Çelik Yapılar Egitim - Sunum PDF

elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar Ynetmelii-2016
ELK YAPILARIN TASARIM, HESAP ve

YAPIM ESASLARI YNETMEL 2016
ETM NOTLARI
Prof.Dr. Cavidan YORGUN (T)
Prof.Dr. Cem TOPKAYA (ODT)
Yrd.Do.Dr.Cneyt VATANSEVER (T)
Nisan-2017
T.C. evre ve ehircilik Bakanl 1

GR
Bilindii gibi, lkemizde yapsal elik tasarm ile ilgili TS 648 elik Yaplarn
Hesap ve Yapm Kurallar standard 1980 de yaymlanmtr.
Bu standardn byk blm gvenlik gerilmeleri ile tasarm yaklamna
dayanan Amerikan AISC/ASD (1978) ynetmeliinin esaslar erevesinde
hazrlanm olup, yapsal eliin kullanmnda son yllarda lkemizde
gzlenen hzl geliimin aksine gnmze kadar da gncellenmemitir.

Yapsal elik tasarm ile ilgili 1980 standardnn yetersizlii ve 1997 ylndan
itibaren, bir nceki 1975 Afet Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda
Ynetmelikin deitirilmesi ile yrrle giren deprem ynetmeliklerinden
sonra ortaya kan gereksinimler dorultusunda, yapsal elik tasarmnda
gncel hesap ve uygulama kurallar ile yapm kontrol esaslarn dzenleyen
gncel bir elik Yaplar Ynetmelii iin T.C. evre ve ehircilik Bakanl,
Mesleki Hizmetler Genel Mdrl tarafndan 2015 ylnn banda bir proje
balatlmtr.

elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar Ynetmelii,
T.C. evre ve ehircilik Bakanlnn destekledii bu proje
kapsamnda 2015 ylnda hazrlanm, 04 ubat 2016 tarihinde Resmi
Gazetede yaynlanm ve 01 Eyll 2016 tarihinde kesinlik kazanarak
yrrle girmitir.

Ynetmelikin hazrlanmasn izleyen srete, T.C. evre ve ehircilik

Bakanlnn destekledii dier bir proje kapsamnda, Ynetmelikin
aklamalarn ve 116 adet saysal rnei ieren bir dokman hazrlanmtr.
http://csb.gov.tr/gm/meslekihizmetler/index.php?Sayfa=duyurudetay&Id=193677

YNETMELK BLMLER VE EKLER
BLM 1 Genel Esaslar

BLM 2 Malzeme
BLM 3 malat ve Montaj
BLM 4 Kalite Kontrol
BLM 5 Tasarmda Temel lkeler
BLM 6 Stabilite Tasarm
BLM 7 Eksenel ekme Kuvveti Etkisi
BLM 8 Eksenel Basn Kuvveti Etkisi
BLM 9 Eilme Momenti Etkisi
BLM 10 Kesme Kuvveti Etkisi

BLM 11 Bileik Etkiler

BLM 12 Kompozit Elemanlar
BLM 13 Birleimler ve Birleim Aralar
BLM 14 Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlarn Birleimleri
BLM 15 Kullanlabilirlik Snr Durumlar in Tasarm
BLM 16 Yapsal Elemanlar in Stabilite Balantlar
EK 1 Su Birikmesi (Gllenme) Etkisi

EK 2 Yorulma Etkisi
EK 3 Diyaframlar ve Yk Aktarma Elemanlar
EK 4 Kaynak Yaynlar

SMGELER
ABM Kaynak uzunluu boyunca esas metal yzey alan.
Ab Di almam bulon gvdesi karakteristik enkesit alan.
Abi Bindirmeli K-birleimde stteki rg eleman enkesit alan.
Abj Bindirmeli K-birleimde alttaki rg eleman enkesit alan.
Ac Beton enkesit alan.
Ac Etkin genilik iindeki beton demenin enkesit alan.
Ae Etkin net enkesit alan.
Ae Etkin alan.
..
..

TANIMLAR
Akma Akma gerilmesine ulaldnda meydana gelen elastik olmayan

ekildeitirme.
Akma gerilmesi Malzemenin akma noktasna kar gelen gerilme deeri.
Akma momenti Eilme etkisindeki bir elemanda, en d lifin akma gerilmesine

ulat moment deeri.
Akma noktas Gerilme-ekildeitirme diyagramnda, gerilme deerinde art

olmakszn, malzemede ekildeitirme artnn devam ettii nokta.
Altlk levhas Tam penetrasyonlu kt kaynaklarda, kk blgesine kaynak

uygulanamad durumlarda, kaynak uzunluu boyunca kullanlan
levha, (karlama levhas).
Ankraj donats Betonun krlarak ayrlmasnn nlenmesi amacyla kullanlan

donat.

BLM 1
GENEL ESASLAR
Bu blmde elik yaplarn tasarm ve yapm kurallar ynetmeliinin kapsam ve

genel esaslar aklanarak, ynetmelikte dorudan veya dolayl olarak referans
verilen ulusal ve uluslararas standart, ynetmelik ve normlar sralanmaktadr.
Kapsam (1.1)
Bu ynetmelik, yapsal elik ve elik-betonarme kompozit yap elemanlarnn

ve yap sistemlerinin, kullanm amalarna uygun olarak, yeterli bir gvenlikle
tasarmna ve yapmna ilikin yntem, kural ve koullar iermektedir.

Bu ynetmelikte verilen kurallar, esas olarak bina tr elik yap sistemlerini

kapsamakla beraber, dey ve yatay yk tayc elemanlar ieren dier yap
sistemlerine de, Ynetmeliin ilkeleri esas alnarak, benzer ekilde
uygulanabilmektedir.
Bu ynetmelik, boru ve kutu profillerin karakteristik cidar kalnlklar hari olmak

zere, eleman kalnlklar en az 4.0mm olan elik yap sistemlerini kapsamaktadr.
Boru ve kutu enkesitlerin karakteristik cidar kalnl 2.5mm den kk olamaz.
Deprem blgelerindeki yaplacak elik ve kompozit yap sistemlerinin depreme

dayankl olarak tasarmnda, bu ynetmelikte verilen kural ve koullara ek olarak,
ilgili Deprem Ynetmelii kurallar da yerine getirilmelidir.

lgili Standart ve Ynetmelikler (1.3)

Bu ynetmelik kapsam iinde bulunan yapsal elik ve elik-betonarme
kompozit yap elemanlar ve yap sistemlerinin tasarmnda referans verilen
balca standart ve ynetmelikler aada zetlenmitir.
TS 498: 1997 Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmasnda Alnacak Yklerin

Hesap Deerleri
TS EN 1991-1-3: 2009 Kar ykleri
TS EN 1991-1-4: 2005 Rzgar etkileri
Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik
(DBYBHY-2007)
TS 500: 2000 Betonarme Tasarm ve Yapm Standard
Yapsal elik malzemeler, bulonlar, kaynak ve balkl elik elemanlar ile
ilgili TS EN standartlar

1.3.2 Scak Haddelenmi Kaynaklanabilir Yapsal elik

TS EN 10025 1: 2004 Scak haddelenmi yapsal elik mamulleri Blm 1:
Genel teknik teslim artlar
Alamsz yapsal elikler iin teknik teslim artlar
Normalize edilmi/normalize edilirken haddelenmi ve kaynaklanabilen ince taneli
yapsal elikler iin teknik teslim artlar
..
1.3.3 Yapsal elik Boru ve Kutu Profiller
TS EN 10210 1: 2006 Scak haddelenmi alamsz ve ince taneli eliklerden imal
edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 1: Teknik teslim artlar
TS EN 10219 1: 2006 Souk ekillendirilmi alamsz ve ince taneli eliklerden
imal edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 1: Teknik teslim artlar

1.3.5 Bulonlar, Somunlar ve Pullar

TS EN 14399 1: 2006 nyklemeli yksek mukavemetli yapsal
cvatalama dzenekleri Blm 1: Genel gereklilikler
cvatalama dzenekleri Blm 2: nykleme uygunluk deneyi
cvatalama dzenekleri Blm 3: HR Sistemi Altke bal cvata ve somun
dzenekleri.
1.3.6 Kaynak Malzemesi ve Kaynak

TS EN ISO 2560: 2009 Kaynak sarf malzemeleri Alamsz ve ince
taneli eliklerin elle yaplan metal ark kayna iin rtl elektrotlar Snflandrma
TS EN ISO 4063: 2010 Kaynak ve kaynakla ilgili ilemler lemlerin
adlandrlmas ve referans numaralar
TS EN ISO 9692-1: 2013 Kaynak ve benzer ilemler Kaynak az hazrl
iin tavsiyeler Blm 1: eliklerin el kayna, gaz kayna, TIG kayna ve demet
kayna
1.3.7 Balkl elik Ankrajlar ve Kaynak

TS EN ISO 13918: 2008 Kaynak Saplama ark kayna iin saplamalar ve
seramik ykskler
TS EN ISO 14555: 2014 Kaynak Metalik malzemelerin saplama ark kayna
1.3.8 Yangna Kar Koruma
BYKHY: 2015 Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik
TS EN 135011: 2009 Yap mamulleri ve yap elemanlar, yangn snflandrmas
Blm 1: Yangn karsndaki davran deneylerinden elde edilen veriler kullanlarak
snflandrma
..

BLM 2
MALZEME
Bu blmde yap elii, birleim aralar ve dier elik yap malzemesinin zellikleri
ve ilgili standart, norm ve ynetmelikler yer almaktadr. Bu blmde verilen malzeme
karakteristik deerleri retim standartlarnda verilen minimum deerlerdir.
Beton iin TS 500 ve donat elii iin TS 708 standartlarnda belirtilen ilgili malzeme
zellikleri geerlidir.

Yapsal elik (2.1)

elik yap malzemesinin (elik profiller, levhalar, borular ve kutu enkesitli
elemanlar) zellikleri, ilgili TS EN standartlarna uygun olacaktr.
Bu ynetmelikteki kurallar Tablo 2.1A ve Tablo 2.1B de verilen elik snflar iin
geerlidir. Tablo 2.1A ve Tablo 2.1B deki deerler, tasarm hesaplarnda
kullanlacak karakteristik deerlerdir.
TABLO 2.1A SICAK HADDELENM YAPISAL ELKLERDE KARAKTERSTK AKMA
GERLMES, Fy VE EKME DAYANIMI, Fu
Karakteristik Kalnlk, t (mm)
Standart ve elik
t 40mm 40mm < t 80mm
Snf
Fy (N/mm2) Fu (N/mm2) Fy (N/mm2) Fu (N/mm2)
EN 10025-2
S235 235 360 215 360
S275 275 430 255 410
S355 355 510 335 470
S450 440 550 410 550

TABLO 2.1B YAPISAL BORU VE KUTU PROFLLERDE KARAKTERSTK AKMA

GERLMES, Fy VE EKME DAYANIMI, Fu
Karakteristik Kalnlk, t (mm)

Standart ve elik
t 40mm 40mm < t 80mm
Snf
Fy (N/mm2) Fu (N/mm2) Fy (N/mm2) Fu (N/mm2)
EN 10210-1
S235 H 235 360 215 340
S275 H 275 430 255 410
S355 H 490
355 510 335
Tokluk (2.1.2)
ekme elemanlarnda gevrek gmenin nlenmesi amacyla, yapnn mr

boyunca olumas muhtemel en dk scaklkta minimum entik tokluu (CVN,
Charpy V Notch) deeri 27J olacaktr

Bulonlar, Somunlar, Pullar ve Perinler (2.2)
Bulonlar, somunlar ve pullar, Blm 1.3.5 te verilen standartlara uygun olacaktr. Bu

ynetmelikteki kurallar Tablo 2.2 de verilen bulon snflar iin geerlidir. Tablo 2.2
deki deerler, tasarm hesaplarnda kullanlacak karakteristik deerlerdir.
TABLO 2.2 BULONLARIN KARAKTERSTK AKMA GERLMELER, Fyb VE EKME

DAYANIMLARI, Fub, (MPa)
Bulon snf 4.6 4.8 5.6 5.8 6.8 8.8 10.9
Fyb 240 320 300 400 480 640 900
Fub 400 400 500 500 600 800 1000
Perin malzemesinin akma gerilmesi ve ekme dayanm deneysel olarak

belirlenecektir.

Ankraj ubuklar (2.3)
Ankraj ubuklarnn malzeme zellikleri, Blm 1.3.2 ve Blm 1.3.5 te verilen

standartlara uygun olacaktr. Ankraj ubuklarnn karakteristik ekme dayanm 1000
N/mm2 deerini amayacaktr. ekme testi ile belirlenen toplam uzama oran en az
%16, enkesit azalma oran da en az %30 olacaktr. ekme dayanm 800 N/mm2
deerini amayan ankraj ubuklarnn aplar 100 mm deerini, bunun dndaki
durumlarda ise 75 mm deerini amayacaktr.
Kaynak Malzemesi (2.4)
Kaynak malzemesi (kaynak metali) zellikleri, ilgili TS EN standartlarna uygun

olacaktr (1.3.6). Ayrca, kaynak metalinin akma gerilmesi ve ekme dayanm,
kopmaya kar gelen uzama oran ve minimum entik tokluu deerleri, uyguland
esas metalin benzer deerlerinden daha az olmayacaktr.

BLM 3
MALAT VE MONTAJ
Hesap raporu ve uygulama projeleri ile imalat ve montaj (yerinde uygulama) ilerinde
bu blmde belirtilen kurallar esas alnacaktr.
Genel (3.1)
elik yap sistemleri ve elik-betonarme kompozit yaplarn yapsal elik elemanlarnn

imalat ve montaj aamalarna ait genel ve teknik esaslarn uygulamalarnda ilgili Trk
standardnda (TS EN 1090-2) belirtilen koullara uyulmas zorunludur.
Yapsal elik elemanlarn imalat ve montajnda uygulanmas gereken genel ve teknik

esaslar, kalite kontrol ve ynetim ltleri TS EN 1090 2 de tanmlanan uygulama
snflarna gre verilmektedir. Uygulama snf proje mellifi tarafndan belirlenecektir.
Uygulama snf belirlenirken TS EN 1090 2 de verilen kurallara uyulacaktr.

Proje Hesap Raporu (3.2.1)
Proje hesap raporunun banda projeye ait Tasarm lkeleri verilir. Tasarm ilkeleri
en az aadaki bilgileri iermelidir.
Yapnn tayc sistemini aklayan krokiler.
Tasarmda kullanlan standart ve ynetmelikler ile dier ilgili dokman bilgileri.
Tasarma esas olan yk bilgileri.
Deprem parametreleri (deprem tehlikesi snf, tasarm deprem spektrumu,
tayc sistem davran katsays, bina nem katsays vb.).
Uygulanan tasarm yntemi (YDKT veya GKT) ve ilgili yk birleimleri.
Malzeme bilgileri (yap elii, bulonlar, kaynak).
Temel zemini ile ilgili parametreler.
Yap sisteminin analiz ve boyutlandrma hesaplar, stabilite (kararllk) kontrolleri
ile birleim ve ek detaylarna ait hesaplar hesap raporunda ak ve izlenebilir bir
ekilde yer almaldr.

Uygulama Projesi izimlerine likin Kurallar (3.2.2)
elik uygulama projesinde u izimler bulunacaktr.

at demesi ve kat demelerine ait, geometrik boyutlar ve kotlar ieren
genel konstrksiyon planlar.
Kolon aplikasyon (yerleim) planlar.
Ankraj plan ve detaylar.
Yeterli sayda kesitler ve cephe grnleri.
Tm yapsal elemanlara (kiriler, kolonlar, aprazlar vs.) ait uygulama
resimleri.
Birleim ve eklerin prensip detaylar.

Uygulama projesi izimlerinde u bilgiler yer alacaktr.
Pafta lekleri, l birimleri.

Deprem parametreleri.
Projede kullanlan profiller ve elik levhalar ile bunlarn karakteristik
dayanmlar.
Bulonlu birleim ve ek detaylarnda, kullanlan bulon snf, bulon ve delik
aplar, rondela ve somun zellikleri ile bulonlara uygulanacak ngerme
kuvvetleri.
Kaynakl birleim ve ek detaylarnda, kaynak tr, kaynak kalnl ve
uzunluu ile, kt kaynaklarda kaynak aznn geometrik boyutlar.
Gerekli olan durumlarda, elemanlara uygulanacak ters sehim ile ilgili
bilgiler.
Eleman boya bilgileri.
Srtnme yzeyi uygulamalar ile ilgili bilgiler.

BLM 4
KALTE KONTROL
Bu blm yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap sistemlerinin ve
elemanlarnn kalite kontrol ve gvencesi iin gerekli minimum kurallar
iermektedir.
Genel (4.1)
malat ve montaj aamalarndaki ilerin kalite kontrol ilgili Trk Standardna (TS
EN 1090-2) uygun olarak gerekletirilecektir. Kalite gvencesi, gerekli yetkinlie
sahip olan bamsz denetim kuruluu tarafndan salanacaktr.

Malzemenin, imalatn ve montajn denetimi, testler ve varsa dzeltme ilemleri TS

EN 1090 2 Blm 12 de belirtilen esaslar dahilinde yaplacaktr.
malat ve yklenicinin kalite kontrol denetimcileri, aadaki uygulamalarn TS EN

1090 2 ye uygun olarak gereklemesini denetleyecektir.
Kalite kontrolnde balca u uygulamalar denetlenecektir.
Kullanlacak malzemenin projede tanmlanan zelliklere uygunluu.

malat ve antiye koullar.
Kaynak ve bulonlarn uygulama koullar.
malat aamalar ile ilgili kesim ilemleri ve yzey hazrl.
Boya uygulama koullar ve yntemi.
malat ve montaj aamalarnda izin verilen hata snrlar.

BLM 5
TASARIMDA TEMEL LKELER
Bu blmde elik yaplarn analiz ve boyutlandrlmasnda uygulanan ve

ynetmeliin tm blmleri iin geerli olan temel ilkeler aklanmaktadr.
Genel Esaslar (5.1)
Yap sistemini oluturan elemanlarn ve birleimlerin tasarm, yapsal analizin

temel varsaymlar ve yap iin ngrlen kullanm ve davran zellikleri ile
uyumlu olmaldr.
Tasarm Prensipleri (5.2)

elik yap elemanlarnn ve birleimlerin tasarm Yk ve Dayanm Katsaylar ile
Tasarm (YDKT) veya Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT) yaklamlarndan
biri uygulanarak gerekletirilebilir.

Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT) (5.2.2)

Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT), tm yapsal elemanlar iin,
tasarm dayanm, Rn nin bu tasarm yntemi iin ngrlen yk birleimleri
altnda hesaplanan gerekli dayanm, Ru deerine eit veya daha byk olmas
prensibine dayanr.
Buna gre tasarm aadaki denkleme uygun olarak gerekletirilir.
Denk.(5.1)
Ru : YDKT yk birleimi ile belirlenen gerekli dayanm

Rn : karakteristik dayanm
: dayanm katsays
Rn : tasarm dayanm (=Rd )
Karakteristik dayanm, Rn, ve dayanm katsays, , ynetmeliin ilgili

blmlerinde aklanmaktadr.

Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT) (5.2.3)
Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT), tm yapsal elemanlar iin, gvenli

dayanm, Rn/ nn bu tasarm yntemi iin ngrlen yk birleimleri altnda
hesaplanan gerekli dayanm, Ra deerine eit veya daha byk olmas
prensibine dayanr.
Buna gre tasarm aadaki denkleme uygun olarak gerekletirilir.
Denk.(5.2)
Ra : GKT yk birleimi ile belirlenen gerekli dayanm

Rn : karakteristik dayanm
: gvenlik katsays
Rn/ : gvenli dayanm(=Rg )
Karakteristik dayanm, Rn, ve gvenlik katsays, , ynetmeliin ilgili

blmlerinde aklanmaktadr.

Ykler ve Yk Birleimleri (5.3)
Yap sisteminin tasarmnda esas alnan tasarm yk deerleri, kar, rzgar ve

deprem hari olmak zere, TS 498 Standardna uygun olarak belirlenecektir.
Kar ykleri iin TS EN 1991-1-3 te verilen koullar gznne alnacaktr.
Rzgar ykleri iin TS EN 1991-1-4 te verilen koullar gznne alnacaktr.
Deprem etkilerinin tanm iin yrrlkteki deprem ynetmelii koullar

gznne alnacaktr.

Gerekli dayanm belirlemek iin karakteristik yklere uygulanacak yk

birleimleri, seilen tasarm yntemine bal olarak ayr ayr verilmitir.
Bu yk birleimlerinde yer alan ykler aada tanmlanmtr.
G : sabit yk
Q : hareketli yk
Qr : at hareketli yk
S : kar yk
R : yamur yk
W : rzgar yk
E : deprem etkisi
F : akkan madde basn yk
T : scaklk deimesi ve/veya mesnet kmesi etkileri
H : yatay zemin basnc, zemin suyu basnc, yl madde basnc

Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm YDKT (5.3.1)
Bu tasarm ynteminde gerekli dayanm, Ru aadaki yk birleimleri ile

belirlenecektir.
(1) 1.4G
(2a) 1.2G + 1.6(Qr veya S veya R)
(2b) 1.2G + 1.6Q + 0.5(Qr veya S veya R)
(3) 1.2G + 1.6(Qr veya S veya R) + (Q veya 0.8W)
(4) 1.2G + 1.0Q + 0.5(Qr veya S veya R) + 1.6W
(5) 1.2G + 1.0Q + 0.2S + 1.0E
(6) 0.9G + 1.6W
(7) 0.9G + 1.0E

Gvenlik Katsaylar ile Tasarm GKT (5.3.2)
Bu tasarm ynteminde gerekli dayanm, Ra aadaki yk birleimleri ile

belirlenecektir.
(1) G
(2) G + Q
(3) G + (Qr veya S veya R)
(4) G + 0.75Q + 0.75(Qr veya S veya R)
(5a) G + 1.0W
(5b) G + 0.7E
(6a) G + 0.75Q + 0.75(Qr veya S veya R) + 0.75W
(6b) G + 0.75Q + 0.75(Qr veya S veya R) + 0.75(0.7E)
(7) 0.6G + W
(8) 0.6G + 0.7E

Not:
F akkan madde basn yknn, H yatay kuvvetinin ve T scaklk deimesi

ve/veya mesnet kmesi etkilerinin mevcut olmas halinde, bu etkilerin
birleimlere hangi katsaylar ile girecei ynetmelikte belirtilmitir.

Eleman Enkesit zellikleri (5.4)
Eksenel basn etkisindeki enkesit paralar, yerel burkulma snr durumu esas
alnarak narin ve narin olmayan olarak ikiye ayrlrlar.
Benzer ekilde, eilme momenti etkisindeki enkesit paralar, yerel burkulma

snr durumu esas alnarak kompakt, kompakt olmayan ve narin olarak e
ayrlrlar.
Bu snflandrma eleman enkesitini oluturan enkesit paralarnn genilik(ap)

/ kalnlk oranlarna bal olarak tanmlanr.
Ynetmelikte, rijitletirilmemi ve rijitletirilmi enkesit paralar iin yukardaki

snflandrmaya ait snr deerler tablolar halinde verilmitir.

BLM 6
STABLTE TASARIMI
1. GENEL ESASLAR
2. KNC MERTEBE TEORSNN DAYANDII ESASLAR
3. GENEL ANALZ YNTEM LE TASARIM
4. BURKULMA BOYU YNTEM LE TASARIM
5. YAKLAIK KNC MERTEBE ANALZ

Genel Esaslar (6.1)
Yap sistemlerinin stabilite tasarm, eleman bazndaki ve sistem genelindeki

geometri deiimlerinin (yerdeitirmelerin) denge denklemlerine etkisini
gznne alan ikinci mertebe teorisi ne gre analiz yaplmasn ve hesaplanan
i kuvvetlerin elemanlarn mevcut dayanmlar ile karlatrlmasn
ngrmektedir.
Yap sistemlerinin stabilitesini etkileyen balca faktrler aada sralanmtr.

Elemanlarn eilme, kayma ve eksenel ekildeitirmeleri ile birlikte yap
sisteminin yerdeitirmesinde etkili olan dier tm ekildeitirmeler.
Eleman ekildeitirmesine ait (P ) ve sistem yerdeitirmesine ait
(P ) ikinci mertebe etkileri.
Geometrik n kusurlar (ilkel kusurlar).
Dorusal olmayan ekildeitirmeler.

kinci mertebe teorisinde denge denklemleri yap sisteminin ekildeitirmi

ekseni zerinde yazlmaktadr. Yap sisteminin ekildeitirmi ekseni analizin
banda bilinmediinden, ikinci mertebe teorisi dorusal (lineer) deildir.
sistem ekseni ekildeitirmi eksen

kinci mertebe teorisi dorusal olmadndan sperpozisyon prensibi geerli

deildir. Bu nedenle, iletme(servis) yklerinin ilgili yk katsaylar ile
arpmndan oluan toplam ykler altnda sistem ikinci mertebe teorisine gre
hesaplanr.
Toplam ykler, YDKT yk birleimlerinden elde edilen yklemeden veya GKT

yk birleiminin 1.6 katna eit bir yklemeden elde edilirler.
Yapsal stabiliteyi etkileyen yukardaki faktrleri gznne alan genel

(dorudan) analiz yntemi ve burkulma boyu (etkin uzunluk) yntemi ile
stabilite tasarmnn esaslar srasyla, Ynetmelik 6.3 ve 6.4 de
aklanmaktadr.
Ayrca, ikinci mertebe etkilerin yaklak olarak hesaba katld yaklak ikinci
mertebe analizi nin esaslar da Ynetmelik 6.5 te verilmektedir.

kinci Mertebe Teorisinin Dayand Esaslar (6.2)
Bu blmde, geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkisini gznne

alan ikinci mertebe teorisinin dayand esaslar ve bunlarn sistem analizinde
nasl gznne alnabilecei incelenecektir.
Yapsal Analizin Esaslar (6.2.1)
kinci mertebe teorisine gre yapsal analiz aadaki koullar salayacaktr.

(a) Analizde, sistemin yerdeitirmelerine katkda bulunan tm ekildeitirmeler
gznne alnacaktr. Bu ekildeitirmelerin dorusal olmayan bileenlerinin
ikinci mertebe analizine etkilerini yaklak olarak gznne almak zere, eleman
rijitlikleri uygun ekilde azaltlacaktr.

Geometrik n Kusurlarn Gznne Alnmas (6.2.2)
Geometrik n kusurlarn yapsal stabiliteye etkileri dorudan doruya

modellenebildii gibi, fiktif kuvvetler kullanarak da hesaba katlabilir. Yapsal
stabilite analizinde gznne alnan sistem n kusurlar, dm noktalarnn
konumundaki geometrik n kusurlar olarak tanmlanmaktadr.
Geometrik n kusurlarn modellenmesinin genel yntemi, bu sistem n

kusurlarnn analizde dorudan doruya gznne alnmasdr. Bunun iin yap
sistemi, dm noktalarnn yerdeitirmi konumlar esas alnarak analiz edilir.
Geometrik n kusurlarn modellenmesinde, bunlarn sistemde d yklerden
oluan yerdeitirme durumu ve olas burkulma modu ile benzer olmas
ngrlmelidir. n kusurlar temsil eden yerdeitirmelerin deerleri, eer
biliniyorsa yap sisteminin gerek n kusurlarna eit olarak alnmal veya ilgili
ynetmeliklerin ngrd yapm toleranslar kullanlmaldr.

Geometrik n Kusurlarn Gznne Alnmas (6.2.2) - devam

Dey yklerin dey ereve, kolon ve perdeler tarafndan tand yap
sistemlerinde dm noktalarnn konumundaki geometrik n kusurlarn aada
tanmland ekilde belirlenen yatay fiktif ykler ile gznne alnmasna izin
verilebilir.
Sistem n kusurlarn temsil eden bu fiktif ykler ekildeitirmemi orijinal

sistem zerine etkitilecektir.
(a) Fiktif ykler her kat dzeyinde sisteme etkitilecektir. Bu ykler yap
sistemine etkiyen tm dey ve yatay yk birleimlerine eklenecektir.
Ancak, YDKT yk birleimlerinden veya GKT yk birleimlerinin 1.6 katna eit
yklemelerden dolay ve azaltlm rijitlikler kullanlarak hesaplanan ikinci
mertebe yerdeitirmelerin birinci mertebe yerdeitirmelere orannn 1.7
deerine eit veya daha kk olmas halinde, geometrik n kusurlarn yatay
ykleri iermeyen dey yk birleimlerinde hesaba katlmas yeterlidir.

Geometrik n Kusurlarn Gznne Alnmas (6.2.2) - devam
Yatay fiktif ykler Denk.(6.1) ile hesaplanacaktr.

Denk.(6.1)
Buradaki terimler aada aklanmtr.
= 1.0 (YDKT) veya = 1.6 (GKT) deerindeki katsaylar.
Ni : (i) kat dzeyine etkitilecek yatay fiktif yk.
Yi : YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen, (i) kat demesine
etkiyen toplam dey yk.
(b) Her kat dzeyindeki dm noktalarna etkitilen fiktif ykler, yapsal stabilite
asndan sistemde en elverisiz etkileri oluturacak dorultu ve ynde
uygulanacaktr.
(c) Denk.(6.1) de yer alan 0.002 katsays, katlar arasnda yapm toleransna
bal olarak tanmlanan 1/500 oranndaki bir sistem n kusuruna kar
gelmektedir.

Azaltlm Rijitliklerin Gznne Alnmas (6.2.3)
Genel analiz yntemi ile ikinci mertebe teorisine gre hesapta, dorusal olmayan
ekildeitirmelerin stabilite analizine etkisini yaklak olarak gznne almak
zere, eleman rijitlikleri aada akland ekilde azaltlacaktr.
(a) Tm yap elemanlarnn eilme, kayma ve eksenel rijitlikleri 0.80 katsays ile
arplarak azaltlacaktr.
(b) Eilme rijitliklerinin yapsal stabilite zerinde etkili olduu tm elemanlarda,

eksenel kuvvet dzeyine bal olarak, eilme rijitlikleri ayrca bir katsays ile
arplarak azaltlacaktr.

Azaltlm Rijitliklerin Gznne Alnmas (6.2.3) - devam
Bu katsay
(1) Denk.(6.2)
(2) Denk.(6.3)
denklemleri ile hesaplanacaktr.

Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli eksenel basn
kuvveti dayanm.
Pns : Elemann enkesit basn kuvveti dayanm (=FyAg).

Genel Analiz Yntemi le Tasarm (6.3)
Yntemin Uygulama Snrlar (6.3.1)

Genel analiz yntemi, snrlama olmakszn, tm elik yap sistemlerinin stabilite
tasarmna uygulanabilmektedir.
Gerekli Dayanmn Hesab (6.3.2)
Bu yntem ile gerekli dayanmn hesab, esaslar Blm 6.2.1 de aklanan ikinci
mertebe hesab uygulanarak elde edilir. Sistem hesabnda, geometrik n kusurlar
temsil eden fiktif ykler Blm 6.2.2 de, dorusal olmayan ekildeitirmeleri temsil
eden rijitlik azaltlmas ise Blm 6.2.3 te belirtildii ekilde hesaba katlacaktr.
Stabilite Kontrolleri (6.3.3)

Geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkilerinin genel analiz yntemi ile
hesaba katld yap sistemlerinin eleman ve birleimlerinin stabilite kontrollerinde,
burkulma boyu katsaylar (burkulma boyunun eleman boyuna oran) K = 1.0 olarak
alnacaktr.

Burkulma Boyu (Etkin Uzunluk) Yntemi le Tasarm (6.4)

Yntemin Uygulama Snrlar (6.4.1)
Aadaki snrlar iinde, burkulma boyu (etkin uzunluk) yntemi, genel analiz
ynteminin yerine kullanlabilir.
(a) Yntem, dey yklerin dey ereveler, kolonlar ve perdeler tarafndan
tand yap sistemlerine uygulanabilir.
(b) Tm katlarda, YDKT yk birleimlerinden veya GKT yk birleimlerinin
1.6 katna olan eit yklemelerden oluan ikinci mertebe greli kat
telemelerinin birinci mertebe greli kat telemelerine oran 1.5 deerine
eit veya daha kk olmaldr.
Gerekli Dayanmn Hesab (6.4.2)
Bu yntem ile gerekli dayanmn hesab, rijitlik azaltlmas gznne alnmakszn,
ikinci mertebe hesab uygulanarak elde edilir. Sistem hesabnda geometrik n
kusurlarn fiktif yklerle temsil edilmesi halinde, bu ykler sadece dey ykleri
ieren yk birleimlerinde hesaba katlacaktr.

