VALOVI

Transverzalni i longitudinalni valovi

Longitudinalni val Transverzalni val

Izvor se giba Izvor se giba

lijevo/desno gore/dolje

Prijenos energije Prijenos energije

Smjer gibanja individualnih cestica u mediju je isti kao i smjer

vibracije izvora.
Jednadba harmonijskog vala
Pretpostavka: estica se promatra u
ishoditu:

s = s(x,t) elongacija estice sredstva

s(0,t) = A sin t = A sin (2 t / T)

=2=2/ kruna frekvencija

A = amplituda
T = period titranja
= frekvencija

Jednadba harmonijskog vala
Opcenito: za cesticu koja je dalje od izvora, na polozaju x:

s(x,t) = A sin (t x/v)

x/v = vrijeme koje je potrebno da se val proiri do poloaja x

2 2 2
= k= = = valni broj
T

vT v
v= brzina pomaka faze (tj. fazna brzina) s(x, t) = Asin( t kx)
T
# t x&
s(x,t)=Asin2 % (
$T '
Jednadzba harmonijskog vala
Ako estica titra po zakonu

s(0,t) = A sin ( t + 0 )
0 = pocetna faza



Jednadzba harmonijskog vala
Ako estica titra po zakonu

s(0,t) = A sin ( t + 0 ) ,
0 = pocetna faza



pripadni val koji nastaje titranjem i koji stigne do cestice
na polozaju x glasi:

s(x,t) = A sin (t kx + 0)
Superpozicija valova

Kada se u nekom dijelu prostora nau dva vala, estica tvari

e titrati po zakonu vektorskog zbroja pojedinih titranja
nastaje SUPERPOZICIJA valova
Superpozicija valova
Superpozicija valova
Razlika faza valova koji interferiraju
=0
Rezultirajui val ima maksimalnu
amplitudu (konstruktivna
interferencija)
Razlika faza valova koji interferiraju
=
Rezultirajui val ima amplitudu jednaku
0 (destruktivna interferencija)
Stojni valovi
Putuju li 2 jednaka vala jedan prema drugom, njihovom
interferencijom nastaje STOJNI VAL

Primjer nastanka stojnih valova: val koji se reflektira

na vrstom kraju i zbroji sa ulaznim valom
Refleksija valova (predavanje 11.12)
Razmatramo prostiranje valova u 1D sredstvu. Rezultat
refleksije ovisit ce o rubnim uvjetima.
UVRENI KRAJ: val se reflektira s pomakom u fazi
Stojni valovi
Primjer nastanka stojnih valova: val koji se reflektira
na vrstom kraju i zbroji sa ulaznim valom

su = Asin( t + kx)
sr = Asin( t kx + ) = Asin( t kx)

s = su + sr
s = A[sin( t + kx) sin( t kx)]
Stojni valovi
Primjer nastanka stojnih valova: val koji se reflektira
na vrstom kraju i zbroji sa ulaznim valom

s = 2Asin kx cos t
Vrijeme i prostorna koordinata su
argumenti dviju ODVOJENIH funkcija
Stojni valovi: transverzalni stojni val na
napetoj ici
Razapne li se ica duljine L izmeu dva vrsta kraja, val
e se viestruko refkletirati i putovat e od jednog kraja
ice na drugi

s(x, t) = Asin( t kx) val koji putuje u pozitivnom smjeru x-osi

s(x, t) = Asin( t + kx) val koji putuje u negativnom smjeru x-osi

Tocke izmedju dva kraja ponasaju se prema jednadzbi:

s = Asin( t kx) Asin( t + kx) = 2Asin kx cos t

s(x, t) = 2Asin kx sin( t ) STOJNI VAL
2
 Stojni valovi: transverzalni stojni val na
napetoj ici
= 2L
s(L,t)=0
=L
Rubni uvjet:
uvreni kraj = 2L/3

= L/2

s(L, t) = 2Asin kL sin( t ) = 0
2

ica moe titrati samo tako da su u njoj pobueni oni valovi

za koje je duljina ice L jednaka cjelobrojnom viekratniku
polovine valne duljine!
Stojni longitudinalni valovi

Longitudinalni (lijevo-desno) pomak estice:

Stojni val u cijevi uzrokovan pominim klipom na lijevoj

strani. Cijev je zatvorena na desnoj strani.
Energija valova
Energija harmonijskog titranja JEDNE estice: E = m2A2/2

U trenutku t val nailazi na okomitu plohu S. Nakon sto prijee

udaljenost vt, ustitra sve estice sredstva unutar volumena
V=Svt

S
VAL

vt
Dopplerov efekt
Kada izvor valova i opaa miruju jedan u odnosu na
drugoga, tada se opaa frekvencija vala koja je jednaka
frekvenciji izvora:
'=

Ako su izvor i opaa u relativnom gibanju:

'
Dopplerov efekt

Kada se auto giba prema lijevo, svaki novi zvuni val (crveno)
je emitiran na poziciji koja je vie u lijevo u odnosu na prethodni
val.

Za opaaa koji se nalazi ispred auta (lijevo) svakom novom

valu treba neto manje vremena nego prethodnom da stigne do
njega. Vrijeme dolaska valnih fronti je reducirano, to daje
viu frekvenciju. Valna duljina je prostorni razmak izmeu
valnih fronti.
Dopplerov efekt
valne fronte

vi v

Miran izvor: emitira valove brzine v = / T

Brzina izvora: vi
Valna duljina = prostorni razmak izmeu valnih fronti