im- muiiiiii

-
 /.
C;
II, 5,
|

I.

|
- - ~----- - -- __ _ __ _
 \

Catullus , C. Valerius
C. VALERII CATULLI

C A R. IMI I N A

VARIETATE LECTIONIS

Ietr

PERPETU A AD NOTATIONE

ILLUSTRATA

FRIDER. GUILIEL. DOERING

ILLUSTR. GYMNASII GOTII, DIRECTOR.

ACCEDUNT

INDEX UBERRIMUS,

HANDII NOTÆ CRITICÆ.

LONDINI:

TYPIS ExcUDIT J. F. DovE ;

PROSTANT VENALES APUD R. PRIESTLEY.

MI) CCCXX.
3%h^ $. legress Ésfafe.

' 5- 7-1726

, * *
 E R N E S T O,
SAXO N U M G OTH A N OR U M

et

ALTENBURGENSIUM

DUCI,

LITERARU M LATIN ARUM

ut

BONARUM OMNIUM

AMANTISSIMO,

DOMINO SUO INDULGENTISSIMO,

CATULLUM, AB SE RECOGNITUM,
D. ID. - ID.

FRIDERICUS GUILIELMUS DOERING,

 Cujus vis fieri, Catulle, munus ? ^ 2.
.**

'. -
Festina tibi vindicem parare, -

… Ne dentes metuas maligniorum, 3.

Rumoresque senum severiorum,
Qui vultu tetrici Catoniano
Horrent versiculos pii poëtæ ;
Et quicquid lepida procacitate
Laxat lætifico labella risu,
Oderunt cane pejus et veneno;
Dic vates, pater elegantiarum,
Dic, quo vindice tutus ambulabis ?—
Sic dixi, lepidissimi poëtæ
Curis carmina perpolita nostris
Cum spectare viderem ad umbilicum.
Respondit mihi leniter susurrans
(Ut solent animæ beatiorum)
Vates Elysiis redux ab oris:
** ERNESTO, PATRIÆ Pio PARENTI !'—
ERNESTI cupis in sinum volare ?
Cepisti eximium tibi Patronum !
Nam Dux Optimus et Disertus idem
Admittet placido, suoque vultu,
Quo mil supplicibus solet negare,
Mellitissimum et optimum poëtam
Intra limina sanctioris aulæ.
Quodsi legerit hæc, probaveritque,
 vi

Hora, qua, posita severitate,

Sacris otia commodat Camoenis:
Tu securus eris, Catulle, nec post
Lassi marmora Sisyphi revises,
Sed te Fama vehet, tuosque versus
Ad coelum rapido feret volatu.
O, quantum tibi nominis paratum!
 P R AE F A T I O.
— •_—

Prodeunti mihi ante decem annos ex disciplina, qua

in schola Portensi usus fueram, cum variæ nec eæ inho
nestæ, quibus ad specimen aliquod collectæ mihi supel
lectilis literariæ edendum impellerer, causæ occurre
rent; animus meus, quem Præceptori, æternum mihi Ve
nerando, Cl. Barthio, Rectori nunc scholæ Portensis me
ritissimo, patefeceram, ejusdem suasu et nutu inductus
et inclinatus est eo, ut Catulli, quocum jam tum arctam
familiaritatem contraxeram, Epithalamium Pelei et The
tidos, notulis meis instructum publici juris facerem, et
captum simul novam aliquando totius Catulli adornandi
editionem consilium proponerem. In quo quidem exse
quendo consilio non confirmabar solum jam tum, cum ju
venilem istum laborem æquis et idoneis harum rerum
arbitris haud displicuisse intelligerem, sed accedebat
quoque deinde auctoritas Viri, cujus plurimum in his
rebus valet judicium, Summi Heynii, qui cognita ac pro
bata, quam secuturus eram, interpretandi ratione, ad
inchoatam Catulli editionem strenue absolvendam huma
nissime instigavit, et mira quadam alacritate implevit
animum. Nec retundere conatus meos vel animum in
fringere potuit vociferatio eorum, qui lectione Catulli
animos juvenum corrumpi et bonos eorum mores depra
vari crepant et clamitant ; cum vel ea ad susceptum la
borem excusandum sufficere videantur, quæ tam Hey
nius in præfat. ad Tibull. edit. prim., quàm Barthius in
præfatione ad Propertium egregie his objectionibus re
sponderunt, et juvenes venerum poëticarum studiosos ad
eos quoque poëtas, qui in rebus levioribus et amatoriis
ingenium exercuerunt, animi et delectationis causa post
viii · PRÆFATIO.

studia graviora et severiora lectitandos, quovis incita

mento allexerunt et incitarunt. Quorum virorum argu
menta nisi satisfaciant superciliosis quibusdam et super
stitiosis morum censoribus, per me licet Catullum et ce
teros poëtas, quos vocant Jubricos, ceu pestem detestan
dos et Vulcano potius quam juvenum manibus tradendos
pro genio et sensu suo censeant ; quos tamen, quicquid
isti garriant, salva honestate et morum integritate, quam
diu honor suus Musis stabit, et nostra et futura ætate
magno cum fructu et voluptate lecturos et commendatu
ros esse omnes antiquæ elegantiæ et venustatis spectatores
nullus dubito. Versatus autem sum in recensendo et expli
cando Catullo ita, ut primum, quantum fieri posset, tex
tum darem emendatissimum, deinde sensum locorum ob
scurorum breviter explanarem, et tam exquisitiores vel
insolentiores loquendi formas notarem, quàm ad notandas
singulas poëtæ virtutes et elegantias animum adverterem.
Quod igitur ad primum attinet, non unam alteramve edi
tionem, ad quam textum excudi curarem, secutus sum,
(animum enim, ex quo textum ad editionem Bipontinam
conformaturus eram, et fere ab initio conformavi, ineptis
passim et parum probabilibus in illa deprehensis lectioni
bus, mutavi deinde) sed ex antiquis et potioribus edi
tionibus in Variet. Lect. indicatis, eas delegi et in textum
recepi lectiones, quæ vel proxime ad antiquæ lectionis
formam accedere, vel rei sensuique accommodatissimæ
esse viderentur. Ubi in locos incidi, e quibus, excussis
et in partes vocatis lectionibus omnibus, nullo modo
elici et extorqueri posset sensus commodus, ibi vel in
notis vel in Var. Lect., quod ad locum sanandum suppe
ditabat ingenium, modeste proposui, longissime ab hac
temeritate remotus, ut conjecturam, vel maxime proba
bilitate se commendantem, in textum importarem. ' Ne
que ego tamen, quamquam in larga conjecturarum segete
spectari vulgo solet ingenii ubertas et fertilitas, a recepto
 PRÆFATIO. ix

mihi veteres interpretandi more recessi aut in posterumre

cedam, ad quem, si ulla ratione expediri et interpretatione
juvari potest locus difficilior et paulo impeditior, haud te
mere illum nova forma induere audeo, quicquid alii de in
genii mei tarditate judicent. Speraveram quidem, cum ad
enarrationem Catulli accingerer, me forte, concesso mihi
usu Codicis Catulliani, qui in Bibliotheca Guelferbytana
servatur, ad textum emendatiorem reddendum aliquid
conferre posse ; sed cum Cl. Wernsdorf, Professor Helm
stadiensis, diligenter hoc codice examinato, nihil plane
bonæ frugis inde capere posse futurum Catulli editorem
humanissime mihi significasset, spem illam abjeci. Illud
autem doleo et mecum dolebunt omnes, qui Catullum
amant, quod duorum nobilissimorum Criticorum, Duckeri
et Brouckhusii, in Catullum anecdota, nunquam e tene
bris in lucem prolata sunt; Duckeri quidem animadver
sionum in Catullum exiguam partem (ad Carm. XVIII.
XIX. XX. in Priapum) delibavit et publicavit Burman
mus Sec. ad Anthol. Tom. II. p. 574.: sed de Brouckhusii
in Catullum commentariis nil scimus, nisi quod eorum
aliquoties mentionem injicit Burmannus Sec. ad Propert.
et Dorville ad Chariton. Bernardus autem de iis scribit
(in vita Reiskii p. 420.) Catullum prelo subjiciet Wetste
mius bibliopola, cui editioni accedent Commentarii inediti
Brouckhusii eae bibliotheca Dorvillii.—Quod ad interpre
tationem attinet, qua Catullum illustrare studui, quili
bet, vel me non fatente, facile sentiet, me ad eam ratio
nen, qua novam lucem Tibullo et Virgilio affundere et
eorum lectoribus facem splendidissimam accendere sus
tinuit Heynius, imitandi studium direxisse ; sed nemo,
opinor, adeo me mihi Suffenum esse arbitrabitur, ut quod
solus fere Heynius in poëtarum interpretatione præsti
tit, et pro insigni ingenii et doctrinæ copia facile præ
stare potuit, id in Catullo me præstitisse, vel unquam pro
ingenii et doctrinæ tenuitate præstare posse, stulte mihi
X IPR ÆFATIO.

persuadeam ; immo gratissimo animo publice profiteor,

me ne hanc quidem qualemcunque Catullo navare po
tuisse operam, nisi præcepta ab Heynio in Tibullo et
præcipue Virgilio ad omne poëtarum studium proposita
mature imbibissem, et ad ejus normam virtutes poëticas
et dictiones exigere didicissem. Ne quid ostentationis
causa facerem, et ambitiose ad vanam doctrinæ glo
riolam aucupandam undique omnia corraderem, non so
lum diligenter mihi cavi, sed etiam plurimam partem eo
rum, quæ olim magno cum studio ex commentariis alio
rum ad Catullum constipaveram, cum parum utilitatis
inde ad poëtæ explicationem redundare videretur, rese
cui vel plane delevi. Quod autem ad instituendam cum
Græcis, e quibus totus Noster pendet, comparationem
spectat, animus est, si Deus vitam concesserit, alio tem
pore ad exemplum studii, quod Virgilio cum Græcis
comparato olim impendit Ursinus, in libello peculiari in
stitutam Catulli cum Græcis comparationem proponere.—
Institueram quidem primum rationes meas ita, ut unus
Tomus omnia Catulli carmina complecteretur ; sed cum
ob nimis longas propter externarum rerum conditionem
mihi faciendas moras jure suo operis finem urgeret huma
nissimus libri redemtor, Hilscherus; facile adductus sum,
ut Catulli carmina, genere elegiaco scripta, ad Tomum
secundum reservarem; quem, si adotium, quo nunc fruor,
pristina animi, graviter, dum hæc scribebam, unici filii
morte perturbati, tranquillitas et serenitas accesserit,
brevi tempore absolvam. Quodsi autem in condonandis
erroribus, quos pro ingenii et virium imbecillitate hinc
illinc me commisisse facile prævideo, lectorum humani
tatem expertus fuero, nec plane inutilem laborem me
suscepisse intellexero, non solum mirifice lætabor, sed
ad alios quoque, quos meditor, labores, præcipue ad
Plauti recensionem, fidenti animo pergam. Scribebam
Gothæ, a. d. XXIX. April. A. R. S. MDCCLXXXVIII.
 I N D EX

EDITIO N U M C A T U LLI,
IN SEX AETATES DIGESTUS,

QUEM FERE TOTUM EX EDITIONE BIPONTINA DESCRIPSIMUS.

- -•_-

ÆTAS I. NATALIS.

'1472 Editio princeps. Valerii Catulli Veronensis, poëtæ claris

simi, carmina. Albii Tibulli Equitis Romani poëtæ ele
giae. Aurelii Propertii Umbri Mevani carmina. P. Pa
pinii Statii Surculi Sylvarum liber ad Stellam. fol.—Hæc
editio, Brouckhusio nondum visa, Vulpio primum cognita,
exstat in bibliotheca Laurentiana Florentiæ. v. Montefalc.
Bibl. MSS. T. I. p. 309. et in Museo Britann. e biblioth.
Askew. Memoratur a Maittairio Tom. I. P. I. (sive T. IV.)
p. 320.—Nondum editionem hanc critico acumine explora
tam esse ægre fert Cl. Heyne. Ex iis tamen, quæ Vulpius
commemorat, tum aliis argumentis probabile fit, alteram
anni 1481. ex ea esse descriptam, adeoque lectionem nos
ejus jam enotatam habere, dum hujus varietatem Brouck
husius dederit.
1473 Catullus per Steph. Corallum editus Parmæ, fol.
-1475 Catulli, Tibulli, Propertii Aurelii nautæ poëtæ et Statii
Papinii Sylvarum liber. Impressus opera et impensa Jo.
de Colonia et Jo. Manthen de Gherezen, qui una vivunt fe
liciter. Venetiis, fol. Vid. Maittaire 1. a. p. 350. Est
hæc editio, quam Brouckhusius principem esse putabat, et
ex qua lectionem adposuit sub lit. D.
1481 Catull. Regii, fol.
Tibulli, Catulli, Propertii, cum eorum vita, opera, Regii
lepidi, accuratissime impressa auctoribus Prospero Odoardo
et Alberto Mazali Regiensibus, anno salutis 1481. 19.
Kal. Octobr. fol.—Paulo frequentior hæc est editio quam
superiores. • Adservabatur etiam in bibliotheca Brühliana.
Varietatem ex ea descriptam Nic. Heinsius habuerat, et
Brouckhusius quoque in Variantium adparatu adposuit.
xii INDEX EDITIONUM CATULLI

1481 Catulli, Tibulli, Propert. opera et Statii Sylvæ. Ac

tum Vincentiæ per magistrum Jo. Renensem et Dionysium
Berthochum. Tum in trinis foliis subjicitur Carmen
Jo. Calphurnii, poëtæ clarissimi, ad Jo. Inderbachium
Pontificem Tridentimum de laudibus ejus, et de Inte
ritu beati Simonis infantis a Judæis mactati. fol.—Conti
git Cl. Heynio versare eam manibus, cum bibliothecæ
Georgiæ Augustæ eaillata sit. Præfatur breviter Jo. Cal
phurnius ad Hermolaum ICtum, et memorat se, ab ado
lescentibus studiosis rogatum, ut Propertium et Statii Syl
vas iis interpretaretur, editionem Venetam percurrere cœ
pisse; tot autem mendis refertam eam deprehendisse, ut
longe plura essent vitiosa et depravata, quam quæ emen
data; convenisse itaque se nonnullos impressores, et tradi
disse iis exemplar correctum ; nec tamen eos partibus suis
satis omnino fecisse conqueritur. Manifestum adeo cum
ex his, tum ex ipsa exemplaris tractatione fit, esse illud ex
Veneta pr. descriptum, sed paulo emendatius. Cum im
pressionis nota non sub extremam calcem, sed Statii Syl
vis subjecta sit, memoratur aliquoties hæc editio sub titulo
veteris editionis sine anno: v. c. in Catal. Bibl. Reg. Pa
ris. n. 778. -

1485 Catullus, Tibullus, Propertius, cum comment. ant. Vene

tiis, fol.—Memoratur a Maittario T. I. P. I. p. 469. sed
perperam, cum de editione 1475. excusa agere vellet.
Val. Catulli poemata cum scholiis Ant. Parthenii Lacisii,
Brixiæ, fol.—Quæ editio anno seq. juncta videtur Tibullo
et Propertio.
1486 Catullus cum commentariis Parthenii (XI. Kal. Maii) Ti
bullus cum commentariis (XVIII. Kal. Febr.) Propertius
cum brevibus elucubrationibus (XVII. Kal. April.) Brixiæ
per Boniun. de Boninis de Ragusia, fol.—Laudatur vulgo:
Cat. Tib. Prop. cum elucubratt. Domitii Calderini et alio
rum. (v. Bibl. Reg. Paris. p. 287. n. 779.) Sed Domitii
Calderini notæ tantum sunt in Prop.—Vidit exemplaria Cl.
Heyne, in quibus diverso ordine se exciperent particulæ ;
in aliis, quod et in ceteris antiquis edd. sæpe factum, Pro
pertius deerat. Hæc editio jam excussa fuit a Brouckhu
sio. Convenit ejus lectio fere cum Romana, ut tantum
non ex ea descripta videri possit,
1487 Tibullus, Catullus, Propertius. , Impressi Venetiis, per
Andream de Palthaschichis Catanensem, fol.—De hac edi
tione, quæ ex superiori Brixiensi repetita est, repetitis quo
que iisdem commentariis, Editor Cantabr. Tibullus, inquit,
anno 1487. in quo autem anno Catullus sit impressus, nulla fit
amentio. Sed Maittarius id definivit l. c. p. 484. et ipsa res
docere poterat: Er signaturis (f. g.) quarum hæc illam se
-quitur, constat, Catullum ab eodem typographo et anno eodem
 ÆTAS II. ALDINA. xiii

erpressum fuisse ; quamvis typographi et anni indicium ad Ti

bulli solius calcem adponatur. In aliis exemplaribus Pro
pertium deesse, ex eodem Maittario patet, ubi omisso Pro
pertio, tantum Tibullum et Catullum memorat hunc in
modum : Tibullus cum commentariis per Andr. de Paraschis
cis (ita vitiose appellat, in indice vero de Paltaschiscis)
XVIII. Kal. Jan. Et Catullus cum comm. Ant. Parthenii La
cisii Veronensis. Minus accurate in Append. Catal. Bibl.
ILugd. p. 513. Catullus, Tibullus, Propertius Bcroaldi hu
jus anni memoratur : nam is ad an. 1491. spectat, ut
statim videbimus.
1491 Tibullus, Catullus, Propertius cum commentt. (Bernardini
Veronensis in Tibullum, Antonii Parthenii in Catullum, et
Phil. Beroaldi in Propertium) Venetiis, fol. Mera est re
petitio editionis Venetæ.
1493 Tibullus, Catullus, Propertius cum commentt. Bernardini
Veronensis, Ant. Parthenii, Phil. Beroaldi. Impressum
per Symonem Bevilaqua Papiensem. Venet. fol.— Nova est
repetitio Venetæ. Sed et inter incunabula artis typogr. in
Bibl. Uffenbach. univ. T. II., app. p. 185. separatim re
fertur.
1494 Catull. cum comm. Palladii Fasci, Venet. fol.
1497 Cat. Tib. Prop. repet. ed. 1491.
1500 Tib. cum comm. Cyllænii Veronensis. Catullus cum Par
thenii Veron. et Palladii Patavini. Emendationes Catul
lianæ per Hieron. Avantium Veronensem, et ejusdem in
Priapeias Castigationes. Prop. cum comm. Phil. Beroaldi.
Annott. in Prop. tum per Domitium Calderinum, tum per
Jo. Cottam Veronensem. Hæc omnia sunt ex exemplari
bus emendatis Hier. Avantii. (Haec in ipsa libri fronte
præscripta sunt.) Sub finem: “ Impressum Venetiis per
Jo. de Tridino de Cereto alias Tacuinum, cIoIo. die vero
XIX. Maii. Regnante inclyto principe Augustino Barba
dico." fol.—Non infrequens est hæc editio. Etiam ex su
perioribus Venetis repetita est, exemplar tamen ab Avan
tio mendis typographicis purgatum esse debuit, antequam
operis librariis excudendum traderetur. -

AETAS II. ALDINA.

15O2 Aldina I. Catullus, Tibull., Prop., in ædibus Aldi, Vene

tiis, 8.—Hæc eadem editio, ut in aliis Aldinis factum, sine
anni et loci nota prostat. Est autem hæc inter classicas
editiones habenda, quandoquidem illa multarum seqq.
quasi parens, atque earum quoque, quæ emendatiores pro
diere, fundus fuit. Expressam eam esse ex superiore Ve
neta 1500. liquido constat, pluribus lectionibus compara
tis; correctiones tamen viri docti seu Avantii seu Aldi ex
 vi

Hora, qua, posita severitate,

Sacris otia commodat Camoenis:
Tu securus eris, Catulle, nec post
Lassi marmora Sisyphi revises,
Sed te Fama vehet, tuosque versus
Ad coelum rapido feret volatu.
O, quantum tibi nominis paratum!
 P R Æ F A T I O.
— •_-

Prodeunti mihi ante decem annos ex disciplina, qua

in schola Portensi usus fueram, cum variæ nec eae inho
nestæ, quibus ad specimen aliquod collectæ mihi supel
lectilis literariæ edendum impellerer, causæ occurre
rent; animus meus, quem Præceptori, æternum mihi Ve
nerando, Cl. Barthio, Rectori nunc scholæ Portensis me
ritissimo, patefeceram, ejusdem suasu et nutu inductus
et inclinatus est eo, ut Catulli, quocum jam tum arctam
familiaritatem contraxeram, Epithalamium Pelei et The
tidos, notulis meis instructum publici juris facerem, et
captum simul novam aliquando totius Catulli adornandi
editionem consilium proponerem. In quo quidem exse
quendo consilio non confirmabar solum jam tum, cum ju
venilem istum laborem æquis et idoneis harum rerum
arbitris haud displicuisse intelligerem, sed accedebat
quoque deinde auctoritas Viri, cujus plurimum in his
rebus valet judicium, Summi Heynii, qui cognita ac pro
bata, quam secuturus eram, interpretandi ratione, ad
inchoatam Catulli editionem strenue absolvendam huma
nissime instigavit, et mira quadam alacritate implevit
animum. Nec retundere conatus meos vel animum in
fringere potuit vociferatio eorum, qui lectione Catulli
animos juvenum corrumpi et bonos eorum mores depra
vari crepant et clamitant ; cum vel ea ad susceptum la
borem excusandum sufficere videantur, quæ tam Hey
nius in præfat. ad Tibull. edit. prim., quàm Barthius in
præfatione ad Propertium egregie his objectionibus re
sponderunt, et juvenes venerum poëticarum studiosos ad
eos quoque poëtas, qui in rebus levioribus et amatoriis
ingenium exercuerunt, animi et delectationis causa post
viii PR AEF ATIO.

studia graviora et severiora lectitandos, quovis incita

mento allexerunt et incitarunt. Quorum virorum argu
menta nisi satisfaciant superciliosis quibusdam et super
stitiosis morum censoribus, per me licet Catullum et ce
teros poëtas, quos vocant Jubricos, ceu pestem detestan
dos et Vulcano potius quam juvenum manibus tradendos
pro genio et sensu suo censeant ; quos tamen, quicquid
isti garriant, salva honestate et morum integritate, quam
diu honor suus Musis stabit, et nostra et futura ætate
magno cum fructu et voluptate lecturos et commendatu
ros esse omnes antiquæ elegantiæ et venustatis spectatores
nullus dubito. Versatus autem sum in recensendo et expli
cando Catullo ita, ut primum, quantum fieri posset, tex
tum darem emendatissimum, deinde sensum locorum ob
scurorum breviter explanarem, et tam exquisitiores vel
insolentiores loquendi formas notarem, quàm ad notandas
singulas poëtæ virtutes et elegantias animum adverterem.
Quod igitur ad primum attinet, non unam alteramve edi
tionem, ad quam textum excudi curarem, secutus sum,
(animum enim, ex quo textum ad editionem Bipontinam
conformaturus eram, et fere ab initio conformavi, ineptis
passim et parum probabilibus in illa deprehensis lectioni
bus, mutavi deinde) sed ex antiquis et potioribus edi
tionibus in Variet. Lect. indicatis, eas delegi et in textum
recepi lectiones, quæ vel proxime ad antiquæ lectionis
formam accedere, vel rei sensuique accommodatissimæ
esse viderentur. Ubi in locos incidi, e quibus, excussis
et in partes vocatis lectionibus omnibus, nullo modo
elici et extorqueri posset sensus commodus, ibi vel in
motis vel in Var. Lect., quod ad locum sanandum suppe
ditabat ingenium, modeste proposui, longissime ab hac
temeritate remotus, ut conjecturam, vel maxime proba
bilitate se commendantem, in textum importarem. ' Ne
que ego tamen, quamquam in larga conjecturarum segete
spectari vulgo solet ingenii ubertas et fertilitas, a recepto
 PRÆFATIO. ix

mihi veteresinterpretandi more recessi aut in posterumre

cedam, ad quem, si ulla ratione expediri et interpretatione
juvari potest locus difficilior et paulo impeditior, haud te
mere illum nova forma induere audeo, quicquid alii de in
genii mei tarditate judicent. Speraveram quidem, cum ad
enarrationem Catulli accingerer, me forte, concesso mihi
usu Codicis Catulliani, qui in Bibliotheca Guelferbytana
servatur, ad textum emendatiorem reddendum aliquid
conferre posse ; sed cum Cl. Wernsdorf, Professor Helm
stadiensis, diligenter hoc codice examinato, nihil plane
bonæ frugis inde capere posse futurum Catulli editorem
humanissime mihi significasset, spem illam abjeci. Illud
autem doleo et mecum dolebunt omnes, qui Catullum
amant, quod duorum nobilissimorum Criticorum, Duckeri
et Brouckhusii, in Catullum anecdota, nunquam e tene
bris in lucem prolata sunt; Duckeri quidem animadver
sionum in Catullum exiguam partem (ad Carm. XVIII.
XIX. XX. in Priapum) delibavit et publicavit Burman
nus Sec. ad Anthol. Tom. II. p. 574.: sed de Brouckhusii
in Catullum commentariis nil scimus, nisi quod eorum
aliquoties mentionem injicit Burmannus Sec. ad Propert.
et Dorville ad Chariton. Bernardus autem de iis scribit
(in vita Reiskii p. 420.) Catullum prelo subjiciet Wetste
nius bibliopola, cui editioni accedent Commentarii inediti
Brouckhusii eae bibliotheca Dorvillii.—Quod ad interpre
tationem attinet, qua Catullum illustrare studui, quili
bet, vel me non fatente, facile sentiet, me ad eam ratio
nen, qua novam lucem Tibullo et Virgilio affundere et
eorum lectoribus facem splendidissimam accendere sus
tinuit Heynius, imitandi studium direxisse ; sed nemo,
opinor, adeo me mihi Suffenum esse arbitrabitur, ut quod
solus fere IIeynius in poëtarum interpretatione præsti
tit, et pro insigni ingenii et doctrinæ copia facile præ
stare potuit, id in Catullo me præstitisse, vel unquam pro
ingenii et doctrinæ tenuitate præstare posse, stulte mihi
X. IPR AEFATIO.

persuadeam ; immo gratissimo animo publice profiteor,

me ne hanc quidem qualemcunque Catullo navare po
tuisse operam, nisi præcepta ab Heynio in Tibullo et
præcipue Virgilio ad omne poëtarum studium proposita
mature imbibissem, et ad ejus normam virtutes poëticas
et dictiones exigere didicissem. Ne quid ostentationis
causa facerem, et ambitiose ad vanam doctrinæ glo
riolam aucupandam undique omnia corraderem, non so
lum diligenter mihi cavi, sed etiam plurimam partem eo»
rum, quæ olim magno cum studio ex commentariis alio
rum ad Catullum constipaveram, cum parum utilitatis
inde ad poëtæ explicationem redundare videretur, rese
cui vel plane delevi. Quod autem ad instituendam cum
Græcis, e quibus totus Noster pendet, comparationem
spectat, animus est, si Deus vitam concesserit, alio tem
pore ad exemplum studii, quod Virgilio cum Græcis
comparato olim impendit Ursinus, in libello peculiari in
stitutam Catulli cum Græcis comparationem proponere.—
Institueram quidem primum rationes meas ita, ut unus
Tomus omnia Catulli carmina complecteretur ; sed cum
ob nimis longas propter externarum rerum conditionem
mihi faciendas moras jure suo operis finem urgeret huma
nissimus libri redemtor, Hilscherus; facile adductus sum,
ut Catulli carmina, genere elegiaco scripta, ad Tomum
secundum reservarem; quem, si ad otium, quo nunc fruor,
pristina animi, graviter, dum hæc scribebam, unici filii
morte perturbati, tranquillitas et serenitas accesserit,
brevi tempore absolvam. Quodsi autem in condonandis
erroribus, quos pro ingenii et virium imbecillitate hinc
illinc me commisisse facile prævideo, lectorum humani
tatem expertus fuero, nec plane inutilem laborem me
suscepisse intellexero, non solum mirifice lætabor, sed
ad alios quoque, quos meditor, labores, præcipue ad
Plauti recensionem, fidenti animo pergam. Scribebam
Gothæ, a. d. XXIX. April. A. R. S. MDCCLXXXVIII.
 I N D E X

EDITIO N U M C A T U LLI,
IN SEX AETATES DIGESTUS,

QUEM FERE TOTUM EX EDITIONE BIPONTINA DESCRIPSIMUS.

— _•_-

ÆTAS I. NATALIS.

1472 Editio princeps. Valerii Catulli Veronensis, poëtæ claris

simi, carmina. Albii Tibulli Equitis Romani poëtæ ele
giae. Aurelii Propertii Umbri Mevani carmina. P. Pa
pimii Statii Surculi Sylvarum liber ad Stellam, fol.—Hæc
• editio, Brouckhusio nondum visa, Vulpio primum cognita,
exstat in bibliotheca Laurentiana Florentiæ. v. Montefalc.
Bibl. MSS. T. I. p. 309. et in Museo Britann. e biblioth.
Askew. Memoratur a Maittairio Tom. I. P. I. (sive T. IV.)
p. 320.—Nondum editionem hanc critico acumine explora
tam esse ægre fert Cl. Heyne. Ex iis tamen, quæ Vulpius
commemorat, tum aliis argumentis probabile fit, alteram
anni 1481. ex ea esse descriptam, adeoque lectionem nos
ejus jam enotatam habere, dum hujus varietatem Brouck
husius dederit.
1473 Catullus per Steph. Corallum editus Parmæ, fol.
1475 Catulli, Tibulli, Propertii Aurelii nautæ poëtæ et Statii
Papinii Sylvarum liber. Impressus opera ét impensa Jo.
de Colonia et Jo. Manthen de Gherezen, qui una vivunt fe
liciter. Venetiis, fol. Vid. Maittaire l. a. p. 350. Est
hæc editio, quam Brouckhusius principem esse putabat, et
ex qua lectionem adposuit sub lit. D. -

1481 Catull. Regii, fol.

Tibulli, Catulli, Propertii, cum eorum vita, opera, Regii
lepidi, accuratissime impressa auctoribus Prospero Odoardo
et Alberto Mazali Regiensibus, anno salutis 1481. 19.
Kal. Octobr. fol.—Paulo frequentior hæc est editio quam
superiores. • Adservabatur etiam in bibliotheca Brühliana.
Varietatem ex ea descriptam Nic. Heinsius habuerat, et
Brouckhusius quoque in Variantium adparatu adposuit.
xii INDEX EDITIONUM CATULLI

1481 Catulli, Tibulli, Propert. opera et Statii Sylvæ. Ac

tum Vincentiæ per magistrum Jo. Renensem et Dionysium
Berthochum. Tum in . trinis foliis subjicitur Carmen
Jo. Calphurnii, poëtæ clarissimi, ad Jo. Inderbachium
Pontificem Tridentimum de laudibus ejus, et de Inte
ritu beati Simonis infantis a Judæis mactati. fol.—Conti
git Cl. Heynio versare eam manibus, cum bibliothecæ
Georgiæ Augustæ ea illata sit. Præfatur breviter Jo. Cal
phurnius ad Hermolaum ICtum, et memorat se, ab ado
lescentibus studiosis rogatum, ut Propertium et Statii Syl
vas iis interpretaretur, editionem Venetam percurrere cœ
pisse; tot autem mendis refertam eam deprehendisse, ut
longe plura essent vitiosa et depravata, quam quæ emen
data; convenisse itaque se nonnullos impressores, et tradi
disse iis exemplar correctum ; nec tamen eos partibus suis
satis omnino fecisse conqueritur. Manifestum adeo cum 1403
ex his, tum ex ipsa exemplaris tractatione fit, esse illud ex
Veneta pr. descriptum, sed paulo emendatius. Cum im
pressionis nota non sub extremam calcem, sed Statii Syl
vis subjecta sit, memoratur aliquoties hæc editio sub titulo
veteris editionis sine anno: v. c. in Catal. Bibl. Reg. Pa
ris. n. 778. - -

1485 Catullus, Tibullus, Propertius, cum comment. ant. Vene

tiis, fol.—Memoratur a Maittario T. I. P. I. p. 469. sed
perperam, cum de editione 1475. excusa agere vellet.
Val. Catulli poemata cum scholiis Ant. Parthenii Lacisii,
Brixiæ, fol.—Quæ editio anno seq. juncta videtur Tibullo
et Propertio.
1486 Catullus cum commentariis Parthenii (XI. Kal. Maii) Ti
bullus cum commentariis (XVIII. Kal. Febr.) Propertius
cum brevibus elucubrationibus (XVII. Kal. April.) Brixiæ
per Boniun. de Boninis, de Ragusia, fol.—Laudatur vulgo :
Cat. Tib. Prop. cum elucubratt. Domitii Calderini et alio
rum. (v. Bibl. Reg. Paris. p. 287. n. 779.) Sed Domitii
Calderini notæ tantum sunt in Prop.—Vidit exemplaria Cl.
Heyne, in quibus diverso ordine se exciperent particulæ;
in aliis, quod et in ceteris antiquis edd. sæpe factum, Pro
pertius deerat. Hæc editio jam excussa fuit a Brouckhu
sio. Convenit ejus lectio fere cum Romana, ut tantum
non ex ea descripta videri possit,
1487 Tibullus, Catullus, Propertius. . Impressi Venetiis, per
Andream de Palthaschichis Catanensem, fol.—De hac edi
tione, quæ ex superiori Brixiensi repetita est, repetitis quo
que iisdem commentariis, Editor Cantabr. Tibullus, inquit,
anno 1487. in quo autem anno Catullus sit impressus, nulla fit
amentio. Sed Maittarius id definivit 1. c. p. 484. et ipsa res
docere poterat: Er signaturis (f. g.) quarum hæc illam se
quitur, constat, Catullum ab eodem typographo et anno eodem
 ÆTAS II. ALDINA. xiii

erpressum fuisse ; quamvis typographi et anni indicium ad Ti

bulli solius calcem adponatur. In aliis exemplaribus Pro
pertium deesse, ex eodem Maittario patet, ubi omisso Pro
pertio, tantum Tibullum et Catullum memorat hunc in
modum : Tibullus cum commentariis per Andr. de Paraschis
cis (ita vitiose appellat, in indice vero de Paltaschiscis)
XVIII. Kal. Jan. Et Catullus cum comm. Ant. Parthenii La
cisii Veronensis. Minus accurate in Append. Catal. Bibl.
ILugd. p. 513. Catullus, Tibullus, Propertius Beroaldi hu
jus anni memoratur : nam is ad an. 1491. spectat, ut
statim videbimus.
1491 Tibullus, Catullus, Propertius cum commentt. (Bernardini
Veronensis in Tibullum, Antonii Parthemii in Catullum, et
Phil. Beroaldi in Propertium) Venetiis, fol. Mera est re
petitio editionis Venetæ.
1493 Tibullus, Catullus, Propertius cum commentt. Bernardini
Veronensis, Ant. Parthenii, Phil. Beroaldi. Impressum
per Symonem Bevilaqua Papiensem. Venet. fol.—Nova est
repetitio Venetæ. Sed et inter incunabula artis typogr. in
Bibl. Uffenbach. univ. T. II., app. p. 185. separatim re
fertur.
1494; Catull. cum comm. Palladii Fasci, Venet. fol.
1497 Cat. Tib. Prop. repet. ed. 1491.
1500 Tib. cum comm. Cyllænii Veronensis. Catullus cum Par
thenii Veron. et Palladii Patavini. Emendationes Catul
lianæ per Hieron. Avantium Veronensem, et ejusdem in
Priapeias Castigationes. Prop. cum comm. Phil. Beroaldi.
Annott. in Prop. tum per Domitium Calderinum, tum per
Jo. Cottam Veronensem. Hæc omnia sunt ex exemplari
bus emendatis Hier. Avantii. (Haec in ipsa libri fronte
præscripta sunt.) Sub finem: “ Impressum Venetiis per
Jo. de Tridino de Cereto alias Tacuimum, cIoIo. die vero
XIX. Maii. Regnante inclyto principe Augustino Barba
dico.” fol.—Non infrequens est hæc editio. Etiam ex su
perioribus Venetis repetita est, exemplar tamen ab Avan
tio mendis typographicis purgatum esse debuit, antequam
operis librariis excudendum traderetur. - .

ÆTAS II. ALDINA.

1502 Aldina I. Catullus, Tibull., Prop., in ædibus Aldi, Vene

tiis, 8.—Hæc eadem editio, ut in aliis Aldinis factum, sine
anni et loci nota prostat. Est autem hæc inter classicas
editiones habenda, quandoquidem illa multarum seqq.
quasi parens, atque earum quoque, quæ emendatiores pro
diere, fundus fuit. Expressam eam esse ex superiore Ve
neta 1500. liquido constat, pluribus lectionibus compara
tis; correctiones tamen viri docti seu Avantii seu Aldi ex
xiv INDEX EDITIONUM CATULLI

perta est, in Catullo utique Avantii, id quod in praefatione

ipse Aldus testatur. Idem ait nonnulla asterisco notata in
fine operis aliter atque aliter legi excudenda curasse: quod ta
men præstitum ab Aldo non videtur. Nam quæ sub Ca
tulli calcem subjectæ sunt emendationes Avantii, Lucre
tium respiciunt. Exierant prelo Aldi ad tria millia ex
emplaria hujus libri, ut mirandum sit, eum non frequentius
reperiri.
4503 Cat. Tib. Prop. impressi opera et impensa Philippi biblio
polæ Giuntæ T. Florentimi anno MDIII. Nonis August.
Petro Sotenno Vexilifero felicissimo. 8. Etiam hæc Aldi
næ repetitio est, ut tot alia exempla Aldina a Junta repe
tita sunt.
1515 Aldina II. Cat. Tib. Prop. in ædibus Aldi et Andreæ so
ceri, Venet. 8. Primo intuitu nihil habet hæc editio, quo
a priore magnopere discrepet. Sed pro nova prorsus re
censione habenda est; adeo correcta et emendata illa est
(in Tibullo utique) a viro docto, etsi ejus nomen non pro
ditum est. Secutus ille videtur in primis rationem criticam,
tum vero editiones veteres alterius sectæ passim inspex
isse, Italicos quoque codices aut excerpta ex iis ante ocu
los habuisse. ' Merito itaque illa facta est plerarumque,
quæ secutæ sunt, editionum fons et fundus, in primis au
tem Muretinæ 1558. - -

1518 Cat. Tib. Prop. Lugd. sumtu Barthol. Trot. an. millesimo
quingentesimo XVIII. die XXII. Sept. 8.
1520 Alb.Tib. elegg. libri IV. una cum Val. Cat. epigramm. ;
nec non Sext. Prop. libri IV. elegiaci cum suis comm. ;
videlicet Cyllænii Veron. in Tib., Parthenii et Palladii
in Cat., Beroaldi in Prop. Habes insuper emendatt. in
ipsum Cat. per Hier. Avantium Veron. Nec non et cas
tigatissimam tabulam omnium rerum, quæ in margine
sunt {√ nuper additam et nunquam alias impres
' Sam. enet. in ædibus Guilielmi de Fondaneto Montisferati.
an. Domini MDXX. die XII. Julii. Inclyto Leonardi
. Lauretano Principe, fol. -

Cat. Tib. Prop. apud Sim. Colinæum, Paris. 8.—Novo cha

racteris literarum genere, quod ad calligraphiæ elegan
tiam propius accedit, exarata est hæc editio, ex I. Aldina
expressa.
1530 C. Val. Cat. Veron. lib. I. Alb. Tib. Equitis Rom. libri
* IV. Sex. Aur. Prop. Umbri lib. IV. Cn. Corn. Galli frag
menta. Basil. excudebat Henr. Petrus mense Martio, 8.
Repetita est ex Aldina I., ad II. passim correcta, sed pa
rum diligenter.
1531 Cat. Tib. Prop. per Melch. Sessam, MDXXXI. XX. Sept.
Venet. 8.
 * * ÆTAS III. MURETINA. '. xw

1533 Repet. ed. Paris. 1529. 8. emendatis nonnullis gravioribus

vitiis. Alii hanc ed. ad an. 1534 referunt. -

1534 Gryphiana I. Cat. Tib. Prop. cum Gallo. ap. Seb. Gry
phium, Lugd. 8.—Editionum genus Gryphianum non con
temnendum, totum ex Aldina I., seu ex Basileensi, quæ
inde descripta erat, ductum est, etsi passim ex secunda,
in sequioribus etiam ex Muretina interpolatum.
1537 Gryphiana. Cat. Tib. Prop. Accedentt. Corn. Galli
fragmm., quam editionem a nemine indicatam ipse possideo.
1539 8. repet. ed. Basil. 1530.
1542 Gryph. II. 8.
1543 Paris. 8. repet. ed. 1529. in qua graviora quædam vitia
emendata sunt.
1544 Gryph. III. 8.
1546 Gryph. IV. 8.
1549 Cat. Tib. Prop. His accesserunt Corn. Galli fragmm.
Post omnes omnium editiones summa denuo vigilantia re
cogniti. Venet. 3; Hier. Scotum, 8.—Splendida sed vana
professio. Ex Gryph. repetita est, ad Ald. II. correcta.
1551 Gryph. V. 8. -

1554; Cat. Tib. Prop. multisin locis restituti. Paris. 8.

ÆTAS III. MURETINA.

1554 Catullus et in eum commentarius M. Ant. Mureti. Venet.

Paulus Manutius Aldi fil. 8. (Isque solus, sine ceteris duo
bus, Tibullo et Propertio, nam hos poëtas jam tum con
junctos exiise verum non est.) Hæc recensio Mureti doc
tissime facta est, sed Aldina II. pro fundo substrata. Multa
a viro hoc sagaciter partim e critica ratione, partim ex ve
teribus scriptis et editis emendata.
1558 Catullus et in eum comm. M. Ant. Mureti. Ab eodem cor
recti et scholiis illustrati Tibullus et Prop. Venet. ap. Paul.
Manutium. 8. .
1559 Repet. ed. Venet. 1558. Lugd. ap. Guil. Rouillium. 8.
1560 'E recensione G. Canteri, Antuerp. 8.
1561 Gryph. VI. Lugd. 12. -

1562 Venet. c. comm. Mureti sub signo Aldi, 8. repet. ed. 1558.
1566 Cat. c. commentariis Achillis Statii Lusitani, Venet. in
aedibus Manut. 1566. 8.—Memorabilis sed valde infre
quens est hæc editio. Aldinam II. secutus est Statius,
Muretina correctione posthabita, scriptorum autem libro
rum varietate adposita et erudita adnotatione magnam
laudem meruit. Recusus est ejus Comm. in edit. Mo
rell. 1604.
1569 Repet. ed. Basil. 1530. 8.—sed vitiosissima, cum Horat.
—Tuscanella, qui eam curavit, ineptus homo, ad rhetorices
xvi INDEX EDITIONUM CATULLI

præcepta poëtas hos exegit, et indice singulorum verbo

rum ad Erythræi exemplum in Virgilio stulte instruxit.
1569 Cat. Tib. Prop. Antverpiæ, ex offic. Christoph. Plant. 12.
—Non ex infimo censu hæc est editio, imo vero inter præ
stantiores superiorum temporum referenda. E Canteri re
censione eam esse profectam narrat Fabricius, quod verum
non est; nam Prop. tantum Canteri scholiis est illustratus.
At Cat. et Tib. a Victore Gisselio et Theod. Pulmanno va
ria lectione instructi sunt, quæ potissimum e Statio de |;
scripta est, ex quo etiam, adeoque ex Aldina II, quam
Statianæ lectionis fundum esse ignorabant viri docti, sæpe 1;
correxerunt, saltem mutarunt lectionem Mureti, quam in
ceteris sequuntur. Subjecta Tibullo sunt Galli fragmm. í.
cum præf. Pulmanni. :

Cat. Tib. Prop. et Corn. Galli opp. c. indice Horatii

Tuscanellæ. Basil. ex offic. Henricopetrina, an. Salutis
MDLXIX. mense Martio, 8.
Gryph. VII. 8.
Gryph. VIII. 12.

ÆTAS IV. SCALIGERIANA.

1577 Cat. Tib. Prop. ex recensione Scaligeri. Accedit ejus
dem castigationum liber. Lutetiæ, ap. Mam. Patisson, 8.—
Spreverat ille, Mureti obtrectatione adductus, lectionem
ab hoc emendatam, et una cum illa Aldinam II, rediitque
ad Aldinam I., ex qua reduxit magnum numerum vitiosa
rum et importunarum lectionum, quas partim suo more
correxit, partim in contextu reliquit, cum dudum sublatæ
essent in Ald. II. et Muretina. Secutus tamen eum est
cum aliis Brouckhusius. Habuit etiam præter Aldinam
I. vel Gryphianam inde expressam, edd. Statii, et Plantin.
Catulli Phaselos c. adnotatt. doctorum virorum et parodiis
per Sixtum Octavianum, Eboraci, 8.
Cat. Tib. Prop. nova editio. Jos. Scaliger recensuit. Ac
cedit ejusdem in eosdem castigationum liber. Antv. ap.
Ægidium Radæum, 8.--Mera est librarii repetitio, nisi
quod ad calcem adjectus est Mureti commentarius in Ca
tull. c. ejusdem scholiis in Tib. et Prop.
1587 Cat. Epithalamium græca metaphrasi poëtica donatum a
Q. Septimio l'lorente Christiano, Paris, 4. ap. Morell.
Cat. Tib. Prop. serio castigati. Antv. ex offic. Chph. Plan
tini, 12. -

1588 Cat. Tib. Prop. Lugd. Bat. 12. ed. Jano Dousa fil. cum
pervigilio Veneris et suis in Cat. Tib. Prop. conjectaneis.
1592 Repet. Basil. 1530. 8. Quamvis ex Scaligerianis hinc
illinc correcta, tamem vel sic uullo loco habenda.
Cat. Tib. Prop. denuo recogniti ac variis lectionibus et no
 ÆTAS IV. SCALIGERIANA. xvii

tis illustrati a Jano Dousa filio. Accessere Pervigilium

Veneris et carmina græca, quæ aut e latino Catulli ex
pressa sunt, aut a Catullo ipso latine translata. Item Jos.
Scaligeri et Henr. Stephani e Tib. et Prop. versiones græ
cæ. Jani Dousae filii in Cat. Tib. Prop. conjectanea et no
tæ. Lugd. Bat. ex offic. Plant. Fr. Raphelengius, 12.—
Hanc omnium emendatissimam editionem adpellat Nic.
Heinsius ad Virg. Æn. VII, 110. Fundus est ed. 1569.
1592 Cat. Tib. Prop. et Corn. Galli opera, Horat. Tuscanellæ
scholiis et indice illustrata per Seb. Henricopetrum, Basil. 8.
1593 Cat. Phaselos, Lugd. 12.
1594 Cat. Tib. Prop. Lugd. 12. Non videtur aliud, quam
Gryphianarum repetitio.
1600 Repet. auctior ed. Antv. 1582. 8.
— Cat. Tib. Prop. nova editio. Jos. Scaliger Jul. Cæs. fil.
recensuit. ejusdem in eosd. castigationum liber auctus et
recognitus ab ipso auctore. Heidelbergæ, in bibliopolio
Commeliniano, 8,
1603 Repet. ed. 1592.
— Cat. Tib. Prop. Lugd. 8.
— Cat. Tib. Prop. serio castigati. Antv. Raphelengius. 24.
1604 Cat. Tib. Prop. c. variorum doctorum commentt., notis et
observatt. in unum congestis per Cl. Morellum, Lutet. 3.
Vol. fol.—Singulis elegiis præmisso contextu subjiciuntur
notæ Cyllenii, Ach. Statii, Mureti, Jani Dousae, Scaligeri.
1606 Catulli casta carmina selecta a Raph. Eglino Iconio, c.
ejusdem vindiciis Ciris Catullianæ adversus Jos. Scalige
rum. Accesserunt Casp. Scioppii epitheta et synonyma
poetica, c. n. ejusdem in Claudii Verderii censionem.
Francof. 12.—Numerus castorum Catull. carminum valde
augeri potuit: nam editor vix viginti carmm. adposuit.
1607 Cat. Tib. Prop. nova edit. Jos. Scaliger recensuit: ejus
dem in eosdem castigationum lib. auctus et recognitus ab
ipso auctore. Excudebat Jac. Stoer. Lugd. 24.—Mera
est repetitio edit. 1600.
— Cat. Tib. Prop. Opp. quæ exstant omnia, ad vetustiss.
cod. Biblioth. Jac. Grasseri fideliter edita. Quibus ac
cedunt C. Galli fragmm. Lugd. 12.
1608 Jo. Passeratii Commentt. in Cat. Tib. Prop. Paris. ap. Cl.
Morellum, fol.—Præmittuntur ipsa poetarum verba ex
Scalig. recens. Sequuntur Passeratii prælectiones seu
notæ.

— Opp. Cat. Tib. Prop. et Corn. Galli, sive Maximiani po

tius. Cum indice Horat. Tuscanellæ. Editio auctior in
super poematiis aliquot, quæ vere Corn. Galli. Hanoviæ,
typis Wechel. ap. CI. Marnium et her. Jo. Aubrii, 8.—Est
repetitio pessimæ Basil. 1530, c. Hor. Tuscanellæ indice.
1610 Ex Tib. et Prop. Elegiæ, ex Catullo, Martiale, Ausonio
c
 xiv INDEX EDITIONUM CATULLI
perta est, in Catullo utique Avantii, id quod in præfatione
ipse Aldus testatur. Idem ait nonnulla asterisco notata in
Jine operis aliter atque aliter legi excudenda curasse : quod ta
men praestitum ab Aldo non videtur. Nam quæ sub Ca
tulli calcem subjectæ sunt emendationes Avantii, Lucre
tium respiciunt. Exierant prelo Aldi ad tria millia ex
emplaria hujus libri, ut mirandum sit, eum non frequentius
reperiri.
4503 Cat. Tib. Prop. impressi opera et impensa Philippi biblio
polæ Giuntæ T. Florentini anno MDIII. Nonis August.
Petro Sotenno Vexilifero felicissimo. 8. Etiam hæc Aldi
næ repetitio est, ut tot alia exempla Aldina a Junta repe
tita sunt.
1515 Aldina II. Cat. Tib. Prop. in ædibus Aldi et Andreæ so
ceri, Venet. 8. Primo intuitu nihil habet hæc editio, quo
a priore magnopere discrepet. Sed pro nova prorsus re
censione habenda est ; adeo correcta et emendata illa est
(in Tibullo utique) a viro docto, etsi ejus nomen non pro
ditum est. Secutus ille videtur in primis rationem criticam,
tum vero editiones veteres alterius sectæ passim inspex
isse, Italicos quoque codices aut excerpta ex iis ante ocu
los habuisse. Merito itaque illa facta est plerarumque,
quæ secutæ sunt, editionum fons et fundus, in primis au
- tem Muretinæ 1558. -

1518 Cat. Tib. Prop. Lugd. sumtu Barthol. Trot. an. millesimo
quingentesimo XVIII. die XXII. Sept. 8.
1520 Alb. Tib. elegg. libri IV. una cum Val. Cat. epigramm. ;
nec non Sext. Prop. libri IV. elegiaci cum suis comm.;
videlicet Cyllænii Veron. in Tib., Parthenii et Palladii
in Cat., Beroaldi in Prop. Habes insuper emendatt. in
ipsum Cat. per Hier. Avantium Veron. ' Nec non et cas
tigatissimam tabulam omnium rerum, quæ in margine
sunt positæ, nuper additam et nunquam alias impres
sam. Venet. in ædibus Guilielmi de Fondaneto Montisferati.
an. Domini MDXX. die XII. Julii. Inclyto Leonardi
• . Lauretano Principe, fol.
1529 Cat. Tib. Prop. apud Sim. Colinæum, Paris. 8.—Novo cha
racteris literarum genere, quod ad calligraphiæ elegan
tiam propius accedit, exarata est hæc editio, ex I. Aldina
expressa. -
;
1530 C. Val. Cat. Veron. lib. I. Alb. Tib. Equitis Rom. libri
* IV. Sex. Aur. Prop. Umbri lib. IV. Cn. Corn. Galli frag
menta. Basil. excudebat Henr. Petrus mense Martio, 8.
Repetita est ex Aldina I., ad II. passim correcta, sed pa
rum diligenter.
1531 Cat. Tib. Prop. per Melch. Sessam, MDXXXI. XX. Sept.
Venet. 8.
 ÆTAS III. MURETINA. xv

1533 Repet. ed. Paris. 1529. 8. emendatis nonnullis gravioribus

vitiis. Alii hanc ed. ad an. 1534 referunt. -

1534 Gryphiana I. Cat. Tib. Prop. cum Gallo. ap. Seb. Gry
phium, Lugd. 8.—Editionum genus Gryphianum non con
temnendum, totum ex Aldina I., seu ex Basileensi, quæ
inde descripta erat, ductum est, etsi passim ex secunda,
in sequioribus etiam ex Muretina interpolatum.
1537 Gryphiana. Cat. Tib. Prop. Accedentt. Corn. Galli
fragmm., quam editionem a nemine indicatam ipse possideo.
1539 8. repet. ed. Basil. 1530.
1542 Gryph. II. 8.
1543 Paris. 8. repet. ed. 1529. in qua graviora quædam vitia
emendata sunt.
1544 Gryph. III. 8.
1546 Gryph. IV. 8.
1549 Cat. Tib. Prop. His accesserunt Corn. Galli fragmm.
Post omnes omnium editiones summa denuo vigilantia re
cogniti. Venet. ap. Hier. Scotum, 8.—Splendida sed vana
professio. Ex Gryph. repetita est, ad Ald. II. correcta.
1551 Gryph. V. 8.
1554; Cat. Tib. Prop. multisin locis restituti. Paris. 8.
ÆTAS III. MURETINA.
1554; Catullus et in eum commentarius M. Ant. Mureti. Venet.
Paulus Manutius Aldi fil. 8. (Isque solus, sine ceteris duo
bus, Tibullo et Propertio, nam hos poëtas jam tum con
junctos exiise verum non est.) Hæc recensio Mureti doc
tissime facta est, sed Aldina II. pro fundo substrata. Multa
a viro hoc sagaciter partim e critica ratione, partim ex ve
teribus scriptis et editis emendata.
1558 Catullus et in eum comm. M. Ant. Mureti. Ab eodem cor
recti et scholiis illustrati Tibullus et Prop. Venet. ap. Paul.
Manutium. 8.
1559 Repet. ed. Venet. 1558. Lugd. ap. Guil. Rouillium. 8.
1560 E recensione G. Canteri, Antuerp. 8.
1561 Gryph. VI. Lugd. 12.
1562 Venet. c. comm. Mureti sub signo Aldi, 8. repet. ed. 1558.
1566 Cat. c. commentariis Achillis Statii Lusitani, Venet. in
aedibus Manut. 1566. 8.—Memorabilis sed valde infre
quens est hæc editio. Aldinam II. secutus est Statius,
Muretina correctione posthabita, scriptorum autem libro
rum varietate adposita et erudita adnotatione magnam
laudem meruit. Recusus est ejus Comm. in edit. Mo
rell. 1604.
1569 Repet. ed. Basil. 1530. 8.—sed vitiosissima, cum Horat.
—Tuscanella, qui eam curavit, ineptus homo, ad rhetorices

!
xvi INDEX EDITIONUM CATULLI

præcepta poëtas hos exegit, et indice singulorum verbo

rum ad Erythræi exemplum in Virgilio stulte instruxit.
1569 Cat. Tib. Prop. Antverpiæ, ex offic. Christoph. Plant. 12.
—Non ex infimo censu hæc est editio, imo vero inter præ
stantiores superiorum temporum referenda. E Canteri re
censione eam esse profectam narrat Fabricius, quod verum
non est; nam Prop. tantum Canteri scholiis est illustratus.
At Cat. et Tib. a Victore Gisselio et Theod. Pulmanno va
ria lectione instructi sunt, quæ potissimum e Statio de
scripta est, ex quo etiam, adeoque ex Aldina II, quam
Statianæ lectionis fundum esse ignorabant viri docti, sæpe
correxerunt, saltem mutarunt lectionem Mureti, quam in
ceteris sequuntur. Subjecta Tibullo sunt Galli fragmm.
cum præf. Pulmanni. -

Cat. Tib. Prop. et Corn. Galli opp. c. indice Horatii

Tuscanellæ. Basil. ex offic. Henricopetrina, an. Salutis
MDLXIX. mense Martio, 8.
(gryph. VII. 8.
Gryph. VIII. 12.

AETAS IV. SCALIGERIANA.

Cat. Tib. Prop. ex recensione Scaligeri. Accedit ejus

dem castigationum liber. Lutetiæ, ap. Mam. Patisson, 8.—
Spreverat ille, Mureti obtrectatione adductus, lectionem
ab hoc emendatam, et una cum illa Aldinam II, rediitque
ad Aldinam I., ex qua reduxit magnum numerum vitiosa
rum et importunarum lectionum, quas partim suo more
correxit, partim in contextu reliquit, cum dudum sublatæ
essent in Ald. II. et Muretina. Secutus tamen eum est
cum aliis Brouckhusius. Habuit etiam præter Aldinam
I. vel Gryphianam inde expressam, edd. Statii, et Plantin.
1579 Catulli Phaselos c. adnotatt. doctorum virorum et parodiis
per Sixtum Octavianum, Eboraci, 8.
1582 Cat. Tib. Prop. nova editio. Jos. Scaliger recensuit. Ac
cedit ejusdem in eosdem castigationum liber. Antv. ap.
Ægidium Radæum, 8.---Mera est librarii repetitio, nisi
quod ad calcem adjectus est Mureti commentarius in Ca
tull. c. ejusdem scholiis in Tib. et Prop.
1587 Cat. Epithalamium græca metaphrasi poëtica donatum a
Q. Septimio l'lorente Christiano, Paris, 4. ap. Morell.
Cat. Tib. Prop. serio castigati. Antv. ex offic. Chph. Plan
tini, 12. -

1588 Cat. Tib. Prop. Lugd. Bat. 12. ed. Jano Dousa fil. cum
pervigilio Veneris et suis in Cat. Tib. Prop. conjectaneis.
1592 Repet. Basil. 1530. 8. Quamvis ex Scaligerianis hinc
illinc correcta, tamen vel sic uullo loco habenda.
Cat. Tib. Prop. denuo recogniti ac variis lectionibus et no
 ÆTAS IV. SCALIGERIANA. xvii

tis illustrati a Jano Dousa filio. Accessere Pervigilium

Veneris et carmina græca, quæ aut e latino Catulli ex
pressa sunt, aut a Catullo ipso latine translata. Item Jos.
Scaligeri et Henr. Stephani e Tib. et Prop. versiones græ
cæ. Jani Dousae filii in Cat. Tib. Prop. conjectanea et no
tæ. Lugd. Bat. ex offic. Plant. Fr. Raphelengius, 12.—
Hanc omnium emendatissimam editionem adpellat Nic.
Heinsius ad Virg. Æn. VII, 110. Fundus est ed. 1569.
1592 Cat. Tib. Prop. et Corn. Galli opera, Horat. Tuscanellæ
scholiis et indice illustrata per Seb. Henricopetrum, Basil. 8.
1593 Cat. Phaselos, Lugd. 12.
1594 Cat. Tib. Prop. Lugd. 12. Non videtur aliud, quam
Gryphianarum repetitio.
1600 Repet. auctior ed. Antv. 1582. 8.
Cat. Tib. Prop. nova editio. Jos. Scaliger Jul. Cæs. fil.
recensuit. ejusdem in eosd. castigationum liber auctus et
recognitus ab ipso auctore. Heidelbergæ, in bibliopolio
Commeliniano, 8.
1603 Repet. ed. 1592.
Cat. Tib. Prop. Lugd. 8.
Cat. Tib. Prop. serio castigati. Antv. Raphelengius. 24.
1604 Cat. Tib. Prop. c. variorum doctorum commentt., notis et
observatt. in unum congestis per Cl. Morellum, Lutet. 3.
Vol. fol.—Singulis elegiis præmisso contextu subjiciuntur
notæ Cyllenii, Ach. Statii, Mureti, Jani Dousæ, Scaligeri.
1606 Catulli casta carmina selecta a Raph. Eglino Iconio, c.
ejusdem vindiciis Ciris Catullianæ adversus Jos. Scalige
rum. Accesserunt Casp. Scioppii epitheta et synonyma
poetica, c. n. ejusdem in Claudii Verderii censionem.
Francof. 12.—Numerus castorum Catull. carminum valde
augeri potuit: nam editor vix viginti carmm. adposuit.
1607 Cat. Tib. Prop. mova edit. Jos. Scaliger recensuit: ejus
dem in eosdem castigationum lib. auctus et recognitus ab
ipso auctore. Excudebat Jac. Stoer. Lugd. 24.—Mera
est repetitio edit. 1600.
Cat. Tib. Prop. Opp. quæ exstant omnia, ad vetustiss.
cod. Biblioth. Jac. Grasseri fideliter edita. Quibus ac
cedunt C. Galli fragmm. Lugd. 12.
1608 Jo. Passeratii Commentt. in Cat. Tib. Prop. Paris. ap. Cl.
Morellum, fol.—Præmittuntur ipsa poetarum verba ex
Scalig. recens. Sequuntur Passeratii prælectiones seu
notæ. - -

Opp. Cat. Tib. Prop. et Corn. Galli, sive Maximiani po

tius. Cum indice Horat. Tuscanellæ. Editio auctior in
super poematiis aliquot, quæ vere Corn. Galli. Hanoviæ,
typis Wechel. ap. CI. Marnium et her. Jo. Aubrii, 8.—Est
repetitio pessimæ Basil. 1530, c. Hor. Tuscanellæ indice.
1610 Ex Tib. et Prop, Elegiæ, ex Catullo, Martiale, Ausonio
C.
xviii INDEX EDITIONUM CATULLI,

aliisque scriptoribus tum antiquis tum recentibus Epigram

mata selecta et commentario brevissime illustrata. Ca
domi, 16.—Non magis in censum venit, quam quæ sequi
tur, impressionis tantum loco notabilis :
1611 Cat. Tib. et Prop. nova edit. ad Jos. Scaligeri emendatio
nem accurate conformata : nisi quod qui in Scaligeriana
ed. desiderabantur Epigrammatum et elegiarum tituli, hic
aliunde diligenter sunt suppleti. Add. Elegiarum libellus,
qui Corn. Gallo vulgo adscribitur. Brageraci, 8.
1618 Jani Gebhardi in Cat. Tib. et Prop. animadverss. c. J. Me
leagri in Val. Cat. Spicilegio, Hanov. 8.
.1619 Cat. Tib. Prop. cum Galli fragmm. Amstel. Janson. 24.
1621 Cat. Tib, Prop. cum J. Livineii notis antehac ineditis,—
nec non uberioribus Jani Gebhardi animadverss. cum J.
Meleagri Spicilegio. It. poemata Galli et index Hor.
Tuscanellæ. Francof. ex offic. Wechel. 8.—Librarii indus
triæ debetur hæc ed., non viri docti curæ, etsi Gebhardus
præfatus est. Poetarum verba ex pessima Basil. 1530.
aut ex Wechell. superiore 1608. expressa sunt.—Jo. Livi
neii notas eod. anno, et Jani Gebhardi amimadverss. quar
to ante anno seorsum editas, nunc in unum volumen rede
git librarius redemtor. -

1622 Typis Jacobi Stoer., 12. Basis est Scaligeriana recen

1630 Gat. Tib. Prop. cum Galli fragmentis, Amstel. 24.
S10.
1640 Cat. Tib. Prop. Aureliæ Allobr. 4. in Corp. poet. lat. ed.
II. ap. Sam. Crispinum. -

1642 Cat. Phaselos cum Andr. Senftlelii comm. et parodiis am

plius quinquaginta, et græca Jos. Scaligeri metaphrasi, e
bibl. Nic. Henelii, Lips. 8.
1648 Antv. 12. omissis obscœnis. -

] 651 Cat. Tib. Prop. cum Galli fragmm. Amstel. 12.

J659 Cat. Tib. Prop. et quæ sub Galli nomine circumferuntur,
cum selectis variorum. commentariis, accurante Simone
Abbes Gabbema, Traj. ad Rhen. 8.—Vitiis typographicis
scatet, et farraginem notarum adponit, quibus verba et
phrases illustrantur, non sententiæ.
1664, Cat. Tib. Prop. cum Galli fragmm. Amst. 24.
1670 Eadem repetita.
1675 Poemata selecta e Cat. Tib. et Prop. c. notis Vorstii.
Lips. 8. .
16so Cat. Tib. Prop. e recens. J. G. Grævii, c. notis integris
Jos. Scaligeri, M. Ant. Mureti, Ach. Statii, Rob. Titii,
Hier. Avantii, Jani Dousæ patris et filii, Theod. Marcilii,
mec non selectis aliorum. Traj. ad Rh., ex offic. Rudolphi
a Zyll, 8. Adjectum est pervigilium Veneris. Grævii no
men mutuasse tantum videtur astutus librarius ad fraudem
faciendam, quamquam ejus præfatio in capite legitur.
 ÆTAS V. VOSSIO-BROUCKHOUSIANA. xix

Omnia indiligenter disposita et parum concinne ; nec cum

cura expressa. -

ÆTAS V. VOSSIO-BROUCKHOUSIANA.
1684. Cat. cum eruditissimo Is. Vossii commentario, Lond. 4.
quæ editio reliquis hactenus quidem præstat. Usus est
præter alios codices omnium vetustissimo Mediolanensi,
quem laudat passim, et reliquis uti antiquiorem ita emen
datiorem quoque esse prædicat p. 215.—Utinam vero po
litissimi vir ingenii, Janus Brouckhusius, cui Propertium
debemus et Tibullum, similiter etiam Catullum potuisset
absolvere, quem expoliendum, ingenioque et doctrina sua
illustrandum sibi sumserat: ita nihil esset amplius, quod
ad vetustissimi poetæ lucem studiosi possent desiderare.
1615 Cat. Tib. Prop. opera, interpretatione et notis illustrata a
Phil. Silvio in usum Delphini, Paris. 4.—In hac edit., ut in
aliis ad usum Delphini editis scriptoribus omnibus, obscœna
et lasciva rescissa et omissa locis sunt, consilio non impro
bando, nisi hac ratione, quod loca eadem congesta et ad
calcem voluminis deinde junctim exhibent; plures igitur ad
ea legenda allicerentur, quorum forte oculos eadem scrip
toris corpori suo loco inserta citius latuissent. Nam τλεί
oro rakoi, τλείσrov àpyoi, paucisolidam eruditionem consec
tati integros legunt auctores: multi contra, qui eos obiter
evolvunt, missis utilibus, ut κάν$apot irruunt sic r)v ko
tpiav, cujus gustu tenentur, quamque gaudent et gratulan
tur sibi ab editoribus congestam veluti in cumulum. An
gli quidem, quoties edd. in us. Delph, curarunt recudi, lo
ca illa suis quæque locis restituerunt, etsi vicissim indiees
omnium vocabulorum minus plenos passim ab illis exhi
beri dolet Thom. Crenius part. III. animadvers. p. 6.
1686 Cat. Tib. Prop. c. Galli fragmm. Amst. 24.
1691 Catull. e rec. Is. Vossii, Ultraj. sumtibus Societatis, 4. et
mutato tantum primo folio, Lugd. ap. Pet. vander Aa.
1697 Catull. ex edit. Vossii, per Hadr. Becerlandum curatus,
Lugd. Bat. 4.
1707 Cat. Tib. et Prop. opera ad optimorum exemplarium fidemr
recensita. Acc. variantes lectiones e MSS. Cantabrigiæ,
4.—Splendida et inter ceteras conspicua editio ipsos poe
tas emendatissimos exhibet. Editor varr. lectt. adjecit
cum ex aliorum annotatt. excerptas, tum ex Cod. Lau
densi, collationibus in margine Aldinæ adscriptis, aliis col
lationibus Octav. Ferrarii, item ex antiquis editt. Reg.
' Lep. Brix. Venet. Ald. Colin. - ¢

1710 Cat. Tib. Prop. ex recens. Jo. Ant. Vulpii Bergomensis,

cum ejusdem observatt., Patavii ap. Jos. Corona, 4.—Et
- • . p.
xx . • INDEX EDITIONUM CATULLI,

adolescens, et nondum visa Brouckhusiana, hanc emiserat

vir doctissimus. Multa retractavit in ed. posteriore.
1713 In corpore poetarum, Lond. fol. (cura Maittarii.)
1715. Cat. Tib. Prop. opera. Aceedunt quædam eorundem
Poetarum carmina græce versa, cum oda Sapphus a Cat.
latine reddita, et cum indice copioso. Lond. Jae. Tonson,
12. Mich. Maittarii cura prodiit. Ex Cantabrigiensi re
petita est, una cum Var. Lect. Adjecta tabula, qua Sca
ligerianæ transpositiones comparatæ sunt, item græca ver
sio nonnullorum carminum a Scaligero et Florente Chris
tiano facta.
1723 Cat. Tib. Prop. ad fidem optimorum exemplarium recen
siti, cum MSS. varr. lect. margini adpositis, ad celsissimum
Aureliansem Ducem. (studio et opera Mich. Brochard) Pa
ris. Coustelier 4.— Nil aliud egit editor, quam ut edit.
Scaligerianam recudendam traderet.
1733 Cat. interpretatio odæ Sapphicæ ad Lesbiam, in Wolffii
edit. Sapphus fragmentorum, Hamb.
ÆTAS VI. VULPIANA.

1737 Cat. cum copioso Vulpii commentario, Pat. 4. Notæ nom

tam in emendando et interpretando versantur, quamquam
in hoc quoque, quam in conferendis locis veterum et re
centiorum poetarum, in quibus eadem sententia simili
aliove modo expressa est, etiam per imitationem ut lec
tores haberent exercitationem ingenii aptam ad imitatio
nem, itemque. ut copia verborum et sententiarum compa
rari possit.
1738 C. Val. Catullus in integrum restitutus. Ex MS. nuper
Romæ reperto et ex Gallicano, Patavino, Mediol. Rom.
Zanchi, Maffei, Scaligeri, Achillis, Vossii et aliorum.
Critice Jo. Franc. Corradini de Allio in interpretes veteres,
recentioresque, grammaticos, chronologos, etymologos,
_ lexicographos, cum vita poëtæ nondum edita. Venet. fol.—
De Corradini impudentia vid. Cl. Harles. introd. in not.
lit. Rom. Vol. I. p. 326. sqq.
— C. Val. Cat. Opp. ex castigationibus observationibusque
Grævii, Vossii et Vulpii emendata. s. a. et l. 12. accedit
pervigilium Veneris ex castigatt. obssque Sanadoni emen
datum.
1742 Cat. Tib. Prop. ad fidem optimorum librorum accurate
recensiti, quibus adjectum est Pervigilium Veneris, Goët
tingæ. ex offic. Acad. A. van den Hoeck, 12.
1743 Cat. Tib. Prop. pristino nitori restituti et ad optima exem
plaria emendati, Acc. fragmm. C. Gallo inscripta. Lugd.
Batav. (Paris. Coustelier) 12. Ad Scaligerianam rec.
excusa est.
 ÆTAS VI. VULPIANA . xxi

1754 Paris. ap. Barbou. 12.

1762 Cat. Tib. Prop. Goëttingæ, 12. quibus adjectum est per
vig. Vener. repet. ed. 1742.
1772 Cat. Tib. Prop. Birmingham. typis elegantissimis Jo. Bas
kerville, 4 et 12. -

1773 Cat. Tib. Prop. Lond. per Harwood, 12.

1778 C. Val. Cat. Epithal. de nuptiis Pelei et Thetidos, varie
tate lectionis et perpetua adnotatione illustratum a Frid.
Guil. Doeringio, Numburgi, 8.
1783 Editio Bipontina. Cat. Tib. Prop. cum C. Galli fragnm.
et Pervigilio Veneris; præmittitur notitia litteraria. maj. 8.
1787 C. Val. Catulli carmen de nuptiis Pelei et Thetidis cum
versione Germanica Christiani Friderici Eisenschmid, in
usum tironum illustravit Carl. Gotthold Lenz. Altenburgi.
Nic. Heinsii notulæ in Catullum editæ sunt a Pet. Burmaiino
ad calcem Advers. Heinsianorum.
In Catulli Attin emendationes sunt in Miscell. Obs. Dorvill.
Vol. II, p. 323. sqq. item in Carmen X, Varus me meus, Vol. V,
p. ά
1. sqq. carminum Catulli eleganter scriptus in membrana, qui

olim fuit Marquardi Gudii, una cum aliis ejusdem MSS. optimæ
notæ pervenit in Bibliothecam Guelferbytanam Serenissimii Du
cis Brunsvicensis. Aldina editio Catulli, Tibulli et Propertii
vulgata anno 1502. 8. exstabat castigata passim et emendata
manu viri docti in bibl. Ernest.--Codicem Cat. Tib. et Propertii,
silvarumque Statii ab Ant. Sinibaldo Florentiæ anno 1484. de.
scriptum Neapoli in Bibl. Olivetanorum vidit Bernhardus de
Montfaucom, ut refert ipse in Diario Italico, p. 305.—Exemplar
Catulli MS. quod Mediolani servat Bibl. Ambrosiana, mirifice
prædicat Jos. Ripamontius in Card. Borromæi vita. Lucas
Holsteinius in Epist. Tom. V. Sylloges Burmannianæ p. 485.
Jani Brouckhusii schedas MStas in Catullum nactus David Hoog
stratanus novam ejus poëtæ editionem notis illustratam meditaba
tur, sed morte præreptus est 21 Nov. a. 1724.
Bernardini Realini Carpensis, S. J. commentarius a juvene vix
viginti annorum, antequam societatem ingrederetur, in nuptias
Pelei et Thetidis: cum adnotationibus ejus in varia scriptorum lo
ca, recusis in Tomo secundo Facis Criticæ Gruterianâ p. 335—
371. vidit lucem Bononiæ 1551. 4.
Rob. Titii prælectiones ad Catulli Galliambum sive carmen
LXIV, Bonon. 1599. 4. cum aliis quibusdam ejus viri scriptis
prodierunt, et im Grævii editione Catulli leguntur, atque in Pa
risiana a. 1604. fol. p. 216. Illa Parisiana in quibusdam exem
plis præfert etiam annum 1608. vel 1615.
F. A. C. Werthes über den Atys des Catull, München, 1774.
8. Interpretationem excipiunt observationes.
Emendationes in Catulli Epithal. auctore Ch. Guil. Mitscher
lichio: sunt adjectæ ejusdem epistolæ criticæ in Apollodorum, p.
43—51. Goëttingæ 1786.
 xxii INDEX EDITIONUM CATULLI,

VERSIONES ET METAPHIRASES.

Catulli Epithalamium græca metaphrasi donatum a Q. Septi.

mo Florcnte Christiano. Paris. 4. 1587. apud Morell. Hæc me
taphrasis recusa est in edit. Lond. 1715.
Carmina quædam e latino Catulli græce expressa leguntur in
edit. Jani Dousae, Lugd. 1592.
Poematia quædam Catulli, Tib. et Prop. selecta græce red
dita per Jos. Scaligerum 1615. 8.—Repetita et hæc metaphrasis
in edit. Lond. 1715, et illa phaseli in editione Senftlebiana,
Lips. 8. 1642. .

Amores Catulli ex poematiis ipsius petito argumento Gallica

prosa ingeniose descripsit conjecturisque suis explicuit Joannes
Capellanus (de la Chapelle, qui et an. 1712. amores Tibulli de
scripsit) Paris. 1680 et Amstel. 1699. 12. duobus voluminibus,
atque inter ejus opera Paris. 1700. 12. Gallum secutus Germa
mus est in libro, cui titulus * Joachim Meyers von Perlenberg
Durchlauchtigste Römerin Lesbia,” etc. Lips. 1690. 8.
Catulli casta carmina, selecta a Raph. Eglino Iconio cum
ejusdem vindiciis Ciris Catullianæ, adversus Jos. Scaligerum,
Francof. 1606. 12. additis Scioppii epithetis et synonymis poe
ticis et notis ejusdem ad Claudii Verdierii censionem. Qui sub
Imperialis nomine complures fabulas Romanenses sermone ver
naculo Germanico (ut Jo. Capellanus sive de la Chapelle Gallico)
edidit, testatur, etiam prælo se paratam habere Deliam, Cyri
thiam et Lycoridem, sive Catulli, Tibulli ac Propertii poemata
versibus Germanicis expressa sic, ut fabulæ eroticæ illa intexue
rit, et rerum Augusti Imperio Romæ gestarum non inamoenam*
narrationem fuerit persecutus.
Epithalamium Thetidos et Pelei redditum carmine Italico a Lu
dovico Alamanno, * qui primus in heroicis usus fuit genere ver
suum liberiori, quod Italis versi sciolti t appellatur: uti post Ala
mannum deinde fecere Ludovicus Martelli in Metaphrasi libri
quarti /Eneidos, Hippolytus de Medicis in Metaphrasi libri se
cundi, Trissinus in Claudiano de raptu Proserpinæ, et alii deinde,
in aliis. -

Petrus Taissand Quæstor Burgundiæ a 1715. æt. 72. defunc-,

tus, inter alia, quæ in ejus vita memorantur, reliquit versionem
Gallicam Officiorum Ciceronis et Metaphrasin Catulli. . Vide
Journal des Savans 1716. Sept. p. 300. -

Epitalamio melle nozze di Peleo e Teti di C. Val. Catullo tra

dotto in versi Toscani (ab Octav. Nerucci) Siena 1751. 8.
Traduction en Prose de Catulle, Tib. et Gallus. Par l'Auteur
des Soirées Helvetiennes (Mr. Pezay) Tomes 2. Amst. 1771. 8.
* Giornale de* letterati d'Italia. * Quasi versus solutos dixeris et
T. XXXIII. p. 324. . . . - homoeoteleutorum lege liberos.
 vERSIONES ET METAPHRASES. xxiii
avec un discours préliminaire. Tom. I. complectitur Catulli tex
tum cum versione et notis. Nonnullorum carminum obscœno
rum solus textus exhibetur. Sed versio levior habetur.
Poematto di Catullo intorno alle nozze di Peleo e di Teti, ed
un epitalamio dello stesso, tradotti in versi Italiani (a Joseph.
Torelli). Verona 1781. mai. 8.
Katulls epischer Gesang von der Vermählung des Peleus,
metrisch übersetzt und mit einigen Anmerkungen begleitet von
J. Gurlitt. Leipz. 1787. 8.
Versio Eisenschmidiana Germanica excusa est in edit. Lenzii,
Altenb. 1787. -

A D D E N D A.
- - -

Catulli carmina minora (cum notulis), curavit T. S. Forbiger.

Lips. 12m. 794.
C. G. Lenzii Epistola in loca quædam carminis Catulli de
nuptiis Pelei et Thetidos. Gothæ. 808.4 maj.
Observationum criticarum in Catulli carmina specimen scripsit
Ferd. Handius. Lips. 809. 8maj.
Omnia Catulli casta carmina, notis Doeringianis comitata,
complectitur libellus, in usum Scholarum editus, cui titulus est,
* Excerpta ex variis Romanis poetis," etc. Lond. Rivington.
12mo. 1817. editio secunda. -

Catulli carmina ad membranarum meliorum et editionum prin

cipum fidem recensuit, suasque animadvv. adjecit J. G. H.
Klindworth. Pars. Ima, prolegom. carminumque textum ; pars
2da. commentar. crit. indicesque continens. 8maj. Lips. 818.
[adhuc sub prælo,]
 C. V A L E R II CATU LLI

VITA

EX EDITIONE VULPIANA.

— • —

VALE n 1 o CAtullo Quinti prænomen tribuit Josephus

Scaliger, corruptissimi loci auctoritate fretus, ex Elegia
ad Januam, v. 12: testatus præterea, se in antiquo libro
Jacobi Cujacii I. C. ita scriptum manifesto comperisse.
Huic Scaligeri persuasioni pondus addit Joannes Har
duinus, qui (ad librum XXXVII. nat. historiæ C. Plinii
Secundi cap. 6.) affirmat, in omnibus codicibus manu ex
aratis Catullum Quintum appellari. Consensus tamen
eruditorum, atque editiones pæne omnes refragantur:
quibus olim præiverat L. Apuleius Madaurensis, cum in
Apologia priore carminum quorundam suorum lasciviam
Caii Catulli nobilissimo exemplo defendit. Et certe li
brarii veteres, nominum similitudine decepti, Catulum
Poetam cum Catullo sæpe confundunt : idcirco factum
existimo, ut cum illi Quintus prænomen fuerit, huic etiam
idem affingerent.* Veronensem porro fuisse nostrum
poëtam, liquido constat, cum ex Ovidio, Plinio majore,
Martiale, Ausonio, ceterisque, tum ex ipsius testimonio,
qui carm. 31., ubi, e Bithynia reversus, Sirmionem lacus
• Alius certe Quintus Catullus fuit, do, ut solet, ad Theotinum. Omitto Cin
eujus integrum nomen Quintus Luca nam Catulum, Stoicum, quem audivit
tius Catullus, urbamus sive urbicarius, M. Antoninus imperator, teste Capito
hoc est, mimographus, de quo viden lino in Marci vita c. 3. Nam et hujus
dus Scholiastes ad Juvenal. VIII. 185. verum nomen Catullus erat, ut constat
ad verba, Clamosum ageres ut Phasma ex M. Antonini lib. I. Sect. 13. Acce
Catulli; et ad XIII. 109.—Q. Catulli dit ille, ad quem Martialis XII. 74.
Epigramma e Callimachi Epigr.XLIII. Heredem tibi ne, Catulle, dicis : Non
* suaviter expressum refert Gellius XIX. credam, nisi legero, Cutulle. (Ex edit.
9. qnod incipit, Aufugit mni animus, cre Bipont. p. 13.) -

d
xxvi V 1 T A C. VALERII C A T U L LI.

Benaci peninsulam adloquitur, ad Larem domesticum

salvum se advenisse gaudet. Natus est (si Hieronymus
rationem recte subduxit, neque numeri in ejus Chronico
depravati sunt) Olympiadis 173. anno 2., ab urbe vero
condita 667. Lucio Corn. Cinna, Cn. Octavio Coss.—Qua
mobrem non injuria Lilius Gregorius Gyraldus Petrum
Crinitum reprehendit, quod scribere non dubitaverit:
pro comperto haberi, carmen de Passere Lesbiae ad Virgi
lium missum fuisse, ob illud Martialis :*
Sic forsan temer ausus est Catullus
Magno mittere Passerem Maromi.
Nam verisimile non est, Catullum septemdecim annis
Marone grandiorem (natus est enim Maro, teste Hiero
nymo ac Donato, olympiadis 177. anno 3., ab urbe vero
condita 684., Cn. Pompeio Magno, M. Licinio Crasso
primum Coss.) eidem adhuc puero tantum detulisse, et
nonnisi fronte perfricta, animoque obfirmato, ad ejus tri
bunal accedere posset. Præterea rò forsan, quod est
apud Martialem, argumenti vim omnino infringit.+
Parentem habuit Valerium, ex honesta familia munici
pali, cujus nimirum hospitio, si Tranquillum audimus,f
C. Julius Cæsar uti solitus fuerit. Non amplissimam
quidem pecuniam possedit, utpote qui sacculum suum
aranearum plenum § ingenue fateatur, Furiumque et Au
relium inter principes amicorum observaverit : quorum
alteri nec servus, nec arca, nec cimeæ erat : | alterum esu
ritionum patrem % ipse festive appellat. Cumque divi
* Lib. 4. epigr. 14.' lii fama, non dubitasset forte Catullus,
f Quod Martialis scripsit, Sic for si tum vixisset, passerem suum illi jo
san etc. hoc non ita potest intelligi, ac cosque mittere. Ita Martialis quoque
si revera ad Virgilium carmina sua, Epigrammata sua ait se offerre Silio.
vel carmen de Passere, miserit Catul Jo. Isaaci Pontani autem et Boxhornii
lus ; nam alioqui non dixisset Mar (c. 35. quæst. Rom.) hallucinatio tri
tialis, sic forsan : sed quod Martialis buenda calami festinationi, Catullum
sua voluerit Epigrammata cum Catul Martiali juniorem facientium. (Ex
lianis, et Silium, ad quem scribit, com edit. Bipont. p. 14.)
parare cum Marone ; licet accurate f In Julio c. 73.
loquendo non jam ita claruerit Virgi § Carm. 13.
lius, cum Catullus scriberet, ut ad eum | Carm. 23.
misisse carmina sua credi possit. Sed “ Carm. 21.
quantacumque etiam deinde fuit Virgi
 VIT A C. VALERII CATU I, LI. xxvii

tum Romanorum familia maxima esset, neminem habuit

Catullus,
Fractum qui veteris pedem grabati
In collo sibi collocare posset.*
Patrimonio tamen satis lauto fuisse videtur, quod homi
nem eo loco natum deceret. Nam et Romæ, in urbe
sumtuosa, diutius commoratus est, ibique amoribus ope
ram dedit, ac fundum in agro Tiburtino possedit : navi
sua in Pontum navigavit, ac se Sirmionis herum f appel
lare non veretur ; quæ omnia profecto sunt hominis lo
cupletis, et cui familiares copiæ non desint. Quod ta
men genio indulgeret, convivia pararet, puellas a lenone
redimeret,f nobilium amicitiis floreret, propterea difficul
tate nummaria sæpius erat, villasque suas pignori oppo
nebat. Hanc vero potissimum causam fuisse crediderim,
quare cum Jurisconsultis et Oratoribus, puta eum Aipheno
Varo, Licinio Calvo, Tullio Cicerone assidue versare
tur; homo scilicet ære alieno obstrictus, et forensibus
negotiis distentus. Lucellum itaque alicunde corrasu
rus, Memmium prætorem in Bithyniam simul cum ger
mano fratre secutus est, nullo tamen successu ; idque ob
prætoris ejusdem nimiam cupiditatem, vel certe negligen
tiam. Imo vero cum in provinciam Troadem venisset,
fratrem suum, quem æque ac se ipsum diligebat, immatura
morte præreptum amisit. Hujus postea cineribus, ex
Asia in Italiam revertens, maximo moerore parentavit:
ejusdem memoriam, ubicumque se obtulit occasio, mira
pietate semper coluit. Navigatione demum absoluta,
phaselum, quo mare transmiserat, Castori et Polluci, ha
bitis eo tempore navium servatoribus, illustri carmine
dedicavit.
Postquam ex ephebis excessit, in castris amoris coepit
stipendia facere: in primis autem Clodiam, præstanti
mulierem forma, quam mutato nomine Lesbiam vocare
consuevit ; Hypsithillam quandam, Aufilenam Veronen
sem, et Juventium puerum deperiit. Amores quoque
suos mollissimis versibus complexus, eo scribendi ge
* Carm. 10. f Carm. 31. ; Carm. 103.
xxviii VITA C. VALERII CATULLI.

nere haud minorem consecutus est gloriam, quam sublimi

vereque divino Æneidos poemate vates Mantuanus.
Amici ejus plurimi enumerantur : Cornelius Nepos, cui
libellum suum muneri misit ; Verannius et Fabullus ;
Furius et Aurelius ; Licinius Calvus, Orator vehemens,
et nobilis poëta, quem prisci scriptores fere semper Ca
tullo adjungunt; Alphenus Varus IC. ; Cæcilius, qui de
Matre Deorum poema conscripserat ; Manlius Torqua
tus, e gente patricia Romana, cujus nuptias elegantissima
ode celebravit, et ad quem est illa epistola, quam tanti
Muretus fecit ; Cinna, Smyrnæ auctor ; Cornificius for
tasse ille, cujus esse Rhetoricorum ad Herennium libros
quatuor nonnulli putaverunt ; Hortalus, poëta medio
cris ; Cato, non ille Uticensis, morum severitate insignis,
at litterator quidam, cujus mentionem facit Suetonius in
libro de illustribus Grammaticis c. 11; denique Coelius,
Veronensis. M. Tullium Ciceronem in causa forensi
(quænam illa fuerit, ignoratur) videtur patronum adhi
buisse, cui profecto ob acceptum beneficium venusto epi
grammate gratias agit. Quamquam igitur Asinium Pol
lionem diligeret, hominem Ciceroni tantopere infestum,
a Tullio colendo non abstinuit : sed videlicet Asinius,
mortuo demum Catullo et Cicerone ipso, adversus eximii
oratoris manes inimicitias exercuit: nam Catullo flo
rente, ac hendecasyllabos scribente, puer* adhuc erat.
Iambicis et Phalæciis versibus in pessimos quosque ho
mines, nullo discrimine, invectus est: neque ipsi Cæsari,
quantumvis rerum potito, pepercit, quin calami aciem in
sinistram ejus liberalitatem,t atque alia vitia distringe
ret. Mamurram, Gellium, Vatinium, Vettium, Comi
nium, quos vehementer oderat, propriis nominibus per
ora hominum traduxit, ac styli acerbitate confixit. Lusit
præterea in Volusium, ineptum (ut ipse quidem existi
mabat) annalium scriptorem : in rivalem Egnatium, ma
lum poëtam : in Suffenum, quem Cæsiis et Aquiniis lit
terarum venenis adnumerat : postremo, in Sextium, ora
torem, cujus frigidissima oratione molestam gravedinem
se contraxisse per jocum affirmat.
- * Carm. 12. f Carm. 29.

è
 VITA C. VALERII CATULLI. xxix

Græcis litteris non leviter imbutum fuisse, ex eo col

ligi potest, quod suavissimam oden poëtriæ Sapphus et
Callimachi elegiam de coma Berenices, mundissimis car
minibus latine reddiderit: ob id etiam fortasse a Tibullo,
Ovidio, Martiale doctus appellatus. Et idcirco mirum
videri debet, Julium Scaligerum, ea virum eruditione,
quodque non minimum est, Veronensem, ideoque muni
cipi suo saltem hoc nomine devinctum, hæc de Catullo
monumentis mandavisse : Catullo docti nomen quare sit
ab antiquis attributum, neque apud alios comperi, neque
dum in mentem venit mihi ; nihil enim non vulgare est in
ejus libris.* Quamquam postea mutato consilio, qui
mos est homini, tra\uvqyòtav canere cogatur, Galliambicum
ejus carmen divinum autumans, et poema de nuptiis Pelei
ac Thetidos, verum aditum et gradum ad AEneidos divi
nitatem esse pronuntians. Nonne probabilius de nugis
poëtæ nostri Cornelius Nepos, vir gravissimus, judicium
tulerat, cum eas esse aliquid putabat ? Nonne benignius,
et justius cum ipso egere Pompeius Saturnius, ac Sen
tius Augurinus, quorum uterque, teste Plinio in episto
lis,t Catulliani carminis imitationem sibi gloriæ fore
augurabantur. Sed hæc alias : nunc id, quod coepimus,
agamus. Quinctilianus et Diomedes inter poëtas Iam
bicos Catullum reponunt. Ante Horatium profecto iam
bicis versibus gloriam Catullus adeptus fuerat, ut falso
scripserit Horatius epist. 19. lib. 1.
Parios ego primus iambos
0stendi Latio

Hieronymus Lyricis adnumerat: reliqui, Epigrammato

graphis. Ego vero, si modo fas est meam sententiam
aperire, variis potius adjungerem ; nam certe in ejus
poëmatis nonnulla excedunt Epigrammatis modum. Am
bigitur jure a nonnullis, utrum hæc solum paucula, quæ
hodie exstant, ab illo scripta fuerint, an vero longe plura,
quæ vetustas nobis inviderit.f Ansam ad dubitandum
* In Hypercritico, seu lib. 6. poe- tulli ad nos lacerum pervenisse. Longe
tices, c. 6. enim plura scripsisse testes sunt vete
t Lib. 1. epist. 16. lib. 4 epist. 27. res Grammatici, qui de ejus poematiis
# Dubitandum minime est, opus Ca- ea prodncunt, quæ badie non exstant,
xxx VITA C. VALERII CATULI, I.

dat Plinius, qui de Incantamentis aliquid a Catullo ex

aratum innuit,* cujus ne vestigium quidem superest.
Et Catullus ipse affirmat (Carm. 68. v. 17.) se satis multa
lusisse, v

Jucundum quum aetas florida ver ageret.

