Strategija Razvoja MSP U HNK 2012-2020 - Bos PDF

Koordinacioni odbor za izradu Strategije
Ministarstva privrede HNK
STRATEGIJA RAZVOJA MALOG I SREDNJEG

PODUZETNITVA
U HERCEGOVAKO-NERETVANSKOM KANTONU
2012.-2020.
Strategija je kreirana u sklopu programa SEENET, Vertikalna

akcija 3B Jaanje sistema malih i srednjih preduzea, kojeg
finansira Ministarstvo spoljnih poslova Italije, vodei partner i
sufinansijer je Regija Toskana, a implementira Oxfam Italia.
Mostar, mart 2012.

STRATEGIJA RAZVOJA MALOG I SREDNJEG PODUZETNITVA U HNK 2012. 2020.
Izvrni sadraj ....................................................................................................................................3

ee koritene kratice ......................................................................................................................4
UVOD ................................................................................................................................................5
I. METODOLOGIJA IZRADE STRATEGIJE .................................................................................6
II. STRATEKI OKVIR...................................................................................................................8
II.1. Nacionalni okvir razvoja malog i srednjeg poduzetnitva .....................................................8
II.1.1. Strategija razvoja malih i srednjih poduzea u Bosni i Hercegovini 2009.-2011. ..........8
II.1.2. Strategija razvoja malog i srednjeg poduzetnitva F BiH 2009.-2018 ............................9
II.2. Prioritetni sektori razvoja BiH i Hercegovine ......................................................................10
II.3. EU okvir ..............................................................................................................................12
II.3.1. Glavni sektori MSP u EU .............................................................................................12
II.3.2. EU politiko-pravni okvir .............................................................................................15
III. AMBIJENT HNK OSTVARIVANJA STRATEGIJE ..............................................................17
III.1. Politiko-institucionalni okvir razvoja ................................................................................17
III.2. Institucionalni ambijent kao osnovni izazov poslovanja ....................................................21
III.3. Programi podrke razvoju privrede .....................................................................................24
III.4. SWOT analiza MSP sektora ...............................................................................................30
III.5. Kljuni nalazi socio-ekonomskih i politiko-institucionalnih analiza stanja MSP sektora 32
IV. VIZIJA I OEKIVANI REZULTATI RAZVOJA MSP .........................................................34
V. STRATEKI CILJEVI ...............................................................................................................36
V.1. Promovisanje razvoja poduzetnitva ....................................................................................38
V.2. Jaanje institucija podrke MSP ..........................................................................................41
V.3. Poboljanje pristupa finansijamaMSP .................................................................................44
V.4. Jaanje konkurentnosti MSP ................................................................................................46
VI. OKVIRNI AKCIONI PLAN ....................................................................................................51
Strateki cilj 1: Promovisanje razvoja poduzetnitva ..............................................................52
Strateki cilj 2: Jaanje institucija podrke MSP .....................................................................55
Strateki cilj 3: Poboljanje pristupa kapitalu MSP .................................................................58
Strateki cilj 4: Jaanje konkurentnosti MSP...........................................................................60
VII. SISTEM MONITORINGA I EVALUACIJE ..........................................................................62
VII.1. Formiranje Vijea za konkurentnost i razvoj ...................................................................62
VII.2.Sastav Vijea za konkurentnost i razvoj.............................................................................62
VII.3. Zadatak Vijea za konkurentnost i razvoj .........................................................................62
VII.3.1. Povezivanje razvojnog i budetskog planiranja i izrada godinjih planova ...............63
VII.3.2. Praenje godinjih planova i izvjetaja ......................................................................64
VII.3.3. Definisanje statistikih indikatora, formiranje baza podataka i provoenje anketa ...64
Literatura..........................................................................................................................................65
Aneksi ..............................................................................................................................................67
Popis lanova Koordinacionog odbora za izradu Strategije razvoja malog i srednjeg
poduzetnitva HNK 2012.-2020 .....................................................................................................67
Izvrnisadraj
Ono po emu se dinamine regije posebice istiu, to im daje poseban identitet, je
institucionalna sposobnost privlaenja i razvoj konkurentne prednosti. To se esto ini
stvaranjem mrea raznih vrsta, koje jo vie jaaju identitet regije.
Strategija razvoja malog i srednjeg poduzetnitva (SRMSP) Hercegovako-neretvanskog

kantona (HNK) 2012.-2020.godine, predstavlja konsenzus o:
(i) uspostavi ambijenta, sposobnog institucionalno privlaiti i umreavati male i
srednje poduzetnike
(ii) postizanju tuzemne i inostrane konkurentne sposobnosti regije.
HNK e u razdoblju od 2012. do 2020.godine, postati najpoduzetnija regija u Bosni i
Hercegovini. Snanim rastom nametnut e se kao spona budue EU regije, Dalmacije, s jedne
strane i Bosne s druge strane i tako doprinijeti razvoju BiH, kako na EU, tako i na njenom
mediteranskom putu.
Kljune skupine poduzetnika na koje se SRMSP pri tome oslanja su:
Operatori snano rastuih malih i srednjih firmi, posebno gazela
Poduzetnici/poduzetnice-poetnici
Poduzetnici/poduzetnice ruralnih sredina
Poduzetnici/poduzetnice koji prestaju s aktuelnim djelovanjem i trae novi poetak.
Najbolja mogunost postizanja odrivog razvoja na lokalnom i regionalnom nivou postie se

osiguranjem podrke malim i srednjim poduzetnicima koji imaju mogunost rasta, koji mogu
napredovati, koji koriste nove, posebno energetski tedne tehnologije, koji razvijaju nove
organizacione i proizvodne procese i tako postiu relativno snienje proizvodnih trokova,
poveavaju izvoz (i tako stvaraju osnovu za osiguranje neophodnog uvoza), produktivno se
povezuju s drugim poduzetnicima u lokalne i regionalne poduzetnike klubove, uvezuju svoje
poslovanje u lokalne/regionalne klastere i ire, u internacionalne lance vrijednosti.
Aktiviranje lokalnog razvoja, tj. razvoja u opinama HNK, napose u njihovim ruralnim
dijelovima, i snaenje regionalnog razvoja u cjelini, zasniva se na partnerskim odnosima
javnog i privatnog sektora i civilnog drutva. Kroz takve partnerske odnose triju strana
zasniva se i razvija poslovna infrastruktura (poslovni akceleratori, poslovne zone i izvozni
inkubatori) i klasteri kao njihov ekonomski sadraj.
Poduzetnici i klasterizetnici ne djeluju i nisu usamljeni amci, koji plove po svom

samostalnom kursu, nego dijelovi flote, koja plovi zajednikim kursom. Takoer, ni poslovnu
infrastrukturu lokalnih jedinica samouprave ne posmatramo kao usamljene amce, nego kao
flotu, koja, u ekonomskom smislu, ini eksportnu platformu regije, geografski lociranu u
Neretvanskoj dolini, unutar razvojnog koridora Konjic-Ploe.
Najperspektivniji dio te platforme ine izvozni inkubatori, jer bez snanih izvoznih snaga nije
mogue uspostaviti spoljno-ekonomsku ravnoteu HNK, a kamoli zadovoljavati
kopenhagenske kriterije ulaska u EU.
Tek u takvom ambijentu je mogue dnevno stvarati barem 6,5 radnih mjesta i sedmino
barem 11 firmi u sektoru malih i srednjih preduzea HNK u razdoblju do 2020.godine.
3

eekoritenekratice
Tablica 1:
Kratica Znaenje
AMP Akt za mala preduzea EU (Small Business Act SBA)
CK Centar kompetentnosti
FRK Fond riziko kapitala (engl. joint venture fund)
II Izvozni inkubator
IK TC Informaciono-komunikacioni trening centar
KI Klasterska inicijativa
KIC Kantonalni info centar HNK
KGF Kreditno garantni fond
MSP Malo i srednje poduzetnitvo/poduzetnici
MF Ministarstvo finansija HNK
MP Ministarstvo privrede HNK
Ministarstvo pravosua, uprave i lokalne samouprave
MPULS
HNK
MSTK Male i srednje transnacionalne kompanije
PZ Poslovna zona
HNK Hercegovako-neretvanski kanton
OCD Organizacije civilnog drutva (LINK, REDAH itd.)
PA Poslovni akcelerator
PZ Poslovna zona
RIC Regionalni info centar
SDI Strane direktne investicije (engl. FDI)
Translokalna mrea za saradnju izmeu Italije i
SEENET
jugoistone Evrope
SRMSP Strategija razvoja malog i srednjeg poduzetnitva
TNK Transnacionalna kompanija
TP Tehnoloki park
VKR Vijee za konkurentnost i razvoj HNK
ZZ Zavod za zapoljavanje HNK
4

UVOD
Vlada Hercegovako-neretvanskog kantona je 21.02.2011.godine donijela Odluku o
pristupanju izradi Strategije razvoja malog i srednjeg poduzetnitva u Hercegovako-
neretvanskom kantonu za period 2012. 2020.godine.
Nosioc procesa izrade Strategije je Ministarstvo privrede HNK, u suradnji s Oxfam Italia
Ured u BiH, u okviru implementacije Programa SEENET - Translokalna mrea za saradnju
Italije i jugoistone Evrope i Projekta Jaanje sistema malih i srednjih preduzea na
podruju Hercegovako-neretvanskog kantona.
Zadatak pripreme SRMSP je, nakon prethodno provedene tenderske procedure, povjerena
LiNK-u, koji je potom pripremio nacrt Akcionog plana pripreme Strategije.
Ministarstvo privrede HNK je prihvatilo Akcioni plan i imenovalo:

Radnu grupu za izradu Strategije razvoja malog i srednjeg poduzetnitva 2012.-
2020.godina i
Koordinacioni odbor za izradu Strategije razvoja malog i srednjeg poduzetnitva
2012.-2020.godina.
Zadatak Koordinacionog odbora je bila izraziti gledite, dati komentare i sugestije o svim
fazama izrade Strategije, te u sklopu toga usvojiti nacrte socio-ekonomske analize, PEST
analize, SWOT analize, viziju, strateke i prioritetne ciljeve, akcione planove i, na kraju,
Nacrt Strategije.
Radnu grupu za izradu Strategije su inili predstavnici Ministarstva privrede HNK, te

predstavnici REDAH-a i LiNK-a. Zadatak Radne grupe je bila pripremiti prednacrte
dokumenata i prezentovati ih Koordinacionom odboru.
Primjenom najire varijante otvorenog metoda koordinacije (uobiajenog mehanizma

dobrovoljne kooperacije jedinica vlasti u EU), u odnosima Ministarstva privrede HNK i
jedinica lokalne samouprave, te partnerskim odnosom s predstavnicima civilnog drutva,
Koordinacioni odbor je pripremio Nacrt Strategije tokom razdoblja oktobar 2011. - mart
2012.godina.
5

I.METODOLOGIJAIZRADESTRATEGIJE
Metodologija izrade Strategije je obuhvatila:
analizu relevantnih dokumenata,s naglaskom na:
o Zakon o poticaju razvoja male privrede i zatitu tradicionalnih djelatnosti
(obrta) HNK,
o Informaciju o stanju poduzetnitva i obrta na podruju Hercegovako-
neretvanskog kantona u 2010. godini i
o Program razvoja male privrede Hercegovako-neretvanskog kantona za period
2011.-2015. godine, Vlade HNK,
javne konsultacije javnog, privatnog i civilnog sektora, te
individualna usaglaavanja s predstavnicima nadlenih institucija, pojedinanih MSP i
njihovih poslovnih udruenja.
Koordinacioni odbor, koji je bio nadlean za koordinaciju aktivnosti na izradi SRMSP, odrao
je tri sjednice. Na prvoj, odranoj 15.11.2012. godine, razmatrao je i prihvatio PEST i Socio-
ekonomsku analizu, te prijedlog SWOT analize.
Na drugoj sjednici, zapravo konferenciji vizioniranja, odranoj 20.12.2012. godine, utvreni

su vizija razvoja MSP i SWOT analiza, te prihvaeni strateki i prioritetni ciljevi razvoja
MSP.
Na treoj sjednici, odranoj 09.03.2012.godine, razmatran je i prihvaen Nacrt SRMSP i

upuen Vladi HNK na daljnje razmatranje.
Pregled aktivnosti Radne grupe za pripremu SRMSP daje se u narednim tablicama.
1.1. Posjete jedinicama lokalne samouprave HNK

1.2. Prijedlog za imenovanje Radne grupe
1.3. Prijedlog za imenovanje Koordinacionog
odbora
Korak 1: Analiza i dijagnoza 1.4. Analiza aktuelnih dokumenata EU, BiH,
F BiH, HNK, JLS, REDAH-a i LiNK-a
1.5. Izrada prijedloga PEST analize
1.6. Izrada prijedloga socio-ekonomske analize
1.7. Izrada prijedloga SWOT analize
U skladu s odlukom Radne grupe, proces pripreme strategije je otpoeo analizom postojeih
dokumenata OECD, EU, svih nivoa vlasti BiH, koji se odnose na MSP, te na MSP sektor
HNK napose. Svrha analize odnosnih dokumenata je bila utvrivanje okvira razvoja MSP.
Analiza postojeih dokumenata BiH, koju je Radna grupa provela u razdoblju 01.29.10.
2011. godine, obuhvatila je 38 dokumenata. U istom razdoblju Radna grupa je posjetila sve
JLS, razmotrila s nadlenim organima specifine izazove i upoznala se sa stratekim
dokumentima JLS.
Analizu dokumenata i posjete JSL je pratila izrada PEST, SWOT i Socio-ekonomske analize.
6

2.1. Utvrivanje vizije razvoja MSP

Korak 2: Definisanje stratekog
2.2. Potvrda SWOT analize
okvira
2.3. Identifikacija stratekih i prioritetnih ciljeva
Konferencija vizioniranja je imala za glavni cilj predstavljanje glavne ideje i koncepta

SRMSP kljunim zainteresovanim akterima, kao i informisanje javnosti o do tada postignutim
rezultatima procesa stratekog planiranja i njenog ukljuivanju u proces.
Koordinacioni odbor je utvrdio viziju razvoja i potvrdio SWOT analizu sa sugestijama za

njeno daljnje saimanje, a prijedlog stratekih i prioritetnih ciljeva uputio na daljnje
razmatranje.
3.1.Potvrda stratekih i prioritetnih ciljeva

3.2. Utvrivanje okvirnog akcionog plana
3.3. Utvrivanje Nacrta Strategije od strane
Korak 3: Utvrivanje Strategije Koordinacionog odbora Ministarstva
privrede HNK
3.4. Usvajanje SRMSP od Vlade HNK
3.5. Organizovanje zavrne konferencije
Proces javnih konsultacija se, kao sastavni dio participativnog pristupa, odvijao kroz cio
proces stratekog planiranja. Prve konsultacije su odrane u razdoblju izrade situacionih
analiza, nastavljene kroz konferenciju vizioniranja, te zavrene prikupljanjem primjedbi na
Nacrt Strategije.
LiNK e organizovati zavrnu konferenciju povodom zakljuivanja procesa planiranja razvoja

MSP za odnosno razdoblje.
4.1. Formiranje Vijea za konkurentnost i razvoj

4.2. Izrada Nacrta Godinjeg plana provoenja
SRMSP (i Programa razvoja male privrede)
4.3. Izrada Godinjeg budeta stratekih projekata
u saradnji s MF HNK
Korak 4: Izrada okvira 4.4. Izrada Godinjeg plana provoenja SRMSP
monitoringa i implementacije (i Programa razvoja male privrede)
4.4. Utvrivanje i auriranje statistikih indikatora
zaposlenosti, dodane vrijednosti i izvoza
sektora MSP
4.5. Izrada polugodinjih i godinjeg izvjetaja o
provoenju Godinjeg plana provoenja
SRMSP (i Programa razvoja male privrede)
Ministarstvo privrede HNK e, na prijedlog VKR, pripremiti Nacrt Godinjeg plana

provoenja Strategije. Plan e sluiti kao input za izradu Godinjeg budeta HNK. Po
usvajanju godinjeg budeta, Ministarstvo privrede e pripremiti Godinji plan provoenja
Programa razvoja male privrede i SRMSP. VKR i MP e polugodinje razmatrati Godinji
plan provoenja SRMSP (i Programa razvoja male privrede) i poduzimati korektivne mjere,
ako bude potrebno.
7

II.STRATEKIOKVIR
SRMSP je postavljena tako da se njenim ostvarenjem poboljavaju uslovi nastanka, razvoja i

internacionalna konkurentnost MSP HNK, ali i konkurentna pozicija HNK u cjelini.
SRMSP je krovni dokument HNK, kojim se definie ukupna politika MSP i predstavlja
jedno od polazita u definisanju sektorskih politika koje se tiu razvoja MSP sektora.
U procesu kreiranja SRMSP uvaene su potrebe MSP sektora kroz princip kombinacije
dugorone vizije, stratekih i prioritetnih ciljeva razvoja MSP, to omoguava koritenje
razliitih instrumenata, mjera i mehanizama podrke.
II.1.Nacionalniokvirrazvojamalogisrednjegpoduzetnitva
II.1.1.StrategijarazvojamalihisrednjihpoduzeauBosniiHercegovini2009.
2011.
Bosna i Hercegovina je usvojila Strategiju razvoja malih i srednjih preduzea, no ona se ne
implementira punom snagom, niti je uspostavljen evropski usklaen sistem praenja kljunih
indikatora razvoja malih i srednjih preduzea, te njihovog doprinosa zapoljavanju i stvaranju
dodane vrednosti. To stvara velike prepreke u razvijanju efikasnijih politika podrke razvoju
MSP.
Odnosna strategija uglavnom se zasniva na:
usvajanju promjena ili dopuna zakonskog okvira za rad malih i srednjih preduzea na
nivou BiH;
institucionalnim poboljanjima;
poboljanjima obrazovnog i konzultantskog sistema;
poboljanju finansijskih instrumenata za mala i srednja preduzea.
Odnosna strategija ima openito za cilj da:
pobolja okruenje za podrku poslovanju (pravno i finansijsko okruenje, infrastruktura
za podrku poslovanju);
sinhronizira strateke i institucionalne faktore u razvoju malih i srednjih preduzea s
onima koje preporuuje EU;
stimulira poveanje udjela prihoda i doprinosa dodane vrijednosti za sektor malih i
srednjih preduzea openito;
stimulie rast, putem usmjerene podrke, inovativnim i izvozno orjentisanim malim i
srednjim preduzeima;
omogui i aktivno podri razvoj klastera malih preduzea, mree i udruenja za
saradnju, da se stvori kritina masa, npr. u oblasti istraivanja i tehnolokog razvoja,
nabavki, marketinga i izvoza;
omogui pristup malih i srednjih preduzea finansijskim resursima, budetskog i
komercijalnog karaktera;
prui podrku novim preduzeima u svim ekonomskim sektorima;
aktivno promovie i pomogne promociju poduzetnike kulture u BiH;
pobolja konkurentnost malih i srednjih preduzea na inostranim tritima;
pomae kod izgradnje obrazovnog sistema na nivoima srednjeg, vieg i visokog
obrazovanja, sa programima u kojima bi omladinsko poduzetnitvo bilo u prvom planu i
gdje bi se obrazovali novi menadment kadrovi;
smanji neopaenu ekonomiju.
8

II.1.2.StrategijarazvojamalogisrednjegpoduzetnitvaFBiH2009.2018.

