.len Melchiz..iekc kidrrol^n inqnhnn listsinde Nuhnn 562 edcr
(s 401).lik.r rola! dyknslnu anlarnaz Bn digen. IheThought oI r"o
rei. z^Nin z.man Nuh tr kan$ oklugtr diistnulen Noranr' Ha\laint
k,z, erkisini rnlaNak (in.nenilidirG 404 5) (Brzen Llibrlir ltnne ge(ol
H.\r i rrn oglu Seniin k^nslkrzkidegdi| bazen de 5em in kanid'r) lli'g'
Jinr'r j 59 .kl.m Hal\'a icin du)'dugu \^rh aru tr
Nng Honrrodr l-ii,roy. s. 258
kendinr brrak{rgr ,.nah iinnlaRla edebi bilglmizn gricir" }1k nntll \t
Aden olnmnn rrkesi .luDa sirdrArni biliyordr (s 257) krn DoEsr, Tle
5e,d Eoir{ of tlr Egyfrinr Grosli.r (ltochesrer. vr lnner fr.dnidF lnrer
narion^l 1986). s 41, Gnosrk n.rinkrde De!.hon ur Nnh ile dzdegle!i
nlnBr $br, kansr l,yrhin,n d^ Nnh ile ijz.leslesunldiginr bdrnir Norer
L

Serhin kanq olaEk Mlndiein NuRi$a ile ozdeglerrhlmr5ri., s li5

A P|{Fod Not.mn. Iahn.h Innelerinde geccn(s bir kadr oliir r"
Nn8H.rutrddi bbm,t,, s ll4.
Niinutli'n Gnoeik btrny^rlamaj oldugunu d!5tr'ii' 404)
142
)43
 5.MERLERIN KURNAZ TANRIsI ENK1

na'nn vahyi tulan oykusunde Nuh un kansrna yer vermez " Kutsal, ama yozdur. Var edilen "c.lge' cismaniydi ve knsrahea ken
Buna kaarn, Tfie Ndg lldmnddi Lilrrdry'de ortaya erkrgr zaman k. J ",n tunn oldLrCunu .. n
",
en ,r ,r Colge ydr.

rlsr Nuhran bile daha onemlidrr Ana merin "Arkhonlarn Esasf'drr.
Bu Tekvrn I 6 n,n )eniden yorumlanmasLdrr Temelde bir Yahudi ese
ridir, ancak yeniden yornmlamada bazr HrristDan ogeler yer ahr Is
trsrrncu )iiryrldan kalmri olabilir.']s Eserde Nuhun karrsrnrn adr No-
''Arkhonlann Esaslnda dusmanlan ayrrt etmek gorece kolaydrr
Bunlar htikrimdarlar, ikridarda olanlarctrr ve brr sef tarafindan, eserde
Sakla ("salak ) !e YaLdabxoth di)e de bilinen kor Samael taraf,ndan
Bu dualisr lahiyde l9rk giLelerinin ba5l Babadrri anak
Ruh, DilrLisrluk, Pistis Sophia, Disi Tinsel llke, Diri Yol giisteren ll
'onetiLirler.
ke ve Zoe grbr adlarla anllan etkin ilke digi olarak betNlenni\tir.
Arldonlann bairnrn klistahlkla royle ilan.tmesi)le k(irultLk .iitn)air
girer: Benim lannr lbendenl ba5kasr yok. ovkucle daha sonra tsr-
ynk Mlek Heleth, annda olumltr bir frgnr olan s.phia sa)esrnde
huktrmdarlarrn \ar edildigini aerklar: Sophia "eir olmaksrzrn, bir ba
grna bir Fry yara(mak istedi: y yarartrgr kutsal bir 5eldi" (s i56)
Kdr ranfl ve arkontafln giirlerine karsr 'iuh-bahFedilmis Kadrn"
(Hana) \'e Norea dunnaktadr. Ilawa, Habilin yerine serh i dosur
duktan sonra, o da ktz, Norea)r dogurur. Norea insanllsn pek rok
kusagr ljrinl bir )ardrmcr" olacakdr. Noreayla birlikte insanoglu co
galmaya 've 6lah olmaya barlar (s. 156). Hnkumdarlann. asrkca
hrqbir neden olmaksrzrn, rum canllan yok edecek brr tufan gonder
rn)e kara. !ermeleri tarihteki blr noktadadrf
Gtreierin hukirmdan, bir nedenle, hirk(lmdarlann karaflnr anlar ve
Nlezopotam)'a geleneginde tanflLann istegmi drgigrrrLneve ealsan In
kiye benzer biqrmde. onu bozmaya qal5rr. Guclenn bair Ntrha bir
semi yapmasrnr !e onL, saklamasrnr soyler "sen !e senin eocuklarln
!e haylanlar !e klreirkten biryuge gogin kuslan (s. 156) Norea ()a
da n1elnin br nLrktasrnda yazrldrgl bleimiyle Orea) gemiye blnnek is-
re)erk, sahne)e erkar. o" (Nuh mLLl cuqlenn Hrtkumdan nrl) onu
icenye rlmaz Norea gemiye !e onu )'akrp kul etti '
'ifledi
\. IrrFm r\"\rtd ' n 1e-,n" rzrn f(rir
elrd,nn
Norea t:tln,zca iddiacr degil beceriklidir de. Tulandan hemen son-

I'Be,uerbientrde, ra oykiinuLn en he)ecanh yerigelr. lliLklrmdarlar, ayanmak ni)e!i)le,

The concept ofOur GRat Powe!, Ndg HdDDtrtrli Lib'n,v,
kadrna yanagrrlar Liderlen Norea'ya, Annen Halva bize gekli' der
s 285'86, TerMr\n Tannqm, IuLn anohEryla imikan al.n, begeriydnr
Norea kararsrzIk gostermez:
bnba$ olamk Esneder Bqenydin bab6r N hin drndarh$n, !e 120 ld
dtrd!.lar eftguri. ama kinsenin onu dinlemcdiginr gou, Tulan Nuh re \oR. onl^ri donup soyLe dedi. Srler K.ranlg r Hiikllnrdarl,nln,zi
ogullan'nr kunanr, {akrr be5eriydin sonnnu geririr"zihin*l uzun sii.e o
l.Derlennriisnnz Bennn anneDi de tanrm:zslM. onun yerinc krndi di'
,aman b"5la. ncak Nuh un kansnh bir rol'u yoktrr
ri Nag Horrmdi /lbnry, s 152 60. Ayno bkz Dore$edtki tanFn!, 5.rtt 5ikaFrhklannur tanEn,u ennkt ben siznt ronu{'nu2 dcAilifrr rk$ne
geldrgim yfl Yukandlki Dunya dri ls. 156-57
8o.,rs. s. 159 ito. DoESe yapur, lenaeus \ Epiphaniutun sd2tnu ertig'
.Book
of Nor.r" nn bitbzdiolank ele alrr DoEs* Mrmcilik \t
Mand^e rllrkumdarlar onu zorla ele geEirmeye kalk{trklannda, Norea Knr-
nalar ar.enda ijyktin un .rkisrne drkk.r cdker, s. 164.

3+5
 5U\{ERLERIN ruRNM TANRISI ENll|

salOlana halklnr 8ii) iil( Melek Elellerh onu icin iner !. kitiPcrk
Elel.rhin dykiide daha drlce olanlin aqrklamasryla sona ercr. Norea
gerrekre, Gnclnn kirletemedigi bir bakiredir. ''
Gnosriklerin hnki ) i iceren Teklin i
lnrdn )onrmlamal.nn.la
ironinin zerres, bnlLrnmaz. lsrail deki Yeholacr Iektann seleneginde
Nrrliursag 1r dr lna[na grbi tinnealir !e eril rmgeli tannlar brr o1-
k|L anlarmrkra aflrk kullanrlam^zlar. Ttrian oykrtstlnde, tirnegrn,
,opot^mta edbiFt geleneg,nde lirklr tannlarca o,vnanan btrLun roller
Enlilin. Enki'nin. .,zellkle ana ranrrca ls(ar'rn rolleri Yehova
hine rerilmigrir. Gnostik mrrleri elrene ya)rlan dua|zmin her iki
)anrndaki rdlerin eokhrgnlla srkrnu leknemigtiI. Tufan olktsrrntLn
teniden anlaLrlmisrnd:r, gliqlerin hiikundarr, Yaldabaoth, rLrfanrn
ga-
rip bir dgigliesini Iaratmak iein henr Enlilin derin nlantrksrz|grnr
hem de hnkil1rn miiilik endisesinj bag.lattrrm$(rr "Arkhonhnn
Esasl'nda rulanm rek hedeli maddi dtin)adakr tk sal unsltr olan No
rea.l^n baekas rlegrldir
Sunier rc l'u,ldrr E lebiydir
Kirabr Mukaddes edel)i,\.tr gibi, Yumn debi)atrnrn da Siurer'
Akad etkisinden pek eok izlel tarrdrgr daha da belrrgin hale gllnigrir
Yunan nitolotrk notifleri)'le Mezo Potam) a .l unyas rnda ,\a) grn olanlaL
arasrnda, arrnegin elrenin yaratrl$r, rannlarrn dogumtr, kahmmanlk
kiilllini. et.lerha ilditrmel{, ilahl.r iraslnda lel. ihhlara karqt savar'
trlan ijyknleri, rannsal brr ceza olarak salSrn h.sta|klar ve gursuz
'o oo*o.,ngv.., 156 llihhkli dshgn bnem \t Kirabr Nllkaddes Selene
gindek.drnlarn ohFk<izelhkle Ha\1'a te \oE^- bkz
yucelnlmesiyl ilgrli
Ehnle Pagls Ih. Grosrr C(rsltk (New \ork vnnage, 1979) ozdlikle I
boliin God rhe farher/alod rhe Mo'her'
)46
rnnagr !e kalkqrsrita kasretli, ic kararrrcr dliiler di)an gibr, Eok sa
yrda carprcr benzerlikier oklugu a.uk klasik edebi)nr uznanl^n !e
rarkiyarerl:rrca kxbLrl edilmekredir.
lryddd !e Odliscid grbi Yunan destanlaflna gelince, seekrn lngiliz
bilim adanr Munro Chadwick iL! cilLlik anrsal eseri Itu Groirth al Ij-
ldrdl Mezopotam)a'nln yazr| desranrn besigi gibi gririlnclngLrn!
".la,
Me- )arN \Lrz)rl Ltnce belirlmi5ti Eunu )azdlgr srrada, edebiyat rarihcile-
rj )alnrzca Akxdca Grlg.i)rn! desnnlnr brl)ordu O zamanclan bu y.ana
fla )aklasrk (lokuz Sirner desrrnr girn frgrna qrkan]dr \e brL)nk boluru
coz ldt ve bLrnlar )alnrzca k.hr:,rnan Gngamltli deg,l oDLrn drcelle-
ri olan Enmerkar !e LLLgtrlba|da ile .le ilgihdl.. Gerlrkten, bu ski
Nlezopotamyahlar ve Sune.lefln. eski YunanLlar !e N4ikenlerle ben
zer bisimde, kahramanIk desranlarrnrn karik'erisrik Lizelliklerinden
brnnr oluerrldLrgu bir kahranran|k sagr geqr(lLkleri 5lidi genel l(.r-
Diger )xndan, Yunanhl.flf, siimerlerin genjs re oldukca inceljkli
ilahi edebi)"lna benzer bir iel gelisunnedrklerine ku5ku yokr|r,
sinkiL taprnak !e toplLr yaprlan dualann Yrnan y.sanmda o)na(Lgr
d daha azdrr. ilolatFrita, sunerler, Babilliler re lbnnilerde Eok
giizde olxn mersjle turiinirn de Yunan.debr)atrnda karlrlgl )okiLrr.
Yunan razDe )'. d. agrrlannrn, gimdi luikin Muzesinde hulLrnan, il j
korLrnmrq bir tablete kazrnmrs yakrn z.minlar.ta !e!rilen iki SiimeI
f.prun(la bncelleri !ardrri burada srimerli brr 5air sergrl babasLnur
\e kans,, "gLizel halun, ha; rrsever hanrrn." .logursan ana'n,n (ilLr'
nrLrne rok abanrl bir dille aglar. szlar.
''Bilgetik edebilatr alanrnda, Ezop masaltartna paralei pek r(rk 5ii
merce ser bnltrnmtrsttrr. Gerqkren drkkat !kicibir edebi)at paralel
ligi ornegr, bir liftlinin ogtLrna rigidiinden olnian Stunerce "eitrer
)47
 I{ACAX T,\NR NIN I7I IRI
su[n:uERlN K_ Rr"lz T^\Rr1r r\ rir

ren rn sarapis in Ei .l.hrgn onerjsi, Sinop un germjne AsrLr deni:

YnlLginrn llesbdoiun lilfr !e (;rrlerini v. VergiliN\'n Citrrilrr\n
!:a8r$nrLi.srctrr. ve Fimdi Nliguei Cnil. Piatonun diyaloglan grl,l
edebtar eaheserlerinde doruEa !n(rn Yunan komedt'asr ve di\ak,s
trrlennin erl(en miijdecri olabilecek yaklairk bir cluzine 5rurer dene
mesi, di)alogu, furgrnasr !e tarlrimasrnrn parsalanrr brr arn)n gerir
nekte ye cozmekLedrr
Sdtlln'ai11)bfu'
Knul Tallq!isl, Akadcr tann slatlan arastnnasrnd.. !rr a])!i, Ab
zu nun (Apsu) krtrl, in\anr icin pk eok alntr ynr Yalnrca bi. Lan
n)a, ta)i sar dt,r adr lenlni9ur.r0 E D.{rglas Van hrren, hanur sr
laLrnln popiiler llelen lanrlsr Sarapis in adrna neden olnasr thunaline
dikkaL lekmr!1i Saraprs in ruretilis !e)a krhnin (i)klsii antikiled.
oldrlkea D1 aclklxnmlt, ancak tannnrn kokenleri karanlkta kalmr5trr.
Mrsrr1l r,thrpler lacilusa, I holemaiosun disilne g(ikten genr bir
.dam"rn grrdigrnr \'t ona S.r,rpisin heykelinL arat.naslnr so)ledrgjnl
anlarmlslardr Ilelkel Sinopla bLrlundur Proserpinanrn ranr srra Ji]Lpi
ter Dis Lrlarak da taprnrldr Delpholdeki Apollotr rahipleri Mrsrrhlara
Saraprsjn he,lkelmi lskenderiyele goturmelerini. ama esinr orada br
rakmrlannr isurlediler lleykel lskenderi)eye g0ritrrldi ve M,s,rl,
1.lln i Osiris le dzdeglgrirdilderi kursal bir mekan inla edil
Salaprs
di.''-lann, kadm dunyada epe,vce etinolojik !e hrihsel spekulasJo-
na -volastr, amtr Sarxpis aqrklanalxn pek inandrncr degrldir Van Bu
.r rr8 ,/. l' .rl1r L{ r.n l,,rl.'n.'. g"l. ,r
'rr
Knrr ralkrlin ihlid,lis.ltr Golr.r.prrlrrd (Hrldeshfln Ce.W ol,ns Vedag
1974). s 2:12 33
Robe M Cr r(.l;ol5 o rh! Oni c"d (Philadelphia wenninnc!, 1986) s
t5 16
ko
lonisi olclugu bjlgisine claranrr.'r
Ronal (Txcrrus), Yunan 0,lurarkhl,s) !e daha sonraki Ilrrisu).an
(Clement. Origen) diiirinrinenn. olasrtrkla, .,yunantrtar
!e Mrsrrtrlan
onak brr raprnmada blrletrirmek" iqjn Mrsria slrkulan bir SirneF
Akad hnnsrnrn kijkenleri ir(nne diirunmeleri,rr Llelenlsritt
cagda F
sanan dinselkaynasmanrn ha)rer rerici kanrttanndandlr. Sarapjs, bu
)(Lk knnancr ranfllai(lan hiri. bjr mucize emekcisi Ye srta yricr oti,
rrk yal'grn bisrmde seyili)orclu lerE Saraprs rnsantrgrn, iizeilikLe de
rkmeEini sudan qrk.mn denrzciten. vetinirnri).di }
Sarapis ile La arasrnda rarihsel bir bagtintl k,Lrnik iein s.gtarr
lunuhr orLara crksrn Ia cla srkmasrn, bLi)le bir kal.narm tskender.nl
tetihlerii le Lrn,r)tr crkan qlga damgrsrnr !uKtL(. OtanxklLclrll hd
)er
de Yunantrlar )erel ranrLhn liendi Lanntir).ta ii:.leslesrifttrtr ),.rcI
trnn 1a da rannqa aynr trre giriyorsaF bagdastrrmakra ti:h grqtik
E Doughr Van tsrrr. Il,! I'ld,DS vis. drl rl1r (;rd ,{rlL jrcdrtr (ucrh
ll.ns Schoerz. t9ll), r i,r24l
.\.9t, s 71
Su.ce kkdldeiden oncc gdir. hk.r Heten doneninde yrDin er[Fnnn
8e
ni5 yayrhmr \e lskendenyirrn cok kuhn n enrclrkrncl m. rkez otxrak oLra.
)a crkl9l $rr.i biiynk olcri.lc hrlaMrm,sru. Drha ijncekr br onrek l(h.
Aesch)[Eun IJr. it,iidrrd. i:rnn hnnlir ele ihs]n^ b.rlnnrz I .isitc,
An.hyllF r.!iltrdar kullirrel aod^n Digcflen ol.nk kdnnNs ollnas,na
kaR r. \irn^Dlr o)trn !az^r r, ii mnnhr hi( de eglrik b,ciDd.
frzha
hl5hr ld.rh \i r.n nntrl.n gibdir re AcrhyhF ontrn \nr r r^nntrn_
n r rdl.rnr ki, lmrna, Irra.. 5unyeli 1N,crlu. An h 1c tas gitri rNnnci
linn gflris bolgehE ,r [^rkh ktrknrlq. )rlhm, pek cok remet nzethktetr
p.ylatnrahn $yesirde gerce klerni> olni|drr.

149
 IUMERLERIN KURNM TANRI5I EN(] (ACA( TNNRININ IZIIRI

qekilrniyordu. Mrrduk rahibi Berosstrsun Enki'ye Kronos dedigini

harrrla) rn. Tanrsr Bel i (Marduk) Zeusa eF tLrttr)ordu Tannea Tia kuglann ehnlnesi
mafa omL)rka diyo(lLr, kLqkunu bLr urDna Hlr r (tiuber Ana) srtat! Iannh.a kurbrn renlnesr

nrn Helenleglirilnesi)dii Kildani" adr olan Thdlarh\n Yunanhlarca

i Marduldze-
Ilrdidssa (cleniz) olarrk !e!rilbrlecegini aqrl(llordtr
us\n dun'nuna gelince, girelti hnrrlar gon llilL oiarak birbLrlennr
ozimsemi5 olabilrrler, eirnkLr rn.r iglellerr palla54txlardr' Buna kar yenieag

irn Tiamafrn Yrnarl dininde aqrk bir paralel yoktu Ye BerossN se!i'
O)kirLniin deAiskeleribrr boliimii vurgularken, digenne onem yer,
nez.T tanin qrkrg nedenisij)'lenir ya da soylnnez, ussal'drr Ia da
Enki mirlerinrn kadim Sirneiden cok uzak bolgelere yalrlabilne' .legjldir Oykiiniln gekli beklennedrk rurgular gdsrerebilir. qtnku
sinin bir yolu onceki klsrnda biraz acrklandr' Tufan ovkis[ rivle rlgi
)rllar bo)uncn, Kuabr Mukaddes bilginleri, sdde Relgesel V?rsaun-
rekici!e )ararl)'dr ki, Mezopolamya bicimi Pek cok cegillemele yol laia uFrak rekrindeki ij)ku,vil, Yeholacr ve Rrhipce anlanlmasrnr
actr. Hika)e planr basiL ! esnektr: gore iki degrskeve ayrrdrlrr." naha yakrn zamanlarda, o)krurun sekli
bilinsel dikkarle sizilmisrir. Tann nrn Nrlh\r hrLrrladrgr ornegn,
^n,
gdkyuznnde titr'sNi it) kiide )ilkselen bir hareki (kabaran sel sulanna benzeten) ile bi.
k btr rann kLrgr hareket (sel strlan cekilir gibj) ansrnda bL)lunmusrur.r$ OtkiL
5r crkan

Ntrh lrgiini'1e ognt

nLin 5ekli Belgeset Varsairmlaia karsr tanlsmada bile kullanrhnrslll.
[ger ii) kii tok a)flnulandrn]nn9 bir esLetjk bilLrlinlirge sahipse, melni
Yehoracr ve Rahiplere an degirkelere a)rrnak zorlama gorirniir.r!
Gelenek bo)unca Nuh un kaflsndrnsa diger motifleri izlenek F
getuklekihry\ i.r
'' KusuFu it nek icin bkz. Nomitr 1 kbl, Lil.r" r y Crni.ir dl rir. ol.l
Lrir

TaldDUDr (Phil.ddphi^ f:orIFs, 1971). s 29-42

lantrhrn hauLl.nr.$
'" ll W Andclnr1. l'bm Analysis ro StDrhesi5: Ihe ltrre rt)Err D olc.nesis
I I1," JBL 97(1978) 2l 29
* lur.r"it.'AuJrvl,u'ln.n. 14 i5 20 ltnrsnrs (lnnan" vazmi uv^namar "' lsmc M. Kikawfula rt AnlN Qrinn tirafindan geli$iilen mnl9n. btr.lu..
' \" B4;r?,\l)rrldD iv.ts (Nisl ille Abingdon. 1985) ('rk rnr ile r,lanu Kirabr
dls !h) irNanlanya d^ yan (annsal rklan helclle9{inne)e qilFmahlttrr'
N(h t(rgnrutc XFonrhrosdmesi gibi(Sturerce Zn6u'ha) Bro5srs E nnr \4ukr<ldes uyarl.nu$ .rasNhki bazr karelasim.lar rcin bk2 c.klncr rc

adlnr Aos olauk yazf, s.10. \4.Rr. C,kdDdnr, s.228 18.

350 l5l
 sUMERLERIN IIURNAZ TANRI5! EN(l

rarl olacaknr tlelnen her otklide Nuh tigirrLrnnn cemanti)le bir bag-
(etinkn trfan srrn
lanrlsr olduguna girre -ister Grlgdmri\a Fptrgr gibl TuJan\ b(i) le srra dIr, ironik bir bakq arrsrndan
sunmakla Amal
n, saklan^k zo(rndad,a insanlara N'glak blr bisimde konuinast
ge
DnnqulyalnEca i)i
Kur'an bilgisin. degrl, al]l. hemen bririrn hikaye
reksin, Eterse Kuianda oldugLt grbi onialrn rn'n! eksiklikleline oAelrinin .lLrnu5rnrirlmesine. qok srk olmasa da, alt isr e.1i1msine
ne)dan oktstrn- motrln kuilanrhs biqrmr hlkilP i'lattcFrnrn lelsefr izin !er.n ttrlan rtyk|Llerinrn lazlasryla eski bir gelenegi.e de dikkal
,va da ranrrbilinsel gort\trne
rliikin iPLrcu !errr' Llazr Lrl'arlarralarda
Nuh ligLiruntrn ogull.n digerlerntlen d'ha iinmlidir - !e gordLigtr' o(ala erkan
lzlmeye desr btr diger yol da rtrtanla F,
tulam
muz gibi, NLrh trl karrsrn.lan tla daha.jnem|drrhr Kuiandakr prsrrlrr. Mezopotamyah duginirrler insanhk ra.lliini 'enisaArn
LLrlania iki)e
bnr
rliskin gondermclerde, Lirngin, inanc eksik|gi )uzLinden gemr\' .\lrma egiiimrnde)dLler -lulandan ijncekl, Nuh tigrtrrtirle dizrnin so
ne-vi redde.ien re kayboltrn ogula rLrrgu )aPrlrr ln'ncrndan
dirDn\
nLrna gelrndigr bilgeler delriydi. Sonradan Me?oporam)a k.nr derlr
)en Nuh, ogl'rntrn oliuntrnin hrkllgrnr sorgular' ani'r gerqek ona lerini krallar ldnelli. Kilabr Mukaddes rufanr, kan d.rkilnesL)le ilgili
nralum otlugundr boy'ln ger Merhum Aniil llunqtlun )azdrAr rtamk )eni bir ahlaki ilkenln ye Yehola ile insanoAlu arasrDda leni
(1940'1983) bir )-imrnc' )1r:ytl 5iiri derndtn tkLle)rcidir' rrrnkLi bir sozlesmenrn orta)n sll( gn. tanrk oldlr ve ilrLnrrl.n izlemek bi
rl,lam da k.Ibolin oAlLrn acrsrnrlan bakar' NLrh un oglnlla
oztl
riz sns de olsi Nas llanm,trdi orkLileri, LLrlancla, salr 1izrksrl, rarihsel i
'am
bir Girrusme cie, zsi ogtrl trlkesinde htikiin1 sirrenlrr kLL(umser' l hylic lmaddi, qn l) rannL\Lrn sdrunu ye Lnsinl,k ririhrn,n tl(h
NLrh trn ogltr kenrin gencleri,ile direnuken od)ekler" smr)'e kecar s,ri' ve;a etik a5arnasrnrn baslangrcrnr somii !rbi.lir '

Coc!klus!rrn E.ctlgi Yei1.i ' ,^mal Dunqulim 5iiri, Anpq^datr A Spe.iallnkniew wnh Noahs 5on oh
!e uyq llEi hulrnnak iciD t.slir vrgar
nk ceulm$. lrneb ioml (-oin|anllre L eFrure A$ocr^lonin Unil.cr-
Anrihrr l( iDnik
'cin lry oI s!$.xilckr bir toplant,nnda FarDa Mous^ Mihrnord rrrii,ndan
Ginrnin lendrsi hrl'atrnr hunanrrk rcin ora sesltn'l'gi
z'mit {unrlnNtrur. Agrsioi 1985 Anahkr Knfan nuelen Nuh Ltrfiil. Hr.
rii !e d2cllikld Htdth[
og(l hepten l(arir !rkar: ' Gnostisizninr baa brcimlennd. M$ih in ge1i9i zihinrl cig! sonr erdnm$
KaN dkin brkn orrn rc son .sanulr, mine\r" \tya n'lFni eaA', batlarm$rtr Valenrnrcr Gnosri

(tdu btriD adlernna sildi) sizm e!.enin kendisinin !c onrolotrk dnzeye dirtnnu. hylic . zi
^ynldrgrnr
hinrl!e m rri Bkz. Elaine II P^gels. ]le Johdrrifu ajortrl ni c oni. trd
Olumine di,cntriz
gdijr rjr'"ddrrr ainn,rDrd']y orlohr (Narhulle: Abrn8don. l97l). s 52
Ve irlneyen bf dagr
^Inz Llce.yrnna aytrzrmaDdi yoruDibrhn*lbir rlkedir Bx2,lan bi, eri rek dLr
(onx hxlk derler) :efde lorumlark.n, bir drgennde daha il.n dtrreyde yon,nlanabilir ainols
\Niolu+n rnans i duzeyihi bulankrca ohnNulmulr(r

l5l
 TIIVFtrl IRIN XURNJ\Z TANRIY E\IiI (,\(.n[],\\Rr\LN lzrLRr

Enki mirlcrinrn yatrlnl)ildisi ikrnci bir,\'ol SariPis tiPinin l{i\un5
(lL
rrlNr arrcrlrgr)h.llnrlttLr' lllr iilerlll L.lnrr riPlerince f^)tairldlgr
brr ktrhtrden di$
\irniilnlditlu: te!.r mit*l mal:e eninb'r Pireasr
rine :teqmis olabilir' Mit{)llriik nlerinler her z^min b'r kidrr
onenrlL
(lcgildir. vunan rinnsr KR\nostrrr belli ozellikleri sLirtci i!drnlarrr
-i\s!a)'1
IlesNd.s\rn ll,r).qo i.idnki K.onos ranr lim^snnl )cr I'r
(rzgr:t bir arkaPl.n oldulL' kesin olLnakh birlil(e Sumerlcrin lilrl(r
!c Ninhursis:strnrer Lcrrnet M ini bilff6r hrc mtlnkun Ariri'nnx
rnel(r(lir, (lohJ sr)li tLrfnn o)ktrsii bi(ijninde bir metins'l
geldtl
\j: konrNtr.lesil(lir. Anlr [nkinin rki iizellisi Kii\rn)sa. nrid:ln (lr
$rrrhcr bi:r )ollrrla llarr (lnerrnccsine ge(niit ')libilir'
lrr"ft-iscrJ (ir'\r'nrn dehset !eren'snrurn Co'rrkh n(lan llirrnr
\ir
rtror" resni (\' lirltl){ Itonu tannl tanrrsr S nnie hef:elrlen Kr)
n,xirn kmrasrk rarihinclekibir tr( cizgi'lir'" BLr kirnnIk irngelenl(lc
txhsi l)ir bicrrrrli strcltr, $ozi dnnn\(5 l)ir linnnrn :n) rf ersin insxl
benzeri l)ir ligiiriln etirli .lislerr)le par(ahrken gor!mirr Ktqlit$Lr:
btr. R r \trutrn(lnkidnn d(l\erirr en sinir lrrz c(r gorrurrtltrindtrr
l)rn(lir. 1)iger \in(hn, intikite P lttonLrndrki' srlr
Kr{\nos/Sarirrn irLn,
Ninrrirn rtesin(lt esin !eren dtsrlree zekn !e reLekkrtrun
bir diirelr
ni sirlsele\en (rr ) iicc {igiir ol([rgu dirttrnirhrdtl Neol)hrdnctrl
r
nfrndrn inl o)kudeki lrhs(ll B(ird.r. otsi Ne,rplironcrlar !.lnn-
'hn
nLn buL(rftlendehtcre(l$ureno)kiilerinin bilc lneralizikscl )orL nla
lir
Jcorr ,)l rlr (j1.rli{n d d l/r i'I lJrtrls acll|, Llaiinr$
Knorri.r{q(
i(lh birine arledilen l5 onbin'rcj !u:)'rl yiprll. 11r N.i.q HdDnn{li IjJ,-
rd'r'nin Arl(h( lifln Es.sfndi dikkat qekrigirniz (lnosLik ir)kiin!'n
neredersc alnrsrnr anlaur. Sijz konr$u vaprt|n kLnn l)rr ranfl giiksel
hir brl(irenin )nfthnrl)la me)dina gelen )'.l.luLsr izler kotri rann
llaliire rrfllLndirl henilz bicimlenln\ mikrLrkdzrn)su !e mikftrlezrno-
{ toketnele ko;rrltrr (Yeni )araulanlitr:l Adamanor$ re llarlaDorN
(lenir - ).lni, Adeln ve Ilaru). Krkuc tann ise Sarirar dr) e r(lhndr
rrlrr. (inorrrk nrernlerdr. gormris ol.luBUnnz gjbi. iigrir Yald.hiorh
Kr(rlr(rvsrlrirn ij) le gnrip hicinr(le iliskili o:elliklrri l)irlesrirdi kr.
rLrglnk kr.rliteri gnlereli dalri da hclrgir h:rl.- ..rekir. illlm R,rlna
lr,ls:r unnsr\dr !e
Kronos so)lemillin rogu, liomu|llfln l,tnflsr bll
li(: Kroln'sla i,z(lesles(irilince \.rrirn irn nnelikleri olarrk brlinlnrsri
l(rLnraz duzenb.z Krorks, Ilonrekrs ve Ilesxxlosa giire -(lnlnlere(i
,linrrrnan"dr " (), i)rlrr alio lbrska 5eylerin ;:rnr srra, !n.l Lannr hnn
\r. Altrn Callrn hirk{rmdrn, Kursannrr Adnlrr'rn eten(lisi \e rrfl$r,

ohrak lrL
K&rnoir, tuLhrL sinrgele)en ZeusLrn hile i)resi'dclii lnhk kent laprla5masrnr onaya qrknrandr. llu ohrnr[r ijzelliklerin rrnr srra.
r't
rtltrnisleral." firrrLrcr hr(irnde. Ktunos llrrtoL'iisrnur en rlikkaL \rn. de, kisrrtli, Lih an rndirilmi$ re tek hatrra bir tigiir. "k.rri !e
okln: KnrnosLrrr babastttr
l(tn iltl xqrsr L[i gelenelil] dolui! 1r neden ,l{,nizin en sonnndx oturnn, iialrdaki tannlann bir hiikiimdin oli
hadrn erntsr re cocukhrrnt )tur'si (i{)r' lhtr'.1]'rxida Ile5r'nl')s r'' rrli dr btimlnmisr.' Krono."6atirn (bir)rk u\lilnlrnirn Brbilli lle

M.L(clllrer.lrr d rJr. in,rra ll.lir?(\'w\'rk l'ricgrr, 1966). J ' l){trcr*.sad iloo,rr. \ ll8-20.
184

ldlI|rwl Klih. Nb. lilvnr l'rtrolrk) \t l' 2 \a{. \rr tn drd ll.ldrhdh '' Xlibrn\kl. r ll4 1iNrng rftksrei Nomin O. ln.wn rn. llcsid(\. thl
(Lo d : lhonl^s N.ln)n, 196+),5 158 59 dg,r^ sidir( ndi^ndpolrt In b'Moril. l95l).s 5tl.

Klilxrrikl \d . i{,r! r .s I5:l ' KhMtr*f. \d - !rrx,r, \. llJ.

