ICS 77.040.

01 TRK STANDARDI TS 1695

77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

NSZ
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN ISO 2624:1995 esas alnarak Metalurji Hazrlk
Grubunca
TS 1695in revizyonu olarak hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 2.4.1998 tarihli toplantsnda
Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

NDEKLER
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - SEMBOLLER VE ANLAMLARI ............................................................................ 1
3 - DENEY NUMUNELER ......................................................................................... 1
4 - LEMLER ............................................................................................................ 1
4.1 - KARILATIRMA YNTEM..................................................................................... 1
4.2 - KESTRME YNTEM............................................................................................ 1
4.3 - PLANMETRK YNTEM .......................................................................................... 2
5 - DENEY RAPORU ................................................................................................. 2
5.1 - KARILATIRMA YNTEM..................................................................................... 2
5.2 - KESTRME YNTEM VEYA PLANMETRK YNTEMLER.................................. 3
5.3 - KARIIK TANE BYKL................................................................................... 3
EK A........................................................................................................................... 4
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

GR
Tane, bir metal kesitinde, bir kristalin snrlar ierisinde kalan alandr. Bu standardda tanmlanan
yntemlerin uygulanmasnda bir kristal ve bu kristalin ikiz bantlar bir tane olarak kabul edilmitir. kinci
derecedeki taneler, nemsiz fazlar, safszlklar ve katk maddeleri, tane boyutu tayininde gz nne
alnmamtr.

Bu yntemlerin kullanlmasnda, tane bykl tayininin kesin bir lme olmadnn bilinmesi
nemlidir. Bir mikro yap, deiik byklk ve biimlerdeki boyutlu kristaller topluluudur. Btn bu
kristallerin biimleri ve byklkleri ayn olsa bile, herhangi bir yzeyin (gzlem yzeyi) byle bir yapy
kesmesiyle oluan tane kesitleri, bu yzeyin her bir kristali neresinden kestiine bal olarak, sfr ile
maksimum bir deer arasnda bir dalm gsterir. ki farkl alanda yaplan gzlemler birbirinin tam
olarak ayns olamaz.

Pratik nedenler, saylabilecek tane saysn, istatistik olarak istenilen saydan daha kk bir sayyla
snrlar.
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

BAKIR VE BAKIR ALAIMLARI - ORTALAMA TANE BYKL

TAYN

1 - KAPSAM
Bu standard, temel olarak tek fazdan oluan bakr ve bakr alamlarnn ortalama tane bykln
tayin etmede kullanlan yntem ile bunlar ifade etmenin kurallarn tanmlar. Bu yntemlerin adlar
karlatrma, kesitirme ve planimetrik yntemdir.

Karlatrma yntemi (numunenin, standard bir resim ile karlatrlmas) en kolay yntemdir ve ou
ticar amalar iin yeterli duyarlktadr.

Tane bykl tayininde daha fazla duyarllk, kesitirme (Heyn) veya planimetrik yntemle (Jeffries)
salanabilir. Anlamazlk durumlarnda, bu yntemlerden birinin kullanlmas ilgili taraflar arasnda
nceden bir anlamayla kararlatrlmaldr.

Yaps e eksenli olmayan (eksantrik) malzemede kesitirme ynteminin kullanlmas tavsiye edilir.

2 - SEMBOLLER VE ANLAMLARI
Sembol Anlam
f Planimetrik metotla milimetre karedeki tane saysn elde etmede kullanlan Jeffries katsays
m Milimetre karedeki tane says
d Milimetre cinsinden ortalama tane ap; 1/ m olarak tanmlanan her hangi bir lme
l Ortalama kesime uzunluu
Byltme

3 - DENEY NUMUNELER
3.1 - Tane bykl tayini, her deney numunesi kesitindeki, temsil nitelii olan ve rastgele seilen
veya daha fazla saydaki alanda yaplr. Bilinen e eksenli yaplarda, numune zerinde temsil nitelii
olan yalnzca bir kesitin alnmas yeterlidir. E eksenli olmayan veya bilinmeyen yaplarda, herbiri
dierine dik, kesit hazrlanmaldr.