Projekt razvoja malog i srednjeg poduzetnitva u Federaciji Bosne i Hercegovine (F BiH)
zasniva se na zajednikoj viziji poveanja broja subjekata i razvoja malih i srednjih
preduzea u F BiH i kao takav konkretno definie razvoj malog i srednjeg poduzetnitva.
Tablica 2: Pregled stratekih ciljeva i prioriteta

Strateki cilj Prioriteti
1.1. Stvaranje jedinstvene baze podataka
poslovnih subjekta MSP
1.2. Praenje uinka poticaja
1. Smanjenje administrativnih prepreka
1.3. Analiza i provoenje zakonodavne
regulative za poticaje
1.4. Jaanje elektronskog poslovanja
2.1. Unaprjeenje poduzetnike kulture i
poslovanja
2.2. Uspostava pozitivnih odnosa prema
privatnom poduzetnitvu
2. Promovisanje poduzetnitva
2.3. Informisanje poduzetnika o svim
aktivnostima koje se poduzimaju vezano
za poticanje razvoja MSP
2.4. Promotivne aktivnosti
3.1. Uspostava sredinje mree razvojnih
3. Uspostava i jaanje mree razvojnih ustanova
ustanova 3.2. Edukacija poslovnih savjetnika za MSP
3.3. Unaprjeenje rada razvojnih agencija
4.1. Uspostava institucionalni okvir za
finansijsko trite
4.2. Djelovanje Razvojne banke F BiH
4. Finansijska podrka 4.3. Djelovanje garancijskih agencija
4.4. Djelovanje poslovnih banaka
4.5. Agencija za koordinaciju predpristupnih
fondova EU
5.1. Finansiranje mree nastavnika i
obrazovnih ustanova za poduzetnitvo
5.2. Ukljuivanje polaznika obrazovnih
5. Struno usavravanje svih relevantnih
programa za poduzetnitvo
osoba za MSP
5.3. Dokvalifikacija i prekvalifikacija
poduzetnika, obrtnika i njihovih
zaposlenih
6.1. Usvajanje prostornih planova
6. Jaanje poslovne infrastrukture 6.2. Formiranje i opremanje poslovnih zona
u kantonima
7.1. Razvoj inovacijskih centara
7.2. Transfer tehnologija
7.3. Jaanje veza sa univerzitetom i
7. Tehnoloki razvoj
institutima
7.4. Osiguranje sistema kvalitete i zatita
intelektualnog vlasnitva
9

8.1. Poticaji ciljanim skupinama poduzetnika

8.2. Poticanje zadrune privrede
8. Poticanje poduzetnitva ciljanih
8.3. Poticaj tradicionalnih obrta
skupina
8.4. Poticaji za zapoljavanje
8.5. Poticaji poduzetnicima izvoznicima
Mjere i aktivnosti za poticanje malog i srednjeg poduzetnitva su prvenstveno usmjerene na:

promociju poduzetnitva;
finansijsku podrku poduzetnicima;
strunu pomo poduzetnicima;
razvoj poduzetnike infrastrukture (podmirivanje potreba za poslovnim prostorom,
savjetodavnim uslugama, informacijama i sl.);
usklaivanje postojeih zakonskih propisa s potrebama malog i srednjeg poduzetnitva;
obrazovanje svih sudionika iz Programa poticaja malog i srednjeg poduzetnitva;
podrku tehnolokom razvoju;
poticanje meusobne saradnje i povezivanje subjekata malog i srednjeg poduzetnitva te
poticanje saradnje s velikim poduzetnicima.
II.2.PrioritetnisektorirazvojaBiHiHercegovine
U populaciji firmi regije Hercegovina postojalo je, u razdoblju 2006.-2010.godine, 5,8 %
snano rastuih malih i srednjih firmi (REDAH, 2011a). 1
Po internacionalnoj praksi evropskih tranzicijskih zemalja, to je donja granica zastupljenosti

populacije snano rastuih firmi, u ukupnoj populaciji firmi. Od tranzicijskih zemalja jedino
Slovaka i Rumunija imaju tako nizak rezultat. Niz drugih tranzicijskih zemalja ima znatno
bolji rezultat. Na primjer, kod baltikih zemalja udio iznosi 15-20 %.
Budui da HNK nema dovoljan broj snano rastuih firmi - njihov broj je 3-6 puta manji u
odnosu na zemlje koje imaju relativno najvie snano rastuih firmi - nuno je stvarati
ambijent koji e osigurati pojavu i razvoj takvih firmi.
Snano rastue firme treba traiti posebno u prioritetnim sektorima razvoja nadlenih
politiko-institucionalnih tijela i identifikovati odgovarajuim ekonometrijskim studijama.

1
Snano rastue firme su, prema OECD definiciji, one koje ostvaruju rast broja zaposlenih (ili prihoda) preko 20
% godinje u kontinuitetu od minimalno tri godine, s tim da poetni broj zaposlenih iznosi minimalno 10 (stroi
kriterij je minimalno 20 zaposlenih).
10

Tablica 3: Prioritetni i najdinaminiji sektori razvoja BiH i Hercegovine od znaaja za HNK

SKD Djelatnost Podpodruje Strategije i studije Prioriteti
Poljoprivreda,
Strategija razvoja Bosne i
proizvodnja hrane i
Hercegovine
ruralni razvitak
Poljoprivreda, Strategija rasta izvoza Poljoprivredni i
A
lov i umarstvo BiH od 2012. do 2015. prehrambeni sektor
Regionalna strategija
Razvoj
ekonomskog razvoja za
poljoprivrede
regiju Hercegovina
Strategije rasta izvoza Poljoprivredni i
Proizvodnja
BiH od 2012. do 2015. prehrambeni sektor
prehrambenih
Najdinaminiji sektori
proizvoda, pia i
malih i srednjih Proizvodnja sira
duhana
preduzea u Hercegovini
Proizvodnja
Strategija rasta izvoza
drveta i proizvoda Drvni sektor
BiH od 2012. do 2015.
Preraivaka od drveta
D
industrija Proizvodnja
proizvoda od
malih i srednjih Plastika i guma
gume i plastinih
masa
Proizvodnja
baznih metala i Strategija rasta izvoza
Metalni sektor
metalnih BiH od 2012. do 2015.
proizvoda
Koritenje
obnovljivih i
Proizvodnja i
neobnovljivih
snabdijevanje Strategija razvoja Bosne i
prirodnih resursa za
E elektrinom Hercegovine
osiguravanje
energijom,
odrivog razvoja,
plinom i vodom
podrka razvoju
energetskog sektora
Graevinar- Strategija rasta izvoza
F Graevinski sektor
stvo BiH od 2012. do 2015.
Strategija rasta izvoza
Sektor turizma
BiH od 2012. do 2015.
Regionalna strategija
ekonomskog razvoja za Razvoj turizma
H Ugostiteljstvo
regiju Hercegovina
malih i srednjih Turizam
Poslovanje
nekretninama, Pruanje Najdinaminiji sektori Informaciono-
K iznajmljivanje i softverskih usluga malih i srednjih komunikacioni
poslovne i izrada softvera preduzea u Hercegovini sektor
djelatnosti
Izvor: Strategija razvoja Bosne i Hercegovine, Strategija rasta izvoza BiH od 2012.
do 2015. godine, Regionalna strategija ekonomskog razvoja za regiju Hercegovina i
The Most Dynamic SME Sectors in Herzegovina.
Pored sagledavanja prioritetnih sektora razvoja, za koje se oekuje da e kao takvi biti
podrani odgovarajuim instrumentima ekonomske politike, potrebno je, u sagledavaju
dinamike razvoja MSP, posebno sa stanovita stvaranja odrivih radnih mjesta, imati u vidu
profil i dinamiku MSP u EU, kao i politiku EU prema sektoru MSP, poto su politike
aspiracije BiH postati lanicom EU.
11

II.3.EUokvir
II.3.1.GlavnisektoriMSPuEU

Na svom putu od zemlje s viim srednjim dohotkom do zemlje s visokim dohotkom, BiH (i
HNK) trebaju imati u vidu organizacionu strukturu proizvodnje u zemljama s visokim
dohotkom, posebno u EU jer BiH tei lanstvu u njoj.
U 2010. godini je bilo 20,8 miliona MSP u EU od kojih je 19,2 miliona (92,1 %) otpadalo na
mikro preduzea tj. ona s manje od 10 zaposlenika.
Udio broja velikih preduzea u ukupnom broju preduzea je zanemariv u EU. Ima ih 43.000 i
ine 0,2 % ukupnog broja preduzea.
MSP zapoljavaju vie od 2/3 zaposlenih (87,5 mln.) privatnog sektora EU. Tako ine kimu
zaposlenosti evropske ekonomije.
MSP stvaraju 58,4 % bruto dodane vrijednosti privatnih preduzea u EU.
U zemljama lancima EU-27 mikro firme ine devet desetina ukupnog broja firmi,
zapoljavaju skoro treinu od ukupnog broja zaposlenih i stvaraju petinu dodane vrijednosti.
Znaajna su u svim nefinansijskim sektorima privrede osim u sektoru elektrine energije,
plina i vodosnabdijevanja.
Na nivou prosjeka EU-27, mikro preduzea zapoljavaju praktiki koliko i velika preduzea,
tanije: 30%, spram 33%. Dominiraju sektorom nekretnina i znaajna su u ugostiteljstvu i
turizmu, trgovini automobilskim dijelovima, trgovini na malo, popravkama i graevinarstvu.
Mala preduzea (10-49 zaposlenika), koja imaju vrlo ravnomjernu distribuciju po zemljama
EU-27, za razliku od,na primjer, mikro firmi, nalaze se u industriji (preradi metalnih i drvnih
proizvoda), te u graevinarstvu, i maloprodaji i veleprodaji auto dijelova.
Tablica 4: Kljuni indikatori nefinansijskih preduzea (EU-27), 2005.godina
Indikator Ukupno MSP Mikro Mala Srednja Velika
3 4
1 2 5 6 7 8
(=4+8) (=5+6+7)
broj mln 19.65 19.60 18.04 1.35 0.21 0.04
preduzea % 100 99,8 91,8 6,9 1,1 0,2
broj mln 126.7 85.0 37.5 26.1 21.3 41.7
zaposlenih % 100 67,1 29,6 20,6 16,8 32,9
dodana mlrd. EUR 5.360 3.090 1.120 1.011 954 2.270
vrijednost % 100 57,6 20,9 18,9 17,8 42,4
prosjek za mala i velika

u odnosu na prosjek
preduzea
dana
vrijednost
u 1000 EUR 42.3 36.4 29.9 38.7 44.8 54.4
po u odnosu na
zaposlenom ukupan prosjek
za mala i velika
100 86,1 70,7 91,5 105,9 128,6
preduzea (u %)
Izvor: Schmiemann (2008)
Napomena: zadnji izvorni podaci za MSP EU se odnose na 2008.godinu iza te godine postoje samo
ekstrapolacije.
12

Praktino tri etvrtine MSP u EU odnosno vie od 15 miliona MSP otpada na tri djelatnosti:
trgovina na malo, popravke i odravanja;
nekretnine, iznajmljivanja i poslovne usluge;
graevinarstvo.
Tablica 5: Broj i vrste preduzea po djelatnostima (EU-27), 2010.godina, procjena

Mikro Mala Srednja MSP Velika Ukupno
1 2 3 4 5 6 (=3+4+5) 7 8 (=6+7)
ukupan broj
C-K nefinansijskih 19.198.539 1.378.401 219.252 20.796.192 43.034 20.839.226
poduzea
C rudarstvo 15.667 4794 941 21.402 275 21.677

D industrija 1.760.912 311.564 77.335 2.149.811 17.226 2.167.037
energija, plin,
E voda
34.753 3.815 2.213 40.781 993 41.774
F graevinarstvo 2.789.236 208.857 22.385 3.020.478 2.373 3.022.851

G trgovina 5.968.300 361.222 42.324 6.371.846 6.948 6.378.794
turizam i
H ugostiteljstvo
1.552.574 151.018 12.066 1.715.658 1.527 1.717.185
transport i
I komunikacije
1.109.424 93.533 16.956 1.219.913 4.046 1.223.956
nekretnine,
K iznajmljivanja i 5.967.673 243.598 45.032 6.256.303 9.646 6.265.949
poslovne usluge
Izvor: Eurostat/National Statistics Offices of Member States/Cambridge Econometrics/Ecorys
Graf 1 pokazuje da velika preduzea dominiraju nad MSP (imaju preko polovice zaposlenih
odnosne djelatnosti), u djelatnostima proizvodnje elektrine energije, plina i vode (77%
ukupno zaposlenih), rudarstva (66 %), te transportu, skladitenju i telekomunikacijama (52
%).
Graf 1: Zaposlenost, vrsta preduzea po djelatnostima (EU-27), 2010.godina, procjena
Izvor: Eurostat/National Statistics

Offices of Member States/Cambridge Econometrics/Ecorys
13

Graf 1 takoer pokazuje da MSP imaju dominaciju u broju zaposlenih u djelatnostima

graevinarstva (88% ukupno zaposlenih u djelatnosti), turizma i ugostiteljstva (82%),
trgovine (72 %), nekretnina, iznajmljivanja i poslovnih usluga (66 %) i industrije (59 %).
Graf 2: Bruto dodana vrijednost, vrsta preduzea po

djelatnostima (EU-27), 2010.godina, procjena
Izvor: Eurostat/National Statistics Offices of Member States/

Cambridge Econometrics/Ecorys
Graf 2. pokazuje da MSP dominiraju po veliini ostvarene bruto dodane vrijednosti (%

ukupno ostvarene bruto dodane vrijednosti u djelatnosti), u slijedeim djelatnostima:
graevinarstvo (82 %);
turizam i ugostiteljstvo (76 %);
Nekretnine, iznajmljivanja i poslovne usluge (72 %);
trgovina (70 %).
Tablica 6: Djelatnosti u kojima dominiraju MSP po broju firmi, zaposlenosti

i bruto dodanoj vrijednosti (EU-27), 2011.godina, procjena
Bruto dodana
Rang Broj firmi Zaposlenost
vrijednost
Trgovina na
1 malo, popravke i Graevinarstvo Graevinarstvo
odravanja
Nekretnine,
Turizam i
2 iznajmljivanja i
ugostiteljstvo
Turizam i ugostiteljstvo
poslovne usluge
Nekretnine,
Trgovina na malo,
3 Graevinarstvo
popravke i odravanja
iznajmljivanja i poslovne
usluge
Nekretnine,
Trgovina na malo,
4 Industrija iznajmljivanja i
popravke i odravanja
poslovne usluge
Izvor: Eurostat/National Statistics Offices of Member States/Cambridge Econometrics/Ecorys
14

Iz tablice 6 je vidljivo da MSP, iz djelatnosti trgovine, dominiraju po broju firmi. Meutim,

kad se ponu ukljuivati drugi, zahtjevniji atributi (broj zaposlenih i ,naroito, dodana
vrijednost), pozicija trgovine slabi, a pozicija graevinarstva i turizma (s ugostiteljstvom),
jaa.
U tablici 7 se daje profil MSP sektora (EU-27), koji moe biti od koristi za HNK u
provoenju benmarking analize.
Tablica 7: Relativni udjeli zaposlenosti MSP sektora u ukupnoj zaposlenosti pojedinanih

ekonomija (EU-27), 2011.godina (u %)
MSP sektor Najmanji udio Prosjean udio Najvei udio
Rudarstvo 0,07 (Belgija) 0,23 0,60 (Estonija)
Industrija 6,57 (Luksemburg) 14,07 22,90 (Estonija)
Elektrina energija,
0,04 (Irska) 0,40 1,04 (Estonija)
plin, voda
Graevinarstvo 2,26 (Irska) 8,98 13,68 (panija)
Trgovina 11,60 (Slovenija) 19,42 34,57 (Grka)
Ugostiteljstvo i
1,99 (Poljska) 6,25 15,46 (Cipar)
turizam
Transport,
skladitenje, 2,99 (UK) 5,25 7,87 (Latvija)
komunikacije
Nekretnine,
iznajmljivanja i 8,56 (Bugarska) 13,98 20,63 (Nizozemska)
poslovne usluge
Udio MSP u
ukupnoj 68,58
zaposlenosti
Izvor: EUROSTAT
Napomena: Izraun je napravljen tako to su izraunate strukture zaposlenosti pojedinih zemalja (ukupna
zaposlenost ekonomije zemlje u sektorima C do I, plus sektor K = 100), te potom izraunati prosjeci za skupinu
EU-27.
Iz tablice 7 je vidljivo da od 100 zaposlenih osoba u EU-27, u sektoru MSP ih je zaposleno

69, najvie u trgovini (19), i industriji (14). Zaposlenost u MSP, u sektorima rudarstva i
elektrine energije, vode i plina je zanemarljiva, jer ta dva sektora ukupno ne zapoljavaju
vie od 0,63 % ukupno zaposlenih u ekonomijama EU-27.
II.3.2.EUpolitikopravniokvir
BiH je na svom EU putu obavezna, kad se radi o MSP, slijediti odredbe Akta za mala
preduzea (AMP) EU, jer je juna 2008.godine, potpisala Sporazum o stabilizaciji i
pridruivanju s EU i tako stupila u ugovorne odnose s EU.
lan 93. Sporazuma koji se odnosi na MSP glasi:
Saradnja izmeu strana bit e usmjerena na razvoj i jaanje malih i srednjih
preduzea (MSP), u privatnom sektoru i posebno e se voditi rauna o
Operativnim ciljevima koji se tiu pravne tekovine (acquisa) Zajednice u oblasti
MSP, kao i o deset smjernica utvrenih u Evropskoj povelji o malim
preduzeima.
15

Izvjetaj o napretku BiH u 2010. godini, Evropske komisije navodi (str. 50-1):
Evropska povelja za mala preduzea se primjenjuje sporo i neujednaeno, a
pripreme za provoenje Akta o malim preduzeima su u poetnoj fazi. Potrebno
je provesti dravnu Strategiju razvoja malih i srednjih preduzea. I dalje je
potrebno usvojiti zakon o promociji malih i srednjih preduzea i poduzetnitva
koji je neophodan za provoenje Strategije razvoja malih i srednjih preduzea.
U entitetima su, kako istie Izvjetaj o napretku BiH u 2010.godini, poduzete su izvjesne
inicijative za pruanje podrke malim i srednjim preduzeima. Ipak, mala i srednja preduzea
u zemlji i dalje rade pod razliitim uslovima.
Potrebno je u potpunosti provesti strategiju elektronske vlade za pruanje javnih usluga

poduzeima on-line, a nedostaje i sistematski pristup poslovnom obrazovanju.
Akt za mala preduzea (AMP; Small Business Act - SBA), koji je zamijenio Evropsku
povelju za mala preduzea, je najvii politiki dokument u EU politici MSP.
Uspjeh EU povelje za MSP omoguio je da AMP bude prihvaen od Vijea ministara EU,
decembra 2008.godine, i donesen 2009.godine. Time je politika MSP stavljena u sredite
ekonomskog i administrativnog odluivanja u EU. To je veliko postignue za EU i MSP u
Evropi.
SRMSP HNK je instrument primjene AMP u HNK, poticaj ekonomskim reformama u HNK i
stavljanja MSP politike u sredite ekonomskog i administrativnog odluivanja u HNK,
takoer.
MSP su i bit e motor osiguravanja radnih mjesta i napretka HNK, ako im se osigura pravi
ekonomski okvir. MSP strategija je instrument kojim se to osigurava.
AMP definie principe, daje smjernice i najbolje prakse u oblasti podrke MSP i
poduzetnitvu. Na prvo mjesto stavlja potrebe MSP, kako bi se ojaao njihov potencijal za
stvaranje novih radnih mjesta i ojaala konkurentnost unutar jedinstvenog trita.
Kljuni element AMP je princip Small think first (Prvo misli na male), koji treba da bude
ukljuen u donoenje odluka na svim nivoima u EU, i u nacionalnim politikama.
AMP definira 10 naela politike MSP. Ona su ugraena u MSP Strategiju HNK i na njih se
pozivaju strateki ciljevi Strategije HNK.
Naela, kojima se rukovodi koncipiranje i provoenje politika, kako na nivou EU, tako i na
nivou zemalja-lanica su:
1. Stvoriti okruenje u kome poduzetnici i porodine firme mogu cvjetati i u kome se
poduzetnitvo nagrauje;
2. Osigurati da poteni poduzetnici koji su bankrotirali brzo dobiju novu priliku;
3. Koncipirati pravila u skladu sa naelom Prvo misli na male;
4. Postii da dravna uprava bude u stanju da odgovori na potrebe MSP;
5. Prilagoditi instrumente javne politike potrebama MSP;
16

6. Olakati pristup MSP finansijama i uspostavljanje pravnog i zakonodavnog okruenja

naklonjenog pravovremenom plaanju u komercijalnim poslovima;
7. Pomoi MSP da bolje iskoriste mogunosti koje nudi jedinstveno trite;
8. Promovisati unaprjeenje vjetina u MSP i sve oblike inovacija;
9. Omoguiti MSP da ekoloke izazove pretvore u prilike;
10. Ohrabriti i podrati MSP da iskoriste rast trita.
Evropska unija (EU) je usvojila Strategiju za pametan, odriv i ukljuiv privredni rast,
Evropa 2020.godina, koja se nadovezuje na Lisabonsku strategiju (2000. 2010.godina) i
kojom se definiu okviri za uspostavljanje politike razvoja MSP. Strategija definie tri
operativna cilja:
pametan rast podrazumijeva jaanje znanja i inovacija, poboljanje kvaliteta
edukacije, istraivanja, transfera tehnologija uz puno koritenje IKT i poboljanje
uslova za pristup finansijama za istraivanje i razvoj;
odriv rast podrazumijeva izgradnju efikasnije, odrive i konkurentne ekonomije
efikasnijim koritenjem resursa i formulisanjem industrijske politike za eru
globalizacije;
ukljuiv rast podrazumijeva jaanje politika zapoljavanja i obrazovanja, sistema
socijalne zatite i poveanje drutvene odgovornosti u okviru poslovne zajednice.
Definisani operativni ciljevi su u funkciji poveanja zaposlenosti, jaanja istraivanja i

inovacija, edukacije, smanjenja emisije plinova i jaanja energetske efikasnosti i smanjenja
siromatva.
EK (European Commission), ETF (European Training Foundation), OECD (Organisation for