154 155
 K{C.{X TANRINJN IZLIRI
5UMRLTRIN (I]RN,\Z TANRISI ENK

( 5ew i kE,n venos. dedis.rnm,

rossus\an YuDarlllara geetigi varsaytlan) kadin astroloii semasrna
''Eennn yohmun, kr ddriilemeyecek kadar uzun biryotdur.
girctigi zaman gezegenin ugtrcuz etkisinin baskrn oldtr8r duninirl
Herkesin bildig'nden tazlidtr gircir
mugtlr Sattirnun giicli, ozellikle de melankoliye yarkrn olanlar ilsrltr1-
Kapknra denirde bogulmakrr benim igrm:
de, ZeuvJupirer'inkinden dal1ll buyirktu, eirnku eski koznolojide Sa
Kar.nl* odada hapislikdr benrm isih.
tiLrn tin yortingesi daha genisri ChaLrcer onLt solgun SatLLrnus'
sLr

"brlge Boymndan aehp bognlmakor benim irjm,

guvahrr z.nan maceralannrn nicelerinibilen, muazzarr vaer
n rkB re
iik"le es olarak brlirdi. OndordLrncir )'irzvrlda, Solal)enrn lliki)e
lgeiledn isyan,.

lnildenrek re gizli.e 2chi eNkl

si n.le Chaucer, astroloiiumitoLoiik SaIun gelenegini ozerlerl
lnrikam re rim kar5rhgnubderih
^hnm
''My .leeF doghrer Venus, quod S^tume. Aslanrn lsareu nde orrru.ken.
l
.My cotrrs, rhat hath,o wvd.lor td r!'me.
Kudrctli elonlann }1kmrdtr benim i5in,
HaIh moot P.wcr th^! woor inv Kulehrin \e dn\rrlann eokusi
'nad
i
Myn is tlt dtDchyingin the re so wan. Madencrnin ya da narangozuD risLme
Myn is rhe Prcon rn rhe de.ke core: 5(runhn )t.inden oynann SahsoD\ ben oldurdtrm.
Myn is rhd srringlyng an.lhanryng by rhe rhrore' Vr sogrk illerlerdtrbenin i9im.
The munnurc an.i rhe.herles bellvns, lcmnl& ih rerler 1 eskr hildle..
Tlt groynnge. and the I D ee emPovsonvngi Benm bir bakD,m salgn hisralklann babddtrl
I do \tnAeln.e and PIev! coneccioun
Korkun! babanrn, nasll olup da ytrcehilmir manok tsrrL zekanln
whill dwelle in rhe siSne olrh leoun'
L )rleusl ve NeoplaLonclr simgesi haline geldigi kFmen Salurn itLn ge
Myn isdre Yne olthe hYe halles,
.1lcn olarak erkisi)te (le iliFkilidir. Orfeuscu d.rFuncede Kronos/Sa-
The liuytrSe olrhe ronres.nd olrhr wallee
,Lrn, Kronos T:rrtarusdayken oglu Ze s'a ev.enin lemel ilkelerini ak
Upon the mYnour or tlt .alpemer'
,,,u, drln)anrn niman, herkesin babas,ydr. Kronos u Chronos (za
I slow s^nftuun, slEkYlse rhe Prler:
,.!r) ile drdeslertirenler Orleusculardr." Kronos, NeoPlatoncu yazar
Atrd myne be IlE nal^dyescolde,
rl,lt(rbiusda, anlak olarak (nous, neno n,hun yolculugu o8reri,i)le
The derke k$8. and the casres oldei
I
I Krcnos ruhu, cismanilise rniFinde srkrno, kder Ie hi-
My loohFg is rhe Iade.of Pesrilen"' 'rnr5m4tr.
r*
I2+51 69. diz.lerl
r,, i l4itllin, 196l). s 41. i;i
Robinson 2 baskr (Ro'ston
lilLbani(y, rd.,5drrnr, s 155
1ts
rlr worhs oicsolitl' chdu'er' ed F N

354) )51
I
ii
 IT]IlIItL ERIN KLRN,\: I,\NRIiI FNl\]
tuci(1.\\Rt\t\ tzLERt

lekerhkh doldurarrk !e )iikseliiin{le cok larl{l hir l)r!in1(le, g(lerli rt,,nnnir zihinleri du)rdif
cdnthis tnsdnij. b[.tej(clc t{r(1r,.
dala frula telekkrue daiarrk eLkileyebilirdr.! orun rlel)ajdl rc.ndr brr ijkidrs bntLr .r (nnlm 5arLrtriun [.D
(:hiuceiif kiLr bibaSiliLrnii beLilnlenesirxlen bir )riz)r1.1^n d a drn (J,lironrn rcrsrh r nr),toritgirxtd. jrp .r m jr{hn hir !a
^ynr
:ru l)ir:inr.n son.a, lldne!ans tik\zolu Nlarsilk, l'i.:ino. eskilerin (jner- snn sLilenlcr l(rtrir 4Dj trru ohLstL gibL, .h (89 kircklfrte
).rlrsetr
nrelerini bir ra)a geLirerek Smiun iLn erkisini coli drha olurnlu brr ruhlir r. D hi, J,,|ncftli, [
trr tnNn, dNiir!.t )a$mh,,,].rc.t (tr+
r$rlar lLr(ln lila(rn ur rn.rftrk i$lu Lrnasrl rinner"j)le Siriinr'Lin er srh \rli dir rhder otan ri jcn,
er bifiit{ dusnrin.h Ne \dun nc (i.
hrsr altrnda h:lrsrlh mehnkolih io lekenlerln isl{'n(elcrinr o:.les lirf .r.nlIr 5arurniin rc$iy$is ot.rtut{ l{but dnrey(ck .ntin.t$
(unku otr1., ,rs.nl.tur s,r^daD a.rcrLcm \e xhtrkLa,,
'ckl.frcre..l(1ir.
n, boz.lx, l,,pire, bi:r. brr bakm in\in.gtunr vrbafcr \. u),ljrD ol
RLLI nr (. rrrr,ci, L' ,tIrdri.. k/ro \. Drdr.klusonr lu (l.l,m Dri)rn Snrii,niu r1l{Grf. tiljr. onc.tiktc do!,rt o?cthktciLrt.. .f(tir
lnc, riDrhtrr doir$rrlin r. hr elruyl. \cti sconrl. ya di ho iliLn) nurdi. kush,sL2. br\leNcsirc itictrllh. ivr(r,n,jkh!,ugorrs,\1
lc.1$,n. iDrlgk,rio Vab \el,i (;r,cJe o)lc rI! nh olabrh h Suncs r i lLl!fn.n IoiL,)li t ron.hirk, ftterlcr mend{tcr (rl,rDrt. re (t.!^t^r
5srir oz8ir crkihnn gc(ekren b,, anc, liilin. tel.brlir A)'ni b(iNl.. .fr.n olan h. :r! r.ltrl l^ sihlrhf(t I Anr.r S ! u ur],,\ui .r I
ii.. i dgrirrir rc i|tils tol!,tla yl da ,ldiDd?th Iol!)h flnur )n d. rnd.r i(i.Ni \c.nrn )x,drir!r'.rerlti5tndeD h.st.n.nLr,. ).,tnr1r IL,
her ikir)lc. bdli brL I.khr yoluyh rdri. drha dcgc!li r dihi filni .l.n tnrci'.lici ili, (l.Iil. rhr ).rirltl.,rlc n,hlfurtti tnltrt.,,ni r rrLlrlrc
JrpircLi cigrstmbiln. i .gir.rrio \t)| spt,r6(lif drhr fizli JLlPi. f.ltl(u,c orf 5lr,,,niLn ker.li i,,rcgnrte bi, rnurjt k .k. r(to,L..l
r.rd.n r. o ,n \drrrklcrnrddr ilrr lrynr n(hnl(., rg rrD!c ilJlri (|r \ u,r. i.n(rjntn$rhrtrrokh,gudrr)cr ),\rnr
[,rr.5zr 1]i,l(
nriun {lihr il(il{rlti 5eylo |e nun.rillddor{ hn,,sil .vtr.ncltle(i.n sc r. olun,rL: rrur b,rgrslar ''
drhi bnl lt pi)'rlnr.n grbD.sof.hNk. tiln,rci bizi,n $tr.] .lir.k
r)nilrrncr !c on\edrn.r !rt:)rl lrgitLz edrh vrrr rrrrscl rrgeterIr
illl,l.d,ghLr(hnd.grl, rnri gcn.l(lc,nini il$lutrl,khntrzli inrtlt'l(li
l)Lr it. i.\rrnrn.len h:lisL\la erkLlefmjsrt ()rnegiD t:li:aherh (t{.ri
s.
$ni: yr (lx iolJid,kl nnrzd rdi lt.ndnr geri !.k.f \. rtr. hr\rr ( it.rge (.hit)rn, r. \alilln
irn harcl{r]erinrn er t( iniLti .trIrnr. li,Ii
!isrmdi lliirl.ic rIrliD 9.5r. tn rckkki,rni tD{ l(c !lint hcllL bri .l
L.r'ir ln(Ln e( rlisinr Ieniden )oruDli nak ion s,Iurn hikti n(trt\L brL
culr 5itr,,r rl. oiri),i I()yir' e r bilri bn )d.nrl \r1 rr !)urLu
-l

d!i ( unln,lNciin gecc hrt\.tl,rnN k.rsi {lii!trnr.i. inri Su ,sLirr, ilnnrsrl{ ljllrlere !e melankoli}.e (likler (-.lnnrsri !mnrB iI
L nrhjrnr" ddlL :irjri]l(le (lhapfri|, NeoptiroDcu (trtil.a
dirrku.l )lrradon.i{livmnin srbi.5i1u r d. rcrl,cr n,i{L r b,L ) rLrtrn) ti ij:(t.5

tisxnr sn,rn
y.!i biy.tr i srnl^ntr k^(las]lg,ndrr ltionilrnfr ltir$n
br.yilr .liistrcele i blrliatruyan irn {lu!Din(i,i (-1tn{1 o J P'l.r c It lrdritti., l, lt.KlibiNlt\d.hnilnnhnnrn,r..!l!,|.r til 7t t'l
rFdan bi.hilil b(tns. rmr kcf(hsiisn mLin2cl! !c l. nsl bf hiyi' doo. gon,trusc hrnhrs,r rnonur )dor.ttIt(nLe r Sirretrtd. mcLrnt(,tLt
rkLL,khr )1i nfdrl gozlLrn, L['isari\,ri1l crti]\i rhrfdr) i\cot)t .,,r!
Lnrrsrl (Ltrnciirr yu.chilnrcsi imn {h. unrn (tihi (i,l,rtt bj, hL (tLtrti.
(rl(i baglinlrlnrrn rll kNrxlr ltlz Klibinslt\. f(l d.!i..\ 25()

l5t{
 SULiERLERIN (URNM I,{NRI5I'NKI XIC,AK IANRI\IN IZLERI

lesrirdigi .y r.lnncasr C)nlhii)a (ya da Arlemis/Drana) ovgii dtlzl da bu)ilk tann Zer$ rn babalLglnlr ru.gu yaprlordu.5' Marduk\rn yir
Cynthia'nrn sallgr miu)ie saturn un oykt:isnnn brrleglirir: ceftillrlesi Babil hrihinde grrrece geq yer almr5 bir ola,v olabilir, ancak
MardLrvta a) inlerinin popiilerligi -Marduk Lrn Enki'nin ogl'r olarak
Ve gbksel crnsel olganlar kesLldi
kesrn brr bremcie panLeona gir$iyle arkaik SLimer edebiyatrna kadar
Sarnni!,n eliyh, keskin Harpeyle
Br lp- r ),,l.r '1r'1"r.'Lar" g'n.
Yalnrzcr trrcnsel Daddt.letr olusNgunu (;ok baba, Yeile birlesmesinden meyclana gelen
Ilesiodos a gdre,
trrr.c^k 8uc! olnadrgln, gostemek icin
Baska bir gok
cocuklardan nelrer eui !e cJnlan glrn goreme)e.rklen brr yere
Bu kesku guc rn,n rdrEclleine reril.iilinden, '9rgrnl
sakladr Crrk bu koru r9r )apmal(an zelL alcl " Yer, eelil.ten bir.rak
Sdenn ,sreklerini kesiP irmxk iln re (iPid in es ri sondimek rqln
5'] biqrmledr, ama gocuklannLn arasmla, otLun tlrhti plinlnr )erin geri-
teslnn delim bun.lan sonn ba!M h(bndeg$rklik Seltnqtcek
recek cesaret yrlnEcr kurn hilebaz Koronosla rardr. (;ok se\ isrnek
K6rcasr, B.Lr mnolol$i, sanau !e felslesi Kronos/Satirn'de "(nrr iein Yer'e )an,srLAr zamanl
nunhuzinlu dinsrnliAi ni, asagrdaki d nlann vrkrcr, ama bani r'
oslu pusu)i va(,$ frdcn sol !e ng elyle tlurugu ko.iNan .Flih
ren brr hiiklrmdarlin !e le.)trzunnn deh!r sasan !e Dilik e'len hLr
nzudr re onun kcskiu rgzryl^ kendr blbann r .l! ]l^rti kcni \e
ranr$rnr bnlnrlsrur Ctr!ekten Enkinin hemen bLrrun 'izelLklerinril omrzlannn usruntlen uzrkhrr trrlaur'"
onal'a erkrrgr lapr Kron,'s/Sarurn du "
Krcn.rsrrn kirmasrk nirelikLeri ve srtallannrn insin'te, Kronos l I 'r Hesi.doi.ir :'-cuiun yaraucr enerisi dollemdc g{rsLd ilntistir Yuc .lc, co li
Enki arasrndaki asrk baglanLr onlarrn tanrrlann kralntn bab'larr ol dahr ac,k bremde. Theog.trio rin.nrao ilk ila Gok\qr (Liunus) ogh Kro
malanydr. Gelenek LrmaginL denndn erkiLe)en nLlolqik eserl'r notr geceFlt. 1 ihnlann b^5r. oud^n KronosLlr.gltr \t (lli.rll)s t.ntrhn
.len ]"1l/lnd Flisre, daha iDce gordiLgumuz gibi baba ile ogul, ta \' mn brfr ZflF\ur hnknn.larlllrndrki dork nokt^!fi kad s1nin Lann

Mardtrk. araslndaki ili!kr .n rrkarrlmr!rr' llesiod'rs'un lheo.qonir 5i *lidarcsDn r.rihiri i?lonek d, (lir.ojcrry, s 7 8)
'' Hrnniy nlkmki 8.bi/OgrL Ldnbilimrnd gehsirnN bnndi yo.umhna)a
serk yokrLtr Arrknde babdu nnnbrlnn$l\e Llrli kiudlinyh ilgili
th. A,cDsolCrltfi CJrdl,,trdr. td Ph,vllN B'linlert. (l-otrdn Orlod Ll rl ohnk. eskr bicrn,n o2gni leyr "temd bieD oln,rk ,hlrl.brLtcegi rk
!.Niry Pftsr, l94l).20 29 dirl.r tud.kr. n uhn t.ldah^ .neRhdir s,nxli duNrhr hrl.iyla Frhnigr rt
Ker.Vsntrtn u Mtzopohmyd tannn \nNra ya, ozelhkLeriirin cogtrri )x krnnai,k bir \.laldLgnrd. brbaya takanL! Lnrehknicl gn.hrin Nc!ph
hkrrceiir. b^ghyan bir g.le,rek rudtr Jacobsen (ledrrr, s I27 l4) i toncu hjyeEisis,. ytrkandrkr" rkrl \t nsrdr dahi trzgun rt rlk$l olit ik.

mel& cenkci,viCir ol.rak S.rurken onnn finrna kltu erl"

r.'i trt.ll hrklatrn iklLgr b,crhl(ddr brnJir valcnrrnci Gnosrsi:in dennhk ren.
''.iipsi, dcrirhktef r'^ di Rabailan crk^n kel^nia d.g.rrcDisrir (lh8els.
knl yignN ntrus, \c tulin,n sncli Sibi ozelhkleirri vt rr ()m \cnhn 'rLl
lard r c,kdrlin Nintrrran,n (liAernndrklen isin bkz TallqrFt. C'ilt'i"lrirh' JoliditrDD. ajdf.J s l L4 119)

ta.s +21-27.
'' tsrown, Th&aDy. s 58

16l
 SUNILITLERlN KJRNAZ TANRISI tNK lficr( r,\NRt\tfr lllrRl

Yine de, lien(li rocLrkhnnx sahif okhrALrnda bri!rrlt hilebrz llbr lle(xsrliun Bdirrlon'.rro sr )a da Keldaniter, (Mezo]:,(nan),n nn iliine-
srrclar (lnh. i!i (lrArldir. Thri,sonirinrn daha sonmki hirluulerinde, rnrden) \'e Asu.lula.rn slrlannr rqrga ruKlugruu lddir eden Neopla
KRrnos eri Rhrn nrn kutsrl dii\'itrgrn.Lrn qrkrn socirklarl )er:
r([ctr lilnb],ldfus gil)i en(ler baglanrr nokatan drsruitr, , birintn ctrge,
ri nstnndeki erlirsLni krn lanrik g(i!riir. HiLirlerin inr,.{!rupa e(tbi
onun rnr^cr. r,rnrldrr lnnl|gr p^)rsnin cok\ur ul( qund r b^sla
):ur, llabilhlrin Mndulau )itcelLme qkitsit !e ltesrrxios,un llog)
biLnrc gec$csl i engellcDehit \ti re yrl(lrh Cok .ni yazginrr k.ndr
nid sr .rrasrrdr cok olasr l)ir ar:rcr i!leri gornr.
, !1,',JIr'1.',, ), r
'l . l,l Arr','.) n'r.,',1,
IIirir edebi)alr, diha r\nce Sord'igiimitz gibj. II .ri r.nncr Kurrir
lill)errc. ken(h oglLr "brlgelgrn etendisi !e lxnnhfln !e lnsrnla bi)le ilgilL I:a)'r (1. iceren brr o)kii),[ kapsar Krlmarbi ij].](t]sri.nn
nn brbrs Zeus tnntrn(hn )enikli gerlekren de.-1,)pral( Ana en l( billn adaNhn en la:h qeken bijlirmli binnci biilnrnLi.tirr Iluri(tr.
.LrhcocLrg nRkn ..nak Lcrn birhile)apm$r. Onun!erine kociman lunnhnn l.ralirsr, bir Alaludin iLlrlu Strfrer Alii.t rrn|sL Ann,r1,
bir ki)a k(\)mlls !e Krorx)s anrndr )urnrtrstu lirprakir l{um.:lrgt, .\nuilar ogltr Krmnrbi)e re ondrrr da onrrn ogltr leJub,r ge(.cr','
Kron.si r )nuuitu socul{lin ye orlani Ianr sLre kr1alr hunrsua (jriinrn, llesi(xk,s\i AlaIr'nrLn koruru o|lllldrgrndan birincr Lu-si\ is-
LNnasrIln I hc,).rjoinidakine benzerl
Kendi acrsrndin, Zer$ rLn hxrekelleri bir b.basrnu re rle'
^Dhm.la Anu. gak L rnn\, (ii\li
(lesinirkllere be.zcr Yjne d li'l)nk Anrirn bir diger kuna: onerrsr ',rnNr
L^nnh le6 u riDfllirr l(r.rlr !e elendisi ihn tr!nel.rLnr olLllltL e'
Xufu$i KR,nos
Tc$rb.lLn ra hn,,n 7.i,\
si.lir. Sonri d. o "hrklxr !e r)n.alklari Lrnfllar irislll(li biilifsri
rur lnno.l. birlil{e, Z(rN, kerdi kral|grndin \izglureureli rcrn, Cl. S.Kirk bcnzerliklerin irzerinde bnlrtk ozen \e incelikte dur
ler re (iijkLtf {rnerisille. Metis )i da Ililgelik i dogtrrrcagr \irsu!r- nusLur." trlrrir, /lr Alr(niitq ll d lii,.ti,Ds h fu.'dn und Oth,\ |:,lLtl
hn kerrh k,:r ,\rhen.r'; i rrrmr;r liabrl erler Yrnr dc dalra sonri ;\thc
ni!r l(rrrdi k^lasnrd.f (logunrr - re lnvle irpLLgr rqrn etr lleirnrrr v0d/rdrr.r rlt Crrlilrri /irodri,.5 It lhi /\l.iorr lvrrt.l (Arr Anrjr
(:.hptrs PubldrcF 1969).bi, kalrrk.^{trr.r.s t07rl. how,, bcnr{rlk
danl,n.srni \e krskurnrasura reden olLtr.
hi elc ah.. thog,ur'. s l7 4s
lleskrl.s\rLr ll..gdrnisrnda letNLrn idalesj.i ortd)i qrlarnn rin hnr bl( h us. o,i rhr [.1$r, I ]{ ry' ritr l:.(yt)1i. s. ( rirdt,lidtrr rDi .\$!rj,D\. I ho
nlrr liL'slEr bircok bik rdin Irrrtxr alii in o1^rlir.ii;isini cigrr.srrfr. n[s-h]l(n. cs (l.ondu.Ile(hnr l).belL. ls95).s 20 2t
Me:opolarn)^ \c Ylrnin edbi)io rr,Nrnda olisr bir baglinrr icln ljrr llins (ifur,bocli. "lli'ure l4yrhology de llu)loni.i ilc ttirir bcn:. Lkte,nrj
g0[.r !e Ii]!,rrr l:lir en unrur reri(i ohnl^ftlr.'" lki uISarLl( irnsLn(li u r,srr, i h'rhr.si6 (t rJr. nr.iol lrdrld. d. santrrt No.nr KrN.r. ((nrd.n
(l'r). N I
r)(\rlt.diy, lq6l).\ t6072
li S Ki*.j\lvr,r ih II(Di,i! @,1 l:i dDr il /1rridrr (r(l Orhd (L,lll .\ (lJcl

l-ouis i.. ()rlr .,!tridll N(D /nirc|Jr l-iro./L/t, i l}l'lir,{rdr)h! d/ ()rn 1}0r l(.lq (l.n,brnlsc Urj\'.rsiry l,ress. 1970).s 2ll 20

36) 16l
 SUNIERI.ERIN KURNAZ TANRI5I ENKI (ACAX TANR]NIN IZI ERI

rcsda, Kirk, cagdas mn kurarnlannr re dzll'kle Yunan mrrine d:gr srnda pek {ok farkllklar vardrr. yunan m[j, "cinselijk ye dogum
olanlarla kadim mrllerin karsrlastrrLnah bir yaklarrmrnr irdeler. KLr alanrndaki aerrnrkhr re dosa drrr davran$lann diser y.Dter.teki der
marbi ile olkirniin Yunan uyarlamalan arasrndaki en )'akln benzerlik geleyici !e engelleyici aarrhklara yol agrrgr alL mesajrnr ra$rr gibi
Bo,
leri asagrdaki biqimde s'ralar: rnn(r" (Kirk, Ihll. s. 218). Huu degirkesi y(nantrlafln dnselelicj
(ukl Ye erkeklik organrnn yunanl,larch bulunma_
'emaliandan loksundurr
Goh. sureNL btr (iltlesmy'e n
Anu soBe luqi$fi K h b h.fLnd$ Ian bir brrimde lurgu yapar. Acrk sonuc ikisinin de bjrbirinden
Gok. Yerln Lqrndek KRrnos rx'itLndin hx
irdun(leme )aprudrgr. ancak her ikisrnin de mirsel remalann karna-
.\nu nun eA.k[k .Lgrnrn ]uan X{mxrb
Xions jsn.n d,'Bin cdutlirn' tuhr. 5rk bir yaprsrnrn larkfi bll bi{rrni )a da pargasr otdugudur" (a.s y., s.
.nd.nS.l lelr kmndr cn'nl.. olur
Dunlid.!. (oldlkli) trr r rfrn(tin do 219).
drnLlhls olrnlinn hrLlmnr rukufttr G.k rLn ,!6snd!n don lan \tai Hinfr Yunan !e Hrir o)kulerinin yanr srra Enu,na Uir'deki Lrnntar ktNa,
ld. Drller n lilelrn per cnnd 8cl* bnx g,nr 8i,z onune xlm's olsldrk. cerrrleme !e tarkl !trrstrlar mrrrzn
ktr,.rtetlik.r$ denE. dusr.. tfrod(
T(ub, Kum.rbi?kn ns dogdu8u konu- ' ohrdu. Yrice ana Yer desil, gordrgumuz gib,, kozmik sulin simsete,

(Kumlrlr oAlun! Jtmsk Btr?)

)en-l-ixmafrrr. ller ogulLrn babarrrn "imge sinde otdugu Anu. Ea !e
iVai(luk guclir efll rnnnlar srr.sr, Anu Kunrarbr-rerrb re),n (j(ik-KrG
Rl*a. Kronci' kt(uk 7.tu )tnft b!
lc5nb1t\r,"d do8nGrur nos Ze sa fizlas'rla benzer Ancak Enrnrd [tirlkr onemL
litlrna eD
(Menndehsli brr *t))
Ll8rlL
KrnEb qdrkh r qtrndm k$ laih t,rnnlar ile genq rannlar, Anu,Ea Mrrcluk ile ilksel (ifr, TnnaL
Tesubhrkmc.hr (umr$itdldd olu. o..r cLknn h{ llll ordchprlr !e ApsLriras,ndadrr Anu (iki degirkede) cok gibidir, nerede',se bu-
iiM kend' tilmNun \t btr kqsm Ab hutmd.r. (ron s Trtun,s rc I r
tirndtlc s:rhneden kalbolur. cen{ k$agrn dogumunu engelleme (aba-
uruN drn Ul'\mm,it hllinnik )tnr hnhrh )q degahnr. rtu\er. )tnr bll r
(r. sr ve t hatdogumlar En nra Elitre yokrur. Ama di\manr alr erme br-
Fnrn llynagL. b( cc5 leh.|e Sore
nosunrohtrmroun (Hesiodosx 8oE 1rr qrmi diha az sidderli degildir. Apsu, Ea rarafrndan oldiirlilmiis !e
6'l
hnLau) urulu TtphfttB u doEur ur Eanrn Erjdr'daki taprn:k kentinin remeline konulmusruI Tiamar
Mardrk larafrndan jkile bdhrnmirr ve kozmosun remehni bilimle-
Kirk un Llsta|kh !e ikna edici Citzirmlemesinin .)nntrlarr lirdr
n1ekle kullanrim$lrr.
gr srnue kadar ijnemli deAildir. Yrlkandaki tabloda 8(jsrerilen tLirdcn
GonniiF oldugumLE gibi, h Krmarbi dykiilrinde o a).a Erkar.
benzerLklre karrrn, Hrut !e hnan iykirlerinde )aPrlan rtrgular ara
Bununli birlikre, mrnin anahtar pa.ralan ka)rp oldqundrn rotii hir
de rqrkdegildir retrbirn dognm una ,vard rmcr ohrrken gorunrir. Tan,
"' ri,t, n.gt., t 217. bu tahloda a.llar brRz degrslinhi$ir, Klrk Tetubd.n
nlann kral olarak acllandrnlmrt olnbilir. Kril olarak bir tigitr, K^r.
yahrzci frnrna'tanns olank soz edd re Cdk\r Umrtis, \tii Cair \t Ctu
onata (rkarml5 8il)i(lir !e KAr is_van rrjAinde, Ea !e Xumarbi{lasr,
nr6u K()nos ile.zdeslcsnnr.

r64 365
 5L]M :iit t:R|\i (!RNrl r:\:!Rtst LNrit Li.tc^K 1.\NRlNtN t7l t:tr

' ll, .,., rr L r r" r" " ."n, KumarbL, KRnNi U( \?prlrn, ilL kez tjnkitle il(irirlrnn5 btf .ft].[i
l:r'frn prrcasrnda .laha dr rcrli ohn Krnrarl)irrin r^nnlan l$r5 olan ogl'rna )olrqnrak;orundi kilan kurniz h,tebiz,i benzer bll LL

enLIil(i (e!innesi Kurnirl)i dongrisundedir Kumirbj garjp )^rr1L{, gL giisrerdigrnr diiiirnnek ilgjn! bir !arsa),llndLr !e qrsa!rmd.n

trnrL Uhelluriirur omrurda Suclenip bii)u)en ras Utikummr')i br- ore hrr se\ .l.grklir

clmLer l:r s.nrnLr i\iren nce !.zil irnn de bulur: llesjodos un Yer yt virsal,m,n (iogft hgu krnrL)ann15 olsald, bile -ornesin, dahi
(iLiktl n\rrin.rigL gihi, ki)r)r Sirc k.)n.grndin a)rnnali icir rler (L]l{ Ilirir mernibu|tnmLrr olsi)dj- biz yrne de rutan gelenegrftle ol

oradaclLr lnr lerrne getiriklikten sonrir, TeiLrblrn sala9rll Ulikrur' (lnnu gibi, bir nerinsel gelenelle ugrair)Llr .l.crl{r ti. Ki.k'rut Ku,

ni]e krrsr :iler kizinal)ildigr sonrL.una lnrlllltl{ n,rnlllJ, glrrurrncl. Lrarbr\e Kronos r.celenesi. ashnda Mezopor.nrta rnrri rte Ylntrlr Lni
ri arasrndi llrund ir15 rl 1l.r,.gDu.r rqrn ditrtniilcbrl..egin(ten (trhi
llirir hrlkrsr. tnlnrzcx rnernin !.9r1 krnk okl(gLrndrn degLl rma,
li:la (irprcr benrerlili hrlundugLurLL gi:ier (iniLrr seNisrLr K rt,,nf
l:,uDrd lrr iqin (trha ijnce sqlendigi gibi, ij)ki'(lel.i pek (.k rolin belrrtLiAr l)en:erli!in meInselgelcneklr coli r] \'e rfrrin rtund^ \ in
lirl,lr inl.mI kiikLesi !rr gibi gijr{indL]LAil iqin karmasLkrrr t:ger lri r,rprsal .riillllr)]. roli l.uli il!rsr virdrr Ve l)en:erlilt bir liez drha
!i)l(r(lr bi. kanlit.r olarak l.ndisi .]nlasa)dr, pekala aiag Nlii orLu' In lii'\ r icerir.
K,rk, l1,.o3() r.inr. i[]ndr Fnn mesij old'rgufu drisilf(tusu
nesrjrrr. bu kiritni suncluluru: mjrler.len rllti) e, trnkr !r NDlrLll
hrnk lllistle l:i = K Ll.rbr = ilrd.goiftid. Kror.s
sig: SLirnr ( enrret Mrti rle lxzlisryla henzesllgrI keslerLU[trnrin
[xrrLr] bir \er.le Krln.11)ite meldrn okunrik jcin. bir drserjndd muLhis erkilendL. jlriki irre cinslairnlrklir ve (l!g.r)i i\ltr lr.L

lrrdfn .ri)a ginnesi !c kendisinin Kumarbi'drn hemer

erllrel{ icitr
sonra tannhnn hrr| olLrui olibrlecegi iki)rlululugn dr(nndn(r)fr
()\kunnn pir(alan rrrer,
Lemclde srhne arLasrncin bareket eden. ogLLL
lilru hlic.le lr.r'nln )ip!gr bisinrde ranrrlan r.lare .den bir Iig rn
brr inlgrni glt\Lerir. Ue )apLLra di r)kLunn )inrn aqrlttr kendi trr
fllrselrigrnn:dr hrngj rannnrn Marduk, leml) )i d. Zeus )rrn.tr
nri altrnda ya5ry orsak onun rcin hizrrlamn !in srhnler
lifln en ijnem[sr rlkr degil. tannlann krahnln babasrc]rr
(ituerbock, llrrtirc MlrlNlogf s l6l
((izi,mlonc ( urcir)clau i:lrr. IlLrhre V)ilNlog).
r.ketler bir {l19.r r.n(lehi den8el.Irci isrnhkhn \ol ilar siir ei
NLr re IIsiL olun n\kri\iinin g(i.unriire nercdcrse hr!.bir orlik ).1-
nr ) okrtrr \e -Kirk Lrn hrsbir )erde sLDlenedrgr bjr re)- t tes(rdosi{ l
Snnler siirini bildlgrni one srlnnek rernelsi: blr (1dja olLrftlu. Kirk'
nn, )er\e zamaf bahmrn(lan brrbinnden roli rlztrl(, goruritsL!' lnrklr
iki olkuniin rhrndr \ atan mesaia L'lx9mi f{irrrenri djkl{ire (lci:er "'
aflarIr Ilaha
- )^ni. l:4. (1Ll(.rhdr.\ zLB llnlrire NirnrrNg snnrcr Ccnr.r Vli ndr o:iLlltl. \
9l llT.lealinmLntr Ki t kcndl c.ninlenrclnr. hdn S!r,e, mi(iun,, {lo
linui ilesoilcrl olirik {oRr lh.Llikl li(t,rnrn vonrcnrihrhn hon d(
ii),kil.rd.kr trLr,bicihli hnrl.r iNn aki ccki:frclci \r ihsinLen g.<c,-
\ l0l ;l trteklc y^krndin ilsilentn Kmrrer'h )onrennf.letr lailtl, Stjlir

ifir
 sUIlERLERIN XURN' IANRIsI EN(I

Krrk, Srlmer i)'knsnntln bir tiir "yaplsal )_o[umu"nu slrnar ya.r'
"iizel konusu )erine aktarrlan iliskiler Listunde dtrrur' Enkinrn ol
dukea kamasrk re stkqa iasrrlan oykisunr:in biL)Lik onemi e5i Nirr
hursag re krzrnr, rtrununLr ve rorununLrn rorununu ilnsel olarak isrrs
mar elmsi- cinsel erkinligin sulana rsleriyle iliskllendirilmeslnderr
kaynaklanr r Cr nsel etkinlik ol kLicie old ukqa aq rktr r. Bir dizl ge ne nn
flea)r geb. brraknanrn, o kadar aqrk olnasa da Djlmtrn un sulanmi
srnrlaki ararnalarla iliikrlen.iirilmesr oidukea miinkundtrr Enki nrrl
dagrurAr so rrmaklala, kanal sisrelnlerine !e cole yakln ekilLremil
alanlann derinlrklerine akar. Sahne gerisinde, Ilesiodos'un Yer'i kadar
klun.z olan tannsa Ninh Fag !ardrr
NinhuE^gnr plim, k rdi leiimlilik bijlg$inr geni5lertuk rnn EnklD'n
lantrr cole d.g d^hi d^ istnl.6 cekmekri Asmalart salakhkhnn
,
su9llr olan Lek kisi degil.lir. Utu nun dolyaragrn.lan Lohumu rLp ken
.lisininkiDe terlegliren Nrnhtrrsag da earprk cinsel ulgutama.tan sue
ludur "M rLsel d Lizt tl oykri, iizellikle Cnney Mezoporarryada vrlLk
taskrnlar ye sulama kanallan.,n bakrln, konnlaanda b$ uk endiie an-
lamLna gelen dogal !enmhlik ile insrn cinsel erkinligr .rasrnda sr1(l
bir rlskr irzerinde dumr.i'
''Enki !e Ninbursig: Siimer Cennet Miri ne grrrdigi
)orun1r sr
remak iqin, Kirk. Enkr re Ninmah: Insanrn YararrLsi da dahil
olruk nzere oLeki iir SiLmer mrtindeki doAai r!lilik ili;kjleri !e .o
.ut dogL'nlundrn sapnaiar'rn benzer omnrnlerinL rzler U! lnllr de
Knmer re Thorklld jacobsen jn )onremlennrn LeEini izler drha .,n
( her ikisini de elerrirmi5 olanlardan iarklL blr vercle durur tekrar
rekrar cnselcarp,klgrn sLrlanalla baslanr,l,.ldugun. gel,r Enkj !e

yensri$ otr^ bolgelerde Pl.n i5e yaradrlima colNcn ucunda Inkini'r \ice tannlalann iki miu)le ilgrir olaak Kirk 9o;lc dnsrtnul
tohunuDu ekntk, bnkilen yeme Y. y z$l^nnr beLtrlemede Sosrerditi mi
lki r .,ar asilklak, gibrdir yukrk bir rn r
rrli.r r.ul
Lk bu rru .lcn
acele.illkle Enkinnr kendGi LNmtrndan .ngellendi llu acelecillk vn ge4rkren cok g.jrc ol.n brr rrDns^ Gcya b,, di:iLinrr.xl
zrinden ropmk onu cezahnd,drre Enki hasnlanr sulanMvr zorla do ^strdrk)
cin*l le6,lis!,ala, drEr Sorece drlF 12 ononli olin ceerh ihhrrn
galleinn oreinc gorunneye e.l$minrn ve Enkinin Nnn sidderh reP- doAnnunr \ dogrudan ya d. dohvl ohhk lnemli hr rl^lnn r.r.lr
kFnrnr bir$nn.d ol.Fk olas,Lkl. izallr\e vii.e rNrtrlann Etrilmrvk duny^rni son.lcrilmesi,re (doh)liyli sLr sonucr rftl^bilir ki tnk^!i
dnrtlulecek biL kur.kl,k y.irnrr Enki dusuncidrgr t dogrva ryktr1 dikr rennlik unmdr zaDr\rnci erkilereyolacrr. liu nedcnle rornni
dnrldkinhgi t zla,ldri gon\nnL\5rtrf tki, brrkivi vutLn^kl^ (bdkr de ln pefrne li2h disulnfri alnla gdtinnliiyor olabrh b.yle {rk.
bitmentsine kaDLn) ken.li doliinu yunusrur' alnr Krotroiun kendi rennsdik otrrculr yolalar ""
eooklanniyulnN gibire dah. di benrerohn. Kr'n's nitiDin Hu
yorun!trdi, KtrmaLbtnrn, b^bae gok lann! ArunrD erkeklik ory^nL Kirk, Enki rr Nlnhnrsag: Srmer Cennet Miri nclen ).1i !rl(p
n, yrrerrk nl rya krcmsr grbi'"
Knk..g!.98 Kirl( konuyu, Mezopouny. uygarhAnn. o dsi,de inn
Enki, byklide, crnselligin carPrk kullanrm! !e doga)r alkrrl edilmsgons okekh btr kNnal nnonicdrsinde ld do iincii Lriir)rld. g.
darmnmakran (orellikle (le ashnda kendr dinleri olanlan ,vemekle) lisriginr dus(unekek
^hr.
Agl s 102 1 Krrk un lzerinde durduAu drgcr Strm.r mnli "Enlil \e \in
lil \e ln ua re suk^lhtlda drr, d s y , s 99 105

