You are on page 1of 459

TAMIL SAMACHEER BOOKS

6-10 GRAMMAR PORTIONS


ONLY

EDITED BY:
AJI

For further TNPSC Information/clarifications


and latest news please visit:
www.ajitnpsc.com

FB id: https://www.facebook.com/ajitnpsc
yfz
j

rhbgGJf tiff

khztf : tzf, Iah.


Ma : FHijfns tzf! ky, c o ahbuyh
Uf?
ky : eh, mkh, mgh, j Ma eht cnsh, Iah.
Ma : r, o Kjikahdtf c jkh?
ky : iy, Iah. mgh mkhjh.
Ma : mgoah... j...
ky : mgh mkhit rhJ thnwh, Iah.
Ma : o Kj bghWghsf bgnwhf. mtf jhnk
jJ aFwhf. vdnt, mtf Kjikahdtf.
mjidnghynt, e jbkhY c vGJf
guL, bkbaGJf gbdL jJ a
KjikbgW sFtjh, mtiw KjbyGJf
vnwh. FHijfsha f, c bgnwhiu
rhUgjid nghynt, KjbyGJfis rhJtU
vGJfis rhbgGJf vnwh. cl - tzl
brh c vgJ c vGJ. l, vgd vd
vGJf?
nty : l cbk vGJ, vgJ bkbaGJ, Iah.
Ma : + m = l. vD bkbaGJ, m vD c
vGJ nrJ, l vD cbk vGjhf wjJ.
jidnghnw kw cbk vGJfS ciu
bkia rhJ tU.
cbk, Mj, cusbgil, xwsbgil, Fafu,
FaYfu, IfhuFWf, xsfhuFWf, kfuFWf,
MjFWf vd rhbgGJf gJ tifgL.
khztf : KjbyGJf, rhbgGJfg fWbfhnlh. Iah.
g : Gs brhf KjbyGJfis tlLf.
m) m M) fl ) g <) mkh c) j

14
kh dhf
m) wtadhf

j
nfhol l ca ilia vLJ vGJf.
1. Mj vGJtifia rhjJ.
m) Kj vGJ M) bkbaGJ ) rhbgGJ

2. rhbgGJf tifgL.
m) 10 M) 18 ) 12

3. KjbyGJf vif
m) 216 M) 30 ) 247

M) FWdhf
1. KjbyGJ vwh vd?
2. KjbyGJf ahit?
3. rhbgGJ vwh vd?
4. rhbgGJ vjid tifgL? mit ahit?
5. uL brh lbgWs rhbgGJfis vGJf.
6. rhbgGJf lbgwhj ehF brhfis vGJf.

tFgiwwf

mogil wf g bgWtjfhf tFgiw wf mikf


gLsd. gF ngRj, goj, vGJj, gilghw, fyJiuahl,
brhngh Kjad, bkhw gfS csd. jbHfis mnth,
thifw, kf, g, jaf jnyna ngRnth Ma gFfS
izfgLsd.

m) ngRj w
1. bkhna ekF Kft jiy IJ kJ ngRf.
2. thikna btY vD jiy fyJiuahLf.

M) goj w
tU ciugFia ca xl thL gof.
cHt fhiy fhisia Xo brwh. mt, fLgY j gia
wghf brjh; thiH njhlJF j ghdh; ViHahf UjhY
vLj ntiyia ntis juhJ brJ Kojh.

15
) vGJj w
bfhLfgLs ghliy goJ dhfSF ilaf. (kh )
be tGthk f ntL
j

berhu cikjid ngr ntL


Xkiw cajtiu kf ntL
xgw Mrhbrh nff ntL
Mny thjKiw idf ntL
Mg cwtF cjt ntL
nrhto thdtid brhy ntL
Rfbgwnt thahu thj ntL.
dhf : 1. vgo fntL?
2. vthW cik ngrntL?
3. ahiu kfntL?
4. ahUila brhiy nffntL?
5. ghlYnfw jiy jUf.
ilf : 1. be tGthk fntL
2. kdka cik ngrntL.
3. f, nff wj rhnwhiu kfntL.
4. xgw Mrh brh nffntL.
5. thG Kiw - ghlYnfw jiy.
g
1. bfhLfgLs ghliy goJ dhfSF ilaf.
rhf iyao ghgh - Fy
jh ca brhy ght
cajk f - m
iwa cilatf nknyh
c fl m ntQ - bjt
cikbaW jhdj ntQ
tuKila beR ntQ - J
thG Kiwikao ghgh. - ghuah
dhf : 1. vJ ght?
2. nknyh vjika?
3. ahl m brYJj ntL?
4. thG Kiw ahJ?
5. ghlYnfw jiy jUf.
<) bral : go vd Ko Cbgafis bjhFf.

16
bkhw g
m) td F lf

j
uL brhf xwhf nrUnghJ il , , , Ma ehF td
bkbaGJf vbfF F vgJ FJ mnth.
m, , c vgd RblGJf vgjid Mwh tF ff.
j vGJfK td vGJfis Kjyhf cila brh tJ nrjh,
il mbtG bkbaGJ njhW. jid tbyhW Fj vg.
m + iga = miga
( m K ig vD gfu tUf vGJ tjjh, mbtG bkbaGjha
njhaJ.)
m + ril = mril ehnd brnt
+ njhl = njhl m + Fl =
+ Fs = Fs m + Tl =
c + gf = cgf m + bgo =
v + g =
( c vD RblGjhdJ
jbghGJ tHf iy ) v + rl =
v + FHij =
v vD dh vGJFK
td vGij Kjyhf cila + W =
brhf tjhY td F. + njh =
v + Fl = vFl + jf =

v + ril = vril
M) j vfis mnth gfl

mu j mu j
v v v v
1 6 6
2 7
3 8
4 9
5 10
) fLiu vGJj : vf C
F rlf : KDiu, Cbgafhuz, C viyf, C mik, wf,
Koiu.
<) mfutir mikj
1. tU c vGJfis mfutir mikf.
v, xs, <, c, I, C, M, m, x, , V, X.

17
2. tU brhfis KjbyGijbfhL mfutir mikf.
V, <r, v, xW, xsit, C, mz, y, ML, Xl, IJ, cil.
3. cbuG bjhlfhj brhfis tlL fhLf.
j

mkh, fz, viy, V, Mir, ril, g, Fl.

thifw

jidaj

(j l cs wikfis mJ bragLjny jidaj)

Kig j FLg xW thJ tjJ. mFLg vL taJ ua


W Ujh. mWF ehoa Fj <LghL UjJ; vL tanyna
munfw; guL taJF ehoa fnr gFbgW bgUfiH miljh;
ehoa br vD glK bgwh. Mdh, gbdL ta mbgQF
vghuhjtif Vgl bfhoa gjh mtsJ tyfhiy vLf ntoajhW.
stanyna ngUfG bgw mbg j vfhynk ULlJ vd
_iy Klliy. j iyikia eF czJ bfhlh; kUJtl
brwh. braiffh bghU bfhlh elfyh, jyh, V ehoa Tl
Mlyh vW kUJt Tdh.
kUJt Tiw nfl mbg, eh L ehoa <LgLnt, bt
bgWnt vW jdF NSiuJ bfhlh. Kj braiffhiy bghU
bfhL MLnghJ, mjdh Vgl bgUJgij bghWJ bfhlh.
kUJt CfK jlKs wik lhKa mbgiz Kndw
ghijF miHJ brwd.
unl MLf ehoa ngbuh vD glK mtiu njo tjJ. mtiu
f bgw eoifahf milahs fhoaJ.
midJF fhuz mbg lhKa CfK jdifjh.
eljjidna idJbfhoUfhk, mUJ btnatu xbthUtU Ka
brj ntL. Hjjidnah fljfhyijnah v bfhoUgJ ntiy.
mLjJ vdbtd J thif KndWj ntL. cflKs ts,
wik, thf Matiw gagL jilfis jfbjJ KndWf.
mJjh thif; mJjh gaz; mJnt Kndw. nfFah thHhk
aFah thJfhLf. ifjLgtuhf yhk, ifjl bgWgtuhf
thGf.
1. fitnghW f ntW VnjD nfgoUfsh?
2. mbg iyUJ fgid brJ, cf braghLfis vGJf.

18
kf
J

j
guL tanyna kngh, yg, thR vd ufiyfis vyh
fW njUjh mWt. kJiuF mU bahW CUF EiHJ
fgLw kfis MLkhLfis mJ tjJ. mjid nfw kf
mrnjhL thjd. kf mrij nghf fUa mur rauf brhfehj,
iabfhW JgtfSF gR tHfgL vW mjh. iy,
xUeh CUF Fj mia jifUj Mjjhnyna bfhW dh
mWt. murU gRf gy tH mtid wjh.
siknyna JrY, uKbfhL sa mWtjh dh
njt vW midtuhY nghwglh. a LjiyF bjdfUJ
maiu vj wj u njtdhth.
khztfns! fS siknyna Jl bragLf. Vbd, vW
xUtF Jnt Jizahf F.
f JJ brj brafis egfSl fyJiuahLf.

v vfhy lf
( tUfhy eh...)

19
tsu braghLf
nfl w braghL - 1
j

fhQ ciugia goJ dhfSF ilaf.


jHf wku gidkukhF. br y tufJ gid
kufis cHtf tsjhf. nghFtuJfhf bghJkf gagLJ
rhiyia ntW ahU ifgLj TlhJ vgjfhf rhiy
UkUY gidkufis tsjd. V, Fs, thfh Kjat
fiufJ k mig jLgjfhf mj cW jikfhf
gidkuf bgUks tsfgld. gidkuf jU EF, gj,
ffL Kjad kj clYF bgU eikia brtd. nkY,
o dfis jh bfhL e thit fhgd. bgUghik
jH mWKj Wtiu gidku Xiyfshjh TiuntJ
thwhf. thW jHj thnthL izUF gidkuf W
m WbfhoUwd. isyf Lkidfshf
khWnghJ, myfYs gidkufns Kj fsgahwd. nkY,
brfNisfSfhf gyhLfhy beoJaj gidkuf bgUks
bto rhfgLwd.

gidkuf rntfis bfhoUgjdh, fllfSF


vj gh VgLtJ iy. gidkuf Fahd iuTl cRtJ
iy. thW jHf wkukhf cs gidkuij fhjY
tsjY jH xbthUt flikahF.
dhf
1. jHf w ku Myku. (cik /bgh)
2. kj clYF eikjU bghUfis gidkuf jUwd.
(cik/bgh)
3. gidkuf kzig jLF. (cik /bgh)
4. gidkuf cf LF mU tsjh mit fllij ghF.
(cik/ bgh)
5. gidkuf Fahd iu c yjo klij FiwJL.
(cik/bgh)

20
ngRj w braghL - 2
fhLbt thif Ffis bfhL, ca iz brhfis

j
gagL ngRf.

bga : fhLbt
wj ML : 1815
ehL : mayhJ
jHf thj l : ilaFo
(Ubent khtl)
jbjhL : uhlbkhf jh
j vd cyFF
giwrhaJ.
aa : uhlbkhf
xyfz
kiwj C : bfhilfhd
kiwj ML : 1891

vGJj w
mfutirgLJj w braghL - 3

fhQ brhfis mfu tir vGJf.


rh, RF, nrik, brhyh, rl, Wfij, brthiH,
, nrhs, Nlhk

21
Ua tHF brhf mj braghL - 4

mltiz cs ngRtHF brhfSF ca vGJtHF brhfis


j

vGJf.

t.v ngR tHF vGJ tHF

1. jyfh jiyaiz

2. ntit

3. L

4. bty

5. j

6. btsF

mj w braghL - 5
gbdfzF f bgafis flJ vGJf.
gbdfzF f

1. 10.

2. 11.

3. 12.

4. 13.

5. 14.

6. 15.

7. 16.

8. 17.

9. 18.

22
flj braghL - 6

Ffis gagL Cbgafis flf.

j
1. brh KDs <buGJ kaf jU; <buGJ bgUik jU; uL
nrjh CuhF.
2. brh K gF L fl cj; gF Mil bea cj; uil nrjh
Cbga fhzyh.
3. brh Kj gF nkik jU; ulh gF czit jU; _wh gF
fhtiy jU; _W nrjh CuhF.
4. brh Kj gF kho bgauhF; ulh gF dh brhyhF; _wh gF
iwt lhF; _W nrjh CuhF.
5. brh Kj gF iwt UlkhF; ulh gF MLf UlkhF;
uL nrjh CuhF.
6. brh Kj gF nkik; ulh gF ky; _wh gF o EiHl;
_W nrjh CuhF.
7. brh Kj gF btbzia cUdh ilgJ; ulh gF fhtiy jUtJ;
uL nrjh Ruf UF CuhF.

bjhFj braghL - 7

a khyf bgafis mF ngrgL bkhf bgafis


bjhFf.

khy bkh khy bkh

1. jehL j 4.

2. nfush 5.

3. 6.

23
brhfsa bgUFj braghL - 8

ik vD vG Ko brhfis cUthFf.
j

(v.fh.) bgik

ik ik ik

ik ik ik

ik ik ik

brhfis uj braghL - 9

LfijfSfhd ilfis gagL flfis uf.

1 2

6 7 3
11
12
8

10
9

5 4

1. bghGJ rhjh njhl; oJ ghjh btWnjhl.


2. fhyhj gj; fhzfhz a.
3. CUbfyh xnu Tiu; kiH tjh xGF Tiu.
4. CUbfyh xnu nghit.
5. viyyh flny, vF ghJ glF iy.

24
6. ahU RUl Koahj gL J vF ghjhY y w.
7. mHfhd bgQF mrakhd ah; gh eh Fiwth; gheh
tsth.

j
8. gh yhk gUgh; neh yhk isgh.
9. X mfig khthny Cbuyh fahz.
10. sik bfhL; tsjJ bfhiy.
11. xU nfhig gRgh, Cbuyh bgULkh.
12. xnu xU btis sF; CUbfyh btr jU.

fwyil WkL

kbg: 10
m) bghU TWf. 2x1=2
1. g 2. mf

M) J vGJf. 2x1=2
1. ahbjhW 2. gaFbk

) nfhol l ca ilia vLJ vGJf. 2x1=2


1. cy fgiHikahd ygF
m) jfhz l M) Fkfl ) jhghiytd
2. jJ aF vGJf .
m) rhbgGJ M) MjvGJ ) KjbyGJ
<) nfhol lij uf. 2x1=2
1. U..f. j Mauhf Ujh.
2. M ngRtH vd kUsJ .
c) XU brhf ilaf. 2x1=2
1. cyfjh csf vyh Ugt ah?
2. jbkh bra yaf ehfid vGJf

25
yfz
j

cbk, Mj

khztf : tzf, Iah.


Ma : midtUF tzf. flj thu yfz
vj gFia ff?
tsk : rhbgGJfis fnwh, Iah.
Ma : bgh, rhbgGJf vjid tifgL?
bgh : gJ tifgL, Iah.
Ma : KUfh, rhbgGJf tiffis TW.
KUf : cbk, Mj, cusbgil, xwsbgil, Fafu,
FaYfu, IfhuFWf, xsfhuFWf, kfuFWf,
MjFWf, Iah.
Ma : eW. ewhf id itUwh! tsth! f,
fh, t KjYs vGJfis TW.
tst : f, fh, Iah.
Ma : mgu, tst Ta vGJfSfhd bgabud?
mgu : cbk vGJf, Iah.
Ma : vbjj vGJf nrjh cbk vGJ njhW?
mgu : cbuGJ bkbaGJ nrjh cbk vGJ
njhW, Iah.
Ma : brth, mgu Tajid fUgyif vGfhL
( + m = f ; + M = fh; + = )
fUgyif vGajidnghy bkbaGJf
gbdil cbuGJf guLl nrJ vGj
UWgdhW cbkbaGJf njhW.
cbk vGJ ciu bkia rhUgjh
jid rhbgGJ vnwh. ejh! c, bk,

38
cbk vGJ Matiw LJ, ntW vGJ VjhtJ
Uwjh? mgoUFbk, m~J vd vGJ
vd bjkh? TW.

j
ej : bj, Iah. m~J m~nfd, Iah.
Ma : m~nfdij TJ nehFf. ~ vD btGJ
_W fis bgWsJ. Mfnt, jid K,
Kgh vd FLt. ~J cnuhL
bknahL nruhk jnj Ugjh, jiy
vd TWt. ngh uf gagLJ jfh Mj
(nfla) fhzgL _W FfnghW Ujyh
Mj vd TWt. fhnt..! MjvGJ lbgW
brhf uL TW.
fhnt : v~F, m~yh, Iah.
Ma : f eW. MjvGJ xU brh il kLnk
tU. mbtG K FY, mj td
cbk FY tU.

g : Gs brhf rhbgGJfis tlLf.


m) mz M) v~F ) bfh <) g c) brt

kh dhf
m) wtadhf
1. nfhol l ca ilia vLJ vGJf.
cbk vGJf tif mlF.
1. rhbgGJ 2. RblGJ 3. Kj vGJ
2. m, mlf, v~F brhfYs rhbgGJfis tlLf.
3. Lgl vGij vGJf.
1. +- =F 3. + v = - 5. - + m = r 7. + < = -
2. + V = - 4. - + I = ig 6. + - = bts 8. - + - =
M) FWdhf
1. m~nfd ntWbgafis vGJf.
2. m~nfd brh vthW l bgW?

39
tFgiwwf

m) ngRj w
j

fiugh fiujh fY fiu - jiy IJ kJ ngRf.


M) vGJj w
fhQ ciu gFia goJ dhfSF ilaf.
gilfhy mur ngh bra fUal, mtdJ nghgiw KHF.
mgiw Xir ehiria mu br. mnthiria nfl nghuf
nghnfhy L f MtnjhL nghUF wgLthf. njgil, ahidgil,
Fiugil, fhyhgil Ma ehgilfS ublG. mur giljiytnuhL brW
mtiw ghJ kth.
ngh bra wgLtjF Kghf mur, j mukid ufSF
bgUUJ mgh. mjid bgUnrhW mj vg. nrid wgL brY
t murD giljiytfS jFjFa gho Lf mikfgoUF. mF
murD uU isghWt. mbghGJ MlY ghlY eilbgW.
dhf
1. ehir, ehgil - bjhifbrhfis bjGJf.
2. c nrUF bgabrhfis vLbjGJf.
3. bgUnrhW mj vwh vd?

bkhw g

td F lf
1. Xl, ghl, fhz, bra, vGj, ngr, isahl Kja mfu <W idbarfSF
K , , , bkbaGJf tUf vGJ brhf (idbrhf) tUkh, ca
tbyGJf njhW.
(v.fh.) Xl + fhUwh = Xl fhUwh.
ghl + nfnl = ghl nfnl.
fhz + bfhLjh = fhz bfhLjh.
bra + brhdh = bra brhdh.
vGj + bjhldh = vGj bjhldh.
ngr + brjh = ngr brjh.
isahl + ghjh = isahl ghjh.

40
2. eho, ng, njo, brJ, C, jG, bfho Kja fu <W idbar
brhf, td cbk vGJ brhf (idbrhf) tjh
tbyhW F.

j
(v.fh.) eho + brwh = eho brwh.
ng + gHdh = ng gHdh.
njo + jh = njo jh.
brJ + bfhLjh = brJ bfhLjh.
C + gojh = C gojh.
jG + bfhlh = jG bfhlh.
bfho + lwJ = bfho lwJ.
g
1. mfu <W brhf IJ vGJf.

m) fhz M) )
<) c) C)
2. tU brhfis nrJ vGJf.
m) To + brwh =
M) gJ + bfhlh =
) brh + ghjh =
<) y + jh =
c) m + bfhLjh =

3. Lgl j vfis vGJf.


1. , , , , , 6, , , , .
4. mfutir mikj
bkbaGJf, cbuGJfnshL nrJ cbk vGjhwJ vd ghnjh.
brhf, cbkbaGJfshf tU brhfis mfutir mikngh.
mfutir
(v.fh.) f, fh, , , FLit, Tif, bfil, nf, if, bfh, nfhL, bfsit.
5. Gs brhfis mfutir mikf.
z, Tl, W, fh, flik, Fl, bfR, nf, ifFil, bfhF, nfhil,
bfsf.
6. bral : E ghlgF VnjD xU ghlij vLJbfhL mYs rfu
tUf brhfis bjhFJ, mtiw mfutirgLJf.
7. foj vGJj : RWyh bry mDk nto jijF foj

41
thifw
KobtLj w
j

(xU bra eh vLF Ko Mffhdjh, mfhdjh vd J


Ko vLj ntL. Vbd, isfisg fhk eh vLF y
Kof eKila elijia, cl eyij uF.)
KUf, o j jhF cWJizahf y ntiyfis brJL
gF wglh. mt g, oUJ uL nyhl bjhiy
UjJ. iuthf eljh k mogjF Kdjhf gF brWlyh.
jhl ilbgW jfigia RkjthW iuthf eljh. KfhgF bjhiy
fljhW.
mbghGJ t TGj bgat xUt CWnfhiy ojgo
elfKoahk jshoago brW bfhoUgjid ghjh. ght! j taY
mt vF ngh bfhoUwh? vd vago mtiu flJ brwh
KUf. g knahir nfL Xl bjhldh.
mj neu jlh vw rj nfL U ghjh. bgat
CWnfh rnw j lf, mt jiu GJ ljh.
j iy KUf l Ujh vd brth?
gF brthah? bgatF cjthah?

kf

kdfLghL
bgk xU, jDila kfid miHJbfhL bgat xUtiu
fhz brwh. mtl, j kf mfkhf fis U cgjhf, mj
gHfij LtjF miu brhYkhW nflh.
mj bgat, ehgJ eh fJ tJ jik ghFkhW Tdh. L
mbgk kfDl mtiu rjh. bgat mWtl, j, fis
mfkhf czhnj; cl eyF nfL isF vW Tdh.
mjid nfl mbgk, jid f mbghGnj TUfyhnk, V
ehgJ eh fJ brhf vW nflh.
mj bgatnuh, mkh, vdnf mfkhf cQ gHf UjJ.
eh Kj vid Ubfhl dnu, wUF miu Tw Ko. ehgJ
ehSF wF nghJjh cgjid eh FiwUnw. mjdhjh
c kfDF miu Tnd vwh mbgat.
eik ehnk fLgLbfhL thHntL; iybawh, gytWF eh
moikahLnth. ydlfnk vyhF f nrF.

42
tsu braghLf
nfl w braghL - 1

j
ciugia gof nfL dhfSF ilaf.
fh bjfiu mikJs efu Uuhg. efu
nfhfS iddfS iwJs tuyhW efukhF. j
gHbgUikF rhwhf ftJ kiynfhil. nfhilYs gyt
fhyJ gf fhnghiu ftU jikad.
Uuhgia j kdf kLk Kfyhaf, raefu
kdf, kuhoaf, Mnyaf MLshf. nrhHf jiyefuhf
sa ciw, UF mU mikJs gila efukhF.
ciw Kfhy nfhkhefu vW miHfglJ.
uu vW bjhikfhy miHfgl U, <uhu
ML giHik thj fF fyiz, fhah FWnf
flgLsJ. a bgha rhjidfny nkgL F fyiz,
giljH nkyhik jid fukhF.
U RWyh lfshf Kbfh, Cikanfhil, anrhiy,
girkiy Kjad csd. jhkhdtUF Phdbe fhoa bksdFU,
j Kj Wfij vGjhsuhd t.nt.RukaK U k
njhatuht.
dhf
1. fh bjfiu mikJs efu Uuhg. ( M / iy )
2. kiynfhil cs gf ghoa fhyjit. ( M / iy )
3. gytf jiyefu ciw. ( M / iy )
4. gil jH nkyhikF rhW fyiz. ( M / iy )
5. j Kj Wfij vGjhs t. nt. Ruka. ( M / iy )

ngRj w braghL - 2
khzt, jid nkhudhuhf idJbfhL ngRj
v bga nkhu. v C bjgho ehoYs nkh vgjhF. u
vgJ, v Fobga. eh ghoa ghlf rf yaf lbgWsd.

43
xUKiw nrukdid fhz, mt mukidF brnw; kdndh
mukid iy. vdF Vgl clnrhdh mUj fo gLJ
j

cwnl. mfo KuRfo vgJ vdF bjahJ. KuRfo


kdidl nkyhd xwhF. mfo gLjh kuzjlidjh vgJ,
fisUj v ijF vliy.
Jneu Obud byw fhW vJ glnt fJ
ghnj. Inah, v ffis vdhnyna eg Koaiy. KuRfo
gLJwajF kuzjlid mfntoa nrukd, vdF ft
bfhoUjh. fhuz, vJs migl jUj m,
mtid mthW bra brjJ. ~J v th kwfayhj fthF.

goj w braghL - 3
fhQ ghliy thL gof.

It flik
<W wjUj vjiy flnd;
rhnwh MFj jijF flnd;
nttoJ bfhLj bfhyF flnd;
edil ef ntjF flnd;
xWth mUrk KU
fWvJ bgaj fhisF flnd.

- weh}W

eoj w braghL - 4

fhQ ehlfij tFgiw eoJ fhLf.


fs : nrhH ahidf
gFbgWnth : nrhH tst, yt nfhHh, kiyakh
isf (mz, j), ahidghf

tst : ahidghfnd, D vd jaf? iuJ brYJ


ahidia! bjhiyJ nghfL mj kiyakh isf.
(isfis neh ghf ahidia brYJj)

44
yfz

j
ehtif brhf

khztf : tzf, Iah.


Ma : tzf, FHijfns! jHu, neW V gF
tuiy?
jHu : eh kJiuF brUnj, Iah.
Ma : X... mgoah... ah ahUl brwh?
jHu : v mgh, mkhl, Iah.
Ma : cl ah tjJ?
jHu : v j tjh, Iah.
(Ma fUgyif mkh, mghl khef kJiuF brnwh.
v j tjh vd vGJj.)
Ma : brt! tzl brhfis go.
brt : gonw, Iah. mgh, mkh, khef kJiu, j tjh.
Ma : mkh, mgh, khef kJiu vgd vtif brhf vd
bjkh?
fz : _W bgabrhf, Iah.
Ma : eW. it bgaiu FJ tjjh bga
brhf Md. eyh! mLj brh vdbtW TW?
eyh : tjh, Iah.
Ma : xU bghU braiy (afij) Fgjh brh
idbrh MW. ntjh, mLj brh vdbtW
TW.
ntj : j
Ma : j + c. Ys c vgJ iz brhyhf
tUwJ. jid ilbrh vg.
brjz : J jahf tjh bghU jUkh? Iah.
Ma : ewhf nflh, brjz. J jahf tjh bghU
juhJ; bgabrhf, idbrhfis rhnj tU.

59
kthz : ntW vLJfhLf TWf, Iah.
Ma : brhnwnd, uhkid ghnj. uhk + I.
tU ntWik cU I ilbrhyhF.
j

fwjdh yha gabd bfh. Ys bfh vD


mirbrhY ilbrhny. thW ilbrhf
jafhk bgaiunah idianah rhnj tU.
mtiwbayh nk tFf ffUf.
mLj brh vd?
jhkiu : khef, Iah.
Ma : khef vD brhYs kh vgJ cbrh MF.
j bghU bga vgJ...
brt : cbrh vwh vd, Iah?
Ma : gytifgl gfisbfhL bgabrhf,
idbrhfisL fhJ brSnf cik bgW
tUtd cbrhf. thW yfztifbrhf bga,
id, il, c vd ehF tifgL.
khzt : e, Iah.
*****
g : cdF bjj bgabrhf, idbrhfis vGJf.

kh dhf
m) wta dhf
1. KUf khkiyia ghjh.
j KWbrhbwhl cs brhfis tifgL fhLf.
m) M) ) <)
2. ghgD ghu gia miljd. j KWbrhbwhl
brhfis tifgLfhLf.
m) M) )
3. bghUJf.
m) bgabrh - tjh
M) idbrh - IJ MW
) ilbrh - khu
<) cbrh - nty

60
M) FWdhf
1. brh vjid tifgL?
2. ilbrh vwh vd? rhWjJ sFf.

j
3. cbrh vwh vd? rhWjJ sFf.

tFgiwwf

m) ngRj w

1. thif btbgWtjfhd tf vD jiy IJ kJf ngRf.


2. egR fijia ehlfkhf eoJ fhLf.

M) goj w

bghUSnfwthW Fu Vw wfJl goJ fhLf.


Mfhajhkiuia gJ bfhLL mj mt fhodhiy; Mdh,
Cikfsh UJ tj kfis ngr itjh; cik KHfl brjh; gilgy
toD jilgy neoD mrh vWiujh; mrij Jiljh; Mj
jhat v c Jwf mrhjh X mtFig W fhodh;
LFUfSF tiw vL Mw Vgl brjh.

) vGJj w : FfisbfhL fij vGJj (kh)


c tf - fGijnk c_il Vw - ehnjhW filF
brW - Fiwj - kWehS Gj - c tfDF tUth Fiwj - fGij
kdiyia mj - _il bghUis khWj - mahj fGij L MW
Gj -vil TLj - cik czj.

fGij N

X C c F tf xUt Ujh. mt ehnjhW c_il fis


fGij nkny Miw flJbrW W tUth. ehnjhW mf vils
c_ilia RkJ brtJ fGijF of iy. mJ JggLbfhnl ntiy
brJ tjJ. xUeh c tf Kdh bry, fGij bkJthf mt nd brW
bfhoUjJ. mnghJ mJ, vghuhk MW jt GjJ; vGjnghJ jJs
_il vil Fiwjjid fLbfhlJ. kWehS ntLbknw jt
GjJ. _il vil FiwjJ. fGij bra ehS bjhljJ. gogoahf
tUkhd FiwJbfhnl tUtjid fl tf, cikia mJbfhlh.
avz bfhl fGijF ghl fl Udh.
kWehS fGij fh jLkh GtJnghy, GjJ. Mdh, m~J vGj
nghJ, Kigl vil Tosjid flJ. mW, Rkf Koahk RkJ brwJ.

61
ehS fGij jt H, vilTl, bkJthf cikia czu bjhlaJ.
eh tfid Vkhw idnjh. Mdh, tf eKila vzij JbfhL,
c _ilF gyhf gR _ilia itJlh nghY. ik bra idj
j

vdF ewhf a itJlh. j jtiw bra TlhJ vW mfGij


KobtLjJ.
g
fhQ Ffis gagL fijia J vGJf.
Wt - MLfis nkj wiu Vkhw idF Fz - tUwJ
vd vnghJ Tw kwtf VkhWj cikahfnt tJLj Wt
miHj kwtf t vnghJ gojh vd idj ghfhk Uj
MLfis moJbrWLj Wt tUJj.
<) bral : fj nkijf Utiuga thif tuyhiw bjhFf.

m) td F lf
1. vL, gJ Ma vQbgaf kL td tUf brhf tjh
tbyhW F.
ehnd brnt
(v.fh.) vL + fh = vLfh
gJ + ril =
gJ + ng = gJng gJ + njh =
vL + bjhif = vLbjhif vL + Til =
gJ + ghL = gJghL vL + nj =

2. ghlhj, nfshj, Mlhj, brahj, brhyhj vgd vkiwbghU


tU bgaburf MF. brhfYs <bwGjhdJ bfL ghlh,
nfsh, Mlh, brah, brhyh vd tUtJ cL. mthW tUtjid
<Wbfl vkiw bgabur vg. tK td tUf vGJf tjh
tbyhW F.
(v.fh.) ghlh + F = ghlhF ehnd brnt
nfsh + br = nfshbr brj + jr =
ghoa + fij =
Mlh + njh = Mlhnjh
fhj + W =
brah + bra = brahbra btoj + gR =
brhyh + brh = brhyhbrh
td fh lf
tj, cilj, brj, j, fhj vgd KWbgwhj idbrhf. jifa
brhf bgaiubfhL KWbgW. brhfis bgabur vg.

(v.fh.) tj + FHij = tj FHij

62
cilj + gyif = cilj gyif
brj + g = brj g

j
j + J = j J
fhj + fil = fhj fil
thwhd bgabur brhfK tbyhW fhJ.
M) j vQbgaUFa vQUfis bghUJf.
vQbga - vQU

1. IJ -
2. VG -
3. vL -
4. _W -
5. gJ -
) fLiu vGJj : mwhl th ma

thifw

w iy jid itJ ghj

nrhK, LF xnu is. mt nfgJ vyh clDFl ilJL.


mloJ jh Utjid vyh thLth. bgnwh trahf Ujikah,
kW vGtjF thng yhk nghlJ.
nrhK xUeh, j jijl JfilF brwh. mF Uj
tzkakhd Mil mt kdij ftjJ. mj Miljh jdF ntL
vW tHfngh mlojh, nrhK. mtDila jij Milia th ghjh.
iy %gh vGW vW UjJ.
mgh iyia V ghf? vdF Jjh ntL. ntW vJ
vdF ntlh vW ltlkhf Tdh nrhK. mnghJ mF xU Wt,
mt bgnwhUl mnj Milia ghJbfhL wh. mWt bgnwhU
mthil iyia ghjd.
clnd mWt jij, fzh, j J ewhf iy, th eh
mLj filF nghfyh vW miHJ brwh. mWtndh mj Jia
ghJbfhnl brwh. mt ff f JjJ. mjid ftj
nrhK, mtf ViHik iyid v ghjh. xUntis, jh mj
Wtdhf UJ, mgh th juhk UUjh vd brUngh? vW
idJ ghjh.

63
wiy jid itJ ghF kdiyia bgwtf fhuz fhafis
m w bgWthf. jdh, jidw tstnjhL cj kdghik,
ufFz VgL. wiu v eifahLtnjh Fw fhgnjh iHgnjh
j

mtj kd VglhJ.
ah, vJ brjhY mtiy W xUbeho J ghUf. mj l,
mj NH ehkhf Ujh vd brUngh; vgo elJbfhoUngh?
cfSF cs fgid Fiuia joL ghUf.

kf

flik

nu r, bkh fbgw X vGjhs. mtUila fijf bgU


fbgwit. nu r xUKiw cl eyyhk Ujh. Mdh, mj iyY
vGJ gid lhk brJ bfhoUjh. mjid fl mt kid, V
go cfis tU bfhf? Rt Ujh jhnd u tiua Ko. cf
cley ewhf Ujhjhnd vGj Ko; vGJtjid W cf cley
mfiw brYJf vW tW Tdh.
mikahf nfLbfhoUj nu r, xU sif V itjh x
bfhLf ntoaJ, mj flik. mjid LL, eKila xdh wUF
eikah ikah vW MuhtJ mj ntiyaW. vbz css
jhdhfnt vJ, d mizJ L vwh.
cl ey ghjnghJ vLj ntiyia KofhJ, mlijL bry
Ughk flikna bgJ vd thjh nu r.
flikF Kjl jUnth thif btbgWt. fS mwhl gfis
mwiwnf KoF gHfij nkbfhSf. cfis bty ahuhY ayhJ.
khztfns! f vgo? flikz bfhltfsh?
cf czfis btgLJf.

cdF bjj ilbrhfis cbrhfis goaLf.

64
tsu braghLf
nfl w braghL - 1

j
fhQ ciugia gof nfL dhfSF ilaf.
ntfhdj mbkfhYs X% jUjh. mF nuhilia
flgjF xU ghy UjJ. ntfhdj, mnuhil fiu xUeh elJ
brWbfhoUjh.
mF isP y, Kil XLfis Jghah FitJ RLtjF
g nkbfhoUjd. mtf, Kil XLfis xU fo
nuhil jfoUjd. m, nuhil fiuUj a f
flgoUjJ. mirF Vg flgoUj Kil XLf
bkJthf mirJbfhoUjd.
misPf, ghy WbfhL Xil mirJ bfhoUF
Kil XLfis RLtjF Ka brJbfhoUjhf. mtf
Jghah Kil XLfis Rld. Mdh, mtf itj F j
nghW. xU Kil XilTl mtfsh Rl ayiy.
isPf j braiy ghjh ntfhdj. mt Kf
dif jtjJ. jid mUj isPU xUt flh. mt
ntfhdjl j Kil XLfis RLtjid ghgjF vjhd
branghW njhW; Mdh, f idgJngh mts vjhdjW.
fns Ka brJ ghUf. mnghJ cfSnf bj vd Tdh.
ntfhdj Jghia ifbyLjh. mnghJ mF guL
Kil XLf kLnk nuhil jJ bfhoUjd. ntfhdj
mtiw Rl, mit midJ sh jd. jid ghj
isPf bgJ agiljhf. Iah, f Jgh RLt
f g bgwtuh Uj ntL. mjdhjh, f mjid
Kil XLfis F juhk ROf vd Tdhf.
mjF ntfhdj, v theh Wjh KjKiwahf
Jghia bjhLnw vd Tdh. mt Tajid isPfsh
egKoaiy. mgobawh, cfsh vgo F juhk mjid
Kil XLfis RlKojJ vd nfld.

65
mjF gyj ntfhdj, kdij xUKfgLJtjh
midJ UwJ. mthW brnghJ, vjbthU braY btia
jU vwh.
j

dhf
1. g ika fUJ ahJ?
2. g FlgLgt fft. mt bga vd?
3. nuhil fiu isPf vd brJbfhoUjd?
4. ntfhdj Kil XLfis F juhk Rljid fL
isPf TaJ vd?
5. gF bghUjkhd jiy jUf.

ngRj w braghL - 2

j tufisg ngritj.
(v.fh.) v bga KJ. v C ehkf khtlYs kyrKu. vf
CYs muR Mf nkiy g eh VHh tF gonw.
jghl vwh vdF f oF. eh vGa ghlf g
ifbaGJ j lbgWsd. v ghliy goj jiyikaha,
mjid g MLky btLtjhf Tsh. ~J v theh
kwfKoahj xU fthF.

goj w braghL - 3

fhQ ciugia ca xl thL gof.


Mlfiy vgJ, Kj ehlffiy mlF. eld, ehoa
vgd Mlfiyia Fgdnt. fiy, gHfhy TJfiy vd
miHfglJ. fydh gij jutyJ Mlfiy. clnrhit
cs Jaiu nghF tofhf Ml ghlf.
kf kd k isF bghGbjyh Mo gho fjd.
mtf kuHfY nfh KwfY Modhf. khl, khif,
klgfbyyh kf yghg Mod. ift ffS ft
kdK bry MLjny Ml EgkhF. Mlfiy tytuh TjU
waU fjd.

66
brhtjid vGJj braghL - 4

fhQ ciugia brhy nfL vGJf.

j
bfhlif Fiu nrzij jiyF itjthW bkkwJ
RblF Na cF tUtiu MJ cwdh kUJgho.
kUJghoF Tiu L giHa nrhW Mj cwfK abjhU
Jzia VgLaJ. ciwlK cz mj HF e Tw
kUJgho kd vaJ.

vGJj w braghL - 5

brhiy J UbghU TWf.

brh bghU-1 bghU-2


fk f k
khehL
bghif
fk
itfiw

flj w braghL - 6

bgaUnfw idbrhfis idnfw bgabrhfis flJ


vGJf.
(uaJ, aJ, ojJ, fWjJ, aJ, bgjJ,
bgUaJ,C, ts, ta)

thd fWjJ bts

fhW V

d isjJ

67
o bfhjJ
j

kiH brjJ

nefhz braghL - 7

xU khztid cbrhyhf idf brJ, mkhztid kbwhU


khzt nefhz brf.
khzt : tzf, Iah.
cbrh (khzt) : tzf.
khzt : cfis rJ ngRt vdF f k.
cbrh : vdF kjh.
khzt : jfisg sfkhf brhYfns.
cbrh : cfisnghnw vdF gytifahd gf cL.
khzt : mgoah, aghf csnj! VnjD xU gigg
brhYf.
cbrh : khef vD brh cs kh ehnd. F bga vD
bghUis jJns. gogl gf Fahf vdF
cL.
khzt : f jahf W bghU jUfsh?
cbrh : iyiy, m~J vdh ayhJ.
khzt : mgoahdh, ahUl nrJ bghU jUf?
cbrh : ntW ah? bgaUlD idlDjh.
khzt : Mdh, vf ngRtH f mtsthf l
bgWtiyna, V?
cbrh : cikjh. vid brjh Fahf gagLJt.
khzt : e, Iah. jfis rjJ vdF ilj khbgUngW,
ilbgWnw Iah.
cbrh : vid ewhf gagLj bjJbfhlJ nghWjFa
khw. brW thUf. th ilFnghJ L
rngh.

68
eoj w braghL - 8

ilbrhyhf kh eoJ fhLf.

j
m) v bga ilbrh.
M) eh, v egfshd bgabrh, idbrhYl nrJ tUnt.
) eh vnghJ jahf braglhk, egfSl nrnj bragLnt.
<) jahf Ujh bghUjukhnl.
c) izbrhyhf mirahf ntWik cUghf, ctk cUghf
egfSl iznj tUnt.
C) eh, egfSl UFnghJ, vjhf bghUis fUij
bjgLJnt.

mj w braghL - 9

fhQ g lbgWs wbkh brhfSF izahd j


brhfis vGJf.

ehfjh tiuahLf. vfis


jHf uh#hf nja Uff
vd rfy #dfS miHwhf.
ehf cjif bgUks J
tUnwh. mJtU kw Uffis
nghnw ehfS iuthf mJ
tUnwh. vfis fhgJ cf
flik.

tlbrh jbrh

uh#f

nja

Uff

69
tlbrh jbrh
j

brhYUthf braghL - 10
tlYs vGJfis gagL brhfis cUthFf.

brhf

, , ,

, , ,

, , ,

70
bjhl cUthf braghL - 11

bgabrhfSl Mu vD ilbrhiy nrJ, ca idl

j
bjhliu cUthFf.

kdJ clh

tW thdh

f eljh
Mu
eh nflh

fhJ Ritjh

fh flh

(v.fh.) 1. kdjhu thdh. 4.


2. 5.
3. 6.

gilghw braghL - 12

bghUjkhd brhfis vLJ vG ghliy uf.


( , bt, cw, bgUik, f, m, ca, w, g, Jg )

mw g jU ciH jU

m jU gif jU

Mf jU g jU

Mir jU Ka jU

cik jU Kayhik jU

71
fwyil WkL
j

kbg: 10
m) nfhol lij uf. 2x1=2
1. fhsnkfyt nfh gjh.
2. uhkhD# fLiuf jiy btahdJ.

M) nfhol l ca ilia vLJ vGJf. 4 x1 = 4


1. jghl uL vD iy bjhFjt .
m) nkhudh M) fhsnkfyt

) runrfu fuhrgoj

2. ylYs f uhkhD# Muh khztuhf


nrjh.
m) o M) MnghL ) AhthL

3. khef vgJ .
m) bgabrh M) idbrh ) cbrh

4. HF kUJgho mj C .
m) tfif M) Ubent
) gHnrhW FUehjndj

) fhQ brhfis bjhl mikJ vGJf. 2x2=4


1. tKiw
2. jthW

72
yfz

LFbgaU fhuzbgaU

khzt : tzf, mkh.


Ma : tzf, cfhUf. K tF ela ghlf
idUwjh?
khzt : ewhf idUwjkh. yfztif ehtif
brhfisg fW bfhnlh.
Ma : bkj k. (Ma ehfh mU brYj)
Ma : bghbfho, j ehfh vjdh bragLsJ?
bghbfho : kudh mkh...
Ma : r. jHu, kuF ku vd vgo bga tjJ?
jHu : bjaiy, mkh. vgo bga tjbjW TWf, mkh.
Ma : ku vd bga itjjF vj fhuzK iy. e
Kndh vj fhuzK fUjhk xU bghUSF
Fplhf l bganu LFbga. fhuz maayh
bgaf vyh LFbgafns.
kztHf : vyh bgafSnk LFbgafsh, mkh?
Ma : iy iy. k, eh, nfh vgd LFbgafns.
njh, j ehfhF vgo bga tjJ bjkh?
iwk : ehF fhf Ugjdh ehfh vd tUfyh.
Ma : ewhf brhdh. go fhuz fU lgl
bgaf fhuzbgaf vdgL.
jHu : fhuz fU tj y bgafis TWf, mkh.
Ma : j fhuzbgafns Fahf csd. wbkhf
LFbgafns Fahf csd. gwit (gwgjdh),
tisa, brf, Kfh, fUgyif vd
gytiw Twyh.
KJ : kiy, fhL, khL itbayh LFbgafjhnk.

11
Ma : M. kiy vgJ midJ kiyfSF bghJbga.
fhL vgJ midJtif fhLfSF bghJbga.
khL vgJ gtif khLfSF bghJbga. thW
midJF bghJthf tU LFbgafis LF
bghJbga vd TWt.
fbkh : mkh, LF bghJbga cblwh, LF w
bgaUlh?
Ma : cL. ku vD brh kh, gyh, thiH, bjid
Kja kutif midF LFbgauh bghJthf
tU. bjid vD brh xU fhuzK ,
LFbgauh W, xU bghUSnf (bjidku)
wgh tUtjdh LF w bgauhW.
Ky : mkh...! fhuz bgaY bghJbga, wbga clh?
Ma : cL. gwit vD brhiy vLJbfhnth.
gwgjdh gwit vd fhuz fU tHF bgauhW.
fhf, F, wh, Ma midij gwit vD
bghJbrhyh miHnwh. mjdh, jid fhuz
bghJbga vnwh. nfhyh...! mnf vd KQKQ?
cWnf.
nfhy : mkh, v tisa cilJlJ.
Ma : nfhyh, tisa vd vgo bga tjJ?
nfhy : tisJ, tlkhf Ugjdh....
Ma : ewhf brhdh. tisanghynt ybghU tisJ
tlkhf UF. UD, mitbayh tisa vd
miHfgLtJ iy. UD brh, if
m tisaiy kLnk Fgjdh, fhuz w
bga MW.
nfhy : e, mkh!

g
Gs brhfS fhuzbgafis tlLf.
1. fhW 2. gwit 3. Kfh 4. mth
5. ku 6. tisa 7. fl 8. kiH

12
kh dhf

m) wtadhf
1. ca ilia nj brJ vGJf.
m) bgo vgJ MF.
1. LFbga 2. fhuzbga 3. RLbga
M) iu khj wjjdh vd miHfglh.
1. iuah 2. fhnfa 3. mkhthir
) fhuz bghJbga MF.
1. tisa 2. k 3. eL
2. bghUJf.
LF bghJbga - kubfh
LF wbga - gwit
fhuz bghJbga - fhL
fhuz wbga - gid
M) FWdhf
1. fhuzbga vwh vd? rhW jUf.
2. LFbga vwh vd? rhW jUf.
3. LFbga tiffis rhWl sFf.
4. fhuzbga tiffis rhWl sFf.

tFgiwwf
m) ngRj w
jhbkht f fgj njit - jiy IJ kJf ngRf.
M) vGJj w : ciugFia goJ ika fUjj
(v.fh.) : eh thG cyf y, , , fhW, thd Ma IbgUjf TL
nrifah MdJ. mt affsh cyf a bfhoUwJ.
mtWS cy vj cU af ayhJ; mjdhjh, UtSt
wikahJ cyF vW Tdh.
miu jUw kiH wig, aikahikia czJ, UFw
thw vD X mfhu gilJ fJ ciuwh.
ygfhu jj snfhtof khkiH nghWJ khkiH nghWJ vd
kiHia ngh tz j fhaij bjhldh. kiHnw khyjhF
ts iy.
khayJ fha iy vgd nghw KJbkhfS kiH wfis ekF
czJwd.

13
dhf
1. g ika fUJ ahJ?
2. IbgU jf ahit?
3. kiH FJ tStU snfhtofS ahJ TWwd?
4. kiH bjhlghd brhbwhlf ahit?
5. g lbgWs mUbrhfis vLbjGJf.

bkhw g

m) tHF brhfS Ujkhd brhfS


Ma : k, neW V gF tuiy?
k : neJ tJ t, Iah.
Ma : jHu, k brhdJ rah?
jHu : jtW, neW tW t vd brhYj ntL Iah.
Ma : wghf brhdh. gojh eh brhfis iH
ngr vGj gHFj ntL.
g : tHF brhfis Ujkhd brhfis vGJf.
1. gF mUfhik v L UwJ.
2. v ny ahUnk ny.
3. v C MJy jna ny.
4. v mgh mfkh y brwh.
M) brhbwhl bghUj
brhf nrjiktJ brhbwhluhF. xU brhbwhlYs vGth, mj
gaiynahL iz, gh, v, lf bghUjkhf mikj ntL. itna
tGtw brhbwhlfsh.
(v.fh.) izbghUj : nfhyk xyhf MoaJ.
( nfhyk - m~iz vGth; MoaJ - m~iz gaiy )
gh bghUj : tLf nj Fojd.
( tLf - gygh vGth; Fojd - gygh gaiy )
v bghUj : fyf gwjd.
( fyf - vGth gik; gwjd - gik gaiy )
lbghUj : mt ghl gojh.
( mt - glif vGth; gojh - glif gaiy )
w bghUj : ghntj, ghuia fJ ghodh. ghntj vD bga
ghujhridna FF vgjdh, mJ w bgauhW. w bghUj
cakLkyhJ fU tU.
(v.fh.) Kjiy _fD bfhlJ lh.

14
g
fhQ KWbrhbwhl mikJs tGfis U vGJf.
1. mur gy tjhf.
2. kf MoaJ.
3. fbkh ghl gojh.
4. xsitah, makhl g bgw brwh.
5. ta khLf nkjJ.
) ca j vfis nj brf.
1. _W vgj jbH
m) M) )
2. VG vgj jbH

m) M) )
3. MW vgj jbH

m) 6 M) )
<) fLiu vGJj : khku j tuyhW TWj.

thifw
Tjidw
eh vbfhS Niyfis eLiynahL MuhJ ghjny Tjid
wdhF.
tst njfhf goJbfhL Uwh. nj midJ ghlfY
Kj kbg bgWtjhf bgnwhl cW mJsh. iy mtDila
egf isahl tUkhW mtid miHwd.
1. tst, egfnshL brthdh? go mfiw brYJthdh?
2. f tstdhf Ujh vd brf?

kf
jdlf
godjof murUF <lhf bgUbrt giljtuh sdh. xU
eh vyhtiw JwJL Jwahlh. mtiu fhz mur, RwNH
MuthuJl tjh. mF miuahil kL mj iy Jwnfhy
cfhUjh godjof. mtiu tza mur, vkF izahf brt
gilUj f W fl ga vd? vW nflh.
mjF godjof, f, eh Uf, j w xW nghjhjh? vW
g mjh. brt UFnghJ, yhjnghJ eh jdlfJl Uf
gHbfhSj ntL.

15
tsu braghLf
ngRj
braghL : 1 gl ghJ ngRj
gl cs fit ghJ ngRf.
f - 1 f - 2

U glY cs ff nghWjF ca fid g khzt


fyJiuahLf.

braghL : 2 ciuahLj
cfis JWJtjid g khztfis ciuahl brf.
khzt 1 : egh! Ctd, gwgd, y dfis JWJnwhnk
mJ Kiwah?
khzt 2 : cyYs midJ kjfSfhf gilfglit. mtiw
JWJt jtW vd?
khzt 1 : c vz jtW. vyh cfS Vnjh xU fhuzfhfnt
gilfgLsd. mtiw JWJtjdhY bfhtjdhY H
ekFjh.
khzt 2 : Hgh, ekfh, vgo?
khzt 1 : brhnw nf. jtisf y eRfis cL, mtl
UJ, eik fhwd. gwitf gHfis cL vrLtjdh
mYs ijf kufshf Kiswd. nghJ bjwjh H
ahUbfW?
khzt 2 : ekFjh. Mdh, j ghfis kL lTlhJ. jdh
kj cfSFjh Mgnj ju, ga xW iyna!
khzt 1 : ghfsh ga iyah? ghf vfis czthf cziy
vwh vf bgU, mit gfis myth mJL.

16
khzt 2 : ml. . . . Mkh. , vj cfis JWj khnl.
bfhy khnl. e egh.
khzt 1 : f k.

braghL : 3 Ffis gagL ngRj


jhbkh t f fg cfSF UF mth myJ bgUjij
g Gs Ffis gagL ngRf.
jh brh bfhLj bkh - fF ghl KGikahf wJ.
xatw mit tsJbfhs aY.
ekF ntoa gghL ey gHftHfK jhbkhjh cL.
jhbkh fff nguth bgUjK bfhLns.
vGJj
braghL : 4 brhtjid vGJj

brhtjid vGJf.
1. jsuhik 2. rKjha 3. rhwhik 4. brbkh
5. iyahik 6. fLf 7. mahik 8. btgh
9. kdkaf 10. eyhjdh 11. fyf 12. bjhyh

braghL : 5 bghU vGJj

Gs ghliy goJ bghU vGJf.


fl Gj kiHJ - fhiy
bghG gyh f
tWikF cjth brtK - cja
bghG Twh e
ghiw ijj ijahF - ghG
z Gj fyhF.

braghL : 6 flJ vGJj


glf bgaf LFbgauh, fhuzbgauh? vd flJ vGJf.

17
braghL : 7 tifgL vGJj
cfSF bjj bgaf gid vG, mtiw LFbghJbga, LF
wbga, fhuzbghJbga, fhuzwbga vd tifgL vGJf.

fwyil W kL
kbg : 10
I. ca ilia njbjLJ vGJf. 6x1=6
1. eyhjdh aa
m. fLf M. weh}W
. Uth% ehkkhiy
2. eyhjdh vj khtlij nrjt
m. kJiu M. nfhit . Ubent
3. uuehj jhT <ghd ya eil caF fhuz
m. My m M. jhbkh m . tlbkh m
4. jfij nghW x Rw ngR ahUilaJ?
m. Kuh M. fhaof . kjnkhf khsah
5. bgat jUkfz brytJs gz
m. UgJ ulhu M. UgJ _whu . UgJ ehfhu
6. fhuz fU lgL bgaf
m. LFbgaf M. fhuzbgaf . LFbghJbga

II. nfhol lij uf. 4x1=4


1. e Kndh vj fhuzK fUjhk xU bghUSF Fplhf
l bga. .
2. ehfh vD brh bgauhF.
3. ku vD brh bgauhF.
4. F vD brh bgauhF.

