Bub GB Qspv1tfiys0c

BNCR
SS
671
VEBOILIUS
0 76l
Digilized by Googie
MA
> it
t
>
lU
J
VEE
C
DIgItized byGoogIe
HAZtOHALE
ROM A
07cj
P V B L I V S
VIRGILIVS MARO
VOLVMINIS PRIMI
PARS ALTERA
GEORGICA
Digitized by Google
Digitized by Google
II
, f
P.'VIRGILII MARONIS
GEORGICA
4
t 4
Digitized by Google
2C
^H<tf****f ^tt
P , %0 O E M I U M.
Ad Geolîca facetum illud ac molle, quod pe-

culiari aliquo Musarum munere Virgilio concessum
esse Horatius memorat *) proprio quodam modo
,
spectare videtur. Mollitudo quidem ex eo venit,

quod ,
cum exquisito aliquo et numerorum et ora-
tionis cultu omnia elaborata et expolita sint, nihil
diu*!, scabri et horridi, quod in divino Lucretii car-
mine offendit, aspersum est; nihil, quod otiose
10^ 44. 45 mo//tf atque

*) Sat. I, dente* rure Camenae, vid. sop. de
facetum Vifgilio adnuerunt gau^^ Carmine hucoUco pag. 15 iq.
Digitized by Google
332 PROOEMIUM
vacet aut utilius absit. Nec modo verborum dilectu
et iuiictura, verum etiarti sententiarum veritate, lu-
mine ac naturali iaciliquc et apto nexu, ingenii ar-
tis([ue insignis aliqua felicitas, quae in Virgilio erat,
effecit, ut leni ac facili cursu omnia defluant. Ha-
bent porro decus et excultam aliquam elegan-
tiam, uti Quinclilianus *) istud facetum Horatii
interpretatur; cum scilicet in argumento tam tenui
et humili, quod ad rusticam orationis asperitatem
tantopere non modo patebat sed et deflectebat et
,
inclinabat, omnia sint scite honeste, et liberaliter

,
tractata, ut politum, elegans, et urbanum inge-

nium ubique facile agnoscas. Ad iuncturam adeo
verborum lenem ac mollem et numerorum artifi-
cium, totumque carminis nitorem, et ad cultissi-
mae verecundiam et venustatem referen-
orationis
dum nobis esse videtur elogium illud, quod tam
variis, incertissaepe et obscuris, modis a viris do-
ctis versatum esse videas. Magnificam autem et
praeclaram esse illam Virgiliani carminis praedica-
tionem, quis non videt? Est scilicet summa laus,
quae in id carminis genus cadere possit, quod di-
dacticum Cum enim eius na-
appellare solemus.
tura in eo positaut sive notio aliqua, sive
sit,
sententia, sive sententiarum, etiam prae-

ceptorum de quacumque sive scientia sive
arte, aliquis complexus eo sermonis ge-
nere exponatur, quod quam maxime ad
permulcendum voluptate aliqua animum
vim habeat: voluptatem illam non tam ab ipso
argumento, quamquam in eius dilectu et hoc vi-
) Iiut. Or. VI, 3, 20.
Digitized by Coogle
IN GEORGICA 3SS
dcndum ne iniucundum sit, quam ab eius

est, ut
tractatione et ornatu expectandam esse facile ap-
paret. Nam cum neque factum aut res gesta,
aut actio, neque animi aliqua affectio, volun-
tatis inclinatio aut vehementior impulsus mentis et
perturbatio, quae et ipsa cum actione aliquantum

coniuncta sunt, in eo carmine tractentur*'); quo
ipso fere eius a reliquorum carminum natura di-
versa indoles continetur; in re exponenda et or-
nanda carmen didacticum tanto maius artificiiuu
requirit, quo minorem vim res ipsa ad delectan-
dum habere potest, quoque magis cavendum poe-
tae est, ne ad subtilem praeceptionem, qua nemo
facile delectatur, aut ad meram rerum descriptio-
ne m carmen hoc revocet, qua animos nostros non
diu cum voluptate teneri satis constat **). Itaque
ex toto materiae apparatu ea deligenda sunt, quae
cum aliqua voluptate audiri, aut, si per se nihil
suavitatis habent, ornari et nobilitari ab arte pos-
sint; quaecunque autem tractanda selegeris, ea re-
rum eoque colore exhibenda
facie quasi ac vultu
sunt, quo maxime niteant, hominumque animos
ad cognoscendam rem et contemplandam allidant
et invitent. Tum perspicuitas a lucido non autem ,
dialectico, rerum ordine, ai^mentomm dilectu,

dispositione et expositione ad animum tenendum
accommodata arcessenda est. Tenent autem ani-
,
*) Utiqaenon sic, nt carminis borato carmine, Mutarion inscri-

snmmam et argomentam constitaaot* pto ,
docuit ingeniosissimas inter
Alloqui enim hand dubie etiam per venustiores poetas Wielandus no-
narrationem carmen didacticum de- stras.
texi posse, praeclaro, in ipso Ve- Vid. dn Bos Reflex. critiqu.
neris et Gratiarum contubernio ela- P. I, S. 9.
354 PROOEMIUM
mum ea, quae non modo nihil molestiae ei creant,
dum cognoscuntur, verum etiam, dum leni ac fa-
cili cursu in animum influunt , non horrida aliqua
ac ieiuna subtilitate exarescunt, sed eo corpore ac
quo ad impellendos
colore succoque expleta sunt,
sensus nostros animumque aliquam vim habeant.
Quo fit, summa huius carminis posita
ut in ornatu
videatur. Ad ornatum autem omnia referenda sunt,
cum ea, sine quibus ille recte esse nequit, verbo-
rum numerorunique recta, elegans, ac suavis ratio,
tum rerum argumentorumve, quae, quod ornatum
capere videbantur, ad exponendum seposueras, ea
elocutio et repraesentatio quae ad animum conti-
,
nua gratarum rerum imaginum ac sensuum vicis-

,
tenendum quam maxime sit idonea. Quod

situdine
quidem ita maxime assequi videare, si, iis exceptis,
quae nullum ornatum admittunt, et breviter ac
simpliciter exponenda sunt, cetera verbis ac sen-
tentiis locupletibus, variarumque rerum similitu-
dinem ac colorem in animum revocantibus, ex-
pressa sint ; ea vero , quae universe dici poterant,
ad factum aliquod , idque unum et actionem singu-
larem e multis revocata, ad vivum repraesentata,
descriptione oculis subiecta , exemplis et compara-
tionibus illustrata, sententiis gravibus sint distincta,
omninoque ita tractata, ut non tam animus doceri
se sentiat quam delectari: ut non magna animi in-
tentione ad cognoscendum opus sit, sed ut satis sit,
modo animus recipiendis impulsibus variarum ima-
ginum sensationumque pateat ; ut praecepta et sen-
tentiae quasi corpore aliquo inductae sensibus sub-
iectae ante oculos incedere palparique posse vi-
IN GEORGICA SS5
deantur, ulque ,
dum in rerum ipsa tractatione et
usu versari te existimes, sine omni molestia, putes
te adsuescere potius rebus agendis quam discendis,
lam res aliae naturali aliqua seu dignitate seu sua-
vitate se commendant, in quibus poetae iam satis
parata laus , modo ne eas oratione deterat ; suflicit,
ut aequet; sin amplificet et augeat, id vero ad tanto
maiorem ingenii commendationem facere necesse
est: aliae autem res aut natura sua tenues ct ieiu-
nae, aut opinione humiles, et nullo suo decore
insignitae sunt; quas si poeta cum per se grato ali-
quo habitu induere, tum externarum rerum, in-

primis digressionum ,
virtute satis ornare potuerit,
in eo vero summam poeticae facultatis et artis lau-
dem consequitur. Digressionum itaque ad ornan-

dum huiusmodi carmen iuprimis magna laus ha-
benda *). In iis autem Virgilii ingenium inprimis
commendat hoc, quod consilio et argumento car-
minis eae et dilectu et ornatu accommodatae sunt.
Est utique in iis liberalior ornamentorum materia,
maiorque splendor, pro indole tamen et natura car-
minis; ars quoque mirifica in iunctura horum loco-
nim et in transitu redituque a digressione ad prae-
ceptionem porro in praecipiendi formulis mirifica-
;
que earum varietate , quam magna ex parte Arato et

Nicandro debere eum videbimus; tandem in venu-
)Bcprehendit edam ettntiu- Tero poeticae seu artis seu sciendae

itas ad eas tamquam paruta opporto^ sensum in hoc aliisque iodiciis ad-
DOS, Hornius ofCriticitm cap* hibuisse videtnr. Dispotarit adrer^
1 extr.). Sed confudit Yir 111. genera sus eum perdocte Io. lac. Netzkerf
oratioQis et scriptionis iuter se di> Prof. Gymnasii Thomneosis, in Com-
versissima, maioremque, quam pro mentatione de Georgicorum Virgilii
poetica ratione, subtUitatein, nnllum lucido ordine.
S36 PROOEMIUM
state, proprietate, copia orationis et dictionis, in
qua Lucretianum carmen ante oculos habuit, sed
emollitum et expolitum ad poetarum Alexandrino-
rum elegantiam: quibus rebus efficitur delectatio
illa, quam poeta sibi habere debet propositam.
Atque haec illa sunt, a quibus Yirgilii laus, si
a iudicio aliquo profecta videri debet, inprimis

repetenda est. Est is proprius quasi Virgiliani car-
minis character, ut, ingenium Homericum in in-
si
veniendis rebus desideres, si Theocriteam simpli-
citatem, et nativam aliipiam venustatem, qua animi,

inani nostrorum morum fuco nondum contaminati,
tantopere capiuntur,. frustra in eo quaeras, elegan-
tiam tamen cullumque, eundemque rectum, pu-
rum, pudicum ac decorum, simulque elaboratissi-
mum et exquisitissimum ,
facile agnoscas. Inve-
niendi quidem sollertiam , si animi sensa libere elo-
qui fas est, non maiorem in Georgicis quam in re-
liquis eius carminibus deprehendimus. Adumbrata
fere omnia, depromta et hausta, plurima fere ad
verbum conversa sunt et transsumta ex aliis sive
Graecis sive Romanis poetis ac scriptoribus. Ut
enim suis locis indicabimus nonnulla ex Hesiodo, ,
multa ex Lucretio locum de peste ex eodem et

;
Thucydide alia inprimis doctrinam de arborum

; ,
cultu, ex Theophrasto, doctrinam de apibus ex

Aristotele, locum de serpentibus, inprimis de che-
lydro *),ex Nicandri Theriacis, locum de progno-
sticis totum ex Arati Diosemeis **) , nonnulla ex
Xenophontis Oeconomico, magnam praeceptorum
partem, inprimis de pecudum cura, ex Catone ct
) Ge. UI, 432 qq. Coiif. Macrob. V, 2.

IN GEORGICA 337
Varrone transtulit. Cuius rei quanto manifestiora

habituri essemus indicia , si antiquiores auctores dc
Re Rustica et singulis eius partibus *), praecipue
qui versibus eas illustrarunt, omninoquc poetae
Alexandrini, plures superstites essent, inprimis Ni-
cander, Eratostbenes, Parthenius **). Nam quam-
quam poetae nostri ingenium satis in se materiae
ad exquisitiorem aliquem ornatum ac nitorem car-
minis habuit; erat enim illud naturae aliqua indul-
gentia ad praeclarae cuiusque pulcritudinis sensum
natum ac factum, inque vita illa per litteras Graecas
et urbanitatem Romae sub principe Augusto, et
consuetudine cum elegantissimis et urbanissimis
hominibus, eximie cultum et politum: variarum
tamen rerum comparatione et indagatione progressi
hoc nobis animadvertisse videmur, ex Alexandrinis
inprimis poetis Virgilium nostrum profecisse ;
his
eum naturalem illam et parum operosam , cum
tanto tamen cultu, ornatu, et dignitate coniunctam,
venustatem debere arbitramur. Sed ea de re alio
tempore accuratius disputandi erit locus. Quid? si
alios, equibus singulus versus, mutuos sumtos aut
expressos a Virgilio, Grammaticorum cura nobis
*) Multa eorum et magna nomina 1*233 aqq. e Parthenio versus Ge. 1,

a VarroDCf Columella, et Pliuio me> 437. Servius ad Gc. 1 ,
43 Sane
morata videua ,
quae conge^sta aunt aciendum , Xenophontem acripaiaae
ab Ursioo Virgilii colluti pr, unum librum Oeconomicum j cuius
para ultima agriculturam conti-
**) Quinctiliamia Inat. X, 1,56 net. de qua parte multa ad auum
Quid7 Nicandrum fruttra aequati hoc opus yirgiliua tranatuUt\ aicut

Macer atque Virgiliual B Demo- etiam de Georgicia Magonis Afri^
crito poetam nounalla anmsuae Pli- Catonia Varronis ^ Ciceronis quo-
t
nius moDuit vid. ad Georg. I, 336. que libro tertio Oeconomicorum^ qui
Ex Eratosthene translatus locus 6e* agriculturam continet.
Digitizcfd by Google
338 PROOEMIUM
servavit, Ennium, Lucilium, Varronem Ataci-
ul
num, integros haberemus; annon multo plura irri-
gati fontibus alienis ingenii vestigia essemus depre-
hensuri? Non itaque temere posuisse videbimur
illud, quod paullo ante commemorabamus, de-
divinam illam nova et intacta ab aliis
fuisse Virgilio
proprioquodam nisu proferendi vim, liberum illum
animi per ignota et intentata vagantis impetum;
quem tamen ipsum verecunda illa, recta et casti-
gata, Ciirminis pulcritudine redemisse et compen-
Siisse videri debet; neque in illa morum vitaeque
elegantia, certis decjoris et honestatis cuiusdam le-
gibus adstricta ,
aut in illa doctrinae ac litterarum
copia, quae in Virgilio fuit, liber ille et supra mor-
taliaemicans et tamquam alatis Platonis equis inter
nubes evectus spiritus vigere potuit fieri enim ali- ;
ter vix potest , quam ut haec operosae doctrinae

quasi sarcina impetum animi diviniorem retardet;
unde ,
neque ex academica nostra institutione um-
quam Homericum aliquod ingenium aut prodiisse
aut proditurum esse, facile augurari licet; uti con-
tra inter poetas nostros, iis, quorum animis Vir-
gilii et Homeri non nisi obscura aliqua notio ,
ex
puerili tantum institutione, insidet, vix eminebit
castigata et elaborata dictio ,
recta et casta carminis
pulcritudo aut elegantia ex ingenii cultu exquisitiore
profecta, quae ex diligentiorc antiquorum studio
comparanda est Enimvero ,
si Homero atque aliis
nonnullis forte poetis iUa diviniore, quae in inve-

niendi felicitate cernitur, ingenii vi cedit Virgilius,
in hac, quae secunda esse videtur ab illa, facile
omnium est princeps habendus, ut ca, quae ab aliis
Digilized by Googie
IN GEORGICA 339
acceperit, inulto ornatiora et pulcriora ab eius in-

genio prodeant. Quod acceptum
magistris nostris
nos refeiTe solemus, ut, cum a parentibus vitam
acceperimus, ab illis rectae et iucundae vitae usu
impertitos nos esse fateamur; hoc in illis, quae iam
ab. aliis prolata erant, accidere videas, ut ex Vir-
gilii ingenio multo felicius enascantur, et pulcrius
efflorescant; ut, si ea non novitate, at gratia tamen,
dignitate, venustate, miros animi affectus moveant,
m.agnaque admiratione perfundant. Qua in re mihi
quidem in poesi eundem locum tueri videtur Vir-
gilius
,
quem Cicero in eloquentia. Nam et huius
ingenium, quod ipsum per se non facile praeclari
aliquid proferret, in ornandis et amplificandis alio-
rum inventis, inprimis in vestiendis oratione Latina
Graecorum dictis ,
eximiae felicitatis et artis fuit
Itaque hoc in genere Virgilium ,

poetarum Cicero-
nem appellare nonnunquam lubet. Illa autem in-
genii Maroniani propria venustas in nullo eîus
opere mOgis cognoscitur, quam in Georgicis, omni-

bus "numeris absoluto, perfecto et expolito, car-
mine, ut, si in nostra interpretatione hoc assequuti
sumus, nos enim id sequutos esse non negamus,
ut non modo verborum ac sententiarum vim decLi-
raverimus, verum etiam carminis pulcritudinem,
inprimisque ornatum sensibus et oculis adulescen-
,
tum subiecerimus, nos operam nostram non omnino

male collocasse arbitraturi simus.
Ex iis, (piae adhuc disputata sunt, nuperam
'censuram Georgicorum, cpiiim Edmundus Burto-
nus, Britannus non indoctus nec inelegans, propo-
suit *), ab iudicio parum subtili et limato profectam
*) Ancient charactBra dedu<^d from clastical Remains 1763 ) 8 .
VraOiL. Tom. I. 19
Digitized by Coogle
340 PROOEMIUM
facile videas, dum hanc ipsam copiam, hunc or-
natum rerum tenuium et exilium, ad reprehensio-
nem carminis traxerit. Sed iudicii huius .luclori-

talem iam salis alio eiusdem viri docti acumine ele-
vatam dabimus, cum idem ille in Bucolicis summam
simplicitatem et humilitatem vitae ac morum a Vir-
gilio expressam dixerit; quo quid a rerum fide ac
sensu alienius afferri possit? A tumore ac frigore
aut inepto aliquo studio ac nimia sedulitate Geor-
gica vacare confidenter affirmem, qui alioqui non
mulla me certo tenere affirmare soleam.
Georgica Maecenatis suasu ac consilio scribere
suscepisse poetam, ut hominum animi ad agri co-
lendi studia revocarentur, Britannorum nonnullo-
rum, Wartoni, Crusii, Martin! , elegantium viro-
i*um, est opinio. Italia sane bellis civilibus tantum
non in Vtastam solitudinem erat redacta; veterani,
inter quos agri fuerant divisi, ab operis rustici mo-
aerumnis tolerandis alienissimis erant ani-
lestiis et
mis; frumenti inopia ab annande DCCXUI magna

Italiam fame afflixerat; carmine itaque ,'Jjl^ vitae
rusticaebona commendarentur, deliniloSanimos
ad agricolationem adduci posse, censuisse Maece-
natem. Fundamentum tamen coniecturae ido-
neum non apparet; quin ea nec satis probabilis
esse videtur, cum carmini maiorem vim, maiorem
etiam celebritatem, tribuat, quam inter homines
indoctos, feroces, per bellorumque civilium licen-
tiam rapinis caedique adsuetos, ullo modo expe-
ctari possit. Hoc forte fieri potuit, ut,cum multa
apud Maecenatem de detrimentis, quae ex agricul-
turae neglectu reipublicae inferrentur, et de modis i
ac rationibus, quibus ei honos ûus restitui posset,

|
Digitized by Googk'
IN GEORGICA 341
disputaremur et agerentur, Virgilii ingenium ad

hanc materiam deferretur excitaretur que ,
ut eam
carmine tractandam sibi sumeret. Carminis tamen
auctoritas apud Romanos fuit summa, omninoque
ex ea pendent Columella et Plinius versibus quo- ,
que integris adscriptis. Nec mirum hoc; cum car-

minum ubique maior apud vulgus et politos homi-
nes gratia sit, quam operis philosophica subtilitate
elaborati. .
Unum
adhuc monebimus. Hesiodi deopere
rustico carmen a Virgilio imitatione esse expres-
sum, Milgaris et constans fere a Servio inde est
opinio *) quam poeta ipse fecisse videtur dum
, ,
se Ascraeum carmen Romana per oppida

canere ait Ge. II, 176 quae ipsa res ad tanto,
maiorem eius gloriam pertinuit: confiparatione enim

eius ad Hesiodum instituta, nihil exilius, ieiunius,
et aridius Hesiodo, nihil copiosius et plenius Vir-
gilio. Qui tamen hoc primus afQrmavit, eum non
admodum recentem ah Hesiodi lectione fuisse ne-
cesse''est Vix enim in tribus aut quatuor locis He-
siodeae sententiae sunt expressae ;
carminum ipso-
rum forma non convenit; divensa utriusque natura,
diversus genius, diversum consilium. Hesiodus non
Georgica, h. e. de re rustica, scripsit aut scribere
voluit ,
sed totius vitae domesticae ,
qualis tum
erat ,
coniunctae scilicet illius vel maxime cum
agricolatione, rationes tradere, prudentiae etiam
et morum praecepta proponere. Quod autem
Ascraeum carmen appellat suum opus Virgilius, id
*) Ap^ Macrobium quoque: Sa- quod sibi Theocritum fecerit pasto-
tumal. V, 2 Dicturumne me pu- ralis operis auctorem j ruralis IJe-
tatis eay quae vulgo nota sunt, sioduml
19 +
;
342 PROOEMIUM
co perlinet, quod in simili fere genere illud ver-
satur,'non quod ex Hesiodeo petitum aut Irans-
scriplum aut ad eius formam est compositum.
Potest quidem aliquis in eam opinionem adduci,
atque in eam iam Dan. Heinsium Inlrod. ad Hc-
siod. c. 4 venisse video *) ,
ut aut quoddam aliud,
aut hoc, quod habemus, Hesiodi opus olim multo
locupletius et plenius extilisse existimet. Quis enim
in tali argumenti tractatione , qualem nunc in eo
videmus, non miretur Calonem, qui apud Cicero-
nem ita disputat **), ut de stercorandi utili-
tate doctum Hesiodum ne verbum quidem
fecisse moneat, cum de cultura agri scri-
beret.^ Quid autem Manilium sequulum esse j)u-
tabimus, <pii, dum Hesiodi opera enairat, Quin-
etiam, inquit, ruris cultus Icgesque novati
Militiamque soli: quod colles Bacchus
amaret. Quod fecunda Ceres campos, quod
Pallas utrumque. Atque arbusta vagis es-
sent quod adultera pomis. Silvarumque
deos, sacrataque numina. Nymphas, Pacis
opus, magnos naturae condit in usus
Quo quaeso Operum ac Dierum loco earum rerum
vestigium aliquod deprehendas.? Sed potest hic,
quod iam Bentleio visum est, interpolatrix manus
grassata esse videri ; id tamen cum aegre admit-
los. Scallger, qui ad Manilii lo- Orphei librum Georgicomm laudut

cnm lianc aentrutiam improbabat, ita sed versus ex iis ezeitatos in Maximi
tamen in rerbia Manilii haerebat, ut Philosophi de Electionibus canniuc
eum forte Orphei *'pya xcrl *HfUQas (quod Fabricius Biblioth. Gr. Vol.
Hesiodo attribuisse coniectaret, cuius 415 inseruit) inveniri vidit
yill, p.
sane operis initium cum Manilianis Wesseling. Probabil. cap. 17.
versibus aliquid coniunctom habere
videtur. Scn*atQm illud est a TzeUa
**) De Senect. cap. 15.
proocm. ad Hesiodum. Idem Tzetza *'*) Mallii. II, 19 sqq.
Digitized by Google
IN GEORGICA 343
lendum sil ,
videor mihi Manilium Properlii imila-
lione ullerius ,
quam vellel ,
eveclum excusare
posse. Lynceum is +) amicum suum , poelani
graviora argumenla Iraclare solilum , amore iam
caplum exagilat, el ad elegos amalorios adhaesu-
rum esse auguralur. Nec lamen eam rem ut pu-
dori sibi ducat, aut ut haec carmina minorem in-
ter Romanos hahitura esse gratiam existimet, mo-
net: dum bucolica scribat, dum Hesiodi exemplo
de re rustica carmen condat, non tamen haec,
quae de amore scripturus sit, ulli venient in-
grata legenti. Sive in amore rudis sive pe-
ritus erit. Luserant e.adem ,
pergit, alii. Dum
Hesiodum memorat. Tu canis, inquit, Ascraei
veleris praecepta poetae. Quo seges in
campo, quo viret uva iugo. Vides exemplo
Hesiodi cani dici, non ab ipso Hesiodo; potuit ea
tamen Manilius ad Hesiodum ipsum referre, atque
etiam, cum in laude poetae versaretur, eo adduci,
ut copiosius et ornatius, ac res ferebat, efferret.
Sententiarum et praeceptorum rei rusticae in
boc c.armine inlerjiretationem sine tolerabili itliqua
agricolationis peritia recte vix succedere posse, fa-
cile intelligitur; eam tamen in mei ordinis homine
haud facile esse Aliam dif-
posse in confesso est.
ficultatem facit hoc, quod praecepta Maroniana ad

agri colendi morem in alio solo, sub alio caelo, in
alia aetate, spectant.Quod facere licuit, subiun-
ximus scriptorum de re rustica loca, e quibus poe-
tae praecepta unice illustrari poterant , inprimis
Varronis, quem in multis sequulus est, el Colu-
mellae , qui perpetuus Virgilii commentator est,
*) Propert. lib. il Eicg. exlr. verstu finem.
344 PROOEMIUM
cum Plinio.El habebamus in hoc, piorum opera
fere uteremur, Interpretes doctissimos, in non-
nullis Guellium et Ursinum, in pleriscjue Cerdam
ac Martinum. Ut autem poeticum ornatum horum
praeceptorum adolescentium oculis subiiceremus,
utpie iil cum fructu fieret , nec tamen res iiota-
rum modum excederet , ita potissimum nos effe-
cturos esse putavimus, si sententiam pedestri ora-
tione expressam subiungeremus quod pioties fa- ;
ctum est, fit autem singulis locis, in piibus res

non ipsa in oculos incurrit, adolescentes monitos
velimus, ut poeticam orationem cum solutae ora-
tionis formulis illis comparent, et inde cognoscant,
piid notioni simpliciter in notis expressae a poe-
tae ingenio et copia sive ad pulcritudinem sive ad
suavitatem omninoque ad ornatum accesserit. Ita
demum eos intellecturos esse speramus, qua in re
poeticae inprimisquc Virgilianae orationis pulcri-
tudo ac praestantia piaerenda sit *).
Ab istis inde annis, quibus haec scripta erant,

pioties retractavi Georgica, non quidem nullam,
nec tamen praecipuam aliquam operam in iis illu-
strandis posueram; quippe pii maiore cum volu-
ptate et operae fructu in Aeneide versarer; nunc
tamen piandoquidem novissimam hanc, quoad
,
inter mortcales versabor, operam Virgilio adhibe-

bam, consului et inspexi libros, qui hisce de re-
bus , quae Maroniano carmine memoratae sunt,
in
praecipiunt; comparavi quoque ea, quae in illud,
nonnunquam cum contumelia mei scripta aut , ,
) De anno quo scripta sint Georgica, viti. Vitam Virgilii ad a. 724.
Digitizcc by Google
IN GEORGICA 345
callide iii diversum sensum deflexa sunt, ul cachin- i
nis commovendis locus esset; quod quam libera-

liter fiat ab iis, de quibus bene meritus eram, iu-
j
dicent alii. Equidem, condonatis ingenio asperiori

ceteris, sustuli inde illa, quae videbam monita esse 1
vere ac recte, aut quoties non bene recessisvsem a

Cerda et aliis rei rusticae peritis. Me in agri co-
haud versatum nec rusticarum
lendi ratione et usu ,
operanmi instrumentorum satis esse peritum, _

et
ingenue ertim professus bene quoque intelligo,
;
hominem operis vitaeque agrestium intelligentem

in multis ,
quae poeta attigit ,
videre acutius et
maiorem ex lectione capere posse voluptatem, quia
res ipsas quarum equidem tantum speciem ali-
,
:
-
quam animo fingebam oculis animoque propositas

,
habet, aut habuit. Enimvero hoc locum hahet in

omni lectione et interpretatione ut pro rerum, ,
quae a scriptore tractantur, et pro intelligentiae,

quam lectores afferunt, diversitate diversus sit sen- [
sus, iudicium et iucunditas lectoris cuiusque et in-

terpretis; et ad plenum ac
debet hoc ipsum verti
perfectum e scriptore capiendum fructum, si plu-
res , pro suo quisque modulo , rerum usu 8C facul-
lalllnis, eam rebus el verbis lucem alferanjt, quam
ab uno aul paucis fruslra expecles. Verum ea est

labes ingenii humani, ut gloriolam ex aliohim ob-
trectatione aucupari malit, quam utilitatibus ab aliis
paratis alias novas addere, nec tam propria laude
florere (luam aliorum virtute obscurata crescere.
,
Quae in Virgilianorum carminum interpreta-

tione spectaverim ,
et quantopere in votis habue-
rim, ut bonis meis meliora alia adderent alii, mciim- *!
que editionem tanquampro basi ac fundo, aut, si
Digitized by Google
346 PROOEMIUM IN GEORGICA
vellent, pro .irea haberent, cui inaedific^trent, dis-
ponerent ac constituerent ipsi melius descripta, aci
normam redacta et exquisitiore iudicio elaborata:

satis exposui in praefationibus, ad quas aequiorem
lectorem aequo ipse animo remitto. Scr. Got-
tingae M. Maio cmoccxcix.
Digifeed by Googie
P. VIRGILII MARONIS
GEORGI CON^)
LIBER PRIMUS
AD C. CILNIUM MAECENATEM
ARGUMENTUM -n V
^Xôrgica^ seu de re rustica praecepta, arationem, arborum ,

in>
primis vitium et olearum, culturam, pastionem et mellificium , e
Romanorum notione complectuntur. Ordinem dicendorum dudt
*) Georgicon, Alii Georgicorum'. Menag. Ovidio Nasoni , in priscis

sed Graeca in hb titulis regnant, vid. edd. Modestino tribui notavit Bnrm.
Heins. In multis codd. et edd. ant. Apud Snidam graeca metaphrasis
praemittuntur pro libri primi argu- Georgicorum memoratur Arriani
mento qnatnor rersus , quos inter ixonotdg, /ttrdg>(faatp
Argumenta videbis No. XV Quid tav Ftmqyismv rov BsQytXXlov iiu-
faciat laetas s. Eos in Rottend. et xag Konjaccg.
; ;
348 P. VIRG. MAR. GEORG. LIB. I
ProponUfo et argumenlum operu v. 1 5. Inde Invocatio luuiii-
nuni agrestium cum ipso Caesare Augusto 42. Nunc de prutut

ojieris rustici parte, quae est de Aratione primo quidem quando
illa indpienda Aute
sit 49. omnia caeli toliqae natum est es-
|)loranda 63, unde/eês culturae diversae proCciacuntur , iu-
primis arationis 99, et sationis 121. Cum ifl Ilis multum
laboris et aerumnae tolerandum sit, digreditur caussas huius
rei mythicas iude a Saturni aetate 159. Inde de instrumento
rustico 175; tum de aliis ad opus rusticum facisrulum curandis,
in his de area ad terenda grana paranda 186. de Indicium
futuro amii proventu unde facere liceat 192 de semine medi-
,
cando 196, de seminum 203.

dilectu
laciendo Sequilin
locus de temporibusoperum Temjms
rusticorum diserte tractatus.
sationis 230- Digressio de cursu annuo quatuor
solis et aiuii
tempestatibus 256. Quae curanda tempore 267;

sint pluvio
diebus 275. Dierum lunarium
festis ,
qui fausti vel infausti
sint, observaOo 286; nonnulla noctu tractanda 296;melius
aliaper calorem 299; hieme 310. Parat
aeris alia sic sibi
viam ad duas amu tempestates poetica orte describendas , alteram

auctunud, alteram veris ineuntis, atramque procellosam obser-
vanda itaque esse eorum tempora 337, et religionibus deos exo-
randos 350. Esse etiam certa tempestatum per vices succeden-
tium prognostica. In his exponendis et ornandis copiosus est
poeta 463. Multo ornatius est episodium, ad quod aditum
sibi struxit, de pnxligiis lulii Caesaris nece facta bellum civile
subsequutum portendentibus 497. Subiunguntur vota pro
Augtisto ad fin.
"ijiliixfld by Googlc
, , ;
Quid faciat laetas segetes, quo sidere terram

Vertere, Maecenas, ulmisque adiungere vites
2 Maecenas. Matxsjpag. Male acriptmn Maecenas, vid. Pier, neiof.

(Medie, Maecenas, aed aupra o ab alia , ut Tidetor ,
manu scripta a ; in eo-
dem Micenas Ge. IV, 2.: sed Ge. II, 41, et IQ, 41, Maecenas. Medie.
viles. ulmis adiungere ToU.
1. Primis quatuor versibus et quibus temporibus ager co-

argumentum operis exponitur: lendus sit. .st autem ad ver-
agricultura et rusticatio lib. I j
borum ornatum statim in primis
vini et omnino arborum cultura, versibus attendendum. Ait se
lib, II; res pecuaria, lib. HI; agere velle primo loco de agri et
res apiaria lib. IV. Primo vitium cultura, laetas segetes,
versu Hesiodei operis, etsi argu- quod Hesiod. iv<pfova uafpsbv
mento valde diversi, titulum dixerat *py. 776 epitheto pro-
itfya xal ijulfag expressum esse, prio, Gcero de Or. 10, S8 Aie-
iam Servius monuit: quo opere tas segetes etiam rustici dicunt
Digitized by Googk
350 P. VIRGILII MARONIS
Conveniat; quae cura boum, qui cultus habendo
Sit pecori; .apibus quanta experientia parcis: ,
3 tjuis cultus ,
ex more sic iam Ecl. I, 19. tjui iam
alii scripti et editi ;
Nauger. edidit,Q. V. XXII, 4. Ifr.) habendus ToU. mole, rid.

(rid. ,
Bonn. et conf. NoL 4 pecori atûe apibus fere codd. et edd. pecoriûe
nonnulli. Sed fuicmm hoc versos iam a Pierio convolsam sostolit et Me-
dicei et optimomm librorum auctoritate Heins. conf. ad EcL II, 53. Tono et
caesorae multo plus, quam Homerus, tribuit, (itane? atque etiam
hiatus per ea ipsa admittere maluit Virgilios. pecori quanta apibus ed. Ven.
parvis alii legunt ap. Stephannm ; non invenio ,
quinam illi sint. Reposuit
tamen Wakef. (vid. Not. ffri) paucis Meadii liber, ut sit; paucis hinc
canere incipiam , quod exile esset.
quod enim declarari vix verbo genium aptum sit rebus ferendis.
proprio potest, id translato cum Colum. VIU, 5, 19.: curandum
est dictum, illustrat id, quod erit, ut tepide habeantur
intelligi volumus, eius rei, quam puUi. Itaque qui cultus ha-
alieno verbo posuimus, simili- bendi sil pecori idem valet, quod
tudo. Vites pro omni arborum qui cultus habendus sit pecoris ;
genere ponit. In bis : 2 ulmis- sed illud suavius ad aures. Wr.)
que adiungere vites; secundum cultus, procura, ut Cic. de N.
Italiae situm loquutus est, in D. , 158 quae quidem (oves)
qua vites altius elevantur. Serv. neque ali , neque sustentari, ne-
3. De re pecuaria agam qui : que ullum fructum edere ex se,
cultus habendo sit pecori ; pro sine cultu bominum et curatione

vulgari, quae cura sit pecoris, potuissent. 4. quanta ,
quae,
quod quis babet, possidet, sive experientia apibus sc. babendis,
abt, servat, habendo ad orna- seu apum babendarum ad mel-
tum adiectum pro epitbeto. Sol- bfidum sit; pro ctaa subiunxit
lenne vero in re pecuaria est aUud, quod apum cultui accom-
habere, vid. Burm. (Sed quum modatum esset, experientiam et
Gerundii Dativo ea insit vis, ut usum, quo mellificationis ratio
significet, quid aptum sit, con- exculta est. 316

Georg. IV, 315.
veniat , bic quidem verba pecori Quis deus hanc, Mtuae, quis
habendo malim accipere : ut nobis extudit artem? Unde nova
recte babeatur, s. ut re- ingressus hominum experientia
cte curetur ;
ut infra II, cepit ? Nam apum experientia,
178.: quae sit rebus natura etsi iis abqua tribui potest, v. inf.
ferendis;*' i. e. quod agri in- IV, 156 sq., buc vocari nequit.
/
/
GEORGICON HB. I, 3 6
351
Hinc canere incipiam. Vos, o clarissima mundi 5

Lumina, labcnlem coelo quae ducitis annum;
6. AirauM,
6 Numina fnit, sed emendavit Ipse, qnia postea r. 10 ait et vos agre~ :
stum praesentia numina Fauni inter Serviana legitnr. Intulit tamen et
hoc, numina, Wakcf. An dii mundi bene dicantor, nescio, gui ducitis
Pierii Oblongas ,
fragm. Moreti et Mentel. ait. a m. pr. ,
sed confirmant
tjuae Apolelna, Probus, Macrob. vid. Heins. (Commate post annum, et
semicolo post Ceres proxima versu Heynins interpunxerat; vid. Not. /f>.)
(parcis, non parcentibus, ipti- eiusque tempora, vicissitudines

iopivaig nai/tovzcav , ut volunt, ac partes, ducere, tamquam re-
sed onaviaig, non sparsam, sed gant et moderentur ,
sollenne
spSrlich ,
quam vim inesse adest. conf. Burm. Scilicet quon-
iectivo parcus, non est, quod iam ortu illa et occasu suo vi-
multis demonstrem. Molle ani- ces istas temporum designant.
mal est apis et multis obnoxium Argutatur Macrob. I, 16 exlr.,
casibus, ut diflidle sit et magnae qui veterem lunarem et novum
expeiicntiae, copiosum ac flo- solarem declarari vult, ducunt
rens habere apiarium , difficilius autem annum coelo , h. in caelo,
etiam, augere. Neque aiitum in quo ipsa orimitur et occidunt,
in brevi argumenti totius operis et pro cursu anni , dixit annum
descriptione epitheton ab ipsa IcJtentem ,
procedentem ;
quod
apium natura repetitum, ff^r.) proprium de temporis fuga seu
5. Hinc, post bucolica aiunt. decursu est. In seqq. incertq est
Omnino initium designat ; ut interpretatio : sintne lumina
alias nunc, (hinc, ex his, ho- Liber ei alma Ceres per epexe-
rum partem, interpretantur gesin dicta et iimcta, an sint di-
Voss. et lacobs. tVei) Qiue se- versa. Est in utraque ratione,
quitur usque ad vs. 45 invocatio, quod iuvet ,
et quod premat.
est haud dubie inter partes car- Si diversa sunt, ita ut lumina,
minis ornatissimas ac splendi- labentem coelo quae ducitis an-
dissimas. num, sint Sol et Luna, utque
5. 6. laheniem coelo quae du- subiungontur, tamquam diversa,
citis annum ; h. quorum decursu Liber et Ceres; dma est oratio,
tempora anni efficiuntme Habuit quod nulla interposita est copula.
ante oculus versus Lucretii V, Nisi forte sic oratio continuata

1435 1438- Sidera annum. sil: fôs, o lumina, (et vos)-
Digitized by Google
,!

Liber ol alma Ceres, vestro si munere tellus
7. UBER, CEBES;
7 vestro si numine Medie, a m. sec. et ColuL cum Amnd. {^munere est

prior lectio Medice! , altera numine. Atque huc haud dubie pertinet illa,
alieuo loco illata , notiila quae inter Serviana legitur ,
vs. 6. ab Hejmio
,
lautluta; quis enim putet, ita ibi scripsisse Virgilium; clarissima mundi
numina? quasi non ipsum epitheton clarissima eam opinionem refellat
Ceterum sit pro si Medie, a m. pr. IVri) nostro Ven.
JLiher et alma Ceres, el yos partim e pliilosophorum dispu-

Cama Vrj adesque ferte pedem, tationibus ,
ut vulgi religiones
adeste. Ita communis mytilo- emendarent, partim ex teleta-
rum usus , quem tenere fas est rum doctrina arcana, partim ex
poetam, serratur. Etiam apud comparatione religionum a pa-
Varronem RR. 1, 1, 5 in- XII diis tribus acceptarum, quae in qua-
numina inter se di-
rusticis ista que fere urbe, tractu ac populo,
stinguuntur. Quod si ita Sol diversos ritus, opiniones et my-

et Luna pedem did pu-
ferre thos sacraverat. In nulla au-
tantur parum commode aut ,
tem magis, ac maturius, quam
generalis notio elidenda est, fain Racchica religione confusio
vete ,
sitis propitii ,
aut cogi- illa numinum et attributorum
tandum, numina liaec ipsa esse. regnavit: quod docent vel chori
Sin alterum sequi placet ,
quod in Bacchis Euripidis aut chorus
ipse probo ,
ut Sol et Luna, in Sophoclis Antigone, 1128 sq.
mox per Uberum et Cereiem de- Ilokvtowpi KaSiitlag. (Seiun-

clarentur : poetam li. 1. philoso- gendi Liber ct Ceres a Sideribus;
phicam opinionem eorum ,
qui nam et haec ,,laben/em an-
Solem et Lunam sub Liberi et num" siderum, et illa ,, oestro
Liberae nomine coli contende- si uois Bacchi et Cereris,
rant, non popularem sequi, di- secundum mythorum rationem,
cendmn est; vid. Macrob. Sat. I, propria sunt. Neque in opere
18. Xum vero doctrinae copia, rusticanorum hominum usibus
an poetae graed imitatione, haec destinato recondita philosophi-
posuerit ,
non definiam cum carum quaestionum arcana poe-
Euangelo apud Macrob. I, 24. tam depromsisse credibile vide-
Interpretatio haec numinum in tur. Atque ut haec vestro si
diversos sensus poetae iam ae- uvis" ita dicta sunt, ut, quare
tate admodum frequentabatur. invocentui' Bacchus et Ceres
Digitized by Googie
)
GEORGICON LIB. I, 7 11 353
Chaoniam pingui glandem mutavit arista,
Poculaque inventis Acheloia miscuit uvis;

Et vos, agrestum praesentia numina Fauni, 10 ,
Ferte simul Faunique pedem Dryadesque puellae:

8 Chaonia Gad. 10 praestantia yiAiom edit. 11 Pro
Genev. 1636.
faunitûe memorabilis lectio Saiyrique ia Gothano pr. Nam frigere vide-
tur Fauni altero loco iteratum j et iungimtur Satyri Dryadesque v. c. Cul.
115 et saepe. Si codex paullo autiquior esset, dicerem veram eius lectio-
nem voci ex antecedente versu revocatae cessisse. Nunc interpolatori de-
beri dicenda est lectio; vulgatum, Faunique Dryadesque^ dictum esse pota
pro: t cum Faunis vos, Dryades.
appareat , sic illa labeiilem dem, adeste vos mihi canenti.
annum non eo consilio adiidl Tellus permutavit glapdeni ari-

poeta, ut, quae sint ea lumina, sta; ut ei tribuatur, tamquam
clarius pateat, sed ut, qui Si- actio ,
ea res ,
cuius tantum
derum sit in liac invocatione lo- caussa et instrumentum fuit:
cus ,
intelligatur. Quod quum pro glandibus vesci coeperunt
non satis perspexisset Heynius, homines fimmentis. (Hinc ducta
facile poterat decipi. lam vero videntur , quae leguntur ap. Va-
reddita sua toti huic loco con- ler. Flacc. 1, 70. : et ilava quer-
cinnitate, nihil est, quod am- cum damnavit arista." /^.
plius desideretur. tVr!) Cete- 8. Chaoniam, V. ad EcL IX, 13.
rum pro diversis culturae gene- pingui,' aSqa, grallis tumenti,
ribus diversa numina invocare grandi. 9. Vestro beneficio ho-
putandus est. Ad hb. 1 spectat mines vini usiun invenerunt.
Ceres; ad lib. II Bacchus, Fauni Nam miscere vinum sollenne pro
et Nymphae cum Silvano, Mi- bibere; sic xtqaaai pro
nerva autem propter oleae cul- nlvciv. miscuit pocula Terra,
turam ;
ad Ub. III Neptunus, h. vitibus editis eflecit ,
ut mi-
quippe cum de equorum cura sceri possent. Pocula Acheloia
agatur, tum Aristaeus et Pan pro aqua; at quam splendide!
(Ge.IIIpr. etiamPales cum Apol- Acheloum, Aetoliae fluvium, pro
lineNomio); tandem ad lib. IV quovis flumine et aqua quacun-
idem Aristaeus, mellificii auctor. que, tamquam priscis carmini-
7. Quandoquidem vobis aratio- bus celebratissimum, more an-

nis ac vitium sationis inter ho- tiquorum Graecorum ,
dixit.
mines initia debentur, ferte pe- Docta est de h. 1. disputatio ap.
Digilized by Google
;

Munera vestra cano. Tuque o, cui prima Irc-
menlem
Fudit equum magno tellus percussa tridenti,
13. EQUUM,
12 o omittant codd. Serrii ad Aen. I, 54l Pt Goth. lec. (etiam Rom. sed ,
additur a recentiore manu. /f>.) 13 yudit aiûam aatiquiaaimos libios

habuisse testatur Serrius male tamen haud dubie quod fabula de rqun
;
,
paullo magis recondita esset de aqua vero facile unusquisque cogitaret.

,
Idem ad Aen. I, 1 laudat; cui prima furentem^ sed eod. lib. v. 541 fre-
mentem habet. Mox tridente Gudian. Schol. Statii Theb. Vli, 134. et utrr-
que Gothanus. (tridente edidit lahnius; sed tridenti cum ceteris libris
Medie, tuetur etiam Aen. I, 145. U. 418. 610. cumque Ablativi formam etiam
in aliis rocc. communi saepe praetulit Yirgilius. H'r.)
Macrob. V, 18. (merito videtur duxisset, eius nomine nova urbs

hanc explicationem explodere (Athenae) appellaretur, cf. Bentl.
Hermannus in Dissertatione de ad Horat. Carm. 1, 7, 7. Neptu-
Mu-sis JUwialibue Epicharmi et uus inde tnino;. (Aliam fabu-
Zlne/s pag. 17. /^r.) 10.7>ra- lam ,
quae primum equum a
sentia numina ,
et potentia et Neptuno in Tlicssaha procreatum
jtropitia. v. Ecl. I, 42. 11. Eerte memorat, Lucan. VI, 396., re-
sitmtl pedem ,
adeste ,
Fauni, spici existimant Cerda ,
Vossius,
Njmiphaeque simuL Drj ades, lahnius ,
qui etiam Boettiger.
tamquam deae silvarum et sal- Amaltheam T. II, p. 310. lau-
tuum , in quibus greges pa- dat. JVr^ Fmulere proprie do
semitur. partu felici ac facili ;
hinc omni-
12. Sequuntur Neptunus, Ari- no, procreare, percuesa tridenti,
staeus, Pan, Minerva cum Sil- sollcnni deorum more, quoties
vano ; vid. ad 'v. 6. Munera ve~ aliquid e terra provenire volmit.
stra, ex anteced. frumenta , vi- v.CaUimach. in Del. 30, inlov.
tem , armenta ,
greges, cui pri- 29 sq. {prima fudit equum de
ma frementem Fudit equum, cu- voc. prima vid. Q. V. XXVIII,
ius iussu primum e terra equus 3, f. et 4. ;
refertur liic, ut saepe,
editus est. Nota fabula, Athe- ad originem: tellus fuit {nima
Iliensibus domestica, de Neptuni equi creatrix; poetice cum no-
cum Pallade certamine, cum dii mine, tellus, iuuetum prima,
arbitrium tulissent ,
ut, uter quod ad verbum, fudit, rela-
rem mortalibus utilissimam pi'o- tum primum esse debebat. Hinc
bigilized by Coogie
, , ,
GEORGICON LIB. I, 1218 855
Neptune; et cultor nemorum cui pingui.- Ceae ,
Ter centum nivei tondent dumeta iuvenci; 15

Ipse nemus linquens patrium saltusque Lycaei,
,
Pan, ovium custos, tua si tibi Maenala cur.ae.

Adsis, o Tegeaee, favens; oleaeque Minerva
14 cultor pecorum coni. Io. Sclirader. in schedia, quia nemora et dumeta

e excipiant, et statim r. 16 iterum nemus. Sic cultor pecorum, nt v. 3 qui
cultus habendo sit pecori ; et Sallast. Tng. 54, 3 agri ac pecoris magis quam
belli cultorem, God. Monacens. custos pecorum, Ceae de scriptara post Pie-
rium rid. Ileins. ad Ovid. Epist. XX, 999- Est Kiag , Kiot- Unde Keios,
et ex hoc, producta priore, Romanis Cea. Male scriptum passim Caeae.
16 rd Avxatov oqog. Male Lycei edebatur, conf. Ecl. X, 15. Mox rd
MalvttXtt oqrj sunt 17 si sint tibi Moret, primas, tua sit tibi Vra6sl.,
sed si ex formula obtestandi ductum. Elegans tamen eat Schraderi emen-
datio Obas. I, 3 tua seu tibi M. etiam a Bmnckio recepta aea Maenala ,
toa 6bi curae sunt, h. Maenalum nunc frequentas, in eo monte rersaris.

Idem coniecerat in schedis munera, 18 Tegeaee. Recte iam ub Aldo
editum; Tiycalos. Alii Tegeee et Tegaee, sed vid. adAen. V, 299.
prima tellus non est nova t. ut tuum curam invocatur, rumora

Heindorf. statuit ad Horat. Sat. dicta sunt pro saltibus , in qui-
I, 3, 99. /f^r.) 14. Cultor ru- bus pascua simt. Etiam v. 15
morum, L. e. pascuorum, adeo- dumeta pro saltibus, loco arbu-
que et gregum, curam habens, stis consito, pinguia, herbosa.
est Aristaeus, Apollinis et Cy- tondent pascunt herbas inter
renes filius
,
qui ,
Cycladibus arbusta natas. Aut praesens pro
magna siccitate et fame afflictis, praeterito positum; aut, tam-
cum ,
Ceam arcessitus ,
Sirium quam poeta deum adhuc in in-
placare monstrasset ,
quo facto sula praesentem agere cei'nit.
etesiae aerem temperare coepe- (hoc verius, ^r.) In seqq. ante

rant, Io vis Aristaei et Apollinis oculos erant versus Theocriti
Nomii no min e cultus fuit Pind. Idyll. I, 123. 124. (/pse cur
Pyth. IX, 104 sq. ( et Boeckh. adiectiun? vidLQ. V.XVni,2, g.
ad h. L fVr.) ApoUon. H, 17. tua si tibi Maenala
500 sqq. IV, 1 132. cf. ibi Schol. curae quandoquidem Maenalus,
et h. 1. Serv., quem pleniorem Arcadiae mons, pascuis egregius,
habuit luhus Sabinos, infi Ge. tibi est longe gratissimus ,
tu
IV, 317 sqq. Diod. IV, 81. 82. mihi rem pecuariam tractanti
Hic propter pascuorum et sal- propitius, precor, adsis. 18. Te-
, ;

Inventrix ; uncique puer monstrator aratri
Et teneram ab radice ferens ,
Silvane ,
cupres-
sum ; 20
Dique deacque omnes, studium quibus arva tueri,
Quique novas alitis non ullo semine fruges,
21 . TUERI; 22 FRUGES;
.
(19. Medie. Tnostraior, sed supra scnpU n; fu quo vetens pro-

nunciationis restigiam deprehenditur, ut saepe alias in eodem cod.
SO a radice octo ap. 22 non ullo Heins. e Medie, et quinque aliis
Burm.
retnstioribus , quibus adde Goth. pr. (et 2. 3. 12. //r.), quo alludit etiam
Parrbas. \ulgo nonnullo quod et Serrius interpretatur, sed sententia aut
nulla aut parum commoda, non ullo de aetnine Rom. Alibi, inquit Pierius,
nullo de aemine habetur. Hoc postremum Catroeus, egregie loqnax inter-
pres, poetae vindicatum it; sed est band dubie ex iaterpretatione vetusta.
meaaea vel frugea cod. Koleri.
geaeusy Pan ab Tegea oppido Ar- in marmore ap. Boissardiuii P.

cadiae, in qua et montes Ly- VI, tab. 30 occurrit. Ramum
caeus et Maenalus. At in invo- cupressi ferens expressus est a
cationibus et obtestationibus fre- Spencio Polymet. Pl. XXXV, 7.
quentissimum. vid. ad h. L Burm. Fuit quoque fabula de Cyparisso
19. uncique puer monstrator puero amato : vid. Serv. ad III
aratri, Triptolemus Eleusinius a Aen. 680- Silvanus pinifer ajmd

Cerere arationem edoctus, cf. Beger. Tlies. Brundel. T. IU,
Callim. in Cerer, v. 22 ibique pag. 168, et in Marm. Oxon.
Spanbem. In gemmis aeque at- P. I, n. LXXX visitur. Hinc
que in aliis monumentis occurrit ille inculto termile gaudens ap.
modo puer ,
modo bigis draco- Gratium CjTieg. 20. Eo refer-
num vectus. Quod nomen non tur Silvanus Dendrophorus apud
apposuit ,
fecit ut poeta ;
non Gruter. p. LXIV, 7. conf. Sal-
. quasi litem de aratri inventione mas. Exerdtt. Plin. p. 294. cw-

suam facere noluerit ;
ut Nic. pressum a radice h. truncuiu cu-
Loensis Epipbyll. I, 11 conten- pressi. 21 23. l)ii agrorum,
debat. Ceterum observatu di- silvarum et tempestatum , prae-
gnum quod Triptolemus heros sides. Nam hi sunt, studium

,
nunc inter deos invocatur. quibus ana tueri; quique qui-

20. Tali habitu SUcanus le- que , . Videtur sane deos Ro-
nenmi cupressi tnmcum ferens manorum agrestes ,
miris notni-
Digitized by
.
Qui(iue salis largum coelo demittitis imbrem;

Tuque adeo, quem mox quae sint habitura deorum
Concilia ,
incertum est : urbisne invisere ,
Cae-
sar, 25
S3 dimittitia alii ap. Barm. 25 Conailia alii ap. Pieriam,* ut fere

solent, quod idem Catroeas arripit, at male interpretatur de decreto a
<liU faciendo. Immo vero esset idem deorum coetns ,
qui et concilium
est. llorat. Carm. ID, 25, 6 egregii Caeaaria Aeternum meditana decua
Stellia inserere et concilio lovis\ ubi etiam alii consilio^ quod tamen ac-
commodatius ibi esse ridetur, non propter Aegyptiam fabulam a Baxtero
memoratam , sed quia looia conailium ibi habetur. At in nostro simpliciter
de numero ac coetu deorum agitur, urbea Medie, cum nonnullis aliis , ut
ambiguitas, ne urbis pro secundo casu habeatur, vitetur. Sed urbisne aucto-
ritate relt grammaticorum confirmatur np. GelL N. A. XJll, 20 ;
ubi Probus
in codice poetae manu correcto legi et auris iudicio urbis praelatum esse
nat a poeta pro urbes. Brgo Urbis terrarumque curam non inurere vete-
res ,
nec invisere curam ferendam esse putarunt pro suscipere.
nibiu ab omni re nutica petitis, cuius ordinis ac generis ;

qui-
declarare voluisse. 22. fruges cunque tamen deus futurus es,
latius pro plautis dixisse vide- V. 40 , adsis. ( De Adv. adeo

tur, non ullo semine ,
nulla sa- vid. Q. V. XXVI, 6. IPr.) 25.
tione , sua sponte, provenientes, urbisne invisere, Caesar, Ter^
opp. V. sq.so/a; sic et Ge. U, 10. rarumque velis curam ; et
11. 14 Namque aliae ,
arbo- Multis modis baec inter se et
res , nullis hominum ciginiihus, cum ceteris iungi possunt. Omni-

ipsae Sponte sua veniunt h. e. bus tamen tentatis, nulla est ra-
non satae ; etsi non aflirmatur tio tutior, quam ut invisere ur-
aic, eas omnino nullo ex semine bes proprie dictum accipiamus,

nosci ;
Pars autem posito sur- tumque in altero membro sub-
gunt de semine. Ovid.Met. 1, 108 stituamus ex voc. invisere gene-
de aurea aetate Per erat aeter-
: ralem notionem , liabere , susci- i
num pladdirque tepentibus au- jvere ,
terrarum curam. Dd tali
ris Midcehant Zephyri natos verbi eiusdem iunctura duplici

sine semine Jlores. vid. Burm. ac Bentl. ad Horat.
24. Omnibus diis invocatis, Carm. I, 1,7. Proprie dii invi-
adeo et tu , o Caesar, adsis pro- sere dicuntur terras et urbes,
pitius, tamquam mox deus fu- quos aut praecipue amant et co-
tunu , 'quamquam incertum est, lunt, aut in quibus instituta sibi
Digilized by Google
;:

Terraruitu[ue velis curam, et te maxumus orbis
Auctorem frugum tempeslatumque potenlem
Adcipiat, cingens matcjna tempora myrto;
26 te et m. Mcnag. pr. 27 frugum caeli terraeque -p. Goth. a m.
sec.
pr. (Auctorem, fr. t. potentem, Adc. interpungit Wakef. //>.) 28 Ac-

cipiet Vosa. Durum caset iungere Adcipiat : cingens mjfto An deus
venias', etai aic ad maria imperium myrtea corona respecta Veneria iicnc
referretur. Lenius procedit oratio , si iunxeris : Caesar (e vs. 25) cingens.
solicnnia sacra frequentant. De beat auctorem ,

moderatorem
Ilis IntStjplats et Imqiavilats proventus agrorum et tempesta-
deorum agitSpanhcm. adCollim. tum ,
ndeoque tutelam ogricola-
in ApoU. V. 13. Hoc loco tationis ;
auctor et potens ad ean-
men invisere esse videtur inspi- dem notionem spectant; nam
cere ,
ItpoQav; nam suliiidtar qui largitur ,
is habet in pote-
cum ,
curatio ,
administratio; state; Manilius I, 393 er h. L
aJeoque est regere, moderari. Caesar nunc terris, post caelo
Scilicet poeta pergere volebat, maximus auctor, regnator. lam
lubesne invisere et terras cumre debebat sequi , te cinctum ma-
hoc invertendo mutavit , velisne terna iempom myrto; nmic idem
curam terrarum. Est autem velle orbis cingens tempora myrto di-
etiam ,
praefeixe ,
fere ut Ho- ctus, scilicet corona mjTtca orto
mero ovlte&at ôvlofi lym a Venere Augusto, novo deo, im-
laov aoov ipfitvai , pro fiovlo- posita. Magnificum phanta.una!
fiat fiaiiov, praefero. Bene au- Fac te videre Orbem Terra-
tem Caesar inter deos urbium et rum Augusto stanti coronam
terrarum tutelares referri potuit myrteam imponentem ; aut Au-
uti dii sunt jtohovxot. Notanda gustum in medio inter Cybelen
vero copia orationis, qua, splen- et Neptunum stantem et ab utro-
dore cum summo, idem toties que corona myrtea coronatum!
efiert : velisne deus esse, Cele- 27. tempestatum , non de pro-
rum conf. Lucan. I, 45 sqq. et cellis accipiendum , sed de caeli
StaL Theb. 1, 24 sq. 26. maxu- aerisque mutationibus et anni

mus orbis ,
seu caelum ,
seu, temporibus, quia cum frugibus
quod verius nunc esse arbitror, illa iungi mos est. tempestates
orbis terrarum, (ita iubent prae- pro temporibus sive statis, sive
gressa terrarum curam, fVr,') quibuscunque aliis Vel Lucretii

maximus pro magnus , vid. exemplo bene dicuntur , ubi ad
Burra. ad v. 187. adcipiat: ha- anni caelique temperiem aeris-
Digitized by Google
: ,
An deus inmensi venias maris , ac tua nautae

ISumina sola colant, tibi serviat ultima Thule, 30
Tequc sibi generum Tethys emat omnibus undis;
Anne novum tardis sidus te mensibus addas,
89 et tua (luo. an tua Goth. leo. 30 serviet Goth. sec. Thylae Me-
die. Thyle (ut S* 3. //>.) ,
Tyle, Thile alii ;
ct mox ritiose Thetis ol-
leimi errore, (juo et Trj^g 31 generum te Thetis
permutantur.
in o. Goth. sec. 32 Atque oonnnlli ap. Pierium, sidus tardis Ven.
messibus ed. Ven.
que mutationem, quae cum ipsis voc. quam, praecipuum numen.

temporis vicibus succedit, re- 31. Teque sibi generum Tethys
spicitur. 28. materna myrto ,
emat pro vulgari: et una ex
Veneri sacra, ad quam et An- Oceanitidibus tibi nubat. Eos,
chisen lulios genus suum retu- qui inter deos adseripti essent,
lisse notum est. At, quorsum deabus iur.gi fas erat ;
sic Her-
myrti huius mentionem hic in- cules Hebae. Itaque Augusto,
iectam dicemus 7 ut scilicet Au- maris deo ,
una Nympharum,
gusto e divino sanguine orto lo- filiarum Oceani et Tetliyos, da-
cus inter deos tributus tanto mi- bitur ;
sed pretio proposito et
nus admirationis habeat. dote numerata. Sic Perseo An-
2931. An tu inter deos dromedam paciscuntur Promit-
marinos recipiaris, et quidem tuniqus super regnum dotale pa-
princeps, venias ,
futurus sis. rentes : Ovi(L Met. IV, 704.
Iterum tenui verbo substituit Promiscue autem, ap. Homerum
ornatius. Thulen ad nostras in- quoque, munera, %iva, heroum
sulas Shctlan dicas a septentrione aevo, et parentum nnptarumque
Britanniae obiectas referendam sunt et sponsorum. Aha est Ilo-
esse nunc satis constat. Servire manorum coemtio et in manum
ea dicitur deo marino, quatenus conventio: de qua v. Cannegie-
eius potentia et maiestas per ter. Obss. L C. IV, 1,4. Ea
omnia maria obtinet: declaran- vero locum non habet in poeta,
tur maria per insulas , nuneque qui de diis agit, adeoque my-
]ier ultimas terrarum. Scilicet thici vel heroici temporis ritus
servire dicuntur poetae ii, qui- servare tenetur. Splendide ad-
bus imperatur. Est adeo idem iectum : omnibus undis !
ac ,
et an omnis maris imperium 32 85. Novum phantasma,
habiturus sis. sola potentius quod nescio an apud antiquiores
Qua locus Erigonen inter Chelasijue secjuenlis
33 Erigonem alii.
poetas occurrat : ut aliquis, qui menses. Nec nisi pro ornante

pro deo vel Leroe liabendus erat, ejiitlieto accipio ap. Manii. II,
in sidus mutetur. Videmus pro- 202 cum sol adversa per astra
fecisse iam Maronem ex philoso- Aestivum tantis attollat mensi-
phis Alexandrinis, qui animabus bus annum. Subtilius ,
quam
sedem in astris assignabant. Du- pro poetica simplicitate, ex ph}-
ctum esse ex iis opinionum com- sicis rationibus Halleium expli-
mentis suspicati licet ahud ea cantem sequitur Martinus, dum
aetate irequentatum, Iulii Cae- alii de diebus aestivis intelligunt.
saris animam esse stellam crini- 33. Qua locus ,
h. inter signa.
tam, quae ludis funebribus in Virginem et Scorpimn, qua nunc

cius honorem editis fulsit: Sue- Libra est; quae antiquitus ab
ton. lul. c. 88. Nisi haec ita col- omnibus ash'ologis inter signa
ligas, mirum et insolens videri non habebatur, locum vero eius
potest, Caesarem rogari, an ve- Chelae seu Scorpionis brachia
lit sidus fieri ,
seu , inter sidera occupabant ; quo respexit Ovid.
referri; pro vulgari, in caeliun, Met. II, 195 197 B<t locus,
inter deos, recipi. An novum in ge/nuios ubi brachia concavat
sidus, et quidem in Zodiaco, arcus Scorpios , et cauda Jlexis-
caelo accessurus sis. Annorum, tpie utrimrûe lacertis Ponigit in
mensium ac dierum, mensuram spatium sigttorum membra duo-
siderum decursus facit; itaque rum. Vacans spatium deinde
mense memorat, lanios dixit Libra occupavit, ita ut ab Scor-
poetico more ,
tantum ut epi- pio teneretur; ut etiam expres-
theto oniaret; nam anni, dies, smn in Marmore Farnesio con-
menses , modo longi, modo bre- spicitur. Librae itaque locum
ves, tardi, celeres, pro consilio assignat Augusto, respectu iu-
poetae appellari possunt ac so- stiliae et aequitatis, cuius s}mi-
lent. Alii aliis modis exponunt; bolum libra habita est. Simili
inter haec, ut de aesiiois men- lusu ex astrologicis rationibus

sibus accipiatur; subtiliore quo- sub Libra natis iudicis et legis-
que ratione mathematica arces- latoris auctoritas promittitur.

sita. Enimvero versamur in V. Manii. IV, 648 sq., quem adeo
poeta: cui aestivi dies possunt Scaliger ad Augustum respicere
esse longiores ,
tardiores; xix putabat. Et in his acquiescen-
Digitized by Googie
GEORGICON LIB. I, 3336 36!
Panditur: ipse tibi iam brachia contrahit ardens

Scorpios, et coeli iusta plus parte reliquit: 35
Quidquid eris, (nam te nec sperant Tartara regem,
36. ERIS; MAM SPERENT
34 Panditur ipte iangit Senriiu. (rid. Q. V. XVUI, 2, 5, fi.

IPr.) tibi
nam Yen. 35 Scorpiot Heins. e Medie, et al. Scorpiut rulgo. plus

iusta Erf. (etiam 2. 11. et Hafn. A. B. JPri\ reliquit Medie, eam Gud. et
Menag. alu, iL Bom. Pierii, Goth. pr. et Erf. et ridebatur hoc, ex ele-
gantia poeticae dictionis ,
recipiendam esse ,
pro vnlgari relinquit. ( lioc
tumen tuentur Yoss. et lalin. Retinui reliquit, non ut elegantius, sed quod
iam factum significet illud, quod modo fieri per Praesens contrahit indica-
tum fuerat. /f>.) Interpolate est ut c. relinquat Amndcl.in 36 Hic
versos in Moret, ppst r. 33 legebatnr. Quiquid erit Goth. pr.
Sed Quid-
quid eris est pro , Quisquis deus eris, iam Longob. nec spe-
te Pierii
rant Hom. ne sperant Medie, a m. pr., sed immutatam: nec sperent, {nec
gerent est altera lectio Medicei et vereor ne gennina sit nec sperant
; , ;
quae quam facile in nec sperent transire potuerit, statim intelligitnr. Spe-
rant etiam Aid. tert. emendatissima. Itaque cum utrumque se tueri pos- ,
sit,
tamen sperant nt gravius , praetuli. lf'r.) non te spectent nec ed.
,
Yen. spernent unos Mead. et ed. Ncirimb.
-dum erat. Verum multa subti- cieLuna in Capricorno erat gra-

liter de li. 1. quaeri coepere in du XVI vel XVII. (vid. Alphons.
disputatione de die Augusti na- cies Vignoles in Uisl. cril. de la
tali: ut etiam poeta credatur ad Jlep. des heltres T. XI. XII, qui
illum respexisse , in signo Librae in eandem sententiam lectionem
numini futuro assignando. Vulgo Manilii II, 507 trahit; contra Ca-
quidem signum eius natale ha- pricornus in ipsam Convertit vi-
bitum est Capricornus ; vide vel sus; quid enim mirabitur ille
Suet. Aug. 94 ; idem in mimis Au- Maius, in uiugusti felix cum

gusti obvium; v. Eckhel. Doctr. fulserit ortum! cum recepta sit
num. Vol. VI, p. 109, et egit de lectio: in ipsum sdL se. Alii
co copiose Schlegcl. ad Morelli alia commenti sunt. vid. Scali-

Impp. T. I, p. 194. dies natalis ger ct Faius ad Manii. 1. 1. Lettre
traditur IX Kal. Octobris, sole de Mairan iti Lettres et Opuscu-
ex vulgari ratione Libram in- les p. 275 sqq.) Enimvero suf-

gresso , ex vera autem adhuc in licit ad poetae mentem, quod
Virgine versante, non vero in ab initio posuimus. Chelae au-
Capricorno. Scilicet eadem no- tem sequentes, vel quia Scor-
ViRGn. Tom. I. 20
Digitized by Google
,

Nec tibi regnandi veniat tam dira cupido:
Quamvis Elysios miretur Graecia campos,
Nec repetita sequi curet Proserpina matrem)
Da facilem cursum, atque audacibus adnue coe-
ptis, 40
ignarosque viae mecum miseratus agrestis,
Ingredere, et votis iam nunc adsuesce vocari.
39. MATREM;
37 tam taeva ZuUch. dura Goth. tee. ( 41. aerextit etiam Medie.,
sed 2 ia e mutator. 7^>.)
pius Virgini a tergo est, (hoc mirari est celebrare, multis ver-
veruni; ita sequi de sideribus bis ornare. 39. iVVc curet,
soUcnne. //>.) vel poetico epi- nolit, noluerit, v. Burm. Videri

theto, ut hederae flexiles dicun- potest fabulam de Proserpina re-
tur sequaces, ardens Scoqiius spicere ,
quae nunc ignoratur.
tamquam sidus hoc simplicissi-;
Nam in vulgari narratione Pro-
mum. iusta plus parte elegan- serpina invita a Plutone rc6ne-
ter ;
ad signum maioris reveren- tur; et comesta mali Punici gra-
tiae plus, quam iustum ac nc- na huc vix referri possunt. Nisi
cesse erat, de loco decessit. sic potius poeta dictum esse vo-
Aho modo locum hunc tractavit luit : Nec Proserpina nunc,
de Vespasiano Valcr. FI. I, 16 sq. etiamsi a matre revocetur, redi-
cum iam genitur lucebis ah omni re inde velit: adeo amat nunc
parte poli sqq. loca infera. 41. mecum mise-
36 39. Exquisita orationis ratus iunge interpretando: seu,
conversione exprimit ultimuni mecum ingredere, incipe, h. 1.
illud: an inferis diis adseribi ve- dum mihi ades faves. [Ingre- ,
lit : id quod aversatur poeta. dere aut cum Infinitivo vocari

Tartara omnino pro locis inferis iimgendum, at ingredior dicere
dixit ,
non proprie; substituit scribere apud Tulhum; aut, quod
paullo post campos Elysios in praestat ,
absolute dictum de re
inferorum parte sitos. 38. Etsi magna, quo ducit ipse Virgilius
a Graecis poetis mulla praeclara Aen. VIII, 5 1 1 sqq.
:
Tu, cuius
de locis inferis, nominat nunc et annis Et generi fata indulgent,
campos Elysios, narrata sunt; quem munina posemit, Ingre-
,
Vere novo, gelidus canis quum montibus humor

Liquitur, et Zephyro putris se gleba resolvit.
Depresso incipiat iam tum mihi taurus aratro 45
Ingemere, et sulco adtritus splendescere vomer.
Illa seges demum votis respondet avari
44 zephyro putri edd. Terentiani Manri, perperam, u putris ToU. 46

vomis Medie, a m. sec. tert. Mentel. Reg. a m. sec.; sic inf. 162 et ap. Oy4d.
Faat. IV, 927. nbi vid. Heina. et Serr. ad Acn. I, 293. [vomer eat prior lectio
Medicei; qnod reliqui in textu; vomis enim ex va. 162. ada citum videtur; aic
enim interdum aimilinm verborum aut aententiamm recordatio novaa peperit
lectionea,vid. Heina. ad Ecl. V, 37. Aen. V. 88. 486. IX, 814., cuiua rei
insignia quaedam vestigia in ipso Mediceo deprehenduntur. /7>.) 47 voti
Rom. avaris Zulich.
dere ,
o Teucrum atque Italum rem vid. Dietson llusbatuiry of
fortissime ductor;" quibus ver- the ancients T. I, p. 483 sq.
bis Evander Aenean ad regnum 47 49. At aratio iterato

Tyrrbenonun capessendum ex- facienda est, ut proventus agii
citat. fyr.) Ita ingredi v. c. II, votis respondeat Illa seges
174 tihi res antiijuae laudis et bis quae solem ,
bis frigora sen-
artis Ingredior. Adde Aen. IV, sit. seges h. 1. est terra, ager.
1 07. VIII, 5 1 3. XI, 704. 42. iam Trepidant in h. 1. Interpp. iam

nunc adsuesce utpote deus fu- indo a Probo ,
ut componant
^ turus. haec cum aratione tertia, qua

43 46. Cum primo vere vulgo constat seri solitum luisse,
aratio instituenda est: ad du- ita ut vere ineruite ager pro-
ctum Uesiodi "Egy. 458 sqq., cum scinderetur, aestate iteraretur,
nix liquescit, et terra, a liigore auctumno tertiaretur, atque ita
constricta ,
tepidae aurae afflatu sementis fleret, conf. inf. 219sqq.
resolvitur. /wtna gleba, emol- et vide v. c. Colum. II, 4 et II, 8.
lita tepore, resoluta et tenera, add. Arat. Diosem. 321 sq. At

cum antea esset gelu adstricta. enim ii agricolae, qui in terra
V. ad II, 204. 45 sq. Quam or- rite subigenda summam cidturae
nate pro : iam tum arationis ini- ponebant, quater arabant, se-
tium faciendum est! Lucret. V, mel quidem iam sub 6nem au-
209 vis humana valido con- ctumni , tum vere anni sequen-
sueta bidenti Ingemere el terram tis ,
mox aestate ,
tandem au-
pressis proscindere aratris. Ad ctumno ,
cum sationis tempus
20 *
Agricolae, bis quae solem, bis frigora sensit;
Illius inmensae ruperunt horrea messes.
Ac prius, ignotum ferro quam scindimus aequor, 50
Ventos et varium coeli praediscere morem
49. Illius
50. At prius
51. Ventos
48 quae bis s. Menag. alter, bis quoque s. Parrhns. sentit Zulich. duo
Moret, et fragm. einsd. Goth. pr. cum Erf. (etiam uterq. Lips. 50
yit p. : ita et Medie, cum al. ; at alii : ac , etiam Romauus. (Sed in Medie.
Fogginio et Freytagio testibus jic prius exaratum ; itaque sola Gudiani et
Palatini cod. auetoritate niti videtur jit prius quamquam jit prius etiam ;
Servii et Pompon. Sabini expositio praeiixum habet; in Servio tamen Dresd.

ac prius legitur. Ac vix potest dubitari, quin jit debeatur iis, quibus par-
ticula transitionem indicans h. 1. requiri videretur; vid. Q. V. XXXVII, 2,
a. Sed quum mox ad ipsam arationem rediturus sit poeta , vs. 63. haec,
quae vss. 50. sqq. leguntur, ita interponantur, nt non plane diversum ab
iis quae praecedunt , argumentum , sed rei modo memoratae et mftx vss.
, ,
cognatam persequantur. Quare Ac revocavi,

63. sqq., copiosius tractandae
ac versum ab Heynio longius a margine redactum eadem iussi cum reliqiQs
serie decurrere. /f>.) immensum Servius in suo habuit. 51 proprium
c. p. morem sex vet. codd. exhibent ap. Columellam I, 4, 4 et reponen-
dum putabat Pontedera Antiqq. pag. 479 ; quomodo enim , quod varium sit.
imtaret. Graecis id sollenne giae opibus: xgtnokotg anogov iv

fuisse videtur ,
ut colligas e viioXctv iad"* ^ttkkovxeg xI
ITicophr. Causs. Piant. IU, c. 25 xtxQonokoiatv Suoltog. Vulgarior
xcd mav fterd xovg Tcqtoxovg uqo- tamen tertiationis usus (cf. Arat.
xovg veuacaot elc. Hoc vero fa- Dios. 321 sqq. de lentisco: la-
ciebant , ul solem et jrigus ager tine vertit Cic. de Div. I, 9) ,
is-
sentiret , ontag xal que iam Hesiodi aetate, si com-

,
ut idem Theophr. pares "jEpy. 384. 448 sq. 462, et
paullo ante, bis vero, qttia bis vsiov xgLnolov ipse Homerus
in bibernum , bis in aesti^Tun
,
memorat Iliad. o, 541. 542, et
(vere et aestate) tempus, aratio Odyss. , 127. Plinii locus XVllI,
tabs incidit, vid. Salmas. Exerc. 20, 8. 49. 3 unica buius versus
Plin. pag. 510. Etiam apud interpretatio : quaHo seri sulco
Tbeocr. Id. XXV, 25, ubi de Au- Virgilius existimatur foluisscy
,
Curn sil, cic patrios cultusque habilusque locorum;
praediici pouit?Sed variore aliqua rea potest, et tamen cognosci, et multa

nt in uno tamen quoque statu aliquantnm consistant, iloc au-
ita variant,
tem locovariat tempestas pro regionum diversitate. Agitor igitur de re,

qiiaenon unum eundemque habitum ubique babet. praedicere tres ap.
Burm. more solito, praediscere firmat cum Colum. 1. 1. , tum Plin. XYIII,
,
34,s. 56 citr. 52 cultus habitusque, omisso que, multi Pier, et Heins.

quod praeferam h. 1. ne patrios ad habitus quoque referatur; sunt enim
duo diversa habitus tum cultus patrius, (At praestantiores libri tuentur
: ;
cultusque. Cultus praediscere L e. praediscere ,

quam quisque ager co-
lendi rationem postulet; Aob/rus recte interqtretantnr; ingenium ac natu-
ram loci cuiusque. Male autem patrios cultus accipiunt de colendi ratione
maiorum ;
de qua ne verbulum quidem a Virgilio profertur in sqq. Patrios
autem ,
quum proprie dicendum esset cultus habitusque locorum patrio,-
rum, more poetico, nimis saepe interpretibus neglecto, alienis iunxit vo-
cabulis cultus et habitus', lori autem patrii dicuntur, quos quisque colit.
In hia nutem cultusque habitusque animadverte vattqov etqoztqov

nam
cum dixil ,
optimam esse sege- trimestrem appellabant: cum co-
tem, quae bis solem bis frigora git necessitas, addit Columella
sensisset ; cum scilicet vulgo tri- II, 9, 7. (Ego quid de his ver-
na antione defungerentur ara- sibus statuam, cognosces e V. L.
tores Itali, li. tertiatione, v. Varr. ad Ge. IV, 203. IVr.) 49. il-
f, 29. cf. 32. 33. 34. Colum. U, lius ,
seu segetis ,
seu agricolae.
4, 4. Quamquam idem Plinius Prius mebus: illa seges Illius,
innuere videtur, iam tum di- ruperunt horrea ,

replent: prae-
versas de boc loco sententias vi- clare ad magnam copiam signi-
guisse. quarto sulco vero pro ficandam: conf. ad Aen. XQ, 527.
quarta aratione dictum tum per Tibuli. II, 5, 84 Distendet spi-
se patet, tum ex eodem Plinii cis horrea plena Ceres ,
ubi
loco XVIII, 20, s. 49, n. 3 Spis- vid. Not. Colum. X, 307 Pres-
sius solum, sicut plerumque in saque Jlammeola rumpatur fi-
Italia ,
quinto sulco seri melius scina caltha.
est, in Tuscis vero nono. conf. 60 . Ante arationem et omne
Harduin. Mox tamen v. 64 sqq. opus rusticum natura caeU soli-
poeta in communi more acquie- que consideranda est. ignotum

scere videtur, cum pingue solum aequor, agrum ,
cuius natura
vere, tenue auctuinno arare iu- nobis ignota sit. 51. coeli
lict, ut scilicet sub hiemem con- morem , aeris naturam , temjê-
seratur. Ncc vero prorsus igno- riem, varium, pro diversa re-
ta fuit satio fiumenti verna: gionum natura ac situ diversum.
: :

El quid quaeque feral regio, et quid quaeque recuset.
Hic segetes, illic veniunt felicius uvae.
Arborei fetus alibi; atque iniussa virescunt 55
Gramiiita. Nonne vides, croceos ut Tmolus odores,
54. UVAE; 55. ALIBI,
qaomodo coleudiu sit quisque ager, ex habito eius cognoscitur. t quare

noluerit ita scribere poeta :
patrio habitu cuituûe locorum : quamque
etiam necessarium sit geminatam que, facile patebit intelligentibns. Fal-
litur tamen Wunderlichins, propterea, quod sequatur et et, requiri h. I.
que que existimans. /f>.) cultosque Gai. et ap. Colum. 1. 1. 53 quid
ferre recuset nonnulli ap. Pier. 54 illuc Rottend. Ilie eegêtea ,
veniunt
uvae feliciu illic in nonnullis ridit Pierius. A T. 53 ad 58 laudat Sen.
ep. 87. 55 Pro iniueea male apud Pier, et Heins. alii inviea, iniueta.
56 Molu multi, r. Heins. (etiam Medie. ,

sed in hoc T minio supra ap-
picta. //>.) cruceo uti molu Rom. Tmolus alii, adorea Goth. pr.
Coliunella lib. I, jiracf. 23 Caeli possint habitus patrii cur enim

el anni praesentis mores intuen- illi maiorum aetate diversi a
tur : neque enim eumtem , velul praesenti agri natura? Dicas esse
ex praescripto ,
habitum gerunt naturam ,
qualem maiores usu
elc. Totus ille locus s. 22 sqq. cognoverant. Enimvero habi-
pro couiiiicntario poetae est. tus locorum per se sunt sumendi
52. habitus locorum, h. natu- et eorum cultus est patrius.
ram genium agri, ex praecepto
,
53. Plin. XVlli, 47 extr. In
omnium qui de re rustica tra-

,
omni quidem parte culturae
didere. vide vel Xenoph. Oecon. calet oraculum illud : quid
XVI, 2 sqq., quem ante oculos quaeque regio patiatur. lam in
habuisse videtur Virgibus. pa- iis
,
quae sequuntur , agnosce
trios cultus, colendi rationem poeticam rationem, propositio-
usu maiorum probatam. (Sed nem generalem per singula ex-
vid. omnino , quae in V. L. dis- empla declarandi et ornandi.
putavi. // r.) Uickson Husban- 54 sqq. Con'venit locus cum
dry of the ancients T. I, p. 217, Aetna 258 sqq. 55. Per gra-
qui, quod facere necesse non mina declarari puta pascua, in-
est, repetendum esse arbitratus iussa ,
sponte, Colmn. X, 16
epitheton patrios cultus et pa- natura soli, quae iniussi con-
trios habitus locorum laborat in stemitur ubere mali. 56. Xun-
notione alterius rei, quinam esse ne cides; est inter formulas enu-
by Googie
:
GEORGICON LIB. I, 53-58 367
India mittit ebur, molles sua tura Sabaei;

At Chalybes nudi ferrum ,
virosaque Pontus
58. FERRUM;
57 nutrii ebur tres ap. Heins. mittat Mrdic. (apnd Foggin. ,

cuius fides
iam comprobatur Frcytagii testimonio; tacet Ileinsius. /f>.) Scilicet, quod
aaepissime iu Marone notandum occurret: Est orationis pedestris exquisi-
tior ratio in multis, ut subiunctirus ponatur; ita b. 1. Nonne videt, ut
mittat. At poeta hoc ipso a vulgari recedit , dum subiunctivum respuit.
Critici fere in his ludant ,
et alterum, quod scriptum reperiunt ,
mutantia
alterum ;
nnlla certa ratione ;
sed tantam ut ingenium ostentent. (Est sane
certa hic ratio: Indicativos requiritur, ubi non proprie et cum aliqua du-
bitatione interrogamus, sed, magis vigente dnntaxat orationis genere uten-
tes, simpliciter declaramus, rem aliquam sic vel sic se habere. Itaque
vities, ut mittit idem est, qnod vides mittere', quam inversionem respuit
vera interrogatio. Vid. etiam notata ad Ecl. IV, 52. fVri) Pontos Moret,
pr. a m. pr. 58 Kt Ven. vel ut, (de vi particulae at vid. Q. V. XXXVII,
3. if'r.) Calybes et Calibet aberratur. Sunt Xulvfiis, ferro alter Rottend.
s
tnerationum ; pro ,
praeterea, nomine errarunt, cum riderent
porro: et habet hufytittv. ovy apud Homerum memo-
Cilicas
Jpaag Arat. Dios. pr. crocei otlo- rari in Mysia ; potuisse pdeo cos
rea pro croco. Tmolus Lydiae etiam credere, Lydiam Cilicum
mons ,
vino generoso nobilia, usque ad Lydiam
fuisse et Cilices
V. U,98 eum nucem, ;

et casta- Tmolus
lines protendisse, ita ut
neam, vitem, malum et mala pro monte diceretur.

Ciliciae
Punica ferre asserit Theophr. Vide Burm. ad h. 1. et ad Ovid.

H. P. IV , 6. at eundem a croco Met. XII, 109. Atqui haec quam
commendatum nunc videmus. longe petita sint vides ; nec bene
Succinit Virgilio Columella lU, ea olim sequutus eram. Potuit
8, 4. qui tamen Maronem sequi et Tmolus crocum ferre cum

potuit ;
Solini et Marciani aucto- aliis terris apud Plinium XXI,
ritas, a Cerda memorata, est 6, 17 memoratis , et Virgilius
nulla. Contra in Cilicia crocus Graecum aliquem poetam ex-
frequens proveniebat, inpriniis primere. 57. molles Sabaei
ad Corycium promontorium. perpetumn epitheton populorum
Servius Tmolum mon-
Ciliciae Asiaticorum, efleminatormn caeli
tem esse dixerat, unde Burman- indulgentia et soli bonitate. Sic
nus Tmolum pro Cilicia dictum tener jirabs Tibuli. U, 2, 4, ubi
censebat, quia veteres in Ciliriac V. Broukh. dpô^ttov
Digitized by Google
, ,

Castorea, Eliadum palmas Epiros equarum ?
Continuo has leges aetemaque foedera certis 60
59. Castobea;
59 Epirus, Epeiros, alii. [Epiros Potterii codd. omnes ; etiam Cortii ad

Lncan. V, 496. /f>.) "Hnitfot. Si Serviam audiamus ,
etiam Romani in
pronuntianda voce ex gracca flexione servarunt accentnm , et pronnntiamnt
h. 1. Epiros. Nam sane, inquit, Epiros graece profertur', unde etiam E
habet accentum; nam si latinum esset, Epirus , Epiri, pi haberet (accen-
tum) , quia longa est.
ylvof Dionya. Perieg. 9G8. Milii Aen. V, 339 tertia palma, ubi
vero, b. e. exportari, oUenne conf. Not. Sunt adeo equae-
de mercibiu , ex eo loco petitu, victrices inter equas Olympicis
ubi praecipuus earum mercatus ludis decurrentes. Epirus iviit-
est : est adeo idem ac prove- xog , ivifiohos, et generosis equis
nire. 58. Chalybes nudi, ut- nobibs Ge. IU, 121 Et patriam
pote in ferro cudendo occupati, Ejiirum referat. Statius Achill.
ut recte Serv. ad h. 1. propter I,428 frenat celeres Epiros alu-
ferri cudendi studium (ita enim mnos. Etiam boves Epiri pas-
leg. pro caedendi'); Aen. VIII, sim memorantur, vid. Plin. VIU,
425 mulus membra l^racmon. 45, S.70. Unde apud Pind. Nem.
Porro Castoreum, h. castoris s. 4, 84 ovpoTat jfQtivig Epiri.
fibri testes, virosa castorea, te- Scilicet omnino bonis pascuis illa
tri odoris ,
graveolentia; quo abundavit, equas noto more,
sensu potissimum virus ct viro- quo sexus feminei animantia
sum dici solet. Ex nostro pe- praestantiora habentur. Eleus
tiit Nemes. Cyneg. 223. Casto- campus infi-a III, 202. Eleo
reum Ponticum praestantisai- carcere missus equus Tibuli.
miun sui generis habebatur, vid. I, 4, 32 ;
aUos vid. ad Gratium
Strabo IU, p. 163 (248). 59. v.504. Ad equos palmatos, pal-
Eliadum palmas Epiros equa- '
mae signo et nomine nota-
rum. Epirus mittit, alit, equos tos,' nimis subtiliter retulit lo-
praestantissimos. Praestantia de- cum Wernsdorf. ad Nemesian.
claratur ab eo, quod antecellunt p. 265.
alios equos in certamine cursus. 60. Continuo. Vocant huc
Posuit poeta certum certamen, viri docti usum vocis graecae
Olympiemn. Palma ut victo- avzlsut quod in commemora-
ria ,
pro victore dicitur. Sic tionis exordio ponitur, et per
Digitized by Googie
,
Inposuit natura locis , quo tempore primum

Deucalion vacuum lapides iactavit in orbem,
Unde homines nati ,
durum genus. Ergo age,
terrae
Pingue solum primis extemplo a mensibus anni
Fortes invertant tauri, glebasque iacenlis 65
Pulverulenta coquat maturis solibus aestas:
66. AESTAS.
61 Ifam potuit Mcolel. prior a m. pr. primut Goth. >ec. 62 lapides

vacuum Leid. et Moret, aoos. vanum Voss. pr. 64 a decst fragro. Mo-
ret. 65 invortant scriptura e Medie. Vemm si hic; cur non ubique?
et si ex solo aoriuro iudicio quis hoc sibi arroget in lingna ,
cuius sonos
:
ac nnmeros nos nobis fingimns ,

hand callemus! {invortant recepit Voss.
Sed e in Medie, supra appicta. Tum admodum est probabile, sonam prae-
gressi voc. fortee librarii auribus obversatum esse. lacentet Medie. /l'r.)
66 maturis frugibus Fier. e Rom. ,

sed vulgatam defendit Burm. vel ex
Gratii Cyneg. 85.
exempli graiia reddi potest : ut cuique terrae suum iiigc-
copiose de eo actum ab Ernestio nium , sua ratio colendi sit
ad Xenopli. Mem. IV, 7, 2. Cal- eaa natura imposuit statim tum,

lim. I, 76. Rulmk. ad Timaeum cum primum etc. foedera h. 1.
1
>. 41. Koen. ad Gregor, p. 194. conditionea, leges, ut Aen. I, 66
Scilicet res ita illustranda est, et al. ..
ut quasi dictiun videatur: ul 6S. rgo age, terr. reler tdys.

siatim hoc exemplo utar ,
ut 48 Vere novo. Primo vere esse
statim hoc commemorem. Atqui arandum ait. vid. Flin. XVH1,
haec omnia aliena ab h. 1. Ete- 26, s. 65, 2. Colum. II, 4. terrae
nim concluduntur superiora ; et solum , yq j nidov. 66. matu-
est , quod sententiae docent 1 ris solibus, calore aestatis. Sol
statim a rerum initio.. Nec mi- maturus adultae aestatis, quo
nns aliena est illa obseivatiun- maturescunt iniges, co^mz/ adeo-
cula ab aliis locis ,
ut Ge. I, que rarefaciat ,
ut salibus ex
169. 856. m, 75. IV, 254. aere imbibendis solum idoneum
Ubique videbis esse, principio. siL 259 terram multo
Ge. II,
In aliis locis est ,
extemplo, ante memento excoquere, ubi
confestim, owcym;. has leges, vid. Not.
Digitized by Google
: ;, . : 1;

Al si iiou fuerit tellus fecunda, sub ipsum
Arcturum tenui sat erit suspendere sulco
Illic, officiant laetis ne frugibus herbae.
Hic, sterilem exiguus ne deserat bumor arenam. 70
Alternis idem tonsas cessare novalis.
Et segnem patiere situ durescere campum.
67. At, 69. HERBAE;
67 Et ti Longob. Aut Goth. sec. 68 splendescere sulco Goth. sec.

soleo duo; quae erat certorum saeculorum pronuntiatio. 69 ojffiant Keg.
a m. pr. efficiant Ven. 70 Haec e Medie, laudat Burm. sed uil tale ,
expressura iu exerapl. Foggin. non deserat Zulich. 71 tonsis Medie, u

m. pr. {novales idem. IVr.) 72 Aut segn. alter Menag. et un. Moret,
cum rf. torpescere conL lo. Schrader. ,
ut v. 124.
67. si non fuerit tellus fecun- valis ager, proprie est, qui sil-
da^ h. si tenuis, si gracilis: vis excisis primum cobtur, nunc

interpretatur locum Colum. II, terras novales dixit Maro de
4 extr. dc ipsa re agit Dicksoii agro, qui alternis annis vacat ct
T. I , p. 469. et de vss. 63 sq. novatim : id quod perpetmmi
idem p. 480 sq. sub ipsum uir- erat veteri Italiae, quae tritiemu
cturum : Colum. XI, 2, 63 I\on. serebat. Hinc nec stercoratio-
Sijitemb. uircturus exoritur de nis magnus usus ; nam ipsa ces-
matutino cxoilu agi pula:^v. Plin. satio satis recreat agnmi in bis
II, 47. XVIII, 31, s. 74. cf. Mart. locis. Novalem eodem modo
ad li. 1., ct 1fair. de Ort. et Oc- dixit Pbn. XVlll, 49, 2 Novale
cas. sid. p. 51. euepemlere le- est, quod alternis annis seritur
îter proscindere, vomere non et ita accipitur in Varr. I, 29,

alte descendente: suspenso, le- Novalis, ubi fuit satum ante,
vato ,
arati'o. 69. JUic ,
in quam secunda aratione renove-
pingui solo. Nam Himiida ma- tur. tonsae eae terrae, b. de-
iores her/ias alii Georg. II, 25 1 messae. situs pro otio ,
cessa-
71 159. Hecreatur ager et tione; unde epitheton segnem;

vires sumit variis modis ct ho- durescere pro requiescere; dum
minum studiis ct primo ipsa ces- non movetur tellus, indurescit.
satione cultus. ]dem tu alternis Totum praeceptum ex Virgibo

vicibus patieie cessare tonsas repetit Pbn. XVIU, 21, s. 50. cf.
novalis. Novale arvum ,
no- Colum. U, 10,7. 11,14,1. Varro
Digitized by Google
, : :
Aut ibi flava seres ,

mutato sidere ,
farra,
Unde prius laetum siliqua quassante legumen,

Aut tenuis fetus viciae , tristisque lupini 75
Sustuleris fragiles calamos silvamque sonantem.
73 Aut ubi, Aut tibi, At ibi alii; ex more, mutato semine Romanos,
quod iam Pierius laudavit quod Catroens recepit et mihi (cum eodem Io.
, ,
Schradero) ralde se probare non difliteor magis enim consentaneum reli- ;
quae sententiae esse videtur; et v. 82 idem explicator: mutatis fetibus,

sidere tamen criticae rationes tuentur, et revocari facile ad eandem senten-
tiam Ulnd potest, vid. Not. 74 lectum Rom. Pierii, foetum legebat
Reisk. ,
at sequitur fetus siliquae. 75 tenues duo Barm., iL Servius,
et edd. nonnullae, /upinis Medie, (hoc unde habeat Heynius, nescio; /u-
ptnt certe ap. Foggin. 76. fra 'Ms calomos Medie. ;
substulens Serv.
Dresd. /P>.)
1,44,3. De ipsa re disputat sonte quod habet siliquam quas-

Dickson T. I, p. 240 sqq. inter- santem se: seu vento seu alio
pretatione tamen ]>oetac liaud impetu agitatum, inprimis cum
satis idonea et p. 458. To. II, exaruit : unde mox silua sonans
p. 153. de agro siliquis consito. Sic

73. mutato sidere: anno al- quassa cinnama apud Ovidium
tero. Sidus pro so\e ut saepe; Met. XV, 399 recte se habent,
cum decimum premeretur sidere nec alia illa smit quam arida.
signum Ovid. Met. IX, 286. sol De faba autem interpretatur poe-
pro anno et pro anni tempore. tam Plinius 1. 1. et XVII, 9, 7.
Aen. IV, 309 hiberno sidere, sole. 75. tenuis vicia ,
quia tenui se-
Igitur altero quoque anno le- mine, si cum faba compares;
gumina in agro serenda esse ait, nam tenuem culmum cum cele-
et tertio iterum far. vid. Colum, ris commimem haberet, trislis
n, 10, 1. et 11 . {mutato sidere, lupini, amari, ut saepe; con-

alio alterius anni tem- tristatur enim degustantis vul-
pore. Praecipit poeta, ut ager, tus, ut ap. Macrob. VI, 5; est
in quo priore anno veris tem- genus leguminis ,
pauperum et
pore satio facta sit ,
proximo Cynicorum victus, &lffiog: non
anno auctumno demum seratur; confundendum cum lupulo. Lu-
cf. vs. 215. et 220. lahn. secu- pini seges agro stercorando ad-
tus Voss.) 74. 75. 76. ornate modum utilis habita; iii primis
unde prius messueris vicias et succedente confestim aratro :
lupinos, legumen siliqua quas- conf. Plin. XVII, 9, s.7; XVIU,

^
Urit enim lini campum seges, urii avenae,
Urunt Lethaeo perfusa papavera somno

Sed tamen alternis facilis labor: arida lanium
77 avenae;
. 78 somno.
.
77 Versos sunt ap. Colomell. II, 14, 3; laudat qnoqoe Flin. XVII, 9, 7.
78 Lethaeum. Ar]9'aioS Alii Lctheum, male. vid. ad Aen. VI, 705. 79
Sententiae implicitae ac perplexae. Io. Schrader. occorrere rolebat trans-
positione versuum: 82. 83. 79. 80. 81. (Santen. ad Terentian. vs. 754. pro
Sed tamen h. 1.legendum putat Et tamen. Non adeo diflicilia haec viris
doctis visa essent, si, quod ncgligi non debebat attendissent ad vim parti-,
culae enim vs. 77. idem fere , quod quidem significantis vid. Beier. ad Cic. ;
Ofilc. I, 39, 139. et III, 13, 57. Itaque hoc dicit poeta: Urit quidem
linum ,
avena , papaver : sed , si alterna seres ,
tamen facilis erit agri labor.
Modo, alterna serens, stercorando agrum refice ac recrea: sic illud effi-
cietur, ut ager, licet non cessaverit, tamen requiescat.** His concinunt
Columellae verba H, 10, 17.: ,, Linum agris praecipnc noxium est.
Itaque pinguissimum locum et modice humidutn poscit.** et II, 14, 3.
ab Ileynio in Not. laud. Ceteram adiuvi interpretationem a me propositam

mutata interpunctione Heyniana. Ifr.)
14, 8. 36, inpr. Colum. II , 14, lim agrum interquiescentem; nam

1 sqq. et U, 15, 5. Alios vid. in ea urunt h. exsiccant agrum,
Not. ad Geopon. II , 89, 6. llcpetit ex nostro Plin. XVII, 9,
76. fragilis calamos ,
quia ari- 8. 7. Colum. II, 14, 3. cf. ll, 10,
di, ut Ecl. VIII, 82, ct propter 17. Pallad. Octobr. 2. Hinc li-
hoc ,
si moventur ,
sonantes. num in agro hiunido seri solet ; ct
Lucret. VI, 111 hinc fragiles so- Gratius Cyneg. 334 Optima Ci-
niius iunxit. silpom poetica ra- nyphiae paludes lina dabunt, cf.
tione , qua etiam florum ,

her- sqq. 78. perfusa somno papave-
barum, silva grata similitudine ra j quae habent vim sopori^cam
dicitur. Sic herbarum malarum quae natura nigi'i praecipue pa-
152, et IV, 273
silva inf. vs. paveris est. cf. h. 1. Martin.
dc centaurio uno de cespite : 79 83* Quaeritur de iun-
silva culmorum, sonantem j quia ctura sententiarum : sintne ad
calami aridi sunt, ut diximus. superiora inde a vs. 73 referenda,
Silvas cannahias dixit Gratius an proxime ad solos vss. 77. 78.
Cyiieg. 47 pro segete. 77. Potv Si ad proxima refers, sensus est
ticu suavitate pro : lino enim possunt tamen, ait, etiam illa,
vel avena vel papavere seri no- nimirum lina, ct avenae ct pa-
^ ,
Ne saturare fimo pingui pudeat sola, neve 80

Effetos cinerem inmundum iactare per agros.
Sic quoque mutatis requiescunt fetibus arva;
Nec nulla interea est inaratae gratia terrae.
Saepe etiam sterilis incendere profuit agros,
80. SOLA;
80 Nec Farrhas. Voaa. Goth. pr. 81 tcI Ejfottoa Zolich. Effectos

Yratial. et Goth. pr., Noiuna in cinis etiam Romanns; aberrationei libra-
riorum. conf. inf. II, 417. immundos Menag. alter. 82 requiescat Ven.
requiescent Rom. et ed. Yen. Ileina. emendabat reyuiescon/ quod alienam ;
est. fecibus error fragm. Moret. 84 Sentes et steriles firagm. Moret.
{steriles Medie. fEr.)
]>avera, alternis annis recte seri, praedictorum Ugumituim (in his
modo satis stercoratione ager etiam linum memoraverat) se-

reficiatur. Et hic est sensus, getibus fatiscit, una praesens
quem naturalis verborum iun- medicina est ,
ut stercore adiu-
ctura suppeditat , et Columellae fes ,
et absumtas vires hoc velut
locus II, 14 (13), 3 firmat, (vid. pabulo refoveas. 79. facilis
V. L. >.) Sin prius : dicen- labor, s. ipsius agri, ut ei tri-
dum est, sensum esse: attamen buatur labor ,

quemadmodum
satis est, terram alternis vicibus fatigari ,
defetiscere ,
recreari
cessare ,
dummodo ager bene ille dicitur, s. agricolae in agro
stercoretur ;
etiamsi enim ager colendo , 4 alternis ille cessat;
plane non cesset, aliis autem hoc facilius, illud doctius: nt

interea inigibus ferendis exer- inf. 150 mox et frumentis labor
ceatur ,
ut leguminibus vs. 74 additus. ( 83. Sententia ho-
sqq., modo tamen stercorationi rum verborum haec est : et sic
largiter indulgeas, ager vel sic est aliqua interea terrae gratia,
requiescere aliquo modo videri quae nulla est ,

si non aratur,
potest; fimo enim novas vires, si ager cessat fVr.')
novos sales, recipit, atque in- 84. Aliud praeceptum de sti-
terea etiam utilitatem aliquam, pulae incensae ad agrum be-

ea enim est gratia , ex agro neficio. sterilis agros stipulas
percepisti. Inseruit versus 77. agri, ut vs. sq. explicatur. Pro-
78 suis verbis Columella II, 14,3. vocat ad h. 1. Plin. XVIII j 72
tum pergit : Sed omni solo, quod extr. (30.) Sunt qui accendant
:

Alqur levem stipulam crepitantibus urere flam-
mis: 85
Sive inde occultas vires et pabula terrae
Pinguia concipiunt ; sive illis omne per ignem
Excoquitur vitium , atque exsudat inutilis humor;
Seu pluris calor ille vi.as et caeca relaxat
Spiramenta, novas veniat qua succus in herbas ; 90

Seu durat magis ,
et venas adstringit hiantis:
Ne tenues pluviae, rapidive potentia solis
Acrior, aut Boreae penetrabile frigus adurat.
87 aevum vrl ignem Zulich. 88 exundat Parrhas, a m. pr. 89 pluris

vetustiores praeter Medie. (p/un> tamen a Foggin. exaratum iuvenio; et ita
in codice legi testatur Frcytagius.
90. sucus ubique Medie, et Rom.. nou
succus j
vid. Heyn. ad Ecl. III, 6. /fV.) 91 constringit Ven. et Parrhas.
restringit Moreti. 92 tenuis Rom. cum aliis Heinsianis. rapidive Ileins.
e melioribus retraxit; nam sic iam Aldd. pro ûe, quod edd. occuparat.
in arvo ei stipulas, magno Vir tentia apud Gratium Cyneg. 423.

gilii praeconio. Summa autem {t'ias <iua; sic Aen. V, 590.
eius ratio, ut herbarum semen Mille viis habuisse dolum, qua
exurant. De ipso praecepto dis- signa sequtndi Falleret." fVr.)
putant scriptores ; v. c. Dickson 91. calor adsiringii sc. conden-
c. 12. p. 324 sq. 86. Sive sando molle et Intosuni solum.
sive. Pro varia soli, vel macri 93. jldurere convenit proprie
vel uliginosi vel densi vel rari, (rigori tantum et aestui solis.
natura, varias caussas subiicit. Sed, sollcnni Iigm'a, generalior

pabula sunt succi ,
qui nutriunt inde notio rov nocere elicienda
semina ac plantas: puta ex ciet ad illud; ne tenues pluviae,
nere crematarum stipularum et referenda est. Penetrale frigus
lixivio. 88. inutilis humor, noxia iam Lucretius dixerat I, 495.
uligo. 89. caeca spiramenta, teruies ex natura pluviae petitum
meatus occultos et latentes, nos epitheton ,
quod hic nullam vim
poros dicimus ; mox venas. Lu- habere debet , ut saepe epitheta
cretius sic fere spiracula dixit ponuntur, utque rapidus sol,
VI, 492. Specus saevi spiracula frigus penetrabile hoc ipso loco.
Ditis Aen. VII, 668. Vada la- Ipsa tenuitate humoris pluvia se
: : 4
Multum adeo, rastris glebas qui frangit inertis,

Viminetisque trahit crates, iuvat arva; neque il-
lum 95
94 nutrit. Io. Sclirader. coni, rutris, ligonibn*. Sed Plin. XVIII, 49,
3 occatio
cratt vel rastro. Aliiu rastri acn sarcoli dentati usus me- , ,
moratur post sationem v. 155. Meliorem locum haberet conjectura Aen.

VII, 725 vertunt felicia Baccho Massica ûi rastris: putes rutris melius
fodi vineas. Verum noli turbari ;Etiam vineas colentes aratro adeoqne et ,
rastro ,
glebas frangunt; v. c. Colum. III, 13, 3 dc Arb. 12, 2. (Medie, iner-
tes. U'r.) 95 nec Ven. Goth. pr.
in humum insinuat. Alioqui plu- cet, esse hoc Latinis poetis in

viae tenues in vitio esse possunt, more positiun, ut ornantia et
nimio solis aestu eas coquente alias usitata epitheta substanti-
melliginem vocant Enimvero in vis iungant etiam ubi non com-

h. 1. iUud cadere nequit; nam modus sit eorum usiu ;
cfr. not.
vitium illud culmos laedit , qui ad Aen. lU, 76. et Q. V. XXXX,

ex humore a sole excandefacti 1.; nec quam recte Polyxena
corrumpuntur; nec solo durato Aen. III, 322. : Troiae sub moe-
aucrli potest ruhigo ,
nec in so- nibus altis immolata dicatur,
liun illa penetrat (Haec dispu- exputo, tyr.")
tat Heyn. contra Geissler. Schol. 94
99. Omnibus omnino
ad Georg. p. 1. //>.) Vir do- modis terram frangendam, com-
ctus dictas pluvias tenues puta- minuendam, et a sole excoquen-
bat , quia tenuem reddunt ter- dam esse, omnes monent de RR.
ram, adeoqne fecunditatis caus- auctores. Xenoph. Oecon.
.,vid.
sam aiferunt, dilutis salibus seu c. XVI, 11 14. glebas inertes

partibus resinosis et ignitis. Sed dicit poeta ,
quae , nisi commi-
hoc ,
comparatione ceterorum, nuantim , nil generant. Agit au-
quae nihil reconditi habent, ni- tem seqq. verss. do occatione et
mis docte factum videtur. (Re- pulveratione, conf. Plin. XVIII,
quiritur aliud epitheton; nam 49, 3 (20). etiam in vinea, Co-
ex sqq., ubi nimius aestus et ni- Itun. XI, 2, 60. Varro I, 29.
mium frigus commemoratiu', 95. trahit crates Colum. II, 18,
statim intelligitur ,
cogitandum tum glebas sarculis resolvemus,
esse de multa ac nimia pluvia. et inducta crate coaequabimus
Sed ne continuo male afiectiun etc. x vimine autem factae
esse hunc locum suspiceris, ve- satis vabdae sunt crates in solo
tat ,
quod subinde observare li- raro ac pulverulento ; alioqui
Digitized by Google
Flava Ceres alio nequidquam spectat Olympo;
Et qui, proscisso quae suscitat aequore, terga,
Rursus in obliquum verso perrumpit aratro,
Exercetque frequens tellurem , atque imperat arvis.
Humida solstitia atque hiemes orate serenas, 100
96 tpectet Parrhu. 97 tuicitet Moret pr. t/ui suscitat Gnd. 98

ohliijuom Medie, et Gad. prorumpit multi scripti et excusi up. Pier, ct
Heins. ,
sic ct Aldd. pr. et sec. perrupit Voss, pr. ct Bodlei. ap. Martin.
perrumpat Cantabr. ibid. in oblitum Ven. arator Goth. pr. 99 armis
Bodlei. 100 optate Moret qn. a in. sec. Arnndcl. ap. Martin, edit La
Cerda; et ita legisse ridetur Plin. XVII , 2, nisi potias ex interpretatione
dixit ,
ut etiam a Servio factum in Nota ad h. 1. Recepit tamen Wakef.
sunt dentibus ferreis. 95. 96. x ierit ,

vid. Plin. ibid. 49, 2 extr.
CaUimacho suavissima imago ex- conf. Colum. U, 4, 1 . terga reso-
pressa: Ovs Si xtv tviietSijg xt luta agro tribuit id. X, 7. Idem
xat Tlaos ctvytSaatiai , Ktlvotg rS imitatus est hunc locum libro X,
plv Sffovfu tpifti axaxvv etc. H, vss. 91 93. 99. Rxercetquefr.
in Dian. 129, et âtâ Ceres, ut tractat, versat. Colum. IV, 14,2
âvOsj sdtjpijTtjp iam in Homero. do fossione vineae: nam utique
neque nequidquam
h. non frequenter solum exercendum est.
,
sine fructu, ut Aen. VI, 117 nec Inf. II, 356 aut presso exercere
le nequidquam lucis llecate prae- solum sub comere. Post haec
fecit Acernis : spectat, propitia illud, atque imperat arcis, quam-
est, respicit, ut Gratius, qui quam eleganter dictum, paullo
bunc locum ante oculos habuit oUosius positum videri potest.
Cyneg. 426 nec non tamen il- Sed habet to imperare wm coer-
lum
Respicit et facilis Paean citionis, acerbitatis et iniquita-
adiuvil in artes. 97. Etiam ille tis: cogit quasi ille agrum, ut
multum iuvat arva ,
qui etc. sit fecundus. Sic imperant ci-
cdnf. praecepta ap. Colum. U, 2, tibus ap. Colum. III, 3, 6. Senec.
26. Plin. xvm, 49, 18, 8. 49, 2 de Xranquill. an. c.14 Danda
et disputata a Dickson T. I, p. est remissio animis Ut ferti-
434 491 sq. T. It
, p. 54 sq. libus agris non est imperandum :
Frequentibus autem his sulcis cito enim exhauriet illos mim-
perficitur tandem hoc, quod de- quam intermissa fecunditas. Inf.
mum subactum esse aiunt,
recte II, 369 tiun denique dura exerce
ut non intelligatur , utro comer imperia.
Digitized by Google
,
Agricolae; hiberno laetissima pulvere farra,

Laetus ager; nullo tantum se Mysia cultu
lactat, et ipsa suas mirantur Gargara messis.
102 nullo ae tantum Wakef. refinxit, tamquam moUiai, ex ant edit.
(Senr. Dresd. ae tantum. Sed recte tantum ae-, cf. not. ad Aeo. I, 333.
/f>.) Moeaia in multis et antiquioribus, rid. Heins. et Pier. At Mjraia
Rom. cum alio Pierii .
Medie. Gud. M'oreti fragm. (etiam 3. ct 14. IVr^,
et sic editum a Commelino e Palat, hincqne ab aliis; idque ratio postulat,
cum Gargara sequantur. Meaia nterque Goth. cum aliis. Meaaia Cantabr.
103 Deb. et mirantia-, sed est: et non tantum mirantur, [nteasea Me-
dic. Ifr.)
1(X) 103. Dc tempestate cct omnia haec pro regionum et

monet, quae sementem iactam agrorum situ, forte et tempo-
excipit; pro natura tamen soli rum decursu, variant. Virgi-
Italici, llumida aolstUia ae- hus ad agrum Mantuanum re-
states, ut cl. VII, 47. Solati- spicere putandus. 101 103.
iium proprie de aestivo latine mtUo tantum se Mysia cultu.
dicitur; Liemale brtana vocatur, Simpheissima ,
et nulla praevia
vide quos ad h. 1. laudat Cerda, opinione occupato animo ,

ex
inpriniis Plin. 11,19, s. 17, adde grammatica ratione ,
procedit
XVIII, 25, s. 58. conf. Salmas. sententia ,
caque cum poetae
Excrc. Plin. p. 175 et al. humi- consilio coniuncta : nullo ,
non
diim tempus , ut pluviarum ir- ullo ,
cultu Mysia, cultissima
rigatione fervidi caloris vis tem- regio , tantum se iactat, tam in-
peretur. Exagitat Lunc nostri signis est, quam tali caeli tem-
versum nobili loco Plin. XVII, 2, perie ; quae in iUis locis est. Stmt
ubi tandem subiicit: Hiberno ea loca fertilitate nobilissima,
quidem piUvere laetiorea Jieri 'partim caeh clementia ,
partim
menaea ,
luxuriantia ingenii fer- situs felicitate sub monte Ida,
tilitate dictum eat. Contra quae unde magna rivorum et aquai-um
tamen defendi poeta potest, et copia eos agros fecundat. Ida
defenditur a Cerda ad h. 1., in- nolvit/daxo; ex Homero notus
primis ex antiquo carmine, quod est; cf. Diad.^, 47 sq. pars Idae
apud Fest. in Flaminius, itera australia est Gargara (to Faf- '
apud Macrob. Sat. V, 20 extr. et yuQOv, ra Fafyaga, quibus sub-

Serv. ad b. 1. habetur : Hiberno iecta quoque urbs to Faf-
fuit
puh-ere ,
verno luto, grwtdia yerfo). Haec, ut dixi, sponte
farra ,
Camille ,
metes. Sdli- se ofiert sententia. Si tamen
VlRGIL. TOM. I. 21
' Digitized by Google

; ::

Quid dicam, iaclo qui sominc comminus arva
Insequitur, cumulosque ruit male pinguis are-
nae ? 105
104 iacto cum Moret, ec. 105 tumulosque Medie, a m. scc, Parrha.
{tumulos eat altera lectio Mcdicei. //>.)
ante grammaticum usum adlii- divam de eo ,

qui h. praeclare
bitum attuleris acumen ingenii, haud dubie et is facit qui ;

trans-
.sententia haec prodit: laetus ex itus formula, etiam in pedestri
tali temperie est ager ;

nec ager oratione. In hac autem varian-
Mysiae, etsi cultissimus cum da Maro feheissimus. Alius haec

,
eo est comparandus; haec poe- omnia praecipiendo extulisset

tice ornasse -videri potest Maro, Faciendum est hoc et illud, et
(lloc verum; nullo lanium se sic porro. 105. arva Inse-
Jljsia fultu iactal ,

i. e. non quilur, sulcos factos in arvo pro-
lanio ciJlu; cultu autem, tjuo sequitm-, alium post alium ra-
clTu itur, ut laetiores proveniant stris frangendo ,
et cumulus seu
segetes , designantur h. 1. sata nimium seu inutiliter pinguis, h.
lacta; itaque detracto verbo- duri soli glebas tenaciores,

, ,
rum ornatu haec prodit senten- contundit et evertit et omni

tia : non Mysia aeque laetis se- pai-te aequat. Fit hoc alias sar-
getibus insignis est. Kullus gra- ritione. De qua V. c. Colum. 11,

vius negandi potestatem habet, 12. Insequi idem atque urgere,
ut Aen. II, 683. IV, 232.272. instare et sine intermissione aut
VI, 405. JP'r-) Ilanc fere sen- mora rem statim aggredi ,
aut
tentiam expressam -vides in ver- prosequi. Sic fossor insequilitr,
bis Macrobii V 20 Omnis

,
re- pampinalor insequitur ap. Co-
gio ,
quae opportunos habuerit lum., et inf. 155 inseclari ter-
hmnores ,
aequiparabit fecundi- ram rastris, llesiod. Egy- 469
tatem arvorum Mysiae. Mul- d 6e Tvtddf OTuadtv Jiitoos,
tum recedit tertia ratio , ut sit, fiaxUtiv, novor ogvl9ieat

Mysia nullo euhu quae non ,
rt9titl Enlfiuna xaxxpvnraiv.
colitur haec fi-igent, cum otiose arena pro solo ten-a omnino
,
;
sint adiecta. ut rV, 291 et viridem degyptum

104 110. Prodest quoque nigra fecundal onena Nilus. (Re-
semente facta glebas rastris com- ctius, puto ,
Fremsel. in Archiv
minuere ,
ut semen obruatur, fiu- Fhilol. u. Paedag. Vol. I.
et aqua agrum obducere. Quid p. 139. male pinguem arenam
Digitized by Google
:
Deinde salis fluvium inducit rivosque sequentis,

Et, quum exustus ager morientibus aestuat herbis,
Ecce supercilio clivosi tramitis undam
Elicit ? illa cadens raucum per levia murmur
Saxa ciet, scatebrisque arentia temperat arva. 110
Quid, qui, ne gravidis procumbat culmus aristis.
Luxuriem segetum tenera depascit in herba,
106. SEQUENTIS .5
106 rivostjue fluentes Rom. 107 herbas Gudian. extuat Goth. pr.
108 diversi tramitis Mcnag. ait., forte pro deversi, h. deorsum versi, ex
interpretatione. 109 Eligit Rom. Et licit Giidian. illa scatens Erf. a
m. pr. raucumûe Medie. 111 gravidus ed. Mediol. (Serv. Uresd.
grandis aristis ct pro altera lectione aristas, quod aliquis, cui talia pla-
ceant, defendat. /f>.)
interpretatur non pinguem ,

in~ res. Sic iam Ibad. V, 151. 110.
Jecumlam. Arenam proprie dici scatebris simpbc. pro aqua, ut
b. 1., indicare videntur vss. 106. V.106 Jluvius et rivi.
sq. //>.) Ceterum V. 106 sqq. 111
117. Depascenda quo-
noster Ibad. tp, 257 sqq. egre- que est a grege pecudum herba
gium locum ante oculos habuisse segetis nimis luxurians; et col-
videtur. 106. fluvium rivos- luvies aquarum stagnatis ex agro
que aquis obducat agrum ad deducenda per collicias. 111.
supplendum pluviae dcfectimi, ne gravidis procumbat culmus
quae post arationem in votis ha- aristis. Verba sunt Hesiodi 'Epy.
betur: ut Nubes ap. Aristopb. 473 'SlSi xtv dbfOOvvr] tJToyufj
1116 promittunt Atbenieiisibus; vtvottv 112. Pro inter-

vtovv ovki]e& iv Tovf pretatione sit Plin. XVlll, 44, 2
oypotJf,"Too/f< npeirov. 107. /nter vitia segetum et luxuria
Totus scUicet versus translatus est, cum oneratae ferlililale pro-
ab animantium sensu : isque or- cumbunt et c. 45 Lnxuria se-
,
natissimus cum sqq. 108. c/s- getum castigatur dente pecoris

vosi tramitis pro montis molUter in herba duntaxat; et depastae
clivosi ,
in quo rivulis tramitem quidem vel saepius nullam in
facit, supercilium ,
ut o
9Dpilg,
spica iniuriam sentiunt. Theo-
pro superiore monbs parte nota : phrast. llisL Piant. VIII, 7 'Ev
21 *
Digitized by Google
Quum primum sulcos aecpianl sata? quique paUulis
Conloclum humorem bibula deducit arena?
Praesertim incertis si mensibus amnis abundans 115
Exit, et obducto late tenet onuiia limo:
Unde cavae lepido sudant humore lacunae.
113 aeijuat Goth. pr. Viro docto np. Serviom hic veno adeo e pro-
bavit, Iit adicripiiaae narretar: Sane Virgilii hoc hemistichium auiim de
invictis est. 1 14 deduci in Aerho GoUi. pr. ex versa 1 12. 115 cer-
Probum Grammat. lib. 1, quod ferri
ris ap. possit, verum tamen non est.
cum mentibut Reg. apud Martin. 116 Exiit obducto Gudian. (Jimo
apodFoggin.; sed, ut ipse scribit pag. 459., iu codice exsUt Amo. f^r.)
117 trepido Menag. pr.
di tats aya9ttl{ ytofaif, pdf ro ciun, deducitur, ubi in sabulum

prj (ptiUofiOVciv, Imvlfiovat yinl se insinuans tandem exaresciL
iniKtlpovai xov eirov; fit ident Simile fossarum genus est in solo
falce inter nos. sulcos aequant adbuc inculto, ut cultui ido-
sala. Scilicet sulcus nunc de- neum reddatui': eae vel paten-
signat terram inter duo sulcos tes sunt vel caecae, v. Colum. II,
proprie dictos latam, porcam 2, 9. Pallad. VI ,
3. Solet quo-
dictam. Ponitur enim sulcus que solo humido arena admixta

varie, etiam pro ipso agro arato, hiunor subduci ,
qua de re cf.
interdum quoque sato, ut inf. Dickson de agricolatione. 115.
216 et al. et pro aratione ipsa incertis mensibus veris et auctu-

sup. 68. mni ,
quod anni tempus incertae
114. Spectat praeceptum ad tempestatis est. conf. Ovid. Art.
agros, in quibus aquarum collu- II, 318; bic tamen de vernis

vies facta locis cavis ac depres- potissimum agitur, exit, evaga-
sis. paludis collectum humorem, tur ripas , ut Acn. II, 496 agge-
Hâssergalle. Collecta et sta- ribus ruptis cum spumeus amnis
gnans lacunae aqua , putris col- Exiit. Tum obducto tenet pro
luvies, deducitur sulcis aquariis obducit. 117. pro vulgari: unde
factis ,
quos collicias dixere lacunae existunt. sudant humo-
Plin. XVIII, 49, 3. Colum. II, re tepido ,
adeoque putrido et
8, 3; elices ap. Festum; bic noxio, sudant , madent ,
loca,
vero eius generis sulcus seu fossa ui quibus lacuna existit. (Cf.
exprimitur ,
qua aqua arena, Aen. II, 582. : sudarit sanguine
h. e. per vel ad arenosum lo- litus. IVr)
Digilized by Google
;
,;
Nec tamen, haec quum sint hominumque boum-

que labores
Versando terram experti, nihil inprobus anser,
StrjTnoniaeque grues , et <imaris intuba fibris 120
OlTiciunt , aut umbra nocet. Pater ipse colendi
120. FEBHIS,
118 labores deeit Gndiano. hominumque deumque laboret ap. Serv. Aen.
II, 306. boum ana Mead., perpetuo, cum tuntSerr. Letd. 120 intiba
plerique. intyba alu. intuba antiquor scriptura, vid. Pierium. Subest
ratio, quod Romani u Gallico fere more, si brere esset, prouundarunt
unde snbstitQtimi passim^. Iu aliis proDuotiatum ut o, unde volnut^ vor-
torcj arduot.
118. A 'ec tamen nihil. Vides tis profectum est. E Tbraciae

transitum ad aliam rem : ea, finibus, cuius lluilieh Strymon,
quae noceant segeti. Comparat veniunt grues in Graeciam, cum
locum Lucretii V, 214 sqq. Ma- bieme ingruente migrant, intis-
crobius VI, 2 ex tr. Quum bo- hiim e cichoreorum genere, er-

mines bovesque experti sint baec raticum , fibris seu radicum mi-
omnia, versando terram: mul- nutis filis late serpens ;
Theopbr.
tum tamen officiunt ,
obsunt, Hist. PlanL VII, 11 id xtâi-
anseres. 119- imprulms, insa- piov naâplattuxov di xed ty
tiabilis, avidus ,
et boc ipso îiy xai SUmg ftaxpd^îôv 8tS
noxius. SciHcet, ut post varias xol Svetilt9t>ov- OTuv ytltf ixka-
virorum doctorum disputationes rd vndiontov
semel moneatur; probum est id, dfxv*' ytviotms. non
quod verecunde fit, intra mo- modo hortense ,
quod inf. IV
dum est moderatum adeoque
, ; 120, nobis Endifien ,
sed et sil-
iustum modicum , aequum.

,
vesti-e genus est, ntxpi; dictum
Improbum autem , quod modum idem prosequuntur anseres et
et mensuram excedit, adeoque aUae aves domesticae, vid Co-
immodicum, nimium; iniquum, lum. VIU, 14, 2.
iniustum ;
nimis magnum ,
et 121. lam principio rerum na-
omnino magnum ,
grande , ve- tura ita constitutiun est, ut dii
hemens: conf. ad Aen. IX, 62. vendant sua bona labore. Non
Sic avaiSijs- Quod sequitur : invitum lectorem ad digressio-
SUjmoniae grues, a graecis poe - nem hanc duci intelligis: rodit
Haud facilem esse viam voluit; primusquc per
artem
Movit agros, curis acuens mortalia corda,
Nec torpere gravi passus sua regna veterno.
Ante lovem nulli subigebant arva coloni ; 125
Ne signare quidem aut partiri limite campum
123. CORDA;
122 primusque parentem Humanus. 124 sua tura ed. Yen. 125
suhiebant Leid. sec. et Voss. {nullis Medie, vid. V. L. ad Ge. III, 444.
ff 'r. Vss. 125
128 sunt apud Senecam ep. 90. 126 Ne signare
quidem e vetustis multi , etiam Romanas ; perpetua varietate et sequuntor ,
fere hoc viri docti. Sequar nunc et ipse pro altero nec, cum Wakelield,
qui sic in Lactant. Inst. V, 5 legi memorat; at apud Senecam edi nec. De-
bebat utique alterntra ratio constanter servari. (At certam quoddum dis-
crimen in his observandum esse docet Gemhard. ad Cic. Cat. IX, 27. X,
,
33. Ne quidem emphasin habet, nec nullam ;

illud excludendi
atque opponendi, hoc deBniendi et limitandi potestatem habet; illud est,

quod Germanice dicimus nicht einmal, auch nicht einmal hoc und zwar
nicht, und zwar auch nicht. Illud satis tritam; hoc exemplis indiget:
Cic, Rpist. ad Div. VI, 6, 2. : His autem literis animum tuum con-
firmandam etiam atque etiam puto: nec iis quidem verbu, quibus te
consoler ut afUictum et iam omui spe salutis orbatum , sed ut eum , de
,
cuius incolumitate non plus dubitem, quam tc memini dubitare de mea.

Catilin. 111, 10. ; Ultus est huius victoriae crudelitatem postea Sidla ; nec
ad propositum v. 150. 155. Ad- no pro ignavia , inertia. Neme-

umbratus locus cx Uesiodi sian. Ecl. 1, 60 iVec segnem pas-
42 sqq. ( cf. etiam Arat. vs. 6. sus nobis marcere iupetUam etc.
JVr.') Nostrum ante oculos ha- 125. Expressa ex Hesiod.
buit Manii. I, 79 sqq. et Clau- 90 sq. et Arato 1 10 sq. Inde
dianus XXXVl, 20 sqq. 31. locus a multis tractatus : inpri-
122. Tribuitur lovis iussis; quod mis a Tibullo I, 3, 35 sq., ubi v.
sub eius imperio contigit : stimu- Broukh. Hunc versum respexit,
lando igitur homimmi animos notante Burmanno, Seneca ep.
cm*is, Movit agros, h. fecit mo- 86 de Scipione : terram ,
ut mos
veri, arari ,
necessitatem co- fuit ' priscis ,
ipse subigebat.
lendi imposuit, sua regna, ho- 126. Expressit haec Ovid. Met.
mines, quibus imperabat; qui I, 136. Am. m, 8, 42. Nec fas
vivebant sub lovis regno. Heler- erat, h. sollemie, solitum, ut
, 1
Faseral: in medium quaerebant; ipsaque tellub

Omnia liberius, nullo poscente, ferebat.
Illemalum virus serpentibus addidit atris,
Praedarique lupos iussit, pontumque moveri; 130
dici quidem optu est, quanta deniiuutionv civium ct quanta calamitate

reipnblicae Sullust. fragtn. iucert.: Ncc simplici quidem morte mo-
riebantur/* Sueton. Tibcr. c. 37.: Hostiles motus, nulla postea expedi-
tione suscepta, per legatos compescuit: nec per eos quidem, nisi cun-
ctanter et necessario/* Prae ceteris insigne est illud , quod exstat apud
Quintii. Inst. IX, 3, 55*: Non enim dixi quidem, sed non scripsi:
nec scripsi quidem, sed non obii legatiouem: nec obii qnidem, sed
non persuasi Thebanis.** Translata haec ex Demosth. Orat, pro Cor. pag.
288* ed. Acisk.: otJx fr^rov fuv rcrvra, ovx iyiftnpa 8i ovd* iyQcnpa /tlv,
ova ijtffhpevacc 8i ov8 imfiafifvoa fuv ovx
* *
8l 0rjPalov 9 .**
Eadem, sed minus eleganter, vertunt Aquila Rom. dc Figur. c. 40. et Dio-
medes p. 443. cd. Pntsch. Itaqne male a Voss. ctlahnio Nec signare qui-
dem editur hoc loco, cuius haec est sententia: Quid? qnod etiam divisio
et certa possessio agrorum uulla tum erat. Ne etiam Modie ap. Foggiii.
et 3. 5* atque ita in Medicco exstare scribit Freytagius. Recte idem Medie.
Ge. 111,561. cum paucis, sed pruestantissimis codd. ne tuetur. Ac ne in ,
hac compositione fere ubique in nec mutatur a librariis; vid. Oernh. nrl
Cic. Lael. XIII, 44. ,

et inprimis Drakenb. ad Liv. 1, 10, 3. //'/'.) signare
solum recitat Macrob. Sat I, 8. forte memoriae fraude. 128 lo. Schra-
dcr. coni. Omnia y et uberius. 130 moveri ventis Serv. Wakef. ubique in-
culcat tuam observationem passivi vi media positi ; ita quoque h. 1. movere
te: quod a sententia alienum est: in motu erat mare Ium antea; nunc
succedit motus violentus.
saepe. 127. in medium; quio (Sed ca notio aliena est ab Loc

quid acquirebant) parabant, in voc. /Ar.) Expressum ex He-
commune parabant etalTcrebaiit. siod.Êpy. 1 8 d l9>sps
Exponit Lactant, instit. div. aqovqa Avxoiiatri noX-
5, sed suo more inepta calumnia, Xov TC %al a(pôvov. Lucret. V,
cf. lustin. XLIQ, 1, 3. 128. li- 940 Plurima tum tellus etiam ,
berius ^ quam nunc ^

aut omnino mdlo poscente,
maiora, ferebat,
pro positivo, libere, satu non li. arante. Supr. 99 imperare ar-
coacta, sponte. Horat. III Carm. vis. nullo cogenJe Ovid. Met.
24, 12 Lihercie fruges imme- I, 103.
/
tata ferunt iugera. Accipi quo- 129. Serius subnata sunt \n-
que potest Uberius dictum pro tae nostrae mala. Sub Jove ser-
liberalius ,
fclicitts ,
pentes facti sunt venenati ,
lupi
Digitized by Coogle
; , : ,
Mellaque decussit foliis, ignemque removit,

Et passim rivis currentia vina repressit
Ut varias usus meditando extunderet artis
Paullatim, et sulcis frumenti quaereret herbam;
131 dUcuaait Zulich. et frugm. Moret, auppreasit Moret, pr., quod Bur-
manno placet; mihi non aeque, easet enim railgare pro poetico, removit post
moveri forte non satis gratnm. 132 rivoe Ven. 133 et 135 ex more in
simili vocabnlo variatur. Alii extudere t , extruderet , excuderet , (ut in
utroque Gothano) exfoderet ; cf. Georg. IV, 315. medicando Menag. alter.
Et duo Martin. , male pro Ut. (artet Medie. /f>.) 13t Ut vitem et
tulcit coni. Waddel. herba Parrhas.
rapaces elc. malum virus indi- usus ignoraretur ,

utque adeo
dit, noxium, serpentium aliqua neccsse esset mox eum iterum
genera sunt atro colore, atras repcrire et silicum attritu elice-
viperas Horat. Carm. III, 4, 17. re: cum ab eo reperto omnium
(atris ,
rectius ,
puto ,
lacobs. artium initia ,
omnisque vitae
diris interpretatur. fVrl) ISO. cultura deducta sit Hactenus
Efferavit lupas ,
pontumque mo- ignis in venis sihcum tamquam
veri, ventorum scilicet vi et pro- absconditus, abstrusus (ut mox
cella, iussU. Burniannus remis va. 155. et Aen. VI, 7 iptaerit
motum mare intelligere et ad na- pars semina flammae abstrusa

vigationem malebat referre; at- in venis silicis) latuit: Kffvxfts
qui sic vs. 136 inanis esset reii 7iv( Hesiod. "Efy. 50. 132. ri-
petitio eiusdem sententiae ;
et vis currentia vina h. e. rivos
nunc mala enarrantur, quae in vini iluentes. Sic copiam vini
rerum naturis mutatis super- eloquebantur veteres, antiquis-
venere. ISl. Non iam ut ante, ,
simo phantasmate, ad magnam
folia rorem aliquem melleum eli- copiam declarandam, ut quasi
quabant : detersum hoc mei est e fontibus quibusdam huiusmodi
foliis; ut silvis decussus honor flumina vinosa prodire dicerent
inf. II, 404. De meile hoc vid. 133. Omnia haec lupiter ita
sup. ad Ecl. IV, SO. adde Plin. moderatus est, eo consilio, ut
XVI, 8, s. 11. Jgnem removit usu invenirentur artes ,
utque
lupiter, quem iam ante Satur- ingenium et industriam acuerent
nio aevo usibus hominum ad- homines, meditando, exercendo,
fuisse necesse est statuere. Nunc experiundo. Nota res. cf. Cerda.
cum lupiter removit, ita ut eius 134. frumenti herbam noto
; :
fiEORGICON LIB. I, 131 139 385
Ut silicis venis abstrusura excuderet ignem. 135

Tunc alnos primum fluvii sensere cavatas
Navita tum stellis numeros et nomina fecit,
Pleiadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton.
Tum laqueis captare feras et fallere visco
139. FERAS, VISCO,
135 Vt Heiiu. e melioribua; antea Et s,, nt in utroqne Goth. Eratqne

hoc haud dabie lexiias; nisi etiam ut tuldt adsciveria. (Malia Virgilinm
acripsiaae; Vt variat utut Paulatim-, ut tulcit herbam. Et
tilicit etc. Sed vid. V. L. ad Ge, IV, 203. /Fr.) 136 Tunc alnot jlu-
vii primum acripti Heina. quod Wakef. aequitnr ex ed. ant. praeter Medie,
et God. (receptom verbonun ordinem exhibet im Aid. tert. /T>.) alveot
SchelT. alnut Mentel. pr. a m. pr. 137 ttellat Menag. alter, Naiuta cum
ad Aen. VI, 64.
etellit landat Serr. dum ed. Norib. 138 PUadat alii : ita
atque Ifyadat acribendam feret. que adiicinnt. (Med. a m.
Alii pr. Ar-
ctam. fVr.) 139 Tunc Medie, a m. pr. (rid. Q. V. XXV, 5, b. fVr.)
laqueo unna Mcad. hibiteo coni, rirornm doctorom ap. Burm.
more poetnnun pro herba fru- torrentemundam levis innalat

mentacea, h. e. irumento, se- almu Missa Pado. 137. Side-
gete : conf. Ed. V, 26- quaereret ra locis suis et nominibus no-
Mitlcie, aratione produceret, ueue ; tari coepere.
(
maneros fecit
ut usu, arte, pararentmr frumenta. ad distinguenda sidera obser-
136. Tum primum navigabo vabatur numerus stellarum, qui-
inventa. Multis modis variatum bus quodque constaret." Sic la-
phantasma apud poetas: vide Ti- cobs. W r.
)
Enumerantur au-
buli. I, 3, 35. Propert. 111,5,43. tem ea, quae et lucidissima sunt
Manii. I, 78 sq. Nec vUam pe- et inter reliqua omnium prima
lago ,
nec ventu credere vola observata ,
in primisque ad na-
Audebant , te quieqdt satis no- vigationis prima exordia in usum
visse putabant. Legendum sal- vocata, {nomina fecit Pleiadas
tem sua; Santeniiu emendabat: etc. ut ap. liv. VII, 22. :
Qui-
sua quisque satis sola nossepu- damKaesonem, alii Gaium
tabant. sensere tamquam onus nomen Quintio adiiciunt
novum, ipsiadhuc intacti: pro et multa alia id genus; vid. V.
habuere, alnum vero nominat, L. ad Aen. LQ, 18. et NoL ad
quia palustribus et littoribus eiusd. L vs. 693. IVr.') 138.
gaudet : Ge. H, 461 Nec non et Arctos ,
ursa maior ,
Helice,
^ ^ , , ,
S86 P. VIRGILII MARONIS
Iiivcnluni, et magnos cniiibus circumdare sallus. 140

Atque alius latum funda iam verberat amnem,
Alta petens ; pelagoque alius trahit humida lina.
141. amnem; 142. PETENS PEL,
140 Invgntum: nutgnoj anosAnind. Inventum est: m. oniuMead. 141

tam V, Gud. everberat mallet Heins. funda latum rd. lunt. e A1(L pr.
et sec. , ut in Goth. pr. 142 Motavi inter|)nnctionrm Heinsianam quae ,
mihi ct olim displicebat: verberat amnem^ alta petenti pelagoûe alius

tr, Iam apud Servium erant qui distinguerent ut nunc factum est. (pro-
, ,
bat hanc rationem Becker. Eleg. Rom. p. 56. /f>.) Cum tamen displiceat
copula in tertiam vocabulum reiecta .
KeisLius ingeniose emendabat : Alta
petens pelagosque t
aut pelugeque. Putari potest poeta variare voluisse
numeros in: alta petens pelagoque alioqui potuisset elTcrre F.t pelago :
alta petens^ Ulud autem vix usu firmes , quod in antiqua interpunetione
loca alta de flumine memorabantur. (Si gunninam h. 1. habemus lectionem,
revocanda est pristina interpunctio ,

ipsius Mcdicci auctoritate defensa.
Virgilius enim, contra quam existimat linschk. ad Tibuli. I, 10,51. pag.
266. .
non solet copulam que alteri tertiove vocabulo subiungere .
praeter-
quam praegressa praepositione, ut Ecl. V, 57. Aen. 11, 227.: sub pedibus-
que, Ge. Ill, 524.: ad terramque et in iamque ct namque^ ut Ecl. 111, 33.
Aen. V, 733. VI, 72. 81. VU, 637. X, 614. 813. Quod sicubi praeterea
que postpositum invenietur apud Heynium aliosqne editores ,
melior inter-
punctio suum Virgilio restituet nitorem, ut Ge. IV, 22. Aen. Ill, 380. VI,
396. VIII, 354. IX, 766. Sed Aen. X, 813.: huic gladio perque aerea
suta , Per tunicam squalentem auro latus haurit apertum ** quum dicendum ,
esset perque aerea suta tiinicamûe , iterandae copulae que loco repetitur
praepositio per i de quo genero loquendi vid., quae diximus in V. L. ad
olim Callisto ,
LycaonU lilia, poetis. 141. Inventa piscatio.
nota vel ex Ovid. Met. II, 505. funda , ôlog Ovidio A. A. 1,
vlara vero tamquam sidus: ut 763 iacidttm, rete, in fluvi-
Bup. V. 5 clarissima mundi si- um proiectum:, itaque verlteral
dera. Nisi forte Virgilius grae- amnem qui iacit ;
sed audet
cum versum ante oculos habuit: iam piscator non ,
ut in antiqua
IlliliaSaq &' 'TttSttt xs, xiunjw interpunctione, aha petens, ad
TS vftIXOOVO; 'yfpXTOV. medium fluvii alveum proce-
139. VenaUo et aucupium in- dere ;
sed alta petens pelago, in
ventum. Aves hic inter feras ipso mari ,
in altuui evectus
comprehensae latent, et notio everriculis piscari: ita audaciae
carum ex ceteris est elicienda; notio augetur ipsa voce ,
alta
ut saepe facere necesse est in petens, (vid. V. L. IVr.')
Digitized by Googie
: ; ;
Tum ferri rigor atque argutae lamina serrae

,
Nam primi cuneis scindebant fissile lignum;

Tum variae venere artes labor omnia vicit : 145
Inprobus et duris urguens in rebus egestas.
Prima Ceres ferro mortalis vertere terram

EcL Apparet autem, non de geminata etiam gue haec disputari,
rV, 6.
aed de simplici tantum. Quae quum ita sint, aut Vossium sequemur, aUa
petere l.%a interpretantem, ut de eo dictum existimet, qui funda in al-
h.
tum i. e. prwAindum demissa piscetur aut alta petere dicitor piscator,

, , ;
a mari ad flumcu translata dictione qui medium amnem petit quod maio-
, }
ris est audaciae, quam in ripa stantem arundinis ope pisces captare. Hoc
equidem praetulerim, ut consuetudini Maronis convenientius; vid. Aen. Vli,
362. VIII, 691. IX, 81. ff'r.) //gna Menag. 143 Alii eerae, earrae,
lammina, {lammina Medie.' /^'r.) 144 primum admodum multi. Ver-
sum totum pro inserto haliebat lac. Bryaut V. C. et fateor me ipsum in , ;
ca sententia fuisse. Verba quidem sunt admodum ornata; et iterum Aen.

VI, 181 cuneis et fissile robur Scinditur. Et XI, 137 Jlobora nec cu-
neis scindere cessant verum alieuum a re est id ,
quod inseritur,
et sententiarum nexos inde languorem contrahit. (Genuinus est hic versos,

si quis alius. IFri) lam primum ed. Ven. Enimvero Nam primi editum
iam inde ab Aldd. findebant Cantabr. fissile robur Leidens. unus a m. sec.
14S rates pro artes Ven. vicit recte Heios. e melioribus non primus de-
dit sed revocavit post Aid. tert. Naugerii. {vicit e Farisinis habent 2. 3. 4.
8. /fV.) Vulgo vincit, narrantur facta; non sententiose dicta. 146 sur-
gens Medie, a m. pr.
143. /rrri rigorem poeU pro qtttVXt ,

(lova tus
ipso ferro rigido dixit; sequuti quem lacobs. laudat ad vs. 133.
eam Manilius, Prudentius et alii. Sed ne vs. 145. eadem, quae sa-
IntcUigitur tamen h. 1. usus ferri pra vs. 133. dixerat poeta ,
re-
ad instrumenta procudenda, se- petere videatur , tenendam est,
curim inprimis, durati; adiici- vs. 145. varias artes proprie di-
tur serra, ferro iam in laminas ci varia artium genera, artificia
cudi coepto. 145- venere, pro- superiora autem strictiore sensu

venere, inventae. sunt labor in- capienda et ad agriculturae in-
probus , pervicax , qui nulla ae- ventionem referenda esSe.
rumna vinceretur, vid. sup. ad 147. Inventa aratio Cereris

V. 119. {duris urgens in rebus beneficio ,
cum ad homines in
egestas; huc pertinet versus coetus coactos glandium victus
Theocr. XXI, 1.: d nevla, ûr- haud sufficeret. Cum cultura la-
Digitieed by Coogle
, , ,

Inslituit, quum iam glandes atque arbuta sacrae
Deficerent silvae et victum Dodona negaret.
Mox et frumentis labor additus, ut mala culmos 150
148. Instituit: 149. silvae, 150. additus:
148 tacra ed. Gener, cnm Servio Dan. 149 Defuerant nonnoUJ apud
Pieriuni. negarent Rom. 150 frumenti Gnd. et Goth. aec. a m. pr. ex
frumentis coni. Bnnn. , sed haeret in labor, vid. Nut. ut m. culmus Gud.
et a m. pr. Farrhas.
bores et aerumnae natae sunt. late serpere et semen quaqua-

ferro vomere ac ligone. (Nexus versus disseminare solet ; ex uno
sententiarum Iiic est: Ante lo- enim seminis grano viginti qua-
vem nuUtis agrorum cultus, vs. tuor millia ,
primo ,
adeoque
125., love imperium tenente va- quinquies millies ducenties sexa-
riae artes inventae et Ceres agri gies centena millia (526,000,000)
colendi rationem bomines do- granorum seminalium altero an-
cuit, /fV.) 148. G/m iam sil- no produci posse aiunt : vid.
vae, quae poetice diis sacrae Martin, segnis qui efficit segne
dicuntur, dejicerent quoad glan- seu retardat ,
ad quodeunique
des et arbuta (de his v. ad Ecl. adhaerescit; tenax. Quoties ta-
IU, 82. Possunt verba varie men ad h. 1. redeo ,
interpreta-
iungi : sed glandes silvae ,
(sic tionem sentio subtilem magis esse
Wundcrl. haec iungit. //>.) seu quam veram. Vir doctus, Mei-
silvarum, orationem minus poe- erotto, eo revocabat, quod car-
ticam efficerent) ;
et cum e/uer- duus aratrum seu rastrum re-
cus ,
cuius generis nobilissimae tardat. Sed praestat manere in
apud Dodonam silvae, non am- simplici ratione a Servio iam
plius satis magnam glandium co- tradita: segnis carduus, inuti-
piam suppeditarent. lis, infecundus. Nam segnis,
150. Bedit ad propositum a motu ductum, ad motus ef-
V. 121. Mox etiam noxae, mala fectus traducitur : sic segnes

et damna {labor, ut novo; pro terrae Ge. II, 37, quae non mo-
nqpo, pHafiti) invasere ihimenta, ventur, coluntur, adeoque nec
li. factum , ut segetes variis ma- fruges ferunt. Sup. 72 segnis
lis ac morbis laborarent; invasit campus. Nunc in denso non
eas robigo mala exitiosa , quae segnior ubere Bacchus Ge. II,
culmos exedit, carduus, qui et 275, proventu. Est adeo segne,
Digitized by Coogie
Esset robigo , segnisquc horreret in arvis

Carduus: intereunt segetes; subit .aspera silva,
L.appaeque tribulique; interque nitentia culta

Infelix lolium et steriles domin.antur .avenae.
Quod nisi etadsiduis herbam insecl.abcre rastris, 155
155. TEBRAM INS.
151 robigo meliore icribuiit ; (robigo bi in Fatti Fraenest. p. 326. edit.

Suet Wolf. ffy.) dederat hoc iam Commelin. e Palat, et revocavit Ileiu.
pro rubigo. horrescet Ven. 153 triboliyae Rom. Medie, et Gud. Sic
etiam Georg. 111. 385. [Quum modo, iiadem codd. obtemperans, robigo
Ileynins exhibuerit, non video ,
cor hic rriioA exarari noluerit /^r.) vi-
rentia culta Parrhas. et ed. Mediol. Sed vid. Burm. ad Georg. II, 211 jlt
rudis enituit impulso vomere campas. Obvia snnt, nitere quae culta sunt,
squalere et horrere inculta ,
ista esse laeta adspectu ,
haec tristia. 154
nascuntur Moret sec. ex Ecl. V, 37. ubi idem versus. 155 adsiduus
Ven. herbam Medie, nterque cum Regio; et placere potest; sed est in-
terpretamentum , a rei rusticae rationibus alienum : agitur enim hic dc
sarritione ,
quae fit sementi peracta ; ad condenda semina ; a quibus etiam
ares abigendae snnt; et insequi arva iam v. 104 dixerat de sulcis satis.
quod nil gignit, horreret, cum arbor pro frugifera, vid. Intpp.
vi, pro cresceret: quatenus hor- ad Grat. Cyneg. 442 et al. Epi-
rere poetis dicuntur omnia, quae theton hoc , tamquam Virgilium
erecta stant, aut eminent, ut auctorem agnoscens, laudat Plin.
pili in metuentis corpore, itaque XXn, s. 77. avena pro frumenti
et spinosa virgulta. 162. silr- vitio olim habita ,
ut et hor-
yam vocat lappas, lolia etc., ut deum in eam degenerare crede-
vs.76 leguminum silvam sotumr- rent, vid. Plin. XVni, 44, 1;
tem, easubU, succedit in sege- sed peculiarem herbam, sui se-

tis locum. 163. lappae nostris minis, esse docent recentiores.
Klellen. Plinius ernop/vqv ita Respexit h. 1. Plin. XVIII, 17, 2
reddidit, vid. Martin, ad h. 1. Nam lolium et tribulos et car-
tribuli, spinae gentis, in Italia duos lappasque non magis quem
frequens, lolium nostris Liilch, rubos inter frugum morbos po-
lolium temulentum Linn., aJpa. tius ,
quam inter ipsius terrae
vid. Geopon. II, 43. Galen. de pestes, numeraverim. Caeleste
Alim. fac. I ult. Plin. XVffl, 44, frugum vinearumque malum,
s. 17. infelix, sterile, xst felix nullo minus noxium est, robigo.
Digiliêd by Google
Et sonitu terrebis aves, et ruris opaci
et satioDC facta; nane terram ineeetari^ instare agro sato, rastro in-
ducendo. ( Restitui lectionem herbam ins, optimomni librorum, Medicei,
Gudiani ,
atriusque Mentel. pr. Moret, alioromqne auctoritate commenda-
tam. Altera lectio, terram i/ir. ,
vix potest dubitari, quin ex rs. 104>
arva insequitur** nata et interpretamenti loco habenda sit. t de com-
minucudis glebis, i. e. terra insectanda, iam supra salis coph^s fue-
rat poeta; nunc, quum lappas ,
tribulos, aliasque id genus herbas com-
memorasset tantum, supererat, ut etiam adiiceretur, quomodo huic incom-
modo medendum esset. Sarritionem autem eo consilio institui, ut herbae
nocivae eradicentur, discitor ex Colum. II, 11. (12.) Eoque spectare, qnae
sequuntur, ex ipsa transeundi formnla Quod nisi cognoscitur. /f'r.) secta-
bere Parrhas. rutris Io. Schrader. coni, et hic. Iilem praeferebat herbanu
157 umbram Medie. Romanas cum multis; nec improbo. (Sic etiam Sendi
codd. in qotbus Dresd.; vid. Burm.
,
quare hanc formam reduxi, nihil re- ;
veritus rd Kctxotptopov f
quod quis deprehendere sibi videatur in vocc. um-
bram imbrem. Nec raro Virgilius studiose quaesivit verborum qnandam
similitudinem, qua orationem per se concitatam etiam alacriorem redderet;
nt h. 1. IX, 634.: 1, verbis virtutem illude superbis.**
Gfr. Aen.
X, haud furto melior, sed fortibus armis. in vivida descri-
735.:
ptioDc; Ge. II, 441.: Qnas animosi Eori adsidue frangnntque ferunt-
que. ** 644. sq. R a p t a b a t que viri mendacis viscera Tullas

Aen. VlII , :
Per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres. Nec non Tarquiniam

eiectum Porsena i n b e b a t Accipere , ingcntiqoe orbem obsidione preme-
bat; Aeneadae in ferrum pro libertate ruebant. Illum indignanti
similem similemqne minanti Adspiceres** etc. in re atroci: Oe. III, 421.:
Tollentemque minas et sibila colla tumentem.** Aen. VUI, 669.:
Pendentem scopulo Foriarumque ora trementem.** IX, 621.: Ta-
liu iactantem dictis ac dira canentem Non tulit Aeneas.** in re lugu-
bri : Aen. XI, 189. sq.: Ter circum accensos Decurrere rogos: ter
moestum faneris ignem Lnstravere io equis; ululatuaqne ore dedere.**
in re horroris plena: Gc. I, 479.: ^sistant amnes, terraeqne dehi-
sco nt; quare ibidem vs. 470. non dubitavi cx uno Medie, scribere: Ôb-
scenaeque canes importunaeque volacres**; quocum cfr. Aen. III,
262. Vid. etiam, quae notavi ad EcL III, 110. extr. /f>.)
Frequeniissima haec in roscido loquitur (cf. Colum, n, 12): quae

iractu cotwallihtutque , ac per- Lt semente facta, ante occatio-
Jlalum non habentibus: e dinem, sarculo quod :
h. 1. rastrum.
têrso carent ea ventosa et ex- Quoily o, xaOo, quaraobrem,
celsa. cum ita res se liabeant ,
nisi etc.
155. adsiduis terram insecta- Lucretianum. Ge. II, 425 Hoc

here rastris ,
assiduo instare pinguem et placitam Paci nu-
glebis sarritione y
nam de Lac tritor olivam y ubi v. Not. inse-
Dlgitized by Googie
, ,
Falce premes umbram, volisque vocaveris imbrem:

Ileu, magnum alterius frustra spectabis acervum;
Concussaque famem in silvis solabere quercu.
Dicendum et, quae sint duris agrestibus arma, 160

Quis $ine nec potuere seri nec surgere messes:
Vomis et inflexi primum grave robur aratri,
157. USIBRAS 161. SERI, SURGERE, 162. VOMIS,
158 Ileu frustra mapium alterius laudat Scn. de Benef. VII, 5- exspe-
ctabis Medie. Pierii et Bodiei. sperabis ms. Musei Britannici ap. Wakef.
ad Lucret. II, 2. quod idem probat. 159 Concessamque ed. Gen. male, ,
vid. inf. rV, 81. Excussa unus Mead. 160 duris quae sint legi ruit
Cuningham. Et sunt qui iuugant: Dicendum et arma^ quae agrestibus
sunt. 161 non p. Zulich. 162 I'onus vel Fomer Rottend. vid. aup.
V. 46. Fonier Goth. pr.
ctabere pro insectatus fueri.<i

;
ut tempestivae plunae obtigerint:
ct reliqua. Sdd ita solent poe- secundum vs. 100. 158. 159.
tae. viti. Burm. 1 57. frondes ar- Messem parcam fore ominatur
borum umbram facientium am- poeta ornate. Ex Hesiod. "Eqy.
putandas esse dicit: falce pre- 394. 395 ag rot cxadia "SIqi
mitur \A, quod secatur; uti alio diitjxuf pq nmg td pita^v x-
modo stringi dicitur. Nisi cum tlitov rixioaaqg uikorqiovg of-
Mitscherlichio accipere malis xovg xal (itjdlv dvvaaing.
premere umbras comprimere 160 166. De instrumentis
frondes ,
coercere. Verum et operis rustici agit: primum co-
Horat. I Carm. 31,9 premant mer s. comis, et aratrum robu-
Calena falce citem ; premitur stum; robur aratri, ut rd pfvof.
enim vitis falce admota, dum Ap. Lucret. I, 881 fruges robore
reciduntur frondes. Calpum. V, quum saxi franguntur, et II,
tlO. 111 molle salictum pre- 449 Et calidi silices et duri ro-
mes: quod vs. 98 erat: incipe bora ferri, (jirirmun non se-
falce nemus vivasque recidere quente deinde vid. Q. V.
fromles. rus opacum h. arbo- XXVIII, 1. fErl) tum plaustra
ribus consitus ager ,
adeoque bobus iuncta ;
unde colcentia
pro arboribus, cotisque cocace- se, larda, pro tardum, tarde,
ris imbrem: suaviter, nisi votis (vid. de hoc loquendi genere no-
obtinueris :
pro vulgari : nisi tata ad Aen. VIII, 669. PVr.)
Digilized by Google
, ;;

Tardaque Eleusin ae mairis volventia plaustra,
Tribulatpie, traheaeque, et iniquo pondere rastri
Virgea praeterea Celei vilisque supellex, 165

Arbuteae crates et mystica vannus Iacchi.
163 Tarde que Voss. volventia matris plaustra Goth. lec. TXeusine
rdd. Trtt. et Aid. pr.Eleusinus doTarit poeta pro ralgari 'Bktvalviot.
164 Tribulaeque laudat Nodina Marcelloa. Eat aaue tribula et tribulum
^nsse de Villoison Y. C. ad Lodguni p. 220. trahaeque
a tQipoloq. codf.
Medie, et al. ( io Serr. Dread. praeacribitor traahaeque ; eadem forma id
explicatione apparet. ^>.) et abeat a Yoaa. pr. rastra Gotb. pr. rutrum
et hic IuL Sab. praeacriptum habet j
aed ille ,
ex Probo anapicor . omoe io-
atrumeotum roaticuro eoomerat. 165 Caelei Mrntel. pr. Gud. (etiam Medie.
//>.) At eat JfUede. 166 mustica vallus Romanus , ntramque scriptura
aatii|ua.
quae volxniiitur, tracta a bu- T. I, pag. 182, ubi etiam forma

bus , ct aguntur tarde ,
forte expressa.) Trahea s. tralia ,
ve-
rotis parvis iisque solidis, sine hiculi genus sine rotis; iungit
radiis : tympana ap(>ellant : cf. cum tribulo etiam Colum. II, 21
Probus : cuiusmodi rotae etiam- vide de utroque SchelT. de re
num passim visuntur, etiam in vehic. II, 7. rastri admodum
Lombardia. Cereri sacra, quippe magno pondere ;
puta dentibus
a qua omnino operis rustici ratio ferreis; item, pergit poeta, re-
profecta (non vero ,

quod eo- liqua supellex quae ex vimini-
rum usus in pompa H/eusinia bus et materia rustica ,
ut Var-
praecipuus luerit ,
ut inter inro ait I, 22, 1, adeoque viU fit;
strumenta Orgica essent ;

in Celei appellatur, Eleusinii, cuius
pompa enim Eleusinia Ceres in filius ,
Triptolemus ,
a Cerere,
thensis, Jn ^tjporTOp, quadri- hospitio excepta, sationem fru-
gis candidis ducebatur, vid. gum acceperat; vid. C.allimach.
Spanhem. ad Callim. Cer. 122.). Uymn. in Cer. 97 sq. et ApoUod.
Tribulum fit e tabula lapidibus I, 5, 1. Referuntur autem ad
aut ferro asperata , quo (quae) illam supellectilem : crates et
imposito auriga aut pondere vannus ,
cuius usus erat in my-
grandi trahitur tumentis iurwtis, steriis Eleusiniis ;
portabatur
ut discutiat e spica grana Varro enim in pompa Iacchi, quae certo
RR. I, 52, 1. Usus eius adhuc Eleusiniorum die ex Ceramico
inter Tureos, (v. Voyage de Paul Eleusinem ducebatur, cf Meurs.
Lucos fait dans la Grece ctc. Eleusin, cap. 27. Ceterum He-
Dgilized by Google
; , ;
Omnia quae mxilto ante memor provisa repones,

Si te digna manet divini gloria ruris.
Continuo in silvis magna vi flexa domatur

167. REPONES;
167 praf7'isa Leid, sec. reponor Medie. Pierii; et alii ap. Bonn. 168
movet Rottend. sec. 169 dometur firagm. Moret, injlexa Farrhaa.
siodi locum ante oculos habebat ter unum enim Varronis locum
Virgibus exÊpy. 423 sqq. Ob- I, 19, 2 de bura fracta, nulla
servanda quoque in vs. 160 va- alibi burae scu buris mentio facta
riata formula transitus ad aliud constat; ut nec dc dentab' ac re-
rerum caput, potuere vs. 161 Uquis. lam esse burim partem
aoristi modo, possunt. aratri posticam ,
tignum illud
167. Ex Hesiod. 'py. 457 incurvatum, cui et temo iunctus
T<DV n(foa9tv peXirrjv lyiiptv, ol- est et vomer ipse, b. e. lignum
xqio 9la9at, memor, providus, seu ferrum rostratum, aduncum,
ut ibid. vs. 422 pffivtjfiivog, non glebas non dubitatur.
eruens ,
omittens et obliviscens, cf. Co- Fuit buris aUquando pro temo-

lum. 1, 8, 8. provisa repones, or- nis tamquam basi ac fundo
nate pro, providebis. 168. Si postea ci inserta est et iniuncta
satis magnam ex opere et re trabs seu pertica ,
quae pro te-
agresti laudem consequi cupb. mone esset : ita huic buri ,
a
divini ruris ,
ut &HO( , ilog stirpe in inferiore parte trunci,
praeclarus ex more loquendi. (ut Ge. U, 312 non a stirpe va-

169 175. Principio (
vid. lent et a stirpibus imis Ge. H, 53.
ad V. 60) ulmus in burim infle- de stirpe imo Aen. XII, 208) te-
ctenda est, quod statim in ipsis mo ,
tazootvg ,
pedum octo,
silvis iit ,
cum ulmus a rustico tum aures et dentalia iunguntur
ita incurvatur, ut curva adole- et aptantur. Aures esse viden-
scat. curvum aratrum est nunc tur prominentiae duae, sive af-
pars aratri, buris. De vomere fixi utrimque asserculi aut ferra-
ipso niliil monet poeta ;
de quo menta, quibus sulcus latior ef-
disertius Hesiodus agit vs. 427 ficitur, et bra seu porca altior.
sqq. conf. PUn. XVUI, 18, s. 48. Hinc Palladius tit. I, 43, 1 ara-
Sed burim accuratius descripsit, tra aurita memorat. Aratra sim-
quam in ipsis scriptoribus Rei plicia , vel, si plana regio per-
Rusticae factum legimus: prae- mittit ,
aurita ,
quibus possint
VlRGIL. ToM. I. 22
,

In burim et curvi formam adcipit ulmus aratri. 170
Iluic ab stirpe pedes temo protentus in octo,
Binae aures ,
duplici aptantur dentalia dorso.
Caeditur et tilia ante iugo levis, altaquc fagus
170. BURIM, ABATRI; 171. A STIRPE OCTO;

171 a& stirpe Mt-clic. a m. bcc. et al. (sic odidi. vid. Q. V. I. 1.
protensus Menug. pr. praetentus Moret, qiiurt. 172 liina auris Moret,
pr . probat Heios. . Harm. llina etiam Goth. pr. aureis Boeder.
reiicit
dentiiia Moret, sec. Copidam nuspiam udiici: duplicitpue^ miror; cum sol-
lenoe hoc sit librariis. 173 talea Gud., male, et adversante metro.
Editur et Mentel. tert. a m. pr.
roiilra stationes humoris hiberni tnun ipsum ,

rotis subnixum ;
sata celsiore sulco attolli. Den- (sed vid. V. L. ad vs. 174. //7-.)
tale accipiebam cum aliis, duce quod Gallis peculiare fuisse et
Servio, de ligno, quod vome- Serv. b. 1. notat et Plin. XVHl,

rem recipit ,
cui vomer iitcludi- 48, p. 123, 1. 23, modo Har-
tur; quippe cuius rostrum ter- duini interpolationem noti ad-
ram proscindetis dictum est dens mittas. Erat enim antiqua le-
apud Colunt. II, 4, 6, et inf. 262 ctio: labore cusjtide vomer: Id
comeris obtusi dentem i sed, quo- non pridem inventum in Hhaetui.
modo aut duplici dorso aptari Galliae duas addiderunt tali ro-
aut ipsum duplici dorso esse pos- tulas ; quod genus vocant pla-
sit ,
difficile dictu erat. Nunc narati (plaumarati). Robura
meliora edoctus lubens in eam vero ,
b. materia ,
seu Ugnum,
sentetitiam concedo ,
ut dentale mide haec conficiantur, fumo
sit ipse vomeris dens, qui solum durata esse debent, conf. Hesiod.
infringit: u6 a Columella II, 2, "Eftpf, 45. 629. explorat videtur
24 imicta leguntur: ubi Celsus exprimere naturam fumi ,
dum
censet exiguis vomeribus et den- lente per minutas particulas sese
talibus terram subigere. Duplex iiuinuat, ut iter, vias, tenebras
autem eius dorsum ad duo crura explorare dicimur. Potest ta-
vomeris referemus ,
quae Ser- men etiam dictum esse ,
ut poe-
vius latus utrumque appellare tis alias probare, ut de bonitate
vddein debet. Mox iugum ac bgni mde constet; nisi enim fir-
stiva 8 . manica (
literse
)
confi- mum et probum sit, exarescens
cienda esse dicitur, quae currus rimas aget. Nimis subtilis Ula
intos a tergo torqueat ,
L. ara- ratio ,
ut explorare dictum sit
by Gtx'-;
Slivaque, quae cursus a tergo torqueat imos;

Et suspensa focis explorat robora fumus. 175
Possum multa tibi veterum praecepta referre,
Ni refugis ,
tenuisque piget cognoscere curas.
174. CUKRUS 176. HEFERHE;
174 Stiva quoque et carrus ed. Ven. Stivaque currus Bodlei. Mole-
ata utique copula in Stivaque. Debebat eaae fagus ^ stiva, per apposi-
tionem ,
quae ait stiva. Martinua dod male emeudandiun arbitratur altOr~
que Jagus Stivae quae c. uti iugo, ut ex ea iugum fiat^ caeditur tilia.
(Recepenint Yossina et lahn. ,

probat etiam Wunderl., non sentien-
tes, quantum ea lectio detrimentum numeris afferat j vid. Q. V. XIII, % d.
yagus stivaque i. q. ativa faginea i sed vid. Q. V. XXXIII, 4. /f>.) Quod
tamen stiva caeditur absurde dictum videtur viro docto, mirari licet; non
cogitabat, se in poeta versari, cui dici poterat Stivaque pro: et arbor,
quae stiva sit. Apud eandem vir doctus paullo post legebat cursus ;
{Cur^
rus fere ubique ita dicitur, ut machina rotis instructa intclligatur. At ve-
tas aratrum caruit rotis; vide, quae addidi ad He^m. Excura. ad h. 1. lam
vero carrus etiam navem designat apud CatuU. Epithal. Fel. et Thct. 9.
aq. :
Ipsa levi fecit volitantem flamine currum. Pinea coninngens inflexae
texta carinae.*^ Sed navia dicitur cumis vel ob velocitatem, vel ob vehendi
usum; altera explicatio probatur eo, quod Graeci vatccv dnijvrjv, 9ti'i09
oxrjfitt navem appellant; vid. Doering. ad Catuli. 1. I. et Elmsl. ad Eurip.
Med. 1091. aq. Neutra notio nostro loco apta; itaque edidi cursus, quod
iam confirmatur Paris. 2. 3. non bene. Nam aratrum non currit', nec
cursum aratri quisquam facile dixerit. Io. Schrader. transponit 174. 173.
De ceteris vid. Notam. 175 explorat reposuit Heina. e Medie, a m. pr.
(est ea prior lectio Medie. /f>.) et aliis, ut et Goth. sec. Sic quoque Pieri!
Kom. et Oblong. , ut cum caeditur conveniat. (Et repetendum ante ex

V. 173. cf. y.L. ad vs. 185. ^r.) Vulgo in editis et scriptis exploret, (sic
2. 4. 11. 12. /f>.) Eadem varietas in AnglicisMss. ap. Martio. 177 co-
gnoscere caussas Oblongus Pierii.
pro exsudare, excoquere, ex- aratri aeri incisam ibidem exhi-

pellere Eumorem tamquam la- bui. JVr.')
crimas ac ploratus. Ceterum ad- 176. 177. Nova transitionis
vocant viri docti Hesiodi formula. 178. De area, altnS,

427 sqq. Verum de hoc et aliis veterum cogitandum est
:
qui
vide Excurs. I ad h. 1. (In hoc erat locus in ipso agro patens ei
Excursu retractavit quaedam editus, (Varroni est sublimior;
He^mius^ alia quaedam ipse ad- et area extumida , ) qua ventus
didi \
effigiem quoque veteris perflare posset ,
solidus ac com-
22 ^
Digilized by Googie
::

Arca cum primis ingenii aequanda cylindro.
Et vcrlcnda manu, el crela solidanda Icnaci,
Nc subeant herbae, neu pulvere victa fatiscat, 180
179. tenaci: 180. fatiscat;
178 cum primis Medie, uterqne et pleriqne vett. , etiam apud Pieriam.
M\i cum primtim, quod vulgare esset, quam primum^ tum primum, vid.
Geli. XVII, 2. Etiam est ab aliis interiicitur. 179 verrenda ed. Mediol.
Sed fodienda est terra et coinmiuueudae glebae, ut Cato c. 91. Evertenda
Rotteud. sec.
])laiiatus ,
quo frumentum ex rvtumJum lapUlem vel columnae
agro coiigcalum alatim terebatur Jragmeniiim memorat Palladius.
et ventilabatur; tum purgatum Eundem usum praestabat pavi-
corbe in liorrea deportabatur, cula, instrumentum terrae pa-
vid.Varro de R. R. I, 51 ; non viendae et solidandae aptum.
enim, ut apud nos, tritura in Imitatur hunc locum Columella
horreo instituebatur. Scilicet X, 318 sqq.,' et respexit Phn.
anni tempus, quo hoc faciebant, XVIII, 29, s. 71.
siccum et nullis pluvdis ob- 180 186. Observa, quanto
no.vimn, quale in istis regioni- cum ornatu et copia haec dicta
bus c.sse sotel, nullum tectum sint: alioqui niures, talpae, bu-
locum ,
ut apud nos , requirit fones aliaque reptilia, item cur-
in iis tamen jvartibUs, in quibus culiones et formicae ,
nocent
caelum inconstantius esset ,
aut frmncnto. neu pulvere victa fa-
nubilaria vicina habebantur tiscat. Rem illustrat VaiTO I,
vid. Varro I, 13, 5, aut in horreo 51. quem ante oculos habuit:
perticis exterebantur grana per aream ait oportere esse solida
hiemem, vid. Colum. II,*21 ,
4. terra pavitam, nut.rime si est ar-
Modum conficiendi arcam eun- gilla ,
ne ,
aestu paemiiiosa ,
dem fere cum nostro tradit prae- (vox seu antiquata seu corrupta,
ter Varron. I, 51. Cato de R. R. si terra squalida, avipt]Qa, fue-
91 et 129. cf. Colum. II, 20. rit) in rimis eius grana oblite-
Fallad. I, tit. 36. VII, tit. 1. scant, el recipiant (illae) aquam
Geopon. II, 26. vid. ad TibuU. el ostia aperiant muribus atque
1,5) 21. Operosius aream in- formicis. Fatiscere proprie di-
straereVirgilium ait -Plin. XVIII, citur, quicquid viribus fractis
29, s. 76. conf. Dickson T. II, deficit, ita ut solvatur, disso-
p. S8S aq. c. 40. Pro cpliruiro lutum dilabatur, proruat. Sic
Digitized by Google
,
GEORGICON LIB. I, 178 184 397 .
Tum variae inludant pestes: saepe exiguus nius

Sub terris posuitque domos atque horrea fecit;
Aut oculis c.ipti fodere cubilia talpae;
Inventusque cavis bufo, et quae plurima terrae
181 illudant (qaae et prior Medie, lectio. /f>.) lleins. post Pierium o
melioribus firmavit; emendaverat iam Nauger, in Aid. seq, Sic et Goth.
sec. (et 3. 7. 11. 14. // r.) illudunt alii et Aid. pr., quam sequantur ple-
rique. (eaque est altera Medie. lectio. //>.) Cum variae illudunt Vcn.
âm variae illudunt legebat Reiskius. (7m est copulae loco, et oratio
sic se habet; futiscut, et, ubi hoc factum fuerit, variae pestes illu-
dant Hfac semicolon, quod erat in fine vs. ISO., in commn mutavi. //>.)
Cluusulura versus miram gratiam habere, iam Quinctil. YlII, 3, 20 censuit:
al l irgilu miramur illud: saepe exiguus mus et Recte, modo ne
artis summam in hoc quaeras. 182 domus Pierii Lougoburd. Moret, sec.
et Goth, sec. (idem in Gudiau. exstare scribit Cortius ad Lucaii. VIII, 216.
Sed forma domos apud Virgi-
constanti fere potiontm cudicom auctoritate
lium defenditur. /f>.) 183 oculos capti elegantius laudat Nonius Mar-
cellus in capere, Idim fovere habet: UI, 420 coluber fovit humum. IV,
43 Sub terra fovere larem. Est tamen nil niat Ubrarii lapsus. (Medie.
aptiy sed snpru scripta c. /f>.)
a|). Valer. FL VII, 598 'iUe fa- repetitis ictibus galea solvitur,
liticens in caput proruit ,
et IV, rumpitur, perforatur. Apud Lu-
48 Icla fatiacit aquis donec do- cidet. III, 459 aevo fessa fatisci
mus, Inde Aen. I, 123 na%es diciintur, vetustate labefactari,
rimis fatiscunt y
h. c. solvTintur, solvi, dilabi, victa ornatus caus-
ita ut rimae fiant; ab hoc Ae- sa adicctuni ,
tiibil amplius. (<(-
neidis loco duxere viri docti cta pulvere, i. e. superante pul-

notionem verbi, esse illud, ri- vere. Tum variae inlu-
mas agerCy hiscere. At nec recte dant pestes, li. varia anlmalcula
fit illud, nec locum habet ;
nam nociva invadant, clam subeant,
si terra in pulverem solvitur, quod- eleganter illudere dicitur,
non debisdt. Respondet vox quia clam ,
et quasi per fraudem
rw fiolulatiday ne solum pulvere et insidias faciunt,- hacque ratio-
fatiscat y solvatur, in pulverem ne eludunt operam et ctiram
attenuetur. Sic Gc. II, 249 haud agricolae, exiguus mus non de
umquam manibus iactala fati- certo genere, , sed est epitbeton
scily in gramas .solvitur. Aen. IX, ornans, posuit ,
ponere solet.
809 saxis solida aera fatiscunt y 184. quae plurima, qualia mul-
Digitized by Googie
Monstra ferunt; populatque ingentem farris acer-
vum 185
Curculio ,
atque inopi metuens formica senectae.
Contemplator item, quum se nux plurima silvis
185 post populat exulat a Mcdiceo Pierii; nec male, (immo pessime;
ac si quem copula h. 1. ofieodet, is memiaerit, repetendum esse *aepe ex su-
perioiibus; cf. V. L. vs. 175. /fV.) Moret, pr. et Parrhas.
186 sursuUo scribitur in multis, item curgulio. metuensque inopi lau->
dat Schol. Horat. Croquianos Sat I, 1 187 Contempletur Rottead. sec.
a m. pr.
ta, ola t noUu. 185- popu- mulam novam praecipiendi pe-

lat ingentem farris acervum ex- tiit : contemplator ; tpQaito, iSxi-
jiressit ColumcUa II, 20, ubi de mto ,

TtXfialQov. Etiam Nican-
amurca , qua aream conspergere der ,
ut Ther. 396. 438. nux in-
solebant veteres , nam ea res a duet se in Jlorem, ut Aen. VII,
populatione murium formica- 20 yuos Induerat Circe in vul-
runujue frumenta defendit, conf. tns atque ora ferarum. Usita-
Prudent. in Symm. I, 1052. tius esset, induit se flore ,
ut
187 192. Ornatus locus. saepius apud auctores R. R.,
Ut de futuro anni proventu iu- V. c. Columell. IV, 24, ^.12 in-

dicari possit , observandum esse duunt se uvis n. vites ,
h. ve-
dicit, an nux amygdala, quae stiunt se; etinf. Georg. IV, 142
primo vere floret, abundet mul- Quotque in flore novo pomis se
to flore ; ita enim magnam ferti- fertilis arbos Induerat, nux plu-
litatem anni fore; sin pro flore rima vel nux , quae multa est in
arbor foliis luxurietur, messem silvis, h. quibus silvae abundant,

fore malignam. Ad amygdalam V. h. LBurm., vel ut sit, quando
referendum esse, ex Theopby- nux plurimum, h. cum maxime,
lacto Problem. nat. (c. 16.) et se induit: Georg. II, 166 Italia
Philone de Vita Mos. (III, p. 16S, auro plurima fluxit ; atque hoc
T, II. ed. Mang. ) apud Cerdam poeta dignius. (Proprie fructu,
apparet; est enim nux generis non flore curvari ramus dicitiu*.
nomen. Aemulatur autem Maro Itaque verba ramos curvabit olen-

Aratum, qui in Prognost. 814 tes sic accipe :
quum curvi nuda
sqq. signa arationis faciendae a rami multo flore olebunt. IFr.)
lentisco et ilice (crx<voc et Fetus nunc flores sunt , mox in
vo;) petierat. Ab eodem for- nuces ,
fetus arboris ,
abituri.
Digilized by U>OOglc
:
GEORGICO!^ LIB. I, 185 193 399
liuluct in florem, et ramos curvabit olentis:
Si superant fetus, pariter frumenta sequentur,

Magnaque aim magno veniet tritura calore; 190
At si luxuria foliorum exuberat umbra:
Nequidquam pinguis palea teret area culmos.
Semina vidi equidem multos medicare serentes,
188 Induit et curvavit Rnfinlm. de Schematie Lexios pag. 34. Induit

Gud. curvavit Medie, curabit Veu. {induet, i. e. induerit} vid. Burm.
ad vs. 155. Olentes Medie. /f>.) 189 sequuntur Goth. pr. PUoius
XXIX. 8 neque enim dubitaverim aliquibus fastidio futura, quae di-
centur, animalia', at non Virgilio fuit , .nominare formicas, nulla ne-
cessitate, et curculiones , ac lucifugis congesta cubilia blattis. 191
luxuries Vosa. ait. ita umbra foret easus sextoa. luxuriae Hom. Pierii,
luxurie Psrrhas. etHula. in ed. Cuningliam., qai eat Regiua Bnrm.. atque aic
xn eadem ediL expreaaam eat. luxurians coni. HeinaiL (cui coiiiccturac
fidea accedere poaait ex Serv. Dread. .in quo luxuriam, lyr.) exsuperat
duo apud Martin. .
vitioae. exuberet Pierii Mediceua. 192 pinguis pa-
lea lleina. e Medie, et aliia; etiam Romano et Medie. Pierii, tnm Serv.
pingues palea Mentel. pr. et Goth. aec. pingueis rei pinguis paleae vulgo
editam, {pingues paleae esse, qui legant, aeribit etiam Philargyr. lyr.)
palea pinguis Moret pr. terit Romanoa.
Exquisite dicta sunt : si supe- ret culmos ,

utpote pingues ,
rant ,
si eorum maior copia est abundantes, palea, non grauLs.
et pro altero ,
etiam frumenti Potest enim etiam iungi : area
maior erit copia: pariter fru- teret culmos nequidquam, fru-
menta sequentur. De trilura vid. stra, inutiliter, pingues, cum
ad vs. 178. Nunc dicta est pro non granis sint pingues ,
sed
messe. (Proprie dixit Virgilius; palea.
laboriosa tritura magnum fru- 198. Semina leguminum in-
gum sequitur proventum; ve- tellige, nam paullo post: siliquis
niet ,
agricolis, umbra fallacibus; quas, quod Halle-
est arbor ipsa umbrosa ,
fron- rus censebat, pro gluma seu fol-
dosa. xirea teret culmos ,
poe- liculo did posse haud arbitror,
tica ratione non infrequente pro, et me confirmat Plinius XVIII,
cubni terentur in area , inf. 298. 17(45) etColum.II, 10, ll.m,
vid. ad Tibuli. 1 , 5, 32 et Cerda 10, 18, qui diserte Virgilium de
ad fa. 1. Reliqua sic iungere faba loqui aflSrmant. cf. Pallad.
praestat: Area nequidquam te- XII, tit. 1. Geopon. II, 85, 2 add.
Digilized by Coogie
: ;

Et nitro prius et nigra perfundere amurca:
Grandior ut fetus siliquis fallacibus esset, 195
Et, quamvis igni exiguo , properata maderent.
Vidi lecta diu et multo spectata labore
194 praefundere Ven. amurga scribit Medie, cum a), (sic idem Medie,
cum Cud. Gc. III, 448.; vid. etiam Schneider. Index ad Scriptt. A. R. sub
hoc Toc. Graecis dicitor a/iop/ij. ScrWus h. 1.; amurca per c scribitor,
et per pronuncialur, ut C. Gaius^ Cn. Gneus.** //V.) Vss. 195. 196 legun-
g
tur ap. Columellam II, 10, 11. obi e cod. receptam nunc maderet. 196
igne Mentel. pr. Et
tamen. Expectabam in aliquo libro iri inTentom:
^ty q.y quod nunc reposuit Brunck. et Wukef. Sequebar enim alteram in-
terpnnctioncm, ut inneta essent: Et quamvie nuiderent , Vidi lecta
^

degenerare tamen* Ita fraudem fecerat iunctura; quamvis sequente tamen,
Catroeus et alii huius versos fine maiorem ponunt Ctiyftijif ut adeo iun-
gatur: ut esset et ut maderent potest auctoritas peti e Colum. II, 10, 11.
et in hoc nunc acquiesco, meliora edoctus. Antea enim in h. 1. haerebam,
quia vs. 196 ad semina serenda referebam cum aliis. At si monitos fueris,
enm versum de leguminibus e semine natis agere , statlm apparet, id agi,
quod ap. FuUad. XII, i est: Graeci asserunt, fabae semina nitrata,
aqua respersa , cocturam non habere difficilem. 197 Vidi ego laudat
Colum. II, 9, li, sed altero loco, III, 10, 8, abest. Utrobique vss. 197
200 adseripti sunU laeta Zulieb. et abest Moret, qn. expectata idem cum
Leid. Bcc. et Voss. Vidi lecta manu Mead. ap. Martin., non male, (adse:-
tum hoc e vs. 199. /f >) Duplex est interpungendi ratio : Vidi lecta diu,
et et altera post Vidi lecta, diu et m.
C. 18, 1 cis. 12, item c.41. EUi fabas serendas dicat, ut eo ci-
verum est, in alianun quoque tius in agro progerminent; sed
irugum seminibus hoc idem len- de leguminibus e semine natis:
tatum esse, Y. c. in tritico Flin. bumcctari semina serenda ait,
XVIII, 73, amygdalis vid, Pallad. ut legumina aliquando eo faci-

II, 15, . 7. Medicare est in- liorem coctionem habeant, citius
ficere ,
macerare alienis succis. coquantur. Siliquae fallaces ,
( De amurca vid. Sclineid. ad quia saepe, folliculi cum inanes
Cat. c. 99. Tf 'ri) 196. Non, ut sunt, maiores videntur, ut Ser-
olira cum aliis ,
etiam Dickson \-ius etiam exposuit. 196. et,
To. II, p. 43 ,
statueram ,
ad ut properata maderent , propere
semina lioc spectat ,
ut aqua ad aqua fervente maderent mollita,
ignem modicum coqui, h. c. Lu- mollirentur, citius coquerentur,
mectari et molliri ,
a nonnullis igni quantumcis modico, spe-
,
GEORGIC05LLIB. I, 194 203 401
Degcuerare tamen , ni vis humana quotannis

Maxuma quaeque manu legeret; sic omnia falis
In peius ruere ,
ac retro suhlapsa referri ; 200
Non aliter, quam qui adverso vix flumine lembum
Remigiis subigit, si brachia forte remisit.
Atque illum in praeceps prono rapit alveus amni.
198. TAMEN: 200. REFERRI.
199 manu* Medie, a m. pr. /eêrenC Parrhaa. a m. pr. 800 iuWotaMo-

reL fragm., et Boeder., at etiam Tariatur Aen. II, 169. Pro oc legitur hac,
et. pro ruere Waiccf. fluere, idque ae fidenter repoaniaae ait in ipao car-
mine, quod factum nolia. Nondum vidi qui diceret, In peius fluere. At
labimnr, ruimna, in proclive, in praeceps, in malum, Veraua iterum legi-
tur Aen. n, 169. 201 yui ex adverso fl.
Leid. sec. 802 subicit Serv.
quod captat et pro vero habet Wakcf. ad Lucret. VI, 719. subiit Mentel.
pr. remigio Leid. pr. vid. ad .ken, VI, 303. 203 trahit Romanns. vid.
Burm. in prono praeceps legi testatur Pierius ; et aio est in Rom. amne
vulgo ante Heius.
cIcUa, dum leguntur, explorata. interpretati sunt, statim. conf.

199. Grandissima semina legere Burm. Et est haud dubie ea
nostri poetae auctoritate iubet antiqua loquendi ratio. Sir. in
Columella U, 9, 11. 12. conf. XII tintb. Si in ius vocat; at-
Varro I, 52, 1 Quae seges gran- que eat, ubi vid. Intpp. Nisi ta-
dissima atque optima fuerit, semen auctoritati parendum putes:
orsum in aream secerni oportet ita facere necesse non duco, mo-
spicas, ul semen optimum ha- do suppleas; Non aliter, quam
beas. conf. Geopon. II, 16. fis is retro sublapsus refertur qui
humana ,
hominum opera, h. navigium agit ,
atque illum
homines; habuit in animo Lu- in praeceps prono rapit alveus
cret. V, 207. 208 Quod super- amni, aut, si magis etiam subtilia
est arvi , tamen id Natura sua captes : non aliter quam lembus
vi Sentibus obducat , ni vis hu- refertur ,
si is ,
qui adverso vix
mana resistat. 200. Aen.II, 169 flamine eum remigiis subigit,
Ex illo fluere et retro sublapsa brachia forte remisit atque illum
referri Res Darutum. (De singu- lembum in praeceps rapit amnis
lari hoc Infinitivi absoluti genere prono alveo. Malo sequi sim-
vid. Q. V. XXX, 4. bVr.) 203. pUdora. (Omnis difficultas in eo
Atque iam Gell. X, 29 et Serv. est posita , quod a passivo ad
Digilized by Google
Praeterea tarn sunt Arcturi sidera nobis
Haedorumque dies servandi et lucidus Anguis, 205
Quam quibus in patriam ventosa per aequora vectis
Pontus et ostriferi fauces tentantur Abydi.
Libra die somnique pares ubi fecerit horas,
204 tam tint onas Moret. 305 dies signandi Schol. Horat. Carm. III,
1 laudat, vid. Burm. 207 ostriferae fragm. Moret. Rariorem formam
d "AvSog aequutus esse videtur poeta ; nescio qua auctoritate, fontes pro
fauces vitiose Ven. {fauces repetantur cod. Spohn. //>.) 208 die,
vulgo editum , Medie, a m. pr. cum ceteris codd. agnoscit ,
et Priscianns,
Donatus ,
Probas. Contra Gharisius dii scriptum fuisse contendit ; scilicet
diei contracte modo die modo dii pronuntiatum est. (vid. Aeo. 1, 636. et
Burm. ad Anthol. Lat. 1. At Gellius N. A. IX, 14 iis cre-
V, 41, 2. lf'r.)
dere se ait, apographo lectum fuisse traderent;

qui dies in ipso Virgilii
cum antiqui eodem modo secundum casum extulerint, vid. h. 1. Heins. In
Romano ap. Pierium diei scriptam erat ,
in reliquia die. {die in Medie.,
sed minio supra scripta i, nt liat diei. De variis GeniL quintae Decliuat.
actixxim transitur. Sunt autem Euxino per Hellespontum in

haec ita constituenda Non ah-
: mare Aegaeum, (yectis, i. e. qui
ter, quam is ,
qui vix summa velluntur; vid. Q. V. XXVIIIl,
'virium contentione lembum re- 8. .Abydus ostreis nobi-
migiis subigit ,
simulae brachia lis. V. Fulv. Ursinus et Cerda;
forte retro sub-
remiserit, otiam nostra aetate : vid. Guys
lapsus refertur et in prae- {fôyage liUeraire de la Grece
ceps rapitur. 7^r.) T. II, p.238). Ex sideribus vero
204. Agricolis siderum ortus poetico more sigillatim aliquot

et occasus non minus sunt ser- sejitemtrionolia enumerat, quo-
vandi quam na'vigantibus ; vid. rum cum ortu procellae ingruunt.
Colum. XI, 7, 81. Hoc ornat; Cetermn Plinius ad h. 1. respexit
iis, qui in Pontum et Hellespon- libr. XVIII, scct. 56, et omnem,
tum na'vigant. tenlare est adii'e. qui sequitur, locum de tempo-
Ge. HI 8 terUanda via
,
est etc., rum obser\'atione accurate ante
quamquam proprie ad iter igno- Maronem tiACtaverat Varro R.
tum et periculosum referri de- R. I, 27
37. quem omnino ad
buit. Maluit memorare redeun- manus habeas in Marone legendo.
tes in patriam, quam iter lon- 208. Ab aequinoctio auctu-
ginquum facientes : in pa/riam mnali usque ad biximam, solsti-
vectis , redeuntibus ex Ponto tium brmiiale , hordei sationem
Digitized by
;;
Et medium luci atque umbris iam dividit orbem:

Exercete, viri, tauros ; serite hordea campis 210
Usque sub extremum brumae intractabilis imbrem
Nec non et lini segetem et Cereale papaver
fomus rid. Scbncider. Gr. Lat. T. II. Vol. I. pag. 355. aqq. Facile antem
adducor , ut credam Gellio ,
antiquissimo tesd ,
dies Virgilinm exarasse
modo ne eam genitivi es^se formam putes ,
sed accusativi plural. Quum
autem proximum vocabulum a consona s incipiat ,
praecedens s facile ab-
sorberi potuit, quum altera
praesertim syllaba vocabuli dies circumdecte-
retur ideoque sono obscuriore quam a ,
nobis solet ,
pronunciaretur ab an-
tiquis, Fuerunt etiam fortassis, qui, genitivam reqniri opinantes, ultimam
literam eiicerent. Interim reliqui die in textu. fFr.) feceras Zulich. cum
ed. Mediol.. 209 dividit Heios. e melioribus; dividet intulerat Naugerius
Aid. tert. vid. notata ad vs. 450.
{dividet 3. 8. 12- 14. et Serv. Dresd.
IFri) 210 hordea usurpative ait;
Servius: sane reprehensus Vir~
gilius dicitur a Bavio et Maevio hoc versu Hordea qui dixit , superest, :
ut tritica dicat.
esse ait. Pula-itudo loci ,

ex adeo alterutri parti longiores
forma signi, librae, petita, ob- dies noctesve attulit, bruma in-
tia, quam multi imitando asse- tractabilis ,

dura, aspera, ut
qui studuerunt , inprimis I.ucan. alios indomita ,
qiue vix vinci,
IV, 58. 59. vm, 467. 469. Co- superari ,

tolerari potest. Sic
lum. X, 42 Cum paribus Titan melius, quam ut sit, in qua

orbem libraverit horis. Horae propter frigoris rigorem nulla
autem pares ,
quia dies tam ae- res tractai-i ,
agi ,
potest ;
ita
stivus quam hibernus duodecim lustinus XXIV, 4, 4 loca frigore

horis, sed longioris modo, modo intractabilia dixit, extremum inv-
brevioris spatii ,
absolvebatur, brem noli urgere; est dictum
adeoque horae ,
uti etiamnum pro , usque ad brumam ; solsti-
in Italia ,
pro dierum spatiis tium brumale. Extrema ea anni
erant impares, somnus pro nocte. est pars, itaque adiectiun epi-
Libra , h. sol in libra ,
dividit theton extrema bruma hoc trans-
orbem , h. caelum , medisim luci latum ad imbrem : in quo est
atque umbris ,
h. inter diem et cogitandum de caelo Italiae, in
noctem dividit ,
in linea aequi- quo hiemale tempus magna sui
noctiali constitutus, dum nec parte pluvium est; adeoque pro,
versus arcticum neque ad antar- usque ad bnunole frigus ,
dici
cticum polum processit, neque potest, usque ad brumales im-
Digitized by Googie
,
: , ;

Tempus humo legere ,
et iamdudum incumbere
aralris
Dum sicca tellure licet, dum nubila pendent.

Vere labis satio; tum te quoque, Medica, putres 215
213. TEGERE;
213 raUrit in Romuio et multis np. ITeim. et Pierium et in utroque Goth.

