DLEK KPLER VE ZAMAN KAVRAMI

Yard. Do. Dr. Kerime STNOVA

ZET
Dilek kiplerinde zaman kavramnn olmay, bu ekimdeki eylemlerde zaman kavramnn
olmad anlamna gelmemektedir. Bir iin, oluun, kln gereklemesi iin zaman ve hareketi yapan
olmazsa olmaz trnden bir kouldur. Bu nedenle ister eylem kk, ister eylem gvdesi, isterse bileik
eylem taban olsun, tm eylemler, ilerinde bir zaman kavram tarlar ve edilgenlik eki almam tm
eylemler etkendir. Ne var ki, eylem tabanlarnda zaman da, kii de soyuttur. te eylemlerin aldklar
zaman / kip + kii eklerinin temel grevleri; eylemde zaten var olan zaman ve kiiyi bir derece
somutlatrmaktr. Cmlelerde bulunan zaman bildiren yaplar da, zaman / kip eklerinin bildirdikleri
bir lde somut olan zaman iyice belirginletirmek iin grev alrlar. Yargsz eylemlerin bile
zamanndan sz edildii bir ortamda dilek kipleriyle ekimlenmi eylemlerin zamanndan nasl sz
edilemez? Ya da nasl bir belirsizlikten sz edilir? Dil birimleri adlandrlrken iliki kurduklar dier
dil birimlerinden destek alnr. nk hibir dil birimi buna cmle de dahil iletiimde tek bana
kullanlamaz. Her dil birimi, bir dierinin bildirdii bilgiyi desteklemek zere vardr. Bu nedenle,
kurduklar cmlelerde zaman ifade eden szckler / szck bekleri olsun olmasn dilek kipleriyle
ekimlenmi eylemlerin gelecek zaman iaret ettiinden sz edilebilir.
anahtar szckler
zaman, dilek kipleri, bitmi eylem, bitmemi eylem

Trkede eylem ekimi; eylem kk ya da gvdesi + eylem ekim ekleri <eylem kk ya da

gvdesi + kip eki + kii eki formlne gre yaplr. Bu biimde ekimlenen eylem; hareketi, ii, oluu,
kl tarz-zaman-kii geninde belirtir. Bu zellikteki eyleme bitmi eylem, ekimli eylem ad verilir.
Buna gre bitmi eylem, a. hareket, b. hareketin yaplma zaman, tarz, c. hareketi yapan kii olmak
zere bilgi sunar bize. Bir baka deyile bitmi eylemde hareketin ne zaman, ne biimde
gerekletiini, ya da gerekleeceini gsteren zaman / tarz esi ile zneyi veren kii eki bulunur.
Dilbilgisi kitaplarmzda kip ve zaman kavramlar farkl biimlerde ele alnm, ou defa
birbirine karmtr. Kimi aratrmaclar kip ve zaman ayr ayr ele alrken, kimi aratrmaclar i ie
dnmlerdir. Sonuta birbiriyle uyuan ve uyumayan birok tanm, birok bak as ortaya
kmtr. 1 Konuyla ilgili grler pek ok makale ve dil bilgisi kitabnda yer almtr. Bu nedenle
yeni yaynlardan iki gr buraya aktarmakla yetineceiz.
Zeynep Korkmaz; Kip, kk veya gvde durumundaki fiilin bildirdii hareketin, olu ve
kln, konuan, dinleyen veya kendisinden sz edilen asndan ne biimde, ne tarzda yanstldn
gsteren bir gramer kalb, bir anlatm biimidir. .Fiiller ekil, zaman ve ahsa bal bir yargya
dnebilmek iin belirli anlatm kalplarna girerler. te bu anlatm kalplarna kip, bu kavram
karlayan eklere de kip ekleri diyoruz. (KORKMAZ 2003: 569)
Kipler zaman ekleriyle birlemeden kendi varlklarn ortaya koyamadklar iin, ekimli bir
fiilin bir yarg kalb iinde mi yoksa bir niyet, bir tasarlama kalb iinde mi olduunu ancak zaman
ve tasarlama ekleri belli ettiinden, bir noktada zaman ve kip kavram i ie girmi bulunmaktadr.