Burkulma Boyu (Etkin Uzunluk) Yntemi le Tasarm (6.4) - devam
Stabilite Kontrolleri (6.4.3)

Geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkilerinin burkulma boyu yntemi ile
hesaba katld yap sistemlerinin eleman ve birleimlerinin stabilite kontrollerinde,
basn etkisindeki elemanlarn stabilite kontrolleri iin burkulma boyu katsays, K,
aada akland ekilde belirlenir.
(a) aprazl ereve sistemler, perdeli sistemler ve yatay yklerin tanmasnn

kolonlarn eilme rijitliklerinden bamsz olduu benzeri sistemlerde burkulma
boyu katsays, daha kk bir deer kullanlmas geerli bir yaklamla
kantlanmad srece, K=1.0 olarak alnr.
(b) Kolonlarn eilme rijitliklerinin sistemin yatay yk tama kapasitesine

ve yanal stabilitesine katk salad moment aktaran ereveler ve benzeri
sistemlerde burkulma boyu katsays, K, ilgili denklemlerden veya
nomogramlardan yararlanarak hesaplanabilir.

Yaklak kinci Mertebe Analizi (6.5)
Yaklak ikinci mertebe analizi yntemi, birinci mertebe analizi yaplarak elde
edilen i kuvvetlerin belirli katsaylarla arttrlmas prensibine dayanmaktadr.
Uygulama Snrlar (6.5.1)
Dorusal olmayan sistem analizini gerektirmeyen bu yaklam dey yklerin

dey ereveler, kolonlar ve perdeler tarafndan tand yap sistemleri
iin uygulanabilir.

Hesap Esaslar (6.5.2)

Sistem elemanlarnn ikinci mertebe etkilerini ieren gerekli eilme momenti
dayanm, Mr ve gerekli eksenel kuvvet dayanm, Pr aadaki denklemler ile
hesaplanacaktr.
M r B1M nt B2 M lt Denk.(6.7)
Pr Pnt B2 Plt Denk.(6.8)
B1 : Yatay telenmesi nlenmi sistemin elemanlarndaki (P-) etkilerini

gznne alan bir arttrma katsaysdr. Bu katsay, eilme ve basn etkisindeki
elemanlar iin, aada akland ekilde hesaplanr. Basn etkisinde olmayan
elemanlarda B1 katsays 1.0 olarak alnr.
B2 : Yatay telenmesi nlenmemi sistem genelindeki (P-) etkilerini
gznne alan bir arttrma katsaysdr. Bu katsay, yap sisteminin her kat iin,
aada akland ekilde hesaplanr.

Mr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan, ikinci mertebe etkilerini

ieren gerekli eilme momenti dayanm.
Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan, ikinci mertebe etkilerini

ieren gerekli eksenel kuvvet dayanm.
Mnt : Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda
hesaplanan, birinci mertebe eilme momenti.
Pnt : Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda
hesaplanan, birinci mertebe eksenel kuvvet.
Mlt : Yap sisteminin yatay yerdeitirmelerinden dolay, YDKT veya GKT yk

birleimleri altnda hesaplanan, birinci mertebe eilme momenti.
Plt : Yap sisteminin yatay yerdeitirmelerinden dolay, YDKT veya GKT yk

birleimleri altnda hesaplanan, birinci mertebe eksenel kuvvet.

P- Etkileri in B1 Arttrma Katsays (6.5.2.1)
Eilme momenti ve eksenel basn kuvveti etkisindeki elemanlar iin, elemann

her iki eilme dorultusunda uygulanacak B1 arttrma katsays Denk.(6.9) ile
hesaplanacaktr.
Cm
B1
Pr Denk.(6.9)
1
Pel

Cm : Edeer sabit moment yaylna dntrme katsays. Bu katsay
yanal dorultuda yerdeitirme yapmad varsaylan sistemlerin
elemanlarnda aadaki ekilde hesaplanr.

(a) Eilme dzleminde mesnetler arasnda yanal yklerin etkimedii

elemanlarda:
Cm 0.6 0.4 1
M
Denk.(6.10)
M 2
Burada M1 ve M2 , elemann ularnda birinci mertebe analizi ile hesaplanan,

srasyla kk ve byk eilme momentlerini gstermektedir. M1/M2 bykl
tek erilikli eilmede negatif, ift erilikli eilmede ise pozitif olarak alnacaktr.
M1 (-) M1 (+)
M2 M2
(b) Eilme dzleminde mesnetler arasnda yanal yklerin etkidii elemanlarda,

gvenli ynde kalmak zere, Cm=1.0 deeri kullanlabilir.
Pel : Elemann u noktalarnn yanal yerdeitirme yapmad varsaym altnda,
eilme dzlemindeki elastik burkulma ykdr ve Denk.(6.11) ile hesaplanr.

2 EI
Pel Denk.(6.11)
K1L
2
EI* : Genel analiz yntemi ile tasarmda, Blm 6.2.3e gre hesaplanan azaltlm
rijitlik. Burkulma boyu yntemi ile tasarmda ise EI* = EI olarak alnacaktr.
E : Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa).
I : Eleman enkesitinin eilme dzlemindeki atalet momenti.
L : Eleman boyu.
K1 : Elemann u noktalarnn yanal yerdeitirme yapmad varsaym altnda,
eilme dzlemindeki burkulma boyu katsays. Daha kk bir deer ald geerli
bir yaklamla kantlanmad srece K1=1.0 olarak alnacaktr.
Denk.(6.9) daki Pr bykl iin, birinci mertebe yaklamna ait Pr = Pnt + P1t
ifadesinin kullanlmasna izin verilebilir.

P - Etkileri in B2 Arttrma Katsays (6.5.2.2)
Sistemin her katnda, her iki yanal yerdeitirme dorultusunda uygulanacak B2

arttrma katsays Denk.(6.12) ile hesaplanacaktr.
1
B2 1.0
Pkat Denk.(6.12)
1
Pe,kat

Pkat : YDKT veya GKT yk birleimleri iin, sz konusu katn tm dey
tayc elemanlarna (yatay yk tayc sistemin dnda olan elemanlar
da dahil olmak zere) etkiyen toplam dey yk.
Pe,kat : Gznne alnan yanal yerdeitirme dorultusunda, sz konusu kata
ait elastik burkulma yk. Bu byklk burkulma analizi ile veya Denk.(6.13)
ile hesaplanacaktr.

HL
Pe,kat RM Denk.(6.13)
H
RM = 1 - 0.15(Pmf / Pkat ) Denk.(6.14)
RM : P- nn P- zerindeki etkisini gznne alan katsay.

L : Kat ykseklii.
Pmf : Gznne alnan dorultuda moment aktaran ereveler bulunmas halinde,
bu erevelerin kat kolonlarna etkiyen toplam dey yk, (aprazl erevelerde
bu deer sfr alnacaktr).
H : Gznne alnan dorultuda, seilen yatay ykler altnda, sistem rijitlii
kullanlarak hesaplanan birinci mertebe greli kat telemesi.
H : Gznne alnan dorultuda, H greli kat telemesini hesaplamak iin
kullanlan, yatay yklerden oluan kat kesme kuvveti.

RNEK 1
Geometrisi, kiri ve kolon enkesit profilleri, servis (iletme) ykleri aada

verilen sistemin, ikinci mertebe teorisine gre gerekli dayanm Genel Analiz
Yntemi ile hesaplanacaktr.
Malzeme: S355 (Fy =355 Mpa)
PG = 30 kN wG = 6 kN/m PG = 30 kN PG = 120 kN
PQ = 90 kN wQ = 18 kN/m PQ = 90 kN PQ = 360 kN
IPE360
6m
HE280A HE280A
(A) (B) (C)

10 m 10 m

(C) Aksndaki kolon ve (B) - (C) akslar arasndaki kiri iki ucu mafsall ubuklar
olduundan sistem stabilitesine katklar bulunmamaktadr. Bu nedenle, (C) aksndaki
kolonun kesit hesaplar, eksenel kuvvetine bal olarak ve K=1.0 alnarak yaplr.
Buna karlk, (A) (B) akslar arasndaki tek aklkl mafsall ereve dey sabit ve
hareketli ykler altnda ikinci mertebe teorisine gre analiz edilerek, YDKT ve GKT
yntemlerine gre gerekli dayanmlar hesaplanacaktr.
YDKT ve GKT yklemeleri iin (A-B) kiriinde oluan yayl ykler ile (A), (B) akslar
kolonlarna ve (C) aks kolonuna etkiyen dey ykler aadaki tablolarda hesaplanmtr.
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)

wu 1.2 wG 1.6 wQ wa wG wQ
wu 1.2 6 1.6 18 36.0 kN/m wa 6 18 24kN/m
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Pu 1.2 PG 1.6 PQ Pa PG PQ
Pu1 1.2 30 1.6 90 180 kN Pa1 30 90 120 kN
Pu 2 1.2 120 1.6 360 720 kN Pa 2 120 360 480 kN

Bu ykler, sistem analizinde kullanlmak zere, YDKT iin 1.0 katsays ile, GKT yklemesi
iin 1.6 katsays ile arplm ve aadaki tabloda topluca zetlenmitir.
YDKT (6.1) GKT (6.1)
wu 1.0 36 36.0 kN/m wa 1.6 24 =38.4kN/m

Pu1 1.0 180 180 kN Pa1 1.6 120 192kN
Pu 2 1.0 720 720 kN Pa 2 1.6 480 768kN
Sistemin dm noktalarnn konumundaki geometrik n kusurlar temsil eden yatay fiktif

ykler , YDKT ve GKT yk birleimleri iin ayr ayr olmak zere, aada hesaplanmtr.
YDKT (6.2.2.2) GKT (6.2.2.2)
1.0 1.6
Yi 36 10 2 180 720 1440kN Yi 24 10 2 120 480 960kN
N i 0.002 1.0 1440 2.88kN N i 0.002 1.6 960 3.072kN

YDKT ve GKT yk birleimleri iin yukarda hesaplanan dey ykler ile yatay
stabilite analizinde sistem ve ykler
fiktif ykler aadaki sistem emalar zerinde topluca gsterilmitir.
180 kN 180 kN 720 kN 192 kN 192 kN 768 kN

36 kN/m 38.4 kN/m
2.88 kN 3.072 kN
IPE360 IPE360
HE280A HE280A HE280A HE280A
YDKT GKT
Bu sistemlerin ncelikle birinci mertebe teorisine gre analizi yaplarak eleman

u momentleri ve mesnet tepkileri ile dm noktas yatay yerdeitirmeleri
hesaplanmtr.

YDKT ve GKT yk birleimleri iin yukarda belirtildii ekilde hesaplanan

mesnet momentleri ve mesnet tepkileri ile dm noktas yatay yerdeitirmeleri
aadaki sistem emalar zerinde topluca gsterilmitir.
193.6 1=0.643 cm 210.9 129.1 1=0.686 cm 140.6

kNm kNm kNm kNm
32.3 kN 35.2 kN 21.5 kN 23.4 kN
358.3 kN 361.7 kN 238.9 kN 241.1 kN

YDKT GKT
GKT yklemesi iin hesapta yklerin 1.60 katsays ile arttrlmas nedeniyle,
elde edilen i kuvvetler ve mesnet tepkileri diyagramda 1.60 katsays ile
blnerek gsterilmitir. Buna karlk, birinci ve ikinci mertebe
yerdeitirmelerinin karlatrlmas amacyla, yatay yerdeitirme deeri
azaltlmakszn verilmitir.

Genel Analiz Yntemi ile sistemin ikinci mertebe teorisine gre analizinde,
dorusal olmayan ekildeitirmelerin etkisini yaklak olarak gznne almak
zere, eleman rijitliklerinin azaltlmas gerekmektedir.
Balangta, kolon eksenel kuvvetlerinin eksenel kuvvet kapasitelerine

oranlarnn Pr / Pns 0.5 koulunu salad varsaym ile, elemanlarn eilme,
kesme ve eksenel rijitlikleri 0.80 katsays ile arplarak azaltlmtr.
Analizin sonunda, yukardaki koulun salanp salanmad kontrol edilecek ve

gerekli olmas halinde eilme rijitlikleri Denk.(6.3) uyarnca yeniden azaltlarak
analiz tekrarlanacaktr.

Bir bilgisayar yazlmndan yararlanarak, bu ekilde tanmlanan sistemin P-

ve P- etkilerini ierecek ekilde ikinci mertebe analizi yaplm, YDKT ve GKT
yk birleimleri iin elde edilen eilme momentleri, mesnet tepkileri ve dm
noktas yatay yerdeitirmeleri aadaki diyagramlarda verilmitir.
Not: Birinci mertebe i kuvvetler ile ikinci mertebe i kuvvetler arasndaki fark
belirgin olarak gstermek amacyla 2 / 1 orannn byk olmas salanmtr.
2=2.660 cm 2=3.554 cm
2 1 2.660 0.643 4.14 2 1 3.554 0.686 5.18
172.8 227.8 110.6 156.3

kNm kNm kNm kNm
30.4 kN 36.3 kN 19.8 kN 24.6 kN
354.5 kN 365.5 kN 235.4 kN 244.6 kN

YDKT GKT

GKT yklemesi iin hesapta yklerin 1.60 katsays ile arttrlmas nedeniyle,
elde edilen i kuvvetler ve mesnet tepkileri diyagramda 1.60 katsays ile
blnerek gsterilmitir. Buna karlk, birinci ve ikinci mertebe
yerdeitirmelerinin karlatrlmas amacyla, yatay yerdeitirme deeri
azaltlmakszn verilmitir.
Balangta, kolon eksenel kuvvetlerinin eksenel kuvvet kapasitelerine
oranlarnn Pr / Pns 0.5 koulunu salayp salamad, YDKT ve GKT yk
birleimleri iin aada kontrol edilecektir.
HE280A profilinin enkesit alan: A=97.3 cm2
Pns =Fy Ag =355 9730 10-3 =3454 kN
YDKT iin: Pr / Pns = 1.0 365.5 / 3454 = 0.106 < 0.50
GKT iin : Pr / Pns = 1.6 244.6 / 3454 = 0.113 < 0.50
Grld gibi, seilen eilme rijitliklerinin ayrca azaltlmasna gerek

olmamaktadr.

BLM 13
BRLEMLER VE BRLEM ARALARI
1.GENEL ESASLAR
2. KAYNAKLAR
3. BULONLAR
4. ELEMANLARIN BRLEEN ENKEST PARALARI VE BRLEM ELEMANLARININ DAYANIMLARI
5. BESLEME LEVHALARI
6. MESNETTE EZLME DAYANIMI
7. KOLON AYAKLARI VE BETON ZERNE MESNETLENME
8. ANKRAJ UBUKLARI VE BETONA YERLEM
9. BLGESEL KUVVETLER ETKSNDEK BALIK VE GVDE ENKEST PARALARININ DAYANIMLARI
10. EKME ELEMANLARININ ML BRLEMLER

1. GENEL ESASLAR (13.1)

Birleim aralar ve elemanlar ile birleim blgeleri dikkate alnarak, birleen
elemanlarn tasarm Blm 13 te belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
Tasarm Esaslar (13.1.1)

Birleimlerin tasarm dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli dayanm, Rn/ (GKT)
Blm 13 ve Blm 5 te verilen kurallara uygun olarak hesaplanacaktr.
Birleimlerin gerekli dayanm, tasarm ykleri altnda gerekletirilen yapsal analiz

sonucunda veya ilgili alt blmlerde tanmlanmas durumunda, birleen elemanlarn
gerekli dayanmnn belirli bir oran olarak belirlenecektir.
Eksenel ykl elemanlarn dey eksenlerinin ortak bir noktada kesimemesi

halinde, dmerkezlik etkisi gznne alnacaktr.

Rijit
Moment
Mafsall
Dnme

Kaynak ve Bulonlarn Yerleimi (13.1.7)
Dmerkezlik etkisi dikkate alnmad srece, eksenel kuvvet aktarmak amacyla

boyutlandrlacak u birleimlerde, kaynak veya bulon grubu arlk merkezlerinin
birleen eleman arlk merkezi ile st ste dmesi salanacaktr.
Bu durum, tek ve ift korniyerler ile benzer elemanlarn u birleimleri iin geerli
deildir.
t = 20 mm I 20
35 100 100 100 35 2U260 U 260 U 260

70
M16-8.8
60
60
70
35 50 50 50 50 50 50 35
I - I Kesiti
I

Bulonlarn Kaynaklarla Birlikte Kullanm (13.1.8)
Bulon ve kaynaklarn, ayn kuvveti veya bir kuvvetin ayn bileenini ortak olarak
aktaracak ekilde boyutlandrlmasna izin verilmez.
Yksek Dayanml Bulonlarn Perinlerle Birlikte Kullanm (13.1.9)
Mevcut yaplarn yenileme ve revizyon almalarnda, 13.3.11 e gre boyutlandrlan

srtnme etkili (kayma kontroll) birleimlerin kullanlmas kouluyla, yksek
dayanml bulonlarn mevcut perinlerle birlikte gznne alnmasna izin verilir.

Bulonlu ve Kaynakl Birleimlerde Snrlamalar (13.1.10)
Aksi belirtilmedike, birleimlerin normal bulonlar ve basit sklan yksek dayanml

bulonlar kullanlarak tekil edilmesine izin verilebilir.
Aadaki birleimler, nekme verilen yksek dayanml bulonlar veya kaynak

kullanlarak tekil edilecektir.
(a) Ykseklii 40m yi aan tm ok katl yaplarn kolon ekleri.
(b) Ykseklii 40m yi aan yaplarda tm kirilerin kolona balantlar ve kolonlarn

yanal dorultuda desteklenmesini salayan dier kirilerin balantlar.
(c) Kapasitesi 5 ton (50 kN) u aan krenlerin bulunduu tm yaplarda, kafes kiri
ekleri, kafes kiriin kolonlara balantlar, kolon ekleri, stabilite eleman
birleimleri ve kren mesnetleri.
(d) Makinelerin mesnetleri ve tekrarl veya darbe etkili yklerin aktarld birleimler.

2. KAYNAKLAR (13.2)
Kaynak, ayn veya benzer alaml metal paralarn s etkisiyle birletirilmesi
ilemidir.
Bu ilemde; benzer alaml metal paralar arasnda balanty salamak amacyla
kullanlan malzeme kaynak metali, birletirilen elemanlar ise esas metal olarak
adlandrlmaktadr.
Esas metal
Esas metal
Kaynak metali

Kaynaklar ana grupta incelenecektir.

Kt Kaynaklar (13.2.1)
Ke Kaynaklar (13.2.2)
Dairesel ve Oval Dolgu Kaynaklar (13.2.3)
Kt kaynak uygulamas Ke kaynak uygulamas
Dairesel ve dolgu kaynak uygulamas

Kt Kaynaklar (13.2.1)
Etkin Alan (13.2.1.1)
Kt kaynaklarn etkin alan, kaynak uzunluu ile etkin kaynak kalnlnn arpm
olarak dikkate alnacaktr.
Tam penetrasyonlu kt kaynaklarn etkin kalnl, birleen paralardan ince olannn

kalnlna eit alnacaktr.
a = t1
t1 t2
t1 < t2
Tipik Tam Penetrasyonlu Kt Kaynak Uygulamalar

Ksmi penetrasyonlu kt kaynaklarn etkin kalnlklar, kaynak konumuna ve kaynak

aznn tipine gre Tablo 13.1 de verilmitir. Buna gre,
Etkin kaynak kalnl = kaynak az derinlii
veya
Etkin kaynak kalnl = kaynak az derinlii 3mm
olmak zere iki ekilde belirlenmektedir.
Tipik Ksmi Penetrasyonlu Kt Kaynak Uygulamalar

Snrlamalar (13.2.1.2)
Ksmi penetrasyonlu kt kaynan minimum etkin kalnl, hesaplanan kuvvetin gvenle
aktarlmasn salayacak kaynak kalnlndan ve Tablo 13.3 te verilen minimum kalnlklardan
az olamaz.
Minimum kaynak kalnl, birleen iki parann ince olan esas alnarak belirlenecektir.
TABLO 13.3 KISM PENETRASYONLU KT KAYNAKLARIN MNMUM ETKN

KALINLIKLARI
Birleen nce Elemann Kalnl, t Minimum Kaynak Kalnl,

[mm] [mm]
6t 3
13 t > 6 5
19 t > 13 6
38 t > 19 8
57 t > 38 10
150 t > 57 13
t > 150 16

Ke Kaynaklar (13.2.2)
Birletirdii elemanlar arasndaki a 60 ile 120 arasnda olan kaynaklar, ke

kaynak olarak dikkate alnacaktr. Bu ann 60 den kk olmas halinde bu
kaynaklar, ksmi penetrasyonlu kt kaynak olarak deerlendirilecektir.
Ke kaynak uzunluu, uygulanan kaynak uzunluundan kaynak balang ve biti

noktalarnn her biri iin kaynak kalnl, a, kadar uzunlukta krater kayb karlarak
hesaplanabilir.
Tipik Ke Kaynak Uygulamalar

Etkin Alan (13.2.2.1)
Bir ke kaynan etkin alan, kaynak etkin uzunluu ile etkin kalnl arplarak elde
edilecektir.
Ke kaynan etkin kalnl, a, kaynak kknden kaynak yzeyine olan en ksa

uzunluk (kaynak enkesiti iine izilebilen genin ykseklii) olarak dikkate
alnacaktr.
Ke Kaynak Etkin Kalnl

Snrlamalar (13.2.2.2)
Ke kaynaklarn minimum etkin kalnl, hesaplanan kuvvetin gvenle aktarlmasn
salayacak kaynak kalnlndan ve Tablo 13.4 te verilen minimum kalnlklardan az
olamaz. Bu koullar, ksmi ve tam penetrasyonlu kt kaynaklarn takviye edilmesi
amacyla kullanlan ke kaynaklar iin geerli deildir.
TABLO 13.4 KE KAYNAKLARIN MNMUM KALINLIKLARI
Birleen nce Elemann Kalnl, t Minimum Ke Kaynak
[mm] Kalnl,a [mm]
6t 3.0
13 t > 6 3.5
19 t > 13 4.0
38 t > 19 5.5
a: Tek geili kaynaklar kullanlmaldr.

Kaynaklanan elemann kenar kalnl, t, olmak zere, ke kaynaklarn maksimum

kalnl iin aadaki koullar gznne alnacaktr.
(a) Kaynaklanan elemann kenar kalnl 6mm veya daha ince ise 0.7t kalnlndan
byk olamaz.
(b) Kaynaklanan elemann kenar kalnl 6mm den daha kaln ise, ngrlen kaynak
kalnlnn salanabilmesi amacyla, 0.7(t 2mm) eklinde belirlenecektir.
2 mm
t t
a a
t 6 mm t > 6 mm
amaks = 0.7t amaks = 0.7(t 2 mm)

Ke kaynaklarn minimum etkin uzunluu, kaynak kalnlnn 6 katndan veya

40mm den az olamaz. Bu koulun salanamad durumda, kaynan etkin kalnl,
kaynak uzunluunun 1/6 s olarak gznne alnacaktr. Lamadan tekil edilen bir
elik ekme elemann u birleiminde sadece boyuna dorultuda ke kaynaklar
kullanlmas halinde, bu kaynaklarn her birinin uzunluu kaynaklar aras dik
uzaklktan daha kk olamaz.
L
Kaynaklanan
eleman
Lb
t
b L

Elemanlarn kaynakl u birleimlerinde etkin kaynak uzunluu aadaki koullar

dikkate alnarak hesaplanacaktr.
L 150a iin Le L
150a L 400a iin Le L =1.2 0.0014 L a 1.0
400a L iin Le 250a
L : Kaynak uzunluu.
Le : Etkin kaynak uzunluu.
a : Etkin kaynak kalnl (kaynak enkesiti iine izilebilen genin ykseklii).

: Azaltma katsays.

Kaynakl Birleimlerin Dayanm (13.2.4)
Kaynakl birleimlerin tasarm dayanm, Rn veya gvenli dayanm, Rn/, esas

metalin ekme ve kayma etkisinde krlma snr durumlar ile kaynak metalinin krlma
snr durumuna gre hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
Esas metal karakteristik dayanm, RnBM, ve kaynak metali karakteristik dayanm,

Rnw, srasyla, Denk.(13.1) ve Denk.(13.2) kullanlarak hesaplanacaktr.
RnBM FnBM ABM Denk.(13.1)
Rnw Fnw Awe Denk.(13.2)

FnBM : Esas metal karakteristik gerilmesi.
Fnw : Kaynak metali karakteristik gerilmesi.
ABM : Kaynak uzunluu boyunca esas metal yzey alan.
Awe : Etkin kaynak alan.

, , FnBM ve Fnw nin deerleri Tablo 13.5 te verilmitir.
Ke kaynaklarn karakteristik gerilmesi, Fnw, ke kaynaklarn boyuna eksenlerinin kuvvet

dorultusuyla yapt a gznne alnmakszn, Tablo 13.5 ten alnabilir.
Ke kaynaklarn boyuna eksenlerinin kuvvet dorultusuyla yapt a gznne alndnda

ise kaynaklarn mevcut dayanmlar (tasarm dayanm, Rnw veya gvenli dayanm, Rnw/),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
alnarak, aada verildii ekilde de hesaplanabilir.

(a) Arlk merkezinden geen eksenel yk etkisindeki, birbirine paralel veya ayn eksen
zerindeki niform kalnlkl ke kaynak grubunun karakteristik dayanm Denk.(13.3) ve
Denk.(13.4) kullanlarak hesaplanabilir.
Rnw Fnw Awe Denk.(13.3)
Fnw 0.60 FE 1.0 0.50sin1.5 Denk.(13.4)

(b) Arlk merkezinden geen eksenel yk etkisindeki, eksenine paralel ve eksenine dik yk
etkisindeki ke kaynaklardan oluan niform kalnlkl kaynak grubunun karakteristik dayanm,
Denk.(13.5) ve Denk.(13.6) ile hesaplanan deerlerin byne eit alnacaktr.
Rnw Rnwl Rnwt Denk.(13.5)
Rnw 0.85Rnwl 1.5Rnwt Denk.(13.6)

FE : Kaynak metali karakteristik ekme dayanm.
: Kaynak boyuna ekseni ile yk dorultusunun oluturduu a (derece).
Rnwl : Eksenine paralel yk etkisindeki ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
Rnwt : Eksenine dik yk etkisindeki ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
Rnwl ve Rnwt, ke kaynaklarn boyuna eksenlerinin kuvvet dorultusuyla yapt a gznne

alnmakszn hesaplanan toplam karakteristik dayanmlardr.

Esas metalin kayma etkisinde krlma durumlar
(A) Kaynak Eksenine (B) Kayma Gerilmeleri Altnda (C) Kayma Gerilmeleri Altnda
Paralel Kuvvet Etkisi Esas Metalin Krlma Durumu Esas Metalin Krlma Durumu
(A) Kaynak Eksenine (B) Kayma Gerilmeleri Altnda (C) Kayma Gerilmeleri Altnda
Paralel Kuvvet Etkisi Esas Metalin Krlma Durumu Esas Metalin Krlma Durumu
T.C. evre(A)veLoaded
ehircilik
Connection Bakanl
(B) Base Metal Failure Mode 1 (Shear) (C) Base Metal Failure Mode 2 (Shear)
85
RNEK 1. Aada ke kaynakl u birleim detay verilen, 14200 enkesit

boyutlarna sahip eleman, sabit ve hareketli ykler altnda, srasyla, PG = 100kN ve
PQ = 250kN eksenel ekme kuvvetleri etkisindedir.
a. Birleimin karakteristik dayanmnn belirlenmesi.
b. Birleimin tasarm dayanmnn kontrol (YDKT).
c. Birleimin gvenli dayanmnn kontrol (GKT).
Malzeme (Tablo 2.1A)

S 355 Fy = 355 N/mm2 Fu = 510 N/mm2
Enkesit
14200 t = 14.0 mm b = 200 mm
Kaynak metali (1.3.6)
FE = 550 N/mm2 > Fu = 510 N/mm2 (2.4)

t = 16 16
250 14200 14
200
6 250
6 250

zm
a. Birleimin karakteristik dayanmnn belirlenmesi,

Birleen eleman kenar ile birleilen yzey arasndaki 90 lik ann uygunluu,
60 90 120 (13.2.2)
Ke kaynan etkin kalnl, a (13.2.2.2)

13 mm < t = 14 mm 19 mm amin = 4 mm < a = 6 mm (Tablo 13.4)
amaks = 0.7(14.0 2.0) = 8.4 mm < a = 6 mm
Ke kaynan etkin uzunluu, Le (13.2.2.2)

L = 250 2a = 250 2(6) = 238 mm (13.2.2)
L = 238 mm Maks.(6 6.0 = 36 mm; 40 mm) = 40 mm
L = 238 mm b = 200 mm
L = 238 mm 150(6.0) = 900 mm olduundan Le = 238 mm

Ke kaynan etkin alan, Awe (13.2.2.1)
Awe aLe 6.0 238 1428 mm 2
Ke kaynakl birleimin karakteristik dayanm,
Dayanm, aada gsterildii gibi birim kaynak uzunluu kullanlarak hesaplanabilir.
Fnw 0.60 FE
Rnw Fnw a
a 6.0 mm
Fnw 0.60 550 330 N/mm 2

Rnw 330 6.0 103 1.980 kN/mm
Rnw 2 1.980 238 942.48 kN

Esas metal karakteristik dayanm, RnBM (13.4.2)
Dayanm, aada gsterildii gibi birim uzunluk kullanlarak hesaplanabilir.
Kayma etkisinde krlma snr durumu iin
FnBM 0.60 Fu
RnBM FnBMt
RnBM 0.60 510 14.0 103 4.284 kN/mm

RnBM 2 4.284 238 2039.18 kN
Birleimin karakteristik dayanmnn belirlenmesinde, kaynak metali dayanm
belirleyicidir.
Rn Min. Rnw ; RnBM Min. 4.284;1.980 1.980 kN/mm
Rn 942.48 kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Gerekli ekme kuvveti dayanm (5.3.1) Gerekli ekme kuvveti dayanm (5.3.2)
1.2 100 +1.6 250 =520 kN 100 250 350 kN
Tasarm dayanm Gvenli dayanm
(Tablo 13.5) (Tablo 13.5)
Rd Rnw 0.75(942.48) 706.86 kN Rg Rnw 942.48 2.00 471.24 kN
Pu 520 Pa 350
0.74 1.0 0.74 1.0
Rd 706.86 Rg 471.24

RNEK 2. Aadaki ekilde ke kaynakl birleim detay verilen dm noktas

levhas, sabit ve hareketli ykler altnda srasyla, PG = 300kN ve PQ = 750kN
eksenel ekme kuvveti etkisindedir.
a.Birleimin karakteristik dayanmnn belirlenmesi
b.Birleimin tasarm dayanmnn kontrol (YDKT)
c.Birleimin gvenli dayanmnn kontrol (GKT)

S 355 Fy = 355 N/mm2 Fu = 510 N/mm2
Balanan elemanlarn kalnlklar
tf = 18.0 mm t = 10.0 mm
FE = 550 N/mm2 > Fu = 510 N/mm2 (2.4)

A
5 720 18
HE 280 B t = 10
PG = 300kN
60
PQ = 750kN
150
360
60
.0
150
720
150
360 5 720
150
60
A -A K ES T A

zm

60 90 120 (13.2.2)

6 mm < t = 10 mm 13 mm amin = 3.5 mm < a = 5 mm (Tablo 13.4)

L = 720 2a = 720 2(5) = 710 mm (13.2.2)
L = 710 mm Maks.(6 5.0 = 30 mm; 40 mm) = 40 mm

Ke kaynan etkin alan, Awe (13.2.2.1)
Awe aLe 2 5.0 710 7100 mm 2

Ke kaynakl birleimin karakteristik dayanm, ke kaynaklarn boyuna ekseninin
kuvvet dorultusuyla yapt a gznne alnarak hesaplanabilir.
Fnw 0.60 FE 1.0 0.50sin1.5

Rnw Fnw Awe
Fnw 0.60 550 1.0 0.5sin1.5 60o 462.98 N/mm 2
Rnw 462.98 7100 103 3287.30 kN
veya
Rnw 462.98 5.0 103 2.315 kN/mm
Rnw 2 2.315 710 3287.30 kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 300 +1.6 750 =1560 kN 300 750 1050 kN
Rd Rnw 0.75(3287.30) 2465.48 kN Rg Rnw 3287.30 2.00 1643.65 kN
Pu 1560 Pa 1050
0.63 1.0 0.64 1.0
Rd 2465.48 Rg 1643.65

RNEK 3. Aada ke kaynakl u birleim detay verilen, UPE 240 enkesitli

eleman, sabit ve hareketli ykler altnda, srasyla, PG = 130kN ve PQ = 300kN
eksenel ekme kuvvetleri etkisindedir.
b. Birleimin tasarm dayanmnn kontrol (YDKT).
c. Birleimin gvenli dayanmnn kontrol (GKT).