18
yfz

mWtif bgabrhf
khzt : tzf, mkh.
Ma : tzf. cfhUf. brw ghlntis goj
LFbga, fhuzbga Mat VnjD
IaUwjh?
khzt : iy, mkh.
Ma : k. bfho, fUgyif vGsjid
midtUF nfFgo bjthf go.
bfho : fz o gowh. mt ehnjhW elnj
tUwh. mt egf cz bfhL tUwh.
Ml, ghl Ma uoY mt tyt. mt Kf
tlto mHfhf UF.
Ma : gYs bgabrhfis TWf.
v : o, egf, cz...
Ma : it kLjhdh?
bra : fz, mt, Kf...
Ma : D vbdd bgabrhf csd? ntW ahuhtJ
Tw Kokh?
tst : jFnk Ugjhf bjaiy, mkh.
Ma : D cL. Ml, ghl, tl, mHF Mad
bgabrhfns. bgabrhfis yfz yh
mWtifgLJt.
ah : mkh, mit vbdd vW TWfns.
Ma : bghUbga, lbga, fhybga, idbga, Fzbga,
bjhbga vgdth.
v: : mkh, bghUbga vwh....
Ma : bghUis FF bga bghUbga. j bghUbga
UtifgL. mit : cUs bghU, cuw bghU.
cUs bghUf : Fku, kybfho, bjid,
brgU, btshL, Xzh... Kjad; cuw
bghUf: ehfh, mL, jL, vbz, k, ,
fhW... Kjad. v, nghJ swh?

32
v : bjthf Jbfhnl, mkh. lij FgJ
lbgauhFkh, mkh?
Ma : mUikahf nflh! Xlij FgJ lbganu.
L, bjU, g, nfh, kf thl, njhl, fhL,
kiy vd lfis Fgdbtyh lbgajh.
bfho tFa bgafis brh.
bfho : mgf, bgah bjU, Cuh xa eLiyg,
Uw vidbgw jhah nfh, Ukir,
thiHnjhl, MfhL, bfhkiy.
Ma : vyhtF Tlhna. bfhoia ghuho
if jLnth. fS go gy vLJfhLfis
xUtUbfhUt T bfhSj ntL.
tst : mkh, mWtif bga fhyij FF bga
fhybgauh, mkh?
Ma : M. mbyd Ia tsth! f ikF
behobghGJ Kj Cfhytiu vyhnk fhyij
FF bgafjhnk. rhwhf beho, dho, k,
bghGJ, Hik, thu, f, ML, gUtfhy vd
vyhnk fhybgafns. tsth! fhyfSF
vLJfhLf brh.
tst : IJbeho, KgJ dho, guL k, oabghGJ,
fHik, xUthu, ijf, XuhL, kiHfhy.
Ma : mUik mUik. midJF brhlhna.
FH : idbga vwh vd, mkh?
Ma : J f vJ. id vgJ xw cW bgaiu
FgJ. kj cWf, yF cWf, jhtu gFf,
bghUf gFf vd KGikahd x gFfis
FF bgaf idbgafsh.
vyh! kj cWf bgafis, jhtu gFf
bgafis brh.
vy : jiy, f, _F, br, ehF, g, tW, if, fh, u,
ef Kjad, nt, jL, is, iy, , fh, f,
ij Kjad idbgafsh, mkh!
Ma : mbyd Ia? Ta mjid idbgafjh.
Fkuh, Fzbga vwh vdbtW brh.
Fku : nfhg, mkh.

33
Ma : ewhf brhdh! mjid jny brhUfyhnk,
j brh UFbghGJ, ntW brhfis ga
gLJtJ ebkhF ehnk br fyth? Fkuh,
nfhgfhd jbrh TW.
Fku : mkh, ngRtH brh gHljdh Tnl.
nk, jifa iHia brakhnl. nfhg
fhd jbrh djhnd, mkh!
Ma : mbyd Ia? brhdJ brjbrhjh. Fz
bgaiu gbga vd TWt. Fzbgaf w,
Rit, ms, tot Mat mogil tHfgL.
ntyh, wbgafis Rit bgafis brh.
nty : VG wf, mWRitf mkh.
Ma : Fzh! ms, tot bgafis brh.
Fzh : gJ l J, IJgo vbz, gJnyh m;
tlgyif, rJuL, brtf jf, Knfhz T
mkh.
Ma : bjsbjthf brhdh, Fzh. mWtif bgaf
Wahf eh Ta bgatif vdbtW brh, my.
my : bjhbga, mkh.
Ma : ewhf id itUwh. bjhbga vwh
vd? ahUF bj? brhYf.
u : Ma, mkh.
Ma : u, TaJ bjh brgtiug, Mdh, eh
nflJ mt br bjhg... sFwjh?
u : M, mkh. goj, fj it bjh
bgafjhnk.
Ma : Mkh. br bjhiy FF bgafbsyh bjh
bgafns. bfho, fUgyif goj bgabrhfis
vG mtiw, mWtif bgafshf tifgLJf.
khzt : tifgLJnwh mkh.
bga tif bga
bghUbga fz, ehfh
lbga nt, ehkf
fhybga ijf, egf
idbga Kf, if

34
Fzbga tl, mHF
bjhbga Ml, ghl
Ma : iHyhk vGUf. k.
g : Gs brhbwhl mikJs mWtif bgafis tifgLJf.
vy fhiy njhlF brwh . kuis gir
cfhUgjid flh; F ghlnfL kjh.
1. 3. 5.

2. 4. 6.

kh dhf
m) wtadhf
1. ca ilia nj brf.
m. kJiu vgJ bga.
1. fhybga 2. Fzbga 3. lbga
M. bfho gwh. bjhlYs vgJ bga.
1. bghUbga 2. idbga 3. bjhbga
. rJu vgJ bga.
1. bghUbga 2. fhybga 3. Fzbga
2. nfhol lf Vw bgabrhfis vGJf.
m. mirwJ. <. cilJlJ.
M. ir elwJ. c. _W nfhzfis cilaJ.
. gF LKiw. C. tyt uhk.
M) FWdhf
1. mWtifbgaf ahit?
2. fhybgaf ehfid vGJf.
3. idbgaf ehfid vGJf.
4. lbgaf ehfid vGJf.
) Wdhf
1. mWtif bgabrhfis vGJf.
2. E ghlgF cs bgabrhfis bjhFJ tifgLJf.

35
tFgiwwf

m) ngRj w
fhag nghnwh tsu fhuz - fyJiuahLf.

M) vGJj w
bghUSzJ KiwgL gaikJ vGJj (kh)
(v.fh.) 1. fauR fzjhr IahuF nkgl iugl ghlfis
ash.
2. WTlgo vD 1927M ML fzjhr wjh.
3. jHf mu murit fPuhf fjh.
4. t abga Kijah.
5. t 1981M ML aif vdh.
6. tUF fhiuKJ yt, tzfhKo, ghtehj, Mnuhaehj,
fkfah vd idbgaf gy cL.

KiwgLjgl g
WTlgo vD 1927M ML fzjhr wjh. t
abga Kijah. tUF fhiuKJ yt, tzfhKo, ghtehj, Mnuha
ehj, fkfah vd idbgaf gy cL. fauR fzjhr IahuF
nkgl iugl ghlfis ash. jHf mu murit fPuhf fjh.
t 1981M ML aif vdh.

g
bghUSzJ KiwgL gaikJ vGJj
1. mGifia Wjhlh, Xehl nghLLnt vW
FHijl Tdh, mt.
2. Foir cns W iga mGJbfhoUjh.
3. jidnfl Xeh, FoirF btna beLneu fhJbfhoUjJ.
4. gnahL cznjo miyJbfhoUj Xeh, xU Foiro mUnf tjJ.
5. F kf ngRtJ xW; brtJ ntW xwhf UwJ vW v
bfhnl Xeh brwJ.
6. ObuW v fnz, mHhnj. cid Xehl nghlkhnl. Xeh j
gf tuL. mjid moJ bfhWLnth vwh.
) bra l : cfq UHh bjhlfKj Wtiu eilbgW
braghLfis bjhFbjGJf.

36
bkhw g
m) ne izbrhf - v izbrhf
eh brfis fUJfis wl TWbghGJ, Ritgl TWtjfhf, xnu
bghUjU Ubrhfis gagLJtJ cL. mit ne izbrhf vdgL.
(v.fh.) 1. fhnt fQfUJkhf gogh.
2. tst jij ngUfG ft.
bjhlf cs fQfUJ, ngUfG Mad ne izbrhf.
vuhd fUij TWbghGJ vbghU jU brhfis gagLJj v
izbrhf.
(v.fh.) 1. nfhghy cajh midtlK gHF gghs.
2. kybfho jij mYgfY mauhJ ciHjt.
bjhlf cajh, mYgfY vgd v izbrhf.
g
1. fhQ ne izbrhfis, v izbrhfis bjhlf mikf.
1. <Lizaw 3. FwFiw 5. jFjil
2. mYgfY 4. Xaj 6. gh
2. ca izbrhfis vLJ nfhol lf uf.
( ugf, Vwjh, fnwhU knwhU, moJoJ, ggahf)
1. mz mngf rKjha fhzgL fisa ghLglh.
2. fLiu vGJnghJ vGJj ntL.
3. cyf, Naid RWtjdh njhWwJ.
4. ngU lof Vnd.
5. neU mthwiy ngh fjd.
M) mu vQFa jbHiz vGJf.
mu - j mu - j
m) 7 - <) 2 -
M) 5 - c) 9 -
) 10 - C) 8 -

) foj vGJj : CUHhF tUkhW, egDF foj vGJj.


<) mfutir mikj
bkbaGJ tiraj: , , , , , , , , , ,
, , , , , , , Ma gbdL bkbaGJfS c vGijnah
cbkbaGijnah bjhlJ bkbaGJ tirahf tU.

37
g
Gs brhf ulh vGJ, bkbaGJ tir mikgo brhfis mikf.
mkh, mg, mif, mR, mfh, mij, mr, m, m, m, mil,
mah, mit, my, ms, mw.

g
nfLbgWj
jhkiu VHh tF gowh. mtis g mjh, cf oF miHJ
bry UgkhOf. Vbdwh, mtSF oj bghUshf Ujh, ahiu nffhk
ciknahL vLJbfhth. gyU gyKiw mW mtsh mj gHfij
lnt Koaiy. xUtUF cikahd bghUis, mt mDk vLJbfhtJ
jtiyah?
To ngRnth
1. jhkiu nghnwhiu cf oF miHJ brfsh?
2. f vnghjhtJ jhkiuia nghW elJ bfhlJlh?
3. jhkiu braiy Ujhk tsulh vd MF?
4. jhkiu gHfij khWtJ vgo?

thifw
fYF fhz
e th vbfhS fYF Mftkhd tia njbjLf mtWF
vjhf fhz fYF fhQ w cjwJ. FkuDF fhgJ
isahLtbjwh f oF. goF neu ju, kw neufbyyh fhgjhl
MobfhoUgh. Mdh, mtDila jijnfh mtid wj r udh ghf
ntL vw vz UjJ. FkuDF Vgl fYF vd?
fshf Ujh vd brf ?

kf
ehLgW
b#k eho bfhLnfhyuhf fUjglt y. ahF Ljiy
iljh, ehil wikahf M jF aUF Uwjh vgJ Iank
vW afis FiwJ kL, xUKiw mt fUJ Tdh. jidnfl
brgfuhk bfhbjGjh. yUF vuhf wikahf thjho, vGJ _y yiu
k nff brjh. cyifna eLfbrj bfhLnfhyuhf UjhY mtiuna
k nffbrj khu brgfuhk ehLgW nghWjFajhF.
bgw jhia wj ehil kf fWbfhshjt fW gjuhfnt
fUjgLth. Mfnt, xbthUtU bgw jhF ehLF ngUfG nrj
ntL.

38
tsu braghLf
ngRj
braghL : 1 ilaj

Gs gia Ma gof nfL, dhfSF khztf ilTWf.


ntfhdj ekJ eho uJw. mtj ngR a isPf
kd u czia oaJ. xnth isPUFS bghJ lF
Mwiy bt bfhLtJ mtfis bra ufshf khaJ. isPf
wlUJ eytiw VWbfhSj ntL. mnghJjh tsuKo.
f fl FHijf. ffns! vGJ thUf. f brk MLf
vw kafij cjjSf vW ntfhdj isPfis neh
uKHflh. mtj ciuid nfl isPf JobjGjhf; ehoF
mUbgU bjhlhdhf.
dhf
1. isPf u czia jo vGghjt ntfhdj (r /jtW)
2. isPf fl FHijf (r /jtW)
3. wlUJ eyd myhjtiw VW bfhSj ntL (r /jtW)
4. isPf brk MLf my, ff (r/jtW)
5. isPf ehLF bjhlhWj ntL (r /jtW)
braghL : 2 fij TWj

fhQ Ffis gagL fij TWf.


itifM bts fiuuL XLj
fiu cilJ bts CUF Fiy
oF xUt kRkJ fiuia tYgLj
mkjd ghoa Mizl
t HF iwt LF k Rkj
iwt kRkfhk kRknghiu
ilW brj
fhtyf braiy kdl Kiwl
kd iwtid ugh moj
ugo cy cs vyh cf J Gj

39
braghL : 3 dhodh
fhef vD ciueilgFia xo khztfshfnt dhodh
elJf. (dh mikgJ, dho dh elJtJ, dho dh f
gFbgWtJ khztfshfnt Uj ntL)

vGJj

braghL : 4 brhtjid vGJj


brhtjid vGJf.
1. jfgJik njhHf
2. iyyh bkbghU f
3. U gojh m cL
4. mGyh Milna nkik
5. fngh fbfhLnghnu
braghL : 5 flJ vGJj
ghl monfhol bgabrhf tiffis flJ vGJf.
fil fil khL to
fhy flj khL to
fW if flhj
fhis od filto
MLW fljhY
mHfh XL khLto
fhju XodhY
fLlh filto
rr khLto
rhiy XL khLto
thiy ewh na
iuJ XL fhisfns.
1 bghUbga
2 lbga
3 fhybga
4 idbga
5 Fzbga
6 bjhbga

40
braghL : 6 il vGJj
ghliy goJ dhfSF il vGJf.
bfhiyny thiHgyh
khff FYF!
fUg iHF!
beynah tjf
wfL jiyjhJ!
Cnuh uJ
fyU KHthF!
fhblyh F!
Ff ghL!
dhf
1. ghlYs Kff bgaid vGJf.
2. miHgJ vJ?
3. jiy jhJtJ vJ?
4. fhblyh gJ vJ?
5. ghL gwit vJ?

fwyil W kL

kbg :10
I. fhQ bjhlf rah, jtwh? 6x1=6
1. t Hfhf kRkJ ghoal iwt moglh. (r/jtW)
2. fPnuW vD glij bgw fP UfhK Mth. (r/jtW)
3. thifF fjU Ma brhnfL elj ntL. (r/jtW)
4. ghoaj jiyefu jrh (r/jtW)
5. kJiuia fJ ghoa vLbjhif , gghl MF. (r/jtW)
6. fhag C nghW eyt. (r/jtW)

II. fhQ dhfSF ilaf. 2x2=4


1. Fzbga ehfid vGJf.
2. bghUbga vwh vd?

41
yfz

idKW, bgabur, idbar

khzt : tzf, Iah.


Ma : tzf,v! KtF fW bfhljidg brh.
v : bgabrhf g mt tiffis g fnwh,
Iah.
Ma : eW. Ky! ig vd bfhLtJsh?
Ky : gGj gH vLJ tJns, Iah.
Ma : (khzt Ta bjhliu fUgyif vG khztfis
gof brhYj). gH vLJ tjt ah?
KUf : Ky, Iah.
Ma : vd vLJ tjh?
KUf : gGj gH vLJ tjh, Iah.
Ma : bjhl tJs idbrhfis g fW
bfhnth. Kiy! bjhl tJs idbrhfis
brh.
Kiy : tjh, gGj, vLJ Mad.
Ma : eW. tW tjh vgJ bra KWbgwjid
czJtjdh, J idKW MF. brh, vj
fhyij fhLwJ?
J : wjfhy fhLwJ, Iah.
Ma : tjh vD brh, ffhyY vfhyY
vthW tU?
mHf : tUwh, tUth vd tU, Iah.
Ma : f eW. thW bra Kojjid FF brhny
idKW MF. J _W fhyf xwid czJ;
iz, gh, v, l Matiw fhL. nfhgh, mLj
brhiy go.
nfhgh : gGj vD brh, Iah.
Ma : gGj vD brh, KWbgwhj idbrh. brh
gH vD bgabrhiybfhL KobgWwJ.
thW xU bgaiubfhL Ko KWbgwhj

53
idbrhny bgabur MF. J KfhyY
tU. gGj vD brh wjfhy tJsJngh,
ffhyY, vfhyY vthWtU vW
brhYf.
a : gGw gH, gGF gH vd tU, Iah.
Ma : f eW. mLj brh vd?
a : vLJ vD brh, Iah.
Ma : vLJ vD KWbgwhj idbrh tjh vD
idKiw bfhL KoJsJ. thW
idia bfhL Ko vr idbar
vdgL. idbar Kfhyij czJ.
vLJ tjh - ~J wjfhy idbar. jidngh
ffhy, vfhyfSF bghU TWf.
nfhgh : vLJ tUwh - ffhy idbar. vLJ
tUth - vfhy idbar
g : 1. tU bjhlYs idKiw tlLf.
ah fLikahf ciHjh.
2. tU bjhlYs bgaburij tlLf.
eF goj khzt Kj kbg bgwh.
3. tU bjhlYs idbarij tlLf.
FHij Mo gho kjJ.

kh dhf
m. Gs dhfSF il jUf.
1. idKW vwh vd? rhW jUf.
2. bgabur vwh vd? rhW jUf.
3. idbar vwh vd? rhW jUf.
4. mltizia uf.

t.v idKW bgabur idbar


1. gojh goJ
2. tj tJ
3. flh fL
4. nfl

54
M. tU gYs idKW, bgabur, idbar brhfis vLbjGJf.
fhiy f j br, gLifiaL vGjh; g Jy Kf fGdh;
thr bjJ nfhylh. mt jh, mt braiy fL ghuhodh.
kdkj br k J Xodh; Mogho kjh. miwa ghlfis
goJ Kojh; gF iuJ brwh.
tFgiwwf
m) ngRj w
1. berbjh nkgLtjFa tKiwf FJ IJ kJf ngRf.
2. bjhiyfh ehlf xwid g fyJiuahLf.
M) goj w
eh mt f gho kl kL, mtt ell, mt fhz
Uajid fol, mt jJ brwjid cUFiyfhJ Ul, mt Coa
czfis c csitahl, cWQ ehshF. khiy kh kz
UwJ; s ga x UwJ. mJnghy, Hhf ga e brany
iHL khny UwJ.
) vGJj w
sguf, mfis ghJ JbfhSj

kJiu bja gidahs rf elJ

IjhtJ jf ffh
f 10 GfhL

l : jKf ikjhd, eh : 2.9.2010-11.9.2010


kJiu - 625 002. neu : fhiy 11 - u 9 k
midtU th! EiH flz iy!

dhf
1. sgu vjid gaJ?
2. jf ffh vF eilbgWwJ?
3. jf ffh vjid eh eilbgWwJ?
4. jf thFnthUF vjid GfhL f jugLwJ?
5. jf ffh elJnth ah?
<) gilw
RWNH z - FJ ehlf vGJf.

55
bkhw g

m) kubrhf
e Kndh vbghUis vbrhyh FJ tHdhfnsh mbghUis
mbrhyh Fgnj ku vdgL. ku brhfis gagLjhk ntW brhfis
gagLJtJ kuiH. ahidfW vgnj kubrh. jid ahidFo vd
TWtJ kuiH.
sik kubrhf
jhtuf : fhf sik ku
mtiuR fjR thiHfr
btsR bjdFUig khtL
yFf: sik ku
FUFR nfhFR MLFo
fGijFo vUikfW gFo
khfW ehFo idFo
fFUis gw is
x kubrhf
F T k mf fhf fiu
bfhR Tif FHW Fiu fidF
f KHF e CisL ahid W
idkubrhf
mg fhf m iy g
be W fis g gH
ghR ghL ghL ky bfh
g : bghUJf.
1. fhf - T
2. Fiu - fiu
3. f - fidF
4. e - KHF
5. F - CisL
M) jbHfis TLf.

1. + 3. +
2. + 4. +
) fLiu vGJj: cHt Ueh
<) mfutir mikf.
, rF, irij, br, Nis, nrt, rh, RF, nrhiy, iy, brh, brsa,
rfu, uf, brid, rhW, brt, Rz, NJ, bro.

56
jaf jnyna ngRnth!

bjhlto iya...
ga : obf fl vnf UF brhYifah?
xUt : bllhngh byy Uf. mf fhdy xU nghL UF.
mfngh thFf.
ga : Iah, jhguF xU obf bfhLf.
mYty : brt U nrrh bfhLf.
ga : jhf gJ %ghah UF.
mYty : obf jhf. nr vLJff.
ga : Iah, jhgu nghw obu vj shghy tU.
xUt : bl V mj irLy vwffdh shgh beg ^y obu
tU. mfngh VFf.
iuahl lbgWs Mybrhfis jbrhfis gagL
ciuahliy mikf.

thifw

gilghw w
e th ehnjhW vbfhS NHfSF gntW nfhzf UJ
fhz gilghw w cjwJ.
j Fiwthf Uj FlD ffis u, msit caubrJ
jhf j fhf fij gilghw wDF wj X vLJfhlhF. e kd
jstilnghJ, Mftkhd tf brYj gilghw w cj. cfSila
th vj xU NHyhtJ gilghw wid gagL cfsh?
vitbait gilghw vd goaLf?
goal gilghwf VjhtJ x f wndh Mtnkh bfhLfsh?

kf
cuf
kd rhu xUKiw nt xwid elj llh. mnt
gLtjfhf Mufz MLf fonghlgL Ujd. mF tj bfsjk
j, cfis gl ntlh vW Tdh. Mdh, mtf gLjiy
ifliy. Wahf, j thyh yFfis LLf. vidna
j nt nghLf vW Ta j, nt Hnghdh. j
brifia fL rhu Llh; kd khdh; j miuia Vwh.
rhu ehblF cgia jil brjh.
ciu JWJnghJ bfhYnghJ mj iy f Ugjhf
fgid brJ ghUf.

57
tsu braghLf
ngRj
braghL : 1 fyJiuahLj
fit ghJ FG fyJiuahLf. (isyf Lkidfshf khWtj
isfis f!)

braghL : 2 gokw

iyj brt f brtkh, bghU brtkh? vD jiy khztfis


gnff brJ gokw xwid fJf.

vGJj

braghL : 3 nefhz
cf C cs cHtfl Gs dhfSfhd ilia vG tUf.
1. f yF vj tif cufis Lf?
2. xU ehisF y vts neu ciHf?
3. ciHF Vw gy ilwjh?
4. ghrdF nghJkhd tr csjh?
5. tr yhjnghJ f br g tiff vit?

braghL : 4 flJ vGJj

Gs brhfSF ca jbrhiy flJ vGJf.


1. gr 2. Na 3. nrk
4. njr 5. brhJ 6. Mir
(mth, tw, ey, cilik, ehL, fut)

58
braghL : 5 flJ vGJj
m. Lfij cs Cbgaiu flf.
1. Kj vGJ kiwjh Jiu
2. ulh vGJ kiwjh kiu
3. _wh vGJ kiwjh kJ - C bga vd?
M. Lfij cs y bgaiu flf.
1. Kj vGJ kiwjh kiwF
2. ulh vGJ kiwjh FiuF
3. _wh vGJ kiwjh FF - y bga vd?
braghL : 6 vGJj
cf o cs bgatfl Lfijfis nfL vG tUf.

braghL : 7 vGJj
fhQ bjhlfYs bgabur, idbar brhfis vLbjGJf.
1. nffhj flD ghfhj gU LtJ nruhJ.
2. THhdhY FJ Fo, fijahdhY fr fL.
bjhFj

braghL : 8 bral

gytifahd Jtiffis uo bjhFngL xwid cUthFf.

fwyil W kL
kbg : 10
I. nfhol lfis uf. 6x1=6
1. iuf yf vd ghuhlgL fP .
2. fygf cWf vif .
3. <rhd njf kbwhU bga .
4. U. . f. Ta wj .
5. iyj brt brtkhF.
6. bra Kojjid FF brh MF.
II. fhQ dhfSF ilaf. 2x2=4
1. Rthehj njf g F tiuf.
2. berf tiff ahit?

59
vdh Ko, ehnd brnj
(I can, I did)
khzt fw braghLf gntL
ghl :
t.v eh ghl v ghljiy braghL Fiu

60
yfz

ntWik, milbkh

ntWik
khzt : tzf, Iah.
Ma : tzf, cfhUf. W fhiytghL Tl
gRbgwt ah?
khzt : fz gR bgwh, Iah.
Ma : jiyikaha, ahiu ghuho gR tHdh?
khzt : jiyikaha, fzid ghuho gR tHdh, Iah.
Ma : 1. fz gR bgwh.
2. jiyikaha, fzid ghuho gR tHdh.
(bjhlfis Ma fUgyif vGJj.)
Kj bjhl fz vD bgabrh mikJsJ.
ulh bjhl mnj bgabrh fzid kwt
ghuhoajid FwJ. bjhl, fz vD
bgabrh bghU ntWgLwJ. ntWghLF
fhuz, fz vD bganuhL nrJs I vD
cU. thW bgabrh bghUis ntWgLJtJ,
ntWik vdgL. bgabrh W mikJ
bghU ntWghil br cUfis ntWik
cUf vg.
k : rW sfkhf brhYf, Iah.
Ma : uhk flh - nj bjhl, uhkid flh vd
tUbghGJ, uoFKs ntWghL wjh?
kbkh : e w h f w J , I a h . K j b j h l u h d J u h k
ntbwhUtid ghjh vd, ulh bjhluhdJ
ntbwhUt uhkid ghjh vd bghU ntWgLwJ,
Iah.
Ma : WkhwF fhuz vd? ewhf J
TWf.
fy : I vD vGJ, Iah.

15
Ma : f k. thW bgaiu ntWgL fhL
cU ntWik cU vdgL. ntWik Kj ntWik,
ulh ntWik, _wh ntWik, ehfh ntWik,
Ijh ntWik, Mwh ntWik, VHh ntWik, vlh
ntWik vd vtifgL.
gh : Iah, Kj ntWik vwh vd?
Ma : aghd bga, (vGth) gaiyia bfhL KotJ Kj
ntWik vd, vGth ntWik vd tHfgL.
( J idia bgaiu dhit gaiyahf
bfhL Ko.)
(v.fh.) fz tjh - id gaiy
mt fz - bga gaiy
mt ah? - dh gaiy
vGth ntWikF vd j cU iy.
bghk : Iah, ulh ntWikF cU clh?
Ma : cL. ulh ntWik cU I vgjhF. tst
bris gojh. bjhl cs br vD
bgabrh I vD cUignaW bragLbghUshf
ntWgL fhLwJ. thW bgabrhdJ bghUis
bragLbghUshf ntWgLJtJ ulh ntWik MF.
ma : Iah, _wh ntWikF cU clh?
Ma : _wh ntWik cUf M, M, xL, XL, cl Mad.
(v.fh.) ehfh jrdh braglJ. - M
Fifah XFeil. - M
jhbahL kf tjh. - xL
jijnahL jh tjh. - XL
jijl j tjh. - cl
ituk : Iah, ehfh ntWik cU vd?
Ma : ehfh ntWik cU F. jiyt eF gR
tHdh. e vD brh F vD cUig VW
bghU ntWgL fhLwJ myth?
fhjh : Ijh ntWik cUg brhYf, Iah.
Ma : brhnw. Ijh ntWik cUf , vgd.

16
(v.fh.) bfhil wjt gh. ah bjF viy
Fk. bjhlf bfhil, ah vD brhfSl
, vD cUf nrJ bghUis ntWgLJ
wd.
kh : Mwh ntWikF cU clh, Iah?
Ma : Mwh ntWik cU mJ vgJ. (v.fh.) uhkdJ L.
vdJ jf. bjhlf uhk, v Ma
bgabrhfSl mJ vD ntWik cU nrJ
bghUis ntWgLJwJ.
siw : VHh ntWik cUig brhYf, Iah.
Ma : VHh ntWikF f, c, nk, vgd cUfsh.
(v.fh.) of FHij isahLwJ.
bgoF gz UwJ.
Tiunk nrt csJ.
fo eh gLJsJ.
bjhlf L, bgo, Tiu, fo Ma brhfSl
f, c, nk, Ma cUf nrJ lbghUis
czJwd.
vyuR : Iah, vlh ntWikF cU clh?
Ma : vlh ntWik cL; Mdh, mjF cU iy.
jid ntWik vd miHg.
(v.fh.) fjh th!
bjhl fj vD brh W () vGjhdJ
bfL, mj ma vGJ (j - jh vd) L miHj
bghUis jUwJ. thW bgabrh y khwfSl
miHj bghU tUtjid ntWik vg.

g : nfhol l bghUjkhd cUngw brhiy njbjGJf.


1. mKjh vGdh.
m. ghlij M. ghlJF . ghl
2. KUf cajh.
m. ciHig M. ciHgh . ciHF
3. gila kdf j ghLgld.
m. tsF M. tsia . tsf

17
kh dhf
m. wtadhf
mil FF bfhLfgLs brhYl bghUjkhd ntWik cUig
izJ nfhol lij uf.
1. fiybrt Kjh. (is)
2. ghl gofglJ. (uhk)
3. ghl vGa gR iljJ. (yt)
4. J ril. (fy)
5. yF ghLwh. (nkil)
M. FWdhf
1. ntWik vgJ ahJ?
2. ntWik vjid tifgL? mit ahit?
3. _wh ntWik cUf ahit?
4. cU tU ntWikf ahit? sFf.
. kdtiugl tiuf
ntWik cUf tiffis JbfhlthW kdtiugl tiuf.

milbkh
khzt : tzf, Iah.
Ma : tzf. midtU eyjhnd! brw tF goj ghlf
vjhf UF vd idnw. ahUfhtJ Ia
csjh?
khzt : ewhf sW, Iah.
Ma : k, ghoah! W vd Hik?
ghoa : fHik, Iah.
Ma : f vwh vd bghU?
ghoa : y, khj Iah.
Ma : yit bty vd miHghf myth?
bgh : Mkh, Iah.
Ma : tU btik vD brh yF milbkhahf
tJsJ.

18
bgh : milbkh vwh vd, Iah?
Ma : g y t i f g l j h f U F x U b g h U i s b g h J t h f
RLbghGJ, mj tif FJ Ia Vglyh. vdnt mtiw,
d JfhLtjF jbrhiy gagLJt.
mjbrh milbkh vdgL. rhwhf ghl vd
brhYbghGJ, mjtif FJ Ia njhW. mjid
nghf j ghl, My ghl, fzF ghl vd
mil bfhLJ TWj ntL. thW bghUfis
dja cj milbkhf dKs milbkh
vdgL.
stH : Iah, dKs milbkh cblwh, dyh milbkh
bad xW Uwjh?
Ma : UwJ. bty, fUfhif, brfnuh tWbf
yh dkhf Tw ntLkhdh, fUy, btfhif,
fUfnuh vd TWj ntL. mthW xW yhjjdh
it nghwtiw dyh milbkhf vd TWt.
mk : dyh milbkhfg eF mJbfhnlh, Iah.
Ma : milbkhf tiffisg f nk tF D
thf gof.
khzt : e, Iah.

kh dhf
m. FWdhf
1. milbkh vwh vd?
2. dKs milbkhF rhWf jUf.
3. dyh milbkhF rhWf jUf.
g
Gs bjhlfis dKs milbkh, dyh milbkhbad gFJ fhLf.
1. brjhkiu 2. ghFl
3. cgs 4. ku
5. Ckw 6. njhj
7. brPhW 8. btisid
9. brj

19
_tif nghf

khzt : tzf, mkh.


Ma : e g m gyif W, UFw xW vGj
gLsJ. mFwis ah ahbuyh gof? khju!
mFwis brh.
khju : mfdkJ <j enw KfdkJ
brhy dhf bg.
Fw mf vgjF g, mf vd, Kf
vgjF g Kf vd vGjgLsnj, J
iHayth? mkh.
Ma : mUikahf nflh. mf, Kf vgjF gyhf mf,
Kf vd vGdhY bghU khWglhJ. thW xU
brh vGJ ntWglhY bghU khWglhJ Ugjid
ngh vg.
ed : xU brh W vGJ kL khWgL tUtJjh
nghah?
Ma : mgoaW. xU brh, KjYs vGnjh il cs
vGnjh, WYs vGnjh khWglhY bghU khWglhJ
U, mJ ngh vdgL. ngh, 1. Kjngh,
2. ilngh, 3. Wngh vd _tifgL. W
nghia filngh vd TWt.
fa : xbthwid g vLJfhLfnshL TWf, mkh.
Ma : xU brh KjbyGJ khdhY bghU khWglhJ tUtJ
KjnghahF. (v.fh.) kR - ikR; ka - ika.
xUbrh ilbaGJ khdhY bghU khWglhJ
UgJ, ilngh vdgL. (v.fh.) KuR - KiuR;
y - iy.
xUbrh <bwGJ khdhY bghU khWglhJ UgJ,
Wngh (filngh) vg. (v.fh.) mw - mw;
gj - gj.
khw : ntW VjhY ngh clh, mkh?
Ma : cL. mR %gh bfhL vD bjhl, mR %gh
vgJ vjid FwJ?

20
khw : IJ %gh vgjid FwJ, mkh.
Ma : thW mR vD brh cs midJ vGJfS
khsd. UD, bghU khwiy. vdnt, J
KWngh vdgL.
khzt : e, mkh. nghfg bjthf mJbfhnlh.
g : Gs bjhlf fhzgL nghfis tlLf.
1. mR gHf th th.
2. mw vdglnj thif
3. kif gj nH jdh.

kh dhf

m. wta dh
bfhLfgLs brhfSfhd nghfis vGJf.
1. fy - 2. y - 3. Fl -
M. FWdhf
1. ngh vwh vd?
2. ngh vjid tifgL?
3. Wnghia sFf.
4. ey, Mid, miua - it vtif nghfSF vLJfhLf?

tFgiwwf
m) ngRj w
RHW V dJ cyf - vD jiy IJ kJf ngRf.

M) vGJj w

id v rJbfhlh vd ngbfhS?
xU gfF ciuahl to vGJf.
bral
IJ _if jhtuf glfis xo, mt gafis vG bfhzf.

21
bkhw g
m) wbkh brhfSfhd j brhfis mnth
wbkh j wbkh j
brh - brh brh - brh
mDk - ir cga - Ugahs bfhil
Mjt - PhW ch -
Mug - bjhlf vjhj - a
M - brhJ If - cyf tHF
ir - Jg fhj - jh
Uja - berf l - kKo
<r - iwt Fngu - bgUbrt
cgrj - Unjhg
g : wbkh brhfis mtWFa j brhfis vGJf.
1. j ntiy nru vd mjJ csJ?
2. bfhLnfh mur muk brjh.
3. Mfhr g gwjJ.
4. Zg, mnf clh?
5. FHijF fUZo RnghL.
M) jbHf TLj fhf.
1. + 2. + =
3. + = 4. +
) fLiu vGJj
bg f
<) mfutir mikf.
ij, , bjid, jhkiu, , nj, jL, iz, J, bjho, njhl, j, u,
, z, njh, bjhL, .

g
kWj
fz VHh tF gowh. fz jhah kybfho, mtid bt
vfhtJ miHJbry ntLbkwh f jaFth. fhuz, fz brajh.
ah, vjid bfhLjhY clnd ifo thLth. ntlh vW mtDF
brhynt bjahJ. kybfho vjidnah Kiw mtl vLJ Tlh; Mdh,
mtsh Uj ayiy.

22
TongRnth
1. fzid nghW cdF bjjtf ahnuD csduh?
2. fz bra Kiwahdjh?
3. fz gHfij khWtjF VnjD t Ujh FLf.
4. bjhlto brYnghJ ahuhtJ, vjidahtJ bfhLjh, f th
bfhfsh?

thifw

xUtnuhL xUt gHF w


xUtUbfhUt el gHf, bjhlJ kahd ewit tsJ bfhs
w njit.
ik kh izahj njhf. Mdh, y ehshf ik nghF
khF ofiy.
vnghJ wl Fiw fhgnj mtSF bghGJnghfhf UjJ. jdh kw
egf, tfnshL nruhk xJ Ujhf.
kh vLF Ko vdthf UF?
ik eig kh bjhlthsh, y brthsh?
kh iy Ujh vd KobtLgh?

kf
cj kdghik
brid xU FGd g xwid el tjd. mg Mauhd nt_
euk vgt, ViH khztF egf yta cz tHF lij bragLj
bjhldh.
mjfhf bghUSjbgw mt mQatfS kUJt khnkij FUrh xUt.
ml wig czj FUrh, kWeh mtiu rhgths mYtyfF tUkhW
nfLbfhlh.
vG bfdJ rhiy jkF cikahf Uj khif xwid gF
Mtz vG g brJbfhLjh. mdh cj kdghik mslfaJ.
cjF viyiy. xbthUt njitnfg cjf ntWgL. vdnt,
njitgLnthUF cjtnj cjahF. mJnt, kjDFa w g.

mwh mg j m~JxUt
bgwh bghUit . - Fw, 226

23
tsu braghLf
ngRj w braghL -1
glf cs ffis KiwgL _W kJ ngRf.

FGfyJiuahl braghL - 2
RWNHiy khRgLjhj nghia vthW bfhlhlyh vgjid Gs
Ffis gagL FG fyJiuahLf.

1. c o ngh eh vfgL bghUf


2. be bghUfis vgjdh VgL
ikf
3. vbjj bghUfis vgjdh nfL
isahJ?

fYF fhz braghL - 3


Gs glf czJ ffis mtfhd fis FG
fyJiuahLf.

24
goj w braghL - 4
Gs ciugia Wj FfSF Vg gof.
bghfHh eilbgW fhy a fhy; fh cyh thdK, cyh
V fUiz fhL fhy; aifaid gRikahd ilit cLJ gw
fis No, a fh f fU mJ gfh jUfhy.
bghfYF jiyeh ngh. nghia mLJ tUtJ bghf Jeh; meh,
giHad fjY ad FjY fG; oYs gHghidf ilbgW;
J ghidf bghf eilbgW. gh bghF bghGJ, bghfnyh bghf
vD kfy x vF s. mbghGJ, bgf Fuit MLt; wF,
if bghfY bfhL Yiw bjtij tzFt. midtU twhu
cL kt.
- uh. . nrJis, jg

mj brhfis vGJj braghL - 5


flf cs vGJfis gagL iy vD vG Ko brhfis
cUthFf.

fh kh nt
1. 5.

2. 6.
iy M
3. 7.

4. 8.
nrh gh X

bjhl cUthFj braghL - 6


ca brhfis u bjhliu iw brf.
( kd, nkhu, ^, tWikJg, fyig )
1. oF if.
2. nehF if.
3. jnj mUS if.
4. F if.
5. fhF if.

25
gHbkh cUthFj braghL - 7
bfhLfgLs brhfis gagL gHbkhfis cUthFf.
( ij, mfy, gUtnj, Mogl, ij, br, g, njo, MH cGj, cGtjidl,
t, eW, nehaw, brt, wjh, thnt, Fiwtw, wF. )
1. ij wjh t wF.
2.
3.
4.
5.
bghUJf braghL - 8
ah, ahl TaJ?

t.
TW Tat, nflt
v
1. vdh ayhJ kdh! Mis Lf m. ViH, mg
u KGtJ t MW
2. M. gh, mg
Ujhdh?
3. kdh jhf go Twyhkh? . mg, fhty
mL vnf UwJ? nrhWghid
4. vnf UwJ? vgo mL NL V <. mg, ViH
nrhW ntF?

mgobawh cdF gRbghU


5. c. mg, gh
iy; bryyh.

g cUthFj braghL - 9
bfhLfgLs brhfis gagL id gaiy bjhlfis cUth
gia iw brf.
(tswJ, ghwJ, bghwJ, GwJ, iwwJ)

kiyny kiH ; mUah ; Mwhf

; MW thfhfY VfY ;

ggirfis brobfhofis .

26
cUfis gagLJj braghL - 10
ntWik cUfis gagL bjhlfis cUthFf.
1. Ky gl ghjh. (I) = Ky glij ghjh.
2. gl Ky tiuaglJ. ( M ) =
3. Ky f wjt. ( ) =
4. Ky gl wghdJ. ( mJ ) =

flj braghL - 11
fhQ ciugia goJ joj brhfYs ntWik cUfis vLJ
vGJf.
d Hh
fh M U fiufY thj nrhHehL kf, mth
Jbts tUbghGJ dHh bfhlho kt. Hh eilbgW mW
MwY Mik f isP gy mthW FJ vJ
Miknjhw Mo kt. mtf mthW Mo ktij mehL mur
Kj m kf tiu midtU, M fiuf mikj muf mHa
lf UJ fL kt.
thW dHh eilbgW lf xW fhgodF
mik cs fHh bgUJiw. Jiw gh fh MW MwnyhL
fiufis nkh mF. MWd nkh nkh fiufis mD, mwhk
thDw tsj kUj kuf iwjJ mJiw. JiwF nruehL jiyt
Mld d Mo f nrjh.
- yt fh. nfhj, rfj yttir

milbkh cUthFj braghL - 12


fl cs brhfis ca Kiw nrJ milbkhfis cUthFf.

1. Hh khiy
2. fU nrhW
3. Rl
4. U khiy
5. U kiy
6. kh tL

27
brhtjid vGJj braghL - 13
tsfJ ebr y. y be, fU, thiH Kja gf
is. ts Fiwj gF br. jid thd ghj vd e
ntsh kf TWt. y is gf gUtkiHia ena
UF. y f, nftuF, id, tuF, rhik, Jtiu, bfhS,
fhuhk Kja gf is.

bjhliu uj braghL - 14
ca brhfis bfhL bjhliu iw brf.
( if, cz, Fu, T, c, k, brh, il)

gjtDF bfhL kjDF bfhL


cwF bfhL khdJF bfhL
ciHF bfhL ftiyF bfhL
cikF bfhL fijF bfhL

fwyil WkL
kbg : 10
1. ca izia njbjLf. 1x1=1
m. bghf tghL - fg
M. cH w - e. r_
. uJ x - f. bfs. KjHf
2. ViHF gR ilf gh brj bra vd? 1x1=1
m. ntil M. rika . yh
3. ntWik vJ? 1x1=1
m. _wh ntWik M. vlh ntWik . ehfh ntWik
4. dKs milbkhfis vLbjGJf. 3x1=3
m. ( btK, btfhif)
M. (fUy, brj)
. (brf, fUfnuh)
5. nfhol lij uf. 4x1=4
m. mff ntshik ntWbga .
M. gRlUJ ilF IJ bghUfis fyJ brtJ .
. cy njha cfmidJF Kjt .
<. bgaiu ntWgL fhL cU vdgL.

28
yfz

brh
gfhgj, gFgj

khzt : tzf, Iah.


Ma : tzf. vyhU tJlhfsh?
rhjh : fz W tuiy, Iah. neW tWtah
JoJlh. kUJtkidF brWtj
y X Uwh.
Ma : cley ngQtJjh KjikahdJ; kwitbayh
mjdjh. Rtyhk u VJ? eykh
tuL.
ktz : K tF XbuGJ jJ W, xwDF
nkgl vGJf bjhlJ W bghU jjh,
mJ brh vdgL vW Tf, Iah.
nkY, mjid bga, id, il, cbad tif
gLf. Iah, brw tF fzfha gF
v, gfh v vd vfis tifgL fhodh.
mjidnghy jbrhfY clh? vd bjJ
bfhs Unw, Iah.
Ma : ewhf nflh ktzh! fzifnghynt
jY brhfis gFgj, gfhgj vd
Utifahf fyh.
m : gj vwh vd, Iah?
Ma : gj vwhY brh vwhY xnw. bkh,
s vgd mj ntW bgaf. XbuGjhdJ
jJ W bghU jjh, m~J XbuGJ xUbkh
vdgL. it ehguL csd. ytiw
F TWnw. (v.fh.) ij, ig, if, , , it, jh,
<, fh .... Kjad.
vGJf gy bjhlJ W bghU jjh, m~J
vGJ bjhlbkh vdgL.
(v.fh.) , vGJnfh, L, kf, rij, khL...Kjad.
stH : gfhgj vwh vd, Iah?

40
Ma : gFj vwh j vgJ bghU. gfh vwh
f ayhjJ vgJ bghU. fayhj brh
gfhgj vdgL. (v.fh.) k, f, bgh it
bgagfhgjf. el, th, ngh, br, - it
id gfhgjf.
khzt : gFgj g brhYf, Iah.
Ma : gFf aY brhfis gFgj vg. mthW
gFFnghJ uLKj MW cWfshf
mbrhiy fyh. mWf bgafshtd:
gF, F, iliy, r, rhia, fhu.
khzt : brhfisTl fyh vgJ g mbrhf
MW cWf csd vgd g mJbfhnlh,
Iah. f e.

g : 1. tU bjhlYs gfhgjfis njbjGJf.


ghu ky iwtid tglh.
2. tU bjhlYs gFgjfis njbjGJf.
mgu ghL gho gR bgwh.

kh dhf
Wdhf
1. gfhgj vwh vd?
2. gFgj vwh vd?
3. XbuGJ xUbkhF rhWf IJ jUf.
4. gFgj cWf ahit?

tFgiwwf
m) ngRj w
clig tsnj c tsnjnd jiy IJ kJf ngRf.
M) goj w
tU ghliy ca Xirl goJ fhLf.
ahkj ytny fgidngh,
tStngh, snfh itngh,
j ahfQnk wjiy;
cik btW fiy;

41
Cikauh brlfsh FUlfsh
thnwh; xUbrh nf!
nrkKw ntLbk bjUbtyh
jKHf brf br!
- ghuah
) vGJj w
ciueilgFia RU tiu w bgWj
(v.fh.) kfsh wjt mit njobgWj ntL. mPf vbfyh
Uwhfnsh mbfyh njobrW mtflUJ mbrtij bgW
caj ntL. mPf vGa f cy gntW bkhf Ufyh;
cy gntW gFf ilfbgwyh. mgogl fis vyh tutiHJ
mtiw goJ ghJfhj ntL. mjifa f thyhf mbrtij
bgW caj ntL.

ciueilgF RUf

kfsh wjtf mPfis njobrW mit bgWj ntL. gntW


bkhf mPf vGa fis goJ mbrtij bgW caj ntL.
g : Gs ciueilgFia goJ RU vGJf.
cy nfhofzfhd cf thwd. fS kj kLnk
jdJ jid Mwyh fhynjhW khbfhnl tUwh. kj, jhbgw
mDgtfis wF vLJiuf, w bgw mDgtfis jh mtjF
fUahf sFtJ bkhna.
kj ehff miltjF Kj fUahf saJ, bkhna. bkh a
gaghL xUtnuhL kbwhUt bjhlbfhtnj. bjhl uhf fUJ khWghL
Vglhj tzK mikj ntL.
<) bra l : U isahL u thif tuyhiw bjhFf.

bkhw g

m) brhbwhl tiff
brhbwhl czJ bghUisbfhL brbjhl, dhbjhl,
flisbjhl, czbjhl vd tifgLjyh.
neW, vf g MLHh eilbgwJ. - brbjhl.
c Ul vFsJ? - dhbjhl
sik f. - flisbjhl
vnd, j Xa mHF! - czbjhl

42
Gs brhbwhliu tifgLJf.
1. fhaof lhikia vJ nghuhodh.
2. cl UFw jf Uwjh?
3. bjhfha LF ty.
4. vnd, jh{kfh mHF!
5. il ikahf itU.
brhbwhl khwf
xU bjhliu kbwhU bjhluhf khWj.
(v.fh.) Kawh KoahjJ cnlh? dhbjhliu
Kawh midJ Ko, vd brbjhluhfyh.
ehnjhW clg br. - flisbjhl
ehnjhW clg brj ntL. - brbjhl.
g : Gs brhbwhliu milFF csthW khWf.
1. khWwdhaiu kj ntL. (flis bjhluhFf.)
2. ciH Ca iy. (clghL bjhluhFf.)
3. eh UFw gonj. (dhbjhluhFf.)
4. mnjh, FHij nH GJlnj! (br bjhluhFf.)
5. c ifbaGJ f mHfhf csJ. (cz bjhluhFf.)
M) bjhlfis brhbwhlf mikJ vGJj
kubjhl, gHbkhbjhl, ctikbjhl Kja bjhlfis brhbwhlf
mikJ vGJtj_y fUij v sf brayh.
(v.fh.) jh, j FHijia fQfUJkhf tsjh.
mzh, jFjil ngR Mw cilat.
g : Gs bjhlfis brhbwhl mikbjGJf.
1. gHftHf 3. CQwf 5. ngUfG
2. bjhWbjhL 4. mYgfY 6. nkLgsK
) jbHfis tir mikf.
, , , , , , , , , 6
<) fLiu vGJj
cf C UHh eilbgw isahLf.
c) Gs brhfis mfutir mikf.
d, ghL, l, gL, L, iga, ngu, bgst, ngh, bg, , bgh, id, gh,
L, gid, f, bgo, ghid.

43
g
kgj
rKf jhjh L, vJ vW nflh W FHij milahs fhL.
mj msF midtUF bjjt mt. ahiu ghjhY thf, nghf vd
kahijahfjh ngRth. xU taJila FHijnah bjhW taJila Katnuh
ahuhf UjhY mtfSF kahij jUth.
TongRnth :
1. rKf jhjh, jidl ta isatUF kahij bfhLwh, V?
2. cfisl ta atfis, f vthW miHf?

thifw
kd vGfis vbfhs
eKila cz, vz Kjatiw ca KiwY ca msY
btgLj w cjwJ. vyh kdbtGfS eyd my; ad
my. mtiw vthW btgLJnwh vgnj aikahjJ. kilgJ
Ml eilbgWbfhL UwJ. m m rhghf ML btbrt
ewhf MliybaW, mj m jiyt jbrt Fiw brhwh.
UtUFS ril VgLwJ. dij fLgLj ayhj jbrt,
btbrtidmof if XFwh. jbrt brjJ rah ?
d tjh fLgLJtJ vthW ?
jidjh fh dfhf fhthfh
jidna bfhY d. - Fw, 305

kf
g
Ugjh who jbkh tsF bjhlha bgUjifahsU
K.tujuhrdhU xUtuhth. tyif jUtJ lifF bja TlhJ vgJ
KJbkh. mjF vLJfhlh thjt K.tujuhrdh. xUKiw f flz,
L flz, nj flz nghwtiw brYj ayhk khzt y
JggLtjid flh. mtfSF njitahd midJ flzfis jhnk
fodh. mJkLk jkJ ilna Lah, khzt j gof tbrjh.
ayhnjhF uFtJ cjtJ g MF.

atJ funt
<tJ ynf
- xsitah

44
tsu braghLf
goj w braghL - 1
Gs ciugia Funyw wfJl bghUSznfwthW gof.
jHf khuf
wiu vghJ thHhjt jH; wF wKJFfho Xlhjt
jH; Koil ntj rj tjt jH; gy u maehLfnshL
wghf thf elat jH; fl fljt jH; fl flJ brW gkh
njrij ifg Mlt jH.
ka bghjt jH; flhuij btwt jH; nuh efUF
bghdhil wt jH; ya Ritia flt jH; vehL
aF u jH; VW eililah jH; d fL dif th
jH; jdy fUjhJ ciHjh jH; NJthJ UbtW mah
jH; khdnk bgbjd kjh jH; fgnyhodh jH; viu
jDngh fhJ tjh jH.
-mP mzh
brhbghU mj braghL - 2
bfhLfgLs brhf bghUsJ, mtiwbfhL fUJiuia iw
brf.
( frL, ctg, Gbrt, Vkh, khj)
f brt ms ms Fiwahj MF. wF
kWwF kfSF ju ToaJ. jdh, fngh kd
F. mjifa f brtij midtU bgWj
ntL. Vbd, f fw kfjh jkF vjifa ntWghL
To xWikl tht.

tifgLJj braghL - 3
Gs brhfS bgagfhgj, idgfhgj brhfis flJ
tifgLJf.
(k, bfhL, y, ngR, ky, f, , XL, jiy, jL, ku, ghL )

t. v bgagfhgj idgfhgj
1. k bfhL
2.
3.
4.
5.
6.

45
brh cUthFj braghL - 4
flYs vGJfisbfhL gfhgj brhfis tlLf.

k m o

M L e

k W bfh

yh c il g

vGJj w braghL - 5
brhf cs bk vGJfis gfhgj brhfis cUthFf.

1. ril ril
2. gL
3. go
4. vL
5. eL
6. tL
7. jL
8. br
9. f
10. ghF

XbuGJ xU bkhfis mj braghL - 6


bfhLfgLs brhfis FF XbuGJ xU bkhfis vLJ vGJf.

1. mu nrh
2. mur
3. m
4. jiyt
5. beU
6. ky
(V, , nfh, , I, nrh)

46
bghU mj braghL - 7
milFF bfhLfgLs XbuGJ xU bkhFa bghUis ca
fl uf.
1 fh nrhiy
2 jh
3 ij
4 gh
5 th
6 M

( ghl, nrhiy, tUf, gR, bfhL, f bga )

bfhir brhfis UJj braghL - 8


fhQ ciug tz vGJfYs bfhirbrhfis U
vGJf.
( fJ, ait, Mwfiu, L W, btfy, tWiH,ntL )
MjfiuF nknf csJ mj mHa . m jJ thG
r HF cjtjF ahU iy. KJikdh clY eil jsJ
nghdt. mjfhf ahlK ifna thH Ughjt. ntit ciHJ
cz ntL vW vQgt. jfhf L J j tJiHig
njo bfhlh. btfy ghu itUF mt rikj il
cgjF bfhLJ itUf ntQ. CUHh ehf Lfhf
Tl miy nkhJ. mehf ubtyh f KJ L rikgjfhd
ntiyfis brth.

kabfh vGJfismj braghL - 9


ca vGJfis u gHbkhfis cUthFf.
F fhy tjh wF <rYF F. ( W, w)
v F bjahj f iy. ( W, U )
m kid cwitfhoY mLfis c nk. ( w, u )

v gh brhfis mj braghL - 10
tz vGJs brhfSF ca v gh brhfis mJ bjhlfis
iw brf.
( ngL, ghzD, MaD, v, Ia, bgQ)

47
1. MQ bgQ rk.
2. nrtY gwitf.
3. M Kiy y kf.
4. vdD ghiy y kf.
5. gho rffhyJ ytf.
6. jij jhia, Iia vg.

brh isahL braghL - 11


FWbfGJngho
Gs Ffis gagL flfis uf.

