1

ESAIA LAIKA A KARAI MUNGGA

(THE MESSAGE OF ISAIAH)

Myihtoi Esaia laika gaw myihtoi law law a myihtoi ga ni hpe kahkin mahkawng tawn ai
laika rai nga ai. Chyum ninghkrin nkau mi gaw daw kaba 1-39 hte daw kaba 40-66 hpe garan
nna daw lahkawng rawng ai laika re ngu hkam la ma ai. Bai nkau mi gaw daw kaba 1-39, daw
kaba 40-55 (Deutero-Isaiah or Second Isaiah), daw kaba 56-66 (Trito-Isaiah or Third Isaiah) ni
hpe garan nna daw masum rawng ai laika re ngu hkam la ma ai. Hpa majaw nga yang, labau
mabyin, lang ai ga hkum, ka ai lai len ni shai ai hpe la kap nna dai hku sawn la ai rai nga ma ai.
Daw kaba 1-39 gaw Asuri hte seng ai shingdu labau mabyin ni a lapran na myihtoi ga rai nna,
daw kaba 40-55 gaw Babelon e bawng dung ai hte seng ai labau mabyin na myihtoi ga ni re. Bai
daw kaba 56-66 gaw Babelon kaw nna Yerusalem de bai nhtang wa shangun na lam hte, Israela
amyu ningnan hpe bai gaw sharawt la na lam ni lawm ai myihtoi ga rai nga ai. Rai tim Esaia
laika hta Yerusalem na Esaia a mying hpe sha myihtoi mying hku mu mada lu ga ai. Daw kaba
1-39 du hkra na myihtoi ga ni hpe gaw Yerusalem na Esaia mying ai myihtoi wa htoi ai myihoi
ga re ngu chyum ninghkrin ni yawng hkap la lu tim, daw kaba 40-55 hte daw kaba 56-66 ni hta
na myihtoi ga ni hpe kadai tsun ai kadai ka mazing da nna, galoi aten e daw kaba 1-39 du hkra na
hte pawng nna Esaia laika ngu lang wa ai lam ni asan sha n chye lu ga ai. Chyum ninghkrin ni
dai ni du hkra naw sawk sagawn nna dang rang hkat nga ai hpe mu mada lu ai.

Esaia laika hta hkawhkam Uzia, Yohtam, Ahaza hte Hezekila ni a up hkang lam, Yuda ni
Babelon de bawng dung ai lam, Yuda mung de bai nhtang wa lu ai lam ni hpe ka mazing da nga
ai. Aten ladaw langai hpang langai lapran na, mung masa lam, makam masham lam, shinggyim
nga pra masa lam ni hpe lakap nna htawn tsun ai mungga ni re ai hpe chye na lu ga ai.

I.SHINGDU LABAU NI
A.MYITHOI WA(THE PROPHET)

Esaia ngu ai mying a lachyum gaw "Madu Karai Kasang gaw hkye hkrang la ai wa rai
nga ai" (the Lord is Salvation) ngu ai rai nga ai. Shi gaw Yerusalem mare na Amot a kasha rai
nna, Yuda hkawhkam Uzia (Uzziah), Yohtam, Ahaza hte Hezekila ni a lak htak hta myihtoi ga
tsun ai wa rai nga ai (1:1; 6:1).Shi gaw ding man ai wa rai nna shi a aten na shinggyim
wuhpawng a n hkru n shawp ai lam ni hpe ninghkap ai mungga htawn tsun ai wa re ( 1:4,17;
3:9,14-15;15:8-23). Makam masham kaba ai wa rai nna Yuda hkawhkam ni hpe, maigan masha
ni hpe kam hpa na malai Yehowa Karai Kasang hpe sha kam hpa manoi manat na matu dingyang
hkaw tsun ai wa re (7:4-7; 30:15; 37:6-7). Tengman ai makam masham kaw nna lam yit mat ai ni
law law nga ai aten hta, shi hpang hkan ai sape ni hpe ngang kang ai makam masham hte
Yehowa hpe sha nawku daw jau nga na matu sharin achyin, n-gun jaw ai myihtoi rai nga ai
(8:16-17). Hkring htawng shachyaw nna hkai hkrat wa ai ga nkau mi hta, Esaia gaw Yuda
hkawhkam Manashe lak htak hta zingret hte daw lahkawng di ret dut sat kau hkrum sai ngu tsun
hkai ma ai (Heb 11:37). Shi gaw mung masa hte seng nna hkawhkam hkawseng ni hpe hpaji jaw
ai wa (7:3; 37:2; 38:1; 39:3) rai nna hkawhkam ni hte aloi ali hkrum shaga lu ai wa re majaw
 2

hkik hkam ai ru sai kaw na shangai wa ai wa re ngu sawn la lu ga ai. Ding hku la rai nna kashu
kasha la kasha 2 lu ai (7:3; 8:3,18). Yehowa shi hpe myithoi hku lata san ai shaloi, ru yak kyin
dut lam hkrum sha ra na hpe chye tim mung kabu gara hkap la ai wa re (6:9-13).

B. MYIHTOI HTOI AI SHANING

Esaia laika gaw grai galu ai hte maren, myihtoi htoi ai shaning mung Yuda hkawhkam
Uzia si ai aten (BC 740) kaw nna hkawhkam Yohtam, Ahaza hte Hezekila ni a aprat du hkra
shaning 200 ning daram rai nga ai.Chyum ninghkrin ni malawng Esaia laika hpe daw masum
garan ai re majaw Esaia I (First Isaiah) gaw Babelon de bawng rai n dung shi ai aten na lam hpe
myihtoi htoi da ai lam ni rai nga ai.

C. MUNG MASA SHINGDU LABAU

Yuda mung hpe hkawhkam Uzia (BC 790-739) up ai aten hta mung masa sim sa ai hte
sut masa ring chying ai re. Hpyen n-gun greng ai, Yerusalem mare na langchyi ni hte dap
bunghku ni hpe shagreng da lu ai majaw hpung dagu gumhkawng ai aten re (II Hkawhkam labau
26:3-5,8-10,13-15). Rai tim makam masham lam hta hkrat sum mat wa ai. Hkinjawng Azaria hte
manang ni hkum pat ai hpe ninghkap nna, hkawhkam Uzia wa hkinjawng ni sha mai galaw ai,
hkungri ntsa e manam pyaw ai baw nat nawng ai majaw, Yehowa ari jaw ai hku nna shi a lahtan
hta mang gang kap mat ai re. Dai mang gang gaw si du hkra tsi la n mai mat ai (II Hkawhkam
15:3-5; II Hkawhkam labau 26:16-21). Uzia wa, mang gang kap mat ai majaw, mungdan a up
hkang power hpe kasha Yohtam hpe BC 750 daram hta ap ya wu ai. BC 742 hta Uzia si mat ai
hpang Yohtam hkawhkam tai wa ai hte Yuda mung hpe BC 735 du hkra up hkang ai re. Yohtam
a aten hta Asuri mungdan gaw Tiglath-Pileser (BC 745-727) woi awn ai hte makau grup yin
mungdan ni hpe dinsa lu na matu hpyen n-gun rawng wa ai aten re (II Hkawhkam 15:19). Israela
hte Suri ni a hpyen hpe mung Yohtam wa ninghkap shakut let, kawa zawn hpung dagu rawng
hkra shakut wu ai ( II hkawhkam 15:370). Yohtam mung kawa zawn mung masa hpyen masa hta
awng dang tim makam masham hta gawng kya ai wa rai nga ai ( II hkawhkam 15:34-35; II
HKawhkam labau 27:1-2). Dai hpang Yohtam a kasha Ahaza Yuda mung hpe BC 735 kaw nna
715 du hkra up hkang sai. Dai aten hta dingdung Israela mungdan hte Suri mungdan yan gaw
Asuri hpe ninghkap lu na matu n-gun pawng jinghku hku ma ai. Ahaza hpe saw tim shi gaw
Israela-Suri jinghku hpung hta n shang wu ai ( II hkawhkam 16:5; Esa 7:6). Dai majaw Israela-
Suri hpung ni Yuda mung hpe jahkrit shama rai majan hpaw ma ai (BC 734). Yuda hkawhkam
Ahaza mung dai hpe hkrit tsang nna (Myihtoi Esaia pat hkum nga ai lapran kaw na) Asuri
hkawhkam Tiglath-Pileser hpe garum la na matu sa garum hpyi wu ai. Asuri hkawhkam wa kabu
gara hkap la ai hte Suri mung a mare daju Damasku hpe BC 732, Israela mung a mare daju
Samari hpe BC 722 hta gasat ting la sai (II hkawhkam 17:6,24). Ahaza mung Asuri ni a mayam
hkaw hkam sha Yuda mung hpe up nga lu wu ai. Ahaza gaw Asuri ni a ga madat nna Yerusalem
nawku htingnu hta Asuri hpara Asshur a tawn hkungri hpe tawn let nawku daw jau shangun wu
ai. Ahaza a kasha langai hpe hkungga nawng jau ai lam hte kaga hkungga nawng jau ai lam ni
hpe galaw shangun wu ai (II hkawhkam 16:10-16; II Hkawhkam labau 28:3).
 3