Daha dorusu fiildeki kip, kendi varln ancak zaman ekleri ile ortaya koyabilmektedir. Buna gre
kip, ekil+zaman kavramlarnn bileiidir. (KORKMAZ 2003: 570)

Trk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C. LXXXVIII, S. 635, s. 678-686da yaymland.

1
Ayrntl bilgi iin baknz: Zeynep Korkmaz, Trkiye Trkesi Grameri / Fatma Trkylmaz Tasarlama
Kiplerinin levleri / Erturul Yaman, Bildirme Kiplerinde Zaman Kaymalar ve Fonksiyon Deimeleri
 Ser Eker; Trkede eylem sz dizimsel yaplarda temel olarak zaman ve tarz, grn, at,
kip kategorilerine gre ekime girer. Eylemde zaman, tmce iinde yklemin bildirdii eylemin ilgili
olduu zaman kesitidir. (EKER 2003: 299) aklamalaryla konudaki grlerini ortaya
koymaktadrlar.
Aratrmalarda karlatmz bilgiler, birbiriyle ortmeyen grler olmakla birlikte genel
kan; bildirme kiplerinde zaman kavramnn oluu, dilek kiplerinde ise, zaman kavramnn
bulunmay biimindedir.
Zaman, bir iin, bir oluun, bir kln gerekleme srecidir. Fuat Bozkurt; Zaman,
belleimizin yaratt, ba ve sonu olmayan soyut bir sredir. Dilbilgisinde zaman, eylemin
yaplmakta olduunu, yapldn, yaplacan bildiren soyut sre kavramdr. (BOZKURT 1995:
62); Dilbilgisi asndan zaman, insanolunun olayn gerekleme srecini alglama ve yanstma
biimidir. Bu yzden dilden dile zamanlar deiir. (BOZKURT 1995: 204) biiminde
tanmlamaktadr zaman.
Bir iin, oluun, kln gereklemek iin iki eye ihtiyac vardr. Bunlardan biri zaman, dieri
hareketi yapacak olandr. Ancak eylemde bulunmas gereken zaman ve kii kavram ok soyut
konumdadr. Adn koymak, belirlemek mmkn deildir. Bu nedenledir ki, tm eylem kkleri at
bakmndan etken saylr. yleyse tm eylem kk ve gvdesinde kestirilemeyen soyut bir zaman
kavram ile onu gerekletirecek kii / nesne vardr diyebiliriz. nk hareketin gereklemesi iin
bu kanlmazdr. Zaman yoksa, hareket de yoktur. Yapan yoksa hareket de yoktur. Zaman eklerinin
ilevi, eylemde var olan zaman bir lde somutlatrmak, belirgin klmak, gemi-imdi-gelecekten
oluan zaman izgisi iinde bir yere oturtmaktr. Kii eklerinin grevi de eylemde var olan yapan
aa karmaktr. Muharrem Ergin, bunu yle aklamaktadr: Fiil kk ve gvdesinin karlad
hareketi nesneler birtakm ekiller iinde yaparlar. Mcerret hareket ancak birtakm kalplara,
birtakm ekillere dklerek nesnelere balanr. Nesnelere balanmak, kullan sahasna kmak zere
mcerret hareketin girdii bu kalplar, bu ekilleri karlamak iin fiil kk veya gvdesi ekil ekleri
alarak fiil ekilleri veya fiil kipleri dediimiz gramer ekillerine girerler. (ERGN 1998: 288)
soyut
getir- hareketin zaman ve yapan belirsizdir
getirdim hareketin zaman gemi, kiisi sz syleyen olarak somutlatrlm
dn ben getirdim hareketin zaman gemi iinde bir dilime oturtulmu, kiisi sz
syleyen olarak somutlatrlm
somut
Grld gibi, eylemin zaman yukardan aaya soyuttan somuta doru bir ak iindedir.
Dilbilgisinde zaman diliminden sz ederiz: Gemi zaman, imdiki zaman ve gelecek
zaman. Gemi zaman; szn sylendii andan geriye, balangca doru uzanan ok geni, sonu belli
olan; ama ba belli olmayan bir zaman dilimidir. Trkede {-m}, {-D} ekleri gemi zaman
anlatmak iin kullanlr. Gemi zamanda, iinde bulunduumuz ana gre yaknlk ve uzakl deien
pek ok kesit vardr.