1 2

3 4

6 7

lUJ ty
1. Wa ffis gagL isahL isahL (6)
3. VWjGj eilbgW y (3)
4. isaho btbgwtfSF tHfgLtJ (4)
5. CUHh fhyf ghidia c fo moJ ML isahL (4)
6. ngh eilbgW lij ngh vg (3)
tyUJ l
7. isnah vgj vbrh (4)
8. gila kf eL, Mik Matiw gagL isahL Ml (6)
nkUJ
1. kJiu ahidngh eilbgw ikjhd (4)
2. ghobfhnl isahL jH u isahL (3)
UJ nk
7. VWjGjnghJ KHfgL ngh irfU (3)

48
ghl vGJj braghL - 12
nfhol l fiy vD brhiy u ghliy iw brf.
ygfiy ekJ
WtUF ca
cyYnsh nghW
cajfiy yg
jfhF Vw
jH fiy yg
fgjF ca
fhybkyh thG
bjhWbjhL UF
Jilik tsF

fwyil WkL
kbg : 10
1. uf. 3x1=3
m. tbgUkh U NL
M. jH u isahL
. isaho mogil nehf
2. ca ilia njbjLJ vGJf. 5x1=5
m. gFgj cWf vif
m. 4 M. 6 . 8 <. 10
M. Gst vGJbjhl bkh vJ?
m. M. if . ij <. L
. nrt vgj v gh bga vd?
m. ngL M. Fo . fW <. FUis
<. ntit vgj Ua brh
m. ntit M. ntj . ait <. ait
c. murid FF XbuGJ xUbkh
m. M. nfh . fh <. M
4. Fwghit iw brf. 1x2=2
bjhlidJ CW khjF
fwidJ CW .

49
yfz

myfz

khzt : tzf, Iah.


Ma : tzf, midtU cfhUf. vyhU bghf
Uehis kahf bfhlhofsh?
KjHF : M, Iah. bghfyW il ik brJ, ehfS
jhil idJ, bghfL futid tz tgL
UJnlh.
Ma : vthW eik eh jhilfshY mfyfshY mHF
brJ bfhnwhnkh, mJnghy ytfS jhf vGJ
ghlfis brhyhY bghUshY mHFgLJt vgjid
mUfsh?
: mgoah, Iah! ghlfSF mfsh? mJg brhYf,
Iah.
Ma : M. m vwh mHF vgJ bghU. ytf bris
mHFgLJtjid, m vnw tHd. mthwhd
mf, a e, ca e Kjad.
bra : a ea vwh vd, Iah?
Ma : xU bghU aig csJ csthW TWtJ a
ea vdgL.
njh btl kbjh Js
Ma bttis th luw
nj Eil brW tzf
Ma kifa mif tUJth.
ghl j fil Ma kifa jik csthnw
mHFgl brhygLtjid fhzyh.
kif : caea g TWf, Iah.
Ma : xUbghU jikia ifgL TWtJ ca
ea vdgL. caukhd kiyia iz bjhL
kiy vd tUj; caukhd itnfh nghiu thid
KL itnfhngh vd ca TWj.
khzt : e, Iah.

62
g
fhQ bjhlf mikJs mfis vLbjGJf.
1. jbkh ikahdJ.
2. thfbfhl jehL.
3. bjid ku caukhdJ.

kh dhf

m) FWdhf
1. m vwh vd?
2. a ea vwh vd? sf jUf.
3. ca ea vwh vd? vLJfhLl sFf.

tFgiwwf

m) ngRj w

fLfj g RWyhitg IJ kJf ngRf.

M) vGJj w : xU fijia ciuahlyhfnth brahfnth ehlfkhfnth kh


vGJj.

xU fit fijahfnth ehlfkhfnth kh vGJtjdh bkhahwY


gilghwY bgUF.

(v.fh.) e rha btSj fij cfSF bjUF. j fijia


ciuahlyhf vGJnth.

f : ah , cid jFK eh ghjiyna?

e : eh, iwtdh mDggl j fho mur.

f : brhtJ cikjhdh?

e : Mkh, cfis bayh MstUF mur. v MSikF f


vyh mogj ntL.

f : mgona brnw.

e : vdF gwJ. czF clnd VghL br.

f : bghGnj brnw.

ehf efjd. xUeh kiHbgjbghGJ fhoUj ef Cisld.

63
mjidnfl eaur, j dgW kW gHf fhuzkhf jhD Cisl
bjhlaJ. e Cisljid nfl f, eia milahs fL JuaJ.
e, jnjh iHnjh vd Xo kiwjJ.
g : jGF jiybfhLj Fkz fijia cf Mal nflJ, mjid
ciuahl to vGJf.

bkhw g

m) WjFf
brisnah ciueilianah goFnghJ, bghUis bjthf J
gof, ca czfis btgLj gagLJtJ WjFfshF.
WjFfS ytiw <L fhngh.
1. KW ( . )
xU bjhl KWbgwjid Ff KW Lj ntL.
(v.fh.) fz gF brwh.
2. fh ( , )
gy bghUfis bjhlJ brhYnghJ, xbth D fh Lj
ntL. (fil brhYF fh njitiy)
(v.fh.) kh, gyh, thiH Kff.
3. miu ( ; )
X vGth, gy gaiyfis ( idKWfis ) bfhL KobghGJ,
xbthU gaiyF dU miu Lj ntL.
(v.fh.) jidbrt ewhf gojh; Kj kbg bgwh; gR
iljJ.
4. dhF ( ? )
xU dhbjhl W dhF Lj ntL.
(v.fh.) bghbfho ghl goJlhah?
5. czF ( ! )
xU bria czahf TWnghJ cz FLj ntL.
(v.fh.) vnd, kz!
6. xiw nknfh F (...)
X vGijnah brhiynah brhbwhliunah jna FF lY, xU
brhbwhl bga, gHbkh Kjad tUlY xiw nknfh F
Lj ntL. v vwh mHF vgJ bghU.

64
ghuah ghrh rgj f wj gil. Rj nrhW nghL vgJ
gHbkh. tzLnghJ, joj vGJf vGJnghJ, monfhL
LnghJ F l njitiy.
7. uil nknfh F ( ...) :
xUt Tajid neTwhf TWnghJ, xU bjhliu nknfhshf TWnghJ
uil nknfh FLj ntL. mf mHF Kf bj vwh
xsitah.
g
tU bjhlfSF bghUjkhd WjFL vGJf.
1. c bga vd
2. vnd kakiy cau
3. a ir ehlf KjHhF
4. v vD brh nkf vD bghU tU
5. cltiu css id vgJ gHbkh
6. a ir ehlf vd j _tifgL
7. UFwis aat ah
8. jbkh X caj brbkh
9. ciH thuh cWf csnth
10. mnjh ~J vd bfhLik
M) jbHfis id Tf.
mu j mu j
v v v v
1 6
2 7
3 8
4 9
5 10
) fLiu vGJj : RWw ik
<) mfutir mikj
Gs brhfis mfutir mikf.
, k, K, kh, _o, ika, bky, bkst, nkh, nkL, bkhL, sF.

65
tsu braghLf
nfl w braghL - 1
fhQ ciugia brhy nfL, dhfSF ilaf.
fauR ntflhrydh, eifRitz ft. nfgt UkhW
eakhf nyilahf ngR wDilat. xUKiw, UitahW mur
f eilbgw MLHhF faur brwh. mHh,
brhbghth bfhoUj ngrhs, jbkhia W brj vW
brhnwh. brj vd TWtjh, xUfhy jbkh bfhLjHhf
UUj ntL vwh.
mt TWtjid nfl fauR ntflhrydh, clnd vGJ futid

j
eh brPhW vd TWnwh. brPhW vgjdh, xUfhy
fUPhwhfjh UUj ntL vgjid ngrhs TW
btgLJwJ vdTdh. mt Tajid nfl jHPf,
iffis jo Fubyh vGg, brhbghtha ngrhs jiyFjh.

kbwhUKiw, fauR Ukz HhF tu ayhj eg, mtiu


ne fL tUjij bjjh. d, Ukz wghf eljjh?
vd fauRl ddh. egUF gyj fauR, M, f
ewhf eljJ. eh xU Kfka bgiz kzJ bfhnl vwh.
mjid nfl eg, al fauRit nehdh. mtuJ
KfFid czJbfhl fauR, cikjh. Kf ka nghW
sF bgizjh Ukz brJ bfhnl vd nyilahf
Tw, eg fauR brhyhliy nfL wh.

dhf
1. fauR ntflhrydh vjikilat?
2. UitahW mur f MLHh, brhbghths nga ciu
ahJ?
3. brhbghths Ta bria fauR vd kWJiujh?
4. egl, fauR Ta nyil eaij TWf.
5. gyif brhYF nyil ea fhf.

27
ngRj w braghL - 2

fhQ ciuahliy Funyw wfJl ngRf.


ghuahUl fgid ciuahl
khzt : Iah, tzf. cf cUtij glf kLnk ghJns.
W cfis ne fhQ ngWbgW k
milnw. cfSl ciuahl Unw.
ghuah : mgoah, f k.
khzt : Iah, jfSF jJ jah ntif VglJ, vthW?
ghuah : jJ kLkh? jehL, jH, jjh midJ
j

vD ulw fyjit. eh jeho wnj;


jjh kotsnj; jbkhia v c_rh
bfhnl. jHuh wj xbthUtU jJ
jahntif bfhSj ntLkgh!
khzt : jf, jgiw fL bkj k bfhnw.
khztfsha ehf, cf xbthU ghliy mJ
itJnsh. ts czf ghlfis jhf
gilf Ljyhf mikjJ, vJ?
ghuah : ewhf nflh! W L Ljiy _RfhW,
mW vfSF thfiy. mj fhy moikgL
lj e ghujjh moik jisia flJ
lntLbkd eh Jonj. mJo btghnl v
ghlf midJ.
khzt : Iah, cf ghlf iyngW bgwit; vPhW
Vilait. vnghw khztfSF f brhy U
miu ahJ?
ghuah : khztfns, cf wikfis tsJbfhSf;
ilF ethfis gagLbfhSf; bkh
gW ehLgW lhJ gbfhSf. e m
brtfsh yafis <LghLl fW juf
yafis aWf.
khzt : e, Iah. mthnw brnwh.

28
goj w braghL - 3

fhQ ciugia bghUSznfg Funyw wfJl


goJ fhLf.
uz
vdUik jHfns, czJ ghUf; cf Kndh thit,
cf jhit c ghUf; jHid iyia rW id
TUf. j nehF yhj neanu, jhf. fhty th
filbrW fzt fiH fhjt vf fzah mid.
ghkz khwhj ghyfid gilnahL fsJfDat vf kbwhU
jh. jh vlo ghjh Fo gdhwo ghantLnk! mj jhku vnf?

j
thiHao thiHahf tj uJF tailFfiy ah itjhf?
f. jhbkh r W jLkhw, jda jhLbfhL o
lgjh? J Kiwah! J jFkh? vGf; cznahL vGf. fil
_R UFtiu jHidia fhngh vd cW brf. mWjh
j jiHF. jd jiybaLF.

ghLj w braghL - 4

fhQ ghliy Funyw wfJl ikahf ghLf.

brj ehblD nghny g


njtJ ghJ fhny vf
jija ehblw ngny xU
r wFJ _ny vf ( brj )

fh bjbgiz ghyhW j
flnjh itia bghUiee vd
nka MW gynthl - U
nk brj jehL ( brj )

f wj jehL f
fg wj jehL ey
gj khd rhu - kz
ghbuF R jehL ( brj )

29
tSt jid cyDnf jJ
thf bfhl jehL beir
mS yg fhubknwh - k
ahu gilj jehL ( brj )

- ghuah

mfu tirgLJj braghL - 5

fhQ brhfis mfu tir vGJf.


bfil, Vw, f, xsa, bfhif, mfit, FHij, <LghL, fhW,
It, ya, Tiu, cz, ifiw, Xir, nf, MntL, nfhL, xWik,
j

is, Cr, W, vGJ, bfsjh.

brhtjid vGJj braghL - 6

fhQ ciugia brhy nfL vGJf.


brj xU njhl. mnjhl mwyj kyf kz
gu tUwd.
mkyf xU bronyh bfhonyh jit my; tz, tot,
ms, kz Matwh xWglit my. mthnw fhynjhW
ej eho j rhnwh gy njh jbkhF J%o
Jkz gu tUwd.
jK kj, d, ehL, bkh Ma ntWghLf j tsF
cWJizah UJ tUwd.

30
Ffis bjGJj braghL - 7

fhQ Ffis gagL, bjGJf.

j
wbkh brhfSFa j brhf vGJj braghL - 8

fhQ ciug tzl vGJfSFa j brhfis


vGJf.
l nfl dhfSbfyh ruskhf ilajh, bra.
rakhf jdF j #h ilJL vW edh. Jneu
fhUf brhd nknd#l e TL bt tjh bra.

wbkh brhf j brhf


l
ruskhf
rakhf
#h
nknd#

31
gl ghJ vGJj braghL - 9

j tsj rhnwh kndhka bg. Rjudhiug IJ tfSF


F vGJf.
j

brh isahL braghL - 10

fhQ gHbkhf Lgl lf FaYfu brhfshf tUgo


vGJf. mbrhfis fl uf.
1 2

7 8

9 10

32
lUJ ty nkUJ
1. nghJbkw kdnk 2. mf Kf bj.
bgh br . 3. WjhY fhu
4. MufhuDF FiwahJ.
. 6. moahj goahJ.
8. Vw clhdh wfK 7. msF dh mjK
. .
9. fhy bgh .

tyUJ l UJ nk

j
5. bfLth idgh. 10. M nghlhY nghL.

LfijfSF il fhz braghL - 11

fhQ Lfijfis goJ il fhf.


1. eh jh gh; eh mGjh mGth. eh ah?

2. kj nghlhj gj kyJ lF f. mit ahit?

3. fl tsnt; kiH kont. eh ah?

4. thuhUJ tnj; tJL nghnd;


nghdwF tnj; nghdh tukhnl. eh ah?

5. x bjhlth; U kiwth. mt ah?

ilf

1. fzho 2. f 3. c 4. g 5. H

33
fwyil WkL
kbg : 10
1. XU brhf ilaf. 4X1=4

m) Knj gtsnk mLJ tU brhbwhliu TWf.


M) nfljid tHF ku vJ ?
) ngRfiy wJ sa jHP ah?
<) WfijF cu_oat ah?

2. nfhol lij uf. 2X1=2


j

m) thJ br l bgWsJ.
M) guhgu bghUis czJwJ.

3. fhQ TW rah jtwh vd TWf. 2X1=2

m) FzFo kjh rhig ijaehj vwiHg.


M) ahJ Cnu ahtU nf vd ghoat fa Fwdh.

4. bjhl mikJ vGJf. 2X1=2

m) kz
M) kd

34
tsu braghLf
nfl w braghL - 1

giljH ehffY gghoY wJ sd. brtij


Fahf bgUnjh, yhjtUF bfhLJ cjd. UJ
ehis ko bghUbrtD, W y mwbrtnk cajJ
vgjid eF czUjd.
ehtif gilila murndahdhY, mwbena mtDF wig
jU vD fU mirah eif itUjd. mjnk ilD,
mjid jJ czhk, wUF ctjgtiu g kUJt
vd miHJ kjd.
j

kj d KGtjid xwhf fhQ kd gilUjd. ahJ


Cnu ahtU nf vD bghJilik bfhifia g thjd.
jiy jhHhik jh Vgo c thHhik khdbkd fUd.
dhf
1. giljH , mwbrtnk cajJ vd fUj fhuz vd?
2. murDF ehtif giliafhoY wig jUtJ vJ?
3. wUF ctl cztnjhiu vthW miHjd?
4. jH khd vjifaJ?
5. ciugF Vila jiyig jUf.

ngRj w braghL - 2

gokw Kiw FG mikJ ngRf.


kF t gznk! kdnk!
eLt
midtUF tzf. eh thw thif kbaw xW
iybawh, j kj d fhzhk nghL. mj kfhd
t, gzij njL Ka csjh? m, kdij ggLJ
Kiw csjh? vgjid mant j gokw.
Kj, kF t gznk vD jiy, j fUij Tw
tUwh mj m jiyt.

54
(gznk) mjiyt - 1
eLt, khWfUJ mjiyt kW mitnah midtUF v
tzf. eLt mtfns! gzyhj thif k vgJ btW
fhdjh. xWF cjthj kdij itJbfhL, PhfS
JwfS ntLkhdh kia njobfhsyh.
Mdh, e nghwtfSF kdij kL itJ kaila
thng iy. bghUyhjtDF j cyf iybaW tSt
bjahkyh brh brwh. vdnt, kF t gznk vd gf
ntLnw.
(kdnk) mjiyt -2

j
eLtUF khWfUJ mgF kW mitnahF v
gthj tzf. eLt mtfns! kjf gz, gz vd miyJ
thifia KGikahf thH bjahjtfshf cshf.
e Kndhf vyh gz itjh thjhf? gz, kjdh
fLofgl xW. Mdh, k mgoiy. mJ e kd myth?
nghJ vD kd iw gJ %ghia itJbfhL thgtf
k xU JiaTl nfho %ghia itJbfhL nghjhJ vD
kd giljtf thtiy. gzjh Mlgukhf ntLkhdh
thHyh. Mdh, mikahf thH KoahJ.
eLt
mUik! mUik! ewhfnt j fUij mGjkhf vLJiujh
mjiyt. UJ gtl gJ gwJngh vghf. gz
Ujh mynth gahw Ko. btW kdjh Kokh? MdhY, gF
czjh njitna m gz iy. btW gzij wh gahl
Ko?
thtjF gz njitjh. Mdh, gznk thif MFkh? gz
cst yhjt vD Utj thifY gK JgK
khkhjhnd tUwd.
vJthf UjhY kia ekF jUtJ kdjh vd gJ
gokwij iwbrnw. e, tzf.

55
goj w braghL - 3

fhQ ghliy thL gof.

iygo rfj mwgo bghUis go


iygo Kiwgo mgona g go
iygo wj jeh kiw
wj bjW brhYgo
fhiygo fLgf go
khiy u bghUgLgo rh vD jhjgo
ekbfyh jSgo
fgit fFgo
nr mgo bjJgo
j

tSt brhdgo
ik tLnk kWgo
ffjh ntL mgo
fyhjt tht bjgo - ghujhr

vGJj w
mfu tirgLJj braghL - 4

fhQ brhfis mfu tir vGJf.


nefhz, Jgj, neh, njhif, beh, ija, f, nj, r,
uL, eilKiw, f, bent, bjhiyng, jiy, yh, bjF, ehL,
jhkiu, Rit, iej, EF.

56
tifgLJj braghL - 5

bfhLfgLs g mikJs yatif brhfis flJ


tifgLJf.
Ph cja a eh bjhlaJ. J vGj fz,
nf gf brwh. vW Jy, czL, g brtjF j
jhia jh. iwtDF Zg Noa jh, j kfid nehdh.
gF brW th vwh.

goif tUtjdh, J ahghu br j jij, JJ


vLJ jUth vbwathW rnjhkhf brwh. gF brY

j
t, ij brgt [gij itJbfhL ntoif fhLtjid
ghjh.

abrh brh irbrh tlbrh

PhW

brhtjid vGJj braghL - 6

fhQ ciugia brhy nfL vGJf.


eh ehnjhW ghw, gow brjhf mwyj
kyfshf ja brfnshL fiz fUij ftUtz
bttUwd. cy vnfh xU_iy eilbgW a f
brahwJ. ma bjhEg ts VgLs fbga
Kndw isthf clDFl brf btlgLwd. thW
btahF brf, gntW goiyfis flJ brjhfshwd.

57
bjhFj braghL - 7

bfhLfgLs fUJfis JbfhL mtiw bjhlgL


bjhFJ vGJf.
br cUthF tuyhW

f eilbgWj br uLj cjaha FG


j

bk UJe Uj
cjaha FG
nkbfhSj

braha gf totik mRgf

brjh mR au totik

WjF gaghL braghL - 8

fhQ g, WjFfis bghUjkhd lf gagLJf.


kuJF dh kiwUj Kyh nghJ bkJthf bt
tjh Iah thif xU lTl kahf Uf Koaiy vW
tUjgOnu cf tUjij Ftjfhfjh eh gzigia
gJ bfhL Xond gngh ljhf f idJ bfhoUj
brt Ug iljJ cf kdiy vgo UjJ f milj
kF <Lizna iy myth vW Kyh nflh

58
brhfsabgUf braghL - 9

fhQ bjhlf tzl brhfSl myJ c vD


brhfis izJ vGJf.
(v.fh.) ygfhu IbgUfha xW.
ygfhu IbgUfhafS xW.
1. VW jGj uisahL xW.
2. gwit ku TL foUjJ.
3. nguP mzh wj nkil ngrhs xUt.
4. j f va eil vGJj ntL.

j
5. UFw mw f xW.
6. g eilbgw Xangho fyJ bfhnl.

fwyil WkL

kbg :10
1. nfhol l ca bghUis njbjLJ vGJf. 5X 1=5
1. FH vgj bghU .
m) xUtif nj M) xUtif FU ) FHij
2. vgj bghU .
m) neh M) tWik ) ViH
3. ryt brh vbrh .
m) eg M) eyt ) trf
4. fHW vgj bghU .
m) ngR M) FHW ) vGJ
5. Fit vgj bghU .
m) Ftis M) Fa ) kiy
2. XU brhf ilaf 5X 1=5
m) gbdfzF f bgafS ehfid vGJf.
M) ahUl nruhk Ujh ik jU?
) FHij vgo thj ntL?
<) ahUila mHF ntlh vd fP rjhdj TWwh?
c) fP rjhdj wj ehL vJ?

59
tsu braghLf
nfl w braghL - 1

fhQ ciugia brhy nfL, dhfSF ilaf.


bjw mirJtU bjjeho mikj UFwhy,
kiyts gilj gHgahF. mkiyny nfhF ntif X
tsU. FutK Kiy eWkz fkG. nfhykhk njhif jhL.
njDl tLf j ghoirF. mjifa kiyW iuJ
tJ wF btsU tl Ridny J bghFbghGJ jW
tiyf ghyhngh guJ vGJ kndhL nrJ bfh
Fyh. ntfhy UFwhy kiy R bka fhW
j

kUJ brobfhof eyfis ftJ tUjyh, ej cliy njW


ekUjhF.
dhf
1. bjjeho kiyts gilj gHg vJ?
2. ciug lbgWs kuf bgafis TWf.
3. j ghoirF cd vJ?
4. mUW jW tiyfSF Twgl ctik ahJ?
5. UFwhy kiy R bka fh ga ahJ?

ngRj w braghL - 2

fhQ gl czJ fUij FG fyJiuaho, IJ kJ


ngRf.

jiu
nrngh;
jhtufis
tsngh.

82
goj w braghL - 3

fhQ ciug kabfh brhf lbgWsd. mtiw


ca xl goJ fhLf.
Fj nrhiy kf wangh MLwd. jhkiu kyf
tz sFfshf nkff KHf KHnthirahf ja
uiy muif myfF tziufshf tLf bdh
kfuah irahf mikwd. khkd Ftisf Jneh,
kl Ujh vd kUjiy fh, fhnghj ja mu
fhQkhW wj brhnyhakhf lgLsJ.

vGJj w

j
mfu tirgLJj braghL - 4

fhQ brhfis mfu tirgL vGJf.


ghl, kw, gl, khj, bksd, , jit, , sh, Jik,
Kiy, , _Jiu, bgUik, bkik, ngiH,nkgL, igjiH, ik,
bghWik, bkhL, nkhid, ngho, bgst

brhtjid vGJj braghL - 5

fhQ ciugia brhy nfL vGJf.


fia gagL fF fna f f. oUjgona
j, My, fzF, ma, tha, tuyhW, a, bghJ m,
eld, ifntiyghL vd vj xiw fW bfhs aY. bjhiyu
fia iza cjah ftahf gyU fW tUwd.

83
tUfhy f ffahf mik. jLf iza fjit,
cyf rhsu wF; njLf izajs, cyf mbtyh
ilF. izaJF izahdJ izabkhnw. iza vyh
UwJ.

z bgWj braghL - 6

fhQ ciugia goJ dhfSF ilaf.


eh ma bjhEgij Fahf gagL tUnwh.
clDFl brfis bgw, wUF mDg gntW
Clffis gagLJnwh. rhwhf bjhiyng, thbdh,
bjhiyfh, ifng, f, izajs nghwtiw Twyh.
j

ekF eikia juToa Clffis jtwhf gagLJtJ


irg Fw vd miHfgLwJ. ifng thyhf, xUtiug
juFiwthf j, mtUF bjahk, mtiu ifgl
vLj, mtUila xj ifglij, Kftia, ifng
viz izajs btLj, mtiug jtwhd
brfis kwtfSF FWbrahf mDj, rKjha FHgij
isF vz, izajs dr thyhfnth
ifng FWbr thyhfnth midtUF jtwhd brfis
mDj nghw brafis irg Fw vd miHwd.
xUKiw, yUila ifng xU FWbr guaJ. iff
kUjh itJ bfhgtfSF xthik VgLwJ, vd jtwhd
br guaJ. mbr, vss cikiy. rKjha
Fiy VgLJjny, bria guat nehfkhf UJsJ.
isahlhf bria gutJ irg Fwnk. eh zl UJ
jifa brfis wfj ntL. Fw brgtflUJ
eik ghJfhJbfhSj ntL.
dhf
1. eh gagLJ Clff bgafis TWf.
2. Clff gafS ulid TWf.
3. irg Fw vgJ ahJ?
4. irg FwfS ulid TWf.
5. Clf thyhf jtwhd br gunghJ, eh brantoaJ
vd?

84
bghUJf. braghL - 7
gybghU jU xUbrhiy bghUJf.

gybghU xUbrh

cs, L, l f

khj, Hik, ru U

mHF, eif, tir mf

fut, btr, sF m

j
nkik, yF, brt, kahij mil x

ghl bghUSzj braghL - 8


fhQ ghliy goJ bghUSzJ, dhfSF ilaf.

is gh bjhf
GbjW FuF bjhL
sid bjhl is
btLbfd Fjij ngh
isnjhW FJ jh
Gs Gij bayh
xghgh v ba
cngh jth ghF.
- ghujhr, mH
dhf
1. ghl FlgL ku vJ?
2. FuF GbjW vjid bjhlJ?
3. ghl lbgWs ctik vJ?
4. FuF j thiy vdbtW idjJ?
5. is vD bghU jU brhf ulid TWf.

85
bjhifbrhf mj braghL - 9

fhQ bjhlf tz vGJf bjhifbrh J


vGjgLsJ. mbrhYFa bjhifbrhiy vGJf.
(v.fh.) nru, nrhH, ghoa murit xwhf Ujd.

1. vGJ, brh, bghU, ah, m Matiw fwh, wj jHP


Mfyh.
2. HF, nkF, tlF, bjF Ma irfUJ eh brfis
bgWnwh.
3. eh cQ cz, , fr, , fh, Jt, ct
j

Mad Uj ntL.
4. ygfhu, knkfiy xwbfhW bjhlilait.
5. kh, gyh, thiH Ma ffis midtU U cg.

bjhifbrh bjhifbrh

nru, nrhH, ghoa _ntj

bkhahf mj braghL - 10

milFF bfhLfgLs fgaghL brhfis ca


brhfSl izbjGJf.
(f iu, tbghU, irgyif, bkbghU, izajs, Uiy
v bkh, glf isahLf, njLbghf, dr, fUJ
gkhw, vGJU, gwf, khWir F, cyfsha tiyd,
FWjL, brbjhF)

86
gh vGJU < bk

nghL nllh ng

ko oah nf igdh nyFnt{

lbe khl

nt bth bt rhnt

bt r v

AhLnt lnyh

j
sh o rho

gilghw w braghL - 11

mHF vd Kogo vLt ghl vGJf.

ehLF tsik mHF

LF ik mHF

87
yfz

bjhifiy bjhlf

khzt : tzf, mkh.


Ma : tzf, FHijfns! neiwa ghlfisbayh
gofsh?
khzt : goUnwh, mkh.
Ma : k. f W bjhifiy bjhlf FJ
fWbfhs nghf. fa! bjhl vwh
vdbtW brh.
fa : brhf uLKjyhf bjhlJ tJ bghU jUtJ -
bjhl vdgL, mkh.
j

Ma : bjthf brhdh! faia eh midtU ifjo


ghuhLnth. brFLth! vLJfhL xW brh.
brFLt : fhFH ghl gojh.
Ma : eW eW. fhFH ghl gojh. bjhl cs
_W brhfS bjhlJ tJ bghUis jUwd.
brhf bjhluhFnghJ U brhfSilna ntWik,
id, ctik KjatW VnjD xW kiwJ tU.
d cUf kiwJ tU bjhlfis bjhifiy
bjhlf vg.
br : mkh, D sfkhf brhYf.
Ma : fa. brh fa, vd uL brhf
csd. U brhfSF ilna nghw vD
ctk cU kiwJ tJsJ. jid ctikbjhif
vdTWt. bjhif iybjhl mWtifgL.
br : mit vbddbtW TWf, mkh.
Ma : mit: 1. ntWikbjhif, 2. idbjhif,
3. gbjhif, 4. ctikbjhif, 5. cikbjhif,
6. mbkhbjhif vgd.

12
ghu : mkh, ntWik vwh vd?
Ma : fz uhk ghjh. bjhl ah ahiu
ghjh?
ghu : ghjJ ah vW aiy, mkh.
Ma : fzid uhk ghjh. nghJ wjh?
ghu : ewhf wJ, mkh .
Ma : fzid uhk ghjh - vD bjhl I
vD cU ah, ahiu ghjh vd bgaiu ntWgL
fhLtjdh, ntWik vnwh. bga bghUis
ntWgL fhL cUF ntWik cU vgJ
bga. ntWikf vtifgL. tW Kj
ntWikF vlh ntWikF cU iy. kw
ntWikfSF cUf cL. mit I, M, F, ,
mJ, f vgd. ulh ntWik cUKj
VHh ntWik cUtiu csdtW VnjD xW
ntWik cUgh tU. UbrhfSilna ntWik
cU kiwJ tUtjid ntWikbjhif vnwh.

j
1. gh gUdh - ulh ntWikbjhif
(gh + I + gUdh- F I vD cU kiwJsJ.)
2. jiy tzdh - _wh ntWikbjhif
(jiy + M + tzdh)
3. nty kf - ehfh ntWikbjhif
(nty+ F + kf)
4. C dh - Ijh ntWikbjhif
(C + + dh)
5. brFLt ril - Mwh ntWikbjhif
(brFLt + mJ + ril)
6. Fif - VHh ntWikbjhif
(Fif + f + )
kybfho : mkh, idbjhif vwh vd?
Ma : cfy bjhliu goJ ghUf. jid clfy,
cw fy, cQ fy vd KfhyF Vg
bghU bfhsyh. MLbfho, gh, miyfl Ma
bjhlf idbjhif gW tj bjhlf. thW

13
fhyfhL iliy bgabur F kiwJ tU
bgabur, idbjhif vdgL.
fhyfuj bgabur idbjhif - e}, 364
KJ : mkh, gbjhif g TWf.
Ma : bty, rJuf, Rit brhbwhlfis
goJ ghUf. btik, rJu, ik Ma g
bgaf y, f, Rit Ma bgabrhfnshL
nrJ tUnghJ uoF il Ma, Md
vD g cUfS ik F bjh (kiwJ)
tJsd. vdnt, it gbjhif gW tj
bjhlf. (v.fh) btik + y = bty.
UbgabuhL gbjhifg fhngh. vLJ
fhlhf, kif vD brhiy ghngh.
kif vgJ wbga. vgJ bghJbga.
uLF il Ma vD g cU kiwJ
tJsJ. vdnt, ~J UbgabuhL gbjhif
vdgL.
nkfiy : cikbjhif FJ TWf, mkh.
j

Ma : TWnw. fyguz, cwh cwd. bjhlf


fyU guzU, cwhU cwdU vd J bghUis
czJwd. ilY WY c vD
ilbrh kiwJ tJ bghUjUtjdh, cik
bjhif vdglJ.
etk : mkh, mbkhbjhif g TWf.
Ma : TWnw. fa tjh. bjhl Kj cs
fa vgJ, fa nghw vD bghUis
jU ctikbjhif MF. jid Kdnu fnwh.
tjh vD idbrhiy jG wjdh,
fanghw ia cila bg tjh vd bghU
jUwJ.
cila, bg vD brhf bjhl
yhjit. thW ctikbjhifia mLJ
myhjbkh bjh tUtjdh bjhliu ctik
bjhif wJ wj mbkhbjhif vnwh.
jidnghW ntWik, id, g, cik Ma
bjhifiy bjhlfSF wnj myhj y bkhf
bjh W bghU jUtJ mbkhbjhif MF.

14
g
ky, jnjh btkia fhz brwh. mF njh mgh btLf
fhziybad njo bfhoUjh. nkh FoJ bfhoUj gh l til
rhl jahuhdh.
1. gYs bjhifiy bjhlfis tlLf.

2. tll bjhifiy bjhlfis tifgL vGJf.

kh dh
m) wtadhf
1. ca ilia njbjGJf.
1. tsiw vgJ
m) gbjhif M) idbjhif ) ntWikbjhif
2. brbkh vgJ
m) gbjhif M) ntWikbjhif ) idbjhif
3. fa vgJ
m) ntWikbjhif M) ctikbjhif ) gbjhif
4. kh gyh thiH vgJ

j
m) idbjhif M) cikbjhif ) ctikbjhif
2. bghUJf.
1. idbjhif - ehuL
2. ctikbjhif - brbjh
3. cikbjhif - gtsth ngdh
4. mbkhbjhif - kKf
3. tU brhf vtif bjhifiybjhlf?
1. fUf 3. jf gojh 5. Kfky
2. btiy ghF 4. tsf 6. bghbwho tjh

M) FWdhf
1. bjhifiybjhl vjid tifgL? mit ahit?
2. idbjhifia rhWl sFf.
3. gbjhifia rhWl sFf.
4. cikbjhifia rhWl sFf.
5. ctikbjhifia rhWl sFf.
6. mbkhbjhifia rhWl sFf.

15
15
bjhfhiy bjhlf

khzt : tzf, Iah.


Ma : tzf. cfhUf. neiwa ghlgFfis
gofsh? mtW VnjD Ia clh?
Xah : gonjh Iah. IankJ iy.
Ma : k. bjhifiy bjhlfis bjthf fW
Uf vgJ cf ngUJ bjwJ. W
bjhfhiy bjhlf FJ ghngh.
faur : bjhfhiybjhl vwh vd? Iah.
Ma : sKUf gowh - bjhliu goJ ghUf.
sKUf vD vGth, gowh vD
gaiy bjhlJ W bghUis jUwd.
thW xU bjhl Ubrhf mikJ, uoF
il brhnyh cUngh kiwahJ bghUis czJtJ
bjhfhiy bjhl vdgL.
j

fhah : vitbait vyh bjhfhiy bjhlf? Iah.


Ma : 1. fy tjh - brhbwhl fyvD
vGthia bjhlJ tjh vD gaiy
tJsjdh, ~J vGthbjhl.
2. futh th! - J bjhl.
3. fnl ijia - idKW KjtJ bgaiu
bjhlwJ. mjdh, J idKWbjhl.
4. Gj ku - Gj vD vrid ku vD
bgabrhnyhL Kotjdh, J bgaburbjhl.
5. tJnghdh - tJ vD vrid nghdh
vD idKiwbfhL KoJsjdh, J
idbarbjhl.
6. il fodh - bjhl I vD ntWik
cU btgilahf tJsjdh, J ntWik
bjhfhiy bjhl.
7. kbwhW - kW + xW. kW vD ilbrhiy

16
16
mLJ xW vD brh bjhlJ tjjdh ~J
ilbrhbwhl.
8. khKt - bjhl kh vgJ cbrh. jid
bjhlJ, Kt vD brh tJsjdh, ~J
cbrhbwhl.
9. thf thf thf - xnu brh F gyKiw mL
tJsjdh, ~J mLFbjhl.
itbayh bjhfhiy bjhlf, wjh?
bjhfhiybjhlfis goaLf.
mUKUf : 1. vGthbjhl 6. ntWik bjhfhiybjhl
2. bjhl 7. ilbrhbwhl
3. idKWbjhl 8. cbrhbwhl
4. bgaburbjhl 9. mLFbjhl
5. idbarbjhl
Ma : mUik mUik.

j
KW <bur vGth bghU
MWU il mLit bjhfhiy - e}, 374

uils, mLFbjhl
khzt : tzf, Iah.
Ma : tzf. MlhS kif ghij elJ brwhf;
Obud ghig ghJLwhf. mtf vthW
myWthf?
tsduR : Inah. gh gh vd myWthf.
Ma : mnf brW ghwhf. mnf UjJ gh
iy; btWfWjh. mnf kiwUj kw khzf
fyfy btd whf.
nru : MlhS kif fiw ghJ gajJ
vfSF ig tutiHjJ.
Ma : r r. MlhS kif vthW mydhf; njhf
vthW jhf?

17
enrhid : gh gh vd myd. fyfy btd jd.
Ma : Kj bjhl gh gh vgJ mLFbjhl. ulh
bjhl fyfy vgJ uils.
bra : uL UKiwjhnd tUwd, Iah. uLF
ntWghL vd?
Ma : ewhf nflh. gh gh vgJ mLFbjhl. jid
jh bghUjU. ~J uL, _W, ehF
KiwTl mLtU. fyfy vgJ uils.
~J uilbrhyhfnt tU; jh bghU juhJ.
mLFbjhl iu, btF, ctif, mr, mty Ma
bghU fhuzkhf tU. uils milbkhah
FbghU tU.
khzt : e, Iah.
g :
fz tjh vgJ vGth bjhl.
Jnghy w bjhfhiy bjhlf tUgo nfhol lfis uf.
1. bjhl th.
j

2. bgaburbjhl fz.
3. idKWbjhl tjh.
4. idbarbjhl fz tjh.
5. ntWikbjhl fz fodh.

kh dhf

m) wtadhf
1. bghUJf.
1. idKWbjhl - cilj ehfh
2. bjhl - tJ wh.
3. bgaburbjhl - fzh th!
4. idbarbjhl - tjh uhk.
2. nfhol lfis uf.
1. kuis vd KjJ.
2. jf vd DwJ.
3. th th th vgJ MF.

18
3. ca ilia njbjGJf.
1. kWw vD bjhl kW vgJ .
m) cbrh M) ilbrh ) bgabrh
2. rhy gjJ vgJ bjhl.
m) ilbrh M) cbrh ) idbrh
3. To ngd vD bjhl MF.
m) idKWbjhl M) bgaburbjhl ) idbarbjhl
M) FWdhf
1. bjhfhiy bjhl vwh vd?
2. mLFbjhl vwh vd? rhW jUf.
3. mLFbjhl, uils uoFKs ntWghLfis vGJf.

tFgiwwf

m) ngRj w : cfSF bjkh?


FGfshf J xUFG, yha bgaiu TWf; kbwhU FG, myha
bgaiu TWf.

j
(v.fh.) FG -1 FG-2
1. snfhtof - ygfhu
2. Ujfnjt - tfjhk
3. fg - fguhkhaz
4. UtSt - UFw
M) goj w
Gs gFia goJ ea czf.
jHP xUt cz cz tjh. mtUila kid, thiHiyL ggy
czbghUfis itjh. xbthU bghUS Ritfjhf UjJ. vjid
cgJ? vjid LtJ? vyhtiw vLJ cgjF gyif iyna! vwh
mt. cfhUtjF gyif iybaW TWwh vW va mt clnd,
xU gyifia bfhLtJ cfhJ cQf vwh. eh cfhJ
czth gyif iybanw; ts Rits gtif bghUfis
vLJz Uiffjhnk csd. gy - if iyna vwyth brhnd
vwh. eUoa eif, j fzt brhU brhnghdh.
) vGJj w
bjhla Wfijia Kof brj.
g : Wfijiaga Ffnsh Wfij bjhlfnkh bfhLJ Wfijia
KGikahf vG Koj. mjid tFgiw goJfhl.

19
fz vlh tF gowh. fhiy IJ knf vGJLth.
mtDila mkhF jdh aw cjfis brth. d, vL kas
oUJ elnj gF brth.
xUeh, mt gF bry neukhlJ, mjdh XlK, eilkh gF
iuJ brWbfhoUjh. mnghJ rhiy ObuW... ... ...
(khztfns fij bjhlfij gofsh? nghJ fijia fns iw
brf; Ko vgo ntLkhdhY Ufyh. cf fgid Fiuia
joLf. fijF bghUjkhd jiy xW bfhLf; FGnyh tFgiwnyh
goJ fhLf.)

bkhw g

1. ca vGJtHFbrhfis mnth.
ngRtHF - vGJ tHF
1. nfhJ - nfhJ
2. Rt - Rt
3. ehf - ehf
4. kd - kd
5. gjl - gjw
j

6. y - bry
7. mUfhik - mU
2. iH vGJ w
Gs gFia goJ iHfis goaLf.
(v.fh.) X khtl xU mikr mtuJ kfndhL RWyh nkbfhlh. mj
RWyh mt jh flij Twnt, xU Tlij Todh.
nkny cs gia gofsh?
mtW vjid iHf csdbtd goaLnthkh?

iH r iH r
X khtl xU khtl mj RWyh mjRWyh
xU mikr X mikr flij Twnt fljid Twnt
mtuJ kfndhL mtUila kfndhL mtjh mtjh
nkbfhlh nkbfhlh

g
iwa d jHik, fz neW vl th brw IW %ghia U
jUtjhf brhdh. Mdh, ehf fljJ. mt tuiy. eh VkhJ nghnd.

20
3. mu vfSF Vw jbHfis vGJf.
1. 10 - 3. 19 -
2. 20 - 4. 15 -
4. fLiug : fhj jtuyhW TWj.

g
FH vyhlK mghf gHFth. mt oF ah tjhY mtfl
jikahf ngRth. mjdh, mtis vyhUF oF. mt vnghJ KWtnyhL
tisa tUth. oF tUgtfis, thf thf, cfhUf; mkh tLthf
vW tuntgh. mtis dif FH vWjh vyhU miHghf. mtf
miHgJ rjhnd, fns brhYf.

TongRnth
1. FH gig VW bfhwhah?
2. cf oF ahuhtJ tjh vthW tuntgh?
3. FHianghy ahiuahtJ ghjJlh?
4. FHianghy vyhlK gHFwhah?

thifw

j
kdmGjij vbfhS w
eg y rhiy elJbfhL Uwd. mtfS xUt ObuW
fh l gs Gwh. kwtf mtiu ghJ wd. nH Gj
mt mogljdh Vgl tial, egf VsdF Mgljid vna
kd behjh. egf bra rahdjh? ahnuD jLGjh mtfSF
vthW cjth?

kf
ciH nkik
mbkfh bgUgzfhu Kat xUt, mYtyfg fhuzkhf
th} gaz nkbfhlh. mt mU, isP xUtU gaz brjh.
misP Katiu eF mth. vdnt, mtiu neh, Iah, cfSnfh
tajhlnj. D V fodkhf ciHJbfhoUf, X vLJ
bfhsyhnk vW nflh. mjid nfl mKat, difjthnw Tdh. j,
th cnf eh tJnlhnk, af ntLkh vW, j khd idjh
vd MF? vW Tw, mj isP jid v btfglh.
ciHF taJ xU jil iy. ciHfhk, wl ifna gJ kj
jikF GF. thtJ xUKiwjh, mjid jkhdnjhL thtnj wjJ.

CiH cgf fhg ciy


jhHh(J) cPW gt. Fw, 620

21
tsu braghLf
ngRj
braghL : 1 gnfW eoj
Ljiy nghuhl uuhf idJbfhL eoJfhLf.

fhaof njt iyaho taik ghuah ntY ehah

braghL : 2 J ilaj

sguf/mfis JbfhL ilaf.


j

brid rnthja rf fh uhnkhah gt


33, mufehj bjU, . ef,
brid-600 017. bjhiyng : 2434 7426

etuhbfhY
bghik gid
ffh
gokw muf mik
bfhfjh bghikf
nfhyh bghikf
bfhY gof gid

fhiy 9 k Kj u 9 k tiu
midtU tUf!
ifid bghUfis th kf!
mDk ytr

22
dhf
1. sgu vjid gaJ?
2. sgu gid bragL bghUf ahit?
3. gid vF eilbgWwJ?
4. gid bragL fhy msit FLf.
5. sguij btLnth ah?

vGJj
braghL : 3 dhfSF il vGJj

ghliygoJ dhfSF il vGJf.


L njhW fiy sf
njhW ublhU g
ehL KY csd f
eff bsF gygy g
njL f yhjbjh %iu
Diu ahf kLj
nfL F mKjbk mid

j
nfik bfhs tiy fO.
dhf
1. LnjhW vd njit?
2. njhW vjid gf mikj ntL?
3. ehLKY csd vit?
4. nfL gt ah?
5. ghlYF jiy xwid jUf.

braghL : 4 brhtjid vGJj

brhtjid vGJf.
X dF mj gghoF ehffF ehoF mogilahf UgJ
bkhahF. bkhgW yhjtUF ehLgW uhJ. bkh gW bfhshj
d, j bkhia HJ, ehil HJ, gghil HJ, Uj l
bjahk nghL.

23
yfz

MFbga

khzt : tzf, Iah.


Ma : tzf. W midtU f kahf Ufns,
VnjD w clh?
khzt : cL, Iah. kilgJ (bf) isaho ah
bt bgwJjh kF fhuz.
Ma : vdF kjh. r, e ah vj fl csJ?
khzt : Mah fl csJ, Iah.
Ma : k. ah kilgJ isaho btbgwJ.
ah Mah fl csJ. j U bjhlfis
goJ ghUf. uoY tJs brh vJ?
j

khzt : ah vD brh, Iah.


Ma : Kj bjhl tJs ah vD brhY, ulh
bjhl tJs ah vD brhY xnu bghUis
jUwjh vd f.
khzt : btntW bghUis jUwJ, Iah. Kj bjhl ah,
kilgJ ufis FwJ. ulh bjhl ah,
lij FwJ.
Ma : frahf brhf, k. f TaJngh, Kj
bjhl cs ah jid Ffhk, jndhL
bjhlila ufis FwJ. xw abga jid
Ffhk, jndhL bjhlila ntbwhU bghUSF M
tJsJ. thW tUtjF MFbga vgJ bga. MFbga
gytifgL. Kj, Kj MWtif MFbgaf FJ
ghngh.
khz : Kj MW MFbgaf vit, Iah?
Ma : TWnw, fk. c jiy cs , vd ?
khz : kif Iah.

36
Ma : kif vgJ iy; mJ bfho. kif Nodh vd
brhdh, mF kif vgJ bfhoaha KjbghUis
Ffhk vD idia FwJ. thW KjbghU
idF (cWF) M tUtJ, KjyhF bga vdgL.
jid bghUshFbga vd TWt. neW ngRngho
Kj gR bgw g, vJ?
khzt : o g, Iah.
Ma : o gah tJ ngaJ? g vgo ngR?
khzt : g ngrhJ, Iah. oYs g gw khz
ngdh, Iah.
Ma : ghfsh? g vD lbga, mg gY
khzF M tjJ. mjdh, ~J lthF bga.
khz : Iah, kybfho vid mof tUwh.
Ma : kybfho! mtis V mowh?
khz : mt, v jiyYs it vLwh, Iah.
Ma : c jiy itUF bgabud?

j
khz : rg , Iah.
Ma : rg vgJ vd?
khz : khj bga, Iah.
Ma : j khjfhfth ts f brf?
khz : iy , Iah. rg fhf.
Ma : ewhf brhdh. rg vD khjbga, mkhj
F F M tjJ. mjdh, J fhythFbga. mLJ
idahF bga g ghngh.
khzt : idahF bga vwh vd? Iah.
Ma : id vwh cW. btiy elh. bjhl cs
btiy vgJ idaha iyia Ffhk, mj Kj
bghUsha bfhoF M tjJ. mjdh, J idahF bga
MW.
khzt : mLJ vd MFbga, Iah.
Ma : bghfYF K L RtfSF vd mongh?
khzt : btis mongh, Iah.

37
Ma : mHfhf brh. btis vgJ wg. Mdh, mJ
wij Ffhk, Rzhig FJ tjJ. mjdh, J
gghF bga. jid FzthFbga vd TWt.
ijbghfYF vd rhL?
khzt : bghf cngh, Iah.
Ma : F bghf vgJ bghFjyha bjhbga. bjh
bga bjhiy Ffhk, mbjhyh MF czit
FjJ. mjdh, J bjhyhF bga. vbdd
MFbgafis gonjh.
khzt : 1. KjyhF bga, 2. lthF bga, 3. fhythF bga, 4. idahF
bga, 5. FzthF bga, 6. bjhyhF bga.
Ma : e.
g : Gs bjhlf ca MFbga brhfis uf.
1. cilj Via ghf uL tjJ. (kf, Cnu)
2. thilfis xwhf bfhL. (khztfSF, jiyF)
3. ij bghfYF mog. (Rzh, btis)
j

4. njbkh No tjh. (kif, rg)

kh dhf

m) wtadhf
1. nfhol lfis uf.
1. C cwaJ vgJ MFbga.
2. y Nodh MFbga.
2. ca brhiy njbjGJf.
1. tWt wh vgJ
m) KjyhF bga M) lthF bga ) bjhyhF bga
2. iu tjh
m) idahF bga M) fhythF bga ) bjhyhF bga
M) FWdhf
1. MFbga vwh vd? rhW jUf.
2. MFbgaf vjid tifgL?
3. idahF bgaiu rhWl sFf.
4. bjhyhF bga vwh vd? rhW jUf.

38
tFgiwwf

m) ngRj w

ehlffiy tsF bjhlha ehlf eof xUtiu g IJ kJf


ngRf.

M) goj w

yt xUt ghlbyhwid ghoUjh. mghlYF ghrtiy vW bgaoUjh.


mjid bgUyt xUtl fhJ kiu tHFkhW ntodh. mghlnyh
KGtJ ghl yfzJF bghUjhk, tGfnshL Rit UjJ. mjdh,
mbgUyt ghrtiy, ghrtiyjh vwh. j ghliy bgUyt ghuholh
vd fUa yt, kdiwnthL ilbgW brwh. mbgUyt egf mtiu
neh, Iah, ghlf KGtJ j jtWkhf csdnt! mjid ghuhofns! J
jFkh? vW nfld. eh vnf ghuhond? ghrtiy, gh-rtiy vWjhnd Tnd
vwh bgUyt. (gh-rtiy - rtiy ghlf, KGik bgwhjit)

) vGJj w

fij aW w bgWj

j
fij aWtJ X caiy w. mjid g thyhf bgWj vJ.
fijfis eF goJ m mikJs ea, fUJ, brhw Kjatiw mj
ntL. jfhy fPf Jfijfis njbjLJ goj ntL.

fij vGJ wid tsJbfhs bjhlf, uL mo, ehfo ms


fij vG gHFj ntL.

(v.fh.) 1. mng enyh UjhF


mlf MU kUjhF
gng th ecilik
ghl gogJ eflik.

2. tW RUf nghf
ril RUf nghdh
ryit bjhyh.

ehnd brnt

fhQ fij gof, fij tof.

ojJ bghGJ eykhf


bjG kjh jhf.

39
bkhw g

1. brhbwhlf mikJs tGfis mnth.


(v.fh.) mur tjJ (iztG) - mur tjh
fy ngdh (ghtG) - fy ngdh
Ff TaJ (vtG) - Ff Td
fkyh jh (ltG) - fkyh jh
tst neW tUwh (fhytG) - tst neW tjh
Mij faJ (kutG) - Mij myaJ
g : fhQ bjhlf mikJs tGfis vGJf.
1. yt tjhf.
2. k Tt F mfaJ.
3. jhkiu gl tiujh.
4. ahidf tjJ .
5. bgUkiH bgjikah kuf jJ.
6. ta MLfW nkwJ.
7. gR Fo nghlJ.
8. khil yha fL.
9. btiynjhF brW btiy gJ th.
j

10. ahid KHF.


2. bghUJf.
1. f fidjJ - v tG
2. fz gojh - fhytG
3. W tUth - iztG
4. fy ngaJ - kutG
5. gwitf gwjJ - ghtG
3. jbHfis TLf
1. + = 4. + =
2. + = 5. + =
3. + = 6. + =
4. fLiug
eh kUJtuhdh...

vlh tF gowhnd, mj KUfid bjkh? vW ahiuahtJ nflh


bjahJ vnw brhthf. iy KUfid bjkh? vW nflh, clnd bj
vghf. m~bjd iy KUf? KUfl vGJnfh bfhL vW nflhY
r, isahL bghUis bfhL vW nflhY r, ntW vjid nflhY, mt
thUJ tU Kj brh iy vgJjh. ahUF vj bghUis bfhLgjF

40
mtDF kd tuhJ. vJ nflhY iy vW brhtjdh, mtDF iy KUf
vd bga itnjh. f ntLkhdh VnjD nfL ghUfns. vd brhwh
ghUf!
TongRnth.
1. KUfidnghy ahiuahtJ ghUfsh?
2. cfl ahuhtJ vjidahtJ nflh vd brhf?if

thifw
jidaj

bghbfho ewhf Xa tiuth. Mdh, mt ahlK mjid btgLaJ


iy. mtl UF Tr czjh mjFfhuz. MLHhit KL
g nghof mfgld. Xangho mt xW. ngho fyJbfhs
gyU MtJl bga bfhLjd. bghbfho fyJbfhs UdhY wghf tiua
Kokh vd jadh. bghbfho jafF fhuz, mt j wikfisg
mahjnj. iy bghbfhoF f vthW miu TWf?
cflKs wikfis thilFnghJ, btgLJj ntL. ey
thfis vWnk eGtLj TlhJ. mnjnghy, myjU thfis vW
mlLj TlhJ.

kf

j
neik
fhaof thif elj xU f
cajug fhaof vGa Kjyh ML njnghJ, elj f
xW cL. m~J nf FljfJ.
fJiw Mths $ifR mg Mfhf tUjh. vGJTo vGJ
gfhf, mt vfSF IJbrhfisT mtiw vGjbrhdh. mtW xU
brh bfo vgJ. mjid eh jtwhf vGnl. eh jtwhf vGajid Ma,
vdF Fgh czdh. mjid vdh Jbfhs ayiy. vid ju
kw vyhisfS mbrhiy rahf vGUjd. eh xUtnd Klhshf
UJnl. j Klhjdij eh czUgo brtjF Ma gyKiw
Ka brjh. Mdh , mjdhY gaiy. ghJ vGJ gHfij eh vWnk
fWbfhsiy.
fhaof jFHij gUtnyna wiu ghJ vGjTlhJ vD
bfhif cWahf Ujh vgjid f ekF czJwJ. neikia
filoJ ehK brikahf thnth.

fbH cU bfhLFt
gba cyFl bgD bfhsy. - weh}W

41
tsu braghLf
ngRj
braghL : 1 eoj
thkiH nrngh vD jiy z ehlf xwid vG eoJ
fhLf.
braghL : 2 fyJiuahl
bjUTJ, nkil ehlf, iugl _wDF cs xWikfis FG
fyJiuahLf.

vGJj
braghL : 3 bjhFj

g yf brW gUUKiwf bgafis mtiw vGatf


bgafis vGJf.
braghL : 4 gilghw

m vD brh Ko ghl xwid vGJf.


j

braghL : 6 flJ vGJj

fhQ ciuahliy goJ tzl MFbgabrhf tiffis


flJ vGJf.
Ky : j... fyh... neW cid isahLl ghf Koaiyna...
V?
fy : Mkh mzh... neW vf il R njhl miknjh.
mjdh, isahl tu ayiy.
Ky : cf C cs midJ LfY njhl clh?
fy : vf C njhl yhj Lfns iy. bghGJ vf Cnu
khlJ.
Ky : r... cf njhl vd ijJf?
fy : iu ijUnwh.
Ky : vd eLsh?
fy : eh nuhrh eLns.
Ky : ehD cfis nghW vf o njhl mikfnghnw.
fy : k, mzh. W f gL mUfns fhuz vd?
Ky : W vdF wj eh fyh.
fy : thJf, mzh.