Ahaza si ai hpang kasha Hezekila bai Bc 715 kaw nna BC 686 du hkra Yuda hkawhkam
tai wu ai ( II Hkawhkam 18:1-2).Hezekila gaw mungdan a mung masa hte makam masham masa
ni hpe bai gram lajang wu ai ( II hkawhkam 18:4,22; II Hkawhkam labau 30:1). Asuri ni hpe
ahkun hkanse laja lana rai jaw ra ai kaw na lawt lu hkra hte nawku htingnu kata na maigan hpara
hkungri ni yawng tsai mat hkra shakut wu ai. BC 701 hta si na daram re ai machyi kaba hkrum
tim Yehowa kaw akyu aja awa hpyi ai majaw Yehowa gaw shi hpe 15 ning bai asak galu lu na
ahkang jaw wu ai (II Hkawhkam 20; Esa 38). Dai aten hta Babelon ni mung Asuri ni a npu na
lawt lu na matu shakut nga ai aten re. Babelon hkawhkam Berodak-baladan gaw, Hezekila
machyi nga ai lam na nna, shi hpang de laika hte kumhpa shagun dat wu ai. Hezekila mung
shanhte hpe hkap hkalum la nna, shi a arung arai nta na aja gumhpraw, hpyen lak nak rawng ai
nta hte sut dek hta rawng marawng mahkra hpe madun dan mu ai. Shaloi myihtoi Esaia gaw
Hezekila hpe daru nna Yehowa gaw na nta hta rawng marawng hpe mung, na nji nwa ni
mahkawng da ai arai hpe mung, Babelon de htawm mat wa ai aten du shangun na ra ai ngu
myihtoi ga tsun ai re (II Hkawhkam 20:12-18). Hezekila gaw Babelon ni n-gun pawng jinghku
hku let Asuri hpe ninghkap na matu saw ai shaloi aloi sha hkraw kau wu ai (II Hkawmhkam
20:1-13; II Hkawhkam labau 32:24-25,31). Dai majaw mung myihtoi Esaia daru ai hpe mung bai
hkrum sha wu ai re ( II Hkawhkam 20:14-19).

Asuri hkawhkam ningnan Sennahkarip gaw shi a Empire hpe gumlang ai ni hpe gasat
shamyit wu ai. Shawng ningnan Babylon hkaw hkam Berodakbaladan hpe shawng gasat wu ai.
Dai hpang Hpiliki (Phoenitia) hte Hpilisti pa du hkra gasat nna, Egutu ni hpe mung shamyit kau
wu ai (Mihka 1:10-16). Yuda mung ting hpe mung shaza kau ya ai majaw, Hezzekia gaw kalang
mi bai Asuri hkaw hkam npu taw let, hpyen hka wa ai hku nna ja gumhpraw law law hpe jaw
kau ra nu ai. Hpyen hka hku nna Yehowa a nta hte hkawhkam htingnu a sut dek hta rawng ai
gumhpraw mahkra hte Asuri hkaw hkam hpe wa kau ra wu ai(II Hk. Hk 18:13-16).

II.MYIHTOI LAIKA A GA HKRANG MASA

A.Yubak mara hta len nga ai Yuda mung na Israela ni hpe myit malai na matu saw shaga ai
lam (Daw kaba 1-6)

Yuda mung hta hkawhkam Uzia up hkang ai aten hta sut su nga mai tim, shinggyim nga
pra lai len hte makam masham lam ni hta hten za ai lam law nga ai. Lawhpa marin marit ai hte
tara rap ra lam n nga ma ai. Nawku htung sha shadik nna, asak hkrung lam gaw Yehowa Karai
Kasang hte tsan gang nga ma ai majaw arawn alai ni hten za nga ma ai. Dingdung Israela mung
hta myihtoi Amo hte Hosea htawn tsun ai zawn, Yuda mung hta lu su ai ni matsan masha ni a
ntsa adip arip baw daw sha ai lam ni, shada lachyen ginhka dip sha hkat ai lam ni hte teng man ai
makam masham kaw na htak mat ai lam ni hpe, ninghkap ai hku nna Esaia myihtoi ga htawn
tsun ai rai nga ai.

Yuda mung masha ni Yehowa hpe gumlang ai hte tinang ra ai hku asak hkrung ai lam hte
Esaia a mungga hpe npawt hpang da ai re (1:1-9). Mungdan masha ni gaw makam masham hte
 4

kyang lai len ni hta hten za mat sai (1:10-31). Dai gaw Yehowa a yaw shada da ai lam hte n htan
shai ai lam rai nga ai (2:1-22). Dai zawn re ai wuhpawng gaw gaya kahpa re ai tara jeyang lam
hkrum hkra na maga de shanang sa wa nga ai re (3:1-4:1). Rai tim tara jeyang lam hkrum sha
ngut ai hpang, Yehowa Israela hpe ningnan bai gram lajang la na re (4:2-6) ngu nna Esiah
mungga htawn tsun ai re.

Esaia a aten hta Israela ni Yehowa a tsaw ra myit hpe n gawn n sawn di ai majaw, Yuda
mung gaw, teng sha bawng dung hkrum na re ngu Esaia htawn tsun wu ai (5:1-30). Rai tim
Israela masha malawng maga gaw dai mungga hpe, n hkap la ma ai.Yehowa hpe hkrit hkungga
ai hte kang ka sadi dung ai hku asak hkrung ai n law la ai Israela ni hpe gaw Yehowa makawp
maga da na rai nna, shanhte hte shanhte a aru arat ni hku nna Israela amyu ningan hpe gaw gap la
na re.

B. Yuda mung mung masa hkrat sum lam hte Meshia a mungdan gawgap na lam (Daw Kaba
7-12)

Yuda hkawhkam Ahaza hkaw dung ai aten hta, Asuri mung gaw daru magam rawt jat wa
ai hte mung maden hpang wa ai aten rai nga ai. Dai majaw Asuri a makau grup yin mungdan ni
yawng tinang a shim lam a matu hkrit tsang nga ai aten re. Asuri hpe ninghkap lu na matu Suri
hkawhkam hte dingdung Israela mung a hkawhkam yan gaw, Yuda mung a hkawhkam Ahaza
hpe shanhte hte hpyen n-gun pawng jinghku hku na matu saw shaga ma ai. Ahaza ningdang ai
shaloi, Suri hte Israela hkawhkam yan pawng nna, BC 735 hta Yerusalem mare hpe htim kasat
ma ai. Yaw shada ai lam gaw shanhte hte pawng na matu myit hkrum ai hkawhkam langai Yuda
hkaw hta shadun da lu na matu rai ma ai. Myihtoi Esaia gaw hkawhkam Ahaza hpe n hkrit ai sha
Yehowa hpe kam hpa manoi manat jang, Yehowa Yerusalem mare hpe hkye mawai makawp
maga la na re ngu mungga jaw wu ai. Rai tim dai mungga hpe hkawhkam Ahaza n hkap la ai sha,
Asuri hpe sa garum la na matu garum hpyi wu ai. Shaloi Esaia tsun ai gaw, dai zawn Yehowa a
mungga hpe madat mara lam n nga ai gaw, tsin yam tsin dam hkrum sha na lam de woi ganawng
hkawm ai lam re ngu htawn tsun wu ai. Yuda mung gaw Asuri a n pu de du mat na ra ai ngu aja
awa sadi jaw wu ai. Rai tim Ahaza n madat ai sha matut shanang wu ai (7:1-25; II HKawhkam
16:7-8).

Yuda mung na yu maya mung masha ni mung, Yehowa a matsun ga ni hpe ahkyak n da
ma ai. Dai majaw Yehowa gaw Asuri hpe lasik shingna shatai nna Yuda mung hpe tara dara
jeyang na re (8:1-22). Rai tim dai zawn nsin hta hkawm nga ai amyu ni hpe hkye mawai la na,
ngwi pyaw simsa lam a madu Meshia du sa na re lam htawn tsun wu ai (9:1-7).

Dai hpang Esaia gaw dingdung Israela a daru magam hpung shingkang gawng kya mat
wa ai hte jahtum e, Asuri ni gasat dang la kau ai hkrum mat ai lam hpe htawn tsun da nga ai (
9:8-10:4). Rai tim, Asuri gaw Karai Kasang a masha ni hpe shi myit lu ai hku roi sha mai ai ngu
myit la ai majaw, Yehowa Asuri hpe mung tara daw dan jeyang na re (10:5-34) ngu shadum wu
ai.
 5

Yuda mung mung, teng sha htenza mat na re. Rai tim Yehowa gaw sadi dung let naw
ngam ai makam masham ngang ai Israela ni hpe makawp maga la na re. Bawng dung hkrum mat
wa ai Israela ni hta na, Yehowa hpe hkrit hkungga ai n law la ai amyu sha ni, tinang a buga de
bai n htang wa lu na rai nna, Yehowa, Meshia a mungdan gaw de na ra ai (11:1-12:6) ngu
myihtoi gat sun wu ai.

C. Amyu bawsang mungdan ni a matu mungga (Daw kaba 13-23)

Israela hte Yuda mung sha n rai, mungkan mungdan yawng gaw Yehowa a daru magam
hpung shingkang hte up hkang ai npu e nga nga ai ni hkrai rai ma ai. Shanhte a power lung wa ai
lam hte jahtum e htenza na lam ni ma hkra hpe mung, Yehowa jum tek reng hkang nga ai.
Babelon mungdan mung power kaba wa na re. Rai tim, Yehowa hpe hpa n sawn ai hte Yehowa a
amyu hpe rai dum ai myit hte roi sha ai a majaw jahtum e htenza ai bai hkrum na ra ai (13:1-
14:23). Asuri mung mung, htenza mat na re (14:24-32); Moba mung hkrat sum na re (15:1-
16:14); Suri hte Israela hpawm chyawm hpung mung htenza mat na re (17:1-14).