Economic Co-operation and Development) i EBRD (Europan Bank for Reconstruction and
Development), su ukljuili zemlje Zapadnog Balkana u proces sagledavanja politike MSP.
U sklopu toga EK, ETF, OECD i OECD izdaju, svake druge godine, pregled politika prema
sektoru MSP u zemljama Zapadnog Balkana. Do sada su objavljena dva pregleda,
2007.godine i 2009.godine, zadnji pod naslovom: Indeks MSP politike 2009. - Napredak u
provoenju Evropske povelje za mala i srednja preduzea na Zapadnom Balkanu.
III.AMBIJENTHNKOSTVARIVANJASTRATEGIJE
III.1.Politikoinstitucionalniokvirrazvoja
Evropska Komisija je, 06.05.2003.godine, usvojila Preporuku 2003/361/EC, kojom definie

MSP. Prema njoj, preduzee se, i to je osnovni kriterij, tretira malim i srednjim, ako mu broj
zaposlenika ne prelazi 250, te, prema dopunskom kriteriju, ako mu prihod ne prelazi 50 mln.
eura, ili, alternativno (zavisno koji kriterij samo preduzee odabere), ako mu aktiva ne prelazi
43 mln. eura.
BiH nema slubenu definiciju MSP, no imaju je F BiH i HNK.
Zakon o raunovodstvu i reviziji u Federaciji Bosne i Hercegovine 2 definie male, srednje i
velike pravne osobe i navodi da je mala pravna osoba ona koja ispunjava najmanje dva od tri

2
Slubene novine Federacije BiH, broj: 83/09
17

kriterija: broj zaposlenih, veliinu poslovne imovine i prihod. U skladu s tim, MSP je ono
preduzee koje ima poslovnu imovinu manju od 4 mln. KM, ili prihod manji od 8 mln. KM,
ili broj zaposlenih manji od 250.
Za razliku od ove potpuno neadekvatne definicije, koju daje Zakon o raunovodstvu i reviziji
u Federaciji Bosne i Hercegovine, federalni Zakon o poticaju razvoja male privrede 3 definie
MSP kao preduzee koje ima manje od 250 zaposlenih i, prema dopunskom kriteriju, prihod
manji od 40 mln. KM, ili aktivu, manju od 30 mln. KM.
Iako federalni Zakon o poticaju razvoja male privrede daje znatno bolju definiciju MSP od
federalnog Zakona o raunovodstvu i reviziji, i on je manjkav, stoga to mu definicije mikro,
malog i srednjeg poduzea odudaraju od EU definicija.
HNK, svojim Zakonom o poticaju razvoja male privrede 4 , daje najpotpunije definicije mikro,
malog i srednjeg preduzea, praktiki u skladu sa EU definicijama odnosnih preduzea (v.
tablicu 8).
Zakon o poticaju razvoja male privrede i zatite tradicionalnih djelatnosti (obrta) HNK,
ureuje (l. 1.):
osnove planiranja razvoja male privrede;
osiguranja sredstava razvoja male privrede;
provoenje mjera razvoja;
aktivnosti i mjere u poticaju razvoja male privrede i zatiti obrta.
Zakon istie osam ciljeva razvoja male privrede (l. 8.):

1. poveanje zapoljavanja;
2. poveanje izvoza i prilagoavanje svjetskom tritu;
3. poveanje proizvodnje, kvaliteta i konkurentnosti male privrede;
4. istraivanje, razvoj i primjena savremenih tehnologija i inovacija;
5. poveanje broja subjekata male privrede;
6. poticanje djelatnosti koje ne zagauju okoli;
7. poticanje obavljanja i opstanka tradicionalnih i starih zanata;
8. poticanje MSP za koritenje sredstava EU.
Ako se poe od gledita da je uobiajena EU praksa imati kao strateke ciljeve razvoja sektora
MSP na regionalnoj razini:
smanjenje nezaposlenosti,
aktiviranje lokalnih ekonomija,
promovisanje novih tehnologija i inovacija,
privlaenje ino kompanija i ino investicija,
moe se rei da Zakon o poticaju razvoja male privrede HNK dobro prati EU praksu,
jer istie cilj smanjenja nezaposlenosti i promovisanja tehnologija i inovacija. Aktiviranje
lokalnih ekonomija pominje indirektno (l. 15.), dok ne istie aktiviranje lokalnih ekonomija i
privlaenje ino kompanija i ino investicija.

3
Slubene novine Federacije BiH, broj: 19/06
4
Zakon je stupio na snagu 24.08.2010.godine a primjenjuje se od 01.01.2011.godine (Slubene novine HNK,
broj: 4/2010)
18

Vlada HNK, na prijedlog Ministarstva privrede, donosi Program razvoja male privrede
HNK, za period od etiri godine, kojim se utvruju (l. 9.):
smjernice razvoja;
poticajne mjere;
nosioci provoenja poticajnih mjera,
aktivnosti provoenja;
izvori sredstava;
period provoenja pojedinih poticajnih mjera;
metodologija praenja provoenja pojedinih mjera.
Na osnovu etverogodinjeg programa Ministarstvo privrede HNK donosi, a Vlada HNK

usvaja, Godinji plan provoenja Programa, koji sadri (l. 9.):
plan pojedinih poticajnih mjera i aktivnosti;
potrebna sredstva;
izvore;
kriterije;
uslove;
nain koritenja sredstava.
Finansijska sredstva za provoenje programa razvoja osiguravaju se iz Budeta HNK, za

svaku kalendarsku godinu, u skladu sa odredbama Zakona.
Aktivnosti i mjere kojima se ostvaruju ciljevi razvoja male privrede (l. 11.) mogu se
grupisati kao:
1. finansijske (kreditiranje i subvencioniranje kamata, te davanje garancija, osnivanje
fondova riziko kapitala);
2. struno-savjetodavne (uvoenje certifikata i meunarodnih standarda kvalitete,
poticanje koritenja IPA fondova);
3. poslovno infrastrukturne (organizovanje centara za poduzetnitvo, poduzetnikih
inkubatora i zona male privrede);
4. tehnoloke (podrka istraivanju, razvoju i primjeni inovacija);
5. obrazovne (podrka edukaciji i prekvalifikaciji);
6. razvojne (podrka poduzetnitvu ciljnih grupa: mladi, ene i invalidne osobe,
zapoljavanju, sudjelovanju na sajmovima te zatiti i revitalizaciji zanata).
Nosioci Programa razvoja male privrede su: Vlada HNK, Ministarstvo privrede HNK,
jedinice lokalne samouprave, Privredna/Gospodarska komora HNK/, Obrtnika komora
HNK/, udruenja male privrede i poduzetnitva, te regionalna razvojna agencija (l. 15.).
Jedinice lokalne samouprave su obvezne izraditi vlastite programe i planove razvoja

male privrede (l. 16.).
19

Tablica 8: Definicije MSP, EU, F BiH i HNK

F BiH
EU Zakon o poticaju razvoja male HNK
Zakon o raunovodstvu i reviziji
privrede
Vrsta
1. zaposleni
1. zaposleni
1. zaposleni
3. Poslovna
(mln KM)
(mln KM)
(mln KM)
1. zaposleni
(mlnKM)
3. Aktiva
3. Aktiva
2. Prihod
2. prihod
2. prihod
MSP
imovina
(mln )
(mln )
3.aktiva
2. prihod
(KM)
(KM)
i/ili
i/ili
i/ili
i/ili
ili
50- 50-
srednje 249 50 43 250
2-8 1-4 < 250 40 30 50-249 < 95 < 86
10-
malo 49 10 10 < 50 <2 <1 < 50 4 4 10-49 <20 <20
mikro 0-9 2 2 nema definicije < 10 0.4 0.4 0-9 <4 <4
Izvor: Recommendation 96/280/EC; Zakon o raunovodstvu i reviziji u Federaciji Bosne i Hercegovine, "Slubene novine Federacije BiH, broj: 83/09; Zakon o poticaju
razvoja male privrede, Slubene novine Federacije BIH, broj: 19/06, 32/09; Zakon o poticaju razvoja male privrede i zatiti tradicionalnih djelatnosti (obrta) HNK,
Slubene novine HNK, broj: 4/2010.
20

III.2.Institucionaliambijentkaoosnovniizazovposlovanja
Istraivanja MSP, koja redovno provodi EBRD (2010.), pokazuju da su izazovi s kojima se
MSP u BiH susreu prvenstveno vezani za djelovanje institucija javnog sektora (porezna
administracija, sudovi i obrazovanje), (v. tablicu 9), odnosno svode se na neadekvatan
poslovni ambijent (porezi i sudovi) i nedovoljnu konkurentnost (obrazovanje).
Tablica 9: Tri najtea poslovna problema za poduzetnike

tranzicijskih zemalja, 2010.godina
Tranzicijske zemlje BiH
1. Vjetine 1-2. Porezna administracija i
2. Korupcija korupcija
3. Porezna administacija 3-4 Vjetine i sudovi
Izvor: EBRD (2010.)
EBRD (2010.) ne nalazi da je djelovanje sudova jedan od tri zajednika osnovna problema
MSP, u tranzicijskim zemljama openito, no nalazi ih kao jedan od tri osnovna problema na
specifinom geografskom prostoru - prostoru Zapadnog Balkana. U tim je zemljama
djelovanje sudova jedan od tri osnovna problema.
Graf 3: Lakoa poslovanja BiH i Balkan, 2011.godina
Izvor: World Bank (2011.)
Prema istraivanjima World Bank (2011.), neefikasno djelovanje sudova je posebno izraeno
u BiH. Tu je i najvee negativno odstupanje BiH u odnosu na varijable lakoe poslovanja
zemalja Zapadnog Balkana (v. strelicu na grafu 3 kod prinudnog izvrenja ugovora).
21

Tablica 10: Najtei poslovni problemi poduzetnika, izabrane tranzicijske zemlje, 2010.godina
Bjelo- Crna
BiH Albanija Bugarska Hrvatska Makedonija Maarska Moldova Rumunija Srbija Slovaka Slovenija
rusija Gora
Infrastruktura -0.11 0.16 0.09 0.01 -0.17 -0.07 -0.11 0.07 0.09 -0.12 0 0.03 0.08
Telekom -0.21 0.06 0.03 -0.05 -0.26 -0.17 -0.18 -0.05 -0.13 -0.22 -0.06 -0.12 -0.01
Elektrina
energija
0.02 0.73 0.13 0.16 -0.15 0.14 0.11 0.15 0.36 -0.07 0.22 0.26 0.19
Transport -0.10 -0.08 -0.04 -0.04 -0.13 -0.07 -0.17 0.01 0.07 -0.15 -0.03 0 0.08
Pristup
zemljitu
-0.19 0.01 -0.02 -0.16 -0.2 0.02 -0.36 0.14 -0.06 -0.14 -0.08 -0.12 0.04
Vjetine 0.04 0.13 0.3 0.01 0.11 -0.06 -0.17 0.25 0.1 0.15 0.04 0.16 0.11
Porezna
administracija
0.22 0.11 0.04 0.12 0.25 0.02 0.61 0 0.18 0.22 0.03 -0.02 -0.04
Regulacija
rada
-0.10 -0.16 -0.24 -0.02 0.01 -0.11 0.09 -0.19 -0.03 0 -0.03 -0.05 0.22
Carina -0.12 0.12 -0.1 -0.24 -0.17 -0.11 -0.29 -0.1 0 -0.25 -0.13 -0.29 -0.2
Dozvole -0.03 -0.16 0.08 -0.04 -0.1 -0.1 0.14 -0.14 0.04 0.01 -0.11 -0.08 -0.09
Sudovi 0.04 -0.02 -0.22 0.06 0.2 0.22 -0.14 -0.05 -0.08 0.01 0.03 0.08 0.02
Korupcija 0.22 0.31 -0.06 0.16 0.08 0.12 0.32 0.02 -0.03 0.13 0.26 0.15 -0.12
Kriminal -0.06 -0.15 0.14 0.06 -0.11 0.01 -0.2 0.02 -0.16 -0.16 -0.03 0.13 0.01
Izvor: EBRD (2010.)
Pojanjenje tablice: anketirani poduzetnici daju odgovor na pitanje koliko su problemi navedeni u koloni 1 tei/laki u odnosu na druge probleme. Odgovori s minusom
znae da su ti problemi laki u odnosu na druge probleme za navedeni procentni poen, dok odgovori s plusom znae da su ti problemi tei u odnosu na druge probleme, za
odnosni procentni poen. U sluaju BiH, infrastruktura, je na primjer za 11 % laki problem u odnosu na druge probleme, dok je korupcija za 22 % tei problem nego drugi
problemi.
22

Prema ocjeni World Bank (2011.), BiH je najloije mjesto za poslovanje u Jugoistonoj
Evropi, a time automatski i u cijeloj Evropi.
Graf 4: Lakoa poslovanja, Jugoistona Evropa,
Izvor: World Bank (2011.b)
World Bank je i 2011.godine provela istraivanje u preko 300 gradova iz 38 zemalja,

ukljuujui i 22 grada iz tranzicijskih zemalja Jugoistone Evrope, meu njima i Mostar.
Tablica 11: Lakoa poslovanja u 22 grada tranzicijskih zemalja Jugoistone Evrope,

2011.godina
Vrsta
Najbolje i najloije plasirani gradovi i BiH gradovi
lakoe
poinjanje
1.Skopje 18.Banja Luka 19.Sarajevo 20.Mostar 21.Prizren 22.Pritina
poslovanja
dobivanje
graevinsk 1.Niki 3.Banja Luka 9.Sarajevo 13.Mostar 21.Beograd 22.Tirana
e dozvole
uknjiba
1.Kinjev 2.Balti 3.Bitola 19.Sarajevo 21.Banja Luka 22.Mostar
nekretnine
sudsko
izvrenje 1 Zrenjanin 2.Kinjev 15.Banja Luka 19.Sarajevo 20.Mostar 22.Prizren
ugovora
Izvor: World Bank (2011.a)
Na osnovu tablice 11 vidljivo je da su BiH gradovi uglavnom pri dnu ljestvice tranzicijskih
gradova Jugoistone Evrope. to se tie Mostara, poboljao je poziciju u odnosu na
2008.godinu, u otpoinjanju poslovanja, dobijanju graevinske dozvole i sudskom izvrenju
ugovora. 5
No, da se uoi koliki su dodatni napori potrebni za dostizanje Skopja, navodimo da su za

registraciju drutva s ogranienom odgovornou (d.o.o), u Skopju potrebna tri dana, 100 US
$ i 0 US $ uplaenog minimalnog kapitala, dok u Mostaru za to treba 42 dana i 2.317,00 KM
te minimalan kapital od 2.000,00 KM.

5
U odnosu na istraivanje iz 2008. godine iskljueni su gradovi iz Hrvatske, a ukljueni gradovi iz Moldavije
(Kinjev i Balti), te Dra i Tetovo, to znai da je u relativno slabijoj konkurenciji, Mostar trebao vie popraviti
svoju poziciju.
23

Tablica 12: Procedure i trokovi osnivanja d.o.o i zadruga HNK (u danima i KM)
Koraci Radnje Vrijeme Troak
1 Ugovor o osnivanju, Statut 1 702,00
2 Prelazni raun u banci 1 (2.000,00)
3 Upis u sudski registar 21 1.175,00
4 Peatorezac 1 40,00
5 Statistiki broj 1
6 Prijava za ID broj 1
7 Otvaranje iro rauna 1
Prijava zaposlenih u PIO i
8 1
ZZO
Rjeenje o ispunjenosti 250,00-
9 7
uslova za rad 500,00
Upis u carinsku evidenciju 25,00
10 7
i PDV broj
2.317,00
Ukupno 42
(4.317,00)
Izvor: Ministarstvo privrede HNK
Mostar ne pravi napredak u oblasti sudskog izvrenja ugovora. U najefikasnijem gradu

Jugoistone Evrope, Zrenjaninu komercijalni sudski spor se, u prosjeku, rjeava za 10 mjeseci
kao i u SAD, dok u Mostaru traje due od etiri godine, kao u Kabulu, jednom od najsporijih
sudova svijeta.
III.3.Programipodrkerazvojuprivrede
HNK je donio Program razvoja male privrede HNK za period 2011.-2015.godina

Tablica 13: Glavni strateki i prioritetni ciljevi razvoja male privrede HNK, 2011.-
2015.godina
Ciljevi Poveanje broja MSP Poveanje zaposlenosti
1. Konkurentnost jaanje 2. Zapoljavanje poveanje
Strateki ciljevi konkurentne sposobnosti zaposlenosti kroz poveanje
MSP broja MSP
1. Kontinuirano poboljanje 1. Poboljanje uslova za razvoj
produktivnosti poduzea postojeih MSP
2. Jaanje klasterskih inicijativa 2. Poboljanje uslova za stvaranje
3. Izgradnja savremene nauno- novih MSP
Prioritetni ciljevi poslovne infrastrukture i 3. Smanjivanje dugorone i
poslovne baze strukturne nezaposlenosti
4. Poboljanje poslovnog 4. Poboljanje djelovanja trita
okruenja rada kroz razvoj poslovne
infrastrukture
Kao posebno vane aktivnosti za realizaciju stratekih ciljeva navode se:
osnivanje garancijskog fonda (2011.),
osnivanje revolving kreditnog fonda (2011.),
24

razvoj i formiranje klastera (2011.-2013.),

osnivanje i razvoj tehnolokog parka (2011.-2013.),
zavretak izgradnje poslovnih zona (2011.-2015.),
Program elektronskog servisa za poduzetnike (2011.),
obuka za 100 zaposlenika MSP u koritenju savremenih informacijskih
tehnologija (2011.),
zavretak regulatorne reforme (2011.-2012.).
U cilju podrke razvoju male privrede, Vlada HNK je poduzela slijedee aktivnosti 6 :
2008: Vlada HNK je izdvojila je 510.000,00 KM. Efekti ulaganja navedenih
sredstava prikazani su u tablici broj 14. Poticajna sredstva su inicirala dodatna
privatna ulaganja u visini od 1.421.000,00 KM, to je rezultiralo
zapoljavanjem 61 osobe;
2009: nisu izdvojena sredstva za poticaj razvoja male privrede;
2010: dodijeljena su novana sredstva u iznosu od 157.834,00 KM, i to:
o za obrtnike radnje i ouvanje tradicionalnih zanata 137.834,00 KM
(LOT 1) 7 ,
o Obrtnikoj komori HNK dodijeljeno je 6.000,00 KM (za
unapreenje funkcioniranja i ispunjavanja uloge u razvoju
obrtnitva),
o Privrednoj/gospodarskoj komori HNK/ dodijeljeno je 4.000,00 KM
(za unapreenje funkcioniranja i ispunjavanja uloge),
o Udruenju za poduzetnitvo i posao LiNK Mostar dodijeljeno je
10.000,00 (u cilju uestvovanja HNK u izgradnji poslovne zone).
2011: nisu izdvojena sredstva za poticaj razvoja male privrede.
Tablica 14: Efekti ulaganja poticajnih sredstava u 2008.godini

R. br. Subjekti Dodijeljeno iz Ukupno uloena Uloeno iz Broj
javnih izvora sredstava privatnih novozaposlenih
izvora
1. LOT 1. 184.000,00 264.017,33 80.017,33 10
2. LOT 2. 130.000,00 545.000,00 415.000,00 42
3. LOT 3. 130.000,00 1.020.004,74 900.004,74 5
4. LOT 4. 25.000,00 25.000,00 0 1
5. LOT 5. 21.000,00 25.737,88 4.737,88 0
6. LOT 6. 15.000,00 29.424,17 14.424,17 3
7. LOT 7. 5.000,00 12.744,36 7.744,36 0
Ukupno 510.000,00 1.921.928,48 1.421.928,48 61
Izvor: Ministarstvo privrede HNK

6
Komunikacija s Ministarstvom privrede HNK.
7
Korisnici LOT 1. (26 obrtnika) su za dobijenih 137.834,00 KM , uloili vlastitih sredstva u iznosu od
62.279,96 KM, te su, ne samo zadrali postojei broj zaposlenih nego ga i poveali za etiri osobe.
25