168
 5U\II,RIFRlN (!RN.V IANRI!I I]NII rfi(.\K lr\t{N N tTt.LiRt

I)elli crnsel carl)lHrklann baskrn motiner oldugu resitl mirlerderr ge- nnllisorruqlar c li.ribilir Kirt(, Siimer mirteriDin it(i korru).u van
\a
cerek !e bir gmP diger ()eraht dinl)'asr) mrti hrsi'^
inceledil(en son- na ko)rmkla diik cel{rci bir birliAe !tas klanrr betir{tr. a)ugrtrl
r^, onlinn rlun(li ).tin ij1'ku laprsrrrr onaya qrl(aK|grrrdan emin
ol olar.tlt birbiri)lc brsI rematann, sul.nla !e cnsel itiskrtertc itgrti
(luguntr hlssedtr snmel mitlerifrn )^prsrndi belli LLrel zLhin mes ,'l,rrlarLrlti grbi,.ogtrrtut.h)enr hLr b ufl(liotns[rftl(ktrnnL (ti\ir
gulileLleri bulLnur Krirneiin lrsresini (rkii(lLgr t rden bir i18il"r nrLr i!4ir ).nrnL u .ri(laf \.Irenrterini hrcbir rntinnh t r|r Lri
gmbLrnLm lerrne Kr.kirn (ok lirkll brr !i(lrr Kr'trlcr icin'
lisLesi IrLstrr Jruru|l:r birljl{ mertntrre cok }rhn(trn )itnn. !e sonn r
Strnrr \c Akad rnilleri ijnceliklc e\renin )nratrlir \t dLizenlenmesi Indi \^rtu l)elli on]nr[leri kes{er rekre ernek y. \enN]i t)rr ri)frern
!e e'lr-
rinnhnn dogunnt, onhnn asklarr ve nelreLleri kindrrltlJan
re
nkala.r, lurLrllarL. IeraLrcr hrrekerler!1le ilgili'11r ""' Kirl{
;rkrcr S.frL!.ri Ki { oldlgrl alana, yrnin llririnrn ne otctug
esrs giiclLt
msirri \t ti
Lfln rersini hLSsetinekreclir' Lenrel :ihin n1etguli)etl'rj li,,nusr'f.r dondiLgit rn nir, Yruxn {rerntt.te krtr.a.ri|l|t{) nirlern(tiL,j
!c
nnls^l \trimlrlil( ve onhr rnsrndrkr k'nnasrk rliih(lir: nlsrnrn 'iar \,r)grn rernl,r.i. l)ir ljsrc:;iri
-)ri{laJrt( )illnrdirL nrid(lliL hir
ralrr tlun;asurclall nihaL ;.rzgrsrrrrn phnlanmasr
!e )asaLr !e verinrlr' lrste \t !,zel.;rarlrsr u da rrLhrl renrt,r.'Ln (srti: ma(t(letik) l) I
Lkle ili5kisinde iiLLinliin (legerlendirilmesi; insanhnn lararrIsr' dtirr liiliiL,S(nn .'lnlmi)r bayrnrsrrr : 5LirrerreYuni.,nrLlernir t ih
)i(lnki islevlsn !e )erlerrrrir clLizenlennlesi "' sclolirik \,rkLndrn lslilli oldukl:rnnr d[ii]nnrrtt i(iI tr r ie(tr r \oti
(;
AI(^.1 mirlernl(len birloql iizerin(le ) rpLrgr inceltnrede Kirk W rur. ()zel, srri rlr.|l !,r.li rtrhri renr^tir"ru hcpsi \e Senel lisLr(lel{i
Ne5guli)c1lerln(lt
linrberL rn 11r(l!rlhn, 5Limtr nrrLoJ' rsinrn zihjrsel !irmrl(jn mrdd.riI ci)!u ohsr]rLh siLmer uirrnde LLrtu[rbi]i. Ltjtl
.ncmli bir (lel]srklilt okl'rSLlnt SorLtr Snneri'nn
\trli ri rc rerrnrlr li de brurl:vrf !i)rn her l(rrlruriur h.lkbrlirrtndr buin|,rhrtir) onerfi
lili iiz.rin(te (ln(lnir' \e nnnlxn (LLlAr\lx )akrrrdit ilislill gordulilcn ,,hn. lrlil lgnnrniur Snnrer \e \unanlLlar.ta folt srtr hefze trkLrr r,rs.
rerle. Akrdlr mrr r.rzrrlan t.plumsal dtizen r!jiretiLl rdil'r'
krrrllr

gLn )aprsr, )Licc bir ti.rr !e rek bir km

rltmrh tlirn)a[rn d{ftni rir
hne clusLn rlislerdir' Kirlat g're rize s tinasr Enki inlaLl]h
brr br- lla$irl
Whihr$ (iRcn, ornr[in. ),.tr1 bn ni mfNgrcsrtn nrr.nj r.
pdoqAnr.ld \nr (lcffcpr'r r rnrn lir l{r\ nr. SuD.r nrirl.riln.rtrir(t.r
qrmcte hilgtl lt L:rnrLsr I:i.llnllrttrr'
)rL,!i drrmli hr .runt .khLFrnr a r iiir!r. C. (d t,rrb.r 1'tLrglrrrr
Mrlolo Kle 5t'Ntrilen.\ka.lr' KtrkLtrr dusiudust' tLmlen o;le cat r),, r\rrs r,Lrr ilrrrh'i0 .l)$,D.L,d 8o,r|skhrtq,,,!,td Ii!, ,ln
prcr br (lelrijm olmari15 ch olstr, Kirk
parcal^n bt')nk brr iizenlr
,r' elh ! t, rrr.r ).u(hgL.lL\rii.l.. t\oJ gar ( 1976),t81 sa). (ttu. sr nf r LL.
brnndtn col re
okur\L'sL r SuLlrd nrirlrille ililili gozlemlerurrn ,nr'lrirnfr\. l:,rl.i, Llg,filt \ ,irhrnrn l:ri.ltrdnn Un,ttr Atnrftir ,l,hr
)ol.ulL,t nr rld,ndc gnd.nrn b.rrkd rc (DsettrL trrnitirrnrtr .oi$otilnd,
dllln)c\, ,t,n.,lc il{iLrbrt\n'l\isrnr dc\rirlin bisLrci(nilh,j itr r,:t,rr
Krnlcr. Nrrirrt,Tu. i !5 lLlirdr r l)dt.),Uh nrin crt{on,k bisl^ng(r a)r i.iamL( ionh,tr,
Kirli. rAr|. \ lt8.lJ[Nn.lhl,qDl s 4r45

170 l7t
 KAO{I{ TANRININ IZLTRI
{]MFRI FR]N K]RNAZTANRISI ENK ,

sa sunsun, sundugu mantrk degrl, b,lsinin brr runidlir: ranntafln srr-

Kirk, Enki !e Ninhursag: Snmer Cennet Miti"n. baktrgrnda en
lafl, pi.nlar, Snosrs.
soze !arpan benzelligin yanr srra yani tannnrn kendi .lollinii vutma-
Kjrk'un Sirmer nrtlerinde irzrinde durdugu b[ uyan, mulerin
sr- anlanl bieimde fnkiyle iLiskili olan dige. ikr rane benzerlige d'-
basitqe oyki\ olmadrklafl, ama btLyuk ozen !e dikkarle yazrlm$ ko
ha dikkai qker Brrincisi Alhn eag kavramrdrr' Enki ve Ninhu6'8:
nulu Jlrrler" oldtrklandlr. Bu nirelik, AsrLrolog A. Leo Oppenheinln
Sirmer Cenne! Miti"nin baslangrcrndaki Dihnlrn'daki vasam imgelemi
Mezopotam). dinini aydrnlahada bunlann yardlmrna kuikucu brr
bu lemaya .teginen mnlerin en i)i bilinenidir' Bir digeri )'rlanln, ak
bieimde yaklarnnsr irin )ererhydi." 5on bolumde Siimer nrrolojisF
rebin. slnlanrn, lslanrn, vahri kopeAin kLrnun korkunun ta da deh-
u'dur' Yas|Lk nin bu bo)uluna donnek isliyorLrm.
setin olma{trAr btr zamanl^ baslayan "Enki nin Nampb
!e hasulgrn kokeni bilgisi bir baskasrdrr' (KiIk in snzirnu ettigi yi'
ne, "Enki ve Ninhursng: Sunel Cenner Mrtf'di[, lLrnkir onLrn Er-
kinin Ie Ninhursagrn eylemlerinin son c oldtrgunu hisseder')
lki tema bizi sonunda yine K[onos'a SdtiLrirr' Ahrn eag sonuqta
Zeus un caAr dAil, bizim cagnnrzdrr. Hesiodos rannlann krallnrn
hLF

kun1 siirdirgi caglar hakkrnda kara6lzdr' Evrene duzen !e inrizam ge-

liren ZeL's gibi gorirnse de, oflun relimi Demir Cagldrrr iruanlar ea-

balamak ve ac, eekmekten baElannr alamazlar, vrkrm her verdedrr'

lannlann insanosluna armaganla aglr denler acar' Ahrn Cag' Ilesi
odosa srJre, insanlarrn r^nrrlar gibi didinneksizin !e acr eekneksl-
zin' zaman olan Kronos reya Sat[In tLn qagrvdr' Alun
laladrklafl
Cag ct.t da insanlar oliyor.lu, alna cabucak nlirvdrlardr !e llesio'tos un
"- rcrrlc.l.gr ,kr f\ t,br q ru,P, hr5r-hk \P - rrL )""r'r
Fark| kiiltlirlerin ortak ifade etrikleri behrgin sorunlan varsa bn
ranesi dipsiz derinligin d^ha da derinlerme
qekilen, ama her nasrls'r

clan\maya eh'erirli o muglak fiettr olabilir gibi gdriinnektedir: ihtts

Iar Baba, k rnaz hilebaz Kronos va da
Enki Llangr bilSeligi sunal"

71 lhe Pd Kilk, [4_vth, s It 5 i Oppnhein, ,,{'ri.drr l1.sop{rd rin,5. 177

Alnn Qag rn br yen olarak Dilnutr isin bkz' Michael ldce sddtth ior
r"diie Ln (l ondr. Longnan, 1985) s 261 rc 56 bolumi'r Rice'
gdNr, s ZT4
Juns\,n p.linden, Enki'yi Hilelraz oiank

l,72
f73

IO. 86LUM
Mit ve Eclebiyat:
Enh|nin Yeri
(liri$le, ![z l ,tnce Snmer]er hakkrnda hemen hilbir se) bilin
mediginden sijz edilmigli. Enki hakklrdnki Srmer edebr eserlennrn
)en(len bulunmasl cok r.b^ hxrcanmasrnr gerekriren birsirree ohui'
rLrr. L.rlrn ijnenrli brr figiir ol.LrgLr Akad !e llirit edebi)aLr i!rn de
a)nrsr gererlidir. Bnnd inceki bijlumcle, Lnlii riirlerj ile R2tidr
) zrin(le 9ok (terinlemesine ea|9rhrL! iki gelenek .lan Kj
'Lzlrllurca
rabr lvlrLkad.les \e YrLnan arasrndxkL belli baglanlrhr i,rrr siLrLildLi Ki
(lirn sunieid kll.nlin rdebr)ar grlnelinin Killrbr MnlQddes re \1r
nan edebr;atr urrrde en azrnda| doh)l bir erkisr oi.lL'grLru .lilsftr
nrek rmnLrlJLdrr. cLnku lt4ezol)ot,tn1yn ),azrrtrn .kulltrn erlief llrrjsrL
)inlk cnArna degrr de!tun err N/.zmurlir KrLrbr. Ns(l1.r N$L(lrsi
r clig.r )rndNr, e!renin )'nraLr|5r, lLrhramrn ktrlLutu. rulin i)l(ulr.r
re kasrerli trluler di\arL gibi )trr) nrirol,)lisi rnorlll.fl. l() binn.i
bin)'rld^ Kndus \e .^Lniilaki la:manhr ye )r:arhnn bilmL'digr br
clmle(lc Mezoporam)a gcleneklenncc sekillennrlr,,hbilir Ilj:im dn!
sel !e mjL,nojik edebr;ar anlayr5rmrz bLq'Lik.lqiide K[abr Mtrkidd.s
!eYurrn Jteleneklennce bicimlendlAinden, llau dLiftLnccsinrn bn rru
rzzam bLqrnle)rci k.r)nihlan ile dahi erken Me:oporarn)^ ditrrncesr
ansn.l^ki, dogftklan F rla dolall, heI bxglinn) r g.z onlinde btrlut-
durmrkLr yarar rrnlLr. BL' t.srn heniiz baihmrirrr re ben s.dece in-
celemclerin ) ol alabilcegi bx:r ) onlerc degindi$
)7+
U I'.LEDEBI\]\T INll|N]N \I:RL
l)insel !e mlloloirk llrn edebiyaLrrla benzerliklerine kar5 n, En-
k/lia edebi )aprrlifl blzirn isin hrili uzak !e rnlrrrlnisr giteLitr. ltl
rrr !at)nlafln nasrl )azrldrgrnr, i1k dtnlry.enlerr rr
l)eue, Lrncclilile bu
nlrndin nasrl ki!rildrHirnr aslnd., onlnrr geiq.kren.kuvrnlann
ItLnrler oldngunr'- biln.lt rsrerdik. Kthleri hili (lrcL l{rN. dilstrncr
br(imlerjne uzinan c'ag(hs edebj .rasrLrmtr (e brLititnl.rde eclel)i!,ll
olarak Kit.br M'Ll<^ddes rLzerinde giderel( arhn inceleneler). normal
(le ilk js ol.rilt debi bir )'apru ozgnn" k.nurunda allaDi ri\runde
dururr I:dehr lit' nrn q.k ).grn nrn on ILlhrr, edebtyaL lnhknrla
i rndrg r hef,en hr kab',ledilmjs tikre rnc)d.n ola nil.nni k.,rr
sLn, henn: edebi)it r;vihne du)ulan loEuf llsr)rsilenreJnLslei(l|. hr
lirtabrn illi bo[lLrle. bu)uk olcride, SLilner Akrd edeb]yaun(lir liuriLl-
rIus olabilecck l)elli lirklrlhalii bir gelenr!Ln r(lebrvar rinhi Lcin
roll.r o,rennekredir Jlu l,rojede rhh:, tap,lnus, itrrelien coli lrli ls
btrlun.lugunu sijllcnre)e gerel( ) olLUr.
llu bijlilm lirkh bir I ol izll)or. Y.nu bu) ult olcude rersrn cc\ rri
)or !e \onncrr, Ji:lasr)1i eskj. henren Iric brl ((lrlirnr: bi. ldrIu(1.
razrllrr1 ecleb \itll]nfl anlanra \erenegirnjzle liabr ltllrrr\. glr)or.
())l)se. bu bol(n. yonurbrhrde bir.lenemedir. Aflltci krrrgus^],
lrslak hilnde, i)nerjler getiren srrulnll)li dolu l)ir b(jIL (lrLr.
.ri, )cr-lirzri !i rh
urr rnlinri r[]ze]mde, l,nki .dr anlanrl rr:
|rlnrzcr "1er" rnhmrna gelen liiirin elendrsj. kr.I relr sihlbrJjr.
ll.kkrr.l.kj.)kulerde l,rki qo3rnlLrkli d.l.srr re brzen rtrgrr hr|
gryli. Ab:tr nnn l)igkecisi. uzak dr)'arlara Si.ler Yin. le q.gu l).lnD
de l,rrl(nun lili'nde k.Ir. Srlin.l! nrLlhrlrlrde
Abzu s uDcliki ueniz
kir olasrlrUa l:nki)i srmAele,len rmaklr Linriirf l)eli crk berrmle
j.lrrahLrrnrivLrren
srl rclc, ion hk2 7 bolun' \. l: ll,n'rli5 V l1,r
rcn. 1|. l:lorrD! \i6. dr.l lir. (;&l r'iri sfi1.rr (lt if: ll \ 5chrrr.
175
 \U[1]iItLERIN XURN,{Z TNNRIsI I:\III [IN' !I EDEBI]1I ENKININ \ERI

nresi, ,^nzu kutu ye nD.zcrlar gibi bizr trgurlnn )er aldrgr sahrel.
ve oturan bir tanrl)r gosrerir Ona )'aklasabilnler (ogrLniLrkla r..i
lar, onlann vezirlen re ara srra da insanlardfi. Ve druD konusmasLiL
Blzior lqin EnkrAa'la )'aklafmek pek rok )(jndrn nritmkLln olal)L
lrr dLnler nrihi de dahil olmrk irzer tarih, fiLrlojr. mrr, edebi).r
IrdebDar elestirlsinde bir rleneme olin bu bolrm, eclbL\,auxkr hlr lr
gur olirak l,nki!e lopolojik bir rrLdan )iklxgmat'r lalr!r Inlr
daha once belirnjgim gibi, edebi anlaolarda brzim iein ,r kadar LLzrl.
biqimd kadim !e )abancr bir karakrerdrr kj. strnr so.na gereksinnn
dulanz: Bd)le,\'^bancl bir larigr anhma)x nasrl bnsla)abillrizr Lde
br)ar krlr Dcrlan !e elesrirmcnleri son )rlhrdi metinleri anlamnrrr
bu rurrlen sorrnLantla ugralmrklrdr y.ni, )onunbrLm !e v.
rnaz \4il tlLrlerinin sonuncusuna surgdn edilen rlrh mui der On,
ceki b.ililm.le sdzu edilen cnostrk )azmalarda en lazla rasrlanan bu
Uirinci r(irir aeLklamak i!in Ri.oeur blzim d uzerinde dordLqtr
Llluz birkar edebi )apLrr ta.rlgrr "Yararrlq dramasinda korulugun
bLrliktt laiold(gu rll(sel k^osraki bi.qcrk leyln kalnagr ol.lqundan
Iti(oeLrr!jnce ir nrui aLfir,lnrirr. K(jriil(lk !arhklxnn en esliisi lxdar
eskidlr. Atnr brllamda Ricoeur Mzoporam)a nrn rrhn n)l(lsiLniL re
(;rlgdrrrt, da ele alrr.'Enkiden ninzca Enk, !e Ninhuffag: sl'n)er
Crnnet Miti yle bglarul' olar.rk soz eder lirtisma krsadr llnki.
onlrrLn \rreklenni brhnek !e onlara gereek r^f lirna g,jre
^dlar
vermk rrln sekiz tritkr)i Ier.' RicoerLr bur.l?u, !r)kiLn|Ln )aprL brr
''cnnet LnLll' ohrrk di'rilntrldirgLmde beklenbilecgL gibi- drLn).u

irnbrlimsel sonLlarla. kitrirlLignn girgi hakkrnda olmadrgr Mirin ilahl,nn

Kadim )'ak,ndogu miLrne olas,Lkla herkesten daha tazla dikkat $l agacunn blr pariasi' oldugunu dtr5trntr. Ricoet{r tnkr rekiz brt
glinermii olan hjsi)!nmbilim lrlo,otLr Paul ltrcoenidtr 'lhr 5'rrrr) ki\le hasLalannca 'sularrn kudrerl nin azalnasrD.ia bLrnLr gorLir
lirm ol Erilde k.Ltrlugun lenrrl edrluesille ilgrL ol:rrxk (lo renrel lnLl llicoeur, mitlerin teLnel bir ripoloiisini tiirertigr simgenrn )!rulrt'
trrr[ rlrnr. Brrisrne larrtr|s ctramasi cler, bunlardi krirulLigun ko brlimi baglanunda kNlrrsuz bir arlam faraur. qercele kn(rlduktan
| -r.p!l'r n en.eer.n,, l t.r.,l,. r'L 'r" lr-..r r, sonra, eskl o]'kulere k,saca )r da ijrnek olarak kullanrldrklan uzrLn
sanogulunun .lLttLrs ' o)l(isiid iir Yunan lrajedisiyle beLmledigr uqun lukta bakrlabi r Problemler Fnkr otkLileri iirr ohr.k ele allndlkla'
cirsii rrajiklir, qunkLi kusnr, lraiik kahra anrn rar|grnd^n ilnli nnda ba5 gosre.rrler (;.S
Kirk'un -ondan ijncc rle A leo OPPenh'
imrn'- belirttiLri gibi Mezopot.m)a miLleri ijzenle )azrlmr! 5iirs.l

l9ll).s 9\d
2 Prul lticoeur. thi 5lnl,olisD ofEvil (8oslon. Beannr. 1967). J 72 \inutrlbr ldco{,r. 5uh,he)1. J 175 90.

limin gen plan, \e eaAdas yonmbrlnn rle Killbr Muk^ddesin yonmbilmL l.!,!. s 184

a'ndaki b^ildnl.r rin bkz Rrch d ! Pal,ne,. lld rfditi.i lLlaDslon A ko Oppdrheim. A .drt MdoirldDri. (Chicrgo Lotrtrsirl Pre$. 1964)
No hwestern UnNersny Press, lqt9)re Lynn M Poland. Lir.'dr'r Criri.6D, s I77 Trnnl.nn oyltrrlsi y.kn cekiciliklerirthyken .yartan. burun kN
dnd Biblir.l HdnoErli.r A Crti.trr 0i aorl/lnr .App,.d.lr.s (Chrco, Cali{ din Ylkudogu \r Akdeniz eerFsnde rularrhn oykllen iqn edsilnez $
Schola6 P.es. 1985). rcLl.nnde basrln crkaran f.trustik sahne beM i btr 9y ol!,nrndrr. Iak.r

371
 lur"llNrERli! xL,Rr!,\z NRBr r,Nrir Mlr \[ lD[8[nT INK|NJN ]t:Rl

Irprtlar olnrak l)Llinir. Metinlerin ;orLunlanLnrsr )apur bi. baglafr len her DiLelilt grbi hizim ink.!rirlrsrn1rzrn konLrsudur Uu bo[rller,
j!ine oLurrmxlLan cdk dah^ guc bir hale gellrlisrir Konu. ornegjn, ln" deki IibancL Srnnr siirjnden bili irrran b.il'ti, kendi :elnelset in-
lirliigrir l(ilieni u{nne nirlriir brr Lrirolojrsini beLinrlcnrek.l.l'*u. 1.)rF!e beklenrilerimize ,arar !ermemizr jsLer brzden. \ainr:ca btr se,
da, grirrn huy Lth bolLrru goz rrdr edilebrlir. I trlan olkiisii rinrsDi L.ld. e,hir. \ tlr n .'a."\'r',,,, 1-1r rrn t,t. ,-
Nrz.l. ore srlrulen tneunler.rasL ' turiure itirirrl.liginde coh chha la:
siddci r, KLrrsdl
lasr )oL sa)rlibilir llazL nr r (igeleriher LLtarltrnidx )usar A)rLntll
Siuner edebilrlrnrn Efkisi !e Akid !e irir e(lebiliunrn Itisr
bize hDr c.k )iblncrhem de qoli ranrdrkrrr BLr.clebilara Lrl.tukca di)
() hrkie, (lenememi:in j:lele(eAi )ol brdL,r Drh:r i'ncclii bir b.
lumd. i6. bo[lm) r]. xklrsrmr: bLr iLir, llnki k (huf 5o:r1. I)rlgt
laLrba(1, bLr rold.n ) rltirs,l'nasrnrn nedeni. t,nkj !i ant.nri v)tLLndi
bl:r nelrin lllir d,1( sel.l,iLClir, nelenn \'.benc oklngn (letit.
larrn Suransrne trr. SirkL. IorurnbrLN lcitr.nnlerini11 rdrbi) r

'\rnka!ra\r,s\Nrz Mni, herhingr bir merne geti(lig niz rDla)ri- (1 l:nlii oyhrlerrrden rkisrnnr strl.k,r ilenri$rni \1) !rlimik gucrnr
Srmer.e fl.kr\e Ninhurstrg Snrner (-ennet N4rtl. kc].lL c.culJinnj
diklen )ti srnimik Llin l)r lnerin saglir. llir rinft;rn, dirsel ve ede
bi llah geleneitinrn, runr :engrnlilaen) le, eskl merjnleri lin!rrIr5rNE )utan tarn nrotih)le. eok (liha sonra gelen ttesrodostrn llr,)g,)
,r!r'snd.ki Kturr.s\rn o)kusirne .nnla, hepsi|der) (laha urursrz gonr
da nasrl pn,blenrler yamrLgr solrsllnLr sr,nnak jsri)oflrm. l)iger m
nrlr llrlil Kunrirbr donrrisit, dihi once gijdrtgunl z gjbi, baslu bjr
nir, l{rd)e r'rr acrklli^ ka!usrLrrdugtr g bi, egrerr'
r.i{tar, Surner sijr
lnrelerLn her:amn yonrLnl.nra)i ihri),rcL .lnris di dahiL, l)rcr.rscl
ijrnek\aglir Aslrrrdr )er !e gi\!Ll birbLrifden i\rrar llnki re brttrk
ag:r bu halDle oldnklr rLNl !,irnnriri luliar nkrrr[. iYnL KL,mirhi
!rprsL h.kkLn.la sorular sorr.lt isLrloium.
di)1gL6nnde re dehr sorlri HesiLrdosda )er ulin g(tl( rxnnsrn n ha(I.l
Lhir(l.nl sorrri lips.mlL 1)ir .lrLbilgrsi incelrresi)1. belli knn'LsNi
edilmesr)te ilgrliyse )orumlanm.sr rok drha somnln.l'Lr
.drnld i)1fl crl lruele (rLsrhcaktrr. hDl.r Snnt rt'girlrgrrri
'i Ka.lN Yakrnd(rg'lnun r.manrl ia dLsLnda re kestn btr hjc Llxle ll
rrhsel bLr (-er(e!. n ne orrnulmrsrnr sail.rrcrl r insrnbicitrciLrgLn
orta) r (-rkriL, sirmer panteonu ye Drt. ,{ndlrmlig n ro,.le o[llgt ede- rrliu..lebr)aLr sLnrrl.n ver icrnde ali. bir sjiri, )rnr llal sele.eArrrif
br).r geleneAinrl!' )i,ir'rn Ieri dikliaL. iInicil.lrr \.n olarak, bu
iki biL)rLk rnnigrnrn, Y^hr(li-llrrisri\an !. (;rk ltoma geleneklerinin
t{rine$ns k.lsiitrndi birtestigi bir tiri ele.l^lrm Konu. linrL in,
l<irabrn hasLnda orLrra rLrlirn lro rrhln, l,ilgrIk har rrl15r it sLtla do Llc
sin arisLndrlii ilril(irrn remel YahrLdiJ lLrisrr;an karramlan\'la elc rlr

''lr i edebryrr. drhr cpk, rnelnjn sijzciklerntle rarokltrgtr dil{ou nr5rna yakrnclrr OLe Iindin dtzgrln birsirrilxzma (\e oktrra) olcunt
Uasrk Seleneklen gelir. \'azan lohn llonneiiLr. Ku$xl Sone dcgislt
ti0 !e XIV sllrsrvl. brli.nrekredir:"
V.tupni ,). , nrqrrnd Nel ddrefln,leinin doi,ud.n brcrnncrnn risry.n
kin,ri.rn *rtrLInc rulLr c(hlmcsl geEkcr bir mhtrdLr b! )De (1. ' ' 5.nekrin n nrmhndulnrn hn konrda tizl. on{n risrDiz l l-. (lr
lTti 179
 5U[1EI1LERIN ItURN,V I]lNRlSI I]NKI MIT VI I]DFBhA' FN(ININ\IPI

Grnr grlir yurcgnn. !e kisilikli Tann: Sdnn l,tnn hepn edebrvat larihrisinin ilgi alanrnr gller Yeni Elerrjrneuler,
'em
ll.p drh olnak rqh.^ryir. sohk rl,r, pMl^rre ar.r kendi asrlarm.lan, siiri karnasrk "birlik r icinde ele ahrlar ye onu ts,
Kalkrf d^Ianibilcyir drye.Irlt benire diz !.ktru retrk br nesne halnre getiren su ozelliklere bLi)L& dikkaL harcarlarl
P.(rl^m^k. ullenek, y.kni^k re bori yenilenek rcnr rrin gii(utr egretileme !e diger egrerilemelidil olunlafl, ironi, paradoks !e bn,
zri. Bunlannkj, bazen ranlxel konunu yok sayan ve hzen de buna
Bctr, bn diger rikLe kailar, eL g.qiiinns bir seh!'g!br,
karir .lusnanlk gosrerbilen biqimci bir Iaklagrmdrr. Yeni Flerriri,
sor kalmletin.k ic,n ugnnrii. dna Ah. bos yenl
)apurn ijzgrLn xnlamrnr kortrma grririmini ialnrzca kricunse)ebilir !e
Manuk. sdln remdeki gorel ulirr, benim sarunm^m 8cRk.n,
b,)!gritik ve :orlama rrkarsarnalar yaptt, bir vazara la:iasryla lakLn
r' LL" l.tr
" ' r" r^..d., ..lJl,rr 1.L 'o.r. . I

dxn bagladrgrnda anndi itrraz eder. Yap , Yeni Ekrtin)e gore, ozerk
(:^n r gonrl.len 5e\Ltonun seni ),m de !e $lmcye de azuluyunr.
Fakar Sdnn dulnanrnn rig rhyD: Nevse ki, onahrncr ) riztrhn sonLrnda t e onyedrncr 1uz1rlLn ba;rn
BolN Lrenr. o dtrAilnnr caz yi dr kes ynf. da yazr|nr5 olanDon.eiu 9iiri, her iki grubu (h tarmu ernc,\e ).
Beri KendiDe al. haprr benr. benin rcin Ff bunu.
rerlidir Donne srirde k.nusur grbi gorinur. ancak hiebir )erde ii
5en beni enrdmedikcd. asla ozgiir olad^yacrgm. hakknda konqniamal<tadrr bbylelikle siiri kenrli rerlnle iqinde'
Ne de hkesiz. sdn beni a)rla kenrhne b^glamxdrkcr anlana umudu;la karsr karrrla kalrnz. Dikkare alLnicak onemli Ne

Bu gnqlLi !e cekicr brr ,v.ipntrr. ozellikle, harnonide bulLqmalt

tursel degi:keler )okLur. 5ur 1615 de, l)onnnn olirmrnden sonra )l
ImlanmrsLrr (.igdas oknr iqin a!rkianmasrnda l.r)da olacak b,rhrq
iqin edebr)ati iki lartr
tlr kL$kuctr )'.klairmr sagladrgrndan iirl1tin(
sozcnk yardr: mend Lrslxh olmakl" hiien krLlianrlan .mend kliz.l
L

I rizl rlda ,rldnkqa llgi qekrnitLir bunlar, edebi)at

ranhi !e (bunca )'rl
clan sonra brl) \cni l,lestirr adL renlen yakla5rnlardrr' Birincisi edt
br)'a( rerihi, ol.bildiEince nesnel Yc bilimsel bir
)aprlrnr tanhselkonNnunda komma)a ra|:rr' Sririn
Liqimi, merinsel tanhi, )'izar !e )aladrgL zamanla
mekl ile aynr anlanr tarrr; \tceq lgenel vall" hukrurdarrn rekilr
ola.ak bir (ilke) r ) onrmelt nzre arannri ki5r vr "fain lirzulul" rstek
bi!imde brr edebqrt
h, helesir denkLir Bunlann icrnde hrhald. yalnrzca arzulu bf
drli geleneksel
\onrn )'amr1r gibi Sijrtinmekredir. Grinumnzde, seninle olma) r aEu'
ilgili olgLrlar' bun
hrcLmtla oklugu grbr, anrk )alnr:ca 9rlrsel" brr rerin1 otarak krrlla-

ncndii belnuigi grbi, btr nlmaRhndrmx ttmasr (Roma Fk.mlan) siirierN )eni Elenin re cdebiy $nel bir bak,r ,ci,, bl? rl,,rul.l l' siinor
'^!lhine
$ki, okhrk.. keyti bir dnzenlemesinr remsil ederl drgei 5ii.leri geni5 bir iLir so. Jrml.g.s iD CrlicisiD (Nerv York Ilo[, Rirehir'. 197l).2\.7 bbh n
ler dizGnlc koyn[,va crlFrr J.hr DoDtr.s Po?rrv. A L Clemtnrs ed (Nsv hr on.loku2ui(u re yrnmnci yizyrll^d. yorlmbrlimin gdns baghDnda
i
\o.k: r-onon, 1966), s. 82 SoDe 86da yer alt Euraila sonenin Pareal.rr bigrnrci edebryar kuFml0nrn ltrlci n bkz Poland. lirr,"rr cntnir . ozcl-

l8t
 J0[11 |] [Rn] KRN.\Ir^\Rrn r:Nkr r\1ll r]i IuFut\nr INNlNl\ \]It

nrhn^l<tidI. ini terinin .\inr.1i rasr(lrSr he\esli Lsreklilil(
)u:)rlhr
once :rur)la kirsr lan r\ or(lu: :orlanrr i tr dr me(l) . liilmrs (..u-
itl iildcn scli\ornm Seni_!jne (le !e selm)e de rrzu[r]'rL . 5uhil
de, cih iflanrL\dr. r(rhun Tinn!r selnre.rzrNr rqrndelti rruc,r(lelesr
Din dilde )akilanrsnr ilide ermenin bir yolu)'dr
5iirin son bd)irin.leki iki siizciik fiirin anl.sLlnrisindi can aIei
onern(ledir \e irr hirin(leki sifte anlamlrIl( l)izinl icin hiili ge(erlirlir,
irnasii:(!iklerin l)onnenrr z^lnanrrdrki gncnnn.:ler grbrur:
. lrnrm rcin y.f bunN.
sor hcni en, cln lk!..rdaozgnroL.nrayac^A n.
\e dc lrltcsi:. So l)c i a i ltctr(lm. bdAliNel'l{ci
"l,sjr eLnek" re zlrli hall.mali l)izirn icln hila bolun
kencljne
egdirnrc !e teca\lztrn zo.laJrcr gLrcrlnr sahip ol.bjlir. rnra nornril(le
souciililefl kullinnra bjsinrimiz bu degildrr Rrnl.\r, cezbd(i gibL.
ftlrjrdrkr ln):mrUen ranmliNik i!in liihxrhmrflir, n.zrltcrl \
drgcrlDrn fligin(lr .lduliqa belrrsiz bir boslanrnr\ L ilu(le cder l)(rm
(le l{r'llrnrlir olfr(\la rr llu berLLreki acL} r hiss.tuel( LrLr !ilni, dj
:ier(lrkisi.t.ler re \ecit h.lindel(l :e!kin trisrl \rfrsrkr hrr .ridi I'L
(lLklugrtrrr giinnek rqrn okrtr,Dofnerur cigrnd^ s.hrp okluSL' S'de.
\ illir l)o) u.r i!rnrp J rprinmi) r tsrafrs sozctrkln )'enr(lcn gd:den
.L n llonre,Ln, bir a!,hlama ya da rnekmpla, l)tr sozcLrkleri
mel{telii nD'etlni bize arlirLrnsrna ihriacrmr: )ok. Yind de si:.trkle-
,rr )rizlerinln, h,zi)arrn,, zananurclan rlrrin ulla.l^ ,te kadar rs,n
n,rs oklugunu bilmek ;,rrrr|drr
llir iilrn ol{unnrasrlli acrkca ona)a !rl(in inrgelerrnif SncudiLr
(llLr bii!nk olcurl., son iki di:e icjn bizi Lr)ann irngeltriD l)irlhrni'
gnc(liir - !e dognrlamrk icin bi:i sozluklere giin(lerir) l)o|ne\ul
dogrudu. meydrn okLrlrn ginilerle irnlii iiirleri qligunluH. l()rl{r'n(:
bir p:rradoksli br5lrr: (lirn gnm iL \iiregir " bunun,rr enlamrndan
cok rcr !e eziveL (ei.nek Lqln brr ha).krasl]r Carp. soLu| al, pirlu.
.(lilgumu prrcr
)Lk. (lrz !{]l/Senin giiciirr." kll, (tle,I.k, bosr e.z.
1., hnpsL brni, sir eL benr, rrz na ges sozcLikler kesinlikle erkili
.lrr, rink(i beklrnlnecll(ir.
l){r11lrr]<l.nn her birl )i.la d(rn dtzeli lll,llIr, bir iru rmgc gelii
ririr !e het)sL r')Sun bir hilriLn iqindc hrnnanlannlsr r hlesrlrrrenl.r
,llt (lon d zeye hrkim olin ungc koi,lsundi i) r lfr,slxrllrr " .tinf bir
Leneke tlnrrcjs olarili inrg.lenmisrrr !e llonne litn(lisnL r.neke ln
h) al.irnr bir lep olirili i'ngeler bi. rleirLrmenc grjre Ve) r'lrn.
^rzrL)u
da\.t.den !e durdurrnclrr bir dilenI sore llir riiAr is.
Kutsal iiclnhnn ri( Lisisirrin ( tr( kisiliklj lafri) ilnncrdLzenin !(lr,
solu, panr"srndr l.rklr n,ller o\na(irklannr {rre snrdr l:leJrirnrenle-
rin hrhn.r \irdrlJan ser imleierin !.k lianlqrl( bir brcimde rsLcn
(Lgiye srinn lnrnnd. ilede edil prrr.lokn.l nrermek Kin ifblrlig
!ip!rkliad r. ll,,)Lrf gdrnlnredikce. mh .sh tizgLir ohnra)rcakrrr:
oln].llacak r
trzLna geqilntethkle, ruh asli lekesiz
'Mantrk onr l.nn ri gin!Lrcek ) irceltLlnris b nrrliktir ( beIinl
sr!u.mam g.reken"). incal{ senln (litnnanLn r:rrrlindin el. ge(irjl
nrrsljr KtrrrnrLnji:ihLn !e za!rIlaLrlfIt isrende,
'ujr lxfri!r ser
seq Lreli Lcm mrl.adcle eder, inu l) rlrL tlt b$nl.r ).1pr Ia: lshh erlillle
!e !e )enilenrr).I rlrti\rcr rs.liri o r {lLiy|,rni nreibLrr edtr ser
euihnelr. !ok ed lmel ir Nlisrlli gelencli. iLrr n bLrLununile icr ctli
'soncn:cirrr.L,nf.lhnl.!lrsnrdrr.gricrtrbkz(:l.nretr1..r)drtr1\r,,r.r,\.
r 246 59