Yuda mung mung Asuri hpe ninghkap lu na matu kaga mungdan ni hte jinghku hku sana
n rai (18:1-7). Egutu mung mung hkrat sum na re majaw, Egutu hpe kam hpa ai lam mung
lachyum n pru na re ( 19:1-25). Kaga mungdan ni hte jinghku hku nna shim lam tam ai gaw
bawng dung lam de she shanang ai lam ai nga ai (20:1-6). Babelon, Edom hte Arab ni yawng
htenza mat ai hkrum na ra ai (21:1-17). Rai tim Yerusalem wang shinggrup tawn da hkrum ai
shaloi, mung masha ni Yehowa hpe kam hpa manoi manat na mara ai (22:1-25). Hpaga bungli
hta mying gumhkawng ai Turu mare mung tara dara jeyang ai hkrum na ra ai (23:1-18) ngu
myihtoi htoi da ai re.

D. Jahtum na tara daw dan jeyang lam hte hkye hkrang la ai lam (Daw kaba 24-27).

Amyu baw sang mungdan ni hpe tara daw dan jeyang let Israela hpe hkye mawai la na re.
Yehowa, lamu ga hpe hten run mat shangun ai hku nna amyu baw sang hpe tara daw dan jeyang
na re (24:1-23). Israela hpe tara daw dan jeyang ai lam hte hpawn Yehowa a man hta sadi dung
kang ka ai Israela ni hpe bai hkye mawai la na re. Shanhte mung Yehowa a hkye hkrang la ai
amu hpe shakawn ai mahkawn ni mahkawn na mara ai (24:1-25:12). Yehowa a matsun ga ni hta
sadi dung kang ka ai majaw, tsin yam hkrum ai ni, jahtum e Yehowa a chyeju hte awng padang
dip la lu na re (26:1-21). Kaya kahpa bawng dung hkrum ngut ai hpang, kabu gara ai hte buga de
bai n htang wa lu na mara ai.

E. Yuda mung na Israela ni dingnye lu ai lam (28:-39)

Ahaza a hpang Yuda mung hpe Ezekila up hkang ai re. Shi hkaw dung ai hte rau Yuda
mung a maigan kyit hkai masa lam hte makam masham lam ni hpe bai gram lajang wu ai. Asuri
hpe ninghkap ai hku nna ahkun hkan se n jaw ai sha nga wu ai (II Hkawhkam 18:7). Rai tim shi
mung Egutu ni garum la na hpe myit mada ai majaw myihtoi Esaia daru kajet ai hpe hkrum sha
wu ai. Esaia htawn tsun ai gaw Yuda mung a matu kaga maigan masha ni hpe kam hpa shara n ra
 6

ai, Yehowa Karai Kasang hpe kam hpa manoi manat nga na sha ra ai ngu shadum ai lam rai nga
ai.

N kaja ai mung masa hte makam masham ningbaw ningla ni a majaw Yuda mung gaw
grit nem mat wa ai rai nna, Yehowa a ari jaw ai hpe hkrum sha ai re (28:1-29).Yerusalem mare
wang shinggrup da hkrum shangun ai hte, mau hpa hku bai hkye la ai (BC 701) gaw, Yuda ni
tinang a shim lam a matu maigan amyu ni hpe shamyet shanat ai lam gaw hpa akyu n nga ai ngu
ai hpe, Yehowa Karai Kasang madun ai lam rai nga ai (29:1-24). Egutu mung hpe jinghku hku
nna manoi manat ai lam mung mana bungli sha re lam Yuda ni hpe chye na la shangun nga ai
(30:1-31:9).

Asuri ni a lata na hkye mawai la ngut ai hpang, Yuda mung hpe ding hpring ai hkawhkam
up na re (32:1-20). Asuri ni a lata hta tsin yam tsin dam hkrum sha nga ra ti mung, Yehowa Asuri
hpe jahten kau nna, Yuda hpe bai shaman ya na re (33:1-24). Dai gaw jahtum e Yehowa Israela
hpe hpyen tai ai mungdan ni hpe jahten kau nna (34:1-17), sadi dung kang ka ai Israela amyu sha
ni hpe shaman chyeju bai jaw na (35:1-10) ngu kum la madun ai lam rai nga ai.

Labau mabyin hta Asuri ni Yuda mung hpe htim gasat tim (36:1-22), Yehowa Karai
Kasang shanhte hpe bai hkrat sum mat shangun sai re (37:1-38). Yehowa Ezekila a asak hpe 15
ning jat galu shangun ai hte Yuda mung hpe Asuri ni jahkrit shama ai lapran hta up hakng
shangun sai re (38:1-22). Rai tim Hezekila Babelon ni mung lawm Asuri gumlau hpung ni a
agung alau hpe n dang hkam ai majaw, Yuda mung gaw jahtum e Babelon de bawng dung ra ai
re ngu Esaia htawn tsun sang lang dan da nga ai (39:1-8).

F. Bawng dung ra ai lam hte Buga de bai nhtang wa lu ai lam (Daw kaba 40-48)

Esaia laika hta daw kaba 39 hte 40 lapran shaning 150 daram gang ai ngu chyum
ninghkrin ni sawk sagawn da ma ai. Chyum ninghkrin ni law malawng gaw, daw kaba 40-66 hpe
Esaia ka ai n re. Kaga masha (sh) Esaia a hpang na ban masha ni ka ai hpa mahkawng bang da ai
re ngu hkam la ma ai. Hpa majaw nga yang daw kaba 40 kaw nna gaw, Hkawhkam Hezekila
aten na Yerusalem a lam n tsun sai sha, Babelon e bawng dung ai aten hpe she tsun nga ai majaw
rai nga ai.

Ndai daw hta Yehowa Karai Kasang gaw daru magam hpung shingkang rawng
dik htum ai wa re ngu ai hpe pahkam jaw ai ga ni hte htawn tsun da nga ai. Yehowa gaw Israela
ni hpe ari jaw ai hku nna Babelon hta bawng dung shangun tim, ya shi nan shanhte hpe tinang a
buga de nhtang wa let awng padang dip la shangun na re (40:1-31). Persi (Persian) hkawhkam
Kuru (Cyrus) hpe shagrau shatsaw nna, Babelon hpe dang la shangun ai hte, Israela ni hpe
Yerusalem de bai nhtang wa shangun na re (41:1-29). Dai shaloi Yehowa a Wenyi Israela ni a
ntsa e bang da ya nna, Israela gaw Yehowa a teng man ai shangun ma tai na re. Shanhte hku nna
myit malai lu ai tara mai gan ni hpe mung Yehowa hkye la na ra ai (42:1-25). Dai lam ni gaw
Yehowa a daru magam hpung shingkang hpe shadan dan ai lam rai nga ai (43:1-28). Hpara shaje
sum la ni gaw asak n rawng ai, Yehowa Karai Kasang chyu sha asak hkrung ai hte daru magam
 7

hpung shingkang rawng ai Madu Karai Kasang rai nga ai hpe chye la shangun na re (44:1-28).
Bawng dung nga ai Yuda ni hpe shalawt na matu Kuru hkawhkam hpe sharawt shatsaw la ai
mung Yehowa Karai Kasang rai nga ai (45:1-19). Babelon hpara ni mung Babelon ni hkrat sum
ai aten hta hkye la lu na atsam nga na n rai (45:20-46:13). Gumrawng gumtawng ai mungdan
gaw kaya kahpa hkrum na ra ai (47:1-15). Dai mahkrum madup ni gaw laiwa sai aten na lam ni
hpe sharin la nna, du na ra ai aten hta Yehowa hpe n gawn nsawn rai hpara sumla naw ai lam n
galaw na matu sharin ya ai lam rai nga ai (48:1-22) ngu htawn tsun wu ai.

G. Krai Kasang a masha ni a matu hkye hkrang la ai lam (Daw kaba 49-55)

Karai Kasang gaw Israela hpe shi a shangun ma hku lata la tim, Israela amyu ni law
malawng gaw Yehowa Karai Kasang hte daw hka mat sai. Rai tim n law la ai Israela n kau mi
gaw Yehowa Karai Kasang a man hta sadi dung kang ka ai hte asak hkrung ma ai. Dai sadi dung
ai masha ni a jaw e Yehowa gaw Israela mungdan hpe bai gram lajang gaw sharawt la na re
(49:1-50:3). Karai Kasang a tengman ai shangun ma gaw, shi tawt lai ai yu bak a majaw hkam
sha ra ai tsin yam hta la kap nna she, madat mara ra ai lam hte hkam sharang ra ai lam hpe sharin
la nga ma ai (50:4-11). Hkik hkam ai Babelon empire hpe jahten sharun kau na hte, Israela
mungdan bai gaw gap na lam gaw Shinggyim masha ni hku nna, n mai byin na zawn san ai re.
Rai tim dai hpe Yehowa galaw nu ai (52:1-12). Bawng dung ai lam gaw bai nhtang wa na matu
hkyen lajang ai lam rai wa ai (52:1-12).