Tablica 15: Pregled podrke MSP na nivo JLS

Prozor/
PITANJE Mostar Jablanica Konjic itluk apljina Stolac Ravno Neum
Rama
1. Ima li JLS
strategiju ne da da da da ne da da da
razvoja?
2. Koje
plan
razdoblje
- 2007.-2011. 2011.-2020. 2008.2017. 2008.-2020. - provoenja za 2011.-2017. 2006.-2010.
obuhvaa
2010.-2014.
strategija?
izgradnja efikasna
razvijena razvijena
ouvan okoli energetika poslovne zone lokalna Turizam
infrastruktura infrastruktura
Hodovo uprava
nastavak
izgradnje lokalni razvoj
razvijeno izgraena razvijena
turizam vodovoda ekonomski drutvenih
poduzetnitvo infrastruktura privreda
Hodovo- razvoj djelatnosti
Rotimlja
razvijeno unaprjeenje razvoj
razvijen i
razvijene obrazovanje, obnova saobraajne infrastruktur
odriv
drutvene poljoprivreda kultura, mostova i i komunalne e, prostorno
3. Koji su privredni
djelatnosti zdravstvo, mlinica infrastruktur ureenje i
razvojni sektor
sport e okoli
ciljevi? nastavak
razvoj
ouvan i izgradnje jaanje
ureen prostor i razvijeni MSP zdravstvene
zatien dubrovakog lokalne
ouvan okoli ljudski resursi (obrt i zanatstvo) i komunalne
okoli vodovoda samouprave
zatite
(regionalni)
izgradnja
poveanje poboljana i
metalopreraiva kolske
drutvenog djelotvornija
ka industrija dvorane O
standarda uprava
Crnii
drvopreraivaka elektrifikacija
industrija starog grada
26


vaenje ruda i
kamena/prerai proizvodnj
prostorni plan
vaka turizam a hrane i
4. Ako se grada
industrija pia
priprema (gips)
strategija proizvodnja
razvoja, o komunalna proizvodnja
elektrine / / turizam /
kojim infrastruktura hrane i pia
energije
razvojnim
podrka razvoju
ciljevima se turizam MSP energetika
poduzetnitva
razmilja?
izgradnja
iskoritenje
sistema gradske
hidropotencijala
uprave
preraivaka
turizam
industrija preraivaka
preraivaka preraivaka (koridor
(vaenje i industrija (metal, turizam
industrija industrija Ravno-
prerada ruda i drvo)
Slano)
kamena)
graditeljstvo
proizvodnja
proizvodnja (izgradnja
turizam elektrine turizam
5. Koje hrane i pia turistikih
energije
privredne naselja)
turizam
djelatnosti transport (brza
proizvodnja proizvodnja
mogu biti IK tehnologije turizam turizam turizam cesta Stolac-
hrane i pia hrane i pia
okosnica Neum)
razvoja JLS? preraivaka
industrija
proizvodnja proizvodnja (vaenje i
hrane i pia hrane i pia prerada ruda i
kamena)
umarstvo
6. Ima li ne
ne da da da ne da da da
jedinica PZ? (u pripremi)
27


Tromea Vranjevo
Unis
Meugorje selo
7. Navedite
ljunkara ipad Blizne gomile Hodovo Omble
njihov naziv
Blizanci
8.Ima li JLS
poslovni ne da ne ne ne ne ne ne
inkubator?
9. Podrava li
JLS MSP
ne da da da da da da ne ne
izvjesnim
mjerama?
kredit za mali osiguranje
biznis iz revolving povoljnih kroz osigurana
revolving kreditna linija uslova u ulaganje u infrastruktura
sredstava privr. vodama razvoj
poslovne
10. Ako subvencije za
infrastrukt
podrava zapoljavanje i programi
pruanje ure niska cijena
razvoj MSP, podrku poticaja za /
informacija stvaraju se zemljita
nabrojite poljoprivredi zapoljavanje
povoljniji
glavne mjere istoarstvu
poslovni
subvencije za uslovi za
pomo pri
zapoljavanje razvoj plaanje s
povezivanju s
po programu MSP odgodom
partnerima
zapoljavanja
11. Koji je dio
budeta
namijenjen
0 4,4% 4,0% 0 0 0 12% 0
razvoju
MSP
(u %)?
28


12. Ima li
jedinica
poseban
finansijski da (revolving
ne da ne ne ne da ne
fond kojim kreditna linija)
podrava
razvoj
MSP?
13. Da li
jedinica
razmilja o
podrci
mikro
da da da da da da da da
(lokalnom)
i/ili mezo
(regionalno
m)
klasteru?
Izvor: LiNK (anketa i intervjui sa predstavnicima JLS i lanovima Koordinacionog odbora) i strategije razvoja jedinica lokalne samouprave
29


III.4.SWOTanalizaMSPsektora
SWOT analiza ima za svrhu ustanoviti koji interni i eksterni faktori utiu na razvoj MSP u
HNK. Zajedno s vizijom ini osnovu za odabir stratekih i Prioritetnih ciljeva Strategije.
U tablici 16 daju se specifine snage, slabosti, prilike i prijetnje koje utiu na aktuelnu
poziciju MSP u HNK. Svaka izabrana stavka snage, slabosti ili prijetnje je povezana sa
stratekim ciljem koji treba postii.
Tablica 16: SWOT matrica Sektora malog i srednjeg poduzetnitva HNK, decembar
2012.godine
Prednosti: Nedostaci:
1. Tradicija u poduzetnitvu, posebno u I. Nedovoljno razvijeno poduzetnitvo

preraivakoj industriji (obrada metala,
drveta i kamena) i turizmu (ljetno- 1. Nerazvijena poduzetnika znanja (ne
kupalini, lovno-ribolovni, planinski) obrazuje se radna snaga za potrebe MSP;
nizak nivo treninga za poduzetnike,
2. Jasan strateki okvir ( Strategije posebno u oblasti praktikih znanja)
ekonomskog razvoja BiH i F BiH, 2. Neadekvatna poduzetnika orijentacija
strategije izvoza BiH, strategije razvoja (lokalno trite, neproizvodni sektori)
MSP BiH i F BiH, strategije razvoja JLS
HNK) II. Neadekvatan pravno institucionalni
okvir
3. Uspostavljena praksa finansijske 3. Slabo djelovanje sudova
podrke (na razini Kantona i jedinica 4. Nerazvijeni zakoni i podzakonska
lokalne samouprave) regulativa (nedostatak pravilnika i sl.;
nerijeena problematika koncesija)
4. Pomaci u razvoju proizvodnje hrane i 5. Administrativne procedure (duge,
pia (nove farme; vinogradi i podrumi; komplicirane i skupe procedure nastanka i
pomaci u brendiranju ilavke i Blatine; prestanka djelovanja MSP i izdavanja
proizvodnji sira) graevinskih dozvola; uknjiba
vlasnitva, dobijanje izvoznih dozvola i
investiranje)
III. Nedostatak politike podrke

6. Nepodravanje razvoja klastera (u
oblasti poljoprivrede, preraivake
industrije i turizma)
7. Slab pristup kapitalu (nepovoljni
krediti, nema razvojnih fondova)
8. Nedovoljno promovisanje i poticanje
inovacija, istraivanja i razvoja
9. Neadekvatna zastupljenost opina u
projektima stratekog razvoja HNK i
F BiH
10. Nepostojanje opinskih olakica za
privlaenje stranih investitora
30


IV. Slabosti sektora MSP

11. Nisko koritenje novih tehnologija
(sporo uvoenje, nedovoljna znanja)
12. Niska produktivnost MSP (nepovoljna
struktura zaposlenih; mala sposobnost
privrede da apsorbuje novu radnu snagu)
13. Nepostojanje udruenja poduzetnika
na nivou JLS i ire (npr. obrtnika u JLS)
Mogunosti: Prijetnje:
I. Aktiviranje poduzetnikih potencijala I. Tuzemne
1. Formiranje mrea poduzetnika i 1. Sporost svih reforami i prilagoavanja

povezivanje s internacionalnim EU standardima (posebno u donoenju
mreama propisa, koji su loi i nedoreeni i s loom
2. Razvoj ruralnog poduzetnitva primjenom, naroito u oblasti uprave,
(vinogradarstvo i vinarstvo, stoarstvo, pravosua i obrazovanja)
povrtlarstvo, ljekovito bilje; uz rjeavanje 2. Nezainteresovanost viih nivoa vlasti za
prava vlasnitva, komasacije, te jaanje osmiljeno poticanje privrednog
zadrugarstva i distribucionih kanala i sl) razvoja i specifinih potreba lokalnih
zajednica (nema posebnih programa
II. Aktiviranje neiskoritenih resursa podrke)
3. Nepostojanje izvoznih stimulacija
3. Mlada, prilagodljiva i relativno jeftina 4. Nepostojanje prostornih planova i
radna snaga devastacija prostora
4. Dobro obrazovana dijaspora 5. Nelojalna konkurencija (velika
5. Prirodni uslovi i resursi: klima, pitka neopaena ekonomija; nekontrolisanje
voda, nezagaena tla, ist zrak, ljunak, neregistrovanih firmi od inspekcija)
granit-gabro, gips, AG kamen; ume, 6. Neadekvatno finansijsko trite
panjaci, ljekovito bilje; hidropotencijal, (nerazvijena lepeza finansijskih institucija
sunce, vjetar i instrumenta)
6. Aktiviranje neaktivnih graevinskih 7. Prisutnost korupcije
objekata 8. Smanjenje broja stanovnika (naroito u
ruralnim podrujima)
III. Razvoj MPS sektora
II. Inozemne
7. Razvoj obnovljivih izvora energije
(voda, vjetar i sunce) 9. Jaanje konkurencije u zemljama
8. Razvoj turizma: vjerskog (Meugorje), okruenja i konkurentnosi njihovim
ljetno-kupalinog (Neum), zimsko- ekonomijama
skijakog (Risovac, Ruite, Rama), agro
(staze sira, vinske ceste), planinskog i
lovnog
IV. Jaa politika podrka

9. Bolja koordinacija regionalnih i
lokalnih vlasti
10. Razvoj i jaanje institucija podrke
MSP-a (trening centri, shopovi itd.) i
31


poslovne infrastrukture ( s naglaskom na

klastere, inkubatore, poslovne zone i
tehnoloke parkove)
11.Razvoj partnerstva javnog i privatnog
sektora i civilnog drutva
12.Kreiranje posebnih instrumenata
finansijske podrke poduzetnitvu
13.Afirmiranje obrtnikih zanimanja (uz
saradnju sa srednjim, strunim kolama)
V. Ino podrka
14.Meuopinska, regionalna i
meudravna saradnja
15.Privlaenje stranih i domaih
investitora i ukljuivanje u razliite
fondove (predpristupne EU), programe i
inicijative
VI. Razvoj obrazovanja
16.Reforma obrazovnog sustava ( posebno
srednjokolskog)
17.Trening za uvoenje novih tehnologija i
razvoj novih proizvoda
III.5.Kljuninalazisocioekonomskihipolitikoinstitucionalnihanaliza
stanjaMSPsektora
Kljuni nalazi vezani za socio-ekonomske i politiko-institucionalne uslove ostvarivanja

SRMS:
HNK ne predstavlja ugodno mjesto za ivljenje (broj stanovnika se smanjuje zbog
negativog prirasta i odseljavanja);
Stanovnitvo je uveliko neaktivno i neuposleno (neaktivno stanovnitvo premauje
veliinu radne snage);
Zaposlenost ima srednjoronu tendenciju smanjenja a nezaposlenost poveanja;
Glavni poslodavci HNK su iz oblasti trgovine i preraivake industrije;
Izvozni sektor HNK je internacionalno nedovoljno konkurentan (ostvaruje
permanentan trgovinski deficit) i svodi se na izvoz metalnog sektora odnosno na izvoz
uveliko javnih preduzea, Aluminija d.d. i skupine privatnih malih i srednjih
preraivakih preduzea;
Razvoj sektora malih i srednjih preduzea treba biti usmjeren na razvoj mikro
preduzea (radi snanog smanjenja nezaposlenosti i dinamiziranja lokanih zajednica),
razvoj snano rastuih malih i srednjih preduzea, posebno gazela (radi poveanja
inovativnosti, dodane vrijednosti, konkurentnosti i izvoza), te na razvoj socijalnog
poduzetnitva (radi smanjenja neaktivnosti stanovnitva) i ruralnog poduzetnitva;
Zakon o poticaju razvoja male privrede HNK dobro prati EU praksu, jer istie cilj
smanjenja nezaposlenosti i promovisanja tehnologija i inovacija; aktiviranje lokalnih
32

ekonomija pominje neizravno, dok ne istie nunost aktiviranja lokalnih ekonomija i

privlaenje ino-kompanija i ino-investicija;
Problemi s kojima se MSP u HNK susreu prvenstveno su vezani za djelovanje
sudova, porezne administracije i obrazovanja, odnosno svode se na neadekvatan
poslovni ambijent (sudovi i porezna administracija) i nedovoljnu konkurentnost
(obrazovanje);
HNK ima etverogodinje i godinje planove razvoja male privrede. U aktuelnim
planovima se navodi, izmeu ostaloga, formiranje i razvoj klastera (2011.-2013.),
osnivanje i razvoj tehnolokog parka (2011.-2013.), zavretak izgradnje poslovnih
zona (2011.-2015.), program elektronskog servisa za poduzetnike i obuka za
zaposlenika MSP u koritenju savremenih informacijskih tehnologija (2011.). No,
imajui u vidu veliinu izdvojenih sredstava iz budeta, oigledno je da e se za
realizaciju tih ispravno postavljenih ciljeva morati iznalaziti dopunska sredstava,
prvenstveno u partnerstvu s privatnim sektorom, u razvoju poslovne infrastrukture;
Poslovna infrastruktura u HNK je nerazvijena (nema izgraenih poslovnih zona,
centara izvrsnosti i tehnolokih parkova; postoji svega jedan poslovni inkubator),
nema klasterskih inicijativa, internacionalnih lanaca vrijednosti ni razvijenih trening
centara;
Postoje velike mogunosti razvoja poduzetnitva u HNK (zbog stoljetne tradicije
obrade kamena, drveta i metala te proizvodnje hrane i pia, posebice, sira, sokova i
vina), znatni potencijali za razvoj IK sektora i razvoj turizma;
U nedostatku strategije ekonomskog razvoja HNK prikladno koncipirana SRMSP
moe posluiti i kao kljuni razvojni dokument HNK, posebno ako se ima u vidu
naelo Akta o malim preduzeima EU prvo misli na male.
33

IV.VIZIJAIOEKIVANIREZULTATIRAZVOJAMSP
Kao jedna od kljunih bh. eksportnih platformi, Neretvanska dolina povezuje politike,
administrativno-upravne, ekonomske, obrazovne, naune itd. subjekte niz rijeku Neretvu, od
Konjica do Ploa. Regionalne firme iz Neretvanske doline, kako iz Hercegovine tako i iz
Dalmacije, su zainteresovane za svoju internacionalizaciju, dok su neregionalne firme (firme
izvan Hercegovine i Dalmacije), zainteresovane za sticanje novih trita i poveanje prihoda,
to mogu postii nastupom na bh. tritu, te zajednikim nastupom s bh. firmama na EU i
mediteranskim tritima.
Prednosti Neretvanske doline su geografska blizina EU, junoevropskih i mediteranskih

zemalja, dobro postavljena transportna mrea (posebno, autoceste koridora Vc i Jadransko-
Jonske ceste), skup izvrsnih bh. kompanija, industrijska tradicija i relativno jeftina radna
snaga, vjeta u obradi metala, drveta i kamena, brojna i educirana dijaspora, relativno
bogatstvo prirodnih resursa, te mogunost razvoja mnogih vrsta turizma i obnovljivih vrsta
energije.
Neretvanska dolina je odlina prilika za prijeko potrebnu reindustrijalizaciju HNK, koja

e proizvodima, s viim tehnolokim sadrajem, vratiti regiju na mapu Jugoistone Europe, a
potom i na EU mapu.
Mobilisanjem sada ratrkanih resursa diljem Kantona i njihovim integrisanjem u klasterske

inicijative i internacionalne lance vrijednosti, stvara se osnova za odrivo poveanje radnih
mjesta i smanjenje decenijama visoke nezaposlenosti i, posebno, neaktivnosti radne snage.
Graf 5: Sedam stubova odrive zaposlenosti
Ostvarenje vizije ima osnov na 7I: istraivanja, inovacije, izobrazba, infrastruktura (poslovna
i druga), informaciono-komunikacione tehnologije (kao infrastruktura moderne ekonomije) i
integracije.
Za male otvorene ekonomije, poput BiH, nema drugog puta do liberalizacije ekonomije i
njenog integrisanja u ire okvire (CEFTA i EU), za to je preduslov poboljanje
konkurentnosti, odnosno produktivnosti, koja je osnov konkurentnosti. A nje nema bez
34


ulaganja u istraivanja i razvoj, inoviranje proizvoda/usluga i proizvodnih procesa,

povezivanja s ino-firmama, za to korisno moe posluiti poslovna infrastruktura i nadasve,
bolje obrazovanje zaposlenika.
Takav ambijent e regiju HNK uiniti najboljim mjestom za poduzetnike u BiH, tj.
uiniti regiju najpoduzetnijom u BiH to je vizija razvoja MSP.
Osnovni kriterij za ocjenu uspjenosti politika, koje se naslanjaju na takvu viziju je stopa rasta
zaposlenosti sektora MSP HNK.
Stopa rasta zaposlenosti e se projicirati krajem svake godine za narednu godinu, a zasnivat e
se na osnovu bazne stope rasta zaposlenosti, za BiH koju projicira Direkcija za ekonomsko
planiranje.
Tablica 17: Osnovni ciljevi i indikatori SRSMP, 2012.-2020.godina

Stvaranje radnih mjesta Stvaranje firmi
dnevno godinje 2012.-2020. mjeseno godinje 2012.-2020.
6,5 1.622 14.598 45 541 4.866
Stopa rasta zaposlenosti sektora malog i srednjeg poduzetnitva treba iznositi 3,5 %
godinje, kako je vidljivo iz tablice 18. 8
Tablica 18: Projicirana stopa rasta zaposlenosti sektora MSP, 2012.-2020.godina

2011 2020 stopa rasta
formalno zaposleni u MSP 29.211 49.227
neformalno zaposleni u MSP 11.057 5.529
ukupno zaposleni u MSP 40.268 54.866 3,5

8
Pretpostavke na kojima se zasniva izraun su:
Stopa rasta radno sposobnog stanovnitva 0,5 %
Stopa rasta neaktivnosti stanovnitva -1,5 %
Stopa rasta radne snage 0,8 %
Stopa neto emigracije 0,0
Smanjenje aktuelne zaposlenosti neformalne ekonomije za 50 %
Smanjenje odnosa zaposlenosti sektora MSP i ostale zaposlenosti s 71,4 na 70 %
Stopa rasta ekonomije BiH 7 % (produktivnosti ekonomije 3,3 % i ukupne zaposlenosti HNK 3,7 %).
Ostvarivanjem tih pretpostavki HNK bi krajem 2020. godine, imala ukupnu stopu zaposlenosti 50 % i stopu
nezaposlenosti 13,2 %; oekivani ciljevi za EU-27 su stopa zaposlenosti 75 % i stopa nezaposlenosti i 5-8 %.
35