Sic quoque quBtuor apud Martiuum , qui ita exprimi curavit cum BruncLio
et Wukefield. ex ed. ant. et placere possuut rastri quia de lini et papa- ^
veris satione agitor iam facta, cui succedit sarritio; at aratio praecesserat,
losolentius sic dictum videri posset incumbere rastris liceret tamen cogi-
tare de rastris iniquo pondere: V. 164. Sed versus sequens declarat satis,
poetam praeceptum de aratione tempestive facienda summatim Iterare ma-
luisse eadem autem nec minus ager lino conserendus indiget, rutris Men-
:
tcl. a m. pr. {aratris , prior est, rastris altera lectio Mcdirci; aratris
etiam 2. 5. 7. 8. Vitiosa Mentcl. lectio mendi videtor originem indicare
fraudi fuit elidendi ratio. /f>.) humo est tepuere Zulich. et dudum idem
cum Moret, qu. 215 satio est Seneca episU 86 et Parrhas. cum te idem
etToU. tunc te Seneca ibid.
bres. Ita non .peccat Maro in male ,

diserte memorant De
praeceptum agricolarum ap. Pii- hordeo post aequinoctium se-
nium XVIII, 8.56 Jnter omnes reiido expresse monent Geopon.
aiileni conoenil ,
circa brumam II , 14 , 3. Plin. Colum. 1. c. De
serendum non esse ,
de quo cf. li/io v. 212 diversa idem PUnius,
Dickson T. II, p.175 sq. Colum, etiam de Tran.spadania , tradit
II, 9 et al. Varro I, 34. Plin. XVIII, 56. Decembri mense li-
XVIII, 10, . 1. 24, 8. 56, inpr. num serere iubet Columella II,
Geopon. II, 14; hinc messis nec 10,17. papaver Cerecde quia
minus maturior. Si versus in Cereris ornamentum syiiiboUcum
poeta aUus regionis ac caeli oc- esse solet, in signis et apud poe-
curreret, posset sane sic accipi, tas. incumbere aratris: omnino
ut bruma omnino sit tempus hi- mature arandtun esse praecipit,
bernum cuius pars prior plu-
,
etsi etiam ad lini et papaveris
viosa sit , quam nix et glacies sationem terra aratur. tuibUa^
tamquam altera pars exciperet; penderU eleganter e natura rei,
esse adeo hordeum serendiun us- nubibus nondum in imbres solu-

que ad extremos imbres ante fri- 6s. Laudat versum Colum. U,
gus ingruens. Verum scriptores 8, 3.
laudati brumam solstitium hie-
, 215 218. Vere seritur faba.
,
Adcipiiinl siilci, et niilio venit annua cura;

Candidus auralis aperit quum cornibus annum
Taurus, et adverso cedens Canis occidit astro.
216 Accipiant ait. Menag. et ed. Ven. Accipient Vurrhixa, 217 dum
Menag. pr. 2l8 Disputationes de Ii. 1. ride ap. neinsium; tam parum
expeditas et explicitus, ut non eruditior sed incertior hinc discedas. Vul-
gata lectio erat adverso .
conveniunt in hac Medie, et Romanns. diversarum
tdias sectarum duces, cum iisdem alii, (sic 11. 12- 14. //'>.) Reposuit averso
lleins. Gudianum, Mentel. utrumqne, fragmentum Voss. et Servium sequti-
tus : sic et Goth. sec. , et averso incedens Medie. Pierii. Cum tamen per-
petua in his vocihus sit scripturae varietas: ex ipsa lectione, utrinqne ho-
8. legonrina ,
medica et milium. tres sulci, Raetis et comminutis
Medica berba a Medis advecta crebra aratione ,
stercoratione
per bella Persarum Graecis il- et frigoris penetrabili vi glebis,
lata, pabuli genus praestantis- v. Ge. II, 204 et al. Colum. II,
simi ;
vid.Plin. XVIII, 43. Strabo 11,3 Locum , in quo Medicam
lib. XI, p. 796 C.; nostrum Lu- proximo aere saturus es , pro-
zeme. v. Millers GarxJeneds Di- scindito circa Calendas Octobris,
clionary b. V. et auctores bota- et eum tota hieme putrescere si-
nices ,
inprimis Hallerum dc nito. Milium non vere modo,
plantis pabularibus p. II, T. L sed et aestate (hoc iam Hesiodi
Nov. Comment. Soc. Gottiug. Est aetate, quem vid. in Clipeo 398.
idem u%v&oov XQtnhrilov apud 399) ct hieme serebatur ; unde ca.

CaUimach. in Dian. 165, ubi cf. lumnia Senecae Epist. LXXXVI,
Spanh. Eius laus et cura ap. de qua vid. Cerda et Martinus.
Colum. II, 11, .2. Fabae, Vere tamen commodissima satio,
cuius diversum a nostra faba ge- vid. Colum. II, 9, 18. XI, 2,33.
nus, et rotundum ac parvum Fallad. IV, tit. 3. Geopon. U,
legumen veteribus in usu erat, 38. milio aenit annua cusa poe-
vid. Indic. Scriptt. R . R. ;
non tica copia dictiun quidem pro,
.
idem omnibus serendi tempus, milium Colum. U, 9

seritur, v.
inprimis si Columellam lib. II, extr. Plin. XVIH, 26, sect. 66

%. 10, . 9 compares. Verum extr.; sed cum respectu medi-
Plinius : Virgilius eam per aer cae, quae ox uno satu denis
aeri iubel ,
Circumpadanae Ita- (nam apud Plinium 1. 1. corrupte
liae ritu ,
XVIII, 12, 30, p. 116. tricenis legitur) annis durat. >
Sed quam varie , quam copiose, 217. 218. Vere quum. In-
exlubt singula haec poeta !
pu- eunte vere , sole in Taurum in-
Digitized by Coogle
; ;

At si Iriliceam in messem robustaque farra
nij codd. munita, etsi adverto vel sic maiorem auctoritatem codicum habet,
confici controversia nequit. Atqui ad sensum nec minus utraque lectio satia
quod omnino
convenit. Si averso astro retinere malis, instas habes caussas :
fugae accommodata vox aversus^ nam qni non adversiu sed avcrsns fugit , ,
cedit; recte modo verborum iuncturam iungenda enim sunt, Car-instituas;
nis averso astro cedens^ h. e. Canis aversus cedens, non ut averso astro
sit Tauro. Accedit quod Canis pedibus et cauda prius occidit qnam hu-
,
meris ac fronte ut bene Pfad' monuit dc ortu et occasu sider, p. 60.

: Si
adverso tneris, tum cedens astro adverso Canis aut iutelligi potest, ce-
dens so/i ex adverso posito , ut apnd Columellam X, 54 Solis et adversos
metuent Atlantides ortus i aut cedens Tauro, astro sibi ex adverso po-
sito ;
haec lectio et interpretatio , more et usu poetico firmata , praeferenda
videri potest propterea, quia secundum astrorum picturas veteres, ut io
Farnesia tabula, quas poetae sequi fere solent (v. inf.Not. ad IV, 183), Cani
adversus Taurus sedet, lam autem ex poetae mente, si peuitius consi-
deres, vis praecipua phantasmatis in Taori capite minaci posita esse vide-
tur, itaque astro adverso, casu tertio, ut cedat Canis Tauro sibi adverso,
nunc praetuli; inprimis, quia sic maior codicum auctoritas ins suum in in-
dicio critico faciendo servat. 219 triticea Goth. sec. a m. sec. {triti~
ciam Medie. // >.) in abest a Moret, sec. in mensem Gud.
gresso. Ad tempora designanda in asterisniis et tabulis Orbis

poetae amant siderum motum caelestis exhiberi solet, et multo
commemorare, quoniam ea ra- magis olim exhibitus fuit: xnde
tio poeticum ornatum admittit. Farnesiam tabulam apud Go-
Taurus est signum verni tempo- rium Thes. Gemmar. ant. T. III,
ris ;
eum Sol illo tempore adibat item apud Spencium Polymet.
rV Kal. Maias. conf. Petav. Au- tab. XXIV. Servius hic nimium
ctar. Op. de doctr. temp. VII, 3. argute. Canis vero, Siiius, tum
Candidus, quatenus sidera ful- occidit heliace ,
h. occultatur,
gentia candida dicuntur ,
aura- conspici amplius non potest, sole,
tis comibus ,
rutilantibus pro- nimium vicino: sic iam Macrob.
pter lucidissimas in fronte stel- Somn. Sdp. 1, 18 exposuit, cedit

las, aperit annum ,
cum anni adverso astro simplicissimum est
tempus id, quo tellus resoluta acdi)ere poetica ratione de Cane
flores herbasque eilundit ,
tum occidente ,
eoque ipso fugienti
incipiat ;
sed quam suaviter! simili inprimis cum retro cedere
Emergere sidus Tauri et adseen- videatm: oeddendo ;
nam in
dere caelum tum videri potest sphaera sedet, adversam habens
comibus itaque et capite quasi Tauri frontem. Ergo cedit Tauro
nixus viam sibi facit, qua specie minaci , instanti comibus casu
Digitircd by Cooglc
Exercchis humum ,
solisque instnhis aristis: 220
Aule lihi Eoae Atlantides abscondantur,
S20 aolidUûe non molam Waddelii (Animadv. Crit pag. 7) conicctnram
memorat Burmannos. 221 abscondentur Gud.
terUo; quoti ex tabulae astro- ut apud Colum. II, 6, 1 tritici
nomicac adspectu facile perci- genus , robur dictum ,

quoniam
pies. Alias iuiictura fieri possit et pondere et nitore praestet , si-
non uno modo, ut sit Canis ipse ve , et boc verius , quod aeris,
astro adverso cedens : casu sexto. ventorum pluviarumque ac fri-
Possit et astrum adversum esse goris iniuriam meUus, quam aba

Sol ,
a quo occultatur Canis. frumenti genera ,
ferre possit;
Quae pro altera lectione Averso in quam sententiam apud Tlieo-
astro dici possunt, in Var. Lect. pbrast. de Caussis Piant. I V , 6
attuli. Argutias interpretum vid. toto capite jtvpo's ^ xqt&tj inter
ap. Heinsium ,
Martinum, Spen- TO laxvqoTora referuntur. 220.
cium pag. 174. liem expedit solis instabis aristis ,
frumenti
Colum. XI, 2 , f. 36 Cal. XV solius, tritici et fairis, curam
Maias sol in Taurum transitum et rationem babebis. 221. Pleia-
facit Pridie Cal. Maias Ca- des seu Vergiliae, Atlantis

nis se fcspere celat. absconduntur Eoae ,
matutinae,
219 224. Tritici et farris b. occidunt matutino tempore,
satio non fit nisi post matutinum mane submerguntur in occiden-
occasum cosmicum Pleiadum, et tab parte, dum sol interea ab
post ortum heliacnm Coronae, oriente emergit. Absconduntur
b. mense Octobri. 219. Triti- autem ,
ita laudatis verbis poe-
cum veterum diversi a nostro tae nostri interpretationem sub-
generis fuisse, inde colligit Mar- iungit Columella II, 8, 1 ,
allero
tinus, quod V. 202 et apudVarr. ei trigesimo die post auctumnale

de R. R. I, 48, 1 arista h. acus aequinoctium ,
quod fere cor\fi-
tenuis e gluma prominens ei tri- citur nono Cal. Octobris : pro-

buitur. Verum sunt omnino pter quod intelligi debet tritici
plures, quas vocant species, ut satio dierum sex et quadraginta

post Dodonaeum ac Manettum ab occasu Vergiliarum ,
qiU sit
docuit Hallerus, de Cerealibus; a. d. /X Calend. Nooembr. ad

Nov. Comment. To. V. Far (no- brumae tempora. CoIumeUae se-
bis Diinket) robustum, sive cuius mentem etiam citra Cal. Octobr.
praestantia e pondere censetur. fieri placet. Sed vid. loc. Idem

: ;

Gnosiaque ardonlis decedat stella Coronae,
S28 Alii Cnosia scribunt, variatione sollcnni, discedat Vcn. descendat
Mcail. nnns. succedat coniiciebat Rciskius. Io. Sebrader. procedat, h. oria-
tnr, nt tollatur dubitatio de h. 1. Scilicet ant in verbis aut in iudicio Yir-
gilii vitium esse necease est. Est autem in indicio ;
et errat Maro. vid. Not.
Ub. XI, 2, 77 XIII H XII Cal. confecto, ubi cf Morum. 222.

Xovembr. solis exortu }'ergiliae Gnosia stella Coronae ardentis
incipiunt occulere; tempestatem est sidus Coronae, novem stel-
signi/icat y Cal. Xorembr. lai-um, a corona Ariadnes, quam

l ergiliac occulunt. Plin. XVIII, Bacchus caelo affixit ,
appella-
66 (24) I'irgiliits triticum et far tum; erat autem Ariadne Jli-
a Vergiliarum occasu seri iubel nois , regis Cretae ,

filia ,
in qua
honleum ititer aequinoctium au- Gnosus uibs. vid. Arat. Phae-
ctumni et brumam ; viciam vero, nom. 71 et ibi Grot. ad imag.
faseolum et lentem ,
Boote oc- p. 33 sq. .Arxlet stella ,
dum
culente. Sed idem diversa fere lucet, fulget ; stella Coronae me-
agricolarum bac in re esse insti- moratur, aut quia inter ceteras
tuta deinceps exponit. Re- huius sideris stellas una est lu-
spexisse autem noster Hesiodum culentissima omniumque prima

putatur in notis versibus conspicitur ; aut stella h. 1. pro
38S. 615. Omnino tenendum, sidere. Si stella decedere dici-
Graecos a Pleiadum ortu, medio tur, id nihil aliud, quam occi-

Maio , aestatem ac messem ,
ab dere aut occultari, est. Ad hanc
occasu hiemem cum aratione ac tamen anni partem, m. Octo-
semente duxisse. Loc. class. Arat. brem, non occasum sideris huius
Phaen. 264 sqq. ubi Schol.
,
pertinere, sed ortum, docent
p. 85 ed. Oxon. recentius Scho- astronomi, et qui inde sua pe-
lion, et pag. 36 antiquius vi- riere : Hygin. Astron. 5 Haec
dendum. conf. Plin. XVIU, 29. Cancro et Leone exoriente occi-
Theophr. de Causs. Piant. 111, 28. dit, exoritur cum Scorpio A onis
Scbol. Aeschyli Prometh. 457. Octobris. Columella XI, 2, 51
Ex artis praeceptis de re dispu- IV Xon. lul. Corona occidit ma-
tat Petav. Auctar. Operis de ne et . 73 III A'on. Octobr.
Doctrina Temp. II, 9. conf. int Corona incipit exoriri VIII
ad Georg. IV, 281 sqq. Add. Id. Octobr. Coronae clara stella
Bayer. in Comment. Petropol. exoritur III et pridie Idus
To. V, p. 391. Spectat huc b. Oclob. Corona iota mane exori-
Afric. 47 Vergiliarum signo tur. conf Plin. XVIH, 74 pr.
Digitized by Google
: j ,
Debita quam sulcis conmittas semina , quamque

Invitae properes anni spem credere terrae.
Multi ante occasum Maiae coepere : sed illos 225

Exspectata seges vanis elusit aristis.
223 quamquam Moret sec. 224 caedere Medie, vid. Borm. properis
Gnd. 226 aristis Heins. e Medie, fragm. Voss. Moret pr. et vet Gram-
maticM ut i.im Pierias ex Rom. et aliis notarat aristis etiam Goth. sec.
:
habet. Vulgata lectio erat avenis\ quod proprie hac iu re dicitor; et qnod
post Pierium practalit Cuniugham. Videtur tamen proclivior error fuisse,
ut aliquis deflecteret, quam vice versa, (quod mihi secus videtur;
ad avenis
sed quum veterrimorum librorum et Grammaticorum , vetenim quoque In-
terpretum, quorum silentium io tuli re testimonii pondus habet, auctoritas
propugnet lectionem He}mio probatam, mulim ita statuere, avenis y quod
Voss. et laho. receperunt, deberi librariis propinqui voc. vanis sono de-
ceptis ;
atqne aurium indicio si aliquid dandam, nemini facile placebit vanis
avenis. /f>.) acervis Arundel. et Cantabr. Vide hic Mairtinum. eluxit
Voss. delusit Parrhas. illusit Rom.
Hanc difficultatem, niliil enim tur; niilliu tamen dubito cele-

codices variant, ita post Ser- tur ibi esse veram lectionem ex
vium viri docti tollunt, ut stel- Virgilii imitatione profectam,
lam oriri et emergere heliace Virgilium autem in erroneum cal-
non aliter dicant, quam ut re- culum incidisse, dum Democri-
cedat a sole, decedat^ quo vi- team rationem sequebatur, quam
deri iam non possit: ut adeo servavit Geoponicorum auctor
decedere b. 1. ortum designet. ex Didymo lib. II, 14
At boc fit invito sermonis genio. To; 6i 9>va>x>}VT(va nopcrrijpqatv
Nam perpetuo usu loquendi si- natfudtdovg ncpl tijv tov Zxe-
dus, quod oritur, subire ^ sue-- qiavov liditOra ivOiv aiitlgtiv
cedere ,
uti ascendere^ emergere eviiovktvtf a^txat dl oSg
dicitur: uonvero decedere. Pote- btl t6 noXv TOV Xutpdvov iv-

rat commentarii loco esse Co- eig Iv roigtuerd tPotvlxrjv ronot;
lumellae imitatio lib. X, 52 Ax- TQ npo' litxd xoXavdtSv
pecletur hiema ,
dum Bacchi qIb>v ctc. Dubitari igitur ne-
Qnoaiua ardor Aequore caeruleo quit, quod dixi,e mente Vir-
celetur y
vertice mundi (b. verti- gilii occidere Coronam sub exi-
gine et circumactione caeli), So- timi Novembris et praecipi sub
lia ei adversos metuant jHhmti- istud tempus tritici sationem,
des ortus quo quidem loco pro (vid. Q. V. XXXX, 3. frr.)
. celetur legitur celeretur ^ curve-- 223. 24. Ornatissimi versus ! in-
VlEGIl. Tom. L 23
Diqitized by Gopgle
,, ;
)

Si vero vici.imque seres vilemque faselum,
Nec Pelusiacae curam adspernaberc lentis:
Haud obscura cadens nultct libi signa Bootes;

Incipe, et ad medias sementem extende pniinas.230
Idcirco certis dimensum p.artibus orbem
Per duodena regit mundi Sol aureus astra.
227 Alii phaselum, phasillum, fasetlum vitiamûe. {phaselum rum
ceteris retnstioribus etiam Xlcdie. ; neque aliter Ge. IV, 289. //>.
229 -/ut Gud. et Goth, sec. mittit Medie, fragm. Voss. Ven. mittat
Menag. ait. 230 expende Roman. Arnndel. unus hic repetebat T. 213
Tempus humo tepere et iamdudum incumbere aratris. 231 Jlimsnsum
certis idcirco p. Zulich. demensum Keg. et lunt. ed. ex Aid. pr. (sic
etiam 3. 4. 14. /f>.) annum pro orbem habet llottend. ait. 232 regat
Leid. alter.
citae terrae, quandoquidem ara- tiam vilis dicta. 228. Lentis

tione subigenda est. magna praestantia et copia apud
225. ante occasum Matae AegjqtOos; vid. Plin. XVIII, 31
b. Pleiadum , c quibus una Maia igitur epitbeto ab Acgjqiti urbe
est. Ad rem Xenopb. Oeconom. petito ornatur. 229. Bootes,
c. XVII, 2. Columella XI, 2, 80 qui et Arctophylax, cum stella
fletus est agticolantm procer- Arcturo , occasu suo tempus se-

hium, Maturam sationem saepe rendae viciae certum indicat. Co-
decipere solere, seram mwujuam, lum. XI, 2, 78 ly Cal. Nov.
quin mala sit; quod et Plin. xdrcttims vespere occulit, et Plin.
memorat XVIII, 56. Posterius XVllI, 74 Bridie Calendas (No-
iam Hesiodus monuerat "Egy- vembres) Caesari arcturus occi-
479 sqq. cf. Geopon. II, 14, dit. Quarto Nonas arcturus oc-
pag. 129. cidit vesperi. Vide de Uniis sa-
227 280. Viciae ,
faseli tione Colum, bb. n, c. 10, . 15,
et lentis satio sub iniUum men- et Plin. XVIII, 3 1
cum Emen-
sis Novembris usque ad multam dat. Hard. XII. Palladius XII,
biemem. Li bis autem omnibus 1 ,
1 Novembri nunc seritur
clementioris caeli nos memores prima lenticula.
esse fas est. Easelus est genus 231 sqq. De zonis caeb et Zo-
fabarum , quod nobis Bona por- diaco. L't ad anni vices et si-
cina et Turcica, vid. Index derum ortus et occasus operis
Scrippt. R. R.; propter frequen- rustici tempora deliiml possint.
, , ,
Quinque tenent coelum zonae: quarum una corusco

Semper sole rubens, et torrida semper ab igni;
Quam circum extremae dextra laevaque trahun-

tur, 235
Caerulea glacie concretae atque imbribus atris;
Has inter mediamque duae mortalibus aegris

236. ATRIS,
233 caeli alios legere a Reiaklo notatam video, [coruscho Medie. , sed
h puncto notata. //>.) 234 ah igni eet Interpres Cmqu. ad Horat. Od. I,
22. cd. Nuremberg. et Goth. pr. (et ita lahniua edidit; non recte; vid.
Q. V. XV, 6. ffr.) AlWabigne, 236 Caeru/eoe g/ocioe in Medie. Si-
milis aberratio in aliis libris apud Pieriam et Martin. , quibus apparet olim ,
in nonnullis caeruleae ad zonae retractum fuisse.
solem certum per caelum cur- xtXaivuut/ai xvdvoio {caerulea

sum tenere ait, v. 231 256- glacie concretae atepie imbribus
232. Ambiguum ,
fere ut v. 6 atris et de iisdem mox alti <p(t-
in voc. cocto, cui verbo ro mun- xakiat alti d vSau vohvat),

di iungenclum sit. orl>is mundi tj Si fila T xol ix nv~
bene diceretur. Sol mundi, sol pdj ofov {corusco sem-
coeli, otiose; bis modis ponde- per sole rubens, et torrida sem-
ratis, praestat iungere Astra per ab igni), (vid. ed. Oxoii. Arati
,
mundi h. caeli ,
ut passim si- p. 46.) apud HeracUdem de Al-
dera caeli ut inf. 333 caeli legoriis Homer. p. 476. conf. Ti-
menses et sidera. Etsi post di- buli. IV, 1, 151 sqq. 233- coe-
mensum certis partibus, scii, spa- lum nunc proprie tellus est
tiis,quae eadem XII signa oc- caelo subiecta. 235. extremae
cupant , orbem h. caelum illud sunt in extrema parte positae;
apponit. Caelum regit Sol per et trahuntur est plenius pro sunt;
duodecim signa, quatenus cursu nos vulgo, extendunt se. Du-

eius per illa facto constituantur cuntur enim circuli paralleli.
ea , quae in caelo sunt , siderum 236. concretae proprie quidem

motus ac tempora. Adumbra- tantum glacie ; sed eadem tem-
vit autem haec poeta ex Erato- pestas atros imbres opjSpov; io-
stbenis versibus xlvri 81 ol ^tS- qtotvtas ,

affert ,
et recte ad-
vat nefUtXadts lentlfrjvzo {te- iuncta ad idem verbum referun-

nent caelitm)' al 8vo piv ylaoxoio tur. Eratosth. 1. 1. Alti xfVfia-
23 *
Digilized by Googie
Munere concessae divom; et via secla per ambas,
Obliquus qua se signorum verteret ordo.
Mundus ut ad Scythiam Rhipaeasque arduus ar-
cis 240
Consurgit: premitur Libyae devexus in Austros.
Hic vertex nobis semper sublimis: at illum
238. DIVOM; VIA
S38 concesut Goth. pr. et via tecta MedJr. cnm aliiii item Qtroqoc ,
Gothano. Hetasios
f. it. {et via pleriqne codd. cum Hjgino; sic etiam
AJd. trrt* Nec dubitavi copulam revocare. Neque enim, aude illata sit,
apparet, ct quum haec ad vs. 231. sq. respiciant, aegre desideratur ^ de-
fenditur etiam verbo verteret concesserunt has singulari beneticio mor-
;
talibus dei, viamque per ambas secuerunt, qua se verteret etc. /f>.^ 239
verterit Leid. pr. tignorum
orhit tentat Io. Schrader. quod sone :
et ipsum bonum esset. Sic tignifer orbis vid. Lucret. V, 690. At nec
:
minus ordo signorum bene se habet. Sic v. c. Manii. I, 563 Fila per
ûae dirigitur signorum Jlammeus ordo. 240 Rhipaeas, xa *Pinctia
libri fere Riphaeas. Iterum Ge. III, 381, 2. (adspiralio deest in Pot-
terii libris omnibus. Medie. Riphetis^ nt etiam Serv. Dresd. Idem Medie.
Ge. III, 382. Ripaeo f
supra p scripta A j ct IV, 518. Riphaeis \
priore
loco Serv. Dresd. Rhipheo. Serv. ad Aen. IX, 82.; Ripaei montes Ar- ^
cadiae non scribuntur cum adspiratione

,
quam addimus cum Riphaeos,
; ,
montes Sc^lhiae, signiHcamus sed adimimus pro addimus, e cod. Daven-

;
triensi enotatum a Hhoer. Feriae Daventr. p. 73. Ceterum tirces Medie.

fFr^ 241 dh>ersus ed Ven. ad austros ed. Mediol. 242 nobis
sublimis semper Moret* sec. et illum duo. at illum, sub pedibus, Styx
atra videt, h. qui est sub pedibus nostris, distinguit Wakef. vid. NoL
Xltti, ahl S v6an (loyiovaatf Omnia ad sensus nosb'os dicta,

laboranle. 237. aegris cum di- si sphaeram ante oculos positam
lectu b. I. positum epitheton pro habemus. Mundus ct hic pro
miseris; dtUoi ^fOTol Homeri. caelo, arces poetis omnino pro
238. Zodiaci descriptio ;
et locis excelsis, adeoque et pro
mox poli arctici et antarctici. montium iugis. vid. inf. IV, 461
Quae sequuntur ,
facile e sphae- et saepe. 241. premitur de-
rae caelestis doctrina intclligxm- vexus ornate pro vergit, ut coti-
tur. per ambas, inter, ut v. 245 surgU, elevatur. 242. IJic ver-
per duas jdrclos. vid. Macrob. tex ,
polus arcticus , nobis sem-
in Somn. Scip. II, cap. 8. 240. per sublimis, coque conspicuus.
Digitized by Cooglc
, : , )
Sub pedibus Styx atra videt Manesque profundi

Maxumus hic flexu sinuoso elabitur Anguis
Circum perque duas in morem fluminis Arctos, 245
Arctos Oceani metuentis aequore Ungui:
245. CmcuM,
244 lahituT Rottend. alter, fragm. Moreti, nniu Arundel. Sed elahi
venire, Aen. V, 151. IX, 632. Borm. [Elabitur mi-
est simpliciter /o6i,
nime idem, quod simplex labitur-, illud de porrecto ultra utramqne Ursam
Angue accipiendum. Sic elabi de eo , quod emicat Ge. II, 305. ignis, , :
Qui furtim pingui primum sub cortice tectus, Robora comprendit, frondes-
qne elapsos in altas Ingentem caelo sonitum dedit.** de eo, qui ceteros ^
post se relinquit, Aen. Y, 151.; Gyas ESugit ante alios, prinisqne ela-
bitur undis.** Aen. IX, 632. minime debebat hoc vocari. /f>.) hic et
illic praeter morem dicta sunt pro illic in vertice nobis semper sublimi,
hic, ut perhibent sq. hic, in parte caeli boreali, anguis circum elabitur',
xtftetltiTai , uptpuXlaeeTtu. (Sostnli comma , qnod erat post Circum ; ne-
que cum verbo, sed cum substantivo inngendnm erat circumi Circum Ar-
ctos et per Arctos, Vid. etiam Q. V. Xltl, 2, d. /f>.) 246 aeiûora
aberratio duorum libr. mergi AmndeL nnns. [tnetuentee Medie, ffr.)
ttvxtog ix fiofiao. 243. Pulcer- rVZum sui pedibus alterum ]>o-
rime pro , polus antarcticus la- Ium , qui nobis sub pedibus est,
tet ,
ovx Iniomog ,
ut Arat. Styx videl inferi suspiciunt, ut
Pbaenom. v. 25 ,
unde Laec ex- nos caelum. ( Frustra se tor-
pressit Virgilius, non csmitur; quent Interpretes: iunge Styx
aii^g est ;
quo modo infera sub pedibus, i. e. quae est sub
omnia declarat Hades, 6 AtSrig, pedibus nostiis; sic solet ornan-
ttbijg. pro quo ponitur et di causa adiiei u5/iedr5tr ; Aen.
Manes. lam: sub pedibus , si IV, 491.: mugire videbis sub
iungitur cum videt sensus es- pedibus terram.** VI, 256. :
Sub
set : vident illi subter se polum pedibus mugire solum. ** fyr .
antarcticum, ei insistunt: ita se- 244. 5. Circumlabitur , drcnrn-

querctur, poetam Haden in me- flectitur Draco, %rsae utrique
dio terrae collocasse^ quod alie- implicitus. Servius laudat fra-
num est et ab ipsa loci ratione gmentum Hesiodeum: noinpm
et a communi poetarum rabone, ftlovrt ioixtog. Sed tota sen-
quibus Hades et Tartarus simt tentia conversa ex Arato Phaen.

in imis locis subter nostiis ter- 45 48 ottj notapoio
ris; necesse itaque est iungere: etc. 246. Septemhionalia illa
Digitized by Google
; ;

Ulic, ut perhibent, aut intempesta silet nox,
Semper et obtenta densantur nocte tenebrae

248 densentur erat antiqna lectio: pro qua densantur induxit, qoantnm
intelliô, Paullus Manntios moxque Commelin. Est ea Medicei lectio, alio-
Tumqur cnddL At densentur Rom. cum multis antiquis: sic etiam Goth. pr,
rciicit illud Burm., ne toties syllaba en redeat} iu aliis locis densent^ den-^
sentury praefertur j ut inf. v. 419. Acn. VII, 794. X, 432- (Heinaium i

sequeris, ubique forma densere reducenda erk. Sed in tanta codicum dis-
sensione diiTicile est, quid rerum sit, invenire. Grammatici, ubicunque
laudant versus Yirgilianos, in quibus hoc verbum legitur, secundae Coniu*
gationis formas exhibent} quorum auctoritate nihil aliud conficitur, qunm
perveterem eam fuisse lectionis discrepantiam. Et quum inde suspicari
liceat, fuisse, qui ubique densere scripsisse Virgilium putarent, non mira-
bimur , ubique etiam codicum lectionem fluctuare. Equidem comparatis in-
ter se Servio ac libro Medicco ita statuendam pnto: in Georgicis commu-
nem formam seentum esse Virgilium, alteram in Aeneide, excepto Aen. XII,
864.: ,^TOs tmanimes densate caterva.**; Imperativo enim magi, conve-
nire videtur gravior ac plenior .onn. formae densare. Car ita stataam,
ha. habeo cauaa. quum Aen. VII, 794. X, 432. XI, 650. diserte
; Servio.,
de forma densere admoneat , silet Ge. I, 248. 419. Acn. XII, 264. Et den-
santur^ densate f in Mediceo conspicitur Ge. I, 248. Acn. XII, 264., et
qoom Ge. I, 419> >n eodem evaratnm esset denset minio supra appicta est
A', contra densentur Medie, praebet Aen. VII, 794. ;
et ibid. XI, 650. ,
ubi
a m. pr. densat scriptum erat, perfossa A, sapra scripta est ; semel idem
codex , Aen. X, 432- , non conspirat com Servio ; quod quum semel 6ut,
nnllam habere debet vim. Ceterum cfr. Q. V. XVI, 4. ff^r.) obducta ulter
Rottend. , ex interpretatione, v. Bnrm. silet nox obduc/a nocte: parum
suaviter ! Saltem nube dixisset ! Coniicit quoqne hoc idem Io. Sebrader. in
Schedis. (Male Wunderlich. Obss. ad Tibuli, I, 5, 52., hunc Virgilii ver-
sum laudans , advetb. semper ad praegressa referendam et comma ,
quod
sidera ,
interque ea Ursam ma- hoc sibi caveant, quod nunquam
iorem et minorem ,
Helicen et Cadunt. "Aftnot xvitviov attpv-
C}*nosuram , nunquam occidere, kayfiivtti lixeavoto dixerat Ara-
infi'a ogliorta seu finitorem non tus 1. 1. cf. ad Horat. II Carm.
descendere ,
semper nobis con- 2, 7 penna metuente solni, non
spici ,
notum.^ Fundus poetici solvenda.
ornatus Homer. Iliad. a, 489 et 247 251. JUic ,
sub polo
Odyss. i, 273 sq., ubi conf. antarctico aut nox est perpetua,
Intpp. et Toll. ad Apollonii Lex. aut dies ibi est, dum nostro
Exc. V. Iis inlervolvilui* Draco. nox exoritur, et vice versa.
caelo
meluetiles tiugiu, qui nunquam Parum subtiles erant veterum
tinguntur, ueddunt : quasi ab opiniones dc terris australibus,
Digitized by Google
Aut redit a nobis Aurora, dieinque reducit;
Nosque ubi primus equis Oriens adflavit anhelis, 250

post nox ponitor, tollendum censet, non sentiens, pessumdari ita nnmero*
rum singularem cleguntiam atque gravitatem. Nam sexta decima caesura
ubi admittitur, necesse est vocem paulum subsistere in iioe versos; nec
spero ,
ad hnpngnandam banc seotentiam qnemqoam osomm esse vs. 181.,
aut si quis exstat similis. Tenendum est autem: teniper interdum in ver>
suum principiis ita inter duas similes sententias collocari, nt ipso qoidem
positu ad solam alteram pertineat, vi autem, quae maior ex ea re exsistit,
ad ntramque. Sic Tibuli. TII, 6, 1. sq.; Candide Liber ades; sic sit tibi
mystica vitis, Semper sic hedera tempora vincta geras;** de qno versu
vid.Q. y. XUl, 3.; eandem rationem apud eund. I, 5, 52. sequendam puto.
IHnc luccm accipiunt etiam quae Aen. VIl, 716. sq. leguntor: Has equidem
memorare tibi atque ostendere coram, lampridem hanc prolem cupio
enumerare meomm.** Ibi Hcynius ita scribit: functurae asperitas aliqua
in vs. 716. 717. inesse videtur. Puto a poeta scriptum foisse : ostendere
coram lampridem^ ac prolem** etc. Nulla hic asperitas , modo lampridem
ad otrumqoe versum referas: Ilae equidem iampridem ostendere coram,
lampridem hanc prolem cupio enumerare meorum. Quare cum quadam
vocis intentiooe illud Jatnpridem pronuntiandum. /f>.) 249 diemque
reliquit Leid. pr. 250 Hoxque et Orion unius aberratio, que abest a
Goth. pr.
et altero hemispLaerio, de qui- adlL ad eos} adit eos. (Usurpan-

bus jK)st Strabonem Maci*ob. in tui' verba redire , reducere ,
re-
Somn. Scip. II, cap. 9 sq. \nden- currere ,
referte ,
alia similiter
dus. Ad nostrum locumôximc composita, ubi de rebus, in pri-

facit Lucret V, 649 654. mis naturae, statis vicibus rede-
Quain vero ornate intempesta antibus agitur. Ita Uorat. Od.
silet (pro est) nox tenebrae^ Ii, 10, 15.: /q/bnne hiemes
ut profundam noctem ,
altas te- reducit lupiter ,
idem sub-
nebras, esse sigoiiicft ! au- movet Cf. eiusdem IV, 7,1.
teni (ut tenebrae) obtenditur, 12. et iofr. 336. 339. 440. 453.
obducitur caelo et terrae. Ho- 250. equia anhelantia
uicr. Odyss. jl, 19 M vv^ hus tribuitur adjlare id, quod
okoij Tixaiai dsUosds ante se babent j
ut in cui8us
nox intempesta iam Ennio elLu- certamine eos, quos ante se de-
cretio frequentata ;
ut V ,
984. currentes cursu attingunt Adr-
249. antiquo nomine, quia tem- JlatU equi Solis eas terras , quas
pcstiMim tuiu non est , ad agen- sol oriens illuminat lom poe-
das res ,
arp/ijg. redit Aurora iica inversione dixit : Sol oriens
Digitized by Googie
; ;

Illic sera rubens adcendil lumina Vesper.
Hinc tempestates dubio praediscere coelo
Possumus, hinc messisque diem tempusque serendi
Et quando infidum remis inpellere marmor
Conveniat; quando armatas deducere classis; 255 .
251 tllis apud Senec. ep. 122. et placet; repoauit quoque Walef. osten-
dit Vcn. 252 liic Mcad. praedicere Rom. et alii ex more; ut v. 51. II,
255. praediscere iam correxerat Nauger. iu Aid. tert. 253 mensistjue
diem alii, perpetua aberratione, conf. EcL v, 70.
adjlal nos equis ut et Aen. V, tempestatum mutahonem disci-
739 /.'/ me saevue equis oriens mus. Habuit in animo versus

culjlavii anhelis. 251. Cum Arati Uiosem. 10 sqq. Tempe-
Oriens paullo ante sit Sol, vi states de quatuor anui partibus
oppositi Vesper possit esse Sol dici, ex v. 258 patet. Tempo-
occidens. Vesperum tamen pro ribusque p.; coniunctam tamen
Sole dictum nondum vidi. Ve- mutati aeris ac caeli no6onem
sper, Hesperus ,
sole occidente, esse, ex adiuncto patet, (reii-
in conspectum venit, oritur, lu- cit hanc explicationem Vossius;

men suum profert. Ita accipit recte, si quid video. IVr.") Coe-
quoque Silius ,
qui hunc versum lum dubium ,
sciL instantibus
expressit XI, 516. 517 Inva- pluviis ,
procellis. Ad cetera
dunt campum et late fulgentibus compara Tibuli. IV, 1, qui, ea-
armis .Accendunt ultro lucem dem hyrum limborum ac balteo-
surgentis Eoi. conii Lucret. I, rum seu xonarum enumera-
, ,
1064. 5. 6. Namque nec vespe- tione facta, cum in temperata

ra accendere potest crepuscu- substitisset, pergit v. 169 Hmc
lum ,
nec iUa vulgaris raUo, qua placidus nobis per tempora ver-
de facibus et candelis accipitur, titur annus. Hinc et colla iugo
quae ut incendantur ,
vespei- didicit submittere taurus etc. Ex
caussa eat , non quidem indocta eadem observatione antiquus de
est, sed humilis tamen et ab- Aeolo mytilus natus, vid. Hera-
horrens a tali carmine. Oppor- chd. de alleg. Hom. sub f. 254.
tunius idem illud inf. vs. 291. marmor, olet papitaqlrjv, Ihad.
252. Hinc. E solis hoc per 273. resplendescentem vid. ad

Zodiacum deciu'su, a v. 231, at- Aen. VH, 26. cf. ad VI, 729.
que adeo succedentibus sibi in- 255. armatae classes, tatikiapi-
vicem anni partibus ,
instantem vai ,
simpl. instructae naves.
,
Aut tempestivam silvis evertere pinum.

Nec frustra signorum obitus speculamur et ortus,
Temporibusque parem diversis quatuor annum.

Frigidus agricolam si quando continet imber;
Mulla, forent quae mox coelo properanda sereno, 260
Maturare datur; durum procudit arator
256 Et t. Macrob. Sat. VI, 4. Schol. Crnqa. Horat. Carm. I, 23. in silvis
multi, avertere Zulich. 257 speculantur fragm. Moret. 259 agricolas
laudat Macrob. Sat. VI, 4 et Schol. Horatii Cmqn. Carm. I, 23. detinet ed.
Ven. ( 260. Quae post, aon Quae mox, Mediceus; aliter tamen Nouias in
Maturare, et Gellius et Macrobius. Heins.) 261 Procurare eadem ed.
Ven. proscindit arator MoreL sec,
(recto, si dixeris, speciem h. 1. tempormn. 260. Si pluvium

poni pro genere. // >.) cf. Hc- tempus conlitiel h. o. domi tenet
siod.'(y. 631. 6S2, ct 671. 672. (v. Bm'm. h. 1.) agricolam mul-
:
Sed is meliori iure navigationem ta interca parare et facere licet,

memorabat, quandoquidem illa quae mox parum
sereno caelo
aetate ,
et in Graecia undique tempestive curanda essent. Hoc
mari cincta ,
inter curas patris poeta ornatius extulit, post He-
familias erat , frumenta navi de- siodum, quem compara 493 sqq.
vebi ad permutanda alia vitae Praeterea monent Grammatici,
necessaria. Longe diversa erat Servius ad h. 1. Gellius X, 11.
vitae reique rusticae ratio Virgi- Macrob. VI, 8 de dilectu verbo-
lii aetate : etiam in devehendis r um adhibito a poeta : Maturari
mari frugibus. Ad argumentum ea , quae accelerentur quidem
rusticum commemoratio classium sed diligentiae tarditate cum in-
non bene esset accommodata, dustriae alacritate ac celeritate
256. tempesiifam silvis evertere coniuncta. Eadem , cum subi-
pinum h. hgna ac materiem tem- to , raptim et properanter fiunt,
pestive caedere. Consulatur Cato properari dicuntur , nec facile
deR. R.c. 31 (unde vocem /ent- diligenter et accurate fieri pos-
pestiva ductam esse observat sunt. Quae an ita se habeant,
Macrob. VI, 4, p. 596). Plin.XVI, (quidni? Jf^r.'j equidem non
74. 75, s. 39. cf. Cerda. dixero. Potuit enim poeta ver-
257 267. Habet etiam alias ba simpliciter ponere pro vul-
utilitates, si observes siderum gari: mtdta nunc facere licet,
ortus et occasus et vices anni quae mox essent facienda. Ut
Digitized by Google
:
,
418 P, VIRGILII MARONIS

Vomeris oblusi dentem; cavat arbore lintres;
Aut pecori signum aut numeros inpressil acervis.
Exacuunt alii vallos furcasque bicomis.
Atque Amerina parant lentae retinacula vili. 265

Nunc facilis rubea texatur fiscina virga;
262 obtunsi Romanus, Medie, et alii i

ut veteres solebant, (sir etiam Servius,
quem vUle h. I., ct coustanter Meciiceus. //>.) obtuso Parrhas. et Reg. a
m. pr. [lyntres Medie, //>.) 263 impressat Rottend. aher et rod. Da-
nielia; et sic editum in CuDiugham. post Bersmann. Pro vulgata laudatur
Calpurn. V, 88. 264 J-lxacuant Rottend. ait. vallos alii e suis rodd.
Brunck. 265 Amarina duo. 266 rubra Ven. At Scn*. Rubea virgOf
quae abundat circa Rubos, Italiae oppidum: HoraL Serm. I, 5,94 Inde
Rubos fessi pervenimus. Etiam ad e. 1. Schol. Gruqn. hi Rubi oppidum;
hinc putant aliqui dixisse VirgUiuro Nunc facilis rubea Sic scriben-
dum foret Rubia ^
quod
MS. Bersmann. habebat; atque ita post Scalig.
et
ct Torrent, ad Horat. 1. I. Cuninghamiiis emendurat. Bene sane Rubia

virga Amerina retinacula: modo de viminibus circa obscuram hanc
Apuliae urbem, inter Canusium et Barium, aliunde constaret. Apud lul.
Sabin. est: RQbionim oppidum fuit in Campania:** confundit ille Rufras
Aen. VII, 739. fascina pr. Moreti, ut codd. apud Ovid. Fast. IV, 754.
contra maturare fugam dixit quibus uvae portantur in vin-

Aen. I, 137 pro praecipitare. demia , linires dixit Tibuli. I, 5,
De re vid. Cato c. 2, 3. Varro 23. 263. aut pecori signum

I, 36. 262. Vomeris dentem aut sic 111, 158 Continuexjue notas
proprie, quod sup. 172 erat et nomina geniis inuruni. Porro:
dentale y (vid. ibi notata. IVr.') numeros inpressil acervis. Aul
aut dixiaae videtur omnino pro cum Servio tesserae et tabellae
vomere, (non capio li. 1. Heynii intcUigendae, acervis impositae,
mentem. iVr,') lintres. Si sca- quibus frumenti iiumei*us desi-
phas, et fluviatiles naviculas in- gnatur, aut acervi sunt frumenta
telligas, possis agrum Mantua- saccis seu vasis condita ,
quibus
num omninoque istam Italiae vasis inscribat paterfamilias
oram Pado aliisque fluminibus quot modios contineant, in-
perfusam cogitare j conf. Scrv'i- pressit y aot^lcztog dictum, lvi~

umadli.l. Convenientius tamen ypcftêv, imprimit. 265. Ame-
vitae rusticae esse videtur ,
ut rina salix (erat Ameria ,
vasa lignea concava et alveos in- briacurbs, non longe a Tiberi)

tei*pi*clcris, qui inter rustica in- inter terno salicis gciicra memo-
strumenta suut. Sic alveos, iii ratui' Columellae IV, 30, 4. ubi
Digitized by Googie
, , ;
Nunc torrete igni fruges, nunc frangite saxo.

Quippe etiam festis quaedam exercere diebus
Fas et iura sinunt: rivos deducere nulla
Religio vetuit, segeti praetendere saepem, 270
867 et frangite Moreti icc. sctxis Rom. 869 diducere Medie, pr.
Moret. Aid. (pr, ;
nam sec. deducere recepit) et forte Sen-iua, qui siccare
interpretatur, {diditure etiam 8. 3. 7. 11. ff'r.) Est et in Cuninghara.
edit. (Cato de R. R. cap. 155.: >,Per
hiemem aquam de agro depelli opor-
tet. Quod autem paulo post apud eundem eadem de re legitur aquam
diducere in vias, a Schneidero e codd. ia deducere mutatum est; qnod
moneo propter Ursinum, diducere e Batone commendantem. /f>.) 270
Religio prohibet Urs. sepem etiam hic alii: rid. ad d. I, 54. sepes
fragm. Moret.
de pedaminum in vineis, iugo- ut facilius mola, et quidem ma-

rum ac viminum, pro.spiciendo- nuaria ,
qua utebantur ,
frangi
rum cura agit. cf. llin. XVI, 69. et glumis exui posset.
Vallos esse palos, in promptu 268 275. Non mirum est,
est. 266. Huii (nostris Brom- rusticum aliqua facere debere

heerslaude') recisis aculeis atti- per pluvias, cum sint quae fa-
gaul. Plin. XVI, 69 Celera vincere possit eflam festis diebus:
cula ,
qualia sunl ex rubo, ma- cf. Serv. add. Moret. 67 sq. Lo-
iorem operam, sed in egeno ta- cum, qui sequitur, laudat, et
men necessariam, postulant. Co- copiosius rem prosequitur Co-
lum. IV, S 1,1. Fiscina, cala- lum. IJ,22, 1. et XI, 1, 20.
thus seu aliud vas vimineum, ad Quippe etiam nova transitus
usus rusticos, facilis aut quae formula; ut quid? quod. 269.
facili opera struitur, quia ex Fas et iura, h. divina humana-
viminibus facta ,
aut quia haec que iura, ut iam Servius mo-
vimina flecti et texi possunt, nuit. 269. 270. nulla religio,
adeoque ipsa sunt facilia. Mol- h. nullus respectus deonun, nul-
lem iuncum dixerat cl. II, 72. lus metus peccandi , vetuit, ve-
conf. ad Tibuli. 1 , 1 , 40. II, 3, tare solet, vetat, ut saepe iam
15. 267. Sic et Aen. 1, 182. 183. factum vidimus. Quod autem
Notum, antiquos aliqtiando to- ait deducere, nihil aliud est,
stis igne granis vesci solitos fuis- quam detergere ; nam festis die-
sej sed hic de eo more agitur, bus rivos vt.eres sordidatos de-
cum vita iam ad meliorem cul- tergere licet ,
novos facere non
tum perducta far igni torrerent, licet Macrob. Sat. 111, 3. Con-
; , ,
420 P. VIUGILII MARONIS

Insidias avibus moliri, incendere vepres,
Balanlumque gregem fluvio mersare salul)ri.
Saepe oleo lardi costas agitator aselli
Vilibus aut onerat pomis; lapidemque revertens

Incusum, aut atrae massam picis, urbe repoilal. 275
272 Macrob. Sat. III, 3, versare Zolich., malr. 275 Incussum
Romauoa, Medie, cum picrisque; item Goth. pr. etiam apud Martluam ,
;
sicque .Ud. pr. et ace. at Nauger. in tertia reposuit Incusum et iam ante
; ;
gmit. 1506. Idem proditur e Reg a m. pr. Goth. sec. Incassum Ven. .
Incisum fluxit edit. Masvic.
scnlit Colum. II, 22, 3. Rivum oces lacare non liceat ; liceat
tamen deducit ac ducU omnino autem ,

si curatione scabies ab-
is ,
(jui aquam ex rivo vel lacu Inenda sit ; ideo hoc quo<iue in-
]ier prata irriganda ducit. SatU ter concessa numeravit Balan-
Jlucium iuducU rivosqtu sequen- tumque greges fluWo mersare;
tes supra V. 106 dixerat. Jledu- quod si hucusque dixisset, li-
citur tamen etiam rivus sive cita et vetita confuderat ,
sed,
aqua, cum fossa exsiccatur: ut adiiciendo salubri, caussam con-
collectus humor supra v. 114, cessae ablutionis expressit, cf.
dum educitur et emittitur. Ut Colum. 1. 1. , 2. Varro ap. Ser-

in sententiam Macrobii dictum vium ad h. 1.
sit, de aqua cogitandum, quae 273 275. Haec ex durio-

ut per pratum deducatur, ne rum patrumfamilias ratione; ut
via praecludatur, sordibus pur- Catonis, c. 138. vid. Colum. II,
ganda est. conf. Serv. ad 272. 22, 5. Pilia poma dicuntur ad

270. Quamquam Pontifices ne- magnam copiam denotandam.
gent segetem ferus sepiri debere, Sic V. 227 vilis fasellis. Lapis
Columella 1. 1. 271. Insidias incusus sive rudis ,
asper, sive
acihus moliri ut reliquis con- cusus et incisus. De mola ma-
sentaneum sit, de avibus prae- nuali fere accipitur post Ser-
dantibus et nocivis intcllige. vium. pix variis usibus agre-
272. Jlucio salubri, cf. inf. III, stium inservit; ut mustis con-
445 sq. Argutahu' in hac voce diendis etc. Notetur et illa for-
adiecta Macrob. I, 16, p. 287. ma : agitator aselli onerat

Idem III, 3 exlr. Cacetur enim pro agricola ;
quem poma in ur-
in iure Pontificio ,
ut festis bem mittere dicturus ,
quoniam
diebus purgandae lanae gratia aselli opera in eo utitur, agita-
Digilized by Google
;
Ipsa dies alios alio dedit ordine Luna

Felices operum: quintam fugc; pallidus Orcus
277. Orcus ,
^6 tpsa dUa alios, nemini in mentem veniet alias reponere . cum libri
grammatici vnigares doceant femininam pluralem usu haud habitum esae.

Soaip. Charis, fnstit. 1, p. 18
dum tamen sciamus^ pluraliter feminine
hae dies et has dies non oportere nos dicere, (Nempe alias Vosaius exa-
randum in ana Edit, curaverat; at Tibuli. IU. 6, 32.; ..Venit post multos
una serena diei. ff^r.) 877 quintum Ven. et putes sic continuan- ;
dum fuisse post dies alios, vid. snp. Sed variavit poeta ut mox 884 Se .
ptuma post decumam, (yuinc/om Metlic. sed transfossa c; idem felicis,

.
Ifr,) Orchus alii scribant, ut et alibi; (vid. Serv. ad Ge. IU. 883. //>.)
e more serioris aetatis, quae ubique t6 c, K, in ch mutabat; unde et pul-
cher factum ex pulcer,
torem asini poeta appellat; non I\'amûe Virgilius etiam in nu-

enim de asinario agit. Ceterum meros ( tempora ) lunae dige-
ex v. 274. 275 patet, feriatis renda quaedam pularit, Demo-
diebus etiam mercatus in urbi- criti sequulus ostentationem ]i.
bus habitos esse , unde ex ven- doctrinam variis a rationibus

ditorum pomorum pretio picem iisque vanissimis ductam ,
modo
et lapidem parare agricola pos- ab observatione eventi , modo a
set. cf. VaiTonis locum ap. Serv. numero ,
modo ab auctoritate,
ad 275. fraude aut stolida persuasione.
276 286. Etiam dies luna- Etsi autem mirari licet haec a
res observandos esse dicit ;
esse Virgilio in carmen recepta : est
enim alios faustos, ad opus fa- tamen laudanda prudentia, quod

ciendum (hoc est, felices ope- paucis ea tantum attigit, et ob-
rum'), alios infaustos. Sequi- servanda ars poetae, qua fabu-
tiu- autem superstitionem He- lis intexendis locum facit ac pa-
siodi ,
versus finem Oper. et rat. Luna dedit pro dat : Ut
Dier. 765 sqq. ,
aut potius De- Aen. IX, 266 quem dat Sidonia
mocriti (fuit enim liber eius de Dido, Sic Tarquinius regno
R. R. yswpyixw, Varroni et Co- pulsus fugit ap. Ilorat. I Serm.
lumellae ac Plinio laudatus; de 6, 13 non quasi praetentum cor-
eo vid. Prolog. Geoponic.); Pli- ripiatur, sed praesens pro prae-
nius XVm, 32, s. 75 His quae terito, re praeterita in tempus
sunt necessaria adiicientur de praesens adducta. Sententia au-
luna veniisque el praesagiis tem est : sunt dies lunares alh
Digitized by Googie
,

Euniciiidcsque satae ;
tum partu Terra iiefaiulo
Cocumcpie lapelumcpie creat, saeâimque Typhoea,

Et coiiiuralos coelum rescindere fratres. 280
278 cum iinns Mrad, parto Mcnttd. pr, ct lert. a m. pr. 279 ûe ab-
est pust Coeum in Coeum KotoVy scribunt meliores. Caeiim
quatuor. ^
alii. [T^pj tuing. Medie, /fr.) Typhonem PliUarg. ad Ge. II, 460.
felices, alii minus. 277 279. minus pronuntiare, (vid. Lenz

Quinto die ab lunae ortu iiatos de fragmentis Orphicis ad astro-
ait Orcum, Furias, Titanes et nomiam spectantibus, 1789. et
Gigantes; anli(|ua et ignota su- de personali Orphei "E^yotg xol
perstitione, ad numerorum ra- in iSV//<7/t Sc/iu/muyfa-
tiones spectante. Beccdunl liacc ziit 1794 B. II, 2, p. .359. ubi vid.
ab He.siod.pj'. 802 804, qui p. 378. 379.) Cocux ct lapelun
non todie Orcum Fmias na- et sunt e Titanibus, Coeli ct Ter-
tas memorat, sed Furias penu- rae soboles. E Terra ct Tartaro
ria hominum ullum ire: "Oqxov T)phoeus , de quo vid. Theo-
Ttvvvfilvas, Tov Efts xixe nijfi gon. 821 et ApoUod. I, 6, 3*
InioQXcis. Furiae c Croni san- creat, ytvvav, pro creavit. (Vid.

guine ortae: Theog. 185. Apol- notata ad Ecl. VIH, 45. fFr.)
lod. I, 1, 3. Novavit lioc Maro 280. Jratres : seu Gigantes, quod
nescio qua auctoritate ,
quod praefero ,
seu Aloidas nunc me-
Orxum cum Firiis natmn edi- morat ,
Olutn ct Epliialten, si-
dit. Quaeri potest, volueritne milia illis molitos: \3d. Apollod.

"Oqxov Hesiodeum declarare 1,7, 4 et Aen. VI, 580 HU
deum iiu'is iurandi et ultorem Titania pubes Jlic et Aloi-
periurii, an Orcimi , rdi' ZiiStjv, das qui manibus magnum
Plutonem, seu potius Orcum, rescindere caelum Adgressi su-
tanquam diversum aliquod a Plu- perisque Jocem detrudere regnis.
tone inferum numen. Cum plura Est autem rescimlere pro exscin-
astrologica carmina ,
Alexan- dere, cum notione perrumpendi,
drinarum superstitionum fetus, irrumpendi, quod bene obser-
extarent ,
etiam sub Orphei et vat Wakef. ad Lucret. U, 406.
Melampodis nomine ,
si modo uti si callum ,
porta ,
rescindi
Marone antiquiora fuere, ex his dicitur. Id enim egerunt, 7v

bunc locum adumbrare ille po- ovpotvd; SfiPaxog ett] ,
ut ubi
tuit. Panuu tamen tutum est, Olympum tenuissent, ex eo cae-
de his aliquid suspicari ,
multo lum conscenderent lovemque de-
Digilized by Googie
Ter sunt conati inponerc Pelio Ossam

Scilicet, atque Ossae frondosum involvere Olym-
pum:
Ter pater exstructos disiecit fulmine montis.
Septuma post decumam felix, et ponere vitem.
Et prensos domitare boves, et licia telae 285
281 Vulgatam tuetur Nonius in involvere. Pelion Ossae Ziilich. Menag.

ait. ct Moret, pr. a m. acc. Ossan Schol. Cruqu. Ilorat. OtI. III, 4, 51. im-
pellere P. c(I. Metliol, 282 imponere Oljmpum Scliol. Cruqn. ibiil. in-
vertere Parrhas. frondosae fragm. Moret. 283 obstructos Rottend. ait.
structos fluo, deiecit Homanus, tres apud Martin., Menag. ait. et ed.
Ven. ,
ut inf. Georg. I, 333 sed disiicere plus est
,
et maiorem impetum ,
habet, vid. Barm. 284 vites Romanus ac multi sicque vulgo lectum; at
i
vitem alii, etiam Goth. sec. ,

et doctius; nnde Heins. recepit; (vitem, non
vites, in suis videtur Heinsius invenisse omnibus; vitem etiam Medie, apnd
Foggin. ; et tutes Potttrius ex uno tantam Parisiensi, at recentiorc, codice
enotavit; quare non debebat hoc ab lahnio revocari. /f>.) idem malebat
e potioribns,est ponere, (sed et ponere Medie, ap. Foggin. /f'r.) ut et
Longob. a m. pr. et imus Arundcl. habet, et ut Georg. II, 273. ej:
Pierii
ponere Mcntcl. pr. et Znlich. imponere Ven. 285 pressos multi, va-
riatione sollenni; essent ingo imposito pressi. Sed vid. Not. telis ait. Me-
nag. et Leid. pr. a m. sec. vid. v. 294.
turbarent. 281. x Odyss. X, intelligcnda, an dies X felix illa

814 fonte buiiu fabulae ,
quae quidem ,
sed secundum eam
inde nata ,
quod motu teivae multo magis VTL Decimam fau-
graviore Ossa ab Olympo revulsa stam esse, affirmat effain Ilesiod.
atque convallis saxis rupibusque "Epy. 794 , et septimam vis. 770.

constrata fuerat, vid. Strabo lib. 805. At quae hic v. 285 enu-
IX, p. 658 A. (fle numerorum merantm' , ad diem ille XIV re-
buius versus vi ac praestantia fert v. 794 797. Quaeri quo-
vid. Q. V. XI, S. extr. IFr.) que potest, sitne nana vs. 286
282. involvere bic est sursum, post decimam, intelUgenda, an
in alliorem locum volvere. Sci- mensis an cuiusvis decadis. 285.
licet est dq' poetarum, vel prensi boves, qui libere, nec-
quibus vis dictorum augetur; diun iugo iuncti, errabant, (vid.
etiam Sij ^, unde factum dq- Gronov. Diatr. pag. 62. (97.)
XaStj ,
ex dqpadq'. 284. Non ibique Hand. If^r.) Hesiodus,
satis definitum ,
sitne dies XVII quem resjMxit ,
v. 797 tlkino-
Digitized by Coogle
Addere; nona fugae melior, contraria furiis.
Multa adeo gelida melius se nocte dedere,

Aut quum sole novo tendas inroral Eous.
287 melius gelida alii; minus concione; sed prat'stat forte, ne otro-
qne versu alterum hemistichium melior y melius initium habeat. (At longe
alii sunt versus praecedentis numeri, dederunt Serv. Dresd. /f>.) sub
nocte Zulich. 83 Vel cum Romanus et apud Pierium nonnulli, item
unos Mead. irrigat nnus Arundel. Apud Lucret. V, 283. 234 Largus item
liquidi fons luminis aetherius soly Irrigat adstdue coelum candore re-
centi, Wakef. ex his Virgilium verba: sole novo terras inrorat Eous pe-
tiisse ait et laetatur, additque perurbane aliu. Tribui luci praedicata ab
humore petita notum est; luce perfundi rigari y
res sollennc est; quia ra-
ias lUnag ov{ IlQijvvitv, Maximo vulgo tributo, de Ele-
in\ xfTqa dtSovg. Addere licia ctionibus V. 320 s<j., et de furi-
telae, est telam ordiri; ut adeo bus 567 sq., apud Fabric. Bibi.
tela sit sive stamen et trama, Gr. T. VllI, j>. 432. 446.
sive ipsa machina textoria, ctii 287 296. Sunt etiam noctu
illigatur iugum. (Ad verba li- vel summo mane nonnulla tra-
cia telae addere, h. e. annectere, ctanda. Dare se alii dicitur is,
compares Tibuli. I, 6, 79. :

anr- qui ad eius voluntatem se ac-
nectii licia telis et Kot. ad commodat gratificatur , con-
,
eum lociun. ITch. vid. etiam cedit. Res dant se ut sese of-

,
Obss. in eund. loc. /f7-. )

ferunt ,
occurrunt. Sic et lo-
286. Nonas dies sends fugitivis cus, occasio, tempus, se dare

faustus ,
furtum tentantibus in- dicitur. Dat se et illud ,
quod
faustus. Quorsum hoc? Scili- impulsum inclinat se, flectitur,
cet cautionem tanto maiorem cedit. Itaque et b. 1. malta se

adhibebit eo die diligens pater- dedenati, h. se dare solent, oc-
famibas , ut contra de furtis pa- currunt agenda, perfici et peragi
rum sollicito esse licet; est enim possunt. Servius : meltus no-
is dies furibus parum faustus. stro ohseqaaatur lahori. Aen. IV,
Farta amoris propter adiunctas 627 Nirnc olim, qaocunqueda-
servorum fugas advocare non himl se tempore vires, cf. Buivn.
possumus ;
ut nec fagam de ad Gratii Cyneg. v. 14S. (et Gro-
exilio intclbgerc cum Sendo, nov. Elench. Antidiatr. p. 84. sq.
cum in re rustica versemur. Wr.') 288. Eoas sjôf scii.
Vanas huius generis indicatio- aaiiqp , {(afipiqog pro Lucifero,

nes plurcs videbis in Carmine, atque adeo pro ortu lucis. Sic
Digilized by Googie
, \
Nocte leves melius stipulae, nocte arida prata

Tondentur; noctes lentus non deficit humor. 290
dii iiicxmXuT spargi ^ fundi et eodem modo nox, somnus ^

rigare membray
corpora f dicitur. Ia hU nihil novi. Recte igitur sol irrigat caelum luce\
durio3 tamen dictam esset, dieSy Eous, inrorat terras sole novo, etsi
ferendum. Modo non doctios esset alterum, Luciferum irrorare, irrigare

terras rore, humectare; agitur enim h. 1. de opere quod propter rorem,
quo stipulae madescunt, felicius peragi potest noctes lentus non dejicit ;
humor. Dicta autem similiter atque Ge. III, 304 cum extremoque irro-
rat aquarius anno, irrigat terras pluriis. Et agricola plantis amicos irri-
gat imbres Ge. IV, 115. Est autem irrorare roc. rusticum; v. Ind. Script,
de R. R. Ap. Colum. IX, 14, 10 irroratis floribus, apes mella coniiciuot*
Ergo et nox irrorat terras vel Lucifer. Et Ovid. Met. XIII, 6Z2 Aurora
Nunc quoque dat lacrimas et toto rorat in orbe. 289 stipulae melius
al. ,
non belle, (rid. Cort. ad Lncan. I, 137. ffr.) 290 noctis potiores,
cum Grammaticis: conf. Pierius cura Heinsio: qui hoc reposuerat, ut pro
noctes esseL Iterum retractum noctes a Burroanno, ut ambiguitas tollere**
tur; et praestat auctoritatem Rom. ,

et qui co alludunt, sequi, nisi no-
cteis scribas, nocte Longobard. Medie, et duo codd. ap. Serv. ad Aen. IV,
7. (Nulla est ambiguitas; optime enim Fabricius: Nocti proprium est, ut
sit humida: non igitur humor noctis sed humor non dejicit noctes.^^ Et
Servius: Accusativus pluralis,** /f>.) humidus noctis non
lian. defuit Yen.
Ge. III, 324 6 Luciferi primo sunt Lumidae. Uc faba Colum,

cum sidere dum ros in tenera n, tO, 12 Silente luna fabam
pecori gratissimus herba, inro- vellito ante lucem. rgo stipu-
rat terras quia acria humor et lae non ad frumentorum mes-
in herbis ros tum sub sensum sem ,
aed ad legumina ,
prata
venit j quod m'ip. llippol. 78 ad foenisecium erunt referenda?
dixit : Fm; Sk noTapCaiat Kiq- De stipulis tamen dubitare licet,
nsvH Sqoootg. Solem novum an ita dicaiitm'. Contra vero

dicunt poetae pro oriente. Di-* de frugibus sub diluculum me-
ctum igitur ,
sole novo ,
h. e. tendis omnes auctores operis ru-
mane ,
cum rore arva rigata stici praecipiunt ; ita ut de iis-
sunt, madent. (Vide, si pla- dem accipiendae sint stipulae,
cet, Gronov. Diatr. p. 234. /Tr.) cf. inf. ad v. 297. Vir doct. Voss,
289. De focnoPJin. XVIII, 67, operis rustici peritus, verba ad
4 Quidam pridie rigant , ubi eum morem refert ,
quo post
sunt rigua. Noctibus roscidis refectos messe facta culmos re-
secari melius ^ quia scii, noctes lictae stipulae seiius secantur.
VlRGIL. TOM. I. 24
Digilized by Google
:

Et quidam seros hiberni ad luminis ignes
Pervigilat, ferroque faces inspicat acuto:
Interea longum cantu solata laborem

Arguto coniunx percurrit pectine telas;
Aut dulcis musti Volcano decoquit humorem, 295
293. Interea, laborem.
2S1 ad deletam in Rottend. acc, 292 Pervigilant Fragm. Moret, ejr-

spirat\ea., aberrationes. 294 mulier perc. ed. Mediol. percussit Ooth.
Versus idem Aen. VII 14 jirguto tenuis percurrens pectine telas de Circe.
295 humor Scaliger legebat, ut esset decoquit se. conf. Rutgers. Var. Lect.
V, 17. (Medie, dulcis, sed ultima Utera transfixa et pancto etiam notata,
unde suspicari Uceat, dulcem scripsisse YirgUium. //>.)
Qua de re nihil quidem in Co- sliidorem inter texendum edit.

lumellae loco hinc expresso lib. Hoc quidem meUus fieri, docet
U, 18. 19. 20. nec in 1linio re- ratio poetica ,
ne alterum no-
perio ;
memoratur tamen ista men nudmn et sine epitheto ait,
messionis ratio inter trinas in et poetarum usus : ut quoque

Itaha media usitatas Varro 1, 50. xtpxis passim in poetis pslno-
Omnino miror Scriptores R. R. (sfvq, aoiSog. (omnem, si qua
de ipsa metendarum Irugum ra- est ,
dubitationem tollit Aen.
tione tam pauca praecipere. De VII, 14. in V. L. laud. f^r. )
pratis vero nemo dubitat, cf. pecten canorus. (Exempla dabit

Dickson T. II, p. 311 sq. Noctis V. c. Brunck. ad Aristoph. Raji.
bua roscidis secari melius ,

Plin. 1316.) Tela est trama, cuius
XVIll, 67, 4. filis inseritur subtemen ope pe-
292. Eclog. VII, 29 novas in- ctinis ; s. radii aut spathae
tulere faces, conf. Plin. XVIII, (Graecis ttiqxlq est : de qua vid.
63. Colum. XI, 2, 90. inspicare Apollod. n, 8, 1. Antonin.
novasse videtur poeta ,
ut sit in Lib. 25. Sophocl. 988) Antig.
spicae formam ,
adeoque in acu- cuius formam a nostra navicula
tam cuspidem, concidere, solata textoria diversam et pectini, quo
laborem : vid. ad Aen. 1 , 239. lyra pulsatur, propiorem fuisse
(et dehoc usu Porticip. Perf. vid. necesse est. Loc. class. Ovid.
*
Q. V. XXVIIII, 3. bf^r.) 294. Met. VI, 53 sqq. cf. Excurs. I
arguto et cantui mulieris tribui ad Aen. VII, 14. et, qui post-
potest, et pectini, ut sit, qui quam ista scripta erant, in lu-
Digilized by Googie
, , ,
Et foliis undam trepidi despumat aheni.

At rubicunda Ceres medio succiditur aestu;
296 tepidi aheni erat lectio ante Heios. vnlgata; sicqoe Parrhas. Voaa.
alii ap. Martin, trepidi dabant Gnd. Mentel. dno , nterqne Menag. Moreti
fragm. cnm Pierii Medie, et aliquot aliia. foliis
trepidis Medie. hocqne
Pier, in editione sna legiase ridetur, (natum hoc ex ipao verborum poaitn;
tr e pi di' deap um at. //>.) trepidis aenis Rom. De varietate hac vid.
Heina. h. 1. et ad Ovid. Met, XII, 279. tenui aeni Gnd. pro var. lect. di~
spumet Moret, quart. ,
hoc et illud in rnlgg. edd. Gellii N. A. II, 3 , nbi de
acriptnra aheni agitur. 297 succinditur Goth. aec.
cem prodiit, Indicem Scriptor. 297. Messem ait esse secan-

R. R. p. 370, in quo a doctis- dam et terendam medio aestu.
simo Schneidero sub voc. lela Ceres rubicunda, quae alias fa-
omnis res textoria veterum acta quia rubent, flavescunt,
curatius, quam a quoquam alio, aristae. Columella II, 21, 2 ae-
est exposita. Patet autem ex qualiter flavenflbtis iam satis,
Loc versu, in Ilalia quoque ma- antequam ex toto grana indure-

tresfamilias rusticorum telanun scant, cum rubicundum colorem
texturae vacasse. 295. Ge.IV, traxerunt, messis faciemla est.
268 igni pinguia multo Defruta. At de medio aestu dubitari pot-

Sedula in variis e musto defruti est sitne media
; aestate ,
an
generibus conbciendis veterum medio die aestivo. Utrumque
fuit opera; vid. Plin. XXIII, 18. recte ac vere diceretur. JVius,
XI V, 11. Columella XII, cap. 19 medio aestu aestate ,
dictum,
21. Dulce mustum laudat ut cl. X, 65, frigoribus mediis,
Quinctil. Inst. VIII, 2, 10 inter cum sqq. convenit. Nudus ara,
epitheta, quae id, quod rei pro- sere nudus, cum mature, aere
prium sit ,
exprimant, humor adhuc tepente, arationem et sa-
musti poetica periphrasis. 296. tionem faciendam esse ait. t
trepidum ,
proprie mustum est de messe mature facienda mo-
trepidum ,
quia ,
quod ebullit, nent alii quoque : vid. Colum. L 1.
quasi tremere videtur: Aen. VII, Omnino hoc idem praecipit He-
463 undans ahenum, hinc un- siod. 57 1 sqq. ,
ubi tantum ab-
dam idem mustum dixit ebul- est , ut de opere per medium
liens et exundans. Fronde au- diem urgendo agat, ut etiam
tem, forte pampinea, spumam mane surgendmn et metendum
auferunt, dum defrutum la- esse moneat. t Theocr. X,
ciunt. 48 51 simili modo praecipit,
24 *
Digitized by Googie
, ;
428 P. \'IRGILII MARONIS

El medio tostas aestu terit area fruges.
Nudus ara, sere nudus: hiems ignava colono.

Frigoribus pario agricolae plerumque fruuntur, 300
Mulua([ue inter se laeti convivia curant.
Invitat genialis hiems, curasque resolvit:
293 costas alios habere ReisUai notabat forte pro coctas. 299 ara
et sere Leid. pr, colono est Rottend, alter et Medie, Pierii j in aliis co/o-
nis, Notos iocus ssuqtpiiaf: habebis frigora, febrim Donati Vita
est
V. s. 300 feruntur Medie, a m. pr.

61. 302 curam SeboL Cmqn,
Horatii Od. 111, 17 et veteres aliqoot apud Pierium, curant-, curas-, non
refugit Maro.
medio autem die quiescendum ut supr. ad 289 monitum est.
e.9se dicit, a/stSvTas (Qui verbis medio aestu simpU-

fyfiqoftiva xopviaJUti, koI Itf- citer aestatem significari putant,
yttv EvdovTo;, HuvvHai (xeno) ii vereor ne VirgiUum h. 1. prae-
t 6 xavfia. Spectat quoque huc, cepisse aUquid statuant ,
quod
quod colligendae sunt fruges sub tam planum sit et apertum, ut
diluculum; conf. Geopon. II, 25- insaniat, qui alio tempore, quam
Posteritis si praeferas ,
medio aestate, metere velit. Itaque boc
die, respiciet antecedentia 289. praecipi videtur a poeta, ut mes-
290. Inf. IV, 401 Jpsa ego te, sio fiat non ipso quidem medio
medios cum sol accenderit aestus, die, ubi quiescebant messores,
Cum sitiunt herbae etc. ut me- sed per totum diem rebquuni;
dio aestu sit ,
medio die ,
inter- qui, hibernis noctibus vs. 291.
diu; sic inf. III, 154 mediis fer- oppositus ,
verbis medio aestu
voribus : ut opposita sint 287, 8. indicatur. /75-.) 298. Area terit
gelida nocte, cum die novo et fruges in qua teruntur, v. sup.

nunc diei calor s. aestus, et III, ad V. 192.
831 aestibus at mediis umbro- 299. Ex Hesiodo petita esse

sam exquirere vallem. Enim- satis constat, Epy. 391 , 892
vero sic repugnant sibi vs. 389, yvpvov ontlfjuv, yt/pvoV di /Som-
ubi nocte stipulas et prata ton- TEiv etc. Monet autem , mature,
denda ait, ct nunc metiio aestu, atque adeo auctumno, aratio-
meridie, succidendas fruges. Ita nem et sationem esse faciendam,
occurrendum esset sic, ut sti- ct sup. 208 sq. II, 315. 316,
pulas proprie acciperes , et rem cum tepor aeris satis magnus,
a messe diversam innui diceres. ut arator veste non egeat. Nu-
Digilized by Googie
, , ; :
Ceu pressae quum iam portum tetigere carinae,

Puppibus et laeti nautae jnposuere coronas.
Sed tamen et quernas glandes tum stringere tem-
pus, 305
Et lauri baccas, olcamque, cruentaque myrta
Tum gruibus pedicas et retia ponere cervis,
Aimitosque sequi lepores; tum figere damas,
303. Ceu,
303 Heinsins cont festae probaDte BnrmanDO est sane hoc proprium :
in reditu.At pressae non minus accommodatum v. Notam. Reiskius aut ;
(Plerumque interpungitur
fessae, aut piceae, aut Thressae coniectabat.
ab Heynio post particulas comparationi inservientes ; quod non ubique recte
heri, intelligitur ex Aen. II, 304.: In segetem veluti cum flamma
Incidit. VII, 462.: magno veluti cum flamma sonore suggeritur."
ibid. 528. IX, 435. XII, 103. 587. 749. cet. commata , prae-
Itaque eieci
ter hunc locum, Aen. II, 471. ibique V. L. 626. IV, 402. 441. VI, 707.
VII, 699. IX, 59. et saepius. Ex alio genere est Aen. IV, 301. /f>.) 304
Idem versus Aen. IV, 418. (
305. tunc Aid. tert. etiam vs. 307. /f>.)
306 mirtamque oleamque cruenta Goth. sec. 308 dammas Medie, cum
al., et ex hoc alii damnas,
dum esae tantum tunica inthi- lare, festivum, gratum, iucim-

tum, toga aut paenula reiecta, dum, corpus animuraque recreat.
post Cupeii Ubss. 1, 7 satis no- 303. 304. Faustum reditum ad
tum. ^llUms ignava colono esse laires naves declarabant coro-
dicitur, quae colonum otiosum nata puppi: in qua tutela navis
esse iubet, et ab opere sub dio collocata erat, pressae carinae
faciendo avocat, plerumque sunt mercibus oneratae, seu onu-
maxima hiemis parte, Bion VI, stae naves ,
vid. TibulL I, 3, 40.
5 q no zttpo ivgtfyov etc. S02. Ovid. Fast IV, 300.

genialis Liertu; conviviorum hi- 305. quernas glatules slrin-
laritati ,
risibus iodsque apta, gere, vid. ad Ecl. X, 20. 306.
qua genio indulgetur. Grata poe- cruenta myrta ,
baccae myrti
tis dictio: ex quo enim semel nigrae succo rubicundo: ad vi-
cum Genio notio hilaritatis, in- num condiendum ,
myrtitem
primn epularum, coniuncta fuit, cuius conficiendi rationem v. ap.
geniale dictum est, quicquid hi- Colum. XII, 38. 308. Auritos
Digitized by Goc^le
;

Stuppea torquentem Balearis verbera fundae:
Quum nix alta iacet, glaciem quum flumina tru-
dunt. 310
Quid tempestates auctumni et sidera dicam ?
309 torquentur Toll. edd. Vrn, torquere Zulich. a m. sec.

et Mediol.
torquentes Romanus. Stuppea Rom. Medie, alii

Stippea fragm. Moret.
scribunt .
qua in re parum nam ex more ge-
sibi constant antiqui codices j
minatam litteram una scribere debebant antiquiores. (Yemm non in omni-

bus vocabulis regnavit haec consuetudo. Stuppa stuppeus, ubique Medie. .
ff^r.) Stupea editum erat in Aldd. pr. et sec., in Cummei, et al. {Baliaris
Medie, a m. pr. /^>.) 310 iecit Romanus, aut verius tepit, ut Burm.
notatum vidit. Ita et ea, qnae ed. pr. Burra. 311 et fripora onus Moreti
et unus Anindel. ,
nec non Goth. sec. in litura; sed vulgatum verum et ex-
quisitum; vid. Not.; et natum forte istud ex Georg. 11, 321 Prima vel au^-
ctumni sub frigora.
lepores A&anio debebat Maro, pestatum tempora atqne etiam

vid. Macrob. Sat. VI, 6, p- 600. caussas referebant, cf. v. 335.
figere telo, transfigere. S09. fer- Atque , quid dicam ,

quae vigi-
bera fundae poeta pro funda di- landa viris sint, ubi iam br.
xit, e stupa facta, luaiore or- quae curanda et providenda (v.
natu, quatenus ea verberat, fe- Serv. et Burm.) ab agricolis sub

rit, emisso saxo, quod iacilur auctumiium: inde a medio Au-
circuniagendo , torquendo, fun- gusto ,
ut diximus, rnulliur ae-
dam. stas ,
leniore calore , cum vebe-
31.1 315. Tempestates sub- mentior aestus iam remisit se.
iungit, quae duabus praecipue vel quum ruit irnbr. ver; M.

anni partibus fi-equentius in- Aprib , circa Vergiliarum exor-
gruere solent, sub auctumni initum : videndum nmic ,
imbrium
tium (v. 311. S12. 313) inde a ingruendum vi ne anni spes a
medio Augusto, Colum. XI, 2, proceUis profligetur, sementisqne
57. 58 ,
et sub veris exitum (v. facta proluatur, [ruit, ad finem
313. 314. 315) M. Aprili medio. vergit, interpretatur Vossius;
Columella ibid. 36 sqq. Quam AVunderlicli. : festinat. Equidem
vero ornate baec dixit, et quam ad imbrium vim referre malim,
prucUris bine ad ornatissimam do quibus ruere proprie dicitur.
tempestatis aestivae dcsa'iptio- //V.) Horrere (vid, ad v. 151)
nem via ! Sidera auctumni , quia agri aut segetes et sata dicuntur
ad sideram ortus et occasus tem- fere, cum aristae iam maturae
Digiiized by Google
GEORGICON LIB. I, S09 317 431
Atque ,
ubi iam breviorque. dies et mollior aestas,
Quae vigilanda viris? vel cpiumruit imbriferum ver,
Spicea itim campis quum messis inhorruit, et quum
Frumenta in viridi stipula lactentia turguent? 315
Saepe ego, quum flavis messorem induceret arvis
Agricola , et fragili iam stringeret hordea culmo,

313. VEI,
312 die, iam mollior onasMciid., qood perplacet* (at displiret lahnio
ad Aea. I, 90. tamen ai ea esset plnrium et potionim librorum lectio,
j ,
hand cunctanter in textam admittenda esset , rid. quae notavi ad Ecl. IV, 6.
/rr.) 313 et cum r, unus Mead. umbriferum alter Rottend. 315

ex wWdi Leid. lactantia multi, iacentia Rom. /orgen/ Mentei. ,
omnia
prave. 316 ducerer Medie. , sed in supra scriptam.
sunt; h. I. seges lactescens, in 78. cf. Colum. II, 21, 2. Simi-

stipula h. culmo viridi-, vagina literde vitibus inf. H, 419 Ai
Varr. I, 48, 3. cf. Iliad. i/;, 598 iam maturis metuendus luppiter
sq. vid. Cerda. {inhorrere de re- uvis. 317. fragili hordea cul-
bus usurpatur, quae agitantur. mo dicit poeta pro hordeis sim-
Sic Valer. FI. III, 348.: inhorruit pliciter, aut certe culmis fragi-
aether, cf. Aen. III, 195. IVeh.') libus hordei ;
non de certo hor-
lactentia turguent plenius etiam dei genere; hos cu\mos stringunl,
dictum quam lactent; amant vo- qui falce secant ; dum falcem ad-
cem poetae. Ovid. Fast. I, 351 movent, tangunt sdlicct et strin-
sata leneris lactentia succis^ et gunt. Ita V. c. lib. II, 368 coli,
saepe. Habuit hunc locum ante cum 365 tum stringe comas. So-
oculos Gratius Cyneg. 290 Inde lent autem poetae id, quod agi-
uhi puhenies calamos duraverit tiu', a variis actionis momentis
aestas ,
Lactentesque urens her- designare. Itaque ea, quam Bur-
bas siccaverit omnem Messibus mannus et Martinus movent, dif-
humorem ,
culmisque armarit ficultas, diun pro ligare dictum
aristas etc. item Colum. X, 325 esse putatur, concidit Vir do-
<jq. ctus stringere ,
pectinibus decer-
316. Quid? quod, id quod pere, interpretabatur; e.st id in-
multo maius est, in ipsa messe ter metendi genera ap. Colum. II,
procellae aut imbres saepe in- 21, 2. 8.* De his cf- Varro I, 60.
gruunt. vid. Plin. XVIII, 35, ect. Dickson T. II, p. 368 strmgtiilsm
Digitized by Googie
*

Omnia ventorum concurrere proelia vidi,
Quae gravidam late segetem ab radicibus imis .
Sublimem expulsam eruerent; ita turbine nigro 320

318. VIDI; 320. Sublime Ita
318 concurrere omnes Heinsii. consurgere Rom. et unus Mead. quod et

ipsum recte dicitur, et variant verba et alibi: vid. h. 1. Burm. ; sed legit in
nostro concurrere Plinius XVIII, 35, s. 78. 319 a r. Zulich. et Parrhas.
vid. V. 20. 320 Sublimem Medie, et Reg. a m. pr. cura Romano, quod uti-
que sollennius ; sed et alterum usum habet, vid. Oudendorp. ad lul. Obsequ.
cap. 101, quem Burmannns laudat. {Sublime interpretamenti loco habet
Nobbius Syntagm. Locor. Parallel. p. 127. Sublimem quod recepi , prae- ,
bet etiam 3. Sendus autem Dresd. haec habet; Sublimem expulsam

eruerent: pro
non per , quod est in ceteris
sublime portarent eru-
tam segetem.*' Illustravi hoc, saepe in libris mss. obliteratum, loquendi
genus ad Aen. VIII, 559. Haec autem gravidam segetem sublimem expul-
sam si cui horridiora videbuntur, is, si meminerit, rem horridam et aspe-
ram h. 1. describi, artem potius poetae laudabit, quam nitorem desidera-
bit. /f>.) eruerint Moret, sec. a m. pr. ruerent Reiskins coniiciebaL
Miror neminem satis audacem fuisse, ut corrigeret^ ut turbine. Sic enim
hordea eum, qui ap-

intelligit in sublime pro adverbio, sub-
prehendit culmum manu ut ,
limiter, fenmt. Reliqua ; iia
falce admota resecet. SI 8. ve/i- turbine nigro etc. difGcultatem

torum proelia concurrere plenius habent ex structura, quam qui
quam ventos concurrere ut acies ;
animadverterunt, varie tollunt.
ad pugnam faciendam. 319. e- Martinus comparationem subiici
ges gravida proprie ex agro putat, qua tempestatis messem
gravido. Sed poetae omne id evertentis vis declaretur, cum
gravidum dixisse videntur, item ea evulsas radicitus spicas cum
.
fecundum, quod succo plenum aristis et radicibus ita sublimes
ac tumidum esset, ut gravidum ferat, quemadmodum alias ven-
uber GÔTg. III; 317. gravidae tus ferre solet leves stipulas ; ita,
fruges II, 143. gravidae messes tam facili negotio , hiems ,
tem-
O vid. Metam. VIII, 781. conf. de culmum etc. Haec
pestas , ferrei
hac voce ad Aen. IV, 229. X, tamen comparatio parum ad au-
87. 320. Venti segetem emuni, gendam rei deivoTtjTu facere,
m
et in aerem expellunt, extollunt; immo eam imminuere ac fran-
hoc ornatiu;s effert, sublime ex- gere, videtur. Ruacus ita in-
pulsatur emuni quia sublimem. terpretatur, ut verba sint epi-
DIgitized byGoogIe
: : , ,
Ferret hiems culmumque levem stipulasque vo-
^ lautis.
iangerentar; qoae eruerent ^ ut ferret hieme, ita, ut. (Nihil necesac.

Exaprctes ferebat, non ferret', sed ex quae vs. 319. repetendum est ut.
Illud enim quae hanc habet rim : tanta quidem ,
ut. Ita autem h. 1. valet
i. q. Gr. lUa, tum-, quam particulae huius potestatem non debebat Goc-
renz. ad Cie. Academ. II, 35, 113. in dubium vocare. Ita ferret, i. e.
erutumque ferret. IVri) 321 etipulamtjue volantem Frauc. stipulamque

levem culmosque volantes Znlich. {volantes Medie. stipulasque
sonantes Goth. pr. ;
ut fragiles calamos silvamque sonantem Georg. I, 76.
lucosque sonantes cl. X, 58. Enimvero nunc volant , dum ab aura feron-
tur; non sonant.
plionematis loco ; tam denso nim- rem spectet, ei est grammatice

bo iactabal procella calamos le- docendum, quomodo ita fer-
ves et stipulas volantes. Veruin ret possit esse dictum pro, quemr-
sic ferebat dicendum erat. Ca- admodum hiems fert. Scilicet
trocus vertit, quasi poeta dice- a poetis, ad variandam oratio-

ret: aut turbine nigro. Si emen- nem, sic, ita, haud aliter, pa-
datione res indigeret ,
proclive riter in fine sententiae subiici
esset : ita turbine nigro Versat solent comparative: baud abter

hiems quod firmes ex Lucretio, bienis, gravis tempestas ea parte
cuius versus ante oculos habuisse aimi ,

qua procellosum tempus
noster videtur lib. V, 218 t esse solet, (auctuumo et vere vs.
tamen interdum magno quaesita 311 315. non quae nostra
labore Aut subiti perimunt hiems dicitur) orta ferret diri-
imbres gelidaeque ruinae ,

Fla- peret, stipulas, quam nunc me-
braque ventorum violento turbine dia aestate radicitus aristas fert
versant seu mebus vexant , ut In bac demiun interpretatione
alii legunt. Atque baec erant, acquiescere beet. (Sed vide,
quae me olim in b. 1. commen- quae scripsi in V. L. IFr.') Con-
tantem ad subtiliorem rationem venit ,
ex parte tamen ,
non
abducebant. Necdum me iudicii prorsus, Horat. Serm. II, 2, 124
mei poenitet ; non enim mibi sa- Ac venerata Ceres ,
ita culmo
tis erat, sensum qualemcunque surgeret alto Explicuit vino con-
arripere aut inferre, verum ex tractae seria frontis, ubi Denti,

ipsis verbis grammatica lege et ita scii, ut iam nimc surgit.
ratione sensum eruere. Qui ita- Immo vero est petitum a for-
que abquid dicere vult, quod ad mula precandi, obtestandi: ita
Digilized by Googie
,;

Snepc etiam inmensum coelo venit agmen aquarum.
Et foedam glomerant tempestatem imbribus atris
Conlectae ex alto nubes; ruit arduus aether,

Et pluvia ingenti sata laeta boumque labores 325
Diluit; inpientur fossae, et cava flumina crescunt
Cum sonitu; fervetque fretis spirantibus aequor.
322 caelo Menag. pr. e caelo cd. Ven. ruit agmen Schol. Statii
Tlicb. 356i sed vid. Burm.
I. 325 Acd. II. 306 rapidua montano Jlumine
torrent Sternit agraa^ sternit sata laeta boumyue laboret. 326 Deluit
fragm. Moret 327 ferventiûe Goth. pr. fretis spumantibus idero cum
altero: hoc etiam Romanus exhibet; et est apertius; sed est minus docta
lectio. Etiam Aen. X. 291 Qua vada non spirant, nec fracta remurmu-
rat unda.
ut nunc precatur, votis ex- ab alto JVotus. itaque ruit ae-

petit. ther b. nubes collectae. Aen. V,
822. Praeiverat locus insignis 695 ruit aethere toto iurbUlus
Homeri II. n, 385 ijpar imber aqua. Martial. III, 100, 3
oncopivm, ore lojSporcrrov x^tt Imbribus immodicis caelum nam
vSmp Zivg Lucret. VI, forte ruebat. Praeiverat Lucret.
255 <iq.
IbraHerea persaepe sqq. VI, 290, 1 Omnis uti videatur
agmen aquarum de imbre denso in imbrem solvier aether. Abas

ingruente, venii, ruit; venire caelum ruit tonitra unde Aen.
enim etiam boc setisu satis grave I, 129 caeli ruina omnino de
verbum, yeniunl hosles ,
bar- procella. 325. boum labores,
bari ,
qui impetum faciutit etc., ôiv Hesiodi "Egy- 46. Ho-
ut docuit Burm. b. 1. et ad mer. 1. c. Ibad. n, 392, et bine
Pbaedr. I, 21. cf. Aen. X, 456. abi. v. Cerda et Fulv. Ursinus.
824. etc alto nubes conlectae Ser- 326. cava flumina quae in al-
vio sunt a se])temtrione : v. sup. veis cavatis fluebant; nunc bttus
V. 240 ,
quod forte nimis do- exeunt, vid. Burm. ad Lucan. I,
ctum. Alii, ut lulius Sabinus, 396. in. freta spirantia sunt
e mari; quod in mentem venire aestuantia. Aen.X, 291, ubi vid.

potest, si Itabam cogites. Sim- Heius. spirant, quae efferve-
plicissimum est, altum de caelo scunt, ebuUiuut. freta autem,
intclligere ; . ex aere descendunt ut vada, poetice simpl. aquae,
contractae nubes; inf. 443 urget mare.
Ipse Pater media nimborum in nocte corusca

Fulmina molitur dextra :
quo maxuma motu
Terra tremit; fugere ferae; et mortalia corda 330
Per gentes humilis stravit pavor: ille flagranti
Aut Atho, aut Rhodopen, aut alta Ceraunia telo

328. Pater, nocte,
a m. sec. et ia uno Arnndel.. item in nonnollis

328 /n dcest Moret, quart.
Pierii,(vid. Q. V. XIIII, 5, c. /f>.) 329 Reukius diitioctionem post
dextra sublatam in fine versus ponebat: Fulmina molitur eo motu, quo
maxima molitur, 330 fremit Zulich. tremuit Mentel. pr. Alteram Arnn-
del. et Cantnbr. sequutus, et post ferae Martinns snstnlit; non male factum!
(Probam Iioc et. Diversa sine copula adiicinntur, simUia cnm copula: et
ferae et bomines istum terrorem expavescunt. /f>.) 331 Anmf/es Moret,

sec. fraf^ranti primas, humili flagrantis ômowat,

332 Athon Medie.
Reg. Pierii Rom. et Medie., it. alii, etiam ap. Martin., et uterque Goth.
cum edd. Aidd. pr. et sec., Gommel. et ex iliis aliae. Ita et legebatur in
,
Valer. Flacc. I, 664. Tenet tamen alteram post Servium, Cerdum et alios,
Heinsius; Aut Atho, r6v'*Ad'm,Caussa insta est, qnam Benedictas iam at-
328. Interdum etiam fulmina nam de omni motu ac conatu aut

ct tonitrua cum ventis pluviis- opere moliri, maxima terra est
que miscentur. Ita acceptus vix magna, yaia nclaipq. (quo motu,
bene locus repreheusus , tam- L e. quibus commota. Similiter,
quam alienus a re. corusca dex- immo insolentius ,

Nepos Cat.
tra, Notum illud Horatii Carm. cap. 2. multas res novas
:
I, 2, 2 rubente Dextera, x an- in edictum addidit, qua re lu-

tiqua tabula adumbratum esse, xuria reprimeretur i //>.) 330.
in qua fulminis rubor ipsam ma- De hiberna procella similia vid.
num illuminabat ,
coniectabat apud Hesiod. Eqy. 511. 512, et
Spenc. Polymet. pag. 55 ;
saltem 529
533. fugere pro fugiunt;
picturae idoneum argumentum ut saepissime, ex aoristo: nisi
illud foret. Manum tamen, quae velis argutari ex vernaculo ser-

tenet fulmen ,
ab eo splendere mone. (Sed vid. Q. V. VII, 6.
ac coruscare, facile etiam sine TVr,') 331. humilis pavor Tfoe-

tabula picta assequaris. Habet tica venustate ; partim quod red-
tamen nec minus rationem suam, dit humiles, partim, quod timere
si corusca fulmina iungas. 329. pusillanimi et humiiig animi est.
moliri yir2mrn est iacere, vibrare; stravit, sternit ,
pavor , animos.
, ,

Deiicit; ingeminant austri et densissimus imber;
Nunc nemora ingenti vento, nunc litora plangunt.
IIoc metuens, coeli menses et sidera serva; 335

tulit, quod Athon metro repugnat. {Athon io onmibot libris ros3. ,
quot-
quot inspecti sunt ,
etiam in Potterii codd. Parisinis et utroqne Lips. Pro
testimonio esse debet etiam Senrii silentium, praesertim quum is Aen. XII,
701. diserte doceat, Atho* in brevem exire syllabam, concinente Prisciano
VI. secL 70. Nec Bnrm. YaL Flacc. 1, C64. a librorum lectione, Athon
praebentium , discedere ausus esU Quae quum ita sint, Latinos Atho*., sive
Athu, etiam correpta statuendam et Athon
altera syllaba pronunciasse
Virgiiio relinquendum 333 den*is*imu* aether ed. Yen. et
erit. ^>.)
nnos Mead. Eleganti coniectora Reiskius totum locum ita constituebat ille :
(v. 331 lupiter) Deiicit inêmirum*', au*tri et d, imber Nunc n. plan- ~

gunt, (Sed elegontior librorum lectio.44 facile in-
/f>.) Ex Aen. I, 43.
cidas in disiicit. Idqne video factiun a Wakef. ad Lucret. V, 404. Quis
tamen cogat poetam semper eandem formulam decantare? (Medie, deiecit,
sed altera e puncto notata. /f>.) 334 aequora vel littora ms. Koler.
planfiît Franc. Reg. Menag. Mentel. ait, et sic Rom. et perveteres aliquot
ap. Pieriam, ut ad imbrem referatur; vid. Heins. ad Ovid. EpisU Didus

T. 106. Wakef. mavult subiungere, lupiter^ sic et in ed. Masvic. et al.,
sed Grammaticos mutasse neutrum significatum minos obvium ,
docet Burro.,
itaque p/onîmr, vulgatum inde ab Aldo, tuetur; quod et in utroque Goth.
At clangunt Leid. Menug. alter pro var. lect et ed. Yen. 1472. plaudunt
unos Voss., utmmqoe male. Satis firmatum est, undarum allisuram esse
planctu*. 335 Quod *upere*t, caeli laudat Nonius Marcellus in seriâre.
Jlaec metuens Parrhas. et ed. Mediol. caeli more* substituit Wakef. ad
Lucret I, 297 tanquam ingenii lusu, quia caeli morem meminerat ex I, 51.
(at supra vs. 232. mundi astra, ff^r.)
xtnanXijTUt percellit ;
unde 'H "Aitta, r\ 'VoSontat, ^ Kav-
etiam consternare ductum. 332. xatfov laxtnotvta. 334. plan-
Montes fulmine ferit, dicebas; gmU h. 1. plangorem edunt, re-
at quam sublime : deiicU ! Magis sonant; proprie mare plangit,
etiam exornat haec Silius V, percutit littus, ut resonet; tum
385 389. flagranti telo Ho- plangunt litora: nunc assiun-
meri et Hesiodi, ifioidcvn xt- tum alterum quoque, plangunt
ud/ta Ceraunia axôxe- nemora.
favvia satis noti vel ex Horatii 1 335. Propter has tempesta-
Carm. 3 Epiri montes, qui in tum mutationes observanda sunt
mare procui-runt, ut Athos in anni tempora, mox V. 351 pro-
mare Aegaeum,Maccdoniae mons. gnostica ex atmosphaera. Coeli
333- Versus ex Theocr. VU, 77 menses simpl. temjiora intelli-
Digitized by Googie
:
Frigida Saturni sese quo stella receptet;
Quos igiiis coelo Cyllenius erret in orbes.
337. COELI
336 quo sese op. Senec. epist. 88 el Gotii. pr. (quo te Sery, Drcjd.
//>. )
quu sese SchoL Statii Theb. 1, 305. sese cum stella receptat
Schol. lurenalis Sat. VI. receptat etiam Moret, pr. et Lcid. 337 tignis
Parrhaa. caelo Medie, com lolio Sabino, nec prave, ne caeli menses et
ignes caeli sibi occarrant intra tres versos, i, 6 lahentem caelo quae
ducitis annum, {caelo recepit Voss.quod qnam facile in caeli mutari

;
potuerit, qniris, vel non admonitus, intelligit. Acute autem Wunder-

licbius: Causa, cur caelo praeferendam sit, praeter auctoritatem cod.
Medie., et baec mibi videtur, quod verba quos in orbet caeli diversos orbes
caeli significant , planeta vero eundem cursum , orbem peragit. Ceterum ,
in orbes errare dicitor Mercnrius, quippe qui explanetis, si Lunam ezce~

peris, minimam orbem, intra spadnm dierum 87. et 23. boramm, per-
currit; itaque plores orbes peragrat, dum Sutumns roaxironm orbem
annorum 29. , dierum 166. et boramm 19. peragit. Bene igi-
intra spatium
tur ad omnes planetas notandos Satnrnnm et Mercurium delegit.
Ceterum orbisMedic. ff^r.)
gam, quia astrorum, quae in vid. Q. V. XXXm, 4., dicuntur

caelo sunt, motu definiuntur: signa caelestia menses et
volebat subiungere solem et lu- tempestatem regentia, coli,
nam: posuit pro iis sidera; caeli vs. 232. i. e. sidera zodiaci ; quare
sidera erunt adeo de planetis ac-^ nolim in Hcynii ac Wunderlichii
duo alios
cipienda, ut subiiciat sententiam ire, planetas his ver-
planetas, Saturnum et Mercu- bis significari existimantium.
rium. Nisi malis adhaerere Ser- /Fr.) 336. Observet quoque
vianae interpretationi, ut sidera planetarum cursum :
pro omni-
sint duodecim signa zodiaci, quae bus ponit unum et alterum pla-
totidem fere mensibus sol pera- nctam. Saturni stella in quod
grat; quapropter menses essent signum se recii>iat ,
cum quo si-
adiecti. Esse porro verba dedere se coniuiigat ; in Capricorno

promta e Menandro ,
notat No- enim facit gravissimas pluvias,
nius Marcellus in voce servare et praecipue in Italia , ut in
sed Graeca corrupta sunt: forte Scorpio grandines. Haec Ser-
usum Tov servare pro observare, vius, qui plura super hoc rece-
ex rriqiiv tantum illustrare vo- ptat nugatur dicam, an observat
luit. {caeli menses el sidera ex {sese receptet, proprie; nam se
indole poeticae orationis, de qua receptare, recipere dicuntm' ii.
Digilized by Googie
In primis vonorarc deos, atque annua magnae
Sacra refer Cereri laetis operatus in herbis,
339 in arvis molli, (sed plores et poiiorcs herhis. /f>.) Htiam Medie.
in orbis et e correr.tioDe in arbis. Agnoscunt tamen vulgatam antiqui Com-
mentatores. vid. Heins, ;
et cum vere ineunte herbae frugum melius memo-
rantur. (Ilie quoque cod. Medie. ,
ut saepe ,
originem deterioris lertiunis
indicat. Nam quum librarius ^
aberrantibus ad vs. 337. oculis ,
inde verba
in orbis huc transtulisset, alius a supra scripsit, uude ducta lectio arvis',
tertia denique manus in margine veram appiuxit lectionem herbis', et litcra
a, quam altera manus supra o adseripserat ,

transfossa est, a tertia, nisi
fallor. Tibull.il, 5, 95.: Tunc operata Deo pubes discumbit in her-
ba." /rr.)
qui co, unde aliquando discesse- nem ediscendam praecipit ,

ad-
runt, proficiscuntur. Atqui pla- monens observandum frigulae
ncta easdem seiuper in cursu suo Saturni stellae transitum. Sunt
stellas ingreditur. Add. Not. ad plura eiusmodi e Democrito in
249. Cogites velim, Saturni si- Geopon. I, 12. Saturno, exi remo
dus in cursu suo permultas stel- orbe se moventi planetae,
las unius signi ingredi, et ex tribui ,
memorare nil attinet,
his coniunctionibus omnibus de vid. Plin. II, 8, sect. 6. 337.

tempestatibus cotiiecisse Veteres. Observâre monet Mercurii mo-
IVch.') Saturni motum tardis- tum : hoc enim est errare ignem
simum cs.se, et vix binis annis Cyllenium (quem hinc mutuatur
sexque mensibus unum signum Claudianus XXII, 440) in orbes
transire satis constat; ut adeo coeli, movere se ad certas leges,
vix intclligas ,
qttem usum ob- quibus in caelo cursum per or-
servatio tam tardi sideris ad bitam agit. (vid. V. L. fi^r.)
tempestatum prognostica habere 338. Ad procellarum subinde

possit. Ita tamen a veteribus ingruentium clades avertendas
iudicatum est ,
observatione a religionum quoque auxilium ad-
lunae phasibus ducta, de stellis hibere monet. Ex Ilesiod. 'jEpy.
erraticis, ut pluviarum aliarum- 465. 466. Agit autem poeta, ut

que aeris mutationum augurium e seqq. manifestum fit, inpr. 345
ex iis caperent. Fuit in bis inde rimbarvalibus ,
vid. Tibuli.
primis Saturni tiansitus : vid. II, 1, cf. sup. ad Ecl. V, 74. 75.
Plin. U, Bcct. 39 et idem XVIII,

,
et, si Suovetaurilia eiusdem ge-
25 ,
sect. 57 Ideo Virgilius er- neris sunt, Catonem de U. R.
rantium e/iwipte siderum Talio- cap. I4l. Sacra refer, repete.
Digitized by Gopgie
;
Extremae sub casum hiemis, iam vere sereno. 340

Tum pingues agni, el Ium mollissima vina;
Tum somni dulces densaeque in montibus umbrae.
Cuncta tibi Cererem pubes agrestis adoret
341. Tunc tunc 342. Tunc

340 sub casum Medie, cum nonnullis; (stc etiam 3. 8.; idem praefixum
notae Servianae, etiam in rod. Dread.; et debetur omissio extremae litcrae
elisioni. ff'r^ sub casu alii maiore numero cura Romano. Ita et edd.
variant: prius Egnat. Manat. Commelin. ,
hoc Aldd. serrant Extremo
sub casu Ven. 341 Ita Mediceum, nisi quod Tum scribitur', et Pierii
libros cum aliis expressit Heinsius. Vulgatum erat: Tunc agni pingues,
quod multi, ad vitandum scilicet hiaturo, habent. Inter eos, qui ordinem:
Tunc pingues agni, servant, ut vitent tamen hiatum, habent Amndcl. unus,
tum sunti Mcad. sunt, tum; ex nostris recentior: tunc et\ at alter: Tunc
agni p. et tunc\ ad tertiam usque vicem cum legi malebat Rciskins. (Me-
dicetis ter exhibet tum, testanle etiam Freytagio; Seri*, quoque Dresd. et
cod. 8. Tum pingues agni Lips. ait. Cum pingues agni.

;
Tunc debetur
librariis, substantivum agni ante adicctiimm pingues retrahentibus; tum
edendum curavi et hoc et proximo versu; vid. Q. V. XXV, 5, a.* Prae-
terea laederet aures: Tunc agni pingues
Tunc somni dulces.
Et maximopere vitavit Virgilius similes in versibus sese excipientibus pri-
morum ordinum sonos. /^>.)
et Line simpliciter fer, celebra, tioris caeli in nostro poeta ra-

(Sed vid. vs. 249. Not. /f>.) tionem esse babendam. Simili-
Utroque enim sensu dictum viter sup. 230 ad medias pruinas;
ciebis in exempbs ab Heinsio cur- quod sane severe exigi nequit,
mulatis ad Ovid. II Fast. 532* 341. Hesiod. 585, ubi de
Operatus pro operans, (vid. Q. aestatis initio : Tijpog ntoTctral
V. XXVUII, 3. IVr.') Est au- t alysg xal oZvo? agtarog. fîna
tem boc voc. sacrorum, vid. Ti- mollia ,
sdiicet biemis iateriecta
buU. ibid. v. 9. 340. Vel bic mora, asperitate ^
duritia, ca~
locus docere potest, quam pa- rrn/M, mitia, lenia. Ita et Grae-
rura subtilis interdum sit poe- cisohog OxiT/poj et ficdcrxof.
tica ratio: Extremae sub casum Durus Bacchi sa/>orGe. IV, 120.
hiemis putes esse primum veris somni dulces propter adiectas
initium ; at subliduntur ea, quae umbras nulb alii esse possunt
adultum satis significant; quamquam in herba vel sub arbore
vis non immemor sim ,
clemen- ad concentum avium ,
(lorum
Digilized by Coogle
Cui tu lacte favos et miti dilue Baccho,
Terque novas circum felix eat hostia fniges; 345
Omnis quam chorus et socii comitentur ovantes,
Et Cererem clamore vocent in tecta; neque ante
F<alcem maturis quisquam supponat aristis,
Quam Cereri torta redimitus tempora quercu

Det motus incompositos, et carmina dicat. 350
344 Quoi Medie, motatos in Cu/. 345 Versus est ap. Marrob. III, 5.
Sat. ubi de hostia aroborvali agit. 346 comitantur aliqoot ap. Borra. et
Goth. pr. 347 vocant sce. Moret, etGoth. pr. 348 ûieguam Goth.
pr. 349 redimantur Zulieb. 350 incompositus Menteh alter et
Goth. scc.
odores, et sic porro. 343. Con socii ,

est chorus sociorum, pro,
TibuU. I, 1, 23. 344. E lacte, turba. Int. autem socios ope-
meile, vino mulsum factum innui, rum, vernas, ut 11,528. 347.

notat Macrob. 111, 11, magis forte focare intecta, ut adsit, invo-
subtiliter, quam vere. Nam diis care. Laudant Colum. X, 430
agrestibus libatur ex more, la- Et te Maenalium, te Bacchum,
cte ,
meile, tino. conf. idem VII, teque I.yaeum Eenaeunujue pa-
12 et Serv. et Calo R. R. c. 134. trem canimus sub tecta vocan-
345. Ducitur bostia, lustrandi tes; et Horat. Carm. 30, 3
I,
agros caussa, circa novam sege- vocantis Ture te multo Glycerae

tem. felix hostia ,
L. fecunda, Transfer in aedem. 348. neque
ut Servius; quemadmodum felix ante falcem m. (Nunc alte-
ager ,
arbor. De his dubitat rum festum Cereris seu sacrum
nemo; uti nec de hoc, hostiam memorat, instante messe. Ilaec
sterilem sacris admoveri, nefas e minore Edit. Hcyn. repetii // >.) .
fuisse : sed usus perpetuus ita nec metere incipiant agricolae,

fert, ut accipiamus hostiam, qua nisi sacris Cereri factis. Cf. Cato
litari potest, quia pura et sacri- c. 134Priusquam messim fa-
ficio apta diisque grata est; quae- cies porcam praecUlaneam fieri
,
que adeo est felicis ominis, et oportet sq. 350. De incondita

bonum frugum proventum por- saltatione, qua carmina messoria
tendit, aut ipsa felicis proventtis canuntur, ut de aho festo sup.
caussa ,
placatis per eam diis, Ecl. V, 73 Saltantes Satyros
haberi potest. 346. chorus et imitabitur. Quemam coronam
Digitized by Googie
, , :
GEOR.GICON LIB. I, 344 354 441
Atque haec ut certis possemus discere signis,
Aestusque, pluviasque, et agentis frigora ventos:

Ipse Pater statuit, quid menstrua Luna moneret;
Quo signo caderent austri ; quid saepe videntes
351. POSSIMUS
351 m certis Franc. dicere Goth. pr. ; in Medie, discere snpcr-

adseriptum noscere, ex interpretatione scilicet; ibidem a manu prima poa-
semus. In Romano erat; possemus dicere, {possemus etiam 2. 3. ea-
qne est Medicei prior lectio; qnam recepi, Wunderlichio etiam probatam.
t melius haec tamquam ex lovis roluntate pendentia prommeiantur ; hoc
enim dicit poeta: iupiter certas quasdam tempestatis vicissitodines per
Lunam designari yolens id egit , ut possemus** ceL 352 Sic
plane Gotli. pr. At jêstus et p. et Goth. sec. a m. pr. jiestus et pL
Franc. ed. Mcdiol. Aestusque et ed. Ven. et Medie., inserto et ab alia
manu, pluvias et sine que unus Mead. ed. Norimb. et Grimoaldos apud
Martin. {Aestusque et pluvias et ag. est altera lectio Medie. /f>.) agen-
tes fulgura Franc. et ed. Mediol. 353 moveret Frauc. Parrhas. Mead.
et ol. ,
etiam edd. ,
vulgari variatione; de qua multi monuere, ut ad Pro-
pert. IV, 1, 107. (vid. Cort. ad Lucan. J, 631. /f>.) sed potest h. 1. de-
fendi. 354 quod multi scripti et impressi apud Pier. Burm. et Martin.,
etiam Goth. pr. nec ipsum male, {quid com vetustioribus Medicens ;
idque,
a Vossio desertum ,
bene defendit lahn. IVr.)
ili memoriam victua prioris ge- partes ab interprete alienae sunt.

statam Servius tradit (Jtaec ad sequentia aestuaqiie
S51* Haec igitur omnia, has ventoa referendum esse, per-
tempestatum caeli et aeris vices, suasit mihi Wundcrl. /^r.) S53.
de quibus adhuc egit ,
porro Ipse lupiter slaluil b. fixum et
magnum calorem, pluviam et constans esse iussit. Mutuatus

gelu, e lunae phasibus et variis autem est haec ex Arati Phae-
prognosticis ,
quae experientia nom. V. 10 13, c quo sequen-
docuit, intelligunt agricolae. Est tia pleraque petita, cf. Geopon.
haec meteorognosia rustica. Mul- I, 2 sqq. Plerisque his progno-
ta in his sunt, quorum ratio sticis severiores physices rationes
aliqua probabilis reddi potest; facile assignari possunt (vidimus
enimvero id esset munus non id nuper factum a //-^. Iones
interpretis poetae ,
sed hominis, physiol. VisquisUions pag. 619
qui de rebus a poeta traditis dis- sqq.); pro nostra aetate eadem
quirere ac disputare vellet :
quae retractavit Thomson {Seasons
VlRGIl. ToM. I. 25
Digilized by Google
; ; , , :

Agricolae propius stabulis armenta tenerent. 355
Continuo, ventis surgentibus, aut freta ponti
Incipiunt agitata tumescere, et aridus altis
357 arduu ed. Vea. et Romanus. Male. vid. Not
// 'inter 118 sq<).). Monet ut sit. Nam subiungit statim alte-

vates monent, qui futura docent, iTim ;
yuid saepe videntes h. e.
luna prognosticis, quae ob ea (|Uod indicium esset tempestatis

petuntur, et menstrua luna prae- ingruentis. Habes itaque duo
clare propter menstruas motus signa cessantis et ingruentis tem-
vices. 354. Quo signo cen/erent pestatis. Variat enim haec poeta
austri; quod indicium esset venti oratione ;
et )iropositis inde a vs.
mox cessaturi. Ita enim cadere 356 pluviarum et fulminum pro-
pro residere, cadit fragor pe- gnosticis, subiicit vs. 393 prae-
lagi Aen. I, 154. Ecl. IX, 58 sagia serenioris caeb. quid saepe
rentosi ceciderunt murmuris aus- videntes, Ii. quo viso prognostico
rae ut contra turgere v. 356. seu indicio. 355. Conf. Calpmn.

Altera Cerdae interpretatio, ut Ecl. V, 43 sqq.
sit pro incUlere quod Ge. II, 356 sqq. 364. Imminentes
107, vel turgere ,
auctoritate procellas nuntiat surdus aeris
destituitur. Nec apud Homer. motus et fragor terra marique

Odyss. ,
259 est iniat ,
sed increbrescens, quo exterriti aUtes
awineat. vv 6 Evôg rt JVo- marini in littus evolant. .x

^
tof t ?Jitf. concun-unt. Me- Arati Prognost. 177 sqq. (909
lius laudares Od.
475, et Ile- sq.), qui versus a Cicerone trans-
siod. "Efy. 547 Botflao necwzog, lati sunt in la tinos de Div. I, 7,
ubi de vento orto , pro ipntaov- ubi vid. Davis. cf. Lucan. V, 565
To;, accipiendum esse videtur; sqq. ,
qui in toto illo loco no-
si tamen intentius adspexeris, strum ante oculos habuit. Abo-
videbis et ibi esse ,
vento ces- rum ]>oetarum loca siugcntis
sante nam tum nebulae gebdae tempestatis congessit Cerda h. 1.
suboriuntur. Etiam in Aeschyli Est enim iam inde ab Homero

Agam. 577 novrog maav simili poeticis ingeniis versatus lorus.
modo dictus est, dum residet Virgibum sequitur Pbn. XVIU,

Nec tamen reliqua ,
quae sub- 35, sect. 85. 86. 87. Contimto:
iuncta sunt a Marone, efliciunt, principio, vid. sup. 60. {Conti-
ut illud ad poetae rationem me- nuo, avxlxa. De vocis potestate
lius accommodatum videiri pos- vid. Gisb. Koenii Commentar, in
Digitized by Googie
;: :
GEORGICON HB. I, 555360 443
Montibus audiri fragor; aut resonantia longe

Litora misceri, et nemorum increbrescere murmur,
lam sibi tum a curvis male temperat unda c.1ri-
nis , 360
360. TUM CURVIS CARINIS:
359 increbrescere Medie, (etiam Aen, VIII, 14. ct crebrescere ^ quoties

legitur ,
i. e. Aen. 111, 530. XII, 222. 407. , in eodem. /f>.) eunt aliis ; non
increbescere (ut 2. 3. 4. 5. ffy .) ,
etsi hoc moUius ; at illud austerius et ple-
niore sono, [increbescere dudum reiectum a V. V. D. D. ;
probat tamen
Heindorf. ad Horat. Serm. II, 5, 93. /fV.) 360 a curvis Pierii Roma-
nus, uterque Mentel. Voss. et Reg., sed eraso a, illustratum abHeiosio; uec
recte tamen ab eo receptum, cuih non scribendum sed subintelligendum sit.
(Sed nimirum exemplis, etiam in poeta, erat probandum, verbum temperare

cum nudo ablativo strui. Nec potest dativus esse curvis carinis^ quum,
si iungitur huic verbo dativus, non adiiciutur sibi. Hinc e codd. satis bonis
reduxi praepositionem, agnitam etiam ab Arns. Messio, qui hoc ipso versu
utitur, quo doceat, temperare subinnetam habere a praepositionem. /7>.)
Ium se Goth. sec. cum curvts Yen. lam tibi Guietus et Gebhardus emen-
daverant. (qnod recepit Voss. ffy.) lam sibi tum et curvis alius vir do-
ctus in Misc. Obss. Vol. II, T. U, p. 171, male.
Oregorii lib. de Dialectis, p. 194. ctus; eXrestmaniia miscentur yco

Brwict .
)
ventis surgentibus simplici resoruint. Aratus ib. vs.
mox Ts. 365 vento inpendente 178. 179 paxtfbv iit atyialot
vide modo ad v. 354. freta ponti Pooavztg ,
'Axtal j tivaXioi,
poetica periphrasi pro ponto, OJIOT
ivdioi iJxqtaoot. Littora
mari; nihil amplius. 357. ari- ripaeque si resonabunt traiuquil-
dus fragor , qualis asper et acu- lo cum ventus nondum senti-
tus lignorum aridorum ,
cum tur; reddidit Phn. XVIII, 35, s.
franguntur. Ita et Lucret. VI, 58. Similia loca Cerda congessit.

115 119, et Homericum aoov De nemorum murmure seu mu-
otiosv, ut Diad. v, 441 ,
et xop- gitu cf. Aen. X, 97 99. Ex-
tpaXiov avetv lUad. v, 409. cf. pressit h. 1. Lucan. V, 551 sqq.
Cerda. ElTert autem haud paullo Post vento crescente magis nui-
ornatius Aratea 1. 1. 180 xoQVtpal gis increbrescunt Catuli. Epitfa.
Tc odpevui oviftot Sxfai. 359. Pel. 275. (De numerorum prae-
L,itora misceri : miscetur ac stantia vs. 357 59. vid. Voss.
perturbatur mare littora et saxa IPr.)
alluens, quibus alliduntur flu- 360. lam tum satis gravis tem-
25 *
;
)

Quum medio celeres revolant ex aequore mergi,
Clainoremque ferunt ad litora^ quumque marinae
In sicco ludunt fulicae; notasque paludes
Deserit atque altam supra volat ardea nubem.
Saepe etiam stellas, vento inpendente, videbis 365
364. Deserit,
361 Quom
Medie, a m. pr. 362 In Arato zivd^9wntu arra- ;
ffVyfOCiv; unde coniictaaClangoremque ferunt ad litora. Ergo Virgi-

:
^ lius Ctangoremque
noluit quae propria vox foret, acribere?
^
( 363.
paludi* non paludes. Medie.; unde gravis auctoritas accedjf ad tuen-
t
dam formam genit, plural. paludium j^tludi* etiam Lips. obi. IFr
;
364 Laudatur versnf a Seneca Nat. Vif, 28. altum volitat super Za-
lichem. altum super avolat Moret, quart. et Vratisl. supervolat Parrhas.,
unde Burm. conL super evol^. 365 impellente Parrhas. et ed. Mediol.
nnus Mead., notabili aberratione dummodo codicum auctoritas aliqua esset,
:
(recepit hoc Voss. fFr.')
pestas in alto, ut na^Ts vix resi- (taj al^vlaq) in Ultore

stat .satis fluctibus, increbrescente b. xorc rct ,
ut Iv
procellae ^4, ciun elc. 361. Ex- Virgilius in sicco, in lit-
pressa baec ex Aralo^ nec tamen tore, X, 301) alus

ut et Aen.
cum fltle ac <bligenter, sed per- plangere memoraverat. Tandem
mutatis avium nominibus, forte v. 364 cum Arato convenit no-
cûod communis earum bac in re ster : Kivvpivov re âUttsCav

est natura. Quod itaque de ar- dvlpoio ardea: et
dea , ,
dixerat Aratus molo vento supervolat mare
V. 182 Diosem. %al 6* v Ixt boc exornavit: notasque palu^
ox' iqmdiog ov xoto xo- des Veserii atque aliam supra
Ofioy 9>o>vy volal nubem. Etiam: Quodque
Tcoilia k(Xi}KCgy ad mergos trans- ausa volare Ardea sublimis
tulit Virgilius: Quum medio ce- nae confisa nalanti Lucan. V,
leres revolant ex aequore mergis 553. 554.
Clamoremque ferunt ad litlora. 365. Ex Arato ib, v. 194
At Cicero, qui Arateos versus 200. conf. Lucan. V, 561 564.
vertit de Div. I, %^fulwem seu Pbn. XVIII, 35, s. 80- De bis
fulicam nominaAit. Calliniacbus ano^Qolatg stellarum vid. loca
dvxTqv in fragm. CLXVII ex apud Cerdam. Nostro loco in-
Etjmol. Contra Aratus mergos Icr diosemeia sunt ,
at inter
-
c- -
ny Googie
;
Praecipilos cocio labi, iioclisquc per umbram

Flammarum longos a tergo albescere tractus
Saepe leven paleam et frondes volitare caducas,
Aut summa nantis in aqua conludere plumas.

At Boreae de parte trucis quum fulminat, et
quum 370
Euriqiê Zephyrique tonat domus omnia : plenis
Rura natant fossis, atcpie omnis navita ponto
366 per umbras plurrs forte, qaamqoam a Birnn. nil Dotatam sit; etiam
plores a{md Martin, et Goth. pr. , sicquc editum usqoe ad
Comroelin. Sed
recte tam a G. Fabrido praeferebatur umbram , qood et Medie, habet, Pie->
riique Rom. el Medie, (ridetor Hvins. in suis codd. umbram inrenisse; hoc
tuentur etiam 3. 8. t umbra singul. num. proprie de nocte ;
quamquam
loco simillimo Acn. 11,693. per umbras dicere poeta maloit; rid. (j. V.
VllII, 3, VII, b. JVr.y 367 Ita apud Senec. N. Qu. I, 14, nisi qood ibi
Stellarum f at VII, 20 laudatur: Longos a tergo Jlammarum albescere
tractus. Apod Macrob. Sat. VI, 1 : 369 mol-
involvere tractus. Male.
les pro nantis Leid. pr. a m. pr. collidere ToU. palmas Goth. pr. 370
ût tres ap. Biirm. ,
tres ap. Martio. Goth. pr. 371 domus tonat Vrii.
Locrelium ante oculos in his verss. fuisse putabat Wakef. ad Lucret. V, 744.
{ety minio pictum, inter Euritûe Zeph. in Medie, inseritur. //>.) 372
omni n. ponto fragm. Moret, ponto humida inngenda esse contendit Wa-
kef. ad Lucret. I, 1084. imbribus et nebulis humere rela rideo : mari ,
nisi
navi mersa, non assequor.
omina et prodigia Aen. II, 693. 370. lam praesagia pluviarum

V, 527. cf. ad Iliad, 3, 75. 366. enarrantur. Primum est fulmi-
Tol d Sm^tv fvpol VTtoXtvxttl- num ex omnibus caeli par libas

vmvTffs. Arat. ib. Lucret. 11, 143 concursus. Omnino, |>ergit 373,
Iôctumdsque faces caeli sublir- pluviae venturae observatio in
me folanles Nonne vides longos promtu est) tam manifesta eius
Jlammarum ducere tractusy quem signa sunt ,

quae inde subiicit,
locum Macrob. VI, 1, pag. 574 ut neminem facile, non ante pro-
Maroni praeluxisse ait. albesce- visa et animadversa, pluvia op-
rt ,
elucescere, elegantius quam primere possit
existere, esse. 368. Vid, Arat. 370 372. Quando ab omni
ib. V. 190 > 192* Piin. ib. cacli parte tonat ,
imbres in-
8. 86. gruunt Conversi ex Ai'ato ib.
Digilizea oy Google
; ,

Humida vela legit. Numquam inprudentibus imber
Obfuit: aut illum surgeiitem vallibus imis
Aeriae fugere grues; aut bucula coelum 375
Suspiciens patulis captavit naribus auras;
373 legunt in nonnnllu apud Piennm , probatam Heinsio. (rid. Q. V.
VIII. 4, c. //>.) At legit etiam in Romano, prudentibus Medie, a m. pr.,
hocque praefert cum alita Io. Schrader. Sane et hoc anum aenanm habet.
Nec minus tamen alterum rerum est. 374 adfuit Rynckershoeckii emen-
datio iam a Burm. reiecta esu Wakef. ad Lucret. VI. 70 obfuit, pro ob-
reraatur. dictum esse coutendentia argutiaa vix quiaquam probabit, ac illum
Moret, quart. m vallibus Leid. a m. sec. ab v. Leid. alter. 375 sen-
sere Goth. aec. 376 Suscipiens Zulich.
201 205, qui ultimus versus patet, solere grues, ubi in altum
tHari ydf haud dubie suppositi- evolaverint, in aerem, ijiqiai,
tius est. conf. Plin. XVIII, 35, s. animadversa tempestate, statim

81 et de reliquis s. 87. domus se demittere et imbrem fugere;
Euri suaviter dixit de parte cae- iam ,
quod additur vallibus ,
li, unde spirat. Eurxt natant, imis duplici modo iungi et ac-
inundantur. dpi potest, aut, ut grues im-
373. Numquam inpntdenlibus brem fugiant vallibus imis, re-
imber Obfuit, obessc potest vel cipientes se in vallem; ita con-
solet. Ornate extulit id, quod venit Aristoteles : xal, idvldmoi
in tenui oratione esset: agricolis vl<pi\ xal yeipifia, xacaitradat
non facile imber supervenire pot- ijavxdiovdt, puta arborum fron-
est imprudentibus, h. non ante dibus tectae, (Theophrast. de
providentibus ,
improviso ,
ut signis pluviarum: orav ylqavot
nec moniti sint praesagio aliquo. nhmvxai, xal ftrj dvaxdpnrto-
Non debebat liic haerere docto- Ctv, tvSlav aijpalvif ov ydf
rum virorum acumen. Senten- fthovrat, ttqlv fj ov ntzoptvai
tia est eadem inf. 425 Numquam Ko9aqd XSioatv." Ilaec attulit
te crastina fallet Hora, neque Heyn. in Edit. min. ff^r.) aut
insidiis noctis capiere serenae. ut iungantur imbrem surgentem
;
374. Divci-sa sunt llesiodea^fpy. vallibus imis ; solet enim imber,

448
451. et ad aliud spectant h. e. nebulae, surgere vallibus in
venun ante oculos poetae fuere aerem rariorem. Sed hoc abe-
Aratea 299. 300, e quibus et num ab h. 1. Prius est verum.
AidstoL H. A. IX, 10 (add. An- Aratus : arqotpdStg ih nojUpits-
tig. Caryst. 46 et ibi Beckm.) ris dnoviovzat, ubi Schol. tljto-
Digitized by Goc^le
, , ,
Aut arguta lacus circumvolitavit hirundo.

Et veterem in limo ranae cecinere querelam.
Saepius et tectis penetralibus extulit ova
Angustum formica terens iter; et bibit ingens 380
377. HIRUNDO;
378 Aut Ven, , noonuHi ap. Pieriain, Bodlei. et anus Arondel. ap.
Murtiu, .
qai recepit. 379 Ocjrus et malit Cercia, quia iii Arato &aocoy
est. e tectis ap. Charis, Inst. Grammat. II, p. 193. e tecti penetralibus
coni, Voss. ,
mole. Sic foci penetrales. Apud Avienum pag. 121 cd. Grot.
ova cavis effert penetralibus: quod to. Schrader. in schedis laudat. 380
tenens Golh. pr.
axt)itpoveat tlg roOg x6nov$,o&tv tis enim querelam de quacun-

huvt^&i\aav. (i/egiat yiftevoi dique animalium voce dici no-
ctae iam Homero II. III, 7. //>.) tum est.
375. 376. Ex Arato ibid. v.282. 379. Arat. v. 224. 225. con-
223, qui conversi sunt a Cic. de versa a Cic. de Div. I, 9. tecta
Div. I, 9. captavit, captare so- penetralia ut adytum penetrate

let, captat, auras, h. dudt, ol- Aen. II, 762. templa penetralia
facit, totsipQijtsavxo. Plin. XVIII, caeli Lucr. I, 1098, ut in non-
88 Jit boves caelum olfactantes nullis legitur, angustum iter xol-
seque lambentes contra pilum. Iris Olijg, foraminis: si modo

377. Vid. eund. v. 212. 213. Aratum reddere voluit sin omni- ;
Versus totus est ex Varrone Ata- no naturam formicarum expri-

cino, notante Servio, una cum mere maluit, angusto calle in-
V. 376 et 379. arguta ad vocem cedenOum ut Aen. IV, 405, in
,
refertur. Plin. XVIII, 87 hi- loco disertiore: rectius iter de

rundo tum iuxta aquam volitans, tramite isto, quo eunt redeunt-
lU penna saepe percutiat. 378. que intelliges cum Cerda et aliis,
Ex eod. 214. 215. Plinio sunt (priorem explicationem com-

ranae ultra solitum vocales mendari verbis extulit ova tectis,
XVIIl, 8. 87% veterem querelam iam vidit WundcrL /T^r.) Apud

ad fabulam transformaUonis ra- Plin. XVIII, s. 88 es\., formicae
narum (vid. Ovid. Met. VI, 316 concursantes aut ova proge-
sqq.) referunt; sed verbis sim- rentes.
pliciter inest notio clamoris con- 380- jbvus iris ,

bibere h.
tinui 8cm}>erque eiusdem. Poe- hamire ,

attrahere ,
aquas suis
Ôigitized by Googie
Arcus; et c pastu decedens agmine magno
Corvorum increpuit densis exercitus alis,
lam variae pelagi volucres, et quae Asia circum
383. VARIAS
(381. Notulae Servianae Burmannus praescripsit a pastu imprudens, ni

fallor. /f>.) 383 Tu/n pro /om alter Arondel. varia# Medie, et Gud. Rom.
Pierii, unus Arund. et Bodlei. Sic iam Serv. lectum fuisse notat, ut infundere
pro infundunt dictum accipiatur. Ita nova sententia facienda : Hunc caput
obiectare videas. Jam volucres pelagi varias in nonnullis ap. Pierium.
Mox atgue Asia Medie. Mentel. pr. a m. pr. et nonnulli ap. Pier. ;
putes,
aut quae, (Lectio varias aut Servio, aut alii Grammatico, quem secutus
est Servius , deberi videtur j vid. Q. V. XVI, 5. Variae volucres est No-
minativus absolutus ;
exempla e scriptoribus Lat. petita vid. apud Cort. ad
cornibus, pluvio tempore, etiam 152. VI) Alttty Tov %aQ[{vray

a nostris hominibus creditur, nozl JTCEQd nvxvd rivoâg, Ilag
conf. ad Tibuli. I, 4, 44. Loca itpiQsg At Virgilius revxvoffc/en-
alia vid. ap. Cerdam. Alias nit- sus transtulit et (nam dense in-
hes dicuntur bibere. Sic in An- crepare nihili esset) nu^d nvxvd,
thol. Lat. lib. V, 113 de Oceano: alas densas interpretatus est, si-
Te potant mibes (sic leg.) ,

lU ve ut alarum naturam exprimat
reddant frugibus imbres, Statius epitheton ,
sive ut ad multitu-
Tlieb. IX, 405 ,At paler arcano dinem corvorum referat. lun-
residens Ismenos in antro y Unde genda vero : increpuit alis den-
aurae nubesque bilnint atque inv- sis; non vero: exercitus densis
brifer arcus Pascitur y et Tîios alis, Piin. XVIII, s. 87 dixit cor-

^
melior venit anmis in agros. vi se concutientes, Simphcius
Arat. ib. v. 208 duplicem arcum Homer. D. /J, 462 oQvldôov Tts-
habet: SiSvprj ex reper- TEflvcSv ?&vsa nolXd ip&a xal
cussa luce in nubibus. Nostrum noxtavxai dyaXXopBvat tcxs-
laudat Seneca N. Qu. I, 6. Qvytaau Ceterum ad hoc prae-
881. 882. Arat. v. 231 237. sagium referenda Horatii verba
increpuit densis alis debebat ex- Carra. III, 27, 9 antequam stan-
primere xivtt\aptvot TtTsgd nv- tes repetat paludes Imbrium di-
Kvd * in hoc vero TcvTtvd (pro vina avis imminchturn,
nvxvcSg) positum esse putes pro 383 387. Ex avibus mari-
crebro, Eliam in epigrammate nis et cygnis praesagia pluviarum
(Brunck. Analect. Tom. III, pag. memorat. Jam videas varias
Digitized byGoogIe
; : ; ;
GEORGICON LIB. I, 1-S87 449
Dulcibus in stagnis rimantur prata*Caîltiri, 4 ..
Certatim largos humeris infundere rores, " 385

Nunc caput obiectare fretis, nunc currere in uadas,
Et studio incassum videas gestire lavandi.
Sallost. log. cap. 30. et qnos ille Undat Sed etiam Innnltlro absoluto,
licet videas infra seqnatnr, locnm esse posse non negaverim; vid. Q. V.
XXX, 3. lUod etiam, qnod est in Mediceo, aJjue, testari videtur Gram-
maticorum collatus ,
orationis, male cohaerere visae , utcunque emendandae
volucres pelagi atque volucres, quae sunt
circum Asia Cay-
stri prata. ff'r.) 384 mirantur Reg. a m. pr. videtur exhibere. 386
in undam Medie, a m. sec. Gud. et unus Mcad. {undas prior lectio Me-
die. ;
vid. Q. V. VIIII 3 VIII b. ^FV.) undis Mead. alter ut non-
, , , ,
nulli apud Pieriam, in unda alii. 387 studio incensas malebat lo.
Sebrader.
volucres injunitere Ac. Cygni conf. WallhcfiAnimadvcrss.liut.

hic dicuntur in stagnis dulcibus et erit. n. IV. Reliqua partim a
C(2^s/ri (in stagnis, quae Ca]'ster Varrone Atacino sumsit, cuius
fl. egressus ripas, inundando vi- fragm. in Catalectis vet. poefa-
cina , facit )
rimari prata Asia rum : Tum liceat volucres pe-
circumcirca pro vulgari , ver- lagi iardaeque paludis Cernere
sari in iis. rimari autem de cy- inexpleto studio (SnXrjaxov hoc
gnis, pabulum et herbas quae- est, quod noster incassum dixit,
rentibus. Georg. II, 199 dixit At Servius, quod densae plu-

Mincium Pascentem niveos lier- mae non admittunt aquam ad
boso Jlumine cycnos : stagna cutem. ) certare lavandi ,
Et
recte dulcia, utpote vivi et per- velui insolitum pennis infundere
ennis fluvii ,
non situ putre- rorem partim ab Arato Diosem.
acentis aquae. Asiam paludem 210. 211 ITolXaxi Xtfivauxi ^
dixit Aen. VII, 701. At Home^ tlvaXtat ofvi&isÂalijarov xiv-
rusAatov XttpcSva. Est autem iovrat htlptvat vSdrcaaiv; h.
Asia angustus tractus paluster caput obiectant fretis, a. aquis
Lydiae ad Caylstnun , non longe immersant. Quae omnia ai in-
a Tmolo, satis notus ex Ilomer. ter se compares , poeticam in
Diad. p, 4&1 Tj Kvxvuv SovXt%o- nostro , quamquam novissimus
Stlqcov 'Aaltp Iv Xetpiavi Kav- post illos venit, copiam non de-
OTpIov dptpl (it&qa
quem ex- sideres. Plinius XVOI ,
s. 87 e
pressit Virgil. vss. 383. 384. nostro : Et quum terrestres vo-
: :

Tum coniix;pIena pluvi.im vocat iiiprol)a voce,
Et sola in sicca secum spatiatur arena.
Ne noctunia quidem carpentes pensa puellae 390
Nescivere hiemem, testa quum ardente viderent
391. HIEMEM:
3S3 Tunc Nonius in pluvia, (etiam Serv. Dresd. //V.) rauca voce
Servitis et cdd. nonnullae; quod probat Kingius np. Martia. ,
sed est al-
terius glossema.(Nempe rectius Serv. Drcsd. quam vulgatae editiones ,
Tunc cornix plena: plena dicit rauca, contra naturam suam. rid.
Q. V. XVI, 1. //>.) plenam ed. Verf. 389 Post hunc versum addant
nonnulli: caput oblectat querulum venientibus undis, ut in Fruiic.
Leid. et Yoss. ,
in hoc quidem, ut et in Bodlei. et uno Arundel. , post v.
388. In Medie. Gud. Mentel. pr. et sec. Parrhas. in margine erat a rec.
manu scriptns. (invenitur etiam in cod. 4. 9. ,
et in 2. a m. sec. /P>.) Reg.
et Mead. cum ed. Norimh. habebant: Et caput. In Gantabr. deerat ob-
iectat. Confectus versas e v. 386. 390 ?iec vulgo. Ae Medie. Gud.
Mentel. pr. et Moret, pr. ,
item Rom. ,
perpetua quidem variatione. De-
bebat tamen ntique et h. ]. placere , ut viri docti fere ubique restituerunt :
atque sic iam Naugerius ediderat; ergo sequutus sura, {ne pro nec in-
curia a se relictum scribit Wnnderl. Praefat. pag. Yll. Vîd. notata ad
vs. 126. /f>.) 391 cam testa Rottend. sec.
Iticres contra aquam clangore^ sola secum spatiari didtm', sola,

dabunt, perfundentes eese; sed non gregatim', ^ noiUr; axqltpt-
maxime cornix. rai mtf viiofi ut: secum esse,
388. Aratus plenius vsa. 217 habitare.

221 conversis a Cic. de Div. 390 392. Ornate. Etiam
I, 9. add. 290. 291. Nostrum puellae lanam ducentes tempe-
expressere Claudian. XV, 493. statem seu pluviam ingruentem
Lucan. V, 555. 556. cornix im- ex scintillatione lucernae et iun-
proba , sive infausti ominis, sive gi ,

qui ex stuppa in fungi spe-
improba vocat ,
pro improbe, ciem excrescit, concretione di-
clamore improbo, nimio, con- vinare norunt. Oleum sciniU-
tinua crocitatione eaque odiosa lat, h. flamma oleo nutrita, te-
vid. sup. ad v. 145. plena voce, sta est lucerna fictilis. Vides,
e pleno gutture ,
Gallis gras : quemadmodum rem vilem non
Tttixla xqtiiovsa. Eam vocare ignobili oratione expresserit. Nec
pluviam, quam denuntiat, iam minus tamen bene et copiose
Lucret, dixerat V, 1084. 1085. Aratus ib. 244 248. 302 sqq.
Digitized by Google
:
Scintillare oleum, et putris concrescei'C fundos.
Nec minus ex imbri soles et aperta serena
Prospicere et certis poteris cognoscere signis.
Nam neque tum stellis acies obtusa videtiir, 395

Nec fratris radiis obnoxia surgere Luna,
395. VIDETUR; 396. LunA;
393 eximhres soUa Pierio* e Romano et nonnullis antic[uis quod recipit ,
Martinus ne , cum mox c solis et siderum fulgore praesagia capienda dis-

,
cantur , pluvio caelo id facere praecipiat poeta. Sed ut Hoc argutias est,
quam verius, nam pluviarom iuteiralla esse possunt, in quibus stellae ful-
geant, ita eximbris sola analogia se tuetur, (vid. Not. ffr.) Porrc^Rcis-
kius coniicicbat: soles per aperta serenos. 394 agnoscere Parrhas.
395 Nam neque ut Goth. pr. tunc astris acies obtusa videri apnd Gel-
lium N. A. VII, 17 ; boc posterius impense placet Heinsio \ et ipse hoc a
Virgilio profectum esse malim: ut sit is, quem infinitivam historicum appel-
lant; videri y surgere^ ferri. (At memoria lapsum ita scripsisse Gellium,
uUera illa diversitas tunc astris satis probat; nec locus hic Infinitivo abso-
luto. vid. Q. V. XXX, 6. H^ri) tunc acies stellis inverso ordine ZuUch.
tum cum stellis cd. Commel.
in stellis Mentcl. pr. 396 Nec fratris ra-
diis obnoxia surgere Luna. Cum interpretatio in h. t. haereret, et poe-
tae menti et rei memoratae contraria exiret, risa mihi rmt fraus latere in
Nec pro qua senteutiam requirere Lt suspicabar; ita ut locos sic procede-
ret: A'cf7n neque tum stellis acies obtusa videri^ Et fratris radiis obnoxia
adde Plia. XVIII, 8 . 84. cf. Apu- serenum , absolute dictum, ut

Ici. Met. II, 18. alia simili modo ,
li. serenum
393 414. Sequuntur prae- caelum, quod apertum vocari
sagia serenitatis : et primo qui- potest, nullis nubibus obductam
dem usque ad vs. 400 ea de- xadapov 900 ^ duce-
clarata sunt per absentiam eo- rat Arat. Prognost. 281 ,
et 9 .
rum ,
quae impendentes pluvias xvrpf naorig vni-
significabant apud Aratum 206 oftlxlrig v. 265, ubi ad
sq., tum vs. 401 ea apposita sunt, unam stellam boc praesagium
quae nunc fiunt, {ex imbri, i. e. retubt ;
cum Virgibus omnino
post imbrem. Nam postquam stellarum obtusam et obscura-
imber desierit, ex certis quibus- tam lucem memoret. 396. N'ec
dam signis cognosces, serenitas fratris radiis obnoxia surgere
reditura, an nova pluvia me- Laoui. Vexatus locos; nec per-
tuenda sit. JVr.') Serena, ut spectus, nisi totum coniunctim
Divjitizcd by Coogie
452 P. VIRGILH MARONIS
Tenuia nec lapac per coelum vellera ferri;
Non tepidum ad solem pennas in lilore pandunt

surgere Luna, iannitivo historico; ut sensus sit; nam ei stellarum acies tum
cernitur non obtusa, et surgit, in conspectam venit, Luna. Nihil impediti
in his esset; oniutus causSa adiectum: fratria radiis obnoxia, soli. Legi-
tur quoque Et in SchoJ Sfiitii Theb. If, 146. Versum tamen emenda-
tione non iudigere, comparato loco Arati, quem poeta ante oculos habnit,
docui in Excursu ad h. v. Io. Schrader. coniiciebat fulgere pro surgere,
nullo cum fructu, Potest quoque interpunctio mntari
obnixa Moret, pr.
neque tum stellis acies obtusa-, videtur nec fratris radiis obnoxia
surgere Luna, Verum sententia ita non mutatur, quae esset; stellae lucent,
luna non oritur. 397 Tenuuia e M^dic. , sed altero u et rm e linea ob-
ducto. 398 Nec Leid. pr. et unus Mead. Nojn cd. Ven. pinnas Rom.
tepide. Goth. sec. {litora Medie, ^r.)
legeris : Nam neque Nec caligine aba, nec luna suborta,

non non usque ad v. 4(X). ut quae nimirum luce ^la eas of-
eadem sententia continuetiu- fuscet, iis officiat.'' ver-
non autem, ut vulgo fit, priores ba Maronis, qui, e contrario,
duo versus 596. 97. seiunctum a abesse tempestatis praesagia de-
ceteris sensum constituant. In clarare vult, naturab vi et sensu
liis quidem ^j^tentia per se liaud posita sunt : nec videtur, cerni-
diOicilis %sl.-ad assequendum: tur , ades steUarum obtusa ,
nec
lunam piu'a tuue luce niteri cernitur surgere, nec surgit, ori-
At verba contrarium produnt: tur , Luna ,
radiis fratris ob-
nec Luna surgit, b. e. non ori- noxia, lucem suam a sole mu-
tur; atqui, caeli, serenitate red- tuari sobta, b. e. non oritur,
dita ,
stellae lucent et luna con- prodit, lU luce sua stellas obscu-
spectui redditur. Varios inter- rare possit. Ergo abesse poeta
pretandi modos grammaticae ad- ait id ,
quod tempestatis instan-
versantes vid. in Excursu ad tis signum esse posset, cum cae-
b. V. Expedire rem mihi videor lum repente nuUa de caussa,
ex Arati verbis, quae poeta red- apparente, tamquam aere den-

didisse videtur ex vss. 281 sq. sato ,
obscuratur. (Frustia sc
quos in Exc. apposui. Scibeet torsisse interpretes mibi riden-
Aratus tempestatis ingruentis tiu*. Ego dici puto rubicundam
signum apponit: quando re- Lunae, faciem , tempestates por-
pente stellarum lux obtunditur, tendentem , qualis interdum sub
olluscatur, nulla apparente caus- sobs occasum conspidtur. Oc-
sa nec nubibus obductis , nec ddentis sobs radii rutilant ; bine
GEORGICON Llk I, 397 401 458
Dilectae Thetidi alcyones; non ore solutos

Inniundi meminere sues iactare maniplos: 400
At nelmlae magis ima petunt, c.ampoque recum-
bunt ;
399 oee soluto alii apud Sci*v. [halcjoncs\oas^ et I;Ain. exhibent; ve-
rius puto ttityonea. Sic etiam, demta aspiratione, hoc nomen Romani poe-
tae videntur scripsisse; neb j;l!a apud Heinsium lectionis varietas notatur,
nec hic, nec infra HI, 338. Qui, quum Danielis patris qditionem ,
in qua
est alcyones, cum scriptis libris contulerit, in omnibus videtur invenisse,
quod et ipse et lleynins ediderunt. Firmant banc scripturam Medie., Fragm.
Vat. ad in, 338. ,
et, quantum ex Bottarii silentio colligere licet, Romanus.
Apud Graecos scriptores iuvenio et *AXxvo}V, 'Alnvovrj, et ÂXKvdVy Ahtvovrj
exaratum, illud, praeter alios, apud Homenm. 401 Moret,
sec. et fragm. Moret, campoque residunt Goth, scc. ,
non male, sed ex
interpretatione.
ita fratri obnoxia intcrduin est mullae ab oriente ,

aquam in
Luna ,
ut ipsa rutilet. labnius, triduum praesagient. Aliena a
Vossiuin et Wunderl. secutus: re loca siuit, quae Cerda mc-
Luna ita serena est, ut non, inorat, Lucani IV, '124, S.
sicut vulgo, lucem a sole mu- Martialis, et reliqua. 399. /li-
tuata esse videatur. /A>.) lectae Thetidi alcyones. Sic iam

Nunc vs. 397. Tenuia nec lanae, êocr. VII, 59 JS ereidibus cli-
x Arato ibid. v. 206. 207 noi- lectas dixerat. 'Ahtvovtg, ylctv-

Idxi d Iqxopivmv vtxtSv vitpta xolg iVqpqtot Tai tt fsoltOra'Op-
npoitapos^cv ola (taiuna ni- vi%tav ItplXabtv oeaig r{ ntQl^
xotaiv ioixura IviaXlovrai. vel- ilosayt/a. Iis incubantibus mare
lera lanae ,
nubeculas lanis si- tranquillum esse, unde dies Hal-
miles, nostris hominibus dvicu- cyonii dicti sun^, nota res est.
las dictas ,
serenitatis nuntias. Aliena tamen haec ab h. 1. sunt,
accipiebam , ut alii ;
male vero :
quo praesagia ingruentis tempe-
nam ex poetae sententia esse de- statis memorantur: alcyones raro
bet prognosticum instantis tem- in conspectum veniunt, nec nisi
pestatis pluviosae ; quod nunc Vergiliarum occasu et circa sol-

abessc ait. Sunt ergo nubes per stitia brumae ; vid. Aristot. H.
caelum sparsae mox in densiorem A. V, 9. Flin. X, 32, s. 47. tunc
et obscuram nubem coiturae: ergo praesagientes aeris muta-
Plin. XVin, 35, 8. 82 Si nubes, tionem pennis expansis esse so-
ut vellera lemae, spargeniur lent. 400. non mo-
Digilized by Googie
:

Solis el occasum servans de culmine summo
Nequidquam seros exercet noctua cantus.
Adparet liquido sublimis in aere Nisus,
Et pro purpureo poenas dat Scylla capillo ;

405
Quacumque illa levem fugiens secat aethera pennis,
Ecce inimicus, atrox, magno stridore per auras
*
402 de iumina Ven. 403 Hecquicquam\ frustra, ut sup. ^ nec illum
Flava Ceree aleo nequidquam spectat acervo. Et sic saepe, l)e inter-
pretatione viti. NoU Inngo: Nequidquam exercet c. At Eduard. King.

Nequidquam servans occasam , quippe qui io tanta caeli serenitate vix
possit observari. Servius , quem vulgo sequuntor interpretes nequidquam ,
pro non poni vult. lo. Schnder. emendabat: Nequaquam. 404 aethere
Aom. unus Mead. 406
409 in Ciri repetuntur 538 sq. Quamcunque ;
Gud. mule, aera unus Arundel. pmnrs Medie. Gud. Reg. a m. pr. Men-
,
tcl., hic et 409.
tlo Dicssac fragis, sed herbarum, Sic noctua in imbre garrula

graminis ,
straminis elc. eos ia- (praesagit serenitatem) , al se-
ctant solutos ,
h. ita ut solvan- reno, tempestatem. Nihil mihi
tur iactando: notum signum in- videtur magis esse expeditum
stantis mutationis caelL Etiam hac nostra ratione; vid. tamen
Plin. XVllI, 88.'^ Var. Lect. (
nequidquam ,
an,
401. Sequuntur nunc ea, quae quia non auditur sero canens?
serenmn caelum vere porten- ut Ecl. 11,4.: ibi haec incon-
dunt: subsidentes nebulae, no- dito solus Montibus etsil-
ctuae cantus ,
elc. Arat. ibid. vis studio iactabat iiia-
256 sqq. tum ad 402. cf. ibid. ni. Ifr.)
V. 267
269, ubi diserte ôu- 404. Ilaliaectus nunc cirin
%ov utliovaa: nulla re interpel- infesto volatu persequitur. De
lante eam canentem adeoque con- Scylla, quae patrem Nisum Mi-
tinuo. Noctua observans solis noi prodiderat ,
in avem ima
occasum ,
atque adeo noctem, cum patre mutata ,
ipsa in drin,
sedens in arboris cacumine, ca- paler in hahaeetum qui eam
;
nit assidue ,
sed frustra : avis nunc perOnad odio persequitur,
enim quamvis ominosa , temjjo- si conspexerit ; vid. Cirin et Ar-
statisque alias nuntia, nuncta- gumenlum. Fabula ap. Ovid.
men, quo minus serenitas redeat, Met. VUI. conf. sup. ad Ecl. VI,
non impedit. Plin. XVllI, 87 74. liquidus etiam aeris natu-
; ,
Iiisecjuilur Nisus :
qua se fert Nisus ad auras,
Illa levem fugiens raptim secat aethera pennis.
Tum liquidas corvi presso ter gutture voces 410
Aut quater ingeminant ; et saepe cubilibus altis,
Nescio qua praeter solitum dulcedine laeti,
408 qua fert se Bottend. 409 raptum Medie, a m. pr. et alter Menag.
partim Probus in (arammatica. rapidis Voss. aller et Goth. sec. secat aera
Purrhas. Ceterun hos tres Tersus 407
409 ravxoXoytrvvzctq et sparios
damnabat Reiskins et pb edit. Argent. abesse notabat. Essent idcirco trans-
lati e Ciri putandi At sic 406 Quacumque simul erit rescindendas. 410
Cum liquidas Ven. presso corvi Moret, sec. 411 Jtque ter ingeminat
Reg. a m. pr. 412 dulcedine capti Menag. et Gotb, primos, ot alias
poetae. Sed vid. inf. IV, 55.
ram mobilem denoUt. 407. ini- malit iungi inimicus Nisus inse-
micus ,
atrox potest ila accipi, quitur atrox ,
h. e. atrociter, ve-
ut alterum pro adverbio sit: hementer, Seivoq (uv. Quod h.I.
atrox Nisus inimice insequitur: minus placet. fUr.)

quandoquidem docent viri docti,
non bene duo epitbeta iungi; 410. Aratus ibid.v. 271277,

nisi alterum participium sit. vid. sed disertius, et Lucret. V, 1077
Georg. III, 149. IV, 19. Aen. III, 1085. presso gutture ,
coar-
70. Ubi tamen orationi d{ivo'rq{ ctato, acuto cantu, clangore,
aUqua non male tum duo
inest , Uqaivofiivotaiv opoia. voces li-
epitheta iunguntur ad augendam quidae oppon. raucis : quibus

rei gravitatem, sive adieclivum corvus imbres alias denuntiat:
sive participium sit: ut iu illo, cf. Plin. 1. c. 412. Aa/ptiv xi
quod infra Ub. III, 149 s4sper, Ti$ dtaooiTO ibid. 274. dulcedine
acerba sonans. Idem etiam tum laeli, h. voluptate, gaudio. Si-
locum babet; cum res per plura milis locus inf. IV, 55.' imhrduts
attributa ,
adiuncta ,
aut alia actis, exactis, linitis, desinen-
quae rei propria sunt, decla- tibus ,
Burmannus exponebat:
randa ac describenda est: uti vereor , ne hinc tentiis nimis ra-
Aen. VI, 283 Ulmus opaca, in- tio exoriatur. Melius actis, ab-
gens , quam etc. Ita si statuas, actis, pulsis, iflctis pro actis
caussas ex ipsa rei natura petitas coelo. Ge. U, 334.: actum
teneas. Multo irequentiora haec caelo aquilonibus imbrem.
sunt in Homerias. CWunderl. Add. Gc. II, 130. IVch.)
Digilized by Googie
456 . P. VIRGILII MARONIS
Inter se in foliis strepitant; iuvat imbribus actis
Progeniem parvam tlulciscpie revisere nidos:

Haud equidem credo, quia sit divinitus illis 415
Ingenium, aut rerum fato prudentia maior:
Verum, ubi tempestas et coeli mobilis humor

413. SE FOLIIS 414. NIDOS.
413 in foliis Medie. Gud. sex alii; item Romanus, Medie. Pierii cum
aliis; nec non tres apud Martin, [foliis strepitant valeret: mods foliis
strepitum excitant ; quam explicationem respuit vel illud ,

quod adiicitur
inter se. Itaque in foliis strepitant, i. e. sub arboribus, quo post im-
brem frequentes conveniunt, sive inter folia. Res ipsa satis nota. Prae-
positionem revocavit etiam lohnins. strepitant foliis Moret, onus.
crepitant Leid. alter, quod sane et ipsnm dicitur, ut ap. Avien. p. 122 in
hac ipsa re. 414 et dulces invisere Franc. natos Yratisl. 415 Reis-
kius eleganter coni. Ilaud [equidem credo) quia sit divinius Inge-
illis
nium', et sequitur maior', ergo et divinius. Facile itaque praeferam. (Ho-

rat. Sat. 1,4,43.: Ingenium cui sit, cui mens divinior.** Sed vid.
Not. //'>.) Video in idem hoc iam de
alios viros doctos incidisse (in Ilist.
VAcad. des Inscript. Tom. XXXIV, p. 168. 169), etiam Io. Schrademm.
est quoque divinius ap. Io. Sarisber. de Nugis Gurial. II, 2. At Wakef. im-
probat ad Lncret. II, 180, quia ibi occurrit: Hoc ausim confirmare
nequaquam nobis divinitus esse creatam naturam mundi. Ex vulgari
lectione est supplendum Haud equidem credo hoc ita fieri, quia sit.
: 416
facto Franc. fato rerum Toll. 417 mollibus Goth. pr.
415. Non hoc eos propterea qua et imperium in fatum poe-

facere videri ait , quia illis divir- tica ratione tribui. Nesdo tamen
nilus sii ingenium ,
h. e. ex Py- an usquam illa divinandi vis ha-
tliagoreorum ,
Platonicorum ac bita sit maior fato ,
quae fata
Stoicorum placitis pars divinae mutare posset quod nec lovi
;
menlLs' ei haustus aetherii, ut IV, heebat ,

qui tantum retardai'e
219. 220, ubi vide, conf. Cicero fatum poterat. Itaque praefe-
de Dhin. I, 49, s. 110. 53 pr., renda esse videtur altera, quae
aut rerum prudentia maior fato, facilitate se commendat, inter-
h. quam fatum, hactenus scili- pretatio: quia renun pmden-
cet, ut, quid futurum sit fato, tia maior (quam in hominibus
ipsi praevideant et praesentiant. esse solet) iis sit fato ut ante,
Scilicet solet iis, qui divinandi divinitus a fato data. (Bfenc
facultatem habent , potestas ali- sibi opposita sunt divinitus et
i
Mutavere vias, et luppiter uvidus austris
418 Mutavere w Markland. ad Stat. SUr. Y, 2, 152 eleganter coniectat,

Dt Catroeua etiam ediderat \
titqae ia nno Arundel. legitor. Sed nec mole,
procellae seu tempestatis 2ic nabiiim via ac ratio naturaqoe motatar, com
sudam fit, et omoiao mutat viam qoodcunqna movet se, procedit. Paullo
diversa ratione viae caeli dictae Georg. 477 pro motu sidenim , ut via
II,
solis ,
siderum ;
quae pro exemplis laudat Barm. h. 1. uvidus est ex Medie.
humidus alii, umidus Romanus. {Uvidus^ uvens, saepissime in humidus,
humenSf mutatum; vid. Grotiov. Diatr. cap. 24. Heins. ad Ovid. Am. III, 5,
6. Broukhus, ad Tibuli. I, 9, 37. Drukenb. ad Sil. It. IX, 30. Quae rea ex-
pKcanda e vetere scribendi ratione, aspirationem in roc./iumidus respnente;
ita facillime uvidus in voc. magis frequentatum umidus transire poterat,
quamquam non negaverim, fieri etiam potuisse, nt unudus in uvidus inter-
dnra corrumperetur. Yim autem et potestatem horum vocc. si spectamus:
humida, humentia, contraria suut siccis et aridis: Ovi*d. Met I,
19.: Frigida pugnabunt calidis, humentia siepis.** Plin. H. N. XVII,

14. : Calamos aridos inseri non oportet ,
qnia cortex non h u ra c s c i t**
Caes. Bell, Civ. I, 53.: Naves cx humida materia factae. Cic. Verr. I,
45.: Ignem ex lignis viridibus atque humidis fieri iussit" Uvens, uvi-
dus, est largiter humens, rorans etiam ac s ti 1 1 a ns : Plaut. Rad.
IV, 3, 5. : uVidnm r e t e. Horat Od.
u v i d a vestimenta** o
I, 5, 14. :
naufragio. Ovid. Fast. IV, 427.: locus adspergine multa Uvidus ex alto
desilientis uquac.** ibid. vs. 686. :
rura assiduis uvida semper aquis.**
Stat. Silv. III, 1, 144.: Nereide$ scopulis aventibus haerent.** Quod si
quia Horatium mihi opponat, Od. IV, 5, 39.: dicimus sicci mane die,
dicimus uvidi,** ut taceam, posse etiam nvida recte qpponi siccis, voc.
uiudus hoc quoque loco eam, quam ei tribuimus, sustiuet potestatem:
uvidi enim potantes, i. e. largiter bibentes, dicuntur, nunquam hn-
midi. Sed ex his ipsis Horatii verbis aut similibus, Servius sua hausisse ,
videtur: Ed. X, 20.: h umidam est, quod extrinsecus habet aliquid hu-
moris ,
nVidn m vero ,
quod intrinsecus. **
lam ad nostrum locum nt
redeam :
quamquam infra vs. 462. Auster vocatur humidus, huic tamen
orationi et plurali austris gravius videtur convenire vocabulum uvidus. /Ur.)
fato. Nam res constitutae sunt midus modo densatur, modo ra-
aut divinitus, h. e. a mimine reflt ct tenuatur, naturae harum
aliquo, aut per fatum. IVch. ayium mutationem aliijuam sub-
rerum fato iungunt Voss. et eunt, et motus diversos a prio-
lalin.eam ,
secuti interpretatio- ribus sentiunt. IiipUer den-
nem, quam priore loco propo- aet. Tribuitur lovi ,
quod nos
suit Heynius. lUr.') de Natura pronuntiamus. Is
417 23. Verum, ubi cae- aerem rarum densat ,

densum
lum et aer mutatur, ct aer bu- ac gravem rarefacit. 420. Ker-
VlHGlL. ToM. I. 26
458 P. VlRGILIi MARONIS .
Densal, rraiil quae rara mado, el, quae densa^,
relaxat;
Verluulur species aiiiinoruni' el pectora motus 420

Nunc alios, alios, dum nubila ventus agebat.
Concipiunt: hinc ille avium coifcentus in ;<gris.
Et laetae pecudes, el ovantes gutture corvi.

Si vero solem ad rapiihim limasque sequentis.
Ordine respicies: numquam te crastina fallet 435
Hora, neque insidiis noctis capiere serenae.
Luna, revertentes quum primum conligit ignis,
419. Dt-nset 424^ eunasque, 425. .Ordine, ,
419 Denset e Medie. Rom. el melioribus Heins. conf. Cerda. Densat

vuigo. rf. sup. ad :248. (ubi densat h. 1., quod reposui, scribendum esso
censui. //>.) Mox et ante quae deest Leid. pr. aut quae malit Kiugius
ap. Murtinum iu app., sod et saepissime eadem vi. relaJtet Ven. et Zulich.
4.20 pec/oee Mentol. pr. cum duodecim aliis Heiusii et Qunn., item non>
* nulli apud Pierium ct Murtinum et Goth. oterque:. ferri et hoc potest.
4^1 Tunc alios Gud. 4^ aviunt contentus Medie, a m. pr.
ovium Ven, Wakef. ud Locret V, 1082 inter-
in auris maJit Io. Scliruder.
pungit: hinc ille avium concentus in agris Et laetae p.
^ 424 Sin Men-
tel. lert. a m. sec. ad 9olem rapidum tres, rapidum solem Moret,
âgm. {sequentes Medie. //V.) 425 respicias Menag. pr. et Seneca
epift. 88. prospicies Franc. prospicuis Parrhaa ( 426. Principio
scriptum fuerat in Medie, nec et noctes, ffr.') Vas. 427. 428. 429 leguntur
ap. Scu^cam Suasor, p. 27. Gron. 427 colliget Goth. sec.
ItuUur species aniinoi-um ; ]âvl\o 9iav xt: at iii Warone animo-

alitcr ap. Homer. Odyss. a, 135. ivuu habilua mutatur ex tristitia
1 36. nobUissimis veraibas : talea ad laetitiam versus. 423. ovan-
bomiiium mentes, ita bomiues /es b. cautu , laetam vo-
auimo abccti, adeoque laeti ac ceni edeutes.
ti-istes, uti sors cuiusque diei 424 437^ Ad praesagia e
reruiiique externarum conditio lunae pbasibus ,
Iwias dixit, ct
ferat : ita enim interpretandi iis, quae in solis specie apparent,
versus : Totos yep progreditur, lis enim obser\ a-
iruxO-ovitov av&ffanav, Otov i:t tis, sequentis diei tempestatem
oyflOi TtaTiJf avigtov u ac caelum facile praedisci posse.
XC-
Digitized by Googie
: ,
Si uigrum obscuro conprenderit aera cornu

Maxumus agricolis pelagoque parabitur imber.
At si virgineum suffuderit ore ruborem : 430
Ventus erit; vento semper rubet aurea Phoebe.
Sin ortu quarto ,
luamque is certissimus auctor,
430. At, 7 la
42S Medie., $c. Lanae, qaod etiam elegantius haberi possit. (Sed
obacuro Medie, a m. sec. /f>.) comprenditur Ven. aera rntustissima exem-
plaria habent, idque reposnit Nanger. Aid. tert., at priores uere, quod Pierins
et Catroeus praeferebant ;
ut est in eod. Hottend. ,
minus bene. vid. Burm.
et Martin. 429 agricolae ed. Cerdae; et mox virgineo, sine libro, ut

videtur, scripto. 430 Aut ei Medie, a m. pr. et Meoqg. ait. ora fragm.
Moreti; ita esset; sujjuntlere ruborem snb.^n; nec mule hOc se haberet,
et doctius foret. (Serv. Dresd. ora ^dore/n. //>.) Coni, lleins. virgineo
suffuderit ora rubore quod usitatum poetis, sed hac ipsa de caussa su-
spectum. Nunc ore est in ore. (Cf. Not. ad Ge. ili, 439. lf 'ch.) 432
ortu in q, editum video usque ad Pulmunnum constanter; retinent tamen
et post illum Ruaei, Catroei edd. , et e codd. Farrhas. Bodlei. alter Arun-
del. Goth. pr. ,
et sic apud Senecam Suasor, p. 27. namque his Goth.
pr. Voss. pr. edd. lunt. et Aid. pr. [neque is Medie, a m. pr. // V.) hic
Voss. Versum hunc ante oculos habuit et ex h. L interpretandus est Valer.
P'l. li, 367 Jit (f. ut) lunam quarto densam videt imbribus ortu Thespia-
des', nam contrarium eius ponit, quod Maro pronuntiat; sin luna non ha-
buerit cornua acuta, qui^ nubibus densis obscurata est, Tiphys colligit inde
tempestatem non in melius mutatum iri. n.
etiamsi noctis serenitas aliud pro- spicit b. 1. Pbn. XVIII, 79 , qui

mittere videatur. In his omni- plura apjiosuit. x multis, quae
bus ante oculos fuit Aratus, qui de luna tradit Aratus Diosem.
copiosus est in hoc prognostico- 51 55. 69 417 haec 72. sq.,
riftn genere. 426. Sic Aen. V, selegit poeta; nonnulla quoque

851 caeli toties deceptus fraude V. 432 435 interpre-
aliter est
sereni. Rem ipsam subministra- tatus. Virgilium expressit Ve-

vit Aratus Uiosem. 46 sq. getius de Re milit. V, 1 1. 427.
427 437. Luna renascens si 428. Novilunium. si nova luna
obscura fuerit , est praesagium
. nigra fuerit; si nigro aere novae
pluviae ;
si rubicunda ,
venti. lunae cornu fuerit obscuratum.
Quarta dies a nova luna si puro 429. agricolis pelagoque, pro
nitore fulserit, serenitatem per nautis. Ne haereas, cur pelago
totum mensem portendit. Re- imber minetur. 431. vento h. 1.
26 *
^ ,

Pura, neque oblusis per coelum cornibus ibit:
Tollis el ille dies, el qui nascentur ab illo
Exactum ad mensem, pluvia vent usque carcbuni, 43.5
Volaque servati solvent in lilore nautae
Glauco et Panopeae el Inoo Melicertae.
Sol quoque el exoriens, el quum se condet in
undas
9
434 ET, QUI . 435 carebunt:
. 438 condit
.
433 Plena neque ohtusia Seneca Suasor. Iu Einonis Chronico rulguto in

Anaicct. Matthaei Tum. IU. p. nec obecurit
Tiilgatiim, p. 138. J*axa
recitari, moHuit Burm. obtunsis in Romuuo et multis scribitur, nec Pierii

libri, et Goth. pr. 434 nascetur Hora. Pierii et Regius Martini. na-
scuntur Longob. Pierii. 435 carebit etl. Ven. 436 ad Utora Romanus.
437 Panopiae Medie. Panopae cd. lunt. Melicerti Medie, a m. pr. [Me-
licertif ortum ex Melicerte, ut exstat in rod. Roni., esi prior lectio Medie.
Ceterum vix polest dubitari, quin (llaucoque scripserit Virgilius; rid. Q. V.
XI, 3. //>.) Graece esset: riavnq aal IlavontliQ Id* *Ivmq MtXaiiqrr}.
438 Sol quoque exoriens sine e/, relicto hiatu. Medie. MoreL pr. Ven.
V. Ileins. supra ad vs. 4. Sol q, cum e. ed. Ven. condit fragra. Moreti,
Gud. Moret, unus ,
Mentel. pr. a m. pr. et praeferam ipse ,
quia doctius est,
alterum, condety vulgare, (quare doctius illud? //>.) Ibidem vs. 427 col-
ligit. Nec tamen non recedit ab huc Maro aliis locis ,
ubi res et versus
postulat, (lahnius condet reduxit, coli. vs. 458. Recte; vid. Q. V. VI, 5.
Condit etiam 3. 5. 8. IPr.) nec quum se Veu. Heg. a m. pr. cudet Goth.
sec. ad undas Moreti quurt.
cum ventus futurus est. Arat. (tum sane luna non est obtusis
Diosem. 52. 53. {Semper li. 1., comibus) expecia aquilonem qui ^
ut Graecum of/, de eo, quod nubes dispellat. Omnino apud

fieri solet; nostrum Jedes mal^ Aratum omnia subtibora sunt,
aile mal. 432- Non ha- cum fastidiosa copia tabmn pro-
beo f
quomodo haec conciliem gnosticorum qua quidem in re,
:
cum verss. Arati 60. 61. qui comparatione utriusque poetae

ficova, tempesialem ,
significari facta, facile admiraberis Maro-
ait. Nisi Maro, vss. iis negle- nis iudicium in dilectu et brevi-
ctis, vss. 62. 63 expressit: li tatis studio, auctor, qui poUi-
xcv ot xepoaip id pextjOQov tv cctur, vaticinatur, h. 1. prae-
Imvtvot, Siidix&at poqi(o: sin sagit. 436. 437. Secunda erit
cornu superiits bene curvatum, sU navigatio. lam 437 Parlbcnii
,
Signa dabit; solem certissima signa sequuntur,

Et [uae mane refert, et quae surgentibus astris. 440
Ille ubi nascentem maculis variaverit ortum,
Conditus in nubem, medioque refugerit orbe:
439 seijuuntur Pierius ct lleins, e melioribus ,

sequentur alii. Emenda-
tiorem lectionem iam Nangerius dederat Aid. tert. sequuntor est pro ad-
est, iuest, ut Homericum 440 austris Medie, et Rottend. sec.
a m. pr. ,
etiam Erf. a pr. 441 orbem Parrhas. et ed. Veneta Bor-
manni; cui abbluuditur lectio; modo codienm maior esset auctoritas, nec
recurreret versu sequ. orbe. Verum etiam puullo ante v. 432 ortu quarto;
et est hoc exquisitius , ut adeo bene legi et probari possit : medioque refu-
gerit ortu. Eadem variatio Horat. Carm. IA'', 2, 53, ubi vid. Bentlei. 442
refulgerit Rottend. sec-, et refulserit Erf. Videtur posse referri ad illud
phaenomenon, cum ex atris nubibus medius orbis solis erumpit, dtrtrdrc
Ta d ov sepi gitea tpuilry h. xd giaaa nifKpativtj , medius solis orbis

elucescat ap. Arat. v. 98.

, At vetat hoc sententiarum ordo apud Aratum,
quem Virgiliom retinuisse manifestum est. Et Avien. Sed non ora cavo :
similis mediotque recedens Orbe quasi. Bergstraesser. motabat: variaverit

orbem medioque refugerit ortu, quod Wukef. adeo probavit, ut reci-
peret in poetae verba. Quod motare nudim, est mediove. Alioqui obscu- :
rum eat ,
sintne duo, an trina, an unum prognosticum quod memoret. Nam
diversum hoc ab autec. maculis variaverit.
versum esse ,
ex Geli.' XIII, 26, in unum contraxit. Plura, quae
et Macrob. V, 17 novimus JTlav- : tamen nec omnino inter se et
xm xai Ntjqti xol (I. JVtjpqi xoi) cum nostro conveniunt ,

aba
'Ivoim MiUxIqxih ,
seu ut GelL etiam ad imum idemque redire
laudat, sed ex interpolatione, videntur, v. apud Plin. XVIII,

Klvailto MtAtxIprg. Panope vel 85, 8. 78. 441. Sol oriens si
Panopeia {JIavonri, IlavoJXiia) maculosus, (Plin. 1. c. si nubes

est inter Ncreides; Aeii. V, 240. nigrae rubentibus intervenerint.
Melicertam autem esse Palae- nosxUIcoOai est Arato: varios
monem inter deos receptum, Inus errare colores mox dixi t v. 452)
f.
,
satis constat. nubibus obductus, ab exteriore
438 440. Iam de progno- tantum sui parte conspicuus et
sticis cx sole agit, quae ille et quasi concavus est, imber por-
siib ortum et sub occasum dat, tenditur. medio orbe refugere

aflert. Ex Arato Dioseni. 87 simpliciter accipi posset, abdi,
89. In seqq. variax-it nonnulla e conspectu subduci; nam poe-

Virgilius ex eo ducta , aut plura tis medium parum accurate di-
Digitized by Coogie
:
i*

Suspecti 4ibi sint imbres; namque urguet ab alto
Arboribusque, satisque Notus pecorique sinister.
Aut ubi sub lucem densa inter nubila sese 445

Diversi rumpent radii, aut ubi pallida surgel
Tithoni croceum linquens Aurora cubile

Heu, male tum mitis defendet ptimpinus uvas:
Tam multa in tectis crepitans sal^J horrida grando.
Hoc etiam, emenso quum iam decedit OljTupo, 450
447. CUBILE; 450. DECEDET
445 Jt ubi Rottend. sec. 446 Yumpent reduxit Heiuxius , ut ia aliis

locis,pro erumpent: quod vulgare esset, quodque rulgo legebatur; nec
tamen ubique: rumpent iam in Egnat Commelin* occurrit; et habent istud
omnes meliores etiam Pierii, rumpunt Kom.f ut, et Regius et Aid. tert.
(et Ms. Boaii apud Cori, ad Lucaa. I, 317. /f>.) , sic ronrenit cum surgit.
Mox eurget etiam e melioribus repositum; idem iam Kgnut. Commelin. et

hinc alii, {surget etiam Medie, ap. Foggin. ff'r.) Ceteri, in his Aldd.,
surgit. (hoc etiam 2. 3. 4. 5. 12. //>.) 448 defendet Pieriani, item
Medie, et alii boni libri. At defendit Gndiao. a m. sec. Moret, duo, Leid.
pr. Zulich. cd. Ven. rf. a m. sec. defendat ed. Mefîol. vites Ven. et
Menag. sec. a m. sec. tam V^n. 449 Tam antiquiores. Quam m. apud
Nonium in Gr<mdo. Tum Mentel. duo, fragm. Moreti cum octo aliis. Jam
Ven. Leid. alterca m. pr. Genev*. ed. ,
ncc displicet Burm. conf. y. 506.
450 decedit Medie, et Pieriani nonnulli, conf. sup. v. 209. descendit Rot-
tend. alter, {decedit etiam Aid. tert., recte; sic enim ubi iam, guum iam,
ubi significamus, modo futurum esse aliquid, cum Praesente iuiigitur: ut
citur^ sed vetat Aratus Diosem. 1. c. Si in exoriu hnê radiox

96 onoxs xoiXog iEidopEvog m- pernubes porriget, ei meJim erii
Et Plinius: concavus itumis, pluviam Higtiifivabii, y\^.
oriens pluvias praedicit. Ad Aratus Diosem. 97 99 et 152.

reliqua vid. Arat. Diosem. 90. 447. Cum lux oriens erit pallida,
91. 113. 114, et 123 125. grando ingruet. Versus est Ho-
ah alto seu mari (lioc alienum mericus Od. s, 1. In v. 448.
ab h. 1. //>.) seu ex aetbere. 449 ipsa structurae conversione
vid. ad V. 324. orationem exquisitam factam vi-
445. Si sub oiduiu Sol medio des; grando ingruit; et ornate
orbe obscurato radios quaqua crepitans salii pro ,
cadit : cf.
versus exterius sparserit. PHnius Aen, V, 458- 459- {tam mulla,

, ;
Profuerit mcmiuisse magis: nam saepe videmus

Ipsius in vollq varios errare colores:
Caeruleus pluviam deiHintiat, igneus Euros;
Sin maculae incipient rutilo inmiscerier igni:
Omnia tum pariter vento nimbisque videbis 455
Fervere: non illa quisquam me, nocte per altum
Ir.e, neque ab teâ moneat convellere funem.
45. COLORES; 453. EUROS. 455. TUNC 457. A
TERRA
supra VA. 208. sq. : ,, nhi fecerit ^ ia m tl ivi d i sic libri praostan
tissimi. Ge. III, 303.: cum frigidus olim iam cadit extremoque inro-
rat Aquarius anno.** ibid. 336.: Solis ad occasum, cum frigidus arra
vesper T em p e r t etîuUas reficit ium roscida Luna, Litoraque alcyo-

neo resonant.**** Ge. IV, 401.: medios cum sol adeenderit fastos, Cum
sitiunt herbae et pecori iam gratior umbra est.** Sic etiam cum non-
dum G. II, 321.: auctumni sub frigora, cum rapidus sol Nondum hie-
mem contingit equis, iam praeterit aestas.** Et dum mox Ge.
111,296.: dum moxfrondota reducitur aestas.** Contra Futuntm ad-
iicitnr particulis cum iam, nhi certum quoddam, st:d remotius, tempus re-
spicimus: Acn. XII, 821.: Cum iam cbfttiubiis parem felicibus, esto,
Component,cam iam leges et foetlera i ungen t. emissoheid. pr.

451 Profuerat ed. Ven. tam 'ôU. 453 Caeruleos tîd. alter. Cae~
rulus Heg. 454 Si, Romanus, incipiunt Medie. Gudiao. Leid. pr. a m.
pr. , it. apud Pier, aliquot {incipiunt est prior Medie, lectio. /f>.) et,
:
si reliqua loca ad idem tempus revocentur, doctius ita dictura arbitror.

miscerier Lcid. alter , Franc. Mentel. et Godiau. alter. 455 cum pariter
Franc. tum Rom. (quod revocavi} vid. Q. V. XXV, 5, n. /f>.) 457 ab
terra, Valer. Probus Art. Grammat. 1. at Medie. (oA reposui; vid. Q. V.
I, i. ff'r.) moveat idem a m. pr. (et Ms. Dosii apud Cort. adLocan. 1, 631.
/f>.) et ita edidit Catroeus, nec probante Burm. Infrequens quidem, nec
tamen insolens, moveat convellere permoveat ut solvam.
i. c. nam plurima; rid. ad Aen. 455. Ex Arat. Diosem. 102

XU, 830. Sic cliaxn inlra vs. lOT. maculae sin permix-
505. sq. //>.) tae inter .se erunt et nigrae et
450. Si solis orbi praelcMui- rutilae. Mox 456 Fervere ele-
tur nubes variae, nigrae denun- gantius quam ,
impleri. Si venti
tiant imbres ,
rutilae ventum. et nimbi quaqua versus (erseiit,
errare doctius quam esse. 452 ut s. 827 aejuor dictum fer-
Digilized by Googie
464 P. VIRGILII MAPiONIS
At si, quum referelque diem, condelque relatuin,
Lucidus orbis erit: frustra terrebere nimbis,
Et claro silvas cernes aquilone moveri. 460
Denique, quid vesper serus vehat, unde serenas
Ventus agat nubes, quid cogitet humidus Auster,
459 ninibliujue fi|igin. Moret. 460 ctmit silvas Goth. sec. 461
quod serus ferat Medie, a m. pr. Romanus et Cantabrig. {ferat
Zulich.
est prior lectio MediceL Wr>^ 461 quid vesper serus vehat. Dixe-
rat iam Varro in Satyra Menippea; nescis quid vesper vehat, ap. Ma-
crob. Sat. II, 8. 462 agit Reg. Martin, unde serenans Euru*s agat
coniiciebat Reiskius, acute, ut esset quod Austro responderet; et quia
poetam decebat magis Eurum quam ventum excitare. Etiam Io. Schrader.
,
coni, serenus Eurus: ut opp. humidus Auster. Enimvero, unde Eurus

veuiat ignorari nequit
,
sed , unde ventus venturus sit quo nubes dispel-
; ,
lantur, hoc dubitari potest, quid cogitet accipiebat Reiskius ,

quasi, coa-
gitet et coitipellat; uti agat sit quasi abigat Lo^m declaravit Spencius
PoljTnet XIII, p. 203. quid cogat et edd. Aidd. pr. et sec. cum lunt ex
cogit et pro cogitet, ut saepe erratum, vid. Bdhn. qui cogitat Moret,
quart Kingius in app. edit Martin. t6 cogitet non ferendum esse putabat;
itaque malebat cogat et aut concitet. 4Ioc est: minus poeticum praeferre
alteri, quod poeticae rationi est consentaneum.
vere de magno motu agita- Qui^? quod similis forma in Ho-

tione. In illis autem: non illa mero occurrit OJyss. p, 106 de
quisquam me node etc. suavis Cbax^di: prj avys rv%oig;
orationis, inpriiiiis tenuioris, va- OT pot^dijaei^- Mox moneaty

riandae color ; similis illis : Georg. bortator, auctor sit.
II,515 Nec tlbl tam prudens 458 460. Si mane et vesperi
quisquam persuadeat auctor Tel- sol purus ent ac serenus, certum

lurem movefe. in, 436 -A e id serenitatis pignus puta ; flante
mUd tum molles sub dio carpere aquilone, qui serenat caelum.
somnos j Neu dorso nemoris ' li~, Si el occidit Sol pridie serenus
ceat iacuisse per herbam. Sub- et oritur f tanto certior Jtdes sere-
lectus tamen et is Arato: ut in nitatis. ^lin. 1. c. Aratus Diosem.

Pbaen. 287 Mi} xdvqt Ivl 93 95. 126 129. 158.159.
Ttegixkvôio &aXa<fGijg etc. ,
de 461 463. Verbo ,
ex sole
quo loco iam I.ongin. s. 26 mo- praesagia omnino petimus certis-
nuit; item 413. 154. 323. Dtiam sima, quae circa vesperam caeli
alii: Nicand, Tber. 124. Callim. facies, serena an nubila, futura
in Dian. 175. Maneth. V, 202. sit; a qua caeli paile ventus
GEORGICON LIB, I, 458^466 465
^
Sol tibi signa daît: Solem quis dicere falsum

Audeat? ille etiam caecos instare tumultus
Saepe monet, fraudemque et operta tufaesceie
bella. 465
Ille etiam exstincto miseratus Caesare Romam,
466. Romam;
4G3 dedit Moret, pr. 465 aperta Bodlei.
dispellens nubes an adducens dixit bellicos ex Wculto natos;

eosdem
I
mox

- ...
pluvias ventunu sit. 462. quid fraudes insidias
cogitet jiuMer, praeclare ;

venio coniurantium , . et cîerta bella
in personam Ho-
mutato Mit ap. explicat Nostrum ante oculos
ral. quodcunque minabitur Eu- habuit Manii. I, 893 Quin et
rus et: cum amnis saecit hor-

bella canunt ignes subitosque tu-
rendamque cidtis diluviem me- multus , Jit clandestinis surgen-
ditatur agris. Expressit tamen iia fraudibus arma, tumescere

et ars ventos : inque his Au- vero elegantius quam oriri, sur-
strum ,
f3cie truculenta, minaci, gere; trahunttir enim attributa
superciliosa (vid. ap. ^tuarttim maris ac procellarum ad bello-
.Antuquities Athens c. 11{ in rum motus. Sic fluctus, ae-
turri octogq^ Anônici Cyr- stus. Sic et olSttv. Ruhnkenius
rliestae et cf. Spencium Po^net. adVeUei. U, 15, 115 ab ar- p.
Dial. XIII, 13). 463. Hinc color borum et l>lantarum gemmis du-
ductusManil.il, 134. 135 Quod cere malebat
Eortima ratum faciat , quis di- 466. Prodigia post Iulii Cae-
cere falsum Audeat, et tantae saris caedem, quae eadem pro
suffragia vinftre sortis l 'Noster praesagiis belli civilis subsequen-
falsum pro fallenti dixit. tis habebantur, etiam historicis

464. Ingeniosus transitus ad satis sunt celebrata, a poetis in-
emblema carminis ,
'seu q;iiso- primis tractata: Ovid. Met. XV,
dium, non inelegans, quamquam 782 sq. Tibuli. II, 5, 71 sq., ubi
ad nostra tempora minus accom- vid. Obss. Ex historicis inpr.
modatum ;
quo poeta et illud Dio XLV, 17. Inter ea fuit so-
eifecit, ut varietate aliqua di- lis non tam defectos, proprie
stingueretur argumenti tenor, et ita dictus, quam per totum an-
esset, ubi ingenium poetae se num pallor, vid. Dio I. c. Plu-
iactare posset Caecos tumultus tarch. in lul. Caes. p. 740. Plin.
.;
466 P A^RGIUI MARONIS . :
Quum caput obsQira iiilidum- ferrugine texit,,
Inpiaque aeieriiantÛmuerunt saecula noctem.

liCmpove <fuam'quasn ilhojtellus quoqoeêt aeqyora
* ponti,
Obscenaeque canes, iuporlunaeque volucres 470
469. QUOQUE, 470. Obscenique volucres.
4^)7 Tum frugm. Moret, et cdd. Aldd. pr. ac ec. Reg. Miiftin. tinsit
scripsit Wakef. vt cum Jcfrugine magis conveniat; nt Ovid. Met, IV, 404.
(at gravius tjiiod de \octe et tenebris dicitur. ' 469. Tempora prior
e.st lectio Medici, quod etiam in Serv. Dresd. invenitur; tum pontue item
prior Medicer lectio. * /I>.) 470 Obscenaeyue canes Medie, solus, vid.
Burm. (atque hocretvpi; vid. nbu ad vs. 157. Aen. VI;SS7. visaeque :
canes ululare êr urbem ;

tr ubi in mnltis codd. visique , sed jîdversns poe-
tarum morem, inquit Heynins. Vid. Heins. ad Ovid. Met III, 140. Sci-
licet jdunmum in tali re tribuitor sono a poetis ; hinc etiam masculinum
non excludltlir. Vid. Burm. ad Lucan. 1,548. /fr.) Obsrenique amnes \ea.
U, 30. Dio XL, 17. Tibuli. 1. c. consulatus prodigia copiose ex-

75. 76. De caussu huiiu proposuit carmine Gic. de Div. I, 1 1
digii a inultis disputatuni est, et Ad nosd'ôelae morem alii bel-

nuper satis subtiliter a Liberto lorum graviqrumque (^lamita-
Fassono in diss. Virgilii novae tum praesagia comîemorarunt
edit, ab Ambrogio curatae prae- belli quidem civilis Lucan. I, 525
missa; petuntur eae a maculis sq. Petron. c. 122. lam in ver-
solis insoUtis. Probabilior, nobis variari vides: miseratus est
strorum quoque temporum ex- Romam : pro -eo , quod dicen-
perienda ,
est bjtiiiid , obscura- dum erat : monuit instare tu-
tum caelum nebula illa, ferrugi- multus etc. ferrugo poetica ora-
nea modo, modo rubente, notione pro caligine, impia sae-
stris hominibus Iherrauch ( //d/r- cula homines istius aevi ,
quo
rauc/i) dicta : v. Opusc. Vol. III, impiam facinus jn Caesarem
no. XI. (Ceterum verum solis commissmn erat, saecula Lucre-
defectum eo anno mense Novem- tiano more dixit, ubi saecla fe-
bri fuisse, testatur Sammlung rarum et alia. Praeclare solem
Astronom. Tafcln. Berl. T. II. p. obscuratum per capui velatum
122. //Wr.) Primas lineas Inuus prae moerore propter instantes
prodigia enarrandi moris duxit calamitates declarat.
Apollon. IV, 1284. Ldam sui 470. Oblata tamen smil pro-
Digilized by Google
,
Signa (labant. Quoties Cyclopum effervere in agro^

Vidimus undantem ruptis fornacibus Aetnam,
Flammarumqpie globos liquefactaque volvere saxj^!
Armorum sonitum toto Germania coelo

Audiit; insolitis tremuerunt laiotibus Alpes. 475
Vox quoque per lucos volgo exaudita silentis,
Ingens ;
et simulacra modis pallentia miris
Visa sub obscurum noctis ; pecudesque loijuutae,
476. SILENTIS I. 478. LOQUUTAE;
472 Aelnan Moret, pr. 474 sonitus Menag. sec. Goth. sec. et Scliol.
luvenal. Sat. XI. 111. iuferre vult tonitrum Wakef. ad Lucret. XI, 48. soni-
tum ex toto Venet. sonitu Gutii. ])r. 475 timuerunt Moret, pr. et Zu-
lich. montibus Medio, a m. pr. cum aliis,
etiam Komamis .a m. see. (et
SetT. Dresd. Wr.) P(obat et reponit montibus Wakef. modo apposnisset,
quid siot insoliti montes? 476 est audita Reg. ap. Martin, {silentes
Medie. Comma in ne versas addidi; vid. Q. V. Xlll, 2. d. /I>.)
digia omnis ganeris illo tempore. Videtur ei superstitioni aurora

Obsceni canes , ominosi ,
mala borealis originem dedisse. Alpes
portendentes, ut importunae ca- saepe tremuisse Plinius notavit
lucrts odiosae, molestae, moli lib. II , 82 ; mirum , hoc
sect.
ominis cantu. 471. Igitur ali- prodigium nunc raro nmitiari:

quoties Aetna illo anno ignibus saepius de Apenninis. An forte
arserat. Esset hactenus reperta veteres glaciei perennis ruinas et
caussa caliginis totius anni. Ae- percussum inde solum et aerem
stuantis Aetnae explosi ignes ver- pro terrae motu habuere?
bis a tempestate maris petitis 477. simulacra mirum in mo-
describuntur. Omnino undae dum pallentia e Lucret. 1, 124
flammis tribumitur. Ex^pla sunt defunctonun umbrae, conf.
dat Cerda. liquefacta saxa, quia Cerda. Mentibus hominiun ma-
massa tum liquescens mox lapi- gno imminentis calamitatis metu
descit. Est quae vulgo Jmi o pei-cussis spectra obiccta esso in
appellatur: cf. Aen. III, 676, et lods solis, non insolens res est.
Carm. Aetna. Mox 478 intell. boves vocales.
474. Arma in caelo visa saepe vid. Tibuli. II, 5, 78. Tum
narrata sunt ;
nunc a Rheno. sistunt amnes se, consistmit. Ad
Digilized byôogle
;

tufaudum! sisluiil amnes, terraeque dehiscunt
El maestum iiilacrimat templis ebur, aeraque su-
' dant 480
Proluit insano contorquens vertice silvas
Fluviofum rex Eridanus, camposque per omnis
Cum stabulis armenta tulit. Nec tempore eodem
Tristibus aut extis fibrae adparere minaces,
479 onmes Meoag. pr. 480 lacrimat Pierii Oblougus. (quod imJe tueri
Vosium ait Leiiz. ad StaL Silv, I, 2 124. ed. Hand. luud. ab lahn. //>.)
431 Proruit Schol. Cruqii. Horat. Carm. IV, 4. vid. Burm. vortice alii.
{vertice omnea codd. Heiua. //>.) vid. cund. (Ad Aen. I, 117.: ^rapidus
vorat aequore vertex** haec acrihit Hciuaiaa: Medioeoa et hic ct aliln
aemper, quoties ca ?ox hac aiguiftcatioDe offertur, vertex,** *Eaque forma
ubique apud Fo^gin. exstat, nisi quod Ge. III, 241. vorticibus legitur;
sed quufri ad eum ipsum versum Heiusius adnotet, in libris mss. legi rerti-
cibiis, quin Fogginius in co exemplari
vix dubites, quod ad cod. Medio, ;
u se exactam t^qiotlietae exprimendum tradidit imprudens vorticibus xcW- ,
queriu Quare consultius duxi ubique xêrtex retinere. Idem censet Hcyn.
,
ad Ge. JU, 241., cui asseutitur Wundcrl. Praefut ad Edit. min. p. XII.
Weichertns tamen ad Val. FI. 1. VIIJ, $48. antiquioribus poetis, et in his
Virgdio , formam vortex restitui iubet. /f>.) 482 Pronuntiandum
Fluviorum, facit hoc ad gravitatem versus. (In Mediceo signa quaedam his
verbis appicta sunt, quue F<MftiDio videntur monere , ut legatur: Eridanus
Jiuriorum re.x. Tum Medie, /fr.) 483 armenta trahit
MoreL ulicli. cdd. et Mediol. cum Regio Martini ct Erf. quod
,
solle: '-^4. Burin. (vid. q! V.XVI, 1. ff'r.) 484 haud cd. Mediol.
minaci. id. jtunant*, aUer Hotlend.
lein refer Horat. Carni. I, 2, 13 dabant humore per tempus )>lu-

s<i<j. P Utimun flai um Tiberim vium collecto. Adeo in re allo-
inde miraculo aucto ad fontem qui satis obvia occaecati metu
recurrunt amnes : caussa adiecta aninu trepidabant.
est in ierrae dehiscunt, scii, motu 481. De arte poetae vid. Sca-
ac ruina soli, qua obseptus lluvii lig. Poetic. V, 14, p. 278. Ut
cui'sus est. {sistunt dehiscunt, ira ,
rabies , sic furor et insania
vid. V.L. ad vs. 157. 7/>.) 480. incitato ilumini tribuitur. Lo-
ebur aeraque, smit signa ex cum ante oculos habuit Lucan. I,
ebore et acre ;
ea illacrimari cre- 408 sqq. Padi autem eluvies in-
debantur , forte dum tepido su- credibiles saepe agronui homi-
Digilized by Googie
4^
GEORGICON LIB. I, 479 489 469 9
Aut puteis manare eruor cessavit, et altae .