Tsin yam hkrum sha ai majaw Israela ni hkrit kajawng ai hte maren, Yehowa a daru
magam hpung shingkang hpe hkrit kajawng na ra ai. Tsin yam hkrum sha ai wa gaw awng
padang dip la lu ai wa tai wa ai (52:13-53:12). Yuda amyu sha ni Babelon de bawng dung ai lam
gaw madu wa kaw na hka mat wa ai num hte bung nga ai, rai tim, Yehowa gaw Israela hpe mara
raw dat ya ai hte Shi hpang de bai woi la ai re (54:1-17). Israela ni Babelon e bawng dung ai kaw
nna, Yehowa a jaw e kabu gara let pru wa lu nna, ngwi payw ai hte woi wa ai hkrum na re
(55:1-13) ngu myihtoi htoi wu ai.

H. Ya kaya hkrum tim, du na ra ai aten hpung shingkang rawng ai wa tai na (56-66)

Du na ra ai aten hta Yuda masha ni Yerusalem mare grup yin hta bai ningngai nga lu na
hpe myit mada tim, Myihtoi wa hku nna gaw dai nhtoi rai n du na re ngu mu mada wu ai. Hpa
majaw nga yang, Israela mungdan ningnan gaw Karai Kasang a matsun maroi tara hta n pawt
hkridun tawn nna gaw gap ra ai rai tim (56:1-8), makam masham hte mung masa ningbaw ningla
ni moi na hku sha naw hten za nga ai majaw re (56:9-57:21). Yehowa hpe man man nawku daw
jau tim, law hpa myit marin ai myit hte kaga masha ni hpe lachyen ginhka roi sha dip sha ai
majaw re (58:1-14). La ma shanhte galai shai ai lam n nga yang, Yehowa a ari matut hkrum sha
na re (59:1-21).

Babelon kaw nna bai nhtang wa ai shaloi tara maigan amyu ni mung Yuda ni hte pawng
nna Yerusalem hpe gawgap lawm ai hte, Yehowa hpe nawku daw jau na mara ai (60:1-22).
Yerusalem mare hten za ai hpe mu nna Babelon na bai wa ai ni sharung shayawt yawn madai na
 8

mara ai. Rai tim kashun kashe di kau ya hkrum ai lam ni yawng hpe Yehowa Karai Kasang bai
jaw na re (61:1-62:12). Kashun kashe di ai masha mayu ni hpe mung ari jaw na re (63:1-6).

Dai majaw myihtoi wa gaw,Yuda mungdan a mara hpe raw dat kau ya na matu Yehowa
kaw hpyi nem ya wu ai (63:7-64:12). Law law wa htenza nga ai aten hta Yehowa hpe hkrit
hkungga ai hte sadi dung kang ka ai Israela nkau mi naw ngam nga ai. Dai ni gaw Yehowa Karai
Kasang a teng man ai masha ni rai nna, Meshia mungdan a masha ni rai na ma ai (65:1-25).
Yehowa Karai Kasang gaw galoi mung dingman ai myit masin hte arawn alai hpe ra sharawng ai
Karai re (66:1-6). Teng man jaw ang ai makam masham hte asak hkrung ai ni sha du na ra ai aten
na chyeju ningnan hte gingdan ai ni rai na re (66:7-24) ngu shadum sharin wu ai.

III. AHKYAK AI GA LAMI NI

A. Yubak mara 1:4

Esaia gaw Yehowa Karai Kasang a san seng chyoi pra ai lam hpe shingran mu ai hpang Israela
amyu ni a yubak mara hte seng nna, myit tsang hkrit kajawng ai lam hkam sha wu ai. Esaia laika
hta Yehowa lata la ai amyu Israela ni a yubak mara ni hpe dan leng hkra hpaw shadan dan da nga
ai. Dai yubak mara ni gaw lachyum n pru ai shagu hkungga, matsan mayan ni hpe lachyen
ginhka dip roi sha ai lam, sumla nawku ai lam, arung arai hpe madung dat nna tinggyeng machyu
ai lam, tsa chyaru lu len ai lam, Yehowa hpe kam hpa manoi manat na malai tinang hkum (sh)
kaga amyu ni hpe kam hpa manoi manat ai lam ni rai nga ai.
(1) Yubak mara 1:4
(2) Lachyum n pru ai shagu hkungga 1:10-15;29:1,13; 66:3
(3) Matsan mayan ni hpe dip sha ai lam 1:17,23; 3:15; 5:23; 10:1-2; 59:9-10
(4) Sumla nawku ai lam 2:6-9; 10:9-11; 44:9-20; 57:3-10; 65:1-7
(5) Arung arai hpe madung dat ai 3:16-23; 5:8;56:11;57:17
(6) Tsa chyaru lu len ai 5:11-12,22;28:1;56:12
(7) Masha hpe grau kam hpa manoi manat ai 2:22;20:5-6; 30:1-5,12-17; 31:1-3.

B. Myit mada shara 9:7

Esaia gaw shi a myihtoi ga ni hta Israela amyu ni a matu myit mada shara nga nga ai lam
htawn tsun da nga ai. Shi a myihtoi ga hpe myit htum hpa ni hte ginchyum dat ai hku n rai,
hpung shingkang hte hpring tsup ai du na ra ai aten na lam hpe shingran ga ni hte tsun da nga ai.
Shi mu ai shingran ga hta, Yehowa gaw hkye hkrang la ai lam hpe shi a dat kasa hku nna, jahtum
du hkra galaw na re. Shi a mying hpe mau hpa wa, hpaji daw ai wa, daru magam Karai wa, htani
htana Kawa, ngwi pyaw madu ngu shamying na ra ai. Ga shaka ningnan hta dai zawn myihtoi
htoi da ai lam gaw Meshia madu Yesu Hkristu hpe shading nna tsun ai re ngu sang lang da nga
ai. Ga shaka ningnan hta Esaia laika hpe law malawng la kap nna jai lang ai hpe mung mu lu ga
ai. Dai kabu gara shi ga gaw Israela amyu ni a matu sha n rai, mungkan amyu baw sang yawng a
matu mung rai nga ai. Esaia a myihtoi ga hta sumsing mung dan ningnan, gingding aga ningnan
hpe bai hpan hpajang na ngu ai ga sadi hte ginchyum da nga ai.
 9

(1) Myit mada shara 9:7

(2) Du na ra ai aten na hpung shingkang hte seng ai shingran 2:1-5; 4:2-6; 9:1-7; 11:1-16; 29:17-
24; 30:18-33; 32:15-20;35:1-10; 41:18-20; 51:1-6,9-11;61:1-62:12; 66:10-13
(3) Up hkang ai hkawhkam 9:6-7; 32:1; 55:4
(4) Yehowa a mayam 52:13-53:12
(5) Tara maigan ni a matu myit mada shara 2:2-4;11:12; 24:15-16; 42:6-10-12; 49:6; 51:4; 52:10;
55:5; 56:1-8
(6) Sumsing mungdan ninnan hte lamu ga ningnan 65:17-25; 66:22-23.

C. Hkye hkrang la ai lam 43:1

Yehowa Karai Kasang gaw Shi amyu Israela hpe prat tup kabai kau da na n re. Yehowa
gaw Israela a Karai rai nna, hpung shingkang hte hpring tsup ai lata hte Israela hpe hkye hkrang
la na re. Nlaw la ai sadi dung ai Israela ni sha hkye hkrang la ai hkrum na rai tim, Yehowa gaw
Dawi hte tawn ai ga sadi hpe shagrin da na re. Bawng dung hkrum ai kaw nna, hkum hkrang hte
bai lawt wa lu ai sha n-ga, n kaja ai lam hte tara dara lam kaw na mung lawt lu na re. Israela gaw
dai zawn lawt lu ai majaw Yehowa a chyeju hpe mahkawn hte shakawn kung dawn ai lam galaw
na ra ai.
(1) Hkye Hkrang la ai lam 43:1
(2) Hkye hkrang la na ngu ai ga sadi ni 1:26-27; 33:2-6,20-22; 40:12-31; 41:4,10,14; 43:1-7;
44:21-22; 48:17; 49:8-13; 52:1-3,7-10; 54:1-8; 59:16-17,20; 62:8-12.
(3) Naw ngam ai ni hkye hkrang la hkrum na 1:9; 6:13; 10:20-22; 11:11,16; 37:4,31-32; 65:8-10.
(4) Dawi hpe jaw ai ga sadi 9:7; 16:5; 22:22; 37:35; 54:10; 55:3.

