T DUY NGC TRONG GII MT S BI TON THPT

Trn Tun Vit1

FFFFF

Bi ton 1: Cho ng trn tm O c ng knh AB c nh v mt

ng knh khc P Q c th thay i c. Gi C l im i xng ca A
qua B . Gi M l giao im ca CQ v P A. Hy tm qu tch ca im
M.
Li gii.

Gi D l im i xng ca B qua A. Do BQ song song vi P A nn M CBQ

4CAM . Do , CQ = M Q. Li c, CO = OD, nn ta d dng suy ra
c tam gic M COQ 4CDM . T ta thu c
OQ = 1/2DM (1)
Mt khc OQ l bn kinh ca ng trn tm O, ng kinh AB do ta
cng c
OQ = 1/2AD(= 1/2AB) (2)

B mn Ton - Khoa KHCB - Hc vin PK - KQ

1

Email: tuanviettran82@gmail.com
Mobile: 01256313633

1
T (1) v (2) ta suy ra,
AD = DM
R rng D, A l cc im c nh, do vy qu tch ca M l ng trn
tm D bn knh DA. 
Nhn xt: Li gii trn thot nhn c v rt n gin nhng lm c
iu chng ti thc hin theo cc bc nh sau:
Bc 1 - D on kt qu (Tm qu tch ca im M l ng no?).
lm c vic ny, chng ti tin hnh ly mt s im P, Q khc nhau
( y chng ti ly khong t 3 4 cp im v xy dng c mt s
im M nh hnh v bn di). Sau , t cc im thu c ta d on
qu tch ca im M l mt ng trn vi tm l mt im D no c
v nh l dim i xng ca B qua A (Bi l trong bi ton tm qu tch,
tm qu tch cho im di ng th ta lun phi bm vo nhng im c
nh v y A, B, C l cc im c nh).

Bc 2 - T kt qu d on ta tin hnh suy lun "ngc" tm

ra hng chng minh kt qu . By gi mc tiu ca chng ta l i chng
minh qu tch ca im M l ng trn tm D bn knh DA. chng
minh c kt qu y th ta phi chng minh DM = DA. M theo hnh
v ta c cm gic nh OQ l ng trung bnh ca tam gic M CDM m
OQ = 1/2DA. Nh vy ta v nn s chng minh nh sau: Chng minh
CQ = QM CO = OD DA = DM .

2
 Bc 3 - Vit li gii cho bi ton.

Bi ton 2: Gii phng trnh bc 4 sau: x4 30x2 + 31x 30 = 0

Li gii. Thng thng, cc bn s c c v li gii ca bi ton ny

nh sau:

V T = (x4 x3 + x2 ) + (x3 x2 + x) 30(x2 x + 1) (3)

= x2 (x2 x + 1) + x(x2 x + 1) 30(x2 x + 1)
= (x2 x + 1)(x2 + x 30).
Nh vy bi ton gii phng trnh bc 4 ban u tr thnh gii bi ton
bc 2 c nghim v t v hin nhin ai trong chng ta cng c th gii c
mt cch d dng. 
Nhn xt: Li gii trn trng th c v ngn gn ch vn vn 3 dng nhng
thc hin c vic tch bin nh trong (3) th khng h n gin cht
no c. bi ton ny, ta nhn thy vic nhm nghim l khng kh thi
bi l khng tn ti mt s nguyn x N cho a thc cho c gi tr
khng (Cc bn c th kim tra c nhm c nghim hay khng bng my
tnh b ti CASIO f x 570ES v cc my c chc nng tng t). i vi
bi ton ny ta suy lun theo phng php h s bt nh nh sau.
Bc 1 - Ta nhn thy khng tn ti s nguyn x N sao cho a thc
cho c gi tr "khng". Do , a thc cho khng th phn tch c
v dng (x + a)(x3 + bx2 + cx + d). Nu a thc cho phn tch c thnh
nhn t th n phi c dng (x2 + ax + b)(x2 + cx + d).
Bc 2 - Thc hin php nhn a thc ta thu c
x4 30x2 + 31x 30 = (x2 + ax + b)(x2 + cx + d)
= x4 + x3 (a + c) + x2 (d + b + ac) + x(ad + bc) + bd
Bc 3 - Xy dng h iu kin. rng hai a thc x4 30x2 +
31x 30 v x4 + x3 (a + c) + x2 (d + b + ac) + x(ad + bc) + bd phi c cc
h s ging nhau, do ta xy dng c h iu kin sau:

3


c+a=0

d + b + ac = 30



ad + bc = 31
bd = 30

Gii h iu kin trn ta thu c cc nghim: a = 1, b = 1, c = 1, d =

30. T y, ta khng nh rng a thc cho l tch ca hai a thc:
(x2 x + 1) v (x2 + x 30). Do , ta thc hin gii bi ton bng cch
tch, nhm khi bit trc c kt qu ca bi ton!