48^'
Per noctem resonare lupis ululantibus urbes. *
Non alias coelo ceciderunt plura sereno

%
Fulgura; nec diri toties arsere cometae.

Ergo inter sese paribus concuircre telis
485. CESSAVIT; 486. RESONARE, CLULANTIBVS,
485 Jlaut p. ed. Mediol. Nec p. Lt^tat. ad StaL Theb. IV, 374. ût
putris Franc. (et Serv. Dresd. /f>.) altae Heins. e Medie, et al. codd. ct
edd. h. magnae proprie altis locis positae, tum altis aedibils, murisque,
instructae; landem simpliciter magnae, {altae etiam Serv. Eodem modo
variator Aen. IV, 443. Et alta Roma Aen. I, 7. Carthago IV, 97^ ff^r.)
Miro modo vir doctas, Wokef. ad Lucret V^ 580 epithetop spectare w
contendit, quod intra aedes altas ut intra altas cavernas., sonus augetur.
Obtinuerat hoc edd. inde ab Aldo vulgatas
^ : obsedit inde Batavas edd. cdte *

initio a Pulmanniams facto. Ciininghamius emendarat alta, ut Horat. I,
6, 43 magna sonabit. Rciskius coniectubat altam : sc. noctem. _

486 Rer
noctes Leid. sec. 487 sinistro Gud. a m. sec.
riumque strages fecisse narrata membrum referatur; vid. Q. V.

est. (Eridanus rex fluviorum XXX, 6. PPr.) 487. Sereno ^ 1
dici videtur , quia maximus est tonuit. Huc refer Horat. Carm. 3
fluviorum Italiae plmimosque I, 2, 3. 4.^ 488. Vid. Cicero dc
fluvios alveo suo excipit. Wun- N.D^^ 14.
derlicliius comparat Ge. II, 98. 4o9^Haec prodigi a Jqg equu-
rex ipse Phanaeus. fVr.^ 485. tum ce ait bellum lC)l^|âe-
Ad prodigia haec cf. disputata iu lio ad Philippos' y ^fppûiae
Optlsc. Vol. III, Prolus. XI et adiectae, olim Thra(i|f?^mbcm
XIV. (Wunderl. negat, reso- couuuisso ,
et Brufi Gassiique
-
nare ex repetendo verbo cessa- nece nobilitatum. Poetica ra^

ferimt pendere; tum enim au/y tione Philippos dicit vidisse Ro-
non ei postulari ; resonare autem manas acira concurrere ,
ct qui-
esse Infinitivum bistoricum. Ora- dem iterum concurrere Roma-

tio sic procedit: Nec cessave- nos alterum praelium, .po^ iUud
runt Jtbrae minaces apparere et in priore bello civili ad Pharsa-
urbes resonare: praegressae au- lum habitum, ihter se fecisse.
tem negandi particulae sexcen- Nec diis fuit, visum est, in-
ties ei ita subiicitur, ut illa dignum y
iuiqumn , pro, iis pla-
negatio ad utrumque orationis cuit, in eodem Macedoniae regno,
Digitized by Qoogle

470 . P. VIRCJLII MARONIS

Romanas acies iterum videre Philippi; 490
Nec fuit indignum superis, bis sanguine nostro
Emathiam et latos Haemi pinguescere campos.
491 Aon Moret. cc. Parrhos. Murkland. ad SlaL Silv. III, 68 com iotcr-
rogatione legendum esae contcndft : Aee fuit indignam ,
Superi , (/>. Et
sic ed. Mediol. Bene nliqne et hoc. Vnlgata tamen nec minos bene. Ita-
que nnllus emendationi locos, conf. ] inrm. superbis Goth. pr. ,492 lue~
tut Reg. Martin, cum nonnullis edd. {Emi pro Haemi biciic. //>.)
4
latius accepto, bis stragem Ro- circa Thebas Phthiae, utramque

manorum fieri. Emalhia Mace- a poeta rcsjjici putabat ;
mira
doniae est pars, ad quam proprie prorsus ambiguitate ,
et lusu
nec Pharsalus nec Philippi referri tanto jioeta indigno. In Virgilio
possunt; sed poetae latius eo no- tamen nemo haerebit^, qui in-
mine etiam pro Thessafia utun- terpretationem recte instituerit.
tur. }Iaemi0 mons est Thraciae, Manilitu, qui hunc locum in ex-
cui poetica ratione urbs Philippi trema libri primi parte ante oAi-
subiacere dici potest, bucan. I, los habuit ,
eandem* poeticam
675 latoeque Haemi sub rupe rationem amplexus pauUo licen-
Philippos. IX, 271 Emathios tius extulit: Ciriies etiam mo-
ii Philippos dixit. Magna pars tus cognataque bella Significant
Tliraciae oUm Maccdqjfibus pa- (cometae sive alia meteora), nec
ruit.'Satis tjbbis dccluid plura alias, incendia mundus
rauts-loci schfienIiaiaCc Ad viro- Sustinuit ,
'
quam cum ducibus
runi doctorum poutenlês de- iurata cruentis Arma Philippeos
scendero non îossumus ,
quae implerunt agmine campos. Pix
moxiioe ctTori'ilehentur, quod etiam sicca miles Romanus are-
ro vUlere iungebant, na Ossa virum, laderosque prius
non ilerum concurrere. Inserta superaJstilit artus. Licuit poe-
est nuperae Romanae editioni tae, quamquam paullo ci'assius,
etiam hoc de loco viri docti dis- in eodem loco praelium factmn
putatio; et alia Holdsworthi'(in dicere, quod in illis regionibus,
)iss.\upon VirgU p. 375 qq-), in eo regno aut plaga, factum.
(vid. etiam Cort. ad Lucan. VII, Ut adeo ne tum quidem vitiose
853. // >.) qui binos Philippos dictmii videri debeat , si Philip-

fuisse cum observasset, alteram pis ipsis dicat itermn concurrisse
urbem ad Strymonem alteram ,
Romanas acies. Quid? quod
non longe a Pharsalo Thessaliae contendi ]K>test, veteres, cum
Digilized by Googie
,
GEORGICON Lffi/1, 490 497 -471
'
Scilicet veiiiet, quum finibus illis.

Agricola , incur>'0 lerram molitus aratro

Exesa inveniet scabra robigine pila , 'r .
495
Aut gravibus upstris galeas puls^Lutinanis^'
, ,
*
Gran Jiaque efibssis rniraUllur'oSsa sepulcris.
^9^ tempus veniet et illis finibus^ ^numiaagebat mterpretatione Reukius.

Alius foHr si acnmhie tempm vehih^^ûmy f.t
gis accommoddtnzn esset^ iui^rc: JVec fiA indigntlm jpingaekcere Asm-

poSf îlicetf eAveniet temp)ts^^Xut cam Wakefield.: pingijfseere catn^
pos Sc0^cet, Et t. {Sciliest et t, v* iaecu S^nov xal f oravec^ Recte
scilicet sequiDtibiis iiltigitur ; supcriorilîiA adiectum languet, ffr.) 494
terra cd. lunt. teprae Venetus. 49înveniat Rdttend. sec. a m. pr.
faaecTirgjyi^na carhnna kgerent, obvia res est. iZ^. parilms telis,
sententias non aliter constituis- cum utrinque a Romanis pugna-

b0^ Ex imitatione Ovidii iudi-* retur. Hinc Lucan. 1^ 7 u fe-
cef. Is Met XV, 823. 824 de stisque obiiiif signis Signa , pa-
'
Caesas ^/lamalia sen^ res aquilas ,
'et 'piUc minatUia
iUl illam ,
Emdl/iiai/ne iler 'pilis. Et Vaier. FI. VI, 404
madefacti caede Philippi. manas veluti sdevissingf cum
Lucanus, qui,lib. ub f. lo. Ugiones Tisiphone regesque mo-
e
tumliunc locum ex]/aiît, Thes- vet : quonhn agmina pilis, Qiio-
salia infelix! v. 858 uinte no- rimdi^ltfid.s utrinque micanti
vae veniekt acies, scelerique se- 491.'t Decreveji
8|[P
cwulo Praestabis nondum siccos fuit, his caedes in
hoc sangume campos. Et tan- finibus Macedonia# fien?^^
dem Petroniua cap. 121 (de Bello 493- Expressit' 4^âec' loce
Civ. UO) Cento equidem gemina sup. laudato Manii. I, 908. 909-
iam stratos morte Philippos. Natum phantasma ex vulgari:
Koli tamen prdpterea cum viri ossibus cae.soriun Romanorum
dbetis existimare, veteres Phar- agros constratos esse. A
494.
saUam cum Philippia coilfudisae. Lucret. V, 932 ferro molirier
Latius JCmathiam, Thessaliam, arva. 496. inanes non otfosum
Haemum, Philippos et Phar- galearum epitheton; cum pul-
salum in poetis, qui de his prae- sabit adiunctum sitj alias cavas
liis agunt, did, ac si ad eandem et ab eficctu sonantes dicunt.
regionem omnia ilia referenda Locus a multis expressus, !n-
sint, ex comparatione dictorum primis Claudiano XXI (de Laud.
i

Digitized rT Googie
,
:

Di pcilrii, Indigetes, et Romule, Vesâque mater,
498. PATRII I.
498 Di patrii^ Indigetes^ distingui potest, vid. Not. (ita distinxit Won-
dcrlicldus; et sune ita dUtingaendum ridetor; ad pritft enim nomen perti-
net Vestae, ad alterum Romuli commemoratio, vid. Q. V. XXXIII, 6.
IndigeAae ed. Ven. Di patriae Heiusius maluisse fertur.
Stilic. I), J134 t37. 497. ttnaeum, Marliiu^ et Tlicsaur.

Gramliq ossa atl communem de L. L. (quibus adde G. Kortte
vastis prifecorum hominum et Tres Dissertatt. critt. de uso Or-
lieronni corporibus opinioiicm thograph. I.at. III, 5. Nec
praedare dixit ;
conf. Aeii. XIJ, mirum hoc, pro varia noni(iiuni
899. 900. Cum in istis praeliis rerumque acceptione. Itaque in
fortissimi homines cecidissent hoc otium consumere nolim. A
posteritas, quae corrupto huic pqeds minus severa dihgentia in
et decrepito sacculo successura his requiritur. Pro iisdem iih-
est ,
eodem modo horum ossa bet etiam Spendus ,
et lovem,
mirabitur, ut nos priscorum ho- lunonem, ac Minervam designari
minmn. Debuit autem hoc, iom putat Pbl^met. p. 81$. Possunt
Maronis temporibus, saepe con- *taihen ex poetae animo distin-
tingere, ut terra eruta aratores guenda videri numina, si Ovid.
in magna ossa fossilia inciderent locum Met. XV, 861 sq. ,
qui
quae , cura belluarum ex priscis inde expressus est, respidas. Dii
telluris ruinis essftnt, ad priscos Indigetes sunt lyfaiqioi. Ex iis
tamen hoinmes ac gigaiitcs re- Aeneas erat: dd. Liv. 1, 2 extr.

ferrentur. Debuere quoque, post Tibuli. II, 5, 46. Acn. XII, 794.
tanta Italiae bella, saepe agris Idem Aeneas ieos patrios seu
motis in loca pugnarum facta- Penates a Troia in Latium ad-
rum incidere homines et ossa vexerat. (vid. Var. Lcct. If'r.)
cum armis permixta reperirc: 500. iuveneni, ut Ecl. I, 43, Ro-

quod miramur nostiis aetatibus, mani sermonis noto usu appellat
post tam numerosa praelia et Octavianum Caesarem, tum circa
caedet factas, rarius fieri, ut XXVD annum agentem. Saeclo

afina Romana terris elfossis re- (ut V. 468) ererso dixit, quod
periantur. in prosa, nhus penlitis surrnr-
498. T)ti patrii et Indigetes rere : nt et ersiim imperium pro

ab aliis pro iisdem ,
ab aliis pro labefactato, ad interitum ruente.
diversis habcntui'. vid. Cerdara, V. Duker. ad Liv. XXX, 16, 6.
%
GEORGICON
LIB. I, 498502 .
473

Quae Tuscum Tiberim et Romana Palatia servas, :
Hunc saltem everso iuvenem succurrere saeclo 500

Ne prohibete! Satis iam pridem sanguine nostro
Laomedonteae luimus periuria Tt*piae.
*
499 Qui fragm. Moret. Voss. et abest a Veneto. 500 JIuic Goth.
sec. a m. scc. a7'erso Mentcl. pr. a m. pr. iuvenem everso Venetas. 501
Aec Ven. nam pridem ed. Ven. ^.'..502 Laumedonteae Voss. pr. Parrhas.,
e vitio saeculi. Burmann. {Laian. etiam Serv. Dresd. /f>.)
Ceterum nonnulla in scquewli- deorum iras in se provocant;

bus sunt, quae forte Romanis inde calamitates easdem iras et
magis probari potuerunt, a no- novas portendunt prodigia quae :
bis excusari forte satis est; etsi procuranda sunt et ro ayog ex-
declarare videntur ,
iam tum piandum. Vei-um reatus ille sol-
poetae animo insedisse Aeneidis vi nequit nisi certis ritibus et
argumentum, ut a Troianis re- sacris piaculaiibus, non nisi ab
bus fala Romanorum apta et homine puro ac sancto aut a deo
nexa faceret, JLaomedontis certe aliquo curandis: hic erat Octa-
periuria nimis longe petita vi- vianus Caesar, qui idem remp.
deri possunt; nec sententiarum unus restituere poterat. Hoc
admodum commodus et natura- idem persequutus est Horat. I
lis ordo et iunclura esse. Ve- Carm. Iam his notionibus

2.
rum de Romanorum sensu quae- imbutum animum si habueris,

rendum erat non de nostro.
,
facile expedies singula : Permit-
Scilicetmagna aliqua calamitas tite, dii, ut Caesai* rerap. ^resti-
non nisi deonim iris immitti tuat et belli civilis scelera expiet.
potest: exarsere illae magno ali- Salis malorum experti sumus:

quo scelere ac piaculo commisso. 501. 502- Ne nobis eum eripite,
Ita bella civilia referuntur ad tamquam unum illum qui cul- ,
maiorum magnum aliquod uyoi pam nostram expiare potest: etsi ,
ab Horatio ad parricidium Ro- aevi huius tantae sunt e bellis

%mli Epod. VII, 17, a Virgilio ad civihbus comiptelae , ut dei ali-
Troianorum, qui gentis Romanae cuius praesentiaju vix ferant.'
auctores fuere, facinora. Iam Haec omnia splendide ornavit e^

porro : bellorunf civilium scelera amplificavit.
novum sunt ayoj, novum pia- 502. De Laomedonte nota nar-

culum, quo obstricti homines ratio, qui ApoUiuem ac Neptu-
VlRGIL. TOM. I. 27
w
DIgitized byGoogIe
lam pridem nobis coeli le regia, Caesar,
Invidet, atque hominum queritur curare Iriiimphos:

Quippe ul)i fas versum atque nefas; tot bella per
orbem, 505
Tam midtae scelerum facies; non ullus aratro
503 cofli nobis Romanns. 505 vorsumque Franc, 506 lam multae
Rcg. Goth. pr, {lam etiam in Medie, aîud Foggiil. ; aed tatn legere aibi
videtur Freytagins in ipso codice. //>.) Tum multae Moret, quart. non
nullus Menag. pr. nullus aratro Cessit honor Serr. ad Aen. IV, 103 citat
vitiose.
num mercede pro mtiru Troiae hac scelerum contage subductus

exstruendis pacta fraudaverat, nobis eripiatur ; fere ut Horat- 1
Horat. Ul, 3, 21 ex quo destituU Carm. 2, 45, qui totus locus inde
deos mercede pacta I.aomedon a v. 25 pro aviuulatione huius
mihi castaeipie damnatum Mi- loci Maroniani haberi potest.
nervae cum populo H duce fraitr- 505
511. Ad aiuium ab U.
duleuto. Potest tamen ac debet C. 717 M. Agrippa et L. Gallo
Laomedontea Troia simpliciter Coss. haec spectant; aut, quod
pro epitheto haberi, et perittria melius liet, ad appai'atum pu-

Troiae latius ad omnia Syr/ et gnae Actiacae per sequentes an-
facinora Troianorum, eoque ipso nos sunt referenda. con Vita
ad fata ac mala inde nata , re- Virgilii ad hos annos. Anno illo
ferri, quae iii Romanos, eorum 71 7 multis prodigiis turbati erant

posteros ,
redundarunt. Adeo animi ,
dum inter Triumviros
insederat hominum animis illud parum firma fides, et paulo post
iudicium: numen irasci, et nu- graves inimicitiae; inter Caesa-
minis iras non nisi vindicta sce- rem et Sext. Fomi>eium bellmn
lerum placari posse , et ,
si sce- recrudescebat ;
Antonius cum
lerum auctores poenas eflugerint, exercitu adversus Parthos iam
expeti has a nepotibus. 503. dudum Syriae infestos ibat; ab
Retrahendum est ad v. 500; Agrippa, qui Rhenum transie-
unus est Caesar, qui remp. labe- rat, in Galliis bellmn modo con-
factam restituere et mala tollere, fectum erat. Haec omnia in

deorum iras placare potest; at unum conferre potuit poeta, ut
hic, ipso diis par et mo.x deus gravior esset sententia. Si de
futurus, verendmn est, ne ab apparatu belU Actiaci hac Geor-
Digilized by Googie
: , ;
. GEORGICON LIB. I, 503 512 475

Dignus honos; squalent abductis arva colonis,
Et curvae rigidum falces conflantur in ensem
Hinc movet Euphrates, illinc Germania bellum;
Vicinae ruptis inter se legibus urbes 510
Arma fenint; saevit toto Mars inpius orbe;
Ut quum carceribus sese effudere quadrigae
512. Ut, effudere, quadrigae A.
507 adductis Rottend. alti-r. 508 curvantur in ensem Franc. formtin-

tur Nonius Marcell. in rigidus, et Senius ad Acu. XII, 304. l-lare tamen
et conjiare sollennius de ferro, aere, cudendo, dum liquescit. 510 fV-
cinae inter se ruptis iam legibus duo Moret, et Menag. pr. ,
nec nou Can-
tabrig. 511 Arma fremunt Wâkef. eleganter! Nec tamen quae eleganter
dicuntur, nulla alia re urgente, poetae possunt obtrudi. Etiam Aen. IX, 133
gentes arma ferunt Italae. XII, 586 arma ferunt alii, tuta Mars im~
probus urbe duo Mss. apud Serv. ad Eclog. IV, 13. una urbe nnus ap.
eund, ib. secum aberratum Goth. pr.
giconim parte agi cum Martino 512. A Circo sumla compara-

exisUmare malia: v. 509 latiori tio tuiiiultuaiitia orbis; semel
sensu erit accipiendus de exire- emissi currus cum tanto impetu
niis imperii finibus, unde copiae ruunt, ut ab auriga rctineii ne-
contraliebantur ab Antonio et queant. Spatia hic de septem
Caesare, (sdd. quae ad Ge. IV. spatiis seu gjris accipiunt, *qui-
extr. disputavi. //>.) bus in Circo decursus liniebatur.
505. itbi h. 1. apud quos, fas Nec tamen hoc nccesse. Spatia
nefasque versum, confusum, pro spatio h. ipso loco ,
quo de-
( tot bella tam multae ,
vid. curritur' ,
et de decursu aeque
not. ad vs. 449. /fV.) 506 Ao-
. bene dicuntur, ut Gc. II, penult.
vum scelerum proventum dixit III, 203. Aen. V, 316. yliUlunl
Lucon. n ,
60. 507. Dignus quadrigae in spatia dilTlcuIta-
lionos, satis magnus. 510. De tem habent, quam 'vix ita tolli
dissidiis civilibus accipe, ruptis posse censeo, ut omnes in sol-
legibus, pactionibus mutuis. Aen. vendi modum conveniamus :
VIII, 540 poscant acies et foede- nullus enim est, in quo non ali-
ra rumpant, adeoque pace rupta, quid asperitatis relinquatur ab
27
, ,

A<](]uiit in spalin, et, frustra retinacula Iciulons,
513 Jddunt in spatia nurmanmis rc^-oruvit, cam in spatio prae-

tulisset. jtddunt in spatia erat leetio Aldtl. ct ex his profectamm; ./rl-
dunt se in spatia K^nat. Cominel. Steph. Palm., et ex his vuljtatae; ita rt
multi endil., etiam Aniudel. et uterque Gothanus; et sic legitur in cdd.
tûiiictil. Inst. Or. VIII, 3, 78. At multi codd. se omittnut, ut Heins. el
Pierius de suo Medireo, Romano, atque aliis testantur; quatitor alii a Bur
matiuo, inter quos Regias, quinque a Martino et in ed. Cuningh. ,
e qnn et
ipsa exulat se, Pro hac lectione militat Si-
edd. 1474 et 1476 laudantur.
lius XVI, 372 In spatia addebant, tameu vetustae membranae
ubi spa- m
tio liahent ,
quod etiam Drakenb. vulgavit. Ium iu nostro loco Medie, et
Gud. hubcut scriptum dddunt spatio; nisi quod in Medie, in et a snpm
sunt adseripta. Ita etiam in Mss. nonnullis ap. Quiuetil. VIII, 3, 78 legitur.
Erat itaque pertenuis auctoritas ,
qua lleins. nixus Addunt se in spatio re-
ponebat; gravior alterius lectionis Addunt in spatia: ut se soppleatnr ex
antec. ut Aen. I, 440 Infert se
,

miscettpue viris. Vel ut absolute pona-
tur Addunt, nt fit in aliis, pro Addunt se. Haec forte melius expediunt
rem, quam quae cumulata sunt ab Heinsio. Nam de eo nemo dubitet, si
adiunctum esset cursum, expeditam rem esse; Addunt cursum in spatia;
ut addere gradum et similia; item corripere spatium. Sic qnoqne, utrum
in spatia an in spatio legas, parum refert; nec inde res conficitur,
quod ap. Lucret. VI, 300 est; Ignescat tamen in spatio longoque meatu.
De ceteris vid. Not. Sebrader. io schedis coni, quadrigae ,
A/dent, in
insoleitli usu tou addere, sub- quid ,

quod adhuc quaerimus.
intclligilur a doctissimis iiiler- Servitis, in processu equorumem-
pretibus inde a Servio cursum, sus augetur. Pomponius: ad-
b. inlendunt ,
iii ipsis spatiis dunt in spatia, id est, in ipso
currendi sumunt vires; in quo sjvatio currendi sumunt vires.

tamen durum, omitti cursum, Addere esse posse augere, recte
jiddere spatia spatiis esset alium ponitur; sed quaeritur res, quam
post nlimu decursum facere quadrigae addunt ,
augent. Ac-
aliud post aliud spatium currere; cipiebam addere pro addere se;
at Ii. 1. non hoc, sed impetus h. concitare se ,
concitato cursu
currentium cl fervor auctus a ferri, liare se in fugam etiam
poeta respicitur ,
qui maior ma- in pedestri oratione frequenta-
iorque ct maximus esse solet sub mus ;
similia vid. Georg. IV
decursus finem. In spatia, h. 528. Aen. XII, 633. addere se
in decursum, iam aliqua cx parte pro simplici dare se, immittere
factum, debet addi non aliud se, ruere in decursum, cum im-
ac novum spatium ,
sed aliud petu ferri in spatia, in decur-
Digitized by Googie
1
GEORGICON HJB. I, 513 514 477
Ferlur equis auriga, neque audit currus habenas.
et fr,
sfiatiit ( UifRctle eat
,
certi aliqnid de h. 1. pronanciare , qaum,
quidquid ex variis lectionibus, quas enotavit Heinsins. concinnaveris, non
satis constetde ipsa vi ac potestate huins dictionis addere in spatia, vel
addere in spatio, vel addere se spatio, vel addere se in spatio, vel de-
nique addere se in spatia. Si quaeris . quod primum quaeri debet in tali
re. unde orta sit tanta lectionis diversitas, causam huins rei vix dubites
qiiin Medicei .
Gud. et Mentel. pr. lectio ,4ddunt spatio indicet. Virgilius
videtur scripsisse Addunt se spatio', iam media voce per subsequentem in-
tercepta. vid. Goerenz. ad Cic. Acad. II. 5. 14.. lacunam alii interposita
praepositione in expleverunt; alii e libris genuinam lectionem exhibentibus
pronomen se repetierunt; alii utrumque. in et se, intulerunt. Simile quid
Acn. II, 778. factum videbimus. Et extrito pronomine quum requireretur
accusativus, spatio in spatia mutandum videri poterat; quamquam multae
id genus depravationes etiam per elisionem ortae. Silii autem imitatio pa-
rum probat quum apud ipsum nou certo constet de lectione. Addunt se
,
Virgilius eodem fortasse modo dixit, quo Ecl. X, 74.: ..Quantum vere novo
viridisse subiicit alnus." Gc. II. 19.: ..laurus Parva sub ingenti matris
se subiicit umbra." Hinc addunt se spatio proprie i. q. crescunt spa-
mun nuUo septem spatiorum

,
addunt , itistant. Expressit no-
respectu, sed omnino in decur- strum SiUus XVI, 372 lanupte
sum, Labet analogiam. ScIUcet fere medium evecti certamine
addere se vulgari usu est, ad- campum Jn spatio addehant.
iungere se ,
accedere: ut Ecl. Gratius Cyneg. 227 incumbere
VI Addti se sociam timidisque spatiis (Ttfosxeio&ai za dpopm)
supervenit Aegie. Acn. IX, 149 eo sensu dixisse videtur; et IIo-
Addunt se protinus omnes Etru- mer. Iliad. vp, 375 iwjrots rodi/
sci socios. Inde ,
si idem fit dpopog. Post omnia Laec fateor
cum impetu, irruere, instare, tamen, ad facilitatem VirgiUa-
iitixtiv ut Od. T, 7 . Addere pro nani nondum orationem videri
mittere, immittere, iniicere di- esse adductam. (Vossii ratio,
ctum e.sse, etiam b. Gestiero pro- addunt in spatia pro addunt
bari video ad Quinctil. VIII, 3, spatia in spatia ,
s. spatiis , di-
78 et confirmari a Burni. ad e. 1., ctum existimantis ,

ferri non
quamquam graeca ibi minus be- potest; Loc enim si poeta dicere
ne laudari puto. Teucris ad- voluisset ,
scribendum ei erat
dita luno pro infesta ,
in cos addunt spatia; cfr. Not.ad Aen.
concitata et exasperata Acn. VI, IV, 142. lacobs. adGe. IV, 149.:
90 Line illustrari potest. Ita naturas apibus quas luppiter
Digitized by Google
;
478 P. VmG. MAR. GE. LIB. I, 51S 614

tio, L
e. crescit cuirendo ipsa celeritas eqaonini ; sire qoo pios spatii de :
cursam fuerit, eo acrius cumiDL Id si audacius dictoA videbitur , poterit

bsmc loquendi rationem e Graeco aliqno poeta transtulisse VirgUios videri
certe neminem puto olTeasam iri, sicubi legat: tnnot diôvttu
Interea in tanto criticorum et interpretum dissensu versum relinquere in>
tactum satius duxi, ^r.)
ipse Addidit,'^ haec scribit: /f>.) 514. Nota figura curmm,

fyOddidU y
i. e. dedit y
ut Ge. h. equos, non audire habenas di*
Ii 512.: quadrigae addunt in cit, qui regi non possunt Horat.
Rpaiiay i. e. dant se/^ Quae qui- Ep. 1, 15 > 13 equi frenato est
dem explicatio ipsa simplicitate auris in ore ,
Pindarus ap^sora
se commendat; vid. tamen V. L. n(USi%aUva dixit Pylh. II, 21.
EXCURSUS I
De aratro Firgiliano.
Georg. I, 169 aqq. Continuo in siluis magna ui Jlexa domatur
In hurim et curvi formam adcipil ulmus aratri ; Huic a stirpe pe-
des temo protentus in octo ; Binae aures, duplici aptantur dentalia
dorso. Caeditur et tilia ante iugo levis, altaque fagus , Stivaque,
quae currus a tergo torqueat imos.
Exposui locum quantum potui pro sermonis ratione; etsi rei
agrariae peritia non satis instructus. Admodum itaque laetabar,
by Googk
480 EXCURSUS I
cum post illa a me scripta viderem virum doctum, rei agrariae pe-
ritum, eumque perspicacissimum, de aratro peteriun accurate agere
(
BelrachUuigm ieutschen Patrio ten heilig HI Band 1780, p. 283
sqq.); repetiit eadem fere in Actia Acad, Elect. Mogiuit. 1779,
p. 125 sqq. Proponam ex eo, quae ad Viigilium spectant, acute
utique et ingeniose disputata. De ceteris dispiciet bonus Hesiodi
editor, si quiscius carmini aliquando obtigerit.
Primo versus; Caeditur et tilia ante iugo altaque fagus
Stirae ,
quae currus a tergo torqueat imos e Martini iudicio con-
stituit; cosque bono sensu carere pronuntiat, nisi cursus emende-
tur cum viro docto apud Martinum. Enimvero sic Maro latine
dicere non potuit: quod sensus quemque suus docere potest, si
sermonis usum babeat. At currum pro aratro rotis instructo di-
cere per poetici sermonis indolem et usimi licuit; cum, b. e. ara-
trum, regit, a tergo torquet arator; imi currus epitbeto ornante
dicd sunt non minus poetice, quatenus vomere alte impresso in-
ferior aratri pars desuper ab eo, qui stivam moderatur, flectitui-
ac regitur; e^cit itaque, modo genium poetici sermonis teneas ,

e
Virgiliana lectione sententia eadem, quam viri docti inferre volunt
per lectionem corruptam. Negat vu* doctus aratrum rotis instru-
ctum iam tum innotuisse. Atqui notum illud fuisse bic ipse locus
docere debebat Quod a Catone et Varrone illud non commemo-

ratum est, pro argumento idoneo esse nequit; cum neuter id agat,
ut instrumentorum rusticorum formam cmiose describat. Fac
vero utrumque id egisse, quod non egit; potuit secundum illos,
Virgilii aetate, in agro Mantuano, aliud usu baberi. Innotuere
post arma a lullo Caesare in GalJias iUata alia quoque a Gallis in-
venta; ut certa vehiculorum genera, canucae etsicpoiTo; coli
coepit in Alpibus secale (Plin. XVIII, 16, 4) Romanis ignotum.
m
I
DIgitized byGoogls
, -
AD GEOIIGICON LIB. I 481
Oi'curruiit alia in Virgilio Italiae superioris agris propria ac singu-
laria. Plinii verlja lib. XVIII, 48 a uie laudata omnem facile du-
bitationem tollerent, si lectio in iis esset minus incerta. Dentalia,
li. e. dentale, ilv/ia, bene >dr doctus, quem laudavi, docet ac-
cipiendum esse de vomeris parte anteriore {DJliigiopJ ') , in acu-
men acta : hoc dentale duplici esse dorso L. e. binis cruribus in
formam litterae V (^Solillidlzcm) aptatum ; binas aures tandem , ta-
bellas a Varrone I, 29, 2 memoratas, vomeri additas (das Streicli,-
bret imd Mol/erbret), el utrique cruri ita impactas, ut impresso
in solum vomere ten'a proscissa utrinque accumulata in sulcos at-
tollatur. Buris est temo, [aroôtvf; scii, proprie pars eius in
lima, ut iam Salinas, in Solin. p. 576 docuit. Inspicienda et co-
gnoscenda sunt reliqua; etiam de aratro Hesiodeo; nisi quod ma-

lim eum simpliciter apposuisse, qualem cius formam ac speciem
apud animum effingeret, nec de cpocliis mutationum inter Ae-
gyptios, Graecos, et Romanos tam multa esse ariolatum ,

quae ad
liquidum perduci nequeunt. Quod enim nosti-o tempore fien vi-
demus, non minus olim locum habuit, ut in diversis populis ac
regionibus seu more maiorum seu soU natura aliave necessitate ur-
gente diversa esset aratn forma ,

retinereturque deterior multis in
locis, cum in aliis dudum inventa et frequentata c.sset melior et
elaboratior. Evolvat, cui talia curae sunt, Paullum Lucam Voya-

ges Tom. I, p. 182. Norden Voyage en Eg^ple Tom. I, pl. 56.
add. Goguet Orig. des Loix T. I, p. 184 sqq. Sunt antiquae artis
opera, in quibus aratrum visitur : viv tamen notionem acctB'atani
inde consequi licet: Comes de Caylus Becueil d ylniiquUes Tom.
V, pl. 82. Muscum Etruscum Tom. I, tab. extr. Spon. Misccll. p. 308.
IX. Winckelra. Monum. ined. p. 105. Gemmae aratrum ,

obsciuc
tamen, referentes sunt Mus. Flor. Tom. U, tab. 42. Gorlaei Dacty-
Digilized by Googie
482 EXCURSUS I
lioth. Tom. II, n. 231. Aratrum, quod in Hesiodi edd. ex ant

codd. exliibetur, ct iii Montfauc. Palaeog. gr. p. 9 repetitum est,
serioris seu commenti seu usus esse patet j

nam ab Hesiodo ad-
scnplum nemo dixerit. Foimam aratri, quo nunc Mantuani ac
Veneti agricolae utuntur, una cum alio exquisitioris structurae,
Martyn exprimi curavit ad p. 48. Verum neutra forma cum Vir-

gilianis verbis satis convenit. Videbatur sibi Anglus, A. I. tles
Carrieres (a Uisserlalion on Virgit description of Oie wicienl Ro-

ts
man IHough 1788.) veram aratri Viigiliani formam reperisse in
pondere llomano. Verum qui inspexerit , statim deprehendet mi-
rum errorem, est enim as Romanus cum prora ratis, quam ille
pro aratro Labuit. (Innotuit mihi inter eos, qui ab eo inde tem-
pore de his egere, jiJamus Dietson Musbandty of Oie Aicieiits
Edimb. 1788. c. XVIU, p. 375 sqq. qui omnino ad carmen Geor-
gicorum consuli potest. Verum ille

,
etsi verborum interpres pa-
rum idoneus, ipsas i-es illustrat, praeceptorumque veritatem et
utilitatem explorat; atqui haec ad interpretis poetae provinciam
haud sj>ectant. Non sine iructu inspexeris ad h. 1. Vossii V. C.
Commentar, in Georgica.) (Quae fuerit aratri a Virgiho descripti
forma, quum imagines veterum ai'atrorum, quae in ai-tis o]>eribus
exhibitae exstant, non plane cum illa Virgihani aratri conforma-
tione congruant, coniectando assequi studuerunt Viri Docti. Ita-
que ul aliqua probabilis eiiu species oculis legentium obiiceretur,
aeri incidendam curavi tum eam aratri formam, quam I. H. Vos-
sius ad h. 1. proposuit, tiun eam, quam F. Th. Schulz delineavit in
hbello bonae frugis plenissimo, cui inscriptum est: De Aratri Ro-

mani forma el compositione, lenae 1820. 8. De ea re qui post
Vossium scripseiunt, commemorat idem Schuizius pag. 3.; quibas
addo Amdtii Itinerarium BnichstucLe aus einer Reise durch einen
Digitized by Google
AD GEORGICON LIB. I 483
Theil Jlalietu VoL L pag. 253. ,

Iu ea, quam Vossiua exhibuit,
aratri Virgiliani forma duae maxime res displicent, rotae, quibus
caruisse illo tempore aratrum Romanum, tum silentium veterum
scriptorum probat ,
tum ceitissimis rationibus evincit Schulzius
pag. 34. sqq. Nam Plinii verba ab Heynio allata nec probant,
Virgilii iam aetate adiectas fuisse rotas aratro, et corrupta vi-
deri possunt, ut visa sunt Richtsteigio ,

quem laudat Schulzius.
Praeterea in Vossiana descriptione, quid sit duplex dorsum,

non apparet. Itaque proxime ad verum accessisse puto Schul-
zium. fyr.)
Aratrum Romanum
a p. V o s s.
AB buris.
CD temo.
GEK dentalia.
PE vomer.
F culter.
GH IK binae aures.
L iuffum.
MN stiva.
'
N manicula.
Q currus imi.
Aratrum Romanum
ap. Schulz. .
Fig. I. Aratrum Romanum simplex. 1) dentalia.
2) buris. S) temo. 4) stiva cum manicula. 5) vomer. 6)

484 EXCURSUS I AD GEORG. LIB. I
iuguiii, a. fuiiiciiliu, b. clavus, c. collare,' d. lora (sub-
iugia ).
Fig. n. Vulgaris nomanorum vomer. Hic in an-
teriore dentalis parte figitur, eiusque utnunque latus eminet.
Fig. III. Dentalia aratri Romani.
Fig. IV. Aratri auriti species. Partes 7. 7. tabulae seu
aures dicuntur.
Digitized by Googie

DIgitized byGoogIe
Digitized by Coogie
EXCURS. U* AD GEORG. LIB. I 487
EXCURSUS II*
Ad locum de prognostici serenae tempestatis

ex pluviali.
Gcorg. I, 393 Nec minus ex imbri soles et aperta serena Pro-

spicere et certis poteris cognoscere signis. Nam netjue tum stellis
acies obtusa culetur; Nec fratris radiis obnoxia surgere Luna ;

Tenuia nec lanae per coelum vellera ferri; Non tepidum ad solem
pennas in litore pandunt Dilectae Thetidi alcyones; non ore solu-
tos Inmundi meminere sues iactare maniplos; At nebulae magis
ima petunt etc. Haesi in Lis interpretandis et me in iis Lacrere
ingenue sum professus. Spectare enim ad boni interpretis et cri-
tici oAicia censeo, ea loca quae non satis assequitur' non intacta
relinquere, aUisque fraudem facere, quasi sensus per se sit satis
apertus , sed lectorem de iis dibgentius etiam , quam de aliis mo- ,
nere. Inspectis aliis interpretibus, nec aUud quid, quam quod

ipse tenueram, afierri, difficultates autem interpretationis multos
ne sensisse quidem Senserat eam forte is,
vidi. qui apud Gellimu
VII, 17 de notione vods obnoxius b. I. quaerebat. Scilicet sumitur,
quod primo statim adspectu occurrit; inde a 395 praesagia sereni-

tatis memorari. Atqui ea, quae memorantm', Aon conveniunt
huic consUio, inuno vero repugnant. Sensus enim vss. 395 400
hic esse perhibetur : stellarum et lunae clara ac pura lux est (quae
tamen sententia grammatice ex verbis erui nequit ut statim vide- ,
bimus) non nubeculae lanis similes per caelum feruntur (atqui bae
:
adesse deberent, quippe quae sunt sereni caeli nuntii), non alcyo-
nes alas ad solem expandunt (atqui ,
si boc inter praesagia sereni-
tatis est, alas debebant expandere, cum caeU serenitas instet), non
sues iactant frugum manipulos (an vero per omne tempus pluvium
id faciunt sues, nec nisi sereno caelo boc facere omittunt?). Haec
tam parum inter se conveniunt, ut vix assequaris, quomodo poeta
Digilized by Google
, :
488 EXCURSUS II*
tam aculua iungere ea inter ae ,

aut interpretes ea tanquam per se
plana et expedita admittere potuerint. De posterioribus nihil xidi
monitum : tantmn in prioribus A'am neque tum

haesit disputatio ,
KtelUs acies oblusa culetur: quod potest bene ita accipi: aciem stel-
larum nunc non amplius videri esse obtusam adeoque eam esse j
claram, et stellas enitescere; id quod Ct dispulsis nubibus et cach

serenitate reducta. At enim alter versus: Aec fratris radiis ob-
noxia surgere iMna nullo modo nec grammatice , nec sen.sus pa-
ritate conveuiL Antiqua iunctura tradita est a Servio, ut lepc-
tatm- oblusa. Ita erit: nec Luna ,
fratris radiis obnoxia, quae
lucem mutuatur a sole ,
videtur surgere obtusa contra vero vide-
tur oriri clara. Recte.At enim primo videtur alio modo nunc ac-
cipitur quam superiore versu, ubi erat pro cemj/j/r , nunc autem
est ioKfi, et aUo modo construitur cum infinito si tamen mis- , ;
sum id facias, grammatice non potest obtusa rc]>cli sic nude;

antecesserat: neque vitietur acies stellis obtusa, debet adeo sequi:
neque videtur acies obtusa Lunae, casu tertio, ry non
autem ,
nec Luna videtur surgcre obtusa.
Aggressus eram cum viris doctis locum interpretatione altera:
et Luna videtur surgere (cernitur siu'gens) oriri , non obnoxia fra-
tris radiis, soli; quasi esset: ita ut non sit obnoxia, non videatur
esse obnoxia; ut sensus esset: luna tam clara ct pura luce oritur,
lucet, ut non soU debere lucem, sed propria luce lucere videatur.
At quae tandem argutiae hac smit an luna clariorem lucem habi- !
tura esset, si propria luce luceret? unde hoc suspicari licet? an
non a sole lucem foencratur satis claram ac puram, modo iustum

tempus redierit? Venerat in mentem, sententias mchus sibi con-
stare ,
si vs. 396 pro Ac fratris legeretur Et adseita altera le-
ctione meliore videri, hoc modo: JKani neque tum stellis acies
obtusa videri , Et fratris radiis obnoxia surgere Luna; infinitivo
historico, ut sit: nam e/ stellarum acies tum, si serenitas redditui-,
cernitur non obtusa ,
Et surgit, oritur, in conspectum venit. Lu-
na, quae ex natma sua est obnoxia fratris radiis. Lapsus in dis-
iunctivis similis observatus c.st et aliis in locis, ct legitur quoque
Et fratris apud Schol. Statii Tlicb. X, 146.
Placebam mihi in his. Mox tamen vidi reUqua, quae sequun-
tur, non magis sic esse apposita et accommodata sensui poetae.
Negantm- enim in ilfis ea, quae serenitatis prognostica esse debe-
bant : Tenuia nec Non tepidum. Non ore s. Ita tandem
Digilired by Google
,
AD GEORGICON LIB. I 489
perspexi a toto poetae consilio aberrari per istam interpretationem;

et latere fraudem in eo, quod animadversum liaud erat, poetam
primo rem declarai'e negative, dum docet, abesse ea, quae instan-
tem tempestatem nuntiai-e possint et soleant; tum vs. 401 eum
subiicere ea, quae vere iis tum successerint: Al nebulae magie
ima peiunl. Quod et Plinius babet XVIII, s. 83 nebulae e monti-
bus descendentes ,
aut caelo cadentes , / in callibus sidentes^
serenitatem promittunt.
Itaque in vss. 395 400 negative poeta exponit sententiam

suam, et successuram caeli serenitatem ominatur primo ex absen-
tia eorum ,
quae imbres impendentes et tempus pluviosum denun-
tiare possint. Sunt autem bacc ista stellarum acies obtusa , luna
:
latens , nubes tanquam gregales ( ayikrjSov) per aerem actae, al-

,
cyones ex sensu instantis pluciae expemdentes alas ,

sues eruentes
frugum manipulos. Omnia baec, pluvium tempus denuntiantia,
nunc non cerni ait, nunc abesse. Contra vero vs. 401 nubes de-
scendunt in terras ,
aere tenuato ,
et demittunt se in valles ,
et sic
porro. Nunc enim aflirmative praesagia serenitatis instantis enu-

merat. Sententiarmn veritas in bis elucescit, et totam loci inter-
pretationem nunc in Notis sic relinxi.
Ita vero versus, ad quem omnis bona interpretatio oOende-

bat, verum suum scn.sum facile recuperat: ecfratris radiis ob-
noxia surgere Luna; vere enim sensus est, et esse debet: nec
Luna lucet. Eniravero, quomodo boc cum ceteris conveniat,
tandem ex loco Arati assequutus sum quem poeta expressit. Sci- ,
licet Aratus Diosem. 281 sq. ingruentis tempestatis signum appo-

nit boc: quando stellae obscurantur, nulla apparente caussa, nec
nubibus obductis, nec caUgine aUa, nec luna subeunte quae sci-
bcet luce sua obscurare eas posset; itaque et in Marone: stellarum
lux non est obtusa ,
nec tamen luna oritur, lucet ,
quae luce sua
eas obscurare possit. In bis nibil est, quod nos moretur. Aj)po-
nam versus Arati:
ijfiOff
5 acxttjo&tv xaPoôv q>oof afi^Xvvqrat,
ovbi noO-tv vtiptkai nemtO/ilvai avudaaiv,
ovSl no&ev Joq>os ollo; ovSe aikijvtj,
uXka rdy twTtos dfitvqvd (pigaviai' <

fiTjxIn tot ToSe atj/sa yaXxivulrjs ituxetaOto,
aXX ini doxtut

, ;
490 EXCURS. U* AD GEORG. LIB. I
Cuin autem, ait Aratus, stellarum clarus fulgor hebetatur

(sleUis Mus ohUisa t-ulelur) uiiûe tamen alicunde nub||M>ctae
iis se prtWtcxant, iieqiu alittide caligo alia subeat, ns^îutia
sed asUit extemplo nulla de caussa languida ferantur ndh amplius :
tibi hoc signum serenitatis habeatur, sed eipecta tempestatem."
(aOTtpofrtv est vera lectio; non ovfov69ev, inutledm potest a cal-

culo ductttn esse, ut kuud-ivai apponere innumero, annumera-
re; nisi fuit ue habetor.') Claiius rem exponit SchoL
vetus: otav fdjj{ Iv xadnpoa ii()t al^tilag aftîvvofihovg aari
fas (u/re vltpebs ,
pijta oUijfi wvos xlvos fmtfxia Jouoijj , fo/te
Otii/vtjf i7ti7ifOs9ovar;s (htntfo9iovSris) xttiuova nfOsSoxa. dtj-
Aoi di, ou tlutv ovfJio/e^TOf o' a^f ffoxvfitfijs yivo/ievos tovto
notti. ylvtzai di touto cmxfiov litutfos&ovvzos (inmfo9(omos)
Tolg corpois, xol td Aa;t)tpdv outtav ofi^lvvovros, td ouv oudi
aikfjvti.nfosi&tixtv, iwfidij i} oti^vij axinet ta idiM <po)il xal
aiiavfofrov^ dar^faS' Ita, puto, omnis difficultas est sublata,
omnis caligo dispulsa. Respicit hunc ipsum locum, /u/ia tamen

haud memorata, PUn. XVIII, 35, s. 80 Quum repente slel/antni
fulgor obscuratur , et id neque nubilo ,

neque caligine : pluvia aut
graves denuntiantur tempestates. Ceterum infinitivum videri pro
vera lectione me habere iam professus sum.
Digilized by GuOgIe
P. VIRGILII MARONIS
GEORG ICON
. LIBER SECUNDUS
ARGUMENTUM
Propositio cum invocatione Bacchi 1 8. De arborum inprimis-
que vitium et oleanun cultura acturus , primo loco varios arborum
proventus, alios a natura alios ab arte profectos, exponit. Aliae
itaque arbores sponte nascuntur 21; alias arte parantur: et
quidem avulsione 23, infossione 24. 25, propage 26. 27, sur-
culo 28. 29, concisione 30. 31, insitione 32. 33. 34. Nunc edoctu-
rus, studium esse adhibendum et suam cuique arbori pro generis
Digitized b9 Googie
I
492 P. VIRG. RIAR. GEORG. UB. U

et soli natura culturam: Maecenatis propitiam voluntatem implo-
rat Albores,
46. quae sponte proveniunt, cultu ememlari pos-
sunt 56; quae satu nascuntur, feliciora habent incrtttfinta
transplantatione, et aliis artiGdalis culturaegeneribus 72; in-
primis inoculatione et insitione proprie dicta 82. Deligendae
quoque arborum eiusdem generis species praestantiores 108.
Caelum porro cuiusque arboris naturae idoneum est circumspicien-
dum; nant magna in hoc est varietas 135; et sic aditum sibi
parat ad laudes Italiae, omnium rerum proventu felicissimae

176; tandem soli natura est exploranda, cui proventus generi illa
conveniat -r- 225 ; subiiciuntur criteria soli cognoscendi et indi-
candi
258; et viae ac rationes soli tractandi et naturae eius
emendandae, adeoque ipsa cultura cum omnino arborum, tum
inprimis vitium. Sdlicct primo docentur quae in plantatione ob-
servanda^siut 314; etiam de tempore plantationis fadendae
345; de cura post illam adhibenda, inque hac de putatione (362
370) et de avertendis iis, quae nocere possunt novellis arboribus
(371 379); cumque in liis caper sit, excurrit in morem ma-
ctandi hird in Bacchi sacro 396. In vitibus tamen inprimis
adsidua est cura per totum annum adhibenda 419. Minus ope-
rosa est olearum cultura 425, et pomorum 428, exigua aut
omnino nulla sativarum arborum 457. Inde excursus in laudes
vitae rusticae, pars carminis felidssima ad iin.
Digitized by
;
/'
ryC ^ .^nae<
/a^n ^y. ff.
Hactenus arvorum cultus et sidera coeli

Nunc te, Bacche, canam, nec non silvestria tecum
Virgulta, et prolem tarde crescentis olivae.
1 Deerat hic veraiu in Zulich. , scilicet ut saepe primi venus , a chryso-

graphis snppleodL A Gesnero in Thesauro LL. voc. hactenu inter loca,
quibus illud adverbium temporis esse interdum videri possit, aHertur hic
versus et subiicitnr: Sed primus versus abest plane in MS. Verum co-
dex ille Zulichem. in Virgilio tantae auctoritatis non est. Tum vero in ntra-
que lingua adverbia loci et temporis inter se permutantur. Ergo et h. 1.
HactmuM et Hunc proprie posita sunt' de loco : verum temporis notio ei
ipsi subest. ( 3. Medie, olibae, mutata b a mann recentiore in v. Ifr.)
1. Respicit ad lib. I, v. 1. usu dictum sit. poetis omni-

Poetae exordio utitur Columella no pro arboribus didtur ut saepe :
in, 1. 2. 3. Nunc arborum cu- boc bbro, v. 181 silva \ivacis

c.
ram exponam. Arbores memo- olivae: videtur adeo silvestris

rat, ut poeta, vUes, virgulta, epitheton ornans esse, et
b. e. arbores silvestres , et oleat. gulta silvestria nil nisi silvae, b.
Silvestria dubito au ex vulgari arbores omnis generis. (Propriam
Digitized by Googie
*494 P. VIRGILII MARONIS .
IIuc, paler o Lenaee ;

tuis hic omnia plena
Muneribus; libi pampineo gravidus auctumno 5
Floret ager, spumat plenis vindemia labris;
Huc, paler o Lenaee, veni; nudataque musto
Tingue novo mecum dereptis crura cothurnis.
4 Nunc p. unas Mead., ut et r. 7. tuis haec o. a Cerda editum, sunt ia
nnnm Aruodel. ex glossa migravit , nt et in Voss. apnd Burm. 8 dereptis
ab Heinsio bene emendatum, direptis vulgo, {dereptis^ praeter Mentel. prior.,
etiam 2. 4. 7. Vossius et lahn. ediderunt direptis. Atque etsi non negave-
rim, proba haec quoque videri : diripere cothumosy tunicam^ vestem^ sem-
per tamen violentiae notionem his adhaerere existimaverim, quae aliena est
ab h. 1. Dici autem vix potest, quoties <f/- pro de~ in libris vel optimis,
ut in ipso Mcdiceo ,
exaratum deprehendatur; vid. V. L. Aen. I, 211. /f>.)
signincalioncm retinendam esse, quam serere, maluit aetas poste-
recte contendit Wunderl. Arbo- rior : conf. 31 ;

eadem tamen
res autem poeta iungit cum viti- propter hoc ipsum e naturae
bus, ut bene vidit Vossius, et lege firma ac vivax inf. 181.

silvesUes, quippe quae maritari 4. Splendida invocatio!
soleant vitibus, et frugiferas, quia hic y quae dicentur a me,
in iis,
omnis pomi inventor babebatur in argumento carminis mei. tibiy
Bacchus, coU.Thcocr.il, 120.: pro per te, Graecorum poetarum

pccXa eJt(ovv<Joio.* et Athen. III, usu ; beneficio tuo. florere est
7. pag. 82. d. NiOTCxoXipog 6* hic, laetum esse,

plenum esse.
y,
6 IlttQiavog iv /diovvaiudt xal auctumnus pampineus est pro-

avTog tazoQH, cSg vno ^lovvcov ventus auctumni e \'inea, vin-
ivQS&ivzav TcJv fiTjXooVy xaâ- demialis , oTtoipcf. (de numeris
7tQ xal TtSv aXXoDV dxQo8Qvav. huius vs. And. Voss. et Q. V. XH,
fp^r.) 3. Oleae e semine nased- 4. 9. 10. PVr.) Eadem tandem
turae tardissima esse incrementa, notione pauUo post vindemia.
iam olim Hesiodo auctore credi- (Sed verius fortasse Wunderl:
tum in loco qui nunc cum aliis ,,Mihi pampineus auctumnus vi-
pluribus ex opere xav fpycov ex- sum est de tempore accipere, ubi
cidit. PUn. XV, 1 Hesiodus vindemia est. PVr.) labra (Ti-
negapil oleae satorem fructum bullo 10 lacus, simt vasa
I, 1, "j
ex ea percepisse quenquam; tam ad recipiendum mustum apta.

tarda tunc res erat. conf. Vari0 7. Suavissima imago Bacchi uvas
R. B. 41, 6. dvgctv^rjg dicta
1 , calcantis una cum poeta diun
Theophrasto; hinc propagare eas. auxi l iu m sibi a deo ferendum in
. GEORGICON LIB. U, 411 .
495
Principio arboribus varia est natura creandis:

Namque aliae, nullis hominum cogentibus, ipsae 10
Sponte sua veniunt, camposque et flumina late
10 Atqtie oJiae Goth. pr. 11 que abest a Zulich.
carmine <le vinearum ctiltura quanta poetae ars sit, facile sen-
expetit, cf. elegans Epigr. Mae- tiri potest, si ad nudam pede-

cii in Analcct. Brnnck. Tom. II, stris orationis narrationem ea
pag. 239, XI. GolhumcUus exhi- redegeris.
bitus fere olim Bacchus: quod 11. Sponte sua. Parum sub-
etiam e signis aliisque monumen- tihter veteres ea ,
quae sponte
tis constat. Calcare pedibus uvas nascuntur, 'avTOftdrtog , distin-
etiamnum inItaUa sollennc. Con- xere ab iis, quae semine nascun-

fer amoenissimam vindemiae detur ; cum tamen nec ista sine
scriptionem, a Sataris habitae, semine proveniant. Voluere sci-
apud Nemesian. Ecl. III, 40 sqq. heet declarare id genus planta-

Fauni super lacu stantes exhibiti rum et arborum, quod primi-
sunt ex anagljqdio a Com. Cay- genium dixeris, quod in loco,
lus [Jiecueil iC Antiq. T. V, tab. quem occupat colonus, iam na-

72. cf. PiUure di ErcoUmo T. I, tum repererat quemadmodum :
Ub. 35). vulgus herbas malas et inutiles
9 21. Arbores procreantur sponte solo nasci dicit: semen,

aut natura aut arte. Arboribus unde illae gignuntur, vento et
creandis, h. e. arborum nascen- aere allatum ac proiectura humi-
tium, natura, ratio, est varia; que conditum, non in oculos in-
(vid. Not. ad Ge. I, 3. W>.) et currit, adeoque sine semine nasci
quidem naturalis ratio triplex, illae putantur. Iam sup. Ge. I,
aut ut sponte veniant, h. pro- 22 novas non ullo semine fruges

veniant ,(sup. I, 64) , aul semine, dixerat. Nec aliter Theophra-
aut ab radice : PUn. XVI, 32, 8. stus, Varro, Plin. 1. c. 12. 13.
58. Conf. Theophr. Hist. Piant. Siler salicis forte genus ;
nec
II, 1. quem, et Van-onem I, enim satis notus frutex est. vid.
39, 3, expressit Virgilius. item ad Plin. XVI, s. 35. Genesta

Columella de Arborib. pr., qui fruticis viminei genus (conf. inf.
ad h. L respicit, add. Pontedera 434. vid. Martin.); hinc lenta,

Antiqq. Gr. LaL Epist. XII, et flexilis, ut lenta vitis Ge. I, 265-
Gesner. ad Varron. 1. 1. Ceterum Salicta pro salice, cuius natura
in iis, quae sequuntur , ornandis pulcre expressa :
ylavx^ôo.
, ^ ,

Cur\a tencnl: ut molle siler, lenlaeque gencslae
Populus, el glauca canentia fronde salicta.
Pars autem posito surgunt de semine: ut altae

Castaneae , nemorumque lovi quae maxuma fron-
det 15
12 et molle Frawc. laetaeque Mcntel, pr. a m, pr. genestae scripturam

iu scriptis plerisquc invenit lieinsius. Vulgo genistae quod tamen etiam
in Medie, et Hom. occurrit. Sic quoque variat in Gratio ,
Calpurnio et al.
înfra taineu vs. 434. genestae iu Medie. //>.) 14 surgant Ven. sur-
gunt posito Zulich. 15 frondent legebat Reiskius, ut sint, nemora qnae
omnium frondent mavma , scii, aesculus et quercus. Nec male sic locns
constitutus esset : Castaneae , nemorumque lovi quae maxttma frondent.
Aesculus atque quercus.
14. L'li illae arbores nullo, et industria bominmn in terram
debebant dicere, caeco et oc- sparso aut defixo. Ita Burman-
culto, semine nascuntur, sic nus et Kiiigius apud Martinuni
nunc alterum genus ,
etsi et disputant: accommodate utique
ip.sum sine liominuin opera ,
se- ad jrbysices praecejrta ,
de qui-
mine tamen, quod de arbore in bus tamen sccuil veteres agri-
teiTam Hu\it et itisinuavit se colae fuisse videntur, ciun adeo
solo ,
nascitur, surgnnl ,
na- c pliilosopbis imdôs eum eiTo-
scuntur , posito de semine ,
b. rem errasse satis constet. Sci-
ex semine proveniunt, quod de- licet b. 1. naturales modi nunc
cidit: ut castanea et ilex, si nux, enarrantur; de satione orliliciali
glans ,
deciderit et ab bumo re- mox agetur. Iterum poeta sponte
cepta fuerit. PUn. XVII, 10 .dc natas et ex semine quod decide-
pleraque e.x his ipsa natura do- rat {seminibus iactis) distinguit
cuit ,
et inprimis semen serere, inf. 47. 67. Cetcrtmi semina
quum decidens exceptumeque ter- si apud ])oetam ,
etiam apud
ra (Hcesceret. Sed quaedam non alios ,
audieris , latius illa ,
nec
aliter pivfeniunt ; ut castaneae, modo de granis ,
verum et de
iaglandes. Ex iis, quae dicta nucibus, nucleis, baccis, inter-
sunt ,
intelliges alienas esse a dmn de radicibus ,
plantis, .sto-
poetae mente argutias, ut sponte lonibus, et quovis propagandi
venire dicantur arbores semine genere, interdum dc omni prin-
non proiccto, sed temere ca- cipio, unde aliquid gignitur, co-
dente ; posito de semine opera gitandum est. Ita castanearumr'
Digitized by Googie
:
GEORGICON LIB. II, 12 22 497
Aesculus, atque habitae Graiis oracula quercus.

Pullulat ab radice aliis densissima silva:
Ut cerasis ulmisque ;
etiam Parnasia Laurus
Para-a sub ingenii matris se subiicit umbra.
Hos Natura modos primum dedit; his genus omne 20
Silvarum frulicumque viret nemorumque sacroiaim.
Sunt alii, quos ipse via sibi reperit usus.
16 Esculus alii. Damnat scriptnram Hcina. atque alte Erf. forte pro,
altae. Grals in multis scribitur, 17 a radice Ven, et Moret, qnart. \ide
lib. I, 20. 18 etiam Gndian. cum aliis. ( 19. Medie, subigit, ortum
ex vetere scriptura subicitj de qua dicetur alio loco, ff^r.) 21 virent
Goth. pr. 22 Sunt alii quos etiam Medie, a pr. manu, sed a sec. aliae
quas-, ut ex Fogginio colligas. Eo tendit emendatio Scaligcri; Sunt aliae,
quas ipse vias sibi repperit ususj et Ileinsius etiam argutius: Sunt aliae
semina sunt nuces. Simili modo oraculi Dodonaei, vid. Homer.

serere de omni procreandi modo Odyss. I, 327. 328, quamquam
adbibetur. Sane baec loquendi modus edendae sortis diverse
improprietas interdum obscuri- traditus est. (quercus, oracula
talcm facit. De castaneis vid. prima;" Ovid. Am. III, 10, 9.
Columella IV, cap. extr. cf. Pbn. frr.)
XVII, 10, s. 40, et primario loco 17. 77rt>xn//ces vocant; quam-
SO, s. 84. 15. uiesculus, arbos quam id nomen latius patet, et
glandifera e quercuum genere, stolones ac truncos etiam desi-
admodum procera ,
conf. inf. gnat, quos transferas in abam
V. 291 297. loxn sacra. Dicta terram. Subiicit se, adolescit,
ea mhxima nemorum accipe crescit. Supra Ecl.X, 74 Quan-
pro : in nemoribus. Sic Graeci tum vere novo viridis se subiicit
casu secundo uti solent: v-ij/r,- alnus. Locum expressit Clau-
XoTaxri aXaitov pro Iv Skatat di- dian. X, 244 sqq. Docte autem
cerent. {^nemora ,
ut silvae, variata oratio pro: aliae uno na-
cfr. 26., silvarum aliae, pro (aanuiog, radice infixa solo, gi-
arboribus dicitur. Ita rectum gnuntur, ut cerasus, ulmus et
maxima nemorum. At Latinum laurus. 20. 21. Hi sunt modi
est nemoris maxima ut poten- , naturales.
fissimiut Gaviae. IVch.) quer- 22 34. Sunt alii modi ar-
cus habitae oracula, b. pro sede borum creandarum artificiales.
Hic plantas tenero abscindens de corpore matrum
23. ABSCIDENS
quas ipse viae s. Kingiiis ap, Martin, app. emendabat; Sunt alii (modi)
queis ipsS viam sibi. Sunt alii quos ipse viam Venetus et Pierii Longob.,
quod Pierio Sunt aliis
et Heinsio venusta videbatnr appositione dietnm.
Mente], scc. a m. pr. Sunt alii quos ipsa via in Gudiano vidi a m. pr.
Sed bene vulgatam defendebat Burmannus. conf. Bnrmannns Sec. ad Anthol.
Lat. pag. 527. (Omnis h. 1. in Mediceo lectionis varietas inde profecta vi-
detur, quod, ut refert Foggiuins, is est literarum ductus ut nescias, o/r>, ,
an alii legas; iam qui alie legeret, deesse a ratus, hanc literam supra scri-
psit, et proinde o in quos expuncta, item a supra pinxit, nt eiisteret
quas. Serv. Dresd.: Sunt alii: modi scilicet." /#>.) 23 Hic
plantas teneras abscindens corpore m. nnns ArundcI. abscidens re-
posuit Ileins. codicum aliquot auctoritate, abscindens vulgo scribitur;
ita tamen et Medie. Omnino ex hac varietate nihil inferre licet, cum
perpetua sint librariorum ludibria in abscisus ^ abscissus, et sic in simili-
bus. tenerum Goth. pr. At tenerior arboris pars est eadem illa, qua stolo
propullulat. (Inhnitis locis permutantur inter se abscindere et abscidere ;
ut ceteros ,
qni eius rei exempla attulerunt ,
omittam ,
vid. Drakenb. ad Liv.
XXXI, 34, 4. Haud ita difficile erit, indicare, quid cuique loco conveniat,
ai hoc tenuerimus abscidi aliquid cultro, ense; abscindi rem alia
;
aliqua vi, idemque fere esse ubsc/ndere, quod ane//ere; abscidi autem
translate dici etiam de iis, quae quandam habent similitudinem cum re ferro
resecta: hinc rupem, spem, orationem abscisam dicendam esse,
non abscissam. Iam vero stolones cnm fibris avelluntur ab arbore ,

non
h. quos usus ipse sibi reperit, via, quae sequuntur , cum ex eodem
id est arte, ratione, industria Plinio et aliis, tum inprimis ex
et cx})cricntia ,
ut centies via Theophrasto de Caussis Piant,
apud nostrum et alios. Colum. lib. I et Hist. Piant, lib. II egre-
*
X, 338 salutis Ipsa novas artes gie illustrati possunt , ut iam in
varia experientia rerum Et la- multis fecere Ursinus ac Cerda.
bor ostendit miseris nsusgue ma- Ad rem tenendum hoc, pluri-
gister Tradidit agricolis, conf. bus modis eandem arborem gigni

inf. IV, 316..316. 1, 133, et prae- posse; ne putes singulis arbori-
clarus Lucretii locus, qui Maroni bus unum tandem modum con-
praeluxit lib. V, 1360 sqq. Sunt venire ;
est tamen aha alii ratio
autem modi lii: avulsione, in- utihor.
^ fossione ,
propagatione , surcu- 23. Ahus avellens stolones e
lo ,
concisione ,
insitione, cf. radice (vid. v. 17) fossis (sic sul-
Plinius XVII, 10, s. 9. Omnia, cus inf. 289) seu scrobibus man-
Digitized by Google
, y , , y ,
.
GEORGICON LIB. II, 2S 29 499
Deposuit sulcis; hic stirpes obruit arvo,
Quadrifulasque sudes et acuto robore vallos; 25

Silvarumque aliae pressos propaginis arcus
Exspectant, et viva sua plantaria terra; ;|
Nil radicis egent aliae ,

summumque putator
Haud dubitat terrae referens mandare cacumen.
28. AXIAE;
rmduntUT ; atqoe ut hoc avel lendi verbo Latini scriptores ad eam rem
significandam utuntur, ita Graeci verbo naQUCnSv quod est abscinderey
non abscidere, Îtaque abscindens licet improbatam Cordo ad Lucan. III,
33. y
reposui. 24. hinc Medie, a m. pr.| idem stirpe sed supra scri- y
pta s. /f>.) 26 alii Leid. 26. 27 Jlexos propapinis arcus Nexae

spectant codices quidam apud Serviam ad Aen. IV, 231. (Steph. edit.
Nec se.) 28 putatum fragm. Moret.
dat. vid. Plin. XVII, 10, s. 13. tare. Non quidem nescio post
Idem: Omnia inquit, celerius Servium, Cerdam quaj-tum ali-
adolescunt stolonibus ablatis ,

quem modum transpositionis ex
unamque in stirpem redactis ali- verbis: et viva sua plantaria
mentis , ibid. 13,s. 20. Ita avul- terra inferre. Tum saltem le-
sione arbores proveniunt gendum foret : aut viva. Plin.
24. Alius modus est, quo quis XVII, 20, s. 34 sunt et propa-
truncos seu vastiores ramos ac gines castaneanun Sed trans-
taleas in pali modum aut qua- lata nescit hospitari pavetque
dripartito fissas, cum radicibus, novitatem, Colum. IV, 33, 4.
cf.
in terram infodit, cf. Pliii. XVII, 28. 29. Est boc sationis ge-
17, s. 27. Colum, cum aUbi, tum nus, cum ex summa arbore re- 4
V, 9, 3.. Quo prodigium spectat, scissa virga s*eu talea tamquam ,
quod aliquando basta cornea in surculus, scrobe facto in bumuin

terram defixa in arborem ex- defigitur. 29. referens quia,
crevit. notante Reiskio ,
iam ante illinc
26. 27. Tertius modus fit enatum fuerat Nisi omnino

propagine. Ut aliae ,
inquit, ornate dictum putanduin : re-
arbores proveniant ,
incurvatas ferens mandat pro simplici man-
in terram scrobe facto demittere dat. Nam fert, defert ,
refert
necesse est ,
et in terra sua, h. cacumen, taleam, in illum
ea ,
in qua mater crevit, plan- locum, (putator, qui ad arbo-
Digilized by Google
.

Quin pl caudicibus seclis (mirabile dictu) 30
Truditur e sicco radix oleagina ligno.
El saepe alterius ramos inpune videmus
Vertere in alterius; mutalamque insita mala
Ferre pirum, el prunis lapidosa rubescere corna.
31 ex eicto volebat Pontedera Antiqq. p. 153 et in Script. R. R. pag.

1297, antique pro eeeto. At vid. ISot, 32 At saepe Meiiag. et Zuliob.
33 mutata tres. Vertere in alterius naturam atque insita conjiciebat ^
Ilcinsius. tnf. 50 tamen hacc

scrobibus mandet mutata eodem modo
dicta 8unt.
rem putandam exierat, referre et 7. Ab illo altero modo sup.

surculum proprie dicitur, ut re- 24. 25 memorato hic ita dilTcrt,
portare 1,275. jych.') ut infossio Cal truncis cum ra-
30. 31. Noimullae arbores, dicibus; quintus hic modu.s, re-
et inter Las inprimis olea, ita sectis radicibus, (e sicco quid sit
procreantur, xU caudex seu sti- h. 1. , quaeritur. Siccior pars
pes, resecta radice et abscissis arboris est truncus, succosae ra-
ramis, idemque dissectus ac fis- dices et summa pars arboris, ra-
sus, terrae infodiatur. Ita ex muli ac frondes. Apte Vossius
ipso stipite radix truditur ,
quae comparat Pallad. XI, 5. :
radi-
teiTae se affigat. Caudex sectus culae non ad siccum debent
per se simpliciter esse posset, re- recidi :
recidemus relicto
sectus et abscissus; sed obtem- digiti spatio. Idem tamen Voss.
perandum est vilis peritis, prae- laudat Plin. H. N. XVU, 30.:
eunte iam Servio et Cerda, cau- Non inhumare taleas, aut s i c-
dicem seu truncum scindi in care prius, quam serantur,
plures partes, diflindi ac conci- utilius compertum." Unde lah-
di ,
ita ut ex medulla nova ar- nius -s-erba e sicco h. I., proprie
bor procreetur, e sicco ligno, capienda existimat. Recte for-
quia truncus rescissus est. Plin. tassis; nisi forte non siccare,
XVII, s. 9 inter genera sationis sed secare scripserit Plinius.
arborum: et consecto arboris 32. 33. 34. De insitione agit.
trunco. Plura in omnem hanc Tamquam poeta ,
mala et coma
*
^rem srmt ap. Plin. XVU, s. 27. memorat, fmetus pro arbore.
28. 29. Laudatus iam est a Quod structuram verborum at-
Cerda Tlicophr. Hist. Piant. II, 1 tinet, ambiguum est, pirusne
Digitized by Google
; :
GEORGICON LIB. H, 3039 501
Quare agite o, proprios gcneralim discite cul-

tus , 35
Agricolae ,
fructusque feros mollite colendo
Neu segnes iaceant terrae, luvat Ismara Baccho
Conserere, atque olea m.agnum vestire Tabiu-num.
Tuque ades, inceptumque una decurre laborem,
35 0 abest a Medie, (non abest o, sed minore litera interiectum. /f5r.)
35 cuUusque feros laudant Schol. Horat. Crtiqu. Sat. IT, 2, 66 et Ma-

crob. Sat. VI, 6, ubi etiam mollire., male. 37 Ae Menag. Miror ne-
minem tentarc: iuvet! multo magis, si cum Reiskio exquisitiorem sen-
sum inferas; decrevi canere, quomodo vinum, quale fert Thracia, et
oleum, cuius ferax est Taburnus, colatur. za*'laftaqa (5pq) etiam Pro-
peri. III, 10,25 de Ulysse: Ciconum mons, Ismara. 38 Tiburnum Gotii.
pr. 39 inceptum una Franc. discurre alter Rotlcud.
ex iusilione ferat mala et pru- rae, vid. Q. V. VIIII, 3, VI, 6.

nus corna, an inverse cornus JCe.) Ismarus, mons Tliraciac,
pruna. Cum recte monitum sit, vitibus, et Taburnus, mons
corna Aen. III, 649 vicium in- Samnii, olivis nobilis, quam-
felicem dare dici ,
posterius vi- quam uterque alioquin asper et
detur amplectendum esse. x boriidus. Laudat Burmaiin.
insitione cornus fert pruna ru- Intpp. Gratii Cyneg. 509 ,
ubi
bentia, ut pirus mala, (coma Caudini saxa Taburni. Isma-
pro comi, ut vs. 426. poma pro rum urbem Homerus memorasdt
pomi, dicere ausus est Virgi- et vinum a Marone Ulyssi da-
lius. 'Jf'ch. At Rectius Mar- tum; Odyss. 1, 197. Indo urbs

tinus: prunus fert corna: Maronea ct vimun
in propinquo
quam expbcat. recte vindicat Maroneum clarum habent no-

Manso in Vermischt. xHthandl. men. Montem Ismarium e no-
und jInfsStz. p.290. sqq. Jahn.) stro Auson. Mosella 159 nomi-
S5. Discite, qui per singula nat, ubi de vino agit. Perbnent
genera, cuique geneii, cultus autem bi versus adhuc ad ad-
proprius sit. 36. E Lucret. V, hortationem agricolarum, ut ar-
1367 Inde aliam atque aliam boribus idoneis in lods colendis
culturam dulcis agelli Tenta- operam denL
bant , fructusque feros mansue- 39 46. Proposito quasi argu-
scere terra Cernebant indulgen- mento libri ad eius pertractatio-
do blandeque colendo. 37. (ter- nem Maecenatem invocat; com-

Viaoii. Tom. I. 28
O tlocus, 6 famae merito pars maxiima nostrae, 40
Maecenas, pelagoquc volans da vela patenti.
Non ego cuncta meis amplecti versibus opto;

Non, mihi si linguae centum sint, oraque centum.
Ferrea vox; ades, et primi lege litoris oram;
In manibus terrae; non hic te carmine licto, 45
Atque per ambages et longa exorsa tenebo.
46. EXORSA,
40 O patriae Moreti sec. a m. pr. O

pars maxima nostri in
deus et
codd. oli(|iiot Pierii et a m. sec. Erf. qaod Burm. ve-
41 volens Lcid. ,
ram osse putut, atqac etiam, ut nunc video, Bciskiiis, et recepit Wakef.
(etiam Voss. /f>.) conf. Hciiis. ad Aen. V, 219. Ovid. Met. II, 123. pro-
babo et ipse, si codices accesserint. Nunc tiimen video nec alterum ine-
ptum esse. Poetis nec minus sollcnuc est volare de navibus. Scilicet, si
hic volens communis lectio fuisset, tum aliquis volans elegante coniecturu
emendasset. Ita enim fere mos vii'orum doctorum ferre solet, petenti Goth.
pr. 42 opto non est tentandum quidni dicat se nc cupere quidem hoc,
;
quod nec sibi proposuit. 43 orave Zulich. 43. 44 Repetuntur Aen.

VI, 625. 626. Aenea vox inutili emendatione reponitur ex Homericis. Erat,
puto , poetae liberum alterutrum ponere, conf. Burm. Mox littoris un-
,
dam ed. lunt. primum Regius Martini.
modiore loco, quam si paullo apud Cerdam. 43. Item Aen.

ante v.5 9 Baccho subiunxis- VI, 625 sq. ex Iliad. , 488 sq.
set privatum hominem. Nam lam ab Hostio poeta latine ex-

Caesarem recte ultimo post deus pressa erant Homerica : cuius
loco ponebat Ge. 24 sqq. Ds-
I, versus apud Macrobium Sat.
currere recte quidem ad stadium VI, 3 sunt: Non si mihi linguae

aut circum refertur ; sed propter Centum atque ora sient totidem
V. 41 a cursu navigationis peti- vocesque liquatae. 44. Sunmia

tum videri debet: quod Buaeus tantiun renmi capita se leviter
monuit. 40. Maximam suae fa- perstricturum esse signiheat; ea
mae et gloiiae partem eo con- scilicet, quae tractari poetice
tineri ait, quod Maecenatis ami- ornarique possunt.' Hoc dicit
citia utatur. 41. da vela, fave littus legere^ radere, ut terrae
canenti. Tractationem materiae in manibus h. prope sint , vi-
,
plerumque navigationis formulis cinae; iv simili sensu

exprimunt poetae. Similia \id. Apolion. l, 1113; non vela in
:
Sponte sua quae se tollunt in luminis oras,
47 auras ^ qaod inde ab Aldo in edd. snperioribns erat, a Pul-

manno in oras matatam, itcmm revocavit Heina. Sic Mc-dic. a sec. m.
cum Gtidiano, et ceteri ad unum omnes. At idem McdicÛcp. VJJ,
660 constanter hubet laminis oraSy quod tleinsins ibi reli-
nendum igitnr erat etiam h. 1. oras Cerda c. Gifanio et .Wiklêld u
codd. Lucret, et inprimis lib. V, 779 luetur. Ambignitalii^H^X^Dti-
qiia pronuntiatione profectum vix plane tollas; nam etiam pro-
nuntiasse videntur. Itaque si vel maxime oras scribimus, hoc pro
auras scriptum haberi. Ita nodum non solveris, si dixeris in Ennio et
Lucretio luminis oras legi; nam Ita uonc in edd. expressum esse constat,
quidem ;
quomodo autem isli scriptores acceptum esse voluerint, non magis
iude constat. Sufficit, formnlam ab Eunio et Lucretio poetae nostro quasi
in munus fuisse traditam : iam cum iidein in aetheris auras ^
aeris auras^
aut simpliciter in auras saepius usurpent (v. Burm. h. 1.), firmari forte hinc
potest et illud: in luminis auras. Ductum videri potest ex tpdfOi dvrfirjy
V. c. Callim. in Di. 117. auri aura Aen. VI, 204, ubi conf. Not. Priscian.
Perieg, 1020 aura viridi qtiae splendet Iaspis, Ne tamen in loquendi
more arguteris, eumque e physica siibtilioic ductum putes, hoc tene: anra
adductum ud suos sensas odorem, etiam lumen, bei.e videbunt veteres;
hinc aurum luminosum, et pro ea auram luminis dixere; sic aurum aetheris,
pro aura actherea, et hoc pro aethere. Laudatur ex llind. V, 937 d*
up(potf(}(ov Txfr' ai&tQct %al avydg, uht Barnesii coniectnra av^dg
hoc ip.so Latinorum poetarum voeubulo refclU potest. Sin tamen luminis
oras dictas velis, ut terrae^ caeli oras ^ h. e. extrema, dictum esse puta.
(OroJ, quod praeter Hcyn. Yossius et luhnius receperunt, quamquam non
ulla alia ,
quae certu haberi possit, quam Medicei nititur auctoritate, quare
alteri lectioni pruclulerim, disces c Q. V. X, 1. Erudite, ut solet, VVei-
chert. Epist. erit. pug. 55. sqq. auras defendit. Ifr.)
altum dare, t/f %ftâ yj avvij- muni modum alUngil(v.S IS);

ij)av Emip. Hcracl, 430. cor- ejuae sponte enasci solent in agro 0
mine ficto mythici aut heroici inculto ,
insitione aliisque modis
argumenti, sed didactici, in vc- mitiorem naturam consequi pos-
ris rebus versantis, (longa exor- sunt. Varronem, puto, ante
a, longum opus. IVch.') oculos habuit I, 39. 40. inlu-
Iam ad cultm'am arbo-
47. minis oms, in lucem, adeoque
rum Et primum
progreditur. in actherem. conf. Var. LecL
quidem V. 47
GO de emenda- 49. Quippe solo natura subesi.
tionc arborum silvestrium agit. Lucret. III, 274 Nam peniius

cum respectu ad naturales mo- prorsum latet haec natura subest-
dos, quibus arbores nascuntur que. Quinctil. Inst. Orat. X, 2,

9 21. Nunc primo loco pri- II Namque Us ,
quae in exeirs-
28*
Digitized by Google
:

Iiirrcunda quidem, sed laeta el fortia surgunt.
Quippe solo natura subest. Tamen haec quoque,

si quis
Inserat, aut scrobibus maiulet mutata subactis, 50
Exviorint silvestrem .animum; cultiique frequenti
In (juascumque voces artis haud tarda sequentur.
49 soli Mcntpl. pr. a m. pr. et tcrU a la. sec. ioterpolatnm ad vulga-
rem loquendi modum, hoc yuoyue Ven. 50 tU Meuag. et Purrhaa. rnun~
data Moret, sec. mandet multa arte subactis HetsLills coniiciebat. At v.
33 mutatojiuûe insita mala Ferre ptrum, 51 culto ûe Gud. a m. pr.
52 Ad (juascuntjue fragm. Moret, voles Medie, et Gud. a m. sec. {artes
Medie. //>.) Sic et codd. apud Pierium, uee non velis-, sed doctius
alterum, conf. Burm. sequantur Moret, pr. sequuntur sec.
plitm assumimus, subesi natura tur, uti antea accipiebam, du-

el vera t-is ; contra ouuiis imita- riter licrct. Simplicissimum est
tio ficta est. lUque solo natura mutata accipere loco mutato, ex
subesi, h. inest ca naturalis vis suo loco ti'ansposita et in scrobe
ac virtus (v. c sales, calor, hu- plantata : nam sola transpositio-
mor, temperies), quae ad pro- ne arboi-nm silvestrium natui-a

creandas illas arbores necessaria mitescit ,
solo ,
caelo ,
cultu
est ac propria. 49. 60. Tamen qua de re vid. agentem Theo-
haec quoque si quis etc. For- phrast. de Causs. Flant. III, 23.
mula eadem sup. cl. VI, 9. Sil- ubi; olm; Si al /sirafiolal t<Sv
vestres arbores fecundarum na- S ivStfotv (y/vovTOi) Sta rag 6e-
turam induunt , si iis arbores ganetag. Flin. XVII, 10, s. 12
aliae mites (nam omnis surculus qui transitus mirum in modum
omni arbori inseri potest ,
si non mitigat etiam silvestres, scrobes
est ei, cui inseritur, cortice dis- subacti, ut terra subacta, quae
similis ; Colum. V, 11, 1) inse- foditur. (Opposita non accimatc
rantur, aut si eae transferantur. elocutus est Moro ;
arbores |iost
mutata, si est ca, quae iam mu- insitionem aut solo suo possunt
tata sunt, debet subintelligi ex relinqui, aut alio transfei-ri, h. e.
insitione; ita ut nunc insitae et mandari scrobibus subactis, mol-
ex insitione mutatae arbores in litis. Cic. de Sencct. XV, 51.:
plantaria transferantur ,
quod terra gremio mollito ac .subacto
quam bene liat ignoro. Ut mu- semen excepit. IVch. Mox
)
tata sit mutando, ita ut muten- animus eleganter pro natura.
J-^
Digilized by GoogIe
GEORGICON LIB. U, 48^59 505
Ncc iion et sterilis, quae stirpibus exit ab imis,

Hoc faciet, vacuos si sit digesta per agros;
Nunc altae frondes et rami matris opacaiit, 55
Crescentique adimunt fetus, uruntque fereatem.
lam quae seminibus
,
iactis se sustulit arbos.
Tarda venit, seris factura nepotibus umbram>
Pomaque degenerant succos oblita priores;
64 faciat Medie, a rn. pr. et Gud. {faciat prior ,

faciet altera lectio
Medie. fVr.) disiecta55 Nunc latae frondes Wakef.
ed. Vcn.
P. IV p. 45 et mox uruntve.
56 Crescentisque quinque cum Goth. ,
sec. a m. sec. et Crescentesijue quatuor apud fiurmann.

, hoc etiam Re- ,
gius et Cantabrig. habebant. 57 Nam Gud. et tres alii ap. Burm. , duo
ap. Martin, et vett.- edd. (de potestate particulae iam vid. Q. V. XXJIII,
9. JFr.) Namque ulerqne Goth. 59 fucos ToU. prioris Mentel. et Leid.
ingenio arborum. 52. aries y quam accommodate de subdu-

modos ,
cultus artificiales. Sua- cto succo, {urunt ferentem quo-
viter! quascumque artes ad ma- modo dictum sit ,
exponettur Q.
iorem carum cultum adliibcas, V. XXVim, 5. adde XXXUII,
feliciter tibi succedere videbis. 3 . JVr)
53 56. Alius modus silve- 57 62. Sequitur altera ra-
stribus arboribus mitem natu- tio naturalis procreandarum ar-

ram induendi est ,
si stolones ab borum (supra v. 14 16), ex
radice pullulantes (v. 17 19) semine in solum delato ,
una
in campum vacuum et in solem cum modis eam arte emendandi
tiansferentur cum ,
ipsis nunc et adiuvaudi. x b. 1. diluci-
umbra matris noceat, ut adulti- dandus Plin. XVII, 10, 8. 10.

aut nullos fructus ferant, aut Egerat de semine Omnia haec
maligne. Quae eadem res do- tarda proventu ac degenerantia
cuit plantaria et seminaria in- et insito resUtaetula, 57. se-
stituere: cf. Plin. XVII, 10, 8.. minilius iactis y seu temere, ca-
12. 13. et cap. 13, s. 21. steri- dentibus iis in solum , seu manu
lis : substituendum xcrwt to voi/- iactis utnunque enim nunc
:
Tov, arbos. (xYm/ic, vid. notata complectitur propter parem e-

ad Ecl. X, 45. IVr.) felusy ar- ventum. 58. tarda venit, tarde
borum fructus , saepe , ut supra provenit. Ut Ecl. IX, 50 Insere y
l, 55. iiifr. 429. urere vero per- Daphni , piros ; carpent tua
,
5(T6 P. VIRGILII MARONIS

El turpis avibus praedam fert uva racemOs. 60
Scilicet omnibus est labor iupendendus, et omnes
Cogendae in sulcnm, ac multa merccde domandae.
Sed truncis oleae melius, propagine vites
Respondent, solido Paphiae de robore myrtus;
61. INPENDENDUS;
60 una Mcnag. 61 imponendus luudat Philarg. ad v. 288, male.

62 magna mercede Franc. vid. ad Tibuli. I, 1, 2. 64 et Paphiae Ven.
Respondent melius Paphiae unaa Arandcl. e gloaaa inter liueas. ,
poma nepotes, cf. Seneca Ep. 86. I, 6), ut poetam decebat ,

eun-
Ursinus nepotes de arborum so- dem ac vss. 22 seq. ordinem
bolc accipiebat ;
quem refellit anxio servat. Arbores, inquit,
Burm. 59. oblita : dc iis, quae silvestres omnes transferendae
aliam naturam induunt; suavi- sunt in alium agrum et in scro-
ter; haustum ex perenni illo bibus (Ili sunt sulci , vide v. 24)
fonte pocticoruu phantasma- defigendae, et multa mercede,
tum : cum transferuntur ad res multi laboris impendio ,
colen-
inanimatas ea, quae animantium dae. Praecepta veterum de his
sunt. conf. Ern. ad CaUim. in diligenter exposuit Plin. XV'U,
Del. 34, ubi de insulis: r/.Tf/ôto s. 14 sq. Habuit poeta ante ocu-
ladtovTai. 60. turpes racemi los Lua-et V, 13601377.
praeclare, deficiente cultu, squa- 63 68. Est tamen cuique
lidi ,
rugosi ;
ut contra ucae arbori suum culturae genus ac-
cultae ,
tHtentes, pulcrae. Uca commodatissimum. Oleae me-
h. 1. pro vite, quae nostris qui- lius respondent votis, consiho,
dem in terris ex acinulis non felicius provenimit, o truncis;
procreatur; at in insulis Ameri- h. caudicibus seclis (vide v. 30)

cac adhuc id fieri narratur. sive taleis oleaginis (v. Cato 45, 1.
61. 62. Artificiales modi ar- Varro I, 40, 4. ubi vid. Not. I.
borum c semine procreatarum Schneid. Colum. V, 9, 1 sqq. Phn.

incrementa accelerandi; qui non XVII, 18, s.29) in terram de-
minus lucum habent in reliquis fixis: fiteJs, propaginibus in hu-
arboribus ,
sive sponte ,
sive ex mum demissis ( v. 26) ;
*mj rti
viviradice natis; itaque rem ge- autem, Veneri saciae (vid.
neralius proponit nec tamen BeiiUei.ad Horat. II Carm. 15,5),
;
(conf. Theophr. dc Causs. Plent. solido de robore , h. trunco seu
Digilized by Googie
, ^ ^ ;
GEORGICON LIR. II, 60^68 507
Plantis cl durae coruli nnscunlur, et ingens 65

Fraxinus, Herculeaeque arbos umbrosa coronae,
Cliaoniique patris glandes; etiam ardua palma
Nascitur, et casus abies visura marinos.
65 et durae Medie, et ceteri Fere omnes ap. Ileins., sicque Aldd. et hiuc
profectae. Alii, iu quibus Goth. sec., edurae quod ille praeferebat, ut
esset valde durae ut Ge. IV, 145. Eadem varietas apud Servium, Pie-
rium, Martiiiinn. Reiskias divellebat: Plantis e \e\ ex ^
durae. Edurae
iutcr editas liabent Eguat. Commelin. Fabric. Pulmauu. ,
et hiuc vulgatae.
At recte revocavit alteram lectionem Btinnannus. Nam sententia requirit, ut
cuntinna sit oiuUo : Et coruli nascuntur melius plantis, nascentur Aran-
de). nnus. 66 tûe abest a Leid. nno. arhos frondosa Goth. pr. 67
Iu illo Chaonii patris possit snbtimidus aliquis haerere, cum absolute qoi-
dem pater saepius, vix vero cum gentili aliquo nomine dicatur, puter Do^
danaeuSf O/j-mpius Idaeus; cui rei parata medicina foret; Chaoniaeque
^
patris glandes. Sed Aen. VIII, 454 pater Lemnius dc Vulcano, et iam
Gud. cum tribus aliis et utroque Mcad., ut v. 18 et ardua Toll. planta
Franc. (Medie. Chaonieyue; sed voc. patris requirit epitheton ,
neque ita
nude ponere licebat. Erit autem fortasse, qui, quum vs. sq. verbum nasci-
tur repetatur, id non ulitcr recte fieri po.sse existimet, qifam adiecto voc,
plantis; hinc ita constituendum esse hnne locnm: Chaoniitûe patris; plan-
tis etiam cot. Sed bene docet Vossius, nasci per se significare idem, quod
plantis nasci. //>.)
Rlipite aut vastiore ratno ad pali corona se redimiunt, ut Teucer

modum in terram infosso. Vide ap. Horat. Od. I, 7, 23- ilein iu-
V. 24. 25, cl Plin. XVll, 17,8. venes in gymnasiis certantes
27. At aim'uiorum phinlatione vid. Voss. ad cl. VII, 61. Pos-
(vide V. 28. 29, et Plin. XVII, sit aliquis etiam dc oleastro, un-
17, 8. 28) optime proveniunt de coronae Olympiacae Itebaiit,
vamlus ,
fraxinus ,
popuhtSy ab Hercule in Albii transplan-
Herculi sacra (supra cl. VII, tato, cogitare^ quemadmodum
61), ai tptercusy lovi Dodonaeo Aaxotba Gxitpavoi de praemio
consecrata j palma etiam et abieSy victoriae Pindaro Nem. IX, 129.
acdiOcandis imibus apta, iXaxri dicuntur. Sed diserte Plinius
vavnrjyiâipog ut Tlieoplirast. H.N. XVH, 11. plantis nasci

II. Piant. V, 8. (Herculeae arbos populos ait. //>.) Mar-
umbn cor. inlclligcnda tinus fuisse sibi ex amicis narrat,
quam ab Acheronte retulit Her- qui quei'cuni, palmam et abietem
cules ,
fronde eiu.s arboris coro- aliter quam ex satione nasci nega-
natus^ liiiic vili fortes ciusuiodi ret, (negat etiam Vossius. /^r.)
Digitized by Googie
:

Inseritur voro cl nucis arl)ulus horrida fetu;
Et sterilos platani malos gessere valentis ; 70

69. FETU NUCIS ARBUTUS HORRIDA
69 Jnxeritur vero et nucis arbutus horrida foeta Medie, a m. pr. Ita

plane Gudianus ct Goth. scc. (etiam 2. 3. 8. 14. nisi qaod Ulc ^jc
nucis. Utrumque ab eo, qui versui metuebat, interpolatum, arbutus hor^

rens Rottend. alter, Znlich. et tres Murtini, ut iam Servias male quosdam
legere ait.foeta recte repositum a Burmanno, ut sex libri apnd IleinTs.
et
cum uno Arundel. et Goth. sec., pro es fetu, {fetu nucis arbutus horrida ;
sicetiam Heynius ediderat. Versus hic ipse vel maxime horridus. Medie,
quidem eundem vei'borum ordiucm exhibet; sed notae quaedam indicant,
fetuio fine versus esse collocandum. Recte sane; numeri enim versus hy-
permetri, per se minus grati, emolKimtur tamen ubique producta penultima
vocabuli extremi syllaba. Hiuc brevis syllaba indicio esse debebat, turba-
tum liic esse verbonim ordinem. Unum praeterea eodem vitio laborxintera
hyperractrum Heynius futuro editori emendandum reliquit Gc. III, 449. Vid.
Weichert, Comment. I. de versu poetarum epicorum hypermetro. pag. 23.
Sed quoniam in disputationem dc versu hypermetro incidimus, duplici errori
occurrendu^n videtur. Non recte censent, opinor, poetas Latinos ex
prava
Homeri imitatione hyperraetros immiscuisse carminibas suis; equidem eam
rem a Tragicis Graecis repetitam puto, infinitis locis brevium sylldliarum
elisionem iu fine senariorum sibi indulgentibus; quamquam hoc nolim ita
accipi, quasi excusationem ex ea re Epicorum Latinorum licentiae paratam
existimem. Tura aureae aetatis poetas falso credi primos hyperraetnim in-
duxisse in poesin Romanam, arguit Gellius Noct. Att. Xlt, 2.: De Vir-
gilio quoque eodem in loco verba haec ponit Seneca Virgilius yuo- :
que noster non ex alia causa duros quosdam versus et enormes et ali^
quid supra mensuram trahentes interposuit quam ut Ennianus populus y
agnosceret in novo carmine aliquid antiquitaiis,^ Atque ecce tibi hyper-

motrum Ennii p. 116. edit Hessel. magna ossa Incertiûe Apparent ho-
:
mini quem ipsum versam imitatione expressit Virgilius Aen. V, 422.

;
Et magnos membrorum artus, magna ossa lacertos que Exuit. Re-

ctius autem illa Ennio tribui videntur, quam Lucilio, cuius nomen in Ma-
Pontauo curata praescribitur I. VI, 1. Quare Ennium quo-
crobii editione a
que usum esse hypermetro, quod negat Weichert. pag. 13., nemo iam du-
bitabit
70. sterilis ct valentes Medie. //>.)
quique adeo cum v. 66 senten- quo illas arbores plantis seu

tiam claudi, cl in Cha-
illis: surculis procrearunt: de palma
oniujiie palrU glandes ctc. e- vid. Pallad. April. cap. 5, 2, dc
mine subiiitclligi vellet. Hoc ta- quercu Colum. IV, 35, 5.
men Aeri nequit, et perperam 69 72. Insilio restabat ex
dubitatur de illo veterum usu. V. 32 sq. Optime inseritur ar^
Digitized by Googie
,
GEORGICON LIB. II, 6971 509
lo; Castaneae fagus ,

omusque incanuit albo
71 lam veteres h.l. tentamnt. vid.Scrviana, Philargjr. et Pierium, (pote-

risomni hac disputatione facUe supersedere, si legeris ea, quae scripsi
in Q. V. XII, 14. Scaligeri emendationem carpit Cruceus Antidiatr. pug.
53. sq. /A>.) Scaliger in Prolog, ad Manii, legebat Castaneas fagus anti-
iaLjc. t
que, pro, fagi, gesserej quod Cerda amplexus est et Guningham. Heios.
ijt
fagos graeca fonna accipiebat pro fagus, Alii interpunxere: Inseritur
et steriles platani malis: gessere valentes CastanAie fagos. Pro scopulo,
cui impingerent, fuit ambigua structura. Vulgo legerunt et iunxerunt verba
Et castaneae fagos cum antecedentibus, ut subintcUigatur gessere. Ita
vero fagus insita esset castaneae: mira res ,

qnam nemo facile probot. Mar-
B. Yc
tiuus, cuius septem codd. in Castaneae fagos consentiebant, cum castaneae
i s vot
inter obvios et viles fructus fuerint in Italia, fagineae contra glandes pro
dulcibus habitae ,
non dubitat has castaneis inseri potuisse atque adeo vul-
:/?i3
gatam lectionem et structuram sequitur ,
quae in Aldd. pr. et sec. et hinc
!.*>
profectis occurrit, cum Egnnt. et aliis. Meliorem lectionem dedit Nauger.
:rj?f
in Aid. tert. Castaneae fagus ^ ornustjue. Ut sententia a superiore versa
sit disiuncta, utque fagus incanuit flore castaneae iiingatur. Mirari licet,
n:i editores cum iterum deseruisse. Legitur hoc idem in Mentcl. pr. a m. sec.
ust et in Gnth. sec. Mihi fagus a. poeta positum, sed a Grammaticis ex inani
fij metu ,
ne syllaba brevis metrum solveret , in fagos mutatum hocque ad an-
V:< tecedontia retractum esse ridetur. Vix dici potest, quot poetarum loca cor-
rupta siut ab iis, qui non videbant, caesura ac tono omnem syllabam pro-
ci duci posse. Castaneas autem inseri aliis solitas e Plinio docere possum
XVII, 10, 10 Omnia autem haec (de satione egerat) tarda proventu ac de-
n'f generantia et insito restituenda. Interdum etiam castaneae j
sc. ut eae
Tf proveniant laetius, inserendae sunt: nth. 1. fago, h. quercui esculentae.
t Keiskius fcus xip fagus substituebat. Mox incanduit Moret, sec. et a m.
sec. Erf. que abest a Ven.
J
huto in arbuto , in arbutum, Martin, ad h. 1. Negat etiam du
e
r {fwrrula ea dicitur a cortice hi- Hamel {^Physique des jirlires
spido et aspero) nux, plalano P. I, Liv, IV, c. 4. .Art. VIJ, pag,

malus, yaô castanea, orno pinis, 85 sqq.) ,
cum tamen alii orno
et ulmo quercus. Respicit locum se inse\risse pirum, castaneam
riin. XV, 15, 8. 17. Tradun- quercui, testentur. (vid. quos
tur bic insitionis genera, quae laudat Gcisslcr. ad
in Seboliis
a nostris hominibus, qui in bac Virg. Georg, p. 4. JVr^ Verum
re aliquid se videre putant , ne- et Colum, V, 11, J. 12 an-
lib,
gantur fien posse: non enim in- tiquos contendit male idem ne-
seri posse arborem arbori, nisi gasse , et quondam quasi legem
sui generis. Negat idem auctor sanxisse y
eos tantum surculos
praestantissimus Millenis: conf. posse coalescere qui sini cor-
y
DIgitized by Coogie
, ,

Floro pili ,
glandomque suos fregore sub ulmis.
Nec modus iusororo. atque oculos iiipoiioro
simplex.
Nam, (pia se medio trudunt de cortice gemmae,
72 ^hindest/iie Gml. et quatitor alii , ct duo Murtini. Plin. XV, 15, s. 17

ctfra.Tum pro glandibus laudat, memoriue lapso. Etsi ralluil. de Insit. 143
rerusum in lauro, populo, et platuuo, inseri ait anes /egere Moret, pr.,
male. rid. Burm. 74 ntei/te Erf. trudunt medio Zulich. j'er//re Moret
sec.
lice ac libro ac fruclii comimi- sexto casu accipiendum. Nux

Ics iis arboribus, quibus iuse- autem generale vocabulum, ut
niuliir. Cuius ille opiiiiouii er- sitnux iuglans, nux avellana,
rorem discutienilum Irailcmtam- nux amygdala pinea et al. 70.
,
tjuc posteris raliouem existima- platanus gerit malum sibi in.si-

bat, qua possit omue genus sur- tam. 71. fagus fore castaneae
culi omui generi arboris inseri. et ornus albo piri fore i/icanuit :
Quod ad nucem in arbuto in- h. 0 . ca.stanea inseritur in fago,
sitam allinet, testatur Pallad. conf. Plin. XVII, 10, 10, et pi-
II, 15, 19. postquam inde a s. rus in orno: consentit Pallad.
6 de nuce , injtrimi.s a-
coitiose de Insitione 60: Pirus 1'iaxi-
mygilala egerat ,
subiicit; Jnse- neusque suo fectil honore ma-
rilur, ut plerique colunt, mense nus Ornus enim fraxini sil-
Vebruario in arlmto; sed melius xêstris genus, vid. Martin, b. 1.
iu trunco ; ut aliqui, et in pruno, 73 77. Plurcs inserendi

cel in se. Et in Carmine de modos vid. ap. Colum. V, 1 1, de
Insit. 163: -Irbuteas frondes ca- Arbor. 26. Pbn. XVII, 14, s. 22
umbra. t
stae nu,cis occupat sqq. qui copiose de iis agit, ct
pauUo ante: 1'lumineam sali- Tlieophrast. de Causs. Piant. I,
cem fecundant ardua membra 6 et reccnliores, quicumque dc

castaneae. Ita salici insita est arborum cultura ti'adiderc, in-
castanea : ut li. 1. in fago. Quod primis du Haaiel Vhysique des
ad verba attinet ,
tenendum, Arbres P. II, Liv. IV, cap. 4 sqq.
vulgari quidem raUonc: arbuto Est quoque Palladii carmen de

nucem inseri dici ,
at nec mi- insitione in libro XIV, quod si-
nus tamen rariore modo: ar- gillarim recensuit >Vernsdorf. in

butum, inseri nuce ut b. 1. nu- Poet. min. Vol. VI. Ex bis in-
cis fetu , quod non tertio , sed serendi modis, qui sunt varii
Digitized by Google
, ,
GEORGICON LIB. n, 72-82 511
Et tenuis rumpunt tunicas, angustus in ipso 75

Fit nodo sinus: huc aliena ex arbore germen
Includunt, udoque docent inolescere libro.
Aut rursum enodes trunci resecantur, et alte
Finditur in solidum cuneis via; deinde feraces

Plantae inmittuntur; nec longum tempus, et in-
gens 80
Exiit ad coelum ramis felicibus arbos,
Miraturque novas frondis et non sua poma.
77 Inducunt Hottend. alter et alter Mcnag. pro var. lect., aed rid.
lleins. 78 jIt Moret. ec. (quod Voss. recepit, /rr.) et alta Purrhas.
cum Erf. 80 inunittantur nonnulli apud Pierium. 81 arbor c tri-
bus propter sonum praetulit Burm. arboa alii. (vid. notata ad Ecl. 111,
56. 82 Mirata eat ûe Senuns laudat Sic Gud. Mirataatjue
Medie. Mcntel. uterque, Franc. Regius cum Goth. sec. At Mirata que
novaa fragm. Gudiauo codici assutum, ut auctor notae Serrianae in suo
invenisse videtur. Satis liquere mihi videtur ,
haec omnia esse eorum , qui
post exiit idem tempus continuari volebant Miratiaque vel Emirata coni.
Heins. ,
hoc alterum quoque Schrader. (mieo/nryue M edic, a m. see. Ap-
paret, mirataa e sono sequentis voc. ortum essej vid, Q. V. VIIII, 2, b.
Hinc expuncto sigmate mirataque factum; hinc Serviana lectio mirata eat-
quej vid. Q. V. XVI, 5. ff'r.) Expressit versam Silius VII, 208 Hic
florebat Massicus Miratua nemora et lucentea aole racemoa, {frondea
Medie. II'ri)
{tiec modus simplex est ,

li. sunt scutuli ,
cm'us loco includitur
varii, ut III, 482 nec fia mortis novum germen ,
ut coalescat
erat simplex), non nisi duos incum vetere libro. Respicit h. 1.
signiores commemorat poeta Plin. XVII, 14, 8. 23 et s. 24,

inoculationem et insitionem pro- ubi idem : Virgilius ex cacumi-
prie dictam. Inoculatio Iit, dum ne inseri vetat.
in ea parte ,
qua gemmae h. 78 82. lam de insitione
nova germina seu oculi se tru- proprie dicta, rami felices sunt
dunt, erumpunt ex cortice, ru- arboris feracis ,
cuius plantae
ptis tuniculis , h. libro, inte- h. surculi silvestri arbori inse-
riore cortice , vulnus fit ;
sive nmtur. Aut rursum non con-
angustus sinus, h. cavitas, avul- trariam aliquam rationem infert,
sa gemma et cortice in modum ut Kingius putabat: sed altera
Digilized by Googie
,

Praeterea genus haud unum ,
nec fortibus ulmis,
Nec salici lotoque ,
neque Idaeis cyparissis;
Nec pingues unam in faciem nascuntur olivae, 85
Orchades, et radii, et amara pausia bacca,
84. SALICI, CYPARISSIS. 86. BACCA:
83 unum est alter Menag. 84 f. lotove'^ sed copulantur sic plura

eiiistlem generis, neque 1. in scriptis Heinsii. (vid. Q. V. XXXII,
10. )
86 Orchades^ quod dudum in melioribus erat, Aldd. et
bine propagatis, etiam Stepb., Heinsius e suis, et Pierianis revocavit;
quo aliorum codd, aberrationes alludunt. Et sic Gr. Obsidebat ta-
men ex edit. Egiiat. et Monutii emendatione editiones Orchites^ Servii an-
ctoritate (qua? nulla alia, quam quod ita praescriptam est eius notulae in
edit. Burm. ; at cod. Dresd. cum aliis ap. Heins. et Burm. orchades prae-
bet. ffr,') et usu perpetuo scriptorum de re rustica comprobatum, vid.
Ilarduin. ad Plin. XV, 1, s. 2 et h. 1. Heins. At boc metri lex non patitur,
ut nec id, quod unus Meadianus olTcrt, Orchades ^ radiique nec si Orchi-
tes radiique et o. scriberes aliud ageres quam ut vulgare substitueres do-
,
ctiori. Omnino varie idem vocabulum extulere veteres ex opjds, dpjlg,

oVltrqs, opZXS.
ratio nunc subiungitur. resecan- seu species eiusdem generis esso,

tur, fit incisio scu fissura in exemplis, ut poeta, docet. Or-
trunci cortice ,
qua parte nullus natissimus locus Adiunctorum
nodus est. 80. 81. 82. Pulcer- copia ac varietate. Illustratio
rima descriptio; quis non vi- uberiore Plinio, Columella, et

deat? Calpum. Ecl. II, 40. 41 Palladio petenda.
JVxjn minue arte mea mutahilis 84. hotus modo berbae pra-
induit arbos Ignotas frondes et tensis genus est ,
iucundum jvc-
non gentilia poma. Sed alii cudis pabulum , nobis Steinllee,
luxuriantur in boc. vid. loca ap. conf. mf. 111 ,
394 ,
modo berba
Cerdam. (De copula et, celerita- palustris ex nympbaeanun ge-
tem exprimente ,
vid. Q. V. nei-e ,
Nilo frequens ;
boc vero
XXXV, 6. /;>.) loco est genus arboris ,
Italiae
83 108. Ad culturam, in familiaris ,

dulcissimo fructu.
qua poeta versatur, spectat di- ziziphum nostram scu iuiubam

lectus cum generis praestantio- esse putat cum aliis Martinus
ris ,
tum caeli ac soU idonei de : ad b. 1. In Ida ,
Cretae monte,
boc 109 sq. 117 sq.
altero a vs. cyparUsi s. cupressi sponte pro-
Itaque varias arborum famiUas veniunt. cf. Ursin. ad b. 1.
Digilized by Google
;
GEORGICON LIB. U, 8392 513
Pomaque, el Alcinoi silvae; nec surculus idem

Crustumiis Syriisque piris, gravibusque volemis.
Noii eadem arboribus pendet vindemia nostris,
Quam Melbymnaeo carpit de palmite Lesbos; 90

Sunt Thasiae vites, sunt et Mareotides albae.
Pinguibus hae terris habiles ,
levioribus illae
91. VITES; ALBAE;

87 Poma neque ^
Alcinoi silvae emendabat Reiîus. 88 Syriisque
pomis pd. Vcu. . male. roAxem/j Medie, et Mentel. pr. Rottend.
[Crustumis et Syris Medie., sed supra seripta altera /j tum a in volaemis
puncto, tanquam delenda, notatur. /f>.) 89 pendent Medie., qnod
Heiusio arridet, quem vid. ad Aen. VI, 209. Sed b. 1. intempestiva ele-
gantia. SO Quamve Cniqu. Scltol. ad Horat. Od. I, 17, male. Est iWq-
&vpva. (de vino Lesbio vid. Wagner. ad Vnl. FI. III, 5. /fV.) de cespite
Zulieh. 91 et sunt Leid. pr. M. uvae Erf. a m. pr.
86. infinitis olearum gene- tantur in Italia, vel ut arbores

ribus (vid. quos laudant Cerda et pro vitibus dictae sint; ut alibi
Martinus) tria tantum, obser- apud Virgilium el Horatimn; et
vante etiam Plinio XV, 2, enu- hoc praestat, (priorem interpre-

merat poeta, orchadas, oblongi tationem praefert Wundefl. IVr.)
generis, radios ,
longioris, et Recensum veterum vitium ac
pausias , quae , dum adhuc vi- vinorum vide in Alhen. I pag. ,
89. et acerbae
rides sunt (bahent 26 sq. Columella Itl, 9. Plin.
autem tum amarum succum, Line XIV, 3 et 6 sqq., e seriore aevo
amara bacca), legunttir ac tun- nonnulla vid. apud Coripp. III,
duntur, Colum. Xlt, 47, 1. 89 sq. E recentioribus inspi-
87. jilcinui silvae sunt ipsa po- cienda praeter Andr. Baccium et
ma ,
ut saepe apud poetas. De Edw. Barry, de vitibus Italici
eius hortis Odyss. ij, 112 sqq. soli commentatio in Giomale d
88. volema pira grandia, quae /talia T. XI, pag. 253 sqq. Maro
volam facile impleant ; a Catone h. L ad XV genCra enumerat.
7, 3 sumtum. vid. Phn. XV, 15, Eum Gallica vina ignorasse no-
8. 16. tat Plin. XTV, 8. 3. et a. 4, 7
Italas vites diversas esse Vixit Virgilius Thasias, etMa-
ab aliis ait. Vindemia proven- reotidas et Lageas , complures-
tus vitium, uvae, pendet arbo- que externas , quae non reperi-
ribus ,
vel quia iis vites mari- untur in Italia. 91. Mareotv-
Digilized by Google
Et pnsso Psithia utilior, tcnuisque Lageos,
Teiilatura pedes olim, vincturaque linguam;
Purpureae ,
prcciaeque ;
et quo te cariîne di-
cam, 95
Rliaelica? nec cellis ideo contende Falernis.
93. UTILIOR;
93 Est jiosso reponebat llcUkius. Scribnnt libri Phithia^ Sithia^ Sichia^

Phicin, Psithia* Variat scriptura iterum int IV, 269 vel Psithia passos de
rite racemos j
etiam ap. Colum. 111,2,24. ij sc. CtatpvXt^ estOeopon.
V, 2, 4 etupud Hesycb. Etymol. primo loco memoramlus

p. 149, 1.26, et qui
est ap. Nicand. Alexiph. 181.Psithium est apud Plin. XIV, 9, . 11 pr.
Athen. *p, 28 extr. ex Eubulo. Vcl *ic tumrn praeferam Psithia cum sic ^
iu Mcdicco sit cl in edd. Aldd. cumque librariorum serioris aevi aberret

,
Iere stupor in y. {^Psithia constanter Serv. Dresd. In Medie. Psit in or~

dine legitur, supra scriptum ia, Jagea commodam etymologiam non
babet (ducunt a layctoff, pro leporinus); memoratur tamen ap.
Macrob. 11 Sat. extr. et a Plin. XIV, 2, s. 4, 7 ex Virgilio, ubi additur, esse
vitem extra Italiam. Variat ligeos, legeoSy ut io Ooth. pr. 94 /an-
ctura Gud. Meoag. uterque, et edit. luntae. 95 praetiae, praeciae (boc
in Medie. ff'r*)j pretiae scribitur. (Pro niq%VQ^ alios dixisse
docet Hesychius: Hinc fortasse preciae uvae
explices apud Virgil.** Haec Mcinek. ad Euphorion, fragmm. pag. 149.
/f>.) praeco qu&e que in Rottend. sec. a m. scc. quo te nomine dicam
apud Senecam laudatur NaL Quaest. I, cap. 11. 96 Rethia RoUeud. ne
cellis nvdti ap. Bnrm. [nec recte tuetur Wunderl. Obs. ad Tib. I, 2, 37.
laud. ub luhu. //>.) nec cellis adeo in uouuollis antiquis legi et ab Aru-
siauo laudari notat Pierius.
cum vinum notum vel ex llorat. cile inebriat, purpurea et precia
Carm. I, 37, 14 a locis circa la- vilis apud Plin. XJV, 2, s. 4sqq.,
cum Mareoticum super Alexan- et Colum. 111, 2 sqq. videnda. De
driam: vid. Borrichii Hermes nominum caussis vid. Var. Lcct.
c.4^ nunc deterius illud, quon- lageos tenuis y exiguos ac tenues
iam Arabum latrocinia matui*i- racemulos ct uvas babens.

tatem uvarum intercipiunt. 93. nuis Servius interpretatur; pe-
Vinum passum ex uvis passis, nctrabilis ,
quae cito descendit
a pandendo, 1i. in sole coctis, ut in venas idque sequitur Voss.

exarescerent. Modum conficien- //>. )
olins ,
quum aliquando
di vid. apud Colum. XII, 39. vinum cx ca expressum fuerit.
Psithia vilis ,
lagea ,
quae fa- Bui'm. 95. 96. Plin. XIV, 6,
Digitized by Googie
y
Sunt ct Aminaeae viles, firmissima vina,
97. vina;
97 In jS^ninaeae ct scriptura et syllnbanim quantitas variat, et sc-
eundum illam vel Sunt ety vel Sunt etiam scribitur. In Medie. Sunt
et Jminneae\ (sic apud Foggin.; Heinsius ex eodem aflert Sunt etiam
^4,\ sed rectius vidisse Fogginium, scribit FreyLtgius. //>.) ^no alii
variis modis alludunt. In Aid. pr. erat*Sn/ etJmyneaey inv*ec. Sunt

et Amynaeae^ Correxit Nauger. in lert. Sunt et Aminaeae y docte uti-
que, Egnut. Primus interpolavit Paullus Mauntiua: Sunt ettam

Ammineae qnod hinc vulgo obtinuit. Non minus poetarum auctoritas et
scriptura in Graecis libris variat, vkl. Pierium, Cerdam, Heins., Burm. ad

h. 1., Harduin. ad Plin. XIV, 2, s. 4, 1, Gesner. in Ind, ad de R. R.
Scriptt.
h. V., ct nuper Nicias ad Ccopon. V, 17, 2. Inter hacc tamen teneri pote-
rat Amineum (^^miot') vel Aminaeum iÂiitvaiov) esse veriorem
hoc;
nam litterae duplicatae serioris aevi sunt; syl-
ct antiquiorem scripturam;
labarum autem quantitatem constitui ex Samonico c. 37 Aut in Aminaeo
c. 29 Succus Aminaeae: et sic in Osaleno Method. med. lib. XII, 4, in loco
praeclaro de vinorum diversorum virtutibus 'Aaivaloi orôff, Hesych. ct alii
meliores. Corrnpti codices fuere iam Ausonii aero, quippe qui scripsit:
Solus qui Chium miscet et Ammineum. Origo vitium ,
unde ad multa loca
translatae sunt, iam olim fuit incerta. Si rerum est in Probo ex Aristotele
legi, vinum ex Chio fuisse: patriam hanc ei assignare licebit; at Philargyr.
ex Aristotele in Politicis Thessalos fuisse narrat ,
qui suae regionis vites in
Itidiam transtulerint. Porro fortissima vina Moret, qnnrt. (ct Ms. Bosii
apud Cort. ad Lneon. II, Comparat vir doctas in laoob. Disquisit.
473.
Virgil. p. 13. Hom. Odyss IV, 622. fvjjvoQU oJvov. /fV.) Burmanno,
Sunt vites vinoy durius dictum videbatur; coniiciebat; At Dant etiam A.
enim: Sunt etiam A. r. accipieudum Aliud vitium genus est Aminearum,
:
unde vinum diuturnae bonitatis conficitur, (vid. de hoc appositionis genere

Q. V. XXXIII, 3, d. ffy.)
8. 8, 5 In Veronensi Wiaetica nensium agro. vid. Martin, b. ].
\'ina y
Falernis lanium poslha-^ 96. Variatione nova dicta haec
hila a Virgilio. Melior inter- pro vulgari: at Rbaetica uva
pretatio ,
quam quae a Seneca omni laude maior est : tametsi
jn medium afiertur Nat. Qu. I, inferius sit vinum Rbaeticum
1 1 . Laudantur etiam a Strabone Falerno.
lib. IV, pag. 206. Suclon. Aug. 97. 98. Vinum Aminaeitmy
cap. 77 maxime delectatus est cuius, ut vinorum celebritas pa-
Rhaelico. adde Plin. XIV, a. S rum constans ac diuturna esse
jinte eum (Tiberium) Rhaeticis solet, cultu enim dcHcicnte rites
prior mensa erat; et uvis Verxh- optimae facile degenerant, nulla
'

Digit ad by Google
^
516 P. VIRGILII MARGINIS

Troolius adsiirgit quibus et rex ipse Phtinacus;
98. Tmoliis et ads.
98 Tmolius adsurffU. Ita Pierii Medie, et Longob. ,

ner. non Medie,
et reliqui potiores llcinsit, quo spectant Thmolius Franc. Timolus

fragra. MoreL Ttinolius Voss. pr. Mollius nnus Mead. Quod si pro
vero habendum est, nolim tamen cura Burra. regem aliquem Tmolium
et Pnanmnm intelligere, qui olkn in illis partibus regnarint; quae tola
ratio ieinna et indigna foret tanto poeta; sed aut montem Tmoliuni et
Phanaeum substituerem, pro vino dictura, quod iu eo nascitur, aut ver-
sum ex Graeco aliquo poeta coarersum dicerem, ubi Tfi^Xio^ i/di
S'oio( erat, scii, otyos; et legitur in Servianis : De Lucilio hoc tractum
csty tjui ait A7o's t dvvdatije f
id est, ofvoff. Apnd Silium VJI, 165 Fa-
lernus, In Tibullo II, 1, 27 sunt fumosi Falerni sc. cadi. Saclov^ et
TJâfiviiovi absolute dictos lege ap. Fhilostr. 26 extr. Sed ia II Xraagg.
edd. ,
ut Aldd. pr. et sec. luut. , et codd. Rottend. Gothauo sec. Tmolus
legitur, quod ego olim pro verohabebum; montes duo, Tmolus
et Phanaeus, pro vitibus in iis cultis poetice poni; idque tanto probatius
fieri putabam, quoniura Tmolus erat numen montis, v. Ovid. Met. XI, 159
ct cf. ntimnm Sardianorum, qui upud multos visitur; v. nunc Eckhel. Doctri-
na Nuro. Yol. III, p. 113 qui et p. 123 rarissimum nnmum urbis Tmoli eo-
dem capite insignem memorat; occnrrit quoque Tmoli caput in marmoribus
ct gemmis; eos autem, qui metro metuebant, nec sibilo geminari litteram
videbant, interpolasse id modo Tmoius et modo Tmolius^ conf. Var. t
Lcct. ad T. 71. Nunc mihi probabilius videtur, scriptam fuisse ab Marone:

Tmolus et adsurgit ^
excidisse postea et y
curaque vitium animadverteretur,
rescriptum esse Tmolius. Tmolus et Nauger. quoque reposuit Aid. tert.,
Benedictus in Flor. 1520, ct, qui Nangeriuin sequuti sunt, Manat. Fabric,
Gommelio. Folmann. Ad hoc itaque redii: etenim rationem habet, mon-
alia memoria, praeter nominis, OTS NeaTtoXlrt^g 0 *Aîvtttog , Iv

nobis restat, Graecae originis et Tolg JTSpl Neôkiv xa^loig ys-
Italici cultus, cum in aliis tum vofievog, agrs kuI wofAttiovotv
in Falernis agris maturuisse vi- ovT 0 g tvTov, Ad colles Leuco-
detur. cf. lnt})p. ad b. 1. et ad gaeos, supra Neapolim ver stis
Caton. 6, 3. Multis utique in Puteolos ,
refert et Aminaeos
locis illud memoratur , in Peu- colles, et Falernos Martorellus.
cetia, Calabriae parte, ap. Hc- (y Fenici primi AhUatori di Na-

sych. ubi vid. Inlpp. in Tuscia ct poli T. I, p. 171. 190). Atque
in Sicilia ;
maxime tamen in solo eius tantam ex diuturna inpri-
Campaniae Maci'ob. 16 Sat. 11, mis bonitate praestantiam per-
nant Aminaeifuerunt^ ubi nunc bibet poeta ,
ut ei adeo vinum
iFalemum est. Et Calen. 1. c. Tmolium ,
a Lydiae monte vi-
Digitized by Googie
,
GEORGICON LIB. U, 98 101 517
Argitisque minor, cui non certaverit ulla
Aut tantum fluere, aut totidem durare per an-

nos. 100
Non ego te ,
dis et mensis adcepta secundis,
trs poni pro vitibas: Tmolni, et ipse Phanaeus, rex inter montes vitife*
ros. Silius VII, 210 respiciens bone locum, abi de tracta Mas&iq^: aSque '
ex illo tempore divee Tmolus et ambrosiis Ariusia pocula succi. * Ac

Methymna ferox lacuhus cessere Falernis. Favenus Vralisl. (Medie.
Mvlius^ sed appicta T. Retinui codicum lectionem Tmolius ^ qaae duplici
modo explicari potest, ut aut mons subintelligatur, quemadmodam in his:
Aventinus y
PalatinuSy Quirintdis^ cet aut Graeco modo dictam
sit, apud
quos Xio^y AsePto^, JTpoc/iVtos, cet. subintellecto

talia frequentissima :
substantivo olvos placet, Lamb. Bosii Ellips. Gr. p, 347. sqq.

Vide, si
ed. Schaef. Similiter,** ait Wunderl., in nominibus marium non seroper

neutrum, sed et mascolinum nsorpari vides, Aegaeus Ionius. Yid. ^
Heineck. Animadv. in Sat. lov. p. 84. et Passow. ad Pers. p. 219.'* Prius

eliipseos genus prorsus ab h. 1. alienum; ineptum est enim, quum proprium
sit huius montis nomen Tmolus^ adiectivum pro eo ponere. Alteram autem
ellipsin si admittes quae sane admittenda
,
Virgilins Graecum aliquem ,
poetam expressisse videbitur. Eaque ratio fortasse eo firmari poterit,

quod Graecis magia, quam Romanis, convenire videtor talii dictio paciXiv^
olvo ^ quo ducunt etiam Lucilii verba a Servio laudata. Eodem argumento
,
utitor Wunderl. Idem recte refutat Vossii rationem, od Tmolius ex seqq.

rex retrahentis , quod ipsa verborum rex ipse collocatio fieri vetet. Cetc>-
rum Medie, est pro et a m. pr. et Phaneus. //>.) 99 Archivusque
alter Rottend. Argutisque fragm. Moret, non cui Ven. 101 Sic melio-
res codd. ubique omnes. Ante Ileins* in edd., ut in codd. nonnullis : Hon
ego te mensis et dis a. s., male, dis aut m. ncus ArundeU
neis nobilissimo (sup. Gc. I, 56)} didum reddit. * Est autem mi-
et Phanaeum ( fuere Pbanae nor et maior f cf. Colum. III, 2,
(Povat, portus et promontorium 21. 100. Ea vitis, vino inpri-
Chii insulae ,
quae alias vino mis abundans, nokvoivogy est,
Ariusio nobilis est, in eo tem- eoque iirmo ac durabili.

plum Apollinis Phanaei,) ad^ 101. Vinum BAodium, cuius
surgere^ cedere, vid. cl. VI, 66, in mensis secundis usus erat;
dicat, conf. Var. Lect. 99. Cum cumque dc eo ante omnia Diis
illis : Sunt et Aminaeae Ates libaretur , hinc vitis Rhodia dU
iunge ArgUisque minor. Est adcepta, grata et mensis secun-
etiam Argitis vitis, uva. *AqyU dis, fere ut apud Horat. III, 11,
Ttg ab ,
quod vinum can- 7 lyra Divilum mensis et amica
VlHGII. ToM. I. 29
Digitized by Googie
y ;

TraiKsicrim, Rhodia, et tumidis, Bumaste, ra-
cemis.
Sed neque, quam multae species, nec, nomina

quae sint.
Est numerus; neque enim numero conprendere

refert:
Quem qui scire velit, Libyci velit aequoris idem 105

Discere quam multae Zephyro turbentur arenae;
Aut ,
ubi navigiis violentior incidit Eurus,
Nosse ,
quot Ionii veniant ad litora fluctus.
Nec vero terrae ferre omnes omnia possunt.
Fluminibus salices, crassisque p.aludibus alni 110

Nascuntur, steriles saxosis montibus orni
Litora myrtetis laetissima ; denique apertos
104. NUMERUS, 110. SALICES; 111. NaSCUNTUR ;
102 Transieram Zulich.am. pr. et edit. Gener, gravidis Bumaste racemis

onus Mead.) ex interpretatione. 103 et nomina Voss. unut et Moret, fragm.,
quod solent poetae ad ranaodam orationem adhibere, quot sint rf.
104 / numerus ed. Yen. 105 Quem si Gudian. Quae qui Leid. unus
a m. sec. scire volet unns Mead., non male. 106 Dicere Medie, cum
allia, (in quibus 2. 3. 4. 5. 11. /f^ri) perperam, turbantur in tribus apud
Burm. ct apud Gharisium Grammat In Columella III, 2, 29, nbi hi rersus
memorantur, sfersentur arenae in rulgaribus legitur; sed etiam ibi vetusti
turbentur* Apud Ammian. Marcell. XXXI, 4 truduntur vel trudentur
legitur. 108 quod Gud. venient Moret, sec. 112 mitissima Franc.,
unde Burm. sed recte nil mutabat, apricor emendabat ran Ho-'
ren Campens. Fasc. IU , p. 228.
lemplU, 102- Plin. XIV, 1,8.3 positum pro ,

neque etiam,
Tiiment mammarum mado bu^ nec vero numerum tenere ne-
mastif povpaaxoL cesse est, non numeratu opus
103 108. Locus ornatissi- est.
mus. Respicit eum Plin, XIV, 1 109 135. Uti diversa sunt
extr. et 2, s. 4 pr. 104. neque arborum genera , ita etiam di-
est numerus enumerandi facul- versum solum, quo aut nascun-
tas cmquam suppetit, neque lur arbores quaeque aut felicius
Digitized by Google
Bacchus amat collis, aquilonem el frigora taxi.
Adspice el extremis domitum cultoribus orbem,

Eoasque domos Arabum, piclosque Gelonos. 115
Divisae arboribus patriae sola India nigrum :
113 amant Leid. ec. {colles Medie. /fO-.) 114 et aberat a quarto
Moret. j4dspice et externum, domitie cultoribus, orbem Burm. con-
iiciebat; at vide Notae. 115 domus Ven. et Loogob. Pierii^ Goth.
sec. Celones Franc. 116 C/Verroa Reg. et Mead. Martini. Sic semper
variant libri, sed India Franc.
proveniunt ( 110. Flumini- stat ;

sive quod obducta pigmen-
bus nascuntur, vid. Not ad Ecl. tis et coloribus corpora culices,
1,52. IFr.) 112. Liloramyr- quorum inlinita examina incul-

tetis laetissima exquisitiore for- tae ct paludosae terrae alunt,
ma pro vulgari, myrti solent esse nec non sentes, etiam fiigus,
laetissimae in litoriius; quod minus sentiunt ; sive quod hor-
si Ct ,
litora haud dubie et ipsa ribili ad.spectu terrorem hostibus
laeta videri possunt. Ge. II, 124 incutere volunt. Colorem au-
el amantes litora myrtos. Mox tem aut cuti acu punctae inun-
apertos colles \\sAem doctius dixit gunt ,
aut inurunt. Hinc modo
quam apricos, qui forte alicui in pictum corpus memoratur , mo-
mentem venire possint do stigmatibus notatum. Clau-
114. 115. Exemplo etiam esse dian. in Huf. I, 314 Men^raque
possunt arbores exoticae; pro qui ferro gaudet pinxisse Gelo-
Ilis memorantur ipsae in extremo nus. Illa autem, extremis do-
terrarum orbe sitae regiones, ut mitum cultoribus orbem, ex poe-
Arabum et Gelonorum. Sunt tica copia dixit pro extremis ter-
autem Geloni e Sarmaticis poris. Cum argumenti natura con-
pulis, qui ulti'a Borysthenem iunctum erat, ut eas a cultu de-
vagabantur. Docte de iis egit signaret ,
ct pro orbem extre-
Gatterer noster in Comment. de mum domitum h. subactum, cul-
populis Sarmaticis Vol. XII, p. tum ab agricolis, a cultoribus,
219 sq. picti appellantur ,

ut poetica inversione, extremos cul-
Aen. IV, 146 Bgathyrsi, ubi vid. tores memorat. Male h. 1. Ser-
Not. communi plerique
Scilicet vius et qui eum sequuntur vi-
t barbari et populi more cor-
feri ctorias pop. R.'huc trahunt
pora pingunt , sive quod in 116. 117. Sunt arborum ge-
membrorum nuditate id unum nera certis terris domestica et
vanitatis et nobilitatis genus re- propria. Respicit h. 1. Plin. XII,
29 *
, :

Fert ebenum; solis esi turea virga Sabaeis.
Quid tibi odorato referam sudantia ligno
Balsamaque, et baccas semper frondentis acantbi.^
Quid nemora Aethiopum, molli canentia lana. 120

Velleraque ut foliis depectant tenuia Seres?
Aut quos Oceano propior gerit India lucos,
117 hehenum alii scribnnt (in qnibna ipae Medie, et Serviui. //>.'.
et Longob. Pierii. 118 Quid et o. ed. Yen. 119 bacae alii. Bal-
sama quid baccas anna Mead. nt ait Balsama ? quid . baccas, Ingra-
; :
Ium tamen sic, quod ter redit Quid, que abeat a Cantabrig. 120 al-
bantia Leid. nnna. 121 depectat alii apnd Servium, ut Seres pro Ser ait.
depectent alter Rottend. despectant duo. et foliis duo. 122 proprio
Voaa. a m. aec. ,
forte ex eo ,
quod eat in duobua Martiui et ed. Noremb.
proprior , (
nt Medie, ff'r.) aollenui lapsa.
4, 8. 8. Imita et de India pro- Balsamum examinatum (Messa-

prie dicta accipi potest ,
nam et nae 1640), et Jo, Georg. Vol-
ibi nasci ebenum narrant multi ^ torner Opobalsami orientalis ex-
e veteribus (vid. Theophrast. amen 1644, in quibus ad h. I.
Hist. Piant. IV, 5) et, quod ma- passim provocatur. Verba ipsa
lim ,
de Aethiopia , cui ebenus vulgari oratione sic eflerrentur
propria arbor. Solet enim In- ne memorem arbores odoratas
dia latissime dici, ut satis no- sudantes balsamo. Pro arbori-
tum. cf. inf. Georg. IV, 293 ibi- bus dixit ligna, Alias exsudat,
que Burmann. Doctam ad h. v. desudat, balsamum. 119. Acan-
notam esse video Vossii. Se- thus h. I. non herbae (ut Ecl.
quuntur tamen moi vs. 120 ne- III, 45 et al.) ,
sed arboris ,
ge-
mora Aethiopum, Tus Sabaeo- nus, nec tamen satis comperto,
rum iam Georg. I, 67. habetur. Spina est seu Aegyjdia
118. Opobalsamum ludaeae, seu Arabica, nam et hae inter
vallis inprimis Hieriebuntinae, et se diversae; communius acan-
Arabiae, conf. praeter laudatos a tha, vulgare nomen acacia, un-
Cerda ,
et Paus. IX , 28. De de gummi Arabicum coUigi solet,
ipsa stirpe disputata idd. a Wes- vid. Alpin. c. Weshng. p. 164.
ling. ad Alpini hist. nat. Aegypti, Bauhin. hist. Piant. Tom, I, P. II,
et in nota illa controversia de pag. 426 sqq. de Piant. Aegypt.

opobalsamo orientali Romae orto nunc mimosa nilotica Linn. Ha-
1639. 1640 liber Pelri Castelli, bet quidem ea arbor siliquas, non
Digitized by Googie
7
Extremi sinus orbis; ubi aera vincere summum

Arl)oris haud ullae iaclu potuere sagittae?
Et gens illa quidem sumtis non tarda pharetris. 125
123 Extremiijue sinus orbis^ ubi vincere jummum.Parrhas., ab interpola-
tioDc. 124 aut ullae Medie, cum tribua aliis et utroque Gotb. 125 haud
tarda Scbol. HoraL Cniqu. Carm. III, 4. sagittis fragm. Moret, aut dura
fragm. attextum cod. Gud.; et sane, inquit Heinsius, tardam saporem pro-
xime subinngit Burmannus malit altero versu durum saporem b. asperum,
ut Ge. IV, 120. Mirabar nemini versum totnm Et gens illa quidem sumtis
non tarda pharetris suspectum fuisse. Vidi nuper lac. Bryant non aliter
statnere; nunc etiam Brnnckinm in sua editione. (Quare igitur suspectus

hic versus ? an ,
quia codicum auctoritate destituitor 7 at legitur in omni-
bus i
an, quia sententia abhorret a reliqua oratione 7 at egregie inservit rei
illustrandae augendaeque. Sed nimirum epitheton tardus proximo versu
repetitum vo%kiai suspicionem faciL At quid iam liet bis locis: Ge. III,
524. sq. : terram terras. Acn.
I, 504. sq. medios media. X, 780. sq.;
:

pectore pectus. Ge. I, 301. sq : curant .
curas. Quid 7 quod intra pau-
cos vss. Aen. VI, 613. 17.23. 26. ingens quater repetitam videmus
Nempe ea res, ai inter vocabula brevi intervallo bis aut saepius usurpata
interpunctio gravior intercedit , non est semper in vitio ponenda ;
modo ne
eadem ait vocabuli repetiti sedes ac terminatio. Yid. etiam notata ad Ecl.
VI, 16. et lahn. ad Aen. I, 315.; et de vi copulae e Q. V. XXXV, 9. tEr.)
baccas; sed bucca latiorem si- bombyces vocamus, Constanti-

gnilicatuiu habet. Arboris liuius nopoliu adlati sunt, opinio fuit,
usus etiam iu sculptilibus fuiL Seres, Indicam gentem, Seri-

Caesaris triumphus Ponticus ap- cum ita parare ,
ut textam a
]>aratum ex acantho habuit: bombycibus lanuginem ex certa-
Vellci. II, 56, 2. l)e agrifolio rum arborum foliis depecterent.
cogitare non licet ;
laudantur Plin. VI, 17, s. 20 Seres lanicio
enim plantae peregrinae. silvarum nobiles perfusam aqua
120. PUn. XIX, 1, s.2n. S depectentes frondium canitiem.
Superior pars Aegypti in Ara- vid. Salmas. ad Solin. c. 63 et
biam vergens gignit fruticem, al. Cerda ad h. 1. Nostro tem-

quem aliqui gossypion vocant, pore cum de Serico tum de Se-
plurvs xylon ,
et ideo lina inde ribus multa accuratius disputata
facta xylina. Parata ex ea sunt, quam ante; constatque
byssus. non unum esse vermium genus,
121. Vulgaris olim usque ad nec eandem fuisse serici confi-
Imp. lustiuiani tempora, quibus ciendi rationem. Vide saltem
primum vermiculi, quos nos Mannertum, breviter multacom-
Digilized by Googie
, 1

Media fert tristes succos tardumque saporem
126 OfTcndit tardum post tarda soperiore versa, tardumque eaporem

coaiicirbat Reiskius, qai coatrahit os in similitudinem risusSardouii, nt Ecl.
VII, 41. Wakeficld ad Lncret. VI, 780 coni, asprumque, (Sed vide, quae
ad Ts. 125. notari, triatta Medie. ff''r,)
plexum, Geograpli. ani. Vol. IV seu Assyriam; Persicam: item

extr. (Extat quoque BrotierDas. nisi haec ad diversum genus est
in Mrmoirea de P ^vad. d. Inacr. referenda. Ad citrorum genus,

To. XLVI.) s. ad citria, eam esse referendam
122
125. Plin. VII, 2 ^ dubitari nequit. Quam autem
borea quidem (In India) larUae familiam Maro respexerit, non
procerilalia traduntur , ut sagit- satis liquet. Convenit locus
tis suptrari nequeant. Arborea maxime cum Theopluast. Uist.
Cocos ferentes intelligcbat Ca- Piant. IV, 4 exti. et cum PJin.
' Iroeua. Nimis anguste. Pluri- XII ,3,7; adeoque aurantiae
ma vastarum et immanium ar- ^Pomeranze) genus aliquod poe-
borum genera in India nasci, C- tae ante oculos luisse verosimile
dem faciunt recentiores rerum llt: vid. Bauhin. Uist Piant. T.
Indicanmi auctores. Extremi I, p. 90. 92. Plinii aevo adhuc,
sinus orbis, interior, adeoque praeterquam apud Medos et in
remotior terra, extremae orbis Perside ,
nusquam proveniebat.
portis: cuiusveram et explici- Palladim, qui saeculo III ineunte
tam notitiam non habuisse vete- vixisse putatur, praecipuam eius
res et pro temporum successu
,
cultui curam impendisse credi-
diversas et erroneas notiones tur ; vid. erun in Martio X, 1
aliis alias successisse ,

nunc inter sqq. certe is s. 16, cum antea
notas res est. aer summus arbo- universe de citro dixisset, eius-
ris pro cacumine dictus. Statius que cultu, pergit r Asserit Mar-
Theb. V, 564 nemorumque per tialis (G^giUus) apiul Assyrios
aera densi Dissultant nexus ser- pomis hanc arborem non care-
pentis. Fere ut : aura auri rere adiectis nunc iis
,
quae alii
fulsit ,
et sic alia, potuere ex de malo Medica narrant, cf. etiam
aoristo pro possunt, et quidem, Macrob. Sat. II, 15. ubi ex Op-
ettamen , non tarda ea gens, pio in libro de silvestribus arbo-
malim sti-enuam interpretari ribus : Citrea item malus et Per-
quam non tardi ingenii, h. cal- sica ; altera generatur in Italia,
lentem, peritam. et in Media altera ; tunequa
126 135. Malum Medicam sttbiicit fere eadem. Videtur ta-
Digitized by Googie
,
GEORGICON LIB. U, 126 129 53A
Felicis mali; quo non praesentius ullum,

Pocula si quando saevae infecere novercae,
Miscuerunlque herbas et non innoxia verba, *
I
127 praestantius Longob. Parrhat. ediL Vcn. ct Macrob. Sat. U 15,

frrqaeDte errore, (quod Medie, a m. pr. 7f>.) Pot hanc in Gotii. acc. ver-
sui 130 sequebatur. 129 Miscuerint frugm. Moret, unus Mead. ct vett.
edd. Miscuerant Pranc. Cantabrig. Goth. sec. Eadem varietas apud Pic<
riiini. Versus insertus ex Ge. III, 283, ubi v. dudum damnatus nunc et
eiecliis a BruiicLio et in edit. Parmensi. (Si genuinus est hic versus, opti-
me propugnaverunt eum lahniui et, qui ab hoc laudantur, Vossins et
W eichertuB, Mihi quidem valde otiosus h. 1. videtur ;

et quum Ge, III,
283. ad orationem apte nnmeroscque claudendam necessarius sit idem no-,
stro loco nimis longo intervallo disiungit illa

;
quo non praesentius ullurn
îuxilium venit. Aaêdit Medicei auctoritas, ab editoribus
plane neglecta, hunc versam non in ordine, sed in margine inferiore ex-
hibentis. Quae res etsi momenti , ut iam nullum dubitationi
non tanti eat
locum relictum esse putem, mirilice tamen anget suspicionem ab Heynio
excitatum. Itaque stellulas ab eo appositas retinendas censui. Audiamus
etiam Brunckiiim ita disserentem; Huius versas e regione adleverat olim
in margine Grammaticus versum 1. 111, 233. : Miscueruntque cet., qui post-
men recle Medicam malum a petua successione succrescunt

Persica discernere Vossius et ad Nunc tamen ad salubritatem po-
citri genus acidioris referre : de tius epitheton spectare videtur,
i|Uo videbunt botanici ,
locis a ut contra infelix, infaustum, est,
Cerda cumulatis inspectis et ex- quod nocet Pro veneni anti-

jtensis. Adde iragm. Herodiaiii doto habitum esse pomum Me-
(ad calc. Phryuichi) p. 212 ftiji.tt dictim etiam ex Theophrasto,
Mtjitxi ta vvv xhfa. ubi vid. Dioscoride, Plinio, constat; nec
Nunnes. Ita tristes succi aut forte ini uria in certis saltem ve-
eruitt acidi aut amarj, (ut Ge. nenorum generibus. 128. no-
1, 75 et oL) ,
sive propter corti- rercae. SoUenne hoc antiquis,
cis ac granorum amaritudinem, novercalia odia ,

fraudes , insi-
sive succo, qui cultu deinceps dias ,
venena memorare, v. c.
adsiduo mitigari coepit, tardus Horat. m, 24, 18. Ovid. Met.

sapor, L. diu palato immanens, 1, 147. multo tamen magis Ro-
quia acerbus ,
pungens ,
est. manis ,
quam Graecis. 129.
127. Felix, de arbore si dici- ferba non innoxia, h. noxia, in-
tur, ad fecunditatem proprie cantationes ;
et eodem sensu
respicit Et sane citri fetus per- herbae non innoxiae, venenatae.
Digitized by Google
524 P. VIRGILII. MARONIS
Auxilium veuit, ac membris agit atra venena. 130
Ipsa ingens arbos faciemque simillima lauro;
El, si non alium late iactaret odorem,
Laurus erat: folia haud ullis labentia ventis;
Flos ad prima tenax : animas et olentia Medi

Ora fovent illo et senibus medicantur anhelis. 135
,
Sed neque Medorum, silvae ditissima, terra,

modo huc intriuui fuit, sane quam importune. Ihi enim facta mentione
rei, quam ad amorum veneficia, non sine magicis incantationibus heri soli-
ta ,
veteribus adliibitam fuisse constat ,
nt e Theocr. Pharmaceutria et IV.
Aeneidos notum ,
novercas innuit Poeta privignomm cupidine inflammatas,
qnalis fuit Phaedra, Thesei uxor. At hic de novercis agitur, quae privigno-
mm fortunis inhiantes ,
eos veneno perimant , amplioris patrimonii liberis
snis conciliandi causa : cni utique rei noxiorum verborum , seu magici car-
minis nullus est usus. Praeterea verisimile non est in absoluto poemate,
eoque non admodum prolixo, Virgilium bis eumdem versum sine ulla varie-
tate adhibuisse.** //>.) 130 agitata Vratial. 131 faciet/ue nterque
Mead. lauros Medie, a m. pr. 13? ructaret Ven. 134 ad prima
Medie, et vetustiores Pierii et Heinsii, item tres Martini. In aliis apprima,
apprime, 135 medicatur Ven. 136 ditissima regna Medie, a m. spe.,
interpolatrice. Accipiebatur olim et interpungebatur; Medorum silvae,

ditissima terra: ita languet appositum hoc. {regna altera lectio Medi-
cci. /f>.)
130. agU eat exigit ,

expellit. H. N. lib. extr. Dionys. Halic.
134. ,rid prima, ut iti primis, I, 36. Varro R. R. 1, 2, digres-
cum primis, apprime, inter alias sio in laudes Italiae , quas simi-
arbores: non enim decidunt flo- libus aliorum scriptorum locis
res cito. Mederi Partlios iis po- firmavit et illustravit Cerdo.
mis graveolentiae oris ,
etiam Quantopere autem cultu prae-
Plinius monuit eod. 1. post Theo- stitisse putabimus Italiam ,
si
pbrast. 135. fovent h. curant, cum nostrorum temporum ha-

^tfanevovoi; cum mox substitu- bitu eam comparemus ! Neque
atur, medicantur. Est enim ge- Media ,
molis suis felix ,
nec In-
nus curae, calefacere, reficere dia proprie dicta, ad Gangem,
modico calore, quod proprie est aut Lyilia, cuius est aurifer flu-
s fovere ; hinc latius etiam de aliis. vius Hermus, e Phrygia descen-
136 176. Sequitur signa- dens, et mox cum Pactolo eo-
tissimus locus, cum quo cf. Plin. dem alveo profluens, nec Ba-
Digitized by Googie
; , ;
Nec pulcer Ganges, atque auro turbidus Hermus,

Laudibus Italiae certent; uon Bactra, neque ludi,
Totaque turiferis Panchaia pinguis arenis.
Haec loca non tauri spirantes naribus ignem 140
Invertere satis inmanis dentibus hydri
141. Invertere,
137 aura Medie, a m. pr. aut auro Zulich. ot IV, 9 neque aut.
Variatur tamen haud ano modo negatio iterata, neque Goth. aec. a m. pr.
138 certant Leid. a m. aec. nec Indi quutnor cum Donato ad Ter.
Fhorm. II. 1, 14. 139 Futea eaae Totave, Sed variant poetae haa co-
pulas multis modis ,
ut nihil tuto statuere possis, (vid. Q. V. XXXVl, 10.
/f>.) 140 Aec l. Medie, a m. sec. tpirantit Mentel. duo. 141 im-
manes ante lleina., male, immani Goth. pr. hydris Medie, (sed ultima U-
tera expuncta. Ceteram satis dentibus Dativus est, ut recte statuant Vota,
etlacobs.; quare comma posX. Invertere sustuli; sed qnam lacobsius in auxi-
lium vocat prolepsim, ut sererentur dentes, eam cave admittas; sententia
haec est;invertere loca den ibus hydri scii, serendis
quales ab Iasone satos accep mas. Ifr.)
ctriana ,
neque Aethiopia, aut si quam splendidum nomen memo.
mavis ,
reliqua India ,
neque rare videtur ; etsi et illa terra
Arabia cum Italia comparari pot- inter felicissimas est; etiam Oxus
est; multo minus Colchis, mon- in ea aurum vehere dictus: de
stris infamis v. 140. Mirah. Ausa 46. 139. Pan-
136. Patet silvae ditissima chaia , Arabiae regio ,
seu Ara-
iungendum esse : Medorum terra, bia nunc est proprie insula fabu-
;
ditissima silvae h. e. silvarum, losa Euemeri Arabiae ab Oriente

pro, malorum, quas ante dixe- obiecta, quam ex Ennii Euemero
rat. 137. auro turbidus Her- norat Virgilius. cC Diod. V, 41,
mus per oxymori speciem pro etsi et ibi diversa eat insula turi-
aurifer. Expressit hunc locum fera. pinguis, aut propter tus
Martialis Ejngramm. VIU,
78 puigue, quod resinae naturam
turbato sordidus auro Hermus. habet , aut fertiUs, turiferis are-
Subtiliter magis quam vere mo- nis solo arenoso, cui frutex
net Drakenb. ad Silium I, 159 turis innascitur, b. pro ture, de
Hermum turbidum non suo, sed quo vid. Plin. XH, 14, a. 30 sqq.
auro per Pactolum illato ,
signi- In prosa diceres : habens solum,
ficari. Bactra Bactrianam, tam. quod fert pingue tus.
;;

Ncc galeis deiisisque virum seges homiil haslis:
Sed gravidae fruges et Bacchi Massicus humor
Inplevere; tenent oleae armentaque laeta.
Hinc hellator equus campo sese carduus infert ;

145
Hinc albi, Clitumne, greges, et maxuma titurus
Victima, saepe tuo perfusi flumine sacro,
142 gatea videtur legisse Auctor Medeae v. 256 in Antliol. Lat. pag, 167.
virtJt Zulich. 144 oleaeque ante Heiusium, qui Pierianos nonnullos et
omnes suos aequatus que sustulit. In Mediceo additura a manu sec. Deest
in libb. Burm. , in Regio -Martini . et Gothano sec. Ergo rodd. auctoritate
exubit, quod versum nuraerosiorera et suaviorem faceret, (at non meliorem
ubi immorarianimum imagini volumus, comraodina omittitur copula. /4>.)

Color idem est in Lucret. V, 204
partem montes silvaeque ferarum Pos-
sedere tenent rupes vastaeque paludes, aleae sarmentaque laeta edit. Ar-
;
gent., notaute ReisUo ;

ab interpolatrice utique manu. lo. Schrader. tentabat
arbustaque. Quod sane et ipsum ferri posset; uti de vitibus ea vox occurrit,
et cum oleis melius conveniret. Inciderat quoque in idem Wakrf. ad Ln-
crcL V, 1377. Verum poeta transitum ad greges facit, lata non modo coni,
sed ct reposuit Wakef. quia alnoXia nlttria alyiov apud Homer. 145
Ilie hoc et scq. versu Erf. n m. sec. 146 Hinc albi. Tj-beryne Gotli.
sec. a m. pr. te ma.xima Schol. Cruqu. Horat. Od. IV .
2. tauri Reg.
Martini cum Erf.
14(X 143. Nota fabula de praestantes nascuntur. Clilu-

dentibuj draconis ab Iasone ad rruius, Umbriae Cisapenninae flu-
expugnandum vellus Colchicum vius, ubi iuxta urbem Meva-

profecto satis ,
et viris armatis niam Tiniae se miscuit cum eo ,
hinc enascentibus ,
qui Sparti ad Tiberim descendit. Campi
dicti, vid. Apollon. DI, 409 sqq. adiacentes etiamnum armentis
homtU pulcrius quam extilit, opulenti, cf. de Clitumno pp.
exiit, nata est Versus 140 Plin. VID, 8. albi greges, quia
translatus ex Lucret. V, 29 fluminis aquis ea vis inesse pu-
Diomedis equi spirantes naribus tabatur, ut armenta candido co-
i/pneni. 143. fruges gravidae, lore essent. Simile quid credi-
laetae, vid. ad Gc. I, 319. Mons tiun de Galaeso in agro Taren-
Hlassicus, Campaniae, ad Sinu- tino; cf. ad Horat. Od. II, 6, 10,
essam, vitibus consitus. et Scamandrum opinio fuit ruti-
145 147. Oruatissiiui ver- las reddere ovium lanas, cf. Ari-
sus pro : in Italia equi ct boves stot. 11. A. III, 2. Alia \nd. in
Digitized by Coogie
;
GEORGICON LIB. H, 142153 527
Romanos ad templa deum duxere triumphos.

Hic ver adsiduum, atque alienis mensibus aestas
Bis gravidae pecudes ,
bis pomis utilis arbos. 150
At rabidae tigres absunt, et saeva leonum
Semina; nec miseros fallunt aconita legentis;
Nec rapit iiimensos orbis per humum, neque tanto
150. ARBOR
149 ver perpetuum Schol. Gniqo. Honit Od. II, 6. conf. ad Ecl. IX,
40. Hic iter Ven. messibus apud Martinum vir doctus legebat , c Clau-
diani XXXVI, 224 alieno gramine, ut de Medica, herba, intelligatnr,
sed male ;
de anni tempore cogitat poeta : aestatem etiam per eoa men-
ses durare, quibus hiemem aliae terrae scotiant 150 arbor prae-
tulit Burm. ,
ut v. 81. (restitui arbos vid. notata ad Ecl. III, 56. et lahn.
ad Aen. VI, 310. /f>.) 151 rapidae nonnulli apud Pier, et Burm.
cum Gothanis, perpetua variatione. obsunt\txi. /eones Medie, a m. pr.,
quod placet Heinsio ;
(sed hoc ne statim pro vero amplectaris ,
vetat, quod
modo praecessit tigres. /f>.) et habet ed. Cuniogham. Scilicet epexegesis
ilia et elegans et Virgilio familiaris, conf. Heins. ad Claudian. de B. Gild.

138. Sed V. loc. Lucretii io Notis. Reiskins locnm sic refingendum con-
iiciebat: et secla leonum. Semina nec miseros fallunt aconita legentes,
h. nec fallant aconita miseros illos
,
qni semina ,
h. herbas ,
legant ,
ant
potius germina pro semina', namque alias pendebit legentes, neqne habe-
bit, qno referatnr. ( 152. legentes Medie. /f>.) 153 Miror in-
primis post alterum inmensos rd tanto nemini displicoisse , qnod ex-
plicari quidem potest, non tanto, quam in aliis terris: quod tenue esset;
at cum definitum nihil sit, cum quo comparatio instituatur, ad elegan-

tiam facere vix putamus. In promtu est lento legere Nicond. Ther. 222 ,
Nota Bcrjnanni ad lib. de Mirab. hibernis. Ex Lucret. I, 182

Ause. c. 184. Taurus ab his ar- Quod si de nihilo fierent, subito
vis adductus candidus victima exorerentur Incerto spatio atque
in triumpbo immolari solita. alienis partibus anni. 150. Oves

Omnia bacc satis a multis illu- et arbores biferae. Nota Italiae
strata: vide vel Cerdam. Sed laus. vid. de Mirab. Ause. c. 81

ii tauri cum ante triumphantis et ibi Nota clarissimi editoris.
currum ducerentur ,
bine ipsi utilis pro fertilis, ab efiectu. in
ducere triumphos ad templa di- 323 ver utile silvis.
cuntur. 151 154. Ornate; Caret

149. alienis mensibus aestas. Italia feraiiun monstris, vene-
Digitizcd by Cooglc
Squameus in spiram tractu se conligit anguis.
Adde tot egregias urbis, operumque laborem, 155
Tot congesta manu praeruptis oppida saxis,
Fluminaque antiquos subterlabentia muros.
An mare, tpiod supra, memorem, quodque ad-
luit infra
oXx^, sen torto tractu, Dt alia* poetae. Ncc aliter legisse pu-
tes Nemesian. Ecl. IV, 40 torto non tquamea tractu Signat humum
serpent. Qui poetarum lectione tritas est, me non monente assequetnr,
sententiae vim non in epitheto quaeri, ornatus caussa addito. Alius nec
Nemesianus /or/o adiicere poterat, [tanto et numeri tuentnr, et sententia
flagitat. Recte Branchias: Non hic negat Poeta ullos esae in Italia angues;
sed qui ibi reperiantur, non tam magnos, proinde non tam horrendoa,
quam in Asia esse ait. Modicos orbes rapit per hamum, nec tam magno
tractu se colligit in spiram anguis in Italia. Non satis causae esse apparet,
cur solliritetur haec lectio. Cfr. III, 480. Orbet Medie. IVr.) 155 la-
boret Vratisl. et fragm. Moret., it. Regias Martini. conf. ad Aen. I, 455.
[urbet Medie. M>.) 156 Tunc c. duo. coniecta Erf. 158 supra est
Parrhas. abluit al., ex more.
natis plantis, et reptilibus, saeva liam urbium, ut ad amnem sitae
leonum semina, yivti, saevi leo- essent : idque nunc eo pertinet,

nes, cx Lucretiano III, 741 tri- ut Italiam multis fluviis rigari
ste leonum Seminium, tanto, tam significet. (Sub , subter, saepe
longo ,
quam alibi. de re imam editioris loci pai'tem
155. operum laborem, h. ope- tangente; sicsubire muros,

ra, fabricas, aedificia. Mox exercitum tumulis ab hoste
congesta manu simpl. exstructa occupatis subiicere, quod est
in rupibus. Fuere autem multa apud Liv. VII, 24. Contra su-
per Italiam oppida, inprimis an- per de eo, quod est in excelsiore
tiquiora , in editis ac praeruptis loco positum, Aen. I, 680. sq.:

locis sita j
inque liis ipsa Horna. Hunc ego
super alta Cy-
157. Fluminaque antiquos sub- thera, Aut super Idalium sa-
terlabeniia muros esse possunt crata sede recondam." ubi vid.
sive medias urbes permeantia, Not. fVr^ Nimis angustum est:
sivemuros alluentia. Praefero quod ad aqiueductus. Cloacam
nunc haud timide alterum hoc; et Capitolium ,
hos versus revo-
subter est pro praeter. Talis cant; (fecit hoc Geissler. in
enim situs multarum fuit per Ita- Schol. ad Georg. p. 5. ffy . )
at
, -
GEORGICON LIB. D, 154163 529
Anne lacus tantos? te, Larimaxume, teque,

Fluctibus et fremitu adsurgens Benace marino? 160
An memorem portus , Lucrinoque addita claustra,
Atque indignatum magnis stridoribus aequor,
lulia qua ponto longe sonat unda refuso, i
159. TEQUE Fl. 160. ADSURGENS, BeNACE,
159 Lauri dao. Fabriciiu distingaere volebat; Te, Lari^ Maxime^ te-
que etc. ,
Qt tres praeeipui lacus Italiae memorentur, Larius, Yerbauus,
qui et Maior, et Bcnacus. Nimia subtiliter. 160 insurgent malebat
Wasse ad Sallust. Ing. 33, quia hoc et alias simili sensu occurrit. At hoc
ad emendationem nullam satis est. 161 Quid memorem Rubnian. p. 351.
abdita Gnd. claustro duo. 1J52 magnis clamoribus Aretinus in Epp.
laudat, quod probabat Wasse ad Sallust. 1. 1.
poeta lot u/ies , lol oppida, vae- 717, cum contra Sext. Pom-
morat ,
et antiquos muros. Etsi peitrni male rem gessisset Octa-
aquae ductibus praesidium pa- vianus Caesar, ut reCciendis
rare possis ex Rutil. I, 101, ubi classibus locum tutum haberet,
de iisdem egerat : Intercepta tuis Agrippae consilio portum Baia-
conduntur Jlumina muris. Es- num in sinu Puteolano (inter
set adeo intra urbem. Baias et Puteolos) commodiorem
158. Mare superum et infe- et tutiorem ita reddidit, aut ve-
rum, Adriaticum ac Tyrrhenum, rius novum portumaperuit, ut
mirae opportunitatis Italiae ad lacum Lucrinum , intericcto ag-
rerum hominumque commercia, gere a mari seclusum , cum lacu
159. Lacus Larius maximus, Averno, qui isti adiacebat, con-
ii. permagnus ,
sub Alpibus iungeret, aggerem autem modo
(nunc Lago diComo), in agro dictum, qui V stadiorum erat,
Mediolanensi, Lacus Binacus latitudine vix quadrigis recipien

in Veronensi {Lago di Carda), par (Strab. V, p. 245), post-
dis
propter magnitudinem ventis ac quam eo perfossa aditum navi-

procellis obnoxius non aliter ac bus in portum fecerat , ita mu-
mare. Idem Mincium amnem niret, ut a fluctibus superari ne-
medio alveo transmittens , vid. quiret, navibusque tutus intra
Plin. IX, 22 et cf. Aen. X, 205. eum esset receptus. Uic Portus
adsurgens tumescens. lulius vocatus, vid. Sueton. Aug.
161 164.M. Vipsanio Agrip- 16. Excisae tum silvae, quae loca
pa, L. Canidio Gallo Coss. C. C. vicina occupabant. Locus clas-
Digilized by Googie
,

Tyrrheiiusque fretis irimitlitur aestus Avernis ?
164 Jvemi Toll. et Serr.
sicus est apud Dionem XLVIll, Acernis, h. lacui Averno, qui

50, alia dedit Cluver. Ital. ant. pro intimo portus recessu erat,
IV, 2. Adversus Servium, qui et ad quem e Lucrino fossa ducta
plura miscuit , disputat Ouwena erat. Lucan.II, 616 Nec tamen
N. H. p. 58 ! Praelatus tamen hoc artis immissum faucibus ae-

sequenti tempore portus Mise- quor Portus erat. (Verba cum
nus.Memorat itaque poeta por- re composita saepe significant id,
tum lulium; quem sic ornavit: quod cursum suum mutat, a

portu Luerrnoque addita clau- recto itinere deflectit. Hinc pon-
stra ,
h. aggerem illum non tum tus refusus h. 1. videtur esse
primum factum ,
sed novis ope- mutato fluctuum cursu in lacum
ribus adstructum, quo ipso por- Lucrinum irruens atque ita si-
tus effectus est. Eodem modo num ac portum efficiens. Sic

accipiendum est illud Plinii ,
ex Lucan. VIII, 797.: qua terra
nostro adumbratum XXXVI, ,
extrema refuso Pendet in
15, s. 24, 12 mare Tyrrhenum Oceano quod capiendum de
a Lucrino molibus seclusum, sinu maris, qui eat ad Pelusium.
nimirum, ostio tantum portus Similem in modum saepe vallis
relicto, aequor autem indigna- dicitur reducta, i. e. sinuosa,
batur, ea parte, qua unda Julia ut Aen. VI, 703. VIU, 609. et
sonat ponto longe refuso, h. qua ipse sinus reductus Ge. IV,
portus lulius immisso mari erat 420. Aen. I, 161. Aliud est
effectus j
refusus, ut saepe fieri Oceanus refusus ap. Virg. Aen.
solet, non contrariam aut ite- VII, 225. JVr. ) Immutavere
ratam actionem notat, sed sim- locorum faciem longa aetas, ter-
plicis vim habet. Possit quidem rarum ruinae et subterranei i-
et ita accipi ,
ut pontus a mole gnes , inprimis Monte Novo ex-
aggeris in mare proiecti refundi, orto ,
ita ,
ut nunc adeo de situ
reprimi videatur ,
ut ap. Lucan. et vestigiis huius portus inter
II, 617 fiolentos insula Coros viros doctos disputetur, vid.
Excipere saxis lapsasque refun- Paoli Antiqq. Puteolan. Accipi-
dere undas dicitur : sed alter tur vulgo de hoc portu Iulio Ho-
versus ad camdem Sententiam ratii locus Art. 63 Debemur
exprimendam valet : Tyrrhenus morti nos nostraque , sive rece-
aestus h. mare aestuans , im- ptus Terra Neptunus classes
mittitur, per os portas ,
fretis aquilonibus arcet. Regis opus.
ife
Digilized by Google
,
Haec eadem argenti rivos aerisque metalla 165

Ostendit venis, atque auro plurima fluxit.
Haec genus acre virum, Marsos, pubemque Sa-

bellam,
Adsuetumque malo Ligurem ,
Volscosque verutos,
167 IJoc Zulich. et Mead. riroa Goth. sec. a m. pr. 168 jidnuetum
malo Zulicli. , addita ridicnla gloasa, id est, navibas rcl pomis. Ligurum
Medie, a m. pr. Mox VulscoSj Vulcot, Volcoa^ 7'o/eros scribitur. J'e-
Tuto (scii, adsuetnm) Lipsius emendabat. Sed rid. Not.
Mihi ilie portiuii Alexaiidinnum si, cum Sabinis, severa disci-

respexisse videtur; regum Pto- plina nutritis, primo loco me-
lemaeorum opus , a quo aquilo morari solent inter Italiae po-
arcendus erat. pulos. adsuetum malo pro malis,
165. 166. In eadem argenti, aerumnis, laboribus, xorxona-

aeris ,
aurique metalla. Copiam ^liq (cf. Aen. IX, 604 sqq.), Lir-
exprimit per argenti riros (ex gurem; colit enim agrum exilem
Lucret. V, 1255) et auro pluri- et saxosum. Inculta Alpium po-
ma Jltixil poetica ratione, pro, strema possident, ait Servius (cf.
plurimum auri in ea est; tamet- Addisons Remarhs on severai

si hoc ad Padum referri possit, Parts of Italy p. 6). Male hoc
nam apud Plin. XXXIIl, 4, s.21 in tali carmine et in tali loco ad
in Pado segmenta auri reperiti malam fldem horum hominum
traduntur. Ad montes ac sil- trahitur, ut facere videmus etiam
vas aliquando incensas , ut me- nuperum scriptorem {Observa-
talla excocta fluerent (Lucret. V, tions sur l Italie T. III, p. 279),
1242 sqq.), referebat lul. Sabi- cum eadem nunc opinio de Ge-
nus. aerie metalla Ostendit ve- nuensium ingenio inter Italos
nis ,
quod in vulgari oratione obtineat. Idem auctor (Groslry,
fuisset, venas aeris ostendit, ae- T. II, p. 413. 414) recte, quam
ris metalla h. aes o. in venis. diversa facies Italiae nunc sit,
Ostendit autem non otiosum; observat, ct quam parmn in eam

quia certis tantum vestigiis res cadat inprimis illud : Magna
credebatur, metalla autem Italiae parens frugum , magna virum t
exercere Senatus consulto veti- Volsci aiAem veruti ,
h. hastae
tum erat: Plin. III, 20,s.24 extr. genere , veru ( veru Sabellum
XXXlII, 4, s. 21. XXXVII extr. Aen. VII, 665 dixit) ,
seu telo
167 170. Marsi, bellico- veruto ,
armati. Apparet au-
Digitized by Googie
Extulit; haec Decios, M<inos, magnosque Camillos,
Scipiadeas duros bello, et te, maxume Caesar, 170
Qui nunc extremis Asiae iam victor in oris
169 haec docto* Mario* Ven. {Camello* Medie. ,

i minio sapra picta.
170 maxima Gud. 171 extremis aciem Goth. pr. -
tem, quod usu communi simpli- rum locis subinnuerat, 724. 725
citer verutum vocatur, esse pro- ab U. C., modo poetam ,
ut aUbi
prie verutum telum vel iaculum, facit, V. c. Georg. III pr. ,
ma-
veru instructum ac munitum. gnifice efierrfe et ornare cogites
Scipiadas duros bello h. indura- id ,
quod vere nihil aliud erat,
tos ad bellum. quam quod Caesar ex Aeg}'pto,

171
173. Ut horum ver- quo paullo post pugnam Actia-
suum sententiae fides constet, cam Brundusio traiccerat, per
cum Ruaco et Catroeo Burman- SjTiam in Asiam iter fecit, et
nus eos altera recognitione inser- hieme ad Euphratem exacta Asiae

tos esse credit, U. C. 734, quo res constituit, vid. Vita Vii'gil. ad
Augustus in Asia signa a Parthis a. 724. Itaque extremis victor
recepit et Medis pacem dedit, in oris xlsiae, usque ad Euphra-
(vid. V. L. ad Ge. IV, 203. If^r.) tem progressus ,
et Indum aver-
Est adeo vir doctus, quivss. 171. tit ,
dum praesidiis fines, h. ur-
172 tollendos esse censeat, cum bes in finibus, firmat, (sed vide,
nec a. 724 nec 734 satis conve- quae paullo post leguntur. Indi,
niant. Cogitandum tamen erat, i. e. orientis populi, qui Anto-
nos in poeta, non in historico nium in bellum secuti erant;
versari ;
versusque esse tam vid. Aen. VIII, 685. sqq. M'^r.)
praeclaros ,
ut vix ab aliquo in- Inditm imltellem, ut Ge. I, 57
terpolatore eos profectos esse ar- molles Sabaei et omnes Asiae ad
bitreris. Quod autem ad eam Austj-um versae populi :
petiit
opinionem attinet, qua seriore hinc Nemes. Cyneg. 74 Imbel-

manu ab ipso poeta inserti esse lem fugam Parthorum. Novum
putantur: equidem in bono poeta esset imbellem accipere, nulla
vix hoc probandum putabo, si iam ainphus bella tentantem,
diversi temporis in eodem car- scilicet ,
quod arma tua revere-
mine vestigia reliquent. At nec tur ;
ut Reiskius etiam accipic-
tali suspicioni locus est, spe- baL Arces de finibus dici ,
do-
ctantque et hi versus ad eosdem cet Burm.: scii, quatenus ii ar-
annos, quos in aliis Georgico- cibus et praesidiis muniri solent.
Digitized by Google
, ,
3lik Inbellem iverlis Romanis arcibus ludum.
;u Salve magna parens frugum Saturnia tellus,

, ,
Magna virum, tibi res antiquae laudis et artis

Ingredior, sanctos ausus recludere fontis, 175
op
Ascraeumque cano Romana per oppida carmen.
I
Nunc locus arvorum ingeniis :

quae robora
ti cuique.
In bellum a(/rr</> Vratisl. artihua Aao apud Martinam qnod ex ,
ii Aen. VI. 853 probare velle ludua esaet. Probabat tamen Wakef. in ana
,
Georgicorum editione; e qua tamen nolo quicqnam afierre , qtiandoqnidem

aeriore omnium canninnm Maronia editione ea haud attigit adeoque ipse ,
I*
damnaaae videtur. 174 artem Gnd. artes coni. Wakef. 175 Aggre-
( dior Priacian. lib. VII. quod eat vulgare verbum hoc aenau. Ingrediar
.1 fragm. Moret, conf. Burm. excludere Zulich. [fontes Medie. ff>.) 177
* ingentis f q, r. cano Gnd.
I
Omnino tamen imperium Roma- adeoque novos. Ascraeum car-
t
num declarat (potius ipsam Ro- men omnino pro georgico ,
quia
mam, in septem collibus, i. e. llcsiodus, ex Ascra, Roeotiae
arcibus sitam. If^r!) Inf. Aen. vico ,
oriundus , opus de opere
IV, 234 est ipsa Roma xisca- rusrico condidit; non vero, quod
nione pater Romanas inoidet vulgo putatur, ex Hesiodo ad-
arces? umbratum aut expressum.
173 176. Tamquam deam 177. Nunc locum de varia ac
appellat Italiam, tibi, in tuum diversa soli et agrorum indole
Lonorem, aut tui gratia, ingre- et natura et a v. 226 258
dior, adgredior, dicere instituo, de notis ac criteriis cuiuscumque
res antiquae laudis et artis rem soA' tractat; et quidem universe,
rusdeam apud maiores in bonore ut non modo arbormn culturam
habitam, sanctos ausus recludere rcspiciat, sed et Rumentorum
fontis, quia primus inter Ro- ac pascuorum curam habeat.
manos hoc argumentum versi- Nunc locus, inquit, est oppor-
bus tractat. De formula hac tunus ac proprius doctrinae de
poetica loquendi rid. Mitscherl. arvoruui ingeniis tradendae, quae
ad Horat. I Carm. 26, 6 sanctos,
. robora ,
h. quae praecipua vis
quos accedere metuebant , reve- ac virtus cuiusque soli sit, qua
rentia quasi numinis alicuius, poRssimum valet ( Claudianus
VlRGIL. TOM, I. 30
Digitized by Googie
;

Qiiis color, ct (juac sit relms natura ferendis.
Difficiles prinunn terrae, collr;sque. maligni.
Tenuis ubi argilla et dumosis calculus arvis, 180

Palladia gaudent silva vivacis olivae.
178 aut quae AruodcI. ct cdil. vclt. rtim Coth. pr. serendis tres.
creandis umt* Arundel. ferendis vcl jtroplcrea pracfcrtnidtim rssc videbat
Keiskius, quia v. 195 armenta sf(|unlur. 180 Tenuis uhi argillae du-
mosis calculus arvis Probus Arte Grammat. Sed vulgatum tuetur cLiam
Nonius Marcellus in Tenue, arva^ quae suta sunt arata, non posse esse
dumosa putabat Keiskius; itaque coifiicirbat ,
dumosis calculus aneris.
Ancrae ct autrac sunt CTtvoi zonoi, confragosa, abrupta, curva,
siuuosa loca sulluum. Eaudem vocem Propertio I, I, 2, 11 obtru-
debat Scaliger, e Glossis Isidori. Sed arvum poetae est commune omnium
agrorum nomen, vide vel 11, 177. 181 gaudet Medie. Gud. tres alii cum
Goth. scc., scilicet quia calculus in animo haerebat.
XVII, 178 ^ osse soli fires^ tione bnienda laborare videtur.

quis color, ejuale ex ad!.pcctu Praeceptum ipsum illustrat Theo-
iudiciuiu Tieri pussit, ct quam jdirastus do Causs. Piant. 11, 1.
uaturam seu natiu'alciu vim ad Cato c. 6; neque repugnat, quod

res ferendas liabeat. (vid. quae olearum cultui alii solum pingue
notavi ad I, 3. ir'r.) Videtur adsignant. Caeli enim locorum-
in sqq. ante oculos liabuissc Theo- que indoles ac situs alibi aliud
plirast. de Causs. 1'laiit. 11, 5 ct 6, suadent, cf. Plin. XII, 18, s. 30.
in aliis Xenopb. Occou. cap. 16, 31 . Virgilius de regionibus Trans-
2 sqq. coiif. Varro II. R. I, 9. et padanis cogitabat, aquarum elu-
Vitruv. VIII, 1. viei obnoxiis; ut bene vidit Mar-
179 183. Solum argilla- tinus. 180. ager, lerero'?, it-
ceum ct calculosum ait esse ido- ttxoyiios, solo seu argilloso seu
neum oleis.' terrae ilijjficiles pa- saxoso. Tenuis argilla Servio
rum feraces, quasi morosae, siue humore ,
quia est (ex op-
parcae , ut contra faciles ,
fer- posito, puta) et pinguis. Sci-
tiles, quasi liberales, rouniCcae. licet est exiUs ,
ieiuna adeoque
,
frugum facilis terra Claudian. sine succo, steribs. 181. fioa-

XXIX, 54. Imiguntur etiam col- cis olivae. Plin. XVI, 44, s. 90
les maligni eodem sensu ct re- Firmissimae ergo ad vivendum
spectu ad liberalitatem soli ac oleae, ut quas durare annis CC
fertibtatem: sic quoque solum inter auctores conveniat, conf.
benignum, cf. Burm., qui in no- Tlieopbrastum de Causs. Piant.
Digiii. od by Googie
GEORGICON LIB. U, 178-187 535
Indicio est tractu surgens oleaster eodem

Plurimus, et strati baccis silvestribus agri.
At quae pinguis humus, dulcique uligine laeta.
Quique frequens herbis et fertilis ubere cam-

' pus; 185
Qualcim saepe cava montis convalle solemus
Despicere : huc summis liquuntur rupibus amnes,
182. EST, 187. Dispicere
(182. est io Ihnissum, sed supra scriptum. 183 baccis

stridentibus Leid. pr. 184 At jj/tf Medie, a m. pr. ctGud. Atque et alter
Mcnag. Et quae Franc.
187 Eispicere Heius. tuetur hic et ad Aen. VI,
734 e Gud. Mentel. etMenag. Despicere vulgo, quod tuetur Wakef. ad Lu-
cret, n, 741 et defendi potest. (Non satis accurate Ilcyuius in Not. verbum
dispicere explicat per prospicere , videre, quae significatio vereor ut exem-
plis comprobari possit. Dispicere est: huc illuc oculos coniicere quaerendi
causa bine valet investigare atque ita invenire, et ut plurimum de rebus
latentibus et abditis dicitur. Quae notio quam egregie toti sententiae con-
veniat, facile apparet: dispicere emm dc eo dictum accipiemus, qui eius-
,
raodi locum, vineae condendae aptum, inveniat. Verumtamen iubente po-

liorum codicum auctoritate despicere recepi, quod ante me fecerunt Voss.
et labo. Despicere est: locum inferiorem ex altiorc prospicere. Sed quid
boc: despicere cava montis convallel At docte Huschk. ad Tibuli. I,
4, 49.: ,, altae valles nihil aliud, nisi colles sunt, cf. IV, 3, 7., vel etiam
cavae montuun convalles, Virg. Ge. II, 186. Liv. VII, 24.: Propulistis a
castris, supina valle praecipites egistis, stratis corporibus hostium super-
statis. Complete eadem strage campos, qua montes replestis.*^ Ratio in
promtn. /f>.) hic Goth. pr. linquuntur Medie, a m. sec. ct alii, (sed n in
Medie, a manu mnlto recentiore addita. /f>.) liquentur Ven. cf. ad Aen.
m, 28. montibus Moret, quatt.
II, 15. Hist. Piant. IV, 15. tibus colendis idoneum est. At
182. Oleaster^ diversus ab eo, humus ,
quae pinguis et uligi-
quem nos eo nomine appella- nosa est, ei campus, qui editus

mus. vid. Martin. Plurimus ^ ut austro ,
versus austrum, est,
Georg. I, 187 cum se nux pluet hic tihi sufficiet olim viles
rima silvis Induet in Jlorem. praecalidas b. e. vitibus co-
ubi oleastri frequentes nascun- lendis idoneus est. Pinguedi-
tur. nem ct tiber b. ubertatem soli
184 191. Solum pingue vi- (vid, ad Acn. I, 531) colendis
30
\ :

Felicemque trahunt limum ;
quique editus austro,
Et Illicem curvis invisam pascit aratris;
Hic tibi praevalidas olim multoque fluentis 190
Sufficiet Baccho vitis ;
hic fertilis uvae,
Hic laticis, qualem pateris libamus et auro,
Inflavit quum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
188 obditus vel uvidus austro coni. Io. Schrader. 189 filicem c
codd. et edd. vindicat Hcinaius. In vulgatos nescio 4nas irrepserat sili-
cem. Quod res ipsa non respueret, nam, nt Colum, ait III, 11, 8,
amicus vineis silex et filice consitam humum nimis ietunam esse, quam
ut vitibus idonea sit ,
indicabat Millerus. Sed filicem Plinius confirmat,
vid, Not, [felicem Medie, vid. V. L. ad Ge. III, 297. lFr.'\ 190 Hinc
Ven. [fluentes Medie. /^>.) 191 Sufficiat Gud. vires Rcg. Martiui.
192 libatur cd. Mediol. 193 ad auras Gud. et Goth. scc.
convenire vitibus ,
docet poeta infestari vineas tradant. Multa
consentiunt rei rusticae scripto- loca congessit Cerda. Sciheet
res: ut copiose ostendit Cerda. poetam de vineis, in solo hu-
Vide inprimis Colum. III, 11, 8. mili, pingui et uliginoso satis,
SciUcet referendum et hoc ad aUos de collibus loqui, tenen-

diversa vitium genera et diver- dum est. 189. Plin. XVII, 4,
sam caeli solique naturam, pin- 8. 3 Virgilius et quae filicemfe-
guis: opp. tenui argillae. 186 rat ,
non improbat vitibus. Est
189. indicia talis soli in con- nostrum DamhraiU ', fougere.
vallibus et in collibus. Di- Pterin aquihnam Linn. esse, cen-
spicere pro vulgari ,
prospicere, sebat Schreber. ad Xheocr. Id.
videre, (sedvid. V.L. /f>.) huc III, 14. invisa aratris propter
licjuuntur ,
quirpte editus Au- implexas inter se et late serpen-
slro ,
in vulgari oratione fuisset, tes radices, easdemque exstir-
quo liquuntur et limum tra- patu difficiles , TColvqftSog.
hunt ; aut qualem eum campum 190 194. Valde ornate ef-
videmus, qui editus Austro, fa. fert illud: praestantissimiim vi-
versus Austrum, a deoque ei ex- num in tali solo nasci, paleris et
positus est. felix limus ,
ad fer- auro notum est, ad quam figu-
tilitatem faciens , fecundans. ram soleat referri. Mihi tamen
188.189. Magnus auctorum, qui idGrammaticorum commentum
de vitibus colendis scripsere in valde ieiunum videtur. Scilicet
,
hoc dissensus, cum ahi austris poeta aurum simpliciter pro pa-
D;-;:
-
-*:: by Google
:
Lancibus ct pandis fumantia reddimus exta.

Sin armenta magis studium vitulosquc tu^^ri, 195
Aut fetus ovium, aut urentis culta capellas;
Saltus et saturi petito longinqua Tarenti,
197. Saltus,
194 Lancibus et patulis Medie, a m. pr. et onus Mead. (vid. Q. V.

XVI, 1. /f>.) Runnaano anspeetna locna cratj modo et pateris con-
iectabat, mimia feliciter; modo raaia nomen latere potabat. Car pan-
dum tamen, qaod et incnnrum et reilexnm eat, de paropaide ant patina
non aeque dictam putemaa , ac de earina ,
navi ? oneratas lances dixit
Aeii. VIII, 234. XII, 215. 195 studium est v. anna Mead. 196 -dut
ovium fetus Medie, ciim permultia. Aut fetus ovium urentes Menag. pr.
et urentes ed. Vcn. {urentes Medie. U^r.) 197 Et saltus duo. satyri
Medie, a m. pr. Franc. et pr. Morctanna, cnm gloaaa, id est oppidi. ITa^
bet lectio doctrinae apeciem. Ita et veterea Grammatici legerunt et ac-
ceperunt, nt ait pro Satyrii; Satyrium Tarentum, r. Probua ,
et, qui
inde aua transtulit, luliiia Sabinus. In vetere responso Phalantho dato
apud Strab. VI, p. 427 ^niptdv rot Sdaai. conf. Opnsc. Vol. II, p. 218.
219. Etiam Stephani Bya. epitome, Satyrium tractum prope Tarentnm
esae, unde gentile Satyrinns et Satyrius s. Saturius ait ; ita Saturi Tarenti
non male bic legi videtor, pro Saturii: Ileinaiua tamen haa e vitio scri-
pturae et pronuntiatione vocalia u et y confusa ortas nugas reiicit. conf.

inf. rV, 335, ubi saturo colore etiam Satyro legitur scriptam. Satiri Gud.
(vid. Q. V. XVI, 4. 7f>.) Terenti Medie, a m. pr.
fera aurea dicere potest; saepe rum epulis, quibus adhibeban-

hoc uno contentus est; inter- tur tibicuies, exprimi, non male
dum, ut h. I., hoc ipsum expli- Servius censebat, ebur est Ubia
cum
cative adponit, generalio- ex ebore. reddimus damus, diis
rem vocem primum posuisset. oflerimus. Sacrorum vocabu-

Similiter res sese habet in aliis lum esse, etiam Servius notat.
exemplis. 193. Tibicinem Etru- Aen. XII, 215 viscera vivis Eri-
scum sacriCciis adhibitum fuisse, piunt, cumulantque oneratis lan-
vel ex Livio notum est. pinguis cibus aras.
in ludibrium gentis dictum esse 195
202. Observetur prae-
videtur. Catuli. XXXVU, 11 ceptorum in his formis variatio
ylat pastus Umber aut obesus et orationis copia. Agros saltuo-
Etruscus., Nam ad buccas in- sos et irriguos pascuis idoneos

flatas referre nolim. Habitum esse monet. Exempla nunc in
corporis ex adsiduis sacrificio- ipsum praeceptum convertit. Ute-
Digitized by Googie
Et qualem infelix amisit Mantua campum.
Pascentem niveos herboso flumine cycnos;
Non liquidi gregibus fontes, non gramina dee-
runt ;
00
Et, quantum longis carpent armenta diebus,
Exigua tantum gelidus ros nocte reponet.
Nigra fere et presso pinguis sub vomere terra.
199 herboso in f. unus Mcad. ct ccid. vett. in omisso herboso Gotii.

pr. 200 deerunt Urins. recepit, derunt Medie, ct ob ulia manu adseripto
e. Sic sex alii, (etiam 3. /r>.) desunt vulgo. 202 reponit Medie, (ct
2. //>.) reponat Uotleud. tert. 203 et abest a tribus et Goth. pr. ea*
Gudian. pingui Medie. (Nempe iuuetim in Medie, scriptum pinguisub.

Et ipse Foggin, bic adnotat: ,, Nimirum uua s duplici verbo inservit, quod
iu Cod. saepe occurrit." //>.)
ri, ut servare, eo sciisu, quo succrescit. no.s, tamquam caussa

est uutrire, alere ,
itaque et pa- fertilitatis: unde ^rjhvs ligat);
scere, hocv. c. etiam Grat. Cy- V. c. Graev. ad Ilcsiod. Sc. H.
neg. 306. 307. urentes culta ca- 395. Poetica quidem ampliflca-
pellas ,
laedentes seu serrato tione dicta, nec tamen a vero
denle seu saliva, ut cxarescaiil. plane abhorrentia. cf.Plin. XVII,
Ita urere dictum erat Gc. 77 et
I, 4 extr. l)c Canq>o Itoseae ad
inf. 378. 379. saturum Ta- Lacum Velinum vid. Serv. ad
renturn propter insignem agro- Aen. VII, 712. Cluver. Ital. ant.
rum ubertatem (vid. Horat. p. 679.

Carm. U, 6, lOsqq.); a conse- 203 211. Tandem humus
quenti ;
ut pinguis ,
et 224 (U- pulla seu nigra , pinguis, et /ur-
ces Capua. Illustrat usum epi- nis* li. resoluta tenera , adeo-
, ,
theti Heinsius. longinqua , lon- que sohbus et imbribus penetra-

ginquos agros, (i. e. longe remo- bilis (vid. Ge. I, 44 et inf. 262.
tos, utpotc in extrema Itaba po- 263; y7 fiavij, ttovtpr), Xerctij,
sito.s. //*>.) 198. Notum ex tvvSgog, tvSlaSog), agrum fru-
Ecl. I argumento, ct Ecl. IX, 27. mentis serendis idoneum prae-
28.-^ 199. Vid. Ecl. VII, 11. bet. Arationis consihum est hoc
12. 13. herboso Jlumine; Min- ipsum, ut, quae terra tahs non
cius enim arundine ct alga obsi- sit glebis fractis ac comminutis
tus est. 20 1 . 202. per noctem
,
putri simihs efficiatur, conf. loc.

GEORGICON LIB. II, 198 211 539 V
Et cui putre soluni, (namque hoc imitamur arando)

Optuma frumentis: non ullo ex aequore cernes 205
Plura domum tardis decedere plaustra iuvcncis:
Aut, unde iratus silvam devexit arator,
Et nemora evertit multos ignava per annos,
Antiquasque domos avium cum stirpibus imis
Eruit: illae altum nidis petiere relictis; 210
At rudis enituit inpulso vomere campus.
204. sotuM (n. arando),
204 Ut cui Serv. ct Philargyr. ud 263, hic fragm. Moret, imitantur

Meuag. pr. Rnttend. ct Moret, pr. a m. pr. imitatur Medie, u m. pr. ct
Vosa. Io. Sehradcr. tentabat; rimamur, 205 non riullo Cantabrig.
206 discedere fragm. Moret, descendere unus Mead. 207 deiecit Medie.
Pierii sed occurrit ea variatio saepius, conf. Bunnaun.
i
208 avertit ed.
Mediol. >dd. Georg. I, 256. 209 domus Ven. (atque hanc formam in ve-
terrimis membranis Non. Mare. ,
hunc vs. laudantis se reperisse scribit
.
Cort. ad Lucan. VIII, 216. Sed vid. V. L. Ge. I, 182. /f>.) 210 almum
Ven. petivere Regius. 211 Aut Medie, a m. pr. Moret, aec. et Voss.
cum Hegio Martin. Jit Mentcl. tert . cum uno Mcad. Et snnt ,
qui ad se-
quentia referant; male, impresso ed. Mediol., es aliis forte locis, ut v. 203.
Columellae V, 4, 2. et Dickson Ls, caesa vetere silva: 207 sqq.

p. 148 5CJ. Liem Colum, diserte cf. Colum. 1. c. II, 2, 11. Ver-
li. 1. interprelalus est X, 7 Pin- suum pulcritudinem vel me non
guU ager, putres glebas, reso- monente sentis, iratus suaviter,
lulaque terga Qui gerit ,

el fos- quod silvae inutiles bonum so-
sus gracUtis imitatur arenas. Imu occupabant, devexit poeti-
Locum ante oculos habuere in ce; vulgari ratione id, quod
iisdem praeceptis condendis Co- antecedit, poneretur, excidit,
lum. II, 2, 4, et de nigro colore exstirpavit, cf. v. 408. Ad v.
. 14 sqtj. Plin. XVII, 4, s. 3. Pal- 209 omnes laudant locum Lu-

lad. lib. I, tit. 5. tartlis ct naturae cret. I, 19 Prondiferasque do-
boum et oneris notionem, adeo- mos avium. At ipsum Virgilium
que plaustri, quo frumentum ex pressius sequitur Manilius 1,774
agro devehitur, magnitudinem 777; habuit etiam ante ocu-

suggerit. 207 211. Alterum los Silius V,505 508. Tum

genus agri Irumentosi est nova- subicctus est 211 versus pulccr-
' WgiliJed by Googie

, , ;

Ntim iciuna quidem clivosi glarea ruris
Vix humilis a[*ibus casias roremque ministrat;

Et tophus scaber et nigris exesa chelydris
14 SCABER,
.
213 Vix apibus humilis Erf. {umilis Medie. IVr^ 214 / 0^ multi
scribunt, (sic ipse Medie. fVri) fossus Goth. sec. scaber nigrisque cdd.
Aldd. et lunL emendatum a Naugerio. chelindris tres, chilindris Erf.
rimus. inpulso fomere, adacto, ditat. Vuma infecunda

ut V. 203 presso ,
I, 45 de- ivjifa. Diversum solum ab vs.
presso aratro, rudis campus, 180 ,

ubi etiam tentte , sed ar-
nunc primum proscissus, rudi- gillaceum et Calculosum ;
nunc
bus qua luceat orbita sulcis dixit sabulosum, rorem, quem apes e
Nemesian. Cyneg. 14. Alia da- floribus et herbis sugunt, nunc-
bit Burmann. enituit autem, eni- que flores ipsi, quibus ille inesse
magna cum vi: est enim
tescit, solet. Alienus a pastu apum hu-
bona terra post comerem nite- mor, quo noctu irrigantur prata.
scens, ut Plinius ait XVI, 5, s.3. Hos marinus quidem , frutex, a
quandoquidem omnino nitent, Servio intelligitur, quem alii se-
quae culta sunt, ut Ge. I, 153. quuntur. Sed nondum locum
Aen. VI, 677. conf. Burm. (banc vidi ,
in quo ille simplidter ros
interpretationem sequitur Vos- appelletur. (Rectius, puto, Vos-
sius; sed verior altera ob ad- sius rorem marinum h. I. simpli-
icetum impulso. TVr.') Totam citer rorem dici existimat, laud.
vero structuram in pedestri ora- Plin. H. N. XXIV, 11.: haec

tione sic institueres: antiquas quae ex Rore supra dicto na-
domos actum eruit ,
quae altum 8citiur. /7'r.) De casia, herba
petunt ,
dum interea campus coronaria, thymelaeae alBni, vid.
enitescit etc. Quod si meminis- h. 1. Martinum et sup. ad Ecl.
sent interpretes ,
non versum II, 49.
211 cum sequentibus iunxissent. 214 216. Sententia est:
vid. ap. Burm. et Martin. Terra tophacea et cretosa ser-

212 216. Notetur nova ora- pentibus omnium est aptissima.
tionis connectendae variatio Hoc ita extulisse videri debet:
dum atl notas mali agri transit. tophus et creta negant alios a-
At solum glareosum, satis est, gros aeque ferre serpentibus ci-
si herbas apibus idoneas suppe- bum sciUcet, ac ipsi, tophus
Digitized by Gocjgle
:
Creta negant alios aeque serpentibus agros 215

Dulcem ferre cibum et cur\'as praebfifre latebras.
Quae tenuem exhalat nebulam fumosque volucris.
Et bibit humorem, et, quum vult, ex se ipsa re-
' mittit;
Quaeque suo semper viridis se gramine vestit.
215. Creta, 217. volucris; 219. viridi semper
215 Vnlgo interpungebatar poat Creta-, ot negant euct: negant ho-

mines. leinne. 216 furvae conL Io. Schrader. vacuae et variae in
libris legi notat Ursinus. At ride Notam, tenebrae Regias Martin. 217
Quem Goth. pr. fumoeque lucorie Rom. (Medie, exalat^ nt Aen. VII,
84. sic aiitue Ge. II ,
350. Sed exhalantem Aen. II ,
562. halitue Aen.
IV, 684. VI , 240. halantee Ge. IV , 199. i
alant , sed supra scripta A,
Aen. I, 417.; vid. etiam notata ad Ge. III, 497. Ceteram volucree idem
Medie. 218 Ut hibit\cn, unus Mcad. 219 semper viridi
Medie, et Moret, pr., iL Pierii Rom., uterque Goth. (Hunc verborum ordinem
tum propter optimorum librorum fidem revocandum putavi tum pVopterea, ,
quod ita solet adv. eemper pronomini personali aut relativo subiici cf. Ecl. ;
I, 7. 111, 62. V, 74. Aen. X, 327. XI, 378. Qnae res latissime patet. Alia
autem est ratio Aen. XII, 778. Nam quod lahnius dicit , eemper viridi ita
posita in nnam notionem coalescere, idem fieri potest etiam inverso ordine,
ntEcI. m, 3.: Infelix o semper oves pecus." Aen. III, 217.; pal-
lida semper ora." Sed euo viridi gramine prorsus scabrum; longe
aliud est, quod supra legitur vs. 147. tuo flumine eacro et alia; vid. not.
ad Aen. IX, 816. Certissima est Fabri emendatio, viridie scribi iubentis,
confirmata iam codicis 3. auctoritate; e autem in viridie absorptam esse
et creta, ferunt. SoUenni poe- Aen. VIII, 418 exesa caminis

tarum more sic solet rebus vita antra Aetnaea non vero quasi
carentibus, uti mens et consi- serpentes terram exederint. 216.
lium , ita loquela , tribui. No- curvas latebras pro cavis. Sic
tum illud Catulli: Phaselus il- et Ge. m, 544.
le navium celerrima.
ait fuisse 217 225- Post terras sin-
Ita etiam neô. Nec aliter Graeci. gulis culturae generibus aptas
Paullo post V. 234 sin in sua memorat agri genus optimum
posse negabunt Irt loca. Item vinetis, olivetis, ihimentis et
268 et al. Ita nolle ,
recusare, pascuis aequaliter idoneum. 217.
pro, non posse; et novit, pro Plin. XVn, 4, s. 3 terra optima
potest, exesa ,
cavernosa ,
ut quae tenues exhalat nebulas.
Clr ;!zed by Googie

: ,
542 P. VIRGILII MAPiONIS

Nec scabie et salsa laedit robigine ferrum: 220
Illa tibi laetis intexet vitibus ulmos;
Illa ferax oleo est; illam experiere colendo
Et facilem pecori, et patientem vomeris unci.