Gelecek zaman; iinde bulunduumuz andan sonsuza doru uzanan, ba belli; ama sonu belli
olmayan bir zaman dilimidir. Trkede bu zaman anlatmak iin {-EcEk}ten yararlanrz. Bunun da
iinde pek ok zaman kesiti vardr.
imdiki zaman ise, iinde bulunulan andr. ok ksadr. Ancak imdiki zaman eki olarak
kullandmz {-yor} ve {-mEktE}, iinde bulunduumuz anla birlikte sreklilik de ifade ederler.
yleyse sz konusu ekler, gemite balam, gelecekte bitecek olan eylemleri anlattna gre
bunlarn bir ayaklar gemite, bir ayaklar gelecektedir diyebiliriz. Dolaysyla imdiki zaman gemi
ile gelecek arasndaki bir kpr konumundadr.
 GEM MD GELECEK
DN BUGN YARIN

Zaman eklerinin bildirdii bir lde somut olan bu zaman, zaman ifade eden szcklerle
biraz daha netletirilerek darlatrlr. Szn sylendii ana olan yaknl ya da uzakl belirtilir.
nk o byk zaman dilimleri iinde baka kesitler vardr. Dil, hangi zaman ekleriyle zaman
bildiren hangi szcklerin kullanlacan belirlemitir. Dolaysyla her szck iki grubun da temel
ilevleri dikkate alndnda- her ekle ayn dzlemde kullanlamaz.
gemi zaman {-D}, {-m}: biraz nce, birazdan, demin, dn, dn gece, geen akam,
geenlerde, geen hafta, saatlerce, bir ay iinde, bldr, iki sene evvel, eskiden, nceleri, birdenbire,
(iinde bulunulan andan nceki) sabah, akam, akam vakti, akam st, gece, sabahleyin, leden
sonra vb.
imdiki zaman {-yor}, {-mEktE}: u anda, imdi, henz, bugn, hl vb.
gelecek zaman {-EcEK} : akama, akama doru, sabaha kar (iinde bulunulan andan
sonraki), yarn, biraz sonra, ertesi gn, yaza doru, iki yl sonra vb.
Aslnda zaman ifade eden szcklerin yapt somutlatrma ii, ok da ak deildir. Bunlarn
ilevleri zaman somutlatrmaktr; ama her zaman gerek bir somutlatrma saladklar sylenemez.
Bir lde kapal kalabilmektedir. Eer konuma ortamnn bir paras isek, dn, yarn, iki sene sonra
vb. yaplarn iaret ettii zaman net olarak kavrayabiliriz. rnein; Yarn sizi arayacaklar.
cmlesinde verilen zaman, cmlenin grld ya da duyulduu yere gre deimektedir. Herhangi
bir yazl metinde geiyorsa, yarn ile hangi tarihi iaret ettiini kestirmek neredeyse imkanszdr.
Ancak bizim bulunduumuz bir ortamda sylendiyse, onu dil d gndermeler yardmyla iinde
bulunduumuz gnn bir sonras olarak alglarz.
Dilek-art, istek, gereklilik, emir kipi olarak adlandrlan dilek kiplerinde ise, eklerin zaman
kavramn gstermedii ulandklar eyleme istek, koul, gereklilik, emir ana balklar altnda sitem,
tehdit, fke, kmseme, zorunluluk, aknlk, beklenmezlik, alay, sabrszlk, dikkat ekme,
nemseme, steleme vb. anlam zellikleri katt belirtilir. Hatta kimi. dilek kipleriyle ekimlenmi
eylemlerde zaman kavramnn olmadn ileri srer. Fuat Bozkurt; Kip eylemde konuucunun tavrn
yanstan bir anlatm inceliidir. Kiisel duygular, niyet, istek kiple yanstlr. Kip olayn hangi
ortamda gelitiini bildirir. Kiple zaman kavramn birbirine kartrmamak gerekir. Kip demek
zaman demek deildir. Kip, zamann stnde bir kavramdr. Her zamanda kip bulunur, ama her kipte
zaman bulunmaz. Bildirme kipleri zaman kavramn tarlar. Ancak dilek kiplerinde kesin bir zaman
kavram bulunmaz. (BOZKURT 1995: 49) demektedir.