D. Yehowa Karai Kasang 54:5

Esaia laika gaw kaga Ga Shaka Dingsa laika buk ni zawn Yehowa Karai Kasang a hkik
hkam galu kaba dik ai lam hpe tsun shaleng dan da nga ai. Shi law lamawng lang ai ga gaw "zaw
nawng zaw wa up ai Yehowa" ngu ai mying rai nga ai. Bai nna Karai Kasang hpe "Israela a
chyoi pra ai Karai" ngu nna mung shamying da nga ai. Yehowa Karai Kasang a chyoi pra san
seng ai hte ding hpring ai lam a majaw, Karai Kasang gaw shinggyim masha hte n bung ai. Rai
tim, chyoi pra san seng dik ai Karai Kasang gaw anhte a hkye hkrang la ai Madu, hkrang shaw la
ai wa rai nna, kawa hte ningrum ningtau zawn mung rai nga ai.Yehowa Karai Kasang gaw, nga
yawng danghta hpe hpan da ai wa, shinggyim masha ni hpe hpan da ai wa, Israela a hkawhkam
hte mungkan labau yawng hpe jum tek up hkang nga ai wa rai nga ai. Dai hta sha n-ga "Yehowa
a Wenyi" a lam hpe mung Karai Kasang a masat kum la langai hku sang lang dan da wu ai.
(1) Yehowa Karai Kasang 54:5
(2) Zaw nawng zaw wa up ai Yehowa 1:9;2:12;9:7;19:16-20; 47:4:54:5
(3) Israela a chyoi pra ai Karai 1:4;5:19,24; 10:20; 29:23; 41:16; 47:4;54:5
(4) Chyoi pra chyoi pra ai Karai 6:3
(5) Hkye hkrang shaw la ai wa 1:27; 29:22; 41:14; 44:6; 22-24; 54:5
(6) Hkye la madu 17:10; 33:22; 43:3; 45:15;49:26; 60:16
 10

(7) Kawa 63:16;64:8

(8) Ningrum ningtau 54:5
(9) Hpan da madu 17:7;40:26-28; 43:1; 45:8-12;51:13;54:5
(10) Israela a hkawhkam 33:22; 41:21; 43:15; 44:6
(11) Shinggyim labau hpe jum tek up hkang nga ai wa 40:23-24; 41:2-4,18-20; 25; 43:14-21;
44:25-28
(12) Yehowa a wenyi 11:2;32:15;44:3;48:16;61:1;63:10-14

E. Tara daw dan jeyang na lam 65:6

Yehowa Karai Kasang gaw Israela amyu ni a yubak mara a majaw tara daw dan jeyang
na matu du sa na ra ai. Ruyak tsin yam lam hte hpring tsup ai "zaw nawng zaw wa up ai Yehowa
a nhtoi" gaw Yehowa a ga hpe n dang, gumlang ai masha ni hpe ala nga ai.Yehowa Karai
Kasang gaw kaga amyu ni hpe jai lang nna, Israela amyu hpe tara daw dan jeyang na rai nna, dai
mungdan ni mung tinang a yubak mara a matu tara daw dan jeyang ai hkrum ra na re. Asuri,
Babelon, Hpilisti, Mawba, Kusha, Edom, Egutu, Turu mung hte mungkan ting hpe Krai kasang
tara daw dan jeyang na re.
(1)Tara daw dan jeyang na lam 65:6
(2) Yehowa Karai Kasang gaw tinang a amyu hpe tara jeyang na matu du sa wa ai 1:7-9; 3:13-
14; 5:25-30; 7:17-25; 64:9-12; 65:1-7
(3) Zaw nawng zaw wa up ai Yehowa Karai Kasang a nhtoi 2:12-21;13:6,9;22:5-12
(4) Ruyak tsin yam hkrum sha ai aten 3:24-4:1; 29:1-12
(5) Mungdan ni hpe tara daw dan jeyang na lam 10:12-19;13:1-23:25; 47:1-15
(6) Mungkan ting hpe tara daw dan jeyang na lam 24:1-23; 34:1-4

IV. KARAI MASA MUNGGA

ESAIA I (FIRST ISAIAH)

A. Yehowa gaw chyoi pra ai Karai Kasang rai nna Shi a amyu sha ni hpe tara rap ra ai hte
dingman na matu hpyi lajin ai Karai rai nga ai.

Zaw nawng zaw wa up ai Yehowa gaw chyoi pra chyoi pra chyoi pra rai nga ai (6:3) ngu
nna 3 lang tsun shaga ai lam gaw Hebre masha ni a grau dik, tsaw dik ai hpe shagrau ai htung lai
len rai ma ai. Yehowa Karai Kasang daram chyoi pra ai kaga n nga ai ngu ai lachyum hte
Yehowa hpe tsun shagrau ai lam re. Chyoi pra ai lam hpe galu kaba ai hte tsaw htum ai tingyang
hta dung nga ai (6:1) ngu, hpung shingkang hte kapyawn nna shagrau da nga ai. Esaia gaw chyoi
pra ai ngu ai hpe lachyum lahkawng hku chye na wu ai.(1) hkum hkrang hku ginhka nna tsaw ai
shara hta nga ai wa ngu ai hku chye na hkam la ai re. Yehowa a chyoi pra san seng ai lam gaw
nga yawng danghta hte shadawn n lu hkra grau nga ai. Yehowa gaw nga yawng danhta hpe hpan
da ai hte nga yawng dang hta a madu rai nga ai." Dai shani hta e, mung masha ni gaw, tinang a
Hpan Madu hpe mada yu nna, shanhte a myi gaw Israela Chyoi pra ai Wa hpe hkungga la ra na
mara ai (17:7)" ngu nna, Yehowa a daru magam hpe chye da ai hte, Yehowa gaw chyoi pra ai wa
 11

re lam tsun ndau ai re (1:4; 5:19,24; 10:17,20).(2) Bai nna Yehowa a chyoi pra san seng ai hpe
myit masa ding hpring ai lam hku nna mung shi a myit kraw lawang kaw na chye na la wu ai.
"Zaw nawng zaw wa up ai Yehowa chyawm gaw, tara hte shagrau ai hkrum nna, chyoi pra re ai
Karai Kasang gaw, ding hpring ai hte chyoi pra na ra ai (5:16)", ngu nna, myihtoi wa shi a yubak
mara hte Israela amyu ni a yubak mara hpe myit dum let nni nkri hkam sha ai hte hpyi nem ai
hku nna chye na la ai lam rai nga ai (6:5). Asak hkrung ai Yehowa a man hta Israela amyu ni a
tinggyeng machyu ai myit jasat hte, law hpa marin ai myit ni gaw yubak mara rai nga ai.

B. Yubak mara galaw ai lam gaw Yehowa hpe gumlang ai lam re.

Israela amyu ni Yehowa a ga n madat ai hte Yehowa a matsun ga ni hpe hpa n sawn ai
lam ni gaw, Yehowa hpe gumlau ai lam rai nga ai. Dai majaw "Ngai gaw kashu kasha ni hpe
lanu lahku nna, kaba wa shangun ti mung, shnhte ngai hpe gumlau ma ai. Dumsu gaw tinang a
madu hpe chye nga ai; lawze mung tinang madu a wakang hpe dum nga ai. Israela amyu
chyawm gaw ngai hpe n chye ma ai, hpa mung n dum ma ai (1:2-3)" ngu nna Israela ni a yubak
mara hpe tsun dan wu ai. Esaia myihtoi bungli n nan galaw ai aten hta Israela ni a sum la nawku
ai lam (2:6), law hpa myit marin ai hte mayun kumhpa la ai ningbaw ningla ni (1:23) hte,
ninghkap lu na atsawm n nga ai matsan mayan ni hpe roi rip dip sha ai (3:13-15; 10:2) yubak
mara ni hpe mu wu ai. Ahaza hte Hezekila hkawhkam ni a lak htak hta mung masa shim lam a
matu mai gan galung hpung ni hte galung nna shim lam la ai gaw, Yehowa hpe sha kam hpa
manoi manat ai lam n nga ai hpe madi madun ai yubak mara re ai majaw, Esaia hkawhkam ni
hpe laja lana ngu daru sharin wu ai (28:14-22; 30:15-18; 31:1-3). Dai zawn tara maigan ni hpe
kam hpa ai lam gaw Yehowa hpe gumlau ai Yubak mara re majaw, Yehowa Karai Kasang hpe
sha makawp maga la na matu kam hpa ra ai ngu Esaia daru sharin ai re.

C. Yehowa gaw Israela hpe myit malai ai hte makam masham rawng na matu saw shaga nga
ai.

Shagu hkungga nawng jau ai hte sha gaw Yubak mara hpe shaprai kau lu na n re (1:10-
15). Mungdan ting myit malai ai lam she grau ahkyak nga ai. Tinang a n hkru n kaja ai lam ni
hpe myit dum nna, n hkru n kaja ai arawn alai yawng hpe kau da ra ai. Dai majaw myihtoi wa
gaw "tinang hkum kashin kau mu; tinang dai jasan jaseng mu; nanhte a n hkru ai amu hpe nye a
myi man kaw na yeng seng kau mu; n shawp ai arawn alai kau da mu. kaja ai amu galaw na
sharin la mu; ding hpring ai hpe hkan shachyut mu; nni nkri hkrum ai ni hpe karum mu;
chyahkrai ma ni a matu teng man ai hku jeyang mu; gaida gai na ni hpe tau mu (1"15-17)" ngu
shadum sharin ai re. Mungdan ting bau sin makawp maga nga ai Yehowa hpe kam hpa manoi
manat ra ai. Myihtoi wa Suri Ehprim majan aten hta hkawhkam Ahaza hpe tsun ai hta "nanhte
n kam myit yang gaw, gaja wa grin lu na n rai (7:9)" ngu nna myit malai ai hte makam masham
rawng ra ai lam tsun shadum ai re.