V.STRATEKICILJEVI
MSP posluju u okruenju regulisanim jedinstvenim pravnim okvirom poslovanja, zajednikim

i za druge privredne subjekte. Specifinosti sektora MSP treba tretirati tako da se zakonima i
podzakonskim aktima, koje donosi HNK, i za koje se zalae na federalnoj razini, koji ureuju
pojedine oblasti poslovanja, predvidi blai tretman za sektor MSP. Naime, prilikom izrade
zakona pravilo prvo misli na male treba da bude vodee naelo. Ako zakoni, pravila i
prakse odgovaraju malim firmama, prihvatljive su i za velike firme.
Osnovni preduslov stvaranja konkurentnog sektora MSP, je uspostava stabilnog i
stimulativnog pravnog okruenja, kreiranog u skladu s potrebama i mogunostima MSP
sektora. Treba postii to veu turbulenciju ekonomije HNK, mogunostima brzog nastanka i
nestanka MSP. Time se rad i kapital brzo sele iz jedne, nedovoljno profitne, u drugu znatno
viu profitnu aktivnost i time osigurava restrukturisanje ekonomije, uz poveanje njene
efikasnosti. No, nije nuno samo osigurati slobodan ulazak i izlazak iz poslovne aktivnosti,
nego i to da rezultat poslovne aktivnosti pripada onima koji su ga ostvarili, stvaranjem
ambijenta u kojem e finansijska nedisciplina i potreba za prinudnom naplatom biti svedene
na znatno nii nivo.
Postojei stanje u HNK iziskuje dalje jaanje i unaprjeenje podrke poduzetnicima-
poetnicima kroz:
razvoj novih vidova nefinansijske podrke, kombinovane s finansijskim instrumentima
usmjerenim na ublaavanje problema nedostatka poetnog kapitala, kao osnovnog
problema u otpoinjanju poslovanja,
pojednostavljenje i pojeftinjenje registracije biznisa i drugih administrativnih
procedura, otpoinjanja poslovanja, kao to su ishoenje dozvola, saglasnosti i slino,
koji e omoguiti da to vei broj novoosnovanih firmi preivi prve tri godine poslovanja.
Razvoj MSP zahtijeva odgovarajui finansijski okvir, koji omoguava povoljan pristup
kapitalu. Iskustvo zemalja s razvijenom trinom ekonomijom i visokim dohotkom pokazuje
da se to moe ostvariti preko posebnih institucija i instrumenata prilagoenih potrebama
MSP. To posebno vai za zemlje poput BiH u kojoj je finansijski sistem, sveden na bankarski,
de facto pet ino banaka, a finansijski instrumentarij, na bankovni kredit.
S obzirom da se oko tri etvrtine ekonomskih veza (posmatrano sa stanovita udjela tuzemnih
u ukupnim kupcima i dobavljaima) odnosi na tuzemno trite, od velike je vanosti uloga
JLS u podsticanju razvoja MSP. To se posebno vidi u uspostavljanju povoljnog poslovnog
ambijenta na lokalnom nivou, osiguranjem potrebne lokalne poslovne infrastrukture, koja
prua poslovne informacije, usluge i obuku za MSP, kao i izvjesne oblike finansijske podrke.
Stoga je zajedniko djelovanje JLS i kantonalnih institucija, kao i njihovo partnersko
djelovanje s organizacijama civilnog drutva, neophodno za uspostavljanje paketa podrke
MSP (prostor, referal, informacija, savjet, kapital, tehnologija), poevi od poslovnih
akceleratora u ruralnim sredinama, koji mogu biti instrumentali razvoju ruralnih
nepoljoprivrednih aktivnosti (industrija hrane i pia, drvna industrija, industrija kamena,
turizam, obnovljivi izvori energije itd.), pa preko izvoznih inkubatora do tehnolokih parkova,
lociranih oko vodeih izvoznika regije koji e omoguiti proizvodnju proizvoda visoke
dodane vrijednosti uz snanu utedu energije.
Osnovni preduslov za sve ovo je poboljanje obrazovanja i treninga. Nema izlaska iz
zamke srednjeg dohotka u kojoj se HNK nalazi, bez temeljite reforme obrazovanja, pri emu
vano mjesto pripada poduzetnikom obrazovanju. Pored znanja koje se stie u kolama i
36


fakultetima, baziranom na pojedincu, nuno je razviti i obrazovanje, koje se stiee u firmama

tj. na ueoj firmi. Moderne organizacije su uee, koja znanja stjeu i kroz firma-firmi
poduku (na to otpada oko petine ukupno steenog znanja savremenih drutava).
Tablica 19: Pregled stratekih i prioritetnih ciljeva, institucija i finansijskih instrumenata

ostvarenje SRMSP
1. Pospjeivanje povezivanja obrazovnih
institucija i MSP
2. Promovisanje najbolje poduzetnike
1. Promoviranje razvoja poduzetnitva prakse
3. Iniciranje pravno-regulatornog
okvira u skladu s potrebama i
kapacitetima MSP
4. Osnivanje i razvoj poslovne
infrastrukture:
a. Poslovni akceleratori
b. Izvozni inkubatori
c. Poslovne zonex
5. Razvijanje referalnih, informativnih i
2. Jaanje institucija podrke MSP savjetodavnih usluga podrke MSP:
a. KICx
b. First-stop-shop
c. One-stop-shop
d. Ostale institucije (komorex,
udruenjax , itd.)
6. Poboljanje IK vjetina MSP:
a. IK trening centarxx
7. Poboljati finansiranje poduzetnika-
poetnika:
a. Garantni fondx
3. Poboljanje pristupa financijama
b. Grant sredstva HNK i JLS za
MSP
poduzetnike-poetnike
8. Poboljati finansiranje gazela:
a. Fond riziko kapitala
b. Revolving kreditna linijax
9. Poboljanje povezivanja MSP:
a. Klubovi poduzetnika JLSx
4. Jaanje konkurentnosti MSP 10. Podravanje internacionalizacije
MSP:
a. Tehnoloki parkx
b. Centri kompetentnosti
x
postoje u izvjesnoj mjeri; xx postoje planovi utemeljenja
37


V.1.Promovisanjerazvojapoduzetnitva
Na svom putu k zemljama s visokim dohotkom, i svom EU putu, BiH mora izgraivati
organizacionu strukturu proizvodnje, slinu onoj koja postoji u zemljama lanicama OECD i
EU.
EU-27 ima u prosjeku 39,3 MSP na 1000 stanovnika. Najvea gustina MSP od tih zemalja
ima ekoj (86), koju slijede mediteranske zemlje: Portugal (80,5), Grka (74,0), Italija (65,3)
i panjolska (59,1). Na drugom kraju su Njemaka (20,9), Rumunija (18,9) i Slovaka (7,8) s
najmanjom gustinom MSP.
Graf 6: Broj MSP na 1000 stanovnika, EU (2005.) i HNK (2011.)
eka
Portugal
Grka
Italija
panija
vedska
Cipar
Maarska
Luksemburg
Slovenija
EU-27
Belgija
Danska
Poljska
Francuska
Finska Treba poveati MSP per capita za treinu
Austrija
Bugarska
Nizozemska
HNK
Estonija
Litvanija
Latvija
UK
Irska
Njemaka
Rumunija
Slovaka
0 20 40 60 80
Izvor: Schmiemann (2008.) za EU i Ministarstvo privrede

HNK za HNK
HNK ima aktivnih 29,1 MSP (firmi i obrta), na 1000 stanovnika, to je za 27,1 % ispod
prosjeka EU, to je na nivou baltikih zemalja lanica EU.
MSP u HNK su, gledano sa stanovita obima zaposlenosti, mikro preduzea (MSP do deset
zaposlenika), koja u prosjeku zapoljavaju tri osobe. U EU-27 su MSP takoer mikro
preduzea, no ona zapoljavaju u prosjeku 4,3 osobe tj. 43,3 % vie. Zemlje lanice EU-27
imaju prosjek zaposlenosti u MSP vei od prosjeka MSP u HNK, izuzev Grke, ija MSP u
prosjeku zapoljavaju 2,5 osobe, i eke, ija MSP zapoljavaju 2,8 osobe.
38


Graf 7: Prosjena zaposlenost MSP, EU (2005.) i HNK (2011.)
Slovaka
Estonija
Irska
Latvija
Njemaka
Litvanija
Nizozemska
UK
Rumunija
Austrija
Luksemburg
Danska
Bugarska
EU-27
Slovenija
panija
Belgija
Cipar
Francuska Treba podvostruiti prosjenu zaposlenost po MSP
Poljska
Finska
vedska
Portugal
Maarska
Italija
HNK
eka
Grka
0 5 10 15
Izvor: Schmiemann (2008.) za EU i Ministarstvo privrede

HNK za HNK
U nunom poveavanju broja MSP treba, imajui u vidu ogromnu nezaposlenost i masivnu
neaktivnost stanovnitva, s jedne, te vrlo ograniene resurse poticaja s druge strane,
stimulisati nastajanje mikro firmi kao rezervoara nastanka gazela, koje presudno utieu na rast
zaposlenosti. 9
Kao to treba olakavati nastajanje MSP, tako treba olakati i prestanak djelovanja potenim
poduzetnicima i osigurati im novi poetak, u skladu s naelom SBA. MSP u BiH, prestaju
djelovati zbog neizgraene poslovne klime i pravnih okvira, nedostatka realne podrke
drave, nedostatka kapitala po prihvatljivim uslovima, i nelojalne konkurencije. No,
novoosnovane firme prestaju djelovati stoga to su ih osnovali nedovoljno kompetentni
vlasnici/operatori, koji nisu bili adekvatno pripremljeni za voenje biznisa. Poduzetniko
obrazovanje kako na nivou redovnog kolovanja, tako i na nivou dodatne obuke, seminara i
slinih vidova edukacije su daleko ispod potreba prakse. 10
Obrazovanje u poslovnim vjetinama i poduzetnitvu se mora fokusirati na nastavne planove

svih vrsta obrazovanja. To e dovesti do promjene gledita o poduzetnitvu i razvoju
poduzetnikih kompetencija kroz ope i struno obrazovanje. To e omoguiti uenicima i
studentima da postanu nezavisni graani, koji svoju sudbinu mogu uzeti u svoje ruke, i koji e
znati saraivati s drugima u plasiranju i razvijanju poslovnih ideja. Tako e biti postignut cilj
promovisanja razvoja poduzetnitva, kroz formiranje osnove za izbor poduzetnitva, kao
karijernog opredjeljenja. Jedan od osnovnih ciljeva strunog obrazovanja je sposobnost da se
djeluje kao nezavisna poslovna osoba u formalnoj ekonomiji.
U osnovnom obrazovnom sistemu u HNK, poduzetnitvo se ne obrauje kao zaseban

predmet, dok se u srednjim kolama izuava, tek u izvjesnoj mjeri u ekonomskim kolama.
Stoga je potrebno radikalno promijeniti nastavne planove i programe, i tako omoguiti
sistemski razvoj poduzetnikih kompetencija.

9
Preme OECD definiciji, gazele su snano rastue male i srednje firme, mlae od pet godina, to znai da
vremenski horizont SRMSP omoguuje skoro dva vremenska ciklusa generisanja gazela.
10
Strategija razvoja MSP BiH 2009.-2011.
39


to se tie fakulteta, u HNK, oblast poduzetnitva se treba definisati zakonskim i

podzakonskim aktima, unutar okvira postavljenog Zakonom o visokom obrazovanju,
okvirnog programa TEMPUS EU. Univerziteti i fakulteti trebaju raditi na uvoenju programa
postdiplomskih studija, kao i raznih vrsta kraih seminara, za one koji nisu u mogunosti ili
nisu zainteresovani za studij u okviru formalnih redovnih programa. (SMS BiH 2009.-2011.).
Da bi se motivisalo graane da postanu poduzetnici, nuno je, prije svega, razviti svijest o
poduzetnitvu, posebno meu specifinim ciljnim grupama (ruralno stanovnitvo, mladi,
ene). Stoga je nuno formirati platformu za razvoj poduzetnitva, koja bi promovisala
problematiku razvoja poduzetnitva, i lobirala u interesu lokalnog i regionalnog
poduzetnitva, radi donoenju jasnih mjera i aktivnosti njegovog razvoja. Ona bi osigurala
transfer dobrih praksi i benmarking lokalnih i regionalnih praksi, radi razvoja najboljih
tuzemnih poduzetnikih praksi. Benmarking i promovisanje poduzetnikih praksi
unaprjeuju poslovno okruenje i razvoj poduzetnitva. Nadalje, platforma bi osigurala
kreiranje osnove za koordiniran nastup kljunih aktera iz HNK u vezi sa:
o zajednikim djelovanjem u procesu donoenja i implementacije zakonskih
propisa;
o donoenjem i provoenjem ekonomskih javnih politika;
o implementacijom programa i projekata u oblasti poslovnog okruenja i lokalnog
ekonomskog razvoja i sl.
Promovisanje razvoja poduzetnitva e se vriti kroz:
promovisanje i razvoj saradnje obrazovnih institucija i MSP (ukljuenjem
poduzetnitva u nastavne planove osnovnih i srednjih kola, srednjih strunih
kola, viih kola i fakulteta; organiziranjem seminara u svim vrstama obrazovnih
institucija, podrku omladinskim i studentskim firmama i sl),
benmarking poduzetnike prakse (na primjer, promovisanjem brzo rastuih
malih i srednjih firmi i uspjenih primjera firmi, koje provode program
poduzetnikog obrazovanja u ruralnim podrujima, omladinskog i studentskog
poduzetnitva, socijalnog poduzetnitva i sl),
poticanjem i jaanjem povezivanja poduzetnika u klubove, udruenja i sl.
Prema rezultatima, prosjena stopa socijalne poduzetnike aktivnosti (SEA), u svih 49 GEM
zemalja iznosi 1,8%, u rasponu od 0,1% do 4,3%. Kao to je oekivano, u BiH je niska
uestalost rane faze socijalne poduzetnike aktivnosti, dok je prosjena stopa socijalne
poduzetnike aktivnosti znatno nia od GEM prosjeka.
Uz podrku osnivanju i razvoju malih i srednjih preduzea, posebno za mlade i ene, putem
povoljnijeg poslovnog okruenja za postojee, domae i nove strane investitore, kao i
putem razvoja socijalnog poduzetnitva, moe se doprinijeti poveanju stope zaposlenosti u
BiH. Prema iskustvima EU, samo ono moe efikasno integrisati u trite rada, dugorono
nezaposlene i druge ranjive kategorije radno sposobne populacije, kojih je u BiH, preko 80%
od ukupno nezaposlenih.
Imajui sve navedeno u vidu, SRMSP u okviru prvog stratekog cilja definie slijedee
prioritetne ciljeve:
1. Pospjeivanje povezivanja obrazovnih institucija i MSP;
2. Promovisanje najbolje poduzetnike prakse;
3. Iniciranje pravno-regulatornog okvira u skladu s potrebama i kapacitetima MSP.
40


V.2.JaanjeinstitucijapodrkeMSP
Poslovna infrastruktura, koja podrava razvoj malog i srednjeg poduzetnitva, ukljuuje
akademske predinkubacione centre, centre za tranfer tehnologija, istraivako-razvojne
centre, inovacione centre, poslovne inkubatore, nauno/tehnoloke parkove, poslovne zone
(zone preduzea / obrtnike zone), tehnoloke centre (u preduzeima), centre izvrsnosti i
slino.
Za aktuelnu fazu razvoja poslovne infrastrukture HNK, od posebnog su znaaja poslovne
zone, centri izvrsnosti, tehnoloki park i izvozni inkubator.
Treba imati u vidu da ne postoji univerzalan model finansiranja PZ. Svaka je specifian
sluaj, koji zavisi o raspoloivosti resursa, strategiji/politici opine/kantona, stepenu
zainteresovanosti privatnog sektora itd 11 . Formiranje i razvoj PZ je srednjoroan proces, koji
iziskuje viegodinje napore. Da bi urodili plodom, nuno je, razvoj PZ vezati za klasterske
inicijative.
Jo uvijek nema izgraenih PZ u HNK. Aktuelni stepen izgraenosti iznosi 43 % i varira u

rasponu 30-59 % (Redah, 2010.).
Za razliku od PZ koje treba razvijati na obodima urbanih sredina, poslovne akceleratore (PA)
treba razvijati u ruralnim sredinama, radi podrke razvoju ruralnog poduzetnitva. Oni imaju
za cilj poticati osnivanje i razvoj odrivog MSP, vrei slijedee aktivnosti:
Pruanje pouzdanih poslovnih referala, informacija i savjeta;
Razvoj poslovne i informatike pismenosti u udaljenim ruralnim podrujima;
Osiguranje on-line resursa i e-dogaaja na osnovu umreenosti s institucijama
podrke HNK.
Jedan od sastavnih dijelova PZ moe biti izvozni inkubator (II). II ekonomski locirani unutar
klasterskih inicijativa, a fiziki u PZ, mogu doprinijeti razvoju izvoznih snaga HNK. Vie
funkcionalnih eksportnih inkubatora doprinosi uspostavljanju eksportne platforme, koja moe
initi dio internacionalnog razvojnog koridora, na primjer Konjic-Ploe. Tako koordiniran
razvoj, baziran na povezivanju tuzemnih i inostranih firmi i na uenju injenjem, pomae
brem prerastanju tuzemnih mikro firmi u tuzemne male i srednje transnacionalne kompanije.
To je osnova za poveanje konkurentnosti HNK u Bosni i Hercegovini i stvaranje odrivih
radnih mjesta.
U rjeavanju zamke srednjeg dohotka, u kojoj se nalaze BiH i HNK, kada se ne moe nazad
(meu zemlje s niskim dohotkom tj. konkurisati niskim nadnicama), niti naprijed (meu
zemlje s visokim dohotkom, jer nije lako stvarati proizvode visokog tehnolokog sadraja, za
koje su potrebne visoke nadnice za plaanje visokoobrazovane radne snage), II mogu biti
posebno korisni.
Kad su kvalitetni resursi vrlo oskudni, nuno ih je, radi to racionalnijeg koritenja, skupno
mobilizovati na odreenim mjestima. No, i tada treba uloiti dosta napora da bi se postigli
rezultati.

11
eka i Maarska su pospjeile industrijski razvoj osnivanjem industrijskih PZ. U ekoj postoje dravne i
privatne industrijske PZ. Procijenjeno je da na svaku krunu koju drava uloi u osnivanje i razvoj PZ, privatni
sektor uloi 36 kruna u proizvodnu opremu koja se koristi u toj PZ. Industrijske PZ u Maarskoj daju 40 %
izvoza industrije i 25 % ukupne proizvodnje industrije; produktivnost u industrijskim PZ je 70 % vea nego
prosjek industrije i svega 15 % nia od EU prosjeka (OSCE, 2006.).
41


II je grupa proizvodnih MSP, koji djeluju na odreenom, ureenom prostoru PZ, specijalno
namijenjenom za razvoj proizvodnje za izvoz, snabdjevenom zajednikom fizikom i
poslovnom infrastrukturom i podravanog pruanjem paketa zajednikih usluga (od
laboratorijskih istraivanja, preko zajednike nabave inputa, finansiranja i plasiranja outputa).
Integrisana mrea tokova znanja, vjetina, roba i usluga, moe dati znaajan doprinos pojavi i
razvoju izvoznih snaga HNK.
II moe pomoi tuzemne i inostrane poduzetnike, razumjeti poslovna okruenja svojih
zemalja, poboljati svoje komunikacije i razviti uzajamno povjerenje. To je utoliko vanije to
istraivanja internacionalizacije industrijskih firmi pokazuju da socio-kulturna distanca utie
znaajno na odluku o nainu ulaska. Kada se ta distanca poveava, firme izabiru prije
ugovorni nego investicioni nain ulaska. II stoga mogu pomoi da se lake premoste
geografske i kulturne razlike poduzetnika HNK i onih iz drugih zemalja, upotrebom metoda
uenje kroz rad.
Istraivanja meukulturalnih veza, praktikovanih meu onima koji ulaze u inostrane
poduzetnike poduhvate, pokazuju da poduzetnici zainteresovani za inostrani poduzetniki
poduhvat, obraaju panju vie na personalne karakteristike i iskustva, nego na proizvod,
trini ili finansijski kriterij. Oni cijene vie poduzetnikovu osobnost i iskustvo, nego
proizvodne, trine ili finansijske karakteristike.
II mogu sluiti kao (i) mehanizam olakavanja razvoja izvozno orijentisane tuzemne
industrije i kao (ii) desantno mjesto, platforma, za inostrane firme (firme zemalja EU, drugih
evropskih zemalja, te firmi neevropskih, primjerice mediteranskih zemalja), korisno za
penetriranje trita zemalja slijednica Jugoslavije, drugih zemalja Jugoistone Evrope, te
mediteranskih zemalja.
Pristup II treba biti osiguran onim tuzemnim MSP koje imaju:
izvozni potencijal,
inovativni potencijal,
potencijal da privuku inostrane investitore,
potencijal za koritenje novih, energetski tedljivih tehnologija,
potencijal za proizvodnju novih proizvoda.
Idealno bi bilo, imati II kao instituciju osnovanu kroz partnerstvo javnog i privatnog sektora.
II bi mogli biti podrani od internacionalnih ili nacionalnih razvojnih agencija, inostranih
proizvodnih korporacija i lizing kompanija, domaih banaka i drugih institucija.
Inostrane kompanije mogu participirati, davanjem opreme u lizing, tehnikog konzaltinga,
posebno u sluaju kada je II specijaliziran za pojedine tipove proizvodnje.
Preduslovi nuni za osnivanje uspjenog II su:
postojanje ili mogunost postojanja lanca stvaranja vrijednosti,
povoljan pristup inostranom tritu (vodom, cestom, eljeznicom i zrakom),
raspoloiva infrastruktura (zemljite, voda, kanalizacija, elektrina energija,
telekomunikacije; fondovi i banke; postojei izgraene tvornike hale itd.)
raspoloivi resursi,
efikasna, one stop administracija.
Institucije podrke razvoja MSP tipa sve pod jednim krovom se mogu osnovati i razvijati
kao fiziki odvojene od PZ/PA, no bolje je, ako je izvodljivo, imati ih kao odnosni dio PZ/PA.
42