42
goj
braghL : 7 ilaj
ghliy goJ dhfSF ilaf.
bgfF f ntL
cyid ngQ jnf
bgfF f ntL
fia ngQjnf
fyhj bgf
fsy my
islyh; ey
jtf isj iy
dhf
1. ahUF f ntL?
2. bgfSF f V ntL?
3. fyhj bgf vjF xght?
4. fsy vJ is?

j
5. ghlYnfw jiy Lf.

fwyil WkL
kbg : 10

I. fhQ dhbjhlid goJ M / iy vd il vGJf. 5x1=5


1. Uku irt UKiwf gjhtJ UKiwah? (M / iy)
2. Nirag aa njghtah? (M / iy)
3. rfujhR Rthf jehlf jiyikahauh? (M / iy)
4. kjfNshk id Rth yhdj vGduh? (M / iy)
5. btiy elh vgJ idahF bgauh? (M / iy)

II. bghUjhjdtiw njbjLJ vGJf. 5x1=5


1. Phndhgnjr, Uku, gukhj FU fij, bjh} sf
2. gk rgjdh, xsit rKfdh, rfujhR Rthf, gkhfiyP
3. bra, KWt, e}, raj
4. gtsbfho, ytFrh, kndhfu, ufyhj
5. bgha, ma, iu, Rl

43
yfz

ntWik

khzt : tzf, Iah.


Ma : midtUF tzf.
fUgyif vGa bjhlfis goJ ghUf.
1. KUf tjh.
2. KUfid ghjh.
3. KUfdh tiuaglJ.
Kj bjhl KUf vD bga vGth.
ulh bjhl KUf vD bga bragLbghU.
_wh bjhl KUf vD bga bragLbghUshf
j

fUjhthf ntWgLwJ.
thW bgaiu ntWgLJtJ ntWik vdgL. mntWik
v tifgL.
khzt : jid VHh tFnyna gonjh, Iah. I, M, F, , mJ,
f vgd ntWik cUf, Iah.
Ma : kwfhk brhf, k. tF J thf
bjJ bfhf. nghJ xbthU ntWik cU
g, m~J vbtbghU tU vgJ g
bjJbfhSf.
khzt : sFf, Iah.
Ma : Ky tjh vgJ xU bjhl. bjhl Ky vgJ
vGth. j vGth, tjh vD gaiyia VW aghf
tUwJ. j vGth idKW, bgabrh, idbrh
MatW xwid gaiyahfbfhL Ko. thW
tUtJ vGth ntWik myJ Kj ntWik vdgL.
jF cU iy.
(v.fh.) 1. khL tjJ - idKiwbfhL KojJ.

56
2. tst v j - bgagaiyia bfhL
KojJ.
3. tsk ah? - dhbga gaiyiabfhL
KojJ.
khzt : ulh ntWik cU Ijhnd, Iah.
Ma : M. rahf brhdh. KUnfr broia elh
bjhl KUnfr vgJ vGth. bro vgJ bga
brhny. m~J I vD cUig VW bragLbghUis
czJwJ. thW xU bgabrh bghUis
bragLbghUshf ntWgLJtJ ulh ntWik
vdgL. jid bragLbghU ntWik vd tHFt.
j cU I.
m~J Mf, mj, milj, j, xj, cilik Ma
mWtif bghUf tU.
tst gia fodh - Mf
nrhH giftiu mjh - mj
njbkh nfhiy miljh - milj

j
FHf dij Ljh - j
fa Fiy nghwt - xj
fz brtij cilat - cilik
khzt : _wh ntWik cUf M, M, xL, XL vgd jhnk, Iah.
Ma : rahf brhdh. it jiknaw bgabghUis fU,
fUjh, clf bghUshf ntWgLJ. tW M,
M cUf fU, fUjh Ma UbghUfY tU. fU
KjfU, JizfU vd UtifgL.
(v.fh.) ehuh fW jh.
Kj fU (fhakhf kh m~jhfnt UgJ).
ifah fW jh.
JizfU (fha bragLtiu Jizahf UgJ.)
njngh fUjh aWj fUjh, Vj fUjh vd
UtifgL.
(v.fh.) 1. jrdh ehfh braglJ.
aWj fUjh. (jhnd brtJ.)

57
2. nfh murdh flglJ. - Vj fUjh.
(jh brahk wiu bra itgJ.)
khzt : Iah, clf vwh vd?
Ma : X vGth braYl bjhwdJ braY clftJ
clf bghU vdgL.
(v.fh.) jhbahL FHij brwJ.
ehbahL Fo brwJ.
fUbghU bfhL vD brhY clf
bghU cl vD brhY brhYUfshf tU.
(v.fh.) bfhL ijjh.
MWKfDl t brwh.
khzt : ehfh ntWik cU F jhnd, Iah.
Ma : tirahf nfwh, k. J bfhil, gif, e, jf,
mJthj, bghUL, Kiw, viy vd gy bghU tU.
(v.fh.) 1. ytF gR bfhLjh. - bfhil
j

2. nehF gif kUJ. - gif


3. ghF eg fy. - e
4. LF xU is. - jF
5. tisaYF bgh. - mJthj
6. TF ntiy. - bghUL
7. nfhtyDF kid fz. - Kiw
8. UjF tlnf ntfl. - viy
FF gyhf bghUL, j vgd brhYUfshf
tU.
(v.fh.) TbghUL ntiy brjh.
ntiy jma brwh.
F cl Mf vgJ nrJ tU.
(v.fh.) Tfhf ntiy brjh.
khzt : Ijh ntWik cUf , vgdjhnk ,Iah.

58
Ma : rahf brhdh. it jik Vw bgabghUis f,
x, viy, VJbghUfshf ntWgLJ.
(v.fh.) 1. jiy j k - f
2. gh w bfhF - x
3. brid nkF nt - viy
4. mft xsit - VJ
UJ, W, l, fhoY vgd Ijh ntWikFa
brhYUf MF.
(v.fh.) 1. nty CUJ tjh. - UJ
2. mur njW wdh. - W
3. fa vidl bgat - l
4. jiHfhoY Ritahd bkh clh?- fhoY
khzt : Mwh ntWik cUf mJ, MJ, m vgitjhnk, Iah.
Ma : rahf brhdh. mJ, MJ vgd xUikF, m vgJ
gikF tU. Uf Hik (cik) bghU tU.

j
(v.fh.) 1. vdJ L.
2. vdhJ .
3. ij, kh vd j khjf guL.
Mwh ntWikF cila vgJ brhYUghf tU.
(v.fh.) 1. vDila L.
2. egDila ril.
khzt : VHh ntWik cUf f, fh, nk, nH, l,
Kjadjhnk, Iah.
Ma : rahf brhdh. nghJ y vLJfhLfis ghngh.
(v.fh.) 1. k x. -
2. of id. - f
3. mtDF vnk btW. - nk
4. bgo gz csJ. -
F: vD Ijh ntWik cU x, VJ, f Ma bghU
tU. VHh ntWik cU lbghU tU.

59
(v.fh.) 1. khiy kyf.
VHh ntWik cU lbghU tjJ.
2. khiyUJ kyiu jh.
Ijh ntWik cU f bghU tjJ.
khzt : bjthf jJ, Iah. vlh ntWik, ntWik jhnd!
Ma : ewhf brhdh. glif bgaiu Kiy bgauh
miHf ntWik gagLwJ. jid ntWik vd
tHFt. (v.fh.) fzh th!, na ngR!
g : ca ilia njJ vGJf.
1. idKW, bgabrh, idbrh Ma tid gaiyahfbfhL
KotJ.
m) ehfh ntWik M) ulh ntWik
) Kj ntWik <) Mwh ntWik
2. bgabrhiy fUjhthf khWtJ.
m) Kj ntWik M) _wh ntWik
) ulh ntWik <) Ijh ntWik
j

3. HikbghU tUtJ.
m) _wh ntWik M) Mwh ntWik
) vlh ntWik <) Ijh ntWik
4. uhkDF j yFt. Ys ntWik cU bghU tJsJ.
m) bfhil M) gif
) e <) Kiw

kh dhf

m) wtadhf
1. nfhol lfis uf.
1. ulh ntWik cU vd miHfbgW.
2. fU, fUjh Ma bghUf cU tU.
3. Ijh ntWik tU cU bghU tU.
4. vlh ntWik bghU tU.
5. thF gift Rt bjhl cs F cU vD
bghU tJsJ.
6. Kj ntWikF iy.

60
2. bghUJf.
1. fhil mjh - Mwh ntWik brhYU
2. ia nghwt - bghUL
3. TbghUL ntiy - mj
4. vDila L - xj
- viy
2.1. bghUJf.
1. Kj ntWik - isf fhif
2. _wh ntWik - f bga fg
3. Ijh ntWik - kujh brjJ.
4. VHh ntWik - mt ah?
- il fodh.
M) FWdhf
1. ntWikahtJ ahJ? mj tiffis TWf.
2. ulh ntWik cU vbtbghU tU?
3. _wh ntWik cUf ahit?

j
4. fUjh vjid tifgL? rhW jUf.
5. ehfh ntWik cU ahJ? m~J vbtbghU tU?
6. Mwh ntWik xUikF tU cUf ahit? rhW jUf.
) bra l
1. E ghlgF cs ntWik cUfSl Toa bjhlfis bjhFf.
2. bjhFj ntWik cUfis tifgLJf.

tFgiwwf

m) ngRj w
fhQ jiy IJ kJf ngRf.
Mf jU ma ts
M) goj w
Gs gFia goJ ea czf.
uhkhDr fuha vgt yfz yt; e}YF fhoifiu flt.
xUKiw yt gy, mtUl yfzg ciuahobfhoUjd. yt xUt,
fuhal FYfuF X vLJfhL TWf vwh. fuha bjahJ vwh.
ts bga yfz yt FaYfu bjahJ vwhnu vW xUtiu xUt

61
ghJbfhld. iyikia czj fuha FaYfuF vLJfhLjhnd
nfOf. eh brhdJ vLJfhL iyah? bjahJ vD brh <Ys
cfu FaYfujhnd vwh. yt midtU, fuha brhyhia v
ajd.
) vGJj w
sguf / mf ghJ bghUSzJ dhfSF ilaf.

ntiyth
brid mikJs fbgw WtdF
tuntghsf njit
fjF : KJfiy Uthfa
jY MyY
jFjil ngr bjUj ntL.
nefhz : 15.09.2013 fhiy 10.00 k
zf ntoa Kft:
fiyth fa Wtd,
j

67, mikag bjU, brid - 600 002.

dhf
1. j sgu vjidgaJ?
2. ntiyth tHF Wtd vF mikJsJ?
3. zngh bgUfntoa jFf ahit?
4. nefhz vnghJ?
5. zF g bga vd?
<) fyJiuahLj w
IJ FGfshf JbfhSf. xbthU FG xbthU Jiw rhjid
gilj mPf thif tuyhiw bjhFJbfhL thUf; bjhFj
fUJfis tF fyJiuahLf .
(v.fh.) ya - kfhf Ruka ghuah
kUJt - KJyR mikah
bgha - RntRtuah

62
bkhw g

1. kubjhlfis mikJ vGJj


(v.fh.) 1. fzDF ntiy ilfiy, cznf jhs nghLwh.
jhs nghLj - kubjhluhF. j bghUshtJ, JggLj.
2. KUfDF fW gnj ntiyahlJ. ( yhjjid brhYj)
3. ghntj ghujhr jya th bfhofo gwjh.
( jfnHhL thjh)
4. jh gzij UliybaW fz Kjiyf tojh.
(bghahf mGj / VkhWj )
5. br bjkh? ntyDF Miz tJlJ. (ntiy ilJlJ.)
g : fhQ kubjhlfis ca lf bghU vGJf.
(jf, thiHaothiHahf, kiynalJ, bgUbryth, L JlJ)
m) mt FLg CUFF bjhlh tUwJ.
M) mYtyf ntiy neu ajdh fjDF .

j
) futDF cy elgJ vJ bjahJ. mt xU .
<) Wtanyna bgfSF Ukz brtJ W .
c) KUf ifUj bghUis HJlh. mt .
2. jbHfSFa mu vfis bghUJf.
1. + = 14
2. + = 19
3. + = 12
4. + = 10
5. + = 6
3. fLiu g : vF f vY f

ngU Tl u tjJ. fh itgjF lyhk midtU


mygLbfhL gaz brjd.
ngUJWj wnghJ, bgk xU, if xU FHij, L xU
FHijkh ngU Vdh. vgonah cns EiHj mt Xl Wbfhlh.

63
MdhY L Uj FHij Tl ber L mHbjhlaJ.
mU WbfhL Ujtf, Vkh cfhUwtf ahlahtJ
FHijia bfhLkh; yhlh ahiuahtJ vGUf brhYkh vW Td.
Mdh, ngU cfhUjtf ahU vGJ l juiy.
To ngRnth
1. ngU gaz brnghJ Jnghw ffis f flJlh?
2. ngUJgaz, c mU Katnuh khWwdhanuh Ujh
vGJ l bfhLghah?

thifw

Tjidw
fz wj fhgJ isahL u. nfhilLKiw fhgJ
isahLfhd g tF nru Udh; bgnwhlK xj bgWlh.
vghuhjjkhf CUJ tj mtDila mij khkh nfhilLKiwia
jfnshLjh ffntL vW tWJwd. fzDF fhgJ
isahLgia LtjF kdiy; bgatf ngRF k bfhLf
Uwh.
j

j iy fz vd Ko vLUgh?
fz isahLF KDik bfhLghdh? bgatfis kghdh?
fshf Ujh vd brUf?

kf

khWwdhfis kj
KJrh vgt khWwdh. xUKiw, nehw j kidF kUJ
thFtjfhf CWnfhiy jobfhL filbjU elJ brWbfhoUjh.
kUJ thf itUj gz, ig csjh vW mtjfhf, mjid if vLjh.
v tJbfhoUj xUt, vghuhk mtiu oJL brwh. mnghJ
KJrh if Uj gz jt rhiy GjJ.
jLkha KJrh, nH cfhJ iffsh jlbfhL gzij njodhh.
j fhia mtiuneh tJbfhoUj g khzt Ut ghjd. mtfS
xUt knahL, vdFjh mjgz vW Tbfhnl vLf brwh.
kbwhUtndh, ntlh, ght. ghitaw mtiu eh VkhWj TlhJ. mtUF mj
gz ilf cj brnth, th vW miHjh.
uL egfS ah brjJ r?
rKjha khWwdhal eh vthW elJbfhSj ntL?

64
tsu braghLf
ngRj
braghL : 1 fyJiuahl

mJtU ydf Fj brfis uotJ FGfshf J


fyJiuahLf.

vGJj
braghL : 2 Ffis J vGJj
ghujhr thifFf bfhLfgLsd. mFfisbfhL,
ciugFahf vGJf.

w : 29.04.1891 w : ghuahUl bfhl


l : Jnr beUa bjhldh,
abga : Rud ghujhr vd jbgaiu
bgnwh : fdfrig - yF mikJ bfhlh.

j
jij bgah aa f :
gFj jidfis ghoa gR, FLg sF,
fij to jjt. Ul L, mH ,
ghntj, fz u fha,
uf vd w jaf Kjad.
bgafS cL. w : 21. 04.1964

braghL : 3 il vGJj
bfhLfgLs ciugFia goJ
dhfSF il vGJf.
gl f fhQ gwit kufj
whthF. jeho nja gwitahf J
sFwJ. gwit kiHfhLfY, mlj
<ukhd lfY thwJ. gwit
wiff kufjgir w UF.
kufjwh, gwgjidl y
elgjidna f UwJ. gwit
ijf, gHf, gntWtifahd jhtufis

65
U cQ. gwit kuf TLfo,
KilLwJ. gwit Kil kr
fyj btw fhzgL. gwit
vjhf gHfToa tif csJ.
dhf
1. jeho nja gwit vJ?
2. kufjwh vF thwJ?
3. kufjwh vjid U cwJ?
4. kufjwh Kil w ahJ?
5. uf. kufjwh, gwgjidl UwJ.

gilghw
braghL : 4 gl tiuj

ghlgF mikJs brSF gl tiuf.

braghL : 5 gilghw

fhLf ghl lbgW ghlbghUSnfg va cz r xwid


tiuf.
j

(v.fh.) jhtu kh

bjhFj
braghL : 6 bral

gajU jhtuf, eik br yFf gwitf ga glfis,


brfis uo bjhFngL jahf.

66
yfz

z : a, fhu

khzt : tzf, Iah.


Ma : tzf. cfhUf. Ukz eilbgW oF
brUfsh?
khzt : brUnwh, Iah.
Ma : r r. eh brYlf vyh eilbgW ffis
ewhf cWnehFj ntL; cWneh bjJ
bfhtJ fjh. ffis brafisg
V, vgo, vthW, vjdh vd ekFnsna dhf
vG j ntL. ililfhjnghJ bgatfl
nfL bjJbfhSj ntL. r. Ukz oK
vj kuij fLthf?
khzt : thiHku, Iah.

j
Ma : eF cWnehUwh. k. iwtDF njfh,
khiy tWl vj gHij itghf?
khzt : thiHgH, Iah.
Ma : M. thiHku, thiHgH. U brhfis nehFf.
Kj brh thiH + ku = thiHku vd Ubrhf
izJ vjifa khwK yhk mgona nrJsd.
ulhtJ brh thiH + gH = thiHgH vd Ubrhf
iznghJ td bk () nrJ tJsJ. thW
Ubrhf iztjF z vgJ bga.
khzt : Iah, j U bjhlfY f brhw z xWngh
iyna !
Ma : rahf brhdh. Kj bjhl az
ulhtJ bjhl fhuz lbgWsd.
iybkh tUbkh nrUnghJ vjkhwK
Vgliybawh, m~J azahF. fns
vLJfhil TWf.
khzt : bgh + tisa = bghtisa; ky + khiy = kykhiy;
gid + ku = gidku.

15
Ma : bjthf brhdh. iz Ubrhf Kjbrh
iybkh vdgL. iybkh W, vGjhf
(bkahf) Ujh bkpW vd brhYj ntL.
cbkahf Ujh, cW vd brhYj ntL.
bgh + tisa - iybkh bkpW.
gid + ku - iybkh W vGjha id ( + I ) cW.
F : 1. X vGJ brh kL c <W btgilahf bj.
( + ojJ = ojJ )
2. X vGJ brhyhf cbk vGJ tUnghJ ( + C) vd
J c <iw fhQj ntL. ( + C) + jJ = jJ.
khzt : wJ, Iah. tUbkhia vthW miHfyh?
Ma : ey nf. tUbkh Kj vGJ cbkahf Ujh,
bk Kj vd brhYj ntL. cuhf Ujh
cKj vd brhYj ntL.
(v.fh.) bgh + tisa = bgh tisa ( + m) F
bkKj. f + mHF = fzHF (F m cKj) iybkh
<iw tUbkh Kjiy ewhf bjJ bfhlhjh
j

zia JbfhSj aY.


khzt : ewhf jJ, Iah.
Ma : iybkh tUbkh nrUnghJ khwf VgLkhdh,
mjid fhuz vg.
(v.fh.) 1. gyh + Ris = gyhRis - bk njhaJ.
2. gl + fh = glfh - iybkh <WbfL bk
njhaJ. ( kiwJ njhaJ)
3. bgh + iy = bghiy - iybkh <W jJ.
(- MdJ)
thW fhuz njhw, bfLj, j
vd _tifgL.
fhuzF y vLJfhLf TWf.
khzt : kh + gH = khgH, tlF + ir = tlir,
kz + nfhy = kznfhy, m + iz = m~iz.
Ma : mUik mUik. z tiffis fUgyif
mltizgLjyh.

16
z

az fhuz
thiH + ku = thiHku 1. njhw : U + Fw = UFw ()
2. bfLj : ku + nt = kunt ()
3. j : g + bgho = gbgho ()
g
Lgl lfis uf.
1. thiH + = thiHgH 3. gRik + = igT
2. tl + gyif = 4. gid + ku =

kh dhf
m) wtadhf
1. bghUJf.
1. az - ghl + ntis
2. njhw - bgh + Fl

j
3. j - thiH + Fiy
4. bfLj - j + k
2. nfhol lij uf.
1. iybkh <bwGJ tUbkh KjbyGJ nrtjF vgJ bga.
2. m + iz vgJ vd zU.
3. njhw, j, bfLj vgd z MF.
3. ca ilia njJ vGJf.
1. thiH + njhl vgJ z.
m) az M) fhuz ) irbgaz
2. iybkh tUbkh vj khwK yhk ztJ .
m) az M) fhuz ) gbgaz
3. fhuz tifgL.
m) IJ M) MW ) _W
M) FWdhf
1. z vwh vd? rhW jUf.
2. fhuz vjid tifgL? j fhu rhW jUf.
3. ghl + jf. jid nrbjG, vtif z vgjid FLf.

17
tFgiwwf
m) ngRj w
fhQ jiy IJ kJf ngRf.
eh iugl fPdhdh...
M) goj w
fhQ gia goJ ea mf.
vlauJ murit Uj fhkehj vgtUF ghuahJ btW
VglJ. ghl idt tytuhd ghuia ghlyhnyna WikgLj ntL vW
idjh. vdnt, ghu d ga vD <woia bfhLJ ghuahl ghl
xwid ghlbrhdh. fhkehj cnehfij Jbfhl ghuah,
ghliy gho Kojh. mt, mghliy GsthW mikUjh.
fhkehjidgh m dga
) vGJj w
glf thyhf fUJfis btgLJ w.
(v.fh.) fhaofS ghuahU neUF neuhf rjh vd ng bfhthf?
ciuahl tot xU gfF fhk vGJf.
j

fhaof : thUf, ghuahnu! eykhf Ufsh?


ghuah : Ljiy, Ljiy, Ljiy.
fhaof : vd, Iah! cf eyij nflh Ljiy vW TWfns? ahUF
Ljiy ntL?
ghuah : kfhkh mtfns, vij jh kJ Fyha ehilfhz
MtnyhL Xo tnj. vnd a! eh Kj EiHjJ xU f
tFD; MQF nf bg isiy fhbzW ghondnd,
mjid v ffsh mF fnl. MfSF izahf
bgfS mF fa bgWwd. ehLF Ljiy,
bgQF Ljiy. nghJ jjh eh V Ljiyiag
Tnd vW? Iah, f vF br? ahiu fO?

18
fhaof : xU gF brnw. mF khzhff goJbfhoUjhf.
mjid fL f agilnj.
ghuah : mgobad mF fO?
fhaof : mtut jhbkh f ff ntLbkgnj v Ug.
mg jhbkhtf eilbgWbfhoUjJ. v Ug
iwntajid fL f ktilnj.
ghuah : e Ut vzfS iwntajid fL vdF kahf
csJ.
e, Iah. L rngh.
fhaof : e, ehD brW tUnw.
gilghw

j
it rjh vd ng bfhS?

bkhw g

1. td F lf ytiw mnth
m , vD RblGJf tbyhW F.
(v.fh.) m + f = mf, + jf = jf
v vD dh vG tbyhW F.
(v.fh.) v + bghU = vbghU
mj, j vD RLf tbyhW F.
(v.fh.) mj + iga = mj iga, j + g = j g
mgo, go, vgo vD brhf tbyhW F.
(v.fh.) mgo + nf = mgonf, go + br = gobr

19
vgo + gojh = vgo gojh
mtif, tif, vtif vD brhf tbyhW F.
(v.fh.) mtif ngR
, j, kW, kw, kiw vD brhf tbyhW F.
(v.fh.) ngRth.
ulh ntWik, ehfh ntWik tbyhW F.
(v.fh.) glij ghjh, mtDF bfhL.
ulh ntWik cU gaD clbjhfbjhif tbyhW F
(v.fh.) jFl
_wh ntWik cU gaD clbjhfbjhif tbyhW F.
(v.fh.) gLnriy
ehfh ntWik m~iz bgaf tbyhW F.
(v.fh.) Tbjh
Ijh ntWik cU gaD clbjhfbjhif tbyhW F.
(v.fh.) d
j

VHh ntWik cU gaD clbjhfbjhif tbyhW F.


(v.fh.) gh
VHh ntWikbjhif tbyhW F.
(v.fh.) Fowjh
g
m) njitahd lf td bkL vGJf.
1. bt z iyaf.
2. ehlf vgJ cyf ffis fhL fzho.
3. ijf edh bghf goif bfhlhlgLwJ.
4. ghgUf jjh.
5. cWahf brnt vW thF bfhLjh.
6. mj igadh go brhdh?
7. j braiy vgo brjh?
M) tdbk nrbjGJf.
1. j + iga = 2. + ngR =
3. + Fl = 4. gh + njh =

20
2. jbHf TLj fhf.
1. +
4. +
2. +
5. +
3. +
3. fLiu g : ciHng ca
jaf jnyna ngRnth
mgh : vy RF tjhny Jjh uhs, ghjhah? fhiuTl
ghbra Koay.
kf : lho, mnf ghUf, mf xU ns UF.
mgh : mghlh! xU tah gh brjh. dh, gh, cfnshl vyh
vLJFf. k l bfhLJL f ns gzyh. Xnf jhnd.
kf : lho, I tUJ ghUf. vdF thjhf.
mgh : neh, neh cdF Vbfdnt t Mf UF. I rhlh ehisF
TYF nghf KoahJ.

j
nkfl ciuahl lbgWs wbkh brhfSF izahd
jbrhf mikJ vGJf.

21
thifw

fYF fhz

fa ewhf gogh. Mdh, nj vGJ neu kL, mt gojtiw


kwJLth. jdh, mtsh mf kbg bgw Koaiy. bgnwhU MaU
mt ewhf gofToat vgjid mthf. Kjkbg bgw, mt nkY
Ka brantL vW vQwd. Mdh, gojtiw nj neu
kwJLtJ mtSF kLjh bj.
faF Vgl f vd?
fYF vthW fhgh?
idthwiy tsJbfhtJ vgo?

kf

eifRitz
j

fhaofS, neU xUKiw eilgaz nkbfhoUjd. mnghJ t


_wo mfyKs fhth xW FWlJ. mjid fl neU, J ndh
brW fhthia jhodh. Mdh, fhaof fhthUj ffJ fh
itJ jhobrwh. mnghJ neU fhaofl, j fhthia xnuKiw
cfsh jhl Koahjh? vW nflh.

mjF fhaof eh idUjh jhoUng. Mdh, _wo u


Kndh brtjF Mwo bjhiy ndh bry ntLkh? nghKid
thf Tlhjyth? vW T eifjh.
fhaof eifRit czft vgjid f vLJiuwJ.

22
tsu braghLf
nfl w braghL - 1
fhQ ciugia Ma gof, khztf cWnfL, dhfSF
il mf.
t. Rg. kh., vd RUfkhf miHfgL tutnfh Rukadh
kfdh khf vgh gyhLfshf jGF iyj bjhlhat.
mtj sikfhy elj xU f. t. Rg. kh., j gbdlh ta,
gkh ( iwa ahk ) jiyefuhd uT X mfho ntiy
brjh. xUeh, mfho cikahs jik njo xUt tUth vd, mt
tUnghJ jh iy vd TWgo t. Rg. khfJF flislh.
Mdh, mtUF kWbkhahf, mfho cikahs bt brUjh
iy vng; mt UFnghJ nflh vthW iy vd brhtJ? eh
mgobayh bgh Twkhnl vd cikahsl t. Rg. khf cWahf
Tdh. jdh, d bfhl cikahs mnw mtiu ntiyUJ ,
ahF U mDlh. fnt, fhy t. Rg. khfij
bgh brhyh khf vd bgUiknahL miHf fhuzkhf mikjJ.
dhf
1. ciug TwbgW jHP ah?

j
2. t. Rg. kh., jKila gbdlh ta vF ntiy brjh?
3. mfho cikahsl t. Rg. kh., Ta kWbkh ahJ?
4. t. Rg. kh., th elj f mtiu vd bgUikgLaJ?
5. iugah mJbfhtJ vd?

ngRj w braghL - 2
Ut ciuahl
fhQ ciuahliy Funyw wfJl cz btgLkhW ngRf.
makh : midna! idna bjhGnj! jf tu etuthFf!
Uif cfhUf.
xsitah : k! k! yyf nghW Lf mah, bfhw
thf! f XFf!
makh : jf fGiuF u jh gnw. midna! mD
mjhd xU bghUis cfSF mJ mahf bgw
Unw.
xsitah : mD mjhd bghUsh? m~bjd? mjid ma eh f
Mtyhf cns.
makh : xsitna, njh mj ma bghU; vLJ cQf.
xsitah : vd J? befah?

23
makh : M. xsitna, befia vjhf vlhf;
RitJ ghUf.
xsitah : (thL Ritwh.) M! vd Rit, vd Rit! jidjh
mj vwhfnsh? f a Rit vW v id
iyUF. ts Ritahd fia czhk vdfj
fhuz vd?
makh : brhnw, xsitna. befia clt beLfhy
L thUg.
xsitah : mgobawh, ayth fia coUj ntL?
kf FgJ iwntWw aynth beLfhy thj
ntL? eiu _jhoaha vdfjnj?
makh : midna! murh brw vidl mKjj mHa
ghlfis vehS aW fjh fia cgjF
jFahdt. mjdh, f thG ehtiu jG thUF
myth!
xsitah : mah, c brafL ah bgUkailnw. jJ
bfhLs gW vid bgUik bfhs brwJ. ju
j cstiu bgaU iyUF. XFf
jhbkhgW!
j

makh : f k! L xUKiw jfis gJ tzFnw.

goj w braghL - 3
fhQ ciugia bghU sf Funyw wfJlD cz
btgLkhW goJfhLf.
kwFo kifbahU, giftiu btW, bt udhf tUf vd th
j kfid nghUF mDUjh. Mdh eljbjd? xU u tJ, mkh!
c kf ngh wfho Xo lh vwh.
mjid nfl Kat bfhbjGjh. kfnd! cidg gobahU
thd brhiy nffth eh thUnj? jfhfth eh cid
bgW bgUikahf tsnj? eh Coa uz bayh vnf ngh
xjd? mnjh! ttahf tj e kwFoF khRlhlhna! , eh
v brnt? vthW w Kf ng? ml gjnu! vUJ tJ vdF
kfdhf wjh? c cbud mts bgjh? ml, nghUF m wfho
XL nfhiHna! xU jHdh? vW fLd bfhL yathnw nghfs
neh Xodh. mF wJ lF zfis uo uo ghjh. Mdh,
mt mF flbjd? j kf, be m ghJ wJ ljjid
flh. flJ mtid bgwnghJ ctjjidl bgJ ctjh.

24
vGJj w
brhfis gagL brhbwhl mikj braghL 4
fhQ gfis bjhl Kjnyh ilnyh Wnyh gagL
bjhlfis iw brf.
(m, mlf, ik, <if, cik, cj, vik, f,
J, ik, g, bghWik)
mng MU kUjhF.
mlf th cathF.

j
tifgL vGJj braghL 5
fhQ gfis mltizgLJf.
uf, vik, fLik, jdy, mGfhW, xu, mlf, eLiyik,
bgh ngrhik, vJ ngRj

eg a g

uf fLik

25
FbgLj braghL 6
Lgl flf fhaof w gfis vG uf.

vik

bghWik

gilghw braghL 7
j

fhQ gl czJ fUJfis IJ tf vGJf.

brhYUthFj braghL 8
fhQ brhfUJ a brhfis cUthFf.
(v.fh.) eifRit - eif, Rit, eit, if, if it, itif, eR, it.
1. Ujf -
2. GJf -
3. fha -
4. kUJtJiw -
5. fUjuf -

26
bghUsj braghL 9
fhQ bjhlf xUbrh L L tUtjid fhf. xbthU
bjhlY mbrh jU bghUis mJ vGJf.
1. xW glh cL thnt - xWik
2. xnw Fy xUtnd njt -
3. jh xW idf bjt xW idF -
4. xWjhiu xwhf itahnu -
5. vyhU xbwD fhy tjnj -
6. ghUFns bjt xW -

KiwgL vGJj braghL 10


fhQ Fwghfis cathW KiwgL vGJf.
1. vgjjh vj ahkhL vbjg
gilik vD tHF.
2. milik Fowj Mw uL

j
tHF vD gilik.
3. eifS ghlth khL gs
gifS dhJ f.
4. gilah cyf gLL mJnw
khtJ kF k.
5. munghY kfg yh jt
TikanuD kunght.

bghU khw mJ vGJj braghL 11


fhQ brhbwhlf td L lhkY vGJtjdh VgL
bghU khwij vGJf.
(v.fh.) eho JojJ - if cs ehoahdJ JojJ.
eho JojJ - njo JojJ.
jj bgo -
jjbgo -
kUJ fil -
kUJfil -

27
ntiy bfhLjh -
ntiybfhLjh -
njiu flh -
njiu flh -

tifgL vGJj braghL 12


fhQ brhbwhlfis az, fhuz vd tifgLJf.
thiH, Liw, , nkgu, bjhiyneh, Wnfh, fghit,
khiybghGJ, ythd, kbgh, tsiw, ghl, mUgh, fyik,
kfg
fhuz
az
njhw j bfLj
j

fwyil WkL
kbg : 10
1. XU brhf ilaf. 6X1=6
m. ma f f bjhikahdJ vJ?
M. Ijfis FLf.
. RHW VdJ cyf vd Tat ah?
<. thdbt fbga vJ?
c. Ph gy bgafS Ijid vGJf.
C. k vD brhYF U bghU jUf.
2. bghUJf. 4X1=4
1. fL + nrhW = fLnrhW - a fhu
2. f + ky = fky - bfLj fhu
3. ts + = ts - j fhu
4. K + bro = Kbro - njhw fhu

28
yfz

z : cW, clgLbk, bkpW


cW z
khzt : tzf, Iah.
Ma : tzf, FHijfns! z FJ KtF ff.
VJ sf ntLkh?
khzt : z FJ bjthf bjJbfhnlh, Iah.
Ma : k. mtF iybkh FJ tUbkh FJ
Tnd. gy, gyh, f, brhfis xJ ghUf.
brhf fil vGJ cbk vD, c <whf
bfhSj ntL.
khzt : Mkh, Iah. gy brh ( + m = y) m c <Wjhnd, Iah.
Ma : bjthf brhdh. c <W brhK td vGJf

j
tjh, mj bkbaGJ F.
(v.fh.) 1. gyh + Ris = gyhRis
2. g + ngh = gngh
3. id + Jiz = idJiz
khzt : e, Iah.
aD D w cK
frjg Fj thjd knd - e}, 165

clgLbk
(cK c)
khzt : tzf, Iah.
Ma : tzf. cfhUf. K tF iybkh <W,
tUbkhKjg fnwh! iybkh <W cuhf,
tUbkhKj cuhf Ujh, vthW zU vgjid
W ghngh. c<W brhf y TWf.
khzt : gyh, k, m, , gid, L, gR, mHF, is, g.

39
Ma : nghJ. bghGJ cKj brhfis TWf.
khzt : m, V, Vw, It, xsit, U, <a, cL, c,
Cty, XL.
Ma : nghJ. k. k + mo. F k vgJ iybkh.
j <W ( + ) c. mo vgJ tUbkh. mj Kj vGJ
m - c. uL xwhf nrUnghJ k + mo = k +
+ mo= kao vd iznghJ, il vD bk
njh, kao vD brhyhwJ. tHF vD brhiy
vthW fyh?
khzt : + mHF. tHF vd tU, Iah.
Ma : ewhf brhdh. Mdh, tHF vD brh,
+ mHF = + + mHF = tHF. il F vD
bk vGJ njhWwJ. nrto vgJ vthW ?
khzt : nr + + mo... nrto vd tU, Iah. nf vD bk
tJsJ, Iah.
Ma : eW eW. nr + mo = nr + + mo = nrto; nkY,
nr + + mo = nrao vd tU.
j

khzt : Iah, D y vLJfhLf TWfns.


Ma : TWnw.
1. + myF = + + myF = ayF
2. + vwJ = + + vwJ = bawJ.
3. gid + Xiy = gid + + Xiy = gidnahiy
, <, I MadK ct njhW.
mLJ,
1. Fz + mH = Fz + + mH = FztH
2. gyh + iy = gyh + + iy = gyhiy
3. U + M% = U + + M% = Uth%
4. + mH = + + mH = tH
5. nfh + = nfh + + = nfh
m, M, c, C, X K njhW.
mLJ, nj + Mu = nj + + Mu = njthu
mtnd + mur = mtnd + + mur = mtndaur
V K ct , uL tU.

40
khzt : , tUtjF z VnjD bga clh? Iah.
Ma : cL. iybkh <W cU, tUbkhKj cU
iznghJ myJ il njhW. jF
clgLbk vgJ bga.
< It a Vid
ct t VK Uik
ct clgL bkba whF - e},162

bkpW z
khzt : tzf, Iah.
Ma : tzf. cfhUf. K tF z, iybkh, tUbkh
Ma brhf xwndhL xW nrUnghJ VgL khwf
FJ ff.
khzt : M, Iah. mit ewhf id Uwd.
Ma : k. nkY y zKiwfis ghngh. + Mil
vgj, vgJ iybkh. Mil vgJ tUbkh.

j
vD iybkh <W vd?
khzt : bk vGJ csJ. mjdh bkpW, Iah.
Ma : f k. bkpW iybkhK, cKj tUbkh
brhf tjh, vthW zU vgjid ghUf.
khzt : m, Mil, iy ... vd tU brhfjhnk cKj
bkhf, Iah.
Ma : mitnajh. gh + Mil vgj, gh bkpW iybkh
K Mil cKj tUbkh nrUnghJ, bk () cnuhL (M)
nrJ ghyhil vwhwJ. Vbd,bk jJ afhJ;
cUl nrJjh aF. Jnt a.
clnk ctJ xWtJ ang - e}, 204
(cl - bk) F cl vgJ bkbaGij FjJ.
Jngh ytiw TWf.
khzt : ky + mo = kyuo; fd + v = fdby; fl + Xu = flnyhu.
Ma : k. ewhf brhdh. f, f, bgh, k vgd
bkpW iybkhfns. K brhd bkpWf beoyLJ,
uL Kjyhf gy vGJf rhJ tjit. it....

41
khzt : FyLJ tj bkpWf, Iah.
Ma : eyJ. tK cKj tUbkh tjh
f + mHF = f + + mHF = fzHF vDkhW iz.
khzt : Iah, kbwhU bk nrjyth tUwJ.
Ma : M. ewhf cWnehFwh.
jF Kbdh Wt uL - e}, 205
eh TaJnghynt, ntW vLJfhLf juKokh?
khzt : f + miz = fyiz; f + Mo = fzho; g + mHF =
gyHF; + muR = zuR
Ma : k.
g :

GstW Lgl lfis uf.

1. g + = gJ 3. kh + iy =

2. + = tHF 4. k + mf =
j

kh dhf

m) wtadhf
1. bghUJf.
1. il + mHF - bkK bk
2. k + mf - cK bk
3. + _F - bkK c
4. ku + is - cKc
2. ca ilia njbjGJf.
1. ghL ghl - bjhl ghl vgJ .
m) iybkh M) tUbkh ) bghJbkh
2. gythL - brh Kiw
m) g + ML M) gy + thL ) gy + ML
3. gid + Xiy - uoF il njhW.

m) M) ) vJiy

42
M) FWdhf
1. cbuGid Kjyhf cila brhf ehF TWf.
2. c<W brhf ehF TWf.
3. bkpW brhf ehF TWf.
4. clgLbk vwh vd? rhW jUf.
) bjhlg
1. E ghlgFYs IJ cW brhfis vLbjGJf.

2. E ghlgFYs IJ bkpW brhfis vGJf.

tFgiwwf
m) ngRj w
fhQ jiy IJ kJf ngRf.
kiytsK kiHtsK
M) goj w
Gs gFia goJ ea czf.

j
xUeh CWkiyaur kUjgU fP mzhkiyahU cyh brwd.
kUjg Knd brwh; dh, mzhkiyah bjhljh. J bjhiy brw
kUjg U ghjh. mzhkiyah f j Ujh. cl tjt V
jlh vW vdh kUjg.
mzhkiyah j mU tUtiu fhUjh. mt tjJ V ts
jOf vd ddh. KlhSl tjjdh, jf nejJ vwh
mzhkiyah. kUjg m a miljh. t eKljhnd tjh.
eikah Klh vwh vd ifJ wh.
kd ifig fL eifj mzhkiyah, t KbshW v fh
ijJlJ. mj K jhSl (K Fa fhYl) tjjdh jf nejJ vW
sf jjh.
mzhkiyah brhtik fl mur mtiu bgJ ghuhodh.
) vGJj w
Kiwkh mikj brhbwhlfis KiwgL gaikj.
(v.fh.) 1. isat bkGFtia th tJ V itJ, miwbaF
xr brjh.
2. tajhd jijF U kff Ujhf.
3. xUeh Utiu miHJ J gz bfhLjh. j gzij bfhL
mtut miwia uf vwh jij.

43
4. mtfUt bghWghdtiu njbjLJ j ciH gadh isj
brtij bfhLf jij Udh.
5. _jt itnfh nghiu th tJ miw KGtJ udh.
6. isatjh bghWghdt vW jij czjh.
7. miwbaF xr brjtl bghWfis xgiljh.
KiwgLjgl g
tajhd jijF Ukff Ujhf. mtfUt bghWghdtid
njbjLJ j ciH gadh isj brtij bfhLf jij Udh.
xUeh Utiu miHJ J gz bfhLjh. jidbfhL mtut miwia
uf vwh jij.
_jt itnfh nghiu th tJ miw KGtJ udh. isat
bkGFtia th tJ V itJ miwbaF xr brjh. isatjh
bghWghdt vW jij czjh. miwbaF xr brjtl bghWfis
xgiljh.
g
Gs Kiwkh mikj brhbwhlfis xGFgL gahFf.
1. jhj whit vLJ ml jl bfhLjh. mj fhYF kUlh.
2. mnghJ wh xW th kahf gwJ isaho bfhL
j

Ugjidflh.
3. jhj jhnk whit fhghajhf, vdnt jknf cik vW
Tdh.
4. mnghJ mF tj njtjj, whit jh m vJ ajhf, whit
jl jUkhW ntodh.
5. kd jhj, xUeh khiybghG jkJ mukid njhl
cy bfhoUjh.
6. ObuW vUnjh iuJ tj X m wh fh ghjJ. mdh
fhagl wh, jhj fhyo GjJ.

bkhw g
1. td fh l mnth
1. fij + brhdh = fij brhdh (ulh ntWikbjhif)
2. mHfndhL + brwh = mHfndhL brwh ( _wh ntWik )
3. oUJ + ghjh = oUJ ghjh ( Ijh ntWik )
4. vdJ + jf = vdJ jf ( Mwh ntWik )
5. RL + nrhW = RLnrhW (idbjhif)
6. f + nf = fnf (cikbjhif)

44
7. goj + ghl = goj ghl (bgabur)
8. nfh + bfhfjJ = nfh bfhfjJ (vGthbjhl)
9. thf + brj = thf brj (anfh idKW)
10. mJ, J, vJ vD brhf td fhJ. (v.fh.) mJ + jh = mJjh
mW, W, vW vD brhfSF fhJ. (v.fh.) mW bfhLnj.
11. mjid, jid, vjid vD brhf td fhJ.
(v.fh.) vjid + bghU = vjid bghU
12. go vd Ko idbar, cfuW idbar, vkiwbgabur
td fhJ. (v.fh.) tUgo Tdh (go vD brh)
g : tdbk L vGJf.
1. iu f tJ ghFgo Tdh.
2. t. c. jgudh bre kwth brk Mth.
3. uhk khakhid njo brwh.
4. brhfis gfhgj, gFgj vd UtifgLJt.
5. f bjahjtfSF gf bghGJ U MF.
2. mu vQl bghUjhj jbHiz tlLf.
1. - 1

j
2. - 2
3. - 17
4. - 5
5. - 10
3. fLiug : RWNH ghJfh

jaf jnyna ngRnth

bghJ l ......
xUt : j ghik bfhr g bfhLf.
kbwhUt : vd gh mJ? vJF mis gf? X nur fhLfh?
xUt : ehnd y gLnt. Mdh, bfhr Obl aiy.
kbwhUt : eh bA gnw. nfw bfhoF Mr gQf, mJnghJ.
xUt : r, nfSf.
kbwhUt : cf ne brhYf.
xUt : v bga thr.
kbwhUt : vf x gf?

45
xUt : o uy M mbllhf Unf.
kbwhUt : cf L mu brhYf.
xUt : eg , mzh O, onf, brid.
kbwhUt : jhf.
nkfl ciuahliy wbkh brhfS ngRtHF brhfS fythk L
vGJf.

thifw
kd vGfis vbfhSw
khwDF vj xU bghUS mjdj l xGfhf Uj ntL.
yhlh, mtDF d tJL. LKiw mtDila mij kf,
khw oF tUwh. mt isahL bghUfisbayh mFF iwgJ
khwDF ofiy. mij kf f atdhf Ugjdh, mogjF
jaFwh. j iy khw jDila dij vthW fLgLJth?
f khwdhf Ujh vd brf?

kf
j

gilw
iknf Vrnyh vgt fwj . xUeh filbjU tahf mt elJ
brwh. mnghJ xU fil ryitf xW ahuhY gagLjglhj iy
f mGfilJ UjJ. mfilF brw iknf, filfhul Iah, j
ryitfiy vdF ju Kokh? vW gl nflh. mjF filfhu X!
f jhuhskhf vLJ brYf, vdF xW jiliy vwh. iknf
Vrnyh f kl mjid j oF vLJ brwh. yeh fJ,
mjfilfhuiu jDila oF tUkhW miHjh. oF tj filfhu
tuntgiw Uj mHfhd iyia ghJ ajh.
j iyia vnf thf? ewhf Uwnj! vW nflh.
mjF iknf Jbfhnl, Iah! kwJOfsh? cf fil
gaglhk Uj ryitf brj iyjh J vwh.
gilw Ujh fY fiytz fhzyh.

46
tsu braghLf
nfl w braghL - 1
fhQ ciugia Ma gof, khztf cWnfL, dhfSF
ilaf.
Rth ntjhry kf yhif mikah Mth. mt, j jijahiuna
eyhauhf bgW ngW bgwh. j jijahl jG ir gwh. mtj
Kaah g_wh tanyna nkilna brhbghthdh.
xU eh khiy, nrhiy yhifl cyh bfhoUjh ntjhry.
mnghJ uhkf tsyh mUa UtUgh ghliy mof ghodh.
bgw jhjid kfkw jhY
is iabgW jhkw jhY
cw njfij ckw jhY
ciu nka clkw jhY . . . . vD mghliy
csKUf, cUUf X Kojh. d, kfl, yh! ghl cs njf
vD tlbrhYF khwhf, ahif vD jbrh MsgoUjh
ghl brhnyhir nkY ikahf UFknwh? wbkh brhf
j fygjdhjh j ik FiwwJ vwh ntjhry.

j
mJ nfl kf jijahl, mgoahdh eh wbkh brhfis
jjnyna ngRj ntL vwh. kf m m fyj
ntLnfhis VW, Rth ntjhry vD j tlbkh bgaiu jj
kiwkiyaof vW kh itJbfhlh.
dhf
1. ciug FlgLs jHP ah?
2. Rth ntjhry vD bga vd kiwkiyaof MW?
3. njf vd ahif vd FlgL brh bghU ahJ?
4. UtUgh ghliy aat ah?
5. c eg bga tlbrh mikUjh, mjid vthW jj
TWth?

ngRj w braghL - 2
ciuahliy iw brf.
(nghfs J lF fdid fhz fz mjz to
tUwh. mUtUF eilbgW ciuahl bjhlf bfhLfgLsJ.
nkbfhL ciuahliy mikJ tF ngRf.)
fz : tiuahJ th tHF tsny! cik j nfhyyh ah fhQj
ntL? v cs gjWwnj!

47
fd : Iah, thUf. cfSF cjt ayhj iy csjid fL
eh f tUJnw.
fz : l vl bfhLf cl xWiy vW ahD
mnt. mjdh, . . . . . . . . . . . .

goj w braghL - 3
fhQ ciugia goJ Wf.
j ikw
bfhkiy fhoYs X Ml nj bfhLtu brhUnj. mt
mW tuhk kWehtJ btWifl wjh mtid dnj. mt
ngdh.
eh nenw kiyF elnj; gy lf miynj; W bgU
ghiwnj fL J kiynj; xU bfhoia onj; VbrW fiynj;
ghid nj; ewhf tonj; mjidfL knj; mnj J
Fonj; fnj; fisnj; manj; kwnj; W fhiy vGnj;
idnj; njid milnj; vLnj; iuJ elnj; tnj; nrnj;
bghGJjh cf o bfhLnj.
ehD jid nfL knj; mtDF cajid jnj; mllh!
vgo nj? vts nj? xbthU brhY nj brhLwnj? jid
j

ghnj; Fonj vd Twhk gonj vd TWf. mbghGJjh xbthU


brhY xbthU go nj vd F. vnd, j ik!
.M.bg. Rtehj, j w

vGJj w
brhYUthFj braghL - 4
fhQ il FfisbfhL, flf nkY G, FWF beLF,
lK tyK lbgWs brhfis flJ tlLf. tll brhiy
nfhol l vGJf.

jh c iy kh r

ah fh W M

s j k j

m f d

L k bg a

V Hh J

48
ghj vD tlbrhYFa jbrh .
kd, beR, vwhY xnu bghU.
UkhYF mF khiy .
cl dh kz R; F jU.
, ulid jjahf gagLJj ayhJ.
ehk vgj jbrh .
dh ria btyyh vg.
eh vD brh .
e vgj jbrh .
myf vgj bghU .

jbHfis vGJj braghL - 5


fhQ dhfSfhd ilfis jbHf vG, mtiw flf
uf.
1. Ma fiyf 6 vg.
2. MY ntY gYFW; uL brhYFW.
3. fzF f .

j
4. j khjf csd.
5. Rit tifgL.
6. jyfz tifgL.
7. brtf vg.
8. g tl gwJ ngh.
9. yaf tif vg.
10. gY tF .

1 2
6
3 4

5 6

7 8

9 10

49
tifgL vGJj braghL - 6
fhQ ciugUJ cW, bkpW mikj brhfis vLbjGJf.

jeho VLjGF LjGF


ntWikL. mj vgJ xU giHa jbrh. t
vgJ mbrh bghU. fhW tUtjfhf o
mikF #dYF fhyj vW giljH
bgald. #d vgJ jbrhyW;
nghRa gj. nghRa jehLF
tUtjF K e L rdYF xU bga
UUj ntL mnwh? mbgajh fhyj.
fh vwh fhW; mj vwh t.
fhyj vwh fhW tU t. fhy
ngRtH yhj mj vD brhiy
UFw Kja gy giHa ciuf fhzyh.
uh..nrJis, j UJ.
j

cW brhf bkpW brhf

ntWikL (+c) jeho

brhtjid vGJj braghL - 7


fhQ ciugia brhynfL vGJf.
bkhPhW njtnea ghthz jj CW; brj PhW;
ya bglf; yfz brk; jkhd fhjt; j, jH
ey fhgjidna c_rhfbfhlt. cyf Kjbkh j; a
bkhfSF _yK ntU j; uhl bkhfSF jhbkh j vd
theh KGtJ MbrJ Wa brk njtnea ghthz.

50
kabfh brhfis mj braghL - 8

fhQ bjhlf nfhol l ca kabfh brhfisbfhL


uf.
1. W bgh Fahf csjdh, u brtJ
fod vd fz Tdh. ( g, g )
2. nt nfhil LKiwia l f Udh.
( f, f, f )
3. RHW ajdh jta tst f nkh nH
GJ ah Jojh. ( t, t, t )
4. ahnuh jid------F Fu nfl KUf, f J ghjh.
( , )
5. uajid fhz Ua vy mU Uj kuJ
dh. ( V, V )
6. guJgl J gwJ brwJ. ( guit, gwit )
7. bghjjdh kd tUa kf l brwd.
( kh, kh )
8. xU gF kLnk bgjJ. ( kiH, kiy )

j
9. Mil Ugjidfl Ky, mjid Ftjfhf
mU Uj Mw F brwh. ( fiu, fiw )
10. ta j nrhsffis F f tst KobtLjh.
( iy, is )

fwyil WkL
kbg : 10
nfhol lij uf. 5X1=5
m. th bgw e .
M. JHh myf vgj bghU .
. fhRF ghLgt my.
<. jh vgj vbrh .
c. moikay - brhiy F Kiw .

XU brhf ilaf. 5X1=5


m. k - brhYFa jbrh ahJ?
M. gfYz, uhz FJ ghthz ahJ TWwh?
. ghthz vGa fS ulid FLf.
<. j bjhikia cyfa brjt ah?
c. jiH Mbyd tsJ khw brjt ah?