182
 5I]TIERLERiN KURNlZ TANRI5I ENIi

'\r'r, solu, pxrh !,'"krr, rille, Ial - akrlIca !e hrrckerlidir. in

nef guriLr cirsel imgelemigelirrirnistir. Vect durL'mInda ]renljk ]e
nilln]s, rrh kendini lann)a brrakmrgurl \'e bunun iein en etkileyici reknil(. brsrno )iitlkhn bsri llrrjsrilan ran.rl)ilinrinde )arg1I .lan
nnge cinsel brrle5meclir. Donne bunu, dolatl, itade ederek dalta tyisi-
oflik likirlr.i )nnsrLr. "
ni yapn1lsrr. cirldenir cezaeline bagll olan rrh ermdi hapsedil l]u sidde!li inrgelerde oktrft r linn)fi ilgrli orrodol(s inan.l^rx
ji re bakire]e. sanasmasr rqin tecavuz ecllneldrr. bir me)'(l:rn .kunia giirnrele ihri):rcr )oktur (ierqekten, tiirin crcrre
'rle srndr d{ndiigt bir lrrnq lzerin(le, okurlafln merne u)gulamcrlilrrr
Cla itan lann re recaliLzciL tann rngelen. elbetle, iok edicidjr.
Yeniden )aprlin hiebrr )Lrrum TanrinlR )eni, parlal.f bir kapFp
rn bri)nk sirklcl. trnnhrn x?rcrli da olsa kijl(lliikle l, rlerti.ildigiri
ma anrrcr)1a hareket edrn br zanaitkar olulu, oriegrn ta5adrgr )Liz
orl.rmrleri olieilarr lnnn $i.e kirrr zor larllann s gibi (lLisunulebr
lir, -lannhrn
!. txliaL siirin itcri kalanr "ilq klsilil(li liinrLliili )'rpimi).
Irlda llonneun neLatizrksel krbirleri' denilen bt 8ilcln brlerek
cigr ksnr inin(nr LlSrr vnr biqrmde, sairin "manLrk rnr elc Seoren
rah$rksrz imgele.in qrk^r.Lrgr skan.:lalrn Listesinden geLemez.
'tliirmun\ (ok )nkrndxn sorusLonna\r gerek )okrLrr. Dugnan Se\
bir anhmdr, r^nhsel baAlam lririn isnurde
Yine de. claha gr1r9
tanrn ili ni)erli .lama)'ic^gr rnhfln{la- i)jlrk ;apanraz. lrnn nrsrl
,rIle bir brskr k(rar ki, oltLrlar, \ihudi llrnslr)an gelenegrrin a.i
i,uLur i)jliklefl (lesreklerse, o dr butnn Diliklerh murhli (liisl]rinr-
goNsu)l temls hepren !iLLrmedili!, 5ijri okumrkLr bn)uk sonnr
(hr. lrnnsal srL\e! rYrlili iqin ruhu bosar. harseder,:.r krLllanrr rc
larla kerrlasmazlar Ve ontr, img.lenn gi.lderinr hatrlleLerk degil.
r((a\rl: eder.,\Ni ol{t{r. l)onneLrn kibiilndc,resli (lindirhkrin hx5
rnr. rogalhnk ol(u)'tn Sadece iki orntk r|n Siirin arkasLn(laki tat
i<. bir 5e! gonnrli rcin \oklan crlebilir.
flbilim geleneksrl.lrr. "l-rc kisihkh Tanrr,'biI baikr bagl.Lnch olabi
lecegj gibr. Lin.rbilimsel bn meYdan okuma)r qagnerrrmaz
'linnbi l)rh. ince lor.hiAturrz linlti iii erine S.lin.c. .lerr o l{.d.r eLrr,
ljrnsel hrklIklarca harekere gecjrilnii bi(rrn Lutktrli.ryla Relorm.s
olinra, \'apIl:r, orlod(rks l ]ristii:rn r.nnbrlrnrni desrrHelen lelsele
)on sr.asrnda bile. 5iirden kllsrrI olarak !rkarrlabilecek bir Teslis tan :lenegindn o ltrdir rince Ir:rlmr5lardrr k, etlchiyrLra krrllanrlrqInr:
Itrhirr o rnlrir, gclenel{se1 likirlerin hepsr sorgLrhnmr}r rcrl,rrr lli:r
rrbilimien ridrktrl lenjllk!iler drrrnda kimseyr gucendinnrt gibr gij'
{r)'krle..le, linln lioLrlluge karsr i!rlik !imt)jroLrlr ()hrak onrlu qrl r.
rurunez. Khelkedon Kcinsrli (lS +5i) bin yrir aik,n b,r ?rman ,rnce
''Ninunr'rrln Kibri!e Ce:r|rndrnlmrsr" !. bu o)kunun biglanr| ,,1
r,'plarrrrqtr' lnrge uqlerneleri, .zellikl rlk dnrrltrkte bulunanlar
d,'A', Anz'rld$L' gelcnegjrnle i^kidcr nzu ,niti sil)i) ,ll lerin eil,n
'' F,lo2o rr ),,l^!hn nentcAAer re li.qnes Dcrri& nm rnla,!$hnm kullanirak
dm. SLriiimr rcin blc Jos.Ph 5 ol.rry 8l.ile l'igelsin s()lc(hlrne (liltlaL edrn, li*l, \e kana$k bnklui+unu:
\'!ni Drerif,zik geknegtri
^h (.g.li5llrtis'ilinIl(. rsln(li lnfnu re rkinci yizyrlhrn Il,ditrtin ltilirI r
Qr&idug 8.rh. llr! Ovd..D ,8.li\hrdlhvirt D drt CJrnnni lidl'riof
().4inneipolr wtnsron. 1985) )icene Cted llzniklc ls l2itlt kurulin dcf (lihi fdl^ iuihlt g,:,srcrtbilir (iriiki o 2inund r hr yu^ h nor bu
liilise mechsDur k.F r5tftlrlr ]lnsuy rhlilkelcnre buntur $mki diizel
rtrtr llnl{ry$liL. K (nokiler', horen^nl.n ya da o rinlokdar uc rdtr.l reri
ulmirsekrllcri <r l u5liiDe bkz t 212 2l nri t)rflismNlirln' (llr (;rDsri. (;l)sfrk lNrw rork: Vinh$'. lq8ll. \ s li)

184 Irl5
 [II'I \L EDFBI\^T ]:NKININ \[RI

masr kaosu orll\)'a eLkiar ye NinLr trhrn [nki]e nletdnn oktrm.sL i] ller bir d(lrri'il{e bir anr inge gelrrtirilnisrir re iiirin sonund.ki be,
nr bicrn.le krbrin dLsenr l)ozan LiI harekeLr glbr giiriintrr. Ana i)'ilrlt )iL biriJin iiddeLini anurn.kradrr. llk donlugu haurla),rnl
!e k(i(iliign krsLn olarik .paerk bir metalizik )oklugunda,
^)rran Cinn gnr ar yi,rrgim, & ki5ilikli hnni Senin icin
trirlenni bize )uklenen llalr metati:rgr
okr.rr N4ezopdr:ur)^ bakL,s acr

olnal(trr'
l lct, rdah ohuk rcin c p^r, solrk al,r , prrlar !. ahr.
s,ndan ) ommlamama ko,runmda dikkrrli
K.lkrp dryanabikyR dir. )rl( bdn \c di2 coktiir
Benzer biqinrde buyulerde {llzlasr}la glrriilen se}rani gir!l.r "kor(
I'irc.n nrk. ullcnrk. riknr.k rc bcni yflrileNek rcirl scnh gucnn.
rrnn dahil i)onne un durm^n rndan c,rk iarkh bir zihniler dnrl
da
Acrkrr
)iem irttirler (.inler insxrrlara kaos \e acr geli.Lrler, rm. gLrnrnLisr Donne di\uncesrni rlade enneyi seerrgi geleneksel biqimi

hakrlLrsr. brr diur)'r Lithr brlni lsrsin(lan etkinliltlennr inlamlhtrr nLikemmelen denenrni ahrnda ruLnakta.|r

mn Irce brr kLrnnlus Larillrnin parcasr degilledir llrr gunih kr!r.irni A)nl s) Fnki)le ilgih Sumer, Akad !e Hirir 5iirleri iein geeerli
onerir gihr goruncn !irrler brlt, Dr( lre g.rz dil(me)e liarsL insinogl'L gibi.lmalabilr de. Marduk/Ea buyuleri, ijrnegin, olduk
ol.rbilecegi

nn nJ^nnasr)la l:nLr \ ()nun Sozii: I)algalarrrl 5u!.rilrne llir Sarln ca geleneksel LJir bretrnde fazrlmFladtr. Belli dize gftrplan, d.ha ijn
re;.r clerLh |azrrLn pek qok sorununun la)'nagrnr iralLrrdrgr "Yazman ce grjr.liigirmuz gibi,Iarkl giirlerde )inelenmig olibiirr l-akat ka.iim
Srn-$arruh un, Enl(ile niekrLrl)Lrrrda ol.ltlgu gibi bir .liler zihni)e' is e.tebi birnnlerle rlgil bilinmeten sok fazl^ Fe) rardll. Enkiilrn ko
nn9lnxl.n, oz.nle )azrldrklannr gosreren bir diizen !e birlik sergile

Cok krsrlr!l,n,r brr bicnnde, D.nne okLrrun bi|ne)r t'n{lusLr bir ll]e egLlimindedir Arru l,unlar )erle5ik bieimlere grir ni yazrimls-
biri)le rlltkili o)kn \e likirleril1 sxstrucr hir Iaprlnr dokunur: Kiti lii(lrr? llnki !e Onrn s(jzu: l)algalrrn Siilirisine llir S.rkr"daki on
br Mukarldeslehi lareLr15 o)ktlleri, A.lem le llav\. rrn iste.Lgi girnih J?irugLi nedir? Krru]{l sone, haua (lo lirk gibi bir bicim rni.Lr?
re sonuqlan re gunirh !e kelarer P^ridolislaa l}eim bile tenrdrktrr KultLtrel nornilan pa)lasmaksErn !e),:r sone kahplannr bilneks

5iirin bir Ktltsrl Sone r,klt'gu sotlenmekezin, oLurlar -elbetre bin zin Donnetrn nrnesDle tarsrliian okur, tiiri, )apr n eski okrrlarrn
lerce sone Iaz,lan Donneiur ?amanrnda- siirde Iolla nr nisrl buli- dan -asll okLrrhr- cok tarkh bir birimde oku).cakLrr
k$knsuz Ede-
cal(l^nnr bilirler llahr i? inreNL .hn, srrrin bicenrvle ilgih relilrilt bi,var kur^nrnda edebi)xpnlann belL okunu5larr !e )anl$ .kunu5l.

n rultrr l)ur.da bizi ilgilendilmez ortdirrl dize gelerlekstl bicmde al
rLlmrrrrr. llk srliru dize, s(ln .rlLr .LEnin criztim getirdigi hir sor! or
tava c:rkanr. llhseki:dize llinde. a)nc.r, ikr clo luk )a dx diirr dLzt
llkr'..r,'.'r,iSe..rr. lnFrrr Uuf .e 'r.. r 'l ':P r .
r'
nnrn dogmlL'Au !qa u)gLrnl guna ilDkin pek rok rrnr!n1a )xprlmrs
Lr. hlbere Sirmer, Akad \' Hrtrt edebi)aunrn edebiyat crlarak incelen
mesi heniiz baglangre a5anasrndidrr. 5imdilik bildiginliz kadan)la,
Yazarlnr siirleri nasrl okndrklannr bize soylqebileck elesLirel c(i

drzelen.lilrerlerindt de\aN ettirrnesi !e kesmesi !e dorLlLikieri trnl zim lemeler lazm r) orlardr. Bunca bilinme) e nin on irnde drkkarli olun,
\ernrde hitiale\i l)onneiln sanrtLnda nsra oldtrgLrntrn kanrtlandrr masr gerekir Siirlerden pek rogLr nsla ele gee irileme) ecekr:r. Y;rnlq

I86 lllT
 5U\ILRI LRIN (LRi\,\Z IT1NRI5I ENII
dk,Nilir Li.,nilhidrr
Yu de olasrllJar konr6Lrnda lrlnrtsizlige kaprlm.k isrn bir nederr
)oktur. Gereekren, bu kadim meLinlerD )eniden bulunmalin igin cl^
ha i)i bir zamfln olamazdr. Oz bilinqli ve (iz elesriri )apin bir qagdr
Fsanan,n timn, e(lebi)'rt hal{krndaki biilm !a6a)!l:,n sorgnlamrsr
drr. Yir inci)tr!)rl (incesi llatr.debDtlr ele!lirisinin hii)nk bolnmLl,
cagnnrz.lx edrh )mrn nirelikleri re dnkabrllerin )()strn incelennests
Ir 1r'r.l.., rLl.,r .(lr./li,'.. r'p ,t ..i r'.!r tiir'lr'r_ i ','..rr.
(hha ijn.ehi kuJali (lil:inelefte rekrrik [igirn lisllen]ekren h05ntrr
ol!rLen. snndi esrerilemrnin )iprsr tizenne kaPsamI mrkaleler \(
liirep koleksi)onlxn r.rdrr
Ru kadiLr ed.br)atrn, :mran ve kiiltin icindeki rfrrr uzilt|sm.hrr
dolavr, baskalrgL, ironil( olirrli, giulirmiiz edebi\.r ogrencilerinin
orr.r)x irfilr )ortrnrl)rlnnstl sorulara kusursuz bicirnde n)nlakLadrr.
llnkr mltlerinde codniLrntl: bafhca temillr. dahr once gi\(ltiso'
miir gibr. Lan.rl.1fln Iolculukhn. ceklsmeler !e rxrtrsnralar, lulerle
rin dagrl,mr. di!er rinnlirl. rliskrler (eogunlukli ilncal,kl, nrrrlt-
ri rcenrler) !e )ir.tilrrrrr. llir t'xrircL ol.r:rl. Inl(i. kilden sekjller
breimler !e,!r.insel bir iliski)e girer brsnnd gijnilDuit ri xnr. her
ikidrnlrn(li d. NSrrh'kh bir ann rannqr ilt eil,sNlstir. likinliii
n!11 eolrL lorusnri )ohr)la getqeklelrrrilmi5Lir (irgn dtlnrmdr, vii!
rrklrnn olqumLLnda, h.sra|k crnlerine lakahnnrr5 ohnlann 1cn den
ci,rlallnris,nda \e)i lnrnntltr^r ol.v,n(la (jlu.r .ricrl,!r)la IR'blcnr-
lcrin !(r:Lrminxlt drserlerrne )Dl ilosLerir. l)jger dutr!nlnr(li )rlnr:ci
kDnimasrlh yrarrhlarr rrr eder )i dr nr(lrrrdrn (iztirrtlrniin Seldrlr
hjr brcnrrcle sorunu rlade eder Konus ilar c.llunlulth erkile\rc(lrr
(;Rn. |ft|u. \ 125'15
!E IDIIII\IT I]NKININ \IRI
'IIT
vetann. Ni.u in rKibri !e Cezatan(lrntnrast ve)...tja!e SrlL(.?a
oklLrgu gibi oiteli )a d. .ta,!crd]l Runa knl|rn, Ljnkinin brr kirakrr
oldugr s(\) le\' ve ir)kL,lerine hakinr ohn sq.genelljkte ltLr.Diztrgr(t,r.
Olk(ilerde eksik olan girip bir (jze ik, belki de in)rik bir bicn
de "bilgelik"Lir. Kendrsinr "rtkelerdeki krrrnaz !e btlse, .l\.e in.en !e
''bilsellAi! lrrnI deniien bir Linn isin, Enltiirin srr:teri ar.sozteri. r
ihhki kurallur re ogiirler !e Bdl,rl.,,rkr Mnlon t_it.,?rl r..(la, , butu
nan ru.den di)alogl.r gibr bilBelk edebi),arrnrn
Senel gnrplarr tcurcte
pel( de Ier bLrlmiz [ibelle, b brr Lanrll1tam. softrnu olnbrlrr Ka([n
Yrkrndouuila hilgelik in antanr rsLiine bltnnin, btyok bdtimn Kirx-
bt Mukaddesi merkezalan, bll)iUen bir)aprsr lard1r. t:rt(ar Enkinin
honusLl]asrnda h.)" n srrrdan irlerjnde insanogtunr y.ntendrnnesi,
rrlin olkiis(Lndrki (ig(idtr "ku uhLi\rn bir ),olu .t.txk
).omrnlins.
lnle (l{i hL$kulLr(lr1r), col( azdrr. l:nkilrill rrdiFi i\girL, Lrtan re An: -
l{utrlnu rehdjr erme }i dr bri\iiler(le ol.ltrgLr gibi be i h.rsriIkt.r gibr
i\:el oh)hrl. rliskilidir. lalinrrllar Lxpnn)i re .\'ne lriLrrrill, ami
o*'ltler din!,rdrkr srradin denq.imler rqrn rehl,.drk siltxnar.
llir l(lste sisLerni, lozft)l.tt !qa merift:ik rnl.nnrrti itrnlrsa.
lilnru d I (i(r.lotr. JirDdi.rr /1d,cr{, ClirrfrrJ oi t\.r\,dat l.lc tu ,\rLi.t
Irrn,P,rdrrkidi (l,hihdrpihi,, UnrtrsiLy V seunr. t959) \r ltdrtr Atsrcr.
ll,r l,& i rdidtr ,/ 5rr rtJlxrr'da ((:o t)ctr ligen: Ak.dcm i'k t.(rhg, I 97+ ) b I
L
hmiyrnlir rnz oftrtrc.llnnlsrf llr. siiner dnsnnccsine iian.c .nlnri Al)
z(ili.!rdil.tr rc nlnnlirr ulgr rk {nftl^trh .ErerDeter jcnl ginrdell.r
5utr't)t)it r. l:Ilii grbr bilgeler rnntrda \ir ol.n d$Ljncc trNqhrr,sl {(irrsu
w (i. l nhcir ll.l^loni,nr u4s.lon,lird?[,? (OxloLd ctaEndon. 1960)
snNd isijzii dcdenc [-, rde old ug( gibi rinnd r srid. b! rd. $z cd i
lebrl h.rrr onun bilgclilai icnr du. edilebilir. trkir cog! lntecllta lap
r
lllntilr y klcnrn l)[dc) , qcnir?
 5UMERI-ERIN ruRNlrz TANRI5l !NKI N1IT VE TDFBI\.{f: EN(NIN IIRJ

MrLlerin, .jrrregin, rrgdas romancln goriilebiiecek bir kapanE rii

Enki'nin sozleri elbrre bilgelik"le es degildir' Mnlerde. beklenebile'
cegi gil,i, cjykt.leki belli dtrrumlara baghdrlar genellikle' Insanlk
riille degil Enkr tantrndan soylenen blr sozle biririlmesi sasrrucr de
itleri mnnlan rahar errir gildir. hnkinin l$nuimasl yakrnlk saglar !e sekijmet.i q(jzer:
durumund:n konustuklannda, sozcirklel
mek isin q:r]$mak olan hiztutkarlar olarak lnsanlarrn tu)liLnn Lrtrnma 'DoguDlaln. neden old!g(n knctrklericir .,
Ieya h rrlah^ egilmlndedil Bununla birlikte Enl' nin ku azLgrnt' Abu birk,lefir knb ol$u-
brrakrn bir tiir ilkl bilim olmasrnr, tarihin denenmig bir planr olarak Ni'rrtrlla Magan bey olsur.
gormek bile gtleiit. Nina,ru Nim2uyla d.lensir,
Cogrnhkla zeki ! her z.mnn etkrn sozcilkler onemlidir
elberte:
Ninkas rrzuyla doh kadu olstrn,
) ilLce gictrn siizleri.
Bu tiirden bir gnq en ili br'r) iilerde giinihiitrnr N.zLN xl.ntlidlosin.
!e Inkihin kon$masr, Sumer \e Aka.l lii|nin "dileli tipi' biciml
Azi'nna Ningisznh yla erlcnsir,
olarak acll^ndrrrlan biermin heftren tamamrnr o]LLstunr Nfii krlicesi olsnn.
^yhrn
.s.zd^n i$yla r:jd.fta llnsagl)ihntrh beyiolsun'

o rgzr baglayrP krPrYrcikl Silmer edebryaLrnrn belli bieimsel rizelliklerini re b.ille uzali bir
''O zdnan Nd urre AsiS' eclebryatrn ionunlaircrsrnrn kargrlaguAr s.runlal Lrnrmlnn]ik icin
k!^htr bedennre Sitnhn, )eniden Inki \e Onun s(izl]L Dirlgrla.rn Sitrrrisjne lir Sarki!r ele
kottrtr, rEtl n gnrnrccek.

ogl.k, )"lagrn. rat,Yac.kl' Srimer edebirat rn en belirgjn izelligr, siirsel dlzrnin ozenle ele
'Buyiik t.nnlar N,hakkak bt(<li roplansnlir: ahnEnrda !e eogunukla srdece Lek bir ogenin degiimesiJle dizelerin
$ch tslm dilsin ki f rnelenmesinde kendini gosreren biginciligichrl

baYlece hnknm rerebilsinlcrl-

Kaldn kohlO n.kdc 5nylcndi?

''O bnjnl keh.nerle nin hq)sini rek b^nnr yenre 8c'irirl' hnkinnr 5a,kN: o ncn.le sdylcn.li? le0l
Abz{i r etendrsihn si (s o n.rede soyhndil
gibi ok[qtrnda dilek kipr genellikle
A5agrclaki di;ejerdeki
Kut$leletrdihin sa,krr: . nolde s.,ylcndil
sin, -sinlerl !e)a olal ile qevrilmistir' Ytllondaki dizelerde
isc
" ' Dams lnunnannr sa,k6r o nerede $yl.ndil
buna k\r!m, sljzlerin belagaFd6r gtcirnu kortlmak iein ecek 'e
r' A{ trhinin ii*Fr: d neFde soyhndi?
clr" ile se!Iilni5lrr
N.nnntrnutr 5 rkrn: o neEde sii'ylen(lil le5l
Lr A'zcnir s.tkrsr: o nerede sijyhndil
Creen'Endr'. ' 2el

190 l9l
 JTiMLITLLRIN X!RN.\Z 11{NRIN IN(I :t I \[ tn:Bll.\t r\(l\t\\t:t

''Lnki !e (lnun SLlzii: Dalsnlinn SiNarisrne Ilir sarkr,' rEun bir {lcAll. \ilni:.r rL( \rhrli ri:(le.rlerririlen ttnl(i!le itgrtidrI i."nlur-/ii

,)dkn'igrunrn l)ir pa.qasr olan on lim.q leya sarki'din iharettir'' Xr, u'rrru-!l r/,:rrJr,r re u rrrr,ull-ftLr-go. tisLr!tr
ilsitiditktL !et(icr L r-
(E.rldg sozcilAfi, h^rp e$liAinde sollenen bir sarkr ttLrirnir -olaiLkli stlr. 1;nkinir rdrnrn !e ihi srl.rrn - Ab:uiun rn i \. .kurs,rt r,-
lnersile- g.)sterir.r' Ddl.r.q-calSrsr ise \'ur^rak salnu)'i eheritli seri hepsifir sumer(enur lilesallehcesrnde -genelli r kartrIlar re Lanrr,

)rnsrtin bircisirn olibitir). llunr karsrn btr Pasai(lal(i rarki slr:ci] !. kil rrl)1. iLi5kik-ndiril.n bir leh(e- ri:rlmrs,,tnr.tind r
gti Si'rnerce (e\ ri)'rzr dizele e SitriilebilceEi gihi sirilir. ller bir lle SriL)rer siirif(lr (li:c biiriLn olamk rlhmsrl !. soz.li:tnrsrl(lir. t)e

ce, hir qizgi !e)a bir ciri)rz1sr i$reLini (biglanli ilgili .lrrrlt l)tlr \ rrr cden rli:eler en(ledir. llir ol( ri dil:eninrr olLrI olnridrgr bitintrrc
(\rk l)icimde oirumbiiirler) itiis(eren bir boslulile birlnnmiNLiir Ci:Si r)rckLcdir. el( rel{ (lrrelerin ijIe 9l(r)isr federri!le, t,arilletik onr u
lerle birle5rralen hecler 5irmercc bir sozcriiti nleldrnx geLirir: Irrni trkarnrrlL genellrhle kolrrdrr. fakrr rhhr genis reroril{ i\rirnrute-
n )rlrunxk (h l)ir l)ll(mi d.hr gir.ritr. Nlerin. bizinr t)onn. sone li:-
8q dil'tu ri..ld dDrrt[! dD,
(le o[],,$, g hi hnr$r irisrndiki tirl(i r\rrer e(ler, rm. tirk| ,ir!-
90.s,jloidr li.s.rD. d.rrDtsr, r, dDr
9l sir r lll, m.1).r.[./rrildnrilrtr dnr
$iruf ltukLr r(irbrFL b!inrlerlni gosrenl) gijsl.flnedigi rcLl d.gil-
s
i r.I i \ I li i I |lrii olilrr\a:irolnri\,rn hrr r,,plurnrta, edebirrL trrtr
I I rI r I ) i

92 ir{ itrr rD-h, Erlll DR{ld drr lddLarrr

:o:Ln tcnr\ili, l),'llii (lc sotrlrt \it)nr \rnsr r Si)(lrr \ii:ln !.L.f.l!1cr
9l sir'l.ri sdl nrrJk rrr d.rdDrtr,l{, dnr
(1. srli.i r,rsrl,rnn bnirncilil{ \ e \ inele \e elilifrinlrr Ie(l.nLnr lnr r( rlt
94 ir 'rrisrju{iud lndD ft,J& dt,
h!ibilrr
95 nr 'hdDDr ,rd dad rr,lu.D,
"B llcnrennclr !rnelIltlc llrltcr l)cliniln nir:
06 \ir 'r.r7r . Drr lddnlnrl r.rD
l ld!ir. {n i:1rtr (lrht rm l)nrir!i! zrNar.
llr (lizedtki () ne.(le sqlendir" 0nc-.id dm-rldr dlri) cumles
linln. -'" r.rrr d.ngrlin buxliArn r,nnfu.
rlizecle kesinlrkle aynr lerde sittlltir. 'sarkl da Gir) ilk di: drnnd'r,
Jntc,,L diL!.lir $trir i nr (h
dtle.lir. lk .lesriiklik isim !e srtitlnrrn srrnsLdrr re isinrler ('nre1(i
pisaj(la ol(l g'r gih, .Unr srrididrr (tl2-s8 dizeler) |nki !t ^rlesirrirl
:nr l{filr.l :,,1{Isnr.r! i|!r l,k: 7 bnliiN. l4 nor
rsinrleri sa) rllnr.sur: liki. eii lni tiorrcr 1)anrgilnunrlr. oshl Asidu'
" s|rNroirirrrsLrr.,lrrpNrtl,ttnilinintjirjrc.t{1nNLcrnht3,\(i.lcUcrL,n.
hi drha sonr.r Mir(lLrlai celrilnritor), l zr Nnnnnu !e hizmelkin l:rtr.rhrdtr.lirMirhLiLr!tr/j,\5iD.ri,rNdrrnrnrll,. (l,lrilideIlhintrr
Arie.r siiLn.r 5iirinin tipil( o:elligi, iclii g0-92 (lizelrr, iic rrrrL)li r.r\rr\ \1u\.!r, io,or.I firrl:rl \( rr:dlil(, )irrlc
l)!1trtrr. dirc. lnr .
nk,. lirllo rnd,r. ,itui,, n. l nnlrmc t)n,nl,ilc,i,ii d. l,rl}ir .\)ki lri:
cr,\D nrl, ldlr{lglr. 2. 19. lctuk S (ooN. r/,, &n"i,d/Nrrdr,|,' N,i,J{, (lt(!nnr Lt{Irlnrl I'ihlirnl
(i@n. Eftlu, r il5- 102. li\rnur.. lt)is\..1 bijlnrr \.i.s.n ldrki'ni:ln cncrila iinrfntr. drlilt
Dildt kipibi(irni rcin. bk: 7 b{r[rN. l]. o{: konNnri(l^ ltlag|l dr$ 'r

192 19'l
 iUMERLERIT'I KURNM TANRISI ENKI [1II !E LDflN\A'I: IJNKIN]N ]LRI

6krizler gibi, lnsanm k., !nnd^ dikilcn drgcrek yrhnnnn rANrsD scn I I 10 I

bnyiik dalgal.rsenin iein snya gecer

olnu 3izri nrs rhgrn hd,,na dokilnreyen
rannnns 5ae gibi 11051
birashnr zehftlir.
Suner fnrl tizlaslyla br isimler \.e tiiller rrindrr. Srtatlar az re Ohrn s(tn rzgu d.lg.drL.
oldukqa basrtir: kueilk, bti)'uk, durirst, i)i, sif !e benzeri Zarflara ko u d.gunn azsnr btr d.lra
daha da az rasLlanrr. Brzim bunlarl. )apma)r Iegldigin1iz nuelerne'
llliiltirci hrrgl.
ler, paralelliklr, anan )inelemeler !e bur.daki benzetmeler sibi eg-
reulenlerle )ipllmrsrlr Benz{meler, tarkL eserlerde orta,!a qrkan Krnr.qll buLrnulle esrrrh sd: isrnne odaklanlnDrrr. Ce(ekten,
-srizirn Emesal leh(esindekr karsrlgr (iniirlden eok c-nc-rr, her dize
.)n! imsqle, blcimci olnu egilimindedirler. "
Egrerilemeyle brlikre drrum bjraz daha kannasrkliFrr hlliikincr de iki kez yjnelennigrir (139 40). Kingr, i)i
(lirLzenlenmF bir irrJ|

ki{,gr'),u ele alalrm: sntdur: ilk ye s(,n dizeler ozdestir re siirin, kesin olirak.irkrsli. ol
nrmasrna kar5rn, aqrkqa l)elir{ilmrr bi. merkezilardrr "Dogru olin
Onln sitndglldil8.(hr,
larla dognrsun sen, dogn, olNa)^nlarla dosnr degils,n sen.'
kork( doguran.zsrn bir drlsr I ll5l (Ciirnrtr kesrn olnaktan ahko)an l36,38dekr Licludnr. Fnkire Dam-
Inkinin sd,n izgtr) dalg..ltr,
gnlfInnr'nrn srizi]Lnrln ii:(leslesLirilmesit iiqhi sidece bir dj:eyle, netr
azgrn bir.irlgi
kr:rn dlgrrunrndrkr l4l dire)le.iengelenrnisLir) ElhetLe. .rnnrLr)iL
Danrg.hr un nanr n sbzii azgnr d.lsad1r,
bozxn nler liez nrumkru irr. crurktr hn/$a\ a alrk bir erik (Jnrn lezan
azgn bi. dalga
drnr. s(rrcnklerin bir konam dogrurluk. btrnrn )anr sfia vnlandrri
AbzuNrn Ekndisnrin s62ti dal8idu.
^zgh dolnLiLrk !e )'ahr-y.rllll!.d dille ohnakhdtr.
bn dilgi
^zgn Dille oliniklr olnn bel.s'zllk bu eiirde o) le earprcr, {ille ,ra}gln'
DogN ohula,l^ doiln'strtr *n drr ki, 'sijz, bize siiri basir. nssal bir teniden dile geririre indirge
dotru olN.y.nlarli dogu desilrin *n me olanagr vernr.ksizin bitri. egreLilemeleri onda roplar. Baglanrnna
belinebiliriz: siiz rzgrn d^lgadrr, zehirdir, ins.noglu rcin giic, I rl{rln
S'int erde kulin,lin. ozellikle ripik ifrgeler iqin bk? Bendr drr. Azgrn dalga ttrlanrn deh5e' leren kork$unu !e [nl(inin bu mu-
^r.$zlernrde.
Alster. -srd,6 t, 5r runtrr Pi"ldrs (Cop.nlugqr: Akademidt li!h8, 1975) sel olaldaki aldancr nllinii akln gerjrir. Tufanda ve bir insanl l(ola)ca
s. ll l2i Aktul sii.i icin Gidgio Lruccell.ri bicinsel bif ripolo} gdisrnrnqt lok edebilecek ha)lanlar(la betimlenen doAa, insrnogh, iqln qok ktr!
c^lsnnin. rowrrtls i l'onndl lypology ot Akkadiin Siniles. KrnDk, ]\, ,
\elli biqimde I.rbancrdrr. A),nr zanunda dohr !e Lirerkendir. Azen
w,!.r:y vdtdrr, B.rry l-. llichler, ed (Neukirhen Vluyn: Neukirchar' vt,
l.g. 1976) s 59 71
drlg.rnrn lerkL, in,gLrft .likkrl edin - bL,, Enkr re Danigalnur
'Auna
194 195
 ril rE EDru[^r tNXtNtN \rR]
5U\II:RI ER]N NL]IN,\7 IANRI5 LN}iI

(rendcn) riretken gkinnn Llr tiircle kurlinrnas(lrr. lhr)ul< rr

gilLsii gibi. saiz bi. .ra$rnrrll nesnesi olmLrr, srnrlhndlnlnlrs, q(jzrim
Du nrn
ienlllrf re her riir ktrllan na hazrr hale g.Lirilmisrir lronik bir brcim
\e b.r!iih ddnr l)u:cngn \e rehiii(eli "sdu ii r(incle !rrerler llrslo
de, Kual)r MLrkaddestle s(i:un iineni (iird)d,, lqqos,,aDrd),r'dinde sirz
hi(bir llrle riiri btr l(ndrr dog.Lrcla. v bitllesine dchserl ilndc eunr-
likrDle bizi bjrt]? olsun riharlalnrrLrr. Yinr de. stjztn tlket gtrc(i na-
nrisrir Ir]kirin sr,rLl iniua kirsr si!lennrifrir' ! insrnrn i\iligr
diren merak l(nrnsudLll. l)r !ra: !eren bir laizi 'erkitr" bir konLr5ma
)a da s.us sunum gibi .legerlendirebiliriz pekrla. lbaderlere. aq.rtr
5inxll s(iz, kuLsal lirlrsrn en xz s^irrta I \ e en !(,k isrr.-
^hllata halr o) (nlxn ve dip[)rna rrrrenleri gibi bakanu sijzun drn(]ir kLrtl^,
lldir. So:cLlklenn incelenrncsi llan gelenegil.len cok drhi eski{lir llii
nrmt, hiltmrdrmrrrn,xLr Irr "iierisinr" nricr olarak kullannrasr gtbi.
\iili bir (liasrllJr erken Sumer Lent .lerleLlermdeki iki .liili (ln rLlr
cigdas dtln) i.h sij:ir, hemen btrriurtille laikle5rinnisrjr. ltad\ol.r. re
nedenille -sumerre Al{.dlir bull^n, en iu,n(lin. la:Llrin.k'Llhnn
leiiz)onl.r \e kruerlei(te cogi| asr)h -\e \rbancr Inhbat,klxrta ir
dal(i gjrimde liullannrslrrdrr- ltll.hl]r bilinrtrdamlin s.:cLrkleri,r
trn karsrlafnrila,li- io: irrsnn nesnclerinin n bir).rg1s, halme gctrn,r,
0annlar, meslelJer ve benzeri). jl(i .lilli sozluklernr, dilbilgisel ,ir
r lns,rnlan. eD !ak,D ikrirbas, ol.n hi)lrn rurkrin.len bjte kopiin,
neklerin ! Lelallu! rehbcrlerinin lisLelerrri .terle.rilerdir. lki d,lli '
bir ) rlenek ohn dile sxhit) dlnrrk, lnsan erkinlikleflnrf en g(ize Ear|i
..zlr{., ...r.+Fr.,,r. t1.r.rrl. .r(,',.,, U1!
r" nr ol^mk diistrnL,lse hlle dtrrtrnr b(il le.lir.
\ Lli tarihlcnrr l)oli) rsr) li sozcrtk, Yunrnlilrr n brgrllr hile dil n1h
Coc guf dili liegti !e etrmlelerin bi!.inllennresille k'Lnllann lt.z.
rrsrLnr:r erliilqen incelcnrelerinc ba.rl.malann(l.n ed( diln ont br-
nrnr iirsnnrn lirndini gelsimin(1. elberLe bti)i1li onem risrr
ljnsel ilginitr ne\neri!di 'l ^nlinra
l)rrid lillor, zihinsel imgehrin <lLrzrnli srrrlarrnclan ft;drna ge
sof lki )Liryrldx dile krrs! isrn biqimde .d.n ilgl. gtrrumLlr l]lr.
len .lirsiln nenrf. cocngun udir l;urrrsrn., sotrLnlin .ij:urcsrnr, ) Lne
grljsrik l)ihriDe bir gi\! Nnukh gornlebilir.l llLUrunli bLrlilit. (iA
l.mesrne, bell.gi srsreniiuize ernresrne !e plinlin izl.rnesire olin.n(
das dunradr rliLn bilimscl Sozlerniuin lazla siridin oi(L(!. \,rzn ]i'rr
sighdrgrni inanLr ' l)iiirrncenin ona|a rrl{srndan s.rr1)r1lu olan nc
sxllk di)'nnndir rl:ililasr rma egilimdedir. I)ogrnul b.fka bir lti\rin
,,lnFa,rlstrn, Frnekir (lil edinDenrn bis|.r tuhi o) ni. gnr. inin,
I r. r' l)ilir se!lerle illilqsi.i ldLll.nan kii!nli (,crLl,lrnn rcrtc.r (lrl,
llbli(l.r bnhrn l lti)dcdihnrsctr.ski 6iFr linclor. tck hccr behrdr lsrln rlsislnif gelisnc\r l)aila(|!r' kr slrzcill{lil bisimrgi nhsNid^. o r-
lincldi r. \(jzhkler Gn inri l'.n ii iro yr g{j r li) iic iilrcii bnltrh t.rihl( ..- izlediklen \ol irst(nr i\drnlrtlcr bjr jnceleine, so:clklcr n (lit:f,r-
nir. lhrn,dririrolJibl.r (Ci(len CUJ'. N \' : l)({,Ueday- 1981) s .ll4 17.
(ii'et'ltilM dill,ilim m.itiLehi \r Br! iizcrituleh erl.sine getr.L br brLF 'likz .1 Vnn (l.r hr Dj.|orDr,, rlir ]Jibl. (\ew \orli
l'|.\rlolJdli.
icii l)lv Jydi li lrl'ildnbir. AD /r/,i/kri, ro (irdiDrk r Ir4.liridkr. M(;r v llill, lt)61). !/ \V,r.i\r \vd.lrt(;di 2598 602
5t,rdr,3Jdnr l rdrlr ftrridinl (]rlnbftlge. Viss wi,trhkU. 1976).s 322 I D^r(ll.)l(ir.Irir.l(Ncw\.rt:5 non 1982). s l5l.
o,!.Iln. rj1,1 !rrk/ri,rkrl Rij,h{rrlhy iciri )rlllk .hnk hir rin hreinn, ' 1.3 v. s 152 ^rxlSchrsrer.