First-stop-shop i one stop-shop su instrumenti podrke MSP na lokalnom nivou, prvi u

ruralnim a drugi u urbanim sredinama.
Svrha njihovog osnivanja je smanjenje transakcijskih trokova u komunikaciji s opinskim i

kantonalnim vlastima- "never-stop labyrinths" , tako to se iroka paleta kontakata, opinskih
i kantonalnih vlasti konsolidira u jednu kontakt taku.
MSP imaju razne vrste kontakata s vlastima: registrovanje, porezi, graevinske dozvole,
zatita okolia i sl.
Tablica 20: Modeli institucija podrke sve pod jednim krovom

Interakcije s institucijama Podrka poslovanju MSP
vlasti
Pozicija MSP: MSP je subjekt MSP je klijent
First-stop-shop: pod jednim
krovom se dobija referal i
informacija o institucijama
i programima
One stop-shop: pod jednim Pruanje informacija MSP o Pruanje informacija MSP o
krovom se: institucijama koje se bave agencijama koje se bave
komunicira s raznim pitanjima: pitanjima:
institucijama, ili s registrovanja podrke MSP
jednom osobom koja plaanja poreza podrke izvozu
predstavlja graevinskih dozvola treningom
posrednika za sve
institucije) zatite na radu unaprjeenjem poslovanja
komunicira se sa zatitom okolia, itd istraivanjima i razvojem
savjetnicima, fiskalnim poticajima i
specijaliziranim za subvencijama
podrku, potrebnu
MSP
One-stop shop nastoji okupiti pod jednim krovom, pruanje informacija i/ili savjeta o
pribavljanju dozvola, zapoljavanju radnika, registrovanju nekretnina, dobijanju kredita,
zatite investitora, pa do internacionalizacije poslovanja, plaanja poreza i taksa, provoenja
ugovora i na koncu zatvaranja biznisa.
Poboljanje vjetina, kao kljunog internog ograniavajueg faktora razvoja MSP, moe se
postii osnivanjem Trening centra HNK.
Kod MSP je evidentan nedostatak znanja u oblasti e-biznisa, o komuniciranju s e-vladom, pa

je nuno ohrabriti MSP da usvajaju IKT rjeenja. Bez toga se nije mogue razvijati
internacionalno-konkurentnu, na znanju baziranu, ekonomiju.
Imajui sve navedeno u vidu, SRMSP u okviru stratekog cilja Jaanje institucija
podrke MSP define slijedee prioritetne ciljeve:
1. Osnivanje i razvoj poslovne infrastrukture;
2. Razvijanje referalnih, informativnih i savjetodavnih usluga podrke MSP;
3. Poboljanje IK vjetina MSP.
43


V.3.PoboljanjepristupafinansijamaMSP
MSP ustrajno i konzistentno, navode neadekvatan pristup kapitalu, kao jednu od najveih
barijera, njihovom poslovanju i razvoju. S druge strane, raspoloivost kapitala, je jedan od
osnovnih preduslova razvoja MSP. Stoga je potrebno pokazati vie razumijevanja za potrebe
MSP i uvesti odgovarajue instrumente koji e bolje odgovarati.
Finansijska ogranienja utiu na rast i razvoj MSP, globalno posmatrano. Meutim, zbog
niskog stepena razvijenosti i diversificiranosti finansijskog sektora u BiH i HNK u poreenju
s razvijenim ekonomijama, ozbiljnost ovog ogranienja je daleko vea u BiH i HNK, nego u
naprednim trinim ekonomijama, i to za sve firme bez obzira na njihovu veliinu.
Komercijalne banke imaju dominantnu poziciju u finansijskom sektoru BiH i HNK i njihova
sredstva prevazilaze 80% BDP-a. U stvari, velikih pet banaka, koje potpuno kontrolira strani
kapital, posjeduju oko 60% od ukupnih sredstava bankarskog sistema. No, ni bankarski sistem
nije dovoljno razvijen, jer mu ukupna tednja prikupljana od 1995.godine, ne prelazi nivo
dvogodinjeg priliva doznaka u zemlju.
Nepostojanje adekvatnog pravnog i regulatornog okvira i dalje oteava diversifikaciju

finansijskog sistema i raznovrsniji pristup MSP kapitalu. Sektor osiguranja (aktiva ovog
sektora se procjenjuje na oko 3,2% BDP-a), je fragmentiran. Lizing industrija (aktiva ovog
sektora iznosi 2,4% BDP-a), je uveliko nerazvijena i uglavnom je fokusirana na stranu
potronje, kao djelatnost mikrofinansijskih institucija (ija aktiva iznosi 2,5% od BDP-a), koje
ire svoju djelatnost respektabilnom brzinom. Sredstva fondova riziko kapitala usmjerena na
MSP su vrlo rijetka, svode se na djelovanje 1-2 inostrana fonda i nisu dostigla odrive obime
ulaganja.
Finansiranje skoncentrisano u komercijalnim bankama treba se brzo diversificirati. Osim toga,

mobilisanje domae tednje kroz razvoj finansijskih institucija i finansijskih proizvoda, treba
se uveliko podrati. U suprotnom, dugoronije finansiranje i investiranje nee dostii nivo
potreban za poveanje ponude, kao jedne strane privrede, niti za vei porast outputa i
zapoljavanja.
Lizing bi mogao biti dobar model za mala i srednja preduzea, koji imaju potrebu za
finansiranjem novih tehnologija, ali lizing kompanije nameu toliko rigorozne uslove, da ga
svega mali broj malih i srednjih preduzea moe dobiti.
Na prostoru HNK (i sjeverozapadne BiH), djeluje Kreditno-garantni fond, koji vodi LiNK.
KGF pomae finansiranje MSP, tako to osigurava jedan dio kreditnih obaveza poduzetnika i
ugovara s bankama nie kamatne stope za kreditna sredstva, plasirana na ovaj nain. KGF je,
od 2004.godine, izdao 219 garancija, u ukupnoj visini od 5,7 mln. KM. Time je podrano
odravanje 812 i stvaranje 388 radnih mjesta.
KGF LiNK-a bi trebalo transformirati u KGF HNK, ime bi se proirio obim i izotrio fokus
djelovanja. Odnosni fond bi garancijama za investicione i izvozne kredite, kredite za klastere i
trening podravao MSP koja razvijaju klastere. Takoer bi podrao, razvoj firmi i obrta koji
djeluju u poslovnim akceleratorima i obrtnikim zonama, te razvoj samozapoljavanja u
oblasti socijalnog poduzetnitva.
44


Dok bi KGF pomagao malim poduzetnicima i obrtnicima orijentisanim ka tuzemnom tritu,

preferencijalno organizovanim u mikro klastere, fond riziko kapitala (FRK) bi pomagao
snano rastuim firmama i gazelama, koji se ukljuuju u internacionalne lance vrijednosti.
Snano rastua MSP i gazele imaju veu potrebu za finansijskim sredstvima i vie koriste
eksterne izvore finansijskih sredstava nego ostale vrste MSP. S druge strane, snano rastua
MSP i gazele se susreu s brojni problemima: nedostatak izvora osiguranja kredita, ogranien
vlastiti kapital, ograniena kreditna istorija, nerazumijevanje bankara itd.
Sprega snano rastuih MSP i FRK je, kako pokazuje praksa tranzicijskih zemalja, posebno
zemalja s visokim dohotkom, uobiajena. U Evropi, godinje preko 10.000 MSP dobiva
riziko kapital.
S druge strane, potrebno je uloiti vie menaderskog inputa u firme tranzicijskih ekonomija
nego u firme trinih ekonomija. Stoga, FRK skoro uvijek uzimaju kontrolni ulog u
kompanijama, u koje ulau i biraju barem jednoga direktora, obino glavnog ili predsjednika
upravnog odbora.
Imajui sve navedeno u vidu, SRMSP, u okviru stratekog cilja Poboljanje pristupa
kapitalu, definie slijedee prioritetne ciljeve:
1. Poboljanje finansiranja poduzetnika-poetnika;
2. Poboljanje finansiranja gazela.
45


V.4.JaanjekonkurentnostiMSP
MSP teko mogu samostalno organizirati svoje umreavanje, radi pomanjkanja vremena,
kapitala, organizacijskih i menaderskih sposobnosti itd, pa kreatori politika trebaju poticati
klasterizetnitvo.
Klasterizacija je poeljna stoga to smanjuje trokove potrage za tritima i inputima,

transportne trokove (zbog blizine partnera i boljeg protoka informacija), i to moe
doprinijeti zajednikom monitoringu i koordinaciji. Stoga klasterizacija vodi poboljanju
produktivnosti, ekonominosti i profitabilnosti.
Klasterizetnitvo je osnova inkubiranja malih i srednjih transnacionalnih kompanija (MSTK),

posebno gazela. Klasterizetnici trebaju initi kljuni motor privrednog razvoja HNK. Bez
njihova nastajanja i djelovanja, teko je brzo poboljati spoljnkotrgovinsku neravnoteu HNK.
MSTK moraju postati udarna snaga privrede HNK.
HNK i JLS moraju stvarati okruenje koje privlai internacionalne kompanije, promovie
uenje/trening, transfer tehnologija, stimulie nastajanje MSP, potie nastajanje i razvoj
lanaca ponude, razvija institucije koje omoguavaju ostvarenje izvoza, potie djelovanje
FRK, te daje podrku razvoju distributivnih kanala na EU, i mediteranskim tritima.
Politika klastera bi trebala poticati maralovske i liderske klastere. Maralovski su mikro

klasteri, koji obuhvaaju skupinu meusobno povezanih preduzea, na nivou JLS, dok
liderski predstavljaju snanija privatna preduzea lidere razvoja, na nivou HNK, oko
kojega, se okupljaju male firme s prostora HNK.
Aspekti klaster politike trebaju biti:

Politika privlaenja SDI (kroz investiciono certificiranje kantona);
Politika poslovnih veza;
Sektorski orijentisana privredna politika;
Nauno-obrazovna politika i trening radne snage;
Politika konkurencije i trine integracije.
Bilo bi dobro kad bi KI bile bazirane i na SDI. Pri tome bi se, male i srednje tuzemne
kompanije, grozdale oko tih nekoliko inostranih stratekih investitora. Stoga je od kljune
vanosti da kantonalne/opinske vlasti, svojim politikama, to vie pospjei priliv SDI.
Pri provoenju klaster politike, usmjerene na maralovski tip klastera, treba se fokusirati na
poduzetnike velikih oekivanja 12 , a pri provoenju one, usmjerene na liderski tip klastera,
treba se fokusirati na snano rastue firme. 13
Privredni razvoj HNK i rast zaposlenosti se trebaju bazirati na tim snano rastuim firmama.
Te firme treba detektovati, podravati, privlaiti u poslovne zone i poslovne akceleratore,
putem javno-privatnog partnerstva i raznih poslovnih povlastica, povezivati s drugim firmama
i tako jaati klastere i lance vrijednosti.

12
Nastajue i postojee poduzetnike koji oekuju da e u narednih pet godina imati preko 20 zaposlenika.
13
One koje poveavaju broj zaposlenih (ili ukupan prihod) za 20 % u periodu od barem tri godine, pri emu u
poetnoj godini imaju barem 10 (stroi kriterij: barem 20) zaposlenika.
46


Prilikom podrke razvoju klastera, kriteriji za selekciju su liderstvo klastera, vizija i strategija
klastera, ekonomski efekat na ekonomiju JLS i HNK. KI se obino odnose na ciljane klastere,
koji su u ranoj fazi razvoja i imaju tendenciju razvoja na regionalno/evropskom nivou.
Izazov je za privredu HNK, sastavljenu od izoliranih firmi, koje plove kao samostalne
brodice, a ne kao flota, popravljati konkurentnost. Kljuni cilj, u internacionalizaciji firmi
HNK, treba biti postizanje visokokvalitetnog rezultata: sticanje inostranih trita i deviznih
prihoda od ogranienog broja MPS. To iziskuje mnogo startajuih firmi, koje trebaju biti
podrane, izmeu ostaloga paketima podrke, baziranih primarno na podesno organizovanom
uenju, uenju putem injenja.
est kljunih aktera KI trebaju biti:

1. Proizvodne firme (uzlazno/silazne uz/niz proizvodni lanac, firme s kojima imaju
zajedniki interes, npr. sline vrsta radne snage i/ili tehnologije, itd.; firme koje pruaju
zajedniku uslugu: konsultantske, pravne, poslovne i sl.);
2. Finansijske organizacije (FRK, poslovni aneli, razvojne banke, itd.);
3. Javne institucije (vlasti JLS/HNK, agencije vezane za privredu i politiku ekonomskog
razvoja, za nauno-tehnoloku politiku i sl.);
4. Univerziteti;
5. Organizacije za saradnju (OCD, formalne i neformalne mree; inostrane razvojne
agencije);
6. Mediji (s izvjetajima o KI i brendovima).
Graf 8. KI model za HNK
Kroz djelovanje II, mogu se malim firmama, ponuditi usluge razvoja izvoza, kao to su:
istraivanje trita, dugorone savjetodavne usluge, obuka, finansijska sredstva, brz pristup
vlastima, informacionim tehnologijama, informacijama i izvoznim partnerima sve to
uvelike trebaju. II mogu djelovati kao normalno, izvozno prijateljsko okruenje.
Najbolji nain pomoi, malim firmama, je pruanjem paketa podrke na jednom, od vanjskih
uticaja, relativno izoliranom prostoru, kao to je II, lociran u PZ. Time bi se omoguio brz
razvoj malih i srednjih transnacionalnih korporacija, unato ogromniim barijerama u
njihovom okruenju.
47


Tvrdnja, da mali poduzetnici rade u osamljenosti, je posebno tana za male poduzetnike u

BiH i HNK. Pomaui ih kroz II, mogue ih je povezati s inostranim malim firmama, uz
relativno mali utroak resursa. II mogu doprinijeti pojavi i razvoju kompetentnog izvoznog
kadra.
II mogu posluiti inkubiranju malih i srednjih transnacionalnih korporacija iz HNK, BiH i

drugih zemalja, spoljnotrgovinskih kompanija, osoblja za izvozne firme, peditere i druge
organizacije i jezgri buduih spoljnotrgovinskih mrea. To se moe postii kroz strateka
partnerstva i zajednika ulaganja domaih i inostranih firmi.
Aktivnosti II mogu biti koritena kao sredstvo pruanja smjernica vlastima HNK u otkrivanju
ekonomskih potencijala HNK, preferencija poslovne zajednice, smjera razvoja industrijskog
portfolija HNK, sticanja izvjesnih ideja o ekonomskom razvoju HNK, itd.
To je, utoliko vanije, to se BiH i HNK nalaze u zamci srednjeg dohotka, stisnuti
zemljama koje krasi trokovna konkurentnost i zemljama koje krasi tehnoloka
konkurentnost.
Strategije ekonomskog razvoja (F)BiH i HNK bi trebale jasno rei u kojim oblastima se firme
HNK, trebaju internacionalno specijalizirati tj. postii ekonomiju obima i tehnoloko
liderstvo. Takvih strategija jo uvijek nema - tek se razvijaju poetna istraivanja, koja bi
trebala ukazati na optimalne pravce razvoja HNK, (REDAH, 2011.a), pa nije lako profilirati
klasterske inicijative i klaster politiku koje bi trebale popuniti politiki prostor, obzirom da u
HNK, nema razvijenih sektorskih politika.
Tehnoloka konkurentnost, se odnosi, na sposobnost uspjenog konkurisanja na tritima sa

novim proizvodima i uslugama. Stoga je blisko povezana s inovativnou ekonomije. Ako je
pozicija HNK u tehnolokoj konkurentnosti niska, ne mora biti niska i u iskoritavanju novih
tehnolokih dobara.
Da bi osnaila konkurentnost, HNK, se treba kretati navie u lancu vrijednosti stvaranja

dobara/usluga. Prije svega, treba se isticati poveanjem aplikativne konkurentnosti i boljim
koritenjem blizine EU i mediteranskih trita.
to proizvodnja ima veu dodanu vrijednost, to je vie sofisticirana, vie je prostorno

klasterizirana. Industrije s visokim tehnolokim sadrajem (npr. kompjuteri, avio
komponente, elektronske komponente), su prostorno vie koncetrisane, nego mainska
proizvodnja (metalna industrija, maine, oprema, itd.).
Ljudski kapital ide tamo gdje je obilan, a ne rijedak suprotno gleditima konvencionalne
ekonomske nauke. Konvencionalna ekonomska nauka smatra, da se ljudi kreu tamo gdje su
njihove vjetine rijetke. No, u stvarnosti se deava suprotno. Obrazovani ljudi trae mjesta na
kojima mogu nai druge sa slinim vjetinama. Obrazloenje je da obrazovani radnici imaju
koristi biti u blizini onih koji su slino obrazovani.
Utkivanje firmi iz HNK u internacionalne lance vrijednosti, utie na popravljanje standarda

klastera. Istraivanja klastera i globalnih lanaca vrijednosti, istiu, da je za to poboljanje
kljuna interakcija, s tim da je kod klastera kljuna interakcija s tuzemnim firmama i
institucijama, a kod globalnih lanaca vrijednosti s inostranim firmama i institucijama.
48


Ideja lanca vrijednosti se odnosi na aktivnosti pretvaranja sirovina u gotove proizvode i

prodaju proizvoda, te na dodanu vrijednost, koja se ostvaruje u svakoj od tih faza. Lanac
vrijednosti otpoinje od istraivanja, koja vode razvoju proizvoda, iza ega slijedi kupovina
materijala, potrebnih za proizvodnju proizvoda, prerada sirovina, podsklapanje dijelova,
zavrno sklapanje proizvoda, distribucija, marketing i prodaja i, na kraju, poslijeprodajne
usluge.
Pojedinane firme rijetko obavljaju te aktivnosti lanca. Projektovanje, proizvodnja i

marketing proizvoda ine lanac aktivnosti koje vre razne firme, koje su, u sve veoj mjeri,
locirane na razliitim mjestima, esto i u drugim zemljama. Firme iz vie zemalja, ukljuene
u lanac vrijednosti koji ima globalni domet, ine globalni lanac vrijednosti. Svrha
internacionalizacije aktivnosti preduzea je, u konanici, potraga za kompetitivnom prednou
i veim profitima.
Participiranje u lancima vrijednosti za HNK firme je jedan od naina dobivanja informacija o

nainima i mogunostima popravljanju standarda obavljanja svojih aktivnosti (pravljenje
boljih proizvoda, pravljenje proizvoda efikasnije ili okretanje vjetinama intenzivnim
aktivnostima), to je nuno za osiguranje pristupa svjetskom tritu, te za zadravanje i
razvoj postojeih trinih nia. To je osnovni pravac 14 globalnog djelovanja firmi iz malih
zemalja s otvorenom ekonomijom. Zauzimanje i zadravanje nia, na globalnom tritu,
zahtjeva zadovoljenje odreenih standarda, u pogledu kvaliteta, isporuke itd., koji se trae na
tim tritima.
Aktivnosti koje mogu podrati razvoj klastera i lanaca vrijednosti su:

Podravanje razvoja eksterne ekonomije
o formirati specijalizovanu radnu snagu - uspostava centara kompetentnosti) 15
Promovisanje veza izmeu firmi
o uspostava i jaanje povjerenja izmeu firmi
o promovisanje zajednikih projekata
o stvaranje i jaanje poslovnih klubova i udruenja
o jaanje lokalne ponude finansijskih i nefinansijskih usluga
o jaanje vanjskih veza klastera
o promovisanje inovatorstva
Jaanje lokalnih pozicija unutar lanaca vrijednosti
o privlaenje lidera lanaca u klastere
o podravanje razvoja dobavljaa
o olakavanje interakcija unutar lanca vrijednosti
o promovisanje pristupa novim tritima i lancima vrijednosti
o pomaganje MSP u dostizanju internacionalnih standarda

14
Vizjak, A. (2007.) Pobednici trinih nia perspektive slovenakih preduzea u borbi protiv globalne
konkurencije. Beograd: FEFA. (Andrej Vizjak je bio ministar privrede Slovenije u periodu 2004.-2008.).
15
Podravanje lociranja firmi u blizini izobraene radne snage, ime se postie uteda na eksternim faktorima
kroz smanjenje trokova poslovanja.
49


Novi model lokalne/regionalne industrijske politike, koji se bazira na iskustvima tree