3.2 - Deney numunesi, asitle dalanarak, standard resimlerle karlatrlmak zere tane snrlar
ortaya karlacak ekilde dikkatle hazrlanmaldr.

4 - LEMLER
4.1 - KARILATIRMA YNTEM
Tane bykl tayini, deney parasnn temsil nitelii olan bir alannn uygun byltmedik
fotomikrografnn veya ekrandaki grntsnn, standard tane bykl resimlerinin fotomikrograflar
veya bunlarn uygun kopyalar ile dorudan karlatrlmasyla yaplr (standard tane bykl
resimleri iin EK Aya baknz). Projeksiyon mikroskobu yoksa bir masa mikroskobu kullanlabilir.
Karlatrmay kolaylatrmak iin, ekrandaki grnt ile standard fotomikrograflar birbiri ardsra st
ste getirecek mekanik bir dzenleme yaplmas tavsiye edilir.

4.2 - KESTRME YNTEM

1) Planimetrik lmde veya karlatrma ilemi ile llen tane ap hesaplaryla uyum salamak
iin kesime uzunluu (l) 1,13 faktr ile arplmaldr.

1
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

4.2.1 - Tane bykl, bir projeksiyon mikroskobunun buzlu cam zerinde, bir masa mikroskobunun
kafeslere blnm grnts zerinde, numune i yapsnn fotomikrograf zerinde veya numunenin
kendisi zerinde, izgi bana en az 10 kesime verebilecek uzunlukta bir veya daha fazla izginin
kestii taneler saylarak tayin edilir.Tm izgilerin kesime says normal amalar iin en az 50, hakem
amal tayinler iin en az 200 olmaldr. Bir izginin ucunun dokunduu taneler yarm tane olarak
saylr. Kesit yzeyindeki izgi veya izgilerin milimetre cinsinden uzunluu o izgi veya izgilerin
kestii tane saysna blnerek ortalama kesime uzunluu (l) elde edilir. Pratik ortalama tane ap
1)
(d)ye eit olarak kabul edilebilir .

4.2.2 - Eeksenli olmayan yaplarda, lmeler, numunenin birbirine dik kesit dzleminde yaplr. Her
ynde, ortalama tane aplar Madde 4.2.1deki gibi hesaplanmaldr.

4.3 - PLANMETRK YNTEM

4.3.1 - Planimetrik ilemde, fotomikrografa (i yap fotograna) veya projeksiyon mikroskobunun buzlu
2
cam ekranna alan bilinen (genellikle hesaplar kolaylatrmak iin 5000 mm ) bir daire veya
dikdrtgen izilir.

Saym alannda normal amalar iin en az 50, hakem amalar iin en az 200 tane verebilecek bir
byltme seilmelidir. Grnt netletirildiinde, alan iinde kalan taneler saylmaldr. Bilinen alan
ierisinde btnyle kalan taneler ile alan evreleyen izginin kestii tanelerin yarsnn toplam, sz
konusu alanda ve sz konusu bytmede edeer tane says olarak alnmaldr. Bu say, izelge 1in
ikinci stunundaki ve byltme oranlarnn karsndaki Jeffries katsays ile arplrsa, milimetre
karedeki tane says (m) bulunur.

4.3.2 - Her alan iin ortalama tane ap (d) milimetre cinsinden, d = 1/ m formulnden hesaplanr.
2
ZELGE 1 - 500 mm lik bir alan iin Jeffries katsaylar
2
Kullanlan byltme, mm ye den tane saysn bulmada kullanlan Jeffries katsays,
f
1 0,0002
10 0,02
25 0,125
50 0,5
1)
75 1,125
100 2,0
150 4,5
200 8,0
250 12,5
300 18,0
500 50,0
750 112,5
1000 200,0
2
1) Eer kullanlan alan 5625 mm (ap 84,5 mm olan daire) ise 75 bytme ile Jeffries katsays
(f) birim olur.