197
t)6
 (IR\.\Z TANRI\I INK IIITT[ TDIIN.lT TNKININ \l!RI
SUITI]RLERIN

ctrnk y.psr, t]:nc. bagl.yrr sdrctk re doAruliyan $l rjrri $L1ylc

li cimleler i(ine \erleiLirilneden ijnce bile ne kr'lar etkili olduklannr
birlikte. cekkr z1rn bir ne$rc, ozelliklerc $hip bi.5.y olnnk ilr{nnr
g.rstennqLir. Cocrrkhln anhlNsrz homu(ular re inilrrlede ihskisr:
kar\rsna kornusturb
tek sijzcrklii ifadelerr bile kanna5rk bir biqrNde konugnra ellemr ola'
rak isle! John Dore, rek sizcuk asnrnasrnd^
olan qocuklann Bununla birlikle, bundan once sozcriAu, lrlanrrkh iddiairr, harL^
sdriir.
dokuu rlkel kontrm.r ellemr"nde trasanl olduklarrnr Sijzlemigrir - sozct'kler olmiksrzrn )onrmlamann remel sirgleri !ardrr. B'risi ce

yarrrt verme. hrrekete germe)i inme brr kici dener rrrnegrl] !e onu sessizce bi. y^nir ko)ar.
)ani, etikerleme, yineleme,
le uvgLrl'rma'" llu qagdaf dlqirnLlr, lurguisr \e brlllimcilerin
innu lsL"ure, c"g,nrr", sehmlama, kar5r erkma bize )endn keilcL
Bar| tlse{e gelengi, bufla karsrn dih nerdeyse timamen itade' mekte lardrm rtillr se\, ijzciiAuLn, nanukb iddialara baglannr,rlan
le."e, nrinukh iddialara nrdirsemekle sozun larklestirilnesini
gtrclen once b.\lingrsriki giciu(le orrn)a !rknrx bicimidir. llede&ger"inr

clirnifrir.:' lronikbiaimde, tek salzctik a$masrndakr cocukhrda goz' karrrlrs dedLgr sey sirzc klere bile (\'eya )aln,zca onlaa) bagh de-
lenm,\.en tek klrnt\lr]a e)iemi t\nerme !e)a itrde e(menin
hrhangi giklir. Ve sozc[k insin konu5masrnda ortala srkrrgr :ar an, drhi dnn
bir tipidir.r* Drli manukh iddinl.rra indirgeme egilimine krrsr k')' fitl:r ilSili iddiilard:t b hrnmn).^ baJlamadan rrlagrnnsrri biqimde t
ma)a CrLs^n Martin lleidegger' Ltichnrd ll
l'nlneiin }izdrgrna giire kiliclrr lleidesger brzim, (Ta)'ldun drliilnme adrnr !erdigi) ilade-
iladen'n, )orrrmtrn temel bir bicimi bile olmrdrlrnr' lakrr
i'rka!n- lerin \e tikirlerin bilineli kulhnnnrna 8ilre tanrmlamikla dilin do!n-
r5rak, :rnlayr5 ve ,torumrrn daha ilksel itlenrlerine
dr)xndrEiDr gits srnr :rnlad'A"nrzr diqunmektedir. lliz'N dili, rernelde -bir $e) i
,r
r'' 'anlFka\\turnn konurnia" olarak )enjder incelediglniri d[$nn-
rernekren hoilanrrc| Sl-,vle deum eder: a,vdrnhAa
mekledir.rr Dil sidece bir'i(sel gerceklik in c|sa ylrrumu degil, ima
I lci(l.giter btr .rnek \?nr "Ceki( igdrt lddiann kendstrde der' zi'
('er "dirn1'anrn paylasrrnrdrr Kon{rmacrnrn deAil. drin}in'n !arl,grn'n il
rn lticrnndnisbr k^lhvrs i5llsrndadr, y'ni nrotgln klrrry'!
nrce bn iddiin r FpF nr rasr ol rak ne ij:nel ne de nesnel bir 8orlrngu olmatrp ikisi biftlen,
cctt(rr icrk biryolrN rcya c.zilrnlenredor
.lir, Cilnkil dun)a ikisinden de iince gelir !e onlan iCine xLr. r)
uySun nranttk LriNle.i ietnde (lur!'rn PlanlanN$tr Cekr z^rcn it2cl
likhriylcbir *I ol.hk btr dur(ndi aFrl'k vonrnnrnmsr'r
lddFn'n l)oliv'srr. q.Adi$ dxiuncenin b(llii hnkkrn(laki hanral rlnde-
biz,
lerin rirhhtutr i[rni girmcden siizcrigiin (erkili !e ]!irunh)rcr) gueu-
r" itr.lLnng!'se UmlcMl5 Jou/trld
spech Acrs nirn bir deEerlendinnesini )apnuk isln gri adrm aLtrnnasr bir pNrci
J,nrl)orc, Hololnrliss.
lJDrgu{g. 2 (1975) Zl_l9 Bir ranttma ictn
hk7 M^lcolm Coulh'Kl' ircnikrir l:lbeue kadim bi\'ii kudretli silz nos)ontrni b,rgb).1'. l:ikaL
dil/
.ln lrrruducln{ rd l)so rd Armhsis (Hadow. Ere{ Longm!tr 1977) i
156-57
I l
Pilmcr.lld lcldlic!. s Ll7 s,v
r" C,orhhid. n/n l|.rior,s It7. A.g.!. s l19.
] Pilnr.r.lJsr .r.rri.s, s l17 f.lmcr, l iri ddr(,ricr. s l19

t98 t99
 suilIR :RtN (!nN \z IANRtsl FNdt
\lt !t Lt):ut.i.fl ti\krNt\ r :Rt

hr bilirn liglf(lx krdon siiziin bjr lana brr.hrlDr.srnr ol^nikl hrhl Muka<ldes re IrLr.u lta;nrkirdrr '
rim dn bu boJ inan nos)on urdtr. Kidiin Yalindolt dillcrnxle sLi,iin
hnkinir sdziL, hahkrnila qok se). I,azrlmr5 otrnrsr gcrct{eMr. l.|n
)alnrzci l(onusnrrcrnrn di5tncelerlnin ifadesi drgil, anra ornegin \xzr (,\ltadci llrcl.iDnn() ile krlrNlanab lecek bir
sokla l)ijlinitr D.hi ijnce
da, co|u ke: i'esli bir $!$o ol.nk kisilettlnlen sonmr, rliin l)ir
grbL. l. ir, Lanfltar, cinler !e :rlr^n :^ffin kraIar.
rr S.rdiilnlnilz l]rc
je) ol.rr:\lt gorrtklLriurli' bili\orE Oi rannahrn Krrabindn lsr'nrn ,resneicr (rLrp,L:, b',\ nl{ d:rr 1. sara) tir. raprnaktrr) 1a da h,r;rtD I.o_
Iogos olarik nnl.\rlmrsr bii)le bir b.glam d,srnda lelraniDuz).
itln brqirnlerirLn dogasrnda rar .tan deh5er sa!-.n prnhr rerr ryrk
''Siiz {rn Aliadfl karirLgr olnn .r,n.rrI n(n :ul,rnlir dr:i! Srincrce
t r.'" t,arlak b r rt:ahur rjr(rlgL\tr qu:el t, grnctjk se\rnc, sllrsDi
nrirnden !e!rilrriirir, bu bilirrndan ogretic(lir. Sollener sriucnk \elN ..k!rsat
Su.il \e crfsel eDe!r gijnrlLrf.r'r tjlenr (.a\si| rirli..L, rrnnLirr
illdenin remelin(le a)nr an ndr 'haber. srr. plan. )oNn, nrerin.
u)g"r \. onlrra bigl "esrirtr" (KLLib Mule(t.lesre \eho\rirr jri
emir, (lilzen, karir, \ $il l)ir d11ft'm. bir drl$irn(e konrNr. hrlra $)"
/',tl rr vel r thtisrmr gibil Mezopotinr\ r .liis nce sjsreminn bf:!rihLi
\rrdr " Anlnrlar di:isi saz riri slradan lngllizcr kLrlhnrnrnda bilr I ol.rak dl|.irnnr. " (-issin, Lam (tr hareker r"^rn.teri rsrqrD t!ntL .srn
rlirol)(ekrasi ,(lalia.,rikclunlrdriiisesrj?tik\ebetirsi:lrt(birt !rL!
C:{rnkLl so:, nrintrl(h brr iddir olusturan isirerlenn bir bilesnnin- le lSiLi.Ll1,rl(. bnntll] (lnzenli dun!i].r, ko:nr)sn.tr\rur..i:r \(jnul
clelo ke)li bir iriret nos\orr(nir indirgerrdigi :rmrrr, geqmisre (la (li de saiLnrcr bir orrrmedc bLriujlur tjak.r. (:i{sir'rn r-i.rr)11 et.,rtr-
!(urirmLrz nrslnllinnrn srridin drinrl.) oldusu Sibr nqrllir c.nrrIlle:. crndi. rifr nrn SLr:le g(inLlur rez.rhufti ile tirliinir s|: .rrrcrlrgr\ tn be
drn Lrnh!Ll.riIirr (lilil(Nini. (l\elnl l(i. t.nrnrn rerihrirl.ri olxnli I rrme bi(ini .riindr histrir rcLli ba!lanr \okru,
(luiirNlr $ lrrnr, k^Ii \c!^ dig trirr.si dcr.eesin(le ccllnre: lkih
l:ilir, bn:er bicinde siiILer, Alii.l !e llrrir nirteflnde .rrn \i
mr'nLn esrsrntla. kurlrrnh rlgili so)'ledtkkrr \ r)rklerril(lerjrr.le lien
ila diger tanrrLrnn l(,nnsnusrn(la hrc otagr.'rsru bir \iD rol.lllus gj
dinr brihnra rihiplerme gosrr(hAi l(idan)la s(jzillr girLcir .lduitunr br rnsin(llirik inrgelerDrslir Tin )r i|sin grl)j g(jslnnek elbctre
,l'Ll..r ,"k. r, \'.ur.l r lr.us l,r .rLur.lrr h< s(r.J M,'r
lKLusrl lnsrnl rn bir l)ilintll.le (27 bijliun), Konnlnraci rcrn de
blr krsrrn af l)rsrrr." (hceliltle. guc[] s(rzu nitelrklrri j!ilesriren l\'1cn)B'r nvr nrrcirilkrfr fuiclde bolcr t(,ttuin 14[(,r ]hrt. brt.. (i
,lir. )tlL ,SifrICrbr l( ulsaL siar ne]r rcf {hl(krlcri,, rc ||t( \ I t)ct uLut
persimberle rlsilrn istir. Veftljgi iirneklerin hen.n hepti Killbr
f rxr bl! o,f . Iir. Jdod (N.!v rorli I t.rcour rft .. I,)rq
"rl ri,. rlo/.itrc
1195i . r ll t:rr 'iA ltc|rlidrs Vei)tu.nnrcnnr\. t/ii,t,/.(rurr..\,r
" Vrtr {l.n lnnn. hr]i.A{li.i,t rJ,c ril,/c. 2598 /l.i lilr.j llrlljrl!5 {l,iri\ I'xv.l. 976) I bolun
'' a,\l)nr)dr! r. l/2, 19 4l ' (.,1J)it, D ri.rtrr[,. V],,) L2
" a; v der lcNtr!. iidl,SDn D llru,.r . .1,\j.rri/6r,/ikrr (i\ov \ilk: thrpc, '' lllefi{-i$ r.Idrjt(rl.|.lr0tr,(lhcIh!ue:\,1o lotr, tgrjs) s I2t
ard ldiw. 1961 lglll). L 16.
' lhf (ld l.ceu\. rnli$i.r. i 222'.16

l{l I
 .JI]!1[RI.I]RIN KL]RN]V TANRIsI ENKI I{ll \'[ [DERl]nT] ENXININ \[Rl

loli )avg!ndrr !!l )a)grndr kl. djndar rnsailam g(ire, anlasrlabil ,liskilendirilmesiyle dogrL'lanmasr olarak ele alrr.
kliilikli rannlann )a dr lrnnnrr olnrsr nerlelse kicrnrlmaz gLl), Ortaya qrkan soru kesinlikle mn ile Frrr arasrndaki ilskr.lir. Bi

zim gdrdLrgiimiiz mitler ellende bulunan tannlarrn remsilleridir.

Ilelga Presl, Sirnefd tanflnm insanbicnncl rincesi"nden insanbi Onlan en t zla insana berrzeren !e) kon$ma bi!imleridir, rannlar gb
cmci bi!imlerinrn or{a}.l 9rk\r c,larak diiiLrndilgti !qin lzini hir d relleri yerine gerilen, roplanarl, sala8n, hisseden, vb gibi gtiriilne-
rece)e l{.dr. siLrmlirir l)egi!ill1in roplum.laki sok derrr brr deii lenne karsrn, Ium bunl^r konlqma biriminr almaz Mitler, pekala iz

srlnle baslanLr| ol.ltrgrlnLr sallar. Kl^ndakibrr kriz, toph,ltLg'rn 8el,s le)ebilcegrLniz konLrlan olan hikayelerdrr' Fakat avnr zamanda ranrr'

nesine \ mrnnk oncesl du-5iurce.ten "nanukl nrn orh)a crl(rirtr lann konu:malannr delumez biqimde )akala)an )r.atrcr iiirler,l^zr

)trnsr).n br hrrekeL olaD bireyin ) iikselnesrne yul ^qn rgrrr '' l'l lardrr. Fnkjhin lioulLLrgLr;erde. sljz i)'l Linenllidir ki neredryse
esl iu brkF isrsrna gijre rannlar, bire)cilikle rlgrlidir llire) ler ktndr caprisrk insanbi!Lurci ilade,\e (bazen de hikayenrn s.n^ erme(ligi brlr

lerinr bir kisi olank bildrkleri an, kisiliAin g.rrtlniisii ilunda srarlL ) r .rne , |d,, .'. q,l , \l ,),b,',r') m"\l'd'r
olanr da gorurler.'' l(ntsal olanrn vxrhgrnr g.steren eski snngelerden Elliikinci lirlEr'yu olL\ruIin sirr br rLidendjr' Sirrde tnkinrn
az cok insxn bLqtrninde olan purlnr, tannnn h zumnda oLllik irin. sriziinli smgele)enin insanbieimcr dille pek rligkisi )okrLrr DogrLr'
rnrn). rr(Ltlnmnnrn brr )olr olagelmisler.li.lr Ses d.. grrtl\i soz de. Inki. fti'nin dnr dn ve db.r txrrrsrdrr' Iiem .rlrl-4n (cn in
tannya rtrLunmi labasr gibi gijrset imseler ol^miz nrr)dr (resinr llmesal kars,l,g,) hem de lrn-un (lmesal lehsesrnde cr rein btr diger
^)rr
ler, modeller, taprnaklrr. e h)kcllerl s.rzciik) en.zrndan bir ranrrlar rilesmde polrrik brr rol |tneren siiz
Mrr tanflsal rar|gr Ias.rlamanln biI ioludur. l'iesl. Suner rnjtle ciikle..tir. Kr !e
nbzu, enin yiinertigi s|Lmer kozmosrafisi icrndeki
rinL, rnsin dos.sl irin en el,em se,lin teNeLf bir ilksel hirekelr)lt !erlerdir. l:nkihin eti Damgalntrnnadan .la soz edilir' Ve Enki'te,
139-40. dizlede oldusu gibi, Fair lamiind:rn sen dDe hit'p edile
bilir:
'r I leLgi licsl. \hD Pftflrrh oBrr o,lt,sir :rn irlh,olrDmP|i!D (lnnsbrtrcltr
hnrlnncker (;e*llschaft zur Pflege des a;dieswFsn{hiften, 1969). ! i-gr-.D r.sc-iirr! 8..n rl8. rn lll9
l8 19 RtrdollOrdnun lh.ld.d4 rJr. Hoir(1971) )iltuD. dululif
^dh D.g,n olanl.rli dogtrrsur sctr.
bor\.'r l, .1E, ".1r, r,-rl o hrr,ll,'ll'
''! rlrqDnorfhirrr.s 1i Do!tr, olrnay^rl.ria d.gr deAilri!1 seD
I,icsl, Prnd
r!
Pienmille ilglli {'yletren s,iz hrkkrnd. l{rn.a y^nnlnrr Girzel {Darl^r, in Siri me,ldam griren bir 6ykir degil. tehlikelic-nc cn i(nrirrr !)a
..rb1r !i^ rtl.' ,11., l. ! r'. t,,,r.' .',' .Ir r,'
,r,,r ''si;z" n limes.l ka15r|gr) orray. crkarin [nki !e DamgalnMna\1llr
o,ri!. okDraiyl. rlgili bir goils icin bk2 ltob.fl M.c drn' Ilrr llr rrroD
((.hi.igo Aldlrc bir resrninin !izrl'nesine lazla olanak brrakna)an srfatlar !e imgeler
d/ UrbdD sftirry:&rh Nid!,tordni? oDl Pr?hFtdtri. Nld{i.o
dizisrclrr. c;er!el( Ye )alan hakkrnda uyan,va benzer bir te) oldugLr ke
1966).5 124.
 !UMI]RI.IRIN I{URNl\z TANRISI FNlil
!1IT \I IDEIII\IT IIN(ININ\ERI

ozlchesnr -DuhI o:leDit\in- on!tr Dr'lirini llz0l

sindir re hnkiirm soznnrin, dinlelnrn (insandslu) lrrrnna olnradrgi
jr uyan yardrr. humnli birlikte leren l.nn\f Onnn onri: ill r onlar i)renesin.'
)ollrnda di t clehset Drr
tannnLlr glirulirLr Le,ahitrir oldugu kidar, c,rs-cDl de llki dedigin : Onnn buyrlrAu: MrlL, onlan dzlemestr.'

rnnnllk niteliidir. Azgrn d^lgi, dog rma, zehir !e hr)\an egretile- Br brkas dize icine dngrtll:rn hikaye oyle krsahrlnlsnr ki, bunu
rncleri, bn r rc r re tan,,n,n l)ti Iogun birliktelik ,c,nde esrrrlr' agrkhga kr!nsturmak isin Sirnr hnnbilimcileri !e sarrlennce cok
i)i biliren aerk bir ijneri)'e ihrilac oldugu diiitnlrlebihr. I)onnein
Sn:iln kendi yapErndu yrr olan ironi, bolirnlerin n ruhaftnda ).mrrlD, digrg !e krnLrl$ rrnhi sonesindeki g.rndenrelerde gijrmiii
( l t2 22. dizeler), nr( ile ballayrp Fnki nin emli)le sona ern bolirncle oldtlgtrDruz du rln bLrdur. 5ilnler'rn bu nokradrkl rx!nna rLskrr
bize Iardrmcr ohbrlrr belki. Bu birinci fti,1,91i)u sona erdirir' lnsa- solledil(leriLniz )alnrzca kurgudnr elberre llr' re krrsal hrkrrrler,
nogltr cogaldrkran sLrnra, llnkinrn insanlan kendi er''ife !e erindekr '')asnmrn ricsr \e $rra dige tierin geri alnmisL bir urarL)li-
Drc lere go(rl(lirg|L goriillir, lakar sonra la5amrn mCsi e\den uzikla- htr kez ortaya qrkrnca insanhgrn ki(lerindeki br. degiiimrr ii!knsir
itr BunLrn iizerine Enl(i pek qok nlr')i btllt'P trkanr re bunl.trr eijA shmer ecl.brvarrn.la baska tnrlii l)ilinmemekrel di. "
srin bxglar. l)izi onun enrri)l nnra erer: lnsanlrr (rrlllk, Emesil leh lki edebl ozlhlt p..sanrn )onnntrnu giicletrjnnel{edir. P^.cjanm
csinden bir di8er sozciik) lere gi\z dikmesinler (al rr rrrl-nle): kendi rrinde Enklnin,\J.dd.d adr )anj, La hir sdzcLik olunr grbi
'ne

Onhn eldc onl^r i.in orraya (rltirdr.

durmaktadrr. llk dLjrt dize irq lz e{ (tannral belirletrci ohnaksrznr
BL lun ne e! i oldugu konrlsundr -Enkinin DenE
dir.qir) ne baslar.
t1i rnil Onun l:ridr'daki raprnagr mrl lnsanoghr isin ballca Ierler
onh,r onhr r(in .,ra)i crk.ldr
den biri mi?- Enkinin adr irsrnndeki sozcirk oytrnn nedeni]le karar
Ab:u nui cllrdr! - D,ah,n!,
!ermek gncrirr (Onuncu l.t1lgll nM sotrunda F.irin ah edisirin snzcLrk
onlan drlc ofl^, icnr onryi dk dr lll5l
.) unLlnu )enld.r ortafa erkarrr gibi goriurdugiuie dikkaL edin. t d
Yas.m ,r'$nicrdcn gdLti rL
kompleksini c igrn larklL bir riaretle- 190. dizede r-hr.qlll, kralur
^Lp
e!i izler.) Ozellil(le tann ndlan !e esrarl sbzciiklerk yaprlan yalnr:
,r'lcrn peslennc dusru,
ci bir kehme o!trnu degildir 1 jnguistik arac bizlnl tin rl1laman r
onlin gossinre biAladr
B.l rr'nin ef.ndititllL o
rrll onu D,ilftini .zldnesin Akfull,i1r t)cn.$nkl., br pisaj b'lgelerin dln,yi mLnlirlcnni rnlar,: b,l-

rl:
ln$al heykei yrpma s.narr .si de gilnisrir Melrn \c slirnr
Selerle birlilnc
lblDr. Dnr Enki
bir Lrlrsmi icnr bkz l igi ci$i. lltr Pdor d bri (Malibr Un.lcni.
,trJlr oDrrr nt ltriti ozlentsin
 5UMERLER1N I(URN^7 IANRIsI ENK [{t] rr Itrr:u]nT INKININ Iut

snc oklugn b,r inlam derinl,Aini aq,ga arkanr Ljrtrntusrl i))le drine kijk salmrs olabrlr ki, bu, MaLrd llodkin in I eni

lkrnci zorhh, )orumhmada si,rekli olarak, Ialcat o:elLkle cle bu den dogum arlieLipi adnn verdigi gereek bir arketip nrunriisiidlrLrr;
kaclin1 rnetinleftle ona)a qLkan bir sorundnr. Bir hirugl ile digen an Eger bo)leIse -!e bLr ):rlnrzca bir kurgudLrr- "Enki r onlln sozri:
srnda br. b.glanu gitrmekre hakh mryzl Birinci idnigr'da brle ursa Dalg^laiD Sitrarisine Bir Sirkinrn karish .rnntrlsn belrrli LanrLbi
noglLna lerilen !e sonra geri a|natr /11c'nin L]yk[si on.]an rince geler) limsel (igretilere bxgh degildir. Aksine, btr bizr llodkin in sirur remrl
dizilerl. alrkea bagl^nnl, desildir. on ht1,gL, birbiflne bagl m,drrl bir iileli olarak el ildrgr reye gaturirr. tsnt[n 91irler, der:
Donne\n "kNsrl soneler"inde g.i(tug[miiz gibi sorLrnun rct hal^
Diliu duyunlleynlldrn aDctlgl)la brtoyiele gecrr, duyrsrl, lakar kr
acrkrrr re bu durumda brze yorurnlamrdr yardncr olacak apaqtk strnt de,k,: \e
sirl or.! bir hry.r deneynnili belli bir olcii(lc ilade !qin(1.
dizileri gelrnegine sihibiz llir gmp larkl LtruS drn ut'!'mlt brr hi ydri(len )nsrdrgnrz b! siir. kcrdi duyg$41 l(iJnrklirnrtrr d^y.nmi
kiile ol$rurma). te9lik edildik. Ama yaprtn, dumdiiz hika)e anl.r trlr2i kNsrn krsLR'Lnresi' (ler hi, duietnn olahk )itlen.n )rsNn
lna)i siirekli .larak kaEr !rkan iiirsel tarzr bile brzim qtrbalarmrza izl(liiri oh ne dogu me(l cezrr. .r r hrh.dahlnr \e ihdc \e korrt,l
olsurlugunun cvFnrl ,iLimkrc 1tli\c.i&li boyu .$slennde kendi
Daha sonra bLrlnmri, insanoAlu !e nClerle ilgrli bir.r)'kii !e d\kn hi)rrhrnna n .m!lann, siglir L,i2e.'"

) u )rrallrlnr genis bir ijriintiisilni]Ln bir

pareasr (tnki nin d.lgalari
Blrikinin qrliardrEr sonrc temelde Coler gein ''lhe RiLne .l Lhe
brnmesi icgall cogalur), tann )erl(esine bir me)drn okrima, F:rl Ancrenr Minncr llhlr)ar I)enizcitrn Ezs6il' qrlDmasrn. da)anrr A)'
kinrr s(jzLr"nur rh rarafi \'e gereek rle yilin iisllrne lnr sorun !e [nlii nr ijrLintii, llLnsLi)xnlk lrnflbiluninrr genis tulLrlmLq Llkelerine ser
DmiL )u )eniden krrrs.ma)a daha egijnnlisorundttgii zanlan da (beirn' besree cla)inan I)onneir. sLnresLnde de bulLrraLilir. A)'nr bicim(le
ci ,.rr!r.qr'da) brr dDntis olirak gorm)e te9!iL edildrk. OnLrncu ve son lvl.rduk/Ea bu)Lrlerirrin ijriinri15iinde de buna nnlanabilir.
hinr$tln (18u 9] drzeler), rnideD brr krahn" onala qrknasr -her ne lLiral edikligi gibr, Srl ner "frrlii !e Onun S.zn: Dilgahnn siL!^
kidar sikrngan bi. dua ise de rnersi)enrn bir unNr rsiretr)'le son. rLsin Bir Sarkr" rirDle bLr rxslak halindeki !e spekul.til LLgra-lm^ Si
erdigrni akl. getiriri kral burada rrDfllar ile jnsenlar ara
rLiimi, Siir ii:erinde son siizil solleme amacr Sutnemel(edir sadce
^raslnclaki
blrlLcL' olarak ranrFal .likkatir o.lag(lrr bir basl.ngrcLrr tu kitxph trzeljnde dtrdugunuz, Siirner, Akad re
br gen\ 5ema devam eLse)dr v l(u5ku tr)andnLcak bicrm
Yaprltx
ri
de Donne (n piiman|k sonesine -yararrh5, bunrlm. bkle) b benze- JLnrgor psikolllnm ncrke.nde olan n,ker,Pl$ krrnnn, Mrud rlidkniitr
mele brglasaydr, bu Simerlerin p.oto'HrrisIi)anI8rn rsarerlerini ''irkeriprl &hb4m elcs(irisince degtsri lin$ biqsxle eLe il,nfrls|r. ,lrlrirI
g.,srerdikleri anlamrna gelmez. o zaman remel-problem q(tziLnLintn I'dlPdrrdfrir rl).ry (londn:O\I( UnncNry ntss 1961 ll9l4l. \i \c
,ver .n dognrr inttrpiyh Bli Il kNnr Ay,,o bkz Norhturf l'ryc. ,\r,
kDr!o/Crr.!, (P, incet(ni: l'rnceldr Uni\t,rn), rrtss. l95i).s lll .142
r" tl7 '* B..lliir. l'irrr.r,J, s.l19
Bl McC. Adinr, Erohton, s. 18
 IIJMIRI,LRlN KLRNV L\NRI5L I iT(
lliriL edehi\ iun(lahi edebi deger nedir bicrnrftleki l)asir nrnrnun bi
s( LJlr )rnrrr )ol(trr. lllbctLe edebi eserler bize cagd^s diulr(h (.lr
nhatlarrcr gelen edebi!it. ornegin rLrman )a.la lirilt siir benzeLre:
ler $irr lir eillginde s{i)lendiginde bile Ia d.r l,.rl.rs-xrt) 0e!.r dr!'Ll),
/).rlds ol.lusu gibi. onregrn brr I)onne sonirrd,r Slntlugn
^grLlinrdi
mLrz LrrLftlerr, reli bir )xzairn isarerlerin.len iol$1rn gotrlnur. lJo\lr.e
liendr rdebil rt rnlnray r5rrrr:la rnucadele eLrrreli :onLndr kaInz '
)'enr i,le.srrnfenlerin brrogralrL qrkrrsrmalar ve :orhnrr qrlers,r
nrlar haHrmda sorlediklerire ragmen. aDoninr debi\rrin rrlrrtsr:'
lrlt drL)lni cg Iinln.le!iidLr. lliIfen )iul qok .zdrf L:rnr linliirLr)
'lrprfrgrni l:fu1(hnn c drsrr rd surrr 'Lrprnali ilihrl.
^lLDdrsr
'l.hi,
rLill derlemrsinj )rz(trgr dusrrtrlen ljhedunnii (il.qdDriLr l,ir
(esiLlemrsinr )i:drgL n)tenen .rr'qrl(ilran 5in leqi rurninnr !t,\tr1r
l,rsisir hir degi!liesirin !uarL KtrA).()i (la NrLt LZAl.,\(ll 1)i) Ki
r|n siir \e barrahil)r Lnhe(1'La rni drsrnda"' bunhr hltlnndi Lilt li:li
blr.sel brlrnnenekredrr. tlcnekie gii:,rrirn. iLnin \i:rr llegil, siiI
dir. (iiri)Lr so: e(lil(lLgr Sibi. herhingi bir u\gar|lna )i:^rIli hilr
krnda 5rrdilt degin keiledilrnis en eski lrlgc li) birincj bin\rklin
kalnri bir r)retilller ! )izarlir krhlogudrlr; gijnLnisre hL)erirtik bir
dLizene gor srnlinn)rf d,jn t.zrr srnrfrnrn lisresi !triInckredir: (l)
r.fnhr, ir:ellikle rlk srradr ler irlan l:nkjr (ll )edr b,lge gibi clsi
neli !e colt esk rnsrnlar (Adip..lin so: e(lilLr)i (l) rjlc k,rk.tl.rL be-
li llure)en erlteliler: y. (1) bir rll Iigirrinnt -!glr" olirik LinrNli-
Bl: vrid' llr. - Ltrrh ol r M.rr An(Lcnl Winh: lrLcrtnrrling r ll,.m
ddr\(11. r rlol).Phce. Cdr riD 2(l!82)27-++
l:rhe(ludmi un,ifr bllz willianl W ll.llo rc J I \ V l)1lk. onsa:. (ls
ll,L ladlririrro/ llrr r/l\$! lh\.n:\'ilr Ur^dnr)
.l0ll
\ I i I LDt nl\,\r ]tNt{t i.itN trRI
nrn er[el(ler. '\.zir[k kon$L'nd. )aklasrmrn bL:inltinden ((r]i llrklj
oklugnnu r.rh Lltla sor'le]ebjliriz celenek nnr!1, buritk i)lci(te
lizman o['rl]rn ira(rligr\t. edebi eserleri r.irr lns:rnta|n sozc gurr
rnl.mr!1. kendi l<itaplannr ).plklan hir zamandr bLr )azrr|li,
'.rn
brel ohrak )r:ini nr\er"lerin n rtadesi olmalian (,k, bir meur I
kendi rdrna konusnisrna arle(Lln bjr oro rc koLrLlsLr) (ln.
lirl.loir r!rkci !.n'nrcrLnun birinci endiresidir 5rn r )auLrhn
tnLl olan hrr Sr lerce sozhrgLi h.zrrlarlien, me ndekr srzcnl(lerin in
larrnr olu5Lurnada goh bu\nk i)zen grisrermeli gerehnirrr. tlrodrn
d.h)r bu bijlLimlerdel{i aqrmlanilafln mikr.rL asinrHr olarak cesrLli
olasrlrklrra ,rlrrl11rstLr 5.nra. hiili bi;liik p(jr.tik (JlnI |nerin rLplen,
titlan \c jiirlennuzden ne crk^rabilirsek belli b r rnernc rr.nacak
lai(hr. l),likaLLe kullanrlmalan grrekse de,.levrilrin (ilihiler, n1e:
nrLrrlan \e Yun.n edebrlirrndan (irnegin desLrn) ru. (n[ljrc .ln].li ce
kLcidr Meorin bii!'ik bijltLmiL rernel, $ucuin so:.ugnne bir rllnr
rerLrsr b!.n c.li hojumuux g(len lnsrmdr.
Metinlerin hjzr telt tcli )azdrl..a cteijl. l.kar r.Il'Lh'li
^nonrnrllgr
1... !e krruinl.rr geri gijriifi'r. Arkeokrii. Lrnhsel k rLlar. rrsn ler,
karsrlastLrmalr din, sos;,r anlrop.loti !e loplumsal geLiin liumnrli
nndrn daha L-Lrk lel ijgrendikee, l(adrln yazarlarLn edebi cevrelcrini
dahrr arhmrla ba5laiabilri: lanfllrfln remsilleri, rrhiplik !e
riprnrArn elnrnofrideki Rrl(1, mir, buyu re dinsel a) in amsLn.laki rli.s
kjler, )a:rnn toplumdakr roLi,'r edebr eserlenn nretrLnindcki erken
lerclir. lJizim'Enki!e Onun S.1zur l)algalann Srtr..isme &r S.rkr"rr
.kL1) usumriz| rkile)ebrlecek br trmek aiLrakla, cn (onun Iiniesal de
w (i lxDbe,r. A ( arxlogue .f TcNs .nd AurhoN. J(5 1ii (1962) 72
\nz, s r.'r icif bku A l!. Oppenhrnn, ,\n.idrr Ald$trrr(D d (Chicso Unl
reFiry Pi.s!, 1964), s 22u 87
 \UIIERLERlN (URNAI TANRI'] LNKI NIIT VE EDEBI]'AT: ENKININ ]'FRI

giskelerinde) ile Fnki\rn adrndaki cn, siizcrrLk !)trnLr vaprldrgrnr lark nu Lnudtrrl Birinill rtn\'.inr digerinden yirksek nidirt A)nr )ap[ra
Lrik. larkL rtnyanlafln bulunmasr qe!rri agrsrnclan somn oJugrunnakLadrr.
Bunun;anrsra erken nenncn bin)rldan itlbaren (ll Erken Hane- Bunlafln h.r ikiside kral" sozc girn|L esir derecede k.rsrlxr rurt 1A)
danlk delrinde) Slmeide, basrnda birkaq tane p.enslik allesi !e lG nl kisr rcin a)nr zamanda rr !e nln, kral !e "prens, k'rllanrl.Lgr
lelrr.lahil olmxk rlzere bir enrek grrcti, h.la akraba il1!kilenne da)'. zaman insanrn akl hepten kanrmakradrr). Brnlar siiriir dinamiklerini
nan tamamrlla gelirnii bir srnrt toplunu onala crkLr. sehirlsne anlamak iein ni a) nlmrslardrl
devriminin b,\rnda, toplumsalha)aLa dinsel bir bakrr !ren rahiplcr 1863 re 1887 )lllan arasrnda Norlolk Adahnirdaki ha)a incele,
-Latrnak
beli.i.. lnsanbicrtncilik re remsilisinatlar onata qrkar. eko- ien R H. Codnngton, nr.rnd)r ilk ta rsan krsidir
noni icin bir veni.ien (latllrm merkezjdir. 8o\ntlan ! kirrnisrk|k-
Y.rllenn, dotinrn diqarli ikr5 ra il$hn k.uy$lann1 as.n her rtiin
larr arLan taprnaklar LrzminlLk isreien )oneGel hurerlrin (hesiplan erkry. neden okltrlrna inand,ld.n \r inenlann nhsal yonl.[rrk yr
rLrrmak iqrn grelisinilen )azr gibil merl<ezlen halne gelrler. Ba.sla d..rh1lentr h^yalcrlcindc rnr{l ra rklar olank buhn.r onlah adlan
nncla, polirrli !e rrhiplikle ilgili bir liglr ol^n cn bulunt'r. BtrnNla \t her trrden Denteylc bildirildr. gi,zle giirnlmez gic genelhkle Dr.nd
birlikte, diha n,nrannda.n )alnrzcx dirlsel brr ligis hahne gelrr 5i- ol.nk bilinr lnsinl dnrr ancrlr$yla yagnrur y.gdnn.k yr d. gri
]'.n ot(rirenm bxrrnrn [rr!anl.ln ol^r^k irgdl !e ctrr degisimli ol.mh Des ieumrk. tr1zgan hrni etnek ra dr iI
estnnek y^ da drndinnck
kLrllanrlLri sonra dri ktrllanrmdnn diiier. lJiir giilge.le kall1lasr !e l.nLnnrk. z^mrn !r uinxla cok nz^kr: olirr brlnrek, l)i r^lih r. {o
''kral" sd:crigiiniln giLnlnk kullanmr haline gelen irgrrlin 1a;gLnh5 nenc getimelt li da mahredip hndkmek rcin dog.nnr guclenn
masrlln cicldi aslieri etknlikle. !e salas liderine !enlen .nem de ar konrkn debilii )? da yoncl'cbrli,kr Bunr [ !n hrc knnr br guce
t.r. BrL degisim l,rmerkar te Grlgamrg gib! biL)ik kmllafl jcine xlan kcndi basnx srhlp deErkliri yxt'rgr hq ey kFrel yirlkhr, hNtalerleL
!e daha s.nrr. Marcluk un hhra !rkLirnrn diqeri krallrgrn iilnegini lcya n,Ham yr(| ryla )rp,lm,5ur nritrlar r.,nni. bir nnelil{ rc,kliy^

('[lgrurdugrEnLDr.r llitde g(Jrnlebilecegi riirden L^nnsalkrall!k]. ilgj-

.ik brenrde kulhMrrk. br ruh!tr $yhycbilfcclr sib kendilennnr
Didrr ol.hAuDu s.yleyetrrczler, Ddrdya sahrp okkldrnnl. onunla bi,
li bir desran edebi)^unm gel(mesrne ),ansrr "
[krc.ldukl^uDrsoyleyehlir'. so2.igtr cin ohnk k!ll.nabilrld;'
-lnnnnx !e Inkir UIgirllk Sanarlanntn Eri.lLldrn Unrk a Aktarr1l-
sihd^ki nir listesirde PoliLik-dinsel n\.lnlir srralanmrstrr. lnfrlir, Nosyon anLropolo;r qevrelerinde kabul gormi5Ln re Rndoll Or
sr )h dnLrn esrarh krlramlnda iie )aramreo.t5 Seslere baglanan bLUIdnd
)eni le\'i eskr bir ropltLLrsrl drizeti )insrun hi)elrrsili bir rnr

clnzeDlnmi,slrdLrl YulGflda slizti edilen riL(le, lugdlit orti\a !rl(1| adlrnn gic nde gorulebilir. Bu, tilozotJ. L. AtlndiD perlonnatil-
bLr)iik rn ile h,gdlin e91t oldultlannr so)ledigr )eI son lii''1iglir1u I s.
'' R. H. Cdhingron, 1l]. lvhldrsinr (Nerv York Do\rr, l972 ll89il, s. 191
" RudollOrro. TirdklenolrlrcHoi)'(NewYork: OrLrd UntreNryPress. t958
'' McC Ad ns. r,1oll,rloD, s. 108 18. Il9l7l), s 120 22.