Nisi Raphaëli Eglino Hconio Tigurino auscultare veli

mus,+ qui Cirin, poema elegantissimum, Virgilio ab
judicans, Catullo attribuit propter styli similitudinem :f
Catulli profecto esse videntur tria carmina in Priapum,
quæ doctis viris nonnullis post carmen 17 collocare pla
cuit ; non ita dissimili sunt oratione ac stylo. Quod e
puris iambis confectum est, Phaseli nitorem proxime at
tingit: et, quædam in iis continentur, quorum imitatio
in Eclogis Virgilianis apparet ; Virgilius enim a Catullo
plura sumsit; tum comparativus ostreosior (carm. 18.) auc
torem suum satis clamat ; hujusmodi enim comparativis
longioribus Catullus mirifice delectatur. Neque Teren
tiano Mauro, vetusto atque emunctæ naris Grammatico,
Itaque apud Virgilium (lib. V. 609.) quam comparent. Hæc de carminibus
per mille coloribus arcum, ibi Servius : Catulli deperditis Jos. Scaliger, quibus
De iride arcum in genere masculino inepte quidam Phasma et Laureolum e
dixit. Virgilius, Catullus et alii in fe Juvenale ac Tertulliano 'adjungunt.
minino, referentes ad orginem. Atqui Vid. Sam. Petitum ad Leges Atticas
tale nihil hodie in Catullianis.—Præte p. 245. seqq. et Pamelium ad Tertul
rea ejus opus videtur in genera carmi lian. c. XIV. contra Valentinianos.
num distincta fuisse, Hendecasyllabos, Phasma Q. Lutatii Catulli, et Laureo
Heroica, Lyrica, Elegiaca. Itaque lum Nævii vel Laberii, neutrum vero
Charisius citat Catullum in Hendecasyl Catulli esse, eruditis jam notatum.—
labis; quod sane uon fecisset, nisi ita Carmen Catulli de incantamentis citat
tributum fuisset volumen. — Rursus Plin. XXVIII. 2. : Ithyphallica memo
apnd Virgilium legimus Et quo te di rat Terentianus Maurus. (Ex Fabric.
eam carmine?—lbi Servius refert, Vir Bibl. Lat. Toin. c. 5.) .
gilium, cum sciret Rhæticum vinum * Lib. 28. nat. Hist. 2.
summopere laudari a Catone, contra f In vindiciis Ciris Catullianæ ad
autem vituperari a Catullo, ne se in versus Jos. Scaligerum.
eam dissensionem interponet, hoc mo £ Præter rem omnino Cirin Catullo
do locutum : atqui in hodiernis Catul tribuit Eglinus, quem Catulli non raro
lianis nulla nota ejus rei exstat.—De imitatorem docet Leonhardus Friso
nique Nonius ex Priapeo Catulli addu libro tertio de poemate. Neque ve
cit de meo ligurire libido est. Quare rius alii carmen de Vere, sive Per igi
admodum mutilum opus Catullianum lium Veneris ad Catullum auctorem re
ad nos pervenisse minime dubium est. tulerunt; quorum sententiam confutat
Quid præterea dicam, quæ citat ex Ca Lipsius libro I. Electorum c. v. (Ex
tullo Manrus Tereulianus, quæ nus Fabric. Biblioth. Lat. Tom. I. c. 5.)
 VITA C. VALERII CATULLI.. xxxi

repugnare ausim, qui testatur, Catullum plures versus eo

Priapeio sive Antispastico metri genere composuisse.
Decessit poeta noster annos aliquot natus ultra quad
raginta, ut adversus Eusebii Chronicon ostendo ad ejus
carmen LII. et CXI.*

* Catullum quoque Caesari super Carpentarianis. p. 432. sqq. ita nt per

stitem fuisse contendit Jos. Scaliger ad Valerium in Epistola Ciceronis ad Tre
Eusebii num. MDCCCCLX. assen balium VII. 11. Catullus possit intel
tiente Is. Casaubono ad Suetonii Cæ ligi. (edit. Bipont. p. 14.) cf. nosin ar
sarem e. 73. et Franc. Carpentarius in gumento ad Carm. XXXIV.
Iin
lem,
vìt,
 NONNULLA

VETERUM SCRIPTORUM .

C. V A L E R I O C A T U L L O
TESTIMONIA

A VULPIO COLLECTA.

-_-_-

Cornelius Nepos in T. Pomp. Attico cap. 12.

Idem L. Julium Calidium, quem post Lucretii Catullique mor
tem, multo elegantissimum poëtam nostram tulisse ætatem, vere
videor posse contendere expedivit.
Horatius Satyra 10. lib. 1. 19.
Nil præter Calvum et doctus cantare Catullum.
Tibullus lib. 3. eleg. 6. 41.
Sic cecinit pro te doctus, Minoi, Catullus.
Propertius lib. 2. eleg. 19. 39. Edit. Bipont.
Ista meis fiet motissima forma libellis:
Calve, tua venia; pace, Catulle, tua.
Idem lib. eod. eleg. 25. 87.
Hæc quoque lascivi cantarunt scripta Catulli,
Lesbia, queis ipsa notior est Helena.
Ovidius lib. 8. Amorum Elegia 9. 61.
Obvius huic venias, hedera juvenilia cinctus
Tempora, cum Calvo, docte Catulle, tuo.
Idem libro eod. eleg. 15. 7.
Mantua Virgilio gaudet, Verona Catullo.
e
 xxxiv DE C. VALERIO CATULLO

Idem lib. 2. Tristium, versu 427.

Sic sua lascivo cantata est sæpe Catullo
Femina, cui falsum Lesbia nomen erat.
Nec contentus ea, multos vulgavit amores,
In quibus ipse suum fassus adulterium est.
Velleius Paterculus Historiæ Rom. lib. 2. cap. 36.
Quis enim ignorat, diremtos gradibus ætatis floruisse hoc
tempore Ciceronem, Hortensium —-—--- auctoresque
carminum Varronem ac Lucretium, neque ullo in suscepti operis
sui carmine minorem Catullum ?

M. Seneca Rhetor Controversia 19.

Erat enim (Calvus) parvulus statura; propter quod etiam Ca

tullus in Hendecasyllabis vocat illum salaputium disertum.
(vid. carmen Catulli 53.) _
L. Seneca Philosophus in Apocolocyntosi Claudii Cæsaris,
Nec mora, Cyllenius illum collo obtorto trahit ad inferos:
- - Illuc unde negant redire quemquam. :

(versus est Catulli e Carmine 3.) .

Plinius mqjor Præfatione Hist. Nat. . . .
Namque tu solebas meas esse aliquid putare nugas, ut objicere
moliar Catullum conterraneum meum: (Agnoscis et hoc castrense
verbum) ille enim, ut scis, permutatis prioribus sætabis, durius
culum se fecit, quoniam volebat æstimari ea a Veraniolis suis et
Fabullis.
(vid. carm. 1 et 12. poëtæ nostri.)
Idem lib. 28. cap. 2.
Hinc Theocriti apud Græcos, Catulli apud nos, proximeque
Virgilii, incantamentorum amatoria imitatio. -

Idem lib. 36. cap. 6.

Hic namque est Mamurra Catulli Veronensis carminibus pro
scissus, quem et res, et domus ipsius clarius, quam Catullus, dixit
habere, quidquid habuisset comata Gallia,
(vide carmen 29. nostri poëtæ.) -

Idem lib. eodem cap. 21. ' -

Sed et ii pumices, qui sunt in usu corporum lævigandorum

feminis, jam quidem et viris, atque, ut ait Catullus, libris,
(vid. carm. 1. et 22.)
 TESTIM O NIA. XXXV

Idem lib. 37. cap. 6.

Nonius Senator, filius Sturmæ Nonii ejus, quem Q. Catullus
poëta in sella curuli visum indigne tulit. -

(vid. carmen 52.)

Plinius junior Epistola 16. lib. 1.
Facit versus (Pompeius Saturninus), quales Catullus meus, aut
Calvus. - Quantum illis leporis, dulcedinis, amaritudinis inserit !
Sane, sed data opera, molliusculos, leviusculosque, duriusculos
quosdam : et hoc quasi Catullus meus, aut Calvus.
Idem Epistola 14. lib. 4. loquens de Hendecasyllabis.
Scimus alioqui, hujus opusculi illam esse verissimam legem,
quam Catullus expressit: Nam castum esse decet pium poëtam Ip
sum etc.

(vid. carmen 16.)

Sentius Augurinus ap. eund. epist. 27. lib. 4.
Canto carmina versibus minutis,
His olim quibus et meus Catullus,
Et Calvus, veteresque ———
Corn. Tacitus lib. 4. cap. 34. annalium, in Oratione Crematii Cordi.
Carmina Bibaculi et Catulli referta contumeliis Cæsarum
leguntur. - - -

* Juvenalis Satyra 6. 7.
Haud similis tibi, Cynthia ; nec tibi, cujus
Turbavit nitidos exstinctus Passer ocellos.

Suetonius in Julio cap. 73.

Valerium Catullum, a quo sibi versiculis de Mamurra perpetua
stigmata imposita, non dissimulaverat, satisfacientem eadem die
adhibuit coenæ : hospitioque patris ejus, sicut consueverat, uti
perseveravit.
Quinctilianus lib. 1. Instit. Oratoriæ cap. 5.
Sicut Catullus ploremum circa Padum invenit.
(vid. carm. 96.)
Idem lib. eod. cap. 10. ubi de aspirationibus,
Eripuit brevi tempore nimius usus, ut choronæ, chenturiones,
præchones adhuc quibusdam inscriptionibus maneant; qua de re
Catulli nobile Epigramma est.
(vid. carm. 83.)
xxxvi DE C. vALERIO CATULLO
Idem lib. 6. cap. 3.
Et Catullus cum dicit :
Nulla in tam magno est corpore mica salis,
non hoc dicit, nihil in corpore ejus esse ridiculum.
(vid. carm. 85.) -

Idem lib. 10. cap. 1.

fambus non sane a Romanis celebratus est, ut proprium optis:
a quibusdam interpositus : cujus acerbitas in Catullo, Bibaculo,
Horatio. -

(Meminit præterea de Catullo Quinctilianus lib. 9. cap. 3. et 4.

item lib. 11. cap. 1. et 3.)
Martialis lib. 1. Epigr. Epistola ad Lectorem.
Lascivam verborum veritatem, id est, Epigrammaton linguam
excusarem, si meum esset exemplum ; sic scribit Catullus; sic
Marsus, sic Pedo, sic Getulicus, sic quicunque perlegitur.
Idem lib. 1. epigr. 62.
Verono docti syllabas amat vatis.
Idem lib. 2. epigr. 71.
Protinus aut Marsi recitas, aut scripta Catulli.
Idem lib. 4. epigr. 14.
Sic forsan tener ausus est Catullus
Magno mittere Passerem Maroni.
Idem lib. 5. epigr. 5.
Sit locus et nostris aliqua tibi parte libellis,
Qua Pedo, qua Marsus, quaque Catullus erit.
Idem lib. 7. epigr. 14.
Accidit infandum nostræ scelus, Aule, puellæ:
Amisit lusus, deliciasque suas.
Non quales teneri ploravit amica Catulli
Lesbia, nequitiis Passeris orba sui.
Idem lib. 8. epigr. 73.
Lesbia dictavit, docte Catulle, tibi.
Idem lib. 10. epigr. 78.
Nec multos mihi præferas priores,
Uno sed tibi sim minor Catullo.

Idem lib. eod. epigr. 103.

Nec sua plus debet tenui Verona Catullo.
 TESTIMONIA. . xxxvii

Idem lib. 12. epigr. 44. ' •

Lesbia cum temero te posset amare Catullo. -

Idem lib. 14. epigr. 77. quod inscribitur Cavea Erobea.

Si tibi talis erit, qualem dilecta Catullo
Lesbia plorabat, hic habitare potest.
Idem lib. eodem epigr. 195.
Tantum magna suo debet Verona Catullo,
Quantum parva suo Mantua Virgilio.
(vide et Epigr. 152. ejusdem libri.)
A. Gellius Noct. Attic. lib. 7. cap. 20.
Catullus quoque elegantissimus poëtarum.
(et infra eod. capite.)
Idem lib. 19. cap. 9.
Ecquis nostrorum poëtarum tam fluentes carmimum delicias
fecisset ? nisi Catullus, inquiunt, forte pauca, et Calvus itidem
pauca. -

(vid. eundem lib. 6. cap. 16.)

Ausonius Drepanio Pacato Latino.
Cui dono lepidum novum libellum
Veronensis ait poëta quondam,
Inventoque dedit statim Nepoti.
Macrobius lib. 2. Saturnal. cap. 1.
Saturnalibus, optimo dierum, ut ait Veronensis poëta.
(vid. carmen 14.)
L. Apuleius in Apologia.
Eadem igitur opera accusent C. Catullum, quod Lesbiam pro
Clodia nominarit.

Sidonius Apollinaris epistola 10. lib. 2. ad Hesperium.

Reminiscere quod sæpe versum complevit Lesbia cum Catullo.
Secerinus Boethius de Consolat. Philosophiæ lib. 3. Prosa 4.
Num vis ea est magistratibus, ut utentium mentibus virtutes
inserant, vitia depellant? Atqui non fugare, sed illustrare potius
• nequitiam solent ; quo fit, ut indignemur, eos sæpe nequissimis
hominibus contigisse. unde Catullus licet in curuli Nonium se
dentem, strumam appellat.
(vid. carmen 52.)
xxxviii DE C. V. CATULLO TEST.

Diomedes Grammaticus lib. 3. cap. 6. de Iambico.

Cujus carminis præcipui scriptores apud Græcos Archilochus,
Hipponax, apud Romanos Lucilius, et Catullus, et Horatius, et
Bibaculus. -

Terentianus Maurus in Tractatu de Literis, Syllabis, Pedibus, et

Metris. v. 838. ubi de Phalecio hendecasyllabo.
Exemplis tribus hoc statim probatis,
Docti carmine quæ legis Catulli etc.
Idem tractatu eodem v. 1031.

Hunc lucum tibi dedico, consecroque, Priape, etc.

Et similes plures sic conscripsisse Catullum
Scimus
(vid. carmen 18.)
 V U L PI I D I A T R I B E,

DE METRIS CATULLI.

—__—

VERSUUM genera, quibus in epigrammatibus ceterisque poë

matiis utitur CAtULlUs, numero quatuordecim occurrunt. Prin
cipem locum obtinet Phalæcius hendecasyllabus, qui constat e
spondæo, dactylo, ac tribus trochæis, hoc pacto:
Quoi dò | nò lèpi I dùm nö ] vüm li | bellüm
In prima tamen sede apud antiquiores poëtas trochæum, vel iam
bum loco spondæi nonnunquam recepit, ut in sequentibus:
Ari | dâ mödö | püni | ce èxpö | litüm
Méas | èsse áli | quid pü | táré ] nugas
In altera poëta noster carmine 57. 7. creticum sive amphima
crum semel usurpavit:
tJno in | léetülö | érü | ditü | li ámb8
Versus autem ille initio carminis 40.
Quænam te mala mens, miselle Ravide.

hypermeter est, sive una syllaba redundans. quem hac ratione

metimur, ut postrema syllaba per synaloephen elidatur a prima
subsequentis, quæ incipit a vocali:
Qüaenám | tè màlâ | mëns mi | séllę | Rävï | de*Agit.
FIoc primo genere versus utitur Catullus trecies novies, videlicet
carmine 1. 2. 3. 5. 6. 7. 9. 10. 12. 13. 14. 15. 16. 21. 23. 24. 26.
27. 28. 32. 33. 35. 36. 38. 40. 41. 42. 43. 45. 46. 47. 48. 49. 50.
53. 54. 56. 57. 58.
II. Sequitur secundo loco Iambicus trimeter, seu senarius,
acatalectus. Hic sex pedibus constat, qui omnes possunt esse
iambi, ut:
“Ait ] füis | sé ná ] vìùm | célér | rimüs
Interdum vero in locis disparibus, puta in primo, tertio, quinto
spondæus admittitur, pes iambo iooo ü\Aaßoc, etsi non iojxpovoc:
nonnunquam etiam imparisyllabi, ut anapaestus o o —, dactylus,
tribrachys o o o. At in locis paribus, nempe secundo, quarto,
ultimo, extra comoediam, et fabulas Phædri Æsopias, comico fere
xl VULPII DIATRIBE

stylo scriptas, præter iambum vel tribrachyn ceteri pedes vix

recipiuntur. Exempla mixti Iambici:
Stëlla im cürü li strü mä Nö niùs sëdët
Per con sula tum pe je rat Vati nius

Hoc genere Catullus utitur quater, nimirum carmine

4. Phaselus ille, quem videtis, hospites,
20. Ego hæc, ego arte fabricata rustica.
29. Quis hoc potest videre, quis potest pati.
hæc porro tria carmina constant ex Iambicis puris.
52. Quid est, Catulle, quod uaoraris emori?
E mixtis hoc Iambicis est. .
III. Succedit superioribus Choliambus, sive Scazom, in omni
hus præcedenti cónveniens, si duos ultimos pedes excipias ;
etenim ordine præpostero quintus pes semper est iambus, ultimus
semper spondæus, ut:
Fülsê | rè qüon | däm cän | didi | tibi | sòlés
Hoc genus a Catullo septies adhibetur :
Carmine 8. Miser Catulle, desinas ineptire.
• 22. Suffenus iste, Vare, quem probe nosti.
31. Peninsularum, Sirmio, insularumque.
37. Salax taberna, vosque contubernales.
39. Egnatius, quod candidos habet dentes.
44. O funde noster, seu Sabine, seu Tibnrs.
59. Bononienses Rufa Rufulum fellat.

IV. Quarti generis est Sapphicus hendecasyllabus, qui constat

e trochæo, spondæo, dactylo, et rursum duobus trochæis, ut:
Sive in I éxtré I mös pénè | trârit | indös
quamquam interdum poëta noster altera in sede trochæum collo
caverit. Exempla sunt:
Seü Sä | cäs sä | gittífé 1 rósqüe | Pärthös
Pauca | nunti | ate me | ae pu | ellæ
Oti | um, Ca | tulle ti | bi mo | lestum est

Illi autem versus abundant semipede, qui absorbetur a prima

vocali subsequentis:
Nullum amans vere, sed idemtidem omnium,
Qui illius culpa cecidit, velut prati.

In eo autem non servatur synaloephe, sed hiatus relinquitur

quarto loco: -

Gälli | cùm Rhë | num hórribi | lêsqué ] ülti

Hoc genere versus utitur Catullus bis, nimirum in duabus odis,
quarum utraque est dicolos tetrastrophos; constant enim ex du
plici genere versuum, Sapphico et Adonio, singulæque earum
strophæ quaternis versibus concluduntur :
Carm. 11. Furi, et Aureli, comites Catulli.
51, Ille uni par esse deo videtur.
 ID E METR.IS CATULLI. xli

V. Quinti generis est Adonius, versiculus exiguus, qui constat

dactylo et spondæo, ut:
Iliâ | rùmpéns
Utitur eo Catullus bis, ut paulo ante diximus.
VI. Ad sextum genus pertinet Trochaicus Stesichorius, quem
Antispasticum etiam vocant, Priapeium, et Angelicum: qui
versus constat sex pedibus: choreo vel spondæo, dactylo, cre
tico — o —, rarius dactylo, iterum choreo vel spondæo, iterum
dactylo, postremum choreo, ut:
Et sä | liré pä ] rätum hàbës | sêd vè | rêrîs In | éptä
Qüemdàm | münici | pém meüm | dé tü | ò völö | pontè
Nütri | ö, mägis | êt magis | ut bë | átá qüot | ännis.
Pro queis | ómnia hò | noribüs | haéc nec | essè Prì | äpö
In fòs sâ Ligü | ri jácet super | natâ sé | curi
Tantum | dem omnia l sentiens quam si | nulla sit | usquam
Quercus | arida rustica confor I mata se l curi
Alter parva fe | rens manu | semper | munera | larga

utitur eo versu Catullus ter, nimirum :

Carm. 17. O Colonia, quæ cupis ponte lmdere ligneo.
18. Hunc lucum tibi dedico consecroque, Priape:
19. Hunc ego,juvenes, locum, villulamque palustrem.

VII. Septimi generis est Iambicus tetrameter catalectus, qui

constat septem pedibus, et cæsura in fine. Ad eum porro facien
dum servantur omnia, quæ ad Iambicum trimetrum pertinent.
Exemplum sit:
Rémit | té pál | liüm | mihi | mèùm | quòd in | völäs ; ti
In illo versu est amphibrachys 9 — e secundo loco, amapæstus
tertio:
Qüum dé | viâ mü | |îër à | litës | òstên | dit ös | citàn | tês
in illo autem spondæus loco septimo:
invi | sá tür | pitér | tibi | flagél | lä cön | scribil | lènt
Catullus hunc adhibet semel, carmine 25.
Cinæde Thalle, mollior cuniculi capillo.

VIII. Octavi generis est Choriambus, qui constat quinque pe

dibus, nimirum spondæo, tribus choriambis — • • —, et pyrrhi
chio, ut: -

Véntös | irritâ fér | re ét nëbüläs | àèriùs | sìnis

Hoc versus genere conscripta est Horatii ode 18. lib. 1.
Nullam, Vare, sacra vite prius severis arborem.
Utitur eo Catullus semel carmine 30.
Alphene immemor, atque unanimis false sodalibus.
xlii V ULPII DIATRIBE

IX. Noni generis est Pseudo-phalæcius δεκασύλλαβοc, qui fit

ex duobus spondæis, ac tribus choreis, ut :
Fêmêl | läs öm | nës ä | micé | préndi
Quas vul | tu vi | di ta | men se | reno
interdum spondæo, et quatuor choreis; cujusmodi
Te in cir | cò te in | ömni | büs li | béllis
Tribrachys autem loco spondæi prima in sede positus, occurrit
illo versu :
Câmérì | üm mihi | péssi [ mæ pü | éllæ
Utitur eo Catullus semel, quamvis intermisceat legitimos hende
casyllabos, carmine 55.
Oramus, si forte non molestum est.

X. Decimi generis est Glyconius, qui fere constat spondæo,

et duobus dactylis, ut:
Jàm sër | viré Thä | lässiò
At Veronensis poëta sæpenumero trochæum usurpat in prima
sede ; cujusmodi sunt illi:
Cingé témpörä | flöribüs
Suave o | lentis a | maraci
Flamme | um cape | lætus huc
Huc ve | ni niwe | o gerens

aliquando iambum, ut in hoc

Püël | læ êt püë | ri intégri
Utitur eo Catullus bis, nempe in duabus odis, quarum prima est
dicolos tetrastrophos; constat enim e Glyconio versu et Phere
cratio ; singulæ porro ejus strophæ quaternis versibus finiuntur :
altera est dicolos pentastrophos, quæ iisdem versuum generibus
conscripta est, sed strophas habet e quinis versibus.
Carm. 34. Dianæ sumus in fide.
60. Collis o Heliconii.

XI. Undecimi generis est Pherecratius, qui fere constat spon

dæo, dactylo, atque iterum spondæo, ut :
Exër | cétè jü | véntàm
Catullus tamen in prima sede frequentius trochæum collocat;
cujusmodi sunt -

Lütë üm pëdë | sóccüm

Frige |
rans Aga I nippe
Semper | ingene rari
Sospi | tes ope | gentem
nonnunquam et iambum, ut in illis:
Püël | læquè cä | nämüs
Hymen | o Hyme | naee
 DE METRIS C ATU LILI. xliii

semel secundo loco spondæum adhibuit:

Nütri ] ünt hü | mòré
Hoc genere versus bis utitur, nempe carmine 34 et 60. cum Gly
conio.
XII. Duodecimi generis est Hexameter ; cujus notissima
structura. Catullus non raro adhibet spondæum pro dactylo in
quinta sede, veluti:
Tempe | quae syl | væ cin | gunt super | impën | dentes
Non prius | ex il lo fla | grantia decli | navit
Eruit | illa pro | cul ra | dicibus extur | bata

Hoc genere versus utitur poëta noster bis perpetua serie,

Carm. 61. Vesper adest, juvenes! consurgite! Vesper Olympo.
63. Peliaco quondam prognatæ vertice pinus.
alternis vero cum Pentametro, a carmine 64. usque ad finem
libri. Nonnulli apud nostrum occurrunt hypermetri, cujusmodi
sunt exempli causa :
Inde pater divùm sancta cum conjuge, natisque.
Et qui principio nobis terram dedit, auctore.

XIII. Decimi tertii generis est Pentameter Elegiacus, æque

notus. Est autem Catullus, more antiquiorum poëtarum, in hoc
genere nonnunquam duriusculus. qualia enim sunt illa !
Troja virûm et virtutum omnium acerba cinis.
Quam modo qui me unum atque unicum amicum habuit.
Vere, quantum a me, Lesbia, amata, mea, es.
Divùm ad fallendos numine abusum homines
Nec desistere amare, omnia si facias.

Et si qua sunt alia similia.

XIV. Decimi quarti generis est Galliambicus, de quo vid. in
Argumento ad Carm. LXIII.
xlii V ULPII IDIATRIBE

IX. Noni generis est Pseudo-phalæcius δεκασύλλαβοc, qui fit

ex duobus spondæis, ac tribus choreis, ut :
Fêmêl | läs öm | nës ä | micê | préndi
Quas vul | tu vi | di ta | men se | reno
interdum spondæo, et quatuor choreis; cujusmodi
Te in cir | cò te in | ómni | büs II | béllis
Tribrachys autem loco spondæi prima in sede positus,
illo versu : -

Cämëri | üm mîhî | péssí [ mæ pü | éllæ

Utitur eo Catullus semel, quamvis intermisceat legit
casyllabos, carmine 55.
Oramus, si forte non molestum est.
X. Decimi generis est Glyconius, qui fere ,
et duobus dactylis, ut:
Jàm sër | viré Thä | lässïò
At Veronensis poëta sæpenumero trochæ
sede ; cujusmodi sunt illi:
Cingé témpörä | flöribüs
Suave o | lentis a | maraci
Flamme | um cape | lætus huc
Huc ve | ni miwe | o gerens

aliquando iambum, ut in hoc

Püël.] læ êt püë | ri intégri
Utitur eo Catullus bis, nempe in .
dicolos tetrastrophos; constat r
cratio ; singulæ porro ejus stri
altera est dicolos pentastroph
conscripta est, sed strophas !
Carm. 34. Dianæ sumus in fid.
60. Collis o Heliconii

XI. Undecimi generis

dæo, dactylo, atque ite
Exër | cétè jü | vè
Catullus tamen in
cujusmodi sunt
Lütë ùm
Frige ram

Semper I i
 -Is An.

TEM

bellum,
_ *
llebas
llonis.

-i-m a Passeratio et Vossio.

* * *troque genere oeeurrat pumer, si
° [de nostra voce vii. exempla apud
j. **** causa h. i. eum, plurimis editióni
-m.
-olo in
Nam veteres solebant membranas pub
licandas pumice expolire, lævigare, et
simul ipsins
multis extoiii. f*****e; conf. infra c.xxii. §.., Ti
bull. III. 1. g.
-i domo oftera. jo 3-8. Sensus est. Tibi, Corneli, h.
"° modo et a no$,; bellus meus offerenda,.„. 5 nam, quan
-cedente a me jam de fi me facias, satis deela,j jam olim
-a? quoi proe,;. - in chronicis tuis. Scripsit enim cor
-modo, vid. Brouklms. aa melius Nepos praeter vit, imperatorum
- 64. et Observat. Miss.m. multa alia temporis injuria nobis erep
■***• Adject. lepidum et. ta. In his numerantu, Chronicorumi;.
A. ad externi. libri or
- referenda $unt, quod pu.
bri tres, qui h. 1. vocantur tres chartae.
nam chartæ, sieu Graecorum χάετaι,
-tiss. Harlesia;, ά,'; f.'. Ε:
passim vocanturipsi libri, si volumina.
. Heintzins , Chrest. Poe. Horat. Epist. II. 1. 161.
■ ■*- h. 1. es. iocosum, test;. Serus enim Græcis admo,;. acumina
. *tum, lepo-;. plenum. Ipse chartis.
■ mox c. vi. 16. volo te ... -
-su. Novus vero i;. et Horat. iv. 8. ei. o,;„. Trist. III.
1. 4. et infra Lxviii. 45. Com
- eiusm quod Cam. ■ pri
■ ■. -os om. publiciju
plexus autem fuera. Cornelius in mi.
■ P. ■ ■ _.
tribus libris unus itai., (quod mul
_ -_ -i-ii. ■ Ius Romanorum aam. tentaverat) om
■is aetatis res memorab;i. (omne æ
_. _ ■), et id quidem multa eum, a...;„.
.
- Diligentia, Juppiter est exclamatio
-
_tioni inserviens. s;. saepe Grae

_ ,
-

|
 C. V A L E R I I C ATU L L I
VERONENSIS AD

CORNELIUM NEPOTEM

LIBER.

CARMEN I.
QUOI dono lepidum novum libellum,
Arida modo pumice expolitum ?
Corneli, tibi: namque tu solebas
VARIETAS LECTIONIS.

Caii. Scaliger legit Quinti. Refutatus jam a Passeratio et Vossio.

2. Nonnulli arido perperam. Nam cum in utroque genere occurrat pumer, si
cut cinis apud nostrum et finis apud alios [de nostra voce vide exempla apud
Burmann. Sec. Anthol. T. II. p. 507.] εὐφωνίας causa h. 1. cum plurimis editioni
bus legendum est arida.
Modeste dedicat poetalibellum suum
Cornelio Nepoti, tamquam benevolo in
genii sui æstimatori, ac simul ipsius
Cornelii doctos labores multis extollit
laudibus.
1. Sensus est: cui dono offeram jo
cosa carmina, novo modo et a nostri
temporis more recedente a me jam de
cantala et confecta ? quoi pro cui ex ve
teri scribendi modo. vid. Brouklius. ad
Tibull. I. 9. 64. et Observat. Miscell.
T. I. pag. 134. Adjecta lepidum et no
vum nullo modo ad externum libri or
natum referenda sunt, quod putabat
Doctiss. Harlesius in Chrest. Poet. Lat.
et J. M. Heintzius in Chrest. Poet.
Nam lepidum h. 1. est jocosum, festi
vum, facetum, leporis plenum. Ipse
poëta mox c. VI. 16. volo te ad cæ
lum lepido vocare versu. Novus vero li
bellus dicitur, quod Catullus tum pri
mus ejusmodi jocosa carmiua publici ju
ris faciebat. Pari modo carmina nova
vocantur apud Virgil. Eclog. III. 86. et
novæ fides apud Horatium I. Od. 26. 10.
- 2. Arida m. p. eapol. h. e. modo ab
solutum, et ad umbilicum perductum.
Nam veteres solebant membranas pub
licandas pumice expolire, lævigare, et
æquare: conf. infra c. XXII. 8. et Ti
bull. III. 1. 9.
3—8. Sensus est: Tibi, Corneli, li
bellus meus offerendus est ; nam, quan
ti me facias, satis declarasti jam olim
in chronicis tuis. Scripsit enim Cor
nelius Nepos præter vitas imperatorum
multa alia temporis injuria nobis erep
ta. In his numerantur Chronicorum li
bri tres, qui h. 1. vocantur tres chartæ :
nam chartæ, sicut Græcorum x£rai,
passim vocantur ipsi libri vel volumina.
Horat. Epist. II. 1. 161.
Serus enim Græcis admovit acumina
chartis.
cf. Horat. IV. 8. 21. Ovid. Trist. III.
1. 4. et infra LXVIII. 45. Com
plexus autem fuerat Cornelius in his
tribus libris unus Italorum (quod nul
lus Romanorum adhuc tentaverat) om
nis ætatis res memorabiles (omne ae
vum), et id quidem multa cum doctrina
et diligentia. Juppiter est exclamatio
admirationi inserviens. Sic sæpe Grae
2 C. VALER1I CATULLI

Meas esse aliquid putare nugas,

Jam tum, cum ausus es unus Italorum 5
Omne ævum tribus explicare chartis,
Doctis, Juppiter ! et laboriosis.
Quare habe tibi, quidquid hoc libelli est,
Qualecunque: quod, o patrona Virgo,
Plus uno maneat perenne seclo. . 10
9. Nostram lectionem tuentnr Stat. MSS. et edd. optimae. patrima Scal.
patroa Voss. et Vulp. quod ora per virorum tentabat Jovianus Pontanus probante
Barthio ad Stat. II. Theb. 651. quod o perenna virgo volebat Munckerus ad
Antonin. Liberal. c. 16. quod o Patrone gyro Plus uno maneat perenne secli con
jecit Nic. Heinsius in Notis ad Catullum, quæ adjectæ sunt ejus Adversariis a
Burmanno editis a pag. 633—654. nimis audacter! cur enim non bene latine
Minerva dici possit patrona, quod negat Heinsius, equidem non video.
cis 3 zs£, nos: bey Gott! in his igi nitate gaudeat. Nam patrona virgo
tur libris Cornelius solebat putare (pu haud dubie est Minerva, quæ perpetuo
tavit) esse aliquid (£vai τι) pretium ali epitheto dicitur casta, h. l. virgo. Nec
quod habere nugas Catulli, carmina le minus ingeniorum et artium celebratur
pida. Eleganler et modeste ! fautrix. Horat. A. P. 385.
8. Accipe igitur hunc qualemcunque
Tu nihil invita dicesfaciesque Minerva.
libellum, qui sub tutela Minervæ æter

- • -

CARMEN II.
AD PASSEREM LESBIÆ.

PAssER, deliciæ meæ puellæ,

Quicum ludere, quem in sinu tenere,
Quoi primum digitum dare adpetenti,
3. Ac patentes Vossius, quam leclionem ex librorum veterum auctoritate re
posuisse ait. Sed nostra lectio multo est accommodatior.
:
Primum statim carmen post dedica seris nomine latitare subodorarentur.
tionem est lepidissimum. Laudat poë Corradinus de Allio censet adeo, poe
ta in illo passerem, quem Lesbia in de tam hoc carmine alloqui passerem Les
liciis habebat, non alio profecto consi biæ ægrotantem, sed ipse ægrotasse
lio, quam ut aures Lesbiæ permulceat videtur, cum hæc scriberet. Constat
decantalis passeris ejus laudibus, et sic denique, in more positum fuisse apud
mereedem carminis aucupetur dulcissi veteres, ut pueri æque ac puellæ aves
mam.—Quamvis igitur argumentum ad lusum et oblectationem exquire
hujus carminis est simplicissimum, cu rent. Vid. Bocharius Hierozoic. p. 16.
jus generis multa alia tam veteres, quam cf. Martial. lib. I. epigr. 8.
recentiores poetæ traclaverint; non de 3. Quoi pr. dig. da. adp. primus digi
fuerunt tamen allegoriarum captatores, tus est extrema digiti pars (die Finger
qui et hic nescio quid obscœni sub pas spitze)äxpov ταῦ δaxriXov, Sic primaaqua
 CARMEN II. 3

Et acris solet incitare morsus :

Quum desiderio meo nitenti 5
Carum nescio quid lubet jocari,
(Ut solatiolum sui doloris:
Credo, ut tum gravis acquiescat ardor)
Tecum ludere, sicut ipsa, possem,
Et tristis animi levare curas; 10
Tam gratum mihi, quam ferunt puellæ
5. cum desiderio mei intuentis Parum nescio quid lubet jocari Heinsius in notis
ad Catullum libro citato ex conjectura parum probabili.
6. piget fere omnes conjecturas, quas V. V. D. D. ad hunc locum attulerunt,
chartæ illinere. Et solatiolum sui doloris credo, Voss. ut solatiolum Vulp. Pro
credo ut v. sequ. tentabat Scaliger credunt. Difficultatem nimirum hujus loci pe
perit ingrata repetitio particulæ ut et diversa ejus significatio. Hinc diversæ
sententiæ, conjecturæ, et explicationes. Heinsius in notis ad Cat. pro ut legen
dum esse suspicatus est Tu, et, cum ne sic quidem difficultates remotas videret,
versus ila constituendos et transponendos esse putavit: Corde cum gravis ac
quiescit ardor, Ut solatiolo sui doloris Tecum ludere, sicut ipsa, possim. Denique
totum versum excidisse pntat, quo donatum sibi a pnella passerem poëta sit tes
tatus.—Audacissimus omnium in hoc loco emendando fuit Corradinus de Allio,
qui, ut molliter dicam, non emendavit, sed misere sæpe corrupit et mutilavit
poëtam. Nam quamvis libros Manuscriptos jactet, non unius tamen assis æsti
mandæ sunt plurimæ, quas affert, lectiones. Has igitur non recensebo, quod
cunque autem in ejus editione reperitur frugi, bona fide laudabo et proferam.
Quid mihi de hoc loco emendando ei explicando videatur, dixi in notis.
9. posse Vossius, Vulpius et alii.
11. tum gratum id mihi Muret. tam gratum est Vossius et Vulpius.
apud Ovid. Her. XVIII. 100. dicitur mina. Horat. I. Od. 5. 13. quibus in
aqua extrema, quæ littus alluit. Pari tentata mites. Lib. II, Od. 12. 19. miti
modo ultimus dicitur infra c. XI. 22. dæ virgines, L. I. Od. 19, 5. urit me
pratum ultimum est prali extrema pars. Glyceræ nitor. 6. Carum nescio quid
Adpetenti h. e. apprehendere et mor dulce quid, suaviter. Jam sensus erit;
dere cupienti. puella mea lacessere solet passerculum
5—9. Locus corruptissimus, (vid. suum ad ejusmodi morsiunculas impri
Var. Lect.) quem levi medela sanari mis tum, quando illi (pro quo eleganter;
posse puto, si particulam ut v. 7. in in desiderio meo nitenti) lubet suaviter jo
vel ad mutaveris, et locum sic interpuu cari et animi causa ludere, haud dubie
xeris : (credo) in doloris sui levamen, ut tum
Quum desiderio meo nitenti (inter jocandum) æstus animi et fluclus
Carum nescio quid lubet jocari; componantur. Ergo Lesbiæ fuit pas
In solatiolum sui doloris ser id, quod nobis fere male affectis in
strumentum aliquod musicum. 9. ad
Credo, ut tum gravis acquiescat ardor.
possem subintellige si, quæ particula
Desiderio meo nitenti, h. e. puellæ meæ nonnunquam omitti solet. Vid. Bur
formosæ. Desiderium vocatur puella, mann. ad Ovid. Amor. III. 3. 9. si pos
cujus desiderio amator flagrat. Sio sem, inquit poëta, eodem modo, ac
zrã$o< apud Bion. Idyll. I. 83. mitere puella mea, passere illo uti ad levan
autem, nitidus et nitor passim de pul das animi curas, tam gratum id mihi
chra foeminarum forma. Ovid. Met. 12. foret, quam quod gratissimum.
405. Hylonome, qua nulla nitentior fu 11. Post gratum supplendum est ;
4 C. VALERII CATULLI
Pernici aureolum fuisse malum,
Quod zonam soluit diu ligatam.
foret. Pernici puellæ, Atalantæ, Schoe
nei filiæ, quæ cursu certavit cum pro
cis suis,et victa tandem objecto malo au
reo nupsitHippomeni. Ovid. Metamor.
X. 609. Fuerunt autem duæ Atalantæ,
quæ sæpe confunduntur. Vid. Spanhem.
ad Callimach. Hymn. in Dian. 216. et
Perizon. ad Ælian. Lib. X. c. 1.
13. Quod zonam sol. d. ligat. b. e. quod
malum aureum effecit, ut viro tradere
— •
CARMEN III.
LUCTUS IN MORTE PASSERIS.
LUGETE, o Veneres, Cupidinesque,
Et quantum est hominum venustiorum.
Passer mortuus est meæ puellæ,
Deflet poëta in hoc carmine mortem
passeris Lesbiæ, quem vocat, melliti,
sed melle dulcius est ipsum carmen
flebilibus modis deductum et plane ad
doloris sensum compositum. Si verum
est, quod verissimum puto, maximam
veterum carminibus dignitatem conci
liari gravitate sententiarum, quibus re
pente sæpe lectorem in rebus ludicris
occupatum ad seria abripiunt, nomina
tim Horatius, Tibullus, Propertius et
Anacreon; profecto hoe Catullianum
carmen jure sibi hanc laudem vindicat.
Nam quem non horrore quodam perfun
dat Orci descriptio?— Non poenitebit
cum nostro contulisse Ovidii epice
dium in mortem psittaci Amor. II. el.
6. Ejusdem argumenli carmen apud
Statium II. Silv. IV. et Lotichii, poëtæ
suavissimi, carmen in funus Delphini
Lib. II. Eleg. 7. Eleganter carmen
mostrum translulit in vernaculam Ram
lerus in Odem aus dem Horats, Berolini
1769.
2. Quantum est hom. renust. h. e.
quotquot sunt homines elegantes et de
licati. nam venustus non semper ad for
tur, quitandem zonam solveret. Solve
batur autem zona, qua virgines contra
vim libidinosorum præcinctæ fuerunt,
a sponso primo concubitu. Diligenter
et fuse hunc morem exsecutus est
Schraderus ad Musæum p. 343—349.
cf. Ernesti ad Callimach. Hymn. in
Dian. 16. et Burmann. ad Ovid. He
riod. ep. II. 116.
—
mam, sed ad morum sæpe suavitatem
et elegantiam refertur, et idem est,
quod nobis: artig, galant, infra carm.
XXII. 2. homo est venustus, et dicar,
et urbanus. XIII. 6. ad Fabullum ve
nuste noster. Cicero de Orat. II. c. 56.
Sed cum omnium sis venustissimus et ur
banissimus. Idem Pro Domo c. 34.
de facilitate jocandi Sermo venustus et
vrbanus. Contra invenustus, quicquid
elegantiæ et honestati repugnat, unar
tig, unmanierlich. Infra carm. XII.
5. de furto sudarii res est sordida et
invenusta. Nec huc traxerim felicita
tem amoris, quam notionem interpreta
tioni suæ immiscet Cl. Harlesius in
Chrestom. Poet. Lat. 155. quamvis ve
nustus eleganter alias dicitur, cui Ve
nus in amore favet, invenustus (ávaó;?i-
vo;) cui non favet. vid. Hemsterhus. ad
Lucian. T. I. p. 242. Sed haec notio
huc non quadrat. Citantur enim Ve
neres, Cupidines, et elegantissimi qui
que homines ad lugubres passeris ex
sequias non aliam ob causam, quàm
quod ipse passer fuerat dulcissimus
mellitissimusque.
 C A RM EN III. 5

Passer, deliciæ meæ puellæ,

Quem plus illa oculis suis amabat : 5
Nam mellitus erat, suamque norat
Ipsam tam bene, quam puella matrem :
Nec sese a gremio illius movebat;
Sed circumsiliens modo huc, modo illuc,
Ad solam dominam usque pipilabat. 10
Qui nunc it per iter tenebricosum,
Illuc, unde negant redire quemquam:
At vobis male sit, malæ tenebræ
Orci, quæ omnia bella devoratis:
Tam bellum mihi passerem abstulistis. 15
O factum male! O miselle passer,

4. Hic versus abest in Stat. MSS. et aliis editionibus, sed Scaliger eum in
suo MS. invenit. Tuetur eundem Cantabrigiensis edit. ex fide MSS. Auget
certe hic versus vim doloris, nec displicet ejusdem versus ex superiori carmine
iteratio.
6. ipsa Vossius et MSS. Stat.
10. pipiabat Vossius et Cantabrigiensis, alii piplabat, pipulabat, pipilabat, pip
piebat Muret.
12. illud MSS. Stat.
16. bellus ille passer Ald. et Col. o malæ tenebræ Muret. o factum male, væ
pusille passer Meleager, qui in antiquis libris invenerat, bonum factum male bellus
ille passer.
5. Quem plus oculis suis amabat, 11—14. Iter tenebricosum: nos, die
h. e. quo nihil ipsi fuit carius. Ab finstre Todesbahn. Sallust. Catil. LII.
oculis enim, pretiosissima corporis §. 14. inferorum loca sunt tetra, in
mostri parte, variæ summi declarandi culta, fæda atque formidolosa. ubi vid.
amoris formulæ petitæ sunt. cf. Mosch. similia exempla aCortio collecta.—12.
Idyll. III. 9. et quæ ibi observat ele unde neg. red. qu. Similiter Orcus
gantissimus Manso. Plura vid. apud apud Oppianum Halieut. IV. 894.
Rittershus. ad Oppian. Halieu. I. 703. âvix€ato; äï8ος εὐλ vocatnr, ad quem
et Spanh. ad Callimach. H. in Dian. locum alia exempla, fati necessitatem
211. Plautus sæpius: oculitus amare ; describentia, dabit Rittershusius. cf.
cf. infra car. XIV. 1. Antipatri Epigr. in Analect. Vet. Poët.
6. Suamque norat ipsam tam bene Græc. 90. T. II. p. 37. edit. Brunck.
suam ipsam h. e. suam dominam. Nam
— i; yàp àxapwrrov,
ipsa substantive pro domina dicitur more
Græcorum, qui sæpe dominum aùrèv, 'Ec rôv âyâo- rnrov xxpov #£wc ivipwv.
et dominam aùt}ν vocant. Sic Plautus 14. Quæ omnia bella devoratis. Si
Casina, Act. IV. 2. 10. Ego eo, quo millima plane de Orco est querela Ve
me Ipsa (domina) misit. vid. quos lau meris mortem Adonidis lugentis apud
dat Doctiss. Harlesius ad Chrestomath. Bion. Idyll. I. 55. t68s räv xaxòv i; ori
Graec. p. 51. xatajjet. cf. Ovid. Amor. II. 6. 39.
10. Ad dominam h. e. versus vel ad 16. seqq. o factum male! Excla
versus dominam. -
matio in rebus adversis. Sic Cicero
 6 C. VAILERII CATULLI

Tua nunc opera, meæ puellæ

Flendo turgiduli rubent ocelli.
17. Vestra nunc opera Aldus. cuja nunc opera Vossius. nostram lectionem
tuentur Cantabrig. Vulp. et omnes fere libri scripti.
de morte Alexionis ad Attic. lib. XV. genæ tumidæ et oculi tumidi ex fletu
Epist. I. o factum male de Alexione. dicuntur. Tibull. I. 8. 68.
contra in rebns lætis o factum bene. cf. Et tua jam fletu lumina fessa tument.
Vulpius.—17. Tua opera h.e. lua causa, ubi vid. Illustrissimus Heyne in Ob
propter te.-—18. turgiduli ocelli. Sæpe servat. p. 77. edit. nova.

- • -

CARMEN IV.
DEDICATIO PHASELI.

PhAsELUs ille, quém videtis, hospites,

Ait fuisse naviüm celérrimus, }- /3^.
Neque üllius natäntis impetûm trabis
1. Phasellus. Aldus et Statii MSS.

Phaselum suum concelebrat poëta ob ex hoc uno carmine perspici posse,

insignem sibi olim præstitum usum,
nunc vero emeritum et recondita quiete
senescentem. Summa ejus laus poni
tur partim in celeritate, partim in ro
boris firmitate, qua tot et tanta emen
sus fuerat itinera. Suavissime autem
ipsum Phaselum inducit deprædican
tem merita sua et denique solemni
modo Castori et Polluci se consecran
tem. Cæterum vix dubitari potest,
quin totum hoc carmen ad Graeci cm
jusdam poetæ exemplum compositum
el adumbratum sit ; adeo spirat Græ
corum indolem, leporem et in usu me
cur veteres docti nomine nostrum in
signierint. Expressit autem hos iam
bos tolidem iambis græcis puris Jos.
Scaliger, qui leguntur in ejus notis ad
h. c. cf. Parodiæ ad Phaselum Catulli
a diversis auctoribus scriptæ cum notis
philol. Andr. Senftlebii Lips. 1642. 8.
1. Phaselus est navicula longior et
simul angustior, mira imprimis velo
citate nota, quam præstabat prora
longe et oblique supra aquam por
ræcta. • Fuse de hac voce et ejus ety
mologia disputat Vossius ad hunc lo
cum.

taphorarum audaciam. Nec desunt ex 2. Ait fuisse nav. celerrimus ; ex

empla, ubi ipsæ naves vel merita sua
extollentes inducuntur, vel Deo cui
dam dedicantur. cf. Antiphili Epigr.
26. in Analect. V. P. G. Tom. II.
p. 176. et Macedon. 22. 23. Tom. III.
p. 117. edit. Brunck. Est autem hoc
carmen, quod meris lambis constat,
numeris suis absolutissimum, tantaque
arte et facilitate compositum, ut, ar
temne magis in illo admireris, an le
poris et ingenii venustatem, ipse nes
oias. Hinc recte judicat Vulpius, vel
moto græcismo, casus primus pro casu
quarto. Virg. Æn. II. 377. sensit de
lapsus in hostes: vid. Bentleius ad Ho
rat. Epist. I. 7. 22.
3—6. Sensus: et potuisse cujusli
bet navigii velocitatem superare, sive
remorum sive velorum usu certandum
fuisset. trabs pro navi ex primo uavium
usu. cava trabs apud Virgil. Æneid.
III. 191. palmula proprie remi pars
extrema, in modum palmæ protenta.
vagarì; x&rn;. pra-tcrire, cursu superare.
 p*
CARMEN IV.
Nequisse præterire, sive palmulis
Sâpifs foret volare, sive minteo.
p Et hoc negat minacis AdriatiéT
l Negare litus, insulasve Cycladas, ^
\
Rhodúmve fióbilem, hórridamve Thraciam,
_ Propóntida, trucemve Ponticum sinum ;
VULRiste, post Phaselus, antea fuit
6. Voss. quia in nonnullis Mss. legerat negant, reponit nec aut male! nam sic
perit quaesita poëtæ elegantia.
vap£x ea $al, vagatp*x*w. volare, velo
citer uavi currere. Virgil. Æneid. III.
124. sic retäz$a, apud Græcos. vid.
Interpret. ad Hygin. p. 122. edit.
Stav. hinc ipsa navis vocatur πολviraa
*£» άνάμων πτερόν apud Macedon. in
Amalect. vet. Poët. Graec. Tom. III.
Epigramm. 23. p. 117. edit. Brunck.
contra eleganti metaphora id, quod de
navigio proprie dicitur, transfertur ad
volatum. Ita virgilius dixit remigium
alarum. AEneid. I. 301. et VI. 19.
Ceterum observandum est, tres diver
sas metaphoras hic conjungi, natare,
ire, volare ut mox 12, ubi pro fronde
coma, quæ loqui et sibilum edere dici
tur. Quam quidem poëtæ ab una me
taphora ad aliam transilientis audaciam
graviter taxat Muretus. Sed recte ob
servat Ernestiin Initiis Rhetor, §. 319.
non nimis huic legi adstringendos esse
poëtas, quibus, cum exarserunt ingenii
calore, non licet ita expendere omnia
severe ad præcepta magistrorum, et id
modo tenendum esse, ne subiecto, me
taphorice expresso, tribuamus, quæ
isti metaphorae non conveniant. cf.
Klotz. Lect. Ven. p. 417. seq. et Tol
lius ad Longin. 32, 2. p. 173,
6—10. Et hoc negat negare, hoc af
firmare ait, littus minacis Adriutici.
Adriaticum mare est sinus maris Me
diterranei inter Italiam et Illyricum.
minar, procellosum, impetuosum. Cy
clades Insulæ maris Ægæi. Rhodus in
sula Cilicii vel Carpathii maris, co
losso, mercatura, artibus et philoso
phia mobilis. clara vocatur apud Horat.
Od. I. 7. 1. Thraciu, regio ultra Ma
-eloniam, septentrionem versus, hor
- %•
- 2
,
10
rida vel ad feros et barbaros mores
trahendum est, quo sensu Germania,
horrida dicitur apud Horat. Od. IV.
8. 22. vel ad asperam et gelidam re
gionem. Propontis, pars maris iuter
Hellespontum et Bosporum Thracium.
Ponticus sinus mare Euxinum. Ani
madvertant autem tirones in hoc car
mine elegantem metaphoram ab affectu
iræ ad mare translatam in adjectis
trur, minar, impotens. cf. Doctiss.
Harles. ad hunc locum in Chrest. Lat.
Poët. contra ira fervere, æstuare, fluc
tuare cet. dicitur.
10—19. Ubi, in regione Ponti, quæ
largissimo arborum navibus struendis
aptarum proventu nota est. Hinc
naves ibi exstructæ nobilitatem suam
jactabant. Horat. Od. I. 14. 11.
Quamvis Pontica pinus
Silvæ filia nobilis
Jactes et genus et nomen inutile.
Mira autem suavitate recordatur
Phaselus usu et ætate nunc exesus, se
olim inter arbores frondosas floruisse
in jugo Cytorio, et foliorum agitatione
dulcissimos susurros edidisse, quod
dicitur 12. Loquente coma edidit sibi
lum. Eleganter enim arboribus vox
et cantus tribuitur a poëtis. Petronius
Car. 120.
Mollia discordi strepitu virgulta
loquuntur.
ubi similia exempla larga manu dabunt
interpretes p. 567. edit. Burman. et
ad virgil. Eclog. v. 28. Sed satis no
tum vel ex primo versu Theocriti:
'A% τι τὸ φιθῶςταρια xaì à w} rv;.
„ • i »e «*
- ?
 X, P
…*
8 . .Y v C. VALERII CATUI, LI
X.

,$ ' Comata silva : nam Cytoriô in jugo

_ Loquénte sæpe sibiles edidit coma.
JAmjastri Ponticâ, et Cyt5re buxifer,
<s* .« *; ] Tijye füiss& et Esse cognitissima
v\\*\ £ 4 Ait Phaselus : Iltims,ex origine \; 15
\X *) , 3 | Tuo stetisse dicit m cactminé,
XJ '* JTuSímbuisse palmuläs in Æquore;
R? | Et Inde tot per impotentiâ freta
', » : -
; læva, sive dexterâ
| Herum tulisse -;-
- .
*\ Vocaret aüra, sivè utrii
-
-
__ …-
ue Júppiter
-
20
_SimUTSecündus incidisset ii`pedem;
,*^ - $Nequè ulla vota litoralibüs Diis
Simili modo pristinæ suæ conditionis parte ventus secundus ita adspiraret,
memor navis inducitur in Epigr. in ut plenis velis currere liceret. Pedes
certi cujusdam poëtæ Græci in Analect. dicuntur nautis funes, quibus inferiores
Vet. Poët. Graec. T. III. Ep. 385. veli anguli (die äussersten Spitzen des
p. 232. edit. Brunck. Segeltuchs) puppim versus adducun
tur. Quodsi igitur ab utraque parte
o£;**iv iy8oAxgt;£A»%v rivvv ùírás Pas ventus secundus adflat, ab utraque
rigáj}{ov yán; i%sxûizas Náros. etiam parte expansis pedum ope vclis
"EvSsv yaἰς γενόμην, άνάμοις πάλιν άφεα ille excipitur, et hoc est: incidit ven
puàXwp4ai. tus in utrumque pedem sive utroque pede
- "AvSpooroi t6»μης οὐ ποτε φειδόμενοι. curritur. sin vero ventus obliquus spi
Amastris urbs Paphlagoniæ, Sesamum rat, et vel a dextera vel a sinistra vocat,
olim nuncupata, proxima monti Cytoro, tunc uno tantum pede inferior veli an
qui buxifer dicitur propter abundan gulus ad excipiendum ventum altrahi- '
tiam buxorum. Virgil. Georg. II. 437. tur. Acriter de hac dictione disputa
runt Scaliger et Vossius ad hunc lo
Et juvat undantem buxo spectare cum, Salmasius ad Solin. p. 400. Pot
Cytorum. ter ad Lycophron v. 1015. Grævius
15. Ultima ex origine, non, uti omnes ad Cic. lib. XVI. ad Attic. ep. 6. Bur
interpretantur, ab antiquissimis inde tem mannus ad Ovid. Fast. III. 565. et
poribus, sed potius ex antiquissima et plures alii. Sed nemo accuratius rem
mobilissima arborum stirpe. nam arbores excussit quam Illust. Heyne ad Virg.
ducunt quasi familiam quandam, ideo Æn. V. 830.—Juppiter pro vento est
que apud poëtas matrum filiarumque res nota. Hinc vocatur oîgio;, cujus
nomine audiunt. Ex nube exemplo celebre fanum fuit in ora Ponti Euxini,
rum, quæ interpretes adduxerunt,unum de quo erudite Wesseling. ad Diodor.
huc facit a Statio laudatum ex Cornelio Sicul. et Petit. Commentar. L. L. At
Nepote in Attico Cap. I. Pomponius tic. lib. 5. 4. p. 503.
Atticus, ab origine ultima stirpis Ro 22 seqq. ornate pro: se nunquam
nanae gemeratus. expertum fuisse tempestatem. Nam sæ
19—22. læva sive dextera v. au. sive viente tempestate nautis suscipieban
wtr. cet. Sensus: explevi boni navigii tur vota in littore diis solvenda, quod
partes sive ab uua tantum parte (a dex nunquam opus habuit Phaselus. Dii
tera vel a sinistra), sive ab utraque littorales sunt dii quivis marini in lit-,
 C A R MEN V. 9.
+

,^^*
.•
(sibi esse fácta, cum veniret a mare
…f - - - - - -

1
/v
- JNovissim\hünc ad ú$que mpidum lacum.
Sed hæc priùs fuêre : nUhc recQndita - ,.,
— .. .. •_. ;**,. .-. :.. •* -
^^ ^; * -
Senet quiète, §eque dedicat tibi, ' ? »*
Gemelle Castor, £t gemelle Castoris. ^ * .
* * *y 4 :
23. a mari Stat. in Massei lib. in aliis amaret. Sed nostram lectionem a mare
* * * *… ,
defendunt grammatici; cf. Sanctii Minerva Lib. VII. p. 195. novissime in MSS.
Scalig. et Statii.
27. gemelle Castorum et gemelle Castoris invenit Vossius in libris MSS.
tore expiandi. cf. Virgil. Georg. I. 436. Gatacker in Dissertat. de m. instrum.
a mare novissimo, remotissimo, Pontnm stylo p. 115. 27. Gemelle Cast. et
Euxinum puta. limpidus lacus est Bena gem. Cast. Castor et Pollux, naviganti
cus, ad quem sita fuit Sirmio peninsula. bns propitii. cf. Horat. Od. I. 3. 1. et
25. Sed hæc prius fuere: aber das ibi Doctiss. Jani.
ist nun vorbey ! vid. de hac formula

— •
& , y + 3 + « - */ * 3
—

CARMEN V.
AD LESBIAM.

VIvAMUs, mea Lesbia, atque amemus,

Rumoresque senum severiorum
Omnes unius æstimemus assis.
Soles occidere et redire possunt :
Hilarianimo assurgit poeta, et puel Græcos. -

lam suam ad delicias faciendas evocat * 2. Rumores sem. sev. quicquid de

mortis admonitu.—Eodem argumento
ad mutui amoris cohortationem abusi
sunt alii nequitiæmagistri. Propert. I.
19. 25. II, 15. 24. Tibullus I. 1. 70.
Plura exempla collegerunt Muretus ad
hoc carmen et Burmannus ad Lotich.
lib. II. Eleg. 8. 65. Cæterum com
para cum nostro Martial. VI. 34.
1. Vivamus: genio indulgeamus et
amorem exerceamus. Horat. Epist. 1.
6. 65.
—sine amore jocisque
Nil est jucundum, vivas in amore
jocisque.
Petronius cap. 34. pag. 164.
Ergo vivamus, dum licet esse beme,
ubi vide Burmannum. Sic Ziiv apud
amore nostro spargant et crepent senes
morosi.
4—7. Soles occidere et red. poss. Ac
commodate Horat. Od. IV. 7. 13.
Damna tamen celeres reparant cæles
tia lunæ;
Colorem inde duxit Lotich. lib. III.
Eleg. 7. 23.
Ergo ubi permensus cælum Sol occi
dit, idem
Purpureo vestit lumine rursus hu
^mum ;
Nos, ubi decidimus, defuncti munere
vitæ,
Urget perpetua lumina nocte sopor.
vid. quæ ibi notavit Burmann. Sec.
10 C. VALERII CATULLI

Nobis, cum semel occidit brevis lux, 5

Nox est perpetua una dormienda.
&. Da mi basia mille, deinde centum,
Dein mille altera, dein secunda centum,
Dein usque altera mille, deinde centum :
Dein, cum millia multa fecerimus, 10
Conturbabimus illa, ne sciamus,
Aut ne quis malus invidere possit,
Cum tantum sciat esse basiorum.
8. Dein mi altera da secunda centum Voss. in suis exempl. et sic est in libro
manuscripto et edit R. nisi quod in priore verba transponuntur altera mi da
secunda centum—dein mille altera deinde secunda Stat. MSS. Dein mille altera,
da secunda centum. Cantabrig.
9. Deinde usque altera milleomnes Statii MSS. et Cantabrigiensis.
10. Pro fecerimus mavult Heinsius in notis ad Catullum fixerimus male!
vid. not.

5. Cum semel occidit lur, mox una
perpet. est dor. Certatim hanc senten
tiam exornarunt poëtæ, cujus exempla
ubivis obvia. Unum ponamus ex Mos
cho Idyll. II. 108.
"owrórs wg&ra Sáyopas: âyâxooi iv
χ$ονί κοίλα,
*Ev8opws, ij pa&Aa aax£v άτάρμova vh
yperov Ürvov.
mor pro somno. vid. Drackenborch. ad
Sil. Ital. III. 216.
9. Usque, sine intermissione, uno
tenore. 10. millia fecerimus h. e.
millium basiorum summam fecerimus.
Quod cum non intelligeret Heinsius,
indulsit corrigendi libidini. vid. Var.
Lect. Millia facere est summam fa
cere vel conficere millium. Eadem
summa vel numerus versu sequenti di
citur conturbari, computo seu rationi
bus turbatis. proprie enim conturbare
dicitur de decoctoribus et ære alieno
oppressis, quorum rationes sunt con
turbatæ, quæ sibi non constant, non
paria faciunt. cf. Burmann. ad Petron.
c. 39. p. 169. et quos ibi laudat.
12. Ne quis malus, invidus et hinc
maleficus, veneficus. malus enim, ut
græcorum waxòs, sæpe de rebus magicis
et veneficis usurpatur. vid. Dracken
borch. ad Sil. Ital. VIII. 500. et
Burmannus ad Petron. Carm. LXIII.
p. 318. invidere, invidia nocere. Ho
mines invidi autem aliorum bonis no
oere tentabant nimialaude tanquam fas
cinationis genere. cf. Virgil. Eelog. '
VII. 27-28. et ibi Cerdanus. invidere
igitur hoc loco est, quod in patria lin
gua superstitiosis dicitur : beschreyen,
quod mox Carm. VII, 12. mala lingua
fascinare dicitur.
 CAR.MEN VI. 11

CARMEN VI -

AD FLAVIUM.

FLAvi, delicias tuas Catullo,

Ni sint illepidæ atque inelegantes,
Velles dicere, nec tacere posses.
Verum nescio quid febriculosi
Scorti diligis : hoc pudet fateri. 5

Nam, te non viduas jacere noctes

Nequidquam tacitum cubile clamat,
Sertis ac Syrio fragrans olivo,
Pulvinusque peræque et hic et illic -

Attritus, tremulique quassa lecti 10

Argutatio inambulatioque.
3. Velis et possis conjectat Heinsius in not. ad Catullum. parum recte. Cogita,
Calullum jam antea explorare voluisse Flavium de ejus amore, sed illum semper
tergiversalum esse : vid. infra argumentum.
7. Nequaquam vult Heinsius in notis ad Catullum ; præter necessitatem!
vid. not. *

8. Vetus lectio Sertis Assyrio et sertisque Assyriv. pro fragrans alii flagrans,
male. vid. Drackenborch. ad Silium Ital. XV. 117. et Bentleium ad Horat.
{Dd. II. 12. 25.
9. Hic et ille Stat. qui priorem et interiorem lectum intelligit.
Prustra a Flavio petierat Catullus, bet autem, vel me non monente, facile
ut sibiindicaret amoris sui delicias, et, sentiet, quam suaviter cubili nequicquam
quo bealus vulnere, qua pereat sagitta, tacito clamor tribuatur respectu alti,
secum communicaret. Ex hac igitur quo amorem suum dissimulabat Fla
Flavii tergiversatione suspicatur, illum vius, silentii. Tucitus et clamare ele*
laborare in vili aliqua morbosaque me ganter ad res inaniunatas transferuntur
retrice, quæ salva honestate indicari etiam apud alios. Sic tacita vestis apud
mon possit, quam quidem suspicionem Propertium I. 4. 14. ubi de utroque
alia quædam signa externa confirma exempla collegit Passeratius.
bant. Iterum nunc rogat Flavium, ut, 8. Sertis ac Syr. frag. olivo. Non
cuicunque tandem amori vacet, diulius capillos tantum unguentis saturare so
ipsum ne celet, addita promissione, se lebanl homines delicati et beatiores,
celebraturum esse ejus amores lepidis sed lectulos etiam inungere rebus odo
Acarminibus. riferis. sic infra LXIV. 87. suaves odo
1. Catullo eleganter pro mihi, sum res exspirare lectulus dicitur. cf. Mu
mæ familiaritatis declarandæ causa. retus. -

2. Ni sint illepid. atque inel. mi sit
prostibulum, vel ulimox v. 4. vocatur
scortum febriculosum.
7. Nequidq. tacit. cubil. clamat :
quamvis tu taces, frustra tamen tacet
cubile, imò clamat et ad claram solis
lucem profert nequitiam tuam. Quili
10. Lecti argutatio non de crepitu
lecti cum Statio intelligenda, sed eo
dem fere sensu, quo inambulatio. Sic
fullomes apud Nonium iu fragm. veteris
scriptoris IV. 34. dicuntur argutari pe
dibus (33vvoXsiy) cf. Ernesti ad Tacit.
Annal. XI, 28.
12 C. VALERII CATULLI

Nam mi prævalet ista nil tacere.

Cur nunc tam latera exfututa pandas
Ni tu quid facias ineptiarum ?
Quare quidquid habes boni malique, 15
Dic nobis. Volo te ac tuos amores
Ad cœlum lepido vocare versu.
12. Prisca lectio, testante Scaligero, fuit: nam ni ista prævalet nihil tacere.
Cur non tam latera egfututa pandam, Nec tu quid facias ineptiarum ? unde fecit;
nam, ni stupra, valet nihil tacere, [Cur ? non tam latera eyfututa pandant ?] Nec
tu quid facias ineptiarum. Antiquitatem lectionis Scalig. confirmant Stat. MSS.
et Vossii exempl. nisi quod ille pro pandam legit panda et hic pandas. habet
tamen Commelini liber in margine—pädä. Vossius hunc locum corruptum ita
restituere conalus est: Nam ni istapte, valet nihil tacere, Cui non jam latera ex
fututa pandant Noctu quid facias ineptiarum ? Quam lectionem recepit Grævius
et Vulpius. Nec multum discedit edit. Cantabrigiensis, quæ pro cui non exhi
bet cui nunc. Heinsius in n. ad Catullum tentat: Quum nil prævalet ista mi
tacere, Cur nunc jam latera egfütuta pandas. Bondanus in Var. Lect. p. 130. ex
Excerpt. MSS. a Rhunkenio aoceptis, afieri: Nam ni te pudeat, nihil taceres.
Idem Vir Doctus testatur in margine Aldinæ editionis legi Ni te pigeat quod
fortasse ex eodem fonte fluxit. Totum locum autem sic refingit Bondamus : Nam
ni te pudeat, nihil taceres, Cum nunc tam latera effututa pandant, Noctu quid
facias ineptiarum. Quæ quidem lectio commodum sane et orationis seriei valde
accommodatum sensum fundit, sed nimis videtur vis facta esse antiquæ leclioni.
Pari modo se habet cum plurimis emendationibus Corradini de Allio, in quibus
sæpe nec vola nec vestigium antiqnæ lectionis apparet. Bipontina editio, ad quam
textus editionis nostræ conformatus est, sequitur Gottingensem. vid. not.
15. Boni malive vull Clariss. Jani ad Horat. Od. I. 27. 17.
12. In hoc loco tam emendando v. 6. mutavit Nic. Heinsius (vid. V. L.)
quam explicando mirum in modum se in Quum. Sed non vidit utramque par
torserunt interpretes. vid. Var. Lect. ticulam habere, quo referatur. Primo
Sed nondum remotæ sunt difficultates, loco nam referendum est ad verba, nes
quibus tam verba, quam ipse sensus cio quid febriculosi scorti diligis, nam id
laborat. Quam nos dedimus lectionem testatur cubile. Aliero loco ad verba :
in textu, contra loquendi rationem et nec tacere posses, nam tibi sum amicissi
orationis nexum explicant: Nam mihi mus, cui nil reliceri debet. 13. Cur
prodest ista nil tacere. Quid ? si dua nunc tam latera eafututa pandas cet.
bus voculis transpositis hunc in mo Cur latera Venere adeo exhausta et
dum legatur versiculus : viribus defecta ostendas, præ te feras,
explices, nisi noctn illa lassentur Vene
Nam nil prævalet ista mi tacere
ris palæstra? vel : cur incurvas (a pan
hoc sensu: nam nil prævalet, nulla cau dare) et pandicularis quasi latera infir
sa tantum apud te valere debet, ut ista, ma, nisi Veneris usu noctu exercean
quæ amorem luum spectant, mi, tibi tur ? Ovid. Amor. III. 11. 13.
amicissimo, taceus, reticeas. Tacere
Vidi, cum foribus lassus prodiret amator,
aliquid, pro reticere passim dicitur.
Terent. Eunuch. I. 2. 23. Cornel. N. . Invalidum referens emeritumque latus.
X. 2. 5. Aut egregie fallor, aut egre 15. Quidquid habes. Imilatus est
Horat. Od. I. 27. 17.
gie sic omnia cohærent sibique respon
dent. Nee quenquam offendere debet —quicquid habes, age,
particula nam, quam, quia præcesserat Depone tutis auribus.
 CARMEN VII. 13

CARMEN VII.
AD LESBIAM.

Quaeris, quot mihi basiationes

Tuæ, Lesbia, sint satis superque ?
Quam magnus numerus Libyssæ arenæ
Laserpiciferis jacet Cyrenis,
Oraclum Jovis inter æstuosi, 5
Et Batti veteris sacrum sepulcrum :
Aut quam sidera multa, cum tacet nox,
Furtivos hominum vident amores.
Tam te basia multa basiare,
Vesano satis et super Catullo est, 10
Quæ nec pernumerare curiosi
Possint, nec mala fascinare lingua.
Ingentem basiorum copiam petit a monis in numismatibus et statuis ex
Lesbia. cf. Carm. V. pressa agitSpanbem. de Usu et Praest.
4. Laserpicif. Cyrenis. Cyrenæ, una num. diss. VII. p. 389. adde Ant. vam
e quinque urbibus regionis Cyrenaicæ Dalen de oracul. geniil. c. 9. p. 209.
in Africa prope Ægyptum, laserpicio seq. æstuosus non ad Jovem sed ad Li
(σιλφί¥)nobilis. vid. de hac nobilissima byam referendum est, ubi arena æstua
apud veteres planta Salmasius ad So bat, æstu fervebat, vel maris instar flan
lin. p. 249. Cyrenæis fuisse propriam te Euro agitabalur.
et conspici eorum nummis impressam 6. Et Batti veteris sacrum sepulcrum.
egregie docet Hemsterhusius ad Pollu sacro honore colebatur sepulcrum Bat
cem. IX. S. 60. p. 1026—1028. cf. ti, quia primus Cyrenarum conditor
Trillerus ad Grot. Christ. patient. p. fuit. de quo vid. Spanhem. ad Calli
257. mach. Hym. in Apoll. 76.
5. Oracl. Jovis int. aest. innuit Jovem 11. Curiosi, invidi. vid. ad carm. V.
Hammonem, cujus templum et oracu 12. mala lingua in simili re apud
lum fama celeberrimum fuit in Libya. Virgil. dicitur. Eclog. VII. 28.
Describit illud Curtius IV. 7. 5. ubi
baccare frontem
multa de hoc templo collegit diligentia Cingite, ne vati noceat mala lingua
Freinshemii. De imagine Jovis Ham futuro.
14 C. VALERII CATULLI

CARMEN VIII.
AD SE IPSUM.

MisER Catulle, desinas ineptire,

Et, quod vides perisse, perditum ducas.
Fulsere quondam candidi tibi soles,
Cum ventitabas, quo puella ducebat
Amata nobis, quantum amabitur nulla. 5
Ibi illa multa tam jocosa fiebant,
Quæ tu volebas, nec puella nolebat,
Fulsere vere candidi tibi soles,
Nunc jam illa non vult : tu quoque, impotens, noli;
1. Heinsio in n. ad Catullum placebat: Miser Catulle, desine ah ineptire, Et,
quod vides perisse, perditum duce.
4. Heinsius legere jubet quo puella dicebat pro condicebat. Idem jam in
mentem venerat Brouckhusio ad Propert. lib. III. Eleg. 22. et Ian. Dousae filio
in not. ad Catull. citra necessitatem ! Sæpe autem in his vocibus inler se com
mutandis peccarunt librarii. vid. quos laudal Drackenborch ad Sil. Ital. XII. 221.
* * 6. Alii tum jocosa. -

9. Voss. in Commelini codice invenit tuque inepte et impote, in aliis impotens, et

sic est in Edit. R. et L. MS. in omnibus vero deerat pes extremus. Scaliger
restituit impotens me sis. Vossius ex vestigiis veteris lectionis : tu quoque ipse te
refer. Statius tu quoque impotens esto hinc vult tu quoque, impotens, noli, quæ
postrema lectio reperitur etiam in margine lib. Heinsii, ubi tanquam mantissa
additur hæc lectio : Jam nunc et illa non vult, tu quoque et noli. Cantabrigiensis
Frigere coeperat: amor Lesbiæ, e apud Græcos λευκὺ φάο;. vid. Span
jusque animus a Catullo abalienari. hem. ad Callimach. H. in Cer. 123.
Quod cum animadvertisset, pari mo 4. Quo puella ducebat, vocabat, me
do ad illam contemnendam animum in venire jubebat. consulto fortasse posuit
duxit et obfirmavit. • Sed cogita, Ca verbum ducere, quia fallaciæ motionem
tullum post multas variasque animi simul complectitur ; eleganter enim di
commotiones acquiescere demum in citur de puellis, quæ falsa spe amato
hoc consilio, et tandem aliquando amo res lactant [bei der Nase herum fuh
ris ineptias intelligere. In hac igitur ren]. Propert. II. 17. 1.
seriori cogitatione repente fit philoso
phus et secum instituit colloquium. cf. Mentiri noctem, promissis ducere
amamtem.
Ovid. Amor. III. 11.
1. Miser cui tantos cruciatus parat 6. Ibi illa multa tam jocosa fiebant.
amor, tantum amaritudinis propinat. En novam poëtæ verecundiam, vere
ineptire, suaviter pro inepte amare, a cunde nunc circumscribentis amoris ne
mori, cujus aliquando nos poeniteat, quitias, quibus olim cum Lesbia indul
indulgere. Sic ineptus amor apud Ti serat! facere et fieri passim de re Ve
bull. I, 4. 24. merea. vid. Burmann. ad Petron. 39.
3. Candidi soles, nulla nube obscurati, 9. Tu quoque, impotens, noli. Sensus:
felices. cf. Salvaguium ad Ovid. Ibin nunc illa te contemnit, vicissim illam
219. et Cort. ad Sallust. Calil. 5. 7. Sic contemne contemlus. Hæserunt in hoc
 C A RMEN VIII. 15

Mec, quæ fugit, sectare; nec miser vive: I0

Sed obstinata mente perfer, obdura.
Vale, puella : jam Catullus obdurat :
Nec te requiret, nec rogabit invitam.
At tu dolebis, cum rogaberis nulla,
Scelesta, nocte. Quæ tibi manet vita? 15
Quis nunc te adibit ? quoi videberis bella?
Quem nunc amabis ? quoius esse diceris?
Quem basiabis ? quoi labella mordebis ?
At tu, Catulle, destinatus obdura.
Vossianam lectionem amplectendam putat, modo pro refert legatur obdura. Ser
vavit tamen in textu nostram lectionem. Heinsius, cujus celebrata in emendandis
poëtarum carminibus, nescio quo fato, tam parum ingeniolo meo probatur saga
citas, emendat in not. ad Cat. tu quoque impotem mentis, Nec, quæ fugit, sectare.
14. Cum rogaberis nullam, Scelesta, noctem Vossius et Cantabrigiensis. vetus
lectio fuit nulla scelesta necte vel mete. Scaliger in suo MS. rere, quae tibi munet
vita h. e. cogita, tecum reputa. Muretus ex libro quodam veteri affert: scelesta,
quæ nunc quæ tibi manet vita ? vulgata lectio scelesta tene ? Heinsius pro liberali
tate sua: cum rogaberis nulla, Scelesta, nulla, quæ tibi manet vita? vel, cum roga
beris nulli, Scelesta, noctem.
19. Obstinatus Vossius cum plurimis. nostram lectionem defendit Scaliger et
Ger. Joan. Vossius in Art. gram. lib. II. c. 14.

loco et ad conjecturas confugerunt in 0 dolitura mea multum virtute Neaera;

terpretes [vid. Var. Lect.] sed non ce
pisse videntur impotentem jam dici ho
minem invenustum, qui nihil in amore
valet et pollet, qui rejicitur et repulsam
fert. Potens contra est, qui felix et
fortunatus est in amore. infra Car.
C. 8.
Sis felix, Cæli, sis in amore potens.
11. Sed obstinata mente perfer, obdu
ra : imitatus est Ovid. Amor. III. 11.
Perfer, et obdura ; dolor hic tibi
proderit olim.
obdurare est animum contra aliquid mu
nire, durum facere, firmo et parato ani
mo aliquid ferre, tenacem esse propo
siti. idem dicitur infra c. 76. animo se
affirmare et apud alios durare animum.
12. Vale, puella, abi in malam rem.
Sio χαῖρε apud Græcos. cf. Davis. ad
Cic. de Nat. Deor. libr. I. 1. sub fine.
14, 15. At tu doleb. Similiter Horat.
Epod. XV. 11.
Nam, si quid in Flacco viri est,
Non feret assiduas potiori te dare noctes,
Et quaeret iratus parem.—Quum rogabe
ris nulla, Scelesta, nocte, h. e. de nulla.
nocte. Scelesta, perfida. Quæ tibi ma
met vita ? quam spreta in posterum vi
ves? observa manere admittere etiam
casum tertium. exempla vid. in Sanctii
Minerv. II. 4. cf. Ernesti in Clav. Cic.
8. v. mamere.
18. Quoi labella mordebis. frequentes
sunt poëtæ in commemorandis aman
tium morsiuncnlis, tanquam ferventis
simi amoris signis. vid. Passerat. ad
Propert. III. 8. p. 451. Brouckhus. ad
Tibull. I. 6. 14. et Sciop. ad Lus. c.
87. p. 92. Destinatus recte dicitur,qui
alicui rei devotus et addictus est, cui.
certa et fixa sedet sententia. nam desti
mare sæpe est constituere, decernere,
ut certum sit. ut Græcorum wÉwnys
constitutum est. Maii» tamen obstina
tus propter vers. 11. v. V. L.
1(; C. VA1LERII CATULLI

CARMEN IX.
Ad VERANNIUM.

V en an n1, omnibus e meis amicis

Antistans mihi millibus trecentis,
Venistine domum ad tuos Penates,
Fratresque unanimos, anumque matrem ?
Venisti. O mihi nuntii beati ! v 5

visam te incólumem, audiámque Hiberüm

Narrantem loca, facta, nationes,
Ut mos est tuus ; applicansque collum,
Jucundum os, oculosque suáviábor.
O quantum est hominum beatiorum, 10
Quid me lætitis est beatiusve !
2. Alii antiatas vel antistes; sed nostra lectio omnium antiquorum librorum
auctoritate munitur teste Vossio.
4. M8. 8tat, uno animo sanamque et uno animo suamque. Comel. lib. senemque,
quam lectionem dare etiam Codices Vaticanos testatur Brouckhus. ad Tibull. I.
7. 48. 8cal. lib. ununimes suamque L. MS. tuamque. Edit. R. unanimos suamque.
noatra lectio debetur Faerno, quem secutus est Vossius et hunc Cantabrigiensis.
Caeterum molemnis est lectionis diversitas in unanimus et unanimis, eramimus et
eranimis, inermus et inermis aliisque similibus, vid. Drackenborch. ad Sil.
Ilal. V. 584.

Vermnnio,arctissimo familiaritati» vin anus. Martial. 6. 27. amphora anus.—6.

oulo secum conjuncto, gratulatur feli
oem reditum ex Hispania, eique, quam
gratus hic nuntius ad aures suas acci
derit, declarat; mox magis declaratu
rus lætitiam suam mutuis amplexibus
et mutuo de ejus itinere instituendo
colloquio. Dulcissimum est hoc car
men et mollissimos amicitiæ sensus spi
rat. Comparent poëtices studiosi Ho
rat. I. od. 36. et Juvenal. Sat. XII. in
reditum Catulli, miramque in simili ar
gumento varietatem et copiam agnos
cant.
2. Antistans, præferendus mihi ingen
ti amicorum turbæ. antistare alicui est
antecellere aliquem. Gell. I. 7. o. 5.
qui caeteris antistabat.
4. Anumque matrem. amus adjective
sumendum ut infra LXVIII. 47. char
ta anus et LXXVIII, 10. fama amus
apud Ovid. Art. Am. I. 766. cerva
Hiberum loca intellige non vicos tan
tum et oppida, sed etiam situs et re
giones. nam late pater vox loca sicuti
Græcorum, χλεοι, χαpia. vid. Salmas.
ad Solin. p. 690. Hiberi sive Iberi sunt
Hispani ab Hibero fluvio sic dicti.
9. Jucundum os, oculosque suav. intimi
amoris signum apud veteres fuit ocu
lorum osculalio. Sic Eumæus apud
Homerum Telemachum excipiens 0
dyss. XVI. 15.
Kύσοι δί μιν κεφαλλν τε, xaì àpw4w φάεæ.
xaA&.
Cic. Epist. ad Fam. XVI. 27. tuosque
oculos dissuaviabor. ubi plura in hanc
rem attulit Cortius cf. infra Carmen
XLVIII.
10. O quantum est hom. cet. elegan
ter pro vulgari: nemo me est felicior
et beatior.
 . . CARMEN X. ; , 17

CARMEN X.
DE VARRI SCORTO.

VARRUS me meus ad suos amores

Visum duxerat e foro otiosum :
Scortillum, ut mihi tum repente visum est,
Non sane illepidum, nee invenustum.
Hue ut venimus, incidere nobis 5

Sermones varii : in quibus, quid esset

Jam Bithynia, quomodo se haberet,
7. Stat. MSS. quomodo posse haberet et ita libri veteres teste Vossio, qui inde
procudit quomodo ops se haberet. Vossium refutat Vir Doctus in Miscellaneis 0b
servatt. quæ cura, Dorvillii prodierunt Vol. V. p. 2. Sed magis displicet ipsius
prolata conjectura: quomodo os se haberet ? Fingit sibi nimirum V. D. scortillum
rogasse poetam, an ex irrumatione quaestum fecisset? et quantum sibi os impurum
profuisset ?—cui explicalioni profecto omnis orationis series reclamat ; nee cetera,
quæ Viro Docto ad totum hoc carmen vel disputata vel observata sunt, tanti
ponderis mihi videntur, ul iis commemorandis immorer, nostram lectionem tuen
tur libri veteres fere omues.

Catullus, cum redux factus esset ex XXX. Visum ad suos afnores h. e.

Bithynia, ubi commoratus fueral inler
comitesprætoris Memmii, forte fortuna
a Varro deducebatur ad ejus amicam,
in cujus ore primo statim obtutu ex
pressa videbat nequitiæ et vitæ mere
triciæ indicia. Mox inter ipsos exo
ritur colloquium, in quo egregie adum
brata est retorrida merelricularum vi
ros emungendi calliditas, sed elusa a
Catullo ridiculo modo. Nam cum me
retrix inhiaret jam jam captando præ
niolo vel certe lecticarios ex Bithynia
aὰductos Catullum sibi concessurum
«esse speraret, repente derisa et multis
convitiis cumulata relinquiiur. Mul
tum suavitatis et leporis habet hic dia
logus propter nativam rei exvita com
muni petitæ descriptionem.
1. Varrus: haud dubie intelligendus
Alphenus Varus, qui ex tonsore vel su
tore factns est jurisconsultus. Addic
tus fuit sectæ Epicureæ et multa scrip
ta reliquit. Scripsit ejus vitam Hen
ric. Brenckmannus. Amstelodami 1709.
sneminit ejus sodalitatis infra Car,
ad amicam suam. amores pro amica
passim. Sic infr. XXI. 4. pædicare
cupis meos amores. et XLV. 1. suos
amores tenens in gremio. cf. XXVIII.
6. XL. 7. et alibi. visere ad aliquem
est notus loquendi modus, Terentio,
Lucretio, Plauto aliisque familiaris.
exempla conduxit Heins. ad Ovid.
Amor. II. 2. 21. 3. scortillum, refe
rendum ad amores, qui, quales fuerint,
nunc describuntur, ut mihi t. repente
v. e. quemadmodum statim primo ad
speclu judicabam.
6. Quid esset jam Bithynia,in quo sta
tu jam esset hæc provincia, quomodo se
haberet, quam lucrosa et quæstuosa
esset respectu redituum. (Wie sich die
Provinz in Einkünften hielte.) Et
quant. mihi profu. ae. et quantum ego
inde reportassem lucelli. * Vana suht
quæ contra huuc locum disputat Vir
Doctus in Observ. Miscell. Vol. V. p.
2. 3. de importuna ejus emendalione
vid. Var. Lect.
ro
18 C. VALERII CATULLI

Et quonam mihi profuisset ære ?

Respondi, id quod erat : nihil neque ipsis,
Nec prætoribus esse, nec cohorti, 10
Cur quisquam caput unctius referret:
Præsertim quibus esset inrumator
Prætor, nec faceret pili cohortem.
At certe tamen, inquiunt, quod illic
8. Quantum mihi profuisset ære Veteres libri Scaligeri et Vossii ; quod, cum
parum latine dictum esse censeret Scaliger, mutavit in : Quantum mihi pro
fuisset : e re Respondi, improbante Gronovio lib. III. de Pecun. Vet. c. 17. ubi
plura egregie carmen nostrum illustrantia invenies. Ipse eleganter conjicit Ec
quonam. nam simili modo loquitur poëta car. XXVIII 6. Ecquidnam in tabulis
patet lucelli Expensum ? Heinsius in not. ad Catull. offert: Et quanto mihi pro
fuisset ære. -

9. Stalii MSS. omnes neque in ipsis. Sed modus metri facile evincit, τὸ in de
kendum esse. Vossius ex vetusto lib. Commelini recepit nihilmet ipsis, quem
more suo sequitur Vulpius. Editiones tres antiquissimæ mihi neque ipsis, unde
Scal. et Stat. mihi nec ipsi, quod rejicit Gronovius l. c. p. 550. Editiones nom
nullæ nihil neque ipsi, fortasse quia non concoquere poterant pluralem.
10. Pro prætoribus Muretus quæstoribus, refragrante Gronov. l. c. præconibus
Heinsius in not. ad Catul. emendandi libidine abreptus.
13. Libri scripti Scal. non fucerent. Vossius non faceret. Gronovius in 1. c.
num facerent ? vel non faciens. quarum postrema lectio egregie favet orationi.
ceterum bene se habet et nostra tam L. MS. quam edit. Cantabrigiensi confirmata.
14. Conjecturam Turnebi inquit, id quod illic et Scaligeri inquiit pro inquiunt
damnavit jam Gronovius. 1*

'9. Nihil neque ipsis, Bithynis puta ; Martial. V. 46. coena uncta i. e. lauta
neminem enim offendere debet, quod et opipara. -

præcesserit Bithynia, cum frequens sit 12. Inrumator prætor C. Memmius,

hoc loquendi genus [Syllepsin vocant
Grammatici] optimis quibusque scrip
toribus. vid. Gronov. de Pec. Vet. II.
4. et Sanclii Miner. IV. c. 10. ibique
Perizonium. nec prætoribus, in univer
sum, quibus administratio hujus pro
vinciæ contigit; nec cohorti, prætoris
comitibus, qui fuerunt præfecti, medi
ci, scribæ, præcones et alii [la suite].
«cur quisquam caput unctius referret h.
e. cur quisquam propter lucrum ibi
collectum lautius vivere posset, lau
tior et ditior rediret; (nos: weswegen
einer Staat daraufmaehen könnte) unc
tus enim inde, quod ditiores et elé
gantiores homines se delibuere so
lebant pretiosis unguentis, eleganter
transfertur ad omnia quæ sunt lauta et
splendida, et quicquid beatiori condi
tione gaudet. Sic infra Carm. XXIX.
23. uncta patrimonia. cf. v. 4. apud
Gemellus, qui fuit homo nequam, non
gens et devorandis aliorum bonis avide
inhians, nulla comitum ratione habita.
non enim significationis proprietas ur
genda est in voce inrumator, sed in uni
versum turpioris vitæ notio subjicien
da, quod apparet ex carmine XXVIII.
10. ubi eadem obscenitate ejusdem
Memmii sordida notatur avaritia:
� Memmi, bene me, ac diu supinum
Tota ista trabe lentus inrumasti.
cf. carm. XXXVII. 8. et Scaliger ad
hunc locum.—nec faceret pili coh, post
nec subintellige qui.
14. Quod illic matum dicitur esse ex
eo, quod ibi lucratus esse diceris. [von
dem, was du dir daselbst erworbem.]
natum, sicut Græcorum τό yiyv%p4*yow
ágyógioy, eleganter dicitur, quod qua
 C A RMEN X. 19

Natum dicitur esse, comparasti 15

Ad lecticam homines. Ego, ut puellæ :
Unum me facerem beatiorem, -

Non, inquam, mihi tam fuit maligne, *

Ut, provincia quod mala incidisset,
Non possem octo homines parare rectos. 20
• , At mi nullus erat neque hic neque illic,
Fractum qui veteris pedem grabati
In collo sibi collocare posset.
Hic illa, ut decuit cinædiorem, • • **

Quæso, inquit, mihi, mi Catulle, paulum 95

15. Pro matum, malebat Meleager motum, probante Viro Docto in Observat.
Miscell. l. c. male. pro esse alii ære vel asse.
17. Beatiorum Avantius, contra nitente Scaligero. .
19. Tres antiquissimæ Editt. quæ mala. 1 -

20. Ex corruptis lectionibus octo literas, octo litas, octo mines reposuit Vossius
octo Midas i. e. mancipia Phrygiaca vel Bithynica. admodum dure! salva res est,
vulgata lectione servata.
a •

cunque de causa provenit, et rei fami
liari quasi subnascitur. vid. Gronov.
de Pec. Vet. p. 255. 16. alii explicant :
cujus rei proprius usus est in Bithynia.
adlecticam homines, h. e. lecticarios [φο
peio%£ov6]. de lectica veterum post
Lipsium Elector. lib. I. c. 19. copiose
el accurate dispulat Schefferus de Re
Veliiculari lib. II. c. 5. p. 85.—ut me
facerem h. e. ut me fingerem, jactarem,
simularem. sic facere se ferocem apud
Plaut. Curcul. 4. 3. 7. ad quem locum
plura exempla collegit Gronov. in Lect.
Plautin. p. 92. 18. Non mihi tum fuit
maligne, non adeo maligna fortuna usus
sum, non adeo pressus fui angustiis.
20.parare [wogi$ta$al] octo homines rec
tos, h. e. erectos et proceros. Sic recta
servitia apud Sueton. Cæsar. c. 47.
sunt apta forma et statura, ut recte ibi
explicat Ernesti. lectica autem vel a
quatuor vel a sex vel ab octo servis
portabatur, et hinc vocatur octophorus
vel octophorum, cujus usu nobilis im
primis fuit Bithynia. Cic. Verr. V. 11.
nam, ut mos fuit Bithyniæ regibus, lec
tica octophoro ferebatur. -
21. Sensus : at ego nullum plane
habebam servum, neque hic neque in
provincia, in cujus collo vel vetus et
fractus grabatus suspendi et gestari
posset. grabutus est lecticarum genus
vile et exiguum. Multus est in hac
explicanda voce Vossius. pedes autem
dicuntur asseres, vel furculæ, quibus
innitentem lecticam humeris subibant
lecticarii.
24. Ut decuit cinædiorem,pro indole
et more procacis et perfrictæ frontis
scortilli. Eadem , voce impudentiam
hominis turpi libidine diffluentis notat
Martialis lib. VI. 39. 12. Quartus ci
maedu fronte.
25. Paulum istos commoda : vid. Var.
Lect. affectabat autem meretrix non
sine causa octophorum, utpote, quod
muneri mitti solebat puellis Martial. I.
3. 11.
Octo Syris suffulta datur lectica
puellæ.
mam volo ad Serapin deferri, h. e. ad
templum Serapidis. haud raro enim
ipsi dii pro templis poni solent. Sic
apud Chariton. lib. 4. c. 4. *rap9ivo:
sic 'Aq%o8itnv Ca%ovaa. ubi vid. Dorvil
lius et Albertus in Observat.. in, nov.
Test. p. 254—2ö6. Erat autem hoc
 20 • C. VALERII GATULLI

Istos commoda, nam volo ad 8erapin

Deferri. Mane, inquii puellæ;
Istud, quod modo dixeram me habere,
Fugit me ratio, Meus sodalis
Cinna est Caius: is sibi paravit. 30

26. Bipontina editio, quam typis describendam curavjmus, exhibet lectionem

Scalig. paulum Istos: cómmodo ridm volo ad Serapin Deferri. quam ut in textum
reciperem, a me impetrare n9n potui. Licebit mihi et in nonnullis aliis locis
discessionem facere ab edit. Bipont. ubi meliores lectiones idoneis ex causis
præferendæ videntur. antiquissima leotio, in quam conspirant omnes MSS. Statii
est nostra, Paulum istos commoda: unus tamen habet paululum sequenti syllaba
ultimam absorbente. Jam vero cum produeatur ultima in commoda, metri rationi
succurrere studuit Scaliger conjectura, mutato commoda in commodo, parum feli
eiter! nam primum hujus ipsius vócis ultima correpta eget auctoritate et
exemplo, cujus, quantum scio, nullum apud veteres exstat; deinde, licet cum
Scaligero commodo explices in tempore, tamen nescio, quid frigoris habet. ' Melius
consultum fuit tam numerorum modulo quam ipsi sensui in Edit. Aldin I. ubi
legitur: Istos commodita volo ad Serapim deferri. Sed nullius libri MS. consensu
firmatur. Pari modo haud inepte legi possit cum Viro Doqto in Qbservatt.
Misceli. i. c. Istos commoda. enim volo ad Serapin ; modo ejusmodi lapsus libra
riorum in permutandis particulis tú num et enim veritatis quandam haberet spe
ciem. Itaque vel dicendum est, Catullum eorripuisse ultimam in commoda [quod
utat Vossius, quamvis non satis hanc insolenliam adstruere videantur allata ex
Émpla, puta et tempera, quorum prius dubium adhuc est apud Pers. IV. 9. vel
adverbialiter exponitur a grammaticis; alterum non nisi in veteri inscriptione
occurritj vel lenior ineunda est emendandi ratio, Lenissimum autem puto, si
qnis pro commoda reponat commode, ut sit vocativus, Eleganter autem dicitur
eommodus, vel qui est facilis, benignus, liberalis, obsequiosus, gütig, gefallig.
Horat, IV. Qd. 8, 1. 2. Domarem pateras, grataque commodus, Censorine, meis
4era sodalibus, vel qui commodo et opportuno tempore nos cónvenit. Terent.
Andr. V. 2. 3. Ego commodiorem hominem, udventum tempus non vidi. Sensus
igitur erit: quæso, mi Catulle, paulum istos mihi [eleganter reticet verbum cede
vel mutua] commode, note mihi liberalitate tua ; vel : tu qui commodo et oppor
tuno tempore jam me convenis, nam volo ad Serapin deferri. Cui eontorta vide
tur mea explicatio, meliora afférat.
27. Mane me, inquii, pruéllæ plerique libri veteres. nam me 7ragíAwsu, uti sæpe
apud Plaulum et Terentium. Itaque non extrudi debebat me in edit. Bipont.
quamvis alias ejusmodi hiatus amet Catullus. alii mane tum vel manedum ultima
in mane corripitur, uti in cave, vale, jube, vide, responde. vid. Voss. de Analog.
fib. III. c. 25. ex veteri scriptura inquit recte fecit Scaliger inquii. Heinsius in
not. ad Cat. totum versum audacter, ut solet, sic refingit: Deferri. itane? inquio
puellæ. ' ' '

templum eo tempore extra urbis, po- eleganterjam neglexit poëta construc

moerium [quapropter speciosam lec
ticæ postulandæ causam habebat mere
trix] quod adibant mulierculæ vel pro
curandæ valetudinis vel exercendæ li
bidinis causa. vid. Vossius ad h. l. et
Jablonskius in Pantheo AEgypt. lib. II.
cap. 5. 6. ' .
28. Istud, quod m. d. m. h. fugit me
vatio : pro istud rationes grammaticæ
postulabant istius. Sed consulto et'
tionem, ut hominis temere errantis et
repente ad se redeuntis confusam lo
quendi rationem imitaretur. Sensus
est : in eo, quod me possidere dixe
ram, erravi et deceptus fui, alibi ani
mum habui, cum id dicerem, status rei
me fefellit:
-
30. Cinna. poeta mobilis, qui scrip
sit carmen Smyrnam, quod decem an
nis elimavit. Laudatur infra carm.
 .
: • CARMEN XI. , , 21

Verum, utrum illius, an mei, quid ad me ?