Italije i drugih evropskih zemalja, istie, da se razvoj i snano sijanje znanja unutar klastera,
nisu samo rezultat sluajnih sinergija, nego i poticaja razvoja inovacijama voenih firmi, kroz
razvoj mrea javnih i privatnih aktera, koje:
naglaavaju delegiranje funkcija irokom skupu dravnih i nedravnih tijela;
djeluju kroz institucije locirane u blizini firmi;
proiruju brigu za poduzetnitvo s privatnog na javni sektor;
naglaavaju samopomo, kroz poslovna udruenja i konzorcije proizvoaa.
Jaanje pozicije lokalnih firmi i klastera, unutar lanaca vrijednosti iziskuje slijedee napore:
privlaenje lidera lanaca vrijednosti u klastere;
podravanje razvoja lokalnih dobavljaa;
olakavanje interakcija unutar lanaca vrijednosti;
promovisanje pristupa novim tritima i novim lancima vrijednosti;
pomaganje malim i srednjim firmama, u dostizanju internacionalnih standarda.
Ocjenu efektivnosti ovog tipa poboljanja konkurentnosti je lako ustanoviti. Test uspjeha je
izvozna performansa preciznije, porast ino konkurentnosti, dodane vrijednosti i prodaja na
ino tritu te, u konanici, odravanje postojeih i stvaranje novih radnih mjesta.
Imajui sve navedeno u vidu, SRMSP u okviru stratekog cilja Jaanje konkurentnosti
MSP, definie slijedee prioritetne ciljeve:
1. Poboljanje povezivanja MSP;
2. Podravanje internacionalizacije MSP.
50


VI.OKVIRNIAKCIONIPLAN
Osnovna svrha Strategije razvoja MSP HNK 2012.-2020.godina, je upoznati MSP i javnost s
time kako e Vlada HNK podravati put sektora MSP odavde do tamo, tj. kako e Vlada
promijeniti aktuelno stanje Kantona, zbog MSP, tako da ono do 2020.godine postane najbolja
regija za poduzetnike u BiH. Najednostavnije kazano, SRSP govori koje e alate koristi
Vlada, u ostvarivanju vizije razvoja MSP. Pripremeljena zajedniki, s predstavnicima MSP i s
njihovim udruenjima, SRMSP moe postati kredibilan dokument i siguran vodi za MSP.
Kad je put koji Vlada slijedi unaprijed poznat i kad ga MSP prihvataju s povjerenjem, rizici
djelovanja MSP su smanjeni (to je osnovna svrha svake strategije). Time se ohrabruju
postojei poduzetnici da poduzmu ulaganja u rast i razvoj, kao i potencijalni poduzetnici da se
ukljue u osnivanje firme/obrta.
Ohrabrivanje postojeih i potencijalnih poduzetnika se vri na osnovu jasnog okvirnog

akcionog plana i godinjih planova provoenja SRMSP, koji predstavljaju aktivnosti koje e
biti poduzimane kroz uvoenje novih institucija i instrumenata podrke razvoju MSP,
popravljanja i razvoja institucionalno-regulatornog okvira djelovanja MSP, uvoenje novih
vidova obrazovanja i obuke, podupiranja nastanka i razvoja MSP odreenim iznosima
kapitala, podravanjem procesa inoviranja proizvoda i proizvodnih procesa te udruivanjem
malih i srednjih poduzetnika u umreena udruenja.
Pri tome e Vlada i Ministarstvo privrede HNK, djelovati u granicama svojih nadlenosti
samostalno, te u saradnji s drugim tijelima bh. vlasti u sluajevima podijeljene odgovornosti.
Graf 9: Osnovne vrste javne podrke razvoju MSP
Javni sektor, preciznije tijela vlasti HNK, e djelovati partnerski s privatnim sektorom tj.
MSP, te s organizacijama civilnog drutva, s ciljem davanja doprinosa razvoju poduzetnikog
sektora, a time i privredi HNK.
51


Tablica 21:
Stratekicilj1:Promovisanjerazvojapoduzetnitva
Aktivnost Rezultat Izvor Nadlenost Vremenski okvir

verifikacije
1.1. Prioritetni cilj 1: Pospjeivanje povezivanja obrazovnih institucija i MSP
Zadatak: Poveati broj potencijalno zainteresiranih za poduzetnitvo
Razvijati poduzetnike
kompetencije u
Ministarstvo
osnovnim i srednjih Odobreni
Steena osnovne i napredne poduzetnike obrazovanja,
1.1.1. kolama, kolama za nastavni 2012.-2013.
kompetencije MP, MSP,
profesionalna zanimanja, planovi
VKR, OCD
viim kolama i
fakultetima
Poveati broj uenika i Ministarstvo
Certifikati o
studenata na praksi u Sticanje osnovnih praktinih poduzetnikih obrazovanja,
1.1.2. internoj 2012.-2020.
MSP kompetencija MP, VKR,
praksi
MSP, OCD
Ministarstvo
Registrovane
Podrati razvoj poslovnih obrazovanja,
omladinske i
1.1.3. inkubatora u srednjim i Sticanje praktikih poduzetnikih kompetencija MP, VKR, 2012.-2020.
studentske
viim kolama MSP, kole,
firme/obrti
fakulteti
Podrati razvoj MP, VKR,
Broj pripremljenih biznis planova poduzetnika-
1.1.4. mentorskih shema za OCD OCD, ZZ, 2012.-2020.
poetnika
poduzetnike-poetnike MSP,
1.2. Prioritetni cilj 2: Promovisanje najbolje poduzetnike prakse
Zadatak: Identifikovati probleme rasta snano rastuih MSP
Formirati baze podatka Utvreni broj ukupnih i aktivnih MSP, VKR, MP,
Web strana 2012.-2020.
1.2.1. MSP HNK i uredno ih Utvren godinji broj nastalih MSP i onih koji MSP,
MP (polugodinje)
aurirati Federalni
52

su prestali djelovati zavod za

Utvren broj zaposlenih MSP sektora statistiku,
Utvrena dodana vrijednost MSP sektora ZZ, OCD
Utvrena lista snano rastuih MSP
Utvrena lista gazela
Utvreni glavni problemi rasta snano rastuih Web strana VKR, MP,
1.2.2. Vriti izbor gazela 2012.-2020.
MSP i potencijalna rjeenja MP ZZ, OCD
1.3. Prioritetni cilj 3: Iniciranje poboljanja pravno-regulatornog okvira u skladu s potrebama i kapacitetima MSP
Zadatak: Inicirati na federalnom nivou smanjenje procedura, vremena i trokova nastanka, djelovanja i nestanka MSP
Izvriti analizu VKR, MP,
Web strana
1.3.1. registrovanja Utvrditi procedure, vrijeme i trokove nastanka MSP,OCD 2012.
MP
firmi/obrta/zadruga MPULS
Objavljene
Pripremiti prijedlog
Stavljeno van snage/izmijenjeno % Zakona i odluke u Sl.
1.3.2. izmjena Zakona o MP, MPULS 2013.
drugih propisa novine
registraciji preduzea
F BiH
VKR, MP,
Izvriti analizu prestanka
Utvrditi procedure, vrijeme i trokove prestanka Web strana MSP,
1.3.3. pravnog djelovanja 2012.
djelovanja MP MPULS,
firmi/obrta/zadruga
MF,OCD
Objavljene
Pripremiti prijedlog odluke u Sl. VKR, MP,
1.3.4. Stavljeno van snage/izmijenjeno % propisa 2013.
izmjena zakona novine MPULS
F BiH
Inicirati reformu Objavljene
djelovanja sudova radi odluke u VKR, MP,
1.3.5. Stavljeno van snage/izmijenjeno % propisa 2012.
MSP komercijalnih Sl.novine MPULS
sporova F BiH
Analiza fiskalnih i Web strana
Utvrditi visinu ukupnih fiskalnih i parafiskalnih MP, MF,
1.3.6. parafiskalnih davanja u MP, LiNK, 2012.
davanja u poslovanju MSP u HNK i po opinama MPULS, JLS
poslovanju MSP JLS
53
Pripremiti prijedlog
Objavljeno MP, MF,
izmjena odluka i uredbi o
u slubenim MPULS
1.3.7. fiskalnim i parafiskalnim Stavljeno van snage/izmijenjeno % propisa 2012.-2013.
novinama/ opinski
davanjima i smanjenje
glasnicima organi, OCD
istih
54

Tablica 22:
Stratekicilj2:JaanjeinstitucijapodrkeMSP

Aktivnost Rezultat Izvor Nadlenost Vremenski
verifikacije okvir
2.1. Prioritetni cilj 1: Formirati KIC (kantonalni info centar)
Zadatak: Transformisati ogranak Regionalnog info centra (RIC) u KIC (Kantonalni info centar)
Pripremiti studiju
izvodljivosti Ekspertni prijedlog baziran na Studija i web
2.1.1. VKR, MP, OCD, 2012.
transformacije ogranka konsultiranju MSP stranica MP
MSP
RIC-a u KIC
(u sluaju pozitivnog
prijedloga) pripremiti Odluka Vlade
2.1.2. Operativni plan transformacije MP, Vlada HNK 2012.
operativni plan HNK
transformacije
2.2. Prioritetni cilj 2: Podrati razvoj poslovne infrastrukture
Zadatak: Osnovati institucije poslovne infrastrukture
Pripremiti analizu
Utvreno lokacije za poslovne Web stranice JLS, VKR, MP,
2.2.1. potrebe za poslovnim 2012.-2013.
akceleratore u svakoj JLS JLS i MP OCD
akceleratorima
Mobiliziranje partnera iz
javnog i privatnog Sklapanje javno-privatnog partnerstva
2.2.2. Ugovor JLS, MSP, OCD 2013.
sektora i civilnog za izradnju poslovnih akceleratora
drutva
Provoenje operativnih Registrovani
2.2.3. Izgraeni poslovni akceleratori JLS, MSP, OCD 2014.-2015.
planova akceleratori
Pripremiti analizu
Web stranice
2.2.4. potrebe za izvoznim Utvrene lokacije za II u svakoj JLS JLS, VKR, MP 2015.
JLS i MP
inkubatorom
55

Mobilisanje partnera iz
javnog i privatnog JLS, MP, MSP,
sektora i civilnog Sklapanje javno-privatnog partnerstva OCD, finansijske
2.2.5 Ugovor 2015.-2017.
drutva (firmi, banaka, za izgradnju II institucije, ino
fondova, univerziteta razvojne agencije
itd.)
JLS, MP, MSP,
Provoenje operativnih OCD, finansijske
2.2.6. Izgraeni II Registrovani II 2018.-2020.
planova institucije, ino
razvojne agencije
Pripremiti akcioni plan Utvren akcioni plan (na osnovu studije Web stranice JLS, VKR, MP,
2.2.7. 2012.-2013.
izgradnje PZ HNK REDAH-a) JLS i MP LiNK, REDAH
Mobilisanje partnera iz
javnog i privatnog
sektora i civilnog Sklapanje javno-privatnog partnerstva JLS, MSP, OCD,
2.2.8. Ugovor 2013.-2014.
drutva (firmi, banaka, za izgradnju poslovnih zona LiNK
fondova, univerziteta
itd.)
Provoenje operativnih JLS, MP, LiNK,
2.2.9. Izgraene PZ Registrovane PZ 2015.-2017.
planova REDAH
2.3. Prioritetni cilj 3: Razviti referalnu, informativnu i savjetodavnu podrku MSP
Zadatak: Osnovati first-stop shopove u poslovnim akceleratorima i one-stop-shopove u poslovnim zonama
Pripremiti studiju
izvodljivosti i biznis JLS, MP, MSP,
Operativni plan izgradnje first-stop Web stranice
2.3.1. plan za first-stop VKR, REDAH, 2014.
shopova JLS, MP
shopove u poslovnim OCD
akceleratorima
Registrovani
Provesti operativni plan
2.3.2. Osnovani first-stop shopovi first-stop JLS, MP, MF 2015.
izgradnje
shopovi
Pripremiti studiju Operativni plan izgradnje one-stop Web stranice JLS, MP, MSP,
2.3.3. 2014.
izvodljivosti i biznis shopova JLS, MP VKR, OCD
56
plan za one-stop
shopove
Registrovani
Provesti operativni plan JLS, MP, MF,
2.3.4. Osnivanje one-stop shopovi one-stop 2015.
izgradnje OCD
shopovi
Razviti cjelovitu vauer
Odluka Vlade VKR, MP, MF,
2.3.5. shemu savjetodavnih Razvijena shema 2012.-2013.
HNK REDAH
usluga
2.4. Prioritetni cilj 4: Podrati poboljanje IK vjetina MSP
Zadatak: Osnovati IK trening centar HNK
VKR, MP, MSP,
Pripremiti studiju
Web stranice OCD, Zavod za
2.4.1. izvodljivosti i biznis Operativni plan izgradnje IK TC 2013.
MP i LiNK-a zapoljavanje
plan za IK trening centar
HNK
Mobiliziranje partnera iz
VKR, MP, MF,
javnog i privatnog
MSP, OCD,
sektora i civilnog Sklapanje javno-privatnog partnerstva Ugovor o JPP za
2.4.2. Zavod za 2014.
drutva (firmi, banaka, za izgradnju IK TC IK TC
zapoljavanje
fondova, univerziteta
HNK
itd.)
Provesti operativni plan Registrovan IK
2.4.3. Osnovan IK TC MP, MF 2015.
izgradnje TC
57

Tablica 23:
Stratekicilj3:PoboljanjepristupakapitaluMSP

verifikacije okvir
3.1 Prioritetni cilj 1: Poboljati finansiranje poduzetnika-poetnika
Zadatak: Formirati razvojni fond HNK
Pripremiti analizu
Utvren potencijalni obim veliine VKR, MP, MSP,
3.1.1. djelovanja kreditno- Web strana MP 2013.
finansiranja poduzetnika-poetnika MPULS, LiNK
garantnog fonda LiNK-a
Pripremiti studiju
izvodljivosti i biznis plan VKR, MP , MF,
3.1.2. transformacije kreditno- Operativni plan transformacije Web strana MP MSP, MPULS, 2014.
garantnog fonda LiNK-a OCD, LiNK
u GF HNK
Objavljena
VKR, MP, MF,
Provoenje operativnog odluka u
3.1.3. Zakon o GF HNK MPULS, LiNK, 2015.
plana transformacije Slubenim
Skuptina HNK
novinama HNK
VKR, MP, MF,
Provoenje operativnog
3.1.4. Osnovan GF Registrovan GF Skuptina HNK, 2020.
plana osnivanja GF
LiNK
Prioritetni cilj 2: Poboljati finansiranje gazela
Zadatak: Formirati fond riziko kapitala HNK
Pripremiti analizu
potreba, studiju
VKR, MP, MSP,
3.2.1. izvodljivosti i biznis plan Operativni plan osnivanja FRK Web strana MP 2017.
MPULS, OCD, JLS
osnivanja fonda riziko
kapitala (FRK)
58

Mobilizacija partnera iz
Sklapanje javno-privatnog partnerstva Ugovor o VKR, MP, MPULS,
3.2.2. javnog i privatnog sektora 2018.-2019.
za osnivanje FRK osnivanju FRK JLS
i civilnog drutva
Objavljena
VKR, MP, MF,
Provoenje operativnog odluka u
3.2.3. Zakon o FRK HNK MPULS, LiNK, 2018.
plana osnivanja FRK Slubenim
Skuptina HNK,JLS
novinama HNK
VKR, MP, MF,
Provoenje operativnog Registrovan
3.2.4. Formiran FRK MPULS, Skuptina 2020.
plana osnivanja FRK FRK
HNK, JLS
Formiranje kreditne
Ugovor s
revolving linije za MSP Formirana revolving kreditna linija za
3.2.5. izabranom MP, MPULS 2012.-2013.
za finansiranje postojeih MSP
bankom
MSP i gazela
Podrka zapoljavanju u Trening za potencijalno zaposlenje u
3.2.6. Evidencija PIO VKR, MP, ZZ, OCD 2018.-2020.
gazelama gazelama
59

Tablica 24:
Stratekicilj4:JaanjekonkurentnostiMSP

verifikacije okvir
4.1. Prioritetni cilj 1: Poboljanje klasterskog povezivanja MSP
Zadatak: Podrati mikro klasterske inicijative
Formirani lokalni klubovi VKR, MP, OCD,
4.1.1. Podrati povezivanje MSP Web strana MP 2012.
poduzetnika MSP
Istraivaka VKR, MP, JLS, MSP,
4.1.2 Mapiranje klastera Identifikovani klasteri 2013.
studija OCD
Plasiranje natjeaja za Objavljen
podrku mikro klastera Izabrani potencijalno najbolji mikro natjeaj i
4.1.3. MP 2014.-2020.
sredstvima GF, grant klasteri u svakoj JLS rezultati
sredstvima MP i donatora natjeaja
4.2. Prioritetni cilj 2: Podrati ukljuenje MSP u internacionalne lance vrijednosti
Zadatak: Olakati transfer i razvoj tehnologija
Pripremiti studiju Operativni plan osnivanja CK (skup
izvodljivosti i biznis plan pojedinaca koja imaju znanja koja Web stranice JLS, MP, VK, MSP,
4.2.1. 2014.
za centre kompetentnosti mogu poduprijeti razvoj mikro JLS, MP OCD
(CK) klastera)
javnog i privatnog sektora i Sklapanje javno-privatnog Ugovor o VKR, MP, MSP,
4.2.2. 2015.
civilnog drutva (fakulteti, partnerstva za osnivanje CK osnivanju CK OCD
kole, itd.)
Provesti operativni plan
4.2.3. Osnivanje CK Registrovani CK JLS, MP, MF, OCD 2016.
izgradnje CK
Pripremiti studiju
VKR, MP, OCD,
4.2.4. izvodljivosti i biznis plan Operativni plan izgradnje TP MP 2017.
MSP
za tehnoloki park (TP)
60

javnog i privatnog sektora i
Sklapanje javno-privatnog Ugovor o
4.2.5. civilnog drutva (firmi, VKR, MP, MPULS 2018.-2019.
partnerstva za izgradnju TP osnivanju TP
banaka, fondova,
univerziteta, itd.)
Provesti operativni plan Registrovan
4.2.6. Osnovan TP VKR, MP, MF 2020.
izgradnje TP tehnoloki park
61

VII.SISTEMMONITORINGAIEVALUACIJE
VII.1.FormiranjeVijeazakonkurentnostirazvoj
U cilju to boljeg izvrenja SRMSP, Vlada HNK e formirati Vijee za konkurentnost i razvoj
(VKR), kao svoje stalno savjetodavno tijelo.
VII.2.SastavVijeazakonkurentnostirazvoj
VKR e imati 29 lanova i biti sastavljeno od predstavnika javnog sektora, privatnog sektora i
civilnog drutva, kako slijedi:
Iz javnog sektora - 16 predstavnika i to:
o Jedinica lokalne samouprave: 9 predstavnika
o Ministarstva privrede HNK: 1 predstavnik
o Federalnog ministarstva razvoja, poduzetnitva i obrta: 1 predstavnik
o Ministarstva obrazovanja, nauke, kulture i sporta HNK: 1 predstavnik
o Ministarstva finansija HNK: 1 predstavnik
o Ministarstva pravosua uprave i lokalne samouprave HNK: 1 predstavnik
o Federalnog zavoda za statistiku ured: 1 predstavnik
o Zavoda za zapoljavanje HNK: 1 predstavnik
Iz privatnog sektora - 9 predstavnika i to:

o Predstavnici firmi iz 9 JLS: 9 predstavnika
Iz civilnog drutva - 4 predstavnika i to:
o LiNK-a: 1 predstavnik
o REDAH-a: 1 predstavnik
o Privredne/gospodarske komore HNK/: 1 predstavnik
o Obrtnike komore HNK/: 1 predstavnik
Na ovaj nain se, kroz transparentan proces dijaloga i partnerstva, ostvaruje sinergija i dobija
osnov za ocjenu realizacije pojedinanih projekata podrke unaprjeenju MSP i
klasterizetnitva, odnosno konkurentnosti i inovativnosti MSP, te daju smjernice za izradu
srednjoronih i godinjih planova Ministarstva privrede i Vlade HNK.
Ovim se jaaju institucionalni kapaciteti za efikasno provoenje Strategije razvoja malih i
srednjih poduzea 2012.2020.godina, jaa koordinacija resornih institucija na provoenju
ostalih stratekih razvojnih dokumenata koji utiu na razvoj MSP, doprinosi provoenju
naela Akta o malom biznisu i stvaraju uslovi za jaanje dijaloga javnog sektora, privatnog
sektora i civilnog drutva.
VII.3.ZadatakVijeazakonkurentnostirazvoj
Budui da donatorska podrka predstavlja jedan od stubova efikasne realizacije politike
razvoja sektora MSP, VKR e razvijati partnerske odnose i s donatorima, te nastojati da se
realizacijom projekata, ostvare efekti u funkciji sistemske reforme podrke MSP i
pribliavanja EU. S tim u vezi, nastojae osigurati potrebnu koordinaciju razliitih
donatorskih projekata, kako bi se osigurala puna efikasnost i izbjeglo preklapanje u pojedinim
aktivnostima.
62