Kimi aratrmaclar da zaman esinden yoksun olmadklarn belirsiz gelecek veya imdiki
zaman ifade ettiklerini; kimi de cmlede yer alan zaman ifade eden szckler ve dier birimlerle
zamann salandn ileri srerler.
Tasarlama kipleri, ekil gsteren belirli ekler ile kurulur. Bu ekler, haber kiplerinde olduu
gibi ak ve belirli bir zaman kavram tamazlar. Ancak, zaman gesinden de tmyle yoksun
deillerdir. nk, bu kipler, konuana ait bir eilimi, bir istei, bir emri ya da bir gereklilii dile
getirdikleri iin, gerekleme artlar bakmndan dolayl da olsa yine belirsiz bir gelecek veya imdiki
zaman ierirler. (KORKMAZ 2003: 647)
Bildirme kiplerindeki gibi ak bir zaman ifadesi olmamasna ramen, tasarlama kiplerinde
kendini belli etmeyen, ak olmayan bir gelecek veya geni zamandan sz edilebilecei birka
aratrc tarafndan savunulur. Gerekten de ilgili blmlerde grlecei gibi emir, istek, art ve
gereklilik kiplerinde gelecek zaman ilevini tespit ediyoruz. Hatta rnek says az olsa da gemi
zaman ifadesi, tasarlama kiplerinde grlr. (TRKYILMAZ 1999: 10)
Tasarlama kiplerindeki zaman kavramnn belirlenmesi genellikle zarflar yardmyla olur.
Cmlede gelecek zaman ifadesi veren baka kelimelere veya metnin btnne bal olarak da
tasarlama kiplerinde zaman ifadesi tespit edilebilmektedir. (TRKYILMAZ 1999: 10)
Dilek kiplerinde zaman kavramnn olmay, bu ekimdeki eylemlerde zaman kavramnn
olmad anlamna gelmemektedir. Nitekim pek ok aratrmacnn benimsedii gibi belirsiz gelecek
zaman, imdiki zaman iaret edilerinin temelinde eylemde var olmas gereken zaman kavram
yatmaktadr. Daha nce belirttiimiz gibi bir iin, oluun, kln gereklemesi iin zaman ve hareketi
yapan olmazsa olmaz trnden bir kouldur. Bu nedenle ister eylem kk, ister eylem gvdesi, isterse
bileik eylem taban olsun, tm eylemler, ilerinde bir zaman kavram tarlar ve edilgenlik eki
almam tm eylemler etkendir. Ne var ki, eylem tabanlarnda zaman da, kii de soyuttur. te
eylemlerin aldklar zaman / kip + kii eklerinin temel grevleri; eylemde zaten var olan zaman ve
kiiyi bir derece somutlatrmaktr. Eer aksi olsayd, yani zaman bildirme ii yalnz zaman / kip
ekleriyle salanm olsayd; "Dn bize gelip grdn adam, yarn gidecek". "Haberi alnca kendimi
bir solukta evde buldum.", "eri girerek annemi sordum.", "Pazarda karlatn kadn, bu eve
gelmemeli ", "Sizi grdm srece gen kalaym.", "Bari retmen ieri girince susunuz." "Babam
gelince tiyatroya gitsek." vb. cmlelerde yer alan bitmemi eylemlerin zamanlarndan sz edemeyiz.
"Dn bize gelip grdn adam, yarn gidecek." cmlesinde zaman ifade eden iki szck
(dn-yarn), zaman gsteren bir ek {-EcEK} bulunmaktadr. Burada gelip ulacnn, grdn ortacnn
zaman dn szc ile somutlatrlm; zaman gemie gtrlm, gemi iinde bir yere szn
sylendii ann bir ncesi gne- yerletirilmitir. Burada {-DK} orta ekinin katksn da
unutmamakla birlikte eylemin muhta olduu, bnyesinde belirsiz olarak barndrd zaman
kavramnn rol byktr. "Haberi alnca kendimi bir solukta evde buldum.", "eri girerek annemi
sordum." cmlelerinde alnca, girerek ulalarnn ne zaman gerekletireceini aka belli edecek
zaman zarf yok. Fakat cmlenin dier birimleri zellikle bitmi eylem, sz konusu hareketlerin
gemite kaldn aklamaya yardm etmektedir. "Pazarda karlatn kadn, bu eve gelmemeli ",
"Sizi grdm srece gen kalaym.", "Bari retmen ieri girince susunuz." "Babam gelince
tiyatroya gitsek." cmlelerinde grdmz eylemsilerde;
karlatn, gemi zaman, grdm, geni zaman,
girince, gelecek zaman, gelince, gelecek zaman iaret etmektedir.