D.Yubak mara hte gumlau ai a majaw tara dawdan jeyang hkrum na re.
 12

Israela ni a yubak mara hte gumlau ai myit masin a majaw, Yehowa pawt sindawng nna
Asuri hpe jai lang let tara daw dan ai re. Dai majw "Asuri wa e, nye a pawt sindawng ai ri nang
rai nga nna, nang lang ai hkawn, nye a n-yun bu ai myit rai nga ai (10:5)" ngu tsun dan da ai re.
Yehowa Israela hpe sharin shaga ai hku nna bawng dung shangun ai re (5:13). Dai gaw Israela
hpe yubak mara kaw na jasan jaseng kashin gamun la ai lam re. Dai majaw "Ngai nang hpe dun
la nhtawm, na a gumhpraw hkyi atsai awai jen kau nna, nang hta kap ai jang yawng hpe mung,
seng kau na nngai. Moi na tara agyi ni zawn re ai, ngai bai san da nna, nang hpe hpaji daw ya ai
ni gaw, shawng na ni hte bung na mara ai. Dai hpang na a mying hpe, dinghpring ai mare,
kangka ai shara, nga nna kajai na mara ai. Ziun gaw tara hte mung, shi hpang de kayin wa ai ni
gaw, ding hpring ai hte mung, hkye hkrang la ai hkrum na mara ai (1:25-27)" ngu ari hte kashin
la ai lam tsun dan da ai re.

E. Tara daw dan jeyang ngut ai hpang, sadi dung kangka let nga nga ai, n law la ai Israela ni
hkye la ai hkrum na

Yehowa tara daw dan jeyang ai lam gaw jahten shara kau na matu n rai, yubak mara kaw
na bai jasan jaseng la na matu she rai nga ai. Dai majaw, myit malai nna sadi dung kang ka ai
Israela amyu ni hpe bai hkye hkrang la na ngu ai lam rai nga ai. Dai hpe "Dai shani kaw nna naw
ngam nga ai Israela masha ni hte, lawt lu ai Yaku a masha ni gaw shanhte hpe zingri ai wa hta
bai n shamyet nga ai sha, kangka re ai myit hte, Israela chyoi pra ai Wa Yehowa hta shamyet
shanat nga na mara ai. Madat dingsat ngu ai, Yaku amyu hta ngam nga ai ni gaw, Daru Magam
Karai Wa hpang de nhtang wa na mara ai. Israela amyu e, na a masha ni gaw nammukdara zaibru
daram law nga ti mung, madat dingsat chyu sha nhtang wa na ra ai: ding hpring ai hte tawn da
sai daw dan ai lam dik wa na ra ai (Esaia 10:20-22)" ngu nna myihtoi wa sang lang dan da nga
ai.

F. Yehowa Karai Kasang gaw Dawi a aru arat hta na Meshia hpe shagrau shatsaw na ra ai.

Meshia ngu ai ga hkum nan gaw n jai lang tim, 7:14-17; 9:1-7; 11:1-9 ni hta Meshia du sa
na ngu ai lachyum hku tsun da nga ai.

ESAIA II (DEUTERO-ISAIAH OR SECOND ISAIAH)

Ga Hpaw

Esaia laika hpe hti yu ai shaloi daw kaba 1-39 daw hta gaw mungdan a yubak mara ni hpe
madi madun nna Yehowa a tara daw dan hkrum sha na, naw ngam ai sadi dung kangka ai ni hpe
she bai hkye la na ngu ai lam ni hpe madung dat tsun da tim, daw kaba 40-55 daw hta gaw kabu
hpa hte hkum tsup nga ai hpe mu lu ga ai. Dai zawn shai hkat ai lam ni nga tim, tsa ban 18 daram
du hkra na chyum ninghkrin ni gaw Yerusalem mare na Esaia sha dai daw lahkawng yan hpe
htawn tsun ai hku hkap la ma ai. Shanhte myit sawn ai lam gaw, myihtoi laika hta shawng daw
hta gaw yubak mara a majaw tara daw dan lam ni hpe htawn tsun ai lam rai nna, dai hpang gaw
 13

kabu hpa nhtoi ni bai du na re ngu ai shingran lu la ai majaw kabu hpa lam ni hpe bai htawn tsun
ai lam re ngU kam sham ma ai.

Rai tim, tsa ban 18-19 daram kaw nna gaw chyum dinglik ninghkrin ni paw pru wa nna, daw 40-
55 hpe mying n chye lu ai kaga myihtoi langai she htawn tsun ai ngu hkap la wa ma ai. Hpa
majaw nga yang hkik hkam ai ga shagawp ni, grai tsawm htap ai ga hkaw ni hte lak lai ai hku
shaleng da ai majaw rai nga ai. Chyum dinglik ninghkrin ni a ningmu hta daw kaba 1-39 daw hte
daw kaba 40-55 daw yan a shai hkat ai lam hpe lam 3 hku mu mada ma ai.
(1) Myit jasat shai hkat ai: Daw kaba 1-39 daw hta gaw yubak mara, tara dara na nhtoi ni hte
hkrit tsang ra ai tsinyam tsindam ni hpe madung htawn tsun nna, daw 40-55 daw hta gaw hkum
hkrit u ngu ai ga hkaw hpe madung dat nna htawn tsun da nga ai.
(2) Mabyin masa shai hkat ai: Daw kaba 1-39 daw hta gaw BC 741-701 Asuri ni n-gun ja ai aten
na lam hpe htawn tsun tim, daw kaba 40-55 daw hta gaw Babelon e bawng dung ai Yuda
wuhpawng a lam hpe adan aleng htawn tsun ai hpe mu mada lu ai.
(3) Aten shai hkat ai: Daw kaba 1-39 daw gaw Yuda hkaw hkam Ahaza, Hezekila hte Asuri
hkawhkam Sennahkerib aten na lam hpe htawn tsun da nna, daw kaba 40-55 daw gaw Persi
(Persian) hkaw hkam Kuru (Cyrus BC 550-530) a amying hpe sha mu lu ai.

Mungga

A.Yehowa gaw nga yawng danghta hpe hpan da ai wa re

"Yawng mayawng hpe hpan da ai Yehowa ngai rai nga nngai; ngai nan sumsing lamu hpe
hpan da nngai; ginding aga hpe ngai nep da nngai (44:24)" ngu nna Yehowa a hpan hpajang lu ai
atsam hpe madun let, Yehowa gaw hpan da madu re lam htawn tsun da nga ai. Yuda ni Babelon
kaw bawng dung nga ai aten hta Babelon ni kaw mung shanhte a hpan da ai mau mwi nga ai re.
Dai Babelon hpara ni hpe hkan kam shut ai lam n nga na matu, Yehowa mahtang she yawng
mayawng hpe hpan da ai wa re ngu shadum da nga ai. Dai hte maren Israela amyu hpe mung
Yehowa hpan da ai re. "Yehowa hta lai nna shaje Karai Kasang nnga ai (44:6)" ngu nna Israela
ni hta Yehowa Karai Kasang hta lai nna kaga karai shaje n nga ai lam htawn tsun da nga ai.

B.Yehowa gaw ningnan lam ni galaw ai hku nna shi a amyu sha ni hpe tsaw ra myit madun
na re.

Second Esaia hta Yehowa gaw yawng mayawng hpe hpan da ai wa re ngu ai lam hte, Shi
a amyu ni hpe bai hkye la na re ngu ai lam hpe kapyawn nna htawn tsun da nga ai. Yehowa a ari
jaw tara jeyang ai lam ngut sai majaw Yehowa a tara agyi bungli ngut sai. Ya gaw hkye la madu
hku bai Israela amyu sha ni hpe hkye la na re. Dai majaw, "Nye amyu hpe shalan shabran mu,
shalan shabran mu, nga nna nanhte a Karai Kasang tsun nga ai. Yerusalem mare hpe ngwi pyaw
ga tsun mu: shi a hpyen majan ngut wa sai, shi yubak raw dat kau ai hkrum sai, yubak mara
majaw ari hkrum ai hta, Yehowa lata hta na chyeju htam lahkawng hkam la nu ai, ngu nna shi
hpe jahtau tsun mu (40:1-2)" ngu ai myihtoi ga tsun ai re. Yehowa a hkye hkrang la ai lam hpe
Egutu kaw na Hkanan de hkye la ai mabyin hte shingdaw nna, Yehowa she hkye mawai la na re
 14

lam htawn tsun wu ai. "hkum hkrit et, ngai nang hpe hkrang la ni ai; na a amying hte ngai nang
hpe shaga nna, nang nye a rai nga ndai (43:1)" ngu nna mung hpan da madu Yehowa tsun ai
pahkam hpe htawn tsun dan da nga ai. Yehowa Israela hpe hkye hkrang la na lam gaw Israela
maga na lama ma galaw ya yang she ngu ai baw hpa mung n lawm ai sha, Yehowa a n galai shai
ai lam n nga ai tsaw ra myit a majaw rai nga ai (43:1-7; 43:22-44:5). Bai nna Persi (Persian)
hkawhkam Kuru (Cyrus) gaw Yehowa a myit ra ai lam hpe galaw gun hpai ya na re. "Kuru
hkawhkam hpe la kap nna, Shi gaw nye a sagu ni hpe rem ai wa rai nga ai; ngai ra mara shi
shadik ya nna, Yerusalem mare hpe bai de da mu ga, nawku htingnu a npawt nhpang ni gaw da
mu ga, nga nna shi hpe tsun shangun ai Yehowa nan ngai rai nga nngai nga ai (44:28)" ngu nna
lai wa sai aten tara maigan ni hpe jai lang let Israela hpe ari jaw ai Yehowa Karai Kasang gaw,
ya mung tara mai gan hpe jang lang nna shi a hkye hkrang la ai bungli galaw na re lam htawn
tsun da nga ai.