Utor tam bene, quam mihi pararim. !
Sed tu insulsa male, et molesta vivis,
Per quam non licet esse negligentem.
31. Vossius: Verumne illius an mei. Idem vers. seq. legit: quæ mihi paravit.
Statius ex veteri lectione parassim fecit paratis.
33. Nonnullæ antiquiores edit. insulsa, mala et molesta vel male et nimis molesta
es vel mala et nimis molesta es. Vossius: Sed tu invisa, male et molesta vivis.
Heins. in not. ad Cat. conjicit: Sed tu insulsa vale et molesta vbivis vel cuivis: in
vers. ult. idem malit negligenti pro negligentem, quod jam in mentem venit Dousæ.

XCV. cf. Virgil. Eclog. IX, 35, et
Martial. X. 21.
32. Utor tam bene, quam mihi para
rim. post quam subaudi si, in animo ha
buit poëta tritum illud: amicorum om
nia esse communia. 83. molesta vivis
eleganter pro es. 34. per quam non li
cet esse negligentem, cujus rapacitas
caute vitanda est. [bei der man auf
seiner Huth seyn muss.]

-__-

CARMEN XI.
AD FURIUM ET AURELIUM.

Furf et Aureli, comites Catulli,

Sublimiori spiritu exsurgit poëta, et
ipso, quo nunc utitur, graviori carmi
nis genere, in altum eniti et paulo se
rioris argumenti rem moliri et promit
uere videtur, In qua quidem opinione
tenet. lectores usque ad vers. . 15. ubi
inopinata conversione suaviter eludit
lectoris exspeetationem. Nam post
quam satis laudaverat spectatam sibi
Furii et Aurelii amicitiam, ad officia
gravissima quæque amici causa susci
pienda paratam, expetit sibi novum ab
ipsis amicitiæ officium : quod quale
quantumque fuerit, ipse lector cognos
cat. Exsplendescit hoc carmen exi
miis magni poëtæ virtutibus, sive ver
borum delectum et ornatum plane lyri
eum respicias, sive inexspectatam con
versionem et ingeniosam inventionem
admireris, qua summam gravitatem re
pente excipit lasciva levitas. w
“datum, et L. Aurelium Cotlam præto
.rem, qui legem promulgavit de judiciis
equestri ordini restituendis. Sed recte
judicat Vulpius,vix quicquam certi de
illis pronunciari posse, cum plures om
nino fuerint iis temporibus tam Furii,
quam Aurelii. Nec eosdem fuisse puto,
quos infra acerbis versibus insectatur,
Aurelium quidem in Carm. XXI. Fu
rium in Carm.XXIII. comites Catulli
me comitaturi, mecum adituri remotis
simas terræ partes. Idem tanquam cer
tissimum veræ amicitiæ argumentum
exspectat Horatius a Septimio Od. lib.
II. 6. 1.
Septimi, Gades aditure mecum, et
Cantabrum indoctum juga ferre nos
tra, et
Barbaras Syrtis, ubi Maura semper
Æstuat unda :

1. Furi et Aureli. Immui putant in ubi plura hujus generis exempla exci
terpretes Furium Bibaculum, elegantis tavit Cl. Jani, nostri loci non im
memor.
ingenii poëtam, passim veteribus lau
22 C. VALERII CATULLI
Sive in extremos penetrabit Indos,
Litus ut longe resonante Eoa
Tunditur unda ; *
Sive in Hircanos, Arabasque molles, 5
Seu Sacas, sagittiferosque Parthos,
Sive qua septemgeminus colorat
AEquora Nilus ;
Sive trans altas gradietur Alpes,
Cæsaris visens monumenta magni, - 10
Gallicum Rhenum, horribilesque ulti
mosque Britannos:
2. Alii penetrarit. perperam : nam sequitur versu nono gradietur.
3. Nonnulli longe ubi litus.
6. Passeratius in vet. quodam libro cotiriferosque, collato Virgilio Æneid. X.
169. in margine H. lib. pharetriferosve. Sed nostræ lectioni addicunt libri fere
omnes: modo observes Catullum, more Græcorum, spondæi loco in altera regione
posuisse trochæum, ut vers. 15. pauca nunciate meæ puellæ.
7. Sive qui in edit. R. et in quibusdam Stat. MSS. in Maffei lib. que, unde
legendum putat Stat. quae. Vossius ex libb. veteribus, ad quos sæpe provocat,
profert quis pro quibus.
11. Hiatus evitandi causa dederunt alii hurribilesque et ultimosque contra lin
guæ indolem : ne quid mutes, cogita et alibi Catullum non repudiasse ejusmodi
hiatus [ut sæpe Virgil. et alii. exempla quædam collegit CI. Barthius, quem omnis
2. Sivein extremos pen. Ind. extremi populi orientis mira dexteritate sagit
vocantur Indi, ut mox vers. 11. ultimi tas tractandi et in fuga retrorsum ja
Britanni tanquam remotissimi populi. ciendi satis noti. cf. Burmannus Sec.
Eodem sensu apud Ciceronem India ad Propert. III. 7. 54. et quos ibi lau
vocatur extrema Verr. V. c. 65. et sic dat. Septemgeminus Nilus h. e. sep
passimi extremæ oræ dicuntur vel pro tenus, per septema ostia in mare se ex
India vel pro alia quacunque remotiori onerans. Ovid. Amor. III. 6. 39.
regione in ultimo quasi orbis termino
ex opinione veterum sita. cf. Burman Illefluens dives septena per ostia Nilus.
num Sec. ad Anthol. Tom. I. p. 264. hinc vocatur ἐπrrárogos apud Dionys.
izxatoi àvêgêv Homero sunt Æthiopes Perig. 264. cf. Eustath. ad Dionys.
Odyss. I. 23. S. Litus ut longe res. ut Perig. 226. vel irrájov; vid. Salmas.
quemadmodum Græcorum iwa est ubi. ad Solim. cap. 32. p. 295. cf. Maillet.
sic. infr. Carm. XVII. 10. cf. Cerd. Descript. Ægypti p.49. colorat æquora
ad Virg. Æneid. V. 329. Eoa unda h. e. aqua lutosa, qualem fere vehit
est mare orientem versus, Oceanus, Nilus ex agris inundatis relabens, co
unde surgere putabatur Aurora [}άς]. lorem inducit mari ab aqua marina di
longe somans exprimit illud Homericum versum.

πολυφλοισ€ov. 10. Monumenta Cæsaris intellige tro

5. Sive in Hircam. Arab. moll. Hir
cani Asiæ populi. Arabes dicuntur
molles, quia clementia coeli emollit et
enervat. temer Arabs apud Tibull. II.
2. 4. ubi vid. Broukhusius. Sacae po
puli proximi Scythis. Parthi sagittiferi
pæa et quicquid ad ejus factorum con
servandam memoriam publice exstabat.
Britanni horribiles refer ad externum
cultum. Vulpius in hanc rem laudat
Cæsar. de bell. Gall. lib. V. c. 14.
 C A R M E N XI. •

Omnia hæc, quæcunque feret voluntas

Cœlitum, tentare simul parati,
Pauca nunciate meæ puellæ
Non bona dicta: 15
Cum suis vivat valeatque moechis,
Quos simul complexa tenet trecentos,
Nullum amans vere, sed identidem omnium
Ilia rumpens.
Nec meum respectet, ut ante, amorem, 90

Qui illius culpa cecidit; velut prati

Ultimi flos, prætereunte postquam
Tactus aratro est.
felicitatis meæ auctorem et unicum studiorum meorum moderalorem veneror, ad
Propert. II. 9. 45.] et fortasse ipsum horrorem aspero duarum vocalium concursu
exprimere voluisse.
22. Nonnullæ antiquiores edit. spectet velut ante in margine St. lib. speret velut.
Sed sic offendit ingrata repetitio particulæ velut in vers. sequ.
23. Pro ultimi in quibusdam legitur ultimus, male : pro tactus exhibet Vossius
ex vetnstissimo exempl. Thuan. fractus, quod tam flori plane succiso quam ipsi
comparationi amoris plane finiti magis favere videtnr. proponit etiam Vossius
stratus, quod fecit ex antiqua lectione tractus, sed hæc corrupta lectio magis con
firmat rò fractus, una tantum' mutata littera. Cæterum turpiter in hoc koco
emendando se dedit Heinsius in not. ad Cat. pro prati legi jubens parati, metro,
ut ait, sic exigente. imo jam est versus hypermeter, cujus ultima in prati a prima
vocali sequentis versus absorbetur, ut vers. 19. omnium llia rumpens. en festina
tionem Magni Heinsii!
12—17. Sensus: vos igitur, qui ad 21. Nec amplius amorem meum cu
omnia, quæcunque fata ferent, mecum ret, qui plane ex animo meo propter
subeunda pericula parati estis, jam ipsius inconstantiam et levitatem de
quæso probate mihi vestram fidem et letus et eradicatus est. Quod expressit
puellæ meæ hæc pauca, sed haud ju elegantissima comparatione floris, qui
cunda verba nunciate. tentare exqui vomere aratri succisus in perpetuum
site dicitur de explorandis rebus cum florere desinit. Non neglexit hanc sua
periculo et audacia conjunctis. non bona vissimam comparationem in rem suam
verba proprie male ominata, oùx iv®mpa, vertere Virgil. Æn. IX. 435. Nec mi
vid. Brissonius de Formulis p. 11. seq. nus feliciter Lotichius lib. IV. 5. 97.
Edit. Paris. deinde de quolibet ingrato
Sicjacet,in culto flos qui nitidissimusagro
muncio,qui animum turbat,pungit eturit.
17. sequ. Sensus: res suas sibi ha Vomere succisus praetereunte fuit.
beat et procula me discedat cum in cf. infra Carm. LXII. 39 seqq. pra
finita copia moechorum, quorum nul tum ultimum, est prati extremitas, viæ
lum vero amore complectitur, sed fre vicina. cf. ad Carm. II. 3. pari modo
explicari fortasse possunt ia xatua*
frangit. Ilia rumpi dicuntur in re ve apud Theocrit. Idyll. XIII. 25. ut
nerea. Propert. II. 16. 14. Rumpat agrorum extremitas, significetur, licet
vt assiduis membra libidinibus. cf. Sciop aliter sentiat ad h. l. Casaubonus et
pius ad Lus. carm. XXII. complera Hemsterhusius ad Lucian.T. I. p. 143.
tenet, eleganter : amore suo irretitos” Pascuntur enim oves in agrorum mar
detinet. -
gine et extremitate.
 24 C. VAH,ER II· CATUI, I, I

* ,^ .. .

CARMEN XII.
AD ASINIUM.
MARRUGINe Asini, manu sinistra * *

Non belle uteris in joco atque vino :

Tollis lintea negligentiorum. - -

Hoc salsum esse putas? fugit te, inepte,

Quamvis sordida res et invenusta est. 5

Non credis mihi ? Crede Pollioni

Fratri, qui tua furta vel talento ·· · · · · ·

Mutari velit : est enim leporum

1. Pro Marrucine Avantius legebat Inter cœnam, refutatus a Mureto, et
Scaligero.
8. Vossius e lib. Vatic. mulctari, quam lectionem tanquam meliorem et ele
gantiorem vulgatæ præfert. De errore quidem librariorum in commixtis his
duobus verbis non dubium est ; vid. Burm. ad Anthol. T. II. p. 528. sed, vulgata
vel hanc ob causam videtur præferenda, quia vel maxime decet fratrem, quovis
pretio fratris culpam redimere velle; illud vero votum, ut frater talento mulcte
tur, parum honestum sit.

Asinius dexterilatis suæ, ostentandæ
causa, quam haberet in surripiendis
aliorum bonis, sudarium Catullo clam
abstulerat inter pocula. Quod cum
ægre ferret Catullus, exprobrat Asinio
hoc furtum, tamquam rem parumi ho
nestam et meutiquam homine ingenuo
andi vid. Martial. XII. 29. ubi eodem
furti genere male audit Hermogenes.
cf. eundem VIII. 59. Lintea sunt su
daria, nt ex v. 14. apparet, ex lino con
fecta, quibus vel ad sudorem faciei de
tergendum vel ad mares expurgandas
utebantur. -

dignam, eumque monet, ut mox remit
tat sudarium, eo nomine imprimis sibi
carum, quod pignus amicitiæ sit ; si
cessaverit, graviter hamo injuriam se
alturum esse hendeoasyllabis minatur.
1—4. Marrucine Asini: Asinius cum
vi jam vocatur Marrueinus, propter
fidem Marrueinorum Romanis imprimis
spectatam. cf. Vossius. Fuerunt autem
Marrucini populi Italiæ inter Vestinos
et Pelignos. Manu sinistra n. b. u. pa
rum honeste in conviviis incuriosorum
et hilaritati genioque indulgentium
convivarum lintea surripere studes si
mistræ manus agilitate. Usus sinistræ
in suffurandis aliorum bonis passim no
4. sqq. Hbc salsum'e. p. Hoc lepi
dum etfacetum esse putas? [das hältst
du fär sinnreich?] erras, homo insulse
et honestatis sensu destitute, res est
vel maxime contumeliosa et indecora.
Q. is pro valde, admodum passim di
citur: quamvis diu dicere provalde diu
apud Cic. Rose. Amerim. 32. cf. Burm.
ad Phædr. I. 28. 1. et Drackenb. ad
Liv. I. 4. p. 31. Crede Pollioni. est
hie Asinius Pollio, tam gratia apud Au
gustum et amicitia, quæ cum Horatio
et Virgilio illi intercedebat, quam in
genio et grandioris spiritus carminibus
notissimus. cf. Virg. Eelog. III. 84. et'
Hor. Od. II. 1. -

tatur a veteribus. Furtifica vocatur 8. Mutari, sensus: si facta infecta fieri

Plauto in Pers. II. 2. 44. nata ad furta possent,furtatua lubenter fratertuus vel
Ovid. Met. XIII. 111. De more illo talento redimeret et permutaret. Mu
convivarum linteis vel mappis insidi tare rem're vel cum re pro permutare ex
 CARMEN XII. 25

Disertus puer, ac facetiarum.

Quare aut hendecasyllabos trecentos 10
Exspecta, aut mihi linteum remitte,
Quod me non movet æstimatione,
Verum est mnemosynon mei sodalis.
INam sudaria Saetaba ex Hiberis
Miserunt mihi muneri Fabullus, 15
Et Verannius. Hæc amem necesse est
Ut Veranniolum meum et Fabullum.

9. Passeratius et Vossius legi volunt difertus pro differtus; sed primum haec
locutio æque exemplo caret, ac nostra disertus leporum; deinde vix dici posse
puto in bonam partem differtus leporum. Nonnulli pater pro puer, male! judi
cante Vossio.
14. Ex corrupta lectione Setaba exhibere fecit Vossins Setabe er Hibera, ut sit
ipsum urbis nomen. Sed cum plurimæ editiones et libri scripti offerant Setuba,
et plane eodem modo Sudarium Setubum dicatur carm. XXV. 7. tenenda est
nostra lectio. Rectius autem per Diphthongum exhibetur Sætaba, quod ex nummo
antiquo ab Antonio Augustino memorato Dial. VII. in quo SÆTABIS scribitur,
probatum ivit Drackenb. ad Sil. Ital. III. 374.
16. Alii, quos secuta est Bipontina edit, pro hæc legunt hoc, ut referatur
ad linteum ; sed illud magis favet orationi. Male etiam in nonnullis edit. et pro
ut legitur.

antiquo emendi vendendique more sæ dos et infacetos fratris sui jocos.

piuscule occurrit. Sic Medea apud
Ovid. Met. VII. 59, 60.
Quemque ego cum rebus, quas totus pos
sidet orbis,
AEsomidem mutasse velim.
verte in vernacula erkaufen. vide quos
laudat de usu hujus verbi Dracken
borch. ad Liv. Tom. II. p. 130.
9. Disertus nove jam dictum videtur
de eo, qui alicujus rei, ubi facundia in
primis opus est, bene perilus inveni
tur, Pollio igitur, elegans et urbanus
juvenis [sexcenties enim apud veteres
tam juvenes, quam ipsi viri blande vo
cantur pueri] non ferre poterat illepi
12. Quod me n. m. aest. quod non
pretii sed amicorum causa æstimo, in
quorum memoriam illud accepi.
14. Sudaria Satuba ex lino Sætabo
ab urbe et fluvio Sætabi in Hispania
sic dicto, ubi optimus lini proventus
fuit. De Hiberis, Hispanorum populo
vid. ad carum. IX. 6.
16. Hæc amem necesse est. Nam ve
rum est, quod ait Ovid. Her. XVII.
71.
Utque ea non sperno, sic acceptissima
semper
Munera sunt, auctor quæ pretiosa facit,
cf. Martial. IX. 99,
 C. VALERII CATULLI
\

CARMEN XIII.
AD FABULLUM.

CoENABis bene, mi Fabulle, apud me

Paucis, si tibi Dii favent, diebus,
Si tecum attuleris bonam atque magnam
Coenam, non sine candida puella, -

Et vino et sale, et omnibus cachinnis. 5

Hæc si, inquam, attuleris, venuste noster,
Coenabis bene : nam tui Catulli
Plenus sacculus est aranearum.
,

Sed contra accipies meros amores,

Seu quid suavius elegantiusve est : 10
2. Favint dedit Vossius pro faverint ex antiqua, ut ait, lectione ; faaint male!
nam sic penultima contra leges hendecasyllabi longa est.
6. Fabulle noster Venet. Gryph. et aliæ editt. antiqu.
9. Meos amores quædam e vetustis.
10. Seu quod rectius ex mea sententia. De aberratione librariorum in quid et
quod vid. Drackenb. ad Liv. T. V. p. 161.
Fabullum ad coenam invitat poëta gaudentibus, in Egy. 475.
satis lepide et familiariter. Nam cum
ipse rebus, ut ait vel fingit, angustis 'Ex 8' àyyiwv ixåøtias ápáχyta —
laborans bonam et lautam coenam pa Cf. Plaut. Aulul. I. 2. 5. 6.
rare non posset, rogat Fabullum, ut 9. Accipies meros amores : qnicquid
afferat secum, quicquid ad bonam et amorem meum probet spiretque, lucu
lætam coenam pertineat. Ipse autem lenta voluntatis meæ et placendi studii
spondet, se quolibet modo Fabullo signa. Sic frugali illi coenæ apud Ovid.
amorem suum probaturam et unguen qua Jupiter et Mercurius a Baucide et
tum suavissimum oblaturum esse. Ele Philæmone excepti sunt :
ganter expressit hoc carmen Goetse in
Carminibus Teutonicis. T. II. p. 232. ' — Super omnia vultus
1. Caenabis bene. Similiter exorditur Accessere boni: nec iners pauperque
voluntas.
Martial. XI. 52.
Met, VIII. 677, 78. Idem placendi
Cænabis belle, Juli Cerealis, apud me. sludium promittit Chytræo ad se invi
4. Candida puella h. e. pulchra. cf. talo Lotichius VI. 14. 7.
Brouckh. ad Tib. IV. 4. 17.
8. Plen. sacculus aranearum. ele Ante tamen ponas vacui jejunia ventris,
ganter et facete ita dicitur sacculus, Frigidus extincto stat meus igne focus;
qui pecunia vacuus non usu teritur. Signa voluntatis rectæ sincera dabuntur.
Res enim, quæ sine usu aut vacuæ ja 10. Seu. q. su. el. e. quod magis tibi
cent, vel sitn vel aranearum textura arrideat et elegantiam meam declaret;
obduci solent. Hinc Hesiodus ara nam unguentum tibi dabo suavissimum
meas e vasis, quæ diu non usui fuerant, fragrantissimumque ex ipso Veneris
ejiciendas suadet rusticis felici messe myrothecio profectum. De unguento
 CARMEN XIV. 27

Nam unguentum dabo, quod mieae puellæ

Donarunt Veneres, Cnpidinesque:
Quod tu cum olfacies, Deos rogabis,
Totum ut te faciant, Fabulle, nasum.
Veneris, quod xaxày vocat Homerus, conviviis, quibus ora et capita perfri
vid. Vossius ad hunc locum. Auctores care solebant delicatiores, satis notus
nimirum eximiæ præstantiæ et pulchri est. Promittit igitur Catullus non nisi
tudinis a poëtis vel Venus, vel Amores, externam elegantiam, ipsam autem
vel Cupidines perhibentur. Similis ko coemæ curam relinquit Fabullo. Meros
cus est apud Prop. II. 29. 17. amores explicant interpretes vel de un
guento, vel de puella, cujus copiam
Adflabunt tibi non Arabum de gramine Fabullo facturus sit poëta. Sed illi
odores,
explicationi repugnat particulaseu, luie
Sed quos ipse suis fecit Amor manibus. versus quarlus. -

Usus unguentorum apud veteres in

--_•_-

CARMEN XIV.
AD CALVUM L1CINIUM.

Ni te plus oculis meis amarem,

Jucundissime Calve, munere isto
Odissem te odio Vatiniano.

Nam quid feci ego, quidve sum locutus,

Cur me tot male perderes poëtis ? 5
Isti Dii mala multa dent clienti,
6. Mula multa dant, tamquam meliorem lectionem obtrudit Vossius sine idonea
ratione.

C. Liciaias Calvus, poëta et orator se remnneraturum esse prædicit.

clarissimus, [de quo vid. Cic. ad Div.
XVII. 24. XV. 21. et Val. Mar. IX.
12. 7.] joci causa miserat Catullo, in
tima familiaritate secum conjuncto, pes
simorum poëtarum carmina, et quidem,
ut eo importunius illi obstreperent
poëtæ importunissimi, ipsis, lætitiæ
destinatis, Saturnalibns. Altos igitur
clamores tollit Catullus ob creatam h9c
joco sibi molestiam et interceptam læ
tissimo die laetitiam, et hanc amici
protervitatem mittendis undique col
lectis et corrasis poëtarum quisquiliis
2. Munere isto, h. e. propter istud
munus. Sensus: Nisi mihi esses in de
liciis, gravissimo propter missum mihi
munus te odissem odio, vel tanto odio,
quanto te odit Vatinius, acerrimum cri
minum suorum accusatorem. Posteriori
explicationi favet locus infra LIII. 3.
4. De communi, quo omnes boni Vali
nium, omnium bipednm nequissimum,
prosequebantur odio, est locus classi
cus apud Macrob. Saturn. II. 6.
5. Male perderes, h. e. male mule
tares, cruciares, enecares.
a.
 C. VALERII CATULLI

Qui tantum tibi misit impiorum.

Quod si, ut suspicor, hoc novum ac repertum
IMunus dat tibi Sulla literator :
Non est mi male, sed bene ac beate, 10
Quod non dispereunt tui labores.
Dii magni, horribilem et sacrum libellum,
Quem tu scilicet ad tuum Catullum
Misti, continuo ut die periret,
Saturnalibus, optimo dierum. - 15

8. Hoc novum hoc repertum Stat. refertum parum elegantur conjecit Vossius.
9. Sylla Muret. et alii. Sillo vel Silo in antiqu. quibusdam editt.

' 7. Tantum impiorum, h. e.tantam pes Saturnalia apud Romanos in memoriam

simorum poëtarum farraginem. Poëtæ aureæ ætatis, per Saturnum, in regni
impii sunt, qui iratis Musis ad sacram societatem a Jano receptum, Italiæ po
poësin accedunt, vulgus profanum—at pulis præstitæ, summa hilaritate in
qui Musarum sacris rite initiati sunt, mense Decembri celebrata et ab initio
vocantur sacri, sancti, pii. Ipse noster quidem uno tantum die peracta et finita
se pium vocat carm. XVI. 5. cf. Virg. sunt ; sed postea inde a C. Cæsaris
AEn. VI. 662—8. temporibus plures dies illis celebrandis
8. Novum ac repert. mum. novo more additos esse notum est vel ex Macrob.
composita et ingeniose excogitata car Saturn. I. 10. ubi de hac re est locus
mina eigo vix3;! de voce novus cf. ad classicus. Hinc Saturnalia prima de
Carm. I. 1. Reperire pro ercogitare sæpe primo Saturnalium die, dicuntur apud
apud Plautum et Terentium. carmina Ijiv. XXX. 36. ubi vide, quæ observat
labore reperta apud Lucret. III. 420. Gronovius. Secunda et tertia vocantur
Sulla Cornelius Epicadus, Lucii Cor a Cic. ad Attic. XIII. 52. Apparet
nelii Sullæ libertus, ut putant inter igitur, vel unum tum adhuc diem, cum
pretes. vid. Suet. de Illustr. Gramm. hæc scriberet Catullus, sacrum fuisse
c. 112. Literator, grammaticus, h. e. Saturnalibus, vel unum certe diem, qui
poëtarum interpres. vid. Suet. lib. laud. proprie vocaretur Saturnalia, præ ce
c. 4. Non est mi male—non doleo et teris festum solemnemque habitum
indignor, sed mirifice gaudeo, operam esse. Nec quemquam offendere debet
tuam forensem non frustra commodari loquendi genus paulo insolentius —
clientibus. Sacrum libellum, exsecran continuo die, Saturnalibus, cum ipse
dum, detestabilem, àfijntov. Sic morbus, Liv. dicat II. 21. Saturmalia institutus
ignis, serpens et alia sacra (ispà), dicun festus dies. cf. Gron. ad Liv. I. 9. Con--
tur. vid. Drackemb. ad Sil. VIII. 100. &tat denique ad munera, quibus invicem
et ad Liv. I. 1. p. 268. se excipiebant Saturnalibus, etiam li
14. Contin. ut d. per.—Sensus: ut bros pertinuisse, quos pauperes divi
toto illo die, ipsissimis Saturnalibus, tibus vel clientes patronis obtulisse
qui dies in optimis et lætissimis diebus tradit Lucian. in Chronosolom s. Legis
festis habetur, periret, h. e. misere se tqtor Saturmalium c. 16. p. 398. T.
haberet et pessime afficeretur Catullus III. edit. Reitz. cf. Martial. V. 18. 4.
tuus; vel: ut continuo h. e. illico periret Plura de Saturnulibus præter Macrob.
tamquam supplicio afficeretur. vocan H. c. vid. apud Liv. XXII. I. Stat. Silv.
tur enim mala carmina supplicia v. 20. ' I. 6. et Lipsium in Saturn. I. 2. sqq.
 CARMEN XIV. 29

Non, non hoc tibi, salse, sic abibit.

Nam, si luxerit, ad librariorum
Curram scrinia: Cæsios, Aquinios,
Suffenum, omnia colligam venena,
Ac te his suppliciis remunerabor. 20
Vos hinc interea valete, abite
Illuc, unde malum pedem tulistis,
Secli incommoda, pessimi poëtæ.
* *

Si qui forte mearum ineptiarum

Lectores eritis, manusque vostras
Non horrebitis admovere nobis :
Pædicabo ego vos, et inrumabo.
16. Non modo hoc tibi male tentat Vossius.
18. Aquinos perperam in vetustioribus. Nam in voce Aquinios duæ syllabæ in
unam coalescunt.
22. Attulistis reperit et idem refutavit Scaliger.
Contra MSS. et librr. vett. fidem in monnullis editt. attexuntur hi quatuor ver
siculi Carm. XVI. ad Aurelium et Furium, ubi apparent etiam in Edit. Bipont.
Versus quartus Paedicabo ego vos, et inrumabo, qui abest in librr. vett., debetur li
beralitati et ingenio Vossii. Videntur omnino hi versus 37roa-raarpwária longioris
carminis, temporis injuria nobis erepti, quos frustra ceteris poëtæ carminibus as
suas vel infercias. . Incommode certe adjecti sunt Carm. XVI. Nos in assig
nando his versibns loco secuti sumus auctoritatem MSS. ad quam Statius et edi
tor Cantabrigiensis provocant. In versu primo male legitur in Bipont. qua, et
cui vitiose in edit. I. Mureti.

16. Non, nom ; magnam vim habet
repetitio particulæ nom, de qua ele
gantia vid. Bentleium ad Hor. Od. III.
24. 25. et Drackenb. ad Sil. II. 25.
Salse, ad frandem aliis faciendam inge
niose.—Sic abibit, tam impune feretur.
Particulis sic et ita sæpe ex serie ora
tionis aliquid addendum est explica
tione, quod diligenter observent ti
rones.—Si luxerit, h.e. simulac illuxerit
dies, primo mane. Fortasse etiam de
dit poëta illurerit, quod est usitatius,
cum facile fieri potuerit, ut prima syl
laba il ab autecedente particula si ab
sorberetur.
18. Malum poëtam Aquinium notat
etiam Cicero Tuscul. V. 22. De Suffeno
cf. infr. carm. XXII. Venena ; carmina
mala, abominanda et exsecranda, qui
bus inesl multum veneni et pestilentiæ,
ut loquitur Noster infr. XLIV. 12.—
His suppliciis,poëtis malis, quorum lec
tione tanquam poena gravissima affici
mur et pæne enecamur. Remunerabor,
ulciscar. àyri8»gfioropaat, parem gratiam
tibi referam. Simili modo enim gratiam
referre passim in malam partem dicitur
Terentio Eunuch. ActlI. Scen. 8. l. 93,
et IV. 4. 52.—Secli incommoda, terræ
pondera, άχθος άροὐgn;.
 330 C. VALERII CATULLI

CARMEN XV.
AD AURELIUM.

CoMMEN Do tibi me ac meos amores,

s Aureli. Veniam peto pudentem,
Ut, si quidquam animo tuo cupisti,
Quod castum expeteres, et integellum,
Conserves puerum mihi pudice : , 5
, Non dico a populo : nihil veremur
Istos, qui in platea modo huc, modo illuc
In re prætereunt sua occupati :
Verum a te metuo, tuoque pene,
Infesto pueris bonis, malisque. I0

Quem tu, qua lubet, ut lubet, moveto

Quantum vis, ubi erit foris paratum.
Hunc unum excipio, ut puto pudenter.
11. Statius in MS. invenerat Quem tu qualubet ve moveto, unde tentat Quem
tu, qualubet, ut velis moveto, parum recte ob sequens Quantum vis.
Aurelio ea lege commendat puerum tivum populus sæpissime excipit plu
suum, ut caste hunc florem custodiat, ralis. Clamor concursusque populi, mi
nec solita libidinis suæ explendæ cu rantium quid rei esset Liv. I. 41. cf.
piditate illum contaminare audeat. Drackenborch. ad Liv. XXXV. c. 26.
Quodsi fecerit et usque eo audaciæ §. 9. T. IV. p. 945. et quos laudat
progressus fuerit, ut illum corrumpat, Cortius ad Sallust Jugurth. XXVIII.
gravissima, tanquam moechum, affec p. 540.
tum iri poena minatur.—Factum autem 8. In re praet. s. occup. negotiis suis
hoc esse ab Aurelio ex Carm. XXI. exsequendis intenti modo huc, modo
apparet, unde acerbæ inter eum et Ca illuc discurrunt, nec quicquam a ne
tullum inimicitiæ exortæ sunt.—Qui gotiis suis alienum curant.
non omni honeslatis sensu destitutus 10. Bonis malisque, formosis et de
est, argumentum hujus carminis abo formibus. cf. Vulp.—ubi erit foris pa
minabitur, sed orationis elegantiam ad ratum : sustuli interpunctionem post
mirabitur. foris et explico : ubi erit tibi foris (in
1. Meos amores, amoris mei delicias, angiportu), scortum aliquod ad exer
pnerum meum. cf. ad Carm. X. 1.— cendam libidinem paratum. nam puella
veniam peto pudentem, aber ich bitte um parata dicitur, quæ facile copiam sui
züchtige Verschonung. fortasse excidit facit. Propert. I. 9. 25. cf. Burm. ad
particula at post veniam. v. 3. Si quicq. Ovid. Met. V. 603. qui paratum malit
anim. t. cup. quod—eleganter et ornate referre ad quem, conferat illud de
pro: si ullus puer fuit, quem castum Priapo apud Ovid. Fast. l. 437. Quan
velJes et indelibatum. tum vis, quantum lubet.
7. Istos ex populo. Nomen collec
 C A RMEN XVI. 31

Quod si te mala mens, furorque vecors

In tantam impulerit, sceleste, culpam, , 15
Ut nostrum insidiis caput lacessas;
Ah ! tum te miserum, malique fati,
Quem attractis pedibus, patente porta,
Percurrent raphanique, mugilesque.
17. Miseri exhibet Græviana edit. quam lectionem more suo tuetur MSCTOrum
jactator Corradinus de Allio.
18. Atratis pedibus Vossins et MS. Commel. in aliis editt. adstrictis vel artatis.

14. Quodsi te mala mens cet. Quodsi
ab immodica el insana animi tui libi
dine hoc impetrare non poteris, ut ab
hoc puero abstineas, tum cet. expende
verborum ornatum et compara infr.
Carm. XI,. 1. Nostrum caput eleganter
pro me. Male trahunt interpretes ad
puerum. Insidiis, furtivo amore, cf.
XXI. 7.
17. Malique fati sc, hominem. homo
nali fati est infelix.
18. In describenda ignominiosa illa
adulterorum deprehensorum poena }a-
φωτάσει et rapatixpx$ otium nobis fe
cerunt interpretes et ad hunc locum et
ad Aristoph. Nub. 1079. cf. Kusterus
ad Suid. s. v. 5a4awi;. Alias moeeho
rum poenas commemorat Schefferus ad
Ælian. V. H. XII. 12. Attractis pedi
bus, diductis et divaricatis, ut recte ex
plicat Muretus. Patente porta, τά πrgxw
<ræ, cui immitlebantur rapl. vni et mu
giles.—mugiles sunt genus piscium, de
quibus vid. Plin. IX. 17. et ad Ju
venal. X. 317.

— • —

CARMEN XVI.
AD AURELIUM ET FURIUM.

Paedicabo ego vos, et inrumabo,

Aureli pathice, et cinæde Furi;
Qui me ex versiculis meis putatis,
Quod sint molliculi, parum pudicum.
3. Putastis Cantabrig. et sic etiam infra v. 13.

Castitatem suam bonus et castus, si dijudicandi sint, partim edendo, [em

Diis placet, Catullus probare vult Au
relio et Furio, quibus illa ex molliori
bus ejus versiculis suspecta reddita
fuerat. Quam quidem male de se sus
ceptam opinionem evellere ex eorum
animis studet partim eo, quod sacri
poëtæ, in quos vel maxime cadat mo
rum integritas, non ex carminibus suis
castitatis specimen!] ubi marem se
præstiturus sit, specimine. Compara
cum Nostro Martial. I. 36.
2. Palhici et cinædi dicuntur, qui
muliebria patiuntur. .
4. Pium poëtam, rite Musarum sacris
operantem vid. ad Carm. XIV. 7. Ver
sicul. nih. nec. e. se. eastos esse, Eaw
32 C. VALERII CATULLI

Nam castum esse decet pium poëtam

Ipsum : versiculos nihil necesse est;
Qui tum denique habent salem ac leporem,
Si sunt molliculi, ac parum pudici,
Et, quod pruriat, incitare possunt ;
Non dico pueris, sed his pilosis, 10
Qui duros nequeunt movere lumbos.
Vos, quod millia multa basiorum
Legistis, male me marem putatis:
Pædicabo ego vos, et inrumabo.

8. Si sint lib. Comel. et Pal. papyr.

9. Possint. Comel.
10. Iis pilosis legitur in paucis. hispidosis in margine lib. Comel. cum quibus
dam impressis.
. 12. Vos, qui Canlabrig. Vosque vitiose in lib. Comel.

dem castitatis speciem et alii præ se losis, hispidis, vietis et enervatis.

ferunt nequitiarum magistri. Ovid.
Trist. II. 354.
Crede mihi, distant mores a carmine
nostri ;
Vita verecunda est, musa jocosa mihi.
cf. Martial. I. 5. 8. et plura ibi vide
apud Raderum.
9. Quod pruriat, eleganter pro libi
dine. cf. Martial. I. 36. 10. 11. His pi
11. Qui duros nequ. cet. h. e. qui
eyfututa pandunt latera, ut supra lo
quitur Noster VI. 13. cf. Sciopp. ad
Lus. XVIII. 4.
12. Quod legistis de multis meis
basiationibus versiculis celebratis. cf.
Carm. V. et VII. male marem me put.
cinaedum, mollem. vid. Nic. Heins. ad
Ovid. Art. Am. I. 524.
 C A RMEN XVII. 83

t • * _*

CARMEN XVII. '

AD • COLONIAM. •: :

O coLoN IA, quæ cupis ponte ludere longo,

Et salire paratum habes: sed vereris inepta
Crura ponticuli adsulitantis, inredivivus
1. Quem cupis ponte ludere longo in plurimis editt. vett. Ald. Gryph. Muret.
pro longo dedit Vossius ligneo, non male, quia idem pons mox ponticulus di
citur. -

3. Ac sulcis tantis antiquissima lectio, in quam conspirant omnes Statii et

Scalig. MSS. et edit. R. ex sulcis tantis in L. MS. teste editore Cantabrigiensi,
unde fecit Vossius admodum ingeniose ponticuli asculis stantis h. e. parvis tigillis
seu perticis innitentis. Nostra lectio adsulitantis, quæ rei maxime consentanea
videtur, ingenio Scaligeri debetur, sed improbatur Vossio, quia sic dactylus in
sede tertia ponitur, ubi debebat esse Creticus, quo sublato rhythmus adeoque to
ta vis carminis ex sententia Vossii perit. Mureti edit. prima ab anno 1554,
quæ cum Ald. II. et Gryph. in plurimis fere consentit, habet sub his totus. Quod
ad antiquam illam lectionem ex sulcis tantis attinet, modo metri ratio constet, non
adeo inepta sed explicatione fortasse emollienda videtur, ut ponticulus ex sulcis

Acciderat ætate Catulli, quod sæpe
aocidere solet, ut homo insulsus et ve
ternosus conjuge uteretur elegantissi
ma formosissimaque. Quam quidem
indignam rem cum vix ferre posset
puellarum patronus et elegans harum
deliciarum spectator Catullus, in gra
tiam puellæ, Coloniam quandam, quæ
loca lutosa et palustria ponte sublicio
junxerat, precibus adit, ut stupidum
illum hominem de ponte illo in lividis
simum paludis locum delurbet, si forte
hoc modo fieri possit, ut slolidus, ejus
veternus repente excitetur, et supinus
animus in gravi coeno derelinquatur.
—Est hoc carmen elegantissimum, sive
verborum ornatum, sive lepidam stulti
et tardi hominis descriptionem spectes.
—Versus sunt Ithyphallici ex heroicis
efficti, sed molles enervatique.—Quis
locus fuerit Colonia, non certo affirmari
potest. Muretus suspicaturfuisse op .
pidulum prope Veronam, quod hodie
que nomen servet. At Scaliger et Vos
sius malunt intelligere Novum Comum,
coloniam paulo ante a Cæsare deduc
tam.
1. Sensus est: 0 Colonia, quæ luben
ter velis ludos facere in ponte longo, ubi
in promptu, tibi est saliendi facultas, sed
(inepta) frustra et nimis anxia times
fulcra lignea ponticuli trementis et adsul
tantis, ne præceps ille cadat et in lutosa
palude corruat, unde in pristinum sta
tum revocari nequeat, ede, quæso, Colo
nia, in meam gratiam jucundissimum et
maximo risu dignissimum spectaculum :
(Sic) quod si feceris, opto, ut pons tuus
plane ex animi sententia tam firmus fiat,
ut vel Martis sacerdotes in illo saltare et
sacra suscipere possint. Multum pul
veris in hoc loco explicando ab inter
pretibus commotum est, neque tamen
ullus rem satis assecutus videtur. lu
dere, luserunt enim olim et ludicra
spectacula ediderunt in pontibus, quod
et adhuc fieri in Italia, Pisis atque Ve
netiis, testatur Vulpius et Corradinus
de Allio.—Salire paratum habes, in
promptu tibi est vá salire h. e. saliendi
facultas. Vulpius et quos ille sequitur
argutantur. inepta tam ad Coloniam
quam ad crura trahi potest. qui ad crura
referre malit, cogitet ligneas columellas
ad pontem fulciendum infirmas nec sa
tis aptas. adsulitantis vid. Var. Lect.
irredivivus eleganter de rebus inanima
tis, quæ irreparabiles sunt, denuo * ex
citari et restitui nequeunt.
F
34 C. VALERII C ATULLI

Ne supinus eat, cavaque in palude recumbat:

Sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat, 5
In quo vel Salisubsulis sacra suscipiantur:
Munus hoc mihi maximi da, Colonia, risus.
Quendam municipem meum de tuo volo ponte
Ire præcipitem in lutum, per caputque pedesque:
Verum totius ut lacus putidæque paludis 10
Lividissima, maximeque est profunda vorago.
Insulsissimus est homo, nec sapit pueri instar
Bimuli, tremula patris dormientis in ulna.
tantis irredivivus dicatur, qui nunqnam restitui et revocari queat er tantis sulcis
h. e. fossis. Sulcus aquæ occurrit apud Ovid. in Nuce 66. certe tale quid, quo
referatur, postulare videtur vox irredivivus, pro irredivivus, quod agnoscunt omnes
Stat. L. MiS. et cunctæ editt. est in Meleagri MSS. irredivivis, in anliquissima
R. in reclivis corrupte. Nic. Heinsius tentabat in Not. ad Cat. p. 638. irrecidivus,
Sed nihil lucramur hac permutatione. -

6. Salisubsuli sacra suscipiunto vel Salisubsuli sacra suscipiant in MSS. Statii,

optt. editt. et Membr. Voss. unde admodum probabilis, quam in textum recepi
mus, ab ingenio Statii profecta est lectio. vid. not. Vossius proposuit Salii ip
sulis sacra suscipiunto, quam conjecturam ambitiose, ut solet, arripuit Vulpius.
Ipsulae autem vel ipsules, docente Festo, erant lamellæ necessariæ sacris, quæ ad
rem divinam conferre dicebantur marime, specie virorum et mulierum.—Saliaribus
sacra suscipiantur. Avantius, Salisubsuli sacra suscipiuntur Muretus, qui ob frau
dem ex Paeuvio laudati loci, cujus nec vola nec vestigium exstat, ubi Salisub
sulus Mars dicatur, graviter jam reprehensus est a Vossio. in antiquis quibusdam
editt. corrupte legitur Salii vel Subsalii sacra suscipiant. Corradinus de Allio, cu
jus plurimæ emendationes dignæ sunt, quæ cum municipe Catulli in lividissi
mam paludem migrent, lepide obtrudit: in quo vel salis subsilis, sarta suscipiantur.
13. Matris in ulna habet margo H. l.

4. Ne supinus eat,retro labaturin pa dam. vid. Var. Lect.

$udem, unde erectus fuerat. Suaviter
et venuste! Sic apud. Liv. XXX. 10.
supinus telorum jactus h. e. tela, quæ
non evolant sed in terram decidunt.
cavaque in palude, profunda et alta.
Sic infra undae cavæ XCV. 5. flumina
cava apud Virg. Georg. I. 326. et ipsa
palus cava apud Ovid. Met. VI. 371.
cf. Burmann. ad Ovid. Ib. 228. et ad
Lucan. I. 396. ex tua libidine plane ex
voto tuo. De voce libido in bonam par
Atem vid. Drackenb. ad Sil. XI. 312.
Salisubsuli haud dubie intelligendi sunt
7. Mumus h. m. munus de ludis et
spectaculis et proprie quidem gladia
toriis saepe obvium apud Ciceronem.
vid. Clav. Cic. Ernest. Cæterum si
mili obtestatione onm obtestandi par
ticula sic et alii poëtæ graviter exordiri
solent carmina. Tibull, I. 4. Hor. Od.
I. 8.
9. Per caputque pedesque, ut, quantus
quantus sit, a vertice usque ad talos
immergatur.
10. Ut pro ubi vid. supra ad Carm.
XI. 3. -

Salii, Martis sacerdotes, qui sacra ce
Hebrabant tripudiis et saltationibus, de
quibus vid. Cuper. Observat. IV. 2.
Finxit autem, opinor, hanc vocem poë
£a ad rei imaginem magis exprimen
-
13. Tremula ulna, quæ leni motu
concutitnr. Dignus est, quem in hamo
rem adscribam locum ex Calpurn.
Eclog. X. 27 seqq. ubi 8ilenus pnrvi
lum Bacchum, quem in mlnis gestat,
 • · CARMEN XVII., 'y

Quoi cum sit viridissimo nupta: flore puella, , ; ; -

Et puella tenellulo delicatior hædo, : ... 15

Asservanda nigerrimis diligentius uvis: , , , , .,.,-
Ludere hanc sinit, ut lubet, nec pili facit uni,
Nec se sublevat ex sua parte, sed velut alnus
In fossa Liguri jacet supernata securi, -

Tantundem omnia sentiens, quam si nulla sit usquam : 20

15. Ut puella L. MS. et antiquissimæ tres editiones. Sit puella ob elegàntem
repetitionem, (quam equidem non sentio) vel sed puella conjecit Nic. Heins. in N.
ad Cat. l. c. Si conjectura opus sit, mihi videtur particula ali, quæ passim exi
miæ rei admirationi inservit, admodum loco nostro accommodata esse. . Infra
Carm. LXI. 46. Quis deus magis ah magis appetendus amantibus. -

19. Liguris in nonnullis. Ligeris in paucis. jacet separata Muret. superata ve

seu parata in quibusdam.
20. Quasi pro quamsi vult Statius, reclamante editore Cantabrigiensi.

tremulo brachiorum et crepitaculorum et alii poëtæ hac comparatione ab uvis

concussu ad somnum invitat.
Quin et Silenus parvum veneratus alum
qnum
Aut gremio fovet, aut resupinis sustinet
ulnis,
Et vocat ad risum digito, motuque quie
tem
Allicit, aut iremulis quassat crepitacula
palmis.
14. Viridiss. flore puell. in flore æla
tis constituta. flos de juvenili ætate, si
cui Græcorum äy$oc, àxp4}, sexcenties
apud poetas. Exemplorum nubem vid.
apud Klotzium ad Tyrtæum p. 23—25.
15. Et puella si vera est lectio, ex
antecedenti versn supplendum est sit,
sed vid. Var. Lect. tenellulo delicat.
hædo. Imitatus est Ovid. Metamorph.
XIII. 791. de Galatea temero lascivior
haedo. Referenda autem est hæc com
paratio partim ad teneritatem, partim
ad protervitatem et lasciviam, Una
igitur imagine expressit Noster, quod
duabus in simili Galateæ descriptione
petita et ad puellas translata delectati
sunt. Theocritus l. c. φιapωτάpa ἐμφa
xog άμάς. Horatius Od. II. 5. 10. Tolle
cupidinemimmitis uvæ.—Uvæ nigerrimæ
sunt maturæ. Rem unice illustrat lo
cus Columellæ, qui ab interpretibus
laudari debebat, lib. XI. c. 2. 69. p.
758. edit. Gesneri: naturalis autem
maturitas est, si cum eapresseris vinacea,
quæ acinis celantur, jam infuscata et
nonnulla propemodum nigra fuerint.
Atque huc pertinet Epigramma XV
Philodemi in Analect. Vet. Poet. Græc.
Brunckii T. II. p. 86.
"Ovr» oroi xaxöwv yvpwôv Sígoc, où8è με
λάινει
B3rpvs 6 7ra£$ενίους σrg»toßoX&v xàgi
^rag.
17. Ludere, wai{ειν in re Venereâ.
Propert. II. 25. 21—uni antique pro
unius.—Nec se sublevatex sua parte, sci
licet ubi stipes ille semeljacet. Inter
pretessubodorati sunt nescio quam ob
scomitatem. ' -

Theocritus Idyll. XI. 20. âwax&riga
8 ágyös, Mâgx» yavgoripa.
16. Asserv. nig. dil. uv, caulius trac
tanda quam uva matura, unde levi motu
acina defluunt. Nimirum virgo imma
tura est aspera, sed matura ad amoris
lusus facilis et proclivis. Cæterum
19. Fossa Ligurâ ita appellata a pos
sessore, cui nomen fuit Ligurius, ut
jam suspicatus est Vossius. supernatu
h. e. succisa, ut ducta metaphora sit
ab iis, quibus in modum pernarum suil
larum, femina excisa sunt,
 36 C. vALERII CATULLI
, i ;, , , , ,;* *
Talis iste meus stupor nil videt, nihil audit.
Ipse qui sit, utrum sit, an non sit, id quoque nescit. ' '*'
Nunc eum volo de tuo ponte mittere pronum, f

Si pote stolidum repente excitare veternum, * !,;, ;

Et supinum animum in gravi derelinquere cœno, -
25 *
, ' r.
Ferream ut soleam tenaci in voragine mula.
21. Merus stupor Passeratius ex conjectura male!
22. Qui sit MSS. Stat. et Meleagri omnes. Is se quis sit vel Is se qui sit offert
ingenium N. Heinsii.
23. Hunc eum volo Pal. Papy. Hunc ego eum Comel.
21. Talis iste stupor meus ; proprie \ et scruposa loca clavis suppingebantur
debebat esse qualis alnus—talis iste soleæ ferreæ, sed nonnunquam tantum
meus stupor; sed poëtæ ad hanc dili subligabantur ύπο}ίμaτa quaedam ; id
gentiam grammaticam non exigendi quod multis probare et contra Vossium,
sunt. meus stupor: eleganter latini,quem qui frustra nostræ ætatis soleas ferreas,
deridendum propinare volunt, suum quæ equis affigi solent, ex Xenophonte
vocant. Phædr. 7. 32. homo meus se eruere atque hinc xaxxêro8a« Homeri
in pulpito totum prosternit, ubi vid. equos illustrare conatus est, idoneis
Scioppium.—-stupor suaviter pro stu argumentis evincere studuit Gesnerus
pidus. in Lexic. Rust. Rei rusticæ Scriptori
24. Si pote, si fieri potest ut etc. gra bus apposito, cujus sententiæ subscri
vi caeno, tenaci. . Accommode Tacit. bit Wesseling. ad Diod. Sicul. To. II.
Annal. I. 63. cetera limosa, tenacia gra p. 233. qui huc potius referendos putat
vi cœno. irroù; χαλεύοyra; i% ίτοτριθής [υτό τετ
26. Ferream ut soleam : nondum olim, Gj; pro i£ ίποτgi3j; mavult Schweighæ
uti nunc, equorum ungulis contra aspera wserus] ex Appiani Mithridat. p. 371.

— • -

CARMEN XVIII.
AD HORTORUM DEUM.

HUNc lucum tibi dedico, consecroque, Priape,

Priapo consecratur lucus in hoc
haud dubie olim longioris carminis ex
ordio, quod ab interitu vindicavit et
Catullo tribuendum olim jam existima
vit Terentiamus Maurus in docto libello
de Litteris, Syllabis et Metris inter
Gramm. vet. p. 2444. cujus sententiam
et alii deinde amplexi sunt, ut Marius
Victorinus in arte Gramm. p. 2598—
99. et Atilius Fortunatianus in Arte p.
2676. At Victorius in Var. Lcct. XII.
3. Muretus ad h. l. et Scaliger ad Cata
lect. vet. Poet. non hoc tantum longio
ris carminis fragmentum, sed duo se
quentia etiam in Priapum carmina qua
si postliminio Catullo restituere conati
sunt, quibus accedit Vossius, qui hæc
ad calcem editionis suæ rejecit. Quod
quidem ut a se impetrarent V. V. D. D.
partim ludicro carminis genere Ithy
phallico, quo duo priora carmina com
posita sunt, et quibus terlium constat
puris iambis Catullianis, partim ipsa
horum carminum suavitate et orationis
 CARMEN XVIII.
Qua domus tua Lampsaci est, quaque silva, Priape.
Nam te præcipue in suis urbibus colit ora
Hellespontia, ceteris ostreosior oris.
2. Quæ domus—quaeque silvat in edit. Bipont. nescio qua auctoritate. Apud
Terentianum Maurum olim una voce mutilus versus legebatur Qua domus tua
Lampsaci est quaque Priape, ut e Mureti et Achill. Stat. adnotatt. intelligi potest.
elegantia, Catullo dignissima, inducti
sunt. Nec incommode hæc tria poë
malia, [quæ sive a Catullo sive ab alio
poeta magno profecta sint, neminem
certe legisse poenitebit] statim post
carmen ad colonia M, cum ob metri,
tum ob argumenti similitudinem, con
junctim ab iis, 'quos sequimur, posita
videntur. Leguntur autem hæc (car
mina inter Priapeia in Catal. vet. Poet.
Sculig. c. 85. in Priap. Sciopp. c. 86.
et in Anthol. Vet. Lat. Poet. Burmanni
Secundi lib. VI. 85. T. II. p. 567. ubi
præter ea, quæ jam Mureto et Vossio in
Commentariis ad Catullum observata
sunt, plura tam de incerto eorum auc
tore quam ipso carminis genere Ithy
phallico erudite disputantur, præcipue
a Car. Andr. Duckero cujus ineditas,
quæ huc spectant, observationes sub
jiciendas curavit Burmannus Secund. in
Anthol. T. II. p. 574. qui, si ceteras
hujus doctissimi interpretis in Catul
lum notas, quas in scriniis suis a Gui
lielmo Roellio acceptas servabat, pub
lici juris fecisset, magnam apud Ca
tulli lectores gratiam initurus fuisset.
—Ceterum vix dubium est, quin auc
tor horum carminum, quicunque de
mum fuerit, ex græco quodam fonte
hortulos suos rigaverit.
2. Si vera est lectio, de cujus integ
ritate mihi nondum persuadere possum,
sensus erit: ubi propria nunc sedes et
silva tibi dicata est, quemadmodum
Lampsaci. Sed hoc durum et contra
loquendi rationem videtur. Itaque pro
qua et quaque legendum puto quoi et *.
87
quoique ex antiquo scribendi more, de
quo vid. Carm. I. 1. in. Var. Lect. et
sic tua pro tibi positum est ut sæpe.
domus deorum est locus, quo maxime
illi delectantur, et in eo sedem quasi
suam figunt. Nympharum domus de an
tro apud Virgil. Æn. I. 168. Lamp
saeum est urbs Hellesponti teste Cice
rone in Verr. I. 24. ubi Priapus vel na
tus vel nutritus credebatur. vid. Schol.
ad Apollon. Rhod. I. 932. ostreosior
oris, ostreis enim omnis Hellesponti ora
abundabat; præcipue tamen a veteri
bus laudantur ostrea Abydena. Virg.
Georg. I, 207. cf. Vinet ad Auson. p.
603. edit. Toll., Priapus autem Helle
spontiacus [ut vocatur a Virg. Georgi
I. 207.] fortasse navigationis causa,
cui praeesse credebatur, cultus fuit in
Hellesponti littoribus. Exstant enim
manifesta apud Græcos vestigia, ubi
Priapus navigationis præses apparet.
Sio ille apud Leonidam Tarentinum in
Anal. Poet. Graec. Brunckii Epigr.
LVII. T. I. p. 235. navigationem ver
nali tempore iustituendam indicens ad
dit. v. 7. 8. -
Ta£9' ό Πgíntro; iyàv iTritíAAop4a, § xu
Pusyirac,
& *$*»®' &ς πλέac räzav ίτ' ίμwogínv.
conf. Antipat. Sidon. Epigr. XXXVII.
in Anal. V. P. Gr. Branckii T. II. p.
16. Colebatur etiam Priapus 'Aya
Aίτης a piscatoribus. cf. Maecii Epig
ramm. VII. et VIII. in Anal. P. G. T.
II. p. 238.
88 C. VALERII; CATULLI

CARMEN XIX. . .
HORTORUM DEUS.

Hunc ego, juvenes, locum, villulamque palustrem,

Tectam vimine junceo, caricisque maniplis,
Quercus arida, rustica conformata securi
Nutrivi, magis et magis ut beata quotannis. • -

Hujus nam Domini colunt me, Deumque salutant, 5

Pauperis tugurii Pater filiusque* -

Alter, assidua colens diligentia, ut herba

Dumosa, asperaque a meo sit remota sacello :
3. Confomata vult Salmas. ad Solin. p. 181. repugnante Vossio, cujus lectio
fomitata ex antiqua formidata conficta non minus displicet.
4. Nunc tuor magis Scaliger. nutrio pro nutrivi tacite recepit Vulpius.
5 Filiusque*) Sic in plerisque editionibus, deficiente ultima voce, hic versus
exhibetur. Quam quidem lacnnam ex ingenio supplere studuerunt Scaliger et
Vossius, quorum ille tentabat filiusque coloni hic filiusque tenellus. Mihi succur
rebat Patronum, quod non incommóde referri potest ad pauperis tugurii. Sed de ,
Priapo apud Virgil. Eclog. VII. 34. custos es pauperis horti. Sed rectius fortasse
intactas plane ejnsmodi in poëtis relinquimus lacunas.
Priapus, fœcunditatis in agris auc arida ita effictus et configuratus sum
tor, fidum se profitetur custodem pau securi rustica.
peris villulæ, a cnjus dominis, patre et 4. Nutrivi, auxiet beavifoecunditate.
filio, summa pietate colebatur. Enar Eodem plane sensu nutrire de Cerere
ratis igitur, quibus quotannis ab illis dicitur apud Hor. Od. IV. 5. 18. Nu
mactetur, muneribus, monet sub fine trit rura Ceres: ubi, cum elegantem
pueros, ne quid furtiva manu ex eo hujus verbi significationem non conco
agro anferant, sed ad vicinum potius quere posset Bentleius, more suo tur
ditioris domini agrum pergant, ubi bas dedit, ad quem refutandum hic ip
Priapus ejusmodi furunculos non adeo se Nostri locus a Clariss. Jani laudari
curet, -

debebat.—ut beata quotannis scil. esset

2. Tectam vim.junc. cet. Casas enim h. e. quolibet anno meliori conditione
vel tuguria varii generis frondibus gauderet. ' . …t
contegere solebat rudis antiquitas. Ti 6, Paup, tuguri, inde colorem dux
bull. II. 1. 39. 40. isse videtur Virg. Eclog. I. 61. I*

Illi (ruris Dei) compositis primum do Pauperis et tuguri congestum cespite

cuere tigillis
* Exiguam viridi fronde operire domum.
carex commune junci genus videtur
(Riedgras); acuta vocatur apud Virgil.
Georg. III. 231. cum gemista jungitur
apud Pallad. de Re Rust. I. 22. p.876.
edit. Gesneri.
3. Quercus arid. rust. com. sec. sua
viter et eleganter, Ego, qui ex quercu
culmem.
7. Sensus est: alter me veneratur,
dum assidua diligentia ita colit curat
que meum sacellum, ut illud ab omni
dumosa asperaque herba remotum et
purgatum sit; suspecta mihi olim vi
debatur lectio colens ob ingratam repe
titionem ejusdem verbi ex versu 5. et
hinc pro colens legendum esse putabam
 C A RMEN XIX. 39

Alter, parva ferens manu semper munera larga.

Florido mihi ponitur picta vere corolla - 10
Primitu', et tenera virens spica mollis arista:
Luteæ violæ mihi, luteumque papaver, -

Pallentesque cucurbitæ, et suave olentia mala ;

Uva pampinea rubens educata sub umbra.
Sanguine hanc etiam mihi (sed tacebitis) aram 15 '
Barbatus linit hirculus, cornipesque capella:
Pro queis omnia honoribus hæc necesse Priapo
9. Alter parva manu ferens usque munera larga ex emendatione Dorvillii, quem
laudat Burmannus Secundus in Anthol. ad h. 1. sed magis arridet Schraderi r5sem
per metri causa in sæpe mutantis correclio in Observ. Lib. II. c. I. p. 12. 11.)
lucteumque papaver apud Vict. et Aldum. Sed luteum papaver et infra dicitur
LXI. 195. Eadem harum vocum permutatio apud Martial. III. 58. 22. ubi alii
pro lactei vernæ malunt lutei.
15. Pro hanc aram, quod eleganter conjecerat Muretus, corruptam lectionem
hæc arma revocavit Vossius, haud dubie obloquendi studio abreptus; nostram
lectionem defendit Burmannus Sec. in Anthol. ad h. I. jacebitis pro tacebitis vitiose
in Sciopp. edit. et Bipont. legitur.
16. Barbarus hirculus male in aliis editt.
17. Hoc necesse perperam in quibusdam.

cavens, sed nunc vix opus esse videtur
hac mutatione.
9. Nobilissima hujus versus senten
lia: munera parva, quæ quis pio ani
mo offert suo se metiens modulo, sunt
magna et diis gratissima. Hinc Ti
bull. I. 1. 21.
Tunc vitula innumeros lustrabat cæsa
juvencos :
Nunc agna exigui est hostia magna
soli.
10. Picta corolla, variis floribus dis
tincta ut pictæ volucres.
11. Primitu', quamprimum florum
copia fit. vid. de hac antiqua voce No
nium Marcel. p. 154.
14. Uva pamp. sub umbr. educ. ma
turitalem nacta : elegauter enim herbæ
vel fruges educari dicuntur, quæ tam
aeris temperie foventur commoda,quam
vura, cultu, et ceteris, quibus ad ma
turitatem perveniant, alimentis et sub
sidiis fruuntur. , Sic infra LXII. 41.
et 50. in Lusibus LII. 15. Tibull. I.
1. 13. Uvae autem vel maxime ad tra
hendam maturitatem opus habent um
bra pampinea. Hino Virgil. Eclog.
VII. 58. de vitibus nimio æstu exsic
catis:
Liber pampineas invidit collibusumbras.
rubens uva : Horatio, ubi de iisdem
Priapo offerendis muneribus sermo est,
dicitur certans purpuræ Epod. II. 20.
15. Sed tacebitis, favebitis linguis.
Silentium igitur Priapus imponii pue
ris de sacris suis, tanquam de magni
cujusdam Dei mysteriis. Vulpius tra
hit ad impura flagitia, quæ in sacris
Priapeiis committi solebant, nec evul
gari debebant. Sed de his nihil jam
viderant pueri. Muretus refert ad le
ges XII. secundum quas sacra facere
peregrinis deis, nisi qui publice adsciti
essent, non licuerit. Sed special for
tasse hoc impositum silentium non nisi
ad immolatas Priapo hostias, quem ho
norem majores tantum dii sibi vindica
bant—linitsanguine aram,imbuit: Theo
crit. Epigr. I. 5. B»μὸν δ' aipu•i xs
gaός τgáyoc. cf. Carmen Petron. in Pria
pum cap. 133,
40 C. VALERII CATULLI

Præstare, et domini hortulum, vineamque tueri.

Quare hinc, o pueri, malas abstinete rapinas.
Vicinus prope dives est, negligensque Priapus. 20
Inde sumite, semita hæc deinde vos feret ipsa.
19. Manus abstinete rapinis citra necessitatem correxerat Eggelingius teste
Eurmanno Sec. in Anth. ad h. l.
20. Negligensque Priapi conjicit N. Heins. in not. ad Catull. p. 638. Quidni ?
negligensque Priapum. -*

20. Negligens Priapus,indulgens, mi 34. ipsa hæc semita 8ewrix;;. Deinde h.

nus severus erga fures.. Inde sumite : e. dehinc, abinde, ut apud Sallust. Ju
Vulpius commode laudat Tibull. I. 1. gurth. XIII. 4. ubi vid. Cortius.

— • —

CARMEN XX.
HORTORUM DEUS.

Ego hæc, ego arte fabricata rustica,

Ego arida, o viator, ecce populus
Agellulum hunc, sinistra, tute quem vides,
Herique villulam, hortulumque pauperis - .

Tuor, malasque furis arceo manus. 5

1. Ego ecce conjectat Heinsius in not. ad Catull.

3. Ut nunc legitur locus, sinistra ob metri rationem nullo modo potest esse
casus sextus. Sed sive cum Mureto sinistra ad populus referas, sive cum Livineio
accusativ. pluralem pro adverbio positum esse statuas, durissima semper manet
haec lectio : Scaliger ad Atyn Catulli 13. pro sinistra tute volebat sinistera ante.
Certe vix ulla paulo leniori ratione sanari posse videtur hic versiculus, quem tan
quam in re desperata audacter ita diffingere et in ordinem redigere tentabam,
Agellulum, ad sinistram abinde quem vides.
5. Tueor Aldus et Victorius.

Argumentum hujus carminis a supe Scaliger ad, h. carm. in Catal. Vet.

riore non nisi carminis genere iambico Poet. - - -

differt, adeo ut Catullus, si auctor ho 3.. Sinistra, e regione agelli ad sini

rum carminum sit, ingenium suum in
simili re diverso modo exercuisse vi
deatur. , Purissimum castigatissimum
que jure hoc carmen vocat Brouckhu
sius apud Burmann. Secund. in An
thol. T. II. p. 67. nec indignum illud
habuit quod multo studio, quale tum
fervebat inter Viros doctos, totidem
iambis puris græce redderet Josephus
stram sita, exponit Muretus. Quod
quam durum sit, cum ob alterum epi
theton arida, quod jam, appositum est
<r& populus, tum ob vere sinistram hu
jus epitheti locationem post Agellulum
hunc quilibet, opinor, sentiet. vid. Var.
Lect.
5. Tuor pro tueor, verbum Lucretia
num. malasque manus, h. e., nocivas,
 CARMEN XX. 41

Mihi corolla picta vere ponitur:

Mihi rubens arista sole fervido :
Mihi virente dulcis uva pampino:
Mihique glauca duro oliva frigore.-
Meis capella delicata pascuis 10
In urbem adulta lacte portat ubera ;
Meisque pinguis agnus ex ovilibus
Gravem domum remittit ære dexteram:
Tenerque, matre mugiente, vaccula
Deum profundit ante templa sanguinem. 15
Proin', viator, hunc Deum vereberis,
Manumque sorsum habebis. Hoc tibi expedit :
9. In aliis : Mihi glauca dura cocta oliva frigore. In Aldinis : Mihi glauca
duro cocta oliva frigore ; in quibusdam veteribüs : Mihi glaucæ duro oliva frigore.
Fortasse cocta fuit glossa τὸν glauca et sic in textum irrepsit. Quamquam enim
oliva duro frigore cocta de maturitate, quam hyeme contrahunt olivæ, non inepte
explicari possit, tamen, cum hæc ipsa lectio puros iambos, e qnibus hoc carmen
constat, turbet, non admittenda videtur: nihilominus legi jubet Vossius : Mihi
glauca duro oliva cocta frigore. -

14. In aliis temeruque, quod servavit Vossius. Sed Muretus, ut metri rationi
bus consuleret, dedit et propugnavit nostram lectionem tenerque foeminini signifi
catione, quod admodum durum nec confirmari posse videtur exemplis in hanc
rem ab illo allatis, carent enim illa termiuatione foeminina. De puuper autem quod
addit, non mullum eum juvat locus Terentii IV. 6. 3. ubi lectio paupera in dis
ceptationem adhuc vocatur. Magis igitur arridet elegans conjectura Dorvillii,
* quam profert Burmann. Sec. in Anthol. Tenella, matre.

perniciosas. cf. Tibull. III. 5. 20. et quibus præsum, adulta inde in urbem
, Virg. Eclog. III. 11. Ipse fur simpli ducitur. adulta lacte ubera, distenta, lu
citer dicitur malus apud Martial. VI. mida et plena lacte.
49. 7. -

13. Gruv. dom. rem. aere dert. aperta

7. Rubens arista : elegans epitheton,
quod adumbrat colorem, quem refe
runt aristæ solis radiis percussæ. sole
fervido, æstate.
. 8. Virente pampino, autumno.
• 9. Durofrigore, hyeme. oliva glauca,
color glaucus est colori viridi affinis et
albore quodam permixtus. (grünlich.)
Idem epitheton et alii poëtæ addere so
lent olivis, ut Claud. in Eutrop. II.
271. et Stat. Thebaid. II. 99. Cacte
. rum confer Carmen LXXXIV. in Lus.
apud Burm. Secund. in Anthol. p. 567.
ubi pari modo Priapus recenset mu
nuscula singulis anni tempestatibus si
Ibi oblala. 10—11 versus ornatissimi
pro vulgari: capella lasciva in pascuis,
est imitatio Virgilii Eclog. I, 36.
Non unquam gravis ære domum mihi
dextra redibat.
Ex eodem fonte hausit auctor Moreti
vers. 81. Plura exempla vid. apud
— Burm. in Anthol. ad h. l.
14. Tenerque: vid. Var. Lect.
15. Profundit sanguinem, cadit, mac
tatur hostia, eadem elegantia dictum,
qua in carm. sup. v. 15. aram linit.
17. Manumque sorsum habebis, h. e.
continebis, non ad furtum extendes.
Nam in promptu est mentula sine arte,
non affabre sed temere ex ligno excisa.
crur tanquam instrumentum supplicii,
a furibus sumendi. Nam servi furaces
G
42 C. VALERII CATULLI

Parata namque crux, sine arte mentula.

Velim pol, inquis : at pol ecee, villicus
Venit: valente cui revulsa brachio 20

Fit ista mentula, apta clava dexteræ.

apud dominos severiores poenam in
eruce luebant, quæ pœna jam respici
tur. cf. Lipsius de Cruce.
19 sq. Sensus: Profecto non in
grala hæc mihi poena erit, inquis; at
erit hercle, nam secus, ae putaveras,
illa in te exercebitur—ecce jam venit
villicus, qui mentula ista, valente bra
chio evulsa, commode utetnr clavæ lo
co, qua bene te mulctatum det,

— • —

CARMEN XXI.
AD AURELIUM.

AURELi, pater esuritionum,

Non harum modo, sed quot aut fuerunt,
Aut sunt, aut aliis erunt in annis,
Pædicare cupis meos amores; - -

Nec clam : nam simul es, jocaris una, 5

Hæres ad latus, omnia experiris.
Frustra: nam insidias mihi instruentem

5. Nam simul exjocaris una Hærens ad lutus in libr. MSS. Nam simul, et jocaris
Muret. et Slat.
6. Omnia experiris Frustra ; male interpungit Muretus. experibis in antiquis
eodicibus testante et probante Mureto.

Venerem non semper sine Cerere 1. Pater esuritionum: proprie com

frigere, exemplo suo probavit Aurelius.
Quamquam enim ille cum summa re
rum inopia et esuritione conflictatus
dicitur, tantum tamen abfuit, ut fame
victus alia omnia quam libidinis ex
plendæ nutrimenta quæreret, ut po
tius quovis modo Catulli puerum ad
amorem pellicere machinaretur. Salse
igitur poëta perfricat hominem fameli
eum, a quo præcipue ne puer esurire
et silire discat, veretur, eumque prius,
quam puerum, cui frustra mectat in
sidias, attrectaverit, a se ipso tactum
iri imrumatione, monet.—Comparetur
imprimis cum nostro imitatio Martialis
ad Mamurianum I. Ep. 93.
vivii vel coenæ dominus veaerabili no
mine patris insigniri solebat, ut apud
Horat. Satyr. II. 8. 7. Sed ridicule
vocatur Aurelius pater esuritionum,
ubi, quod Terentius ait, ex hesterno
jure panis ater voratur.
2. Non harum modo : similiter infra
XXIV. 2, 3.
5. Nam simul es, consuescis et con
- versaris cum illo.
6. Haeres ad latus: mota locutio in
amoribus. vid. Brouckhus. ad Tibull.
- I. 6. 26.
7. Frustra; irrito plane studio, nam
dum puerum meum libidine polluere
cogitas, prior ego ipse te polluam libi
 CARMEN XXI. 43

Tangam te prior inrumatione.

Atqui, si id faceres satur, tacerem.
Nunc ipsum id doleo, quod esurire 10
Ah ! meus puer, et sitire discet.
Quare desine, dum licet pudico :
Ne finem facias, sed inrumatus.
8. Prius L. MS. eadem lectionis varietas exercuit V. V. D. D. ad Tibull. I. 4.
32. ubi vid. Illustrissimus Heyne in Observ. p. 39. edit. nov.
9. Atque id si effinxit Stat. ex corrupta lectione in MSS. atqui ipsi faceres.
11. Mira et putida in hoc versu est lectionis discrepantia. Nae meus puer
Muret. me me puer in MSSC. Stat. unde legendum putat Statius Me meus—Ah me
me puer Scaliger, quam lectionem recepit etiam Bipont. meus me puer Commel.
membr. quod assensu suo comprobavit Vossius. Sed sic contra omnem loquendi
oonsuetudinem discet pro docebit positum est. meus mi Meleager. me—meus Passe
ratius ad formam ne— funera infra LXIV. 83. Meus jam puer Cantabrig. Ah meus
puer Vulpius, quam quidem lectionem, dum melior deerat, in textum recepimus,
licet et illa metro laboret et trochæum pro spondæo ab inilio habeat. Meusmet
puer Gotting. haud dubie ex edit. Corradini de Allio. Una meus puer inepte
contra omnes metri leges tentat Heinsius in not. ad Catull. Quantum equidem
sensu meo assequi possum, istæ fere omnes, quas recensui, lectiones vel sensum
£urbare vel metri rationibus adversari videntur. Si legere mecum ex conjectura
hiceat: A te mor puer, vel Mor tecum puer, omnis difficultas remota et tam sensui
quam metri rationibus consultum videtur. Sed non ausim ita corrigere poetas.
* 13. Statius legi jubet: Quare desine, dum licet pudicus, Ne finem facias, sed
inrumatus, vel : Quare desine, dum licet pudico, Ne finem facias, sat inrumalus.
Heins. in not. ad Catullum vult: et inrumatus, male!

dine. tangere est verbum nequitiæ. Pro- XXXII. 10.

pert. II. 34. 9. . -

Nam pransus jaceo, et satur supinus

Lynceu, tune meam potuisti tangere
- curam.
cf. Hor. Sat. I. 2. 45. Mart. I. 93. 2.
hinc intacta puella, casta et indelibata.
8. Atqui tacerem, ich wollte gern
nichts sagen, si id faceres satur, stimu
lat enim κύπρις iv αλησμονí. infr.
Pertundo tunicamque palliumque.
Mart. l. c. v. 14. Denique pædica,
Mamuriane, satur.
11. Ah! meus puer: vid. Var. Lect.
12. Ne finem facias sc. non amplius
pudicus et castus, sed inrumatus, cor
ruptus. -
44 C. VALERII CATULLI

CARMEN XXII.'
AD VARRUM.

SUFFENUs iste, Varre, quem probe nosti,

Homo est venustus, et dicax et urbanus,
Idemque longe plurimos facit versus.
Puto esse ego illi millia aut decem, aut plura
Perscripta: nec sic, ut fit, in palimpsesto 5

1. Fuffenus mavult Muretus, pari modo apud Livium I. 23. Mettus Fuffetius
non Suffetius legendum esse contendit Drackenborch. quem vide et quos ibi de hac
scribendi ratioue laudat T. I. p. 98. Vare in plurimis editt.

Suffenum, hominem vanum et inep 2. Homo venustus ; (Stutzer, Galant

tum ridet, qui, cum bellus et urbanus
videri vellet, non solum in verbosa
quadam garrulitate et aliis frivolis et
ventosis artibus elegantiæ gloriolam
aucupabatur, sed, ut esse solet ejus
modi hominum furor, ex sacris quo
que Musarum campis calamistratæ et
unguentis diffluenti fronti olivam de
cerpere quærebat. Hoc igitur furore
abreptus, facili negotio et, ut Venusinus
canit, stans pede in uno innumeros
fundebat versus, et hos lepidos ingenii
partus, sicuti boni parentes tenellos
filiolos, tanto amore deosculabatur et
tam sollicite paterna quasi cura fove
bat, ut nulli sumtui parcens quovis or
namento externum splendorem illis
conciliare studeret.—Sed in iisdem
egregie stultissimi auctoris imago ex
pressa fuit, adeo rus et agrestes mores
redolebant versus ab omni venustate
et urbanitate alienissimi.—Dum igitur
Catullus in hac ridicula Suffeni q)iXav
πία describenda occupatur, repente in
versu 18 ab aliorum vitiorum contem
platione ad se redit, et, suo ipsius ani
mo di!igentius excusso, neminem vi
tiorum expertem, immo quemlibet, in
quocunque demum φλαυτίa; genere
sit, Suffeno quodam modo similem esse
pronunciat. Qua quidem mobilissima
et honestissima conversione quantum
dignitatis accedat huic carmini, suus . versus in palimpsesto, ut alii poëtæ.
quemque sensus docebit,
homme) cf. ad Carm. III. 2. Dicaae,
qui multus et copiosus est in serendis
sermonibus, [gesprächig, schwatzhaft]
idem paulo post dicitur scurra v. 12.
wrbanus qui comitate, suavitate, sale et
dicteriis auram populi captat, et cul
tioris vitæ concinnitatem præ se ferre
studet. Passim autem apud veteres
wrbamus cum scurºra consociari solet,
quia ambitiosa urbanitatis affectatio
plerumque cum scurrili quadam dica
citate conjuncta est. Plaut. Mostell.
I. 1. 15. Tu urbanus vero scurra, de
liciæ popli, Rus mihi tu objectas ? cf.
Hor. Epist. I. 15. 27, 28. et Gronov.
ad Plaut. Trinum. I. 2. 165.
• 3. Id. long. plur.fac. vers. ut solent.
pessimi quique poëtæ, quemlibet cum
Crispino apud Horat. Sat. 1. 4. 16. ad
certamen provocantes: videamus uter
plus scribere possit. cf. Hor. Sat. I. 9.
23 seqq.
5. Nec sic, ut fit, in palimps. rel. uec
apparent ejus versus, quemadmodum
apud alios poëtas, in palimpsesto sed
in chartis regiis elc. palimpsestus fuit
charta pergamena, in qua, quod scrip
tum est, deleri et eradi poterat. vid.
Schwartz. de Ornament. lib. p. 25. ed.
Leuschneri. magis autem arridet Hein
sii lectio releta [vid. Var. lect.] hoo
sensu : nec delere. et emendare solet
Sapienter enim præcipit Horatius Sat.
 CARMEN XXII.
Relata ; chartæ regiæ, novi libri,
Novi umbilici, lora rubra, membrana
Directa plumbo, et pumice omnia æquata.
Hæc cum legas, tum bellus ille et urbanus
Suffenus, unus caprimulgus, aut fossor
6. Pro relata eleganler rescribendum esse suspicatur releta (a leo levi) Heins.
in not. ad Cat. nam, si vulgatam tenemus, dicendum potius erat relata in palimp
sestum.
8. Detecta plumbo Statt. MSC. desecta plumbo Exempl. Mediol. et anliquiss.
tres editt. derecta pro directa nonnulli.
I. 10. 72. saepe stilum vertas, iterum
quæ digna legi sunt Scripturus. chart.
reg. charta regia est macrocolon, mem
brana longior: nos, Royal-papier. vid.
Grævius ad Cic. Att. XIII. 25. XVI.
3. cf. Schwartz. libr. l. p. 24. novi libri
intellige involucra et tegumenta libro
rnm. De modo compingendorum apud
veteres librorum fuse ad hunc locum
disputat Vossius. novi umbilici : umbi
licus fuit bacillus teres, extremæ vo
luminis oræ eo, consilio impactus, ut
volumen illi circumvolveretur, cujus
eminentes utrimque partes, auro, ar
gento vel alio metallo præmuniri soli
tæ, vocabantur cornua. Ovid. Trist. I.
1. 8. cf. Ill. Heyne ad Tibull. III. 1.
13. lora rubra, corrigiæ, quibus veteres
in colligandis coustringendisque volu
minibus usi sunt. vid. Schwartz. 1. l.
p. 88, 89. membrana directa plumbo, h.
e. versus in membrana diligenter ad
lineas parallelas plumbo ductas directi
et exarati sunt. vid. de hac re præter
Vossium ad h. I. Salmasius ad Solin. p.
917. Schwartz. l. 1. p. 33. et Func
cius de scriptura veterum p. 136. Græ
cis vocabatur hic stilus plumbeus vel
tenuis illa, ut vult Salmasius, e plumbo
lamina, fragáypa4yov, et Lalinis recenti
oribus præductal. Paul. Silentiarius
Epigr. L. in Anal. Vet. P. Gr. T. III.
p. 87. edit. Brunck. ita describit hoc
instrumentum plumbeum:
rvpàv xvayin; μόλιθον σημάyropa;gapapaj;.
et Julian. Ægypt. Epigr. X. T. II. p.
495. hoc modo :
10
'AxAw£a; ypa4i8sororiy άτι$övovra rogsiac
t6v8s μάλι88ov cet.
pumice omn. æq. vid. ad Carm. I. 2.
9. Tum bellus. lepide et graphice de
pingit bellum hominem Mart. III. 63.
in Cotilum :
Cotile, bellus homo es: dicunt hoc, Co
tile, multi.
Audio : sed quid sit, dic mihi, bellus
homo.
Bellus homo est, flexos qui digerit ordine
crimes:
Balsama qui semper, cinnama semper
olet :
Cantica qui Nili, qui Gaditana susurrat,
Qui movet in varios brachia volsa mo
dos.
cætera, si lubet, apud ipsum vide. ille
cum emphasi quadam notat aliquem
jam per se satis notum. vid. Brouckhus.
ad Tibull. I. 4. 19.
10. Unus caprimulgus, h. e. plane et
quantus quantus est. [ganz Baver] ca
primulgus proprie, qui capras mulget.
abhorret scil. ab illa, quam præ se fe
rebat, urbanitate. mutat, h. e. mutatur:
saepiuscule enim hoc verbum oùôstigas
usurpatur. præter Vulpium ad h. l.
vid. Cort. ad Sallust. Bell. Jugurth.
XXXVIII. 10. et quos laudat Drack
enb. ad Liv. III. 10. T. I. p. 577.—
qui modo scurra, facetus et dicax, aut
si quid hac re tritius eleganter: aut si
qnis magis adhuc scurra urbauo tritus
et subactus quasi est in loquacitate.
scurra autem honesliori illo sensu,
46 C. vALERII CATULLI
Rursus videtur : tantum abhorret, ac mutat.
Hoc quid putemus esse ? qui modo scurra,
Aut si quid hac re tritius, videbatur,
Idem inficeto est inficetior rure,
Simul poemata attigit : neque idem unquam 15
AEque est beatus, ac poema cum scribit:
Tam gaudet in se, tamque se ipse miratur.
Nimirum idem omnes fallimur; neque est quisquam,
Quem non in aliqua re videre Suffeaum
Possis. Suus quoique attributus est error: 20
Sed non videmus manticæ quod in tergo est.
11. Ac mutat Muret.
* 13. Si quid hac re tristius perperam in antiqq. quibusdam editt.
21. Manticæ quid in nonnullis.

quem primum habebat, interpretandus simili re.

videtur. 20. Suus quoique attributus error.
15. Simul, simulac, ut sexcenties. Similiter Propert, II. 22. 17.
17. Tam gaudet in se. commode lau Unicuique dedit vitium natura creato.
dant Hor. Epist. II. 2. 107. cf. Hor. Sat. I. 3. 68. 21. Sed non

Gaudent scribentes, et se venerantur, et vid. mant. qu. in tergo est. respicitur

ultro, notissima illa fabula Æsopi de duabus
Si taceas, laudant ; quicquid scripsere peris, quam tractavit etiam Phaedr. IV.
beati. 9. cf. Pers. IV. 23. Hor. Sat. II. 3.
299. et quem laudat Vulpius, Seneca
18. Idem fallimur, h. e. eadem vel de Ira II. 28.

— • —

* CARMEN XXIII.
AD FURIUM.

FU R 1, quoi neque servus est, neque arca,

Nec cimex, neque araneus, neque ignis ;
* Furius, cum summis rerum angustiis cum nostro est Martial. XI. 32.
laborans et durissima quæque pauper 1. Arca, ubi pecunia servatur. cf.
tatis incommoda perpetiens, centum Ramirez de Prado ad Martia]. I. 77.
sestertia ad melioris vitæ fructum sibi 5. nec cimex de lectulo, quod plenius
optasset, enumeratis variis paupertatis dixit Martial. l. c. v. 1. nec tritus cimica
commodis, salse, ut luderet hominem lectus. neque ignis de foco; Martial. I. c.
famelicum poëta, ab hoc temerario vo Nec toga nec focus est.
to revocatur. Comparandus omnino
 CARMEN XXIII. 47

Verum est et pater, et noverca, quorum

Dentes vel silicem comesse possunt:
Est pulchre tibi cum tuo parente, 5
Et cum conjuge lignea parentis.
Nec mirum : bene nam valetis omnes,
Pulchre concoquitis, nihil timetis:
Non incendia, non graves ruinas,
Non facta impia, non dolos veneni, 10
Non casus alios periculorum.
Atqui corpora sicciora cornu,
Aut, si quid magis aridum est, habetis,
Sole, et frigore et esuritione.
Quare non tibi sit bene ac beate ? 15
A te sudor abest, abest saliva,
Mucusque, et mala pituita nasi.
Hanc ad munditiem adde mundiorem,
Quod culus tibi purior salillo est;
12. Aut qui Stat. in suo et duobus libris Maffei repererat, unde ipse legendum
putabat Ut qui, reclamante Vossio.

5. Est pulchre tibi cum tuo par. Fe
licem et beatam vitam in hac rerum
tuarum conditione vivis cum par. cet.
conjux lignea, h. e. arida, exsucca. cf.
Lucret. IV. 1155. eodem sensu senem
illum apud Terent. aridum dici puto
Heautont. III. 2. 15.
7. Bene m. val. omn. Laudant Hor.
Sat. II. 2. 70.
10. Non facta imp. furta vel caedes
hominum improborum.
11. Casus alios pericul. debebat esse
aliorum periculorum, sed hæc epithe
torum permutatio, (hypallagen vocant
Grammatici) poëtis latinis est frequen
tissima. casus subitorum periculorum
dicit Cicero in Epist. ad Famil, VI. 4.
ubi vide, quæ ad hoc carmen observat
Victorius.
12. Atqui. referenda haec particula
videtur inprimis ad v. 9. ut sit: non in
cendia timetis, cum tamen corpora
cornu sicciora habeatis, quæ facillime
flammam concipere posse videntur.
Aliter vix nexus orationis apparet.
Vossius atqui explicat et certe ; sed
nec hoc quadrare videtur, nisi mavis
atqui explicare: porro, huc accedit
quod, sed in hac significatione nuspiam
hanc particulam me legere memini.
Corpora sicca plerumque gaudent salu
britate, quia siccitas oritur e conti
nentia, laboribus, et exercitationibus.
cf. Cicero Tuscul. V. 34. et Xenoph.
Cyropaed. I. 2.
17. Mucusque et mala pit. mucus et
pituita ita inter se differunt, ut ille de
erassiori, haec de liquidiori nasi excre
mento dicatur.
19. Purior salillo. mira quadam pu
ritate salem tractare solebant veteres
et præ ceteris vasis praecipue salinis
nitorem et splendorem conciliare.
Vide, quae in hanc rem collegit Meur
sius ad Lycophr. v. 135. ubi sal âyviam;
vá;o; vocatur.
48 C. VALERII CATULLI

Nec toto decies cacas in anno : 20

Atque id durius est faba et lapillis :
Quod tu si manibus teras, fricesque,
Non unquam digitum inquinare possis.
Hæc tu commoda tam beata, Furi,
Noli spernere, nec putare parvi : 25
Et sestertia, quæ soles, precari 4*

Centum desine ; nam sat es beatus.

21. Lupillis præter necessitatem legendum esse censebant Guilielmius et Hot
tomannus.

20. Nec toto decies. Imitatus est 26. Quæ soles scil. precari. desine
Martial. lib. XII. 56. 1. precari, voto tibi exposcere, optare.