Grld gibi yargsz eylemlerin bile zamanndan sz edildii bir ortamda dilek kipleriyle
ekimlenmi eylemlerin zamanndan nasl sz edilemez? Ya da nasl bir belirsizlikten sz edilir? Dil
birimlerini adlandrken iliki kurduklar dier dil birimlerinden destek alrz. nk hibir dil birimi
buna cmle de dahil iletiimde tek bana kullanlamaz. Her dil birimi, bir dierinin bildirdii
bilgiyi desteklemek zere vardr. Bu nedenle dilek kipleriyle ekimlenmi eylemlerde, onlarn
kurduklar cmlelerde zaman ifade eden szckler / szck bekleri olsun olmasn bir zaman
diliminden sz edilebilir. Hem de belirsiz deil; belirli zaman diliminden. Bu; gelecek zamandr.
Aadaki cmlelerde zaman zarflar yer almyor. Dilek kipleriyle ekimlenmi eylemlerin
anlam zelliklerini bir yana brakarak yalnz gsterdikleri, iaret ettikleri zaman cmleyi oluturan dil
birimlerinin katksyla belirlemeye alalm.
{-mEl}
Yaadm, ben de saadetimi dnmeliyim. Mesut nsanlar Fotorafhanesi-Ziya Osman Saba
Biraz dolamal. Erzurumlu Tahsin-Ahmet Hamdi Tanpnar
{-},{-sn}, {-n},{-nz}
Al u iki buuk liray . Abbas-Cahit Stk Taranc
Yaa be Abbas! Abbas-Cahit Stk Taranc
Bir kere suyumuza almayagrsn. Dlger Balnn lm-Sait Faik Abasyank
Olum ban darda kald zaman bu iki kl birbirine akarsn; bir duda yerde, bir duda gkte bir
Arap kar karna! Korkmayasn! Abbas-Cahit Stk Taranc
Aarm salarmla, biraz bezgin duruuma bakmayn Mesut nsanlar Fotorafhanesi-Ziya Osman Saba
Buraya fotoraf ektirmek zere gelmi olduunuzu unutun! Mesut nsanlar Fotorafhanesi-Z. O.Saba
Ltfen, zorla glmsemeyin! Mesut nsanlar Fotorafhanesi-Ziya Osman Saba
Susunuz, ok rica ederim susun. Erzurumlu Tahsin-Ahmet Hamdi Tanpnar
{-Eym}, {-Elm}
sterse sahici sulu bir dost olsun, isterse kimseler olmasn, kendi kendime kulama hit hit diyen bir
divane olaym,ben aldrmayacam. Dlger Balnn lm-Sait Faik Abasyank
Haydi bakalm marrr. Abbas-Cahit Stk Taranc
Polise mi haber verelim? Hasta Kumarbazn lm-Necip Fazl Ksakrek
{-sE}
Hayrls ile u dnya vaziyeti bir dzelse de, seni memleketine, tarlana, iftliinin, ubuunun bana,
oluk ocuunun yanna gndersek! Abbas-Cahit Stk Taranc
Okuyucularnza sayg gstersenize! Hmit in Bir Yaz-Memduh evket Esendal
rneklerde gereklilik kipi ekimine girmi dnmeliyim, dolamal; emir kipi ekimine
girmi; al, yaa, almayagrsn, korkmayasn, bakmayn, unutun, glmsemeyin, susun, susunuz;
istek kipiyle ekimlenmi olaym, bakalm, verelim; dilek-art ekimine girmi dzelse, gndersek,
gsterseniz eylemlerinde szn sylendii andan sonraki bir zamana, yani gelecek zamana iaret
vardr. stelik bu, belirsiz deil; aksine ok nettir.