S 275 Fy = 275 N/mm2 Fu = 430 N/mm2
Enkesit
UPE 240 d = 240 mm tf = 12.5 mm tw = 7 mm
FE = 550 N/mm2 > Fu = 430 N/mm2 (2.4)

t=10
10
240 UPE 240
UPE 240
7
240
3.5
240

zm

60 90 120 (13.2.2)

6 mm < t = 7 mm 13 mm amin = 3.5 mm a = 3.5 mm (Tablo 13.4)
amaks = 0.7(7.0 2.0) = 3.5 mm a = 3.5 mm
Ke kaynakl birleimin karakteristik dayanm,
Kaynak metali karakteristik dayanm, Rnw (13.2.4(b))

Denk.(13.5)
Rnw Rnwl Rnwt
Denk.(13.6)
Rnw 0.85 Rnwl 1.5 Rnwt
Kuvvete paralel ke kaynaklar iin

L = 240 a = 240 3.5 = 236.5 mm (13.2.2)
L = 236.5 mm Maks.(6 3.5 = 21 mm; 40 mm) = 40 mm
L = 236.5 mm 150(3.5) = 525 mm olduundan Le = 236.5 mm
Kuvvete dik ke kaynak iin

L = 240 (Ke blgelerde kaynan srekliliinin devam ettii varsaylmtr)
L = 240 mm Maks.(6 3.5 = 21 mm; 40 mm) = 40 mm
Rnwl Fnw Awe 0.60 FE 2 3.5 236.5 103 546.32 kN
Rnwt Fnw Awe 0.60 FE 3.5 240 103 277.20 kN

13.2.4(b) uyarnca, niform kalnlkl kaynak grubunun karakteristik dayanm,

Denk.(13.5) ve Denk.(13.6) ile hesaplanan deerlerin byne eit alnacaktr.
Rnw 546.32 277.20 823.52 kN
Rnw 0.85 546.32 1.5 277.20 880.17 kN
Rnw 880.17 kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 130 1.6 300 636 kN 130 300 430 kN
Rg Rnw 880.17 2.00 440.09 kN

Rd Rnw 0.75(880.17) 660.13 kN
Pu 636 Pa 430
0.96 1.0 0.98 1.0
Rd 660.13 Rg 440.09

RNEK 4. Aada IPE enkesitli elemann ke kaynakl u birleim detay

verilmektedir. Kaynak grubuna e = 300mm dmerkezlik ile etkiyen sabit ve hareketli
ykler, srasyla, PG = 30kN ve PQ = 70 kN dur.
a. Kaynak grubunun (YDKT) ve (GKT) esaslaryla gerekli kontrolleri

S 275 Fy = 275 N/mm2 Fu = 430 N/mm2
Enkesit
IPE 300 d = 300 mm tf = 10.7 mm bf = 150 mm tw = 7.1 mm
Kolon tf = 20 mm
FE = 480 N/mm2 > Fu = 430 N/mm2 (2.4)

P = 100 kN
e = 300mm y
10.7
4 150
4 50
139.3
150
4 200
x x
300
4 200
tf = 20 mm
10.7
y
150

zm
6 mm < t = 7.1 mm 13 mm amin = 3.5 mm a = 4.0 mm (Tablo 13.4)
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Gerekli dayanm (5.3.1) Gerekli dayanm (5.3.2)
1.2 30 1.6 70 148 kN 30 70 100 kN
M u Pu e 148 0.30 44.40kNm M a Pa e 100 0.30 30kNm
Kesme kuvvetinin sadece gvdedeki ke kaynaklar ile, dmerkezlik momentinin ise

tm kaynak dikileri ile aktarld varsaylabilir.

Dmerkezlik momenti etkisi iin kaynak kontrol,
Atalet momenti birim kaynak kalnl iin hesaplanabilir.
200 2 4 1
3
2 4 50 2 4 1139.3 ....
2
Iw
12
... 2 150 2 4 1150 10853047mm 4 / mm
2
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Fv Fnw 0.75(0.6 480) 216 N/mm 2 Fv Fnw (0.6 480) 2.00 144 N/mm 2
Mu 44400
ft c 150 ft
Ma
c
30000
150
Iw 10853047 Iw 10853047
0.614 kN/mm 0.415 kN/mm
ft 0.614 kN/mm ft 0.415 kN/mm
Fv 0.216 4 0.864kN/mm Fv 0.144 4 0.576kN/mm

Gvde kaynaklarnn kesme kuvveti iin yeterliliinin kontrol

*
Rnw Fnw Awg
Fnw 0.60 FE 0.60 480 288 N/mm 2
Awg aLe 2 4 200 2 4 1536 mm 2
Rnw 288 1536 103 442.37 kN
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)

Rd Rnw 0.75(442.37) 331.78 kN Rg Rnw 442.37 2.00 221.19 kN
Pu 148 Pa 100
0.45 1.0 0.45 1.0
Rd 331.78 Rg 221.19

(*) Gvde kaynaklarnn kesme kuvveti etkisi iin kontrol gerilme esasl olarak
yaplabilir.
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Fv Fnw 0.75(0.6 480) 216 N/mm 2 Fv Fnw (0.6 480) 2.00 144 N/mm
2
P 148 3 Pa 100 3
fv u 10 96.35 N/mm 2 fv 10 65.10 N/mm 2
Awg 1536 Awg 1536
fv 96.35 N/mm 2 Fv 216 N/mm 2 fv 65.10 N/mm 2 Fv 144 N/mm 2

Gvde kaynanda kesme kuvveti+ dmerkezlik momenti etkisi iin kontrol,
Kontrol birim kaynak kalnl iin yaplabilir.
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Mu 44400 200 2 4 Ma 30000 200 2 4

ft c ft c
Iw 10853047 2 Iw 10853047 2
0.393 kN/mm 0.265 kN/mm
Pu 148 Pa 100
fv fv
Awg 2 1 200 2 4 Awg 2 1 200 2 4
0.385 kN/mm 0.260 kN/mm
f r 0.3932 0.3852 0.550kN/mm f r 0.2652 0.2602 0.371kN/mm

Fv 0.216 4 0.864kN/mm Fv 0.144 4 0.576kN/mm

RNEK 5. Aada mesnet elemann ke kaynakl u birleim detay verilmektedir.

Kaynak grubunun arlk merkezine e dmerkezlii ile etkiyen sabit ve hareketli ykler,
srasyla,
PG = 15kN ve PQ = 20 kN dur.
a. Kaynak grubunun (YDKT) ve (GKT) esaslaryla yeterliliinin kontrol
S 275 Fy = 275 N/mm2 Fu = 430 N/mm2
FE = 480 N/mm2 > Fu = 430 N/mm2 (2.4)

PG
PQ
xg e
4 y
t=10mm
250
4
250
x x
4 y
tf = 20 mm 110
110
e=220mm


6 mm < t = 10 mm 13 mm amin = 3.5 mm a = 4.0 mm (Tablo 13.4)
amaks= 0.7(t-2mm)=0.7(10-2)=5.6 mm a = 4.0 mm
Kaynak grubunun dayanm kontrolnde elastik yntem ile birim kaynak kalnl iin
hesap yaplabilir. Krater kayplar ihmal edilmitir.
Aw 2 110 1 250 1 470mm 2
2 110 1110 / 2
xg 25.74mm
470
Kaynak grubu kesme kuvveti ve burulma momenti etkisinde olduundan, elastik
yntemde burulma momenti etkisi aadaki genel ifade ile gz nne alnabilir.
MT d
f
J
250 1 2
3
110 1125 4739583.33mm 4 / mm

2
Ix
12
110 1 2
3
Iy 2 110 1 55 25.74 ....

2
12
..... 250 1 25.74 575822.71mm 4 / mm
2
J I x I y 4739583.33 575822.71 5315406 mm 4 / mm

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 15 1.6 20 50 kN 15 20 35 kN
M u Pu e M a Pa e
50 84.26 220 15213kNmm 35 84.26 220 10649kNmm

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
M Tu 15213 M Ta 10649
fx y 125 0.358 kN/mm fx y 125 0.251 kN/mm
Iw 5315406 Iw 5315406
M Tu 15213 M Ta 10649
fy x 84.26 0.241 kN/mm fy x 84.26 0.169 kN/mm
Iw 5315406 Iw 5315406
Pu 50 Pa 35
fv 0.106 kN/mm fv 0.074 kN/mm
Aw 470 Aw 470
f r 0.3582 0.241 0.106 f r 0.2512 0.169 0.074

2 2
0.499kN/mm 0.349kN/mm

YDKT GKT
f r 0.499 kN/mm f r 0.349 kN/mm

Fv 0.216 4 0.864 kN/mm Fv 0.144 4 0.576kN/mm
fr
fr
a a
Fv Fv
0.499 0.349
2.31mm a 4mm 2.42mm a 4mm
0.216 0.144
Kaynak grubunun yeterliliinin kontrol yukarda gsterildii gibi, dayanm kontrol

veya kaynak kalnl kontrol eklinde yaplabilir.

3. BULONLAR (13.3)
Bulonlar (cvatalar), altgen balkl, silindirik gvdeli birleim aralardr. Bir bulonlu
birleim, birletirilecek paralarda alan delie bulonlarn yerletirilmesinden sonra
di alm gvde ksmlarna tutturulan somunlarn dndrlerek sklmasyla tekil
edilmektedir.

Bir bulonu oluturan elemanlar aadaki ekilde gsterilmitir.

Genel (13.3.1)
Tm bulonlar, somunlar ve pullarn 1.2.5 te verilen ilgili standartlara uygun olmas

salanacaktr. Bu standartlarda belirtilen esaslar 2.2 de verilen bulon snflar iin
geerlidir. Ayrca, bu blmde verilen kurallar di alm ubuklar iin de
uygulanacaktr.
Normal Bulonlar (13.3.2)
Tablo 2.2 de verilen 4.6, 4.8, 5.6, 5.8 ve 6.8 bulon snflar normal bulonlar olarak
dikkate alnacak ve bu bulonlar, 1.2.5 te verilen ilgili standartlarda belirtilen koullara
uygun olarak kullanlacaktr.
Bu tr bulonlar basit skma ynteminin uyguland ezilme etkili birleimlerde

kullanlacak ve montajlar srasnda ngerme kuvveti uygulanmayacaktr.

Yksek Dayanml Bulonlar (13.3.3)
Tablo 2.2 de verilen 8.8 ve 10.9 bulon snflar yksek dayanml bulonlar olarak
tanmlanacak ve bu bulonlar, 1.2.5 te verilen ilgili standartlarda belirtilen koullara
uygun olarak kullanlacaktr.
Montaj srasnda tm dm noktas yzeyleri, yzey pullarndan temizlenecektir.
Bu tr bulonlar basit skma ynteminin uyguland ezilme etkili birleimlerde de

kullanlabilir.
Bulonlara uygulanacak skma yntemi proje izimleri zerinde ak olarak

tanmlanacaktr.
nekme verilerek kullanlacak tm yksek dayanml bulonlara, Tablo 13.6 da

verilen ekme kuvvetlerinden az olmayacak ekilde nekme uygulanacaktr.
nekme kuvveti uygulamasnda, somun dndrme, ekme kuvvetini dorudan
belirten gsterge, ekme kontroll bulon, gstergeli skma anahtar yntemlerinden
biri kullanlabilir.

Ynetmelikte bulonlu birleimler,
Ezilme etkili birleimler

Srtnme etkili(kayma kontroll) birleimler
olarak snflandrlmaktadr.
Ezilme etkili birleimlerde snr durumlar
Bulon gvdesinde kesme krlmas snr durumu Bulon deliinde ezilme snr durumu

Ezilme etkili birleimin bir bulonunun karakteristik dayanm, kayma

etkisinde bulon gvdesi krlma snr durumu iin Denk.(13.10b) kullanlarak
hesaplanan karakteristik kesme kuvveti dayanm ile Blm 13.3.13 e gre
hesaplanan, bulon deliinin karakteristik ezilme kuvveti dayanmlarnn
k olarak alnacaktr. Birleimin dayanm ise, birleimdeki her bir
bulonun dayanmlarnn toplam alnarak hesaplanacaktr, (Blm 13.3.9)
Srtnme etkili (kayma kontroll) birleimler, birleen paralarn temas

yzeyleri arasnda kaymay nleyecek ekilde ve ezilme etkili birleimler iin
tanmlanan bulon gvdesi krlma snr durumu ve bulon delii ezilme snr
durumu dikkate alnarak boyutlandrlacaktr, (Blm 13.3.11).

Bulonlarn Karakteristik ekme ve Kayma Gerilmesi Dayanmlar (13.3.4)
Bulonlarn karakteristik ekme gerilmesi dayanm, Fnt, Tablo 2.2 de verilen bulon
malzemesi karakteristik ekme dayanm, Fub ye bal olarak, Denk.(13.7) ile
hesaplanacaktr.
Fnt 0.75 Fub Denk.(13.7)
Bulonlarn karakteristik kayma gerilmesi dayanm, Fnv, aadaki iki durum dikkate
alnarak elde edilecektir.
(a) Bulonun di alm gvde blm kayma dzlemi iinde ise Denk.(13.8) ile
hesaplanacaktr.
Fnv 0.450Fub Denk.(13.8)
(b) Bulonun di alm gvde blm kayma dzlemi dnda ise Denk.(13.9) ile
hesaplanacaktr
Fnv 0.563Fub Denk.(13.9)

Her bir bulon snf iin karakteristik ekme ve kayma dayanmlar Tablo 13.7 de
verilmitir. Normal bulonlarn (4.6, 4.8, 5.6, 5.8 ve 6.8) karakteristik kayma
dayanmlar, di alm gvde blmnn konumundan bamsz olarak sadece
Denk.(13.8) ile hesaplanacaktr.
Perin malzemesinin akma gerilmesi ve ekme dayanmnn deneysel olarak

belirlenmesi kouluyla, perinlerin karakteristik ekme gerilmesi dayanm
Denk.(13.7), kayma gerilmesi dayanm ise Denk.(13.9) ile belirlenecektir.
Perinlerin gvenli dayanmlar, ezilme etkili bulonlar iin verilen esaslar kullanlarak
hesaplanacaktr.
Bulon Delii Boyutlar ve Uygulamas (13.3.5)
Bulonlar iin maksimum delik boyutlar Tablo 13.8 de verilmitir. Dier kural ve
koullar iin Bkz. 13.3.5.
TABLO 13.8 KARAKTERSTK DELK BOYUTLARI, (mm)
Delik Boyutlar
Uzun Oval
Standart Ksa Oval Delik
Bulon Byk Dairesel Delik
Dairesel (Genilik
Delik aplar (Genilik
Delik aplar Uzunluk)
Uzunluk)
M16 18 20 18 22 18 40
M20 22 24 22 26 22 50
M22 24 28 24 30 24 55
M24 26 30 26 32 26 60
M27 30 35 30 37 30 67
M30 33 38 33 40 33 75
M36 d+3 d+8 (d + 3) (d + 10) (d + 3) 2.5d

Minimum Bulon Aral (13.3.6)
Standart dairesel, byk dairesel ve oval deliklerin merkezleri arasndaki uzaklk, s,

karakteristik bulon ap d nin 3 katndan az olmamaldr, (s 3d).
Ancak yerinde uygulanabilirliinin gsterilmesi kouluyla, bu uzakln, s < 3d olarak

belirlenmesine izin verilebilir.
Eleman Kenarna Minimum Uzaklk (13.3.7)
Standart dairesel delik ap merkezinden itibaren para kenarna uzaklk, herhangi

bir dorultuda olmak zere, Tablo 13.9 da verilen veya 13.3.13 n gerektirdii
deerden az olamaz.
Byk dairesel delik veya oval delik merkezinden itibaren para kenarna uzaklk,
standart dairesel delik apnn gerektirdii deere, Tablo 13.10 da verilen
uygulanabilir C deeri ilave edilerek hesaplanan uzaklktan az olamaz

TABLO 13.9 STANDART DARESEL DELK APIa MERKEZNDEN

PARA KENARINA OLAN MNMUM UZAKLIK, (mm)
Bulon ap Kenara Olan Minimum Uzaklk

16 22
20 26
22 29
24 32
27 36
30 40
36 48
> 36 1.30d
a:Byk dairesel delik ap veya oval delik aplarna uygulanacak
artm deerleri iin Bkz. Tablo 13.10.

Maksimum Bulon Aral ve Kenara Uzaklk (13.3.8)
Herhangi bir bulonun merkezinin en yakn kenara olan maksimum uzakl, balad
parann kalnlnn 12 katn ve 150mm yi aamaz.
Boyal veya korozyon etkisinde olmayan boyasz elemanlarda, bir profil ile bir levhay
veya iki levhay srekli olarak birbirine balayan bulonlarn kuvvet dorultusundaki
aralklar, birleen ince parann kalnlnn 14 katn ve 200mm yi aamaz.
Bu boyutlar, temas halindeki iki profilin birbirine srekli olarak balantsn salayan
bulonlu birleimler iin geerli deildir.

Bulonlarn ekme ve Kesme Kuvveti Dayanmlar (13.3.9)
ngermeli yksek dayanml bulonlarn, basit sklan bulonlarn ve di alan

ubuklarn karakteristik ekme kuvveti veya kesme kuvveti dayanm, ekme
etkisinde kopma veya kayma etkisinde krlma snr durumlar esas alnarak,
hesaplanacaktr.

Rn Rnt Fnt Ab Denk.(13.10a)
Rn Rnv Fnv nsp Ab Denk.(13.10b)
Tasarm ekme kuvveti veya kesme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli
ekme kuvveti veya kesme kuvveti dayanm, Rn/ (GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
alnarak belirlenecektir.
Ab : Di almam bulon gvdesi karakteristik enkesit alan.
Fnt : Tablo 13.7 de verilen karakteristik ekme gerilmesi dayanm.
Fnv : Tablo 13.7 de verilen karakteristik kayma gerilmesi dayanm.
Rnt : Karakteristik ekme kuvveti dayanm.
Rnv : Karakteristik kesme kuvveti dayanm.
nsp : Kayma dzlemi says.

Gerekli ekme kuvveti dayanm, birleim parasnn ekildeitirmesi nedeniyle

meydana gelen bulon boyuna eksenine paralel ilave kaldrma kuvvetini de
kapsayacaktr.
Etkiyen kuvvet
Kaldrma
kuvveti
Bulon eksenel kuvveti

ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Ezilme Etkili Birleimler (13.3.10)
ekme ve kesme kuvvetinin ortak etkisindeki bir bulonun karakteristik ekme kuvveti dayanm
kopma snr durumu iin Denk.(13.11) ile hesaplanacaktr.
Rn Fnt Ab Denk.(13.11)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
alnarak belirlenecektir. Buradaki terimler aada aklanmtr.
Fnt : Kesme kuvveti etkisi dikkate alnarak elde edilen azaltlm karakteristik ekme gerilmesi.
Fnt : Tablo 13.7 de verilen karakteristik ekme gerilmesi dayanm.
Fnv : Tablo 13.7 de verilen karakteristik kayma gerilmesi dayanm.
frv : YDKT veya GKT yk birleimleri altnda bulonun karakteristik gvde alanndaki en byk
kayma gerilmesi
Fnt Fnt
Fnt 1.3Fnt f rv Fnt (YDKT) Fnt 1.3Fnt f rv Fnt (GKT)
Fnv Fnv

ekme ve kesme kuvveti etkileimi

Gerekli ekme gerilmesi, ft
Gerekli kayma gerilmesi, fv

Bulondaki kayma gerilmesi, fv, kayma tasarm veya gvenlik gerilmesinin %30una eit veya
daha kk ( fv 0.30Fv ) ise, etkilerin birlikte dikkate alnmasna gerek yoktur.

Birleimdeki her bir bulon iin karakteristik gvde alan gznne alnarak
hesaplanan en byk kayma gerilmesi, frv, deeri,
YDKT iin tasarm kayma gerilmesi (=Fnv) veya
GKT iin gvenli kayma gerilmesi (=Fnv/) deerine eit veya daha kk olmaldr.
Srtnme Etkili Birleimlerde Yksek Dayanml Bulonlar (13.3.11)
Srtnme etkili (kayma kontroll) birleimler, birleen paralarn temas yzeyleri

arasnda kaymay nleyecek ekilde ve ezilme etkili birleimlerin snr durumlar
dikkate alnarak boyutlandrlacaktr.
Srtnme etkili birleimlerin bulonlarnn besleme levhasn da balad durumlarda,

kayma etkisindeki tm yzeyler mevcut kayma dayanmn salayacak ekilde
hazrlanacaktr.

Bir bulon iin srtnme etkili karakteristik kayma kuvveti dayanm, srtnme etkili kayma snr
durumu esas alnarak Denk.(13.12) ile hesaplanacaktr.
Rn Du hf Tb ns Denk.(13.12)
Srtnme etkili tasarm kayma kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya srtnme etkili gvenli
kayma kuvveti dayanm, Rn/ (GKT), aada tanmlanan durumlara gre,
(a) Standart dairesel delikler ve boyuna ekseni yk dorultusuna dik oval delikler iin
= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
(b) Byk dairesel delikler ve boyuna ekseni yk dorultusuna paralel ksa oval delikler iin
= 0.85 (YDKT) veya = 1.76 (GKT)
(c) Uzun oval delikler iin
= 0.70 (YDKT) veya = 2.14 (GKT)
alnarak belirlenecektir. Buradaki terimler aada aklanmtr.
Du : Bulon montaj srasnda uygulanan ortalama nekme kuvvetinin karakteristik minimum nekme
kuvvetine orann gsteren bir katsay olarak tanmlanr ve 1.0 deerine eit alnacaktr. Uygunluu
gsterilmek kouluyla, Du 1.13 olmak zere, farkl deerler de kullanlabilir.
ns : Srtnme etkili kayma dzlemi says.
Tb : Tablo 13.6 da verilen minimum bulon nekme kuvveti.
: Tablo 13.11 de A, B, C ve D Snf yzeyler iin verilen veya deneysel olarak belirlenen ortalama
srtnme katsays (0.20 0.50).
hf : Aada tanmland ekilde belirlenen besleme levhas katsays (1.0 veya 0.85).

ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Srtnme Etkili Birleimler

(13.3.12)
Bir srtnme etkili birleime ayrca bir d ekme kuvveti etkimesi halinde, her bir
bulon iin Blm 13.3.11 de hesaplanan srtnme etkili mevcut kayma kuvveti
dayanm (YDKT iin srtnme etkili tasarm kayma kuvveti dayanm veya GKT iin
srtnme etkili gvenli kayma kuvveti dayanm) aadaki ekilde elde edilecek ksc
katsays ile arplarak azaltlacaktr.
Tu 1.5Ta
ksc 1 (YDKT) ksc 1 (GKT) Denk.(13.13)
DuTb nb DuTb nb
Ta : GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli ekme kuvveti dayanm.
Tu : YDKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli ekme kuvveti dayanm.
nb : ekme kuvveti etkisindeki bulon says.

Levhada (bulon deliklerinde) ezilme snr durumu,

Bulon gvdesi ile levha kenar temas ettiinde, bu iki yzey arasnda basn
gerilmeleri olumasyla, bulon gvdesinde ve/veya levhada ezilme, baka bir deyile,
plastik ekildeitirmeler meydana gelecektir.
Ezilme etkisinde
plastik ekildeitirme

Bulon gvdesi ve delik kenarnda ezilme gerilmelerinin gerek dalm

bilinmediinden, basn etkisindeki bu yzeyde gerilmelerin dzgn dald
varsaym ile silindirik ezilme yzeyi yerine (dt) dikdrtgen dzlem alan gznne
alnr. Burada, d ve t srasyla bulon gvdesi karakteristik ap ile birletirilen eleman
kalnln gstermektedir.

Bulon deliinin ovallemesi,
Rn 2.4dtFu
Levhada kesme krlmas,
Rn 1.2lctFu

Lce Le 0.5d h
Lci s d h
s : Bulon delik merkezleri arasndaki

uzaklk
Le :Bulon delii merkezinin birletirilen
eleman kenarna uzakl
dh :Bulon delii ap

Bulon Delii Ezilme Kuvveti Dayanm (13.3.13)

Bir bulon deliinin karakteristik ezilme kuvveti dayanm, Rn, kayma etkisinde ezilme snr
durumu esas alnarak, aada akland ekilde belirlenecektir.
(a) Ykn dorultusundan bamsz olarak, standart dairesel, byk dairesel delikler ve ksa
oval deliklerde veya oval boyuna ekseni yk dorultusuna paralel olan uzun oval deliklerden
tekil edilen birleimler iin Denk.(13.14a) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.2lctFu 2.4dtFu Denk.(13.14a)

(b) Oval boyuna ekseni yk dorultusuna dik uzun oval deliklerden tekil edilen birleimler iin
Denk.(13.14b) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.0lctFu 2.0dtFu Denk.(13.14b)

Tasarm ezilme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ezilme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
alnarak hesaplanacaktr.

Fu : Balanan eleman malzemesinin karakteristik ekme dayanm.

d : Bulonun karakteristik gvde ap (bulonun di almam gvdesinin ap).
lc : Kuvvet dorultusundaki delik kenar ile en yakn dier delik kenar arasndaki veya delik
kenar ile eleman kenar arasndaki net uzaklk.
t : Balanan elemann kalnl.
(c) Bulonlarn rijitletirilmemi boru ve kutu enkesitli elemanlarn tm enkesiti boyunca

geirilmesiyle tekil edilen birleimlerde, 13.6 ve Denk.(13.21a) gznne alnacaktr.
Birleimler iin ezilme kuvveti dayanm, her bir bulon delii iin hesaplanan ezilme kuvveti
dayanmlarnn toplam alnarak elde edilecektir.
Ezilme kuvveti dayanm, ezilme ve srtnme etkili birleimlerin her ikisi iin kontrol edilecektir.
Srtnme etkili birleimlerde, byk dairesel delikler ile oval boyuna ekseni kuvvet dorultusuna
paralel ksa ve uzun oval deliklerin kullanm 13.3.5 e gre snrlandrlmtr.

RNEK 1. Aada ezilme etkili bulonlu birleim detay verilen 12200 enkesit
boyutlarna sahip ekme eleman, sabit ve hareketli ykler altnda, srasyla, PG =
80kN ve PQ = 200kN eksenel ekme kuvvetleri etkisindedir.
a. Birleimin karakteristik dayanmnn belirlenmesi
b. Birleimin tasarm dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Birleimin gvenli dayanmnn kontrol (GKT)

S 235 Fy = 235 N/mm2 Fu = 360 N/mm2
Enkesit
12200 t = 12.0 mm b = 200 mm
Bulonlar (Tablo 13.8)
M20 8.8 (Standart dairesel delik ap kullanlacaktr ve di alm bulon gvdesi blmnn
kayma dzlemi iinde olduu varsaylacaktr)

t=14 I
M20 - 8.8 12
35 50 50 35
40
PG = 80kN
60
PQ = 200kN
200
60
40
12 200
14
I
I-I KEST

zm
Bulon gvdesinde kesme krlmas snr durumu (13.3.9)
Bulon malzemesinin (8.8) karakteristik ekme dayanm, Fub (Tablo 2.2)
Fub 800 N/mm 2

Bulonun karakteristik kayma gerilmesi dayanm, Fnv (13.3.4(a) ve Tablo 13.7)
Fnv 0.450 Fub 0.450 800 360 N/mm 2

M20-8.8 bulon grubunun karakteristik kesme kuvveti dayanm, Rnv (Tablo 13.8)
20
2
Ab 314.16 mm 2
4
Rnv Fnv nsp Ab 360 1 314.16 103 113.10 kN

Bulon deliklerinde ezilme snr durumu (13.3.13)
Ezilme dayanm iin bulon delik ap, dh (Tablo 13.8)
d h 20 2.0 22 mm
Ezilme etkisi altndaki etkin kalnlk, t
t 12 mm 12 mm 14 mm
Bulon deliinin karakteristik ezilme kuvveti dayanm, Rn (13.3.13)
Her bir kenar bulon delii iin
Lc ,1 Le 0.5d h 35 0.5(22) 24mm

Rne ,1 1.2 LctFu 1.2 24 12 360 103 124.42 kN
Rne ,1 124.42 kN 2.4 20 12 360 10 3 207.36 kN

Lc ,2 Le 0.5d h 35 50 0.5(22) 74mm

Rne ,2 1.2 Lc tFu 1.2 74 12 360 103 383.62 kN
Rne ,2 383.62 kN 2.4 20 12 360 103 207.36 kN
Rne ,2 207.36 kN
Dier her bir bulon delii iin
Lc s d h 100 22 78mm
Rn 1.2 Lc tFu 1.2 78 12 360 103 404.35 kN
Rn 404.35 kN 2.4 20 12 360 10 3 207.36 kN
Rn 207.36 kN

Ynetmelik 13.3.9 uyarnca, ezilme etkili birleimin bir bulonunun karakteristik

dayanm, kayma etkisinde bulon gvdesi krlma snr durumu iin hesaplanan
karakteristik kesme kuvveti dayanm ile bulon delii ezilme snr durumu iin
hesaplanan karakteristik ezilme kuvveti dayanmlarnn k olarak alnacaktr.
Kenar bulonlar ve kenar bulon delikleri iin
Rnb min Rnv ; Rne,1; Rne,2
Rnb min 113.10 kN;124.42 kN; 207.36 kN 113.10 kN
Dier bulonlar ve bulon delikleri iin
Rnb min Rnv ; Rni
Rnb min 113.10 kN; 207.36 kN 113.10 kN

Ezilme etkili birleimin dayanm, Rn

Tm bulonlarn karakteristik dayanmn kayma etkisinde bulon gvdesi krlma
snr durumu belirlediinden, toplam bulon says, n = 5 olmak zere, birleimin
karakteristik dayanm,
Rn nRnb
Rn 5 113.10 565.50 kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 80 +1.6 200 =416 kN 80 200 280 kN
Birleimin tasarm dayanm (13.3.9) Birleimin gvenli dayanm (13.3.9)
Rd Rn 0.75(565.49) 424.12 kN Rg Rn / 565.49 2.00 282.75kN
Pu 416 Pa 280
0.98 1.0 0.99 1.0
Td 424.12 Tg 282.75

RNEK 2. Aada detay verilen ezilme etkili bulonlu birleim, sabit ve hareketli
ykler altnda, srasyla, PG = 200kN ve PQ = 480kN eik merkezi kuvvetlerin
etkisindedir.
a. Bulon grubunun tasarm dayanmnn kontrol (YDKT)
b. Bulon grubunun gvenli dayanmnn kontrol (GKT)
Not: Birleim parasnn ekildeitirmesi nedeniyle meydana gelen bulon boyuna
eksenine paralel ilave kaldrma kuvvetinin olumad varsaylacaktr.
S 235 Fy = 235 N/mm2 Fu = 360 N/mm2
Balanan elemanlarn kalnlklar
tf = 18.0 mm t = 20.0 mm

8 720
A
18 20
65 150 65
HE 280 B
Pu veya Pa
60
60
150
150
M24-8.8
150
150
M24 - 8.8
150
150
30.0
8 720

150
150
60
60
A-A KEST A

zm
Eik ve merkezi olarak etkiyen ekme kuvveti nedeniyle bulonlar ekme ve kesme
kuvvetinin ortak etkisi altndadr. Bu nedenle bulonlar, bu iki kuvvetin ortak etkisi
altnda deerlendirilmelidir. (13.3.10)
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 200 +1.6 480 =1008 kN 200 480 680 kN
Merkezi olarak etkiyen gerekli ekme Merkezi olarak etkiyen gerekli ekme
kuvvetinin yatay (H) ve dey (V) kuvvetinin yatay (H) ve dey (V)
bileenleri bileenleri
H 1008 Cos30 872.95 kN H 680 Cos30 588.90 kN

V 1008 Sin30 504.00 kN V 1008 Sin30 340.00 kN

M24-8.8 bulon karakteristik kesme kuvveti dayanm, Rnv (Tablo 13.8)
24
2
Ab 452.39 mm 2
4
Rnv Fnv nsp Ab 0.450 800 1 452.39 103 162.86 kN
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)

Bir bulona etkiyen kuvvetin yatay (H1) ve Bir bulona etkiyen kuvvetin yatay (H1) ve
dey (V1) bileenleri dey (V1) bileenleri
H1 872.95 10 87.30 kN H1 588.90 10 58.89 kN
V1 504.00 10 50.40 kN V1 340.00 10 34.00 kN
Bir bulonun tasarm kesme kuvveti Bir bulonun gvenli kesme kuvveti
dayanm (13.3.9) dayanm (13.3.9)
Rd Rnv 0.75 162.86 122.15 kN Rg Rnv 162.86 2.00 81.43 kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)

ekme ve kesme kuvveti (yatay ve dey ekme ve kesme kuvveti (yatay ve dey
kuvvet) bileenlerinin etkileimi kuvvet) bileenlerinin etkileimi
V1 Rd 50.40 122.15 0.41 0.30 V1 Rd 34.00 81.43 0.42 0.30

ekme ve kesme kuvveti etkileimi ekme ve kesme kuvveti etkileimi
dikkate alnmaldr. (13.3.10) dikkate alnmaldr. (13.3.10)
Fnt
Fnt Fnt 1.3Fnt f rv Fnt
Fnt 1.3Fnt f rv Fnt Fnv
Fnv
Fnt 0.75 800 600 N/mm 2
(13.3.4) Fnt 0.75 800 600 N/mm 2 (13.3.4)
Fnv 0.45 800 360 N/mm 2 Fnv 0.45 800 360 N/mm 2
f rv 50.40 10 3
452.39 111.41 N/mm 2

f rv 34.00 103 452.39 75.16 N/mm 2
f rv 0.75 360 270 N/mm 2 (13.3.10) f rv 360 2.00 180 N/mm 2 (13.3.10)

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
F 1.3 600
600 2.00 600
111.41 Fnt 1.3 600 75.16
0.75 360 360
nt
Fnt 532.42 N/mm 2 600 N/mm 2 Fnt 529.47 N/mm 2 600 N/mm 2
Bulon grubunun karakteristik ekme Bulon grubunun karakteristik ekme

kuvveti dayanm, Rn (13.3.10) kuvveti dayanm, Rn (13.3.10)
Rn nFnt Ab 10 532.42 452.39 10 3 Rn nFnt Ab 10 529.47 452.39 10 3

Rn 2408.61 kN Rn 2395.27 kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)

Rn nFnt Ab 10 532.42 452.39 10 3 Rn nFnt Ab 10 529.47 452.39 10 3

Rn 2408.61 kN Rn 2395.27 kN
Bulon grubunun tasarm ekme kuvveti Bulon grubunun tasarm ekme kuvveti
dayanm (13.3.9) dayanm (13.3.9)
Rd Rn 0.75(2408.61) 1806.46 kN Rg Rn / 2395.27 2.00 1197.64kN

H 872.95 H 588.90
0.48 1.0 0.49 1.0
Rd 1806.46 Rg 1197.64
Birleen paralarn ezilme dayanm kontrol, sadece kesme kuvveti (dey bileen) dikkate
alnarak rnek 1 de akland ekilde yaplabilir.