4t0 4t1
 SU\LLIILERI]J l{L R\,TZ lnNRI5IENN] MN tL EDEBI\AT !NK]N N ]FR1

ler" )ini, bir h^rekeLin )erine geririlNesini saglittrn sd:culilerin trlr bir erkilesir(lirl &rr^(li derlen.i LDkr dqis, buvu re ilihilerirLn
sqleiri.\indeki rtideler- idrnr !erdigi ku!!etli, siitleme) le Fprlan s.) rsr ne kadar ('k olursa .lsnn, zel{ice sir) leller bunu ralep erse .le.
edimlerin brr uzaDt$r L'labrlr '' Yx da dtlntn hakkrnda valrn iddiala.- dinlqici iladlerin dognrlugunnn crkanlmrs bir degrlndrnnesin
da bnlunmacian Lrrce Lng isrik gelisimin "rek sijzciik atamarnda bl- Lalep eder gibl gijrrlnme:. le6ine sirziln ,i.rndsr kaulm r:rlep eder
le laprrgrmrz ilkel konuslna ellemi"nrn bir uzarLrsr olibilir. llir "drkri deki Trnlii krmkteri sijziln talep edilmesin \\rl rqar. Mer
Iler duftlmdi, hnki !e onun S{izrl: Dalgalinn Strlarisine llir Sar nigereek krlLnr nnundekr \rkur' sdzLur Lalep edi|nsi i sigl.r Sri
l( da i,nkin,n, a.Vsilme/llzgln dalga/zehirlemj/e, olirirk rrtrrsrLr rin sonunda, kirikrerler \e):r rr)liu olmaksrzrn se!ir\ bildiref bir di-
drklan slizcLiSe ilislirilen nldrd olarak Ilnkihin (iznne brzi lazlasr)la zi siizrirkl s(,na ennesi {190 q3 dizeler), bir .lia drAil, bir lecrr
raklasLLnL. Peli qoh iairin, sijziin hali o bolLrL re dernlige sahr1, ol

.lngnnu g{rsreirne qxbxl;rflnr l(rrsrn, qagda5 edehi)arrn cagda5 fk,rrllm

Ircy!F)lKrnl,icillkr'.llillKhlltrrlir ll9ol
bu biraz tuhat gelebilir okunn ah>ltrnhklanndaki br cleg$rlll sn?

cukler hkkrndaki ,rnak cagdii kanr)h ilgilidir IingIisrlerrn rizrlr

nu clcn{lisi Kmhn Ail
A1)2tr
.larrnm t.rsine sljzlil olana !ursLr I^pnalanni karrrn, oku)ttP ,!az
Ddrizi'r bil,k!,n!ll Knhn cril
Nrnrn )tr) Lllnasr, s{rzlr Ljrlcelikle l$8rr nsLtrn.lekr gljrsel brr rmge olr
Dig cregNn lars i\cril Kmlr cllr
rrk dt'jiLn'Iem,zL engeller. Srkta so)lendigi Sil,i, lohn l)oin\rn trLrr
llr,vl Etl Kmhn Nl
lngilLucede okL'r Lrrahndan tek ba!rni e5 bir s.kinlik icrnde iftllerr
mesi rsin )rzrlmrs gibig.rtlnen jlk irirdir. Ne s.zlii olirak )azrhnri ''l:nki ve ofun S,i:rir l)ilgilinn 5a\arLsin lJi. !irki'Sibr bir vr
rr n-q.-zl r , \'t 'r ,.Jsr :r nasrl 5i r oltrrl (-rrrku sii:ciikleri dognr kullirrr !e dogrtr !'!lcr

Btrrada s nLrlxn Sinner edebl).o en azrndan sdzlii gelenekten uzak

Lr: kiL rebletle. L$rine elle. sabrr biqrmlerde )r:rlmrfrrr Yine d. Lin llk
kez \a!rlmrsrndan \Lt:)rllar sonn 5rrri Ienrlen l-,pnlamr5
ki ! onun Sriztl: Drlgalafln Sisrrisine Rir Sarki gibi bir parca, siiz olabilecek !air r^ di )a:manrn adrnr brlnemi: gerekmilor sijzler \e

lii perlornrrnsh s(izcngur 1(rlld okLtrgtrnu aklrmrzi g.rrrrr' In'nnnla rinde kLrllanrlnrr,s Dli:er)1j bloklardiki )azrlar dizeler bjqi sel vr
brlikre etkrleirfr grirsel imgeLerde degil, se+edrr' (llelki de bu. &r' prsqla dikkat celti)or Kr,1a,, a)nrlaitLrrlurLt biurinler olinh S{rnr
niir () jne de
buru brclnrsel Lemellerde rk bisrni S,isrcnnekre zorh-
rida Yurrnlhrdin beri )eglenen baglinLnrrn, 5iLllrercedtki g(inneLLen
sL)L isitNe)le Llgili entelekluel egilinrir nedenrni acrklar) reki
btr ne nabrliriz). Ve Lrn Jrir!$r Srnbu kapsa)1cr bir l)irlige sallLp olibrlir: bLr
bailangrc, onr re sLrn Bir ii)ki$11 olllbilir Anl^trlrrlien, br:i, i)fl1
Illt2 l-ouLrh i.l,rudr.l@D s ll nradan inrn kirlmi \ iik\elrerek .l'1rL1rnu Jil Ia da lnr \(md. degr5Ljr
Okuyup )nznri usrune cLki icin bkz. walte, I ODg ozlit! dri ljld?.J
(l-ondri Verhu.n, 1982). o:ellikle I re 4 bi,hlnlcr

1t) +tl
 \[JMIIII ]:RIN KL RN^Z TANRI5! E\IiI I{IT!L EOEBI\'AT IiNKININ \ERI

''5airler Ne lse Ya.a.? adL makalesinde, IIei(lesqer dil hakkrndaki

llir,vle)ibincr bir sirn IorNnlarl{en aldrgrmz Iardrnlann biii Lik
bollim!i iir kalnakr^n gelir re bunlann her biri, sonunda, eAer siirin nirlir "Varhgrn evi' s.zlint sij)ter. Cl "Varhgrn eli"dir, qunki tf,k
bizimle honurmasrnr izin rerirsek bir )ina brr.rkrlmal.lrr. &'nlarden cok qrAdis trlr,.lun !aft|Arsonuc Aibisadece bilim dili, nanrjk diti
brrincisi, bizler beklenrileri raAdai romanlar, 511rler, o)unlar re degilclir l)iLsiin re bisrnl olduksx rLr|at bI bjqirnde 5LrNer trtrifin
lllmlerl. bieimlenmig (ama !aaz].r, nislehcen sL\zler, takalar. sok.k .lilitli qagnsLurr:
konusm.sl ta da hana rock milzikLen o kadar erkilenmeyen) tngd^5'
Dil trdlg<lir (r( DrflLdt, yini. Vn hlm d nlir Dilnr dog^n kod1tri is.rcrle
okurlar oklugr{mudan okurnn)n al,5t,sN,z edeb\':rrr iliskin lrrsa anlinn.)']. tLrkernrz. ne {lc ed.c. rlartr ya da sitr! k.rl(cridn Drl
)lmlardlr. lkifcisi, {i)kuleri, ilahileri !e bilgece sbzlerDle dinsel bir vfuigrle\ioklul! iciD surtldr olank bn $r g cDc trlannz K^Inag.
edebilar! koru)an Yahtdr'l Ilristr)'an gelenegl(tir - btr edebiFt orlLr girrigi iz zn r. oLtrr^tr(latr rtc(iliniz z.m r. n)2lci $lleNtk t
okuyan re srkrlmayanlarcr genellikle larldL brr srnrllanra;r s,'krlrr. ditnnDc*k de z.reD hcp ltiynik' nrzorgirndcn.
dille rlgli bir sty
lkr )a.a. !ri(lrr: (L) lncil h.la ktrLsal bir taprL olar^k elt alnrnaktrdrr 'onndi s.2(i+u{ler gecdiz Vi reu laprragnrlan yol\muzu dustr-
re (2) dil, edebi bicmler !e rdpllrmsal tarih baglamr brzimkin.len col( rin,ce. bazcr a.lh.es!. olarlann nreyd r oku(luldan \irlikiar v^ l
Sumer, Akacl v ItiriL edebl)^onr )^kI Ir. B'lntrnh b nikLe. KitabL gifr dolaylL ol.Lik rnhrr,!,na {hit oh,tru. Onl.r vid,itLn bijlg.sine

MLrkrddes )apuliflnrn -gereekre, Kirabr M(kadds diinl qokhn
^'nrn
ncr|gr, pagxn mnlerrne re dtn)a)r lehdrt eden bii)iik Lr)S.rll(larx
drbminlrAr)la blrIt\en tanflbilimrnin- tzelrmizdeki baskrsrnL hnnr
Ve metafizik gelengi I'ani YLman lelsete gelenegi- drtrnda gcli-
(lle-
sen edebllaL, yazr, gergeklik !e lelsel tikirlerini kLrllanrnalL)rz
nek, metinlerin olasl bir rnr brlnnsel liiziimlemesini yapar !. cigd$
clLinFd^ kibLrl giJren hemen her LLu yorLLmtrmanrn, her elesLirel Iak-
larurrn arkasrrrdalaun budur.'* Yine de, M.rlin IIei.le$eain )rl<ma
ya galsLrgr gelenek de aynr gelenellir Siner mirlerinden haberdrr
olsa).ll, bLLnlnn. di,srulcelerini elkilemi: olin S.hrrr incesi lilozollir
gibi onceden dNunmili olurdLr muLlaka.
neydin dkurl.r Dile meydan ok!rl^, ''
5ilndr bile. meLatizik gelenegine )en11m.renrn, dile me)dtrlr ol(Lr
Iir'ir i.ir olfrtrsr hiq de tatrnrcr degildir. Il.uLjL gemenhgi il'rfi
.lan li,lsete sLsrrrlrnrn egenrenligine ginrem\ 5nmer sirrt gfl-ek|lile
rlitkisi nedenr)le dil, mir !e iiin ele rl4La Ieni bir Iol srLnir. llei
desser sijrlerjr -ie bunu Iazd,s[aman esis olanrk Itilkr'vr dusun
nrusLiLr "(jluLrhrlere k!-ak raDnLarn i,ini gerirdiklerinr" one slrer""
r.
Siirc brkrs bLqimi. tirkr Onun sajzir: Dilgihnn 5Ln,.nsrne llir
5arki'Ir tr)gun, .1.)9ft' bjomd )ounla)rcagrnm g.rrnrisr degrkL..
(lerqekren, ontln diisiincesrnin temlleri isrilne edebi bir eleitlrl r.li
lasLmr kLrrmak ohnakl olnxtabilir. l'akar kendisi, Sohrkles in Aniiso

M.ll Abnmsrn lhr i\1i,rr dr.lrlt i/ P trxlcki e lcniu gelenegimidti nr r.qu N1.rrn llcideggcr. whaL AE lroers linl' l,.dr J', i?r,qlrLq(, llidr,qh/ (Ncrv
lanr.r,n driLt drzesfe b^k r ornegi!. (N4v York: Nolton. 1958), rrkli.lc 'r'ork II pcr and RNv. l97l). s ll2
air. prigDallli. erkileyici 1t tre$]el kummlar ayln den I b.lLtnr Heide$tcr. Pocrs, s l4l
.114 1]5
 \UMERI LR]I! (L RN^Z IINRITII:XhI MIT \,'T EDEBI\AT ENNNIN ].ERI

Bilgelih ye Olrlayatl
I.sinden -Odt ro Man llnsan.r Crgnl" irzerine cillsmasrnrn. bu.r.h
Enkinin bilgelik'inde ruhatolan nedir? Knur l.atiqlisr, Ak .tcnda
Srrigikligi Sibr bi)le "ropo[)ik bir )'iklasr dldngnnu )azLnrsLrr]
F:nki,a nrn bu )tntiyle ilgitj )akiasrk otLrz tarkh srtar bLrtLrusrur..,
llizi$ )on ntn 2.hctbr tuh 5ii,i latldr bu brl$ rcLln(lin clc rhri
Bu srlarlann brt irk cogunlugu Sumrcedir:
mrz gcEko i(.flD.Mr a)']nlt.
isinndr. 5ij:.nklernr gd tcnliyipFnr diyrnrn
lJirincr t onrn (.Y ahtr mr'(, Alim kisi

rcsindryrik$lcn siirin .sl rnl^Dnn, rtcyd ra lk'yN.ll\'rz Sert!8, Kukk (AnlayE)

llti|cr rriN stFphc te dErkrnn geoP siir n r i8i [r. sal cozlin dii
^$nadr, ^nrisrroPhe 'i'i'
ftnd.n iol h.lseyi sl rl.nz
Akadca olanlardan bazrlan sunlardrr:
ac$rci sinr^J^. ll.luguu rirg'
btr sjiFel{,ylenre gint rsrrnr l\in
L

lNn biln5i.r!ii$nin!n^snxht(i{ltrnhunrtc!rlnriviciIsrfl2 dp,idl'l.ni, Iinnlann bilgesi

ophnl DoD.q'. Akrlh bilge
ller(leggcr InlselLtigr )otunbilr in strldl larllannrisL ger'l(i'
gi ni kabul eder. lelsirci, :rrrrrrlinnr a9.n htr icli bLLm clLsr olllirlt
(langala)rn bjlimsel Ionrnrca LulLrnac^k bi$l$ brr ie) kxlmidrglndi
iJcl rr[. cizlenn Efen{tisr
bci piri!ri. Kulagr Elerdisr

sadece. (o:(l]nlefebilir ijzelliklerhin srh bir klralogu olLrrrl('n Sumercede bilgelik" rcin en nk krUannan rerim, bir zanaaL ya da
ctkhgr zrman llll(inn sLirind( g erek dah. lazla siirsel di:e dutrbi meslegin temellerinibiqimlelen bilgi, dene)im. hiner !e glenekteF
liri:. lst?r "millcr"in Lr)gun bigiLnini rlsrnlar -tognnltl i, larultq clen bir b(lrin olirlak uygar|ga remelleren bjlgDe ,Eanin antam .ti:1-
hiki)'eleri ij:unde s(izctigri !e onun irrsln rl2erindelti clkisjnj
islerse sinr iqeren nd,r ]ll :u'dur (Akadca ncrrcq'r)."l Genetde so:citk huner
krrrl^srnlir. l:nkirlin siirlen, a)nr insanogltrnLrn durumu diin)iIr rd reF kurnazlkla iliskilidir. Bu krrapra ete alnan muter remelinde bi
landrnnasr !e rekin ohn^\ rsr gibi girh !e isikidlr raz farkl bir lisre olusrurabiljrizr gnosis. Lanntafln srrtan, ,rc {\.e
fdrfl, n1e'nin Akadca karsr|gD, nd,rr rdr ( kader, ,^kadca sin,ru), im
geler!e zanaari(daha once s6zii ediln pek eot{ anlamda) rqeren biJgi.
nr"t)h! cstti\\rtrinila koro ilyelehr r si:din soli doAnr hardlcl edcr\cri K$kusuz Enki "bilgeligin erfi olarak en eok dua edilen lanfl.lrr.
ol(1!Lklan (N!
si11 t Iakat diger tanrllar nemcqr )r sah,prrr. oglu Marduk bq,le adtan.lrn
.rriirt)lrr. Kor.ntrn srt'lnrc (l(n n,nhkr (liintLs hrrdrerirde
'ln(lugr

llc(l.std. ,\,r ilr'd{hdDn r,) [lrrdl]ivji.s (Ncw Il.\rn: Yrlt Unnrr Kmr l-eonard Tallqlisr, Alh.disdr. c.rkr?p ir.rd (llitdeshein: Ceorg Oths.
M^rrin
s +8 1974). s .189
sr) 1,1.\s. 1959),
,\.g!.\ I62rblt2 Pt nr., IJdridrcr i.s.! I5657 CAD slb nrDe/r I l/2, 160 6l

+I6 117
 su\rERl rRlN xlrR\,v lANRl5t t,\kt
MITVE EDEBII,\T L'NKININ
].ERI

lan hnfllar isinde en farla g(tze rarpandrr !e L,larduknn ogk, Nabo da muz brr bilrne yolunu tarif
eder. Aslrncia bir gures_raDnsxln
bilgeligi)le runridur. Nmazu. Adtul, Assur re ltLar. Nisabn gibi rann- karakre_
lanr Apolton, Mezoporamya gunee
Calar nc,rlc{r',va sahiptir Gilnes hnflsr Utu }i da 5ima5 da d)le. :T:aheorTal:n hnr$,nrn he-
nlen tnm dzelliklerini alme ve yumn
ussaihgrnrn bir simgsi haline
Mezop()tam)i gnne\ linrrsrnrn srfatlann bazrlannr (ncnr4ll, ,)lr.ir,
k*nm 'ss sd ren dosn,vr.-s',,me
I'ilr rilri, kulairrgan kisi) llnki il paylasmasr gerrkren de satrrucr i:lll:', :'q- Kadrm Ba'tdmyrt5cu kormorori.
re rakndan

degilclir. CiineF (llnnsr diger kirlriirlerde, .rnegrn Mrsrrtla, glrne5in l']_*l:l"l,r*barrinr.tdrta

te/eAen'er. ",tn,.,, rt,fki,endrrm.lri. BaI s nee ctahrr,
du>,,nce! eski t,,,m.
) kseld iAi ) er :tsla qrkamanr$tr. Fnk.t MezoFrtam)a pantrr rndakr ,l?un sedrE,nde.
::'1,,I.".:."" sezesenterle rt8,rr L,nflrI n ).(.) ,.
pek Cok rino rr^srndn LJLu. [nki gibi, belli bir "zelia riir.i]lc arrn :un.lekj da\ranrr !e dr\,,ncel erkrle,Ikterr clu.unutmrrlru Ailn
edrlir. ULu ye Iinkilin bizr srfarlan pillasmrlaflni kxrirn, iki rinrL rsrki bazen Gyta ilgjti duFuncenin lersine) g nesle. bazen de (rlaha
arasrndi enrelekrrl tar:lardak' z(hk bir bi(nrrde l:nkjre ,izsu olaur onceki bdhimde betinildigi gibj
Sarurncu dt$iincenin rersine)
tecle ozdeslesuritdi. .lnpi_
Gezegenter gbkset atanlarda
ruhun sereege
ller ilirsi (le rn, brb. !e )aritrc r. IIer ikrsrnrn (le rns,rnlarl,t selisine" yardlmcl oldular. 1.uk,
inremli ilirkisr \rrdr. l:nkihrn srlrthn. millerde o)nadrsrnr gijrdtr-
,"1 so.ren, Mzoporamya ct,n.er edebu,,Indar,
EtlmrL, turllernj )ansrlrrken su t^nnsr, diger nnnlan iiAnL \eren. 1:l*.
SerCektif eArprjteme.in.n rzrnr
,irk =
rurmuyur. Bu eg,errteme I4ezrpo
iilesindekilanalrn \e tannsalar erkilqen, t.pnnl. kenn vr r.ptna- tam)ada ne kndar onemli otursa
olsun _ve Enki,nin bile ,aman
gua )akrn bir Lann. trzgrl.n belirlqen, brl) r !e alnaarlarnr elendr- mrn Uke rrrkla bighnrrlrnd,ntdrg,nrgorduk_
za-

si, hi)nnn konr)lrcusu- Uru nun srtatlan qok farkh bir erkinlilder dL- 4rgrn !]ll dugunce!n
.e get(elrn L"rrr 5inrge"r oldLrg,.n, .t.e!.
kLrrkLr l,,krur re. karinIt
zisi re bjlnenrn trrkl bir )olllnr BrjsLerir. Utdn n ilksel karakreri brzrm (rn cihrlhk \e tor,,lug s'mgeteme)e.teram
eder.
giinesrir, bu nedenle gijklerin rsrk !e parlakhgrnrr !trrguiannrrsr !r- Brimn,n 'drger' yo arrnr degerlendirmeyr
srrilcr delildir Utu rsrkrr, rrrk'8erlren, karinllgr stiren. gngin kap! ,nazll rkrr] rz Enkr,njn brr bitrn.j .lah, Jz
bilsetrk,,r. du\ma,r.
srnr iein, gnnrln fendisidir. AInci hakimdir, .loAnr)r karar leren
*,, .. ,. u"".
! kdtriliikle milcadele edendir."'.^zamerli !e gurlii bir saraiqr olarak Lrn')r "",_",*i;;;;:.: 1"".:;];];llj;:
ili.'
k,riakl.r ozdertFrrrrmelerne mrrterde
srkca m<rtanrr Rlzen
::l
Utuhrn karakteri koriihkle mrradele erNesi,vle ilgilidir. srfirlnr "us"
7
ii da 'ustamlama" olarak ceyrilen sozcuk,
hemn her zanan bir
M^rduk/lia a) inlerinrn bnzrhflnda gdriilebilir (bk.. briliun). ":"* hryrrna konusmak" ora.ak
Iil' hak]m, rc)ran:r kxrsr sxvaian !e $rk kn)'nigr hilesinri. bizrnr ::lll: sdrunu! rrrran o1ku.,r
rDrrlJrnrtdnnda- b,nnde. Nuh t,girrunun 5utan
drnlediSr, Lrnrjrn_
Batida, en azrfthn YunnnLlnan :anr.nrndin beri rllha(hlcr bul(iugu'

Wollr.m lon soden, ,,Lichr rnd Finstemis

"1 T^llqrisr. G.r4lirhcrd, s. {52 60 in der sumenschen und babylo-
nrsch-synrhen Retigion." 5lldiu t C,.,teraL
ll o960) 647,53
418
4t9

IIMERITRIN IORNAZ TANRISI INKI
dan bir rnesij .lmaF eylenir Enkinin lerdigi ogut. ttr-
haz,daDd,8,
t n !e Anzu krltLrnrn tehdi.ligib, belliolaylirl.,va dn btl) irlerde gor'
drgirmrlz tiLrden belrrli derlerle ilgilidir i:nkinin ralimarlarr tapnr-
ma)a re dinsel rtinlere )on terir. faka! ogut. di)elim ki ha) rn sr'
rrdnn olitlanna )ol S.isleren bit rehber olarik koloci Eenellenemez
A)nr Lnki\ln rtrgrn islene(ligi Deni? EYinde sakl^nmast gibi,
sulrr.liD (rknn \e balrk'idaor bilSler Grairndan insanl^n rarrnaD bil-
-kiranllkrrr hrkinin bildigi tanrrlatrn s,rlarr (e belki de bi-
selik
len rel( rafrtr|r), girneF tanrrsrnrn tensil etlilleri degildtr Glqd'
mr5ili. rimeinr. Aiineg tannsr simi: olmekre olan kahnman tnki-
duln$,likrnm^lxnn' dinler !e llnkiduyu ililerririr Samarin fnki-
du)a )inru {Vll. iii ll 48) kusuIsuz bir mantrkl ra(\ma.rne8idir'
(;iines tannsrnrn illiunlu)e Ierdigi oAaitle -tu[an ijyklisu Cr]gamrsn
)en(le'r inlarldrg' ?^man aynr yrpnu Ir alan Eanrn og[dirniin
tam
tersini- m',sl^k, hrleli )a da "karanhk" hiqbrr )an )oktur'"'
Rnr r (liiluf cesinde .lindeki esin'e !e guzel sanarlard^ki
"ingelem
)r (li bellti se:Ai le baghnan deser, bizim normal.le bilmenrn gecer
li bir {li3.r !.lur)t' kabul erri8imiz oran.h )nklasrr.
l,'rnr.rl,,/rllr \rncrir.rn Oncntdl So.icrvirrn 5ark bilSeligi ne iln-
hn dnemli br ' ( rsrnda. uzlninlann aydrnllga kalL\runnaya cabsrrgr
''bilglisni .1.-{N,nrn i('nde etken roPh'lt'klaI. Mrsrr' Yahudi khsik
Arip, Mogol ,in(csr lq As)a !e llindisran lirdrr' GNrSitr Buccellari
MezopoLrm)a onleAi lizerinde du.nLustur'"* Ona gore Mezopolan-
1r'rla bilgeliL c(lebi bir bisin degil, kiilt(irl bir gelenekrir' sriile
"i (ilgdDDtlaki brlntnin ikrydlu iriendaki falk icin btz G'klnr \? Miier'
(;illdrDdh (\$v \ink: KnoPl, 1984). s 26-14 !e 172-76
_
'" Cn)rgb B!.cclliri. wtsdofl.nd rlE Nor: The Gse ot Me$Poramia
t0l 0981) 15.{8
4)A
INT \T EDFOhNT: ENK NIN \IRI
lEilgelikl bash biirn^ bir enrelekrrkl gorihgu olaNk ele ihnmald,r In-
en kdroninde o rya crkmayi b^sladrgrhd, ikincideRceden diiriince
isleidn: Mczopotam}?ila, isinllerle dn ohnlardan edeb\r(i. dinden
oknla kidarcerilli lygrlanalardi !e korumladi bicimlentr s.Aduyn,
ya uysun baglinrlindrmaladnn daha yiiksck dlrzey kummn, sercek
liklc bihali re soyr( olank yilzlermenin zihin*l snnflirrdmnal.lnr
eAlar (lasrkYunindan kalma lmsl& )rnilikleKlcn bin olan uslmla-
mi slrecinin rLhdengel'mli sisr.nlc$imresinc yol aemadri fak.r de
neysclsozlem re ilk*l nnrflindrnnanrn orcrinc $Ili ls 441.
Buccellari N,lrroFtamla bilgelieinde iizell'kle (inerrlL rki ookta
bulrrr: lnsanrn rcindeki bencten rzaklatabrhnesi !e!e eletrirel
ussal
olarak Lanrmlan.rbilecek elrensel bir biqim Kind belli bir mesile il-
m:r cibis' (s. +4). llrK.elhLinin Mezlrporanr)a bilgeliAi Crjzrmlrme-
snrde en qirprcr olan ise Enki)i nrede)se rimamen d'rlamasrdf
Aslrnda Buccell.ui, "bilSelik i N'lezopor.rm)allafln bir'diger" bil-
me biriminder r)rrma)a ozen gijsrerir. l)inrel !e episremolqik sd-
zumlel1lenin ilr firkl' sahasrnda bilgelik "drCe."i'le, bilgljk -rrlmi-
Ixn ile karsr kirrr)a gelir. I)in acErnltan, kapal bir sisrm ()azgr)
olarak rnLulaklh kavramr, 5eylere tanrrlann karar rediBi brr "di-
ger'i) Ir, aerk .istemle kar5r karlrla gelir. llilgelik gelenegi aerga !'rF
mrkhn qok elerrrrel degerlendirmJe, ba$ndan qok dene)rne .lnenr
!erir.'l jpik olarik Buccellati, bilgelik Selenegrndeki bilgi iletirimini
hik,i)ler irac,lrtDla degil, lirik ic gozlemler aracrhgr)ln buhrr. llir
gelenekte baskrn olnn lirik dilaloglar, ahlaki kurallrr te u,ranlar. atr-
sijzlen !e ausurnl:rrdrri diger'gelenekre ise dinsel tdrenler. Mezrrplj-
rim)iila buhmn edebi I'rrlerin qogu hem bilgelik heLn (le, mirler,
,\O5
deshnlir !e hbllrr gibr, "olma)an ile bisimlenmistir. I'nk;ll hilgi
4)l
 SUMER]ORIN (JRNAZ TANRIII ENKI i!1l VL LU)rllAl r\XlNlN \L,Rl

ileliiiminde, dznenin karakren !e nesnenn dogasrnda, bilseljk diAer
Selenek(en ol.lukea larkldr. Biri ilkeleri, ozellikle e!rensel ilkeleri
ararken, "digell olaylan, aynnrrlan ele alrr.
Buccellati Mezopotanua pinteonmu -ijzellikle MarlLrk r.e llnkr
bilgeligin halk geleneginin drirnda brrakmam Dur."" B
'rnunla
L, btr kiupLa sozii edilen mn, ilahi, neklLrp, (Lua, clnsel toren
laki ktrrallan giiz iiniine aldrgrmlzd, sonlg )eLrince xErk g(irtinlrr
Buccllatinin de gordugn gibi, butiik bilgelik tlnnsrnrn bilg1ik
gelenegiile ilgisi yokrur. Tersine, Enki netinlerind. gLrrdt*lerimiz
lam d:l diEer'gelenegi karakreri:e eclen ozelll(le.clrr. Btlniar a)n,
manda [nki)e reriten srlarlara cla yansrmrg o:etliklrdir.
onenli oldugunda Ma uk/lra bil) ijL a)inlerinde bile ol.lugu
bir aynntrlar kompleksi aracrlrgrl la Enki'nin krmazllgrnr Bu
^nlanz.
alnntr iizenrdeki !urgular, lnki edebi)alrnrn sisremi!ik Ielsele)e,
kutamsal rladelere !e B ccllarihin bilgelik geleneginde qok onenrlr
buldug'r kendini ilade etnele drjnrnesini engellcr.
IranLedr siz konusu oldugtrnda. Utu, BuccelliLihin bLlgelllt gekne'
gi idrnr lerdrgini. rnki ise oLmilan rremsil erler.
Rddch vc Brcdft Ag:r
Itiane bisier'in OrLidogu re liski A\rupi(lal{r gcnri l)ir kul({irel
donnsLrmnn simgeleri ol.trak gostercligr kadeh !e brcal( a!:1, (linJ Le
belirtikligi gibi, bir'irflakhk toplumundan hlikmeder" L,rplunri brr
donufirLn iraretleridir. Mezopotamli .nrk linmrn dogd'Lgu )er olrrtrl(
'"r Euccclhti, onr., drger rruLrlarn isreklenDe kal5n l,i tr rrtrtr!tr yol
d.runlud r bdirlencn sercddigh errn$ly^{linna z^nrrn ,rnrrn br!
l u g.(uren klediAi yol.li bilgdcfin onth'nr b.lirir ('.8.\ . s
'inrlinn
421
durLLnu|nernekreclrr liakrt luzyrllar boltLn rarLmrn geliitrgr br
b.,lge)di. Srimer ketrr derlLlerini!r izel bir bielmi su)lrn konLroluDe
bagl gririgdrtlnrnektedir. l)icle ye Frrat rrmaklannrn ratmasr topn-
grn itlenLnesl i!in gerekli)di. Kanal aklglannr rulmak, [.kar onceden
birlik kesrrnlemez su rxgkrnlanrca bogulmanak ve su kanellannr )onlen-
re ah dimek brr derecele kaclar derlet kontrolunri gerekLiri)!rdtr hkono
mlnin brivtrk b,ilum[ -)iin, sirrli, balk ve t.nnsal irri]nler !.prn.k
L.n secerek )eniden dii:enlenDu.lLr. Girmt! oldugumuz sib,, Enki
SuLner mirleri onnn bu alanlardrki iineminr y.nsrLrr.
a- lt|crn rrnnsrdrr. rnl(i n.dLren s^!a!9r
llnkr h.ri ktr(tehin Jlrn d.
Otku drr, dognr trkar hirltr !e sav.s alerleri -bunlann en unlnsu g.lt \e
gibi )eri ivLrin liesj.dir kullanank nasrl s^r.srlacagmr inlir
O k.dehln -l<arlnn '{.kndogu sanalnda srkca gon'len su !a
^k.t
:o en r$r)rcrsrhr O?elIkle silin.lir Drnhirler halatrn, a.n-
^rrk
rninrn, ).nrlnmenin sulannr resmederler A)rrci miLler !e bir)n
.!inlen sryun merkezi rinerniri )ansrtrrlar Unki rrirlerinjn panon'
rrasr ozellkle trilnlLu da Stmerln Siinel brLakll<lan olmadrgr :a-
I.
man bile l:nki rlr hi\'ar !eren su brrligid^ima mercu(ur
Tirihsel de\irlerde lodeh bir digilik smgesr olmamtsttr.
-lanflrrlir srkca rk^n !r:o yu ^sl.
tLrtarlar !e sahnelerle 'rrmakh tann'
rle birlikte )er alLrlir. Yine de, tiisle.in tirm Neolitrk Alrupa ve \h-
hndoguil^ buklugu }^sarn bilgeln, lrrihselSumlcle bx,en belrgrn
derecedr ilisil, brzen de belirgin derccede eril i]lan bu) tili ranrreinrn
isareLini ra5rr U\girhgrn i!! )inleri olank hurlannrLi kadrn ege'
Lren din !e neolrtik sarann bu) Lrli bijliNLi Enl{i)'e riL nkrlr rrasrn
r. lQ
d^ bnlunlnrqrL( l:ger tirLm lo 9000-8000lere kad.r gerj gidilorsi
!e kadrDlar brLkileri ye hat!.nlirr ehll9rircnler ise, (irihsel derirler
icinde sLimeiin tannlafl btr alanlardi en azndan (anrLcil^r lQdir

+22
 sUMERLI:RIN K]JRNAZ TANRIsI EN(I VITVEEDEBJ|^T EN(ININ\ERI

(5nem kxzanmrglar.ll. zoporamlada )rlnrca .iisil bir sinlge degilse, brsnk agzr da rek barr
Enkinin t]1ulki).tjnde Lrlan (\'e lnanna !e Enki: U)'gar,
,.naarlar na enl degildrr Sa!a$r rannea Inanntlirar bir rlkdrnekrir. (Eister.
Itk SanaLlarrnu hridu dan Umka Aktanlil m gore lnanna r.lratrndan ski zamanlarn salalrr rannqasrnr l5rar, Anar. Arhena \,e drgerleri
zorla alnnr5lardr), eger hisler hakh)sa, aslnda kadrnlara .zgir iiler- ork)a Elkan salatsr ya da hikmeden roplunlarda kadrnln onemini
dj.'' Yi)ecek )eti5tirne, deri irciligi, ah:ap i iligi, r,aden.lemir.ili kalbermesi sirrecinin bir t,arcasr olarak aqrklar). Daha (ince belrrrLigi
gt -dua, yargrqlk, rahiplikle ilgili i9lev1er, kuLsal dans. sanal, edebi miz gibi, break agzrnrn dlnsel, sanarsal !e loplLunsal (inemi ikinci
)at, !rc^re!, )onelim, egirim !e $n olamk ),azrdan saiz edilmez brn bin) rl !e birincr bin) ll Mezoporam)a'srnda arrnE !e brqak rga Me
hrrn hepsi hikme.len irncesi knltnrnn icaLlandrr. Frsler, conrlekcL zopotam)a mulerinde gr.lerek daha eok yer almrr!rr. ) nr brcimde btr
l1k, seper onl1r. dokrlma, den-liqiligi, milcelher Eleme, resinl, kili !L'rgulann deg$nesi kadrnlann degisen konrlnnanna (\.e a).nca rapts
bicimlendirnre \e Las o)macrLgr Sibizanaatlarnr gelismrniD tanm !e nxsi iliskin oltrnk sararm deg\en konun[na) )annr
Ierleiik r,rpl(ml^r onala crkLrkLan sonra olanakl hale geldrginr .ne Eisler'inkr gibi. paleolitikrn lS ) innxrci I ii4rla Lrzrnan senel bLr
sirrer (s. 10). kuramrn, tarrhrn belirli, sinrr| bir derrrni kaqrnrlna: olarrk rahrrl
lliikmeden rtncesisanaun silahh girs ! zuluml tazla ilgisi lokLI edecegl uirazrnr Iapmak her zrrnan mumkrindft. BLrnunla l)jrl l r.
lunq Cagr \e l)emir C^gr srnaunda srksi bo) glisteren so)lLr sa!.!qr lnki gelncginr anlaLrak icln tisler'rn sin1gcrligr ,varar|drr Neden
lar !e k^bile rerslerini )r d:r tursaklan !e kirleler! anlalmrlLrr.ltr. Ne krdeh re bLsak alzr l:nki)idaha az karna5rk ya da kolayc:r karnnrn
de kargr krllg, lrldrnm gibi s.!as snngeleri onenl)dl -l.rsine, r;rn bir ligilr luline getinnez bu, bi:in daha once drn rarihqilerinin ne,
nqa ve bo) nLrl'lboga, l(irpi,Selik!e)am!sa.. rumurta. bal,k, kus, den Enkin,n uzennde daha lazla dLrnnadrklarnr nrer^k euignniz 21,

1rlan, kelebeksrh dogadin ilrnnresimgelcr buluntrr'Me,r.leres de- nlan onalx ar[grmrz bir son trr.
nilen dalgah sekrllenn gornellik iininrirLleri (alon sulan simgrlei- Enkr re blquk Lannga arasrndalii rckxber Enkr Dirlerinin baslca
le, lO 5000 grbi rken bLr rarih(e girtLl|Lr (s. 18) Dur..la Llnk$le rl konnsudur. Bu rekaber Lam dr Eidfrn dri hallannr cizdili kiihurel
grh olar.k g.rdlrAtrmu: d.gal betimlene, clalt oncekt zamarlrrda. ddnusum tirrirun kanrr olarak gorunLr.: pileoluik re neoliril
aErk
onenliderecede disildir. ()zellikle de su Ilksel sulall. disil ilkennr unnsr)a met,(l.rn okuma !e hlLkmeden bir kiihtirLtn ona)a srkrir la
birligide her r(le sorillen bir remadrr" diie bel,rur Eisler (s 2l). l<ar olkuler Enki re ranrrcalann birlikre eal$malannr anlatrr onre
s! !e ersLryunrLn )akrn ozdeiligi, Enki m,tierindeki srr re babalLk grn, yaratrklan bieimleme, Lirerim !e ureme sLireclerL iqrf (inemli
srlau kr$kusLrz ne,llitrk inselemden bir degr!imdir. llgr kadeh Me olan hem .l$i hen erilin .qrk bir bieinde bilinisi Ve Sirmer.)'l{rileri
!ipjk bir bicimde tElasma)la bit.r. Enl olaDrn galibr)eLini Iisleiin
delisi)te andturkrxrik'in zateri beklerken buun )erine gtclenn rLz-
Riane [Nler, Ih. CJuha. d r]rd Bl.tlr {Ncw York ll.trer and Row. 1987), s
lagnasnr bulumz. BtrDun, hisler'in bagkr bir ,verde gihtrrc adnl

414 121
 SUMERLERIN (UTNAZ TAIIRI5I ENI(

Ilsaltmalar
lercligi onaklrk {e esitligin damgasrnr lurdtqu bir toplumsal
dilze-

nin )ans'mas' oldugu sarlanabilir

(s 105-6)
ranrrda
inki. betki cle cogu snmer ve Akad edebiy'rLr okurunun Ainmle!/rodorid.s.i3nd.rur' Fdrl.d.
k'hr- Enki'nin karmi-
buldugu, insrnoglunun lehinde bir giLs olirak i,{soR flr A' Ml oJ rlr A,reicd'r *lrools Qf orjdrrrol na
garPar' BLt
grkhgr kacleh brqak agzrnr birlgdren bir figurde Sitze
'e Archn lnr Orienllorschung
iotr,ta. a" nfa,g'.'. giircleki [nki'ci sozlLn -ve Damgalnunnan'n A{o
azgtn bir dil8a" old A ntl Agd.!I!m MqFr. ni@ ArtrE hlonen, 4,idltum nrso|[rdfli.( (=
soziinirn- bir'az$n dalge korku dogunn
A Sfl49)
w v.n $den.lLllndisl$ Iio dsorldl'u.lr
A,'lcd.nn Jdr)rrt oJA'rl@L'8l

,llor
/!s /lrrya r'*t@l Srudisr (chicigo)
w G. I-imbe \t A R Millnrl. A,"hd$! TId
&rlr.ylorrion sl{n'-v dJrllc Food

ANEI J. Pnrchnd. Arl.l.'l Ndr I{d.,1' T.xls

BASOIt Bullcri/r oirhs ,Isi.ntr 5.hools ofoierrnl ]{dsr'

BiOr
Bit, Birish Mtr*um koleksiyonundaki mblcLler
c,\D llEAssv'idtDktondr!o/t,rd oiid rdl li&irlrtd[
rlL Urh srsiry o[ c]'j.dgo

c_85 Pennsyhmia Unitsnesi onninite Mrlzesi ko'

leksiydn!Ddnki ral'lcrler
c1' cnlalon Tcxrs l;onr & ,/d'i(tr llrkrr
c. wilck.. Dtrs !,Si ltnild.r|{s
M W (ireen, ii.lu in Srmerian l-ircrrrus''
Iez. L nr\ ersilY of Chi.a3o. I 97t
11. IInLlninn. Dk lhiir dd sDtJ)i!.,rdr Krlr0r
lliltkrfu ,\tufi tr(f lblutrt
ln ndl ,,/ llr ltt'ir.D O'i.Dkrl Sxid!