C. Hkye hkrang la ai chyeju ningnan a akyu hpe Israela amyu ni sha n rai, amyu baw sang
yawng mung hkam sha lu na re.

Israela ni a kaji kawa Abraham hpe Yehowa Karai Kasang shi nan shaga la nna amyu
baw sang yawng a chyeju daju shatai na ngu ga sadi jaw ai ga hpe bai madi madun let (Ningpawt
Ninghpang 12:1-3), myihtoi wa gaw bawng dung nga ai Israela ni hpe Yehowa chyeju ningnan
hte bai hkye la na re ngu n-gun jaw wu ai. Dai gaw Israela a akyu matu sha n rai, Israela gaw
amyu baw sang yawng a matu nhtoi tai na matu shalawt la ai lam she rai na re ngu htawn tsun
wu ai. Dai majaw, "Nang gaw myi kyaw ai ni a myi hpe hpaw ya na hte, htawng hta bawng dung
ai ni hpe shapraw nna, nsin htawng hta dung nga ai ni hpe shalawt dat na matu, ngai Yehowa nan
ding hpring ai hte nang hpe shaga la nna, na a lata hpe shadaw let, nang hpe makawp maga nna,
masha amyu ni a matu ga shaka, maigan amyu ni a matu nhtoi, nang hpe san da de ai (42:6-7)"
ngu myihtoi ga tsun ai re.

Yehowa a hkye hkrang la ai lam gaw amyu baw sang yawng a matu mung re ai lam hpe,
shangun ma a mahkawn ga hta adan aleng lachyum shaleng da nga ai. Shangun ma Israela gaw
Yehowa a Wenyi bang da ya ai hkrum nna amyu baw sang ni hpe tara dara ai hte (42:1), amyu
baw law law hpe kamawng shabra kau na ra ai (52:15). Dai rai nna myihtoi wa gaw
"Yaku a amyu ni hpe bai sharawt nna, naw ngam nga ai Israela masha ni hpe shagrin da na matu
sha, nye a shangun ma tai na, na a matu amu kaji naw rai nga ai, maigan amyu ni a nhtoi tai na
hte lamu ga htum hkra nye a hkye hkrang la ai lam tai na matu, ngai nang hpe naw san da na
nngai (49:6)" ngu nna myihtoi ga tsun ai re.

ESAIA III (TRITO-ISAIAH ORTHIRD ISAIAH)

Gahpaw

Tsa ban 18-19 daram kaw nna chyum masa dinglik ninghkrin ni gaw Esaia lika hpe shai
hkat ai daw 3 hpe gumhpawn da ai re ngu sawn dinglik da ma ai (1-39; 40:55; 56-66). Dai hta
daw kaba 56-66 daw hpe Esaia III (The third Isaiah) ngu shamying da ma ai. Rai tim chyum
 15

ninghkrin nkau mi chyawm gaw daw kaba 40-66 du hkra gaw langai sha re ngu nna Esaia laika
hpe daw kaba 1-39 hte daw kaba 40-66 ngu nna daw lahkawng sha garan ma ai. Esaia laika hpe
daw masum garan ai ni a ningmu hta daw kaba 40-55 hte 56-66 yan a shai hkat ai lam hpe lam 4
hku mu mada ma ai.
(1) Daw kaba 40-55 lapran na myihtoi ga gaw Babelon hta bawng dung nga ai Israela ni hpe
yaw shada ai lam rai nna, daw kaba 56-66 na myihtoi ga gaw Yerusalem hpe wa gawgap na matu
nhtang wa lu ai Yuda masha ni hpe yaw shada ai rai nga ai. Daw kaba 56-66 hta daw kaba 40-55
lapran na zawn bawng dung nga ai lam ni, Babelon hpara ni a mying ni, Babelon mung hte seng
ai lamu ga mying ni n lawm ai.Yerusalem mare a lam (62:6;66:10) hte Palestina hte seng ai lam
ni (63:1) hpe she madung dat tsun shaga da ai hpe mu lu ai.
(2) Daw kaba 56-66 hta daw kaba 40-55 na hte n bung ai ga si n sen ni hpe mu mada lu ai sha n-
ga, mabyin masa labau hte nga ginra n bung ai masha ni hpe tsun shaga nga ai hku mu lu ai. Daw
kaba 40-55 na zawn, hkye hkrang la na lam hte seng ai ga sadi ni hpe daw kaba 56-66 hta mung
mu lu tim (60:1-7), yubak lam hta hkan shanang nga ai masha ni a lam (59:1-8) , yubak a ari
hkrum na lam (59:18-19), hte Yehowa hpe hkye la na matu hpyi jahtau ai lam ni hte kapyawn
nna she hkye hkrang la na lam hpe sang lang dan da nga ai.
(3) Daw kaba 40-55 hta n mu lu ai baw nawku htung tara hte seng ai lam ni hpe daw kaba 56-66
daw hta mu lu nga ai. Laban nhtoi hpe hkungga ra ai lam (56:2), teng man ai lu sha gam ai lam
(58:1-9), tengman jaw ang ai asak hkrung lam hte nawng ai hkungga she Yehowa hkap la na lam
(60:6-7), nawku htingnu gaw Yehowa hpe shakawn kungdawn shara (62:9) rai na re lam ni rai
nga ai.
(4) Daw kaba 40-55 hta gaw yubak mara ni hpe Yehowa raw dat kau ya nna, hkye hkrang la ai
lam hpe jaw ya na ngu tsun da tim, daw kaba 56-66 hta gaw dai aten hta tawt lai nga ai yubak
mara ni hpe madi madun shadum jahprang nna she Yehowa a hkye hkrang la ai lam teng sha du
na re ngu ai ga sadi hpe tsun dan da nga ai.

Ndai daw gaw BC 538 a hpang daw hta htoi ai myihtoi ga ni rai nna, Yerusalem
mare hpe mahta nna htoi ai myihtoi ga ni re. Myihtoi wa a mying gaw n chye lu ai. Ndai daw hta
nawku daw jau ai lam hte nawku htung lai masa ni a lam lawm ai majaw myihtoi wa gaw
hkinjawng langai rai na re ngu, chyum ninghkrin nkau mi sawn la ma ai. Rai tim, sakse gaw n
nga ai. Bawng dung ai kaw nna Palestina de bai du wa ai Yuda ni a matu htoi ai myihtoi ga ni rai
nna, Yerusalem de bai du wa ai Yuda amyu sha langai ngai rai na re ngu nna mung chyum
ninghkrin nkau mi sawn la ma ai.

Mungga

A. Yehowa a mungga hta sadi dung kam hpa nga ai ni hte htak mat ai ni

Ezara, Hagi hte Zahkaria laika ni hkan lawm ai mabyin ni hte maren, Yuda masha ni
Yerusalem de bai nhtang wa nga ai aten hta ru yak tsinyam law law hkam sha ra ma ai. Htingbu
maigan amyu sha ni a n ju n dawng ai hte dingbai dingna amyu myu jaw ai hkrum sha ma ai
(Azra 4:4-5). Hku wa wa ai majaw mari n hkrat, marang n htu, nsi nai si n tu prut ai lam ai hkam
 16

sha ra ai (Hagi 1:10-11). Dai majaw Yuda masha ni law malawng wa matsan mayan rai asak
hkrung ra ma ai. Dai rai nna, Israela amyu sha nkau mi a myit hta shawng na second Isaiah,
Yeremia, Hagi, hte Zahkaria ni jaw ai "ngwi pyaw sima na" "tara rap ra na" "Yerusalam hkik
hkam na" ( Esaia 11:6-9; Yer 31:31-34) ngu ai ga sadi ni gaw shut ai ngu hkam la wa ma ai. Dai
majaw, moi kaw nna Yehowa jaw da ai ga sadi ni gaw ya du hkra naw grin nga ai, dai majaw
yubak kaw na myit malai lu ai hte Yehowa hpang de bai nhtang wa na matu myihtoi wa tsun
shadum wu ai.

Dai aten na, Yerusalem mare hta nga ai mung masha ni gaw, shada masu magaw, lagu
lagut, hte tinang a tinggyeng akyu chyu machyu ai ni law nga ma ai (59:1-15). Dai majaw dai
aten na, Yerusalem mare hta nga ai Yuda masha ni hta Yehowa hta matut sadi dung kang ka ai ni
hte makam masham kaw na htak mat ai ni ngu nna, hpan lahkawng garan mat ma ai. Yehowa a
mungga na nna hkrit gari ai ni (66:5) hte tinang a myit ra ai hku n kaja ai lam hkan ai ni (65:2)
rai ma ai. Makam masham hta na htak mat ai ni gaw, bawng dung hkrum ra ai lam gaw Yehowa
sharin shaga ai re ngu ai hpe n chye ma ai. Shanhte gawk ngu sum la nawku ai lam, nse nsa re ai
lam a majaw jahpoi asawng ai hkrum ma ai. Dai majaw myihtoi wa gaw, makam masham hta
lam yit mat ai ningbaw ningla ni, myihtoi ni hte hkinjawng ni hpe laja lana ga ni hte daru sharin
wu ai. Shanhte hpe matse labye ni, myi kyaw ni, du ladi ni, nwau lu ai gwi ni, law hpa myit
rawng ni, nyan n rawng ai sagu rem ni, tinang akyu hkrai hkan shachyut ai ni ngu nna asung
arung ngu tsun shadum da nga ai (59:9-12).