RNEK 3. Aada mesnet elemann bulonlu u birleim detay verilmektedir. Bulon

grubuna dmerkezlik ile etkiyen sabit ve hareketli ykler, srasyla, PG = 50 kN ve
PQ = 100 kN dur.
a. Bulon grubunun (YDKT) ve (GKT) esaslaryla yeterliliinin kontrol

S 235 Fy = 235 N/mm2 Fu = 360 N/mm2

PG = 50kN
PQ = 100kN
t=14
100
35 50 50 35
40
t=12
60
M20 - 8.8
200
60
40

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 20 1.6 45 96 kN 20 45 65 kN
M uT Pu e M aT Pa e
96 185 17760kNmm 65 185 12025kNmm
Bulon grubu kesme kuvveti ve burulma momenti etkisinde olduundan, elastik

yntemde burulma momenti etkisi aadaki genel ifadeler ile gz nne alnabilir.
f
MT d
J
d 2
x 2
y 2

MT d MT d 4 502 602 24400 mm 2
Pv Af v A
A d 2 d 2
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
M Tu 17760 M Ta 12025
Px ,m y 60 43.67 kN Px ,m y 60 29.57 kN
d
2
d
24400 2
24400
M 17760 M Ta 12025
Py ,m Tu2 x 50 36.39 kN Py ,m x 50 24.64 kN
d
2
d 24400 24400
P 96 Pa 65
Pv u 19.20 kN Pv 13 kN
n 5 n 5
Pur 43.67 36.39 19.20 70.69kN Par 29.57 2 24.64 13 47.87 kN

2 2 2

Bulon grubunun arlk merkezinden en uzakta olan bulon en byk kesme kuvveti
etkisinde olduundan bu bulon iin kontrol yaplacaktr.
Bulon gvdesinde kesme krlmas snr durumu (13.3.9)
Bulon malzemesinin (8.8) karakteristik ekme dayanm, Fub (Tablo 2.2)
Fub 800 N/mm 2

Bulonun karakteristik kayma gerilmesi dayanm, Fnv (13.3.4(a) ve Tablo 13.7)
Fnv 0.450 Fub 0.450 800 360 N/mm 2

M20-8.8 bulonun karakteristik kesme kuvveti dayanm, Rnv (Tablo 13.8)
20
2
Ab 314.16 mm 2
4
Rnv Fnv nsp Ab 360 1 314.16 103 113.10 kN

Bulon deliklerinde ezilme snr durumu (13.3.13)
Ezilme dayanm iin bulon delik ap, dh (Tablo 13.8) d h 20 2.0 22 mm
Ezilme etkisi altndaki etkin kalnlk, t t 12 mm 12 mm 14 mm
Bulon deliinin karakteristik ezilme kuvveti dayanm, Rn (13.3.13)
Lc ,1 Le 0.5d h 35 0.5(22) 24mm

Rne ,1 1.2 LctFu 1.2 24 12 360 103 124.42 kN
Rne ,1 124.42 kN 2.4 20 12 360 10 3 207.36 kN
Rnb min Rnv ; Rne,1; Rne,2

min 113.10 kN;124.42 kN;207.36 kN 113.10 kN

YDKT GKT
Gerekli kesme kuvveti dayanm Gerekli kesme kuvveti dayanm
Pur 43.67 2 36.39 19.20 70.69kN Par 29.57 2 24.64 13 47.87 kN

2 2
Bulonun tasarm dayanm (13.3.9) Bulonun gvenli dayanm (13.3.9)
Rd Rn 0.75(113.10) 84.82 kN Rg Rn / 113.10 2.00 56.55kN
Pur 70.69 Par 47.87

0.83 1.0 0.84 1.0
Rd 84.82 Rg 56.55

RNEK 4. Aada mesnet elemann bulonlu u birleim detay verilmektedir. Bulon

grubuna dmerkezlik ile etkiyen sabit ve hareketli ykler, srasyla, PG = 50 kN ve
PQ = 150 kN dur.
a. Bulon grubunun (YDKT) ve (GKT) esaslaryla yeterliliinin kontrol

S 235 Fy = 235 N/mm2 Fu = 360 N/mm2
M20 8.8 (Standart dairesel delik ap kullanlacaktr ve di alm bulon gvdesi
blmnn kayma dzlemi iinde olduu varsaylacaktr)

Dmerkez ykl bulon gruplar gvenli tarafta kalan ve daha basit olan,
yaklam ile aadaki varsaymlar gznne alnarak da kontrol edilebilir:
i) Birleimin tarafsz ekseni bulon grubunun arlk merkezinden gemektedir.
i) Bu eksenin stndeki bulonlar ekme kuvveti etkisinde, altndaki bulonlar

ise basn kuvveti etkisindedir.
i) Her bir bulon maksimum ekme dayanmna ulamaktadr.

PG
PQ
e = 150
60 60 60
T
p.t.e
C=T d'
C=T

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 50 1.6 150 300kN 50 150 200 kN
M u Pu e M a Pa e
300 150 45000kNmm 200 150 30000kNmm
Pa e M a 30000
Pe M 45000 Ta1 ' ' 62.50kN
Tu1 ' u ' ' u' 93.75kN ' '
n d 4 120
n d 4 120
nd
nd
Pa 200
P 300 Va1 25kN
Vu1 u 37.5kN nb 8
nb 8

M20-8.8 bulon karakteristik kesme kuvveti dayanm, Rnv (Tablo 13.8)
20
2
Ab 314.16 mm 2
4
Rnv Fnv nsp Ab 0.450 800 1 314.16 10 3 113.10 kN
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Bir bulonun tasarm kesme kuvveti Bir bulonun gvenli kesme kuvveti
dayanm (13.3.9) dayanm (13.3.9)
Rd Rnv 0.75 113.10 84.82 kN Rg Rnv 113.10 2.00 56.50 kN
Vu1 37.5 Va1 25.0

0.44 1.0 0.44 1.0
Rd 84.82 Rd 56.5
0.44 0.30 0.44 0.30

M20-8.8 bulon karakteristik ekme kuvveti dayanm, Rnt (Tablo 13.7)
20
2
Ab 314.10 mm 2
4
Rnt Fnt Ab 0.75 800 314.10 103 188.46 kN
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Bir bulonun tasarm ekme kuvveti Bir bulonun gvenli ekme kuvveti
dayanm (13.3.9) dayanm (13.3.9)
Rd Rnt 0.75 188.46 141.35 kN Rg Rnt 188.40 2.00 94.20 kN
Tu1 93.75 Ta1 62.50

0.66 1.0 0.66 1.0
Rd 141.35 Rd 94.20
0.66 0.30 0.66 0.30

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)

ekme ve kesme kuvveti etkileimi dikkate ekme ve kesme kuvveti etkileimi dikkate
alnmaldr. (13.3.10) alnmaldr. (13.3.10)
Fnt
F
Fnt 1.3Fnt nt f rv Fnt Fnt 1.3Fnt f rv Fnt
Fnv Fnv
Fnt 0.75 800 600 N/mm 2 Fnt 0.75 800 600 N/mm 2
Fnv 0.45 800 360 N/mm 2 Fnv 0.45 800 360 N/mm 2
f rv 37.5 103 314 119.43 N/mm 2

f rv 25.00 103 314.10 79.60 N/mm 2
f rv 0.75 360 270 N/mm 2 f rv 360 2.00 180 N/mm 2

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
F 1.3 600
600 2.00 600
119.43 Fnt 1.3 600 79.60
0.75 360 360
nt
Fnt 514.60 N/mm 2 600 N/mm 2 Fnt 514.67 N/mm 2 600 N/mm 2

Rnt Fnt Ab 514.60 314.10 10 3 Rn Fnt Ab 514.66 314.10 10 3

Rnt 161.58 kN Rn 161.55 kN
Rd Rnt 0.75 161.58 121.18 kN Rg Rnt 161.55 2.00 80.77 kN

Tu1 93.75 Ta1 62.50
0.77 1.0 0.77 1.0
Rd 121.18 Rd 80.77

4. ELEMANLARIN BRLEEN ENKEST PARALARI VE BRLEM ELEMANLARININ

DAYANIMLARI (13.4)
Bu blm, elemanlarn birleen enkesit paralar ile balant iin kullanlan levhalar, dm
noktas levhalar, korniyerler gibi birleim elemanlarnn tasarm iin uygulanacaktr.
ekme Etkisinde Dayanm (13.4.1)
ekme etkisindeki enkesit paralar ve birleim elemanlarnn karakteristik ekme kuvveti

dayanm, Rn, ekme etkisinde akma ve kopma (krlma) snr durumlar iin srasyla
Denk.(13.15) ve Denk.(13.16) ile belirlenecektir.
Tasarm ekme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT), aada (a) ve (b) ye gre hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
(a) = 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn akma snr durumu
iin, R F A
n y g Denk.(13.15)
(b) = 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn kopma (krlma) snr
durumu iin,
Rn Fu Ae Denk.(13.16)
eklinde hesaplanacaktr.

Bulonlu ek levhalar iin Ae = An 0.85Ag koulunun saland gsterilecektir. Bu koulun

salanmamas halinde, Ae = An = 0.85Ag alnacaktr.
Ag : Kaypsz enkesit alan.

An : Net enkesit alan.
Ae : 7.1.3 te tanmlanan etkin net enkesit alan.
Kayma Etkisinde Dayanm (13.4.2)
Kayma gerilmesi etkisindeki enkesit paralar ve birleim elemanlarnn karakteristik kesme

kuvveti dayanm, Rn, kayma etkisinde akma ve krlma snr durumlar iin srasyla
Denk.(13.17) ve Denk.(13.18) ile belirlenecektir.
Tasarm kesme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli kesme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT), aada (a) ve (b) ye gre hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.

(a) = 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn akma snr durumu
iin,
Rn 0.60 Fy Agv Denk.(13.17)
(b) = 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn kopma (krlma) snr
durumu iin,
Denk.(13.18)
Rn 0.60 Fu Anv
eklinde hesaplanacaktr.
Agv : Kayma gerilmesi etkisindeki kaypsz alan.

Anv : Kayma gerilmesi etkisindeki net alan.

Blok Krlma Dayanm (13.4.3)
Karakteristik blok krlma dayanm, Rn, kesme yzeyi veya yzeyleri boyunca akma ve krlma
snr durumlar ile ekme yzeyi boyunca kopma snr durumlar esas alnarak, Denk.(13.19) ile
hesaplanacaktr.
Rn 0.60 Fu Anv U bs Fu Ant 0.60Fy Agv U bs Fu Ant Denk.(13.19)
Tasarm blok krlma dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli blok krlma dayanm, Rn/ (GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)

Ant : ekme gerilmesi etkisindeki net alan.
Ubs : ekme gerilmeleri yayln gznne alan bir katsay.

ekme gerilmeleri yaylnn niform olduu yzeylerde, Ubs = 1.0, niform olmad
yzeylerde ise Ubs = 0.5 olarak alnacaktr.
Korniyerin Bulonlu Korniyerin Kaynakl Korniyerin Kaynakl

Birleimi Birleimi Birleimi
Tek Sra Bulonlu Korniyerin Bulonlu Dm Noktas Levhasna

Kiri U Birleimi U Birleimi Bulonlu Birleim
a)U bs = 1.0 olan birleim tipleri
ok Sra Bulonlu
Kiri U Birleimi
b)U bs = 0.5 olan birleim tipi

Basn Etkisinde Dayanm (13.4.4)
Basn etkisindeki enkesit paralar ve birleim elemanlarnn karakteristik basn kuvveti

dayanm, Pn, akma ve burkulma snr durumlar esas alnarak, aada verildii ekilde
belirlenecektir.
(a) Lc / i 25 iin karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, Denk.(13.20) ile hesaplanacaktr.
Pn Fy Ag Denk.(13.20)
(b) Lc / i > 25 iin karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, Blm 8 e gre hesaplanacaktr.
Tasarm basn kuvveti dayanm, Pn (YDKT) veya gvenli basn kuvveti dayanm, Pn/
(GKT),
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)

Lc : Burkulma boyu (=KL).
i : Atalet yarap

Eilme Etkisinde Dayanm (13.4.5)
Birleen enkesit paralarnn durumu dikkate alnarak, tasarm eilme momenti dayanm
(YDKT) veya gvenli eilme momenti dayanm (GKT), akma, yerel burkulma, yanal burulmal
burkulma ve krlma snr durumlar iin hesaplanan mevcut dayanmlarn en k esas

EKSENEL EKME KUVVET ETKS
TANIM
EKSENEL EKME KUVVET ETKSNDEK ELEMANLARIN DAVRANII
SINIR DURUMLAR N ENKEST ALANI HESABI
YNETMELK BLM 7
7.1.GENEL ESASLAR
7.2. EKME KUVVET DAYANIMI
7.3. YAPMA ENKESTL EKME ELEMANLARI
RNEKLER

TANIM
Eksenel ekme kuvvetini tayan yapsal elemanlar ekme elemanlar olarak
isimlendirilir. ekme eleman olarak kullanlabilecek tipik enkesitler aadaki ekilde
verilmitir.

EKSENEL EKME KUVVET ETKSNDEK ELEMANLARIN DAVRANII

Eksenel ekme kuvveti etkisindeki bir elemann davran, kaypsz alan ve etkin net
enkesit alan davranlar ile birleim blgesinde eleman davran olmak zere,
farkl karakteristik durum dikkate alnarak incelenmektedir.
Bu durumda bir ekme elemannn dayanm, aadaki davran biimi dikkate

alnarak belirlenmektedir.
Kaypsz enkesit alannn davran,
Kaypsz enkesitteki gerilmelerin akma gerilmesine ulamas.
Etkin net enkesit alannn davran,
Etkin net enkesitteki gerilmelerin ekme dayanmna (kopma gerilmesine) ulamas.
Birleim blgesinde eleman davran,
Birleim blgesinde blok krlma snr durumuna ulalmas.

Kaypsz enkesit alannn davran,

Kaypsz enkesit alannn eksenel ekme kuvveti etkisindeki davran, 1000mm uzunluunda
bir eleman ve eliin (S235) gerilme-ekildeitirme ilikisi dikkate alnarak incelenebilir.
Fu
Esh
Fy
Gerilme
E= 200000MPa
E
ey esh eu er
.001 to .002 .01 to .03 ekildeitirme .1 to .2 .2 to .3

Fu
Esh
Fy
Gerilme
y = 0.0012(1000) = 1.2mm
E
ey esh eu er

Fu
Esh
Fy
sh= 0.02(1000) = 20mm
Gerilme
y = 0.0012(100) =1.2mm
E
ey esh eu er

u = 0.15(1000) = 150mm
Fu
Esh
Fy
sh = 0.02(1000) = 20mm
Gerilme
y = 0.0012(1000) = 1.2mm
E
ey esh eu er

L0 = 1000 mm olan bir ekme eleman iin,
akma = yaklak 0.00117(1000) = 1.17 mm

pekleme balangc = yaklak 0.02(1000) = 20 mm
ekme dayanm = yaklak 0.15(1000) = 150 mm
Byk uzama miktarna ulalmas gme snr durumu olarak tanmlanr ve

bu duruma kar gelen ekme kuvveti dayanm, akma gerilmesi ile kaypsz
enkesit alannn arpm (FyAg) ile snrlandrlmaktadr.

Etkin net enkesit alannn davran,

Etkin net enkesit alannn eksenel ekme kuvveti etkisindeki davran, aadaki
birleim ve eliin (S235) gerilme-ekildeitirme ilikisi dikkate alnarak incelenebilir.
20 mm

Fu
Esh
Fy
Gerilme
E= 200000MPa
E
ey esh eu er

Fu
Esh
Fy =
235 MPa
Gerilme
E = 0.0012(20) = 0.024mm
ey esh eu er

Fu
Esh
Fy
= 0.02(20) = 0.4mm
Gerilme
E = 0.0012(20) = 0.024mm
ey esh eu er

u = 0.15(20) = 3mm
Fu
Esh
Fy
sh = 0.02(20) = 0.4mm
Gerilme
E y = 0.0012(20) = 0.024mm
ey esh eu er

L0 (=de) = 20 mm olan bir etkin delik ap iin,
akma = yaklak 0.00117(20) = 0.023 mm

pekleme balangc = yaklak 0.02(20) = 0.4 mm
ekme dayanm = yaklak 0.15(20) = 3 mm << 150 mm
Kaypsz enkesit alannda meydana gelen uzama miktarna gre olduka

kk bir uzama deerine ulalmas nedeniyle, gme snr durumu, ekme
dayanmna ulalmas olarak tanmlanr ve bu duruma kar gelen ekme
kuvveti dayanm, ekme dayanm ile etkin net enkesit alannn arpm
(FuAe) ile snrlandrlr.

Birleim blgesinde eleman davran,

Birleimi oluturan ekme elemannn veya birleim levhasnn bir parasnn blok
halinde krlarak esas elemandan (ekme eleman veya birleim levhas) ayrlmas
durumu olarak karlalan davran biimidir. Bu snr durum ekme eleman ve
birleim levhas iin ayr ayr olmak zere, bir korniyerin bulonlu ve kaynakl
birleimleri esas alnarak aklanabilir.
13.4.3 uyarnca, ekme elemanlarnn u birleimlerinde blok krlma snr

durumunun deerlendirilmesinde, kesme yzeyi veya yzeyleri boyunca
akma ve krlma snr durumlar ile ekme yzeyi boyunca kopma snr
durumlar esas alnacaktr.

Korniyerin bulonlu birleimi
Korniyer iin blok krlma dikkate alndnda
Birleim levhas iin blok krlma dikkate alndnda

Korniyerde kesme dzlemi
Korniyerde ekme
dzlemi
Levhada kesme dzlemi

Levhada ekme dzlemi

Korniyerde blok krlma
Levhada blok krlma

Korniyerin kaynakl birleimi
epeevre ke kaynak

Levhada ekme dzlemi
Levhada ekme dzlemi

Levhada blok krlma

SINIR DURUMLAR N ENKEST ALANI HESABI

Olas snr durumlarnn deerlendirilmesinde kullanlacak enkesit alanlar aada
akland ekilde hesaplanacaktr.
Kaypsz enkesit alan, Ag

Kayplarn gznne alnmad toplam enkesit alan olup herhangi bir yapsal elik
eleman enkesiti iin tablo yardmyla elde edilebilmektedir.

Net (kaypl) enkesit alan, An

Elemann krlma izgisi zerinde yer alan bulon delikleri nedeniyle veya konstrktif
nedenlerden dolay oluan kayp enkesit alanlarnn karlmas ile elde edilecektir.
ekildeki bulonlu birleim dikkate alndnda, net

I enkesit alan (taral alan), An
t
35 50
An Ag Akayp
40
eklinde hesaplanacaktr. Yukardaki ifadede yer alan
60
kayp enkesit alan, Akayp, 5.4.3 uyarnca etkin delik
200
ap, de, kullanlarak hesaplanmaldr. Buna gre,
b
60
d e d h 2.0mm
40
I
Akayp 2d et
I-I KEST
An bt 2d et

Etkin net enkesit alan, Ae

ekme kuvvetinin
tand blge
ekme kuvvetinin
enkesit iinde
yayl
Krlma
Dzlemi
ekme eleman enkesit paralarnn

(balk ve gvde) tmnn balanmad
durumda, hesaplanacaktr.

Ynetmelikte birleim iindeki gerilme yayl dzensizlii, gerilme dzensizlii etki

katsays, U, kullanlarak hesaba katlmaktadr.
Kuvvetin
Ae UAn
aktarlmasnda
etkin olmayan
alan
Etkin net alan

Gerilme dzensizlii etki katsays, U,

Bu katsay, ekme eleman enkesit paralarnn balant tekiline bal olarak Tablo
7.1 ile belirlenecektir. Bu tabloya gre Durum 2 dikkate alndnda, bu katsay
x
U 1 U 1.0
l
eklinde hesaplanmaktadr. Burada,
x : Birleim etki alan arlk merkezinin birleim dzlemine dik uzakl
(dmerkezlik etkisi).
l : Yk dorultusundaki etkin birleim uzunluu (bulonlu birleimlerde en uzun
bulon srasndaki en d bulon merkezleri arasndaki uzunluk).

x nin belirlenmesi,
x x x x

l nin belirlenmesi,
I l
Bulonlu birleimler
I I1
l1 l2
l
2
I2
Kaynakl birleimler

Net enkesit alan hesabnda bulon deliklerinin yerleiminin gznne alnmas,

Enkesitte krlmann izledii izgi (gmenin ortaya kt enkesit) krlma izgisi
olarak tanmlanr.
Birleim alannn snrl olmas veya birleimin geometrisi nedeniyle, bulonlar birbirine
paralel olan birden fazla bulon izgisine artmal olarak yerletirilebilir. Bu
yerleimde bulonlar arasndaki uzakla ve bulonlarn yerleimine bal olarak
aadaki ekilde de gsterildii gibi birden fazla krlma, dier bir deyile, gme
enkesiti olasl ortaya kabilir.

artmal delikler iin net enkesit alan hesabnda birka yntem nerilmitir. En
yaygn yntem, artmal olarak yerletirilen iki delik arasndaki gme izgisi iin
azaltlm ap, d nn kullanlmasdr.
s
s2
d de
4g
Birleimde bulonlar kuvvet dorultusunda ayn enkesitte iki izgi boyunca yerletirilmi
(artma yaplmam veya s = 0) ise, bu durumda, d = de olaca kolaylkla grlebilir.

Bulonlarn artmal olarak yerletirilmesi durumunda net enkesit alan, An, 5.4.3
uyarnca,
s 2t
An Ag d et Denk.(5.3)
4g
Denk.(5.3) kullanlarak hesaplanacaktr.

YNETMELK BLM 7
Ynetmelikte ekme kuvveti etkisindeki elemanlarn boyutlandrlmasnda
kullanlacak esaslar Blm 7 de verilmektedir.
Narinlik Oran Snr (7.1.1)

ekme kuvveti etkisindeki elemanlarda stabilite bir tasarm kriteri olmamasna
karn, bu tr elemanlarda narinlik oran, L/i 300 olmaldr. Ancak, bu snr elik
kablolar ve miller iin geerli deildir.
Enkesit Alanlar
Olas gme snr durumlarnn deerlendirilmesinde esas alnacak enkesit alanlar;
Kaypsz Enkesit Alan, Ag (7.1.2)
Alan delikler nedeniyle oluan kayplarn gznne alnmad toplam enkesit
alan.

Net (Kaypl) Enkesit Alan, An (7.1.2)

Elemann krlma izgisi zerinde yer alan bulon delikleri nedeniyle veya konstrktif
nedenlerden dolay oluan kayp enkesit alanlarnn karlmas ile elde edilen alan.
Etkin Net Enkesit Alan, Ae (7.1.3)

ekme elemannn birleim blgesine tm enkesit paralaryla bulonlu veya kaynakl
olarak balanmad durumda, gerilme yaylndaki dzensizlik dikkate alnarak
hesaplanan alan.
Ae UAn Denk.(7.1)
U : Gerilme dzensizlii etki katsays (Tablo 7.1)

ekme Kuvveti Dayanm (7.2)

Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn, (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti
dayanm, Tn/t, (GKT), eksenel ekme kuvveti etkisindeki elemann, akma snr
durumu, krlma snr durumu ve blok krlma snr durumlarna gre hesaplanacak
dayanmlarn en k olarak alnacaktr.
Akma Snr Durumu (7.2.1)
ekme elemanlarnda akma snr durumu iin karakteristik ekme kuvveti dayanm,
Tn, kaypsz enkesit alan kullanlarak Denk.(7.2) ile hesaplanacaktr.
Tn Fy Ag Denk.(7.2)
dayanm, Tn/t, (GKT),
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)

Krlma Snr Durumu (7.2.2)

ekme elemanlarnda krlma snr durumu iin karakteristik ekme kuvveti dayanm,
Tn, etkin net enkesit alan kullanlarak Denk.(7.3) ile hesaplanacaktr.
Tn Fu Ae Denk.(7.3)
dayanm, Tn/t, (GKT),
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.0 (GKT)
Ae : Etkin net enkesit alan.

Fy : Yapsal elik karakteristik akma gerilmesi.
Fu : Yapsal elik karakteristik ekme dayanm.

Blok Krlma Dayanm (13.4.3)

Karakteristik blok krlma dayanm, Rn, kesme yzeyi veya yzeyleri boyunca akma ve krlma
snr durumlar ile ekme yzeyi boyunca kopma snr durumlar esas alnarak, Denk.(13.19) ile
hesaplanacaktr.
Tasarm blok krlma dayanm, Rn, (YDKT) veya gvenli blok krlma dayanm, Rn/, (GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)

Agv : Kayma gerilmesi etkisindeki kaypsz alan.

Anv : Kayma gerilmesi etkisindeki net alan.
Ant : ekme gerilmesi etkisindeki net alan.
Ubs : ekme gerilmeleri yayln gznne alan bir katsay (ekil 13.9)

Yapma Enkesitli ekme Elemanlar (7.3)

ekme kuvveti aktaran elemanlarn iki veya daha ok sayda profil ve/veya levhann birbirlerine
bulonlu veya kaynakl olarak birletirilmesiyle olumasna izin verilir. U noktalar arasnda en az
iki adet ara balant tekil edilecektir.
Ayrca bu tr elemanlarn tekilinde 7.3 te verilen uygulama koullarna uyulacaktr. Ara
balantlar iin verilen rnek baz uygulama koullar aada gsterilmitir.
bp 50tp
a
a a 300ii a
* 2bp
Lp Lp
3
bp
bp * : Bkz. Blm 7.3(3)
tf tp
tp
ii : Bir parann minimum atalet yarap

RNEK 1. Aada bulonlu birleim detay verilen 14200 enkesit boyutlarna sahip
ekme eleman sabit ve hareketli ykler altnda, srasyla, PG = 80kN ve PQ = 200kN
eksenel ekme kuvveti etkisindedir.
a. Elemann karakteristik ekme kuvveti dayanmnn belirlenmesi
b. Elemann tasarm ekme kuvveti dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Elemann gvenli ekme kuvveti dayanmnn kontrol (GKT)

S 235 Fy = 235 N/mm2 Fu = 360 N/mm2
Enkesit
14200 t = 14.0 mm b = 200 mm
M20 8.8 (Standart dairesel delik ap kullanlacaktr)

I
M20 - 8.8 14
35 50 50 35
40
60
Pu veya Pa
200
120
60
40
14 200
14
I
I-I KEST

zm
a. Elemann karakteristik ekme kuvveti dayanmnn belirlenmesi.
Akma snr durumunda karakteristik ekme kuvveti dayanm, Tn (7.2.1)
Tn Fy Ag 235(14 200)(10) 3 658kN Denk.(7.2)
Krlma snr durumunda karakteristik ekme kuvveti dayanm, Tn (7.2.2)
Tn Fu Ae Denk.(7.3)
Standart dairesel delik ap, dh (Tablo 13.8)
d h 20 2 22 mm
Etkin delik ap, de (5.4.3)
d e 22 2 24 mm

Net enkesit alan, An (7.1.2)

Birleim detay incelendiinde, minimum net enkesit alannn olas 2 krlma izgisi
formu dikkate alnarak deerlendirilmesi gerektii anlalmaktadr. Bu iki olas durum
aadaki ekilde gsterilmitir.
2 1
s=50
g=60
g=60
2 1

s 2t
An Ag det Denk.(5.3)
4g
An ,1 14 200 2(24) 14 2128 mm 2
50 14
2
An ,2 14 200 3(24) 14 2 2083.67 mm 2

4 60
An Min An ,1 ; An ,2 An ,2 2083.67 mm 2
Etkin net enkesit alan, Ae (7.1.3)
Ae UAn Denk.(7.1)
U 1.0 Tablo-7.1 Durum 1
Ae 1.0 2083.67 2083.67 mm 2

Tn 360 2083.67 103 750.12 kN Denk.(7.3)

Blok krlma snr durumunda karakteristik ekme kuvveti dayanm, Rn (13.4.3)
Blok krlma snr durumunun deerlendirilmesinde aadaki ekilde gsterilen

olas gme durumu ngrlebilir.
35 100
28
40
120
40
28

Karakteristik blok krlma dayanm, Rn,
Agv 2 35 100 14 3780 mm 2
Anv 3780 2 24 24 2 14 2772 mm 2
Ant An ,2 2 28 14 1299.67 mm 2 An ,2 2083.67 mm 2
ekme gerilmelerinin yayl yaklak olarak niform olduundan U bs 1.0
Rn 0.60 360 2772 103 1.0 360 1299.67 103 1066.63 kN

0.60 235 3780 103 1.0 360 1299.67 103 1000.86 kN
Rn 1066.63 kN 1000.86 kN olduundan Rn 1000.86 kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 80 +1.6 200 =416 kN 80 200 280 kN
Tasarm ekme kuvveti dayanm (7.2) Gvenli ekme kuvveti dayanm (7.2)
Td tTn 0.90(658) 592.20 kN Tg Tn / t 658 1.67 394.00kN

Td tTn 0.75(750.12) 562.59 kN Tg Tn / t 750.12 2.00 375.06kN
Td Rn 0.75(1000.86) 750.65 kN Tg Rn / 1000.86 2.00 500.43kN
Pu 416 Pa 280
0.74 1.0 0.75 1.0
Td 562.59 Tg 375.06

RNEK 2. Aada bulonlu birleim detay verilen IPE 270 enkesitli eleman, sabit ve
hareketli ykler altnda, srasyla, PG = 150 kN ve PQ = 350 kN eksenel ekme
kuvveti etkisindedir.