Talem dives arat Capua, et vicina Vesevo
sequente eadem consona, apertum eat; ct vid. notata ad vs. 203. Ac r/W-
dis ae vestit^ paucis fortasse intellectum librariis, suo more dixit Virgi-
lius pro; viridem se vestit ^ i. c, vestit se gramiuc, quo fit, ut vireat;
Aen. J, 314.: Tnaler sese tulit obvia." Eadem dictio recurrit VI, 8S0.
ct X, 552. Aen. V, 373.: Qui se Bebr)'cia veniens de gente fere-
bat," XII, 860.: Tulis se sata nocte tulit;" ubi conf. I, 503. Por-
ro III, 310.: V erane te facies, verns mihi nuntius affers?"
XI, 810.: in montes sesc avius abdidit altos." De prolepsi vid.
qnos laudat Siliig. ad Catuli. XI, 3. Sed magis fortasse arriserit ea ex-
plicatio, ut, quum poeta hoc vellet dicere: quaeque suo semper gramine
viridis est," onintius Koc ita elocutum staliiumus viridis se vestit."
Viridis etiam Vossio ct Botbio probatum. JVr.') viridis emendat Faber.
Scilicet non male ita legeretur, si constaret, poetae ita loqui placuisse.
220 Jiaec unus Mcad. aut salsa Medie, a m. sec. cum Luid. et Goth. sec.
(pro et in Mediceo a m. pr. fuerat //; hinc dubia lectionis aut fides. //>.)
falsa Menag. pr. 221 Ipsa Ziilich. intexit edd. aliae et Goth. sec. tibi
in laetis Mead. 222 oleo e vetustis Pierii et mullis suis reposuit Ilcius.
Sic ct laudabat Nonius Marcellus et Anisianus Messius, oleae vulgo edi-
tam et lectum cum Medie, olee Goth. sec. cum Erf. (Bene o/eo, quod
exstat etiam in codd. 11. 12. 14.; oleae vel elisioni, vel librariis debetur,
ciusmodi adiectiva, ferax^ fertilis, fecundus, infecundus, etiam cura
tertio cusu iungi ignorantibus; id qaod ipsi Nonio Messioqne accidit,
laudd. ab Heinsio. Verax oleo, i. c. ad oleum. I.ucan. IX, 696.; ste-
fecundaque nulli Arva bono."
rilis tellus Sil. IL II, 498.: Fecun-
dum in fraudem hominum genus." Plin. II. N. II, 78.: Tractu fer-
tilia ad omni a." Cfr. etiam Cort. ad Sallust. Ing. XVII, 224 5- //>.)
erat Medie, ct Mcntcl. pr. ,

uterque a m. pr. et Goth. pr. Vesaevo iidem
cum Mcntcl, Rcg., utroque Vôss. (etiam Serv. Dresd. //>.) Vesaeo Rom.
223. liberalem, ube- quotquot calamitatem experti

rem, copiosum pabulum prae- nondum sunt. cf. .Martiol. IV, 44.
bentem. conf. ad v. 179. Mox Utuntur lioc loco viri docti ad
224 vicina yesevo antequam docendum, ante cladem illam
Vcsuvni incendiis tractus ille erat anni C. N. 79 nullam contigis.se
vastatus ;
quod Titi Imp. tem- aliam. Intelligitur tamen ex
pore evenit: etsi etiamnum ea Strabonis aliorumque locis, ante
regio agros habet feracissimos, omnem hominum memoriam
Digilized by Googie
:
Ora iiigo, et vacuis Clanius non aequus Acerris. 225

Nunc, quo quamque modo possis cognoscere,
dicam.
Rara sit an supra morem si densa requires
227. REQUIRAS
225 GcIIins N. A. VII, 20 scriptam in qnodam commentario se reperissc me-

morat a Virgilio primum fuisse editum Nola iugo mox ob negatam sibi
,
: ;
a Nolanis aquam, iu propinquum rus ducendam, poetam olTensum nomen

orbis in. Ora mutasse ; quod ipsum Gellio suavius ad aures esse videbatur,
antecedente vocabulo in o desinente. Easdem nugas Philargyrias ad h. 1.
et in Senianis ad Aen. VII, 740. Refellit eas patriae studio Ambros. Leo
de Nola lib. I, c. 2 in Schotti Scriptt. hist. Ital. Clanis Parrhas. ,
ut ab
aliisappellatur. 226 Tuncy tjuo fragm. Moret, quo quaeque ed. Ven.
quo cumque Romanos, Moret, quart. et sic Pierius in codd. fere omnibns
;
antiquis legi testatur; add. Erf. et ex edd. Mediolan. (quod non debebat
placere lahnio. /^r.) quamcumque vel quocumque Zulich. posses Rom,
227 aut sit densa Ven. Zulieb. Erf. a m. sec. ed. Mediol. et Genev,
requires Medie, a m. pr. cum tribas aliis, [requires est prior lectio Medi-
cei; idem tuetur Serv. Dresd. per futura videbis^ inspicies, explicans.
Snstuli manifestum vitium requiras ,
coi si qiifs versum 49. aut 54. patroci-
nari putet, is misceat alienissima; vid. Q. V. VI, 4. //>.)
antiquissimis temporibus, incen- est tamen solum fluvio obno-

dio aliquo montem conOagrassc. xium, et tamen pracclarmn esse.
225. Clanius arat , h. e. Clanii Eiiimvcro non agri Acen-ani,

accolae, qui fluvius est Campa- quibus iUa calamitas interdum
niae ,
iuxta Linternum in mare accidit, sed ager ad Clanium,
se immittens, vicinis agris, et qui per multum agrorum tra-
inter hos Acerranis, exundatio- ctum decurrit, donec Acerras
ne exitiosus; ita ut Acerrae in- attingit, laudatur. Duxit ex
frequentes essent. (Ita Cumae h. 1. Silius VIII, 537 Clanio con-
tacitae luven. III, 2. Jfdi.) te miae semper deerrae.
Emendatum hoc vitium locorum 226
258. Terra quomodo
deductis per canalem aquis sta- sit probanda (doxipaelci yi/s),
gnantibus per Hispanos: ut di- quibusque notis eius natura den-
dici ex Lupuh Itinere Venusino sa, rara, salsa, pinguis, hu-
p. 11. Dicas pro exemplo feli- mida, gravis, levis, nigra, fri-
citatis parum commode agrum gida cognoscenda. Liter alios

drea talem urbem laudari :
pot- cf. Plin. XVII, 5, s. 3. Colum.
Digitized by Google
Altera frumentis quoniam favet ,
altera Baccho,
Densa m<agis Cereri, rarissima quaeque Lyaeo:

Ante locum capies oculis, alteque iubebis 230
In solido puteum demitti omnemque repones
,
Rursus humum ,
et pedibus summas aequabis are-
nas.
Si deerunt, rarum pecorique el vitibus almis

Aptius uber erit ;
sin in sua posse negabunt
Ire loca, et scrobibus superabit terra repletis : 235
Spissus ager; glebas cunctantis crassaque terga
228. Baccho ; 233. rahuji, 234. Aptius,

f
230 altumque Moret, sec. pidehie Gadian. com tnbua aliis, et Medie. Pie-
ed. Norimb.
rii, it. ac Goth. sec. a ra. sec.
, 231 Jn eolidum fragm. Mo-
ret. ed.Ven. dimitti piares, reponae alter Moret. 232 tunwii* aliqnot
apad Pierium. 233 rarum est Franc. Si deerunt terrae Parrhas., utrum-
que ab interpolante manu mali interpretis, deerit edd. antiquae vel Pierio
teste; et sic ed. Norimb., quod defendi posset; sed alterum, quod inde ab
Aldd. legitur ,
doctius. deserint unus Mead. 234 si in Mentel. pr.
Sis in Ven. Sed si in Menag. Si que in Zulich. 235 superant fragm.
Moret. 236 versaque terga Moret, quart, male, [cunctantes Medie.
//>.)
II, 2, 19. add. Geopon. II, 10. foveae spatiis recipi ,

si non
et Vitruv. VIII, 1. poterunt reponi (vid. ad v.215),
227. Si requiras , terra rara ut adeo supersit terrae egestae
sit an densa ; locum capies antea aUquantum etc. conf. Colum. H,
oculis 230. Locum soli so- 2, 19. 234. uber, ubertas, uber
lidi eliges, in quo puteum, al- et fecundum solum, vid. v. 185;
tam foveam, scrobem (fid&QOv b. 1. simpliciter, humus, solum;
Geopon. II, 11) facias, fodi iu- subiicitur ei, quod vs. 230 erat,
beas etc.; at exquisitius, tle- uber rarum fore (cui opp. spis-
miui. Porro to' solidum pro sus , crassus ager ;
vid. Colum.
loco solido. 233 237. Si de- III, 12, 2) et pascuis ac vineis
erunt , scii, arenae ,
terra ,
ad aptum, viles almae, v. 233, quia
scrobem replendum, sin eae praebenti quo alas te; et in
negabunt posse ire in sua loca, boni seu muneris parte sunt.
Digitized by Google
, ;
Exspecta, et validis terram proscinde iuvencis.

Salsa autem tellus, et cpiae perhibetur amara.
Frugibus iiifelLx, (ea nec mansuescit arando.
Nec Baccho genus, aut pomis sua nomina servat) 240
Tale dabit specimen: tu spisso vimine qualos.
Colaque praelorum fumosis deripe tectis
Huc ager ille malus dulcesque a fontibus undae
239. iNFEtix (ea 240. servat), 243. malus,

UNDAE,
237 Et specta Servius legerat; lapsns frequens est Exerce et validis

Rom. Pierii, et ante validis in Medie, a m. pr. aberat (
239. lahniiis
parenthesin a Frugibus inchoat ; et dubitari, an hoc sequerer ;

sed ut vul-
garem interpungendi modum retinerem, numerorum elegantia persnasit
/f >.) 240 Nec Baccho decus emend. Io. Schrader., ut Aen. II, 89 no-
menque decusque Gessimus. At Colum. X, 38 Quo Bacchi genus aut,
ex hoc ipso loco, numina Rottend. servet Mcntel. pr. 241 tum
unus Mead. squalos Leid. unus, spissos v. qualos Longob. Pierii ed. ,
Ven. 242 diripe plures. 243 Iluic Messius Amsianus legisse vide-
batur Heinsio; sicque a pr. m. Erf.
terga agri , v. 236, de superficie, 241 247. Rem vid. inpri-

in qua sulci fiunt. mis ap. Geopon. II, 10 et 11.
238 247. Salsum et ama- V, 7. Qualos vimineos, seu ca-
runt solum sapore exploratur, lathos, ac cola praelorum, h.
aqua colo eliquata, cf. Colum. supponi praelis uvarum et oli-
II, 2, 20, et de Arbor. 3, 6. quae varum selita, ut novum mu-

perhibetur amara, quam vulgo stum aut oleum in iis exceptum
amaram appellant. Nisi est pro percoletiu: ac liquetur, deripe
simpl. est. infelix ,
infecunda. tectis fumosis, pro, sume. Or-
240. Vinum generosissimum et natiu inde petitus, quod ista
poma optima in tali terra dege- vasa, ne humore corrumpantur,

nerant. genus et nomina ele- ad fumum reponi solent. 243.
ganter Burm. notat, ut in ho- riger, particula terrae ex eo
minibus, ita hic, nobilitatem agro; vqs yq{ Ti. Huc cal-
designare, specimen , documen- centur ,
exquisitius quam hic;
tum , dtt/pa ,
probatio ,
dni- infert enim alterum , huc infun-
dantur, et calcentur, subigen-
Digitized by Google
) :

Aci plonum calconiur: aqua ehictabitur omnis
Scilicet ,
et graiules ibunt per vimina guttae ; 245
At sapor indicium faciet, manifestus et ora
Tristia tentantum sensu torcjuebil. amaig^r.
246. FACIET MANIFESTIS,
244 luctabitur alter Mcnag., ut plcriqne Pierii, aquae luctabitur amnis

a m. ec. fragm. Ilelmstad. ia Analect. litt. Holmslad. 1783, p. 194. 245
llicet coni. lo.Schrader., Scilicet est I, 282. de z'itnine ulter
v. *up. ad
Moret. 246 Et idem. Sai unus Mead. Reiskius non male ha interpunge-
bat: j:lt sapor indicium facietmanifestus et ora T., ut ait amaror mani^
\
festus \ hoc idem Wukef. et malim *ic ipse interpungere, (fecit hoc
fucit
etiam lahnius; ct obtemperavi ,

sed cunctabundus. //>.) 247 amaror
apud Geli. I, 21 Hvgiuu* Grammaticus in libro ,
qui fuerat cx domo atque
familia Virgilii, invenisse memorabat. Eamdem lectionem amplectebatur
Farorinus et ipse Gellius. Agnoscit quoque Macrob. Sat. VI, 1, ct sic
septem apud Heins., quatuor apud Burm., ed. Ven. , nostri Gothani cum
Erf. et Medie, a m. sec. (Inamaror ultimam r ab alia, caqtie antiqua, sed,
ut videatur, non Apronii, manu additam refert Fogginiiis. Qui amaro scri-
pserunt, Grammatici fortasse, vid. Q. V. XVI, 6., id nescio an proptcrca
fecerint,quod desiderarent epitheton vocabulo sensu adiictendum. Ac sane
parum suave, ad nostrum scilicet scusum, sic nude positum sensa videtur,
praesertim quum facile eo careas. At amat hilia Virgilius Aen. ill, 147. :
Nox erat, et terris animalia somnus habebat.** ibid. 363.: cuncti sua-
serunt numine divi.** ibi(L 664.: Deutibus infrendens gemitu.**
IV, 46.: Huc cursura Iliacas vento tenuisse carinas,** ibid. .679. :
Idera
ambas ferro dolor atque eadem hora tulisset,** V, 161.: Ucctorcra
lur. 244. îd plenum ,

plene, 246. sapor aquae expressae, ma-
ut colum plenum sit. Horat. Od. nifestus; in pedestri oratione
I, 17, 15 dlic iild copia jl/cr- vel manifesto, vcl indicium ma-
nahilad plenum benigno Ruris nifestum. Amaror torquebit sen-
honorum opulenta cornu, elucta- su ora tentantunij h. gustantium,
bitur pulciiua ac cfHuet. [elucta- ex Lucret. II, 401 At contra
ri ,
i. c. per angu&tias atque ob- ietra Absinth/ natura Jerique
stacula aegre evadere: Seneca Centauri foedo pertorquent ora
N. Qu. IV, 2.: Niluapcr an- sapore. lam liic sensus haud
gusta eluctatu8.^ Facal. Pa- dubie proprie tristis appellan-
neg. 34, 4.: vix eluctatis dus \ quod de amaris rebus did,
cadaveribus cvolvit. Vid. supra V. c. 1, 75 vidimus j et ob- ^
Cort. ad Luc. II, 219. //'V. vium erat poetae iungere , settsu
Digitized by Googie
, :
Pinguis ilem quae sit tellus, hoc denique pacto

Discimus: haud umquam manibus iactata fatiscit.
Sed j)icis in morem ad digitos lentescit habendo. 250
Ilumida m j|ores herbas alit, ipsaque iusto
navis compellat voce Menoeten." \I, 187.: ,,Si nunc sc nobis illc an-
rens arbore ramus Ostendat nemore in tanto." ibid. 355.: ,.Tres Notus
hibernas immensa per aequora noctes Vexit me violentus aqua." X, 102.:
..tremefacta solo tellus." Longi: autem maxime voce, ore et manu sic
frequentata: Aen. I. 614.: et sic ore locuta est." cfr. II, 524. IX. 319.
VI, 76.; 6nem dedit ore loquendi." III, 659.: Trunca mnnu pinus
regit et vestigia firmat." VII, 604.: ,,Sive Getis inferre manu lacrima-
bile bellum." IX, 773.: Unguere tela manu ferrumqne armare ve-
ucuo." XI, 453.: Armn manu trepidi poscunt." Cfr. etiam II, 459. 717.
IV, 344. V, 499. //>.) amaro alii ,
et inter eos quidem vetustissimi ,
Ro-
manus, nec non Medie. etLongob. Pierii a m. pr. Praefert hoc po.st Pierium
lleinsius, durum esset, sapor; amaror. Quod mireris, si de cauone
quia
critico cogites; amaror vox exquisita, Lucrctiana. sensum amaror Tolli.a-
nus , et unus Arnndel. cum eodem fragm. llelmstad. 243 tellus tpuac
sit alter Muret, et Goth. sec. 249 aut umtjuam Menag. pr. manibus tra-
ctata cmeud, Wabef. ad Lucret. IV, 231. 250 ad deest fragm. Moret,
et u sec. m. quarto Moret., iu Goth. pr. 251 alit herbas Zulieb.
seu sapore tristi; at magis ex- que Nol. ad digitos lentescit,
quisitum, transferre epitheta ad lenta adhaeret digitis, habendo,

adiumla; hinc tristia ora. {tri- dum manibus habetur: ut Aen.
stia convenit oribus, cum ama- XII, 88 aptat habendo Tlnsem :
ror ea torquet. Saepe in actione ut haberi possit ab eo; ut capia-

ohicctis adiungmitur epitheta, tur manu, habendo passive ,
ut
qune illis tantisper, dum actio Lucret. I, 313 .dtmulus in digi-
durat, conveniunt. Ita expe- to subtertenuatur habendo dum
dies Aen. IV, 102.: regamus po- habetur ,
tractatur. Ad rem
pulum communem ,
et VII, 343. cf Plin. XVll, 4, s. 3. Colum. II,
et infr. 352. IVchl) 2, 18 laudato hoc loco.

248
250. Pingue et gluti- 251.252. 253. Humiduin so-
nosum (idemque dulce) solum lum prodit sc herbis nimium
tactu cognoscitur, manibus ia- luxmiantibus. ah nimium ne.
ctata ,
versata ,
tractata ,
trita, Egregia variatio eius, quod sim-
fatiscit, atteritur, ut abeat in pliciter eflenent nostri homines
arenulas, solvatur in pulverem quod terrae genus nemo sibi optet.
arida facta, vid. Ge. I, 180 ibi- Simihs inversio Ge. 1, 456 dson
Digilized by Google
^

Laetior. Ah nimium ne sil mihi fertilis illa,
Neu se praevalidam primis ostendat aristis!
Quae gravis est, ipso tacitam se pondere prodit,

Quaetpie levis. Promtum est oculis .praediscere
, nigram, 255
Et quis cui color. At sceleratum exquirere frigus
252. Laetior, ah
52 Oy ha^ nimium molti, Qt solent, (vid. Ecl. II, 60. /fr,') ne eit tibi
Erf. fertilis una Menag. pr., nnde Heins. coni. uvae, ulla Erf. a m. pr.
(/foez/or fortasse erit, qai in saspicionem adducat. Quid enim sibi vult
ipsaque^ qnum eadem sententia utroque orationis colo contineri videatur?

Hinc coniicias, Virgilium scripsisse lentior, ut hic prodeat sensus: ipsa
quoque, ut pinguis illa, lenta est, lentescit. Cfr. not. ad Ecl. VII, 48.
Quid? quod laetitior^ quod in Medie, a m. pr. exstat, e literis adi. len^
tior letitior ortum videri potest? At explicatione locus adiuvandus.

Verba ipsa laetior h. 1. signiheant teixam, quae ipsa per sese herbas lae-
tiores gignit, non stercore roborata aut rivis irrigata; vid. Q. V. XV7II,
2, m. /f>.) 253 liec se nterque Medie, cum Aoroano et aliis, etiam
apud Marlinum. (Sed Mediceus ille Apronlaneus nec a m. pr. , neu a m.
sec. vid. Q. V. XXXVI, 14. fVri) Ne se alii apud Pierium , et Parrhaa.
Ileu UQus Aruudel. praecipitem Zulich. ostendit Ven. ostentet Aldd.
pr. ct sec. et Iiint. quod placet Rurmanno ; de terra quasi gioriante.
,
254 prodet Medie, promit Regius et Cerda. tacitum apud Pierium est vi-
tium Aldinae sec. 255 praedicere quotuor apud Bunn. et Goth. pr. cum
Erf., nec non Romanus, cognoscere Zulich. Ita et alibi Ge. I, 252 51. ,
256 Et quisquis color, at cdd. Aldd. primae et hinc profectae et sic ,
Medie, a m. sec. et pleriqnc omnes ;

etiam nostri. Defendit hoc Serviano-
nim auctor. Seu quisquis ed. Ven. Et quis cui cive color Romanna.
Et quis cuique color: at sceleratum ot est in Medie, a m. pr., in aliis ap.
Pierium et in uno Mead.
,
et cum versam labefactum viderent
; color mu- ,
tato in coloSy quemadmodum Pierii Mediceus habet, aut excluso at lectnm
iUa quUquam me nocle per al- iacUam se prodii; poetica ra-

tum Ire iubealf ubi vid. Not. tione, vulgo diceres, tacite; at,
Rem vid. apud Plin. 1. 1. primis pro adverbio tacita prodit se
aristis, pro, berbia urgentibus, terra, argutius tacitam se. Cf.
ut Serv. Colum. U, 2, 15 sq.

254. 255. 256- Solum grave 256 258. Frigida terra ad
an leve , nigrum an alio colore, cognoscendum difficilis est. sce-
ipso oculorum usu cognoscitur. leratum pro noxio, ut venenum.
Digilized by Googie
; :;
Difficile est: piceae tantiun tnxiqae nocentes

Interdum', aut ederae pandunt vestigia nigrae.
His animadversis, terram multo ante memento

ce in antiquis iibrisa patet c Servianis, Zulich. et uno Arnnde). Scilicet

Ut quia cui color , ^nod Nangerius Aid. terU adscircrat, inde Manat. Com^
melin. Pulmann., vera lectio ; reperitni- illa in Mentel. pr. a m. pr. cui, pro
cnicanque, vid. Bamv {quia cuique ^rior , qiuaquia aiten lectio Medicei.
Recte utique Et quia cui color editor ,
qnae est etiam Palat, lectio. Alie*
nos est locos a Burm. ad illustrqndum hoc dicendi genns ex Livio allatns.
Cui dictum pro cuique ; sic interdum quia pro quiaque post relativa
rarius illud quidem ôd antiquiores , crebrius apud inferioris aetatis scri-
ptores. Tacit. Annal. II. 26.: ..Addidit munificentiam Caesar, quantam
quis damni professas erat, exsolvendo.'* IV, 23. ..ipsnque e provincia, :
ut quis fortunae inops, moribus tulbidos, ^romtius ruebant.'* /f>.)

'
257 tantum piceae Moret, sec. 253 haut Medie.; in eodem pandunt
primae dnae litterae in litnfa a ra. rec. an ille pangunt habuit ? 259
Ilia etiam adveraia Ven., at vid. tpf. Georg. 111, 123.
Ita impius adeoque detestabi- ^duntur. Ita ut acciperet, in-

lis, exeerandus. Ita faepe ipse ducebatur Wakefield versu Lu-
Maro. Aen. III, 60 scelerata ter- cretiano AtU homi-
lib. V, 912.
ra. VII, 461 o. insania 'belli. nem tapto membrorum esse im-
add. II/ 231. XII, 949. Subest pete natum Trans maria alta
,
. sane notio reatus ex scelere, pedum nixus ut pandere posset.

'
caede et sic porro : Tdluttn , ubi Verum poetae consilium, sen-
de poeta pt de epithero quaeri- tentiae' tenor ,
et similia , quae
tur, in etymo non licet haerere, antecesserant, vs. 241 tale da-
ita ut sit solum, quod enecat. bit specimen, promtum est prae-
Titxi aut certum -gentis intelli- discere ,

firmant priorem inter-
gendum ,
aut alio sub caelo ma- pretationem.
gis noxia eius natura esse solet. 259 262. Transit ad vinea-
De ea, item de hedera nigra, rum sationem, de quibus copiose
multa, loca congessit Cerda. cf. agit ad v. 419, etsi multa inter-
Martin, pandunt vestigia , indi- posita sunt, quae vitibus com-
cia praebent frigoris, nisi ad ra- munia sunt cum aliis arboribus
dices referas, quibus solo sunt c Plin. XVn, s. 14, 16, et pri-
affixae, ut adeo dictum sit pro mum quidem de faciendis scro-
simplici: ibi crescunt. Kestigia bibus ; sed quam pulcre et or-
pro pedibus, plantis, radicibus, nate lioc praeceptum tribus liis
figuntur ,
extenduntur ,
pan- versibus 259 261 proposuit!
,
ViBGii. Tom. L 31
:
*'
550 P. MIlGlLil MAROISIS
Excoquere, el magnos scrobibus concidere mon-
*
. lis, Df 260

Ante suj)iiiatas aquiloni ostendere glebas,
Quam lactumînfodias vilis genus; Qptuma pulri
2G0 circumdare montes Romaous. et omittit Medie. Pierii, quod plac^

bat Marliiio qui et malebat mammis scrobibus.
,
Ondssum et in edit. Cu-
oingli., quud idem malebat Cort. ad Plin. Yll cpp. 4. Scilicet quia ulioqui
tn tertio membro copula desideratur '^nte supinutasque. lac. Bryant acute
Jtflue suiiinatas cujuUoni emendat 'quod equidem praeleram. (Non recte

j
et omitti volunt; vid. Q. V. 15.} et iu tertio membro ob repctitnm

antei de quo vid. Ecl.Î, 70. !kot., copula uoA desideratur, ut infra vs,
294. sq.: ,,multosque nepotes, Mufta virunt volvens durando saecula
vincit.** //>.) Cum de collibus agatur, ma^^nos non bene nVeraorari mon-
tes facile sentias. PlurA itaque quod Martiuus malebat: magnis scrobi-
bus. (Bene Quam late putent mous, totum scrobibua conciden-
dum praecipit poeta, ncc parcendum lubofi. montes Medie. //>.)
261 extendere Moret, ulter, male. vid. Not. 262 lentum Zulicli. et
Leid. altercum Gotb. sec. , perpetua variatione, inprimis ip vite. v. Ecl.
111, 3S. laetum hic verum. Multa'cuim praecipiunt huius sationis auctores
de eligendo fecundissirao^ct probatissimo stirpis genere, vid. Colum. III, 6.
Arbitror autem ante ocu^s ha- ram. scrobibus, dum scrobes cre-
buisse poetam Xenob. Oecoj^. bros facimus ,
incidimus in tcr-
cap. XVI, 11 sqq., etXheopbr. ra; concisam fossis Aegyptum
*
de Causs. Piant. 111,5. De >1 - elustinoK, 1 laudat Burmann.
tium cultura inprimis videndi Ciim autem vineae in collibus
Columell. lib. III. Geopon. lib. V. fere plantentur, montes memo-
Plin. XVII, 35 sq. Serendarum rat poeta. Facit tamen mlra-
vitium tres sunt modi: aut in tionem epitheton magnos. (\-id.
pastinato (agro in totiun fosso, V. L. Wr.f^ AUa ratio videtur

quomov ferramento bifurco, pa- inui ab aliis, ut montes sint ege-
stinum dicitirr, defigitur surcu- sti e fossa colbculi soli: ac si
Ius) aut in sulco aut in scrobe; esset, excidere, glebaesupma-

Plin. 1. 1. 35, 7. Colum. III, 13, 1. tae, terra ligonibus inversa.
Pallad. II, 10 pr. Excoquere, aquiloni ostendere, exponere, ut
ttittretv, ntnaiveiv, macerare, flanti perviae sint. Hesiod.Âipy.
adeoque excoquendum dare ,
ut 612 To'rs navrag dxiiqtnt of-
Burmaniius bene monet, sole, xaSt 6rqvg. dtllai & sjtl/oj
gelu, pruinis: ut ap. Colum, dixa r sifiora xal dlxa vvxrag.
XI, 3, 1 3. lom concidimus ter- Nemesian. Cyneg. 208 iepidoque
Digilized by Googie
, , :
GEORGICON LIB. II, 260 268 ,551

Arva solo: id venti curant, gelidaeqiie pruinae,
Et Labefacta movens robustus iugera fossor.
At, si quos haud ulla viros vigilantia fugit:

265
Ante locum similem exquirunt, ubi prima paretur
Arboribus eges ,
et qiio mox digesta feratur,
Mutatam ignorent subito ne semina matrem.
267^ FERATUR; ^
263 curent Vos. pr- gelidaeve nnn Arnndel. 265 ^c ei Medie.

aut dao cnm Goth. ser. et rf. eurglt VraCisl. 266 exquirant Leid.
DDDs. 267 degesta Mcntcl. pr. MOret. sec. RoUcnd. tert. a ni. pr. ege-
sta Meoag. acc. et Rodlei. vid. sup.. v. 54. ferantur Goth. pr. \J'eratur
bene defendit Jahniua contra Tô&aium ,
seratur scribentem t vid. etium
Heyn. in Not. IVr i) 268 Mutata tres apud Bnrm., quinque apud Mar-
tin. et vett. edd. multae ,
Pierio et Martino testibus nec non Goth. pr. a
:
m.'pr. (et 2. 3. 5. 11. 12. IFV.)., quod et ipsum bonum esset, sup. 50 ta-
men h&ec quoque si quit scrobibus mandet mutata subactis, (sed ita
tale verbum, quale </ea;'der<rit, non ignorent, requireretur. /Vr.) igno-
oslendcre soU: hunc et Stat. cant) educant vites, quas deinde

Ttieb. VI, 90 lucos ostendere in vineam transferant. Conf. Co-
Phoebo ,
iam laudavit JIurm. lum.^ 'HI, 4 et 5. Geopon. V, 3.
Habuit etiam hunc locum in 266. 267. Arbores h. L pro viti-
animo Colum. X, 74 76. Caus- biu ; ut ex tota oratione patet
sam coquendi soli apponi puta etsi celeroquin c6am aliarum ar-
vss. 262. 263.; Xam optimus vi- borum seminaria sunt. Curant
neis serendis ager putris seu re- illi, ut locus ubi prima paretur
,
solutus et tener est; vid. ad vifibus seges, h. seminarium vi-

v. 204 ; putris autem fit ventis, tium, simili ingenio ac natm-a
pruina et opere. 264. iugera sit ,
quam locus ,
quo mox di-
labefacta pulcre pro terra vi- gesta feratur nota loquendi
neae , quae pastinatur , seu per forma, ut alterum in partici-
totam vineam pastino foditur: pium mutetur, ut v. c. inf. 318
fodiendo enim movetur, concu- concretam radicem ad/lgere ter-
titur, mollitur. rae. h. transferatur et digeratur,
265 268. Diligentiores pa- sive vitiarium. In sermone pe-
tresfamilias in seminario (plan- destri diceres : locum similem ei,
tarium ac vitiarimu etiam vo- quo mox feratur. Seges quia
31
Digilired by Google
Quin etiam coeli regionem in cortice signant:
Ut, quo quaeque modo steterit, qua parte calo-

res
. 270
^
Austrinos tulerit, quae terga obverterit axi,
Restituant; adeo in teneris cpnsuescere multum est.
'
,
rant Moret, duo. {norim coui. Doijh. ;

ed ignorme bene interpretata
et Heyn. /f>.) tiiblto ignorem ^^^g.,pr. neu nnn Arnndcl. nec nnu
Mead. Locam Calpurnii II, 50 hinc expressum eaccoa ne forte priores
Languida mutata quaerant plantaria terra, et Colum. X, 153 eicco u#
consuescat pulvere planta Tiec mutata loco siccos exhorreat aesius: iam
laudavit Burm. 269 signat ed. lunt. 270 Et Gud. a m. ec. /ete-
rim
tulerint
obverterit Medie, colores idem a m. pr. 271 quae
terga Hein. revocavit, quod omnes superiore cdd. obtinebat; inde a
Pulmanniani invaluerat qua, quae 'communi ect ratio; forte ea non
lectio sed sphalma librarium, qtae et fragm. Moret, cui vel quoi con-
,
iecerat Hein. terra nnu Mead., obverteret Mentel. pr. Goth. pr. aver-
terit Leid. pr. 272 in teneris Medie, et meliore, a teneris alii, ait
Heinsios nec tamen vidi ic editum , aut lectum ; niai quod Pierius prae-
:
fixum habet tamquam ita in edito , quo utebatur, lectum. At excitari oIet
8 Grammaticis a teneris, et est illa varietas in Quinctil. I, 3, 13, ubi
versus laudatur ut omnino Grammatico vulgo a teneris laudasse proba-
;
bile sit. a teneris assuescere multum Schpl. Horat. Carm. III, 11, 9. man-
suescere fragm. Moret, multmh st Bom. Pierii.
semina didt et serere communi adeoque nec adsuescant , nec in
vocabulo, quo et scriptores rei ea proficiant, nihil ferant.
rusticae de vineis plantandis 269 ^272. Provident quo-

utuntur ; sic et (litiqpuxa ,
et que , qui vites plantant , ut re-
enilQttv; adeoque seges est sur- stituant unamquamque eodem
culorum. Eadem ab agri cultu- situ, cardinum caeli ratiope ha-
ra petita ratione paullo ante, bita ,
quo in seminario steterat.
arva , glebas ,
iiigera ,
de vi- quaeque paullo altius ad arbores
neis dixit ,
ut a vulgari sermone V.267 referendum. Colum. V,
recederet poetica oratio. Satio- 6, 19. 20 hunc locum in animo
nis autem duo genera ,
malleoli habuit. De arboribus omnino
vel viviradicis Columella III, 14, eadem ap. Plin. XVII, s. 16. axi,
2 baec sunt semina. 268. Miir-
i
polo septemtrionah; vi appositi.
tatam subilo matrem, novam, Signatur in planta meridiana
ignotam, terram, ne ignorent'. caeli pars in cortice ,
ut trans-
, ;, :
Collibus, an plano melius sit ponere vitem.

Quaere prius. Si pinguis agros metabere campi
Densa sere ;
in denso non segnior ubere Bacchus. 275
Sin tumulis adclive solum collisque supuios:
273 aut plano Zolich. vitem Heins. e Medie, et aiii. vitet vulgo.
titquaerere vitet ed. Ven. 274 Si Medie, a m. aee. additiini. agrit
metab. campot Gud. mercabere pro var. leet. Moret, pr. 275 Bacchum
Goth. pr. 276 adcTrne Medie, a pr. ,
nec tamea a Fogginio nota-
tum. (Nempe Fogginio teite et Freytagio aclive exstat in Medieeo, d
superscripta. /f>.) kumilit idem a m. pr. proclive Moret, quart. tu-
pini Nonius in indulgere, et Parrhas. ; et putest defendi. Qui tumulit
Goth. sec.
lata vitia eadem parte austrum an in colle, proventura sit Co-

sjtectel, adeoque a tergo septem- lum. JII, 1,5 Exploratum ta-
trionem habeat. men habebit prudeut agricola
Ut vulgo haec ac-
273. 274. genus vitis habUe campo ,
quod
cipiuntur, sitne melius vineam nebulas gruinamque sine noxa
in colle, an in campo facere? perfert; colli, quod siccitatem
hiat oratio nec enim locus esse
; ventosque patitur, conf. Plin.
videtur huic quaestioni ;

et XVII, 22, scet 35, 16.
utrunique et recte iit, et fieri 274 277. lam, si in plano
potest, at quamquam campi lar- vineam facis, densos, sin in colle,

gtuu vitium, cvllet nobiliut fe- raras plantato viles. In prae-
runt. Paliad. 1,6, 7. Geopon. cepto hoc variant scriptores; qui
VIII, 1 ,
quod tamen hic subiici- hos consulere voluerit, adeat
lur ,
nihil ad hoc facit. Sed di- Notam Cerdae ad 275. Metari
lectus ratio, pro caeli, regio- agros ,
hniendo, h. 1. de eo,
num et tractuum diversa natura, quod consequitur, in lellige, nem-
variare, et ca dubitatio existere pe vincam instituere, facere.
potest, sub hoc vel illo caelo, in 275. Haec aut sic accipi possunt:
tali vineae situ, aut in certo ge. in denso ubere (v. 234) non se-
nere vilium, quod habeas, utrum gnior Bacchus est h. in solo
potissimum facere conveniat denso 229) vini non minus

(cf.
campestrine an collino solo vi- laetus proventus , etiamsi ni-

neam serere. Ergo antequam mirum densa, h. dense, plan-
vitem ponis, plantas, considera, tes : aut , in denso h. e. cum,

utrum illa laetius in loco plano, . minoribus spatiis relictis , den-
Indulge ordinibus, nec secius omnis, in unguem'
277. ORDINIBUS. Nec omnis in
277 Medie. Gud., uterque Meutcl. Erf. a m. pr. ct alii, aefpîu*

KoLtend. et nnus Bodlei. cum rf. a ni. s<!c. ,
olita variatione, aerius
Arundel. Dc perpetua in hac vocc varietate scribendi vitL Heins. ad
Ovid. Met. II, 809. iuf. Aen. IX, 441. V, 862. Antiquior utique est scri-
ptura setius ct seciua. A
tamen vel aecus ducere , syllabae pri-
setjuiua
mae quantita.s vetut. Puto secius a se, pro sine, ductum esse; ct for-
matum ut, ocius. Alii in seqq. disliiigmmt et interpungunt hoc modo:
Hec secius ijuadret : Ut saepe Mars errat in armis. Omnia ut
sit nec secius ut pro non secus ac. sint arbores in quincuncem positae,
ut legio cohortibus per manipulos dispositis. {Wcynius ordinibus. Aec
secius onmts in positis secto etc. Haud levis hic nobis obiicitur
difficultas, multo illa quidem gravior, quam visa est superioribus editori-
bus. Aon secius idem fere, quod non minus. Huic non secius eam in-
terdum inesse, quam h. 1. vult in Not. Heynius, siguifh;ationem i/em,
etiam y non nego. Yerum haec sunt transeuntis ad alia. Sed tale qnid
minime convenit huic loco, ubi non novum quid alfertur, sed illustratur,
quod modo praecesserat, induite ordinibus. Vossius, quem lahn. sequi-
tur, leniore post verbum quadret plena autem in finc vs. 283. interpun-
y
ctione posita, iungit A'ec secius ut. Sed exempla ab illo luudata rem
minime conficiunt. Nam secus uty quod cx IJorat. Od. III, 25, 8 12.
affert, a Bentleio c codd. in secus ac mutatur. Quod autem c Plauto
idem excitat pariter /, demonstraudum erat, etiam, aureae aetatis
scriptores sic locutos esse. Plus habent ponderis exempla a Bachio ad
Tibuli. IV, 12, 2. allata, Horat. Od. I, 16, 7-^9.: Liber aeque
Tristes ut corae. Plin. Epist. I, 4*0, 1.: cni nihil aeque in cau-
sis agendis ,
u t brevitas placet. At si prebum aeque ut ,
secus uty
pariter-^ ut, iium inde consequitur, etiam ser/ns Latinum esso? Cre-
dam, si quis mihi persuaserit, minus ut, magis f, esse noli so-
sae ponuntur vites ,

Bacchus Ceterum hic manifestum fit, So-
non se^wr ubere ,
li. ubertate cratis disputationem Virgilii ani-
est, scii, si in pingui solo vi- mo insedisse Xenoph. Oecon. cap.

neam facis. Alterum lioc verius XVII, 8 11. 276. meta-^
habendum. At in densa uher^ here solum adelive tumulis y quia
tale vix latinc dicitur, (densum in tumulo situm est, ad tumu-
uber est uber ,
solum densum lum adsurgit. 277- Indidget
\itibus ,
ex contextu ,
ut Uuis ordinibus ct is, qui simpliciter
densntmthX. densum arenis, Ovid. facit ordines ,
et is, qui laxiores
Met. II, 576. /AWz.) segjiU de ac rariores facit, magnis spatiis
proventu vid. Nol. ad Gc. 1, 151. relictis, ut delccTari quasi iis-
Digitized by Googie
:
GEORGICON EIB. II, 277279 555
Arboribus potilis, sccloVia limite quadret.
Ut saepe ingenti bello quum longa cohortis

278. J>osmss. '279. saepe,

loeca. Nam apud Propert. I, Ncc minias Eois poctus ra-
15, 7. sq.;
diare lapillis, ut formpsa, uovo vroj Aec minus est
fjpae parat ire
traosciuidi formula, ct^^valct demus hoc quoque Vossio: at,
item. ""Scd
quum ita iieccsse sit, iu fine vs, 283. plene interpungi, nou est ferendus
vs. 284., ita idem repetens jjraeccptum, ac si uon praecesserit idem. Quae
quum ita sint, unam hanc vium relictam video, ut ita haec distinguamus
Indulgc ordinibus, net secius omnis, in unguem arbori-
bus positis, secto via limite quadret, i. e. nec secius, s. ncc
miuus, quam arbores ia unguem, i. e. accurate, s. in quincuncem, posi-
tae, quadrent ac digerantur vites. Itaque baec est poetae sententia: non
minorem in vitibu^," quam in arboribus, disponendis adhibendam esse cu-
ram. Et ablativum rei comparatae voc. secius at^ngefb haud dubitat

Heins. ad Ovid. Met. H, 809- Aliam horum v*4borum ex|>licationcm len-
tavit Vir Doctus iu Seehodii Nova Bibi, cri^f T. VIII. Vol.II. p. 1192. sq.,
cuius sententiam,quam uon iatis perspicio, ser\'atis ipsius verbis propo-
no : y^pjlanze man
die Heben auj\dbhdngen oder im liUichfelde dicht ^ y
vder weit\ guty nur halte man Reihen und sehe mit eben der Sorfâlt
auf den Ilaupt- und Kreuzffangi non minus indu/ge viae secto limite,^*
//>,) 278 saepto Medie, a m. pr. Fuld. et cod. Ursini iu Servio, sed
recte jec/o adstruit exemplis Bnrm. {septo y
sic, prior Medie, lectio. Ifr.')
jacto Goth. sec. (et Serv. Dresd. //>.) 279 ingenti in bello unus Arun-
del. (Eieci comma, quod erat post saepe. Acn. I, 148.: Ac veluti magno
iu populo quum saepe coorta est Seditio. X, 723.: stabula alta leo
ceu saepe peragrans. coAor/ejr Medie. //>.)
dem \idcalur. Bene Servius; haec poetica copia accedunt. Xi-

yyordinfs effice largiores.** 277. mitem ad Iransversam viam re-
278 AVe li. item, porro, fert Martinus, nimis subtiliter,
etiam, arboribuJi positis (li! viti- Item non quincuncem, sed qua-
bus; nisi de arboribu.s cogites, dralum ordinem respici monet;
quibus maritantur viles), omnis quodsi ex voc. quadrare ducere
via quadret in unguem, ad un- voluit, recto reprebenditur ;
ut
guem (quod proprie de superfi- bene Voss, ad h. 1. docet. Plin.
cic laevi ilicilur), viae, h. c. or- XVII, 11, 15 In disponendis

s.
dines, exacte conveniant, coit- arboribus arbustisque ac vineis

gruant (pro simplici ,
parentur), quincuficiaUs ordinum ratio vul^
limite, secto ,
linea ducta, quae gala et mvessatia ,
non perjlaiu
ordines facit. Scilicet posteriora modo utilis, verum et adspecta
Digiiized by Google
556 P. VIRGILH MARONIS
Explicuit legio , et campo 'stetit agjnQn aperto, 280
Dircctaeque acies, ac Ijite fluctuat omnis
Aere renidenti tellus, ,nec dunv horrida miscent
Proelia, sed dubius mediis Mars errat in armis;
Omnia sint paribus numeris dimensa viarum;

Non animum modo uti pascat prospectus ina-
f nem; 285
280 Explicit lunt. reîo Mâg. 281 Derectae Romanus, Medie, cum
multis, ut mox demenea . 2^ lato '^n. a$ unus Mead. et edd. vett.
fulgurat tentabat Io. Schrader. 28^ renitenti multi, nitenti Vratisl.

nedum Zulich. misit Mentel. a m. pr. ,
librariorum quisquiliae. At Wa-
kef. ad Lucret. V, 504 ubi pro commiscet e libris eruerat commisci ^ cura
iu Virgilio locum circumspexisset obi idem locum habt^rct scribere iubet
, ,
b. 1. miscit. Etsi antiqua forma esse potuit, misco, misceret ut io aliis;

forte ex pleyc\ pro pvftv. Miscet ut ad Martem trahatur, per
se bene se hobeat j
sed quorsum mutes mictum ,
quod et ipsum beoe se
habet ? 283 mediis dubius Rottend. alter, {demensa Medie., et sic alii
romplures apudHeins. ; etiam 2.4. 5. fVri) ^85 ut ^ poscat profectus
^
librariorum errores \id. apud Burm. Porro ex Mediceo laudat Heins. inaniy
ut sit pro inauitate. Verum, si hoc legeretur, esset potius explicandum
in aere, caelo, ut inane apud Lucret, et Virgil., ut Ecl. VI, 31. Foggi-
nius tamen excudi curavit inane, (adiecta tamen iiuea transversa ut ex- ,
istut inanem, ffr.) Ex simili scriptura profectum, quod Yoss. habet,

inane, Bormannus e Britanno codice laudat prospectus iqonis; Martin,
nullam variationem notavit. Est illud etiam e coniectura docti Britanni
ffrala ,
quoquo rnodo intuearty vertuntur. Sic undantes sege^
in ordinem se porrigente versu. iesj flamma fumus,y
renidenti
279 283. Iubet ordines vi- ex LucreL 1. L 328. mediis i/i
tium esse pares. Splendida com- armis, inter duo exercitus. Mars
paratio , quacum duduni contu- errat dubius^ egregie,* cum in-
lere Luaet. II, 323 382. cf. certum adhuc est, ab utra parte
loca Homerica Odyss. I, 267aq. et quando pugna initium habi-
lliad. T, 362 sq. longa ^ eo ipso, tura sit. Nam de eventu pu-
quod se explicat, late tellus Jlur- gnae dubio bic non quaeritur.
clnat aere ,
pro eo, quod aes in ^4 286. paribus numerisy
tellure ,
b. arma, armorum ful- Colum, ordinetur vinea paribus
gor, fluctuat, coruscat, dum inier\'aliis. Iubet igitur Maro
moventur passim amia ct con- ordines vitium serere pares, uon
A**
Digitized by Google
:
GEORGICOIS LIB. II, 280 290 567
Sed quia iion aliter vires dabit omnibus aequas

Terra neque in vacuum poterunt se. extendere
,
' . rami.
Forsitan' et, scrobibus qu.te sint fastigia , quaeras.
Ausim vel terfbi vitem conmittere sulco
Alfior ac penitus terrae defigitur arbos; 290
propoaitum Obsa. miae. Vol. I, T. I pr. facile firmanda cx Aen. I, 463 ani-
mum pictura pascit inani. Equidem ,
ai vel codicea hoc haberent potio-
rea , alterum vel nniita codicis auctoritate tuerer , tamqiinqi cxqniaitius et
poeticae rationi convcnientiirs. Epitheta ita permutari ad maiorem ora-

tionia vennstatem qnia non obaervavit? animus inanis eat ciua, qui pro.*
spectu inani pascitur; ut animus vanus eius, qui vana sequitur. Trans-
ferri scilicet talia in nostrum sermonem nequennt. Nam vanns et ieiunns
animus h. 1. intelligi ac reddi non debebat. In Miae. Obsa. fV, pag. 344
Vir Doctus (I. lortin.) animUm inanem interpretatur vacumii, otiosum, ex
Georg. III, 3; at vereor, ut hoc fiep possit. ( 286. viris Medie. /f>.)
287 se a Rom. abest ; et hunc loquendi moûm amare Maronqm , notat
lleins. ad Aen. II, 207. nec idem Rom. 289 vel*Remi ed. Ven. couf.
Burmann. ter tenui nnus Mead. 290 Altius vulgo. At Altior e Me-
die. Heinsius ;
eodem sensu ,
sed exquisitiore usu ;
qni Martini|p h. 1. fu-
giebat. (vid. Q. V. XXXUII, 2. IFr.")
^
Sic et nonnulli apud Pierium. Al-
tior at coni. lac. Bryant. (vid. Q. V. XXXV, 15, a. lllr^ arbos scripti
constanter, dejiditur Voss. pr. dejingitur Goth. scc.
modo delqclaiionis caussa, quam 288. De altitudine scrobium

animus cx prospectu capiat, ani- in planta]ndis xniieis et arbustis.
mtu inanis, pro animo cius, tfui' Sintne scrobes in profundum
inanem voluptatem e pros|I^'Ctu agendi, quaeritur, vid. Colum.
capit ;
qui probat rem, qtiae tan- Iir, 13, 2. IV, 1 pr. de Arb.4,3.
tum ad voluptatem fadt, nul- Geopon. V,12, 19. fastigium
lam utilitatem habet, quae pa- ,pro profunditate e re rustica pe-
trifamilias proposita esse solet, titunP, .vid. Indicem AA. de RR.
287. In tenui oratione tamen Rationem habet eam, qua pro-
poeticae indoles elucescit. Nam funda alta dfemitur. 289. sul-
in prosa fuisset : sed ut terra det cus pro scrobe. Mensuram ipsam
etc. vires dabit aeijuas, pro, aUv suppeditant Pliri. XVH, 16, 22,
que suppeditabit alimenta, suc- 8. 35, 7. Colum. III, 13 et 15.
cum _ tandem addito

;
in ta- Adde Xenoph. Oecon. c. XIX.
cuum in aerem. ,
Eat autem vitis 1% tus' Imno-
Digilized by Google
)
558 P. VIRGILII MARONIS .
Aesculus in primis: quae quantum vertice ad auras

Aetherias, tantum radice in Tartara tendit.
Ergo non hiemes illam
^
non flabra, neque imbres
Convellunt; itimota manet, muUosque nepotes.
Multa virum volvens durando saeculd vincit; 295
Tum fortis late ramos et brachia tendens
295. SAECerXA,
292 iidem vs. Aen. I\', 445. 44J).

291. 292 radierm MciHc. ct Ilottend.
non ihule. (sfd vertice prdenodit.
tert, Parrhas., Eadom variettis Aen.
IV, ad Tartara Vcn.
44'>. 293 nec fl. Ariindcl, 294 Convellent Parriias.
e Medie, ct Vaticano veterrimis reposuit, multostfUe per an~
nos vuign ubique, quod et Nonii Marcelli editiones agnoscunt; (mira sane
discrcpaiifjU', ni appareat, fontem esse, unde ista fluxerint, Ge. IV, 203.:
jjimmortale manct, multosque per annos** ctc. vid. notata ad
Ce. IV, 4. I4'r.) couf. sup. v. 58. lul. Sdhinus: nepotes^ vincit longam
poslcritatem ncjtolum. Sic iutelligoudum putat Apronianus.** Nou video,
quid in hoc siiigulTirc sit Aproniano. Sed Aproniani lectionem eam es.se,
nottirc voluit? Iungi srflie et distingui potest non uno modo. Non male
faciat qu^.s^c constituerit; multos nepotes^ multa virum saecula vincit
durando y
volvens 8C. ca saecula, volvendo, s. saecula quae volvuntur,
volvnnt sc. (sic icrtej Ilcyniiis post âec/a inciderat,' //>,) 296 bra-
chia pandens Gudian. et Lcith a m. sec. ut Aen. VI^282, et antecesse-
,
rat modo tendit, observantelleins. Sed /encienj Donat, ad Terent. Phorm.

I, 2, 56, Burmunn. {Tam fortes e conieclura scrip.sit Voss. ;
vid. Q. V.
XXV, 6, c, Af >.)

Xat.of^lt<ov. \nd. Tlieopbrast. de 4^6 do quercu \
adumbrata ex
Causs. Piant. III, 5. Hesiod. Theog. 720 sqq. At ex
290. At arbores, quibus vi- nosti'o Valer. Flacc. 1, 580. 581.
tes iuganlur, altius in tcrram.^ Kespicit L.* 1. Priii, XVT, ^31,
penitus defigendae sunt; agitur sect. 56. 294* Optime ita iun-
enim de opera vinitoria; non de ge^; nwllosnepoles durando f*in-
natuij^ arborum : tum eset de- cit y
h. vita superat, 4nulJa ri-
figUur y defigit se. 291 297* rorum saecula volvens y exigeus.
OrnatSm poeta ex aesculi, quae (meliora vid. in V. L. //r.

ex quercuum genere est, de- Acete Cerda irotat, variasse Ma-
scriptione quaerit. Illa: quaey ronem eo ilcxu versum 1/UcreL
quantum in Tartara 'tendit ,
I, 203 MnUaque vivendo vila-
iterum leguntur Aen, IV, 445. lia volvere saecla, et lil, 961
Digitized by Google
;
IIuc illuc, media ipsa ingentem sustinet umbram.

Neve tibi ad solem vergant vieieta cadentem
Neve inter viles corulum sere; neve flagella
299. Neve fe.
297 ipsam Arnodrl. 298 vertant ed. Vcu. 299 corylos Kcg.
Miirliui.
Omnia si pergas vivendo vincere umhra vel densitate ,

atque ali-
saecla, {t irum saecula, i. e. ho- menti rapina vitis otlit ei
minum aetates; \iil. I.iv. IX, 18. corylum ; ni procul ahsint ,

tri-
nicd. ff e-) 297. sustinet pro stis et aegra.

vulgari ejjicit ,
reddit; sjil or- 299. 300. flagella sunt vi-
nate ,
nam simul ramorum ma- tium minoi um sarmentorum ca-
gnitudinem declarat poeta, one- pita, in quibus uva nascitur;
ris notione adiecta. (proprie di- maiora capita sunt palmae seu
ctum videri sustinet, probat Q. palmites. Varr. I, 31, 3. Cum
V. IX, 3, VII, a. De vi jno- ipse vinearum colendarum ratio-
nom. ijMa vid. Q. V. XVIIl, 2, n. nem haud calleam ,

apponam
l/'r.) Sunt igitur duo, <juae _verbonnn seatchtiam ,
una cum
radicum altitudine elTiciunlllr, iudiciis eorimi, qui ipsam artem
priinc), quod afbpr firma ^ diu profitentur. Aut utrumque, fla-
turna estj serd^do, tum, quod summa petere, e\. plantas
gella
ita trunemn habet satis vahdum summa ex arbore destringere,
ad ramos lattisimos sustinendos. unum idemque est aut sunt ,
298. De situ vinearum: ><10 duo diversa. Si utrumque prae-

quo dissensus fuit inter veteres. ceptum eandem rem declarat:
Colum, ni, 12, 5 caeli cuius surculos ,
quos defigere velis,
regionem 'quam spectare deheant non ex superiore vilis parte pe-
vineae ,
vetus est dissensio tendos esse ait .iliclius enim
yirgilio de industria occasum proveniunt surculi ,
ex inferio-
sic repudiant!^ Neve tibi ad s. ribus vitis partibus sumti: Tan-
Plinius XVII, 2 med. FirgUius tus amor terrae, adeo magna,
ad occasum seni damnavit. Ubi notabili aliqua consuetudine tel-
vid. quae sequuntur. luris tenentur illae inferiores
299. De aibusto, li. vitibus paries ,

ut laetiorem ubertatem
arboribus iugatis. Plin. XVII, 24, ab lis, quam ex summis parti-
s. 37 Kecant invicem inter sese, bus, expectare possis. At alii
Digitized by Googie
^

Summa pclc ,
aut summa defringe ex arbore plau-
tas; 300
300. DESTBINGE
300 Summa puta conieccrat Heins. Sed vid. Burm.; nec de putatione
hic ngitur. defringe Medie, et ceteri praestantiores magna ex parte; #ic
Horoanu et pars Pierianomm duo codd. et vett. edd- apud Martin, et
uterque Goth. cum Erf. , quo alludit hdud summa defringe ed. Vcn., idque
vero propius esse existimabat Heinsius. Idem tamen stringere copiose
ilhjstrat. At Burmannus ,
si recte eius verba accipio ,
illam lectionem non
probabat; non enim sarmenta sunt manu frangendo , sed ferro acuto oh-
Rcindeuda; Varro I, 40 et quae de arbore transferas ^ ut ea deplaptes
potius^ quam defringas. Eiiimvero id alienam ab h. 1. Utrum utrum legas,
destringe et defringe idem est, quod pete, sume. Potest de-
stringi et id dici, quod ferro absciuditnr. Porro distringe in aliis. (Le-
ctionis distringe destringel admodum dubia fidr^. Defringe etiam
Putterii codd. omnes et nterque Lips., idem notae Scn*. praescriptum. t
qui praeferebant iis primum docendum erat, destringere iiici
,
de auferendo sarculo. At stringere ^ destringere ex usu constanti valet: ^
folia, frnctiis, decerpere, tum oniuino auferre aliquid de

superficie; nosXram abstreifen ^
ablauben. At negat Vossius defringi
surculos^ sed resecari; hinc destringe genuinam esse lectionem. Verum
aperte opponuntur e\ ferro amputare apud Colum. V, 6, 17.:
quidquid frondis, enatum fuerit, idtefnis annis aut ferro am.putare,
aut astringere, ne nimia umbra 'j4striêre enim h. 1.
non esse i. q. adstringere^ GeaCifiKflHlâtA-o antu^t, sed i. q. ob-

stringere , cx fpsa verborum ÛoM^li^vtrspicitar. 'Nam obstringi
frohdes nulla causa est quarif*Mi^flfîs quibusqub annis, sed alternis,
voluerit GolumeUa. Contra defringe defenditur verbis Varronis ab Heyn.
laud. Hacc Gninr st t^nquam contraria ponere voluisset Vnrro: maiiQ
frangere et ferro resecare: non usus esset deplantandi ver-
bo, quod si forte non excludit^, certe non proprie adiunctam habet felro
abscidendi notionem, ac, .nisi fallor, omnino eaUi auferendi surculi ra-
cum Martino \id duo praecepta ma p^te ,

li. suminam eonun
locum redigunt: alterum, quod partem, summa cacumina quae ^
posteriore loco memoratur, sur- communi vinitorum usu solent

culos ex summa vitis parte nqn recidi et reiid, tamquam parum
esse petendos: aiU (nunc erit llrma , et dum spongiosa cortids

pro nec) summa destringe ex ar- mollitudine. liummNfen nimis fa-
bore plarUas ^ alterum : ij^mnun dle admittunt ,
luxmiosa. Cf.
surculorum summam pariemISim Colum. III , 10, 1 4 et sqq.

aspernandam: ne flagella sum- Respidt h. 1. Plin. XVII, 14,
Dlgitizod by Googli
: !
GEORGICON;Ll^. H, 3P0 301 561

Tantus amt)r terrae; neu ferro laede retuso r
301. Neu
tioncm denotat, qua caretur, ne arbor Ipsa et cortex riolentlna laeda-
tur. Sic deplantatur, quod exigûa vl decutitor, apud Plin. H. N. 16>
cxtr.: Et quae.corticc nituntur tantum , rei levi aura ocissime de-
plantantur.*^ et ap. Coloro. IT, 2, 26.:^nere ant cornu bo^ ad stipitem
vehementius ofiendat, aut' extremo iugo truncum d e 1 i b e t iramomque de-
pTantet.** ItaqU> apparet' deplantare et defringere sic differre, ut il-
lud leniorem , hoc paulo ^rioleiTtiorem surculi petendi modum signifiret.
lom vero is ost orationis Vairontanlie color, ut hoc ipso defringendi
verbo solitam fuisse eanvrem designari suspiceris. Itaque non Tituper&bi^
mus Virgiliom, quod defringendi verbo osns est. Nam ai^ communem
loquendi m^dlim secutos minus proprie locutus videbimur, potuit
est, aut, si
tamen ct^roode h 1. defrin l^ndi verbum usnrpar^, qnmn non de

modo, quo, sed de loco, unde ^nferendos sit sarculus, praecipiat. Denique,
quod omneip scrupulum ex dnbitantum animis exiiqet, quum nos inbeatur,
sed vetetur rusticus istud facere; 4^||^jringere p^lantas e aumm*a
ar borc 'nihil obstabat, quominus 'Wêrctur verbo poeta, -quod rem
sinistr^ factam irîcaret.* Itaq ue revocavi defringe. IVr.) platea Gud.
Tandam ouS summa Hems. p9n Pierium c Medicoo, Romano 'bt aliis anti-
qaioribns pmetulit ; cut^^liturii esset aut summas^ ut in nno Mead. et Erf.
legitur. 301 Non IVforet. fr. Ne Bodlei. retunso scribitur in Mediceo
et multis etiam Pierianis. laederet nnoôm. laeWtre tTiaq Moret, sec.
et Gofh. sec., at Reg. apud Martin. Jêu ferro laede vetusto^ et onus
Mead. Neu ferro lege recuso ;
librariorum deliciae
8.24 Virgilius e caciwiihe iS9ti lanij. Vare, sacra v*te piius

re( 0 i; nec taidcn poeta tantum ^Mrens arborem^ ~ /iûe
de insitione cogitabat. ^'biôr^'L. 1. ea ^cii \idetur,
b, 1. Viter ^tatho, quKkn supe7 ^tka^' nfbritata est viti, Hit Vos^
riores Intefpret^. Duc^hiepro- > siuaAustimtft ; qua in*ratioAe
poni praeMpfa, tum e parde, nunm fortasse dispbdebit illud
.
tiA e repetito voc. uTnma sninraa ex arbore*" quam

intelli^tur.* ^Mor aiitem b. 1: ipsa sententiae obscuritas et bra>
neûe ipsa est vitis; fallitur. ;tio non aatis distincta, ûu|n
enuuHeynius, arbbris vocabulo ,summa flagella et ipsavo-
interdum vitem denotari puUns, cari possbat, quae ex summa ar-
ut supra vs. 89. 278. ;
quod non bore petuntur. Itaque ad sim-
aliter fit, (pam ita, nt voc. ar- pliciorem explicationem redeun-
hor, tanquam generis nomen, dum videtur. Flagella pro-
vitem, ut speciem, includat, ut prie, ut h. 1., vitium extremi
ap. Horat. Od. I, 18, 1.: Nul- ramuli. Quid tit Jlagella pe-
:

Semina; ncve olea silvestris insere truncos:
302. Nevt; oleae
302 olea Afedir.^ qitod incommodnm ORsrt; non onim hic de iuiitiono
agitiiiw' htserere hic rst intrrscrrre. \Oleas ajind Fnggin. et hinc mitu^haud
dubie ndiquomm rodd. lectio oleae.% Sigma e pruximo vor. silvestres ad-
haesit. Veraim leclioucm dlea, restitui, quum sententia tuetur, qham
explicavi in Notis, tum, praeter fliniumju Not. laudatam, Palladius, ma-
nifeito haec ipsa Virîlii \erba respiciens, V, 2.: ;,Nunc Incis^temperatU,
olivt inseratur. Sed ut oleastro inseras, contra illud quod ex oli-
veto insito et casa iucenso renascitur oleaster infelix, sic providendum
cst. ctc. //>.)
iere y
rx allcra versiculi parte iusilionc loqui poetam , ^ clamartt
cogiuiscilui*; ii%u flagella, vilium vss. 313. 314. Velat pocla oleae
puta nioUd menuuatarurii, sum- surculos olaastris inseri; incen-
ma pete, quae plantes. Arbor dio enim facile absumi tale arbo-
%
h. 1. quatrvis arbor frugifera j
ex retum; ûod si fiat, non sui si-
ea quoque, ut e vite, media, niUesi arbores revirescare, sed
non extrema, petendas ait plan- degeneraft 'rursus in oleastros.
tas. Cuius intA*pretationis^ si Dc ,j-ilibus ^qui haec accipiunt,
locupiftiorain aliqfiem auctorem \7 deaiil primum, quam rim ha-
ciixums|)icis / cn tibi Plinium, beat illud similes vs. 813.;' nc-

A
hoc ipsum Virgilii: praeceptum gantur reverti posse; at si
resjucieiflem H. N. XVII, 14. non possunt reverti, ineptum

01eis circa inedias succus : i ccat hoc adiiccre: nec sui, si-
dc et surculi: cacuiiiina similes reverU. posse. Porro
tiunt. Virgilius ex ca- vide inanem orn:itum vs. 314.
cumino inseri vetat, ICcr- foliis apiaris. Sed tersa omnia
tumque est ab h u m e r u ar-
,
et congrua ,
si meam sequeris
borum orientem aestiruni spe- interpretationem : non rever-
ctantibus aurculos petendos. tuntor arbores, i. e. non eae,
At, inquies, de vilibus modo quae modo fuerant, sed dissi-
agit poeta, non de arboribus. miles; infelix, infecunda redit

Is ipse est Interpretum error. arbor, non fertihs; hinc etiam
Primum verba vs. 301. neu ferro optime sibi respondent similes
laede reliiso semina , quid iubct et Joliis amaris, fienique vid.
de solis vitibus intelligi? tum V. L. vs. 302. fTr.)
non recte vs. 302* insere pro 301. 302. De hoc praecepto
intersere dictum volunt. De vera vid. Colum. IV, 24; 21. 22.
Digmzea uy Cji>ogIf
,
GEOKdGICON LIB. U, 302 311 563

Nnm saepe incautis pastoribus excidit ignis,
Qui, furtim pingui primum sub corticQ lectus, '
Robora conprendit, froiulesque elapsus in altas 305

Ingentem coelo sonitum dedit, inde sequutns
Per ramos victor perque alta cacumina regnat.
Et totum involvit flammis nemus, et ruit atram
Ad coelum picea crassus caligine nubem:
Praesertim si tempestas a vertice silvis '
310
Incubuit, glomeratque ferens incendia ventus.
J-
-
303 lam saepe cooi. Hcins. incidit ignis stvQ ifivisr)
mcr. Iliad. Z, 155, sed rcctc urget Bnrm. t6 incautis. 30^' fortem Me-
die. a m. pr. tectus sub cortice primum Zulich. 305 illapsus cd. Vcn...
male, Btirni. Georg. i, 244 JlejcA sinupso alabitti^ anguis. 307 atque
u//a Nonius Marcellus agnoseit. victorque aha Parrlias. Non vitavit poeta
altas alta bis dicta. 311 frequens irogm. Moret. fu7ens Morctisec.
a m. sec. ,
eleganter quidem, sed a1> ,jnnendatore.* yere/is flammas ct in-
cendib lonê latcqno spargens ,
ut Bnrm/
302. Semina, siuxuli, sarmen-^ den dlEct^ in viiiea,talem pa-

tiy, quae modo 302 incuriam locum habere
314. Nec insere, s.' intersere pojKii^; at in Italiae vineis seu
oleastros inter vites; quia tam- aibnras. te versari cpgites, vdd.
quam spissa .ct. pinguis arbor Flln. XVII, 23, s. 35, 1^ Ce-
(vid. Xheoplirast. Ilist. Planta V, terui^ locus ex ornatissiuiis est.
10 TtvKvov xol tmapdrj, facilb 305. liobora, h. truncum oleae,

ignem concipitote t incendio late 306i|y coc/o, ad caelum, ut 309.
sparso totam vineam vastat,
^ J^rogreiius ,
gliscens.
Male (immo^ê! vid. quae dis- 308- mU, agit, emittit, eiectat.
putavimus in Not. ad vss. 299. sq. nemus pro vincto. Loci pulcri-
unde etiam reliqua ab Heynio tudinem unusquisque facile sen-
non satis recte exposita emen- tit. Conf. Silius V, 510 514
dare facile poteris, fVr.) hic de ex nostro expressus ; inf. Aen. X,
insitione olearum cogitabat Vi- 495 sq. Hom. Iliad. L, 155 sq.
ctor. ad Varron. I, 40, 4. Do v, 490 sqq. loca laudata iam a

oleastro oleis interposita Sabi- Cerda. 310. a vertice poetica
nus , perperam. Mirum ad no- copia et ornatu adiectum, h. de-
strarum vinearum rationem vi- super ,
de caelo , i!iii69tv ut tl
, ,
564 P. VIRifrILii' IVfilJROJJIS

, V*
IIoc u|)i, jfrnit* ittirpi^vejenl ,
cacaûe reverti
Pofeuot atqoejroa simifes revireêfe terra:

Irtfelu iperatfjfpliid oleaster amaris.
Nec tibi q^bsquam persuadeat au-

* ^ iJ<>5
'
clor, 4 315
I*
ffB ti; . 513. POSSUST,
m
'
Sljl HJkc fra^hi..)f<fret. Hoc ubi non: iotrrpnoterc Aii ^pnd Fliilar-
gyr. \i'aj:efieid mdhLucrct. IV. 662 diitingnit HoCf ubi nt sit propter
hoc, bad de caussa, Infelix atejieriu. Mox niaSm: caesaeve reverti^
(oihi) ncccsse; r^d. 'Q. V. XX5fv4< ,W. >0 si^rel maxime supe-
riore parte praWisos truncus fuerit, rerireei^t. (<x stirpe, recte hic qui-
dem) alias ab sfirpe',, vid. Q. V. I, 1. 7/>.) 313 ima valent revivi-
scere Erf. terras Medic^ a m. pr. 314 foliis superat Moret, pr.
8i xtvtit"I\>i&svlpjtXrj^^ Shv^ possit, id quod in quaque, re

dvifioio îkXa, AM^liaetMDi. cûuinium est I* dut ^ superiMca
y. 423. Sic fere Aen. I, 118 ppvtes^sigtiiiicat. ServiaiUSfiuii
ingens tC ferdee pbnim albetor 'a yerflce ab'aqliiloiie,
pim ferit,, ex Hon^r.vQ^.f, ii^^>)etabi|tur (b- a polii^rcti-

3\Slkaetv plya KvpaxaâxQri;. *co) ,
iftXji. 1^^242 >Hic vertex
ab alto', Ge. I, 324 et al. iit nobis semper sublimis. Gram-

sic degcenduiU venti. Haec*rait matici subtHitasl^t/s-ubaud du-
simpbcissinia ,
eaque tymebda. bie de vinea oUbsUis consita, in-
Potest etiam ûpemc incumbens tcpppiidum. ,
ventus propterea commemoratus Sl2. Quod si acciderit vi-
videri, ut in vites, tamâm tes quidem revirescere nequeunt,

humiliores, ex oleastris incen- dum intereiT oleastri novas fron-
dium immittat. Ita quidem Cer- des agunt, adeoque soli totam
dam sequuti interpretanda baec tandem vineam obtinent. (Me-
esse olim putabamus; sed. sunt bora petes ex iis, quae in Not.
baec argute ,
non vere dicta. ad vs. 299. sq. et in V. L. ad vs.
Bunnannus malebat a vertict, S02i scripsimus. fVr.) In ver-
a tergo, b. a campo vacuo et bis copia est, nec tamen otiosa:
puro unde incipit silva qua
, ,
non valent a stirpe; b. e. ae-
parte ventus irruens in totum grotant et corruptae sunt radi-
nemus involvit flammis; vertex citus et penitus, caesae prae-
tamen, etiamsi ad tergum referri cisae, stipite seu trunco combu-
Tellurem Borea rigidam spiraifte movere.

Rura gelu liim claudit hiems; nec semine iacto
*
Concretam patitur radicem adfigere terrae!

*
'
316. MOVERI t
316 movere omnes, praeter Romanum Pierii et Mentel. pr., qui, cum
Nonio in Rigidus, habent moveri, quod Heins. recepit. Scilicet est haec
forma exquisitior etiam quam alter A cf. ad cl. VI, 85. (Sed nihil his
commune cum illis. Nunquam autem adduci potero, ut lectionem moneri
a Virgilio profectam esse credam. Primum enim aliud est , persuadeat
moveri, aliud persu. movere-, illud ex linguae Itge de eo dicitnr, quod
credere iubemur ; quod alienum eat ab b. 1. ; certe nimis languidam. Tum
Nonii auctoritas hunc 'versnm non una cum praecedente laudantis , plane
,
nulla est Itaque e Medie, reliquiiqne magno numero codd. revocavi

movere', nihil duorum librorum mendosam scripturam reveritus; quam ne
quis tueatur ex Aen. III, 61. , cautum est per ea, quae ib\ adnotavimus.
/f>.) 317 dum Toll. tunc Goth. pr. Rom. (etiam Medie, apud Fog-
gin. ;
sed vid. Q. V. XXV,
5, b. sub fin.' fVri) nec semina iacta Con-
creta^ patitur elegans est coniectura Reiskii ita enim tollitur difBcultas :
vulgaris lectionis, in, qua deest subiectom, quod adHgat radicem terrae:
vid. Not. nunc esset : nec gelu patitur semen adfigere radicem terrae.
318 Cor^retum Medie, a m. quod Voss. ingeniose adhibet ad difii-

pr.
cultatem loci tollendam ,
ut concretum antiquum vocabulum sit quale ia
Lucretio estadhaesum pro adhaesio et commode laudat Lucret. IV, 1236
,
de semine tenui locis quia non potis est adfigere adhaesum, sicque inf.
:
398 exhaustum. Esset adeo: nec patitur, semine iacto, radicem adfige-
re concretum terrae-, adfigere concretionem; pauUo durias et horridius.
Habes nunc trinas rationes consulendi versui.

sto acdso , recifio.; superat ,

su- Cato abdicat, add. XVUI, 34, s.
perest incendii calamitati , revi- 77, 1. cf. Voss. Tum vere, et
rescit. infelix, infecundus. auctumno vitisationem facien-
515
345. De tempore se- dam praecipit noster: et inter
rendanun vitium vid. Colum, haec in locum ,de vere excurrit.
m, 14, et XI, 2, 22. 26. 79. Nova variatione praeceptum or-

Theophr. de Causs. Piant. IU, 4. ditur: ne tibi quisquam per-
conf. h. 1. Martinus. adde Geo- suadeat; cf. sup. ad I, 456 iVbn
pon. V, 6. Primo non esse sa- illa quisquam me nocte quod
tionem faciendam flante borea. addit ,
id orationi vulgaris for-
PUn. XVU, 22, s. 33, 8 quiesce- mae fastidium abstergit, auctor
re ventos sationis die utilissi- tam prudens, qui enim suadet,

mum: plerique austros optant, is est auctor \ et tellurem borea
ViRGIL. ToM. I. ,
32
ut
Opluma vinctis salio, quum vere rubenti
Candida venit avis, longis invisa colubris; 320
Prima vel auclumni sub frigora, quum rapidus Sol
Nondum hiemem contingit equis ,
iam praeterit
aestas.
Ver adeo frondi nemorum, ver utile silvis;
319 eat poat aatio mcltof*!!!]) anctoritate sustulit Ileios. viventis sauo
est Goth. pr. 321 rapidos Gml. rapidis equis malebat Heins. ^ at recte
Bunn. 322 aestas scii, si duas anui partes constituas, aestatem ct hie-
mem ut saepe Iit. Interpositum ver et auctumnus* At Wakef. reposuit
;
aestus, 323 frondi est Medie. Parrhos. (Medie, frondi e nemorum\

mediae e supra adseripta s. Nemora, ut explicat Voss. , arbores plan-
tatae ,
silvae sponte natae. /fV.) Pro silvis coniertabat Burm. sulcis^
ue idem bis diceretur. At copia oratiouis sine sjnon)miis nulla esse potest.
spirante rigidam movere, pro, salio. Porro et semine iacio non

ut moveas. Movetur tellus ara- palilur \\ima ,
li. c. gelu, /aJi-
tro, rastris, ligone, sarculo, cem adjigere terrae quaeritur
h, 1. dum scrobes in superficie aubiectum ; debebat hoc peti ex
sua refodiuiilm*^ nam 258 prae- semine iacio; alqui hoc îx la-
cesserat: terram mulio ante me-^ tine fieret; dicendum eaaet: nec
mento scrobibus concidere. hiems semen iactum patitur
818. Concretam, poetica copia sequor ergo alterum , ut ajjllgere
appositum ;
ita ut cum teiTa pro affigere ae dictum ait, mo-
concrescat, dumadfigitur. Glau- re poetico baud infrequenti. Ex-
dian. XXVUI, 77 Hinc tibi con- peditior rea eat in Prudentii lo-
creta radice tenacius haesU Et co in Symm. Q, 983 iVeo polis
penitus totis inolevit Roma me- est tenuem telluri affigerefibram,
didlis, x vulgari ratione e nam ibi praecedit aubiectum,
Servio accipitur sic , ut ad firi- herba : haec recte dicta affigere
gus glaciemquc referatur, quasi fibram telluri.
radix concreta gelu esset; tom 319. têrt rubenti, ut alias
vero concretae terrae legendum poetis purpureum , (poivixona-

esset. Semine iacio , siurculis nXov, pulcrum. cf. Ge. IV, 306.
positis ,
ut 268. cf. ad v. 267. 320. De ciconia intelligendum.
(ic ap. Arat. va. 9. ffJt/pporo 322. Supra Ge. I, 312 ubi iam
Tcavta Pttk{a9at interpretatur breviorque dies et mollior aestas,
VoM. frr.) Sic aUtim v. 319 hiemem, signa hiemaha.
Vere tument terrae et genitalia semina poscunt.

Tum pater omnipotens fecundis imbribus Ae-
ther 325
Goniugis in gremium laetae descendit, et omnes
324. TERRAE,
334 Donato apod Servium interpunxit: Vere tument (scii, silvae]: ter-
rae et genitalia temina poscunt, genialia Zulich. ,
perpetua variatione.
pascunt Medie, a m. pr. 335 Tunc Rom. omnipudens Vos. Ingenio-
se Wakef. ad LucreL 1. 331 coni. Tum Pater^ omniparens fecundis imbri-
bus rietber ad exemplum Calpurnii YIll, 35 Omniparens Aether et Avi-
^
ni: lovis omniparentis', quem confer in pr. Arati Phaenom. 336 la-
tae ^ late, kberrant quatuor.
823. Ver, non modo vitibus, fluxit Aether h. 1. cum Terra

sed omnibus omnino arboribus coniuge memoratur; alias ple-
serendis idoneum ac commodum rumque lovis nomine insignieba-

tempus, (de Adv. adeo vid. Q. tur: interdum ut superior, luno
V. XXVI, 6. IFr.) 824. W inferior, regio esset, interdum
copa yoviptoxuxi^ Theophr. Causs. ut lupiter omnino omnem ae-

Flant. IU, 4. Fulcerrimus ver- rem, adeoque atmospbaeram de-
sus , ut totus locus ,
quem imi- signaret, ut b. 1. Hinc natum
tatione expressum vide apud Co- antiquissimum phantasma, ut
lumellam X, 197 sqq. Terrae Amor, Coniugium, Concubitus,
tument , opp(atf( ,
quod et ipsum Naturae, Aetberis et Terrae,
a pubertate, cum pectus et mam- lovis cum lunone, commemora-
mae turgent, 'cttm ad tellurem, retur, quoties de fecundatione
tum ad fruges novas lacte ac terrae, quae Ct vere aut imbre
succo turgentes transfertur. Lo- agrum recreante, agitur. No-
i:a collegit Cerda. poscunt se- bibs priscorum poetarum mjlbus
mina, b. sationis tempus adest bin e dictus Ispog yapog lunonis
gtnilalia, quibus procreantur (
vid. Exc. I ad Aen. II ). Ipse
fruges. Homerus liinc lunonis suae cum
325. Aetberis connubium cum love congressum eflSnxit Ibad.
Terra, imbre fecundante agros. 346 sqq. Quos versus praeclare
Servatum boc ex antiquo ser- convertit Fetron. cap. 127. Ex-
mone, qtio poetae pbysicas res pressit vero noster proxime Lu-
exponebant et ornabant, unde cret 1, 251 *q. H, 991 sq. Alia
dcbinc magna mytbices pars simflia ac dissimiUa loca vid. ap.
32 *
^

M.ignusalil, magno conmixtus corpore, felus.
Avia tum resonant avibus virgulta canoris,

Et Venerem certis repetunt armenta diebus.
Parturit almus ager; Zepliyrique tepentibus au-
ris 330
Laxant arva sinus; superat tener omnibus humor;
Inque novos soles audent se gei*mina tuto
327 apud Lactant, de falsa rclig. lib. I, 5. 328 cum Gantabr.
tunc Rom. y/Wa vorem futilem pronnntiat Wakef. et emendat "Laevia ad
Ge, 596 et hoc esse idem quod mollia, tenera.
II, 329 repetent Moret, fr.
330 omnis ager Menag. sec. pro div. lect. Parturit alma Penus unus
Arvndcl., mala correctori, roanua. trementibus auris Romanas, Gad. cum
rctustis permultis solita variatione,
;
strepentibus hciii, pr. Zephyrisque
Medie., lapsu librarii. 331 />. a. aimu/ rf. 332 germina Burm. re-
posuit post Catroeura. Unius Fabricii pro hac lectione auctoritas laudatur,
qui vetustos libros ita legere testatur; cui adde Regium apud Martinum.
Sed iam Celsus pro hac lectione pugnarat apud Philargyrium. Vulgo gro-
nuna legebatur ; revocavit quoque Wakef. et quis neget ita dici posse et
solere ?Itaque exemplis haud indigebamus. Enimvero quoties de frigore
vernum terrae proventum non gramina
agitur aut adurente aut retardante ,
memorantur, quae gelu ferre haud possint, sei gemmae et germina et

Jlores. gramine tres apud Burm. toto Yetu
Cerdam, qui et cum Ursino vi- XJnde felus mixlus omnes aleret
dit Aeschylum et Euripidem in
,
magno corpore. 329. Vid. Lu-
hoc praeivisse ;
quorum loca cret. I, 10 sqq., in quos versus
apud Athenaeum XIII, p. 600 omnis Venus infusa est.
sunt. cf. sup. Ecl. VII, 60. Ho- 331. Terra admodum est hu-
rat Epod. XIII, 1. (vid. etiam mida. Superat humor, abun-
Column. ad Ennium p. 1 80- sqq. dat, cum respectu ad lac matris.
ed. HesseL IVr.) Nuper hoc laxant arva sinus ,
quae frigore
idem copiose illustravit Wems- adstricta erant.Lucret. V, 804
dorf. in Poet. min. T. III, p. 536 sq. Multus enim calor atque humor
327. magnum corpus Terrae in- superabat in arvis : Hinc ,
ubi
tclligcndum, ut Aen. VI, 727 de quaeque loci regio opportuna
hoc universo. Exjtressi ex h. 1. dabatur, Crescebant uteri teira
veteris poetae versus in Pervigi- radicibus apti. conf. seqq. 332-
lio Veneris; / sinum marUus Germina communi ratione lo-
imber fluxit almae coniugis, quendi se credunt soli. LucreL
Digitized by Googie
:
Credere; nec meluit surgeiilis pampinus Auslros,

Aut actum coelo magnis Aquilonibus imbrem:
Sed trudit gemmas, et frondis explicat omnis. 335
Non alios prima crescentis origine mundi
Inluxisse dies, aliumve habuisse tenorem
Crediderim ; ver illud erat ; ver magnus agebat
Orbis, et hibernis parcebant flatibus Euri
Quum primae lucem pecudes hausere, virumque 340
333 timuit Ven. pampinos Gud. [surientes Medie. //>.) 335 tendit
Ven. (_/>ondeJ Medie. ; idem omnes. //>.) 336 crescentis. Bentl. ad Ma-
nii. U, 428 nascentis. 339 hiberni Medie. mimu poetice. , 340.
Cum primae Ileius. recepit ex Medie, et permulti-i. etiam Romano ac Medi-
ceo apud Pierium, (et 5. 7. 12. ap. Potticr. /f>.) Cum primum vulô.
*
Tum primum Anmdel. Ven. 1472, Par. 1494. Cum primam Cmitabrig.,
ed,
quod et ipsum ferri posset. Cum lucem primum Zulich.
V, 780 nofo feltt quid primum siros. Vides, unde noster liau-
in luminis oras Tollere et incer- serit.
iis tentorii credere veniis. Sed 336. Quanto cum ornatu ex-
totum locum in animo Labuit posuit hoc:mundi natales in
noster, ntrumque compares,
si vernum tempus incidisse! An
Credunt autem se dum in no- ,
ante Maronem aliquis ita statue-
vum solem prodeunt, liinc c/v- rit, nescio; potuit poeta in il-
dunt se in solem nove dixit, ex- lud phantasma incidere ,

dum
emplo tamen Lucretii VI, 1070 versus LucreUanos recognosce-
VUigeni latices in aquaiJonti- bat V, 778 seqq. Quod poetae
bus audent Misceri ,
quom pix fingere licuit : hoc alii dispula-
nequeat gravis et leve olivum, tionis* theologicae caput facere
Transtulit hanc formam Seneca ausi sunt, num vere an auctu-
Uerc. fm% 147 de luscinia ex- mno mundus exordium habne-
oriente die : Pemiasque novo rit. Vide v. c. Simson. Chroni-
tradere soli Gestit. 334. magnis con pr. Multa Cerda et alii ad
.^ûi/o/is2ius, vehementibus, pro- h. 1. afierunt, quae ad alteram
cellosis. vid. Burm. Luci'etius V, vulgatiorem spectant opinionem,
817 jil novitas mundi nec frir etsi cum illa priore coniunctam:
gora dura ciebat, JVec nimius prima mundi aetate pei'petuum
aestus ,
nec magnis viribus aur- ver affulsisse: unde nasci debuit
Terrea progenies duris caput extulit arvis,
Iiimissaeque ferae silvis, et sidera coelo.
341. Ferrea
341 Terrea progenies apad Lactantium Inst. II , 10 legi iam Pierius

notavit. Sic Medie, a m. sec. {terrea eat altera Medicei lectio; terrea
etiam 11. apud Potticr.; eodem spectat, ut vidit Yossius, Philargyrii
explicatio Quia creditum est primo homines e terra natos , a qua
:
humo homines existimabant dictos.*^ /f>. ) Probarunt id viri docti ap.

Burm., et inter hos Bentlei. ad Horat. Epod. II, 18; receptum adeo est
in edit. Cuningham. Bnrmannus eam lectionem impugnat forte tamen ar- ,
gumentis pamm Scilicet quod in vulgata

idoneis. Ferrea , reprehendere
,
possis, est hoc, quod ab h. 1., ubi de prima hominum stirpe, adeoque de
aurea aetate agitur ,
aliena est ,
et ad aetatem seriorem ,
ferream dictam,
spectat gens ferrea^ yivoi Hesiodi, genas hominum ferream :
ad cuias imitationem dictam est de Spartis in Boeotia aut in Colchide ,

qui
4 cTun armis ex terra orti sant; proprie diceres, fuisse eam ferream pro-
geniem, Igitur nunc ad eum sensum recurrendam, ut ferreum omnino
sit duram; cam quoque alteram adiunctiun sit, duris arvis.' Defendit vul-
gatam etiam Burm. Secundus ad Antholog. Lat. p. 166. Fateor tamen vel
ic me praelatorum fuisse Terrea^ modo de nsu vocis mihi melius con-
staret; nam, quod Terrigenas Lucretio dici ais, nondum satisfacit, ut
et terrea progenies dicatur ; nec auctoritas e Columella est ,
terreum dici
pro terrenam, (auctoritatem condliaut vocabulo terreus Oudend. ad Fron-
tin. VI,
1, 31. a Burmanno ,
idem ad Sueton. Calig. 19. et Tzschuck.
et
ad Pomp. MeL I, 9 , 4. a lahnio laudati. Terrea h. 1. revocarunt Yossius
et lahnius, quos sequendos existimavi. //>.) Porro durum caput Moret,
qu. Goth. pr. ; et sio vett. edd. apud Martin, agris Franc. armis Bodlei.
phanlasma paradisi, aetatis au- Magnua vero oihia^ mundus

reae, vigoris hominum recen- magna ierra ,
perpetua sunt
tium iuvenilis , et quae alia, sunt poetis graecis et latinis; ex an-
his similia, crescenda mundi^ pro tiqua scilicet poesi j unde et no-
vulgari, nascentis. 837. tenn- men Magnae malria fluxiL
rem pro tempestate dixit, cum 340. lucem pecudes hausere Lu-
si ad tempus referatur,
proprie , cretiana loquendi forma , ut II,
sit continuatio aliqua temporis, 1 038. Virgilius quoque in Aen.

eaque aequabilis. Non aliam re- X, 898. Respondet altera, luce
rum conditionem, aliud tmn rigari, 341. Et cum homines

anni tempus, fuisse putem, cum primi e terra nati sunt : notis-
mundus creabatur. 338. Orbis sima veterum opinione: Lucret.
agebat ver y ut agere Jestuni. V, 803 sq. II, 1150 sq. Quanta
DIgitized by Googie
, ,
Nec res hunc leiierae possent perferre laborem,

Si non tanta quies iret frigusque ciiloremquc
Inter, et exciperet coeli indulgentia terras. 345

343 tufferraKtiic. m. pr., qnod coimnemlat Hcins. {tufferre cit prior
lectio Medie. ; obsibilabat scilicet librarii auribus litera a ex praecedente

verbo potient ; quae res dici vix potest quot errores pepererit. Et lapsus
proclivis j
sic eodem verso ia eodem cod. Net rea a m. pr. pro Nec res
scriptum est. Ceterum potient, ut refert Foggin., in poatint mutari tenta-
tur in Medie. If^r.) proferre Rottend. sec. 344 Cum iam tanta Vea.
que post calorem omittunt plorimi. (sed . ut videtur , non optimi.
primam lectionem fuisse uit calorque.
Philargyrias Scilicet metuebant boni
viri versus mensurae. Inter et iret permutatis sedibus habet edit Norimb.
apud Martinum. 345 Bnrmannus ,
dum in usu rov excipere haerebat,
coniiciebat , exciperet caeli indulgentia ventos aut, adspiceret caeli in-
dulgentia terras. Sed vid. Notas. Unus Mead. haec pareret habet pro
exciperet ; unde facile aliqnid extricari possit j sed est ab inepta manu, ex-
ciperent Rom.
ornatus varietas hoc et sequente (quod merito reiecit lahnius.

versu ! duri homines e dura ter- lyr.) Possis laudare Lucret. V,
ra nati. 778 N unc redeo ad mundi no-

S43. Bedit ad superiora inde vitatem et mollia terrae Arva,
a vs. S30. res tenerae nova sa- novo fetu quid primum in lumi-
ta, irondes, gemmae etc. labo- nis oras Tollere et sup. cl.
rem ,
sdl. ex frigore ac calore VI, 34 et ipse tener mundi con-
tamquam molestiam , jttSvov. creverit orbis. 345. Excipiunt
(Wunderlichio videtur crescendi sese invicem res ,
quae sibi suc-
labor significari, ff^r. ) tanla cedant: tum etiam res, casus,
quies ,
de tranquilla anni tem- qui existunt , emergunt aut suc-
perie, moderata inter aestum et cedimt, excipere nos dicuntur,
frigus, iret pro esset, vulgari utin illo : aliud bellum eum ex-
verbo. Petita autem haec e cepit. Ita videtru: h. 1. dictimi.
Lucretii penu V, 1213 quoad Alioqui ex eo, quod excipers,

moenia mundi Et taciti motus benigne ahquem tractare, fove-
hunc possint ferre laborem. Alh re, designat ,
petitum videri
vss. 343 5 cum antecedenti- possit, ut Caelum excipere di-
bus de orbe terrarum in vere catur Teiram. (ita Wunderlich.
nato iungnnt , ut possent ,
iret, /A>.) Sed hoc argutius, quun
exciperet, sint pro potuissent par csl, dictum esset; nec ap-
et sic porro dicta j nec hoc male. paret, quomodo Caelum Terras
A

Quod superest, quaecumque premes virgulta per
agros,
Sparge fimo pingui , et multa memor occule terra
Aut lapidem bibulum, aut squalentis infode con-
chas:
Inter enim labentur aquae ,
tenuisque subibit
Halitus, atque animos tollent sata. lamque re-
perti, 350
Qui saxo super, atque ingentis pondere testae,
348 cochlea Reg. a m. scc., e glossa. 350 atque homines ed. Ven.
tollunt alter Menag. Namque Yen. 351 saxa nonnnlli apad Colam. III,
15, 4, ubi hi versus repetuntor, ingentis firmat etiam Bom. , at ingenti
pondere Medie, a m. pr. Mentel. pr. a m. sec. et Nonias Marcellus in ur- ,
guere. ingenti pondere testa apud Colum. 1. 1. codex Sangermanensis seu

Goesianus. Mox Urguentur laudat ex eodem Heinsius at Goesiana colla- ;
tio ,
reurgetur.
ui puerum recens natum exci- scrobe ponitur^ deligitur, info-

piat. (ita Vossius. IVr^ indulr- ditur. Tum Columella III, 15,
genlia pulcrius quam tentpera- 4> .ubi hosce versus recitat ,
de
295 Dum
'
tio, clementia. Gratius transferendis de seminario vi-

iepida indulget ierrU clementia tium plantis ,
non de propagine
mundi. aut traduce loquitur: qui nisi
346. Nunc de cura surculo- intercederet sua interpretatione,

rmn positorum. Cf. Tbeopbrast. mallem non modo de vitibus,
Causs. Piant. III, 5 et 7. Colum, sed etiam de arboribus accipere.
III, 15. Geopon. V, 9, Poito per agros est de vineis ao-
giUia ,
sarmenta intclli^M^j^ cipiendum ; quod seimonis poe-
surculos vitium cuiusvis gtne- tici ratio suadebat , ut vulgares
sive vivira- modos vitaret; tiun serere se- ^
di3|^8ive propagines. Marti- minaj segetem y iam saepe de

nus tantum ad propagines re- vineis et arbustis vidimus,
ferri posse putabat, quia premes 348. Vid. Colum. 1. 1. et iam
apponatur , quod proprie de iis laudatos : Tkcopbr. de Causs.
dici possit. Enimvero premere Piant. IU, 5 et 7, quem sine du-
poeta de omni plantatione recte bio poeta ante oculos Habuit, et
dicere potest ,
cum sm-culus in Geoponic. V, 9. Dixit lapidem
%
p.
DIgitized byGoogIe
, ^
Urguerent; hoc effusos munimen ad imbris;

Hoc ubi ,
hiulca sili findit canis aestifer arva.
Seminibus positis, superest diducere terram
354. DEDUCERE
352 ei fusos idem codex, hic ejfusos Vcn. effossos Toll. munimine
onos Mead. {imbres Medie, ffr.) 353 Atque ubi Voas. pr. et unua
Mead. Aut ubi Lutat, ad Stat. Thcb. IV. 708. findit Erf. scindit ed,
Mediol. (in Medie, pro hiulca primam seriptnm fuerat evica. /f>.) 354
superem eadem cd. Mediol. educere Pierio ex aliquot vett. laudat, di-
ducere qoatuor apud Burmann. Sic Romanus et defendi illud possit; Ut ;
terra ad malleolum positum aequetur, {diducere etiam 3. 4. 7.. quod Vos-

siua enmque seentus lahnins reposuerunt} recte, nt ndetor. Unde
deducatur terra, fiiutm quaeras; sed diducitur, i. e. diminiBtur
fractis glebis. Qua in re quum cavendam esset, ne laederentur malleoli,
verbum diducere a quo omnis abest violentiae notio, usurpavit -poeta.
Quod remotius a malleolis erat solum ,
bidentibus aut vomere comminueba*
tor.Neque aggerebatur terra ad capita .
sed .
quod admonuit Yossius,
scrobes . nt deorsam agerent radices sarculi .
ne compleri quidem ad sum-
mum solebant Ad capita i. e. circum capita, ff r.)
bibulum pumicem, aut sabulo- urgente. IVch. Acn.IV, 607.:

sum, et squalentes conchas, mu- super exuvias, ensemque re-
cosa aliqua saUva inductas, cf. Uctum Efflgiemque toro locat.
ad Ge. IV, 91. 349. 350. te- VI, 254.: pingue super oleum
luiis halitus venti ,
inter pumi- infundens. De boc usu co-
cum ac testarum fragmenta, tam- pulae atque vid. Q. V. XXXIIII,
quam per spiramina, penetrare extr. /7>.) 352. hoc Hoc;
potest, atque adeo radices fo- non est b. 1. zoizo piv, zovzo
vere et recreare. Tbeophr. 1. 1. Bed ad idem referendum;
onmg ylvriTat zov vimog, boc puta saxum acclinatum a
xol rov &l()ovg ovzoi (ol kl9ot) latere ,
aut testa super imposita
Xttzasftvxtoat zttg flittS- animos cavo suo munit surculos adver-
tollent sata ,
vigorem , vires, sus imbres et adversus aestum.
quam praeclare! pro, viles lae- (Est etiam tertia ratio ,
ut a
tissime efflorescent Jamque re- testa caloris tenaci per noctem
perti, b. fuere etiam, qui insuper intepescat vitis.)
etc. (Iunge urgerent super b. e. 354 370. Nunc dc iis, quao
desuper. Compositum usurpavit post vitisationem agenda ;
et
Tacitus Ann. II, 23. fluctu super.

:
nunc quidem primo loco de re-
L
Digitized by Google
,
574 P. VIRGILIl MARONIS

Saepius au capita , et duros iactare bidentis, 355
Aut presso exercere solum sub vomere ,
ct ipsa
Flectere luctantis inter vineta iuvencos;

Tum levis calamos et rasae hastilia virgae
355. BIDENTIS; 357. IUVENCOS.
356 cum vomere Goth. pr. ; et >ic cdiL velt. ( 357. luctantes Me-
die. /f'r.) 358 cumulos Ven.
paslinalioite Colum.
18, 1. TII, vid. V. L. JVr.') iactare bidentes
Ap. Plinium Jossio est XVII, 22, fo.ssionem exprimit adacto ligo-
8. 35, 17 Superesl deducere ne. Colum. IV, 14, 1 Insequitur
ietntm ,
fossione ,
quae quotan- deinde fossor ,
qui crebris bi-
nis est exercenda ,
et de qua dentibus aequaliter et minutim
omnes praecipiunt vid. Geopon. soli terga convertat.
V, 22, 3 et notam, cf. inf. 398. 356. Colum. III, 13 .dut scro-
Colum. IV, 3, 2 Deinde malleolo bibus aut sulcis vineae plerum-
inter ordines posito crebris fos- que conseruntur, vel aratro
sionibus pastinatum resolvere at- vel bidente insistunt ut more
que in pulverem redigere. Sic novalium terra transversis ad-
enim malleoli et viviradices et versisque sulcis proscaulatur.
reliqua semina ,
quae deposue- Jd gemis vineti non conducit
rimus , convalescent, si mollit agricolae ,
nisi ubi laetissimo
eu: tenera humus, nullis herbis solo vitis amplo incremento con-
irrepentibus ,
humorem stirpibus surgit. iX Plin. XVII , 22, sect.
praebuerit , nec duritia soli no- 35, 22 Intervallum iustum arbo-
vellas adhxtc plantas vehit arcto rum , si aretur solum AX p>e-
vinculo compresserit. Ex Ms dum sqq. 357. inter vineta,
poeta satis illustratus videtur. ut aretur inter vitium ordines,

Seminibus positis pro surculis ut inversa aratro terra glebae
deinqi. Plin. XVII, 22, s.35, 21 utrimque versus vites insurgant
ponito in scrobe aut i/t sulco, Nam olim, ut etiamnum in Ita-
operitoque et bene occultato. Fo- lia (conf. Spence Polymet pag.
diendo terra deducitur ad capi- 253), inter medios vitium aut oli.
ta ,
adducitur ,
aggeritur , ad varum ordines, agri arabantur.
radices (cf. Servius) si quidem 358 361.
Me pedatione vi-
terra coaequanda est gemmis ex- tium etiugatioiu ad viles, non
tantibus : Colum. IV, 6, 2. 8. (sed maritatas arboribus ,
sustinen-
,
Fraxineasque aptare sudes furcasque valentis

Viribus eniti quarum, et contemnere ventos 360
Adsuescant , summasque sequi tabulata per ulmos.
Ac dum prima novis adolescit frondibus aeLas,
,
Parcendum teneris; et, dum se laetus ad juu-<is

Palmes agit, laxis per purum inmissus habenis,
359. FUKCASQUEBICOHmS:
359 que oate aptare abest in fragm. Moret, et Bcg. Martini. trabes pro
sudes Franc. furcasque valentes Medie. Gud. et ad miaimam sex alii apud
Ileins.j duo apud Martin., et Romanus cum aliquot aliis apud Pierium, (et
2. 3. 8. up. Pottier. fVrl) Mireris inconstantiam doctorum riromm, qui

vetustatem ac consensum librorum modo omni rationi criticae anteferunt,
modo vel leviori caussae postponunt. Hic valentes haud dubie maxima
habet praesidia, bicomes solam rationem exquisitioris usus. Reposuit quo-
que t'ufen/es Bmnck. (item Vossins ac lahnius ;
recte: bicomis ex Ge. 1,
264. repetitum. Valentis ^ non . . tes Medie. fVri) 361 Adsuescunt

Rottend. tert. Adsuescat Goth. pr. (tabuluia Medie. IVr.) 362 Et dum
Parrhas. Ac cum Leid. pr. At Goth. pr. adolescet idem cum tribus et Eri.
363 Parcendum est duo apud Burm. , et nterqne Mead. ;
alter etiam:
dum sese pro et dum se. 364 quum se agit Nonius MarceU. in laxus,
aget ,
quod in pedestri praeferres ,
Medie. Pierii ,
et octo apud Heins, et
Burm. cnm Goth. sec. a m. pr. lapsis Parrhas. et Rag. Martini.
das palo aut iugo , aut aliis mo- 362

370. Putationem seu
dis. conf. Colum. IV, 12. Plin. pampinationem in nova Ironde
XVU, 22, 8. 35, 19. 861. ta- plane nullam ,
in tenero palmite
hidaUt in vineis sunt ordines ra- non ferro sed ungue tentandam,
morum in arboribus, ulmis inin adultam vitem severe esse
primis ,
prominentium ,
quos exercendam. Praecepti primam
recisis aliis, ita in plana ten- partem confirmat Theoplu. de
dunt, ut Servius ait, dilatant Causa. Piant. III, 9. Cato 83, 2,
ac pe; gradus deflectunt agrico- at refellit Columella cum 1. c. V,
lae ,
ut robustiores palmites 6, 22 sq., tum IV, 11, 1 nam
imum post alterum ramum at- illam veterem opinionem damna~
tingere iisque sese applicare et vit usus ,
non esse ferro tangen-
se elevare tanquam per gradus dos anniculos malleolos, quod
possint Locus est apud Co- aciem reformident ; quodfrustra
lum. V, 6, 11. 12. 23. 24. VirgUius
timuenaU. ConL
Digilized by
, :

Ipsa acie nondum falcis lentanda, sed uncis 365
Carpendae manibus frondes, interque legendae.
365 Ipta acie nondum falcii lentanda Borm. recepit , at pUne Medie, et
Pierii Romanas, atpute anticjuisaimi. tum multi alii, etiam Probus Grammat.
lib. 1. et Ipsa acie iam editum erat iisqne ad Commrlin. et Pulmann.. qui
intulere in rulgg. Ipsa acies falcis nondum t. At Heins. ordinem immu-
tarat; nondum falcis lentanda, ut est in maltis. Ipsa nondum acie fal-
cis Rottend. tert. Sane aciee falcis, sea ferri, potest lentari, sed si eum
esplorrs, nt in Suetonii illo loco Ner. 49. At hic acie falcis (poetica ve-
nustate pro falce) tentantur novelli palmites, dum putantur, conf. NoL
acie iam in vulgatis ante Pieriam legebatur; in Medie, acies a m. sec. ru-
bro adpicta s littera, (acies 14. apud Pottier. . memorata iam Servio diver-
sitas. /f>.) sub undis in hne versos legebat Goth. pr.
Geop. V, 23. 25. frondibus de cuum , et alias per inane. (Ali-
vite agit. Sic mox 366 et alibi. ter dixit Ilorat. de sereno caelo
Itaque potavi etiam frondatorem Carm. 1 , 34 , 7.) 365. Jpsa,

ad vites spectare Ecl. I, 57, etsi scii, prima actas, cui tribuitur
et alios arbores amputari, et tamquam actio id ,
quod in ea
frondem pecori substernendam fit. VirguUa ex v. 346 repe-
parari meminerim ,
et qui hoc tit Servius. Expressit reliqua
facit, proprie frondatorem dici. Quinctil. Inst. II, 4, 10. 11 . in-
Plin. XVIII, 31, 8. 74 ]St fron- terlegere: videtui- hoc novasse
dis praeparandae tempus hoc poeta, pro legere; quoniam per
est. Unus frondator quatuor intervalla frondes ,
aliis omissis,
frondarias fiscinas complere in carpuntur, (in/er adverbialiter
die iustum habet. Catuli. LXI luurpari censet Wundcrl. ad vs.

(LXIV) , 41 Kon falx aUenuai 351. IFr.) Ceterum commu-
fromlalorum arboris umbram. nia sunt haec praecepta curae
Servius tamen et ipse ad Ecl. aliarum arborum. Mox exie-
I, 57 frondatorem de utroque rim, in altum se sustulerint, ex-
operae genere frequentari docet. caeverint. cf. sup. v. 81 . 369. du-
Accedit Ovid. Met. XIV, 649 de ra imperia ,
h. severa , a di-
Vertumno : Falce data fronda- sciplina militari petitum; sive ab
tor erat vilisque putator. equis regendis vel pueris, ex

364. laxis inmissus habenis de Burmanni sententia , qui laudat
celeribus et eflusis incrementis; Horat. Corm. IV , 1 , 6. 7. Cic.
a Lucretio habet V, 785. per Cat. mai. 15 oilem quam ser-

purum per acrem ; Lucr. per pentem multiplici lapsu et erra-
auras; et sup. v. 287 in ca- tico ferro amputans coercet oi-s
Digitiron by Google
Inde ubi iam validis amplexae stirpibus ulmos

Exierint, Ium stringe comtis, tum brachia tonde:
Ante reformidant ferrum: tum denique dura
Exerce imperia, et ramos conpesce fluentis. 370
Texendae saepes etiam, et pecus omne tenen-
dum.
Praecipue dum frons tenera inprudensque labo-
rum:
3GT validis amplexae viribus Medie, a m. sec. Zolich. MoreL quart. pro
var. lect. ed. Mcdiol. Colot. Ursiai , anos Meadianus et arridere potest. ;
Sed est memoriae lapsas ex frequenti poetarum lectione ortus sive Gram- ,
matici^ nimis acuti interpolatio. {Viribus est altera lectio Medicei; stirpibus
tractam videri possit ex Gc. U, 53. : stirpibus
exit.^^ Ceterum tam pro
iam Medie. tVr.) quod Romanus tuetor etiam
368 tunc ante Bonn. ,
seqo. V. (Medie, bb tuncy ys. tamen sq. tunu yid. Q. V. XXV, 5, b. extr.
JVr.) tende Goth. pr. 369 reformident duo. 370 ramos conpesce
valentes Romanas , qaod Pierias Varronis qoidem loco de R. R. I, 31 con-
firmat at qnantam alteri renustate cedat
;
facile apparet.
,
Item sop. 359
in parte codd. legitur: videtarqoe adeo vagam in margine vetusti alicuius
codicis appictam fuisse, {fluentes Medie. IVr^ '371 Post tenendum

ante Heine. erat est \ sublatum secandam libros abest etiam a Mediceo a
;
m. pr. et a mnltis et. (vid. Q. V. XVI, 1. fVr.) Romanus vetustissimas ,
liber , etôdlel. tuendum, Arnndel. et iom pecus omne timendum-, in-

terpolatione non mula nt none etiam Reiskium coniecisse video. At vul-
*,
gata^ ratioy doctior esse videtor. 372 Praeterea quum frons tenera No-
nius in frons. Servium fruns legisse credebat Bnrm. et Wakef. ad Lucret.
II, 596.
agricolarum, ne silvescat sar- qnfte novellis vitibus nocere pos.

mentis ei in omnes partes nimia sint:, pecudes, frigus, aestus:
fundatur. 870. ramos Jlueniis, ducit ea res ad immolationem
palmitis, diffluentes, luxurian- hird Baccho fieri solitam; tum
tes. Diversae sunt fluidae fron- vs. 897 sq. repetenda est onmis
des Lucretit JI, 596 h. moUes, illa cura vinitoria fodiendi, pam-
a vento facile decussae. pinandi, putandi. tenendum
S71
419. Ppst opus sollen- pecus, h. continendum, coer-
ne cultus vineatici memorantur cendum, quo ipso efficitur vul-
quae adBuc- vinitori curanda gata interpretatio, arcendum, quo
sunt: primo loco avertenda sunt, vocabulo Plinius in eodem prae-
*
0 f
l *
Digitized by Googie
^ ,

Cui, super indignas hiemes solemque potentem,
Silvestres uri adsidue capraeque sequaces
Inludunt, pascuntur oves avidaeque iuvencae. 875
374. CAPREAE
373 toUmque tepentem Menag. ait. pro dirersa lectiooe. Male. Georg. I
92 rapidixe potentia tolis. Schrader. in acbedia coni Edonas hiemes.
374 t<mri rei ursi coni. Cerda. Io. Schrader. silvestres hirci: nt 111,
314 Pascuntur silvas ac. hirci, utque apud Ilomer.
f
ctlytg et ^
alibi silvestres capreae. Idem tentabat: capreaeque fugaces, Macrob.

VI, 4 f. tt/-/ Gallica tox eat, qna feri boves aigoi&caotar.** adeo Virgi>
lium non respniase peregrina voce uti adsiduo Yen. capraeque malti cum
Medie, {caprae etiam Rom. Qnam lectionem qnnm antiquisaimomm codd.
auctoritas commendet, capreae ridetur ortum esae ex capre^ sic enim li~
brarii e pro ae scribebant ; ct capreque liquido comparet in utroque cod.
Lips. Tum epitheton sequaces magis convenit capris, quam capreis. Aliae
antem peendes quum uno loco manere in pascuis soleant ,
caprae vagantor,
ea semper sequentes ,
quorum feruntur cupiditate , haec quoque deserentes,
nbi alia sese offerunt ,
quae gustata dulciora fore sperant Illustrat osom
huius epitheti Eci II, 64.: Florentem cytisum sequitur lasciva capella.*^
Accedit, quod caprinum genus, vitibus in primis infestum, silentio prae-
terisse Virgilium vix est credibile. Ys. autem 380. tantum abest ut convel-
lat hanc sententiam ,
ut magis etiam conErmet Putida enim foret hnius-
modi oratio : ori ,
iuvencae ,
oves ,
quum plurimum noceant vitibus, pro-
pterea caper Baccho immolatur.** IVri) 375 Illidunt Aid. pr. aves Gnd.
a m. pr. cui illudunt ^
non dixit illudant et pascantur quae pedestris
oratio esset, pro cum ei, ut ei, illudant quam toties a poetis desertam
videmus, ut oratio sit a vulgari recedens. (Ne poetis quidem licet, pro
arbitrio quidvis pro quovis ponere; qna in re non semel erravit Heynins.
Sic autem solent infinitis locis singula enunciata deinceps poni a poetis,
non indicato per coniunctiones nexa ,
qui inter ea intercedat. Cfr. etiam
infra vs. 460. /f>.)
'm r
cepto utitur XVII, 22, *. 35, 17. seu praeter, [super bic est prae-
872. fron inpntdena taborum, ter; plus enim nocere ,
qnam
b. frondes ignarae et impatientes biemes, illa animaUa, vs. 376.
inioriae ex dente pecudis, (re- contenditur. IVr.') Plus quam
ctius Wunderl.: labore signi- frigoris vis et sobs potentia ,
b.
ficat omnia ,
quae vites patiun- aestus, nocent vitibus novellis
tur. JVr.) 873 379. Cui boves agrestes et capreae et ce-
frondi iUndunt, eamque depa- terae pecudes, indignae hiemes.
scuntur. Super, seu plus quam Quisquis indigna b. quibus
Digilfe -^ r-i Google

, ,
GEORGICON LIB. H, S73 379 579
Frigora nec tantum cana concreta pruina

Aut gravis incumbens scopulis arentibus aestas,
Quantum illi nocuere greges, durique venenum

Dentis, et admorso signata in stirpe cicatrix.
377 herbis arentibus Goth. lec. a ra. pr. ardentibus Franc. et Canta-
brig. cum Erf. aestus Medie. Pierii et Parrhaa. Mead. nniia et Reg. ed. Ven.
(Ceteram ctr. notata io V. L. AemVIII, 559. /iP>.) 379 Ia admorsa
magna rarietaa, qnae forte Grammaticia debetor, qui generi rov stirpe
timebant. Sed vid. Aen. XII , 208. admorsu Romanoa Pierii. Sic et Pie-
rii Medicena a m. pr. Medieeoa Fogginii a morso, (ut etiam Serv. Dread.
io not. Philarg. ad ra. 367. ff^ri) mutatum io a morsu. Sic et in alib Pie-
rina ex admorso eraaom esse d aut factum a morsu ridit. Eadem varietaa
apud Heina. et Burm. admorso, amorso, amorsu. Librariorum et Gram-
maticorum ludibria.
dignos alter non est ,

quae im- spa. capreae sequaces poetica
merito patitur , omninoque du- elegantia ,

quae vites insectan-
ra, saeva, iiiiusta, iniuriosa, tur, persequuntur, ut Servius
facit, aut talia fert, eum poe- reddit, unde ap. Horat. II Sat.
tae indignum appellant, cf. cL 4, 43 Vinea summiltil capreas

X, 10 indigno cum Gallus amo- non semper edules. Mox eadem
re periret. Itaque hiemes irs- fere vi avidae iuvencae. 375. In-
dignae h. 1. recte a Servio ex- ludunt multo significantius quam

plicantur saeoae. 374. Uros laedunt, nova tamquam petu-
proprie dictos in Italia nullos lantiae et iuiuriac notione ad-
esse satis constat. Hercyniae sil- iuncta, ut Georg. I, 181 Tum
vae solitudines illo tempore eos variae inludunl pestes. Et com-
incoluisse e Caesare constat. At muuiter capris tribuitur lasci-
enim vel ex lib. III, v, 5S2 mavia, petulantia, pascuntur oves,
nifestum est, uros poetae im- etiam ,
cum depascunt ,
dum
proprie dictos esse pro feris bu- frondes carpunt oves.
bus, quales Italia nunc nomine 376. Idem, quod modo dixe-
Bufalo frequentat (Serv. Cod. rat, gravius ac disertius expo-
G. ap. Burm. : Uri autem boves nit. Nec frigora concreta (tri-
silvestres, quos vulgo bobalos butum frigori epitheton, quod
appellant." IVr.') Est autem rebus proprie convenit per firi-
bubalus cornibus compressis goris tempestatem congelatis et

sursum resupinatis ,
fronte cri- adstrictis.) nocuere tantum prui-
Digitized by Googie
,
580 ' P. .VIRGILII MARONIS

Non aliam oh culpam Baccho caper omnibus aris 380
Cacdilur, et veteres ineunt proscenia ludi,
380 dh caussam anas Arandel. et Schol. Statii Theb. V, 259. Bacchi

Parrhas., at sit: omaibas aris fiaccbi, de quibas sane solis est accipiendam.
na cana, nocent tantum gelu. ornatus sententiae recte acci-
377. graris aes/as ,

molesta, piendae et interpungendae ob-
exitiosa, scopuli arentes, quibus fuit, quae ita procedere debet:
aestas incumlnl, Ii. e. sol assi- Ea de caussa caper in Bacchi
duus cautes excandefaciens, ac- sacris immolatur , et, cunf hir-
commodate hoc loco memoran- cus semel Baccho sacer esset, in
tur, cura de vilibus agitur. Sic vetere tragoedia Atheniensium
aprica saxa inf. 522. venenum caper poetis praemium ei-at pro-
pro saliva noxia. Sup. v. 196 positum, (scilicet quem ipsi mox
urentes culta capellas, honoris caussa deo immolabant)
380
389. Varro de R. H. carmine qui tragico vilem cer-
I, 2,18.19 Quaedam enim pe- tavit oh hircum Horat. Art. 220.
cudes culturae sunt inimicae ac cf. Tibuli. II, 1, 55 et ibi Not.,
veneno, ut istae, quas dixi, ca- nec non hircinis pellibus (ex im-
prae; eae enim omnia nosella molatis hircis) utres facti, in
sata carpendo corrumpunt , non quos oleo inunctos adsilirent.
minimum vites atque oleas Tum, quod poetae licebat in or-

Sic factum ,
ut Ubero patri, natum captandum exspatiari
repertori vitis, hirci immolaren- quomodo ex Graecorum illis sa-
tur, proinde, ut capite darent ais Latina eiusdem dei sacra
poenas. Et notus est locus Ovid. fluxerint, commemorat. Olu-
Fast. 353 sqq.
I,
;
et quoties non stris locus est; singula videbi-
in gemmis caper vites aut arbo- mus. (A mactatione capri Dio-
res arrodens occurrit ? Recte nysia apud Graecos originem ac-
haec; unde satis apparet primi cepisse, simulque ludos scenicos,
versus sententia, obhaneviti- qui festo illo etiam tum ede-
*
bus illatam noxam hircum in bantur, canit Virgillus. IVch.')
Bacchi sacris mactari; at enim 381. veteres ludi ineunt pro-
eandem etiam ob caussam ludi scenia, pro, olim, antiquis tem-
scenici facti? eandem ob caus- poribus, ludi in scenam inducti,
sam ascoliasmus? hinene Libe- facti, exhibiti sunt, proscenium,
ralia? et reliqua? Haec nemini proprie ante scenam versus or-
molesta fuere. Scilicet poeticus chestram, pulpitum habebat, quo
Digitize :/ Googie
GEORGICON LIB. H, 380 365* 581
'
f
'
Praemiaque ingeniis pagos el compila circum
Thesidae posuere ;
atque inter pocula laeti

Mollibus in pratis unctos saluere per.ulre*s, , .
Nec non Ausonii, Troia gens missa, coloni' 385

332 ingentes vel ingentis valgo lectam; scii. Thesidae, etsf Pierias iam .
commendaverat alterum; ad quod recipiendum mireris Heinsiam hic adeo
timidum faisse. Ingeniis reposuit Barmanaos ex antiquissimis Pierii , Phi-

largyrio, cod. Ursini, et cd. Ven. Sic Lucret. II, 11 certare ingenio'.
ubi V. Wakef. 384 saluere vetustissima scriptura ; alii , ut pronuntiatum
iam olim ,
saliere, vide h. 1. Heins. et Burm. Sec. ad Anthol. Lat. p. 540.
{saluere, quod etiam in Paris. 7., prior lectio Medicei, altera saliere-, illud
etiam Terentiano ,
hunc vs. afferenti, restituit Santen. p. 47. irr.) 385
a Troia Leid. et Troia Regius Martin.
actores prodibant ,
h. 1. omnino Inscript. Etrusc. T. II, p. 105
pro scena positum. 382. 383. conspici posse iam Biu'm. nota-
Thesidae, Athenienses, posuere vit, et quem passim in gemmis
praemia, pro praeVnio, hircum, et marmoribîs exhibitum videas
ingeniis h. poetis ,
circum pa- (vid. Gorium Inscr. tiusc. 1. 1.
gos et compita. Nota de prima Adde V. c. Gorlaei Dactylioth.

rei scenicae origine fabula, vid. T. II, n. 508). Utrium, fuit usus,
Horatii Art. 275 s^l. ^
quae ad quia in eosdem et vina e lacu-
Dionysia ruralia, xa %m bus transfundere, et uvas ad
per pagos, utique pertinet: e torcular deportare mos erat vid.
quonun genere ciun ab initio es- apud Gom. de Caylus Recueil (T

sent xa iv Alyivaiq, s. Lenaea Aniiqu. T. V, pl. 58.
(diversa quidem et haec a Dio- 385 389. Liberalia quidem^
nysiis urbanis, seu maioribus), Romae mense Martio celebra-
auctis tamen urbis opibus, ea bantur. t haec respexisse vi-
praecipuam celebritatem conse- deri potest poeta ,
si v. 390 ad-
quuta sunt , ut diversa plane ab verteris. Sed festum Bacchi
ruralibus habenda sint, ut cum celeberrimum vindemiam factam
exquisitae doctrinae copia ad He- excepisse videtur, fiebant, uti
sychium ad liquidum perduxit in festo post messem conditam
Ruhnkenius , in App. (vid. Horat. Epist. II , 1, 140),
384. *Aa7uxiXiaap6g, in Diony- per pagos multa ludicra : pubes

siis paganis, xoXg xax* aygovg, rustica ,
personata et, larxis e
sollennis, lusus notissimus, quem cortice factis ora habens obducta,
etiam in lapide apud Gorium non modo iaciebat iocos et di-
ViRGIL. Tom. I. 33
9
Versibus incomlis ludunt risucjue soluto
Oraque corticibus sumunt horrenda cavalis;
Et te, Baccbe, vocant per carmina laeta, libique
Oscilla ex alta suspendunt mollia pinu.

%
386 rituque Moret, scc. 388 Ut te Bacche canunt a Cerda edittun.
eteria in praetereuntes; quam ille deus faciem converterat,
vindemiae licentiam adhuc in summa agri ubertas sequi crede-
Italia vigere observant, qui ex batur. conf. vs. 892. Acutius

oris illis ad nos veniunt ; et sua haec coniectata ,
quam quod
aetate Ausonius narrat in Mo- Servius habet ad Aen. VI, 741,
sella 161 168; verum etiam qui ad pui*gationem vento vcl

versibufi incomius, {^Sainmiis, aere fieri creditam haec refert.
ait Sanlcn. ad Terentian. pag. Inter amuleta habita esse cre-
181. fVr .
)
.ex tempore eflusis dunt alii: quod saltem de hor-
'{^Jinpro%isare nunc appellant hoc rendis larvis mihi probabile fit
idem Itali); et haec est Fescen- in Bacchicis haud aeque: si in-

nina licentia apud Uorat. II Epp. spexeris anaglypha Bacchica
l, 145; canebant poiTO hymnos suntpulcra, hilaria. Multa his
in Bacchi honorem, et oscilla, de rebus cum ab aliis tum ab
afoipug (cf. Valcken. ad Tlieomt. Gasauboiio de Satira tradita
p. 246) ,
h. larvas e corticibus sunt, multa accuratius ct utilius
factas, quales ctiainnum in mo- tradi possent, cf. Horat. pist.
numentis occurriuit, cx arbon- II, 1,145. Tibuli. 1,7,3540.
*
bus suspendebant: ea h. 1. mol- II, 1 , 55 sq. De oscillis inani
lia ,
h. mobilia, pendula. Sunt opera alii post Servium plurima,
gemmae hacc oscilla referentes; ct h. 1. Cerda. Inprimis com-
unam exhibuit Sj>cncius Poly- mentum fuit vulgare, quo ab
mct. Pl. X^, flg. 2, plur es V., c. Erigones suspendio oscillorum
^ Lippertus in Dactylioth. cf. PU- usus repeteretur; vid. Hygin.

ture iP liicol, T. IV, p. 14. Idem f. 130 et ibi Munck. In verbis
eiegantissimi ingenii vir, Spen- Ausonii, Troia gens missa,
cius ,
originem et caussam huius paullo licentius se iactat poeta.
ritus in eo reperiebat
,
quod eos Ausonii, Itali h. 1. sunt, cum
Bacchi vultus appensos vento proprie tantum Latini, inque his
impelli quaquaversus et converti Albani ac Romani , dici possint
volebant agricolae, quoniam, qua oriimdi ab iis qui cum Aenea,
,
,, , ,
Hinc omnis largo pubescit vinea felu; 390

Conplentur vallesque cavae sallusque profundi,
Et quocumque deus circum caput egit honestum.
Ergo rite suum Baccho dicemus honorem
Carminibus patriis, lancesquc et liba feremus;
390 ruheacit Mcnag. pr. 391 Complmturgue cavae vallei Moret. ec.
392 Landat Columella III , 21 , 4. quodcunque Parrhas. Et quodcunque
decus Schol. Horat. Sat. 1, 2, 84. corrupte, quacunque deos Gnd. Qnod
Tero Guellioa et ex eo Cerda ad h. L laudant carmen in Bacchum, e Mnreti
Galliambo petitam eat: ne fallaris, moneo. 393 suos honores codd.
aliquot Pierii, quod ipsi rem splendidiorem eiheere Tidebatur. honestum
honorem displicebat Io. Schradero. 394 laticesque et Franc., per se non
male, ferentes Zulich.
Troia missi ptofecti erant, (ex Itaque haec non de vineis solis
aha pinu, pinas sec. Varron. dicta existimaverim, sed de omni

I, 15. inter arbores agris termi- regione ,
cui Bacclii adspectus
nandis poni solitas; ex alia, quo fertilitatem conciliet. //>.) 392.
latius pateat prospectus, fôss.) l quocumque deus. Fulccrri-
S90. Exoratus et placatus his mus haud dubie versus. Nihil
sacris
2.
ac festis deus summam imagine hac vividius, nihil iu-
vindemiae ubertatem votis red- cundius. Praeiverant tamen haud
dit. finea pubescit, satis obvia dubie Graeci poetae: compara
transla tione , vites exuberati t V. c. Callimach. in Apoll.
50 sq.
largo fetu lacto uvarum pro- in Dian.124 sq. Statuam dei
ventu. KaUes sallusque si vi- per vineam circumferri sohlam
tibus consita loca , ut probabile huc advocant Interpretes; sal-
videtur, hic expressa sunt, im- tem oscilla poterant memorari.
proprie dicuntur de vineis, in Probabilius tamen, universe poe-
plano et in collibus satis, valles tam de dei adspectu cogitasse.
adeo pro planis locis, cavae, Petitum autem ex antiqua reli-
Graecorum exemplo, ut Pindar. gione, qua praesentia deorum,

1, 3, 18 nolXq vtata. (cavae non inprimis Apollinis et Bacchi, cer-
est mere ornans et ex poetica tis locis ac temporibus lleri so-
copia adiectum: Liv. XXVHI, lita ferebatur, et, quoties dii
: ibi in cava valle, atque apparerent, omnia ridere, fron-

ob i d occulta , considere mili- descere, progerminare, enthn-
tem ac cibum capere iubet. siastica loquendi forma, narra-
33 *
Et ductus cornu stabit sacer hircus ad aram, 395
Pinguiaque in veribus torrebimus exta colurnis.
Est etiam ille labor curandis vitibus alter,
Cui numquam exhausti satis est: namque omne
quotannis
Terque quaterque solum scindendum, glebaque
versis
39^ Et ductU God. a m. Eductu Leid. tert Si^ ductu Senr. ad

pr.
Aen. IX, G27 in cdd. quibuadam. tabit cornu Leid. dtert ad ara edd.
Macrobii Sat. IV, 2. Swv. ad Aen. IX, 627 in scriptis. 396 torquebi-
mu Medie. Pierii, veribus Rom. (et ita longe plurimi; vid. etiam Burm.
ad Aen. V, 103. In Medie, scriptum verribus^ quod cx verubu ortum
vitleri possit; sed duplex r ex sono verbi subsequentis torrebimn natum.
Vid. etiam Pier, ad Aen. 1, 212., ubi in Medie, et ceieHs praestantioribns
libris, ut ubique, veribus, in Fragm. Vat. veteribus. }'erubus nostro lo~
co tuutum c Palat. Parrhas. et scc. Rotlcnd. laudatur. /Ar.) 397 curan-
c/ns Franc. aite \cn. ( 393. exhaustis //V.)
bantur. Li quod phantasma fa- partes, quae non in ara adole-

cile incidcrc potuere homines y
bantur, sacris epulis apponeban-
quum numinix niUu ea fieri di- tiu-, hinc V. 396 colurna cenia
cerent f
quae naturae vis et te- ex corylo; quam arborem cum
nor gigni L Locum hunc ad dilectu poni aiunt interpretes ex
Bacchi natales transtulit Avien. V. 299 Nece inter fites corulum
Perieg. 1121 sq. ubi cf, Wcrnsd. sere.
caput honestum est pulcrum, 897 407. Restat alius labor

formosum, quale Bacchi expres- in cura vitium [esi etiam alter
sum adhuc in monumentis con- ille labor curandarum vitium),
spicitiu*. Carminibus patriis. qui numquam iuiitur, ut vineam
Fuere adeo carmina antiqua Bo> iterum iterumque repastines (fo-
manorum in Bacchi honorem dias), pampines, vites ablaquees
caui solita. Alia fuere Fescen- ac putes, cui numquam satis ex-
nina: de quibus pauUo ante. hausti (pro exhaustionis, Serv.),
lances, et quidem in iU liba (cf. h. qui numquam sads exhauri-
supra ad v. 192), feruntur ad tur. Multa de his videbis monita
aras, cornu ducitur victima ritu in Colum. IV,
23 28.
sacroiiun. Sic et stare verbum namque pro vulgari,
398.
sollenne. vide Serv. Victimae nempe quod. (jUe labar nam-
Digitized by Googie
Aeternum frangenda bidentibus ;

omne levan-
dum 400
Fronde nemus; redit agricolis labor actus in or-
bem,
AUpie in se sua per vestigia volvitur annus.
Ac iam olim, seras posuit quum vinea frondis,
401 laboratus Reg. a m. pr. 402 Atque ipse sua Voss. In se per-
que sua vestigia Franc. annis, h. per annos singulos, volvitur, sc. Ial>or,
malebat Reiskius. 403 / iam olim vulgo ante Heins. At aliL (Medie,
pro posuit praebet possint, supra scripta u. Idem frondes, IVri)
qtte Graeca liaec membroriun vilur in se, revolvit se, redit,
connexio dSe TCQVog Ita s//a per vestigia, eadem, ac su-

Tliucyd. I, 3.; di xal periore anno, ratione,modo,
xohi jrpo' yap x. t. X. Pf^ch.) tenore ac progressu. Sua se in
Ad rem Columell. IV, 4, 1 iYw- vestigia volvere de mundo Va-
merus autem vertendi soli hiden- rius, ante Virgilium ,
et post
iibus ,
verum fatear, dejl-
ut hunc alii poetae dixere; quorum
niendus non est , cum , quanto loca vide apud Ccrdani.
crebrior sit ,
plus prodesse fos- 403 407. Auctumno exacto
sionem conveniat. Idem IV, 1 4,1 stalim in sequentem annum vi-
crebros fossoris bidentes requirit, nitoris cura et opera extendi
cf. Geop. V, 25* IIoc idem, pu- debet.
seras ponit cum vinea
to, innuit Catuli. LXI (LXIV), frondes, cum vites ii'ondcs amiU
39 Non humilis curvis purgatur tunt, quae ad seriorem auctu-
rinea rastris. 399. versis bi- mnum duraverant, silvae ipsae
dentibus ligonibus duos dentes vineae esse \identur ; nisi sunt
habentibus, qui vertuntur ad arbusta iugata vilibus, honorem-
glebas frangendas, et commi- de frondibus arborum frequenter
nuendas; ut recte docuit vir do- poetae. Rusticus est vinitor,
ctus. 401. nemus pro vinea, sed vides poetam semper rcce-
levandum frotule quasi inipor- dere a vulgaribus. Tibuli. I, l, 7-
luno onere;, putandum; etiam Ipse sdram teneias maturo tem-

arbores aujputandae sunt per pore vites Rusticus, acer, dili-
vineam. labor, qui actus erat, gens, labori non parcens, dens
redit in orbem, et annus h. an- Saturni est falx amputatoria
nua opera ,
annuus labor, vol- notum dei insigne. Iam v. 407
; ;
586 P. VIRGILII MARONIS .
Frigidus el silvis aquilo decussit honorem

lam tum acer curas venientem extendit in an-
num 405
Rusticus, et curvo Satunii dente relictam
Persequitur vitem adtondens, fingitque putando.
Primus humum fodito ,
primus devecta cremato
Sarmenta, et vallos primus sub tecta referto;
404 ut silvia Schol. HoraL Epod. XI, sed aliter Nonlaa et Prisctaiius. s
aitvia Parrhas. 405 extendet Medie. 406 Agricola pro Ruaticus Rom.
407 1roaeijuitur Zulich.et oniu Mead. , sed rid. Barm. antondena vetusta
Nonii Mureelli exemplaria, ut ancfdere. oS/undans scribunt alii, tondena
Franc. Jugitque Meuag. [frigit Medie, a m. pr. /7>.) 408 deiecta ed.
Ven. al. deaecta. sop. r. 207 ailvam devexit arator, 409 et deerat Ven.
primum nonnulli; ut semper. reporto Voss. alter.
putationem vitium exprimi, sa- ipsum Columellam video IV, 24,

tis patet. Colum. IV, 23, 1 Pla- 4 sqq. 404. Varronis hunc vei--
cet ergo ,
si mitis ac temperata sum esse Servius testatur. Imi-
permittit in ea regione ,
quam tatione expressit, sed infelidter,
colimus , caeli clementia ,
Jacta Marklando iudice , Statius Silr.
vindemia, secundum Idus Octo- I, 2, 154 Excludunt radios sil-
bris, auspicari putationem ct vis decussa vetustis Frigora : ar-

rcL lam Cerda et alii non modo bores altae ac densae obumbrare
putationem , sed ct ablaqueatio- locum declarat per frigus de-
nem, cum inutiles radiculae fer- cussum veniens , factum a sil-
,
ro rescinduntur , praedpieudam vis. 406. relictam vitem ,

et
fuisse putant , eamque in verbis fructu et frondibus nudatam;
vitem adtondens quaerunt. Et quod itaque eius reliquum est,
sane Cohun. IV, 8, 1 Ham post iam nunc est putandum; quam
Idus Octobris , prius quam JH- rationem etiam Martinum sequi
gora invadant, vitis ablaquean- video. Biumannus neglectam
da est ubi in seqq. disertius res tomieri interpretatur, praeteri-
exponitur. Sed baec optantur tam et cui post vindemiam nulla
potius, ut verbis insint, quam adhuc sit cura adhibita. Etiam
inesse probantur; sic et pasti- Servius, relictam, scilicet a se
natio memoranda fuisset, conf. paullo ante desertam.
Geopon. III, 13; et ablaqueatio- 408 419. Subiicit nunc
nem sub putatione comjilecti tempora operis vinitorii: utmo-
4
Digitized by Googie
Postremus metito. Bis vitibus ingruit umbra; 410

Bis segetem densis obducunt sentibus berbac:
Durus uterque labor. Laudato ingentia rura:
Exiguum colito. Nec non etiam aspera rusci
Vimina per silvam, et ripis fluvialis arundo

Caeditur, incultique. exercet cura salicti. 415
410. METITO: BIS 411. HERBAE.
410 postremos Hottend. scc. umbrae /ulich. 411 obducant Leid,

413 rusti nonnalli scribunt, rid. Heins. frusi lui. Pompon. Sub. aspere
/rusci a in. pr. Medie, (et litera f prius s fuerat, uf notat Foggin. /f>.)
in quibus argutandi copia esset. 414 per silvas Moret, quart. et Regius
Martini. et a Franc. abesL 415 Creditur Menag. pr.
neat , tempeative omnia esae cu- 412. Cum tam assiduam ac

randa. conf. Colum. IV, 27. perpetuam operam requirat vi-
409. vallos, h. pedamenta, ne tium cultma: 2
laceant aliis vi-
imbribus putrescant, vid. Varro neae magnae; tibi parva probe-

R. R. I, 8, 6. Quanliun enim tur, quae recte et tanto maiore
video ,
poeta promiscue modo cum fructu a te coli possit. Pal-
vites altas ulmis aliisque arbori- lat!. I
,
tit. 6,7 ha in arbitrio
bus iugatas, modo statuminibus, nostro est, utntm plus habea-

iugis, perlicisve ac vallis iirnia- mus, an melius fecundior est
las ,
memorat. Idm 410. 411 culta exiguitas ,
quam magni-
metere pro vindemiare, ut supra tudo neglecta. Sed luculentus
segetem , arva ,
serere ,
semitia huius rei et loci connnentarius
ad vineas transfeni vidimus, cf. est aj>ud Colum. I, 3, 8 sqq. IV,
ad V. 267. Porro bis in anno, 3, 4 sq. conf. Plin. XVIII, 6, s.
vere et auctuiimo, pampinatio- 7,3; utrique versus hic lauda-

neii* et runcationem fieri debere tur. Vidit hoc sagacissimus quis-
dicit poeta; sed rem ab antece- que c nostris hominibus, lati-
dente designat: bis itampini ex- fundia 'erdidisse

2
olim Italiam,
crescunt nimia copia ,
bis lier- nur.c i>lerasquc Europae provin-
bae exuberant , adeoque eruen- cias ac terras. Forma orationis
dae et evellendae sunt, sentes cx Hesiodeo petita 643
poetica copia adiecti; sunt liic IV;
oViyijv alvtiv ,
piyaXq 6
omne id, quod ex istis herbis frl tpoqjta &te&at. Sic h. 1.
enascitur et solum implicat. laudato, valere iube, aliis rc-
-C-
lam vinctae vites ; iam falcem arbusta reponunt;
I
lam canit effectos extremus vinitor antes:

417 EXTREMOS EFFETUS
.
416 victae Medie, a m. pr. et Reg. a m. sec. iunctae Moret, sec. et dao
ap. Mardnom. iunctae vites iogata rinea lal. Sahin. falcemque Goth. sec.
^
4l7 lam canit effectos extremus vinitor Romanu.<; ct sic Medie. Foggiaii,
nisi qaod a m. sec. effectus erat, {effectus est altera lectio. //>.) it. Erf. effoe^
tos extremus alii cnm cdd. vetu, ut Argent, et hoc etiam Nonius Marcellus
in antes agnoscit. Possit hoc ferri, si nulla esset variatio. At alii pleriquc
effectus extremos. Hinc alia librariorum ludibria: effoetus vel effectos
tremuSy effectus extremos effectos extremos effoetus extremos effoetoe
t ^ ^
extremis in Goth. pr. Scilicet primam lectionem fuisse, effetus extremos^

verisimile Ht, quam mutarunt Grammatici, qui brevis syUabae productio^
nem non ferebant quod per omnes ab Aldd. inde edd. vulga-
,
ut nunc sit
tum: extremos effetus, {effetus extremos tuetor Cortius ad Lucam. VII,

770. Facilis traiectio adiectivorum ab eadem vocali incipientium, eandem
qnoqne habentium mensuram. Praestantissimi libri voc. extremus vol ex-
tremos posteriore sede collocant. Tffectos extremus etiam in Paris. 2. 3.
4.7.12. legi testaturPottier. Iam vero cur praeter necessitatem poeta metrum
violarit, dicens effectus ^
vel effetus extremos ^
quum servata lege metrica
extremos effetus dicere potuerit, nulla cogitari potest cansa; de qua re vid.
omnioo Q. V. XII, 14. Htnc accusativum effectos vel effetos requiri patet.
hffeti autem antes sensam praebet ab h. 1. prorsas alienam, effecti contra
commodissimam significatur enim transactus vitium curandarum labor. Sic
;
Moret, vs. 117.: CQnstet ut effecti species nomenque morctu Nec

ad vinitorem epitheton effetus recte refertur; effetus tmm valet 1.) qui
peperit; 2.) qui pariendi aut procreandi facultatem amisit; hinc 3.) de se-
ne; 4.) de homine libidinibus exhausto; 5.) de agro exsucco. Nusquam
autem efTetus dicitui- is, qui laboribus defatigatus est. Itaque alteri lectio-
ni effectos soli locus concedi potest. Pcniqne diversitas extremos pro ex-
tremus ^ ct effectus vel effetus pro effectos inde orta, quod nominum iuxta
positorum terminationes saepissime a librariis inter so permutantor. //>.)
linque, habeant illi sibi, ut colito 4l6. Jam arbusta, L. vites

pro praefer, potiori loco Labe. iam salis putatae sunt; aut, cum
413. ruscus virgulti genua, vites iam memoratae sint, arbo-
oxymyrsine f ruscus aculeatus. res, quibus viles iugatae sunt;
cf. Martin. 415. salices curan- reponunt falcem ,
dum per eas
dae sunt ,
li. wgae cx iis pa- reponere falcem licet ;
falcem
randae. incultae ,
quae i])sae non amplius requirunt. 417
per se nulla cuia indigent ct 419. Pulcerrime perfectam et
sponte proveniunt. absolutam vinitoris operam pu-
I
Digitized by Uoogk
Sollicitanda tamen tellus, pulvisque movendus;

Et iam maturis metuendus luppiter uvis.
Contra non ulla est oleis cultura ;

neque illae 420
Procurvam exspectant falcem rastrosque tenaces.
Quum semel haesenmt arvis , aurasque tulerunt.
420. Contra,
420 nonnulla Leid. nnns et Bocllei. ,

nt iam Servius notavit legi. Sed
mala ac perpetua aberratione. 422 Maior versibna vigor inesse videtur,
si post tenacea interpungas, novam sententiam ordiaris; Cum aemal
et
haeaerunt arvia auraaûe tulerunt'. Ipaa a. (Sed tum ofienderet quum
bis in eadem verborum complexione positam. Ifr.) Similiter subiicitur;
Poma quoque ut primumf

Vi propria nituntur. Moneri potest, et
monitum est , ita 420. 421 nimis magna polliceri poetam , oleas enim in
seminario haud parum operae requirere; recte utique; sed poeta agit de
oleis iam e viridario in olivetum transpositis. Nec tamen tam pervicaciter
levem coniecturam teneo, nt minus eam probanti irasci ant maledicere ve-
lim. tulere Goth. pr.
tandi ac runcandi designat. de vinea: Hea enim eat tenera,
Pervenit ad extremos antea, or- infirma ,

iniuriae maxime im-
dines vitium; fanil eos, gaudet patiena etc.
se eo pervenisse , et quidem ef- 420. 421. Olearum contra
fetua ,
viribus exhaustus ,
qui nulla eat cultura, h. oleae nulla
iam defunctus esse labore sibi fere cultura indigent. Z,evi
videbatur; (sed vid. V. L. tyr.) cultu sustinetur olea Colum. V, f"

iterum tamen ac denuo 'vinea 8, 1, ubi de earmn cultu agere
fodienda seu pastinanda; quae incipit. Add. Plin. XVII, 30 sqq.
ipsa fossio pulveratio dicitur, vid. Porro neque illae Procurvam
S*r\'. L. 1. et Indicem Scrippt. tenacea, L. nec putatione nec
R. R. VTioxovtatg Graecis. t pastinatione opus est, scibeet
post' tamen liaec omnia novus non tara assidua ac perpetua.
labor ex tempestate iniqua et Bene Servius; quod tamen ad
aeris inimriis oriri potest, ut ad- curam refertur anniversariam,
versus grandinem, pluvias ,

ru- nam necesae est ,
licet tarde,
biginem, reliqua acris vitia vi- olivam putare ; id quod vel ex
tis munieuda ac defendenda sit. Columella notiun est. 422. Cum

Ita v. 419 accipiendus esse vi- semel haeserunt terrae ; sup. 317
detur. cf. Colum. rV, 3, 4, ubi vites semine iacto Concretam
Digitized by Coogie
Ipsa salis tellus, quum denle recluditur unco.
Sufficit humorem et gravidas cum vomere fruges.
Hoc pinguem et placitam Paci nutritor olivam. 425
Poma quoque, ut primum truncos sensere valentis,
424. HUMOREM,
424 gravidas cum foenore fruges coni. Reisluas et Io. Schrader. Vide
Notunu 425 placidam qninque apud Burm., male. (Medie, nutritur, sed u
id o mutata. Ceterum cf. notata ad Aen. Ilf, 61. ^r.) 426 Pomaque iam
Ven. calentes Medie, a m. pr. (idem truncus. lP'ri)
radicent adjigere terrae. Et ad 5* 12 Sed id (olivetum) mini-

illa aurasque iiilerunl cf. v. 332 me his anno arari debet ,
et bi-
sq. Li illis: 423. 424 potest qui- dentibus alte circumfodiri. Tan-
dem recte dici : ipsa tellus satis, dem cum vomere potest quidem
L. affatim , sufficit scii, oleis hu- ita accipi ,
ut sit, ciun aratione,
morem ; iudicio tamen ac de- h. e. ducto vomere ,
aratione
lectui Virgiliano consentanetim, facta, sed verius est, ut sup-
satis ita accipere, ut oleas sa- pleatur, cum recluditur vomere ;
ta appeUaverit, quemadmodum scilicet et tellus sufficit fruges

supra vineas.' cf. ad v. 267. Sic gravidas , cum recluditur vome-
mox . V. 436 saepemque salis. re. (Hoc secuti Voss. Wunderl.
Porro dens uncus ligonis ac bi- et labn. verba ita distinguunt:
dentis est; et sententia sic con-
et gravidas, quum vomere, fru-
stituitur, ut, dummodo fodia- ges. Ita duplex proponeretur
tur et bidente aut sarculo subi- praeceptum j unde Vossius voc.
gatur limnus, iam ipsam tellu- satis recens satas oleas si-
rem dicat suppeditare oleis bu- gnificari ait; boc autem velle
inorcm; si vero etiam aretur so- Virgibum, ut bumus circa* re-
lum et aliquando magis frangan- cens satas et teneras arbusculas

tur' glebae, tellurem submini- bidente fodiatur; quum adultae
strai c gravidas fruges , b. ube- sintj^nd fructus rogandos suffi-
rem olivamm proventum. Co- cere arationem. At uno prae-

lum. V, 9, 15 Nant veteris pro- cepto haec inclusit Columella,
verbii meminisse convenit : eum, bidentem et arationem simul ad-
qui aret olivetum ,
rogare fru- hiberi iubens, 1. 1. \ 9, 12.
ctiun ; qui stercoret, exotxire; Quare equidem sic statuo : rutn
qui caedat (putet), cogere; et esse praepositionem, sic etiam
: ,
El vires habuere suas, ad sidera raptim

Vi propria nituntur opisque haud indiga nostrae.
Nec minus interea fetu nemus omne gravescit,
428. NITUNTUH,
428 que abest a Parrhas. et Gifanii libris, etiam a Romano vetastis-

simo, qui oês haut suo, more scribit. Agnoscas facile fulcram versus
a Grammaticis submissum. (Minime otiosum est que h. 1., sed iungit
inaequaliamembra vid. Q. V. XXXIUI % } quod qui non intellige-
; ,
rent, sastulemnt copulam; quae adiecta fortiorem reddit orationem. 7f>.)

429 gravcucUUAtixXt^. Lcid. virescit Rottend. pro vor. lecL ct Goth. pr.
Servius et vim habere con- Lucret IV, 1087 et alii, nutrilor

ditionalcm, quam ei i nesse de- pro vulgari /luOi.
monstrat formula illa Celso ma- 426- Commendat poeta reli-
ûme frequentata cum eo tamen, quarum quoque arborum cultum.

ut, ne, i. e. Ua tamen, ut, ne; Po/a videntur omnino pomife-
vid. etiam Drakenb. adLiv. IU, rae esse arbores. (Ad vs. 34.
37. Non dissimile est Lnnianum haecscribitWunderl.:co/7iapro

illud p. 62. edit Hc.ssel. :
Uono, co/th, ut vs. 426. /)omn pro /jorar,
ducite, doque volentibu c o m dicere ausus est Virgilius. //>.)
magnis I)is; quod pluribus il- Reliqua sic ^vrlgo accipi video: ,* e'
lustravit Columna ad h. I. Cum truncos sensere quibus insitae *

fomere , i. e. cum aratione, sive siuit mali , et cum succos eorum y
ei, vel tjuum aratur. Similiter in se derivarunt. Verum sen~
Ge. IV, 400. circum haec ,
i. e. sere ,
ut poeta dixit ,
pro ba-
si luiec feceris. Causae effectus- buere ,
habent ;
ubi semel ado-
que coniunctionem quandam ex- leverunt, ut iam trunci sint, non
primit cum Ge.I, 190.; Magna- surculi; ubi iam robur habent,
que ctxm magno veniet tritura fires suas, nos, succos neces-
calore. Aen. I, 55.: IHi in- sarios, et propria fi, natura
dignantes, magno cum mur- sua. conf. vss. 79 82.
mm'c montis. Circum tûstra 429 . Pergit in argumentationo
Iremunt. Nota est etiam tepi- usque ad v. 454; exornavit au-
poralis potestas praepositionis tem locum arte mirabili. Si
cum, ut Ge. III, 324.: Lucifcri oleae ct omne pomorum genus
primo cuui sidere. //>.) 425. non eandem ac vineae operam
lloc estUomeriemu Ta pro did desiderant, multo minus reliqua
louio, propter hoc, propterea, ut arborum genera mullum laboris
Digitized by Googie
, , ,

Sanguincisque inculta rubent aviaria baccis. 430
Tondentur cytisi, taedas silva alta ministrat,
Pascunturque ignes nocturni et lumina fundunt.
Et dubitant bomines serere, atque inpendere curam
Quid maiora sequar salices humilesque genestae,
432. NOCTURNI, 434. sequar. sax.
430 gue bett a Goth. acc. alvearia Gad. a ni. pr. Mox in Romano ra.
432 ante xeraum 431 ponitnr , male. 432 que abeat a Goth. pr. et nno
Mead. ac lumina nnna Pierii , nimimm Romanna, dno Heina. et Goth. sec.
fundi Gnd. pro die. lect. (qnodfleiuaio probatur; vid. Q. V. XXX, 6. Ifr.)
433 Abeat hic reraua a Mediceo, et aberat ab Ursini Colotiauo. (Sic aolet
Colotianua Mediceum sequi. Itaque hi libri duo nnius instar habendi. Signa
tamen quaedam in Mediceo appicta admonere videntur lectorem deesse ,
hic versum in aliis libris lectum. lf'r.) Sed sententia versum absolvens
facile excidere potuit. Versus per se est praeclarus, curae Goth. pr.
et ed. Dan., nonnullaeqoe ap. Martinnm. cura Kottend. tert. et Goth. sec.
434 sequor Erf. , quod coniectabat Io. Schrader. (Acute quidem Schrade-
ms. Coniunctivo in eiusmodi interrogatione utitur, qui leviter et per
transitum rem aliquam tacturus est; Indicativos contra est rem coeptam
e.xigunt, et magnos tamen fru- rum, quae aves frequentant."

ctus ferunt. Servius. A domibus poeta ad
* 429. 430. Silvestres arbores silvas traduxit. Sup. v. 328 arsd
fructus et utilitates plurimas no- virgulta. 431. Cytisus inter
bis ferunt, nec tamen ullam arbusculas apud llicopbrast. et
aliam curam exigunt, quam ut Plin. Cytisum Marantae videri
seramus, interea ,
duin vilibus a poetis intelligi, docet Mar6-
tam gravis labor impenditur, nus ad li. 1. cf. sup. ad Ecl. II, 64.
olcaeque et poma minore cultu Mox in pedestri oratione stru-
proveniunt, omne nemus, omne ctura fuisset, taedas silva mi-
arborum genus, gravescit fetu, nistrat ,
quibus, seu unde, igqies
qiOlt ,
ut gravida frugibus ar- pasciqqtur. l)c taeda proprie
bos, et Eclog. III, 56 nunc omnis dicta ,

arbore ,
succo parciore
parturit arbos. Lucret. I, 253. liquidioreque quam in picea
254 nitidae surgunt fruges, flammis ac lumini sacrorum
ramique virescunt Arboribus etiam grata, vid. 1lln. XVI, 10,
crescunt ipsae fetuque gravan- s. 19. 433. Quae cum ita sint,
tur. aviaria, secreta nemo- nonne debebant homines scrci-c
Digitized by Googlc
Aut illae pecori frondem, aut pastoribus um-

bras 435
Sufficiunt, saepemque satis, et pabula melli
436. Sufficiunt; meill
omittentis; illnd ad sequentia spectat, hoc ad praegressa. lUins generis
exempla praebent Ecl. VI , 74. : Qnid loquar, nt Scyllam Nisi etc.
Ge. I, 104.: dicam, iacto qni semine comminna arva Insequitur?**
Aen. VI, 601.: Qnid memorem Lapithas?** VllI, 483.: Qnid me-
morem infandas caedes?** Hnins generis exempla exstant Aen. II,
101. : Sed qnid ego haec autem neqnidqnam ingrata revolvo?**

IV, 368. Nam qnid dissimulo?** nempe: hoc ita esse. vid. Q. V.
:
XXXI, 3. Unde intelligitnr videri nostro loco scribendam: Quid maio-

,
ra aequorf commemoraverat enim poeta iam maiora, non nunc demam

commemoraturus Sed religiosom est, lectionem tanto codd. consensa
est.
firmatam deserere. Quid vero, si non critici, sed interpretis auxilio haec
indigent ? Nempe illud maiora referendam non ad praegressa , sed ad ea,
quae paulo post vs. 437. sqq. legantur , ubi toti montes luciqne cum altis
arboribus commemorantur; nam edam buxus, qua nobilis erat Cytorus,
proceritate insignia fuit. Itaque orado ita se habet; quid maiora sequar
quum etiam minora suum habeant usum bnxnm , qnalis est in Cytoro,
piceas ,
pinas , cedros ,
cupressos ? **
Scilicet fefellit Viros doctos vis co-
pulae Et vs. 437., qua post plura interposita continuari oradonem docui-
mus Q. V. XXXV ,
9. ff^r.) gmttiae in andqnis scribi , Pierius notat,
vid. sup.v.12. (genestae hocqnidem loco etiamMedicens;itemServ. Dresd.
Geniatae Rom. et 2. 3. Praeterea humilia Medie. Ifr.) 435 Et tiliae
pecori mullos legere notatum in Servianis. umbrat post Pieriam Heins.,
e melioribus, umbram alii, (in quibus Mcdiceus et edit. tert. Aid. IFr.)
eas arbores, et boc quidquid arborum (de picea modo egerat),

operae est, iis impendere 7 For- cum sabees et genestae etiam af-
ma orationis ut in illo Aen. VI, ferant utibtates suas, genestae,
807 ICl dubiiamm adhuc virtu- vid. sup. V. 12. Mox 435 Mae
tem extendere factis ? ( vid. Q. V. ex sermonis venustate ubundat,
XPCV, 7, d. fTr.) et vulgaris structura ac ratio
4^4. Quid maiora sejiutr? erat : Ita verbi caussa sabees et
vulgari ratione : ne maiora com- genestae pabulum, umbracula,
memorem. Sed maiora possunt saepes, mei praebent, (vid. Q.
esse utilitates maiores et arbores V. XXI, 8. pecori, ca-
maiores; boc Cerda, praeeunte pellis. 436. sata non modo agri
Servio, sequitur Quid insistam
:
arati, verum etiam, ut toties
in narrandis commodis maiorum vidimus, modo 423, sunt arbo-
,

El iuvat undantem buxo spectare Cytorum,
Narjciaeque picis lucos; iuvat arva videre
Non rastris , hominum non ulli obnoxia curae.
Ipsae Caucasio steriles in vertice silvae, 440
437 An fnit: Vt iuvat spectare! (vid. notata ad ts. 434. /F>.) Cy-
/oron tres apud Hcins. Scribant et CitJieron ,
Citherum^ Cytheron. Est
xd Kvtotjov. 438 Mariciae Daniel. ed. et R. Steph. 439 Kon ra-
tris Leid. Kon ullis hominum ap. Priscian. lib. XVIII. non nulli Rot-
tend. sec. et Gud. a m. pr. et unos Mcad. At vulgata ap. Geli. VII. 17.
non vilior noxia Medie, a m. pr. 440 Caucaseo alii. vid. Eelog. VI, 42.
{Caucasio praeter Medie, edam 3. 5. vid. V. L. ad Aen. I, 201. /P>.)
reta , vineae ,
oliveta, pabula terris magnitudo sit, vel ex eo
apibus, variata oratione et ex- discas, quod Bion Idyll. II, 3
quisitiore, melli dixit. parvum Amorem per cius ramos
437. Locus ornatus. Primum huc illuc insilientem facit. 438.
formulam docte variavit poeta Pix e pluiium arborum resina
pro vulgari: porro etiam buxus Ct, maxime ex pinu ac picea.
grata arbor est et picea, (de tota Plin. XIV, 20, s. 25 Bdtyx,
orationis forma necesse est convel Narycum , ct Narycium
sulantur ea, quae in V. L. ad Locrorum Epienemidiorum urbs,
' vs. 434. scripsimus. IVrl) Cy- (non Epienemid. , sed Opun-
torus Paphlagoniae mons in tra- tiorum. fpy.) Aiacis patria,
ctu maritimo, buxo nobilis, vid. lam ab his Locris colonia in Ita-
ad Catuli. 4, 13 Cytore buxifer. liam deducta Locros condidit,
Adiacebat urbs eiusdem nominis conf. Aen. III, 399. Ad utram
(loca veterum sunt apud Cerdam regionem pix Narycia, cuius
et Martinum). imdanlem buxo, et Columella X, 386 et Plinius
fluctuantem ;
(non abundantem, XIV, 20, s. 25 meminerunt, re-
ut inteiq>retantur codd. Serw. ferenda sit, dubitari posset, nisi
G. et Dresd. et Wagner. ad Va- picis Bruttiae satis frequens in-
ler. FI. pag. 39. JVrl) qua ima- ter antiquos menfro fieret, vid.
gine segetum, fruticum, et ar- Heins. ad Ovid. Remed. 264.
bustorum laeta facies fr-equentis- Petebatur ea inprimis e monte
sime a poetis exhibetur. Docte et silva 5!tVa ,
de qua conf. Aen.
porro undantem buxo Cytorum XII, 715. vid. Strabo VII, pag.
pro, buxum undantem in Cy- 400 B. 438. 439. arva silvis
tofo. Buxi autem quanta in aliis consita s. silvas, qiue nullo hu-
Digilized by Coogie
1
Quas animosi Euri adsidue franguntquc feruntque,

Dant alios aliae fetus ; dant utile lignum
Navigiis pinos, domibus cedrumque cupressosque.
Hinc radios trivere rotis, hinc tjTnpana plaustris
441 Qui>s et assiduae librariorum ineptiae apnd Buim terunti/ue male-

bat Vo69. 44$ foetos Gad. 443 pinus Gud, a m. pr. et qainque alii,
etiam Goth. pr. conf. ad Aro. XI, 135. cedrumque Heiiu. e sais; ot Pierius
in Rom. et autiqaioribua aliis, et Martinus in duobus invenerant; pro vnl-
gari cedrotque. Eidem assimilutnm in aliis et alteram , cupressumque. vid.
addoArundel. (atqae hoc praefert Vouias; non recte,
op. Rurm., que
post cupressos omittunt multi, cupressus Parrbas. 444 Hic /lic
Moret, pr.
mto cullu indigent, non erotto in Dubiis p. 7). fmngtmi-

noxia niliil labori nostro de- que fenmtque in animo habuit,
bentia, ut Servius^ non egentia agere ac ferre y h. vexare. (At
cura nostra. longe aliud csl ferre et agercy
44 453. Sunt multae aliae SytiV xcrl tpiquv Ferunt h. 1.
arbores, unde utilitates accipia- quod frangunt. Talia

fere idem,
mus. Caucasum puta poetice autem minime ad vivum rese-

pro quocunque monte ac silva canda ; solent enim sic interdum
nominari, steriles silpae doiU verba cognatae significationis ac
fetus; oxymoron : sed priore similis soni cumulari ; cfr. notata
loco steriles sunt sine fructu ad Ge. I, 157. IVr.) 443. lu-
eduli; fetits vero sunt usus; ut niperi certo generi, Oxycedro,
statim utile lignum subiicitur. nomen Cedri fere veteres tri-
Similiter viminibu fe- salices buisse, observat Martinus. Conf.
cundae (ut bene observat Mei- in ad Aen. VII, 13. IX, 187*).
*) Idemquc me per litteras docuit ,, liae et Graeciae ex genere luni-

Io. Andr. Murray, collega coniun- ,,
peromm esse multa docent ,
quao
ctisstmas Cedrus Libani ex ple-
:
,, eo inpnmis dilTenmt a Pinis , et
Tonimqtie sentoitia est Pinus Ce- consequenter etiam a Cedro Liba-
drus Linn., quae, si ratio haben- notica, quod flores utriusque se-
da partium fecundationis , flores xus diversis arboribus insident,
masculos ac feimueos in eadem et fructus bacciferi sunt. Spe-

planta gerit ct fructum strobila- ciem autem certo definiri hactr-
ccum edit; a congeoeribus au- nus non suppetit. An lunipenis
tem speciebas per folia fascicula- yyLjrcia Linn.? an loniperus Oxyce-
U aucta distinguitur. Cedrum Ita- drus Linii*?^*
, '
fi*
. 4

Agricolae, cl pandtis ratibus posuere carinas. 445
Viminibus salices fecundae, frondibus ulmi,
At mjTlus validis hastilibus et bona bello
Cdrnus Ituraeos ;
taxi torquentur in arcus.
446. ULMI: 4i7. i^tilibus,
446 PotMt et hic doplici modo intcrpnngi ;
ant sic ,
nt Tulgo fit ; aot ;
Viminibus salices, fecundae frondibus ulmi. Quod praeferam, (Heetc
V vulgo iuterpungitur j ia bono enim poeta sempcr simplicissima ratio tenenda.
Remoto etiam colo in hne versos ,
comma posni ,
ut facilior iuro prodeat
verborum ordo: salices viminibus, frondibus ulmi, at myrtus et cornus,
bello bona, validis hastilibus fecundae. Et fuisse, qni haec ita distinguere
< mallent, discitor e Serv. Dresd. comma, quod erat post
Sustuli etiam
fecundae intibus ulmi Zulicb. ct Medie, a m. pr., nt ap.
hastilibus. fVri)
Burm. commemoratur. At Fogginii fide frontibus ulmi legitur d ab re- ,
centi manu alteri * adseripta. (idque suo iam testimonio confirmat Frey-
tagius ;
neque is vilibus in cod. invenit.) Est hoc quidem etiam in l.eid.
frundibus Ven. et fr, edd. Aldd. et luut. cum Goth. pr. 447 .dd Me-
die. a m. pr., item bella. Tum at bona b. nnus Mead. bona telo coni.
Io. Schrader., ut respondeat hastilibus. 448 Itireos, Tyraeos, Ithyrios,
Ithyreos, Ithireos, inserto et ab aliis, librariornm Indibria apnd Burm.
At Itureos aliquot apud Pierium. Graeci scriptores audiendi sunt , in qui-
bus Vrovpaiot. {Jtyreis etiam Medie, et Serv. Dresd. lf'r.) curvantur
in nonnullis ap. Pieriam ,
Fabric., Goth. pr., sed est hoc interpretamentum
TOV torquentur qnod fere omnes scripti, Burmanpo teste, habent. Vide-
tur alterum 'legisse Avienus Perieg. 931. de arcubus: Ambitus hos etenim
multus trahit, et grave pondus curvis inest taxis. Mox r. 450 ante v.
449 in Goth. pr. erat positus.
444. 445. De arboribus ruslid ter etiam TS. 445. dicendum

conficiunt rotarum radios et erat: hinc pandas, non el p.
plaustrorum tympana , h. rotas lyr.) trivere, h. terere solent,
ex solidis tabulis compactas (vid. atterendo, tornando conficere.

Scbefil de Re vehic. I, 6 ct h. 1. terere pro tornare: vid. de ea
Burm. Male tecta vebiculorum voce Bentlei. ad Horat. I Sat. 3,
alii interpretantur), et navium 91. posuere, faciunt: cx xi&i-
carinas. Hinc hinc iungit vai, &ttvat, pro notifdooOai
Burmannus ut sit ex alia
,
ut toties Homerus.
alia arbore, parum commode ad 446. frondibus ulmi. Ul-
meum quidem sensum ; sed hinc mus frondem iucundiorem bu-
cx illis arboribus , ex illis fetibus praebet, etc. vid. Colum. V,
bus v. 442. (recte Heyniusj ali- 6, S et VU, 3,21. Varro 1,24,3.
Digilized by Google
: ,
GEORGICON LIB; II, 445 453 597
Nec tiliae leves aut tonio rasile buxum

Non formam adcipiunt ferroque cavantur acuto. 450
Nec non et torrentem undam levis innatat alnus,
*
Missa Pado nec non et apes examina condunt
;
Corticibusque cavis vitiosaVque ilicis alveo.
450. ADCIPIUNT,
451 torquentem Medie, a m. pr. (est ea prior lectio, ducta e vs. 448.
/f>.) adnatat cx ed. Xrgent. notarat Rei.skitis, unde refingebat: torrente
unda levis adnatat alnus. 452 exagmine Medie, a m. pr. {exacmine
Medie, apud Foggio. sed c transfossa ,
et ultimae e supra adiecta a, Ex^
acmina idem Medie. Ecl. IX, 30. Ge. 103.; utrobique c transfixa.
Exagmina in cod. Ge. IV, 21. /f>.) 453 ah>o tib Medie* et aliis
scribitor, xid. Burro, {alvo libri, praeter Romauum, ad unum omnes; al-
vus pro alveus dici etiam Lcxicu docent ;
itaque alvo recipiendum videri
possit ;
at vid. Q. V. XVI, 4. /f>.)
. myrtus conf. Acn. VU,817. possunt, buxum doctius poeta

III, 23. hona bello cornus, li. sa- dixit ,
ca forma ,
ut malus
gittis, iaculis, hastis; /o/a enim malum.
ossea est, Plinii verbo XVI, 38, 451> Alnus navigiis utilis est.
8. 73. 448. Ituraea, ultra Ior- Padi ripae alnis consitae; itaque
danem, vel inde, quod ea Phi- usus earum in faciendis navigiis
lippitetrarchia apud Lucam et promtus ac proclivis. Oeorg. I,
losejihum fuisse memoratur, no- 136 'l'unc alsios primum Jluvii

ta. Incolebant eam Arabes la- *sensere cavatas. Ex T.ucan. IV,
trociniis infames, et sagittandi 131. 134 colligas ,
latera coriis
arte claii: latiore tamen nominis fuisse tecta, loriêns proprie ad
acceptione Ituraei etiam ad Sy- Padi naturam. Missa Pado,
riam referri solent: conf. ad Vi- immissa in amnem de navalibus.
bium Sequ. h. V. p. 400. Lucan. At Burmannus , ut alnus ibi na-
VH, 230. 514. Cicero Philipp. tae transferantur ad alias re-
II, i6 et 44. Vide Cellar. Geogr. giones ,
ut India mitlit tbitr,
ant. T. II, p. 529 hinc praeslan-

j
Georg. 57, quod alienum a
I,
tissimos arcus poeta ab iis de- loco. Expressum esse versum a

signat. Claudiano XXXV, 178 missam-
449. 450. non ,
etiam que Pado qui remigal alnum,
tilia et buxus tornari et scalpi iam alii notarunt. 453. Corti-
ViRGIL. ToM. I. 34
Quid memorandum aeque Baccheia dona tulerunt?
Bacchus et ad culpam caussas dedit; ille furentis 455
Centauros leto domuit, Rhoelumquc Pholumque

Et magno Ilylaeum Lapithis cratere minantem.

454 et quae II. ab aliis legi, in Serviunis notatur, [tulere hic. non tule-
runt , scrihenAim vitieri, pronuuciuvi Q. V. V. /f>.) 455 cupam aûd
Lutat, ad Stat, uno loco ,
at allero culpam, v. Bunnaun. culpas Parrhas.
Ooth. pr. unus Mead. 456 Rhoetum scribi ex membrauis plerisque no-
tavit lleinsius. Rhoecum ex Callimacho (in Diuu. 221) reponere volebat
Pierius. Rhoecum gigantis nomen esse. Rhoetum Centauri, statuerunt
alii; melius dixeris, numina aut poni promiscue aut confundi. In latinis
libris Rhoetum constanter scribi, copiose docuit Bentlci. ad Horat. Curm.
II. 19. 23. adde lutpp. ad Ilygin. p. 5 Stav. Centaurus ^
graeca ilexioncp
ex aliquot vett. nutavit Pierius. 457 magna ed. luut. iljleum^ llileum.
Ileum .
Yleum .
J.eum . scribitur , v. Propert. 1 , 1 . 13. Graecuitt est
'Tlaioq. rrun acet Menag. pr., sed vid. Burm.
cibus cofis, intra corticem, et Metam. XII, 210 sqq. Habuit

adeo intra truncos cavos ar- noster ante oculos Odyss, tp
, ^
borum. 295 sqq. Cum ap. Ovid. 1. 1.
454. 455. Sationem silvarum Rhoetus et Pholus non occisi sed

suadere poetam memineris ex fugati memorentur, Martinus,
V. 433. Tot tantisque utilitati- alium doctum Britannum se-
bus multum cedunt &'uctus vi- quutus ,
copiose adstruit ,
/u-
iicarum quae tamen tam assi- renles leto iungendum esse ,
non
duam operam exigunt; quin ea-* domuit leto. At enim Jureiv
rum cultura multa adeo mala caede facile dixeris, numquam
aflert. uf poetam decebat, furere morte , leto. Sed tota
Iloc,
a generali ac nuda enuntiatione dubitatio illa inanis est ac vana,

ad facti exemplmn deducit, ad si , quanta in his fabuhs poeta-
culpam, h. ad furores, ad fa- rum variatio sit, et impune esse
cinora et crimina committenda possit, memineris. Quid enim?
incendit homines; ut iam bene Ab aliis Hylaeus et Rhoetus ab
Burmann. exposuit. 456. Spe- Atalanta in Arcadia occisi me-
ctant ad Centaurorum vino ine- morantur. vid. ApoUod. 111,9,2.
biiatorum furores et pugnam Schol. Callimachi in Dian. 221
cum Lapithis in nuptiis Pirithoi et ibi Spanhem. Alia pugna Her-
cum Hippodamia. Vid. Ovid. culis cum Centauris fuit apud
Digitized by Google
4
GEORGICDN LIB. H, 454460 599
, O fortunatos nimium, sua si bona norint,

Agricolas! quibus ipsa, procul discordibus armis.
Fundit humo facilem victum iustissima tellus. 460
458 bona si sua Franc. norunt Moret, pr.
Pholum devertentem: vid. Apol- lent agricolas infestant arma,

lo^. II, 5, 4. et Not. ad e. I. copiis agros insidentibus ( Mei-
458. Sequuntur laudes vitae erotto in Dubiis p. 8)? Scilicet
rusticae, locus nobilissimus, cuius poeta ponit id, quod in hac vita
pulcritudinem qu^ non sentiat, et agrorum longinquitate ple-
is nec dignus sit ,
cui enarretur. rumque contingit ;
cum urbes
Qui dulcedine harum volupta- opulentae saepius expugnentur
tum captus diutius suis sensibus et diripiantur. Ita et alii poe-
indnlgere vult, ia post laudatos tae; cf. Culex 80.81. Alioqui
^
iama Cerda et aliis Statium Silv. sic esset accipiendum : ut ipsi
rV, 5. Xetioph. Oeconom. con- agrestes militiam non sequantur,

ferat Culicem v.57 96. Horat. nec opes et divitias e praeda,
J pod. II. Carm. III, 1 ,

21 24. cf. ad Tibuli. 1, 1 pr. ipsa tellus,
Serm. II, 6, 59 sqq. Claudian. ovTij, avzonttrtj, lubens volens-
LV Fshx qui patriis etc. Ti- que. facilem victum, qui facile
huU. I, 1. 1,5, 19 35. I, 10. paratur, ut infra v. 600 fru-
II, 1. n, 3. Statium Silv. II, 2. ctus, quos ipsa volentia rura
Senecam Here. fur. 159 sqq. Ex Sponte tulere sua , non sunt
recentiqribus primo loco Thom- tantum silvestres ,
sed amplifi-
sonum Auiumn 1232 sqq. No- catione poetica dicuntur etiam ii
bis quidem in ornatu huius lod fructus, qui facili opera paran-
accuratius retexendo ,
fessum tur. (vide ne facilis sit i. q.
tantarum minutiarum recensu, atpQovo^, affluens; quae quidem

animum paullisper recreare li- notio apprime convenit verbo
ceat ,
inprimis cum in multis fundit. Vid. de hac significatione
eius pulcritudinem non assequu- adiectivi facilis Gronov. ad Liv.
tos esse videam Interpretes, quos XXUI, 11. Graev. ad Qc. Epist.
quidem vidi. fortunatas niad Eam. III, 12. Sic ipse Virgi*
mium, soUenni modo loquendi, lius Aen. I, nam fo-
444.: sic
pro multym valde. ,
re facilem victu per
459. 460. procul discordibus saecula gentem. ubi vid. Not.
armis. Atqui saepius quam vel- Compara etiam Homericum il-
34 *
*
*
Digitized by Googie
)

Si non ingentem foribus domus all.i superbis
Mane salutantum tolis vomit aedibus und.im;
I
42 roma/ Medie, Pierii, Voss. el Moret, qnart. et Scliol. Cruqa. Horat.

Carm. III, 18, Kpod. II, qood esset elegantiae oratoriae; (quam dixerit H.
elegantiam, non facile assequaris. ,AV quum est fatentis et concedentis,

adiunetnm habet Indicativum/ /f>.) praeter codices tamen, Sehol. Statii
Theb. I, 146 et Macrob. Sal. 2, vulgatam tuentur, salutate Vcu. no-
tis Reg. Martini ,
sed vid. hiotam nostrstm.
lud : '&fol (jtia ftnovTf j. If^r .

culta sua superficie; sic rivos
Jimdit, sufficit, suppeditat ;

cuin praetereuntiseftquae Tibuli. I, l,
cojiiae notione, cf. cl. IV, 20. 28. ubi vid. Obss. adde supra
Translatum inde ad partum, in- Ecl. V, 47. Livium V, 44,- 6.
primis facilem ac felicem, iustis- Sic supra V. 41 1 segetem obdu-

sima quia creditum reddere cunt sentibus herbae. Mox 461
terra,
,
acceptum referre, dicitur, domus lotis vomit aedibus. Sed

cique Jules, fenus ,
aequitas tinet humus ex sermonis proprie-
buitur. Sublectum esse boc Me- tate nuAiquam pro XodS" terra-
nandro ( non Menandro ,
sed rum orbe ponitur , ted sive ad
Philemoni; vid. Meineke adMcn. frugum culturam (Avieii. Descr.
et Phil. llcliqu. pag. 406. ff'r.\ Orb. 1193 Dives humo tellus ),
statuebHt doctus Britannus; cum sive ad humationem corporum

in Fragmentis sil; iixaiOTorov fere referri solet. .
xTtjii iarlv av&fmtioig dyqog, 461. 462. Si faatus et luxifi^

'Slv ij ipvais tiivat ydg, inipi- potentium abest. Primo loco
Xtig tpltjH. Saltem bene convo- Clientium turbam memorat. Cer-
nit. yriSiOv Sixaioraxov etiam tavit, quod iam Macrob. VI, 2
Xenophon dixit Cyrop. VIII, notavit, cum Lucretio 11,24
p. 468. At telius fiutdit humo. 36 pulcerrimo loco; quo etiam
Vavassor de vi et usu voc. pag. exprimendo iam vires expertus
150 observat hoc cl ait, esse erat in Culice 61 sqq. Aliter
utrumque unum idemque. Male suavissimum phantasma ornave-
vero. Scilicet habet hoc poeti- 269 sqq.
rat Catuli. LXIII,
cus sermo praecipui, dum comere sermonis Romani genius in
piam sectatur, ut spmon^mis ita aditu, qui magnam hominum
utatur, ut alterius latior, alte- coptam admittit, facile fert, cum
rius angustior ipso positu, sigiii- et vomitoria, ut in theatro, di-
heatus sit. humo ,
h. ex solo ,
cantur : Macrob. VI, 4; totis
Digit! d by Googh
,
. Ncc varios inhiant pulcra testudine postes,

liilusasquc auro vestis, Eph}Teiaque aera;
*Alba neque Assjxio fucatur lana veneno, 465

Nec casia liquidi conrumpilur usus olivi:
454 Inclusasque Medie, a m. pr, {inluaar cnm litnra iuter n et et

videtur Fogginio scriptum fuisse inclusas* //>,), Ilomauus et al. ap. Pie-
rium ac Martiuum, cum Erf. ; et aic in Servianis quosdam male legere nota-
tur; a duobus que abest, {vestes Medie, ffri) Ephyraea^ Ephyrea, male
alii. Est sane *'q7vpa, *Etpvqaiog; sed et !qrvprtoff ,
*Etpvqijios. Forte
ad eum modum foriqptum dixeris rd Kv&tjqa Kv^TjqaiOi , Kv^lgtut^,
,
Kv&(qijioq. 465 fuscatur quatuor ap. Biirm. cum Erf, et tres apud Mar-
tinum ,
qui et in textum recepit. Setl ut vs. scq. corrumpitur, sic h. 1. fu-
catur, cum accessione odiosae notionis, quasi vitiatur, contaminatur, nec
Gotii. pr. ,
ut in Servio aliisque ,
etiam Romano, lena Ven. 466 liquida
Gotii. sec. liquidae olivae c Leid. laudat Burraann. ad Samonic. de Medie.
0 couf. ad Ecl. V, 6S.
961.
aeUibuA vomil ,
ad maiorem sus I.ucani X, 120. 121 Pbur
^ etiam jiiulliludinis iq|^ncatio- atria vestit. Et suffixa manu
nem , quae totam domum ,
h. e. foribus testttdinis Indae Terga
atrium ,
repleverit ,
et vomit ijedent , crebro maculas distincta
foribus \>ex forea. Vix enim Zmaragdo, vestes, strag]|las, au-

placet domus alta foribus. Eo- ro iniusas, h. pictas (ludere, lu-
.
4II 1 U etiam taida'salulanlum fa- sus, ludibrium, v^qiq, sunt ar-
cit ;
aic et effusa multitudo di- tibeii naturam imitantis voca-
citur. eterum haec eadem bre- bula) ,
Ephyreiaque aera signa
vius, nec minus tamen graviter, et vasa ex aere Corinthio.
expressit Horat. /''orumque vi- 465. 466. Si porro nec pm-
tat, et superba civium Poten- purae nec unguentorum usum
tiontm limma. habent, fucus de adoptato co-
463. 464. Si non superba pa- lore quocunque frequentatum;
latia incolunt. Ad verbum : Si ut et venenum de quovis succo,
0 on habent, at quam splendi- inprimis aut amariore aut amo-

diuJ^pro eo, inhiant, habere re. yissyrittm h. 1. pro S 3Tio et
cupiunt, si non habere curant, Phoenicio ,*ut plerumque apud
postes varios pulcra testudine, poetas fit: sic 'Aoovqtov îtvov
h. fores opere variegato ,
testu- accipiendum puto de mercatore
dineo. Expressos hinc vides ver- Phoenicio apud Theocrit. II, 162.
602 P. VIRGILII MARONI?
At secura quies, et qescia faUere vita,
&
457 Loiigob. Sed Gotii. scc. vitam Romanas, alter Mentel. et Me-#
nag.,quod fertcf posset, praeferri alteri non potest.
usua oliviy nova perij)lirasis, quo aaqxtXtjs f

certa , nullis casibu|
quis utitur. Horat. Od. 111, 1, 42 adeoque nec metui obnoxia. An-
Nec purpurarum aidere clarior tecesserat secura quies. Scilicet
Delinit u,sus. inf. 111, 135 ni^ vita fallere nescia est idem ac
mio ne luxu obtusior usus Sit vita non fallax. lam spes non
genitali arvo. De casia vid. suj>. fallax est certa. Seges non faU
ad Ecl. 11, 49. Georg. 11, 212. ad laxy fallere nescia,' esset certa,
Tibuli. 1, 3, 61. At h. 1. intelli- de qua metus nullus est; atque
gcndus est frutex ille, dc quo hinc ager non fallax. Adeoque
Pliiuus agit Xll, 43 et de quo vita non fallaxy vita certa, tuta,
inprimis videndus llasclquist. nullis vicissitudinibus obnoxia

Huius casiae ligna miscebant unquam tutus ac securus agas.
guentis ; cum vulgus oleo nativo Hactenus cum viro docto expo-
uteretur. Corrumpi cum dilectu, nas: quae expectationem de se
pro misceri , temperari , quo- sustliiet ,
quae praebet ea , quae
cunque modo , b. 1. tamen cum dc illa expectabas. lam autem
adiuncta, notione : in deterius hoc ipsum inter potiores vitae
mutationem iieri: ut vitiatum, laudes habetur, .quod nulla re
contaminatum, sit (exempla eius fructus tmbatur. Parci
huius locutionis vid. apud Cerd.; non mendax apud Horatium est,
lacobsius laudat Plutarcli. T. 11. quae vera canit, quatenus fata

p^393. C. :
Ta fiiyvvfisva rcov certa ac fixa sunt. Et hanc ex-
XQOftttTav ol (p&BiQtaâi, plicationem Ser'vius altei-o loco
Xttl <pdOQUV T1}V ovofiaôv- posuit: aut quoniam immobilis
atv. /rr.) est status vitae eorum; urba-
467. secura quies^ quam quis norum enim vita aut insidiis aut
agit secure. Sic in Bucol. tuta proscriptione variatur. Ad He-
valle y in qua qui&94utiLs versa- siod. 227 sqq. respexisse*
ti^yclAltan. V, hel- putabat Ursinus. Ad verba ta-
lifKmedam civilH^BBhnis Scit men nihil inde lucreris. Per se
nonhsse casas. HocÂpeditum. dicta fallere nescia vita pluri-
At nescia fallere vita nil aliud bus modis accipi possit; ut h. 1.
esse potest ,
quam vita tuia^ quoque factum. Vulgo accipiunt
GEORGICON LIB. U, 467 471 . 603
Dives opum variarum; at latis otia fundis,

Speluncae, vivique lacus; at frigida Temp^ '
^ Mugitusque boum, mollesque sub arboreiômni 470

Non absunt; illic saltus ac lustra ferarum
468 ac in libris ap. Pier, et in Reg. Martin, laetis in edd. Macrob. Sat.
VI, 2, quod Ileinsio arridet. At enim laetos campos, agros-, fundos au-
tem latos probandos puto , etiam hoc sensa , nt sint patentes, et laetis
duo ap. Burm. {et laetis e Medie, affert Burm. Verum apud Fogg. at latis
exstat. Certe laetis Heinsius , qni id sibi impense arridere ait ,
si invenis-
set in Mediceo , non Burmanno demum commemorandum reliquisset, lae-
tis tamen etiam 2. 7. 14. fVri) Gud. a m. pr.
lectis 469 ac tres ap.
Burm., duo apud Martin, et nterque Goth. et Medie, et Comm. Cmqu. ad
Horat. Od. I, 21. 471 In antiquis edd. illi et illis legitur, et Non
absint, illis etiam Gantabrig. illinc Yen. nec et et lustra nonnulli.
sic, ut sit innocua (sciL ut sit scia fallere ad homines vitam

vita liominum, qui non fallunt, agentes referri, intelligique vi-
firaudiun expertes sunt; homines tam hberam a dolis et fallaciis,
simplices): sententia quidem ve- h. e. cupiditatibus. Exhibuit igi-

ra, quae et in Culice occurrit 72 tur Maro vitam metu vacuam
Oliaque uwidia degentem et et cupidinibus ;
et ea de-
fraude remota. Et sane vUa^ mum est vita beata. TVeh .
iogt pro hominibus. Dura ta- 468. opum pariorum. Repre-

.men interprietalio. Fuit vir do- henditur epitheton ab ili. Ho-
ctus, qui malebat interpretari: mio Tom. III, c. 21 'Elem. Critic.y
vita , quae non fallit ,

non latet, tamquam nimis laxum adeoque
non eflugit sine fructu. Ita ta- enerviun; debuisse enim opes
men adiectum aliquid desideres, sigillatim enairari, aut unum
quod ad. illam notionem ducat opum genus poni, non autem
Nam Horatii I Ep. 18, 13 fal- incertam et fluctuantem notio-
lentis semita piiae alienum est; nem 'admitti. Arguta haec sunt,
ibi est: quae latet > obscura est. non negem ; argutius tamen, vi-
V In hunc sensum expectares h. 1. dere, poni a poeta primo loco
vitam, quae potest fallere, h. genus, tuth siîici opes singu-
quae fallit, latet. (Si in priori- las: otium, {Ultra, etc. Fefefiit
bus secura ad liomines pertinet, viros doCtoS", quod non vide-

qui quiete fruuntm*, consenla- runt ,
Al h. 1. esse pro formula
neiun est, epitheton quoque ne- sententiae, sed cum vi aliqua.
Digitized byGoogIe
: :
604 P. yiRGILII MARONIS

Et patiens operum exiguoque adsueta iuventus;
Sacra deum, sanctique patres; extrema per illos
lustitia excedens terris vestigia fecit.
. Me vero primum dulces ante omiiia Musae, 475
47 . OPERUM, a1)sueta,
472 At Lcid. et Donat, ad Jerent. Andr. 1 , 1 , 48 ,

nbi et parvoque,
quod habent fere omnea scripti et editi eodem senau. At exiguogue re-
cepit Heiusius. Habent id Romanos, Mcdiceua, Venetos, ed. Ven. et
cdd. Macrobii VI, 2. vid. Burm. {exiguo etiam cod. Serv. G. apnd Burm.
Vossius parvot/ue recepit; sed recte iam Burm. vidit, ex Aen. IX, 607.,
nbi idem versus legitur, hoc repetitum esse. Facile etiam exquisitior vox
exiguo in vulgarem parvo motari potuit. /f>.) 474 vestigia Jigit Cao-
tabrig., ut Aen. VI, 159. 475 Me vero privum malebat Reiskios h. e. ,
oixtiov itttl tSiov ittvzttig ,

sibi ad;|ictum et proprium. Dulces Musas ex
h. 1. memorat Dialog. de Orat. 13.
continuaAdae, ut in Graecis poe- hoc vult, sacra ibi caste coli;
tis ii ,
avTitp ,
et îiiilia. la/is illic pietatem et metum deorum
otia fundis non dc latifundiis esse, sancti sunt patres, vene-
cogitandum; sed sunt campi et rabiles ,
qui sancte ac pie colun-
colles aperti, unde prospectus tur. Nisi argutius likcc dicta
patet late: quae res ad animum malis: Ulic demum sacra vere
et frontem explicandam magnam sacra (pro sacris vere habita)
vim habet (Meierotto pag. 9). sunt, illic senum sanctitas visi-
469. vivi lacus, aqua perenni. tur. 474. extrema per illos ve-
frigu/a Tempe ,
umbrosae val- stigia fecit, cum scilicet iam
les. 470. molles somni, lenes, multo ante aulas et {lalatia bea-
tranquiUi et dulces. cl. VU, 45. torum reliquisset. Vid. Arat.

471. Saltus proprie de pascuis. Phaen. 100 sqq. Supersunt in-
lustra ferarum, silvae, venatias- ter agrestes vestigia priscae iu-
nem designant. 472. operum, stitiae et innocentiae.
int. ojlus rusticum; Uboriosa iu- 475 489. Primum ,

ante
ventiw, vitae pars melior. ev<- omnia, studiis philosophiae ac
guo adsueta, ut parvo. Tibuli. naturae consecratam vitam agere
l, 1,25 conienlus vwere parvo. se velle ait, quod si non licuerit,
m. Illic sacra deum ; scii, san- at certe rusticam. Ulraque enim

cta smit et habentur, ut Servius vita beata et exoptabilis; 490 sqq.
, )
GEORGICON LIB. H, 472476 . 605
Quarum sacra fero ingenti percussus amore

4
476 percuaûa omnes optimi et antiquissimi. Ante Heins. perculsus^

quod nimis grave nam perculsas prosternitur ; prava paucorum librorum
;
lectio obtinebat, vid. Heins. et Bcutl. ad Horat. Epod. XI, S. (in Mediceo
percussus supra scripta l ;
percussus etiam 4. 11.
alterius tamen deliciis ac bonis novum fm'sse similis neutro-

,
describendis immoratur. Expres- rum usus probat; crebro legi-

sit baec auctor Dialogi de Ora- mus V. c. talia, quale boc est:
tor. cap. 13, digno, qui compa- nibil illo, sc. homine, iu-
retur, loco. Semina sententia- cundius. Comparare etiam il-
rum iacta iam videas in Axioebo lud licet, quod in allocutione

Platoni vel Aeschini tribui solito. non est infrequens: optime,
Comparandus Thomson in Hye- dulcissime -rerum. IPr .
me 572 sqq. tfulces Musae ptiliitat Arato

,
primum anie omnia

475. 476. Pbaen. 16. 17, quem lociun in
adeipiant me: ita enim latine animo habuit Musae accipiunt
dicitur, primo loco ut cum verbo; eum, qui se iis tradit, conse-
iunctum sit anle omnia : ut cl. crat. Sacmi ferre proprie est
II, 61 nobis placeant ante omnia sacriHcantis, v. c. Aen. III, 19,
silvae, jinte omnia primum tum omnino sacerdotis. Iam au-

mihi ditantium est. An Musae tem poetae Musarum sacerdotes
dulces anle omnia bene dican- frequenter appellantur, vid. Cer-
tur ,
dubito ;
saltem in poeta da. Notum Horat. Carm. HI, 1, 3,
nondum legere memini ante et Propert. III, 1, 2 Primus ego
omnia iunctum cum adiectivo; ingredior puro de fonte sacerdos
sed pulcer ante omnes, non ptil- Itala per Graios orgia ferre clto-
cer ante omnia, ut supra omnes ros. Manii. 1,6 eld viridi nu-
pulcra puella est, non: pulcra tantes vertice silvas Hospita sa-
est supra omnia, felix una ante cra ferens. Porro magno per-
alias Priameia virgo, non, ante Vbssus amore {nXriytlg, vid. ad
omnia. In serioribus occurrit, Aen. IX, 197) eipresqpm ex
ut in Plinio ante omnia efficax, Lucret. 1, 922. 923 sed acri Per-
ante cuncta mirabilis. (Verbo- cussit thyrso laudis spes magna
rum collocatio, quod vidit iam meum cor ,
TU simul incussit
Vossius, suadet, ut ante omnia suavem pii in pectus amorem

dulces iungamus; idque Roma- Musanan : quo nunc instiitctus,
nis auribus non ingratum aut mente vigenti, .Avia Pieridum

4

Adcipianl; coeliquc vias el sidera monstrent;
Defectus solis varios, lunaeque labores;
Unde tremor terris ;
qua vi maria alta tumescant
Obiicibus ruptis, rursusque in se ipsa residant; 480
Quid tantum Oceano properent se tinguere soles
478 laboris Mentel. a m. pr. Laadat vertat Macrob. de Somn. Scip.