— • —

CARMEN XXIV.
AD JUVENTIUM PUERUM.

O QUI flosculus es Juventiorum,

Non horum modo, sed quot aut fuerunt,
Aut posthac aliis erunt in annis,
Mallem divitias mihi dedisses
Isti, quoi neque servus est, neque arca; 5

4. Mallem delicias mihi dedisses, Quam isti Muret. et in quibusdam vett. mi de

disses invenisse se ait Vossius in omnibus libb. script. unde fecit Midæ dedisses.
Heinsius in not. ad Catullum totum locum ita constituendum arbitratur. Mallem
delicias mihi dedisses, Quam sic te sineres ab isto amari, Isto, cui neque servus est
neque arca. Quid? non est homo bellus ? inquies.

Cum Juventio, egregio gentis suæ apud Muret. ad h. 1. et nos ad Carm.

'ornamento, expostulat, quod homini
misero et inopi (haud dubie Furio)flo
rem ætatis suæ attrectandum dederit,
cujus egestati, utut illam excusare tem
tet, consulere potius debebat stipe et pe
cunia. Cum superiori hoc carmen con
jungendum esse parum probabiliter sta
tuit Heinsius in notis ad Catull. p.639.
1. 0 qui flosculus es ; egregie in gente
tua exsplendescis et præmines. Floscu
lum et florem sæpe de cujuslibet rei
præstanlia, præcipue de juvenili ætate
dici, in vulgus notum. Exempla vide
XVII. 14.. de nobilitate autem gentis
Juventiæ consule Vulp.
2. Nom horum modo, cet. cf. Carm.
XLIX. 2.
4. Mihi, ut sibi, tibi, nobis, vobis sæpe
WrapíAxsi non solum in græca et latina,
sed omnibus pæne lingnis. vid. Ritters
hus. ad Oppiam. Cyneg. I. 89. Drack
enborch. ad Sil. Ital. I. 46. Burmamn.
ad Phaedr. I. 22. 3. et quos laudat Cl.
Beck ad Aristoph. Aves v. 146.
5. Isti cum contemtu pro ipso no
mine.
 cARMEN xxv.' 49

Quam sic te sineres ab illo amari. , }

Qui ? non est homo bellus ? inquies.
q. Est : *
Sed bello huic neque servus est, neque arca.
Hæc tu, quam lubet, abjice elevaque :
Nec servum tamen ille habet, neque arcam. 10
7. Cui nil est. Muret. cui non est Stat. Hui ! non est homo bellus, inquies
q. ?
est. Me. lag.
9. Hoc in quibusdam,

6. Sic, tam inhonesto modo. yω κούφιζε,) verbis emolli et extenua,

7. Homo bellus. cf. ad Car. XXII. 9. Nec servum tamen, est et manet tamen
9. Aljice, parvi pende elevaque (λό homo pauperrimus.

— •_—

CARMEN XXV.
AD THALLUM.

CIN aede Thalle, mollior cuniculi capillo,

Vel anseris medullula, vel imula oricilla,
Vel pene languido senis, situque araneoso : ,
Idemque Thalle, turbida rapacior procella,
2. Inula moricilla vel moricula vel molicella corrupte in libb. MSS. unde fluxit
satis lepida conjectura Statii inula amaricilla. In edit. prima Mureti et aliis
vetustioribus legitur hinnula tenella. Alia lectionis monstra piget addere.

Thallum, hominem mollissimum eun dam impudici mollitiem describendam

demque rapacissimum, qui pallium et
quædam alia furaci manu Catullo sur
repta tanquam sua palam habere non
erubeseebat, graviter monet, ut mox
illa sibi remittal, nisi poenas contume
liosas in molli corpore flagellis exigen
das dare velit. cf. supra Carm. XII.
Versus sunt septenarii. -
1. Thalle est fortasse nomen fictum,
adolescentiae indicandæ causa, a græca
voce Saxxög de germine oleæ et quavis
fronde viridi dictus.—moll. cunic. capil
lo, ad omne genus pilorum transferri ca
pillum exemplis probavit Dracken
borch. ad Liv. Tom. IV. p. 597.
2. Anseris medullula. Eadem com
paratione ad summam hominis cujus
usus est auctor in Lus. LXV. 1.—vel
imula oricilla. imitatus est Cicero ad
Quint. fratrem II. 15. ubi est auricula
infima mollior.
3. Situque araneoso. intelligitur sus
pensa in locis desertis' aranearum tex
tura, natura sua mollissima, quæ etiam
in Lus. LXXXIII. 29. situs araneosus
dicitur, ubi vid. Burmannus Secund.
4, 5. Locus valde impeditus et va
rio modo tentatus (vid. Var. Lect.) cu
jus integritatem ne sic quidem, ut nunc
ex emendatione Scaligeri omnibus fere
probata legitur, præstare velim. Quan
tum fieri poterit, rem interpretatione
emollire studeamus. ComparaturThal
li rapacitas turbidæ et omnia secum ab
H
50 ` c. VALERII CATULLI
Cum de via mulier aves ostendit oscitantes : 5
Remitte pallium mihi meum, quod involasti,
Sudariumque Sætabum, catagraphosque Thynos,
Inepte, quæ palam soles habere, tanquam avita.
Quæ nunc tuis ab unguibus reglutina et remitte ;
5. Mirum in modum turbant in hoc versu libb. vett. in plurimis est : Cum diva
mulier aves (pro quo in quibusdam alites vel alios) ostendit oscitantes. in Muret. edit.
I. Cum diva mater alites ostendit occinentes. pro occinentes offert Stat. oscinentes.
notatu digna et nemini observata est lectio, quam reperi in edit. Gryph. ab anno
1537. Cum dira maris hyems aves ostendit oscitantes. quæ quidem lectio, modo
metrum constet, sensum admodum commodum fundit hunc: Quando mare sæviens
in conspectum venire sinit aves oscitantes, h. e. diducto ore clamitantes. Intelligi
inprimis debent halcyones vel fulicæ. Vossius ex optimo exemplari, quod olim
fuit Palatinæ Bibliothecæ, profert: Cum diva Malia naves ostendit oscitantes, unde
effingit Quum clivias Malea aves ostendit oscitantes. Heinsius campum hic nactus,
ubi exsultaret ingenium suum, legendum esse pronunciat in Not. ad Catul. Cum
Clivias Malea aves ostendit arce mantes, vel : Cum devias mare alites ostendit obna
tantes. Nostra lectio Cum de via mulier debetur ingenio Scaligeri.
, 7. Catagraphonque linum Muret. catagraphonque linom in edit. Brix. et Venet.
cyrographosque Thymos invenerat Scaliger in suo MS. unde ipse conjicit chirogra
phosque, quod et Salmasio primum arrisit, postea vero maluit cirographosque, i. e.
cerographosque et explicat de annulis signatoriis sculpturæ Bithynicæ. catagra
phonque Thymon exhibet Vossius et exponit de pugillaribus membranaceis et
buxeis, quorum quatuor pagellæ diversis coloribus, purpureo, croceo, viridi et
coccineo pictæ et exornatæ fuerint; Bithyniam autem omnibus iis, quibus ejus
modi pugillares conficerentur, vel maxime instructam fuisse confirmat.
ripienti procellæ, qualis fere instat, cum dice ad Petrum Ciacconium de Tricli
de via mulier (quævis saga, fi tvxoùora) nio p. 238. quod involasti: involari ele
ostendit (se observasse ait) alites osci ganter dicuntur res, quibus summo cum
tantes, magno clamore (hianti ore) tem impetu et celeritate manus injicimus.
peslalem præsagientes, vel: cum mo 7. Sudariumque Sætabum. vid. supr.
met de alitibus oscitantibus. ostendere ad Carm. XII. 14. catagraphosque Thy
est verbum augurale. ad aves oscitantes mos. vix certe affirmari potest, quid per
fortasse referri possunt fulices, de qui catagraphos Thynos intelligendum sit.
bus Cicero de Div. I. 8. 14. ex veteri Achilles Statius non inepte explicat de
poëta: hominibus Thynis seu Bithynis, in
vestibus aut aulæis sixoyixà; acu pictis.
Cana fuliae itidem fugiens e gurgite Aliorum explicationes vid. in Var,
ponti, Lect. Quicquid autem fuerit, variis
Nunciat horribiles clamans instare
certe coloribus et imaginibus distino
procellas, tum et e Bithynia, cui finitima est re
Haud modicos tremulo fundens e gio Thynia, reportatum videtur.
gutture cantus. 8. Tanquam avita, hæreditalis jure
pro oscitantes mihi in mentem veniebat accepta.
ominantes, scil. turbidam procellam. 9. Reglutina, h. e. resolve. eleganter
Sed nescio quid duri et frigidi in toto de furibus, quorum manus glutine quasi
hoc versu remanet, qui fortasse pan et visco illitæ omnibus rebus adhæ
mus assutus scioli cujusdam, est. rent, easque tenaciter retinent, Sic
6. Remitte pallium, quod fortasse in infra Carm. XXXIII. 3. dextra inqui
balneis Catullo clam subduxerat Thal natior dicitur.—Laneum latusculum, h.
lus., Utebantur eliam Romani pallio e. molle.
in cœnis. vid. Fulv. Ursin. in Appen
 CARMEN XXVI. 51

Ne laneum latusculum, natisque mollicellas, 10

Inusta turpiter tibi flagella conscribillent,
Et insolenter æstues, velut minuta magno
Deprensa navis in mari, vesaniente vento.
10. Manusque molicellas Muret. et aliæ antiquiores.
11. Etiam huic versui varias et ridiculas formas induit criticorum sedulitas.
alius mavult inlusa flagella, alius injecta, alius invisa, alius insuta, alius (facile
agnosces Corradinum de Allio) vere insulse insulsa. pro conscribillent in aliis est
vel concribillent vel constrigillent vel consigillent vel conserillent vel (ohe! jam
satis est?) contribillent.

11. Inusta flagella. uruntur enim
fere homines flagellis vehementius cæ
si. Sic loris uri apud. Hor. Epist. I.
16. 47. loris non ureris, qjo.—comscribil
lent h. e. dilacerent, dilanient. Plaut.
Pseudol. I. 5. 131, 132.
Quasi in libro cum scribuntur calamo
literæ, Stilis me totum usque ulmeis con
scribito. Sic iriygåøtw χεδa apud Hom.
Iliad. IV. 139. et irygåøtw vagarìv ro
2δς XI. 388.
12. Insolenter æstues, præter modum
subagiteris et jacteris. velut deprensa
navis, tempestate abrepta. deprendere
est verbum proprium in re nautica.
vid. Bentleium ad Hor. Od. I. 14. 10.
et Burmann. ad Phaedr. Fab. V. 4. 10.
nminuta respondet τό magno, quo per
petuo fere epitheto mare e poëtis in
signiri solet. Sic Græcis &A;8ia, itgå.
adi Burmannum ad. Val. Flacc. I. 50.
et quos ibi laudat.

—__•_—

CARMEN XXVI.
AD FURIUM.

FURI, villula nostra non ad Austri

1. Vestra in L. MSC. et tribus editt. antiquissimis teste editore Cantabrigiensi.
Eandem lectionem in quibusdam libris scriptam invenit Vossius.
Argumentum hujns carminis pendet mine, cujus rem familiarem æs alie
a dubia lectione versus primi, ubi pro num superaret. Quodsi vero cui al
nostra in nonnullis exstat vestra. Si tera lectio nostra verior videatur, is
vestra vera sit lectio, ut nobis videtur, animo sibi fingat, Furium a Catullo pe
omnis lusus ad Furii inopiam deriden cmniam et fortasse centum illa sestertia
dam pertinebit, cujus villula horribili (de quibus vid. Carmen XXIII. 23.)
vento opposita. h. e. creditoribus op petiisse, Catullum autem, jocose indi
pignorata dicitur. Responderi qui cato, quo ipse prematur, æris alieni
dem potest, et a Vulpio jam responsum pondere, has preces a se removisse.
est, Furium ne cimicem quidem et ara Sed mihi persuadere non possum, tam
neum (ut noster de illo camit Carm. ingenue Catullum angustæ rei suæ sta
XXIII.) medum villulam possedisse; tum patefecisse Furio, in cujus eges
sed primum quis nescit verba poëtæ tate carpenda ingenium suum exercere
non ad vivum resecanda esse, deinde solebat.
verissime etiam hoc dici poterat de ho
52 C. VALERII CATULLI

Flatus opposita est, nec ad Favoni,

Nec sævi Boreæ, aut Apeliotæ,
Verum ad millia quindecim et ducentos.
O ventum horribilem atque pestilentem ! 5

4. Ducenta in quibusdam. vid. Gronov. de Pec. Vet. in notis laudatus.

2. Opposita est. ludit poëta in ambi
gua bujus verbi significatione, qua vil
lala primum ventis, deinde pignori, ob
millia quindecim et ducentos sester
tiüm tanquam hypotheca, ut JCti lo
quuntur, opposita dicitur. opponere pro
oppignorare est apud Senec. de Benef.
VII. 14. Rebus meis ad securitatem
creditoris oppositis. alia exempla colle
vid. Plin. II. 47. et Gell. Noct. Attic.
II. 22.—ad millia quind. et ducentos
sc. sestertios ad sestertium. Faciunt
autem sestertium quindecim millia et du
centi ex ratione Gronovii de Pecun.
Vet. III. 17. p. 549. denarium- tria
millia septingentos quinquagiuta, coro
natos CCCLXXV.—
5. Ventum horribilem, τηεῖμz ¢¢3t
-
-

git Vulpius.—Apeliotae, de hoc vento pzw.

- • —

CARMEN XXVII.
AD P O C IL LATO REM PU E R U M.

M1N1ster vetuli, puer, Falerni,

Inger mi calices amariores,
Ut lex Posthumiæ jubet magistræ,
2. Ingere Muret. contra metri rationem, pro quo ipse in notis inger legendum
esse exiílimat. Jungere et ingue reperit in libb. vett. Vossius.junge affert Heins.
in not. ad Catullum e codice Britannico Archiepiscopi Cantuariensis. misce invenit
Dousa Fil. quod glossam sapit.
Pincernam evocat poëta ad adminis num vetus ; delectat enim amaritudo in
tranda pocula mero vetustiori plena, vino nimis veteri, ut ait Seneca Ep.
aquam autem, vini perniciem, ad seve LXIV. Eodem modo vinum Falernum

riores migrare jubet. Est hoc carmen
vere Anacreonticum, qualia complura
cecinit etiam Flaccus. cf. Epod. IX.
13.
1. Minister proprie de eo, qui po
cula et epulas ministrat. vid. Burm.
Advers. p. 83.
2. Inger h. e. infunde. nihil amplius.
Plaut. Pseudol. I. 2. 24. Tu, qui ur
nam habes, aquam ingere. inger antique
pro ingere, ut biber pro bibere—calices
amariores, h. e. vino amariori impletos.
vinum amarum (herber Wien) est vi
apud Hor. Od. I. 27. 9. dicitur seve
~um.
3. Ut lex Posthum. jub. mag. crea
bantur enim in conviviis apud veteres
plerumque talorum jactu (Hor. Od. I.
4. 27. Nec regna vini sortiere talis)
magistri convivii, quorum quidem mu
nus vel magisterium (ut vocat Cic.
Cat. Maj. II. 4.) præcipue in ferendis
bibendi legibus versabatur. Iidem
dicti sunt vel modimperatores, vel re
ges, vel domini convivii, vel cænæ pa
tres, vel strategi, vel dictatores, vel ar
 CARMIEN XXVIII.
Ebriosa acina ebriosioris.
At vos, quo lubet, hinc abite lymphæ,
Vini pernicies, et ad severos
Migrate: hic merus est Thyonianus.
4. Acino Stat. male! vid. Gell. VII. 22.
bitri bibendi. (Græcis avpwwoatapxov, ßa
vix*; roù avpw7roa-iov cet.) Præter Fulv.
Ursin. in Appendice ad Petr. Ciac
con. p. 339. seqq. adi interpretes ad
Cic. l. c. et ad Petronium cap. 55. et
Potter. Archaeol. IV. 20. p. 323. Post
humia autem, mulier bibula et vino
lenta, quæ acima ebriosa ebriosior dici
tur, admodum liberalis magistra in mo
deranda potatione fuisse videtur. E
briosus est, qui sæpe fit ebrius, vino
lentiæ deditus, et ebriosa acinu (usita
tius acinus et acinum) est nucleus uvæ
(vinaceum voeat Columella) in succo
et musto natans, vel succo turgens. cf.
Gronov. Diatribe in Statii Libr. c. 13.
p. 75.
6. Vini pernicies: contra Propertius
II. 24. 27.
— _•_-
CARMEN XXVIII.
A D V E RAN N I UM ET
PIsoNIS comites, cohors inanis,
Verannius et Fabullus, cum sordi
dam Pisonis, quem in Hispaniam se
cuti fuerant, adeo experti essent avari
tiam et illiberalitalem, ut plus expensi
quam accepti in tabulis, adeoque nihil
plane in provincia illis paratum esset
in loculis, jocose jam post reditum de
rerum suarum conditione examinantur
a poëta, qui, quam illi in Pisonis, ean
dem ipse olim in Memmii comitatu
avaritiæ experientiam fecerat. Addila
igitur admonitione, quam parum tuta
spes sit in patrocinio nobilium posita,
ejusmodi detestandis prætoribus, Ro
manæ gentis dedecoribus, mala quæli
53
5
Ah pereat, quicumque meracas repperit
vuvas,
Corrupitque bonas nectare primus
aquas.
ad severos, sobrios, tristes et morosos,
cum quibus nihil negotii Bacchus ha
bet. cf. Tibull. III. 6. 21. hic merus
est Thyonianus, h. e. a nobis nil nisi
merum bibitur ; finge tibi poëtam in
manu jam tenentem poculum. Thyo
mianus vel Thyoneus (Hor. Od. I. 17.
23.) Bacchus ab ejus matre Thyone,
quæ et Semele vocatur, ita dictus. cf.
Rittershns. ad Oppian. Cyne. I. 27.
De Bacchi matre, Thyone, quam ex
inferis in coelum duxisse perhibetur fi
lius, narrat Diod. Sicul. III. 62. et IV.
21. ubi cf. Wesseling.”
FA BU L LU M.
bet indignabundus imprecalur.
1. Pisonis comites. innuitur ex sen
tentia Parthenii, quem sequitur Vul
pius, Cn. Calpurn. Piso, qui, teste Sal
lust. (in Catilin. c. 18.) in citeriorem
Hispaniam quæstor pro prætore (h. e.
cum imperio et dignitate pratoria) mis
sus est. Sed prætor etiam in His
pania fuit L. Calpurnius Piso, Pisonis,
qui primus Frugi dictus est, filius. de
quo vid. Cic. Verrin. IV. 25. et Liv.
LXV. 20. In Hispaniam certe præto
rem secutos esse Verannium et Fabul
lum, colligere possumus ex Carm. IX.
et XII.—cohors inanis nihil ex provin
 54 C. VALERII CATULLI

Aptis sarcinulis et expeditis,

Veranni optime, tuque, mi Fabulle,
Quid rerum geritis? satisne cum isto
Vappa, frigoraque et famem tulistis? 5
Ecquidnam in tabulis patet lucelli
Expensum? ut mihi, qui meum secutus
Prætorem, refero datum lucello:
O Memmi, bene me, ac diu supinum
Tota ista trabe lentus inrumasti. 10
Sed, quantum video, pari fuistis
Casu: nam nihilo minore verpa
8. Ratum in lucello vel datum in lucello tentat Heins. in motis ad Catull.
9. In edit. Muret. et aliis hic novum carmen exorditur, sed contra fidem
MSCC. et antiquissimarum editionum, ut testantur Vossius, Statius et editor
Cantabrigiensis. Certe, quæ sequuntur, optime respondent antecedentibus. Qui
hoc carmen divellunt, fuisti pro fuistis in v. 11. et es fartus pro farti estis in v. 13.
invitis codicibus legunt. Heinsius in not. ad Cat. misere in hoc carmine emendando
fluctuat. modo pro es fartus vult Is fartus, modo probat, quod Achill. Stat. scripti
codices habent: pari fuistis casu et Farti estis, modo recte codicem Oxoniensem
ex uno duo epigrammata facere judicat. pro lentus in v. 10. Vossius ex veleribus
libris reposuit tentus.

cia reportans. de cohorte vid. supr. ad casu recordatio antiquum ex sordida

Carm. X. 11.
2. Aptis. sarc. et erp. sarcinæ aptæ
sunt, quæ commode gestari possunt, ad
gestandum bene aptæ et accommodatæ,
parvæ el habiles. expeditæ parum on
eratæ, concinnæ.
5. Cum isto Vappa. hæc vox trans
lata a vino corrupto notat hominem ne
quam et nullius pretii, quemadmodum
apud Aristophanem 3%ync.
6. Ecquidn. in tab. pat. cet. Sensus
est: Num expensum in tabulis vestris
tanquam lucrum et acceptum apparet?
ut mihi olim accidit, cum prætorem
meum in Bithyniam secutus datum
h. e. expensum (das zugesetze), lucri et
accepti loco in tabulis scribere cogerer.
Faciebat igitur in tabulis, ubi lucrum
vel acceptum apparere debebat, utram
que paginam expensum. cf. Gronov. de
Pec. Vet. III. 17. pag. 557. patet ele
ganter et proprie in ratione tabularum
pro est, exstat, apparet.
9. Graviter ipsum Memmium jam
alloquitur, cujus in simili amicorum
ejus avaritia et illiberalitate sibi inflic
tum dolorem refricnerat. Quæ quidem
inopinata ad hominem absentem ne
quam άποστροφ} quantam vim habeat
ad vehementiorem animi commotionem
exprimendam, non sensisse videntur,
qui novum carmen hic incipere statue
rent, et ab antecedente sejungerent.
vid. Var. Lect. de Menmio vid. supr.
ad Carm. X. 12. bene me ac diu sup.
cet. h. e. turpiter et inhoneste me trac
tasti, sordide et illiberaliter mecum
egisti. Verbis obscenis et impudica
imagine rem non obscenam, sed tur
pem et inhonestam expressit. vid. ad
Carm. X. 12. Si verborum proprie
tatem spectes, supinus adumbrata xjua
hominis muliebria patientis. trabs est
arô ày833v ai8oToy. cf. Barth. Advers.
LXI. 12. quemadmodum columna apud
Martial. XI. 51. lentus, Veneris usu
lassus, languidus, confectus. Propert.
II. 15. 8.
12. Nam nihilo min. verp. farti est,
ab æque turpi homine male mulctati
 : cARMEN xxIx. 55

Farti estis. Pete nobiles amicos.

At vobis mala multa Dii Deæque
Dent, opprobria Romuli Remique. 15

estis, æque sordidi et impuri hominis
avaritiam experti estis. pete mobiles
amicos, cum indignatione quemlibet ab
aditm ad viros nobiles revocat ; i nunc,
quisquis es, inquit, et a nobiliorum pa
tronorum liberalitate, exspecta com
moda! hoc est petere et adire amicos
potentes ! tanta ab iis redundare solet
utilitas !
15. Opprobria Rom. Rem. Romanæ
gentis dedecora, ixíyx£a, λάθαι, cf.
Bentlei. ad Hor. Od. 1. 37. 9.

— _•_—

CARMEN XXIX.
IN CAESAREM.

QUis hoc potest videre, quis potest pati,

Nisi impudicus, et vorax et aleo, -

Mamurram habere, quod Comata Gallia

2. Helluo Voss. quem sequitur Bipont. non plane inepte puto ob vers. 17. ubi
est helluatus est.Sed nostram leclionem aleo mordaciter tenent antiquissimæ
editt. fere omnes. Eadem vox restituenda videtur Sallustio Catil. XIV. 2. ubi
pro ganeo rectius in quibusdam legitur aleo ob sequentem vocem manu.

Contumeliosis proscindit Cæsarem tradit Sueton. (Caes. LXXIII.) ut,

convitiis, quod Mamurram (quocum
turpiter ille consuesse videtur, cf.
Carm. LVII.) ad summas importuna
sua liberalitate evectum divitias pro
fuse jam omnia perdere et deglutire,
et ad explendam libidinem strenue con
sumere, tam æquo animo videat et pa
tiatur. Simillimum igitur Mamurræ
censet ipsum Cæsarem, qui ejusmodi
hominem ferre et fovere possit, eumque
ignominiosis illis dictis, quæ proprie in
Mamurram cadebant, maligno dente
lacerat et perstringit. Graviter in
primis et salse ab illo quærit, an eo
nomine et consilio ad orienles populos
debellandos profectus sit, ut ingentes
divitiarum 'copias Mamurræ dissipan
das devorandasque pararet.—Quam
quam igitur hoc contumelioso in Cæ
sarem carmine vix quicquam cogitari
potest audacius et poëtæ periculosius,
illum tamen tam leni fuisse ingenio
quod vix credas, Catullum, a quo sibi
versiculis, de Mamurra, perpetua stig
mata imposita mom dissimulaverat, satis
facientem, h. e. dementiam facti excu
santem, eadem die adhibuerit cœnæ,
hospitioque patris ejus, sicut consueverat,
uti perseveraverit, h. e. patri Catulli
hospitium, olim institutum, propter in
juriam a filio acceptam, non renuncia
verit, ut recte ibi interpretatur et egre
gie tam ad Scaligeri subtilitates ad
Euseb. Chronic. MDCCCCLX propo
sitas, quam ad Vossii argutias ad h. l.
respondet Ernesli. — Cæterum Ma
murra fuit præfectus fabrum Cæsaris
in Gallia, de cujus insano luxu est lo
cus classicus apud Plin. XXXVI. 6.
cf. Bayle Diction. Historique et Cri
tique s. v, Mamurra T. II. p. 2020.
3. Habere, h. e. possidere, in manu
et potestate sua habere, ut ἐχειν apud
Græcos. vid. si, tanti est, Dracken
56 C. VALERII CATULLI

Habebat uncti et ultima Britannia?

Cinæde Romule, hæc videbis et feres ? ' 5
Es impudicus, et vorax, et aleo. -

Et ille nunc superbus et superfluens

Perambulabit omnium cubilia,
Ut albulus columbus, aut Adoneus?

4. Habebat omnis Muret. cuncta Scaliger, unde ipse restituit unctum. In

MSSC. Statii erat cum te, unde Faernus acutissime révocavit uncti.
5. Hoc videbis Heins. in not. ad Catull.
6. Expunxit hunc versiculum Vossius, quem in libris MSSC. abesse præter
Vossium testantur Scaligeret editor Cantabrigiensis. Exstat tamen in edit. Gryph.
Muret. Græv. et aliis, nec turbare imo egregie rem et orationem, meo quidem
sensu, juvare videtur. circumfluens Barth. ad Claud. in IV. Consul. Honor. v. 139.
9. Maffei, Scalig. et Stat. MSSC. offerunt aut idoneus præter unum, in quo est
aut ydoneus, unde recte a Statio et Scaligero haud dubie genuina nostro vindicata
est lectio aut Adoneus, pro quo nimis ingeniose vnlt Vossius Aidoneus, in vetus
tioribus quibusdam contra metri rationem legitur aut Dionæus. Heins. in not. ad
Catull. vult. Ut albulus columbulus Diomeus, sed sic legerat jam Muretus.
borch. ad Sil. Ital. V. 264. et Graev. tantur interpretes, sed divitiis et omni
Cic. ad Ep. ad Div. VII. 29. quod rerum copia ad quælibet pro animi li
wncti habebat, quibuscunque bonis et bidine impetranda abundans et in
lautioribus rebus gaudebat, cf. supr. structus, ut apparet ex instituta com
ad Carm. X. 11. Comata Gallia intel paratione in vers. 9. hinc arrogans, in
ligitur Gallia omnis Transalpina præter solens, ürsp®iaAog. perambulabit, gra
Narbonensem provinciam, ut in vulgus phice pro conscendet, polluet.
notum. ultima Britannia cf. ad Carm. 9. Ut albul. col. aut Adon. utraque
XI. 11. comparatio non ad libidinem, [in laude
5. Cinæde Romule. Romulus voca enim potius est columbarum castitas.
tur Julius Cæsar vel in universum pro Propert. II. 15. 27.
Romano, ut gens Romula, tellus Romula,
vel quia virtute bellica æque ac Ro Exemplo junctæ tibi sunt in amore co
lumbæ,
mulus de patria meruerat; de virtute
bellica enim nihil detrahit Cæsari poëta, Masculus et totum femina conjugium.]
imo eum vocat imperatorem unicum ; sed ad externum splendorem et super
eo gravius additur cinaedus ob sus biam referenda videtur, quatenus Ma
pectam consuetudinem cum Mamurra, murra quolibet ornamentorum et pig
quamquam jam Nicomedis contubernio mentorum genere condecoratus mulier
aeterna fere pudicitiæ ejus macula in cularum oculos præstringere et auro,
usta fuerat; unde notissima illa canti quod, ut Venusinus de Danae canit,
lena: Gallias Cæsar subegit, Nicomedes medios ire amat per satellites, facilem
Caesarem. vid. Suet. Cæs. XLIX. Mu accessum sibi parare solebat. Albulus
retus et Jan. Dousa in Præc, c. 3. in columbus est pulcher, qui placet ob co
contemptum potius Romulos dictos lorem, ut Adonis ob externam formæ
fuisse volunt eos, qui Romulo essent speciem placebat. Adoneus pro Adonis,
dissimillimi; in quorum sentenliam cf. ut apud Plaut. Menæchm. I. 2. 35.
Cortiusad Sallust. in Lepid. Fragm. p. Sic Achilleus pro Achilles, Ulixeus pro
937. 6. Es impudicus. Si hoc potes ferre Ulixes. non video igitur, cur in hoc
et videre, tu ipse es impudicus, cet. loco tam interpretando quam corri
7. Superfluens non libidine, ut argu gendo adeo se torserint interpretes.
 CARMEN XXIX. 57

Cinæde Romule, hæc videbis et feres? 10

Es impudicus, et vorax et aleo.
Eone nomine, Imperator unice,
Fuisti in ultima Occidentis insula,
Ut ista vostra diffututa mentula
Ducenties comesset, aut trecenties ? 15
Quid est? ait sinistra liberalitas,
Parum expatravit ; an parum helluatus est?
Paterna prima lancinata sunt bona:
Secunda præda Pontica: inde tertia
Hibera, quam scit amnis aurifer Tagus. 20
Hunc, Galliæ, timetis, et Britanniæ ?
11. Ex corrupta lectione et si impudicus male fecit Vossius est impudicus.
15. Verissima mihi visa est nostra in textum recepta lectio, in quam conspi
rant libri veteres Vossii et Scaligeri, vid. not. in MSC. Statii Quid est. alit sinis
tra liberalitas. Hinc Faernus: Quid abstulit. Quid est alit vel alid pro aliud.
Stat. an haec sinistra liberalitas Parum expatravit ? ex conjectura Avantii probata
Mureto et aliis, repetita nunc in edit. Bipont. Vulpius ad Statii conjecturam tex
tum conformavit.
18. Primum male in vett. quibusdam.
20. Quam aurit perperam nonnulli. quas et aurifer Tagus sc. prædas attulit,
parum ingeniose tentabat et interpretabatur Scaliger.
21. Hunc Galliæ timent, timent Britanniae ex ingenio Avantii, quem optimæ
editt. secutæ sunt. Hunc Galliæ timet et Britanniæ Stat. MSC. sic tamen, ut
inter verbum timet, et id quod sequitur paulum quid desit, quod eleganter sup
12. Imperator unice. unicus latinis helluatus est ? num dici hoc potest pa
dicitur, qui parem sui non habet, qui rum ? mox recenset ipse perdita et
in genere suo præstantissimus est. vid. consumta bona. lancinata h. e. lacerata,
Heins. operose hujus vocis usum ad dissipata. vid. Cortius ad Sallust. Cat.
struentem ad Ovid. Met. III. 454. XIV. 2.
vultim. Occid. ins. Britannia. ista vostra 19. Secund. praed. Pontic. Vossius
diffut. ment. lepida Mamurrae pathici accipit de lucro Cæsari olim ex con
descriptio. ducent. aut trecent. h. e. tubernio M. Thermi prætoris et fami
ducenties aut trecenties centena millia liaritate Nicomedis Bithyniæ regis fac
sestertium. comesset, dilapidaret, deco to, alii intelligunt spolia, quæ superato
queret. Sic comedere nummos apud Ponti rege Pharnace Cæsar retulerat.
Cic. ad Attic. II. 2. bona comedere ad tertia Hibera recte interpretatur Vos
Div. IX. 20. cf. Interpret. ad Horat. sius de præda belli Lusitanici. quam
Epist. I. 15. 40. et Victor. Var. Lect. scit, de qua facta præda testis est Ta
IV. c. 6. gus, Lusitaniæ fluvius notissimus; sæ
16. Quid est? ait sin. lib. Quid pe enim fluvii rerum præclare gesta
tum? ait importuna tua liberalitas, ais rum testes advocantur a poëtis. cf.
male et importune jam liberalis. parum infr. LXIV. 358. Tibull. I. 7. 11.
expatravit, non adeo multum absumsit Virg. Eclog. 21. Hor. Od. I. 4. 38.
libidine. Eodem sensu apud Sueton. 21. Sensus est: hunc igitur homi
Cæs. c. LI. dicitur aurum effutuere— nem nequam, Mamurram, vos o Galli et
Sed quæso, pergit poëta, an paruin Britanni timetis, ne omnia vestra boua
I
58 C. VALERII CATULLI

Quid hunc, malum, fovetis? aut quid hic potest,

Nisi uncta devorare patrimonia ?
Eone nomine, Imperator unice,
Socer generque perdidistis omnia ? 25

plevit Faernus, pro timet una syllaba is addita timetis legens. Hunc Galliæ
timent et Britanniæ in edit. Reg. l. Timentque Galliæ hunc, timent Britanniæ
Turnebus ; at Scaliger, qui in libro suo invenerat Hunc Galliæ timent tellus et
Britannia totum versum, ex quo ne extundi quidem possit sana sententia, spurium
esse indicat.
22. Quid hoc malum fovebis tanquam concinnius commendat Vossius.
24. Urbis opulentissimæ editiones fere omnes ante Scaligerum. admodum dure
et frigide !

deglutiat! Quid hunc, malum, fovetis ?
Sed cur per deos immortales istum fer
tis et patimini ? malum, elegans parti
cula de irascentibus et subito cum in
dignatione in verba erumpentibus. (nos:
beym Himmel!) Terent. Heautom. III.
7. 38. Quid, malum, me aetatem censes
velle id adsimularier ? cf. Eunuch. IV.
7. 10. Adelph. IV. 3. 4. Plaut. Casin.
I. 1. 3. et sæpe alibi. uncta patrimonia,
opima et opulenta.
24. Eome nomine, sc. ut Mamurra,
quod profunderet, haberet. Socer ge
nerque Cæsar et Pompeius. perdidistis
omnia ? sc. bello.

— • —

CARMEN XXX.
AD ALPHENUM.

ALPHENE immemor atque unanimis false sodalibus,

Jam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi:
Jam me prodere, jam non dubitas fallere, perfide.
Flebiliter queritur de perfidia Al Cæterum mollissimus in hoc carmine
pheni, a quo cum summam in arctissi sensus regnat, qui facile tangat et ad
ma ejus secum contracta amicitia et commiserationem moveat animum. Cf.
sanctissima sibi data fide poneret fidu Carm. LXXIII.
ciam, turpiter deceptus, et in re, ubi 1. Alphene, vid. ad Carm., X. 1.
probare ille debebat præstitam fidem, immemor sc. datæ fidei. unam. false so
praeter omnem opinionem derelictus dalibus, h. e. qui fallere soles sodales
est; cujus quidem violatæ fidei deos unanimos, ut falsus amicis apud Claud.
ultores et vindices fore sibi persuasum Conf. Honor. IV. 278.
habet. Quid illud fuerit, ubi Catullo 3. Me prodere, h. e. me deserere, des
defuerit Alphenus, non certo affirmari tituere. Sic infr. carm. LXIV. 190.
potest. Fortasse fraudem ei fecit in Ariadne se vocat proditam, a Theseo
re amatoria, in quam ab ipso antea ir desertam. vid. Gronov. Observat. III.
retitus fueral, cui quidem opinioni fa 20. et Græv. ad Cicer. pro L. Flacc.
vere præcipue videntur v. 7. et 8. c. 41.
 CAR MEN XXX. 59

Nec facta impia fallacum hominum ooelicolis placent:

Quæ tu negligis, ac me miserum deseris in malis. 5
Eheu ! quid faciant dehinc homines, quoive habeant
fidem ?

Certe tute jubebas animam tradere, inique, me

Inducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent.
Idem nunc retrahis te, ac tua dicta omnia factaque
Ventos inrita ferre, et nebulas aërias sinis. 10
Si tu oblitus es, at Dii meminerunt, meminit Fides:
Quæ, te ut poeniteat postmodo facti, faciet, tui.
6. MSC. et veteres editiones dico, unde bene Statius fecit dehinc, quem sequi
tur Vossius. Pontanus volebat dic, quem sequuntur plurimi libri excusi.
10. Ad nebulas male Muretus. ac nebulas Statius. dure! ob ingratam repeti
tionem particulæ ac ex versu antecedenti, ubi erat ac tua dicta.
11. At Di meminere, at meminit Fides libet Mureti.

4. Nec facta impia, nec pro non vid.
Drackenborch. ad Liv. I. 3. 27. T. I.
p. 629.—630. Eadem gravitato de
Deorum justitia Homer. Odyss. XIV.
88. 84.
'ov μέν σχίτλιa ipya 6so pa&wagts qw
xiovori :
'AxAà aixmv riovari, xaì àloripwa iey' àv0g&-
mrao*.
cf. Tibull. I. 9. 24. et quæ congesse
rnnt in hanc sententiam Gatackerus in
Advers. Miscell. I. 7. p. 214. et Rit
tersh. ad Oppiam. Halieu. II. 687.
p. 257.
5. Quae tu neglig. quæ tu tanquam
levia parum curas et parvi pendis. ani
nam tradere dicuntur illi, qui plane
alicui se devovent et committunt, vi
tam et omnia sua alicui credunt.
8. Inducens in amorem, inducere est
fallacia et dolo malo pellicere, ut de
cipias. exempla dabit Brouckh. ad Tib.
I. 7. 1.
10. Ventos irrita ferre. cf. infra ad
Carm. LXIV. 58. 59.
11. Fides. Divinis apud Romanos
Fidem cnltam esse honoribus, res est
satis nota; memorabile autem est so
lemne illud, quod Numam Pompili
um huic Deæ instituisse tradit Liv.
I. 21. ubi miror, Strothium ex loco sa
tis perspicuo se expedire non potuis
se; verba ibi sunt: Et soli Fidei so
lemne instituit, h. e. Fidei soli præ ce
teris diis deabusque omnibus solemne,
singulari quodam more et ritn celebran
da sacra instituit et sacravit, nimirum,
ad id sacrarium, pergit Livius, fla
mines bigis, curru arcuato, vehi jussit,
manuque ad digitos usque involuta rem
divinam facere : significantes fiden tu
tandam, scdemque ejus etiam in dextris
sacratam esse. Hic locus igitur mi
nime sollicitandus, aut verbis, quæ ex
cidisse videbantur Strothio, supplen
dus videtur.
60 C. VALERII CATULLI

CARMEN XXXI.
AD SIRMIONEM PENINSULAM.

PENrNsULARUM, Sirmio, insularumque

Ocelle, quascunque in liquentibus stagnis,
Marique vasto fert uterque Neptunus:
Quam te libenter, quamque lætus inviso !
Vix mi ipse credens Thyniam atque Bithynos
Liquisse campos, et videre te in tuto.
O quid solutis est beatius curis ?
Exsultat præ lætitia poëta, cum ex
Bithynia reversus villulam suam ante
oculos videt, in cujus sinu, curis ab
jectis omnibus, suaviter et tranquille
nunc delitescere et animum onere et
laboribus ex itinere fessum recreare
possit.—Dulcissimos sane hoc carmen
ex vitæ rusticæ felicitate concipiendos
sensus propinat et excitat, et liquidissi
mam illam, qua, qui ex longa laborio
saque peregrinatione domum reversi
omnia ibi quieta et composita reperi
unt, demulcentnr voluptate, egregie et
vivis coloribus exprimit.
1. Sirmio miræ amoenitatis penin
sula in agro Veronensi ad lacum Bena
ci, qui nunc Lago di Garda vocatur,
sita, ubi prædium habuit Catullus. vid.
Cellar. in Not. Antiq. Orb. T. I. lib. 2.
c. 9. p. 639. ocelle optima et præstan
tissima, eleganter enim, oculis, præ
stantissima corporis nostri parte, res
optimæ et nobis carissimæ denotantur.
Similiter Cicero villulas suas ocellos
vocat ad Att. XVI. 6. et sic sæpe apud
Græcos άμμa et όφθαλμὸς de rebus præ
stantioribus dicitur. Adrastus apud
Pindarum Amphiaraum ob præcipuas
ejus virtutes vocat άφ$axpwôv τῆς στpa
•riáς Olymp. VI. 27. et dy$όν όφθαλ
μὸς est rosa apud Achill. Stat. II. 1.
vid. quæ præter Victorium Var. Lect.
-IX. 9. in hanc rem notarunt Barthius
in Advers. p. 516. et Burmann. ad
Quinctil. 6. Proœm. p. 494. cf. supr.
ad Carm. III. 5.
5
3. Uterque Neptunus, 'Er/$axäorarioc
xaì iwixipwvoc, stagnorum æque ac ma
ris vasti præses, ut recte interpretatur
Vulpius. cf. Aristoph. Plut. v. 396, 397.
et ibi Spanhem. Nam qui factum sit,
ut in loco tam claro, cujus interpreta
tionem sponte offerunt addita verba
in stagnis marique, tam egregie hallu
cinarentur et nugas vendereut Scali
ger, Vossius et alii, vix assequi pos
sum. Neptunus insulas fert, h. e. sus
tinet quasi humeris impositas, in po
testate sua habet ac dirigit. Sic φάgtw
apud Græcos. cf. Interpr. ad Nov. Tes
tam. in Epist. ad Hebræos I. 3. ubi
Christus dicitur qy£gow t& wäyra r§
Épwatv t% 8vâge* aùtoù, h. e. omni
potentia sua omnia quasi sibi imposita
regens et gubernans.
4. Quam te libenter. Sic Ulysses,
cum post multos exantlatos labores, in
patriam rediret Ithacam.
xaì? '1$âxn. p.£t' ä*$Aa, μετ' άλysa.
7rxgà 0aAázan;
'Aamraari»ς τεὸν αὐλας ixdyoμau*
apnd incertum auctorem in Anal. Vet.
P. Gr. Brunkii T. III. carm. XVIII.
p. 146.
5. Thyniam vid. supr. ad Carm.
XXV. 7.
6. In tuto i» dagax*, nos: in der
Ruhe.
7. 0 quid sol. b. c. exquisitius ipsæ
curæ vocantur solutæ, cum proprie ani
mus curis solutus dicatur. Ipse Li
 C A R MEN XXXII. 61

Cum mens onus reponit, ac peregrino

Labore fessi venimus larem ad nostrum,
Desideratoque acquiescimus lecto. 10

Hoc est, quod unum est pro laboribus tantis.

Salve, o venusta Sirmio, atque hero gaude:
Gaudete, vosque Lydiæ lacus undæ :
Ridete quidquid est domi cachinnorum.
13. Gaudete vos quoque Stat. Ludiae lacus ab antiqua voce Ludius h. e. salta
tore, quasi unda saltet, nimis ingeniose Scaliger. Lariae lacus ex optimo exempl.
Commelini praefert Vossius, quod Catullus etiam ad lacum Larium in Comensi
Colonia villulam habuerit. Limpidæ lacus audacter Avantius.
vius III. 8. eo solutiore cura in Lucre usus est Virgilins. Quam male se ha
tium incidunt consulem, h. e. eo libe buerit Catullus in Bithynia, et quam
riore et omni timore vacuo animo. cf. illiberaliter a Memmio tractatus sit, ab
Burmannum Secund. ad Lotich. III. ipso disce in Carm. X. et XXVIII.
11. 13. 13. Lydiae lacus undæ intellige la
8. Peregrino labore molestissima pe cum Benacum in agro Veronensi, cujus
regrinatione. aquæ ideo jam vocantur Lydiae, quia
11. Hoc est, quod unum est pro labo Rhæti, ad quos pertinebat Verona,'ori
rib. tant. haec una ex multa variaque ginem suam ab Etrnscis et hi a Lydis
in itinere et comitatu Memmii nobis ex vulgari veterum opinione repete
devorata molestia in nos redundat uti bant. cf. Illustr. Heynii ad Virgil. Æ
litas, multo ut magis jam, quam præbet neid. XI. Excurs. III.
villula nostra, sentiamus et percipiamus 14. Ridet. quicq. est dom. cach. ri
voluptatem. labor est vox latissimæ deat et gaudeat, quicquid in villula ri
significationis, et complectitur omnia, dere et gaudere potest. Vulpius in
quae nobis molestiam creant, nos pre epte explicat cachinnum ridere de aqua
munt et conficiunt. Saepe hac voce rum plangore et murmure; aperte
de misera Æneæ in ejus erroribus sorte enim repugnat vox domi.
-
….*• ••--

— - -

CARMEN XXXII.
AD IPSITHILLAM.

AMABo mea dulcis Ipsithilla,

1. Hispitilla profert Vossius ex libro veteri, Hypsithilla Vulp.

Tam cibis, quam libidine post pran
dium plenus, meridiari et ineptire vult
apud Ipsithillam, quam, ut copiam sibi
explendæ libidinis faciat, satis libidi
nose sollicitat.
1. Amabo jube h. e. jube quæso, mag
nam gratiam apud me inibis, si jusse
ris. Sæpe hæc blandientis particula
obvia est apud Comicos.
62 c. vALERII cATULLi
Meæ deliciæ, mei lepores,
Jube ad te veniam meridiatum.
Quod si jusseris, illud adjuvato,
Ne quis liminis obseret tabellam, 5
Neu tibi lubeat foras abire :
Sed domi maneas, paresque nobis
Novem continuas fututiones.
Verum, si quid ages, statim jubeto,
Nam pransus jaceo, et satur supinus 10
Pertundo tunicamque, palliumque.
4. Adjubeto vult Gifanius in Indice Lucret. s. v. adcrescere. •

9. Si quid ago tentat Vulpius et explicat: si quid precibus proficio.

10. Pro satur Statius mavult Sathe a græca voce a 43n (membrum virile) quam
non sagacem sed rectius salacem conjecturam dixeris.
4. Meridiatum. meridiantes amori XXII. 128. de verbo obserare vid. Sa
ludum dedisse apud veteres, vel sine gittar. de Januis Veterum cap. X. §. 6.
exemplis facile tibi persuadeas ; nec 7. p. 68, 69.
indicio meo fortasse egebit lasciva illa 7. Cf. Ovid. Amor. III. 7. 25, 26.
meridiatio Ovidii Amor. I. Eleg. V. 9. Si quid ages, nos : wenn du etwas
5. Liminis obs. tabellam. liminis ta thun willst.
bella ornate pro ipsa janua, quam, ut 11. Pertund. tun. pall. plenius id
bene observat Vossius, etiam Græci expressit Marlial. XI. 16. 5. pallium
oravi8a xaì rtúxa vocarunt, quia ex ta recte explicat Vulpius de veste stra
bulis sectilibus constructæ et compo gula. vid. Burmann. ad Ovid. Amor.
sitæ sunt januæ; has tabulas vocat I. 2. 2. profecto enim non pallio in
Homerus orayi8ac û àpapviac Odyss. dutus jacuisse videtur supimus.

•_•_—

CARMEN XXXIII.
IN VIBENNIOS.

O FURUM optime balneariorum,

Vibenni pater, et cinæde fili:
Petulanter stringit calamum in Vi sæpe in malam partem usurpatur apud
bennios, patrem et filium, quorum alter Comicos, vid. Drakenborch. ad Sil.
furto, alter impuro amore immotuerat, Ital. II. 240. de furibus balneariis (3a
eosque in malam rem abire jubet. AaysiowAÉwraic), qui vestimentis in bal
1. Optime. nimirum in genere suo et neis lavantiam insidiabantur, præter
arte erat optimus, h. e. callidissimus Vulp. oonsule lnterpretes ad Petron.
et artis furandi peritissimus. Sic bonus c. 30 et quos ibi laudat Burmannus.
 CARMEN XXXIII. 63

Nam dextra pater inquinatiore,

Culo filius est voraciore:
Cur non exilium malasque in oras 5
Itis? quandoquidem patris rapinæ
Notæ sunt populo, et nates pilosas,
Fili, non potes asse venditare.
3. Uncinatiore Guyetus ex conjectura.

3. Inquinatiore h. e. furaciore, mul Carm. XII. 1.

tis furtis polluta et contaminata; inqui
natur enim quasi manus illicito rerum
alienarum tactu, et rapaci unguium te
nacitate. Cæterum et dextræ jam tri
buitur firandi agilitas, qua alias sinis
tra tantum infamis erat. cf. supr. ad
5. Malasque in oras, loca inculta, re
mota, et abominanda, non nisi malis
hominibus scelerum expiandorum cau
sa adeunda. cf. Terent. Phorm. V. 9.
86. edit. Bipont.
64 C. VALERII CATULLI
CARMEN XXXIV.
AD DIANAM.
DIAN ae sumus in fide
De tempore et consilio, quo hoc car
men a poëta nostro compositum sit,
magna inter viros doctos agitata est
controversia. Josephus Scaliger haud
dubie ab alienamanu huic carmini præ
fixa inscriptione Seculare carmem ad
Dianam illusus, et præoccupatus in
Pusebianis animadversionibus ad an
num MDCCCCLX. ipsis Ludis Secu
laribus anno U. C. 737. celebratis hoc
carmen scriptum fuisse operose ad
struere conatus est; cujus quidem ab
omni veritatis specie alienam senten
tiam recte jam impugnavit Vossius,
dum longe ante hoc tempus diem su
premum obiisse poëtam ostendit; sed
idem non magis probabilem in consti
tuenda ætate Catulli rationem sequitur,
dum nimis severa manu decurtat et
resecat ejus vitæ filum, quod nimis be
nignè ille produxerat et extenderat.
Hanc utriusque viri nimiam in defini
endo vitæ Catulli termino aberrationem
egregie examinavit et vindicavit Bayle
in Dict. historique et critique T. I. p.
864—866. qui medium tenens inter
utrumque concedit quidem, non am
plius in vita fuisse Catullum, cum Lu
diSeculares Augusti celebrarentur, sed
eundem ad provectiorem aetatem per
venisse, quam Vossius putabat, idoneis
argumentis evincit. Quod autem ad
nostrum carmen attinet, id eo fortasse
consilio ante Ludos Seculares a poëta
nostro scriplum fuisse Vir doctus au
tumat, ut vel paratum jam jaceret ip
sis Ludis Secularibus instantibus, vel
pueros puellasque ad illos rite cele
brandos hoc carmine evocaret et præ
pararet. Sed quis tam anguslis magni
poëtæ ingenium circumscribat finibus,
ut, tanquam præsens præteritumque
tempus graviora argumenta non sup
peditet, eum res futuras in usum fu
turum carmine descripturum esse exis
timet? Profecto hoc est poëtas ve
teres comparare cum poëtis ætatis
nostræ mercenariis, qui pro parata pe
cunia quovis tempore in quævis fu
tura tam tristia quam læta hominum
fata in promptu habent, et parata jam
sua carmina emtori offerunt. Rectius
igitur hoc carmen (nisi hymnum vo
care malis) vel cum Bentleio, qui pes
sime illud a viris doctis Seculare in
scriptum esse judicat in Sententia de
temporibus libror. Horat. ad festum
Dianæ, quod singulis annis mense
Augusto celebrabatur, vel ad quem
cunque sacrum et peculiarem, in Di
anæ honorem, usum referendum vi
detur, præcipue cum ejusmodi hymni
amoebaei sæpius a choro puerorum
puellarumque nobilium in Dianam et
Apollinem decantati fuerint, qualis v.
c. est hymnus Horatii in Dianam et
Apollinem Od. I. 22. qui omnino
cum nostro comparandus est. In nos
tro quidem hymno uterque puero
rum puellarumque chorus solius Dia
næ laudes celebrat, ejusque præsidio
totius populi Romani salutem com
mittii; sed apud Horatium pueri se
junctim Apollinis et puellæ Dianæ
laudes alternis canunt.—Denique ex
multis locis veterum constat, non so
lum Dianæ et Apollinis, sed etiam ali
orum Deorum laudes a nobilium pnero
rum puellarumque choris decantatas
fuisse: cf. Hor. Od. IV. I. 25. seqq.
et quæ ibi notavit Cl. Jani.
1. In fide, h. e. clientela et patro
cinio, ut sexcenties alibi. integri, casti
et indelibati. Diana enim et ipsa ser
vabat castitatem et a castis coli vo
lebat. cf. Spanhem. ad Callim. Hymn.
in Dian. 5. hinc ipsa quoque ab Ho
ratio vocatur integra III. Od. 4. 70.
Ceterum hanc et ultimam hujus carmi
nis stropham uterque chorus conjunc
tis vocibus ceciuisse videtur.
 C ARMEN XXXIV. 65

Puellæ, et pueri integri :

Dianam pueri integri,
Puellæque canamus.
O Latonia, maximi 5
Magna progenies Jovis,
Quam mater prope Deliam
Deposivit olivam ;
Montium domina ut fores,
Silvarumque virentium, 10
Saltuumque reconditorum,
Amniumque sonantum.
Tu Lucina dolentibus
Juno dicta puerperis:
3. Dianam pueri integri, curn hic versus deesset in MSS. et editt. vett. feli
cissime a viris doctis revocatus et primum ab Aldo impressus est.

7, 8. Prope Deliam. de dissensu ve colebatur Diana triformis (τρίμο£φος,

terum in Dianæ natalitiis vid. Spanh.
ad Callim. Hymn. in Del. 255. et ad
262.—deposivit antique pro deposuit.
deponere autem sicut Græcorum άπο
^rí$ea$ai proprie dicitur de partu, qui
tanquam onùs deponitur. vid. Ernesti
ad Callina. Hymn. in Jovem 15. et
Burmann. ad Phaedr. Fab. I. 18. 5.
9. Mont. dom. ut fores cet. Accom
mode Hor. III. Od. 22. 1. Momtium
custos memorumque, Virgo, cf. eundem
I. Od. 21. 5. precata enim fuerat Dia
na a Jove patre A3; 8£ μοι οὐpsa 7ráyta
apud Callim. H. in Dian. v. 18. ubi vid.
Spanhem. hinc Græcis dicta oùpaia,
öpsoxâgzoc.
12. Somantum pro somantium, ut falla
cum pro fallacium in Carm. XXX. 4.
13—16. Tu Lucina dol. cf. Callim.
Hymn. in Diau. v. 20. sqq. Horal. III.
Od. 22. 2. Eædem enim saepe sunt
et eodem obstetricis munere apud
poëtas funguntur Juno Lucina, Di
ana Lucifera et Ilithyia. cf. Cl. Jani
ad l. c. Horat. cui adde Hemsterhus.
ad Lucian. Dial. D. XXVI. T. I.
p. 287. et Jablonski Panth. Ægypt.
lib. III. c. 3. Pars II. p. 62. Trivia
(rgio8tris) ita vocatur, quia in triviis
vg rgfia »ro;) vid. Spanh. ad Callim.
Hym. in Dian. 38. praecipue nota sunt
'Exatafa, vel 8Éwyow'Exáτης ίν τί τζιόλ3),
de qua re disputat erudite et copiose
Hemsterhus. ad Lucian. Dial. Mort.
T. I. p. 330.—notho lumine Luna, ex
communi enim jam antiquissimis tem
poribus veterum opinione Luna non
propria sed spuria quasi et a sole mu
tuata Iuce fulget. Ponam in hanc rem
luculentum locum ex Luciano de As
trolog. c. 3. T. II. p. 361. 'A/3iovt;—
i86vt£; 7rpáta τ}ν σεληyaἰην οὐκ ἐς ττέμ
vav άμοίην Φaiyoμάνην, άλλὰ στολυειδάa.
πε yiyyoμάyny, xaì iv άλλοτε άλλη μοεφή
vgsTrop.£vr,v, i86xetv aùtíotari τὸ χάμa θαὐ
μaτος xaì àwopin« ä3iov. £y6sv 8è 3ntíow
vs;, £gov tovt£»y r}v ait'nv, &vt oùx i8 t o v
+£ a- sx n v â ; n t 3 q»£ yyo c, á x A à ot
wra e* % s x í o v # £ X £ r a t. et sic Pli
nius II. 9. Luna in totum mutuatu a
sole luce fulget. Hinc suaviter Loti
chius ad Lunam. I. Eleg. 5. 77.
Hoc quoque quod tecum rutilos commu
' nicat ignes
Sol oculus mundi, gloria magna tua est.
ubi cf. Burmann. Sec. et ad iiostrum
locum Vulp. et Jan. Dousa.
K
643 C. VA L E R II C ATUE, LI

Tu potens Trivia, et notho es 15

Dicta lumine Luna.
Tu cursu, Dea, menstruo
Metiens iter annuum,
Fustica agricolæ bonis
Tecta frugibus exples. 20
Sis quocunque placet tibi
Sancta nomine, Romulique
Antiquam, ut solita es, bona
Sospites ope gentem.
22. Romvlique Ancique, haec lectio plarimas editiones invasit post Scaligeram,
quam ille finxerat ex lectione MSC. antique. Sed hanc emendationem ipse lo
quendi mos respuere videtur, cum nullibi fere Homulus cum Anco ita conjungi
soleat. Aliud e»t Romuli fremique in carm. XXVIII. 15. Hac accedit, quod
in nostram lectionem, quae multo magis orationi accommodata et vere poëtica est,
ceteri MSS. et libri veteres omnes, teste editore Cantabrigiensi, amice conspi
rant. antiqui unus MSC. Stat.
17. Tu cursu, Dea, menstr. Non so xvxvvp.iay. vid. Callim. Hym. in Dian.
Ium enim ad maturitatem perveniunt v. 7. et quae solita sua diligentia in hanc
fruges descriptis Lunae cursu mensibus, rem congessit Spanhem.—Sancta(2yva)
sed ipsi Dianae quoque tribuitur, quod veneranda. Sancta mater Diana in ve
alias Cereri convenit. cf. Callim. Hym. teri lapide Thesauri Gruter. XLI. 5.
in Dian. 130. ubi vid. Spauhem. et bona ope sospites h. e. favore tuo et pa
qnod ad Vossii argutias, qui more Græ trocinio serves. Hinc etiam Diana
co et praesertim Asiatico Cererem et Dia z^tEiPA vel aroxuzzo; a variis olim
nam eandem esse putat, in notis ibi re urbibus culta et tanquam tutelaris dea
spondet Ernesti. in variis urbium et populorum nummis
21. Si, quocunque—nomine. multis expressa est. vid. Spanh. ad Callimach.
enim nominibus gaudet Diana woXv%- Hym. in Dian. ad v. 18—36. et 129.
»v/4w«, quæ ipsa a Jove rogaverat ro

--_•_—

CARMEN XXXV.
CAECILIUM INVITAT.

PoETAE tenero, meo sodali,

Amicum suum Cæcilium, cui res
quasdam de communi quodam amico
patefacturus est, quam primum Novo
Como ad se Veronam venire jubet,
eumque lepide monet, ne pulchræ
puelle blanditiis, a qua ex eo tempore,
Quo ejus poëma de Cybele illi lectum
sit, multo vehementius eum amari au
diverit, se revocari patiatur ab hoo
itinere. Suaviter autem ipsam char
tam, quæ mandata referat, tanquam
nuntium abiturum, ut sæpe Ovidius,
alloquitur.
1. Quis fuerit Cæcilius, non certe
 C A R M EN XXXV.

Velim Cæcilio, papyre, dicas,

Veronam veniat, Novi relinquens
Comi moenia, Lariumque litus:
Nam quasdam volo cogitationes
Amici accipiat sui, meique.
Quare, si sapiet, viam vorabit,
Quamvis candida millies puella -

Euntem revocet, manusque collo

Ambas injiciens, roget morari: 10
Quæ nunc, si mihi vera nuntiantur,
Illum deperit impotente amore.
Nam, quo tempore legit inchoatam
13. Legit entheatam Dindymi dominam edit. Brix. et Venet. male! incohatam
scribit Muret. de qua scribendi forma vid. Drackenborch. ad Liv. Tom. IV.
p. 353.

constat, quem tamen ex eo, quod poëta
tener vocatur, res amatorias præcipue
tractasse teneris et mollibus versibus
facile colligas. Locum Ovidii, ubi
Callimachus, Sappho, Tibullus et Gal
lus poëtæ tenueri vocantur, jam indicavit
Vulp. Remed. Amor. 757. et sic ver
sus temeri Ovid. Art. II. 273. et car
men tenerum apud eundem Amor. III.
8. 2.—papyre pro charta, quæ ex pa
pyro Ægyptiaca conficiebatur. vid.
Schwarz. de Ornamentis Libr. Vet. c.
2. p. 22. 23. edit. Leuschn.
3. Novi Comi maenia. Novum Co
mum fuit oppidum in Insubria ad La
cum Larium. vid. Vulp. et Cellar.
Not. Orbis Antiq. T. I. Lib. 2. c. 9.
p. 680.
5. Nam quasd. volo cogit. cet. ele
ganter pro vulgari : nam communicabo
cum illo communis noslri amici senten
tias quasdam.
6. Viam vorabit, h. e. summa cele
ritate et festinalione viam emetietur,
velis remisque huc advolabit. vorare
habet notionem incitatioris impetus et
festinationis, quemadmodum illi, qui
cibos avidius et festinatius deglutiunt,
vorare- dicuntur. Pari modo dicitur
viam rapere, ápráçaw rjv 38äv. vid. Dor
ville ad Charit. I. 9. p. 263. edit. Lips.
8. Candida puella, pulchra. vid. ad
Carm. XIII. 4.
9. Euntem, h. e. ire et proficisci vo
lentem, ut apud Virg. Æn. II. 111.
terruit Auster euntes.
10. Injiciens man. amb. coll. injicere
alicui manus proprie in malam partem
dicitur de violento impetu, sed apte
transfertur ad amantes summo amoris
impetu alterius amplexus petentes. Sic
brachia collo injicere apud Ovid. Met.
III. 389.
12. Illum deperit, h. e. perdite amat.
pereunt enim quasi homines prudentes,
scientes, vivi videntesque, quos agendi
libertate amor privat, et, quicquid ille
demum suadet, agere cogit. Sic Ly
dia apud Hor. Od. I. 8. 3. amandoper
dere dicitur Sybarim, cujus amore ille
ita emancipatus tenebatur, ut rebus
suis non amplius vacare et libere ope
ram dare posset. Hinc facile apparet,
quid sit amor impotens, h. e. sui non
compos, sibi temperare nesciens. Nam
ut vere Propertius canit El. II. 15. 3.
Verus amor nullum movit habere modum.
13. quo tempore pro vulgari ex eo
tempore quo inchoatam Dindymi domi
68 C. VALERII C A TULLI
Dindymi dominam, ex eo misellæ
Ignes interiorem edunt medullam.
Ignosco tibi Sapphica, puella,
Musa doctior : est enim venuste
Magna Cæcilio inchoata mater.
nam ; intellige autem carmen in Cybe
lem, quod scribere adgressus fuerat
Cæcilius, necdum absolverat. For
tasse primam tantum hujus carminis
partem cum lectoribus tum communi
caverat. Vossius inchoare explicat
perficere et consummare, et in hano
rem laudat Virg. Æn. VI. 252. sed nec
ibi inchoare est perficere rem et finire;
immo semper apud Ciceronem inchoa
tum opponitur perfecto. Egregie in
rem noslram facit locus quidam in
Brut. c. 20, meos libros, quos exspectas,
inchoavi, sed conficere non possum his
diebus.—Dindymi domina vel Dindy
mene vocatur Cybele a monte Dindy
— • —
CARMEN XXXVI.
IN ANNALES VOLUSII.
ANN ALEs Volusi, cacata charta,
Votum solvite pro mea puella:
Lepide et jocose voto se obstrinxe
rat puella Catulli Veneri et Cupidini,
se, simulac Catullus sibi reconciliatus
iamborum tela in se contorquere desie
rit, electissima pessimi poëtæ carmina
in gratiam hujus. reconcilialionis igni
comburenda traditnram esse. Cum
igitur hujus voti damnatæ jam persol
venda esset hæc Diis adstricta fides,
ipse Catullus puellæ pietati satisfactu
rus salse tanquam egregie malum li
bellum in has partes vocat annales Vo
lusii, Veneremque, ut favere velit his
ex voto puellæ concremandis pessimi
poëtæ carminibus, solemni Deos ap
pellandi more appellat.
1. Annal. Volus. Volusius, quis
15
mo Phrygiæ majoris, ubi illa coleba
tur, ut notum. misellae ornate pro illi.
misella autem jam non est infelix, sed
misere amans, die zärtlich liebende:
sæpissime enim apud poêlas amantes
dicuntur miseri, quorum animus totus
est in amore. Sic misellus Acmen in
fra Carm. XLV. 21. σχάτλιοι oi φλάoy
vs; Theocrit. XIII. 66.—ignes edunt
meduliam, cf. Muret. ad h. 1. et Cerda
ad Virg. Æn. IV. 66. macerari lentis
ignibus de vehementiore amore dicit
Hor. Od. I. 13. 8.
16. Sapphica musa, pro Sapplio ipsa,
quæ Græcis Musa decima dicta est.
cunque tandem ille fuerit ætate Ca
tulli male feriatus poëta, ad exemplum
Ennii carmine composuerat annales,
sed tam infelici studio et irato Apol
line, ut turpiter se deridendum pro
pinaret omnibus Annalium suorum lec
toribus. Præter Catullum nemo, quan
tum scio, veterum hujus Volusii poëtæ
et ejus Annalium mentionem injicit,
de quibus verissime cecinisse videtur
Noster infr. XCV. 6. 7. At Volusi an
males * * * IEt laxas scombris sæpe da
bunt tunicas.—cacata charta h. e. con
spurcata et contaminala malis versi
bus, parum honeste! nec magis honeste
mala carmina describit Martial. XII.
61. 10.
 CARMEN XXXVI. 69

Nam sanctæ Veneri, Cupidinique

Vovit, si sibi restitutus essem,
Desissemque truces vibrare iambos, 5
Electissima pessimi poëtæ
Scripta tardipedi Deo daturam
Infelicibus ustulanda lignis:
Et hæc pessima se puella vidit
Jocose et lepide vovere Divis. 10
Nunc, o cæruleo creata ponto,
3. Sancte Livin. male!
9. Et hoc Venet. Gryph. Muret.
10. Jocose, lepide Scalig. L. MS. et omnes Statii.joco se Vossius, qnem sequun
tur editt. recentiores Goetting. Bipont. sed sic otiosum plane est se in versu an
tecedenti. Lubenter igitur acquiescimus in vulgata, quam dedimus, ex edit.
gryph. Muret. et aliis antiquioribus. Heins. in not. ad Catull. mavult Joco sed
lepido, parum concinne!

3. Sanctæ Veneri. sic infra vocatur
Venus sancta Carm. LXVIII. 5. et
ipse Cupido sanctus Carm. LXIV. 95.
cf. Brouckhus. ad Tibull. IV. 13. 23.
*estitutus, h. e. reconciliatus, redditus.
cf. infr. CVII. 4.
5—11. Truc. vibr. iamb. eleganter
iambi dicuntur truces, h. e. terribiles
et minaces, ob timendam inde contume
liam. Contumeliosos vocat Hor. Od. I.
16. 2. de quorum inventore, Archilo
cho, eundem vid. Art. Poët. V. 79.
iambis autem plerumque deinceps
scriptores ad satyras conscribendas usi
sunt; hinc iap.8i%siv apud Græcos mihil
aliud est nisi satyras conscribere. vi
brare iambos tanquam tela venenata, ex
quisite pro vulgari scribere.—7. tar
dipedi deo, Vulcano, pro igni. cf. Ti
bull. I. 9. 49. et Horat. Od. I. 16. 3.
—infelicibus lignis. ligna infelicia sunt
abominanda, ut lapis infelix apud Ti
bull. I. 4. 60. ubi cf. Illustr. Heyne.
arbor infelix de cruce apud Liv. I. 16.
locus classicus de arboribus infelicibus
exstat apud Macrob. Saturnal II. 16.
cf. Coelius Rhodigin. Antiqu. Lect. X.
c. 7. Interpr. ad Grat. Cyneg. v. 242.
Turneb. Advers. XVIII. 2. ad porten
ta autem expianda usurpata fuisse ligna
infelicia apparel ex Lycophr. v. 1157.
ubi vid. Meurs. 9. haec pessima puella
blande dieses lose Mädchen, ut infr.
Carm. LV. 10. vidit, h. e. intellexit,
probe cognovit.
11—16. Solemni invocatione ad Ve
nerem se convertit, et more poëtarum
nomina locorum, quibus præesse illa
credebatur, concumulat, ut sæpe Ho
ralius et illi. Cum nostro loco com
para Horat. Od. I. 30. 1 seqq. et vid.
Burmannus Secund. ad Lotich. lib. I.
Carm. 26. 15. edit. Kretschm. nam
quo major urbium erat numerus, quas
Dii singuli præsidio suo fovebant, eo
major inde illis conciliabatur honor et
dignitas: hinc sæpe ipsi dii jactanter
fere, quas tuebantur, urbes enumerant;
ut Venus apud Virg. Æn. X. 51.
Est Amathus, est celsa mihi Paphos atque
Cythera,
Idaliæque domus.
cæruleo creata pont. Sic Graecis Venus
dicitur woyroyswic, árázrogo; SaXdaran;.
cf. Rittershus. ad Oppian. Cyneg. I.
33. Idalium Cypri nemus, Veneri sa
crum, in quo oppidulum. cf. Theocrit.
Idyll. XV. 100. et ibi Valckenar. qui
plura in hanc rem dabit. Syrosque aper
tos: hæc lectio, quam Vossius ex vesti
giis antiquorum codicum eruit, haud
 C. VALERII C A T UI, LI

Quæ sanctum Idalium, Syrosque apertos,

Quæque Ancona, Cnidumque arundinosam
Colis, quæque Amathunta, quæque Golgos,
Quæque Durrachium Adriæ tabernam: 15
Acceptum face, redditumque votum,
Si non inlepidum, neque invenustum est.
At vos interea venite in ignem,
Pleni ruris et inficetiarum,
Annales Volusi, cacata charta. 20

12. Uriosque in omnibus editionibus vetustioribus ; intelligi autem volunt

incolas Uriæ, quæ fuit urbs Apuliæ in via Appia non longe a Venusio distans, ubi
Venus solemni modo in celebri templo culta sit. Hinc Venus Appias apud Ovid.
Remed. Amor. v. 659. cf. Heins. ad Art. Am. III. 452. sed aliæ etiam urbes Uriæ
£uerunt. cf. Cellar. not. Orb. Antiq. T. I. lib. II. c. 9. p. 902.—Eriosque Ald.
Uxiosque Scalig. Ariosque Stat. Erycosque Corrad. de All. Uriosque portus Heins
in not. ad Catull. cf. not.
14. Colchos in libris quibusdam Vossii.
15. Alii Durrhachium vel Dyrrachium.
19. Pleni turis male in quibusdam vetustioribus. cf. supr. XXII. 14.

dubie ceteris [vid. Var. Lect.] praefe
renda videtur, ad quam stabiliendam
egregie facere videtur vetus epigram
ma Posidippi in Anal. Vet. Poët.
Græc. Brunckii. T. II. p. 46. ep. 3.
“A KÜrgoy, & τε K%$npa, xaì à MiAntow
iwoixy£ς,
kai xaxòv x v p í n c irroxe* rov 8árs?ow.
per Syros Vossius intelligit Syros su
periores, h. e. Assyrios, qui jam prop
ter planas et apertas, quas incolebant,
regiones, ipsi quoque a nostro ex more
poëtarum licentius in epithetorum usu
sibi indulgentium vocantur aperti, ut
supr. Carm. VII. 5. Jupiter a Lybia
arena æstuante, ubi ille colebatur, dic
tus est æstuosus. De apertis Assyriæ
regionibus locum Ciceronis de Divina
tiom. I. 1 commode jam laudavit Vos
sius, quem adscribam. Assyrii—propter
planitiem magnitudinemque regionum,
quas incolebant, cum cælum ex omni parte
patens atque apertum intuerentur, trajec
tus motusque stellarum observarunt. 13.
Amcom vel Ancona urbs maritima in
agro Piceno. Ancon autem est usita
tius veteribus. vid. Oudendorp. ad
Cæs. Bell. Civ. I. 11. cf. Wesseling.
ad Anton. Aug. Itiner. p. 101.—Cnidus
urbs Doridis in Caria, quæ Veneri sa
cra ejusque signo a Praxitele sculpto
adeo nobilitata fuit, ut multi ad illud
visendum Cnidum navigarent. vid. Plin.
XXXVI. 5. cf. Pausan. Attic. c. I.
arundinosa, arundine vel calamis scrip
toriis,ut tradit Plin. XVI. 36. abun
dans.—14. Amathus, oppidum Cypri,
Golgus, Golgum vel Golgi, urbs Cypri,
unde Venus Golgia. cf. Valckenar. ad
locum Theocr. paulo ante laudatum.
15. Durrachium ; urbs Macedoniæ,
mercatura inprimis olim celebris, ubi
Illyrii et omnes Hadriaticum mare ac
colentes negoliabantur; hinc Hadriae
taberna vocatur. Multis descripsit
hanc urbem celeberrimam Palmerius
Vet. Græc. lib. I. c. 19.
16. Accept. face, redditumque vot. ac
cipe hoc votum tanquam rite peractum
et solutum ; verba accipere et reddere
proprie dicunlur de ære alieno, quod a
debitore redditum et solutum accipit
creditor.
 CARMEN XXXVII.
CARMEN XXXVII.
AD CONTUBERNALES.
SALAx taberna, vosque contubernales,
A pileatis nona fratribus pila,
Solis putatis esse mentulas vobis ?
Solis licere quidquid est puellarum
Cum puella relicto, cui perdite ama
batur, Catullo, in tabernam quandam
libidinis usu infamem secedens turpi
ter ibi corporis sui copiam faceret om
nibus hanc Veneris palæstram adeunti
bus, graviter huic tabernæ et abjectis
istis hominibus, qui libidinis causa in
illa commorabantur, indignatur poëta,
a quorum multitudine ut ut numerosa
se non deterritum iri ait, quo minus il
los omnes contumeliose tractet, et,
evulgatis eorum flagitiis, turpes notas
illorum famæ inurat.
1—4. Salar tuberna, taberna jam est
caupona vel locus publicus, ubi com
potandi confabulandique causa conflue
bant homines ; et quia in ejusmodi lo
cis libidini plerumque fenestræ quasi
aperiri solent, non raro in istis taber
mis cauponariis, tanquam lupanaribus,
delitescere solebant meretriculæ, quas
frequentes adibant homines salaces;
cujusmodi taberna haud dubie fuit nos
tra, quæ inde vocatur salar, quo sensu
etiam taberna illa apud Auctorem Copæ
v. 3. fumosa dicta videtur; alteram enim
lectionem fumosa equidem non praetu
Ierim ibi cum Illustrissimo Heynio,
cnm omnino crotalistria lasciva et in
famis in famosa potius quam fumosa ta
berna saltasse videri debet.—contuber
males, scortatores, qui in eadem taberna
una erant et eidem nequitiæ sub eodem
tecto operam dabant. Pari modo con
tubernium in malam parlem de scorta
tione diclum est apud Cic. Verr. V.
40. ubi illud contubernium muliebris
militiae in illo delicatissimo littore.—
Eleganler autem summæ indignationis
exprimendæ causa ipsum locum simul
poëta acerbe alloquitur, ubi homines,
71
in quos odium et iram snam effusurns
erat, degebant. 2. A pileatis noma fra
tr. pila, h. e. nona inde a Castoris et
Pollucis templo taberna; cuilibet enim
tabernae, ut facilius a prætereuntibus
animadverteretur, pila sive columella
apposita fuit. Pileati fratres sunt Cas
tor et Pollux, pileos gestantes, quorum
fignra, ab eorum fabulosis natalibus,
dissectum per medium ovi putamen
[τοῦ Σον τὸ Ημίτομον] refert. vid. Lu
cian. Deor. Dial. XXVI. ad quem lo
cum eruditaet copiosa de Dioscurorum
insignibus et ministeriis disputatio ad
jecta et Vossii ad Nostri focum de
Dioscurorum pileis prolata sententia
recte refutata est a Viro Incomparabili
Hemsterhusio T. I. p. 281—287.—Si
tum autem fuit templum Castoris et
Pollucis in foro Romano ad lucum Ju
turnæ. vid. CI. AdIers ausführliche
Beschreibung der Stadt Rom, p. 246.
4—11. Quicquid est puellar. elegan
ter: omnes puellas sine discrimine. 5.
hircos, h. e. qui viros se præstare ne
queunt, hircis castratis similes. Inter
pretes explicant hircos homines foedos,
hircum olentes, h. e. tætro axillarum
odore laborantes, et hinc puel!is de
testandos, de qua re vid. ad. Carm.
LXIX. 6. sed prior explicatio aptius
respondet versui 3.-— 6. An, continen
ter quod sedetis insulsi cet. sedere pro
prie dicitur de iis, qui desides in ali
qno loco commorantur et ignavo otio
diffluunt; id quod vel maxime valet de
hominibus libidinis causa in tabernis
sedentibus, qui ipsi suaviter inde v. 8.
vocantur sessores. Sic apud Græcos
$or$a, et wa$$o $ai. vid. quæ ambitio*
in hanc rem conslipavil Klotzi
 72 C. VAILERII CATULLI

Confutuere, et putare ceteros hircos? 5

An, continenter quod sedetis insulsi
Centum, aut ducenti, non putatis ausurum
Me una ducentos inrumare sessores?
Atqui putate: namque totius vobis
Frontem tabernæ scipionibus scribam. 10
Puella nam mea, quæ meo sinu fugit,
Amata tantum, quantum amabitur nulla,
Pro qua mihi sunt magna bella pugnata,
Consedit istic. Hanc boni beatique
Omnes amatis: et quidem, quod indignum est, I5
Omnes pusilli, et semitarii moechi ;
Tu præter omnes une de capillatis
10. Sopionibus tentat Vossius, cui sopiones extincti aut sopiti carbones sunt,
&rvga. aliis placet titionibus vel scriptionibus.
11. Puella namque quae meo sinu fugit in quibusdam vetustioribus. Sed Mureto
et Vossio magis arridet vetus lectio, quam præferunt libri veteres Ald. Venet.
Puella nam modo quae meo sinu fugit ; nostram lectionem debemus Statio, qui
omnibus in MSSC. invenerat puella nam me quæ meo : in uno autem quæ meo
e sinu fugit. Edit. R. quæ e meo sinu, sed præpositiones sæpe apud poëtas
negliguntur.
13. Bella patrata Scaliger, probante N. Heinsio in Not. ad Catull.
15. Versus sequentes male in editionibus quibusdam antiquis sede sua moti
trahuntur ad carmen proximum, quocum plane non cohærent.
Tyrtæum p.143.—continenter, nach der Ium semiustum notare videtur, quo for
Peihe, einer nach dem andern; uno tasse eo consilio jam carbonis loco
quasi ordine et tenore. Sic Græci usurus erat, ut eo altiori loco, ubi non
avvsx£c, irtax*g$, £3*.—centum aut du facile deleri posset, criminosam in
centi, numerus rotundus pro multis. in scriptionem appingeret—vobis, in ves
rumare, flocci pendere, non curare, in tram contumeliam.
juria lacessere. cf. ad Carm. XXIX. 12. Amata tant. quant amab. Sic
10. et X. 12. Dilucide aulem ex hoc supr. Carm. VIII. 5. .

loco apparet τὸ inrumare non propria
significatione accipiendum esse, cum
statim additur namque totius vobis fron
tem tabernæ scipionibus scribam, h. e.
totius tabernæ fronti [i. e. extremæ par
ti] flagitia vestra inscribam, ut palam
fiant et ab omnibus prætereuntibus
cognoscantur. Non raro enim, car
bonibus præcipue, in ædium foribus ab
inimicis notari evulgarique solebant
hominum vitia. Plaut. Merc. II. 3. 74.
Impleantur meae fores elogiorum carbo
nibus ; ubi vid. Interpret. hinc carbone
notare est perstringere. Hor. Sat. II.
13—17. Pro qua mihi sunt magna
b. pugn. h. e. de qua magnæ mihi cum
rivalibns excitatæ sunt lites. bellum
pugnare dictum est ut pugnam pug
nare, bellum bellare cet. 14. comsedit
istic, sedem propriam quasi ibi fixit.
hanc boni beatique, qualis nimirum bo
nitas et beatitudo cadit in homines,
qui v. 16. vocantur pusilli [h. e. abjecti,
impuri μικράφνχοι, apud Martial. II.
10. 2. pusillus opponitur bello] et semi
tarii mœchi meretricum diobolarium
sectatores.

17. sqq. Une, ad usum hujus voca

;
3. 248. Scipio igitur hoc loco bacil tivi probandum hunc ipsum Nostri lo
 C A R M EN XXXVIII. 73

Cuniculosæ Celtiberiæ fili,

Egnati, opaca quem bonum facit barba,
Et dens Hibera defricatus urina. 20

18. Celtiberosæ MS. Prisciani, unde Vossius jam ad Melam. p. 233. conje
cerat Celtis perosae ; sed nostram lectionem cuniculosæ ex nummo, ubi sedens cum
oleæ ramo mulier et adstans cuniculus, peculiare Hispaniæ symbolum, exhibetur,
defendit Spanhem. de V. et Pr. Num. Diss. IV. p. 179.

cum laudant Grammatici. de capillatis,
capillos enim alere et promittere sole
bant Celtiberi et Hispani. Cuniculosæ
vid. Var. Lect. opaca quem bonum facit
barba et dens cet. h. e. qui præter bar
bam opacam et dentium candorem,
multa urinæ fricatione quæsitum, nihil
habet, quo se commendet, cujus omnis
bonitas in barba et dentibus spectatur.
barba opaca eleganler dicitur prima
lanugo, quæ genas quasi inumbrat.
Claudiam. in Prob. et Olyb. Cons. v. 68.
Ante genas dulces quam flos juvenilis
inumbret,
Oraque ridenti lanugine vestiat ætas.
ubi vid. Barth. Sic Graecis τὸ πρόσωτον
<roi; io Aoi; xataarwá%εσ$at dicitur. cf.
Virg. Æn. VIII. 160. ubi plura in
hanc rem ex græcis scriptoribus con
gessit Cerda. Fundus est in Homeri
Odyss. XI. 318. 319.—de dente Hibera
urina defricato cf. ad Carm. XXXIX.
19.

— • -

CARMEN XXXVIII.
AD CORNIFICIUM.

MALE est, Cornifici, tuo Catullo:

Male est, mehercule, et laboriose,
Et magis magis in dies et horas:
Quem tu, quod minimum facillimumque est
2. Hercule me Muret. mercule Conrad. d, All.
3. Magisque et magis Gryph. Muret. Vulp. Voss. sed magis magis sine copula
dicitur quoque infra LXIV. 275.
4. Quam inepte tentat Corrad.
Catullus cum gravi rei cujusdam allocutione h. e. consolatione, ut allo
adversae, quam expertus fuerat, afflic quium apud Ovid. ex Ponto I. 6. 18.
tus dolore a Cornificio, ut in doloris Trist. IV. 5. 3. vid. Bentleius ad Hor.
sui societatem veniret, animique tristi Epod. XIII. 18. et Drackenborch. ad
tiam molli quodam carmine levaret, Liv. Lib. IX. 6. Tom. II. p. 682. et
frustra hanc fidem sibi probandam ex sic sæpe alloqui est consolari. vid.
pectasset, jam neglectæ amicitiæ cul Vulp. cui adde illustre exemplum ex
pam ei exprobrat. Seneca Troad. v. 622. Aliosparentes al
1—6. De Cornificio vid. Burmannum ` loqui in luctu decet : Tibi gratulan
ad Ovid. Trist. II. 436.—2. laboriose dum est. Intelligo autem per ullocu
mihi est, h. e. multo dolore mihi labo tionem carmen consolatorium ob ver
randum est, misera mihi sors est.—5. sum ultimum. -

i.
74 C. VALER II C AT UILLI

Qua solatus es adlocutione ? - 5

Irascor tibi. Sic meos amores ?
Paulum quid lubet adlocutionis,
Moestius lacrimis Simonideis.

6. Dic meos amores male vult. Heins. in not. ad Catull.—Totum hune versum,
cum nexum non posset, assequi, audacter ut solet, statim post tertium posuit
Scaliger.
7. Paulum quid vel quod in quibusdam vett. Paulum quidlibet Gryph. Muret.
et alii, quod fortasse sic explicari potest, ut subintelligatur satis fuisset vel sic :
paulum quidlibet allocutionis a te profectum Maestius fuisset lacrimis Simonideis—
Paulum quod juvet Vossius approbante Heins. in not. ad Cat.
6. Sic meos amores? scil. curare consolatorium, quod maestius sit lacri
soles. Tam parum curas id, quod ani mis Simonideis, miserabiles et flebiles
mum meum graviter afficit ? eleganter elegos Simonidis superet. cf. Var.
aulem ad vim doloris exprimendam Lect. lacrimæ paulo sublimius de car
verbum omittitur. amores accipio de minibus, quæ lacrimas movent. Si
amore a puella perfida interrupto, adeo monidem autem scribendis carminibus
que infelici. Fortasse enim omnis do operam dedisse vel ex Phædri fabulis
lor Catulli pertinel ad perfidiam puellae, notum est, multum præcipue valuisse
quam carmine superiore a se in taber videtur in tractandis rebus lugubribus,
nam secessisse ait. amores sæpe sunt, et molliori sensu excitando, ut hic ipse
Nostri locus docet. HiLc laudatur
quod nos dicimus die Liebschaft. cf.
mos ad Carm. X. 1. Vulpius cogitat de Σιμονί3n; iv Sgfiyot; apud Scholiast.
præmatura morte fratris, de quo vid. Theocrit. ad Idyll. XVI. 36. vid. de
Carm. LXVIII. Simonide Munckerus ad Hygin. Fab.
7. Paulum quid lubet adlocut. in CCLXXVII. Baylius Dictionaire His
terpretor locum paulo obscurum et im torique et Critique s. h. v. et quos lau
plicitum sic : lubet opto et desidero dat de iywpaioi;, quæ Simonidi tribuun
paulum quid adlocutiom. brevem tan tur, Wesseling. ad Diodor. Sicul.T. I.
tummodo consolationem, breve carmen p. 412.

- • —

CARMEN XXXIX.
IN EGNATIUM.

EGNATIUS, quod candidos habet dentes,

Egnatium, hominem stultum et im
eptum exagitat, qui, quum ex more
patrio, Celtiberis proprio, dentibus uri
na quotidie lotis et perpolitis cando
rem conciliare studuisset, usquequa
que, ut dentes candidos ostentaret, nec
loci nec temporis ralione habita, in re
gravi æque ac tristi, ridere solebat.
Ab hoc igitur inepto et importuno risu
avocare studet hominem, ex ea præci
pue ratione, quod, quo candidiores et
expolitiores ejus dentes sint, eo plus
urinæ eum bibisse indicent.—Catulli
rivalem fuisse Egnalium apparet ex
carmine XXXVII. ubi jam notavit
ejus stuporem v. 17. sqq.—Compara
cumNostrojam a Mureto allatum locum
Alexidis Comici apud Athenæum lib.
 CARMIEN ' XXXIX. 75

Renidet usquequaque: seu ad rei ventum est

Subsellium, cum orator excitat fletum,
Renidet ille: seu pii ad rogum fili
Lugetur, orba cum flet unicum mater, 5
Renidet ille: quicquid est, ubicunque est,
Quodcunque agit ; renidet. Hunc habet morbum,
Neque elegantem, ut arbitror, neque urbanum.
Quare monendus es mihi, bone Egnati:
Si urbanus esses, aut Sabinus aut Tiburs, I0
Aut pastus Umber, aut obesus Etruscus,
2. Pro seu ad vitandam diphthongi elisionem in hoc et quarto versu Vossius
legit si.
9. Quare monendus est mihi. Bone Egnati, pauci. Vossius legit quidem es,
sed interpungit post mihi.
11. Parcus Umber in plerisque vett. unde fecit Scalig. porcus Umber, quem
sequilur Bipont. parum recte! noluit enim Catullus Umbros ridere, sed potius
XIII. ubi inter alias meretricum artes alias fere wmicus est àyarntâc, dilectus.
refert: 7—16. Hunc habet morbum : morbus
passim de vitio animi vel insania; Ter.
.'Ev£v£; 38övra; iaXsy; i% áváyxn; ¥?
Eunuch. II. 1. 19. alia exempla dabit
y£λäy,
Cort. ad Sallnst. Catil. XXXVI. p.
"Iva Ssogofsy oi rragávrsg rò ætépw', &ς 223. sic vázo; apud Græcos. cf. Victor.
xόμφον Φop£ cet. V. L. I. 14. et Triller Obs. Critic.
cui adde Ovid. Art. Am. III. 279. p. 377.—10. Si, etiamsi, licet. vid.
seqq. Græv. ad Cicer. Epist. ad Famil. XII.
2—7. Remidet, renidere jam est: 11. Drackenborch. ad Liv. XXXIII.
os ridendo ita diducere, ut dentes 49. T. IV. p. 758.—urbamus, h. e. Ro
[quos Græci inde yελασίγους vocant. manus. Sic urbanus pro Romano dici
Pollux II. c. 4. Sect. 91.] renideant tur Cic. Brut. 46. ut urbs sæpissime
et effulgeant.—-usquequaque,h. e. quovis pro Roma. vid Cort. ad Sallust., in
tempore et loco, quavis occasione; ele Catil. LII. p. 333.—Recenset jam
ganter mox ipse hanc particulam cir poëta nobiles quosdam Italiæ populos,
cumscribit. 6. quicquid est, ubicunque a bona corporis habitudine et puritate
est, quodcunque agit—seu ad rei ventum laudandos. — 11. pastus Unber [ex
est sub. cet. h. e. seu ad causam reo ex emendatione Vossii, vid. Variet. Lect.]
subselliis dicendam ventum est, nbi h. e. pinguis, bene saginatus, bene cu
causæ patronus orationis gravitate rata cute πιμελ}ς. cf. Vossius. obesus
sæpe ita percellit animos adstantium, Etruscus e copiosis, inquit Muretus,
ut sibi a lacrimis temperare nequeant. frequentibusque sacrificiorum epulis,
Subsellia in judiciis sunt sedes judi quibus ea gens plurimum dedita fuisse
cum et patronorum utriusque partis. dicitur.—12. Lanuvimus ater. Lanu
vid. Ernesti Clav. Cic. s. h. v. sed vium fuit oppidum Latii et munici
hoc loco reis quoque subsellia assig pium, cultu Junonis Sospitæ celebre.
nantur. fletum excitare de miserabili 13. ut meos. quoq. atting. nam Verona
dicendi genere miserabiliter explicat pertinet ad Italiam transpadanam —-14.
Vulpius.—5. unicus filius jam est μο lavit a lavere, quod apud Virgilium,
voyiyhs, ut acerbior luctus exprimatur, Horatium) et alios occurrit,
76 C. VALERII C ATU LILI

Aut Lanuvinus ater atque dentatus,

Aut Transpadanus, ut meos quoque attingam,
Aut quilibet, qui puriter lavit dentes ;
Tamen renidere usquequaque te nollem : 15
Nam risu inepto res ineptior nulla est.
Nunc Celtiber es: Celtiberia in terra,
Quod quisque minxit, hoc solet sibi mane
Dentem, atque russam defricare gingivam ;
Ut quo iste vester expolitior dens est, 20
Hoc te amplius bibisse prædicet loti.
laudare succulenta Umbrorum corpora. Pro Parthus, quod invenerat Meleager,
legit fartus—pinguis Umber quidam.
12. Lanuvinus acer in quibusdam vett.
17. Nunc Celtiberus, Celtiberia in terra vel mumc Celtiber, Celtiberia in terra in
plerisque vett. editt. et MSC. teste Statio. Scaliger in MSC. et vett. editt. se
invenisse ait : Celtiber ex Celtiberia in terra, unde ille legit Celtiber in Celtiberia
terra. editor Cantabrigiensis bene tentat Nunc Celtiber et Celtiberia in terra, sed
male explicat : Nunc cum sis Celtiber, et Heins. in Not. ad Catull. vult: Nunc
Celtiber e Celtiberia terra ; fortasse, ut meam quoque interponam sententiam,
Nunc Celtiber, at Celtiberia in terra. Quam in textum recepimus lectionem,
Nunc Celtiber es, exstat in edit. Gotting. et Bipont. haud dubie ex edit. Corrad.
de Allio.
19. Pumicare gingivam legit Apuleius in Apologia hunc versum proferens.