427
426
 sUMERLERIN KURNAZ TANRISI ENKI

,\NE5 Junnl oJ the Alclert Near tnsrdr tr so.i.r y o/ clo' Sozli)l?ee

l0rlta Urivd,Jily
JBI, Jdrnkrl oi Bil'licol l-nd"ru,!
ES JouDmi {tcr
r!trrr' s'rdi.r 51tm = SumerceiAk. =Al{ndcaiHir = Hirnce
(Nor:s" r olank yaz'lmrrur)
JNEs JolDkl d Neo lisran sru.ii.r
K/13 KdlrdItrexr. d!i SoSJn:loi
zili, tnrx, Asy'Dhs(,I strdr{ t,'cr. r?,1 &, r- .1,8.1 (snm.). odmll'r ( k ). bil8e. A$$aya, hlaim qrngq gdrnnosu.

Ot.
AHrv,'ll'ft d.lish.s fl dnd'{t,1c'1trdr
Ptu cddi,rgs oJ rhc ,4 ri.nr Phrloroph ic(l 5i4.i!lt
Abubu (Ak.), kirileiuilmh TrIln. dlmld id nrri(Ak.), ijlitrn ekmcgi
P85 ft,blicdlio,B o.f ll'c & ryloridtr sddior. Unildril!
Abydnlls, lO ikinciynzFl bilgini. nid (Snm.), bn kap rirrii
Mrs.rDr, ll. Urir'ct sity of Pcus!,lvd rr
Abzu (siim.). ApsLr (Ak.l Apzuwa dln (snm ), Birnilzrk ilet on!
M R.vre d'.$]riolo8ie ct d dr drolosid oricnrnld
(Hit). drni?. dipu d.nnlik: ajdjrul(Som ). br kbrn cin r[nr.
Rd?frotrr s.o8'?diqr. d.s rdxr.s .r tifo' ords
SBIJ G. A Reisner. Sutrursdr-bdir'yl,)rrlscle H!rr .n Alah! llrir Kumarbi dongftlne
-l
gLchiihct Z.it Abzr'nun DaBkeciri, Enki\in kayL gore. A u)run baba5,
t@ch onttJeht
SLTN S. N. Knmer, slrB,idll Lirc'?r.y lc\G /i!'r' Nif . dnr (snm.). imse

llr (= n.lsoR 3) i.l {Stm.), lahlamr b.liFrdirl. al-di nnlrm-.tr-dd al-di (siin ). I.n-
5^t 5. N. Krimer, S!trPrid Ivdolo8v d.k'b (S.rm.). bir mnrikaleri.

JJ lr,15oR Speci.l Supplenrent nlgar (Srrnr ), bir mtzik aleti.

S. N. Knnel'' T1P5u r'id,rs Adapa (Ak.). rrlan oncsi dd rin dlgnrs,rn (S[m.). btr n[zik.leri.
Tu A W jJJhrBq L Bp,F.r..,nr 'r,r ''1 . r. ul .li'nrm d (Silm.), lnkinin !tiu.
lle slrrdidn l.D]ft rl! hr .l-tu,! .k' (strm.), lanlan' bd$u
IR5 ll de Cenouilhc, Lrrdr Bli$drx $rDoid6 .i, dg (5nn.), gnrdenin bir bol(rmrr. dtrl
AG (sun.).[nnlamr \t oktrnu$u ni. u !r!ne (s,im ).802diknemek
UET Ur Lrrllldtiotrr, Lfls
kurk!hdurl
Erlirir I,1!6e! D r l'ea rJroolr
dgd (srinr.). bir kap rtrir. dnr rluium (snn ). anne
ZA z.nsdrifrJ ,\synlostc
Agad. \tyi Ak.d, Bn)nk Sar8on dDr-dn {Snm ). diin Em*lbqimi
hnfindan ktrNlmus ku2ey B.' drrcn-Itgn (siim ), Enkinin sfar.
Amir anzn Rk2 An2t

42a 429
 -TANRISI
SlI[tEI]LERITi KURN,\Z Ei\i11I

Arru (Sdn ). ana r.nhca

(rdftJ.r (Ak ), oslq(sun l. bn cin rtr bdldS{Sirn.), Ldldss! (Ak ). l)tr nn' DaFios, bi. ay adr (=Mars), Beros
sus. 84re lufanrn rarihi.

dnJkr! (5iin.), bir hirkiruru Aerlnhi, Snn nnn. Enkinir ddrr (Snn.), yetki un\lnr
oBlL1.

dDihrd ld rdrnd ftk.) i9c yiram., d.ha sonF MardrkolNugruL Damgalnunna (snm), Drnknra
bd irn5t, (Ak.), tnki\in sfrrr (Ak.), an. ran ca, Enki !,in ka

An (siin ). Antr (Ak ). \'(*ane rc tu (siim.), Asaltkn (Ak ), bi, cin Ld wr ( k.).lirkinrn sfrh
ya gokynzu i gok-Lanue !e neden oklugu hasr.hk. Be,o$rs. D^hllLbr Mxrduk Rhibi. ddnqu (Ak ), Ui 5ans \t ya raLih

An IiLh Adr, lsinudunsrhr, dsh! (Ak ),8d1./ (siim ), bir rif ra irr ir!D,Lh (Ak ),
'n ^mb
Aner, EDrna f.l{de Enkrni! alar. h'p Bl\1, $iLidr Mleum ko[k$yon! d., (5!\nr ). b,rk$tLur.
.{srr. klzey Mezopolany^ kraUrg, 89115. l0lll7. l0l212 re l)iclc. Mezopo'.m)a snmn cizcn
Anukkr lkz Annnnr. Asrrbanipal, 10668 627t1 hii- 119918 E^' nk^nrlin silin.ln
An(nna (Sunr ), Anntrnaki reya knm sarmug Asuiun son bii- muhrrrbisk,l !nSdsreri' Dilndn. Snm hrc gor. btr ri,r

Anrkki (Ak ). olil.r diFnnda

ki birsnp lanr 45nan,snm ralillhnnea!. Crssnf rey^ Karsir. lO li5Tden Dnna. SIN bu cinfi ad1.
dD:nn (Srm ). Corisbirrutas soDLr B.bili Yamtr bnrll Yii. dii lr, (Ak). bir hrttalk ri,rii \e
Anzu lcyi Aliahasis (Ak.), rlm bilgrh, Nuh netnns yabanc, idh hukiim.Ler on^ nedor ol.n citr.
kucil
Amrr ADzu.
nr'letr lalir nlrolqrk k$: dr Iigiininirn brr rlarL, UtrMpD Dinnr, Snm . bncmiD
^dr
h .nce hndrgtrd ohnk brl! c_85. PeDnsyllrnn UD ersitesr Uni
Atsusruni.(Ak ). El*inin bic,n \tsne Mn2es kolek5iYonhnn dirgi nii (5iin ). kou tlnrr'
.pidlil.Dri(Ak ). Enkiinn srl^Lr l&iiii biryamuk dan brn 1273. i29+ \r 1)26 DINGIRM,rH,5un Yuce Tanne^ '
ddidlr0rcAi (Ak ). [nkinin etal| Azinua. siin. lnli mn alny{r ko CBs rklnl.r silindir mlhnr d!-.tu (S.m.),dhhal (Ak ), bucu
lunu iyilesrumek icin NinhuF baskrlannr gb{cnr Dumuzi (Sun ), ltmmuz (Ak).
sagh bicinledigi r.ni1 ComcliLrs Alexander Polyhis'or. lS Uruk\u (Erek) cob r knh.
bilnr! yu41l a;ek Ronra bilgi Klc totniftle r Lci
Erhlik

Amla. 5iimeinr dogr$nd^ bir [], Babil. 5iimeiin krzdyinde, labil lnann. ile erlencn rlk hukm
lmpanrorhguiNr baskenti CLonus reya Krotros, \unan
'n'to
loiisinde, Ze6br b^b.sr. dlad (5nn ) degerli bir las rnN
.rddla (Hir ), btr kesici aler ri.!i.
dDrdr (Ak ), bjriEac rnrn. ''BabilYiRr $ Desranr " Bkz !B

4n 431
 STJMFIILEfuN KINN,\Z TANRISI ENKI

e-? (S.rm ), lanlamr bcltrsizdirl Enktrh. Grlganns $ yol.lan .Jrub (Srim ), birbilk rnni. lrl,rl (Slrm ). bir kam6 tilLFi.

Enkimdu (5nnr ).lnanni,v, cldc cr dfDtrtu (Ak.), birNh. hayaler tnru. lmrdli (s.tn.). lanlam bcliEizdirl.
1.lr !e &d (Silm.). clden
4d hf! $drt!, (Ak). onutr rdr rnede Dunmzi trn1 Ciftei idr Er$ebios, C^eeieal, l5 ddftlltncl ,r'Jr.r (Sftn.), birnrnzik.leri.
Ea dtr y1'O1l bilgini lund (5nm.), bir.g.c r(rn

Eanna (siim ), Anln Eli UNkLa e ,r!Dr (sir .),N riIr t^nnlat. Hauut, thn hrpamro.lugu nrn
(EEk) lnann. nro raP'n.A'. Enlil. srmer pineonunun bashn' r'mr, "Mzopor.m) nnrn cizen

Eblaire, kuzey SunYedcki kenF haya (sirm ). bir klsrriLr.

derleriEbla nrn dili a{i (S[m ). birYetkr inr\'^nt. Frnrna r.nnsr Gln.), bn t.nn rtn,- Hazreri Yusrl. Teklinile Kirabr

clll'r (snnr.), bozkrr, ou Ens.8, snm. linn. Dilnlnl ko Mukrddes in atasr

'lk
Iiirbrd (Si\m ). Tiblcl E\i, 5nmet

okuh y^ da.kidmisi Erunu Eir. "\trkann Oldugn Z. gdl(sun.). buyitk. Hedammtr, Hn. mnoloJik tignr

lj'dl8lPrrl {snn ), h*inin Den', $^n" llibtl InL rhs Dcn^ gdld (siim.), bir9fk0 ruil
E\i
_
ralld (snm ). grlt (Ak.). bir kotr llesiodG. lO: stkizin i )tr41l 'iu-
(siin eNt/N (si,m ). nP,nilur bf boln
LSr:' ), bir ,rdh lin\anr
likur (s{r ). Dig E\i. l:nhlin gd$rg (si,m.). Enkinin s an. H t, yakla$k ydi }ll.yrl Anado'
Nippt'idakr r^fnug'. [nrtr rty. tinNni (strD ). t r(liri (iibil. Snm arer mnns. l da hnkitm s'imns 'mpari-
dllr (srm.). lanl^nn b.li6idnI
(liEk) tnki rcin bir kur$l il r
grgr r (srim.), laprnaBrn bir bbhi

lllohim.
-lcrmari lannnm kut$l [Ek !r].
Uuk- srlnrcr'ir.ndc gc Hnbrr Ana, frtutrn llilde Tm'
hn kerlrle nden brrii blgtrnlnr grrm (Ak.), binLin. brlrnlnk
.lutnl(srnn ). knln eri Slxlr (snnt.), lapurngnr bir bdltunr'.
lullin! Erek'Kullab. Uruk r bir bolscs'. Huni dili, A$iu eLkilenlis yrbincr
Ilmes^l. rinnc. ktrhi,nde Srxigal (strm.). katstltklt olonan
tEskr8al (5nm ). lreskrgil (\h1.n-
lan bir siiner l.heeli
q brntllnde), Aesdaki Bn g'tltu (SuN ),ornntil hr8dg (srim ), drAhk bdl8e.
dr(Snm ). bir yerkrnnQn'.
ynkin Ktnlices," ijhler diyan gi-rrr-Frr.-itl (5nm). kamEhn aA

atr&ar (Sirm ). rnEsal lcllqcsinde

.io, idri (Ak.), bidnci $h anrnnc
Eftltl. guneY Strmeide kent, [n
gr.i (sinr ), bn kam6
trni
b{}i $l.s' lABi, An(nna Sibi bir hnnlar BnL
dr d r-,1, (snm.). erin
h.srilk ad(snn.). bir b.lk ltrli.
llm tey lrm (Ak). silsrn bunln adr: yukindiki dnnya-
. -sn rc tri'r (Sur.). Iinlann be- s!.fu (snm ), btryetkiiln\?n'.
$dr (5i,m.). b'r rahrl rirrn.

132 433
 SUMEI{LERIN KI RNTV TANRIS| ENXI

ilr (sum.), tiknnyrldElnrdan bin lldrn (Ak.), natenl giysisi \r olnler dilnmrn kirile$iil, Mard*, &rbil pnnteonlnun bat
ldn! (Ak.). bir i(rl^ht tannsr: Babil in koruyMtr rinn
ih drund (Snm ). bn colun $rkFt
l{,tili (llir.). eski lannlar I'u'!n'ra (s0m.). ,'r,gdn! (Ak ), bir
nnrmr (Sitr ), birl.s lriru
letrl ( k KhaLkedon Konsili Bizinsr'tr llo_ Marduk/[a Ayini snmer rt Ak^d
li.nfla (Sihl ) re Hn)'
t^ nc.e: U k: Bazi kemi idaE eden kili*
h Lum (Stm.). bir krp rtrru b.ryilerinin bir rnru.
.sk re berck t
konsili(ls a5l ) Maftasi, batl lmnda kent delleri
un koruyuc! $nirrar.
ldgnl(5(m.), bir )dki tnnitrr. rm'f ir.(Ak.). kan lcya kca.

fti (Snm ), )tr' lnlrnr (Strm ), okyarns derinlikl' Mano, Frml ile Akdniz rRendlki
inirn-t rn rm (S[rn.), ldinnrnLldr
'trynzti.
Kl, 5r1N llirn ndirlerinde bnYnk dnitr bir yantrgr.
(Ak ). bir buyii Lt'Lit
mnncly, nnelcven
_vr ' Lnhamu. Enkinin.lasr. nmr (snm.).oELk.
nI[I, snm 1s$'nn di5ii Sibi ltir
Ki-8a1,5n btynk Yei Asd$d'kr nmrrdlel (Ak.), ,irnlr (Stm.), bil
BuYftk
irDllr $nN ), l^nlann lEliBrzdirl
Li ik i uditrr. (Ak). dittnenns' L-^MA. tlnn K{L merninin ana kit- r (Strm.), kutel hikrimler
ifl !r(snn.). bir irifti t{ni
nnun' rinnl'\t Sibi olalr \irlk r.kreri: okunu5u kuskuhd{r. ,B dadrultu nDr(stn.), o n.rcde
iti, (Stm ). hrrYetkt
Kitrg(.lrMna [liide Ti'tutfn og Ll-ri-uD.trr (sum ). lnnliN belir'
(sin.). )ngn trr^nnr
lsktrr
sirdtrl. nrcldnr(sinn.), ncla"rl (Ak ), deh
lsiNud (Sttln.). lz.Nmi re Usmu
ftin,g! (Stun ). br YiPnn bdhmn logoi (Itrnanca). kelam. 5eL lercn bak'$, p.rl.kl'k
(Hn.). lirkinh \tziti'
dinlgi Krsar. lirkinin at.n. lr (S.nn ). kisi Meh'hhn, trri hali kusknh bir nl
ntu (Ak.), isiRt,
hio,. (srin ), reNelreYa k de ltgdl(5nm.). bir yetki iirl\'rnr. keibelki Habegstin.

Kium. NilPtadaki Ekur hPrn'gr- llrr r(sim ), birltrh nn\?nr. rd rrrri (Ak )..lnnn sultn
kl (snm ). agrz

hdb (5ih1 ). denirl bir Parcis'

San
ddr (stnr ), bir.l.( roln.
l'.1*l sn. s.Fr
(lbmnicc).
Ktllab. !rck in (uruk) ikiz kenLi birk yrk rntu.
(snrn.). r nlrr(Srnn ), brmftik aleri.
KAl,-melni, lh dctr^ni KAf'n
dgotr

Kunarbi, bn llnit desmn dilngiisn' Migan. y.n ltllli kugkuh olatr bir nudr (Ak ), Enkinin srfr!
oktrn!t! kuskrrl!dttr
nn kihhtrnrr nn8 (Snm. ). bir lnr g']si.
lrdlli (Ak ), tn$ bnritn
KuNniYa (H .), Yet ,r.rgilun (Snn ), birkayrk riini. rui (Snn ), Emosd lehccsinde
ldlun (Ak.). bir nhip 'd'
,{Unondl Ur (^k.). knnir k'm' L! u .:i. (ll!r ). trtikrloiik ligtir trngr (5nm.), bir k^yrk ttun
lu (sritn ), iilke drg. olnlcr di)' 1
trrht (Ak ), hnnm.nnl sac.
diY^nn MNrsabe (Srim ). lann adr.
K\r. Ycnhnnliki ko'znnk

414
 SIINIFR] IIRIN XURNAZTANRISI ENIII

Ninkisi,snn.. rn irki lanncNr rur' (s,im ), biryetkitu\"n1

Ml.r5 (Srrn.), bn utrn lokrnulu
Ninkilim. Sun. tarla faresi re has^' Blllnnva- (Hit.), aya$na lez lann
Nergal, dlLrler diy.nndrn so nhr
n{rah sorunlu tanr r
Mu5danma, (5iim ), in$at \t Y'PL
tri'rhrDr (Srim.), mnhatE unnlar
lanlan soNlnt mnn Nidaba,5n . mnnnrn id!.
Ninkuh. S[m. Enkinin rar euigi oannes, ha) ?n \e brlger Ad.pa ile
n4gr (sun ), birrrs tirm. njgi'rgdrr (5un ). bir krcal .lan ln

Dn,! (siifr ), l.nlan beliFirdtrl

Ninm.da, Srim. tan! adr Omorka \rya Thalath rcya Thalas
' Nigulla. bir kaprnrn elr
Ninnl.m. Sum nnn adr. e, Tiamalli ozdegl.lirilen ilk
r. dDr 8.r rr !n/i (sum.). l.nlann NingFiE. Sum ka,vkr l.nn
Ninnu, stun Etrkinin lar euigi selana tanng.nrn adhn
b.liEudirl iir (sirm ). birYelki n! n

nd-dfl hrlu (Sun ), insrnoglu NinbiN. Stin. rann

^dr. Ninmug, Siim. Enkinin \?. euigi pd4u (Ak ), ayin. obrite
(Ak ), yer^lI su]a' niidirgir (Sum ). birltrkr inrQnr
'rdgl,u t,it! r:ri(Ak.). Enkinin rlafl.
,dDldnr (5nm ), Yemin NindiN,gg^. Strnr nrn ,
Ninrubur, hmnna nrn rezin
rdnr l.r-:r (SilN ). brlEelik. Nin8al. 5un r rn.r' NatrDinu
Ninsikil(l)a, Sr1n. hnn ad'
N.nmu. (s\iN ). ilkel doriden k^n! t ln.nni n$ rnnt!
Ninsur( Sum tann ad1
$ndn[r olan ranns.] Enki ntn Ninginm. Sum hnr.d,
NinLi, Snm Enkin aBnyan ki
Nin$Nig. SriN hnnidl
burydrfl iyilegtimek ilirt Nin nSrn! (Ak ). gnlnhii
ndtr $,b (stm.). btr Lrnyr r[n' Nnrgus(. 5nnr lannr Etrlilin oghl
hrsagin yanr'$ t.nnca
\r I iSrin koNyuct un!!.
Ninrulla. Strm. lnkiirin agnyin c )iruD (5irn ). bir nln2ik.leri
NaNnr. 'f.zg, \ty^ Olnni: 5n Ningisda !.yi aliszid.. Srin r^nr
n.sini iyilcatinnek icin NinhtF s.gan" (srm.), Ianlaml beLi6udnl.
merlehn bir olule! diy.n cini ssn yaiatt'g' i.nnc.
s.gddd (Sr:rm ). lrnl.m belNizdirl
NinnaFsnr, SiNAk iY tanr! Nin8lnni. Sunr httr ^(l'
Nmna, snfr Glrney Rii2genbd.n J"j+,-gdl (si,m ). lanlann bh6iz-
Nange reya Nazi. Srin ahliki dav' Ninhur$8. D.ghk !.lge Knlicesr" sorufrll frntna lanns dtrl
nnrnan ,orunnu La8^t'n SiN N_rnm^h. Ni'rmenna re Nippur. Sumeih en kuBrl kenti,
'.n_ rdS r.g (5nm ). birYe&i nnunr
i'.li u drye de bLlnren anr knn
ba9 rannn Enhlin mekenr
sdhdr (Snn ), Lrir tesri Ln .
N n Nrpeh. lhLrkinin erkek
Ninh, SLlm ilhn lann
rir igjtu (Siim ). [nl(i\in !l Sennageib, Babil khh (lO 704-
kardcti[c yak1s trnlar.d r

681)
\at lnri.Iln. b1r drgn.dr Nilin ,si,N unn ldr
Nudimnnd. Enkiri! bir 8.runn sigenegdu (Siu!.), brr yant'k.
)ebrkrdre,ar I . llibil knh (lO Y Ninisnnr. snd lanrtci"l
^Slayrn ildgdr" (5nm ). birkap rnN
ll124 I Lol) lsditr kotr,Ytcu r^ntrc.s'
137
+36
 STJMERLER N (URN.{Z TANRISI ENKI

5!{ni, "Yakanlali buyn mernrleri-

sin 9amn9, biryazmann adr. Ubanrutu, Nuh hgtu ntrtln b.bae usg. (snN ), bir k1yrk rurii.
Sippar, kuzey SilLmelde bir kenr. suntppak, snmeiin ona tnneyin Ubellui. Hir nrirolojik figi\u yeryrr- urldrgdl (snnr ), ejd.rh..
si' (snm.), sarkr urdrlu (5iin ), lanl.nn beliBirdjrl.
rr4 hi- h id-d-ri nr. (Ak.) o benim
Ulnapisrim, Ak. Nlh f'gunr
5]dnnds ir'lm (Hn.), mi,hnr-ellen crbi. !.tu8(sitnr.), !l ! (Ak ). bir ruh. UlLr\ Sinn doklmn uDncasr.
e, (Snm.), dii Suziana, Stid. rann adr. Ullikuimi. llir desLan dnngnsitrr LJtr, Sr1n. gftneg tarue.
nrn,r (sum ), bir bahk rnrn rlrltu l.rnrri(Ak.), kitni mhlar.
irmki (sirm.), bir bahk rnrii. lDnrtr firbrr (Ak ), llLburAna
t.ftr.r iritdJrrrm (tlir.), yeryn2n irrn)rnu (Ak ), hnnrli isri Ulke. 5nm. 5nmo'e yak$urlan .d.
Sumugan. 5iim. sin nlenn tannsr

snner. grnrey Mezopotamya. Ta5mi5!, Hir grines ranns.

,D'ul (stim.). bi. y.nLk rnrn Xisouthros, Berosusun Nuh ligrr'
k (si,m ), dokunayla ilgili bir s.z' r ,tund {siin ). Emrsel leheesn e ln Znsudnlnn adm ydm bi-
5altu (Ak), Enkinrin \.r erri8i bir
u rr, !D dbrl (Snm ), Enkinin sli-
tdrapsi (Ak ), Abzrinm knh. Yehola. TelnrLi Ian,inll1 krrsal
rdr ' (srln.), Ianlam, beliGizdirl. rjB !D h! g{ (sinn ), lhkin:n !
Tesrb, Hn. finna unns.
$urga, Hir. Iflar ile bzdsleFririlen
Tuogorid, Hesiodosl'n yizdr$ Yr- Ur Siimeii! en onnrli kcnrlerin- :.rg (stnr ). bdft/rl (Ak.). acrk
nan mirolojisi yrprtr. ^lin.
rrDr (Sl1m.), birdalrl (,rn
(snm.), kabursa kemigi.
J., BU d (Stln ), lanlahr beliisiz-
dirl Tiamt, Ak. tdnneai ilk*l ana. Un. srneain klzeynrdeki illke ZiundF. 5iim Nuh figii, n
fi dnrgL8itr (srrn.), bir lann gibi.
UFNiNn.. lsil h^dedanllsrnrn b.-
dgi (snm.), birmilak aleli
lilindlt (Snn ), bir kap rnrii.
$dr (5iin ), bir Diicerher tuN.
lijlLr (Ak.), birsil.h lririr
SrbtrFlhNazi. Siheljn ku?ey re
kuzey dogusundiki irlkeler.
5!r8 r, (snDr.). rilrb^n
rriJii (5nm ), bir hnng riim. u, (snm), uppu (Ak.), bir mi,zik

438 41)
 Dizitl
abgdl (Sirm.).94, 144, lt4, 429 Aden,342,143, 155, 386
Aden in Vahyi.342,343
Abu, 29, 64, 65, 171, 391, 429
abubu.429
Agade (veya Akad), 429
Abzu (snm.),9, 10,35. 16,17, Agadedelii, 257, 258, 260
71, 79, 86, 87. 9t, 93, 94, 98, Aguraya, 286, 287, 429
99, 100, t02, 103, 106, 126, Agusya llahisi, 284
IZ7-140, t43, t49 I55, 158, aglayan unnca, 130, 416
162, 168, 173, 175,182, 185, (
ahhaar k.), 232, 429, 43\
186, t88 t9l, 202, 2I0, 2tI, "AhMk Ubelhn ,312
216, 232, 236. 264. 17A, zAa,
Ak Rrhrn, 36, 146, 147
348, 175,189. l9l,193, 194,
Akadca,7, 12, 16, 18,24,25.26,
404, 4tl, 429.4t0, 418
27, 40, 42. 45, 73, at, rct,
Abzu nun Dagkecisi. 93, 95, 97,
IZL, t43, t54.170, ZZt,.Z23.
94,99,375.429
232, 235, Z3A. 27 I . 274, 2A4,
dd (5nm.), 192,210.258, 328,
315, 147, 148, 185,400,401,
370
405,417,429
?ddl, (snN.), 121,429
Akdeniz. 195, 377,415
Ad^d, 243, 263. 295, 296, 327,
ala-hui (5nm ), 228.429
4t8,429
Alalaklt, 26
Alalu, 308. 361.429
Adans, Roben McC., 45, 402,
Al Fouadi, A. A.,17.94, 130, 149,
406.410
I50, 156, 158, 160. 16l
Ad^p, 144, ZO9, 239, 246, 247.
dl8.r (Strm.), 155, 156,429
248, 2+9, 250, 25r, 267 , 408,
algaKrr (sirm.), r55,429
429.437 '"
nli,tr1utr trd (snm.), 417, 429
addpt, 250, 429
nllu ru dd (Stn.), 167, l7l, l8I,
Adda Silindiri,261, 262, 263
419

44r
 S[JMFRI FRIN rcRNA7 ''ANRISI EIII(I

Alnrr. Bendt. 187. 188, 189.221, 248,249. 25 r. 288. 291, 108 A*honlann [$s, ]J4, 146, 155 labil. 7. 17, 23. 2i, 28, 45. 48
389.394 430 d,Ddnr (Ak.),245. 410 B^brlKulcsi, 195
AlLrnea8.8. 195,155.172 Amkki (srim.),293,430 Atr'n' I17. I18, 410 llabil psikiyirrisi. 235, 216
alld'r-hi-gd (Sun ). I64. 166. Anunnl (Snm.), 50. 61, 68, 86. Aekkr ( k ).241.430 Babil)anul,9 Den n, 12,288.
)92. t93. 429 87. 90. 92. 91.96. 97,l0l. Asarluhr. 175. 176. 212, 216. 295. +30, 4t2
Amar Anzu, 185. 186, 188. 189. 107, i08, 109, lt5, ll7. t61, 222, 226. Z2A, 229, 230 . 23), labilce. 18,27
4)A 162. 200. 204. 206.207. 2ll. 234. 236. 2.39. 240, 242. DA. Ddldg (Slln ). 133 155, 156,164,

Anafta,26,247.430 430. +31 304, il9l, 192.410 169, 170. 172, t92.408,411
drta (Str$.),240. {10 d,EoJlr(s[m ), 226, 228. 430 I'dla&g, (Ak ).l92.4ll
dDidlL, (Ak.),215.400. +10. +19 4n2r. 262. 295, 296. 297, I16, Asig (Snm ),410 l^ldi. Philiph, 25
Anier, l'ictft , 257. 258, 261
385 dsi'nll (Ak.),254 Ralinus, 155
An (Stun.).0. 89. 90. 91, 92,
Anz( kusu. 259. 261, 262. 295. Asubanipal.28,410 bahk adam. 259.267, 292.420
l0t. rr0. l14. I15, l16. lr8. 297. 176, 185, 389. 420 A$$anipal Knrnph.nesi, l8 Brrbelo 341
.Arzu Mili',294
l2it. 128, 129. ll5. L19. 140. Asurca, 18.28.295 Ba leo, Phyllis B, 160
l4+. 160. 161, 184, l9l- 197.
200. 201. 202, 204. 212.214 dpldlilari (A\ ). 417,410
258. 108, 410 dphdlrdncq (Ak ). 417 Atn^n, l12, 201.410
An,nk.yrF, 128, I10. 141, 142, dphdlJ, (Ak.).94. 144. 154,429
1)d Pir5rr (Ak ),417. 4ll
l4t. t44, t45, i46, 147 Ap$ (Ak.), 288. 289, 290, 299. .r.266 b.lr:tri(Ak ).4ll..lll
ana rinncr, 8. 12, 12. 46, 50. 101. l0l, 106, 1.18.165.429, lhena, 25, 108. .102, 425 8enno. Carlos, 12, 13. 14. 15.66,
275. 280, 281. 28]. 295. 108, 410 Arrahasis. 169. 271, 277, 279 64. 72. 73, 74, 75. 76. 77, a4
146. 188. 192. 410. 411,435, Aplwa (l!r ). ll0. ll t,429, 280. 427. 430 bereke', 8, 11. 12,86. 220, 215.
436, +17 430 Arh hasis.27.7.1.274. 275, 27a, 25a. 126, t7t, ,134
279 . 240 , 2A2. 33'1. ))5, )36, Brgnrntr, E,428
Ambisran K.rle2i. 195 408 BerliD derlet nu2elen. l9
Ansa,. 288, 290. 291. l0l, 4l0 Arae, 175. I76, l9l. 192,410 Ats!9l'namir (Ak.), 252, 251, 430 Berlnr, Adele,241. l9l
AnDi,2l,266 Artinger. ]]. 3l lehhardr,lnez, 14,84
Annur.ki (Ak ). 410 AnLti.86, 102, 196. 410 Arstin,J.1.,221.411 Bero$us, 21. 24. 250, 266, 267.
Arlltrry,AJ.3l8,ll9 Azarpay. Cuitly, 242 270. 2T I , 27 2, 2a3. 317 . 3iO ,
0ftl.l.r (lin.). I15. 117, 410 A2inua.29,65, 391,410 356. 363. 4lt, 419
Anr ( k.,llrr ) 115, 246.241 . arkhonhr, 341. 144 Berz, Hrns D'erer, 219 105

442
Beringron, Dalid, 339, 341 Casin, Elena, 228. 401.402 200.218, 273. 320. ll0, 192 169, t7t, 179, 180, l8l, 182.
bilselik selenegi, 421. a22 Caftllino, C, 115,200 t9t. 194, I95. 201. 126,411,
Bilgelk Knrbr, 14 Chadwick, Munro. 347 ddl,.r (lbranice), 197, 431 421, 4lt
bih,67,68,71, 128, 129, 140. Chapman, George. 359. 160 ''Daha lyi bir Yrsari iein Dilmun. 28, 29, 34, 50, 51, 52,
t4r, 147, 160. t6r. r99,205, Hrarl&Ia1. 246 53, 54, 64, 65, 95, 96, 104,
223,254. 255. 364 Cha!.er, Geokey, 356, 158 Daisios. 270,431 334. 335, 36A, 372, 39),, 4 3,