I, 15. 479 tusenteunt Longob. et Yott. pr. 480 Obicibus tcnbunt
alii; et tic iam apud Gelliam N. A. IV, 17. {obicibus praeter aliot Medie.
Rom. et Serv. /f>.) residunt ed. Dan. et ant. edd. ndjênt Moret, pr.
481 properant cd. lont. intingere Goth. sec.
peragro loca etc. Ex quo loco Lucretio maxime commendatam,

salis patet ,
poetam duxisse cuius studiosus admodum fuisse
phantasma ab orgiis deorum, videtur Virgihus. Habent etiam

quos qui colebant, iv9ovanovue physices capita haec el argu-
sacra celebrabant ;
ut Bacchi, menta hoc praecipui, quod poe-
Cybeles. ^ ticum vel maxime ornatum ad-
*477. coelique viae el sitlera, mittunt. Expresserunt eundem
quod in vulgari oratione, side- locum communem mulli poetae,
rum cursum in caelo. Iam Or- ab Intpp. laudati , inprimis Ma-
pheus Ai-gonaut. 205 os a nonii. I, 99 sqq. Propert. HI, '6,
qiias Ovqavlas oorpoiv iSarj xv- 25 sqq. 478. lunae labores,
xAov; Tt lavatos, viae coeli defectus. Lucretius V, 750 dixe-

non uno modo dictae; vid. sup. rat: SoVte ilem quoque defectus
,1, 416. 417, ad Propert. IV, 1, Lunaeque latebras (vel hoc uno
103. Quod vero poeta physicas versu, Virgiliani carminis quan-
quaestiones commemorat tam- ta suavitas sit, intelhges) Plu-
quam studii sui praecipuam par- ribus e caussis (hi sunt defectus
tem , facit propterea, quia anli*- varii) fieri libi posse putandum
quiorujn vatum ,
ut Orphei, Li- est. 479. qua vi m., h. caussas
ni, Musaei, proprium id stu- accessus ac recessus maris ae-
dium fuisse traditum erat; porro stuantis. Argumentum sane phi-
quia Empedoclis ,
post Xeno- losophicae contemplationis sol-
phanem et Parmenidem ,
nrpt lennius, quam alterum, tempe-
q>vatB>s carmina inprimis ma- statum moris caussae ; quod qui-
gnam auctoritatem habebant, a dem et ipsum vCrba ferrent. Ob-

Digilized by Googie
, :
Hiberni, ve! quae tardis mora noctibus obstet.
Sin, has ne possim naturae adcedere partes.

Frigidus obstiterit circum praecordia sanguis
Rura mihi et rigui placeant in vallibus amnes ; 485
Flumina amem silvasque inglorius. O, ubi campi
486. CAMPI,

483 non qnatnor ap. Biirm. (et Serr. Dresd. JFr.^ non possum Goth. aec.
485 rigidi Pierii. 4S6 O ubi Tempe coniectura pluriam docto-
ru^ virorum apud Burm., at ea va. 469 iam memorata, et vid. Notaa. [Do
ubi Medie, a m. pr. ffri)
0 iices sunt littora inpriinis in ae- sedem non modo motuui.i anim^
stuariis. 481. Caussas varieta- sed et mentis ,
faciebant, vid.
tis in dierum noctiumque men- Cicero ibid. Sed et hoc ipsum

sura intellige. Etiam hoc Lu- Empedocleum est ,
cuius versus
cretius exposuerat V, 679 sqq. laudatur in Etymologo Magno
Quid lanium propirent soles hi- in cclfia eti(alibi; Alpa yap av-
bemi sol in hieme'
,
hiemali Îfioitotg nsptxapdiov lau voi/po.
tempore ,
Unguere se Oceano, Notabilis locus Schol. Cruqu. ad
occidere etc. Horat. Art. 465 Empedocles
483 489- Si philosophus es- qui dicebat ,
tarda ingenia fri-
sa nequit, agricqla saltem esse gido circa praecordia sanguine
vult. impediri. At quomodo ad haec
484. Stuporem animi a fri- somnia homines delabi potuere?
4!
gore sanguinis ducere recte pot- Scilicet ,

quod primis rerum ae-
est poeta, qui tantum probabi- tatibus nullus erat sapiens, qui
lia sequitur; inprimis cum e phi- non esset poeta, nullus poeta,
losophis nonnulli ita sensisse qui non maiore animi motu at-
videantur. Empedocles animum que aestu raperetur, aut, ut
esse censet cordi suffusum san- loquebantur, divino spiritu (iv-
guinem Cic. Tuse. Qu. I, 9, ubi ôvaicSv) ageretur. Calor ita-
^ vid. Davies. Quod vero sangui- que sanguinis cum adimi vi, in-
nem circa praecordia memorat, genii subtilitate ,
poetica*fift;ul-
ex antiqua Italorum philosophia tate, naturae aliquam coniim-

petitum videri poterat, in qua ctionem habere videri poterat.
praecordia , qspiva; , jiQoailbag, Imitatus est versum Lucan. II,
Digilized by Googie
, !^ , . ,

Spcrchcosquc, ol virginibus bacchata Lacacnis
Taygeta! o, qui me gelidis in vallibus Ilaenii
Sistat, et ingenti ramorum protegat umbra!
487 Sperchfosque dictam ut Alphea, Peneii, ic
,
Sperclieu. lU-iosiu reposuit e Mediceo; in quatuor iVper-
cheus\ (ut Medie, a m, ec. /f>.) hXix Sperchiosque^ Sperchios et, Sper^
chiusque^ hoc quidem in vulgg. rdd. r. Ilcins. h. 1. el ad Ovid. Met. 1, 579.
{Sperchius cum Servio praebent eius familiae codice, in qna excellit Uo-
raaniis. Spercheus etiidb 3. 4. Yid. Q. V. rv. //>.1 488 jêUdts can-

vallibus Medie, et unus Mead.^ forte gsliili inquit lieins.j^Plurc* si nd^-
* cênt libri, reciperem convallibus qnuin modo praecesserit in valhhus
V, 435. /f >.)
?57 Fm'Uint haec ilentm circa oCendit. Iunge igitur : O ubi

praecordia satiguie Jncaluil. [/] campi . . . o \ubi est,] qui
485. amnes rigui h. L qui me sistat etc. Ja/m. Vid. etiSm
rigant, amem, colam. Exem- Q. V. XXll, 3. exlr. IVr.) Campi
plis illustrat Burm. 486 489. Hpercheosque po^ca structura
O quam vellem ruri vitam agere enthusiasmo el ipsa consentanea
'
Tamquam poeta nobiliora rura dixit, pro campis ad Sperchium,
memorat, in Thessaliae, Laco- campis Thessaliae, in cuius con-
nicae, ac Thiaciae campis, cf. finiis subter Oetam montem flu-
Culicem v. 93 in quo quasi se-

,
vius ille in sinum Maliacum exj^.
mina aut rudimenta huius pul- (vid. Q. V. XXXIU, 4. fFr. )

cerrimi loci videas. O uii non Taygeta sc. iuga , opij ut to W
itaque est, ut silum loconun TaZyttov, montes ex Arcadia
quaerat, sed ut ibi degat, llt- per totam Laconicam procurren-
bet tamen locus maiorem Seivo- tes j subiccta iis Sparta et Euro-
.rtjra, si ita iungis : O ulinam sit, tas amnia, bacchata ,
passive
yiii me sistat ibi, ubi campi etc., quae bacchando frequentantur,
enthusiasmo abreptus sententia- in quibus virgines Lacaenae bac-
nun ordiwm turbavit. (Vulgo chari ,
orgia Bacchi celebrare,
verba sic ordinant: O qui me solent. Sic bacchata Naxos
sistat, ubi campi etc., quod par- Aen. 111, 125. Erat (utem sub
tim a vv. ordine non firmatur, Taygeto Bacchi templum, quod
parlim etiam propter subiuncti- adliuc Pausaniae aetate viseba-
viuu sislal et pron. qui pro quis tur j ad id solis muUeribus aditus
Digilized by Googie
;
GEORGICON LIB. U, 487 491 609
Felix, qui ^jotuit rerum cognoscere caussas; 490

Alquc metus omnis et inexorabile fatum
491 ineluciabiie^fatum Romaniu Pierii, ex Aen. YIII, 334 scilicet.
palcbat, et mulicAs solae sacra terrores, ac cupiditates homini-

in operto faciebant, vid. Pausan. bus detractas et ad veram felici-
III, 20. Ita explicatus locus pla- tatem viam patefactam esse,
cere potest Haemus autem in- saepe a Lucretio praedicatur.
piimis silvis abundabat : liinc vsa. Conf. Cic. Sjn.
13 (vid. Bent-
I,
4^. 489. kii demaris upon a late dis-

490 493. Beata est, inijuit, course of Preethinking in a J,eS-
vita philosophi, at nec minus ter by Rhileleutherus JLipsiensis

beata vita rustici, cf. ad vs. 477. aegm. 20). Ipsum Lucretium
Columella in praef. iam a Cerda laudibus praedicari putabat
laudatus i Rea rustica quae Spencius Polymet. Dial. II, p. 14,
sine dubitatione proxima it quasi quod non placet; non quidem

consanguinea sapientiae est. Ci- propterea ,
quod nimis magnifi-
cero in Cat mii. 1 5 Venio nunc cas, quam pro Lucretii meritis,
ad foluplates agricolarum, qui- laudes esse dicam; nam quae
bus ego incredibiliter delector, secta non suum principem ita
quae nec ulla impediuntur se- extollit? Fecit hqc idem in Epi-
mihi ad sapientis vi-

nectute, et curo suo Lucretius. Veinlm non
te^ proxime culentur accedere. hic locum habebat unius cuius-
Pliilosophiac autem Lucretianae quam certi hominis laus et prae-
capita hic proferri ex primis sta- dicatio. Non male expressit lo-
tim Lucretii paginis manifestum ci^n Seneca Agam. 604 608.
fit vid. Lucret I, 49 sqq. ad Colorem orationis mutuatus est^
1 50, qui versus optimi huius Ic- hinc gravissimo loco Lucaii. IV,
ci commentarii sunt. Forte et 394 Relix qui potuit mundi nu-
Graecus poeta utrique ante ocu- tante ruina Quo iaceat iam
,
los erat. Laudatur ex Empe- scire loco ! h. e. novit ,

in tenui
docle; 'OijJiof, os 9tUov nga hac fortuna, humili ôc loco,
nlStav iKxtjtSazo nXoUtov ap.Cle- securam sibi fore vitam ; ex ma-

ment.Alexandr. Stromat. V extr. gna fortuna se deiici non posse
Veria autem de natura rerum, contra potentes et divites metus
deorum et animae ,
rationibus hic agitat continuus, ne opibtu
ab Epicuro propositis, metus. suis excidant. 490> qui- potuit.
610 P. VIRGILII MARONIS.
Subiecit pedibus, slrepitumque Acherontis avari!

Fortunatus et ille, deos qui novit agrestis,
Panaquc Silvanumquc senem NjTnphasque sorores!

Illum non populi fasces, non purpura regum, 495
492 Hrepitusque Reg, rt nnns Mead. Acherontia avemi Erf.

pr. ( 493. Pro qui novit ia Medie, exstat quidquiti sed n supra adic^
cta Uterae d* Idem agreatea. Jfri) 494 Silvarumque aenem ed. V eo^
ad formam aorisli, qui potdst. bus argumentisque ,

a quibus
492. metus ex superstitionibus illa persuasio ducitur, discri-
falsisque opinionibu.s natos, in- men inter sanam et insanam
frimis de fato et de inferis. Lu- pbilosopliiam cernitur. Quam
cret. I, 79 Quare Religio (su- ornate haec dicta sint intelliges,
perstitio) pedibus subiecta vicis- si reputes nihil aliud haec esse,

sim Obteritur. Metus subiectos quam natura rerum rite cognita
:
vide ibid. 67 sqq. 103 sqq. V, nec fatum nec mortem a te ti-
lt93 sqq. III, 14 Nam simul ac meri.
Ratio tua coepit vocifmtri, Na- 493.494. Vitae rusticae amoc- _
turam rerum haud divina mente nitatem a splendidis et sanctis ^
coortam, Uiflugiunt animi terro- rerum imaginibus petit, ex pri-
res, moenia mundi Discedunt, monltti hominum, aureae aeta-
totum video per Inane geri res, tis, vita sumtis nempe cum m-
;
.Apparet Divum numen sedesque nocuis et puris castisque illis ho-

quietae udt contra nusquam minibus dii versabantAr ,
eos
apparent Acherusia templa, stre- frequentabant et in medio eorum
pitum Acheruntis ex Lucret. III, conspiciebantur : vide vel Ca-

37 Et metus ille foras plêceps tuli. LXllI, 384. Itaque is, qui
Acheruntis agendus Eunditus, silvas ,
valles, fontes et antra
humanam qui vitam turbat ab frequentat, praeclare deos agre-
imo, OmnUt suffundens mortis stes nosse dicitur. Cui. 76 lUi
nigrore, neque ullam Esse vo- sunt gratae rorantes lacte ca- ^
luptatem puram liquidamque re- pellae Et nemus et fecunda Pa-
linquit. Quomodo illum me- les.
tum expellat vid. eod. libro III, 495 499. Vivit animo im-
842 907 ad 6 n. cf. Seneca de perturbato ,
atque , ut ab omni
Benef. VII, 1. Nam in rationi- cupiditate, ita ab omni cura ac
# 4
Digitized t Googli'
; ; ,
.GEDRGICON LIB. H, 492496
Flexit, et infidos agitans discordia fratres
496 invidia fratres Moret, scc., e glosaemate rov discordia.
sollicitudine vacuo , ct vere vi- Od. I, 26, 3 sqq. JVeh.

tam beatam ex Epicuri formula Veram esse hanc explicationem
agere tideri potest. Illum non probabit Q. V. XXXVI, 7. //>.)
pupuli fasces (
vid. Lucret. III, Sane etiam in Armenia maior^,
1 009), non purpura regumflexit, cum Artaxiae Artabazes illius
flectit ;
ct sic in seq. doluil , in- successisset, belhim ei civile a
i iJii ,
vidit, nil curat honores Tigrane fratre , llonui ab Arme-
ac magistratus, in quem trans- nia arcessito,motum est verum ;
ferantur, aut quibus regna sive haec in annum 734, decimum

reddantur sive eripiantur; quae a pugna Actiaca, proximum ante
fortunarum conversiones annis Virgilii obitum, incidunt, vid.
proximis a profligatis Antonianis Dio LIV, 9. Catroeus quidem

partibus satis frequentes haud secundam ahquam Georgicorum
dubie inciderant, et infidos agi- recensionem comminiscitur, sed
tans discordia fratres illum non nullo plane aut levi argumentip.
flexit, nil movet; nil curat bella Daci autpn, (cum Getis ad Sia*
civilia : ut nec bella externa vicos populos refdeudi: quod
jiul coniurato descendens Dacus docuit Gatterer noster Commeut.
ab Jstro. Credere par 41006- Soc. B. Gotting. Vol. XI ubi pag.
tam etiam in priore membro, de 186) qui montium iuga trans
fratrum discordia, certam ali- Istrum incolebant, unde descen-
quam pefsonam ac nomen ex illo dens Dacus, ut fere semper,
tempore memorare debuisse ac quoties concretus gelu Danubius
voluisse, ut in altero Dacum. iunxerat ripas, decurrere sole-
Re.s]icxit utique Ai'saddarum bant ef vicina populari Florus
dissidia , quae in illos annos in- rV, 12, 18; ita illo tempore
cidunt, quibus Georgica per- Mysiam et mox Thraciam vasta-
scripta esse ct feruntur et vi- bant lam 724 Statilius Taurus
dentur ,
inter consanguineos, Daconun agmina palantia reie-
Phiaatem et Tiridatem ,
quos cil. Missus adversus eos et Ba-
{>er fratres declarat ,
agitata. In starnas M. Crassas, C. Caesare
hoc, puto, acquiescendum est. V, et Sex. Apuleio Cosa. U. C.
(Eodem exemplo usus eandem 725. Dio LI, c. 23 sqq. de iis
sententiam elocutus est Horat. triumphavit a. 727. Ister coniit-
Digilized by Google
;;

Aut coniumto descendens Dacus ab Histro;
Non res Romanae perituraque regna; neque ille
Aut doluit miserans inopem, aut invidit habenti.
498. Romanae, ilee,

*
497 Et Acron ad Horat. Od. I, 35. IIT, 6. discedens multi, vidp BAin.
Daci montibus inhaerent Florus IV, 12, 18. (Voss. edidit Istro. Cum a<l-n
sp^lione tamen legitur in Mediceo hic et Ge. Itl, 350., nbi Heinsiua itu hoc
#omen in praecipuis libris exarari scribit, in partes vocato etiam Terent.
Maur. vs. 218. //>.) 498 res Comanae Reiskius emendabat, îd est,
Armenae vel Parthicae ;
cum indignum porta, et quidem Romauo, sit, rem-
pnblicam Romanam peritura regna appellare, conf. Notam. Simile fere
. acumen argutantis Grammatici est apud Rulinian. de schem. Dian. pag. 257,
qoi locnm inter eas figuras refert ,
cum dicere manifeste parum tutum est
noluisse adeo Virgilium dicere: Aon res Romanae periturae. 499 mi-
serans aut non invidit Zulich. ex interpolatione.
ratue , h. populi ad Istrum ,

qui nis! res Romanae intelligendae
arma cum iis sociabant. x no- vicissitudines ct fortuna impe-
stro Statius I Theb. 3^ fit con- rii Romani. Sunt autem haec
iurato deiectos ferlUe Dacos. accommodate ad hypothesin Epi-
Udem Daci cum Getis aliisque curi, et intra eius placita acci-
barbatis non cessarunt Istro gla- pienda. Alioqui enim ,
in cive
cie concreto Romanos- lines va- Romano ,
impium hoc et scele-
stare ,
donec Q. Tuberone et ratum foret, reipublicae sortem
Paullo Fabi Coss. U. C. 743, nil curare,{res Romanae peri-
et anno sequenti perdomiti sunt, turaque regna in unam notio-

littusque castellis et vallo muni- nem coniungenda bella Roma-
:
tum est cf. Sueton. Octav. c. norum cum exteris gesta his ,
21. Ceterum Epicuream sapien- exitiosa. Quare comma quo ,
tiam ab omni repubUca homines haec distinguebantur ,

sustuli
avocasse, res est satis nota vel vid. Q.' V. XXXIU, 4. Vossius
ex Ciceronis disputationibus. Sexti Pompeii, Lepidi, Lucii Mar-
498. peritura regna ,
quae cique Antonii dominationem si-
pereunt, afflicta; in prosa; re- gnificari, hosque ipsos vs. 504.
gnorum ruinas, eversiones, in- reges appellari existimat //'>.)

teritus nil curat; quot enim re- 499. neque iUe .Aut doluit
gna non fuere sublata a Roma- (dolet) miserans inopem, aut
Digilizec by Googk
GEORGICON LIB. H, 497 501 613
Quos rami fructus, quos ipsa volentia rura 500

Sponte tulere sua, carpsit: nec ferrea iura,
500 valentia Ven. 501 carpit Macrob. Sat. VI, 1. rura Romanus.
invidit habenti y
non duritie et neca Here. fur. 1 59 sq. volentia
feroda animi, aut Stoica aliqua rura ex graecismo exponit Tou-'

yatiiia, quae male, a Servio pius in Suid. T. II, p. 49, ubi ex
inde, Lue advocatur, sed nec Xenoph. laudat: yij bJlovi^
quoJ in agro
dolet nec invidet, iiiaOKti et hinc bllt/ios
yv
remotos ab omni pauperum mi- T. I, p. 285. Praebebat tamen
seria et divitum luxu ac fastu ipsa res poetae hoc ,
vel sine
animum ab omni perturbatione Xenophonte, ai ipsa, sponte sua,
vacuum habere potest. Copiose sane etiam lubentia ac volentia,
illustrat locum Burm. Docent h. e. lubenter ,
ferunt fructus
hoc antecedentia : non populi rura. Inf.IV, 651 victorque
fasces etc. ,
quos , in agro qui volentes Per populos dat iura.
degit, non videt, ideoque nec Graeca ratione poeta uti tum
curat, quis illa opibus suis et dicendus est, non, quoties uter-
artibus, consequatur, {^habenti, que senuilr;in aliquam formam
diviti ,
ut habere apud Gc. p. naturali sciitentianmi modo et
VU , 29. dicitur ;
add. Eurip. ordine consentit ,
verum quo-
Here. Fur. 636-: ixovais>, ot i ties aut a sermonis patrii genio
ov. IVeh. Ceterum cfr. Tibuli. et usu sollanni recedit, adoptat-
I, 1, 77. sq.: Ego composito seque formas Graecas ,

seu ^'ulga-
curus acervo Despiciam dites deres seu poeticas, itatsit, nisi ex
spiciamque famem. Wr.') lectione Graecorum scriptorum
500
603. Praeiverat Lu- eas memineris ,
expediri locus
cret.V, 935 (notante Macrob. nequeat; aut ubi manifesta stu-
VI, 1 extr.) Quod sol atque im- dii et aemulationis signa ct indi-
bres dederant, quod terra crea- cia prodit scriptor. Semel haec
rai Sponte sua ,
satis id placa- dicta sint, cum toties graedsmos
bat pectora donum. Non autem perperam memorari viderim.
sunt pro tautologis habenda, 501. Sponte sua, vid. adv. 459.
ipsa, volentia , sponte sua ; sed Adumbrata esse haec ex Lucret.
facere putanda ad notionem pri- V, 935. 936, iam notatum Ma-
mariam vivide et fortiter decla- crob. Sat. VI, 1 extr. ferrea
randam. Expressit sequentia Se- iura, rigida, quae nec gratia
VlEGtt. Tom. I. 35
Insanumque forum, aut populi tabularia vidit.
Sollicitant alii reniis freta caeca, ruuntque
503. CAECA;
502 Insanumve Rom. (ct Aid. tcrt. vid. Q. V. XXXVI, 7. IVr.) tru-
dit Vratisl. 503 freta rauca LeiiL _
nec metu ullius flectuntur ,

nec freta. Servdo sunt nostro loco
miseratione. 502. Insanum freta caeca subito in tempesta-
forum y
insano clamore, litibus, tem surgenlia ,
quorum motus
persti*epcns. Sic rabies ,
furor caeci ,
incerti sunt. Ad pericula
foro et caussidicis tiibuitiu:. nec et discrimina navigationis respici
populi tabularia vidit ,

h. nul- patet. Scilicet, cavere poetae in-
lum nec vectigal, nec portorium, terdum vix possunt, quin, quod
nec pascua* a populo 'tamquam ad impellendam mentem ac fe-
publicanus conduxit ,
quarum riendum sensum adiunctum est,
redemtionum tabulae ,
publi- propter diversos vocum signifi-
ca instrumenta ,
in tabulario catus, ambiguum adeoque ob-
servabantur; quod Romae erat scurum maneat. Sunt haec in-
in ab*io Libertatis, vid. Liv. ter ea, quae sentiri debent, non
XL1U,16. subtiliter dilui, (caeca, i. e. plena
503. freta caeca ,
ignota , in- incertorurn casuum, plena peri-
explorata esse videntur. Si es- culorum propter latentes scopu-
sem paullo aiTogantior , dicerem los, syrtes, al. Laudat lacobs. Se-
pro imperio et iu hunc sensum rap. Anthol. Pal. VII, 400.
verbum accipiendum est. Nunc ug ^(Sxhe ÊfinoQog f rj TvtpXov
bene novi vocem habere plures
, xvfiarog lx&v6kog. et VII, 275.:
notiones, quas alius aliam non MaXiov rvtpXal amXaSsg .^
minus bene pro arbitrio suo sub- Vossius, et, ut videtur, He3mius,
stituere possit ;
itaque moneo, tria his verbis significari putant:
posse freta caeca quoque dici et mercaturam, beUum, potentio-
accipi, si quis malit, obscura, rum gratiam. Concinniora haec
nigra; ut Aen. III, 200 licet ac- enmt, si statuis, primmn agi
cipere, caecis erramus in undis vs. 503. sq. de regnis extern
propter seqq. At inf. III, 260 bello petitis, tum vs. 505. de
non sunt freta caeca , sed nox domesticis Romanorum discor-
caeca : Nocte natat caeca diis. Nam illa: Sollicitant alii
DIgitized byGoogIe
, f , ;
In ferrum, penetrant aulas et limina regum;

Ilie petit excidiis urbem miseroscpie Ponatis, 505
Ut gemma bibat, et Sarrano dormiat ostro
Condit opes alius, defossoque incubat auro;
Hic stupet adtonitus Rostris; hunc plausus hian-
*
tem ^
504. FERRUM; 507. AURO.
504 penetrantque Menag. a m. acc. 505 patrioaque Penatea Parrhes.

[Penatea Medie. Poat ocio intericctoa veraos accarrit roraus clausula pitr-
voaque Penatia in versu, cuius procul dubio sincerum lectionem dedimus.
In illo Penatia etiamsi impense placeret, e Mediceo adaumerc nou susti-
nuit Heinsius ,
quia vox eadem panlo ante praecesserat. Quae ratio iutilis
est Nam in Virgilio mnlta corrigenda essent, si nuniqnam ei licuisset tjdi
intenallo bis eamdem adhibere vocem. At mihi diversam ob causam minus

bic placent miseri Penates; vellemque codex obtulisset aliquis miae-
roaque parentiaP Raec Brunckius. Sed v. V. L. ad vs. 514. /f r.) 506
indormiat Reius., ex uno Mediceo, in quo tamen et ipso a sec. ni. in no-
tatum punctis, dormiat vulgo omnes: et nunc revocavi. Porro Serano^
Sarano f Serrano f
vitiose scribitur. 508 hic plauaua Medie, a m. pr.
remis frela et liaec; penttrahl in partes suas quasdam soluta

aulas et /iiniiia regum quuiii eloqui. Itaque semicola ,
quae
incertum sit ,
quomodo ]icr se erant post caeca et ferrum, in
spectata capienda sint, ita de- commata mutavi, ff^r.)
mum lucem accipient , si ,

ad-
iunclis etiam liis : ruunlque in 505 507. Hic, militiae ad-
ferrum , ad unam omnia rerum scriptus, exscindit (exscindere
imaginem revocabuntur. Nec fa- parat) urbem, int. Romam, Pe-
cile invenias ullum apud Virgi- nates ,
]i. patriam suam (bella
lium locum, cuius de sententia autem civilia respicit); ut luxu

iure ambigi possit ;
multaque, diffluat. Militia omnino illo tem-
quae videntur ambigua, facilia pore inter modos opum ac divi-
sunt expeditu, si ubique memi- tiarum quaerendarum expedi-
neris ,
solere ita Virgilium cogi- tiores , scilicet e praeda et agris
tata non semper una simplicique assignandis, vide v. c. Propert.
enuntiatione comprehensa ,
sed Eleg. III, 5. Tibuli. I, 1,1 4,
35 *
Digilized by Coogle
:

Per cuneos geminatus enim plebisquc palrumque
509 fêminatus cx onfinHius criptin n<*inius rrpoiait. Sic et Pierii et

Martini libri cum aotiqnu edd. Vulgatae tamrn rdd. praeter unam Egna-
ttanam gemmatur aut geminantur hultobaut. Illa geminatus enim, in
paretuheci posita inde ab Klzeviriaiut, illustrare sibi ridetur Heinaios ad Aen.
Xf 874, mihi tamen nondum satisfacit^ nec ipse mihi satisfacio. Minna
tamen putidus versus ad meum sensam est, si intra parenthesin ant totum,
nt Aldd. pr. et sec., ut sit: hunc plausus hiantem {^Per cuneos patrum-
ûe) Conripuify aut verba geminatus enim plebisque patrumque^ cnm Aid.
sec. et hinc ceteris, recipias. Friget tamen ntramque, muUoque magis, si
geminatus ad plebem et patres referas. Immo vero est , repetitos itera- ,
tos. Servias enim retraxit; ut sit; Corripuit enim hunc geminatus. At-
qui hoc repugnat sermonis genio. Melius esset dicere, enim esse pro di},
ya^f asseverative positum: nt Aen. II, 100 Aec requievit enim. VIII, 84
Quum pius ^4eneas tib{ enim, tibi, maxima luno. Mactat. Potuisset poetu
facile asperitatem hanc emollire: geminante manu. (Vox enim asseveran-
di habet potestatem in enimrero et sed enim maxime conspicuam.
,
Hinc
interdum auget vim praegressi vocabuli ,
ut iu illis ipsis exemplis, quae
Ileynius attulit; nec multam quidem; cfr. notata ad Ge.
differt a particula
I, 79. Modo noli aliter in vernaculo sermone hoc exprimere, quam vocia
intensione. Voss. et lahn. Tcrhti geminatus
pa/rn/nyne parenthesi in-
cludunt et verbum esi subaudiunt; quod friget. Denique êmiViolus expli-
candum ex 'focc. plebisque patrumque; non est iteratus, ff^r.)
ubi vid. notaU, multo magis in If p. 374 (576). conf. Tibuli.

civilibus bellis, per praemia mi- III, 3, 3 sqq.
litiae. gemma ,
poculum gem- 508 510. Alius eloquentiae
meum, ex gemma factum, cfl forensis laudem, dum pro rostris
Propert. III, 5, 4. {bibet'e gem^ dicentem audit; alius populi stu-
ma ,
ut apud luvenal. XII, 74. dia miratur et cupit gratiosus
bibere caelato. IVch.) Ostrum apud populum haberi; nimium
Sarranum j
Tyrium, ab antiquo gaudens popularibus auris dixit
urbis nomine, Sarra seu Tsor; Aen. VI, 817. hiantem prae ad-
de quo satis multa disputavit miratione ac stupore, conripuiiy
Boebartus. 607. Sic et Aen. VI, percussit, animum commolit,
610 qui divUiis soli incu- plausus per cuneos y h. theatro-
buere repertis. Ex Vario ; lucu- rum ordines ac sedilia , quo ex-
het et 'ryriisy atque ex solido bi- cipiebantur qui gratiosi essent
,
bat auro adimibratuiu esse ver- apud populum, ut de Pompeio,

sum, notaral Maaob. Sat. VU, Cicerone, Maecenate (vid. vel
Digitized by Google
:
GEORGICOiN LIB.II, 509 512 617
Conripuit; gaudent perfusi sanguine fratrum, 510

inif
Exsilioque domos et dulcia limina mutant,
1 ro' Atque alio patriam quaerunt sub sole iacentem.
ue^
* 510. CONEIPUIT.
i
501 Corripit: Ai gaudent emendat Marklandos ad Statii Silv. III, 2, 61,^
kJ
uon quod in praeterito tempore olTendebatnr, ut Burmaonua putabat, sed
quod noa sunt, ad quos referas rd gaudent, Kec tamen alii snbiicere post
c^
upcriora a versu inde 503 adeo durum est. Ipse Burmannns Corrupit
cooiectabat; minus feliciter, eanguime patrum ed.lôximh, 511 domus
tf
duo apud Burm. et uterque Goth. lumina Znlich.
t
.ji
I Ilorat. I Carm. 20. II, 17, 25) tem fugiunt. Sanguine cit Ui rem
: res uota. enim interjionitur ,
ut conflant Crudeles gaudenl in
?#
alias quidem geminatus quippe tristi funere fratrum: quem liic
ille, ut jq, dijtajij, scilicet ut expressmn esse ,

iam a Macrobio
sit: Lunc rapit, animum movet, monitum SaU VI, 2. 611. Ex-
ut appetat ,
plausus plebisijue silio , dimi in colonias deducun-
patrumque, h. e. populi, itera- tur. (Exsilium vix recte ad co-
tus ille quidem per cuneos ;
(vid. lonias retuleris. Nam qui in bellis
V. I.. IVr.") vult ille gratiosus civilibus vicerant, iis agri in
haberi, in gratia apud popi^m Italia adsignati; cui quidem rei
esse. non convenit patria alio sub

610 512. Gaudenl perfusi sole posita. Rectius igitur
sanguine fratrum, h. e. gaudent haec de iis dicta cum Vossio sta-
alii perfundi, ex graeco more, tuas, qui Antonium in Aegyptum s
(vid. Q. V. XXVUn, 6. l^r.) secuti. Sed falluntur, qui bel-

Ad veteranos autem et ceteros lorum civilium iam supra factam
refero, quibus promissi j>er bella mentionem hic re])etitam volunt.
cirilia (bine perfusi sanguine Quare haec est horum vss. sen-
fratrum) agri assignabantur ; ita tentia : ibi immania scelera, par-
cum sequente versu sententias ricidia, exsilia, ignota illa rusti-
ai-te coniunctas esse videas : reli- cis. fVr^ 612. Fere ut Horat.
ctis agris patriis et solo natali in illud Od. n, 16, 18 Quid terras
aliena praedia, alio sub caelo sita, alio calentes sole mutamus ? Sol
immigrant. Lucretii versus sunt pro coelo , plus minusve ex sole,
III, 70 Dura homines pauperta- propiore seu remotiore, calente.
'
4
Digitized by Coogie
; \ :

Agricola incurvo terram dimovit aratro:
Hinc anni labor; hinc patriam pai-vosque nepotes
513 terram molitus aratro Meditêu et Colot. Ursini; forte cx

Georg. I, 494. (Medie, acricula ^
sed u, testautc Fogginio, in o mutata.
//>,) demovit Leid. ct Rottend. 514 parvostîie penates Mcdiccus,
qaod impense placebat Ileiniio ; dummodo non v. 505 miserosque penates
antecessisset. Malim alioqui et ipse; patriam (adeoque publicum) parvos-
que Penates satis recte dici potest agricola tueri ct ulcre domum ac fa-
\
miliam. Et inf. IV, 155 Et patriam solae et certos novere penates. Add.
Ciris 418 et alii. Sune permutantur fere penates et nepotes in libris: vid.
Marklaud. ad Statii Siiv. I, 2, 145, qui etium |>enare;r praefert; sed parum
gravi de caussa: qunre enim poeta nepotes potius quam liberos memora-
ret?** Atqui memorat tamquam poeta, cui liberum est ct esse debet, ita
permutare; alioqui concidit tota poetica,fiurmunnus praefert nepotes ne ^
hisidem dicat porta, patriam ct penates-, qui metus utique vanus esset;
nam pa/r/a nequaquam ad tugurium ipsum revocari potest, sed totum rus,
vicum et agros, complecti debet, nt Ecloga I, 3.4.63. Equidem fateor
me ad hoc haerere, quod patriam ex annno labore sustinere dicitur
agricola; vix enim hoc aliter iieri potest quam conferendo iu publicum et
militin ex delecto. Atqui hoc alterum non ex agro petitur, prius non est
Romanum, illo saltem tempore; (vectigalia ap. lloraU Od. III, 16, 40 sunt
reditus agelli ,
quos porrigere aliquis potest, amplificare, augere, cupidine
contracto) malim utique patrem parvosque nepotes scriptum esse ;
et pot-
est patriam cx versu superiore 512 repetitum videri. Enimvero non agitur
de eo, quid in votis habeamus, sed quid scriptum esse a Marone probabile
sit: ct hic fateor nihil posse ad liquidum perduci, patrem tamen reposuit
Wakcf. {parvosque penates cx Aen. VIII, 543. petitum videtur; cf. notata
ad Ge. I, 46. II, 47. Probatur tamen ea lectio Brunckio; vid. V. L, ad
vs. 505.
Quidni nutem nonne agrorum proventa omnes cives
aluntur? Et de alendo haec esse capienda, docent, quae subiiciuotur,
parvi nepotes boum que armenta. Atque ccce tibi iam contraria
Urbani quum patriam pessumdent, rnsticus contra suo labore sustinet ean-
dem. /fri) Idem Marklandus malebat; Hic anni labor ct sic Gud. pro
513*^581. Suavissima bono- alit ct educat inde, nepotes^ libe-

rum, quae \nta rustica liabct, de- ros, et patriam: noinano sensu
scriptio. 614. labor anni, per et sermone amat, tuclur, pa-
annum ,
annuum opus rustici triam aliquis, pro ea moritur;
nunc tamen subest simul notio haec et alia sunt, quae Horatius
proventus annui cx hoc labore; innuit in his: (ûi didicit ,
pa-
nam subiicitur : hinc suslinelf triae quid debeat , ei quid ami-
Digitized by Googie
GEORGICO.N LIB. II, 513519 619
Sustinet; hinc armenta boum, meritosque iuven-

cos. 515
Nec requies, quin aut pomis exuberet annus.
Aut fetu pecorum, aut Cerealis mergite culmi.
Proventuque oneret sulcos, atque horrea vincat.
Venit hiems; teritur Sicyonia bacca trapetis;
515. lUVENCOS; 517. CULMI;
var. lert. nec male, (///c recepit Vossiua, probatnm elium llandio ad Siat.
Silv*. pug. 267: Bene hinc'^ cx vulgari ratione diceres: hinc aimui lubores,
(jnos rustici subeunt, ut domum suum putriomque sustineant. Kt commode
ab luhnio laudatur Schiraeb. in Clave Poetar, clussicor. P. It. p. 471. ita
buuc locum expliraus; ,, Descripserat poetu vuriu stadia, quibus sollicitaren-

tur homiues ad satiandas suas cupiditates, (ûauto felicior ugricola! Unice
iucumbit suis agris colendis et rei rusticae augendae, nihil prueterea cu-
raus, nec incertas de re futura per totum anuum suum laborem beatus per-
sequitur, et habet, unde patriam suosque sustentet.** 515. /i/e Medie, apud
Fuggin. //>.) 516 quin et Menag. alter, exuberat Meuag. quart.
517 et Cerealis Meuag. alter. {CeriaUs primum in Medie, scriptum fuisse,
notatFoggin. //>,) 518 Proventumque Goth. pr.; ferrem, si Proven-

tus esset, aut horrea Medie, a m. pr. et Zulirli. oneret cellas coni. Io.
Sebrader. Fateudum tamen, si severius cum poeta agas, totum versum
otiosam esso post antecedentia. (Minime! IPr.)
cis. At patriam Romanus non atmtiSy poetica ratione, sed sol-

alit ;
aleret cives, suslineret ojii- Icnni, pro, poma exuberantia
bus suis amicos. Horat Scrin. anno, h. auctumno. (A Virgilio
U, 2, 104 Ufiprobe ,
carae sua mutuatus videtur Plin. Pa-
Pivn alujuid patriae tanto eme- neg)T. c. 29. a Wundcrl. laud.:
HrU acer%'o, atqui praecesserat: omnis usibus nostris annus
quate templa ruunt antirpia de- exuberat, 618. Annus
um? Erit itaque co refci cndum, onerat sulcos prvyeniu ,
ante
ul <lc suo conferat ad utilitates messem, horrea cincit ptocentUy
publicas et commoda univcisc. messe facta. Sunt Tibulli IV, 1,
(VId. quae scripsi in V. L. //V.) 185 Horrea fecundas in deji-
51G 518. Nullum anni tem- cientia messes y et sup. Georg. I,
pus est, quo ccs.set ager afleire 49 illius inmensae ruperunt hor-
abquid fructus, pomis exuberet rea messes.
Digitized by Googie
Glande sues laeli redeunt; dant arbuta silvae; 520
Et varios ponit fetus auctumnus, et alte
Mitis in apricis coquitur vindemia saxis.

Interea dulces pendent circum oscula nati;
Casta pudicitiam servat domus; ubera vaccae
Lactea demittunt ; pinguesque in gramine laeto 525
Inter se adversis luctantur cornibus haedi
521. AUCTUMNUS;
520 redeunt laeti Rufinian. de Schem. Lex. p. 30. ardua Gad. pro var.
lert. 521 ponit fructu* Erf. 523 pendent dulces ante Heins. sed
dulces pendent omnes fere scripti, etiam Pierii. 525 dimittunt nonnul-
li : duo omittant que cum uno Mead.
519. Cuni liicuie, b. c. cum culario Catonie. 520. {^glande

extremo auctumno ,
obvitaiis redeunt iungi t Wunderl. Obser-
tempus ingruit, (quod ab Octo- vati. in TibuU. I, 3, 40.; non
bri mense ad lanuarit^n exten- recte, quum absit loci notio a
ditur. Vid. Colum. X[, 2, 83. glande ;

itaque iunge :
glande
XU, 50. Pallad. XI, 10. XH, 4. laeti, ff^r.') arbuta^ vid. supra
Koss. ) Olivae , ut poetarum ad Eclog. III, 82. 521. ponit
mos, a praestante aliquo genere fetus auctumnus^ dum poma ma-
adiectum nomen babent. (ê- tura decidunt. Ita poni frondes
nit fiiems : ierilur etc. banc ora- supra dixerat v. 403. Potest ta-
tionis structm'am illustrant, quae men, si ita placuerit, a partu
Wunderl. ad b. 1. et in Obser- petitum dici , qui poni , edi , di-
vatt. in Tibuli. 1 6 , 87. attu-
,
citur ; ut ova ponuntur.
bt. Wr.') Sicyonem oUvifercun 523. Pergit ad gaudia dome-
etiam Ovid, memorat in Ibin 319, stica agricolae; pendent circum
ex P. IV, 15, 10. Statius Tbeb. oscula iucundius, quam si, cir-
IV, 50. trapetum , quo oleae cum ora ;

sunt enim ad osculan-
teruntur ; mola olearia, vid. Ind. dum porrecta. 524. pudicam
ad Saiptt. R. R. ;
egregie illu- mulierem (Horat. Epod. II, 39)
strata in doctissimo bbeUo Alb. designat. Adseripseram obm
Lud. Frid. Meistcri nostri de tor- ttldolrpt naQaxotuv. sed recte
, ,
GEORGICON LIB. H, 520-530 621
Ipse dies agitat festos, fususque per herbam,

Ignis ubi in medio et socii cratera coronant.
Te, libans, Lenaee, vocat; pecorisque magistris
Velocis iaculi certamina ponit in ulmo; 530
527. FESTOS; 528. medio.
537 fo3to3 Ven. fusosque God. et Gotii. sec. (Mutatae interpunctionis

rationem reddet Q. V. XXXIU, 10. /F>.) 528 ingenio pro in medio
Mediceus; (sed a m. sec. in medio, forte Ignis ubi Genio inqnit
Burmannnsj id est. ara ipsi posita. Malim Ignis ubi. Genio et socii c.
c. , h. in honorem Genii in quod et Sebradenm incidisse , in schedis
:
rideo. Sed Indibrinm librarii esse pnto. 529 Leneaeque Voss. Erat
scilicet in alio Leneae, ot in Medie, a m. pr.
monitus, eam in Homero esse levantes Temporefesto Corpus

alSovf a^lctv, Loc sustuli. 525. Cum sociis operum pueris et con-
526- Arat. Diosem. S69. 370. iuge fida. Adumbratus e nostro
conf. Odj-ss. *, 412. xofvnutv locus Gratii Cyneg. 486 sqq. Nec
Theocr. HI, 5. aliter ,
quam de sacro Genio vel
Lari facto ,
accipiendum carmen
627 531. Quicquid in vita Horat. in, 17, 13 sq. crater,
rustica iucunditatis esse solet, unde libatio iit ,

corollis orna-
memorat poeta; itaque et festo- tur. vid. ad Aen. 1, 724. 530. cer-
nun soUennia diis rusticis ha- tamina ponit, o9Ia Tl&qei, cer-
bita; inque his unum, in Bacchi taminis praemia, conf. Aen. V, 66.
honorem. 528. Ignis ubi in (lure negat Wunderlichius, cer-
meJio, scii, ara ,
in qua sacrum tamina usquam pro prae-
dici
Iit, ex quo epulae parantur. Ti- miis certaminis;certamina po-

bullus de sacris, messis tempore quod institue-
nere valere idem,
factis, II, 1, 21 Tunc niiidus re certamen et esse illud com-
plenis confisus rusticus agris Inr- parandum cum Graeco dytSva

geret ardenti grandia ligna foco. nporl^pt. Flat. Fhaed. c. 42.
Turbaque vernarum, saturi bona p. 65. 1. 3. tl novqqlaq dytav
signa coloni Ludet. Socii. Ho- Xfon&tlij. Soph. Ai. 936. o-
rat. Epist. 11, 1, 142 Agricolae aXmv f ayav niqi." IVr^
prisci Condita post frumenta agresti palaestra, lucta.
Digilized by Googie
, , ;

Corporaque agresti nudant praedura palaestrae.
Hanc olim veteres >ntam coluere. Sabini
Hanc Remus ct frater; sic fortis Etruria crevit
531. PALAESTRA 533. CREVIT;
^31 nuriu/il Hurm. recepit, et sic sane Romanus, aliique vetusti Pierii,
et pruestantiores llciasii ac Biirm. nudat tamen, quod vulô editur, ex-
cepta Kgnatiana recensione, Mediceus cum fntgm. Moret, et parte libro-
rum Martiui (et 2. 5. //>.) exhibet; et ridetur haec ratio exquisitior esse,
si palerfuiuilias nudat memhra^ dum proponit certamen el auctor est nu-
dandi membra. Sed in his librorum auctoritati non refragor, perdura
Medie, a m. pr. nudat palaestrae idem cum fragm. Moret., quod Heiu-
sio placebat ,
quia Lucret. V, 969 de hominibus'
et Wakefield. qui recepit ,
fecis.: memhra nudabant terrae, pro quo editum erat, nuda dabant.
Idem hinc tuehatur Acn. V, 586 lectionem, Et nunc terga fugae nudant-,
in quo tamen loco casus tertius minus conveniret, quam in nostro loco.
Est enim cusus tertius cui, cuius caussa nudamur; Lucan. YlII, 425 Da-
cis Jihenitjue catervis Imperii nudare latus. Male ituque et in Silio
XVII, 444 Quos ubi nudantes conspexit Hamilcare cretus Terga fugae
reposuerant \'tto fuga. Verba, ut nunc edita sunt, diserte recitat Lutat,
,
ad Stat. Theb. Vi, obstaret, quominus nudat reciperetur, si
ea esset prucstautiorun^HIHK lectio. At nudant etiam in Medie, exstare
Foggin. etFreytagius tesC^KDr, neque ita pro certo uninnassct lleyuitis, nu-
dat ab Heinsio in Medie, inveutum esse, si diligentius excussisset notam Hein-
sii. UedipLi v^\x\.em palaestrae, quod quam facile potuerit in palaestra cor-
rumpi, nemo non videt; sed palaestra quomodo cuipium libnirio in mentem
venerit mutare in palaestrae Atque ipse locos, quem
vix exputaveris.
XctieX, palaestra, iungi iuberet praedura pulaestrd quod alieuum est ,
ab li. 1., non nudant palaestrd. H'r.) 532 ^'ungit lucum Schol. Per-
sii Sal. I, 87, quamquam mendose, vitwn veteres Moret, ct Parrhus. i'o-
luere Ven.
532 535. Ornate; liaec vita nem, et non nisi in Maecenatis

fuit priscae Italiae. Ponit siu- giatiani, Aen aiebat; sed quid
gulaliiii, haec vita fuit prisco- potissimum \nr doctissimus in hac
rum Snbinoniin, Uoinanorum et suspicione sequulus sit, videtur
Etruscorum. 533. 1'dniria c/r- enim aliquid sequutus c&sc, non
vil li. Etrasci potentes facti apposuit. Fuere utique magnae
suut \
ad magnas oj>es agi'icul- Etruscorum opes ct terrai*um
tui'a pervenerunt. Ifurmaimus cultus egregius. 534. rerum fa-
intempestive Etruriae mentio- cta esi piilverrima j
nota forma,
Digitiz^ f
: CioogiL
, , :
GEORGICON LIB. n, 6S1 541 623
Scilicet et rerum facta est pulcerrima Roma,

Septemque una sibi muro circumdedit arces. 535
Ante etiam sceptrum Dictaei regis, et ante
Inpia quam caesis gens est epulata iuvencis.

Aureus hanc vitam in terris Saturnus agebat.
Necdum etiam audierant inflari classica ,

necdum
Inpositos duris crepitare incudibus enses. 540
Sed nos inmensum spatiis confecimus aequor;
534 Malim iangere : Sic forti Btruria crevit Scilicet ,

et rerum. Eo-
dem modo I, S81. 882. (Recte Dtiqne ;
nam et poit scilicet poeitam rale-
ret etiam, nt Ge. I, 493. ff^r.) 535 Idem Tenua Aen. VI, 786. septem
guae una ed. lont. et aliae. 536 Antea Gud. 540 Inpositis duros
Medie, a m. pr. (eat ea prior lectio, ff^r.)
quam Burm. ad h. 1. illustrat, vem mactando, cf. Arat. Fhae-

omnium imperiorum praestau- nom. 132. Cic. N. D. U, 63,
tissimum ac beatissimum factum 159. ( 638. aureus Saturnus,
est. Iisdem fere verbis Cicero ob auream aetatem, cuius ille
pro Rose. Amer. c. 18, . 50. tamquam parens et auctor fuit.
Formam tamen et rationem lo- Similiter Theocrit. XII ,

15.
quendi non expedivit Burman- i) âxox' fiOttv x(vaetot ndJLat
nus. Est scilicet Graecum xtV' uvifig. lacobs.) 639. clas-
pa nalherov, rea pulcerrima, sica inflari cani inflato cornu,
et doctius pulcerrima rerum. tuba ,
buccina. vid. Propert. lU,
Tum scilicet est d^, opu, uti- 8,41.42. (2, 11. 12.)conf. ad
que ,
sane. Ut Graeca sint; Tibuli. I, 1,4. 540. Ornate
xo( di) xul 'PtopTi ^KfiaCt dici pro, procudi enses.
TOVTO , xaXXteiov rt n(/Syita. 541. 542. Sed finis faciendus
635. arces pro montibus. est libro. Eodem tropo Try-
636. Ante lovem, sub rege phiod. 664 Movoamv dds pd-
Saturno, aurea aetate (unde lyd d onrp irntov IXaO-
poeta ipsum dixit aureum) ,
sic ca Tififutxoe dn<piiXiaaav int-
vivebant bomines. Jmpia gens, sjmvovOttV doidijv. aequor in-
h. hominum genus ,
impium, mensum spatiis immensa spa-
quod naturae legem violat, bo- tia, h. decursus, habens, im-
,
624 P. VmG. MAR. GE. LEB. H, 542
Et iam tempus equum fumantia solvere colla.
542 apumantia Rom. et aliquot alii Pierii, item Parrhaa. (et 3. 7. 8.
Eadem rarietaa ap. QuinctiL VIII , 6 , ubi rerana Undator. At fa-

mantia melioa hoc quidem loco; et exhibent Chariaiua et Beda de tropia
S. 8. (Equi ipai et tpumare et fumara dicuntor; vid. Hand. ad Stat. Silr,
I, 21.; aed colla apumanUa non eat aanum; ridetur tamen id probari Cor^
tio ad Locan. IV, 754. ^V.)
mensorum spatiorum campus. eQfuttos ovilvas timoiv tvaa-

De apatiU vid. ad Ge. I, 512. filvt} Caliimadius a Cerda Uu-
Cvlla equoruan aolvere dum iu- datus H. in Pali. Lav. 10. 4ctv
gum solvitur, demitur. Sic tiqp innovf, aolvert equos, solleune.
P. VIRGILII MARONIS
GEORGICON
LIBER TERTIUS
ARGUMENTUM
C^rdihtr poeta librum ab expositione argumenti 1.2: tractare se
argumentum ab aliis intactum, unde novam laudem Mantuae suae

sit paraturus 39. Inde favorem ac studium Maecenatis sibi
expetit 48.
Procedit praeceptio a fetura armentorum. Legendae primo
loco bonae matres; notae bonarum vaccarum 62; admissura
Digilized by Google
626 P. VmG. IVIAR. GEORG. LIB. HI
ita curanda, ut et boa et taurua in iuventa conatituti lint 71-
Notae equi generosi et ad admissuram idonei 122. Tum ea, quae
ante admissuram sunt cimanda 137. Cura matrum gravidarum
178. Cura pullonun equinorum 208;
156. Cura vitulorum
inprimia arcendi illi quae
a nimia Venere de Veneris
: inter loctun
282. Post curam armentorum
stimulantis furore persequitur
progreditur ad curam pecudum: cum super praefatione difficultate
argumenti cum 294. Primo de ea

dignitate pertractandi cm-a,
quae ad pecudes habendas
in stabulis 321 tum de pa-
spectat ;
stione vere cum excursione

orto: narrationem de Nomadibus
in
Airis et Scythis 383 praecepta de ;
lanarum 393 studio ,
et
lactis 403. Cura canum 412. Monita de cavendis animan-

tibus noxiis 439, de et morbis 473.
avertendis aditum Ita
sibiparat ad locum de auctumnali armentorum ac gregum

peste
nobilissimiun ad fin.
Digitized by Coogie
Xe quoque, magna Pales, et te memorande ca-
nemus
Pastor ab Amphryso, vos, silvae amnesque Lycaei.
2. Amphkyso;
2 ^mphreio Medie, [potios jimfreto, Wr^ Amphrytso Romanas ;
at
jtmphryao fragm. Vatie. Variant eodem modo codd. in Callimacho et al.
Toetor simplicem litteram Bronck. ad ApoUon. et recte add. Steph. Bja.
;
inV/uppvao;. Alii Amphriao, Amphritio, nt Goth. Mox lycaei recte

omnes scribant; at ap. Paasaniam aliosqae Graecos scriptores; ubiqae oo-
carrit: rd Avxaio. Male confunditur alibi ri Avxiio Atheuarum; nt
sap. I, 16.
1. 2. Nunc rem pecuariam ag- jimphrysua Hieasaliae, et qui-
grediar. Pro ea Palem, deam dem Phthiotidis, notum llumen;

paatoritiam ,
et Apollinem No- ad quod Apollo boves pavisse
mium, et Lycaeum, Arcadiae dicitur, cum Admeto, Pheraeo-
montem Pani aacnun memorat.
,
rum regi, serviret, id^rivac.
Digitized by Google
Celera, quae vacuas tenuissent carmine mentis,
' Omnia iam volgala; quis aut Eurysthea durum,
4. VOLGATA;
3 carmine Bumiannai reposuit ut erat in nonnullia Pierii in fragm.

, ;
carmina, quod vulgo editor. Proclivior lapsos in

Vatie. Medie, et aliis
hoc ex illo, vice versa; (commemorat hanc lectionis diversitatem iam
quam
Philargvrius carmina tamen codd. Potterii omnes cum utroque Lips. Sed
;
carmine bene defeusum ab Heynio. /#>.) mentia idem scripsit ex Rottend.

tert. pro men/es. [mentea etiam Medie.; mentia alter Lips. Cetera, non
caetera, veterrimi libri, Medie. Hora. Fragm. Vat. /f'r.) 4 volfiota
idem ex Gud. et Mentcl. tert. eunt vulgata Parrhas. Bodlci. et unus Mead.
vid. Eurip. Alcest. pr. cl Calli- primis Manilium lih. III pr. cf.
iii ApoII. 47 srjq.

iiiach. Tibuli. Aetna pr. ,
ubi vdd. Wernsdorf.
11,3,11.111,4,67. Nota fa- Oppian. Cyneget. pr. Nemesian.
bula. Expressit locuin Lucan. Cyneg. 15 sq., ubi conf. Titium.
VI, 368. Pastor ab Amphryso 'Veneni mentes ea, quae dele-
pro Ampliryaius, more loquendi ctant, et exprimit hoc ipsum
pauUo doctiore. Graece dice- delectationis naturam, vacuae
res : JVopfVf 'ApipQvari&tv. cf. autem mentes , a curis, rebus ac
Toup. Ep. erit. pag. 165. (sic so- studiis severis ,
vacantes ,
sol-
let praepositio a circumscriben- lenne de iis, qui poetarum car-
do adiectivo inservire; vid. Be- mina audiunt. Monenda haec
ckeri Jilegeia llom. pag. 152.; propter Burmanni subtilitates
adde notata ad Ecl. I, 54. 7/ r.) fuere.
Mox silvas amnesque Lycaei 4 7. Dum Euryslheum me-

memorat pro deo Lycaeum te- morat ,
Herculis labores intelli-
nente, Pane; et hunc pro re pa- git. Eodem referendi Busiris et
storitia. 3- Pindarum 01}mp. Hylas. Commemorat autem fa-
Ode II pr. ante oculos habuisse, bulas ,
quas a satis multis poetis
Cerda putabat; debebat saltem ti-actatas esse constabat; hinc
Isthm. VII pr. comparare; etsi V. 6 Cui non dictus? Dicere
et hoc nimis sedulo fieret. Com- enim de poetis soUenne. Fuisse
munis enim illa est ratio multo- quoque necesse est carmina de
rum poetarum, ut ulia sibi prae- Delo, et de Pelope eiusque cursu
repta esse ,
alia vulgaria a se curuli, quo Hippodamiam Oeno-
omitti dicanL Magis certum est, mai f. obtinuit: at ea omnia poe-
nostrum multos imitatos esse, in- tarum opera interciderunt, prae-
, :
GEORGICON LIB. HI, 39 629
Aut inlaudati nescit Busiridis aras? 5

Cui non dictus Hylas puer, et Latonia Delos?
Hippodameque, humeroque Pelops insignis eburno.
Acer equis? Tentanda via est, qua me quoque

possim
Tollere humo, victorque virum volitare per ora.
6. PUER?
5 Busiridis arces Medie, a m. pr. illaudari Goth. pr. 6 Quoi in
Picrianis : ut Ecl. IV, 62. Et sic fragm. Valic. (Non recte ab Ileynio gra-
vius interpungebatur post puer ^
qno iit, ut. retenta pronunciantia voce, vi-
tium contrahant numeri. Vid. Santen. ad Terent. Maiir, p. 272. cui adde
Gaisford. ad Hepbaest. p. 308. sq. //V.) 8 est abest a Toli. tum dan-
da tua est ed. Vcn.
ter Apollonii et Theocriti loca tle in iis, quae nunc extant, car-
Hyla, Herculis amasio, et Deli minibus Busiridis vix mentio
laudes apud Callimachum. Quae facta occurrit; potuit tamen ac
autem ex deperditis excitari hic debuit (vid. Apollodor. 11,5, 11)
possent, notae modum excessura ille ab Hercule caesus memorari
essent. 6. De iUaudalo h. dein'Hgaxi,claig quo nomine plu-
testando, Busiride inprimis mul- ra olim extitere carmina ,
inpri-
ta Interpretes cumularunt. Iso- mis Pisandri Camirensis (vid.

cratea oratio plane hic comme- Excurs. L ad lib. U. Aen.), Nyin-
morari non debebat. Sed vi- phios Heracleotae ,
Panyasios.
dendi inprimis Geli. H, 6, ubi cf. (vid. ad Apollod. Notae pag. 324
lac. Gronov. Macrob. Sat. VI, 7. sqq.) 8. udver equis, h. artc
Omni di.sputatione potiora sunt equestri, (haud facile appro-

illa Gellii verba : illaudatus est baveris compositionem: acer arte
tjiiasi illaudabilis et innominabi- equestri. IVch. Praefat. pag.
I
lis
,
yt/t' neque mentione aut me- XVIU.) quadrigis ducendis, stre-
moria ulla dignas , neque um- nuus, excellens, dtivog.

quatn memorandus est. Expres- 9. Circumspiciendum milii ar-
sit autem Homeri ovx ovopuarov gumentum cuius tractaGonc
,
Od.T, 260. 697. Sic uTcoQijzog. nomen consequar, victor poetico

vid. Toup. Ep. erit. pag. 82; nec ornatu adiectum ,
uti solent, si
ad notam formam I(TOTt;T 0 g con- dc magno aliquo opere jieracto,

fugere necesse est. Etsi autem magna re quam assequutus
,
sis.
Digitized by Coogie
: ;

Primus ego in patriam mecum, modo vita super-
sit, 10
Aonio rediens deducam vertice Musas
Primus Idumaeas referam tibi, Mantua, palmas;
10 superstes cadi-m cd. Vcn. 22 rersum laodat, et putat di-

Geli.
ctum esse auvftorigoVf parum proprie, pro, longinquius tUutiusûe ad-
sit. 11 veniens Menag. pr. residens Hotteud. alter, perpetua permu-
tatione cum rediens. 12 Idimeas, Idjmeas (sic Medie. Vat. 5. 8. sed t
in .Medie, a supra scripta. ffr.), Hydimeas. ut mox Mintius scribitur. Pri-
mus et Idumeas Beg. Martiu. Est 'Jiov/ir) , 'ISovpaios. (Weston. in

Anglorum diario classico XX. p. 291. Itonaeos culi. Stat. Theb. VII, j
721., coniecit. lahn.

Celerum rid. Q. V. XXXX, 1. tPr.)
agitur. Non male Servius: vi- Qui primus inter aliquem popu-
ctor, ejfeclor propositi et voti. lum poeta clarescit, is Musas
Lucret, I, 76 Omne immen- secum in patriam ducere dici
sum peragravit Epiettrus, potest , et ornatius ab Helicone,

Vude referi nobis victor, quid Boeotiae, Aonibus olim habita-
possit oriri etc. virorum per ora tae,monte; idem referre lau-
volitare ,
ornatius quam ,
ferri dem, gloriam, praemia, victo-
per ora, in ore omnium esse. riae insignia ,
palmam did pot-
Notum autem Ennii illud: voest, rcs;>eclu certaminum mu-
lito vivus per ora virum. Sollen- sicorum , quae inter Graecos ha-
ne porro famam nominisque ce- beri solebant. Idumaeas autem
lebritatem per volatum decla- palmas poetico plane epitheto
rari ;
ornavit notionem llorat. appellavit, a nobili aliquo ge-
11 Carm. 20. nere. Idumen poetae pro Idu-

10
13. Primus ego inter maea ac tota ludaca dicunt;
Mantuanos nomen poetae conse- quam quidem palmis frequentem
quar. At hoc splendide elocutus fuisse notum est. vid. 11. apud
est. Primus. Bene Serviana Cerdam et al. arbusto palmarum
JJeo primus, quod ante illum dives Idume Lucan. 111, 216, et
nullus Mantuanus poeta fuit. praeclare Stat. V Silv. 2, 138.
Argute magis quam vere modo 139 An Solytnum cinerem pal-
Graecis poetis carminis palmam metaque capta subibis Non sibi
eripere ,
modo quod Catroeus
,
felices silvas ponentis Idumes?
commentus est, iter in Grae- Debet autem huius versus suavi-
ciam suscipere velle putatur. tatem, ut unicuique obvium est.
, ,
GEORGICON LIB. m, 1017 631
Et viridi in campo templum de marmore ponam

Propter atpiam, tardis ingens ubi flexibus errat
Mincius et tenera praetexit arundine ripas. 15
In medio mihi Caesar erit, templumque tenebit.
Illi victor ego, et Tyrio conspectus in ostro,
17 Uti, qnod nb!qne editor, tuetor Medie, cum aliis, h. in Caesaris

honorem. At Illic Romanus ,
Medie. cum aliis antiquissimis PieriL Sic in
Frunc. in Cuntabrig. et Arundel., h. e. ad templum. Porro et abest a Frauc.
qui utrunique poetam legit, no- modo sollenni pompa urbem

ster Lucretio suo I, 118 Ennius suam ingressos esse, verum etiam
ul noster cecinit ,
qui primus victoriae praemia diis conse-
amoena Detulit ex Helicone per- crasse, interdum etiam sive tem-
emi fronte coronam , Per gen- plum aram aliudve monu-
sive
tes Italas hominum quae clara mentum in victoriae memoriam
clueret. condidisse, multis ex antiquitate
13. Haec et quae sequuntur, exemplis ac titulis adhuc super-

quam
et templi huius aedificatio, stitibus declarari potest. Unum
rationem ac coniunctionem cum commemorasse nunc quidem sa-
ceteris habeant omiserunt mo- ,
tis sit, quod Athenis superest,
nere Interpretes. Sdheet in eo monumentum choragicum, vulgo
substiterat poeta ,
ut laudem Demosthenis Laterna dictum
poeticam, quam in patriam suam quod post Sponium Le Roy et
redux referret cum victoria ,
Stuari c. IV exhibent. Quae qui-
compararet, quam aliquis inter dem a nobis dicta si memineris,
Graecos ex sollenni certamine nihil quidem abhorrens aut inso-
victor reportaret. Notum au- lens in toto poetae carmine oc-
tem est ,
nullum soUennium lu- curret. Laudis ac victoriae suae
donun in Graecia genus fuisse, poeticae monumentum exstruet
in quo non eo tempore ingenii templum, in quo praemia re-
certamina ,
dytSvtg /tovaixol, portata tamquam donaria conse-
eloquentiae ,
poetices inprimis cret; templum autem ingeniose
instituerentur. I)e Olympiis et satis ita ornat, ut Augusto non
ceteris sollennibus aeque certum modo dedicatum ,
sed et omni-
est, ac de Dionysiis, Panathe- bus iis instructum et excultum
naeis etc. Victores autem ex esse iubeat, quae ad Augusti
Olympicis ac ceteris ludis non laudes praedicandas viam parare
, ,

Centum (juadriiugos agiLabo ad flumina currus.
Cuncta mihi, Alpheum linquens lucosqye Molorchi,

Cursibus et crudo decernet Graecia cestu. 20
20 duro cettu ilomanus Pierii. Sed crudo melius, e crudo corio.
Aco. V, 69. decernef lirmavit Ileiiis. vetustiorum librorum auctoritate; in-
ter quos fra^m. Vatie. Sic quoque parf J*ierianorum cum edd. inde ab
,
Aldd. At Medie. Longob. et alii decertet; quomodo nonnulli ap. lleins.,

quatuor Murtini. Goth. sec. Erf. cum vett, edd.. ct sic Medie, a m. sec..
nam prima scriptura in eo et Mentel. pr. ac Franc. et cd. Fubric. decernite
cf. ud Aen. VH. 525. Tandem Graecia ludo Znlich.
poterant. Cum autem inter di- 1 7. fictor ego qui carminis

vinos honores etiam ludorum palmam ac gloriam in patriam
sollennia sint, etiam haec in Au- retulerim ; id quod absolutis
gusti honorem se editurum esse Georgicis, quae Meapoli scribe-
promittit. Si autem ingenii in bat, futurum erat; etsi huc ad-
poeta copiam et incrementa co- iectum nimis angustum videri
gnoscere volupe est, conf. exlr. potest. Loquitim poeta omnino
partem Aeneid. VIII, et eum, qui do gloria ac laude carminis.
locum ante oculos habuit, Sta- Purpura conspicuum dixit se,
tium Theb. II, 728 740. Ce- tamquam eum, qui ludos ede-
terum multa ad h. 1. disputan- ret, magistratuum exemplo, qui
tem vide sagacissimum ac doctis- ludos ciu-abanl, praetexta in-
simum Virum Hurdium, nunc duti ; purpura in togae ora prae-
Ven. Vigorniensem(Worcestriae) texta. At pui-purea vestis non

Episcopum , ad Horat. EpisL ad fuit nisi triumphantium , eaque
Aug. Vol. II, p. 43. picta, auro distincta. Nisi in
13. Victoriae monumentum Graecis civitatibus alium morem

exstruam templum, Caesaris ti- fuisse contendas. Sacerdotum
tulo ornandum, ponere templum, purpuram huc advocabat Ser-
ztQlviu, satis notum. Propter, vius. conf. Plin. IX, 36, s. 60.
prope Mincium, de cuius inun- 18. agitabo currus non ahter

dantis vicina aquis stagnantibus accipiendum, quam poetam edi-
supra vidimus ad Eclog. I, 52. turum ludos, in quibus quadri-
VU, 12. 13. Georg. II, 198. inf. gae mittantur, agitentur. Cen-
Aen. X, 206. 16. Statua dei tum autem quadrigas tamquam
in medio templo, Iv ted vaa, memo-
poeta ponit; et recte hic
saci-ario ; ut saepe in numis vires locum Tibulli 1,7, 49 cen-
situr. tum ludis Geniumque choreis
Digitized by Googie
, ,
GEORGICON LIB. m, 1822 6S3
Ipse, caput tonsae foliis ornatus olivae,

Dona feram. lam* nunc sollemnis ducere pompas
22 deducere Ven. alter Meuag, ed. Innt.
concelebra ,
nec non Gratii Cy- 19. Suos ludos, propter ma-
iipgct. 520; nam subtilius quam iestatem numinis ,
cui fiant
verius esse videtur, quod iam Graecorum Olympia et Nemaea

Servius monuit, ad XXV misstis celebritate superaturos esse dicit.
ludorum Circensium lioc refe- Alpheum Olympiam praeterlabi,

rendum esse. (Numerus cente- et Molorchum (vid. Tibuli. IV,
narius in sacris et in conviviis 1, 13), Cleonaeum, excepisse

sollemnis videtur fuisse ;
vid. hospitio Herculem, cum leone
Kustath. ad II. A. p. 49. init. Nemaeo interemto ludos Ne-
Docte Huschkius ad Tibuli. 1 , 7, maeos re.stitueret, satis notum
49., ea, quae Heynius super hoc est. vid. Apollod. U , 5 , 1 ,
et
ipso Virgilii versu disputat ,

re- Probus ad h. L crudue cestus, e
spiciens: Addere Heynius in- corio crudo.

primis debebat Catullum LXIV, 21. 22. Iam, quod ad se per-
388. ; Saepe pater divum tem- tineat ,

se ferre velle dona, h. se
plo in fulgente revisens ,

Annua sacrificia ad templum (
paullo
quum festis venissent sacra die- post, ad delubra), esse factu-
bus, Conspexit terra centum rum dicit, capite corona olea-

procurrere cur rus. Perti- gina redimito, tonsam olicam
net res ad illud Pindari dictum, appellat, quae et Aen. V, 774
navxtt 9vtiv Ixtctiv. Fragm. 51. et 556 tonsa corona ocemTit,
154. Miror autem , ne- attonsam vulgo esse volunt, or-
mini in mentem venisse Hora- natus caussa; malim dicere sim-
tium IU, Sume, Mae- pliciter
8, 13.: quia decerptae sunt ,
cenas cyathos amid Sospitis Irondes ex arbore. Neque aliud

,
c e n t u m. Ubi notandum est Horatianum illud decerptam :
quod Acron adseripsit verbo fronti praeponere olivam.

:
Ex
usus convivarum, centum
est edicto tamen aut sub ferulae mi-
cyathos. Haec Huschkius. nis edicere quicquam nolim.
Hinc arae centum Aen. I, 417. (Duplex est apud Virgilium co-
IV, 199. sq. vid. etiam V. L. ad ronarum oleaginarum usus: in
IV, 510. ad flumina, ad certaminum victoribus ornandis,
Mincium. Nugas Servianas au- et in sacris faciendis. Felix enim
dire non debebant Interpretes. in primis liabebatur haec arbor
Digitized by Googie
; "

Ad delubra iuvat , caesosque videre iuvencos
Vel scena ut versis discedat frontibus, utque
24 atque ArgenL ed., notante ReUkio.
galeam et comtus
et pacifera: Acn. VI, 230.: ora- felici oliva.
mus felicis olivae." VII, 750.: Ciris vs. 147.: sacerdos Pallen-
f elici comtus oliva." Ge. II, tis foliis caput exornarat olivae."
426.: oplacitam Paci nutri- lam apparet, oleaginam coro-
tor olivam." Aen. VIII, 116.: nam sibi ut sacrificaturo sumere
paciferae ramum praetendit Virgilium. Argutatur igitur Vos-

olivae." Et victores coronan- sius, quum scribit: Augusti gra-
tur olea Aen. V, 309.: Tres tia poetam corona oleagina se
praemia primi Accipient Ilavaque velle redimire, quod olea sigmun
caput nectentur oliva. ibid. sit pacis et fertilitatis. Tonsa
493.: ,, Mnestheus victor evin- autem oliva non ea ratione
ctus oliva." Quia autem paci- dicitur, qua Heynius existi-
fera ,
apta est eadem ad pacem mat ;
sic enim non intelligitur,
Deum exposcendam; quare co- cur non quaevis coronae de qua.

rona oleagina sacriCcantes vincti vis arbore petitae ita vocentur.
Aen. V, 774.: Ipse caput ton- Male Paschalius de Coronis VII.

sae foliis evinctus olivae pate- C.2.: Corona tonsa est le-
ram tenet extaque salsos Porri- cta e pratis , sive hortis ,

fami-
cit in fluctus." Tibuli. II, 1, 15.: liari nostris locutione tondere
Cernite fulgentes ut eat sacer prata , herbas ,
violas , et si-
agnus ad aras Vinctaque post milia." Pro])rie dici tonsam, i. e.
olea candida turba comas." Va- cuius folia, ut parem omnia ha-
ler. Flacc. III, 424.: Tempora berent longitudinem ,
attonsa
tum vittis et supplice castus fuerint, contendit Vossius. Ser-
oliva Implicat." et sacerdotes vius h. 1. interpretatur; minu-
Aen. VII, 417.: induit albos tis foliis compositae." et Aen. V,
Cum vitta crines; tum ramum 774.: ,, comtae, minutis foliis.
innectit olivae: Fit Calybe lu- et V, 556.: Tonsa, compo-

nonis anus templique sacerdos." sita." Philargyrius quoque no-
VI, 809. de Numa: Quis procul stro loco tonsam vult esse com-
ille autem ramis insignis olivae positam. Vides, ubique com-
Sacra ferens." ubi vid. Serv. VII, positam comtamve ab his Inter-
750.: Quin et Marrubia venit preflbus dici, nusquam atton-
de gente sacerdos. Fronde super sam, Et vix crediderim, tulisse
Digilized by Google
GEORGICON LIB. IU, 2327 635
Purpurea intexti tollant aulaea Britanni. 25

In foribus pugnam ex auro solidoque elephanto
Gangaridum faciam ,
victorisque arma Quirini;
25 tollent Mcnag. alter, intexta Menag. pr. 27 Gargaridum Rolteml.,
sed Graecis ravdaQiSai, quod alii flexisse videutur, dum a Gange ductum
putabant: Salmas. ad Soliu. p. 698. victoris et arma Parrhas.
hoc veterum superstitionem ,

ut gestit animus , ad praesens tem-
res sacro destinata usui mutila- pus revocat, quasi actutum in
retur. Hinc alia tentanda ex- eo occupatus sit. Rapitur ani-
plicatio. Olea arbor erat um- mus aestuans in medias res, tam-
brosa, Claudian. de Bello Get. quam si coram gerantur.
319., inultas gignens frondes, 24. 25. Priora, ad sacra per-
unde etiam tondebatur a colen- tinebant, in quibus pompa ad
tibus. PUn. Hist. Nat. XV, 2.: templum ducta, et victima caesa,
Sine dubio et in oleis solum haec, nescio an satis opportune,
maxime caelumque refert ve-

,
; iterum ad ludos ,
inter quos
rumtamen et tondentur.** etiam scenicos editurus est; boc
Hinc facile tibi persuadeas, de- quidem more Romano. Scena,
cerptam fuisse aliquam foliorum utpote versatilis, circumagitur.
partem in coronis oleaginis ,
ne Velum autem sive aulaeum^
frontem nimis obumbrarent, at- prodeuntibus iamiam actoribus,
que bine dici tonsam olivam, non, ut nunc, demissum, sed in
lam vero probabile est, decer- altum sublatum fuisse ,
adeoque
ptis maximis minora atque eius- intextas seu pictas imagines, b. 1.
dem feimie longitudinis folia re- Britannos, procero corpore, et

licta esse ,
et boc sensu a Servio forte eo habitu pictos, tamquam
ac Pbilargyrio dici comtam coqui ipsi vela tollerent, quasi ex
ronam compositamque minutis terra surgere visas esse vix
foliis. Ceterum tonsilem et su- opus est multis docere. Locus
tilem coronam confundit Salmas. classicus Ovid. Met. III, 111
Plin. Exercitalt. p. 703. Tonsa ll4. Hurdius 1. c. de aulaeo de-
corona tribuitur etiam pueris lubri accipiebat.
Troiam ludentibus Aen. V, 556.J 26 30. Ad ornamenta tem-
quam et ipsam oleagineam fuisse pb in Augusti honorem condendi
puto. transit : anagly})ba in foribus,
22. IcuTi nunc iupat; tam- conf. Aen. VI, 20 sqq. et Exc.
quam poeta id, quod facere XV. ad bb. I. Aen., et quidem ex

VlRGIL. ToM. I. 36
,

Atque hic undantem bello magnumque fluentem
Nilum, ac navali surgentis aere columnas.
33 jittjue hinc Goth. c. et Bronckii liber; quod ille recepit; erit ergo
pro. iude. postea, (recepit etiam Vossius. Atque hic ^ i. e. in altera
forium parte, ut altera valva pugnam Gangaridnm .
altera Aegyptiorum ex-
hibeat, Ceterum in eiuimodi phantaamate non premenda omnia. /f'e.]
ebore cl auro; ut ap. Cic. Verr. dentes manibus post tergum re-
IV, 56; (respctdsse tamen vide- vincUs. Augustum autem per
tur inprimis fores templi Apolli- Quirinum designatum videri, ob-
nis Palatini a. 725 dedicati. Pro- vium est Melius hoc , quam
pert. II, 23, 12 Ai falvae Lir- Quirinum pro populo Quirini,
byci nobiJe dentis opus ; altera Romanis ,
a poeta dici, arma
deiectos Parnassi vertice Gallos, Quirini poetica consuetudine pro
altera maerebat funera Tanlali- Quirino in armis ,
armato. Nisi
dos.) tum V. S4 signa ac statuas. arma pro bello, pugna aut vi-
Pugnam Gangaridarum (Indo- ctoria, dicta accipias, quod et
rum ad G.ongis ostia ab occiden- ipsum bene fieret
tali parte) memorat, quia com- 28. 29. Aegyjitum, victis An-
munis ille laudum locus in Au- tonio et Cleopatra pugna Actiaca
gusto, ut Indos cum Parthis vi- navali, in potestatem ab Augu-
ctos ei aut |)romitterent aut da- sto redactam memorat, undan-
rent. conf. sup. Georg. II, 171. tem bello et magnum copiose,
172. Aen. I, 289. Curabit ita- Jlumiem (nam Jluii magnus,

que a sculptore effingi Lidos vi- mulbts, fluvius, jioXv; cf.
ctos, Aegyptum subactam, post Bentl. ad Ilorat I Serm. 7, 28),

Actiacam victoriam, tum Asiam, (vid. notata ad Aen. VIII, 559.
Armeniam et Parthos ad obse- IVr.) Nilum magno spiritu a-
quium redactos. Memorat au- mnem appellat, propter magnos

tem res per quas ars symbolice
,
apparatus bellicos ab Antonio in
ea reddei-e possit pugnam et :
Aegypto factos; ut populos aut
victorem Augustum, Milum et provincias bello tumentes dicunt,
tropaeum columnae rostratae. cum animose bellum parant; ut
Quaeras, quomodo urbes et re- omnino superbia, fastu, tumere
liqua? Scilicet, ut in numis XI- dicuntur homines. Quod cum
denjus provincias muliebri forma ad_ fluxdum transfertur, praeclare
supplices Armeniam maestam
,
ille fluctus volvere, aquas au-
sedentem inter arma, Parthum gere et incitare, bello undare
unum vel duo ad ti-opaeum se- dici potest. Fert idem patrius
Digilized by Googie
,
GEORGICON LIB. UI, 28 32 637
Addam urbis Asiae domitas, pulsumque Niphaten, 30

Fidcntemque fuga Parthum versisque sagittis
Et duo rapta manu diverso ex hoste tropaea,

30 At tum urbes ed, Ven. Tiiphuten Medie, a m. sec. cum mullis aliis.
(Medie, a m. pr. Tfavatem-, s^d priori a expuuetae supra adseripta i; supra

a comparet f, m autem in n mutatur. Niphaten 3. 5. 8. Niphatem 2. 7. 11.
12. /7>.) Niphatem ante Heins. Niphate Goth. sec. a m. pr., quasi Par-
thus ab eo monte pulsus esset. Sed virgulae omissione factura puto. .A7-
p//a/es pu/sus audacter dictum. Si victus^ domitus, esset, nihil oOenderet.
lac. Bryant fuisse coniectabat pulsumque Phraatem, {ûrbes Medie. /f>.)
.sermo. Hoc melius ,

quam si iam facta sunt, sed qtuie ita
imdanlem bello, h. caede et san- fore auguratur, memorat ;
si ta-
guine, intelligercs ; quid? quod men populum bello iara tum de-
nec armis quicquam in Aegyqtlo stinatum intelligere velles, de
aclum, nullum praelium com- Cantabris, non de Britannis, ut
missum fuit. Columnam rostra- Interpp. faciunt, haec essent ac-
tam allero versu describit, tam- cipienda. Ad bellum Cantabri-
quam tropaeum. Occurrit illa ciim etiam ipse tandem Augu-
quoque in Augusti munis. Stir- stus profectus
est U. C. 728,
gunt autem columnae, ut aedi- quarto a Georgicis, ut vulgo cre-

ficia ,
moenia ;
vulgari sermone, ditur ,
ad finem perductis anno.
stant. (Praesignes lii versus nu- Ei, qui omnia in vss. 33, 4. 5.
merorum gravitate; cfr. etiam ad certa tempora revocare ma-
Q. V. XXXV, 22. IVr.) vult, statuendum est alterum,
30. 31. Victoriam de Arme- Georgicis nonnulla serius inserta

niis, quos a monte Niphate deesse. Neque hoc absurdum esse
signat, ad quem adcolunt, et de dicam, (vid. V. L. ad Ge. IV,
Parthis promittiL conf. Vita Vir- 203. IVr.) tropaea rapta manu,
gilii ad a. 734 et 724. Oe Ni- poetica ratione de victoria re-
phate Horat. Carm. U, 9, 19 sqq. portata ;
si tamen in rapta argu-
et Comhient. ad e. 1., et Lucan. tandum sit, celeritatem victo-
IU, 245, cui Niphates fluvius est. riae exprimi dicas cum PhUar-
32. 33. Exjirimet porro in iis gyrio. diferso ex hoste ,
in di-
foribus duo tropaea, alterum de versis terrarum partibus. Sic

Oriente extremo victo, alterum diversos Cellas appellat Gratius
de Occidente. Ad meum sen- Cyneg. 156, cum Medum modo
sum ,
non haec sunt historice nominasset. Alter versus eius-
explicanda ;
nam non ea ,
quae dem sententiae nova est exor
36 *
Digitized by Gbogie
,

Bisque Iriumphatas utroque ab litore gentis.
Stal)unt et Parii lapides, spirantia signa,
Assaraci proles, demissaeque ab love geniis 35
Nomina, Trosque parens, et Troiae Cynthius au-
ctor.
Invidia infelix Furias amnemque severum

33 a littore dao ct vett. edtl. caroque ab /. Lcid. unu* , diverso a lit~
tore Scbol. Ilorut. Criiqa. Od. I, 35. ab abest a Gotb. pr. [gentes Medie.
//>.) 34 Et stabunt Acron ad Horat. Od- I. 19, *ed Cruqu. vulgatum.
Sed alterum poeta dignius.
lapidis quatitor, et ate edd. nonnullae. 35
dimissae aliquot; item alii a love, gentes Menag. alter. 37 39 Ab-
erant ab uno Mead.
natio :
gentes uiroi/ue ab litore, Aeneas. Porro Apollo, Troiae
h. extremi Orientis et Occiden- conditor, adiungitur, quia is,
tis, (de Iioc usu praepositionis tamquam deus tutelaris, inpri-

a vid. notata ad Ecl. I, 54. mis magna religione ab Augusto
bis triumphatas dc quibus bini colebatur quem adeo Apollinis
,
triumphi habiti sunt (noii vul- filium vulgus ferebat, vid. Sue-
gari usu , ut bis eaedem gentes ton. Aug. c. 94.
victae sint); (hoc tamen usus 37. Altera ex parte in hoc
loquendi exigere videtur; pro- templo signum ponetmr Invidiae,
babiliora igitur, quae Voss. dis- sed debellatae et ad Tartarum
putat, quem vide. //>.) h. to- proturbatae. Splendide autem
tum terrarum orbem victum ab omnia exornavit. Scilicet bella
Augusto. civilia onininoque discordiam ci-

34. spirantia aera, vivos vul- vium iam plane coercitam esse,
tus, Aen. VI, 848. 849. 35. Gen- symbolice innuit; ut in simili
tis luliae progenitores, ut svilgo imagine Claudentur belli portae.

ferebantur, ducta ab Iulo, sive Furor impiius intus Saeva sedens
Ascanio, Aeneae lilio, origine. super arma etc. Aen. I, 293 sq.
A lovis et Electrae filio Dardano metuere Cocj-tum , Ixionis et Si-

Erichthonius, cuius illius Tros syphi supplicium ,
Invidia dici-
Ilum ,
Ganymeden ct Assara- tur ornate, quae in Tartaro
cum genuit, vid. Ilomer. Iliad.v, versatur, ac si istarum rerum
215 sq. x Ilo Laomedon, ex aspectu terreatur; ut alias hor-
hoc Priamus, Ca-
lix Assaraco rere ac terreri dicitur pro sim-
pys, ex hoc Anchises, ex hoc pli ci viderCs severus, pei*petuiun
~D]gitized by

Cocyti metuet, tortosque Ixionis anguis

Ininaneinque rotam, et non exsuperabile saxum.
Interea Dryadum silvas saltusque sequamur 40
Intactos, tua, Maecenas, haud mollia iussa.
Te sine nil altum mens inchoat. En, age, segnis
38 Cofytum Moret, sec. ; ab eodem mox que abest. Ixionia orbes Ro-
manus; quod perpetuum hac in re; itaque Spencius Poiymetis Dial. XVI,
189 et alius Vir doctus de quo iam Burm. monuit, in MiscclI. Obss. Vol. I,
,
p. 269 et 390. Vol. III, p. 309 vulgatae praeferebat, inprimis propterea,

quofl nullus anguibus in Ixionis supplicio locus est. At vid. Not. et ibi
Serv. conf. Schrader. ad Musaeum p. 286. In iisdem Obss. cum MarUandi

coniectura, Ixionis axes^ tum Batavi Editoris, Ixionis artus vel ungues^
proposita. Omnia perperam, axes etiam Uavisins ad Cic. de N. D. II, 42
coniectabat. 40 sequemur Erf. 42 actum Znlich. Eia age segnes

Valer. Probus Axt. Grammat. I ap. Heins. segnis Heins. e potioribus.
rerum infernarum epitheton, ut summum montis verticem emo-

trLstis, saevus. 38. iorlos Ixio- veri et adduci nequit. Xaaq avat-
nis anguis, quibus, pro vincu- 6tjg Odyss. A, 597, improbas,
lis, religatus est ad rotam, post- ingens, qui pondere suo urget,
quam illicitos lunoiiis petivit am- nec submoveri potest, adeoque
plexus. Ita et Servius. Sive gravis.
poeta hoc ipse excogitavit, sive, 40. Interea argumentum se

quod probabilius fit, ex poeta suum de armentorum cura pro-
Graeco acceptum habuit: inge- sequulurum esse ait. sollus in-
niose pro vdnculis angues intactos ,
argumentum carminis,
nexuit Ixioni. (lahnius laudat quod nullus adhuc inter Homa-
Staveren. ad Hygin. 62. p. 129. nos poeta attigerat, haud mollia
/f>.) Vulgo simpliciter vincula iussa h. dura, rem non levem,
et nexus memorantur: v. Apol- diUidlem ,
imponentia. Itaque
lon. Itliod. III, 62. Alia loca vid. Te sine, nisi eo auctore, seu
in Misc. Obss. Vol. I, pag. 269. suaserit, seu iusserit.
Vol. III, p. 812 sqq. Indulsisse 42. 48. Praeclare illud: Ades,
sibi poetas in Ixionis rota vol- o Maecenas !
(ad absentem, puta,
venda ,
videbimus inf. Ge. IV, dictum a poeta) ex eo ornat,
484. Saxum Sisyphi notari, ob - quasi rerum, quas dictiums sit,
viuiii est; quod exsuperari non turba instet, nec, ut multis eum
jrotest hactenus, quoniam ad exoret, patiatur. Vidit Cerda.
Digitized by Google
;

Rumpe moras; vocat ingenti clamore Cithaeron,
Taygetique canes, domitrixque Epidaurus equo-
rum;
Et vox adsensu nemorum ingeminata remugit. 45
43 vacat Mrdic. a m. pr. (idem rumpere. /fr.) Mirum a viris doctis
Cythaeron edi et scribi; quod male Iit; Kt9atf<6v. 44 domitorque
Zulich. equarum Leid. ;
vulgatam agnoscit Lutat, ad Stat. Tbcb. IV, 123.
vid. ad Georg. 1, 59. Burm.
Nunc nostra serenus Orsa iuves thaerone errasse; qua de re equi-

Valcr. FI. I pr. ad Caesarem Ve- dem non dubitabam ;
occurrit
spasianum. Vulgo ita accipitur, enim res in fabulis Amphionis
ut poeta se ipsum alloquatur et ac Zethi et Oedipi; sed nobilita-
excitet. (Sic Buaeus et Cerda; tem pascuorum exemplorum usu
quos sequor. /F>.) Accipe sal- declaratam desiderabam, ut ab
tem dicta pro vulgari: Verum ea Cithaeron poetae memorari
ad ipsam rem accedendum est posset pro quibuscunque pascuis.
sine mora. 43. focal ingenti Clamorem boum et vaccanuu
clamore Cithaeron. Haerebam occiurrere non magis infidabar
,
in adiuncto : ingenti clamore. at ingenti clamore quis boves

Ad sacros Bacchantium ululatus, designet? Decedam tamen de
V. c. Ovid. Met. 111 , 702. 703, opinione mea ea de caussa quia ,
referre boc non licet Ad ar- argumentum, quod versat poeta,

menta vulgo referunt, eumque non tam ad venationem, quam
pascuis nobilem esse edunt In- ad armenta spectat , adeoque
terpretes. De altero hoc equidem boves in Cithaerone requinintur,
dubitabam; multo magis, quo- ut mox equi. Alterum vero in-
modo ingens clamor ad armenta genti clamore sic tuebor , ut non
revocari posset; qui contra de ad Cithaeronem solum referam,
venatione passim a poetis fre- verum ad omnia ,
quae sequun-
quentatur : conf. inf. 413; et tur: ingenti clamore vocant me
sequuntur Taygeti (vid. supr. Cithaeron , Taygetus et Epidau-
Georg. 488) canes, quod et
II, rus. Ita de vaccarum, canum
ipsum ad venationem spectat. et equarum vodbus communiter
Tradet autem et canum curam ingens clamor commode praedi-
V. 404. Ouwens in Noct Hag. cari potuit. Ita tandem rem ex-
p. 583. 584 multis exemplis do- peditam puto. (Sensus est: res
cuit, armenta et greges in Ci- pecuaria .vehementer postulat
Digitized by Googie
^
GEORGICON LIB.UI, 43 52 641
Mox tamen ardentis ad cingar dicere pugnas

Caesaris, et nomen fama tot ferre per annos,
Titlioni prima quot abest tab origine Caesar.
Seu quis, Olympiacae miratus praemia palmae.
Pascit equos; seu quis fortis ad aratra iuvencos: 50
Corpora praecipue matrum legat. Optuma torvae
Forma bovis, cui turpe, caput, cui plurima cer\ix,
4S. 47. 43 qui abesse forte poterant, pro spuriis babebat Hnrdius 1. I.
ad Ilorat. Ep. ad Aug. 16. 46 Mox etiam Regius Martiui. {ardentes

-Medie. //>.) 47 tot fama Zulirb. Caesaris et famam et nomen tot
Kulinian. de Sebem. Leieos p. 32. vid. Burm. Sane non male interpun-
gas : adeingar dicere pugnas , Caesaris
et nomen fama. 48 quod Me-
die. a m. pr. Romanus, Reg.
et Gotb. pr. quotus est Ven. 49 miratur
Mcnag. praemia pugnae Nonius Marcell. in mirari errore solito.
olt.
50 seu quis fortis ad aratra iuvencos. Ant iungi potest pascit iuvencos
ad aratra aut fortis ad aratra.
, 51 Optuma scripsit lleins. ex Mentel.
et Nonio Marcello, quod cum semel ille induxisset, servandum fuit per to-
tum Virgilium. (
52. 6ous, sed i supra scripta, Medie, /fy.)
quod eat vocat ingenti clamore ponitur. Argutantur et in liia
studium meum. //ê7i.) Epi- Intpp. ,

inprimis Martinus. -<<r-
daurus cum tota Argolide equo- dentis pugnas 46 Augusteo

vs.
ru/n cm'a nobilis : nisi ex Homero saeculo indignas censet Warton.
tenueris, vide vel Intpp. Horat. al studium, virtus, ardens; ar-
Carm. I, 7, 9 rtptum dicit equis dent pugnantes ,
pugna calet,
Argos, conf. inf. 121 et Strabo fervet; quidni et, ardet?

VIII, p. 595. 48. SoUenni poe- 49 51.
De fetura armento-
tarum buius aevi more et artifi- rtun acturus, vaccarum optima-
cio Augusti laudes ampliores ad rum ,
quae tauro submitti pos-
annos seriores maiorique rerum sint, notas enarrare incipit, cf.
et artis usu firmatos seponit Varro H. R. II, 5. Colum. VI, 1
7'Monus et ipse ad geniis Iu- et 21. Pallad. Mart tit. XI, 5.

liae origines pertinet Erat enim Plin. VIII, 45, s. 70. Geopon.
Trois abnepos, I-.aomedontis filius. XVO, 2. Olympiacae miratus
Tempus, quod ab hoc progeni- praemia palmae ,
victorias e
tore(nam a prima Tithoni ori- certamine curuli, splendide pro,
gine est, a Tithono) efOuxit ad studio certaminum curulium.
Caesarem , pro infinito tempore 52. turpe caput, fronte lata ;
ut
Digitized by Google
,

Et cnirum tenus a mento palearia pendent;
Tum longo nullus lateri modus omnia magna, ;
Pes etiam; et camuris hirtae sub cornibus aures. 55

Nec mihi displiceat maculis insignis et albo;
53 armento Ven. ommento palearea Golh. pr. 55 camuris Rom.

Medie, a m. pr. (est ca prior lectio. W>.) et alii, cameris apnd Nonium
et in libris nonnullis ap. Heins. scribitur ;
conf. Macrob. VI, 4 extr. camjrris
Medie, a ra. sec. el Mentcl. ait. camiris Gud. MoreL Goth. scc. curvis Voss.
ait. cum cornibus yicdlc-* a m. pr. 56Aec .Medie, a m. pr. (est ca prior
lectio. //>.) Parrhas. ,
nec hoc malt . et auro Zulich.
omiic.s scriptores laudati mo- ralis orationis ordo oSert. Cerda

nent ;
unde et ôv{ tupv(siroj- cum aliis ex Varronis loco H, 5,
jiof et nkarvfthmttog. 2êc ab 8 quem sequutus esse videtur
,
adspevlu decoros Columella Apen. poeta ,

pedihtts non latis etc.,
ninum alere dixerat VI, 1, 2, et hanc interpretationem refellit et

70 Kort dege-
Plin. VIII, 45, 8 iungit: Pes etiam et aures hir-
neres existimandi etiam minus tae esse debent. j4ures hirtas,
laudato adspecta. Nec tamen setosas ,
pilosas in laude e.sse,
turpis et magnus propterea pro dubitari nequit; et eas inter no-

synonymis habenda, cui pluri- tas bonae vaccae omnes refe-
ma cervix, li. cervice longa et, runt : at pedes hirtos memorari
quod notes, simul iirma et cras- non vidi. Varronis autem locus
sa; nam in cervice robur tauri frustra huc vocatus, et pes ni-
inprimis spectatur. 54. Lateri- mis anguste ex vulgari ratione
bus porrectis ,
a9v7tktvQove, acceptus. Poeta totum crus eo
esse vult eas vaccas, datus au- nomine designare (>otuit. Crura
tem pro toto corpore , perpetuo autem etiam Varro 1. 1. breviora
usu. (
latus et hoc loco proprie potius , quam longa esse voluit,
positum est, neque usquam La- ut ex libris ibi legendum; sed

tine pro toto corpore usurpati dum brevia simt, crassa, conr-
memini. Exemplis certe compa- pacla (ut Colum. VI, 1,3), eo-
ratis, qualia haec sunt: Horat. que magna esse possunt. axIUq
Od. II, 7, 18. Virg. Aen. VII, ticcpoxtqa frniUov ^ paxQOTeQa
108., significatio illa nequaquam Geop. XVII, 2. Numquamne nos
comprobatur." Wunderl. in Prae- in poeta versari, memores eri-
fat. p. XVIII.) 55. Iês etiam mus? cantura cornua sunt in-
sdUcet magnus est. Hoc natu- curva, introrsum conversa, vid.
Digitized by Googie
: ,
GEORGICON LIB. m, 53 62 643
Aut iuga detractans; interdumque aspera cornu,

Et faciem tauro propior; quaeque ardua tota,
Et gradiens ima verrit vestigia cauda.
Aetas Lucinam iustosque pali hymenaeos 60

Desinit ante decem, post qualuor incipit annos:
Cetera nec feturae habilis, nec fortis aratris.
57. DETRECTANS
57 detractans Rom. cum vetuatUs. Pierianii: et sic cdd. vett, in his Ald>
apud Burm., tres apud Martin, [detracums etiam 2. 3*
pr., et nonnulli
que hoc restitui. Sic etiam attractare in nonnullis libris Aen. II 719. ,
Vid. V. L, ad vs. 419. Broukhus, et Burm. ad Prop. II, % 11, Stavereo. ad

Com. Ncp. Alcibiad. c. VI. et Eumen. c. II. Drakenb. ad Liv. XXXIV, 15,
9. et quos hic laudat. Cort. ad Sallust lug. c. LlII. eiusdemque Disser-
tatt. erit, de nsu Orthograph. Lat. I. cap. III, 7. /f>.) que abest a Leid.
cornum Gudian. a m. pr. 58 facie Rottend. ait. et Voss. pr. (Medie.
proprior , ut etiam supra IT, 122. ;
proprius Ge. IV, 47. et Aen. I, 526.,
hoc tamen loco altera r puncto miniato notata; et quum in eodem Aen.
IX, 275. propiioribus scriptam esset, prima /, quod sane mireris, in r
mutatur, teste Fogginio. /f>.) 59 una Mcnag. ait. vertit Vnne. Goth.
60 j4estas Medie, a m. pr. Lucina Romanus et Medie, a m. pr. Luci--
namque pati iustosque hymenaeos Zulich. 62. aratri Medie, apud
Fogg. /f>.)
Macrob. Sat. VI, 4. eAcxo; 60. Aetas iusta admittendi

sJpf Homeri (ut Od. A, taurum et pariendi. Colum. VI,
28S) non male comparat Ursi- 24, 1 JEx his, qui quadrimis
nus. minores simt, maioresque quam
56. A 'ec mihi displiceat. Li- duodecim (noster decem) anno-
totes figura est, inquit Servius, rum, prohibentur admissura etc.
id est, valde placeat, ut Aen. conf. Varro R. R. II, 1, 13 et
VU, 261 Munera nec sperno, II, 5, 13. Plin. VIII, 45, 8. 70;
maculis insignis et albo definire at vide, quam caste et decoi'e
non ausim ,
utrum sint maculae poeta hanc rem expresserit; ut
nigrae in albo cor])ore , an albae et in seqq. lusti hymenaei, iusta
in nigro rufove praestat hoc et matura aetate inili. vid. Bur-
;
iunctura, maculis et albo, aut mann. 63 sq. Interea in spatio

interdumque pro nec, nec. cornu hoc quinquennii, dum iuvenili
minax ; ut ipsa f$rocia validi vigore utuntur boves ac tauri,
corporis vigorem declaret. hos solee, admitte, (superat, i. e.
Digitized by Google
,

Interea, superat gregibus dum laeta iuventas.
Solve mares; mitte in Venerem pecuaria primus,

Atque aliam ex alia generando suffice prolem. 65
Optuma quaeque dies miseris mortalibus aevi
Prima fugit; subeunt morbi ,
tristisque senectus;
Et labor et durae rapit inclementia mortis.

Seinper erunt, quarum mutari corpora malis:
63 iuventasHcuu., ut Roman. Medie, a m. lec. (est ca altera Medie, lectio,

prior inventus. fVr.) et cctcri vetastissimi. iuvmtus vulgo, ut est la Gotli. pr.
(et 1. 12. 14.. inventas etiam Serv. Uresd. /f>.) 65 conjice uuus Aruudel.
67 fuit .Moret, pr. a m. pr. morbus Franc. Interpungunt quoque se-
nectas 2it labor; et d. at labor est aerumna, quae conficit vires. Au-
ferunt nos aerumnae et mors fatalis. 6S Semper erit Menag. pr.. notu
graecismo .
quem expulsum a librariis putabat Brouk.h. Semper enim unus
Mead. mavis Medie, cum Vcuet. Voss. pr. Parrbas. et ed. Ven. tres apud
Martin, cum edd. vett. matris Rottend. alter, navis Goth. pr. [nutvts bia
Serv. Dresd.. addita etiam interpretatione: magis vehe. cod. Rum.
mallis enotavit Bottarius .
qned ipsum e ductu litcrae U ortum videtur,
nisi forte in ipso cod. fuit et id. quod scripserat Bottarius. per typotlietae
abunde est, ut recte exjilicat sunt. cf. inf. 471 aesliva. pri-
Bacli. ad Tibuli, pag. 342. Ti- rruts ,
h. quamprimum mitte
buli. IV, 1, 28. sq. :
Naui quam- dum iuvenilis aetas superest, du-
quam antiquae gentis superant rat {primus potius, ut Wun-
tibi laudes, Kon tua maiorum derl. explicat, L q. prior omni-
contenta est gloria fama. Sal- bus. Ge. II, 408.: Primus
lust. lug. a 68.: cui virtus, Lumum fodito, primus deve-
gloria, atque alia optanda bonis cta cremato Sarmenta" etc.
superaban t. Ipse Virg. Ge. Sic mox Prima fugil, vulgo,
8i superant fetus,
I, 189.: cito. Ut sint aetatis mediae,
pariter frumenta sequentur. magis tptae Utyenlule minor est,
Idem expressit Vossius: da die quam quae declinet in senium

lleerd in ueppiger Jugend Pallad. IV, 1 1 , 4. 65. in locum
sich freuet. ff^r.) l)c tamis boum decedentium substitue, fac
nunc non laborat ;
cum de iis generari, alios.
alio loco mox dicturus sit vss. 66. Optima dies , \xt optima,
212 sqq. 64. pecuaria non loca melior, bona aetas, de iuven-
li. 1., sed ipsa pecoia, boves. tute; fugit ea prima, transii
Digilized by Google
GEORGICON LIB. IH, 6372 645
Semper enim refice; ne post amissa requiras, 70

ac,
Anteveni, et subolem armento sortire quotannis.

Nec non et pecori est idem dilectus equino.
errorem cormptam est. t qnamris res ipsa et regolae grammaticae Con-

iunctivnm flagitare videantur, Indicativus tamen defendi fortasse poterit e
Cic. de Orat. Unam erit profecto , qnod ii
I, 12.: qni bene dicunt, ,
afferunt proprium."' Emestius ibi afferant, Schuetz. afferent. At

recte, ni fallor, unum erit, quod afferunt, quod est idem atque unum
afferent. Hinc erunt, quarum m. c. mavia, accipi sic poterit; quarun~
dam corpora mutari malea. Interim malia servari. fVr.) 70 an ne

Rottend. sec. admiaaa Medie, commissa Ven. 71 et abest a Longob.
et Medie. Pierii. 72 dilectus e Medie, et vet. Heins., ut ante suboles.
Vulgo delectas, ut pecori Yen, er/o idem coni. Heinsii.
primum ,
tamquam prima vitae VII, 3, 13. 14. quarum corpora,
pars; succedit senectus infirma. h. quas cum aliis permutari ve-
Ab armentis ad homines retulit lis ;
alias iis submittere , substi-
brevem ac flusam vitae condi- tuere, sufficere. Semper enim
tionem. Dicas, non satis cum rejice, h. igitur, ut yop pro qa,
ceteris vinctam et iunctam esse dij. (In yeihis semper erunt qua-
sententiam; id quidem fateor; rum latet : semper inquire, quae
fatendum tamen et hoc , senten- boves reficiendae sint. Ita con-
tiae plus dignitatis ex hac ad iunctio enim apta. PVeh.) amissa
mortales translatione accessisse. sciL corpora. 71. Totum locum,
Commentatur in h. 1. Seneca p. et hunc inprimis versum vide ad
C. (p. 765 ed. Lips.) canes translatum et imitatione
69. Varro R. R. II, 5, 17 liem expressum a Nemesiano Cyneg.
(de bobus agebat) lU in reliquis 200 205. Sortiri etiam sine
gregibus pecuariis delectus quot- sortis notione est eligere et sub-
annis habendus ,
reiiculae reii- stituere.
ciundae ,
quod locum occupant 72 137. Sequitur locus de
earum ,
quae ferre possunt fru- equoriun cura, et quidem de
ctus. Colum. VI, 22, 1 Sed cu- admissura usque ad 208. In
randum est omnibus armis in hoc equo admissario seligendo quae
aeque atque in reliquis gregibus sint spectanda 75. signa e forma,
pecoris, ul delectus habeatur; incessu, animo, colore, aetate,

nam et enixae et vetustae, quae tum et vs. 100 parentes ac stir-
gignere desierunt, summovendae pem, alacritatem et impatien-
sunt etc. cf. eundem de ovibus tiam in curriculo, ad 122 et
; , )
646 P. VIRGILll MARONIS

Tu modo, quos iii spem statues submittere gentis,
Praecipuum iam inde a teneris inpende laborem.
Continuo pecoris generosi pullus in arvis 75
Altius ingreditur, et mollia crura reponit;
76. RKPONIT.
73 statues ah Hriiis. px Medie, et antiquissimis aliis; sic et Macrob. Sat.

VI, 6, et Probas in Arte Grannnat. (etiam 3. 8. //>); sic tamen iam edi-
derant Egnatius et Naugerius. statuis vulgo, flentes Roman. 75 gene-
rosus Cerda edidit, sine auctoritate. 76 rejlectit Cantabrig.
vicium i pliquamque curam sub- ma hac cf. Georg. I, 169. (Sen-

iungit ,
sub ip.sum admissurae tentia horum verborum haec est:
tcmj)u.s cliam in equabus 137. Statim ex incessu, s. ipso iam
73. E.vquisita v'arielatc, ul Ser- ex incessu coniectura de equo
vius notavit, cum de taurino fieri poterit. Continuo est no-
genere ageret ,
matrem nunc, strum gleic/i , sofurl; cfr. Ge.
cum de equino ,
patrem admis- I, 60. 169. III, 158. 271.468.
sarium describit. tiubmiUere di- Latine mox per iam ,
mox per
citur universe de iis, qui sub- sialim explicari potest. IVr .
stituuntur in aliorum locum, aut pecus, h. 1. equinum v. 72. No-

ad supplendum gregem aluntur; tas has generosioris pulli illu-
vid. sup. ad cl. I, 46; nunc sti-ant loca a Cerda congesta:

proprie de equis, qui ad ad- vide Xenoph. de re equestri pr.
missuram aluntur, h. ut in lo- Varro R. R. II, 7. Colum. VI, 29.
cum aliorum, feturae inutilium, Geopon. XVI, 1 et 2. Inter poe-
ipsi succedant. Satis definita tas, praeter Op{)ianum, qui Ma-
res et espedila adiecto, in spem ronem ante oculos habuisse vi-
gregis praecipuam curam iis detur, Cyneg. I, 173, cf. Neme-
impende ,
quos , ut nova proles sian. Cyneg. 240 sqq. ex nostro
inde nascatur, voles substituere illustrandus ,
et Calpurn. cl.
admissariis propter vires fractas VI, 51 sqq. Omnino ad antiqui-
removendis. Ita discernere licet tatem rei equestris videndus Bo-
plura temere confusa. Ut poe- chart. Hierozoic. II, 6 sq. 76. sll-
ta, permutat voces gregem et iitts mgreditur Varro I. I. Cru-
armenia, ut grex nunc equo- ribus rectis et aequalibus. Colu-
rum sit, ita et pecus. mell. I. I. aequalibus atque aliis

75. Coniinuo, primo. De for- rectisque cruribus ; nec ad spi-
, , ,
GEORGICON HB. ffl, 73 81 647
Primus ct ire viam ,

et fluvios lentare minaces
Audet, et ignoto sese conmittere ponti;
Nec vanos horret strepitus. Illi ardua cervix,

Argulumque caput, brevis alvus, obesaque terga 80 ;
Luxuriatque toris animosum pectus. Honesti

77 Primus inire viam ap. Scnec. ep. 95. {minaces Medie, minacis Rom.
//^>.) 78 ponto Medie, a m. pr. Gud. eiim plerisqoe seriptis et edil,,
etiam Seneea ep. 95. Sie et nterque Goth. et Hrf. (sie etiam quidam eodd.
Serv. /f>.) Ita pontus quaevis aqua esset, vide tamen Heins., qui defen-
dit ponti ; quod habet Rom. Longob. Pierii eum aliis . etiam edit. Mediol.
(ea est altera Medie, leetio; eadem exstat in Serv. Dresd. et 3. 5. 14. JVri)
Colum. VI, 29, 1 si fossam sine cunctatione transibit ,

pontem flumenque
transcendit. 79 varios cdd. Aid. (pr, puta) et lunt. et aliae, Goth. pr.,
duo Martini. Interierta haec et pareuthesi esse includenda Jlli ardua ;
cervix Et gilvo dixit Quinelil. Inst. Or. VIII, 2, 15, quod tamen facere
necesse non est. (Fecerant tamen Bothius et labnius; quod improbo ob
vs. 86. sqq. /f>.)
ritum et superbiam nunc refe- 80. Argutum caput. Si ca-

rendum. Monuit etiam Marti- put habet non magnum Van'o
nus. mollia crura reponit poe- I. 1. . 5. exiguum caput Colum.
tica ratione pro molliter: Ct au- VI, 29, 2. breve Horat. Sat. I, 2,
tem hoc, dum crura et ipsa 89. Ergo notio subest venusta-
sunt mollia, h. quae facile flecti tis alicuius cum brevitate et ala-
et incurv'ari possint. Quod si critate ;
si ad animum transfer-
ars accesserit, tum sinuat alr- tur, ingeniosae subtilitatis et
ienia volumina crurum v. 192. acuminis, {arguta solea ,
Catuli.
Ab Ennio siuntum hemisticliium, Eleg. ad Mani. vs. 72. /acobs.)

et mollia crura reponit ,
notavit brevis alvus, h. venter substri-
Servius. nuAoi' tSyqmq napscinv ctus. Varro ibid. ventre modi-

xa yovaxft dixit Xenopb. ibid. c. co ,
lumbis deorsum versum
1, 6. Imitatum esse Silium XVI, pressis. Et Neniesian. 244 Jm-
444 observat Burmann. tum mol- modicumque latus ,
parvaeque
lia crura superbi Attollens gres- ingentibus alvi. 81. Luxuriat
sus. Versum etiam in animo ha- toris animosum pectus, ornate
buit Gratius Cyneg. 503 ardua pro , pectus eat torosum et emi-
fundet in auras Crura. {Mol- nens pulpis, ut Servius ait, h.
lia mobilia, ut supra II, 389. latum ac plenum ut Varroni
/'oss.) ibid. Colum, autem : lato et mu-
Digitized by Googie
Spadices, glauciquc; color deterrimus albis,
Et gilvo. Tum, si qua sonum procul arma dedere,
82 ^laucofjue Mentel. tert. a m. pr. alho Pairlms. albis et gilvo iun-

ctim ,
at siat albogilvi^ iam in Serrianis panob legitur ; ita tamen albo et
gilvo expecturcs , aut albis e gilvo.
scitiorum toris numeroso pectore. Sclineideri doctam notam ad

Pallad. late patena, huxu- Palladium p. 135. Iam glau-
riari vero ex more de laetiori- cus in nostrum grati ,
quod
bus incrementis. proxime ad caeruleum accedit,
82. Inter pulcros equorum incidere ,
ex iis
,
quae ab Intpp.,
colores refert spadicem glau- inprimis Marti no ,
dicta sunt,
cumque. Quamquam de colo- apparet. Album colorem bic
rum apud veteres nominibus pallidum, et sl candido y
niten-
difficilis est disputatio, ex loco te ,
quem ipse alibi commendat
tamen classico Gellii II, 26. cui (Aen. XII, 84), diversura ponere
adde III, 9. (post virorum do- potuit , etsi alias utrumque no-
ctorum disputationes hic et ad men promiscue adbibere soleat 3
Grat. Cyneg. 532. Salm. Exerc. quod Martinus docere volebat.
Plin. pag. 935 ) satis apparet, Potest tamen et illa ratio pro-
esse spadicem , a spadice palma bari , ut candor in equis quidem
dictum , ex rufo genere ,
et aliis laudari potuerit, at in aliis,
convenire cum nostro fusco co- ut in admissario ,

de quo bic
lore a castanea appellato : in agitur, improbari. Gilvus tan-
equis color badius ^ bai^ baio dem flavus color is esse videtur,
(a ^cug ,
utov , ramus palmae). qui ad mellis colorem proxime
Nam phoenicem^ quem tu grae- accedat, vid. Salmas. ad Solin.
ce tpolvinct dixisti ( ap. Hom. pag. 181. Pro cineritio haberi
II. if;, 454), el rutilus et spadix video ab auctoribus Picturar.

phoenicei avvciwpog, qui fa- Herculan. Tom. I, p. 131, Nota
ctus graece noster esty exube- 2 et 138. De coloribus equo-
rantiam splendoremque signifi- rum omnino vid. Boebart. Hie-
cant ruboris ; quales suntfructus roz. II, 7, inprimisque de albo
palmae arboris ,
non admodum p. 104 sq., de gilvo p. 109.
sole incocti ,
imde spadici et 83 85. Equus animosus et
phoeniceo nomen est. Spadica pugnandi ardore incensus: locus
enim Dorici vocant avulsum e a multis tractatus ;
nonnulla
palma termitem cumfmctu. add. collegit Cerda ;
add. Statius
;
Stare loco nescit; micat auribus, et tremit artus;

Coiilectumcpie fremens volvit sub naribus ignem. 85
Densa iuba; et dextro iactata recumbit in armo.
At duplex agitur per lumbos spina; cavatque
Tellurem et solido graviter sonat ungula cornu.
84 tremet MenteL pr. 85 fremens Medie, cam quinque Heins. Canta-

brig. Erf. edd. Yen. et Mediol. et Medie. Pierii a m. sec. (et 3. 8. 11. 12.
14. //V.) tremens Franc. a ni. pr. At premens etiam Seneca epist. 95.
quod, noto poetarum more, notionem primariam roborat, volvit pre-
mendo sub naribus y
ut cum impetu illum eupiret; spiritu cum fremitu, ac
si interclusus esset, subinde ducto ,
diductis naribus, rovg fiVKrij-
ffag ap. Xenoph. 1. c. Hactenus exquisita est lectio; altera usitatior et
ad interpolationem non tam proclivis. Pro altera tamen lectione gravior

est auctoritas quod manifeste est expressa ex versu Lucretiano V, 1076
,
Et fremitum patulis sub naribus edit ad arma* Receperat iam Wakef.

et Voss. etsi vereor vel sic fore qui factum improbent.
,
87 Aut tres
Burm. Et Parrhas. Ac Erf. 88 quatit ungula Rom. Pierii; ex Aen.
XI, 875. yni, 596 et Ennio ap. Macrob. Sat. VI, 1. vid. Hciiis. Cum
solido cornu melius consentit sonat* graviter solido Menag. pr.
Theb. VI, S89 sq. VIH, 382 sq. 248. cf. Stat-Tlicb. VI, 471.472.
et primo loco Aeachyl. VII ad Multo magis res in Graecis ob-
Tbeb. 394 aq. iam comparatus via : nvp nvtlovxtg.
cum Marone a Scbutzio. micat 87. Duplex spina ab omni-
auribu, in soluta oratione, au- bus veteribus in bono equo lau-
res micant in capite, celeriter datur. vid. Varro U, 7, 5. Co-
moventur, arriguntur, (hoc or- lum. VI, 29, 2. Geopon. XVI, 1.
riguntur deleri iubet Wakef. ad vid. alios apud Cerdam. Innuere

Lucret, n, 195. tyr.) agiles au- videntur spinam latam, cras-
res Nemesian. Cyneg. 245- t sam, ut maxime versus clunes
pro, tremit artubus, seu artus tamquam cavum sulcum faciat,
tremunt, magis poetice dictum, nec tamen ipsa spina appareat.

tremit artus. 85. ignem prae- Nemesian. Cyn^. 243 Illis am-
clare dixit ardentes anhelitus; pla satis laevi sunt aequora
ut et alii poetae. Loca collegit dorso. Idem Calpurn. cl. VI,
Cerda. Hinc Diomedis equi spi- 54 expressit ,

Terga sedent et
rantes naribus ignem ap. Lucret. forte hinc Ovidii Met. XII, 401
V, 29. Fumant humentes calida Sic tergum sessile ,
sic stant
de nare vapores Nemea. Cyneg. Pectora celsa toris. Cunti'arium
Digitized by Google
;

Talis Amyclaei domitus Pollucis habenis
Cyllarus, el, quorum Graii meminere poetae, 90
Martis equi biiuges, et magni currus Achilli.
Talis et ipse iubam cerv ice elTudit equina
Coniugis adventu pernix Saturnus, et altum

Pelion hinnitu fugiens inplevit acuto.
89 Amyclaeis habenisyicn\.f\. etMenag. pr. fragm. Moret. Rottend. alter,

Rcg. Amycla et Rom. 90 Grai scribunt multi codd. antiquiores, ug
et alibi, (quemadmodum etiam Medie, et Serv. Dresd. //>.) vid. Pierium.
91 Achilli lleins. e Mentel. pr. Gud. et duobus aliis. Adde Goth. sec.
Achille Medie, a m. pr. pro Achillei, At Achillis Rom. cum al. v. ad Aon.
I, 30. (Medie. Achilles et snpra scripta/; Achilli e Parisiuis 2. 3. vid.
V. L. ad Aen. II, 476. Formam Achillei alienam esse a Virgilii carmiui
bus ,
infra dicetur Aen. I, 30. Ceterum in eodem Medie. Marte seyui le-
gitur, et in TOc. biiuges altera i puncto, ut delenda, notator, scilicet male
intellecta literanim insidentium ratione, dc qua alio loco dicetur. //>.)
92 effundit Hoint. reposuit, motus auctoritate Romani, Medicei et alio-
rum vetustiss. codd. Sic et tres ap. Martin.; ratio tamen tuetur vulgatam
alteram multorum lectionem: effudit. Sic et oterque Goth. ybd/f aliquot
Pieriani, et Lcid. a m. pr. ipse comam Moret, ait. et Rottend. tert. /a-
ham in cervice Goth. sec. equinam Menag. pr. et Zulich. cum Eid'. equi-
nae Rottend. alter.
vitium , exlans spina apud Var- interdum uterque frater equis

ronem , et Grat. Cj^neg. 526 si insidet. Sunt tandem et loca
tenuis dorso cur\'atur spina. ab Iiitpp. excitata ,
in quibus
88. solido cornu; >iilt ungulas Cyllarus Polluci tribuitur, rid.
duras esse; ut monent Varro, Cerda et Martinus. uimyclae,
Colum. 1. L, ut sollenne epithe- Laconicae urbs ,
Tyndarei regia,
ton ptovvxtSf %Qm(f<ovvxeg (tv- in qua educati Castor et Pollux.
not. Sonat ,
et hoc proprie Res nola. 91. MarlU equi ex
et urhem Eques sonante verbe- Homero Uiad. o, 119 noti. Male
rabil ungida Horat. pod. 16, Sertdus ^tXfiov et (Po/Jov, qui
12. \dd. Xenoph. de re equ. cap. Martis sunt comites ac illii ,
eos
1, . 3. appellatos tradit, currus Achil-

90. Cyllams equus communi- lis, li. equi apud Ilomer. Diad. 7,
ter Castori soli tribuitur, qui 148 sq. 92. Talem formam ha-
Innodaiioi IIomeroOdyss.il., bebat (at quam ornate hoc poeta
299 dictus. Nec minus tamen extulit ! )
Saturnus ,
cum equi
Digitized by GocJgle
, ;
GEORGICON LIB. IU, 89 96 65t
Hunc quoque, ubi aut morbo gravis, ciul iam

segnior annis 95
Deficit, abde domo; nec turpi ignosce senectae.
95 Hinc Medie, gravis a Goth. ]>r. , et lam abest a Regio Martin.

segnior aetas Romanus, annus ed. Norimb. 96 et turpi aut turpique
emendare voluere viri docti apud Burm. , sed vid. Not. senecta Gud.
a m. pr.
speciem assumsisset , ut furta amoveatur, removeatur, (quod

sua cum PhiljTa ,
Oceani filia negat Vossius ,
supra proposi-
(uiide Chiron natus), in Pelio tam interpretationem amplexus;
Opem celaret, vid. Apollon. II, recte nisi fallor. Idem Ilusch-
,
1236 sq. Apollod. I, 2, 4. Hy- kio videtur ad Tib. II, 3,65. h^r.)
gin. f. 138. Probus ad h.l. {ipse, Advocarunt et in eundem sen-
vid. Q. V. XVIII, 2, i. IVr) sum traxerunt locum nostrum
96. Parum diuturnus est vi- Intpp., ut tamen perperam ad
gor equi admissarii ; hinc neces- solum TO vendere, quod nimis
sitas imposita, subinde submit- angustum est ,
revocarent. Co-
tendi alium (
vs. 73 ). abde do- piose quoque de h. 1. egit Gro-
mo ; nec turpi ignosce senectae. nov. de Pcc. Vct. IV, 8. rlbdere
Varie tentatus ab Intpp. locus. est proprie dare abs se ,
amo-
Etsinon video, quid impediat, vere, reiicere. Iam autem pot-
quo minus equus admissarius, est aliquid abdi vel a loco , vel
qui ab armentis removetur et in in alium locum ,
ut in eo serve-
stabulo ad opus facieiidiun ha- tur, abscondatur, ergo /n loco.
betur, dumo abdi dici possit Unde duplex usus verbi abdere
(]>ersislit quoque in hoc tuendo cum casu sexto: abdi domo, i. e.
Ouwens N. Hag. p. 585, et lau- a domo et vero etiam in domo.

dat Horat. I Epist. 1, 5 de eme- Res sic satis obvia. Itaque ap.
rito gladiatore : latet abditus Tibuli. II , 1 , 82 hitic procul
Litem tamen dirimere abde faces, ab hoc loco remove,
videri debet Nemesiani imitatio at idem II, 3, 65 formosas tri-
Cyneg. I4l, ubi de catulis re- stibus agris abdere abducendo

centi partu editis: Sin vero haec eas et servando in agris. Vides
cura est, melior ne forte nece- et hoc exemplo ,
per edictum
tur, Abdaturve doraoj catulos- grammatica constitui non posse
que probare fohtnias : ubi ap- sed caussas esse perspiciendas et
paret esse ,
abdatur . a domo, eruendas. lubet itaque poeta
VlRGIl. ToM. I. 37
Digitized by Google
; ,
652 P. VIRGILll MARONIS

Frigidus in Venerem senior, fruslraque laborem
Ingratum trahit; et, si quando ad proelia ventum
est.
Ut quondam in stipulis magnus sine viribus ignis.

Incassum furit. Ergo animos aevumque notabis 100
97 m Venerem est senior Reg. Martin, m Venere sefîor Metlic. a in.
pr. 99 in abrst a Medie, a m. pr. ct Gud. cl Schol. luvcnal. VI, 366,

qui tamen male magnus nam viribus^ at idem ad Sat. X, 205 valgntum
exhibet, in stipuia Romanua. 100 ruit animum quurt. Moret. Forte
Erf.
malis annos aevumtjue. De annis enim agitur. Verum dcelarasit vigorem

iuveiitue animus aevumque.
diligentem patremfamilias amo- gendum est neu turpi, aut ne

vere ,
ablegare, a praedio, quo- turpi ignosce senectae." Sed vid.
cunque modo, itaque etiam ven- Q. V. XXXVI, 15. // r.)
dere, efletum et inutilem ad 97. Quanto cum dilectu vo-
admissuram (quamquam ille aliia luptatem laborem (quamquam
adhuc laboribus sufficere potest) hoc proprium hac in re. vid. inf.
equum , quamvis senectae mi- ad V. 127) et ingratum et tra-

seratio subeat; esse enim eam here pro perficere dixit! et 98
turpem, vel, communi senectu- proelia : quae perperam ad ve-
tis epitheto, respectu iuventae, ram pugnam ac hellum retulit
pulcrae speciosae nitidae Cerda; etsi ad veram pugnam

, ,
vel ex sqq., qua ille se turpiter haec transtulit Silius V, 571

det, nec in Venerem satis animi 573 in loco hinc imitatione ex-
ac virium habeat. Ovidius hoc presso. proelia Veneris frequen-
Trist. IV, 8, 19 iNêc cadat el ter. cf. Aen. XI, 736.
multas palmas inhonestet ade- 100. Procedit nunc Maro post
ptas; si quidem versus est Ovi- illa, quae in equo admissario eli-
dii. turpi finem donate senectae gendo observanda sunt inde a

.ad nostri ductum Silius XV, 654, V. 72, ad alia in eo observanda,
ut iam Cerda vidit. Ouwens 1. 1. quo animo ac spiritu, qua ae-
nec turpi iungebat: et ignosce tate sit ;
tum demum allero lo-
senectae non turpi. ( Haiid. ad co, hinc, etiam alias artes, vir-
Stat. Silv. pag. 59. :
Quidquid tutes, prolemque parentum h.
dicant viri docti, cum Gronovio, si quos alios iam pullos iidem
Schotto et Ouwensio conimigas parentes ediderint, qua ii sint
nec turpi. Alioquiii enim le- indole, quo vigore, vid. Burm.
GEORGICON LIB. IU, 97 104 653
Pmecipue; hinc alias artis, prolemquc parentum,

Et quis cuique dolor victo ,
quae gloria palmae.
Nonne vides, quum praecipiti certamine campum
Conripuere, ruuntque effusi carcere currus;
101 moremque parentum emendabat MarLland. ad Stat SUv. V. 3. 138 > sed
rid. Burm. et Notam, proltsque parentem coni. Io. Schrader. Malim.
prolemque ^
parenteeque, Et quis. (Sed ipse sibi repugnat Heynius in
Nota. Servius haec habet; Ante omnia aetatem requires; post cetera,
i. e. parentes et studium.** Unde colligere licet, itu Servium statuisse, nt
per verba prolem parentum ipsos parentes signilicari putaret. An igitur
hoc dicere voluit Virgilius; notabis, pater et mater an generosa sit pro-
les 7 Colum. VII, 6, 7. ; Parit autem , si est generosa proles , frequenter
duos.** //V.) 102 color unos Aruodel. 103 conamine veteres aliquot
ap. Pierium. Redeunt hi versus Aen. V, 144. 145. 104 que abest a
Menag. pr.
Nam eo sensu, ut pullos, quos dem hoc observa , quem sensum

olim ipse iam procreaverit ,
re- victoriae aut ignominiae habeat;
spicias, quemadmodum Varro de inest enim equis generosioribus
ariete praecipit II , 2 , 4 , accipi laudis sensus : quod statim vss.
nequit, quia de novo admissario sqq. docet.

hic agitur ;
nisi dicas ,
non de 103
112. Praeclare haec
novo ,
nec de uno , nunc agere exemplo splendidissimo exornat.
poetam , sed de toto admissario- Nota et modum illud efferendi:
rum genere. At idem II, 5, 9 Nonne vides, iam a Lucretio

de bubus :
,/teejue non praeterea, frequentatum : lib. II, 263 nonne
ul mares seminis honi sint, quo- vides, etiam patefactis tempore
rum et forma esi spectanda ,
et puncto carceribus ,
non posse
qni ex his orti sunt ,
ul respon- tamen prorumpere equorum vim
deant ad parentum speciem.
cupidam tam desubilo , quam
(Vossius haec prvlemque paren- mens avet ipsa ! (pungitur stilo
tum notabis ita accipit eius equi, : cera, atque punctum est nota-,
quem inter admissarios esse ve- tum; inde punctum tempus, et
lis vim generandi antea explo-
,
tandem temporis punctum.) De-
randam puUumque ab eo pro- est tamen ut. Scilicet pergere
creatum speciminis loco haben- volebat: quantus amor laudum

dum; quod sequerer, ni addi- sit. Cum vero tot alia interpo-
tum voc. parentum langueret. sita essent, vs. 112 novam ex-
Sed vid. V. L. ff'r.) 102. Tan- orsus est sententiam. ( Recte
37 *
Digitized by Googie
, ;

Quum spes adrcctae iuvenum , exsullantiaque hau-
rit 105
Corda pavor pulsans; illi instant verbere torto,
Et proni dant lora; volat vi fervidus axis;

lamque humiles, iamque elati sublime videntur
105. 106 lidem fere versiu inf. Aea. V, 137. 138, ubi tMc. 107 vocat
Medie, a m. pr. ,
perpetuo laptu. 108 elatis Medie, alatis God.
Wunderl. ad Ge. I, 66.: Mihi mus agitari solet. (Similiter ab

quidem haec formula nonne vi- Alexandride apud Athen. XV.
des ad exempla annectenda uaur- p. 688. B. incitatus et vehemens
pari h. 1. videtur." Et de for- motus cordis cimi saltatione com-
mula vides quum cfr. notata ad paratur: ,, 0 novrigd xapd/a,
Ecl. III, 12. IVr.) Expresaus 'Emxaifixaxov tog (1 /idvov tov
autem locus ex Homero lliad. rp, etofiarog , 0^XV y? tuOvS,
S62 sqq., quem comparent ha- sjv iSijs StSomoxa." Aeschyl.
rum renun studiosi; nam sin- Choeph. 161.: dgxttai ii xaf-
gula enotare longiun esset; et ilu ip6q). adde vs. 1011. Haec
cf. Aen. V, 144 sqq. 104. con- suggessit lacobs. hPr.) Arbitror
ripuere campum ,
proprie ,
spa- enim omnem illum animi tumul-
tia per campum, campi (cf. inf. tum et aestum spe, metu, ex-
142. noto usu poetarum), certa- pectatione, laudis studio, pu-
mine ,
pro cursu ,
quo certant. dore subinde pectus vexante, a
effusi carcere, vid. Georg. 1,512. poeta per pavorem significari.
105. spes arrectae iuvenum ,

h. Pavor autem haurit corda ex- ,
aurigarum; in soluta oratione: haimt, dum sanguinis Uberum

animi sunt arrecti spe. Ita et meatum intercludit et impedit,
exponenda Aen. XI, 452 arrectae quod sensus et expei ientia docet.
stimulis haud mollibus irae. V, Hinc paUor. Male Servium se-

188 laudum arrecta cupido, ex- quuti interpretabantur ferit, ut :
sultantia corda ,
h. micantia Aen. X, 314 latus hauritur, de
trepidantia ,
non modo metu ense ; idem pavor pulsans nam
ignominiae, ut dixit Lucret. III, cor palpitat pavore. (Aeschyl.
142 Hic (in pectore) exsultat Prom. 906.: xopdIa ii tpo^qt
enim Pavor ac Metus; verum tpîva Jacobs.) 106.
etiam omnino toto illo animi verbere torto ,
torti flagelli ;
aut
motu, quo in tali tempore ani- verber pro flagello; ut saepis-
Digitized by Google
Aera pervacuum ferri, atque adsurgere in auras;

Nec mora, nec requies; at fulvae nimbus arenae 110
Tollitur; humescunt spumis flatuque sequentum:
Tantus amor laudum, tantae est victoria curae.
Primus Erichthonius currus et quatuor ausus
109 Aera per tenerum Macrob. Sat. VI, 13, ut alias poeta Aen. IX,
699 , ubi vid. Heins. exsurgere Romanus , cum quatuor apud Burm. Goth.
sec. (et 7. 14. insurgere Lougob. et Oblongus Pierii, in aures iidem
cum aliis. 110 ut Zulich., ut sit: ut tollitur! humescunt spumis. Wa-
kef. uvescunt malit, quia Lucret. I, 307 vestes uvescunt occurrit. 112
tanta est Medie, cum nonnullis, est etiam ab aliis abest, (in quibus 2.
4. 5. vid. Q. V. XV, 7, c. JVr.) 113 quattuor fere scnbitur ex more:
sed iudicio parum explorato, cf. V. L. ad Aen. I, 223.
sime. (vid. Wunderl. Praefat. designat) non Centauros, equo-

pag. XVI. JVr.) 107. polai viy rum primos domitores fuisse
cum impetu ;
nisi iungas : vi Jer- narrat Maro. Apud Plinium
pidus. (Illud praestat ;
hoc ta- VII, 56 Erquo vehi Bellerophon-
men tuetur Wakef. ad Lucret. tem; frenos et strata equorum
V, 434. JVr.) 108. 109. lam- Pelethronium; pugnare ex equo

que humiles , plane ex Hom. Thessalos ,
qid Centauri appel-
1. 1. 368. 369. Quam magnifica lati sunty habitantes securulum
autem illa, per aera (nam va- Pelium montem (invenisse di-
cuum ornat, ut saepe) et ad- cunt). Bigas prima iunxit
surgere in auras ! 110. fulvae Phr)'gum natio ,
quadrigas
nimbus arenae ToUiiur: certa- Erichthonius. Est adeo Pele-
vit cum Homer. 1. 1. 365 vno dl thronius vir Lapitha apud Plin.
axiqvoiat xovlri" larax* dnQOfU- add. Hygin. f. 274, ubi vid. Not.
vri , vitpog 'ql aut igitur fabulam variavit, aut,
111. cf. Homer. 1. 1. Iliad. i/;, quod verius arbitror, Centauros
380. 112. amor laudum y

cu- inter Lapithas retulit; videri
piditas , ut semper poetae. enim possunt tribus Lapitharum
113. Erichthonium y Athena- silvestris fuisse montium iuga
rum regem post Amphictyonem, inhabitans. Frenorum inven-
quadrigas invenisse ,
tradunt tum Bellerophonti Pindar. 01.
quoque alii. Novum est, quod, XIII, 90 sq. tribuit loco prae-
Lapithas (quos a saltu Pelethro- claro. Scilicet non liistorica fi-
nio in Pelio monte Thessaliae de, sed aut fama obscura aut
;
656 P, VIRGILII MAR0NI5

lungere equos, rapidusque rotis insistere victor.
Frena Pelethronii Lapithae gyrosque dedere 115

Inpositi dorso, atque equitem docuere sub armis
Insultare solo, et gressus glomerare superbos.
Aequus uterque labor; aeque iuvcnemque magistri
114 rapidusûe Heina, e Romano, Medie, a m. pr. et aliis, etiam Ser-
vio. {apidustj, ia Medie, legitur, r in prineipio, i sub linem voeis, atraqae
miuiu supra appieta. rapidutque etiam 2. 3. 4. 5. ffr.) Vulgo rapi-
dirtjue, ut nostri, et omnes Martini, praeter unum Arundel. vector,
pdrrjf emendabat Meursias Exerc. Crit. P. 11 lib. IV, c. 37 ; nec dubito,
, ,
hoc idem aliis in meniem venisse. Sed Koirjrauattgov victor de corsoa ;
certamine agitur. (
115. Altera i in Pelethronii Fogginio videtur ab
alienamanu adiecta. /#>.) 116 Impoeito Goth. pr. Impositum doreo-
que etjuitem legendum putabat Reiskius. (At vid. not. ad Ge. 1 142. IPri) ,
118 Durus uterque labor Philargyr. ,

forte ei interpretatione. (Durus
repetitam ex Ge. II, 412. Vossius scripsit labos, probatam etiam Bothio
at vid. noL ad Ecl. III, 56. IPr.) iuvenumque Gotb. pr.
poetae figmento talia nituntur. campis fingilque docendo. Tum

114 . rolis insistere , quadriga- eques sub armis, armatus; idem
rum cursu certare, rapidus (epi- eques insultat solo et glomerat
theto a cursu petito) et victor gressum ,
quatenus equum id
certamine; omnia ornate! 115. facere cogit Similiter Horat.
g^ros dedere, h. invenere, do- Epod. 16, 12 cineres insistet vi-
cuere, equum in gyrum flectere, ctor, et urbem eques sonante

cf. ad Tibuli. IV, 1 , 94. 116. equi- verberabit ungula. {, gressus glo-
tem veteres Grammatici pro merare ,
i. e. colligere reductis
equo dictum volebant, vid. Geli. et in orcrun replicatis cruribus
XVIII, 5. Macrob. Sat. VII, 9. anterioribus ,

duro posteriora
Perperam ;
cur eques non insid- tenduntur." Sic I,emar.
iare dicatur, qui et incedere, iAzpithae itaque insidentes equis
decurrere? vid. h. 1. Burm. In- docuere ,
exemplo suo , equitem
sultare docet campis iam Varius insultare solo ,
h. primi fuere
ante Virgilium dixerat apud Ma- huius artis auctores.
crob. VI, 2 iu praeclaris versi- 1 18. In utroque equorum usu,
bus : Quem non ille sinit lentae nimirum et equestri hoc, cur-
moderator habenae. Qua velit, sus quadrigartmique ,
et admis-
ire ; sed, angusto prius ore (leg. sionis illo ,
iuventus omnium
orbe) coercens, Insultare docet maxime et vigor iuvenilis spe-
^.',rGoogle
, , ;\
Exquirunt, calidumque animis, et cursibus acrem

Quamvis saepe fuga versos ille egerit hostis, 120
Et patriam Epirum referat, fortisque Mycenas,
Neptunique ipsa deducat origine gentem.
His animadversis instant sub tempus, et omnis
119 que abest a Goth. sec. in cursibus Parrhas. calidis uaus Arnndel.
( 120. Aojtes Medie, /f>.) 121 Cyprum referat fortisque
subtilius es.set ve. 122 ipsam uterque Aruudel, origine nomen Roma'
nus, quod saepe pro gente, genere, familia, vid. Heius. et Burm. h. I.
(illatumnomen ex Aen. X, 618.: IUe tamen nostra deducit origine no-

raen. Nec facile apud probatos auctores no/nen de, pecudibus. fVri) men-
tem ed. Ven. 1475. 123 His anima adversis Medie, instat Menag.
sec. omnem
curam Rrf.
ctatur; nec refert, eum iam ratio, ut apparet e vs. 120. sqq.
multis praeliis interfuisse et Aeque el etiam apud Cicero-
praeclaro genere aut stirpe esse nem invenitur j aeque et et
ortum } nisi scilicet iuvenilis ae-. apud Pallad. de B. Rust, I, 6.

tas adsit. Bespexi in bac stru- /^r. ) 120. Juga versos pro
ctura verborum sententiarum vulgari, in fugam. 121. Epv-
ordinem, v. 95. 100. Alii, (in rus (vid. sup. Georg. 1, 69. conf.
quibus Voss. jyr. quod sane )
Boebart. Hieroz. II, 6) et Myce-
primo adspectu obvium est re- ,
nae cum tota ArgoUde (vid. sup.
ferunt ad proxime antecedentia, v. 44) equos praestantissimos

usum equi et ad cursum et ad alebant 122. Quamvis genus
currum ;
ita vero episodium lan- ducat ab ipso Neptuno, a quo
guere videtur, magistri , ut beet Cerere ,
in equum conversis,
ne monet Ouvrensp. 588, b. L Aiion ille notissimus in fabuUs
sunt alendorum equorum stu- equus natus fuit. Variat tamen
diosi, non lingendorum. Sic fabula.
inf. 445 ovium, et IV, 283 qui 123
134. De admissura ipsa
apes colit, apiarius. (Notan- praecipit. Equus et taurus (nam
dum autem rarius loquendi ge- v. 49 de utroque praecij>ere in-
nus aeque., que, Je pro dpiebat conf. Martin.) ea in-
aeque ac, aeque iuvenem gruente saginandi, equae ac vac-
ac calidum et acrem. Sic enim cae sunt macerandae. Commune
ut baec capiamus, suadet, quod praeceptum Varronis II, 5, 12 et
iuventutis maxime babenda est II, 1, 17. Columellae VI, 27, 8,
Digitized by Coogie
,
658 P. VIR^lILII MARONIS

Inpcndunt curas, denso distendere pingui,
Quem legere ducem, el pecori dixere maritum; 125
Florentisque secant herbas, fluviosque ministrant,
126. PUBENTESQUE
124 Impendent qoart Moret, distinguere Leid. anas. (Medie, a m. pr.

densos f iode ortum, quod terminationes vicinomm vocc. librarius perma-
Uivit; nam ia eodem Irgiltir cura-, s supra scripta, 125 duxere
in Romnno fuisse, notatum inTenit Borm. ,
sed a Bartolo nil anootatain.
At sic leg. in Cantubrig. et ed. Ven. 1482 et a Paullo Manotio. dixisse
Franc. Quem 126 Excmplam loci,
legere virum Serr. ad Ecl. VII, 7.
in quo consensam elevat. Antiquissimi omnes Floren-
ratio critica rodd.
tistjue. Sic et GelLl, 22. At Pubentesque yrxu Voss. Moret, quart. et
pr. a m. sec. Rottend. tert. pro var. Icct. et Reg., item unus Arnndel. et
aliquot Pieriani, et sic Servius. Primas induxit in editos Ge. Fabric. Gom-
melin. Steph. hanc lectionem ex Aen. IV, ^14 transla-
Nisi dicendum,
tam esse: Falcibus messae ad lanam quaeruntur aenis Pubentes her^
et
hae. et XII, 413 puberibus caulem foliis. Brunck. Florentis revocavit.
(Nisi compertum haberemaa, unde lectio pubentis hnc inferri potnerit, fa-
cilius fortasse adducerer, nt alteram lectionem florentis et ipse reiicerem,
lam vero quum florentis et longe plurimorum et optimorum codd. auctori-
tatecommendetur, impetam inhiberi necesse esL Rei rusticae auctores
iubent molles herbas ,
non proceras ,
admissariis praeberi ;
pubentes igi-
tur,
non florentes. Quod quidem praeceptum vix potuit latere Yirgilium.
At vero minime hinc enicitur , florentes deteriorem esse lectionem. Quid
enim, si Virgilius florentes herbas h. 1. easdem esse volnit, quas puben-
tes? Ac florere saepe ad arva transfertur, ut intelligantnr agri, qui nitent,
non qui florem induant hinc florentes herbae, quae nitent. Et quum flore-
;
re proprie dicator de nitore, at Aen. VII, 804.: florentes aere catervas

ubi vid. Serv.
;
pulchre dixeris florentes herbas, quae nitent venio tempore;
quem nitorem adultae admittunt. Hinc Aen. VI, 677. campi nitentes** in-
fernales.Atque en tibi Serviam Dresd., qui, piâescribens florentis ^ haec
Sane quidem nonnulli ylorenris, nonnulli pubent/s legunt, quod
subiicit;
tantumdem valet.** Quodsi reprehendi Virgilius poterit, quod ambigue locutas

sit, esto ea Virgilii causa; nos, quorum est criticen facere, nostram tuebi-
mur. IFr)
Palladii et omnium, qui liac de Corpora deponunt; ubi yulga-

rc praeceperunt, pingue pro tum est : hinc fessae pecudes
pinguedine, sagina, ut in Lu- pingues: ut iungantur pingues
cretii versu 1, 258 agnoscebat per pabula etsi duo epitlieta
PbilargjTius : Hinc fessae pecu- sic iuncta oflfendunt. denso^ non
des pingui per pabula laeta laxo ,
quod quibusdam potioni-

GEORGICON LIB. UI, 124130 659
Farraque, ne hiando nequeat supercsse labori,
Invalidique patrum referant ieiunia nati.

Ipsa autem macie tenuant armenta volentes;
Atque, ubi concubitus primos iam nota volu-
ptas 130
127. Farraque; labori;
127 nequeat e vetostioribua post Pieriam Heias. {nequeane Medie* a m.
pr.,nequeat a sec. /f>.) Ita tamen iam Nauger. correxerat Aid. tert.
nequeant valgo. Sic qooquc editor ap. Geli. I, 22, obi lUe euperetse ioter~
pretatur eupra laborem esse neque opprimi a labore, nec nequeant Goth.
pr. 128 nati. Per Pulmann. edcL irrepserat gnati. 129 Ipsi Leid. a m.
sec. recepit Wakef. nocte pro macie ed. Argent., notante Reiskio. 130
nam nata voluptas coniectabat Barm., et sic Gantabrig. , sed vide Not.
Io. Schruder. tentabat: ubi concubitus primi iam mota voluptas, vel c,
primos innata voluptas {atlY Georg. 177 innatus amor, Ovid, VI Met 458
et saepe) vel ignota v. (Nulla in voc. nota difncultas, sed in voc. primos;
nihil enim refert, primasne sit concubitus, necne; nec hoc, qnod praeci-
pit poeta modo ante primam concobitom , sed ante qoemvis faciendom
,
erat. Verba iam nota voluptas proprie accipienda; ubi primos poetica
dixit licentia pro ubi primum, quum primum, ut Aen. I, 723.: Post-
qaam prima qaies epulis.** Cfr. omnino Q. V. XXVUI, 3, b. et 4. /iF>.)
bu8 per fraudem agasones fa- quanle verty ordeo ert*oque sa-
cere consueverunt, ut bene Ser- ginandus (boc est yqatfxiitiv,
vius. {distendere; similiter En- vid. ad Geopon. XVI, I,p. 1 106),
nius p. 89. ed. Hessel. ;
venter ut Veneri supersit ; quantoque
Carnibus humanis distentu s.^^ fortior inierit y firmiora semina
//>.) Idem dixerCf h. designa- praebeat futurae stirpi, conf.
vere, Horat. Od. D, 7, 27 Quem eund. VI, 24. Varr. H, 5, qui et
Ventis arbitrum dicit bibendi? II, 2, 13 ordeum si est datum,
Jluvios y
aquam. pubentes firmiores fiunt cui laborem susti-
herhasy lanuginosas, pubes fyovq, nendum. cf. supra ad v. 97.
unde av^ 127. Ut 129- Ipsas autem feminas,
possint sufficere admissurae, equas et vaccas, ante admissu-
et ne pulli prodant patrum ma- ram de instituto extenuare so-
ciem ct infirmitatem. Columella lent. Voluptatem hic stimulos,
VI, 27, 8 eoque tempore y quo desiderium voluptatis, esse, conf.
vocatur a feminis , roborandus Ecl. II, 65. Aen. X, 846 recte

,
est largo cibo ; et ,

appropia-- vidit Martinus; reliqua non ac-
^ -Jigifeod by Coogie
,

Sollicitat, frondisque negant, et fontibus arcent;
Saepe etiam cursu quatiunt, et sole fatigant.
Quum graviter tunsis gemit area frugibus, et quum

Surgcntem ad Zepbyrum paleae lactantur inanes.
Hoc faciunt, nimio ne luxu obtusior usus 135

Sit genitali arvo, et sulcos oblimet inertis;
131 et frondibus arcent nonnulli ap. Pierium, Sic Philargyr. habebat,
et Gotb. aec. 133 Tam in ed. Cerd. tonsis^ tusis^ alii, ut aemper.
135 obtunsior scribunt antiquissimi. 136 Sint uuus Mead. auro
Ven. 1475 et Ooth. sec. cum Erf. a m. pr. sulcosyue ed. Bas. 1586. et
abest ap. Bedara. succos Zulich. inermes Serv. ad Aen. XII, 370. Pi-
get converrere tales quisquilias. [Medie, ublimet puta sublimet y sed u
in o mutatur, teste Foggiuio. Ifr.)
que. Ea voluptas soUicilat con- Martin, ad h. 1. 134. paleae a

cubitus ,
magis poetice ,
quam frumentis separatae liante Favo-
sollicitat, stimulat, eas ad con- nio Colum. II, 21, 5.
cubitus. nola foluplas ,
cuius 135. 136. Ne partes genitales
iam sensum habent quam sen- ,
sint obtusiores, nimia obesitate,
JSotum enim la-

tire incipiunt. ad usum ,
quem habent in con-
ad ea non
tissime patet poetis cipiendo fetu. Inde usus pro
modo, quibus adsuevimus, ve- ipsa re ,
qua quis utitur ,
adeo-
rum etiam, in quibus cum maxi- que pro natura et habitudine
me vensamur ,
quae sentimus ,
rei, quatenus ea ad certum usum
quorum conscii sumus, et quae idonea est, dicitur. Sic supra
quocumque alio modo nos attin- 466 usus olivi pro oleo. Et
II,
gunt. ( sed vid. quae in V. L. apud llorat. Od. III, 1, 42 pur-

disputavi, f/r.) purarum usus pro purpura, qua
1S2. quatiunt, agitant, con- quis utitur. Hoc idem exprimi-
ficiunt ,
ut vires relaxentur. tur altero membro; ne luxus,
Nam, quae quatiuntur, laxan- luxurians pinguedo, oblimet sul-
tur. Versum 132 expressit Val. cos inertis ,
h. ne eae partes
Flacc. Ili, 21 Dindyma dum {sulcos eadem metaphora appel-
coUtcri qualU asper equo. Ad lat ,
qua , secimdum Graecos
v.133 cf. Ge. I, 192 et 298, h. (aulaxa;. conf. ad Eurip. Phoen.
medio aestu. Mense Iulio ad- 18), iam Lucretius erat usus,
mittuntur tauri ;
at equi iam ut arvum et alia dicuntur) obli-
inde ab aequinoctio verno, cf. matae sint, h. obductae, pin-
Digitized by Googie
y ,
Sed rapiat sitiens Venerem ,

interiusque recondat
Rursus cura patrum cadere, et succedere ma-
trum
Incipit Exactis gravidae quum mensibus errant:
Non illas gravibus quisquam iuga ducere plau-

stris, 140
Non saltu superare viam sit passus, et acri
Carpere prata fuga, fluviosque innare rapaces.
Saltibus in vacuis pascunt, et plena secundum
143. PASCANT
137 alticna rapiat Purrhaa. 138 turba patrum Goth. sec. eadem pro
cadere Veo. Possis qaoque interpongere : Incipit^ exactis errant,
yon illas gravibus. Porro poeta non animadvertit gravidae gravibus sibi
succedere. 140 gravidis nnus Mead. I4l saltas Medie. Menag. alter.
142 fluvios minaces Znlicb. ex v. 77, (rapacis hic ex ipso Medie, re-
stituendum erat. If^r,) 143 pascuntur vero silvas Nonius Marcellus
in T. secundum ;
forte ex 314. pascant equae non enim haec est cor-
:
ruptae latinitatis sordidissima macula j

ut Wakef. ad Lucret. U. 995 panllo
inclementius pronuntiat ,
contendens |
agricolas et armentarios pascere gre-
ges ,
et armenta pasci. Non meminerat
96 pascentes capellas, IV,
Ecl. III,
45 pascentes agnos, V, 12 pascentes haedos et sic porro inf. 467. Aen.

VI, 199. Dicitur adeo non uno modo pascere gregem , pascere se et pa-
scere herbas quod usitatius, depascere. Pastibus in expressum a Cerda.
pascunt Medie, a m. pr. (est ea prior lectio. /f>.) Moret, pr. nnus Arun-
del. (adde Rom. et Paris. 3. Recte vero WakeBeldius; neque ullum ex
guedine interclusae; sed ut ce- bituro sine roatriroonio appe-

leriter concipiant genitalem au- tentes.
ram. Haec ultima v. 137 ex 138 156. Admissura facta

Lucret IV, 1203. 1204 expres- admissarii negliguntur, et tota
sit, at et castius et venustius. cura in matres gravidas conver-

Praeivit iam Hippocrates de aere tittro.
et lods c. 10 extr. de Scytha- 139. Cum vicinae partui sunt,
ruin mulieribus. Alio sensu Ke- exactis gravidae mensibus er-

nerem rapere apud Horat. Serro. rant, vid. Varro II, 7, 10. 14.
I, 109 Venerem incertam ra-
3, et reliqui de K. R. scriptores,
pientes more ferarum, concu- 140. Proprie plaustra ducmitur
iigitized by Googie
Flumina: muscus ubi, ct viridissima gramine ripa.
Speluncaeque tegant, et saxea procubet umbra. 145

Est lucos Silari circa ilicibusque virentem
proba Latinitate proferri posse certnm exemplam opinor, nnde \erbam fini-
tum ptuco , pasciSf ctc. ant Infinitivas pascere rim Passivi pascor ^ pasct\
sustinere probetur. Nam Tibuli, li, 5, 25.: Sed tum pascebant herbosa
Palatia vaccac/* ant pascebant pro depascebant f simplex pro composito,
habentium, aut, ut iubet Wakef., scribendum vaccas. Participii longe
fUia est ratio; sic enim deficientibus Participiis alia Participia substituun-
tur; quod ne a soluta quidem oratione alienum, ut iniens annus, aetas,
est annus, t/ui, aetas, quae initur. Sensisse hoc videtur Vossius, qui
sic scribit; pascant, sc. pastores gravidas. Quod vix Latinum dixeris;
tertia enim persona pluralis numeri ,
ubi infinitum est sublectum ,
ferme in
narrando tantum non in iubendo locum habet. Quae quum ita sint, rede-
,
undum erit ad contemtam illam a criticis lectionem veterrimorum libro-

rum , Medicei, Romani: pascunt, i. c. pascere solent gravidas armentarii.
Sic enim solet Virgilius modo praecipientis modo referentis partes agere.
,
Pascant fucile vides ex praegressis snbiectisque Coniunctivis ortum esse.

Pascunt autem, ubi tegant procubet, i. e. pascunt eligentes lo-
cum, ubi tegant, procubet. fP'r.) 144 viridissima gramina ripae Me-
die. gramina ripa quart. Moret, germine unus Mcad. (nullas liber est in
extr. vs. addit; vid. Q. V. XV, 1. ct 2. /f^r.) 145 Moret, sec.
protegat Medie, a m. pr. (Medie, a m. pr. protegit, sed supra transfixam
I scripta a; deinde adiectae syllabae cu ct be. Potest autem vel
iungi et repeti: ubi speluncae tegant, vel selungi: Flumina, muscus ubi
et ripa. Speluncaeque tegant et s. p. u. (haec ratio iam non procedit,
post redactam vs. 143, antiquam lectionem, ffr.) 146 lucus fragm.
Vatie. Medie, a m. sec. ct Lcid., male, [lucos est prior lectio Medicei;
/ncus etiam Rom. fFr.) iSi/eri Medie, a m. pr. ,
quod firmat Heios. cir-
cum Ven. circa Parrhas. Est lucum Silari iuxta Seneca epist. 58.
a bobus iugo iunctis. Sed poe- aliquid de spatio decerpitur, car-

tica ratio vulgarem invertit. pitur. Kes alioqui nota. 143.
Quamquam vero idem praece- Saltus vacui, in quibus solae,
ptum ad equam ,
quadrigis seu quietae, otiosae pa.scanturj sine
bigis iungendam, pertinet, ora- maritis ,
Philargyrius exponit,
tionem tamen poeta, ut variet, (rectius Serv. Dresd. reddit per
ad genus bovillum magis defle- apertis. IVr.') plena flumina,
ctit. acri fuga , celeri cursu. ne, dum aquam ex. alto hau-
Carpere prata fuga, ductum ab riunt, fetum elidant.
co, epiod. carpere viam, spatia, 146 156. Arcendum esse
dicimur, dum singulis gressibus a gra^ddo pecore asilum ait, qui
, ^ ,
GEORGICON LIB.III, 144 149 663
Plurimus Alburnum volit.ins, cui nomen asilo
Romanum est, oestrum Graii vertere vocantes;

Asper, acerba sonans; quo tota exterrita silvis
147. QUOI NOMEN
147 Pluribut Seneca ibid. et trea ap. Bnnn., male; eid. Georg. I, 187.
quot post Pierium ex autit|uis aliquot. At cui Heiusiani et alii omnes.
(Quum ubique Heynius ediderit cuiy non debebat b. 1. quot retineri; dice-
tur de ea re alio loco. //>.) asylo ^ asillo alii, male, et mox oestron.
143 est abest a Goth. sec. et tribus Martin. Grai fragm. Vatie, et alii, ut
T. 90. (idem Romanust. ffr.) vocando Longob. Pierii. Graii venere vo-
cantes coniiciebat Reiskius ;
ilnlLvâai (pro xttzilijtp^TjVav) tialovvzts.
149 Aspera Goth. pr.
cum in omnibus pascuis, inpri- 5, 14, quem eundem vulgo cmn

mis in pratis aquosis, obvius asilo putant), sine proboscide,
sil, maxime tamen in silvis mon- at aculeo seu spiculo in cauda

tis Alburni , iuxta Silarum ,
Lu- acutissimo, quo ova nitra cutem
caniae fluvium, qui Tanagrum armentonun demittit. Martuius
recipit, frequens esse solet; un- laudat sdtU. Vallisneri Espe-
de ab bis locis a poeta declara- rienze ed Osservazioni intomo
tur. Etiam num eas terras ab all origine ,
suiluppi e costumi
asilis infestari docent, qui de di varj Insetti (in Opp. Tom. I,
iis locis agunt aut narrant. Est pag. 225). Adde Heaumur des
autem asilus, noto inter Roma- Jnsectes Vol. IV, pag. 504 sq.
nos nomine , Graeco oZorpop di- 148. vertere vocantes, poetica
ctus (vid. Odyss. x> 800, et periphrasi ,
vocant ,
reddunt,
praeter ApoUon. [, 1265 sqq. in eorum sermonem versum.
Oppian. Hal. II, 521 sqq. cf. loca Monendum erat; nam argutan-
poetico ornatu tumentia apud tur in lioc iam veteres Gram-
Quint. Smyrn. XI, 207 sqq. matici. 149. stsper iracun-
Tiyphiod. 348 plurimus dus ,
qui facile exacerbatur.
(ut VI Aen. 239 haud ullae *'o- , xttqrjxdg olaxgof Apol-
lantes, h. e. alites, et inf. Ge. lon. 111,276. acerba sonans, pro
IV, 16 volantes, apes, to tmjva.) acerbe; edens alarum membra-
volitans, h. e. insectum, e venis sonitum et susun'uin gravis-
sparum genere (nec multum ab simum. Ex Lucret. V, 34. ubi
eo diversus /ivaif/ forte et ta- Hesperidum mala servans, Asper,
banus apud Varronem R. R. II, acerba tuens ,
immani corpore
Digitized by Googie
DifTugiunt armenia; furit mugitibus aether 150
Concussus, silvaeque et sicci ripa Tanagri.
Hoc quondam monstro horribilis exercuit iras
Inachiae luno pestem meditata iuvencae.

Hunc quoque, nam mediis fervoribus acrior instat.
Arcebis gravido pecori, armeniaque pasces 155
Sole recens orto , aut noctem ducentibus astris.
150 Dijfigunt pro rar. lect. Gud. fugit mugitibus (ngm. Vatie. 151
Tanacri fragm. Vatie. 152. 153 aberant Moret, qnart. (horribili, sed
sapra seripta s, Medie. 153 pestes fragm. Moret.
/f>.) 154 iloe
Leid. tert. Ilartc Znlieh. instant Leid. pr. a ro. pr. 155 que post pecori
inserit Medie, a m. sce. Menag. pr. nterqae Mead. male, pascis fragm. ,
Vatie. 156 austris Cantabrig. et edd. vett.
serpens, et Aen. IX, 794 at ter^ vtrat. JVeh^ 151- siccus Ta-
ritus ille ,
Asper , acerha tuens, nager, aestu solis exsiccatus, in
retro redit. Maxima verborum

(
eundem Silarum defluens tor-
pars, quae illam admittunt com- rens. Sic ^tiqos Kqailrtg, \a-
positionem, significat edere so- rius KqdOig, apud Uerod. V, 45,
num vel adspieere ,
ut clamare, ubi conf. Wessel. Habuit au-
vociferari ,
clangere ,
gemere, tem poeta ante oculos Homer.
sonare, latrare, fremere, tue- Odyss. Xt 300 sq. Apollon. I,
ri. fVeh.') 150. Diffugiunt, 1265 sqq.
conf. Valer. Flacc. 111,581 585. 152. dioc monstro, boc asilo,
Ingeniose suspicabatur Bdttiger quem immisit , Irutchiam iuven-
V. C. {ynKuri, Sprengels Beytiit- cam, Io ,
inaebi filiam ,
in vac-
gen zur Geschichte d. Medie. cam mutatam ,
in furorem con-
II. St. p. 28) e loco Longi et Va- iecit luno. 153. pestem medi-
lerii Flacci III, 56. consternata tata ,
grave malum excogitavit.
per asilos armenta locum dedisse 154. mediis fervoribus , medio

opinioni de terrore Panico et de die ;
at illud ornatius. Sic inf.
Panis terriculis medio die. furit V.331 mediis aestibus, de boc

aether, resonat repercussus fu- enim usu dubitari nequit; conf.
rentum mugitu. Alias ; furit sup. ad 1, 297. 298. acrior instat,
mugitus per aetlierem. (Usus di- saevius vexat. 155. arcebis pe-
cendi Graecus. Aesch. Sept. I4l. cori exquisitius ,
quam arce a
dopvr/voacTog d istipai- pecore, docet Burmann. 156.
Digitized by Codgle
GEORGICON LIB.m, 150^159 665
Post partum cura in vitulos traducitur omnis

Continuoque notas et nomina gentis inurunt,
Et quos aut pecori malint submittere habendo,
159. Et,
157 in vitulos cura ante Pieriam legitur, deducitur Oblong. Pferii.

159 Turbata oratio iu copula: Et non habet altcrnra, quod ei respon-
deat non enim satis est dicere , esse ordinem notas inurunt et nomina
;
: ;
gentis ,
et quos aut. aut. aut. (dixerat Vossius. ff^r.) Difficultas versatur
in hoc, quod ita esset supplendam et inurunt eos, vitulos, quos. Atqui
rustici inurunt notas tutulis, non autem inurant tutulos. Aut igitur di-
cendum est quod in nota posui aut accuratins de loco est quaerendum.
, ,
x coniecturis, quas olim attuleram, nulla nunc placet. ( Wunderlich.

,,Et pro et quidem declarando inservit.** lahnius: Simplicissima ratio esse
videtur, ut ad voc. Et ex praecedenti versu verb. signant suppleatur.**
lloc durum, utrumque languidam. Mihi sic videtur: poeta quum hoc di-
cturus esset: et quos malint submittere, et quos aris servare etc. statim
aliam, disiunctivam , intulit particulam, aut, quasi oblitus praegressi Et\
hinc comma post Et sustuli. Apud Nonium v. latrocinari legitur fragm.
Ennii: ,,fortunasque quas coepere latrones Inter se memorare.'*' Sic
edit. Mercer., sed in edit- Fragmra. Ennii Hessel. pag. 131. ,,
fortunas ec-
quasj praeterea vix potest dubitari quin cepere non coepere scri-
, , ,
pserit Ennius. lam si genuina est lectio fortunas ecquas, videri potest ec-
quas Graeco ff av respondere. Unde qui audacior esse velit coniiciat,
, ,
apud Maronem legendum esse: Ecquos aut pecori, cuius socium audaciae
habeat Barthium ad Stat. Silv. I, 3, 2. Sed est etiam alia ratio qua tuea- ,
ris ecquos , ut ea sit sententia : inurunt notas ,

sc. investigantes, ec-
qni sint, quos malint etc.; cf. Not. ad Ecl. III, 41. Hanc ct emendatio-
nem et explicationem ceteris praeferendam puto. Ecquis et et quis sex-
centies confusa ,
ut in ipso Medie. Aen. III , 341. etqua pro ecqua ; vid.
Cort. ad Luc. IV, 542. Et ecquis in indirecta interrogatione legitur ap.
Cic. Tuse. IV, 23, 52. IVr^ malunt MoreL pr. unus Mead. malit Yen.
ct alter Mead.
astra ducunt noctem^ quae iis in nem ut delinite instituat :

primo
conspectum venientibus succe- tantum de vitulis memorat.
dit. Alias noctem, Noctis cur- 158. notas et nomina gentis imu
rum sequi dicuntur sidera, vid. runt ,
Et quos. Priora nullam
Tibuli. II, 1, 87. habent oflensionem. inurere no-
157 178. A gravidis et tas sollenne est; et possunt no-
enixis matribus cura ad pullos tae et nomina gentis dicta esse
et vitulos transfertur. Oratio- explicative , ut sint nomina ipsa
; ;

Au l aris servare sacros, aut scindere terram 160
El campum horrentem fractis invertere glebis;
Celera pascuntur viridis armenta per herbas.
Tu quos ad studium atque usum formabis agrestem.
160 socrui omnrs vetusti, sacris vul^g. edd. ante Heina. cum non-
nullis endd. 162 pascantur Vuu. pr. Leid. pr. Inngebantor in edd.
sententiae: invertere plebis] Cetera pascantur viridis armenta per
herbas. Hic autem quaeritur ,
quinam illi sint aut esse possint vituli,
praeter tria genera iam memorata. Nam vituli aut feturae ,
aut lanio ad
cultrum vel ad aram, aut arationi destinantur: non apparet, quae sint
cetera. Uiffirultatem iam senserat Cenla ,
tum Marlyn , qui ita sustulit,
ut versum 162 Cetera pascuntur cum seqq. coniungeret; ut lorus
ita se liabeat : invertere glebis. Cetera pascuntur viridis armenta per
herbas-, Tu guos ad studium
pro vulgari dicta, praeter cos, quos ad
studium atque usum formabis aprestem , hos iam vitulos hortare. Mar-
tyno parueram in priore editione; deserueram postea, quia durior mihi
videbatur iunctura nam expectabam .dt quos. Nunc tamen ad prius il-
,
:
lud redenndnm esse video, Vossio quoque monente, qui etiam pascantur
adoptavit. Vides me haec saltem non sub ferula dictare, nec cum cuius-
piam contumelia. {Celera, i. e. ut etiam Philargyr. interpretatur, non signa-
ta unde lac tantum erogabatur. //>.) Expunxi autem comma post tu-,
,
*
nam iungere praestat :
quos tu formabis. 163 ad studia Romanns,
Gndian. pro var. lect. Parrhas. a m. sec. servabis fragm. Moret.
nola. Etiam Aen. III, 444 focum eorum, quos ad feturam
liisque notas et nomina mandal. torpere vident, vid.ad v. 73.
Et Calpiirn. V, 84 impressurus habendo ornat ,
quod habetur,
ovi tua nomina. Liceret alias alitur, ut Ge. I, 3- Ad senten-
poetae quoque licete, inurere tiam conC Coliun. VII, 9, 12 de
ovem nota. At quaeritur de al- suibus, aris sen-are decentius
tero, tjuod sequitur et de eius erat ,

quam lanio tradere. 161-
iunctura inurunt notas et quos. campum horrentem ,
simpliciter
Scilicet altero loco supplendum novalem ,
pro quocunque agro
est: et inurunt notas iis, quos glebas duras et asperas habente.
malint ,
li. e. notas , quibus de- 162. Cetera armenta, reliqui
signent eos, quos maUnt aul quidem omnes vituli in communi

aut. (Notas inunmt , quos pro grege pascuntur, praeter eos,
notant ,
quos in quo non est, qui opeii destinantur rustico,
quod haereas; sed vid. V. L. (cfr. infra vs. 212. sqq.: Atquc
159. submittere in lo- ideo tauros procul atque in sola
Dtyilizc- oy (jrioglc
GEORGICON LIB. III, 160 171 667
lam vitulos hortare viamque ,

insiste domandi.
Dum faciles animi iuvenum, dum mobilis aetas. 165
Ac primum laxos tenui de vimine circlos
Cervici subnecte; dehinc, ubi libera colla

Servitio adsuerint, ipsis e torquibus aptos
Iunge pares, et coge gradum conferre iuvencos;

Atque illis iam saepe rotae ducantur inanes 170
Per terram, et summo vestigia pulvere signent:
(165. Philargyr. ait, posse etiam ita haec distingui: animi ^ iuvenum
dum m. aet. Wr.^ At primum veit, Nonius, lapsos fieg.
Martini. ciclos aliquot codd. et ed. Ven. circos Gud. pro div. lect. Par-
rhas. Goth. sec. et fragm. Vatie, a m. pr. cum lolio Sabino ; hanc vocem e
Lucretio restitutam esse vellet Wakef. ad Lucret VI, 954. 167 Cervice
Medie., sed idem suh nocte et ericios a m. pr. deinde unos Mead. 168
ipsos tunc Zulich. Goth. sec. ipsos et Moret quart. ipsis de Oblong.
ipsis et Longob. PieriL ipsis ex Reg. ipsis cum unos Mead. aptis Zu-
lich. actos doo. 169 gradus Gotli. sec. iuvencis Medie, a ra. pr.
170 Atque illos Medie, a m. pr. ducuntur Rottend. pr. et unus Mead.
Mentel. pr. ductentur Ven. 171 summa Rottend. alter, signant Rot-
*
tend. tert et Mentel. pr.
relegant Pascua, post montem ture doma. 165. faciles aninUy

oppositum ,
et trans flumina la- molles, dociles, vid. ad Tibuli.
ta ;
Aut intus clausos satura ad 1, 1, 40. mobilis aetas y
in qua
praesepia servant." 163. corpus mobile, evKlvTjroVy flexi-
Transit ad aliud praeceptum, le, agile, vegetum.
quod formula orditur: Tu quos 166. 167.'* Expressit versum
ut et alibi fecit :
quos tu autem Nemesian. Cyneg. 184 Libera
ad studium agreste , b. opus ru- tunc primum consuescant colla
sticum, educare paras, iam vi- ligari: de catubs. 168. aptos
tulos adsuefacere debes labori. vinctos, nexos et illigatos invi-
Rationem domandi boves a Var- cem ex vimineis illis vinculis;
rone petiit de R. R. I, 20. et non ex cornibus, ut iam tum
diligentius Colum. VI, 2, 1. Pal- stupor bominiun multorum fe-
lad. IV, 12. 164. viamque rebat. (
ipsis ,
vid. Q. V. XVIII,
itisisle domandi f
artem et ra- 2, o. /^r.) 170. rotae inanesy
tionem ingredere, curam susci- vacua plaustra ,
quorum mox
pe domandi , b. e. iam tum ma- vestigia inteUige leviter expressa
VlRGIL. ToM. L %%
, , ,

Post valido nitens sub pondere faginus axis
temo trahat aereus orbis.

Instrepat , et iunctos
Interea pubi indomitae non gramina tantum,
Nec vescas salicum frondes , ulvamque palu-
strem, 175
Sed frumenta manu carpes sata. Nec tibi fetae.
More patrum, nivea inplebunt mulctraria vaccae.
Sed tota in dulcis consument ubera natos.
172 ait. Meiug. 173 InUrepet GoX\\. aec. //-o/Erf. vinctos
et orbi oonnulli apud Pieriu^. {orbo Medie. /f 'r.) 175 Non ait. Rot-
tend. vescae Meutel. tert. Rom. Pierii, Parrhaa. in marg.
silvtanque
ulvasque fragni. Vatie, a m. pr. 176 Nec ubi Moret, pr., quod Ueinaio
placebat , ot eaaet necubi pro ne alicubi. Lncan. IX , 1058 Necubi sup-
pressus pereat gener. At aequitur, implebunt, 177 mulctraria con-
feaaa codicum lectio, mulgaria nonnnUi Pieriani, item apud Philargyr.
et Nonium, qua forma et Valgium olim nanm fniaae notant Grammatici.
Ad commnnem lectionem accedit aliorum acriptura : mulctralia , multralia,
multraria, ut in fragm. Vatie, a m. pr. mulcraria, mulctaria, ot in Me-
die. a pr. m., multaria, ~178 Et fragm. Vatie, consumant Medie, a
m. pr. (eat ea prior lectio, ^r.) consumunt Rottend. tert. consumment
Gud. (du/ceaMed. ITr.)
in pulvere ,
quia levia sunL Philargyr. h. 1. ulva herbae ac
172- Tandem plauatro ponde- calami palustris genus, eadem
roao et onusto iungantur. At cum tjpAa nostra habetur, cf.
quam ornate hoc extulit! Pars Martin. 176. Sed etiam Jm-
ex Homari illo lliad. t, 838 piya menia sala herbas novellae se-
i' Ipfceii tpijyivoe a$o>v, versa. getis. vid. Varro R. R. II, 5, 17.
lemo aereus, aere, nunc ferro, 176 178. Praeceptum a
firmatus. iuncU orbes ,
rotae, h. multis veteribus et recentioribus,
currus , cui temo iunctus est. cum de bovillo, tum de ovillo
174. pubi indomitae, vitulis genere repetitum, cf. Varro R.R.

nondum domitis, donec domen- n, 2, 17. Colum. VU, 4, 3. Geo-
tur. 175. vescas salicum fronr- pon. XVIII, 3 extr. t pulcii
des ,
exiles, tenues, parum suc- vei sus .Calpurnii Ecl. V, 36 iam
cosas. vescum papaver Ge. IV, ab aliis laudati Parce tamen :
131, parva grana liabens, ut fetis; nec sint compendia tanti.

satis docuere viri docti et iam Destruat ut niveos venalis ca-
,
^ , :
GEORGICON LIB.III, 172184 669
Sin ad bella magis studium turmasque feroces,

Aut Alphea rotis praelabi flumina Pisae, 180
Et lovis in luco currus agitare volantis:
Primus equi labor est, animos atque arma videre

Bellantum, lituosque pati; tractuque gementem
Ferre rotam, et stabulo frenos audire sonantis ; ,
179 in turmatque Ven. 181 Si lovit unna Mcad. volentis fragm.

Vatie, {volantes Medie. /f>.) 182 equis Medie, {equis sibilantem lite-
rara ex praegresso voe. adseirit ;

et rid. Q. V. VIIll, 2, d. ffr.) animos~
que ad bella alter Rottend. Io. Sehrader. post alia tentata legebat : Pri-
mus equis labor est animosis ^ arma videre ^ quomodo enim equus animos
videre possit? Seilieet animi nt irae, pro pugna, quae animose
bt; et h. I. animi et arma bellantum sunt poetae ipsi bellantes. 184
stabulis apud Nonium in frenos^ et nnns Mead. audere Medie, a m. pr.
conf. ad v. 188.
sewt agnos ; Nam tibi praecipuo usum bellicum , aut praelabi, s.
fetura colatur amore. Addit praeterlabi ,

pro , aut ut illi
more patrum, quod solebant praelabantur ,

currant , cursu
maiores facere , prisci patresfa- certent ad ripas Alphei rotis,
milias et agricolae. Ambiguum quadrigarum certamine, et agi-

quidem per verba utrum
est, tare ,
ut agitent, currus. De
fecerint; ex Varrone tamen ap- certamine Olympico eum loqui,
paret probabilius esse alterum, satis quod habebatm*
patet ,
matribus olim mulgendo fuisse iuxta Alpheum, vid. v. 19. In

lac subductum, (et lioc dicere luco lovis erat stadium, ut ex
voluisse Virgilium, inde apparet, Strabone et Pausania apparet.
quod, si contrarium voluisset, 182 184. Ante omnia equus
verba more patrum proximo in- adsuefadendus est (hoc est:
serenda erant enunciato. /A>.) primus equi labor est) videre,
179
208. Transit nunc ad ut videat, videri toleret, bel-
curam pullorum: Varro II, 7, lantes , seu pugnas, et lituos tu-
6. 15. Colum. VI, 29, 1. etiam basque audire ,
aut sti-epitum
honun dilectum mature esse fa- curruum frenorumque ferre, per-
ciendum primo loco praecipit ferre auribus: rotam, currum,
Sin magia est studium ,
formare gementem tractu ,
stridentem,
(boc ex vs. 16S repetendum eat) dum trahitur; et in stabulo fre-
pullos ad bella turmasque h. nos audire sonantes de hoc vid.
38 *
Tum magis atque magis blandis gaudere magi-

stri * 185
Laudibus, et plausae sonitum cervicis amare.
Atque haec iam priîo depulsus ab ubere matris
Audeat, inque vicem det mollibus ora capistris
V Invalidus, etiamque tremens, ^feliam Inscius aevi.
186 Plausibus et plausae Zalich. pr. Moret. Goth. sec. amarae fragm.
Vatie, a m. src. 188 Audeat Heios. recepit ex Medie, ac Gud. a tn.
pr. ,
Mcatelianis , R^g. ; et aic Romanas ridetur legisse. Ita et fragm.
Vatie, [audeat prior, audiat altera Medie, lectio; audeat etiam 4. 7. et
**
Serv. Dresd. Audiat valgo, minus bene. vid. Not. inque diem,
inque viam, inque fidem tentabat lo. Sehrader. 189 et iamque et
iam Heins. disiunxerat Charisii auctoritate. Et sic libri nonnulli; cf. Pie-
riam et edd. vett, Enimvero iam
;
iamque aat iamque
iamque dici
obvium est ; at , et iamque et iam
ut in primo membro altera copula-
tiva sit otiosa, poni posse valde dubito. Magis itaque vulgatior ratio,
etiam etiam', placet ;
ut in priore parte adiuncta copula .iungat reliqua
cum antecedente: Invalidus et etiamnum tremens, etiamnum inscius
aevi. conf. Acn. VI, 485. Atque ita plane fragra. Vatie. Medie, interpola-
tus iamiamque tf emens, iamiam inscius, cum a pr. m. etiamque scri-
ptum bis fuisset, (in Medie, fuerat etiamque tremens tq inscius aevi ;
sed et in etiam \niniatis panctis notatum , et supra scriptam eodem colore
iam i tum tq item miniatis virgulis transfixum et atramento supra scriptum
etiam. IFri) iamiamque etiam ia Moret, fragm. InvaUdusque Regius
Msulini. etiamque Parrhas.
Varro R. R. Q, 7, 12. Geopon. primo audeat depulsus ab ubere

XVI, 1; res nota. 186. Ex- matris. EtitaWakef.adLu-
pressit verba Nemes. Cyneg. 295. creL I, 261. Wr.') Audeat
296 Cura sily ma-
atque toros pro faciat, praeclare; quatenus
nibus percurrere equorumy Gau- ea , quae narravit , animosi equi
deal ut plausu sonipes ,
laeiurrv- sunt ,
inque bis ,
quod pullus
que relaxet Corpus. Est hoc non expavescit ad platisus. inoi-
palpare, noTtuvêtv. cem , ^ vidssim ,

quod quum in
187.' uzm primo depulsus ab istis ferocem animum prodit,
ubere ,
pri^ ûam primum
, ,
capistrum tamen admittit opera
statim ac. ( vid. quae notavi ad tua. (in vicem haec experien-
Male Serv. Dresd. non
vs. ISO. :
da, i. e. modo strepitui, modo
primo ubere , sed iam primo capistris adsucfaciendus equus,
quasi unum lege, ut sit: invalidus adhuc, antequam for-
y )
GEORPICON LIB. III, 185191 671
At, Iribus exactis, ubi quarta adceperit aestas, 190

Carpere mox g)rum Incipiat, gradibusque sonare
190. ADCESSERIT
190 Ac Menag. pr. et Reg. MartmL aesta$ Heios. reposuit, nt habebat

Romaniu^ Oudian. Meotel. pr. a m. pr. etZulichem., uterque Arnndel. Meud.,
et vctt. edd., ut Ve, et Mediol., etiam fragni. Vade., sicque edidit Naugrrtus,
et qui eum seqq. Ceteri aetaSy quod an pro anco absolute dixerit ullus poeta,
mihi quidem nondum liquet; ubicunque enim legitur ,
varieUtem lectionis
invenias, conf. Pier, et Bunn. conf. inf. Georg. IV, 207. Agnoscit tamen
hoc Servias et Nonius Marcellus in Exigere Porro idem Romanus acce-
perit ;
sic et Regius ap. Bormann., exquisitiore , puto ,
ratione, conf. Ecl.
Vni, S9; at fragm. Vatie, a m. pr. occeperit, (Ut possinms de hac lectio-
nis rem ipsam propius inspiciamns. Primum igitur
diversitate iudicare,
c Columella discitor, qui ad certamina aJantor equi, domari exacto tertio
anno; sic enim ille VI, 29, 4.: Equus bimus ad usum domesticum recte
domator, certaminibus autem expleto triennio sic tamen, nt post quartum ;
demum labori committatur.^ Consentit Varro II, 7, 12. sq.; neque prius
biennio confecto a lacte removendam equulam
Cum iam ad
manus accedere consuerint, interdum iis imponere puemm, bis aut ter pro-
nom in ventrem ,
postea iam sedentem. Haec facere ,
cum sit trimus ,
tnm
enim maxime crescere, ac lacertosum fieri. Sunt qui dicant, post annnm
et sex menses equulum domari posse sed melius post trimum a quo tem-
, ,
pore farrago dari solet.*^ Ilis respondent, quae infra legoiâr ts. 205. sq.:
Tom demum crassa magnam farragine corpus Crescere iam domitis
sinito;** etc. Iam vero rerbum accedere in numerando eam habet vim,
ut valeat intuper addi, adiici\ vid. Lexx. Itaque, vulgatam lecdooem
si sequimur, exacto quarto anno equum domari iubebit Virgilius. Verum
id fieri debebat inennte quarto anno, ergo ubi quarta acceperit
aestas; cf. Ecl. VIH, 39. Accesserit autem qui pro adt>enerit diclnm
putabunt, vereor, ne ambiguitatem vix ferendam obtrudant Virgilio. Ae-
tas .tamen ,
quod est in plerisque ,
recipere non aosim. ffr.)
tior factUA refragetur. //>. 190. Vid. Varro R- R. U, 7,

189. Equus ferox ,
indomitus, 13. Colum. VI, 29, 4. (et V. L.
potest videri conscius esse aeta- PVr.) 191. 192. Carpere gy-
tis y
iuventae, vigoris, virium^ rum y
ut viam, campum, sup.
itaque inscius atidy virium, qua& 142. h. in gyrum seu orbem ire.
nondum nec habet nec expertus sonare gradibus"^ conpositisy in-

est. Valer. FI. I, 771 ctevi rudis cedere ,
ungula sonante , gressi-
tiUera proles h. aevo, aetate bus numerosis, sinuet aUema
rudi. Recte ^Servius: nondum volumina cruntmy h. alte tollat,
habens ab amiis fiduciam. iactet, crura alternis j at quam
; ;

Conposltis, sinuetque altema volumina crurum
Sitquc laboranti aknilis ; tum cursibus auras,
Tum vocet, ac per aperta volans, ceu liber habenis.
Aequora, vix summa vestigia ponat arena: 195
Qualis Hyperboreis Aquilo quum densus ab oris
Incubuit, Scjlhiaeque hiemes atque arida differt
196 Aquilo,
. 197 hiemis
.
192 currum Medie. m. pr. Hottend. tert. 193 cum cursihu* Reg.
et Parrhas. in marg. ,
fragm. Vatie, a m. aec. GotH.[sec, cruribus edit*
Norimb. 194 Tum voest Heins. reponit ex Medie, et optimo qnoque;
etiam Romanos sie habet. Provocet . qood rulgare . editor rolgo. Tum
movet rei vooet Zolieh. Cum vocet alter Menag. Advocet onos Arondel.
petat tert. Rottend., ex interpret. 195 ponit alter Moret, verrat Mo-
ret. qoartos ,
qoi a m. pr. resonat vestigiat, signat apod Serr. ad Aen.
V, 317. 196 condensus Menag. alter, (et Lipa. alter. /#>.) horis dno.
197 Incumbit Gotb. aee. horrida ToU. arrida Frane. eonf. inf. r. 458.
defert alter Rottend. Godian. a m. pr. ed. Ven. {hiemis Hejnioa. haod do-
bie ex Borm. edit., expressit; qood in hiemes taeite mntarnnt Voss. et lahn.
Certe , si accusadrom hoioa roc. in -is missam statnas , eodem modo scri-
bendam erit Ge. 1, 100. et II, 373. Invenio tomen hiemis in fragm. Vatie,
exaratam a Bottario, imprndente fortasse. In Mediceo Fogg. exhibet
hiemes-, sic etiam, qoos solos praeterea inspicere licoit, oterqoe Lipa.
Ileinsioa silet ,
ot saepe. H^r.)
omate! 193. 194. tum, tum V, 211. Vra, 707. At in nostro

cursibus auras vocet; h. provo- loco ad currendum non opua
cet, ut recte interpretati sunt est vento.
viri docti ex soUenni poetarum 196
201. Cursus celerita-
usu, etiam Graecorum. Paullo tem cum vento comparat spiiare
diversa ratione ventos velis vo- incipiente : volans qualis aqui-
care dicitor, qui extendit vela lo, quvun incubuit atque difiert,
ad recipiendum ventum ; et alis ( tum segetes fluctus )
volat
ventos vocat , advocat ,
avis, et quia tot ornamentis sententia
quae eas expandit ad volatum. erat intercepta ,
interponit vs.
In exemplis apud Heins. et Bur- 201 Illa, volat. Porro Hyper-
mann. utraqne notio confundi- boreas oras simpliciter pro bo
tur ; ad posteriorem spectant reaUbus et septemtrionalibus, ut
Aen. IU, 263. IV, 417. 223. infra v. 381, et IV, 517 dixit.
Digitized by Google
, , ,
GEORGICON HB. UI, 192 201 673
Nuhiln: tum segetes altae campique natantes

Lenibus horrescunt flabris, sununaeque sonorem
Dant silvae, longique urguent ad litora fluctus: 200
Ille volat, simul arva fuga, simul aequora verrens.
198 dum aegetef octo boni codd. pnm uno Amndel. et Mead. Martin!.
cum Regiae, natantia fragm. Vatie. Urget Io. Schrader. campoa natan-
tes dici aqna submersos: nt sup. I, 371 Omnia plenia Rura natant fuaaia,
Lncret. saepe , VI , 1140 de Aegypto , et 266. Silius IV , 162. ubi
r. c.
Drak. Itaque coniicit campique nitentea: quod frequens de segete did

quis dubitet? Verum cogitandam, campoa pro segete dictos; nihil autem
magis consentaneum , quam aegetem natare , fluctuare dici vento impul- ,
sam. Paullo diversum est quod sup. undantem buxo (^torum dixit II,
.
437, et II , 281 ac late Jluctuat omnia Aere renidenti tellua etsi simili ;
modo dici potuissent: campi segete natantes. Sed proxime ad Maronem

Ausonius Mosella 194 Tota natant criapia iuga motibua et tremit ab- ,
aena Fampinua: de umbra in amnem proiecta. Uti apnd Statiam II Silv.