5 - DENEY RAPORU
5.1 - KARILATIRMA YNTEM
Her alan iin tayin edilen tane bykl, buna en yakn olan standard tane bykl resminin (Ek
Aya baknz) deeri olarak rapor edilir. Tek bir deer istendiinde, bu deerlerin ortalamas rapor
edilir.

Normal olarak bakr ve bakr alamlar iin uygun olan resimler 75 bytme ile baslr. Eer baka
byltme oranlar gerekli ise izelge 2den uygun tane bykl rapor edilmelidir. Bu izelgede
gsterilen deerler yaklak ticar kullanmlar iin yuvarlatlmtr.

Uygun katsaylar kullanlarak, izelge 2 baka byltmelerdeki karlatrmalar iin kullanlabilir;

rnein, 250 byltme iin, 25 byltmede belirtilen tane bykl 10a, 400 byltme iin 200
byltmede belirtilen tane bykl 2ye blnr.
2
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

Bylece 250 byltmede, 75 byltmede 0,050 mmlik standard tane bykl resmi ile uyuan tane
bykl 0,015 mmdir (25 byltmedeki 0,150 mm olan tane bykl 10a blnmtr)

Belirli bir alann tane bykl tayininde deneyi, yapanlarn standard tane bykl resimlerinde bir
basamak farkl sonuca ulamalar normal karlanmaldr.

5.2 - KESTRME YNTEM VEYA PLANMETRK YNTEMLER

E eksenli malzemede, tayini yaplan veya daha fazla temsili alann her birinin sonucu rapor
edilmelidir.
Bir tek rakam istenildiinde, bu sonularn ortalamas rapor edilmelidir.

E eksenli olmayan malzemede, kesitirme yntemi kullanldnda, ynn her birinin sonular ya
her alan iin ayr ayr ya da her ynn ortalamas olarak verilmelidir.

5.3 - KARIIK TANE BYKL

Kark tane byklkleri ile, bazen, rnein scak ekillendirilmi metallerde karlalr. Karlatrma
yntemi kullanlarak, iki deiik tane bykl veya tane bykl aralnn kaplad alanlar ,
lme yaplan alann yzdesi olarak ifade edilmelidir.

ZELGE 2 - Deiik Bytmelerde Gzlemlenen Numunelerin Gerek Tane Bykl le Standard

Tane Bykl Resimleri Arasndaki liki

Byltme Grnt, standard tane bykl resmi ile aktnda mm olarak tane bykl, mm
x 75 0,010 0,015 0,020 0,025 0,035 0,045 0,050 0,060 0,070 0,090 0,120 0,150 0,200
(standard)
x 25 0,030 0,045 0,060 0,080 0,110 0,140 0,015 0,180 0,210 0,270 0,360 0,450 0,600
x 50 0,015 0,020 0,030 0,040 0,050 0,070 0,080 0,090 0,100 0,140 0,180 0,220 0,300
x 100 0,008 0,010 0,015 0,020 0,025 0,035 0,040 0,045 0,050 0,070 0,090 0,110 0,150
x 200 - 0,005 0,007 0,010 0,012 0,017 0,020 0,022 0,025 0,035 0,045 0,055 0,075
x 500 - - - - 0,005 0,007 0,008 0,009 0,010 0,014 0,018 0,022 0,030

3
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

EK A
(Hkm fade Eder)

STANDARD TANE BYKL RESMLER (75)

NOT - Bu ekte verilen referans fotomikrograflar ASTM E 112: 85, standard methods for determining
the average grain size, plate lll den alnmtr.

4
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

5
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

6
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998

7
ICS 77.040.01 TRK STANDARDI TS 1695
77.120.30 EN ISO 2624/Nisan 1998