Bi ton 3: Gii phng trnh lng gic sau:

sin3 x 2cosxsin2 x + (cos2 x + 1)sinx cosx = 0

Li gii. Ta bin i v tri ca phng trnh cho nh sau:

V T = (sin3 x sinxcos2 x) + (2sinxcos2 x 2cosxsin2 x) + (sinx cosx)

= sinx(sinx cosx)(sinx + cosx) 2sinxcosx(sinx cosx) + (sinx cosx)
= (sinx cosx)(sin2 x sinxcosx + 1)

n y th vic tm nghim cho bi ton xin c dnh cho bn c! 

Nhn xt: gii bi ton mt cch kh n gin nh trn, chng ti thc
hin theo 3 bc sau:
Bc 1 - Thc hin nhm nghim v d on nhn t. S dng my
tnh cm tay CASIO f x 570ES chng ti thy rng phng trnh cho
c nghim x = 4 . Do phng trnh cho c nghim x = 4 do khi phn
tch v tri ca phng trnh cho (VT) thnh nhn t th

s c cha

mt
nhn t l mt trong cc biu thc: sinx cosx, sinx 22 , cosx 22 .
Bc 2 - D on ktqu. Nhn thy vic phn tch VT thnh dng
nhn t cha thnh phn 22 l kh khn bi l biu thc ban u khng
cha cn thc. Do ta chn hng i l phn tch VT thnh dng (sinx
cosx)P (x).

4
 Bc 3 - Trnh by li gii. Ta tin hnh tch v nhm sao cho mi
php nhm lm xut hin nhn t (sinxcosx) v bi ton c gii quyt!

Bi ton 4: Gii h phng trnh sau:

(
xy + x + y = x2 2y 2
(4)
x 2y y x 1 = 2x 2y

Li gii. Ta c H phng trnh (4) tng ng vi

(
2y 2 + y(x + 1) x2 + x + y = 0

x 2y y x 1 = 2x 2y
(
(2y 2 2x2 ) + (x2 + xy) + (x + y) = 0

x 2y y x 1 = 2x 2y
(
2(x + y)(y x) + x(x + y) + (x + y) = 0

x 2y y x 1 = 2x 2y
(
(x + y)(x + 2y + 1) = 0

x 2y y x 1 = 2x 2y

n y th vic tm kt qu xin nhng cho bn c :)) (Do tc gi li

qu) 
Nhn xt: gii bi ton cho theo mt cch kh n gin nh trn,
chng ti thc hin theo 3 bc sau:
Bc 1 - Quan st bi ton. Chng ti nhn thy bi ton ny khng
th dng phng php t n ph, hay phng php th trc tip, etc. Do
, chng ti d on rng c th phn tch c mt trong hai phng trnh
ca (4) thnh nhn t. Phng trnh th hai th cm gic rng khng thu
c iu g t n v do vy chng ti tin hnh phn tch phng trnh th
nht thnh nhn t.
Bc 2 - D on kt qu. Ta coi phng trnh 2y 2 +y(x+1)x2 +x+
y = 0 l phng trnh n l y v x l tham s. Khi ta c: My = (3x 1)2

5
v do vy phng trnh c hai nghim l y = x v y = x1
2 . Phng trnh
c nghim y = x ng ngha vi vic chng ta s phn tch c v tri
ca phng trnh v dng (x + y)P (x) v n y ta chuyn qua bc 3.
Bc 3 - Trnh by li gii. Ta tin hnh tch v nhm phng trnh th
nht ca (4) sao cho mi php nhm lm xut hin nhn t (x + y) v bi
ton c gii quyt ngay sau bng phng php th (Dnh cho bn c)!

LI KT

Qua bn v d trn, chng ta thy s quan trng ca vic d on c

kt qu trong gii ton bc hc trung hc. Hy p dng n thnh tho
v vic hc kh v ton khi s nm trong tm tay ca cc bn tr. N
l mt phng php gii ton nhng li mang trong mnh nhng t tng
ca cuc sng. Lm vic g th hy nhn t kt qu v v ra hng i cho
bn thn mnh. Nu nh trong u ta b v, khng xc nh c hng i
th hn bn s khng i n mt ci ch no c! Cn rt nhiu nhng bi
ton c th p dng c phng php ch cc bn tr y nhit huyt
vi ton khm ph. Rt mong cc bn ghp nhng bi vit sau c
hon thin vi cht lng tt hn! Cm n anh em b bn dnh thi
gian c n tn y !

H Ni, ma ng nm 2017
Tc gi
Trn Tun Vit