51
yfz

ah, m
ahyfz
khzt : tzf, Iah.
Ma : tzf. m, j yfz vjid tifgL?
khzt : ItifgL, Iah. mit: vGyfz, brhyfz,
bghU yfz, ahyfz, myfz vgd.
Ma : ewhf brhdh, k. W cfSF ahy
fzij g fWjUnw.
khzt : Iah, ahyfz vwh vd?
Ma : ah vwh fLj vgJ bghU. ahif - ahj = ah.
vY, jir, eu Kjatwh cl flgL UgJnghy
brSF ca cWfisbfhL ghliy cUthFjny
ah vdgL.

j
khzt : Iah, br cWf ahit?
Ma : vGJ, mir, , jis, mo, bjhil Ma MW ah
cWfshF.
khzt : mtiw FJ brhYf, Iah.
Ma : XbuGJ jnjh iznjh xgJ mir. mJ neuir,
iuair vd UtifgL.
mirf gy nrJ miktJ, vdgL.
f xWl xW bghUj miktJ jis vdgL.
uL myJ gy f nrJ miktJ mo vdgL.
mof uL Kjadthf bjhlJ mL ghLtJ,
gh vdgL. tz, br yfzij TWtJ
ahyfz vdgL.
khzt : br vwhY ghL vwhY xWjhnd, Iah.
Ma : M. fij vW F vWTl brhyyh.
khzt : gh tiffis TWf, Iah.

63
Ma : btgh, Magh, tgh, fgh Mad gh
tiff. Xireaij ntWgL mtjfhf ehtif
ghf mikfgLsd.
khzt : btghF xU ghL brhYf, Iah.
Ma : MuJ KW KgJ UFwS btghjh. Mdh,
ulof kL tUtjdh, Fw btgh vd miHg.
nfo Gbrt f xUtF
khly kiw ait.
J Fw btgh.
fikj yhyof fh njhjyh
tz kykhiy thLjyh - v
eWjh kiuU eDjny mdh
mjh esjid MF.
J neir btgh.
khzt : MaghF X vLJfhL jhUf, Iah.
Ma : ehlh bfhnwh fhlh bfhnwh
mtyh bfhnwh irah bfhnwh
j

vt eyt Mlt
mt eiy tha ynd.
khzt : fghF xU ghl TWf, Iah.
Ma : catw caey cilat atdt
katw key mUd atdt
matW mkuf sg atdt
JauW Rluo bjhGbjG vkdnd.
khzt : tghF ghl xW brhYf, Iah.
Ma : tisahL kyRid il
tisahLif kifa udbkd
isahLt nuhLt TLt
isahLt ig nkwnt!

myfz
khzt : tzf, Iah.
Ma : tzf. W f myfzg ff nghf.
khzt : m vwh vd, Iah?

64
Ma : m vwh mHF vgJ bghU. ytf, bghUsHF
brhyHF njhw fijfis a fnghiu kdFu
brthf. jid sF yfznk myfz .
khzt : myfzbfd f clh?
Ma : cnl. joayfhu, khwdyfhu vgd myfz
Fj j f. mf gy. ctika FJ W
fngh.
CU iw jnw cyfth
ngu ths U.
C eLnt cs Fs udhnghwnj cyf cfis
bayh U cjbr ngu cilahl nrj
brt.
ghl, CU iwj vgJ ctik. cyfth
nguths U vgJ ctnka. mW vgJ ctk cU.
thW ctik, ctnka ulid izF ctk
cU btgLkhW tughLtJ ctika MF.
khzt : vLJfhL ctika vwh vd, Iah?

j
Ma : brhnw.
wik uh dik mfik
thikah fhz gL.
xUtdJ cl ik Fgjdh ygL. cikia
ngRtjdh, cs ik ygL.
ghl, cl ik uh mik vgJ ctik.
cs ik cik ngRtjdh clhF vgJ
ctnka. ulid izF ctk cU iy.
ghl ctik, ctnka uL jjahf
bfhLfgL il ctk cU kiwkhW mikf
gLsJ. vdnt, ghl vLJfhL ctik m.
khzt : cUtfm g brhYf, Iah.
Ma : brhnw.
brh isydh <jny jhf
tbrh fisfL thik vUto
m gh mwf <dnth
igT Wfhiy br.

65
ghl brh - isy; <j - ij,
tbrh - fis; thik - cu (vU); m - ; mw - f
vd cUtf bgWsjdh, ghl cUtf mahF.
thW ctkhd ntW, ctnka ntW vd njhwhj tif,
ctkhd afis ctnkank V TWtJ
cUtf m ahF.
kKf - knghw Kf - ctik
Kfk - Kf Ma k - cUtf
g :

1. ah vwh vgJ bghU.

m) moj M) ijj ) fLj

2. fhW myJ vD jiy vL tf fij xW vGJf.

kh dhf

m) wtadhf
j

1. ca ilia njJ vGJf.


1. mir tifgL.
m) ehF M) _W ) uL
2. br aW yfzJF vd bga.
m) myfz M) bghU yfz ) ahyfz
3. ctkhd jikia ctnkank VTWtJ m.
m) ctika M) cUtf m ) a e m

2. nfhol lij uf.


1. mirf gy nrJ miktJ vdgL.
2. ctk cU btgl tUtJ m.
3. kKf - cUtfkhf khWnghJ vdtU.
M) FWdhf
1. br cWf vjid? mit ahit?
2. gh vjid tifgL? mit ahit?
3. m vwh vd?

66
tFgiwwf

m) ngRj w
eifRitahf ngRtJ xUfiy. w kd glhjtif eifRit mikj
ntL. f nfL ghJ fL Ritj VjhtJ xU fid eifRit fyJ
IJ kJf ngRf.
M) goj w
fhQ gia goJ ea czf. czjjid kwtUF vLJ brhYf.
xUKiw kdU, ytU MW fhgLgo elJ brwd. mnghJ yt
MWiu m Fojh. mjid ghj kd, ytnu! v fh Gj iujhnd
Fo vwh. clnd yt, nu vfh Gjh eh vd brtJ? vW eagl
Tdh.
) vGJj w
ciuahliy iw br w
( v.fh.)
khzt : tzf, Iah.
Ma : tzf. neW V gF tuiy?

j
khzt : cley yhjjdh neW gF tuiy, Iah.
Ma : kUJtiu ghjhah? vd Tdh?
khzt : knyah fhryhf Ufyh vW kUJt Tdh, Iah.
g : ntiynto nefhzYF brw KUfDF Wtd nkyhsUF ilna
eilbgW ciuahl. nfhol lfis jFj brhbwhlfsh uf.
KUf : tzf Iah.
nkyhs : tzf. cfhUf.
KUf :
nkyhs : cfSila rhjfis bfhLf. jFK vF ntiy
ghf?
KUf :
nkyhs : mgoah, eyJ. bgfqnyna fbgw Wtdkhnw. Mdh, mF
ntiyia LL brid V ga tf?
KUf : bgnwh cleyid ftFbghUL, mtf UF lF
lkhWjY gkhWjY bgW tnj.
nkyhs :

67
KUf : v flikiajh eh brnj.
nkyhs : cfisnghw bghWghdtfisjh eh njobfhL Unw.
f ehisKj F ga tuyh. cfSila gak
Mizia Jneu fhUJ bgW brYf.
KUf :

bkhw g

1. WjFf
eh ngRnghJ fUJfSnfg, W ngRnwh. vGJnghJ, WJlfis
fhl WjFfis gagLJnwh. tiw Ffho, brhbwhl bghUis
Jbfht FHg VgL.
K tF WjFfisg mtiw vF gagLj ntL vgjid
g mUf. mtiw idTJ, fhQ gfis brf.
g
m) fhQ ciueilgFfSF bghUjkhd WjFfis L vGJf.
1. viy fhjd bjhiy jjd Mdh mt th Jgnfh
j

viyiy bjhiynfh msiy


2. xU fijbawh fgid cz fUJ tot Ma ehF Uf ntL
vd mP TWt
3. UFw xU th mJ jHf brt mj ul fUbjyh
xnw xW mJ kfsh wnjhbuyh kfgnghL thj ntL
4. nruehL ntHKilJ ghoehL KJilJ nrhHehL nrhWilJ bjhilehL
rhnwhUilJ vgJ xsit thF
5. ygfhu j KjKj njha fhakhF jid Fokf
fha vd mP nghWt
M) fhQ bjhlf ca WjFfis Lf.
1. eh jliH fW v th canj vW jHha Tdh
2. mzh F bragL vW Tdh
3. j yfz ItifgL mitahtd vGJ brh bghU ah m
4. mlnl Vdgh mGwh vdntL cdF
5. mDkid ghJ uhtz th eykh vW nflh

68
2. id Tf.

flf jbHfis vGJf.

1 6 11 16
2 7 12 17
3 8 13 18
4 9 14 19
5 10 15 20

3. fLiug
gJ jLF KiwfS

jaf jnyna ngRnth


fjh, khyh njhf. xUeh gfYz ntisnghJ khyh tFF tUwh.
fjh : khyh, th th. vdgh Ahnl th? V fhiy shRF tuiy.
nylhf vGjhah?
khyh : neh, fjh, TYF snghJ vf k nghMRF nghf

j
brhlhf. CUw vf MoF oalh kahl mDgDD
brhdhf. mjdhjh kh tuKoay. r, j Or bl
itjhfsh?
fjh : itjhf. Mdh, vdh vyh bfhoDF M[ vGjKoay.
mjF bg moJ lJ.
khyh : mgoah? nlh bth, Or kWgo bl itghf mnghJ ewhf
vGjyh.
UtU nga ciuahliy gofsh?
jG, MyK fyJ ngr ntLkh?
nkfl ciuahliy wbkh brhf fythk L vGJf.

69
thifw
xUtnuhL xUt gHF w
mHfDF mtDila jij a to xwid th bfhLjh. mHf
jij miugo mjid f l ghJfhjh. xUeh, mHf eg
nrhH toia Xo ghgjfhf mtl nflh. mHfDF vd brtJ
vW bjaiy. to gGjhLnkh vW mdh. mnjneu toia
bfhLfhlh, eg y brWLthndh vW mr bfhlh.
iy mHf vjifa Ko vLUgh?

kf

ez
buR ehil nrj khu bengha uhQt f x goJ
bfhoUjh. mF tajhd bgk xU gH WbfhoUjh. mtl
bengha vnghJ gH thFth. gz iybawhY flDF th mjid
uL _Weh U brYLth. xUKiw mt flDF tha neu, uhQt
fia L bryntoa Niy VglJ. flid U brYjhknyna
j

mt brWlh. uhQt caj gj nrjh. L mnj CUF U


tjh. mnghJ, jh fl brhL brWl mj tajhd bgkia
fhz brwh. mbgk tHfnghy, mnj l gH WbfhoUjh.
mF brw bengha mtl gH thdh. thajF mfkhfnt gzij
bfhLjh. gzij tha mj bgk ifjh. vd gho, vid milahs
bjaiyah? ehjh cfl tHfkhf gH tha bengha. mW cfl
tha gHF gz bfhLfiy myth? nghJ nrJ th bfhSf
vwh.
bengha ezit g vd idf?
fS benghaidnghW enahL UJ thJ fhLf.

70
tsu braghLf
nfl w braghL - 1
fhQ gia Ma gof khztf cWnfL dhfSF
ilaf.
fLiu vGj bjhlFK mjidga fUJf gy vGJgt
vz njhWj ntL. bghUSnfg TWj, tirgLJj,
RUfkhf TWj Kja wj afis nfl w thyhf xUt
fW bfhsyh. fw nfl Ma ulid kL bgUF xUt,
X mfuKjF izahdt Mth. Vbd, mfuKj xUt mJbfhs
U tufis kL jUnka, mtiw bjhlgL TwhJ.
xUt jh mJ bfhljidg eF J Muhj ntL.
jid isnt wj mthF. fUJfis MuhJ bjhlgLJjny
bjj mthF. xUt jfahf kL UJlhk, aif
csdtiw fhQj ntL. Vbd, glf midtUF
aikahjjhF. kwtf TWtjidl eh vd fhnw? vD
dh xbthUtUila csY vGj ntL. ehnjhW eth
fhgdtiw vG, tUJ, tJt ekJ F wD fLiu
vGJ tik bgUF vgJ z.

j
dhf
1. ciug ika fUJ ahJ?
2. mfuKjF izahdt ah?
3. jf vd ahiu miHnwh?
4. glf V njit?
5. jid isthf njhWtJ vJ?

ngRj w braghL - 2
fhQ ciuahliy Funyw wfJl ngRf.
(nrukh fizfh UbghiwF nrhH nfhbrfzhDF eilbgw
ngh, nrukh fizfh Ubghiw njhWwh. mtid iw
milJ JWJwh nfhbrfzh. iw thoa UbghiwF
iw fhtyfSF ilna eilbgW ciuahl F bfhLfgLsJ.)
Ubghiw : M! j, j. v eh cyJlJ. ahunf? Fof
bfhzUf. eh miHgJ cf brf
Hiyah?
iwfhty - 1 : Mfh! ewhf nfwJ.(br HhjJngh) ahnuh xUt
j, j vW myWwh.
iwfhty - 2 : Inah ght! j nfL jgt nru kd Ubghiw
nghUwnj!

71
iwfhty - 1 : Mkh. e murl nghL njhw Ubghiwjh.
iwfhty - 2 : e murl nghL njhw , mtdJ Mzt
Fiwaiyna! FogjF j ntLkh. j
ntLgt jhikl myth nfl ntL?
iwfhty - 1 : cldoahf juhlh wjh nghLth? D J
neujh ygLnk!
Ubghiw : iw fhtyfns! vid Fwth vd idJ
bfhOnuh! eh nruehL mur nfnw. v
ntifia Uf.
(Jneu fJ)
iwfhty - 1 : j, j vW myaJ jhdh? njh, j.
bgWbfh.
(jUfhf nru if LbghGJ ntLbknw fhtyf bfhLgJngh
bfhLJ VkhWj. Ftis js kLnk j Uj. mjid nru
bgWj. Mdh, mjiu mUjhk X Xukhf itj.)
Ubghiw : iw fhtyfns! nghfs thdh Jglt
fSnf njtUyf L. wJ wF FHij
cU wF FHij th tLidbgW th
bgwh. vD, mtiw njtUyf mDg J l,
bt u brw tna it brf vd th, thsh
j

bto ijg. jifa gey thfbgw mur kuny


njha vid, kahJ ngh. ntifia
bghWJ bfhshk ah cfis bf nfL,
fhyjh j j. jid kahjh jj iu
gUF iyila kfdhf yf wy.
(vW Tathnw nrukh fizfh Ubghiw f gho
fy ka Gjh.)

goj w braghL - 3
fhQ ghliy XireaJl ghofhLf.

ViHF m fhL cid


gF brw j eF
vjhiu bgh XL!
ghlf gL e!
nfhiHF uij CL ca
J FjhL j g
bfhiffh thJ fhL!
Jw mnwh J!
xf vfhy fL
mjhd ghlf ghL J cath meif cL !
mL fis ehL! fg eth bfhL f
jjj fiyah njL gif jGF MWf bjhL!
jidflh aF rhL!
nfh. m. mJ y, v j

72
vGJj w
brhbghUsj braghL - 4
xU bghU gy brhf
mo, mkiy, m, co, czh, C,
nrhW T, brh, J, gj, ghJ, ghj, fh, Gf,
if, bghk, kil, ir, jit, _u, t

it, xU bghU Fj gy brhf vd tHfgLwd. jifa


xU bghU Fj gy brhfis bghUjkhd lf gagLJtjid
brhyh vg.
(v.fh.) nrhW vD bghU lbgWs ghl mof
co - mWRit co mkyh Cl . . . . ( ehyoah, 1 )
T - bfhs bfhs Fiwglh TGil adf . . . . (weh}W, 70)
Gf - c Gf . . . . ( tfjhk, 2984)
bghk - wobghk bgWF . . . . (kiygLflh, 169)
_u - gRid _u ghbyhL bgWF . . . . (bgUghzhWgil, 168)
t - tisf tbfh liskf . . . (weh}W, 190)

j
g
xU bghU czJ gy brhf bfhLfgLsd. mtiw bghUJf.
t.v xU bghU gy brhf
1. F TW, s, bkh, a, ciu
2. ngR PhW, fut, g, gfyt, btnah
3. Na rhy, jt, e, T, f
4. FHij , ju, ehy, gh, ita
5. cyf is, FH, kf, nr

LfijfSfhd il fhz braghL - 5


ehLw ghlf tHF Lfijf nH bfhLfgLsd. mtWfhd
ilfis flJ vGJf.

1. oyh bgo, bgoF itu, ituJ xahny itafnk bjJ - m~bjd?


2. vlhj uny vtU yh fhony
vyhd bgbzhU ubtyh wh - mt ah?

3. jidjh g bfhLgh kwtUF x bfhLgh - mt ah?

73
4. cig clt cwfhk miywh. mt ah?

5. mfh LF jif nghfyh; jif LF mfh nghf KoahJ. mitbad?

ilf tsu braghLf W bfhLfgLsd.

brhYUthFj braghL - 6
fhQ vGJfis Kj vGjhf mikJ bga, C/l, bghU,
gwit, yF, , bjh, fU Matiw FF brhfis flJ
mltizia uf.

vGJ bga C/l bghU gwit yF bjh fU

M Mjt MLJiw Mil Mij Mik Mthu Ma M

th

fh

br

bgh

gHbkhf bghUsj braghL - 7


bghUJf.

gHbkh bghU

jhianghy is, iynghy nriy. miu

Mogl njo ij. eif

kFiuia e M wfhnj. cwKiw

ij wjh t wF. eifRit

gahk Uf tujUnt, bfhr giHaJ Ujh nghL. cH

nfhol lij bghUsJ uj braghL - 8


bghU kaf jU brhf mil FF bfhLfgLsd. mt
bghUsJ fhQ bjhlfis uf.
1. c o miwf csd? ( vjid, vJiz )

74
2. jhia flJ FHijFjh k. ( vjid, vJiz )
3. w eh fofhJ. ( Fiu, Fiy )
4. bjidku njfhf ahf bjhFwd.
( Fiu Fiu, Fiy Fiy )
5. ehnjhW oafhiy vGtJ v . ( tHf, gHf )
6. isahL u r lif cilat. ( tHf, gHf )
7. W khiy eilbgW Tl fyJ bfhSj ntL.
( jtwhk, juhk )
8. fh xU fhy wj flfiu efukhf saJ.
( god, glz )
braghL IJfhd ilf
1. f 2. y 3. bkGFt 4. fl 5. cHF, go.

fwyil WkL
kbg : 10
1. nfhol lij uf. 5X1=5
m. ya Ritf f Egkhd Rit .

j
M. eifRitz yhjtUF gfY Mf njhW.
. fguhkhaz thdujiyt .
<. ffJgu Ma .
c. kUkf t kha xU fsa.

2. fhQ Fwgh gWtU mia njbjLf. 2X1=2


m. ebjhW ea nghY gbjhW
gil ahs bjhl.
(ctika, vLJfhL ctika)
M. cLif Hjt ifnghy Mnf
Lf fistjh e.
(ctika, vLJfhL ctika)
3. fhQ ciug lbgWs eifRitia sFf. 3X1=3
jHP . th. #fehj mtf, ngRtjfhf X CUF brwh.
bjhlto brW fhiy m wdh. mtiu ngRtjF
miHjtf khiyL mtiu tuntwhf. mjid fl . th. #fehj,
VnjJ? fhiyny khiy tJlnj! vwh .

75
yfz

vGJ

kjid yUJ ntWgLJtJ bkh. xUt, j fUij


btgLj, mjid nfngh Jbfhs fUahf miktJ bkhna.
mbkhia iH ngr nff gof vGj
JizbrtJ yfz MF.
vGyfz, brhyfz, bghUyfz,
ahyfz, myfz vd jyfz ItifgL.
vGJf tif
j

KjbyGJ, rhbgGJ vd vGJf UtifgL.


KjbyGJf
m Kj xs tiu cs c vGJf guL, Kj tiu cs
bkbaGJf gbdL Ma KgJ vGJfS KjbyGJfshF. it
rhbgGJf njhWtjF Kjfhuzkh Ugjdh KjbyGJf
vdgld.
rhbgGJf
KjbyGJfis rhJ aF vGJf rhbgGJf vdgL.
it cbk, Mj, cusbgil, xwsbgil, FaYfu, Fafu,
IfhuFWf, xsfhuFWf, kfuFWf, MjFWf vd
gJ tifgL. tW cusbgil, xwsbgil FJ fhngh.

msbgil

Ma : a FHijfns! tzf.
brto! bjU y bghUfis T Wbfhnl
brwhf. mtf vbdd bghUfis whf vd
brh.
brto : , gH, iu, nkh vd go gybghUfis whf, Iah.
Ma : k, mtiwbayh ftUwh! r. , gH
tiw mtf vthW T whf? bt! brh.
bt : nthx , gHnkhx gH, iunahx iu, nkhnuhx nkhU.

16
Ma : rahf brhdh! , gH go brh wh thFwtf
fhJf rahf HhJ. o brhYnghJjh mtf
vd whf vgJ bjthf , iyah?
khzt : Mkhf, Iah.
Ma : njnghyjh ytfS jh aW br Xir
F i w ng h J , mj i d i w b r a msb g i li a ga
gLJwhf.
bt : D bfhr sfkhf brhYf, Iah!
Ma : brhnw. br Xir FiwnghJ, xU brh
KjY ilY WY F beblGJf
jkFa uL khiuUJ L xF. mthW
L xgjid msbgil vnwh.

j
ms = khiu. vil = vLj vgJ bghU.
vGdJ khiu ms o xj.
brto : msbgil vjid tifgL, Iah?
Ma : UtifgL. KjyhtJ cusbgil, ulhtJ
xwsbgil.
bt : cusbgil vwh vd, Iah?
Ma : br Xir FiwnghJ, mj Xiria iw bra
cbeo vGJf VG msbgLF. ~J, cusbgil
vdgL. m t h W m s b g L F n g h J , m t W F d k h d
F v G J f Fplhf m j g f t U . I f h u F
f u K , xsfhuF cfuK dvGjhf tU. usbgil
_tifgL.
bt : vbdd tiff, Iah?
Ma : brir msbgil, ir msbgil, brhir msbgil.
br iria iwf tU msbgilia brir
msbgil vg. Xir FiwahlhY a Xirfhf
msbgLjiy ir msbgil vg. uL
myhk bgabrh msbgLJ, idbar bghU
tU msbgil, brhir msbgilahF.
brto : rhWfnshL s brhYf, Iah.
Ma : br Xir Fiw l, mj Xiria iwbra
brh KjY ilY WY w cbeo
vGJf VG, ca khiuUJ F xF. jidna

17
brir msbgil vd TWt.
bflhm ttj nfikah nfik
lhm iH cyF. - Fw, 809
Fwis goJ ghUf. bflh vgJ bflhm vd WY,
lh vgJ lhm vd ilY msbgLJ tJsJ.
vdnt, J brir msbgil MF. jF iriw
msbgil vD ntWbgaU cL.
ir msbgil
bfLgc bflhF rhthk whnf
vLgc vyh kiH. - Fw, 15
bfLgJ, vLgJ vd Xir Fiwahj lY a Xir
jUtjfhf J vD F vd beoyhf kh msbgLgJ
j

ir msbgil MF.
brhir msbgil
br Xir Fiwahj lY bgabrh idbar
bghU jU bghUL msbgLgJ brhir msbgilahF.
Foj nfhXR khy kd
moj F cyF. - Fw, 544
Fwgh j vD brh msbgLJ tJsJ.
j - jGj vD bjhbga brh, j ( jG ) vd
idbar brhyhf bghU jUtjF msbgLjjdh
J brhir msbgil MW.
fz : xwsbgil vwh vd, Iah?
Ma : br Xir Fiwjh bkbaGJfS msbgLF.
~J xwsbgil vdgL.
v iwtDs bdgh.
bt~~Fth iy L.
bjhlf cs kW ~ Ma vGJf UKiw
tJsd. thW , , , , , , , , , Ma
gJ bk, ~ xW Mf gndh vGJfS xU Fiy
mLJ UFfis mLJ br a Xir nto
msbgLF. thW msbgLgjF xwsbgil
vgJ bga.
id bfhf.

18
1. brir msbgil (iriw msbgil) - br Xiria
iw bra <uirbfhl fshf kL tU. (v.fh.) cHhm, glhm.

2. ir msbgil - a irfhf F beoyhf msbgLJ,


_tir fshf kL tU. (v.fh.) bfLgc, vLgc.
3. brhir msbgil bgabrh msbgLJ, idbar bghU
tU. vD vG Ko bgUF. (v.fh.) eir, .
4. xwsbgil tdJ , , , , , vD MW, ild
, vD uL Mf j vL bkbaGJf ju w
bkbaGJf msbgLF.

vGJtif khiu
cF, cbkF - xW

j
cbeo, cbkbeo - uL
bk, Mj - miu
cusbgil - _W
xwsbgil - xW
g : bghUjhj brhiy tlLf.
1. bgwhm, bfhLgc, j, mz.
2. thif, rF, beR, f.

kh dhf

m) wtadhf
1. nfhol l ca ilia njbjGJf.
1. cwhm FWneh ciugh - bjhl msbgil
lbgWsJ.
m) ir M) brir ) brhir
2. cLgc Jgc yhF - Fwgh bjhl
msbgil tJsJ.
m) brhir M) iriw ) ir
3. fhgdtW brhir msbgil .
m) vr bgwhm o M) tudir D cns.
) cgc

2. bghUJf.

19
xwsbgil - Foj
brir msbgil - muf
ir msbgil - cHhm
brhir msbgil - cLgc
3. nfhol lij uf.
1. msbgil vD brhYF vgJ bghU.
2. msbgil tifgL.
3. br Xir Fiwahj lJ F M msbgLgJ
msbgil.
M) FWdhf
1. cusbgilia rhW jJ sFf.
2. cusbgil tiff ahit?
3. xwsbgil vwh vd?
j

4. irasbgilia rhWl sFf.


bral
UFw mwJgh msbgil lbgWs Fwghfis bjhFf.
mtiw msbgilf mogil tifgLJf.

vGJf w

vGJf wgjF mogil fhuzkhf Ugit xaQf.


bkhKj fhuzkh mQu xvGJ. - e}, 58
cUs clDns vGw fhW kh, fGJ, jiy, _F Matiw
bghU cjL, ehF, g, nkth ( mz ) Ma Wf Kaah
btntW xfshf wwd.
lw, Ka w
vGJf wig lw, Ka w vd Utifahf
fyh. vGJf njhWw kh Kjyhdtiw lw vd,
cjL Kjyhd cWf bjh ntWghodh xgjid Ka w
vd TWt.
cbuGJf guL, bkbaGJf gbdL
KjbyGJf vdgL. bkbaGJfis xFnghJ ntWgl
_W xfis eh nffyh. mit td x, bkd x,
ild x vgd. mbthf ntWgLtjF fhuz, mit wF
lf ntWgLtdnt.
vGJf wig e}yh Tajidnghynt bkha mP x

20
21
j
Y mlFt.
x vH fhuzkhd fhW iybgW lfis fhwiwf vd, x
vGtjF Jiz br cWfis xKidf vd TWt.
KjbyGJf lw
guL c vGJfS, ild vGJf MW fGUJ
wwd.
bkd vGJf MW _UJ wwd.
td vGJf MW khUJ wwd.
M ilik llW MF
nk bkik _F cubgW tik. - e}, 75
(M - cbuGJ; ilik - ild; lW - fGJ;
bkik - bkd; cu - kh.)
j

KjbyGJf Ka w
m) c - guL
m, M Ma uL cfS thia wJ xgjdh
wwd.
mtW,
Ka mM mfh ila. - e}, 76
(mfh - thia wj)
, <, v, V, I Ma IJ vGJ thia wgjndhL nkth giy
eh bjhLtjdh njhWwd.
< vV Im fhngh(L)
mg Kjeh w tUnk. - e}, 77
c, C, x, X, xs Ma IJ vGJ cjLfis FJ xgjdh
njhWwd.
c C x X xs j Fnt. - e}, 78
M) bk - gbdL
, - U bkfS ehdJ KjgF mzij bjhLtjdh
njhWwd.
, - U bkfS ileh ( eL eh ) , eL mzij
bjhLtjdh njhWwd.
, - it ehdJ E, mz Eia bjhLtjdh
njhWwd.
f rP lz Kjil

22
Eeh mz cwKiw tUnk. - e}, 79
( eh - ehF; mz - nkth gF; f, , r, P, l, z vD
cbkf - , , , , , vD bkfis FF. tU
ghf cstiw thnw bfhf. )
, - nkth g moia, eh E bghUJtjdh
btGJf njhWwd.
mg moeh Kow jetU. - e}, 80
, - nk cjL cjL bghUj it njhW.
jGw gk wF. - e}, 81
- J eh mogF, nkth mogFia bghUJtjdh
njhWwJ.
moeh moaz cwa njhW. - e}, 82

j
, - it nkthia eh E jltjdh wwd.
mz Eeh tUl uHtU. - e}, 83
- J nkth g moia, eh Xuf joJ beUFtjdh
wwJ.
- J nkthia eh Xuf joJ jltjdh wwJ.
mg KjY mzK Kiw
eh xw tUl
yfhu sfhukh uL wF. - e}, 84
- J nkth giy GjL bghUJtjdh wwJ.
nkg jGw nkL tnt. - e}, 85
, - it nkthia eh E f bghUJtjdh wwd.
mz Eeh e wdthF. - e}, 86

rhbgGJf lw, Ka w
Mjkha rhbgGJ, jiyia lkhfbfhL wwJ. mj
Ka w thia wJ xjny MF. w rhbgGJf ah, jj
KjbyGJf njhWjFa lij, mit wjFa Kaia
jkF cadthf bfhL xwd.
MjF ljiy mfh Ka
rhbgG njd jKj mida. - e}, 87
g : cjLf xlh vGJf bfhl brhfis tlLf.
fg, ehF, nt, jhtu, cyif, ghit

23
kh dhf

m) wtadhf
ca ilia njbjGJf.
1. Kj vGJf vif MF.
m) 12 M) 18 ) 30
2. fGW wgJ .
m) td M) bkd ) ild
3. td vGJf lw .
m) kh M) fGJ ) _F
4. cjLf uL bghUJtjdh wF vGJf .
j

m) , M) , ) ,
M) FWdhf
1. KjbyGJf vgd ahit?
2. rhbgGJf vjid tifgL? mit ahit?
3. vGJf vthW wwd?
4. KjbyGJf wF lfis vGJf.

tFgiwwf

( mogilwf g bgWtjfhf tFgiwwf mikfgLsd.


gF ngRj, goj, vGJj, gilghw, fyJiuahl Kjad
bkhw gf ghlgFia rhj, rhuhj bkhgaghL
TWfS csd. jbHfis mnth, thifw, kf, g,
jaf jnyna ngRnth Ma gFfS izfgLsd.)
vGJj w
ghliy goJ dhfSF il vGJf. (kh)

kUJtij bghaiy j fW
kfey fhghw U w
fUJila khztf njhw ntL
fLciHgh jHf Xf ntL
tUfhy jHbuyh mth j
itaij agila bra ntL
UoUF iykhw j fngh
vbwW jiyJ thnth! btnth!

24
dhf
1. ghlYF bghUjkhd jiyig jUf.
2. jH f vjdh Xf ntL?
3. vjifa khztf njhWj ntL?
4. ghl lbgWs bgabrhfis goaLf.
5. ghlYs idbar brhfis vLbjGJf.
6. ghl ulh ntWikU lbgWsJ. mjid
flJ vGJf.
ilf
1. jhbkht f.
2. jH f, mtj fL ciHgh XFj ntL.
3. kUJt, bgha Kja bjhffis jhbkhahd j

j
fW kfey fhf U khztf njhw ntL.
4. kUJt, bgha, j, kf, khztf, jH, ita -
bgabrhf.
5. fhghw, njhw, Xf, bra, agila, J - idbarf.
6. ulh ntWik cU I. kUJtij, bghaiy, itaij.
g
ghliy goJ dhfSF il vGJf.
ghuah cyff! mf m
guJaj mny x thnjh!
X%U bfhUehL Fa jhd
Xilrh idila my; kW
umt! kfny nk vW
Stij l ntL vngh!
Uaj fPl vgh w
brikey vyhK mtgh fnlh.
- ghujhr
dhf
1. ghuah vjifat vd ghujhr TWwh?
2. ghuah vjifa idilat my?
3. kfilna y ghFghL FJ ghuah TWtd ahit?
4. ghl lbgWs bgaburfis vLbjGJf.
5. ghlYnfw bghUjkhd jiyig jUf.

25
bkhw g

kabfh brhf - ntWghL mJ bghU vGJf.


(v.fh.) u, w mi u - gh miw - fll gF
ciu - ciw -
fiu - fiw -
Ta - Ta -
Tiu - Tiw -
guit - gwit -
uF - wF -
vj - vj -
iu - iw -
z, d kz - kd -
j

g - g -
M - M -
y, H, s miy - miH - mis -
iy - iH - is -
ciy - ciH - cis -
fiy - fiH - fis -
myF - mHF - msF -
th - th - th -
jh - jh - jh -
M - M - M -
jbHfis mJ bfhnth.

1 11 21 31 41
2 12 22 32 42
3 13 23 33 43
4 14 24 34 44
5 15 25 35 45
6 6 16 6 26 6 36 6 46 6
7 17 27 37 47
8 18 28 38 48
9 19 29 39 49
10 20 30 40 50

26
g

1 11 21 31 41
2 12 22 32 42
3 13 23 33 43
4 14 24 34 44
5 15 25 35 45
6 16 26 36 46
7 17 27 37 47
8 18 28 38 48
9 19 29 39 49

j
10 20 30 40 50

Lgl l jbHfis vGJf.


1. , , , , , , , , , .
2. , , , , , 6 , , , , .
fLiu g
eh U (UFw)
Frlf
KDiu - bghUSiu ( mik, TW fUJf, gaf,
eh iy Utjfhd fhuz) - iwiu.

jaf jnyna ngRnth

a, j L th isahobfhoUjh. mtna Xbgw


muR mYtyU j gwhsUkhd jHnt tUwh. al, j,
mgh Uwhuh? vd dagona oF EiHjh.
mtiu tuntw a jij e, thf, thf. ah..., nr
vLJ th, ~ng Rir nghL vwh.
j kidia neh, fkyh... {UJ Ithl vL vd
gugughf Tdh. ehfh cfhjh, jHnt.
Iah O, T vd Fof? vd nflh.
jHnt bghWikl, e! ey jbrhfis LJ, V
wbkhbrhfis tJ ngRf?.

27
nr vgjid ehfh vd, ~ngid vd Twyhkyth?
vwh. e, btfJl jiyFjh.
jbrhynth!
R - brhL { - F%Lbgo
Ithl - F O - nj
T - FrhWf thbk - btSif au
iul - miuit blngh - bjhiyng

thifw

jidaj

g Kj ghlntis KoJ mLj ghlntis eilbgW bfhoUjJ.


gia MbrbghUL gJiz Mths Kd
j

gF tUif jh. jiyikahaiu miHJbfhL Kj


xU tFF EiHjh. MaU khztfS mtUF tzf
Tdhf. Mths, Ma elbfhoUj ghlUJ
khztfl dhfis nflh.
khztf il bjahjjdh mikahf Ujhf. _wh tir
Uj Rlbuh vGJ ilTw bjhldh. jh nfl midJ dhfSF
ca ilia Ta Rlbuhia ghuhoa Mths, mLj tFF
brwh. Rlbuh il Tajid nfl midtU ajd. fhuz,
tFnyna mtjh ngrhklij. tF eh vjid nflhY ngrhk
Ugh. atuhd Mthsl jaf cdh vthW ngrKojJ?
vd Ma nflh.
vdF ilbjjhY jtwhf UFnkh vD Iadh ilTw
jaFnt. W ahUnk ilTwhjjdh, Mths e giag jtwhf
vLthnu vgjdh, JJ Tnl vwh, Rlbuh.
ehD ehtiu cdF ilbjahjjdhjh ngrhk Uwh
vd idnj. cidna mJbfhshk UUwh. cdh
Ko vd mJ bragL vd Ma CfgLdh.
1. cfSF Jnghw f vbghGjhtJ fUwjh?
2. cflKs wD wik vbdd?

cidna mth - rhuO

28
kf
flik
g gk rgjdh Jizah aif vlh vw
bria nfljdh, mt kwF mW tukhlh vW gyU
idjd.
Mdh gk rgjdh, jkJ JizF brantoa midJ
fhafis brJL rahf 11.00 kF kw tjh. mtiu
ghjJ, midtU agiljd.
WTlth f tuntL? vW kbwhU g nflh.
mjF, v tUj vndhLjh Uj ntL. W ghfntoa
tHif jitJL kwtfSF Jgij ju TlhJ, vW
Tdh.

j
HY flik czl thjh, gk rgjdh.

bkhahf brf.
Air pollution is high in the urban and industrial centers. It threatens the
life of the people and animals. The gases from industrial centers go higher than
oxygen in the air and make it polluted. Pollution affects plants, animals and
human beings. It causes diseases like asthma and cancer. Children are easily
affected.

izahd j gHbkhia mf.


1. Bend the tree while it is young.
I tisahjJ, Ig tiskh?

2. As is the mother, so is her daughter.


jhianghy is; iynghy nriy.

3. A friend in need is a friend indeed.


cfhgh njhH.

4. A man of courage never wants weapons.


tytDF Y Mj.

5. Blood is thicker than water.


jh MlhlhY j jir ML.

29
tsu braghLf
nfl w braghL - 1

fhQ ciugia gof nfL, dhfSF ilaf.

mP mzh Wta eilbgw xU f. xUeh t


bgnwh bt brUf, o gho kLnk Ujh. mnghJ mt, j
eg yiu miHJbfhL, o w brwh. mF midtU nrJ
mruh ehlf elj lld.

mP mzh, mru ntl idJ eof bjhldh. o


j

wUJ Vnjh ngbuhia nfl mtj gho, vdbtW ma mF


iuJ brwh. mtiu flJ mzh eg lhf gwJld;
mjdh, ehlf ilnyna wJ. mzh kL ghol jahf kho
bfhlh.
mt mzhl, F vd eljJ? Tr V VglJ?
vd ddh. xWiy vd T, gholUJ mzh jJ
bfhoUfyh.
eg ahU mtUl yhjjdh mzh TWtjid gho
eUfyh; Mdh, mru ntl nghltuhnw, ghol vgo
bgh TWth? mjdh, mzh cikia Tlh. gow igaDF
ehlf vdlh ntoUF? vd T, mzh KJ mojh, gho.
mW ehlf nghljfhf mo tha mP mzhjh fhy
Ma f mtfsh j ehlffiyF xU bgdhh vd ghuhlglh.
( mayhJ ehil rhj #h{ bgdhh fbgw vGjhsU wj ehlf
MaU Mth. )

dhf

1. mP mzh, j egUl o w V brwh?


2. ehlf mP mzh idj ntl vd?
3. ehlf il f fhuz ahJ?
4. mP mzh, ghol cikia kiwfhjJ, V?
5. iugF Vila jiyig jUf.

30
ngRj w braghL - 2
fhQ ghliy goJ, mjbghUFJ IJ kJ ngRf.
ykfns btth!
ekbfnw Ugtis theh vyh
eW tUnwh; jiy lJ
Rkfbtd kuitnjh; kidf fl
itnjh; fitnjh; fhY itnjh;
vkbfd vwtnk cG nwh;
UbgLnj mtSliy mfG nwh;
Rkwh; bghWwh; bghWik rh!
bjhyh nghUF wik rh!

j
flRkjh; kiyRkjh; fhR kjh;
fheilf gyRkjh; khj vw
clRkjh; taRkjh; eR kjh;
CRkjh; efRkjh; broR kjh;
FlRkJ bgbwLj mid yh
Fyis nghyh wh; mnjh!
lRkj mtcWJ dJ wh
nkyhs thbtnf? mtns btth!
- Koaur, kjid njLnw

goj w braghL - 3
fhQ fit thF gof.

tWik thoa ytbuhUt, Untflehj vD tsiyg


nfgL mtiu njo brwh. ts, ytiu tuntW kjh.
mt, ytl dhf ytiw nflh. ts nfl vj dhF
ilafhj yt, Wahf Untflehjh vd Tdh. yt mthW
Tal, ts f kJ ytUF bghD bghUS th tHdh.
ts nfl dhfjh vd? mt bghD bghUS th tHaJ, V?

ytnu, cl yhjJ vd? U (brt)


cf cs vgo csJ? nt (ntwJ)
czF vd brf? fl (flgLjh)
RitawJ vJ? eh (v ehF)
bfhL vgj ntW brh vd? jh

31
mfu tirgLJj braghL - 4
fhQ brhfis mfutir vGJf.
ifntiy, rfu, bfdh, FFk, fhTl, fguhkhaz, nrto,
iuf, brhnyUHt, brj

f - , , , ,
r - , , , ,

brhtjid vGJj braghL - 5

fhQ ciugia brhy nfL vGJf.


uhl nga bkhna uhl bkh. uhl vD brh uhl
ehL vD bghUis jUtJ. uhl bkhf, uhl d, uhl ehff
j

Kja brhbwhlf uhl vD brh bgauilahf tJsJ vd


fhLbt, jkJ uhl bkhf xyfz vD FLsh.
tnu uhl vD brhiy gaghLFbfhL tjh.

FfisbfhL ciugaikj braghL - 6

fhQ FfisbfhL, ciugaikJ vGJf. gF Vila


jiyig jUf.

w - ehfgod khtl - kyhLJiw -


njuG - g - FnyhJf nrhH mit
yt - w - frut, f bgat
fg - aa f - V vGgJ, ruRt mjh,
rlnfhg mjh, Uif tHf, fguhkhaz
- Mjjt - Ubtbz e rilag
ts - fhy - .. gulh whL.

fg

32
ghl lbgWs eafis vGJj braghL - 7

fhQ Fwghf lbgWs eafis mltizgLJf.

t.
Fw nkhid vJif m
v
mfthiu jhF ynghy jik mfthiu
1. ctika
fth bghWj jiy. fth
ik ik Ubjhuh tik
2.
tik klth bghiw.
xWjhiu xwhf itahnu itg
3.
bghWjhiu bghngh bghJ.
wdy jw brD nehbeh(J)
4.
mwdy brahik eW.

j
Fah fit brjhiu jhj
5.
jFah btW l.

vGJj braghL - 8

ciuahl cs f gaghL brhfis flJ mtWfhd


jbrhfis vGJf.
m : th f. . . Vnjh cj ntL vwhna?
f : Mkh, m. c fl lbe' tr csjh?
m : X. . . Uwnj. V, c fl' vd MdJ?
f : vDila bks' nH GJ cilJlJ; mjdh, vdF
njitahd Jfijfis iuthf lnyh' bra
Koaiy.
m : Jfijfsh? eh mtiw v ig' itJns,
ghwhah?
f : mgoah, fhL.
m : j fijf nghJkh, D ntLkh?
f : nghijF it nghJ. fh' g jUwhah?
m : o'yh?
f : iy, m. bg oiu'.
m : r, bfhL.
f : f e, m.

33
f f
t. t.
gaghL j brhf gaghL j brhf
v v
brhf brhf

1. fl f 5.

2. 6.

3. 7.

4. 8.

tifgLJj braghL - 9
j

fhQ ghlyof lbgWs msbgilfis flJ tifgL


vGJf.
1. yF btiwN Ordo ahF
2. v~~ ya ifauh D
3. cudir s Jizahf brwh
4. mHhm njh mGFt brynt
5. cHdh ifkl iy iHtc'

cusbgil Xwsbgil

xW Mj
brir ir brhir
msbgLj msbgLj

iHtc

LfijF ilfhz braghL - 10


LfijfSfhd ilia vGJf.
1. Miw flF; mfiuF nghfhJ;
jiu fyfhJ; jhD eidahJ. m~J vd?

2. Mung mtFg;
MdhY sghJ. mt aht?

34
3. Tiu il jh XLL;
XLil jh btis khif;
btis khif cns Fs. m~J vd?

4. KD D nghth; Mdh, xiw fh gh mt ah?

gilghw braghL - 11

Wfijbah bjhlf nH bfhLfgLsJ. mjidbfhL, cf


fgidnfg fijia bjhlJ vGJf. fijF Vila jiyig jUf.
gUJ LF tj fa, j jijia ghjJ MtYl
ngr bjhldh.
mgh, vf g W eilbgw ngRngho ........

j
fwyil WkL
kbg : 10

1. dhfSF ca ilia njbjLf. 2 1 = 2


m. UFwSF ciu vGa gkU xUt .
1. suz 2. er
3. nguha 4. e. K. ntflrh
M. bjuhl bkhfS xW .
1. bjYF 2. khnjh
3. j 4. cUJ
2. nfhol lij uf. 3 1 = 3
m. f giHikahd j yfz .
M. FnyhJf nrhH mityt .
. xwsbgil msbgLF bkbaGJf vif .
3. ghlyof cs kabfh iHfis U vGJf. 5 1 = 5
cyf ahit jhKy thfY
iybg UjY fY fyh
my yhis ahLil ahmt
jiyt mdt nfru ehfns.

35
yfz

brh
(gfhgj, gFgj)

X vGjhdJ jnjD, xWF nkgl vGJf bjhlnjD


xU bghUis czJkhdh, mJ brh vdgL.
gj, bkh, s vgd brh vgj ntW bgaf. gj vgJ gfhgj,
gFgj vd UtifgL.
gfhgj
jh bghU juhj brh gfhgj vdgL. bga, id, il, c
Mat mogil gfhgj ehYtifgL.
j

1. bga gfhgj - ku, eh,


2. id gfhgj - c, fh, vL
3. il gfhgj - , k, w
4. c gfhgj - rhy, e, fo, cW
( ilbrhY cbrhY gfhgjfshfnt UF. )
gFgj
gF, F, iliy vd fgL gj gFgj vdgL.
( gFgj - faY gj ).
gFgj bgagFgj, idgFgj vd UtifgL.
bgagFgj : bghU, l, fhy, id, Fz, bjh vD Mw
moahf njhWtJ bgagFgj.
(v.fh.) 1. bghd = bgh + + m ( - uojJ )
bgh vD bghUbga moahf wjJ.
2. Cu = C + m
C vD lbga moahf wjJ.
3. Miuah = Miu + +M ( - clgLbk )
Miu vD fhybga moahf wjJ.
4. fz = f + + m ( - uojJ )
f vD idbga moahf wjJ.

52
5. fa = fUik + m
fUik vD gbga moahf wjJ.
6. eof = eo + +m ( - bga iliy )
eoj vD bjhbga moahf wjJ.
idgFgj : gF, F, iliy Kjadthf gFfgL
idKW, idgFgj vdgL.
brjh = br + + M
brjh vD idK br vD gF bjhiy, vD
iliy wjfhyij, M vD F Mghiy Fwd.
gFgj cWf
gF, F, iliy, r, rhia, fhu vD MW cWfS gFgj
cWf MF.

j
1. gF : gFgj Kj W bghU jU Kjiyia gF vg.
gF bgUghY Vt idahf tU.
gojh - go vgJ gF
Xodh - XL vgJ gF
tjh - th vgJ gF
2. F : gFgj W gJ F vdgL. J iz, gh, v, l
Matiw fhL.
eljh - M - Mgh F
eljh - M - bggh F
eljd - m - gygh F
eljJ - J - xwgh F
eljd - m - gygh F
3. iliy : gFF FF il tUtJ iliy vdgL.
iliy fhy fhLtjdh fhyfhL iliy vd TWt.
m) ffhy iliyf
W, W, MW vgd ffhy iliyf.
cwh - W = c + W + M
cwh - W = c + W + M
czhwh - MW = c + MW + M

53
M) wjfhy iliyf
, , , vgd wjfhy iliyf.
ghjh - = gh + + + M
clh - = c + + M
btwh - = bt () + + M
ghodh - = ghL + + M
) vfhy iliyf
, vgd vfhy iliyf.
cgh - = c + + M
tUth - = th (tU) + + M
j

<) vkiw iliyf


, m, M Kjad vkiw iliyf.
coy - = c + + + m
fhzy - m = fh + m + m
ghuh - M = gh + M + M
4. r
gFF iliyF il tJ rf itgJ r.
J, ylf gFF FF ilY tU.
ghwh = gh + + W + M
gojh = go + + + M
5. rhia
bgabrhiy idbrhiy rhJ tUtJ rhia vdgL. ~J
iliyF FF il tU.
cld = c + + m + m
m, M, , m, mW, W, mJ, m Kjad rhiaf.
6. fhu
gF, iliy, F nghwit nrUnghJ il VgL khWghL
fhu vdgL.
tjh vD brh cs th vD gF t vd FiwJ fhu
MW.

54
g
1. tU brhf gFia vLbjGJf.
m) flh M) nflh ) tjh <) vGdh
2. bjhlyhj brhiy tlLf.
m) ghjh, brhdh, bgwh, elgh.
M) ghLwh, eojh, eowh, wh.

kh dhf

m) wtadhf
1. nfhol l ca ilia njbjGJf.

j
1. fz vgJ gFgj MF.
m) bghUbga M) gbga ) idbga
2. ilbrhf gj MF.
m) gF M) gfh )
3. kJiuah bgagFgj MF.
m) bghU M) id ) l
4. gFgj Fiwjs Ufntoa cWf .
m) gF, r M) iliy, rhia ) gF, F
5. Vt idahf miktJ MF.
m) bgagFgj M) idgFgj ) vJiy
6. vD vkiw iliy mikJs idbrh
m) nfsh M) thuh ) foy
7. brjh - brh mikJs iliy .
m) M) )
2. bghUJf.
m) bghUbga gFgj - bridah
lbga gFgj - _f
fhybga gFgj - bghd
idbga gFgj - iuah

55
MFbga
vz, vLj, Kfj, l

ah fbga ehL.
kilg ah btwJ.
U bjhlfY mikJs ah vD brhiy cWnehFf.
Kj bjhl cs ah lij FwJ. ulh bjhl
cs ah, a ufis FwJ. thW xU bghU bga,
jdFa bghUis Ffhk jndhL bjhlila ntbwhU bghUSF
bgauh tUtJ MFbga vdgL.
j

MFbga tiff
MFbga gdhW tifgL. mtW bghUshFbga Kjyhd
MW MFbgaiu vlh tF fUf. w MFbgafis F
ffUf. msit FF bgafis msit bgaf vg.
vz msit, vLj msit, Kfj msit, l msit vd
msitbgaf ehtifgL.
1. vz msit MFbga : xW bgwh x ka.
bjhl xW vD vQbga, mbtQF bjhlila
FHijF bgauh tjJ. ~J vz msit MFbga.
2. vLj msit MFbga : IJ nyh vd iy?
bjhl nyh vD vLj msit bga, mtsit
Ffhk, mtsila bghUSF ( m, gU.... ) MtjJ. vdnt,
~J vLj msit MFbga.
3. Kfj msit MFbga : ehYl njit.
bjhl l vD Kfj msitbga, mtsit Ffiy.
mtsila be, vbz, gh KjatW xWF MtjJ. vdnt,
J Kfj msit MFbga.
4. l msit MFbga : _W l bfhL.
bjhl, _W l vgJ, mtsila msnfhiy FfhJ,
mjdh o msfbgW JF M tjJ. vdnt, J l msit
MFbga.
F : xWbfhL, ehYnyh jh, uL l njit, IJ KH ntL

56
vgdnghy tU msbjhlf MFbgauh. xU khgH bfhL, uL
nyh be ntL vgd MFbgauhfh.
bghUKj MnwhL msit brhjh
fU fha fUj M
xw bgauh mjia ij
bjhKiw ciugd MF bganu. - e}, 290

g : fhQ bjhlfYs MFbgafis tlLf.


m) uL l nghJkh?
M) IJ l vd iy?

kh dhf

j
m) wtadhf
1. nfhol l ca ilia njbjGJf.
ehYuL brhYFW - bjhl MF.
m) Kfjysit MFbga ) lysit MFbga
M) vzysit MFbga
2. nfhol lij uf.
_W l jh vgJ MFbgauhF.
3. bghUJf.
1. Kfj msit MFbga - jiyF xU gH bfhL.
2. vLj msit MFbga - uL l jh.
3. vz msit MFbga - MW KH bfhL.
4. l msit MFbga - gJ nyh bfhL.
M) FWdhf
1. MFbga vwh vd? vLJfhL jUf.
2. msit bgaf ahit?
3. lysit MFbgaUF vLJfhL jJ sFf.
4. Kfj msit MFbga vwh vd?

57
bghUnfh
MWbghUnfh, bkhkhWbghUnfh, uiwbghUnfh

xU br cs fisnah mofisnah bghU czF Vwtif


mikJbfhS Kiwia bghUnfh (bghU bfhS Kiw) vd tHFt.
bghUnfh vtifgL.
1. MWbghUnfh 2. bkhkhWbghUnfh
3. uiwbghUnfh 4. LbghUnfh
5. jhirbghUnfh 6. miskghbghUnfh
7. bfhLTLbghUnfh 8. mokkhWbghUnfh
j

1. MWbghUnfh
ilawhJ brY MWiunghy ghl brhf K khwhJ nenu
brW bghUbfhtJ MWbghUnfhshF.
(v.fh.) bghth Ijjh bgh xGf
bewh Lth th. - Fw, 6
bghth Ijjh - bk, th, f, _F, br vD Ibghf
tahfbfhl Itif Mirfisl iwtdJ; bgh xGfbe wh
- bkahd xGf be wt; L thth - Ly vW W tht.
Fwgh bghth vd bjhl, Lthth vgJ tiuYs brhf
Kdhf khw bgwhk bjhlahf mikJ bghUbfhS tif
mikJsd. Mj ghl, MWbghUnfh MW.
2. bkhkhWbghUnfh
Xuo cs brhfis, mitjU bghUSF Vg kh TWj
bkhkhWbghUnfh vd tHfgL.
(v.fh.) RiuahH m jg tiuaida
ahidF J KaF iybag
fhdf ehl Rid.
ghliy mgona gojh bghU bj UfhJ. jid Riu jg,
m MH, ahidF iy, KaF (Ka) J vd mjj moYs brhfis
Kdhf kh bghUbfhSj ntL.
3. uiwbghUnfh
br Uw brhfis Kiwkhwhk, tirahf mikJ
bghUbfhtJ uiwbghUnfh MF.