Mung masha ni mung gawk ngu sumla nawku ai, nse nsa ngang gayut ai ni rai ma ai.
Makam masham lam hta na yit mat ai ni gaw ding hpring ai masha ni hpe asawng asang di ma ai.
Tara maigan ni a nawku hpawng hkan shang lawm ai sha n-ga, tinang a kashu kasha ni hpe sat
nawng ma ai (57:3-13). Shanhte gaw masha sat ai ni, masu magaw ai ni, n tara ai hku galaw chye
ai ni, n ding n man ai ni, n hkru n kaja lam ni hpe matut maw mawn ai ni rai ma ai (59:3-7).
Shanhte gaw Yehowa Karai Kasang hte tsan gang mat ai majaw, shanhte a akyu hpyi ai lam ni
hpe mung Yehowa nhtan ya sai. Dai majaw " nanhte a shut hpyit ai gaw, nanhte a Karai Kasang
hte nanhte hpe jahka kau myit dai; shi n na lu hkra nanhte a yubak gaw, shi a myi man hpe
magap kau nga ai (59:1-2)" ngu tsun shadum ai re. Dai rai nna, shanhte a arawn alai hte maren,
gumlau ni hpe myit kahtet ai, hpyen ni ni hpe ari ahpri, shi htang jaw na ra ai; zunlawng ni hpe
mung akyu hte yubak htang jaw na ra ai (59:18) ngu nna, myihtoi wa htawn tsun ai re.

Rai tim tara tawt lai ai kaw na myit malai ai hte Yehowa hpang de bai nhtang wa
ai Yuku a mayu masha ni hpang de hkye hkrang la ai Madu du na ra ai (59:20). Karai Kasang
gaw matsan mayan ni hpe kabu gara shi ga hkaw tsun dan na matu, gawng run ai ni a nma hpe
ahkyen kayawp na matu, bawng dung ai ni hpe shalawt na matu, gyit hkang hkrum ai ni hpe
htawng chying hka hpaw ya na lam hkaw dan na matu hte Yehowa sharawng awng ai shaning
hte anhte a Karai Kasang matai dawp ai shani hpe hkaw dan na matu, yawn hkyen hkrum ai ni
hpe shalan shabran na matu, Ziun mare hta sharung shayawt ai ni hpe, wan dap a malai nampan
shanghkawng, sharung shayawt ai a malai kabu gara ai hpun palawng jaw na matu, shangun dat
na re (61:1-3).
 17

B.Nawku makam masham htung lai masa

(1)Yehowa gaw myit masin galai shai ai lam n nga ai sha, nawku htung shadik ai lam hpe n
dawng n yawt nga ai. Shi gaw myit kyip ai hte gawng run nna, Shi a ga majaw hkrit gari chye ai
wa hpe mada yu nga ai (66:2). Myit masin gaw matsat shabat lam hta pyaw len nna, hkungga
amyu myu nawng jau ai hpe Yehowa n dawng n yawt nga ai (66:3).
(2) Israela ni hkungga sak jaw ai nhtoi (the day of atonement) hte Yerusaelm hkrat sum mat ai
hpe bai myit dum ai hku nna lu sha gam ai nhtoi masat let lu sha gam ma ai (Zahkar 8:19). Rai
tim 'anhte lu sha gam yang, nang hpa majaw n mu n ta? Anhte hkum shagrit kau yang, nang hpa
majaw n matsing n ta?' ngu Yehowa hpe san nna, shanhte lu sha gam ai lam gaw akyu n nga ai
mi hpa rai matut galaw na ga ta? ngu myit la ai ni law wa ma ai. Dai hpe myihtoi wa hku nna
Yehowa tsun ai gaw, lu sha gam ai shani tinang pyaw ai lam hpe tam nna, mayam ni hpe amu
galaw shaja shangun ai, shada dang rang hkat ai, ga law ga la nna, n hkru ai lata latup hte htwi let
lu sha gam ai majaw re ngu htai ya wu ai (58:1-4). Yehowa sharawng awng ai teng man ai lu sha
gam ai lam gaw tara n lang ai wa a sumri hpe raw kau nna, zingri zingrat hkrum ai wa hpe dat
dat na hte, kangdang yawng hpe agrawp kau nhtawm, kawsi hkrum ai wa hpe lu sha jaw nna,
shapraw kau hkrum ai matsan mayan wa hpe na nta de woi shashawn na hte, hpun palawng n lu
ai wa hpe shabu jahpun nna, tinang manang ni hpe n koi kau ai lam ni rai nga ai (58:6-7). Ndai
lam hta myihtoi wa gaw lu sha gam ai lam hpe ninghkap ai lam n re ai sha, tara rap ra ai hku
dingman ai myit masin hte lu sha gam yang chyu sha Yehowa sharawng awng ai lam re ngu sang
lang dan ai lam rai nga ai.
(3) Laban nhtoi hpe shachyoi shapra ai lam hpe ahkyak ai tara hku Israela ni jai lang ai re.
Bawng dung nga ai aten hta mung dai tara hpe hkan shadik shatup shakut ma ai re. Laban nhtoi
ahkyak ai lam hpe "nang gaw laban nhtoi hpe awu asin n di kau ai hte, nye a chyoi pra ai nhtoi
hta, nang ra ai hku n hkan ai sha, laban nhtoi gaw ngwi pyaw ai nhtoi, Yehowa matu chyoi pra ai
shani, arawng lu ai nhtoi, nga nna shamying nhtawm, dai hpe hkungga la ra let, na a amu bungli
n galaw ai hte, nang ra ai hku n hkan, nang hte seng ai ga n tsun nga ai, rai yang gaw, Yehowa
hta nang awng sharawng nna, ga ningtsa na tsaw htum ai shara ni a ntsa e, ngai nang hpe jawn
shangun ai hte, na nwa Yaku a sali wunli hta nang hpe bau na de ai" (58:13-14) ngu nna teng
man jaw ang ai hku laban nhtoi hpe shachyoi shapra ra ai lam htawn tsun da nga ai.
(4) Akyu hpyi ai lam hta mung, shagrit shanem ai hte myit malai lu ai lam, madat mara ai hte
tsaw ra shawang myit, shagrau shaa hkungga la ra ai lam hte akyu hpyi ra ai lam shadum da nga
ai (59:1-2).

C. Yerusalem hpe bai gaw sharawt na re

Du na ra ai aten langai hta Yehowa gaw Yerusalem hpe bai gaw sharawt na ra ai. Dai
nhtoi hta Yerusalem hte Israela amyu hpe mau hpa hpung shingkang hte gaw sharawt la na ra ai.
Yehowa a hpung shingkang mung Yerusalem mare hta nga nga na ra ai (60:1-2). Yerusalem
mare gaw Yehowa a chyeju hta tsawm htap ai shang hkawng hte hkawhkam jan mau tai na ra ai
(62:3). Tara mai gan amyu ni yawng mung dai mare ningnan a arawng sadang hpe mu na ra ai
(62:2). Sut gan yawng mayawng mung Yerusalem mare de du wa na rai nna, dai shara gaw
 18

hkrung mahkrung Karai Kasang hpe nawku ai shara tai na ra ai (60:5-7; 66:23). Dai aten gaw
tara rap ra ai hte ngwi pyaw sim sa ai aten rai na ra ai (65:25). Dai yang e Yehowa gaw htani
htana nhtoi tai na ra ai (60:19).

"Ngai hpan da ai lam hta nanhte tut nawng kabu gara sharawng awng nga mu; kaning rai
nme law, yu mu, Yerusalem hpe kabu gara ai shara, de a amyu sha ni hpe sharawng awng
ai lam tai na, ngai hpan da nga nngai. Ngai gaw Yerusalem mare hta kabu gara nga nna,
nye a amyu masha ni hta awng sharawng nga na nngai; dai mare hta htawm hpang e
hkrap ngu hkrap ngoi ai nsen hte, hkrap shabam ai nsen, na lu na n rai (65:18-19)".

V. Esaia laika kaw na sharin la na lam ni

(1) Yehowa Karai Kasang tara daw dan jeyang da ai Israela ni a shut hpyit ai yubak mara ni hpe
hti aru yu nna, tinang mung dai zawn re ai yubak mara tawt lai nga ai kun? myit yu shangun nga
ai. (2)
Yehowa Karai Kasang gaw ga sadi hte maren tara daw dan jeyang ai sha n-ga; Shi a ga sadi hte
maren sadi dung kang ka ai masha ni hpe ru yak lam yawng hta na hkye hkang la nga ai.
(3) Yehowa gaw maigan amyu ni hpe jai lang let Shi a amyu hpe ari jaw sharin shaga ai zawn,
maigan amyu ni hpe jai lang nna, Shi a amyu sha ni hpe hkye hkrang shaw la nga ai.
(4) Teng man ding hpring ai asak hkrung lam hpe gaw gap shakut let sit shang ai hkungga hpe
she Yehowa hkap la na re.

(5) Tengman ai lu sha gam ai lam she Karai sharawng awng ai.

Ginlen shalai ai,

Rev. Dr. Lahpai Awng Li

MIT, Insein.