''Btr T^nneay, Kunamk lcin Dalglish. Edwdd R. lll 43r. 432

Bicimlenen Yantrk . 252 Cicero,294 Dlnrgalnrnna (suD.), 52, 55. Dima.227,4ll
l,i hrnlj.J'i (Ak ), I15, all 171. r74 180. 212. 216. 265. dntu, (Ak ).212. {31
Cnil, Miguel, 19, 14,84, 109.
I22, 164. 169. 185, 191.334. l9l, 192. 394, 195, 403.426, Diftme,227.411
Boer, Ch.rls,:l2l 148 4ll iiirgi, (5nm ), 405. 4ll
boga,29.86, 102, 103, 104. 105, Clements. A I-.380,l8l Drmkini, 290. 299, 300. l0l, dnlgirlrl (Snm.). 128. 4ll
106, 115, ll6. 150, 151, t5l. Codrington.R.H,4ll 4ll DlNGlR.^4dtJ,295,4ll
t54 . 259, 265, 266. 42't, 439 Cohen, Ma.k. 123 dd|14l (Ak.),l0l, all dipst derinlik, 8, 241, 336, 16l.
Bogazkoy, 25, 216 cohen. Sol,86, 102.209 Danu, 21.1.411 3T2.429
darrl, 121, 146. 172,226.227,
.DrAglsna Kirsr BiiF". 245
Borger. Rykle, 250 Cobndte. S. T.,407
Collon, Dominique, 1t5 228.276,401.408,418
Brion, Mrrcel, 354 cooper. ierrold s.96, 122,216.
''Da\ ul{n |tendGi .226 Donne. .lohn. 179. 180 l8l.
Briish Murum, 18, 19. 155. 172, 24L J93 .laBkcc'si.26l 182, l8l. 384. 185, 186, 187,

260, 262, 264. 427, 424, 43r comelius, AleMnder Pol istor. de Genolillac. l1enfi. 10,49,428 l9l, 405.406,407. 408, 412
Dore, John, 398
Brcwn, Noman O..272, 155, z70.4ll
361.361, 17l Corpls Chrisri, 3.19 Deim.l, P Antonirs, 291,298 Doksse,Jean. l4l, 144. 146, 155

Buccellati. Grorgio. 194, 420. Coulthard. Malcolfr. 221, 398. Doria, chdles, 120
42t.422 4t2 Dclphoi, 148, 164 ddlyarag,.55, 57. 58.61,77. 100.
'Bngday Saganagi.280 CynthiA, 159, 160 DenrirCagr,172.424 128 t29, 362, 169

Deniz Elr. 16, 149, l5l, 154. dr-d, (Sum ). 212, 429. 4ll
Bulterick, Gtorge F., 321 eiftci.4l2 155. 157, 158. 208, 259. 128, dlrra (Snm ).431
"tnykrinirtr Kiilliyar", 221 Cifrcrler, 348 175,405.420.432 Dnntrtrr (5nm.). 18. i11. L15,
"Cilici Yrlhgi , 148 Dennh, Jacq{es. 184 I18, 126, llt, 247, 248, 156.

cadr, 236 eniyazsr. 16, 18, 20, 21.24, 19. D{rkihon, lJl lll.4l1,412
Ggni, Luigi.405 40,41,48, 125. 160, 187, Dick. 105, 106. 107, 124, I52, Dunqul, Amal, 152,153

444 445
 SUTIERIIRIN KURNAZ TiNRtSI ENKI

Duh EurcBE, 122 298. 412, 434 Cenrci Miti'. 28, 30.49,84. 95,99. 146. 168, 410.432
Dunnd. jean'M^rie. 10. 49, 56, 8lelelh, Buyrik Melek. 114. 346 33), t54, 367 . )69 , 372, 377 , Ens?g, 28, 29. 50, 64, 65, 412
58, 60_ 6l 379 Enum^ Lli9, 12, 28, 45, 257, 266,
Eliadc, Mircer, Ll. 12. i3,401
''Enki re Ninmahr l$anrn 288, 298, 299. 100, 160, 362.
!l1is, Mrrii dcjdng. 284
Li (Ak ). 10, 12, 24, 25, 26. 28. Yar'rlii. 11.66. 84, 266. 165, 166, 167, 377, 410..t30,
.il, (Snrr ). 180,295, ]12, lll. .ll t, 412, 4ll.
18, t9. 45. 47. 159. 221 224. 281. 169 +14
166, +t2, 419
224. 23t. 242. Z+3, 245, 246, ''lnkirc Onn! 5ozti: Dalgalitrn Lnln, 146. 412
Elohnn. 270, 281, 346. 432
248,258, 268. 272-291, 291
cluSdl (s(im.), 405, 412
5 adsine Rirsarki. 164.178.
318.120. l3t. 148, 149,150. 386, tn7, l9 t. 192.407,409. Ereskigil. 6l. 181. 184, 2t9. 219.
lNes.l, l7l, 187. l9l. 195.401.
4t2,4ll.4l5
360. 162. 361. 365, t66. 170, 252 25J,254.255.432
404, 409, 412, 415
J7 4. J75. 376. 179, 3a9, 4A2, lnki rc lnanntr \'cryi1zi:rni1n re [lk K(lhb. 432
o' (Sim ). 44, 46, 106. I18. I 19.
405. +t7.420.422_ 432 KillttrtlSrlrtqlcr nr Lrid!.8,9, lo, 24 i:. .ro. ts. +r.
''Ea re
197, 206, 212. 231.214, l9l. Dirzflrlonncsi, ll.84
5^1l! . 284. 287. 189 61, 66.86. 89. 91. 9+. 97. 98.
401,417..t29
''[a nrn l]ery
di,109 Iinki\rin.i, l5l. 162. 225. 429 99, 126. t17, t28, 129, 1.10
rnbilulu. 105, 106,412
'E.nrn Kendiri Kun rri, 104 Enkinin k.yr8,. 99. 181, 429 144, 146. l4a. 149. I5l,
c rd dtr (5[m.), ]95, 40:1.40+
'lihrn Ma Lrkn OAndn , 101 Lnkidtr, 183. 251. 252.420,412 l5l-159. r62. 176. 177. 197,
d' . Irr {SuN l.225,412
2ll,
I:rnni (Sutr' ). I 14. 141. 412 Enknndu. lLl. +12 208. 209. 210, 241, 249,
dr !d nr bi r (Sun ). 167. l7l.
Lbelirg. Lich.222.295 d nnr (s(nr ).82. 94. 142. l4l. 25r. 263. 264, 269, 27.i, 289.
180, rl2 .112 298. l0i, 322. 365, 171. 175.
Lbl^. 2+, 196, 412
Inlil.9. 12. 29. 14, 16, 17.61. 188. 190. 192. 405, 408. +12
[des$,']22
(5(N.), 22. +32 72.73, 76, 79.86.88-92.96, Sriduirutr dellen, 144
[dLrbba
''Enki ajclenegnrnr Giicii , 5. 18,
sgir (5nni.). lll, ll2.4l2 99-t02. 105. 106, 109, lll- [rnre Denizi,2t0,267
270
Eichler. Uin] L. 67. 271. l9+
lt5, 117. it8. I20-124. 126.
'Irkinn Nrm sult! .7. 195,
hirler, Riine, +5, 46,422.42],
149, It6, lrr0. 161.162. 184. lnn h?yi lr ). 282.28-1, 105.
196
r85. t89. t9l. 1s5-201.242. 412
424,425 'Enki !e ldlr: Sn-lannntrnr 243, 258. 275, 277. 280-284. tski Brbil. 26. 27, 28. 258. 265.
ckmek.4+. ar8. 72. 77,78. 79, Nrppuii \trlculirgu , 16, 149. 295, 296, 298. rL2, 125. 126. 295.298.ll5
ll0. 160. t84. 209. 2lL. 251, 128 ll5, 146, 169. 412.416, 437 siiner.26
254. 255. 272. 280. 310. ln, ''Enki !c lnann.:Yerytrzitrirn re
Eski

lt9. l16. l4l..168,172. 183

Ennrcrkar, 44, 86. 102. 195, 196. .il!r(5nD ). Ill,4ll
Krikirtl S(R.leunin 241,147, l9l,4l0
l:krr, 80, tll, 86, 87. 91. 106. Dnzcnlcnnren . 126 .Fnndkirre
''EskiTannlir !t llski S.zler', ll+
Amna Beyi . 195 (.{k ). 24+. 276. 411
109. il5. t99.202. 201.296. ''Enkirc Nnln 5ag sirDrer d.rnri
oN (sinn.). +4.65. 70, 72. 71,

446 447
 5TJMERLERIN KURNM TANRISI EN(I

Gudea Silirdirleri, 89, 96, 121. Hatr!5a5,25,26,411

Eukbios. Caeereah, 270, 4ll ''crlgamrs. Erkft,re O[ cr
328 fla\\a, 342. 343. l4t.146.355.
rynp, 324 Diyan',183
Gibil,238,4t1 E,d! (Snn.), 19. llZ, 405,,107, t86
43) Hebar,3ll,319,4ll
lalkensrein, Adan. 20, 14, 84, Atg'3ai (si,m.), 202, all
Gnnes Kenii,270 Hedammn, 317. 318,413
90, 156, 197, 198. 199.221, gr! hkr(Strn ). 16l. 185, 188,
236 ctney Rnzgin, 157. 158,207. (Snn ),86,89,92,91, l0o.
l9l. 195,202,206,413 JreSdl
246,437 106, lt2, 114, 150, 154, r59,
farbeFHngge. Genrud. 36. 82. gi rlr rri! d 1,. (Snm ). 225, 4ll
97, 125, 126. lt9, 1+,1. t7l Girzida, 219, 247, 248, 411, 416
3ttri (5i\n ), l0l, 106. l1l. 171, 176, 194. 197. 201. 406. 411
4)) tleidegger. Martin. 251. 184, 198,
giSr a (5iim ), 37, 42, l0l, 159,
F rar, 105, 106, 107. 152, 157,
Curney. O R. 26, 254 199,414,415,4i6
t60, +33
158, 169, 171, I76, t9l, t94. Gulerbock. Hansc. 25, 107, Heinpel, wollganB. 242
8lrna (Ak.),305.413
t95, 201, 126, 42t,4ll, 435 108, 309. I10. 11r. 314, 317, He'r,121, 153, 162
gil,dr(Stm.), 146. 148. 413
361.366 Hesiodos, 272, 107. 148. 354.
Girnt. 2ll G'ilercin.52
Foskr, Benjamin R, 2S4 t55, 160, 361. 162. 163, 164,
8i:i(Snn ), l l,94, l58,4ll
Friedrich, Johannes, 25 366. 367. 168. 172. t79, 411,
gnosis. ll, 312. 373.417
434
Cnosls'zn, 224, 105, 142,l+1, H.bil. l2+, 142,145 Hrriniyan(hk), 10, 16, 24, 219,
t46, l5l, 155. 361, 377. 385
Habur.258 224. 246, 2TL 272, 27), t22,
(iadd. C J ,ll.49.227
had,n (e'ne), 354.159, 364, )21, 3J0. 332, 3)3, 344, 749
galld (Suh )- 4ll
,
Goetzc, Albrcht, 109, lll 314,
lT9 36t,174, 179, 384. 185.406.
gdll, (Ak.), 228, 244, 413 3t7 447,414
Gardner, JohD, 271. 120, 135,
Goldsmnh, Olner.29l
t16, l5t, 420 Juurl(snn.).87, 431
Gordon, ldmund 1., 389 Hillets. Delben R. 2ll
(Snm ),417.4ll Hallo, Wlli.m, 26, 118, 21 1. 310.
84tu9
408 Hn -Arn\, (dili/cdchi)ni) r'r
Beyik, a7 , 424 G6k (ay,g',15 Hama. 24, 195, 196,4la 25,45, )63
Cngg, Cene.8l
Grlg.m\, 12,27, 251, 274. 278,
Gnnr, Roben M. 148.349 l.,ili (5iim Hitiree. 7, 16.24.2'r,l/, lo/
279, 280, 281, 281, 135. 3t6, ).68.4ll
Cmy, L H ,2l hdrw (Snm.), l56,4ll 121, +29
347 , )52, )7 7 , 444, 420
GrlgoDnr, 44, l8l, 251. 252, 275, Hartnann. H.. 146.427 Hollndrjr llill,} A l, r/1.
Cren, Marg^rer whihey, 24,61. 108, Il5
335, 136. 337. r47.410.420,
149. 171. 188, 190, t92,427
+32. Jkrld (Sum.), 102. 115,431
Groneber8, Brignrc, 284

449
148
 SUMERLERIN IORNAZ TANRI5I ENKI

Hooke, S. ll.,2t6 266, 284. ll3, 346. r49, 369, 26t,265,26A,430,414 .K"mr5DuMnSozlel,
279
uruska, B, l2L. 295 37 t. 3AA, 424 , 425, 429 , 4Jl. lsin, Il8, 314,416,439
197, Kapadokya, 258, 268
432. 434 , 436, 4)-l lskender, Btynk, 266. 122, ll7. kaplumbaga,47, 184, 186, 191,
I hbur Ana, 291. 294.411,419 349 264
.lnanna re Enki: Melenn
Huniler, 109 lskenderiye. 122, 148 hdppa am happd (Ak ), 297 . 434
lursng (Snm ), 5, 28, 10, 49, 84, Endu dan Uruk a Ak!anl6, . lslan, 10,122
86, 87, 113, l14. 3ll, 154, 85 kunbul. 16. l8 Kira Katalar, 112. 194. 199,20l
.lnrnna rc Enki: UySarhk
367 . 369, )72. 317 . 379, 433 klanbrlEski 5ark E*rleri Muzesi, Ldrtu (Ak.), 248, 414
Sanarl,nn,n Endu dan Uruka 19,21
trmakl r.nn, 258. 259, 261. 263, Akunhsr". 15. 125, 266. 284.
i!i, (5uh.). 1ll,4l4 hdrrili (Hit ). 314, 115.434
264, 26A, 269. 27 3, 17 5. 423 470,424
,lru (Ak ). 276, 414 Kr$ir,26.27, 228,411
.lnatrna nh lniri ,61, Il2
lAo, 305. :122
lnurungal(aDaI, 144 keei, 90, 211, 219, 241. 265,
lncil. 41, ll8,4l4 lzzummi, 110. 3ll, 434 266,268
1^mbhkhos, 363 iidtr (Sim ), 195, 400. 403, 412,
ke(r bahg1,94, 259. 268
ll8 431
Ibraniler. Jacob*n, Thorkild. 20. 26, 67, Keldaniler, 361
i,ri,tr irirn D@ (5iim ).225,434
l5kur, ll0,lZ7.4l4 lt8, 170, 187, 220, 289, 291,
kem gdz. 216
Irkr !. Crnkr, 148 iru !i,,ir Drd dft lsnnr ). l0l 30t,103.160.367,169
KenI Agrrlan, 18, 124
lsLar. 10, 12. 18.229.242,248.
iini,r(Sum.), 109. ll2. ll4, 142.
Khalkedon Konsih, 184, 411
4i4
252. 253. 255. 284, 285. 286. Jin sup Kih.209 K'pti,141
287. ll2. ll8, 119. 133. 346, i'nu,m (sijn ), I11, 414
.lnen re Tanne lytp Motilinin krlhk, 275, 277. 281 , 282
3+9. 388,418, 425.429, 414, Jupirer 156, 158. 159.,119
438 sl,ner.e Ce$tlemesi . llI Ki,401
Jtp'ter Dis.148 hi ild rdeDia (Ak l, ll5
lgigi, 300.104,4ll insnbicnncilik. 29, 167, l7a.
402,.t01 Kisar,288. l0l,414
lhriyar Denizcinin Ezgis', 407 Kib.la, +8
lhtiy.FAdam Genqlese.ek. ll6
.lnsamn Kull^nrh!
. li8 ldbdd (lbMnrce), a0l. ala
Kikawada. hiac M., 281.l5 L

lmina. 285 Krlftr, Anne Drallkonr.67, 71.

kader riblerlei. 185. 188, 291,
le, 260. ll2, ll8, 400 155, l5it, 159. 242. 241, 280
302
kimud (Sun ).15, 36.56. 57,62. RinS!, 257, 290.292, 291 102.
Inama,5, s. 10. 12, 18,13,15. idirir a,iJtu (Ak ). l0l, 414
103.414
lii 47.61.84,85. 114. l17, l?7. r28, 129. 130, 119, 140. .(asakTannnrn
lzlen . 5, 39, l2o
l5l. ''K'n8unun YncehLlncsi . 291
t18. 120-I24. 126-140. 142 l4l. r+2, 143, 144, 147,
'Kann5 Birkisinin S yu .222
t52, r54, 157. 186, 190, 259, Kirk, G. S., 163. il!1.1, 165, 167.
I4A . 229 . 245. 21A. 252, 26l, ''K.mls Dnvlm OgLrr", 277
368, 169.170. l7l,172. 173.

450 451
 sl]vFRl FRI\ ruRNnzT^NRlsl ENKI

377 366, 367 , 36A. 372. 379, 43r

Magan. 65,95. 96, 391. 415
irirrg! (snn.), 164. 168. 169, Kr-Aya, 275,408 Klcal sone, 179, 386 na8iiuDr (siim ), 96. 415
170, l7l, t72. 173. r74, 175, ''Kuneuk \r Di9 agns , 2+4 kuklyer, 12. 98, 99, 208, 3tl ,'d8!' (snm ),415
177. t78, 179. r80. 181, 182, Kulla. 112,434 KuGanmrs Adalar. 3 5) rkgxFkayrgr, 95. 09, ll0. 161,
387. 192, t9l. 194, 195, 401, Kullab, l15. ll9, I45, 146, +14 kuzu,52,241 172, 175, l8t, 182, t75
404, +05.406. 410, 4ll,434 307, 108. 109, ll0,
(i5. 66
Kumarbi, Dmh ( k ). 185, 248. 152, 415
I11, 312, 3I3, 114, 116, 317.
i\4ami, 275. 295 297.415
Kitabr Mukaddes, ll. 14. 18, 23, lt8, 363, 164. 365. 166, 367. la8al. ll0, l4l,4l5
19. 46, 2n, Ir9,270, 271, 168, 179. 429, 41,1
l.hdrkr (5iim ), 100. I44.435
278.282, 283.293, 12l, 124, m.na, 4l l. 412, 4ll
Laham. 288, 100, lo3, 415 Marduk, 18,46.222, 221, 221.
125. ttt.332. rll, ll8.342. iunlunriii (Hir.), ll2, ll3, l14,
l5l. 174, 175. 176, tihn!. 288, 300, lo3.435 225. 224, 23t . 23), 234 , 141.
146, 351. 3r6. tl7,4l4
186, 189. :r97. 401, 414.413
Lamben. w c.,27, 43, 221, 250, 266. 271, 271, 288,289, 290.
Knr. 10, 86, 87, 88,92,96. 100.
274, 27 5, Z7A. 283, 29I , 299, 298,104, 306, 307. 150, 160,
Kitrm,4l4 101. 102, 103. 104, 182, l8l.
324, 334, 310, 3A9 , 409 . 427 16t, 16l. t6t, 366, 392,410,
Lnirrc (Strn ), ll5, 414 184, 198, 199, 201.414
L:n8don,srephen. 21. 10, 49, 417, 418. 422,410, 4I. 435
KlibrDsky, Riynord, 154. 155, KuCan. 133, ll8. 152. l5l 122.228,29i Madrk/Ea, 18. 221, 222. 224,
157, 159 klrbaga. 14l
Knudr2on.J. A.247.255
LaPalonrbin, Lydi E. 196 l
225. 219, Z) 232. 216. 241.
hr8d'1{ (5un ), l12, 133,415 242, 243. 244. 245. 29a. 199 .
Jfurgdrru (Ak ). ll2, 253,435 I17. 16l. 387, 407.
103. 304,
koyu,87.90. i0l, 145. 159,
+ta,422.415
ll0. Louft, 19. 12, 58, 66,71. 128.
l7:1. 176. 219. 240. 2+1,
428 Marhnti, l4, 104,115
190,439
kon,52, 184. 196
I u.k, Georg, 219. 220 ndrhnr (Ak ). l16.415
kuradam, 259.261, 265 Itrgil(5[m ).44. 4i. 46. 58, M.6, 158
168,
kopek,7, 52. 196,266 K$ Adam,n Yargrlannas. 260 198,410,435
hdrn.in, 10, 244.429, 4.ll
_Ki\rir
kuLsal alin, 42. 94, 97, 98. 102, lug.lbanda,57, I15, I87. 147 Martr, ll,96, 105. t9r. 196
Citrlei, 242 t04, 107. 108, 109, ll5, 146, r utta, lt8 327, 4)5
korii lain, 228. 212. 241, 244. 151, 160. 162, 184. 188, 189.
Itrnrah (silN ), ll t. l:12,415 ,tr'rd'doldnr., 18 129
155. l8ii,4lI 190, 202. 210, 211. 126,432.
Kronos. 21. 24. 19,270, 271. 436
Lrt. 155.225, ll9
rt(5iim.), 9, 15, 16. 46. 71. 85.
272, 310. 150. 154. 355. 157.
M.ccrlloch, J. A.,2l 91,96.97,99, I00, 102, 101.
160,litl. 162.16l, 364. 165, Kutsl E!lilik Ayini. 12. 18.lll I14, I19. 126, 127, 129. ll9,

+5)
453
 SIIMFRI FRIN (URN^7 TANRISI F\(l

140, 141, 144. 146, 147, 155. 363. )67, 369,11 3, 31 4. 171, NaralNa,3lt,436 NiMz!,65, 391.418
162, t6l, l7t.
164. 159, r76. 178, 386,401. 4i8,419, .120. Hanmadi, 219, 305,122,
^'ag
177, t85, t86, 188, t9l, 196. 411 , 422, 425. 43A, 41t , 433, l4l, 342. t.11, 144, 153. 35t
199, 200,202, 201,205, 206, 418 nagbu (Ak ), 104, 436 Nindam,65,19l
207 , 249 , 2),0, 2t], 245, 259, '''Me2opotanyaDihi Nede! nndu,gir l5nm ), 1ll. 132,416
261, 295.297. 106, 385. 186.
D.rr !!b (Sun ).7,136 Nindimgga. 214, 416
40+, 406, 4tT , 423. 430
405 , MF(hlar), 16.95, 268, 273,
2.1, ndD ,tu i! (Suh ).417,136 Ningal, 116.285. +16
r( da aDltllar.r, (siim ),392, 122, t4t, 348, 1,19,418, 420,
Nammu, 12, 67, 69, 70, 71, 72, NinSiszida, 6t, 237, 219, l9l
435 4t0,415 175, t76,391,392,416 436
Megiddo,26 M'll.rd,A R., 274. 275, 278, 334.
Namnr, 72. 71. 2l l. 2ll. 240, Ni'rg im,436
rk ldrr {Sum.). l7l, 198,401, 427
241, 190, 4t6 N'n8i!9, 416
404 ,rtnrD (snm.), 156.415
ndD t.r (Sum ), 185, 188,226, Nirgiln',295,436
trldDrB (Ak ), 108,228,28s, Mouss.-Mihmord, farna, l5l 224.417,436 Ningunna, 71, 72.416
401, 4t5 rn,d! (AK ). 48. 186. 220.4l I, Nanr, 96, 107, 109, 117, 120, Ninhusrg, 5, 9. 10. 12, 28, 29.
Mluhh., :14, 95, 96, I02, l0l, 417. J18,415 327,436 10. lt, 11,49, 50, 54.55.59.
104. 415 MU5 (Srin.), 159 410 Nanna, 241. 416 61, 63, 64, 67, 7t, 81, 9t. 92.
Dor. 157. 158..115 M gdamnr, l12, lll,416 f,"iDnlFsin,241,416 l19, 156, 187, 146,167, lit8,
.Merhrtut re h iktun , 116 rtr4ll (sri ), 217. 416 169, 172.430,436,437
Men&qi, P., ll0 rur Lu (Strm ), 151, l5l. 154.
Nan Nrpi.r , ll0,416 trir igi L, {Sun ),417, 416
Metis, 162 4t6 Nrzi, 29, 64, 65, 191, 416
me2Ntrrl ,41, 172, 173. 2l r. nulr (SuN.), 169. 170. l7L. Ltl.
Nesdeler Nesrdesi. 132. 133, 374 Nini'nmn, 58 7l
325. 126. 128. 129. ll0, lll, 174. 175. 179. I80 40,1,406
no cq! (Ak ). 417, 418, 436 Ni'rninni, 117. I18. 172.,11(r
409 Mutnnru. 248. 104
Neo Anrderi, 249, 255, 275 Nnrkasi, 29,64,65, 19 1, +17
Mearur lar Kn^b,. 125. 126, 327,
Neoplatoncuhk 154, 155, 157, Ninkilnn,23l,4l7
128, 129, 174 M!$rg.be,4l5 159, 16l. 16l rIrr rD (Snm ). 82. 4]7
Mezopotamyi, 7. 8, 12, 21, 24, Museri, 10, 2l Nergal, 237. 219. 252, 254, 25t, Ninkurm, 30.50,51. 56. 57. 511.
25, 26, 38, 19, +t. 45. +6, 48,
436 59, 7 r,437
218 221. 2+6. 256. 257. 258. rd dri3. Dni rD ,i(5inn ). l6i, ''NerBal!cLfttkigrl, 255 Ninma.la, 71,72.417
261, 265. 268 273.281.284. 4t6
307.loa. l1l. l l7, ll9.122 Nnbba. I17, 119. 127, 436 Nrnmah.5. 12, 31.-12. 11.66. it7.
nn dn,h,ll (snm ). 169, l;1, 416
324. llr. 334. 317, ll8, 145,
Nabu. 299,418
Ni8dlla. 145. I46,416 7 1, 7 ). 71, i4, 75, 76, 7i, Ta.
346. 147. 150. l5l. 160. 162. N imgidB, 95, 99, 416 79, 81,81,81,266,4-t6

45,1 455
 SUMERLERIN (URN,\Z TANRbI ENKI

J46
Ninmenna, 187, 188, 189. 192, Nudimnud, 72, 71, 86. 87. 90. aki\2,88, 91. I tl, 145. i59. Q nn, Anhur,283,l5l
436 151, 154, 189. 193. 194.202, l7l, I76,ll0. 194 Qntnra.,219,105
Nirmu, 10, t0, 51,54,56.57. 2u, 212. 288.417 ohlerdiyan. 11, 14,87, Il2,
ta3. 234, 235, rdgdlrd (srifr ). 141,417
59.437 Nuh, 270. 334. ll5. 138, ll9, 239 , 246, Z4A,
t. 142, 34), )44, 3+5. 25 t. 252, 25), 251, 263, 324, t^tio, ZiZ, 251 . 354
Ninnug, Tl, 72, l17, 119.417 340, 34
350, 351, 152, l5l,419, 410, 147, 374,430, 412,414, 415,
Nintikil(l)a, 52, 51, 54, 104
419 't36 Reiner, Erica, 25, 229, 230, 231,
Ninsutr, 29 64,65, 391, 417 ''Olnier Ulkesi\de Natl
Nuh rn la1ni,ll4,138, ll9. 232
Nin5!,bur,47. li2, l4l, 144,
340, 34t , J43, 344 , 351, 352 DalFnrlnaMh , 254 Reisnin, D. D, l19
t45, 262, .+37
Nuh\n kaybolan oglu, 152 ohnsu2lnk, 22, 248. 249. 136
Ninri, 29,65. 19l. 437
Nnh un ogullan.ll8 dzgnc, Nimer,258 Rhea, 162, 164
Ninru.54.56,92. I r7. i18, 160,
.Nuh un OAhyli Ozelbir Ricoeur. P^ul. 176.177, 178
161,275.276.416
Gdiirsme , 152 Pagds, Elahe, 346. l5l. 361. 185 ri8rn! (snn ).277.417
\irru1.,29
Nu lZ L^Gl Ayi,408 Palner. Richard [., ]76, 198. Rilke, RaturMan!,415
Nintull^, 64, 65, l9l,'117
Nusku.241,417 399,416
Ninum, 185, 180. 187. 188,
Robinson james 11 . 105. 142
190, l9l. 217, 219. 259. 261,
Oannes, 250. 267. 417 trrr., (Ak ). 298. 417
295. 297, 116. 326. 127. 186,
s.brt!D (5iim ). 156,417
437
oghk, 52. 70. 71. 90, 219. 2+0, ). 199.203,417
i4gdr rn (sr.iLN

241, 190. 415 PokiN. Ann,257 259 s.Siddd (siinr ). 199. 202,417
Cezalandtrllm.$ . 185. 187,
259,261.295, 185. 189 Olson. charLes, 120. 321. 122 Peuinaro, Cror^nni. 196 5n8ln, gdl (Sin.), 198. 201.417

Nrppnr. 10, 16, 17.49. 81, 94, Omorka.266, 150,437 pitr riDi (Ak.), 418. 417 !.Ar1.8 (sum ), l 13,4l7
96. 105, 106, 109, ll5, 120, Ong. walteri.,412 Pl^ron. 12l, 148, 158. 359 5dlmr (sfun ).216,417

l22. 130, 149, 150. 157, 159, Oppenhein, A Leo. 218, 256, 5akia.144
160, i62, 172, 185, 199.220, 267, 269. 289. 290. l0l, l7l, Poland,Lyu!M,176.l8l
241 . 324 , lZ5. 329. 334, )3+, 317,449 postmoden(izm).120
39t . 42A . 432, 434. 437 OEa,345 I,rirch.rd.l., +27 sanpF, 148, 149. 354
Nihh. 218,437 Ot1. 8.bi1. 26. 27, 28, 2+9. 255, Sargon, Agadeli, 42. 105. 429
NGaba,418 275. ]35 r (Ak.), 256. 417 Satuh, 19,272. 148, 154, 355,
Pr
Norea.lll, 142. l4l, 144, 145. Osiis, 148 156, 357. 158, 159, 160, 172.

457
456
 SIMERLERIN XURNAZ TANRJ5I ENI{I

419 snlelman n Me$lleii, tl. 14 5uzr.ni, 418 ti dugir gh (Sum ).ll4.4l8

sattrrn eo.uklanndan Birini SDlqman. Hazreri. 14, 312 TiInar, 266, 288,289, 290, 291,
5rrrr Mnololiri, 20, 21, 12,14, Tacnus, 148. 149 29,1.295 299, l0l, 102, 30t.
searle, John. 22l 36,37 Tahua Ol!ran !nki. 264 )07. 350, 361, 4 )3, 4)4, 4]i
siimer Akadca, 18, 38. 331 434
Serh, 342, 143, 345 sntnerce,7, 10. 16, 18,23'27, rdftn(!irurl{rln rD (lhr ),418 Tigay, Jdliey H . ll5
silindir mrihii., 10, 127, 250, 257, 37, 38,40 ,12, 44,46,51,53. 'lallqrisr, Knur Leonaid. 215. ilki,6l
258, 259, 260. 263. 265, 273, 54, 55, 70, 7 3. 7 4, 77 , AA, A2. 2.i8, 148, 160.417,418 rufan. 21.27, 91, 108, 109, 170,
115.375.42t,411 84. 86. 89,91,92,95,98, Talnnd,2l 242, 250. 264, 270 275, 277,
Si,!5amuh. 2ll, lll, 219 t04. r08, 0. 121 122, 124, 278, 280, 281, 282, 281, 296,

sin-leqi unnmni, ll5, 408 143, 155. 156, 157, 164. 183, '''l^nn re lnsau Kni$rmi,276 297,301, 124, 3tl tl6, tl8,
5tuop, 348 149 la7, 190. 204, 209, 221, 2t3. 142. l4l, 144, 145, 146, 150,
ldnh Siirr/il? Bulldr, l8l
Srppa.. 270, 275,.137, 438
238, 219, 271. 272, 288, 295, l5l. 352, 153. 354, 360. 367,
Ta ans, 157, 164
322. 324. 734, 13t , 332, 337 , t74, 177, 189, 195,420, 429,
smn, 109,418 Ta5tnisu, 316. 317..118
147, 150. 179, t92. l9l, t96, 4t1
4dnnds |v"rd (Hn ),ll5,418 Tiylor, Daud, 197,199
400,409. 412. 417. 429
-lhon1as.
rue, 104, 129, 130, 160, 161,
sliiber, Ake W.20, 14,17,8J, Taylor. 16l
Sunn'gan, I11, l14,418 2ll,214,:115
91, u8. l2l, 115. l16. 119.
Suriye, 24. 258, 2ij8, 269, 27 1 Tunq C.gr,424
149, 198. 204, 205. 20a. 128
)49. 132 Ickrin. 27l. lll. ll8, J.11, 144, tugla. il2, lLl ll8, 150. l5i.
428 146. l5L.4ll 152. I51, 157.216
solokles,415
''5airr^r Ne Ir Yara.r".4l5
( lt ). 18,.248, 256.
Icnrtr'tr2
sophi2, :143, 344
sartrL{Ak ). 284. 285. 2a6, 247.
tlt.4l1
Tesub, 108, 309, :112. lll, I17, Ubellui. ll2. lLl. 166.419
418
ll9.l6t,164. 165, 166, 418 !.i!g (Snn.), 225, 227, 228, 244
srm.s, ll4, 215, 242 2,13, 245,
n,l[r (Srn ), 107, 158.418 Term, 42. 122. ll8. 144, 409, 439
127,418,420
srfirrhi, 107 412.419
| rp, 106, 129, ll0. 160. l6l, lrrDrgdl (sim. ), 74, 86, 115,225,
lrrrna! (Sum ). 94. 418
201
Th.las^, .)66, 150, 417 439
''sdlalye trin Hikiycsi . 356 Thalarh. 266, 150, 417 Ugatrt,24,16
!,]*di(Snn ),15. 16,62. 127, Th.ogr,rid. 272, 107, 154, 160. Ullikunni, I16, 117. 364. 166
SnbnFHanazi, 195, 196, 418
129. tt0, tl9. I4t, 142, t4l 36r. 162. 16l. 166. 167, 179, .Ullikunmi nin
5a N ,ll l.312.
snrpu.229. 210, 212, 214, 418
t+4. 147. 151. 157. 186. 190. 438 ll6,318,l2l
snrrpp^k, 279. 189, 418 -ihureiu-D.ngin,
418 |,244 nmad.46, 216

458 459
 SOMERLERIN (URNAZ TANRI5I ENK

235. 216. t00 234, 23t, 232, 233, 235, 253.

+30,439
256, 277 , 279, 300, 326, 33t,
mnnd Hlrur(Ak.), 350 Unu, 10, 50, 51, 57, 58, 59, 60,
34t.436
tnlmu (Ak.), 439 61, 116, lt7,169,439
Yahudi(lik), 41, 224, 27 .Yeminin Elendisi
2 19, 1, ,229, 256
lrfDeda (snm.), I7t, 174,439 Ur!'.51, 54, I15. l16,211.234,
3ZZ, 323, 329, 334, 332, 333, YeniKHIIk(Hl.),25.307
,rtrrl(snm ), 3I. 32, 66, 67, 77, 235, 237 . 2.3A, 262, 327 , J30.
342, 344, 379. 344, 4t4, 420
78, 79,81,8t,213,439 4IA,422,439
\^ld^b^oth, 322, 343, 344, 346, yeniden doBum,407
,r'r-ur (Emesal), 403 utuL).u (Ak.), 244. 251, 439
155 YHWH,219,305
! tr'u-m (50m ), 403.439 utujJd knnrli (Ak ), 242,439
Yao, 305, 322 Yuhanntnrn (itabr, 400
!rrn!'un db& (Snm ). 193,439
Yuhanna nm Vahyi, 343, 344
! ru u (Snm.),192,393. Van BuEn, E Douglas, ,17. 258.
Ya\c, 122, 343 Yunan Btylr Papirusleri, 219
439 "a-gd zJg, 264, 26 I, 262, 263. 265.
yazman,2,1,26, l 19, 137, 163,
uppu, 1il,276. 268. 348, 149, 175
438 2l),, 2 t3, 275, 330, 4, 4tZ,
van den Bont,,A., 197. 400
37 Zetdn$.224
Ur, 31,14, 102, lZ4, 329,439 413,438
vin der Le.nw, C Zets, 322, 349. 350. 354, 356.
, 400. .lO2
Ur Derri,li.,26a yazman okullan. 7.24,26. 43, 357 , 36t, 362, 363, 364, 365,
Ur Devri, IU.. 26, 264
van Drjk,J. J 4.20, I18, 198,
273,374,396,409 366, 372, 431,
241.242.298.tog
Ur HanedanlrEL, lU., 197 Yzman Srn samuh lnki ye 209,2l0.2ll
ziggurar,
Van Gennep, Amold, 371
Un9, 419 Mekiubu, 2I1. 212, 186 Zi,\stda, 27I, 334, 337 . 35a,
Varlgnei,415
uHn.B,361. 363. 164 YediBilge,43 439
Vetrns, 242, 157
U6,86 yedi cin,242 Zt ,322,344
Vergilir6, 148
Uri, I95, 196, 419 Yehola, 270, 283, 305, 326,128,
Ur-Ninrna, 197, 202, 201, 419 312, 346. 351, 351,401, 419
Von soden, Wolfnn. 40. 302.
''UFNinunaF Edilen bir Dua ilc yemin, 54, 55, I4l. 223,229,
105,4t9
Enki ye llahi , 197,200,205
!!ha,63.64,76. 79, 126, 148
Uruk,9.15,44, 126, 139, I42,
143, 144, 145, 146, 147, 148,
195, 196. 37 I, 43t, 432. 434
Waketield Mrsrer, ll9, l4l
Walker. Chrcropher, 142
Uruk un ndbereilri, 144
warka, 412
u*d (snm.), 97.98,419
Wilcke, Chus,87. ll5, 120. 122,
Usmu (Hn ).258,414
r24, t56,427
llduhi (sim.), I89,439
Wilen,J. V Krnnier,229, 210,
Utnapigtin, 279, ll5, 136, 137.

461
4@
 SAMUEL NOAH KRAMER
aoa
SUMERLERIN
KURNAZ TANRISI
ENKI

tsBN 975-8240-33-1

ililililililt1ilil|il