Fuat Bozkurt, Bu akam kimin oltasn semeli de artk bitirmeli bu yorucu mr
Yukardaki parada bu akam szn karrsak olayn ne zaman yaplmas gerektiini
anlayamayz. (BOZKURT 1995: 51) demektedir. Halbuki bu cmlelerde bu akam yaps knca da
gelecek zamana iaret vardr. Olay szn sylendii andan sonraki bir zaman diliminde gereklemek
zorundadr.
Gemi zaman kavram, dilek kipleriyle ekimlenmi eylemlere, hikye ve rivyet ekleri de
dediimiz ek-eylemin gemi zamanlaryla kazandrlr.
{-sE-y-d}, {-sE-y-m},{-mEl-y-d}, {-mEl-y-m}{-sn-d}, {-snlErm},{-E-y-d}, {-E-y-m}
Keki ona hi rastgelmeseydi. Yatakl Vagon Yolcusu-Bekir Stk Kunt
Mmkn olsayd da balolara canl balk srtlarn yanar dner renkleriyle gidebilselerdi bayanlar;
balklar milyon, balklar an eref kazanrd. Hit, Hit - Sait Faik Abasyank
Ne yapalm o da gelseymi
Vakit lendi. Blk talimden dnm olmalyd. Abbas-Cahit Stk Taranc
Bir yere arpmamaya da dikkat etmeliydi. Alt Ay Bir Gz-Bilge Karasu
imdi anladm. Hepimiz gelmeliymiiz.
Bugn kimse lmesindi. Hala-Sait Faik Abasyank
Emir geldi. Mektup yazmasnlarm.
Uslu uslu oturaydm, phesiz ki beni mektebe vermezdi. Gecelerim-Ahmet Rasim
Keke yazmz akam yazaymz. Ahmet Cevat Emre
Dilek-artn hikyesiyle ekimlenmi rastgelmeseydi, olsayd, gidebilselerdi; dilek-artn
rivyetiyle ekimlenmi gelseymi; gerekliliin hikyesiyle ekimlenmi olmalyd, dikkat etmeliydi;
gerekliliin rivyetiyle ekimlenmi gelmeliymiiz; emirin hikyesiyle 2 ekimlenmi lmesindi;
emirin rivyetiyle ekimlenmi yazmasnlarm; istein hikyesiyle ekimlenmi oturaydm; istein
rivyetiyle ekimlenmi yazaymz eylemlerinde olaylar szn sylendii andan nceki bir dilimde,
yani gemi zamanda gereklemitir. Bunlarda hareketi gemie tayan {-D} ve {-m} ekleridir.
Sonu:
Bir iin, oluun, kln gereklemesi iin zaman ve hareketi yapan olmazsa olmaz trnden
bir kouldur. Bu nedenle ister eylem kk, ister eylem gvdesi, isterse bileik eylem taban olsun,
tm eylemler, ilerinde bir zaman kavram tarlar ve edilgenlik eki almam tm eylemler etkendir.
Ne var ki, eylem tabanlarnda zaman da, kii de soyuttur. te eylemlerin aldklar zaman / kip + kii
eklerinin temel grevleri; eylemde zaten var olan zaman ve kiiyi bir derece somutlatrmaktr.
Cmlelerde bulunan zaman bildiren yaplar da, zaman / kip eklerinin bildirdikleri bir lde somut
olan zaman iyice belirginletirmek iin grev alrlar. Yargsz eylemlerin bile zamanndan sz edildii
bir ortamda dilek kipleriyle ekimlenmi eylemlerin zamanndan sz etmek kadar doal bir durum
yoktur. Dilek kiplerinde zaman kavramnn olmay, bu ekimdeki eylemlerde zaman kavramnn
olmad anlamna gelmemektedir. Dil birimleri adlandrlrken iliki kurduklar dier dil
birimlerinden destek alnr. nk en knden en byne hibir dil birimi iletiimde tek bana
kullanlamaz. Her dil birimi gcn, varlk nedenini baka bir dil birimine borludur. Bu nedenle,
kurduklar cmlelerde zaman ifade eden szckler / szck bekleri olsun olmasn dilek
kipleriyle ekimlenmi eylemler, gelecek zaman iaret ederler. Bunlara gemi zaman
kavramn ancak hikye ve rivyet ekleriyle verebiliriz.