S 235 Fy = 235 N/mm2 Fu = 360 N/mm2
Enkesit
IPE 270 A = 4590 mm2 tf = 10.2 mm bf = 135 mm
M16 10.9 (Standart dairesel delik ap kullanlacaktr)

C C
t = 15 A
10
40 70 70 70 40
B
Dm noktas
levhas IPE 270 Pu veya Pa
M16 - 10.9
Birleim levhas
B
0kN A 72.5
15
72.5
160
72
10
40 70 70 70 40
t = 15
IPE 270
72.5
Birleim
Dm noktas
160
15
levhalar
levhas
72.5
160
72 C-C Grn
A-A Kesiti B-B Kesiti

zm
Tn Fy Ag 235(4590)(10) 3 1078.65kN Denk.(7.2)
Tn Fu Ae Denk.(7.3)
Standart dairesel delik ap, dh (Tablo 13.8)
d h 16 2 18 mm
Etkin delik ap, de (5.4.3)
d e 18 2 20 mm

Net enkesit alan, An (7.1.2)

Birleim detay incelendiinde, net enkesit alannn, alt ve st balklarda olmak
zere toplam 4 adet bulon deliini kapsayan dey dorultudaki krlma izgisi formu
dikkate alnarak deerlendirilmesinin yeterli olduu anlalmaktadr.
s 2t
An Ag det Denk.(5.3)
4g
An 4590 4(20) 10.2 3774 mm 2
x
Ae UAn Denk.(7.1)
x Birleim
U 1 levhalar
Tablo-7.1 Durum 2
l
x 29.66 mm
l 3 70 210 mm x

29.66
U 1 0.859 Tablo-7.1 Durum 2
210
Ae 0.859 3774 3241.87 mm 2
Tn 360 3241.87 103 1167.07 kN Denk.(7.3)

Blok krlma snr durumuna aadaki ekilde gsterildii gibi ulalaca

ngrlmtr.
A-A Kesiti
40 70 70 70
31.5
40 70 70 70

Agv 4 40 70 70 70 10.2 10200 mm 2
Anv 10200 4 20 20 20 20 2 10.2 7344 mm 2
Ant 4 31.5 20 2 10.2 877.20 mm 2
ekme gerilmelerinin yayl niform olduundan U bs 1.0
Rn 0.60 360 7344 103 1.0 360 877.20 103 1902.10 kN

0.60 235 10200 103 1.0 360 877.20 103 1753.99 kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 150 +1.6 350 =740 kN 150 350 500 kN
Td tTn 0.90(1078.65) 970.79 kN Tg Tn / t 1078.65 1.67 645.90kN

Td tTn 0.75(1167.07) 875.30 kN Tg Tn / t 1167.07 2.00 583.54kN
Td Rn 0.75(1753.99) 1315.49 kN Tg Rn / 1753.99 2.00 877.00kN
Pu 740 Pa 500
0.85 1.0 0.86 1.0
Td 875.30 Tg 583.54

RNEK 3. Aada kaynakl birleim detay verilen UPE 240 enkesitli eleman sabit
ve hareketli ykler altnda, srasyla, PG = 130 kN ve PQ = 300 kN eksenel ekme
kuvveti etkisindedir.

S 275 Fy = 275 N/mm2 Fu = 430 N/mm2
Enkesit
UPE 240 A = 3850 mm2 d = 240 mm tf = 12.5 mm bf = 90 mm
Kaynaklar (13.2.2)
Ke kaynak

t=10
10
240 UPE 240
UPE 240
240
240

zm
Tn Fy Ag 275(3850)(10) 3 1058.75kN
Tn Fu Ae
Ae UAn An Ag Denk.(7.1)
x
x
U 1 Tablo-7.1 Durum 2
l
x 27.90 mm
l 240 mm

27.90
U 1 0.884 Tablo-7.1 Durum 2
240
Denk.(7.3)
Ae 0.884 3850 3403.40 mm 2
Tn 430 3403.40 103 1463.46 kN

Blok krlma snr durumuna aadaki ekilde gsterildii gibi ulalaca

ngrlmtr.
240
240

Agv 2 240 10 4800 mm 2
Anv Agv 4800 mm 2

Ant 240 10 2400 mm 2
ekme gerilmelerinin yayl niform olduundan U bs 1.0
Rn 0.60 430 4800 103 1.0 430 2400 103 2270.40 kN

0.60 275 4800 103 1.0 430 2400 103 1824.0 kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
1.2 130 1.6 300 636 kN 130 300 430 kN
Td tTn 0.90(1058.75) 952.88 kN Tg Tn / t 1058.75 1.67 633.98kN

Td tTn 0.75(1463.46) 1097.60 kN Tg Tn / t 1463.46 2.00 731.73kN
Td Rn 0.75(1824.00) 1368.00 kN Tg Rn / 1824.00 2.00 912.00kN
Pu 636 Pa 430
0.67 1.0 0.68 1.0
Td 952.88 Tg 633.98

EKSENEL BASIN KUVVET ETKS

TANIM
BURKULMA SINIR DURUMLARI
ELASTK BURKULMA VE EULER BURKULMA TEORS
ELASTK OLMAYAN BURKULMA
EKSENEL BASIN KUVVET ETKSNDEK ELEMANLARIN DAVRANII
YNETMELK BLM 8
8.1 GENEL ESASLAR
8.2 KARAKTERSTK BASIN KUVVET DAYANIMI
8.3 TEK KORNYERDEN OLUAN BASIN ELEMANLARI
8.4 YAPMA ENKESTL BASIN ELEMANLARI
8.5 NARN ENKESTL BASIN ELEMANLARI
RNEKLER

TANIM
Eksenel basn kuvveti etkisindeki yapsal elemanlar basn elemanlar olarak

isimlendirilir. Basn elemanlarnn en bilinen rnei kolonlardr.
Tek Paral Basn Elemanlar
Kaynakl Kaynakl Glendirilmi

Dikdrtgen Hadde I Yapma I I Profil
Boru Kesit Kutu Kesit Kutu Kesit
Profil Kesit

ok Paral Basn Elemanlar
Enkesiti oluturan profillerin birbirine daha byk bir mesafede konumlandrld ok

paral basn elemanlar ar kren yk veya vin tayan uzun kolonlarda,
televizyon ve radyo antenlerinde kullanlmaktadr. Bu amala kullanlacak ok paral
basn elemannn enkesitini oluturan paralarn, eleman uzunluu boyunca eitli
ekilde tekil edilebilen kafes rg sistemler ile balanarak beraber almalar
salanr.

ekme elemanlarnn tersine,

P
basn elemanlarnn dayanm ve
gme ekli enkesit zellikleri ile
beraber basn elemannn
uzunluuna ve mesnet koullarna
baldr. P
Eksenel basn kuvveti etkisindeki
elemanlarda gme, genel olarak, Ksa kolon
burkulma snr durumu ile

belirlenir.
Uzun kolon

BURKULMA SINIR DURUMLARI
Eksenel basn kuvveti etkisindeki elik kolonlarda

x
yerel burkulma ve genel burkulma (eleman
burkulmas) olmak zere iki durum gznne alnr.
y
Yerel Burkulma
Genel Burkulma (Eleman Burkulmas)

Yerel Burkulma
Basn elemannn eleman burkulmas (genel burkulma) ile
hesaplanan karakteristik burkulma dayanmna ulalabilmesi iin
yerel burkulma veya yerel buruma olarak isimlendirilen snr
durumun ortaya kmad kabul edilmektedir.
Balk parasnda yerel burkulma

Gvde parasnda yerel burkulma

Ynetmelikte, rijitletirilmemi ve rijitletirilmi enkesit paralar iin snr deerler

tablolar halinde verilmitir.
Rijitletirilmemi enkesit paras (basn kuvveti dorultusuna paralel sadece

bir kenar boyunca enkesitin dier paras ile balanan enkesit paralar)
Rijitletirilmi enkesit paras (her iki kenar boyunca enkesitin dier paralar
ile balanan enkesit paralar)

Balk paras iin yerel burkulma narinlii
b bf / 2 bf

t tf 2t f
Gvde paras iin yerel burkulma narinlii
h

tw
Yerel burkulmann nlenebilmesi iin enkesitin tm paralarnn , deerlerinin
r , snr deerinden kk olmas gerekmektedir.
r
Bu elemanlar narin enkesit paras bulunmayan elemanlar olarak tanmlanmaktadr.

Tablo 5.1A
Eksenel Basn Kuvveti Etkisindeki Enkesit Paralar iin Genilik / Kalnlk Oranlar
Genilik / Genilik /
Durum Tanm Kalnlk Kalnlk Oran Enkesit
Oran, Snr Deeri, r
Hadde I- profillerinin
balklar, bu t
profillere balanan b
t
b
t
levhalar, boluksuz E
1 olarak srekli b/t 0.56
Rijitletirilmemi Enkesit Paras
Fy b
birletirilen ift t
b
korniyerlerin d t
kollar, U- ve T-
profillerin balklar
Yapma I-profillerin
balklar, bu [a]
profillere balanan kc E t
2 b/t 0.64 h t
levhalar ve Fy
b
korniyerlerin d
kollar
Tek korniyerlerin
kollar, birbirlerine
boluklu olarak t t
E t b
balanan ift 0.45
3 b/t
korniyerlerin kollar Fy b
ve tm t
rijitletirilmemi
elemanlar

Tablo 5.1A (devam)

Eksenel Basn Kuvveti Etkisindeki Enkesit Paralar iin Genilik / Kalnlk Oranlar
U-profillerin ve
ift simetri eksenli 1.49
E tw tw tw
5 h/tw h h h
I-profillerin Fy
gvdeleri
niform kalnlkl
dikdrtgen ve
Rijitletirilmi Enkesit Paras
kare kutu E
6 b/t 1.40 b
enkesitlerin Fy
gvde ve
balklar
Birleim aralar b
b
arasnda kalan E t t
7 takviye levhalar b/t 1.40
Fy
ve diyafram
levhalar
Tm dier E
8 rijitletirilmi b/t 1.49
t
Fy
enkesit paralar
Boru enkesitli E D
9 D/t 0.11
elemanlar Fy

Eleman burkulmas (genel burkulma)
Eilmeli burkulma: Kesitin asal eksenlerinden biri etrafnda meydana gelen

eilme deformasyonu eklinde ortaya kar. Bu tr burkulma, ift simetri eksenli I-
enkesitlerde, kutu ve boru enkesitlerde kritik olan en basit burkulma snr
durumudur.
Eilmeli Burkulma

Burulmal burkulma: Elemann boyuna ekseni etrafnda meydana gelen dnme

deformasyonuyla ortaya kar. Burulmal burkulma snr durumu ok narin enkesit
elemanlarna sahip, ift simetri eksenli I-enkesitli, +-enkesitli veya srt srta
yerletirilmi drt korniyerden oluan ak enkesitli basn elemanlarnda
grlebilmektedir.
+-enkesitli elemann
burulmal burkulmas

Eilmeli burulmal burkulma: Enkesit kayma merkezi ile arlk merkezinin

akmad elemanlarda eilme ve burulma deformasyonlarnn kombinasyonu
eklinde ortaya kmaktadr. U-profiller, T-profiller, ift korniyerler ve eit kollu
tek korniyer gibi tek simetri eksenine sahip enkesitlerde ve simetri eksenine
sahip olmayan farkl kollu korniyerlerde ortaya kabilir.
Tek simetri eksenli enkesitler
S: Kayma merkezi
C: Arlk merkezi U-enkesitli bir elemann
eilmeli-burulmal burkulmas



ELASTK BURKULMA VE EULER BURKULMA TEORS
Euler 1744de iki ucu mafsall prizmatik bir kolonda aadaki varsaymlar esas
alarak elastik burkulma teorisini gelitirmitir. Bu varsaymlar:
Malzeme homojen ve Hooke Kanuna uygundur.

Kolon enkesiti prizmatik ve ift simetri eksenlidir.
Basn kuvveti kolon enkesiti arlk merkezine
etkimektedir.
Kolona etkiyen enine yk yoktur.
Kolon ekseni tam dorusaldr.
Kolon st ucu dey dorultuda kayc yatay dorultuda
sabit, alt ucu ise her iki dorultuda da sabit olarak mesnetlidir.
Burkulma Elastik malzeme
Kesitte arplma veya burulma ortaya kmamaktadr. modeli
Kayma deformasyonlarnn etkisi ihmal edilmektedir.

Bu teoriye gre, eleman eilme rijitlii ve eleman boyunun bir fonksiyonu olan ve
burkulmaya sebep olan yk, kritik burkulma yk olarak tanmlanr.
2 EI
Pcr Pe
L2
Kritik burkulma gerilmesi, Fcr
Pcr Pe 2 EI 2E
Fcr 2

A A AL ( L / i)2
Elemanlarn mesnet koullar dikkate alnarak belirlenen burkulma boyu katsays, K

ya bal, kritik burkulma gerilmesi, Fcr
I : Enkesit atalet momenti
A : Enkesit alan
2E 2E i : Enkesit atalet yarap
Fcr 2
K : Burkulma boyu katsays
( KL / i ) ( Lc / i ) 2
Lc : Eleman burkulma boyu (=KL)

Tipik bir I-enkesitli elemann elastik eilmeli burkulma durumu dikkate alndnda,
Euler burkulma yknn, eleman boyuna ve eilme eksenlerine gre deiimi
aadaki diyagramda gsterilmitir.
Kuvvetli eksen etrafnda

2
EI x
Pex 2
P L
Zayf eksen etrafnda
EI y
2
L Pey
L2
y
L Lx L y
x
Pex ve Pey : Elastik burkulma yk
Ix ve Iy : Burkulma eksenine gre enkesit atalet momenti
L : ki ucu mafsall kolon boyu
E : Elastisite modl

ELASTK OLMAYAN BURKULMA
Burkulma gerilmelerinin elastik olmayan blgede olumas, baka bir deyile, elastik
olmayan burkulmann meydana gelmesi durumunda Euler Burkulma ifadesi gvenilir
sonular vermeyecektir.
Bu durum, aadaki grafikten de grlecei gibi kritik burkulma gerilmesi hesab iin
elastik olmayan blgede tanmlanacak deiken elastisite modl, ETnin
kullanlmasn gerektirmektedir.

F
Fy : Akma gerilmesi
Fres: Artk gerilmesi
2 ET
Fcr 2
KL
Fy
i
2 E
Fcr 2
KL

i
Fy Fres
Elastik olmayan
blge
Elastik blge
KL
i
F
Fy : Akma gerilmesi
Fres: Artk gerilmesi
2 ET
Fcr 2
KL
Fy
i
2 E
Fcr 2
KL

i
Fy Fres
Elastik olmayan
blge
Elastik blge
KL
i
EKSENEL BASIN KUVVET ETKSNDEK ELEMANLARIN DAVRANII
Eksenel basn kuvveti etkisi altndaki elemanlarn davrannn tanmlasnda belirleyici

etkenler,
Narinlik (L / i),
Mesnet koullar,
Balang kusuru,
Dmerkezlik etkisi,
Artk gerilmeler,
zellikle son tanesi her bir eleman iin olduka fazla deiiklik gsteren
etkenlerdir.

Artk gerilmelerin malzemenin elastik tesi

davranna etkisi
Fy
2 E
Fe 2
KL

i
Elemana ait balang kusurunun
Fy Fres
etkisi
Deneysel sonular
KL
i

Burkulma Boyu Katsays, K
Serbest
Eksenel basn kuvveti etkisindeki U
elemanlar iin verilen ifadeler basn
Ankastre
elemannn her iki ucunda mafsall U
birleim olduu varsaymna dayanmasna
L
karn, pratikte u birleimleri, farkl u
KL = 0.5 x L
dnmelerine ve telenmelerine izin
KL = 2 x L
L
verecek ekilde tasarlanabilir. Mesnet Ankastre
artlarna bal olarak gerek uzunluktan U
farkl olabilen eleman burkulma Ankastre

U
boylarnn kullanlmasyla, hesaplarda
tm basn elemanlar iki ucu mafsall
elemanlar olarak gznne alnabilir.

Belirli mesnet koullar iin burkulma boyu katsaylar, K
Kesikli izgiler
burkulma
erilerini
gstermektedir.
90t
3000
3.0tm K teorik 0.50 0.70 1.00 1.00 2.00 2.00

K neri 0.65 0.80 1.20 1.00 2.10 2.00
3000
12600
Dnme ve teleme nlenmi.
I
9.6tm Dnme serbest, teleme nlenmi.
I
M [tm] Dnme nlenmi, teleme serbest.
Dnme ve teleme serbest.

Yap sistemlerinin yanal yerdeitirme durumlar dikkate alndnda, K

katsaylarnn beklenen deerleri;
Yanal yerdeitirmesi nlenmi sistemlerde, 0.5 K 1.0
0.5 K 1.0
Yanal yerdeitirmesi
nlenmi ideal sistem Perde
Yanal yerdeitirmesi nlenmi sistemler ve kolonlarn burkulma durumu

Yanal yerdeitirmesi nlenmemi sistemlerde, 1.0 K
Yanal yerdeitirmesi nlenmemi sistem

Farkl mesnet koullar halinde, rnein bir elik ereve sistemin kolonlarna ait
burkulma boyu katsaylar, K nomogramlar (izelgeler) kullanlarak elde edilebilir.
Kolon ularna ait GA ve GB (rlatif rijitlik) katsaylar kullanlr.
Ec I c

c
L

Denk.(6.4)
G
Eg I g
E : Elastisite modl
Lg
I : Kolon ve kiri atalet momentleri
L : Kolon ve kirilerin uzunluu
Kolon temele ankastre balysa, alt uta G = 0 olur. G = 1 alnmas nerilir.

Kolon temele mafsall balysa, alt uta G = olur. G = 10 alnmas nerilir.

Yanal Yerdeitirmesi nlenmi Yanal Yerdeitirmesi nlenmemi

(ekil 6.1) (ekil 6.2)

X GA
GB X
GA
X
GB X

X GA
K
GB X
GA
X
K
GB X

Kolona birleen kirilerin dier ularna ait mesnet koullar farkllk gsteriyorsa, G
katsaylarnn hesabnda kirilere ait terimler aadaki deerlerle arplmaldr.
Yanal yerdeitirmesi nlenmi bir erevede;

kiriin dier ucu mafsall ise 1.5,
ankastre ise 2.0,
Yanal yerdeitirmesi nlenmemi bir erevede bu katsay;

kiriin dier ucu mafsall ise 0.5,
ankastre ise 0.67.

Burkulma boyu katsays, K iin rlatif rijitlik katsaylar, GA ve GB nin en genel

durum iin hesab,
I c I c1

Lc Lc1
GA
I g1 Ig2
g1 g2
Lg1 Lg 2
Ic Ic2

Lc Lc 2
GB
Ig3 Ig4
g3 g4
Lg 3 Lg 4

YNETMELK BLM 8
Eksenel (enkesit arlk merkezine uygulanan) basn kuvveti etkisindeki elemanlarn
tasarm BLM 8 de belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
Genel Esaslar (8.1)

Narinlik Oran Snr (8.1.1)
Basn elemanlarnn, Blm 6 veya Blm 16 ya gre belirlenen burkulma

boyu (Lc = KL) kullanlarak hesaplanan narinlik oran, Lc/i 200 olacaktr.
Lc : Eleman burkulma boyu (=KL).

i : Atalet yarap.
K : Burkulma boyu katsays.
L : Desteklenen noktalar arasnda kalan eleman uzunluu.

Tasarm Esaslar (8.1.2)

Karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm, Pn, eksenel basn etkisindeki
elemann enkesit asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda eilmeli burkulma,
burulmal burkulma ve/veya eilmeli burulmal burkulma snr durumlarna gre
hesaplanacak dayanmlarn en k olarak alnacaktr.
Tm basn elemanlarnda, tasarm basn kuvveti dayanm, cPn, (YDKT) veya

gvenli basn kuvveti dayanm, Pn/c, (GKT)
c = 0.90 (YDKT) veya c = 1.67 (GKT)
olmak zere hesaplanacaktr.

Karakteristik Eksenel Basn Kuvveti Dayanm (8.2)
Narin olmayan enkesitli (Tablo 5.1A ya gre narin enkesit paras iermeyen)
elemanlarn karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm,
Pn Fcr A g Denk.(8.1)
Lc E F Fy

4.71 2.25 Fcr 0.658 Fe Fy
y
veya Denk.(8.2)
i Fy Fe

Lc E Fy Denk.(8.3)
4.71 veya 2.25 Fcr 0.877 Fe
i Fy Fe
Fe : Elastik burkulma gerilmesi
Ag : Kaypsz enkesit alan

2E
Fe 2
KL
Fy Fres
Elastik olmayan i
blge
Elastik blge
KL i

Elastik burkulma gerilmesi, Fe
Eksenel basn kuvveti etkisindeki elemann enkesit asal eksenlerinden herhangi biri
etrafnda eilmeli burkulma, burulmal burkulma ve/veya eilmeli burulmal
burkulma snr durumlarnda, Denk.(8.2) veya Denk.(8.3) iin elastik burkulma
gerilmesi, Fe aada verilen esaslara gre belirlenecektir.
Eilmeli Burkulma Snr Durumu (8.2.1)

Bu snr durum, enkesit zelliklerinden bamsz olarak, tm basn elemanlarnda
dikkate alnacaktr. Eilmeli burkulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi, Fe,
2 E
Fe 2 Denk.(8.4)
Lc

i

Burulmal ve eilmeli burulmal burkulma (8.2.2)
Enkesiti tek simetri eksenli basn elemanlarnn (srt srta yerletirilmi ift
korniyer, T-enkesitler, vb.),
enkesiti ift simetri eksenli baz yapma basn elemanlarnn (+ ekilli yapma
enkesitler)
simetri ekseni bulunmayan basn elemanlarnn,
burulmaya kar desteklenmeyen uzunluu, yanal telenmeye kar
desteklenmeyen uzunluunu aan enkesiti ift simetri eksenli tm basn
elemanlarnn,
kol uzunluunun kalnlna oran, b / t 0.71 E / Fy olan tek korniyerden
oluan basn elemanlarnn tasarmnda, burulmal ve eilmeli burulmal
burkulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi, Fe,
bu blmde verildii gibi hesaplanacaktr.

Burulma veya eilmeli burulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi, Fe
ift simetri eksenli enkesitler iin;
2 EC 1 Denk.(8.5)
Fe w
GJ
Lcz I x I y
2
y ekseninin simetri ekseni olduu tek simetri eksenli enkesitler iin;

Fey Fez 4 Fey Fez H
Fe 1 1
Fey Fez Denk.(8.6)
2
2H


Simetri ekseni olmayan enkesitler iin;

2 2
xo yo
e ex e ey e ez e e ey e e ex 0
F F F F F F F 2
F F F 2
F F Denk.(8.7)
io io
io : Kayma merkezine gre hesaplanan polar atalet yarap
xo, yo : Kayma merkezinin arlk merkezine gre koordinatlar
Cw : arplma sabiti
G : Kayma modl
J : Burulma sabiti
Kz : Burulmal burkulma durumu iin burkulma katsays
Ix : x-ekseni etrafnda atalet momenti
Iy : y-ekseni etrafnda atalet momenti
H : Eilme sabiti

lgili denklemlerde yer alan byklkler aadaki ifadeler kullanlarak hesaplanacaktr.
2 E 2 E
Fex 2
Denk.(8.8) Fey 2 Denk.(8.9)
Lcx Lcy

x
i iy
2 EC 1
Fez w
GJ Denk.(8.10)
L 2 A i o2
cz g
xo2 yo2
H 1 2
Denk.(8.11)
Fex : x-ekseni etrafnda eilmeli burkulma snr
i o
durumunda elastik burkulma gerilmesi.
Fey : y-ekseni etrafnda eilmeli burkulma snr
2 Ix I y durumunda elastik burkulma gerilmesi.
i x y
o
2
o
2
o
Denk.(8.12)
Ag Fez : Burulmal burkulma snr durumunda elastik
burkulma gerilmesi.

Tek korniyerler (8.3)
Kol uzunluunun kalnlna oran, b / t 0.71 E / Fy
olan tek korniyerden oluan basn elemanlarnda, karakteristik basn kuvveti

dayanm, Pn, eilmeli burkulma snr durumu esas alnarak (8.2.1 veya 8.5) ve
eilmeli burulmal burkulma snr durumu esas alnarak, (8.2.2) ye gre
hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr.
Kol uzunluunun kalnlna oran, b / t 0.71 E / Fy
olan tek korniyerden oluan basn elemanlarnda, karakteristik basn kuvveti

dayanm, Pn, sadece eilmeli burkulma snr durumu esas alnarak (8.2.1 veya
8.5) e gre belirlenecektir.

Aada verilen koullar salayan, tek korniyerden oluan basn elemanlarnda,

dmerkezlik etkisinin ihmal edilmesine ve etkin narinlik oranlar (Lc/i)
kullanlarak eksenel basn kuvveti dayanmnn hesaplanmasna izin verilmektedir.
Bunun iin esas alnacak koullar aada verilmitir (8.3).
(a) Korniyer, her iki ucunda ayn kolundan basn kuvveti etkisinde olmaldr.
(b) Korniyer ular, en az 2 bulon ile veya kaynakla balanmaldr.
(c) Korniyerin boyuna eksenine dik yk bulunmamaldr.
(d) Lc/i oran 200 snrn amamaldr.
(e) Farkl kollu korniyerde, uzun kol boyunun ksa kol boyuna oran 1.7 yi
amamaldr.
Ayrca, korniyerler komu rg elemanyla birlikte dm noktas levhasnn veya

balk elemannn ayn yzne (tarafna) balanmaldr.

(8.3) de tanmlanan koullar salamayan, tek korniyerden oluan basn

elemanlar, eilme momenti ve eksenel basn kuvvetinin ortak etkisi altnda
Blm 11 e gre boyutlandrlacaktr.
Eit kollu korniyerlerin veya uzun kollar vastasyla balanan farkl kollu
korniyerlerin etkin narinlik oranlar, tek veya dzlem kafes sistemin rg
eleman olarak veya uzay kafes sistemin rg eleman olarak kullanlmalar
durumlar iin verilmektedir.

Eit kollu korniyerlerin veya uzun kollar vastasyla balanan farkl kollu
korniyerlerin tek veya bir dzlem kafes sistemin rg eleman olarak
kullanlmalar halinde, etkin narinlik oranlar,
L Lc L
80 72 0.75 Denk.(8.15) ia : Balanan kola paralel geometrik
ia i ia eksende atalet yarap
iz : Zayf asal eksende atalet yarap

L Lc L
80 32 1.25 Denk.(8.16)
ia i ia
Ksa kolu ile balanan farkl kollu korniyerler iin, (Lc / i ) narinlik oranlar,
4 (bl / bs ) 2 1 deeri ile arttrlacaktr. Ancak, bu narinlik oran korniyerin zayf asal
ekseni etrafndaki narinliinin 0.95 katndan kk olamaz:
Lc/i 0.95L / iz

Yapma enkesitli basn elemanlar (8.4)

L
Bu blm birbiriyle temasta olan veya belirli bir aralkla
konumlandrlan profillerin ve/veya levhalarn, birbirine L p bp
aadaki koullar salayan balant elemanlar (ba

a
levhalar ve/veya kafes rg elemanlar) ile birletirildii
ok paral basn elemanlarn kapsamaktadr.
L p bp
ok paral basn elemanlarnda u noktalar arasnda y1 y

tp
en az iki adet ara balant tekil edilecek ve kayma
x x
ekildeitirmelerinin karakteristik basn kuvveti bp
y1
dayanmna etkisi gznne alnacaktr. Bu etki, etkin y
narinlik oran, (Lc/i)m, ile hesaba katlacaktr.

Yapma basn elemanlarnn narinlii
Elemannn karakteristik basn kuvveti dayanm, (Lc/i)o yerine (Lc/i)m etkin

narinlik oran kullanlarak, Blm 8.2.1, Blm 8.2.2 veya Blm 8.5 de verilen
esaslara gre belirlenecektir. Elemanlarn etkin narinlik oranlar, ba levhas ve
kafes rg elemanlarnn birleim aralarnn zelliklerine bal olarak
tanmlanmaktadr.
L
c
/ i o : Yapma elemann tek paral basn eleman gibi davranmas durumunda, gznne
alnan burkulma eksenine gre narinlik.

(a) ara balant aralarnn basit sklan bulonlar olmas durumunda etkin narinlik oran
2
Lc a
2
Lc (Denk. 8.19)

i m i o ii
(b) ara balant aralarnn kaynak ya da ngermeli bulonlar olmas durumunda etkin narinlik oran
Ki = 0.50 srt srta korniyer halinde

a L L
40 c c (Denk. 8.20) 0.75 srt srta U-profil halinde
ii i m i o 1.00 dier durumlarda
a :Ara balant elemanlar arasndaki
2
mesafe
L Ka
2
a L ii : Bir parann minimum atalet
40 c c i (Denk. 8.21) yarap
ii i m i o ii
Lc Yapma elemann tek paral basn eleman gibi davranmas durumunda, gznne
i :
o alnan burkulma eksenine gre narinlik.

Ara balant elemanlarnn boyutlandrmas
Kafes rg elemanlar, ba levhalar ve birleim elemanlar,
cPn (YDKT) veya Pn/c (GKT)
olmak zere, basn elemannn mevcut eksenel kuvvet dayanmnn %2si ile
hesaplanan, basn eleman eksenine dik kesme kuvveti etkisi altnda
boyutlandrlacaktr.
Elemann, yanal yk veya eilme momenti etkisinde olduu durumda ise rg

elemanlar ve birleim elemanlarnn boyutlandrlmasnda, ilave kesme kuvveti ve
eilme momenti etkisi de gznne alnacaktr.

ok paral olarak tekil edilen bir basn elemannn enkesitini oluturan tek bir
elemann balant noktalar arasndaki narinlii, tm basn eleman enkesiti narinliinin
0.75 katndan kk olmaldr.
a 3 Lc
Denk.(8.22)
ii 4 i maks
a : Ba levhalarnn aral
ii : Tek bir parann en kk atalet yarap
Lc/ i : ok paral basn eleman enkesitinin en byk narinlik oran

Narin Enkesitli Basn Elemanlar (8.5)
Eksenel basn kuvveti altnda, Tablo 5.1A ya gre narin enkesit paralarna sahip
basn elemanlarnda karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn,
Pn Fcr Ae Denk.(8.23)
Kritik burkulma gerilmesi, Fcr, eilmeli burkulma snr durumu, burulmal

burkulma snr durumu ve eilmeli-burulmal burkulma snr durumlarna (8.2.1
veya 8.2.2) gre belirlenecektir.
Tek korniyer enkesitlerde ise, kritik burkulma gerilmesi, Fcr sadece eilmeli
burkulma snr durumu (8.2.1) ile hesaplanacaktr.

7. RNEKLER
RNEK 1. Sabit yklerden PG = 850 kN ve hareketli yklerden PQ = 2400 kN eksenel basn
kuvveti etkisinde HE 450 B enkesitli kolonun sistem bilgileri ekil 1 de verilmitir.
a. Kolonun karateristik basn kuvveti

4500 mm dayanmnn belirlenmesi
b. Kolonun tasarm basn kuvveti dayanmnn
kontrol (YDKT)
c. Kolonun gvenli basn kuvveti dayanmnn
4500 mm
kontrol (GKT)
y x
x y
ekil 1 Sistem emas (rnek 1)

Malzeme zellikleri S 355 Fy = 355 N/mm2 Fu = 510 N/mm2
Geometrik zellikler
HE 450B A = 21800mm2 b=300mm h=344mm

tf =26mm tw = 14mm ix =191.40mm iy =73.30mm
zm
Yerel burkulma kontrol
b 300 200000
Balk paras 5.76 r 0.56 13.29 (Tablo 5.1A, Durum1)
2t f 2(26) 355
h 344 200000
Gvde paras 24.57 r 1.49 35.36 (Tablo 5.1A, Durum 5)
tw 14 355
Kolon enkesitinin balk ve gvde paralar narin snfnda deildir.

Eilmeli burkulma snr durumu (8.2.1)
Asal eksenler etrafnda burkulma durumunda kolon burkulma boylar
Lcx K x Lx 1.0(9000) 9000mm
Lcy ( K y1 Ly1 );( K y 2 Ly 2 ) (1.0 4500);(1.0 4500) maks 4500mm

maks
Narinlik oranlar
Lcx 9000
47.02 200
ix 191.40
(8.1.1)
Lcy 4500
61.39 200
iy 73.3

Lc
i (47.02;61.39) maks 61.39
maks
Kolon dayanmn, y-ekseni etrafnda oluan eilmeli burkulma durumu

belirleyecektir.
Lc E
i 61.39 4.71 4.71(23.74) 111.79 (Denk.8.2)
maks Fy
Burkulma elastik blge aldnda ortaya kacaktr.