2, 49 vitreoque natant praetoria ponto: et natat umbra profundo II
Theb. 42. Imitationem loci notatam video ex Maximiano (personato Gallo)
Arva aub aeativia undant horrentia Jlabria. 199 aonoria fragiti. Voss.
Rteaia Jlabra aquilonum Lucretii V, 741 poetae ante oculos fuisse cense-
bat WaVef. (Sautenio ad Terentian. p. 249. videtor scribendam Hor- :
reacunt levibua Jlabria. Sed vid. Not. fVr^ 200 longeque praescri-
ptam est notae Heinsianae nescio unde nam ubique legitur editum longi-
; ;
que ut etiam Medie. Rom. et alii; et landat Ileins. KV/tttta fuatqot â-
Xdatnjq. longeque Medie. Pierii cum aliis pro quo possis laudare inf.
,
238 Longiua ex altoque ainum trahit. 201 abest versas a fragm. Moret.
verrit citat Serv. ad Aen. IV, 72. ipae unus Arundel. arma Reg.
.Aquilo davau non ,

ut volunt, lones: Senec. Nat. Quaestt. III,
qui densat nubila : sed qui magna 28.: iluere assiduos imbres, et
cum vi et impetu late fertur; non modum pluviis, sup-
esse
denam praeterea pro dense. Ou- pressis Aquilonibus et flatu
wens N. H. p. 589 densum per- sicciore.*' Lucan. IV, 50. sq.:
petuo aequalique tenore spiran- Pigro bruma gelu siccisque

tem, non per intervalla, acci- Aquilonibus horrens Aethe-
pere vulL differt hiemea seu pluvias in nu-
re constricto
procellas, h. dissipat, eX Lu- be tenebat.** Vid. ibi Cort.
cret. I, 273. arida nuUa nu- )
campi natantea , segetes
bes sine pluviis, (differt potius: undantes ac fluctuantes ; a simi-
dissipans ante se agit; arida au- litudine maris fluctus volventis;
tem nubila, quippe sicci Aqui- natant quae aquis obducta sunt.
Digiliied by Googie
, ; ;

Hic vel ad Elei metas et maruma campi
Sudabit spatia , et spumas aget ore cruentas;
Belgica vel molli melius feret esseda collo.
202 Hinc Medie. ra. lec. Gad. ct alii et sic fragm. Vatie, et Roman. ;
et recte ab hoc tempore quod designatum erat v. 190 et 205. [Hinc re-
; :
poni etiam lahnios iubet ; vetat hocfieri sententia vss. 205 8. Hic valet
talis, tam egregius equus, ffr.) ad Comment. Cmq. ad Horat. Hic et
Od. rV, 2. et etiam maxima Circi Sudabit spa-
Rom. et Oblon^. FieriL
tia coniiciebat Markiand. ad Stat. Silv. V, 1, 21, nimis calide; ita Bleut
Circus a poeta dictus esset. lungenda sunt: ad metas et spatia campi
Elei. 203 et abest a Rottend. tert. et Parrhas. agit Leid. a m. pr. et
fragm. Vatie. 204 Bellica Medie, a m. pr. Moret, pr. nnns Mead. Goth.
sec., quod placebat Martino; recte tamen reiecit Heins. Eadem varietas
alibi, V. Heina, Belgia Menag. pr. Jerat fragm. Vosa. heseda Parrhas.
ilaque nunc agri aristia gegetiun. de celeri cursu ac motu ,

ut
illuatratum duduin a viris do- saepe poetae. Verrere de ven-
ctis : vid. ad VnL FI. III, 626, tis, ex more poetarum, pro
ubi tenui t'ague innatat unda perflare.
Crinis. Lenia flabra videntur 202 204. Hic vel bonus
ab aquilone, qui densus incum- erit in certaminibus ,
e quibus
bit ,
aliquantum esse aliena Olympica, tamquam praestan-
enimvero segetes , utpote humi- tius genus, memorat; vel agi-
liores et cedentes, lenius, le- tandis curribus. At qaam or-
niore cum strepitu, agitantur; nate singula ! maxuma spatia
arbores contra, maiorem venti campi, curriculi, hippodromi,
impetum sustinentes, sonorem pro magnis. De spatiis Georg.
edunt ac fragorem. ( vid. Q. V. n extr. Sudabit ,
plus quam,
XXXV, 3. IVr. )
Mox longi decurret. curribus esseda
fluctus urguent ,
pro longe ,
at Belgica ponit. Cum de gene-
multo exquisitius fluctus longi, rosioris equi munere agatur, de-
qui e longinquo veniunt; ur- siderari videtur nomen currus
guent protrudunt se, volvun- bellici, cum v. 179 Sin
inprimis
tur. Ille De ,
aquilo ,
volat. ad magis etc. dixisset,
bella
equo hunc versum parum com- lam Romani essedis vulgo usi
mode accipias cum sit aequora : sunt iter facientes id quod poe-:
verrens. (Ita dicendum esset, ta vix pro dignitate carminis

poetam pauUo audacius haec memorare potuit; petierant au-
dixisse de equi celeritate.) fluga, tem usum e Britannis qui ex ,
, )
,
Tum demum crassa magnum farragine corpus 205

Crescere, iam domitis, sinito; namque ante do-
mandum
Ingentis tollent animos, prensique negabunt
Verbera lenta pati et duris parere lupatis.
Sed non ulla magis vires industria firmat,
206. Crescere ia.m domitis s.
205 Tu Reg, ferrugine Medie, a m. pr. (est ea prior lectio. Ifr.) Sic
et alii scribunt j
aut feragine, sartagine Heins. coni. Cnnssam non video.
206 domiti tres ap. Bunn. (vid. Q. V. XXIIII^ 6. ff^r.) 207 tollunt
duo f et Serv. ad v. 174 in nonnullis Mss. animoe presetque Zulichem.
208 Verbera dira kagm.1dotet. dura Reg. 209 nonno//a fragm. Va-
tie. a pr. m. (idem viris. fVr.) industria servat vett. aliquot apud Pie-
rium cum ed. Vcn. ; altemm magis poeticum.
essedis pugnabant, conf. Cerda feret, ut v. 184, pro patietur

et Martin. Aut itaque dicen- dici, monet Bnrmann. ; nam pro
dum: poetam esseda pro nobi- trahet poni posse dubitat. Recte
liore genere ,
bigis quadrigisque sane; sed potest equus etiam
lautorum hominum , quibus ge- ferre currum, h. rapere, raptim
nerosiores equi iungi solent, po- auferre, molli collo ,
domito.
suisse ;
ut passim Caesarum, cur- Serv. 206. ante domandum
ribus triumphalibus, thensis, ut ante quam domentur npd Tov ,
apud Horat. p. 11, 1, 192 de maX<ûp.vii<ibat.{anU dom., i. e.
pompa triumphali in theatro ex- si farraginem praebueris ,

ante-
hibita etc., aut, quod praefe- quam domare inceperis. Wr .
ram, pro curribus bellicis esse- 207. 208. prensi proprie, vid.
da dixit, a nobiliore genere sive Ge. I, 285 Bt prensos domitare
etiam ab origine, Belgica; apud boves, verbera lenta lenti fla-
Belgas enim, ut apud Britannos, gelli. lupatum ,

frenum ,
lupis
usus eurum erat; et quidem bel- seu aculeis ferreis munitum.
licus ,
ut ex Caesare de B. GalL 209 283. Exspatiatur in lo-
constat. (Sententia horum vss., cum praeclarum de armentorum
detracto ornatu ,
haec est: is furore ex Veneris stimulis. Pa-
equus talis est, quali in certa- rat autem ti'ansitum commode
minibus Graeci , in bellis Belgae commemoratione virium nimia
e ciurru pugnantes utantur. Venere exhaustanun. caeci amo-
, ;

Quam Venerem et caeci stimulos avertere amo-
ris, 210
Sive boum ,
sive est cui gratior usus equorum.
Atque ideo tauros procul atque in sola relegant
Pascua, post montem oppositum ,

et trans flumina
lata
Aut intus clausos s<itura ad praesepia servant.

Carpit enim vires paullatim uritque videndo 215
Femina; nec nemorum patitur meminisse, nec
herbae.
Dulcibus illa quidem inlecebris et saepe superbos
Cornibus Inter se subigit decernere amantis.
211 quoi fragm. Vatie., at r. 6. (in Tragm. Vat. ut quo, et i anpra

adiecta; in eodem bovom a m. pr., vid. inlrn . 419. 212 Jt-
que adeo Moret, qnart. sed vid. Heins.
,
procul atque infusa resurgant
Ven. 213 opposi/um Leid., qnod Heins. probabat; re-
relegat Franc.
cte rciccit Bnrm. conf. Not. nata Medie, a m. pr. 214 Atque Zulich.
216 neque herbae Pierii Oblongus. 218 subicit MenteL a m. pr.
ris non, oculis capti, sed, oc- videndo ,

passive, macerat, con-
culti ,
clam per venas et ossa sumit, dum cernitur.
saevientis. 217. Illa quidem saepe aman-
212. Habuit locum ante ocu- tes etiam pugnare cogit inter se.
los Columella VI, 27, 8, et ver- Loca alia poetanim de pugna

sum sequentem Gratius Cyneg. taurorum congessit Cerda. Plu-
377 trans altas ducere vaUes Ad. ra in Statio (v. c. Tbeb. VI, 864
moneo; lalumque fuga supera- sqq.) et Flacco passim re]>erias.
bitis amnem. Ovid. Art. II, 487 Add. Oppian. Cyneg. 11 , 43 sq.
spatio remota per loca diriduos lactant se in boc argumento poe-

amne equos dixit. 213. Dum tae. 218. Totus versus unum
mons est interpositus inter duo, illud Apollonii U , 89 exprimit,
utrique est oppositus ,
obiectus. ravqto iPoq^ddos crpqpl fiooq xc-
lata non otiosum est. 214. sa- KOTtidre dtjpidao&ov. in magna
tura praesepia sunt plena, uti is Sila, silva et monte Bruttii in
qui saturatus ast. 215. uriique extrema Italia, v. V. L. {magna
Digitiêd by Coogle
y : ;
GEORGICON LIB.IU, tiO222 677
Pascitur in magna Sila formosa iuvenca

Illi alternantes multa vi proelia miscent 220
Volneribus crebris ;
lavit ater corpora sanguis
Versaque in obnixos urguentur cornua vasto
219 Legebatur i7ro. Si/a oltm alios legisse, Servias memorat, quod at
fiat,Dullam hic necessitatem cogere, at in Aeo. Xll, 715 velut ingenti
Si/Uy summove Tabumo'y itaque vulgo ab Intpp. neglectum. Fateor ta>
men , mihi versum ante Servium inspectam iam dudum nimis tenuem visum
fuisse, etiam sono minus gratum; ita ut expunctum esse mallem; tum post
eilva redeunt v. 223 silvae. Nunc video in altero Aen. XII loco eandem
comparationem institui, et tanrorum pugnam narrari. Sila autem, mons
silvosas ,
Apennioi huc procurrentis iugi pars extrema ,
in extremis Brut-
tiorum oris , unde laudata illa pix Bruttia, conf. sup. ad Georg. II, 438.
Dubitabam olim, an et silva Sila occurreret, cum non recordarer Cic.
Brut. 20 Nam cum 111, 10 In-
in silva Sila caedes facta esset , aut Plinii
de jipennini silva Sila, et esse quoque montes feminino genere ut Rho- ,
dopen inf. 351* Reposui itaque nunc confidenter in magna Silay quod
post ista Brunck. iam admiserat, et nunc quoque Voss. (Libri, ut vide-
tur, omnes silva nisi quod in Medie, z' puncto notata, tanqnam delenda.
Neque epitheton magna nec tracti per spondeos numeri, aut recurrentes
y
eaedem vocabulorum terminationes conveniunt simplici silvae nomini. Ma-

lim tamen abesse hunc versum ,
ut ingratam moram narrationi oblidentem.
Ac, nisi fallor, adseriptus fuit margini hic versas, ex alio quodam, alius
fortasse poetae ,
carmine petitus ,
simile taurorum super aliqua vacca cer-
tamen continente. Praeter rhythmum ipsa res probat, ab hoc versu ince-
pisse aliquod carmen; sic autem solent primi versas aiTerri a veteribus
poetis aliena carmina allegantibus. Nec silentio praeterierim quod Lips.
,
ait. eundem versum Pascitur etc. post vs. 221. repetit. Vide etiam V. h.
ad Ge. IV, 203. Ifr.) 220 lidem 720 fere versos Aen. XII,
723. in-
ter se cornua miscent Zulich. praelia tollunt nnus Mead. 221 lavit
ater vulnera sanguis ter apud Nonium occurrit; sed male, cum eodem
iam versu vulneribus crebris praecesserit Heins. lavat tres Burmann.
Medie, a m. scc. {lavit prior lectio Medicei. fPr.) vergentur Franc,
SUd ; vid. Q. V. XXXJU, 8. exlr. Tods ustun Statius , cum imita-

220. alternantes y dfie&^ tione hunc locum expiimeret
fiofttvoi, pro vidssiDi, invicem Theb. IV, 399 udrdua collatis
inter e. cf. Aen. XII, 720 723. obnixi cornua mieceni Frontibus.
221. /avit, poeticum verbum 227. Valerius Flaccus, iam Cerda
pro tingit, perfundit, defluit do monente, hinc accepit: taurus
corpore. Mox obnixos cum di- victor ubi revisit Et patrium
lectu et vi. Nec omisit huius nemus ,
et bello quos ultus amo-
Dlgitized 6y Googie
Cum gemitu; reboant silvaeque et longus Olympus.
Nec mos bellantis una stabulare: sed alter .
Victus abit, longeque ignotis exsulat oris; 225

Multa gemens ignominiam plagasque superbi
Victoris, tum, quos amisit inultus, amores;
Et stabula adspectans regnis excessit avitis.
Ergo omni cura vires exercet, et inter
Dura iacet pernox instrato saxa cubili, 230

223 Moret, pr. resonant silvae que 'Hitdic. sed reboant et No-
nius ct Macrob.SaL VI, 4 agnoscit, qni et a Lucretio (II, 28) acceptum'*
que post silvae abest a Parrhas. longus Olympus pro vulgato
aiTinnat.
magnus Olympus iam Heinsio probatum recepit Burm. ex uno Mcdiceoêt
Macrob. VI, 4 extr., ut sit mons longo iugo excurrens. Verum h. 1. Olym-
pus non mons, sed caelum; ut; it cldtnor caelo, (bene longus propter
reboant magnus ex Aen. X, 437. huc illatum videtur. Ceterum longius
\
Medie, a m. pr. fVr.') 225 excubat Ven. 226 ignominia Leid. ct

Menag. 227 Ad finem versus casu exciderat interpunctio.
sec. 228
stabuli in Medie, a m. pr. Fogginius tamen non expressit, (apud Foggin.
stdbuly tum puncta lituram indicantia, et supra scripta a fortasse stabulum ;
primum fuerat. Freytagius scribit: stabuli antiqua lectio, correcta ab

eadem manu in stabula.** JVr.) excedit Znlich. 229 et intus Ven.
230 pernix constanter libri et Grammatici qni a pernitendo ductum esse
,
perseverantem contendunt. Quod si a Virgilio est, nove dixit Nondum

enim locum vidi ubi pernix ita dictum esset ; sed semper est celer , acer,
,
strenuus ,
etiam in loco , qnem male laudant , Horat. Epod. II , 42 Perni-
cis uxor Appuli. (Serv. Dresd. Sunt etiam ,
qui aliter legunt ,
pernox^
i. Pernix Voss. et lahn. revocarunt; sed'vix feras iacet per-
e. pertinax,**
nix'^ >id. etiam Doederlenii librum Lat. Synonyme u. Etymologieen P. II,
pag. 127. sq. fVr.) Pernox iam ab Aid. ed. ait et tert editum , male
iterum relictum ab aliis , qui primam Aldinam expressere , multis doctis vi-
ris , etiam Scaligero , Heinsio ,
probatum revocavit Burm. Ex glossa Regii
et Mentel. pr. Schol. luvenal. VUI, 10, Philargyr. (in edit. Commelin. e cod.
res. L. II , 548. 549. 228. sta- hunc locum, ut iamdudum vi-

bula adspectans ,
respiciens, re- derunt cum Scalig. Poet. c. 14
torquens oculos; ut facimus in Interpretes , imitati simt Lucan.
re, quam- inviti relinquimus. II, 601 607 praeclaro loco,
excessit j docte mutato tempore, Stati4s Theb. II, 82S 330,
pro excedit. Silius Ital. XVI, 4 10^ 230. in-
229 sqq. Pracstanlissiinum strato, h. I. non strato cuhili,
GEORGICON LIB.1II,23 233 679
Frondibus hirsutis et carice pastus acuta;
Et tentat sese , atque irasci in cornua discit *
Arboris obnixu& trunco , ventosque lacessit
Palat, exprcaia) siupicio rrat, hoc iam olim in libris faisse; et exhibent
sane nterqne Mead. Cantabrig. Bodlei. et alter ArundeL Variat similiter
lectio ap. Arien. descr. Orb. terr. 946. ubi cf. Wemsd. Porro instrato
cubili^ non strato ; quia dubitet nuda humo , nudo silice inde adieotmn,
! :
inter dura saxa. WakeGeldio hoc facetam visum, et potat ille substernen-
das esse tauro saltem frondea, ne latus atterat; itaque inugit: instrato
saxa cubili frondibus hirsutis i et carice pastus acuta. Ceterum Lucre-
tianum est: Atque intempesta cedebant nocte paventes Hospitibus sae~
^vis instrata cubilia frondet lib. V, 984. 985, ubi de parato hominum
cubili agitur. S32 Hos versus iterum apposuit poeta Aen. XH, 104
106. 233 innixus Schol. lovenol. XII, sed et ibi Voss. obnixuse ad-
nitus Toll. obnixos Gnd. truncos ulter Menag.
H
in nudo solo. Mox carex, iun- cornua certum : qui insurgit in
ci genus, cf. Martin, h. L et ad obvios cornibus, dictum est, et
.Ecl. III, 20. 232. irasci in cor- expeditiore ratione: xirmenii mo-
nua discit. Iterum hoc Aen. do dux vires in cornua sumo,
XII, 104 rmigilus oeluti cum Ovid. Met Vm, 882. Iam vide
prima in praelia taurus terrificos mihi doctrinam et humanitatem
ciet atque irasci in cornua tentat. VossiL (Rectius tamen Vossius
Cum sententia obvia sit, in ra- irasci in cornua interpretatur:
tione grammatica aliquis haerere iram quasi colligere in cornua;
possit. Irasci in aliquem nemo, sunt enim cornua irae et ultionis
puto, pro alicui dixerit; sic ta- instrumenta; saepe autem poe-
men accipi video. Quid ergo tae animorum affectus tribuunt
est : irasci in cornua ? Nemo ira- rebus, quibus hi utuntur ad ex-

scitur in ensem, hastam. Sed plendam suam cupiditatem. Vid.
in poetico sermone duo modos etiam Bentlei. ad Manii. 11,246.
confundere licet: irascens exer- Virgilium expressit Silius XV,
cet se in -cornua, seu ad cor- 64.: torvi in cornua tau-
nuum usum ;
iam pro iratus r i. 233. ventosque lac, ictibus.
exercet se simpliciter irascitur Videtur mihi gladiatorium ver-

dixit. Eadem forma iam Euri- bum VentUare circumscribere
pides Usus erat Bacch. 742 9Vrv- et repraesentare. Ventilare si-
poi ilq xfpag &V/10 VIICV 01 . quidem gladiatores dicuntur,
Inf. Aen. X , 725 surgentem in quum ante pugnam gladiis tnotis
Ictibus, et sparsa ad pugnam proludit arena.
Post, ubi conlectum robur viresque refectae, 235
Signa movet, praecepsque oblitum fertur in ho-
stem:
Fluctus uti medio coepit quum albescere ponto,
237. UTI,
234 in pugnam
f.
y
nt Maronis mos fert, (qui mos? Ita etiam Aen. XII,
106.: ad pugnam proludit nec iungitur praepositio in verbo pro-
ludere. Wakefieldio ad Lucret. V, 658. videtur praepositio eiicieuda.
IFr.) praeludit Franc. ad Acn. XII, 106. aut sparsa Roman.
conf.
235 jist ubi Medie. Colot. Postquam c. Goth. sec. robor scribit Ro-
manus et Gud. viresque refectae Heinsius reposuit e Mediceo , Gud. a m.
pr. Rottend. tert pro var. lect. Colot. Ursini, receptae ceteri omnes, quod
aegre dimittam. Etiam apud Lucan. 1. c. II, 604 Nec redit in pastus, nisi
cum cervice recepta (ubi nunc Burmann. repleta reposuit) Excussi placuere
tori. Et Statius II Theb. 326 Cum profugo placuere tori, cervixque re-
cepto Sanguine magna redit. Unde Io. Schrader. et h. 1. tentabat cervice
recepta, viresque recepit Zulich. {receptae repngnat usui Virgiliano. Aen.
XI, 731. : r e f i c i tque in proelia pulsos.^ XII, 788. armis animisqne :
refecti.** ff^r.) 236 oblicum (pro obliquum) Medie. Colotianus, Lcid.

unos. Sed hoc insidiantis potius ,
quam ferocis et cum impeto ruentis, et
fertur Mentel. alter pro effertur , ut Heins. putat. 237 uti medio Roma-
nas cum aliis Pierii, decem apud Heins. et Burm. tres Martin. Goth. sec.; et
debebat reposuique nunc cum Brunckio pro ut in medio, uti in
ita scribi :
medio duo Burm. Oblongus Pierii, et Regius Martin, ubi in ed. Ven. in pri-

mo ponto Medie, a m. sec., forte ex Aen. VII, 528 Fluctus uti primo coe-
pit quum albescere vento y ubi idem Medie, ponto habet. (Medie. Fluctus
ut in medio y altera lectio in primo ,
vitiosum m, qua de re vid. Q. V.
XIIII, 5, b, 1. IFr.) Sed vid. ad cum locum Var. Lect. De interpun-
ctione vid. Not. h. 1.
et Imoriis ictibus aerem ferientes Jre iter aut castris aiulehii vel-
proludunt ad certamen. Unde lere signa. oblUuniy qui omnem
ct Seneca XXI, 118.: Quam iam adversarii sui memoriam
stultum est , quum signum pu- animo dimiserat, adeoque secu-
gnae acceperis, ventilare." Haec rum. Nil liic est, cur aestues.
Lemar. 237 241. Laudata a multis
236. Pulcre ex re militari, comparatio ex Homer.
,
lliad. 8,
cum signa ,
aquilae , inferuntur. 422 426 notante
expressa ,
Ge. IV, 108 de apibus , non iam Macrob. V, 13, repetita ea-
I
#
GEORGICON LIB. ID, 234242 681
Longius ex altoque sinum trahit; utque, volutus

Ad terras, inmane sonat per saxa, neque ipso
Monte minor procumbit; at ima exaestuat unda 240
Verticibus, nigramque alte subi ectat arenam.
Omne adeo genus in terris hominumque fera-
rumque.
238 sinus Menag. atque volutus Ven. Parrhas. Erf.
pr. 239 nec
ipso ante Heius., nt neque ipse Goth. sec., felici lapsu, (bene ipso
alii,
;
vid. Q. V. XVIII, 3, a. IFr.) 240 at una tres, et iam Gud. a m. pr.

241 subvectat Medie. Romanus, optimi cum Menag. pr. Moret, quart. fragm.
Moret ed. Mediol. Goth. sec. Sic et variatur Georg. IV, 385. (male sub-
vectat ,
quod dicitur de onere. fFr.) Vorticibus et hic Medie, cum al.
et id constanter sequi debebat Heins. (sed vid. quae scripsi ad Ge. I, 481.
fVri) 242 que post ferarum abest a tribus.
dem Aen. VII, 528 530 mi- que sinum trahit. Atqui fluctus
nore cum ornatu, albescere ,
signa movere ct in hostem ferri
quod de spumantibus maris flu- miro modo dicerentm* ; ex seqq.
ctibus dictum illustrat Cerda, vero nihil video quod suppleam
praeclare pro existere ,
oriri, nec iungi potest: fluctus uti,
surgere. 238. Potest duplici mo- medio longius , ex altoque si-
do interpungi, vel sic ut fed, ut num trahit :
quorsum enim co-
sit: uti fluctus longius ex alto- pula spectet ? Cur igitur super-
que sinum trahit ,
quum coepit cilioso magisterio spernenda sit
albescere ponto medio. Solent altera ratio ,

nondum perspicio,
poetae notionem principem, ut (vid. Q. V.XXX1II[,2. etWakef.
ivaQY^tttv habeat, bis ,

ter, red- ad Lucret. IV, 200. IVr.) Ac-
dere ; non itaque displicere pot- cipitur porro ex alto ,
ex pro-
est longius ex alioque sinum tra- fundo : atqui hoc demum sequi-
hit: nam in hoc comparationis tur vs. 240, 1 at ima exaestuat
cardo versatur. Martyn inter- unda V erticibus, nigramque alte
puiait cum aliis: Fluctus uti sublectat arenam, sinum trahit
medio coepit cum albescere ponto fluctus , facit, sinuatur , ex alto
Longius ,
ex altoque sinum tra- versus littus.
(
ipso monte , vid.
hit; utque volutus sonat, ex- V. L. IVr.)
plendum erit ex antec. uti fluctus 242 sq. Locum de furiis Ve-
signa movet et fertur in hostem nerei ardoris in animantibus
cum coepit albescere, ex alto- multi poetae varie tiactarunt.
VL
Dlgitized by Googie
;

*
Et genus aequoreum ,
pecudes , piclaeque volu-
cres,
In furias ignemque ruunt: 'Amor omnibus idem.

Tempore non alio catulorum oblita leaena 245
Saevior erravit campis; nec funera volgo
Tam multa informes ursi stragemque dedere
Persilvas; tum saevus aper, tum pessima tigris.
Heu, nwle tum Libyae solis erratur in agris.'
243 pecudis Vcn. et pecudes Leid. tec. Interpungit Wakef. Et genus

aetjuoreum pecudes, ut forte conveniat curo Lucretiunis II. 342. 344. 246
Saevior occurrit campis Moret, Bec. , quod arrisit Heiniio et Burroanno.
247 infames ursi Zulich. tum multa Rottend. alter. 248 Per silvas
Heins. e Medie, et aliis compluribus , non restituit , sed revocasse videri
'debet, naro sic iam Nauger. ediderat; irrepserat iterum in vulgg. Per sil-~
vam quod,
alii habent, tunc hic et paullo post Goth. pr. , ut forte plures,
V. c. Romanus. 249 versatur in agris ei antiquissimo codicc laudat Pie-
rius,^ ex Medie, autem erravit. Porro in arvis maior codd. pars, teste
Heinsio et Martino ; male tamen , cum arva culta sint, (arvis etiam ali-
qnot codd. Serv. IPr.) Burmannus optabat , ut codex aliquis haberet ,
er-
ratur arenis..
Sed proxime noster Lilcretii ve- erit; apud Aristotelem 1. c. est
stigia pressit ,
inprimis I, 12 sq., tantum hoc, jolticovp (nJrovf
una cum Aristot. loco Histor. ylvttt&ai rots nlqOidôvtfi. 249.
Anim. VI, 18. (de Adv. ctdeo Conf. loc. apud Calabrum Para-
vid. Q. V. XXVI, 6. rVr.) lip. V, 373. 374. 377. 378. For-
246. erravU, pro. est, esse so- mam orationis vidimus iam sup.
let. Poeticam orationem consi- 1, 447 Jfeu male Ium milis de-
dera: dicta haec pro: tum fe- fendet pampinus uvas.
rae, e quibus leaenas et ursas 250. Verba gravissima in sqq.
primo loco nominat, efferatissi- st nolas odor adlulU auras ,
ex-
mae sunt. 247. informes itrsi, quisitiore ratione dictum, quam,
deformes, turpes, cf. Cerda; an si odor allatus est ,
aut , si au-
aliunde nota sit rabies aliqua rae odorem attulere modo te-
insignior ,
ut celebrata est ursa- neas, odorem sic esse rem ,
quae
rum rabies ex partu, ursorum olfactus sensiun excitet, emit-
ex Veneris stimulis, videndum tendo corpuscula, quibus aurae
^\ ^ ,
GEORGICON LIB.m, 243254 683

.
Nonne vides, ut lota tremor pertentet equorum 250

Corpora, si tantum notas odor adlulit auras?
Ac neque eos iam frena virum, neque verbera saeva,
Non scopuli rupesque cavae, atque obiecta retar-

dant
Flumina, conreptos unda torquentia montis.
250 pertentat Moret. <ec. et dao Rottend. qood pott vides ut ferri ,
potesL V. Burm. cf. Ge. l, 56. (Sed aliad est vides ut^ aliud Nonne vide^
ut. Cfr. etiam disputata ad Gc. I, 56* et cl. IV, 52. Pertentat autem
Tix dubium est quin ab Hs sit exhibitam, qui etiam proxime sequentia ex
illo vides ut pendere arbitrarentur; bine contra in ano cod. vs. 253. retar->
dent legitur. /f>.) Vox pertentare iterum occurrit Aen. I, 502 Latonae
tacitum pertentant gaudia pectus. 252 ^t Franc. Goth. pr. ed. No-
rimb. {nec verbera Aid. tert. H^r.) 253 Nec sc. Reg. retardent pr. et
quart. Moret., qnod Heins. ad vides ut referebat; malim nullo cum istis
,
nexu,, per se, dictum pro retardare possunt. 254 Editam erat corre-
ptosque ;
quam corrnptelam dudum eiecerant Aldd. sec. et tert., cum bis
InnL Fabric. et al., iterum intulere Commel. Pnlmann. et ceterae Batarae.
Itaqne que iterum eiecimus :
quod restituunt Wakef. et Voss. (et lahn.
tam raria sunt hominum iudicia. {Correptos absque copula, ex uno

Moret, sec. laudatur. Non habet hic locum copula Jlumir'
;
quid enim hoc ;
na obiecta et torquentia^ inngenda haec erant, non disiungenda; neque

inest peculiaris vis in voc. obiecta ut, si rei abesset, nullum inde ad sen-
tentiam redundaret detrimentum. Ac si quaeritur, unde illata sit copula,
duplex reddi potest causa. Ansam enim dedit huic corruptelae aut creber
usus copulae in praegressis; quo accedit, qood et supra et infra correptos
eadem in rersus sede que habetur, ad quod facillime aberrare potuerunt li-
brariorum oculi ;
ant etiam mos quidam veterum interpretum , qunm ab
uno vel Toc., vel versu ad alterum progrediuntur copulam in^rdum anne-
,
ctentium; sic infra vs. 441. Servianae notulae haec sunt praefixa: Et al-
tius ad vivum persedit^*, ubi et ab interprete adiectum; et h. I. Serv.
Dresd. :
ohr>c/a, i. e. opposita; correptosque suo cursu et impetu motos
et cavatos. cfr. V. L. ad vs. 456. Vid. etiam Q. V. XVI, 1. Ceteram
monies Medie. fPr.') subiectosque Goth. sec., forte quod librarii animo
insidebat adhuc obiecta ex vers. sup. Markland. Ep. crit. ad Franc. Hare
pag. 52 emendat correptos fundo nam aliter, inquit, sensum vix effi-
ingraveacunt Convenit Hora- situm fuisse ,

notant Interpp.
tianum II Carm. 8 extr. iua na Non amnes illum Tnedii , non
retardet Aura mariios. 253* Va. ardua tardant; apud Macrob.
rii veraum poetae nostro propo- Sat. VI, 2. p. 381. Mox montes
VlHGIL, TOM. I. 39
Digitized tiy^ Google

\

Ipse ruil denlisque Sabellicus exacuit sus, 255
Et pede prosubigit terram, fricat arbore costas.
Atque hinc atque illinc humeros ad volnera durat.
Quid iuvenis, magnum cui versat in ossibus ignem
256. COSTAS A. 257. illinc, humerosque
eia.Tu vero iunge; rttardant Flumina obtecta^ torquentia montes^ saxa,

correpto unda, fluctu et impetu auo. Io. Schruder. tentabat ponte
quod cupide arreptum reposuit Wakefield, quia aimibs versus Lucret.

I,286 Aec validi pount ponte venienti aquai Vim subitam tolerare.
IU 6
255 dentemque Schol. Horat. Cruqu. Od. 1,1, at idem ad Od. ,
dente, ut et Donat, ad Terent, citat, [dentet Medie. fVr.) 256 pe-

dibus subigit Zulich., et in ora edit Innt notatum a Pierio, sicque ed. Pa-
ris. 14S4. 257 humerosque multi ap. Heins., Romanus cum aliis Pierii,
tres Martini cum vett edd. , quod et Martinus recepit, et hoc recepto
recte distinguas post illinc, ut iungautur: fricat arbore costa Mque
hinc atque illinc, humerosque ad volnera durat, atque hoc nunc recepi.
Antra legebatur: fricat arbore costa, jitque hinc atque illinc humero
ad vulnera durat, non video, cur ita interpunxerit Heins. (yue praeter
alios omittunt optimus Medie, et Parisini 2. 3. 5. 11. et videtur que, ut
vs. 254., crebro copulae usui debert Geminatur quidem atque interdum,
sed ut ad polysyndeti figuram accedat.
ita, Quo ex genere t etiam
illud apud Tibuli. II, 5, 73.: Atque tubas, atque arma ferunt
crepi-
Untia caelo Audita." Cfr. quae notavi in V. L. ad Ecl. V, 22. et Q. V.

XXXV, 23. fVr.') 258 cum versat Regius Martin, durum cui Nonius
in Durus-, sed in Versat habet magnum, ut et Donat, ad Terent. Andr.
I. 5, 44.
sunt fragmina ,
saxa ruentium Aristot. Hist. Anim. VI, 17. Res
montium. 255. Loca alia poe- satis nota. Sabellicus sus, ex
tarum congessere Guellius, Cer- montibus Sabinis. lam II, 167
da et Beckman. ad Antigon.
,
pubem Sabellam vidimus ,
ligo-
pag. 161. Praeivit poetarum pa- nes Sabellos, b. e. Sabinos, apud

rens Diad. 1, 416. V, 475. He- Horat. (Ceterum vid. Q. V.
siod. Sc. 386 sq. 257. durat, XXXX, 2. frr.)
indurat. Plinius VIII, 52, s. 78 258 263. Ad Leandri Hel-

Sues ferae semel anno gignunt. lespontum tranantis ,
ut Hero
Marihus in coitu plurima aspe- potiretur , audaciam respici, ob-
ritas, Tum inter se dimicant, vium est. Praeter Musaeum et
indurantes attritu arborum co- Ovidii Epistolam vid. Statii VI

stas lutoque se tergorantes, cf. Theb. 542 sqq. serus, sero tem-
Digilized by Googie
,
GEORGICON LIB. III, 255267 685
Durus amor? Nempe abruptis turbata procellis

Nocte natat caeca serus freta ;
quem super in-
gens 260
Porta tonat coeli, et scopulis inlisa reclamant
Aequora ;
nec miseri possunt revocare parentes.
Nec moritura super crudeli funere virgo.
Quid lynces Bacchi variae, et genus acre luporum
Atque canum quid, quae inbelles dant proelia
cervi? 265
Scilicet ante omnis furor est insignis equarum;
Et mentem Venus ipsa dedit, quo tempore Glauci
265. Atque c.
266. SciucET
267. Et ment.
259 adruptiti obruptis^ abruptis, a brutis, aoUenne aberrationea hic
vide ap. Burm* Defendi poteat abruptis, ante eiua ocoloa et ora. Defen-
dit quoque Wakef. ad Locret. 505. Nempe obruerit Rottend. ait. 260
Hoc ordine omnes scripti Burm. et Heina. et vetnatiasimi Pierii. At ex eo ^
apparet, lectum qaoqne esae: Caeca nocte natat % (sic Aid. tert. /f>.) et
in Oblongo: Nocte natat caeca freta serus, Venetas porro Nocte natat :
tota et Goth. pr. sectue freta. 261 et abeat tert. Rottend. 263 /u-
nera Rottend. ait. vulnere Ven. Sed vid. Aen. IV, 308. 264 pecus
acre Gud. pro div. lect. Eandem diversitatem notat Bonn. ex Aen. III,
221. {ênus acre leonum Lucret. V, 860. fynches Medie. H^r.) 265 ca-
nes Erf. quisque, quidque, quaeque, quique, aberrationes apnd Burm.
asaentiendam tomen Voaaio, qui quique tamquam moUiua eligit. (In eiua-
modi re non recedendam a apcctatiasimonim codd. auctoritate at quique \
ex uno Parrhaa. enotatam video, ^r.) in bellis Rom. ( 266. Hunc ver-
sum in editionibus a margine paululum reductam recte lahniua eodem , qno
ceteros, ordine decarrere iossit. ^r.) <
pore. nocie caeca ,

qua caecuti- cum impetu ruentes, cf. ad Aen.
mus, nihil cernimus, tenebri- IU, 199. 261. Dum super eum
cosa. vv%iov nitoxijQa dixit Mu- tonat. Porta coeli, pro caelo,
saeus. procellae abruptae, h. ab- ab Ennio et Homero petitum
rumpentes se ,
ut proruptus, esse, iam in Seneca Epist 108
praeruptus, adeoque praedpites, extr. legitur. Ratio inter plu-
39 *
Digiti2ed by Googie
,

Polniades malis membra absumsere quadrigae.
Illas ducit amor trans Gargara , transque sonantem
Ascanium; superant montis, et flumina tranant. 270
Continuoque, avidis ubi subdita flamma medullis.
Vere magis, quia vere calor redit ossibus, illae
268 adaunuere, aaaumaere ibidem, et in Goth. 269 Illam Com-

mentator reto Horat. Od. I, 35. (
270. montes Medie. H^r.) 271 ubi
enuum in Gud. , male. 272 redit omnibus qnatnor ap. Coliun. VI, 27,
5 ,
ubi excitantor hi Tentu, redit calor ossibus illis Romanos.
res inanes ,
quas afienint Intpp., sentissimum exemplum in equis
vera est illa, quod caelo, Olym- ipsis sit, hinc to' Scilicei, uti-
po ,
poetae tribuunt regiam, que. 267. mentem pro indole
adeoque etiam fores ,
limina dixit ,
ut tam furioso amore ra-
portas, conf. Homer. Iliad. a, piantur. Fabula de Glauco vel
749. 393 sq. Argutantur quo- ex Palaephato et Ovidio nota;
que in hac poila ac descensu ad h. 1. Probus eam afiert. Ale-
alii, ut Apollon. ID, 159 sqq. bat ille equos Potniis , qui Boeo-
add. Macrob. I, 17. pag. 306. tiae vicus erat, non longe a The-
Nolim autem de love cogitari, bis, quibus Venus furorem im-
qui intra portam caeli stet, et misit ,
ut qisius domini membra
per ostium fulmina iaciat. dilaniarent, quoniam ab eo ab
262. 263. Nec cogitatio de luctu admissione arcebantur. Diver-
parentum, et quod amata puella sas caussas alii memorant. Tlo
eius morti superstes esse nolet, Tviudes Eurip. Phoeniss.
eum retinet, crudeli fimert, acer- 1130. 269. Solito more poeta
ba morte. Quodcunque ab im- pro quovis monte ac fi u vio cer-
miti animo, fato, decreto, pro- tum montem ac fiuvium ponit.
ficiscitur, et ipsum est immite, Gargara , vertex quidam mon-
crudele. (Iunge moritura super, tis Idae iuxta Troiam, memo-
non super crudeli Junere. Aen. ratus iam sup. I, 103. Ascanius
IV, 308.: Nec moritura te- lacus Bithyifiae sub Olympo
net crudeli funere Dido7 monte, satis quidem notus, at
Wr.') 264. maculosa lynx Aen. hic fluvius ex eo exiens intelli-
I, 323. gendus ; nam sonantem et equis
266. Quid haec singula com- transmittendum memorat. Me-

memorem, cum omnium prae- minerat autem ehis fluvii Eu-
Digitized by Google
;
GEORGICON LIB. m,268-277 687
Ore omnes versae in Zephyrum stant rupibus altis,
Exceptantcpie levis aiuâs; et saepe sine ullis
Coniugiis vento gravidae (mirabile dictu) 275

Saxa per et scopulos et depressas convallis
DilTugiunt; non, Eure, tuos, neqne Solis ad ortus
273 Ore verao\en> et fragm. Moret,, prosaica forma. Ora Zalich. pro
dir. lect., exquisitius ; sed sine auctoritate idonea ; ad Zephyrum Romanus
Pierii ; et Mediceus ad verticem vocis, item antiqniss. Goes. liber apud Colu-
mellam 1. 1. (Scilicet omissa fuerat in Medie, praepositio, deinde pro arbi-
trio, ut videtur, sed male, suppleta. Sic hoc quoque loco Mediceum cor-
ruptelae indicem habebimus, ut saepe; cfr. Ecl. IX, 66. X, 12. Ge. I, 339.
II, 302. Aen. III, 670. adde Q. V. VIII, 3, a. ff^r.) 274 Exspectantûe
Medie, a m. pr. (est ea prior lectio. /f>.) et Goth. sec. 276 depretaoa
Flotius de metris p. 2630. {convalles Medie. fVr.)
phorion (vid. Strabo XIV, pag. equi Diad. V, 222 sqq. 277
999 C. D), e quo non pauca mu- 279. non Eure tuos Cum ita
tuatum esse Virgilium suspicor. conceperunt ,

uti dixerat ,
ad
273. Res vulgata, veteres cre- Zephyrum versae , diffugiunt ac
didisse, iâvefiov 00 ai ,
vento discurrunt, non ad ortum, sed
gravidas reddi posse equas. Prae- in Boream Caununque et Au-
ter Cretam (vid. Aristotel. Uist. strum ,
h. e. septemtrionem et
Anim. VI, 18) in Lusitania drea meridiem versus. Illustrantur
Olyssiponem (cf. Varro R. R. II, haec Aristotelis 1. 1. verbis iam
1, 19) Favonio seu Zephyro ab aliis laudatis : Qiovet dl ovrc

flante id potissimum contingere, ftfog ?(o, ovrs npdf dvopdf, al-
existimatum est (loca vid. apud iti nfog opXTOv ^ vdrov * (qui-
Cerdam ) , quoniam aestuantes bus simillima sunt in Aelian. H.

amore equas versus Oceanum A. IV, 6, etsi nOn assequor, quid
currentes Zephyrum hiante ore suavitatis poeticae habeat in
exdpere videbant. Vide inpri- carmine haec tam curiose facta

mis Colum. VI , 27, 3 sqq., ubi circumscriptio ) differt tantum
totus hic locus adseribitur. Rea philosophus a poeta in hoc, quod
iam Homeri aetate nota. vid. oeddentem simul excludit Cau-
Iliad. n, 150. 151, ubi Harpyia rus seu corua hic septemtrionali-
Podarge ad Oceanum pascens bus ventis adnumeratur ; flat
Zephyro peperit equos Achillis. ab occasu solstitiali et occiden-
Apud eundem ex Borea suscepti tali latere septemtrionis a Grae-
Digitlzed by Coogle
In Borean Caurumque, aut unde nigerrimus Auster
Nascitur, et pluvio contristat frigore coelum.
Hic demum, hippomanes vero quod nomine di-
cunt 280
Pastores, lentum destillat ab inguine virus;
Hippomanes, quod saepe malae legere novercae,
!^8 In Boream ante Heins. mlg. Chaurumgue acribit Romaniia. Medie,
com plarimia. sed u anpra acripta; Chauri
(apnd Foggin. Charumûe ,
etiam infra ra. 356. in Medie. 1.: Caurum pro Corum ^ aient
Senriua h.
eaurex pro torex, caultt pro colit." H^r.) Corumgue Toll. Chorumgua
dno cnm Longob. Pierii. 279 pluvio c. tidere Romanna Pierii , non im
probantibna Heina. et Burm. Ab boc tamen loco aiiennm ridetar, cum de
anatri effecta ac ri agatnr ,
ia contriatat frigore , hieme , pluria ;
non vero,
tidere. Sed eat aollennia ea pennntatio ,
conf. ad Orid. Met. V, 281 et ;
tidut pluvium Tolgarina. In frigore conaentinnt omnea libri Columellae

1. 1. pluvio
pulvere Goth. pr., perperam, conttringit Ven. 280
Hic Heina. e melioribua. Antra Hinc, (guo pro guod Aid. tert. H^r.)
281 dettillal omnea acribnnt meliorea et recte ita Heina. dittillat lii-
;
(eadem rarietna ap. Lucan. VIII, 777. obi rid. Cort. /f>.)
cis dictus jdrgestes ,

ex frigidis- 280. Hippomanes humor, ,
simis et ipse Plin. XVIII, S4, non venenum ut male virus ac-
,
>. 77. conf. Martin, (vid. Gell. cipitur, ex equae, ubi Veneris
N. A. II, 22. IVr.) 279. stimulis incaluit ,
locis eliquatus,
vium frigus , quod austro tri- quo pro philtro usae esse viden-
buitur, molealiaa creat Intpp., tur veneficae; ut etiam Probus
inprimis Martino. Enimvero no- observat; addit poeta: vero quod,
tum aatis est, poetico sermone nomine dicunt, proprie, quia
hiemem et frigus simpliciter de scilicet eo nomine etiam appel-
pluvio tempore dici. Itaque et latur caruncula , fronti (et lin-
frigidus auster Ge. IV, 261, qui guae) pulh recens editi innasci,
humidus auster Ge. II, 462. et ab equa enixa statim devorari
Unctum autem ex Homero, qui credita, vid. Plin. VUI, 42, s. 66.
suum caelum respiciebat. Hinc Aelian. H. A. XIV, 18. Antig.
et Hippocr. U de diaeta c. 5, t. 6 Caryst. 24. c. nota Beckmanni.
avayKfj di To'v vorov &tpitov ta conf Aen. IV, 515.516; porro
cZvcri al okov fitj reSv etiam herba aliqua : Theocr. H,
Z<oflt)v al 9leeis otual tleiv. 48. 49. Est de hippomane dispu-
conf c. 6, t. 9. tatio Baelii in Dictionario, nec
Digitized by Googie
GEORGICON LIB. IU, 278 288 689
Miscucrunique herbas et non innoxia verba.

Sed fugit interea, fugit inreparabile tempus,
Singula dum capti circumvectamur amore. 285
Hoc satis armentis. Superat pars altera curae.
Lanigeros agitare greges hirtasque capellas.
Hic labor; hinc laudem fortes sperate coloni. ,
S83 que abest a Menag. pr. Miacuerantque dao. Miacuerintque Ro-

manos et Mead. Versus hic bis in hoc carmine occnrrit, hic et Georg.
11. 129. Vix probabile bt in carmine tam elaborato poetam hoc admisisse.
Restat, ut iudicandum sit, utro loco insertus esse rideri possit ab alia ma-
nu. lam in praesenti loco rix bene eo careas. Altero loco , Georg. 11,
129, melius abest, cum ibi de veneheio proprie dicto agatur, cnm quo
carmina, verba non innoxia^ non necessario coninneta snnt; rid. ad e. 1.
Bninck. (et nostram notam. /f>.) 284 irremeobi/e tempus Znlich. nt ,
et unus Aen. X, 467 exhibet, conf. Bnrm. ad Antbol. Lat. p. 131. 285
cum Roltend. ait. rapti Ven. rapti circum aectamur Krf. 286 Hic Ven.
Supereat Medie, a m. sec. (in Medie, legitor; auperat eat', sed eat trans-
fixnm et rubris ponetis notatum. Wri) 287 Lanigeraa ait. Menag.
288 Hinc labor Medie. Pierii cnm aliis pluribus; et sic edd. vulgg. ante
lleinsinm, qui bene revocavit Hic, quod iam Nauger. reposuerat. Sic Me-
die. Rom. et Iragm. Vatie, laudea Parrhas. Regius et unus Mead. aparo-
re Ven. Goth. uterque et edd. Ven. 1475. 1476.
tamen quicquam reconditi ha- ubi hic idem cum sequente ver-
bens. Praestat Aubentonum et sus legitur. Videtur cogitandum
BulTonuni {Hiat. nat. T. IV, pag. de amore Phaedrae in Hippoly-
214, et p. 329) audire, qui do- tum aut simili alio novercae in
cuere, ironti pulli talem carun- privignum. 283. non innoxia
culam raro admodum adhaerere, verba, incantationtun , carmina
amnium
sed inter et alant oidem magica. (De forma orationis vid.
membranam eam fere reperiri, Q. V. xxxnn, 4. ivr.)
et esse pro Uquoris interbisi fae- 284
403. Transitus a cura
cibus habendam. Verum in no- armentonun ad curam ovium et
stro hippomanes prioris generis caprarum. Dum omnia haec de
memoratur : conf. Tibuli. U, 4, armentorum cura sigillatim per-
68. Propert. IV, 6, 18. Respi- tractamus, singula perlustramus,
cit ad eum Plin. XXVID, secL 80. capti harum rerum studio, agi-
282. molat, impiae, iniostae; tare greges proprie agere, pa-

supra Georg. II, 128 aecos; scere ,
hinc omnino curare.
, ,

Nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum
Quam sil, et angustis hunc addere rebus hono-
rem. 290
Sed me Parnasi deserta per ardua dulcis
Raptat amor. luvat ire iugis ,
qua nulla priorum
Castaliam molli devertitur orbita clivo.
Nunc, veneranda Pales, magno nunc ore sonandum.
S89 Non sum Rottend. Leid. alter, verbis evincere Gudianas ,
at La-
cret. V, 100 pervincere dictis, me vincere Ven. Lucret. V, 734 DiJficiU
est ratione docere et vincere verbis. Vincimua ardua et difRcilia ;
h. 1.
ea ,
quae teunia et exilia sunt ,
ut in carmine rix placere possint ,
vincit
poeta ornando verbis ornantibus et 290 hinc addere malebat
tropicis.
Burm. (etiam Wakef. ad Lucret. I, 921. /^r.) ex verbis scilicet honorem .
addere. t sic plane Gotb. pr. Bnimvero hunc honorem ornatum hunc, ,
cui cum maxime operam impendit. 293 devertitur optimos quisque scri-
bit. divertitur alii. vid. Burm. adde Pierium. 294 ore canendum unus
Meod.
288. [ii hoc opera vestra posita mus. Ceterum, quod iam Ma-
esto; cura pecudum vobis inpri- crob. VI, 2 monuit manifestum ,
mis cordi sit. fortes h. 1. ornat. est, poetam hic vestigia pres-
laudem qualis boni ac pruden- sisse Lucretii I, 921 929, et
tis patrisfamiUas esse potesL V, 98 sqq., hoc quidem loco in-
289 293. Satis quidem noter aha: l quam difficile id
vi, quam difficile sit, baec poe- mihi sil pervincere dictis. Ut
tica oratione commode expri- fit ,
ubi insolitam rem adporles
mere ,
et res tam tenues pro auribus ante etc. Nostro autem
dignitate carminis satis ornate baec eadem sublegit Manii, m,
commemorare. Sed stadium hu- 25 80 sqq., et locum respexit
ius rei abripit me ad boc carmen Plin. XIX, 4, s. 19 extr. hono-
pertexendum, et inflammat me rem h. I. pro ornatu , dignitate.
baec ipsa cogitatio, quod in ma- tnolli clivo ,
ut facilis adseensus
teria versor, a nullo adhuc e et descensus sit. Respicit autem
Romanis poeta tractata. Ut pul- hic avia Picridum loca nullius
critudo carminis simul elucescat, ante Trita solo, devertitur de-
ad vulgarem orationem singula vertit se ,
deflectit ,
ducit ad
revocavimus. Ita enim demum Castaliam xpifvijv nullus tra-
iuteUigere poetam videri possu- mes, quo prior alius incesserit.
Digilized by Google
, , , ;
GEORGICON LIB.m, 289301 691
Incipiens stabulis edico in molKbus herbam 295

Carpere ovis, dum mox frondosa reducitur aestas;
Et multa duram stipula filicumque maniplis
Sternere subter humum ,

glacies ne frigida laedat
Molle pecus, scabiemque ferat turpisque podagras.

Post hinc digressus iubeo frondentia capris 300
Arbuta sufficere , et fluvios praebere recentis
295 tahuUs Gad. {tabulis etiam Medie. ,

sed snpra scripta s. Cortins
ad Lacan. II. 79. haec scribit: ..stabulis edico mollibus, ritiose Ms. Bosii:
in moli.** At haec ridetur omnium librorum esse lectio. /f>.) 296 edu~
citur Menag. pr. inducitur Parrbas. Edico carpere sternere sujffi-
cere et praeberet haec ad pastores, primo qiiod loco ponitur, ad oves

spectat} edico oves carpere, et pastores sternere. Sed ferenda haec in
omni oratione. 297 Et multam duram Goth. sec. Et multum dura
Ven. dura fragra. Vatie. . et a m. sec. in stipula, durum Rom. felicum
Mentel. pr. (Medie, stipulam, m fere abrasa} idem felicum, ut Ge. U, 189.
/r>.) 300 degressus unus Leid. digrediens Servins ad Aen. Tlil, 546.
(
301. recentes Medie.
294. veneranda Pales ut tur. stabula mollia in quibiu

sancta dea. Videtur tamen ad molliter habentur, explicat vas.
religiones pertinere. Nam cana 297. 298. De substernendae au-
Pales apud Statium Tbeb. VI, tem frondis diUgenti cura vi-
lli. grandaeva Pales Nemes. deantur Cato de R. R. c. 7, 7.
Ecl. I, 68. magno ore respectu Varro D, 2, 7. 8. Colum. VII, 3,
vss. 289. 290, quod rebus tenui- 8. Adde Calpurn. Ecl. V, 1
16 sq.
btis dignitatem addere consti- locum e nostro adumbratum,
tuit. carpere herbam, in praesepi ap-
295 sqq. Primo loco per bie- positam , li. ali (quae autem eae
mem in stabulis tenendas et a- herbae seu pabula sint, vid. apud
lendas esse oves et (v. 800) ca- Colum. VII, 3, 21. 22 et 4, 2. cf.
pras praecipit. Incipiens , u(f- Calpurn. Ecl. V, 98 103), dum

%optvoi ,
ut passim Graeci , h. mox frondosa reducitur aestas,
et pnmum quidem; aliis locis, non vernum tempus ,
quo educi
Principio, Continuo, et v. 300 possunt in prata tantum vicina
Post hinc digressus h. deinde et campos , sed aestatem memo-
vero. Observes et haec eo fa- rat , ciun caeli constantia ea est,
cere, ut tenuitas carminis vite- ut in silvis et saltibus sub dio
,
:

Et sLibula a ventis hibemo opponere soli
Ad medium conversa diem: quum frigidus olim

lam cadit extremoque inrorat Aquarius anno.
Hae quoque non cura nobis leviore tuendae ; 305
304. CADIT,
303 At Menag. pr. tam f o. lam redit Ven. dum f. ono AjrundcI.
qaod pedpstri verbo propiua, usque dum. (..Vossius dum recepit, quod
necessarium est nui forte post diem punctum posueris et reliqua sic di-
,
stinxeris Cum frigidus

: anno; Hae quoque tuendae,^ Haec
luhnius; sed quare dum necessarium sit, non video, ff^ri) 304 extre-
mo nudatque Farrhas. 305 Haec quoque tuendae Romanus antiquis-
simos cum fragm. Vaticano; unde apparet, a lapsu librarii primum ortum
habere alteram lectionem Ms. Medie. Haec tuenda. Et hoc interpre-
tantur Servias ,
Philargyrius ,
Grammatici ,
tamquam exquisitam generis
enallagen, et sic plerique libri cum edd. Vcn. et Mcdiol. et Aldd. pr. et
sec. At Nauger. in Aid. tert. Hae tuendae, quod ab iis, qui Aldd.
priores exprimebant, neglectum Heins. recte revocavit. Philargyrias ha-
bebat, et Gud. ciun Moret, et omnes Martini librL (Veterrimi libri saepe
sunt indices corruptelarum, ut h. 1. Rom. et fragm. Vatie., in quibus
Haec tuendae. Ut rarissimas est feminini Aoe usus, ita longe creber-
rimas neutrius haec ;
quare nihil miraberis ,
si hae fere in haec mutatum
agere possint vid. Calpurn. V, hiemem. SOI. xiihuta (vid. Ecl.

44 52. 297. De ^/-e vid. ad III,82) fromlentia pro frondi-
Georg. II, 189. Substernere iu- bus arbuti. 302 304. Colum.
bet in humo stramina ,
ut ad- VII ,3,8 de ovibus : humilia
versus gelu tueatur : eloquitur facere stabula ut simul hieme
altera exquisitiore forma: sub- calida sint ea poni debent
sternere humum stipula, stra- contra medium diem: narmpie
mine (I, 289). 299. turpes po- id pecus, quamvis ex omnibus
dagras. Videtur clavum innue- animalibus vestitissimum, fri-
re, morbi genus, cum tubercula goris tamen impatientissimum
in ungulae discrimine nascuntur, est; et de capris VII, 6, 5 huic
vid. Columell. VII, 5, 11. Sic pecudi nocet aestus ,
sed magis
et Martinus coniectabat; reddit frigus. Varro quidem de R. R.
autem pedes turpes , deformes II, 2, 7 stabula (ovium) loco ido-
tuberibus et nodis. neo ut sint; ne ventosa; quae
SOO. Etiam caprarum cura spectent magis ad orientem
est habenda; primo quidem per quam ad meridianum tempus
Digitized by Googie
GEORGICON LIB. 111,302 309 693
Nec minor usus erit: quamvis Milesia magno

Vellera mutentur Tyrios incocta rubores.
Densior hinc suboles; hinc largi copia lactis.
Quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra:
repcriea ;
cfr. Aen. IU, 167. VI, 853. VII, 175. XII, 849. Qaod hoc loco
etiam facilias fieri potuit propter sonum proximae literae q. lam vero
quum pronomini haec non convenire intelligerent tuendae, tuenda scri-
pserunt.Nec commode Haec tuenda de capris dixeris ,
quae toto genere
spectantur, non speciebus. Recte contra Ge. U, 47.: Sponte sua quae
se tollunt in luminis oras. Infecunda quidem quum arborum plurimae
sint species. Quem locum cum Wunder-
nostro comparare non debuisse
lichium, iam intelligitnr. /f>.) Haec tuendum Heins.
Nec unus Mead.
adscripserat in marg., quae Lucretiana forma foret. Quorsum tamen eam
inferas? Calpnm. V, 9 quos ecce greges a monte remotos Cernis in
aprico decerpere gramina campo: Hos tibi do senior tuveni pater",
ipse tuendos Accipe, cura breviore Ven. vobis Moret, qu. pro var. lect.
306 Non deterius foret distinguere: Nec minor usus erit. Quamvis Mi-
lesia magno
rubores: Densior hinc (a capris) soboles. (Praestat altera
ratio; neque cum Wunderlichio plene interpunxerim post tuendae, ff^r.)
307 incocta colores Goth. sec. , ut et Romanas cum aliis Pierii, male, ru-
bores etiam fragm. Vatie. 308 hic largi fragm. Vatie. 309 Quam
magis Heins. confirmavit e Mediceo et quos habebat omnibus excepto ,
tert. Rottend.
,
quod idem ille copiose illustrat, et pluribus c Lucretio
illustrare aliquis possit. Vulgarem 'formam habet alteram, Quo magis,
in Romano, et aliis Pierii, (etiam 3. 8. ffr.) ed. Ven. et quod mireris
Nauger. Aid. tert. cum seqq. Mox multra fere scribant, etiam mulcra.
vid. ad V. 177. exhausta alter Rottend. ubera et hic Rom. ubere exhau-
sto est, expresso.
ct de capris c. 3, 6 stabulatur- quod sunt ad meridiem conversa.

pecus melius , ad hibernos exor- Tandem cum anno , h. hi-
tus si spectat ,
quod esi alsio- berno tempore. Aquarius oc-
sum. cf. Geopon. XVUI, 9. Sed cidit medio Februario, extremo
malim affirmare, Virgilium in autem annoy s. anni parte, si is
hoc a Varrone discessisse, quam a vere initium habet : clim huius

huius concordem cum Varrone enim ortu, operis rustici novus
sententiam poetae tamquam
,
ordo procedit. 307. Caprini ge-
quaestione admota ,
exprimi, a neris curam non esse negligen-
ventis^ h. aversa a ventis, in- dam ait ,

etsi ditiorem proven-
primis aquilone, conf. iiif. v.318. tum ex ovibus esse non neget.
hiberno soli oppommtur eo ipso. Milesiam lanam memorat poe-
,

Lacta magis pressis manabunt flumina mammis. 310
Nec minus interea barbas incanaquc menta
Cinyphii tondent hirci saetasque comantis
Usum in castrorum , et miseris velamina nautis.
312. HIRCI, COMANTIS,
310 manabunt flumina mammia ubique editur; sic Medicens cum bnnis
aliis;etiam fragm. Vatie, ubera Romanus cum aliis Pierii. Purrhas. et pars
libror. Heius.Goth. pr., omnes Mardni, uno excepto Cantabr. edd. Ven. ,
et Medie. Praeferebat hoc Pierius. Gifan., Gerda. Ondendorp. et alii viri

docti, ubera cum mammis inneta non magia oHendant ac nemorum silvae^
rivorum aijuae et similia. Sed ut pulcrins . ne ubera ubere succedant . ,
in binis versibus, ita verisimilius flumina. Obversari poterat librario ubere

e versu anp. Utramque lectionem Philargyr. memorat. 312 dniphei,
Cjrnipbii, Cinyphei , Cîfei, male scribunt alii. [Cinyphi Medie., sed
altera i supra apposita. EstAIsnnft. vid. Herod. IV, 198. Atras Ro-
manus, et in aliis Pierii hirguis; ex interpolatione interpretis, vid. Not.
Reiskiiia modo tradent pro tondent, ut hirci nominativus sit, modo hircis,
nt Cinyphii sint ipsi Afri incolae, modo Cinyphiis hircis coniiciebat, ut
subaudiatur: pastores tondent, [comantes Medie. /f>.) 313 versus ap.
Colum. VII, 6, 2.
lico more ,
dum genus aliquod gis. Quam magis tam magis.
et quidem praestantius fere, pro ut Aen. VII, 787. 788 ;
vid. h. 1.
communi nomine ponendum est. Heins. Mox Jlumina de magna

magno mutentur, permutentur, copia , res in poetis obvia.
magno pretio emantur, vellera 311 313. E Varrone R. H.
incocta Tyrios rubores, pro in- II, 1 1, 1 1 . conf. Geopon. XVIII, 9.
cocta ruboribus , lanae coquen- 313. Usum in castrorum, conf.
do tinctae purpureo colore. Calpurn. V, 67. 68. locum ex-

308. Nam SibvfiOTOxH Si oig pressit Silius III , 274 276.
ini ttoltl ,
xat itjitpti to ytvvoi- tondent ,
scii, homines ,
pasto-
fitvtt , -Xal ngogiSovg StStxStv res, ut iam aliquoties vidimus,
ovx oUyag, zag ano yalaxTog, sicque iam Philargyr. Cinyphii
xal Tvpov, xol ifiag (aut potius hirci ; Cinyps 11. Libyae ,
in ora
xgitog ,
ut bene Nicias) , nfog Si nunc Tripolitana , exit in sinum
TovToig td ano rijg tptjrof Geo- Syrticum. Eodem nomine regio
pon. XVIH, 9. cf. Colum. VII, nota; conf. Iiitpp. Ovidii V Met.
6,7. 309. Quo magis eo ma- 124. hircus h. 1. ab eo dictus,
Digitized by Gopgie
GEORGICON LIB. ra, 310 321 695
Pasainlur vero silvas ,

et summa Lycaei,
Horrenlisque rubos, et amantis ardua dumos ; 315
AUpie ipsae memores redeunt in tecta, suosque
Ducunt, et gravido superant vix ubere limen.
Ergo omni studio glaciem ventosque nivalis.
Quo minor est illis curae mortalis egestas.

Avertes; victum que feres et virgea laetus 320
Pabula; nec tota claudes foenilia bruma.
314 vere Parrhas. 316 euasque Ven. immemorea Medie, {ipae inme-
mores apud Foggia. /f>.) 317 Deducunt Donat, ad Terent. Hecyr.
rV, 4, 27. 318 ventos glaciemque Parrhas. et qnart. Moret, ventosque
minaces Vratisl. nivosis Venetas, {omnis studio Medie. fVr.) 319 Quo
minor antiquissimas et optimas quisqne Rom. Medie, et alii, et sic cum
Serv. ac Philarg. maior pars libroram Heins. et Martini, etiam Goth. ater-
que cum Erf. (et ita Parisini omnes, ff^r.) ; adde edit Egnatii et alias non-
nallas antiquiores; eodem sensa ac mlgatum Quo minus \
poetica ratione
adverbium in epitheton aut adiectivum matari quoties iom vidimus Sed a !
sensu versas plane aberrabant critici, v. Not; hinc erat, quod alterum
praeferebant. 320 Avertas Menag. alter. Avertis Ven. largus ma-
lebat lo. Schrader. (vid. Not. /iP>.) 321 claudis Medie, [faenilia idem
et fragm. Vatie, cum Rom. fFr.) claudas Erf. feralia Parrhas. a m. pr.
dum e poetica ratione a prae- per silvas; sc. caprae e v. 300,

stantiore aliquo genere epithe- et 316 ipsae. Mox rubi nobis
ton ducitur, ut toties iam no- Brombeerstaude. 316. sponte
tatum et ut mox Lycaeus pro
,
redeimt, suosque ducunt ,
de
quocumque monte, et v. 332 fetibus ciun Servio aedpio, quos
quercus Jovis, cf. v. 345. Cili- matres educunt ac reducunt.
ciorum autem ex hircinis villis 318. o magis fiigus, cuius im-
usum respici obvium est. lul. patientissimum est hoc pecus, ab
Sabin. centones et coopertoria eo arcere stude, et hanc ei ope-
lectorum. Anacliteria dicuntiu* ram impende tanto magis, quo
Mataratia. minus illud in ceteris omnibus
314 321. Addit hoc: faci- rebus cura humana indiget; est
lem esse rationem alendi capras. egestas (h. egent) curae mortalis.
Pascuntur seu depascuntur sil- 320. Conf. Galpum. V, 96 sqq.
vas , ut alibi prata , herbas, (cf. 110
115. laetus refer ad stu-
ad V. 1 43.) etsi et aedpi potest. dium , si quis facit promte , lu-
, ;

At vero, Zephyris quum laeta vocantibus aestas
In saltus utrumque gregem atque in pascua mittet

Luciferi primo cum sidere frigida rura
322 Legebatur At vero Zephyrie cum laeta vocantibue aeetat In eal-

: :
tue utrumque gregem atque in pascua mittes. Ita vero dura erat verbo-
rum iunctura, cum supplendum esset: quum laeta aestas scii. erit. Ob-
vium tamen est, duo versus 322. 323 esse protasin; et mittet et leniorem
et elegantiorem orationem efficere ;
aestas mittit qua incipiente mittun-
,
tur. Et mittet Medicens a m. pr. et libri apud Ursinum habere memoran-

tur. Ceteri omnes, etiam fragm. Vatie, cum editis, mittes, prono lapsu.
{mittes a m. sec. Medie, /f^r.) mittas Franc. Obtemperavit iam monenti
Brnnck. in ante pascua abest Hottend. ait. 324 Lucifero tres ap.
Bnrm.
benler. {^Laetus i. q. pinguia, longius herhas Quaere; sed ante

largua, utva. 385. etva. 494.sq. diem pecus exeat. 324. Sequen-
iunguntur laetae
i
herbae et tia e Varrone R. R. II, 2, 10

plena praesepia. Hinc ad lar- 12. Repetit versus 322 337
giter praebentem tranaferri h. 1. Columella VII, 3, 23; senten-
videtur; infra va. 394.: At cui tiam vero cum verbis Fallad.
lactia amor, cytisum lotoaque XII, 13, 4 sqq. imitatione ex-
frequentes Ipse ferat. lyr!) pressit Calpurn. Ecl.V, 51 65.
321. t interdum etiam per hi- Ut Lucifer personam dei induat
bernum tempus foeuum iis ap- et pro die memoretur, a poetis
pone. maxime Alexandrinis videtur

322. Haec quidem per hie- profectum. Etiam in pompa
mem nunc ;
384 gregum cura Alexandrina Philadelphi ille ex-
per aestivum tempus; locus or- hibitus apud Athen. V, p. 197D.
natus digressione, primo 339 de Carpcaims rura, ipsi carpamus
Nomadibus Libyae et 349 de viam ,
iter ,
ad vel per rura.
terris borealibus. Refer ad 295. Alii, educamus greges ad car-
296. vid. Var. Lect. Aestate ita- penda rura ,
h. e. gramina, her-
que redeunte oves et caprae in bas: praeeunte Servio: carpere
pascua educuntor. Conf. Calpurn. cogamus capras. Imitari ausus
Ecloga elegantissima V, 16 23, est Seneca Here. fur. 139 Pa-
ubi : Al quum longa dies niten- stor gelida cana pruina Grege
tes adfertl aestas ,
Nec fuerit dimisso pabula carpit, (et car-
variante deo mutabile caelum: pere de eundo non videtur sim-
Iam silvis committe greges ; iam pliciter dici, sed adiecto viam,
'
Carpamus, dum mane novum, dum gramina ca-
nent, 325
El ros in tenera pecori gratissimus herba.
Inde, ubi quarta sitim coeli conlegerit hora.

Et canto querulae rumpent arbusta cicadae:
Ad puteos aut alta greges ad stagna iubeto
Currentem ilignis potare canalibus undam ;
330
325 Carp(2mus omnes libri etiam apud Colam. VIl, 3, 23, obi Tersus M
exhibentur, nec non fragm. Vatie. Proprie si loqaimar, aliter dici-
mus, carpere frigida rura, aliter, carpere viam y iter\ hoc hominibus,
illud pecori herbas depascenti ,
tribuitur : etsi et hoc ,
sed alio contextu,
vidimus de incessa dictam carpere campum prata , ,
ut tup. 142. Pro-
clive est, carpantur coniicere. ZuUch. a m. sec. carpentur* lo. Schrader.
Quaeramus tentat: ut in Galpum. V, 51 iam longius herbas Quaere.

Ut tamen nunc legitor, int. cum grege pererremus rura. (vid. Not. /f>.)
Sed ante diem pecus exeat y ait Galpum. V, 52. Varro, quem ante
oculos habuit noster , R. R. II, 2 , 10 aestate ~
>
cum prima luce
exeunt pastum. Porro in fine versus : dum Jlumina crescunt Donatus lau-
dat, memoriae vitio, in Terent Adelph. III, 2, 52. dum gramina coment
Goth. 326 Quum ros Nonius Marcellus in tenerOy ubi et est in fine
pr.
versas tollitur, quod sustulit Heins. omnium fere librorum auctoritate,
(vid. Q. V. XV, 11, 327. Medie, ora, ut etiam oras Aen. VI, 539. IVri)
328 Versum repetit Copa 27. cf. Coi. 151. 329 ^t utroque loco Rom.
et fragm. Vatie., vetere more, adque alta Rom. Jut puteos fragm.
Moret ad vel et ad alta codd. ap. Columellam 1. c. aut leta rf. Qui
talia captat ,
potest tentare iubebo ,
ut v. 300 iubeoy 295 edico IV, ^4 ,
suadebo, et recepit iubebo Wakef. 330 ilignis. Ita fere plurimi et

fragm. Vatie. In aliis aberratur: illigneiSy illignisy iligneis y ilineisy in
lignis y
lignis y vid. Pier. Heins. Martin, et Burmannus ad Antholog. Lat
lib. I, epigr. 110, 3. ligneis Goth. sec. (Medie, lignisy i tamen supra
praefixa \
et primum ignis scriptam fuisse Fogginio videtur. IVr.)
iUr f
vel cursu j fuga. H^r.) cuius mensuram e solis in caelo
326. Idem yersua cl. VIU, 15. decursa cognoscamus (sic coeli
Imitatur Nemea. cL I, 7. 8. menses Ge. I, 335 j coeli tem-

327. Palladius loco laudato pore Ge. IV, 100), conlegerit si-
4 Quarta Lora calescente po- timy aestu tum succedente, con-
tus puri fluminis aui putei prae- traxerit, fecerit ,
animantibus
beatur y aut fontis. In verbis sitim. Horatius noto loco Cai'm.
autem, uhi quarta hora coeliy IV, 12, 15 Adduxere sUun tem-
; ,

Aestibus at mediis umbrosam exquirere vallem,
Sicubi magna lovis antiquo robore quercus
Ingentis tendat ramos; aut sicubi nigrum

Ilicibus crebris sacra nemus adeubet umbra
Tum tenuis dare rursus aquas, et pascere rursus 335
331 03t mediis Pfurhas. aut fragm. Vatie. Regina Martin. Longob. et tert,
Rottend. ac nonnnlli ap. Pier, et edd. rett et unus Mead. ut ed. Ven.
1432. in Noniua Marcellua in aestus, adyuirere Longob. 333 tendet
Leid. ait. In patulos tendat Moret, aec., per ae non male, nigra Gnd.
nigram Mentel. pr. [aput sicubire Medie, a m. pr. fVri] 334 sacrum
nemus pr. Moret. Parrhaa. Leid. a m. aee., et aie Gnd. Sed in tali poaitn
epitbetomm perpetua permutatio, atra et arta pro sacra eodd. apud Co-
Inmell. 1. c. incubet Rottend. tert. et Erf. gressus pro crebris Medie,
a m. pr. In rnlgata nil mutat Columella. 335 Tunc Rom.
pora ,
Virgin. Hora quarta umbra. Nisi adeubat simpliciter
autem, nobis fere nona. Nam accipis pro cubat, situm est;
in Italia quindecim boras habet ut apud HoratlV Carm. 12, 18.
longissimus dies secundum Flin. (Proprie umbra dicitur cubare,
II, 75, s. 77. vid. h. I. Martin. accubare; hinc ipsae res umbram
328. Praeivit UeBiod.*!Epy. 582. praebentes. IVr.)
683. Scut. Here. 393397. Si- 335 338. Tiun poti greges
milia alia vid. apud Cerdam. iterum educendi et pascendi us-
rumpent arhusta ,
sollenne de que ad serum vesperem, cf. Cal-
magno clamore aut strepitu, cf. purn. V, 60 sq. et supra lauda-
ad Ge. I, 49. Graev. Lect. Hesiod. tos. tenues simpliciter ornat, a
c. 18. Scilicet proprie rumpi- natura aquarum petitum, reficit
tur aer clamore per silvam ; tum roscida luna ,

h. ros cadens
ipsa silva, arbusta h. 1. inter vi- dum luna lucet , noctu ; adseri-
tes iugatas, ut bene monet vir ptus vulgari opinioni lunae, tam-
doctus, secundum Plinium, qui quam caussae. Hinc illud, quod
eas nec in campis nec in frigi- ab Alcmane de rore dictum lau-
dis aut umbrosis nemoribus esse datur ab Intpp. (ap. Plutarch.
ait, in loco de cicadis lib. XI, Sympos. libr. IU extr.) ola dtog
27, 8. 32. 334. nemus adeu- dvycf-njp piya rgltptt xol eXa-
bet ,
adstet , in propinquo si- vag ilag '
felici commento facit
tum sit, inprimis si m clivo sit; rorem, tiji' dqoaov, lovis et

ut sup. V. 145 saxea procubet Lunae filiam, rorifiuam Lunam
,
Soli& ad occasum :
quum frigidus aera vesper
Temperat, et saltus reficit iam roscida luna,
Litoraque alcyonen resonant, acalanthida dumi.
Quid tibi pastores Libyae, quid pascua versu
Prosequar , et raris habitata mapalia tectis ? 340
336 aere Goth. Ceteram maiorem interpoDctionem e medio versa

pr.
SQStalimns. (Aid. tert. Veeper maiore litera; recte, nisi fallor, ob va. 324.;
ita proximo versa etiam Luna, non luna exarandum erit; ac mireris cur ,
vs. 338. Ualcyonen Vossias, sed vesper, luna, idem scripserit. Sed
vereor, ne hac in re infinitis locis peccetur. ff''r.) 337 rosida scribunt
nonnalli, ot et apud Colomellam 1. c. et alias. 338 alcyonem Reg. re-
sonent alter Rottend. acalanthida tnetur libronim apad Pierinm, Heias.,
Martin., constantia, quamquam diversis modis achaiantida, a$halantida,
acalenthida, tandem achantida, sine et, scribitor, acalantida fragm.
Vatie, e/ nctznM/da edd. ante Ueins., etiam veteres, insederat; pro quo
laudari potest Calparn. VI, 7 ut vincat acanthida cqrnix. Contra Paulli-
nus ; Mec nisi vere novo resonant acalanthida dumi. Similiter non modo
verum et crxaJUrs^&lc occorrit. vid. hic Heinsius. 339 pastoris
Leid. versa Goth. pr. , quasi subinde matari Sed verius librarii
solita.
est ludibrium. 340 Persequar Zolich. mappaUa male alibi scribitor,

vid. Burm.
in Catalectis invenias pag. 239. dixerat a v. 322. Diun poeta

Contra sideribus tribuitur ab undique ornatum carmini et gra -
aliis Humor ille
,
quem serenis tiam ex varietate quaerit, ut ad
asln^ rorant noctibus Pervigil. hanc pascendarum ovium curam
Ven. 20. a ipsa de rore et A&orum
exemplo invitet , no-
nocturno humore observatio fe- madum morem memorat, qui
cit haud dubie , ut Lunam deam per totam aestatem pecus iu
ydvipov , almam rerum matrem, saltibus habent; at contra 349.
crederent. Lilora resonant al- in septemtrionalibus plagis sem-

cyonen ,
h. alcyones cantum: per in stabuUs pecus continetur.
memoratae iam Ge. I, 398. 399. Ceterum locus est ex nobUis-
(aliter hoc explicat Wunderl. ad simis.
Aen. I, 828. H^r.) Acalanthis 339. Libya* pascua iam ab

pro eadem habetur cum acanr- Homero nobibtata Odyaa. d, 85.
ihide seu cardueli y Goldfink. 340. mapalia, casae seu tugu-
339 sq. 383. In saltus et ria cannis ferulisve confecta iu
pascua educendos esse greges, coni aut furni, aut in carinae

*
Viaon.. Tom. I. 40
Saepe diem noctemque , et lotum ex ordine men-
sem,
Pascitur itque pecus longa in deserta sine ullis
Hospitiis: tantum campi i acet. Omnia secum
Armentarius Afer leclumque. Laremque,agit,
Armaque, Amyclaeumque canem, Cressamque pha-

retram. 345
Non secus ac patriis acer Romanus in armis
343 campi^ anus Arundel. et unos Mead. 344 Armentamus fragm.

Vatie, a m. sec.laboremque Romanas, librarii stupore. Crassam-
que Menag. ait. pharetramque ed. luot- (Medie. Amyclaeum a m. pr.,
Amycleum a sec. /#>.) 346 Haud secus Qainetil. IX, 3. Nec secus
Goth. see.
speciem, ut apud Sallust. lug. (vid. ad V. 812) nominat. Licet

21 seu sparsim solo fixa seu poetis eiusmodi ornamenta ca-
,
plaustris circumferri solita, ut ptare. Horat. JVon eget Mau^

apud Plin. V, 8. At h. 1. prius ris iaculis. conf. eundem IU,
locum habet; nam sunt mapa- 19, 8. IU, 26, 10. Nisi hoc es-
lia raris tectis h. mapalia rara, set ,
de Nomade Afro talia me-
,
sparsa passim per agros , non in morari non possent.

vicos collecta. Sihus dispersa 846. Non secus ac Romanus
mapalia dixit ex hoc ipso loco omnia sectim agit, cum armatus
Ub. XVU, 90. cf. inf. ad Aen. incedit, patriis armis ,
pul-
I, 420. Apud Lucan. IV, 684 cro epitheto j

quod patriam vir^
sunt vacua ,
h. vacuo et deserto tutem y disciplinamy in animum
in loco fixa. 848. Hospitia revocat. 847. Jniusto sub fasesy
pulcre certae sedes ac domus, magno onere , ut Serv. iam ex-
quo se recipiant. 844. Locum pHcuit, conf. ad Ge. I, 145. ubi

hunc imitatus Silius II , 441 labor improbus. Res est nota de
445. Habuit etiam ante oculos Romano milite vel ex Cic. Tuse.
824
Valer. Flacc. VI, 889, ut Qu. II, 16, et laudatur Veget.
iam notatum apud Burm. 845. I, 19 Pondus quoque baiulare
Amyclaeum (sup. v. 89) ccuienty usque ad LX librasy et Uerfor-
et Cressam y
s. Creticam, pha- cere gradu militari etc. conf.
retram y a praestantiore genere Intpp. ad Taciti German. 80.
Digitized byGoogIe
GEORGICON LIB.1U, 341 351 701
Iniusto sub fasce viam quum carpit, et hosti
Ante exspectatum positis stat in agmine castris.
At non, qua Scythiae gentes, Maeotiaque unda,

Turbidus et torquens flaventis Hister arenas, 350
Quaque redit medium Rhodope porrecta sub axem.
347 Inulto sub fasce fragm. Vade, quom Rom. et fragm. Vade, dum
Noaina Mareelloa ia fasces et Donat, in Tercut. Andr. I, 1. 9. Porro et
hostem Medie, a m. pr. eom aliis nonnullis Heinsii, Regias, Goth. see.
Erf. ,
item eod. Fabricii Ghcmnic. et Vegetii Tctt. edd. I, 19. duo vett.
libri apud Pierium: sed perperam. In Vegedi codd. porro est hostis ex~
spectatus^ et hostesj vid. Misc. Obss. Vol. VII, p. 139. hosti edam Rom.
et fragm. Vade, tnentnr. 348 stat agmine sine in Romanus, stat in
ordine recitat Amsianns Messius Grammaticus. Et sic Leid. et margo
Vegedom , qnod placebat Viro docto in Misc. Obss. 1. 1.
Periz. ap. 349
Maeotia Heins. cnm melioribus, quem vide. Maeotica vulgo, (ut 11.
14.; quas, sed s puncto notata, Medie. /f>.) 350 fluentes Franc.
Hister scribant praecipui codd. hic et alibi ; an recte dubito. Est enim
,
prava aequiorum saeculorum aspirado. (vid. notata ad Ge. II, 497. /^r.)
351 Quamque iacet Schol. Horat. Epod. 10, sed aliter idem Od. III, 10. ra-
dit video a Pierio excitari, male. Rhodope medium Franc. sub axe
Gudian. gelidum sub axem scribendum esse contendebat Io. Schrader.
Verum medium ornatos caussa adiectum, non geographica subtilitate.
S48. xlnie exspectatum hosti, an- bidus torquendo , dum torquet.

tequam hostis expectoret (vid. (Ordo est: Et turbidus torquent;
Burm.), h. subito ,
repente, quod etiam Wunderl. significare
UKQogioxiqTms- stat in agmine, videtur Obss. ad Tibuli. I, 7, 15.

adstat agmine ,
ut incedere , ire, vid. notata ad Aen. VIII, 559.
sequi, agmitte. Usitatiore modo IVr.') 351. redii porrecta iwu-
diceres : agmen stat. Scilicet plidter pro, it, procedit, est
agmen ipse exercitus ,
dum in- porrecta, dictum accipies. Vul-
cedit. positis castris ,
dum in- garis ratio erat, iacet; sed ut
terea celeriter castra ponuntur. flectit se de montibus dicimus,
Nam, cum agmen hosti se osten- sic redit pro hoc ipso ponere po-
dit, a tergo vallum fiL tuit. Similiter fergit ,
tendit,
S49. At non ita pascitur it- mons ad septemtrionem. sub

que pecus etc. (vid. V. L. ad axem, polum, non geographica
Aen. IV, 528. /Fr.) Debet iU- ratione poni , patet per se. Cete-
que maior distinctio poni in fine rum poeta latius septemtrionem
versas S51. S50. Et Ister tur- declarat per Thraciam, quae a
40 *
Digitized by Googie
Illic clausa tenent stabulis armenta ; neque ullae
Aut herbae campo adparent, aut arbore frondes:
Sed iacet aggeribus niveis informis et alto
Terra gelu late, septemque adsurgit in ulnas. 355

Semper hiems, semper spirantes frigora Cauri.
Tum Sol pallentis haud umquam discutit umbras;
Nec quum invectus equis altum petit aethera ; nec
quum
Praecipitem Oceani rubro lavit aequore currum.
Concrescunt subitae currenti in flumine crustae, 360
352 nec ullae Romanas. 354 arboribus Ven. aggregibus Goth. pr.
355 surgit Franc. 356 spirantis Comm. Cruqa. ad Horat. Od. I, 22 , sed
ad Od. 25 spirantes, spirantes frigore venti Latat. ad Stat. Theb. lY,
653. Chauri scribunt fere et hic , nt t. 278. \ftiuri anus 14. e Parisinis.
Cauri etiam Serv. Drcsd. 357. pallentes Medie. H^r.) 358 Nec
dum tres ntroque loco et Goth. sec. Nec cum vectus Parrhas. et fragm.
Moret, altus ed. Ven. 359 latet aequore Ven. [lavit prior, lavat
altera Medicei lectio. Wr.") cursum Goth. sec. 360 in abest Reg.
Marti ni.
meridie eius fliies constituere vi- non de iis, quas vss. 349. 350
deri potest. posuerat. Sed poetae haec ad-
354. Sed iacet terra, late in- numerant, non appendunt; hoc
formis aggeribus niveis et alto est paullo crassius id ,
quod vo-
gehi , septemque in ulnas ex- lunt ,
declarant ,
ut maior or-
surgit, sdl. his ipsis aggeribus namentorum copia inde suppe-
novis et alto gelu seu glacie. tat, quoties rationem ac delecta-
Poetica ratione extulit ,
quod tionem aJSert rei dignitas, novi-
communi erat : nix ,
qua ob- tas vel magnitudo. Nec eo de-
ducta est terra, adsurgit in se- scendere necesse est, ut dicas,
ptem ulnas, (vid. Q. V. XXXUII, Thracicas oras olim graviore
3. PF~r,) 356. Semper hiems et hieme laborasse ; quod sane ve-
Caurus quem paullo ante virum esse et ipse arbitror; verum
dimus vs. 278 et quae sequun- in poeta tali subtilitate mehus
%
tur ,
de remotioribus versus caremus.
septemtrionem plagis , etsi ad 357. Cf. illa Horat. Garm. I,
miraculum aucta ,
vera sunt, 22, 17 sq. Pone me pigris etc.
,
Undaque iam tergo ferratos sustinet orbis,

Puppibus illa prius, patulis nunc hospita plaustris.
Aeraque dissiliunt volgo, vestesque rigescunt
Indutae, caeduntque securibus huniida vina,

Et totae solidam in glaciem vertere lacunae , 365
(361. orhet Medie. 362 Dutinctio hniiu renu ambigoa, at
aemper Poineram antea post puppibut illa prius patulis^
in tali poiitn.
sane pandas carinas dixerat U, 445. Bnrm. patulis ad plaustris referri

malit , et hoc recte ex canone alitpioties memorato
.
alterum potius ,
ornandum esse epitheto, quam nomen prius; inde enim maior orationis
vis exisdt: quamvis Wakef. male id heri pronnntiet ad Lucret. VI, 550.
Vir doctas lac. Brj-ant totam versum pro supposititio habet; displicebat
scilicet acumen a Maronis more Si tamen sententiam
et persona alienum.
prioris versus reputes: unda rotas, adeoqne cnrrns, quae prins
sustinet
navigiis pervia erat: acnmen
et hospita est simpl. quae admittit,
perit;
qua incedant plaustra. 363 dissolvunt Ven. 364 Induti Gud. in ra-
sura, ut Heinsio coniectura sit, fuisse Indutis. 365 Et totae in soli-
dam Romanas. (Bothius /ogunoe edidit et Wnnderlich. lacunas pro /o-
,
genis accipit, cum stagna in glaciem versa post flumina glacie concreta
commemorare ineptam sit. Recte quidem , siquidem sic simpliciter lacu-
nas nominasset. Sed eas totas in solidam glaciem concrescere
dixit, atque gradatione in his usus est. lahn.)
umbrae sunt nebulae et caligi- glacie; et quidem ex repentino

nosum caelum interdiu. Tres hi gelu. MoUesque luti corurescere
versus ex Homero versi Odyss. crustas dixisse antea Lucretium

15 19. conf. Tibuli. IV, 1 notant Intpp. VI, 626. Idem
65 sq. Valer. Flacc. 111, 399. ferratos rotarum orbesVl, 555.
Ovid. Met. XI, 592. 358. nec 363. Ge. IV, 135. 136 Et cum
quum invectus equis, curru, 7n- tristis fuems eliamnum frigore
itoi; pro Sf/iucii et [nntvtiv cur- saxa Rumperet. At de aere lau-
ru vehi, per Siculas equitavit datur Strabo II, p. 126 (74)
undas Eurus apud Horat. 359. cum Epigrammate, quod est quo-
rubro aequore non proprio que in Analectis To. III, p. 234.
vocabulo ,
sed ornante, pro ru- 364. humida vina ,
h. alias
tilo ,
rubescente, igneo. Neque fluida. Non itaque oUosum epi-
hoc loco evincere potest Cerda, theton, ut apud Quinctil. Inst.
etiam occidentale mare rubrum Vm, 6 , 40. Locum expressisse
a Virgilio vocari. videtur Ovid. TrisL 111, 10, 23. 24.
360. Ornatissimi versus de Laudat Burmann. Statii Intpp.
Oigitized by Google
Stiriaque inpexis induruit horrida barbis.
Interea toto non secius aere ninguit:
Intereunt pecudes, stant circiunfusa pruinis
Corpora magna boum; confertoque agmine cervi
Torpent mole nova, et summis vix comibus ex-
stant. 370
Hos non inmissis canibus, non cassibus ullis,
366 Versos abest Romano. 367 non tetiuo Rom. et plorimi. non 9e~
gniut Vratisl. , ot Serv, { et sic alibi. Tid. ad Ge. U. 277. aequore onus
Anindel.;
et sic apod Prisdanom lib. X, sed aliter Charisius. aequore
ninguit ez vet. libro Giphan. Ind. Locret. in ningaere. mingit Franc.
369 Corpora nigra Toll,. forte pigra; sed sid. Ronn. conserto Zulich.
et Reg. Martini. -confecto post Romanam Franc. Yen. et Gotb. pr., sed
rnlgata ap. Lotat. ad Stat Theb. VI ^ 601. 370 et deest Mediceo.
(non deest. sed sapra scriptam legitor, f^r.) 371 Quos non Parrhas.
immensis Zolich. Eadem varietas Aeneid. I, ISS. nec cassibus firagm.
Moret et nnns Anmdel.
Theb. IV, l.Macrob. Sat. VII, 12. menta stabulis tenentur v. 852,
At inf. 879 cerevisia hominea quid de his vss. fiet? Difficulta-
uti narrat poeta ? Non esae haec tem vidit lul. Sabinus. Scilicet
in poeta urgenda, recte monet cogitandum nunc de repentinis

Ouwena pag. 596. 865. fertere nivibus per eos quoque dies,
se, verti solent, lacunas, fos- quibus in pascua aguntur. Suc-
sas inter agros intelligit Servius, currere voluit Ouwens p. 594,
nimis anguste. Dixit poeta pro dum pecudes et hoves de feris
lacubus ac stagnis. minoribps et bubus agrestibus

867. non secius ,
non minus, seu uris accipiebat. Dunun id
atque ante. conf. ad Ge. II, 277. esset Verum non nimis urgen-
(non secius, i. e. quam saevum da quae poeta ad miraculum ef-
ingus ,
tam multae nives ;
sic fert cumulata ex iis, quae de
explicat haec Vir Doctus in See- borealibus plagis remotioribus
bodii Nov. Bibi. erit. T. VIII. narrantur. Intervalla esse de-
Vol. II. pag. 1192. recte, puto. bent hiemis remissioris et saevio-
r.) Mox pruinis pro nivibus. ris ,
etsi 856 semper hiems.
Videtur poeta h. L certasse cum Nam 360 Concrescunt subitae
Homero Iliad. p, 278 286, crustae: non semper du-
ergo
praeclaro loco. 868. Si ar- rant. Itaque stmt quoque tem-
Digitized by Google
,
Puniccaeve agitant pavidos formidine pinnae:

Sed frustra oppositum trudentes pectore montem
Comminus obtruncant ferro, graviterque rudentes
Caedunt, et magno laeti clamore reportant. 375
Ipsi in defossis specubus secura sub alta
Otia agunt terra, congestaque robora lotasque

Advolvere focis ulmos ,
ignique dedere.
372 Puniceaijue ano Metd. agitant pecudet Regios, pinna e meliori-

bos Hetos. pennae rolgares. 373 Et frustra Romanus, oppositos
Goth. pr. , potes foisse opposito, pectora God. 376 defossa Veoet.
speciebas Rom. specibus Godian. scrobibus Viatial. 377 gue in 6oe
versus abest a multis i minos bene. (Medie, totasgue, oltima tamen sylla-
ba robro puncto notata. //>.) totis Leid. a m. sec. 378 ulmosgue Ven.
pora , qiiibiu greges extra sta- lium adumbrata ex iis

,
quae de
bulum in agro habiti repenlino Thracibiu et Sarmatis narrari
gelu oppressi laborant. Neque solebant, partim quoque de Ger-
in cervis haerendum; posuit, ut manis. (Tacit. Germ. c. 16. ubi
poeta, pro feris quibuscunque, vid. Brot. vid. Q. V.XVIII,
370. mole nova ,
insolenti, n. 2, b. et d. IVr.') defossos specus
nivis. (mV'e recens lapsa., sic pro fossis dixit; ut in Cui. 273
interpretatur idem V. D. , quem defossas domos pro subterraneis,
ad vs. 367. laudavi. 372. defodere est proprie alte fodere,
formidinem, hic funiculum illum mox et fodiendo aliquid condere,
venatorum plumis intextum es- 378. advolverunt , pro advol-
se, quo cervi territi in retia vunt, ooptoria;. 379. noctem
aguntur , obvium est &eu. XII, appellat noctes longas hiemis, cf.
750 Cervum puniceae septum vss. 357. 358. 380. pocula vv-
formidine pennae. Apud Sene- iea, vinum, imitantur fermento,
cam est Hippol. 46 picta ru- Iv/cg, hordeo seu frumento fer-
ienti linea penna vano eludat mentato ,

h. cerevisia ,
atque
terrore feras. Dixit quoque sua- sorbis. Hoc quidem vinum nullo
viter nivis altam molem montem Romanis usu frequentatum ; nam
oppositum quem urgent pecu- eius ne mentionem quidem fa-
des pectore, ut ex nive emer- dunt R. R. antiqui auctores, et
gant aut ut incedant. Pallad. II, 15, 4 Item ex sorbis
376. Vita populorum borea- maturis, sicut ex piris, vinum
DigUlzeii by Google
;

Hic noctem ludo ducunt, et pocula laeti
Fermento atque acidis imitantur vitea sorbis. 380
Talis Hyperboreo Septem subiecta trioni

Gens elTrena virum Rhipaeo tunditur Euro,
Et pccudumTulvis velatur corpora saetis.
379 Ilinc VoM. pr. ct Franc. ludo noctem RoUend. ait. (et Serv,
Dread. lfr.) spolia Goth. pr. 380 Firmento Medie, (dubitat Fog-
gin., fermentf an firment exaratam fuerit; finalia o aupra adiecta. Wr^
fromento que Francianna ; notabilia lectio , utpote de cereviaia e frumento

cocta. Tacit. Gcrm. 23 Potui humor ex hordeo aut frumento in quon- ,
dam similitudinem vini corruptus, cf. Geopon, VII, 34. fermento que
Gnd. 381 Quin et II. Schol. Horat. Od. II extr., aed vuIgaU apud Donat.
Priacian. Bedam. Hyperboreis ToU. (
Yperboreo Medie. ,
h minio aupra
appicta. IPr.) 388 'Pimcla Sftj icribitur. (cf. notata ad Ge. 1, 240. /Fr.)
383 velatur Tecte Heins. repoauit, tamquam elegantina per graeciamum, e
Romano ,
et alio Fieriano a m. pr., item Gudiano. vellatur Ven. valla-
tur Walef. ad Lucret. IV ,
591. ubi Pinea semiferi capitis vallamina
quassans pro velamina intulerant riri docti, recordatua huius lod valla-
tur reponendo egregie locnm sanasse ae pronuntiat. At Nangerius dudum
hoc idem expreaacrat Aid. tert. redierant tamen editores nt innumeria
; ,
aliia in locis , ad vulgarem lectionem velantur, quae insidet reliquia codd.
etiam Medie, fluviis (a pr. m.) velantur. [Velatur notae Servii ap. Bnrm.
praefigitur ; aed aliae editt. cum cod. Dread. velantur , vel aic salvo grae-
cismo ,
ai ex praegresso virum repetieris viri. At pluralis verbi debetur
JUri traditor , et acetum. Me- terio seu currus; in plaustri lo-

morat tamen Pliniiia inter reli- cum mox Ursa maior et minor,
qua vini fictitii genera XIV, 16, aut altera certe (Homer. Odyss. t,
a. 19, S. Est autem sorbus no- 273) successit, vid. Arat. Phae-
bis Sperberbmtm , Arlesbeer. c nom. 27. conf. ad Aen. I, 744.
PUn. XV, 21, 8. 23. 382. Gens effrenorum virorum,
381. Septemtrio seu septem vulgari ratione; h. immanium,
triones, h. boves, quasi /erronea feronun. Eurum iterum pro
a terendo dicti (vid. Varro L. L. quocunqoe vento dixit; itaque
VI, 4, et Geli. II, 21), sidus, an- Ehipaeo adiedt ,
ut borealem
tiquis Graecia apiaca appellatum, ac frigidum declararet; etsi, si
quoniam sub plaustri specie se- arguteris ,

Rbipaei montes ab
ptem verstu polum arcticum Oriente Scythiae positi videri
stellas repraesentabant ut forte , possunt: de quibus ut de omni
septemtrio sit septem stellarum Septemtrione pro diversis tem-
; ,
GEORGICON LIB.m, 379 390 707
Si tibi lanitium cume: primum aspera silva,
1 Lappaeque tribulique absint; fuge pabula laeta; 385

Continuoque greges villis lege mollibus albos.
Illum autem, quamvis aries sit candidus ipse,
Nigra subest udo tantum cui lingua palato
Reiice ,
ne maculis infuscet vellera pullis
Nascentum; plenoque alium circumspice campo.390
propinquo plnrali corpora^ yid. Q. V. YlII, 2, a. extr. Defendit tamen
velantur Cort. ad Lucan. IV, 367. IVr^ Versam languere facile sentias,
ai sententiam c\cnsseris. Tamqoam inatilem rescindere qaoque Tolebat lac.

Bryant modo a me laudatas. Pedem fixerat poeta in loco lubrico. Narra-
tioni finiendae sententiam sobiicere volebat hanc: Ita vivunt populi septem-
trionaliam terrarum. Hoc ,
nt poeta ,
ornare debait. Pro, ita vivant, hac
vita otuntor, adversos vim frigoris pellibus tecti} sobiecit ornatiora tun-
ditur Euro pêna et velatur eaetie pecudum : frigoris vim experitur, et ad-
versos illam velleribas ferarum corpus munit. 384 lanicium Parrhas.
scribit cum aliis. Sit tibi qaidam c6dd. ap. Serv. Aen. II,
Aliter meliores.
140 et ed. 385 tribolique Romanus, Medie. God., ut Ge. I, 153.
Norimb.
fuge pabula tetra em. Schrader. At vid. Notam. 388 cui tantum Donat,
in Phorm. Terentii II, 56, Moret, quart. Franc. et Erf. palatu Mentel.
tert. 389 Keice scribebat Romanas , sed. et v. 422 Deice, [reice etiam
Medie, et Servios quem vide, ffr.) nam maculia Gnd. inficiet Mepag.
,
a m. sec. 390 Naecuntur Medie, a m. pr. Poecentum Ven. ; pro Pa-

ecentum credebat Darm. Kaecentie Mead. pleno Reg. Martini. plenwm-
que Rottend. olt campum Reg.
poribus et opinionum yidssitU'* terraneis auia habet CoIamelU

dine multa ac varia fabulatos Vn, 2, 3 pretiosiores lanae ha-
esse veteres, saepe et a multis bentur qiuie circa Parmam el
viris doctis monitum ac dispu- Mutinam macris stabulantur

tatum est, ariolationibus quo- campis quamquam ibi nomen
que de iisdem rebus interposi- locorum proprium ease volunt
tis.(
De vs. 383. vid. Q. V. Pliilargyr. quia laeta pascua
XXXIin,3. /f>.) solocem lanam faciunt, hoc est,
884
393. Praecepta super minutam, duram atque hirsu-
lanarum studio, vid. Colum. VII, tam. 386 389-
omnes Ita
8, 9. 4, 4. De lappis et tribu- auctores R. R. post Democritum

lis Ge. I, 153. 385. fitge pa- Geop. XVni, 6. vid. Varro R. R.
bula laeta. Hoc poeta a con- n, 2,4. Colum. VII, 2,6.3, 1.
i Digitized by Google
;

Munere sic niveo lanae, si credere dignum est,
Pan deus Arcadiae captam te, Luna, fefellit.
In nemora alta vocans; nec tu adspernata vocaii-

tem.
At cui lactis amor, cytisum lotosque frequentis
Ipse manu salsasque ferat praesepibus herbas. 395
394. At,
391 Io. Schradrr. malebat Vellere, eic credere codex Seirii ad Georg. I,
16, facili lapto. 392 Rottend.ait. Io ntroqoe Meadiano ts. 391.392

inrerao ordine erant acriplL 393 tu abeat Parrbaa. nec e aepemata pr.
Moret, ne ee udepemata Gnd., male. 395 Ille manu Romanoa et Medie.
Pierii, cum plnribua Heinaii, tribna Martini, Gotb. pr. Erf. et vett. edd., qnod
equidem praeferrem. Ipee Medie. Gud. Moret, pr. cum aliia tuentur , bene
utique et ipaum, quia dubitet? [Ille commendat etiam lahniua. At recte
ipeCf qnod pronomen notandia rebua contrariia inaervit. Nam quum antea
ei ,
cui lanitinm cnrae ait ,
praeceperit poeta ,
ut laeta et larga pabula fu-
giat ,
nunc contrarium facere iubet eum , qui lactia causa gregem alat. De-
nique haec /pae manu, i. e. mea, tna, ana manu, iungere amat Vir-
gilina; cfr. Ge. IV, 329. Aen. II, 321. 645. III, 372. V, 241. 499. VII,
143. 620. ipsa suis manibus XI, 74. IV r.)
Pallad. Vni, 4, 2. Plin. VIU, 47, circumdedisse Panem, etiam ex

s. 72. Aristot. Hist. Anim. VI, Nicandro, memorat. Pltires Ar-
13. Cf. Calpurn. Eclog. II,36sqq. cadum fabulae fuerunt de Luna

de lingua nigra coloris varii dea e caelo vocata; placuit in-
caussa in sobole constare de- primis poetis narratio deEndy-
buit e longa observatione, {ipse, mionis amoribus quibus addu-:
vid. Q. V. XVm, 2, n. IVr.) ctaLuna de caelo descendiL Vi-

390. Alium circumspice e grege. sum aliquod, opinatum, popu-
Nobilitavit rem tenuem: pleno lare , (
philosopbema appello,
campo. quoniam aliud vocabulum magis
391. Fabula e Nicandro sum- aptum baud suppetit) in fabula
ta ,
qui Georgica et ipse scripse- bac antiqua latere probabile fit
rat. vid. Macrob. Saturn. V, 22. Lunae deliquium. Pan Ar-

forte
Pan in arietem mutatus nivei cadum deus domesticus quo ,
velleris pulcritudine Lunam in Naturam rerum declarasse vi-

nemorum recessus pellexeraL dentur. De Luna autem multa
Probus nivei arietis vellere so erant iabulati, qua sc etiam an-
:
Hinc et amant fluvios magis ,

et magis ubera ten-
dunt,
Et salis occultum referunt in lacte saporem.
Multi iam excretos prohibent a matribus haedos,
396. MAGIS, AC M.
396 magis et magis ant Heiiu. ,

nt in aliis, (hoc revocan ,
et ita Me-
die. Gad. Moret, pr. Reg. aliiqae , etiam , ut ridetur , Rom. Ac ridetur ab
iis inrectum , qui frequenti illa formula magis ac magis magis atque ma-
.
gis ,
deciperentur. Hinc Ge. IV, 311.: tenuemque magis magis aera
carpunt** multi codd. ac interponunt; eodem modo peccatur ap. Catuli.
XXXVIII, 3. Sed nostro loco alterum magis ab altero seiungendum, quod
fit per et. Non morendnm tamen et Gic. Epist. ad Att. XTV, 18. extr,
Orid. Heroid. n, 129. Horat. Od. I, 25, 6.; quamquam erunt fortasse , qui
ac his locis scribendum putent 397 occu/tom Gud. referanty ea,
If^r.)
referent Rottend. tert 398 Multi etiam Leid. et Moret quart cum
Goth. sec. et tribus Martini.
tiquiorea esse iaclabant , stf/oat- piam babeant, multi baedos non

Hijvovg. vid. Opusc. T. II, pag. submittunt capellae, sed statim
334 sqq. Munere lanae niveae, a matre depellunt sobolem (et
h. pretio ; re pretiosa : lana ni- v. c. vendimt ,
mactant etc. ).
vea, qua se commendabat, offe- iam accipio pro porro. Mulli

rens se sub specie candidi arietis. (eadem orationis forma Ge. 1, 225
munus appellare potuit poeta Mulli ante occasum Matae coe-
simpliciter id ,
quo inducimus pere et 1 93 Semina vidi equi-
et fallimus alterum. dem multos medicare) prohibent
394 403. Nunc de lactis haedos a matribus et excernunt,
studio. E Varrone II, 2, 19. cf. seu secernunt, amovent, bine
Pallad. Xn, 13,8. Geopon. XVIII, ornatius dictum prohibent ex-
12 et 19. De loto, berba, quae cretos. Servius excretos ,
vali-
et meliloUis , vid. ad Georg. diores, reddit. Duxit adeo ab
n, 84. 396. tendunt (f. disten- excrescere idque sequuntur alii,
dunt, distentant, nt alibi, v. c. de auctoritate usus securi , cum

Ecl. IX, 31) ubera lacte. Nam abud exemplum baud adduxe-
pinguescunt oves potissimum ex rint. Potest tamen res analogia
potu. Notavit iam Aristoteles confici ; usitatum enim est ,
cre-
Hiator. Anim. VIII, 10. tus natus, a crescere, quod et
398. Ut lactis maiorem co- fuit pro nasci, concretus, a con-
Digitized by GocJgle
\ , : y : ;

Primaque ferratis praefigunt ora capistris.
Quod surgente die mulsere horisque didrnis, 400

Nocte premunt; quod iam tenebris et sole cadente.
Sub lucem exportans calathis adit oppida pastor

Aut parco sale contingunt, hiemique reponunt
399 Sinuujue Heias. coni, praejingunt Leid. a m. pr., tmde Io. Schra-
der. praestringunt. 401 a tenebris cod. Leid. Servii ad Ecl. 111^ 5. ca-
denti Roltend. tert. cadentes Rom. (Medie, cadente cam lineola transver-
sa in fine, at sit cadentem i
et sic liquido Serv. Dresd. ff^r.) 402 Sub
luce RotteofL tert. (et Senr. Dresd. /f>.) exportant Romanas, Medie.
Gud. cum multis scriptis et editis; etiam utroque Goth., item vett. Gram-
xnaL; atque ita illa; adit oppida pastor secernenda sunt ab antecedenti-
bus. Alios video distinguere :
guod cadente, Sub lucem [sc. premant):
exportans calathis adit oppida pastor. Ita totam noctem caseis premen-
dis exigerent, [exportant omniom Mss. lectio, revocata ab lahnio, debe-
tur praegresso premunt. X, 138.; Accipit et molli snb ne-
Sic Aen.
ctens circulas auro, obi aliqaot codd. subnectit. Sic IX, 678. Medie.
coruscant pro corusci, quia praegressam adstant. Sic vs. 424. ex prae-
gresso solvuntur ortum trahunt io Medie, pro trahit. Hoc si tenueris,
magna pars exemplorum , quae Heins. ad Aen. VI, 209. laodat ad toendam
pluralem num. verbi cam substantivo singularis numeri ionctum , idonea
auctoritate destituetur; vid. Q. V.VIII. Praeterea ne ipsa qoidem permu-
tatio Participii Praes, cum tert. Persona plural. Praes, infrequens. Ita Aen.
I, 57. tenent Medie, a m. pr. pro tenens \ 111, 527. stant Medie, pro
stans VIII, 43. recubant Medie, a m. pr. pro recubans-, X, 540. super-
stant prior lectio Medicei pro superstans-, X, 696. manent Medie, et Pie-
rii Obi. pro manens. Hinc retinui Scaligeri emendationem exportetns,
ff^r.) 403 ll^t parco Rottend. sec. Ac parce qu. Moret, contingunt
ubiqae legitur, nnsquam continguunU cf. NoL ;
ut nec inf. 448 Aut tonsum
tristi contingunt corpus amurca.
crescere, itaque et excrtlus di- sed si uberibus os admoveant,

ctam ,
ut adultus ab adolescere. matrem pungat, eamque recal-
Aut verba haec vim quoque citrare fadaL
transitivam babuere ,
aut fuit 401. Nocte premunt in ca-
quoque olert,
adoUrt pro au- setun Mulgent uert ad caseum
,
*,
gere: de quo disputatum est ad faciendum mane Varro II, 11,4.

Aen. 1, 704 et iam sup. Ecl. VIU, quod autem lac vesperi mulsere,
65. Capistra autem int. nepi- aut mane in urbem vendendum
cxoplov genus aculeis insertis, mittunt, aut caseum inde fa-
quod non quidem os obturet, ciunt , et quidem compactum et
GEORGICON LIB. in, 399 408 711
Ncc tibi cura canum fuerit postrema: sed una

Velocis Spartae catulos acremque Molossum 405
Pasce sero pingui. Numquam custodibus illis
Nocturnum stabulis furem , incursusque luporum,

Aut inpacatos a tergo horrebis Hiberos.
405 actumque MoL alter Rottend. Moloaum scribant plarimi. 407

curauaque Leid. 408 indignatoa Medie, a m. pr.. memoriae vitio, im-
placatoa Ven. ed. Ven. {Uiberoa cnm aspiratione bic et obiqne Me-
dic. ff^r.)
durabilem ; ut contra priore lo- Hesiodus Fqy. 604. 605. proxi-

co V. 401 de caseo, qui recens mo loco Varro U, 9. add. Colu-
consumitur , loqui videtur.
> Sic meU. VU, 12. Plin. VIQ, 11, s.
satis expedita res videtur. 403. 61 sq.
parco sale , modico , quia ei ni- 405. Spartani canes ( qui

mio sale imbui potest, cf. Colum. V. 345 Amyclaei) ,
veloces ,
in-
VII, 8, 5. Ibid. . 4 caseus rur- primis sagacitate et odoratu
sus iorrido sale contingitur; ut praestantes, venationi; Molossi
adeo contingunt esse videatur autem ex piro cum venationi
pro continguunt, a tingunt, aut, tum gregum curae adhiberi so-
ut veteres scribebant , Unguunt, liti. 406. Pasce sero pingui. Ex-
Calpurn. V, 34 rursusque pre- pressit h. 1. Nemesian. Cyneg. 159.
metur Mane ,
quod ogpiduae Gratius Cyneg. 307. 408. Eo-
mulsum redegerit horae. Quae dem ,
quem saepe iam vidimus,
ibi antecedunt : At si forte va- poetarum more communi, pro
ces , dum matutina relaxat Fri- quocunque abigeo et praedone
gora sol, tumidis spument tibi (qui Hesiodo ifftipoxotTo; avijf
mulctra papillis ; Implebis, quod L c.
)
Iberum posuit ,
quia ea
messe Jluat; Mane, inquit, mulge gens rapinis et praedationibus
oves : implebis quod messe fluat, infumis, inprimis cum nondum
messorum usum
lac habebis in satis perdomita esset ; hinc im-
interdiu: utapud Maronem in pacatos Iberos appellat: Varro-
urbem exportatur. Ita nulla nem de R. R. I, 16, 2 ante ocu-
emendatione indiget locus, cala- los fuisse poetae probabile fit:
this vimineis, ut Copa 16. viti- multos erum agros egregios ex-
libus. colere tum expedit propter latro-
404 sqq.
413. Procedit ad cinia vicinorum ,
ut in Sardinia
curam canum. Praeiverat iam quosdam et in Hispania pro-
i L-
Digitized by Google
,

Saepe etiam cursu timidos agitabis onagros,
Et canibus leporem , canibus venabere damas. 410

Saepe volutabris pulsos silvestribus apros
Latratu turbabis agens, montisque per altos

Ingentem clamore premes ad retia cervum.
Disce et odoratam stabulis adeendere cedrum,
409 onagrit Leid. ,
sed v. Burin. tumidot onus Arandel. 410 lepo-
ret Toll. et Parrhas. do/nmas scribunt alii, hinc domnos Franc. 411
puUit alter Rottend. 412 turbabis agros montisûs psr altos Me-
die., male. rid. Not. conf. Bonn. torrebis Romanoa. 413 Ingenti
clamore Vratisl. (duo Mss. ap. Cort. ad Lucan. VIII, 290. M^r.) et
Schol. Statii Theb. IV, 323, ut sopra t. 43 hoc libro, vocat ingenti
clamore Cithaeron ; et praeferebat Borm. ,
sed in ntroqne modo orna-
tui tantum inservit epitheton ;
nentro vim aliquam suam habet ;
igitnr
pareo auctoritati codicum , quibus accedit Nonius Marcellus. Ingentes
cervos Erf. 414 in stabulis alter Menag. incendere Colum. VII, 4, 6.
qui recitat vss. 4l4
418 et 420. 421. (Medie, caedrum, ut etiam Aen. VII,
13. Et Aen. VII 178. cedro Aen. XI , 137. cedrum quum scriptum fue-
, ,
rat, utroque loco a supra scripta visitur. If^r.)
pe Lusilaniam. cf. L. 1 T. de Abi- iectum; vocabulum venantium

geis. a tergo, in vicinia habitan- proprium, dum urgent feras:
tes et insidiantes. 409. Ona- Aen. rV, 71 cerva quam fixit
grus ,
ferum asinorum genus, pastor agens telis, et 1, 192 et
Phrygiae et Lycaoniae, Arabiae, omnem Miscet agens telis ne-

ut nunc Syriae, necnonAiri- mora inter frondea turbam. Ita
cae cum assignent veteres (vid. et lb\S premere premendo, ur-

Varro R. R. U, 6, 8. Plin. VIII, gendo, instando, ad reda agere.
44, s. 69), nemo in Italiae silvis 414 sq. 439. Sequuntur
commemorat. Itaque poetico mo- praecepta de cavendis noxiis
re, cum omnino feram, quae animandbus. Vide Colum. VII,
canibus agitari posset , nominare 4, 6. Geopon. XVIII, 2. Ante
veUet, certum quoddam, utque oculos poeta habuit Nicandri
oratio esset doctior, minus no- Theriac. 35. 51 53. Nostri
tum genus posuit; sic supra uros, vestigia pressit Calpnrn. Eclog.
sic cervos aUbi. Sic cedrum in V, 86 sq. Conf. h. 1. Cerda. De
Italia recensuit Aen. XI, 137, no- cedro, forte iunipero oxycedro,
tante iaraVictorio Ub. XXXVIII, vid. ad Ge. II, 443, et Aen. VII,
1- 412. agens ad ornatum ad- 13. 415. Plin. Xn, 25, e. 56
Digitized by Google

GEORGICON LIB.ni, 409 418 71S
Gcilbancoque agitare gravis nidore chelydros. 415

Saepe sub inmotis praesepibus aut mala tactu
Vipera delituit, coelumque exterrita fugit;
Aut tecto adsuetus coluber succedere et umbrae,
415 gravi habebant Servii libri. Sic Regius et Moret, pr. et edd. vett.,
nt vel ex Pierio patet; quod firmes ex Nicandro, quem h. L leqnntnm
esse nostrum manifestum est , qoi v. 51 pa(fvoSlU){ izl qsloyi itoifrj9iiaa
XaX^dvjj. Sed reliqui libri constanter gravU vel graves, et hoc ex pro-
pria natura huius serpentis. T. Not. celidrof, cofydros, chelindros, cyli-
dros, aberrationes. 4l6 sub jgnor/s Romanus, non male. Sic quoque
Erf. Sed perpetua haec variatio. Sic Aen. XI, 327. vid. Burm. 417
delicuit Rottend. tert. diUtuit Gud 418 adsuelos Gud. et Moret, pr.
colubris Rottend. alter.
Dal et galbanum (succum visci- core ,

sed exitiosis quoque ser-
dum) Syria in eodem Amano pentibus tecta liberentur. Adii-
monte e ferula (de qua vid. ad dlur locus nostri poetae, fugit,
EcL X , 25). Sincerum si ura- fovit, ex more, aoristi forma.
tur , fugat nidore serpentes. (Ceterum vid. Q. V. XXXIUI, 3.
Alia loca vid. apud Cerdam et IVr.)

al. Intpp. Eiusdem ferulae etiam 418. Cobibrum ,
idem cum
radix adversus morsus serpen- boa, de quo Plin. VIII, 14, s. 14
tum adhibebatur, vid. Samoni- memorat, serpentis genus esse,
cus de Medicina 846. graves putabat Martinus :

quia de iis
chelydros dixit, (ut dd. graves Plin. aluntur primo bubuli la-
elleboros , ex ipsa rerum natura) ctis nomen traxere.
succo , unde
quia sunt foetore intolerabili quod mibi parum probabile vi-
quasi putris ulceris, vid. Nicand. detur, dum magnitudinem boae
Tberiac. 411 sqq. (p. 28. ed. recordor.Nec huic uni servienti
Gorr.). E Dioscoride et Galeno boc proprium est, ut lac exsu-
alia loca laudant Intpp. 416. gat. Latius colubrorum nomen
De Vipera quae vivos paritPUn. patuisse videtur : nam etiam in
X, 62, B. 82. mala tactu, noxia, aquis degere dicuntur colubro-
si tangatur, coelum fugit ,
h. rum genera, et mala gramina
lucem, stratis motis admissam. pastus coluber occurrit Aen. II,
Colum. Vn 4
6 Stabula vero
, ,
471. Nec tamen b. 1. cic mitium
frequenter everrenda et purgan- serpentum genere esse potest,
da
nec tantum corno aut ster- quia pecori adspergere virus so-
Pestis acerba boum, pecorique adspergere virus,
Fovit humum. Cape saxa manu', cape robora,
pastor, 420
Tollentemque minas et sibila colla tumentem
Deiice ;
iamque fuga timidum caput abdidit alte.
Quum medii nexus extremaeque agmina caudae

Solvuntur, tardosque trahit sinus ultimus orbis.
419 pecorisqu^ Gad. adspargere Mentel. pr. (Nimis sant tenuia hnius
scriptarae vestigia, si recedas ab Aen. III, 534. Praeterea exsparsa in mar-
gine cod. Witt. Aen. III, 625. Vid. V. L. ad vs. 57. Contacrarey at hoc ad-
dam, bis legitnr in Monam. Ancyr. p. 371. et 373. edit. Soeton. Wolf. Vid.
etiam Cort. ad Lncan. 1, 384. et III, 658. Ceterum bovum Medie., 6e*
vid.
IV, 555. ^ at ap. Cic. de Rep. II, 9. a m. pr. 420 Fodit nonnulli
ap. Pier. ,
item Venet. (et Parisini 4. 7. 8. 14. fFr. ) ;
sed hoc ad poeti-
cam rationem haad dubie deterius. Eadem diversitas Georg. IV, 43. 421
timentem Menag. pr. tuentem Goth. pr. cum ed. Yen. Idem vfrsos Aen.
II, 381. 422 cumque fuga Medie, a m. sec. namque Zulich. et Goth.
pr. tumidum idem cnm tribos aliis , Bodlei. et vett. edd. Norisib. et Yen.
1475. addidit Rottend. sec. et Goth. pr. {deice Medie, vid. vs. $89. 0^r,)
423 Dum qnart. Moret Tum Goth. sec. extremae agmina et a m. pr.
agmine Mentel. pr. et Romanas. 424 trahunt Medie, a m. pr. quod, ,
Heinsio indice non casui debitam videtor, qoi ad Aen. VI, 209 plora hoios
,
generis collegit, ubi nomini singulari, coi plurium partium, formaram et

individuorum, et cuiusvis tandem collectionis notio sobest, aut quod poe-
tico more pro plurali numero positum est , verbum plurale in codd. iungi-
tur, ut sup. Georg. U, 89 pendent xnndemia, Aen. III, 142 Gudian. vi-
ctum eegee aegra negabant. In perpetuis tamen librariorum in hoc ge-
nere erroribus nihil temere oflirmem, nec parum tutam elegantiam captem,
(vid. notata ad vs. 402. fFr.) Alioquin mulebut Heins. in nostro loco ; tar^
dotque einue trahit ultimue orbee aut etiam tardosque trahi }
s. Scilicet
communiore ratione orbes trahunt sinus.
let. 420. Fovit humum. Magia mum, Mox Cape saxa. Ita pu-
explicite Ge, IV , 42. 43 effossis gnantem inducit pastorem in
latebris sub terra fovere larem. Culice I55sqq. 190. 421. eoi/a
Fovet locum is, qui multus et sibila ,
quae sibilum edunt, tu-
assiduus in eo moratur' \ sic mesUemy ez Nicandro Tberiac.
castra fovere jA,en. IX, 67, et 179. 180 âtpttôq d* uvaulft-
sic, fovere latebras in humo; nXatat avxijv "Axtîxa nottpvts-^
liinc magis poetice, fovere hu- covxoq, cf. eund. v. 21. Deiice,
Digiiized by Googie
GEORGICON LIB. III, 419-430 715
Est etiam ille malus Calabris in saltibus anguis, 425

Squamea convolvens sublato pectore terga,
Atque notis longam maculosus grandibus alvum:
Qui ,
dum amnes ulli rumpimtur fontibus f et
dum
Vere madent udo terrae ac pluvialibus austris,
Stagna colit; ripisque habitans, hic piscibus

atram 430
426 IU malu etiam C. Parrhu. Ssse iam ille Romanas. 426
Lubrica pro Squamea Moret pr. et Meoag. pr. cum nno Arnndel. qui ,
et hunc versum exhibebant post v. 437, item Parrhas. êd repetitum

est illud cum toto versu ex Aen. 11, 473 475. tublata Medie, a m.
pr. 428 Et qui dum amnet ulli Parrhas. ulli etiam Menag. pr.
Rottend. sec. Moret, fragm. Regius Martia, amni Gud. ruperunt cd.
Yen. 429 oc abest ed. luat., etiam Argent et Rom. terrae paluetri-
bu Ven. ^pluviali Goth. pr. 430 Versus abest a Menag. pr. colet
Gud. ripieque molestam rd que et ri hic sive ad tagna sive ad ripit
; :
referas: modto tameA molestias est, si Vereor ne antiqua

prius adoptes.
lectio, metri metu, mutata sit, cum etagna colit ripieque habitat',
esset;
hic hinc p. Francianas ,
quod malim. (Bene se habent omnia hic ad op- \
posita spectat. Oratio sic procedit : anguis ,

qui stagna colit ,
et ,
in ri-
pis habitans, hic quidem, in stagnis, piscibus ingluviem explet, sed,
postquam exnsta palus, in agris saevit, homines et pecndes mor-
dens." Hinc pronomen relativ. qui vs. 428. etiam ad vs. 433. sq. pertinet.
Motanda igitnr fuit interpunctio ,
et post vs. 431. semicolon pro pancto
ponendum. IFr.) tum p. Nonius in Jmprobu.
prosterne, quia tollentem minas, sus: orbes, ut xvxlot, ot nexus,

h. sublato pectore et capite mi- proprie de serpentibus.
nantem. Variavit versum poeta 425. De chersydro seu dryino
Aen. n, 3S1 AUolUntem iras et dryina agit. Est et bic ex hy-
et caerula colla tumentem. 422. drorum genere ,
forma similis
caput abdidit alte , in terrae la- fere aspidi chersaeae parvae.

tebras sese proripiens ;
tamen Versus de- eo Nicandri Theriac.
vel sic feriri potest parte ex- S59 sqq., quos expressit Virgi-
trema. extremae agmina cau- lius. Videtur de eodem in Cu-
dae ,
praeclare ad magnitudi- lice agi; nescio an, et inf.IV,459.
nem. Omnino sunt ornati ver- Respexit locum Statius Theb. V,
VlRGIL. ToM. I. 41
'Digilized by Google
Inprobus ingluviem ranisque loquacibus explet;
Poslcjuam exusta palus, terraeque ardore dehi-
scunt,
Exsilit in siccum, et flammantia lumina torquens
Saevit agris ,
asperque siti atque exterritus aestu.
431 . EXPLET. 432 DEHISCUNT:

.
431 Improbat cd. Vcn. implet Gud., nlcrque Mrntel. et muld alii, etiam
Pierii. 432 ejcueta repositam ab Ileins., ita enim veterrimus quisque, et sic
bene dici docebat Burm. h. 1. Sed coafirmem etiam ex Nicandri loco, unde
expressit; dU orav vdo)# Ztlftot dJ/jvjar (h. iJfOiisV exhausta vul-
go legebatur^ ut Pierii erat interpolatum, et ut Gud. Yen.
et in Mediceo
Gotb. pr. et A Mead. altero aberat v. 432.
plures Martin! exhibebant.
433 Extulit Medie, depravatum ex exulit, quod Menag. pr. exhibebat;
quamquam Ileins. ad Aeu. II, 207 illud ex eo usu defendebat, quo ee sub-
ticetur, h. extulit se. Exiit Longob. et Medie, multi Heins. et Burm.
Arundel. et Mead. Goth. ait., miuus bene, et aberat a Regio Martin! ; in
eodem lumina linquent. 434 Serpit Zulich. asperque sinus Medie,
a m. pr. exercitus aestu in nonnullis legi Cerda notavit. Sic Colotianus
habuit , et alius cod. Dorvillio memoratus Obss. Misc. Crit. Vol. I, pag 3,
sicqne legebat vir doctus apud Markland. p. crit. ad Franc. Hare pag.
121 etiam lo. Schrader. Idem Heins. pro coniectura adseripserat; Mark-
;
landus extorridus. In eodem Obss. Crit. loco expergitus coniectatur. (In

ipso Medie., quod fugit Heinshim, litera t rubro puncto notata, tum supra
alteram r litera c minio appicta, ut hat exercitus. Ifr.) At vide Not.
520 sq. 426. sublalo pectore, inf. Var. I.cct. ad Aen. II, 471.
erecto: ut ad v. 421. vid. L. I. Silium haec imitatum esse, no-
Cerda. 428. rumpunlur Jonti- tat idem. Lociu est lib. VI,
bits ,
rumpunt se ,
erumpunt, 155 158. atram autem dixit,
propumpunt se ;
ut Ge. IV, 368. fa. funestam ,
exitiosam, luctuo-
hic, in ripis, abundat, (non abun- sam. Improbus, immodice avi-
dat; vid. V. L. IP^r.) 481. r- dus, vorax, vid. ad Georg. 1, 1 1 9.
gtuviem improprie dixit pro 432. Haec plane e Nicandro
ventre ,
ut iam Servius ;
nam 1. 1. 434. Saevit agris, gravius,
proprie est rcpalo/Jo; , ut in avi- cum notione irae ,
quam serpit,
bus, primum in gutture cibi re- incedit per agros. Nicander dixe.
ceptaculum. Laudat Cerda Ari- rat V. 371 vlptrai dtrj/tjgeaf
tot. Hiator. Anim. U, c. 17. cf. Sypove- exterritus ,
Interpreti-
Digitized by Google
, :
GEORGICON LIB.in, 431-436 717
Nec mihi Ium mollis sub divo carpere somnos, 435

Neu dorso nemoris libeat iacuisse per herbas
435 Nec fruA/ Medie. Franc. duo Martini, cum ed. Paris. 1494, Goth.
sec. ;
et sic ap. Quiuctil. IX, c. 3, ubi in aliis ; Nec noctu molles, quod
recipi praestat ,
ut iungatur sententia cum antecedentibus et lenior proce-
dat. (Vulgo enim ne, quod incnria in textu a se relictum ait Wnnderl.
Praef. p. YU., retractata sententia, quam idem pronuntiarerat Observatt.
ad Tibuli. I, 2, 37.; retinnit tamen lahnius. /f>.) sub divo rnlgo editum
ante Pulmann., sicqne fere codd., etiam Medie, et Rora. ,
idque rerocarit
Brunck. Pulraann. intulerat sub dio', nil refert; sed divo est antiquior
scriptura ,
ut etiam ex Lucretio patet. Goth. tdter etiam molli a m. pr.
(mof/es Medie. IVri) clivo Amndel, 436 si/ao/ lociusse Venetus, pro
liceat , putat Burm., quem vide, libeat dormire alter Rottend., ex inter-
pretatione. (Aen. I , S14. ; fusiqne per herbam ; et ita alios ; sed re-
cU h. L per herbae-, vid. Q. V. VIIU, 3, HI. ITr.)
bus negotium fecit, cum aestu ziqtog reddit Aeschyl. SepL ad

iunctum. In Obss. Misc. Crit. Th. 383 Tydeua pcai)ft|3pivai$
Vol. I, pag. 3 et 83 modo, ut tsXtrfyaXttiv ag Sgatiar ôa. Sed

tpofiri9etgy furore quodam per- petiit poeta suum exterritus ex
cUus, excitatus, aut exterrens alio loco y. 417, ubi de c/tytno
se , modo de saevitiae ex calo- seu cLelydro : relictis ille palu-
ris vi exacerbatione , modo itt dibus , venans per prata ranas,
nloycl;, punctus ,
in rabiem EnltlXtrat, ht (ivantog dij9ia il-
versus explicatur. Simplicis- yptvo; , furit ab asilo
simum utique est, ut furens, in- agitatus, b. exterritus; ut recte
sanus exponatur ;
nam synony- adeo ad furias ,
quibus corripi-
ma habentur: consternari, a- tur, referatur, ut supra v. 149
mentia corripi , furere. In Ni- ab asilo tota exterrita silvis Dif-
candri loco , quem poeta hic re- fugiunt armenta, asper siti, ex-
praesentarc voluit, v. 371 The- asperatus, furens sitis impatien-
riac. ipse serpens terret alios: tia. Videtm-, ut iam Guellius
iv ii xtliv-doig Flttea-q noupv- monuit, reddere voluisse Grae-
ydijv viptnat itijrtjqtag oypovg. eorum dlifiq xapxaUog ,
ut
in viis vero linguae sibila ex- Iliad. q>, 541. Statius 1. c. 521
terrefaciens incedit per siccos siccique nocens furit igne veneni,
agros. Schol. to' dl KOiqpvydqv 435. Subiicitur nunc aliud
avrl Tov tpvdrptxng xol
dp- periculi genus ex aliis serpentuni
(tij; IttqoîBV, Sibila, zt/aytxta- generibus, qui in cavernis latent
41 *
u Digitized by Google
718 P. VIRGILII
MARONIS
Quum positis novus exuviis nitidusque iuvenla *
Volvitur, aut catulos tectis aut ova relinquens,
437 Compositis Franc. et Parrhaa. Idem versus inf. Acn. 11,473, nbi similis
varietus. Alii post hunc versum rêtunt v; 426 vid. sup. ad h. v. 438
reponit Serv. ad Aen. II, 357. Ceterum, quoties h. 1. retracto, otiosi aliquid
inesse sentio io his aut ccuulos tfctis aut ova relinquens^ et offendit in
:
tam polito carmine *defectus copulae in volvitur micat et quod caussae an- ;
numeratae sunt, quasi a scriptore historiae naturalis qui de incertis pronun-

tiare nonaud^t, aut
aut. Satis erat afferre ista: nova cute indutum ser-
pentem cum maxime ira tumentem saevire. Nec plura memorantur in altero
loco Aen. IT, 473 475 Qualis nunc positis novus exuviis nitidusque
iuventa Lubrica convolvit fluhlato pectore perpâ Arduus ad solem y
et
linguis micat ore trisulcis. Neque
ap. Nicandr. 31 sq. , quem noster
ante oculos 4iul>uit , annqmerantur haec , aut catulos , aut ova. Suspica-
bar itaque duo a poeta poni tempora, quibus serpens , furiis maxime exar-
descit, pelle mutata et e puerperio: tit scriptam esset abeo: Quum posi-
tis novus exuviis nitidusque iuventa Volvitur y auty catulos tectis atque
ct ex iis prodeunt certis tempo- ff^r.) Cetenun si uterque ver-

ribus. Videtur pastoris in Cu- sus ad ununi idemque tempus
lice memor esse. Nec^ el ne, revocatur, necesse est, secun-
mUii Ium ,
de forma vid. ad Ge. dum poetam nostrum ,
ut eo-
I, 456. Hic autem alium Nican- dem tempore serpens et pellem
dri locum ante oculos habuit exuat et pariat ova aut catulos
Theriac. 28 34, et 137. 138. educet: quae an vere ita se ha-
conf.Valck. ad Tlicocr. |)eg. 253. beant, non reperio. Serpentes
qui me non habet assentientem fetum vere conceptum mense
in iis
,
quae disputavit , nec vi- Augusto edere, spolium autem
detur loci difficultatem per- hieme depulsa, qua sub humo
spexisse. 436. dorsum proprie latuerant, incalescente sole , in-
est montium; hinc, si montes terdum tamen et auctumno exue-
silvis consiti, etiam silvarum, re ,
menôrantur ab Aristot. H.
nemohim. Horat. Sat. II, 6, 91 Anim. lib. V, extr. VIII, 15, al.
Praerupti nemoris dorso. 438. 17. qui locus de vernatione ser-
catulos aut*ova. Splicet alia pentum est classicus. Vide nimc
serpentum genera sunt vivipara, Schneider. Physiologia amphi-
alia ovipara. Melius tamen, quod bio#. Specimen I, pag. 12. 13.
Gerda et alii, ova aut catulos Itaque statuere mahm*, non ad
iam ovis exclusos, (vid. V. L. unum tempus haec esse revo-
y y
Arduus ad solem ,
et linguis micat ore trisulcis.
Morborum quoque te caussas et signa do-

cebo. , 440
439. SOLEM ET OmA ^
ova rolmquens f
Arduum ad soiem l/wguis micat ora trUulcU. Ita bene
cooTeniunt : volvitur aut micat, 8i pertinaciter lectionem vulgatam defen-
das, dicendom esf, priare loco omissum esse au/, et poni tempora /r/a
diveraa: quum aut novus depositis exuviis, ant catulos relinquens, aot re-
linquens ova, apricatur. (Non uno modo lapsus est h. 1. Vir Summus. Pri-
mum iungcnda haec: Volvitur arduu* ad aolem; neque enim copula tot
verbis postponitur a Virgilift; quare comma post aolem posui. Tum ne-
scio, qua auctoritate ora invexerit Heynius. Burmannus quemadmodum ,
m Mediceo exstat, ore exhibuit; qui quum mittam lectionis diversitatem

commemoret, vix potest dubitari, quin iii libris ipsius Heiusiiquc lectum
fuerit ore\ ore etiam Parisini codd. omnes et uterque Lips., item editiones
veteres, quae mihi ad manum erant, omnes. Frustra igitur laborant Voss.
Wunderl. ct lahnius in manifesto sphalmate vel refellendo, vel propugnan-
do. Quod autem Heyniiis aut ova in atque ova mutatnni vult, nullo modo
probari potest ,
quttit catuli antea commemorentur. At possunt simul io
serpentis fovea et catuli et ova nondum exclusa inveniri. Verum id qui-
dem; sed nimis hoc exile ac tenue pro huius loci ratione. Facile concedas,
alterutrum desiderari posse; sed ornatus causa haec cumulantur. Ceterum
vid. Not. IVri) 439 et abest a Leid. et Toll. ore Erf. (vid. notata ad
vs. proxime praegressum. fVr,) Idem versus Aen. II, 475. 440 caus-
aaa. Cum morborum caussas poeta non expediat, sed remedia; Io. Schra-
der. emendat, curae. Nimis severe in poeta, (quidni causas? statim
exponitur, unde scabiem contrahant oves.
^
A
canda ,
sed diversa memorari, guit in orr. Tum arduus ad
h. e. diversas caussas et tempo- solem erectus ad caelum, sed
ra ,
quibus e cavernis prodeant cum dilectu, ad solem, cuius
ad iracundiam proclives ; quum calore recreatur. lunctura est:
volvitur (aut) rurvus exuviis f)o- volvitur h. e. volvit se, ^ mi-
sUisy aut relinquens caluloSy aut cat arduus. 440- De morbis
relinquens ova. (sed vid. Q. V. ovium cf. Varro R.JI. II, 1, 21 sq.
XXXX, 3. fVr.) 439. Com- Animadveriendum quae cuius- ,
muniori ratione micat lingttay que mavhi sini caussae ,

quae-
dum ccleliter movetur, vibra- que signa earum caussarum sint,
tur; doctius, serpens micat lin- ei quae quemque morhum raiio
Turpis ovis lentat scabies, ubi frigidus imber
Altius ad vivum persedit et borrida cano
Bruma gelu; vel quum tonsis inlotus adhaesit
Sudor, et hirsuti secuerunt corpora vepres.

Dulcibus idcirco fluviis pecus omne magistri 445
Perfundunt, udisque aries in gurgite villis
Mersatur, missusque secundo defluit timni;

Aut tonsum tristi contingunt corpus amurca,

441 cum frigidus Rom. 443 cum intonsis ed. Ven. inlutus Medie*
apprimum foerat*^ Rom. adlutus aliquot ap. Pierium.
444 hirsutis Medtc.f ut modo tonsis oribus. Sic et Romanus, et boc prae-
ferri debebat, (a litcra adseita e proximo vocabulo, ut Ge. I, 125. 146.
III, 108. 141. 349. Aen. I, 559. n, 333. et saepe altas. Si hirsutis lege-
retur, requireretur aut^ non et. Nam tonsis ad utrumque versam perti-
net; tonsarum enim corpus facile a vepribus laedi potest, birsutarum,
longos igitur villos gerentium, non aeque. /f>.) hirsute Franc. ,
pro
hirsutae. 445 Unde in Gotting. edit. p/ut'iVs irrepserit ,
nescio. Possit
praesidium parari ex Colum. Yll, 4, 8 caelestis aqua sub dio solibus in
hunc usum durata paullum decoquitur, 447 misosque Gud. mersus-
que Zulich. amne Rottend. scc. 448 amurga Gud. (et Medie, vid. no-
tata ad Gc. I, 194. /f>.)
curandi sequi debeat. et Co- 415. 416. tristi, amara, ut saepe,

lum. VII, 5. ut trittis lupinus Ge. I, 75. con-
441. Vide Colum. 1. c. ubi tingunt, cf. sup. 403. spuma ar-
8. 5. ad b. 1. provocatur. 442. genti ,
n. defervescentis ,
dum
persedit y
pervenit, penetravit; coijuitur ( Locus
alias ,
insedit. 444. Vid. Cal- dc ea classicus apud Plinium
pui-n. Ecl. V, 74 sqq. XXX.III, 6, s. 35. pix Idaea,
445- E Varrone II, 1, 23. praestantius genus; intcllige au-
272 erat: balan-
liinc sup. I, tem liquidam, Teer, ex Plin.
iumque gregem fluvio mersare XXIV, 7, 8. 24. scilla , cepe
salubri. 448 451. Coni. marinum, elleborus gravis ,
a
Varro II, 11, 7. Colum. VII, 4, 7. gravi odore, album autem genus
5, 7. Geopon. XVIU, 8 et 15. li. 1. spectari , videruut iam alii
Compara etiam Gratii Cyneg. cx Colum. VII, 5, 7.
, :
GEORGICON LIB. III, 441455 721
Et spumas miscent argenti, et sulfura viva,
Idaeasque pices, et pinguis unguine ceras, 450

Scillamque, elleborosque gravis, nigrumque bi-
tumen.
Non tamen ulla magis praesens fortuna laborum
est,
Quam si quis ferro potuit rescindere summum

Ulceris os. Alitur vitium, vivitque tegendo.
Dum medicas adhibere manus ad vulnera pa-
stor 455
449. ARGENTI, VIVAQXJE SULFURA 454. TEGENDO;
449 vivaque sulfura , qnod ralgo cdilar, nisi qnod iu Elzev. suifra scri-
ptam video, qnart. Moret, Rottcnd. tert et alter Mente], habebant; et tnen-
tur Servias, Marias Victorinns, multae edd. vett., et est communis lectio.
At Rom. Medie, omnesque alii codd. Pierii (Medie, quidem et Loogobard. a
m. sec.) cum Erf. et vel ac sulfura vitta, sulfura vivaque duo Voss. Porro
sulpura Rom. et alii scribunt. (Medie, et sulpura viva\ hinc restitui
veram lectionem; vid. notata ad Ge. II, 69. /f>.) 450 unguine taedas
Papirianas apnd Cassiodorum de orthographia p. 2295. Sed aliter Cha-
risius et Priscianus, hic etiam pinguis^ ut in scriptis. {Ideas Medie, ff^r.)
452 est abest Golh. sec. (vid. Q. V. XV, 7, c. /I>.) 453 potuit.
Io. Schrader. f. properat; Ut mox 459
sed est aoristus pro, potest. .
Frofuitf prodesse solet, {qi quis potuit rescindere^ i. e. si quis re-

scindat, vel resciderit; raram loquendi genua, de qno vid. Hleg.
ad Messol. pag. 66. /PV.)
452. Excitat versus Columell. modo? Fortuna est etiam even-

VII, 5, 10, habuit ante oculos tus fortunatus ,
successus; ergo
Gratius Cyneg. 360 sqq. Calpurn. etiam fortunatus exitus morbi
V, 75 sq. Sensus est apertus, adeoque id quod eum affert, seu
nullum esse remedium efficacius. curatio seu medela et remedium.
labores putare possis esse ea, Ita nulla fortuna magis prae-
quae medendo morbo parantur. sens est, nullus certior remedio-
Verum usu loquendi labores sunt rum adliibitonmi successus est,
aerumnae, mala, h.l. morbus: nullum praesentius auxilium,

ForUma est remedium j sed quo- laborum huius mali ,
scabiei.
Digilized by GoogIe
, , ,

Abiipgal, aut meliora deos sedet omina poscens.
Quin etiam, ima dolor balantum lapsus ad ossa
Quum furit, atque artus depascitur arida febris.
Profuit incensos aestus avertere, et inter
Ima ferire pedis salientem sanguine venam : 460
456 aut e melioribus omniboa Ilein. t rnlgo) (Vereor, ne et, quod

iu plerisque legitur, e Servio petitum sit, qui, usitato Grammaticis more,
ab alio ad aliud transiens , et praefixiiae videtur ; cfr. V. L. ts. 254.
Et abnegat est desperantis, medendo posse quidquam profici, eedet est
ignari hinc aut recte editor. /f>.) porro omina, ot castigatiores ha-
;
bent. Vulgo omnia, nt et Mediceos ac Romanus. (Omnia rerocarit

lahnins; et proba hand dubie dictio meiiora poscere, ot apnd Tibuli.
III, 4,1.; Dii meliora ferant. obi vid. Interpp.

Utuntur reteres hac for-
mnla ad avertenda mala rei praesentia, rei futura. Verum non memini,
nsqoam adiungi omnia neqne hoc omnia in deprecando locum habet,
;
sed in apprecando ,
nt omnia bona precari, quae sunt his similia. /f>.)
458 Cum fuerit, fueritque ritiose nonnulli, aut artus Menag. alter,
ut et Pierius enotarit e cod. horrida febris Toll. ex arrida, ot Franc.
conf. sup. ad r. 197. 459. 46Q tecitat Colnm. VII, 5, 10. intensos coni.
Heins., quod nolim, et VVâkef. ad L'ncret. I, 301. 460 saliente Regias.
nulla certior salus. Aliter dicta sumit. Guellius comparat Grae-

sunt Aen. VII , 559 ego ,
si qua corum poetarum yvtoôqot Jtv-
super fortuna laborum est, Ipsa pcT0$. 459. incensos aestus
regam ; casus fortunae. 454. vulgarius, fen-idos. 461. Bi-
rescindere ulceris os, quod vulgo saltae, Thraces, cis Strymonem
aperire ulcus. ( vid. docte de hoc in Macedoniae oris habitantes;
verbo disputantem Wakef. ad alii ex iis etiam ultra Strymo-
Lucret. II, 406. IVr.) vUUtm, nem. Accurate de iis agentem
ulcus, aaniest tegendo, dum te- vid. Gatterer. Comment de He-
gitur. Mox eadem ulcera, ftU- rodoti et Tliucyriid. Thracia.
nera. Est autem versus adutii- Comm. III, p. 33 sqq. (in Com-
bratus e Lucret IV, 1062 l/lcus mentat. Soc. R. Gott. Vol. VI.)
enim vicescil et iiweterascil a- De Gelonis ad Borysthenem vid.
lendo. 456. meliora omina, pro ad Ge. 11,115. 462. Quum fu-
consequMti, auxilium deorum. git ,
sive expulsus a vicinis po-
457e dolor, morbus, exulce- jmlis, seu simpl. migrat, et a
ratio. depascitur, vlpilttl ab- Borysthene inde per Getarum
GEORGICON LIB.IU,456 466 723.
Bisaltae quo more solent, acerque Gelonus,
Quum fugit in Rhodopen , atque jn deserta Ge-

tarum,
Et lac concretum cunfsanguine potat equino.
Quam procul aut molli succedere saepius um-
brae
Videris ,
aut summas carpentem ignavius her-
bas, 465
Extremamque sequi, aut medio procumbere campo
4S1 BUaltae priore producta etiam Oridiua, et Clandian. XXT, 134. At

Gratiiu 523 corripit facilia tutata Biaaltae, [Diaaaltaa Serv. Uresd, /fV.)
462 aut in Medie. (Recte retinetur atque\ alterum enim. Rhodopes, no-
men referendum ad Bisaltas alterum , Getarum, ad Gelonos. I^t talis ver-
,
borum positus optimo cnique scriptori ,

maxime Ciceroni frequentatus. Ne-
que enim iitmmque ad Gelonos pertinet, quippe qnibei propior Getarum
regio, remotior, interiecto etiam fstro lliti^ne ac monte Haemo, Rhodope.
Verbum autem fugit ad propjus snbiectiim accommodatum. /f>.) daserta
fararum Franc., repetitam ex Aen.III, 646, observante Burmanno. 463
lac .concaptum Helen. Aero ad Horat. Carm. 111, 4. Sed vulgata est in
Comment. Crnqn. 464 ut Reg. Martini. auccumbara onus
et Porphyr.
Arnndel, molliua umbraa idem Reg. 465 at aummaa Medie, a m. pr.
{et prior lectio altera aut, /A>.)
, carpentem idem a m. sec. aegniua
^
herbae Romanas, (quod unde ortum sit indicat Medie. qui a m. pr. car-
, ,
pentea exhibet. /P'r.) 466 Extremumque Yen.
deserU, cis et ultra Istri ostia, tati enumerat: Quam videris.
descendit in Thraciam et ad 464. molli umbrae. Umbra est

Rhodopen. Si in historico ver- grata ,
iucunda , at quomodo
saremur ,
lio^t hinc discere mollis? an in qua molliter re-
Gelonorum vagos ultra et cis cumbas ? longe petitum esset.
Istrum errores. (Sed vid. V. L. Verum sensuum vocabula per-
fVr.') De lactis equini usu vi- mutat oratio poetica; ita grata
dere potes loca apud Cerdam et et iucunda sunt blanda, dulcia,

passim alios. lenia ,
mollia, umbrae tenerae
464 469. De lue pecudum. sunt apud Propert. I, 18, 21.
Signa pecoris febri pestilenti ten- (Rectius tamen Vossius umbram
3 by Googie
,

Pascenlem, et serae solam decedere nocti:
Continuo culpam ferro conpesce, prius quam
Dira per incautum serpant contagia volgus.
Non tam creber, agens hiemem, ruit aequore
turbo, 470
Quam multae pecudum pestes. Nec singula morbi
Corpora conripiunt, sed tota aestiva repente,
472. CONRIPIUNT;
467 abest ab ano Mrad. solum Menag. pr. sera nocts nonnalli
apad Pieriam, discedere fragm. Moret, recedere Vcn. conf. ail Eclog.
VIII, 23. deducere Erf. 468 morbum ferro Znlichem. a m. sec. ferro
culpam Aldd. et aliae hinc editae; etiam edd. rett. et omnes scripti Mur-
tini, minus concinne. Meliorem ordinem dedit Egnat. , hinc Commelio.
470 ruit aequora Gud., quod conhrmat Heins. ad Aen. VIII, 63 et Aen. I,
84 et placet admodum; recepit quoque Wakef. (Nihil hic de concitato
mari, quod esset ruit aequora\ sed de crebro, i. e. denso, imbre haec in-
telligcnda. additur, ut saepe, qnnm procellosa tempestas descri-
bitur; maxime enim horridae solent esse tempestates in mari. Ac ruere
saepe de imbre; hiems tempestas cnm imbre aut grandine; tam creber ruit
turbo t
i. e. turbo exoritur cum tam crebro imbre. Iunge igitur: Non
turbo hiemem agens tam creber niit; non sic: Non tam creber turbo,
hiemem agens, ruit. /f>.) aere Vratisl. rubit Fronc. ,
pro subit coni.
Burmann. 471 pecodum Gud. pecorum Ven, jdc singula Goth. pr.
mollem dici existimat a molli- 467. serae decedere nocti ,

ut
tie quaerentis. /f>.) 468. Con- Edog. Vin, 88, exquisitius ac
tinuo culpam conpesce, h. sta- sem nocte ; ut adventanti aut
tim oceide. culpam, h. caussam accedenti de via decedimus.
morbi, malum, vitium, 470. 471. Infirmum pecus et
conpesce , coerce ,
ne latius ser- variis morbis obnoxium pecus
pat, ferro, ipsa pecudis caede. ovillum. Videri potest Varro
Gratius Cyneg. 410 In. primo II , 8, 5. 8. Colum. VII, 5. Geo-
accessu tristis medicinay sed una pon. XVIII, 9. Gratius Cyneg.
Pernicies anima ,
redimenda 479 sqq. turbo agens hiemem,
quae prima sequaci Sparsa malo procellas, imbres; non tam cre-
est , ne dira trahant contagia ber , crebro ,
nu h. non tnni
vulgum. Conf. ibid. v. 369 sq. crebri ac linquentes turbines in
,
GEORGICON LIB. UI, 467475 725
Spemque gregemque simul, cunctamque ab ori-
gine gentem.
Tum sciat, aerias Alpis et Norica si quis
Castella in tumulis, et Iapydis arva Timavi, 475
473 totaque ah origine Zulichcm, 474 Tunc Medie, i^tunc etiam no-
lulae Servianae praefixum, ut exstat in cod. Dresd. ;
vid. Q. V. XXV, 5, b.
idem Medie. /f>.) aut Norica Farrhas, et congrua Ycn. Gnorica

Xulich. ac Norica Goth. see. 475 Iapydis scribendum, vid. DraJteub.
ad Liv. XLIIt, 5. Graecis sunt 'laxoStf. Ut apud Strab. et Steph. Bya.
Iapygis Roman. et Medie. Pierii Gndianus. Male defendebat Pierias.
(Fopgin. Lapydis in Medie, invenit, aed ultimis tribns literis a m. ree.
restitutis. /f>.) arma vitiose vulgg. nonnullae.
mari exoriuntur. (Sed vid. V. L. Ovid. Met. VII, 518 sqq. Silium
IFr.) Ge. IV, 80. 81 non den- XIV, 581 sqq. Lucan. VI, 80 sqq.
sior aere grando Kec de con- Senecam Oedip. 35 sqq., qui
cussa tantum pluU ilice glandis, omnes Maronem, mirum in af-
pestes, morbi, aestica, utv. 64 fectibus movendis artificem, ae-
piecuaria pro gregibus. 473. mulati sunt ,
varietate ornatus
,
Spemque gregettuque , agnos mirabili ,

plerumque a phantasia
cum matribus. Servius, (vid. et vi poetica petita. Comjtara-
Q. V. XXXUI, 7. /rr.) tionis huius gustum dare potest
474. 'tum sciat aliquis, mor- Scaliger lib. V Poetices cap. 11.
bis totos greges abripi. (Observa Hic quidem mireris, quid In-
h. 1. ornatum ex copula ;
vid. terpp. adduxerit, ut, potit Ser-
Q. V. XXXm, 7. /7>.) Sequi- vium, hanc pestem eandem cum

tur locus de peste auctumnali illa, quae Peloponnesio bello in-
armentorum ac gregum celeber- eunte Atticam invasit , esse exi-
rimus , adumbratus e Lucret. stimarent ; quae ipsa res et alteri
VI, 1136 sqq. Cum quo confe- errori locum dedit ,
ut omnia
rendae sunt a studiosis harum utrique morbo inter homines et
rerum adolescentibus nobiles pe- bestias communia esse vellent.
stilentiae descriptiones apud Hip- Respexit haud dubie poeta simi-
pocraL Epidem. III, sect. 3, pag. lem aliquam calamitatem , tum
1081 sqq. edit Genev. (etsi haec quidem satis notam, quae ante
non pestis proprie dicta, sed aliquod tempus maxime afflixe-
lues). Thucyd. II, 47 sqq., tum rat Noricum ,

h. terras ,
quas
Digitized by Googie
f , ,
726 P. VIRGIUI MARONIS

Nunc quoque post tanto videat, desertaque regna
Pastorum ,
et longe saltus lateque vacantis.
Hic quondam morbo coeli miseranda coorta est
Tempestas ,
totoque auctumni incanduit aestu
Et genus omne neci pecudum dedti, omne fera-
rum; 480
Conrupitque lacus ;
infecit pabula tabo.
476 tantam Goth. sec. 477 laeteque Goth. pr. ealtut longe late-
que Erf. vagantis Gnd. vagantes tert. Meatel. 478 Jlinc Ven. et
unui Aruudel. (et Serv. Dresd. //>.) coeli morbo ZuHch. (Medie, co-
* horta, IVrl) 481 Corripuitque quinque up. Heius. et Bu^. duo Mar-
tin. Goth. pr. edd. ant. Corripitque Gudianna aberrationei sollennes.
,
Confirmat alterum Pierius e Rom. et optimus quisque liber, que abest ab

noni^llis. pabula morbo Ven. (Aegre desideratur copula in altera versus
parte ;
quare insistens vestigiis ^Serv. Dresd. ,
in quo legitor Corrupitque
lacus infecitque. pabula tabo scribendum censeo infectaque_^ causa cor-
ruptionis a praegresso corrupit repetita. Sed videri poterit hic versus
duplici mendo a librariis inquinatos et sic potius legendus: ..Corrupti-
q u e lacus infectaqne pabula tabo. Interim nihil mutavi et lectionem
vulgatam utcunque defendi ad Ecl. IV, 6. ff'r,')
nunc episcopatus Salzburgicus, vel ex Ecl. I, 70. post lanto,^

magna Austriae pars cum Stiria tanto tempore post; Ecl. I, 30
et Carintliia ,
occupat, aerias longo post tempore. lro salti-
Alpes vocat , perpetuo montium bus et pasaiis dixit ornate ca-

epitheto. 475. Norica castella stella in tumulis ,
arva ,
regna,
in tumulis non esse possunt loca saltus.
munita ,
nam agitur de gregi- 478. morio coeli vitio ae-
bus, sed habitationes in locis ris. conf. Aen. III, 157 139.
editis, adeoque villae, vid in Tempestas h. 1. temperies, toto-
montibiu. Timavum ,
in Ve- que auctumni incanduit aestu,
netorum oris fluvium ,
a vicinis non tam exarsit, ortus est, aut
Iapydibus, Illyrid populo, ap- duravit toto auctumno, sed aer
pellavit. De eo vide ad Aen. I inflammatus est tota aestus au-
Esc. VII, et de Iapydibus vid. ctumnalis .vi. Solet enim au-
ad Tibuli. rV, 1, 108. 476. re- ctumni aestus inprimis gravis et
gna pastorum ,
agros ,
notum intolerandus esse et morbos gi-
Digitized by Googie
,
GEORGICONLIB. in, 476 482 727
Nec via mortis erat simplex; sed ubi ignea venis
482 Sic JVec modus inserere atyue oculos imponere simplex *up. II, 73,
h. modi voriL ventis Medie, a m. pr. (idem lignea apud Foggin. if'r.'\
gnere, inprimis succedente diei Sallustii, qui ait in fragm. in-
aestui nocturno frigore. Omni- cert. : Nec simplici quidem morte

no autem ea ,
quae in seqq. ex- moriebantur. Sane mors sim-
ponuntur de pestilentia seu lue plex dicitur ,
quae nullis tor-
pecudum, undique sunt collecta, mentis ac doloribus geminatur,
nec facile uno tempore cuncta se ut in loco e Sueton. Caes. 84 a
exserunt; omnia tamen decla- Burm. laudato. 482 485, Pri-
rant miasma et contagem per to- mum aestu febris ingenti ac siti
tum aerem dilTusam, quae vita- totum corpus torrebatur, mox

lem vim solutam destruit. 481. contabescebat colliquatioiie ac
Ordinem, inquit Servius, se- resolutione omnium humonun.
'quutus est, quem et Lucret, te- Sitij pro aestu , calore ,
unde
nuit VI, 1094 sqq. et Sallustius: sitis oritur ,
ut iam Servius ex-
primo aerem, inde aqi;am, post posuit. sitis ignea, ut Stat. Theb.
pabula esse corrupta, (contra IV, 699 haurit sitis ignea cam-
Lucanus VI, 93. : coeloque p a- pos ,
ubi alii
,
ex interpretatio-
ratior unda Omne ]>ati vi- ne, arida, sitis acta ornrubus
rus." tabo, veneno, mi- venis, per omnes venas, omnes
asmate aeris, conf. Lucret. VI, humores ,
penetrans ,
se insi-
1123. 1124. 482. Nec via nuans. intima pars hominum
mortis erat simplex. Via mor- flagravit ad ossa ,
Lucret. VI,
tis non simplex , non unus , sed 1166. adduxerat artus, cute
varii erant mortis modi. Ita contracta, quod fit ea exare-
fere Oros. V, 2 1 Nec mortis erat scente , ut in febri, adducta cu-
via simplex aut una conditio; tis ex Ovidio nota MeU III, 398.
accepere alii sic, ut mors non liquor fluidus ,
humores cor-
sit levis ,
cum diris cruciati-
sed rupti , coUiquescentes ,
tahum,
bus coniuncta. o fere redit, conf. Lucretiana VI, 1202 et rei.
quod habet Servius : nec morit- trahebat omnia ossa in se diun

harUur ex usu, id est, secun- quasi in tabo natarent, ossa mi-
dum naturalem ordistem; non nulatim morbo corUapsa; cuius
tantum fuga animae, sed etiam generis liquationes et resolutio-
corporis resolutione. Est autem nes ossium etiam in aliis morbis
,

Omnibus acta sitis miseros adduxerat artus;
Rursus abundabat fluidus liquor , omniaque in se
Ossa minutatim morbo conlapsa trahebat. 485
Saepe in honore deum medio stans hostia ad
aram,
Lanea dum nivea circumdatur infula vitta,
Inter cunctantis cecidit moribunda ministros.
Aut si quam ferro mactaverat ante sacerdos

Inde neque inpositis ardent altaria fibris, 490
490. FIBRIS;
483 aucta aitis Farrhas. apta Goth. pr. abduxerat aliqnot ap. Burm.
eam edtl. AJdd. luot. (sed emendatius dedit Nangerius Aldin. tert.) Goth.
sec.. etiam Philurgyr,, qui explicat, contraxerat. 484 abundabant

Gud. jluuidua Medie, cum tribus Bunnanu., Rom, ct Goth. pr., Servius,
vid. Gifan. lud. Lucret, (hoc quidem loco prior u miniatis punctis in Me-
die. notato. !f~r.) 486 media Ven. ad araa ed. Dan. et aliae antiquio-
res, saltem Egnat. 487 lifnea edd., quibus Pierius utebatur, (etiam
Aid. teri. Praeterea niveo Medie, a m. pr. /IV.) Laurea aliae edd. vett.
488 magiatroa Romanus. Sed miniatri sunt popae, ut iam alii docuere.
489 .dt ai alter Rottend. Znlich. mactaverit Leid. ait. et Regias Murtini.
( 490. nec Medie, ap. Foggin. ff^r.)
videmus. Dc tabe et putredine quiddam ,

et capiti ,
e quo fere
cadaverum, non de hac, acci- pendebat, velando aptum, vit-
piendus Lucanus VI, 88 Corpora tis alligari et constringi solita,
dum solvit tabes et digerit ^ di- vid. Lucret. I, 88. 89. Est de
minuit, resolvit, artus. hoc copiosa disputatio apud 6es-
486. Hostiant intellige maio- nerum in Thes. L. L. voc. infula.
rem, taurum, cuius exta inspi- 489. ante, h. antequam moriens
ciebantur. in honore deum me- caderet. Inde ,
ex ea neque
dio ,
in medio sacrificio ;
noto fibrae, h. exta, ardent imposi-
usu voc. honoe. 487. dum ei tae altaribus; cum autem nec
circumdatur infula lanea vitta minus ipsa ara pro victima ei
nivea ,
poetica ratione , h. in- imposita ponatur: hinc, alta-
fula vittata. Infula est latius ria ardent exquisitius dixit
,
,
GEORGICOTM LIB. UI, 483 497 729
Nec responsa potest consultus reddere vates;

Ac vix suppositi Unguuntur sanguine cultri
Summaque ieiuna sanie infuscatur arena.

Hinc laetis vituli volgo moriuntur in herbis,
Et dulcis animas plena ad praesepia reddunt. 495
Hinc canibus blandis rtibies venit, et quatit aegros
Tussis anhela sues ac faucibus angit obesis,
491 polea Goth. pr. conaulto Gnd. a m. pr. 492 Jut quinque
Bunnann. Goth. quatuor Martini et rett. edd. jtl alii. 493 acabie Vra-
tisl. fuacatur Menag, pr. Meutel. tert. 494 vitulia laeti Goth. sec.
496 blandis canibus Parrhaa. 497 et faucibus Goth. pr. (Medie, tusis et
anela, utrumque a m. pr. AnheluSy anhelare, anhelitus, ubique Mediceos.
Nec dubito, quin anhelus antiquior fuerit huius voc. fonna, anelua rc-
centior et ea qua vulgo usi sint eo tempore, qno cod. Medie, exaratus est.
,
Cuius rei luculentum est, puto, testimonium Aen. V, 739. j ubi quum anelis
exaraturus erat librarias ,
vertit ille stilum ,
scriptamque iam literam e ex-
punxit et reliqua cum adspirationc adiecit. Nempe ipsa calami festinatio
fecit, ut saepe librarii ea, quae ipsorum actas sequeretur, inferrent, in-
terdum autem per ipsos, quos transscribeont, antiquiores codices admo-
niti a temerario impetu revocareutur. Vid. etiam notata ad Ge. II, 217.
Ceterum in eodem Medie, item a m. pr. exstat obessis, in Rom. oves-
sis. f^r.)
490. sunt exta muta ,

cum ali- est iam in Hesiod. Sc. Uerc. 428.
qua pars aut deesset , aut cor- expressit Statius IV Theb. 725 sq.
rupta esset. (foetis ad copiam refer; nam in-
492. 493. Vix sanguis {luit fecta erant pabula, vid. vs. 481.,
ex vulnere, suppositi cultri, e et respondent vs. s<\. plena prae-
sacro ritu subter iugulum adacti. sepia ; cf. Not. ad vs.320.
Conf. Aen. VI, 248 et Serv. J/inc hinc pro ,
porro. Pro-
493. ieiuna sanie, tenui ac exi- cedit enim ad strages armento-
guo humore eoque corrupto. rum et pecudum in pecuariis
494 sqq. Locum, quem poet factas. 497. De angina loqui-
iterum tractavit Aen. III, 137 tur, Gr. vayxri aut ^tfayxos, qui
140, ubi Linquebant dulces ani- et morbus suum peculiaris. Latu

mas aut aegra trahebant Cor- dant Aristot. Hist. Anim. VIII,
pora, ittklipfovtt Ov/tiv daTjvfa, 21. fauces obesas Servius ex-
Digitized by Google
,
7S0 P. VIRGILII MARONIS

Labitur infelix studiorum atqi^c inmemorhcrbae,
Victor equus ,
fontesque avertitur , et pede ter-
ram
Crebra ferit; demissae aures ; incertus ibidem 500
498. INFELIX,
498 herbis Eulicli. Dti intcrpanctione r. Notam. Penudtor tamea m

rrtinenda interpunctione Labitur infelix studiorum WakeC (Recte, pnto;
vid. Not, If^ri) 499 adi'ertitur Lutat, ad Stat. Theb. V. 137. fortis-
gue Erf. a m. sec. 500 Crebro dno Burm. Longob. Goth. sec. dimis-
sae Mentel. pr.
plicat lumeiUes. quidni proprie (Durior hic, quamquam ne apud

accipias? Virgilium quidem exemplis plane
498. sludianim (h. cursus destitutus, vid. V. L. ad Ecl.
simpliciter. Heinsius Circensia III, 110., verborum positus:
partium studia huc revocabat) sludiorum atque immemor her-
atque inmemor herbae (conf. v. bae. Hic praestiterit iungere:
620 et sup. 216 nimis argute

;
infelix studiorum, cui nihil pro-
alii palmam seu victoriam ex pii- sunt stadia sua, victoriae re-
cant), ita malim iungere; nam portatae. Similis sententia in-
infeiix studiorum, h. infelicis fra de bove, vs. 525.: Quid

stadii ,
non est hac in re equus, labor aut benefacta iuvant ?
Non enim nunc aut cursu infe- Ad structuram illustrandam fa-
lix est aut certamine, sed morbo cit Ge. I, 277.: dies felices
tentatus. At infelix studii est operum. Aen. IV, 529.: in-
is, qui in studio suo successum felix animi Phoenissa. ^r.)
non habet ,
nullum praemium, 499. Victor ad indignitatem rei
aut potius ex eo noxam etma- additur, cum nihil ei prosit vicu-
lum. Contra Aen. XI, 416 for- se cursus certamine, yiin/es as'-
tunalusque laborum. Apparet titur, potum aversatur. 500.
etiam ex imitatione Ovidii Met. Crebra ,
crebro ,
ut iam saepe.
Vn, 542 xicer equus quondam, (vid. Forbig. ad Lucret. n,359.,
magnaeque in pulcere famae, ubi tamen crebra pro Nominat.
Degenerat palmas ; veterumque primae declinat, haberi velim,
obhttts honorum ad praesepe IVr incertus qui per vices,
.
)
gemit, morbo moriturus inerti, non certis intervallis constitu-
Digitized by Googie
y ;
H
GEORGICOn'lIB. III, 498506 731
Sudor; et ille quidem 'TOoriluris frigidus; aret
Pellis, et ad tactum tractanti dura resistit.

Haec ante exitium primis dant signa diebus.
Sin in processu coepit crudescere morbus^
Tum vero ardentes oculi ,
atque adtractus ab
alto 505
Spiritus, interdum gemitu gravis; imaque longo
501 morituri Medie, a m. pr. moriturus Titiose trea Martim, Goth. pr.
arret Franc. arcet Moret, sec. ares Rom* 502 tractandi Mentel. pr.
ait. Rotteod. et Medie, a m. pr. (eat ea pnor Medie, lectio. /f>.) et at-
tactum Schol. Statii Theb. V. (Serr. Dresd. ,^t hoc ipsam figaratum est
:
resistithanc rem, pro huic rei/* ff^r.) attractum Leid. a m. pr., ex at

tractum f at in Romano, ad tractum Longob. Wakef. ad Locret. VI, 1193
emend. attactu* 503 Huic ToU. dat onas AmndeL, notanda lectio;
ita ad niorbam oratio refertur. Saccedit tamen alius pluralis tendunt,
504 Sive in Erf. 505 abstractus Regius Murtini. 506 Wakef. inter-
pnngit spiritus interdum gemitu gravis, Grarias est, qaod idem in
^
parenthesi incladit vas. 505 508. (refatatoa ab lahnio. /f>.) gemitus

Leid., ad ralgariorem rationem, altaque longo Medie, a m. pr.- (In ipso
Tersu altaque in Medie. ,
appicto tamen sapra signo ,
qood indicet , toc.
imaque in b ne Tersus additam ,
illi aubatitaendum esse; scilicet aberra-
verant oculi librarii ad superiorem versum. ff'r/\ unaque Parrhaa. ima-
que longi Ilia singultus tendunt Reiakiua coniiciebat.
tas, accedit et recedit, incon- tangeretur, Irae lanii, tangenti,

stans, ibidem y
circa aures, ca- resistebat ,
dura, dum tenta ac
pitis sudor ^ signate. Lucret. VI, sicca est.
1185 Sudorisque madens per 604. lungenda: Sin in pro-
collum splendidus humor. 501. cessu coepii crudescere morbus ;
ille quidem morituris frigidus Profuit inserto tat. crudescere,

ex notissimo quidem Hippocra- crudior ac saevior fieri. Ita de-
tis aphorismo IV, 37 ol mum Servianum locum habet;

, Ivv fiiv TWprro? validior feri. Ut contra mi-
ytyvoftsvoi, Odvterov cijfialvovai, tescere ,
molliri, dicuntur, quo-
(Ceterum vid. Q. V. XXVUII, rum nimia via imminuitur. 505.
2, b. /Fr.) 502. Cutis est sicca. 506. Lucretini VI, 1184 Creber
Ornate. a</ tactu, cum spiritus ,
aut ingens ,
raroque
ViRGIL. ToM. I. 42
i
,

Ilia singultu tendunt; it naribus ater
Sanguis, et obsessas fauces premit aspera lingua.
Profuit inserto latices infundere cornu
Lenaeos; ea visa salus morientibus una; 510
Mox erat hoc ipsum exitio ,
furiisque refecti
Ardebant, ipsique suos, iam morte sub aegra,
(DI meliora piis, erroremque hostibus illum!)
507 in naribus Reg. laperscr. atsr et naribus Rom. autem pro ater
tinus Mead. 508 oppressas apud Macrob. Sat. VI , 2 tnalc. obesas ,
Goth. sec. aspera vcl arida quart.. Moret. 511 exitium ToU. , sed rid.
Burm. refecto Vcn. referti duo Moret. 512 in morte Romanus. 513
Di meliora prius Parrhas, mox gue abest Leid. ardoremque hostibus
,
Romanus. Sed rid. b. 1. Burm. horrorem cod. Fabricii Chemnir. et

Goth. sec.
coorius. Sed ,
qaao tantum XVII, 29, ubi vulgo Jtspl rp9ti-
illustrant liic quidem a&erre

, ft(ivto{. Cod. tpXvtj ralvtov iijg
non possumus. Multa huiusmo- yXtoaatjs leg. qiXvxTatvav).

di apud Cerdam videri possunt. 509. Imitatione expressa a
507. tendunt se, ut iam saepe; Nemes. C 3'neg. 228. 229. Vini
aut tendioU sc. pecudes ; ut mo- usum omnes fere veteres hac in'
do V. 503 dant, iioc melius, Ut calamitate commendant ; tam-

nunc ad totum genus redeat quam antisepticum ; etsi saepius
armentorum. 508. lingua aspe- nocere debuit quam prodesse.
ra ,
inflammatione, premit, quia 512. Ardebant furiis ,
furore
simul intumuerat (ut Ovid. Met. corripiebantur, quos vinum in-
VII, 556 Aspera lingua tumet), fusum refecerat. 513. Versus
fauces obsessas , seu simpliciter eximio cum artificio insertus;
constrictas, interclusas ipso tu- abominatione hac ad miseratio-
more ,
seu ulceribus ,
quae fre- nem et ipsa faciente : date erro-
quentia in hoc morbo, et a Lucre- rem, furorem, mentis abaliena-
tio etiam memorantur: v. 1146 tionem, ut iam Fhilargyrius
ulceribus vocis via septa coibat. hostibus, profanis, impiis, sce-
lti*raIvo 5 Graeci appellant lestis ,
opp. pUs. Aemulatus est
(quae restituendae in Geopon. Nicandrum, Tlieriac. 86 'Eryfitjwv
Dir :; aby Gobglc

;
Discissos nudis lani<ibant dentibus artus.

Ecce autem duro fumans sub vomere taurus 515
Concidit, et mixtum spumis vomit ore-cruorem,
Extremosque ciet gemitus. It tristis arator,
Maerentem abiungens fraterna morte iuvencum

Atque opere in medio deAxa relinquit aratra.
Non umbrae altorum nemorum, non mollia pos-
sunt 520
519. RELIQUIT
514 DiscUos Toll. Diffissot antu Mead. {discutt04 Senr* Dresd. /f>.)
udis dantibus Mediceat a m. pr. , at fop. t. 388 udum palatum et aliu.
rid. Heina., qoJ et coni, crudis dentibus vel avidis\praestaret saltem du-
ris, At nudi iunty nodati a labiis ore reducto, more ringentinm canam ,
ioprimis ac furiosorum. Recte Philargyr. ot foeditatem exprimeret, ad>

iecit nudis,*^ Lncret. V, 1063 Inritata canum
Mollia ricta fremunt
duros nudantia dentes. Porro ossibus artus Farrhas. ( 515. Malit
fortasse aliquis: Ecce etiam sed autem transitum facit ad novum, aeque
\
miserum, spectaculum. /fV.) 516 spomis Mcntcl. tert. 517

Et tristis ycu, (Medie, primum er, sed e in i mutata. 518. maerere
et maestus constanter Medie. /f>.) 519 reliquit Donat in Andr. Te-
rentii in, 5, 1, Moret scc. Zulichem. ; et Pierias ex codd. ita notamt Sic
et onas Mead. (Parisini 7. 8. 11. 14. cum Serv. Dresd. IVr.) et vett edd.
et exquisitius hoc magisqae ex usu poetae quam vulg. relinquit. ( in tali re
aadiendi codices ;
quare revocavi optimi cuiusque libri lectionem relinquit^
probatam etiam lahnio ad Gc. lY, 434. /f>.) 5l20. 521 Non umbra
ed. Burm. et nostra prior e vitio. (Medie, uin

,
n., a quidem ferme abrasa
et sopra pictis literis on, ffri) non gramina possunt Grata movere edd.
nonnullae ante Pieriam. Parta Znlichem.
ripa %tlva xoQijaotv ifintla- possint. 5l5.Jitmans, sudore.

C$tt. Placet aibi in bac fonnula 517 ._ 519 Lacrimosam imagi-
,
Ovidius: v. c. J/os/ilfus eveniant nem sensit et expressit Statius
convivia talia nostris. Sed et Theb. IX, 82 85. Guellius

in seqq. mirare dilectum poetae, alium locum laudat e Ti)q>bio-
quo omnia ea potissimum me- doro, dignum, qui comparetur
nsorat, quae non tam horro- (v. 14 16). 520 524. al-
rem, quam miserationem movere teriusne huius iuvenci superstl-
42 *
Digitized by Googie
,
;

Prata movere animum ,
non ,
qui per saxa vo-
lutus
Purior electro campum petit amnis: at ima

Solvuntur latera, atque oculos stupor urguet in-
ertis,
Ad terramque fluit devexo pondere cervix.
Quid labor, aut benefacta iuvant? quid vomere

terras 525
Invertisse gravis .5*
atqui non Massica Bacchi
522 et Reg. Martini. ( 523. inertes Medie. /f>.) 524 ruit Erf.
(et Senr. Dresd. r.) dejlexo Menag. ait. vertice Regiaa Martini .
c
glossa. 525 bene facta alii distinguunt ,
nt sint facta praeclara. Atqui
enarrantnr mox benelicia in homines, iuvent Nonius Marcellus in gravis,
quo vomere Znlichem., non male, ut quo pro ad quid vel quid ponatur,
nt millies: sed quia ambiguum facit sensum, retineo quid. Bnrmann. ter-
ras ne sequatur post terram Wakcf. emendat glebas ex Lucret. 1, 212.
(vid. notata ad Ge. II, 125.
526. graves Medie. fFr.)
tis, an tauri, qui prociderat, tallum, non succinum, intelli-
an universe taurini generis for- gendum puto , quia illud splen-
tunam deplorat poeta? ambi- dore nobilius, et co mm une fere
guus haereo. Si, quod ultimo poetis est, ab argento aquarum

loco posui, probabilius est, ad perlucidum candorem notare.
unum saltem taurum revocavit, Adstipulatur Servii auctoritas,
ut poeta, quae de toto genere cf. Callim. in Cer. 29 et ibi Span-
pronuntiare voluit, (ad univer- hem. At apodosi h. 1. inservii
sum taurinum genus haec revo- ut ardp, d/Ud. 623. Solvun-
canda esse declarat verbum
,
tur latera ima, flaccescunt, cor-
pascimlur vs. 628. tV r.
)
In rugantur. Sed et reliqua lan-
verbis expressit noster Lucretia- guorem denotant.
na U, 361 365 Nec tenerae 626
530. Sex horum ver-
salices ,
atque herbae rore vi- suum pulcritudinem ita admi-
gentes, Fluminaque ulla queunt rabatur Poetices lib. V, cap. 1 1
summis labentia ripis Oblectare p. 264 b. Scaliger, ut eorum

animum. 622. Electrum me- auctor fuisse mallet, quam Croe-
Munera, non illis epulae nocuere repostae;

Frondibus et victu pascuntur simplicis herbae;
Pocula sunt fontes liquidi atque exercita cursu
529 LIQUIDI, .
528 et victum Longob. Pierii ,

nt snp. T. 314. IV, 181 et alia loca apod
Heioa. ,
sed antecessit Frondibus, 529 att/ue nbiqne legitur; nescio
unde in EIzer. irrepserat aut : quod iterum expulit tleins. Gudianus
etiam, exerdta curtum, nt sit graecismus. atrjue excita cuna SchoL
Horat. Od. II, 2.
siun aut Cyrum dicto audien- et iam in Lucretio ,

ut HI, 347.
tem babuisse. Equidem malim 105. Si tamen vis in composito
certe versus scripsisse ,
quam quaerenda, equidem inde pe-
eos tantum interpretari. Ad mi- tam, quod singuli ferculorum
serationem movendam memorat missus novis mensis apponi so-
haec , quod nec laborum bomi- lebant: ut adeo sit: iterum ite-
nibus fructuosoium praemia fe- rumque apponere. Sic Aen. VII,
runt, nec ex intemperantia et 134 reponite vina mensis. Alio

luxurie, ut multi homines, mor- modo dicuntur vestes repostae,
bos et mortes sibi aut arcessive- servatae in vestiario. At epulae
runt aut maturarunL Itaque vs. in cella carnaria ita servatae,
528 supple: quin potius /ron- Fojilov Sttavov, vereor ne nau-

dibus et f. pascuntur s. h. 526. seam moturae sint gulosis: ut
terras gravis, spissum, pingue vero sint epulae operose conqui-
solum, unde difficilis aratio, sitae et paratae, ignoro, an usus
glebae cunctantes, nt Ge. I, 236. I.atini sermonis admittat. Vi-
quaeque nec minus adeo gravi des, nos saltem verecunde talia
vomere ,
gravi labore, indigent. apponere, non cum aliorum
Massica vina vid. Ge. II, 143. contumelia ,
aut ex edicto pro-
527. epulae repostae in tam va- nuntiare. (Vide haec accuratius
ria interpretatione malim acci- exposita rectiusque ,
ul spero,
pere pro simplici ,
positae , ap- explicata Q. V. XXXXI.
positae, ut Ge. IV, 378 et plena 529. 530. exercita cursu Flumi-
reponunt pocula. Fert hoc usus na; h. vexata, fatigata; orna-
saeculi Augustei, saepius in Ma- tui servit epitheton, ut fessae

rone et Horatio notatus ab Intpp. erroribus undae ,
decurrentes
; , ,

Flumina; nec somnos abrumpit cura salubres. 530
Tempore non alio dicimt regionibus illis
Quaesitas ad sacra boves lunonis, et luis

Inparibus ductos alta ad donaria currus.
Ergo aegre rastris terram rimantur, et ipsis
Unguibus infodiunt fruges, montisque per altos 535
530. Flumina,
530 abrupit tre apnd Burm. (item 2. 4. et Serr. codd. V. et Dreid.

Praeterea talubrea Medie., talubrU Rom. et Serv. Dresd. /f>.) 531
ducunt alter Roltend. 534 terram raatrit ait. Moret, rutris Io. Schra-
der. et h. l. vid. ad II, 94. rimentur Ven. 535 effodiunt Goth. aec.
(montetque Medie. W>.)
aquae, vid. Burm. Alio in aen- notam ,

huc advocant, sacra
tentianim ordine ease possunt lunonis certum sacram pro
aquae turbatae equorum tranan- quibusvis sacris ponit; sed in
lium pedibus ,
non autem b. 1. bis nivearum boum usus inpri-
{ExercUa cursu flumina signi- mis insignis erat ad pompam
ficalur aqua currens ,
Umpida, deae ducendam. Pro bubus ita-
noD stagnans; quam explicatio- que bufalos (nam bi sunt h. 1.
nem requirit, quod praecesse- uri, vid. sup. ad Ge. II, 374.)
rat; liquidi fontes. Vim voc. currui iunctos dicit, impares,
exerejia expbcat Wakef. adLu- simpl. quod alter maior, alter
cret. V, 263. If^r.) minor, diverso etiam, si placet,
631. Tum factum esse aiunt colore ,

esseL donaria h. 1. pro
id, quod nullo alio tempore in donariorum loco, templo, ut
istis terris contigit ,
ut penuria pulvinaria pro tempbs ,
iam
candidarum vaccarum esset ad Servius exposuit, alia autem
rem sacram, fere ut Catuli. Epith. donaria, alte exstructa ,
ad no-
Pel. 16 JUa atque haud alia (vel tam copiae et magnificentiae do-
Jllaque, haiulque alia) viderunt nariorum; unde et ipsum /em-
luce m. 532. 533. Male post pium altum. 534. Ipsi homines
Servium Interpp. lunonem Ar- terram fodiunt, et fruges, h.
givam et eius cerdotem, filio- semina, unguibus, digitis, m-
rum, Cleobis et Bitonis, pietate fodiunt, terra occulunt. Con-
, ,
Contenta cervice trahunt stridentia plaustra.

Non lupus insidias explorat ovilia circum
Nec gregibus nocturnus obambulat; acrior illum
Cura domat. Timidi d.imae cer\'ique fugaces
Nunc interque canes et circum tecta vagantur. 540
lam maris inmensi prolem et genus omne nataii-
tum
Litore in extremo, ceu naufraga corpora, fluctus
*
Proluit; insolitae fugiunt in flumina phocae.
Interit et curvis frustra defensa latebris
541. PROLEM, NATANTUM,
536 Contempta duo, nt fere aemper rariatar in h. t. Extenta Legnich.

me. 537 insidiana Romanus et Gudian. (et Paris. 7. /fV.) per se ,
non male. At vid. Not. 538 Aon Toll. et Franc. Goth. pr. 539
Timidae alL Rottend., at vid. Scrv'iam. dammae multi, morbiijue Jdgaces
Comment. Cruqu. ad Horut. Ep. II, 1 136. 543 ad Jtumina Longob.
et Regius Martin, (displicet proiuit; exspectes proiicitf aut simile quid.
/f>.) 544 an furvie, inquit Burm., sed est pro cavis, vid. Georg. II,
3X6 et ibi Notam.
tenta cervice quae intenditur. 641. Aristotelem Hislor.Anira.

Usus vocis Lucretianus. Quam VIII, 19. 20 negare, pisces ullo
ornate haec omnia !
pestilenti morbo tentari iam ,
537 540. Etiam feras lues Cerda notavit ; et videri potest
tbntat. insidias explorat ovilia castissimus poeta potius ingenio

circum ,
exquisitius quam ex- indulsisse, quam rerum veritati,
plorare, exquirere insidiis ovi- certe in illis, quae do scrpenlum

lia, aut observare circa ovilia id, v. 544. 545 strage memorat,
cui insidias facere possit, et insi- quae qua fide, qua auctoritate,
diandi locum. Aencid. IX,59sqq. posuerit, ignoro. Sed infectis
x4c veluti pleno lupus insidiatus aquis pisces contagiosis morbis

ovili Cum fremit ad caulas etc. vexari ,
res est inter historiae
nocturnus ,
noctu , ut toties vi-
natnrahs auctoMS nunc satis ex-
dimus. acrior cura ,
morbi. plorata. ( de vi particulae iam
Digilized by Coogle
f ) ,

Vipera , el adtoniti squamis adstantibus hydri. 545
Ipsis est aer avibus non aequus, el illae
Praecipites alta vitam sub nube relinquunt.
Praeterea iam nec mutari pabula refert,
Quaesilaeque nocent artes; cessere magistri,
Phillyrides Chiron Amylhaoniusque Melampus. 550
Saevit, et, in lucem Stygiis emissa tenebris,
545 exstantibus malit Io. Schrader. 548 iam nec c libris reposuit
Heins. fla tamen iam legebatur in Commelin. Polmann. Elzer. ; vulgo alii,
nec iam cnm Romano, nt et Beda de metris. At Macrob. Sat. VI, 2
Praeterea nec mutari iam pabula, 549 cessare Medie, a m. pr.
jimychaonius y Amitaoniusque Menalpus ^ Maloampus ^ Melamphus^ ab-
errationes. vid. ApoUod. I, 9, 11. 551 a Stygiis X.crU Rottend. semissa
Gnd., adhaerente s ex antcc. voc.
vid. Q. V. XXIin, 9. lyr.) hoc Martino in mentem venire

Phocae, vituli marini. 643. - non debebat, ut hanc narratio-
soUlae fugiunt ,
pro insolito nem ad Argonautarum tempora
more. [meolUae, i. c. mari, non referret.
fluminibus adauctae ; vid. Wun- 651 553. Versus longe

derl. Pracfat. pag. XVI. fPr. praestantissimi et pictura omni
645. adtoniti, torpentes, rigen- vividiores ,
neglecti tamen ab
tes. squamis adstantibus ,
stan- Intpp. Pt pallida Tisiphone e
tibus, erectis, horrentibus. Stygiis tenebris in lucem emitti-
649. Quaesitaeque nocent ar- tur ,

aut ,
quod gravius est
tes, parata remedia, cessere ma- emissa saevit ,

et ante se agit
gistri ,
cedunt morbo (imissabai Morbos ac Metus ,
et more eo-
tacito medicina timore Lucret rum deorum ,
qui hominibus si-
VI, 1177), vincuntur, artem ei ve augusta sive terribili forma
suam imparem esse vident me- apparebant , fit maior maiorque
dici et quidem praestantisaimi,
,
(vid. in Exc. XIII ad Aen. I),
quos nominibus clarissimis exor- surgitipie adeo et e_ffert caput

nat Chironis, e Philjra Nympha avidum ,
quia ipsa est mortis
et Saturno , et Melampodis, ex avida, ituliea altius. Interea
Amythaone, Aesonis fratre, nati, undique circa ipsam armenta et
quorum hic quidem augimiis et greges aegrotant, mox toti gre-

xadaqiioig maxime illustivs apud ges pereunt 554 557 ;
at
poetas, alter vero herbis. Nam quanto feralius ipsa dea dat.
GEORGICON LIB. m,545 560 739
Pallida TisiphoneMorbos agit ante Metumque,

Inque dies avidum surgens caput altius effert.
Balatu pecorum et crebris mugitibus amnes
Arentesque sonant ripae collescpie supini. 555
lamque catervatim dat stragem ,
atque aggerat ipsis
In stabulis turpi dilapsa cadavera tabo:

Donec humo tegere, ac foveis abscondere discunt.
Nam neque erat coriis usus; nec viscera quisquam
Aut undis abolere potest, aut vincere flamma. 560
560. FLAMMA;
5S2 agitare Metumque agitansque Metumque'ETin 553 Inque
diem Vcn. ajfert Rottend. ait 554 mugitibus aer Chronie. MencouU
apud Burmann. auras YratisL 555 Ilorrentesque Romanuj nec mi- ,
nna bcoe. Nam pestilenti anno omnia apud poetas horrent squalenty y
scii, tabe, illurie. (et praefert horrentes Nobbius Syntagm. locor, purallel.
p. 105. /f>.) Sed est ea solleams varietas , et arere non minus idoneum,
cnm aestus morbi caussa sit snp. 478. conf. Aen. III, 142. coUesque su-
:
pemi pr. Moret. Eadem varietas Georg. II, 276. 556 stragem dat
Goth. pr. aggregat Reg. Martini. 557 delapsa duo Burm. cadavera
morbo alter Rottend. Eadem variatio Ge. IV, 252. 558 ac abest Goth.
pr. dicunt idem, discant Moret, pr. pars libb. Murtini et vulgg. edd. apud
Pieriam, quod ei maiorem dignitatem habere videbatnr. (et hoc sequitur
Bothiusi quasi hoc sit Tisiphones consilium. Donec h. 1. idero est, qaod
cum tandem, Aen. VI, 745.: exinde per amplum Mittimur Elysium , et
panci laeta anâ tenemus: Donec longa dies, perfecto temporis orbe,
Concretam exemit labem purumqne reliquit Aetherium sensum.^* /f>.) 560
Jlammis Goth. pr.
edit, strages y
etc.! Priora imi- tum iudido unicus, qui satis ef-
tatus est Gratius Cyneg. 373 ficax sit) ,

ut tacta cadavera ex
Quod swe a Slygia Letum Pro- conspectu hominum auferrentur,
serpina nocte Extulit ,
et Puriis ui humo tegerentur. Nihil enim
commissam ulciscitur iram ,
h. ex toto animante usui aUcui in-
et emittit Furias, quae ulciscan- servire poterat. Coriorum nul-
tur iras suas. lus erat usus ,
si quis , id quod
559 ad iin. Unicus modus re- tentasse videntur, ea deripere
stabat pestilenti morbo medendi et coi'pora iis nudare in animum
(isque etiam nostrorum sapien- induxerat) carnes autem, h. e.
Digitized by Googie
,
740 P. VIRGILII MAKOIHS

Ne tondere quidem morbo illuvicque peresa
Vellera, nec telas possunt adtingere putris:
561 Nec . t. 562 putbis.

.
561 Nt tondere quidem Mcdic. Gad. Mentel. pr. Ldd. (qaod revocavi j vid.
notata ad Ge. I. 146. Apud Foggin, , ut cx ipxo discimus, incuria nec
pro ne in textn relictum. Ceterum inluvitiûe in Mcdic. /4V.) inglucie-
gae Erf. 562 ne ed. lunt. teias adiungere putres frugm. Moret., non
indocte. Ita telae dictae sunt proprie} quod etiam video placnissc A'ossio}
casus tamen an indicium lectionem produxerit , non dixero auctoritas ;
ntique codd. decst. (lahnins ,

refutans Vossium, haec scribit; Non illud
his verbis dicitur, quod nemo haec vellera tractaverit, sed hoc, quod ne-
mo ea sine periculo attingere potuerit, viit vs. sq.** Ita qui sta-
tuit ,
iis ,
quae proxime subiecta sunt ,
uberius explicari praegressa existi-
met necesse At gravius est illud Verum etiam^ quam quod ferat
est.
eiusmodi oratio. telas ego quoque proprie dictas arbitror; non

Itaque
poterant autem telas attingere, quia putres erant, statim igitur rumpe-
bantur. Sententia hunc in modum conformanda est: nec, si quis toton-
derat et telam inde fecerat, nilo ea erat usu; quid? quod, si qui tamen
induerant eiusmodi vestem,** ctc. Interieci haec: si quia totonderat et
telam inde fecerat \ sic enim conditionales sententiae interdum omittuntur
a poetis; ut supra vs. 206.: namque ante domandum Ingentes tollent ani-
mos;** i. e. nam si farraginem dederis ante domandum, etc. Aen.
,
I, 334.: Multa tibi ante aras nostra cadet hostia dextro;** scii, ai id
corpora quomodo
, ,
in tanta pag. extr. If^r.) Quid? quod
copia , aut aqua aut igni con- adeo, 563 si quis e lana vestem
sumi potuissent? Sed 661 nec confecerat, amicius invisos, quos
lanae ullus usus erat, corrupta abhorreres ,
appellat ,
eamque
pelle per ulcera et saniem ,
quae induerat, papulis, pustulis,
est illuvies ,
nec tutum erat eas exanthematibus, carbunculis, ro.
lanas (/e/as a consequente ap- denti sanie tumentibus, et foe-
pellat doctius), pestilenti putre- tido sudore, ac brevi tempore

dine infectas, acltingere. (melius post 565 sacro igni corpus in-
liaec exposita leges in V. L. ad festabatur. Est autem sacer
vs. 562. conf. etiam ad vs. 563. ignis, de quo Colum. 1. c. VII,
Ceterum de contagione ex eius- 5, 16. Laudatur quoque Lu-
modi tela orta vid. Additamenta cret. VI, 1165. ibid. 660, erysi-
ad Indices Gotting. literarios pelatis tpXtypovmSovi genus, vid.
Part. XI.IV, p. 361. sq. laud. a Celsum V 28 , , 4, quamquam is
Geissiero in Sckol. ad Georg. ab erysipelate diversum facit.