Kaynaka
Adal, Oya (1979); Trkiye Trkesinde Biimbirimler, Ankara: TDK Yaynlar
Atabay, Nee ve dierleri (yneten: Doan Aksan) (1983); Szck Trleri, Ankara: TDK Yaynlar:421,
Banguolu, Tahsin (1974) Trkenin Grameri, stanbul: Baha Matbaas
Bilgegil, Kaya (1963); Trke Dilbilgisi, stanbul: Gzel stanbul Matbaas
Bozkurt, Fuat (1995); Trkiye Trkesi, stanbul: Cem Yaynevi
Cemilolu, smet (2001); Dede Korkut Hikyeleri zerinde Sz Dizimi Bakmndan Bir nceleme, Ankara: TDK
Yaynlar:790
Demiray, Kemal (1970) Temel Dilbilgisi, stanbul
Ediskun, Haydar (1988); Trk Dilbilgisi, stanbul: Remzi Kitabevi
Eker, Ser (2003); ada Trk Dili, Ankara: Grafiker Yaynlar:7, 2. bask
Ergin, Muharrem (1998); Trk Dil Bilgisi, stanbul: Bayrak Basn/ Yaym/ Tantm
Gencan, Tahir Nejat (1979); Dilbilgisi, Ankara: TDK Yaynlar, 4.bask
Glensoy, Tuncer (2000); Trke El Kitab, Ankara: Aka Yaynlar: 307, Kaynak Eserler: 96
Glsevin, Grer (1997 a ); Eski Anadolu Trkesinde Ekler, Ankara: TDK Yaynlar:673
Glsevin, Grer (1990 b );Trkede -sA art Gerundiumu (zarf-fiil) zerine, Trk Dili Dergisi, S. 467, s.276-
279, Ankara: Trk Dil Kurumu

2
Dilbilgisi kitaplarnda emir kipinin birleik ekimi yer almaz. Ancak az da olsa yazl metinlerimizde bu
ekime rastlayabiliyoruz.
Glsevin, Grer (1997 c ); Trkiye Trkesinde Zaman ve Kip ekiminde birleik Yaplar zerine, (VIII.
Milletler Aras Trkoloji Kongresi, stanbul 1999) Trk Dili Aratrmalar Yll-Belleten , s. 215-224, Ankara:
Trk Dil Kurumu
Glsevin, Grer (1999 ); Eski Trkiye Trkesi stek Kipi zerine, Osmanl Trkesi ncesi: Eski Trkiye
Trkesi Kongresi, stanbul
Glsevin, Grer (2002 d ); Eski Trkiye Trkesinde stek Kipi zerine, lmi Aratrmalar, C. XIII. stanbul
Hengirmen, Mehmet (1997); Trke Dilbilgisi, Ankara: Engin Yaynlar
Karahan, Leyla (1998); Trkede Sz Dizimi, Ankara: Aka Yaynlar:58, Kaynak Eser:2
Karasu, Bilge (1996); Alt Ay Bir Gz, stanbul: Metis Yaynlar
Ko, Nurettin (1996); Yeni Dilbilgisi, stanbul: nklp Kitabevi
Korkmaz, Zeynep (2003); Trkiye Trkesi Grameri (ekil Bilgisi), Ankara: TDK Yaynlar:827
Kurum Yayn: TDK (1999) Trk Gramerinin sorunlar II, Ankara: TDK Yaynlar:718
Kurum Yayn: TDK (2000); Gzel Yazlar-Hikyeler I, Ankara: TDK Yaynlar: 641, Gzel Yazlar Dizisi: 2
imek, Rasim (1987); rnekleriyle Trke Szdizimi, Trabzon: Kuzey Gazetecilik Matbaaclk ve Ambalaj San.
A..
Trkylmaz, Fatma (1999); Tasarlama Kiplerinin levleri; Ankara TDK Yaynlar: 729
Yaman, Erturul (1990); Bildirme Kiplerinde Zaman Kaymalar ve Fonksiyon Deimeleri
Zlfikar, Hazma (1980); Yabanclar in Trke Dilbilgisi, Ankara: Ankara niversitesi Yaynlar