* 16. Nam risu inepto res ineptior nulla
est. Antiquum et verum dictum. Sic
in Gnomicis v. 83. 84. p. 224. edit.
Bruuck.
réA»ς άκαιρος iv ßporof; 8εινόν xaxóv.
rexá 8' δ μόρος, xäv τι μλ γελέον3.
17. Nunc Celtiber,populus Hispaniæ
Tarraconensis. Celtiberia terra dictum
ut terra Africa, terra Hispania, terra
Campania. vid. Vulp. ad Tibull. I. 9.
33. et V. V. D. D. quos bene multos
in hanc rem laudavit Drackenborch. ad
Sil. Ital. XVI. 180. cf. eundem ad
Liv. XXV. 7. Tom. III. p. 956.
18. Quod quisque minae. cet. Idem
de Celtiberis tradit Diodor. Sicul.
Lib. V. τὸ σ&μα λούουσι οὐgy xaì roùc
336vta;. ubi vid. Wesseling. T. I. p.
357. qui in eandem rem indicat loeum
Strabon. Lib. III. p. 249. ubi cf. Ca
saubonus.

— •_—

CARMEN XI,.
AD RAVIDUM.

QUAEN AM te mala mens, miselle Ravide,

Furorem Ravidi increpat, qui aeterna ejus puellam [vel puerum] ad amorem
ab Iambis Catulli timenda contumelia sollicitaret.
se deterreri non passus sit, quo minus 1. Quacnam te mala mens cet. Wie
 C A RMEN XLI. 77

Agit præcipitem in meos iambos ?

Quis Deus tibi non bene advocatus
Vecordem parat excitare rixam ?
Anne ut pervenias in ora volgi ? 5
Quid vis ? qualubet esse notus optas ?
Eris: quandoquidem meos amores
Cum longa voluisti amare poena.
6. In uno MSC. Statii legebatnr Quia vis; hinc fecit Quo vis qualubet esse notus
optus. Cuivis qualubet esse optas, Vossius.

Kannst du auf den unglücklichen Ein
fall kommen, dich mit Gewalt in meine
Iamben zu stürzen ?—mala mens, mentis
perversitas, dementia.
3. Quis deus non bene adv. nam mala
consilia æque ac bona a diis immissa
dicebantur. Vulpius laudat Hom. Iliad.
XVII. 469.
Aὐτόμεδον, τίς τοι νν θεὸν ynxsg8ia ßovx}v
'Ev στάθεσσιν ἐθηκε, και ἐλετο Φgívac
ia-8A&ς.
4. Rixa vecors, cum quis alterum, cui
impar est, temere ad rixam lacessit.
5. Ut pervenias in ora volgi, ut per
iambos meos vulgo innotescas, et ore
omnium feraris et differaris.
6. Quid vis ? Quid quæris et tibi
vis? qualubet sc. ratione, quocunque
modo, licet per iambos mordaces sit,
motus esse optas ?
8. Amare meos amores, puellam meam
tangere. cf. ad Carm. X. 1. cum longa
pæna, ut semper duret inde tibi con
tracta ignominia ad posteros per iam
bos propaganda.

— • —

CARMEN XLI.
IN AMICAM FORMIANI.

ANNE sana illa puella defututa

1. Acme illa, illa puella defututa Tota. in plerisque editt. vett. quod tenuit
etiam edit. Bipont. In libris MSSC. fuit ameama vel ameam, unde fecit Stat.
Acme una puella et Vossius Ain' sana puella—Vulpianus ex edit. Vossii servavit
Meretricem quandam turpem et de XXIX. 5. Propinqui, furiosorum e
formem, ingenti pro libidinosa mocte a nim eorumque pecuniæ curam ex lege
Catullo postulato pretio, delirare et suscipere debebant agnati et gentiles.
medicorum propinquorumque curæ tra Auctor. ad Herenn. l. c. 13. Hinc
dendam putat. Horat. Epist. II. 2. 136.
1—7. Defututa tota, i. e. assiduo
scortationis usu plane confecta et de Hic ubi cognatorum opibus curisque re
trita. Infra Carm. CX. 8. Quæ sese fectus
toto corpore prostituit—millia decem sc. Expulit helleboro morbum.
sestertium. 4. Formiani, Mamurrae cf. eundem Sat. II. 3. 218.
Formiis nati. vid. Argum. ad Carm.
 78 C. VALERII CATULLI

Tota ?' millia me decem poposcit ;

Ista turpiculo puella naso,
Decoctoris amica Formiani.
Propinqui, quibus est puella curæ, 5
Amicos medicosque convocate:
Non est sana puella; nec rogare
Qualis sit solet hæc imaginosum.
Ah me, an illa puella defìituta—nos dedimns lectionem præ ceteris nobis proba
tam ex edit. Gotting. cui egregie respondere videtur vers. 7.
7—8. Nec rogate Qualis sit, solet hæc imaginosum I,. MSC. et omnes fere
impressi. Nec rogare Qualis sit solet hæc imaginosum. Muret. qui imaginosum
explicat de speculo, ut sit : speculum de sua forma non consulere solet. Salmas.
ad Solin. p. 1087. legit: dolet hæc imaginosum, quod explicat : μεύετaι, Φgsviti#
imaginibus laborat. Vossius, ut novam inferret obscenitatem, exsculpsit ix
p.ay£iov άζεw, quid quod sit, apud ipsnm videant harnm deliciarum cupidi. Hæc
imago nasum inepte Turnebus, ineptius tamen Corrad. de All. en imago nasum !
cui adhæret edit. Gotting. vid. not.—In editt. antiquis Venet. Gryph. et aliis
cum sequenti carmine hoc conjungitur, a quo quidem illud disjungendum esse
recte jam monuit Victor. Var. Lect. II. c. 15.

7—8. Nec rogare Qualis sit solet cet.
Non parum hic locus ingenia Virorum
Doctorum exercuit. [vid. Var. Lect.]
Plerique sequuntur Scaligerum, qui
legit nec rogate, Qualis sit. Solet hæc
imaginosum, et supplet ad vocem ima
ginosum morbum ægrotare. per mor
bum imaginosum autem intelligit φav
ºrázpwata, quæ animo occurrunt, in cu
jus sententiam vide quæ disputat Bar
mann. Sec. in Antholog. T. I. p. 463.
Sealigeri explicandi rationem, quod
mireris, amplectitur etiam Nic. Heins.
in Not. ad Catull. qui per imaginosum
morbum, quo laborasse meretricem vo
lunt, intelligit cum concentus carminum
audimus, et patentibus oculis somnuiamnus
ut sensus sit: sana mom est, nam tota
mocte nil nisi aeris tinnitum meditatur.—
Equidem lubenter fateor, me nondum
a sensu meo impetrare potnisse, ut in
ulla a V. V. D. D. ad hunc locum alla
[si vox damnanda sit, quae semel tam
tum apud veteres occurrit] vel expli
catioue juvanda videtur. Jam vero
cum imaginari recte apud bonos scrip
tores dicitnr de iis, qui imaginem quan
dam sibi fingunt et animo concipiunt,
non video cur non eodem jure a Ca
tullo imaginosa dici potuerit ea, cujus
tanquam febri correptæ phantasia in
fingenda, qua sibi placeret, imagine,
multum valuerit. Quodsi verum est,
locus fortasse ita constitui possit;
—nec rogare
Qualis sit, solet ; em imaginosam !
h. e. nec in se descendere et quærere
solet, quam vilis et deformis sit ; en
quantum ejus phantasia valet in fingen
da sibi de se formaque sua imagine !
In eandem sententiam legi quoque pos
sit :
—nec rogare,

ta vel explicatione vel emendatione ac Qualis sit, solet hæc imaginosa.

quiescerem. Imo toluin locum vel Sed illud en imaginosam ! non solum
plane mulilum, vel alia certe medela gravius finit epigramma, sed etiam ad
sanandum puto. Cardo rei vertitur in antiquam lectionem in MSSC. Achillis
voce imaginosum, quæ vel damnanda Statii et imaginosum propius accedit.—
 C A R MEN XL1[. . 79

CARMEN XILII.
IN QUANDAM.

ADESTE, hendecasyllabi, quot estis

Omnes undique, quotquot estis omnes.
Jocum me putat esse moecha turpis,
Et negat mihi vostra reddituram
Pugillaria, si pati potestis. 5
Persequamur eam, et reflagitemus.
Quàe sit, quæritis? illa, quam videtis
Turpe incedere, mimice ac moleste
8. Myrmice male in vett. edit. pro mimice, quod recte revocavit Stat. murice
Corrad. de All. ritmice Erhardus ad Petron. c. 126.

Ad vindicanda a meretrice sibi sub longe ab initio. si pati potestis, si per

ducta pugillaria omnes undique con
vocat hendecasyllabos, eo consilio ad
meretricem jam amandandos, ut subla
tos codicillos, tanquam rem sui juris,
alta et contumeliosa voce ab ista refla
gitent;—sed mox eosdem, cum omni
conviciornm genere usi nihil apnd per
frictæ frontis meretricem proficere pos
sent, rationem invertere et rem blan
ditiis tentare jubet.
1—8. Hemdecasyllabi, jaciendis enim
conviciis aeque apti ac iambi visi sunt
hendecasyllabi, ut apparet vel ex hoc
carmine. 3. jocum me put. dignum
quem ludat et parvi pendat. Sic pas
sim jocus de iis, qui sunt ludibrio. Phae
dr. Fab. I. 21. 2. Petron. c. 57. vid.
ad utrumque locum Interpretes.—4.
negat reddituram, sc. se, quod sæpe
apud poëtas negligitur, vestra, nam se
dem quasi propriam habent versus in
poëtarum tabellis. pugillaria vel pugil
lares erant codicilli parvi, quorum ta
bellæ, ut nunc quoque conciunari so
lent, fuerunt a fronte dissectæ, a tergo
consutæ compactæque ; at plerumque in
utraque planitie ceratæ, vid. Scbwartz.
de Ornamentis Libr. Vef. p. 179 et
128. edit. Leuschn. et quæ de usu et
forma codicillorum disputat Burman
nus in præfatione ad Petronium non
vos fieri potest, ut inulta cum ista sua
protervitate elabatur meretrix, sed cer
te id fieri per vos non potest; agedum
igitur, persequamur eam et reflagitemus
pugillaria.—Ita saepe apud poëtam nex
usquærendus est. Istam enim interpunc
tionem a plerisque editionibus recep
tam Pugillaria: si pati potestis, Per
sequamur eam et refl. vix verba admit
tere videntur.
8. Turpe incedere, quod fit ab iis,
quorum incessus, ut Petronius ait, ita
arte compositus est, ut ne vestigia qui
dem pedum extra mensuram aberrent.
Ejusmodi autem gressum delicatum me
retrices imprimis placendi causa finge
bant. Hinc Ovid. Art. Am. III.
299 sqq.
Est et in incessu pars non temnenda de
coris ;
Adlicit ignotos ille, fugatque viros.
Hæc movet arte latus tunicisque fluen
tibus auras
[cf. Propert. I. 2. 2.]
Ercipit; extensos fertque superba pe
des.
Illa velut conjux Umbri rubicunda ma
riti
Ambulat; ingentes varicafertque gra
dus.
80 C. VALERII CATULLI ,

Ridentem catuli ore Gallicani.

Circumsistite eam, et reflagitate : - 10
Moecha putida, redde codicillos;
Redde, putida moecha, codicillos.
Non assis facis ? O lutum, lupanar,

Aut si perditius potest quid esse.

Sed non est tamen hoc satis putandum. 15
Quodsi non aliud pote est, ruborem
Ferreo canis exprimamus ore.
Conclamate iterum altiore voce:
Moecha putida, redde codicillos,
Redde, putida moecha, codicillos. 90
Sed nil proficimus, nihil movetur.
Mutanda est ratio, modusque vobis,
- Si quid proficere amplius potestis.
Pudica et proba, redde codicillos.
13. 0 lutum, o lupanar vel o lutum luparum vult Stat. o lutum lupanare
Vossius.—Oblitum o lupamar tentat Heins. in not. ad Catull. quia, teste Vossio,
olim lectum sit oblitum lupanar.
16. Non aliud potest in MSS. Stat.
cf. in hano rem Interpretes ad Petron. et abjectius.
c. CXXVI. et Burmannus ad Phaedr. 16. Quodsi nom aliud pote est cet.
Fabul. V. 1. 13. incedere autem proprie Quodsi non alia ratione ad extorquenda
de iis, qui gravitatem quandam et dig pugillaria nobis uti licet, exprimamus,
nitatem incessu affectant. Prop. II. 2. exprimere certe tentabimus pudorem
6. cf. Serv. ad Virg. Æn. I. 46.—mi Ferreo canis ore, duro et impudenti ore.
nmice et moleste ridere est morem imorum canis enim jam antiquissimis temporibus
et ingrato more ridere, catuli ore Gal fuit impudentiæ imago. In vulgus no
licuni, ore patulo el late diducto, quali tum est Homericum ww&rnc. vid. Span
fere instructi sunt canes venatici Galli hem. ad Callim. H. in Cererem v. 64.
cani. et Interpretes ad Petron. c. 74. Sic
11. Putida, ridicula ob nimium et apud Terent. Eunuch. IV. 7. 33. Ain'
multa arte quæsitum placendi studium, vero canis?—et mox eodem sensu v. 35.
ineptis moribus displicens. os durum, ubi in edit. Bipont. satis le
13. O lutum pro lutulenta, sordida, pida, quales non raro in illa vendi so
ut sæpe loqui solent Comici. Sic stu lent, adjecta est explicatio. durius
por supra Carm. XVII. 21. pro ho quam quod molliutur et concoquatur. [ab
mine stupido. Sic cænum apud Cicer. os, ossis] imo duri oris [non ossis] homo
ad Attic. II. 21. Pro Pub. Sext. c. 11. apud Ciceronem et Livium dicitur, cu
cf. Turneb. Advers. XXIX. 17. lupa jus os nulla re facile mutatur aut pu
nar pro lupa. Sic carcer apud Terent. dore suffundilur, qui omnem pudorem
Phorm. III. 2. 25. pro-homine carcere exuit.
digno. v 23. Amplius, alia ratione plus.
14. Aut si quid perditius h. e. vilius
 CARMEN XLIII. 81

CARMEN XLIII.
IN AMICAM FORMIANI.

SALve, nec minimo puella naso,

Nec bello pede, nec nigris ocellis,
Nec longis digitis, nec ore sicco,
Nec sane nimis elegante lingua,
Decoctoris amica Formiani. 5
Ten' provincia narrat esse bellam ?
Tecum Lesbia nostra comparatur ?
O seclum insipiens et inficetum !
1. Nec nimio naso Scalig. probante Heins. in not. ad Catull.

Descripta Formiani amicæ deformi puella.—Nec bello pede, haud dubie ni

tate, non satis mirari potest poëta insi
pidum eorum ingenium, quibus ista
bella et digna, quæ cum Lesbia com
paretur, videri possit.—In eandem
scriptum est Epigram. XLI. quod con
fer.
1. Salve, sipovix&;: nam profecto illam
non salvere, sed abire potius in malam
rem jabet. Pari modo passim usu ve
mire solet Vale : cf. ad Carm. XI. 17.
Graviter autem hac solemni quasi allo
cutione exordiri alias solent poëtæ car
mina, Deorum Dearumve vel Heroum
laudes celebraturi.—nec minimo naso.
Fuit iste nasus, quem præ se tulit me
retrix, turpiculus, ut vocatur Carm.
XLI. 3. sive fuerit nec minimus h. e.
præter modum grandis et expansus,
sive nec nimius [vid. Var. Lect.] præ
tèr modum parvus et depressus. Vos
sius nec minimo naso ridicule interpre
tatur, quasi wihil plane nasi habuerit
mis largo et spatioso; nam in laude
fuit pes eriguus, Ovid. Art. Am. I. 623.
et Amor. III. 3. 7.—nec nigris ocellis:
apud veteres quoque pars pulchritudi
nis ponebatur in nigris oculis, Propert.
II. 12. 23. cf. Faber ad Anacreont.
Od. XXVIII. 7. et Lambin. ad Ho
rat, Od. I. 32. 11.—Nec longis digitis:
cf. Propert. II. 2. 5. et ibi Passera
tium.—nec ore sicco, ex quo salivæ qua
si rivulus perpetuo rorat.—4. nec sane
nim. eleg. ling. innuitur fortasse mere
tricis infantia vel loquendi rusticitas,
vel ingratæ vocis asperitas.—5. cf. ad
Carm. XLI. 4.— 6. Ten' provincia.
Scaliger intelligit Galliam, cujus pars
esset Transpadana, ubi amica Mamurræ
et ipse Catullus, cum hæc scriberet,
commoratus fuerit.
8. O secl. insip. et inficet. o ætatis
nostræ homines ab omni sensu pulchri
deslitutos!
 C. VALERII CATULLI

CARMEN XLIV.
AD FUNDUM.

O FUN de noster, seu Sabine, seu Tiburs,

Nam te esse Tiburtem autumant, quibus non est
Cordi Catullum lædere : at quibus cordi est,
Quovis Sabinum pignore esse contendunt.
Sed seu Sabine, sive verius Tiburs, 5
Fui libenter in tua suburbana
Villa, malamque pectore expuli tussim;
Non immerenti quam mihi meus venter,
7. Pro expuli tussim Scaliger et Vossius malunt exspui, quod apud Terentium
Eunuch III. 1. 16. dicitur, miseriam ex animo exspuere. Sed hæc levis causa ad
proscribendam lectionem satis bonam, quæ egregie stabiliri potest Horatii ex
emplo Epist. II. 2. 137. ubi est expulit helleboro morbum. Cæterum hic locus a
Viris Doctis felicissime sanatus est ex corrupta et fœda MSC. lectione aliamque
pectore [vel petere] expulsus sum, non immerenti quam mihi mens vertitur, vel mens
veretur, vel mens vertur [ut in Stat. MSS.] vel meus vertet [uti in Muret. MS.].
Lambini liber vorax venter.

Ad coenam cum invitatus esset Ca mus, cujus suavissimam descriptionem

vtullus a Sestio quodam oratore pessimo,
prælecta ab eo ineptiarum et stuporis
plena oratione adeo affectus fuit, ut
illico quassaretur tussi et gravedine.
Ut igitur, quod in hac coena devoras
set, acerbitalis virus evomeret, et male
affectum corpus recrearet, adiit villu
lam suam, in cujus sinu mox recuratus
fuit olio et medicaminibus.—Laudat
ergo in hoc carmine villulæ suæ præ
stantiam et egregium ab illa sibi præ
stitum beneficium, Sestiique nefaria
scripta in posterum se nunquam manu
triturum esse sancte pollicetur.—Ean
dem fere sortem, quam Catullus a
Sestio, Philoxenus olim expertus est a
Dionysio, cujus prælectis carminibus
adeo cruciatus et pæne confectus fuit,
ut redire mallet in latomias. vid. Dio
dor. Sicul. lib. XV. c. 6.
1. 0 Funde nost s. Sab. s. Tib. Situs
nimirum fuit Catulli ager in Sabinorum
et Lalinorum finibus ita, ut commode
ad utramque regionem referri posset.
Fuit autem ager circa Tibur, oppidum
Latii ad Anienem amnem, amoenissi
lege apud Horat. Od. I. 7. 11. seqq.
Tiburtem igitur Catullus, cum ob cele
bratam ejns regionis amoenitatem, tum
ob majorem villulæ conciliandam dig
nitatem, fundum suum vocari maluit,
quam Sabinum. Eadem de causa optat
Horatius Od. II. 6. 5. seqq.
Tibur—Argeo positum colono
Sit meæ sedes utinam senectæ;
Sit modus lasso maris et viarum
Militiaeque.
de Tiburte qui egerint, vide quos lau
dat Illustr. Heyne ad Virgil. Æn. VII.
Excurs. VIII. Tom. III. p. 134. 3.
lædere, urere et pungere.—Quovis pig
more esse contend. satis nota hæc lo
quendi ratio vel ex Phædr. IV. 20. 5.
Sacramento contendere eodem sensu
dixit Cic. in Epist. ad Div. VII. 32.
ubi cf. de hoc dicendi genere Mänu
tius. 8. 9. Non immer. quam mihi meus
vent. Dum &c. h. e. quam, dum lautas
et opiparas sector coenas, jure merito
que mihi [dedit] contraxit [renter]
ventris mei voracitas.
 C AIR, MEN XILIV.

Dum sumtuosas appeto, dedit, coenas.

Nam, Sextianus dum volo esse conviva, 10
Orationem in Antium petitorem
Plenam veneni et pestilentiæ legit.
Hic me gravedo frigida, et frequens tussis
Quassavit, usquedum in tuum sinum fugi,
Et me recuravi otioque et urtica. 15
Quare refectus maximas tibi grates
Ago, meum quod non es ulta peccatum.
Nec deprecor jam, si nefaria scripta
Sexti recepso, quin gravedinem et tussim

11. Actium vel Attium in plurimis, sed verior lectio videtur nostra, quam Stat.
e lectione MSS. minantium bene restituit. munacii in quibusdam vetustioribus.
15. Procuravi Scalig. Et me curavi in uno MSC. Stat. qui conjicit: Et me ne
curavi, ut ne pro quidem dictum sit. ocymoque Muret.
17. Quæ non es ulta peccatum in MSS. Palav. Statii. quod non es ulte peccatum
emendat Gabriel Faernus, ut ad fundum referatur, quem sequitur Vulpius. non es
ultu' peccatum Muret.
19. Sesti et vers. seq. Sestio scribunt alii, quod rectum puto ob locum Ciceronis
in notis laudatum, ubi est armati»8íatspov. cf. in hanc rem ad locum Cic. Leonard.
Malhesp.

10. Sertianus conviva. haud dubie
ad Sextium vel potius Sestium nostrum
pertinent dicta Sestiana pro insulsis et
ineptis apud Ciceron. ad Div. VII. 32.
ad quem locnm jam Victorius proba
tum ivit, eundem ibi Sestium a Cice
rone innui, quem Catullus in hoc car
mine perstrinxerit. Fortasse de eodem
valet, quod scribit Cic. ad Attic. VII.
17. in quo accusavi mecum ipsum Pom
peium, qui cum scriptor luculentus esset,
tierit. imo petitor jam est actor causæ,
qui petit et litem intendit, cui opponi
tur unde petitur h. e. reus, in quo sensu
petitor passim apud Ciceronem dicitur.
verbi causa in Orat. pro Roscio c. 14.
edit. Græv. cf. Terent. Eunuch. Pro
log. v. 11. 12.—Pro reo igitur quo
dam in oratione ista pestifera contra
actorem Antium causam dicere ausus
fuerat Sestius.—Plen. ven. et pestil. cf.
supr. Carm. XIV. 19. -

tantas res, atque eas, quæ in omnium
manus venturæ essent, Sestio nostro scri
bendas dederit ; itaque nihil unquam legi
seriptum ornari»8ia rsgov h. e. magis in
sulsum et frigidum.—11. Orat. in Ant.
de Antio nihil certi pronuntiari potest.
Vossius intelligit C. Antium Restionem,
qui legem tulit sumtuariam et pro
seriptus a triumviris anno U. C. 711.
mira servi fidelitate evasit, testibus
Macrobio et Appiano Alexandrino.—
petitorem perperam Vulpius, et quos
ille sequitur, de eo explicant, qui in
veste candida magistratum a populo pc
13. Gravedo frigida, morbus, qui, ut
Celsus docet IV. 2. mares claudit, vo
cem obtundit, tussim siccam movet ; est
igitur gravedo, quod dicimus : Schnmp
fen und Catarre.—in sinum tuum ele
ganter summæ familiaritatis et consue
tudinis indicandæ causa pro ad te.
17. meum peccatum, quod temere me
adduci passus sim, ut lautioris coenæ
causa hominem stultum adirem, qui
pæne me perderet et enecaret stultis
simæ orationis prælectione. 18. Nec
deprecor, nec recuso et a me amolior.
recepso antique pro recepero.
84 C. VALERII CATULLI
Non mi, sed ipsi Sextio ferat frigus,
Qui tunc vocat me, cum malum legit librum.
20. Non mi, sed ipsi Sest. explico:
non mihi solum, sed ipsi quoque Sestio;
quam quidem explicationem orationis
nexus fere flagitat; huc accedit, quod
particulæ, non, sed, sæpiuscule apud
optimos scriptores poni solent pro
mon modo, sed etiam. vid. Cort. ad Sal
lust. Jugurth. XIV. 23. p. 484. et
1drackenb. ad Liv. X. 6. Tom. III.
p. 25. ad XXVIII. 26. Tom. IV.
p. 226. et ad XXXVIII. p. 22. Tom.
V. p. 199.
21. Qui tunc voc. me, cum mal. leg.
libr. ex bono alias more apud veteres
fieri solebat, ut convocatis ad coenam
amicis doctos labores prælegerent, et,
priusquam illos publici juris facerent,
— •
CARMEN XLV.
D E AC M E. ET SEPTIMIO.
AcMEN Septimius, suos amores,
Versatur hoc carmen in ferventis
simo Septimii et Acmes describendo
amore, et declarando modo, quo mol
lissimos amoris sensus invicem sibi
patefecerint. Septimius Acmen suam
in gremio tenens, summum, quo erga
illam flagrat semperque flagraturus sit,
amoris ardorem perpetuæ fidei obtes
tatione exponit primum ; quem blande
deinde excipit Acme dulci osculo, et
multo vehementiorem, quo torreatur,
erga illum amorem libere fassa pro
priam se illi per totam vitam dicat.—
Sed huic amori, cui nunc demum Amor
dexter adspirasse dicitur, v. 8. 9. et
17. 18. non respondisse antea videtur
optatus successus, sive aspera primum
fuerit Acme, sive alia impediinenta
amori objecta fuerint.—Cæterum mi
ram in mutuo invicem sibi aperiendo
amore simplicitatem et venustatem qui
20
eorum judicio snbjicerent; sed non
raro hnic mori male indulgebant ho
mines stulti, landem stultissimis scrip
tis, quibus non parum sibi placebant
Suffeni isti, per oblatas epulas a con
vivis paraturi. Huc pertinet Lucil.
Epigr. LXXII. in Anal. Vet. Poët.
Græc. Brunk. T. II. p. 331.
IIoint*; 7rayägtzτο; άλ*33; ia-riv ix£rec,
"Oatis 2:17v3ει τους άxgoaaaa£vovs.
* * ávaywzzxn, xaì yia-ria; otxa?;
^riarn,
εις avròv τρεστάτ» τ}ν ί3;#* pwavinm.
De verbo vocare pro invitare vid. ad
Carm. XLVII. 7.
—
libet, opinor, in hoc dulcissimo melli
tissimoque carmine mirabitur. Ex
pressit hoc carmen Kretschmar. in
Carm. Teuton. T. II. p. 206.
1—8. Suos amores, amicam suam.
vid. ad Carm. X. 5. Quant. qui pot.
pl. per. h. e. quantum ullus amator
amicam suam perdite amare potest. pe
rire pro deperire cf. ad Carm. XXXV.
12. 6. Solus in Libya pro sola in Li
bya h. e. deserta. India tosta, arida, tor
rida. Non bene autem a Nostro Afri
cam cum India componi observat Bar
thius ad Stat. Silv. IV. 8. 187. quod
equidem non video. Voluit et potuit
poëta jam quamlibet regionem remo
tiorem appellare, leones alentem, quod
quidem de India æque ac Libya va
lere non dubium est, quamquam Libya
leonum frequentià nobilior sit, et Gre
tuli inprimis leones sæpe apud poëtas
 CARMEN XLV. 85

Tenens in gremio, Mea, inquit, Acme,

Ni te perdite amo, atque amare porro
Omnes sum assidue paratus annos,
Quantum qui pote plurimum perire: . 5
Solus in Libya, Indiave tosta,
Cæsio veniam obvius Leoni.
Hoc ut dixit, Amor, sinistram ut ante,
Dextram sternuit approbationem.
5. Quoi pote in marg. libr. Bibl. Bodleian. Oxon.
8. Sinistra ut ante Dextra sternuit approbatione MSSC. fere omnes et editt. veter.
nec video, cur non ita loqui potuerit Catullus: nostram lectionem produxit Sta
tius ex MSC. Patavino altero.—Hoc ut dixit Amor sinister ante, Dextram sternuit
adprobationem Vossius, qui in quibusdam libris invenerat sinistrante ante. Ceteris
lectionis monstris futilibusque recensendis conjecturis chartam perdere nolo.

commemorentur. 7. caesio leon. rà cæ nutatione auguratur Penelope Odyss.

sius male vulgo explicant de glauco
leonis colore. imo casius leo plane est,
qui Homero Iliad. XX. 172. dicitur
3Aavuδαν h. e. vultum truculentum præ
se ferens, quia oculi cæsii truculentum
quiddam et terribile habent. In quam
sententiam recte etiam explicatur Mi
nerva yXavxôruc. vid. Hemsterhus. ad
Lnc. T. I. p. 226. et Heins. ad Ovid.
Art. Am. II. 659. Terribilis autem.
leonis vultus multo gravius quam ejus
color ab Homero et aliis poëtis in ad
junctis exprimi solet. Hinc ausp8axíoc
Iliad. XVIII. 579. xagorâ, Odyss. XI.
610. obvius veniam sc. ut me sceleratum
et perfidum discerpat. Sceleratos enim
præcipue a feris peti, vulgaris ferebat
veterum opinio. Hinc Horat. integrum
vitae scelerisque purum se prædicans,
sponte se inermem lupum in silva Sa
bina fugisse canit Od. I. 22. 9. sqq.
8. Hoc ut dixit, Am. sin. ut cet.
Sensus est : ab hoc tempore et hoc
amoris declarandi modo favere coepit
Amor Septimii et Acmes amori, cui
antea minus favere visus est.--Sternuere
dextr. approb. est omen faustum, sinistr.
appr. omen infaustum sternuendo præ
dicere. Sternutamenta enim jam anti
quissimis temporibus ad bona auspicia
pertinuisse apparet , ex Homero, ubi
faustum eventum ex Telemachi sler
XVII. 545. Sic de Menelao apud
Theocrit. Idyll. XVIII. 16.
"oA£is yápw£p', àya$6; tic iwiwrapsy
ipχομάγαρ τοι
'Eς Στάgrav.—
Hinc vulgaris illa, qua sternuentes
apud veteres excipiebantur, cantilena
ζεὐ σ&αον. Translatum igitur est ster
muere inde ab hominibus vel ad Deos,
qui cœptis propitii adessent, præci
pue ad Amorem, amantium votis ob
secundantem Theocr. Idyll. VII. 96.
Σιμιχι83. p. iv "Ep»'rs; íríwrapov. Pro
pert. II. 3. 24.
Num tibi nascenti primis, mea vita, die
bus
Aureus argutum sternuit omen Amor.
vel ad alias boni ominis res, verbi
causa ad crepitantem lucernæ strido
rem apud Ovid. Heroid. XIX. 151.
vide in hanc rem Interpretes ad locos
laudatos, præcipue Burmann. Sec. ad
locum Propert. et quos laudat Pet.
Burmann. ad Ovid. l. c. Memorabile
autem est in nostro loco, quod Amor
sinistram quoque approbationem ster
nuisse dicitur ; unde non ad bona so
lum, sed etiam ad mala omina relata
fuisse sternutamenta recte colligi po
test, quod egregie confirmat locus
Frontin. Stratag. 1. c. 12. §. 11.
 C. VALERII CATULLI

At Acme leviter caput reflectens, 10

Et dulcis pueri ebrios ocellos
Illo purpureo ore suaviata,
Sic, inquit, mea vita, Septimille,
Huic uno domino usque serviamus,
Ut multo mihi major acriorque 15
Ignis mollibus ardet in medullis.
Hoc ut dixit, Amor, sinistram ut ante,
Dextram sternuit approbationem.
Nunc ab auspicio bono profecti,
Mutuis animis amant, amantur. 20
Unam Septimius misellus Acmen
Mavolt, quam Syrias Britanniasque:
Uno in Septimio fidelis Acme
Facit delicias, libidinesque.
Quis ullos homines beatiores 25
Vidit? quis Venerem auspicatiorem?
12. Saviata Meleager.
14. Huic uni perperam in quibusdam ; nam amat Catullus formam hujus vocis
antiquam, ut supr. Carm. XVII. 17.
10—13. Levit. cap. refl. nota est jurandi genus ; expende verborum or
simillima illa Licymniæ osculationis natum. Huic uno domino 8iixrix&c et
descriptio apud Horat. Od. II. 12. 25. eleganter pro : tibi. Serviamus elegan
Dum flagrantia detorquet ad oscula cer ter hoc verbum ad amorem transfertur
vicem.—ebrios ocellos, ebrii oculi sunt, Terent. Eun. V. 8. 3. Ovid. Amor. II.
quos vocat Quintilianus lib. XI. c. 3. 17. 1. ut 3ovAivtiv apud Græcos. vid.
Lascivos et mobiles aut natuntes et qua Dorvill. ad Chariton. II. c. 17. p.
dam voluptate suffusos cet. Eodem 319. edit. Lips. Suaviter autem et mol
plane sensu oculi vocantur apud Græ liter jam Acme Septimium suum do
cos iypoi, vid. Fischer. ad Anacr. Od. minum vocat, cum alias solæ puellæ
XXVII. 21. imprimis Bergler. ad Al apud poëtas in amore audiant dominæ,
ciphr. p. 117. et quæ de oculorum pe quibus proprie servire dicuntur ama
tulantia copiose notarunt Interpret. ad tores. Nisi quis forte verba: Huic
Petron. cap. CXXVI. 12. illo purpureo uno domino: suavissima imagine Asixti
ore, h. e. pulchro. nihil amplius, ut xìc ad Amorem tanquam præsentem
recle Bentl. ad Hor. Od. III. 3. 12. referre malit. et sic similiter infr.
sed ohserva vim in pronomine illo, h. Carm. LXI. 134. dicitur : servire Tha
e. cum nullo alio comparando. lassio.
13. Sic, inquit, mea vita cet. parti 19. Nunc ab auspic. bom. prof. h. e.
cula sic respondet τά ut v. 15. Sensus lætis ominibus amorem exorsi. 21.
est: Quam certe ego te multo arden misellus der Zärtliche. cf. ad Carm.
tius amo, tam certe semper ego meam XXXV. 14. -

tibi umi probabo fidem. est igitur juris

 CARMEN XLVI. 87

CARMEN XLVI.
AD SE IPSUM DE ADVENTU VERIS.

JAM ver egelidos refert tepores,

Jam coeli furor æquinoctialis
Jucundis Zephyri silescit auris.
Linquantur Phrygii, Catulle, campi,
Nicææque ager uber æstuosæ. 5
Ad claras Asiæ volemus urbes.
Jam mens prætrepidans avet vagari ;
Jam læti studio pedes vigescunt.
O dulces comitum valete coetus,
Longe quos simul a domo profectos 10
TOiverse variæ viæ reportant.
11. Diverse varie liber Heinsii. Diversos variæ in MSC. teste editore Cantabrig.
quam lectionem servavit Vulpius. diversæ varie vel diversæ et variæ in quibusdam.

Catullus cum esset in Bithynia, Casaub.] ubi Nicæam, μήτεόπολν τάς

quem male ibi in comitatu Meminii se
habuisse constat ex Carmen X. et
XXVII. sub adventu veris, quo dis
cessum ex Bithynia apparaturus erat,
exsultat præ lætitia, et dulcissimam,
quam ex hac in aliam regionem insti
tuendo itinere capturus sit voluptatem,
jamjam animo præsentiscit. Lælo igi
tur animo valedicit comitibus.
1. Egelidos tepores. egelidus est gelu
expers, et dicitur de tepidis et mollio
ribus sub veris reditu auræ flatibus.
Hinc ver egelidum apud Columell. X.
282. ubi vid. de hac voce Beroaldus.
furor cæli æquinoctialis, sublimius et ex
quisitius de ventis sub æquinoctium
imprimis furere et bacchari solitis;
videtur igitur scriptum hoc carmen
post æquinoctium. Statius et alii pa
rum commode æquinoctialis ad Zephyri
trahunt, at Vossius et Vulpius æqui
noctialis referunt ad cæli. ego jungo
aequinoctialis furor.
4. Phrygii campi : Bithynia enim
antiquitus fuit pars Phrygiæ minoris.
5. Nicææq. ag. ub. aest. vide de hac
urbe Strabon. lib. XII. p. 389. [edit.
B;$vyiag vocat, et ejus re8iov μ£ya xaì
£v8aupwov laudat. aestuosa ex explicatione
Vossii dicitur Nicæa, quod, quo vehe
mentius ibi, teste Galeno, ob crassio
rem aërem hyemali tempore sæviret
frigus, eo gravior deinde, ut docet
Aristoteles, *ibidem ferveret calor. 6.
ad clar. Asiæ urb. huc refer Pergamum,
Smyrnam, Ephesum, Miletum et alias.
cf. omnino Ducker ad Liv. XXVI. 24.
§. 9. Tom. III. p. 1104. edit. Drackenb.
7. Mens prætrepidans, prætrepidare
eleganter de iis, qui moræ sunt impa
tientes el præ lætitia, vel cupidine ali
cujus rei, quam mox suscepturi sunt,
sicut equi generosi, ut hoc exemplo
utar, frenum mordentes, trepidant.
8. Jam læt. stud. ped. vig. versus or
natissimus pro vulgari : jam pedes
prompti et parati sunt ad ingrediendum
iter. studio sc. ambulandi. Vulpius,
qui pedes de navium pedibus explicat,
egregie, ut passim, ineptit.
9. O dulc. comit. haud dubie intel
ligit ceteros ex cohorte Memmii.
11. Diverse, in diversas terræ re
giones.
88 C. VALERII CATULLI

CARMEN XLVII.
AD PORCIUM ET SOCRATIONEM.

PoRcI et Socration, duæ sinistræ

Pisonis, scabies famesque Memmi;
Vos Veranniolo meo et Fabullo
Verpus præposuit Priapus ille ?
Vos convivia lauta sumtuose 5
De die facitis ; mei sodales

2. In plerisque editt. praeter Vulp. recepta est lectio famesque mundi, quam
quidem omnes libros MSSC. nisi quod in nonnullis pro mundi sit mondi vel mandi,
præ se ferre testantur Achill. Stat. et Janus Meleager. Sed ex mea sententia
totus locus friget, nisi viri cujusdam nomen jungatur substantivis scabies famesque.
Jam vero cum Scaliger in libro suo invenerit: scabiesque Memmi, eandemque iec
tionem offerat edit. Venet. ab anno 1493 et Gryph. ab anno 1537, servandam et
revocandam illam putavi, præcipue cum Catullus eosdem bonos viros Pisonem et
Memmium jam secum composuerit eorumque impuritatem perstrinxerit supra
Carm. XXVIII.

Catullus cum homines nequissimos, Cum tu inter scabiem tantam et con

Porcium et Socrationa, ob inhonestum,
quo Pisonis habendi cupiditati velifi
cabantur, studium, bene et haute, at
sodales suos Veranniolum et Fabullum,
quibus isti nebulones prælati essent a
Pisone, maligne et duriter vivere vi
deret, animi sui indignationem de hac
iniqua sorte abjectis istis hominibus
hoc carmine declarat.
1. Duæ sinistr. Pisonis. h. e. quo
rum opera egregie uti poterat Piso in
surripiendis aliorum bonis ; de manu
sinistra, furto infami, vid. supr. ad
Carm. XII. 1. erant igitur Porcius et
Socration ministri et quasi instrumenta
Pisonis nequitiæ; iidem paulo auda
cius mox vocantur scabies et fames
Memmi ideo, quod Memmii avaritiæ
ita inservire studebant, ul istius sca
biem et famem in semetipsis referrent,
et eadem, qua ipse, aliorum bonis ra
pacitate inhiarent. der Abdruck von
Memmius immer reizenden Haabsucht
und Geldhunger. Scabies de nimio et
prurienti quasi lucrandi studio dicitur
apud Horat. Epist. I. 12. 14.
tagia lucri
Nil parvum sapias,
et auri sacra fames de insana habendi
cupiditate ex Virgilio satis nota est.
Videant de hac mea explicatione doc
tiores. cf. Var. Lect. Cæterum de Mem
mii avaritia et illiberalitate vid. ad
Carm. X. de Pisonis ad Carmen
XXVIII.
4. Verpus Priapus ille, proprie sala
cissimus iste homo Piso, quasi totus
penis. Sed puto hac obscena imagine
nil nisi sordidissimam Pisonis avari
tiam et turpitudinem notari, ut supra
Carm. XXVIII. 12. nam mihil minore
verpa Farti estis. idem valebat de voce
inrumator, vid. nos ad Carm. X. 12.
et verbo inrumare Carm. XXXVII. 8.
6. De die, h. e. statim a meridie sive
multa adhuc die ; eodem modo passim
apud Ciceronem dicitur de nocte pro :
statim a media nocte, sive multa adhuc
nocte. convivia igitur de die sunt tem
pestiva. vid. Interpretes ad Curt. V. 7.
2. ubi est de die convivia inire. cf. Bur
 CARMEN XLVIII.

Quærunt in triviis vocationes ?

manm. ad Phædr. III. 10. 20. Sic sunt vocatores, Græcis wA%rwg*g. vid.
Græci ἐφ' hpwipac •riviiv. vid. Toup. Rittershus. ad Oppian. Halieu. III.
Emend. in Suid. P. III. p. 221. 232. p. 270. qui pluscula in hanc rem
7. Mei sodales Quærunt in triv. vocat. dabit. in triviis, respexit fortasse poëta
at sodales mei in triviis exspectare de cœnam Hecatæ, in cujus honorem sub
bent invitationes ad coenam ? vocationes * initium cujusque mensis apud Athen
sunt invitationes, quemadmodum vocare ienses præcipue a ditioribus coena in
[xaA£iv apud Græcos] simpliciter pro structa et in triviis proposita fuit, ut
invitare dicitur, ut supr. Carm. XLIV. diriperetur a pauperibus: de qua re
21. cf. Cort. ad Plin. Epist. X. 117. vid. Hemsterhus. ad Lucian. T. I. p.
Hinc servi ad coenam invitantes dioti 330.

-• —

CARMEN XLVIII.
AD JUVENTIUM.

- MELLITos oculos tuos, Juventi,

Si quis me sinat usque basiare,
Usque ad millia basiem trecenta,
Nec unquam saturum inde cor futurum est:
Non si densior aridis aristis 5
Sit nostræ seges osculationis.
4. Nec unquam videar satur futurus edit. Gryph. inde cor satur futurus invenit
Stat. in MSC. unde tentat Nec mi unquam videor satur futurus. Vossius defendit
librorum veterum scripturam Nec unquam inde ero satur futurus, quam se inve
nisse etiam in L. MSC. et Edit. R. affirmat editor Cantabrigiensis, qui transposita
voce satur versum sic concinnandum putat: Nec unquam satur inde ero futurus.
Quam nos dedimus lectionem satis bonam, jam est in edit. Venet. ab an. 1493.

Juventium, puerum formosum, a 5. Non si dens, arid. ar. sit, seg.

quopiam sibi deosculandum dari op
tat, cujus ne numerosissima quidem
osculorum copia se expletum iri ait.
conf. in eundem Juventium Carmen
XXIV.
1. Mellit. ocul. de more osculandi
oculos vid. ad Carm. IX. 9. et cf.
XLV. 11.
cet. versus suavissimi et ornatissimi !
aristarum comparatione ad ingentem
alicujus rei significandum numerum et
alii poëtæ passim usi sunt. Ovid. Epist.
ex Ponto II. 7. 25.
Cinyphiæ segetis citius numerabis aris
tas.

4. Nec unquam satur. inde cor futur.

Nam ut Theocrit. canit Idyll. III. 20. cum arena Libyssa infinitam osculorum
copiam comparat Noster supr. Carm.
"Eστι, xaì iv xavs*ari φιλάμaaiv ä8ía VII. 2.
^rip\ig.
N
90 C. VALERII· CATULLI

CARMEN xLix. - -

AD.. M. T. CICERONEM.

Diseatissime Romuli nepotum

Quot sunt, quotque fuere, Marce Tulli,
Quotque post aliis erunt in annis ;
Gratias tibi maximas Catullus
Agit, pessimus omnium poëta : 5
Tanto pessimus omnium poëta,
Quanto tu optimus omnium patronus.
6. Hunc versum abesse in melioribus libris affirmat Vossius, quo quidem sub
lato nec sensum turbari idem existimat ; cum quantus, qualis et similia pronomina
absque relativis poni soleant ; quod quamvis in nonnullis locis verum est, vid.
Drackenborch. ad Liv. IX. 36. §. 2. Tom. II. p. 985. id tamen parum commode
huic loco accommodari posse videtur. Librariorum fortasse incuria ob verborum
repetitionem, ut sæpe factum est, hic versus excidit.

M. T. Ciceroni, cui obstrictus pro incomparabilibus. Sic supr. Carmen

re quapiam tenebatur Catullus, gratias
in hoc carmine agit, quas potest maxi
mas, et quanto ipse se omnibus poëtis
inferiorem fatetur, tanto illum omnes
oratores eloquentia superare ait.
2. Quot sunt, quotque fuere, nota lo
quendi forma de rebus vel hominibus
XXIV. 1—4.
O qui flosculus es Juventiorum,
Nom horum modo, sed quot aut fuerunt,
Aut posthac aliis erunt in annis.
cf. supr. Carm. XXI. 2. et 3.

- • -

CARMEN L.
AD LICINIUM.

'HESTERNo, Licini, die otiosi

Conveneral die quodam inter Catul
lam et Calvum Licinium, otio, quo
fruebantur, ita uti, ut versibus invi
cem se lacesserent, et alter ad alterius
in Catulli tabellis scriptos versus re
sponderet. In quò quidem certamine
poëtico Calvi sale et leporibus ita abrep
tus fuit Catulli animus, ut domum re
versus, cum totus esset in repetendis
et admirandis Calvi facetiis atque le
poribus, nec cibo nec somno juvaretur.
Scripsit igitur in hac ipsa graviori
animi affectione hoc poemation, quo
misso non solum indomitum, quo ob
privatam ejus absentia voluptatem nunc
crucietur, significaret dolorem Licinio,
sed eundem quoque, ut summo, quo
flagret, secum versandi colloquendique
quam primum satisfaciat desiderio,
per Nemesin obteslaretur. De Calvo
Licinio vid. supr. ad Carm. XIV.
 C ARMIEN L. 91

Multum lusimus in meis tabellis,

Ut convenerat esse ; delicatos
Scribens versiculos uterque nostrum,
Ludebat numero modo hoc, modo illoc, 5
Reddens mutua per jocum atque vinum.
Atque illinc abii, tuo lepore .

Incensus, Licini, facetiisque, . . , ,

Ut nec me miserum cibus juvaret,
Nec somnus tegeret quiete ocellos, 10
Sed toto indomitus furore lecto
Versarer, cupiens videre lucem,
Ut tecum loquerer, simulque ut essem.
At defessa labore membra postquam
3. Ut convenerat esse, dedicatos in Patavin. altero, male!

2. Multum lusim. in meis tab. versi
bus enim àvroax£\azri in pugillaribus
exaratis boni etiam nonnunquam poëtæ
animi causa ludere solebant, frequen
tius tamen poëtæ deterioris notæ. Ho
rat. Sat. I. 4. 13. seqq.
Ecce
Crispinus minimo me provocat: Accipe,
si vis,
Accipe jam tabulas, detur nobis locus,
hora,
Custodes: videamus, uter plus scribere
possit.
3. Ut convenerat esse, supple otiosos,
et explica: ut conventum inter uos
fuerat hoc die esse otiosos ; sic omnis,
puto, qua impediti tenenturinterpretes,
remota erit difficultas. Male in edi
tione Bipont. et aliis interpungitur
post delicatos, quod ad versiculos refe
rendum est; delicati versiculi sunt jo
cosu.
6. Reddens mutua sc. carmina, quod
sæpe omitti solet. Sic apud Virgil.
Eclog. VII. 22.
——proxima Phæbi
Versibus ille facit.
ubi si ad proxima supples carmina, non
opus est cum Heynio statuere τὸ pro
arima tanquam neutrum absolute posi
tum esse pro prorimos. cf. Vir. Eclog.
IX. 36. et Aen. II. 239. reddere mu
tua igitur est quasi alternis canere.—
• per jocum atque vinum insolentius dic
tum videtur per vinum ; sed vid. exem
pla apud Drackenborch. ad Liv. LX.
7. 9. Tom. V. p. 439. supra dicebatur
Carm. XII. 2. in joco atque vino.
7. Illinc abii, ex hoc certamine.
8. Incensus non ira ob præreptam
sibi in hoc certamine a Calvo palmam,
sed in bono sensu : facetiarum admira
tione inflammatus, plane iis abreptus
et in una harum facetiarum cogitatione
defixus.
9. Me miserum, vehementiori animi
affectione impeditum.
10. Nec somnus tegeret quiete ocellos.
ornate additum est τὸ quiete, indomi
tus sc. somno, furore, ob furorem. vin
<ere igitur et domare furentem et ni
mium sibi indulgentem animum somnus
nequibat.
14—15. Versus ornatissimi ! defessa
laboreversaudo et circumagitando mem
bra semimortua elanguida, inertia et
adeo viribus exhausta, ut vix amplius
versari et promoveri in lectulo possent,
qualia fere sunt, quæ morte appropin
quante deficere incipiunt.
 92 C. VALERII C AT UILLI

Semimortua lectulo jacebant, 15

Hoc, jucunde, tibi poema feci,
Ex quo perspiceres meum dolorem.
Nunc audax, cave, sis ; precesque nostras,
Oramus, cave despuas, ocelle,
Ne poenas Nemesis reposcat a te : 20
Est vehemens Dea; lædere hanc caveto.

19. Cave despuas ocello vitiose in quibusdam cum vett. tum recentioribus; nam
quis unquam dixerit: ocello aliquem despuere?
20. Ne pænas Nemesis reponat : Ate est vehemens Dea Meleag. Voss. et editor
Cantabrig. sed quilibet, opinor, vulgatam sine hæsitatione præferet.

17. Meum dolorem, quem tui desi
derio capio.
18. Precesque nostras refer ad vers.
13. optat nimirum et precatur, ut
quamprimum Calvus una secum esse
velit.
19. Despuas, respuas et a te amoli
`aris; ductum inde, quod, qui rem mali
ominis vel etiam homines sibi invisos
aversarentur, ter in sinum despuere
solebant. Tibull. I. 2. 96. Theocrit.
Idyll. VI. 39. et XX. 11. ocelle, caris
sime, quem jam supra Carm. XIV. 1.
plus oculis a se amari dixit.
20. Nemesis superbiæ ultrix Ma
crob. Saturn. I. c. 21. Nemesis quæ &om
tra superbium colitur. cf. Vulp. et Her
derum in zerstrente Blätter T. II. p.
230. seqq.
21. Est vehemens dea : graviter su
perbos ulcisci solens. Gagù; £sfic.

—_•_—

CARMEN LI.
AD LESBIAM.

ILLE mihi par esse Deo videtur,

Beatum et vere divina sorte, vel si
quid ultra, illum frui putat, cui tam fe
lici esse contingal, ut Lesbiam conlra
intueri et dulces ejus voces captare
possit, qua quidem obtingente sibi fe
licitate sensibus adeo se privari et fu
rore corripi fatetur.—Quam studiose
Græcorum vestigia presserit Catullus,
vel ex hoc carmine dilucide apparet,
quod ad singnla verba pæne, ut infra
Carm. LXVI. de coma Berenices ex
Callimacho, expressum et translatum
dedit ex Sapphus quodam carmine,
servato illo nobis a Longino de Subli
mitate cap. X. ubi si quis acutissimi
harum elegantiarum arbitri de s subli
mitate hujus carminis legerit judicium,
nec meam nec me peritiorum, opinor,
commendationem desiderabit.—In gra
tiam juvenum, ut, perfectissimo veræ
simplicitatis et maturalis pulchritudinis
exemplo ante oculos posito, summam,
nisi omni. sensu pulchri destituti sint,
ex instituta utriusque carminis com
paratione percipiant voluptatem, subji
ciendum curabo venustissimum Sap
phus odarion, modo de nexu ultimæ
strophæ, quam sensu suo ductus Sap
phicæ imitationi Catullus addidit, quæ
dam præmisero. Profecto euim in ex
 CARMIEN ' LI.
Ille, si fas est, superare Divos,
plicando hoo carmine vere et turpiter
abusi sunt otio, qui cum nexum ulti
mæ strophæ cum cetero carmine sen
su suo non possent assequi, insulsissi
ma ad hunc locum vendere et lecto
ribus obtrudere non erubescerentjudi
cia. Sic Vossius Catullum otio in adeo
tenui re, vertendo Sapphus carmine,
diutius abuti nolentem abrupisse et
hoc nomine ultimam stropham addi
disse censet, quo quid ineptius a viro
docto vix dici et in medium proferri
potuit; alii, qui mollius de Catulli in
genio sentirent, fragmentum certe alius
carminis, cujus initium perierit, puta
runt.—Haud raro nimirum factum est,
ut in locis poëtarum pulcherrimis, præ
cipue iis, ubi amatorum modo ferven
tissimo amore flagrantium, modo eidem
renunciantium, modo- supplicantium,
modo superbientium, modo laudanti
um, modo objurgantium, modo exsul
tantium, modo dolentium, egregie se
invicem quasi trudentes animi motus
expressi eorumque imagines vivis co
loribus adumbratæ sunt, egregie hallu
cinarentur eorum interpretes et frustra
cogitationum nexum quærentes istos
locos impugnarent, turbarent, luxarent
vel certe reprehenderent. Quaquidem
in re præ ceteris turbas dedisse mag
num Scaligerum ex ejus trajeclionibus
in Tibullo et Propertio audacter tenta
tis satis constat. At profecto non sola
doctrinæ copia [quam quis ausit dero
gare Scaligero, Vossio et aliis?] in ex
plicandis poëtarum carminibus juva
mur, sed feliciter in iis interpretandis
versaturi, eorum sensum potius quasi in
duere, eorum statum et conditionem su
bire et in animo nostro in eorum locum
nos surrogare debemus. In quam rem
vide, quæ præclare disputat Heyne ad
Tibull. de codic. et editt. p. XVI. edit.
nov. Idem valet de ultima stropha
•ragâ orgoor?owiaw carmini nostro addita,
qua ex meo quidem sensu maxima
omnino eidem conciliatur dignitas et
majestas. Quodsi enim tibi finxeris
Catullum, cum imitalionem Sapphicam
ad Lesbiam suam translatam pæne fi
98
nierat, seriori cogitatione instituta et
causa insani amoris et ineptiarum in
otio inventa, post breve temporis inter
vallum in hæc verba erupisse :
Otium, Catulle, tibi molestum est,
haud scio, an hic locus inter præstan
tissimos Catulli locos habendus et gra
vitate ceteris omnibus pracferendus
sit?—In eodem animi statu, quo mlti
ma hujus carminis stropha scripta est,
scriplum etiam videtur Carm. VIII:
Miser Catulle, desinas ineptire: et sic
sæpe apud amantes repugnantes plane
invicem se excipiunt animi motus. Sic
Tibullus I. 4. 75—81. qui modo jac
tanter se professus fuerat magistrum
spretis amatoribus, et cuilibet se adi
turo Veneris præcepta promiserat, eo
dem fere momento v. 82. infr. furit,
nec ulla arte indomito amoris furori
resistere potest. Sic apud Terentium
in Eunucho Phædria, in cujus mira arte
adumbrato charactere absolutissimum
veri amatoris habes exemplum, modo
aestuat, modo animi mollitiem ejicere
tentat, modo ad pristinam insaniam re
dit.—Nec tamen in amore tantum ejus
modi conversiones apud magnos et ly
ricos præcipue poëtas locum habent,
sed etiam in tractandis aliis rerum ar
gumentis cum gravioribus tum ludi
cris. Sic Noster supra Carm. XXII.
postquam salse perstrinxerat Suffeni
φλavriav, repente ad se redit vers. 18.
ubi cf. argumentum.—Sed ut in gratiam
redeam cumiis, quibus levia forte,quæ
in hanc rem attexere sustinui, videan
tur, apponam nunc Sapphus odariom,
ut legitur illud apud Longin. ex re
censione Mori p. 62—66.
�aiwvrai μοι xiyo; foroc Stoiorw
"Eμμεν' άνάς, έστις ivavrtoc τοι
'i{àwtt, xaì wAaziov άλύ φωνού
a ac ύraxoùit,
Kaì yελεῖς ίμερόεν· τὸ μοι τὸν
Kag?iav iv στ#$soriy irriaarty
'nc yàp £f?» ars, 8£oxí»ς με φωνὰς
où8Év ir' iwsi
'Aλλά wap4p4iv yA&zara iayi* Asrrów 8'
94 C. VALERII CATULLI

Qui sedens adversus, itentidem te

Spectat et audit
Dulce ridentem, misero quod omnes 5
Eripit sensus mihi: nam simul te,
Lesbia, adspexi, nihil est super mi
# . # *

Lingua sed torpet : tenuis sub artus

Flamma dimanat : sonitu suopte 10
Tintinant aures : gemina teguntur
Lumina nocte.
Otium, Catulle, tibi molestum est;
7. Suprema in nonnullis apud Stat. * * * hanc lacunam olim explevit Parthe
nius ita : Quod loquar amens, et Corradinus de Allio : voce loquendum. certe tale
quid postulant verba græca Cgoχίως με φωτάς οὐδέν ἐπ' sfiwst. 7 Sed quis ausit in
textum recipere, quod in ejusmodi veterum scriptorum lacumis non nisi ingenio
V. V. D. D. suppletum et prolatum fuit ; aeque ac si quis quartam Sapphici car
minis stropham, quam intactam reliquerat Catullus, a Statio, Jan. Dousa fil. et aliis
imitatione expressam Catullianæ imitationi sociare velit.
9. Tenues in quibusdam, male ! nam est in Sapphus carmine Aertöv πῦp.
10. Suapte pro sponte absolute positum vult Vossius, in quam rem laudat
Lucret. VI. 755. sed ibi in optimis libris legitur sua vi.
11. Tinniunt Muret. Gryph.

Aύτ{wa xp£ σύς ύπο8e8g6paaxev proprie de rebus fluidis dicitur, elegan

'owrársororw 8' où8èv àpnpw, irrijopw
ßεῦσι δ* äxovai*
3. Sedens adversus, e regione, ivay
riog. Francogalli: vis à vis.
5. Dulce ridentem. notissimus ille
locus Hor. Od. I. 1. 22. 23. Dulce
ridentem Lalage namabo, Dulce loquen
tem.—quod intellige rò spectare et audire
Lesbiam.—misero mihi, misere mihi a
manti.
, 6. Simul pro simulac, ut sexcenties
etiam in pedestris orationis scripto
ribus.
9. Lingua sed torpet: signum ferven
tissimi amoris. Sic in veteris carmi
nis fragmento Æditui, quod servavit
Gellius Noct. Attic. c. 9. verba labris
abire in amore dicuntur. Hor. Epod.
XI. 9. languor et silentium amantem
arguit. cf. eundem Od. IV. I. 35. 36.
et Lessingii Schrjften dritter Theil. p. 50.
—tenuis flamma, subtilis et mollis. di
nanat, permeat: dimanare autem, quod
ter jam transfertur ad ignem tacite et
celeriter serpentem. Sic manare et
permanare apud Lucret. et alios de
igne dicitur.
13. Otium, Catulle, tibi molest. Com
parandus omnino cum Nostro locus
suavissimus Ovidii Remed. Amor. dig
nus ille profecto, qui totus a vers. 135
—151. et seqq. ab omnibus juvenibus
iterum iterumque legatur, et in succum
et sanguinem, quod vulgo aiunt, ver
tatur. Quædam saltem ex illo delibare
liceat. 139. seqq.
Otia si tollas, periere Cupidinis arcus;
Contemtæque jacent, et sine luce, faces.
Quam platanus vino gaudet, quam popu
lus unda,
Et quam limosa canna palustris humo,
Tam Venus otia amat. qui finem quæris
amoris ;
[Cedit amor rebus] res age: tutus eris.
et paulo post. v, 149.
 CARMEN LII. 95

Otio exultas, nimiumque gestis:

Otium et reges prius, et beatas 15
Perdidit urbes.

Desidiam puer ille [Amor] sequi solet,
odit agentes ;
Da vacuæ menti, quo teneatur, opus.
f .
cf. Terent. Heautont. I. 1. 57. ' '
15. Otium et reges cet. vid. quæ ad
hanc sententiam illustrandam attule
runt Statius et Vulpius.
. *

CARMEN LII.
AD SE IPSUM DE STRUMA ET VATINIO.

QUID est, Catulle, quid moraris emori?

Sella in curuli Struma Nonius sedet:
Per consulatum pejerat Vatinius.
Quid est, Catulle, quid moraris emori?
1. Quod moraris Muret. cujus lectionis patrocinium in se suscepit Vulpius,
usus auctoritate Ciceronis, qui semper dicere soleat: quid, quod. sed in omnibus,
quæ produxit, exemplis r$ quod conjunctivus jungitur; et sic debebat etiam esse:
moreris ; at omnes codices et libri veteres conspirant in lectionem quid, quæ
multo magis animum concitatiorem exprimit.

Catullus, cum homines indignissi multi apud veteres a nævis corporis

mos, Nonium Strumam et Vatiniam,
ad summos honores, hunc quidem ad
consulatum, illum ad ædilitatem præ
turamve evectos videret, ob vix feren
dam rei indignitatem non amplius in
terra sibi morandum putat.—Simili fere
animi indignatione Horat. Epod. IV.
invehitur in Mænam, Pompeii liber
tum, qui levitate et perfidia usque eo
pervenerat, ut non solum divitiis, sed
equestri splendore adeo superbiret.
2. Struma Nonius. meminit ejus Plin.
Hist. Natur. XXXVII. 21. cujus dis
tinguendi causa addit: quem Q.Catullus
poëta in Sella curuli visum indigne tu
lit—Struma est cognomen a struma,
cervicis quodam tumore; cujusmodi
traxerunt cognomina; ad locum Plinii
de hao gente agit Harduinus. Cæte
rum cum aliunde, quos honores gesse.
rit Nonius, non constet, ex sella curu
li, magistratuum majorum insigni, in
qua sedisse dicitur, Censorem vel Præ
torem Ædilemve illum fuisse certe col
ligere possumus. Sedet cum contem
tu de homine ignavo et stulto. cf. ad
Carm. XXXVII. 6.
3. Vatinius, qui fuit consul cum Q.
Fusio Caleno anno U. C. DCCVII. cf.
supra ad Carm. XIV.—3. pejerat per
consulatum ; jurare enim per carissi
ma quæque præcipue sacrosancta sole
bant, eo gravius igitur commissum per
ea fuit perjurium.
96 C. VALERII CATULLI

C AR. M E N LIII.
DE QUODAM ET CALVO.

RisI nescio quem modo in corona,

Qui, cum mirifice Vatiniana
Meus crimina Calvus explicasset,
Admirans ait hæc, manusque tollens :
Dii magni, salaputium disertum ! 5

1. E corona affert Meleager e libro Comelini, quam eonfirmat Papyr. Pal. et

libri editoris Cantabrig. cui favet etiam Edit. R. antiquissim, ubi est: et, corona.
5. Alii saluputium, vel saliputium, vel salapusium, vel sapientium, vel salapi
chium, vel solopugium, vel salicippium, vel sallicippium, vel salapantium, vel holo
pachium, vel ascolapatiom, vel colabotiom, vel—ohe! sat prata biberunt! tollite ma
nus et admiramini diserta criticorum salaputia!!!

Ridendi causam dederat Catullo qui
dam ex populo, qui Calvum, audita
ejus multa vi et arte in Vatinii crimina
habita oratione, disertum Salaputium
vocarat.
1. Corona est circulus hominum,
qui judicium in foro audiendi causa ab
omnibus partibus cingunt.
3. Calvus. de Calvo et Vatinio cf.
ad Carm. XIV.
4. Manusque tollens, x£pac àvaaxfi
pusvoc. morem veterum, summam subla
tis manibus admirationem exprimen
tium, notarunt et multis exemplis illus
trarunt Nic. Heins. et Burmannus ad
Petron. c. XL. -
5. Dii magni. cf. ad Carm. XIV. 12.
salaputium disertum. in constituenda
vocis insolitæ et nuspiam apud ceteros
scriptores occurrenlis lectione salapu
tium, superare fere se invicem studue
runt interpretes argutiis et figmentis
lepidissimis, quorum novis figuris et
facetis imaginibus uno obtutu, si lubet,
oculos tuos pascere potes in Var. Lect.
Quod pro re sua propugnanda quisque
attulerit, nec angusti chartæ fines ca
piunt, nec, ut recensendis vel refutan
dis ejusmodi vanæ doctrinæ specimini
bus immorer, ab ingenio meo impetrare
possum. Omnis lis componi poterat
loco Senecæ Controv. III. 19. ubi de
eodem Calvo: Erat enim parvulus sta
tura, propter quod etiam Catullus in
hendecasyllabis vocat illum sa lap u
t i u m d isert u m ; sed et ibi libri
turbant, et eadem fere in Senecæ loco
conspicitur lectionis varietas. Ac
quiesco igitur in lectione salaputium,
quam optimorum tam Senecae, quam
Catulli, quibus se usum esse affirmat,
codicum auctoritate defendit et erudite
de hoc loco disputat Scaliger ad Ca
tal. Poët. III. Epigr. 238. in Antho
log. Burman. Secund. Tom. I. p. 676.
Putat autem Scaliger, salaputium esse
nutricum ύττοwogiopwów tractum a putus
vel pusus, [wóz$*w, unde præputium
est] a qua parte suos alumnos per las
civiam non modo putos sed etiam sala
putia, quasi tu salaces caudas dicas,
appellarint.—Quodcunque demum sit,
vel ex quocunque tandem fonte hanc
appellationem haustam putaveris, vi
dentur certe Romani voce salaputium
vel huic simillima, cujus optio tibi da
tur in Var. Lect. in vita communi vel
conviciandi vel blandiendi et jocandi
causa hominem pusillum denotasse,
quemadmodum fere plebecula apud
nos in quibusdam regionibus hominem
pusillum vocare solet einen kleinen
Puts, quod ipsum fortasse a Putus
vel pusus tractum est. Sensus igitur
est: Di magni, quanta eloquentia la
tet in hoc pusillo corpusculo!
 CARMEN LIV.

CARMEN LIV.
AD CAESAREM.

OTHoN Is caput oppido pusillum,

Vetti, rustice, semilauta crura,
Subtile et leve peditum Libonis;
Si non omnia displicere vellem
Tibi, et Fuffitio seni recocto. 5

Tres primi versus male in quibusdam editionibus antecedenti carmini annexi

sunt. -

1. Post oppido in quibusdam vett. editt. additur est: quod haud dubie intrusum
est ab illis, qui nexum carmiuis non caperent.
2. Hic versus in quibusdam editt. post sequentem demum ponitur, quod etiam
salva sententia fieri potest. Cæterum hic quoque versus, ut totum carmen varias
formas in vett. editt. induit; in vetustioribus sine sensu legitur: At en rustice
vel rusticæ—Heri rustice Gryph. Muret. Etri rustica semiplota crura Scalig.
Voss. at in libr. MSC. teste Vossio legitur Etri vel Veteri, unde Vossius finxit
nostram lectionem Vetti! in aliis est Peti vel Peri.
4. Sed nom Muret.
5. Suffecio Venet. Gryph. Muret. plane sic variant libri apud Liv. in hoc
nomine I. 23. ubi vide Drackenborch. p. 98. Sic supra Carm. XXII. 11. pro
Suffeno in nonuullis legitur Fuffeno.
Urbanitatis et honesti sensum abju spurcus homo usquequaque ejusmodi
dicat Cæsari, quem una cum sene Fuf nasorum pestem clamculum emittere.
fitio homines quosdam deformes, sor 5. Seni recocto. senex recoctus dictus
didos, et obscenos in deliciis habere videtur is, qui rerum, in quibus diu
intellexerat. multumque agitatus et longo earum
1. Ex versibus hujus poematii non usu quasi subactus fuit, multam peri
nisi Sibyllæ interpretatione sensum ali tiam sibi contraxit, vafer, astutus; nos
quem elici posse putabant Muretus, in vita communi, ein ausgefeimter. cf.
Vossius et alii ; sed profecto, ut nunc Hor. Sat. II. 5. 55. ubi scriba in ean
illi leguntur, sine Sibyllæ afflatu in dem, puto, sententiam recoctus dicitur.
eorum mysteria penetrare possumus; ubi cf. Torrent. et Lambin. add. Nie.
sensus totius epigrammatis redit fere Heins. ad Val. Flacc. VI. 444. Simili
eo : ** O Cæsar[rustice], agrestes plane modo apud Phædr. IV. 1. mus re tor
mores sectaris et ab urbanitate et sensu r id u s, qui sæpe laqueos et muscipula
pulchri alienissimus es—nam quamvis effugerat et procul insidias hostis calli
non omnia et quælibet, certe tamen di cernebat, mihi explicandus videtur.
admodum pusillum caput Othonis, Nisi forte senex recoctus dicatur is, qui
Vetti squalorem et spurcitiam, cani senectutem viridem et crudam agit,
nam Libonis impudentiam tibi et Fuf qui juventutem recuperasse videtur;
fitio displicere vellem; sentio quidem, mos: verjüngt. Sic certe anus vino
te, unice Cæsar, iterum iambis meis recocta dicta videtur apud Petron.
indignaturum esse, sed non merentur Fragm. p. 865. in Burmanni edit. se
veritatis intérpretes hanc tuam indig cund. Respicitur enim fortasse in hac
nationem.” locutione fabula Aesonis, Jasonis pa
3. Subtil. et lev. ped. Lib. crepitum tris, a Medea cocti et juventuti res
ventris. wopòv, Solebat autem iste tituti.
O
98 C. VALERII CATULLI

Irascere iterum meis iambis

Immerentibus, unice Imperator.
7. Unice Caesar vid. ad Carm. XXIX. 12.

-_ •_—

CARMEN LV.
AD CAMERIUM.

OrAMUs, si forte non molestum est,

Demonstres ubi sint tuæ tenebræ.
Te quæsivimus in minore Campo,
1. Oro,si forte Stat.—Oramus, tibi forte ni molestum est Gronov. ad Liv. VII. 13.
2. Tu aelatebræ Gryph. Muret. Eodem modo variant libri apud Stat. Achill. II.
243. ubi pro tenebris Cod. Voss. latebris offert. cf. Burman. Sec. ad Anthol. T. I.
. 70.—tuæ tabernæ ex antiqua, ut ait, scriptura reponit Scalig. quam lectionem
probat Vulpius: at nostra multo aptior est, et nititur auctoritate L. MSS. et om
mium antiquissimarum et optimar. Editt.
3. Te campo quæsivimus minore Scalig. ex suo libro, quem sequitur Vossius.

Quærit ex Camerio, quem frustra
ubique locurum exquirere et ad sum
mam usque defatigationem huc illuc
discurrendo indagare studuerat, quo
tamdem locorum lateat, quave puella
detineatur, eumque audacter sibi com
mittere et palam facere jubet amorem,
qui utique amico sermonis gaudeat
eommercio, misi tacendo et occultando
sibimet ipse ejus fructus intercipere
velit. — Contra leges hendecasyllabi
sæpius in secunda sede hujus carminis
pro dactylo ponitur spondæus, quo
quidem versus genere et numeris tar
digradis ipsam Catulli, quam circum
cursando sibi contraxerat, lassitudinem
expressam esse non inepte putat Vos
sius. Sed cum alii nimis offenderentur
hoc in secunda sede posito spondæo,
alii, ut Vossius, in illo servando et
exsculpendo nimis sibi indulgerent,
adeo Criticorum manus in lectiones
hujus carminis sæviit, et pro suo quis
que arbitrio et aures demulcente nu
merorum modulo illas diffinxit, [vid.
Var. Lect.] ut antiqua et genuina hu
v *
jus carminis forma vix nunc restitui et
ab adspersis maculis purgari posse
videatur.
1. Si forte non mol. est. urbana et
venusta per preces aliquid impetrandi
formula. cf. Mart. I. 97. 1. Sic Græci:
st vi p.) Aprę.
2. Demonstr. ubi s. tuæ tenebræ, h. e.
quo obscuro et latebroso loco lateas ;
per tenebras, ut ex sequentibus ap
paret, haud dubie innuitur lupanar ali
quod; in locis abditis enim et a luce
publica quasi remotis operam suam ad
dieere solebant quæstum corpore fa
cientes meretriculæ; hinc homines li
bidinosi dicuntur apud Plautum Bacch.
III. 3. 20. in locis latebrosis versari.
3. In minor. Campo scil. Martio, qui
vocatus quoque fuit Campus Tiberinus,
nunc Campo di Fiore. vid. Cl. Adleri
ausführliche Beschreibung der Stadt
Rom. Altonae 1781. p. 301. Eundem
campum Cælimontanum et subsequenti
tempore Lateranum appellatum esse
idem Vir. Doct, observat libro laudato
p. 154.
 CARMEN LV. '
Te in circo, te in omnibus libellis,
Te in templo superi Jovis sacrato,
In Magni simul ambulatione:
Femellas omnes, amice, prendi,
Quas voltu vidi tamen sereno;
4. In omnibus tubernis Gryph. Muret.—in omnibus tabellis in quibusdam.—in
omnibus plateis Heins. Cod. vet.—in omnibus labellis tentat Stat. et de-thermis et
balneis explicat.—in omnibus locellis conjecit olim Parthenius.
5. Summi Jovis Vossius ex suo libro præfert.
7. Praehendi vitiose in Venet.
8. Quas vultu mage vidimus sereno Gryph.—Quas vultu vidi tamen serenas.
Muret.
4. In circo, haud dubie Circo Maxi
mo, inter Palatium et Aventinum sito,
in oblongam et ab altera parte rotun
dam formam et ab altera rectam ex
structo, in quo ludi equestres, qui inde
Circenses dicuntur, habebantur, cf.
Liv. I. 35. et ibi B. Strolh. cæterum
de eircis Romanis post Donat. Rom.
Vett. et Nov. III. 14. Salmas. ad Solin.
p. 635. et alios sedulo exposuit Cl.
Adler libr. laud. p. 325—329.—in om
*mibus libellis h. e. tabernis librariis. res
enim venales ex attico loquendi more
pro ipsis locis vel tabernis, ubi ve
nales habentur, ponuntur. Commode
ad locum nostrum illustrandum laudat
Vossius Pollucem IX. 5. cujus verba,
ut a Vossio et in libro MSC. Junger
manni leguntur, juvat apponere: "Ev 8è
•r&w xoiv$v 8£λιοθήxat, à &ς "EvwoAi; φn
oriv, o5 rà ßißAia &via, ἐν τόπον xaì. &-
orA3; 8,3xta ixäxovv oi 'Avrixol, &arrse xa?
•roùg άλλους r6wov; anrò r&v iy aùrro{; ori
orgaarwopwiwow, &c si φafiy, âmrjx6ov, sic
<róJov, xaì sic ròv oîyow, xa\ είς τούλειτον,
xal slc rà; χύτgac.
5. In templo sup. Jov. sacrato : in Ca
pitolio, ubi Jovi supremo templum a
Tarquinio Prisco sacratum fuit. Liv.
H. 38.
6. In Magni sim. ambul. h. e. por
tion Pompeiana prope theatrum Pom
peii, ab utraque parte multis arbori
bus consita, unde poëtis dicitur umbra
Pompeia, Propert. IV. 8. 75. Ovid.
Art. Amand. I. 67. de qua ad utrum
que locum plura notarunl Interpretes.
Adde imprimis Vitruv. V. c. 9. et Ad
99
5
leri ausfuhrliche Beschreibung d. Stadt
Rom. p.310.—Pompeius autemhonoris
causa passim vocatur simpliciter Mag
mus. Mart. XI. 5. 11. Et te privato cum
Cæsare Magnus amabit ; de quo cog
nomine quando illi datum, Scalig. ad
Euseb. p. 154. 6. Cæterum egregie ad
rem cum Nostro Vulpius comparat
Plaut. Amphitr. IV. 1. 3. ubi Amphi
truo:
Nam omnes plateas perreptavi, gymnasia
et myropolia:
Apud emporium atque in macello, in pa
læstra atque foro;
In medicinis, in tonstrinis, apud omnes
aedes sacras
Sum defessus quaeritando, nusquam in
venio Naucratam.
in quo loco observa, rò in medicinis eo
dem modo ut v. 4. in libellis, dictum
essede tabernis, ubi medicina venditur.
7. Prendi h. e. rogavi. prendere ali
quem eleganter dicitur, qui aliquem
prehensa manu rogat, vel in via sibi
occurrenlem colloquii causa seducit.
Terent. Phorm. IV. 3. 15. Prendo ho
rninem solum. Cic. ad Div. VIII. 11.
prendimus eum, h. e. rogavimus,
8. Quas vultu, vidi tamen sereno.
h. e. illas tamen præcipue, quas vul
tum serenum præ se ferre videbam vel
his verbis, ut te mihi redderent, im
pensius rogabam. has te flagitabam
pro vulgari ab his te flagit. vel has
de te flagitabam : quamquam et hnjns
formæ, ubi duobus accusativis flagiture
jungitur, usus non adeo infrequens est.
100 C. VALERII CATULLI

Has vel te sic ipse flagitabam: .

Camerium mihi, pessimæ puellæ. - 10
Quædam inquit, nudum sinum reducens:
En hic in roseis latet papillis.
Sed te jam ferre Herculei labos est.
Tanto te in fastu negas, amice.
Dic nobis, ubi sis futurus: ede, 15
9. Avellite vel aulite sic ipse in libr. MSS. teste Meleagro, qui inde sine sensu
proponit : Ah vult in, sic ipse flagitabam Camerium mihi, pessimæ puellæ—Avelli
sinite Avant.—has te sic tamen Gryph.—haste sic tantum Muret.—Ab vel te sic Scalig.
ünde ille fecit nostram lectionem Has vel te sic. at Vossius mavult Ah avellite ipse
flagitabam—in margine libri Heins. egregie ad sensum adscriptum fuit: Jumjam
τeddite sæpe flagitanti.
, 11. Nitidum sinum Stat.
13. Sed te quærere Herculis labos sit Gryph.—Sed te quærere jam Herculis labos
est. Venet. Muret.—Sed nae jam ferre Meleag.—At nostra lectio est in libris MSS.
Scalig. et Voss. edit. Cantabrig. et Edit. R.
14. Tanto ten' fastu in quibusdam vett. non male. vid. not.
15. Totum hunc versum glossema putat editor Cantabrig., ex cujus sententia
10. Camerium mihi : eleganter ad Brunck, T. II. p. 394. Epigr. XIX. 1.
exprimendum loquendi usum ex vita pnella dicitur siagópaao 8ος. -

communi petitum reticetur ejusmodi
fere verbum, reddite, indicate, ubi sit.
Spondæi loco in prima sede hujus
versus est tribrachys.—pessimæ puellæ
blande, ihr losen Mädchen. cf. supra
Carm. XXXVI. 9.
• 11. Nudum sinum reducens h. e. re
ducta veste sinum vel mammam nu
dans; expressum est illud Homericum,
ubi Hecuba, Hecloris ferocem ani
mum, ut intra moenia potius pugnare
et Achillis congressum vitare velit,
exserta et monstrata mamma, qua in
fans a se innutritus sit, flectere . et
frangere studens, dicitur :
13. Sed te jam ferre Hercul. labos
est: h. e. quæritando jam te ferre et tui
exquirendi causa omnes latebras per
reptare velle, res est immensi et vix
ferendi laboris.—Ferre aliquem non
possumus, cum ille nimiam molestiam
nobis creat, Malle Vossius ferre pro
adducere explicat, nec dubitat in rem
suam Ciceronis, Virgilii et aliorum
auctoritate abuti. Herculei pro Her
culis, ut (supra XXIX. 9.) Adoueuspro
Adonis: ubi cf. not.
14. Tanto te in fustu negas, h. e. ** em
insignem tuam, amice, superbiam, qua
amicorum adeo conventum vitas!” et

Kέλτον άνεμívm, itipp©, 8i aa&v àvia-xs.
sinum reducere igitur dictum est ut
pectus diducere pro nudare apud Senec.
Hercul. CEtae. v. 1669.
Mater in luctum furens
D id uae it avidum pectus, atque
autero temus
Ixserta vastos ubera in planctus ferit.
12. In roseis papillis. Sic apud Sosi
pat, in Anal. Vet. Poët. Graec. Brunckii
T. I. p. 504. Epigr. III. 6. μαζοῦ—
wåønc rsprwörspov xäAuxoc, et eodem
modo apud Rufim in Anal. Vet. P. G.
sic esl epiphonema, Magis tamen pla
cet, si hic versus per interrogationem
efferatur hoc sensu: “ adeone jam su
perbis, ut te convenire non liceat?” se
negare jam est alterius conventum vi
tare, aliquem latere velle. Præpositio
in τά fastu addita ragíAxat, ut sæpe :
exempla collegit Drackenb ad Liv.
Lib. I. 52. T. I. p. 207. præcipue ad
I. 56. T. I. p. 220. et quos ibi laudat.
— fastum, quem ei exprobrat, refer ad
amorem, quo nunc beatum illum frui,
et insolentius efferri putat.
 CARMEN LV. 101

Audacter committe, crede luci.

Num te lacteolæ tenent puellæ ?
Si linguam clauso tenes in ore,
Fructus projicies amoris omnes:
Verbosa gaudet Venus loquela. 20
Vel, si vis, licet obseres palatum,
Dum vostri sim particeps amoris :
Non custos si fingar ille Cretum,
locus ita distingui et legi debet : Dic nobis ubi sis futurus, ede hoc, Num te lae
teolae tenent puellæ ? Sed non sensit Vir Doctus, ejusmodi locos, ubi eadem sen
tentia ter et quater aliis verbis iteratur, egregie exprimere vehementiorem, quo
quid petitur, animi impetum.
16. Comiti hoc libenter vel licenter ede Venet. Gryph. Muret.—Audacter committe,
crede, licet Vossius; at nostram lectionem confirmant omnes libri MSS. Statii,
nisi quod in illis pro luci vitiose exaratum sit lucet, pro quo substituendum esse
suspicatur Statius Luci; sed primum non demonstrari potest, Lucium prænomen
fuisse Camerii, deinde multo magis respondet crede luci versui 2. ubi sint tuae
tenebræ ; eandem lectionem probat Scaliger.
17. Lacteolæ tenent papillæ in cod. Rom. teste Lipsio.
21. Vel signis licet obseres palatum vult Vossius. -

22. Dum vestri sim ego particeps amoris Gryph. Muret. Cæteræ corruptæ lec
tiones, quas editt. vett. et MSS. in hoc versu exhibent, vix commemoratu dignæ
sunt.
23. Sequentes decem versiculi adduntur in tribus antiquissimis editt. et in MSS.
L. teste editore Cantabrigiens. Carm. LVIII. ad Cælium de Lesbia, et ita esse
in plerisque MSS. affirmat quoque Vossius. Quem nunc in plerisque editt.
occupant locum, assignavit his versiculis Josephus Scaliger, quos tamen Vossius
nec in hoc loco commode se habere, sed ad præcedens Epigramma pertinere et
haud dubie deesse aliquid putat. Edit. Gryph. Muret. et alii constituunt eos
post versum 12. En hic in roseis latet papillis, Interim ex meo sensu aptissime hoc
ipsum carmen claudere videntur.
16. Crede luci, ex occullo in lucem ligenter celes, modo ego unus illius sim
profer. cf. Var. Lect. conscius.”
17. Lacteolae puellæ, candidæ, pul 23. Non custos si fing. cet. cum gra
chræ. aptior tamen videtur lectio in vitate denuo sub fine carminis repetit,
Var. Lect. proposita papillæ. se nullo modo, licet insigni currendi
11. Si ling. claus. cet. conferatur in volandive facultate instructus sit, Ca
hanc sententiam Tibull. IV. 7. 1. et ibi merium exquirere posse.—si pro quam
Brouckhus.—linguam clauso in ore te vis. cf. supra ad XXXIX. 11. fingar
nere, ut mox v. 21. palatum obserare, eleganter pro sim.—custos Cretum h. e.
ornate pro reticere, occultare. Talus, ærei corporis gigas, Europæ a
19. Fructus projicies, abjicies, per Jove datus, ut custos esset Cretæ,
des. quam singulis diebus totam circumisse
21—22. Vel si vis, licet obser. palat. dicitur. Locus classicus de illo est
cet. sensus : ** vel per me licet, si tibi apud Apollon. Rhod. IV. 1637—88.
hoc magis placet, nihil plane de amoris cum aliis ejusdem nominis passim con
tui lusibus mecum communices, modo fuuditur, de quo vide omnino sagacis
in partem quandam amoris tui veniens simum veterum mythorum Interpretem
mon plane a te sejungar.” aut sic: “ vel Illustr. Heyne ad Apollodor. in not.
si placet, alios omnes amorem tuum di 220. seqq.
 I02 C. VA L EP. II CATULLI

Non si Pegaseo ferar volatu,

Non Ladas si ego, pennipesve Perseus, 25
Non Rhesi niveæ citæque bigæ:
Adde huc plumipedes volatilesque,
Ventorumque simul require cursum,
Quos junctos, Cameri, mihi dicares:
Defessus tamen omnibus medullis, 30
Et multis languoribus peresus
Essem, te, mi amice, quæritando.
24. Pennjferve tres antiquissim. editt.—ceterum egregie ad rem in editt. Muret.
hic versus antecedenti praeponitur, ita ut hoc ordine et hac permulatione legantur
et intelligantur versus : Non si Ladas pennipesve Perseus, Nom si Pegaseo ferar
volatu, Non Rhesi m i ve is ei t i sque bigis.
26. Citaeque bigae invenit Vossius in exemplar. Mediolan. quod de curru Medeae,
utpote natae in oppido Cyta, intelligi posse autumat.
29. Mihi dicuris Gryph. Muret.
32. Esse in te vitiose in edit. Vossii.—mihi amice Venet. Gryph. Muret.

24. Non si Pegas.fer. volatu. Pega meri memorat Eustath. et Schol.

sus, equus ille alatus, Neptuni e Me
dusa progenies, quo per aërem vectus
est Chimæræ interfeclor, Bellerophon,
vel pueris nondum ære lotis notus est.
Apollodor. II. c. 3,
25. Non Ladas si ego sc. sim. Ladas
nomen celebris cursoris in Olympicis.
vid. Muret. et Vulpius.—pennipesve
Perseus ; profecturus ille ad necandam
Medusam accepit a Nymphis alata ta
laria [^rrwà mri8,Aa] Apollodor. II. c. 4.
Pausan. III. 17. p. 251. edit. Kühn.
mythum more suo explicat Illustr.
Heyne in not. ad Apollodor. p. 295.
26. Non Rhesi niv. cit. big. sc. si
mihi sint. Erant autem Rhesi, regis
Thracum, equi ex descriptione Homer.
Iliad. X. 435. Atvwötago, xiovoc, $uisiv 8'
avipaoiaiv ύματοι. Fabulam horum equo
rum, Trojanis fatalium, ad locum Ho
27. Adde huc plumipedes volatil. in
telligo omnes, quicunque vel alatis tala
ribus (plumipedes) vel omnino alis (vo
latiles) instructi fuerunt; pluribus enim
in veterum fabulis alata talaria affin
guntur. vid. nos iu Comment. de alatis
imaginibus apud veteres. Goth. 1786 p.
21.—Muretus plumipedes non male ex
plicat de Zethe et Calai, Boreæ filiis;
alati certe eorum pedes finguntur apud
Apollon. Rh. I. 219.
29. Quos junctos h. e. omnes; du
rius alii adjunctos suppleut currui.—
dicares, ad usum meum concederes.
30. Defessus tamen. ävaxάλου$o, hoc
loco animadvertit Vulpius, sed non
sensit particulam si v. 23, 24, 25. pro
quamvis positam esse.
31. Peresus, viribus exhaustus et con
fectus.
 C ARMEN TLVI. 103

CARMEN LVI.
AD CATONEM.

O ReM ridiculam, Cato, et jocosam,

Dignamque auribus, et tuo cachinno.
Ride, quicquid amas, Cato, Catullum :
Res est ridicula et nimis jocosa.
Deprendi modo pupulum puellæ 5
'Trusantem. Hunc ego, si placet Dionæ,

Pro telo rigida mea cecidi.

2. Dignam naribus legendum esse censet Scaliger.
3. Si quid amas in margine edition. Gryph.
5. Pupulum puellæ crissantem vult Vossius et explicat x£AwriXovra. nolumus
cum illo de obscenitate pugnare.
6. Sic placet Dionæ eleganter conjicit Stat.
7. Protelo pro adverbio accipit Vossius, ut sit jugiter, eodem tractu et tenore
avrróww;. cui subscribit Vulp. cf. Gesneri Thesaur s. v. protelum.