GEpUGICON LIB. HI, 561565 741
Verum etiam' invisos si quis lenlarat amicius,

Ardentes papulae, atque inmundus olentia sudor
Membra sequebatur; nec longo deinde moranti 565
feceris, quod te rogamus. X, 423. :
Ilaec arma cxnviasque viri
tua quercus habebit scii, si hoc mihi dederis, ut virum inter-
ficiam. XII, 808. sqq.: Ista quidem quia nota mihi tua, magne, vo-
luntas, luppiter : et Turnum et terras invita reliqui. Nec tu me aeria so-
lam nunc sede videres Digna indigna Nec-tu, si voluntas
pati;** i. e.
tua mihi non esset nota, etc. XII, 879. cur mortis ademta est :
Conditio? possem tantos finire dolores;** i. e. possem, si illa ademta

esset.
Ceterum putres Medie. fVr.) 563 Quin etiam Romanus,
non male, {ne quidem sed^ sed etiam vid. ap. Tursellin. de Particulis
pag. 522. sq. cd. Schwartz. Hinc colon pro puncto vs. 562. posui. JVr,')
etiam miseros Ven. temptaret Medie, a m. pr. (est ea prior lectio. Wr^
565 sequebantur Ven. et Rottend. sec. Similiter Georg. IV, 8 variatur.
longe Zulich.
Aliis plilcgmone est. 564. su- rum ,

Jlamma vincere viscera,
dor membra sequebatur ,

per aut coquendo ,
aut torrendo,
omnes partes se diffundens, ut fieri putant: sane Servius ad
Aen. EX, 812 lum toto corpore V. 490 e Plinio laudat: morbosa
sudor Liquitur, 565. moranti caro non coquitur et similia
dixit ornate pro, ei, h. eius artus narrant alii ; superstitiose potius,
seu corpus; scilicet non per lon- puto, quam vere; et possunt
gum tempus ei moras trahere lice- utique verba per se hoc signifi-
bat, cum sacro igni tentari coepit. catu accipi ;
non vero ,
ut vidi-
Totum locum explanavimus, mus hoc contextu. Quid tan-
,
quod Interpretibus molestias dem naturae rei magis consenta-

eum facessivisse videbamus. Ad- neimi, quam ut cadavera igni
iungamus adhuc nonnulla. Vi^ cremarent , aut in flumina pro-
scera abolere undis 559. 560 fere ficerent ,
quo utroque modo
ita accipiunt ,
ut sit ,
malum ex consumuntur; quod facere de-
visceribus sive lavando sive co- inde tanta cadaverum strages
quendo abolere, h. sive morbi- prohibebat. Flamma vincitur

dam naturam ,
sive pus et sa- proprie res, quae concrematiu*;
niem , sive ,
ut Servius subiicit, quorsum pertinet similis locus,
mucorem quendam carni cor- quem Guellius hic commemorat
ruptae inhaerentem. At hoc nec e Nicandro Theriac. v. 37 de la-
verborum nec rei natura aut pide gangite : ijp ovdk XQctxeqoio
veterinaria ratio admittit. Alte- nvQog nsqixulwxui Vera
74* P. VIRG. MAR. GEORG. LIB. III, 566
Tempore contactos artus sacer ignis edebat
S66 ctmtracto* Tolgtre noimillae edd. ,

etiam codd. coTitacto* tacer
artut Rom. cum tacto Goth. pr.
aentenlia statun in oculoa incur- tradi nonnnlla, aha perperam

rit, modo quia animum adver- exponi ,
vidiiqua a Pauleto {^Re-
tat. (Sed falsisaimam esse hanc cherche sur Ua Matadiea tpir-
Heynii interpretationem , veram xootiquea T. I,
P* 44 sqq.) > qui
autem Servii habendam, totua ad ignem sacrum , seu erysipe-
locua clamat, Eat de hoc las vagum ardens et maUgnum,
loco plena oatentationia disputa- quod statim in gangraenam abit,
tio Itali cuiusdam in edit. Virgilii pleraque, quae narrantur, spe-

Ambrogiana T. 1, p. LIII. Melius ctare putat.
Digilized by Coogie
P. VIRgILII MARONIS
G E O RGIC O N
LIBER QUARTUS
ARGUMENTUM
De re apiaria et mellificio in hoc libro acturus, primo loco ex-
ponit argumentum , Maecenatisque propitiam voluntatem sibi exo-
rat 1 7. Inde de alvearii situ, fabrica, et apparatu praeci-
pit 50 tum de examinum exeuntium cura seu
, ,
vere ineunte
I
vagantur 66 seu ad pugnam exeunt
,
discordibus inter se vo-
super
luntatibus creando rege Tum 87. alteruter rex est ne-
candus 102,
j
temere vagantur
aut, parlim
si apes, regibus alae
V. . ^
Dlgitlzed by Googie
744 P. VIRG. MAR. GEORG. LIB.IV
sunt resecandae, partim gratae herbae circa alveare serendae 115.
Cum locum dc horto colendo, hoc argumentum aliis
attingeret
tractandum reliquit 148.
De ingeniis, naturis, et moribus
apum agit, revocata earum oeconomia, quam vocamus, ad rei-
jiublicae formam, quam enarrat
218; tam sollerter institutam
illam ,
munere impertitae esse videantur
ut rationis illae 227.
Sequitur locus de exemtione favorum
238; sin relinquatui' pars
favorum , quae tiun curanda sint
250. De morbis apum et
morborum cura 280. De examinis extincti reparatione et de
progeneratione apum ex iuvenco peremto et putrefacto 311.
Quod cum inventum Aristaei esse perhibeatur; descendit ad enar-
rationem fabulae : qua ille fertur cxtincto examine adiisse matrem
Cyrenen, ab hac iussus consulere Proteum, de caussis calamitatis
et eiusdem remediis, edoctusque, evenbse sibi rem ob piaculum
contractum ex Eurydices, Orphei coniugis, 'raptu, inferias ei fe-
cisse : quo facto boum corpora ih luco relicta paullo post exami-
nibus novis efferbuere ad fin.
: ,
P rotenus aerii mellis coelestia dona

Exsequar.Hanc etiam, Maecenas, adspice partem.
Admiranda tibi levium spectacula rerum,
1 Protenus onm Gad. scribebat; ceteri protinus e rolgari pronontia-
tione. cf. ad Ecl. I, 12. aerei tert. Rottend. 8 Persequar Vratisl.
(Micenas Medie. fPr.) 3 miracula rerum alter Moret., forte ex
T. 441.
1. Protenus, hinc, deinceps caelestia dona. conf. Plin. XI, 12,

de mellificio se dictorum esse s. 12. Aristot. Hist. Anim. V, 22.
pollicetur, aerium mei, quia ex Coliunell. IX, 14, 20 et alios,
rore (qui utique ex aere defluit, quos Cerda laudaL Erroris qui-
inquit Servius,) colligi ab api- dem caussa facile intelligitnr;
bus credebatur. Seneca Epist. 85 eadem tamen de caussa, coele-

Quihusdam placet, non Jacien- stia dona deorum munus ap- ,
di mellis scientiam apibus esse, pellat mei, conf. Plin. 1. 1. Cete-

sed colligendi. Hinc mei aerium rum ab initio statim huius libri
Virgilio ,
quod ex rore aeris adolescentes ad duo attendant,
facium Protinus aerii mellis primum ad artificium rem te-
Digitiz*ed by GoogI
Magnanimosque duces, toliusque ordine geniis
Mores, el studia, et populos, et proelia dicam. 5
4 totiusque ex ordine plarimi habent , scripti et editi etiam Medie, (et ,
hoc in textn apnd Foggin. sed in calce libri notat Fogginins: Lege to-
;
tiusque ordine,*^ Hoc antem T>ege hanc habet vim apud Foggin., ut men-
dum incuria a se relictum indicet; itaque in Medie, genuinam lectionem
exstare existimabimus ; quod iam confirmant literae FreytagU. ffy.) Tam
parum peritos rei metricae quis credat grammaticos et librarios ? At recte
particula metro inimica exsulat ex Rom. et aliis melioribus. Mederi voluit
vitio quart. Moret, totasque ex ordine ^
Venetus: totique ex ordine, (
Faris, soli 3* 8. omittant praepositionem ,
memoriae lapsn haud dubie u li-
brariis illatam; cfr. in primis Ge. IU, 341.: totumqne ex ordine

mensem ;
et IV, 507. adde notata ad Ge. I, 46. II, 47. 294. 513. UI, 237.
Aliud est autem ordine ,
i. e. via quadam ac ratione ,
rite ;
aliud ex ordi-
ne ,
i. e. deinceps , alius post alium sic etiam Aen. V, 773. ubi cfr. Not.
;
/f>.) 5 et abest ante etudia in Mcntel., at ante populot in Rom. fragm.

Moret., etiam in edd., ut Cerdae. vid. Burm. Ad populoe offendebat Io.
Schrader. in schedis, et coni, motus: quod sane locum habere posset; sed
populos dixit poeta , quia sub diversis regibus habentur apes. (Pro mores
Medie, maiores a m. /f>.)
nuem et exilem imaginibus cum regna , praetoria, portae et alia
gratis et iucundis, tum praecla- arcessita sunt, quorum quidem

ris et magnificis, sine inepto usum ipsa suppeditavit vulgaris
tamen fastu, ornandi; deinde hominum ratio, dum intelligen-
ad calliditatem in inferenda va- tiam nescio quam et sollertiam
rietate ac copia in argumentum apum ingeniis tribuunt, eamque
quamvis ieiunum et exile, quor- mirificis rerum miraculis exor-
sum maxime episodiorum opes nant et quae illae occulto aliquo
referas. Ornatum quidem ac naturae ductu et impetu, de
varietatem maxime modo ab quo mortalis mens nihil certi
maiorum animantium, pecudum statuere potest , faciunt , ad vo-
et armentorum, modo ab homi- luntatem et prudentiam, virtu-
num attributis ,
inpriinis iis, pe- tem animi ac pietatem, referunt.
titum videbis, quae humanae Poeta autem praeclare his prae-
vitae et hominum societati ac sidiis usus est; habet enim in-
coniunctioni, rebus publicis adeo signem ad animos nostros sua-
et exercitibus, propria esse vi- vitatem, si nostronun morum
dentur: unde tecta, aedes, pe- ac consiliorum imaginem in aliis
nates ,
lar, thalami, cunabula, animantibus adumbratam xndea-
stabula, oppida, urbs, aula. mus. Totus autem hic de api-
Digitized by Googie
GEORGICON LIB. IV, 46 747
In tenui labor; at tenuis non gloria: si quem

6 ac Regius Murtini et edit. Paulli Steph. ;
forte ti qua vel si quem
sc. laborem ,
Burm. si quam ed. vct. ap. Wakef. At vide Notam.
bu9 lociu multis iUustrari potest liCcio et apum natura a Virgilio
post Varronem III, 16, unde ac veteribus perjieram tradita

pleraque sumta, ex Columellae esse, post Swammerdammii (7V.
libro IX, qui ,
dum de apum de Apibus in Bibitis Kalurae')
disciplina tradit, praeter Cei- etReauinurii {dliat. des Insectes
sum ol Hyginum , quorum libri T. V .
)
sagacitatem ex multis
nunc interciderunt , Virgilium nostrae aetatis virorum diligen-
sequutus est. Adde Aristot. Hist. tissimoruni super mellificio libel-
Anim. V, 20
22, et IX, 40; lis satis constat, eaab bis aucto-
el Lunc poeta saepe ad verbum ribus petenda sunt. 6. Conf.

expressit. Pbn. XI, 1 20. Geo- Ge. HI, 289. 290. si quem Ku-
pon. XV. PaUad. I, 37 39. tnina laeva sinunt sc. dicere
Plures scriptores , qui nunc in- haec ;
quod utique proximum
tcrciderunt, Plinius adhibuerat: est. Ita si orationem suppleas,
vid. Ind. hbri XI, in his fuit no- facile dispellaj) nubeculam, Bur-
bile nomen Aristomachi ,
qui manno h. 1. obiectam ;
quam-
fttXixxovqyusa scripserat. Eum quam, dum negat, sinere ali-
tamen Columella tantum ex Ily- quem pro ferre , tolerare ,

di-
gino laudat IX, 13, 8. Tam paci, obiici poterat inf. v.47 Neu
rum frequens fuit iam tiuu tam propius tectis taxum sine. Nu-
dari scriptoris lectio. Imago mina laeva accepta sunt ab
eius in gemma circumfertur Interpp. sinistra, adversa; lau-
sculpta (ap. .tigostini P. II,t. 97. data iam est auctoritas Gellii V,
Maffei P. I, t. 67), a cuius si- 12 extr. et Nonii Marcelli in
militudine marmor eo nomine Laevus. Secundum hos sensus
appellatum Mus. Cap. I, 69. Co- est: non exiguam ex tali quam-
lumellae ea loca adseripsi ,
in vis tenui argumento gloriam re-
quibus ad Virgilium respexit; portari posse, modo per adversa
alia, quae nec rem nec verba il- numina hceat, h. modo ne quod
lustrant, sed nota iam per se numen adversetur et modo
,
verbis iisdem aut variatis eife- Apollo (pastoralis, Nomius) in-

runt, omisi. Multa ex hoc li- vocatus faveat. Fatendum ta-
bro vidi transtulisse Quinctilia- men ,
leniorem esse rationem et
num in Declamat. XUI. Quae iuncturam , si admittas, laevum
autem in ipsa doctrina de mei- h. L ex augurali disciplina peti-
w Digitized by GocJgle
,

Numina laeva sinant, audilquc vocatus Apollo.
}
Principio sedes apibus statioque petenda,
Quo neque sit ventis aditus, (nam pabula venti
Ferre domum prohibent,) neque oves haedique
petulci 10
Florihus insultent, aut errans lihcula campo
Decutiat rorem, et surgentis adterat herbas.
Absint et picti squalentia terga lacerti
7 laeta Regitu Martiai. sinant Serr. ad Aen. II 693. 8 sedes sta- .
tioque petendae Moret, pr. ct Mcntel. at extrita littera ultima, e. et re-

,
ceptum hoc erat ab Heiasio. (parum apte petendae , quum non diversa
sint inter se sedes et statio. petenda est Ven. et Leid. (vid. Q. V.
XV, 7, a. //>.) Sed in tali variatione nil facile decernas, vid. Burm. le-
genda coni. Io. Schrader. At petere est parare. 9 Jit edd. nonnullae,
male. 10 nec Goth. pr. 11 insultant Moret, sec. aut haerens
Franc. bucculUf bacula al. 13 pallentia terga Parrhas.
tum significare propitium: etsi genitor de parte serena Intonuit

Burm. repugnat, quia alia huius laevum. Est ergo auguiitun a
usus exempla desiderantur. Nu- laeva parte numen laevum.
men numina omnino pro vo-
, ,
8. De alvearii situ praecipit;
luntate deorum eiusque decla-,

quae cavenda sint 17, quae
ratione did, notum est; itaque optanda 32. Eadem praeci-
dici pro oraculis ,
vaticiniis, piunt Varro III, 16, 12 sq., quem
ominibus, auspiciis: Aen. 11,123 poeta omnino sequutus est, et
quae sini ea numina divum, reliqui ,

quos supra laudavimus,
quale illud sit responsum. VllI, inpr. Colum. IX, 4 7. Idem
512 quem numina poscunt, aru- locum liunc excitat cap. 4 pr.
spicisvox. et VUI, 78 tua nu- Epitheton haedi petulci Luci'ctio
mina firmes de somnio. III, 363 deberi II,i367, in quo sunt agni
cuncti suaserunt numine divi. petulci, observatum in Macrob.
ergo et de augurio dici potuit VI, 5. (<lc grammatica horum
In hoc autem sinistra fausta esse verborum ratione Quo neque
satis constat ;
translatum quoque neque vid. Q. V. XXXIIII, 4.
ad prodigia et oslenla, ut laetum // r.) 12. surgentis heiitas
fulmen Aen. II, 693 Intonuit lae- crescentes, ut Ecl. V, 89. Ge. I,
vum. IX, 630. 631 Audiit et caeli 161 et alibi.
. -fi lOgle
y :
GEORGICON LIB. IV, 7 15 749
Pinguibus a stabulis, meropesque, aliaeque volu-

cres,
Et manibus Procne pectus signata cruentis. 15

14 VOLUCRES;
14 ab .st<ûlis Medie, (iûe reponi iubet Wakef. ad Lucret. IV, 245.
cfr. Q. V. 1, 1. /f>.) que post meropes abest a quatuor apud Burm. et
ed. Ven. Medie. Pierii et uno Mead. aliae videri potest nimis tenue esse
vocabulum pi;o reliquorum dignitate. Sensit quoque Io. Schrader. qui ,
coni, meropestpte malaeque volucres

vel meropes avidaeque v. vel hUU-
taeque v. vel vespaeque v, (Bene aliae modo comma, non scmicolon in ,
bne versus ponas; praeparat enim aliae transitum ad Procnen, hoc modo:
cum aliae volucres, tum maxime Procne. t est Gruecismns
alXtt TS nnjva, %al Jlqonvriy unde explicandum est etiam illud aiUa>$
Tt xor/. (pocvXoi ydq Sv sltv reSp tj/u&iav
Piat. Apol. Socr. cap. 16.:
0004 iv Tqola tiTtltvr^xeccip , et re diXot xal 6 xrjq 0irtSos

oldff. cfr. Stnrz. Lexic, Xenoph. Vol. I. pag. 141. Adde Q. Y. XXXIII,
6. 7f>.) 15 scribunt deteriores ut c^gnus pro r^cnuj. Est

,
IJqoxmj, vid. Heins. ad Ovid. Met. VI , 428. Et maculis Procne

Markland. ad Stat Silv. V, 3, 84 coni.; eleganter utiqne, si poetae ita
placuisse constaret. Maculas enim ipse poeta declarat suis verbis; eas
etiam Ovid. VI Met 670 appellat notas. Si tamen maculas sibi ipsa manu
adspersit, quidni manibus cruentis b. cruore, pectus signasse bene dica-
y
tur? habens pectus stgnatqm manibus snis.
13. Varia animantia apibus imponunt ;

Immenwolf^ Bie--
in&idiantia ab alveari [pinguia nenfrass (vid. Rleinium Hisi.
stabula dixit) arcere iubet. La- Avium Fam. IV, Gcn. 15, Tr.2.
certorum varia genera sunt. Expressa imago apud Albinum
Stellionem potissimum intelligi Avium X. I, n. 44).
Hist. nal.
(de quo 243) pronuntiat Iu-
inf. Eandem una cum hirundine,
lius Sabin. At perperam distin- : Procne etiam alii commemo-
,
guit utiiunque genus Colum. IX, rant inter aves apibus infestas.
7, 5. 6 venenatus steHio et vid. apud Cerdam. (et V. L. ad

mox contra fallaciam lacerti y h. 1. TFr.) 15. Etiam Ovid.
qui velul custos vestibulo prode- Met. VI , 669 neque adhuc de
nniihus inhians apibus affert pectore caedis Effugere notae y
exitium. Memoratur stellio inf. signataque sanguine pluma est.
242. merops nota avis, apibus Scilicet maculas in collo hirun-

inimica. apiastrum vulgo vocant, dinis rubellas ab sanguine repe-
aut ab apum comestione nomen tunt, quo respersit se Procne,

Omnia nam late vastant, ipsasque volantis
Ore ferunt dulcem nidis inmitibus escam.
At liquidi fontes et stagna virentia musco

Adsint ,
et tenuis fugiens per gramina rivus,
Palmaque vestibulum aut ingens oleaster inum-

bret: 20
Ut quum prima novi ducent examina reges
Vere suo, ludetque favis emissa iuventus,
19. TENUIS, GRAMINA, 21. Ut,

16 ipsasgue volucres ap. Noaium in nidos. 18 Et Menag. alter.
19 at tenuis meliua repeti bene vidit Meierotto in Dubiia p, 22. (non

rideo, qnam bene; rid. Q. V. XIII, 2, d. /f>.) rivos Medie, a m. pr.
20 inumbret Heins. reposuit e Mediceo, Romano, aliisqoe Pierii, Gud.
a m. pr. et Rottend. tert. (et Mss. Cort. ad Lucan. IV, 456. U'r.) Vnlgo
onrnes ,
obumbret , quod et Columella agnoscit IX, 5, 4 et ipsum bene se
habet. Eadem varietas Aen. XI, 66. adumbret Meutel. pr. et Bodlei.
(et 2. lE'r.') 21 Et cum quart. Moret, ducunt Mentel. (et i. 3. i. /Er.)
Ut cum vem, novi (ângerm. novo) codd. apud Columellam IX,
5, 4,
omisso rersn sequente ,

exhibent. 22 Potest quoque distingui reges : ;
Vere suo ludetijue favis, (non potest rid. notata ad Ge. I, 142. IVr.)
;
ludittjue Ven. Rottend. sec. a m. pr. (et 3. fVri) laudique Menag. ait.
laudetque unus Mead. messa Medie, a m. pr. cavis emissa coni. Io. Sebra-
der., non male, de alveari. Verum et fain bene pro eodem; nam favi
non modo de meile, verum et de cellis et loculamentis, poetae dicuntor.
Sic inf. 104. 161. 179.
cum iilium manibua suis iugula- ve ripa musco obducta ,

sive
ret. 16. 17. t ipsas apiculas saxis musco coopertis extanti-
rapiunt, ut pullis suis comeden- bus. cf. Georg. III, 144. Ecl. VII,
das apponant. (De forma ora- 45. Lucret. V, 949. Horat. Epist.
tionis vid. Q. V. XXXmi, 3. 10, 7. Mox tenuis rivus signate,
1,
Adde praeterea Not. ad Aen. I, nam profundas ac rapidus abri-

471. fyr.") volantes, ra nnjva, peret apes aquantes. conf. Varro
iterum ut sup. III, 147 volitans IU, 16, 27 aquam ita ut ne
de insecto. Ornatissimus ver- altitudine ascendat duo aut tres
sus ! niiU pro pullis. digitos etc. tenuis fugiens ri-

18. stagna virentia musco, vus ,
duplici epitheto, vid. ad
stagna intellige dulcis quae, si- Georg. 1 407. male haec _/-
, (
Digitized by Googie
,
ViciiicT invitet decedere ripa calori,
Obvia([ue hospitiis teneat frondentibus arbos.

In medium, seu stabit iners, seu profluet humor, 25
Transversas salices et grandia coniice saxa.
Pontibus ut crebris possint consistere, et alas
Pandere ad aestivum solem; si forte morantis

Sparserit, aut praeceps Neptuno inmerserit Eurus.
Haec circum casiae virides, et olentia late 30
23. CAIORI; 26. SAXA:
23 Vicino Ven. xnta co/ori Menag. ec. qna de varietate vid. Hcins. ,
ad Ovid. Epist. VI 54. ditcedere Rom. male. 25 projluit Gud. a m.

pr. duo Moret. 27 Pontibus et Mentel. tcrt. Reg. Pontibus et crebris
possunt Gud. possunt etiam Goth, pr. 28 non forte quart MorcL 29
immiserit nnua Mead. et vett. edd. 30 viridis Mentel. sec. (Errori tri-
buendum qood Gronor. Diatr. pag. 351. hunc versum ita laudat; ,Hic
circum casiae etc. fVri)
giens per gramma commatis in- sius ait, comparari ver apum,
clusit Ileyniua; neque ad Ge. I, quod incipiat a verno aequino-
407. remitto lectorem ,

sed ad ctio, cum initio veris, quod homi-
ea, quae notavi ad Aen. VIII, nes statuant, incipientis a V. Id.
659. /7r.) 21. 22. Cum pri- Februar. 23. decedere ca-
mum evolaverint, (cfr. not. ad lori ,
ut nocti sup. Ge. III, 467.
Ge. in, 130. fVr.) 22. Kere 24. Pulcerrimus versus: arbos
suo ,
sibi grato et aptissimo. obvia teneat hospitio, h. excipiat.
Serv. ; seu, quo ipsae natae sunt 25. seu stabit iners humor, in
aut adolevere, quove primum stagno V. 18. Iloc iners sine
volatum tentant, fructusque col- motu ,
nec tamen putre ac situ
ligunt. (Recte, puto. Servias; corruptum : quod aversantur
sic navis suo fertur vento; sic V. 48 sqq. 29. aut Eurus prae-
suos, vel non suos vota ha- ceps , ventus vehementior, cum
bent deos; i. e. propitios, faven- impetu irruens, inmerserit Ne-
tes; vid. Gronov. Obs. 1. IV, 17. ptuno, aquae. Hoc vero est, rem
et interpretes ad Aen. II, 396. tenuem ainpIiCcare !
(Sparserit
et ad Tibuli. III, 3, 28. Acute, imbre. Nam spargere pro irri-
non dixerim, quam vere, Vos- gare, irrvfare usurpatur. /Ech.)
Digttized by Googie
, ; , ,

Serpylla, et graviter spirantis copia thymbrae
Floreat, inriguumque bibant violaria fontem.
Ipsa autem, seu corticibus tibi suta cavatis,
Seu lento fuerint alvearia vimine texta,
Angustos habeant aditus. Nam frigore mella 35

Cogit hiems, eademque calor liquefacta remittit.
Utraque vis apibus pariter metuenda; neque illae
Nequidqu.im in tectis certatim tenuia cera
Spiramenta linunt, fucoque et floribus oras
31 Serpilla nunc tibiqne fere edi mireris. Serpulla Medie, cum multis.
Serpjlla Rom. cum aliis, (sane ita Bottarius; at Pierius serpulla hic quo-
que exstare io Rom. Etiam Serpila, Serpilla, cf. ad Ecl. II,
testatur. /f>.)
11. Est "EfXvXXor. 33 iura pro suta Ven. 34 Seu fuerint lento
Franc. alvaria Medie. Roman, vid. Burm. et Pierium, (sed e in Medie, su-
pra scripta; vid. Q. V. XVI, 4. //>.) a/Warea tert, Mcntel. Wmen e Gud.
35 oditos Medie. 36 ea quippe Barth. Adr. XXXVU, G e Mss. laudat.
calorique facta Romanus, calefacta remittit Parrhas. resolvit alter Rot-
tend., ex interpretatione. 38 in abest Zulich. 39 succo Ven. fuco
linunt et Parrhas., male.
30. Circum haec quae modo luce ,

cum rore serenus Albet
cnan'avit, circa fontes et stagna, ager sparsosque bibunt violaria
amoena prata esse debent. Co- succos, violaria, loca violis con-
lum. IX, 6, 6 Conseri deinde de- sita, h. 1. pro violis possunt ac-
bent circa totum apiarium arbu- cipi. irriguum, h. 1. qui irrigat,
sculae. De casia herba co- (vid. Not. Wunderl. ad vs. 113.
ronaria ,
alias thymelaea , cuius fVr.)
fructus in officinis granum Cni- 33. De fabrica alvearis vid.
dium ,
monitum iam est ad Gc. Colum. IX, 6, unde . 1 colligas,
II, 2 1 3 de serpyllo ad Ecl. II,
;
11 suberis cortices potissimum h. 1.
thymbra eadem quae satureia, intelligi. Stramineorum alvea-

Pfejferkraul ,
aut eiusdem sal- rium usum notum fuisse Roma-
tem generis, cf. Martin. 32. et nis, non reperio. 36. lique-
violae proveniant ; at quam or- facta remittit ornatius pro, li-
nate! Imitatione expressit Qau- quelacit. remittere pro resol-
dianus XXXVI (de Rapt. Pro- vere. 37. neque illae btequid-
serp. libr. III), 233 prima sub quam, h. ac propter hoc ipsum.
Digitized by Coogie
Explent, conleclumque haec ipsa ad munera glu-

ten 40
Et visco et Phr}giae servant pice lentius Idae.
Saepe etiam effossis, si vera est fama , latebris
Sub terra fovere larem, penitusque repertae
40 collectum haec quart. Moret, ipsa haec Goth. pr. 41 viscosgue

Goth. sec. Figiae Gud. e Frigiae, quod ia aliis, servent idem, lentius
idem Parrhas. 42 e fossis Mentel. 43 Sub terram codd. apud Pie-
rium, liber Fabricii Chemnic., Mss. Barthii ,
Venetus, Regius, Goth. pr.
et rett, edd., velat Ven. et Paris. 1494. etiam EgnaL, at Aldd. et ceterae
vulgg. Sub terra. Sub terras Mediceus Pierii ,
et unus Axundel. conf. Bur-
mannus. fovere tuetur Medie. Pierii, Gud. cum septem aliis , Regius Mar-
tini. fodere vulgo ante Heins. (ita etiam 7. 8. 14. et Medie, a m. sec. /f>.)
fodiere Medie, a m. pr. vid. Heias. et Ge. III, 420.
nequidquam h. 1. sine caussa, riaey additus floribus (succo c

frustra j
at Georg. 1, 95- 96. 1 92. floribus) ,
nondum tamen cerUy
403 sine fructu. 89. Spira- sed favorum stabilimentumy qua

menta y quae v. 35 angusti adi- omnes frigoris aut iniuriae adi-
tus. conf. Colum. IX, 7, 5. (ritus obstruuntur y odore et ipsa
mas alvearium tenues intelligit etiamnum gravi , ut qua pleri-
Voss. IVch!) fucus est alga vel que pro galbano utantur. Minus
ulva marina vel palustiis; quae recte ad pissoceron revocat poe-
cum ad h. 1. minus sit idonea, tae verba ad e. 1. Harduinus, et
alterum assumendum est ,
ut ad erithacen Martinus cum aliis;
fucus sit quod allinitur, h. 1. etsi nomina baec permutari ve-

succus florum; pro quo dictum rum est : vid. Beckmann. ad Mi-
fucus et flores ; quo oblinuntur rab. Ause. 15,pag. 42. Varro
rimae alvei, floribus y
h. succo III, 16, 23 De his propolin vo-
florum. Habuit ante oculos Ari- canty e quo faciunt ad foramen
stol. verba H. A. IX, 40. p. 944 introitus protecturur in alvum y
ed. Paris. I). et 945 A. 40. Pa- maxime aestate. Idaea pixy vid.
ratum ad lioc consilium gluteuy Ge. III, 450. *
8. glutinum, est propolis vete- 42. effossis non quasi ipsae

rum de apibus magistrorum. effodiant, ut Servius accipit.
Plinius XI,
7, sect. 6 E vitium fovere larem , habitant, vid. ad
populorumque mitiore gummi Georg. IU, 420 fovit humum ser-
propolis ,
crassioris iam mate- pens. 43. 44. Et reperiri so-
ViRGIL. ToM. I. 43


Pumicibusque cavis exesaeque arboris antro.
Tu tamen e levi rimosa cubilia limo 45
Ungue fovens circum, et raras superiniice frondis.
46. SUPER INIICE
44 ilici* antro ed. Ven. conf, Ge. II, 453 arbori* alvo codd. nounulli
apad Pierium, liber Ursini, Meong. pro alveo, vid. Heins. Sed Macrob.
,
Sat. VI, 7 antrum agnoscit et pro caverna insolenter poni notat 45 c

tuetur Heins. e Medie, et aliis compluribus. Vulgo et, quod Nauger, intu-
lit, haud deterius, utrumque agnoscit Serv. abest otrumque Toll. (Reliqui
haec ita, ut ab Heins., Burm., Heynio edita sunt. Mnra enim hic incerta,
quae expedita mulis ,
antequam sententiam ferus. Primum Heinsius e levi
in Medie, scriptum esse ait; at Foggin. exhibuit et levi*). Tum non satia
certa lectio in Scr\io; is Alii, inquit, / /eiu legunt. Unus tamen sen-
sus est: nam hoc dicit: quod illae nimio labore perficiunt, tu e levi unge
rimosa cubilia circumfovens limo.** At recte Rurmunnus; Servius alium
ordinem constructionis videtur secutus ,
et e levi separatim ponere eodem,
modo, ut e facili, e tuto, et similia occurrunt ;

nam opponit Ser-
vius nimio labori. Sed hoc procedere non potest, quia eo sensu pri-
ma in Uvi debet corripi. Quare si ita capere libet, legendum sine dubio
e /eni. Egregie vero Rurmannus; et ita plane cod. Dresd., ex quo ita
Serviana constitue: E LEVI RIMOSA CUBILIA LIMO: Alii et lein le-
gunt: unus tamen sensus est. Alii et leni legunt: nam hoc dicit :*^ etr.
Itaque triplicem lectionem commemorasse potandus est Servius. Duplicem
quidem, ut vulgata Exemplaria, agnoscit etiam Edit. Basii., sed ita, ut et
ipsa pro et levi praebeat et leni. Ceterum e Umo unguere illustrat Borm.
ex auctoribus rei medicae. ff'ri) limo*a Zulich. cubicula Bodlei. lime:
In Declamat. XIII, p. 275 ed. fiurm. ubi hic locus expressus est: lavabat
aut lenta vimina verni* fetibus texere, et hiantes rima* tenaci linere
fmo, putes eum legisse h. 1. fimo. Sed luto et fimo est in Columella.
46 favensôM. (.ruperm/Vee sic iunctim scripsi ; et amant poetae longiora
in altera hexametri parte rocabnla, non item in priore. Medie.
Ceteram densa* exspectaverim, non raras. fVr.)
*) Hoc in ipso codice invenit Frcytagin.s.
lent intus in pumicum, s. saxo- apiarii opera adiuvandam dicit.
rum, ut lliad. j5, 87. 88 arbo- Laevis limus ,

lutum ,
aqua
rumque cavitatibus: unde mei subactum, sane et tactu lubrir
repertum in cavis arborum tnmcum et visu nitidum, unûe e li-
cis et iii rupium cavis, cf. Plin. mo proprie dictum, ut medici

XI, 18, 8. 19. solent, vid. cuiid. rimosa cubilia
45. 4G. Apum clillgcntiam iii pedestri sermone, rimas cu-
y
Neu propius tectis taxum sine; neve rubentis

Ure foco cancros; altae neu crede paludi,
Aut ubi odor coeni gravis, aut ubi concava pulsu
Saxa sonant vocisque offensa resultat imago. 50
50. SONANT,
47 50 Fossant haec videri alieno loco posita, et sapra inter ea, qaae
cavenda sant, referenda fuisse. Etiam lo. Schrader. in schedis locom illis
suum circumspiciebat post v. 32 Poteras pari iure post v. 17 annumerare.

Scilicet si in philosopho dogmatico versabaris, id exigi poterat, ut severo
ac subtili ordine ille uteretur. Servavit quoque eum Colum. 1. 1. IX, 5, 4.
5. 6. Nec tamen turbasse ordinem sententiarum videri debebat poeta. Supra
T. 8 sqq. de situ alvearii, tum quae in eo cavenda sunt, agebat; inde a v.
33 de ipsa fabrica; spectandum in hac, ut angustum sit ostium; ut, exem-

plo apum, ab apiario rimae et foramina oblinantur; tandem ut nec odor nec
sonus infestus ad apes accedat. 47 Aec propius tert. Rotteud. Ae Am-
sianus. taxum sine tectis alter Moret, taxum tectis sine Oblongus PieriL
(Ceteram cfr. notata ad Ge. III, 58. H^r.) 49 odos tert. Rottend. olor
Barthii codex, quem v. 4^v. XXXVIl, 6 et ex eoKeuchen. ad 8er. Sa*
monic. 97. dolor pro var. lect. in Gnd. , forte ex olor, pulso idem a m.
pr. grandia pulsu Yratisl. (caeni Medie, et Romanas. Praeterea con
chava Medie., et pulsi prior in eodem lectio. fVr.) 50 voci ed. Norimb.
bilis, h. alvearis, ungue circum^ quae in adornando alveari ri-

fovens^ boc poetico ornatu ad- denda sunt. cf. V. L. De taxo vid.
icetum^ nam ad calorem conti- Georg. II, 257. Ecl. IX, 30. De
nendum alius id fieri solet, ut cancri nidore, cum est ignibus
rimas obturemus. Cetera illu- adustus (uri autem solet in va-

strat Colum. IX, 14, 14 Qiiic- riorum morborum cura) ,
vid.
quid deinde rimarum eet, aut Gesneri nolam ad Colum. IX, 5, 6.

foraminum , Iulo et fimo bubulo 48. neu crede eas paludi aut
mistu illinemus exlruuecitSy nec eiusmodi loco, ubi odor gra-
nisi adiliu ,
quihiu commeent vis ,
molestus, quia fortis ct le-
relinquemus. JEU, quamvis por- ter est. (Cclenmj videQ.V. XV,
ticu protecta vasa ,
nihilominus 2. cxlr. fVr.) offensa unago,
congestu culmorum et frondium h. solidis adlisa locis, ut I.u-
supertegemus , quantumque res a*et. VI, 574. Sequitur poeta
patietur y
a frigore et tempesta- Varronem IU, 16, 12. conf. Co-
tibus muniemus. lum. IX, 5 extr. Rei caussam
47 50. Subiicil nonnulla, Plinius adiungit XI, 19, sect. 21
43 *
Digitized by Googie
Quod supercsl, ubi pulsam hiemem Sol aureus
egit
Sub terras, coelumque aestiva luce reclusit;
Illae continuo saltus silvasque peragrant,

Purpureosque metunt flores, et flumina libant
Summa leves. Hinc nescio qua dulcedine laetae 55

Progeniem nidosque fovent; hinc arte recentis
Excudunt ceras, et mella tenacia fingunt.
Hinc ubi iam emissum caveis ad sidera coeli
58. oiNC,
52 terram Moret scc. (vid. Cort. ad Lacan. II, 58. Ify.) terra Medie, a
m. pr. refulsit Parrhaii. 53 silvae saltusque Franc. pererrant Toll.
et Parrhas., item e<l. Paris. 1498. ( 56. recentes Medie. IVri) 57 x-
cludunt Rottend. tert Mentel. pr. Leid. a m. pr. Goth. pr. Extudunt Mo-
ret. pr. figunt Franc. Yen. Goth. pr. ddus Mead. Sic Servius et edd.
Steph. aliaeque. 58 Kin ubi Mentel. pr. am. pr. pro Quin^ ut Heins.
,
coni. Hic Reg. Martin., quod praeferam. (Probum hinc\ sed male vulgo
post hinc commate interpungitur, quo fit, ut cnm Contemplator vs. 61.
iongatur. H^r.) missum Rottend. tert. Gud. a m. pr. vide v. 22.
Inimica est et echo, resultanti flores ,

simpl. pulcros ,
ut saepe.
sono ,
qui pavidas allemo pul- croceos alibi, ut v. 109. metunt
set ictu. elegantius, quam carpunt. Ap.
51. Ceterum vere ineunte ex- Lucret. III, 11 est limare : Flo-
ire incipiunt apea : schwdrmen. riferU lU apes in saltibus onmia
cf. Colum. IX, 14, 1 et 18. egit limant, (ubi vid. Wakcf. //>.)
pulsam, pepulit, hiemem sol aptjaaa&ai sic Callim. in Dian.
suh terras; quod antiquae tabu- 164. 55. leves poetico ornatu,
lae poetam debere suspicabatur quo ipso indicatur , cur suspen-
Spencius Polymet. p. 191 ;
pe- sae in superbeie se librare pos-
tita yerios rei species aut a side- sint. J/inc ,
ex Lis floribus et
ribus et ipso Sole occidente, aut fontibus, fovent, alunt, pro-
a Sole ad alterum bemispbae- geniem nulostjue (ut vs. 17 pro
rium decedente, coelum reclusit, pullis), novos fetus suos. Colu-
tectum adhuc et obductum nu- mella IX, 14, 18 Nam ab ae-
bibus ac nimbis. 54. Purpureos <juuioctio verno sine cunctatione
, , , ;
Nare per aestatem liquidam suspexeris iigmen,

Obscuramque trahi vento mirabere nubem: 60
Contemplator; aquas dulcis, et frondea semper
Tecta petunt. Huc tu iussos adsperge sapores.
Trita melisphylla, et cerinthae ignobile gramen
59 per aestivam Rcg. Martin. 60 mirabile Goth. pr. Hoc idem con-
iecerat ReUkius ct Contemplator pro nomine accipiebat. Sed vid. Georg.
,
I, 187. ( 61. d/cea Medie, /yri) 62 Huic ed. Innt. cum al. Hic
fragm. Moret, Vratisl. et Reg. Martini. Huc tu caveis adsperge favorum
ant tunsos adsperge sapores ex v. 267 emendabat Reiskios. Sed vid. Not.
63 melisphylla Heins. e Medie, et melioribus scripsit; vulgo meliphylla,
communi ratione. Aberratione.s alias in hoc et altera voce cerinthe vid.
apnd Borm. et in Colum. IX. 8. 13, ubi versus laudatur. Est td xjjf/tvôv,
ignobile carmen Ven., an germen! Borm.
iam possim vaganlw, et ido- idem : trahi vento. 60. nubes,

neos ad fetum decerpunt flores perpetuum de examine. Valer.
atque intra tecta comportant, EI. 396 Fuscat nube diem,
I,
nescio qua dulcedine laetae dum plenas nectare cellas Pan-

idem versus Georg. I, 412. dit ,
et in dulcem reges emit-
58
62. Itaque etiam nova tit Uymetton. ubi Weitz. multa
examina , cum primum se aeri subiicit. 61. Contemplator: de
credunt , fontes et arbores pe- formula bac praecipiendi vid.
tere videbis, hinc nunc saltem sup. ad Georg. 1, 487. 62. Huc,
ad operis faciendi ordinem erit in arborem ,
ut hinc in novum
referendum, duce Flinio XI, 6, alveare condi possit, nec ulte-
s. 5. Caveas, de alveo, a thea- rius procedat agmen ,
adsperge
tri sedibus petita imagine, conf. sapores iussos succos ,
quos
Colum. IX , 9 pr. 59. per ae- adspergere moneo, iuheo; inf.
statem luptidam, per aerem li- V. 549 monstratas excitat aras.
quidum, aestiva serenitate; ut cf. Varro III, 16, 30. 31, adde
liquidus aer, aether. Nare vo- 22. 23 et 14. 63. melisphyllum,
lare, ut contra navis volat apud seu melissophyllum ,
apiaster,
poetas. Philargjr. ex Ennio lau- conf. Varro III, 16, 10, vulgo
dat : transnavit cita per teneras melissa. conf Martin. Cerinthe,
caliginis auras. t Lucret. III, nobis hortensis, in Italia silve-
590 prius quam anima prolapsa stris ac valde frequens, hinc

foras enaret in aeris auras. Mox ignobile gramen ,
h. herba, vid.
Digitized by Googie
758 P. \ IRGILII MARONIS
Tinnilusque cic, et Matris quate cjTubala circum:
Ipsae consident medicatis sedibus ;
ipsae 65
Intima more suo sese in cunabula condent.
Sin autem ad pugnam exierint; (nam saepe duo-
bus
et abest Meaag. sec. 65 contiduni Meotel. pr. Moret, sec. ,
et
mox condunt, concident Goth. pr. meditiUit Franc. {medicantis Medie.
a m. pr.
Plin. XXI, 12, 8. 41. Expres- catis sedibus, h. in loco succis
sam cius faciem Labes apud Mar- adsperso et oblilo. medicare se-
tinum. cf. Colum. IX, 9, 13, ubi mina vidimus Ge. I, 193. cuna-
ct hic versus laudatur, et c. 12. bula jiulcre, quia de felu apum.
64. Matris cj mbala, in Magnae 67 sqq. Quem alii Intpp. ho-
Matris Deorum, Cybeles, sacris rum versuum nexum sibi finxe-
adliiberi solita, ut notum. Ce- rint equidem non assequor.
,
terum tinnitu acris apes cogi et Solent enim illa ,

nam saepe
in alvearia condi, res vulgari duobus discordia motu ,
in
usu cognita. Caussam alii a parenthesi ponere (quam hic sus-
metu, ut Varro III, 16, 30. Co- tulimus) et, quae sequuntur,
lum. IX, 8, 10. 12, 1 ,
quod se- apodoseos loco habere; invito
quitur Lucanus IX ,
284 sqq. plane sensu ,
et particula que
pulcerrimo loco ; alii a volupta- otiosa. Sed poeta negligcntiore
te ,
quam ex. sonitu capiunt, pe- oratione usus est , et ,
dum in
tunt, ut Aristot. Hist. Anim. digressionem abripitur ,
prae-
IX, 40. riin. XI, 20, 8. 22. Geo- stantissimum omnium confessio-
pon. XV, 3. quod ipse VirgUius ne locum ,
apodosin non nisi
sequi videtur inf. 151 Curetum V. 86. 87 subiunxit ;
ita ut re-
sonitus crepitantiaque aera se- liqua omnia in medio intcriecta
quutae. Prior ratio eo videtur sint; quod notatum iam video

posse comprobari, quod meti- Phiiargyiio. (Habet haec rafio,
culosum animans etiam ecbo re- quod displiceat ;

itaque Heynia-
formidat (vid. v. 50), et pul- nam interpunctionem rursus mu-
veris iactu a pugna revocatur tavi ;
vid. omnino Q. V. XXXV,
V. 86. 87. Varro III, 16, 30. 9. /f^r.) Si nova examina al-
Locum etiam ante oculos habuit veari prodeunt, tinnitu aeris re-
Claudian. XXVDl (de VI Cons. vocantur; sin ad pugnam exie-
Honor.), 259 sqq. 65. medi- rint, aspersione pulveris. He-
Regibus incessit magno discordia motu)

Conlinuoque animos volgi et trepidantia bello
Corda licet longe praesciscere: namque morantis 70

Martius ille aeris rauci canor increpat, et vox
Auditur fractos sonitus imitata tubarum
Tum trepidae inter se coeunt, pennisque coruscant,
Spiculaque exacuunt rostris ,
aptantque lacertos,
Et circa regem atque ipsa ad praetoria densae 75
68. MOTU,
68 incussit magnos discordia motus Keiskiiis coniiciebat. Sed discor-
dia incessit y ut cupidoy metus y incessere modo animos y modo animisy
etiam in pedestri oratione saepe dicitur. 70 praediscere Ven. et Vra-
tisl., quod Burmanno in his lihris usitatius videbatur. 71 canor invocat
Sangerm. cod. apud Colum. IX, 9, 4. Ibidem umis mox tonitus, 72
Auditor Gud. a m. pr. Io. Sebrader. ex v. 260
tractos sonitus tentabat
tractimque susurrant. 73 trepide uterque Goth. pinnisque Gud. et
Mentel. pr. 74 Spicula exacuunt sine que Mentel. pr. a m. pr. Spicu-
laque acuuntque Vratisl. 75 ad decst pr. Moret. ^
gihus incessit discordiay pro vul- omnium apum migrationes ante-
gari ratione, reges incessit. Re- cedere solent, ad id, quod illo
ges ,
quos nunc apum matres maxime tempore accidere solet,
esse scimus. Dignitatem carmi- cum bellum civile movetur; et
nis in re tenui in seqq. admirari habuit ante oculos Aidstotelem
satis nequeas. H. A. IX, 40. pag.946 E. Varro-
69. Corda bello trepidantia y nem R. R. III, 16, 30, poetam
h. animos belli cupiditate ,
pu- autem vici.ssim Columella IX, 9.
gnae ardore, trepidantium, fe- 71. Dum bombum faciunt, fra-
stinantium, satagentium, dum cti sonitusy h. non continui, mo-

se ad bellum accingunt ,
ut mox do fortiore ,
modo remissiore
trepidae coeunt ,
b. festinantes. spiritu. 73. pemiisque coru-
Apponam Servii notam: scant y
ex frequenti motu Ttteqa
pidantia bello corda ,
alacritate noiy.lla. albXa. Idem est mi-
pugnandi, non timore. Alibi care. 74. Spicula rostrorum (sic
Ge. III, 105 exultantiaque haur- vulgari more effertur, pro sim-
rit Corda pavor pulsans. Trans- plici, rostra), aculeos, acuunt,
tulit autem poeta ea ,
quae seu cum Martyno simplicius, ro-
;

Miscentur, magnisquc vocant clamoribus hostem.
Ergo ubi ver nactae sudum camposcjue patentis,
Erumpunt portis: concurritur; aethere in alto
Fit sonitus; magnum mixtae glomerantur in orbem,

Praecipitesque cadunt; non densior aere grando, 80
Nec de concussa tantum pluit ilice glandis.
Ipsi per medias acies, insignibus alis,
*
Ingentis animos angusto in pectore versant,
76. HOSTEM.) 77. Ergo, patentis E. 78. por-

tis, 79. SONITUS, 81. GEANDIS; 82 83.
Signa lacunae apud Ueyn. nulla sunt
77 ver 4udum nactae Erf. nanctae God. (antique, rid. Lexx. /f>.)
nate Goth. pr. campueque potentU Gud. Interpungebatur
Erumpunt Ita erat durior ellipsis rov fuerint vel ^
sunt, cui occorras,
si cum aliis nactae erumpunt portis: iunxeris. Inde continuatur oratio;
c oncurritur cic. Itaque motavi, (at multo fortiorem reddit pristina inter->
punctio orationem. Neque ita dura verbi substantivi omissio; sic Ge. III,
235.: ubi collectum robur viresque refectae.** ibid. 271.: ubi subdita
flamma medullis.** et cfr. Q. V. XV, 2. Idem sentit Wnnderl. /f>.)
78 Irrumpunt Aldd. lunt. , et sic Goth. pr. ; Heins. mallet se rumpunt, v.
ad Georg. I, 446. concurrunt Ven. et Goth. sec. Post aethere in alto
interpungit Zulich. cum edd. nonnullis, sic quoque Wakef. Porro aethere
alto quart. Moret, ab alto Reg. Martini. ( 79. magno Medie, a m. pr.
H'r.) 81 Aon de Menag. pr. et Reg. pluet edd, Commelin. et aJ.
fluit tert. Rottend. et Gud. pro var. lect. ( 82. Post hunc excidisse ali-
quem versam, tum e pronomine /pri, quod, quo referatur, non habet,
tum ex totius orationis inconcinnitate satis apparere arbitror; itaque lacu-
nae signa interposui. Vid. Q. V. XVIII, 2, e. /f>.) 83 in corpore
alter Moret, pro var. lect. ,
sed vulgata est apud Schol. Statii Theb. I,
417, Post hunc versam in ait. Rottendorphii erat: Ipsi inter sese reges
fulgentibus alis.
striA suis acuere videntur acu- iactant, ut Aen. V, 376. 377.

leos, quod muscas quoque fa- nijki %tlâg Apollon. II, 45.
cere videas, aptant lacertos pe- 75. praetorium h. 1. ex usu ca-
,
tilum a pugilibus ,
qui ante cer- strensi. 77. Redit oratio ad vs.
tamen explorant vires ,
brachia 67 Sin autem ad pugnam exie^
Digitizeo
, ,
Usque adeo obnixi non cedere dum ,

gravis aut hos,
Aut hos versa fuga victor dare terga subegit. 85

Hi motus animorum atque haec certamina tanta
Pulveris exigui iactu conpressa quiescunt.
Verum, ubi ductores acie revocaveris ambo.
Deterior qui visus, eum, ne prodigus obsit.
Dede neci; melior vacua sine regnet in aula. 90
85. SUBEGIT:
85 suhegit reposuit Heins. ,

qDcm vide ,
nt omnes Pieriani et ex-
cepto fragm. Moret. Heinsiani, Martiniani, Gotbaoi. Edd. obsidebat coe-
gis. qood vulgare verbum est. Est tamen Egnat, .
quae subegit exbibet.
Heins. etiam fugae victor dare terga malebat. Sed et alterum Aen. Xll,
463. V. Borm. (
86. tantum Medie. //>.) 87 quiescunt Medio,
et aut. plericjue codd. epud Pierium , et unus Arundel. (et 3. 7. 8. 13. /f>.)
et recepi nunc pro vnlg. quiescent, (nibil mutavi, quum, quid Heiusiani
libri sequantur ,
plane ignoremus^; quiescunt probat etiam Cort. ad Lu-
can. I, 103. ft^r.') quiescant Bodlei. 88 ambos Pbilarg. et alii. Sed
meliores amboj (sic Medie., et ceteri, ut videtur, Heinsiani. /fV.) ut et
Charisius ac Maurus, vid. Pierius. 89 obsiet Medie, a m. pr., ap;;(rixmp,
inquit Heins. ne providus l^nlicb.
*) sed quiescunt, quod apud Foggininm exstat, in ipso codice legi, li-
terae Freytagii me docent. ff'r.
riiil. Ergo uii ver naciae in XTilgari oratione, ita obnitun-

,
erumpunt portis concurrunt. tur ,

ut non cedant ,
donec.
Miscentur pro conveniunt, ver 86. hi motus: ut iam ad vs. 67
sudum, iSSiov. Mox 79 mixtae, dictum , est liaec apodosis sen-
pugna congressae; utrnmque ex tentiae generalis ,

variis orna-
plyvvadm, 77. ver mentis interpositis; nam vs. 77
sudum ,
caelum sudum verni inquam, ubi erumpunt por-
temporis ; idem sunt campi pa- tis ad pugnam, adsperso pulvere
tentes aer purus et liquidus, dirimendae sunt apes. 87. con-
non nubibus clausus; ut bene pressa quiescunt, comprimuntur.
Servius. 82. Ipsi ,
reges, ut 90. Dissidium civile inter exa-
Burmann. monet, (aliena aOert mina enecto altero rege sedan-
Burmannus. JVr.) 84. obnixi dum ;
nunc de specie ac colore
non cedere, usque adeo dum; regum et ceterarum apium, me-
Digitized by Google
Alter erit maculis auro squalentibus ardens;
N.im duo sunt genera: hic melior, insignis et ore,
Et rutilis clarus squamis; ille horridus alter

Desidia, latamque trahens inglorius alvum.
Ut binae regum facies: ita corpora plebis. 95
Namque aliae turpes horrent; ceu pulvere ab alto
96. CEir,
91 Mter enim Sangerm. ap. Colum. IX, 10, 2. maculie alvo ec.
Rottend. ,
miro lapsu. 92 hinc melior Mcuag. meliorque Medie, a
m. sec. Moret. quarL Zulich. et Regius ,
ut versoi cavereot. insignit
et auro ed. Vcu. meliori insignis et ore coniiciebat Rei&kius. 93
clarus gemmis Burmanmis. 94 lateque quart. MorcL alvom Gu-
diao. 95 corpora plebis Medie, ct omnes Heiosii, quod hic recepit
(idem iam ediderat Egnatius); ct est utique exquUilius ,
adeoqne poeta
diguius, quam Tulgntum gentis t neque exemplorum agmine firmare opus
erat. Habebant omnes Martini ,
uno Bodlei. excepto; habent uter-
que Gothaniis, et apud Colum. IX,
2 meliores, in quu uliac diversila
10,
tes videri possunt: laudat enim: Namque duae regum facies^ duo corpora
plebis\ Alter erit maculis auro squalentibus ardens Kt rutilis clarus \
squamis insignis et ore: ex vss. 91.92.93. ( 96. /wr/oj Medie, ffr)

iio/f fortior, vleXov. prodiîttif ct sordilm.s obducto dicitur ,
ex
li. 1. qui tantum mcl consumit, primo ac proprio significatu de
nullum ijMe parat. Ql.Scqucn- madore corrupto ac muco; tum

tes versus recitat et illustrat Co- apud poetas de quacunque re,
luniello IX, 10. Stmt autem fere cui aliquid illinitur, incrustatur,
ad verbum ex Aristotele confecti adeoque etiam de colore adseiti-
H. A. X,40. pag. 945 0. C. ed. lio, usurpatur. Omnino nqua^
Paris. Opp. maculae sijualenteSf Unt y
quae non sunt laevia ac
tinctae, obductae, auroy b. ma~ niliday conf. ad Aen. X, 314;
culae aureae, conf. Aen. X, 314. quae vero tantum ab asperitate
XII, 87.Unde mutuatus osl Si- speclantm*, ea /rom-z-p dicuntur,
lius II, Putidum est
547. 583. etiam sine sordium notione. 92.
Grammaticorum (vid. Geli. 11,6. inaignU ore y
forma; mox v. 95
Macrob. VI, Nonius VI, 26)
7. ybczV//i dixit. Plin. XI, 16 Omni-
commentum, squalere a squamis Irus (^rvgihas) Jhrma semper egre.
deducentium. Sed etsi gia et duplo y
quam celeris,
communiter dc corpore illuvie maior. 93- aher ille horridus,
Digitized by Google
Quum venit et sicco terram spuit ore viator

Aridus ; elucent aliae ,
et fulgore coruscant
Ardentes auro et paribus lita corpora guttis.
Haec potior suboles; hinc coeli tempore certo 100

97.
97 et sicco terram aliquot Pieriani; porro Medie. Gud. Moret, pr. ctRot-
tend. tert. Et aic apud Colum. 1. 1. Ante Heins. et terram sicco, ut vul-
go omnes. Apud Columellam porro: quam pulvere ab alto Cum venit.
Btimiannua coni, ceu pulvere anhelus Cum venit. At inserviebat Colu-
mella seutentiue suae, ut ex lectione facile opparct. Laudat enim sic:
Atque hic maxime probatur qui est melior nam deterior, sordido spu-
, \
to similis', tam foedus quam, pulvere ab alto cum venit et sicco terram
spuit ore viator, et, ut tdem ait, desidia latamque trahens inglorius al-
vum ; (ex vs. 94) Omnes igitur duces deterioris notae dede neci ,
melior
vacua sine regnet in aula :
(ex vs. 90) qui tamen et ipse spoliandus est
alis, ubi saepius cum examine suo conatur eruptione facta profu-
gere etc. 99 et abest in libris apud Colum. IX, 4, 2. Pro lita erat
ita Moret, qnart. Antea cum Philargyrio interpunctum erat: ardentes
auro , et p.
foedus adspectu (mox turpes sic: pulverem exspuit ; vide Co-

horrent ,
eodem sensu v. 96). lum. ab Heyn. in V. L. laud. IVr.)
desidia, incultu et negligentia, ArUlus, pro siccus, sitiens; ut
et hoc ipso latam trahens alvum, avalloq apud Callim. in Cer. 6
obesus, nXaruyaaxto^ apud Ari- ox dq> avakiiov axopatav nrvta-
stotelem. Aliorum loca vid. ap. (leq SnaOTOl. 99. Ardentes cor-
Guell. et Cerdam. pora, corporibus, lita, illita,
96. turpes horrent pro sunt, oblita ,

inducta, auro et paribus
sed cum notione asperitatis: guttis, aureis maculis. Locum
conf. ad vs. 91. ceu viator hor- expressit et excitavit Colum. IX,
ret ,
quum venit ab alto pulvere, 3,2. Idem aflirniat ,
Virgilium
alte a vento in aerem levato, Aristotelis in liis auctoritatem
acto ; pro simplici : a via pulve- (Histor. Anim. IX, 40; adde V,
rulenta. spuit terram*, aut in 22) esse sequutum. Conf. Varro
terram; ait Serv. pro compos. III, 16, 19.
ad.spuit, in.spuit: aut re vera 100. x his praestantissimi
terram ,
propter pulverem ,
sc. apum fetus educantur ;
ex his
ut terra dicta sit pro pulvere; optimum mei paratur, coeli (vid.
spuit, exspuit, pulverem. (Sane ad Ge. III, 327) tempore certo,
*îgilized by Google
,

Dulcia mella premes; nec tantum dulcia, quantum
Et liquida, et durum Bacchi domitura saporem.
At quum incerta volant, coeloque examina lu-
dunt,'
Contemnuntque favos, et frigida tecta relinquunt:
Instabilis animos ludo prohibebis inani. 105
Nec magnus prohibere labor. Tu regibus alas
Eripe. Non illis quisquam cunctantibus altum
Ire iter, aut castris audebit vellere signa.
Invitent croceis halantes floribus horti
lOl prement Medie, a m. pr. Rcg. et nnna Artmdel. 102 ei ante du-
rum aberat ab Gud. a m. pr. et Zulich. ac pr. Moret, edomitura Gu-
dianus. 103 Et quom Franc. 104 Conterntuque farnos relinquam
Mas. Bartbii: prius ferri possit; est tamen ex vuigari ratione. {^Con-
tempnunt et relinquant Vatie. Ifri) 105 Jn stabulis Medie, a m. pr. et
duo alii, prohibetis Rottend. see. 106 Tu ripidus Regius Murtini.

103 et castris Rubn. dc Sebemat. lexeos p. 32. tollere signa unus Mead.,
male. 109 olentes Jloribus orti Franc. et unus Arundel. alantes Re-
gius. (vid. ad Ge. II, 217. //>.)
vere et auctumno. premes, eli- 103 115. Ut loco semel

quando, cf. v. 140. 101. mella capto retineantur apes, et ad
liquida et communi naturae melUficium invitentur, enarra-
mellis epitheto, et vero etiam tur, quid factu opus sit. fri-
proprio quodam dicuntur. Tum gitla lecta ex hoc ipso, quod
autem et in vitio liaberi possunt alvearium ab apibus destitutum
tamquam fluentia, ut v. 36 (op- est; nam quum assidue incolunt,
ponuntur tenacia v. 57), et in tum fovenl, ut v. 43 fovere la-
laude ,
ut h. I., ut sint pura ,
et rem. Sic frigidus torus pro vi-
opponantur iis ,
quae faece ac duo. Kam opus ,
quod fervet,
sordibus crassa sunt. conf. inf. huc trahi nequit. 105. ludo,
163.164. Porro, quod sequi- a volatu Vago et incerlo. 106.
tur, x-eteres vina meile condiisse, Rem eandem tradit Columella,
atque hinc etiam mulsum confi- simulque modum IX, 10, 3, et
cere consuevisse ,
satis notum IX, 9, 8. 107. quisquam,
est vel ex Ilorat. Sat. II, 4, 24. de militibus loqueretur, altum
durum saporem, austerum. iter, de volatu, (aut ad ludum.
Digilized by Google
)
GEORGICON LIB.IV, 101 116 765
Et custos furum atque avium cum falce saligna 110

Hellespontiaci servet tutela Priapi.
Ipse thymum pinosque ferens de montibus altis
Tecta serat late circum, cui talia curae;

Ipse labore manum duro terat; ipse feracis
Figat humo plantas, et amicos inriget imbris. 115

Atque equidem, extremo ni iam sub fine labo-
rum
116. EQUIDEM;
110 cuatos fracum Medie, a m, pr. Jlorum Goth. sec. aut avium Rot-
tend. sec. et Mecag. pr. 112 ferea Reg. Etiam tinos legi Philargyr,
monet, cf. eandem ad r. 141. 113 ferat quart. Moret, (yuot Vatie.
/f>.) 114 ferentes quart. Moret. 115 Afjiât humo Goth. sec.} et
sic saepe alibi, ut v. 169 Afferret et 188 Affit, pronuntiandi vitio.
aut ad bellum exibit. JVr. Graecia frequentissimus. cf. Mar-

109. horti , in quibus sunt flo- lin. semper virens pinus memo-
res halantes. 110. Omnia haec ratur etiam Columellae IX, 4, 2,
vulgo nota; quid tamen ad apes? et 5, 6; erat autem illa veteri-
dices. Scilicet Priapi signum, bus inter hortenses arbores ,
ut
in hortis positum, arcere falce vel ex Ecl. VII, 65, ubi vid.
sua etiam ab alvearibus fures, Heins., et inf. v. 141 patere
et aves apibus infestas terrere potest, conf. Cerda. Quae in
videri poterat, coiif. Horat. Sat. botanicorum libellis memorari

I, 8, 4 sqq. Eum Lampsaci ad solent , ex illis ,
non ex notis ad
Hellesponlum potissimum cui- poetam sunt petenda. Cbamae-
tum esse ,
nec minus constat, pityn, herbam topiariam, Scali-
lutela Priapi, pro Priapus, cu- ger inielligebat ad Culicem p. 41

slos, pro, quae custodit hor- Appeiid. Virgil. ,
minus bene,
tos a furibus, observat fures. 115. amici imbres ,
aqua ex
Sic quoque Macrob. iêddit III, fonte aut fluvio, inriget imbris,
6 extr. scii, plantis, vel in plantas, ex-
112. De thymo apibus gratis^ quisitius, quam vulgare, irrigat
simo res nota. I.oquitur autem plantas imbribus. Aen. I, 691
poeta Homanus de eo ,
qui nunc Venus yiscar.io placidam per
thymus capitatus, in Italia et membra iptietem Irrigat. (Conf.
iv Digilized by Google
, ;

Vela traham, cl terris festinem advertere proram,
Forsitan et, pinguis hortos quae cura colendi
Ornaret, canerem, biferique rosaria Paesti
Quoque modo potis gauderent intuba rivis, 120
117. PRORAM;
117 et terris properarem Mentcl. pr. pro dir. IccL avertere aec. Mo-
Goth. pr. proras Gud. a m. aec.
ret. et Vratisl. 118 colenti ^1k1. a m.
aec.. quod ab etnendatrice manu profectum exquisitiua est vulgato, forto
,
colentis^ inquit Burm., quod necease haud esset. IIS 6/ybei Erf. in- ,
docte. Basti Medie, a m. pr. (idem ornarem a m. pr. /f>.) 120 intuba,
intyba, intiba, scribitur, v. aup. Ge. I, 120. positis Jibris Longobard.
positis ed. Ven., et Jibris etiam Priscian. lib. IK et XI agnoscit. Sed hoc
haud dubie ex Georg. 1, 120 repetitur.
eandem constructionem -verbi 118 124. Forsitan de cura

irrigare, apud Caton. R. R. c. 36- hortorum dixissem. lam orna-
amurcam irrigare ad arbores. tum contemplare. IIS. pingues
Unde fons irriguus recte dicitur hortos solo pingui adeoque fer-
IV, 32. Jych. Tibuli. II, 1,42.: tili. quae cura colendi ornaret
Tunc bibit irriguas fertilis hortos, in vulgari oratione: es-
hortus a q u a s. JVr.) set; in qua etiam tempora ali-
116
148. De cura horti co- ter sibi responderent : traherem,
lendi argumentum aliis se relin- festinarem, canerem. 119.
quere tractandum dicit; quam Paestum ,
s. Posidonia ,
Luca-
partem deinceps Columella libro niae urbs, ad sinum Paestanum,
X explendam suscepit. NamRa- non longe a Silaro, rosis clara
pini hac de re insipidum opus urbs apud poetas ,

a triginta
in hunc censum non venit. Plin. inde annis propter praeclaras
XIV, 1 Quamquam videnuuVir- ruinas nobilis, itemque muno-
gUium praecelleniissimum ra~ i-xun veterum repertorum copia.
tem , ea de caussa (rerum hu- Sunt de his multorum opera,

militate) hortorum doles fugisse, inprimis Thomac Mayor, et Co-
et e laniis, quae retulit, flores mitis de Gazola editore Paullo
modo rerum decerpsisse, beatum Ant. Paoli. biferum autem pro-
felicemque gratiae, etc. Ver- pter egregiam caeli clementiam,
sus sunt longe ornatissimi ,
in- et ad Homeri imitationem de
primis herbarum hortensium Alcinoi hortis Od. i;, 117 121.
epithetis et aliis attributis. (Tradidit de Mileto Acthlius sc-
, ,
Et virides .ipio ripae; herbam

tortusque per
Cresceret in ventrem cucumis; nec sera comantem
Narcissum, aut flexi tacuissem vimen acanthi,
Pallentisque ederas, et amantis litora mjTtos.
121 viridis fragm. Vatie, (etiam Medie., sed ultima / in a mnna rcc.
mutatur. fVr.') totusque TolL per herba* Goth. pr. Regius et ed. Paris.
1494. 122 sera Medie, ct alii boni, rectc] sero duo Pierii et multi
alii ,
qoW et vulgare est ^
et metro repugnat. 124 ûe abest ab edd.
ant. ct fragra. Vatie. Pallanteaque Rottend. scc.At tert. Pallantisque,
ut Palantes hederae sint, velat Errantes. Sed snnt aberrationes illae
perpetuae; et hedera alba a nigra distinguitur, vid. lleinsius.
cunduin Athenaeum I.XIV,c. 19. Theophrast. de Hist. Piant. VI,

p. 379. Scliw. : Zvxov xot qoSa 6, loco ab Ileinsio laudato: vop-
dlff Tov /i ieiTov iyivno. //'ch.) xiaeog 7] Atipiov S^piov 8i

120. Enarrat nonnulla olera etpoSqa ftfid yop aQXcovqov >]
hortensia ct coronaria ex topia- av&yaig, xul nsqi latjfitqlav.
riis. De inlvbo vid. ad Georg. In comantem vim agnoscit Mei-

I, 120. jlpium, aiUvov, varia erotto in Dubiis p. 10, ut respi-
hahet genera ,
ut petrosclinum. ciatur copia florum et scaporum,
Sed hic palustre intelligendum quos narcissus habere solet.
videtur ,
nobis Selery dictum Mitseberlieb. noster Adnotat. ad
quod locis riguis gaudet, cf. Mart. H. in Cer. p. 1 12 ad v. 12 Hymni
121. 122. Usus eadem imagine hoc epitheton advocat: tov xol
Propert. IV, 2, 43 Caeruleus cu- atto pifqs Ixatov xopo
cumLs, iumidorpte cucurbita ten- xit. Acanthus b. 1. herbae no-
tre. 122. 123- De Narcisso men, noster acanlhus .saticus,
vid. supra ad Ecl. II, 48, et h. I. seu mollis Virgilii apud Bau-
Martin. Videtur scilicet vete- hin. lyalsche Bdrenklau. vid.
rum Narcissus esse Narcissus no- ad Ecl. III , 45, ubi mollis ,
ut
ster albus circulo purpureo vel inf. v. 137, vypos Theocrito,
croceo minor. Sed sera coman- quod hic Jlexus ,
quia adultior
tem ,
sero florentem ,
appellat, caulis reflectit se et vergit ad
quod sub clementiore caelo etiam humum ;
propter hoc ipsiun poe-
seriore anni tempore, Novembri tica ratione vimen ei tribuitur,
ac Decembri, floret, ut de Tlma- quod proprie non habet ,

sed
cia ac Graecia tradiderunt Bus- caulem, tortos acanthos dixit
bequius et Turnefortius. Et Columella X, 241. Pallentis
Namque sub Oebaliae memini me turribus altis, 125
Qua niger humectat flaventia culta Galaesus,
Corjcium vidisse senem, cui pauca relicti
125. T. ARCIS
125 Oebaliae memini me turribue altis ralgo obique legitur. Oeba-

liae arcis apud Arusian. Messium ,
quod unire Terum esse nullus du-
bito, Duncqne cum Brunckio recepi. Quii enim Oebaliam dixerit de
urbe Tarento, aut Tarentina regione? quis turres Oebaliae? quis ferat
turres Atticae pro Athenis? At arcem pro orbe dicere poterat, quamquam
et arx Tarenti ex Livio salis nota, turribus autis Medie, a m. pr. Oeba-
lio Goth. pr. Mira ex hoc nomine orta est corruptela apud Corippum do
laud. lustin. III, 94 vites
Quas manibus propriis Ithacus plantavit
Z^lysses Arce sub Oebalia Inertia limina servans, Aondum Troiani vi-
tans discrimina belli. Nisi Oebaliam arcem forte ex Laconica cum Pe-
nelope , Icarii filia ,
in Ithacam transferas , nullus ei locus esse potest. Io
cod. unico, unde carmen profectum est, erat: Parces ubi Italia. Nunc
Barthii emendatio recepta : Pace sub Iliaca. Interea fatendum est ,
cor-
ruptelam in Marone esse rideri valde antiquam ,
quandoquidem in Clau-
diano ex imitatione dictum occurrit: Liris, et Oebaliae ûi temperat arva
Galaesus: in Prob. 260. (Librorum mss. lectionem defendunt Voss. et,
qui ab lahniolaudatur, Weichert. Commentat. de Titio Septimio poeta.
1824. ed. Itaque altis revocavi. IVr.') 126 Qua niger omnes libri,
scripti et expressi; nec aliter legerat Sidonius Apollinaris c. 24, 8 Quales
Cor^^tm senem beantes Fuscabat picei lana Galaesi, At ante Heins. edi-
tiones Plantinianas et Elzev. occuparat piger ex Io. Scopae collectaneis.
Alteram proprie Galaeso tribuitur ;
ambigitur modo ,
quo sensu, v. fiurm.
ad h.1. Sed est haud dubie aqua nigricans, quia pellucida et profunda;
ita enim solet fundus nigricare , adeoque et ipsa aqua. Umbrosum Galae-
snm dixit Properi. II, 25, 67. At enim hoc sensu niger amnis absolute dici
vix potest; aliter se habet silva nigra. Galaesus scribunt Medie, et me-
liores, FaXataos. vid. Heins. Galesus vnigo. Respicit h. 1. ProperL II,
34, 67 ubi Maronem in haec loca deducit: Tu canis umbrosi subter pi-
neta Galaesi Thrrsin et attritis Daphnin arundinibus. 127 Corytium
lunt. od.
hederas: ponit genua certum; duce, diu et per varios casus

nam sunt et nigrae. lactati ,
tandem in Italiam de-
125. De Tarento loquitur; feruntur, et, occupata arce Ta-

arx Oebalia dicta , h. Lacedae- rentinorum, expugnatis veteri-
monia ,
ab Oebalo, vetere Lace- bus incolis, sedes ihi constUuurU,
daemonis rego, Tyndarei patre. lustin. HI, 4. De his et Tarenti

Parthenii Spartani ,
Phalanto originibus actum in Commentat.
"/*" by Googie
:
lugera ruris erant, nec fertilis illa iuvencis.

Nec pecori opportuna seges, nec commoda Baccho.
128. EBANT:
Nec Cereri Salmas. Exerc. P]in. p. 366 laudat inenionae ac. vitio.
129 ;
Tam noli com uonnullia haerere in iiia jegee nec fertilis nec commoda
Baccho. Jungenda sunt pauca iugera , illa iugera erant teges nec ferti-
;
lis per iurencomm arationem ,

nec opportuna. Dicta teges omnino pro
agro, proprie quidem de proximo, (an de consito?" //>.)
de legibus Tarent. in Opusc. a ea- torio; quorum.||roditione victor

dem. Tom. II, pag. 217 sqq. Tarentinorum agros veteranis
Ager autem Tarentinus inter fer- divisit, et quicquid deteiximum
tilissimos habitus; amne Galaeso fuit, remigibus dedit. Indocte
irriguus ,
noto ex Horat. Carm. haec quoque narrata ;
et ,
si
II, 6 Dulce pellitis ovibus Ga- quid inde tenendum, saltem di-
laesi Flumen, et regnata petam cemus, veteranos a Pompeio in
Laconi liura Phalanto. 127. agrum Tarentinum tum vacuum
Corycium nunc senem induxisse ab incolis deductos esse. Inter
videtur Varronis exemplo, qui haec quid vetat, quo minus cer-
fratres Veianios laudat III, 16, tum hominem Cilicem intelliga-
10. 11. Locum expressit Sido- mus quem poeta , quocmique
,
nius Apoll. Carm. XXIV, 58. 59. tandem casu ille in Italiam tra-
Corycus Ciliciae oppidum, antro ductus fuerat, in his terris hor-

et croco satis notum ;
ex quA tum colentem noverat? Venerat
agro oriundus senex bic in agrum enim poeta in haec loca sub a.
Tarentinum a poeta adducitur, U. C. 715. vid. Vitam. At illa
sive is casu eo pervenerat , sive Servii ratio vix ferri potest , ut

traductus a Pompeio, qui, nar- Corycius senex appellative dictus
rante Servio, victis piratis Cili- sit
,
qui more apud Corycios
cibus partim ibidem, partini in usitato agrum coleret Horius
Graecia ,
partim in Calabria, quidem Corycius recte ita dice-
agros dedit. Laudes tamen huius retur ,
a praestantiore cultus
senis apud poetam in piratam genere non autem senex.
,
veteranum vix cadere videntur. 127. 128. cui pauca relicti
Apud Probum alia est narratio lugera ruris erant, relictum rus
,,Pompeiu8 quum oppugnaret pi- cum absolute dicatur, vix aliter
ratas, remigibus eorum promi- accipi potest, quam sive de sub-
sit agros, si vicisset eorum adiu- sedvo, h. in metatione, cum
ViRGiL. Tom. I. 44
DIgitized by Googie
Hic rarum tamen in dumis olus albaque circum 130
Lilia verbenasque premens vescumque papaver,
Regum aequabat opes animo ;
seraque revertens
132. ANIMIS
i
130 Hic {rarum!) in dumis interpungendum coniectat Burm. , sed vid.

Not. Hinc liber Bersmanni; ipse coni. Huic, quod et Erf. a m. sec. habebat.
Hinc etiam Longobard., ex paucis illis iugeribus, inquit Pierius, {holus Me-
Orthograph. p. 301. cd. Harles. JVr.) Versus 130. 131 abe-
die.; vid. Cellar.
rant a Goth. sec. 132 aequabit quart. Moret, animo quatuor apud Bur-
niannum, et sic Serv. ad Aen. I, 18. vid. ad Phaedr. II, 3. Burmann. (Bene
animo \
vid. Q. V. VIIII, 2, c. ; nec unquam de meante et sententia
animi plurali ,
sed animus singulari numero sic animo Aen. I, 582. 1I>
;
660. III, 34. IV, 15. V, 748. VI, 158. IX, 191. X, 890. et saepius; an/-
7nis de audacia, ferocia, furore, etc. Nempe senex ille regibus se bea-
tiorem putabat; ac notissimum est illud apud Ilorat. ;
Persarum vigui re-
ge beatior.Hinc animo sibi aliquid Jingere^ non animis^ et similia
eodem modo. Sane si de pluribus agitur locum habebit etiam pluralis.
, ,
Atque animo commendant hoc loco libri minime spernendi Mentel. pr.
Menag. pr. Moret, pr. Lcid. et Alb. Originem mendi indicat Moret, sec.,
in quo animos \ adhaeserat s ex sequenti vocabulo : iam quum animos ferri
non posset, sponte se olTerebat animis. Eodem modo peccatum Aen. XI,
774., ubi vide, quae annotavimus. Statium autem Silv. I, 2, 122.:
cit opes animo*^ alludere ad haec Virgilii verba voluisse, ut putat Mark-
landus ,
vix crediderim, r.)
agri assignarentur, intra limites tamen in hoc Burmanni auctori-

non recepto (vid. Goes. Ind. in tatem. '128. 129* nec fertilis
R. Agrar. Scriptt.), sive de con- illa iupencis, h. iuvencorum la-
temto omnino propter ieiunita- bore ,

aratione, seges omnino
tem soli neglecto et deserto agro, pro agi'o, solo. Nec arationi,
ut Servius facit (quo et reliqua nec pascuis, nec vineis bonum
vocant: nec fertilis illa iuvencis^ solum fuisse dicit.
Nec pecori opportuna seges, nec 130. in dumis, in solo spi-

commoda Baccho et mox in du~ noso ac dumis indulgenti, hoc
mi-v). Nam ager relictus, sc. equidem novi latine dici posse;
hereditate, avitus, cum nihil, etiam sic, ut sit, inter dumos,
quod eo ducat, adiectum sit, ut in dumeto, quod non videtur
V. c. contrarium in illo Martialis locum habere; an vero esse pos-
Kes non parta labore sed relicta, sit latine dictum pro in horto,
valde dure dictus esset. Habes saepe ducta ex dumis, incluso,
, ,
Nocte domum dapibus mensas onerabat inemtis.

Primus vere rosam atque auctumno carpere poma,
Et, quum tristis hiems eliamnum frigore saxa 135
Rumperet, et glacie cursus frenaret aquarum.
Ille comam mollis iam tondebat byacinthi,
135. ETIAM NUNC

133 ineptis Franc. [inertis Pottenus e Medie, enotat; nempe tta ty-
pothetae errore exaratum est apud Fogg., ut ipse refert Foggin. Ineptis
etiam Lips. pr., i. e. idem honerabat; sed Medie. onuSy onerosus^
inemptis ^
onustus , onerare^ eonstanter sine adspiratione. 134 atque omit-

tit pr. Moret., hiatu non inaudito. 135 etiamnum Heiiis. e Medie, et
Gud., etiam Pierianis. etiam none vulgo, et hoc recte; (ut potat etiam
IVâkef. ad Lucret. V, 17. /7 r.) est enim antiquius ;
itaque revocavi. Mo-
nitum ad Ecl. II, 41. (hic certe etiamnum ^ quod est in Medie, et Gud.,
praeferendum. Vide notata ad 136 firmaret Moret,
Ecl. II, 41. //>.)
sec. Pro glacie Walef. glacies reposuit, eleganter quidem. 137 Vul-
gata erat lectio: Ille comam mullis iam tum tondebat acanthi. Miratio-
nem iam per se facit hoc, quod acanthuSf seu branca ursina, cum inter
semper frondentes sit (ut Georg. II, 119 baccas semper frondentis acan-
quod vir doclus me docet ,

alii sed verius est ita dici, quoniam
diiudicent. Certe non ausim di- proprium sationis et plantationis
cere ,
olus crescere in saepe est, ut olera parvis inter se in-
pro in borto saepe cincto, ita tervallis ,
raris ordinibtts ,
se-
nec, dumo, premens, plan- rantur; id quod in solo tenui
tans, ut Georg. II, 3^6 quae- multo magis fieri necesse erat
cunqne premes pirguUa per Saltem boc mabm quam ,
poro-
agros, ut premere sit legere, de- sum interpretari ,
ut spongia
cerpere ,
metere , adiecta opus rara dicitur, circum in oris area-
esset alia voce, manu, ungue, rum oleribus consitarum. Ver-
ut Ge. I, 157 falce premes um- hena , bierobotane ,
Eisenkraut,
bras resecabis. Calpurn. V, 111 b. I. apum caussa sata, vescum
lu tamen aut laeves ederas aut /lyjaf-er, tenui grano ;Ge.IH, 175
molle salictum Valle premes ge- vescas salicum frondes dixit; ad
lida ,
ubi est seu -falce seu ma- quem vs. vide. 1S4. carpere,
nu stringere, frondes decerpere. carpebat, historico modo ,
ut et
Mox rarum olus potest referri V. 140. frigore saxa Rum-
ad pauperem bortum , ut modi- peret ,
V. Ge. III, 863. Etsi vix
cum olus inde provenisse dicat; credas, in locis bis Itabae ex-
44 *
: : ;
772 P. VIRGILII ilARONIS

Aestatem increpitans seram zephyrosque morantis.
Ergo apibus felis idem atque examine multo
Primus abuiulare, et spumantia cogere pressis 140
Mella favis ;
ilii tiliae, atque uberrima pinus
Quotque in flore novo pomis se fertilis arbos
Induerat, totidem auctumno matura tenebat.
Ille etiam seras in versum distulit ulmos,
thi)y alienasab b. 1. est, in qno de floribus alieno tempore Jlorentibus
agitur. Ium vero molli iam (non tum) tondebat hyacinthi scribunt di-
,
serte Mediceus Gnd. Rottend. teri, a m. pr., Mentel. duo, Menag. ait. ct
,
Moretani tres (quo Regius alludit: iam tond. iacinthi). Eandem lectio-
nem in rrtast. libris invenerat Achilles Statius \
itaque nondum receptam
esse oHm mirabar; et nunc eam recepi, adstipulante Brunckiu. Nam ma-
nifestom est, metum de metri ratione, aut scripturam
aut importunam
sine aspiratione locum dedisse depravationi in acanthu ad ductum Ecl.
III, 45, ubi molli acanthu occnirebat. iam tunc Vea. At Martin! libri
cum Gothanis in vulgatam lectionem conspirabant; nec Pierius quicquatn
de suis monuit, [tondebat hyacinthi etiam 3. 8. 11.} ct achanti^ sic, de-
terior lectio, in margine Medicei miniatis literis appicta. IFr.) 138
%ephyroque vacante Erf. a m. pr. [morante Medie, ffr^) 139
multum Gnd. a m. pr. 141 tilia Modie., quod merito praefert Heins.
Et sic cmendarat Rciskius. [tilia elisioni originem videtur debere, l^r^
142 Quodque f quoque al. apnd Burm. 143 /ereba/ Schol. Cruqu. Horat.
III,1, qaod in prosa ferrem, legebat Moret, fragm. , qood in cultorem,
noi| de arbore
,
dici posse, bene monuit Burm.
V
tremae circa Tarentum tantam alios; mella maturius expri-
hiemis saevitiam incidere posse, mebat favis. apK fetae meile.
ut pro generali hiemis notatione 141. pinus y
vid. ad vs. 112.
baec sint habenda. 137. co- 142- 143. Fidem praestabant ar-
mam mollis iam tondebat hya- bores, nec frustrabantur spem
cinthi h. carpebat byacintboa ex flosculis et gemmis conce-
media bieme. coma hyacinthi pro ptam. Poma futura latent in
ipso flore. 1 38. Argutus versus. floribus, bine arhos induit se
Ipse antevertebat praecocibus pomis in Jlore noro at in flo-^
floribus aestatem et zephyros, rem ipsum induit se arhos supra
ct idcirco increpare eorum tar- Georg. I, 187. 188.
ditatem ac moram videri poterat. 144 146. Ille etiam ulmos
140. Mciblieio antevertebat in ordinibus, xoro li. e.
Digitized by
GEORGICON LIB. IV, 138--148 773
Eduramque pirum, et spiiios iam pruiia ferentis, 145

lamque ministrantem platanum potantibus umbras.
Verum haec ipse equidem spatiis exclusus iniquis
Praetereo atque aliis post me memoranda relinquo.

145 que abest a duobns Biirm. Iduramque Leid. pr. a m. pr. pinum
Medie, a m. pr. Eduraeque pinus Goth. pr., metro invito, spinas Leid.
prunos iam spina ferentis Ven.
Zulich. Rottend. pr. a m. pr. Moret, sec.
146 umbras Heius. e Pierianis et suis. Sic Goth. scc. et omnes Martini.
umbram vulgo, platanus umbram Goth. pr, 147 haec ipse quidem
novem apud Burm. , uterque Goth. Regius et ed. Norimb. haec ipse ea-
dem Ven. ipsa Medie, a m. pr. exclusus omnes Pieriani et Heinsiani,
Goth. sec. et omnes Anglici ; et confirmat Coldmellae imitatio lib. X pr.
Vulgg. disclusus male. Altera tamen lectio iam ab Egnatio erat prodi-
ta, et e Palat, in ed. Commelin., tum H. Stepb. et Pulroann. seclusus
Menag. pr. 148 post me memoranda Nauger. cum Steph., quod de-
seruere alii; kaque revocavit Heins. e parte librorum; ut Goth. sec.
Reg. et Cantabrig. exhibent et confirmari id potest e Colum. X praef. 3
;
etX, 5, quo maior pars alludit cum Medicco et uno Arundel, post me-
moranda, (sic etiam 2. 3. ff^r.) ita, ut similis syllaba exciderit; quam
supplevere alii, ut io Pierianis aliquot et uno Meudiano: post haec memo-
randa, aut, ut vulgo legebatur, et ut in tribus Martiuianis legitur: post
commemoranda, aliis primo memoranda ed. Ven. (commemoranda rece-
pit Vossius; abstinuit Virgilius hoc verbo,, prosae orationi magis, quam poe-
ticae conveniente, quamquam non ignoro legi apud Ovidium aliosque. JVr^
ille ulmorum ordines posuerat; in versum distulit ulmos ,

si
at elegantius distulit ,
disposuit, probe intelligo mentem poetae,
in versus, conf. Ge. %277 sqq. idem valet ,
quod habebai in
Servio duce, quem lulius Sab. versum dilatas' ulmos. Serae
exscribit ,
Martinus de trans- autem ulmi proprie quidem non
plantatione arborum iam adul- sunt adultae, sed tarde crescen-
tarum quam ille Corycius se- tes, ut recte explicat Burm. Sed
nex felici eventu tentabat, acci- plantatas ab homine illo iuvene,
pit ;
motus epitheto adiecto se- ; eo tempore, quo eas vidit Vir-
rae uhiii. Probaveram hoc ipse gilius ,
iam adultas fuisse ,
ex
in prioribus edd. et ad eadem vs. 145. aq. intelligitur. /fV.
iam redeo. (Non recte haec de Ergo ulmos appellat seras, non
transplantatione accipi viden- tam sero adolescentes ,
sed iam
tur ;
neque enim quid egerit se- adultas, piros eduras ,
h. valde
nex ,
sed quid habueiit in hor- duras, validas; conf. Var. Lect.
to suo, narrat Virgilius. Itaque ad Ge. II ,
65. Spinus ,
oxya-
Nunc age, naturas apibus quas luppiter ipse
Addidit, expediam, pro qua mercede, canoros 150
Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae,
Dictaeo coeli Regem pavere sub antro.
(152. In Servianis legitur OiWoûm, sed cod. Dresd. Otc/eo.
canllia, llagedum, cui iain pru- toque tempore erumpentis ignis

nus insita erat; tandem plata- prodigium; vid. Antonin.Lib. 19.
nus (vid. Georg. II, 70) iam um- Obscuriora tamen sunt illa ,
ad
brosa. haec forte ad priorem quae Maro li. 1. respexit; eoque
interpretandi modum revocare interpretatio non satis tuta ;
in-
possit. 147. Cf. ad v. 116. Co- primis propter verba pro (jua
lum. lib. X, praef. et pr. spatiis mercede. Nolo iterum ea, quae
inujuis, spatio nimis angusto, olim disputata sunt, repetere,
intra quod cursum suum tenere sed apponam ,
quod iam olini
cogitur. Respicit locum Plinius praetuli. lovcm puerum apes,

quoque lib. XIV pr. 148. Ser- allectae cymbalis Curetum, sub
vius ad h. V. Gargilium Martia- antro montis Dictes in Creta
lem significari prodit; scripsit pacerant meWe-, pro ea re, tam-
sane is de hortorum cura, sed quam mercedis ac praemii loco,
est serior aetate ,
et non nisi miram hanc, et humano ingenio
Palladio primum laudatus. similem naturam iis indidit lu-
149 sq. De re privata ac pu- piter. Extulit haec poeta in-

blica apum agere orditur. noXi- verse: narras has indidit lupi-
tilav Kttl jStov dixit Ari.st. II. A. pro mercede eius,
ter apibus,
IX, 40, et inde Didymus Geop. quod eum puerum olim pave-
XV, 3, 1. Fabula nota vel ex rant. Nunc relative redditum,
Callimacho H. in lov. 49 sqq. pro rpta re, pro qua me/cede,
Fuere tamen multa, quibus fa- pro eo quod pavere; in inerce-
bulam ornaverant poetae : in his dein eius quod. Ita vulgo dici-
V. c. illud ,
quod Ambrosiam tur, pro quo, ut sit: pro eo
lovi puero apportabant colum- quod, vrl ov. (Recte veroHcy-
bae inter Planctas advolantes: nius. Oratio ad communem con-
Odyss. (t, 61 sqq., ubi cf. Eu- suetudinem revocata ita proce-
stath. Servata ad inferiora us- dit : nunc expediam naturas,
que tempora antri Dictaei reli- quas luppiter apibus addidit, ac
gio et apum in eo examina cer- mercedem i. e. naturas mer-
f :
Solae communis natos ,

consortia tecta
Urbis habent, magnisque agitant sub legibus ae-
vum ;
Et patriam solae et certos novere Penatis; 155

153. GNATOS
(153. Medie, communes^ idem a m. pr. lato a sec. natos\ sic, natos^ ^
tiotignatos qaod expuli. Vatie.; vid. Q. V. XXXVJII, 2. 154

ûe abest a qiiart. Moret, uao Mcad. et rett. edd, , forte melius, aevom
Gudianus. (item Vatie. 155 ^ patriam pro Ah codd. aliquot apud
Pierium, st ante certos abest Longobard. {Ât prior Et altera lectio Va- ,
tie, Tum Penates Medie, et Vatie. Jf^ri)

ceJis loco occeptas pro qua bus ipsae parcum educaceranl
pavere. Ita dcinum Indicativi alumnum (Ita vero a love mei
constat ratio. Sic Aen. VI, 614. acceperunt, quo lovem puerum
sq. ;
Ne quaere doceri, quae alerent 7). Ista enim ,
quamcis
forma viros fortunave mersit non dedeceant poetam, summa-
i. e. ne quaere doceri formam, tim tamen et uno tantummodo
quae mersit. Eodem modo Ci- cersiculo leciter attigit Virgiliiis,
cero de Fin. IV 24 67. At, , , :
cum sic ait Dictaeo sub an-
quo nituntur homines acuti tro. Tradiderat autem illa Eue-
argumento ad probandum, ope- merus in sacra historia , uva-
rae preliiun est considerare i. e. yqagpij icfo ,
ab Ennio latine
operae pretium est considerare conversa ,
in qua cum aliorum
argumentum, qu^nituntur; deorum ,
tum Jocis Dictaei,
vid. ibi Goerenz. Et in Cat. mai. tamquam mortalis hominis, na-
IV, 12.: nihil est admirabilius, tales ,
patriam ac sepulcrum
quam quomodo ille mortem filii persequutus fuerat, vid. Minue.
tulit; i. e. quam modus, quo. Felix Octav. 21. Lactant. Inst.
IVr.') Eucmerum poetam ante div. I, 11. Non ergo admittam
oculos L. I. Virgilio fuisse disci- coniccturam virorum doctorum,
mus ex Colum. IX, 2, 3 an, Eumelum, de quo vid. inf. ad
ut Euemerus poeta dicit ,
cra- V. 316, esse legendum in Colu-
bronibus et sole genitas apes , mellae verbis. Locus, qui se-
quas nymphae Phryxonides edit- quitur, est ex praestantissimis,
caverunt ,
mox ,
Dictaeo specu. propter dignitatem tenuitati re-
Jocis extitisse nutrices, easque rum additam, ex translatis ab
pabula munere dei sortitas, qui- humano genere. 155. patriam
Digllized by Google
, , , ,

Venturaeque hiemis memores aeslate laborem
Experiuntur, et in medium quaesita reponunt.
Namque aliae victu invigilant, et foedere pacto
Exercentur agris ;
pars intra saepta domorum
Narcissi lacrimam, et lentum de cortice gluten, 160
Prima favis ponunt fundamina, deinde tenacis
Suspendunt ceras; aliae, spem gentis, adultos
Educunt fetus ; aliae purissima mella

Stipant, et liquido distendunt nectare cellas.
156 laboret Arnodel. Erf. (hiemet Mcdlc., ed e in i rontatur. Jf^ri)

157 reportant Vos. 158 victum qnart. Moret, victui sec. Moret. W-
foedere parco Reg. Martin.
gilant apud Priscian. VII. 159 inter uniia
Amndel. tecta domorum nnoa Mead. 160 lente Moret, qnart. lectum
Longobard. com aliquot aliis apnd Pierium et Reg. Murtini, non male;
sed recepta lectio est pulcrior. 161 tenacit Priscian. Vll. Rottend. tert.
Gnd. (et Vatie. /^>.) tenacet 162 in spemLeid. a m. sec. Goth. sec..
ol.
male. 163 durisiima yieAic. a m. pr. (est ea prior lectio. lf'r.), male.
liquentia et mox dulci distend. nectare Seneca Ep. 84. ex Aen. 1. 433,
ubi et sequentes versu 167
169 iterum appositi. 164 nectare te-
lat Ven.
simili modo dixit Columell. IX, mus. Habebat hic ante oculos
12, 1. IX, 9, 1. Ad locum fa- poeta Aristot. H. A. IX, 40.pag.
cit Ambros. Hexaem. V, 21. 946 extr. Lineae autem sunt
157. Georg. I, 127 / medium ductae iam in Hesiodo &. 596 sqq.
quaerebant. 158. Partitae in- 1 60. IVarcissi lacrimam gut-
ter se opus ac munera certo ortam, nectar, humorem dulcem,
dine (hoc est foedere pacto), seu melleum ,
quem imus ilo-
aliae victu invigilant, victui rum calyx exsudat, tum gluten
quaerendo ,
cibo congerendo e resina ,
gummi corticum.
,
operam dant ,
et exercentur favis, cellulis melreceplu-
agrie, discursu et vagatione ris ,
fundamina propolin : vid.
vexantur, fatigantur, per agros; sup. ad V. 40. 164. distendunt
quae Graeci per medium ,
nos nectare cellas ornatius quam,
reciproce exprimimus, exercent replent, explent; nam maiorem
se. ut saepe exerceri laboribus, abundantiam repraesentare ani-
opere , dicimur ,
quod tracta- mo videtur, quod adeo cellula-
: ;
Sunt, quibus ad portas cecidit custodia sorti; 165

Inque vicem speculantur aquas et nubila coeli
Aut onera adcipiunt venientum, aut agmine facto
Ignavum, fucos, pecus a praesepibus arcent.
Fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella.
165 ad portam tendit unus Axundel. sorte Leid. et ZuHch. sec. Goth.
sec. et Erf. a m. sec. sorti est idem casas sextus ,
ut vesperi ,
ruri. vid.
Drakenb. ad Sil. VII, 368, (et quae afFerant Forbiger. ad Lucret. I, 977., et,
quos idem laudat ,
Viri docti. /f>.) quamquam non video ,
cur non sorti
cadere res possit ,
tertio caso ,
h. in sortem , cum sors et ipsa portio ac
munus sit. ad portam Alcuinus Granunat. vid. ad Liv. IV, 37, 6. Burmann.
Sed illud minus poeticam. 166 ûae nubila Ven. 167 adcipiunt:
pro vulgari, excipiant; hoc tamen reposait Wokef. qaia sit proprium.
168 Jgnavom Gud. Agninum duo Barthii. a praesepibus urgent anas
AnindcI. 169 Fervit coni. Cuningham. et lo. Schrader. sicque legerat
Philarg^T. (sed hoc testimonio nihil conBcilar, nisi in eo codicc, quem
versavit Philargyrias ,
ita exaratum fuisse, librarii fortasse errore. lf'r.)
jlagrantiay Jlaglantia^ fraglantia et in Franc. yrongen/m legitur, vid.

Borm. {fraglantia Medie, et Vatie. IFri)
rum latera tumere faciat, dis- ignavum pecus, et sine industria

tendet spicis horrea plena Ce- favis assidens. Iâm neque ali-
res Tib*ull. II, 5, 84, ubi vid. menta congerit^ et ah aliis in-
Not. et supra III, 124 denso vecta consumit. Verumtamen

distendere pingui y Quem legere ad procreationem scholis con-
ducem. Hoc idem alias est rum- ferre alirquid hi fuci videntur,
pi, ut Ge. I, 49. insidentes seminibus ,
quibus
166. An futuri sint imbres, apes figurantur. Itaque adfo-
ne reliquae exeant ,
ut bene vendam et educandam novam
Cerda. conf. v. 191. 168. y- prolem familiarius admitiuniur.
cos ,
Dronen y apes maiores iis, Exclusis deinde pullis, extra te-
quae mei faciunt. Columella IX, cta proturbantur ,

et, ut idem
15, 1 A/br vere transacto sequv- ait ,
a praesepibus arcentur. Vi-
tur mellis vindemia, Eius des veteres non ubique in pl^y-
maturitas inlelligitur , cum ani- sicis desipuisse.
madvertimus fucos ab apibus ex- 169 175- Eadem industria

pelli ac fugari; quod est genus apum est in mellc elaborando,
amplioris incrementi ,
similli- quam in fabrica aliqua plurium
mum apis ,
et, ut ait Virgilius, operantium ;
poterat oiBcinam
Digitized by Googie
,

Ac vcluti lentis Cyclopes fulmina massis 170
Quum properant, alii taurinis follibus auras
Adcipiunt redduntque, alii stridentia tinguunt
Aoralacu; gemit inpositis incudibus Aetna; '
Illi inter sese magna vi brachia tollunt

In numerum, versantque tenaci forcipe ferrum. 175
Non aliter, si parva licet conponere magnis,
170. \"ELUTI,
170 lenti fragm. Vatie. 171 alii t.

f, auras aberat Longob. lidem
versus Acn. Vili, 453, sed ibi ventosis follibus; et antrum pro
Aetna ^
et multa v/, et tenaci forcipe massam. 173 stringentia Ven.
173 pro Aetna, antrum iu liongobard. Medie, et Pierianis aliis, llotteud.
pr. Menag. pr. ait. Voss. Frane. Goth. sec. (in quo alterum pro glossa ad
scriptum^, el uno Aruudel. , quibus adde fragm. Vatie., forte cx Aeii. VIII,
451. (vid. notata ad vs. 4.A/>.) 17 tI multa vi llotteud. sec. ex eod.
loeo ;
sic(|ue iuf. v. 450 et alibi. 175 massam in line versus Vratisl.
et Nonius in T'omus; ex Aen. VIII, 453. 176 opponere Goth. sec.
fabrilem laudare ;
at poetica in- UJo ceu quondam lamina can-
getiii vi maiorem speciem rerum dens, Tincta lucu, stridit, {im-
reddidit ex Vulcatii fabrica fer- /lositis incitdibu.s, non Acltiae,
raria. lentis massis ferri, quod ait Vos.sius, sed Iv dxfio&tTm.

procudi ac duci potest, prope- llom. II. XVlll, 476.; 9>'ikiv iv
rant ,
properanter conliciunt ,
axfio&iTO) piyav axpova. ldr.)
arctvbovaiv ,
ircciyovai, fulmen. 175. /n numerum: iv pvOpa,
Sic Cailim. in Dian. 49 de ipsis tvpv&pojg' ut Eclog. VI, 27.
Cyclopibus: itttlyiio yaq fiiya Ceterum eundem locum rc-
Iitinc
fpyov. Lacus, ut fontes, pro ftnxit poeta Aen. VllI, 449 45S.
aqua positus. Lucret. VI, 147. Compara Callimacli. in Dian.
148 l!l calidis candens ferrum 59 61.
e fornacibus olim StrUlit, ubi in 176. Cuin essent, qui lianc

gelidum propere (aut potius comparationem magnae molitio-
qiropter, dum prope adstat aqua) nis, studii el laboris apum cum
demersimus imbrem. IIoc ina- Cyclopum opere fabrili pro in-
gis poeticum, quam ut lacus epta et ridicula haberent, cum
ipsum vas sit ;
uti in vineis la- res exiguae et tenues tam magni-
cua sunt. O vid. Met. IX, 1 70 ficis exemplis ornentur, Popius
Digitized by Coogle
,, ,
Cecropias innatus apes amor urguet habendi,

Munere quamque suo. Grandaevis oppida curae,
Et munire favos, et daedala fingere tecta:
At fessae multa referunt se nocte minores, 180

Crura thymo plenae; pascuntur et arbuta passim.
Et glaucas salices, casiamque, crocumque ruben-

tem,
177 Cecropeas mnlti scribunt cx more. 178 t/uaetjue suo Frnnc.
fgere unus Mcad., quod hic legendum putabat Burm. Sec. ad Anthol.
Lat. pag. 375. 180 multae Zulichcm. Laudat Burro. Intpp. ad Suet,
Aug. 78, Drakenb. ad Liir. V, 26.
in praeclara disputatione [Posl- niulat ,

adeoque etiam coinpa-
scripi) Odysseae subiccta, mo- rationes ab lioniinibu.s petitas ad
nente etiam Martino, eam ita illa tran.sfert. Accedit ,
quod
defendebat, ut ex animantium tota tractatio de apibus nos iam
actionibus ,
quamvis tenuibus, adsucfecit imaginibus a rebus ac
nunquam risum recte captari di- fatis, moribus ingeniisque Iio-
ceret; sed tantum ex hominum minum, petitis. Xn.amorha-

actionibus, inulta ac magna, bendi li. 1. acquirendi studium,
adeoque inepta et absurda mo- cura mol parant, munere suo,
litione elfectum exiguum ac ieiu- pro cuiusque vicibus, ut 158sqq.
num consectantibus. Praeclare partibus cuique assignatis. 179.
profecto ;
sed vera ratio ad hunc munire favos, pulcrius quam,
modum erat reddenda: Compa- lingere, facere, fabricari. (Alii
rationon versatur iii specie intelligunt opera ad munienda

apum et Cyclopum sed ,
in ope- alvearia. Jfch.') daedala lecta
rae industria; poetae autempar- a Lucretio habet. ISl./inscim-
les, in hoc inprimis rerum getur, depascunt, ut verbi usum
nere, quae per se tenues sunt vidimus Ge. III, 314. II, 375-
et exiles, versantur in eo, ut De orAu/fs v. Ge. III, 300. 1, 148.
iis ornatu, dignitate et gravitate glaucas salices Ge. II, 13. ca-
eam speciem induat, qua pro- siam II, 213. pinguem tiliam,
barc se ac delectare animum a meile florum et foliorum, quod
possint : hoc autem assequitur, exsudant ,
glutini apum ido-
dum animantium actiones hu- neum. ferrugineos hyacinthos,
manis studiis et consiliis assi- aUss purpureos ,
vaccinia nigra
Digitized by Google
;

Et pinguem tiliam ,
et ferrugineos hyacinthos.
Omnibus una quies operum, labor omnibus unus.

Mane ruunt portis; nusquam mora: rursus, eas-
dem 165
Vesper ubi e pastu tandem decedere campis
Admonuit, tum tecta petunt, tum corpora curant;
Fit sonitus, mussantque oras et limina circum.
Post, ubi iam thalamis se conposuere, siletur

In noctem ,
fessosque sopor suus occupat ar-
tus. 190
Nec vero a stabulis pluvia inpendente recedunt
183 talinm Giid. a m. pr. 184 Distinguunt multi post yuiet. viil.
4 licitis, et Burm.. qnod et ipsam ferri potest, labor omnibus idem Rot-
lend. pr. ut Georg. lU. 244, sed et v. 212 mens omnibus una est, 187
dum edit. Norimb. {tunc in Medie, exstare ait Foggin., non addens tamen,
utro loco sic scriptum repcrcrit, an utroque; vid. y. V. XXV, 5, b. //>,)
p&ctora Rotteud. sec. vid. Aen. VIII, 607. 188 musantiûe duo. mu-
satque Leid. lumina ed. Norimb. 190 suus sopor Mentcl. tert. et Reg.
Goth. pr. suos sopor Veo. 191 recludunt Medie, a m. pr.
Ecl. n, 18. Nobis lilia Jloribiis suus ,

ex usu huius nominis
rejlexis, TurlUcher Butid. conf. poetico, iUis debitus et conve-
Martin., qui hyacinthi huius poe- niens, quippe labore diurno pa-
tici formam exhibuit. ( 185. ratus, aut illis solitus et usitatus.
ntunl porlis, portas agmine re- 191. Convenienter versui 149.

linquunt. Liv. XXVII, 41 .
:
equi- 150 sequuntur nunc alia singu-
tes peditesque certatim portis laria ingeniis apum insita :

prae-
ruere. /acobs.) sensio tempestatis ingruentis
188. mussant ,
murmurant, tum vs. 197 sobolis mira repa-
fremunt : vid. ad Aen. XI, 454 ratio. 191. Arat. Diosein. 296
Jient maesti mussantque patres. inter signa imbris ingruentis:
189. thalami, cubicula, pro ovS' av ini JouOol ptydlov
alveis. (Antiphil. Ep. 29. ;
pt- ytiptovog lovxog ni/oaam jtojq-
Itaamv avronayiiq &alafiai. oatvto vopov Ktjqoio piXtaaai,
Nicias Ep. 7.: ,,Kti(oaayqg &a- dkk otiroti plhzos te xal fpyov
Itrpoj. /acobs.) 190. sopor eiUceovzai (h. Kazd, wtpl pi-
Digitized by Coogle

Longius, aut credunt coelo adventantibus Euris;

Sed circum tutae sub moenibus urbis aquantur.
Excursusque brevis tentant, et saepe lapillos.
Ut cymbae instabiles fluctu iactante saburram, 195

Tollunt: his sese per inania nubila librant.
Illum adeo placuisse apibus mirabere morem.
Quod neque concubitu indulgent, nec corpora
segnes
In Venerem solvunt, aut fetus nixibus edunt:
198. Quod nec

192 haud credunt Leid. Franc. advenientibus Goth. pr. 193 Sed
tutae circum Franc. pro moenibus Priscian. VIII icd vulgatum agnoscit ,
Nonius Marcellus, Prisciano antiquior, in aquari apud Heins. ( 194. ex-

cussus Medie. a m. pr. idem temptant^ sed supra m litera n miniata, et su-
}
pra p punctum eiusdem coloris visitur. ff'~ri) 195 cumbae Medie, a m. pr.
etGud. cymbae reliqui, [stabiles Medic^, sed in supra scriptum. IVri) sa-
burram "Medie. a m. pr. et al., aut saburam, '196 hi sese Leid. is salê
Gud. pro var. lect. vibrant Menag. ait. 198 Quod neque Romanas (iu
quo a V. 36 ad 181 lacuna erat) cum aliis, (quod recepi; vid. Q. V. XXXII,
1. et 2. /fr.) concubito Mentel. pr. [segnis Medie., praecesserat in eo-
dem indulgens a m. pr. ff^ri) 199 nisibus Gud. a m. sec. nexibus
Medie. Gud. a m. pr. et duo Leid. cum Rom. (sic etiam Hafu. A. B. et
Lips. obi., nec dubito, quin ex aliis libris diligentias inspectisidem eno-
tari potuerit. Et nexibus quum optimi libri tueantur obediendum videri
,
ppssit horum auctoritati. Verbum enim necti in re Venerea locum habet;
li;). 192. credunt coelo, fi- 197. Inter plures veterum de

dem habent sereno caelo. 194 apum generatione opiniones erat
196. Observatum hoc multis, etiam haec , non gigni nec nasci
apes adverso ventu volantes la- eas ,
sed ex floribus legi. vid.
pillis se onerare, ne a vento ab- Aristot. H. A. V, 21 ; adde c.
ripiantur, in his Aristot. H. A. 19. 22. Plin. XI, 16, sect. 16.
IX, 40. Aelian. H. A. I, 11. Plin. Nunc reginam, vulgo pro rege
XI, 10. cymbae instabiles, levi- habitam, communem stirpis au-
tate oneris fluctuantes. (De nu- ctorem ac parentem ,
ovis pari-
meris vs. 196. dictum Q. V.XIII, undis solam vacare, post Swam-
2, d. JVr.) jnerdammii ct Ilcaumurii (T. V
a
Dgitized by Google
Vcnim ipsae e foliis natos et suavibus herbis 200
Ore legunt; ipsae regem parvosque Quirites
Sufficiunt, aulasque et cerea regna refingunt.
202. REFINe.UNT;
Ovid. A. A. II, 484.: Haeret adulterio cum cane nexa canis.** Neque
verendum, ne talis vox pudori castissimi poetae ofBriat; neque obstat
edunt^ consequens pro antecedente; neque aut^ de quo vid. Q.V. XXXVI,
11. Retinui tamen nixibuSf suadente ipsa sententia. Nam quum verba
s. 198. ne<jue concubitu indulgent^^ in universum con.suetudinem maris
cnm feminn signiticent, eius rei notio deinde in duas scinditur partes ita,
ut illa: nec corpora in fcnerem solvunt^** de maribus, haec: nec
Voc. enim nexus ad utrumque
fetus nixibus edunt,** de feminis dicantur.
sexum referendum esset, quod purum aptam gratamque inferret orationi
copium. //>.) Eadem diversitas apud Ovid. Met. IX, 294, notante Burm.,
sed et alibi saepe. 200 ipsae e foliis Heins. e Medie. Gtidiun. Moret, quart.
Franc. Toll. Roman. et omnes Martiniani cum edd. uoouullis anL et
Sic et
Goth. uterque. et fohis natos et Rottend. tert. At aliae cum rnlgg. e omit-
tunt; sunt etiam, qui ordinem mutent, natos foliis\ ut apud Pierium et m
vett. edd. natas Gatroeus edidit, e suavibus herbis Mediceus et Mentel.
pr. (et 2. JFri) sed suavibus Romanus. 201 pabulumque Quirites Medie,
a m. pr., manifesto socordiae vestigio. Heins. tamen hinc faciebat: pau
losque. 202 que abest a Frunc. alvorum et cerea regna Longobard.,
cum in aliis tecta sit, si recte capio Pierium. Yeruin boc deterius esset:
nam in maius anget rem poeta et alveare in aulam ac regnum mutat. Mox
refigunt vulgo editur inde ab Aldd., quod tuentur Medie, cum aliis codcL
ct edd. vett., nec non Serv. etPhilargyr. refingunt, editum iam aCommelin.
et Pulroann. ,
tuentur Rom. Medie, et quaedam alia Pierii exemplaria anti-
quiora ,
ex Heinsiunis Mentel. pr. Rottend. pr. ct Leid., forte et alii Bnrm.
libri, cd. Ven., tres Martini, Goth. sec. ;
et multo magis grammatica ratio,
cum de favis agatur; de quorum structura et ratione mulla sunt ap. Plin.

Memoire 9) observationes com- 197 169. Novus orationis
munis opinio est; unde mox ex- color : Illum mirabere ,
h. e.
cludantur apes, cum novae ma- alia ,

caque nec minus mira, na-
tres ,
tum mares, seu fuci, tum tura est, quod concubitui non
mellincantes apes ,
in quibus indulgent, nec concipiunt, nec
nondum ulla sexus nota rejierta pariunt. Colum. IX, 2, 4 utrum
est: ut adeo apes cum formicis examina concitbilu sobolem
novam animantium classem con- procreent an heredem generis
,
stituant , quae triplicem sexum sui floribus eligant quod affir-

,
complectatur. mat noster Maro. (^200. de

Saepe etiam duris errando in cotibus alas
XI, 10 ct al. ct Jigere quidem favos, tecta, dici possit, non reftêre\
conf. Heins. ad Ovid. I Fast, 158. (Medie, avias pro aulas a m. j>r. Serv.
Dresd. Refigunt, i. c. figunt sed verbo figunt supra appicta n.
fgere si teneas, capiendum esset de semper iterato mellificii opere; sed
b. 1., ubi de stiilicienda prole agitur, requiritur refingunt', hinc etiam ce-
rea regna non dc favis, sed de apibus cerea regna, i. e. alvearia, nova
semper sobolc frequentantibus occipiendum, 203 205 Primo
statim oculorum coniectu, alieno loco hos tres versas positos esse, intclli-
gas; quam etiam fuisse opinionem docti alicuius Britanni ex Martino disco;
et promtum est locum iis suum post v. 196 adsignare nec eum pcrcommo^ ,
dum fore dubitari potest. Neque aliter Io. Schraderus censebat. Nec vul-
garem ordinem defendas facile, nisi in poeta nos versari dixeris, in quo
subtilitatem dialecticam male requiras. Ad banc itoque legem possunt
sententiae loci sic constitui : apes ex floribus et herbis fetus legere dixerat
v. Quae sequuntur: ipsae regem parvosi/ue Quirites Sufficiunt,
200.
aulasiûe et cerea regna refingunt, non diversa, sed eadem sententia,
novis imaginibus exornata, est: ipsae sufficiunt regem et populum, scii,
ex floribus, sive e foliis et herbis', nam hac modo praecesserant; et, ubi
illi habitare possint, aulas et cerea regna refngunt, h. favos parant,
ex florum succo ac polline. Cum itaque ex floribus et fetum, ct fetus cu-
nabula ac cubicula ,
et cibum etiam capiant ; tanto florum ac mellis ex iis
conficiendi studio inflammantur, ut etiam onere, quod ferunt, ita humo

affligantur, ut alas atterant acutis lapillis, et viribus exhaustae deficiant.
Nunc a v. 206 nova omnino propositio exordium ducit: itaque maiorem
interpunctionem apposui. (Ea si tenueris, quae in V. L. ad vs. 202. scripsi,
facile intelliges, non procedere rationem eam, quam sequitur Heynius.
Manifestum est etiam, sententiam versuum 206. sqq. nexam esse e vs. 202.,
et quae media interposita sunt, i. e. vss. 203 5>, iis interpellari turbarique
coeptam orationem. Itaque vix dubites , quin vss. 203 5. alieno sint loco
positi. Sed aptiorem circumspicienti locum vix apparebit, qui satis sit
commodus. Itaque mihi videntur hi versus, absoluto iam hoc libro nnt
etiam toto Georgicorum opere, a Yirgilio, ut fit, in marginem codicis
coniccti esse et inde io texta illati; cfr. Serv. ad Aen. 111,204. ibique Heyn.
V. L. Neque aliter statuo de Ge. 1 , 47 49. 135. II, 171 sq. 111,32.
219. IV, 276. 291 293. vid. etiam Ruueus et Burm. ad Ge. II, 171. Hcyn.
ad Ge. III, 32. IV, 191. et a me notata ud Ge. III, 219. IV, 291.; tum Wei-
chert. ad Val. Flacc. p. 105. sq. et quos hic laudaL /f>.) 203 Ipsae
etiam Erf. certando Vcn. ct cd. Vcn.
vi pronominis ipsae vid. Q. V. cunabula ct cubicula, parare

XVllI, 2, q. m.) dixerat. Subiungit, mutato sen>
203 sq. Saepe etiam. Ex tcnliae ordine : Itaque tanto flo-

floribus apes et fetum, et fetus rum obeundorum studio tenen-
DigfIT2^ by Googie
, \ : ;
:

Adlriverc, ullroque animam sub fasce dedere :
Tantus amor florum, et generandi gloria mellis. 205

Ergo ipsas quamvis angusti terminus aevi
Excipiat: neûe enim plus septuma ducitur aestas:
At genus inmortale manet, multosque per annos

Stat Fortuna domus, et avi numerantur avorum.
304 utroque Reg. cum glossa inepta: aqnae et floram. 305 gignendi
alter Rotteod. gratia tnellie coni. Io. ScKradcr. 306 angustus terminus
edd. plnrimae cum Aldd. pr. et sec. et Nonius in Excipere minus poetice;
et angusti defenditur omnium bonorum codd. auctoritate, 307 Exci-
piant quart. Moret, jiccipiat ed. Veo, et Erf. aetas Rottend. tert. Leid.
quart. Moreti et pr. a m. pr. Goth. sec. idd. ad Georg. III, 308 Et
190.
Roro. jit est attamen, mnnenc Franc. ,
non ineleganter, iudice Burm.
ipsae ,
apes ,
genus immortale, manent. Nam videtur nimis tenuiter dictum
genus manet immortale. Debebas tamen iungere genus manet durat,
; ^
ita ut subiungatur ornans immortale, BenU. ad Lncan, coni. At genus

immortale tamen, recepit Wakef.
tur, ut etiam alas interdum at- exciperet caeli indulgentia ter-

terant acutis lapillis, et onere ras, Aen. III, 317. 318 quis (e
oppressae deliciant, cf. V. L. casus deiectam coriiuge tanto ex-

(de Adv. vid. Q. V. XXVII, cipil? Ita de philosopliis : ex-
1. 205. generandi glo cepit scliolam Crantor; et Aen.
ria mellis h. studium ;
spes et 1,276 Romulus excipiet gentem,
studium gloriae ex mellis gene- regem eum habebunt Albani,
ratione. Nec multum diversa exempla in
206. Rrgo ,
cum tam facili Livio, septima aestat vid. Ari-
ac promta natalium ratione ex stot. Ilist. Anim. V, 22. Plin. XI,
floribus se reficiant germs in- 20. Colum. IX, 3, 3. plus, plus

mortale manet, quod copia poe- quam. 209. Fortuna domus or.
tica trinis modis enuntiat. 207- natius, quam domus, et boc
Excipiat, ut fortuna, sors, ca- pro apum genere. Subire potest
laiuitas nos excipere dicitur ;
b. animum Fortuna domus Attgu-
ttt iis sit. Ut laêiv, Xaxelv, stae ,
Augustorum ,
Augusti,
ita excipere nos dicuntur ea , proprio ac sollenni more dicta
quae obtingunt, eveniunt, in- inprimis in numis; respectu ad
primis certo ordine ,
tempore, statum et conditionem gentis
sequela. Sic Ge. II, 345 Si non fatali abqua necessitate perpe-

Digilized by Googie
, : ;
Praeterea regem non sic Aegyptos et ingens 210

Lydia, nec populi Parthorum, aut Medus Hydaspes,
Observant. Rege incolumimens omnibus una est;
Amisso rupere fidem ,
constructaque ipella
210 nec nc Erf. Aegypto e Medie. Heins., qoem ride. Aegyptut nl-
go. 211 Ludia Rom. Z^ybia male dao apad Burm. lydia Parthorum t
popuii qaart Moreti forte /ndia legendam , inquit Barmannna, quae re-
;
ctius ingens dicitur. At vide Notam. Porro et Medue Medie. , aed a m.

pr., quod Heiua. firmat hic et ad Aen. VI, 327. Medue I/ydaepeeve alii
ed recte reiicit Burm. et vid. Not. I^dia, Parthorum aut populi , Me-
dusve Choaepee cou. NodeU. Not. erit, p, 76. (Metue primo acriptiun fue-
rat in Medie. fPr.) 212 Obeervant regem Gud. pro var, lect., male.
(Pegi Medie, a m. pr. IPr.) Porrq incolomi scribunt quatuor apud Burm.
eet omittant qnatuor apud Heins. et nnns Mead. 213 conetrictaque sec.
Rottend. Vratial,
tuam et perennem :
quod et reliqua imperia habito, sed ad
Rulinkenius in memoriam revo- Croesi victorias et opes. Medue
cabat: cf. Oudendorp. ad Suet. Hydaspes, negotium facit Intpp.
Aug. 65. Markland. ad Stat. Silv. Est enim Indiae fluvius, cui epi-
V, 2, 76. Dubitare tamen licet, theton Medus parum convenire
an illo iam tempore , quo Maro videtur. Itaque post Servium
Georgica condidiaae traditur, illa in Media quaesivere flumen hu-
notio frequentata ait et frequen- ius nominis, de quo tamen Geo-
tari potuerit. Nondum Auguata graphi silent. Haud dubie poe-

domus ea dignatione tum habe- ta ,
forte Graeci alicuius poetae
batur: spectantque iUi tituli ad exemplo, designasse videtur im-
seriora tempora: ad quae adeo perium veterum Persarum, cuius
et bi carminis versus essent re- fines ad Indiae illam partem per-
vocandi tamquam serius inserti tinebant, in qua Hydaspes erat.
quod opinari licet, probari ne- Egit nunc de hac Indiae parte
quit. Persis subiecta accurate Heeren
210. 211. Cerdam et alios ad noster P, H. de commerciis an-

unum Persartun regem, cui hi tiq. popuiorum p. 300 sqq. Pro
populi omnes parebant, referre Persico itaque ,
seu Persa, Me-
video. Sed videntur potius plu- dum amnem poetico more ap-
res populi memorari, regum suo- pellavit, ut Horat Od. I, 2, 61
rum inprimis observantes. Ly- et al. (Ego quid sentiam de h. 1.,
dia ingene non respectu ad indicavi Q. V. XXXX, 3. JVr)

ViBGIL. ToM. I. 45
,

Diripuere ipsae, et crates solvere favorum,
nie operum custos; illum admirantur, et omnes 215
Circumstant fremitu denso, slipantque frequentes;
Et saepe adtollunt humeris, et corpora bello
Obiectant, pulcramque petunt per volnera mortem.
His quidam signis, atque haec exempla secuti.
Esse apibus partem divinae mentis et haustus 220
Aetherios dixere ; deum namque ire per omnis
Terrasque, tractusque maris, coelumque profun-
dum;
S14 Dirupere ed. lant. et Znlich. 215 Ipte qnart. Moret ille admi~
ratur Medie, a m. pr. [illum admirantur altera Medie, lectio. fTr.) 216
fremente* Meotel. pr. Zulich. et Bodlei. 21S per funera Goth. pr.
221 Aethereos alii ,
ut semper. 222 Terrae et Moret quart Et ter-
ra* Zulich. Terrarum tractueûe Medie, a m. aee., sed interpolatrice.
Versus legebatur iam Ecl. IV, 51.
212. 213. Respicit loctun Seneca ram fusa, omnium animantimn

de Clement. 1,4. 214. crale* animas subministrante, et eas-
favorum, pro textis; Tid. G*. dem, dissoluto corpore, iterum
I, 166. Faciunt itaque, quod in se, tamquam sibi evyytvtXs,
saepe exercitus fecisse legimus redpiente. Cum autem illa mens
amisso duce suo : rumpunt, sol- subtilissimi ac purissimi aethei is
vunt fidem, deCdunt. aut ignis naturam habere cre-

216. Vid. Varr. III, 16,8. deretur: spiritus ex ea emanan-
Aristot. H. A. IX, 40. ^Vt.hello tes aetherio* haustus, particu-
Obiectant, armis hostilibus : in- las aethereas dixit. Idem pla-
gruentibus hostibus. Omnia haec dtum exposuit Aen. VI, 724
graviter et ornate. 751, et tenendiun illud propter
219 227.
Ex Pythagoreo- multa alia poetarum loca. Sd-
rum disdplina quam deinde
,
licet magna pars poeticarum
Platonid ac Stoid, quamquam philosophematum ex Empedo-
diversis quique modis commen- deis est petita quorum ingens
;
tautes, amplexi sunt , haec pe- auctoritas quondam esse debuit.

tita ,
de anima mundi , h. prin- 219. x his signis, Ttxpi]-
dpio agente, per omnem natu- ploi; ,
atejue haec exempla ar-
Digilized by Googie
; ,
GEORGICON LIB. IV,214 227 787
Hinc pecudes, armenta, viros, genus omne fera-

rum ,
Quemque sibi tenuis nascentem arcessere vitas;
Scilicet huc reddi deinde ac resoluta referri 225

Omnia; nec morti esse locum; sed viva volare
Sideris in numerum, atque alto succedere coelo.
223 Hic Rom. 224 natcentur qnart. Moret, niucmtum Erf., qood de-
fendi posset, (tenues Medie. H^r.) aecersere scribunt ulii ex more pruro.
accessere unns Mead. vitam Regias Martini. ^ 225 hac resoluta referri ^
pr. Voss. Moret, fr. Gnd. Rottend. sec. (forte pro huc), ad resoluta Beg.
Martin, aere soluta nnns Mead. referre Medie, (sed nltimae e miniata
i sapra appicta. If^r.)-, at Tolgatam tnetnr Lutat, ad Stat. Theb, VI, 112.
Possis et h. 1. scilicet inngere cum antecedentibos : arcessere vitas Scili-
cet, huc r. 227 succidere Leid. solo ToU. alto se condere caelo
Rom.. se recipere in caelum animas, docte, et ut rulgaris lectio esse
possit eius interpretatio. Ceteram varietatis similis exempla vid. apud
Burm. ad Lncan. II, 609.
gumenta, sequuti. Ornavit poCr ut contra^ altum mare pro pro-

ta vulgare nostrum His apum : fundo. 224. tenuis vitas, ani-
factis quidam adducti sunt, ut mas, quippe aetheriae naturae.
opinarentur etc. (//is signis, arcessere, accipere. 226. Omnia,
h. e. quum haec signa sint. No- h. spiritum omniiun ,
quae vi-
tandus est ablativus absolutas tam sibi ex aethere arcessive-
cum participio per coniunctio- runt. 226. 227. h. e. nihil per- '
nem aique copulatus, argumen- ire (ut Macrob. So. Sc. H, 12.)
tum certum, quam arcte ratio sed evolare in aetherem. Side-
ablativorum absolutorum cum ris innumerum inter sidera ,
participiis cobaereaL LiviusXXI, nam eadem mundi anima sidera

S4.: Hannibal absidibus ac- movet; cum autem corpore so-
ceptis ,
et commeatu usus se- luta anima propter aetheriam
quitur. Simibter Graeci, vid. suam naturam altum petit : red-
Tbucyd. I, 2. 66. 75. Demostb. it ea in caelum et astris ad-
in Mid. c. 3. 14., genitivum ab- miscetur. Successit mox illa
solutum et -partidpium con- opinio ,

qua iustorum ac pio-
iunxerunt.fVeh ) 222. coe- .
rum animas in sidera repotii ar-
lum profundum altum, in ma- ,
bitrati sunt, in numerum; uti
gnam altitudinem exsurgens V. c. Vellei. II, 78 fugitivos in
45 *
Digitized by Goc^le
,

Si quando sedem angustam servataque mella
Thesauris relines; prius haustu sparsus aquarum
Ora fove ,
fumosque manu praetende sequacis. 230
228. AUGUSTAM
228 anguatam Rom. com al. Pierii; qninqne apud Barm. ,

sex apod
Martia*, uterque Goth. ,
multae Tett. et volg. edd. ,
etiam Aldd. pr. et
tert. , nec sane hoc incongruam aat ab apibus alienum. Recte tamen
Heins. et Burm. ,
ex Mediceo tnprimis ac Servio, tuebantur altenira,
auguatam ;
cum iam dudom regiam ac palatia aliaque a regum maiestate
petita apibus tribui viderimus; statim autem v. 229. 230 alia adiician-
tur, quae ad earum sanctitatem pertineant, ut caste ac pure, ore pro-
luto,
adeundas esse dicat (At mihi pro rei tenuitate nimis splendidam vi-
detur hoc epithetou; neque haec res eum vel requirit, vel recipit orna-
tum; quare persuasum est mihi, etiam Bothio, Yirgilium scripsisse oti-
guatam. Supra ,
ubi de republica apum agebatur ,
suo iure magnificentias
locutos est poeta. Hoc autem loco si quis sanctiora illa verba retinuerit,
verendum erit, ne sacrilegium committat, qui spoliet alvearia; quae re-
pugnantia vereor ne a Bomani poetae senso plane abhorreat. In eandem
sententiam Heynius ipse disputat ad vs. 230. ;
quo magis mirum videri de-
bet quod idem augustam probavit.
,
augustam sedem Erf. 229.
230 Magna lectionis in his verss. est diversitas nt plerumque fit in tali :
nominum et epithetorum positu: prius haustu sparsus aquarum Ora

fove. Ita post Grimoaldum Heins. emendavit e Gud. a m. pr. Medie,
a m. sec. et quatuor aliis ;
adde ed. Ven.; et sic Longobard. Pierii a m. pr.
et pars Martlnianorum legere videtur. Alludunt alii : Rom. Mentel. sec. a m.
pr. haustu. Medie, a m. pr. astu. Moret, sec. haust. Tum Ora Moret,
pr. a Ante Heins. lectum erat eodem sensu, sed for-
m. sec. et Goth. sec.
ma minos exquisita: prius haustus sparsus aquarum Ore fove: quod et
Servius legerat. Aid. pr. haustSs Ora fove. Aid. sec. haustus spars.
tiquarumy Ore fave (quod et in Erf., nisi quod Ora scriptum est): tert.
haustu sp. aq. Ore fove. Bst vir doctus (Gaillard. ; vid. F. A. Ebert. liber,
cui inscriptum: Ueberlieferungen zur Geschichte etc. Yol. 1. fasc. IL pag.
numerum exercitus sui recipiens^ tempus mellationis vere et au-

h. in ordines ,
in partem, adeo- ctumno tradit.
que immiscens, inserens. 228. 229. servata mella Tks-^
228
237. De castratione sauris relines ,
pro , thesauros
favorum praecipere incipit, et mellis servati; qui reZbntm/ur, re-
quidem cum praesidia contra signantur ;
proprie amphorae
apum iram et iurorem , fumum dolia et alia oblita pice et ob-
et aquae adspersionem, tum ducta relini dicuntur. 229. 230.
Bis gravidos cogunt fetus, duo tempora messis:

104. Wr^ qai in ore latere aaspicator rore\ ita leg. hauetue epîreus
aquarum rore Jove: at sit sparsas rore aquamm fore haastas vel haustam.
Seqaeates editores modo hoc modo illud sunt amplexi, prius haustus
parcus aquarum Ore Jove coniiciebat Reiskius, ut porcua pro parce sit.
Ludibria lectionum sunt auctas in Reg. fare Anmdel. At Philargyr. Ore
favet cum religione ac silentio accede.** Et Servios; alii Ore fave\o^
gant, ut sit^ tace. Etiam Medie, a m. pr. Ore fave, cum Aid. sec. Re->
cepit hoc Brunckius tamquam praecipiti Aproniani iudicio motatom esse :
ex re sacra petitum, ut adeo purus et cum silentio accedat apiarius.

Premunt tamen hanc lectionem haec: quod aliena esse videtur religionis
notio ab h. I. Si ad sedem augustam (quam de regia ac palatio acci-
piendam esse docent reliqua) tamquam ad aram seu delubrum accedere
,
^
iubetur agricola;** mira profecto illa esset religio, ut sacrilegium commis-

soms lingua et ore favere , et tum fumum inferre iubeatur. Io. Schrader.
coni, prius haustu sparsus aquarum Orn, more, sclI. alveum; ingeniose
saltem. Colum. IX, 15, 6, obi hac de re: Talis olla t (per quam possit
afRari) cum est alveari obiecta (h. e. admota), spiritu admoto fumus ad
apes promovetur. Fuit quoque, qui voces, Ore fovet ita acciperet, ut
esset, ore fove fumos (spiritu excita) et manu praetende. (Medie. Ore fave\
sed altimae prioris voc. syllabae litera a supra adiecta; in fave autem
a virgula miniata et eodem colore o supra appicta. Vitii ori-
transfixa est
ginem indicare videtur aliorum librorum mendosa lectio haustus quae ^ t
causa erat accusativi ora ki ablativum ore mutandi. lam quum notissima
esset dictio ore favere proclivis erat error ut pro fove scriberetur fave, *
, ,
Quamquam non dissimulaverim , non esse huius lectionis Ore fave eandem
causam ,
quam illius paulo ante reiectae augustam ,
quandoquidem ore fa~
vere de omni, non de sacro solum, silentio dicitur: Ennius p. 114. edit.
Hessel. ;
Insidiantes heic vigilant, partim requiescant Protecti gladiis sub
scutis, ore faventes.** Nihil proficientia disputat Baner. ad Sanet.
Min. T. I. p. 159. sq. 231 foetof pr. Rottend. tyflores emenda-
/f>.)
tam fuit Et bene gravidos flores quia ex his omnia generant** Sic
t
Philargyrias. Vides ineptias Grammatici: qoi tamen bene sensit difficul-

tatem inesse voci fetus. Versus 231
235 interpositi cursum orationis
impedire videbantur Io. Schradero ; malebatque ille eos post v. 238 collo-
care. Ita vero alia orationis asperitas suboritur.
prius haustu sparsus aquarum nere, continere, babere; poe-

Ora fove. Si vera haec est le- tica copia addit sparsus ,
scU.
cUo ,
et si interpretandi regulas ora ,
quoad ora ;
habens ora
sequeris, sententia verbis effici- sparsa, adspersa, proluta, aqua,
tur baec: ut fovere ora haustu Expedita hactenus sententia^
aquarum dicta sint pro ,
fovere sed quaevi nunc potest, quor-
aquam haustam ore ,
b. eam te- sum hoc factu opus sil. Statuc-
Digitized by Coogie
790 P. VlRGlLll MARONIS
Taygete simul os terris ostendit honestum
( 232. Taygttae Serr. Dresd.
bam ,
cauaaam esae ,
ne ora male ipsam rem ;
nam solere apiarios
olentia aint, quod foetorem ferre hac arte aggredi, apes ,

ut eas
nequeunt apes quod veteres ex alvearis parte ,

qua favos re-
:
miris modis in miraculum auxe- cisuri sunt, fugent, notum est;
re; cf. Varr. III, 16, 6. Colum. et sequitur altera similis fraus,
IX, 14, S. Geop. XV, 2, 19. 8, ut fumus immittatur ;

solitosquc
4, ibique Nicias. Favet usus lo- hoc idem facere veteres, ex Geo-
quendi : nam sup. 184 ani-
II, pon. XV, 6, 1 suspicabaturBeck-
nuu et olentia Medi Ora fovent mann. collega coniunct hac su-
Ulo, malo Medico. Et credi- per re a me compellatus ; sequi-
disse videntur veteres, ei, qui tur Servium Cerda , et iam ante
ad apes accederet , videndum eum lulius Sabinus, quem ple-
esse , ne gravi odore eas offen- niorem Servium ctun Probo ha-
deret. Columell. IX, 14, i Ve- buisse liquet: ,,Fumo fugantur
rum maxime custodiendum est apes ex alveis; et postquam fu-
curatori uti abstineat fere ab gatae sunt, aspergine aquae con-
^ omnibus redolentibus esculen- globantur ,
ut non errent ; hoc
tis itemque foetentibus acri- ideo fit, ut exemto meile faci-
moniis allii vel ceparum cetera- lius inferantur alveis. et paullo
rumque rerum similium. Pallad. post: ,J'ove, contine in fauci-
IV, 16, 4 Haec efficies, ca- bus tum sparsus haustus aqua-
stus et sobrius, et alienus a bal- rum." Ut haec interpretatio lo-
neis (Crescenti! liber ; ab alliis'] cum habeat, dicendum est, an-
vela cibis acribus, et odoris tecedens dictum esse pro conse-
immundi , atque omnibus salsa- quente: fove aquam haiutam
mentis. Quibus quidem locis ore,^cilicet ut adspergas apes ,
nibil esse potest apertius. Enim- aqua easque fuges. Nec alio
vero, vel sic non satis patet, modp expedias rem , ai alteram
quorsum gravi odori cavere opus lectionem adoptaveris: hmistus
esse creditum fuerit, cum fumos aquarum ore fove ; nam et hoc
mellarius prae se ferat manu. pro consequente dictum est, ut
Servius ita accepit; Ore fo- aqua ore hausta apes adspergas.
ve, ipsos baustus scilicet. Et Tum vero quaeras in hac lectio-
hoc dicit : Spargendo aûam imi- ne, quid sit sparsus? nullo enim
tare pluviam. Piaeclai-e ad sermonis usu defendi potest.
Digitized by Google
j , ; :
GEORGICON LIB. IV,232 233 791
Plias, et Oceani spretos pede repulit amnis
S33 Plias Heias. e Medie, et al., ut dissyllabum ait, ex Vtfgo

Pleias quod esaet TTXqid;. (recte Plias) nam Pleias seujpcr trisyllabam
est; rid. K. L. Schneideri Gramm. Lat. Yol. I. p. I. p. 283. iyr.)
sparsus pro spargens dictum es- Unguis faverent, quod postre-

se. Sed et hic accipiendum est: mum a praecone in sacris amni-
aspersus ipse aqua, sc. quoad os, bus imperabatur. Sic in Aen. V.
aqua repletum. Fumum prae- Ore favete omnes et tempora cin-
tendere, h. ante se ferre; quo gite ramis. Lustrationis exem-

scilicet apes in yestibulum vel pla passim obvia. Aen. IV. Dic
cellam aliamve alvei partem qorpus properet fluviali spargere
abigantur favosque eximendos a lympha. VI. corpusque recenti
mellario relinquant : conf. Geo- spargit aqua. VUI. rite cavis
pon. XV, 6, 5 ,
et 6, 1. Colum. undam de flumine palmis sus-
IX, 16, 4.5.6. PUn. XI, 16, sect. tulit. IX. ad undam processit,
15 extr. (Virgilius monet, os summoque hausit de gurgite
aqua prius esse abluendum. Fo- lymphas. Haec simiUaque si
vere fere est abluere, purgare compares exempla, facile senties,
lavatione. Aen. XII, 420. fovere nihil aliud hic Foetam praecipere
volnus lympha , ubi 'res mani- inanimo habuisse, quam puri-*^
festa. IVch. Mihi tamen non- tatem et silentium ,
idque ex
dum omnia videntur expedita; sacrorum ritu. lam quis possit
ac vereor , ne sparsus non sit a esse sensus in Heinsii lectione?
poetae manu profectum. Addo prius ora fove haustu aquarum

a Bmnckio disputata Satis
:
id est, aquam in os sume, os
mirari nequeo ,
lectionem hanc, prolue. Qua gratia? ut faeto-
prius haustu sparsus aquarum rem emendes. Hoc an haustu
ore fave qua nihil ad senten- aquae fieri possit nescio. Supra
tiam aptius , ad phrasin -COncin- Medicae maU flore olentia Medi
nins, e Medie, cod. ab Heinsio ora fovent. Tum foetorem il-
non adsumtam fuisse. Augu- lum nimiam quantum esse opor-

stam mento praetuUt, ob sub- teret, cui obruendo satis non
iecta ad sanctitatem apum per- essent qui praetendi iubentur
tinentia. Igitur ad Alveare tam- fumi. Sed, quod praecipuum
quam ad aram seu delubrum ac- eat, quid sibi vult participium
cedere iubetur agricola. Atqui sparsus? Qui haustum aquae in
mos erat , ut sacra aditari prius os sumit, is utique eo haustu
aqua pura lustrarentur ,
tum non sparsus est Poetica copia
*
u- i .
Digrtizet) by Google
,

Aut eadem sidus fugiens ubi Piscis aquosi
234 Pitcit amorit Mu. Barthii in Adr. XXXVU, 6 com gloua, qnae
fabulam Veneru Typhoei metu in piacem mutatae reapicit; inepti librarii
ieu grammaticu acumen. aquo*ut est , qui aquas imbres concitat, conf. , ,
Exc. ad h. 1. aub hn.
addilum nianL Equidem co- Cerdac, Huaei et Martini inter-

piam in Virgilio agnosco; sed pretatione, qui ad interpretum
talea salebras, tam asperam com- consensum provocat, fetus gra-
positionem nusquam vidi. Nul- vidos esse ipsum meL cogere
lus itaque dubito, quin since- mella vidimus supra vs. 140.
ram Virgilii lectionem servaverit Dictum erit fetu* notione gene-
Medie, codicis librarius ,
quam rali de quocumque proventu
praepostero indicio Apronianus, nunc mellis; non modo pecu-
sive quis alius inepta correctione dum ,
arborum ,
agri, triticeo*
infuscavit. r.) fetus Ovid. Fast. I, 693 ;

gravi-
231 235. Sunt haec inter- dos Cereris fetus de fiumento ac
posita. Bis in anno mella exi- pane , 230, eigo nunc ab-
Ciris
muntur, vere transacto (Colum. solute proventus mellis, gravi-
IX, 15,1), et circa aequinoctium dus autem nunc est plenus , di-
(IX, 14, 11). gravido* fetus, ves, ut gravidas aristas, gra-
apes meile graves ,

agricolae, vidos culmos dictos vidimus.
seu mellarii, cogunt bis, com- duo tempora messis, mellatio-
pellunt extra alvei vestibulum. nis.. De his videndi Aristot.
Colum. IX, 15, 6 fumus ad Hist. Anim. IX, 40. Colum. IX,
apes admovetur ; tpiae confe- 14,5. 11. IX, 15. XI, 2, 50.57.
stim rudoris impatientes in prU^ Plin. XI, 16 et 15. At trinae
rem partem domicilii et interdum mellis rindemiam Varro memo-
extra domicilium se conferunt. rat III, 16, 34, et Didymus Geo-
Coguntur ergo in unum locum. pon. XV, 5, 1.
fetus ita pro apibus omnino dixit, 232. 233. h. e. sub ortum
ut fetus adultos sup. v. 163, et Pleiadum. Colum. XI, 2, 36 De-
fetus apum saepe Columella. cimo Kal. Maias Vergiliae cum
Sensum tomen et ipse habeo in- sole oriuntur Nonis Maiis
esse aliquid duri; itaque bene Vergiliae exoriuntur mane
monentibus concedo : inprimis, VI Idus Vergiliae totae appa-
quod nunc non ipsae apes sunt rent. cf. Plin. XVin, 26, 8. 66,1.
graves mcUe , sed favi sunt gra- (matutiniun ,
s. heliactun intel-
ves. Manendum igitur in altera ligendum esse, monuit Moli-
, , ,
: , ,

Tristior hibernas coelo descendit in undas. 235
Illis ira modum supra est, laesaeque venenum
836 modum super est nonnalli Pieriani et Giphami Mu. , nude ille su-
pera facit, qaod Lacretianam est.
weide libello infia laudato pag. Pfaff. de Ort. et Occas, sid. pag.
386. IVch .
)
simulae Pleias 69 sq. Aut ubi eadem Pleias
aeu Plias ei IlkHus, ,'^^ygete descendit coelo occidit tri-
,
(est ea una Pleiadum ,

quae h. 1. stior, quia tristi, ingrato, anni
una cum ipSa intelligendae sunt) tempore ,
in undas hibernas
ostendit os honestum pulcrum tempestatibus vexatas
,
quippe
tamquam Nympha ,
terris h. in mense Novembri. In mare au-
conspectum venit, orta est. cf. tem se condere videri possunt
Aen. Vni, 690. 591 et alibi. sidera occidentia, fugiens sidus
Theocr. XVIII , 26 Atog arrik- Piscis' aqposi
, quandoquidem
kovaa xttkov Siltpaive TCfdgamov. is Pleiadum situs est in caelo, ut
et, simulae Taygete, nympha, alter Piscium eas a tergo urgere
nunc sidus, repulit pede, quod et insequi videi-i possit, utque

fadimt, qui in altum enitantur, adeo non sit de subsequente ali-
elevant se (cf. Ovid. IV Met. 710. quo Piscis occasu
accipiendum 3
Statius Achill. I, 99 liquidum sed de Pleiadum occasu unice
ter gressibus aequor Repulit), agatur, quae in sphaera ita ex-
amnes Oceani (Homerico voca- pressae sunt , ut pone eas posi-
bulo, ut Odyss. i, 638, ambit tus sit alter ex Piscibus. Descen-
enim terram amnis more), quia dit itaque Pleias, cui a tergo
sidera cosmice orientia ex ocea- vicinus est Piscis, ex positu in
no assurgere videri possunt, ut sphaera. Ulteriorem declaratio-
sol 3 spretos, ornatu poetico ad- nem vid. in Excursu ad h. v.
iectum3 quod convenit alioquin ubi eam exposui ,
cum nulla
iis
,
quae pede repellimus. cuiuspiam contumelia vel verbo-
234. 235. t sub occasum, rum calumnia. Mirus est ho-
qui in VI Idus Novembris refer- minum mos, qui alterius epulis
tur 3 vid. Colum, ibid. 84. repleti ossa adesa in eius os illi-
conf. 77. 78. Plin. XVUI, sect. dunt. Hos in Musarum contu-
59 et 60. conf. sup. ad Ge. 1,221. bernio vixisse quis unquam cre-
Vide et Pontederam Antiqq. Lat. dat? (De versibus 231 235.
et Gr. p. 247, et Gesner. de Hy- egit Molltveide in dissertatione
perb. ad Orph. pag. 470, et nunc inscripta : I)e Pisce
,
quem oc-
f ,

Morsibus inspirant, et spicula caeca relinquunt
Adfixae venis , animasque in volnere ponunt.
238 Jffixae venis vulgatam inde ab Aldd. Adfixa in venis aec. Men-
i tel. a m. sec. et pr. MoreU unaa Anindel. et alter com Erf. et cum
edd. nODOoUia (inter qaas Argent. 1502, notante Reiskio, cui valde ar-
ridebat ea lectio), Jjjixa in venis Videri potest hoc Grammatici, de
metro solliciti, (iure quidem solliciti. //>.) opera interpolatum esse ex
Adfixa venis scii, spicula, ut erat in Pierii penetere libro, Mentel.
pr. Beg. Moret, aec. Leid., item Goth. sec. et BruncLii libro, Ajixa
venis Leid. sec. ( Probabilia est illa lectio, adfixa ^
quam complures
servant codices, et toto recipi poterat.** Haec BnmckJus. At vid. Q.
V. Xll, 15. ffr.) Habet tamen et altera lectio, qua ipsae apes afH-
gentes se cuti eioa, qui eas infestat, Lucret. V, 1321 leae Deplexaeque da-
bant in terram volnere victos Morsibus adfixae validis atque ungui-
bus uncis Affixae venis dicuntor, cum grammaticam rationem, est enim
i
elrgantissiroa, tum librorum auctoritatem, Romani, Medicci, et cetero-

rum; eodem referendum Affissae Zulichem. At vero Adnixae Oblongus
Pierii, quod si aliorum librorum suifragia haberet, non incorotum esset.
Latius processit interpolatio in ed. Ven. Affixas venis animas in^ et in
ed. Mediol. Affxae venia animas in. Porro animosque Moret, qu. in
volnera God., et in vulnera Romanus, Mentel. pr. fragro. Moret, uterque
Goth. Erf. anos Anindel. et Pierii aliquot; sicqne tara Naugerios edidit in
Aid. tert., et hinc alii, sed pauci. Atque ita Nonius in anima ^
Schol. In-
venal. IV, 91. Macrob. Sat. VI, 6 extr. Probat Oudendorp. ad Lucan. II,
151, sed ita ,

at ad usum referat, cum finem ac caussam deno-
enm tov in
tat Malim ad exquisitiorem illam nsum referre, cum quartus pro sexto
casu adiongitur; neque adeo praeferre alteri ut magis vulgari dubitem.
Neque tamen rciici in vulnere dum vulnus inferunt ,
potest, quod Medi-
ceos et alii tuentur.
cidens Pleias fugit ,

inserta li- caSton matutinum Pleiadis spatio
bello : Commentationes Maihe- temporis haud admodum longo,

malico - Philologicae tres. 1818. ut Pleias matutine occidens Pi-
is, explanata significatione verbi scem notium vespertino ortu ori-
fugerey quod de sidere usurpa- entem fugere dici queat Simul
tur occidenti, ubi aliud apparuit ostendere conatus est ,
Piscem
^vel super horizontem adseendit, notium nude Piscem appellatum,
Piscem notium sive auetraUm^ eiusque in significationibus tem-
de qu6 iam Servius cogitavit ,
pestatum rationem habuisse ve-
inteiligendum esse statuit. Eius teres. Contra hanc opinionem
enim ortum vespertinum super in libello Monatl. Corresp. Aer-
horizonte Italico praecedere oc- ausg. Zach Decemhr. 1818.
Digitized by Googie
,
Sin duram metues hiemem parcesque futuro
239. Sin, d. metuens hiemem ,

p. futuro,
239 Editum erat metues. Pro hoc metuens Gnd. a m. pr. Franc. Toll.,
porro Roman. et codd. aliqoot Pierii et Regina Martin, edit. lunt., nec re-
iiciendnm eat, qnin etiam elegantius hoc dictum censeo i

inqnit Heins.,
itaque nunc recepi, probatum quoque Vossio. (Saepius quidem sec. Per-
sona Indicat. Praes, aut Futuri pro Particip. Praes, in codd. invenitur;
sic in Medie. Ge. II, 529. libas pro libans, Aen. VI, 476. lacrimas pro
lacrimans, VIII, 392. micas, IX, 181. signas, X, 480. libras, IX, 391.
resolves pro resolvens, ubique tamen n anpra appicta; sed interdum
etiam Particip. Praes, pro sec. Pers. Praes, aut Futuri ,
ut in eodem Medie.
Ge. IV, 101. premens pro premes, IV, 399. jlectens pro Jlectes, Aen.
X, 900. increpitans pro increpitas, sed ubique n transfixa. Non eat
autem quaerendum , utrum videatur elegantius , sed utrum melio-
in tali re
res habeat codices aoctores aut sententiae magis conveniat. Et metues
,
praebent tum plurimi, tum optimi libri msa. Sfintentiam autem examinanti
facile metuens ferri non posse. Eum enim hoc Participium te-
apparebit ,
net locum, nt ad utmmque verbum , parces et miserabere, referendum sit.

lam recte dices metuens hiemem parces futuro non item metuens his~
: :
mem contusos animos miserabere. Neque recte haec, parces et misera-

bere, disiunges ,
quum coniungenda sint: parces miserans j ^niserabere,
verbum finitum pro Participio ;
vid. Q. V. XXXllII, 3. Itaque metues re-
stitui. ff^r.) metuit sec. Moret.
p. 644. sqq. acute et vere dispu- coniecit u4ut eadem sidus fu-
tavit vir praestantusimus Ideler, giens Orionis aquoss, nt simul
docens ,
tempore Virgilii ortum ex prioribus repetatur. Orio-
Piscis vespertinum visibilem in nem enim aquosum dici Aen. IV,
diem III. ante Calend. Sept, at 52. cf. I, 5S5., utpote tempesta-
occasum matutinum visibilem tiun auctorem, et Hesiodum,
Pleiadum in diem XVIIl. ante quem Virgilius crebro secutus
Calend. Decembr. inddisse; ita sit ,
!Ep7 . 619. 620. Pleiades
vero, cum alterius occasus ab Orionem fugientes facere. Cum
ortu alterius duobus mensibus autem tribus syllabis vocabuli
et dimidio distet, notionem verbi Orion plerumque productis me-
fugere alienam esse; neque ve- trum periclitaretur, Buttmonnus
teres Piscis notii in ttaftmijyfiaat ab eo consultus docuit p. 548--
rationem Habere potuisse. Ipse 51. Orion ita usurpatum Lati-
denique acquiescit et assentitur nis ,
ut modo prima ,
modo ul-
viro docto Cnstard, qui in libro tima corriperetur ,
et Graecis,
History of Astronomy pag. 90. Eurip. Ion. 1163. Cycl. 212.,
.. *
Oigitized by Google
;. , ,

Contusoscjue animos et res niiserabere fractas: 240
Al suffire thymo, cerasque recidere inanis,
840 Contuntot Gnd. et dno Moret (vid. *d Ge. I, 862. Concut-

iat jue Regine Martin, miterabilt idem Regina cum ed. Ven. (et Senr.
Dretd. ff'r.) mirabere Longobard. a m. aec. 841 utt omnes fere codd.
Ileinsii: ût vulgo, Reiskiua coniiciebat; an quis dubitet? ût tuf-
ferrt thumo {thumot apud Foggin.) Medie., nec non Roman. et ed. Ven.
thymum tres apud Burm. At tufire fimo acil. bnbulo , coni. Io. Schra-
derus ,
ex commnni praecepto auctorum de R. R. et Plin. XXI , 14, s. 47.
Recte. Verum etiam thymo cneoro suffnmigatnr; v, c. Geopon. XV,
8, 37. ceratque recindere Znlich. incidere Pairhas. habuisse videbatur.
(inanet Medie. IFr.)
etiam media correpta ;

itaque gruente cum occidat, illamyis-
fieri potuisse , ut ambas priores gere dici potest. Ceterum Aprili
corripuerit Virgilius. Nec ta- mense Pliadas os honestum osten-
men correctio illa assensum tu- dere asseveranti ne a'edas. Nam
lit Buttmanni, qui pag. 551. iu illas a die VI. ante Calend. Maii
sententiam H. Vossii concessit, usque ad diem pridie Id. lun.
ad quam et meam rationem fere latere, hodie constat ;
et Hesio-
accedere ^deo , quae haec est dus iara illas quadraginta noctes
Pleias, quum occidit,, dicitur diesque non apparere noverat.
Jltgieru sidus P. aq. h. e. fugiens py. 385. sq. Wch. Item
tempus hiemale, seu tempesta- non satisfecit Mollweidius Viro
tes hiberU||S. Sidus est certum docto in Diariis lenens. 1814.
anni tempus. Hinc Tacit. Ann. ch. 124. p. 43. sq. ab lahn. iam
1, 70. sidus aequinoctii. Metony- land. Wr.)
mice significat temperiem cpeli. 236. Coniuncta haec cum su-
Sic accipe verba Plinii Panegyr. perioribus; nam, dum mei ex-
c. 15. palrium sidus ferre. Et scinditur ,
irasapium maxime
grave sidus de tempestate mala experiare. Varro III, 16,7 ne-
apud Ovidium est Metam. V, 281 que ignava, ut non, qui eius
Non alienum vero ,
tempestates opus conetur disturbare, resistat.
hibernas referri ad Piscem, seu 237. spicula caeca h. occulta,

verius Piices ,
qui mensibus hi- brevia ,
quae possunt latere.
bernis totam per noctem con- Serv. Morsus pro aculeorum

spici possunt ,
eaque de causa ictibus dici, obvium. 238. -dd-
illos aquosos, auctores imbris et fixae venis , gravius quam cuti,
tempestatis ,
appellari. Et recte corpori, in vulnere ,
in inferen-
Plias , tempestate hiberna indo vulnus. Nam aculeis amissis
Digilized by Googie
,
Quis dubitet? nam saepe favos ignotus adedit

Stellio, et lucifugis congesta cubilia blattis,
243. Stellio; blattis;
242 Quia dubitas Ootii. pr. adhasit Romanni. 243 Stellio at lu-
cifugis omnes Pierinni omnes fere Heinsu ; nec abesse a soia t6 at
.
monet Martinus nec abest a Goth. , extmsmn tantnm est id quod et

; ,
ipse malim factura, in edd. vulgg, ante Heins. et qnidem inde a Ma- ,
nut. Fabric. Commelin. Heinsius revocavit, nt pes creticos sit; qood

mihi merum Grammaticorum commentum esse videtur. Qnid enim ieinnios
et ineptius a poeta fieri possit
,
quam in heroico versu alienos pedes ad-
miscere! Verum pronuntiandam est binis syllabis Stalljo. Hoc ab aliis
Stalio ,
Stilio , Stillio scribitur. Porro lucifugi c. c. blatti Znlich. aiasa
cubilia Pierii manus in ora codicis , ex interpolatione non inscita ; Io.
Schrader. contaxta. Tum blatis, blactis, plattis scribitur ap. Burmann. et
Colum. IX, 7, 5. Reiskios ita locum refingebat An suffire tkjtmo ceras- :

qua recidere inartes Quis dubitet {nam Stellio) , lucifugis congesta cu-
bilia blattis? ut cerae inanes sint haec cubilia, (Medie, stelio, sed stello
prius scriptum fuisse, notat Foggin. Nihil autem movendum; nam si oqd-
seris copulam ,
sive tribus ,
sive duabus syllabis pronuncies stellio , facies
contra Virgilii morem ;
si tribas ,
habebis eroticum pro dactylo, vid. nota-
ta ad Aen. IX, 296 . ; sin duabus , corrumpes numeros , vid. Q. V. XIII, 2,
d. De syniaesi vid. V. L. ad Aen. I, 2. Mutanda autem erat Heyniana
mori creditae sunt. Plin. XI, acumen. Monent eadem Geo-

sect. 19. ponid, Varro et Columella cum
239 247. Sin apiarius, hie- Palladio. 239. parces futuro,
mis immitioris metu ,
curaque conditioni ac necessitati apum
apum et miseratione, non omnes futurae. Prisdanus haec ipsa ad
favos exscindat, et aliquam mel- apodosin referebat ,
ut essent
lis partem apibus relinquat: at parce et miserator. 240. Spo-
saltem ,
propter variorum in- liato alveo et dbi penuna , hie-
sectorum insidias suffiendus est mali tempore, conf. Colum. IX,
alveus ,
inanes cellae exscalpen- 14, 11. 241. Ut omnes riiioai
dae et recidendae, ne quod in favi tollantur ,
curandum est.
iis animalculum occultum lateat. Colum. IX, 13, 8. cf. . 11. 12.
Trepidabant et hic Intpp. Ob- c. 14, 1. 2. 13. Varro IU, 16,
servata haec omnia iam erant 34 extr. x4t in apodosi, ut su-
Aristoteli ;
vid. H. Anim. IX, 40. pra aUquoties: lUa, iXXa, oXXi
p. 946 A., sed in caussis redden- yt. quod etiam attamen. 243.
dis laborabat maximi philosophi ignotus Stellio ,
non observatus.

Digilized by Googie
y ;

Inmunisqiie sedens aliena ad pabula fucus
Aut asper crabro inparibus se iiimiscuit armis, 245
Aut dirum ,
tineae , genus ; aut invisa Minervae
Laxos in foribus suspendit aranea casses.
244 FUCUS,
. 245 armis;
.
intcrpooctio. Apparet enim tb. 244* non ette cnm snbiecto , sed cmn
y
praegreaiifiangendom foco enim conrenit rm:biun adedit non se immi-^

; y
scuit; tam ipsa verborum iaoctara hoc (Ugitat: et lucifugis Immunis-

que Aut asper, Neqae io his, congesta cubilia omusum est ver-
bam sunt qood y
in versione expresBit TossiaSf sed, qood ipse Hejnios ia
Not. vidit, repetendam adederunt ex saperioribns. Qood si insolentias
dictum videatur , cogites velim, his verbis congesta cubilia nihil nisi ma-
gnam blattarum indicari multitudinero ;
solet enim hoc animalium goaos,
qoemcanqne occnpavit locum, magna cum frequentia insidere. Idem sen-
sisse videtor Wonderl., quem in interpungendis his vss. secntos snm. f^r.)
244 fucos Gud. a m. pr. Mentel. pr. ad pocula Medie, a m. pr., librarius
scilicet, qui de se forte agi potabat 245 scabro Medie, a m. sec. [cra-
bro est prior lectio Medie, ff^r.) duo Moret. Franc. Goth. sec. crebro tres
alii se miscuit Voss. pr. Moret fr. Franc. Toll. ed. Mediol., porro Goth.
sec. Erf. et unos Mead. imparibusque immiscuit qa. Moret 246 di-
rum optimos qnisqoe apod Heins., hoc idem iam ediderat Nauger. et
Egnat., neglectam a sequioribus. durum vulgo, tiniae scriptura vett li-
brorum. (sic etiam Medie, ap. Fogg. ; idque in ipso codice vidit Frejta-
gins. fFr.) vid. Ursin. Cerd. Heins. 247 Jn foribus laxos edd. ante
Heins., sed iam Pierias monuerat, codices aliter habere. Laxosque in
foribus Zulichem. arachnea Toll.
occulte adrepens. et blattis con- tineam mellonellamlbnn, vocant

gesta cubilia sunt ,
h, blattae nostri viri docti. 244. fucus
cubilibus eo ,
in favos vacuos, (vid. ad V. 168) inmunis y
quod
congestis, adedere favos, luci- ipse nihil operae ad melliEcium
V noctem vagantibus^ confert, cf. Hesiod. 305.
ut Servius recte expbcat. Est 304- Tbeogon. 594 sqq. 245.
vermium genus, tineasy Bienen^ inparibus armis y
h. I. quibus
motten ,
Baupeny Bienentuilr- apes pares non sunt, aspery vid.
mer appellant -ceram depascen-
s
,
Georg. UT, 149. 246. tineae y
tium; ex erucis in chrysalides quarum papiliones enecare iubet

tandemque in blattas dadfugas Colum. IX, 14, 8. invisa Miner-
transformari solent, conf. Colum. vae; nota fabula de Araclme.
IX, 14, 1. 2. 8. 9. Phalaenom 248. Quo magis exhaustae
4t
4 '
Digitized by Googie
Quo magis exhaustae fuerint: hoc acrius omnes

Incumbent generis lapsi sarcire ruinas,
Conplebuntque foros, et floribus horrea texent. 250

Si vero, quoniam casus apibus quoque nostros
Vita tulit, tristi languebunt corpora morbo;
Quod iam non dubiis poteris cognoscere signis
248 fuerunt et mox complerunt Medie, (sed fuerint altera in eodem

lectio. /Tr.) fuerit Yen. omnis molti. 249 Incumbunt Zulich. Moret,
fragm., idem fulcire ruinas.' ruinam ed. Yen. operis lapsi coni. Schrader.
250 fores edd. nonnullae, ut Cerdae, et Pierius in ora codicis sui. Pos-
sit esse vestibulum, cavos 1. favos Io. Sebrader. ex Colum. IX, 15, 4 et
sup. V. 104. In horrea duplicem lectionem agnoscit Inlins iSabinus ,
et
horrea^ clhorea: nam horeum esse mei aestivum, ,,et ita legendum esse
puto ;
Plinius sic ait : Alterum genus quod ideo voca-
est mellis aestivi ^
tur horeum a tempestivitate praecipua Male hoc mei illud est . :
loâtov ap. Plin. XI, s. 13. 251 Sin quatuor apud Burm. Oblongus Pie-
rii, Goth. sec. nostris Rom. et aliquot apud Pierium. 252 tristis Mo-
ret. sec. languebant Moret, pr. tabo pro morbo Yoss. alter. Eadem va-
riatio Georg. III, 557. vid. Heins. ad Ovid. Met. XY, 627.
apes sunt meile subducto (nec dos esse 'contendebant veteres,

tamen eo usque, ut fame pere- vid. eundem et Colum. IX, 15, 3.
undum sit, nec alieno tempore), 250. foros ,
alveos , favos in al-
eo acrius omnes operam dant, ut veis , sive a locis spectaculorum,
iacturam tantam reparent; rui- sive a tabulatis navium et flo-
nas generis lapsi ut paullo an- . ribus horrea texent florum suc-
te ,
res fractas ,
a republica et co ac polline conficient favos:
imperio aliquo sumtum. Notum proprie cellulas , in quibus tam-
autem inter melitturgos, ex mel- quam horreis mei reconditur.
lis abundantia inertia et luxuria 251 280. De morbis apum
solvi apes ;
itaque etiamnum in- et morborum cura. Versus -253
ter mellificii nostri noxas habe- ad 263 interpositos esse me-
tur, quod non satis mellis api- mento, nec male forte paren-
bus subducitur ,
contra vero, thesi includas. Comparari pos-
vere ineunte, novus cibus ap- sunt Varro III, 16, 20. Colum.
ponitur. Observatum iam Ari- IX, 1 3, ubi . 7 totum h. 1. ex^
H! A. IX, 40, versus fin.
stoteli pressit.
Hinc nec fucos omnes interimen- 252. Fîta tulit, h. conditio,
Continuo est aegris alius color; horrida voltum
Deformat macies ;
tum corpora luce carentum 255
Exportant tectis, et tristia funera ducunt;
Aut illae pedibus connexae ad limina pendent.
Aut intus clausis cunctantur in aedibus, omnes
Ignavaeque fame et contracto frigore pigrae.
Tum sonus auditur gravior, tractimque susxir-

rant : 260
854 color horridu* alia Medie, a m. pr. (Nempe haec et prior Medicei
lectio ; ConU est aegris color horridus alia vultum, W r.) horrida multum
Franc. et Zulich. pro dir. lect. 855 Difformat nnuf Amndel. et cor-
pora Donat, ad Terent. Hecyr. II, 4, 87. 857 an connixae7 qnoniam
negant in morbis id solere fieri, ot plures in nrae modnm, ôrpvdde, con~
globatae aliae ex aliis pendeant ; sed tum singulas passim haerere. (Itaque
cape haec de suis cuiusque apis pedibus inflexis et inter se nexis, nt in
monentibus Aliud est Aen. VII, 66. pedibus per
insectis videre licet. :
mutua connexa edd., male. Porro: Atque illae aliquot

ncxis. IFr.)
apud Pierium. 858 ante omnes distinctionem ponebat Reiskius, nec male,
idque ipse nunc sequor cum Wakef. 859 Tgnavaque Romanus, sed
idem fama, (indicat huius mendi originem Mediceus, in quo est famae \
pro e autem*, maxime 6nali non raro in libris mss. etiam in Medie., ae
, ,
exaratur. /p>.) et abest Goth. pr. contractae Cerdae editio ; sed in illa
multa vitiose excusa. 860 tractuque Mentel. et Bodlei. vid. ad Gra-

tii Cyneg. 368. Burm. tractumque Goth. pr. susurrant Gud. susu-
rant Franc.
sors, natura apum, ut ^log, et traclim ,

tractu ,
trahendo ac,
saepe vila humana, 254. alius sive ad tempus referas, ut sit
color, criUoxpooiTut. 259. Igna- continuo ,

iugiter ,
sive ad lo-
vae Jame ,
inedia. Sed proprie cum, ab uno angulo ad alterum,
potest tamen accipi; est enim per omnes alveorum et exami-
fames hiberna inter morbi caus- num ordines susurro continuato,
sas : unde inter remedia infra httatavffiivos, nil interest. Hoc
vs. 280 cibi copia ponitur, con- forte doctius, ut Lucret. III,
tracto frigore pigrae ,

proprie 529 mori homines per membra
sunt ipsae frigore contractae. sublato sensu ;
post inde per ar-
Sed transfertur hoc poetico ,
tus Ire alios traclim gelidi ve-
more ad ipsum frigus. 260.
, stigia Uti, 261. frigidus Au-
Googlf
, , , ;
GEORGICON LIB. IV, 254-269 801
Frigidus ut quondam silvis inmurmurat Auster;

Ut mare sollicitum stridit refluentibus undis
Aestuat ut clausis rapidus fornacibus ignis.
Hic iam galbaneos suadebo incendere odores,
Mellaque arundineis inferre canalibus, ultro 265
Hortantem et fessas ad pabula nota vocantem.
Proderit et tunsum gallae admiscere saporem,
Arentisque rosas, aut igni pinguia mvdto
Defruta ,
vel Psitbia passos de vite racemos
269. PSITHIA
261 7i'o im/nurmuriu Longobard., nec male. v. lieina. 262 Abeat ver-
sas aPairhas. Aut Medie. Pierii. Moret, pr. Zolich. Reg. ap. Martin, atridit
IJeins. cMedic. Gad. a m. pr. Vulgo j/ridet; quod
tuetur. 263 et Romanus
Aestuat inclusis Servius Danielis et aliorum ad Aen. V 595. ingens .
Medie, a m. pr. 264 Hinc iam Medie, cum tribus aliis apud Heins. et
Erf. (at hic est prior lectio MediccL /Pr.) infundere Rcttend. tert. pro
div. lect. inferre canalibus ultro ^
interpungit Wakef. 267 tun-
sum, tusum, tuscum, tutum, tonsum, scriptam vid. apud Burmann.
et 111. 133. immiscere Franc. et Regius Martin]. 268 Ardentest/ue
Reg. Martin. 269 fsythiae Medie, cum quatuor Ileinsii: quem vide.
jisit haec Romanus. Sithia Reg. vid. ad Georg. II. 93. (Medie, apud
Foggin. h. 1. Psitiae supra adiecta h. He^mius psithia, minore litera
initiali, h. 1. exaraverat; at maiore Gc. II, 93.. quam reduxi, ne deside-
retur constantia. Obsctira est huius nominis origo. Cod. Serv. Oresd. ad
ster vid. ad Ge. IU, 278. 279. tionem in Quinto SmjTnaeo vi-
Mox 262 mare soUicilum , solli- deas, locupledssimi ad ornatus
citatum ,
commotum ,
op(vofst- quaerendos ingenii poeta, mo-
vov, seu defluxu maris reci- do castigatior esset ,
lib. V,
proco ,
seu ,
ut in Homero, flu- 364 380 386 389. ubi
ctibus ad bltus impulsis et alli- facile agnosces luxuriem, si cum
sis. 263. fornaces sunt fabro- Virgilio compares.
rum apud poetas. Ternas com- 264. De galbano vid. ad Ge.

parationes ex-Homero expressas 111,415. (de vi Adv. vid.
esse post Servii indicium vidit Q. V. XX VU, 1. fFr.) 266. fes-

iam Guellius, Uiad. J, 394 sas, aegras, ut saepe. 267. ad-
399. Aliam Homerici loci imita- miscere ,
scii, illis mellibus, quae
ViRGIL. ToM. I. 46
,

Cecropiumquc thymum, et grave olentia centau-
rea. 270
Est etiam flos in pratis, cui nomen amello
Fecere agricolae ,
facilis quaerentibus herba;
Gc. II, 93. harc habet: Paithia genna est ritis ab insnia vel regione.'*
Sed Cretam diserte nominat Cod. G. ap. Burm. Neqoe boc ineptom;
passum enim in Creta potissimam fieri solitam; vid. luvcnal. XIV, 271.
ibiqne interpp. Quamquam non dissimulo auctore Scholiasta Nicandri ,
Aleaiph. Ts. 181. passam Psithium ex aris Pramniis pararL paâu*

Mentel. pr.
infundis. Colum. 1. 1. Id cum ac- in hoc, amellum esse Asterem

cidit ,
arundineis infusi canali- Atticum caeruleum vulgarem ,
bus offeruntur cibi , maxime de- nobis Stemkraut ; quem in Ita-

cocti mellis f
et cum âlla vel lia ,
Sicilia ,
et Gallia Narbo-
arida rosa detriti. Galla, ex- nensi incultis et asperis conval-
crescens ille in glandiferarum libus passim nasci Raius testa-
nonnullarum arborum foliis tu- tur; unde facilis quaerentibus
mor, insectis gravidus, adstrin- herba. Eius formam excudi cu-
gentem habet naturam (unde ravit Martinus. Pugnat tamen
h. 1. sapor gallae pro galla), pro Meliloto flore luteo (Trifolio
adeoque profluvium sistit alvi, n. 5 apud Linn.) Wedel. Exercit.
quo laborant vere ex certo pa- med. philol. Cent. 3, Exerc. 5.

buli verni genere apes, cft Co- Et profitetur Hofimann. no-
ipse
lum. IX, 13, 2. VarroIII, 16,22. ster ,

botanices arbiter haud du-
269. Psithia vitis utilissima pas- bie idoneus, non omnia, quae
sis uvis et conficiendo inde \4no in Virgilio memorantur, Asteri
passo ; vid. Ge. II, 93. Defru- Amello respondere: vid. Virum
271.
tum vinum dulce ac coctum, de doctiss. in Asterum Horti Got-
quo multa apud Scriptores R. R. tingens. Decade prima, (cf. Golt.
270. Cecropiumquc thymum , Gei. Anz. 1800. p. 1321.) Vere-
vid. sup.v. 112. 177. centaureum cundius itaque ii
,
qui vix pri-
sive centaurium, maius et mimis labiis hoc plantarum stu-
nus, Tausend Guldenhraut a dium attigerunt ,
in pronun-
Centam'0 Chirone nomen traxit, tiando de hoc rerum genere esse
vid. Plin. XXV, 4, sect. 14, 6, debebant. 273. uno de cespite,
sect. 30. 31. seu unp eodemque soli loco, seu
Consentiunt viri docti una eademque radice, uti expo-
uigifizBc ByCoogle
, ,;
Namque uno ingentem tollit de cespite silvam,

Aureus ipse, sed in foliis, quae plurima circum
Funduntim, violae sublucet purpura nigrae ; 275
Saepe deum nexis ornatae torquibus arae;
Asper in ore sapor; tonsis in vallibus illum
Pastor.es et curva legunt prope flumina Mellae.

Huiu odorato radices incoque Baccho,
Pabulaque in foribus plenis adpone canistris. 280
274. IPSE; ^
273 Namque imo aliqaot Pieriani, Franc. et ed. P. Dan. Basii, etal., item
Goth. pr. Erf. udus Mcad. ct edd. vett., etiam Egnat. ; et probarit Heins.
ad Ovid. p. XX, 41 et Catroeus, notante etiam Burmanno; fluxit ex per-
petua varietate. Maior librorum auctoritas pdS ano , etiam sic inde ab
Aldd. editnm. de vertice rett. apud Pierium. 275 Fundentur Leid.
Eduntur Zulichem. mox sublucent qu. Moret. Goth. pr. succumbit Zn-
,
lichem. 276 Forte hinc nexis Burmann. Est sane subintelligendnm.

(Ad hunc quoque versum pertinere arbitror , quae scripsi ad vs. 203.
damnant cum lahn. ct Weichert. de Verss. aliquot iniuria suspectis pag.
63. qui quidem quum haeret etiam in voc. torques,
;
necti enim coronas,
non torqueri
nihil equidem invenio, quod offendat; non est enim intel-
ligenda corona , i. e. flores in orbem nexi sed serta tortuoso flexu aras
,
cingentia. IFr.) 278 incurva (Foggin. en curva) Medie, a m. pr., et

probat Heins. per Jlumina 'Rotn&uas quo^ndmodum placebat Burmanno.
^mellae Medie, a m. sec. unns Arundel. et Cantabrig., male. 280 expo-
ne Homan., quia in foribus.
nit Philarg^Tiiu ,
quem sequitur pastores, qui inter pascendum
Martinus, ut cespes sit radix herbam colligunt, {tonsis ,
xn-
cespitosa , seu radix fibris inter foitlvaig, vid. Q. V. XXVIIII,
se in cespitis' modum implexa. 3. ff^r.) 278. Mella. Brixia
274. 275. flore flavo, foliis pur- Flavus quam molli praecurrit
pureis violaceo colore, {aureus flumine Mella Catuli. LXIII
ipse , vid. Q. V. XVIII , 2 , n. (67), 33. Fluvium itaque ex
IVr.) 276. Solent arae sertis vicinia agri Mantuani memora-
ex hoc amello nexis {Festons) tum vides, vid. Capreoh de reb.
ornari. 277. tonsis in vallibus, Brix. p. 9 Tom. ult. Thes. Scripti.
quas pecudes tondent (vid. Ge. Ital. 279. odorato Baccho
I, 15 et al.); nam sequuntur siinpl. av0oaislttv, svoopov, tvto-
46 +
;

Sed si quem proles subito defecerit omnis,
Nec, genus unde novae stirpis revocetur, habebit:
281. Sed, *
281 Sed si quidem Medie. Pier, et aliquot alii apod Pieriam et Heins.,
Bodlei. QDUS Anindel. et vett. edd. 282 habenis Rom., ferrem: habebis.
Stj, ul Theocr. XIV, 16, odorum generari ;

cui illa observatio forte
vinum, adeoque gcnerosimi, in- locum fecerat, quod apes in iis
tellige. Colum. IX, 13, 8 Optime terris, ubi passim per silvas et
tamen facit anelli radix ,
cuiue sine cultu vagabantur, mei in-
eet frutex lutem ,
purpurem terdum in cadaveribus ,
ut ex
flos ; ea cum vetere amineo vino narratione de Samsonio constat,
decocta exprimitur , et ita li- facere videbant. Non quidem
quatus eim sucem datur. nisi exsiccatis cadaveribus apes
281. Ingreditur nobilissimum ita insidere, non vero sanie dif-
locum de reparanda stirpe apum, fluentibus ,

quam apes aversan-
cum morbo examina tota interie- tur, notatum est a multis; etsi
rint. Sequitur autem opinionem eas nec crudas carnes omnino

veteribus communem, posse ex abborrere alii testntiun faciunt
bove caeso nova apum examina vid. Nota Becmanni ad Antigon.
excludi ;
quod Aegj-ptiorum in- Caryst. pag. 106. Huius porro
ventum et artificium esse vulgo mellificii in craniis et cadaveri-
iactabatur. vid. Varro II , 5, 5. bus animantum observatione ad-
III, 16, 4, et multi apud Intpp. ducti, fuere, qui fidem facerent,
ibi et ad b. 1. laudati. Virgilium se, cum apum examina nova
auctorem Plin. laudat XI, 20, babere vellent, verno anni tem-
sect. 22, et Colum. IX, 14, 6; et pore, apiun fetibus novis a na-
cap. 2, 1, unde Magonem et De- tura destinato ,
cadaver bovis
mocritum potissimum baec tra- commodo loco exposuisse, quo
didisse discas, bomines parum apes tamquam ad alveiun con-
idonea fide: assenserunt tamen volarent, et mater seu puerpera
Hyginus ac Celsus. Experimen- ova deponeret, conf. Mellmann.
tum rei qui instituerit, non me- Comment. de mutatis formis
moratum vidi. Videtur illa p. 25. In angustam illam do-
Orientis olim communis opinio mum V. 295 298 apes apposi-
fuisse, ut omnino insecta, ita tae casiae tbymique fragrantia
apes ex putribus cadaveribus V. 303. 304 allidebantur. Quod
Digitized by Google
, ,
Tempus et Arcadii memoranda inventa magistri

Pandere, quoque modo caesis iam saepe iuvencis
Insincerus apes tulerit eruor. Aliius omnem 285
Expediam prima repetens ab origine famam.
Nam qua Pellaei gens fortunata Canopi
284 caesis iam 'forte i. pr. Moret. 286 patria repetens Veo. pri-
mam Goth. pr. 287 Nam quam Medie, (nempe virgula tranarersa
supra qua cernitur ap. Foggin. Praeterea Fellei in eo9em ap. Fogg.
//>.) quae Gnd. Fellei, Felei, Falei noimoUi. Fenei Franc. jt
IJfUa, Tlillatos.
autem contundendo enecabant nei patris antra inhabitantem,

bovem , id vereor ne inani opi- ipsum autem Aristaeum Tempe
nioni tribuendum sit ;
nisi quod incoluisse significat V. 317. 284.
forte sic putrefactio acceleraba- t quomodo iam saepe caesis iu-
tur. Ceterum Aegyptiorum in- vencis eruor insincerus ,

cor-
ventum ad Thessaliam traduxit ruptus ex putredine ,
tulerit
Maro V. 317 sq. protulerit ,

generarit ,
apes.
282. genus novae stirpis, ge- 286. omnem famam, rei memo-
nus novum a nova stirpe ori-
,
riam, nagrationem. Ordinem au-
undum, examen. 283. Arca- tem narrationis ita constituit:
dii magistri, pastoris, Aristaei, Aristaeum Tempe Thessaliae in-

vid. infra v. 317 et 539. Se- colentem apum examina lue
quitur igitur in hocMaro eos, grassante amisisse. Conquestum
qui eum Arcadiae heroem edi- calamitatem apud matrem cum
derant: quod idem lustin. XIII, iisset, ab hac responsum acce-
7, 10, et Nonnus Dionys. XIII, pit ,
Proteum in Pallene 392 de
277 sunt amplexi. Ab aliis ad caussa mali et medela esse con-
Thessaliam revocatus Aristaeus sulendum. Adit iuvenis Pro-
heros ;
idem Ceae et Cyrenis teum ex eoque audit luem im-
cultu habitus. Cf. de eo ad Ge. missam esse eius apibus propter
I, 14, cum disputatione Thielii tentatam ab eo Eurydicen , Or-
1774 Gottingae habita ; nunc phei coniugem; expiandum esse
Numi vet p. 108. et Do-
Eclchel ilagitium et placandam Nympha-
Numor. vet. P. II, p. 326
ctrina rum iram. Tum Aristaeus in
ad numum Ceae. Sane et ipse Thessaliam redux sacrum parat,
Maro infra v. 317 sqq. Cyre- caesasNymphis victimas in ne-
nen in Thessalia collocavit ,
Pe- more relictas pauUo post revi-
, , , ;;

Adcolil effuso slagiianlem flumine Nilum
Et circum pictis vehitur sua rura faselis;
288 Zalich. et fuso Qoth. jit. 289 Rottend. sec. pha-

sellus Cerda secundam lapides, {phaselis Medie. ;
vid. notata ad Ge. I, 227.
Hr.)
seu9 ,
apum examina ex visceri- concitatiore cursu fertur, pictis
bus prognata videt. faselis ,
pulcre , nam hoc pro-
287 293. h. per totam Ae- prium Aegyptiorum ,
quemad-
g}'ptum. Interpretum aestuan- modum ex Diodoro lib. I, 98 et
tium conatus commemorare nil Herodoto II ,
96. 97 satis con-
attinet. Videamus singula, gen stat, ut certo naviculanun ge-
JhrUmata ,
a terrae felicitate nere , Baris nomen erat ,
per
seu fertilitate ex Nili incremen- Nilum discurrerent
tis. Canopus, & Kavoôg, Ae- 290. Quaque vicinia Persidis
g^'pti urbs, non longe ab Alexon- urguet ,
h. ab ea parte, qua Ae-
dria; quae, quod iam Martinus, gy])to Persis contermina est
vir elegantis iudicii ,

vidit ,
oc- quae vicina sunt ac contigua,
cidentalem Aegypti partem de- poetica oratione urguent. So-
signat (est enim Canopicum pri- lent veteres, multo magis poe-
mum ab occidentali latere. Nili tae ,
fines saepe non satis subti-
ostium) ;
unde Aescbyl. in Pro- liter, ex geographica ratione,
meth. V. 845 fsriv siohig, Ka- designare. Nysam ad Nilum col-
vmôg , iaxtttri x&ov6g. Pel- locatam vides ex verss. Homero
laeum , Macedonicum , a no-
h. tributis apud Diodor. IU, 66.
bili Macedoniae urbe Pella, unde Persis, h. 1. pro imperio Par-
Alexander Pellaeus. Ex quo thico ut iam Burm. accepit,
,
autem tempore Macedones Ae- more soUenni Romanorum poe-

gyptum obtinuere ,
a regibus tarum ; sic Medus Hydaspes
ipsa terra Macedonica ,
adeo et V.211 ; hinc et pharetrata, quod
Pellaea appellari potuit, sta- de Parthis proprie dici solet
gnantem pro inundanti dixit quis Parthorum pharetras igno-
poetico usu: sic Lucan. 11,417 rat ? Multo tamen commodio-
de eodem Nilo per Libjcas rem verborum et sententiae iun-
Nilus stagnaret arenas. Alia citmam fore video, si, in quo
vid. apud Cerdam.
Et sane ef- lulius Sabinus (quem v.) ,
e ple-
fuso flumine stagnat aqua in lo- niore Servio forte an ex Probo,
cis vicinis, etsi ipso alveo aqua praecesserat ,
vicinia a viciniam
Digitized by Google
GEORGICON LIB. IV, 288 294 807 \
Quaque pharetratae vicinia Persidis urguet, 290
Omnis in hac certam regio iacit arte salutem.
291. *Et viridem Aegyptum nigra fectodat

ARENA,*
292. *Et diversa ruens septem discurrit in ora*
293. Usque coloratis amnis devexus ab Indis ;
290 Presidis Goth. pr. vicina Patkyridot Clerici coaiectara a Bur- ,
manno satis acerbe explosa. Possint huius generis plura coniectari; ut,
vicina PapremidUy vel Prosopidis* Sed rid. NoL Nisi viciniam habere-
tur, liceret confinia coniectare. Hoc ipsum nunc video Bentleinm conie-
ctasse ad Lncao. II, 435. Mira cum subtilitate Persas Herculis comites ap.
Sallust Jugurtha 18 in Africam adductos huc deportat Hasaeus in Diss. et
Obss. Bremae 1731. Diss. XI. 291 In Romano (etHafn. B. versas ita
transpositi, Quaque pharetratae
ut sint: Et diverea
Usque colora-
tis Et viridem Aegyptunu (quem ordinem revocarunt Vo.ssins etlahn.;
recte sane, si reliqua bene se haberent. lUr^ Medie. Gud. duoRottend. et
Leid. duo hos transponunt: Et diversa ruens Et viridem, Praestat haud
dubie utraque versuum collocatio ea, qnae vulgata est. Verum vel sic
otiosi aliquid manet in versu Et viridem jiegyptum nigra fecundat
;
arena etsi in verbis ipsis nihil reprehendendum esse video: nam are-
na pro limo recte, ut a poeta, dici potuit; vid. Notam ad h. v. Mihi
valde probabile ht, versum aut fuisse adseriptum in tabulis poetae, cum
nondum decretum esset, utrum hunc an alterum Et dix'ersa anteferret, aut
ex bono poeta in marginem fuisse appictum a Grammatico. Ita scriptam
erat Quaque pharetratae vicinia Persidis urguet Usque coloratis amnis
:
devexus ab Indis, Versu 291 Et viridem utique melius caret totus locus:
et iam Cerda, sed alia eaque parum idonea de caussa, quia v. 190 ad Per-
sidem revocabat, eo descendit, ut versum 291 damnaret. Acutissimas vir,
lac. Bryantf locum varie tentabat. Primo versus sic collocatos malebat:
Et circum
Et diversa Usque
Et viridem Quaque pharetratae
^
-

Omnis in hac. Tum damnat stagnantem Nilum ; et lusum in verbis agno-
scit nigra arena et viridem Aegyptum. Tandem eo devenit, ut alteram
loci partem a Nilo ad Gangem transferat , excluso versu 291 , aut retracto
post V. 289 et emendato De Gange adeo dicta esseut haec Quaque pha^
:
:
retratae vicinia Persidis urget^ Et diversa ruens septem discurrit in oro,

Usque coloratis amnis devexus ab Indis. Sane Gangem per septem ora
ductum esae existimetur ;

hoc nitima, lines, Persidis urguely
modo :
Quaque amnis usque a attingit ^
ab orientali Aegypti
coloratis Iruiis devexus ,
h. Ni- parte ,
seu versus ostium Nili
lus, vicinia y
h. vicina loca, fi- Pelusiacum \ et viridem Aeg. etc.
Digitized by Google
.808 P. VIRGILII MARONIS
Exiguus primum, atque ipsos contractus ad usus, 295
in mare inferri ipse poeta alio loco memoravit ; Acn. IX, 30. 31. Addit
vir doctus Melam III , 63 66. Propert. III , 22 ,
16. Incideram et ipse
aliquando in hanc suspicionem , Maro etiam altero loco Gan-
inprimis quia
gem et Nilum iungit : Ceu septem surgens sedatis amnibus altus Per ta-
citum Ganges aut pingui flumine Hilus. Enimvero revocabant me plu-
ra primo quod apum generationem nemo ad Indos retulit , qnid quod nec
:
memoratum ne ex recentibus quidem de India scri-

mellificiom inter Indos
ptoribus memini ; tum non minus contortum est illud , quod , qua vicinia
Persidis urget j Ganges narratur decurrere. Nec ab occidente Persidis
in conhniis populum aut regionem novi , in qua apum reparationem miro
ullo more memoratam meminerim ,
etsi de mellificio Babyloniorum et lu- ,
daeomm ,
notlnnlla narrata teneam. Omnes has nebulas discussas esse ar-
bitror, si, quod in Nota apposui, animadvertetis: Nili ostia duo extrema,
hb occidente Canopicum, ab oriente Pelusiacum, innui; hoc alterum ad
^
fines imperii Parthici spectare videri potuit, cum Arabes modo armis do-
miti modo societate armorum iuncti interiecti essent. Tum vero vicinia a
vicinium ubi deduxeris ,
intelliges : eundem Nilum urgere vicinia Persi-
dis y propiorem habere cursam rersus Parthos ostium Nili Pelusiacum.
fecundet Gud. quod arripuit Wakef. hunc in modum Quaque pharetr. Et :
diversa ruens! Usque coloratis. Ut viridi .Aegyptum nigra fecundet

arena. (De Gange haec ne intclligamus ,
vetant verba devexus ab Indis
vs. 293., Nili, non Gangis cursuin indicantia. He 3mius et Yossius ostium
^Canopicum et Peltuiacum his verbis designari statuunt; sed vide primum,
quam hoc sit tenue h. 1., utramque Nili ripam commemorari; tum, si ea,
quae inde a vs. 290. leguntur, unum ostium Pelusiacum designant, vide,
quam parum apte insertas sit versas. Et diversa ruens septem dis-
currit in ora; denique Vix probabitur cuiquam nimis ampla et verbosa
Nili descriptio Sed leguntur hi versas
posito ipsius Nili vs. 288. nomine.
in omnibus Nimirum valet ad eos , 291
libris mss. 293., quod Heynius
in V. L. statuit quodque ipse dixi ad Ge. FV, 203. videri quidem hos
,
:
vss. esse Yirgilii, sed margini codicis fortasse ab ipso allitos, aut, quod
'*
magis probabile, ex aliis eius carminibus, deperditis illis quidem, ab ali-
quo adseriptos, et hinc in texta invectos. Cuius rei fides mirifice h. 1. au-
getur eo , quod triplex est codicum inter sc discrepantia in collocandb his
versibus. Sed persequamur reliqua. Nihil dico de epithetis viridis et ni-
grai qpamqOam erunt praeter Bryantum quibus haec minus placeant. At ,
Persis quomodo Aegypto vicina dici possit, non exputo. Parthos sae-
pe a poetis dici Persas ,
verum est quidem ; sed Parthi etiam quo iure di-
0
Sed videamus reliqua. JEU qua proclivi descensu in planiciem
amnis usque ah Indis coloratis dum defertur, pronus, fecun-
(Aethiopibus, vid. ad Gc. II, 116, dat AegypUtm viridem laeto
,
ad Tibuli. II, S, 55. 56) devexus^ agrorum proventu , nigra arenay

v.txxaqxqiig , ex altis montibus pro limo; est enim arena poclis
GEORGICON LIB. IV,295

296 809
Eligitur locus; hunc angustique imbrice tecti
cantur in conilniis Aegypti habitare non intelligo. Neque i eat hic locns,

ubi liceat liberius uti populorum nominibus nempe in situ locorum accu<-
:
mtius deilniendo sua et propria vocabnlorum notione utendum est, ut faci-

le quivis videat, Quare udduci non possum, at
quae designetur regio.
credam Vossio, Arabes quoque Persarum nomine comprehendi. Quid igi-
tur? nom ciiciendum potabimus vs. 290.? At verba omnis regio %'s. 294.
vix videutur admittere hanc critices severitatem | neque enim credibile est,
haec poetam adicctnmm fuisse, si eum modo tractum iotclligi voluisset,
qui est circa Canopum. Integer est igitur et genuinus, si quid video, ver-
sus 290. Acnomine indicari regnum Parthicum, mihi quoque
Persidis
persuasum estj enim Persas vocari cos, qui proprie Parthi appellandi
sic
erant, ex communi poetarum usu inter omnes constabat illo tempore. Par-
thos autem Euphrates tum seiuiigebat a Romanorum imperio. Itaque Sy-
riam puto a Yirgilio his verbis signiheari. Quod autem de Syria nihil t;ile
a veteribus scriptoribus memoriae proditum est ,

nihil nos morere debet,
modo constet, id quod ex ipsis verbis perspici existimo, eam fuisse, quam
dixi ,
poetae opinionem. lam vero vide mihi, quam alieui sint ab hac ora-
tione tres proximi versus! quos iam eo, unde irrepserunt, remigrare inssi.
Ceterum miror, Heynium, ]^1. Sabini auctoritate motum, dudum c Latini-

tate eiectum vocabulum ricinium revocare voluisse, 293 Ille
Rottend. pr. pro var. tov (Tsque* devectus nonnullos legisse , no
lect.
dubites; sensu plane codem; sed minus poetice; quod declivi ria de-
fertur, id est dex>exum, ab undis Franc. 294 in hanc Roman. re-
gio certam Franc. certe Medie, a m. pr. iacet Roman. Gud. a m. pr.
et alii, (etiam in Mediceo ioc/< mutator in iacet\ male, quamquam
X(D 9 locutum poetam aliquis dixerit /fV.) Venetus ,
ex interpreta-
tione. imbre salubrem rf. a ra. pr. , stnpore librarii. 295 Exiguis
Erf. m usus Medie, a m. pr. ct alii, more solito, vid. Bunn. (m Medicei
prior lectio; ad supra scriptum a m. rec. /f>.) ipsos ab Mcdiceo a pr. m.
uberat. Lenios fuisset /i os. (at hoc versum pessumdaret. /f>.)
simpl. solum (ut Georg.