58
(v.fh.) m mwD ciljh thif
g gaD mJ. - Fw, 45
Fwgh mF g, mwJF gaD uiwahf tJ
mikJsjdh, ghl uiwbghUnfh MW.

kh dhf

m) wtadhf
nfhol lij uf.
1. bghUnfh tifgL.
2. ghl brhf Kiwkhwhk, tirahf mikJ bghUbfhtJ
.
3. RiuahH m jg vD br mo gW

j
tJsJ.
M) FWdhf
1. bghUnfh vwh vd? m~J vjid tifgL?
2. MWbghUnfhSF rhWjJ sFf.
3. bkhkhWbghUnfhSF rhWjJ sFf.
4. uiwbghUnfhSF rhW jUf.

tFgiwwf

gilghw
aif jiy ghl xW vGJf.

ngRj w
vdF oj fP - vD jiy IJ kJ ngRf.

59
ea ghuhLj

ghliy goJ mj ea ghuhLf.

Ugif u Ubsd jik


fU fhtndh vwJ Uiw
ifah kh ilJ fy
bkah jbga a thar
gjba irY jnah LjY

- kndhka bg.Rjudh

bghU ea
USF gift fut. mt jik Ubsd v
fhJLthndh vd fhff IaKW wFfis glglbtd j kh
j

gLkhW moJbfhL fh fh vd fiujgo irbaF gwnjhod.


(thar - fhf; u Na; iw wif)

m ea

fhiyntis fhff iunjl gwJbrtJ aghd f.


fut USF gift; Mjyh, jhK fa wJl Ugjdh
U vd v jik fhJLthndh vd IaKW gwjd
vd fP, j fgidia mjnk V TWwh. nkY, fhff
wfoF aghd braiy kh moJbfhtjhf TWtJ
fP fgidna. thW, ghl jFngw m wghf
gilfgLsJ.

bjhil ea : nkhidbjhil

Ugif u Ubsd
fU fhtndh, ifah... fy

tof f Kj vGJ x nkhidbjhil mikJsJ.


movJifbjhil: U-fU vd ulhbkGJ x movJifahf
gj- j vd buJifahf vJifbjhil mikJsJ.

g : ghliy goJ mj ea ghuhLf.

th fsjoF tj nfhilF
ngh wJ bghthF-Uw
brnfhy nk Ukiyuh atiu
itnfhY khahid ah.
- fhsnkf yt

60
bkhw g

m) ntbrhfis idKwhFf.
1. eh ehis rijF ( ngh )
2. khztf g f ( f )
3. ahid dbfhL ( W )
4. njFuhrh ghuhrh Fiuia ( mlF )
5. am neiwa fhgJngho bt ( bgW )
M) milFF cs brhfis brhbwhlUnfg khWf.
1. mt tJ ngUij of ayiy. ( iu )
2. khztfSF grFkhW nfLbfhnw. (jiyt)

j
3. FHijf kahij jUj ntL. ( bgnwh )
4. mL ewhf wF fhUj ntL. ( v )
5. vY filoj ntL. ( vik )
) bgaburij idKwhf kh vGJf.
(v.fh.) td f nrhiy. nrhiy td fJ.
1. J Xoa kh.
2. f j gH.
3. ghl goj itfiwbr.
4. jtwhj kd.
5. neW bgj kiH.
<) idKiw bgaburkhf khWf.
(v.fh.) neW kaHf tjh. neW tj kaHf.
1. vy gl tiujh.
2. mgh d bfhlh.
3. v ghig flh.
4. Fiu iuthf XoaJ.
5. FuFf jh Fjd.
c) khs brhfis KiwgL vGJf.
1. HF irF bga cw PhW.
2. wl JgJF nrhgny ikF.
3. bghbr kUJ kdnk vw nghJ.

61
jbHfis mnth

51 61 6 71 81 91
52 62 6 72 82 92
53 63 6 73 83 93
54 64 6 74 84 94
55 65 6 75 85 95
56 6 66 66 76 6 86 6 96 6
57 67 6 77 87 97
58 68 6 78 88 98
59 69 6 79 89 99
j

60 6 70 80 90 100

51 61 71 81 91

52 62 72 82 92

53 63 73 83 93

54 64 74 84 94

55 65 75 85 95

56 66 76 86 96

57 67 77 87 97

58 68 78 88 98

59 69 79 89 99

60 70 80 90 100

Lgl jbHfis uf.


1. , , , , , , , , , .
2. , , , , , 6, , , , .
fLiu g : fhyij btY f

62
foj vGJj g : kh foj
bjU sF gGJ fnto tha brabghahsUF
TL zg tiuf.

mDe
uhr. jbrt,
bray,
fy ef kf kw,
fy ef,
kJiu - 625 002.
bgWe
brabghahs,
jehL tha,

j
kJiu - 625 002.

kFp,

bghU : fy ef gF sF gGJ f ntLj -


rhghf.
----*----
fy ef gF flj U khjfshf bjUsFf vaiy.
u neu gF UNJ fhzgLwJ. mjid gagL
r_fJF vuhd Fwf mtnghJ eilbgWwd. mjdh, gF
kf bgJ JggLwd. vdnt, bjU sFfis gGJf
ca eltoif vLFkhW jfis nfLbfhnw.

kJiu, jf ciks,
14. 04. 2013. uhr. jbrt
Ckf ifbahg
1.
2.
3.
ciwnk Kft:
bgWe
brabghahs,
jehL tha,
kJiu 625 002.

63
F : ( foj vGJnghJ vGJnth Kft, eh, l, j Kiw,
fojbghU (m) br, ifbahg, bgWe Kft tiw juhk
vGJj ntL.)

g
1. Fotr nto Fotha brabghahsUF
2. rhiytr nto khefuh MizaUF
3. yf mikJju khtl MaUF
4. RWNHiy bfLF bjhrhiy ntlhbtd khtl MaUF

bgnwhiu kjY cjjY


j

KyD vyD goJbfhoUjd. jhah FH rikJbfhoUjh.


mnghJ miHk xjJ.

Kyh! ah tUwh, gh, vwh FH. nghkh, eh goJ


bfhoUnw; vdh KoahJ vd TL gogjid bjhljh.
~J mtDF jW.

mkhnth mghnth vj ntiyia bra brhdhY mtDila


cldo g vdh KoahJ vgJjh. mjfhf Vnjh xU fhuz brh,
mntiyia jofgh; VjhtJ brhdh vJ ngRth.

Mdh, vy bgnwhF njitahd cjf brth. Ky


aig mj vy vGJbrW fjit wjh. mYtyfUJ,
mgh tUjh. mkh! mgh tJlh vd cuf TL miwF
brwh.

1. Ky gHf KiwahdJjhdh? fhuz TWf.

2. bgnwhiu vJ ngR gHf cst Ky - tidg


E fUij vGJf.

3. , c bgnwhl vj elJbfhwh?

4. c bgnwhUF br cjf vit?

5. vy goJbfhoUgjid LL fjit wjJ


Kiwjhdh?

64
thifw

KobtLj w

xgjh tF goF btbrt isahoY wJ sdh.


mtDF nj beUbfhoUwJ.
xUeh clf Ma mtid miHJ, kahd br
btbrth! mLjthu g khztfSF ilna J
nja msyhd ifgJ ngho eilbgwsJ.
jHf rhghf e gUJ njbragoUwh. mjF
JF bryntL. c bgnwhl TL vwh.
mt bgnwh, mbjyh xW ntlh; gogJjh Ka. Vnjh

j
g isahLwh, n g h d h n g h f L v Ujh , F
n g h w h d h . m t s b j h i y cid jahf mDgKoahJ.
vfshY JizF tuayhJ vd ltlkhf Tld.
Ma th iljfaJ vwh.
bgnwh ntlnt ntlh vwd.
btbrt vfhy wf, f egfSl fyJiuaho
eybjhU KobtLf.

kf

fhyjuhik

mbkfh FoauRjiytuhf Uj thl vnghJ fhy


fU bragLth.
neuij zhFtJ mtUF ofhJ.
vj xU Hhthf UjhY, Fj neuJF Kng brW Lth.
tHfnghy xUeh ehlhSkwJF tjh. Mdh, mtUila
jbrayhs D tuiy.
y lfSF wF gugul tj brayhs, Iah vid
kf ntL. vDila fofhu bkJthf XLtjdh, tUtjF
J neukh lJ vwh.
thl jbrayhsiu ghJ, xW cf fofhuij khLf
myJ eh cfis khw ntoUF, vwh.

65
bkhahf brf.

Asoka was one of the best kings in the worlds history. He hated
war. His reign was a reign of peace. He became a Buddhist and sent out
missionaries all over India. His aim was to get Darma into the hearts of
all his people.

izahd jgHbkhia mf.

1. Crying child will get milk.


mGj is gh FoF.
2. Make hay while the sun shines.
fhWsnghnj bfh.
3. The childhood shows the man.
j

is g Kisnyna bj.
4. All is well that ends well.
Kjnfhz KY nfhz.
5. A Good marksman may miss.
MidF mo rWF.

mJbfhf.
Kjyhd, Kja, Ma - brhf gaghL
xU bjhF cstiw RLnghJ Kjikahdjid kL Ro,
mjndhL bjhlila wtiw RlhjnghJ Kjyhd (mJ bjhl) vD
brhiy gagLJj ntL.
xU bjhF cst midij RlhJ, mjndhL bjhlila
ytiwnah gytiwnah kL RLnghJ Kja vD brhiy
gagLJj ntL.
xU bjhF cst mjndhL bjhlila midij
KGikahf RLnghJ Ma vD brhiy gagLJj ntL.
(v.fh.)
1. eh xGf wJ sf UFw Kjyhd mwfis fw
ntL.
2. eh ggho wJ sf eiz, FWbjhif, IFWW Kja
vLbjhif fis fw ntL.
3. a, ir, ehlf Ma KjiH ngh tsj ntL.

66
tsu braghLf
nfl w braghL - 1
Gs ciugia gof nfL dhfSF ilaf.
gdhF taJ Wt, Vfiu cs ntgku H cfhJ,
FR JFJ brtjid, mJ UF jiyHhf brW
kiwtjid fhwh. fhia fL cs vGj czfis
Wt fijahf vGJwh.
Xongh Xongh bfil Fnr - fiu
Xu nkahnj bfil Fnr
o fhu tU neukhR - buhg
J Ffhnj bfil Fnr.
Jnt mWt Kjfij. mWtjh iwa jiyKiw

j
kf fP vd nghwgL gLnfhil fahzRju Mth.
ghntj ghujhrl Kiwahf ghl nfl t, ghl aW
Mwiy gogoahf tsJ bfhlh. 1954M Mo goj bg vD
iuglJF KjKiwahf ghl vGdh.
t ghoa,
njdhW ghJ brfU rhJ
MdhY kf tW fhJ
vD ghl tfis nfl njhH thdj, L njha ghualh
vd fahzRjuij ghuhodh.
dhf :
1. fahzRju vj ta j Kjfijia adh?
2. fahzRjuJF tHfgL milbkh vd?
3. fahzRju ahl ghl nflh?
4. fahzRjuij njhH thdj vthW ghuhodh?
5. fahzRju brhj C vJ?

ngRj w braghL - 2
fP fzjhrDl nefhz fJtJ nghw ciuahl nH
bfhLfgLsJ. mjid tF ngRf.
khzt: Iah. . . tzf. jfis ne fL ciuahLt vdF
klw k.
fzjhr: tzf, j. vdF cfis nghw khztfSl ngRtJ
vwh kjh. mgo ngRnghJ vdF v gfhy
idF tJLwJ.

67
khzt: mgoah!. . . jf g thifiag TWf.
fzjhr: vf C xU rny VLgTl xW UjJ.
ehYta mgjh v bjhlff
bjhlaJ. mLJ, My gTl x gonj.
mF g flz _W %gh. mjgzij
flKoahk gyKiw btnamDggnl; UD,
VHhtFtiu mg gonj.
khzt: wF. . .
fzjhr: wF, mkuht FUFy cs X co ciwlg,
VHh tFtiu goj vid, Ijh tFjh nrJ
bfhlhf. mg v go bjhljJ.
khzt: Iah!. . . jfSF ghl vGJ Mt vnghJ njhaJ
vgJg TWf.
fzjhr: vGJtjF Kdh, thbdh nfgY fis gogYjh
j

vdF Mt F. thbdh ghlfis nfLnfnl,


mtiw ghl eh fWbfhnl; uhffis
bjJbfhnl.
khzt: jfSF fis goF Mt F vd Tfns,
mjidg.....
fzjhr: Mkh, j! gJ guL ta eht gog vdF
bfhis Mir. rugh fijfis ggh
fijfis U gong.
khzt: vj ta ghl vGf?
fzjhr: guL tanyna vdF vGJ Mw Ugjid
cznj.
khzt: jhf mj ta vGa ghlY vGa lK id
csjh?
fzjhr: vf C CUfiu cfhJjh ghl vGJnt.
zh fhd oK nflJ
fzh j fhJF ik
f fiyjJ J vGnj
gLif Unj gUnd mKj
j ehYtjh id csJ, j.
khzt: jfij cy khbgU kd f! jfisngh
vfSF ghl vGj Mt. tfhLfsh?
fzjhr: j. . . W eilna fis goF gHf FiwJbfhnl
tUwJ. neuij zhfhk cfsh Kojtiu ey ey
fis gof. bt bgWtjfhd Kjgo mJjh; mLJ,
cfis R ftjid cWnehFf; w gL

68
JgK JauK cfSFnejjhf czUf;
vGJf. cf bga jya tuyh lbgW.
khzt: vdbfd neu xJ kd wJ ngf. f e, Iah!
fzjhr: f k.
goj w - thL goj braghL - 3

yf aJ; Ys th ikilJ;
fhW J. J. y J.
PhW eW. fS eW. thdJ Rlfbsyh f ad.
kiH J. d J. o J.
fl J. kiy J. fhL eW. MWf ad.
cnyhfK kuK bro bfho kyU fh f ad.

j
kj f a. M eW. bg J. FHij g.
sik J. KJik eW. c eW.
cl eW. yf f ad. c RitilaJ.
kd nj. m nj. cz mKj. cznt mKj. cz bjt.
kd bjt. j bjt. c bjt.
fhL, kiy, mU, MW, fl, y, , fhW, , th, PhW, f,
thdJ Rlf - vyh bjtf.
- ghuah, trdfij
mfu tirgLJj braghL - 4

fhQ brhfis mfutir vGJf.


bjg, igj, UHh, Jkid, ija, bghJilik, nghuhl, ik,
ghuhL, J.
j - , , , ,
g - , , , ,

brhtjid vGJj braghL - 5

fhQ ciugia brhy nfL vGJf.


cyFF cghwiy tHF PhW xUnghJ kiwtiy. mjid
nghnw ya tsbfhF bkhfY, cJos fPf
ilawhJ njhWwhf. mtf, mbkhf fSF xo
tUwhf. mtf thG fhy NHYnfg jj fijfis
gilJ fhyijbtW iyJ whf.

69
njbjLJ vGJj braghL - 6

ghlYFa jiyig njbjLJ vGJf.


( tUj, vGJf, fofhu, khR )

m. gyUF X neu . f D
fhLwJ f brJ jjd
jh XbtLfhk. fl f.

<. . . . . . .
M. fhj bjho
kyu kyu tho nghdJ
F FHijf.
fh Kf.

bkhw g braghL - 7
j

fhQ ciug nfhol lf ca Tlbgafis vG uf.


(v.fh.) kuf mlj nrhiy k mft F TaJ.
g LKiw j mij LF tj v, tabtia R
ghf brwh. mF ML flh. ta xUw
be fhzglJ. mjid ghJbfhnl brw v
mU Uj, bjd F EiHjh. ku njfh
ahf bjhFtjid flh. th gwit gwJ
brtjid fl v f kjh. mF kuH cfhUj
xU W kyfisbayh nfhJ ahFtjid flh.
(njh, Tl, khiy, kij, Fa, FiyFiy)
flj braghL - 8
flf kiwJs fhyfPf bgafis tlLf.

gh m J u F kh
u Ph yh F
u gh f gh lh fh K
jh u R uh o
r k bfh z M #h a
if K nk jh uh u
L J K u it r r
f th j H g

70
iH vGJj braghL - 9
fhQ bjhl tz vGJfYs brhf iHahf csd. mjid
U vGJf.
( v.fh. ) midtU w tFF jtwhk tUif j ntL.
Uj : midtU w tFF juhk tUif j ntL.
1. K. tujuhrdh jhbkhJ Fj mfiu bfhlt.
2. fis u F J neu isgh brnthkh?
3. j dhF ca ilia idTw Kokh?
4. fF vis iy.
5. Fkzts, yt bgUudh taiyia fL kd
wdh.

mJ bfhnth braghL - 10

j
ehY ntj M eit Mf
nt mdt kiynk csh
Nj mU Jiw Kdh
th vW csh tu Mwyh.
- fg, fguhkhaz.
nkfl ghl lbgWs ehY ntj vD brh cs ehY
vgJ ehF vD vQbga fhukhF. itkLk ehYKfjh,
ehY ir, ehY u, ehY thr, ehY fiy, ehY eh, ehYngiu, ehY bjU, ehY
tF vd U_y, snfhtof, fg, xsitah, godjh, ghuah,
ghujhr Kjnah ghlf ehY vD brhny vLjhsgLsjid
fhzyh. uhl bkhf xyfz vD iy vGa fhLbt, ehF
vgj mogilna ehY vd FJsh.
g
m) fhQ brhbwhlf ehY vD brh milbkhahf tUgo vGJf.
(v.fh.) filF brw tsk, ehYnyh m ntLbkd nflh.
1. Ukifahth MRf, kJuf, uf, jhuf vd
fY wJ sdh.
2. ehF kiw vgjid fg ntj vd FLwh.
3. HF, nkF, tlF, bjF vd ir csd.
4. ntiyF brtjF Ughj kfid ghJ, mt jh fhR
ciHJ bgwhjh midtU cid kg vd Tdh.
5. ahid fh yFfS xW.

71
M) ghlY ehY vD brh vbfF lbgWsJ vd flJ vGJf.
1.
2.
3.
4.
5.

fwyil WkL
kbg : 10
m) bghUjhj izia flf. 1 1 = 1
1. Wgr_y - fhahrh
2. Phduj - ghuah
j

3. vGJ - . R. brygh
4. FghL - fzjhr

M) bghUJf. 5 1 = 5
1. vf gift vnfh kiwjh
Fs jHf xwhj fnl - fk
2. rigfny jbHGJ KHfntL - ehkf fP
3. ghlh kfsJ gu ntL - ghuah
4. vyhU vyhK bgwntL - ghujhr
5. wehL eyP rhuf
jbkh bgajntL - fzjhr

) bjhlf cs MFbgaf tiffis flf. 4 1 = 4


1. IJF gJF ntiy bra M iy.
2. cgJ eh; cLgit uL.
3. vL KH th th.
4. nyh vd iy?

72
yfz

ah : br cWf
(vGJ, mir, )

br cWf
ah - ahfgLtJ - flgLtJ. ah vgJ br.
vGJ, mir, , jis, mo, bjhil vD MW br cWfshF.
1. vGJ
br F, beo, bk, Mj vD vGJf Kjikahf
fUjgL. F, cFY cbkFY mlF. beo
j

cbeoY, cbk beoY mlF. bk xW vd brhygL,


br Mj bkahf fUjgL.
ehz - brh, eh - beo, z - F, - xbwGJ.
2. mir
vGjhdJ jahfnth gy nrnjh Xirl mirJ (J) gJ
mir vdgL. J neuir, iuair vd UtifgL.
neuir : F jJ F xwLJ, beo jJ beo xwLJ
tUtJ neuir vdgL.
(v.fh.) F jJ tu - f
F xWl tu - f
beo jJ tu - fh
beo xWl tu - fh
iuair: F izJ F izJ xW; F beo izJ
F beo izJ xW tUtJ iuair.
(v.fh.) F izJ tu - gl
F izJ xWl tu - gl
F beo izJ tu - glh
Fbeo izJ xWl tu - glh
3.
mirf jJ izJ To, moF cWghf miktJ vdgL
m~J Xuir, <uir, _tir, ehyir vd ehtifgL.

92
Xuir : btgh < neuir, iuair VnjD xW jJ
W uh mik. mtiw Xuir vg. mit eh ( ne ), ky
( iu ), fhR ( ne ), w ( iu ) vd ehtif thghLfS xwid
bgW.
(v.fh.) 1. br Ritzuh thz khf
mD thD v.
v - ne (eh)

2. brFz yhj nghJ J


tWF <a gL.
gL - iu (ky)

3. ehblg ehlh tsjd ehly

j
ehl tsjU ehL.
ehL - ne (fhR)

4. mfu Kjy vGbjyh M


gft Kjnw cyF.
cyF - iu (w)

<uir : ehF
<uir nrJ xU MtJ <uir. ne KotJ uL, iu
KotJ uLkhf <uir ehF MF.
thghL
ne ne = njkh kh - 2 ( njkh, kh vd
iu ne = kh kh Kotjdh kh. )
iu iu = fUs s - 2 ( fUs,
ne iu = Ts Ts vd s
Kotjdh s )
( <uir ehF MaghF cait. )
it a vd, Ma c vd tHfgL.
_tir : vL
_W mirf nrJ xU MtJ _tir. neuir KotJ
ehF iu mir KotJ ehFkhf _tir vL MF.

93
fhf - ehF
ne ne ne - njkhfh
iu ne ne - khfh fhf - ehF
iu iu ne - fUsfh
ne iu ne - Tsfh
it btghF cajdh, btgh c vd TWt.
ff - ehF
ne ne iu - njkhf
iu ne iu - khf ff - ehF
iu iu iu - fUsf
ne iu iu - Tsf
j

it tghF cajdh, t vd TWt.


ehyir : gdhW
_tir vLl neuir, iuairfis jjahf nrjh
ehyir gdhW ilF. jid bghJ vd TWt.
g
1. tU bgafis mir J fhLf.
m) iy M) tst ) snfh <) bjhfha
2. Lgl lfis uf.
1. m/ eh x/u/ f/nzh/l
ne ne ne ne ne ne
Ts

2. M/Wth M/w g/j


ne iu iu ne
njkh
kh dhf

m) wtadhf
nfhol l ca ilia njbjGJf.
1. bk MjK ah vd FfgL.
m) RblGJ M) dh vGJ ) xbwGJ

94
2. fh tifgL.
m) uL M) _W ) ehF
3. MaghF ca f MF.
m) fh M) kh ) f
4. btgh ca vD <W tU Xuir thghL
.
m) eh M) ky ) w
M) FWdhf
1. ahFa vGJf vitbad fzlgLwd?
2. mir vwh vd? mit ahit?
3. <uir fSFa thghLf ahit?

j
4. fh thghLf ahit?

mJbfhnth.
btgh aU btU kLnk tU.
a btlis bt btlis tU.
ntW jisf thuh.
<wo <W eh, ky, fhR, w vD thgho Ko.
(v.fh.) myl: flbdg eyit vyh fldJ
rhwhik nkbfh gtF.

t.v mir thghL


1 fl/bd/g iu ne ne khfh
2 e/yit ne iu Ts
3 v/yh ne ne njkh
4 fl/d/J iu iu ne fUsfh
5 rh/wh/ik ne ne ne njkhfh
6 nk/bfh ne ne njkh
7 gt/F iu ne (iu) w
Fwgh <W w vD thgho KoJsJ.

g : fhQ FwghF myL thghL vGJf.


bghWj wid vW mjid
kwj mjD eW.

95
m
bghU ctika, ntWbghU itg

mt elJ tjh.
mt mdnghy elJ tjh.
U bjhliu goJ ghUf. Kj bjhl aghf csJ.
mLj bjhl gogjF ik jUwJ.
bgbzhU, j aghd mHif Mil, mfyf mJ,
xgidbrJ bfhtJnghy yt, j fgid MwyhY bkhyikahY
brhY bghUY mHF nrJ ghlf aWt.
jifa ghlf fhzgL mHnf m vdgL. jdh, brhy
F fUJ v ; gogtF nfgtF ik nrF.
j

mf ytiw F fhzyh.
1. bghU ctika
cy yhj bghUis xwDF ctikah TWtJ bghU
ctika vdgL.
mgf yh cthif tghf
tw kuj jW. - Fw, 78
Fwghit goJ ghUf. cs myhj xUt FLg
thif elJtJ vgJ, ghiy y, glku jL tstJ
nghwJ. UtSt, Fwgh myhjt thif, ghiyy
glku jL tstjF xghdJ vd yhj bghUis ctJ
TWwh.
yt, cy aghf yhj bghUis thW ctikah TWtJ
bghU ctika MF.
2. ntWbghU itg
yt, jh fUa bghUis iyehl, cyf mj ntbwhU bghUis
rhWfho TWnghJ, bghJ bghUsh w bghUis, w bghUsh
bghJ bghUis sFtjid ntWbghU itg vg.

ciuKo fhzh isnah vw


eiuKJ kf ctg - eiuKoJ
brhyh Kiwbrjh nrhH Fyir
fyhk ghf gL.
ghl, ffhy sik eiuKoJ tJ, tH tHdh
vgJ w br. ttahf juhk M JtU nrhH Fy

96
njhaikah, aghfnt ffhyD wj tHdh vgJ bghJ
bghU. vdnt, w bghUsh bghJ bghU sfgLsjdh ghl
ntWbghU itg mikJsJ.

kh dhf

m) wtadhf
nfhol lij uf.
1. cy yhj bghUis ctJ TWtJ .
2. fUa bghUis iyehl w bghUis bghJbghUshY
bghJbghUis w bghUshY T sFtJ .
M) FWdhf

j
1. ntWbghU itgia rhWl sFf.
2. bghU ctikaia rhWl sFf.

tFgiwwf

vGJj w : gl ghJ ghl vGJf.

FG fyJiuahl
ghuah - ghujhr - fzjhr fijf r_f khw FJ
fyJiuahLf.

97
bkhw g

bjhi fbrhfis bjGJj.


(v.fh.) Iiz vD brh Fiz, Kiyiz,
kUjiz, bej iz, ghiyiz Matiw FF.
1. Kf - khf, gyhf, thiHf.
2. ehgil - njgil, ahidgil, Fiugil, fhyhgil.
3. Iyfz - vGyfz, brhyfz, bghUyfz,
ahyfz, myfz.
4. mWRit - Rit, frRit, Rit, ctRit,
fhRit, JtRit.
j

g : bjhifbrhfis bjGJf.
Uiz , .

Kgh , , .

ehir , , , .

Igh , , , , .

vQ bgafis jbHfSl bghUJf.


vQ bga jbH
vguL -
bjhbwhgJ -
UgijJ -
gidJ -
KgJ -
bral
1. ghlgFYs bgabrhfis bjhFf.
2. bjhFj bgabrhfYs bjhbgafis tlLf.
fLiu g
khWwdhs kWth.

98
ifbaGJ j jahj
( khztf vifF Vg FGfshf J
ifbaGJ j cUthf brj )

Ljiy Ueh wj
midtUFkhd Ljiy! cyfij caJ ewh!

fij
w br nefhz
nghL cyfij
Ljiy eh LjiyF ciHnjh
ntbuhL rhngh.

fLiu
JQFf

j
ehlf Ljiy Ueh
z CL
Ljiyngh ngho btbgw
eifRit JQFf
fLiu

ciuahl
Wfij (xUgf ms)
fh W Ujh...
Wt f
Ut/_t ciuahl

fSfhd j kw ff

thifw

w iy jid itJ ghj

bjhlto gaz brnghJ ghitanwh ghLgho brtjid


nfoUf. Knd brgtiu g kiwnah bjhltjid
foUf. taj khWwdh taah kbwhU khWwdhF
cjnghJ, ghitnsh ahuhtJ mtfSF cjajid ghUfsh?
ayhnjhUF yhnjhUF kjneanjhL cjnth wj kjuht.
1. khWwdhfSF vbt tif cjtyh?
2. f gHa l fiz fobfhL xU bghUis vLf
Ka brf.
3. cf glit egfSl fyJiuahLf.

99
kf

c uf
Obk vD fbgw ma mP LF, mtUila
eg brUjh. miwF fLF yaJ. ma mP, j cliy
ewhf fgah nghUjh. vD, F jhfhk eLbfhnl Vnjh
xU nrhjid KG_rh <LgoUjh. mUnyna fziu (NlL)
UJ, mt mjid va liy.
eg mtl, V fzig valhk go F eLFf? vd
nflh. mjF, mj ma mP vGJ brW, mU Uj fzig Ro
fhodh. mF RblbahW jDila FofSl UjJ.
j fLikahd F ehnk eLFnghJ ght it vd br?
mjdhjh, mtiw ul vdF kd tuiy. vwh.
j NH ahf UUjh vd brUgh? idJ gh.
j

kQy fny cfjh tUJ


tUjij xU bjD
fQw ghJ brw nfL
fzKeh rl khnl.
- tsyh
bkhahf brf.

Mother Teresa, born in Yugoslavia became a nun at the age of 18. She came to India and
started her career as a teacher. She established the Home for dying and destitute in Kolkata.
Service to the uncared is the service to God is the principle of Mother Teresa. The highest
honour of Nobel Prize for peace was awarded for her selless work.

izahd j gHbkhia mf.


1. In a iddlers house all are dancers.
fg L fLj f ghL.
2. No man can lay a stone.
fny eh cf Kokh?
3. Diiculties give way to diligence.
fiugh fiujh fY fiu.
4. Command your man and do it yourself.
btbzia itJbfhL beF miythnd.
5. Charity is a double blessing.
jUk jiy fhF.

100
tsu braghLf
nfl w braghL - 1

Gs ciugia gof nfL dhfSF ilaf.


br, ciueil, ngR Mad aj MF. irnahL ghLtjbfnw
vGjgl jghlf irj vdgL. iria irj vW
kaFwd y.
ir ntW; irj ntW.
ir fiyPf FH, ah nghw fUf thgJ ir. XJth ghL
njthughl irj. ehoa MLnghJ ghLtjbfnw awgl ghlfns
ehlfj vdgL.
ehlf vgJ fhyJ ehlf, iuglf ngrgL ciuahl vW

j
y fUJwhf. ehlfj ghlf ehoaJFa bkghLfSF
ljU tif mikUF.
dhf
1. j Kf ahit?
2. aj vd vjid TWnwh?
3. ir vgJ vJ?
4. ehlfj vjikaJ?
5. njthughlf vtif jiH rhU?

ngRj w braghL - 2
ciuahliy KGikahf vG tF ngRf.
iwtDF euDF ilna fj ciuahl

l: ytf iwj ghoa mit

iwt: v ghl Fw Tat ah?

eu: V, ehjh!

iwt: v ghl vd Fw fO? brhyh, bghUyh?

eu:

iwt:

101
goj w - thL goj braghL - 3

fhQ ciugia bghUSzJ gof.


sik ey nghWj vgJ bghJthf khjF aghd Fz. yUF
taij nflhny d wF. cl jiy tajhljF ca
milahsf bjglhY tajhlJ vW ahuhtJ TdhY mtfSF
bghyhj nfhg tUwJ. jdh, vd wJ! sikia nghw midtU
Uwd vgnj! Mdh, sik vgJ cl kL Ujh nghjhJ.
y Mo isnahuhf Uwd. Mdh, czY CfY
gLHkh brayW Vwd. ~bjgo sikahF?

cl sik; cz sik; Cf sik fhlntL. sikia


nghWj thifF wig jU. mjdhynwh, sikia mHif
j

nghWtif e Mnwhf clg Kiwfis flhf. clYF


ngha g bfhLJ v~Fngh M sik ey ngQf! Jgfis
thifia flF gofshf idJ, vJfisJ nghfhk, bt
eif itJ, cz sik fhJ, thif gazij bjhlf!
iwa njh ehisa btF mof vD eifl, sik eyf
CfJl thif gazij mikJbfhf.
- FwFo mofsh, Myaf rKjha ikaf
mfu tirgLJj braghL - 4

fhQ brhfis mfutir vGJf.


fJfiy, ir, ita, K, kdJa, nehf, LngW, ebra,
nkLgs, thif, ga, bkhbga, ntiy, bef, btFshik
e - , , , , .

k - , , , , .

t - , , , , .

brhtjid vGJj braghL - 5


jehL thf tuyhW f bjhik thjJ. gHfhybjhnl
jH cehL, maehL thf wUjd. cehL thfijl
maehL thfnyna tUth F. maehL thfY jiutahf
br thfijl, tahf br thf bgU bghUis jU.
vdnt, meh fl thf f wUjJ.

102
FWbfGJbrh isahL braghL - 6
il FfisbfhL, flfis uf.

1 4 6

5 3

7 8 9

j
lUJ ty
1. iuflnyho ua njL vd Ta j _jho .
2. gHjH flgazij bjhfha tHf
vd FLwJ.
3. nru kdFa JiwKf .
nkUJ
4. ahJ Cnu ahtU nf vd Tat fa .
5. fl brY bga fy vdglJ.
6. btR ehil nrj ga .
7. ghoa eho ts bgUa JiwKf .
8. dUJ wFk bragl bghUfS xW .
9. bgst vgJ vgJ xU bghU jU brhf.

103
myLj braghL - 7
jf bgafis vG myL thghL vGJf.
j f
t.v mir thghL
bgaf
iu ne iu Ts




6


j

t>c brhfis UJj braghL - 8

brhFa cs Ua brhfis gagL ctik bjhlf cs


t>c brhfis UJf.
( ngha, wJ, fh, vbz, bt, bgj )

1. Mo fh cU rUFnghy

2. Mij KwJnghy

3. ca fhy bgr kiHnghy

4. vSF viznghy

5. gRnjh ngha nghy

6. bt gl Gnghy

104
ilbrh mj braghL - 9

bjhl cs tz vGJ brhfSl MtJ vD ilbrhiy


nrJ a bjhliu cUthFf.

1 UFwis go. UFwisahtJ go.

2 ciu bfhLJ ehil fhngh.


myJ c j ngho fyJ bfhSj
3
ntL.
4 jHg brhtJ bkh ekJ ff.

5 ghu bjh ehLF ciHj.

j
ahF ngRngho ulh l
6
iljJ.

brhYUthf braghL - 10

fhQ brhfUJ gy brhfis cUthFf.


KJFj - KJ, F, Fj, Kj, J, FJ, jJ, Fj,
KJF, j, KF
gfiyfHf -
fyfiusf -
Fiunaw -
fauf -
Lfijfhd il fhz braghL - 11

LfijfSfhd ilia vGJf.


1. thdJF F Mu ff. m~J vd?

2. cyhj g xGfh TWwh. mt ah?

3. bro isahj gR; j fhj ; if bjhlhj J.


m~J vd?

4. u gfY Xiy; mt gLjh vGg Miy.


mt ah?

5. cUt yhj kj cyfbkyh RWwh.


mt ah?

105
fu vGJj braghL - 12

c g eilbgws LjiyUeh ffhd fu vGJf.

Ljiy Ueh Hh
l :
eh :
fhy :
fu
jjh thJ :
bfhonaw :
bfhoghl :
j

tuntiu :
jiyikiu :
wiu :
fiy ff :
gR tHf :
eiu :
ehLg :

thifw braghL - 13
vdh KoahjJ ahuh Ko?

th btbgw Jogt njhia bghUgLjkhlh.


cdh KoahJ vd vtU tl TlKoahJ.
vdh kwtfisngh braglKo vd bkJfhodh,
UgnjG tanjahd b#fh fh. t brj mUbra vd?

106
wnyna U if yhj t, jU fhyh th}ia Xoa
Kj bgk vD bgUikFat.
jdif, lhKa, Jr Mad tiu wghf brayhw
od. M, kdUjh tL. tiug f vd idf?
cf fUJfis FG fyJiuahLf.

fwyil WkL

kbg : 10
1. monfhol brhYF Vila bghUis vGJf. 4 1 = 4

m. cehL thfijl maehL thfnyna tUth F.


1. bry 2. VWk 3. wFk 4. tu

j
M. iuflnyho ua njL.
1. brt 2. thridbghU 3. fg 4. thf

. ahJ Cnu ahtU nf vgJ fa Fwdh thF.


1. eg 2. cwd 3. nf 4. gift

<. gHjH flikfS xW bghULj.


1. bghU bgWj 3. bghU bgUFj
2. bghU bfhLj 4. bghU mj

3. XU tf ilaf. 6 1 = 6

m. bghUt vjid tifgL. mit ahit?

M. fliy FF gntW brhfS Ijid vGJf.

. ghoa ehLF tUif jj btehL mP ah?

<. dUJ jHfJF wFkahd bghUf ahit?

c. nrhH eho JiwKf vJ?

C. ghoa eho tsbgUa JiwKf vJ?

107
yfz

brh
bgabrh
bjhbga
khj MlfL nfhty kjh.
bjhl cs bgabrhf, idbrhf, bjhbgafis mnth.
khj, nfhty - it bgabrhf
fL, kjh - it idbrhf
Ml - vgJ bjh bga.
mWtif bgabrhfS bjhbgaU xW vgjid KtFnyna
fUf. Ml - vgJ MLj vD bjhiy Fgjdh,
mJ bjhbga vdglJ.
ML + m = Ml. m - vgJ bjh bga F. thW
j

bjhbgaiu Ff tU Ff: j, m, m, I, if, it, F, ,


c, , , , c, fhL, ghL, mu, Mid, ik, J, M vgd.
idgFnahL nkFj Ffis nrjh bjhbgauhF.
(v.fh.) bgWj = bgW + j nfhl = nfhL + m
Ml = ML + m bfhiy = bfh + I
thif = th + if gwit = gw + it
nghF = ngh + F = +
tu = tu + c kw = kw +
cz = cz + y = y +
br = br + c rhfhL = rh + fhL
nfhghL = nfh + ghL njhwu = njhW + mu
nfshid = nf + Mid elthik = el+ M + ik
ghJ = gh + J. jhHh = jh + M
bjhbga tiff
bjhbga UtifgL.
1. Kjiy bjhbga 2. Kjiy j bjhbga
1. Kjiy bjhbga
b j h b g a F f n s y h k , g F k L t J , b j h iy
czJtjF Kjiy bjhbga vd bga.

16
(v.fh.) fyDF mo GjJ.
bjhl mo, vgJ Fbgwhk, gFah W bjhiy
czJwJ.
2. Kjiy j bjhbga
bjhbga Kjiyaha gF J tUtJ Kjiy j
bjhbgauhF.
(v.fh.) mtj kf ngW.
mtDF vd nfL?
F bgW, bfL vD Kjiyf ngW, nfL vd J
bgWj, `bfLj vD bghUis czJwd.
idahyiz bga
KUf gR bgwh.
gR bgwhid ghuhod.
U bjhlY, bgwh vD idbrh tJsJ.
Kj bjhlYs bgwh vgJ, KUf vD vGthF
gaiyahf tJsJ.

j
ulhtJ bjhl cs bgwhid vgJ KUfid FF
bgauhf tJsJ.
thW idKW, idia Ffhk idbrjtiu FgJ
idahyiz bga vdgL. J idFa fhy fhL; bgaFa
ntWik cUfis bgW tU.
bgwhid - wjfhy
bgWwhid - ffhy
bgWthid - vfhy
bgwh + I vd, ulh ntWik cUghd I VW tJsik fhf.
bjhbgaF idahyiz bgaF cs ntWghLf

bjhbga idahyiz bga

bjhYF bgauh tU. bjh brgtUF bgauh tU.

glif l tU. _lfY tU.

fhyfhlhJ. Kfhyij fhL.

17
g bga
gig czJ bga g bga. mWtif bgaU xwhd
g bga w, Rit, ms, tot Mat mogil njhW.
1. brik, btik, fUik - wg
2. tl, rJu, T, brtf - totg
3. xW, miu, nyhl - msg
4. fhu, , - Ritg
g bga Ff
ik, I, , , c, F, , W, m, m, g, J vgd gbga Ff.
(v.fh.) eik = e + ik e = e +
bjhiy = bjh + I eW = e + W
kh = kh + ey = e + m
kh = kh + ed = e + m
kH = kH + c g = + g
eF = e + F J = ik + J
j

g
1. bghUjhj brhiy tlLf.
m) bgW, RL, eL, bfL, L.
M) brik, tl, xW, fUik, btik.
) Ml, mz, njl, nghF, ghj.

kh dhf

m) wtadhf
1. nfhol l ca ilia njbjGJf.
1. bjhbga gF J tU bga .
m) Fbgw bjhbga ) Kjiy j bjhbga
M) Kjiy bjhbga
2. fh vD bjhbga vd .
m) fh + ) fh +
M) fh +

18
3. kh vgJ MF.
m) bjhbga ) g bga
M) idahyizbga
4. tjh vD idKW vd idahyiz
bgauh tU.
m) tUth M) thuh ) tjt
2. bghUJf.
bjh bga - e
Kjiy j bjhbga - mfth
g bga - NL
idahyiz bga - tUj

3. nfhol l ca ilia njbjGJf.

1. gF kL bjhiy FgJ .

j
m) Kjiy j bjhbga ) Kjiy bjhbga
M) g bga
2. tu vD bjhbga F .
m) M) c ) vJiy
3. tl vgJ bga MF.
m) msg M) Ritg ) totg
M) Wdhf
1. bjhbga vgJ ahJ? vLJfhL jUf.
2. bjhbga Ff ehfid vLJfhLl vGJf.
3. Kjiy j bjhbga vwh vd? vLJfhL jUf.
4. bjhbgaUF idahyiz bgaUF cs ntWghLf
ahit?

19
tHhiy, tG, tGtik
m) tHhiy
yfz Kiwgo FwyhJ ngRtJ vGJtJ tHhiy vdgL.
brt gojh. bjhl brt vD Mgh xUikbga
gojh vD Mgh xUik idKiw bfhnl KowJ. vdnt,
J tHhiy vdgL. tHhiy mWtifgL.
1. iz tHhiy : br ghodh, khL tjJ.
2. gh tHhiy : fz tjh, eh XoaJ.
3. l tHhiy : eh tnj, tUth.
4. fhy tHhiy : ehis tUnt, neW gonj.
5. dh tHhiy : j yfz vjid tifgL?
6. il tHhiy : jeho jiyefu vJ? vD dhF
brid vd ilaj.
M) tG
yfz Kiw ngRtJ vGJtJ tG vdgL. tG iztG,
j

ghtG, ltG, fhytG, dh tG, iltG, kutG vd VGtifgL.


1. iztG
v khkh tjJ.
khkh vD caiz bga, tjJ vD m~iz idbfhL
KojJ. mjdh, J iztG.
2. ghtG
fz tjh.
fz vD bggh bga, tjh vD Mgh idbfhL
KoJsJ. mjdh, J ghtG.
3. ltG
ehf tjhf.
ehf vgJ jiklJ gik bga. mbga, tjhf vD
gliflJ gyghbyhL KoJsJ. vdnt, bjhl ltG.
4. fhy tG
ffhy ehis tjh.
bjhl ehis vD vfhy bgabuhL tjh vd wjfhy
id ka tJsJ. mjdh, J fhytG.

20
5. dhtG
KillJ nrtyh bgilah?
nrt vd bghUjyhj dhit nfljdh dhtG.
6. iltG
ehis g wfgLkh? vD dhF, v mijF cleyiy
vd TWtJ iltG MF.
7. ku tG
eh fJ. bjhl ku tG. Vbd, eh FiuF vgnj
Kiwahd xku.
) tGtik
yfz Kiwgo FwKilaJ vD, yfz Mafsh FwkW
vd VWbfhsgLtJ tGtik MF.
ctif ( k ), w, ca, cW, d fhuzkhf iztG
ghtG fhytG tGtikahf VWbfhsgL.
rhW

j
1. f y, jhf tsF yFfSF bgaL miHF
gHf cL. tUw gRit ghJ, v yR tJlh vd
TWtjid nfoUf.
thW TWtJ, iztGthD k fhuzkhf
iztGtikahf VWbfhnwh.
2. FoauR jiyt ehis jHf tUwh bjhl, FoauR jiyt
ehis tUth vd mikj ntL. mthW mikaiybawhY
eh iHahf fUJtiy.
Vbd, mtuJ tUif cWjik neh
fhytGtikahf VWbfhnwh.
tG - iH, jtW, Fw
tHhiy - iHik, jtik
tGtik - iH - Mdh, iHahf bfhshik.
g : bghUjhj brhiy tlLf.
m) fz, fa, khztf, fhf.
M) khL fJ, ahid W, F bfhR, k mf.
) T, fidF, fiu, mf, myW.
<) FHij, Fo, kj, gh.

21
kh dhf

m) wtadhf
1. nfhol l ca ilia njbjGJf.
1. tG tifgL.
m) uL M) VG ) xgJ
2. v khkh tjJ vgJ .
m) iz tG M) gh tG ) fhy tG
2. nfhol lij uf.
1. yfz KiwyhoD yfzKilajhf VWbfhtJ
2. gRit ghJ, v yR tjh vgJ tGtik MF.
3. iHia U vGJf.
1. j neW tjh. .
2. vUJ toia Gjd. .
j

3. khzt nj vGdh. .
4. mt khzt my. .
5. cilf JlJ. .
6. vfq yt xUt thjd. .

tFgiwwf
FG fyJiuahl
Xukh tUnt
xGfh nghnt
Cf tjh
xJna brnt
lgf elng
Ugf ghng
rlbfW ng
rhiyia flng!
1. ghl TW fUJ vd?
2. f rhiyfis gWfsh?
rhiyfis gWtjdh VgL eikfis, gwho VgL
isfis FG fyJiuahLf.

22
ngRj w : IJ kJ ngRf.
1. eh U ma mP
2. eh Mauhdh....
vGJj w
m) tU brhbwhlfis J vGJf.
(v.fh.) eh iuthf brwjdh ca neu mF Uf KojJ.
eh iuthf brnw. mjdh, ca neu mF
Uf KojJ.
g
1. vdF f tJljdh mj ehlfij KGtJ ghf
Koaiy.
2. k neW tJ vl jf thbrwh.
3. cikia czj KJ gzij khwl bfhLjh.
4. eh ehis CUFnghFnghJ fzid rng.
5. gh Xoajid eh ghnj.

j
M) xnu brhbwhluhFf.
(v.fh.) eh Kig brnw. mtD Kig brwh.
ehD mtD Kig brnwh.
g
1. LF ngh. jf vLJ th.
2. a ghL ghLth. mnghJ ffis _o bfhth.
3. ahid tjJ. mjid ghJ FHij jJ.
4. nru ngh njhwh; mjdh, iw milfglh.

ikafUjj w
tU gid goJzJ ikafUid xnu t vGJf.
ntWikfis gagLbfhL FWa thiffhf vnghJ
mikia FiygJ, kfis VgJ nghf bra. cikahsfSF
fU J n t W i k U D ngh u h l ne u h J . kh wh f, xWik
ehLeynfg j ntWikfis gagLJ gghL UF.
ikafUJ : ntWik tsJ jdy fhngh nghf; ntWik
fisJ xWik fhngh cikahsf.

23
g : ikafUJ vGJf.
ntWikfis mF gagLjhk mtiw eikF gagL
KndWj ntL. mtut brafSnfg eik ikf VgLtjid
mtutnu mkhW LLj ntL. mjid LJ ikfis
xngh vd tJ fLjdh ga VJ neuhJ. mjdh, nkY
fyfnk is. ikfis xf bghJxGif mjhtJ, rlij vyh
muRfS tWJwd. mjF mrlfS bgJ Jizwd.

ikafUJ .

bkhw g
bkhw g
td F lfS td fh lfS
Ubrhfis nrJ vGJnghJ il y lf td
bk vGJf ( , , , ) F tU. bkbaGJ F tuntoa
l fhkY fhj l F tjh bghU khWgL. Mfnt,
td F lfis fh lfis bjthf mj ntL.
j

td F lf
1. m, , c vD RblGJfis mLJ, v vD dhit mLJ
tU tdfsha , , , F.
m + iga = miga
+ bro = bro
v + g = vg
2. mj, j, vj; mF, F, vF; mgo, go, vgo vD RL
dhbrhfis mLJ td F.
mj + nfh = mjnfh
mF + brwh = mFbrwh
vF + nghdh = vFnghdh
3. ulh ntWik td F.
iy + go = iygo
ghiy + Fo = ghiyFo
4. ehfh ntWik td F.
mtDF + bfhLjh = mtDFbfhLjh
gF + brwh = gFbrwh.

24
5. uL, _W, ehF, Ijh ntWik cU gaD clbjhf
bjhif td F.
j + Fl = jFl
ku + bgo = kubgo
L + rh = Lrh
+ d = d.
6. gbjhif td F.
gir + gL = girgL
gir + = gir
7. UbgabuhL gbjhif td F.
rhiu + gh = rhiugh
kif + = kif
8. ctikbjhif td F.
ky + f = kyf

j
jhkiu + if = jhkiuif.
9. XbuGJ xU bkh td F.
+ Rl = Rl
+ Til = Til
10. <Wbfl vkiwbgabur td F.
mah + f = mahf
Xlh + Fiu = XlhFiu
11. tbjhl FaYfu td F.
gJ + ghL = gJghL
vL + bjhif = vLbjhif
12. l, w xW uoF c, beo bjhl FaYfuf td
F.
ML + go = MLgo
ehL + gW = ehLgW
13. KaYfu td F.
bghJ + nj = bghJnj
U + Fw = UFw

25
14. rhy, jt Kja cbrhf td F.
rhy + ngdh = rhyngdh.
jt + J = jtJ.
15. M, vd, , Mf Kja ilbrhf td F.
vd + Tdh = vd Tdh.
+ fhngh = fhngh.
td fh lf
1. mJ, J, mit, it vD RL brhf D vJ, vit vD
dhbrhf D td fhJ.
mJ + gwjJ = mJ gwjJ.
mit + gwjd = mit gwjd.
vJ + jf = vJ jf
vit + brwd = vit brwd.
2. M, V, X vD dh vGJf td fhJ.
j

mtdh + brwh = mtdh brwh.


mtndh + ngdh = mtndh ngdh.
mtnd + jh = mtnd jh.
3. vGthbjhl td fhJ.
ky + jJ = ky jJ
tL + gwjJ = tL gwjJ.
4. mjid, jid, vjid vD brhfSF td fhJ.
mjid + glf = mjid glf
jid + gwitf = jid gwitf
vjid + fhiff = vjid fhiff
5. idbjhif td fhJ.
CW + fh = CWfh
RL + nrhW = RLnrhW
6. cikbjhif td fhJ.
fyguz
ugf

26
7. ulh ntWikbjhif td fhJ.
j + fwh = j fwh.
fl + fljh = fl fljh.
8. _wh ntWik cUf ( xL, XL ) td fhJ.
bthL + nrj = bthLnrj
fynuhL + guz = fynuhLguz
9. vL, gJ ju w vfSF td fhJ.
xW + bfhL = xWbfhL
uL + ng = uLng
10. anfh idKWF td fhJ.
thf + j = thf j
tha + gyhL = tha gyhL
11. uils, mLFbjhlf td fhJ.
ry + ry = ryry
gh + gh = ghgh

j
12. <Wbfl vkiw bgabur ju wbgaburf td
fhJ.
fw + Wt = fw Wt
a + bg = a bg

g
njitahd lf td bkfis L vGJf.
1. mj igaid ewhf gof brj ntL.
2. tj iga brhd brfis bghWikahf nfl ntL.
3. neW elj wghd ffis fL gyU ajd.
4. fyguz jytf.
5. f nff wJ sFgt eik ikfis mth.
6. mj rhiy f brikahf fhzgLwJ.
7. xbthUtU gojjid ftdkhf Fngo vG itj ntL.
8. jf gonjit. mnjhL glit nrJ bfhs ntL.
9. ghJ ghJ nfLnfL knj.

27
bghUJf.

+ -
+ -
+ -
+ -
+ -
fLiu g
eh Kjyikruhdh......

g
eig yFj
egf cz ilntisF wF fhyjh tFF tUtjid
tHfkh bfhoUjh FnyhJf. mjfhf, Mal gyKiw
j

jlid bgwh. MdhY, j tHfij khbfhsiy.


W mnj fijjh.
iuJ tF EiHJ, tHfkhf khw mU cfhU Fku
tuhjjdh, ml cfhjh. FnyhJfl UJ btRUo
thil tUtjidaJ bfhlh khw. Ma tJljdh, mtl
mnghJ VJ ngriy.
khiy LF brYnghJ ifoj jtW vd, mj
isfis T, mgHfij LLkhW Tdh.
vyh vdF bj. cntiyia ghJL nghlh, bga
nkij tJlh miu brhy, vd myakhf T dbfhlh.
, mtDl gHFtjid WbfhSj ntL vd j
kdF KobtLJ bfhlh, khw.
1. khw Ta miu ahJ? mjid FnyhJf Vwhdh?
2. khw FnyhJfDl gHfTlhJ vd KobtLjJ rah,
jtwh?
3. FnyhJf cf egdhf Ujh f vd brf?

28
thifw
kWj w
Vlh, gTl ukh Llhf? vW bral
nflh, fnty.
e g ehis kUJtKfh elf Uwjh. mjF Vnjh
VghL braQkh; mjdhy ukh Llhf. ehbkyh nrJngh
zJy FL mgwkh LF nghyh, thlh vd miHjh
bra.
fntyDnfh r bjahJ. mjdh Ff brtjh, ntlhkh?
bgnwhUF bjahk Jtiu vjid mt brjiy. eg
miHig kWjh, ebfL. egDF clglh bgnwh foJbfht.
r bjahk z Ff brW VjhtJ elJlh vdthtJ?
eg miHig kd nehfhk kWgJ vthW vd fnty
f bjhldh.
fnty iy fUjh cf eg miHig kd
nehfhk vthW kWf?

j
kf

bghWik

Jw xUt bjUtna elJ brWbfhoUjh. mnghJ ObuW


ehYng XotJ mtiu jhL Xold.
mUUj kwtf mtl, mtf cfis jhanghJ, f
V jLfiy vd nfld.
mjF mt, eh jLfhk UjjF fhuz cL. xW,
vid mojj _ykhf mtf d jUF; kbwhW, vid
mofhlh ntW ahiuahtJ moUghf. vdntjh, mtf d
Utiu vid jhFnghJ jLfhk Unj vwh, mJw.
mtjh kfhu.

bkhahf brf.

There is nothing in the world as valuable as time. The man


who fails to utilize his time carefully will ever remain poor. The man
who uses every minute of his time wisely will gain many advantages.

29
Every night before going to bed, think over the days happenings. If
you have, make a resolve to be careful in future. Set apart sometime
everyday for prayer.

izahd j gHbkhia mf.