Elastik burkulma gerilmesi,
2E 2 (200000)
Fe 2
524N/mm 2 (Denk.8.4)
Lcy (61.39)2

iy


Eilmeli burkulma snr durumunda kritik burkulma gerilmesi,
Fy
355
Fcr 0.658 Fe Fy 0.658 524 355 0.753(355) 267.40N/mm 2 Denk.(8.2)

Karakteristik basn kuvveti dayanm,
Pn Fcr Ag 267.40(21800)103 5829.40kN Denk.(8.1)

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Gerekli basn kuvveti dayanm (5.3.1) Gerekli basn kuvveti dayanm (5.3.2)
Pu 1.2 PG 1.6 PQ Pa 1.0 PG 1.0 PQ

1.2(850)+1.6(2400)=4860kN 1.0(850)+1.0(2400)=3250kN
Tasarm basn kuvveti dayanm (8.1.2) Gvenli basn kuvveti dayanm (8.1.2)
Pd c Pn 0.90(5829.40) 5246kN Pg Pn / c 5829.40 / 1.67 3491kN
Pu 4860 Pa 3250
0.93 1.0 0.93 1.0
Pd 5246 Pg 3491

RNEK 2. L= 4000mm uzunluundaki iki ucu mafsall HE280B enkesitli basn eleman,
sabit yklerden PG = 130 kN ve hareketli yklerden PQ = 290 kN eksenel basn kuvveti
etkisindedir.
a. Kolonun karateristik basn kuvveti dayanmnn belirlenmesi

b. Kolonun tasarm basn kuvveti dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Kolonun gvenli basn kuvveti dayanmnn kontrol (GKT)
Malzeme zellikleri
HE280B S 355 Fy = 355 N/mm2
Enkesit zellikleri
A=65.7x102 mm2 b=280 mm d=140 mm tw =10.5 mm
yg =22.31mm tf =18 mm Iy =3297x104 mm4 Ix =673x104 mm4
iy =71 mm ix =32 mm J=718500 mm4

zm
b 280
Balk paras 7.78 0.56 E 13.29 (Tablo 5.1A, Durum1)
2t f 2(18) Fy
d 140
Gvde paras 13.33 0.75 E 0.75(23.7) 17.80 (Tablo 5.1A, Durum 4)
tw 10.5 Fy
Basn eleman enkesitinin balk ve gvde paralar narin enkesit snfnda

deildir.
Basn eleman enkesiti tek simetri eksenine sahip olduundan basn dayanmn,
x- veya y- asal ekseninde eilmeli burkulma (8.2.1) veya simetri ekseni olan y-
asal ekseninde eilmeli-burulmal burkulma (8.2.2) snr durumu ile belirlenen
dayanmlarn k belirleyecektir.

Eilmeli burkulma snr durumu
Lcx K x L 1.0(4000) Lcy KyL 1.0(4000)

125 200 56.34 200
ix ix 32 iy iy 71
Lc E
i (125;56.34)maks 125 125 4.71 4.71(23.73) 112 (Denk.8.2)
maks Fy
burkulma elastik blgede ortaya kacaktr. Elastik burkulma gerilmesi,
2E 2 (200000)
Fex 2
2
126.33N/mm 2 (Denk.8.4)
Lcx (125)

x
i
Kritik burkulma gerilmesi,
Fcr 0.877 Fe 0.877(126.33) 110.79N/mm 2 (Denk.8.2)

y-asal ekseni etrafnda eilmeli-burulmal burkulma snr durumu
Lcy KyL 1.0(4000)

56.34 200
iy iy 71
2E 2 (200000)
Fey 2
2
622N/mm 2 (Denk.8.3)
Lcy (56.34)

iy

Kayma merkezine gre polar atalet yarap,
2 Ix I y 673(10) 4 3297(10) 4 (Denk.8.12)

io xo2 yo2 0 (13.31)
2
6219mm 2
Ag 6570

Burulmal burkulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi,
GJ 77200(718500)
Fez 1358N/mm 2
(Denk.8.14)
Ag io 2 (6570)6219
xo2 yo2 0 (13.31) 2

H 1 2
1 0.971 (Denk.8.11)
io 6219
y-ekseninde eilmeli-burulmal burkulma iin elastik burkulma gerilmesi
Fey Fez 4 Fey Fez H

Fe 1 1

2H ( Fey Fez ) 2

622 1358 4(622)(1358)(0.971)

Fe 1 1 608N/mm
2
(Denk.8.6)
2(0.971) (622 1358) 2


Fy 355
0.58 2.25 (Denk.8.2)
Fe 608
olduundan, burkulma elastik blge aldktan sonra ortaya kacaktr.
Fy
355

Fcr 0.658 Fy 0.658 355 0.784(355) 278N/mm 2
Fe 608
(Denk.8.2)

Fcr Min Fcr 110.79 N/mm 2 (8.1.2)
Burkulma dayanmn, x-asal ekseninde eilmeli burkulma snr durumu

belirleyecektir. Karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm,
Pn Fcr A (110.79)103 (6570) 728 kN (Denk.8.1)

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Pu 1.2 PG 1.6 PQ Pa 1.0 PG 1.0 PQ

1.2(130)+1.6(290)=620 kN 1.0(130)+1.0(290)=420kN
Pd c Pn 0.90(728) 655.20 kN Pg Pn / c 728 / 1.67 436 kN
Pu 620 Pa 420
0.95 1.0 0.96 1.0
Pd 655.20 Pg 436

RNEK 3. Bir dzlem kafes sistemin rg eleman olarak kullanlan eksenel basn kuvveti
etkisindeki L150.150.15 enkesitli basn eleman, komu rg elemanyla birlikte dm
noktas levhasnn ayn yzne her iki ucundan kaynakl u birleimi ile balanmaktadr.
Basn eleman, sabit yklerden PG = 250 kN eksenel basn kuvveti etkisindedir.
a. Kolonun karakteristik basn kuvveti dayanmnn belirlenmesi

b. Kolonun tasarm basn kuvveti dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Kolonun gvenli basn kuvveti dayanmnn kontrol (GKT)
Malzeme zellikleri
L150.150.15 S 275 Fy = 275 N/mm2

Enkesit zellikleri
L150.150.15 A = 4302mm2 ix = iy =45.70mm iw=57.57mm iz=29.33mm
zm
b 150 200000
10 r 0.45 12.13
t 15 275
Basn eleman enkesiti paralar narin deildir.
b 150 E 200000
10 0.71 0.71 19.14
t 15 Fy 275
olduundan, karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn sadece eilmeli burkulma snr

durumu esas alnarak belirlenir.

Etkin narinlik oran
L 3000 Lc L
65.65 80 iin 72 0.75 72 0.75(65.65) 121.23
ia 45.70 i ia
(a) Korniyer, her iki ucunda ayn kolundan basn kuvveti etkisindedir.
(b) Korniyer ular, kaynakla balanmtr.
(c) Korniyerin boyuna eksenine dik yk bulunmamaktadr.
Lc
(d) 121.23 200
i
olduundan, tek korniyerden oluan basn elemannda, dmerkezlik etkisi ihmal

edilerek, eksenel basn kuvveti dayanm (Lc/i=121.23) olarak hesaplanan etkin
narinlik oran kullanlarak belirlenecektir.

Eilmeli burkulma snr durumu
Lc E
121.23 4.71 127 Denk.(8.2)
i Fy
2E 2 (200000)
Fe 2
2
134N/mm 2 Denk.(8.4)
Lc (121.23)

i
Eilmeli burkulma snr durumunda kritik burkulma gerilmesi

Fy
275
Fcr 0.658 Fe Fy 0.658134 275 116.60N/mm 2 Denk.(8.2)


Karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm (kapasite)
Pn Fcr Ag 116.60(4302)103 501.61kN

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Pu 1.4 PG 1.4(300)=420kN Pa 1.0 PG 1.0(300)=300kN
Pd c Pn 0.90(501.61) 451.45kN Pg Pn / c 501.61 / 1.67 300.36kN
Pu 420 Pa 300
0.93 1.0 1.0 1.0
Pd 451.45 Pg 300.36

RNEK 4. Sabit yklerden PG = 470 kN eksenel basn kuvveti etkisinde srt srta
konumlandrlarak 2L110.110.10 dan tekil edilen yapma enkesitli ok paral basn elemannn
boyu L=2700mm dir. Her iki asal ekseninde ularnda mafsall mesnet tekil edilmitir.
a. Basn elemannn karakteristik basn kuvveti dayanmnn belirlenmesi

b. Basn elemannn basn kuvveti dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Basn elemannn gvenli basn kuvveti dayanmnn kontrol (GKT)

Malzeme zellikleri
L110.110.10 S 275 Fy = 275 N/mm2
Geometrik zellikler
L110.110.10 A = 2120mm2 Ix=Iy=238(10)4mm4 J=7(10)4mm4
iz =21.5mm ix = iy = 33.5mm ex = ey = 30.6mm
zm
b 110 E 200000
11 r 0.45 0.45 12.13
t 10 Fy 275
Basn eleman enkesitinin paralar narin deildir.

ok paral basn elemannn 10mm ba levhas aral ile tekil edilmesi durumu
iin, y-ekseni etrafnda atalet momenti ve atalet yarap,
I y 2 238(10) 4 2120(30.6 5) 2 1013.36(10) 4 mm 4
1013(10) 4
iy 48.89mm
2(2120)
Gerekli ara balant aral kontrol
Lcx K x L 1.0(2700)
i 80.60
x i x 33.5
L a 3 Lc
K L 1.0(2700)
55.23
Denk.(8.22)

cy y
iy ii 4 i maks
iy 48.89 maks
a 900mm 0.75(21.5)(80.60) 1300mm

x-ekseninde eilmeli burkulma snr durumu
Lcx E Denk.(8.2)
80.60 4.71 4.71(26.97) 127.02
ix Fy
2E 2 (200000)
Fex 2
2
303.85N/mm 2 Denk.(8.4)
Kx L (80.60)

x
i
Fy
275
Fcr 0.658 Fe Fy 0.658 303.85 275 188.29N/mm 2 Denk.(8.2)


y- ekseninde eilmeli burkulma snr durumu

Ara balantlarn birleiminin kaynakl olmas durumu iin
a 900
41.86 40 iin
ii 21.5
2
Lc K i a
2
Lc
i i i Denk.(8.21b)
m o i
2
Lc
55.23
20.5(900)
i 59.06
m 21.5
Fy
Lc E
Fcr 0.658 Fe Fy
59.06 4.71 4.71(27.63) 130.14 Denk.(8.2)
i m Fy
2E 2 (200000)
Fey 2 566.0N/mm 2 Denk.(8.9)
Lcy (59.06) 2

iy m

Fy
275
Fcr 0.658 Fe
Fy 0.658 566 275 224.40N/mm 2

y- ekseninde eilmeli-burulmal burkulma snr durumu

Fey Fez 4 Fey Fez H
Fe 1 1 Denk.(8.6)
ey ez
2
2H F F

1
Fez GJ 2 Denk.(8.14)
Ag i 0
y0 30.6 5 25.6mm

i o xo2 yo2 ix2 iy2 0 (25.60) 2 (33.50) 2 (48.89) 2 4168mm 2

2
Denk.(8.12)
1 1
Fez GJ 77200(2 70000) 612N/mm 2 Denk.(8.14)
(2 2120)4168
2
Ag i 0
xo2 yo2 0 (25.6) 2

H 1 2
1 0.843 Denk.(8.11)
i o
4168
566 611 4(566)(611)0.843

Fe 1 1 420 .41N/mm 2
Denk.(8.6)
2 0.843 566 611
2

Fy 275
0.654 2.25 Denk.(8.2)
Fe 420.41
burkulma elastik blge aldktan sonra ortaya kacaktr.
Fy
420.41
275
Fcr 0.658 Fy 0.658

F 2
e
275 209.14N/mm

Fcr Min Fcr 188.29 N/mm 2
Basn dayanmn x-ekseninde eilmeli burkulma snr durumu belirler.

Karakteristik basn kuvveti dayanm
Pn Fcr Ag (188.29)103 (2 2120) 798.35kN Denk.(8.1)

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Pu 1.4G 1.4(470)=658kN Pa 1.0G 1.0(470)=470kN
Pd c Pn 0.90(798.35) 718.51kN Pg Pn / c 798.35 / 1.67 478.05kN
Pu 658 Pa 470
0.915 1.0 0.983 1.0
Pd 718.51 Pg 478.05

ELME MOMENT ETKS

TANIM
AKMA MOMENT VE PLASTK MOMENT
STABLTE
YNETMELK BLM 9
9.1 GENEL ESASLAR
9.2 KUVVETL EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK KOMPAKT U-ENKESTL VE FT SMETR EKSENL
KOMPAKT I-ENKESTL ELEMANLAR
9.3 KUVVETL EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK KOMPAKT GVDEL VE KOMPAKT OLMAYAN VEYA
NARN BALIKLI FT SMETR EKSENL I-ENKESTL ELEMANLAR
9.4 KUVVETL EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK KOMPAKT VEYA KOMPAKT OLMAYAN GVDEL DER
I-ENKESTL ELEMANLAR
9.5 KUVVETL EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK FT VE TEK SMETR EKSENL NARN GVDEL I-
ENKESTL ELEMANLAR
9.6 ZAYIF EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK I-ENKESTL VE U-ENKESTL ELEMANLAR
9.7 KUTU ENKESTL ELEMANLAR
9.8 BORU ENKESTL ELEMANLAR
......
9.13 KRLERN TASARIMINDA DER ESASLAR
RNEKLER

TANIM
Eilme elemanlar boyuna eksenlerine dik etkiyen ykleri tayan yapsal
elemanlardr ve genel olarak kiri olarak isimlendirilirler. Mesnetlendikleri kiri,
kolon, duvar v.b. dier yapsal elemanlara ykleri aktarrlar.

x-ekseninde eilme etkisi

altndaki I-enkesitli eleman
boyunca tarafsz eksenin altnda
ve stnde kalan eleman lifleri
boy deitirir.
Gznne alnan kiri

enkesitinde uygulanan eilme
momenti iin alt lifler ekme
etkisinde iken, st lifler basn
etkisinde olacaktr.

AKMA MOMENT VE PLASTK MOMENT

M x ymax Mx Mx
f max
Ix I x / ymax Wex
M x f Wex
Akma momenti M y Fy Wex
My : x-ekseninde eilme etkisindeki enkesitin

en d lifinde akma gerilmesine ulald
akma momenti
Plastik moment

Plastik moment
C T
Ac Fy At Fy
Plastik tarafsz eksen
A
M p Fy Ac a Fy At a Fy a FyW px
2
A : Toplam enkesit alan
a : Plastik tarafsz eksenin iki tarafndaki alanlarn arlk merkezleri arasndaki uzaklk
Wpx : x-ekseni etrafnda plastik mukavemet momenti
Mp : Plastik eilme momenti
M px W px ekil faktr
ekil faktr - akma momentinden sonra enkesitin sahip
M yx Wex olduu ilave eilme momenti dayanmnn
bir gstergesidir.
- bir deerine yaklatka enkesitin eilme
etkisindeki etkinlii artmaktadr.

STABLTE
Kuvvetli eksen etrafnda eilme etkisindeki hadde I-profil elemann stabilitesi
Kuvvetli eksende eilmede hadde I kirilerin karakteristik moment dayanm,

Mn aadaki gme snr durumlarna kar gelen moment dayanmlarnn
k ile belirlenir:
o Akma snr durumu
o Yerel burkulma snr durumu Yanal burulmal burkulma
o Yanal burulmal burkulma snr durumu

Akma snr durumu

Kiri enkesiti tam olarak plastikleene kadar stabil kalacak ekilde (yerel ve yanal
burkulma snr durumuna ulalmadan) boyutlandrlrsa, kiri enkesitinde plastik
moment dayanmna ulaabilir.
Bu durumda, kiriin karakteristik moment dayanm plastik moment dayanmna

eit alnabilir.
M n M p FyWp

Yerel Burkulma Snr Durumu

Eilme momentinin basn bileeni etkisinde yerel burkulma snr durumu
Balk elemannda yerel burkulma
Gvde elemannda yerel burkulma

Eilme momentinin basn bileeni etkisinde yerel burkulma snr durumunda

karakteristik tanmlar
: balk veya gvde paralar iin genilik/kalnlk oran (=h/t veya b/t)
p : kompakt /kompakt olmayan enkesit paras iin snr narinlik
r : kompakt olmayan/ narin enkesit paras iin snr narinlik
p kompakt enkesit paras

p< r kompakt olmayan enkesit paras
>r narin enkesit paras

Tablo 5.1B
Eilme Momentinin Basn Bileeni Etkisindeki Enkesit Paralar iin
Genilik / Kalnlk Oranlar (YTHYE-2016)
Genilik / Kalnlk Oran Snr

Deerleri
Genilik/
Kalnlk p
Durum Tanm Enkesit
(kompakt / r
Oran,
kompakt (kompakt
olmayan) olmayan / narin)
Hadde I-profiller, U- b b
profiller ve T- E E t t b
10 b/t 0.38 1.00 t
enkesitli elemanlarn Fy Fy
balklar
Rijitletirilmemi Enkesit Paras
Tek ve ift simetri [a] [b]
eksenli yapma I- E t t
11 b/t 0.38 kE
enkesitli elemanlarn Fy 0.95 c h
balklar FL
b t
Tek korniyerlerin E E
12 b/t 0.54 0.91 t
kollar Fy Fy b
Zayf eksen etrafnda
eilme etkisindeki t
E E t
13 tm I-enkesitli b/t 0.38 1.00 b
Fy Fy b
elemanlar ve U-
profiller
T-enkesitli E E t
14 d/t 0.84 1.03 d
elemanlarn gvdeleri Fy Fy

Mn= Mp olabilmesi iin kiri enkesit

paralarnn kompakt eleman
koullarna uygun olmas gerekir.
Enkesit paralar kompakt deilse,

narinlik oranna bal olarak kiri
enkesitinde ulalabilecek moment
deeri Mp ile Mr arasnda deiecektir.
Karakteristik moment dayanm-narinlik oran ilikisi

Yanal burulmal-burkulma snr durumu

Kirilerde basn balnn kararll iin stabilite balantlar (yanal mesnetler)
Kiri basn balnn yanal yerdeitirmesinin ve/veya burulmasnn, kiri akl

boyunca yanal stabilite balants ve/veya burulma stabilite balants
kullanlarak nlenmesi salanabilir, (Blm 16)
Gerekli dayanm ve rijitlie sahip stabilite balantsnn kullanld noktalarda, kiri

st ve alt balklarnn greli yerdeitirmesinin (kesitin arplmasnn) nlendii
varsaylr.
ift erilikli eilme etkisindeki elemanlarda bkm noktas (moment sfr noktas), bu
noktann yanal yerdeitirmesi stabilite balantsyla nlenmedii srece,
desteklenen bir nokta olarak gznne alnamaz.

Balkl elik ankrajlar Deme

I-enkesitli kiri iin yanal burkulma yk veya kritik moment

2
E
M cr M n Cb EI y GJ I y Cw
Lb Lb
Kiri zerindeki farkl yk dalmlarna bal

olarak yanal olarak tutulu olmayan uzunluk
boyunca moment deiiminin olumlu katks Cb ile
tanmlanan moment dzeltme katsays ile hesaba
Mr katlr.
Yanal olarak desteklenmeyen snr uzunluk, Lb

rnek olarak; basit mesnetli kiri iin, tipik

ykleme durumlarnda yanal mesnetlerin
yerleimine bal olarak Cb katsaylar
ekilde grlmektedir.
Tm ykleme durumlarnda gvenli tarafta

kalnarak Cb =1.0 alnabilir.
Cb katsaylar

YNETMELK BLM 9
Asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda basit eilme etkisindeki elemanlarn tasarm
BLM 9 da belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Basit eilme etkisindeki elemanlarda,
ykler kayma merkezinden geen asal eksene paralel olan dzlemde etkimeli veya
eleman, yk etkime noktalarnda ve mesnetlerde burulmaya kar desteklenmelidir.
Eilme etkisindeki elemann karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, olas her bir
gme snr durumu iin belirlenecek dayanmlarn en k olarak alnacaktr.

Genel Esaslar (9.1)
Tm eilme elemanlar iin,
b = 0.90 (YDKT) veya b = 1.67 (GKT)
alnarak, tasarm eilme momenti dayanm, bMn , (YDKT) veya gvenli eilme
momenti dayanm, Mn/b, (GKT) olarak belirlenecektir.
Yanal burulmal burkulma snr durumunda, yanal stabilite balants ile desteklenen
noktalar arasndaki uzunluk boyunca, eilme momenti yaylnn olumlu katks
Denk.(9.1) ile tanmlanan moment dzeltme katsays, Cb, ile hesaba katlabilir.

12.5M maks
Cb Denk.(9.1)
2.5M maks 3M A 4 M B 3M C
Mmaks : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluu boyunca en
byk eilme momentinin mutlak deeri.
MA : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun 1/4
noktasndaki eilme momentinin mutlak deeri.
MB : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun 1/2
MC : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun 3/4
Denk.(9.1) ift simetri eksenine sahip, tm elemanlar ve tek simetri eksenine sahip
tek erilikli eilme etkisinde olan elemanlar iin kullanlabilir.
ift erilikli eilme etkisindeki tek simetri eksenli elemanlar iin, Cb deeri analizle
belirlenmelidir.

Kuvvetli Asal Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki, Kompakt U-Enkesitli ve

ift Simetri Eksenli I-Enkesitli Elemanlar (9.2)
Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen snr durumlar iin
hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
Yanal Burulmal Burkulma Snr Durumu (9.2.2)

Akma snr durumu iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
M n M p FyWpx Denk.(9.2)
Mn : Karakteristik eilme momenti dayanm.

Mp : Plastik eilme momenti.
Wpx : x-ekseni etrafnda plastik mukavemet momenti.

Yanal burulmal burkulma snr durumu iin, aada (a), (b) ve (c) maddelerinde
tanmlanan gme snr durumlar iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn
(a) Lb Lp ise bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Lp < Lb Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
Lb Lp
M n Cb M p ( M p 0.7 FyWex ) M p Denk.(9.3)
Lr Lp
(c) Lb > Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
M n FcrWex M p Denk.(9.4)

Denk. (9.2)
Mn Lb Lp ise kiri basn bal yanal
Denk. (9.3)
olarak desteklenmi
M p=F yW px
Lb> Lp ise kiri basn bal yanal
olarak desteklenmemi
0.7F yW ex Denk. (9.4)
C b>1.0 iin M n
C b=1.0 iin M n
Lp Lr Lb
Basn balnn yanal olarak desteklenmeyen uzunluuna bal olarak
karakteristik eilme momenti dayanm
Lb : Basn balnda yanal yerdeitirmenin ve enkesit burulmasnn nlendii noktalar

arasndaki eleman uzunluu (stabilite balants ile desteklenmeyen eleman uzunluu).
Lp : Akma snr durumu iin yanal olarak desteklenmeyen snr uzunluk.
Lr : Elastik olmayan yanal burulmal burkulmada snr uzunluk.

2
Cb E2
Jc Lb
Fcr 2
1 0.078
Lb Wex ho its Denk.(9.5)

its
Lp ve Lr snr uzunluklar
E
Lp 1.76iy Denk.(9.6a)
Fy
2 2
E Jc Jc 0.7 Fy
Lr 1.95its 6.76
Denk.(9.6b)
0.7 Fy Wex ho Wex ho E
(i) ift simetri eksenli I-enkesitlerde: c =1 Denk.(9.7a)
h Iy
(ii) U-enkesitlerde: c o Denk.(9.7b)
2 Cw
h0 : balk arlk merkezleri arasndaki uzaklk (= d-tf )

Etkin atalet yarap, its,
I y Cw
i 2
ts
Denk.(9.8a)
Wex
ift simetri eksenli I-enkesitlerde, gvenli tarafta kalnarak, etkin atalet yarap, its,
iin enkesit basn bal ve gvdesinin (1/6) s ile tanmlanan parasnn dey
simetri eksenine gre Denk.(9.8b) ile hesaplanan atalet yarap kullanlabilir.
bf
its
1 htw
12 1
6 bf t f
Denk.(9.8b)

Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki, Kompakt Gvdeli ve Kompakt

Olmayan veya Narin Balkl ift Simetri Eksenli I-Enkesitli Elemanlar (9.3)
Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen snr durumlar iin
Yerel Burkulma Snr Durumu (9.3.2)

Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Blm 9.2.2 ye gre belirlenecektir.
(a) I-enkesitin gvde parasnn kompakt olmas ve balk paralarnn kompakt

olmayan koulunu salamas durumunda, karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn,
f pf
M n M p M p 0.7 FyWex Denk.(9.9)

rf pf
(b) I-enkesitin gvde parasnn kompakt olmas ve balk paralarnn narin olmas
durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
0.9EkcWex Denk.(9.10)
Mn
f2

Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki, Kompakt veya Kompakt Olmayan

Gvdeli Dier I-Enkesitli Elemanlar (9.4)
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre, enkesitin
gvde paras kompakt olmayan, ift simetri eksenli I-enkesitli elemanlar ile gvde
paras kompakt veya kompakt olmayan, gvde dzlemine gre tek simetri eksenli I-
enkesitli elemanlarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen snr
durumlar iin hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr.
Basn Bal Yerel Burkulma Snr Durumu (9.4.2)
Basn Bal Akma Snr Durumu (9.4.3)
ekme Bal Akma Snr Durumu (9.4.4)

(a) Lb Lp ise bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Lp< Lb Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
Lb Lp
M n Cb Rpc M yc ( Rpc M yc FLWexc ) Rpc M yc Denk.(9.11)
Lr Lp
(c) Lb > Lr olmas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
M n FcrWexc Rpc M yc Denk.(9.13)
Basn balnn d lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti, Myc,
M yc FyWexc Denk.(9.15)

Gvde plastikleme katsays, Rpc, gvde narinliine bal olarak verilmektedir.
(1) Iyc / Iy > 0.23 olmas durumunda,
hc Mp
pw Rpc Denk(9.16a)
tw M yc
h Mp Mp w pw M p
c pw Rpc 1 Denk(9.16b)

tw M yc M yc rw pw M yc
(2) Iyc / Iy 0.23 olmas durumunda Rpc = 1.0

(a) Balk paralar kompakt olduunda bu snr durumun gznne alnmasna

gerek yoktur.
(b) Balklar kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme momenti

dayanm, Mn, Denk.(9.21) ile belirlenecektir.
f pf
M n Rpc M yc Rpc M yc FLWexc Denk.(9.21)

rf pf
(c) Balklar narin olan enkesitler iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
0.9EkcWexc
Mn Denk.(9.22)
f
2

Denk.(9.23)
M n Rpc M yc Rpc FyWexc
ekme Bal Akma Snr Durumu (9.4.4)
(a) Wext Wexc iin bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Wext < Wexc iin ekme bal dayanm kritik olabileceinden, karakteristik
eilme momenti dayanm, Mn,
M n Rpt M yt Denk.(9.24)
Burada, d ekme lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti, Myt,
M yt FyWext Denk.(9.25)

Gvde plastikleme katsays, Rpt, gvde narinliine bal olarak verilmektedir.
(1) Iyc / Iy > 0.23 olmas durumunda,
h Mp Denk(9.26a)
w c pw Rpt
tw M yt
h Mp Mp w pw M p
w c pw Rpt 1
Denk(9.26b)
tw M yt M yt rw pw M yt
(2) Iyc / Iy 0.23 olmas durumunda Rpt = 1.0
Mn : Karakteristik eilme momenti dayanm.

Mp : Plastik eilme momenti.
Myc : D basn lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti.
Myt : D ekme lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti.

Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki, ift ve Tek Simetri Eksenli Narin
Gvdeli I-Enkesitli Elemanlar (9.5)
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre narin gvde
parasna sahip, ift simetri eksenli elemanlar ve gvde dzlemine gre tek simetri
eksenli I-enkesitli elemanlarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada
verilen snr durumlar iin hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr.

ekme Bal Akma Snr Durumu (9.5.4 )

Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
M n Rpg FcrWexc Denk.(9.27)
(a) Lb Lp iin bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Lp < Lb Lr olmas durumunda kritik gerilme, Fcr,
Lb Lp
Fcr Cb Fy (0.3Fy ) Fy Denk.(9.28)
Lr Lp
(c) Lb > Lr olmas durumunda kritik gerilme, Fcr,
Cb 2 E Rpg :Eilme dayanm azaltma katsays

Fcr 2
Fy Denk. (9.29) Wexc: Basn blgesi iin x-ekseni
Lb etrafnda elastik mukavemet momenti.
i
t
Lp ve Lr snr uzunluklar,
E
Lp 1.1it Denk.(9.30a)
Fy
E
Lr it Denk.(9.30b)
0.7 Fy
Eilme dayanm azaltma katsays, Rpg
aw hc E
Rpg 1 5.7 1.0 Denk.(9.31)
1200 300aw tw Fy
hctw
aw 10 Denk.(9.32)
bfctfc

Zayf Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki I-Enkesitli ve U-Enkesitli

Elemanlar (9.6)
Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar dorultusunda


Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
M n M p Wpy Fy 1.6Wey Fy
(a) Enkesitin balk paralarnn Tablo 5.1B ye gre, kompakt olma koulunu
salamas durumunda, bu snr durum gznne alnmayacaktr.
(b) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik
eilme momenti dayanm, Mn,
f pf
M n M p M p 0.7 FyWey
Denk.(9.40)
rf pf

(c) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre narin enkesitler iin karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn,
M n FcrWey Denk.(9.41)
0.69E
Fcr Denk.(9.42)
f
2
pf : Kompakt balk paras iin narinlik snr deeri, (Tablo 5.1B).

rf : Kompakt olmayan balk paras iin narinlik snr deeri, (Tablo 5.1B).
Wpy : Zayf asal eksen etrafnda plastik mukavemet momenti.
Wey : Zayf asal eksen etrafnda elastik mukavemet momenti.

ekme Balndaki Deliklerin Eilme Momenti Dayanmna Etkisi (9.13.1)
Balklarnda bulon deliklerinin bulunduu eilme elemanlarnn, karakteristik eilme momenti

dayanm, Mn, hesabnda ekme balnda ekme krlmas snr durumu da gznne
alnacaktr
(a)ekme krlmas snr durumu, Fu Afn Yt Fy Afg olmas halinde gznne alnmaz.
(b)ekme balnda deliklerin bulunduu enkesitte Fu Afn Yt Fy Afg olmas durumunda

karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
Fu Afn
Mn Wex Denk.(9.81)
Afg
Afg : ekme bal kaypsz enkesit alan (5.4.3)
Afn : ekme bal net enkesit alan (5.4.3)
Yt =1.0 (Fy / Fu 0.8 iin)
Wex: x-ekseni etrafndaki en kk elastik mukavemet momenti.
Yt =1.1 (Fy / Fu > 0.8 iin)
Yt : Dzeltme katsays

Eilme momenti etkisi altndaki dier elemanlarn tasarm esaslar YTHYE-2016

Ynetmeliinde aadaki balklar altnda verilmektedir.
Blm 9.7 Kutu Enkesitli Elemanlar

Blm 9.8 Boru Enkesitli Elemanlar
Blm 9.9 Simetri Dzleminde Yk Etkisindeki ift Korniyer ve T-Enkesitli
Elemanlar
Blm 9.10 Eilme Etkisindeki Tek Korniyer Elemanlar
Blm 9.11 Dolu Enkesitli Elemanlar
Blm 9.12 Simetri Ekseni Olmayan Enkesite Sahip Elemanlar
Blm 9.13 Kirilerin Tasarmnda Dier Esaslar

RNEK 1. ekilde statik sistemi verilen HEA 450 enkesitli kirite, sabit ykler altnda
MB=MC=Mmaks= 590kNm olarak verilmektedir. Kiri balklar A,B,C ve D noktalarnda yanal
olarak desteklenmitir.
a. Kiriin karakteristik eilme momenti dayanmnn belirlenmesi

b. Kiriin tasarm eilme momenti dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Kiriin gvenli eilme momenti dayanmnn kontrol (GKT)
y
b
Geometrik zellikler
bf =300mm tf =21mm d=440mm x
h
hw=344mm tw=11.5mm iy=72.92mm x
tw
Wex=2896x103 mm3 Wpx=3216x103mm3 Iy=9465x104mm4
tf
J=243.8x104mm4 Cw=4148x109mm6
y

zm
bf b 300
Balk paras 7.14 pf 0.38 E / Fy 9.02 (Tablo 5.1B, Durum10)
2t f t f 2(21)
hw 344
Gvde paras 29.91 pw 3.76 E / Fy 89.24 (Tablo 5.1B, Durum15)
tw 11.5
Kiri enkesitinin balk ve gvde paralar kompakt snfndadr.
Kuvvetli asal ekseni etrafnda eilme etkisindeki, gvde ve balk paralar kompakt snfnda
olan ift simetri eksenli I-enkesitli kiriin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, akma snr
durumu ve yanal burulmal burkulma snr durumu iin hesaplanan deerlerin k olarak
alnacaktr (9.2)

Akma snr durumu (9.2.1)
M p FyWpx 355(3216)103 1141.68kNm (Denk.9.2)
Yanal burulmal burkulma snr durumu (9.2.2)
Kiri basn balnn tutulu olmad AB ve BC uzunluklar iin incelenmelidir.
E 200000
Lp 1.76iy 1.76(72.92) 3046.2mm (Denk.9.6a)
Fy 355
AB paras iin Lb = 2400mm < Lp = 3046.2mm olduundan yanal burulmal

burkulma snr durumunun incelenmesine gerek yoktur.