105 I, li, versus fines Parthici imperii,
cumulos male pinguis arenae de adeoque per totam inferiorem
glebis tenacibus. Lucan. Q, 417 Aegyptum (Delta nomine cele-
si non per plana iacenies Ae- bratam), omnis regio, tota gens,
gypti Libycas Nilus stagnaret iacU salutem certam , ponit sa-
arenas) ; et ruens discurrit in lutis spem ac fiduciam ,
in hac
septem ora diversa. Igitur to- arte, reparandi apes ex boum
tus locus huc redit: Per totam visceribus. Locum vexatissimum
Aeg^-ptum ,
cum in occidentali \4deor mibi sic satis commode
latere, circa Canopum non longe interpretari posse \
in aliorum
ab Alexandria, tum in orienta- quidem rationibus ' sive expen-
Digitized by Googie
,

Parietibusque premunt artis, et quatuor addunt,
Quatuor a ventis, obliqua luce fenestras.
Tum vitulus, bima cur>ans iam coniua fronte.

Quaeritur: huic geminae nares et spiritus oris 300
Multa reluctanti obstruitur, plagisque peremto
301. OBSUITUR
297 premunt arat ed. Vea. 298 adversa lute edd. nonDotlae, ut ex
Cerda liquet. 299 bina lex ap. BarmauD. vima Medie, (sed b supra
scripta, ff^r.) eorvant Uud. 301 Multa resultanti Menag. pr. obsui^
tur lleins. reposuit ex unico Mediceo, in quo opsuitur ut et in Gud. a
ro. pr., quod iam defenderat ad Orid. Fast. II, 578. Laudavit tamen idem *
ex libro Colot. Ursinus, obruitur Ven. Panrhas. Vulgo legebatur: ob-

struitur ^ quod utique proprium et pedestri sermoni conveniens erat, dno-
idque tuentur viri docti Voss. et Wakef. neque intercedam ;
Aen. IV, 440 Fata obstant placidasque viri deus obstruit aures. Apud
Lucret. VI, 225 est oppilare, (Geopon. XV, 2, 25.:
d %on ttp (fdx^ a ndt rov fioog noQos 6d'6patg naâgaig xod
nitrcfi xtxgtcfihatg* olov ofsfunay xal %al CTOfuXy %al
o6aTptpVitHitivolrjraifig%iviocivdvaYHaiav.*^ An nvoyxam? Revo>
cavi obstruitur^ neque enim licet poetis quidvis pro quovis ponere. Ce-
terum Mediceus et Colotianus unius testis pondus habent. IFr.)
denJis sive refellendis moras ne- nunc in nostris animis, hoc auxi-
que hic nectam. At si iam de lio destitutis, lieri potesL Si
ipsa sententia et poetica ratione cui tamen aliter videtur ,
nil
iudicium ferendum est, Virgilii intercedo, (vid. quae disputavi

acumen et verecundiam deside- inV.L. //>.)
rare mihi videor. Nam et ni- 295. Conf. cum seqq. excer-
mis protracta et impedita Inget ptum ex Florentino in Geopon.
oratio ,
et paullo ieiunius Nili XV, 2, p. 406 sqq. (p, 1070 sq.
natura his describitur quam-
:
NicL). Sequutus forte noster
quam singula membra suo or* erat Varronem , cuius hac de re
natu ac lumine fulgere facile locus, ad quem Florentinus pro-
sentio. Sed et hic mihi videtur vocat, intercidisse videtui*. con-
Euphorionem aliquem aut alium tractus ,
coartatus, spatio angu-
poetam Alexandrinum expres- sto factus, ad hunc ipsum usum,
sisse quem locum qui animo
\ locus y olxog, decem cubitorum
tenebant, Romani poetae copia in aliitiulinem et latitudinem ,
magis forte delectabantur ,

ac inquit Florentinus. 296. Hunc
Digitized by GoogK
, , , , ;
GEORGICO N LIB. IV, 297 306 811
Tunsa per integram solvTinlur viscera pellem.
Sic positum in clauso linquunt, et ramea costis
Subiiciunt fragmenta, thymum, casiasque recentis.

Hoc geritur. Zephyris primum inpellcntibus un-
das, 305
Ante novis rubeant quam prata coloribus, ante
302 Tonsa, Tusa, alii. vid. ad y. 267. 303 in deeat qaart. Moret.
304 recentis Heias. reposuit ex scriptis , etiam Pierianis , sen verius
revocavit f uam sic iam Egnat. Cummelin. , hinc alii ediderant; reliqnao
edd. fere, virentes, e glossa, vid. Heins. ad Aen. VI, 674. Ovidii Fast.
V, 123. 306 et ante Roman. (etiam Medicens, sed et panctis notatum.
locum et angusti imbrice tecti, 303. in clauso luto etiam

h. angusto tecto (cuius fastigiis denso obducta ianua et fenestris
imponi solent cavae tegulae, im- ut diserte Florentinus p. 407,

brices) et parietibus artis ,
an- sed ,
ut adiidtur , XXI die dies
gustis, premunt pro exstruunt, et purus aer admittitur, vento
sed multo elegantius , quasi co- tamen excluso ;
et tum rursus
ercent ;
et quatuor relinquunt omnia oblita occluduntur. Quo
spiracula ad quatuor caeli car- facto, undecimo inde die, aperta
dines spectantia. domo examina nova effervescere
299. Tptaxovrapqvov ôvv re|;eriuntur. Facile ex bis ap-

Florentinus 1. 1. 300. spiritus paret ,
quomodo mater apis in
oris, b. 08 . 301. multa relu- ofxov penetrare potuerit, ramea

ctanti, nofA asxaSofilvm, ut /ragmenta , Tamorum ,
h. ramos.
apud Homer. Od. v, 277. Iliad.(; casias, vid. sup. ad Ge 11, 213.
458. 302. solvuntur, resolvun-
tur contusa, comminuuntur, ut 305 307. Haec faciunt in-
in putredinem tanto citius abeant, eunte vere. Plin. II, 47 Verape-
pelle tamen integra manente, rii navigantibus maria ,
cuius
Sed et simpliciter solvuntur tun- in principio Favonii hibernum
sa pro tunduntiur; bpov xais molliunt caelum Is dies VI
Oop|t xd dexia Ovvaiovvxte
tpv- est ante Februarias Idus. cf. XVI,
Ictxqv Si ixixmoav, xd (tij al/id- 25, s. 39. novis coloribus, flori-
ai xt xovPoos et rei. viscera bus. rubeant, efflorescant, ni-
pro omni came. teaut. Georg.II, 319 vere rubenti.
Digitized by Googie
f \ , ;

GarruLi quam tignis nidum suspendat hirundo.
Interea teneris tepefactus in ossibus humor
Aestuat; et visenda modis animalia miris,
Trunca pedum primo, mox et stridentia pennis, 310
Miscentur, tenuemque magis magis aera carpunt
Donec, ut aestivis effusus nubibus imber.
Erupere; aut ut, nervo pulsante, sagittae.
Prima leves ineunt si quando proelia Parthi.
310. PENMS M. 313. PULSANTE S.
307 Sarcula quam Zolich. Voss. suspendit Menlel. pr. a m.

pr. pr. Moret., et Nonius in Garrulae* 310 pinnis rideo Heinsium
emeodarr, ot fere alias. Kt sic in Pierii libris et Romano. Interpun-
gere licet 1. post primo nt ad visenda retrahas} 1. post miris, ut
iungas: Trunca pedum primo, mox et str. p. Miscentur, 311 tenuem
que magis ac magis Romanas ,
et alii Pierii ,
unas Mead. Goth. pr. Erf.
Sic ctium Medie, a m. pr., deleto postea tq? ae et in Menteliano, sed era-
so que a m. sec., tenuem magis ac magis: quomodo pr. Mentel. et
ut sit
pr. Voss. et alii quiuqne Heinsii; quataor Burmanni, tres Martini, Goth.
sec. t sic Ge. III, 185. 396 magis atque magis. Probat itaqne Heinsias}
et est lenius quam: magis magis quod uno Catulli exemplo, quamquam
et illo ambitae iuncturae, defendi poterat LXIII, ^4 Post vento cre-
scente magis magis increbrescunt, (vid. V. L. Ge. IU, 396. //>.) Porro
aera captant Rom. , male; hoc facerent spirantes. 312 et a. effusis
qnart. Moret, et anus Mead. 313 Eripuere aliquot Pieriuni; in ali-
quot aliis velut qaod et in qainqae ap. Burm. in ano Axundel. Goth.
;
sec. a m. sec. vel ut Franc. et onus Mead.
308. humor y vitiatus putre- quo animantia primo esse nata

dine sanguis, sup. v. 285 insin- opinati erant indocti physici in-
cerus eruor. Uneris autem ossi- ter Aeg}'ptios apud Diod. I, 10.
bus y quia haec ipsa contusa col- Ovid. Met. I, 422 sqq. 310.
liquescunt. 809. Aestualy fer- Trunca pedum graece pro trunca
mentescit. Rem disertius expo- pedibus y et hoc pro ,
truncis
sitam vide in Florentini loco pedibus. Locum expressit, sed
p. 407 extr. Narrata sunt haec, suo more, Ovid. Met. XV, 582 sqq.
etsi ex ovis excludi vermiculos, 311. aera carpunt, ut viam, h.
ex his evolare apes salis constat, volant j quod idem est, sirideniia
fabulosa, fere ad cum modum, pennis miscentur. 313. Entpe-
Digitized by Googie
^ ,
Quis deus hanc, Musae, quis nobis extudit ar-
tem? 315
Unde nova ingressus hominum experientia cepit?
Pastor Aristaeus fugiens Peneia Tempe,
315 aut Musae Moret, qnart. esttulit permulti; sed extudit quod
inde ab Aldd. editor, et meliorum conaenant et grammatica ratio defen- ,
dit, quod est exquisitius; habet etiam adiunctam aliquam notionem assidui-
tatis. Dicat aliquis ,

hanc in deum non cadere ; rerum non ito argutan-
tur poetae, duo fiurm. et plores Martin!, vid.
excudit vitiose nostri ,
ad Georg. 1 133. ;ui nobis codiL apnd Pierium, vobis Erf. a m. pr.
,
316 ingressum Mentel. sec. ingressum hominem ed. Ven. coepit cdd.
multae apnd Bnrm. 317 Aristheus semper Goth. sec. fugiens Peneia
Tempe, tptvyeav TTijvijia Ttpittj.
re, melius quam erumpunt; ut ad sensum cuiusvis viri docti,
sagittae erupere ,
nervo arcus qui lectione varia animum ad
pulsante, propellente sagittam. haec paravit et acuit, Gt proba-
316. Unde nova honiinum bile, saltem suspicari licet, vel
experUntia cepit ingressus ,
ha- ex summo rerum ornatu ,
Ma-
buit exordia ;
unde processit: ronem hic alium, eumque Grae-
qua re homines adducti ad hanc cum poetam, expressisse. Fuisse
artem ab experientia suppedita- vetus poema, Bovyovlav suh
tam progressi sunt. Lucret. I ,
Eumeli antiquissimi poetae no-
384 Unde initum primum ca- mine, ex Eusebiano Chronico
piat res quaeque movendi. To- constat; num. MCCL, et ibi Sca-
tum hunc locum a secundis poe- lig. cum Vallars. et Salmas. ad
tae curis profectum esse, tra- Solin. p. 602. 603. An is ipse
dunt Grammatici, vid. Vitam autem ad Aristaeum artem re-
Virgilii . 39. De Aristaeo vid. tulerit, quod a Salmasio affir-
modo ad v. 283. Quod inven- mari video ,

nulla auctoritate
tum reGciendarum apum ad eum constat. Sapit totum commen-
refertur, ignoratur, quo exem- tum poetae Alexandrini ingenio-
plo Maro fecerit; ignoratur quo- sam suavitatem. Philetae ver-
que, quo auctore Aristaeo cri- sum excitavit Antigonus Caryst.
men tentatae Eurydices impa- c.23 Bovyeviag, tpdficvog, Ttqogi-
ctum ait. Ex perpetuis fere tjaao paxqd piliaeag, si modo
exemplis Romanorum poetarum verba sana sunt. Fabulam ipsam
ad Graecos se componentium, de bugonia exponit Ovid. Fast.
inprimis Virgilii et Horatii, 'et I, 361, Met. XV, 361 sq. cf. An-
Digitizsd by Googie
\

Amissis, ut fama, .apibus morboque fameque.
Tristis ad extremi sacrum caput adstitit amnis,
Multa querens, atque hac adfatus voce paren-
tem : 320
Mater, Cyrene m.ater, quae gurgitis huius
Ima tenes, quid me praeclara stirpe deorum,
321. Mateb Cyrene,
319 extremum libri aliqaot apnd PierianL extremum sacri fragrn. Mo-
ret. placidam caput Medie, (petitum hoc ex Aen. 1, 127.: summa pla-
cidam caput extulit unda. cfr. V. L. v. 352. W>.) 320 affatur
Mentel. pr. effatus Goth. pr. parentem est tres ap. Burm. Goth. pr.
(li est omuaum putabis, tueberis hoc rs. 530.: namque ultro adfata ti-
mentem." cf. etiam vs. 444. et Q. V. XV, 6. Sed quum praecedat yuerens,
rectius adfatus pro inusitato adfans dictum acceperis; rid. Ramshom.
Gr. Lat. pag. 455. extr. ff'r.) 321 Distingui potest mater! rene ma-
ter! (rectius hoc. /f>.) Cjrrine Gud. semper, ct alter Mentel., forte ex
pronuntiatione TOv rj in Kvftjvij, Vox haec priorem productam habet h. 1.
et ap. Apollonium ; at correptam apnd Pindarum et Callimachum. Obser-

rarit quoque Spanhem. ad Gallimach. in ApoU. 73. 322 tenens Mentel.
pr. de clara Erf. a stirpe Rohi. cum uno Pieriano , Gud. et sec. Moret,
vid. ad Aen. I, 19. (iungenda haec: praeclara stirpe genuisti male huc
inferas praepositionem ;
neque est horum Terbomm ulla cum Aen. I, 19.
aimilitndo.
lig. Caryst. Mirab. c. 23. ibique nius, Delamallum ad Valer. FI.
Beem. Tom. n, p. 495. et Weichertum

317. Aristaeua ex mente poe- Commeni. de turgido Alpino
tae tum in Thessaba degebat, p. 6., secutus; negat Becker.
necdum Ceam adierat, fugiens, Eleg. Rom. pag. 39. IVr.') Ve-
simpl. rebnquena, Tempe, dis- tat tamen hoc rerum species et
cedens inde ad capul amnis, locorum ratio ,

quam poetae
Penei , fontem, vid. xc. ad h. I. animo insedisse manifestum est;
Sic fons Timavi novem ora etiamsi concessero , capul ,

uti
Aen. 1 , 245. 246. Ignoratione os ,

ora , de fluminum ostio dici
totius phantasmatis poetici olim, posse, quod docuisse sibi visus
Burmannum temere sequutus, est Burm. ad Valer. Flacc. V,
ostium Penei intelligi volebam. 351. Lucan. II, 52, adversus
(idque significari existimat lah- quem docte disputantem vide
Digllized by Googie
,
GEORGICON LIB. IV, 318-3S0 815
Si modo, quem perhibes, paler est Thymbraeus

Apollo,
Invisum fatis genuisti? aut quo tibi nostri
Pulsusamor? quid me coelum sperare iubebas? 325

En etiam hunc ipsum vitae mortalis honorem.
Quem mihi vix frugum et pecudum custodia sollers
Omnia lentanti extuderat, te matre, relinquo.
Quin age, et ipsa manu felicis erue silvas;
Fer stabulis inimicum ignem ,

atque interfice mes-
sis; 330
324 an guo Menag. noter Medie, a m. pr. (quod non indica-
tum video apud Foggin. ; neqae in ipio codice vidit Freytagiua. IVr.)
325 guis me qnart. Moret, videbae Goth. aec. perpetuo lapso.
,
327
pecorum tres apud Barm. et aliquotapud Pier. 328 extulerat quinque
Burm. excuderat Ven. et duo Martin, cum vett. edd. excuterat unus
Mcad. Hoc extundere invenire, parare, vidimus iam T. 315 et I, 133.
temptanti exstuderat Rom. (^329. felices Medie. 330. messes Medie.
Tfr.)
Ouwens Noct. Hag. pag.598sqq. sensua poeticus hebeat Erat

Nec assensum exprimunt seu il- autem mater, Cyrene, una ex
Ia: extremi amnis, seu ea, quae Nymphis huius fluminis, eadem-
inframemorata vss. 359 362, que Penei fllia seu neptis. Apud
haec enim ad fontem et initia Pindarum P. IX, 90. 121, ab
fluminis non minus bene referri Apolline illa in Libyam abduci-
queunt. Sane antrum ex quo ,
tur ;
at h. I. patris regiam inco-
fons progreditur, perpetua apud Iit. Porro hunc versum et has
poetas Fluviorum regia, et Nym- querelas ex Homerica expostu-
pharum sedes; conf. Spence Po- latione Achillis cum Thetide
lymet pag. 226. 227, et nunc Iliad. a, 349 sqq. expressas esse,
antra et vasti recessus in visce- notarunt Intpp. Sed mirifice ex-
ribus terrae intelligendi ,
ad ornavit Virgilius nude ab Ho-
quos per ipsum fontem descen- mero primum tradita. Conf.
sus iit. Pro exemplo hic locus etiam Iliad. a, 70 sq. et Calli-
esse potest, in poeta interpre- mach. in Ccr. 99. 323. TAj/n-
tando grammaticam et criticam bra, ager Troadis, fluvio Tliym-
subtilitalem nihil expedire, si brio irrigatus, qui in Scainan-
Digitized by Google
IJrc sala, et validam in vilis molire bipennem:
Tanla meae si Ic ceperunl laedia laudis.
Al maler sonilum ihalamo sub fluminis alii
Sensil. eam circum Milesia vellera Nymphae

334. Sensit:
331 duram in vitit Medie, a m. pr. (duram est prior lectio; otram-
qne epitheton huic nomini inngitnr, rid. Acn. II, 479. et XI, 651. If^ri)
in vitit Gud. in vitem Zulich. in viret Goth. pr. bipinnem Rom.
(etiam Medie, hic et Aen. II, 627. ;
et quum nostro loco bipennem incuria
a se relietnm fateatur Foggin. ,
idem ei fortasse aliis qnoque locis accidit.
Bipennis Quintiliani aetate in uso fuisse, patet ex Instit. OraL I, 4, 12.
Vid. V. L. Ge. I, 398. fVri\ 333 thalamos alter Menag. thalamo
sonitum Franc. 334 Sentit vett. aliquot apud Pierinm. Meletia Gu-
dian. verbera Medie, a m. pr. (est ea prior lectio, lyr.)
drum cum Simoente iam iun- tatum, hunc esse to S^cov nvg
ctum se immittit; fano Apollinis apud llomer. et alibi, interjice
nobilis. Strabo XIII, p. 893. messis, perde. Lucretianum ver-

Est autem versus adumbratus ex bum. perimere , necare ,
in si-
Odyss. i, 529 Ei heov yc aog el- mili iunctura dixere etiam alii.
ftl, narijf d ipdg evxetti ilvai. (Sed herbas arescere el inter-

324. Ita Aen. II, 595 quonam fici ex Ciceron. Oeconomicis
nostri tibi cura recessit, 326. affert Nonius, laudatus ab Ur-
827. Exornavit poeta to' aupqv sino. JVr.') 831. sata post mes-
Homeri; banc gloriam, quam ses et cum vitibus iuncta cum
mihi multo cum labore, longae Martino dices esse arbores satas.
experientiae molestia, ex agro- molire, vibra, iacta; ut exci-

rum cultu et pecudum (adeoque dantur vites.
etiam ex apum) cura parave- 333 sqq. Adumbrata haec ex

ram, hunc hmetum amitto, et Homero ,
ma-
ubi Thetis in imo
hoc quidem cum te deam ma-
,
ris fundo luctum Achillis resci-
trem habeam, frugum et pecu- scit lliad. a, 35 sq. sonitum, con-
dum : nam eidem Aristaeo tri- fasum, nondum disertam vocem,
buta cura pecoris, ut Ge. I, 14, qua lUiuffl agnoscere posset.
unde idem Noptog. cf. Pindar. Quae sequuntur ,

adumbrata
1. c. 329. felicis silvas ,
ar- sunt ad vitam prisconun homi-
busta fructiferarum arborum. num ;
sedebant in thalamo puel-
330. inimicum ignem; diu no- lae, etiam regiae, assidentibus
Digitized by Googie
; ,
(iEORGICON LIB.1V, 331 336 817
Carpebant, hyali saturo fucata colore, 335

Drjinoque, Xanthoque, Ligeaque, Phyllodoceque,
335. COLORE;
335 satyro Rom. et tres upud Burni. et sic Serv. ac PhiJargyr. vid. ,
ad Georg. II, 197. vitreo, viridi, hilari, a nonnallis lectam faijse e

Cerda coUigitar. phaucata Goth. pr. 336" E Graero rt, :
Sttv&to xe, Aiytid xt, ^XloSoxtj xe. Drimo, Drumo, (sic Medie.
/f>.) Dremo vid. apad Burm. Xantho alii, et Legea. (et sic Medie.
Fogginio ,
sed Ligea Heinsio teste. At Fogginii testimonium firmat
Freytagios. /F>.) Phyllidoceque Heins. reposuit e pr. Mentel. et novem
aliis vulgo Phyllodoceque
i quod tuetur Rom. Medie, alii item Macrob. ,
Sat.V, 17, ncc, cur mutandum fuerit, video: nam tvUoio'xTi rationem
habet grammaticam; Ûtidxij ei adversatur. Scribitur etiam Philledoce,
Philidice ,
Phillidoce ,
Phyledoce.
seu comitibus et aequalibus seu QaUioaatav pixQav sic dictam

famulis, ut opus facerent seu puto apud Trypfaiod. 333. Sunt
nendo seu texendo; nunc dea- igitur vellera fucata, lana tincta,
bus assignatum opus e lana prae- colore hyali, vitri, ll. colore vi-
stantissima ,
Milesia , ut Ge. 111, ridi ,
saturo, h. quo ipsa vellera
307 vidimus ,
colore caeruleo. satuimta sunt; nam proprie lana
334. Vellera carpebant, lanam est satura ,
quae satis coloro
ducebant fuso, nebant. 335- imbuta est. Alias ,
ubi vitreum
hyali colore voluit colorem mare ,
vitreus pontus , et similia
hyalinum exprimere ,
li. viri- dicuntur, ad colorem caeruleum
dem ,
vitro ,
viridioris coloris spectare id videtur; si vitreus
puta, similem, hyalus, vaXoq, fons, ad prlludditatem. Vi-
pro vitro ,
nove dictum : forte tream Circen alia audacia dixit
dum graecum aliquem poetam llorat. ICarm. 17, 20 pro ma-
sequebatur Virgilius ;
nam ex rina; ut alias deae marinae so-
vita vulgari et tabernis instito- lent dici caeruleae ; vitreum an-
riis, si vel maxime, quod igno- trum Ovid. Met. V, 48. Praei-
ro ,
hyali vox in iis frequentata verat Corinna ,
quae vdktvov
fuisset ,
eam non adoptasset naiSa dixerat pro marino, vid.
Maro. Imitatus Auson. Mos. 418 Toup. App. ad Tbeocrit. p. 20.

Caeruleos nunc, Rhene , sinus 21. valottSitg xotiaôi sunt in
hyaloque virentem Pande pe- Orpbicis ylt9ixolg VIII.
plum. Simili ausu a Lucret. IV, 336. In huiusmodi enumera-
1121 thalassina vestis iicls, et tione multorum nominum ex
ViRGIL. ToM. I. 47
i
Digitized by Google
, ,

Caesariem cfTusac nitidam [>er candida colla;
Cydippeqiic, et flava Lycorias; altera virgo,
Altera tum primos Lucinae experta labores; 340
Clioque et Beroe, soror, Oceanitides ambae.
Ambae auro, pictis incinctae pellibus ambae;
338. *Nesaee, Spioque, Thaliaque, Cyaiodoceque,*
341. Beroe s.
337 Ante hnne srqneni Tersa ponebatur in Goth. 338 Nrjaaijj,

Sxtia Tf , Salita tt , Xv/toioxtj tf fere ut in lliad. o, 39. A/sey e
apud Macrob. Sat. V, 17. Alii: Aesegue, Tiisaee, Nisaei^ Xesea Ai-
sctea Xisaeque Ntsea Aepiogue, Porro TheUiague Taligue . el Chi-
, , ,
modocegue f Cymidocegue Cjrnodocegue. Totus versas abest ex optimis

^
Rom. Medie., aliisque plurimis, etiam Mead., et potest ex Aen. V, 8:^6

huc tractu esse videri, electus quoque a Brunck. et in ed. Parmensi Bo-
don. 339 gue post Cydippe a Medie, et plurinne abest. (Retinui tamen ;
vid. Q. V. XI,
3. If'ri) Jycorie altemague Rom. Lyceria Coth. pr. et
al. 340 primum
alter Menag. Zulirh. {primum ialiorem Serv. Dresd.
341. Ingrati hi numeri; quare Virgiliiim ita haec pronnneiasse censeo:
Cliogue et Beroe soror; hinc ante aoror interpunxi. /1 r.)
|
342 iri-
victae Erf. incinctae reatibua alter Rottend.
mythicis rebus petitorum viden- Nereides: quas numero T., illas
tur sibi valde placuisse veteres ter mille fuisse traditum: Apol-
poetae ,
nullus tamen magis lod. I, 2, 2. 7, ubi vid. Not. conf.
quam Ovidius; forte, quia eru- Valck. ad Ammoii. lib. 111, c. 1.
ditionis laudem res habebat, et Al lovis filiae Naides Odyss. r,

varietatis copiaeque gratiam no- 356. p, 240, et Oreades Uiad. j;,
minum ex etymo significatus 420. Od}8s. f, 105. Communi
alfundcre potest. Nostris qui- tamen usu omnes dictae Ncrci-
dem sensibus periit illa suavitas. des. Hoc est illud ,
quod Gram-
Ceterum hic locus et haec nomi- matici innuere volebant aut de-
na ex Homero petila Uiad. a, bebant, dum eas a Nerei filia-
S7 sqq. Add. Hymn. in Cer. bus distinguebant, vid. Anunon.
4l8sq. Hesiod. S. 264 sq. 240 sq. h. v. 342. Ambae cinctae au-
Hygin. p. 4. 5. 341. OccanUi- ralis el pictis, h. variis, pelli-
des amhae ,
hae igitur solae bus ,
tamquam Nyra})hae ,
et
Oceani filiae
;
adeoque ceterae quidem venatrices; cf. v. 344.
Digitized by Google
,
GEORGICON LIB. IV, S37 345 819
Atque Ephyre, atque Opis, et Asia Deiopea,

Et tandem positis velox Arethusa sagittis.
Inter quas curam CljTnene narrabat inanem 345

343. DeiopeA;
343 Ephj-ra Medie. Epyre Goth. pr. M ^.va Heins. post Pierium e
Medie, et pluribus. nt<pue vulgo. Post yitia iuserunt et Aldd. luat, et
aliae. Deiopia^ Eiopea ,
Diopeia alii. Est ^rponfiu. Hiatus est post
Ephyre. ijS Etpvftj, 344 At tandem Medie, (sed e supra
ijd 'SLecif.
scripta. JVr.) velox positie Schol. Statii Theb. 1 271. 345 Clymene ,
curam Erf. curae inanis Gud. et unus Pierii, refioait Wakef.: Inter quas
Clymene curas narrabat inanes ^ ad \McxeX..\, 1430. coU. III, 117. nat^
ravit Goth. pr. mandabat Erf.
343. rlsia a traclu Lydiae: poetas omnino in Nympharum

vid. .sup. Georg. I, 383. (
Be generibus discernendis non ubi-
geminata copula ahjue vid. Q. V. que esse solere satis subtiles ac
XXXV, 23. et 28. 344. diligentes, et Nymphas fontium
Arethusa velox, ergo et ipsa ve- et amnium silvis et saltibus,
natrix, cum Clio et Beroe; po- contra vero ex montibus et sal-
sitis sagUtis quae tum depo- tibus deductas Oreadas et Na-
suerat arcus ; nam assidebat colo paeas venationi immisceri, adeo-
tum inter ceteras. Parum pla- que sagittis et arcubus instrui.
cet, quod Servius habet: ne- Ita Diana Nymphas venatrices
bridas habentes; sed hic vena- ex Oceaninis legit apud Callim.
tricum est liabitus, quem ideo in Dian. 42. Spanhem. ad v. 13.

Nymphis dat, quia multas eas Inf. 383 ctun patre Oceano in-
legimus ex venatrwihus Jactas. vocantur Njmphae silvarum et
Quomodo tamen venatrices Nym- fontium promiscue. Offendunt

phae, in saltibus versari solitae, tamen vel sic iuncta inter se et
nunc in imo aquarum fundo, ad unum genus relata ea, quae
sub terris, inter Nymphas aqua- tam diversi generis sunt. (At
rum deas locum habere, aut bene Serv. Dresd. : TANDEM
N3mphae Potamides et marinae POSITIS: quae ex venatrice in
inter venatrices deas referri pos- Nympham versa fuerat." Fa 7
sint, olim dubitabam. Nec fun- bula ipsa satis nota. Inde emen-
do suo carere visa est ea dubi- danda ,
quae Heynius scripsit.
tatio viro docto et aequo harum Hinc etiam vera vis vocis tan-
renun iudici Ouwens Noct. Hag. dem intelligitur.
p. 605- Scilicet dicendum est, 345- curam inanem Volcani,
41 *
Digitized by Googie
Volcani, Marlisquc dolos cl dulcia furia;
Aijuo Chao densos divom numerabat amores.
Carmine quo captae dum fusis mollia pensa
Devolvunt, iterum maternas inpulit auris
Luctus Aristaei, vilreisque sedilibus omnes 350
Obstupuere; sed ante alias Arethusa sorores
Prospiciens, summa flavum caput extulit unda;
Et procul: O gemitu non frustra exterrita tanto,
Cyrene soror, ipse tibi, tua maxima cura,
352. UNDA.
347 Atque (ic Medie, emn moltis; vid. Wakcf. ad Lacrct. III, 757. //>.)
vitium edd. Elzev. ante Heina., quem vide ct Pieriam, coof. ad Ecl. VI,
63. VII, 13, ubi SoTT. Eque Chao laudat} ct enumerabat. Atque câ-
dent 09 Roroan. divum deneot Erf. narrabat unus Mead. cum edd. Von.
1476. 1482 et Erf. 348 fusis dum Gud. tert. Rottend- (etiam Medie,
ap. Foggin., quem ordinem in ipso codice invenit Freâgius. 349. au-
res Medie. //>.) 350 vitreisque in sedibus alter Rottend. vitreis
quoque s. Reg. Martin, vitreis binis syllabis, (cur binis? prima corri-
pitur; Horat. Od. III, 13, 1.; 0 fons Bandusiae, splcudidior vitro.^^ /f>.)
amnes Medie, (a m. pr. sed omnes a sec. /fV.)
, 351 Obstipuere Bom.
Medie, cum aliis melioribus, ut toties, quoties vidimus. 352 flavum d\x-
dum editum a Naugerio et ab Egnatio et hinc in vulgg. firmavit Heius. e
scriptorum omnium cnm Roman. et Medie, consensu. Aldd. pr. et sec. et
hinc aliae nonnullae p/oc/dnm ,
repetitum ex Arn. I, 127. conf. sup. v. 319.
summaque suum eaput Leid. 353 Et procul ^
at gemita Leid. Atque
procul gemitu Zulichem.
atudium inane in observando Vulcani in Martem structos ac-

adultero et simienda ab eo ultio- cipiendos esse contendit ,
ex
ne: ut recte Meierotto p. 29; Odyss. O, 276. Sed vetant ad-
cum rete fabricaretur, quo Mar- iecta dulcia furia, doli Martis
tem cum Venere opprimeret. haud dubie eadem dicuntur,
Respexit locum Odyss. 0, 266 cum clam Vulcano fierent, ut
aqq. Qui fabulam post Home- ibid. vss. 268. 269. 347. deri-
rum narraverint, dabit Werns- sos amores ,
crebros ,
magno
dorf. Tom. IV, p. 53 Poct. min. numero et longa narrationis se-
346. Udarlis dolos Cerda dolos rie pertexendos, cf. Ouwens
Digitized by Googie
Tristis Aristaeus Penei genitoris ad undam 355
355 Penei genitoris. Vitiosam lectionem metrum prodit, quod saga-

cissinins metri exactor, Io. Schrader. ,
monuit Emendutt. praef. p. XXL
Kst enim TJrjvtiov '
cx quo poetarum usu trisyllabam Latine Ht, ut ex
Aivsiov Aeneae. Nec uisi seriores poetae in his licentias versantur;
vide V. c. Sammom et ibi nuperum doct. editorem Ackcrmann. p. 23.

Multa quidem ad diluendam caussam poetae attulit Ouv.'ens Noct. Hag.
p. 607 sq. conf. p. 285. (Si defendere vellem, equidem laudarem Ho-
ratianum Pompei y meorum prime sodalium Curm. II, 7, 5.) Alia petita
sunt ex observatione aliorum in re metrica ,
quae et ipsa a regulis rece-
dunt; hoc est culpam culpa dissolvere; Si v. c. ut apud

alia sunt diversa.
Nemesian. Cyneg. 272 Nerei occurrit dissyllabum; est hoc a Nrjgtvgf Nfj-
dlcog , uode NrjiîTdfg , NrjQTjtStg. De Relides conf. ad Aen. II, 82. Unus
esset modus Penei dissyllabum defendendi, si dixeris, pro Ilrjvstog dictum
quoque esse Tljjviog f ut tot alia in Hog* v. c. Tov^sof, llesiod. Sc. Here.
104, et communi uso alia, ut aiSijQSog. et Avyiag,
Alvtlag et Alviag, unde Aeneadae: Aen. I, 157. Ita saltem legerem in
Theocr. XXV, 15 Urivtov dppiya rirpog. In poeta nostro psoclive est
suspicari, Penei cx glossemate profectum esse in locum epitheti, quo voc.
genitoris ornatum erat. Quale tamen illud fuerit, nemo facile assequetur.
Dcutlei. ad Lucan. III, 191 magni g. emendabat; Wakof. Penei putris ad

V. vox tamen tam plana haud facile excidisset, et pari iure vicena alia sub-
stitui possent. (De Penei disyllabo apud Virg. Ge. IV, 355. non dubita-
bat Santenius; dubitarunt alii, ipse adeo Heynins. Dubitandi caussa fuit,
quod est Penei pro Peneii a Jlr^vuogy Urivtion j sed e/V in unam sylla-
bam contraxit Virg. etiam cl. 111, 96. in reice capellas. Non enim ibi,
quod volunt Servius ad eum loc. et Frisdan. p. 545, 34., est proceleusma-
ticus pro dactylo ,

sed duae priores syllabae vocis reiice per synizesio
coalescant. Sic est eiciat trisyllubom apud Terent Andr. III, 3, 8.
ceis quoque contractum e I^ynceis Lynceiis ferendum Santenio vide-
batur in Horat. Serm. I, 2, 91. Sunt quidem apud hunc etiam a Pompeius^
VoUeius duarum syllabarum Pompei Od. II, 6, 5. Voltei Ep. I,
vocativi
7, 29. Haec Lennepius ad Terent Maur. p. 427.; cetera bene; sed reice
et eiciat nihil valent ad hanc causam defendendam. Rectius tamen ita
statui mihi videtur, Graecos, ut *AXtps6g pro *AXcpti6gf ita etiam Urjvtog
pro IJTjvitog dixisse ,
et ad hanc se licentiam Virgilium h. I. composuisse;
quamquam certum exemplum formae Tbpffog exstare non memini, /fr.)
p. 591. 350. Lftelus, quere- /f>.) Mox sorores: non licet
lae. V. 353 gemilus. vitrea se- nimis severum esse; poeta dixis-
dilia nuue proprie e vitro, si se videtur ,
quatenus omnes
ita placet, (de vitreis Nymplia- Nymphae Nereidesvel Oceanides
rum antris vid. quoa Gesner. fuisse intelligi possunt. 355. /V-
Tliesaur. sub voc. vilreus laudat. nei genitoris Cyrenes. Sed per-
Digitized by Googie
Slat lacrimans, ol le crudelem nomine dicit.
Huic percussa nova mentem formidine mater,

Uuc, age, duc ad nos ;
fas illi limina divom
Tangere, ait; simul alta iubet discedere late
Flumina, qua iuvenis gressus inferret. At illum 360
Cur\ata in montis faciem circumstetit unda,
Adcepitque sinu vasto, misitque sub amnem,
lamque domum mirans genetricis, et tiumida regna.
357 Hic pr. Rottend. Goth. tec. Hinc Ven. nimi Armidcl. unnt Mead.
l;rf. vett. edd. (Medie, huc
apra scripta. H'ri) perculsa rulg. aate
, i
llidua. Monuerat iam 358 Huc age duc. Secandum Rhemnium

Pier.
lâlucmonem scripserat Virgilius Huce^ v. AVakct'. ad Lufret.ll. 484. (per-
linet Rhemnii praeceptum tantum ad dice-, rid. V. L. ad Aen. I, 753. /#>.)
359 discernere alter Menag. descendere unus Mead. 360 ûia iuve~
nis Gud. a m. pr. ûa iuveni Heins. coni, ad illum Gud. 361 irs
montts speciem Medie., sollenni permutatione, (et species a Grammaticis
per facies explicari solet, nt infra rs. 406.; faciem etiam Interpr. Maii ad
Aen. II 633.
,
V. ) in faciem montis fragm. Moret. Farrlias. in molis
speciem codex Mucrob. Sat. V, 3. facie Erf. 363 genetrix Rom. (En
memorabile exemplum cunsnetudinis atque usus analogiae ac rationi re-
pugnantis ! A Toc. genitor enim quum lieri debeat genitrix , optimi libri
et Medicens quidem, nam de aliis pro certo id afllrmare non licet, con-
stanter praebent genetrix, genetricis. /#>.) e
petuum magnorum fluviorum, StTo xvpa 9ttXaaarig. Qua se

pater , genitor; et CjTenea pa- iuvenis per fontem in aquas im-
rens alias Hypseus ,
etiam apud mittit : moles aquarum sinum
Pindarum. Peneum tamen agno- cavum arcum ut tam-
facit et ,
scit Hygin. f. CLXJ. (ipse libi, quam per antrum descendat ad

vid. NoL ad Ecl. VIll, 50. etQ. V. loca subterranea ,
in quibus
XVIII, 3, a. jrr.) 566. nomb- aquarum sunt receptacula et
ne dicit ,
nominat , poetica pe- fontes, et in bis, Penei. 361.
riphrasi. conf. Aen. XII, 652. Versus ex Uomer. Odyss. 1, 242
357. nova formidine , repentino aoQfvQtov d ttQa xifut neps-
terrore, (ora proprie dictum OToUt;, ovpsi laov. 362. Acci-
putat Wunderl. coU. vs. 333. et pere nos dicitur locus, quem
353. PVr. )
359. Versus ex ingredimur; mittere, dum per
Iliad. 09 , 96 ofiqpl d opu dtpt Xttt- eum transimus.
Digilized by Google
Spcluiicisqiie lacus clausos, lucosque sonantis,

motu stupefactus aqu<arum
Ibat, et, ingenti ,
365
Omnia sub magna labentia flumina terra
Spectabat diversa locis, Phasimque, Lycumque,
367 Spectabant Menag. pr. Phasin Goth. pn cum aliis.
363. llaiic mirationem nova- prodeant. Est tamen eadem ista
rum rerum in iuvenis animo, caverna tam(|uam aliqua regia,
quamquam giavi cura opj)rcsso, in qua dii fluvii, fontiiunque

egregie meinoiari, unusquisque Nympbae, sua palatia, suos tha-
facile animadvertat. Telema- lamos babeant, quorum unum
cbum Homericum poetae nostro Cyrene cum suis Nympbis tene-
ante oculos fuisse versatum bat. Secundum baec facile erit
Od) ss. d, 43 sqq. putabat Cerda. intellectu, quid sint speluncis

Gravioris momenti res esset ,
si lacus clausi, s. inclusi, qui sunt
certo affirmare possem ,
imde in speluncis, b. magnae illae ca-
ea, quae scquuntqr, bauserit vernae recipiendis aquis j quas
poeta. Habuit utique ante ocu- ipsi fontes scaturientes faciunt,
los poetam aliquem, siv* Alexan- et unde aqua exsuperans amnis

drinum sive antiquiorem ,
qui fit. Aen. VIII, 74. 75 de Tiberi-
de rerum originibus tradebat, et no : Quo te cunque lacus
Oceanum omnium dearum deo- Fonte tenet, quocunque solo pul-
rumque patrem et aquam com- ,
cerrimus exis. Addit lucos so-
mune omnium rerum principium nantes ; cum ex iUis cavernis
canebat, cf. inf. v. 381. 382. et orta flumina procedant aliquan-
loc. ex 195 sq. Certe poeta
n.q), tum viae subter terra ,
donec ad
liic non fontem Penei, quem ex- superas auras prodeant ,
buic
pectabas secundum vs. 319 trb- viae Uttora nemoribus obsita,
stis ad extremi sacrum caput quae strepitu aquarum alluen-
adslUU amnis ,
sed vastam ali- tium resonant, non incommode
quam cavernam sub terra nar- dari potuere. Aliter luci sonan-
rat,e qua, tamquam e com- tes dicti erant Ecl. X, 58. Ser-
muni fonte ,
sed tbverais parti- vius miram bic notam babet:
bus ac locis ,
omnia flumina or- Haec ex Aegyptiis tracta sunt
ta diversis viis ad terrae super- sacris : nam certis diebus ,
in
ficiem et ad suam quodque ori- sacris Nili, pueri, de sacris
ginem properent et ex terra parentibus nati ,
a sacenlotihns
Digitized by Coogle
y y
Et caput, umfe altus primum se erumpit Enipeus,
Unde pater Tiberinus, et unde Aniena fluenta,
Saxosusque sonans Hypanis , Mysusque Caicus, 370

Et gemina auratus taurino cornua voltu
370. Saxosum
368 pnmu4 ae erumpit Medie, primus erupit Regius Martini. primum
erumpit pr. Ruttend. duo Moret, pr. Voss. Ita Pierii Medie, a m. pr. et Ob-
longus, itemGoth. sec. primum erupit pr. Voss. et unus Mead. At vulgatam
lectionem, primum se erumpit^ confirmat Medie, cum aliis, v. Ge. I, 446.
III, 428. Laudat Runn. Broukh. ad Tibuli. IV, 1, 86 et se ad Grat. Cyneg.
432. Eodem alluduut alii libri: se primum erumpit Zulirh. primum se
rumpit Romanus, Gud. Franc. et Toll. primum se ez-up// Arusian. Mes-
sius recitat, et sic pr. Mentel. a m. pr. Cantabrig. et cd. Ven. 1475. pri-
mum se rupit tert. Rottend. Enipheus plurimi, v. ad Ovid. Met. I, 579.
VI, 116. Burmannus. Enitheus unus Mead. 369 Un-
At est *EvtittV,
de caput unus Mead. Armena Franc. Versum 370 praemittere volebat
priori Io. Sebrader., ot ioncta essent Itali.*ic flumina: Unde pater Tiberi-
nus Et gemina Eridanus', nec male. Idem doctus Iiacrebat in vir
iterato voc. unde unde unde. Exemplum simile Valer. Fluee. IV, 570.
571. I, 219. 220. 370 Saxosusque y sonans Rom. Oblong. et Medie.
Pierii, inter lleinsianos Medie. Gud. et alii non pauci; sed perperam, vid.
Heins. ad Aen. III, 70. conf. Serv. et Philarg. Ynlgatum haud dubie
doctius et exqnisitius est. (Philargyrius Alias: Saxosusque sonans
:
non ut duo intelligendum , saxosus et sonans, sed ob saxa so-

Dans. Serr. Dresd. in eandem sententiam: Nomen pro adverbio.**
Recte utique vid. annotata ad Acn. VIII, 559. et Q. V. XVI, 4. Quare
;
non dubitavi hanc lectionem ex optimis libris restituere. Et alias quidem

neutra odiectivonim verbo sonare inngere solet Virgilins; cf. Ge. III, 239.
149. Aen. IX, 125. 732. sed hoc loco adiectivo nti maluit
; quo sibilan- ,
tem aquae circum saxa strepentis sonum imitaretur, ut Aen. V, 866.: ad-
8 i d u o longe sale saxa sonabant.** Vid. etiam Not. ad Aen. II, 53.
Haec igitur lectio, saxosuSy et doctior et exquisitior habenda, al-
tera vnlgaris. fUri) //^ân ua dno Burm. Mesosy duo Pierii, Gotb.
sec. Caicus Kdixoq. ,
jlTdixf, MvCtaL t* istiHoctl, apud Strabo-
nem ex Aeschyli Myrmidonibus. {Choicus Medie. H^^r.) 371 taurino

corpore Medie, a m. pr. polto Gud.
Nymphut dabaniur: qui cum de secundum Thaleta

est illud
adolevissent y
redditi narrabant inf. V. 382 Oceanumqucy patrem
liivos esse sub terris el immen- rerum. De ceteris vid. Excurs.
sam aquam omnia coniineniemy ad V. 317.
ex qua cuncta procreantur. Un- 367. flumina diversa locisy
Digitized by Googie
GEORGICON UB. IV, 368376 825
Eridanus: quo non alius per pinguia culta

In mare purpureum violentior effluit amnis.
Postquam est in thalami pendentia pumice tecta
Perventum, et nati fletus cognovit inanes 375
Cyrene: manibus liquidos dant ordine fontis
375. GNATI
373 ejjlait secandum Romanum Pierii libros , idem Medie.

et aliquot
Gud., reposuit Heins. injjuit vulgo, (commemorot hanc lectionis diversi-

tatem etiam Philargyrias. //>.) injluat Leid. a m. pr. violentius ToU.
37-i inter thalami Zulich. splendentia legit Valesius ,
sed refutatus a
BroaUi. ad Propert. III, 2, 28, notante Burm. pomice, puntee scribitur.
375 et aberat Medie, a m. pr. et Regio Martin.} idem jlentes. jlexus Gotb.
scc. inanes Burmannus reposuit, pro inanis, ne ambigua esset lectio;
prnefen'em sic inaneis, si semel prisca sequenda sunt. Codices utrumque
exhibent, (innnij ipse Mediceus ;
idem nar/, quod quare restituerim do- ,
cet Q. V. XXXVIII, 2. 376. libidos Medie, a m. pr. jyr,)
quod in pedestri sermone, dirum ibi ciun cornibus nil habet
versis locis. Lycus li. 1. Ponti commune. Ad sidus Eridani,
lluvius, quia cum Phaside, Col- quod aureum, lucidum, sit, aut
cLidos ii., iunctus est ,
ut apud ad ramenta fluvii aurea referebat
Slrabon. XI, pag. 801 B, et Cerda. (quod probat Vossius,
uterque in Pontum Emcinum se laudato Plin. XXXUI, 4, s. 21.
innnittit. linipeus Thessaliae, fVr.) Impetuosissimtuu autem
//j-panrs Sarmatiae, nunc .ffo^ amnem oUm Padum fuisse, ex
dictum, nota flumina. S68. ca- aliis locis manifestum estj cf.
put h. 1. fons. vid. ad v. 319. Ge. II, 451. 452, quamquam

371. Fluviorum dii comibus tau- nunc eius natura diversa esso
rinis res notissima. Padus vero narratur. 373. tlj ala noQtpv-
habet cornua aurata; sive pro- Qocaauv, nigrum, ut notum.
pter fertiUtatem agri adjacentis, Est vir doctus qui purpureum
sive simpliciter ,
quia deorum mare malit esse albescens. Sane
attributa sollcnni epitheto sunt purpureus non semper ad colo-
aurea. Apud Martialem X ,
7 rem refertur; verum etiam ad
comibus aureus receptis Rliciius splendorem ac nitorem purpu-
appellatur, unde Spencius locum rae ,
ut adeo sit pro fulgens, ni-
nostri poetae illustrabat Poly- tens: \xl lumen purpureum ,
nix
met. Dial. XTV, p. 231 ;
sed au- purpurea. Mare tamen purpu-
Digltized by Google
; ^ ;

Germanae, lonsisque ferunt mantelia villis;
Pars epulis onerant mensas, et plena reponunt

Pocula ; Panchaeis adolescimt ignibus arae
377. VILLIS.
377 mantelia Ucins., iit omnes vetustiores, mantilia vulgo, vid. ad Acu.
I,702. Salmas. ad Srriptores Hist. Aug. saepias. 378 Parce quart.
Morrt. Para onerat epulis mensas Parrhas. 379 Panchaeis adole-
scunt pinguibus Medie, a m. sec. ,
quasi pinguia sint unguenta ,
fere ut
densum pingue Georg. III, 124. vid. Heins. (Memorabilis lectio pinguibuSy
quamiûe ab ipsius Virgilii manu profectam suspiceris. Quod si ita est,
Panchaea substantivam, pinguia adiectivum esse censuerim. Nara ut sex-
ceuties talia, quale est vinum ^ unguentum per ellipsin omittuntur, sic
nullus dubito, quin etiam rus, aroma^ eodem modo veteres reticuerint.
Coiitra Panchaei ignes, i. e. ignis tura Panchaea cremans, vereor, ut Lati-
num sit. Grat. Cyneget. 441.: ter pinguia libant Tura foco. Ovdd.
Trist.V, 5, 11.: 0a mihi tura, puer, pingues facientia flammas."
Lucan. VIII , 730. : ,, non p i n g u i s ad astra U t ferat Eoos fumus
odores." Ac, nisi fallor. Philargyrias quoque pinguibus legit vimque sub-
stantivi voc. PoncAuefS tribuit ; en eius verba: ADOLESCUNT: hic vim
habet frequentationis et Panchaeis adolescunt
: i. e. Pancliaicis odoribus
,
incendantur arae." Ceterum Pancaeis Medie. /!'>.) adolescent Servius ad

Georg. n, 139. Sabaeis Leid. alae Menag. Tentat versum Wakef. ad
Lucret. II, 417. (An dederit, inquit ille, Panchaeis adolent sub turibus
arae^' 7I>.)
reum simili modo esse accipien- specu pendent tyranni tecta. Ex-
dum ,
exemplis Catuli. Pel. et ceptus ille hospitio lavatur et
Thet. 269 275. GcU. XVIII, mensa apposita recreatur ; iit
11. Cic. Acad. Qu. IV, 33 non libatio in patris quidem Oceani
,
conficitur. et Nympharum honorem 383.

374. Pervenit tandem Ari- Inter haec mater quam ex filio ,
staeus thalamum matris,

ad calamitatem didicisse et de re-
pemleniia pumice tecla, antrum medio cogitasse puta, ex flam-
pmniceum, exesis saxis, ad cama, vino libato emicante, bono
luarae morem curvum et forni- omine capto erecta filium ad
catum ;
ergo latera et tholus Proteum ablegat mo- ,
ut ex eo
sunt pumice pendenti unde dum reparandorum examinum
poeticus sermo exquisitius etiam comperiat; degit ille ad Palle-
tecUim pemiens pumice ut nes, Thessaliae peninsulae, lit-
Seneca Here. fur. 719 hic vasto tora 387 sq. 375. Jletus ina-
Digitized by Coogle
,: :
Et mater, Cape Maeonii carchesia Bacchi: .380

Oceano libemus, ait. Simul ipsa precatur
Oceanumcpie patrem rerum Nymphasque sorores. ,
Centum quae silvas, centum quae flumina servant.

Ter liquido ardentem perfudit nectare Vestam:
380. Bacchi; 383. servant;
383 et post ailvae Rom. 334 perfundit Medie. Menag. pr. Moret, ait.
iiutis'Meud. (Sed n iu perfundit puncto notatum in Mcdiceo. /fV.)
uen ,
levi de cauasa susceplum cutus ,
haec ita interpretatur:
dolorem ,
et cui facilis et parata arae cumulantur ture incen-
medicina esset. 376. funies so , ut arae, flammis inde sUr-
aquam. Excipitur puer ad ve- gentibus, ipsae quasi surgere et
teris hospitii inter heroes mo- adaugeri videantur; simpliciter
rem. 377. tunsis niantelUi vil- per cunudantur explicat Wakef.
lis ,
lanea ,
lanugine in texti ad Lucret. V, 798. /fO-.) 380.
superGcie attonsa, adeoque lae- Bacchi Maeonii ,
vini Lydii,
via ,
ac tenuia ,
mollia. ( vid. Tmolii supra Georg. II, 98, pro
Voss. ad h. 1. et ad Arat. 423. praestantiore vini genere. Nam
//"r.) 378. repotumt, pro sim- Catacecaumenium vinum geo-
plici ponunt: ut Ge. Itl, 527 graphis ,
non poetis ,
notum
mensae repustae. (repuiumt pro- vid. Strabo XIII, pag. 931 extr.
prie hic dici ,
probabit Q. V. Carchesium vas oblongum, ansa,
XXXXI. /rr.) 379. tura {Pan- tum. vid. Athenaeum XI, p. 474 .
chaea V. Georg. II, 139) ardent Docta de eo disputatio apud
iuaris; translatum ab hominum Macrob. V, 21. 381. Oceano,
conviviis, inprimia festorum die- quippe communi omnium flumi.
rum : peractis epulis fiebat hba- num et fontium patii. Iliad. tp,
tio. cf. ad Aen. 1,704, ubi flam- 195 sqq. et alibi. Diis sacra fa-
mis adulere penates. Actum ciunt alii dii etiam alibi ,

etiam
quoque ad e. 1. de voc. adulere in anaglyphis antiquis minores
proprie adolescere est augeri; maioribus; h. I. etiam Nympha
inde proprie in sacris de igni. libat Nymphis ,
dum preces Cy-
Nunc ignes Panchaei, tura ex rene facit ad Oceanum et Nym-
Arabia ,
adolescunt, cremantur, phas placandas filio
,
qui flagitio
in aris, (lacobsius ,
Vossium se- in Eurydicen commisso iram ea-
: : ;

Ter flamma ad summum ledi sul)iecta reluxit. 385
Omine quo firmans animum ,
sic incipit ipsa
Est in Carpathio Neptuni gurgite vates,
387. VATES e.
385 sublata Me<lic. a m. pr. et Gad. {sublecta Medie, a m. sec.; idem

Jtammam et tectis, lf'r.) subvecta Moret, quart. cum fragm. Moret. Zulich.
conf. nd Georg. III, 241. 386 Jirma Medie.; f. pro firmata, coni. Hcina.
fupud Foggin. sic exaratam invenio: ftrm animum', sed priori voc. literae
miniatae ans snpra adiectae. /f>.) formans Gud. a m. pr. ipse ed.,
qnam Ileins. tractabat, vitium,
1 'um in se commoverat. Mox 385. subtecta, subiiciens se, emi-

V. 382 Oceanus est pater rerum cans et lambens lacunar. Ge. IU,
ut adeo omnino naturae parens 241 unda aestuans nigram sub-
ille edatur. Hoc Virgilius non lectat arenam. Erat autem hoc
cx Homero , sed ex poetis plii- fausti ominis ,
ut saepe alias
losophemata decantantibus hau- quo omine lirmata iam mater,
sisse videri debet. Segaar et ut consilii sui bonum eventum
Royaards in Diatribe academ. animo praeciperet , ut Proteum
(1775) p. 81 deceptum putabant adiret, puero suadet ,
ex quo
Virgilium interpretatione prava reparandorum examinum ratio-
versus Iliad. 246 'Slxtavov, nem couiperiat. ( 386. ipsa,
ogntQ yiviaig navreaet xiruxtat, vid. Q. V. XVm, 2, b. IVr.)
cum navTiaet acceperit ductum 387. Locum hunc ex Od. S,
a navta : cum tamen sint nav- 364 384 sqq. adumbratum
Ttg 9col intelligendi ,
cf. v. 201. esse, omnes viderunt Interpp.,
Verum ipsa loca ex Orpliids et ubi, monstrante Idothea, Me-
Cratete satis docent ,
post Ho- nelaus in Pharo, Aeg}'pti insula,
merum alios, qui id prodide- eodem modo Protea adgrcditur,
rant, Virgilio hoc suppeditare ex eoque reditus in patriam for-
potuisse, conf. loc. e Servio ad tunam exquirit. Fabula de Pro-
V. 363. 383. Nymphae, soro- teo ex Aegypto ducta haud du-
res Cyrenes generali notione, ab bie ;
sedes cius apud Homerum
Oceano genus ducentes, ut ipsa ad Pharum insulani in littore ,
Cyrene, Hypsei f. cf. ad v. 341. tum deserto; hinc in Carpathio

servant, incolunt, ut saepe poe- Neptuni gurgite , h. mari, ver-
tae. inf. V. 459 hydrum servan- satur ( nam Carpathos insula
tem ripas. 384. Vestam, ignem. Aegypto obversa est); sed alte-
Digitized by Googie
C.ieruleus Proteus, magnum qui piscibus aequor
383 iju.i passibus Zolich. piscibus nimia tenue et exile esae videtnr.
Miror, Heinsium, qui totiea pistres vel pistrices indnxit, h. 1. non idem
leiitusae. Saltem praestat pistribus vel pristibus. (Minime aoUicitandum
piscibus ; quasi non etiam magni esaent piaces 1 Coninngendua autem uter-
quo versua ita, nt equi marini descriptionem contineat, anteriore parte
equum, posteriore piacem referentia; et sic ipse Heynina in Not. /f^r.)
rum illud ,
quod Emathiam, quas se transmutabat Proteus
late ]i. 1. dictam ,
et Pallenen, (et apud abos ut Pherecydem,
,
procurrentem illam Macedoniae Scbol. ApoUonu IV, 1396, aVe-

in formam peninaulac partem, reus, conf. Apollod. II, 5, 11),
pro patria ei assignat, hoc fa- originem habere videtur ex poe-
bula aliqua antiquiore nititur, tis cosmogonicis, qui rerum ori-
conf. h. 1. Servium ;
quae etiam gines suis carminibus tradebant,
Lycophroni Alex. llSsqq. me- et aquam omnium rerum prin-
moratur. vid. Apollod. II, 5, 9, cipium ponebant, cuius trans-
et Notas p. 385- Forte fuit illa formationes in reliqua corporum
ex fabulis Orphicis mox in lle- genera ,
ignem ,
aerem ( conf.
raclias adseita ; nam Hercules in inf. 409. 410), etrel. symbobea
iis locis Protei filios occidit, quo ista fabula exponebant. Eadem
spectatfragmentum narrationis aliitamquam rem gestam narra-
apud Fustath. p. 686, 24 tpo- runt. Do Proteo vid. Hymn.
vivQivxav ii xv naliav ilg Orpbic. XXIV. Vix itaque pro-
2poj 6paxixdv "Hnvxov dvaâg, babile Iit, fabulae fundum ali-
TjTivc Otoig ttnoxmaaifjvat flg quem in eo esse quod rex Ae- ,
AHyvnzov. Orphicae autem fa- gypti nomine Proteus fuit, qui

bulae ad maxime terrarum
illas artem inter Aegy-ptios natam te-
partes spectant. Omm'no Pie- neret ; quod acute suspicabatur',
riam et vicinas partes ,
et uiter ut aba de fabulae apum repa-
bas Pallenen, aliquot antiquis- randai'um caussis, vir ingeniose
simarum fabularum propriam se- doctus de Pauw ( Recherches
dem esse, abo loco exposuimus phUosophupies sur les Egyptiens
(de Musar. relig. eiusque orig. Tom. I, p. 174. 175).
1766 Commentatt. Vol. VIII, in- 388. 389. piscibus et curru
ter Antiquiores ,
et Progr. de hipedum equorum iunclo ,
pro
Utt. et art. condit, in Vol. II curru piscibus ct equis bipedibus
Opusc. pag. 299). Ceterum illa iuncto, b. equis marinis, qui
narratio de variis formis ,
in posteriore sui parte in pisces dc-
Digitized by Googlc
Et iuncto Lipedum curru metitur equorum.
Hic nunc Emathiae portus patriainque
revisit 390
Pallenen; hunc etNymphae veneramur, et ipse
Grandaevus Nereus; novit namque omnia vates.
Quae sunt, quae fuerunt, quae mox ventura tra-

huntur.
393 SIWT FUERINT TRAHANTUR
.
389 Eiuncto Zulichem. Ei>inc^ Pairhas. anas Mead. cursu Goth.

sec. 390 Hinc alter Meatel. remisit Menag. pr. 391 Pallenem Zu
lich. Pallentem Goth. pr. Pellenen Medie, a m. pr., solita permotationc
urbis Achaiae com altera terrae Macedoniae^ olim Thraciae, cf. Valck. ad
Theocr. p. 352. et abest a Rom. venerantur Reg. et unus Anindel. cum
cd. Paris. 1494. 393 sunt Zulich. et nana Mead. tjuae
ipsi Medie.
fuerant Lcid. pr. Moret, tmos Amndel. trahentur Medie, a m. pr. tra-
huntur Gud. a m. pr. Franc. Regias Martini. sunt et trahuntur etiam
edd., inter has Argent sequantur Gud. pro dir. lect., et sequentur Ma-
crob. Sat. I, 20. (Magna lectionis diversitas admonere criticum drbet ne
temere lectioni receptae assentiator. Ac profecto nullam video causam,
quare Coniunctivos posuerit h. 1. Virgilios, quam praecedat omnia ^ cui se-
qnentia ut enunciatio non interrogativa ,
sed relativa ,
illustrandi superio-
ris versus gratia subiiciuntur; nec, si posuisset, intclligeres , unde illa le-
ctionis discrepantia orta. Coniunctivos si velis tueri, repetas necesse est
novity huuc in modum; novit omnia; novitf quae sint, etc. Quem fere
iu modnm Livius XXXf\% Recensete omnia muliebria iura, quibus
3.:
licentium earum alligaverint maiores nostri, per quaeqne subie-
cerint viris;** i. e. et videtej quibus ctL Ac ne sic quidem Coniunctivo
locus esso videtur in ca oratione, obi enunciatio per Relativum iuocta su-
perioris enuueiati olîectum, quod dicant, contineat: otis ra ovta. Veram
sinerent, qualia monstra vel ex natu inter Ponti liberos. Sic

vulgaribus picturis nota sunt, quoque grandaeva Pales apud
meiilur^ pererrat, medium trans- Nemes. Ecl. I, 68. 392. 393.
it ,
ut saepe poetae. Praeivit Praeclari versus ad declaran-
Homerus ,
nkkayog piiytt finpjj- dam veram votum notionem:
ffttvug ,
et juirpa xiksv&ov* quos non futura modo prae-
892. Grandaeyiui pro- dixisse, sed multo magis prae-
prio epitheto, est enim cx an- sentia bonis consiliis rexisse et
tiquissimis diis. vid. Theogoniam praeterita animo tenuisse dicen-
Hesiodi 283. et ipse maximus dum est. Versi autem versus
Digitized by Googie
: , , ;
Quippe ita Neptuno visunt est; inmania cnius

Armenta et turpis pascit sub gurgite phocas. 395
' lectionem servavit Serv. Dres(L : Quaa tunt, quae fueruntj verbo eunt
sapra appicta r. Lips. obi. fuerant, sed ita, nt primo yuerunr scribere
voluisse librarius videatur. Causa motandae lectionis haud dubie fuit cor-
^
repta media syllaba Perfecti fuerunt, unde dnplex natum vitium, fuerant
et fuerint. Hinc reliqui quoque Indicativi in Goninnetivos versi. Nec
trahentur quae est prior Medicei lectio, facile potuit ex trahantur nasci,
sed ex trahuntur. Ubicunque autem pcnultinn Indic. Perfecti corripitur a

poetis, eadem regnat lectionis diversitas; cfr. Ecl. IV, 61., ubi paucissimi
libri tulerunt exhibent, plerique tulerant, aut tulerint', Ge. IT, 129. III,
S83. Acn. II, 774. III, 48. 681. X, 334.; vid. etiam Drakenb. ad Sil. V,
264., Burmann. ad Antholog. l.at. T. I. p. 538., et quos illi laudant. Fro-
fuerunt exstat ap. Tibuli. II, 3, 12. et fuerunt eidem restituit Bach. II, 5,
79. Ceterum ventura trahuntur eleganter pro ventura , futura eunti
nptum autem trahere, ntpote quod de mora interposita dicatur et de diile-
rendo. /f>.)
ex niad. ot, 70. Antiquioribus rina, inter quae phocae, nobis

his diis ,
ut Proteo ,
ita Nereo, vituli seu boves marini, turpes,
Glauco (cf. Not. ad Apollod. foeda specie : ut sup. Ge. III, 52
p. 4l6), sic Terrae, Tliemidi, bovis turpe caput. Exornat au-
divinandi vis tribui solita; nec tem his versibus illud Od. 6, 386
satis constat, qua de caussa, nisi TloanSatovos vnoSfiios. Ilinc
forte, quia de iis antiquioribus, Horat. Carm. I, 2 O/nne cum
tamquam natu maioribus ,
pru- Proletts pecus etc. ,
et omnino
dentia insignior praedicari solet, poetis hinc pastio monstrorum
(vid. de vs. 393. V. L. et Eleg. marinorum. Nata autem vide-
ad Messal. p. 41. IVr.^ 894. tur fabula Homerica ex obser-
395. Quippe ita Neptuno vUum vatione, quod certo diei tempo-
esi h. Neptuni beneficio , ut sit re incredibilem phocarum co-
yiQttq a Neptuno acceptum. In piam egredi in littus et apricari
hoc vero aut mythicam subtili- viderent homines :
quae res ar-
tatem neglexit poeta ;
Protei mentorum speciem habebat, quae
enim, si quidem Oceani et Te- a pastore in pascua aguntur.
thyos proles fuit, genus et ho- Est autem ea phocarum natura
nores Neptuno antiquiores sunt etiam aliis in locis, ut passim de
aut sequitur eos, qui Proteum insulis Americae narratum legi-
Neptuni fdium ediderant in- mus. Ceterum ex Homerico lo-

mania Armenia monstra ma- co apparet, valde desertam illo
Digitized by Gopgie
,

Hic libi, iialc, prius vinclis capiendus, ut omnem
Expediat morbi causam, evenlusque secundet.
Nam sine vi non ulla dabit praecepta, neque illum
Orando flectes; vim duram et vincula capto
Tende.; doli circum haec demum frangentur in-

anes. 400
Ipsa ego te , medios quum sol adcenderit aestus,
396. CAPIUNDUS
396 gnal alii, et lic aliquae ante Tleini. (vid. Q. V. XXXVTO, 2. /<>.)
capiendut itidem ante Heina. , ut Medie, et alii, (capiendus ex omnium
libromm auctoritate revocari captandus nnins Nonii fide nititur,
;
capiendis vinclis Rom. undis capiendus Leid. carpendus Toll. captan-

dus Erf. ec omnem Gud. a m. aec. Mentcl. tert. Goth. pr. 397 Expe-
diant Hom. secondet Znlich. 398 Aon sine vi non nulla Zidich.
A'on sine etiam alter Rottend. dabit responsa Probna Arte Grammut.
lib.l,ei interpretatione, (et praecepta per reaponaa explicaturapudPhiJur-
gyr. et in Serv. Dread. ffy.)neque ipsum pro div.lect.Gnd. 399 Jlectes^
quod ubiqne editur , Rom. cnm aliia Pierii , Medicena Fogginii , Gud. duo
Rottend. r/ncea reliqui Heinsiani dno Bunn. cum ed. Ven. Medie. Pierii
,
et Erf., quinque apud Martin. Goth. aec. (et 2. 4. 8. 9. /f>.) , quod Bnr-
mannna pro vero habebat alterum pro interpretamento, (non aentieua ille
,
qnidem, quam molesta haec sint auribus: vinces vim

Wncnla. //>.)
400 doli demum circum haec fuisse in edd. cx Pierio apparet, dolis
circum hac demum franguntur Roman. 401 accederit nnus Mead.
tempore eam Aegypti partem essam, qua sublata apes repara-
se debiiisse ,
cum phocae illud tae sunt. 399. vincula ten-
littus (insulae Phari ei obiectae dere alicui est iniicere ,
innecte-
ut dictum ad 387) frequentare re V. Similiter Aen.II, 236. vin-
auderent. cula coUo intendunt. Sed vim

396 sqq. Vid. Odyss. d, 388 sqq. tendere cnm casu tertio notat
397. evenlusque secundet, even- vim adhibere. Verba diverso

tus secundos monstret, quomodo signiGcatu in eadem periodo ])lu-
ii obtineantur; h. remedia for- ribus iunguntur substantivis.
tunae, modos reparandi amis- Vid. Not. ad Tibuli. III , 3, 21.

sas apes, (eventus quae ei ac- /TcA.) 400. circum haec, ad
ciderant mala, secundet, in me- haec, his vinculis adhibitis, (vid.
liiu mutet, monstrando cau- Not ad Ge. II, 424. IFr.) ina-
Digitized by Google
y
Quum sitiunt herbae, et pecori iam gratior um-

bra est.
In secreta senis ducam, quo fessus ab undis

Se recipit; facile ut somno adgrediare iacentem.
Verum ubi conreptum manibus vinclisque tene-
bis, 405
Tum variae eludent species atcpie ora ferarum.

405. Verum,
402 e$t abest a Gadian. a m. pr. Moret, qaart. vid. ad Ecl. YllI, 15* unda
Gud., qaod BurmaDnua defendi posae potabat; at iluxit illa ex undit vera,
sequ. 403 in undis Ven, 404 adgrediere Mcutel, pr. summo egre-
diare Goth. pr. 405 manicis Moret, pr., et aic coniocerat Vir doctus.
At corripi manibus non manicis ^ dici, contendit Burm. li. 1. et Vir do-
^
ctus Obss. Miacell. Vol. 1, p. 3 qoidui tamen et hoc recte dicatur! ot inf.

439 manicis(ûe iacentem Occupat. Tom vero quid viros ductos adegit, nt
iungerent correptum manicis7 fungenda erant manicis vinclisque tenebis:
atqui haec duo iungi solent: ut Aeu. II, 146. 147. Sil. Ital. XV, 141. Ve-
rum h. 1, unius codicis lectio auctoritatem non habet satis gravem, nec
qiiicquam impedit manus proprie h. 1. dictas. (Morctani pr. gravis sane
auctoritas; verum manicis ex rs. 439. huc tractam videtur; sic eodem vs.
439. sex codd. e nostro loco pro manicis adseivere vinclis^ unus etiam mrx-
nibus. Sane si adiectum esset epitheton alteri nomini, vinclis dico, am-
plilicare notionem prioris, manicis voluisse poeta videretur; ut Aen. II,
146.: manicas atque arta levari Vincla iubet Priamus;** i. e. artas

municas. Sed nude adiectum vinclis ferri non posset. /f>.) 406 elu-
dent fleins. secundum meliores. Medie, et al. etiam apud Pierium et ,
Martinum cum Goth. sec. cx edd. Brix. Quorsum item referas elu-
dunt in Oblongo, et tribus Heinsii, et ludent Roman. (et 4. ff^r.)
At vulgo editum illudent ^ aut illudunt quod est ad vulgarem rationem,
\
idoneum tamen et ipsum. (Serv. Dresd. ludunt. Bene eludent y quod di-
citur de iis, qui arte aut velocitate se subtrahunt capturo. Ovid. Met.
VIII, 637.: Ille celer penna tardos aetate fatigat, Eluditque diu.**
/f>.)
nes y
ut inanes sint. Ceterum Aen. VI, 46. Hcs non minus de
relucta lio liaec vatum, etiam prophetis Hebraeorum nola. Re-
Pytbiae et Sibyllae , adumbrata cusabant itaque vales subire il-
cst ex spasticis aflectionibus, los spasmos. Hinc de Proteo vss.
quibus corripi videbant ccstali- 406 s. 440. 450. 451.

eorum islomm corpora, conf. ad 401* Od. 3, 400 sqq.i quo
ViRGiL. Tom. I. 48
Digifized by Google
^

Fiet enim subito sus horridus, alraque tigris,
Squamosusquc draco, et fulva cervice leaena;
Aut acrem flammae sonitum dabit, atque ita vinclis
Excidet, aut in aquas tenues dilapsus abibit. 410

Sed, quanto ille magis formas se vertet in omnis,
Tanto, nate, magis contende teimcia vincla:
Donec talis erit mutato corpore, qualem
Videris, incepto tegeret quum lumina somno.
407 atra tigris', mirum epitheton. Sunt ligres variae, maculosur.

Serv. interpretatur aaeva.** Iui. Sab. ,,veneD 0 M tigris et snevu/* Sul->
tem direudum; serpentes dici atros Ge. i, 1^, v. Bentl. ad Ilorat. II
Serm. 8, 95, ab atro veneno; hinc atrum omnino case pro saevo. Srd
atrum omnino quod terrorem facit; atra venenis tela ap. Ovidium, atrae
IZrinnyes. Valer. FI. 205 atraeque genis pallentibus Irae. Io, Schra-
II,
der. coni, hirta quod non minus insolens. ( 409. sonitum Jlamrnae
Medie, testibus Fogginio et Freytagio, 410 tenuis multi, (in qui-
bus Medie.; modo tenuis ad aquas referas. H'ri) in aqua tenuis Leitl.
habebit Medie., subnotato h. ex hobthit^ ut in Romano, {e in habebit in i
mutatur in Mediceo. vertit novem apud Burm. duo apud

//>.) 411
Martin. Goth. pr. 412 Sed quo nate magis fragm. Moret.
vertat Erf.
Landat Burm. Donat, ad Terent, liccyr. 111, 4, S. Tantum nate magis
legi, notatur in Servianis. (Lectio f<xn/um a Servio commemorata mendosae
scripturae deberi videtur, quae servata est in Mediceo, ubi exstat tantUj
circumducta miniata lineola, ut Hat tanto. Sic saepius in Mediceo pro
finali o reperitur n, nt Acn. IV, 177. solu y V, 69. cruduy quod item a ni.
sec. in solo et crudo motatur. fl'rl) gnate fluxit e recentt. edd. 414
incepto somno videri potest paullo ieiunius dictum; quod observatum
quoque Reiskio erat. Proclive est, reponere incertOy qualis primus somuus
esL At male hoc fieret. Habemus enim Aen. XII, 822 inceptum furorem.
rV, 316 inceptos hymenaeos. VI, 493 inceptus clamor \
et sic alia aliis
locis.
comparato ,
videbis Virgilium formabit; at quanto exquisitius
prudenter omisisse ea ,
quae a poeta! 407. horridus hor-
poeta iam ita ornata erant, ut rentibus setis ,
aira tigris ,
sae-
nihil addi posset; iii reliquis auva. Serv. vid. Vai*. LecL 408.
tem ornatu verborum el senten- fulva cervice leaena rivyivHog. ,
tiarum certare. 403. In secreta ibid. 456. (vid. dc hoc versu Q.

ftenisy secretam sedem. V. XXXX, 3. /f>.) 409. 410.
406. In varias formas se trans- Fici flamma vel aqua. At quam
Digitized by Googie
, ;
Haoc ait, et liquidum ambrosiae diffundit odo-

rem: 415
Quo totum nati corpus perduxit ; at illi
Dulcis conpositis spiravit crinibus aura,

Atque babilis membris venit vigor. Est specus in-
gens
415 Hoc Moret, sec. , IIic qu. Mox diffundit Hciusio debetor, qui
Medie. Gud. et Meoag. otnimqoe pro ae laudat. Addi possout alii, ut
Goth. iiec. (etiam Sere. Dresd. et 3. Wri) diffudit Reg., oterque Mead.v
Erf. et edd. inde ab Aldd. defundit Heins. ex edit, laudat nescio qua
sicqne multi codd. (in quibus 1. 7. 8. praefertque id Wakef. ad Lu-
cret. IV, 88. defendit Mentel. et Rottend. defudit Leid. et Goth. pr.
(et5. 11. 14. At Roro, depromit et mox corpua perfudit e glossa, ut
Burro, docuit, ambroaa vel ambreaia Rom. et al. 416 Quo tactum
fragro. Moret., coucinue omnino inquit Heius. ,
Quod totum alter Menag.,
male, peimuait ed. Ven. perfudit Rom. et Vratisl. producit Franc.
produxit Erf. et lul. Sab. perducere voc. mox a medicis adoptatum quo
, :
aliquoties Serenas Summonicus utitur. Auson. Mosella 112 hubrica caeru-

leua perducit tergora fucua de mnstella. 417 naribua tert Rottend. pro
var. lect., male Burmann. auraa Rom.
,
418 Et apecua Franc. Rom.
ornate! 410. Jixeidei, clabe- novum robur, novas vires ad

tur, effugiet, ut Ixtiltrrciv; </t- vinciendum et domandum se-
lapstts abibit, ornatiiu quam, nem acciperet atque habilis
:
dilabetur. 412. contende, in- membris cenit figor; at illa:
tende, contrahe, nil^tiv Hoin. quod dulcis spiravit awa et

V. 419. 4l4. Communior ratio quidem crinibus compositis, me-
fuerat: cum aomnua tegeret lu- ri ornatus caussa apposita sunt;
mina. alterum quidem satis otiose. Ali-
415. Hic vero cum Homerica ter res se habet Aen. I, 589, ubi
simplicitate et veritate contendit Aeneae iuvenile decus afflandum
Virgilii elegantia et ingenium; erat. 41 5. ambrosiae odorem,
nam in Odyssea v. 444 sqq. am- h. ambrosiam odoratam ,
odo-
brosiae odor iis
,
qui sub phoca- rem emittentem diffundit, per
,
rum pellibus laterent , quam membra fdii. 416- perduxit, h.

maxime erat quidem utilis, rei illevit, perunxit; at istud ex-
tamen ipsius parum iucunda nar. quisitius. Porro vulgari ratione
ratio; at in nostro iuvenis cor- perduci ambrosiam per corpus;
pus ambrosia inungitur, ut ille exquisitius ,
corpus ambrosia,
48 *
Exesi latere in montis, quo plurima vento
Cogitur incpic sinus scindit sese unda reductos, 420
Deprensis olim statio tutissima nautis;
Intus se vasti Proteus tegit obiice saxi.
Hic iuvenem in latebris aversum a lumine Nympha

420. REDUCTOS;
419 lateri Rottend. in abest a Medie, a m. pr. et Toll. (et Alb. /fV.)
430 Versus iidera, sed variati, Aen. I, 160. 161 guibus omnis ab alto
Frangitur f inque sinus scindit sese unda reductos. 431 Depressis
V eu. et Contabrig. (et Serv. Dresd. , idem in tribas Mss. reperit Cort. ad
Lucan. VI, 505. fFri) gratissima Toll., ut Aen. V, 138 apricis statio
gratissima mergis, statio fidissima Goth. pr., non male ut contra statio }
male fida carinis Aen. U, 33. 433 Inter aliquot, notante Martiuo.
casti ed. Norimb. ohice in Rom. et al. (etiam Medie. /f>.) 433 Jlinc
Gud. a m. pr. avorsum ToU. adversus Vratisl. a limine Gud. pro dir.
script. a Jlumine Erf. a omittunt tres apud Bunn. Romanus et plerique
apud Pieriam unus Mead. Goth.
, pr. Hymphe Moret, sec. lymphae
edd. nonnullae.
dicitur. 417. aura dulcis, li. prodit Aen. I, 403. Poeta enim,
odor. 418. habilis vigor, qui ut dixi rem ipse expedit. Alio-
,
reddit habilem ,
aptum , ido- qui verum est ambrosiae, tam-
,
neum rebus agendis ,

fortem. quam unguenti, usum memorari
Caussam itaque ,
cur inungeret haud unum. Est in cultu dea-
mater filii membra ,
poeta ipse rum pulcritudinem et gratiam
;
apposuit, ut vires impertiret sa- aflundit tum numen ipsiun aut

;
tis validas qd vinciendum se- divinam naturam corpori conci-

nem. Alienum itaquequod , liat, iiiprimis immortalitatem;
Servius habet :
unxit eum, quo saltem ut ne corrumpi illud ac
posset esse videndi numinis ca- putrescere possit ; niad.n, 670. t,
pax." Nisi cum viro docto apud 38, ducta haec ex ipso etymo
Burmann. legas; vinciendi. Nec ap^fOTOS,
dp^qoaiog. Quate-
de eo ambrosiae usu agitur, quo nus vires impertit ,
pectori in-
ad ferendum numinis conspe- fusum illud cibi ac potus defe-
ctum firmari iuvenis debeat, aut ctum explet Iliad. t, 347 353
ut nota divinitatis ei impertia- de Achille; ita demum pro cibo
tur, quod Cerda volebat: quia ac potu deorum memorari po-
ambrosiae odore Venus numen tuit.
Digitized by Google
, ,
Conlocal: ipsa procul nebulis obscura resistit. ,
lam rapidus torrens sitientis Sirius Indos 425

Ardebat; coelo et medium Sol igneus orbem
424 resistit omnes vett. apud Pierium et Heins. et Martin. Fuit tamen
iu plerisque edd. recessit^ ut est iii Gotli. pr. ex glossemate, quod iam
expulerat Nauger. Aid. tert. cf. Aen. rV, 76. IX, 710 et inf. y. 490. 425
rabidus Sirius scripsit Wukef. rapido caelo molit Heins., idem si-
tientis scripsit c libris ct Prisciano pro sitientes. Serius Rom. et alii
scribunt. Indos. Recte Io. Sebrader. quaerit; eur Indos nunc? agitur de
Thessalia; et cur eos solos? Itaque coni, agros, herbas ex 402. Sane
ornatu poetico /ndos dixit, cum omnino homines vel terras memorare vel-
let poeta. (Indos, i. e. plagas meridionales habitantes populos, memorat,
quod hos potissimum urit Sirius, /f>.) 426 jirdebat caelo ^
er distin-
guebatur ante Heins. sed, ut saepe dietnm, alteri membro est vindican-
dum id, quod pleniorem facit orationem; contra si plenius est prius
membrum alterum debilitatur et
,
torpet, medius Sol Zulich.
418 sqq. Est antrum in rupe considet ad recensum armento-

exesa, quo plurimum undae, un- rum. deprendi naves tempestate
darum, penetrat; sed, post- notissimum, tegit tegere con-
quam intravit, in plures sinus, suevit. obiice ,
in prosa ,
oh-
li. cavitates antri et recessus, di- iectu. fere ut Cyclops apud IIo-
spergit se, adeoque, scindil sese. mer. Od. i, 240 sq. 423. aver-
Ita malim interpretari ,
quia sum a lumine, in loco, quo
de specu agitur. Alioquin non lumen ab ostio inde antri non
damnem illam rationem, ex qua permeat. 424. ipsa procul ne-
sinus reducit fluctuum, alliso- bulis obscura, h. in nebula ,
ex
rum scopulis ,
et longo tractu aequore assurgere solita, resistit,
recedentium, cavitate intus restat; ut Apollo in nube Iliad. t,
licta, intelliguntur. lidem fere 185. 0 , 308. Quod Homerus

versus Aen. I, 160. 161. v. 402 Proteo pulcre ti-ibuebat,
421. 422. Haec ita intelligo, pttXalvtj tpfixl xakvtp9i\s ad

ut anteriore huius recessus Cyrenen mutata ratione transtu-
{Bay) parte, patente sub dio, lisse videtm', ut ipsa nebula ca-
navium statio ,
in interiore , in- liginosa obtecta sit. (Quomodo
tra scopulos reducta, antrum quod est apud Homerum,
fuisse dicatur; huic pro muni- ad nebulam trahi possit, non
tione ac foribus scopulus obie- exputo. IVcli.) Spencius Poly-
ctus erat, in quo Proteus v. 436 niet. pag. 222 ex antiqua pictura
Digitieed by Coogle
Hauserat; arebant herbae , et cava flumina siccis
Faucibus ad limum radii tepefacta coquebant:
Quum Proteus consueta petens e fluctibus antra
Ibat; eum vasti circum gens humida ponti 430
Exsultans rorem late dispersit amarum.
Sternunt se somno diversae in litore phocae.
427 Auxerat fragm. Moret, (ortam ex auserat , uti primo in Mediceo ex-
stabat. /f>.) ardebant sec. Rottend. 428 Fontibus Zulich. pro div.
IccL, quod et Io. Schrader. coni. Verum alterum doctius. (rod/Vj Medie. /f>.)
429 patens Goth. sec. 430 circa alter MoreL {circum vasti Medie.
//>.) 431 dispersit Ileins. e libronim consenso. Mar- Sic et Pier, et
tin. libri, despersit pr. Rottend. apnd
dispergit vulgg. edd. et tres codd.
Ileins. Tuetur tamen hoc Medie, et Romanus, {dispergit commendat
lahnius ; et sic apud Foggin. exaratum, quamquam Heinsios, cx Menag. uno
et duobus Moretanis dispergit enotans, in ipso Mediceo dispersit videtur
invenisse ;
dispergit tamen ex ipso codice enotavit Freytagius. Sed quum
haec inter se sint diversissima : rorent late dispersit ,
quae alacritatem,
et sternunt se somno , quae animos iam ad qnietem compositos indicant,
diversis etiam Temporibus exprimenda erant. IVr.') 432 diverscte
Ileins. plurium et meliorum auctoritate, quod dudum Nauger. in Aid. tert.
intulerat. Adde Pierii et Martiui libros, diverso alii cum vulgg. edd.
in abest ab edit. Venet. Burmaunus laudat ad Ovid. Epist. XII, 145.
poetam haec mutuatum esse su- oram summo et intolerabili ae-

spicabatur. Praestabat saltem du stu premi, satis notum: itaque
cere : posse hanc narrationem ardehal , ttpXiyz^ Sirius rapidus
argumentum idoneum picturae (ut calor, aestus, sol, rapidusy
suppeditare. celer ac vehemens), et torrens
425. Sirium pro sole h. 1. ac- sitientes Jndos , h. Aethiopes,

cipi Tolunt. Ita otiose bis di- vid. sup. V. 293. Ge. II, 116; et
ctum : Sol ardebat et Sol caelum tali anni tempore ,
medium diei
medium tenebat. Equidem non- tem})us subiicit altero versu
dum victus do manus. Mediam medium Sol igneus or-
coelo et
aestatem ct aestivum calorem bem Hauseraty scii, cursu, per-
per Sirium declarat, ut poeta; agraverat ,
emensus erat. Co-
cf. Aen. m, 143. X, 273. Ca- lum. X, 313 Titan Hauserit

nicula enim ,
seu Sirio , sub so- et Jlammis Lernaei brachia Can~
lis transitum in Leonem orto, cri; et ut saepe exhaurinuts la-
Aegyptum et reliquam Africae bores et alia, quae ad finem
, , ; ,
Ipse , velut stabuli custos iu montibus olim

Vesper ubi e pastu vitulos ad tecta reducit,
Auditisque lupos acuunt balatibus agni, 435
Considit scopulo medius, numerumque recenset.
Cuius Aristaeo quoniam est oblata facultas
433 m montibus o///jVrati8l. 434 vitulas fragm. Moret, in tscta Ven.

Parrhus. {at tenta reti. Medie, a m. pr. tVr. ) reduxit uoaa Arundel.
435 Auditisque c Romano aliisqne probarat Pierius; addicentibus Medie,
et fragm. Moret., quibus adde Cantabrig. ;
recepit Heins. Auditique Tol-
go ,
verum et pro hoc Nauger. iam meliora dederat Aid.
tert. 436 Con-
sidit Heins. post Rom. et Medie, a m. sec. qnod Fogginius tamen non ,
notavit; ( consed/r antiqua manus, sed corrcct. in cons/c/fr haec scri- ;
bit Freytug. //>.) item Bodiei. et Cantab. at Reg. Conscendit. Valgo ;
omnes Consedit, vid. Heins. li. 1, Ecl. V, 3. VII, 1. Aen. I, 719. Ovid.
Met. XIII, 780. (bene considit, modo ne Perfectum esse pnles; vid. V. L.
Ecl. VII, 1. //>.) recensit Gad. am. pr. et Longob. recenjiV/ Giphan. e
vet. cod. Ind. Lucret, p. 458.
jterducimus. Apuleii illud, Met. 6us. Virg. Ge. IV, 432. :

Stemunt
XI ,
pag. 258 : ^4ugusli portum se somno etc. Liv. XXXVU,
celerrime hausimus, subiiciebat 20.: Pars vescentes sub umbra,
Rubnk., ubi nunc vid. Oudend. quidam somno etiam strati.
p. 809. Ornavit haec Maro, Haec Doering. ad Liv. 1. 1. ff^.)
quae Homerus simpliciter po- 433
436- Etiam haec orna-
suerat. 428- siccis faucibus, tiora, quam Odyss. d, 411 413
alveis. Ornati versus, cf. Ovid. et 450. 451. Vesper reducit vi-
Met. H, 262. 263 et 269. Eliam tulos, poetictun, pro, pastor
430. 431 inulto ornatiora, quam reducit vesperi ,
nt in Eclogis
Homeri 1. 1. 448 iPcaxai S et alibi. Quam ornate illud
akoq ijidov aokUtq. rorem ama- V. 435 expressit : reducit oves

rum, ut nixpotv akds od/iijv ille balantes, numerum recenset, nCft-
dixerat v. 406 ;
diverso tamen sto^rrat Homer. , ex prisca vita
modo. 432. diversae in pro- petito verbo,
ut numeraretur
.sa
,
diversis locis ,
partibus, vid. per quinarium numerum ;
ut
vs. 367. (Liv. VU, 36.: su- nos per denarium.
perscandens vigilum strata 437. Putandus nunc Proteus
somno corpora miles. Sira- in antrum concessisse et ad
ta sorruto h. e. somni capiendi somnum se composuisse: ut sup.
causa strata; somno est casus ter- 418. 422 iimuebatur. htttxa ds
)L Digitized by Google
Vix defessa senem passus conponere membra.
Cum clamore ruit magno, manicisque iacenlem
Occupat. Ille suae contra non inmemor artis, 440
Omnia transformat sese in miracula rerum
Ignemque ,
horribilemque feram ,
fluviumque li-
quentem.
Verum ubi nulla fugam reperit fallacia, victus
In sese redit, atque hominis tandem ore locutus:

Nam quis te, iuvenum confidentissime, nostras 445
443. Verum, r. pellacia
438 senem est Ven. 439 manibusûe i. Franc. vid. v. 405. vinclis-
que Gud. a m. pr. cura quatuor, et Reg. Martini. 441 Omnia commutat
apud Nonintn iu mira, spectacula Ven. vid. snp. v. 3. 442 Jluvium-
que liquantem pr. Rottend. loquentem quart. Moret. 443 pellacia re-
vocavit Heinsius; ut et raultis aliis in locis. Ita uterque Meutel. fragra.
Moret, tert. Rottend., v. Heins., itera Pieriani nonnulli, inter quos Roma-
nus esse videtor. Adde Philargyr. , Goth. sec. a m. pr. phallacia Medie.,
et a m. sec. fallacia ,
ut vulgo omnes vulgari vocabulo. (Recte vero ait
Vossius, omnibns exemplis ab Ileinsio h. 1. et a Bentleio ad Horat. Od.
III, 7, 20. laudatis comprobari id ,
quod Servius doceat ad Aen. II, 90.
verba pellax et pellicere de iis dici ,
qui blandimentis et ,
quod addit Vos-
sius ,
magicis artibus ,
altemra capere studeant ; voluit autem Proteus ter-
rere Aristaeum, non allicere. Addit Vossius, conBrmari lectionem falla-
cia ab auctore Ciris vs. 378.: Verum obi nulla movet stabilon fallacia
Nisum. Originem vitii indicat Medicens. /f>.) tenuit fallacia quart.
Moret 444 rediit Parrhas. Laudat varie Donat, ad Terent Andr. III,
.5, 15. Adelph. V, 3, 18. tandem est Rom. ,

male.
AixTO xal avTog. Sequentia e telligere ;

sic Gr. Sed hoc
Graecis Odyss. 1. 1. 454 sq. ma- argutius.
nicis occupat vincit ,
adiuncta 445. Nam; satis nunc qui-
notione celeritatis. 438. Impa- dem nolo usu ex Gr. yuq pro
tientiam praeclare memorari in dij. cf. Clai*k. et Em. ad Diad. o,
iuvene, nemo non videt. 441. 201. Aiunt vulgo ,
subintelli-
miracula rerum ,
in miras res, gendam esse propositionem, cu-
formas. 442. horrihilemfjue fe- ius caussa reddatur; forte h. 1.
ram ,
possis suem ex v. 407 in- perdam te, nam ;
quae ina-
,
lussit adire domos? quidve hinc petis? inquit. At

ille;
Scis, Proteu, scis ipse; neque est te fallere cpiid-
quam;
446. DOMUS
446 Jussus alter Rottend. domus Ilein.s. e Medie, et aliis, valgo domos,
{domuSy praeter Mcdiceiim, Moret, pr, ct Mentel. pr. ; sed in ipso Modie.
domus in domos mutator; et domos praeterea ubique in Mediceo. Nec
raro syllaba finalis cs a librariis in us mutata ,
nt in eodem Mediceo Aen.
I, 756. tuus pro tuos\ IV, 524. liquidus pro liquidos \ V, 113. ludus
pro ludos'y IX, 725. multus pro multos \
XI, 194. decorus pro decoros i
ibid. 298. rapidus pro rapidos. Omnibus his locis ,
ot in nostro ,
us
a m. sec, in os mutatur, ff^r,) 447 Proteus,
hic petis Meuag. pr.
noto atticismo Mss. Pierii et Rufinian. de Schemat. Lex. pag. 31. {Pro-
,
teus etiam Medie, a m. pr. scilicet adhaesit s e proximo toc. Jf^r.)

;
quicquam Medie, ct alii apud Heins. , quem vide. Edam sic ),alii*^ apud
Servium, liber Romanas et Colot. Alias auctoritates addit Burm. ad
Antholog. p. 155. praetulit quoque Brunckius; et sic dudum ediderat
Naugerius. quenquam Moret, fragm. et ms. Brunck. ut sit, quenquum ,
fallere te. Legebatur vulgo: cuiquam quae lecdo haud dubie est ma-
gis perspicua; altera tamen habet auctoritatem criticam, {quidquam,
pro quo alii dant cuiquam, unice verum. Nam ad codicum auctoritatem
elegantia accedit strocturae; fallere aliquem aliquid, ad Graecam com-
positae. Demosth.de Pace p. 59. 1.20. xovxcov ^ctmq~
COfiou.*^ Nec verum est, quod nonnulli contra lectionem quidquam mo-
nuerunt ,
esse in ea ambiguitatem, cum construi posset: nec est, quid-
quam fallere latere te. Nam qui Latine sciunt, non ignorant, est
pro licet accusativum cum infinitivo activi non adsciscere solere. De-
nique saepias Maro Graecorum usum pronominis x\ imitatus est. Ecl. VII,
10 .'.
,, Si quid cessare potes.^^ JVeh. Addit lahnius Horat. Od. I, 6, 19.:
sive quid urimur.** Sat. II, % 27.: tanqoam ad rem attineat qoid-
quam.** vid. inprimis, quae scripsi in NoC ad Aen. IU, 56. Ceterum
Medie, quicquam, fVr)
nis esset subtilitas. Hoc saltem IVr.) Homer. Od, d , 462 Tlq
tenere licet: primum forte hunc vv TOi decnv evptpqaocaxo
Tov yap usum ita nasci potuisse, povXaq; xko ce xqrj i
^
cum membrum orationis subti- 447. Iliad. df, 366 Olc0a xh}
cescerct is, qui concitate loque- TOi TovT* tlivly navT* ayoQivt^;
batur. Hoc loco est pro vul- neque est te fallere quidquam, est
gai*i Quianam. (ut Aen. II, 373. sane ambiguum boc et propter
, )

Sed tu desine velle. Deum praecepta secuti
Venimus, hinc lapsis quaesitum oracula rebus.
Tantum effatus. Ad haec vates vi denique multa 450
Ardentis oculos intorsit lumine glauco,
Et graviter frendens, sic fatis ora resolvit:
Non te nullius exercent numinis irae.
i*9 hinc e noman. et aliu um probarat Pierias. Finnubaat meliores

Heiiisiani et tres Martiniani. Venimus huc vulgo. Auic Toll. lassis Me-
die. et ceteri Heinsiaui plerique. Sic et Oblongus Pierii et Goth. sec.
hinc fessis Gud. pro var. lect. Sed recte lapsis retinetur, [lapsis Serv.
Dresd. i Q. V. XVI, 1. fVr.)
vid. 450 Tandem Ven. Tantus ad hoc
fatus Longobard. jit haec alter Rottend. fatus et haec Medie, [etfa-
jit
tus. at haec apud Foggin. invenio. iVr.) acatus Gotb. pr. effatur edd.
nonnullae, vi denique magna rf. 452 sic rates rf. 453 Multae
nullius tert. Mcntel. a m. pr., et correctus in Mute\ item in Regio, erasa
littera /. (Vix dubito, quin vitium hic versus contraxerit; vid. Q. V. XII,
13. /f'r.)
structuram et quia to fallere du- dium sortis vice editum ,

lapsis
plicem habet notionem et laten- rebus ,
calamitati e.x apum in-
di et decipiendi. Potest es.se: ternecione.
neque es7 ,
dvvatdv idn, quid- 452. ora resolvit fatis ,
ad
quam latere te. potest quoque edenda fata. Ceterum quod ocu-
c.ssc nec fieri potest, ut quis fal- los glaucos ardentes torquet et
lat te XOTO t(, quidquam, ali- ore frendet: non ad indignatio-
qua in re. Similis ambiguitas nem, sed ad furorem vaticinan-
est in Pindaricis de Cyrene, tis pertinet, cf. ad v. 400. Spen-
Pytli. IX, 75, ubi Cliiron ad Apol- cius Polymet. p. 222 et lioc ex
linem , gi ,
To'v ov &ifin6v tfttv- antiqua pictura translatiun con-
Stt 9lytiv. Notionem fallendi, iiciebat: quasi vero poeta nihil,
decipiendi ,
videntur postulare quod forte pingi potest, narrare
sequentia. ( vid. V. L. IV r. possit, nisi e pictura aliqua ad-

448. desine velle ,
scii, fallere umbratum! Ceterum habere nos
me. Servius, et ex co lul. Sa- et h. 1. exemplum vaticinii, quod
bin., acceperant: sed tu desine nihil aliud quam monitum et
< i lle, sc. scire ;

ne quaere ex me. consilium continet, nullam prae-
quod ieiunum est. 449. quae- dictionem rei futurae, iam su-
situm hinc oracula h. reme- pra monitum est.
Digilized by Google
, , , ;
Magna luis conmissa tibi has miserabilis Orpheus

;
Haud quaquam ob meritum poenas, ni FaU resi-

^
stant, '
455
'
Suscitat, et rapta graviter pro coniuge saevit. . .
454. HAS, 455. MERITUM, 456. Suscitat;
454 luea ante Heins. ut pars libronun habet, et inter hos Roma-
,
nas. commissa tibi alios iungere , Servius notat. 455 quamquam Franc.
et Gudian. a m. pr. cum Eif. quodque Zulich. ad meritum , satis pro
merito, couiectabam aliquando , cnm Reisiuo; dum male inngebam poe- ;
nas suscitat haud quoquam oh meritum^ doce Servio. Sed inng. mise-
rabilis haud quaquam ob meritum-, itaque Manes Orphei placandi snnt;
V. 545; et est ayos commissum, cnins poenas Furiae expetant, nec nisi
exj>iatioue facta recedunt, nisi ait. Rottend. (et Medie, testantibus Foggi-
nio et Freytagio. /f>.) resistunt qnidam. resultant quart. MoreL
453. Sequitur epuodiutn ela- Hag. pag. 611), irae exercent,

boratissimum de tentato ab Ari- vexant, persequuntur, ie di-
staeo ur}dices pudore, et eius, vinitus haec calamitas tibi im-
dum fugeret, morte ex hydri missa est; ut solebant antiqui-
ictu ,
de Nympharum ex eius tus pestes, morbi , agrorum ste-
morte luctu, inllictaque Aristaeo rilitates ctc. civitatibus ira deo-
poena per diras ab Orpheo in rum infligi ,
ita h. 1. Aristaei
eum factas et Erinnyas in eum ujjpi; apum internecione divini-
concitatas. Interponitur Orphei tus vindicatur. 454. Magna
conatus infaustus repetendi con- luis conmissa ,
pro mhgno ila-
iugem ex inferis. Nort nuUiua gitio haec tibi tamquam poena
numinis ,
h. non humilis , sed iniheta est. vijv describit ,
pia-
magni, inquit Servius, et ante culum, in eo commissum, quod
eum Asper, ut ex Philargyrio Eurydicae caussa fuit mortis;
patet, et Tisiphonen intelligit; quae postea Orphei morti caussa
nam scholion versus 453 retra- fuit. Orpheus Orphei umbra.
hendum erat ad h. v. At est Manes Orphei, nam Orphei mors
hoc e Grammatici argutiis. Quae iam tum subsequuta erat inf.
ex sermonis genio et usu se of- 520 sq. haud quoquam ob me-

fert ratio, est, ut sit; profecto ritum, merito suo, miserabilis,
alicuius dei. Nympharum scili- suscitat tibi has poenas forte
cet, vide V. 532 (at Ouwcns ad itotiptmaxtqov Poenas, li. Fu-

Tisiphonen mavult trahere N. rias ;
ni Fata resistant h. Par-
Digitized by Coogle
, ;

Illa qiiidem, dirni le fugeret per flumina praeceps,
Inmanem ante pedes hydrum moritura puella
Ser\antem ripas alta non vidit in herba.
At chorus aequalis Dryadum chamore supremos 460
Inplerunt montis; flerunt Rhodopeiae arces,
457 per funera tert. Rottend. , sed \-id. Bnmi. 453 hydram *pc.
rt quart. Morct. a m. pr. 459 in umbra ZulicYiem. a m. pr. 460
aeiûali Roman. clamore eupremo Romanus et alii Pierii ut sit cla- ;
mor ille in funere edi solitus; sed haec Statii alicuius elegautia esset,
non Yirgilii ; nam hic de discurrentium Nympharum eiulatihus agitur.
Recte vulgatam confirmat Nonius in supremus. 461 /. co/les Ven.
Parrhas, [montes Medie. /f>.) Rhodopaeae pr. Rottend., male. Est
'Poiomjios.
cae: conf. Spaiili. de praest Nu- ad quem Aristaeus habitabat vs.
iiiism. T. II, p. 639 sq., nisi ita 316, alii de Hebro, hydrus ser-
cvencrit, ut tibi avertendarum vabat ripam, et latebat rn Aerirt,
dirarum et expiandae culpae ra- non in amne. Ceterum coni pa-
tio ac via monstretur. 456.ro/ito rent cultioris ingenii adolescen-
pro coniuge ,
verecunde poeta tes cum sqq. Ovid. Metam. X pr.
vim narrat, quam Aristaeus in- Ilermesianacteraapud Athe-
ferre voluit Orphei coniugi. Ob- naeum 597 (nuper a
XIII, p.
scuritatem vatibus sollennem Ruhnkenio illustratum). Adde
aflectatam e.sse a Marone existi- Senecam Here. fur. 569 seqq.
mabat Meierotto in Dubiis p. 11. Here. Oet. 1031 sqq. 459. Ser-
Saltem per ambages sciscitanti yantem ripas, incolentem, in
iuveni id, quod quaesierat, ape- iis latentem, ut paullo ante, lo-
rit. (rapta pro erepta ,
mortua, ^tjattvTa.
dictum accipiunt Voss. et Wun- 460. chorus aequalis Drya-

derl. coli. vs. 504. ; idque ipse dum ,
pro aequalium Drjaduni,
sequor, /^r.) una cum ea nutritarum, conf.
liST. fugeret praeceps, prae- v. 532.533. 461 463. Per

cipiti cursu ;
per flumina h. totam Thraciam lamenta Nym-
ripam fluminis , praeter flumen, pharum audita sunt, arces , S-
(dum fugeret, i. e. prae fugiendi xpoi, vertices, more portarum
studio; vid. Not. ad Aen. I, 5. ut Ge. I, 240 Rhipaeas arces.
ff'r.) Nomen fluminis jioeta non Enumerantur Rhodojic et Pan-
pronuntiat ;
cogitabam de Peneo, gaeus, montes Thraciae, quae
Digitized by Coogle
^ ; ,
Allaque Pangaea, et Rhesi Mavortia tellus,
Atque Getae, atque Hebrus, et Actias Orithyia.
I[)se, cava solans aegrum testudine amorem.

Te, dulcis coniunx, te solo in litore secum, 465
Te veniente die, te decedente canebat.
Taenarias etiam fauces, alta ostia Ditis,
Et caligantem nigra formidine lucum

462 Antraque Pangaea Zalich. Goth. sec. Pangaeae Mentel. pr. Pan-
chaea Medie. Pancheia Franc. Pantheia Goth. sec. Panchai Rom. at ,
sunt ra JToryyaia opi;. 463 et Actias Ileinsius post Pierium omuiuin

codd. consensu, pancis exceptis, qui valgarcm interpolationem sequuntur:
atque Actias* Ratio eadem ac v. 343. et Ethias Orithia Franc. Toll.
Orinthia Goth. sec. Ileburus et Orthyia Rom. At Graecam foret:
VixaiiqB* 16' jixrtas 'Slqti&via. ( 464. acerum Medie, a m. pr.,
aegrum a sec. //>.) 465 Et dulcis Rom* 466 discedente editio vul-
garis nescio quae. Sicque Medie. Pierii; at meliores et libri et vett. edd.
decedente, conf. Ecl. II, 67. 467 Vratisl. falces et valles
Pierius in libris vidit* avia ostia Medie, a tn. pr. ,
male, {auta^ non avia
apud Foggin. expressum. //'>.) Vulgata est etiam ap Schol. Statii ct Ho-
ratii. V. Burm. 468 nigra testudine Vratisl. , ex v. 464. Io. Schrader.
coni,ferrugine , ut saepe de locis inferis r. c. Culex 272* ,
N^cc minos
tamen metus et formido.
tellus Mavortia ,
Marti sacra, 464. solans amorem ,
leniens,
Rhesi qui, post Orpliei qui- cf. ad Aen. I, 238. 239. 465.
deiij tempora , ad Troiam duxe- solo in litore. Comparari potest:
rat TLracas. Getae ex anti- crurco in aiovos Tlieocr. XI, 14.
quiorum more, non ad geogra- li. c. in tolo Ultore. Non autem
phicas rationes poetae aetate sa- Maronem liinc petiisse dico, se-
tis notas ,
etiam h. 1. memorari cum ut ,
Ge. 1 ,
389 so/a secum
videntur. Memorati iam erant spatiatur. Inf. v. 608 deserti ad
Ge. III, 462. u4ctias Orithyia : Strymonis undam. (
De vi qua-
tamquam Nympham regionis me- ter repetiti Te vid. quae scrip.si
morasse eam videtur. Erat Ercch* ad leg. ad Messal. pag. 13. et

thei, Athenarum regis, filia (unde usu Pronominis Ipse Q. V.
de j4vlias Attica terra littera- XVIII, 2, c. irr.)
lis, crxrtxi;, olim u4cte quod 467. 'Taenarias fauces, spe-
nomen inter poetas haesit), a cum in Laconica ad Taenarum,
Borea rapta. in promontorio Taenaro j forte
Digitized by Googie
Ingressus, Maiiisque adiit, Regemque tremendum,
Nesciaquc humanis precibus mansuescere corda, 470
At cantu conmotae Erebi de sedibus imis
Uml)rae ibant tenues simulacraque luce carentuni
Quam multa in foliis avium se millia condunt.
Vesper ubi aut bibemus agit de montibus imber:
viri, defunctaque corpora vita
Matres, atque 475
Magnanimum beroum, pueri, innuptaeque puellae,
Inpositicjue rogis iuvenes ante ora parentum;
Quos circum limus niger et deformis arundo
469 que post manes abest a tribas Barm. manesque adit Rom. {^3Tanes
Medie. /f>.) 471 Et Medie. Pierii a m. pr. cantum Rotn. et al. apud
Pieriam, ut aeciperetar Ad cantum^ qaod etiam Erf. habebat. 472 Um-
brae stant Regius. 473 in foliis omnes Picriani et maior pars Heinsii ha-
bebat ;
itaque hie recepit. Agnoscit item Arusianas Messius ,
unas Arun-
del. unus Mcad. Goth. pr. ,
edd. nonnullae , ut Argent. , ct defendit satis
ratio critica, in silvis Medie. Mente^. pr. Moret, pr, cum aliis vulg. tuen-
tur. (tractam hoc ex Aen. VI,309. 0uam multa in :
etc. qui locus no-
stro simillimus unde etiam tres versas in Romano huc translati. JVri)
; 474
ubi iam hib. quart. Moret, a m. pr. Rottend. pr. ubi iam /mftrej Goth. sec.,
ab iutcrpolatore non indocto. 476 nuptaeque Yratisl. 478 limum Rom.
li.l. simplicilcr pro aditu dictura. et hiems^f imber eas agit e mon-
468. nigra formidine ,
oruate, tibus ( vid. sup. ad Ge. 1 ,
874.
pro tenebris. 470. Expressit hoc 375) ad silvas et arborum te-
versu a\uLkiiov *Atd7jv Iliad. t, cta. conf. Aen. VI, 309 312.
158. (En hic ornatum ex copu- Odyss. 0, 6 sqq. 475. corpora
la; vid. Q. V. XXXm, 7. extr. heroum simpl. heroes. Versus
IVr,) hi adumbrati ex Odyss. A, 37
472 480. Ornatissimus lo- 43. (lidem versus leguntur Aen.
cus per enumerationem cum iu- VI, 306 IVr.)
8.
dicio factam. crdcaAa x- 478 480. Quos Cocytus et
fiovrav Iliad. t/;, 72 (unde iam St3>x a reditu prohibent; s. qui
Lucret. IV, 39 simulacraque lu- in inferis versantur. Iam orna-
ce carenlum) ad canentem con- tum vide. Pro Cocyto, limoso
duxere. 474. ubi fesper aul hi- et arundinoso duvio , limus ni-
bernus ,
procellosus ( ut ger et deformis arundo y cuius,
y
GEORGICON LIB.IV, 469482 847
Cocjli lardaque palus in<amahilis unda

Adiigal, el novies Styx interfusa coercet. 480
Quin ipsae stupuere domus atque intima Leti
Tartara , caeruleosque inplexae crinibus anguis
479 innahilis unda nonnulli codd. ap. Pierium, item Veo. et Purrhat.
Meud. et Reg. et vett. edd. , sicque Nauger. in Aid. tert. At rulgatum
post antiquiss. libros, et inter hos fragm. Yatic. (qnod et habet),
detendit etiam Macrob. VI, 7. Geli. II, 6, imitatio Oridii, inamoena
regna y
et Acn. VI, 438, ubi vss. 479. 480 itenim leguntur. 480 in no-
viens Rom. {jioviens etiam Vatie. 481 Atqui ipsae Schol. Ho-
rat. Cruqu. Od. II, 13. stipuere Mentel. pr., nt alii alias, (verbnra sim-
plex stupere ubique servat u in Medie. ff'^r.) obstupuere unus Mead.
domos Kolteod. pr. a m. pr. Io. Schrader. coni, intima Leti L/mina, per-
eleganter. 482 caeruleisque Medie, a m. pr. (est ea prior lectio \
idem
in Alb. exstat. /f>.) abest a Franc, et fragm. Moret, impexae Me-
die. a m. scc. Gud. a tn. pr. Voss. cum tribus aliis Heiosii, Parrhas. Possit
aliquis Tibullum laudare I, 3, 69, sed ibi diversa ratio est. vid. ad c. 1.
implexae f
quod Nauger. primus expressit, verum est, et firmat pars codd.
melior, etiam Arusiun. Messius. (Horat Epod. V, 15.: Canidia brevibus
in plicat a viperis Crines et incomtum caput. /f>.) Eodem alludit n/n-
plexae io nonnullis Pierianis ,
quatuor Heins. Reg. Martin. Erf. et cdd.
Norimb. Argeut. Aldd. pr. sec. et Goth. pr. innexae ,
qnod Romanus ha-
bet, et fragm. Vatie, est interpretamentum. Erat sic Aen. VI, 281 Dis-
cordia Vipereum crinem vittis innexa cruentis.
81 late omnia obsidet, iniucun- 481. ipnae domus: Plutonis

dus ac tristis adspcctus est; regia seu regnum esse possint;
adeoque palus mamabilifi enimvero de Tartaro nuDC agit;
pro pioqTtJ ,
invisa, de- praemittitur quoque, quin ipsae
testabilis, et iarda unda, Por- domus Leti et intima Tartara,
ro circum , ab omni parte , al- splendidius hoc , quam intima
ligat y
et coercet ,
implicat, im- loca, penetralia. Tartarum Leti
pedit, ut Statius et alii hoc idem appellare potuit, ut alias
cficrunt. Styx novies intetfusay Orci regia ,
Furiarum domus,
dum novies ambit Erebum. Uoc audit. Aliter Aen. VI, 277, ubi
ultimum exprimere voluere Clau- Letum in primo Orci aditu col-
dian. XXXUF, 23 quos Styx li- locat. Reliqua de Tartaro utro-
ventibus ambii Interfusa vadis, bique conveniunt, v. 555 sqq.
et Statius Tbeb. IV , 624 Et 483. inhians siinpl. hians. 484.
Styx discretis interflua Manibus atque Ixionii venio rota consti-
errat. tU orbis. Si quis, sermonis poe-
Dlgltizedby Googlc
;

Eumenidcs tcnuitquc inhians
,
tria Cerberus ora,
Atque Ixionii vento rota constitit orbis,
lanique pedem referens casus evaserat omnis, 485
*
Redlitaque Eurydice superas veniebat ad auras,
Pone sequens ;
namque hanc dederat Proserpina
legem
Quum subita incautum dementia cepit amantem.
Ignoscenda quidem, scirent si ignoscere Manes:
Restitit, Eurydicenque suam, iam luce sub ipsa, 490
Inmemor, heu! victusque animi respexiL Ibi omnis
489. Manes ; 490. suam iam ipsa I.
433 que post tenuit a nonnollis, Tid. Borm. ,

etiam apud Pic-
rium ,
et recte puto. (Sed parum explorata est itdes eorum codd., a î-
bu8 abest copula. Hemxiani certe libri omuea tenuitque tueri videntur;
cfr. etiam Q. V. XII, 15. Cordus ad Lucan. I, 642. tenuit ^ sine copula,
iu antiquioribus suis Mss. legi testatur. 434 Pro vento Faber ve-^
loxy Rurmannus cantu ^

lente y vel campo coniiciebat. y?c7ido reposuit Wa
kef. Saltem in nota apponi satias erat! Cantu firmant utique codd. ali-
quot apud Pierium; ct recepta est ea lecdo a Martino, ncc aliis doctis
viris eam improbari vidi. Docet tamen sensus criticus ex interpolatione eam
esse profectam, f. ex v. 471 ^t cantu. Ixionei scribant multi codd. ct edd.
486 ad oras Vratisl. vid. ad II, 47. 488 sii6//oMentel.Gud. a m. pr.Reg.
a m. scc., item Rom. aliique Pierii, cepit amoremMoret. quart. 489 /gîosc.
tamen Zulich., sed vid. Rurm. 490 Euridicemque Frnnc. scribit, hic et
alibi. (Serviana liber Dresd. sic complet: Qiiae paene sibi iam erat reddi-
ta. Alii^* etr. Hinc patet, alios sic interpunxisse, ut nunc fit, alios ita:
Eurydicenque y
suam iam y
luce s.i. Bene, nisi cum detrimento soni fie-
ret. //>.) 491 victusque animo non nisi vulgares quaedam edd. l^bi
omnis Goth. sec. ibique otrmis Moret, sec. {^respeexit Medie. //V.)
lici Aomani satis gnarus, ad bacc ôpô). Subtiliorem disputatio-

legenda accesserit, necdum aliam nem reiicimus nunc in Excui*-
rationem imbiberit, simplicissi- 8UI11 111 . huius libri, (sopito

mam esse videbit banc: Jxionii vento, ait Wunderl.; verbo
oriiis rola comlitU fenlOy tur- enim consistere quiescendi inest
bine, vortice, motu, suo. Ut notio; vento autem quiescit ro-
\>enio audadus dictum sit pro la ,

ipso quiescente ;
xid. Ecl.
turbine rotae, ipsa rotatione, n, 26 ibique annotata. Ceteiiun

-
Digitized by
:
GEORGICON LIB.IV, 483 49S 849
Effusus labor, atque inmitis rupta tyranni

Foedera terque fragor stagnis auditus Avernis.
,
492 rapea t. Foedere sc. Eurydice coni. Io. Schmder., Indente ingenio. Cnl.
292 Orpheu, Oecala cara petens rupisti iussa deorum. 493 stagnis
.dvemi multi codd. et edd. Oommelin. Pulm. etiam fragm. Vatie. At Ro- ,
manus stagni est auditus riverni ut et unus Mead. habebat quod rece-
:
,
pit Wakcf. ,0'ern;j ratio critica tuetur et praeter edd. , ut Norimberg.

i
Bris. Aldd. ct hinc profectas, e codd. Mcdiceus, Ven. Rottend. et Pierii

Medie, a m. pr. Sic Aen. VI, 118 lucis jfvernis et saepe, auditur alter
Mead. alter Arundel. et ediL Norimberg. et Argent.
Ixionii orbit rota explicat lacob ditam Eurydicen. Quod recte

in Visfjuisil. Virg. P. L p. 11.: Martinus explodit, et a prodi
rota Ixionem per orbem agi- giis ominibusque magnae alicuius
tans. fFr.) calamitatis, aut rerum conver-
485. Mirum in seqq. narratio- sionis ,
saepe per caeli fragorem
nis artificium : quod facile sen- ac tonitru significatae, love qua-
tias, si ad vulgarem sententiarum si indignante, repetit. Est uti-
iuncturam revoces orationem. que indignabundi potius Ord,
Legis autem, nc respiceret, ex- quam laetabundi. Idem vir do-
cogitandae consilium ex vulgari ctus Miltonum comparat, quem
superstitione subnatum esse vi- vid. Faradise lost IX, 782 sqq.
detur ,
cum res aversandas, 1000 sqq. Praesidium senten-
etiam in sacris magicis, respi- tiae suae Servius adiicit hoc:
cere vetabantur; quod iam Ccr- Lucanus in Orpheo dicit stre-
da sensit ,
quem vide et sup. pitum factum redeunte Eurydice
Ecl. VIII, 102. 490. iam luce ob hoc, quia gaudent a luce re-
sub ipsa. Senec. Here. fur. 813 lictam ( forte ,
reductam , reve-
Josiquam est aci oras Taenari ctani) Fjirydicen , iterum spe-
ventum ctc., et superas veniebat rantes Orphea, Manes." Vides
ad auras v. 486. 491. victus in hoc exemplum argutiolae imi-
animi ,
noto graecismo ,
pro tationis studio subortae; Luca-
animo ,
cupiditate. nus pro fragore cxultationis si-
492. Tum omnis labor irri- gnum editum narraverat,enim i la
tus. effusus ,
ut ixxFTVft/vof. spem factam Manibus, iterum
Foedera, foedus, conditio, a audiendi Orphid cantus. Aliam,
Plutone imposita. At quorsum non coniecturam ,
sed certam
fragor ter auditur ? Servius: sententiam ,
proponit Vossius:
quasi cyuitarent umbrae red- tonitru subterraneum natum es-
VlBGIt. ToM. I. 49
Digitized by Google
Illa, Quis et mc, inquit, miseram, et te perdidit,
Orpheu,
Quis tantus furor? En iterum crudelia retro 495
Fata vocant ,
conditque natantia lumina somnus,
lamque vale. Feror ingenti circumdata nocte,
Invalidasque tibi tendens, heu non tua, palmas!
Dixit, et ex oculis subito, ceu fumus in auras
Conmixtus tenuis, fugit diversa; neque illum, 500

Prensantem nequidquam umbras, et multa volen-
tem
Dicere, praeterea vidit; nec portitor Orci
Amplius obiectam passus transire paludem.
Quid faceret? cpjo se rapta bis coniuge ferret?
(494. Orpheui Medie, a m. pr. ; idem perdedit. }Vr.) 500 fupît tn

diversa Medie, a m. sec. (in miniatia literis est snpra scriptum. /^V.) Al-
terum eum poetico usu convenit. 501 Pressantem Leid., solito more.
504 quo se erepta Medie, a m. sec. (sed proprie rapere de fato, morte;
eripere de vi. fP^ri) bis rapta nonnulli apud Pierium.
8C cx arcana vi, qua Pluto Eu- lantia lumina ,

moribundi, in-
rydicenin Erebum retrahit. certo iam motu fluctuantia ,
sa-
Eandem vim arcanam, qua ad tis a viris doctis illustrata sunt.
retrahendam puellam opua erat, Praeiverat Lucret. 111, 479 Nant
mox contendit declaratam esse oculi. (
ubi vid. Wakef. //>. )
per furorem: quis tantus furori Illustrarunt oculos natantes, ofi-

(lara vyqa ,
passim viri doc6.
495. Quis ,
quis tantus furor
penlUiU ,
quae imprudentia, in- 499. fugit in auras tenues,
temperantia, scii, amantis Or- ut Aen. V , 740 Dixerat et te-
phei, qui respexerat. Sup. 488 nuis fugit ceufumus in auras,

erat dementia, et amantium in- ceu fumus commixtus sc. cum
sania quoties non est celebrata aura. Petitum autem ex Iliad. r(>,
per voc. furere , furor, {ite- 100. vid. alia apud Cerdam.
rum retro , vid. Huschk. ad 500. fugit diversa ,
cum in di-
Tibuli, n, 6, 6. /Ar.) 496. nn- versam, aequa Orpheus tende-
Digitized by Google
,
Quo fletu Manis, qua Numina voce moveret? 505

Illa quidem Stygia nabat iam frigida cymba.
Septem illum totos perhibent ex ordine mensis
Rupe sub aeria deserti ad Str}Tnonis undam
Flevisse, et gelidis haec evolvisse sub antris,
Mulcentem tigris, et agentem carmine quercus. 510
505 quae Numina Medie, (sane sic apnd Fogg. ; Heinsios nihil tale pro-
fert e Medie. Sed Fogginii testimonium iam confirmat Frejtagios. /fV.)
et RottAid. pr. n m. pr., ot et Romanos, in qno porro: Quoe fletu Mane,
Gudianos a m. pr. Qûod fletu
quae nomina, qua flumina Yratisl.
Liceret saltem scribere Quo fletu Mane^ quae numina voce moveret,
;
moneret Medie, a m. pr. maneret Franc. ( Mane Medie, ffr,') 506

Illa quidem. Hunc versam tanqoam otiosum, et inter graviora, qoae ante~
cedunt et seqnantur, interpositum, abesse me molle, olim significaveram.
Brnnckius non satis firmam caussam reperiebat, cor eum poetae abiudica-
ret. At Mcierotto in Dubiis p. 28 et ipse in id inciderat, ut versanftant
alienum aut alieno loco insertum putaret, saltem retraheret post paludem
V. 503. Res sane, nt in plerisque haiusmodi caussis criticis, est ex sensu
diiudicanda. (Adstipulor Hevnio, praesertim qoara haec praecesserint:
uec portitor Orci Amplius obiectim passus transire paludem;*' quae iam
transmissam significant. Su.spicor hunc quoque versum ex olio poemate
idem argumentum tractante petitum margini adseriptum fuisse; cfr. notata
ad vs. 203. Vossins quidem ita defendit hunc versum, ut Eurydicen dicat
cum Orpheo Ingenti; verum oppositorum ratio, prae-
gravitate opponi
gresso Pronomine Illa, Pronomen hunc proximo vs. requireret, eum in
modum: Hunc eptem totos. Ceteram Medie, ///s supra scripta a\ idem
cumba supra scripta miniata y. 507 perhibent toto unas apud
Heins. (Medie, mense, et a m. pr. prohibent. /f>.) 509 Flesse eibi
et Rom. com ed. Yeo. sub astris idem Rom. et aliquot alii Pierii cam alL
bat, partem, h. retro, auferre- 506. frigida, morte, vecta

tur. ut sup. V. 367 Jlumina di- retro per Slygera. Mox 507 ex
versa locis. 503. ohiectam poe- ordine, continuos intellige. Prae-
tico ornatu adiectum. ut Georg. ivit Lucretius, est , xcrOc-
111, 253 non ohiecta retardant 509. evolvisse , ^tamv-
Jlumina. 505. Qûo Jleiu~-^qua |fft ,
iûXiaOHv. haec casus
voce, pro quomodo fletu ac vo- suos ,
querendo enan*asse ; ut
ce, ut d. VI, 80 quo cursu Stat. Tbeb. I, 2 sontes evolvere
*
quibus alis. Thebas. 510. ligres, in Tlirn-
49 *
Qualis populea maerens Philomela sub umbra
Amissos queritur fetus ; quos durus arator
Observans nido inplumis detraxit: at illa
Flet noctem, ramoque sedens miserabile carmen

Integrat, et maestis late loca questibus inplet. 515
Nulla Venus, non ulli animum flexere Hymenaei.
Mrnag. et ait. Voss. Goth. sec. ,

nt et in vulgaribus nonnullis edd. ,
satis
docte, cum gelidis sub astris de sideribtu septemtrionalibus accipi posset,

sed meo quidem iudicio , Statio aliquo aut Claudiano dignius, igi tuetur
gelida astra Wukef. et recepit. Ex laudatis saltem facit ad rem Ovid.
Epist. II, 123 seu frigida lucent sidera et multo magis Lucret. VI, 720
,
flabra quae gelidis ab stellis axis aguntur. Hactenos praestat haec

lectio. 511 pampinea ms. Brunck. ductum ex Ecl. VJI, 58. 512 di-
rus Franc. 514 ramoque canens unus Mead. lacrimabile Vcn. 515
et maestis loca proxima quest. fragm. Moret, loca late Parrhas. et
Goth. pr. loca tunc cum Zulichem. Vulgata in his i ersibus coutirmatur
lectio ex imitatione Grammatici alicuius in Anthol. Lat. Epigr. lib. IT, 368,
3. 4, ubi conf. Burmannus. 516 non ulli Romanum cum optimis Pieria-
nis, Mediceum cum melioribus Ileinsianis fideiussores habet, itaque repo.,
suit Heinsius. Vulgo ubique editum: nullique animum, Sine copula nulli
animum Fubric. e suo cod. probabat: editum nusquam reperio; sed exhi-
bent illud codd. Vcn. Voss. sec. Parrhas. Leid. Goth. sec., hiatu non in-
grato. Emendationes in Obss. Misc. Yol. 1, pag. 5 et 81 referre non
vacat.
cia ,
ut poeta memorat ,
qui forte cum Parthenio Erot.'c. 11
geographicam et physicam sub- de Byblide aijSovdoiv o"r
tiUtatem haud curat. Sic cer- fs>l i&ovia Kovfov n{qi
vos Ahicae assignavit Aeii. I, 184. pvqlov alalovei. Color certe ac
filum orationis inde est ductum.
511. Fundus huius compara- Pressius ad Maronis rationem
tionis nobilissimae est apud Ho- accedit Quinius Cal. XII, 481
mer. Od. r, 618 524, adde n, 486, etsi ad hirundinem eadem
216 sq. Hinc plures expressere, transtulit, add. eundem alio loco
quos collegere Guellius et Cerda. VII , 329 sqq. Non autem h. 1.
At nemo elegantius variavit et ipsa suum filiuiu interemit ma-

ornavit, quam Moschus IV, 21 ter ,
ut est TCxvokixHQa atjScov
sq., quem et ipsum Virgilius ante Sophocl. EI. 107. HueUi et Ca-
oculos liabuisse videri potest. stelvetii reprehensiones huius
Digitized by Google
;
GEORGICON LIB.IV,511 520 853
Solus Hj-perboreas glacies Tanaimque nivalem

Arvaque Rhipaeis numquam viduata pruinis
Lustrabat, raptam Eur)dicen atque inrita Ditis
Dona querens; spretae Ciconum quo munere ma-
tres 520
520. MATBES,
517 Tanainque alii, et edd. ante Ileias. cana iamque Koman. 518
Riphaeis^ Rjrphaeh, mnlti et hic scribant, yid.ad I, 240. 520 Spre-
tae CiAnum quo munere matres, Locnm hanc variis modis et iterata
vice tentatum ,
et ,
ut interdum potabam , feliciter expeditum , quoties
iterum accessi, toties sensi commode enucleari nou posse. Si verba
pro sanis habeantur, quae inter multas alias mihi visa est maxime tole-
rabilis interpretatio, At bene sentio quam durum
eam in Notis subieci.
hoc sit; sperni q^cto, piero/e alterius, pro oHendi; ut sit putare, ad ;
sui contemtum boc pertinere, quod alter in officio suo manet, neque se
ab eo abduci patitur mei caussa et voluntate. A poeta tamen versum tam
scabrum et sententiam tam parum commodam proficisci potuisse haud
credo. Interea non minus lubrica eat omnis coniectura ,
quandoquidem
nullus satis idoneas est fundas ,
cui eam superstruas ;
nullum autem pon-
dus habere potest emendatio de qua pronunties potuisse forte ita scribi
, ;
posse tamen et alio modo scriptum esse. Videndi tamen vel sic sunt pu-
tiores virorum doctorum conatus seu interpretandi seu emendandi. Verum
audiendi prius codd. et edd. Vulgata est in plerisqne libris et in omnibus
editis. Spreto aliquot antiqui apud Pier, cum BodleL Burmannns ait, et
editor nonnullos legere; quos tamen non vidi. Tum, quo numine sec.
loci ,
inprimis umbrae populeae, moeslitiae notabat Martinus.
cum tamen sequatur: Flet no- Praeiverat autem Catuli. 56, 13
dem ,
ex eo , quod poeticae Qualis sub densa ramorum con-
cum rationis et artis tum oratio- cinil umbra Daulias. 514. mi-
nis Laud recordabantur, pro- serabile carmen Integrat: ite-
fectae sunt. Umbra tam pro- rat ; lioc quidem suavius Home-
prium et perpetuum est arboris riu: "Hxe &apd rqmauaa xiis
attributum , ut ad caussas phy- tparvriv' ubi variatos
sicas ac tempora respectus plane modulationis colores expressos
non habeatur, conf. praecla- vides.
ram notam Burmanni. Populeae
Jromlis mobilitatem ac lene mur- 517. 518. Hyperboreas gla-
mur inprimis aptum esse cantus cies vid. Georg. III, 196. Cete-
Digitized by Google
Inter sacra deum noctuniique orgia Bacchi
521. DEUM, Bacchi ,
Moret. ICC. et tert. Rottend. Ten. Parrhai. lam ot de ioterpretimi atadiia

againas ,
primo loco Serrioa adscripth: quo munere \ ooptiali scOicet;**
addit lul. Sab. :
qaasi non eaaent dignae illae ,
nnbere Orpheo. Ita putes
saltem Spreto quo munere esse legendnm; spreta eins fide et pietate xn
coniugem ; dora tamen rei eic expositu Serrii ratio ,
nam sic offeneae illae
essent, non sprevissent. Markland. ad Stat. Silr. III, 3, 87 legebat; quo
nomine^ h. quapropter, qnamobrem; quod factum nollem; est enim rei
plebeio poeta indigna oratio. Asper Grammaticus , qnod Philargyrius ser-
ravit, quo munere eodem modo explicabat, quamobrem] et b Gcsnerns
hoc idem probabat esse enim ov ;
caussa , et laudabat snp.
V. 150 pro qua mercede\ ferrem, si tam ieiunam sententiam a poeta pro-
ficisci potuisse credere fas esset. Bormannus lucum ritiosum et rix sanabi-
lem sine codice meliore iudicabat idem tamen Servii vestigia legens,
: ,
conicctabat; Spreto Ciconum quem foedere matres ot nuptiale sen coniu- ^
giale foedo intelHgatur. Varia monebat lo. Schrader., qni et Cicones ma-
tres molebat, ut Ausoniae, Latinae, Aen. YII, 400. Possunt luiusmodi
variationes potius quam restitutiones eius sententiae, quae a poeta profecta
esse videri possit, piares afferri: v. c. Spreto quo carnune-, Spretae Cico-
num quando agmine\ Spretae Ciconumy pro numina! matres\ potest
Spretae ex glossa natum esse, cum esset: Actae cum numine matres\
quibus tamen nihil plane od certam rerum momentum proficias. Quod pro-
ximo loco verba suppeditare possunt, est: Spretae Ciconum quum numine
matres vi, instincta nnminis , furore ab eo iniacto. Discerptum sparsere
y y
ita vero num/ne interpositum est alieno loco; aut, idque omnium lenissi-
mum foret: Spretae Ciconum quum munera matres Tnter sacra deum \
ot
it inter munera sacra deum ,
quod sollenue est apnd poetas ,
ut dona , de
sacris. (Possis etiam scriptum suspicari pro munere y
i. c. quo contem-
tum snnm remunerari vellent. /f>.) 521 nocturnique omnes fere scri-
pti ,
inquit Borm. ; ita utique optimi Medie, et Rom* et Medie. Pierii.
noctumaque pauci cum edd. Aidd. pr. etsec. et hinc prufeclis, sed emen-
datios tert. et Egnat. cf. Bentlei. ad Horat. 111, 2, 26. organa Zulich.
^ runi in liis poetae ingenium aetatibus nomen latius patuisse,
pauIlo licentius efferbuisse di- ex ignoratione terrarum borea-

cendum : Thraciam memorare liunij quae in vulgus nola sunt;
voluit ac debuit:nunc per to- ex ca enim ipsa ignoratione ve-
tam Scythiam vagatur Orpheus. terum propagata sunt nomina
Adeo nomina tantum ornanlia regionum a poetis sequioribus
captabat Maro. Ncc salis c.st promiscue el inccito usu adbi-
dicere, tbraciac antiquioribus bita. Illa tamen observatio huc
A.
Digitized by Coogle
; , ,
Discerptum latos iuveiiem sparsere per agros.

Tum quoque, marmorea caput a cervice revolsum
Gurgite quum medio portans Oeagrius Hebrus
522 iuvenem latos Parrhas. 523 Tunc Roman. repulsum Menag.

pr. recisum Vratial. 524 medius fragm. Vatie.
non spectabat ,
quandoquidem ratio fert ,
Jnter sacra deum
mirationem facit Loc, quod inde tum subiungit ex iis id sacrum,
ab Hebro idem homo errasse in quo res acta : inter orgia, quo
fertur per Hyperboreos ,
per nomine omnia sacra enthusia-
Tanaim et per montes Rhi- stica et mystica appellabantur,
paeos; quae utique Maro ut Jiacchi nocturni ,
cuius sacra
poeta dixit, non ex geographi- noctu celebrari solita. Porro
cis antiquitatis rationibus. 520- Macrob. IV, 3 Sacer vero locus
quo mupere. Cum ipsi libri quo inprirnis pathos motet. Occi-
munere tueantur (vide Var.Lect.), sum inducit Orphea ,
el mise-
videndum ,
an interpretatione rabiliorem interitum eius a loco
adiuvari ea lectio pos.sit. t vo- facit Inter sacra deum n. o.
cis sane muneris significatus late Haec tandem Grammatico digna

patet. Servius nuptiale munus in poetam suum observatio! Or-
intelligit; quod durum est. Non giorum usus a poeta, qui hanc
minus durum est, ut munus, narrationem primus induxit, in-
donum ,
sit ipsa Eurydice, prae geniose est arcessitus exemplo
hoc munere spretae Ciconum aliorum poetarum, maxime Tra-
matres, munus pro officio ,
jiro gicorum: qua de re vid. ad Aen.
pietate in defunctum, inferiis, VII,385 et Excurs. IX ad lib. VI.
honore ,
quo mortuos prosequi- Ceterum poeta non attingit cri-
mur, bene dicitur ;eritque adeo men Orpheo impactum ilagitii,
quo munere, qua Orphei pietate cuius odio et ira incensae mu-
in coniugem amorisque pertina- lieres cum dilaniarunt: qua de %
cia, spretae, sperni se putantes, re Phanoclis versus apud Athe-
dum eam, hoc desiderium ere- naeum noti sunt, quos nujicr
ptae coniugis, in contemtum sui illustratos dedit Ruhnk. in Epist.
vertebant ;
quasi noluisset ille Crit. sub f.
ducere aliam mulierem , aut al-

amorem
terius admittere. 521. 523. marmorea cervice can-
Frimum genus ponit ,
ut poetica dida ,
ut saepe alii poetae, vid.
Digitized by Google
,

Volveret, Eurydicen vox ipsa et frigida lingua, 525
Ah miseram Eurydicen! anima fugiente vocabat;
Eurj dicen toto referebant flumine ripae.
Haec Proteus: et se iactu dedit aequor in altum;

Quaque dedit, spumantem und<am sub vertice torsit.
At non Cyrene: namque ultro adfata timentem: 530
Nate, licet tristis animo deponere curas.
Haec omnis morbi caussa ;

hinc miserabile Nym-
phae ,
Cum quibus illa choros lucis agitabat in altis
528. AXTUM.
526 Ha mnlti. dimissam tec. Menag. ^ misera Roman. a m. pr.

528 iacto Gad. a m. pr. 529 vortice edd. nonnullae. 530 est post
ultro fragm. Vatie, et Parrhas. ab alia niann. {paventem Alb. Jf^r,)
531 componere curas Medie, a m. pr. ut Aen. IV, 3i0. 341, frequenti
,
Tariatione. vid. Bormann. depellere curas unus Mead. 533 silvis pro
lucis fragm. Moret, discebat m Voss. pro ducebat; aut, ut Io.
Sebrader., pro miscebat.
Cerda. Lucretio deberi videtur cia tradidere alii apud Pausan.

et hoc; aut forte eo antiquiori- IX, 30. p. 769.
bus; nam iam Naevius in Cypria 629. sub oerlice , non capitis,
Iliade dixerat: Collum marmo- sed , ut vulgo nunc pronuntiant,
reum torques gemmata coercet. vortice, quem mota eius insultu
(
alteram hemistiebion cap. a aqua ciebat : divrj contorta in
,
cero. reo. sublectum Ennio, p. se aqua, torsit sub oertice, quod

138. ed. Hessel. f^r.) 624. Me- vulgari usu , vortice vel in vor-
hnis Oeagrius, ab Oeagro, Thra- ticem ita ut vortex fieret. Nec
;
ciae rege ,
Orphei patre. Caput ratio deest ,
aut analogia. 630.
Orphei in mare et liinc in I.es- .^t non Cjrene filium reliquit,
bum delatum ibique scpultum; consilii inopem, (vid. V. L. ad

Hygin. Poet. Astron. II, 7, unde Aen. IV, 628. ff^r.) Respiciunt
ibi suavis lusciniarum cantus vs. 423. 4. namque ducto in spe-
proditus apud Antig. Caryst. 5. cas et collocato in latebris filio,
Quod de Orphei tumulo in Thra- ipsa procul nebulis obscura re-
Digitized by Goc^le
Exitium misere apibus. Tu munera supplex

Tende, petens pacem, et faciles venerare Na-
paeas. 535
Namque dabunt veniam votis, irasque remittent
Sed, modus orandi qui sit, prius ordine dicam.
Quatuor eximios praestanti corpore tauros,
Qui libi nunc viridis depascunt summa Lycaei,
Delige, et intacta totidem cerxice iuvencas. 540
540. Dexige et
534 Tum Medie, a m. sec. 535 Pende Rottend. pr. Bannanno ten-
dere munera iusolitum videbatur; itaque cogitabat; munere aupplex Ten-
de^ ubi. JVWtf petens Zulich.. unde Burm. legendum putabat; tu munere
supplex. Nate , petens pacem, faciles venerare Napaeas. Redde Withof.
emend. vid. Not. 536 iramque Franc. Goth. pr. Forte praestat inter-
pungere; Namque dabunt veniam, votis irasque remittent, (ut vid.
L. Ge. I. 142. //>.) 537 quis sit, ut vulgo loqui solemus, quart. Moret,
fragm. Moret., uterque Goth., unus Mcad. et cdd. vett. vid. ad Acn. IV, 294.
(vid. Q. V. XXII. ^r.) 538 eximio praestantis Rom. (et nnns o Gu-
dianis apud Cort. ad Lucan. VII, 770.; quod probat Cortius; et dubitabam,
an revocarem. fPr.') 540 Dilige Longobard. ed. MedioL (quod com-
mendat neqnidquara Cort. ad Lucun. III, 181. N'r.) intactas Rom. ed.
Ven. GudJanus a m. pr., sed vid. Burm.
sislil in ipso scopulo. Scilicet 534. munera supplex Tende,

Proteus internecionis apum, mor- protende, nqoutve, offer. Aen.
bi caussam v. S97, tantum ex- II, 674 parvumque patri tende-
posuerat , non vero fortunae rebat Iulum, certe ratione non ca-
medium. Hoc matersubiicit : sci- reret, etiamsi exempla deessent.
licet culpae expiationem , Nym- ( Ritus haud dubie respicitur
pharum placationem, sacrificio apud Homerum obvius fruges
certo ritu faciendo, et inferias aliaque sacra inter preces tollen-
Orpheo et Eurydicae ferendas; di. Apud Sophoclem Electr.634.
quo facto ex rictimarum risceri- Q rtaemnestra preces factura im.
3
bus nova examina exoritura es- perat servae: ftcatqe 8ij ev &v-
sent. Fatendum est, ea, quae pa&, Tcaqoved pui. Ita pro-
a matre monentur ,
haud paullo prie positum Tende, praeser-
graviora esse Protei monitis. tim cum participio petens pacem
; ,

Qualuor his aras alta ad delubra dearum
Constitue, et sacrum iugulis demitte cruorem;
Corporaque ipsa boum frondoso desere luco.
Post, ubi nona suos Aurora ostenderit ortus,
Inferias Orphei Lethaea papavera mittes, 545
Et nigram mactabis ovem ,
lucumque revises
Placatam Eurydicen vitula venerabere caesa.
546. Placatam caesa,

547. Et moram revises.
542 dimitte Medie, cum ceterU Heini.. excepto altero Menag. et Moret,
fragm., item tres Burm. ,
uterijoc Goth. emitte sec. Moret, iuguitj so-
crum Goth. sec. 543 Corpura quaeque Regius Martin. 544 nona
dies alter Menag. ostenderat fragio. Moret, reduxerit ortus Parrhas.
ex V. 552. induxerit tinus .\rumlel. 545 Orpheo Romao. , ut et v. 553,
sed vid. ad Ecl. IV, 57. Orphi Goth. pr. ,

ut et v. 553. Ôqipil* {Orphei
Medie., sed c puncto notatu; OrpAe/ idem vs. 553. ff^ri) Le/ea al., immo
Ariâia ex Arj^. 546 Placatam Eu-
mittis Mentel. pr., ut et v. 553.
rydicen. Hunc versum post sequentem: Et nigram, exhibent omnia llein-
sii exemplaria vetusta, uno excepto, item Diirmanni Regius, edd. luiit. et
R. Steph., uterqiic Goth., uterqtic Arundcl. et Mcad. Brunck. Erf. cd. No-
rimherg. et aliae; tandem fragm. Vatie., mious tamen recte; nam post illa:
copulatum, lydi.') munera au- heroem ediderat v. 283 non , ,
tem ,
ut lioiiorea ,
quocumjue tamen nunc ex Arcadia arces-
ileoa placainui aut veneramur. sendae erant victimae in Thes-
petens pacem, )i. ut propitiae saliam. 540. cervice intacta
eint. faciles ,
placabiles. 636. iugo, ut toties. De numeri caus-
tolis, precibus factis. 5S8. exi- sis quaerere non licet ;
non ma-
mios proprium de victimis; res gis forte quam Ecl. V, 65; ut
nota. vid. Cerda. 539. In Xy- poeta, certum numerum posuit.
caeo ,
Arcadiae noto monte, At in novenario numero noven-
quomodo Aristaeus , Thessaliae diale sacrum cogitare jiotuil.
agros colens ,
armenia habere conf. ad Aen. V, 762. 641. dea-
possit ,
iurc miretur aliquis. rum, Nympharum v. 532. Omnia
Hactenus sui oblitus est poeta; in hoc versu proprie dicta, ad
etsi enim supra cnm Arcadium tleluhra statuuntur arae ,
ante
'
41- -
Digilized by Google
Haud mora: continuo matris praecepta facessit.

Ad delubra venit; monstratas excitat aras;
Orpheo inferiis factis lucum rei>ises, ubi victimarum corpora iacent, quo-
modo subiungi posset: Placatam Eurydicen vitula 7'enerabere caesa'}
At vulgatum ordinem habent Mediceus, qui plerumque diversam a Roma-
no familiam ducere solet , Longobard. Pierii cum al. scriptis et edd. Ha-
bet tamen et hic versuum ordo aliquid parum congrui; Orpheo papavere
inferias feres, Eurydicen placabis vitula caesa et nigra ove. Quae tandem
illae inferiae solo papavere? Nigra ovis haud dubie ad Orpheum spectat.
Adeoque aut delendus est versus: Placatam Eurydicen ,
quod equidem ve-
rum esse arbitror, de Eurydice nec nunc nec 454. 553 agitur, aut ille ante
ulterum collocandus est hoc modo : Postj ubi Placatam Eurydicen
Inferias Orphei Lethaea papavera mittes Et nigram mactabis ovem, lu-
cumque revises. Ita demum narratio sibi constat. Num ex seqq. apparet,
inferias faciendas fuisse alio loco; tum vero, inferiis factis ille 553 lucum
revisit, in quo fanum Nympharum erat, ad quod victimae caesae fuerant
relictae. (Ego eum reduxi horum versuum ordiuem, quem sequuntur omnes
codd. ,
quos laudant Viri Docti; nam unum tantum, Medicenm, inverso eos
ordine, eodem, quo in Aid. tert. collocantur, exhibere scribit Heinsius
aliter tamen Fogginius, apud quem et ipsum haec ita leguntur: Et nigram
etc. Placatam Eur, etc. De Longobardico quod scribit Pierius, hoc ita
ambiguum est ut nescius , uter versus alteri in eo praeponatur. Lectio
,
revisens, quam etiam ms. Lengn. apud Vossium suppeditat, nimis tenui
auctoritate nititur. Heynio versum hunc Placatam Euryd. in voQ(la^
suspicionem adducenti calciûm udiicit lacobs. ; recte,
puto. Brunckius
tamen: Gon8entanenm erat, Aristaeum Eurydices, cui causa mortis fuerat,
umbram placare, haud minus, quam Orphei. Si consentaneum, certe non ne-
cessarium, coli. vs. 454. sqq. IFr.) 547 locumque Gud. , ut Goth. sup.
V. 468. revisens Zulich. quod expedit locum, si mutato ordine legeris In- :
ferias Orphei. Et nigram m. Placatam. Et video hoc sequi virum doctissi-

mum, Vossium. 548 capessit Medie, et Gud. a m. pr., ut Aen. I, 77. fdcifsit
Eadem
Vratisl. varietas Aen. IV, 295. '549 y^t delubri petit imusArundel.
monsti atasque Ven. Parrhas. '
teinpluiii, in nQovato ex moic; illud, quod inferiae papaveri-

delubra alia , quia gradibus ad- bus feruntur h. 1. non lacte, vi-
scendebatur ad templa. 545. Le- no , libis. 546. Placatam, quae
thaea papavera Ge. I, 78 Le- placatur, eo modo erit placata,
thaeo perfusa papavera somno. (si genuinus est hic versus , Eu-
Orpheo inferiae fiunt, cuius Ma- rydicen una cum celeris Nym-
nes immissa lue iniuriain Aristaei phis, vs. 535., placalajn existi-
ulti erant vs. 454. Memorabile mabis j
.sic lacobs. fVr.')
Digitized byGoogIe
f

Qualuor eximios praestanti corpore tauros 550
Ducit, et intacta totidem cervice iuvencas.
Post, ubi nona suos Aurora induxerat ortus.
Inferias Orphei mittit, lucumque revisit.
Hic vero subitum ac dictu mirabile monstrum

Adspiciunt, liquefacta boum per viscera toto 555
Stridere .apes utero, et ruptis effervere costis;
Inmensasque trahi nubes; iamque arbore summa
Confluere, et lentis uvam demittere ramis.
Haec super arvorum cultu pecorumque canebam,
550 eximio praestanti Gud. praestantis Rom. a sec. m. et 551 m-

tactas ut 8up. 540 quod etiam in edit. Ven. 1482. {intacto Medie, a m.
pr. H'r.) 552 induxerit Moret, sec. et quart. Franc. udus Arondel. unus
Mead. induceret Leid. intexerat Rottend. pr. adduxerat Ven. redu-
xerat Parrhas. edit. Ven. reduxerit Vratisl. 553 misit Franc. 554
]linc Erf. auditu pro ac dictu Moret, fragm. Menag. alter, ac visum
Zulich. Wakefield distinxit: liic vero {subitum ac dictu mirabile
monstrum l) Îdspiciunt liijuefacta ,
( 555. hovum Medie.; vid.
Ge. IIIj 211. 419. Aen. II, 306. JFr^ 556 Regius ct Canla-
brig. 557 Inmensamque trahi nubem {nubem etiam Serv.
tert. Mcntel.
Dresd., nubes Medie. IVr i)
que post tam abest
Immissastjue Zulichem.
Moret, quart. trahens Roman. 558 visam demittere Ven, dimittere
Medie, cum qnatunr aliis, vide r. 542. 559 sqq. Suspectum iam
olim hunc, etsi ab homine satis ingenioso protectum, Epilogtim habui,
quia a poetarum more alienum est, talia adiungerc suis carminibus;
contra Grammaticos tnli lusu delectatos esse ex pluribus exemplis patet,
qui io Anthologiu pocturum Lut. prostant Nec aliter de Metamorpho-
550 sq. Iisdem verbis utitur, 554. Conf. sup. 308 sq. Ex-
quibus paullo ante usus erat, posita quoque res ab 0\id. I
Homerico more cuius ratio te-
; East.377 sq. Met. XV, 36 sq.
nenda est liacc, ne semel bene monstrum ,

pro re monstrosa,
et proprie enuntiata aut ieiune mira. 555. liquefacta per vi-
aut perperam mutentur, conf. scera ,
tabe ,
putredine ,
disso-
Benllei. ad Milton. lib. X, 1086. luta. vid. sup. V. 308. ejfervere
Uplon. ad Spcnccr. Faery Qnceri voc Eucretianum II, 927- ixf/-
pag. 643. 644. Cai. 557. nubes trahi ,
nova
Digitized by Gopgie
y ,
Et super arboribus : Caesar dum magnus ad al-
tum 560
8Con clausnla statuebam. Vidi mox alios viros doctos non aliter sta-
tuere, etsi aliis de caussis. Brunckius tamquam insulsum, et poema-
tis ipsiusque Yirgilii gravitate indignum, reiicit. Etiam lo. Schrader.
ofTensus erat ioprimis illo : haec efô canebam dum fulminat. Addi
possunt alia ; canere super aliqua re. Alia praeclara sunt. (De hoc Epi-
logo quid ego sentiam, pronuntiavi iam ad Eleg. ad Messalam pag. 9. Vt
nihildicum de librorum mss. omnium , etiam Grammaticorum , Frontonis
Exempl. Elocut. sub vocc. j4djectat et Super Senii, Philargyrii, consen-
su; primum temporum ipsorum ratio nihil suppeditat, quo fretus hoscc
versus rescindendos putes. Tum non ita alienas esse a poetarum more
eiusmodi clausulas, vix est, quod multis demonstrem; satis fuerit, ipsius
Virgilii exemplum laudasse, Ecl. X, /0. sqq. ;

Haec sat erit, divae, ve-
strum cecinisse poetam;** ctc. et Ge. II, 541. sq. Porro si elegantiam ho-
rum versuum spectas, quod desideres, aut Virgilianum nou pa-
nihil est,
tes ;
nec recte tantum verborum ornatum ad Grammaticum nescto quem re-
feras. Denique singula verba si examinabis, nihil reperies, in quo quis
iure haereat. Exempla Praepositionis super pro de positae ipse suggerit
Virgilius: Aen. I, 750.: Multa super Priamo rogitans, super Hectore
multa.'* III, 348.: Incipio super his.** X, 839.: MnUa super Lauso
rogitat.** Nec, si semel ita locatus esset, propterca stutim ornatissimi
verjûs obelo notandi forent. Quid enim tum fiat verbis Aen. VII, 344.:
Quam super adventu Teucrum curaeqiic iraeque coquebant;**
ubi frustra in Virgilii carminibus locum quaeras consimilem. At fulminat
pro rerum modulo magnincentius dictum; sed hoc Ipse elevat Hrynlus ia
Virgil. Vita per annos digesta ad ann. 724. Nec necesse videtur ita sta-
tuere cum Vossio, ut res anno 734. ab Augusto gestas respici atque hunc
Epilogum illo demum anno adieclum esse dirumus. Denique probe, si
Vosslum sequeris, si Heindorfium ad Ilorat. Sat. I, 5, 72, etiam necessa-

rio, quod negat Huschk. ad Tibuli. II, 3, 19., cfr. etiam Walchii Emenda-
tiones Livianae p. 185., cum praeterito tempore, canebamy praesens, dum
fulminat iungitur; laudat Vossius Ecl. VII, 6.: dum defendo deerrave-
rat} ubi vid. Not. ;
et praeter alia haec e Livio; dum ea Romani pa-
rant co nsu 1 1 a n t que ,
iam Saguntum summa vi oppugnabatur.**
Adde Ramshom. Gr. Lat. ^ 189, I, 1. et quae Ilcinrich. et Beier. scripse-
runt ad Cic. Orat, pro Tullio 15. //">.) 559 culto Gud. a m. pr. cul-
tum sec. Moret, pecorisque apud Diomedem lib. I.
examina, conf. ad hos versus (Oe ratione horum infinitivorum

Nicandr. Alexipli. 443 S(|q., ubi vid. Not. ad Aen. III, 241. //>.)
de papavere. 558. Bovqv6ov 559 sq. De hoc pil5go vid.
lliad. 89 adhaesisse arbori. Vitam Virgilii ad a. U. C. 724-
Digitized by Google
,

Fulminat Euphraten bello, victorque volentis
Per populos dat iura, viamque adfectat OljTnpo.
Illo Virgilium me tempore dulcis alebat
Parthenope, studiis florentem ignobilis oti:
Carmina qui lusi pastorum, audaxque iuventa, 565

Tityre, te patulae cecini sub tegmine fagi.
P. VIRGILII MARONIS GEORGICON LIBER

QVARTVS EXPLICITVS.
5f)l Euphraten Heias, ex optimis. Euphratem vnlgo. volantes Leid.

7iilich. 563 Eergi/tum Medie. Hoin. et al.
562 dat iutsa Zulich.
tid. Pierium, Cerdum Burmaim.
,
agebat llottend. tert. habebat Itegiiis
Martin. 564 Expectarc Neapoli hoc tribni Parthenope studiis jlo- ;
rens ignobilis oti. oci Romanus, ocii et otii alii apud Hurmann. horti
Moret, sec. cui Erf. a m. pr. (Wakef. ad Lucret. I, 256. putat ita distingui
posse: Parthenope studiis, florentem ignobilis oti. H'ri) 565 yuo
Ven. Parrhas. quae Comm. Cruqu. Ilorat. Carm. I, 32, sed ad IV, 8 qui
habet. 566 tu Franc. Menag. cecinit Medie, et alii apud Pierium, ce-
cini patulae sub Parrhas. et Ven., item Romanus et alii Pieriani. Cete-
rum dc ijuutuor postremorum versuum , quamquam ilU non inelegaotea sunt.
pecorum, adeo et apum. 661. Neapolin vid. eod. loco, studiis

562. volentes per populos ,
quo- Jloret et is, qui laudem inde et
rum legati undique eum conve- existimationem fert, ex iis in-

nerant, ut apud Xenopli. Oe- clarescit, et is, qui iis cum
con. 21 , 12 i&tXovTotv aqxitv, maxime deditus est; Jloremus
Olympo ad Olympum ad im- enim iis, quorum copia et abun-
mortalitatem nominis. (Terent. dantia ad manum est. Hoc al-
Phorm. V, 8, 71.: Hi gladiato- tero sensu li. 1. accipiendum.
rio animo ad me affectant Otium Romanis omne vitae ge-
viam. Cic. pro Rose. Amer. nus a reip. negotiis domesticis
C.48.; quod iter affectet." bellicisque alienum ,
proprie ta-
Haec affert Odinus in Miscell. men quodammodo de Musarum
Obs. Crit. Nov. T. XII. p. 474. otiis; ignobile, lespectu gloriae
Ifr.) ellicac et gestarum magnarum
564. l)e Maronis secessu apud rerum. Sic Ge. II, 486 inglorius.
Digilized by Google
veritate malto magis me dubitare non difliteor; sollenne enim aliquando
fuit, lacinias huiusmodi poetis attexere^ et in Tirgiliom hoiosmodi disticha
et tetrasticha io Catalectis invenias. Sed huic forte siupidoni vel propterea
adversabuntur viri docti, quod llarduinus eosdem versus qaamqoam non,
iisdem de caussis, reiccit. Nunc lacobum Bryant video et ipsam hos ver-
sus Maroni abiudicnre. Verum licet cuilibet itidiciom suum sequi j neque
irascar equidem aliter statuent!, qui caussas irascendi habuissem sexcenties,
cum, ut officio interpretis, suas operas retractantis, satisfacerem ,
viri
docti, cuius ingenium et doctrinam semper magni fcci, notas, quasille,

nulla nnquam luiuriu mea provocatus cum studiosa et iniqua mei insectatio-
ne sermone vernaculo scripsit, evolverem. Magnam ci habeo gratiam,
quod animadverti plura, qnac non satis diserte, minos circumscripte ac
circumspecte a me erunt enuntiata, eaqne correxi, nonnulla recte ab eo
animadversa cum bona eius venta adoptavi. Verum debeo ipsi etiam ma-
iora in hoc , quod contumeliosa mei insectatio animum meum firmavit in
ferendis aliorum iniuriis j
haec ipsi me debere, ingenue fateor | quae ille*
mihi ex antiqua neccssitadinc et disciplina mea debeat, ipse viderit!
(Quare igitur hos ultimos quatnor versiculos ahiiciemus? an, quod critica
auctoritate destituuntur? an, quod inepti? an, quod non satis Latini?
Aut ego caecutio, aut nihil est in hts vss., qnod non deceat vatem Man-
tuanum. At enim , si priores quatnor vss. 559
62. genuini sunt , ne
possunt quidem desiderari vss. 563. sqq,; aut, si versn 562. carmen finiis-
set Virgilius, ineptissimus esset omnium poetarum, quot sunt aut aliis
erunt in annis. Atque ipsa Genitivi oti forma, quod vidit sagacissimus
Weichertus Dissert. de Versihue iniuria suspectis pag. 148., probat, ante
senescentis Augusti aetatem hacc esse composita.
Illud vero animum
non advertisse Interpretes mireris, quod haec Ipsa: }laecsnper arvo-

rum cultu p eco rumque canebam, Et snper arboribus, Caesar
dum etc. evertunt vulgarem de tempore , quo Georgica scripserit Virgi-
lius ,
opinionem. Putant enim septem annos, 717 724., huic carmini
scribendo poetam impendisse. Magnum sane spatium! sed, si ipsum nudis
Virgilium, intra annos 723 25* totum opus absolutum esse tibi persua-
debis. Neque est quidqnam lu ipso carmine, quod huic opinioni repugnet,
ne Ge. I, 505. sqq. vel II, 171. sq. quidem. Gravissimum ad confinnaudam
De Neapoli studionun parente quod magnos ausus posceret.

conf. Wernsdorf. in Poet, inin. Tenue enim genus est bucoli-
T. IV, Exc. IX, p. 395. 565. - cum. CastcIvcUius Oper. Cri-
dax uivenia^ qui omnino car- 154, monente Burm., ad
tic. p.
mina vulgare auderet, rem poe- duo genera Eclogarum refere-

ticam aggrederetur; ut, audaci- bat, alterum bumile, allcmiii
bus adnue coeptis Ge. J, 40, non 8ublimiu.s, ut Ecl. IV. VI, acu-
quod carminis genus tale esset, te, quod in rio audax haesit^
Digilized by Googie
864 P. VmG. MAR. GEORG. LIB. IV
meam leDtenttam inde accedit pondas, qood srctmdum libram postremo
loco commemorat , qoarto plane omisso. Quod si quis quaerat , post abso-
lutas Eclogas ante incepta Georgica quid rerum egerit Yirgilius, id, tit
multa id genus alia, ignoramus sempcrque ignorabimus. /fV.)
at sententia Imius versus quo* redigi possit, equidem non vi*'

modo in Castelvetrii opinionem deo.
&
,
EXCURSUS I
De Pleiade Piscem fugiente.
Cxeorg. rV, 2S2 Taygete simul os terris ostendit honestum Plias,

et Oceani spretos pede repulit amnis: jhU eadem sidus fugiens
ubi Piscis aquosi Tristior hibemas coelo descerulit in undas. De
Pleiadum ortu et occasu agi, manifestum t, declaratumque id
satis est ia Notis ad h. t. Altera tamen pars vix satis expediri
posse interpretatione ulla videbatur : haerebamque in eo i|Me
quatenus Pleias occidere did posset, fugiens sidus Piscis aquosi.
Etenim in hoc aestuabant Intpp., quale hoc sidus sit, et qua ra-
tione Pleias illud fugere dicatur. Neque enim , sive per gramma-
ticas sive per astronomicas rationes , Servii Piscis australis , nec
Pisces ,
nec Scorpius , nec Hydra hic memorari possunt; ut nec
Delphinus, qui pr. Nonas lanuarii exoriebatur ex Caesaris ra-
tione ,
vid. Plin. XVni, 26, s. 64, quem adeo nec fugere Pleias
videri potest. Nisi forte Piscis in Pistis mutetur , quo nomine
Cetum veteres astronomi appellant; possunt ita Pleiades quadam
866 EXCURSUS I
ratione eius rictum hiantem videri elTugerej uti Orionem fugiunt

in eo, quem laudavit Guellius ct cum nostro comparavit, loco
Quinti Sinyrn. Paralip. V, 367 aq. IlXfiXag tvt* axaâvtog ig
*Slxiavoio Jvt ^* ,
vnoTtuiccovaa TPfîxilvTdv *SlQl(Ova.
Fuit vir doctus, qui ita succun*ere volebat, ut distingueret:

ûi eadem y
sUlus fugiens ubi Piscis aquosi (scii, est, ibi) 7W-
siior hibernas descendit in undas: quod vix reperiet, cui se sa-
lis probet Petilus de LL. At6c. p. 390 (lurisprud. Rom. et Att.
T. III, p. 483) Sidus solem interpretatur, quod salis recte fieri
posse, non negem; hunc Vergiliae fugiunt, cum aversam ab illo
et contrariam instituunt viam. Sole enim e mari emergente illae

in mare descendunt. Hactenus bene. Sed tum iungit undas piscis
aquosi, ut pro mari dictae sint; hoc vero nullo modo fieri potest,
aut certe iciunissime fieret. Itaque adhaerendum forte Petavii iu-

difio Auclar. Op. de Doctr. Temp. p. IT, 9, et in Var. Diss. ad Ura-
nolog. lib. II, p. 95, esse focum hunc de piscibus inextricabilem*
Subiiciam ,
quae mihi amicissimus Kacstnerus, hoc de loco con-
sultus ,
rescripsit. Viri in bis liltei is principis iudicium quis non
lubentissime accipiat!*)
) ,yMU dem Pische istnichts an- ehen den 4 Gr, ^ in den uibend-
zufangen. Das iibrige wiirde ich horizontx so steht gegen iibcr im
so verstehen : Morgenhorizonte das Knde der^y
uo sich dieQ etwa im October be-
Vor etwa 1800 Jahren standen Jindety und Pirgil mejrnt vermuth-
die Plejaden ini 4 Grade JPenn lichy dass alsdenn die Plejaden mit
Sie eiiiem Globo die Âlexandrini- Anbruche des Tages untergeheny
sche Polbiihe von 31 Grad geben, wenn dieQihnen gegen iiher auf-
von welcher Hcuiachius in 8|>huer. geht.
Procli p. 207 Virgils Heschreibung Jch glaube, Sie werden fmdeUy
nicht hier^ sondem Ge, I, 219 At si dass man den Jiienen initalien das
triticeam messem etc. annimmt^ und Honlg im May und October genom-
den 4 Gr* des ^ etwas uber den men hat.
Morgenhorizont fuhren\ so werden Die Psche in der Ekliptifc gehen
Sie sehen dass das Knde des ^
,
aUemahl vor den Plejaden unter,
etwa unter dem Horizonte iat^ und uuch der iralljisch', Jliehen also
die Q
also darinnen aiehen inusSy
xvenn die Plejaden kurz %>ur ihr
die Plejaden
sie.
,
nicht die Plejaden
Der Delphin ist noch nicht
aufgehen sullen-^ die Jahrszeit dazu aujgegangen, wenn die Plejaden
ist der y
und der Jufgung der untergehen. Also weiss ich diess
Plejaden, den Virgil hier meynty nicht zu erkldren.
geschieht kurz vor def Senne Or- : Ich habe viel Hticher dariiber
tus mululimis. Tûhten Sie aber nachgeschlagen ,
diese Stclle aber
Digilized by Google
AD LIBRUM IV 867
x astronouiicu itaque rationibus nullam plane lod interpre-

tationem procedere omnes fatentur. Enimvero re diligentius per-
pensa, malc hoc ipsum fieri vidi, quod rationes no.stras astroiio-
micas intulere viri docti. x poeticis rationibus lu.x interpreta-
tioni petenda erat. Sollenne est poetis, etiam iis, qui do astro-
nomicis praecipiunt ,
ut in describendis sideribus tabulas sui tem-
poris caelestes et asterismos in iis notatos sequantur, formasque et
figuras pictas ita exprimant, quasi eae in caelo vere conspicientur,
scilicet ut ornatum versibus suis ex earum varietate petant. Est
porro poetis commune , ut fugere et sequi se , adspicere vel respi-
cere ,
dicantur sidera non senq>er ortus et occasus ,
successionis et
motus respectu , nec alia de caussa , quam quod in tabula caelesti
talis eorum positus occurrit, ut aut ex adverso sibi collocata, aut

quocunque modo opposita vel subiecta sint. Sic apud Manilium
I, 263. 264 durato princeps Aries in vellere surgens Respicil ad-
mirans aversum surgere Taurum. Praeivit statim Homerus in noto
versu Iliad. a, 488, et Odyss. t, 274, dum Ursam dicit verti circa
})olum, et Orionem despicere et observare : xul 'Slqlmva Soxtvii'

atqui is longe ab ea abest. Ursae tamen ex adverso positus. Ita
centies Aratus siderum situm designat, simuique ornatum ex na-

tura animantis vel figurae, quae signum facit, petit j ita Orion in-
sequitur Leporem ;
at Sirius fertur insequenti similis, cplQtTui fie-
Tiovn ioixag, Kul ot Inaveflliti, xal piv xcmo'via diajxri v. 340

sq. cf. V.28 sq. 316 sq. Sunt alia innumera exempla apud Mani-
lium, ut in uno loco lib. II, 485 q., ubi inter alia Taurus fulgen-
tes videt atque audit per sidera Pisces, conf. II, 466. 519. 456. lib.
I extr. Aha exempla ex Ovidio notaro licet. lain cum apud Vir-
gilium Pleiades dicuntur occidentes fugere Piscem, seu Pisces, hoc
ad situm siderum in sphaera unice spectat; nam aversum Taurum,
adeoque Tauri caput cum Pleiadibus, subsequitur alter Piscium.
Simili modo Pleiades occidentes fugere Orionem dicuntur apud He-
siod. Epy, 6] Evi av IIkriid6ts, edivog Z^fifiov 'Slqlovos <Div-
nicht beriihrt gefanden, ah beym hiesse, die Plejaden soUten kurz

Ricciolins Almng. nov. T. I, Lib. VI, nach der Sunne untergeben da ,
c. 22, p. 473 ,
vom Fisclte aber hat miisste dieSonne etwa im Zeichen
er gar nichts , und sagt Firgil , der stehen , und das gdbe fur
habe ortam matatinnm et occasum die Zeit des Honignehmens etwa
Tpspcrtimim verstanden. Itas erste den Mdrz bybemae undae lassen
:
ist mit mir einerbsy j

das letzte das nicht au.**
Digitized by Coogle
868 EXCURSUS II
yovatti ,
nlmaatv ig -ijtpoci 'ia novxov, et apud Quint. Smym. V,
367. 368 IRrjias tui ovioff Ig 'Slxtavoio îe9gtt Jvt& vxo-
xTaaaovaa ntgixlvxov 'Slgimva. Ciris 535 Scorpius allemU cla-
rum fugil Ortona. Hygin. Astron. II, 26 itaque consl^^kum ut,
cum Scorpimi oriatur, Orion occidat. Eadem haec sidet^p facies
habitus ac iitus tot fabulis locum fecit, ut v. c. huio ipsi Orioni,
cf. Schol. Apollonii III, 22 i. llestat difficultas in epitheto aquo-
sus, quod nimis tenue videri potest, si est pro aquatits. Enim-
vero aquosus est aquas, imbres, cogens, dcnunbans: ut ayuo-
sus Orion Aen. IV, 52. ies aquosus Ovid. Met. X, 165. P.urus
aquosus llorat. Epod. 16, i 4. Pliades aquosae Stat. IV, 120 im-
briferae. Quid quod etiam hiems aquosa Ecl. X, 66. Aen. IX, 671,
nubes aquosae Aen. VIII, 429. Et iam Zitpvgog hpvSgog Odyss.
458. Piscem aquosum ex hoc ipso loco Ovidius petiit: Met. X,
165 quotiesque repellit Per hiemem Piscique jtries succedit aquo-
so. Ceterum simul et ubi sibi respondent , pro, quando.
EXCURSUS U
De Nympharum domo et Penei regia.
Georg. IV, 317 Pastor Aristaeus fugiens Peneia Tempe
Tristis ad extremi sacrum caput adstilit amnis 321 Mater quae
gurgitis huius Ima tenes 333 At mater sonitum thalamo sub
fluminis alti Sensit 359 simul alta iubet discedere late Flumina
qua gressus inferret. At dium Currata in montis faciem citeum-
stetit unda ,
Accepitque . u casto misitque sub amnem. lamque
domum mirans genetricis ?/ hiunida regna ,
Speluncisque lacus
clausos lucosque sonantis. Ibat et ,
ingenti motu stupefactus aqua-
rum ,
Omnia sub magna labentia fumiua terissfiptetediat dicersa
locis Et caput etc. Nondum locuirt vidi aliuiii'9t'
comparari possit, et nova ac mira est rerum fariesj qUMd t.v hoc
ipso loco ajmd animum adumbrare necesse est; soninia aifteqi, ^lae
veteres pro suo quisque ingenio de Oceano terram anibienle mbltis
modis effinxerunt, ni unum colligere, et ex iis novum aliud so-
mnium iterum fabulari, cui aliud alius ex alio substituat, etsi sa-
laudem habere potest

gacis ingenii non est tamen ,
ititerprelari.
Narrat poeta vastam aliquam sub terra cavernaiu, e qua omnia

fliunina orta diversis viis ad terrae superficiem properent, ubi illa
Digitized by G<
AD LIBRUM IV 869
suo quodque fonte ex terra prodeant. Adumbrata fere rea ad eani

speciem, qiia in loci.s inferis posita narrantur ea, quae supra ter-
ram sunt, nl luci, flumina; v. c. Ovid. Met. I, 189. Valer. Flacc.
III, 402 sqq., aut quemadmodum Styx et Acheron ex inferis emer-
gunt et supra terram sese elfundunt Comparari ]#est priscum

illud jihilosophema de ma{;na in terrae visceribus abysso et aqua-
nmi receptaculo: de quo secundum antiquiores Flato disputavit
in Phaedone Tom. I, pag. 112 (Bipont p. 253 sq.) et contra eum
Aristoteles Meleorolog. II, 2, p. 779 B. C. du Vall., cui inniti puto
narrationem apud Senec. Nat. Qu. V, 15 ex Asclepiodoto : demis-
KOf a Philippo in metallum antiquum olim dentitutum longa via
fatigatos ,
vidisse flumina ingentia et conceptus aquarum inertium
vastos pares nostris liberae laxitatis ,
non sine horrore visos.
Fundum autem inslhi aut fecit aut illustrare rem potest Oceanus
apud Homerum v.ss. sup. ad 381 laiid. âSv^yeirao (ilya aOivog
'Slxtavolo , ovJtfp navrtg norafioi xat xaea 9aiaaaa Kai ni-
Oai xqijvat xai (pQtlaxa pnxpd vaovcii'.
Cavernae huius immensae sub teiTa facies, a poeta adum-
brata ,
videtur e.sse haec: ut sint in ea passim s)>eluncac inque iis
lacus inclusi magnaeque silvae, per quas flumina subter terram ex

lacubus profluant ;
ut adeo hi larus sub terra pro fontibus sint,
unde illa ortum habeant ,

donec aliquantum progressa supra ter-
ram emicent fonte unumquodque suo: lamrjue domum mirans sqq.
363 sqq. Qua vi, quo motu, flumina ita in altum ferantur, ex
imo terrarum fundo as.surgant, et, quomodo ex uno loco omnes
amnes prodire possint, ut doceret, a poeta expectari non poterat;
a physico lioc postulares iure.
lam Caverna haec pro regia aliqua fluviorum ct aquarum non

male faabei-i poterat. Si ]>oeta Oceani regiam eo modo adumbras-
sct: nihil puto foret quod mirationem faceret. Talis Neptuni re-
gia pa.sim descriuitur; Iliad. i>, 21. conf. Ovid. Met. I, 276 sq., in
hac Nereidum Chori apud Furip. Troad. pr. Nerei domus in mari
Aegaeo apud Apollon. IV, 772. et Iliad. a, 358. item Thetidis et
Eurynomes 402 ubi Vulcanus latuerat. At Maro obscu-
Iliad. o,
ravit commentum poeticum inflexa rerum specie, dum Penei

illud
fluminis regiam ad eundem modum adumbravit, quo Oceani vel

Nerei, aut forte Acheloi, amnium antiquissimi, describi potuisset.
Nam per se Flumini deo domus seu regia recte tribuebatur: et
in ipso Peneo hoc ex poetarum usu exsequutus est Ovid. Met. I,
ViRoiL. Tom. I. 50
:
870 EXCURSUS ii
568 q-: Esi tiemus Haemoniae

etc. Haec domus, haec
sedes ,
magni ulmnis ; in hoc residens,
haec sunt penetralia
facio de cautibus antro Undis iura dahal EymphUtpie colen-
,
tibus undas. Conveniunt illic' popularia Jlumma primum. Mox

amnes alii. \
Ut ad certam aliquam rerum speciem quae quidem animis ,
nostris informari possit, haec revocem; ev toto mihi loco haec

constitui posse videntur: Fingamus ingentem illam Cavernam late
subterranea loca occupare ;
esse eam Oceani regiam , seu regnum
vastissimum. Ut super teira mulli sunt terraruin tractus, di-
versi fines im 2>erioruiu, sic in isto subleiTaneo aquarum regno <|ua-
quaversus sunt ingentia aquarum recejilacula in iiiariuin inoduui,
speluncas dixit, e quibus diversis locis capita ac fontes fluviorum

procedunt, aliquantum inter silvas sub terra cursu facto emer-
gunt, amnium fontes supra tcn-ani constituunt. Ex magno hoc
et
magnorum fluminum iiuiiicro erat quoque Peneus. Fingamus iu-

venem per fontem demissum in imuicnsuiii illud aquarum regnuiii
subterraneum, deductum esse in eam partem, eam cavernam, quae
pro fonte, et pro regia Penei, esset; jiuta esse inagnuin aliquod
s 2>ecus, quale illud Njmidiarum in aditu Ithacae apud Homerum.
8pecushoc \no thalamo Cyrenes; thalami pendentia pumice tecta

v. 374: reliqua e vita heroum ac deorum sunt petita: assident ci
Nymphae ojius facientes 334 sq., assident vitreis sedilibus 350. Ut

perveniretur ad illud Penei specus, in magnam illam Cavernam
descendendum erat; similem descensum praebere necesse est omnes
fluviorum fontes ex specubus prodire solitos. Itaque et Aristaeus
cum uiatiem Cyrenen adire vellet, ad fontem Penei accessit: 7>t-
stis ad extremi sacrum caput adstitil anwis. Illa ,
etsi interiora
terrae, sj)ecum ac partem magnae istius Cavernae, quo loco Penei

patris erat domus, inhabitabat, re te tamen sub fonte Penei de-
gere dici poterat : quae gurgitis huius Ima lenes ; et ,
mater so-
nitiun thalamo sub Jluminis alti Sensit. Tum ante alias yirethasa
sorores Prospiciens, summa jlavum caput extulit unt/a 351- 352,
adeoque per fontem j)ro8pe.\it. Quo modo hoc fieri potuei-rt: recte
non attigit poeta: ad sensum enim satis commode res expediri ne-
quit. Nunc mater lilium iubet descendere: haud dubie |)er fon-
tem Penei, dum aquas discedere ct vi:im ci [mrare edicit : simul
alta iuhet discedere late Plumina qua invenis gressus.injerrel
,
359. 360. Nunc traditur modus: aquae fontis Penei in media sui
- .^..^le
, , :
AD LIBRUM IV 871
]iarle repressae assurgunt in montis excavati s|ieciem ,

et tamquam
viam ,
in arcus speciem factam ,
praebent : Curvata in montis fa-
ciem circumstetit umia yiccepUque sitM vasto misitque sub amnem
iibl. S62. Tum ille in magnam illam Cavernam, de qua paullo ante
dictum, unde fluminum exordia et fontes procedunt, pervenit et
in matris domum seu thalamum adducitur: 363 sq. Cumulantiu*
haec in vss. 363 aqq. miratur domum genetricis et humida regna,
Speluncisque lacus clausos, lucosque sonantes Omnia sub magna
tabentia Jlumina terra Spectabat diversa locis tamquam in magno
regno diversas provincias ,
regiones ,
tractus , per cavernarum
vastitates patentes ;
et inter has puta fuisse cavernam illam,
quam tenebat Peneus.
EXCURSUS m
De Ixionis rota ad Orphei cantum subsistente.
Georg. IV, 484 ritque Ixionii vento rota constitit orbis. Vexatus
locus. Sensus per se apertus est: bdonis rotam substitisse; sed
haeremus in verbis, parlim propter usum verborum tropicum et
incertum; partim ignoratione mythi, variis modis a poetis narrari

et ornari soliti. Ixioniae rotae alii poetae turbinem, ut Seneca
Here. Oet. 1069, vortices, ut Statius Theb. Vlll, 50. 51, tribuunt;
ventum nemo tribuit, ut ne auram quidem ,
quae rotationi pro-
prie daretur. Ventus autem vel a rota motus esse debet, vel
caussa esse lotae motae, lam autem rotam ventum facere nemo
facile dixerit, nec ventum rotae tribuerit, etsi per se recte fleret;
nam motu suo haud dubie rota aerem iuq>ellit et ventum hactenus
movet. Possis quoque huc vocare Piopertii illud IV, 11, 23 ta-
cent Ixionis orbes, quos concitatissimo per aerem motu strepitum
facere credere licet. Verum usui et sensui poetico repugnat, nescio
quo modo, ventus a rota motus. Restat itaque alterum, ut ven-
tus caussa motus sit, utque aliquid nanatum fuerit de motu rotae
Ixioniae ex venti impulsu. Quod si plura veterum , inprimis
Graecorum, poetarum lora hac de re liaberemus, v. c. Euripidis
Ixionem (nam et is cum rotae afiixerat, lu xqo%(S nqogrjktSaat
fertur apud Plutarch. de leg. poet. cap. 4 Oj>p. Tom. II, pag. 19 .),
50 *
Digitized by Googlc
872 EXCURSUS UI
certiora nos huius rei argumenta habituros esse haud duhito; no-
vum erat et illud Ge. IIF, 38 ioiios Ixionis angues ; potuere itaque
etiam venti aliquae partes esse ea in re. Etsi enim Iliad. &, 481
Tartarus sine vento esse memoratur: ubi Titanes cvt vtiigi-
ovog ijclioio Tlqnovx' ovz' avifioiai; potuit tamen res variari

ab aliis. Ita ventis non vacat Tartarus apud Platon. Fhacd. p. 83
Homero Odyss. 1, 590. 591 , ubi Tantalo poma
C. Frf., et in ipso
raptante Tag 6' avifiog pimaext noti vi^ca axiocvra. Venti in
Elysio: Aen. VI, 740 et 888 aeris in campis, ut in Pind. 01. H,
128 in insulis fortunatis. A vento certe caussa non male repetitur,

ut ab eo im{>ellatur rota, cum circumacta Ixionem alligatum rotat,
utque eo cessante rota stare possit: modo alas rotae additas cogites
ad ventum exci{>iendum :
qua de re in mytho nil occurrit. Ju
aere rota circumagi debuit, et proxime accedit, quod Euripidis
Scholiastes Phoen. 1192 haud dubie e vetustiore aliquo auctore
memorat , lovem iratum Ixionem rotae illigatum permisi.sse acri
ferendum, et in aere circumagendum : opyiodci; de d Ztvg vnOTczi-
tQOX^ xov I^tova irfSog dqiijKe roJ tttgitplfta&at .Exscripsisse
eum videri debet Schol. Luciani DD. 6, pag. 216, T. I: Zivg

ilnonrf^m iôog zov 'lîova dtpijxi (p{fta9at 6id tov dlga
paauSofitvov xol Xiyovza, xgij xifiuv xovg ivtgyixag. est et in lioc
Scholio aliquid novi, ftaaxij;dfiivog, Jlagellalus iium a Fu-
riis? alata autem h. celeris rota bene dicitur, ut etiam apud Pin-
dar. 1. 1. Iv nxtgoivxi xgoym. Si ad hunc modum ventus jiroprie
didtus accipitur ;
nunc de casu vento quaeritui' :
quomodo rota
substiterit vento. Servius ait: I)ec8t cum, et hoc dicit: cum
vento suo rota constitit ,
id est, cum caussa volubilitatis quievit."
Ellipsis perdura! Melius, puto, ita expones: rotam constitisse
a vento ,
cohibuisse se, quo minus a vento impelleretur: ut consi-
stcre aliquis a cursu, dum sistit cursum, recte dici videtur, ut in
loco Ecl. II, 25 Quum placidum veniis staret mare. Ceteras inter-
pretationes, ut vento pro adventu aut cum ventum esset sit, multo
duriores, vid. apud Burm. et reliquos Intpp. Post vocem vento,
altera dubitatio est de voc. rota orbis. Nam orbis per se prd rota,
et orbis rotae bene dicitur, ut apud Tibuli. I, 5, 10 ori>e rotae;
cnimvero displicet ,
quod rota orbis dicta est, periphrasi, quae alio
exemplo probari vel illustrari nequit; non magis ,
quam xgoxng
xvxlov , pro xt'xjlo; XQOXob ; nisi laudes rotam rhombi stamineam
Propertii III, 4, 26 (III, 6, 26) pro rhombo ipso ,
cui stamina, fila.
ii5itk:ed-By Googlc
, , , ,
AD LIBRUM IV 873
licta, circumdata sunt; verum de h. I. mox dicam. Proposueram
iii altera editione alteram interpretationem: cum rotae turbinem ac
furtice?n, dlvrjv, tribui passim \-idcamus ,
ut ipsi rotae Ixioniae
apud Senec. IL Oet. 1069 Haesit ncn stabUis rota Victo languida
turbine, et Stat. Theb. VIII, 50. 51 ,
cur autem avidis Ixiona fran-
go vorticibus ? videri poetam eodem modo dixisse ventum ,
turbi-
nem, rotae, L. rotationem: hanc cum constitisse dicere vellet, pro
VTilgari: ventus, seu turbo, Jxionii orbis, Ixioniae rotae, sub-
stitit, exquisitius dixit: rota constitit vento, in rotatione sua iii
,
motu suo. Ipsam ro/nm pro rotatu ,

rotatione, orbis, rotae, ac-
cipere non audebam, quia usum hunc edoctus non eram pronun- j
tiare autem tamquam ex edicto modestia prohibebat. Ilelinqucn-

(lum esse videbam lectoris iudicio, utram rationem praeferat.
Meierolto priorem amplectebatur in Dubiis pag. 12. t sic alius
amplectetur aliam; sunt enim in interpretatione, quam interdum

divinationem verius dixeris, innumera, quae, quia vel rei accu-
rata notio, vel sermonis usus non satis liquet, .ex suo quisque
sensu constituet in iis, quae per praecepta critices et hermeneutices
non ita constituuntur, ut omni dubitationi occurri possit. Quid
igitur est, quod aliter . statuens alter altenun insectatur, odio
Vatiniano exagitat, calumniatur, sugillat, non missura culem
nisi plena cruoris hirudo! hoc non est criticum agere, sed Bello-
narium; certe a professione humanitatis est alienum, contra cum
atiocitate mentis et morum rusticitate coniunctum ,
inprimis si
memineris, totam hanc artis professionem in tenuibus et minutis

versari. Debuit certe aut esse aut fingi a poeta caussa aliqua , cur
rota in turbinem circumageretur; atqui quae caussa magis idonea,
quam procella et vorticosus ventus! Non enim satis est ou 6 Zitlg
Tov Tpo^dv ati6lvr]xov xortaKivaae quod apud Schol. Pind. 1. c.
habetur; poetas tamen, qui animis audientium speciem ac formam

aliquam rei, phantasma aliquod proponere debent, excogitasse
probabile fit caussam aliquam rotae motae ad sensus nostros aptam.
In interpretatione autem, utram utram probaveris, manet aliquid
duri, ijuod poeta novasse, forte ex graecis adumbrasse , dicendus
est. Me tamen profiteor procliviorem esse in eam rationem, ut ro-
tam pro rotatione , div^ dictam putem ; eodem modo quo Pro-
pertii rotam rhombi accipio pro rotatione. Apposuit ille epitheton
stamineam poetico more, cum rhombus proprie stamineus sta-
mine circumvoluto dicendus esset. In altero Propertii loco IV,

,
874 EXCURSUS m AD LIBRUM IV

11, 23 ambiguum manet, Uicenl Ixionis ojhes sitne tacent docte
positum pro quiescit, cessat rota, an de strepitu seu rotae seu ae-
ris pocla cogitaverit. Ceterum ex iis, quae Schol. Pindari P. 2,
40 ex A.sclepiade Iv rois xfayaSovfiivois repetiit, apparet, prima
fabulae stamina cx eo ducta esse , quod Ixionem vetus poeta pro-
cella abreptum et in Tartarum praecipitatum ornate dixerat: tino
ydf dlvrjg xal dt^ciUuv aviov iâpnaaîvra <p9aq^vcti. At serio-
res de furiis mentis cupiditatibus agitati cogitarunt.
I
j I
'
oabyGoc^le
I
DIgitIzed byGoogIe
I
Digitized byGoogIe

Bub GB Qspv1tfiys0c

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bub GB Qspv1tfiys0c

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BNCR

Ad Geol^ica facetum illud ac molle, quod pe-

spectare videtur. Mollitudo quidem ex eo venit,

10^ 44. 45 mo//tf atque

inclinabat, omnia sint scite honeste, et liberaliter

tractata, ut politum, elegans, et urbanum inge-

sententia, sive sententiarum, etiam prae-

dcndum ne iniucundum sit, quam ab eius

perturbatio, quae et ipsa cum actione aliquantum

dialectico, rerum ordine, ai^mentomm dilectu,

*) Utiqaenon sic, nt carminis borato carmine, Mutarion inscri-

nua gratarum rerum imaginum ac sensuum vicis-

tenendum quam maxime sit idonea. Quod

quo habitu induere, tum externarum rerum, in-

dem consequitur. Digressionum itaque ad ornan-

que earum varietate , quam magna ex parte Arato et

)Bcprehendit edam ettntiu- Tero poeticae seu artis seu sciendae

a iudicio aliquo profecta videri debet, inprimis

veniendis rebus desideres, si Theocriteam simpli-

citatem, et nativam aliipiam venustatem, qua animi,

multa ex Lucretio locum de peste ex eodem et

Thucydide alia inprimis doctrinam de arborum

cultu, ex Theophrasto, doctrinam de apibus ex

) Ge. UI, 432 qq. Coiif. Macrob. V, 2.

Varrone transtulit. Cuius rei quanto manifestiora

*) Multa eorum et magna nomina 1*233 aqq. e Parthenio versus Ge. 1,

Quid7 Nicandrum fruttra aequati hoc opus yirgiliua tranatuUt\ aicut

ter vix potest , quam ut haec operosae doctrinae

nonnullis forte poetis iUa diviniore, quae in inve-

acceperit, inulto ornatiora et pulcriora ab eius in-

Itaque hoc in genere Virgilium ,

genii Maroniani propria venustas in nullo e^ius

opere mOgis cognoscitur, quam in Georgicis, omni-

tum subiecerimus, nos operam nostram non omnino

*) Ancient charactBra dedu<^d from clastical Remains 1763 ) 8 .

nem carminis traxerit. Sed iudicii huius .luclori-

mis; frumenti inopia ab annande DCCXUI magna

ac rationibus, quibus ei honos ^uus restitui posset,

disputaremur et agerentur, Virgilii ingenium ad

que integris adscriptis. Nec mirum hoc; cum car-

se Ascraeum carmen Romana per oppida

maiorem eius gloriam pertinuit: confiparatione enim

los. Scallger, qui ad Manilii lo- Orphei librum Georgicomm laudut

proocm. ad Hesiodum. Idem Tzetza *'*) Mallii. II, 19 sqq.

ficultatem facit hoc, quod praecepta Maroniana ad

ctum est, fit autem singulis locis, in piibus res

Ab istis inde annis, quibus haec scripta erant,

inter mortcales versabor, operam Virgilio adhibe-

) De anno quo scripta sint Georgica, viti. Vitam Virgilii ad a. 724.

callide iii diversum sensum deflexa sunt, ul cachin- i

nis commovendis locus esset; quod quam libera-

dicent alii. Equidem, condonatis ingenio asperiori

vere ac recte, aut quoties non bene recessisvsem a

operanmi instrumentorum satis esse peritum, _

hominem operis vitaeque agrestium intelligentem

quam animo fingebam oculis animoque propositas

habet, aut habuit. Enimvero hoc locum hahet in

quae a scriptore tractantur, et pro intelligentiae,

sus, iudicium et iucunditas lectoris cuiusque et in-

ab uno aul paucis fruslra expecles. Verum ea est

Quae in Virgilianorum carminum interpreta-

que editionem tanquampro basi ac fundo, aut, si

normam redacta et exquisitiore iudicio elaborata:

) Multa eorum et magna nomina 1233 aqq. e Parthenio versus Ge. 1,

proocm. ad Hesiodum. Idem Tzetza ') Mallii. II, 19 sqq.