Catonem secum riderejubet ob rem, trudere, obscene dicitur de iis, qui

ut vocat, ridiculam et nimis jocosam,
si unquam res turpis et nimis obscena,
quam refert, ridicula et honestis auri
bus digna vocari potest. Immo vehe
menter dolendum est, Catullum in trac
tandis ejusmodi argumentis infamibus
tam turpiter abusum esse ingenio.
1. Cato. vulgo intelligunt Valerium
Catonem Grammaticum; sed quis Ca
tullum familiariter cum hoc Catone
vixisse præstet?
5. Deprendi verbum proprium de
iis, qui inopinati ab interveniente quo
piam in furtivo amore opprimuntur.
Sic xaraAapw3âwsw apud Græcos. Theo
crit. Idyll. IV. 60.
——^rg%av ye μέν άυτός ίπενθάν,
kai rorì rà pâvês uaríxap£ayov, άμος
impyst.
pupulum, admodum puerum, pusionem.
trusantem, trusare frequentativum a
irrito conatu stuprum puellæ inferre
allaborant.
6. Si placet Dionæ. pro formula illa
solemni, si Diis placet, accommodatius
jam dicit si placet Dionæ. Eleganter
autem formula illa solemni si diis placet
cum sale quodam uti solemns in descri
bendis rebus ineptis et ridiculis. vid.
Brisson. de Formul. p. 66. et 68.—
Sed, ut fatear, multo magis mihi arri
det conjectura Slatii, pro si rescriben
dum esse suspicantis sic, unde hic fere
sensus exit: sic enim puniendos vult
Venus, qui nondum ejus sacris initiati
temere illa contanainant. Diome, ma
ter Veneris, non raro pro ipsa Venere
ponitur.
7. Pro telo. teli loco rigida sc. men
tula. cecidi verbum obscenum de mari
bus, de quo vide Scioppium ad Lus.
Carm. XII. 1.
104 C. VALERII CATULLI
CARMEN LVII.
AD MAMURRAM ET CÆSAREM.
Pulchre convenit improbis cinædis
Mamurræ pathicoque, Cæsarique.
Nec mirum : maculæ pares utrisque,
Urbana altera, et illa Formiana,
Singularem Cæsaris et Mamurrae
morum similitudinem et mirificam inde
inter illos enatam unanimitatem familia
rissimamque consuetudinem salse de
scribit et exagitat. cf. omnino Carm.
XXIX.
1. Pulchre comven. improb. cinæd.
IMam. cet. h. e. arctissima inter Mamur
ram et Cæsarem ob unum idemque vitæ
studium intercedit necessitudo—ami
cissime Cæsar et Mamurra in unum
idemque conspirant.
2. Mamurrae pathicoq. Cæsariq. h.
e. tam Mamurræ quam Cæsari pathico.
Haud raro enim ita sibi respondent co
pulæ que que; nisi copulam que, primo
loco r& pathico additam, pro nimirum,
scilicet, explicare malis. pathicus, ut ci
^uedus, designat hominem mollem, qui
muliebria patitur, et fœdissima libidine
polluitur.
3. Maculæ pares utrisque cet. sen
sus: utrique enim eodem plane flagi
tiorum genere impressæ sunt maculæ,
quæ nunquam deleri et oblitterari pos
sunt; alteri quidem (Caesari) ob com
missa flagitia et nequissime disperdita
bona in urbe É ; alteri Mamurrae
Formiis [veteri Campaniæ oppido, ubi
ille natus fuit. observa autem τό illa
in versu 4. pro altera positum esse.
alter-ille pro alter-alter passim apud
bonæ notæ scriptores jungi solent. vid.
IDucker. ad Flor. IV. 7. 10. et Ioh.
Freder. Gronov. ad Liv. XXXV. p.
40.—Cæterum loquendi genus: macu
læ impressæ resident nec eluentur, haud
dubie ductum est ex placito illo philo
sophiæ Socraticæ, a Platone inprimis
in Phædone aliisque dialogis exposito
et exornato, ubi maculæ illæ et labes,
quas animus nimium in vita indulgen
do cupiditatibus sibi contraxerit, post
mortem etiam apud inferos conspici
nec ulla ratione elui posse dicuntur.
Locus classicus apud Platonem est in
fine Gorgiæ p. 356—60. et in Phæ
done p. 61. A. B. edit. Ffr. Dignus
est, qui in hanc rem consulatur, Mei
mersius, qui præclare veterum Philoso
phorum et imprimis Platonis placita ex
posuit, cum in tribus illis, quæ varia
rum dissertationum nomine inscripsit,
voluminibus,[Vermischte Schrjften] tum
in suavissimo et lectu dignissimo libro,
Geschichte der Wissenschqften in Grie
chenland und Rom. T. II. p. 404. seqq.
et 770. seqq. Ad hunc mythum sua
vissimum seu involutum fabulosa nar
ratione philosophema Platonicnm res
pexit etiam Virgilius in nobilissimo
illo loco Æneid. VI. 730—41. de quo
tres tantum versus describam:
Non tamen omne malum miseris nec fun
ditus omnes
Corporeæ excedunt pestes: penitusque
7necesse est
Multa diu concreta modis inolescere
fmiris.
ubi cf. Heyne in not. et uberiorem,
quam in hanc rem ex profundæ doc
trinæ copia suppeditat, disputationem
in Excurs. XIII. ad Libr. VI. p. 664
—669.—maculæ illæ flagitiorum im
pressæ apud Græcos vocantur modo
arriyaata, modo ävxai, modo μέλ»rsc,
modo wnAi8s; vel plenius äys%άλειπτa
övsibn-Alia loca in hanc rem congessit
Vulpius.
 CAR MEN LVIII. , 105

Impressæ resident, nec eluentur. 5

Morbosi pariter, gemelli utrique :
Uno in lectulo, erudituli ambo :
Non hic, quam ille, magis vorax adulter,
Rivales socii puellularum.
Pulchre convenit improbis cinædis. 10

7. Vulgatam distinctionem post lectulo tollit Meleager et respici pntat prover

bium uno in lectulo edocti : ita ut ambo in omnibus sibi simillimi et in eodem
quasi lectulo improbitatis nequiter instructi intelligantur.—Unilectuli conjeclat
Statius.
8. Magis voraae et adulter Venet.—Nom hic quam ille magis vorax adulter Rivalis
socius puellularum tentat Stat.—puellarum Vossius. In editionibus potioribus
constanter legitur rivales socii et puellularum ; at in edit. Bipont. quam sequimur,
copula et post socii omissa est, quæ profecto incommode post socii ponitur. Le
geudum fortasse rivales et socii puellarum, vel rivales sociique puellarum.

6. Morbosi pariter, turpi amore labo
rantes. vid. Bentleius ad Horat. Od. I.
37. 9.—gemelli : honestiori nomine ci
nædi vocanturfratres. cf. Burmann. Sec.
ad Anthol. T. I. p. 641.
7. Uno in lectulo, orìAλεκτgoi, summæ
et turpissimæ simul consuetudinis indi
candæ causa.—erudituli, eruditionis
gloriæ elevandæ gratia.
8. Voraae adulter, qui bona sua in
adulterio perdit et expatrat. cf. supra
Carm. XXIX. 6. Nolim huc trahere
obscenam significationem, quam infra
habet verbum vorare Carm. LXXX. 6.
9. Rivales socii puellul. h. e. socii
et una rivales puellularum. cf. War.
[Lect.

— •—

CARMEN LVIII.
AD COELIUM DE LESBIA.

CoELi, Lesbia nostra, Lesbia illa,

Illa Lesbia, quam Catullus unam
Lesbiam, præ ceteris omnibus olim ' Epist. Cicer. ad Div. I. VIII. in prie
sibi amatam, adeo a pristinis moribus : fat. ad Comment. in Epistolas Coelia
recessisse scribit Coelio, ut nunc vilis nas ; ad eundem Coelium pertinet in
simum in angiportis sit prostibulum. fra Carm. C.—Sed nimis argute Vic
1. Caeli. Non sine probabilitate qua torius et alii sub Lesbiæ nomine Clo
dam cum Pet. Victor. Var. Lect. Libr. diam latere putant, quam una cum Cœ
XVI. c. l. M. Coelium Rufum intelli lio amoris causa Catullum adiisse, et
gere possumus, in quem exstat oratio hinc nostram jam vocasse, frustra con
Ciceronis; fuit certe is, qui pro indole tendunt.
sua facile rebus amatoriis aures præ 2. Illa Lesbia: ipw4wriw3c additur et
beret. Accuratius de ejus vita, mori repetitur illa, h. e. olim tam amabili
bus et fatis exposuit Manutius , ad et honestis moribus conspicua, $i
P.
106 C. VALERII CATULLI

Plus quam se, atque suos amavit omnes,

Nunc in quadriviis et angiportis
Glubit magnanimos Remi nepotes. 5

5. Magnanimi Remi vult Vossius.

virgil. Æneid. II. 274. quantum muta
tus ab illo Hectore. cf. Hor. Od. IV.
13. 18. - bet in re rustica, et significat vel corti
3. Plus quam se cet. sic infra de
Lesbia Carm. LXXV. 1.
Nulla potest mulier tantum se dicere
amatam,
Vere, quantum a me, Lesbia, amata,
mea, es.
similis orationis color est supra Carm.
XXXVII. 12. et VIII. 5.
4. Angiportis: in vicis enim angustis
prostabant scoriilla abjectissima. Hor.
Od. I. 25. 10.
Flebis in solo levis angiportu.
5. Glubit h. e. masturbat. Eodem
δbscenitatis sensu deglubere occurrit
apud Auson. Epigr. LXX. 7.—glu
bere vel deglubere propriam sedem ha
cem detrahere vel granum tunica sua
nudare, quod ut multa alia ex re rustica
petita, ad obscenissimæ impuritatis ge
mus accommodatum est, pari modo ut
Græcorum arxoAwrrstv et áwroorxoAÜnrrauv.
vid. Casaubon. ad Athenæum III. 34.
vel 8í©sw, 8i4eo Sat, quod Vulpius ex
Glossis Philoxeni adducit, quem con
fer.—magnanimos Remi nepotes, h. e.
Romanos, quos eigowx£c jam vocat
magnanimos, qui potius ob turpissi
mum libidinis exercendæ genus, ut su
pra Carm. XXVIII. 15. Piso et
Memmius, vocari debebant opprobria
Remi.

C A RM EN LIX.

DE RUFA ET RUFULO.

BoNoNiENsis Rufa Rufulum fellat,

. 1. Rufa Rufum fellat Venet.—margini edit. Gryph. adscriptum est me rursum

fallit—Rufa Rufulum fallat ab antiquo verbo fallare pro fallere acriter defendit
Scaliger,

Rufæ cujusdam ex Bononia infi soriptum videtur, ab ipsa libidinis suæ

mæ conditionis, mulierculæ et fame
licæ, nequissimo modo abominandæ
Rufuli cujusdam libidini morigerantis,
infamiam notat et evulgat.—Rufuli
nomen accepit fortasse impurus iste
homo, quem diffamat, poëta et cujus.
diffamandi causa hoo carmen præcipue
ministra Rufa.—Ruforum gentem am
plam et honestam olim floruisse Bono
miæ observat Vulpins ex Martial, VI.
85. , sed hoc Catullianam Rufe nos
trae descriptionem vix potest suspeo
tam reddere.
1. Fellat. fellare proprie est lac su
 j ' ' CARMEN LIX.' » 107

Uxor Meneni, sæpe quam in sepnlcretis '.

Vidistis ipso rapere de rogo coenam, --- .

Cum devolutum ex igne prosequens panem ,

2. Urorne Meni? quod fecit ex veteri, ut ait, scriptura uxor nemeni Scaliger,
quem perperam sequitur edit. Bipont. nam præter Scaligerum veterem illam
scripturam nemo reperit, immo omnes libri MSS. quibus ceteri interpretes usi
sunt, constanter servant uxor Meneni.—signum interrogandi post Meneniet in fine
apparet in edit. Cantabrig.—in sepulchris Venet,

gere, quod, ut verbum inrumare, ad ex
secrandum libidinis genus translatum
est. Disertius foeda hujus obscenita
tis imago expressa est infra Carmen
LXXX. 8.
2. Sepulchretis, de locis sepulturæ
destinatis.
3. Rupere de rogo cænam : intellige
coenam feralem, quæ cum corpore si
mul in rogum ingesta cremari et ab in
fimæ conditionis hominibus et fameli
cis, vel certe rapacioribus et impuden
tioribus, ex ipso igne peti solebat.
Hino factum est, ut loquendi genus
cænam e rogo rapere commode transfer
rent vel ad summam paupertatem vo
racitalemque describendam vel ad eam
aliis exprobrandam imprecandamve,
Sic apud Terent. Eunuch. III. 2. 36.
Parmeno ad Thrasonem:
Tace tu : quem ego esse infra infimos
omnes puto
Homines: nam qui huic animum assen
tari induxeris,
E flam m a petere te cibum pos
se a rb it r o r.
hinc apud Plautum ejusmodi homines
rapaces et voraces bustirapi vocantur.
Pseudol. I, 3. 127. cf. Kirchmanm de
Funeribus Romanis Libr. IV. c. 5.
imprimis Hemsterhus. ad Lucian. T. I.
p. 519. Atque huc pertinere etiam
puto locum Tibulli, ubi poëta pauper
tatem imprecatur aniculæ hoc modo,
I. 5. 53.
Ipsa, fame stimulante furens, escasque
sepulcris
Quærat, et a sævis ossa relicta lupis.
Non enim cum Heynio in versu majori
herbasque sepulcris, sed cum Mureto
potius escasque sepulcris legendum esse
puto. Ex meo enim sensu proverbia
lis illa extremam mendicitatem descri
bendi vel imprecandi locutio escas se
pulcris quærere, h. e. de rogo deripere,
ut gravior et imprecationi accommoda
tior longe præferenda videtur insolen
ti et novæ plane paupertatis descrip
tioni: herbas sepulcris quærere. Neo
causæ, ex quibus Mureti lectionem es
casque rejiciendam censet Heyne in
Observat. ad Tibull. p. 50. satis ido
neæ videntur; nam primum non de si
licernio, quod ab escisferalibus rogo im
positis distinguendum esse docet Hem
sterhus. l. l. cum Mureto cogitandum
est ; deinde, quod addit Vir Summus,
hoc (silicernium) dabatur ad rogum,
nom ad sepulcrum, minime enervare po
test loci explicationem, cum sepulcrum
•ex usu loquendi vel de ipso rogo vel
de loco certe, ubi rogus exstructus
fuit, recte omnino accipi posse videa
tur. Sic Terent. Andria I. 1. 100.
Eunus interim procedit : Sequimur: ad
sepulcrum venimus: In ignem imposita
est. et sic passim sepelire ut Græcorum
Báwrsw, pro cremare, vel de combus
tione mortui dicitur. vid. Cuper. Ob
servat. I. 7. Dorvil. ad Charit. p.
244. edit. Lips. et quos ibi laudat.—-
Condonent mihi, quibus extra oleas
evagatus videar ; utSummum Heynium,
si quid forte non recte ceperim vel ia
re parvi momenti paulo loquacior fue
rim, pro singulari, qua exsplendescit,
humanitate facile id mihi condonatu
rum esse spero,
108
c. vALERII CATULLI
Ab semiraso tunderetur ustore. 5

5. Tonderetur Vossius ex auctoritate plurimorum librorum vett. et sic est in

editt. Gryph. et Venet.—accipit autem Vossius tondere pro vellicare, radere, lace
rare et carptim ferire, et addit antepenultimam more antiquo in tomderetur
corripi.

5. Ab semiraso ustore : ustor, vsxgo modi mancipiorum genus admodum

$ártms vel vsxponávrn; servus bustua sordidum et semiraso plerumque ca
rius a comburendo cadavere, quod cu pillo fuit.
rabat, ita dictus, semirasus, quia ejus

--_-—-

CARMEN LX.

NuM te leæna montibus Libyssinis,

Aut Scylla latrans infima inguinum parte,
Tam mente dura procreavit ac tetra,
Ut supplicis vocem in novissimo casu
Contemtam haberes ? ' O nimis fero corde ? 5

1. Libystinis mavult Scaliger, cui accedit Vossius.

Duri cujusdam amici perfidiam ac
cusat, oujus in re tristi auxilium vel
solatium frustra imploraverat.—Ad
quem soriptum sit hoc carmem, nisi
longioris carminis fragmentum potius
habendum sit, vel in qua re Catullo de
fuerit duri pectoris amicus, inani stu
dio scire cupias.—Pessime certe in
edit. Venet. ab an. 1500 et Gryph. cum
superiori conjungitur, neo probabiliter
in edit. Parthenii Venet. 1493. ad Ca
merium iuscribitur. Mihi quidem egre
gie respondere videtur argumentum
hujus earnninis illi ad Cornificium supra
Carm. XXXVllI.
1. Num te leæna. cf. in hanc senlen
tiam infr. Carm. LXIV. 154. et ibi
not.
2. Aut Scylla latrans infima ing.
parte : in simili re Tibull. III. 4. 89.
Scyllave virgineam canibus succincta
tam. XIV. 59. seqq. et Hygin. Fab.
CLI. Est autem hæc Scylla Phorci
filia, quæ passim a poëtis cum altera
Scylla, Nisi Megarensium regis filia,
confunditur, ut apud Virgil. Eclog. VI.
74. 75.
Quid loquar aut Scyllam Nisi, quam
fama secuta est,
Candida succinctum latrantibus inguina
nonstris,
Dulichius verasse rates.
de qua utriusque Scyllæ apud poëtas
confusione erudite egit Nic. Heins. ad
Auli Sabini Epistol. tres, tribus Ovid.
Epistol. respond. I. v. 33. in Ovid. edit.
Burmann. T. I. p. 846. In eandem rem
ad Virgilii locum laudat Heyne Peri
zon. Animadv. histor. c. 9.—Monstro
sam Scyllæ formam illustrant nummi
gemmæ in Dactyl. Lippert. Mill. 1. 1.
127. 128. -

figuram. 4. In novissimo casu, h. e. extremo

et tristissimo.
Fabulam Scyllæ lege apud Ovid. Me
 ; . CARMEN LXI.
CARMEN LXI.
IN NUPTIAS JULIÆ ET MANLII.
CoLLI8 o Heliconei
1. Alii Heliconii.
Nuptias Juliæ et Manlii solemni car
mine poëta celebrat, miraque siinul
arte et suavitate ritus nuptiales de
scribit et persequitur. In primo car
minis limine a versu 1 usqne ad 15
rite appellat et salutat nuptiarum
præsidem, Hymenæum, eumque ad
concinenda carmina nuptiali ornatu
adesse jubet compositum.—A versu
16—26. sequitur brevis sed ipsa hac
brevitate absolutissima exquisitissima
que insignis, qua Julia enitebat, for
mæ descriptio, in cujus ornatu quili
bet facile summi poëtæ ingenium ag
noscet.—v.26—86.iterum Hymenæum
ad virginem in domum novi conjugis
evocandam et desponsorum animos
arctissimo amoris vinculo conjugandos
ab Helicone citat.—v. 36—46. solemni
invocationi Hymenæi, ut eo libentius
dux ille Veneris his celebrandis nup
tiis dexter adesse velit et propitius,
accinere jubet indelibatas virgines.—
Locus sequens a v. 46—76. versatur
in decantanda Hymenæi laude, ejusque
extollendo numine, quod sub omnium
nuptiarum auspicio pie devenerandum
sit.—A versu 76 sqq. sigillatim enar
rantur ritus nuptiales, quibus solemni
pompa ad novi mariti ædes virgo de
duci, ibique excipi solebat. Fingit
igitur animo poëta, se e longinquo pro
pius jam accedentem pompam nuptia
lem facesque corusco splendore emi
cantes oculorum acie assequi; hinc
primum claustra januæ pandi jubet,
mox sponsam, virginalis pudoris præ
se ferendi causa, moras mectentem,
hortatur, ut procedat et flere desinat,
præcipue cum tam egregia formæ pul
ehritudine florescat, et conspicua sit ;
addita fide [v. 100—115] summa amo
ris oonstantia maritum semper inhæsu
109
rum esse solius ejus amplexibus.—
v. 121—126. puerorum chorus, ad ja
nuam sponsi venieutem sponsam ex
cepturus, jubetur faces extollere et hy
meuæum in modum concinere. 126—
128. cantus lascivorum carminum Fes
cenninorum mox instituendus indici
tur.—128—141. concubinus a furtiva
sponsi consuetudine excluditur. 141
—151. ipse sponsus, ut in posterum a
molli puero abstineat, rogatur; at
sponsa [v. 151 sqq.] ut votis mariti
tam nobilitate quam divitiarum copia
præpollentis morigeretur et satisfaciat,
monetur.— v. 166. sqq. ipse sponsæ
adventus ad sponsi januam poëtæ nunc
observatur animo. Jubetur igitur mo
va nupta intrare domum, et ferventis
simum mariti aumorem coram cognos
cere. [v. 171 sqq.] mox e manu duo
toris dimissa [v. 181 seqq.] a specla
tæ fidei feminis collocatur in lecto [v.
186.] ad quem vocatur maritus [v. 191.
seqq.] qui sine mora adest [v. 201].
hic bonos conjuges ludere siuit poëta
pro lubitu; et voto, ut prognato puello,
vivis coloribus expressam patris ima
ginem et matris pudicitiam ore refe
rente, felices parentes fiant, carmen
nuptiale finit. Aulus Manlius Tor
quatus, in cujus nuptias composuit hoc
carmen Catullus, idem esse videtur,
cujus singularem in se amorem et ami
citiam magnifice extollit infra in Elegia
mellitissima, ejus nomini inscripta,
LXVIII. Nobilissima aulem eo tem
pore fuit gens Manliorum, ex quibus
Titus Manlius primus dictus est Tor
quatus teste Cicerone Offic. III. 31.—
vir consularis vocatur Aulus Manlius
Torquatus apud Plin. Nat. Histor. VII.
53. Tom. I. p. 409. edit. Harduin. At
Juliam non nisi ex eo, quod v. 87.
 110 C. VALERII CATULLI
Cultor, Uraniæ genus,
Aurunculeia vocatur, e gente Cotta
ram, quornm cognomen Aurunculeius
fuit [vid. Liv. in Snppl. Freinshem.
lib. CIV. c. 57. Caesar de B. G. II.
11.] ortam esse, colligere possumus.
Vetus hujus earminis descriptio,
Epithalamium, quam editiones antiquis
simæ præ se ferunt, saepins ab interpre
tibus impugnata et repudiata fuit. Jam
Muretus ad h. c. scribit: Est hoc carmen
quidem nuptiale, neque tamen proprie epi
thalamium ; num epithalamiu eanebantur
a virginibus, cum jam nova nupta in lecto
viri colloeata esset. cet. Sed Muretus,et
qui ejus vestigiis insistnnt, vocis pro
prietatem urgentes notionem Epithala
mii nimis arctis circumscribunt finibus.
Quodsi enim multa alia carmina com
muni passima assensu ad genus quod
dam carminum referri solent, qnorum
propriae indoli et naturæ vel primæ
origini minime respondent, non video,
cur non eodem jure latiori significa
tione omne carmen voeari possit Epi
thalamium, quod, ad quaseunque cele
brandas muptias, res et ritus nuptiales
tractat, vel pompam nuptialem descri
bit, sive illud a virginum puerorumque
choro ad januam sponsi sub adventum
sponsæ decantatum fuerit, [at carmen
sequens LXII.] sive illo ad vota spon
sis canenda ipse poëta [ut Noster hoc
earmine] chorum evocarit, et quasi
chori praecenlor verbis præiverit. vide
qnae erudite in hanc rem disputat. CI.
Vernsdorf ad Poët. Min. in Præfat.
ad Epithall. Auspicii et Ællæ et Lau
rentii et Mariæ, ubi de reterum epitha
lamiorum auctoribus et diversa ratione
aecurate exposuit. Tom. IV. p. 462—
475. Interim nolumus pugnare cum
iis, qui carmen nostrum Hymenaci po
tius nomine insigniendum esse con
tendunt: de Epithalamio Pelei et The
tidos vid. nos in argumento.—De va
riis ritibus in nuptiis veterum obser
vatis, quos poëta in hoc carmine tan
git, multi multa scripsere; quorum si
quis sibi contrahere appetat notitiam,
adeat Alberti Fabricii Bibliograph. Cap.
XX. §. V. 898—99 edit. Schafish.
adde Montfaucom. L'Antiquité erpliquée
T. III. p. 216—24. et Potteri Archaro
log. Graec. lib. IV. e. 9. Tom. II. p.
232—41.—Cæterum cum hoc carmen,
quod Veneris et Gratiarum manibus
scriptum esse jndicat Bartb. ad Clau
dian. p. 789. pulcherrimis antiquitatis
monumentis jure accensendum videa
tur, passim extitere, qui illi vel illus
trando vel in vermaculam vertendo pe
culiarem operam addicerent. Novis
sima ejus versio metrica aaetorem ha
bet, mature his terris ereptum, Rosen
feldum, quam in defuocti memoriam
publiei juris fecit ejus amicus Gurlit
tus, (Lips. apud Schwickert. 1785.) co
jus amicitiæ, qua vix ferendam hujus
versionis stribliginem in adspersis no
tulis excusare studuit, facile coneedi
mus, longeque ab hac impietate absu
mus, ut boui Rosenfeldi manes vellicare
audeamus. Melioris frugis sunt, quæ
Doctiss. Gurlitu im præfatione et notis
ad hanc versionem attexere sustinuit.
—Denique vix dubium est, quin Ca
tullus in hoc carmine scribendo exem
plum quoddam Græcum, fortasse Sap
phonem, cujus odas quasdam epitha
lauaii inscriptionem habuisse testatur
Dionys. Halicarn. i» tixr; c. 4. *s;&
με$33ov άτι$axauiav, ante oculos ha
buerit. De metro observa pro dactylo
nonnunquam trochæum et in versu
quarto pro trochæo in prima sede spon
dæum positum esse. Eodem autem ver
sus genere, quo cujuslibet strophæ tres
versus primi in epilhalamio nostro eon
stant, præcinit quoque epithalamium
Jasonis et Creusæ nuptiis chorus e
mulieribus Corinthiis apud Senec.Med.
v. 75. sqq.
1—6. Uraniæ genus. hinc Musa ge
nitus vocatur Hymenæus apud Clau
dian. XXXI. Epitlial. Pallad. et Ce
ler. v. 31. ubi cf. Gesner.—alii, ut Pro
clus in Chrestomathia apud Photium p.
425. Hymenæi matrem faciunt Terp
sichorem. Quantumvis enim in vete
rum mythis Musarum celebretur casti
tas, et ipse Cupido Musas a se vulne
nari posse neget apud Lucian. Dialog.
 CARMEN LXI.
CQui rapis teneram ad virum
Virginem, o Hymenaee Hymen,
Hymen o Hymenæe :
Cinge tempora floribus
Suaveolentis amaraci.
Flammeum cape: lætus huc
Huc veni, niveo gerens
Deor. XIX. 2. vix ulla tamen in nu
mero movenario reperitur, ex qua non
aliquis furtivo concubitu susceptus di
eatur. vid. Hemsterhus. ad Lucian. 1. c.
Facile autem ex fabulosa Hymenæi ori
gine apparet, cur sedes illi fere pro
pria in monte Helicone assignata fuerit.
—genus pro stirpe vel filio dicitur pas
sim. Senec. Med. v. 845. Virgil. Æ
neid. XII. 198. vid. Burmannus ad
Ovid. Metam. II. 743. Sic yéyo; apud
Græcos. vid. Ernesti ad Callimach. H.
in Apoll. v.74.—de veterum inconstan
tia in variis, qui perhibentur, Hyme
næi parentibus vid. de la Cerda ad
Virg. Æn. IV. 99.
3. Qui rapis cet. virgines enim ad
maritum deducendæ e gremio matris
vel cognatorum se rapi simulabant,
[cf. v. 56—59.] non quidem, ut Festus
putat, quod raptus virginum feliciter
cesserit Romulo, sed potius, opinor,
pudoris, qui decet virgines, declarandi
causa. Hinc apud Claud. XXXI.
Epithal. Pall. et Celer. v. 124.
Aggreditur Cytherea nurum, flentemque
pudico
Detraxit matris gremio.
o Hymenaee Hym. H. o Hy. fuit hæc so
Hemmis fere in nuptiis decantata for
mula. vid. Aristoph. Avv. v. 1740. et
quæ in hanc rem ibi notat Doctissimus
hujus fabulæ Interpres Beckius.
6—11. Cinge tempora flor. Sic
Biom. Idyll. I. 88. Hymenæo, qui eo
dem fere, quo novæ nuptæ, apud poë
tas ornatu induci solet, a rigo; yapwfi^iov
tribuit. Cingebantur autem movæ nup
tæ corollis floreis, vid. Paschal. de Co
ron. II. c. 16. et singularis, qui de co
111
5
ronis nuptialibus exstat, libellus Ma
deri, qui prodiit. Helmstadii 1688.—
suav. amarac. amaracus suaveolens
[#8%nrvovg] est Majorana nostra sive
Sampsuchum in Cypro teste Plinio
XXI. 22. s. 93. laudatissimum et odo
ratissimum. Suaviter suaveolentem
amaracum describit Lotich. Carm. 1.
19. 25. seqq. edit. Kretzschm. p. 403.
—Flammeum fuit genus velaminis lu
tei vel crocei et flammei coloris, quo
die nuptiarum pudoris causa cooperiri
solebant virgines. Ovid. Heroid.XXI.
162. ubi cultum Hymenæi describit,
flammeum, quo ille utitur, vocat pallum
croco splendidam. cf. Interpretes ad Pe
tron. c. 26. p. 121. Burmann. edit.
sec. et Dempster. ad Claudian. Rapt.
Proserp. II. 325. p. 595. edit. Bur
mann. Sec.—luteum soccum : soccus cal
ceamenti genus græcum, cnjus usus,
mulieribus praecipue adamatus, apud
viros plerumque ad venustatem et am
bitiose quæsitam elegantiam spectabat.
Sic Hercules, delicias ac libidines fa
ciens apud Omphalen, socco luteo indu
tus placere studet dominae. Senec.
Hippolyt. v. 322. Ex multis aliis
autem locis constat, a beatioribus ac
mollioribus ingentem sæpe in pretioso
soccorum usu sumptum factum esse.
Plaut. Bacchid. II. 3. 98. Plin. Hist.
INat. XXXVII. 2. 6. Sueton. Calignl.
52. et ibi Torrent. Copiose de omni
soccorum usu egit Balduin. de calc.
Antiq. cap. XVI.—Color luteus h. e.
flavus, erat festi ornatus et lætitiæ in
dex, quo imprimis delectati sunt aman
tes. vid. Cerda ad Virg. Eclog. II. 50,
et Brouckhus. ad Tibull. I. 7. 46.
 112 C. VALERI1 C A T U LI, I

Luteum pede soccum : : 10

Excitusque hilari die,
Muptialia concinens
Voce carmina tinnula,
Pelle humum pedibus, manu
Pineam quate taedam. 15
Namque Julia Manlio,
Qualis Idalium colens
Venit ad Phrygium Venus
J udicem, bona cum bona
Nubit alite virgo: 20
Floridis velut enitens

. 15. Spineam quate tædam ex emendatione Parthenii in edit. Venet. Muret. et

aliis. Eodem modo num spinea an pinea taeda in nuptiis rectius dicatur, fluctu
ant interpretes in loco Ovid. Fast. II. 558. Apud Plinium quidem Nat. Hist.
XVI. 18. spina nuptiarum facibus auspicatissima dicitur, et apud Festum (s. v.
patrimus) unus ex patrimis facem prafert ex spina alba ; sed cum lectio pinea
constanter servetur in omnibus MSSC. Statii, Vossii, Vulpii et editionibus
potioribus, tæda pinea autem recte locum habeat in nuptiis, omnino hæc præfe
renda videtur.
16. Junia in MSC. Statii.—Mallio Gryph.
20. Nubet in MSC.—Stat.

, 11—16. Nuptial. concin. carmin. divina Veneris forma, qua olim ad Pa

vvp44i8iov; &8âc, ut vocat Aristoph.
Avv. 1727.—voce tinnula, clarisona.
Hinc Hymenæus apud Callimach. vo
catur ivhxnc Hyinn. in Del. v. 296. ubi
cf. Spanhem.—pelle humum pedib. or
mate pro vulgari salta ; simili ornatu
Horat. de saltantibus Gratiis Od. I. 4.
10. Alterno terram quatiunt pede.—in
nuitur autem saltatio, quæ in pompa
nuptiali institui solebat. Homerus in
pompæ nuptialis descriptione, Iliad.
XVIII. 494. τολύς δ' ύμέvato; ápága,
xógo. 8' άρ xn a t í e s ; i 8 * v • ow. cf.
Hesiod. Scut. Hercul. v. 277.—manu
pineam quate taedam. de prælatis in
pompa nuptiali facibus res est notissi
ma, et in omnibus antiquitatum compen
diis occupata. Ex pinu autem præci
pue faces nuptiales factas fuisse docet
Dempsterus ad locum Senec. Med. v.
37. ubi fax nuptialis pronuba pimus di
citur. - -
16—21. Splendidissima Juliae cum
ridem, formæ judicium subitura, venit,
comparatio. Comparantur quidem et
alias pulchræ puellæ cum Venere, vid.
Schrader. ad Musæum p. 152. sed neu-,
tiquam cum insigni illaVeneris imagine,
qua ad pulchritudinis palmam Minervæ
et Junoni præripiendam quibuslibet le
nociniis composita fuit. Imaginem Ve
neris, una cum Junone et Minerva co
ramjudiceParide se sistentis,ex duobus
veteribus lapidibus expressam dedit
Lippert Dactyliothec. Mill. I. 291—
292. Cum Thetide, qualis illa se ob
tulit Peleo, Deliam suam comparat
Tibull. I. 5. 46.—Idalium : vid. supra
ad Carm. XVI.
19. Boma cum bona, suavis, 7raAAo
yia, ut apud Ovid. Trist. IV. 2. 15.
Plebs pia cumque pia.—bona alite, faus
tis ominibus.
21—16. Myrtus Asia, h. e. ad Asiam.
paludem. Est enim jam Asia angustus
tractus paluster Lydiæ ad Caystrum,
 CARMEN LXI. 118.

Myrtus Asia ramulis, .

Quos Hamadryades Deæ
Ludicrum sibi roscido
Nutriunt humore. - - 25
Quare age, huc aditum ferens
Perge linquere Thespiæ
Rupis Aönios specus,
Lympha quos super inrigat
Frigerans Aganippe: - 30
Ac domum dominam voca,
22. Myrtus agia Venet.—et sic e Plin. Hist. Nat. XV. 29. legendum quoque
censet Ramirez de Prado ad Luitprandi Chronicon an. DCXXIII.—hagia est in
margine edil. Gryph.
25. Rosido.—Nutriant in humore contra metri rationesin Ald. Venet. Gryph. sem
per enim producitur antepenultima in humore. Statius e MSC. profert in honore, et
margini edit. Gryph. adscriptum est in odore, quæ quidem lectiones haud dubie pro
fectæ sunt ab auctoribus, qui spondæum pro dactylo positum ferre non possent.
29. In aliis Nympha : infinitis autem in locis voces Nympha et Lympha
a librariis pro lubitu commutatæ sunt. vid. quos laudat Drackenborch. ad Sil.
Italic. XI. 20.
31. Ad domum in quibusdam. Sæpissime quidem voculæ ad et ac confusæ
sunt a librariorum negligentia, quod multis exemplis Livianis docet Dracken
borch. ad Liv. T. III. p. 420. sed nunc ac domum haud dubie genuinâ est lectio.

non longe aTmolo, vel ex Homero satis
motus Iliad. II. 461. vid. Voss. ad h. l.
et Heyme ad Virg. Georg. I. 383. de
universa terra Asiatica non cogitandum
esse sponte apparet. - Passim autem a
poëtis teneræ puellæ myrto comparari
solent. vid. Horat. Od. I. 25. 18. ubi
alia loca excitavit Jani. cf. infr. LXIV.
89.—Ludicrum [á$vgua, waiyviov] ut
haberent quo se oblectarent. Serv. ad
Virg. Eclog. X. 62. Cæterum ad h. I.
conferalur Doctissimus mihique Ami
cissimus Mitscherlich, ad Hymnum in
Cererem p. 116. ubi pulchre loci nostri
interpretationem ducit ex Aristopham.
Avv. v. 1099.
"Hgwá rs ßoaxápa£0a qrag$ívia
Aevxórpopa P. Üpt a x a ?i,—
T&v rs xnwívp4ava.
26—31. Huc aditum ferens.—adi
tum ferre dictum est ut pedem ferre.—
perge linquere h. e. linque sine mora.
Eleganter enim rò pergere inservire so
let periphrasi, cum sermo est de rebus,
quæ confestim et nulla interposita
mora fieri debent.—Thesp. rup. Aom.
spec. h. e. Heliconem, qui a Thespiis
urbe Boeotiæ, molliter assurgere in
cipit. vid. Voss. unde Musæ dictæ sunt
Thespiudes—Lympha ques sup. cet. h.
e. quos desuper rorante aqua frigida
humectat fons Aganippe.
31—36. Ac domum dominam voca.
suaviter jam nova nupta vocatur do
mina, quo quidem blando nomine tam
puellæ in re amatoria, quam uxores et
matronæ gaudebant. Hinc Epictet.
Enchirid. cap. XL. p. 159. edit. Heyn.
ai yvyaixeg ävSìg àwò vsororapsorwai8sxa
Èr&ν, ύσὸ τόν άνδg&v w vpi a ι xaxóvrau.
cf. Spanhem. de usu et Præst. Num.
Dissert. XII. p. 487. Cerda ad Virgil.
AEneid. VI. 397. et Rittershus. ad Op
pian. Cyneg. I. 4.—Mentem amore re
vinc. cet. h. e. animum ejus cum mariti
animo ita connectens mutuo amore et
vinciens, ut, quo tenaci amplexuhede
ra implicari solet arbori, eodem illa
marito implicetur et cum eo coale$cat.
Q.
114 C. VALERII CATULLI

Conjugis cupidam novi,

Mentem amore revinciens,
Ut tenax hedera huc et huc
Arborem implicat errans. 35
Vos item simul integræ
Virgines, quibus advenit
• Par dies, agite in modum
Dicite: O Hymenæe Hymen,
Hymen o Hymenæe: 40
Ut lubentius, audiens
Se citarier ad suum
Munus, huc aditum ferat
Dux bonæ Veneris, boni
Conjugator amoris. 45
Quis Deus magis ah magis
Est petendus amantibus ?
Quem colent homines magis
Coelitum ? O Hymenæe Hymen,
34. Hac et hac in editt. vett. Venet. Gryph. Muret. at in omnibus MSSC.
Statii huc et huc.
36. Vos iterum in edit. Venet.—vosque item in MSSC. Statii.
46. Magis amatis in edit. Venet. et omnibus MSSC. Statii, unde ille legendum
censet magis a maeris admodum jejune !—magis optimis Gryph. Muret.—magis ac
magis Vossius. Fons depravatæ, lectionis haud dubie latet in veteri scribendi
ratione a sine aspiratione pro ah, quod sæpe reperitur in veteribus codicibus : vid.
Brouckhus. ad Propert. I. 16. 13. Non sine probabilitate autem seriptum vide
tur magis a magis; præcipue cum Scalig. in optimo libro magis a macis se invenisse
testetur, et litera c cum g, ut v. 68. juncier pro jungier, passim in libris MSS.
permutetur, ita, ut nostra lectio, elegans sane et commoda, ex hac ratione defendi
posse videalur.
revinciens, eleganter vinciendi motio modum dicite, ad numeros et rhythmum
transfertur ad amorem. Brouckhus. ad canite, choro cum rhythmo et ad leges
Tibull. I. 36. 20. Tenaae hedera,tenaciter musicas accinite. idem mox v. 123. di
adhæreas nee facile se divelli patiens. citur in modum concinere.—dicere, ut
Errans h. e. serpens multiplici lapsu et Græcorum λ£y£iv pro canere, tritum et
erratico, ut loquitur Cicero Cat. Major. pervulgalum est ; collegit tamen ex
cap. 15. [wuorerò; woAv7rAay}ς.] Suavis empla Brouckhus. ad Tibull. II. 5. 11.
sima autem hac comparatione usus est 43. Seqq. Munus: munus Hymenæi
quoque Horatius Od. I. 36. 20. nec versatur in confirmandis nuptiis ho
Damalis novo Divelletur adultero, Las mestis et legitimis; hinc vocatur dux
civis hederis ambitiosior. cf. eundem bomæ Veneris, h. e. honestæ : et Conju
Epod. XV. 5. 6. - gator boni amoris, h. e. legitimi.
36—41. Integræ, castæ et intactæ. 46.. Magis ah magis. ah jam est par
cf. supra ad Carm. XXXIV. 2.—In ticula cum admiratione rem augentis.
 C ARMEN LXI.
Hymen o Hymenæe.
Te suis tremulus parens
Invocat : tibi virgines
Zonula solüunt sinus :
Te timens cupida novus
Captat aure maritus.
Tu fero juveni in manus
Floridam ipse puellulam
54—55. Te timent, cupida novos Captat aure maritos Muret. Te te Hymen
cupida novus cet. nulla allata ratione tacite in textum recepit Vossius, cujus
vestigia more suo legit Vulp.—novos maritos, quod in omnibus MSS. reperit Sta
tius, sine dubio à£Xaixöc pro casu recto novus maritus positum fuit, pro timens
alii tumens, alii temens malunt. vid. not,
51—56. Te suis trem. par. inv.jsuis,
in gratiam filiarum suarum, ut illas
faustis nuptiis bees. Expressit hoc
laudatissimus inter Nostrates poëta
Ramlerus in Carm. Lyr. XXVII. ad
Hymenæum :
Dirfleht der sorgenvolle Greis,
O Stifter der Geschlechter ! cet.—
tibi exquisite pro tuis auspiciis.—vir
gines zomula soluunt sinus, se tradunt
marito et copiam sui illi faciunt : zo
nam virginum ipse maritus proprie
solvere solebat. de zona et zonæ solu
tione vid. quos laudavi supra ad Carm.
II. 13. adde Jul. Carol. Schlaegerum in
Commentatione de Diana Avoru%vy.—
Te timens cupida novus captat aure ma
rit. Sensus : tempus illud, quo solemni
cantu nomen tuum, Hymenæe, reso
nat, [Te] cupide expectat novus ma
ritus et cupidis arrectisque auribus dul
cissimos hujus cantus sonos captat et
excipit. timens [ängstlich und umruhig]
ne quid forte mali, priusquam hic can
tus audiatur, speratas nuptias turbet,
Cl. Gurlitt in notis ad Rosenfeldi Vers,
Metric. plane contra latinæ linguæ in
dolem, vernacula fortasse deceplus, τὸ
timens vertit verehrend, in hac enim
significatione nunquam in bono sensu
apud latinos timere dicitur.—Sed, ut
fatear, multo magis mihi a. ridet lectio
tumnens, h. e, libidine turgens, àpyöv,
Tibull. I. 8. 36. Dum tumet et teneros
115
50
55
conserit usque sinus, mihi cerle hæc
lectio ex mea interpretatione multo
poëta digpior et rei convenientior vi
detur.
56—61. Tu fero juveni. displicet
juvenis ferus Burmanno Sec. ad Lo
tich. Eleg. IV. 3. 55. sed causa est in
versione. verte : dem raschem und von
Liebe glühenden Jüngling ; et sic ferus
ignis de vehementiori amore apud Ovid.
Remed. v. 265. dicitur. Omnia fecisti,
ne te ferus ureret ignis. Est igitur ju
venis ferus idem plane, qui in simillima
animi affectione ardens vocatur Carm.
LXII. 23. qui locus a v. 20. omni
no cum nostro comparandus est.—
Ploridam h. e. pulchram, suavem, et
amabilem. vid. de hac voce Brouckhus.
ad Tibull. I. 1. 16.—dedis. dedere in
quit Muretus adhunc loc. plus quiddam
est, quam dare, Damus etium recepturi,
dedimus vero ea tantum, quæ volumus
accipienti propria ac perpetua fieri ; et
sane dedere se alicui ita dicitur ut sit,
** totum se alicui tradere et totum ad
alicujus voluntatem se componere.”vid,
Grævius ad Cicer. Orat. pro Cn. Plan
cio cap. 30. quæ quidem notio vel
maxime loco nostro convenit. Simil.
lime dedere dicitur infra Carm. LXIV.
375. Dedatur cupidojam dudum nup
ta marito. Passim tamen dedere sim
pliciter pro dare dicitur. Tibull. I. 3,
7, ubi vid. Heyne,
116 C. VALERII CATULLI

Matris e gremio suæ

Dedis, o Hymenaee Hymen,
Hymen o Hymenæe. 60
Nil potest sine te Venus,
Fama quod bona comprobet,
Commodi capere: at potest,
Te volente. Quis huic Deo
Compararier ausit? 65
Nulla quit sine te domus
Liberos dare, nec parens
Stirpe jungier: at potest
Te volente. Quis huic Deo
Compararier ausit? 70
Quæ tuis careat sacris,
Non queat dare præsides
Terra finibus: at queat,
68. Stirpe vincier in L. MS. et tribus antiquissimis editt. testante editor.
Cantabrig. Eamdem lectionem reperit quoque Scaliger, sed idem jungier vel ex
ea causa reponendum esse censet, quod fugitivus oculus librarii juncier pro
jungier in veteri codice forte exaratum legentis facillime in describenda voce
aberrare potuerit. Sic junctus et vinctus passim a librariis permixtæ sunt. vid.
1)rackenborch. ad Liv. Tom. III. p. 95. pari modo in vinxisse et junaisse variant
fibri apud Claud. Epithal. Pallad. et Celer. v. 32. ubi vid. Interpp. Stirpe dicier
Muret. Stirpe nitier Stat.

61—66. Nil potest sine te Ven. cet.
ornate et eleganter pro vulgari : Nul
kus amor, nisi per te confirmatus, ho
nestus haberi et communi assensu pro
bari potest, at est et habetur honestus
per te et tuis auspiciis confirmatus.
Aliquid commodi capere jam est boiio
eventu in aliqua re gaudere, bene et
feliciter aliquid perficere.—Similiter
de Hymenæo Claudian. Epithal. Pall.
et Celer. v. 31—34.
Hunc Musa genitum legit Cytherea, du
cemque
Prafecit thalamis: nullum junxisse cu
bile
Hoc s in e, nec primas fas est attollere
taedas..
Pulchre nostrum expressit Lotich.
Eleg. IV. 3. 55, 56.
Nil sine te Venus alma potest, Jovis in
clita proles ;
Comprobet assensu quod bona fama
suo.
66—71. Nulla quit sine te dom. h.
e. nulla familia edere et suscipere po
test liberos legitimos, nisi qui ex con
jugio legitime contracto et Hymenæi
sacris initiato prognati sint.—Parens
stirpe jungier, parentis nomen legitima
stirpe propagari.
72. cet. Non queat dare præsid. terra
fin. aditus enim ad summos in republica
honores non patebat apud Romanos ho
minibus spuriis. per præsides autem in
telliguntur omnes, qui administrandæ
et tuendæ reipublicæ quocunque modo
vel muuere præsunt et invigilant. cf.
Scalig. et Voss. - -
 CAR MEN LXI. 117

Te volente. Quis huic Deo

Compararier ausit? 75
Claustra pandite januæ,
Virgo adest. Viden', ut faces
Splendidas quatiunt comas ?
Sed moraris, abit dies ; -

Prodeas, nova nupta. 80

Tardat ingenuus pudor,
Quæ tamen magis audiens
Flet, quod ire necesse sit.
Sed moraris, abit dies;
Prodeas, nova nupta. 85
Flere desine. Non tibi,
81—82. Tardet ingenuus pudor Quem tamen magis audiens Flet in omnibus
MSS. Statii et vetustissimis, quas editor Cantabrigiensis inspexit editt.—tardet
Scalig. et alii antique dictum esse putant pro tardat, ut denset pro densat et alia
similia. quem referunt ad audiens et audire pudorem explicant pudori obtemperare
vel parere ; at magis pro nimis sumunt; quod quam durum sit, quilibet facile
sentiet. Si omnino quem legendum sit, malim certe duritiem hujus versus ita
fere mollire : quem tamen [pudorem] magis jam quam aliorum adhortationem
audiens flet, quod cet. Equidem in textu pro tardet dedi vulgarius tardat et sic
est apud Ald. et in edit. Gryph.—pro quem ex edit. Gryph. Voss. Græv. Vulp.
recepi quæ, ut olim jam ita rescribendum esse visum est Scaligero, qui inde
errorem fluxisse putat, quod Gallicanum fortasse exemplum que sine diphthongo
pro quæ scriptum obtulerit. cf. not.
76. Viden' ut. vide de hac formula, cedimus; eadem tamen nunc audiens,
qua repente animus ad rei cujusdam quod ire necesse sit, multo magis flet
contemplationem avocatur, Burmann. et tardius procedit.—Meliorem ratio
et Heins. ad Valer. Flacc. V. 595. et nem ex verbis paulo impeditioribus
Brouckhus. ad Tibull. II. 1. 25. sic bonum et commodum sensum elicien
Græci oùx ipäc. Ut faces splendid. quat. di equidem reperire non potui. Sensus
com. sublimius pro scintillant. Paulo autem, qui ex mea interpretatione et
audacius enim rutilantes flammæ radii recepta lectione exit vel propterea
a sublimioris spiritus poëtis comparari commodus et rei conveniens videri
solent crinibus. Loca quædam collegit potest, quod, quo magis saepe homines
Vulp. Sic crines tribuuntur astris. vid. in re tristi a lacrymis sibi temperare
quos laudat Dorville ad Charit. p. 656. jubentur, eo magis in eas erumpere et
edit. Lips. Sic sol ignicomus apud dolori indulgere solent. Quod vel
Auson. Epist. VIII. 8. Cæterum cum maxime de pudore virginali valet. vid.
Nostro compara Hesiod. Scut. Her Var. Lect.
cul. v. 275.—Prodeas verbum pompæ 86—91. Flere desine cet. a fletu jam
muliebris. cf. Brouckhus. ad Tibull. I. ideo Aurunculeiam abstinere jubet,
10. 70. quod formæ venustati, qua ab mulla
81—86. Tardat ingenuus pudor cet. omnino superetur femina, vel maxime
sensus : tardat quidem ingenuus et vir fidere et hinc felicissimum augurari
ginalis pudor, quem lubenter illi con possit conjugium.—Clarum ab Oceano
 118 C. VALERII C ATU ILLI

Aurunculeia, periculum est,

Ne qua femina pulchrior
Clarum ab Oceano diem
Viderit venientem. 90
Talis in vario solet
Divitis domini hortulo
Stare flos hyacinthinus.
Sed moraris, abit dies:
Prodeas, nova nupta. 95
Prodeas, nova nupta, sis ;
(Jam videtur) et audias
Nostra verba. (Viden'? faces
Aureas quatiunt comas.)
Prodeas, nova nupta. 100
Non tuus levis in mala

87. In MSC. Statii Arunculeia, unde forte legendum putat Arunculea.—Hercu

leia in edit. Ald. Venet. Gryph. Muret.
96. Prodeus nova nupta si Jam videtur in omnibus MSSC. et editionibus anti
quissimis, quæ quidem lectio facilitate sua ita se commendat, ut jure mireris ejus
integritatem in disceptationem vocatam fuisse a Scaligero. Emendavit autem
Scaliger hunc locum ita, ut in textu et plerisque post Scaligerum editionibus
nunc legitur, quo nihil elegantius a poëta in toto hoc poematio scribi potuisse
pronunciat ; Elegantissimus poëta, ait ille, μιμητικὸς imitatur festinationem voto
rum in vulgo. Nam cum vulgus optat aliquid, tametsi id non evenit, tamen quasi
evenerit, sibi ipsum persuadere conatur. Eleganter omnino sic scribere poëtam et
rem ad sensus vocare potuisse quis neget ? Sed cum nullum plane in libr. MSSC.
et editt. vett. latentis in hoc loco vitii appareat vestigium, quis vere Catullum
ita scripsisse praestet? Quodsi enim verba si jam videtur frigent, friget quoque,
quam substituit Scaliger, particula sis, quæ eandem significationem habet.—
Equidem ex lege, quam mihi in interpretandis veteribus scripsi, ab iis lectioni
bus, in quas omnes libri MSSC. et editt. vett. amice conspirant, si ullo modo
sensus ex iis erui potest idoneus, non facile discedendum puto.—Vossius haud
dubie exemplo Scaligeri inductus, pro si reposuit st, ut sit nota silentii, sed
valde cum Vulpio vereor, ut hæc particula sine vocalis adjumento syllabam
explere possit.
98. Viden' ut faces vitiose in Gryph. el quibusdam aliis invito metro.—vide ut
faces rectius vult Statius.
(aim vid, ven ornatissime pro simplici Sic xgùztas i$sipav &arrpwv, de corus
extiterit. cante siderum splendore in Orpli,
91—96. Talis in vario sol. cf. omni Fragm. VI. 22. p. 366. edit. Gesner.
no Carm. LXII. 39. sqq.—horto vario, χρύσεα φάος igavä; 'Aypoytvia: vocatur
h. e. floribus versicoloribus dislincto. Hesperus apud Bion. Idyll. VIII. 1.
Stare, h. e. florere. Sic sæpe res stare 101—106. In mala adultera h. e,
dicuntur, quæ in summo flore sunt. lasciva et proterva : ut contra supra
96—101. Vid. Var. Lect. v. 99. v. 19. bona virgo, honesta et pudica,
faces aureas comnas quat. cf. ad v. 78. deditus in uliqua Luoretiana locutio,
 , C A R. M EN LXI. 119

Deditus vir adultera,

Probra turpia persequens,
A tuis teneris volet
Secubare papillis: 105

Lenta qui velut assitas

Vitis implicat arbores,
Implicabitur in tuum
Complexum. Sed abit dies;
Prodeas, nova nupta. 110
* * *

* 8* *

* * *

105. Papillulis Venet. contra metrum.

110. *** Hic tres versiculi ab omnibus MSSC. et omnibus editionibus anti
quioribus sine ulla exceptione (ut Scaliger affirmat) absunt, et hi duo, quos ad
edit. Bipont. excudi curavimus, varie et corrupte leguntur.—Piget fere adscri
bere, quot moâis lacunam hujus strophæ explere studuerit virorum doctorum
sagacitas. Apud Aldum integra stropha legitur sic : O cubile quot omine Candido
lacteo pede Quæ tibi veniunt bona, Gaudeas sed abit dies, Prodeas nova nupta. In
edit. Gryph. hoc modo : O cubile quod homine Candido pede lectulis Quæ tibi
vemiunt bona, Gaudeas, sed abit dies, Prodeas mova nupta. In edit. Muret. ita :
O cubile quot omina Candido pede lectulis, Quæ tibi veniunt boma ? Gaudeas, sed
ahit dies. Prodeas nova nupta. Scaliger duos versicnlos, ut in libris MSS.
leguntur, ad sensum inde extorquendum jungit et digerit cum sequenti stropha
ita : O cubile [o nimis Candido pede lecti] Quæ tuo veniunt hero, Quanta gaudia.
Vossius omissis tribus versiculis prioribus et asterisco notalis legit: O cubile
quot omnibus Candido pede lecti. , Heinsius in notis ad Catullum tentat: O cubile
quot omina, alii aliter. Ego vero ad hunc locum tam interpretandum quam
emendandum ne verbulum quidem addo. Cui volupe est in ejusmodi locis exer
cere ingenium, per me licet quemlibet sensum ex hoc corrupto loco extundat, aut
mutila et deperdita membra vel pede ligneo vel naso cereo resarciat. Mihi qui
dem antiquitatis monumentum mutilum vel temporis injuria detruncatum multo
magis placet, quam additamentis a manu recentiori interpolatum et expolitum
nitidissimis. -

vid. Gifan. in Indic. Lucret.—probra tenacitatem notans, qua arborem, cui

turpia, turpem amorem.—a tuis papillis
exquisite pro a te. - bantur autem vites præcipue ulmis.
106. Lenta qui velut ass.—Nobilis
sima a vite arbori implicita ad adum
brandum conjngalis amoris. vinculum
arctissimum translata comparatio, qua
certatim usi sunt sequioris ætatis poëtæ.
Sic Lotich. Eleg. IV. 3. 147.
Ergo velut patula vitis se tollit in ulmo,
Vitis et impositum sustinet ulmus onus,
Sic pius uxori vir adhæreat.—
lenta,elegans epitheton, flexibilem vitis
annexa est, complectitur. Adjunge
Columella de Re Rustio. XI. 2. 79.
Ulmi quoque recte vitibus maritantur,
atque haec ipsa vitis cum ulmo con
junctio vocabatur conjugium, , ulmus
mas, vitis femina. vid. inprimis Cerda,
ad Virgil. Georg. I. 2. et confer. Carm.
LXII. 54.—Assitas h. e. juxta satas;
nam recte et sæpe seri dicuntur arbores.
Multa exempla collegit , Heins. et
Drackenborch. ad Syl. Ital. X. 533,
* * * 111. Vid. Var. Lect,
 C. VALERII CATULLI

O cubile, quot [o nimis

Candido pede lecti]
Quæ tuo veniunt hero,
Quanta gaudia, quæ vaga
Nocte, quæ media die
Gaudeat. Sed abit dies;
Prodeas, nova nupta. 120

Tollite, o pueri, faces:

Flammeum video venire.
Ite, concinite in modum:
Io Hymen Hymenæe io,
Io Hymen Hymenæe. 125
Neu diu taceat procax
Fescennina locutio ;
Neu nuces pueris neget
119. Guudeas in quibusdam.
122. Videor venire dedit Scaliger, et ex græca loquendi ratione 8ox% ίλ$£%
explicat. nonnulli legunt videor videre, sed nostra lectio video venire est in omnibus
MSSC. teste Statio. Nec in quibusdam. ne Voss. Vulp.
127. Fescennina jocatio citra necessitatem conjectat Heinsius in not. ad Catull.
116—121. Gaudia sexcenties in rat. et ad Claudiani. Carmina XI—
Veneris usu.—vaga nocte : vaga poëtæ XIV. Fescennina inscripta; inprimis
appellant, quæcunque motu perpetuo Menagius in Origg. Gallicis s. v. cha
feruntur. vid. Brouckhus. ad Tibull. I. rivari.—Neu nuces pueris neget. Anti
3. 39. Nocti autem a poëtis non minus quus in nuptiis Romanorum nuces spar
ac Soli equi et currus tribuuntur. vid. gendi mos. Spargebantur autem nuces,
Heyne Excurs. ad Virgil. Æneid. II. nupta jam in domum et thalamum de
8. Tom. II. p. 236.—media die h. e. ducta, cum a novo marito, (Virgil.
interdiu. medius sæpe apud poëtas est Eclog. VIII. 30. sparge marite nuces)
epitheton ornans, et latiori significa tum ab ejus concubino, quo turpiter
tione accipiendum est. hactenus ille usus fuerat, haud dubie
121. Tollite h. e. in altum tollite, ut indicarent, se relictis et pueris
extollite, ut sæpe. flammeum. vid. ad quasi, qui sparsas nuces colligerent,
v. 8. traditis jam, quibus adhuc indulserant,
126—31. Neu diu taceat Fescen. loc. ineptiis, ad seria et viris digna transi
Fescennini versus, qui in nuptiis cane turos esse. Hino nuces relinquere Per
bantur, dicti ita, ut Festus ait, quod ex sius Sat. I. 10. dixit pro ** virilia ne
vrbe Fescennina (oppido Campaniæ) gotia capessere ;'' vid. ibi Casaubon.
allati essent, sive quod fascinum arcere Alii alias hujus ritus, causas afferunt.
putantur. Versabantur autem hi versus vid. Inlerpretes ad h. 1. et fuse de
in jaciendis dicteriis jocisque obscenis hac re disputantem Cerdam ad Virgil.
et opprobriis petulantibus. Hinc Fes Eclog. VIII. 30.— desertum domini
cemmina licentia apud Horat. Epist. II. doctius pro vulgari ** a domino.” vid.
1. 145. vid. Interpretes ad locum Ho Var. Lect.
 C A R MEN LXI. 121

Desertum domini audiens

Concubinus amorem. 130

Da nuces pueris, iners

Concubine. Satis diu
Lusisti nucibus. Lubet
Jam servire Thalassio.
Concubine nuces da. 135
Sordebant tibi villuli

129. Desertum Deum audiens vel desertum dominum audiens ex MSS. affert
Statius, qui corrigit, defectam dominam audiens Concubinus; in versu sequenti
pro amorem alii legunt amores, at Vossius vult amore; nec dubitamus, quin recte .
aliquis desertus amore ut desertus amicis dici possit, sed sio dure supplendum est
se ; magis placet conjectura editoris Cantabrigiensis: desertos domino audiens
Concubinus amores, vel desertum domino audiens Concubinus amorem.
136. Hic versus tam lectione quam interpretatione misere fluctuans et impe
ditus non parum exercuit interpretum ingenia. in edit. Venet. ab an. 1493. et
antiquissimis editt. legitur: Sordebant tibi villicæ; et sic legunt quoque Muret. et
Achill, Stat. ne ygù qnidem de lectionis varietate addentes. Subjecla vero est
a Mureto hæc interpretatio: “ Tu, inquit, nuper villicarum dissuaviari te cupien
tium oscula, pro innata formosis omnibus superbia, refugiebas, et amore domini ferox
et formæ bono: at nunc certe istos animos demittes, cum et dominus ad nuptias ani
mum adjecerit et tondere te jusserit, quod indicio est, te ei amplius in deliciis non
fore."—at in ceteris editionibus fere omnibus Ald.Gryph. Scalig. Voss. Cantabrig.
Vulp. Bipont. hic versus ita profertur: Sordebam tibi villice Conc ubi ne, cui
Vossius subjungit hanc interpretationem: “ Sordebam tibi, inquit, o concubine
villice, meque indignum tuis judicabas amoribus, elatus nempe et superbus formæ tuæ
præstantia, et simul quod villicus seu dispensator et omnia esses apud dominum ; sed
concidet tibi iste spiritus, et jam jam miser a nova nupta traderis cinerario, qui cum
capillitio simul quoque auferet istam arrogantiam.”—Sordebant tibi villice in Libr.
MS. edit. Reg. et Heins. vet. cod, teste edit. Cantabrig.—Mihi quidem in hoc
versu semper suspecta fuit vox villicæ vel villice; non video enim cur concubinus
paulo jam adultior et cinerario mox tondendus villicas præcipue contemserit, ad
quas animum potius ille nunc adjecisse videatur ; nec mihi persuadere possum
concubinum domini dispensatorem in ejus domo fuisse ; [male enim fortasse huc
traxeris locum Martial. II. 18. 24. seqq.]. uec denique apparet, cur Catullus, ex
cujus persona dicta omnino videntur, Sordebam tibi villice, concubino sorduerit,
vel ab illo despectus sit ? Desiderabam igitur vocem aliquam, quæ ut magis
responderet sequentibus, primam lanuginem notaret, el ecce, variis a me frustra
tentatis, opportune Corradinus de Allio, cujus editionem, nescio quo tædio raro
alias consulere soleo, ex libro MSC, profert villuli, quæ lectio, sive vere in
libr. MSC. Corradini extiterit, sive ab ejus ingenio profecta sit, unice vera et rei
accommodatissima videtur. Villulus est diminutivum a villus, quod, eodem modo
ut lanugo, ad primos et teneros in genis adolescentium propullulantes pilos trans

131. Iners concubine. eleganler jam
vocatur iners ob cunctationem et con
silii inopiam, præcipue cum cinædi et
pathici naturalibus ex causis sint in
ertes et iguavi.—Servire Thalassio, Hy
menæi sacris operari. Thalassius unde
dictus Hymenæus, vid. apud Liv. I.
c. 9. et ibi Stroth.
136—41. Sordebant tibi villuli: (vid.
de hac recepta lectione Var. Lect.)
sensus est : Sordere tibi jam inde ab
aliquo tempore, h. e. ingrata molesta
que esse cœpit succrescens tibi et ge
mas inumbrans lanugo, ecce nunc teni
pus adest, quo cinerarius nuptæ jussu
os tuum tonsurus hanc tibi molestiam
R.
 C. VALERII CATULLI

Concubine, hodie atque heri :

- Nunc tuum cinerarius
Tondet os, Miser, ah miser
Concubine, nuces da. 140
Diceris male te a tuis
Unguentate glabris marite
Abstinere: Sed abstine.
Io Hymen Hymenæe io,
Io Hymen Hymenæe. 145
Scimus hæc tibi, quæ licent,
latum est. Jam vero hospes plane et peregriuus in Catulli carminibus sit, qui,
quantopere Noster diminutivorum usu delectetur, et quam multa alia diminutiva
apud solum Catullum legantnr, nesciat. Fortasse autem ab ignorantia libra
riorum, quibus ignota et inaudita esset vox villuli, notius vocabulum substitu
tum est. Non dubitavi igitur lectionem Corradimi Sordebant tibi, villuli, quam
jam in editione Gottingensi 1762. exhibitam video, in textum recipere, quæ
si forte aliis displicuerit, facile cum vulgatis, quas recensui, permutari poterit.
vid. not.
141. Diceres Corradin.
146—148. Qua licent Scalig.—cælibi soli cognita Passeratius in exemplaribus
Memmianis, unde, si vetusti alicujus exemplaris auctoritate fulciri possit hæc
lectio, Catullum forlasse scripsisse putat Vossius, Scimus hæc tibi cælibi et soli
cognita, quod mihi quidem multo magis displicet.—pro sola Statius quoque rescri
bit soli.—Haud dubie vulgata lectio retinenda est, quæ in omnibus scriptis et
impressis apparet, et rectissime quoque servata est a Vossio.

eximet. Egregie autem hæc loci nostri
explicatio confirmatur loco Marlial. I.
33. 5. Dum nulla teneri sordent la
nugine vultus.—hodie atque heri, h. e.
nuper vel brevi inde tempore. χθῖς xaì
vfip45pov, χ$ig xai wp&ny. vid. de hac pro
verbiali locutione Gatacker ad Antonin.
X. 7. p. 292. Wesseling. ad Diodor.
Sicul. lib. II. c. 5. et ad Herodot. II.
53. p. 129.—Cinerarius vel ciniflo vo
cabantur servi, qui calamistris in ci
nere calefactis heræ capillum crispa
bant. vid. Vossius, qui ex Martial. XI.
78. 4. docet, concubinos non mariti,
ut putabat Muretus, sed novæ nuptæ
jussu tonsos fuisse. adde Vulp.—Miser
ah miser, sig^wwä;jam ejus vicem dolet.
141. Diceris male cet. Aiunt quidem
homines, haud facile te impetraturum
esse a libidine tua hoc, ut in posterum
abstineas a mollibus et imberbibus
pueris, sed absline quæso.—Unguen
tate: nam die nuptiali vel maxime uo
vum maritum decebat unguentis deli
butum caput.
146—51. Scimus hæc tibi cet. Sen
sus: probe quidem scimus, te iis tan
tum huc usque amoris indulsisse inep
tiis, quæ cadunt in juvenes, liberius
ante nuptias vivendi potestate gau
dentes [h. e. te non nisi pueris merito
riis ad explendam libidinem adhuc
usum esse], iisdem tamen nunc tibi
marito amplius indulgere non licet. In
eandem fere sententiam apud Teren
tium Simo ad Davum de filio, cui ux
orem daturus est, Andr. 1. 2. 17.
—Nam, quod antehac fecit, nihil ad me
attinet.
Dum tempus ad eam rem tulit, sivi, ut
animum expleret suum :
Nunc hic dies(sc. nuptialis) aliam vitam
adfert, alios mores postulat.
Cognita: cognoscere in re Venerea vid.
Davisius ad Cæsar. B. G. VI. 21. ubi
 C A R MEN LXI. 123

Sola cognita: Sed marito

Ista non eadem licent.
Io Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenaee. 150

Nuptatu quoque, quæ tuus

Vir petet, cave ne neges ;
Ne petitum aliunde eat.
Io Hymen Hymenæe io,
Io Hymen Hymenæe. 155

En tibi domus ut potens,

Et beata viri tui,
Quo tibicine serviat,
156. Domus ut patens inepte conjecit Heins. in not. ad Catull.
157. En beata Heins. in not. ad Catull.
158. Quæ tibi sine fine erit Ald. haud male, puto, ad sensum fere humc: quæ
continuo et haud interrupto usu tam diu in potestate tua erit, usque duin cat:
Quæ tibi sine serviat Venet. Muret. Cantabrig. quæ quidem lectio, ex Ponlani
conjectura, perquam elegans et quam proxime ad veterem scripturam accedere
videtur editori Cantabrig. Aflirmat autem Scaliger MSC. et antiquas Editt.
habere sine fine serviet: hinc in edit. Gryph. contra metrum legitur Fine quae
tibi sine serviat.—sine fine servit L. MS. et edit. R. teste editore Cantabrig.—siue
servit liber Maffei et $ic in plerisque MSS. esse teslatur Voss.—ex his depravatis
lectionibus fecit Scaliger quæ tibi sene serviet, ut sene ágxaixöc dictum sit pro
seni. at Statius tentat quæ seni tibi serviet, probante Brouckhus. ad Tibull. I. 7.
88. sed utraque lectio vix ullo modo ferri potest ob sequentia usque dum tremu
lum cet. quis enim bene dicat quæ tibi serviet seni usque dum senex es? excussis
oinnibus, quæ a viris doctis in medium prolatæ sunt, emendationibus, præ ceteris
elegans et orationi accommodala mihi visa est conjectura Vossii, ad veteris scrip

est feminæ notitiam habere ; et Heraldus 156—61. Domus potens, h. e. nobi

in Animadvers. ad Jambl. c. V. p. 154.
Sic apud Græcos yiy%axeiv. vid. Inter
pret. ad Nov. Test. Math. I. 28. et
Gatacker de N. T. St. cap. XI. p. 47.
—sed marito. hic versus est hyper
meter, ut paulo ante v. 142. 191. 234.
cujus syllaba abundans a prima vocali
sequentis versiculi absorbetur.—eadem
pro adverbio sumit Scaliger, et spon
dæum daetyli loco positum esse putat.
151—56. Quæ tuus vir petet, ho
meste pro vulgari, ** quando rem tecum
habere vult." cave, ultimahujus impera
tivi corripitur. vid. Var. Lect. supra
ad Carm. X. 27.—me petitum aliunde
eat, ne alias mulieres exercendæ libi
dinis causa adeat, alibi scortandi oc
casionem exquirat.
litate præpollens et insignis: beata,opu
lenta, divitiarum copia abundans.—Quo
tibicine serviat. (vid. Var. Lect.) h. e.
quo quasi fulcro domus niteus pareat
tibi dominæ et matrifamilias, usque
(v. 161.) dum cet.—tibicem (h. e. co
lumna, cui domus incumbit) eodem
modo ut fulcrum vel columen, transla
tum videri debet ad eos, in quibus
summa rei vertitur. Sic infra LXIV.
26. Peleus vocatur Thessaliæ columen,
ubi plura de hac locutione dabimus in
notis.—Egregie autem et vere maritus,
in quo (ut verbis utar Virgilii AEneid.
XII. 59.) omnis domus inclinata recum
bit, columen vel tibicen familiæ vo
catur.
124 C. VALERII C ATULLI

(Io Hymen Hymenæe io,

Io Hymen Hymenæe.) 160

Usque dum tremulum movens

Cana tempus anilitas
Omnia omnibus annuit.
Io Hymen Hymenæe io,
Io Hymen Hymenæe. 165
Transfer omine cum bono
Limen aureolos pedes,
Rasilemque subi forem.
Io Hymen Hymenæe io,
Io Hymen Hymenæe. 170

Adspice, intus ut accubans

tmræ ductum quæ tibi sine servit rescribentis Quo tibicine serviat, quam in tanta
lectionis ambiguitate et inconstantia fidenter cum Vulpio in textum recepi; vid.
not.—Mihi quidem succurrebat legendum fortasse esse Quæ tibi bene serviat.
171. Unus ut accubans constans lectio in omnibus MSS. et editt. vett. cujus
integritas haud dubie impugnata est ab iis, qui in explicatione τοῦ unus hærerent.
Est autem vir vnus, qui plane is est, qui esse debet, unice conjugi deditus et in
explendis boni viri partibus unice occupatus. Eodem plane sensu supra dice
batur Carm. XXII. 10. unus caprimulgus, ubi cf. notas, et sic egregie τὸ unus
respondet in 173. totus. Mutata autem est vox unus ab interpretibus vel in imus
ob solemnem fortasse harum duorum vocum in libris veteribus confusionem, vid.
Drackenborch ad Sil. Italic. V. 112. et XV. 590. vel in unctus. Barth. Adversar.
1159—60. vel in udus Nic. Heins. Adversar. c. X. p. 102. et in not. ad Catull.
vel denique in intus, quod in plerisque editionibus nunc apparet.—Salmasius ad
Solin. p. 1256. parum feliciter tentat, Adspice intus et accubans Vir tuus Tyrio
ut toro Totus immineat tibi.

161—66. Usque dum tremul. mov.
cet. versus ornatissimi splendidissimi
quepro vulgari, “usquedum in extrema
aliquando seneclute constituta et ætate
fessa omnia bona omnibus, qui ea ap
petunt, labenter concessura es.” Anus
autem annosa subinde trementis capi
tis motu nutare et aliis fere annuere
solet.—tempuspro parte capitis, de qua
pluralem modo dici Grammatici præci
piunt, apud ipsum Ciceronem in sin
gulari occurrit ad Herenn. IV. 69. cf.
Gifan. in Indic. Lucret.
166. Transfer omin. c. bom. lim. aur.
pedes: Plaut. Casin. IV. 4. 1. Sensim
super attolle limem pedes, nova nupta.
Ominosum enim putabatur vel ingre
diendo vel egrediendo limen tangere :
vid. Burmann. ad Ovid. Amor. I. 12.
4. Tradunt autem, qui de Romanorum
ritibus nuptialibus scripsere, novam
nuptam, ut invita nubere et virginita
tem deponere videretur, a paranymphis
trans limen portatam esse. aureolos,
pulchros. res mota.—forem rasilem, ele
ganter politam et lævigatam, cf. Voss.
171. Adspice intus: vid. Var. Lect.
Tyrio in toro, lecto tricliniari, purpura
Tyria instralo. Sponsus nimirum ge
niali mensæ cum æqualibus adsidens
expectabat sponsam. cf. Carm. LXII.
3. Non enim de lecto cubiculari co
gitandum esse docet vers. 191. 92.
201—Totus immineat tibi, toto pectore
et oculis in te hæreat, toto animo in te
feratur et amplexus tuos cupide petat.
 CARMEN LXI.

Vir tuus Tyrio in toro,

Totus immineat tibi.
Io Hymen Hymenaee io,
Io Hymen Hymenæe. 175
Illi, non minus ac tibi,
Pectore uritur intimo
Flamma, sed penite magis.
Io Hymen Hymenæe io
Io Hymen Hymenæe. 180
Mitte brachiolum teres,
Prætextate, puellulæ ;
Jam cubile adeant viri.
Io Hymen Hymenæe io,
Io Hymen Hymenæe. 185
Vos bonæ senibus viris
Cognitæ bene feminæ,
Collocate puellulam.
Io Hymen Hymenæe io,
Io Hymen Hymenæe. 190

176. Ille non minus atque tu Pectore uritur intimo Flamma, sed penitus magis
Gryph. Muret. et alii ; sed multo doctior haud dubie est leclio nostra, quam dedit
Scaliger ex libro suo, quamque omnes MSSC. Statii confirmant, nisi quod in his
urimur legitur. Eandem suppeditant MS. et tres antiquissimæ editt. affirmante
editore Cantabrig.
183. Jam cubile adeat. Gryph. Muret. Vulp. sed omnes libri MSSC. et editt.
vetustiores offerunt adeant. recte! vid. not.
186. Mirum quantum in hoc versu libri veteres discrepant. Unis sedibus
bonæ Venet.—Imis sedibus bonae laudat Parthenius in motis.—Binæ in ædibus unius
Cognitæ bene feminæ Gryph.—Sed in omnibus MSSC. Statius invenit Vos bonae
senibus unis, unde ille reposuit nostram, Scaligeri et aliorum auctoritate stabilitam,
lectionem J'os bonae senibus viris. Vossius pro viris mavult bonis, cui emendationi
egregie favet v. 19. et hujus epitheti usus per totum hoc carmen suaviterrepetitus.
187. Cognitæ breve Scalig.

176. llli non minus ac tibi, h. e. mariti deducebat (ragárvu$o:). Pa

in ejus medullis non minor ac tibi
ignis ardet. [ut supra loquitur Noster
XLV. 16.] flamma uritur, græce σύe
?aistat,vid.Scalig.—sed penit. mag. h.e.
imo pen. mag. - nubæ, a quibus sponsa in lecto geniali
181—86. Mitte brachiol. teres puel
lulæ, h. e. e manu dimitte teres pu.
brach.—prætextate: intelligitur puerin
genuus, et quidem patrimus et matri
mus [äp,4i$a A}ς] qui nuptam ad domum
trimi et matrimi, auctore Festo, prae
tertati tres nubentem deducunt : unus,
qui facem præfert ; duo, qui nubentem
ducunt.—adeant nimirum virgo et pro
collocabatur, ut docet stropha sequens.
187. Cognitæ bene feminæ, spectatæ
fidei et castitatis. Debebant etiam pro
nubæ istæ esse univirae.
 126 C. VALERII CATULLI

Jam licet venias, marite:

Uxor in thalamo est tibi
Ore floridulo nitens;
Alba parthenice velut,
Luteumve papaver. 195
At marite (ita me juvent
Coelites) nihilominus
Pulcher es, neque te Venus
Negligit. Sed abit dies:
Perge, ne remorare. 200
Non diu remoratus es.

196—200. Hunc locum inquinatissimum egregie purgavit et ad formam mun

diorem, pulchre ad Catullianam venustatem compositam, revocavit Scaliger.
Transposuit autem, et, ut nunc legitur, emendavit Vir Magnus hanc stropham,
quæ olim sinistre post sequentem posita corrupte legebatur ita: Ad maritum
tamen juvenum Cælites nihilominus Pulchre res. Unde Parthenius fecerat At
*marita tuum tamen Celites nihilominus Pulchra res, et Statius lepide ex con
jectura proposuerat Admetum juvenem tamen Celites nihilominus, Pulchra res.
[cujus lectionis explicationem vide sis apud ipsum]—Plausum jam tulit hæc præ
clara Scaligeri emendatio a Vossio et ceteris interpretibus.—
192. Tibi, h. e. in tuam gratiam et cf. Anacr. Od. XXVIII. 23. et quos
voluptatem. Sic Tibull. IV. 6. 3. Tota ibi in hanc rem laudat CI. Fischer,]
tibi est hodie, t i b i se lætissima comsit. quam ipsum nomen, cui additur, pa
Virgil. Eclog. VIII. 30. tibi deserit paver. Sunt autem, auctore Plinio,
Hesperus CEtam, et sexcenties alibi. Hist. Nat. XIX. 8. 53. Papaveris sa
193. Nitens, formosa, vid supra ad tivi tria genera: Primum candidum,
Carm. II. 5. cujus semen tostum in secumda mensa
194. Alba parthenice, herba quædam, cum melle apud antiquos dabutur. Al
cujus nomen incertum est; vulgo vocant terum genus est papaveris nigrum, cujus
IMutterkraut. — luteumque papaver: scapo inciso lacteus succus excipitur.
color luteus non semper eodem modo Tertium genus, rhoeam vocant Graeci, id
dicitur, nec unum eundemque colorem nostri erraticum. Sponte quidem, sed in
notat, sed ut cæruleus fere,flavus, rufus, arvis cum hordeo marime nascitur, erucæ
et alii colores,latius patet. Hinc passim simile, cubitali altitudine flore rufo
a viris doclis de coloribus veterum et protinus deciduo: unde et nomen a
multum et acriter disceptatum est; de Græcis accepit. Aperte autem tertium
quorum diversitate et vaga notione nos papaveris genus a poëta innuitur :
ipsi, prima quaque pro muneris nostri multus jam fuit in explicando colore
partibus scribendi aliquid oblata oc luteo Salmas. ad Solin. T. I. p. 256—
casione, in singulari commentatione 58. et Tom. II. p. 1154—58. Adde
uberius exponere in animum induxi quos laudat, qui de hoc colore egerunt,
mus. colorem luteum (hellroth, rosen Titius ad Nemes. Cyneg. 319.
roth) affinem esse colori rufo et roseo 198. Negligit, h. e. parum curat;
vel ex noslro loco sponte apparet. dictum mihi videtur per λιτότητa pro
Flagitat enim hunc colorem tam ipsa “ettu quoque singularemVeneris curam
instituta comparatio [color albus enim et benignitatem in concessa tibi formæ
in ore pulchræ puellæ permixtus esse pulchritudine et dignitate experlus es.”
debet cum colore roseo et purpureo.
 C A R MEN LXI.

Jam venis. Bona te Venus

Juverit: quoniam palam
Quod cupis, capis, et bonum
Non abscondis amorem. 905
Ille pulvis Erythrei,
Siderumque micantium ,
Subducat numerum prius,
Qui vostri numerare volt
Multa millia ludi. 210
Ludite, ut lubet, et brevi

202. Jam Venus, bona te Venus Juverit profert e libro veleri Passaratius. ve
nustior sane hic orationis color!
204. Quod cupis cupis Heins. in not. ad Catull. male! nam sic dulcissima perit
paronomasia.
206. Ille pulveris Erythræi vitiose in MSC. edit. Venet. et aliis antiqq.—pulvis
Erithræi Guarin. Gryph.—pulveris Eritei et Ericei omnes libri MSS. Slatii, unde,
quod Avantiojam in mentem venerat, Vossius legendum censet pulvis(pro pulveris)
Erythrii ab Erythros vel Erythron parte regionis Cyrenaicæ, cujus mentionem
facit in Geographia Ptolemæus. Ab agro Erythrio autem, ut docet Vossius,
ejusque oppidis Palaebisca et Hydrace incipiebat Libya siticulosa sive arenosa,
ita ut pulvis Erythrius sit arena Cyrenaica. Quam quidem Vossii explicationem,
doctam sane et ingeniosam, cupide amplexus est Vulpius.—Nic. Heins. in not.
ad Catull. legi jubet, quod proposuit jam Theodorus Marcilius, Ille pulveris
aetheri vel aëri pro ætherii et aerii. Per pulverem ætherium autem innui putat
atomos, quæ ex Epicuri et Democriti sententia numero infinitæ sint. Sed haud
facile poëtæ carminibus suis intexere solent philosophorum placita. Mullo magis
igitur mihi arridet altera ejusdem Heinsii conjectura in notis ad Catull. pulveris
Africi, quam ceteris lectionibus partim ideo præferendam puto, quod antiquus
genitivus pulvis pro pulveris apud nullum alium scriptorem occurrit, partim quod
in omnibus MSS. teste Statio, et editionibus antiquissimis constanler servatur
arô pulveris. Equidem olim tentabam : pulveris aridi, sed illud Heinsii est doetius
et poëta dignius.—Pulvis Erythrei, quod in textu est, dictum volunt pro pulveris
Erithræi, ita ut ex diphthongo in Erythræi metri causa una litera elisa sit.
209. Vestri pro nostri et volunt pro vult vitiose in MSS. Statii.
210. Lusum contracte pro lusuum et lusus in veteribus libris fuisse ait Avan
tius. Sed Statius in omnibus MSC. quos manu trivit, invenit ludere, unde haud
dextro Apolline tentabat multa mollia ludi. Scaliger in codice Gallicauo exara
tum deprehendebat ludei pro lude, unde fluxit forlasse depravata lectio ludere.
Vossius ex veteri lectione ludi vel ludite, quam in nonnullis libris se invenisse
affirmat, reponit luctæ. Sed quis non præferat ludi, ob slatim sequens et egre
gie respondens Ludite?

202. Bona te Venus Juverit, pro 211—16. Ludite ut lubet.—ludere

pitia tibi aderit et nuptiarum tuarum
eventum jubebit esse felicissimum.—
palam, uon furtive, sed publica aucto
ritate.
206. Ille pulvis Erythr. vid. Var.
Lect. et omnino cum hoc loco compara
supra carm. VII. 2. seqq.
in re Venerea qrai{ειν, άφροδισιάζειν: cf.
supra ad Carm. XVII. 17. adde
Heins. ad Ovid. Heroid. XVII. 6. ad
Amor. I. 8. 43. et Interpr. ad Petron.
c. 132. sub fin.—liberos date, procreate
ut v. 67.—Nom decet tam vetus cet.
genti tam nobili et antiquæ non spes
128 C. VALERII C A T U L LI

Liberos date. Non decet

Tam vetus sine liberis
Nomen esse : sed indidem
Semper ingenerari. 915

Torquatus, volo, parvulus

Matris e gremio suæ
Porrigens teneras manus,
Dulce rideat ad patrem,
Semihiante labello. 220
Sit suo similis patri
Manlio, et facile insciis
Noscitetur ab omnibus,
Et pudicitiam suæ
Matris indicet ore. 925
Talis illius a bona
Matre laus genus approbet,
Qualis unica ab optima
Matre Telemacho manet

220. Hunc versum ex corruptis lectionibus sed micante vel sed mihi vel sed
nitente felicissime restituit Scaliger.
222. Pro facile vult Burmannus Sec. ad Anthol. T. I. p. 305. facie: cur quæso?
226. Tale Juliadum e bona Mutre sine causa Heins. in not. ad Catull.

posleritatis deesse, sed eidem (indi Noct. Attic. XIX. c. 11.

dem) ex eadem semper stirpe nova et
legitima subnasci debet propago.
216—21. Tanta est versuum se
quentium dulcedo et divina fere suavi
tas, ut vel eos, quibus nondum factis
palribus dulcis arriserit puerulus, hos
versus legendo exsultaturos, vel mollis
simo sensu delinitos futuri patris læti
tiam animo præcepturos esse, facile tibi
persuadeas.—Volo, h. e. opto, ut pas
sim.—parvulus Torquat. comparant il
lud Virgil. Æneid. IV. 328.
si quis mihi parvulus aula
Luderet Æneus, qui te tantum ore re
ferret.
—Dulce rideat ad patr. h. e. suaviter
patri arrideat. Semihiante labello, se
mihiulco, semiaperto. Dum semihulco
suvio Meam puellam savior apud Gell.
221—26. Sit suo similis patri, ἐμοιος
tô vargi, nali enim cum patre simili
tudo probabat uxoris in maritum fidem
et castitatem ; hinc réxva. o5ror' äoix6ra,
qrargi, (Theocrit. Idyll. XVII. 44.)
sunt liberi furtivo amore suscepti. cf.
Hor. Od. IV. 5. 23. et quæ in hanc
rem congessit loca Cl. Jani. adde
Græv. in Lect. Hesiod. c. 5. et Dor
vill. ad Charit. p. 328. edit. Lips.—
Et pudic. suæ matris ind. ore: Vulpius
laudat Martial. VI. 27. 3. 4.
226—31. Sensus ;. Qualis laus a
matre castissima Penelope parta olim
est Telemacho, maxima omnino sem
perque duratura, talis ad stirpis verita
tem probandam a matris castitate con
tingat Torquato parvulo.—unica fama,
nimirum in genere suo unica, h. e.
maxima. cf. supra Carm. XXIX. 12.*
 C A R MEN LXII.
Fama Penelopeo.
Claudite ostia, virgines:
Lusimus satis.
Conjuges, bene vivite, et
Munere assiduo valentem
Exercete juventam.
231. sq. Claud. ost. virg. omnibus
in his nuptiis nunc rite peractis, thala
mi januam claudere jubet virgines, et
simul carmini, quo lusit poëta, cum
bono voto finem imponit.—Munere as
siduo, h. e. assiduo Veneris usu. munus
in re Venerea. Sic munia comparis
aequare Hor. Od. II. 5. 2. et sic pas
sim officium Ovid. Amor. III. 7. 24.
et Propert. II. 22. 24. Erercete juvent.
— •
CARMEN LXII.
CARMEN
JUVENES.
Vesper adest, Juvenes, consurgite : vesper Olympo
Differt hoc carmen nuptiale vel epi
thalamium a præcedenti ita, ut chorus
juvenum puellarumque, quem poëta
ad solemnem cantum nuptialem supe
riori carmine tantum exhortatus fuerat,
nunc vere et rite canendo certet, et al
ternis invicem se excipiat. (v. 1—6.)
Juvenes, sponsi æquales (λικύτaι)
mensæ geniali, una cum sponso in ejus
domo accumbentes el sponsam expec
tantes, surgente Hespero, ipsi a mensa
snrgunt, et solo novo marito in tricli
nio relicto (Carm. LXI. 171.) ad ja
nuam, ubi sponsam excepturi sint, se
proripientes Hymenæum dicere pa
rant.—Interea (v. 6—11.) virgines æ
quales (ipxfixix*) sponsam ad sponsi
domum comitantes appropinquant, ju
venesque ad certamen prosilientes con
spiciunt. Easdem (v. 11—20) vident
129
230
At, boni
935
exercere eleganter dicitur de iis, quæ
otiosa, sterilia, ac sine fructu esse non
patimur. vid. Ducker. ad Flor. IV. c.
12. p. 900. edit. nov.—simili fere sen
tentia Helenæ epithalamium finit Theo
crit. Idyll. XVIII. 54.
"Ev8et' is άλλάλων στípwow φλέrnra rví
gris
Kaì *$*.— .-
—*
NUPTIALE.
juvenes, et quidem toto animo in re
præsenti etlaudis honore ex certamine
reportando defixas et occupatas, unde
sibi, paulo negligentioribus et alia om
nia curantibus, haud facilem præposi
tam intelligunt victoriam. Eo magis
ad præsentis rei studium invicem se
excitant. Camere (v. 20—26.) inci
piuut puellæ, et Hesperi crudelitatem,
filiam ex amplexu matris avellentem,
accusant. At (v. 26—32.) juvenes
maximis laudibus extollunt Hesperum,
cujus affulgente splendore lætissimo
pacta nuptialia confirmentur. Iterum
(v. 32—36.) puellæ rapacitatem Hes
pero exprobraut adduntque, ejus ad
ventu et simul inductis tenebris dili
genter sibi cavendum esse a furibus.
Juvenes (v. 36—39.) facete respon
dent, puellas aliud in ore, aliud in pec
S
180 C. VAILERII CATULLI
Expectata diu vix tandem lumina tollit.
Surgere jam tempus, jam pingues linquere mensas:
tore habere, ideoqne hunc ipsum, quem
palam carpant, tacite optare. Compa
rant (v. 39—49.) puellæ virginem in
tactam cum flore in horto secreto nas
cente, qui, quamdiu in honore suo in
tactus et intemeratus superbiat, miri
fice pueris puellisque placeat:—at pu
ellam libidine contaminatam similem
esse canunt flori decerpto et jam jam
flaccescenti, quem nec pueri nec puel
læ curent. Vim (v. 49—59.) elegan
tissimæ comparationis infringunt ju
venes alia ex re agresti petita imagine.
Puellarum nimirum conditionem res
pondere potius aiunt conditioni et na
turæ vitis, quæ, si in nudo arvo nas
catur inculta, nec in altum exsurgens
mites uvas demittat, nullius pretii ha
beri soleat ab agricolis ; eandem vero,
si ulmo marilata foecunditatem pro
mittat, ab iisdem maxima cura coli;
et plane ita se habere cum puellis in
nuptis et muptis, illas senescere ste
riles et incultas, has caras et jucundas
esse viro et parentibus. Uterque (v.
59. usq. ad fin.) nunc chorus, ut su
pra in ultima stropha Hymni in Dian.
Carm. XXXIV. ubi vid. nos ad v. 1.
(puellarum enim chorus, æque ac nup
ta marito, victus jam cessisse videtur
puerorum clioro,) se convertit ad nup
tam, eamque, ut virginitatem, cnjus
partem aliis concedendam jure sibi
vindicare possint parentes, in mariti
amplexibus lubens jam deponat, gra
viter hortatur.—Singulares et divinæ
hujus carminis dotes percipi potius a
lectoribus, quam vana declamatione a
me describi et extolli debent, quas qui
hebetioris ingenii percipere non pos
sunt, ab omni veterum poëtarum lec
tione arcendos puto.—Est autem hoc
carmen nuptiale ex amaebaei carminis
genere, cujus lex, (ut Heyne præcipit
in Argum. ad Virgil. Eclog. III.) hæc
est, ut is, qui respondet, eisdem ver
sibus et numeris aut contrarium aut
majus aut pulchrius aliquid dicat, aut
ulla ratione simile quid subjiciat ; nec
dubito, quin idem latiore significatione
recte quoque vocari possit epithala
mium. vid. nos in Argum. ad Epith.
Manl. et Jul.—In quas nuptias hoc
carmen scriptum sit, vix ullo argumen
to satis firmo probari potest; multi ad
easdem Jul. et Manl. nuptias cum su
periore referunt; Corradinus præpo
suit adeo hoc carmen superiori, et cum
illo conjunxit ; sed haud dubie, quod
nunquam certe sciri potest, nec illud
scire multum refert, nescire velle præ
stat.—Ceterum hoc carmen studiose
imitati sunt tam veteres quam rccen
tiores, et a multis in patriam linguam
translatum est. Rosenfeldi Vers. me
tric. cujus mentionem fecimus in argu
mento ad Epithalam. Jul. et Manl. ver
bosis laudis præconiis condecorat et
nobis commendat ejus amicus Gurlit
tus, nec dubitat eam præferre Herderi
versioni, quæ de hoc carmine exstat in
Herderi Volksliedern l. II. p. 141. cu
jus tamen auctor ex sententia Gurlitti
vix esse possit Herderus; sed dicat
mihi Gurlittus, an verbi causa in ver
nacula recte dici possit die Gedanken
versammeln ? nam vers. 17. vertit Ro
senfeldus: Drum ihr Genossen; mur
jetzt versammlet eure Gedanken. ut alia
taceam.
1. Vesper adest, Juven. consurgite:
cogita unum ex juvenibus præ aliis for
te Hesperi ortum animadvertentem su
bito jam appellare ceteros et ad can
tum nuptialem solemni modo et cer
tamine cum puellis mox instituendum
evocare.—Vesper Olympo Expectat. d.
vix tandem lum. tollit, ornate et sub
lime pro vulgari ** tandem aliquando
Hesperus oritur.” tollit lumin. extollit
et profert rutilantem splendorem. si
mili modo Vesper lumina aceendere di
citur apud Virgil. Georg. I. 251.—
aliam surgentis Hesperi descriptionem
vid. apud Claudian. Carm. XIV. 1. 2.
(p. 162. edit. Gesner.)
3. Surgere jam tempus. voci tempus
gerundii loco subjungitur infinitivus,
 C A R MEN LXII. 181

Jam veniet virgo, jam dicetur Hymenæus.