BC paras iin Lb = 3650mm > Lp = 3046.2mm olduundan yanal burulmal

burkulma snr durumu incelenecektir. Bu uzunluk boyunca moment sabit
alnabileceinden Cb =1.0 olacaktr.
Lb >Lp olduundan elastik olmayan yanal burulmal burkulmada snr uzunluk, Lr
2 2
E Jc Jc 0.7 Fy (Denk.9.6b)
Lr 1.95its 6.76 E
0.7 Fy Wex ho ex o
W h
bf 300 (Denk.9.8b)
its 82.40mm
1 htw 1 344(11.5)
12 1 12 1
6 bf f
t 6 300(21)

2
243.8(10) 4 (1.0)
2
200000 243.8(10) 4 (1.0) 0.7(355)
Lr 1.95(82.40) 6.76 9860mm
0.7(355) 2896(10)3 (419)
3
2896(10) (419) 200000
L p 3046.2mm Lb 3650mm Lr 9860mm 9.2.2(b)
Lb Lp
M n Cb M p ( M p 0.7 FyWex ) M p (Denk.9.3)
Lr Lp
M r 0.7Wex Fy 0.7(2896)355(10) 3 719.66kNm
3650 3046.2
M n 1.0 1141.68 (1141.68 719.66) 1104kNm M p 1141kNm
9860 3046.2
kiri dayanmn yanal burulmal burkulma snr durumu kontrol eder.

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Gerekli eilme momenti dayanm (5.3.1) Gerekli eilme momenti dayanm (5.3.2)
M u 1.4 M G M a 1.0 M G
1.4(590)=826kNm 1.0(590)=590kNm
Tasarm eilme momenti dayanm (9.1) Gvenli eilme momenti dayanm (9.1)
M d b M n 0.90(1104) 993.60kNm M g M n / b 1104 / 1.67 661.08kNm
Mu 826 Ma 590
0.83 1.0 0.89 1.0
M d 993.60 M g 661.08

RNEK 2. Kesiti HEA 260 olarak belirlenen kirite sabit ykler altnda moment
diyagram ekilde verilmektedir. Kiri balklar A,B ve C noktalarnda yanal olarak
desteklenmitir.
a. Kiriin karakteristik eilme momenti

dayanmnn belirlenmesi
b. Kiriin tasarm eilme momenti
dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Kiriin gvenli eilme momenti
dayanmnn kontrol (GKT)
MG (kNm)

Geometrik zellikler
bf=260mm tf=12.5mm d= 250mm
hw=177mm tw=7.5mm iy=65mm
Wex=836.4x103 mm3 Wpx=919.8x103mm3 Iy=3668x104mm4
J=52.37x104mm4 Cw=516.4x109mm6

zm
bf b 260
Balk paras 10.4 pf 0.38 E / Fy 9.02
2t f t f 2(12.5)
(Tablo 5.1B, Durum10)
bf b 260
10.4 rf 1.0 E / Fy 27.74
2t f t f 2(12.5)
Enkesitin balk paralar kompakt olmayan koulunu salamaktadr.
hw 177
Gvde paras 23.6 pw 3.76 E / Fy 89.24 (Tablo 5.1B, Durum15)
tw 7.5
Enkesitin gvde paras kompakt koulunu salamaktadr.
Kuvvetli asal ekseni etrafnda eilme etkisindeki, gvde paras kompakt ve balk paralar
kompakt olmayan snfnda olan ift simetri eksenli I-enkesitli kiriin karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, yanal burulmal burkulma snr durumu ve yerel burkulma snr durumu iin
hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr (9.3)

Yanal burkulma snr durumu (9.3.1)
Kiri yanal mesnetler arasndaki AB ve BC paralarnda basn balnn tutulu

olmad Lb =3000mm uzunluu iin incelenmelidir.
200000
Lb 3000m Lp 1.76(65) 2715mm (Denk.9.6a)
355
bf 260
its 72.63mm (Denk.9.8b)
1 htw 1 177(7.5)
12 1 12 1
6 bf f
t 6 260(12.5)
2
52.37(10) 4 (1.0)
2
200000 52.37(10) 4 (1.0) 0.7(355)
Lr 1.95(72.63) 836.4(10)3 (237.5) 6.76
0.7(355) 836.4(10)3 (237.5) 200000
9403.30mm (Denk.9.6b)

Lp 2715mm<Lb 3000mm Lr 9403.30mm (9.2.2(b))
Lb Lp
M n Cb M p ( M p 0.7 FyWex ) M p (Denk.9.3)
Lr Lp
AB ve BC paralar iin moment dzeltme katsaysnn farkl olduuna dikkat edilmelidir.
AB paras iin
12.5(165)
Cb 2.24
2.5(165) 3(90) 4(15) 3(60)
(Denk.9.1)
CB paras iin Cb=1.67

M p FyWpx 355(919.8)103 326kNm (Denk.9.2)
M r 0.7 FyWpx 0.7(355)(836.4)10 3 207.84kNm
3000 2715
M n 2.24 326 (326 207.84) 2.24(320.96) 719kNm M p 326kNm
9403 2715
Yanal burulmal burkulma snr durumu iin karakteristik moment dayanm, Mn=326kNm
Yerel burkulma snr durumu (9.3.2)

gvde paras kompakt
w 23.06 pw 89.24
pf 9.02 f 10.14 rf 27.74 balk paras kompakt olmayan

Gvde paras kompakt ve balk paralar kompakt olmayan snfnda olan ift simetri
eksenli I-enkesitli kiriin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, (9.3.2(a))
f pf
M n M p M p 0.7 FyWex

rf pf (Denk.9.9)
10.40 9.02
M n 326 326 207.84 317.29kNm
27.74 9.02
Yanal burulmal burkulma snr durumu iin karakteristik moment dayanm,

Mn=326kNm>317.29kNm olduundan, karakteristik moment dayanmn yerel
burkulma snr durumu kontrol eder.
M n 317.29kNm

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
M u 1.4 M G M a 1.0 M G
1.4(165)=231kNm 1.0(165)=165kNm
M d b M n 0.90(317.29) 285.56kNm M g M n / b 317.29 / 1.67 190kNm
Mu 231 M a 165
0.809 1.0 0.868 1.0
M d 285.56 M g 190

RNEK 3. Kesiti HE 450 B olarak belirlenen L= 5.0m akla sahip basit mesnetli
kiri (y-y) ekseninde eilme etkisindedir.
a. Kiriin karakteristik eilme momenti dayanmnn belirlenmesi

b. Kiriin tasarm eilme momenti dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Kiriin gvenli eilme momenti dayanmnn kontrol (GKT)
25(5) 2
wG= 25kN/m
MG 78.13kNm
8
wQ=50kN/m
50(5) 2
MQ 156.25kNm
8
Malzeme zellikleri S 355 Fy = 355 N/mm2 Fu = 490 N/mm2 y
b
Geometrik zellikler
A=21800mm2 d=450mm b=300mm h=344mm tf=26mm x
h
x
tw
tw=14mm ix=191.4mm iy=73.3mm Wpy=1198x103mm3
tf
Iy=11720x104mm4 Wey=781,4x103mm3 y

zm
b b 300
Balk paras
f
5.77 0.38 E / F 9.02 (Tablo 5.1B, Durum10)
pf y
2t t 2(26)
f f
Enkesitin balk paralar Tablo 5.1B ye gre, kompakt olma koulunu saladndan
yerel burkulma snr durumu gznne alnmayacaktr.
Zayf asal ekseni etrafnda eilme etkisindeki, I-enkesitli kiriin karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, akma snr durumu ile belirlenir. (9.6)
M n M p Wpy Fy 1.6Wey Fy (Denk.9.39)
M n M p 355(1198)103 425kNm 1.6(355)(781.4)10 3 444kNm

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
M u 1.2M G 1.6M Q M a 1.0M G 1.0M Q

1.2(78.13)+1.6(156.25)=343.76kNm 1.0(78.13)+1.0(156.25)=234.38kNm
M d b M n 0.90(425) 382.50kNm M g M n / b 425 / 1.67 254.49kNm
M u 343.76 M a 234.38
0.899 1.0 0.921 1.0
M d 382.50 M g 254.49

KESME KUVVET ETKS

TANIM
KESME KUVVET ETKSNDE DAVRANI
YNETMELK BLM 10
10.1 GENEL ESASLAR
10.2 I-ENKESTL VE U-ENKESTL ELEMANLAR
10.3 EKME ALANI KATKISI
10.4 KUTU ENKESTL ELEMANLAR
10.5 BORU ENKESTL ELEMANLAR
10.6 TEK KORNYERLER VE T-ENKESTL ELEMANLAR
10.7 BALIKLARINA PARALEL DZLEMDE KESME KUVVET ETKSNDEK TEK VEYA
FT SMETR EKSENL ELEMANLAR
10.8 GVDES BOLUKLU KRLER
RNEKLER

TANIM
Gerek kayma gerilmesi
Gvde dzleminde kesme kuvveti etkisindeki I-enkesitli elemanlarda kayma gerilmeleri
Kayma
alan

KESME KUVVET ETKSNDE DAVRANI
o Kesme kuvvetinin gvde tarafndan aktarld varsaylr

o Eilme momenti kesme kuvveti etkileimi gznne alnmaz
o Kaymada akma koulu y 0.6 Fy olarak kabul edilir.

Gvdede hesaplanan ortalama kayma gerilmesi kayma akma gerilmesi olarak

tanmlanan (0.60Fy) snr deerine eitlenerek, karakteristik kesme kuvveti dayanm
Vn
fv 0.6 Fy Vn 0.6 Fy Aw Cv1
Aw
Gvdede kesme kuvveti etkisiyle yerel burkulma ortaya kabileceinden, Cv1 ile bu
etki gznne alnr.
Vn : Karakteristik kesme kuvveti dayanm.

Aw : Gvde alan (= dtw)
d : Enkesit ykseklii.
tw : Gvde kalnl.
Cv1: Gvde kesme kuvveti dayanm katsays.

YNETMELK BLM 10
Gvde dzleminde kesme kuvveti etkisinde olan ift simetri eksenli I-enkesitli, tek
simetri eksenli I- ve U-enkesitli elemanlarn, kesme kuvveti etkisinde olan boru ve
kutu enkesitli elemanlarn, tek korniyerlerin, T-enkesitli elemanlarn ve balklarna
paralel dzlemde kesme kuvveti etkisinde olan tek veya ift simetri eksenli
elemanlarn tasarm Blm 10 da belirtilen kurallara gre yaplacaktr.

Genel Esaslar (10.1)
Kesme kuvveti etkisindeki elemannn tasarm kesme kuvveti dayanm, vVn,

(YDKT) veya gvenli kesme kuvveti dayanm, Vn/v, (GKT), Blm 10.2.1(a)
dnda kalan tm kesme kuvveti etkisindeki elemanlar iin,
v = 0.90 (YDKT) veya v = 1.67 (GKT)
alnarak, bu blmde verilen kurallar erevesinde belirlenecektir.
I-enkesitli hadde profillerinin gvdelerinde, h / t w 2.24 E / Fy olmas durumunda,

(10.2.1(a))
v = 1.00 (YDKT) veya v=1.50 (GKT)
olarak alnmasna izin verilir.

I-Enkesitli ve U-Enkesitli Elemanlar (10.2)
Kesme Kuvveti Dayanm (10.2.1)
Gvde dzleminde kesme kuvveti etkisindeki ift simetri eksenli I-enkesitler ile tek
simetri eksenli I- ve U-enkesitlerde, ekme alan katks gznne alnmadnda,
karakteristik kesme kuvveti dayanm, Vn,
Vn 0.6 Fy Aw Cv1 Denk.(10.1)
(a) I-enkesitli hadde profillerinin gvdelerinde, h / t w 2.24 E / Fy olmas durumunda,
v = 1.00 (YDKT) veya v=1.50 (GKT)
Cv1=1.0 olarak alnacaktr.

(b) Tm dier I-enkesitli ve U-enkesitli elemanlarda, Cv1 katsays
Denk.(10.2a)
h / tw 1.10 k v E / Fy Cv1 1.0
1.10 k v E / Fy
h / tw 1.10 k v E / Fy Cv1 Denk.(10.2b)
h / tw
Gvde levhas burkulma katsays, kv
(a) Gvdede dey ara rijitlik levhalarnn kullanlmad durumda, kv=5.34
(b) Gvdede dey ara rijitlik levhalarnn kullanlmas durumunda

5
a h 3.0 k v 5 Denk.(10.3b)
( a / h) 2
a h 3.0 k v 5.34 Denk.(10.3c)

Balklarna Paralel Dzlemde Kesme Kuvveti Etkisindeki Tek ve ift Simetri

Eksenli Elemanlar (10.7)
Burulma etkisi olmakszn, balklarna paralel dorultuda kesme kuvveti etkisindeki

tek ve ift simetri eksenli enkesitlerde, her bir eleman iin karakteristik kesme kuvveti
dayanm, Vn,
Vn 0.6 Fybf tf Cv2 Denk.(10.16)
Cv2 : h/tw yerine b/tf kullanlarak ve kv=1.2 alnarak Blm 10.3.1 de tanmlanan, kayma
etkisinde gvde burkulma katsays.
tf : Balk kalnl.
bf : Balk genilii.
b : I- ve T-enkesitlerde balk geniliinin yars.
U-enkesitlerde balk genilii.

Burada Cv2, aada tanmland ekilde gznne alnacaktr.
(i) h / tw 1.10 kv E / Fy Cv2 1.0
1.10 kv E / Fy
(ii) 1.10 kv E / Fy h / tw 1.37 kv E / Fy Cv2
h / tw
1.51kv E
(iii) h / tw 1.37 kv E / Fy Cv2
(h / tw ) 2 Fy
h: Hadde profilleri iin ke blgelerdeki yarap veya erisel blgeler karlarak elde edilen
balklar arasndaki net gvde ykseklii, kaynakl yapma enkesitli elemanlar iin balk i
yzeyleri arasndaki net ykseklik,
tw: Gvde kalnl.
Cv2 : Kayma etkisinde gvde burkulma katsays.
kv: Blm 10.2.1 de tanmlanan gvde levhas burkulma katsays.

Kesme kuvveti etkisi altndaki dier elemanlarn tasarm esaslar YTHYE-2016

Ynetmeliinde aadaki balklar altnda verilmektedir.
Blm 10.4 Kutu Enkesitli Elemanlar
Blm 10.5 Boru Enkesitli Elemanlar
Blm 10.6 Tek Korniyerler ve T-Enkesitli Elemanlar
Blm 10.7 Balklarna Paralel Dzlemde Kesme Kuvveti Etkisindeki Tek

veya ift Simetri Eksenli Elemanlar
Blm 10.8 Gvdesi Boluklu Kiriler

RNEKLER
RNEK 1. HEB 450 enkesitli kiri gvde dzleminde sabit yklerden V=180kN ve
hareketli yklerden V=600kN kesme kuvveti etkisindedir.
a. Kiriin karakteristik kesme kuvveti dayanmnn belirlenmesi
b. Kiriin tasarm kesme kuvveti dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Kiriin gvenli kesme kuvveti dayanmnn kontrol (GKT)
Geometrik zellikler
A=21800mm2 d=450mm b=300mm h=344mm tf=26mm tw=14mm

h 344 E
24.57 2.24 53.17 Cv1=1.0 (10.2.1)
tw 14 Fy
Aw dtw 450(14) 6300mm 2 (10.2.1)
Karakteristik kesme kuvveti dayanm
Vn 0.6 Fy AwCv1 0.6(355)6300(1.0)103 1342kN Denk. (10.1)
I-enkesitli hadde profilinin gvdesinde, h / t w 2.24 E / Fy koulu salandndan,
v = 1.00 (YDKT) veya v=1.50 (GKT)
alnacaktr. (10.2.1(a))

YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Gerekli kesme kuvveti dayanm (5.3.1) Gerekli kesme kuvveti dayanm (5.3.2)
Vu 1.2VG 1.6VQ Va 1.0VG 1.0VQ

1.2(180)+1.6(600)=1176kN 1.0(180)+1.0(600)=780kN
Tasarm kesme kuvveti dayanm (10.2.1) Gvenli kesme kuvveti dayanm (10.2.1)
Vd vVn 1.0(1342) 1342kN Vg Vn / v 1342 / 1.5 894.67kN
Vu 1176 Va 780
0.876 1.0 0.872 1.0
Vd 1342 Vg 894.67

RNEK 2. Kesiti HE 450 B olarak belirlenen L= 5.0m akla sahip basit mesnetli
kiri (y-y) ekseninde eilme etkisindedir.
a. Kiriin karakteristik kesme kuvveti dayanmnn belirlenmesi

b. Kiriin tasarm kesme kuvveti dayanmnn kontrol (YDKT)
c. Kiriin gvenli kesme kuvveti dayanmnn kontrol (GKT)
25(5)
wG= 25kN/m VG 62.50kN
wQ=50kN/m 2
50(5)
VQ 125kN
2 y
b
x
Geometrik zellikler
h
x
tw
A=21800mm2 d=450mm b=300mm h=344mm tf=26mm
tf
tw=14mm
y

y- ekseni etrafnda eilme etkisi durumunda HE 450 B balklarna paralel

dorultuda kesme kuvveti etkisindeki olacaktr.
b 300 / 2 kE 1.2(200000)
5.76 1.10 v 1.10 28.60 Cv2=1.0 (10.7a)
tf 26 Fy 355
Karakteristik kesme kuvveti dayanm (10.7)
Vn 0.6 Fybf tf Cv2 0.6(355)2 (300)(26)1.0(10) 3 3322.80kN Denk. (10.16)

YDKT GKT
Gerekli kesme kuvveti dayanm (5.3.1) Gerekli kesme kuvveti dayanm (5.3.2)
Vu 1.2VG 1.6VQ Va 1.0VG 1.0VQ

1.2(62.50)+1.6(125)=275kN 1.0(62.50)+1.0(125)=187.50kN
Tasarm kesme kuvveti dayanm (10.2.1) Gvenli kesme kuvveti dayanm (10.2.1)
Vd vVn 0.9(3322.80) 2990.5kN Vg Vn / v 3322.80 / 1.67 1989.7kN
Vu 275 Va 187.50
0.092 1.0 0.094 1.0
Vd 2990.5 Vg 1989.7

BLEK ETKLER
TANIM
BLEK ETKLER ALTINDA DAVRANI
YNETMELK BLM 11
11.1 ELME MOMENT VE EKSENEL KUVVET ETKSNDEK FT VE TEK SMETR
EKSENL ELEMANLAR
11.2 ELME MOMENT VE EKSENEL KUVVET ETKSNDEK DER ELEMANLAR
11.3 BURULMA ETKSNDEK ELEMANLAR VE BURULMA, ELME, KESME VE/VEYA

EKSENEL KUVVETN ORTAK ETKSNDEK ELEMANLAR
11.4 EKME ETKSNDEK DELK KAYBI EREN BALIK ENKESTLERNDE KOPMA
RNEKLER

TANIM
elik yap sistemlerini oluturan elemanlar (kolon, kiri, apraz,), dey ykler ve
yatay kuvvetlerin (deprem, rzgar,) ortak etkisi altnda boyutlandrlmaktadr. Bu
durumda, yapsal elemanlar, u birleimlerine bal olarak, eksenel kuvvet, kesme
kuvveti, iki dorultuda eilme momenti, burulma momenti gibi kesit tesirlerinin
biri veya bir kan ayn anda gvenli bir ekilde aktarabilmelidir.

BLEK ETKLER ALTINDA DAVRANI

Eksenel kuvvet ve eilme etkisindeki elemanlar iin YTHYE-2016 Ynetmeliinde
verilen etkileim denklemleri aadaki basit etkileim ifadesinden tretilmitir.
Burada, r gerekli dayanm, c ise mevcut dayanm gstermektedir. Herhangi
iki ykleme bileeni iin basitletirilmi etkileim yzeyleri aadaki ekilde
grlmektedir.
Pr M rx M ry
1.0
Pc M cx M cy
Gerekli eksenel kuvvet dayanm, Pr ve

gerekli eilme momenti dayanm, Mr
ikinci meretebe etkileri de ieren kesit
tesirleridir.

zellikle eksenel basn kuvveti etkisindeki elik kolonlarda ikinci mertebe

etkileri eleman i kuvvetlerinin belirlenmesinde nemli rol oynamaktadr.
P- Etkisi
kinci mertebe teorisi genel olarak elemanlardaki (P) ve
sistem genelindeki (P) ikinci mertebe etkilerini iermektedir.
Detayl bilgi Blm 6 da verilmektedir.
P- Etkisi

YNETMELK BLM 11
Bileik etkiler altdaki elemanlarn tasarm esaslar YTHYE-2016 Ynetmeliinde

aadaki balklar altnda verilmektedir.
Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli

Elemanlar (11.1)
Eilme ve Basn Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar

Eilme ve ekme Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar
Tek Eksenli Eilme ve Basn Etkisindeki ift Simetri Eksenli Kompakt
Enkesitli Hadde Elemanlar
Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki Dier Elemanlar (11.2)

Burulma Etkisindeki Elemanlar ve Burulma, Eilme, Kesme ve/veya Eksenel

Kuvvetin Ortak Etkisindeki Elemanlar (11.3)
Burulma Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlar

Burulma, Kesme Kuvveti, Eilme ve Eksenel Kuvvetin Ortak Etkisindeki Boru
ve Kutu Enkesitli Elemanlar
Burulma ve Bileik Gerilme Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitler Dndaki
Dier Tm Elemanlar

Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli

Elemanlar (11.1)
Eilme ve Basn Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar (11.1.1)
Pr Pr 8 M rx M ry
0 .2 iin 1 .0 Denk.(11.1a)
Pc
Pc 9 M cx M cy
Pr Pr M rx M ry
0 .2 iin

1.0 Denk.(11.1b)
Pc 2 Pc M cx M cy
Pc : Blm 8 e gre mevcut eksenel basn kuvveti dayanm, (= cPn veya Pn/c).
Mc : Blm 9 a gre mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/b).

Eilme ve ekme Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar (11.1.2)
Geometrik eksenleri (x ve/veya y) etrafnda eilme etkisindeki ift ve tek simetri

eksenli elemanlarda, eilme momenti ve eksenel ekme kuvveti etkileimi
Denk.(11.1a) ve Denk.(11.1b) ile snrlandrlacaktr.
Pc : Blm 7 ye gre mevcut eksenel ekme kuvveti dayanm, (= tPn veya Pn/t).
Mc : Blm 9 a gre mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/b).
Pr
Blm 11.1.2 uyarnca Cb deeri 1 katsays ile arplabilir
Pey
2 EI y
Pey : Zayf eksen etrafndaki burkulmada elastik kritik burkulma yk. Pey
L2b
Lb : Basn balnda yanal yerdeitirmenin ve enkesit burulmasnn nlendii
noktalar arasndaki eleman uzunluu (stabilite balants ile desteklenmeyen
eleman uzunluu).

Tek Eksenli Eilme ve Basn Etkisindeki ift Simetri Eksenli Kompakt Enkesitli
Hadde Elemanlar (11.1.3)
Kuvvetli asal ekseni etrafndaki eilme momentinin etkin olduu (Mry/Mcy < 0.05) ve
Lcz Lcy koulunu salayan, eilme momenti ve basn kuvveti etkisindeki ift simetri
eksenli kompakt hadde elemanlar iin Blm 11.1.1 de verilen yaklam yerine, iki
bamsz snr durumun, dzlem ii stabilite kayb ve dzlemine dik burkulma veya
yanal burulmal burkulma olarak ayr ayr aada akland ekilde dikkate
alnmasna izin verilir.
Dzlem ii stabilite iin Denk.(11.1a ve 11.1b) kullanlmaldr.
Bu durumda,
Pc eilme dzlemi iindeki mevcut eksenel basn kuvveti dayanm
Mcx akma snr durumu iin eilme dzlemi iindeki mevcut eilme momenti dayanm
olarak alnacaktr.

Eilme dzlemine dik burkulma ve yanal burulmal burkulma snr durumu iin
Denk.(11.2) kullanlacaktr.
Pr Pr M rx
2
Denk.(11.2)
0.15 0.5 1.0
Pcy Pcy Cb M cx
Pcy : Eilme dzlemine dik dorultuda mevcut eksenel basn kuvveti dayanm
Mcx : Kuvvetli eksen etrafnda yanal burulmal burkulma snr durumu iin belirlenen
mevcut eilme momenti dayanm (Blm 9 a gre Cb = 1.0 alnarak )

Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki Dier Elemanlar (11.2)
f ra f rbw f rbz
1.0 Denk.(11.3)
Fca Fcbw Fcbz
fra: YDKT veya GKT yk birleimleri iin, dikkate alnan noktadaki en byk eksenel gerilme.
frbw, frbz: YDKT veya GKT yk birleimleri iin, dikkate alnan noktadaki en byk eilme gerilmesi.
Fc : Dikkate alnan noktadaki mevcut eksenel snr gerilme.
YDKT iin basn etkisinde Blm 8 (= cFcr) veya ekme etkisinde Blm 7 ye gre belirlenen tasarm
eksenel gerilmesi.
GKT iin basn etkisinde Blm 8 (= Fcr / c) veya ekme etkisinde Blm 7 ye gre belirlenen eksenel
gvenlik gerilmesi.
Fcbw, Fcbz: Dikkate alnan noktadaki mevcut eilme snr gerilmesi.

YDKT iin dikkate alnan noktadaki tasarm eilme gerilmesi, b M n / We
Mn
GKT iin dikkate alnan noktadaki eilme gvenlik gerilmesi,
bWe

Burulma Etkisindeki Elemanlar ve Burulma, Eilme, Kesme ve/veya Eksenel

Kuvvetin Ortak Etkisindeki Elemanlar(11.3)
Burulma Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlar (11.3.1)
Karakteristik burulma dayanm
Tn Fcr C Denk.(11.4)
C : Boru ve kutu enkesitli elemanlar iin tanmlanan burulma sabiti

Fcr: Kritik gerilme.
Kutu enkesitli elemanlar C 2B t H t t 4.54 t 2 Denk.(11.10)
D t 2 t
Boru enkesitli elemanlar C Denk.(11.6)
2

Kutu enkesitli elemanlar iin Fcr
h
2.45
E
iin Fcr 0.6 Fy Denk.(11.7)
t Fy
E h E Fcr

0.6 Fy 2.45 E Fy Denk.(11.8)
2.45 3.07 iin h
Fy t Fy
t
0.458 2 E
3.07
E h
260 iin Fcr 2
Denk.(11.9)
Fy t h

t
Boru enkesitli elemanlar iin Fcr
Denk.(11.5a) ve Denk.(11.5b) nin by alnacaktr.
1.23E 0. 6 E
Fcr 0.6 Fy Denk.(11.5a) Fcr 32
0.6 Fy Denk.(11.5b)
L D
54 D

D t t

Burulma, Kesme Kuvveti, Eilme ve Eksenel Kuvvetin Ortak Etkisindeki Boru ve Kutu
Enkesitli Elemanlar (11.3.2)
Gerekli burulma dayanm, Tr nin mevcut burulma dayanm, Tc nin %20 sine eit veya
daha kk olmas halinde, boru ve kutu enkesitli elemanlar iin burulma, kesme, eilme
ve/veya eksenel kuvvet etkileimi, burulma etkileri terkedilerek Blm 11.1 e gre
belirlenecektir. Tr nin Tc nin %20 sini amas halinde ise bu etkileim, gznne alnan
noktada, Denk.(11.11) ile snrlandrlacaktr.
2
Pr M r Vr Tr
1.0 Denk.(11.11)
Pc M c Vc Tc

Burulma ve Bileik Gerilme Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitler Dndaki Dier Tm

Elemanlar (11.3.3)
Karakteristik burulma dayanm, Tn, eksenel gerilmeler altnda akma snr durumu,
kayma gerilmeleri etkisinde akma snr durumu veya burkulma snr durumlarnn
en k esas alnarak hesaplanacaktr.
Eksenel gerilmeler altnda akma snr durumu iin Fn Fy Denk.(11.12a)
Kayma gerilmeleri altnda akma snr durumu iin Fn 0.6 Fy Denk.(11.12b)
Burkulma snr durumu iin Fn Fcr Denk.(11.12c)
Fcr : Enkesit iin hesap ile belirlenen burkulma gerilmesi

RNEK 1. Sabit yklerden PG = 100 kN ve hareketli yklerden PQ =200 kN eksenel

basn kuvveti ve sabit yklerden FG = 40 kN ve hareketli yklerden FQ = 120 kN
dey yk etkisinde HE 300 B enkesitli elemann sistem bilgileri ekil 1 de verilmitir.
Elemann bileik etkiler altnda dayanmnn YDKT ve GKTye gre kontrol.
FG ve FQ
PG ve PQ
3m 3m
Eleman yanal telenmeleri mesnet noktalarnda nlenmitir

Geometrik zellikler
HE 300 B A = 14910 mm2 bf = 300 mm h = 208 mm h0 = 281 mm

tf =19 mm tw = 11 mm ix =129.9 mm iy =75.8 mm
Wpx = 1869103 mm3 Wex = 1678103 mm3 J = 185104 mm3
Iy = 8563104 mm4 Cw = 1688109 mm6 Ix=25170104 mm4
zm
Elemann karakteristik eksenel basn kuvveti dayanmnn belirlenmesi

Balk paras b 300 200000

7.89 r 0.56 15.1 (Tablo 5.1A, Durum1)
2 t f 2 19 275

h 208 200000
Gvde paras 18.9 r 1.49 40.2 (Tablo 5.1A, Durum 5)
tw 11 275
Eleman enkesitinin balk ve gvde paralar narin deildir.
Eilmeli burkulma snr durumu (8.2.1)
Asal eksen etrafnda burkulma durumunda eleman burkulma boylar
Lcx K x Lx 1.0 6000 6000 mm
Lcy K y Ly 1.0 6000 6000 mm
Narinlik oranlar (8.1.1)
Lcx 6000
x 46.2
ix 129.9
Lcy 6000
y 79.2
iy 75.8

maks x ; y maks 46.2 ; 79.2 79.2
Eleman basn dayanmn, (y-y) ekseni etrafnda oluan eilmeli burkulma

durumu belirleyecektir.
200000
maks 79.2 4.71 127.0 Denk.(8.2)
275

Elastik burkulma gerilmesi
2E 2 200000
Fe 314.69 N/mm 2
79.2
2 2 Denk.(8.4)
Lcy

i
y

Fy

F 0.658 314.69 275 190.76 N/mm 2
275
Fcr 0.658 Fe
y Denk.(8.2)

Karakteristik basn kuvveti dayanm
Pn Fcr Ag 190.76 14910 10 3 2844.2 kN Denk.(8.1)
YDKT GKT
Tasarm eksenel basn kuvveti dayanm Gvenli eksenel basn kuvveti dayanm
(Blm 8) (Blm 8)
Pn 2844.2
Pc c Pn 0.9 2844.2 2560.0 kN Pc 1703.1 kN
c 1.67

Elemann karakteristik eilme momenti dayanmnn belirlenmesi

b 300 200000
Balk paras 7.89 p 0.38 10.2 (Tablo 5.1B, Durum10)
2 t f 2 19 275
h 208 200000
Gvde paras 18.9 p 3.76 101.4 (Tablo 5.1B, Durum 15)
tw 11 275
Eleman enkesitinin balk ve gvde paralar kompakt snfndadr.
Yanal burulmal burkulma snr durumu, (9.2.2)
E 200000
L p 1.76i y 1.76 75.8 3598 mm Denk.(9.6a)
Fy 275

I y Cw 8563 104 1688 109

its2 its 84.6 mm Denk.(9.8a)
Wex 1678 103
2 2
E Jc Jc 0.7 Fy Denk.(9.6b)
Lr 1.95its

6.76 E
0.7 Fy Wex h0 ex 0
W h
2
185 10 4 1 185 10 4 1 0.7 275
2
200000
Lr 1.95 84.6
6 . 76
0.7 275 1678 10 281
3
1678 10 3
281 200000
Lr 15873 mm
Lp Lb 6000 mm Lr Mn Denk.(9.3) ile belirlenecektir

Lb L p
M n Cb M p M p 0.7 FyWex M p Denk.(9.3)
L L
r p
Plastik eilme momenti dayanm
M p FyW px 1869 103 275 10 6 514 kNm Denk.(9.2)
Moment dzeltme katsays Cb

12.5M maks
Cb Denk.(9.1)
0.5M M 0.5M
12.5 M
Cb 1.32
2 .5 M 3 0 .5 M 4 M 3 0 .5 M
Lb/4 Lb/4 Lb/4 Lb/4

6 3.598
M n 1.32 514 514 0.7 275 1678 10 3 629kNm M p
15.873 3.598
M n M p 514 kNm
YDKT GKT
Tasarm eilme momenti dayanm Gvenli eilme momenti dayanm

(Blm 9) (Blm 9)
M n 514
M cx b M n 0.9 514 462.6 kNm M cx 307.8 kNm
b 1.67

Gerekli eksenel kuvvet dayanm (Pr) ve gerekli eilme momenti dayanm (Mr)
YDKT ve GKT iin belirlenmelidir.
YDKT GKT
Eksenel yk (5.3.1) Eksenel yk (5.3.2)
Pu 1.2 100 1.6 200 440 kN Pa 100 200 300 kN
Dey yk (5.3.1) Dey yk (5.3.2)
Fu 1.2 FG 1.6 FQ Fa FG FQ
Fu 1.2 40 1.6 120 240 kN Fa 40 120 160 kN

Analizler ikinci mertebe etkilerini iermelidir.