1. Take away the fuel, the boiling will cease.


vtjid Ldh bfhgJ mlF.
2. Practice makes perfect.
uK ifgHf, brjG ehgHf.
3. The law-maker should not be a law-breaker.
ntna giu nkjhnghy.
4. Misfortune never comes single.
glfhny gL, bfl Fona bfL.
5. Look no gift horse in the mouth.
j

jhd bfhLj khil giy oJ ghfyhkh?

30
tsu braghLf
nfl w braghL - 1
ghliy gof nfL dhfSF ilaf.
XjD fwjJ xGf vw
cikjid khztf czu ntL
nk wgilj nknyh buyh
nkikw fhuze byhGf nkjh
ntjidf tjhY y nghF
btfS ebyhGf u ndhnf
Mjdh khzte byhGf jid
MUngh fUaij fhf ntL.
dhf
1. ghl lbgWs vJif eafis TWf.
2. nk brh bghU ahJ?
3. MU - yfzF ahJ ?
4. ghl goj vD bghU jU brh vJ?

j
5. ghlYF Vw jiyig TWf.

ngRj w braghL - 2
j ya kw Hh fuiy ghJ, HhF tUif
jJnshF tuntiu fJf.
j ya kw Hh
l: muR kf nkiy g, nrhf, nt khtl.
eh: 30. 09. 2013 fhy: gf 2.00 k
f u
jjh thJ : khza
tuntiu : khza jiy
Kiy : bgnwh Ma fHf jiyt
jiyik : jiyikaha
w Ud : Kjik f mYty
wiu : gilf vD jiy yt bf. rgJ
f bjhFghs : khza jiy
ya ff : ngR, ghl, fijTw, fLiu goj
rhj tHf : U. . rho, jHha
eiu : U. . ghg, KJfiy jHha
ehLg : khza

31
goj w braghL - 3
fhQ ciugia goJ FG fyJiuahLf.
f, f, f ~J xnw nghJ ekF njit. Inuhgh
gy efufSF eh gaz brUnw. mnf rhjhuz ViH va
kfSFTl ilUF thif trfis fia eh
ftUnw. nghbjyh ekJ ehL ViH va kf gjhg iyia
idJ eh fL mGUnw. j ntWghLF fhuz vd?
f vgJjh vdF ilj il.
vjifa f jdifia jJ xUtid brhjfhf Fgo
brwnjh, mJjh cikahd f. rKjhaYs M bg midtUF
cik fia mgnj ekJ flik. mj f_ykhf mtf jfSF
eyJ vJ, bflJ vJ vgjid njbjLJ bfhthf; bfljid
LLthf.
xU eho Kndw vgJ, mj ehLkf bgUF f, mthw
Matiw bghUnj mikwJ. eh L catila ntLkhdh,
bghJkf vyhUF fia guahf ntL. bghJkfSF
fia jJ mtfis caLf. ~J xnw xWjh ekJ wig
bgWtjFa xU tahF.
j

- ntfhdj, u isPUF

mfu tirgLJj braghL - 4

fhQ ciug tz vGYs brhfis mfu tirgL


vGJf.
uhkUod gukmr mbthahf sat. mt kiwF
d amid rhujh njah jkJ Ukl UJbfhL, jid
eho tUgtfSF befho jtbgURluh sdh. mikahUila
UKf fUiznj JF. mtUila ifglh id . Jgf
kh. jid njotU mgfSF jhngh m fhodh.
, , , , , .

brhtjid vGJj braghL - 5


UFw TW caa gfS xW rhwhik. mjid
cilatnu rhnwh. rhwhik vD brh jbkh xWnf caJ.
rhwhikjik, j kf fiy.
rhwhik g, jHf jgl cilik. rhwhik vD
brhiyTl wbkhf bkhbgaf ayhJ. bkhbgaJ TdhY
mbrh jTW bghU uhJ.

32
Ffis bjGJj braghL - 6
Gs Ffis gagL c egDF foj tiuf.
eg C Fo gwhFiw - kiH nr - Fs, CU,
V Kjad yjo catjF _ykh Uj - iyfis th,
fiuaikJ, ku eLj - iyfSFa tuJ tfis thUj -
braf ehLeyg l g khztfis <LgLJj
ms egDF,
eh ey. c ey ma Mtyh cns. c foj ilf
bgnw. cf C Fo gwhFiwah kf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

wbkh brhfSFa j brhf vGJj braghL - 7


foj cs monfhol wbkh brhfis mtWfhd jbrhfis
vLJ vGJf.
UFwhy
10.11.1953

j
ms f mtfSF,
ehlffh vD iy thF nghbjyh cf
Mnuhaijg ghuhuh Ko f neU. vts
mHfh vjh agh GJ brwJ j vW aJbfhnl
nghnd. fij vjidnah ffSFns vyh kl J
nghdhY bj Fiwiy. mra, Mdj vyh kdir v
gbfhSwd. jGF X ya iljJ, f rnjh.
ml,
o. nf. jguehj
( k, ngUtif, a, g, cley, goF)

wbkh brhf j brhf

thF goF

33
mj w braghL - 8
mltizia uf.
t. tG tGiy tif tHhiy tHhiy tif
v
ah ghL
1 ah ghL ghodh gh tG gh tHhiy
ghodh
2 LF mfh tjJ iztG iztHhiy

3 ehf tnjh ltHhiy


fy ehis
4 fy ehis tjh
tUth
fiw <wJ fiw <wJ
5
gRth?fhisah? gRth?
jbjw ah?
vD dhF
6 iltG
ghuah vd
ilaj.
j

7 k fJ ku tG ku tHhiy

brh isahL braghL - 9


fhQ flf cs j vfis bjhlJ brwh xsitah
bghbkhf ilF.mtiw flJ vGJf.

L 6 x u

a C f k 6 J if nl x
I J f u nt < 6 G

ng t U M t v F

6 6 m w W J X 6

6 s a a br t bz J
f 6 6 d J y G t
66 J a 6 il c nf 6 J
J 6 g 6 6 V 6 6 nH 6 f J x

nr ng a 6 xs na

34
1. 6.
2. 7.
3. 8.
4. 9.
5. 10.
gilghw braghL 10

mHF vD brh, UbrhYil mikgo ghlbyhW vGJf.


(v.fh.) taYF mHF brGik
thSF mHF Tik
yJF mHF bghWik
UF mHF jik

j
fwyil WkL
fhy : 15kJ kbg : 10
1. XU tf ilaf. 5 1 = 5
1. fhkuhr vF, vnghJ wjh?
2. fhkuhr gagLa yf vJ?
3. fhkuhrUF eLtzuR tHa UJ ahJ?
4. fhkuhr fgia ghuho jHf muR brj w vd?
5. f ts ehshf bfhlhlgL eh vJ?
2. bghUJf. 5 1 = 5
m) fhkuhr wj ML - 1954
M) fhkuhr Kjyikruhf gjnaw ML - 1903
) fhkuhr rlkw cWduhd ML - 1975
<) fhkuhr my a fhuR jiytuhd ML - 1937
c) fhkuhr kiwj ML - 1963

35
yfz

MFbga
brhyhFbga, jhahFbga
MFbga gdhW tifgL. mtW, bghUshFbga Kjyhd MW
MFbgafis vlh tF fUf. w MFbgafS ehtif
msit MFbgafis KjgUt fWbfhl f, ulh gUt
brhyhFbgaiu jhahFbgaiu ffUf. xU bghU bga,
jdFa bghUis Ffhk, jbdhL bjhlila ntbwhU bghUSF
bgauh tUtJ MFbga vdgL.
1. brhyhFbga : tStbrh thifF J. bjhl tStbrh
vgJ, brhiy FfhJ bghUSF bgauh tjjdh, J brhyhF
bga.
2. jhahFbga : ghiy wF. gh bga, ghiy Ffhk ghuij
FwJ. X l cs xU bghU bga (jh), mJ rhUF
lF (jhdF) bgauh tUtJ jhahFbga.

j
1. l, bghUSF M tUtJ lthFbga.
2. bghU, lF M tUtJ jhahFbga.

kh dhf
m) wtadhf
nfhol l ca ilia njbjGJf.
1. jiu wF. bjhl MFbga MF.
m) lthFbga M) jhahFbga ) brhyhFbga
2. bgnah brh nf. bjhl MFbga MF.
m) brhyhFbga M) bghUshFbga ) lthFbga
3. fH gjh. bjhl mikJs MFbga MF.
m) brhyhFbga M) jhahFbga ) lthFbga
4. F ciu brjh. bjhl mikJs MFbga MF.
m) brhyhFbga M) jhahFbga ) lthFbga
M) FWdhf
1. MFbga vjid tifgL?
2. brhyhFbga vwh vd? rhW jUf.
3. jhahFbga vwh vd?

49
bghUnfh
bghUnfh vtifgL. mtW, Kj _W bghUnfhis
Kj gUtnyna fUf. j gUt L bghUnfhis
jhir bghUnfhis mJbfhsyh.
xU brYs fisnah mofisnah bghU czF Vwtif
mikJbfhS Kiw bghUnfh vgjid id Tnth.
1. L bghUnfh
UKidfis izJ fLjnghy br Kj
mikJs brhY, W mikJs brhY bghUgl bghUJtJ
L bghUnfh. jid L bghUnfh vd TWt.
(v.fh.) beUe csxUt iy vD
bgUik cil yF. - Fw, 336
Fw, cyF vD Wbrh Kjbrhyhd beUe vgnjhL
nrJ bghU bfhtjdh J L bghUnfh.
2. jhir bghUnfh
j

Cr eLw fW KD D brW tUtJnghy br


eL mikUF brh, br KjY WY mikUF
brhfSl bghU bghUis jUtJ jhir bghUnfh.
jh + ir = jhir - Cr fW mirjnghy.(jh = CrfW)
(v.fh.) wjh wjh mida dij
Jwjh Jwjh Jiz. - Fw, 310
ghl dij vD eLw brhiy, dij cilat
(wjh) wjh mida vd, dij Jwjh (Jwjh) Pha
Jiz vd mikJ bghU bfhSj ntL.

kh dhf

m) wtadh
nfhol lij uf.
1. br Kj mikJs brhY, W mikJs brhY
bghUgl bghUJtJ bghUnfhshF.
2. br il mikUF brh, br KjY
WY mikUF brhYl bghU bghUis jUtJ
bghUnfhshF.

50
M) FWdhf
1. L bghUnfh vthW tU? rhW jUf.
2. jhir bghUnfh vwh vd? rhW jJ sFf.
3. czhik cs Jiy CQz
mzhj brah jsW.
- Fwgh gWtU bghUnfhis sFf.

tFgiwwf
vGJj w
m) ctik, cUtf khw
ctik vgJ, xU bghUis myJ fit kbwhU bghUnshL
myJ fnthL xikgLJtJ. ctik, ctF bghUisl
cajJ. ctikbjhl ctik KD, bghU Dkhf tU.
(v.fh.) k nghw Kf: k ctik; Kf - (ctnka) bghU
fP, jh fUa bghUis xik bghUis (ctikia)
btntW vd Twhk, uL xbwd TWtJ cUtf.

j
cUtfbjhl bghU KD, ctik Dkhf tU.
(v.fh.) Kfk: Kf - bghU; k ctik. F uL
xbwd TwbgwJ.
ctik cUtf khw
ctik cUtf
jhkiuKf Kfjhkiu

njbkh bkhnj
gtsth thgts
KJg gKJ

g
1. ctikfis cUtffshf khWf.
fj, kyuo, fhju, fa, kKf.

2. cUtffis ctikfshf khWf.


jHKJ, fky, Kfjhkiu

51
M) mobrhUJ brhfis cUthFj
th - mobrh go - mobrh
tjh - idKW gojh - idKW
tj - bgabur goj - bgabur
tJ - idbar goJ - idbar
tUj - bjhbga goj - bjhbga
g
el, ghL, br, gh, XL, br.
mobrh idKW idbar bgabur bjhbga
el eljh elJ elj elj
j

gilghw w
ghliy fhgLj : UFw ghlYF fh
1. fhd Kabyj m ahid
iHjnt Vj J.
2. RHWV dJ cyf mjdh
cHJ cHnt jiy.

bkhw g
iH vGJj
xUt ngRnghJ vGJnghJ iH ngr vGj ntL.
ng myJ vG iHU bghU kaf VgL. vdnt, brhfY
bjhlfY iHtuhk fhj ntL.
iz, gh, v, l, fhy, ku Mad iHahf thuhk bjhliu
vGJj ntL.
vGth caizahf Ujh gaiy caizahf Uj ntL.
(v.fh.) bghd bjhlnuhl fyJbfhlh.
vGth m~izahf Ujh gaiy m~izahf Uj ntL.
(v.fh.) gR nkjJ.

52
vGth, IghfS vj gh csnjh mjnfg gaiyia bgw
ntL.
(v.fh.) mHf ghodh.
t Modh.
ytf ghlfis adhf.
ahid aJ.
khf Xod.
vGth - f F bgwh gaiy f F bgWj ntL.
vGth - m F bgwh gaiy - m F bgWj ntL.
(v.fh.) khztf wghf nj vGdhf.
_t njthuij ghod.
vGth xUikahf Ujh gaiy xUikahf Uj ntL.
vGth gikahf Ujh gaiy gikahf Uj ntL.
(v.fh.) v jf JtW.
v jff itay.
bjhl fhytG Vglhk fhj ntL.

j
(v.fh.) jiyt ehis kJiu ngRth.
neW kiH bghjJ.

iHahd brhfis UJj (t>c brhfis UJj)


ngRtHF brhfis mgona vG bfhLtUtJ jtW. mthW
vGJtjid t>c brhf vd TWt. mtWFa vGJtHF brhfis
vGJtnj Kiw.
g : t>c brhfis UJf.

iH Uj iH Uj
mlkiH RLj
mthkiz viz
mtufh xliw
jtfis fW
y grj
jhthu eir

53
wbkh brhfis ca jbrhfis vGJf.
jbkh vGJnghJ jbrhfisna gagLJj ntL.
eilKiw cs wbkhbrhfis mtWF izahd jbrhfis
mjh wbkh fy vGjyh.

jbrh mnth.

wbkh wbkh
jbrhf jbrhf
brhf brhf

mfd Fghnf

mj rh

myfhu ru

Mug rgj

Phd rhj

g bgs
j

ca jbHiz njbjGJf.
1. guL vgj jbH
m) M) )

2. VG vgj jbH
m) M) )

3. gbdhW vgj jbH


m) M) )

4. UgbjL vgj jbH


m) M) )

5. UgJ vgj jbH


m) M) )

fLiu g : ngl nkyhik (Mnguiy)

foj g : fsnghd bghUis fLoJ junfh, fhtJiw


MthsUF KiwpL foj vGJf.

54
g

rKjha gf gnfw

eif : mgh! eh gUJ tUt muR f FUbfhil


Kfh elJbfhoUgjid ghnj. vjfhf FUbfhil
juntL? mFUia vd brthf, mgh! mjidg
thf TWfns.
Fku : FUbfhil gyuJ ciu fhF.
eif : bfhilahf mj FUia vd brthf, mgh?
Fku : FU tf nrJ ghJfhghf itghf. g
FU HnjhUF, mWit irnghJ bghUjkhd
FU it gagL bfht.
eif : ehD FUia juyhkh, mgh?
Fku : iy eif. gbdL taJF nkgltU IgJ taJF
gltUkha M, bg UghyhU FU juyh. Mdh,

j
mtuJ vil ehgijJ nyhF nk Uj ntL.
krfhkhiy, Flfhr, ghid neh twh jhfgltU,
fUw bgfS FU jUj TlhJ. cleyJl Ugt
kLnk FU juyh.

eif : FUbfhil jjh mtuJ FU FiwJlhjh?

Fku : xUtuJ cl UJ UwiwgJKj KW l


tiu kLnk FUia vLJbfht. mFU UgbjhU
ehSF cl L RuJL. _W k h j F x U K i w
F U b f h i l j u y h . m j d h , F U bfhLgtUF vj
F neuhJ. jjh eif?

eif : ewhf jJ, mgh! ehD gbdL mfitF wF FUia


bfhLJ gy ciu fhng.

1. FUbfhildh VgL eikf ahit?


2. ahbuyh FU juyh?
3. ahbuyh FU jUj TlhJ?
4. vts FUia bfhilahf juyh?
5. FUbfhilia nghW ntW vbdd bfhilf csd?

55
thifw
Niyia vbfhS w
ngU gaz brJbfhoUf. cf njhJ ahnuh
ifitgjhf czf. U ghjh cfSF mKfkhdtnu. mnghJ
cf braghL vgo UF?
m) mt bjhLtJ vdF oF. mjdh xW ngrhUng.
M) mtiu thF tjgo Lnt.
) mtlUJ y brWLnt.
Jnghw f cfSF vnghjhtJ VglJlh?
bghJ lfnyh f jahf UFnghnjh ahnuD thW elJ
bfhlh, mtuJ vzij y Ffsh mJbfhL, mtlUJ
y brYj ntL. jahf UF Niyia jgnj eyJ.

kf
vik
j

kJiuF bjhlto tJ wdh xUt. Fj neuF Kng


bjhlto tJljdh, mtiu tuntf xUtU mF iy. mt
ahUfhf fhuhk, jh jFtjfhf VghL bragoUj LF
brW miw wnfhiy nflh. Mdh mUjtfnsh, j miw
bjhltoJiw mikr xUtUfhf g bragLsJ, cfSF
juKoahJ vW kWjhf.
Iah, mj mikrnu ehjh vW mt Ta wFTl mtf,
mjid eg kWJ, mtiu cns liy. mt vikahd njhwnk
mjF fhuzkhf UjJ. mjF mikr kJiuF tJlh vD
jftiy mJbfhltf, mtiu ghgjfhf mj lF tjhf;
mtiu miwF cnsl irahjtfis foJbfhlhf.
mt ah bjkh? mtjh yhgf rh.
mt, fbga gj UJ vikahf thJfhodh.
1. vikahf UgJ cfSF oFkh?
2. gflhf cil, mfyf w mJ brtjidg f vd
idf?
3. vikahf Ugjidg cdJ fUJ vd?

56
bkhahf brf.

Your parents love you very much. They give you all that they have. It is
to make you healthy, strong and happy. But some of you have no idea how
tired they are sometimes. You think that everything is alright with them, for they
do not complain. It is your daily duty to make life easy and pleasant for them.
This will give you great joy and satisfaction.

izahd j gHbkhia mf.

1. One doth the act, another hath the blow.


g Xl, ght Xl.
2. Every fox must at last pay his skin to the layer.
gy eh Ul, xU eh mfgLth.
3. Money makes many things.
gz gJ br.

j
4. The day has eyes, the night has ears.
gf gf ghJ ngR; u mJ ngrhnj.
5. What comes from the cradle goes to the grave.
bjho gHf RLfhL ko.

57
tsu braghLf
nfl w braghL 1
fhQ ciugia gof nfL, dhfSF ilaf.
VnjJ, khztUF ghl fF branyna _Onuh? Uehshf
vDl ciuahl tuiy, thlKl fhzgLfns, vd fhuz?
vd nflh, mj jiyikaha. Iah, j fF khztUF Kiwahd
jghl f iyna vWjh tUJnw. vdnt, khzt gogjnfw
tif ghliy ehnd vGl iHnw. mjdhjh, Magia
Ltjh ghl vGJtjh vd Uehshf J bfhoUnj vwh,
jHha.
f ghl vGj nghfsh, vJiz kahd br!
Ma gia LlhkY ghl vGJ gia nkbfhs
camYtyl xjbgW jUnw. f kd tUjh ntlh. ghl
vGJtjfhd gfis cldoahf nkbfhSf vd ml flislh,
jiyikaha.
caiyg khztfSfhf ghl vGa mj jHha,
j

gogoahf caJ f khztfSfhd fis vGdh. mtjh,


ghl Ma igj Mrh vd nghwgL fh. ekthadh. 1876M
ML tl MfhL khtl (nt khtl), fhntghf wj mt,
1937M ML kiwjh.
dhf
1. ciug lbgWs bgabrhfis TWf.
2. ciug lbgWs idKWfis TWf.
3. igj - yfzF ahJ?
4. ciug lbgWs wbkhbrh vJ?
5. vJiz kahd br! - brhbwhl vJiz vgj bghU
ahJ?

ngRj w braghL - 2
fhQ Ffis gagL, eh mbkf gfiyfHf j
nguhauhdh vD jiy ciuahWf.
jbkh ik - w - wbkhahsf mJbfhS th
jyaf - cyfbkhf bkhbga.
cy gntW ehLf thG jHf - xUizf cyfsha
Clf mik.

58
fl flJ thG jHf isf - jbkhia ngr gof cj.
jhaf jHf j a ya brtf - mayf jHfSF
UJ.
gHjH caj gghL gHftHff - maehLth jHf
gw tfhLj.

goj w braghL - 3

ehj sgufis JbfhSj (kh)


fhQ sguij goJ dhfSF ilaf.

brj gwhTl
j ngRtjF jafkh?
j vGj Koaiyna vd kdtUjkh?
ftiyia Lf! vfl thUf!

brj a va g
fhiy 10.00kKj khiy 5.00ktiu

j
wjikf
r jiywj bkhtYef
r fj jjik
r Fiwj flz
clnd nrUf!
cfSF Vila neu gbgWf!
bjhlbfhs ntoa Kft (kh) v. 45, tsyh ef,
tl,
fl khtl.

dhf
1. sgu vjidgaJ?
2. vj bkhia fWbfhs g mfgLwJ?
3. vnghJ g mfgLwJ?
4. g wjikf ahit?
5. g ahUF ga jU?

59
vGJj
mfu tirgLJj braghL 4
fhQ ciug tz vGYs brhfis mfu tirgL
vGJf.
xGf ca jU vD bghbkhF yfzkh xGfjh caj
cjkf tuyh vjidnah ng cshf. xGf xwhd thikah
mz fhaof catiljh. xGfKilah thbrh, tGFw
y CWnfh nghW cj.

brhtjid vGJj braghL - 5


fhQ ciugia brhy nfL vGJf.
khiy ny vGj KGk vF btyh jJ. bghifyikj
FKj Kif beJ, nj JJ kyjJ. kiyabjGj sfhW
bkbyd jtJ eWkz fkjJ. jifa mHF thj khiybghG,
bjkiy rhu kJ isahoa KUfbdD Fku, ny Cj
btk mHidfL msyh gKwh.

WjF gaghL braghL - 6


j

fhQ ciug Vila WjFfis gagLJf.


rhnwhf thit fw J nfl mjD J mt thit
kdkhu nghw vJ thah fH mjD vJ Mdh mt thit
mobah itJ ththF thtnjh mJ f mJ mjhD mJiw
thJiw bt fhz mnwh w mwid vJjFa brbe
ahJ mjid sFtnj Fwdh ahJ Cnu ahtU nf vD ghL

ku tGfis U vGJj braghL - 7


ciug cs ku tGfis U vGJf.
L njh cs thiH ku Xiyf m fWf uL
J isahobfhoUjd. mntis thiHku Gs iy
gjfhf MLf Tl Tlkhf Xo tjd. MLf tU Xiria nfl
mf m mU cs bjid eh J jhd.

t. v ku tG Uj
1
2
3
4
5

60
dh cUthFj braghL - 8
fhQ ciugia goJ XU t ilaF tif dhfis
cUthFf.
ghL vd Tal ghLgt, MRf. bra Xirey wf
ghLgt, kJuf. brhy mikJ Rit ts brf ghLgt, uf.
bjhliy brS, a fhafS aWgt, jhuf. j
ehtif ffis ghlty ghtyid ghtynuW vd jHnjh nghWt.
j kd ghuhLt.
dhf

1. MRf vgt ah?

2.

3.

4.

5.

j
6.

kubjhlf bghU mj braghL - 9


fhQ ciuahl cs kubjhlf czJ bghUis vGJf.
ghu: itfiw . . . njFa ghlfisbayh fiuJ FoUgh vd
idnw.
itfiw: vid MH ghwhah? kL vd, midJ dhfSF
ilfis u E myth itUwh?
ghu: ewhf gojhjhnd tUfhy brhj fh f Ko.

gilghw braghL - 10
fhQ bjhl cs brhfSl M, V, X Matiw nrJ bjhl
cs brhfis Kiwkh a bjhlfis cUthFf.
mt jh kj

1. mt kj jhdh? 4.

2. kj mtjh. 5.

3. 6.

61
fwyil WkL

fhy : 15kJ kbg : 10


m) nfhol lij uf. 51=5
1. _ntjfis ga _W bjhshu ghlfisbfhl
.
2. R vD brh bghU .
3. fW vgJ ahidia FF.
4. gunfh rabfhlh vd Tat .
5. ffJ gu FnyhJf nrhHl njhw ff kd
.
M) fhQ ghlYs kabfh iHfis U vGJf. 51=5
fhojid flJ vd fWKS
bt k flf mgh
Xo iHJ cl aj atnwh
cF zY g mkh!
j

62
yfz

ah : br cW (jis)
br cWfS vGJ, mir, Matiw KjgUt fW
bfhl f j gUt jis vgjidg ffUf.
jis
w <wir tU Kjyir x xwhkY tUtJ jis
vdgL. ( jis - fLj )
x tUjyhtJ : ne K neU, iu K iu tUj
xwhk tUjyhtJ : ne K iu, iu K neU tUj.
(v.fh.) f/zh k/dh
ne ne ne ne - ne mirf x tjd.
ca /tw ca/ey
iu iu iu iu - iu mirf x tjd.
j

mf/u Kj/y
iu ne iu ne - xwhk tjd.
ky/ir V/dh
iu iu ne iu - xwhk tjd.

jis vG tifgL. mit:


1. nebuhwhajis
2. iubahwhajis
3. a btlis
4. bt btlis
5. fjis
6. xa tjis
7. xwhj tjis
1. nebuhwhajis
khK ne tUtJ nebuhwhajis.
(v.fh.) gh / gh /
ne ne ne ne khK ne
njkh njkh

82
2. iubahwhajis
sK iu tUtJ iubahwhajis.
(v.fh.) gy / f f / y
iu iu iu ne sK iu
fUs kh
3. a btlis
khK iu, s K neU tUtJ a btlis.
(v.fh.) mf/u Kj/y
iune iune khK iu
kh kh
y/tiu /f
iu iu ne iu sK ne
fUs Ts
4. bt btlis

j
fhK ne tUtJ bt btlis.
(v.fh.) ah/jh/D eh/lh/kh
ne ne ne ne ne ne fhK ne
njkhfh njkhfh
btghF ca jisf a btlis bt btlisnk.
btgh U jisf ju w jisf thuh.
5. fjis
fhK iu tUtJ fjis.
(v.fh.) jh/kiu/ Fs//ny....
ne iu ne iu iu ne fhK iu
Tsfh fUsfh
6. xa tjis
fK iu tUtJ xa tjis.
(v.fh.) br/jh/kiu Fs//ny...
ne ne iu iu iu ne fK iu
njkhf fUsf

83
7. xwhj tjis
fK ne tUtJ xwhj tjis.
(v.fh.) th//ts /fs/d ...
ne ne iu ne iu ne fK ne
njkhf Tsfh

kh dhf
m) wtadh
nfhol lij uf.
1. jis --------tifgL.
2. khK ne tUtJ ----------- jis MF.
3. sK iu tUtJ -------- jis MF.
4. fhK ne tUtJ ---------------jis MF.
5. fK ne tUtJ---------------jis MF.
j

M) FWdhf
1. jis vjid tifgL? mit ahit?
2. btghFa jisf ahit?
3. a btlis vthW mik? rhW jUf.
4. fjis vthW mik? rhW jUf.
5. xa tjis, xwhj tjis tUtjid rhWl
sFf.

84
m
ntWika
br UbghUfSF ilna cs xikia Ta d,
mtiw ntWgL fhLtJ ntWik mahF.

dh Rl cshW Mwhnj
ehdh Rl tL. - Fw,129
dh RLtJ, ehdh abrhfisbfhL RLtJ vgJ xWik,
dh RlJ MW; ehdh brhdJ MwhJ vgJ ntWikahF. vdnt,
ghl ntWika lbgWsJ.
kh dhf
m) wtadh
nfhol lij uf.
br UbghUSilnas xWikiaT d, mtiw
ntWgLfhLtJ mahF.

j
M) FWdh
ntWika vwh vd? rhW jJ sFf.

tFgiwwf
fyJiuahl w
gntW kUJtKiwf FJ tF fyJiuahLf.
gilghw w
fhQ ghliy iw brf.
ghLF mHF bghU
gfYF mHF btr
F mHF
F mHF
LF mHF
fhLF mHF

85
tU ghl khs tfis bghUSnfg tirgLJf.
tir khs ghl bghUSnfg tirgLa ghl
1. d th vLjh
d j fz
a k bfhlh
broF U Ljh
mHif flh
broia neh brwh
2. o Uf Tlhjh
mF F XLnwh
dK gJ MLnwh
btg FJ nghdjh
bjg Fs iy
btny yeh
j

tU brhfis jjna gagL brhbwhliu bgjhFf.


Fiu XL. ( yF, f, iuthf )
Fiu XL.
Fiu iuthf XL.
Fiu f iuthf XL.
Fiu f iuthf XL yF.
g : Fbrhfis jjna gagL brhbwhliu bgjhFf.
eh brnw.
(fhiy, neW, kJiuF, L, bridUJ, khd)

86
jbHfis TLf.
+ =
+ =
+ =
+ =
+ =
fLiu g : _if kUJt
foj g : ghuhL kl ( X bgw MaUF ).

ifbaGJ j : cley wj

cley nghWnth! nehaw thnt


csey caJnth! Fiwtw brt!

cz rJ JQFf Xa
czbghUf gho kUJt KjYj

j
gJfhy cj
/ _atiu
fhghWj

fij Wfij ehlf


Fo tU K fhngh! v z

fLiu gHbkhf _iff

o tsf ntoa
cyf ey mik cl ey
_iff

fSFa jkw ff

bghU itKiw mf
FHij mUF mfit _W; mt isaho bfhoUjh.
isahL bghUf Uj mykh gij vLf brwh. mUUj
khiu mt fglJ. Vnjh gl vd idJ mjid vLJ
Wlh; J neu ka Gjh. FHij ifbfLkhW
khiufis itfyhkh? ntbwbdd bghUfis FHij ifF
vLkhW itj TlhJ?

87
gho kf. gho kUJ
LFns vyh UF
kUJ flJ lF!
ghoia nflh jUth ekF
gFt khf m miuJ!
RF sF uf
Rjkhd nrJ
ifF itJ fr bfhLgh
fngh eik fhJ lgh!

thifw
kdbtGfis vbfhSj
mF itj bghU itj l Uj ntL. LF
tUnth ahuhtJ rikayiwnyh tuntgiwnyh UF bghUfis
vLjh, vLj l itj ntL. yhlh dbfhL
fJth.
W taUnj mt mgojh vgJ mt lhUF bj.
j

Mdh, mt LF tj mz kf oUj bghUfisbayh


fiyJljid fL bgh vGjh; d FHijia moJlh.
FHij mGifia nfl midtU mJ FiwgLbfhld.
mtsh, mt aig khbfhs ayiy.
1. m, j kd vGia fLgLj Koahk FHijia mofyhkh?
2. dbfhL cfis ahuhtJ mojJlh? mnghJ cf kdiy
vthUjJ?
3. cfSF d tJ f ahiuahtJ mojwF V monjh vd
jJ clh?
kf
fd
mbkfh fbgw gzfhufS xUt mt. xUrka mtl
ebfhil bgWtjfhf f khztf brwhf. fa s
x goJ bfhoUj mt, sif mizJL mtfl
ngr bjhldh. t vd go xU frdhf Uwhnu! t vnf
ekF ebfhil junghwh vW khztf idjhf.
mt, mtf agil msF f tFgiw fLtjfhf
_W yr %gh bfhLJ cjdh. mtiu g jtwhf idJ
bfhoUj khztf, Iah, vfSl ngRnghJ f sif
mizf fhuz vd? vW nflhf. mjF mt, gogjFjh

88
sF njit. cfSl ngRtjF njitiy. y fhRfjhnd vW
mgkhf idj TlhJ. W Jjh bgUbts MwJ. fdkhf
eh Ugjid ghJL, mjid f frjd vW idj
TlhJ. eh fdij filogjdhjh, j bjhifia cfSF
ebfhilahf juKojJ; fd vgJ ntW, frjd vgJ ntW
vwh.
1. vts nrJ itJsh?
2. nrJ itfhikF fhuz vd?
3. nrgjfhd tKiwf ahit?
bkhahf brf.
The people of India speak several languages and have different customs.
They eat different food and dress in different ways. But all of them love India
because, they are the children of Mother India. Their love for the country makes
them a nation. They are the proud sons and daughters of the great mother.

j
izahd j gHbkhia mf.

1. The wise and the fool have their follows.


d dnjhL nrU.
2. He who has an art has everywhere a part.
fnwhF brw lbkyh w.
3. Being on the sea, sail being on the land, settled.
fhynfw nfhy bfh.
4. No rains no grains.
khayJ fha iy.
5. Bad words find bad acceptance.
EzY j thah bfL.

89
tsu braghLf
nfl w braghL 1

fhQ ciugia gof nfL, dhfSF ilaf.


_W taJ FHijbahiw mik neh jhaJ. neh jhfjh
mFHij fbzh HjJ. FHij iy fl bgnwh fyd;
f bgUd. FHij vfhyij v mGjd.
MLf cUnlhod.
FHijF IJ tajhW. bjhlf f ff vdh FHij
jij Kijah. FHijia j ko Fw gLfitJ, mj KJ j
vGJfis vG fjh.
j ttotf FHij kdJ ttotfshf gjd.
jij kona FHij bjhlf g MdJ.
ko l f fj jij, FHijF vL tajhdnghJ j
ya yfz ff khKJfuhal nrjh.
yfz yafis fuha Fu nfL fW csY
j

czY jiH iwJ bfhl mFHij, afjf fahwY


jHhwY bgwJ.
bgwj isthf j gndHh tanyna gH gf, FkuFU gf,
t gf, Ubr gf vd ew yafis gilJ j
midF mnrjJ.
gH vD abga bfhl mFHijiajh, jGyf khgHf
f ehty vd ghuho nghaJ.
dhf
1. khgHf f ehty abga vd?
2. khgHf f ehtyUF bjhlf f fjt ah?
3. khgHf f ehtyUF j yfz yafis fjt
ah?
4. yafis giljnghJ khgHf f ehty taJ vd?
5. khgHf f ehty aa fS ulid TWf.

90
ngRj w - fyJiuahl braghL - 2
fhQ glf czJ bjhlto nghFtuJ wfsh VgL
isfis FJ FG fyJiuahLf.

j
bjhlto nghFtuJ wf
iyaJF bjhlto tUnghJ eilnkil cs kr
nfhLF w
bjhlto VWtjF eilnkilia gagLjhik
U ghij elJ brYj
bjhlto bgo EiHth mkJ gaz brj
bjhlto tUif Myh fl ghijia flJ brYj
goj w braghL - 3
fhQ ciugia goJ dhfSF ilaf.
ey gh fojh clnd thiHku UFlJF mthSl XLf.
mo xU btL, E xU btL nghL Jlij vLJthUf.
gilahf cJ k ro myJ fh nfhigf rhW f.
fhgo rhiw fogltDF bfhLf.
ey gh eR xW gzhJ. M flha iHJ bfhth.
cfSF br tu neukhlhY, thiHku bfhLtu neu
MlhY, fo glt g oL.

91
thiHgil rhiw t FofKoahJ. Mfnt, gW Fwlh giy
y kUij lbrahf. jidl mahik ntiy. giy
ydhY bjhilia yfKoahJ.
gh foglt gf oUjh, y thiHgilfis Kj cJ,
nH rahf J, mjnk mtid gLfitJ Lf; wF rhW f.
rhW a mt th wf neu rahf UF. wF rhiw Fogh;
vGJ elgh.
. M. bg. Rtehj, j kUJf
1. gh foF gagL ku vJ?
2. gh foF bfhLfgL rhW vJ?
3. g Lj vwh vd?
4. gh fogltDF gf olh, kUJ cbfhs Kokh?
Koahbj, fhuz TWf.
5. gh fogltDF gf oUjh, vthW kUJ bfhLj
ntL?
vGJj w
j

brhtjid vGJj braghL - 4

uhU flYLj yklij vd bjhlF jjh thJ ghliy


eh efnth. Mdh, mghlYFa bghUis KGikahf mjt ynu.
kndhka vD ehlf ghl lbgWsJ. jid ghoat
bg. Rjudh. ghl, flyh NHgl cyf jhahf, gujfl mjh
UKfkhf, jfhzkha bjah mUKf mHFw mikJs
beahf, jUehL mbe sF bghlhf, jbkh
mbghoUJ vG Jkzkhf cUtf bragLsJ. jjh thJ
ghliy eh xbthU ehS ghLnghJ bghUSzJ ghLnth.

mfu tirgLJj braghL - 5


fhQ ciug tz vGYs brhfis mfu tirgL
vGJf.
aif vf fh, rf yt fy ghl mHF fbjhU
ehoa mufkhf fwJ. _ Jisf fhW FJ vG Xir
FHnyhirahf, KH iuF mU x KHnthirahf, khf
rj bgUtakhf, tLf Ku ahnHhirahf mikJ abjhU
FGirahf sFwJ. k wgl ML wahf, kf
fhnghfshf mikJLwd.

92
ehj sgufis JbfhSj braghL - 6

Fwhy RWyh
btHik khiy 4.30 kF bridUJ wgL
f Hik fhiy 6.00 kF brid tjil.

RWyhfhd flz
jaiw trl (j xUtUF) %.3200/-

Ut jF miw trl (j xUtUF) %. 2950/-

WtUfhd flz %. 2700/-


(4 taJKj 10 taJtiu)

btHik fhiy 04.30 brid - wghL - ugaz

rHik fhiy 10.00 bjfh - Fwhy - u jFj

PhWHik fhiy 06.00 Fwhy - bjfh, U,

j
kJiu - ugaz

f Hik fhiy 06.00 brid tjilj


nkY tufSF
jehL RWyh ts fHf
2, thyhrh rhiy, brid - 600 002.
bjhiyng - 91-44-25383333
bjhiyef - 91-44-25361385

sguij J dhfSF ilaf.


dhf
1. sgu vjid g TWwJ?
2. RWyhfhd ehf vjid?
3. gaz vUJ, vjid kF bjhlFwJ?
4. c jijl RWyhF bry brYj ntoa flz
vts?
5. sgu brJs fHf vJ?

93
zg uj braghL - 7
yf cWduhtjfhd got bfhLfgLsJ. mgotid ca
Kiw uf.
fkhuh (khy ika) bghJ yf, brid 8
cWd zg got
bga :
1
(bga vGJf)
2 wj nj
3 jij bga
4 Kft
( Kftfhd
rhWl)
5 ggt / khzt
(KG Kftl)
6 iyahd Kft
bjhiyng/miyng
fkhuh (khy ika) bghJ yf f ut bgW cWduhf nru
j

zF eh, myf Kiwfgo elJ bfhnt. mjfhd


Kgz %gh W / UW/ KW buhfkhf brYJnw.

ifbahg
cuthjkgt
(Kft kW Kiul)

7 bk Kft
8 jij/fzt
bga, bjh, Kft
bjhiyng/ brng
9 uL cwdf 1.
bga, bjh, Kft
bjhiyng/ brng

2.

94
10. rkfgl Mtzf
1. FLg mil
2. XLe ck
3. ghngh
4. njj Mizajh
tHfgl milahs mil
gHbkhfis mj braghL - 8
fhQ brhbwhlfis bghUsJ uf.
( gwJngh, cyF, c bfhLnjhnu, nfL, W taJ, Ung, eR )
1. behWF tWF .
2. .
3. co bfhLnjh .
4. msF dh mKjK .
5. g tl gJ .

j
6. behWf wh .
7. co Kjnw .
FWbfGJbrh isahL braghL - 9

fhQ FfisbfhL, czthF kUJfis flf.


fljtiw flf vGJf.
1 2 3

4 6

10

95
lUJ ty
2. tW Nil jF .
4. bjhilfil bjhiyF .
7. clYF tYl f mfy br .
8. kz_o cz Uig jU .
10. tia btnaW .
tyUJ l
9. fFia mbjit clhF .
nkUJ
1. beYs ria F .
3. jij nghF .
6. nfhitia F .
UJ nk
1. FUia ikgLJ .
j

gilghw - brh cUthf braghL - 10


gl cs vGJfis nrJ kabfh brhfis cUthFf.

96
fwyil WkL

fhy : 15kJ kbg : 10


1. nfhol lij uf. 5 1 = 5
m) jis vD brhYF vd bghU.
M) jis tifgL.
) fhK ne tUtJ jis.
<) btghFa jisf , .
c) f K ne tUtJ jis.
2. mltiz cs brhfis mir J thghL vG jisia
flf. 5 1 = 5
t. brhf mir thghL jis
v.

1 it/if M/W ne/ne ne/ne kh K ne nebuhwha jis

j
2 fh fiu

3 fif fiu

4 ekij MW

bjbgiz
5
MW

97
yfz

bgabrh : _l bgaf

ntWik cUngFnghJ bgaf


ntWik cUf I, M, F, , mJ, f vgd. tiw FJ
KtF bjthf goUf. mit jik, Kiy, glif
Ma _l bgafis VWtUnghJ vthW vgJ FJ
fhzyh.
jik bgaf
eh, ah vgit jik xUik bgaf.
eh, ah vgit jik gik bgaf.
1. ah vD jik xUik bga ntWik cUngFnghJ v vd
j

.
I - vid
M - vdh
ah F - vdF
- v
mJ - vdJ
f - vf

2. ah vD jik gik bga ntWik cUngFnghJ v vd


.
vik, vkh, vkF, v, vkJ, vf vd tU.
3. eh vD jik gik bga e vd FWF.
eik, ekh, ekF, e, ekJ, ef vd FW tU.
4. ahf, ehf vD jik gik bgaf ntWik cUngFnghJ
vf vd . vfis, vfsh, vfSF, vf, vfsJ
vd J tU.

16
Kiy bgaf
vgJ Kiy xUik bga. , , , f Mad
Kiy gik bgaf.
1. vD Kiy xUik bga ntWik cUngFnghJ vd,
c vd khW.
I - id, cid
M - dh, cdh
F - dF, cdF
- , c
mJ - dJ, cdJ
f - f, cf
2. vD Kiy bga ntWik cUngFnghJ E, c vd
.
Eik, Ekh, EkF, E, EkJ, Ef;

j
cik, ckh, ckF, c, ckJ, cf.
3. f vD Kiy gik bga ntWik cUngFnghJ
Ef, cf vd khWgL.
Efis, Efsh, EfSF, Ef, EfsJ;
cfis, cfsh, cfSF, cf, cfsJ.
glif bgaf
jh, jh, jhf vD glif bgaf ntWik cUngFnghJ
fhQkhW .
1. jh vD glif xUik bga ntWik cUngFnghJ j
vd khW.
I - jid
M - jdh
jh F - jdF
- j
mJ - jdJ
f - jf
2. jh vD glif gik bga j vd J ntWik
cUngF.

17
jik, jkh, jkF, j, jkJ, jf.
3. jhf vD glif bga jf vd .
jfis, jfsh, jfSF, jf, jfsJ, jf.
jhjh ehKj FWF ahah
vv D Mw
F mtU, ehF MW ul - e}, 247
g
vD Kiy bga ntWik cUfis VFnghJ mil
khwij vGJf.
+I = id + M =
+ = + =
+ = + =

kh dhf
j

m) wtadhf
1. nfhol l ca ilia njbjGJf.
1. ah vD jik xUik bga ntWik cU VFnghJ
vd .
m) c M) v )
2. jh vD glif gik bga ntWik cU VFnghJ
vd .
m) v M) c ) j
3. , , , f Mad bgaf.
m) Kiy xUik M) Kiy gik ) jik gik
2. bghUJf.
1. jik xUik - jhf
2. jik gik - jh
3. Kiy xUik - ah
4. glif xUik - eh
5. glif gik -

18
3. nfhol lij uf.
1. ehf vD jik gik bga I vD ntWik cU
VFnghJ vd .
2. eh, ah vgit bgaf.
3. eh vD jik gik bga ntWik cU VFnghJ
vd FWF.
M) FWdhf
1. ntWik cUf ahit?
2. _l bgaf ahit?
3. jik xUik bga ntWik cUfis VFnghJ vthW ?
4. vD Kiy xUik bga ntWik cUfis VFnghJ
vthW ?
5. jhf vD glif bgaUl ntWik cUf nrUnghJ
vthW ?

j
z

iybkh <W tUbkh KjY nrUtJ z MF.


thiH + ku = thiHku.
thiHku - thiH, ku vD Ubrhf izJ xU
brhyhtjid mf. thiH vD brh iybkh. mj <bwGJ
( + I = iH ) I. mjid mLJ tU ( + m = k ) ku vDbrh
tUbkh. mbrh Kj vgJ. UbrhfS aghf
zwd. mjdh, jid a z vg.
thiH + gH = thiHgH.
thiH, gH Ma brhf uL iznghJ, - vD bk
njhWwJ. jid fhu z vg. fhu z njhw,
j, bfLj vd _tifgL.
(v.fh.) j + ghl = j ghl - njhw z ( -njhWj)
f + iy = fiy - j z ( , - Mj )
ku + nt = kunt - bfLj z ( - bfLj )

19
m) FaYfu z
F, R, L, J, , W Ma MW beoyLJ uL Kja gy
vGJfis rhJ tUnghJ, j khiuas FiwJ xF.
jid FaYfu vg. FaYfu g mj tiff gK
tFf goUf. F FaYfu z FJ fhngh.
1. iybkh <bwGJ FaYfukhf UJ, tUbkh
KjbyGJ cuhf Ujh, iybkhYs FaYfu, jh CJ
tj td bkiaL F.
(v.fh.) gJ + Ml = g + c + Ml - ct cFw
bk nlhL vD go c aJ. clnk c tJ xWtJ
ang vD go, g + Ml = gjhl vd iybkh Wbk,
tUbkh Kj vGjha cnuhL izJ zjJ.
F : iybkh <W KWfuK, tUbkh KjbyGJ cbuGjhf
U, FaYfu zianghy zU.
(v.fh.) ca ( + c) + miljh = catiljh
2. iybkh <W FaYfukhf UJ, tUbkh Kj vGJ,
j

a fukhf UJ zUnghJ, cfu fukhf . jid Fafu


z vg.
(v.fh.) FuF + ahJ = Fu ( + c ) + ahJ
= Fu + + ahJ
= FuahJ.
ct cFw bk nlhL
at ah KWkbwh nuht - e}, 164
( cFw - FWa cfu; ah - fukhF. )
3. lfu ( ), CJtU beobjhl FaYfu, wfu ( )
CJ tU cbjhl FaYfu tUbkhnahL iznghJ,
mit CJtU xW uoJ zU.
(v.fh.) fhL + nfh = fh ( +c ) + nfh = fhLnfh
MW + ghy = M ( +c ) + ghy = MWghy
zW + jtis = z ( +c ) + jtis = zWjtis
beonyh L bjhlF WfufS
lwbth uL ntWik fnt. - e}, 183
4. tdbjhl FaYfu ju, Vida FaYfufK
tU td, mt z fhJ.

20
(v.fh.) ehF + foJ = ehF foJ
v~F + J = v~F J
tuF + J = tuF J
FuF + bgJ = FuF bgJ
bjF + J = bjF J
tbwhl myd Kfh mt - e}, 181
5. ntWik z, ilbjhl KD, Mjbjhl KD,
xW ilna fhj beobwhl KD, cbjhl KD tU
td fhJ.

(v.fh.) bjF + fh = bjFfh ( bjF - ng )


v~F + Wik = v~FWik
ehF + jiy = ehFjiy

ilbjhl Mj bjhlbuh il
fhbeo cbjhl Kfh ntWik - e}, 182

j
6. bkdbjhl FaYfufS y ntWik z
jkF dkhd tdbjhluh Ko.
(v.fh.) br + Fl = brFl
RU + eh = RUeh
fU + = fU
y + mfhu = ygfhu

bkbwhl bkh ynt Wik


jd tbwhl uhfh knd. - e}, 184.

g : Lgl lfis uf.


1. bgh + tisa =

2. tl + = tlgyif

3. Fs + fiu =

4. FUJ + = FUnjhiy

5. cyF + cf =

6. U + = Ugh

21
kh dhf

m) wtadhf
1. nfhol lij uf.
1. thiH + ku = thiHku vgJ
m) a z M) fhu z ) clgLbk
2. ku + nt = kunt. J
m) njhw fhu M) j fhu ) bfLj fhu
3. fW + M vgJ vd zU.
m) fwh M) fwh ) fwh
2. bghUJf.
a z - fnfhil
njhw fhu - kunt
bfLj fhu - thiHgH
j

j fhu - bghtisa
M) FWdhf
1. z vwh vd? m~J vjid tifgL?
2. fhu z vwh vd? m~J vjid tifgL?
3. ct cFw bk nlhL - rhWjJ sFf.
4. lfu, wfu FaYfu zF rhW jUf.
5. FaYfu z td fh lf ulDF rhW
jUf.
6. bkbjhl FaYfu tbjhluh KotjF rhW fhLf.

tFgiwwf

j w
1. tU gYs iHfis U vGJf.
xUntiy W khis kiy bgayh. mgoahdh, eh nflj
th tw KoahJ. vdnt, mWRit UJ U eilbgWkh, eilbgwhjh
vd cUahf brhy KoahJ.

22
2. tU brhbwhlfis tirgL fijahf vGJf.
1. t Ka xW Ftjid ghjJ.
2. clnd bga khid Kj of idjJ.
3. Ka mFiy.
4. vdnt cz njo miyjJ.
5. f VkhwkiljJ.
6. Ug tJ Kaiy ghjJ.
7. f xW fho thJ tjJ.
8. mjid d idjJ.

j
9. xUeh mjF f gjJ.
10. mj dh XoaJ.
11. mbghGJ xUkh XLtjid flJ.
12. khidof Koaiy.
fijUJ atJ vd?
fij vj gHbkhia idLwJ?

bkhw g

bral
m) brhfis tifgLJj
bga, id, il, cbrhfis flJ tifgLj ntL.
khf, eljh, c, rhy, ghodh, ky, cW, vW, fo, bfh, mk
bgabrhf - khf, ky
idbrhf - eljh, ghodh
ilbrhf - c, vW, bfh, mk
cbrhf - rhy, cW, fo

23
g : tifgLJf.
jhkiu, fh, jt, vGdh, Mdh, btwh, kW, rhy, gh, eljh,
vdnt, e.

bgabrh idbrh ilbrh cbrh

M) xU bghU Fj gy brhf
xU bghUSF gntW brhf fhzbgWj bkh tsij
fhL. brhf gagLJ lnfg bghU jU. xU bghU Fj
gy brhf nH jugLsd. mit brhbghU it nkY vLJ
fhL. eh gagLJif bkhts bgUF. mtW y:
(v.fh.) mHF - bgh, v, td
uf - mU, g, fUiz
j

- jij, Rf, is
kiy - bt, y, bghU
fut - Mjt, gfyt, PhW
fhQ xUbghU Fj gybrhfis vGJf.

ta - , , .

fl - , , .

beU - , , .

) jbHfSF Vw mu vfis bghUJf.

- 89
- 37
- 40
- 25
- 11

24
<) fLiu g
bt a rhjidf

jaf jnyna ngRnth

Fnry rkjhdJF cHjh ujhdbjh. Fngug glF


tjJ rkjhdJ kf thifjuij caj ntL vd vdh.
KajfSl MnyhJ, Phd trfis gagL bjhu
brjh. kh nalf, Xlf, oghbkl nlhf bgUd. sr
fhf, gf uf, Vnuhnsf vF ud. jbfyh njitahd
gzij j f#hdhUJ thth bfhLjh. Mdh, trhabjhiy
monahL kwJnghdh. mj is, eho czgr jiyjhoaJ.
trha yhfhit bgUfntL, cnahfjfis mgh brf
vd Mnyhrid Tdh xUt.
jbrh mnth
rkjhd - muR ujhd - Kjik

j
Kaj - Kjikahdt Phd - ma
kh nal - iuauf g - ngUJ
sr fh - kGJ u - bjhlto
Vnuhns - th} f#hdh - fUy
yhfh - Jiw cnahfj - mYty
mgh - gmkj oghbkl nlh - gybghU mfho

thifw
xUtnuhL xUt gHFw
g MLHhit wghf bfhlhLbghUL, khztfSF
nghof mfgld. Hhit wghf elj bghWghd khztfS
njbjLfglhf. mtfS ghu tstD xnu tFUJ
njbjLfglhf.
ghu, mnj g goJ tUgt; tstndh, eLiy gUJ
g nrjt. mjdh, tstDF MLHhitg mtsthf
bjaiy. flj ML eilbgw MLHh ghu wghf bragoUjh.
mjdh, Hh ffg ghu, tstDF vLJiujh.

25
UtU MLHhF njitahdit FJ fyJiuaho
lld. mj fyJiuahl tst vzfSF kgJ
ghu VWbfhlh. UtU egfSl bragL MLHhit
wghf eld.
cf g jhf nrj khztfSl f vthW gHFf?
cf tF vyh khztfSlD eF gHFtJ ah? mj khzt
bgaiu vGJf.

kf

ciH mUik
uZa eho fbgw vGjhs xUt Ujh. mtnghJ
cHbjhiy brJ tjh. xUKiw bjhlto iya
mt UjnghJ, mUj bgkxUtmtiu ifiajo miHjh.
mt njhw xU Tfhungh Ujnjh vdnth?

Iah, bjhlto wgL neukhlJ. v fzt mUYs


Wo L csh. mtiu, F miHJ thUf. f brw
j

j cjF T bgW bfhSf vd Ta mbgk, mtUila


fzt njhw milahsfis Flh.

mtU xbfhL mbgk fztiu cldoahf miHJ tjh.


mt brj ntiyfhd Tahf Wbjhifia bgWbfhlh.

Jneufj djh mbgkF, mtjh uZa eho fbgw


vGjhs nah lhlh vgJ bjjJ.

jhbrj jtiw czJ mtl k nflh mbgk. Mdh


lhlhnah, mjdh vd, f brhd ntiyia eh TFjh brnj.
mjdh, brj ntiyfhf bgWbfhl Tia U jukhnl vwh.
f bgwtuhD ciH mUikia mt mUjh.

ciHJ cQ cznt RitF. ciHfhk cgJ w ciHig


RuLtjF xghF. vj taduhf ( ayhnjh ju ) UD, ciHnj
cQj ntL. mbghGJjh mj L ehL KndW.

bj mLif MD jhjjJ
cz Ca . - Fw: 1065

26
bkhahf brf.