Metodologija izrade Strategije je obuhvatila istraivanje i analizu relevantnih podataka i

dokumenata, javne konsultacije javnog, privatnog i NVO sektora, individualna usuglaavanja
sa predstavnicima nadlenih institucija, pojedinanih MSP i njihovih poslovnih udruenja,
kao i predstavnika meunarodnih organizacija, prisutnih u HNK.
VKR e poticati osnivanje i razvoj VKR na nivou JLS i time doprinositi daljnjem
unaprjeenju podrke MSP na lokalnim nivoima i nastojat e uspostaviti to tjenju saradnju s
odgovarajuim tijelima Federalnog ministarstva razvoja, poduzetnitva i obrta.
VII.3.1.Povezivanjerazvojnogibudetskogplaniranjaiizradagodinjih
planova
Godinji planovi provoenja Programa razvoja male privrede i SRMSP svoje uporite nalaze
u kantonalnom Zakonu o poticaju razvoja male privrede i zatiti tradicionalnih djelatnosti
(obrta), etverogodinjim programima razvoja male privrede Vlade HNK i SRMSP.
Izrada godinjih planova provoenja Programa razvoja male privrede i SRMSP je u svrhu
realizacije ovih dokumenata, odnosno, povezivanja procesa razvojnog planiranja s procesom
budetskog planiranja. Godinji budeti svih nosioca razvoja male privrede HNK, se moraju
povezati s procesima razvojnog planiranja HNK, pa tako i s planiranjem razvoja MSP.
Godinji plan provoenja Programa razvoja male privrede i SRMSP, ima svoj finansijski dio
i nefinansijski dio, koji obuhvata aktivnosti vezane za institucionalno-regulatorni okvir i
ostale aktivnosti. Kod izrade godinjeg plana, svi zakonski nosioci razvoja male privrede
HNK i lanovi VKR, predlau svoje godinje planove i aktivnosti, kao i projekte, sa visinom i
izvorima finansiranja, koji e biti ukljueni u Godinji plan provoenja Programa razvoja
male privrede i SRMSP, za odnosnu godinu.
Finansijski okvir godinjih planova se bazira na:

Alociranim budetskim sredstvima svih nosioca privrednog razvoja u HNK;
Sredstvima EU predpristupnih fondova;
Sredstvima donatora kroz projekte koje se realizuju kroz OCD i druge organizacije;
Sredstvima osiguranim kroz javno-javno partnerstvo, prvenstveno s bh. tijelima vlasti
(federalnim i kantonalnim), te s Dubrovako-neretvanskom upanijom;
Sredstvima osiguranim kroz partnerstvo s privatnim sektorom na projektnom naelu;
Sredstvima ostvarenim djelovanjem fondova HNK.
Na osnovu raspoloivih finansijskih sredstava, utvruju se budeti pojedinih stratekih

projekata, kao dijelova Godinjeg plana provoenja Programa razvoja male privrede i
SRMSP.
Koordinator rada VKR i nosilac strunih aktivnosti na izradi godinjih planova je LiNK, koji
je ujedno i glavni nosilac aktivnosti Implementacione jedinice Vlade HNK za izradu i
monitoring Strategije razvoja i akcionih planova HNK.
Nakon izjanjavanja VKR, LiNK e pripremiti prijedlog Godinjeg plana za tekuu godinu i
dostaviti ga Ministarstvu privrede HNK, a ono e isti uputiti Vladi HNK na usvajanje.
63


VII.3.2.Praenjegodinjihplanovaiizvjetaja

VKR e polugodinje pratiti ostvarivanje Godinjeg plana i svoja stajalita i zakljuke, u
formi izvjetaja, posredstvom LiNK-a, dostavljati Ministarstvu privrede HNK, kako bi se
osigurala potpuna ukljuenost kljunih inilaca, u ostvarivanju stratekih i operativnih ciljeva
SRMSP.
Na tim osnovama bi se, po potrebi, pre dlagale i provodile korektivne mjere kako bi se na
najefikasniji nain osiguralo provoenje politike MSP.
U okviru procesa pridruivanja EU i obaveze provoenja principa SBA, VKR e davati

stajalita i o godinjem izvjetaju o provoenju naela SBA, koji e initi poseban dio
Godinjeg plana provoenja Programa razvoja male privrede i SRMSP. Na taj nain, e se
utvrivati napredak politike malog i srednjeg poduzetnitva HNK u usklaivanju sa MSP
politikom u EU, kao i poreenje s ostvarenjem u okviru Zapadnog Balkana.
VII.3.3.Definisanjestatistikihindikatora,formiranjebazapodatakaiprovoenje
anketa
Kvalitetni, pouzdani i aurni statistiki podaci, usklaeni sa metodologijom i standardima

EUROSTAT i OECD, su preduslov politika, baziranih na injenicama. Takve politike trae
efikasno upravljanje, posmatranje i ocjenu efekata, kreiranih i provedenih mjera podrke
razvoju sektora MSP.
Imajui u vidu nunost kvantitativnog definisanja rezultata Strategije, mora se napomenuti da

u ovom trenutku statistika HNK ne raspolae irokim spektrom pouzdanih podataka na
osnovu kojih bi se moglo bi pratiti ostvarenje ireg skupa rezultata.
Stoga e razvoj statistike MSP biti usmjeren na razvoj anketa zaposlenosti i poslovodavaca
HNK, kako bi se razvili adekvatni indikatori zaposlenosti, dodane vrijednosti i izvoza sektora
MSP.
Kreatori MSP politike su svjesni nedostatka preciznih, pravovremenih i kvalitetnih podataka o
MSP sektoru, u statistici HNK, pa e poduzimati aktivnosti na poboljanju tih podatka, te
osigurati adekvatne indikatore za praenje ciljeva i procesa razvoja sektora MSP.
64


Literatura
Agencija za statistiku BiH (BHAS), (razne godine), Saopenja o zaposlenosti i plaama.
Commission of The European Communities (2010.), Bosnia and Herzegovina 2010.

Progress Report - Commission Staff Working Document, Brussels: Commission Of The
European Communities.
Domljan, V. (2012.), The Paralyzed Society: Is a New Beginning Possible? In V. Dihi
and D. Hamilton (eds.), Unfinished Business the Western Balkans and the International
Community. Washington, DC: Brookings Institutions Press.
Domljan, V. (2011.), Neretva Valley Development Corridor Model of Creating Export
Forces on Regional Basis, Sarajevo: Akademija nauka i umjetnosti BiH, Proceedings of the
International Scientific Conference Regional Cooperation in Europe: Opportunity for the
Balkans, organised by ANUBIH, HAZU, LSE and University of Bologna, 21-23 September,
2011. Dubrovnik.
European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) (2010.), Transition Report
London: EBRD.
Federalni zavod za programiranje razvoja (FZZP) (2009., 2010.), Saopenja o demografiji,
migracijama, zaposlenosti i plaama, Sarajevo: Federalni zavod za statistiku.
Federalni zavod za statistiku (FZS) (razne godine), Hercegovako-neretvanski
kanton/upanija u brojkama, Sarajevo: Federalni zavod za statistiku.
Hercegovako-neretvanski kanton (HNK) (2010.), Zakon o poticaju razvoja male privrede
i zatiti tradicionalnih djelatnosti (obrta). Slubene novine HNK, broj: 4/2010 od 16. 08.
2010.godine.
LiNK (2011.), Izvjetaj o djelovanju Kreditno garantnog fonda, Mostar: LiNK.
REDAH (2011.a), The Most Dynamic SME Sectors in Herzegovina, Mostar: REDAH.
REDAH (2011.b), SME Support Packages in Hercegovina, Mostar: REDAH.
REDAH (2004.), Regionalna strategija ekonomskog razvoja za regiju Hercegovina,
Mostar: REDAH.
Umihani, B. et al. (2011.), GEM BiH 2010. - Poduzetnitvom do novih radnih mjesta,
Tuzla: Centar za razvoj poduzetnitva.
HNK, Vlada HNK (2011.), Informacija o stanju poduzetnitva i obrta na podruju
Hercegovako-neretvanskog kantona u 2010. godini, Mostar: HNK.
HNK, Vlada HNK (2011.), Program razvoja male privrede Hercegovako-neretvanskog
kantona za period 2011.-2015. godine Vlade HNK, Mostar: HNK.
HNK, Skuptina (2010.), Zakon o poticaju razvoja male privrede i zatitu tradicionalnih
djelatnosti (obrta) HNK, Mostar: HNK.
Schmiemann M. (2008.), Enterprises by size class - overview of SMEs in the EU, Eurostat.
Statistics in focus 31/2008.
Vizjak, A. (2007.), Pobednici trinih nia perspektive slovenakih preduzea u borbi

protiv globalne konkurencije, Beograd: FEFA.
65


World Economic Forum (WEF), (various years), Global Competitiveness Report, Davos:
WEF.
World Bank (2011.a), Doing Business in South East Europe 2011., Washington, D.C.:
World Bank.
World Bank (2011.b), Doing Business 2011.-2012, Washington, D.C.: World Bank.
***Strategija razvitka BiH.
***Strategije rasta izvoza BiH od 2012. do 2015. godine.
***Strategija razvoja malih i srednjih poduzea BiH 2009.-2011.
*** Strategija razvoja malog i srednjeg poduzetnitva F BiH 2009.-2018.
66


Aneksi

Tablica 25:
PopislanovaKoordinacionogodborazaizraduStrategijerazvojamalogisrednjegpoduzetnitvaHNK2012.2020.
INSTITUCIJE/JEDINICE
Ime i Prezime Telefon Fax e mail
LOKALNE SAMOUPRAVE
FIPA Mostar Amir Kazi 36 558 816 amir.kazic@fipa.gov.ba
sektorpoduzetnistva@fmrpo.go
FMRPO Zdenko Peri 036 449 125 036 449 122
v.ba, zdenko.peric@tel.net.ba
Grad Mostar Andrija David kobi 036 580 034 036 580 456 projekt.vihovici@bih.net.ba
Ministarstvo obrazovanja, nauke,
Emina Jusufbegovi 036 334 400, 036 312 186 036 316-792 monkshnk@tel.net.ba
kulture i sporta
Opina APLJINA Stjepan Jakia 036 805 052, 036 805 681 036 805 983 stjepan.jakisa@capljina.ba
Opina ITLUK Predrag Smoljan 036 640 505 036 640-537 predragsmoljan65@gmail.com
Opina JABLANICA Miralem Hamza 036 751 318 036 753 215 jabl.o@bih.net.ba
adisa.zahirovic@konjic.ba,
Opina KONJIC Adisa Kevri 036 712 245 036 729 390
adisa.kevric@konjic.ba
gospodarstvo.financije.opcneu
Opina NEUM Vicko Jogunica 036 880 214, 880 226 036 880 248
m@tel.net.ba
Opina PROZOR-RAMA Josip Jurii 036 771 919 036 771 342 razvoj@prozor-rama.org
opcinaravno.ravno3@gmail.co
Opina RAVNO Ante Vuleti 036 891 465, 891 469
m
Opina STOLAC Slavko Perutina 036 853 101 036 853 229 slanstaper@hotmail.com
Pedagoki zavod za obrazovanje pedzavod@bih.net.ba,
Enisa Golo 036 570 045, 571 648 036 571 933
Mostar enisa_mo@hotmail.com
Vlada HNK Ahmet anti ahmet_santic@yahoo.com
036 312 188, 036 334 255, 036 gracijela.marijanovic@zavod-
Zavod za kolstvo HNK Gracijela Marijanovi 036 316 655
312 188 skolstvo.ba
posredovanje@zzz.tel.net.ba,
Zavod za zapoljavanje HNK Smajo evra 036 311 157 036 321 824
posredovanje@tel.net.ba
67

ORGANIZACIJE/UDRUENJA/KOMORE
Ekonomski fakultet Mostar Mr. Sanvila Vuk 036 514 925 sanvila.vuk@unmo.ba
Fakultet strojarstva i raunarstva Prof. dr. Ante Mikovi 036 337 012 036 337 012 ante.miskovic@sve-mo.ba
Institut za strojarstvo Sveuilita u
Prof. dr. Vojo Viekruna 036 310 778 036 320 885 vojo.visekruna@sve-mo.ba
Mostaru
Mainski institut Mostar Doc. dr. Isi Safet 036 571 258 safet.isic@unmo.ba
obkom-hnz@obkom-hnz.ba,
Obrtnika komora HNK/ Vlado Bevanda 036 333 275 036 333 275
predsjednik@obkom-hnz.ba
rasim.tulumovic@oxfamitalia.o
Oxfam Italia Rasim Tulumovi 033 552 235
rg
Privredna/Gospodarska komora Amir Boloban i Perica
036 333 593 036 333 593 g_p.komora.hnz_k@tel.net.ba
HNK/ Jurkovi
REDAH Nevzet Sefo 036 580 121 sefo@redah.ba
jablanit.jablanica@bih.net.ba,
Udruenje privrednika Jablanica Nezir Kevri 036 753 400, 036 854 354
up.jablanica@bih.net.ba
PRIVREDNI SUBJEKTI (MALA I VELIKA PREDUZEA)
ADONIS d.o.o. Mostar Sead ejtani 036 576 801 adonis.mostar@gmail.com

036 752 881,
Babi d.o.o. Jablanica Amil Babi 036 752 881, 750 110, 750 111, 750 110, 750 babic@bih.net.ba
111
Coral Interijer d.o.o. Mostar Dragan Rezi 063/ 990 - 521
Graevinski obrt LUPUS Ravno Ivica Vuki 063 323 110 036 891 516
HP Investing d.o.o. Mostar Hasan Pekui 036 577 328, 036 557 480 hpinvest@bih.net.ba
JP Elektroprivreda HZ HB d.d.
Miroslav Nikoli 036 335 258 miroslav.nikolic@ephzhb.ba
Mostar
MA COM d.o.o. Mostar Marko Peri 036 345 105 macom.mostar@gmail.com
Mala HE Zagradaka Prozor Alojzije Papak 063 323 723 struja.prozor@tel.net.ba
MLINI d.o.o. apljina Nikolina Krei 063 481 147 mlini@mlinikresic.com
info@pepi-karttis.ba,
PEPI KARTTIS d.o.o. Mostar Ivana Dujmovi-Peji 036 351 700 036 351 757
ivana@pepi-karttis.ba
68
PRO GEL d.o.o. Prozor-Rama Zvonimir Faletar 063-796-332 036 771 317
SCREENFIRE d.o.o. Mostar Filip Blaevi 063 442 937 filipblazevic@yahoo.com
Solar Energy d.o.o. apljina Andrija Obad 063 362 718 solar.energy@tel.net.ba
kutor d.o.o. Mostar Damir kutor 063/345 - 855
Tehnoloki park d.o.o. Mostar Mladen Kosti 063/ 345-866
Uniplast d.o.o. Mostar Stanko Juri 063/ 313 - 833
Vimar Trade d.o.o. Mostar Miroslav Zovko 063/ 312 - 608
ZINKTEKNIK BOSNIA d.o.o.
Nafija agalj 036 513 730, 513 731 036 513 735 nafija.cagalj@zinkteknik.ba
Mostar
69

Strategija Razvoja MSP U HNK 2012-2020 - Bos PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Strategija Razvoja MSP U HNK 2012-2020 - Bos PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Koordinacioni odbor za izradu Strategije

Ministarstva privrede HNK

STRATEGIJA RAZVOJA MALOG I SREDNJEG

Strategija je kreirana u sklopu programa SEENET, Vertikalna

Mostar, mart 2012.

Izvrni sadraj ....................................................................................................................................3

STRATEGIJA RAZVOJA MALOG I SREDNJEG PODUZETNITVA U HNK 2012. 2020.

Strategija razvoja malog i srednjeg poduzetnitva (SRMSP) Hercegovako-neretvanskog

Najbolja mogunost postizanja odrivog razvoja na lokalnom i regionalnom nivou postie se

Poduzetnici i klasterizetnici ne djeluju i nisu usamljeni amci, koji plove po svom

Ministarstvo privrede HNK je prihvatilo Akcioni plan i imenovalo:

Radnu grupu za izradu Strategije su inili predstavnici Ministarstva privrede HNK, te

Primjenom najire varijante otvorenog metoda koordinacije (uobiajenog mehanizma

Na drugoj sjednici, zapravo konferenciji vizioniranja, odranoj 20.12.2012. godine, utvreni

Na treoj sjednici, odranoj 09.03.2012.godine, razmatran je i prihvaen Nacrt SRMSP i

Pregled aktivnosti Radne grupe za pripremu SRMSP daje se u narednim tablicama.

1.1. Posjete jedinicama lokalne samouprave HNK

2.1. Utvrivanje vizije razvoja MSP

Konferencija vizioniranja je imala za glavni cilj predstavljanje glavne ideje i koncepta

Koordinacioni odbor je utvrdio viziju razvoja i potvrdio SWOT analizu sa sugestijama za

3.1.Potvrda stratekih i prioritetnih ciljeva

LiNK e organizovati zavrnu konferenciju povodom zakljuivanja procesa planiranja razvoja

4.1. Formiranje Vijea za konkurentnost i razvoj

Ministarstvo privrede HNK e, na prijedlog VKR, pripremiti Nacrt Godinjeg plana

SRMSP je postavljena tako da se njenim ostvarenjem poboljavaju uslovi nastanka, razvoja i

Tablica 2: Pregled stratekih ciljeva i prioriteta

8.1. Poticaji ciljanim skupinama poduzetnika

Mjere i aktivnosti za poticanje malog i srednjeg poduzetnitva su prvenstveno usmjerene na:

Po internacionalnoj praksi evropskih tranzicijskih zemalja, to je donja granica zastupljenosti

Tablica 3: Prioritetni i najdinaminiji sektori razvoja BiH i Hercegovine od znaaja za HNK

prosjek za mala i velika

Tablica 5: Broj i vrste preduzea po djelatnostima (EU-27), 2010.godina, procjena

C rudarstvo 15.667 4794 941 21.402 275 21.677

F graevinarstvo 2.789.236 208.857 22.385 3.020.478 2.373 3.022.851

Izvor: Eurostat/National Statistics Offices of Member States/Cambridge Econometrics/Ecorys

Izvor: Eurostat/National Statistics

Graf 1 takoer pokazuje da MSP imaju dominaciju u broju zaposlenih u djelatnostima

Graf 2: Bruto dodana vrijednost, vrsta preduzea po

Izvor: Eurostat/National Statistics Offices of Member States/

Graf 2. pokazuje da MSP dominiraju po veliini ostvarene bruto dodane vrijednosti (%

Tablica 6: Djelatnosti u kojima dominiraju MSP po broju firmi, zaposlenosti

Iz tablice 6 je vidljivo da MSP, iz djelatnosti trgovine, dominiraju po broju firmi. Meutim,

Tablica 7: Relativni udjeli zaposlenosti MSP sektora u ukupnoj zaposlenosti pojedinanih

Iz tablice 7 je vidljivo da od 100 zaposlenih osoba u EU-27, u sektoru MSP ih je zaposleno

Potrebno je u potpunosti provesti strategiju elektronske vlade za pruanje javnih usluga

6. Olakati pristup MSP finansijama i uspostavljanje pravnog i zakonodavnog okruenja

Definisani operativni ciljevi su u funkciji poveanja zaposlenosti, jaanja istraivanja i

EK (European Commission), ETF (European Training Foundation), OECD (Organisation for

Evropska Komisija je, 06.05.2003.godine, usvojila Preporuku 2003/361/EC, kojom definie

Zakon istie osam ciljeva razvoja male privrede (l. 8.):

Na osnovu etverogodinjeg programa Ministarstvo privrede HNK donosi, a Vlada HNK

Finansijska sredstva za provoenje programa razvoja osiguravaju se iz Budeta HNK, za

Jedinice lokalne samouprave su obvezne izraditi vlastite programe i planove razvoja

Tablica 8: Definicije MSP, EU, F BiH i HNK

Tablica 9: Tri najtea poslovna problema za poduzetnike

Graf 3: Lakoa poslovanja BiH i Balkan, 2011.godina

Izvor: World Bank (2011.)

Graf 4: Lakoa poslovanja, Jugoistona Evropa,

Izvor: World Bank (2011.b)

World Bank je i 2011.godine provela istraivanje u preko 300 gradova iz 38 zemalja,

Tablica 11: Lakoa poslovanja u 22 grada tranzicijskih zemalja Jugoistone Evrope,

No, da se uoi koliki su dodatni napori potrebni za dostizanje Skopja, navodimo da su za

Mostar ne pravi napredak u oblasti sudskog izvrenja ugovora. U najefikasnijem gradu