6.2.1(d) uyarnca ikinci mertebe hesab GKT yk birleiminin 1.6 katna eit bir
ykleme iin yaplacak, ancak elde edilen sonular 1.6 katsaysna blnerek
gerekli dayanm bulunacaktr.
YDKT yklemesi GKT yklemesi

6.2.1(d) 6.2.1(d)
240 kN 160 x 1.6 = 256 kN
300 x 1.6 = 480 kN

440 kN

kinci mertebe etkilerini gz nne alan bilgisayar program vastasyla elde edilen
analizlerin sonular ve yaklak metodlarla karlatrlmas
YDKT GKT
kinci Mertebe Analizi kinci Mertebe Analizi
Mr=370.4 kNm Mr=396.1 kNm
Birinci Mertebe Analizi Birinci Mertebe Analizi
240 6 256 6
M 360 kNm M 384 kNm
4 4
kinci mertebe etkilerinden dolay %2.88 kinci mertebe etkilerinden dolay %3.15
art art

Yaklak ikinci mertebe analizi ile gerekli eilme momenti dayanmnn

belirlenmesi
(Blm 6.5) M r B1M nt B2 M lt Denk.(6.7)
Mnt : Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan
birinci mertebe eilme momenti
Mlt : Yap sisteminin yanal telenmesi sonucu, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda ilgili
elemanda oluan birinci mertebe eilme momenti
YDKT GKT
240 6 256 6
M nt 360 kNm M nt 384 kNm
4 4
B1
Cm 2 EI *
Denk.(6.9) Pel Denk.(6.11)
1 Pr Pel K1 L
2
Gvenli ynde kalmak zere, Cm=1.0 deeri kullanlabilir

2 200000 25170 10 4
Pel 10 3 13800 kN
1 60002
YDKT (6.5) GKT (6.5)
1 .0 1 .0
B1 1.032 B1 1.036
300
1 1
440 1 1 .6
13800 Denk.(6.9) 13800 Denk.(6.9)
M r B1M nt B2 M lt Denk.(6.7) M r B1M nt B2 M lt Denk.(6.7)
M r 1.032 360 0 371.5 kNm M r 1.036 384 0 397.8 kNm
Bilgisayar Analizi ile Mr = 370.4 kNm Bilgisayar Analizi ile Mr = 396.1 kNm
0.3% fark 0.4% fark

YDKT GKT
480
Pr Pu 440 kN Pr Pa 300 kN
1.6
M r M u 370.4 kNm 396.1

Mr Ma 247.6 kNm
1.6
Pc Pd 2560.0 kN Pc Pg 1703.1 kN
M cx M dx 462.6 kNm M cx M gx 307.8 kNm

YDKT (11.1.1) GKT (11.1.1)

(11.1.1)
Pr 440 Pr 300
0.17 0.2 0.18 0.2
Pc 2560 Pc 1703.1
Pr M rx Pr M rx
1.0 1.0
2 Pc M cx 2 Pc M cx
Denk.(11.1b) Denk.(11.1b)
440 370.4 300 247.6

0.89 1.0
0.89 1.0 2 1703 307.8
2 2560 462.6
Not: Bilgisayar Analizi ile hesaplanan Pr ve Mr deerleri kullanlmtr.

basn kuvveti ve sabit yayl yklerden wG = 4 kN/m ve hareketli yklerden wQ = 8
kN/m dey yk ve sabit yklerden FG = 5 kN ve hareketli yklerden FQ =7 kN yatay
yk etkisinde HE 300 B enkesitli elemann sistem bilgileri ekil 1 de verilmitir.
Elemann bileik etkiler altnda dayanmnn YDKT ve GKTye gre kontrol.
wG ve wQ
PG ve PQ
FG ve FQ
3m 3m

Geometrik zellikler
HE 300 B A = 14910 mm2 bf = 300 mm h = 208 mm h0 = 281 mm
tf =19 mm tw = 11 mm ix =129.9 mm iy =75.8 mm
Wpx = 1869103 mm3 Wex = 1678103 mm3 J = 185104 mm3
Iy = 8563104 mm4 Cw = 1688109 mm6 Ix=25170104 mm4
Wey = 570.9103 mm3 Wpy = 870.1103 mm3
zm

Eleman enkesitinin balk ve gvde paralar narin deildir (Bkz. rnek 1)

rnek 1e gre
YDKT GKT
(Blm 8) (Blm 8)
Pn 2844.2
Pc Pd c Pn 0.9 2844.2 2560.0 kN Pc Pg 1703.1 kN
c 1.67
x-ekseni etrafnda eilme durumu

Eleman enkesitinin balk ve gvde paralar kompakt snfndadr. (Bkz.rnek 1)
L p 3598 mm Lr 15873 mm (Bkz.rnek 1)

Lp 3598mm Lb 6000 mm Lr 15873mm (Bkz. rnek 1)
Mn Denk.(9.3) ile belirlenecektir
M p 514 kNm (Bkz. rnek 1)
0.75M M 0.75M
12.5M maks
Cb Denk.(9.1)
Lb/4 Lb/4 Lb/4 Lb/4

12.5 M
Cb 1.14
2.5 M 3 0.75M 4 M 3 0.75M

3.598

M n 1.14 514 514 0.7 275 1678 10 3 15.6873 3.598
543 M p

M nx M px 514 kNm
y-ekseni etrafnda eilme durumu

b 300 200000
Balk paras 7.89 p 0.38 10.2 (Tablo 5.1B, Durum13)
2 t f 2 19 275
Eleman enkesitinin balk paras kompakt koulunu salamaktadr ve gvde

paras iin ayr bir kontrole gerek yoktur.

Akma snr durumu iin Blm 9.6.1e gre hesaplanan zayf eksen etrafnda
eilme momenti dayanm
M ny M py W py Fy 1.6Wey Fy Denk.(9.39)
M ny 870.1 103 275 239 kNm 1.6 570.9 10 3 275 251 kNm
YDKT GKT
Tasarm eilme momenti dayanmlar Gvenli eilme momenti dayanmlar

(Blm 9) (Blm 9)
M nx 514
M cx M dx b M nx 0.9 514 462.6 kNm M cx M gx 307.8 kNm
b 1.67
M ny 239
M cy M dy b M n 0.9 239 215.1 kNm M cy M gy 143.1 kNm
b 1.67

Gerekli eksenel kuvvet dayanm (Pr) ve gerekli eilme momentleri dayanmlar

(Mrx, Mry) YDKT ve GKT iin belirlenmelidir.
YDKT GKT
Eksenel yk (5.3.1) Eksenel yk (5.3.2)

Pu 1.2 300 1.6 600 1320 kN Pa 300 600 900 kN
Dey yayl yk (5.3.1) Dey yayl yk (5.3.2)
wu 1.2 wG 1.6 wQ wa wG wQ
wu 1.2 4 1.6 8 17.6 kN/m wa 4 8 12 kN/m
Yatay yk (5.3.1) Yatay yk (5.3.2)
Fu 1.2 FG 1.6 FQ Fa FG FQ
Fu 1.2 5 1.6 7 17.2 kN Fa 5 7 12 kN


YDKT GKT
17.6 kN/m 12 x 1.6 = 19.2 kN/m

900 x 1.6 = 1440 kN
1320 kN
17.2 kN 12 x 1.6 = 19.2 kN

Bilgisayar program vastasyla elde edilen ikinci mertebe etkiler (Mrx ve Mry)
YDKT (Mrx) GKT (Mrx)

Mrx =88.3 kNm Mrx = 97.4 kNm
17.6 62 19.2 62
Mx 79.2 kNm Mx 86.4 kNm
8 8
kinci mertebe etkilerinden dolay kinci mertebe etkilerinden dolay %12.7

%11.5 art art

YDKT (Mry) GKT (Mry)

Mry = 34.0 kNm Mry = 39.0 kNm
17.2 6 19.2 6
My 25.8 kNm My 28.8 kNm
4 4
art art

Yaklak ikinci mertebe analizi ile gerekli eilme momenti dayanmlar (Mrx ve Mry)
(Blm 6.5)
M r B1M nt B2 M lt Denk.(6.7)
Mnt : Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda
hesaplanan birinci mertebe eilme momenti
Mlt : Yap sisteminin yanal telenmesi sonucu, YDKT veya GKT yk birleimleri altnda ilgili
elemanda oluan birinci mertebe eilme momenti
YDKT GKT
M nt M x 79.2 kN M nt M x 86.4 kN
M nt M y 25.8 kN M nt M y 28.8 kN
M lt 0 M lt 0
Cm Gvenli ynde kalmak zere,

B1 Denk.(6.9)
1 Pr Pel Cm=1.0 deeri kullanlabilir

2 EI * 2 200000 25170 104

Pelx Pel 103 13800 kN Denk.(6.11)
K1L 1 6000
2 2
YDKT (x-ekseni) GKT (x-ekseni)
1 .0 1.0
B1x 1.11 B1x 1.12
1320 900
1 1 1 1.6
13800 Denk.(6.9) 13800 Denk.(6.9)
M rx B1 x M nt B2 x M lt M rx B1x M nt B2 x M lt
1.11 79.2 0 87.9 kNm 1.12 86.4 0 96.8 kNm
Denk.(6.7) Denk.(6.7)
Bilgisayar Analizi ile Mrx = 88.3 kNm Bilgisayar Analizi ile Mrx = 97.4 kNm
0.5% fark 0.6% fark

2 200000 8563 10 4
Pely 10 3 4695 kN
1 60002 Denk.(6.11)
YDKT (y-ekseni) GKT (y-ekseni)
1.0 1.0
B1 y 1.39 B1 y 1.44
1320 900
1 1 1 1.6
4695 Denk.(6.9) 4695 Denk.(6.9)
M ry B1 y M nt B2 y M lt M ry B1 y M nt B2 y M lt
1.39 25.8 0 35.9 kNm 1.44 28.8 0 41.5 kNm
Denk.(6.7) Denk.(6.7)
Bilgisayar Analizi ile Mry = 34.0 kNm Bilgisayar Analiz ile Mry = 39.0 kNm
5.5% fark 6.4% fark

Not: Fark Cm deerinin emniyetli tarafta kalmak iin 1.0 kabul edilmesinden kaynaklanmaktadr.
Rasyonel analiz bu ykleme durumu iin Cm =0.93 deerini vermekte olup bu deerin kullanlmas
fark azaltmaktadr.

YDKT GKT
Pr 1320 kN 1440
Pr 900 kN
1.6
97.4
M rx 88.3 kNm M rx 60.9 kNm
1 .6
39.0
M ry 34.0 kNm M ry 24.4 kNm
1 .6
Pc 2560 kN Pc 1703.1 kN
M cx 462.6 kNm M cx 307.8 kNm
M cy 215.1 kNm M cy 143.1 kNm

YDKT (11.1.1) GKT (11.1.1)
Pr 1320 Pr 900
0.52 0.2 0.53 0.2
Pc 2560 Pc 1703.1
Pr 8 M rx M ry Pr 8 M rx M ry
1 .0 1 .0

Pc 9 M cx M cy
Pc 9 M cx M cy
Denk.(11.1a) Denk.(11.1a)
1320 8 88.3 34 900 8 60.9 24.4

0.86 1.0
0.83 1.0 1703.1 9 307.8 143.1
2560 9 462.6 215.1
Not: Bilgisayar analizi ile elde edilen Pr ve Mr deerleri kullanlmtr.

RNEK 3. Blm 11.2 kurallar ile RNEK 2de verilen elemann bileik etkiler
altnda dayanmnn YDKT ve GKTye gre kontrol.
wG ve wQ
PG ve PQ
FG ve FQ
3m 3m
Geometrik zellikler
HE 300 B A = 14910 mm2 Wex = 1678103 mm3 Wey = 570.9103 mm3
zm
Elemann karakteristik basn ve eilme dayanmlar rnek 2de tayin edilmitir. Eleman i
kuvvetleri de rnek 2de sunulmaktadr.

YDKT GKT
Pr 1320 kN Pr 900 kN
M rx 88.3 kNm M rx 60.9 kNm
M ry 34.0 kNm M ry 24.4 kNm
Pn
c Pn 2560.0 kN 1703.1 kN
c
M nx
b M nx 462.6 kNm 307.8 kNm
b
b M ny 215.1 kNm M ny
143.1 kNm
b

YDKT GKT
Pr 1320 Pr 900
f ra 88 . 5 N/mm 2
f ra 60 . 4 N/mm 2
A 14910 10 3 A 14910 10 3
M rx 88.3 103 M rx 60.9 103
f rbw 52.6 N/mm 2 f rbw 36.3 N/mm 2
Wex 1678 Wex 1678
M ry 34.0 103 M ry 24.4 103
f rbz 59.6 N/mm 2 f rbz 42.7 N/mm 2
Wey 570.9 Wey 570.9
c Pn
2560.0 Fca
Pn

1703.1

Fca 2 2
171 . 7 N/mm 114.2 N/mm
A 14910 10 3 c A 14910 10 3
b M nx 462.6 103 M nx 307.8 103

Fcbw 275.7 N/mm 2 Fcbw 183.4 N/mm 2
Wex 1678 bWex 1678
b M ny 215.1103 M ny 143.1103
Fcbz 376.8 N/mm 2 Fcbz 250.7 N/mm 2
Wey 570.9 bWey 570.9

f ra f rbw f rbz
1.0 Denk.(11.3)
Fca Fcbw Fcbz
YDKT (11.2) GKT (11.2)
88.5 52.6 59.6 60.4 36.3 42.7

0.86 1.0 0.90 1.0
171.7 275.7 376.8 114.2 183.4 250.7

ekme kuvveti ve sabit yklerden wG = 6 kN/m ve hareketli yklerden wQ = 11 kN/m
dey yayl yk etkisinde HE 300 B enkesitli elemann sistem bilgileri ekil 1 de
verilmitir. Elemann bileik etkiler altnda dayanmnn YDKT ve GKTye gre
kontrol.
wG ve wQ
PG ve PQ
10 m

Elemann karakteristik ekme dayanmnn belirlenmesi
Pn Fy Ag 275 14910 10 3 4100.3 kN Denk.(7.2)
YDKT GKT
Tasarm eksenel ekme kuvveti dayanm Gvenli eksenel ekme kuvveti dayanm
(Blm 7) (Blm 7)
Pn 4100.3
Pc t Pn 0.9 4100.3 3690.3 kN Pc 2455.3 kN
t 1.67

rnek 1e gre eleman enkesitinin balk ve gvde paralar kompakt eleman
snfndadr.

(11.1.2) uyarnca Cb deeri 1 Pr katsays ile arplabilir

Pey
2 EI y 2 200000 8563 10 4
Pey 10 3 1690.2 kN
L2b 10000 2
YDKT GKT
Pr Pu 1.2 300 1.6 500 1160 kN Pr Pa 300 500 800 kN
11160 1.6 800

1 1.30 1 1.32
1690.2 (11.1.2) 1690.2 (11.1.2)
Cb 1.14 1.30 1.48 Cb 1.14 1.32 1.50

YDKT iin
10 3.598
M n 1.48 514 514 0.7 275 1678 10 3 613kNm M p
15.873 3.598
GKT iin
10 3.598
M n 1.50 514 514 0.7 275 1678 10 3 621kNm M p
15.873 3.598
M n M p 514 kNm
YDKT GKT

(Blm 9) (Blm 9)
M n 514
M cx b M n 0.9 514 462.6 kNm M cx 307.8 kNm
b 1.67


YDKT yklemesi GKT yklemesi
24.8 kN/m 17 x 1.6 = 27.2 kN/m

800 x 1.6 = 1280 kN
1160 kN

YDKT (Mrx) GKT (Mrx)

Mrx= 248.9 kNm Mrx= 267.5 kNm
24.8 102 27.2 102

Mx 310.0 kNm Mx 340.0 kNm
8 8
azalma azalma

YDKT (11.1.2) GKT (11.1.2)
Pr 1160 Pr 800
0.31 0.2 0.32 0.2
Pc 3690.3 Pc 2455.3
Pr 8 M rx Pr 8 M rx
1.0 1.0
Pc 9 M cx Denk.(11.1a) Pc 9 M cx Denk.(11.1a)
1160 8 248.9 800 8 167.2

0.79 1.0 0.81 1.0
3690.3 9 462.6 2455.3 9 307.8

basn kuvveti ve rzgar yknden W = 18 kN yatay yk etkisinde HE 300 B enkesitli
elemann sistem bilgileri ekil 1 de verilmitir. Eleman kuvvetli ekseninde eilmekte
olup dzlem dnda burkulmas nlenmitir. Elemann bileik etkiler altnda burkulma
boyu yntemi kullanlarak dayanmnn YDKT ve GKTye gre kontrol.
PG ve PQ
6m

YDKT GKT
1.2G 1.0Q 1.6W (5.3.1) G 0.75Q 0.75W (5.3.2)
Eksenel yk Eksenel yk
Pu 1.2 PG 1.0 PQ Pa PG 0.75 PQ

Pu 1.2 200 1.0 700 940 kN Pa 200 0.75 700 725 kN
Yatay yk Yatay yk
Wu 1.6W Wa 0.75W
Wu 1.6 18 28.8 kN Wa 0.75 18 13.5 kN
Fiktif yk (6.2.2.2) Fiktif yk (6.2.2.2)
N 0.002 1 940 1.88 kN N 0.002 1.6 725 2.32 kN

Denk.(6.1) Denk.(6.1)

940 kN
YDKT
Birinci mertebe analizi ile
1.88+28.8=30.68 kN 184.08 kNm mesnet momenti
elde edilir. kinci mertebe
etkilerinden dolay %31.2 art
olmutur. kinci mertebe etkileri
terk edilerek yaplan analiz
sonucunda 44.6 mm tepe
Mrx = 241.44 kNm deplasman elde edilir.
1 HL
B2 Pe ,kat RM Denk.(6.13)
P Denk.(6.12)
H
1 kat
Pe ,kat
30.68 6000 1
B2 1.37 1.50 Burkulma boyu
Pe ,kat 0.85 3508 kN 1 940 yntemi
44.6 1 kullanlabilir
3508

725 x 1.6 = 1160 kN
GKT
Birinci mertebe analizi ile
143.52 kNm mesnet momenti
elde edilir. kinci mertebe
13.5 x 1.6 +2.32 =23.92 kN etkilerinden dolay %42.2 art
olmutur. kinci mertebe etkileri
Terk edilerek yaplan analiz
sonucunda 34.8 mm tepe
Mrx = 204.12 kNm deplasman elde edilir.
1 HL
B2 Pe ,kat RM Denk.(6.13)
P Denk.(6.12)
H
1 kat
Pe ,kat
1
23.92 6000 B2 1.49 1.50
Pe ,kat 0.85 3505 kN 1.6 725
34.8 1 Burkulma boyu yntemi
3505
kullanlabilir


Yerel burkulma kontrolleri rnek 1de verilmitir.
Eleman basn dayanmn, (x-x) ekseni etrafnda oluan eilmeli burkulma

durumu belirleyecektir. (y-y) ekseni etrafnda burkulma nlenmitir.
2.1 6000 200000

maks 97.0 4.71 127.0 Denk.(8.2)
129.9 275

2E 2 200000
Fe 209.8 N/mm 2 Denk.(8.4)
97.0
2 2
Lcx

x
i

Fy

F 0.658 209.8 275 158.9 N/mm 2
275
Fcr 0.658 Fe Denk.(8.2)
y

Karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm
Pn Fcr Ag 158.9 14910 10 3 2369.2 kN Denk.(8.1)
YDKT GKT
(Blm 8) (Blm 8)
Pn 2369.2
Pc c Pn 0.9 2369.2 2132.3 kN Pc 1418.7 kN
c 1.67


Yerel burkulma kontrol rnek 1de verilmektedir
M p 514 kNm (Bkz. rnek 1)
Konsol kirilerde Denk.(9.1) ile tanmlanan Cb ifadeleri geerli deildir ve Cb=1.0

alnacaktr. (Blm 9.1)

6 3.598
M n 514 514 0.7 275 1678 10 3 476.62kNm M p
15.873 3.598
M n 476.62 kNm
YDKT GKT

(Blm 9) (Blm 9)
M n 476.62
M cx b M n 0.9 476.62 429 kNm M cx 285.40 kNm
b 1.67

YDKT (11.1.1) GKT (11.1.1)
Pr 940 Pr 725
0.44 0.2 0.51 0.2
Pc 2132.2 Pc 1418.7
Pr 8 M rx Pr 8 M rx
1.0 1.0 Denk.(11.1a)
Pc 9 M cx Denk.(11.1a) Pc 9 M cx
8 241.44 725 8 127.6

940
0.91 1.0
0.94 1.0 1418.7 9 285.40
2132.2 9 429
Not: Bilgisayar analizi ile elde edilen Pr ve Mr deerleri kullanlmtr.

basn kuvveti ve rzgar yknden W = 18 kN yatay yk etkisinde HE 300 B enkesitli
elemann sistem bilgileri ekil 1 de verilmitir. Eleman kuvvetli ekseninde eilmekte
olup dzlem dnda burkulmas nlenmitir. Elemann bileik etkiler altnda genel
analiz yntemi kullanlarak dayanmnn YDKT ve GKTye gre kontrol.
PG ve PQ
6m

Ykler rnek 5 ile ayndr.
Genel analiz yntemi uyarnca gerekli dayanmlarn hesabnda rijitliklerin azaltlmas

gerekmektedir. (6.3.2)
Tm yap elemanlarnn eilme, kayma ve eksenel rijitlikleri 0.8 ile arplarak

azaltlacaktr (Blm 6.2.3(a))
Pns Fy Ag 275 14910 10 3 4100 kN (6.2.3)
Pr 1.0 940
YDKT 0.23 0.5 b 1.0
Pns 4100
(6.2.3 (b))
Pr 1.6 725
GKT 0.28 0.5 b 1.0
Pns 4100

YDKT GKT 725 x 1.6 = 1160 kN

940 kN
30.68 kN
13.5 x 1.6 +2.32 =23.92 kN
Mrx = 262.97 kNm Mrx = 229.85 kNm
Birinci mertebe analizi ile Birinci mertebe analizi ile

184.08 kNm mesnet momenti 143.52 kNm mesnet momenti
elde edilir. kinci mertebe elde edilir. kinci mertebe
etkilerinden dolay %42.9 art etkilerinden dolay %60.1 art
olmutur. olmutur.

Elemann karakteristik basn dayanmnn belirlenmesi

Yerel burkulma kontrolleri rnek 1de verilmitir.
Elemann eksenel basn kuvveti dayanmn, (x-x) ekseni etrafnda oluan

eilmeli burkulma snr durumu belirleyecektir. (y-y) ekseni etrafnda burkulma
nlenmitir. Stabilite kontrolnde K=1.0 olarak alnacaktr (6.3.3)
1.0 6000 200000
maks 46.2 4.71 127.0 Denk.(8.2)
129.9 275

2E 2 200000
Fe 924.8 N/mm 2 Denk.(8.4)
46.2
2 2
Lcx

x
i

Eilmeli burkulma snr durumunda kritik burkulma gerilmesi)
Fy

F 0.658 924.8 275 242.8 N/mm 2
275
Fcr 0.658 Fe Denk.(8.2)
y

Karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm
Pn Fcr Ag 242.8 14910 10 3 3620.1 kN Denk.(8.1)
YDKT GKT
(Blm 8) (Blm 8)
Pn 3620.1
Pc c Pn 0.9 3620.1 3258.1 kN Pc 2167.7 kN
c 1.67
Elemann karakteristik eilme momenti dayanm rnek 5de belirlenmitir.

YDKT (11.1.1) GKT (11.1.1)
Pr 940 Pr 725
0.29 0.2 0.33 0.2
Pc 3258.1 Pc 2167.7
Pr 8 M rx Pr 8 M rx
1.0 1.0
Pc 9 M cx Denk.(11.1a) Pc 9 M cx Denk.(11.1a)
940 8 262.97 725 8 143.7

0.78 1.0
0.83 1.0 2167.7 9 285.40
3258.1 9 429
Not: Bilgisayar analizi ile elde edilen Pr e Mr deerleri kullanlmtr.

RNEK 7. Sabit yklerden TG = 4 kNm ve hareketli yklerden TQ =10 kNm burulma
momenti etkisinde elektrik diren kaynakl 150x100x6 kutu enkesitli elemann sistem
bilgileri ekil 1 de verilmitir. Elemann bileik etkiler altnda dayanmnn YDKT ve
GKTye gre kontrol.
TG ve TQ
Geometrik zellikler
150x100x6mm kutu enkesiti
t 0.93 6 5.58 mm (5.4.2)

zm
Karakteristik burulma dayanm Tn Fcr C Denk.(11.4)
h H 3t 150 3 5.58 133.3 mm (5.4.1.2(d))
h 133.3 200000 (11.3.1(b))

23.9 2.45 66.1
t 5.58 275
Fcr 0.6 Fy 0.6 275 165 N/mm 2 Denk.(11.7)
Burulma sabiti C 2B t H t t 4.54 t 2 Denk.(11.10)
C 2100 5.58150 5.58 5.58 4.54 5.582 152059 mm3

Tn Fcr C 165 152059 10 6 25.1 kNm Denk.(11.4)
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Gerekli burulma momenti dayanm (5.3.1) Gerekli burulma momenti dayanm (5.3.2)
Tu 1.2TG 1.6TQ Ta TG TQ
Tu 1.2 4 1.6 10 20.8 kNm Ta 4 10 14 kNm
Tasarm burulma momenti dayanm (1.3.1) Gvenli burulma momenti dayanm (1.3.1)
Tn 25.1
T Tn 0.9 25.1 22.6 kNm 15 kNm
T 1.67
Tu 20.8 Ta 14
0.92 1.0 0.93 1.0
Td 22.6 Tg 15

RNEK 8. Sabit yklerden TG = 3 kNm ve hareketli yklerden TQ = 8 kNm burulma

momenti etkisinde elektrik diren kaynakl 127x6.3 boru enkesitli elemann sistem
bilgileri ekil 1 de verilmitir. Elemann bileik etkiler altnda dayanmnn YDKT ve
GKTye gre kontrol.
TG ve TQ
4m
Geometrik zellikler
127x6.3 mm boru enkesiti
t 0.93 6.3 5.86 mm (5.4.2)

zm
Karakteristik burulma dayanm Tn Fcr C Denk.(11.4)
Boru enkesitli elemanlar iin Denk.(11.5a) ve (11.5b) ile hesaplanan deerlerden

by kritik gerilme, Fcr, olarak alnacaktr.
1.23E 1.23 200000

Fcr 0.6 Fy Fcr 54
937.4 0.6 275 165 N/mm 2
4000 127
54
L D

D t Denk.(11.5a) 127 5.86
0. 6 E
Fcr 0.6 Fy 0.6 200000
Fcr 1189.4 0.6 275 165 N/mm 2
32
D
127
32
t Denk.(11.5b)

5.86
Burulma sabiti
D t 2 t 127 5.862 5.86

C 135080 mm3 Denk.(11.6)
2 2

Tn Fcr C 165 135080 10 6 22.3 kNm Denk.(11.4)
YDKT (5.2.2) GKT (5.2.3)
Gerekli burulma momenti dayanm (5.3.1) Gerekli burulma momenti dayanm (5.3.2)
Tu 1.2TG 1.6TQ Ta TG TQ
Tu 1.2 3 1.6 8 16.4 kNm Ta 3 8 11 kNm
Tasarm burulma momenti dayanm (1.3.1) Gvenli burulma momenti dayanm (1.3.1)
Tn 22.3
T Tn 0.9 22.3 20.07 kNm 13.35 kNm
T 1.67
Tu 16.4 Ta 11
0.817 1.0 0.824 1.0
Td 20.07 Tg 13.35

Sadece eitim amacyla hazrlanan bu dokmanda, yayn hakk yararlanlan dijital

ortam ve kaynaklarda sakl olan ekil ve resimler kullanlmtr.

Çelik Yapılar Egitim - Sunum PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Çelik Yapılar Egitim - Sunum PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar Ynetmelii-2016

ELK YAPILARIN TASARIM, HESAP ve

Prof.Dr. Cavidan YORGUN (T)

Prof.Dr. Cem TOPKAYA (ODT)

Yrd.Do.Dr.Cneyt VATANSEVER (T)

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 1

Hesap ve Yapm Kurallar standard 1980 de yaymlanmtr.

Bu standardn byk blm gvenlik gerilmeleri ile tasarm yaklamna

dayanan Amerikan AISC/ASD (1978) ynetmeliinin esaslar erevesinde

hazrlanm olup, yapsal eliin kullanmnda son yllarda lkemizde

gzlenen hzl geliimin aksine gnmze kadar da gncellenmemitir.

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 2

itibaren, bir nceki 1975 Afet Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda

Ynetmelikin deitirilmesi ile yrrle giren deprem ynetmeliklerinden

sonra ortaya kan gereksinimler dorultusunda, yapsal elik tasarmnda

gncel hesap ve uygulama kurallar ile yapm kontrol esaslarn dzenleyen

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 3

elik Yaplarn Tasarm, Hesap ve Yapm Esaslar Ynetmelii,

T.C. evre ve ehircilik Bakanlnn destekledii bu proje

kapsamnda 2015 ylnda hazrlanm, 04 ubat 2016 tarihinde Resmi

Gazetede yaynlanm ve 01 Eyll 2016 tarihinde kesinlik kazanarak

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 4

Ynetmelikin hazrlanmasn izleyen srete, T.C. evre ve ehircilik

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 5

YNETMELK BLMLER VE EKLER

BLM 1 Genel Esaslar

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 6

BLM 11 Bileik Etkiler

EK 1 Su Birikmesi (Gllenme) Etkisi

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 7

ABM Kaynak uzunluu boyunca esas metal yzey alan.

Ab Di almam bulon gvdesi karakteristik enkesit alan.

Abi Bindirmeli K-birleimde stteki rg eleman enkesit alan.

Abj Bindirmeli K-birleimde alttaki rg eleman enkesit alan.

Ac Beton enkesit alan.

Ac Etkin genilik iindeki beton demenin enkesit alan.

Ae Etkin net enkesit alan.

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 8

Akma Akma gerilmesine ulaldnda meydana gelen elastik olmayan

Akma gerilmesi Malzemenin akma noktasna kar gelen gerilme deeri.

Akma momenti Eilme etkisindeki bir elemanda, en d lifin akma gerilmesine

Akma noktas Gerilme-ekildeitirme diyagramnda, gerilme deerinde art

Altlk levhas Tam penetrasyonlu kt kaynaklarda, kk blgesine kaynak

Ankraj donats Betonun krlarak ayrlmasnn nlenmesi amacyla kullanlan

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 9

Bu blmde elik yaplarn tasarm ve yapm kurallar ynetmeliinin kapsam ve

Bu ynetmelik, yapsal elik ve elik-betonarme kompozit yap elemanlarnn

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 10

Bu ynetmelikte verilen kurallar, esas olarak bina tr elik yap sistemlerini

Bu ynetmelik, boru ve kutu profillerin karakteristik cidar kalnlklar hari olmak

Boru ve kutu enkesitlerin karakteristik cidar kalnl 2.5mm den kk olamaz.

Deprem blgelerindeki yaplacak elik ve kompozit yap sistemlerinin depreme

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 11

lgili Standart ve Ynetmelikler (1.3)

TS 498: 1997 Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmasnda Alnacak Yklerin

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 12

1.3.2 Scak Haddelenmi Kaynaklanabilir Yapsal elik

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 13

1.3.5 Bulonlar, Somunlar ve Pullar

1.3.6 Kaynak Malzemesi ve Kaynak

1.3.7 Balkl elik Ankrajlar ve Kaynak

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 15

T.C. evre ve ehircilik Bakanl 16