It is bad to talk ill of someone behind his back. Dont think you will not be found.
Usually such remarks ind their way to the person with your name attached. Experienced
people know this and never indulge in back-biting. You should understand your limitations
when you argue with someone about a point.

izahd j gHbkhia mf.

1. One lower makes no garland.


jku njhghfhJ.
2. Little wealth little care.
ko fdiybawh t gaiy.
3. Look before you leap.
MH mahk fhiy lhnj.
4. Something is better than nothing.
Miyyh CUF Yig rUfiu.

j
5. Though he endeavours all he can.
ia ghJ id NLnghL bfhlhngh.

27
tsu braghLf

nfl w braghL - 1
fhQ ciugia gof nfL, dhfSF ilaf.

cik vgJ w bfhLgJkW; kbwhUt thFtJkW. m~J


vtlJ vyhlJ agh mikJ lgJ. cikahtJ, cfF
flsh mfgl xU bgU aifbfhil. cik vyhF bghJthdJ.
thd nkf jttJ nghy, fl miy vGtJ nghy, gwit mHa
wif gwgJ nghy bg jdJ csbjG Ugt elF
cikilatshj ntL. mikia iwgLJj bgUght. bg,
moik th elj neo mt t wF is moikzl
wF. bgQik vgJ MQl ngh tjW. MQl thJ mig
tsgJ bg cikfl.
U..f., bgQik
dhf
1. cik vgJ vjikJ?
j

2. bgQikia sf Ma ifahS ctikf ahit?


3. bgUght vd Ma vjid FLwh?
4. bgQFa flik ahJ?
5. ciugF Vila jiyig jUf.
ngRj w braghL - 2

fhQ U Fku, iyaho taikl elJ fgid


ciuahliy Funyw wfJl ngRf.
U Fku : tzf, mikna! jfis rg eh Fj
kailnw.

iyaho taik : tzf, Fkuh! njabfho fhj bgUikFat


unwh! cik rg vdF kjh.

U Fku : ah wJ thj jf bgnwh bj


Mfh FonadJ V vd mJ bfhsyhkh?

iyaho taik : ber bjh brJ tj v jijF nghJkhd


tUth ilfhjjdh, bj MfhF Fo
bgajjhf v jh TUwh.

28
U Fku : bj Mfh wj f, fhaofis vthW
rf?

iyaho taik : tHFiuPuhf fhaof mF gah tjh.


mnghJ, mehL cr kw Ukz Fj
xU id afSF vuhf btlJ. mF
FonaUj af, jf cikiafhf
mwnghuhl <LglhfmjnghuhlJF
fhaof jiyiknaW eldh. mt fa
u brj ciu, v kd MHkhf gJ lJ.
bgf uL, nguahf fswf v jhl
ehD fyJ bfhnl.

U Fku : mikna, f W tanyna jhf nghuhl


fyJ bfhL, brafa tuyhW gilJ Ofns!

iyaho taik : M. nghuhl <LgLnghJ vdF gidJ


taJjh.

j
U Fku : mikna, cf thif fj ff
vfis nghw isPfSF wj tfhLjyhf
mikjJ v mJ ifaW. jfis rjJ
eh bgw bgUngW vd ctJ ilbgWnw.
e mkh.

iyaho taik : njabfhofhf cfSila Diu Hfns!


mjbra midtU nghWjF cajnwh! Fj
k, brW thUf.

goj w braghL - 3
fhQ ghliy thL gof.
xljh ygo Kndw
xbthW cK ndw!
flth! vGU ! sjHh,
fgh! wbjh j
giley Jyik gHbgUik
midij gilgh! eh
bjhLbrth! jGF JiwnjhW
JiwnjhW Jobj Gnj!

29
cajjh y milw
btbayh cw bt!
mauhnj! vGU! sjHh,
mwbrth! ehkilj
Jauij gjid thnyh
jhikid Jilgh eh
brabrth jGF JiwnjhW
JiwnjhW tnj,
czLf jjhF tUik
cdFtU ik mnwh!
f vGU sjHh,
tna iw ehS
fbr ya br! mwijbr!
Ljiybfh mHF eho!
gbrth! jGF JiwnjhW
JiwnjhW gHeh lhnd,
vJbra ehLnf vdJoj
fnk! nw, nd
j

Jehis clh jfhgh


Jzit bfhzth nf
mbjGf! jGF JiwnjhW
JiwnjhW mHF fhgh
Jjh brajf vgF
Kjgah vGf enw!
ghujhr, jaf

brhtjid vGJj braghL - 4

bkh vgJ, fUij wF cznahL sfToa Mw


cilajhf Uj ntL. mnghJjh bkh mHF bgWwJ.
gHj yfz yha bjhfha iy Rit vdgL;
ir j Fu vdgL; ehlfj w vdgL.
znahL Toa fUij brh thyhf bt aFtJ
aw; ir thyhf sFtJ irj; eo thyhf sFtJ
ehlfj.
jGF _W jikfS bghUUgjdhnyna mj Eg mj
jH Kj vd miHfyhd.

30
ehj sgufis JbfhSj braghL - 5

fhQ sguij JbfhL dhfSF ilaf.

btpL Hh

eh : 12-01-2014
Dtbjyh
fhiy 10.00k
bghdy! l : ghntj fiyTl,
112, fiyaur rhiy,
fP ybth brid 600 001.
whtJ fij bjhF
tuntiu
_jP jHurdh
jiyikiu

j
jHP jhkiuU
sbradh
btpL
fP khfdh
Viu
fP ybth

jHKj gUf, midtU tUf!

dhf
1. nkfl sgu vjid gaJ?
2. ahUila fij bjhF btlgLwJ?
3. Hh vF eilbgWwJ?
4. fij iy btLgt ah?
5. cdF ahUila fij bjhF oF?

31
mfu tirgLJj braghL - 6

fhQ ciug tz vG mikj brhfis mfu tirgL


vGJf.
Mlfiy vgJ Kj ehlffiy mlF. eld, ehoa vgJ
Mlfiyia Fgdnt. fiy gHfhy TJfiy vdglJ.
fydh gij jutyJ Mlfiy. clnrhit, csJaiu
nghF tofhf Mlghlf. kf kd iwwnghbjyh Mo
fjd. Ml ftjF muFf Ujd. kuHfY, nfh KwY
Mod. khl, khif, klgf vyh kf yghg Mod. ift
ffS, ft kdK bry MLjny Ml EgkhF. Mlfiy
tytuhf TjU, waU fjd.

tiuglij JbfhS w braghL - 7


f mzhrhiy ngUJ Wj W bfhoUf. CUF
jhf tj xUt, v kUJtkidF bry cfis t nfwh.
fhQ tiuglijbfhL, f atUF tfhLtjid IJ
j

tFfhk bjhluhf vGJf.

t
fg bjU

muR
caiy
g fy bjU
mzh rhiy mKjRu
cztf
Wt
fh

mfa bjU

ngUJ
t
Wj
kUjf
ifidbghU
ffhaf
tSt bjU

v
kUJtkid

32
brhisahL braghL - 8

fhQ flf kiwJs tuyhW gilj bgkf bgafis


fLof.
nt Y eh ah o r O g o
brh s _ J nuh Q
uh e rh ah rh T R
uh #h j k Y
k d o c h rh nj f y
Y L bfh Y nu uh
f g dh rh yh bj z fh
k M id Z R
kh nwh dh V < S gh v
kh m iy r m G U fh v

j
K J y R D I l
ik a t o ah iy

bral braghL - 9

fhQ bg Ljiy nghuhl uhfidf thif tuyhW


ffis uo bjhFngL cUthFf.

#huh mriyakh m#jkh

ntYehah fgh fh it. K. nfhijeha

33
bjhifbrhfis bjGJj braghL - 10
fhQ bjhl tz vG mikJs bjhifbrhfis bjGJf.

ehy nghW KjnH!


eht ghoa ewnH!
_ntj Ml Ueho
KrfmikJ tsjdnu!
vLbjhif vGjJnt!
voir f guanj!
IbgUfhagiljnj
Iiz kfS kjdnu!

gilghw braghL - 11
fhQ glij ghJ, vlo ghlbyhwid vGJf.
j

34
fwyil WkL
fhy : 15 kJ ca kbg : 10

1. fhQ mltizia uf. 5 1 = 5

t.v brh z tif

1. iza + js = izajs bfLj z

2. U + Fw = UFw

3. fl + fiu = flfiu

4. ehL + g = ehLg

5. MW + kz = MWkz

6. br + gla = brgla
2. nfhol lij uf. 5 1 = 5
1. ntWik tifgL.

j
2. VHh ntWikFa cU .
3. Kiy xUik bga MF.
4. eh vD jik gik bga vd FWF.
5. jh vD glif gik bga vd J ntWikaU
VF.

35
yfz

MFbga
fUahF bga, fhathF bga,
fUjhthF bga, ctikahF bga

xU bghU bga, jdFa bghUis Ffhk jndhL bjhlila


ntbwhU bghUSF bgauh tUtJ MFbga vdgL. gdhW tifahd
MFbgafS Wahf cs ehtif MFbgafis j gUt mJ
bfhnth.
1. fUahF bga
ah nfL kjh.
bjhl, ah vD fU irF M tjjdh fUahF bga.
fUahF bga : fU bghUis Ffhk, mj njha
fhaF MtU. (v.fh.) iz nfL bkkwnj.
j

2. fhathF bga
eh rika fnw.
F rika vD fha bga mj fhuzF (fUF)
bgauh tUtJ fhathF bga.
fhathF bga : fhabghU fUbghUSF MtUtJ.
(v.fh.) e} fnw.
3. fUjhthF bga
UtStiu goJgh.
bjhl UtSt vgJ, mtuh aw bgw YF
Mtjjdh, fUjhthF bgauhW.
4. ctikahF bga
xUtiu ghJ, ehuj tUwh vd.
bjhl ehuj vD bga mtiu Ffhk, mtiunghw
(fyf_Lgt) ntbwhUtF MtjJ. mjdh, ~J ctikahF
bgauhW.

bghUKj MnwhL msit brhjh


fU fha fUj M

50
xw bgauh mjia ij
bjhKiw ciugd MF bganu.
- e}, 290

g : fhQ bjhlfYs MFbgaf tiffis flf.


m) fgiu gonj.
M) fhis tjh.
) UFw fnw.
<) thbdh nfL knj.
kh dhf
m) wtadh
nfhol l ca ilia njbjGJf.
1. fU bghUis Ffhk, mj njha fhaJF
MtUtJ MFbgauhF.
2. e h rika fnw. bjhl mikJs MFbga
MF.

j
M) FWdhf
1. fUahF bgaiu rhWl sFf.
2. e} fnw. bjhl mikJs MFbgaiu sFf.
3. fUjhthF bga vwh vd? rhW jUf.
4. nt ghjh. bjhl mikJs MFbgaiu sFf.

bghUnfh
miskgh bghUnfh, bfhLTL bghUnfh,
mokkhW bghUnfh

xU brYs fisnah mofisnah bghU czF Vwtif


mikJbfhS Kiwia bghUnfh vgjid id Tnth.
vtif bghUnfhfS, Kj IJ bghUnfhis mJbfhl
f, j gUt Wahf cs _W bghUnfhis mJbfhsyh.
1. miskgh bghUnfh
gh, jiyitJ EiHnghJ, jiy nkyhf, cl mLJ
brtJnghy br WUJ brhfis vLJ Kj itJ

51
To bghU bfhtJ miskgh bghUnfh. ( mis - W,
gh - gh. )

(v.fh.) jhj czduh jhSilJ


j^ jsth jhK
Nj idahif RlJ
ehf RHth jhK
_j ea Kbrj
idbanw Kth jhK
thj bghGnd thbdJ
beK Kayh jhnu.

ghl thj bghGnd thbdJ beK Kayhjhnu vD


<woia ghl KjbfhL bghU bfhSj ntL.
2. bfhLTL bghUnfh
br gy mofY TwgLs brhfis bghUSF Vg
j

To bghUbfhtJ bfhLTLbghUnfh.

(v.fh.) fo fU frF ffj


vo fF v} - gos
fhis gogh fwFnk eygR
ntis juh JG.
ghliy mgona gojh bghU sfhJ. cs brhfis
fo fU F; ffj vof frF; goUF
fhis khL neujuhJ cG. ey gR go gh fwF vd bghU
bfhtjF Vg monjhW khlw brhfis bghUjkhf
mikJ bfhSj ntL.
F : bkhkhW bghUnfh vgJ mjj mof cs brhfis
Kdhf khbfhtJ. bfhLTL bghUnfh vgJ gy
mofY cs brhfis kh bghUbfhtJ.

3. mokkhW bghUnfh
br vyh mofis Kdhf kh bghU bfhlhY
bghUS Xir ijahk tUtJ mokkhW bghUnfh.

52
(v.fh.) khwh fhjy kiykw jdnu
Mwh fg tuyh dhnt
ntwh bknjh tisbe Gnk
Twh njh ahthG khnw.

ghl cs mofis Kdhf vgo kh bghUbfhlhY


bghUS Xir ijahJ.

kh dhf

m) wtadh
nfhol lij uf.
1. mis vgj bghU .
2. ghl <woia ghl KjbfhL bghU bfhtJ
bghUnfh MF.
3. b r gy mofY TwgLs brhfis

j
bghUSnfg bfhLTo bghU bfhtJ
bghUnfhshF.
4. br vyh mofis Kdhf kh bghU bfhlhY
bghUS Xir ijahk tUtJ bghUnfhshF.
M) FWdhf
1. bghUnfh vgJ ahJ?
2. bfhLTL bghUnfhSF rhW jJ sFf.
3. bkhkhW bghUnfhSF bfhLTL bghUnfhSF
cs ntWghL ahJ?
4. miskgh bghUnfh vgJ ahJ? rhW jUf.
5. mokkhW bghUnfh vthW tU? rhW jJ sFf.

tFgiwwf

gilghw
thbdh ciuu mikj
c CUHh FJ thbdh ciuu mikf.
mif vGJj : cf g eilbgw FoauReh bfhlhl ffis
mifahf vGJf.

53
bkhw g

m) ca bghUis njbjGJf.
1. bfhl ( ntf, jhf, nkf ) .
2. MFy (tUj, nrh, js ) .
3. jhk ( m, Mil, khiy ) .
4. ir ( mf, th, k ) .
5. ky ( Fs, fs, ts ) .

M) ifbaGJ j xwid cUthFf.


ifbaGJ j (kh tot)
Wnr wj
bghUyhF yfiy
JQFf Xa ciuahl

Wnr Fj nrig sF nrF tf


j

JQFf glf

fij Wfij ehlf

WJ bgUbts tu vlzh nryh ehL


bry gjzh Tiuyh L

fLiu gHbkhf ghl

Wnr fd il fhF nr
mj gafS nr ehil fhF

fSFa jkw ff

) fijia UkhW Kof.


fut kiwJ fhU bkybky thid ft bjhlaJ. mntis
CUF eLnt xUoK kf Tlkhf uoUjd. mL
iz ghlf xUt ghobfhoUjh. ToUnjh jfis kwJ
iria nfL kJbfhoUjd. mnghJ, mtna Wt xUt
tjh. mtD Tl W ntoif ghf bjhldh. Jneu
fljJ, mWt nj nj mH bjhldh. mtl bgat xUt,
Vdgh mGwh? vW nflh. mGifia Wjhknyna mt brhy bjhldh.
Iah, vf o ML tsnwh. xUeh..........

54
<) bghUjhj jbHfis tlLf

- 11

- 12

- 17

- 5

- 10

c) fLiu g : jH Ueh.
C) foj g : egid CUHhF tUkhW foj vGJj.

thifw

wghf bjhlbfhS w
vlh tF KojJ knkfiyF Ukz brJitf, mt
bgnwh vd. jid mj mt, Ukz MFtiuahtJ gonw
vd bgnwhl nfLbfhlh. mt jbghGJ xgjh tF

j
goJbfhoUwh.
bgnwh Ukz brJitJLthfnsh vD ftiy mtis
tho bfhoUjJ. tFghal j iyia T, jF
xU ntodh. Ukz taJ, bgf njit Matiw mt
bgnwhl vLJT Ukzij jnghl nkbfhL gof itf
cjtjhf tFgha MWj T mtis mDitjh. Tathnw mt
bgnwhiu rJ knkfiyia nkbfhL gofitf xbfhs brjh.
knkfiy jdnfgl fiy caKiw tFghal Tajdh,
mtSbfhU iljJ.
thif f VgLtJ aif. Mdh, mjfhf JtLlhk,
eifF catl j fiy vLJT tfhgnj wjJ; mgoyhk,
kdFnsna itJbfhL ftiygLtjdh ahbjhU gaD iy.

kf

jdif

Ubent khtl filFia nrjt mt. go ehl


yhjjdh, ifUj js gzJl bridF brwh.
gzjh if Fiwthf Ujnj ju, mtl uL _yjdf Ujd.
xW jdif; kbwhW, vj ntiyahf UjhY m cajh ghfhk
ntiy br a.

55
to fil x f Fiwj tUkhd ntiyF nrjh.
mYtyfij To bgUFgt mW tuiybawh, mj ntiyia mtnu
brth. kw bjhyhsf nf brjnghJ, mt mjid bghUgLjiy.
ciH fhuzkhf, uha to Wtd vW jahf xU Wtdij
bjhldh. gogoahf Knd <r bgha Wtd bjhl, W <r FGk
Wtdf vGWF nkgl bjhyhsf ciHJ tUwhf. jdif
bfhL ciHgh cajtjh bjhyg <Rtu.

bkhahf brf.
There is a beauty in nature. The pathless woods give us pleasure. We
sit under the green trees. We enjoy the beauty of multi-coloured lowers. The
songs of the birds ill the air with sweet music. Squirrels keep running about.
They leap from tree to tree. How brisk they are! The forest is alive with different
kinds of animals.

izahd j gHbkhia mf.

1. Anger is sworn enemy.


nfhg Fyij bfLF.
j

2. Break my head and bring a plaster.


isia L bjhoiy MLtJnghy.

3. There is danger in mens smiles.


bjhGj ifS gil xLF.

4. Like hand and glove.


efK rij nghy.

5.. Wealth is best known by want.


H mUik bt bj.

56
tsu braghLf
nfl w braghL - 1
fhQ ciugia gof nfL, dhfSF ilaf.
xGfnk xUtF bgUik Wik jUtjhF. xGf yhjt
caFo wddhD mwid Hgh. Gf j wghL
vnw tStU Fgh.
nta, fw ntjij kwjhY D X mtit bgWbfhsyh.
mt FybthGf FWthdh vyh eyfS Hbjhth. Mj,
xGf cilikna caFo wghF. mJnt vyhF wid jUtJ.
cD nkyhf XgjfJ vg.
mwf gytiw MuhJ bjjhY UikF JizahtJ
xGfnkahF. j cikfis mj rhnwh vW xGf jtw
khlhf. jtWthuh mila jfhj bgUg tJ rhu bgWt. mdh
kwJ a brhfis thah Twh.
dhf

j
1. ciug ikafUJ ahJ?
2. ciug gagLjgLs vbrhfis TWf.
3. UikF JizahtJ xGfnk - bjhl Uik vgj bghU
ahJ?
4. ciugF Vila UFw TWf.
5. xGfKilik - brhbwhl nghW cilik vd KoaToa _W
brhfis TWf.
ngRj w braghL - 2

fhQ ciugia goJ FG fyJiuahLf.


j mPfns! jehblF jrff Wf; jghl
brhYf; fiybrtij th tHFf; bjUbtyh j KHf
brf brf. j xY tifah eh xbthUtU g
brnthkhdh D gjhLf jehL J bgWL.
mfhy ehL KW jGz bgh jJ uzkh F.
ff eyhaf vyhU jHPuhUg. gfiy fHff eu
nghw ew yt jiytuhf Ug.
vj bkh ekJ brhj bkhF izahfhJ vW jehL isP
brkhJ ngRt; njkJu jnHhir cyfbkyh gu tif brnth vW

57
KuR bfhLt. vL irY jehL VwKW sF. mj iyid
W v gh! mjid vna nth! g bra th!
- uh.. nrJis, jg

goj w braghL - 3

fhQ ciugia thL gof.


mj vgJ mHa a jbrh. mbrh ikF mjf
cs w Hfunk rhW. aif ey bfGa g jbkhna ik
ts bfhgJ. j vD brhYnf ik vD bghUSL. fgjF
nfgjF fJ ciuahLtjF vik ik thjJ bkh.
mjnghW MU jiHf br Mw cilaJ.
eh cy tHF bkhf _thu. mtW giHik ya
tsK bghUa bkh ej brj bkh. Kid gHbkhF Kid
gHbkhah id JikF ngJ mbgajh ikna cUth
yFwJ.
vGJ, brh, bghU mikfsh cawJ. gntW brhtsjh
j

jaF Mw cilaJ. Fiwtw Ua brikbfhlJ. Mj


caj brbkh vd nghW Mw cilaJ.
caj brbkhaha ej brj a bghUfis FF
brhfbsyh j wilad. FH, ah, v, gH, kiH, v, mHF, kHiy,
jiH, ciH, KH, cH, mJ Kjyha brhfis nehFf. vyh brhfS
thah brhynt eg isgdthf csd. jGnf ca w Hfu
mbrhf midD xgjid fhzyh.
brhtjid vGJj braghL - 4

khzt fgdtiw frlw fw ntL.


Ia fsha Fwf mfy fF fna gaDilajhF. Mj,
ff frlw fgit vgh. bjw fw fna csF Rit gaF.
cy vwj f csd. guj fliy nghW J iwJsd.
mjid fwj vjifahF Vyhj brany. Mj tSt, fgit
vD brhyh fis ghFghL brwh. fwFa fisna fw
ntL vgjid tWJwh.
mw, bghU, g, L Ma cWbghUfis czJ fisna
Xzj ntL.

58
mfu tirgLJj braghL - 5

fhQ ciug tz vG mikj brhfis mfutirgL


vGJf.
W jH Uehsh bghf Hh; ijf eh Hh; jd
j Hh; gghL UHh. j k btsJF fhuz Jjhdh!
Cnu Hhnfhy oUwJ! midt KfY k bghf
J FYFwJ. cy caa thF mrhah, _y xah
fw vGfiu ngh tzFw cs Uehjh bghf.
kf kdf iwUw mbgUf, efhl, bghJik
ehl, aif nghw, W fhj, Jik ntl, g Tl Kja
czf xLbkhjkhf bgh bgUL bghHhnt bghf edh!
tsik milahsnk mWtilfhy! beait y j cGJ,
ggL, Mogl njo ijgtf th bgUkf! mtf
ciH gand bghf Ueh.

izbrh gaghL braghL - 6

j
fhQ Ubjhliu MD vD izbrh nrJ xnu bjhluhFf.
(v.fh.) neu bgUkiH bgjJ; g khzt tUif Fah UjJ.
neu bgUkiH bgjJ MD g khzt tUif Fah UjJ.

1. fzDF cleyiy; njbtGj brwh.


2. jHurDF fh fha VglJ; Xlngho fyJbfhlh.
3. mtHfdh jshj taJilat; jhnk j ntiyfis ghJbfhlh.
4. nru tWik thodh; caf bgWt cWah Ujh.
5. tst nrhthf Ujh; mfiu nrjh.

mltizgLJj braghL - 7

fhQ ciug mikJs MFbgafis flJ, mtiw


tifgLJf.
bghkhiy bghGJ. LF EiHj Rl, a FH nfL
bkkwJ wh. Rl, V mnfna Wlh? vd jij Fu
nfL jiyF tjh Rl. mgh, mz eF FHJwh
myth! vd al Tdh. M, c mzid ey irg
nrJlyh Rl vwh, mt jij.

59
mtuU, j byhwid goJ bfhoUjh. brth, vd
gowh? vd nflh Rl. mfh, eh UtStiu gonw
vwh, brt. mtdU Uj nt, mfh, ehD fgiu gonw
vwh. mtfUtU Tajid nfl Rl, ehD W e}
ffnghnw vwh. mnghJ, thfj jlgL, eh cns tuyhkh?
vd jij egUila Fuiy nfl brt, mgh, ngrhs tJlh
vd Tbfhnl fjit wf brwh.

t. v brhbwhl MFbga tif


1. FH nfL bkkwJ wh fUahFbga
2.
3.
4.
5.

brhYUthf braghL - 8

fhQ brhf ilvGij , il uL myJ _W vGij


j

nrJ abrhfis cUthFf.


(v.fh.) mw - mKj, mg, md, muf, mKf, mGj

fy - , , , , , .

ju - , , , , , .

gz - , , , , , .

ku - , , , , , .

bjhl mikj braghL - 9

fhQ brhfis bgauhf idahf bfhL bjhl mikf.


(v.fh.) go - xbthU L khoF go cL. (bga)
- njFa ghlfis go. (id)
kiw

60
fh

ehL

fiy

gilghw w braghL - 10

fhQ ciugia goJzJ, ehyo ghl xW vGJf.


HF btSJ thd tJ, fut njhW fh, fbfhsh
fh. byw fhW nkia F%L; bfhL mU Xir; T
Fnyhir; gtif gwitf wF Xir brf ik nrF. ML
k eld ffSF UJ gilF.
( fhid Xa flh tiuJLth; flh brJLth;
fPuha f ghl vGj bjhlOfns! )

j
fwyil WkL

fhy : 15 kJ ca kbg : 10
1. fhQ dhfSF XU t ilaf. 5 1 = 5
1. ura ahf Ma ah?
2. ura ahf vgj bghU ahJ?
3. jf, naRehjiu vthW JWdhf?
4. jf, jik JWanghJ naRehj iwtl ntoaJ ahJ?
5. iwt cikahd moat ah?
2. fhQ dhF IJtF fhk ilaf. 1 5 = 5
cyf urf naRehj - Tiw Wf.

61
yfz

ah : br cWf
(mo, bjhil)

mo
f gy mLJ elgJ mo vdgL. Fwso, jo, msto, beoyo,
fbeoyo vd mo ItifgL.
1. Fwso : monjhW Ufis bgW tUtJ Fwso vdgL.
(v.fh.) K ntLnk
g ntLkh
r aJ
bernk.

2. jo : monjhW Kfis bgW tUtJ jo vdgL.


(v.fh.) gG yhj gbjh
gG yhJ gwnt

j
gG yhJ gybjh
gG yhJ gd.

3. msto : monjhW ehF fis bgW tUtJ msto myJ neuo vdgL.
(v.fh.) jhbkh jhD jf nghWt
Mbkh ahsj mF Vwt
fhbkh ahtJ foJ khWt
thbkh jlh tif MWt

4. beoyo : monjhW IJ fis bgW tUtJ beoyo vdgL.


(v.fh.) ML filk ehmir ahk mybkF
L Filia jj uhj y
ghL yt fxl Tj gjhaij
NL FnyhJf nrhHbd nwbaid brhYtnu!

5. fbeoyo : monjhW MW myJ mjFnkgl gy fis bgW


tUtjid fbeoyo vd TWt.
(v.fh.) th brik ntL
thikna ngr ntL
ghbra yf ntL
gid fhj ntL

73
jhid mfw ntL
jUid Lj ntL
Niy czj ntL
nrhgiy nghf ntL
ghl monjhW MWf bgWsjdh, jid fbeoyo vg.
ghlYs fis v, jid mWfbeoyo vg. Jngh VGf
Ujh vGfbeoyo vW, vL f Ujh vfbeoyo
vW TWt.
bjhil
kyfis bjhLgJnghynt fY mofY nkhid Kjad mika
bjhLgJ bjhil vdgL. (bjhil - bjhLfgLtJ; bjhil - khiy).
gh XirgF wF bjhil ntLtjhF. bjhilaw ghL
eilaW nghF vgJ gHbkh.
bjhil vtifgL. mit : 1. nkhidbjhil, 2. vJifbjhil,
3. Kubjhil, 4. iabjhil, 5. msbgilbjhil, 6. uilbjhil,
7. mjh bjhil, 8. brbjhil.
mtW Kj IJ bjhilfhd sffis fhngh.
j

1. nkhidbjhil : br monjhW Kj vGJ xtu bjhLgJ


monkhid bjhil vdgL.
v Jf fUk Jj
vQt vg GF. - Fw, 467
Fwgh Kj mo KjYs Kj vGJ (v) ulh mo
KjYs Kj vGJ (v) x tJsjdh, J nkhidbjhil.
2. vJif bjhil : monjhW KjbyGJ msbthJ (Xir) f, ulh
vGJ xtu bjhLgJ mobaJifbjhil vdgL.
mfu Kjy vGbjyh M
gft Kjnw cyF. - Fw, 1
Fwgh Kj moY ulh moY f vD ulh vGJ
x tJsJ. vdnt, ~J mobaJifbjhil vdgL.
3. Ku bjhil : monjhW Kj Kugl bjhLgJ moKubjhil
vdgL.
g iHah Lig abggh
Jg cWj y. - Fw, 628
ghl Kjyo g vW, ulhmo Jg vW Kugl
brhf tJsd. vdnt, ~J moKubjhil vdgL.

74
4. iabjhil : monjhW W xtu bjhLgJ moiabjhil
vdgL.
bfhl nfhu mil TL
bfhof thd goju _L
fl ngul jliy ehL
fdf K mdis ahL.
ghl monjhW W x tJsjdh moia bjhil MW.
5. msbgil bjhil : monjhW Kj msbgLJ tUtJ moasbgil
bjhil vdgL.
bfLgc bflhF rhthk whnf
vLgc vyh kiH. - Fw, 15
ghl bfLgc, vLgc vd ulofY msbgLJ
tJsikah, moasbgil bjhil vdgL.
bjhil fgf
ehFfisila Xuo iz, bgh, x%c, TiH, nkfJth,

j
fJth, KW MatW VnjD xwidbfhL bjhLgJ bjhil
fg vdgL. ntG nkhid, vJif, ia, Ku, msbgil Ma
IJ bghUj bjhil fg KgijJ tifgL.
nkhid
1. iznkhid (1, 2)
ehyo bfhl U KjU f KjbyGJ xtu bjhLgJ
iznkhid vdgL.
brh w fhgh vtbfhnyh
tbrh tHF tJ. - Fw, 99
2.bgh nkhid (1, 3)
X mo KjY _wh Y KjbyGJ x tUtJ bgh
nkhid vdgL.
Jwjh bgUik JizT ita
wjhiu vbfh lW. - Fw, 22
3. x%c nkhid (1, 4)
X mo Kj Y ehyh Y KjbyGJ xtu bjhLgJ,
x%c nkhid vdgL.

75
iwbkh khj bgUik yJ
kiwbkh fho L. - Fw, 28
4. TiHnkhid (1, 2, 3)
X mo Kj, uL, _wh f KjbyGJ x tUtJ
TiHnkhid vdgL.
jhd jtuL jfh aDyf
thd tHfh bj. - Fw, 19
5. nkfJth nkhid (1, 3, 4)
X mo Kj, _W, ehyh f KjbyGJ xtu bjhLgJ
nkfJth nkhid vdgL.
W bgh aDyf
JW lW g. - Fw, 13
6. fJthnkhid (1, 2, 4)
Xuo Kj, uL, ehyh f KjvGJ xtu bjhLgJ
fJth nkhid vdgL.
j

Unr Uid nruh iwt


bghUnr fjh khL. - Fw, 5
7. KWnkhid (1, 2, 3, 4)
X mo ehY fY KjbyGJ xtu bjhLgJ KWnkhid
vdgL.
ff frlw fgit fw
f mjF jf. - Fw, 391
F: ehY f nkhidFa fgf iz, bgh, x%c, TiH,
nkfJth, fJth, KW vd VF Kj vGJ xtu bjhLgJ
nghynt vJif tU.
vJifbjhil
1. iz vJif (1, 2)
KjU f KjbyGJ msbthJ f (Xiras) ulh vGJ
xtu bjhLgJ izvJif vdgL.
MWth Mw gahw mgia
khWth Mw . - Fw, 225

76
2. bgh vJif (1, 3)
X mo Kj Y _wh Y KjbyGJ msbthJ f,
ulh vGJ xtu bjhLgJ bgh vJif vdgL.

my mUshth iy ttHF
kykh Phy f. - Fw, 245
3. x%c vJif (1, 4)
X mo Kj Y ehyh Y KjbyGJ msbthJ f, ulh
vGJ x tUtJ x%c vJif vdgL.

mUyh fyf iy bghUyh


yf yh ahF. - Fw, 247
4. TiH vJif (1, 2, 3)
X mo Kj, uL, _wh f KjbyGJ msbthJ f,
ulh vGJ xtu bjhLgJ TiH vJif vdgL.

gWf gwwh gid mgiw

j
gWf gW lF. - Fw, 350
5. nkfJth vJif (1, 3, 4)
X mo Kj, _W, ehyh f KjbyGJ msbthJ f,
ulh vGJ xtu bjhLgJ nkfJth vJif vdgL.

mHbfhl vyh mHngh, HD


gaF egh yit. - Fw, 659
6. fJth vJif (1, 2, 4)
X mo Kj, uL, ehyh f KjbyGJ msbthJ f,
ulh vGJ xtu bjhLgJ fJth vJif vdgL.

gJ g iHahjh JgJ
Jg cWj y. - Fw, 629
7. KbwJif (1, 2, 3, 4)
X mo cs ehfY KjbyGJ msbthJ f, ulh
vGJ xtu bjhLgJ KbwJif vdgL.
JghF Jgha Jgh JghF
Jgha c kiH. - Fw, 12

77
bjhil fg f
1 2 3 4
iz
bgh
x%c
TiH
nkfJth
fJth
KW

nkfl mltiznfg ia, Ku, msbgilia bghU fhf.


g
1. jo tUkhW ( monjhW _Wf ) MW moas xU ghliy
vGJf.
2. tU mof fhQ bjhil tiffis vLbjGJf.
j

m) g iHah Lig abggh


M) rhwt rhwhik F Uyjh

kh dhf

m) wtadhf
1. nfhol l ca ilia njbjGJf.

1. bjhil ____________ tifgL.

m) MW M) VG ) vL

2. Kj, _W, ehyh f nkhid xJ tUtJ.

m) Ku M) nkfJth ) fJth

3. mstoF vD ntWbgaUL.

m) Fwso M) jo ) neuo

4. izbaJif vgJ , f ulhbkGJ xtu


bjhLgJ.

m) 1, 2 M) 1, 3 ) 1, 4

78
2. bghUJf.
TiH - 1,3,4 f tU.
nkfJth - 1,2,3,4 f tU.
fJth - 1,2,3 f tU
KW - 1,2,4 f tU.
M) FWdhf
1. mo vjid tifgL? mit ahit?
2. jo vwh vd ? rhW jUf.
3. msto vwh vd? rhW jUf.
4. beoyoia sFf.
5. bjhil vjid tifgL? mit ahit?
6. bjhilfg vwh vd?

j
mt elJ tjh.
mt mdngh elJ tjh.
U bjhlfis goJ ghUf. Kj bjhl aghf csJ.
mLj bjhl gogjF ik jUwJ.
bgbzhU, j aghd mHif Mil, mfyf mJ,
xgidbrJ bfhtJnghy yt, j fgid MwyhY bkhyikahY
brhY bghUY mHF nrJ ghlf aWt.
jifa brf fhzgL mHnf m vdgL. jdh, brhy
F fUJ v sF; gogtF nfgtF ik nrF.
mf ytiw F fhzyh.
1. Vfnjr cUtf m
fP, jh vLJbfhl gy bghUfis cUtfgL TWnghJ
xwid kL cUtfgL, mjndhL bjhlila kbwhwid
cUtfgLjhk LtJ, Vfnjr cUtf m vdgL.
w bgUfl Jt jh
iwt monruh jh. - Fw, 10

79
Fwgh wia flyhf cUtfgLL, mjid flf cj
iwtdoia bjgkhf cUtfgLjhikah, ~J Vfnjr cUtf m MW.

2. uiw m
brhiy bghUis tirahf (uyhf) W, nenu bghU bfhtJ
uiw m ahF.

m mwD ciljh thif


g gaD mJ. - Fw, 45
Fwghit goJ ghUf. thif g vdgLtJ m
fhLtJ. thif ga vdgLtJ mwbrj vgjhF vgJ
Fwgh fUJ.
Fwgh m mwD Kjyo mikJsd. mLj mo,
m brhfnshL Kiwahf bghUJ tirgo g, ga vD brhf
mikJsd. vdnt, J uiw m.

g
j

tU ghlf vtif mf vd flJ vGJf.


m) meh xu fnzhl thikbahL
IJrh a .

M) ybfhL kf mida yF
fwhnuhL Vid at.

kh dhf
m) wtadh
nfhol lij uf.
1. gy bghUfS xwid cUtfgL, mjndhL bjhlila kbwhwid
cUtfgLjhk UgJ mahF.
2. brhiy bghUis tirahf W, nenu bghU bfhtJ
mahF.
M) FWdhf
1. Vfnjr cUtf m vwh vd? rhW jUf.
2. uiw m vthW tU? rhW jJ sFf.

80
tFgiwwf

vGJj w : ( kh nefhz )
brahs : tzf Iah, nefhziy bjhlFK uhruhr UJbgw
jfSF vf j rh thJfis bjJ
bfhnw.
vGjhs : tzf, jf thJF e.
brahs : jhf vGJgia vnghJ bjhlf?
vGjhs : f WahL goJ bfhoUjnghnj vGj
bjhl nl.
brahs : Kj tuyhW dfisjh vGfsh?
vGjhs : iy. Kj r_ffijf, yafijf, tuyhW
Wfijf Matiw vGnd. ehshf ehshf
tuyhWfijfJ <LghL mfkhdjdh, mnyna
KGftd brY vG tUnw.
brahs : Jtiu vjid tuyhW df vGUf?

j
vGjhs : Jtiu mWgJF nkgl f vGns. nkY,
j Mo Ufis btl Unw.
brahs : bkj k, Iah. f nknkY gy fis vGj,
gy UJfis bgw thJf.
vGjhs : f e.

g : nefhziy iw brf.
khzt : tzf , Iah. jfis rg f k.
fP : tzf,
khzt : jhf Kj fijia vGa NHiy FJ brhYf.
fP : vf f fiy ya Hhfhf fij ngho xW
eilbgwJ. mnghJ
khzt : mfijF gR iljjh?

fP : M.
khzt : cf fijfSfhd fUbghUis vj njbjLf?
fP : bgUghY rKjha ffisna vdJ fijf
ghLbghUfshf bfhL vG tUnw.

81
khzt : jhf Jtiu vts fijf vGUf?
fP : eh Jtiu
khzt : f vnghw khztfSF TW miu vd, Iah?
fP :
khzt : Jtiu cf fUJfis vfnshL gJ bfhlikF
f e, Iah.
fP : e, cfSF vDila ethJf.

fijFfis bfhL fij vGJj.


tU Ffis gagL fij vGJf.
ML nkF Wt - MLfis nkj - mur mF tUj -
murUF ntif - Wt Fs UFlij TWj - mur Wtid
bfhL tUkhW TWj - mur vd mahik - Wt nghfKoahJ
vd, mjfhd fhuzij TWj - mur MLfis jh
ghJbfhtjhf TWj - Wt kWj -mur gthuf
tUj - Wt kdJ - mur Wtid jlnk ntiyF
j

itJbfhSj.

bkhw g

m) xUik brhfis gikahf khWf.


(v.fh.) ahid f aJ.
ahid ff ad.
g
1. fhL ku caukhdJ.
2. k mHfhdJ.
3. gH gGjJ.
4. eh gonj.
M) gikia xUikahf khWf.
(v.fh.) gR fW nkjd.
gRl fW nkjJ.

82
g
1. ku fh f Ujd.
2. WtD W tjd.
3. mzD j gR bgwd.
4. ghY njD jd.
5. ahidgil Fiugil brwd.
) id Tf.
Lgl jbHfis vGJf.

51 61 71 81 91

52 62 72 82 92

53 63 73 83 93
54 64 74 84 94

j
55 65 6 75 85 95

56 6 66 76 86 96

57 67 77 87 97

58 68 78 88 98

59 69 79 89 99

60 70 80 90 100

<) fLiu g : RWNH ghJfh

thifw
Tjidw
mtHf vyh ghlfY ey kbg bgWgt. Jtiu vjhf
Uj fzF ghl xgjh tFF tj wF fodkhdjhlJ.
fhyhL, miuahL njf kw ghlfisngh ca kbgfis
bgw, mtdh ayiy. Mal nfL bjJbfhs mtDF

83
jafkhf UjJ. mjF fhuz, fzF MaJ mtDUj mrjh.
UD, fzF ghl ca kbg bgwntL vD cJj, mt
kd UJbfhnl UjJ.
bgnwh, fzF ghl kbg V FiwjJ vd nfld;
tFghaU fzF ghl nkY ftd brYJkhW miu Tdh.
fzF ghl ey kbgf bgw jtz Ujh.
1. jifa NH cfSF vbghGjhtJ VglJlh?
2. mtHf iy f Ujh vd brf?

g
RWNH ghJfhj
vyhtY ikia Ugt mHf. mt, j ikia
ngQjYl, RWw ikia g gt; njitaw jhfnsh
bghUfnsh fglh, mtiw vLJ Figbjho nghLth.
oY gY mt mthnw elJbfhth. nkY, mt egfis
ikia ngQkhW tWJth. mtfS y tid flhny, Rjfhu
j

tuhlh vd Vsdkhf ngRtJ cL.


mt, mjidg ftiyglhk RWNH affY gnfW
jdJ gfis bjhlJ brJ tjh. j o w kufWfis eL
ghJfhJ tjh.
1. j ikia ngQ tKiwf ahit?
2. RWNH affg mjd ahit?
3. RWNHiy ghJfhf vbdd brf?
4. RWNHiy ghJfhf vbdd brayh?

kf

lhik
fhaof bjdhfh tHFiuPuhf y ML gahdh.
xUeh, bjhlto KjtF gaz brJbfhoUjh. mnghJ,
mnj bgo mtUl gaz brj btisa xUt, mtiu nH wf
brh flhagLdh.
mjF fhaof, jl Kj tF gazL Ugjhf,
jh gaz brnt vW T wf kWjh. Mdh, mj

84
btisa bjhlto ghJfhtyiu miHJ fWw bfhl a,
btisaUl gaz braTlhJ vW T fhaofis nH wlh.
wij fhuz fho jik ljfhjt vW T xJF lhik
braiy v fhaof tUdh.
btisa, fhaofl elJbfhlJ Kiwjhdh?

bkhahf brf.
Bamboo is one of the worlds fastest growing plants. It can grow as much as 3
feet in a day. One type of bamboo grows to a height of 120 feet. Its stem is tough and
hallow. Bamboo is actually a kind of grass. But unlike other grasses, most bamboos
grow very tall. We use bamboo to make ishing poles and furniture. Tender bamboo
shoots are eaten as vegetables.

izahd j gHbkhia mf.


1. A wolf in sheeps clothing.
gRnjh ngha .

j
2. Union is strength.
xWikna tik.

3. No smoke without ire.


beUyhk ifahJ.

4. Might is right.
tyh tFjnj thfh.

5. Many things fall between the cup and the lip.


ifF voaJ thF vliy.

85
tsu braghLf
nfl w braghL 1
fhQ ciugia gof nfL, dhfSF ilaf.
gila jHf kf tha ghitia rf yaf
vLJiuwd. thYs nfhf, mt af, mjdh VgL gUt
fhy khwf Matiw fJ TwToa bj miwa jHl
FUjJ. thaiy g fJ TWgtfis mt, fa, ehif
fzf vd miHjd.
Na FLg Nand Kjikahf nghwgLwJ. Naid R
nfhf NJsd vd, Na btgjhnyna gUt fhy khwf
njhWwd vd rf yaf bjgLJwd.
gil jH Na Kjyhd xgJ nfhfis nfh vd,
mR Kjyhd UgnjG fis eh vd gFJ TaJl
xbthU nfhSF fhuz bgaL miHjd. brwKila nfhis
brth vwd. jhf mjjdh j vwd. nfhSFmt vd
bgaUL. ah vwh bga vd bghUgL. vdnt, th bga nfhshf
j

ty tUtjid ahH vd miHjd. btik wKila nfh bt


vdglJ. itaidJ rfytf tha mit jidia
ygLJtjhf csd.
dhf
1. thaiy g fJ TWgtf vthW miHfglhf?
2. Na FLg Kjikahd nfh vJ?
3. nfh, eh vgd ahit?
4. j nfhSF tHfgL ntW bga ahJ?
5. ahH nfhSFa bga fhuz TWf.

ngRj w braghL 2
fhQ ciugia goJ FG fyJiuahLf.
jeho efu mik, mik Kiw tsj xW! e^
Unfh caJ sF! Unfhiy R ehFwK kf NJ
tht, ehF irfUJ kf UnfhYF tJ FGk, ehF
irfY bga thf! C KGJ xJ miHF kf. ~njh
mjkhd mik!
khiy neu Ckf midtU jj FLgdUl m bgw
MyaF tUjY, tz kjY wj fh! iwtghL Kojl

86
FkFkhf jjahf Tlhf xUt kwtiu ey rhJ,
fyJ fJ ngRjY kfnfhl Kja ff g ngRjY iwF
eilbgW f.
Unfh xUkdghLl kf TLt; fJ fyJ ngRt.
mjdh, Unfh tshfJF m brj, mUey fj kj cw
tswJ; kjnea tswJ. y rkaf mnfna xU Tl TLwJ.
uhk bghJ ff fyJ ngrgLwd. jdh, rKjha xGfik
bgWwJ. X mUikahd TL thif fh bfhwJ.

goj w braghL 3

fhQ ciugia thF gof.


kj aifnahL xo cwtho thj ntL. braifia FJ
aifia, aif Niyia nfLw brjh kj d thj
mJ vgJ ma mPf fUjhF. fUid njD czuhj
kj d W jDila mghijid neh brW bfhoUwJ.
aif Niy vW RlgLwnghJ, F f aikahj fhLf
RWNH fgl ntL.

j
ydf thtjF fhLfns thlkhf mikJ ydf
bjhlJ c thtjF ciwshf, cz eFwd. vdnt fhLf
m, mF thw yFfSF Fokfsha ekF m vgjhF.
fhL UF tiujh kj th vD gHbkh F fjfJ.

brhtjid vGJj braghL 4

cnfhs jdfnj gy aiffhfis bfhLsJ. guj


thbt, caj kiyKfL, kiy mU, twhk ts gu MW,
fF nrhiy, fjU kufS, fiz ftU tz kyfS,
fUij ftU ajF cdfS mj iyfsf MF.

mfu tirgLJj braghL 5

fhQ ciug tz vGJf mikj brhfis mfu


tirgLJf.
btnjhw bfhL xUtiu msLj jtwhdJ. mt cs
gig bfhnl msLj ey. gyhgH KS Kshf njhwkF;
Mdh, cSF RitFj Risf fhzgL. iz nfhzyhf UD
a ir btgL. vogH nkny gsgsbtd UjhY bjhlhny frF.

87
ehtgH fUik. Mdh F. ghFo gsgsbtd UF; Mdh, bfhoa
eir fF. Mfnt, cU fL vshik ntL.
- Ughdj thah

brhbghUsj braghL 6

fhQ bjhlf, nfhol l ca brhfisbfhL uf.


( Mf, ju, jFj, bfhL, gyhf, tahf, l, fhoY, ngh, njhW )
1. vdF j ntiyia brjJ ah?
2. mt cfis ta bgat.
3. c ifbaGJ, tsk ifbaGij csJ.
4. c. nt. rhehj, gHRtofis njo C miyjh.
5. sbra, Xa tiut futid wjt.
6. ia flJ mjid th dh.
7. rhiy gGjilJsjdh, ahU j bry ntlh.
8. MSF ngR ntL.
j

9. ehis eilbgwUF fUjuf Tl cd


fhUng.
10. cid xUtiu mna.

bghUsJ uj braghL 7

fhQ bjhlf Vila brhfisbfhL uf.


( kL, kLnk, kLkyhk, kLk, kL, koyhj )
1. bghJnj, khynyna Kj kbg bgw j kfid ghJ
mt jh kailjh.
2. eilbgw nj eh xUt nj bgnw.
3. fiyfahdJ, khztilna gilghwiy tsgjndhL
idthwiy tswJ.
4. m P m z h , j MyY wghf
brhbghthwToat.
5. cjtiybawh, j gia vdh vjhf
KoUf ayhJ.
6. g MLHhF c bgnwhU tuyh.

88
brh isahL braghL 8
fhQ bghJbkhfis _tifahf J bghU jUf. (F: _WF
nkgL mikayh.)
(v.fh.) tUjhkiu = tU + jhkiu ( tU jhkiu ky)
tUjhkiu = tUjh + kiu ( Jwhj kh)
tUjhkiu = tUJ + M + kiu ( JW gR khD)
tUjhkiu = tU + jh + kiu ( tU jh kh)
tUjhkiu = tU + jhk + I ( tUw khiy mjtiu)
1. brbghgfy =

2. vLtiu =

j
tifgLJj braghL 9

fhQ g Xdij rhj brhfS xU brh kL ntwhdJ.


mbrhiy flf.
1. khf, KJ, gts, rF, r
2. F, Kiy, kUj, bej, y
3. y, fhW, thd, kiy, beU
4. mU, nrhiy, MW, fl, V
5. gd, Ctd, gud, gwgd, elgd

wbkhbrhfis dfhz braghL 10


fhQ bjhlf jbrhfSl wbkhbrhfS usd.
mtiw flJ, mtFa jbrhfis vGJf.
1. my nghW tif e ah ts milJ tUwJ.
( )
2. ghit neu Kojjdh, khtl Maiu ghf mDk kWfglJ.
( )

89
3. gilfhy jH , nt, th Kja Mjfis V ngh jd
( )
4. rhnwh TW cgnjrf e thifF Vwkgit.
( )
5. khwDF muR ntiy iljjdh fuJl Ciu ty tjh.
( )
6. eh vGJtjF fhjfis gagLJnwh. ( )
7. iufl Xo ua njL vgJ xsit bkh. ( )
8. brjhSF brfis uo jUt Ug gF aikahjJ
( )
9. F jiy tzF vgJ Mnwh thF. ( )
10. xU tUlJF guL khj csd. ( )

ilbrh bghU mj braghL 11


j

fhQ bjhlf c vD ilbrh vjifa bghU tJsJ vd


vGJf.
F : c vD ilbrh vkiw, w, Ia, vr, KW, v, bjiy,
Mf Ma bghUf FJ tU.
(v.fh.) eh kwD kwthnj.
bghU : vkiw ( eh kwfkhnl vD vkiw bghU.)
t.
bjhl bghU
v

1. fiu UgJ fwhf Ufyh

2. fheil lhj bro

3. fD vY KY nj vGj tjd.

4. c ifYs UFwSkW UthrfKkW

5. nruDF U tjd.

90
6. J fh fhjJ.

fUjuf TlJF w UdU


7.
tJlh.

jbH gaghL braghL 12

j
nkfl mltizia gagL fhQ LfijfSfhd ilfis
jbHf fhf.

Kj vL vil Kj itJ
il IJ xiw il itJ
(v.fh.)

W ik W ik nrjh,
mjdh tU nkik. 3. w vbrh tU.
m~bjd? m~bjd?
il : mUik il:
Kj xW Kj VG
il gJ W IJ
W nrjh, uL nrjh
1. mHa fQF ctikahF. 4. ntshikF cj.
m~bjd? m~bjd?
il: il:
miu Kj f Kj uL
IJ il tu il IJ
nk itJ W fhYl nrjh
2. Wahf, xF mRtJ 5.
totid FF brh
tU. m~bjd? tU. m~bjd?
il: il:

91
Clf ghJfh Fj z braghL 13

zu xgjh tF gowh. LKiw eh j mkh


brngia vLJ vfis mG isahLtJ, mtSF f oF.
xUeh, tHfngh j mkh brngia vLj zu, VnjhbthU
gJ viz mGdh. brng vKidUJ X M Fu
nflJ. zu mrkilJ, brng miHig cldoahf Wlh.
mkhl jidg Twhk, brngia bfhLJlh.
kWeh L mnj neu brngia itJ isahobfhoUjh.
mnghJ, brngUJ X miH tjJ. mj v ahlUJ tUwJ
vgjid ma Mtbfhl zu, cldoahf mj vQF bjhl
bfhlh. vKid ngat, zul bga, Ul, mkh
bga, mYtyf Kft, mtUila t fzF v, dr Kft Kja
tufis nff bjhldh.
Kj TWtjF kWj zu, mr , tufis Tw
bjhldh. mnghJ mF tj zu mkh, mtl ahl
ngbfhoUwh? vd nflh. tufis nfl mt mkh,
brng izig Jojh. mtl, K bjahj xUtl
j

cid gnah, cid ga tufisnah vfhuzij bfhL


Tw TlhJ vd Tdh. Vbdwh, mtufis bfhL xUtUila
drYfhd flbrh, t fzbfQfhd flbrhiy
flJ erhj tufis, tYs gzij vLJ
bfhSthf. bgUghyhndh dr, tfzFF mkh, mgh, kid,
isf, eg, C, mr FpLv Kjatiw flbrhyhf
itJsd. VkhWnth jid thghf gagL bfhwd. Mfnt,
brngia gadJ gagLJtnjhL vrifahf Uj ntL.
dhf
1. K bjahj xUtl zu, brng ngaJ Kiwah?
2. eik muhj xUtl eik ga tufis brng V
bjj TlhJ?
3. brngia gagLJnghJ nkbfhsntoa ghJfh Kiwf
ahit?
4. bgnwh ir, mtj brngia gagLjyhkh?
5. cf brngia kwtUF bfhLfsh? iyba V vd
fhuz TWf.

92
gilghw braghL 14

fhQ gl czJ fUij vGJf.

j
fwyil WkL
fhy : 15 kJ ca kbg : 10

1. nfhol lij uf. 51=5


1. cf KjKj njha l .
2. cd thtjF jF yhj nfhfS xW .
3. fhWklyij nfhs vd TWt.
4. Xnrh gly vd miHfgLwJ.
5. kz Vglhk ghJfhwd.
2. fhQ dhF IJtF fhk ilaf. 15=5
btgkakhjdh VgL Ff ahit? mtiw vthW jLfyh?

93
TAMIL SAMACHEER BOOKS
6-10 GRAMMAR PORTIONS
ONLY

EDITED BY:
AJI

For further TNPSC Information/clarifications


and latest news please visit:
www.ajitnpsc.com

FB id: https://www.facebook.com/ajitnpsc

You might also like