Hymen o Hymenæe, Hymen ades o Hymenæe. 5

PUELLAE.

Cernitis, innuptæ, juvenes? consurgite contra,

Nimirum OEtaeos ostendit noctifer ignes.
Sic certe, viden' ut perniciter exsiluere ?
Non temere exsiluere: canent quod visere par est.
7. Nimirum Eoos ostendit noctifer imbres Venet. Stat.—Nimirum æthereos—ignes
Gryph. Muret.—vetus lectio MSS. fuit nimirum hæc (vel hoc) eos ostendit Noctifer
imber, nnde Statius ex ingenio proposuit Nimirum (Etaeas obtendit Noctifer ìm
bras.—Scaliger Nimirum Oceano se ostendit Noctifer imbre. Meleager Vimirum
choreas ostendit Noctifer igneas. Sed nostra lectio, quam Vossius ex vetustissimo
libro Thuanæo produxit, egregie confirmatur loco Virgil. Eclog. VIII. 30.
8. Post certe excidisse putat Statius est, quod in uno MSC. tres literas hic
erasas fuisse animadverterit.
9. Carent quo visere parent, vetus scriptura teste Scaligero, et sio est in libro
Comelin. Papyr. Pal. et tribus antiquissimis editt. unde vario modo hic locus
correctus et excusus fuit. canent quos vincere par est Grypli. Muret.—canent quod
vespere par est Meleager.—canent quod vincere par est edit. Cantabrig. addita expli
catione : carmen victoria dignum.-camuent quo vincere par est receptum est ex qui
busdam editt. vett. in edit. Gotting. et Bipont.—Vossiana lectio, quam dedimius,
jam est in excerptis Thuanæis.
de quo loquendi genere mulla exempla formulam retinerent, et ortum Hesperi,
congessit Drackenborch. ad Liv. III. qui a Locris in præcipuo cultu habe.
4. 9. Tom. I. p. 545.—mensas pingues, balur, et in nummis I.ocrorum fre
in quibus epulæ pingues et opimæ quenter visitur, ab CEta repeterent.
appositæ sunt. CEta sive (Eteus mons fuit Græciæ et
4. Dicetur Hymenaeus. observa syl limes Thessaliæ ab austro, cujus ju
labam brevem ante sequentem vocem gum ab oriente versus occidentem por
aspiratam, præcipue ante vocem Hyme rigitur. vid. Strab. IX. p. 639 et 655.
naeus, passim a poëtis produci. sic in edit Almeloven. Iis itaque, qui totum
fra Carm. LXIV. 20. Virgil. Æneid. illum tractum habitabant, Veneris seu
X. 720. et sæpe alibi. Hesperi stella, quoties post solis occa
5. Hymen o Hymen. cet. cf. ad Carm. sum in conspectum veniebat, ab CE
LXI. 4. tæis montibus oriri videri debuit. Haeo
6. Consurgite contra. consurgere est fere sunt, quæ egregie ad locum no
verbum militare, quod sæpe apud Li strum illustrandum jam observavit
vium de impetu hostili dicitur. Heyne ad Virgil. Eclog. VIII. 30. et
7. Nimirum (Etaeos ostend. Noctjf. ad Tibull. in Observat. p. 153. edit.
ign. h. e. scilicet ortus jam est Hespe nov. cf. Vossius.
rus, cujus igneus splendor inde a monte 8. Vid. de hac formula supra
QEta in conspectum venit.—Noto enim LXI. 77.
poëtarum more sidera montibns oriun 9. Non temere, h. e. non sine præ
tur et occidunt. cf. Virgil. Æneid. II. meditatione.-quod visere par est, quod
801. et alia, quæ in hanc rem ibi col visu et auditu dignum est. (was sich
legit exempla Cerda. Factum autem wird hören lassen,) nam videndi verba
est, ut veteres poëtæ ex antiquiore ali ad omnes sensus referuntur; huic re
quo carmine, quod in tractibus illis, spondet mox sequens (v. 13.) memo
qui sub GEta sunt, scriptum erat, hanc rabile quod sit.
 132 C. VALERII C A T U LLI

Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee. I0

J U VEN ES.

Non facilis nobis, æquales, palma parata est :

Adspicite, innuptæ secum ut meditata requirunt.
Non frustra meditantur : habent memorabile quod sit.
Nec mirum : tota penitus quæ mente laborent.
Nos alio mentes, alio divisimus aures. 15
Jure igitur vincemur. Amat victoria curam.
Quare nunc animos saltem committite vestros:
Dicere jam incipient, jam respondere decebit:
Hymen o Hymenæe, Hymen ades o Hymenaee.
PUELLAE.

Hespere, qui coelo fertur crudelior ignis ? 20

12. Requirant omnes editt. antiquiores. Statius autem ex corruptis lectioni

bus, quas in duobus MSSC. invenerat, vario modo hunc versum restituere molitus
est : vult enim vel Aspice quæ innuptæ secum ut meditata requirunt, vel Aspicite
innuptæ quæso ut meditata requirunt, vel Aspice quæ innuptæ secum ut meditamina
quærunt, vel Adspicite innuptæ quæso ut meditamina quærunt. profecto hæ sunt
epulæ dubiæ !
14. Hunc versum reduxit Vossius, temere ex ejus sententia a viris doctis ex
punctum, cum et vetustissimum Thuanæum et alia exemplaria eum agnoscant.
Sententiam certe et orationem egregie hic versus juvat. pro laborent equidem ma
lim laborant.
15. Convertite vestros Vossius.
20. Quis cælo perperam in quibusdam, nam sæpissime a bonis scriptoribus qui
pro quis ponitur. vid. Drackenborch. ad Liv. I. 7. ad verba rogitat qui vir esset.
adde Ducker. ad Florum I. c. 18. et Schwartz ad Plin. Panegyr. c. 74. p. 366.—pro
ferturin nonnullis exstat lucet, quod haud dubie ex v. 26. intrusum est. sed quem

12. Innuptæ secum ut meditata re rebus et cogitationibus eodem tem

quir. h. e. quam curiose repetunt et
promere student, quæ diligenter antea
puellæ secum commentatæ et meditatæ
sunt. meditata passive, ut oratio medi
tata Tacit. Annal. XIV. 55. 1. et car
men meditatum apud Plin. Panegyr. c.
3. ubi vid. Schwartz. p. 6.
14. Nec mirum, h. e. nec mirum
adeo videri debet, si memorabile quid
profertur ab iis, quæ tolo animo et
omnibus intentis viribus in eo laborant.
15. Nos alio mentes, alio divis. aur.
nos aliis rebus, quibus simul aures et
animum præbemus, districti et distenti
tenemur, animus divisus, qui pluribus
pore occupatur. Virgil. Æneid. VIII.
20. Atque animum celerem nunc huc,
nunc dividit illuc. Similiter apud O
vid. Remed. v. 443. mens bipartito
secta dicitur de eo, qui binas simul
amat puellas.
16. Amat victor. cur. Sio Euripid.
Phoeniss. v. 728. rrô vixäv iarri räv iv
ßovXia.
17. Committite nimirum cum puella
rum animis, h. e. componite; transla
tum a gladiatoribus, qui committi vel
componi cum adversariis dicebantur.
20. Qui pro quis. vid. Var. Lect.
fertur. h. e, volvitur, circumfertur.
 CARMEN LXII. 133

Qui natam possis complexu avellere matris,

Complexu matris retinentem avellere natam,
Et juveni ardenti castam donare puellam ?
Quid faciant hostes capta crudelius urbe?
Hymen o Hymenæe, Hymen ades o Hymenæe. 95

JUVEN ES.

Hespere, qui coelo lucet jucundior ignis ?

Qui desponsa tua firmes connubia flamma,
Quod pepigere viri, pepigerunt ante parentes,
INec junxere prius quam se tuus extulit ardor;
Quid datur a Divis felici optatius hora ? 30
Hymen o Hymenæe, Hymen ades o Hymenæe.
PUELLAE.

Hesperus e nobis, æquales, abstulit unam.

+* * *

Namque tuo adventu vigilat custodia semper.

admodum in hoc versu lucet melius convenit τά jucundior, ita in noslro versu
magis respondet fertur τά crudelior.
28. Quæ pepigere viri liber Memmii teste Passeratio, Voss. et editor. Canla
brig. sed nostra lectio, quia est difficilior, ex lege critica præferenda est.
32. Varie et corrupte hic versus legitur in MSSC. Statii, qui inde tentat,
Hesperus e nostris æqualibus abstulit unam, vel Hesperus e nostris æqualem hinc ab
stulit unam. in margine edit. Gryph. adscriptum fuit Hespere, quis nobis æqualem
hanc abstulit unam. * * * hic quædam excidisse jure jam suspicati sunt Statius
et Scaliger, quamquam Vossius omnia recte se habere putaverit; non habet enim,
quo referatur sequentis versus particula namque ; ego hanc fere sententiam desi
dero: Hespere, te jure rapacem vocamus et timemus, namque.
33 Vossius pro muamque corrigit nempe et post vocem custodia interpungit.

21. Ex insliluta comparatione cum Hesperus vocatur xvayiag yvwrâ, isgì,

loco simillimo in Epithal. Jul. et Manl.
v. 56. seqq. non sine voluptate ani
madvertes, quam pulchre eandem sen
tentiam poëta variaverit.
22. Retinentem sc. se, h. e. reluc
tantem, ægre se avelli patientem.
26. Hespere, qui cælo lucet. Laudant
Homer. Iliad. XXII. 318.
"Earwago; άς κάλλιστος iv oùpáy? farratas
âztfig.
et sic apud Bionem Idyll. VIII. 2.
&ya^ua.
28—29. Quod pepigere viri, pepig.
cet. pactum nempe quod a procis et
parentibus aute nuptias contractum
nec prius quam tuis auspiciis et ortu
confirmatum est. Disertius igitur hi
duo additi versus antecedentem expli
cant et declarant, ut sæpe apud poëtas,
et sic τὸ quod non offendere videtur.—
ardor exquisite pro igneo splendore.
33. Vigilat custodia. h. e. custodes
furum abigendorum causa vigilant.
134 C. VALERII CATULLI

Nocte latent fures, quos idem sæpe revertens,

Hespere, mutato comprendis nomine eosdem. 35

JU VENES.

* * *

At lubet innuptis ficto te carpere questu.

Quid tum si carpunt, tacita quem mente requirunt?
Hymen o Hymenæe, Hymen ades o Hymenæe.
PUELLAE.

Ut flos in septis secretus nascitur hortis,

35. Vespere editt. vett. * * * hic quoque deesse quædam vel inde colligo, quod
versuum numerus, qui par esse debebat, non constat. tot enim versibus, quot
puellæ cecinerant, ex lege carminis amoebaei respondendum fuit juvenibus,
36. Ut pro utcunque nexus causa conjecit Vossius. -

37. Quod mente requir. alii.

34. Nocte latent fures. hinc fur noc
turnus dicitur apud Calpurn. Eclog.
III. 73. Vossius comparat Hom. Iliad.
III. 10—11. Per fures intelligi simul
possunt adulteri, ut sexcenties furta
de adulteriis. v.c. infr. Carm. LXVIII.
136. et 140. Honestius de Hespero
sentit, ejusque affulgente luce ad pas
torem comessatum iturus juvari in
via cupit amans quidam apud Bion.
Idyll. VIII. 6. 8.
simum hunc locum imitandum certatim
sequioris ætatis poëtæ operam suam
contulerunt. Sic suavissimis inde duc
tis coloribus egregie Cantum primum
distinxit et illuminavit Areostus, quem
comparat Vulpius. Ex nostratibus
poëtis juvat in nonnullorum gratiam
elegantissimam imitationem subjicere,
quæ legitur in Ramleri lyrische Blu
menlese III. 27.
Ir Is.

"Eorweps—oùx iwì 4^pàv Ein Veilchen, das im Garten blüht,

"Epxop.av, où8* fya yvwtòς ά8ovrogiovr' iyox
λῆara»*
'Aλλ' ipä»* waAàv 8i t' igazzapw£w? avvs
gävSat.
35. Mutato comprendis nomine eos
dem. nam qui vespere Hesperus, idem
mane vocatur Lucifer vid. Vulp. et
CI. Wernsdorf. ad poët. minor. Tom.
III. Excurs. V. p. 508. 9.
36—37. Versus suavissimi ! atpuel
læ simulanter pro indole sua queri et
te carpere solent, quod quidem facile
illis condonandum est, si, quem palam
carpunt et accusant, tacite sibi animo
expetant et suspirent. Confer omnino
in hanc sententiam infra Carm. LXVI.
15—19.
39. Ut flos in septis cet. Ad nobilis
Am Sonnenstrahl wie Purpur glüht,
Und nie vom Vieh, das weidend irrt,
Vom Pfluge nie verderbet wird,
Gefällt dem Jüngling und dem Mad
chem :
Doch ist der Stengel eingeknickt,
Das zarte Blümchen abgepflückt,
Missfällts dem Jüngling und dem Mäd
chem.
SILVIA.
Ein Weinstock, den kein Winzer
pfiegt,
Der, keine Purpurtraubem hegt,
Weil er noch ohne Stätzc kriecht,
Und schmachtend auf dem Boden liegt,
Labt keinen Jüngling und kein Mäd
chem :
 CA R M EN LXII. 1:35

Ignotus pecori, nullo contusus aratro, 40

Quem mulcent auræ, firmat sol, educat imber:
Multi illum pueri, multæ optavere puellæ :
Idem cum tenui carptus defloruit ungui,
Nulli illum pueri, nullæ optavere puellæ:
Sic virgo dum intacta manet, dum cara suis est. 45
Cum castum amisit polluto corpore florem,
Nec pueris jucunda manet, nec cara puellis.
Hymen o Hymenæe, Hymen ades o Hymenaee.
JU VEN ES.

Ut vidua in nudo vitis quæ nascitur arvo,

Nunquam se extollit, nunquam mitem educat uvam; 50
40. Convulsus aratro in vetustis membran. Thuan. et in libro Memmii.
45. Dum intacta manet, tum cara suis. sed ex correctione eorum, qui dum, dum.
concoquere non possent, et particulam sed in sequenti versu desiderarent. At
mostram, quam excudi curavimus, lectionem, non solum agnoscunt omnes libri
MSSC. et editt. antiquissimæ, sed etiam egregie auctoritate Quinctiliani confir
matur (Institut. libr. IX. c. 3.), quem eodem modo hunc locum legisse ex addita
explicalione, qua alterum dum pro quoad, alterum pro usque eo sumit, manifesto
apparet. Subit etiam mirari, cur hujus versus emendatores non ad vers. 56. at
tenderint, ubi in eleganter repetitis particulis dum dum nullus aliquid mutare
ausus est. cf. not.—particula sed autem eodem plane modo v. 57. desideratur e
subintelligi debet. -

50. Ex depravata lectione membr. Thuan. quam muniteam nimis ingeniose

Vossius conjectat Amineam educat uvam, quem vid.

Doch trifft er einen Ulmbaum an,
Um welchen er sich schmiegen kann,
Labt er den Jüngling und das Mäd
chem.
flos secretus, ab aditu publico et viola
tione remotus.
40. Nullo contusus aratro. Imitatus
est Maro Æn. IX. 435.
Purpureus veluti cum flos, succisus ara
tro,
Languescit moriens.
4. Educat. cf. supra ad Carm. XIX.
14.
42. Multi illum pueri cet. Hunc
totum pæne versum a Nostro mutuatus
est Ovid. Metamorphos. III. 353.
Multi illum (Narcissum) pueri, multæ
cupiere puellæ. Hausisse quoque inde
videtur Virgil. Æneid. IX. 581. ubi
cf. Heyne.—optavere græce dictum pro
optare solent, ut (v. 53.) accoluere pro
accolere solent.
43. Tenui carptus ungui. Similiter
Virgil. Æneid. XI. 68. Qualem virgi
meo demessum pollice florem.
45. Sic virgo dum intactu cet. Hunc
versum ita explico: plaue ita se habet
cum virgine, quamdiu illa virginitate
gaudet, et quamdiu ideo cara est æqua
libus suis. dum pro quamdiu sexcen
ties v. c. in trito illo Terentii : dum
moliuntur, dum comuntur, annus est.
46. Cum castum amisit pollut. cet.
ornate pro vulgari ** cum virginitatem
amisit concubitu.”
42. Vitis vidua, nulli arbori alligata.
cf. Horat. Od. IV. 5. 30. et notata ibi
in hanc rem abinterpretibus.—arvo nu
do, h. e. nullis arboribus, quibus ad
jungi vitis possit, consito.
 1:36 C. VALERII C A T U LI, I

Sed tenerum prono deflectens pondere corpus,

Jam jam contingit summum radice flagellum :
Hanc nulli agricolæ, nulli accoluere juvenci:
At si forte eadem est ulmo conjuncta marito,
Multi illam agricolæ, multi accoluere juvenci: 55
Sic virgo, dum intacta manet, dum inculta senescit:
Cum par connubium maturo tempore adepta est,
Cara viro magis, et minus est invisa parenti.
A tu me pugna cum tali conjuge, virgo.
Non æquum est pugnare, pater quoi tradidit ipse, 60
Ipse pater cum matre, quibus parere necesse est:
Virginitas non tota tua est: ex parte parentum est :
Tertia pars patri data, pars data tertia matri,
Tertia sola tua est: noli pugnare duobus,
53. et 55. Coluere duo MSSC. teste Passeraiio.
54. Ulmo conjuncta maritæ vult Heins. iu not. ad Catull.
59. Et tu nec pugna MSSC. omnes teste Stat. et editt. antiquissimæ, accedente
Vossio.
63. Tertia pars patris est, pars est data tertia matri Muret. Voss. In nonnullis
editt. antiqu. primo loco matri et secundo patri positum est.
51. Versus tam verborum structura scindunt, eamque illius sationi aptam
et artificiosa collocatione, quam ornatu reddunt. -

splendidissimus. Corpus tenerum, te 56. Sic virgo sc. ab omnibus negli

neri palmites, deflectens promo pondere, gitur. dum conditionaliter pro si, vel
ob pondus, quo laborant et se sus simpliciter pro relativo quæ.
tinere non valent, ad terram incli
nantes.
52. Contingit summum radice flagel
lum, exquisitiori loquendi ratione pro
** radicem contingit summo flagello.”
flagellum est vitis pars superior.
53. Hanc nulli agric. mull. accol.
juvenci ; hanc neque agricolæ neque ju
venci curare solent. Ejusmodi enim
vitis sine omni cultu neglecta jacet in
nudo agro, et vel pedibus ab agricolis
et juvencis conteritur.
54. Ulmo conjuncta. cf. ad Epithal.
Jul. et Manl. v. 106. sqq.
55. Multi illam agr. mult. accol.ju
vemci. verba hujus versus non subtiliter
exigenda sunt. Juvenci enim vix dici
possunt proprie colere vitem ulmo con
junctam ; sed, si quid illi ad ejus cul
tum conferunt, debet id fieri, antequam
vitis seritur, dum terram aratro pro
57. Par cumnubium, h. e. conveniens,
puellæ conditioni ætatique respondens.
muturo tempore, cùm puella (ut cum
Virgil. loquar Æneid. VII. 53.) jam
matura viro, jam plenis nubilis annis.
59. Cum tali conjuge, tam præcel
lente et eximio. vid. Burmann. ad Pe
tron. c. 16. et ad Phædr. III. 9. 6.
Schwartz ad Plin. Panegyr. c. 11. p. 23.
Heins. ad Ovid. Fast.V. 460.—sic τοῖος
apud Græcos. vid. Spanhem. ad Calli
mach. H. in Dian. v. 146.
60. Pugnare sc. cum illo, cui ipse
pater te tradidit.
64. Tertia sola tua est : contra Ovid.
Heroid. XX. 157.
Hæc mihi se pepigit: pater hanc tibi,
primus ab illa :
Sed propior certe, quam pater, ipsa sibi
est.
 CARMEN LXIII.
Qui genero sua jura simul cum dote dederunt.
Hymen o Hymenæe, Hymen ades, o Hymenæe.
-
— •
CARMEN LXIII.
DE ATY.
SUPER alta vectus Atys celeri rate maria,
Ore profundo ruit poëta, et miserri
mam Attinis sortem uumeris decantat
concitatioribus.—Atys vel Attin, nave
per mare advectus, statim cum comiti
bus pergit ad nemus Phrygium Cybelæ
sacrum, ubi insano furore correptus
amputat sibi virilia. Quibus cum ille
se privatum et sanguine suo terram
maculatam videt, furibundus arripitin
strumenta musica in sacris Cybeles ab
ejus cultoribus furore percitis tractari
solita, et comites, ad exemplum ducis
jam eviratos, montem, qui sacrorum
tumultu et rauco musicorum instru
mentorum clangore reboet, una secum
adire et vagis erroribus animum exhi
larare jubet.—His jussis exoritur ulu
Jatus, tympana et cymbala remugiunt,
ad montem ruit chorus, dux Atys præit,
et sic tamdiu lymphata mente in monte
tumultuantur, usquedum ad ædem Cy
beles perveniunt, ubi languore victi
obdormiunt. Atys sub primo solis orlu
excitus molli somno, quo domita fue
rat vesana mentis rabies, ad se redire
incipit, facta sua animo recolit, quibus
nunc derelictus sit sentit, ad mare re
currit, lacrimat, et ad patriam con
versus plena affectus oratione felicissi
mam, qua olim in patria usus sit, con
ditionem cum præsenti sorte miserrima
comparat. Dum igitur has tristes que
relas fundit, et jam jam facti sui illum
poenitet, Cybele solutum de jugo leo
nem, qui quovis terroris excitandi mo
do juvenem de fuga cogitantem per
cellat et ad reditum compellat, immit
tit, quem cum impetum in se facientem
137
65
—
videt Atys, ad nemorarefugit, ubiomne
reliquum vitæ spatium exigit.—Est
autem hoc carmen, sive altioris spiri
tus, quo scriplum est, sublimitatem,
sive solutiores, quibus devolvitur, nu
meros spectes,singulare plane Romanæ
poeseos monumentum ; quod quidem,
cum omnino ab ingenio Catulli abhor
rere et vetustioris potius, dithyramhici
fortasse, poëtæ opus esse videatur, to
tum e græco quodam scriptore trans
latum censuit jam insigne illud Angliæ
decus,Wartonus in Sammlung vermisch
ter Schriften B. VI. p. 281. Berlim
1763.—Alii levissimo argumento in
ducti, quod supra Carmiue XXXV.
17. dicitur est enim venuste Magna
Cæcilio inchoata muter, Cæcilio hoc car
men tribuendum esse arbitrati sunt.—
Optime de hoc carmine dijudicando,
interpretando et in vernaculam verten
do haud dubie meruit Cl. Werthesius
[Ueber den Atys des Katull, von Fried
rich August Clemens Werthes, Münster
1774.] cujus interpretationi adjecta
est erudita de obscura et mira narra
tionis varietate implicita Cybeles et
Attinis fabula disquisitio, cujus summa
fere hæc est: Terra, omnium mater in
venta præ ceteris diis deabusque om
nibus a prisca mortalium gente divino
honore culta fuit, et a diversis populis
diversa nomina accepit.—a Phrygibus
vocata est Cybele (de Terra, Cybeles
nomine insignita, est locus classicus apud
Lucret. II. 598. seqq.). Cultus ejus in
monte Ida est notissimus, ipsa ratio
autem, qua magno musicorum instru
138 C. VALERII CATULLI
Phrygium nemus citato cupide pede tetigit,
2. Particula ut, quae in libris antiquioribus post Phrygium legitur, deleta est a
Scaligero, nec commode servari potest, nisi pro ubi in versu quarto legatur ibi,
quod est in edit. Gotting.
mentorum sonitu et insanis tripudiis
culta dicitur, manifesta priscæ et rudis
antiquitatis præse fert vestigia.—Ejus
dem antiquitatis videtur cnltus Solis,
cui æque ac Terræ varia a variis po
pulis indita sunt nomina. Sub Attinis
nomine Phryges divino honore Solem
prosecutos esse testatur Macrob. Sa
turn. I. c. 21. Aptissime autem Terra
Soli addita est conjux ; et hinc quoque
conjugium vel amor Cybeles et Attinis
repetendus est.—(p. 48. auctorum in
tradendo Attinis mytho exponitur dis
crepantia) Fuit Atys, ex descriptione
Catulli, juvenis formosissimus (v. 63.
sqq.) quem si cum Apolline compara
veris, eundem sub illo latere facile tibi
persuadeas.—Collectis omnibus, quæ
de Attinis mytho circumferuntur, præ
cipue si ejus mortem ex communi fere
narratione in silvis subsecutam respi
cimus, Adonidis morti in hac re simil
himam (unde fortasse, quod docet Pro
clus Diadochus in Ptolem. Tetrab. p.
79. Adonidis et Attinis sacra sæpe pro
iisdem per Phrygiam et Lydiam habita
sunt), unus eorum regum ille fuisse
videtur, qui totam vitam in silvis ve
nando consumserit. Ex eadem causa
neque conjugio neque prole gavisus
est,unde vel où rsxyovoiç, vel parte, qua
viri sumus, privatus fictus est. Post
mortem autem nullius deæ sacris ap
tius nobilitari potuit Atlin, quam Cy
beles, quæ, cum Dianæ simul personam
tunc temporis adhuc induerit, jam in
vita illi fuit amatissima.—Solemnia
Cybeles sacra ad Phryges migrasse vi
dentura Phoenicibus:—hinc Atys super
alta vectus, Phrygium nemus cum co
mitibus ingressus a Catullo inducitur.
—Ipsa Cybele nomen suum fortasse
traxit a Phoeniciæ regionis parte Cabul;
et ejus sacerdotes Galli ab orientalis
linguæ voce 555 (devolvit et hinc cir
cumcidit).—Hæc fere, quæ pancis
complexus sum, fusius ad carmen nos
trum illustrandum exsecutus est Wer
thesius, quibus de totius carminis sub
limitate et singulis ejus virtutibus per
pulchra sub finem addita est enarratio.
—In constituendo hujus carminis me
tro Galliambico, dicto ita, quod a Gal
lis caneretur, Magnæ Matris sacerdo
tibus, cum ejus ratio non satis per
specta esset, nec illud in genere suo,
quod ætatem tulit, unicum, ad veteris
exempli normam exigi posset, valde
inter viros doctos disceptatum fuit,
adeo, ut ex opinionum varietate mira
quoque in textu enata sit lectionis va
rietas et depravatio. Neque vero ta
men, si carmen nostrum, ut videtur, ad
genus referendum sit dithyrambicum,
quod, ut canit Horatius, numeris lege
solutis fertur, vel in universum a poëta
entheo liberius scriptum sit, id un
quam certæ legi adstringi posse arbi
tror.—Ex sententia Vulpii vero Gal
liambus constat sex pedibus, qnorum
primus frequentius est anapaestiis, non
nunquam spondæus vel tribrachys : se
cundus fere iambus, rarius anapaestus,
tribrachys vel dactylus: tertius sæpe
iambus, raro spondæus: quartus dacty
lus vel spondæus: quintus sæpe dacty
lus, interdum tamen creticus aut spom
daeus: ultimus anapaestus et nonnun
quam iambus præcedente cretico.—
Werthesius Galliambi Schema metri
cum exhibuit hoc :
v - | v - I -vv | - vv | vo
- - I tovto —— | - - I. vvv
vvv I vv
Sed Cl. Reizius peritissimus harum re
rum magister in sententiis, quas pub
licae examinationi subjecit in Program
mate Prosodiæ Græcæ Accentus Incli
matio Epimetron Partis I. inscripto
(Lipsiæ 1782.) contra Werthesii ra
tionem proposuit hanc : Qui Catnlli
carmen de Attine vertit in Germanicum,
et optime interpretatus est Wer t h e s i
us, in exponendo metro Galliambico vehe
 CARMEN LXIII. 139

Adiitque opaca silvis redimita loca Deæ:

Stimulatus ubi furenti rabie, vagus animi,
Devolvit illa acuta sibi pondera silice. 5

4. Stimulatus ut fur. editt. vett.

5. Devellit Stat. qui inde tentat devovit.—devellit præfert Werthesius, sed nostra
lectio devolvit non solum sublimiori poëta dignior est, sed etiam multo magis con
venit nomini pondera.—ex corruptis lectionibus in librr. MSSC. illectus, illetus,
iletus, lacteus, rescribendum putat Statius icta ; suspicatur nimirum glossema
fuisse ille, quod a librariis cum icta conjunctum sit.—Passeratias vet. lib. lec
tionem ipse lactes sibi pondere silices, silices in silicis tantum mutato, probat et lactes
accipit pro testes. Vossius ex ilecto, quod reperit in exemplar. Mediolanens. pri
mum conjiciebat lecto acuto, sed cum meliora ejus exemplaria haberent fere lætu
vel leta, sine hæsitatione reponendum censuit lenta acuto ; at sic secundum pe
dem fecit spond , qui iambus esse debebat. Nihil Vir Doctus in Ob
servatt. Miscell. quæ cura Dorvillii prodierunt, Tom. I. Vol. II. p. 325. ubi
totum hoc carmen exhibitum et notis criticis instructum est, propius accedens
Vossio, legendum putat devolvit lecta acuta, ut legerit silicem acutum, quo opus
hoc perageret.—Devolvit ille acuto Græv.—cf. de hoc loco Victor. Var. Lect. XX.
10. Textus nostri lectio est ex emendatione Scaligeri, de qua vid. in not.

menter a veritate aberravit, metri cæsura
tollenda, et ejus tribus ultimis pedibus,
anapaesto et duobus iambis in duos dacty
los et anapaestum vertendis. Non cogi
tavit, cæsuram esse duplicem : aliam po
dicam, ut hexametri, aliam vero metri
cam, ut pentametri. Podica in pede
trisyllabo in alterutram e duabus pri
oribus syllabis cadere potest: metrica ni
hil variat, ut nec in Galliambo, qui eam
habet. Non debuit igitur Galliambi
cæsuram, quæ metrica est, podicam fa
cere.—Cæterum ad hoc Catullianum
exemplum pro singulari, qua pollebat,
Romanæ elegantiæ peritia, Galliambi
co genere carmen in Bacchum compo
suit Muretus, notis ejus insertum, et,
quod ab omnibus juvenibus delecta
tionis et exercitationis causa legatur,
dignissimum.
1. Atys. de varia hujus nominis
scriptura præter Scaligerum videndus
omnino Hemsterhus. ad Luciam. T. I.
p. 235. et interpretes ad Ovid. Metam.
X. 104.—Ex eo vero, quod Atys su
per alta vectus Catullo dicitur, colligit
et statuit Vossius, Attinem nostrum
non esse Phrygem illum pastorem a
Cybele amatum, quoniam is non mari
advenerit, sed in ipsa patus educatus
que fuerit Phrygia: quapropter mi
nime dubitandum putat, quin Attinis
nomine significet poëta nobilem ali
quem juvenem, qui e Græcia in Phry
giam migraverit, atque ibi semivirorum
Magnæ Matris cantu in furorem actus
virilia sibi ipse exciderit, comitibusque
et famulis,utidem facerent, persuaserit.
—At Cl. Werthesius ad stabiliendam
opinionem suam, Attinis sacra e Phoe
nicia in Phrygiam invecta esse, inde
argumentum ducit. vid. quæ huic car
mini præmisimus.
2. Phrygium nemus intellige Dindy
mum, qui præcipue de Cybeles sacris
nolus est. Virgil. Æneid. IX. 252. vel
<rà KÜßexa, ögn @pvylac. vid. Hesych. cf.
Hemsterhus. ad Lucian. Tom. I. p. 90.
et Heins. ad Virgil. Æneid. III. 111.
—citato pede h. e. celeri, summa cele
ritate agitato. Sic v. 18. citati errores
et 26. citata tripudia.
3. Loca silvis redimita, exquisite pro
vulgari circumdata. Sic passim silva
locum coronare dicitur. Ovid. Metam.
V. 390. et XI. 335.
4. Stimulatus ubifurenti rab. cf. Ana
creon. Od. XIII. 4. vagus animi, £x4pov;
similiteramens animi apud Virg. Æneid.
1V. 203.
5. Devolvit. eleganter pro ** demetit
et abjicit.” proprie enim devolvi dicun
tur pondera, quibus, quasi viris molesti
sint, a poëtis denotantur testiculi; de
quo loquendi genere vid. Interpretés
ad Petron. c. 92. hæc pondera aulem
140 C. VALERII CATULLI

Itaque ut relicta sensit sibi membra sine viro :

Et jam recente terræ sola sanguine maculans,
Niveis citata cepit manibus leve tympanum,-
Tympanum, tubam, Cybelle, tua, mater, initia :
7. Etiam Gryph. Muret. Græv.
8. Breve crotalum pro leve tympanum alios habere testatur Muret.
9. Leve tympanum ex versu superiori repetit Muretus.—Tympanum, tubam
Cybelles, Vossius.
ex Scaligeri interpretatione, pudoris Vossium sequuntur, legunt Tympanum
cansa jam vocantur illa.— In rebus tubam Cybelles, hoc sensu: “ tympanum
enim, inquit, quas nominare pudor non nimirum, quod tubæ loco in Cybeles
sinebat, semper hoc pronomine ille ute sacris usurpatum est;" quæ quidem
bantur, ut supra VIII. 6. et imprimis explicatio, quam frigida et indigna
LXVII. 27. Equidem in contemtum plane non sublimiori tantum, sed quo
potius illa dici puto pondera, hoc sen cunque alio poëta sit, ut taceam quam
su : illa 'tam vilia membra, quæ oneri parum accommodata additis verbis
visa sunt Attini. Et sic eodem modo tua, mater, initia, quemlibet, ad virtutes
exsecti testiculi apud. Tibull. I. 4. 70. poëticas paulo diligentius attendentem,
vocantur vilia membra, ubi plura ex facile sensurum esse arbitror.—Jure
empla de hac locntione collegit Heyne. quidem in hoc versu tuba, cujus nus
—acuta silice, cultello lapideo. sarum piam in sacris Cybeles diserte mentio
acutum de eadem re et eodem nostro fit, in quibus non nisi tympanum, cym
Attine dixit Ovid. Fast. IV. 237. cf. balum, tibia, cornu et crotalum com
Vulp. memorari solent, dubitationem movere
6. Itaq. vt relict. sens. sibi membra potest, sed profecto hujus dubitationis
sine viro, ornate, pro “cum se evira eximendæ causa, non ad ineptam ex
tum sensit."—sine viro, siue ea parte, plicandi rationem, quasi poëta nos do
qua viri sumus. cere voluerit, tympanum tubæ vices in
7. Terræ sola exquisite pro terram, sacris Cybeles subiisse, confugere de
qua pleniori locutione sæpe usus est bemus. Nolatu dignus potius hic locus
Lucretius. videtur, quod tubam [de cujus in aliis
8. Citata, impetu quodam abrepta, sacris usu vid. Lipsius de Milit. Rom.
celeriter. vim vocis citatus docet ejus IV. 10.] tibiæ loco ad instrumenta in
dem sæpius in hoc carmine repetitus sacris Cybeles usurpata hic relatam
usus ; cf. ad vers. 2. Facete autem cognoscimus. Quodsi autem hoc est,
nunc genus mutat poëta, et de evirato pro tympanum, partim ob ejus ingratam
Attine tanquam de femina loqui inci ex versu superiori repetitionem, (quis
pit.—niveis manibus h. e. pulchris. leve enim in hoc loco àvaêîwAwaw agnos
tympanum ; formam tympani exhibet cat ?) partim ob vers. 21. et 29. cym
Sponius Miscell. erud. antiq. Sect. I. balum legi mallem ; nisi totus hic ver
art. 6. Imprimis de tympani forma et sus, ut mihi videtur, ab homine indocto
ejus in sacris usu fuse et erudite dis et male sedulo, qui cetera horum sa
putat Perizomius ad AElian. XI. c. 8. crorum instrumenta desideraret, inter
adde Christ. Gottl. Schwartzii Miscell. polatus pulandus sit.—Cybelle: de varia
polit. human. p. 86. et 114. sqq.— hujus vocis scribendi ratione, ex qua
Primam in voce tympanum, elisa litera secunda modo brevis, modo longa est,
m, ut numerorum ratio constet, a poëta videndus omnino Drackenborch. ad Sil.
corripi, præcipiunt ad hunc locum In Italic. XVII. 8. et quos ibi laudat.
terpretes. - adde Heyne ad Virgil. Æneid. III. 111.
9. Vulpius, Werthesius et ceteri, qui in Var. Lect.-iuitia, sacra, mysleria,
 C A R MEN LXIII. 141

Quatiensque terga tauri teneris cava digitis, I0

Canere hæc suis adorta est tremebunda comitibus :
Agite, ite ad alta, Gallæ, Cybeles nemora simul,
Simul ite, Dindymenæ dominæ vaga pecora,
Aliena quæ petentes, velut exsules, loca,
Sectam meam executæ, duce me, mihi comites 15
Rapidum salum tulistis, truculentaque pelagi,
Et corpus evirastis Veneris nimio odio.
Hilarate heræ citatis erroribus animum.

13. Vaga pectora Venet.

14. In MSC. Statii hic versus legitur vel Alienaque petentes velut erules loca
celeri, vel Alienaque petens velut erules loca celeri. | Ipse Statius conjicit Alie
maque petite pede exilio loca celeri. in priore Aldi editione est Aliena petentes velut
erilio loca celeri. Vossius pro celeri rescribit celere. Vir Doctus in Observ. Mis
cell. l. l. vult Aliena quæ petentes ex'les loca celere. Corradinus de Allio ingeniose
Alienaque, erules, ite pede loca celeri. Werthesius prohat Alienaque petentes erilio
loca celeri. Nostra lectio jam prolala est a Guarino, et servata est in edit. Gryph.
Muret. Græv. Vulp.
16. Pelage Scaliger, improbante Viro Docto in Observ. Misc.
18. Hilarate aereexcitatis editt. vett.—Hilarate crocitatisinvenitStat. in libro suo,
ubi ipse faciebat concitatis.—Hilarate hero citatis Voss. Vulp.—Hilarate excitatis

dicta fortasse ita, quod iis ad feliciorem
statum se initiari putabant homines.
10. Cava terga tauri, tympana: ex
empla hujus locutionis vid. apud Vulp.
—ßögan« tavpsiov xsvsv 8o5wow tympani
sonitum vocat Antipater Sidonius in
Anal. Vet. Poëtar. Graec. Brunckii
XXVII. 22. Tom. II. p. 13.—teneris
digitis : percutiebantur enim tympana
manibus vel digitis. cf. LXIV. 262.
Lucret. II. 618. Ovid. Fast. IV. 342.
Met. IV. 29.
11. Tremebunda, toto corpore ob fu
rorem tremens.
12. Gallae. Galli enim, quod cum vi
rilibus habitum quoque virilem depo
nerent, passim ut mulieres a veteribus
inducuntur. vid. Voss. cui adde impri
mis Heins. ad Ovid. Heroid. IV. 48.
13. Dind. dom. vaga pecora. cur paulo
audacius vel inhonestius jam Galli a
poëta vocentur vaga pecora, varias cau
sas afferunt interpretes. Vossius qui
dem ita dictos censet Gallos, quod, si
deesset asinus, magnæ matris sellam
gestare coacti fuerint: Muretus, quod
neque viri amplius neque veræ muli
eres fuerint: Vulpius, quod homines
ad servitutem nati pecora appellati sint:
alii denique, quod pecoris ritu in mon
tibus vagati sint; simplicissima haud
dubie est posterior sententia, nisi forte
arrideat vaga pectora, quod in editione'
Parlhenii reperi. — Dindymenae dom.
Cybelen a Dindymo vel Dindymis,
Phrygiæ monte, Dindymenem vocatam
esse, in vulgus notum est.
15. Sectam meam, me vestrum horum
sacrorum suscipiendorum auctorem et
magistrum ; nimis argute Werthesius
sectam a secare de virilium exsectione
accipit.
16. Rapidum salum tulistis trucul.
pelag. h. e. pericula in mari tempes
tuoso una mecum subiistis, et pertu
listis. Similis orationis color est in
oratione Teucri ad socios apud Horat.
Od. I. 7. 80. truculenta pelagi dictum
esl ut angusta vel strata viarum, opaca
locorum, ardua montium vel terrarum,
et similia alia.
18. Hilarate heræ cit. err. animum.
exhilarate animum vestrum, indulgendo
solutioribus in gratiam heræ [Cybeles]
142 c. vALERII CATULLI
Mora tarda mente cedat : simul ite, sequimini
Phrygiam ad domum Cybelles, Phrygia ad nemora
Deæ, 20

Ubi cymbalúm sonat vox, ubi tympana reboant,

Tibicen ubi canit Phryx curvo grave calamo,
Ubi capita Mænades vi jaciunt hederigeræ,
Ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant,
Ubi suevit illa Divæ volitare vaga cohors : 25
Quo nos decet citatis celerare tripudiis.
Græv. Corrad. Gotting. Bipont.—nostram lectionem proposuit Muretus, cui sub
scribit Werthesius.
21. Ubi cymbalum sonat nox ex MSC. profert Statius reclamante Vossio, cujus
tamen lectionis patrocinium, rejecta vulgata, quam tuentur omnes libri MSC.
editt. vett. et recentt., non dubitavit in se suscipere Werthesius. Lapsus libra
riorum in vocibus mor et vox passim motatus est ab Interpretibus. vid. inprimis
Drackenborch. ad Liv. V. XLIV. §. 6. Tom. II. p. 193. et quos ibi laudat.
26. Celebrure tripudiis profert ex libro suo et defendit Scaliger, accedente Bur
manno ad Ovid. Met. IV. 304.

erroribus. alii τὸ heræ ad animum refe
runt, ut sit ** exhilarate Cybeles ani
mum erroribus;” sed sic languet oratio.
—hera pro dea, ut infr. Carm. LXVIII.
76. et 78. heri pro diis.
20. Phryg. ad dom. ubi propria in
posterum nobis sedes erit. Val. Flacc.
Argonaut. IV. 26. Hoc nemus, hæc
fatis mihi jam dom u s improba, quo me
Nympha rapit. cf. Burmannus ad eun
dem libr. II. 74. et quos ibi laudat.
21. Ubi cymbalάm som. vor. cymba
lorum formam vid. apud Albert. Ru
benium de Re Vestiar. Vet. c. 17. p.
187.—peculiares libellos, quide cymba
lis exstant, indicavit Joh. Albert. Fa
bricius in Bibliograph. Antiqu. p. 527.
vox de omni sono ; de buccina apud
Ovid. Metam. I. 338. sic φωγλ τῆς σάλ
wiyyog. plura in hanc rem ad I. I. Ovidii
notavit Burmanmus.
22. Tibicen ubi can. Phr. cur. gr. cal.
per curvum calamum intellige tibiam e
calamo, quæ tametsi recta et admodum
tenuis esset, tamen propter cornu aut
codonem curvum et æreum calamo ad
fixum gravem sonum [8agùv Φ$6yyov]
edebat. curva tibia dicitur Tibullo II.
1. 86. In sacris Cybeles hæc tibia
ubique fere cymbalis et tympanisjuncta
reperitur, vid. Perizom. ad Aelian. XI.
8. Tom. II. p. 13. edit. Lips. Cantus
autem tibiæ vel modus Phrygius cum
maxime furore exstimulabat homines.
Tibull. I. 4. 70. et ibi Heyne. Præter
Vossium et Vulpium de tibia Phrygia
vid. imprimis quos laudat Heyne ad ex
citatum jam locum Tibulli II. 1. 86.
p. 100. edit. nov. quibus adde Span
hem. ad Callimach. Hymn. in Diam.
v. 245. et Barthol. de Tibiis p. 72.
23. Maenades. hano appellationem,
qua proprie å7rò τοῦ μάίνεσ$a, mulieres
in sacris Bacchi designabantur, trans
tulit jam ad Gallos, quos æque ac bac
chantes finxit quoque hederigeros. Sio
infra Attis de se ipso v. 69. Ego Mænas.
—vi jaciunt capita, quo possunt im
petu rotant et quatiunt in furore capita.
24. Sacra sancta agit. h. e. cele
brant. Sic Dionysia agitare apud Te
rent. Heautont. IV. 3. 11.—ululatibus,
lætitiæ vocibus, iaxaic, άλολυγμαῖς, nam
άλολύζειν et ululare de jubilantibus et
tripudiantibus æque ac lamentantibus
dicitur. vid. Hemsterh. ad Luciam.Tom.
I. p. 7. et Wesseling. ad Diodor. Sicul.
Tom. II. p. 90.—acutis, clarisonis,
ivfixgat.
25. Volitare, huc illuc discurrere,
vagari. cf. LXIV. 252.
 CARMEN LXIII. 143

Simul hæc comitibus Atys cecinit notha mulier,

Thiasus repente linguis trepidantibus ululat,
Leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant.
Viridem citus adit Idam properante pede chorus. 30
Furibunda simul, anhelans, vaga vadit, animi egens,
Comitata tympano Atys, per opaca nemora dux,
Veluti juvenca vitans onus indomita jugi.
Rapidæ ducem sequuntur Gallæ pede propero.
Itaque, ut domum Cybelles tetigere, lassulæ 35
Nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.
Piger his labantes languore oculos sopor operit.
Abit in quiete molli rabidus furor animi.
27. Nota pro notha vitiose in libris MSS. et editt. vett.—nova Scaliger, quem
sequitur Werthesius.
28. Strepitantibus vel crepitantibus paruin feliciter tentat Vossius.
29. Increpant in nonnullis MSS. Statii.
30. Animo egens vulgata lectio, sed doctior estnostra, quæ stabilitur depravata
lectione in MSSC. Statii animi geris,—in edit. Parthenii et in margine edit. Gryph.
legitur animo gemens.
34. Properepedem vel properepeditem Pal. Papyr. et Commelin. membr. unde
Meleager rescripsit properipedem receptum a Vossio, editore Cantabrig. Vulp.—
amat certe poëta in hoc carmine ejusmodi voces compositas, ut hederigeræ, nemo
rivagus, silvicultrix cet.—propero pede Gryph.
35. Cybeles Voss.—Cybebe Græv. utrumque falsum, debet esse vel Cybebes vel
Cubelles. -

sg Piger his labante languore in libro Patavino et Maffei, L. MS. et edit. R.

teste Statio ; quæ quidem lectio, si numerorum rationi consulere volumus, om
nino præferenda videtur ; nec video, cur τὸ labans non æque languori ac oculis
conveniat. languor labans est, cui diutius ferendo impares sumus, cui membra viri
bus exhausta succumbunt, amplius ei resistere nequeunt ; labare enim est defi
cere, alterius vi cedere, titubare, lapsui proximum esse: vid. Gronov. ad Liv.
Præfat. §. 9. et Drackenborch. ad Sil. Ital. II. 392.—in editt. antiquis vitiose la
bentes ex vulgari librariorum errore, vid. Drackenborch. ad Liv. Tom. I. p. 12.
Tom. II. p. 526. et Tom. III. p. 143.—Piger his labori nantes Avant.
38. Rabidis Venet.—rabidi Gryph. Stat. Græv.
27. Simul, simulac.motha mulier, nec Ida Virgil. Æneid V. 253. ubi cf.
femina, nec vir. cf. Ovid. Ibis. v. 457. Cerda.
£p.lSwxvc, Anacreon. Od. XIII. 2. 35. Cybelles domum, templum. Stat.
28. Thiasus, cohors ipsa, quæ Atti Silv. IV. 3. 77. et sæpe alibi, ut Græ
nem secuta erat.—linguis trepidantibus, corum oiwnpaa.—sustuli interpunctio
h. e. subinde clamando motis et vi nem post lassulæ, et jungo lassulæ nimio
bratis. e labore h. e. viribus exhaustæ nimiis
30. Viridem Idam : intellige montis erroribus.
Idæ partem, vel Dindymum, vel rà 36. Sine Cerere, incoenatæ.
Rûßexa. cf. ad vers. 2. Mons Ida enim 37. Piger, quod pigros homines red
vel a sacris ibi institutis vel a variis dit, ul pallida mors.— labantes lang.
ejus partibus et verticibus varia quo oculos, fessos et victos pæne languore;
que accepit nomina. cf. Remsterhus. sed vid Var. Lect.
ad Lucian. T. I. p. 252.—frondosa
 144 C. VALERII C A TUI, LI

Sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis

Lustravit æthera album, sola dura, mare ferum, 40
Pepulitque noctis umbras vegetis sonipedibus;
Ibi Somnus excitum Atyn fugiens citus abiit:
Trepidantem eum recepit Dea Pasithea sinu.
Ita de quiete molli rabida sine rabie
Simul ipsa pectore Atys sua facta recoluit, ' 45
Liquidaque mente vidit sine quis, ubique foret;
Animo æstuante rursum reditum ad vada tetulit,
39. Horis aureis vel heris aureis vitiose in L. MSSC. et editt. antiquissimis.
41. Perpulitque Gryph.
43. Fugientem eum recepit Muret. Græv. quod haud dubie glossema fuit τοῦ
trepidantem. Vir Doctus in Observ. Miscell. tental trepidante. sinum autem tre
pidantem dictum putat ut cor vel pectus trepidans, vel tepidante pro fovente, cale
faciente, nimis ingeniose! pasitheo in quibusdam vett.
44. Rapida sine rabie Voss.
45. Revoluit Stat. in Patav.
47. Rusum âgxaixóς pro rursum Voss.—retulit in quibusdam.
39. Sed ubi oris aur. cet. Splendidis pidans.—apud Tibull. II. 2. 17. alæ tre- .
sima solis orientis imago! aureus de pidantes tribuuntur volanti Amori; ubi
solis fulgore passim. φíyyoc xpùztov de verbo trepidare conferatur Brouk
qyasiyijg 'HgwróAnc Paul. Silentiar. in hus. et Heyne Observat. p. 104. adde
Anal. Vet. Poët. Graec. Brunckii. Ovid. Met. VII. 382.—Dea Pasithea,
XXII. 6. Tom. III. p. 78.—de radi una de Gratiis et uxor Somni. vid. nos
antibus solis oculis disputat Spenc. in Prolus. de Imagine Somnni Lips.
Polymet. VIII. n. 10. 1783. p. 9.
40. Ætheru album, serenum, sudum : 44—47. Sensus est: Simulac Atys
exempla dabit Barthius ad Claud. de igitur, solutus per dulcem somnum
Bell. Get. v. 379.—sola dura, lellurem mentis rabie, facti sui temeritatem ani
solidam.—mare ferum, tempestuosum, mo repetiit, et, iu quo nunc esset, mi
vel immanibus monstris plenum, ut serum statum cognovit, plenus cura
vers. 89. nemora fera. rum ad mare pedem retulit. Ita scil.
41. Pepulitque noct. cet. Vulpius excitus.
comparat. Virgil. Æneid. XII. 115. 45. Ipsa refer ad facta ; et explica
43. Trepidantem eum scil. somnum. ** ipsam faclorum suorum naturam et
Somnum trepidantem nimis argute conditionem.”
Werthesius explicat ** terrore adhuc 46. Liquida mente, aperte et clare.
plenum ob miserum, in quo Attinem sine quis, virilitate, patria, parentibus
reliquerat, statum.” Equidem trepidan cet. ubique h. e. et ubi, in quo loco et
tem somnum explico vel simpliciter pro statu. vid. Cort. ad Sallust. Catil.
festinantem [in qua significatione tre XXVII. 1. p. 173. et Drackenborch.
pidare passim dicitur, cf. Horat. Od, ad Liv. III. 30. §. 7. Tom. I. p. 662.
II. 4. 23.]; vel, quod magis arridet, 47. Animo æstuante, sollicito et per
trepidantibus alis advolantem ; nam cum turbato, graviori commotione incenso. .
alæ celeri motu agitatæ recte et ele tetulit antique pro tulit, ut saepe apud
ganter dicantur trepidantes, ipse Som Plautum et alios. rursum reditum fer
nus quoque, qui alatus fingitur, a poë re pro redire. sic aditum ferre Carm,
ta sublimiori dictus videri potest tre LXI. 26.
 C A RMEN LXIII. 145

Ibi maria vasta visens lacrimantibus oculis

Patriam adlocuta voce est ita moesta miseriter:
Patria o mea creatrix, patria o mea genetrix, 50
Ego quam miser relinquens, dominos ut herifugæ
Famuli solent, ad Idæ tetuli nemora pedem :
Ut apud nivem et ferarum gelida stabula forem,
Et earum omnia adirem furibunda latibula:
Ubinam, aut quibus locis te positam, patria, rear ? 55
Cupit ipsa pupula ad te sibi dirigere aciem,
Rabie fera carens dum breve tempus animus est.
Egone a mea remota hæc ferar in nemora domo ?
Patria, bonis, amicis, genitoribus abero ?
Abero foro, palæstra, stadio et gymnasiis ? 60
Miser ah miser, querendum est etiam atque etiam,
anime.
Quod enim genus figuræ est, ego non quod habuerim ?
49. Mira in libb. vett. et editt. lectionis hujus versus reperitur discrepantia.
Putriam allocuta est voce maestula miseriter Gryph.—Patriam allocuta maesta est ita
voce miseriter Mur. Voss. Cantabrig. Vulp.—alii aliter.
52. Retuli Græv.
54. Et femina earum adirem profert Guarin. Et earum ut omnia adirem vult
Stat. ut omnia dissyllabum sit vid. Interpretes ad Virgil. Æneid. VI. 33.—Et ut
omnia earum adirem Scalig.
57. Dum ad breve tempus sine omni necessitate Heins. in not. ad Catullum.
60. Atque gymnasiis metri causa Avantius.—stadioque gymnasiis alii.—prima in
gymnasiis, extrusa littera m, corripitur, ut in tympanum v. 8. Sic in Progne,
Cygnus, Clytemnestra et aliis.—vid. Heins. ad Ovid. Fast. V. 9. et Met. VI. 468.
62. Ego non quod haberim vel numquid abierim, vel ego non quid abierim MSS.
Stat. unde ille vult ego numquid obierim. In edit. Venet. Gryph. hic versus

48—49. Ibi maria vasta cet. littus
maris jam Homero fundendis querelis
aptus locus visus est. Iliad. I. 34. II.
349.—50. et Odyss. V. 151 sqq.
49. Miseriter, miserabiliter, lamen
tabili modo.—De singulari arte, qua
sequens Attinis oratio ad excitandam
commiserationem composita est, vix
monendi videntur lectores.
56. Ipsa h. e. sponte. ipse, ut àvrâ;
apud Græcos, sæpe ita usurpatur. ex
empla ex Cicerone notavit Ermesti in
Clav. Cic. s. h. v.—cf. Cerda ad VirgiI.
Eclog. IV. 21. Ernesti ad Callimach.
H, in Apoll. v. 5. et Vir Doctus in Qb
serv. Miscell. V. III. p. 372.—sibi tra
gíxxsi. cf. supra Carm. XXIV. 4.
57. Carens est pro caret. cf. Carm.
LXIV. 308. et 318. consule de hoc
loquendi genere virum Doctum in Ob
serv. Miscell. Tom. III. p. 395. et Da
vis. ad Cic. de Nat. Deor. IV. 44.
60. Foro, ubi ingenui adolescentes
cum æqualibus versari, ludis forensibus
operam dare et alia animi causa facere
solebant.
62. Quod enim genus fig. est, ego non
cet. Sensus : Quid enim ex omnibus,
quæcunque pulchra, venusta, et fortu
nata habentur, et a prima ælate invi
 146 C. VALERII CATULLI

Ego puber, ego adolescens, ego ephebus, ego puer,

Ego gymnasii fui flos, ego eram decus olei.
Mihi januæ frequentes, mihi limina tepida, 65
Mihi floridis corollis redimita domus erat,
Linquendum ubi esset orto mihi sole cubiculum.
Egone Deum ministra, et Cybeles famula ferar ?
Ego Mænas, ego mei pars, ego vir sterilis ero?
Ego viridis algida Idæ nive amicta loca colam ? 70
Ego vitam agam sub altis Phrygiæ columinibus,
legitur sic : Quod enim genus ? figura est? ego numquid abierim? quam lectionem
servavit quoque Werthesius; quo jure, non dixerim.—Quod enim genus figuræ est ?
*mihi quo vigor abiit? Muret.—ego nom quod adierim? Voss.—ego quod non habuerim
in edit. Graev. contra metrum!—Quomam mihi vetus figura, quo vigor abierit? ex
codice quodam profert Vir Doctus in Observ. Miscell. et cum in alio codice se
cundo loco, ut testalur, deesset quo, forte legendum existimat Quo mi vetus figura
heu heu, quo vigor abiit?
63. Ego mulier in L. MSCC. et plerisque editt. vett. contra omnem orationis
nexum, unde egregie Scaliger Ego puber.—ego inuber legi jubet Dempsterus
Paralipom. Antiqu. Rom. Rosin. lib. II. c. 1.
64. Gymnasi requirit versus, observante Statio.
66. Floreis pro floridis vult Stat.
68. Egome heu Deum metri causa Vir Doct. in Observatt. Miscell.
69. Ego vis sterilis lib. Passeratii, quod ille probat.
70. Ego vir'dis, ut metro consulatur, Vir Doct. in Observ. Miscell.

cem apud homines se excipiunt, mihi Tristis et in tepido li mi n e som

defuil? figura de pulchritudine pas
sim; jam vero de ea pulchritudinis
forma et conditionis felicitate, quæ a
puerilibus annis quolibet anno fere mu
tatur, et aliam quasi figuram induit.
63. Ego puber cet. puber nihil, ut
ait Vulpius, ab Ephebo differt. ; at ne
opus quidem est differentiam quærere,
cum ejusdem notionis repetitio elegan
ter pingat concitatiorem animum, ut
vers. 50.
64. Gymn. flos, ornamentum. cf. infra
Carm. C. 2. et supra Carm. XXIV.
1.—decus olei, oleum, quo, priusquam
in arenam descenderent, inungebantur
luctatores, paulo audacius jam de ipsa
palæstra dictum est.
65. Januæ frequentes, multis amato
ribus frequentalæ. limina tepida, tun
dendo et incubando tepefacta. Pro
pert. I. 17. 22.
Nullane finis erit nostro concessa dolori?
mus erit ?
66. Mihi florid. coroll. red. dom. e.
mos corollas januis appendendi satis
notus in amoribus. Lucret. IV. 1171.
At lacrimans exclusus amator limina
saepe
Floribus et sertis operit, postesque super
bos
Ungit amaracino, et foribus miser oscula
igit.
cf. Tibull. I. 2. 14. et ibi Heyne. et ad
Propert. I. 16. 7. Cl. Barth.
68, Ferar, furibunda huc illuc agiter,
exquisite pro vulgari sim.
70. Nive amicta pro vulgari operta,
comtecta.
71. Sub altis Phryg. columin. Colu
men pro culmen passim. vid. Delrius
ad Senec. Hercul. Fur. v. 1000. et
Gronov. ad Thyest. v. 55. Columina
male Turnebus et Vossius de arboribus
 C AIR, MEN LXIII. 147

Ubi cerva silvicultrix, ubi aper nemorivagus?

Jam jam dolet, quod egi, jam jamque poenitet.—
Roseis ut huic labellis palans sonitus abiit,
Geminas Deorum ad aures nova nuntia referens, 75
Ibi juncta juga resolvens Cybele leonibus,
Lævumque pecoris hostem stimulans, ita loquitur:
Agedum, inquit, age ferox, i: face ut hinc furoribus,
Face ut hinc furoris ictu reditum in memora ferat,
Mea libere nimis qui fugere imperia cupit. 80
72. Hic versus in edit. Gryph. antecedenti præpositus est.
74. Roseis ut hic labellis abiit sonitu' palam Muret.—Roseis ut hinc palam labellis
sonitus adiit Voss.contra metrum.—palam et adiit ex MSSC.adduxit quoque Stat.
75. Hic versus, qui omnino salvo sensu abesse potest, jam suspectus fuit Mu
reto, nunc autem plane repudiatus et ejectus est a Werthesio.—Sede tantum sua
notus et post sequentem versum positus est a Sealigero, geminas eorum pro ge
minas Deorum legente.—geminas Deai h. e. Cybeles, tentat Vir Doctus in Obser
vatt. Miscell.
76. Werthesius, ut numeris succurreret, pro leonibus satis audacter rescripsit
Domina feris; putat nimirum τὸ leonibus glossam fuisse του feris, quæ imperitiorum
librariorum culpâ genuinæ lectionis locum occupaverit. Cui equidem non ac
cesserum.

77. Saevum pectoris hostem Gryph.

78. Agedum, inquit, ageferox, hunc agedum aggredere furorGryph. Muret.—age
feror ut hunc furor in duobus MSS. Statii.—feror fac vit hunc furor in uno Statii,
testante quoque Vossio, qui ulcere insanabili hanc versum laborare autumat. agitet
vel ejusmodi aliquid desiderat Cantabrig.—nostra lectio auctorem habet Scalige
rum, qui in libro suo et priscis editt. se invenisse ait fac ut hunc furoribus.
Werthesius dedit Agedum, inquit, age ferox, hunc agedum aggredere ferox.
accipiunt; nam quod Vossius ait, sub tiata genere neutro dici docet Servius
columinibus pro ad vel in columinibus ad Virgil. Æneid. XI. 896. et Vossius
h. e. montibus, non esse latine, id egre ad h. l.—cf. de hoc vers. Var. Lect.
gie contra Vossium docuit et multis 76. Leonibus, qui currum Magnæ
exemplis probatum ivit Burmannus Matris trahebant: hinc bijugi leones
ad Ovid. Met. I. 689. apnd Virgil. Æn. X. 253. ubicf. Cerda.
73. Jam secundo loco est dissylla 77. Laevum pecor. host., currui, ad
bum, observante Viro Docto in Obser lævam junctum. hostis pecoris, pecori
watt. Miscell. p. 34. *.
enim insidiatur leo.
74—75. Roseis ut huic cet. sensus: 79. Furoris ictu. non graviter satis
postquam hæ jactatæ voces et querelæ dictum , videbatur furoribus in vers.
a pulchro Attinis ore exierant, ad deos anteced.; addit igitur furoris ictu, h. e.
statim huno de illo portantes nuncium, vehementissimo furoris impetu, summa
ibi cet. Sonitus palans, vagus, per furoris vi. Liv. V. c. 21. velut repen
aerem dispersus. tino icti furore. Sic passim ad sum
75. Geminas Deorum ad aur.—vetus mam vim exprimendam mens icta do
proverbium ίις θεάν άτa %λSev. geminas lore, metu, furore, malis, pro perculsa -

est epitheton ornans. Deorum intel
lige Deos in universum et in his Cybe
lem.—nova nuncia : rò nova pertinet ad
ornatum, nam quælibet nuntia,cùm affe
runtur,nova sunt.—nuntium pro re nun
dicitur. cf. Burmannus Sec. ad Anthol.
Tom. II. p. 66. et Heins. ad Ovid.
Fast. II. 818.
80 Libere nimis, h. e. nimis audac
ter, imperia, ministerium, sacra mea.
 148 C. VAILERII C AT UILLI

Age, cæde terga cauda : tua verbera patere:

Face cuncta mugienti fremitu loca retonent:
Rutilam ferox torosa cervice quate jubam.—
Ait hæc minax Cybele, religatque juga manu.
Ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animum: 85
Vadit, fremit, refringit virgulta pede vago.
At ubi ultima albicantis loca littoris adiit,
Tenerumque vidit Atyn prope marmora pelagi:
Facit impetum. Ille demens fugit in nemora fera.
Ibi semper omne vitæ spatium famula fuit.— 90
Dea, magna Dea, Cybelle, Didymi Dea domina,
Procul a mea tuus sit furor omnis, hera, domo:
Alios age incitatos, alios age rabidos.
85. Adortalis MSS. Stat. et libri fere omnes Vossii.—adortatus lis edit. R.—unde
bene emendarunt Viri Docti sese adhortans. At Vossius, cum exempl. Mediola
mense haberet ad ora talis, et in uno, quod olim fuit Palal. Bibliothecæ, exaratum
esset ipse adertalis, reposuit ardore talis vel arde talis âgxaiw3c pro ardore, parum
probabiliter!
86. Vadit, tremit, refringit virgulata pede vago Muret.—nostra lectio sine copula
et, quæ, si vel metrum spectes, male in edit. Voss. Vulp. Gotting. Werthes. Bi
pont. ante refringit intrusa est, jam conspicitur in editione Parthenii.
87. At ubi humida Vossius et ejus comites. antiquior et elegantior est nostra
lectio. vid. not.
91. Dea domina Didymi Venet.—Dea Dindymi domina Gryph.—Dea domina
Dindymi Muret.—Domina Dindymei MSS. Statii, quod, cum antiqui E longum per
ei scripserint, indubitatum Statio videtur veteris scripturæ vestigium. nostra
lectio, jam probata aliis, debetur Scaligero.
81. Age, cæde terga cauda cet. in 85. Ferus pro leome ; pro cervo apud
describendo sævientis leonis incessu Phaedr. Fab. I. 12. 9. ubi vid. Inter
præivit jam Homerus Iliad. XX. 170. pretes et ad Petron. c. 89. adde Cerd.
'ougi 8i rAtvyäg ts xaì laxia dμφοτά ad Virgil. Æn. II. 51.—ipse, sponte :
cf. ad vers. 56.
go $ev
87. Ultimna loca littor., extremam
Maaristat, is 8' ävròv ìworgóws, p4axí
araa Sau. littoris partem, quam mare alluebat.
et Hesiodns Scut. Hercul. 430. cf. supra ad Carm. XI. 23.—albicantis
nimirnm maris spumâ.
πλευράς τε xai άμους 89. Demens, perterrefactu3, animi
'ovpfi p-ao riyöov, roorari yÀá$et. impos.—nemora fera, ferarum latibula.
Werthesius comparatLucan. Phars. I. cf. v. 53. 54.
205. sqq. 91 sqq. Dea, magna Dea, Cyb.—finit
84. Religatque, solvit; ut refigere, carmen poëta elegantissimâ conver
refodere. vid. Stat. nisi quis forte τὸ re sione ad ipsam Deam Cybelen, qua
ligat, soluto jam jugo v. 74, ad alte omnem furorem a se suisque vehe
rum potius leonem, qui religandus es menler deprecari, eumque aliis potius
* set, referre malit. exempla certe, ubi imprecari studet. Didymi pro Dindy
religare solvendi notionem habeat, de mi, metri causa.
sunt, 93. Incitutos, furore correptos,
 CARMEN LXIV. 149

CARMEN LXIV.
CuM hoc, quod sequitur, carmen omnium, quæ a Catullo ad
nos pervenerunt, longissimum sit ac pulcherrimum, non abs re
alienum esse putamus paulo liberius evagari, et quibus lector
monendus esse videtur, hic in unum locum, præfationis more,
congerere. Dispiciamus primum de ipso hujus carminis argu
mento, in quo quidem enarrando ita nobis versari liceat, ut ea
simul, quæ ad pulchritudinem hujus carminis rite æstimandam
pertinere videntur, passim adspergamus, et ad observandam sin
gularem plane artem, qua in diversis fabulis inter se connecten
dis usus sit poëta venustissimus, digitum intendamus.
Orditur carmen ab Argonautarum expeditione. Nereides, ob
insolentiam novi navigii admiratione perculsæ, subito emergunt
ex æquore, Thetisque et Peleus mutuo amore accenduntur.- -
Mox nuptiæ apparantur, sternitur lectus genialis, et totius re
gionis incolæ muptialem, ut fit, apparatum spectaturi, undique
confluunt. Inprimis admiratione eos defixos tenet vestis lecto
geniali vel pulvinari instrata, mira arte confecta et priscis homi
num variata figuris.—Hic sponte accuratius hoc peristroma %ωo
ròv una cum adstantibus perlustrandi in animo lectoris suboritur
cupiditas; cui quidem ut satisfaceret poëta, exemplum eorum,
qui ejusmodi argumenta, vestibus vel aliis rebus intexta, fusius
exponere et verbosis descriptionibus exornare solent, secutus
est. [Sic Jasonis chlamydem, Palladis donum, magnifice de
scribit Apollon. Rhod. I. 730—65. cf. Heyne ad Virgil. Æn. V.
250—57. Excurs. IV. p. 538.]—Jam finge tibi, adstare huic
êánynr}v quendam vel interpretem, qui populo, mira aviditate
hæc omnia oculis et animo quasi devoranti, non solum quas tex
tura exhibet figuras et fabulas, sed singularum etiam causas et
eventus declaret ; et hinc explicandum censeo illud ferunt, per
hibent, et id genus alia, quæ passim in hac narratione occurrunt.
—Conspicitur autem in illa veste stragulà primum Ariadnes, e
Naxi littore, ubi illa deserta erat, Theseum in fuga e longinquo
oculis persequentis, egregie adumbrata imago. Misera puella
in illo ipso temporis articulo, quo primum somno excita se relic
vam sentit, oculis in navem Thesei plenis velis avolantem con
jectis sarea ut effigies bacchantis prospicit, hæret attonita et in
genti curarum æstu fluctuat.—Jam, si observaveris, sermonem
hic esse de pictura, in qua, ut præclare in Laocoonte docuit Les
 150 C. VALERII CATULLI
singius, nobilissimum et évepyórarov actionis momentum exprimi
debet ab artifice ; quid, quæso, efficacius ad spectatorum animos
dolore et commiseratione permovendos cogitari potest, quam sic
et in hoc potissimum statu descripta Ariadne, quæ, ab amatore
derelicta in solitudine deserti littoris, oculis desiderio tabescenti
bus in mare vastum prospicit ! Habet hoc ipsum horroris aliquid,
fingere sibi hominem ad mugientis maris fluctus in littore quere
las fundentem, unde jam Homero littus fundendis precibus et
querelis locus aptissimus visus est. vid. quæ notavimus ad Carm.
LXIII. 48. Neque illud prætermittendum est, quod poëta sum
mo dolore percussam Ariadnen neque comas sibi evellentem,
neque pectora tundentem, neque alia summi luctus signa eden
Item [cf. v. 223. et 351 seqq.], sed stupore tantum defixam, et
cultum puellarem negligentem sapienter exhibuerit, quod qui
dem ipsum insigni ejus, qua prædita fuit, formæ pulchritudini
[v. 89. 90.] novum addit lenocinium. Quod igitur recentioris
artis Critici et elegantiores veræ pulchritudinis spectatores præ
cipiunt, pictoribus fictoribusque imaginum in exprimendis animi
perturbationibus vel maxime cavendum esse, ne oriatur turpitudo
et deformitas, sed venustatis et decoris diligenter habeatur ratio,
id apprime a poëta nostro observatum esse, non sine voluptate
animadvertimus. vide quæ ad Laocoontem Lessingii observavit
IHerderus olim in Silva Critica Vol. II. p. 244. adde Hagedornii
Betrachtungen über die Malerey cet. IX. p. 108. Nec multum
intercedam, si quis poëtæ in hac Ariadnes adumbranda imagine
veram aliquam picturam vel statuam certe ob oculos versatam
esse contendat et sibi persuadeat. Placuisse enim hoc argu
mentum in antiquitate artificibus, vel ex iis monumentis, quo
rum memoria ad nos pervenit, abunde patet. Inprimis digna
est quæ conferatur pictura in picturis Herculanensibus T. II. tab.
14. cf. Plin. Hist. Nat. XXXV. 11. S. 35. et Junius in Indice Ar
tificum s. v. Aristides.—Proposita autem hac Ariadnes imagine,
ipse poëta partes agit interpretis, et ad fabulam de amore Ariad
nes et cæde Minotauri latius explicandam pergit.—Hinc ad lo
cum pulcherrimum de variis animi commotionibus, quibus misella
illa agitatur, progreditur, et post alia, quæ summo dolori conve
niunt, dirarum denique, quibus illa caput Thesei devovet, men
tione injecta, ad pœnam, quam mox a Theseo repetierit Jupiter,
transit, fabulaque de Ægeo, in mare se præcipitante, subortam
sensim ex Thesei perfidia in animis lectorum indignationem quo
dammodo abstergit.—Errant autem, qui hæc omnia telæ intexta
 C A RMEN LXIV. 151

esse arbitrantur, quod nullo modo nec e verbis poëtae elici, nec,
quomodo in peristromate illo commode exprimi potuerint, cogi
tari potest, licet hanc sententiam nuperrime exornaverit Doc
tissimus hujus carminis interpres Mitscherlichius in Lectioni
bus Catulli p. 41.—His omnibus igitur, quæ ad pleniorem The
sei historiam pertinere viderentur, expositis, ad explicationem
alterius picturæ, quæ in veste illa stragula conspiciebatur, poëta
convertitur. (v. 252.) Bacchus, cum thiaso et pompa Bacchica
insulam illam pererrans, ad perditam et animo desperantem
puellam advolat, ejusque amore incenditur. Subit hic quoque
mirari prudenter poëtæ institutam rationem, qui, cum inclytas
illas Ariadnes cum Baccho nuptias, in quibus describendis ad
nauseam usque luxuriat Nonnus Dionys. XLVII. uberius per
sequi, et quod sequioris ætatis poëta v. c. Claudianus ambabus,
quod aiunt, arrepturus fuisset, commode jam ad Pelei nuptias
transferre posset, hæc omnia consulto prætermisit silentio, et
præter ea, quæ ad picturam declarandam facere viderentur, ne
verbulum quidem addidit.—Fortasse in hac quoque pictura ad
certum aliquod, quod tum exstaret, artificis monumentum poëta
se composuit. Nam cum in hoc argumento pompæ Bacchicæ .
parerga scitissime exprimi possent, et Bacchanalium imagines in
universum frequentissime effingerentur (quod ex infinita fere
anaglyphorum, gemmarum et statuarum, quæ hac de re adhuc
supersunt, multitudine recte colligere possumus); lubentissime
sane huic argumento tractando et exornando operam suam ad
dixerunt veteres artifices. Juvabit hic quoque contulisse tabu
lam Herculanensem in picturis Herculanensibus Tom. II. Tab. 16.
cf. Bellorii Admirand. Rom. Antiq. XLVIII. et quæ e Lipperti
Dactyliotheca laudavit jam Gurlitt. Nec pœnitebit ad compa
rationis suavitatem legisse Philostratum Icon. I. 15. p. 786. edit.
Olear.; unde, quantum nativa nostri poëtæ pulchritudo anxie
quæsitis pigmentis et ornamentis antistet, optime discere pote
runt tirones, harum elegantiarum studiosi.—Jam poëta a diverti
culis, in quibus summa cum voluptate lectorum liberius exspa
tiatus fuerat, redit ad nuptias Pelei et Thetidos.—Major scena
adornatur.—Cedit diis adventantibus vilior spectatorum plebe
cula, (ad eos enim pertinet Homericum [Iliad. XX. 131.]
xa\ετοι $eoì paiveoSav évapyeic.)—Succedunt thalamo primum
heroes cum muneribus nuptialibus, deinde reliqui dii, et mensis
accumbunt. Et hic est consessus ille augustissimus, quem Pin
darus celebravit Nem. IV. 107.
152 C. VAE, ER II CATULLI

"Ev&ev 8' (sc. Peleus.) &vkvkXov £pav,

Täc övpavoù ßaoiXijec
Ilövrov τ' ἐφεζόμενοι,
Aόpa kai kpároc ἐφα
vav £c yévoc âvr$.
At eas partes, quæ in his nuptiis a Pindaro (Pyth. III. 158. sqq.)
Musis et in veteris mythi vestigiis diis in universum tribuuntur
apud Apollodor. III. c. 13. p. 259. (edit. Heyn.) Seoì ròv yàpov
£vwxovpevov ka$$μνησαν, egregio invento ad Parcas transtulit Ca
tullus. Adsunt igitur genitales deae (cf. Spanhem. ad Callimach.
H. in Dian. 22. p. 185. edit. Ernesti.) his nuptiis, et magnæ so
boli inde orituræ fatalia stamina deducentes hymenæum canunt.
—Fecerant hoc Parcæ jam in Jovis nuptiis, ut patet ex loco sa
tis diserto Aristoph. Avv. v. 1734. Nec vitio vérti debet poëtæ,
quod, quæ de Achille vaticinamtur, nimis aperta sint nec tortuo
sis, pro more vaticiniorum, anfractibus implicita, præcipue cum
ipsis diis, futurarum rerum optime gnaris, præsentibus hæc ca
nerent sorores fatidicæ.—Finito Hymenæo et carmen finire po
terat poëta, sed egregie ad capiendos lectorum animos, suavissi
mum post tot mythorum enarrationem addere illiplacuit epilogum,
in quo quidem si legimus, frequenter adhuc tunc temporis deos
interfuisse mortalium coetibus, sceleribus eorum nondum ab iis
alienatos, facilius omnino, hæc omnia evenire potuisse tempori
bus heroicis, animus noster persuadebitur.—Atque hæc sunt quæ
de argumento præfari visum est.
Duplex in antiquioribus et recentioribus editt. hujus carminis
circumfertur inscriptio. Prior et antiquior illa Argonautica, haud
dubie ab exordio carminis efficta, ab universo carminis argu
mento quam maxime abhorret, et jure meritoque a plerisque fere
jam diu repudiata est.—Altera, et vulgo nunc fere recepta hu
jus carminis inscriptio est Epithalamium Pelei et Thetidos ; quæ
tamen et ipsa ab iis, qui totum hoc carmen ad normam Epi
thalamiorum, quæ ex antiquitate ad nos pervenerint, exigerent,
sæpius jam impugnata et in disceptationem vocata fuit. Sed
priusquam tam ipsam hujus carminis inscriptionem plane rejici
mus, quàm totam carminis œconomiam acriter cum aliis repre
hendimus, de ipso, quo illud a poëta scriptum sit, consilio paulo
diligentius quærendum videtur. Jam vero Catullum non eo con
silio ad hoc scribendum carmen accessisse, ut nil nisi Pelei et
Thetidos epithalamium caneret, cum ex aliis causis tum ex toto
carminis habitu et intextis longioribus digressionibus, quas respuit
 CARMEN LXIV. * 153

plane veri epithalamii ratio, satis certe colligere possumus.

Quodsi enim Catullus uni harum nuptiarum argumento operam
dare voluisset, illi profecto non longius fabularum ornamenta pe
tenda fuissent, sed eidem in hoc ipso pertractando argumento
campus, ubi exsultaret ejus ingenium, patuisset amplissimus (vide,
verbi causa, complures ad has nuptias spectantes fabulas in far
ragine illa apud Tzetzem ad Lycoph. v. 178. cf. Heyne ad Apollo
dor. p. 794. sqq.). . Sed si cogitamus nihil aliud spectasse in hoc
carmine pangendo Catullum, nisi ut, invitatus celebrandis Pelei
et Thetidos nuptiis, alias simul, quas ætas Græcorum heroica et
mythica suppeditaret, fabulas laxiore fictionis cujusdam vinculo
connexas et copulatas versibus exponeret, et sic lectores, per
amoenissima Musarum diverticula ductos, et aliorum, quæ præ
ceteris illi arriderent, mythorum expositione delinitos, varietatis
• sensu suaviter demulceret; facile apparet, et ipso poëtæ consilio
ipsum carmen quoque dijudicandum esse. Quod quidem si recte
perpensum esset a Viris Doctis, magis forsan a virgula illa cen
soria, qua digressiones hujus carminis vel ut nimium prolixas et
copiosas, vel ut parum inter se aptas et copulatas notarunt, sibi
temperassent. Sic Duschius in libro vernaculo Briefe zur Bil
dung des Geschmacks, (Vol. III. p. 227.) totum carmen male inter
se cohærere et digressionibus longe petitis laborare, multis do
cere studuit : cujus vestigia deinde legit Degenius in versionum
libello, Deutsche Anthologie der romischen Elegiker p. 378. Nec
mollius ipse Magnus Heyne de carmine nostro sentit ad Virgil.
Tom. IV. p. 4.—Quamquam autem huic carmini, si a fatidico
illo Parcarum cantu sub ejus finem discesseris, nihil fere insit,
quod commode ad Epithalamii, proprie sic dicti, genus referatur,
et recte omnino parvum Epos cum Doctiss. Gurlitt nominari
queat, idem tamen, cum præcipue in honorem nuptiarum Pelei
et Thetidos compositum sit, haud inepte, latiori sensu, epithalamii
nomine insigniri posse videtur. cf. Argumentum ad Carm. in
Nupt. Jul. et Manl.—Missis igitur omnibus, quæ ad pretium
hujus carminis elevandum in medium prolata sunt, fruamur niti
, dissimis flosculis, quos undique et ex dissitis quasi regionibus
poëtæ decerpere volupe fuit, nec varietate colorum et, odorum
bene inter se permixtorum majorem nobis conciliari suavitatem
indignemur.—
Restat alia quæstio, in qua constituenda multum laborarunt,
sed parum perfecerunt interpretes. Cum enim Catullum, di
ligentissimum Græcorum poëtarum imitatorem, hic quoque
X
154 c. VALERII cÃTULLI
fontes eorum in areolas suas derivasse e toto poematis co
lore dilucide appareat, diu multumque quæsitum est, quos po
tissimum imitatione sibi exprimendos sumserit. Fuit Hesiodi
επι$a\áμιον sic II)\£a xaì 0&riv a Scaligero jam laudatum ; cf.
Heyne ad Apollodor. p. 764.—fuit aliud Agamestoris Pharsalii, e
quo nonnulla profert Tzetzes, ad Lycoph. 178. Sed neutrum â
nostro exprimi potuit, cum ipse, ut supra monitum est, noluerit
concinnare epithalainium; vel, si quædam inde in usum suum
converterit, (quod ex instituta comparatione v. 25—27. cum
fragmento Hesiodeo probabile fit) in paucis certe hoc factum, et
plurima in illa Ariadnes fabula ab aliis potius mutuatus videtur.
-—Exstat apud Ciceronem in epistolis ad Atticum VIII. 5. frag
mentum veteris poëtæ—íva IIoXXà járnv kεράεσσιν ἐς jépa Sv
μήvavra, quod cum egregie respondeat versui illi de Minotauro
v. 111., satis probabili conjectura suspicari possis, Catullum in
fabula de Ariadne veterem illum, quem ignoramus, hujus frag
menti poëtam expressisse.. Omnino autem satis fidenter statuere
possumus, Catullum non ad unum aut alterum tantum poëtam
imitandi studium attemperasse, (quod fecit in carminibus quibus
dam carà ròa e Sappho et Callimacho translatis) sed undique,
'apis Matinæ more modoque, per hórtulos Græcorum circumvoli
tasse et suavissima quæque delibasse, id quod ex apertis, quasin
hoc carmine deprehendimus, Græcorum poëtarum imitationibus
plus satis apparere puto. Sic ex Homerico Hymno in Cererem
nuperrime reperto, pluscula nostrum derivasse præclare docuit
Ruhnkenius in præf. ad H. in Cerer. p. 12. sq. Sic e Theocriti
Idylliis, et inprimis ex Adoniazusis, loca plura imitatum esse nos
trum passim observavit Valckenarius ad Adoniaz. 127. p. 406.
Sic Apollonium Rhodium plus quam viginti locis a nostro non
adumbratum, sed vere expressum esse diligenter docuit Mits
cherlichius in Lect. ad Catull. Sic denique manifesta in v. 164.
deprehenditur imitatio Lycophronis Cass. v. 1451., quem in aliis
quoque locis ante oculos habuit. In universum autem visus sum
mihi animadvertere, præ ceteris nostrum imitatum esse poëtas
Alexandrinos, quorum, ni sensu nostro fallimur, genium (cf.
Heyne Opuscul. Vol. I. p. 92.) totum hoc carmen spirat.—Ipsum
vero Catullum studiose deinde imitati sunt alii; v. c. Virgil in
Cir.; quem sedulo jam cum nostro comparavit Ilenzius p. 82.--
De Epistola Ariadnes ad Theseum apud Ovid. Heroid. X. lege
quæ disputat Gurlitt. p. 87. seqq.
Restat ut breviter indicemus, qui peculiarem inde ab aliquot
 CARMEN LXIV. 155
annis huic illustrando carmini dicarunt operam. Nos ipsi, cum
abhinc prope decem annos Scholæ Portensi, cui Deus faveat !
valediceremus, vires nostras in hoc edendo carmine periclitati
sumus, nec improbatus plane fuit hic juvenilis labor humanissimo
Virorum Doctorum judicio; unde facile veniam me impetratu
rum spero, si ex istis meisjuvenilibus, nescio qua suavi animi re
cordatione vel vanitate, bonam partem servavero.—Non ita multo
post, Mitscherlichius V. Cl. et sodalis olim in schola Portensi, in
cujus almæ matris sinu eodem tempore ecum educatus est, ju
cundissimus, cum et ipse Catulli edendi suscepisset consilium,
primum in epistola Critica in Apollodorum (Gotting. 1782.) p. 43—
51. emendationes in Catulli Epithalamium proposuit, deinde Lec
tiones in Catullum (Gotting. 1786.) edidit, in quibus quam egre
gie de hoc carmine meruerit passim indicabimus.—Eodem fere
tempore præclarum eruditionis specimen in hoc carmine edidit
Lenzius, Vir Doctissimus mihique amicissimus, cui titulum præ
fixit, Catulli carmen de nuptiis Pelei et Thetidos cum versione Ger
manica Chr. Fr. Eisenschmidt, in usum tironum illustravit Carl. Gott
hold Lenz. Altenburg. 1787.: quem quidem, quantum ab ejus doc
trinæ copia, ingenii venustate et acumine exspectare possit res
publica literaria, satis in hoc specimine declarasse puto. Edito
jam hoc libello, literas mecum communicavit exquisitas et per
elegantes ad hoc carmen observationes, quas loco suo commemo
rabo.—Nec defuit, qui manum eodem tempore huic carmini ad
moveret, tertius, elegans sane Venerum poëticarum æstimator,
Cl. Gurlitt. Katulls epischer Gesang von der Varmählung des Pe
leus und der Thetis, metrisch übersetzt, und mit einigen Anhän
gen begleitet von J. Gurlitt, Leipzig 1787.---Exstat autem præ
ter ea, quæ Duschius et Degenius locis supra laudatis ex hoc car
mine transtulerunt, et præter Eisenschmidti versionem, Lenziano
libello additam, illepidam illam et satis inficetam, alia Bodmeri, a
Staendlino post Venerabilis senis obitum in libello Apollinarien
inscripto, edita Tubingae 1783.
 156 C. VALERII CATULLI

EPITHALAMIUM PELEI ET THETIDOS.

ReLI Aco quondam prognatæ vertice pinus

Dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas
Phasidos ad fluctus, et fines Æetæos :
Cum lecti juvenes, Argivæ robora pubis,
Auratam optantes Colchis avertere pellem, 5
Ausi sunt vada salsa cita decurrere puppi,
4. Laeti juvenes in MSSC. qnibusdam, teste Statio ; in aliis, quos trivit N. Heins.
læsi.—puppis pro pubis MSS. Statii et Venet.
1. Peliaco vert. in summo Thessaliæ mariumque sibi cogitarunt terminos,
montis jugo, ubi silva erat pinifera. fieri potuisse verum est; sed profecto
Dorville (ad Chariton) comparat Ma jam obliquam extremæ terræ descrip
netho. II. 104. tionem poëta dare noluit.
4. Cum lecti juvenes. Theocr. Idyll.
fimèåAi6v rs vn&c, rhv áxgorâ rotori (ex XIII. 16. 18.
emendat. Dorv.) τεμούσa
mnAiov ix xopvqy;i; IIaAAà; θάτ' ίν άστgá 'Aλλ' ἐxa tò xgJoriiov £7rAsi pa* rà w$ac
- arw 'Apyá. 'iäorow

'et Apollon. Rhod. II. 1191. Afarow£ac, oi 8' aùtô âpiat*; avv£rorro,
IIazäv ix ^roAiav wgo\sAsyμίνοι, έν άφάλὸς
—xaì ràpw* xaAx3 **£.

Aοὐgata mInλιάδος xopv%ς πrigi.

prognatæ eleganter de arboribus, quæ,
ut animantes, stirpem suam propagare
dicuntur ; hinc passim apud poëtas vel
matrum filiarumque nomine insigniun
tur, (cf.Virgil. Georg. II. 19. ubi plura
in hanc rem ex Græcis Latinisque
soriptoribus diligenter collegitexempla
Cerda, add. Æn. XII. 209.) vel genus
et stirpis nobilitatem jactant Horat.
Od. I. 14. 11.—cf. supra ad Carm. IV.
10. et 15.
2. Nasse de celeri fere et secundo
navium cursu. 'Tibull. I. 5. 76.
3. Phasidos ad fluct. et fin. Æet.
eleganti circumscriptione pro “ Colchi
dem, ubi volvebatur fluvius Phasis, et
imperium exercebat Æetes."—Quod
Lenzius (in notis ad h. v.) putat, per
Æetæos fines extremam terram fortasse
poëtam innuere voluisse, et ad hanc
sententiam confirmandam in literis ad
me datis laudat Apollon. Rhod. II.
419. sq. et 264. id ex ea quidem opi
nione, qua veleres per Pontum Euxi
uum et Colchidem extremos terrarum
et paulo post vocantur Argonaulæ θεος
ä»toc 'Hg%ov.—Aswvoi 'Hp&ov, ex Apol
lon. Rhod. IV. 831. laudat Mitscherl.
—Argiv. robor. pub., robustissimi for
tissimique (der Kern der griechischen
Mannschaft). sic sæpe apud Liv. robo
ra virorum.—exempla conduxit Drack
enborch. ad I,ib. XXII. 40. 5. Tom.
III. p. 635.
5. Aurat. pell. avertere. de aureo
Phryxei arietis vellere in vulgus omnia
mota. Unde ortum traxerit fabula, va
rias et ridiculas ad hunc locum causas
afferunt interpretes. Totam hanc rem,
nobilitatam maxime instiluto^ ordine
equitum aurei velleris, bene excussit
Rabenerus in Amaenitatib. Philologic. p.
193. seqq.—avertere verbum proprium
de rebus, quas ex aliena in nostram
potestatem et ditionem dolo et malis
artibus redigimus, respondet nostro
entwenden.—vid. Gronov. Observ. IV.
5. Drackenborch. ad Silium Italic. III.
321. et ad Liv. VI. 14. 11. Tom. II.
p. 319.
 C A RMEN LXIV. 157

Cærula verrentes abiegnis æquora palmis:

Diva quibus, retinens in summis urbibus arces,
Ipsa levi fecit volitantem famine currum;
Pinea conjungens inflexæ texta carinæ.
Illa rudem cursu prima imbuit Amphitritem.
Quæ simul ac rostro ventosum proscidit æquor,
Tortaque remigio spumis incanduit unda;
9. Ipsa sui facie Vossius e libro membranaceo, addita explicatione “ ad morem
et formam sui currus, quo in cœlo utitur, quoque nubes atque æthera tranat;''
inepte sane.—Cursum pro currum, irato Apolline, tentat Slaver. ad Cornel. Nep.
Milt. 1. 6. p. 23.
10. Infleait Vossius, ut referatur ad illud ipsa sui facie.
11. Prora pro prima Vossius ex libro Mediolanens.: quod si omnino retinendum
sit, verba saltem sic inter se concilianda putat Mitscherl.; Illa prora (in primo
casu) rud. Amphitr. imbuit, quæ cet.—aut scribendum cursu proræ.—primam
Stat. et Corrad. male! vix eget vulgata commendatione nostra.--Impulit præter
necessitatem conjecit Titius ad Grat. Cyneg. v. 65.
13. Totaque in libr. MSS. et editt. antiq. ex solemni libwariorum errore. vid.
7. Verrentes. verrere, ut Græcorum —volitantem ; cf. supra ad Carm. IV. 5.
paaa-ri{aw, suaviter in re nautica, maris 10. Pinea conj. infl. t. c., inserens et
remis percussi et quasi flagellati adum adaptans curvæ carinæ trabes et alia,
brat imagiuem ; si quis in re nota ex quibus naves instruuntur, e ligno pineo
empla desiderat, adeat Heins. ad Ovid. contexta et contignata. terere, ut Græ
Amor. I. 9. 14.—Palmis, remis. cf. su corum ύφαίνειν, proprie de ædificiorum
pra ad Carm. IV. 5. et navium contignatione. de navibus
8. Diva quibus, retinens cet. Mi v. c. apud Propert. III. 7. 29. cf.
nerva retinens, (xarix*) tutela sua Ovid. Met. XIV. 531. et ibi Inter
custodiens arces, quibus illa praeerat. pretes. hinc ipse locus, ubi naves fa
vid. Interprett. ad Petron. c. 5. hinc bricantur, vocatur tertrinum. vid. Serv.
Græcis πολμοῦχος appellatur. vid. Cu ad Virgil. Æneid. XI. 326.
per. Observ. III. 16. et Spanhem. 11. Illa prima : quomodo prima na
ad Callimach. H. in Lav. Pallad. vigationem tentasse dicatur Argo, præ
v. 53. ter Vulpium docuerunt Muncker ad
9. Ipsa fecit. hinc opere Palladio Hygin. Fab. XI. Burmannus ad Valer.
fabricata Argo dicitur apud Phaedr. IV. Flacc. II. 287. et Schraderus ad Mu
9. ubi cf. Burmannus. observa vim sæum p. 372—75.—Rudem Amphitri
pronominis ipsa h. e. ipsa artium præ ten, mare nondum navem expertum,
ses, quae alias adjuvare tantum artifices nondum navigio tentatum.—cursu im
auxilio suo solet. Lenzius commode buit, initiavit, ixaiwtorsv. vid. Ruhnken.
in literis laudat Apoll. Rhod. I. III. ad Callimach. Fragm. a Bentl, collect.
Aύτ} yàp xaì y%a %o}v xápas, et Orph. 119. p. 487. edit. Ernesti. Imbui ele
Argon. v. 66. quem vide.—levi volitunt. ganter dicuntur res, quæ primo usui
flam. curr. : sic Apoll. Rhod. III. 345. accommodantur. notissimum est illud
de Argo Tarov 8' i£ &vipwoio 9iti.—currum Horatii ; Quo semel est imbuta recens
eleganter pro nave : vid. Muret. Var. servabit odorem Testa diu. cf. Graev. Lect.
Lect. I. c. 11. et Gifan. Collect. ad Hesiod. c. 15. sub fim.
Lucret. Sic áppwa et 3xnua apud Græ 12. Proscidit. proscindere, ut multa
cos. vid. Gatacker Observ. Misc. II. c. alia, eleganter ab aratione ad naviga
18. Kühn ad Pollucem. I. s. 83. n. 8. et tionem translatum.
Stanleius ad Æschyl. Prometh. v. 467. 13. Tortaque remig. spum. inc. unda,
 158 C. VALERII CATULLI

Emersere feri candenti e gurgite vultùs

AEquoreæ monstrum Nereides admirantes ; 15
Illaque haudque alia viderunt luce marinas
Mortales oculi nudato corpore Nymphas,
Nutricum tenus exstantes e gurgite cano. ,
Druckenborch. ad Sil. Ital. VII. 412. et quos ibi laudat.—incanduit in MSS. Stat.
et quibusdam editt. vett., quod tam ob statim sequens candenti, quàm ob v. 18.
ubi est cano æquore, non male defendi posse videtur.
14. 15. In interprelandis his duobus versibus valde fluctuarunt interpretes, et
sensùs ambiguitatem conjecturis tollere studuerunt. Mitscherlichius quidem in
Lect. in Catull. p. 14. vel rescribendum Emersere freti candenti e gurgite vul
tus Æq u o r ei ; vel copulam et post æquoreae excidisse putat, quæ posterior ratio
probata quoque fuit Heynio. At Lenzius in not. ad h. 1. p. 95. ingeniosissime
conjiciebat Emersere fe ris candenti e gurgite fult æ Æquoreae monstrum Nereides
admirantes ; cui favere videbatur Mosch. Europ. 114. sq. Nn£#3s; 8' ävëvzav ùw'
3% &λὸς, ai 8' äga wáza, K n t s ίο ι ς v & t o 1 a , v i φ%p, sva v. et Claud. X. 159. idem
tamen paulo post de integritate loci non amplius dubitat, de qua nec nobis am
pliandum videtur. vid. not.
16. Illa atque alia in editt. vett.; sed unice vera, quam dedimus, Vossiana
leclio.
17. Mortales oculis male in quibusdam.
18. Nutricum tenus MSS. Statii, et sic est in editt. Venet.—crurum tenus Scali
ger ex libro vet. et sic est in edit Gryph.—Umblicum tenus Voss., quod adscrip
ium quoque est inargini edit. Gryph. •

exquisite pro vulgari ** remigio agitata
fuit.'' incanduit. ἐλευκάινετο τάvτος. Len
;ius in lilt. comparate Qu. Smyrn. V.
86. sqq. et Apoll. Rhod. I. 1327.
14—15. Emersere feri cet. Sensus
est : simnlac navis iter suum in mari
ingressa est, Nymphæ marinæ, vultu
torvo, et ad stuporem ob rei novitatem
et hominum audaciam composito, re
pente e fundo maris prospiciunt, et
summa admiratione monstrosam navis
figuram animadvertunt. feri vultûs est
casus secundus, et pendel a Nereides
h. e. Nereides fero rultu jam præditæ
vel indutæ.—ferus vultus autem recte
et eleganter de vultu torvo, severita
tem stuporemve præ se ferente dicitur.
Horatius Epist. I. 19. 12. Quid? si
quis vultu torvo feruscet.—plane ita nos
dicimus einen wilden Blick.—Hæse
runt in hoo loco et valde in eo emen
dando laborarunt Mitscherl. et Lems.
(vid.Var. Lect.); sed profecto qualibet
correetione tota hujus loci tollitur ele
gantia, qua Nympharum, audaciam pri
uorum nautarum indigne ferentium,
egregie plane adumbratur imago. Huc
accedit, quod tetrica quædam austeri
tas jam olim ab ipsis artificibus tributa
est Nereidum vultibus. vid. Lipperti
Dactylioth. Mill. I. 74.—Nihil temere
in hoc loco mutandum esse sensit quo
· que Vir Doctus, qui recensuit Lenzii
libellum in Act. Litter. Jenens. (Scid.
XX. 1787.); quem tamen, acutissime
alias de carmine nostro judicantem,
Vossianam rationem, qua feri vultus
ad monstrum trahitur, amplexum esse
miror. Nam locus Apollon. Rhod. IV.
316., quem egregie cum nostro com
parat, ad hanc rationem defendendam
nihil valet.
16. Illaque haudque alia, hoc uno
tantum die, non alio vicissim; fiuati
x£iv£, Apollon. Rhod. I. 547.
18. Nutricum tenus, h. e. mamma
rum. Apulei. Met. II. ab init. eandem
nutricem simul bibimus.—nimirum nu
triae de quacunque re, quæ nutrit et alit
homines, dicitur. vid. Wesseling. Ob
serv. II. 17.
 cARMEN LXIV. 159

Tum Thetidis Peletis incensus fertur amore,

Tum Thetis humanos non despexit hymenæos, 20
Tum Thetidi pater ipse jugandum Pelea sensit.
O nimis optato seclorum tempore nati
Heroes, salvete, Detìm genus ! o bona mater !
Vos ego sæpe meo, vos carmine compellabo.
Teque adeo eximie tædis felicibus aucte 95
Thessaliæ colümen Peleu, quoi Jupiter ipse,
Ipse suos Divum genitor concessit amores.
Tene Thetis tenuit pulcherrima Neptunine ?
Tene suam Tethys concessit ducere neptem,
Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem ? 30
•. 19. 20. Male pro tum in quibusdam veteribus cum vel quum legitiir; suaviter
enim et cum vi'ter repetitur hæc particula ; peccarunt autem sæpè in his permu
;tandis vocibus librarii. vid. Drackenborch. ad Sil. Ilal. l. 40. et ad Liv. VI. 23. 3.
Tom. II. p. 361.
21. Sahrit Muret. Voss. et alii, male! pari modo hæo duo verba confusa surit
'apud Ovid. Heroid. VI. 154.
26. Æmathiæ columen in quibusdam ; haud dubie ex glossa.
30. Oceanusque pater MSS. Statii, Muret. Gryph. et alii. recte quidem ex lo

20. Non despexit hymenaeos, non in manni.—O bona mater, o bonam et

vita cessit nuptiis humanis. Varie om
mino hæc fabula a Græcis tractata fuisse
videtur. Apud Homerum (Iliad XVIII.
434.) Thetis roxxà pwáλ' οὐκ ἐ0 í x ova a,
Peleo nupsisse dicitur. Apud Ovid.
(Met. XI. 235. seqq.) inopinato illa in
'specu Æmoniæ seu Thessalici littoris a
Peleo opprimitur: sed apud Val. Flacc.
I. 130., ubi Thetidos nuptiæ in Argo
pictæ sunt, lubens illa, delphino vecta,
'ad Peleum deducitur. cf. Dorville ad
Clariton. p. 360. edit. Lips. et Heyne
ad Tibull. I. 5. 46.
21. Ipse pater, non Jupiter, ut Mits
cherlichius et alii volunt, sed ipse The
tidos pater Tereus, cui proprie con
'venit jugare (in matrimonium dare) * Hygin. Fab. 54. et Hemsterhus. ad
filiam marito. cf. Virgil. Æneid. I. 345.
aliud est concedere alteri puellam, quod
de Jove valet in 27.—sensit, censuit,
judicavit, consultum duxit; cujus verbi
' usus bene adstruitur in Observ. Miscel.
* Tom. IV. p. 121.
' 23. Heroes, Deum genus. cf. Inter
pretes ad Val. Flace. p. 4. edit. Bur
beatam matrem, quæ vos tales et tam
optato seclorum tempore peperit !
26. Thessaliæ columen, in quo nititur
omnis Thessaliæ salus. Sio 34Spov,
£p£1zpwa apud Græcos: vid. Gutacker
in Adversar. Miscell. c. 20. p. 83.
Rittershus. ad Oppian. Cyneg. I. 1.
Cerda ad Virgil. Æneid. XII. 59. ini
primis Hemsterhus. ad Lucian. T. I.
p. 163.
27. Amores suos, aimatam sibi Theti
dem. cf. supra ad Carmem X. 1. et
XV. 1. Cessit autem Jupiter eo li
bentius Peleo Thetidem, cum , filium
Thetidos ex fati necessitate ipso patre
*fortiorem extiturum esse sciret. vid.
* Lucian. T. I. p. 205.
28. Tenuit, ut maritnm complexa est.
exempla de hoc verbo collegit Gudius
ad Phædr Fab. II. 2. 4.—Neptunine,
'Thetis, Neptuni potestati subjecta.
Mitscherl. laudat Perizon. Animadv.
Hist. c. IX. p. 400.
 160 C. VAI.ER II C AT UILLI

Quæ simul optatæ finito tempore luces

Advenere, domum conventu tota frequentat
Thessalia: oppletur lætanti regia coetu :
Dona ferunt : præ se declarant gaudia vultu.
Deseritur Scyros: linquunt Phthiotica Tempe, 35
Cranonisque domos, ac moenia Larissæa :
Pharsaliam coeunt, Pharsalia tecta frequentant.
quendi more. cf. Virgil. Georg. IV. 382. et ibi Ursin. sed vulgatam bene defendit
Mitscherlichius.
31. Qui simul optatæ finito tempore lucis in margine Venet. male! ut reete judi
cat Mitscherl.
32. Ut venere Vulp. et alii male! nain simul in versu antecedenti est pro
simulac.
34. Dona ferunt præ se ; declarant gaudia vultus, proposuit Lenzius. magis
tamen placet nostra lectionis ratio et interpunctio ; suavius enim Thessaliæ incolæ
gaudia præ se declarare et pandere vultu, quam dona præ se ferre manibus
dicuntur; aut si forte cui illa ratio, quam jam Muretus secutus est in edit. prima,
ut post præ se interpungatur, melior videatur, certe non opus est τὸ vultu in vultus
mutare.
35. Phthiotica templa tentat Lennep. ad Coluth. I. 7. quod Tempe non in
Phlhyolide sed in Pelasgide, inter Olympum et Ossam, sita fuerint. vid. not.
36. Mire hic versus tam in scriptis quam impressis libris depravatus est.
Gravinonisque domos MSS. Stat. et vetust. exempl. Voss.—Graninonisque domds
Vatic.—Grajugenusque domos L. MSS. et tres antiquissimæ editt. teste editor.
Cantabrig.; unde Scaliger Grajugenûmque domos,—depravata lectio haud dubie orta
est ex antiqua scriplnra Crannonis. vid. Mitscherl. et Drackenborch. ad Liv.
XXXVI. 10. 1. p. 1017.—Pro mænia Larissaea monstrose legebatur in libr.
MSS. ac nicenis alacrisea, vel Larisæu uli est in Voss. libro, vel ac nitens alacrissa
vel ac mitentis alacrissea vel ac mitentis alacrissaea vel ac Nicenis alucrissa.
' 37. Pharsula tecta freq. Venet.—Pharsalon aut Pharsalum Pontam. et Scalig.
31. Quæ simul optat. cet. eleganter loco injicit.—Phthiotica Tempe : com
pro vulgari “ simulao destinatus his muni quidem veterum consensu in Pe
celebrandis nuptiis dies illuxit opta lasgide, inter Olympum et Ossam, ubi
tissimus.” Peneus labitur, Tempe sita fuerunt.
32. Domum conventu frequentat, or (Plin. H. N. IV. 8. s. 16. Ælian. V.
nate pro “frequenter in domo convenit.” H. III. 1.) sed, quo jure Peneus prop
34. Dona ferunt, nimirum Thessa ter vicinitatem φ$u$tm; vocalur apud
liæ incolæ : de quo loquendi genere cf. Callimach, [H. in Del. v. 112.] eodem
supra ad Carm. X. 9. quoque jam Tempe Phthiotica dicta
35. Docte jam ex more poetarum, videri debent; nisi forte tractus Phlhio
ut eo clarius totius rei scena lectoris tici ob regionis amoenitatem altera
obversetur animo, urbes et partes quas quasi Tempe appellali sint; sequiorem
dam Thessaliæ recenset.—Scyros: lon certe ælatem amœnissima quæque loca
gias quidem hæc insula remota est a Tempe nominasse satis constat.
Thessalia, sed culta olim fuit a Thes 36. Cramon est oppidum Thessaliæ:
salorum gente, Dolopibus: præter Plin. H. N. X. 12. s. 15. et ibi Har
Vossium ad h. l. vid. Diod. Sicul. duin.—mœn. Lariss. Larissa, nobilis
XI. 60. et ibi Wesseling.—Consulto , sima Thessaliæ urbs, unde Achilles
autem poëta, ut undique confluxisse ' Larissæus apud Virgil. Æneid. II. 197.
videantur remotissimi populi quique, 37. Pharsaliam goe. : Pharsalia, ut ob
remotioris regionis mentionem primo servat Vossius, hoc loco antiquum re
 C A R MEN LXIV. 161

Rura colit nemo; mollescunt colla juvencis : .

Non humilis curvis purgatur vinea rastris:
Non glebam prono convellit vomere taurus: 40
Non falx attenuat frondatorum arboris umbram :
Squalida desertis robigo infertur, aratris.
Ipsius at sedes, quacunque opulenta recessit •
nimirum alteram in voce Pharsalia alii brevem, nitentes exemplo Calpurn. IV. 101.
alii longam faciebant ; et vere semper altera in hac voce producitur, sed ut tri
syllaba pronuncianda est.
38—42. Sine necessitate transposuit hos versus Ramirezde Prad. ad Mart. I.
44. hoc ordine : Non humilis cet.—Non falx cet.—Rura colit nemo—Non glebam
—Squalida desertis. -

40. Lennep. ad Coluth. I. p. 33. sine ulla idonea causa hunc versum emenda
vit sic : Non falce adtenuat frondator roboris umbram ; profecto hoc est pro
lubitu tractare poëtas!
43. 44. Heins. in not. ad Catull. satis audacter et parum probabiliter refingit
hos duos versus sic : Spissi u s at sedes quocunque opulenta recessu Regia ful
genti splendens auro atque argento, ut sensus sit “ sedes regia in omni ejus re- .
gionis, non oppidi, nomen est. Sed V. 37. Vitis et ea, quæ sunt humiliora,
Euripid. Andromach. v. 16. xaì TróXt»; neque se tollere altius e terra possunt.
�apora Aiac—íw $ $a Aazaria Ilnxi? %vv$xai Ipse noster supra Carm. LXII. 49.
—Θάτις. Ut vidua in nudo vitis quæ nascitur
38. Rura colit memo cet. feriæ, quas arvo, Nunquam se attollit cet.—Vix
agunt rustici instantibus Pelei nuptiis, igitur opus videtur probare velle, vites
egregie et suaviter, qui sequuntur, de in Thessalia vel maxime humiles fuisse,
scribuntur versibus. Sic fere Tibullus quod docle probatum ivit Lenz. in not.
II. 1. 5. ad h. 1. ex Longi Pastoral. II. 1. ubi
άματελος τawsky) in insula Lesbo dé
Luce sacra requiescat humus, requiescat scribitur.
arator,
40. Promo vomere, ad terram incli
Et grave suspenso vomere cesset opus: nato, presso.
Solvite vincla jugis cet. 41. Falae frondator. tria frondatorum
Mollescuntcollajuvencis: intermisso his genera fuisse observat Serv. ad Virg.
feriis labore, mollitiem quandam trahit Eclog. I. 57.—attenuat arbor. umbr. ni
jugo detrita et callo obducta juvenco mis densas et inutiles arborum frondes
rum, cervix.—juvencis exquisitius pro exsecat.—arboris umbra de frondibus
juvencorum.—Lenzius in spicilegio ob sexcenties apud poëtas. vid. Dracken
servationum, quas mecum per literas, borch ad Sil. Ital. IV. 681.
communicavit, commode cum hoc loco 42. Infertur, verbum gravius ad ru
comparat Fulgent. I. praef. p. 9. edit. biginis vim, qua statim occnpari solent
Munk. tam largo fumo lur id a parieti aratra sine usu jacentia, indicandam.—
bus aratra pendebant, et laborifera observa elegantem et artificiosam hujus
boum colla jugales in vaccinam mol versùs ex apta epithetornm et nomi
litiem deduxerant callos: squalebat vi num collocalione structuram, quam
duus. sulcis ager, et herbidis sentibus sæpe in hoc carmine animadvertere
olivifero vertici minabatur. licet, ut v. 39. 40. 59. 129. et alibi.
39. Humilis vinea, ubi vitis humilis 43-44. Ipsius at sedes quacunque cet.
nascitur, quæ nisi rastro purgatur, pa at ædes Pelei, in omni opulenlæ regiæ
latur et alligatur, natura sua humi parte et recessu, splendent auro et ar
serpit et humilis manet. Cic. Tuscul. gento, In errorem hoc loco ab Heins.
Y
162 C. VALERII CATULLI

Regia, fulgenti splendent auro, atque argento.

Candet ebur soliis ; collucent pocula mensis: 45
Tota domus gaudet regali splendida gaza.
Pulvinar vero Divæ geniale locatur
Sedibus in mediis, Indo quod dente politum
Tincta tegit roseo conchyli purpura fuco.
cessu spissius argento etanro splendet.” splendens nimirum accipit pro splendens est,
et hoc pro splendet, ut v. 308. complectens ; cf. ad Carm. LXIII. 57.
48. Ædibus in mediis Venet. Gryph.—ædes et sedes sæpissime a librariis per
mutatæ sunt : vid. Drackenborch. ad Liv. I. 55. 4. T. I. p. 216. et ad IV. 20. 11.
Tom. II. p. 942. adde Burmann. ad Ovid. Fast. VI. 258. -

49. Conchylis Venet. Gryph. Muret. Cantabrig.

(vid. Var. Lect.) se induci passus est
Mitscherl., qui splendent propter adjecta
sedes regia non ferri posse putat, in
Lect. in Catnll. p. 35. Non cogitavit
igitur Vir Cl. τὸ sedes, quo pendet
splendent in plnrali ut v. 48. et τὸ regia
substantive positum esse.—Caeterum
expende ornatum in locutione quacun
que opulenta recessit regia pro vulgari
vbique :—ipse honoris causa saepe de
eo, qui primas partes in aliqua re
tenet, vel de quo præcipue sermo est.
Sic sæpe aύτός de Achille apud Home
rum. de Jasone apud Orph. Argon.
v. 864. vid. quos laudat Burmannus
ad Ovid. Fast. V. I. 45.—splendent
verbum proprium de apparatu magni
fico. vid. Burmann. ad Phaedr. Fab.
IV. 29. 20.
45. Candet ebur soliis, colluc. pocula
mens. inversa constructio, poëtis fami
liarissima, pro ** solia candent ebore,
mensæ collucent poculis."—Amicissi
mus Lenzius in spicilegio observation.
ad l. c. scribit: Quæ de ebore dicuntur,
mom ad historicas rutiones erigenda sunt.
Poëta in his, ut poëta, versatus est. Ebo
ris enim usus post Trojanæ expeditionis
tempora demum in Græciam importari
cæpit. Sed Catullus Homerum secutus
esse videtur, in quo passim exempla fre
quentis eboris usus in variis utensilibus
adhibiti prostant.—Nimirum res anti
quiores sæpissime ad sua tempora ac
commodarunt poëtæ. Sic. v. c. præter
temporum rationem tubarum clangor
apud Virgil. Æn. II. 313. memoratur.
Cæterum de veterum ebore et eburneis
signis cf. Heyne in Nov. Comment. Soe.
Sc. Gotting. T. I. n. 96. sqq.
47—49. Pulvinar geniale, lectus ge
nialis vel nuptialis, λίκτρονyauwöv, wvp4
φί8iov.—vid. Lips. Elect. I. 16.—aliam
lecti genialis descriptionem in nuptiis
Jasonis et Medeæ vid. apad Apoll.
Rhod. IV. 1141.—-sedibus in mediis, in
medio palatio.—Indo quod dente polit.
cet. ornate pro vulgari ** cui affabre
ex ebore Indico facto instrata^ fuit
vestis purpurea.” Indo dente, nimirum:
alii osseam illam ex ore elephantis
hinc inde prominentem partem dentem,
alii cornu vocant: vid. Brouckhus. ad
Propert. II. 23. 12. et Drackenborch.
ad Sil. Italic. XVI. 206.—In summo
pretio autem fuisse ebur Indicum ope
rose docet Cerda ad Virg. Georg. I.
57.—purpura, vestis purpurea. tincta
roseo fuco exquisitius pro succo, uude
sæpe hæ voces confusæ sunt: vid.
N. Heins. ad Claud. in Rufin. I. 207.
et Heyne ad Tibull. VI. 2. 16. in.
Observ. p. 215.—conchyli: diversum
esse conchylium a purpura, licet id
discrimen non semper servetur, pro
bare studuit Bochart. Hierozoic. IV. 2.
—Accommodate ad nostrum Hor. Sat.
II. 6. 102.
In locuplete domo-rubro ubi cocco
Tincta super lectos canderet vestis ebur
?uos.
CumTheocrit. Adoniazus. v. 125. sqq.
humo locum comparavit Valckenar. in
Annotatt. in Adon. p. 406.
 C A R MEN LXIV.
Hæc vestis, priscis hominum variata figuris,
Heroum mira virtutes indicat arte.
Namque fluentisono prospectans litore Diæ
Thesea cedentem celeri cum classe tuetur
Indomitos in corde gerens Ariadna furores :
Necdum etiam sese, quæ visit, visere credit;
55. Mira in hoc versu miserrime depravatæ lectionis tam in scriptis quam
50. Hæc vestis stragulaut sæpe ; vid.
Ferrar. de Re Vest. IV. 3. P. II. ad
de Ernesti in Clav. Cic.—priscis homin.
var. figur., variis priscorum hominum
imaginibus vel picturis distincta.
51. Heroum virtutes indic. res illus
tres et celebres ex ætate heroica repe
titas. Ex pluribus autem, quæ huic
vesti intextæ fuisse videntur priscæ
ætatis figuræ et fabulæ, unam tantum
latius hoc carmine sibi exsequendam -
sumsit et delegit poëta. Colligere im
primis hoc possumus ex vers. 266:
Talibus amplifice vestis decorata fi
guris.
h. e. ejusmodi generis figuris ; alias
dixisset his figuris.—mira arte, mira
artificis dexteritate intextas.
52. Fluentisomo, quòd, (ut . supra
Carm. XI. 4. dicebalur) longe reso
vante unda tunditur, $ic nroAÜφλοισθος,
vrtpinx2ip.svo; tj xápwatv.—Diæ : intel
lige insulam Naxum, unam e Cycla
dibus. Diodor. Sicnl. IV. 16. p. 308.
edit. Wesseling. xaì watigsy sic víorow
<rw rori p.iv AIAN, vùv òì NAEON wgo
orayogsvoμόνην et sic constanter veteres.
cf. Heyne ad Apollodor. III. 5. 3.
p. 578. Sed longe aliter, qui non raro
fluctus in simpulo movere solet, sentit
Vossius. Non enim Naacum, quod ple
rique statuunt, per Diam intelligendam
esse contendit, sed Diam Cretensem,
quæ vulgo Standia appellatur. Ad
hanc suam exornandam sententiam du
obus inprimis utitur argumentis; pri
mum quidem, quod Naxus niiuis a via
Thesei remota sit; deinde, quod que
relae, quas infra fundiu Ariadne[v. 184.
Præterea nullo littus, sola insula, tecto
163
50
55
eet.] vix de insula Naxo valere queant.
Quod ad primum attinet, consulto om
mino Theseus in fuga rectam viam re
liquisse videtur ; ut taceam alia, quibus
ille vel invitus in mari a recta via
abripi potuit. Quod ad alterum atti
net, cogitare debemus, Ariadnen ad
littus maris, in solo et remotiori insulæ
loco, a Theseo derelictam esse, ubi
omnino in querelas, quas infra jacit,
erumpere poterat. Neo nimis subli
- - - - - -
liter vehementiori animi commotione
jam æstuantis, et summo ob perfidiam
Thesei dolore perculsæ, Ariadnes que
relæ examinandæ et ad vivum rese
candæ sunt, præcipue si Naxum cum
ejus patria Creta, centum urbibus (ut
canit Horat.) nobili comparamus.—
Narus denique sacra erat Baccho, et
peculiare ejus domicilium. vid. Barth.
ad Stal. Theb. VII. 686. in qua ipse
Bacchus ex India rediens triumphum
bacchicum egit. Virg. Æn. III. 125.
ubi cf. Heyne. Quod enim Vossius
putat, Bacchum quærendæ Ariadnes
causa accessisse illam desertam Cre
tensium insulam, ridiculum pæne est.
Vossii vestigia secure, ut solet, legit
Vulpius. — Copiosius de Naxo egit
Choiseul-Gouffier Voyage pittoresque
de la Grèce, Cahier I.
54. Furores de quibusque vehemen
tioribus animi commotionibus, præci
pue ex magno amore ortis, cf. v. 94.
vid. C. Barth. ad Grat. Cyneg. v. 284.
et Vir Doctus in Observatt. Misce]I.
T. II. p. 234.—indomitos, quorum vis
et impetus nulla ratione supprimi ei
coerceri potest: exempla suppeditat
Burmann. ad Ovid. Art. Am. III. 511.
55. Necdum etiam sese cet. ; vix fidi.
 164 C. VALERII CATULLI

Utpote fallaci quæ tum primum excita somno

Desertam in sola miseram se cernit arena.
Immemor at juvenis fugiens pellit vada remis,
Irrita ventosæ linquens promissa procellæ : .

Quem procul ex alga moestis Minois ocellis, -60

Saxea ut effigies bacchantis prospicit Evoe :
Prospicit, et magnis curarum fluctuat undis,
Non flavo retinens subtilem vertice mitram,
Non contecta levi velatum pectus amictu, .
Non tereti strophio luctantes vincta papillas; 65

impressis libris deprehenditur varietas, in qua quidem recensenda, ne chartam

perdam, ea tantum ponam, quæ VV. DD. ingenio ducti inde exsculpere tenta
runt. Necdum etiam seseque sui tum credidit esse Vicent. accedentibus Venet. Ald.
Gryph. Muret, et aliis.—Necdum etiam sese, quæ sit, tum credidit esse Stat.—Nec
dum etiam sese quæ sit, vix et sibi credit Scalig.—Necdum etiam sese, quæ visit,
visere credit Vossius, quam aliis jam probatam et receptam lectionem nos quoque
servavimus.—Necdum etiam sese quo sit, visit, sibi credit lepide, ut solet Corradin.
—Necdum etiam sese oblivisci Thesea credit audacter, ut solet, Lennep. ad Coluth.
I. 7. 34.—Necdum etiam sese ipsa suum tum credidit esse Nic. Heins. in not. ad
Catull. -

60. Ex acta N. Heins. in mot. ad Catull. -

65. In examinandis papillarum epithetis, an recte illæ dici queant vel lactantes,
oculis Theseum in fuga animadver exquisitissimæ comparationis vis, bac
tentibus; somnium fere, quod videt, chantis imagine, in qua tam corporis
pulat. - quam animi motus egregie ab artificis
56. Fallaci, qui fraudi ipsi fuerat, manu expressi sunt, animo nostro re
et fallaciam Thesei juverat.—Caeterum præsentata, percipi magis a lectoribus
Ariadne dormiens statuariis et picto debet quam declarari ab interprete.—
ribus sæpe, in qua artem suam osten prospicere, procul spectare, ut sæpe ;
tarent, materiam præbuit. vid. Dorville exempla collegit Burmannus ad Phædr.
ad Chariton. p. 241. edit. Lips. ,*
Fab. I. 17. 8.
δ7. In sola arena, littoris arenosi 62. Curar. fluct. undis: vδος 8í oi äürs
soJitudine. x£paa, siA£rai. Oppian. Hal. 505.—un
58. Immemor sc. promissorum, per darum fluctus eleganter et sæpe ad al
fidus.—de perfidiaThesei vid. quos lau ternantes et undantes quasi perturbati
dat Wesseling. ad Diodor. Sicul. IV. animi motus transferuntur. exempla
61. Tom. I. p. 305. vid. apud Drackenborch. ad.Sil. Ital.
59. Irrita vent. cf. ad v. 142. IX. 527.
60. Alga, algoso littore, ut arena 63. Flavo vert. cf. ad vers. 98.—mi
v. 57. tram : mitra est fascia, qua caput redi
61. Sarea ut effig. cet. Ut furi mitur. vid. Burmann. ad Ovid. Met.
bunda et rabie percita mulier bacchans V. 53. Graev. in Lect. Hesiod. c.
exprimi solet in saxo vel marmore, XXIII. et Ernesti in Clav. Cic. s. h. v.
quæ Evoe clamare videtur et vultum —Mitscherl. comparat Homer. Hymii,
lorvum in ea, quæ e longinquo oculis in Cerer. v. 41.
subjiciuntur, jacit ; ejusmodi imaginem. 65. Non teretistroph. luct. vinct. pap, :
oculis jam Theseum persequens refert de strophio (tawig) quo papillas fe
et exprimit Ariadne.—Summa hujus , minae coercebant, vid, Heins. ad Ovid.
 cARMEN Lxiv. 165

Omnia quæ toto delapsa e corpore passim

Ipsius ante pedes fluctus salis alludebant.
Sed neque tum mitræ, neque tum fluitantis amictus
Illa vicem curans, toto ex te pectore, Theseu,
Toto animo, tota pendebat perdita mente. , 70
Ah misera, assiduis quam luctibus externavit
Spinosas Erycina serens in pectore curas
Illa tempestate, ferox quo tempore Theseus
quod est in tribus Venet. Ald. Colin. et Grypb. vel lactentes in MSS. Statii et
Vicent. vel lucentes, quod vult Slat. multus est Mitscherl. in Lect. in Catull.
p. 51.—56. jure denique in nostra lectione luctantes acquiescit.
66. Tenero pro toto conjecit Gurlitt, minus bene. nam nostra lectio ad rem
augendam multo majorem vim habet.
δ7. Allidebant Gryph. et in quibusdam aliis, utrumque recte ; sed allidere de
aquarum appulsu plerumque a Viris Doctis male impugnatum est. vid. Gesner ad
Columell. IV. 20. ubi pro alludebant in loco nostro mavult alluduntur citra ne
cessitatem.
69. 70, Toto te pectore Theseu, Toto animo, tota prodebat perdita mente Ald.—
toto te ex pectore male vulgo. -

71. A pro Ab antique Stat. cf. Gifan. et Burmann. ad Ovid. Met. II. 491.—
niseram in plerisque velt.—extenuavit Stat.
73. Feror et tempore liber optimus Vossii, ferorque et tempore vitiose MSS.
Statii, ferox, quo et tempore vulgata nunc fere lectio, sed et sic me offendit parti
cula et, quami sine hæsitatione delevi, præcipue cum hoc jam factum sit in aliis
bonæ notæ editt. Gryph. ab anno 1537. Muret. Cantabrig.
Art. Am. III. 274. Magius Var. Lect. vel audiendo defixus est.—Cælerum
III. 3. et Ernesti in Clav. Cic. s. h. v. observa, quam egregie eadem ter re
Eodem sensu fascia apud Martial. XIV. petita notio et idem ter repetitum ad
134. 1. jectum toto affectùs vim declaret et ex
primat.
Fuscia crescentes dominæ compesce pa 71. Externavit, adeo perturbavit et
pillas. implevit ejus animum, ut vix sui com
Luctantes cum vinculis nimirum, quibus pos esset. vid. Pricæus ad Apuleium
cohibeiitur turgentes, contra nitentes p. 111.
et enitentes papillæ. . 72. Spinosas curas: spinosæ curæ
67. Fluctus salis alludeb. : Cic. de (äwayêáôsic aegipwas) sunt, quæ ani
Nat. Deor. II. 39. Mare terram appe mum lacerant, pungunt et cruciant.—
tens littoribus alludit. sic wgozarai%sw curæ de amore pervulgatum. gravi
apud Græcos. cura saucia Dido apud Virgil. Æneid.
69. Illa vicem cur.: Nulla mitræ et IV. 1.—deleta interpunctione post cu
fluitantis ante pedes amictûs ratione ha ras, junge serens illa tempestate spinos.
bita.—fluitantis ob vers. antecedentem cur. in pector. (Ariadnes) quo tempore
proprie accipio.—vicem eleganter inser cet.

vit periphrasi in rebus, quas dolemus.
Sed Ariadne jam non dolebat vicem
amicius in undis natantis.
69—70. Toto ex te pectore pendeb. :
pendere ex vel ab aliquo dicitur, qui
toto animo alicui addictus est et vacat,
toto animo in aliquo vel contemplando
73. Illa tempestate, quo tempore: hoc
plenius loquendi genus illustrat Vos
sius exemplo Ciceronis ejus temnporis,
quo die. brevins idem dicit Noster in
fra Carm. LXVI. 11. Qua rex tem
pestate,—vastatum fines iverat Assyrios.
166 C. VALERII CATULLI

Egressus curvis e litoribus Piræi

Attigit injusti regis Gortynia tecta. 75
Nam perhibent olim crudeli peste coactam
Androgeoneæ poenas exsolvere cædis,
Electos juvenes simul et decus innuptarum
Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro:
Quis angusta malis cum moenia vexarentur, 80

74. Pyreaei Ald. I. Gryph. I.— Pyræi in quibusdam.

75. Invisi regis Heins. in not. ad Catull.—Gortynia templa MSSC. Meleagri,
Scaligeri et edit. R. non male ; recte enim templa de amplis ædificiis dicuntur.
Sic templum apud Cicer. pro Dom. 51. de curia dicitur.—Cortynia in nonnullis.
79. Cecropidum solitum esse et paulo anle v. 76. coactos pro coactam audacter
Heins. in not. ad Cat. -

80. Augusta pro angusta male in quibusdam vett. legitur: vid. not.—saepissime
autem in his seribendis vocibus aberrarunt negligentiores librarii. vid. Burmann.
Sec. ad Claud. in Rufin. I. v. 204. imprimis Drackenborch. ad Liv. V. 41. Tom. II.
p. 180.—pro veaarentur duo vetusti libri apud Stat. versarentur. sed has quoque
voces non raro turbavit librariorum ignorantia. vid. quos laudat Drackenborch.
ad Liv. lI. 34. Tom. I. p. 392.

75. Injusti regis.—Minos, cujus ce
lebratissima in antiquitate est justitia,
injustus vocatur respectu Atheniensium,
a quibus tam dirum quotannis tributum
exigebat.—Gortynia tecta, Cretam :
Gortyne Cretæ metropolis.
76—79. Nam perhibent olim. Sen
sus: nam tradunt, olim Athenienses
crudeli peslilentia pœnas propter cæ
dem Androgei solvere coactos,juvenes
electos et virgines præ cæteris forma
et ætatis flore eminentes, (dapem) tan
quam sacrum et religiosum epulum Mi- . 8i Aowrà äy8p6;. secundum Apollodor.
notauro dare solitos fuisse (h. e. ex pac
to quotannis misisse).—Androgeoneae
caedis: Androgeus, Minois et Pasiphaes
filius, vir fortissimus, et sæpe in pub
licis Græciæ ludis victor, ex invidia
occisus ab Atheniensibus et Megaren
sibus.—crudeli pest. coact. tum bello,
quo hanc ab Atheniensibus illatam in
juriam ulturus erat Minos, quam fame
et pestilentia; responsum autem erat
Atheniensibus oraculo, eos non pri
us, quam Minoi satisfactum sit, ma
lorum finem experturos esse. Mi
nos autem tributum septem juvenum
et puellarum quotannis postulavit.
— Electos juvenes et dec. alii eos mis
sos esse tradunt facto delectu, alii
ductis sortibus. Virgil. Æneid. VI. 2o.
tum pendere pœnas
Cecropidæ jussi (miserum) septena quot
cu?nmas
Corpora natornm : stat ductis sortibus
qua*m.
Fabulam tirones legant apud Diodor.
Sicul. IV. c. 60. 61. Apollodor. III.
15. Ovid. Met. VII. 456. et VIII. 153.
—Minotauro: notissima est fabula Mi
notauri : στος είχε τaùpov wgöaawarov, t&
III. 1. 4. cf. Heyne in not. p. 537.—ca
pite bubulo, parte inferiore humana,
Minotaurum quoque describit Hygin.
Fab. XL.—sed nummi Geleusium et
Taurominitarum , in Sicilia, Neapolita
norum et plurium aliorum per Magnam
Græciam, eundem corpore taurino et
corpore humano instructum exhibent:
de quo inter nummos et autores dis
sensu vid. Voss. ad v. 111. et Wessel
ing. ad Diodor. Sicul. IV. 77. n. 32.
Tom. I. p. 320. qui laudat Spanhem.
de Us. et Pr. Nuin. Diss. 5.
80. Angusta maeniu, Athenienses in
rebus trepidis et angustis versantes,
ob publicam calamitatem miseri ac af
flicti.
 CARMIEN LXIV. 167

Ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis

Projicere optavit potius, quam talia Cretam
Funiera Cecropiæ ne-funera portarentur.
Atque ita nave levi nitens ac lenibus auris
Magnanimum ad Minoa venit, sedesque superbas. 85
Hunc simul ac cupido conspexit lumine virgo
Regia, quam suaves exspirans castus odores
Lectulus in molli complexu matris alebat:
Qualis Eurotæ progignunt flumina myrtos,
Aurave distinctos educit verna colores: 90
Non prius ex illo flagrantia declinavit
Lumina, quam cuncto concepit pectore flammam
83. Funera nec funera Venet. Gryph. Muret.—funera, ne funere Stat.—Munera
Cecropiae seu fumera vel ceu funera conjicit N. Heins. in not. ad Catull.—at sio
omnis hujus versus perit elegantia.—ne et nec saepe confunduntur in MS8. : vid.
Drackenborch. ad Liv. III. 47. 7. Tom. I. p. 737. et quos ibi laudat.
89. Myrtus , Voss. et alii, recte. veteres enim hujusmodi arbores per us in
plurali efferre solebant, ut docet Cerda ad Virgil. Georg. II. 71.
92. Cuncto: in nomnullis toto, quod si admittimus, ait Heins. in not. ad Catull.,
versu subsequenti tosta pro tota legendum erit.
82. Projicere optav. potius : maluit vocaverat, magnanimum, h. e. altos
contemta vita se objicere periculo, vi spiritus trahentem, insolentius contra
tam suam devovere, iavròv 7ragaßáx Athenienses se efferentem.
Assy, âroßäAA*w Jvxfiv. vid. quæ egregie 86. Hunc simulae cupid. Theocr.
de hac locutione notavit Drackenborch.
Id. III. 42. άς βεν, άς ίμárn, &; i; 3..
ad Sil. Ital. X. 42.
$ύν άλλετ' ἐg&ra.
83. Funera ne-funera, ergo viva 87. 88. Quam suav. ersp. cet. or.
funera. ne funera pro non funera, ut nate et splendide pro vulgari ** quæ in
nevolt pro nomvult apud Plaut. Trinum. sinu et domo matris adhuc delitesce
II. 2. 85.—Amarunt imprimis hoc lo bat innupta et indelibata." cf. supra
qnendi genus suaviter et cum sale sibi Carm. LXI. 88. et LXII. 22. Com
repugnans Græci, qui commodius ad mode laudat Mitscherlich. in ILect. in
hanc formam uti poterant τά a, quod Cat. p. 87. Hesiod. "Egy. 520.
Grammatici vocant privativum. multa
exempla conduxit Vulp. Sed plenis "H τε δόμων ἐντοα$s φίλn vaga antip,
sime et elegantissime de hac dictione aiavst,
egerunt Hemsterhus. ad Lucian. T. I. oùr» i€¥ siòvia 7roAvxpiarov 'A9go8trnc.
p. 698. et ibidem Iensius. Rittershus. Lect. exspir. odores. cf. supra ad Carm.
ad Oppian. p. 29—32. et quos laudat VI. 8.—alebat, fovebat, educabat.
Alberti ad Hesych. Tom. I. p. 275. 89. Myrtos. cf. supra ad Carm. XI.
n. 4. 22.
84. Nave levi mit. ac len. aur. : niti 90. Educit, educat. cf. supra ad
jam estfortsteuerm; proprie enim nautæ Carm. XIX. 14.—educere pro educare
nituntur remis. lenibus auris, ope et af sæpe apud Cic. Or. II. 28. Terent.
flatu secundi venti.
Adelph. III. 5. 49. cf. Burmann. ad
85. Mugnanimum : invidiosejam vo Sammonic. v. 64. et Drackenb. ad Liv.
cat.Minoem, quem versu 75. injustum I. 4. 7.—distinctos colores, varios flores.
168 C. VALERII CATULLI

Funditus, atque imis exarsit tota medullis.

Heu ! misere exagitans immiti corde furores,
Sancte puer, curis hominum qui gaudia misces, 95

Quæque regis Golgos, quæque Idalium frondosum,

Qualibus incensam jactastis mente puellam
Fluctibus, in flavo sæpe hospite suspirantem!
Quantos illa tulit languenti corde timores !
Quantum sæpe magis fulgore expalluit auri! .100

Cum sævum cupiens contra contendere monstrum,

Aut mortem oppeteret Theseus, aut præmia laudis.
96. Quique male in quibusdam vett.—frondosam volebat Scalig. sed cur non su
pra corrigit Carm. XXXVI. 12. sanctum Idalium. -

97. Qualibet MSSC. Statii male!

102. Appeteret et expetere in quibusdam libris Muret.
94. Heu! misere eragit. immiti cord.
furor. trahebam olim hunc versum ad
Ariadnen, et immiti corde explicabam
immaturo, amore nondum domito et
subacto ; multo enim vehementius
amat, qui prima vice amoris vim ex
peritur.—Sed multo elegantior omnino
et concinnior efficitur oratio, si hic ver
sus (ut vult Gurlitt in Observatt. ad h.
c. p. 117. 118.) cum sequenti conjunc
tus ad Amorem refertur, qui immiti
corde (h. e. sævo pectore) hominum
animos furore exagitare dicitur ; hanc
tamen elegantiorem orationis nexum
vix verba juvare et admittere viden
tur ; valde enim dubito, an recte in
latina lingua exagitare furores, qnod
putat Gurlitt, simpliciter pro conci
tare, commovere furores dici possit.
Quid ? si legamus Heu ! misere exa
gitans immiti corda furore.
95. Sancte puer, ut sancta Venus su
pra Carm. XXXVI. 3. ub vid. not.—
curis hominum qui gaudia misces, simil
lime infra de Venere, Carm. LXVIII.
18., Quæ dulcem curis miscet amari
tiem.—suaviter in hanc rem Anacreon.
Od. XLV. 5.
'AxiXag 8' ißa^rts Kúrgi;
Mάλι τὸ γλυκὺ λa£ούσa:
'o ? "Ego c χολλν ἐμισysy.
Hinc "Epwς γλυκύπικρος Posidippo in
Anal. Vet. Poët. Graec. Brnnk. Ep.
XI. 4. Tom. II. p. 48.—cf. Musæus v.
166. et plura in hanc rem collecta a
C. Barth. ad Claud. de Nuptiis Honor.
et Mariæ v. 70.—adde Dorville ad
riton. p. 426. edit. Lips.
96. Quæque regis Golg. cf. supra
Carm. XXXVI. 11. 13.
98. Fluctibus sc. curarum. cf. ad v.
62. adde Drackenb. ad Sil. Ital. VIII.
32.—in flav, sæp. hosp. suspir. Ovid.
Fast. I. 417.
Hanc cupit, hanc optat ; sola suspirat
in illa.
Suspirare de amantibus passim obvium.
vid. Brouckhus. ad Tibull. I. 7. 41.—
flavo h. e. pulchro. Flavos enim crines
vel maxime adamabant veleres. vid.
Salmas. ad Tertull. de Pall. p. 352.—
Brouckhus. ad Tibull. I. 6. 8. et Inter
pretes ad Petron. c. CX.—sic %ay$â¢
apud Græcos. vid. Perizon. ad Ælian.
IX. 9.
100. Quant. saepe mag. fulgore ex
pall. infra Carm. LXXXI. 4., Hospes
inaurata pallidior statua ; ad exemplum
Græcorum, qui auro colorem pallidum
&xpov, χλαpò» tribuunt.—vid. Hemster
hus. ad Lucian. Tom. I. p. 503. 4. et
Burmanm. ad Ovid. Met. XI. 145.
- 102. Mortem oppet.—mortem oppe
tere recte ex usu loquendi dicitur, non
 C ARMIEN LXIV. 169

Non ingrata, tamen frustra, munuscula Divis:

Promittens, tacito suspendit vota labello.
Nam velut in summo quatientem brachia Tauro 105

Quercum, aut conigeram sudanti corpore pinum,

Indomitus turbo contorquens flamine robur
104. Turbant et variant libri veteres. alii offerunt succendit, alii succedit, unde
Stal. et Voss. fecerunt suscepit. nostram lectionem, quam ut longe elegantiorem
vô suscepit, quod defendit Mitscherl, præfero, (yid. not.) tuentur edit. Venet.
Gryph. Muret. Cantabrig. Vulp.
106. Congestam sudanti corpore pinum defendit Vossius ex libro Mediolanens.
ut congesta pinus sit, densa, compacta, robusta, 7rvxyä. Statius quoque in duobus
MSS. corpore se invenisse affirmat, in uno tamen cortice, et sic est in editt. Venet.
Gryph. Muret. Græv. Vulp. Bipont.—mutanti vertice Heins. volebat in not. ad
Catull. et idem fluitante vertice ad Claudian. p. 932.—Lenzius tentat crinigero
nutantem, in vertice pinum ; in vertice sc. montis. Equidem lubenter acquiesco in
lectione nostra comigeram sudanti corpore pinum, egregie enim τὸ sudanti convenit
pinui, quæ stillat vel sudat resinam, quemadmodum memora thura et balsama sudare
dicuntur apud Tacit. de Morib. Germ. c. 45.: epithetaphysica autem vel maxime
amat Catullus.

idem præmia ; sed, ul constat, plura
sæpe verbis adduntur nomina, quamvis
uni tantum accommodari possint.
103, 104. Non ingrata, tamen frus
tra cet. Sensus : tacite optavit cædem
Minotauri, promittens Diis munuscula,
grata omnino illis et accepta. Nam
velut in summo cet. (frustra tamen)
ipsi tamen nihil profuerunt, immo eam
reddiderunt miserrimam.— Suspendit,
multo exquisitius et elegantius quam
vnlgare suscepit (vid. Var. Lect.); ha
bet enim notionem timoris et trepida
tionis, qua dissimulare studebat fra
ternæ cædis votum.—suspendit vota la
bello, vix audet verbulum, ne quis forte
audiat, de hoc volo pronunciare, ne la
bellum quidem hoc pronunciando voto
movet. sic pes suspendi dicitur, quem
caute et sollicite ponimus, ne ejus
strepitus audiatur. suspendere vota taci
to labello igitur eleganter et exquisite
dicitur pro vulgari ** clam et tacite op
tare."—Cæternm inillustrando veterum
tacite vota concipiendi more copiosus
est Vulp. adde Brouckhus. ad Tibull.
IV. 3. 11. et Burmann. ad Petron. c.
LXXXV.
105—111. Nam velut in summo cet.
Nam quemadmodum indomitus venti
turbo vel ramosam quercurn vel coni
geram et resinosam pinum in alto quo
dam monte, vi sua ejus truncum corri
piens, eruit : illa (qnercus vel pinus)
radicitus exstirpata, procul a loco, ubi
steterat, præceps labitur, et omnia,
quæcunque latius propiusve obvia ei
fiunt, confringit; ita Theseus vicit et
prostravit Minotaurum, frustra in al
tum jactantem cornua. Sic omnia egre
gie cohærere puto (vid. Var. Lect.).
Præivit in hac adumbranda imagine,
quam saepe deinde sequioris ætatis
poëtæ studiosissime exornarunt, Ho
merus. cf. Iliad. IV. 482. XIII. 389.
XVI. 482. cf. Virg. Æn. II. 626. et
plura ibi in hanc rem collecta loca a
Cerda. adde imprimis Horat. Od. IV.
6. 10. ubi cupressus Euro impulsa la te
procidere dicitur, et quæ ibi notavit Cl.
Jani.—pro quovis monte celso ornate
ponitur Taurus, mons celsissimus Asiam
fere totam mediam percurrens.—bra
chia de ramis grandioribus sæpe. cf.
Barth. ad Stat. Theb. I. 861.—sudanti
corpore pin. vid. Var. Lect.—sævum,
Minotaurum, de quo cf. ad vers. 79.—
sævus absolute ; ut ferus de leone supra
Carm. LXIII. 85. ubi cf. not.—vanis
ventis doctius pro ** ad vel contra ven
tos vanos.” venti vani sunt inanes, va
cui, quos frustra ictu iuvadimus.
Z
170 C. VALERII CATULLI

Eruit: illa procul radicibus exturbata

1Prona cadit, lateque et cominus obvia frangens :
Sic domito sævum prostravit corpore Theseus 110

Nequidquam vanis jactantem cornua ventis.

Inde pedem sospes multa cum laude reflexit,
Errabunda regens tenui vestigia filo:
Me labyrintheis e flexibus egredientem
Tecti frustraretur inobservabilis error.— 115

Sed quid ego, a primo digressus carmine, plura

Commemorem ? ut linquens genitoris filia vultum,
Ut consanguineæ complexum, ut denique matris,
108. Exstirpata in quibusdam, haud dubie ex glossa.—verba illa procul radicibus
erturbata Prona cadit uncis includit et in parenthesi dicta accipit Lenzius, ita, ut
sequentia ad turbinem referantur ; parum commode ex mea sententia, voluit enim
inprimis poëta hac instituta comparatione gravem casum vasti corporis Minotauri
adumbrare.
109. Statius ex veteri scriptura, lateque ejus ejus obvia, quam ex uno L. MS.
profert, reponit late qu æ c u mque sibi obvia ; al Vossius ex depravata lectione
vett. exemplarium et duorum MSS. Statii lateque et cum ejus fecit late quæcumvis
obvia fr.—nostram dedit ex veteri libro, quem trivit, Scaliger.
110. Prosternit Scalig.—Lennep. ad Coluth. I. 7. cum sævum sine addito sub
stantivo non posset concoquere, audacter corrigebat, Sic domnitum taurum pros
travit robore Theseus. Ingeniosius Lenzius, Sic domito sævum prostravit corpore
ta w ru m Necquidquam ve n t is jactantem cornua Th e se u s. sed nimis saeva
manu ; vid. not.
112. Victor pro sospes Vossias addicentibus MSS. sed Statius idem testatur de
sospes. eligat sibi quisque. alterum de his duobus est glossema, et, ut mihi videtur,
haud dubie victor ex margine irrepsit, et trusit genuinam lectionem sospes.
116. Sed quid ego primo omissa præpositione in Venet.--in primo in quibus
dam.—Sed quom primo Mediolanens. unde Vossius quorsum primo. -

118, Ut consanguineas, complexum ut denique mutris Heins. in not. ad Catull.

113. Tenui filo: cf. Hygin.Fab. LII. repta multas ob miseram filiam fudit
et ibi Muncker. lacrimas) relinquens, dulcem Thesei
115. Tecti frustraret. inobserv. err. amorem his omuibus (patri, matri et
—caeca tecta labyrinthum vocat Virg. sorori) (læta) læto et tranquillo animo
Æn. VI. 27. cf. Heins. ad Val. Flacc. præferre non dubitaverit,—genitoris
I. 601.—öixnpua, wapwrai; 7roAvw\6wois vultum eleganter pro patrem ; jucun
wAav&v τ}v i%o8ow Apollodor. III. 2. 4. dissimus enim liberis esse debet patris
cf. Heyne in not. p. 538. sqq. adspectus. — Consanguin. amplex. et
116. Sed quid ego a primo digress. matris molliter pro simplici sororem
Ipse poëta se revocat a digressione, et matrem.— Consanguinea (3p4aip4o;)
sed frustra cohibere tentat impetum, pro sorore, quæ fuit Phaedra.—verba
quo semel ejus animus re præsenti in Quæ miser. in gnat. flev. deperd. com
flammatus erat.—Lenzius in Spicileg. mode, puto, in parenthesi posui. flere
Observatt. comparat Apoll. Rhod. I. in nata. h. e. flere ob natam, ut vers.
1220. 98. in aliquo suspirare.—Jam confer
117—120. Ut linquens genitoris cet. Var. Lect. et ipse de lectionis et in
Sensus : quomodo filia patrem, soro terpretationis nostræ simplicitate ju
rem, matrem (quæ summo affectu ab dica.
 - / /r
C A R MEN. LXIV. 171

[Quæ misera in gnata flevit deperdita,] læta

Omnibus his Thesei dulcem præoptarit amorem? 120
Aut ut vecta ratis spumosa ad littora Diæ ?
Aut ut eam tristi devinctam lumina somno ,
Liquerit immemori discedens pectore conjux ?
Sæpe illam perhibent ardenti corde furentem
Clarisonas imo fudisse e pectore voces, 125

Ac tum præruptos tristem conscendere montes,

Unde aciem in pelagi vastos protenderet æstus:
Tum tremuli salis adversas procurrere in undas
Mollia nudatæ tollentem tegmina suræ :
119. Varie hic versus in variis editt. legitur, et varia adhibita medelâ, ut fit,
corruptus magis quam sanatus est. In plurimis libris MSS. teste Statio et aliis
hic versus legitur fere sic : misera ignara (vel ignata, ingrata, agnata)* deperdita
leta vel læta, quæ corruptæ lecliones proxime ad eam, quam dedimus, lectionem
accedunt; nihil enim facilius et simplicius quam ex corrupta lectione ignata
elicere in nata, et ejusmodi verbo lacunam explere, quod ipsa res flagitat; egregie
enim quadrat flevit, et sensus ex nostra lectione exit commodissimus: vid. not. sed
plurimæ editt. Venet. Grypb. Muret. Cantabrig. Vulp. exhibent hunc versum
sic : Quæ misero gnatæ fleret deperdita luctu.—liber Comelin. Quæ fuit ingratæ
misero deperdita læto.—Meleager vult: Quæ misera agnato fuerit deperdita letho.—
Scaliger proponit : Quæ misera ingrata vivit deperdita tela, h. e. quæ solata est
dolorem suum tela facienda.—Vossius tentat: Quæ misera gnati misero deperdita
letho.—edit. Græv. Quae misera ah gnaræ fleret deperdita luctu.—Heins. in mot. ad
Catull. Væ miseræ, ingrato fleret deperdita luctu.—Lennep. ad Coluth. Quæ misera
in gnatæ tabebat perdita lecto.—Lenzius denique : Quæ mæsto gnatam flevit deper
dita luctu. En varias epulas, quibus largiter se invitare possunt varietatis cupidi !
120. Præferret in editt. plurimis. - -

122. Dulci pro tristi in Venet. Gryph. Muret. et aliis; sed primum ingrata est
repetitio τού dulcis ex versu præantecedenti, deinde rectius etiam vocatur somnus
jam tristis, qui versu 56 fallax appellabatur.—pro devinctam nonnulli dévictum non
male, lumina enim et somno vincta (μaAawj 8s8pwmp.£vo; twv*) et victa recte dicuntur.
vid. Heyne ad Tibull. I. 2. 2. Observ. p. 15. edit. nov. et ibidem Brouckhus. peo
carunt autem in his duobus permutandis verbis librarii sæpe. vid. quos laudat
Drackenborch. ad Sil. Ital. VI. 384. et ad Liv. V, 44. Tom. II, p. 194. et ad IX,
30. Tom. II. p. 957.
125. Clarificas Scalig, reclamaute Marcilio,

122. Somno tristi: cf. Var, Lect.
126. Conscendere : præteritum exoi
pit præsens ; quæ temporum mutatio
admittitur optimis quibusque scriptori
bus : vid. Cort. ad Sallust. Jugurth, cap.
13. §. 6. imprimis Drackenborch. ad
Liv. III. 46. Tom. I. p. 731. et Clark.
ad Homer. Iliad. I. 37.
127. Unde aciem in pel. rast. prot.
a-st., omnem prospectum late pelago
peleret ; ut loquitur Virg. Æn. I. 181.
129. Tegmina suræ recte de tunica,
quæ crura tegebat, accipit Lenzius, et
in hanc rem laudat Homer. Hymn. in
Cerer. v. 176.—Reprehendit poëtam
Duschius in libro supra laudato, quod
parum decore in hoc loco agentem Ari
adnen induxerit ; sed si cogitamus,
Ariadnen jam agere viclam dolore et
furoris æstu correptam, egregie potius
affectum expressisse quàm contra de
corum peccasse videtur poëta.
172 C. VALERII CATULLI

Atque hæc extremis moestam dixisse querelis, 180

Frigidulos udo singultus ore cientem:—
Siccine me patriis avectam, perfide, ab oris,
Perfide, deserto liquisti in littore, Theseu?
Siccine discedens, neglecto numine Divûm,
Immemor ah ! devota domum perjuria portas? 135

Nullane res potuit crudelis flectere mentis

Consilium ? tibi nulla fuit clementia præsto,
Immite ut nostri vellet mitescere pectus ?
At non hæc, quondam nobis promissa dedisti
Voce: mihi non hoc miseræ sperare jubebas : 140

Sed connubia læta, sed optatos hymenæos:

Quæ cuncta aerii discerpunt irrita venti.
132. Patriis ab aris Vossio et aliis magis arridet, accedente quoque Burmanno
ad Ovid. Melam. XIV. 476. nec insolens est librariorum error in commiscendis
his duabus vocibus. vid. Drackenborch. ad Sil. Ital. XIII. 81. magis tamen mihi
placet oris. -

134. Neglecto nomine in aliis, male ! gravius enim jam est numine. librariorum
negligentiam in describendis his vocibus notavit Heins. ad Ovid. Her. II. 39. et
Druckenborch. ad Sil. Ital. XVI. 655.
138. Mitescere male quidam mutarunt in miserescere, eleganter enim respondet
voci immite.—pro nostri finxit Scaliger monstri, refutante Vossio.
139. Frigere in versu sequenti voce videbatur Mitscherlichio, unde hunc et
sequentem versum scribendum putat: At non hæc quomdam b l a n d a promissu
dedisti Voce mihi, non hoc m i se ra m sperare jubebas. et sic est in edit. Parthenii,
Gryph. Muret.
Burmannus ad Petron. c. LXX. et
130—31. Atque hæc extrem. cet.
Huc respexit Tibull. III. 6. 89. ad Phædr. I. 29, 6.—Sic iSixsiv apud
Græcos. vid. Gatacker. ad Antonin. p.
Gnosia, Theseae quondam perjuria lin 293. et Advers. Miscell. I. 3. p. 43.—
guae ad nostri supplet Vossius ergo vel gra
Flevisti ignoto sola relicta mari. tia : malim immite pectus nostri h. e.
Sic cecinit pro te doctus, Minoi, Ca erga nos.
tullus, 140. Voce blandiendo, cum adhuc
Ingrati referens impia facta viri. in amplexibus meis esses, coram.—
134. Neglecto numine divûm, nihil sperare, timere. Sic passim in malam
curans perfidiæ vindices deos, con partem occurrit sperare; vid. Ernesti
temta deorum potestate et justitia. in Clav. Cic.—eodem modo apud Græ
185. Devota perjur. exsecranda, a cos usu venire solet ίλτίζειν. vid. impri
bominanda. Suaviter autem portare do mis Wesseling. ad Diodor. Sieul. XIII.
mum perjuria pro ** perfido animo re 43. n. 49. Tom. I. p. 574.
dire.” 141. Sed connub. laet. cet. Imitatus

137. Praesto fuit, adfuit animo tuo, est Virg. Æneid. IV. 316.
succurrit. clementia sensus humanitatis. 142. Quæ cunct. aerii cet. Theocrit.
138. Ut vellet mitescere pro ** ut mi Idyll. XXII, 167.
tesceret.” “rò velle abundat passim. vid.
 CARMIEN LXIV. 178

Jam jam nulla viro juranti femina credat,

Nulla viri speret sermones esse fideles:
Qui, dum aliquid cupiens animus prægestit apisci, 145
Nil metuunt jurare, nihil promittere parcunt:
Sed simulac cupidæ mentis satiata libido est,
Dicta nihil metuere, nihil perjuria curant.
Certe ego te in medio versantem turbine leti
Eripui, et potius germanum amittere crevi, 150
Quàm tibi fallaci supremo in tempore deessem.
Pro quo dilaceranda feris dabor, alitibusque
Præda, neque injecta tumulabor mortua terra.
Quænam te genuit solâ sub rupe leæna ?
143. Tum jam Venet.—nunc jam Muret. Gryph.
145. Qui dum male in quibusdam.

149. In medio turbine leti exquisite

—τά δ' εἰς ύy£v &x* ro xùpaa
τνοῦ ἐχοια' άγάμοιο.
Stat. Achill. II. 286.
Irrita ventosæ rapiebant verba procellæ.
multa in hanc sententiam collegit ex
empla Cerda ad Virg. Æneid. IX. 313.
143. Jam jam nulla viro cet. notæ
muliercularum querelæ ! Terent. Andr.
III. 1. 1. 2. Ita pol quidem res est, ut
dixti, Lesbia : Fidelem haud ferme mu
lieri iuvenias virum. sed pariter a viris
mulierum accusari solet levitas: cf. in
fra Carm. LXX. 3. 4. et Tibull. III.
4. 61.—Cæterum digna est, quæ cum
hoc loco comparetur mellitissima Ele
gia Lotichii lib. V. 19. ubi miseratio--
nem movent mollissimæ, quas fundit
puella ab àmatore derelicta, querelæ.
145. Apisci proba et antiqua vox.
Cic. Epist. ad Div. IV. 5. of. Gifan.
Collectan. ad Lucret. s. v. apisci, et
quos laudat Cort. ad Plin. Epist. IV. 8.
146. Nil metuunt jur. nihil promitt.
parc. ; leves in obtestationibus, et fa
ciles in promissionibus.
148. Dicta nihil metuere græce pro
metuere solent, ut supra Carm. LXlI.
42. optavere et v. 53. accoluere.
pro “ in summo vitæ periculo,” ut v.
151. supremo in tempore.
150. Germanum, fratrem Minotau
rum. crevi, decrevi, judicavi.
152. Dilaceranda feris dabor cet.
quod alrocissimum visum est veteri
bus, ut vel ex primis Iliados versibus
notum. cf. Virgil. Æneid. IX. 485. et
ibi Interpretes.
153. Injecta terra (xvrrj) ex notissi
ma veterum superstitione, qua manes
inhumali corporis non posse quieti da
ri, sed centum annos circa Stygem vel
circa corpus errare putabantur. Ad
justa autem inhumato corpori solvenda
vel particula injectæ terræ aut pul
veris sufficiebat. cf. Hor. Od. I. 28.
23. Virg. Æn. VI. 365. adde Ritters
hus, ad Oppian. Halieut. II. 635. y#v
vel xövw iwapwfiaraor$as dicebant Græci :
vid. Dorville ad Chariton. p. 422, 23.
edit. Lips.
154—56. Quænam te genuit cet.
Locus sequens in describendo duro et
ferrei pectoris homine sæpe a poëtis
iisdem fere imaginibus adumbratus est.
Sic Tibull. III. 4. 85—93. ubi copia
nimium tritorum phantasmatum in hac
re fastidium pæne creat,judicante Hey
 174 C. VALERII CATULLI

Quod mare conceptum spumantibus exspuit undis ? 155

Quæ Syrtis, quæ Scylla vorax, quæ vasta Charybdis,
Talia qui reddis pro dulci præmia vita ?
Si tibi non cordi fuerant connubia nostra,
Sæva quod horrebas prisci præcepta parentis;
Attamen in vestras potuisti ducere sedes, 160

Quæ tibi jucundo famularer serva labore,

Candida permulcens liquidis vestigia lymphis,
Purpureâve tuum consternens veste cubile.
Sed quid ego ignaris nequidquam conqueror auris,
156. Scylla rapax Voss.
159. Saevaque abhorrebas Venet.
164. Conquerar in duobus MSSC. Statii.

mio. Sic Dido apud Virgil. IV. 365.
et apud Ovid. Heroid. VII. 37—40.
cf. Met. VIII. 120. sqq.—leæna : cf.
supra Carm. LX. 1. Theocrit. Idyll.
XXIII. 19. xaxäg äyäθρεμμa Atalvac.—
Quod mare cmcept. yAavx% 8í as riwrs ,
S&xaarara. Iliad. XVI. 34.
157. Pro dulci vita, h. e. pro cara
tibi servata vita. cf. v. 148. et 151.
dulci eleganter pro tua. Lenzius de
Veneris gaudiis accipit.
159. Prisci parentis, h. e. severi, mo
rosi ; eodem sensu priscus Cato voca
tur Horatio Od. III. 21. 11. Hinc
recte defendit prisca supercilia (h. e.
adducta, severa, tristia) Burmannus ad
Virgil. Cop. v. 34.—vid. omnino Bur
mannum Sec. ad Anthol. T. I. p. 717.
161. Jucundo labore : quippe quæ
magnam ex hoc labore voluptatem per
ceptura erat ; suaviter et molliter! .
162. Candida vestigia, pulchros pe
des. vestigia pro pedibus passim. infr.
Carm. LXVI. 69. Horat. Sat. II. . 6.
102.—vide, si tanti sit, Virum Doctum
in Observv. Miscell. Dorvill. Tom. I.
p. 28.—permulcens exquisite pro ab
luens, : perfricans. Eodem verbo de
abluendis pedibus usns est . Pacuvius
apud Gell. Noct. Att. II. 26.—Ritum,
ex quo virorum pedes lavare solebant
mulieres, tangit et illustrat Aristoph.
Vesp. v. 607. cf. Schrader. ad Musæum
c. 8. p. 185.
163. Consternens veste cubil.: Len
zius in Spicileg. Observv. scribit ad
me:—“ Potest Catullus videri expres
sisse Homerum Iliad. III. 411. Odyss.
III. 403. et VII. 347. ubi roporûvsiv x£
χος, quod de mancipiis æque ac uxori
bus dicitur, est lecti participem esse,
avvsvvåø$ai, ita ut casta puellarem recte
et paulo obscurius eloquatur, adeoque
cubile consternere veste honesta ratione
dictum sit pro μιχ$jvai iv Φιλότητι, va
leatque idem h. 1. quod de II. I. 31.,
Eustathius dicit, poëtam ibi aspwôc lo
cutum esse."—Sed, quominus a pro
prietate significationis recedamus, pri
mum ipsa Ariadnes oratio prohibet,
qua in vers. antccedentt. lubenter ser
vilia officia se obituram esse ait, modo
in eadem cum Theseo domo versari sibi,
liceat; deinde, si notionem illam in
nonnullis locis cum hac locutione apud
Homerum conjnnctam ad h. 1. trans
ferimus, omnis profeclo loci nostri gra
vitas peril, et commiseratio, quam in.
animis lectorum Ariadne excitaverat,
hac importunalibidinis cogitatione sub
jecta'pæne abstergitur.
164. Ignaris auris, sensu carentibus,
ut explicantur versu sequenti,
 C A R MEN LXIV.

Externata malo ? quæ nullis sensibus auctæ

Nec missas audire queunt, nec reddere voces.
Ille autem prope jam mediis versatur in undis,
Nec quisquam apparet vacua mortalis in alga.
Sic nimis insultans extremo tempore sæva
Fors etiam nostri§ invidit questibus aures. 170
Juppiter omnipotens, utinam ne tempore primo
Gnosia Cecropiæ tetigissent litora puppes;
Indomito nec dira ferens stipendia tauro
Perfidus in Cretam religasset navita funem:
Nec malus hie, celans dulci crudelia forma '. 175
Consilia, in nostris requiesset sedibus hospes!
Nam quo me referam ? quali spe perdita nitar ?
Idomeniosne petam montes ? at gurgite lato
165. Eatenuata malo Venet. Stat. eadem varietas v. 71.
168. In acta Nic. Heins. in not. ad Catull. ut v. 60.
176. Consilium nostris quæsisset sedibus hospes Venet. Stat. Corrad.
178. Idmoneosne vel Idmeneosne vetusta lectio in libr. MSSC. Statii, Scalig. et
Vossii; unde Statius Immanesne ; Scalig. Isthmom, eosne ; Vossius Idomeniosne, cui
quidem Vossianæ lectioni, probatæ fere omnibus, qui post Vossium in interpre
tando Catullo versali sunt, suffragantur, ut testatur Vulpius, duo scripti codices
chartacei Saibantium Veronæ, inspecti a Paulo Galeardo.—alii Idæosue vel Isthmo
165. Auctæ, præditæ ut infra v. 324. ensium, pro Androgeo interfecto quot
magnis virtutibus augens. cf. D. Heins. annis Cretam mittendo.
ad Sil. Ital. XI. 393. ubi- rò augere 175. Dulci forma, blanda simula
cum Græcorum &#%siv comparavit, et tione, callide et astule. '
totum locum in græcos versus trans 176. In nostris requiesset sedibus hos
(tulit. pes pro vulgari ** benigne in domo
170. Fors etiam nostr. invid. : nihil nostra acceptus fuisset hospitio.” requi
enim tristius atque atrocius, quam ne escere de hospitibns, utGræcorum $a-0ai.
minem habere, cui animi dolorem ape Hom. Odyss. XVIII. 223. quem lo
rias, cum unicum fere miseris in allo cum jam laudavit Lenziusin not. ad h. f.
quio alterius restet solatium. - 177. Nam quo me referam. Vossius
172. Tetigiss. iittora pupp.: Imita commode laudat Eurip. Med. 502.
tus est Maro Æn. IV. 657, 58.
Nῦν πέ τράσωμas ; ττότερα πρὸς τatpò;
Felix, heu nimium felir, si littora tan 8όμους,
tum
"ov; σοι πεοδοὐσa xai wátpav d}ικόμην;
Nunquam Dardaniæ tetigissent . nostra Alias ejusmodi hominum in extremis
carinæ !
malis desperantium exclamationes col
173. Stipendia.—stipendium sæpe legit Burmannus Sec. ad Lotich. Eleg.
notat mercedem. vel certum vectigal II. 4. 535, 36.
populorum bello victorum ; quod pul 178. Idomeniosne pet. mont.:Vossius,
chre inde translatum h. 1. dieitur de qui egregie hunc locnm restituit, mon
tributo puerorum et virginum Atheni tes Idomenios ab . oppido Idomene ita
 176 C. VALERII CATULLI

Discernens ponti truculentum dividit æquor.

An patris auxilium sperem, quemne ipsa reliqui, 180
Respersum juvenem fraterna cæde secuta ?
Conjugis an fido consoler memet amore,
Quine fugit lentos incurvans gurgite remos ?
Præterea litus, nullo sola insula tecto:
Nec patet egressus, pelagi cingentibus undis. 185
Nulla fugæ ratio, nulla spes: omnia muta,
Omnia sunt deserta: ostentant omnia letum.
Non tamen ante mihi languescent lumina morte,
Nec prius a fesso secedent corpore sensus,
meosme yid not.—ah ! gurgite lato Discernens ponti truculentum ubi dividit æquor.
Vulp. $t alii.
179. Pontum Venet. Gryph. Stat. pro quo reposuit ponti Vossius ex vetusto
libro Mediolanensi, recte.—patriam Muret. et alii.—Statius totum versum refingit
sic :—a gurgite vasto Discurrens penitus truculentum ubi clauditur æquor.
184. Vossius legi jubet Praeterea nullo (littus solum) insula tecto.—Præterea
nullo litus, sola insula, tecto in plerisque. mos dedimus jam in edit. Gotting. recep
tam lectionem Corradini, egregie facilitate sua se commendantem.
186. Nulla est spes unus liber MS. apud Statium, sed metrum sine est bene
constat. vid. Vulp.
vocari docet. Fuerunt autem Idome p. 81.—Æquor pomti autem, ut observat
næ duæ : una quidem Ambraciæ proxi Vossius, accipiendum de ea maris Æ
ma, sita in duobus excelsis collibus: gei parte, quæ interjacet Macedoniam
altera prope fines Thraciæ, posita in et Diam insulam, ubi versabatur Ari
montibus Bottiaeis, condita ab Idome adne.
neo, Cretensium duce, quo tempore 180. Quemne : particula me post an
ille in Macedoniam classe profectus •wapáxxes ut vers. 83.
est.—Neque tamen opus est, eodem 183. Lentos incurvans gurg. rem.
monente Vossio, ut eam montium seu lenti remi sunt flexibiles, qui facile in
collium in hoc loco partem intelliga aqua lentantur i. e. curvantur. Sic na
mus, ubi sita fuit Idomene, sed cum tanti Leandro Ovid. tribuit (Heroid.
tota ora maritima Macedoniæ una cum XVIII. 58.) brachia lenta: cf. Seneo.
regione Chalcidica in ditione Idomenei Hippolyt. v. 306.
et Cretensium esset, cogitare possu 184. Sola insula, deserta ; ut sola ru
mus de excelsis litoris Macedonici ju pes v. 154, et sola arema. v. 57.—multa
gis, præsertim de Atho, monte adeo in re nota exempla coacervarunt Cort.
vasto, ut non tantum toto mari Ægeo ad Sallust. Jugurth. 103. p. 885. Bur
sed etiam ex litore Asiatico conspici *mannus ad Ovid. Heroid. X. 129.
posset.—In pauca contuli, quae docte Drackenborch. ad Sil. Ital. III. 423.
et copiose ad hunc locum disputat et quos bene multos in hanc rem ibi
Vossius.—Cæterum τὸ Idomenios lege laudat.
ut tetrasyllabum. 187. Ostentant omnia letum : Virgil.
179. Discernens dividit, me discer Æneid. I. 91. Praesentemque viris in
mit et intercludit, quominus illos adire tentant omnia mortem.
queam.—ponti æquor plenior dictio ut 189. A fesso, viribus exhausto et
solum terræ. ττάντου πάσιον comparat Val confecto.
kemarius ad Euripid. Phoeniss. 216.
 CARMEN LXIV. 177

Quam justam a Divis exposcam prodita multam, 190

Coelestumque fidem postrema comprecer hora.
Quare facta virùm multantes vindice poena,
Eumenides, quibus anguineo redimita capillo
Frons exspirantes præportat pectoris iras,
Huc huc adventate, meas audite querelas, 195
Quas ego, væ miseræ ! extremis proferre medullis
Cogor inops, ardens, amenti cæca furore.
Quæ quoniam vere nascuntur pectore ab imo,
Vos nolite pati nostrum vanescere luctum :
Sed quali solam Theseus me mente reliquit,
Tali mente, Deæ, funestet seque suosque.—
Has postquam moesto profudit pectore voces,
Supplicium sævis exposcens anxia factis;
Annuit invicto coelestum numine rector,
' 193. Anguino non anguineo secundum libros meliores legendum esse præcipit
Vossius.
194. Postportat pro præportat ex libro Mediolanensi producit et defendit Vos
sius. “ Ut enim, inquit ille, postponere, postcidere, et postputare, ita quoque
postportare recte dici potest. Angninum enim Furiarum capillitium a fronte qui
dem germinare incipit, sed tamen divæ istæ credebantur capillos suos xatay»ti%siv
seu postergare :'' nimis docle !
196. AQuas ego nunc misera Venet. Gryph. Muret.—Quas ego væ ! misera in qui
busdam.—ertremis ut locutionem duriorem et insolentiorem damnat Vulpius, pro
qua substituere tentat ex imis ; sed hanc Vulpii lectionem ob ingratam ejusdem
locutionis repetitionem v. 198. majori fortasse jure damnet alius.
198. Veræ Vulp. et alii.
204. Invito numine in duobus MSS. Statii et libris melioribus Vossii. Expres
.190. Prodita, ab amatore derelicta 196. Extremis medullis, h. e. intimis.
et destituta. cf. supra ad Carmen Ovid. Her. IV. 70.
XXX. 3.
Acer in e rt r e m i s ossibus hæsit amor.
192. Facta, scelera, perfidiam; facta
passim in pejorem partem. Ovid. Trist. Frustra igitur hanc leotionem sollicitat
II. 131. Vulp. vid. Var. Lect.
193.. Eumenides. Sic fere Senec. 197. Inops, consilii egens, æger
Med. *v. 13. animi. cf. Burmann. ad Val. Flacc. III.
609.—ardens, æstuans et perturbata. cf.
Adeste, adeste sceleris ultrices deae, Cort. ad Sallust. Catilin. 5. §. 4. p. 32.
Crinem solutis squallide serpentibus cet. 199. Vanescere luctum, irritum esse
et Herc. Fur. v. 85. et impunitum manere.
201. Tali, immemori et obliviosâ.
Adsint ab imo Tartari fundo excitæ 204. Invicto epitheton ad potestatem
Eumenides: ignem flammeæ spargant et summum Jovis imperium spectans.
comae :
Sic Jupiter invictus vocatur apud Hor.
Viperea sævæ verbera incutiant manus. Od. III. 27. 73. ubi etiam in nonnullis
2A
178 C. VALERII CATULLI

Quo tunc et tellus, atque horrida contremuerunt

AEquora, concussitque micantia sidera mundus.
Ipse autem cæca mentem caligine Theseus
Consitus, oblito dimisit pectore cuncta,
Quæ mandata prius constanti mente tenebat:
Dulcia nec moesto sustollens signa parenti,
Sospitem, et ereptum se ostendit visere portum.
Namque ferunt, olim classi cum moenia Divæ
Linquentem gnatum ventis concrederet Ægeus,
sum autem putant illud Homericnm iwy âworrys Svp 3: sed nostra lectio invicto,
cum egregie designandæ Jovis majestati, quæ in versibus sequentibus describitur,
accommodata sit, longe alteri præferenda videtur. vid. not. Sæpius autem in
scribendis vocibus invitus et invictus aberrarunt librarii, ut observant Burmannus
ad Rutih. Itin. v. 64. et Drackenborch. ad Liv. Tom. I. p. 330. et quos ille laudat
ad Sil. Ital. IV. 679. -

205. Quomodo tunc Voss. ex vett. libr. aucloritate.

206. Comcussusque Vossii libri veteres.
207. Mentis Venet. Gryph. Muret. Stat.—mente in MSSC. Statii, qui recte jam
mentem rescribendum censuit.
208. Demisit male in quibusdam, quod servavit edit. Bipont. sexcenties autem
ge et di in verbis compo$itis permixta sunt, vid. imprimis Drackenborch. ad Liv.
VII. 23. §. 6. Tom. II. p. 559. -

241. In libris MSS. legebatur sospitem erectum, unde Vossius ingeniose refinxit
Sospitem Ereehteum ; intelligit nempe per portum Erechteum, cum Thesei tempo
ribus portus Piræus nondum hoc nomine insignitus fuerit, litus Athenarum, ab
antiquissimo rege Erechteo sic appellatum.—Heinsius in not. ad Catull. Sospitem
Erechteos se ostendit visere portus. sed multo accommodatior est nostra lectio.
212. sed
Catull.
Olimidem
c ast æ cum
jam maenia
Pontano in Divæ ex libro
mentem scripto
venerat: vellegi jubet
Actæae Heins. in not. ad
olim,
213. Linqueret et gnatum Gryph. Stat. male!
editt. perperam invitus legitur (vid. Observatt. Lib. I. c. 9.—Eodem modo
Var. Lect.) et Ovid. Fast. IV. 650. wáarpzo; apud Græcos: vid. Wesseling.
Dii in universum âyiwntos. vid. Klotz ad Diod. Sicnl. Tom. I. p. 225.
ad Tyrtæum p. 34. 208. Consitus pro obsitus ; ut passim
205. Quo tunc et tellus. notissimus confusus, contectus, pro offusus, obtectus ;
est locus Homericus Iliad. I. 528. et multa alia. obsitus autem pro “ ob
seqq. *H, xaì xvavínariv i7r' άφgύσι νεῦσε scuratus, obumbratus;” ut apud Lucan.
Kpoyi»y—μ£yav 8' ἐλάλι%sv "OAvpw7rov.— Phars. V. 627. latet obsitus aer Infernae
CQuam sublimiorem Jovis imaginem cu pallore domus.—Oblito dimisit pectore
pide arripuerunt sequioris ætatis poëtæ eleganter pro vulgari oblitus est.
Virg. Æn. IX. 106. X. 115. Ovid. 210. Dulcia signa, candida vela (v.
Met. I. 179.—fusius de sublimitate hu 235.); quæ ut anxie expectanti patri
jus imaginis disputat Klotzius in Epist. dulce statim e longinquo felicis expedi
Hom. p. 87. tionis signum praeberent, expandere in
206. Mundus pro cœlo ; exempla' navi debuerat Theseus ex composito.
quædam suppeditat Vulp. sed plena 211. Ereptum vitæ periculo, turbine
manu Drackenborch. ad Sil. Ital. XII. leti.
336. Castal. ad Rutil. Itiner. I. 117. 212. Classi pro navi ut v. 53.
Interpretes ad Val. Flacc. I. 563. 213. Ventis concrederet, ventorum
Barth. ad Claud. p. 1190, Gronov. benignitati committeret. ventis credere
 C A R MEN LXIV. 179

Talia complexum juveni mandata dedisse :—

Gnate, mihi longa jucundior unice vita, 215
Gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus,
Reddite in extremæ nuper mihi fine senectæ,
Quandoquidem fortuna mea, ac tua fervida virtus
Eripit invito mihi te, quoi languida nondum
Lumina sunt gnati cara saturata figura : 220
Non ego te gaudens lætanti pectore mittam,
Nec te ferre sinam Fortunæ signa secundæ:
Sed primum multas expromam mente querelas,
Canitiem terra, atque infuso pulvere foedans:
Inde infecta vago suspendam lintea malo, 225
Nostros ut luctus, nostræque incendia mentis,
Carbasus obscura dicat ferrugine Hibera.
221. Lætanti corpore in uno Statii ex librarii culpa; nam in multis aliis locis
corpus pro pectus substituit librariorum ignorantia. vid. Drackenborch. ad Liv. VI.
33. 7. Tom. II. p. 363.
223. Mutas querelas lepide tentat Heins. in not. ad Catull.
227. Dicet in duobus MSS. et decet in uno MSC. Statii, unde ille ex priori
faciebat dictet et ex posteriori deceat. Sed Vossius inde procudit obscuratu dicet
pro indicet, ad quam significationem adstruendam laudat supra Carm. LV. 29.

saepe de navigatione. cf. Tibull. I. 7. 221. Gaudens lætanti animo; eandem

20. Horat. Od. I. 3. 2.—et sic passim
credere de rebus, quarum eventus ab
arbitrio et benignitate ejus, cui res
credimus, pendet. Hinc credere, fides,
debere, et alia, ad arationem transferun
tur. vid. Heyne ad Tibull. II. 6. 21.
215. Unice, dilectissime: cf. de usu
hujus vocis supra ad Carm. XIX. 12.
Nam præter Theseum ex Æthra, Pit
thei filia, Ægeus ex Medea Medum
susceperat.
217. Reddite in extrem. cet.: quem
nuper demum senex recepi, educatum
nimirum apud Pittheum, et jam multis
editis præclaris facinoribus nobilem.—
Alii expressum putant Homericum vn
A£y£tov, sed nostra explicatio confirma
tur sequentibus cui languida nondum
Lumina sunt gnati cara saturata figura :
dessen mattes Auge sich an der aus
notionem bis exprimit, quod egregie
verbosiorem loquendi morem tam senis
in universum, quàm patris ultima man
data discedenti filio dantis pingit.
224. Canitiem terra, atque infus.
pulver.faed. pervulgatus in luctu ritus.
Homer. Iliad. XVIII. 23. seqq.XXIV.
315. Virgil. Æneid. X. 844. et XII.
611. vid. inprimis in hanc rem Nicolui
Tractatus de Græcorum luctu. c. XI.
p. 140.
225. Infecta, tincta. vago malo, huc
illuc ventorum impetu se vertenti: nisi
quis vagum malum ut navem vagam h.
e. in mari circumerrantem explicare
malit.
226. Nostræque incendia ment., sub
limius pro “ gravissimis curis incen
sum, cruciatum et perturbalum ani
mum nostrum.” -

zeichnenden und einnehmenden Bil 227. Male inlerpretes Hibera jungunt

dung seines Sohnes noch nicht luat satt cum ferrugine; junge potius Carbasus
selhen können. Hibera, h. e. Hispanica vel ex melioris
178 C. VALERII C ATU ILLI

Quo tunc et tellus, atque horrida contremuerunt 205

AEquora, concussitque micantia sidera mundus.
Ipse autem cæca mentem caligine Theseus
Consitus, oblito dimisit pectore cuncta,
Quæ mandata prius constanti mente tenebat:
Dulcia nec moesto sustollens signa parenti, 910
Sospitem, et ereptum se ostendit visere portum.
Namque ferunt, olim classi cum moenia Divæ
Linquentem gnatum ventis concrederet AEgeus,
sum autem putant illud Homericum iwXw &exovriys Svpw3: sed nostra lectio invicto,
cum egregie designandæ Jovis majestati, quæ in versibus sequentibus describitur,
accgmmgdata sit, longe alteri præferenda videtur. vid. not. Sæpius autem in
scribendis vocibus invitus et invictus aberrarunt librarii, ut observant Burmannus
ad Rutil. Itin. v. 64. et Drackenborch. ad Liv. Tom. I. p. 330. et quos ille laudat
ad Sil. Ital. IV. 679. -

205. Quomodo tunc Voss. ex vett. libr. auctoritate.

206. Comcussusque Vossii libri veteres.
207. Mentis Venet. Gryph. Muret. Stat.—mente in MSSC. Statii, qui recte jam
fnentem rescribendum censuit.
208. Demisit male in quibusdam, quod servavit edit. Bipont. sexcenties autem
άe et di in verbis compositis permixta sunt, vid. imprimis Drackenborch. ad Liv.
VII. 23. §. 6. Tom. II. p. 559. -

211. In libris MSS. legebatur sospitem erectum, unde Vossius ingeniose refinxit
Sospitem Erechteum ; intelligit nempe per portum Erechteum, cum Thesei tempo
ribus portus Piræus nondum hoc nomine insignitas fuerit, litus Athenarum, ab
antiquissimo rege Erechteo sic appellatum.—Heinsius in not. ad Catull. Sospitem
Erechteos se ostendit visereportus. sed multo accommodatior est nostra lectio.
212. Olim c ast æ cum maenia Divæ ex libro scripto legi jubet Heins. in not. ad
Catull. sed idem jam Pontano in mentem venerat: vel Actææ olim,
213. Linqueret et gnatum Gryph. Stat. male!
editt. perperam invitus legitur (vid. Observatt. Lib. I. c. 9.—Eodem modo
Var. Lect.) et Ovid. Fast. IV. 650. x6ap.o; apud Græcos: vid. Wesseling.
Dii in universum âyiwntot. vid. Klotz ad Diod. Sicnl. Tom. I. p. 225.
ad Tyrtæum p. 34. 208. Consitus pro obsitus; ut passim
205. Quo tunc et tellus. notissimus confusus, contectus, pro offusus, obtectus;
est locus Homericus Iliad. I. 528. et multa alia. obsitus autem pro ** ob
seqq. *H, xaì xvavína iv ίτ' άφgόσι νεῦσε scuratus, obumbratus;” ut apud Lucan.
Kpovixy—μ£yav 8' ἐλάλι%sv "OAvp4trov.— Phars. V. 627. latet obsitus aer Infernæ
Quam sublimiorem Jovis imaginem cu pallore domus.—Oblito dimisit pectore
pide arripuerunt sequioris ætatis poëtæ eleganter pro vulgari oblitus est.
Virg. Æn. IX. 106. X. 115. Ovid. 210. Dulcia signa, candida vela (v.
Met. I. 179.—fusius de sublimitate hu 235.); quæ ut anxie expectanti patri
jus imaginis disputat Klotzius in Epist. dulce statim e longinquo felicis expedi
Hom. p. 87. tionis signum praeberent, expandere in
206. Mundus pro cœlo ; exempla' navi debuerat Theseus ex composito.
quædam suppeditat Vulp. sed plena 211. Ereptum vitæ periculo, turbine
iîanu Drackenborch. ad Sil. Ital. XII. leti.
336. Castal. ad Rutil. Itiner. I. 117. 212. Classi pro navi ut v. 53.
Interpretes ad Val. Flacc. I. 563. 213. Ventis concrederet, ventorum
Barth. ad Claud. p. 1190, Gronov.' benignitati committeret. ventis credere
 C A R MEN LXIV. 179

Talia complexum juveni mandata dedisse :—

Gnate, mihi longa jucundior unice vita, 215
Gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus,
Reddite in extremæ nuper mihi fine senectæ,
Quandoquidem fortuna mea, ac tua fervida virtus
Eripit invito mihi te, quoi languida nondum
Lumina sunt gnati cara saturata figura : 220
Non ego te gaudens lætanti pectore mittam,
Nec te ferre sinam Fortunæ signa secundæ:
Sed primum multas expromam mente querelas,
Canitiem terra, atque infuso pulvere foedans:
Inde infecta vago suspendam lintea malo,
Nostros ut luctus, nostræque incendia mentis,
Carbasus obscura dicat ferrugine Hibera.
221. Lætanti corpore in uno Statii ex librarii culpa ; nam in multis aliis locis
corpus pro pectus substituit librariorum ignorantia. vid. Drackenborch. ad Liv. VI.
33. 7. Tom. II. p. 363.
223. Mutas querelas lepide tentat Heins. in not. ad Catull.
227. Dicet in duobus MSS. et decet in uno MSC. Statii, unde ille ex priori
faciebat dictet et ex posteriori deceat. Sed Vossius inde procudit obscuratu dicet
pro indicet, ad quam significationem adstruendam laudat supra Carm. LV. 29.

saepe de navigatione. cf. Tibull. I. 7. 221. Gaudens lætanti animo; eandem

20. Horat. Od. I. 3. 2.—et sic passim
credere de rebus, quarum eventus ab
arbitrio et benignitate ejus, cui res
credimus, pendet. Hinc credere, fides,
debere, et alia, ad arationem transferun
tur. vid. Heyne ad Tibull. II. 6. 21.
215. Unice, dilectissime: cf. de usu
hujus vocis supra ad Carm. XIX. 12.
Nam præter Theseum ex Æthra, Pit
thei filia, Ægeus ex Medea Medum
susceperat.
217. Reddite in extrem. cet.: quem
nuper demum senex recepi, educatum
nimirum apud Pittheum, et jam multis
editis præclaris facinoribus nobilem.—
Alii expressum putant Homericum tn
Aύγετον, sed nostra explicatio confirma
tur sequentibus cui languida nondum
Lumina sunt gnati cara saturata figura :
dessen mattes Auge sich an der aus
notionem bis exprimit, quod egregie
verbosiorem loquendi morem tam senis
in universum, quàm patris ultima man
data discedenti filio dantis pingit.
224. Canitiem terra, atque infus.
pulver. faed. pervulgatus in luctu ritus.
Homer. Iliad. XVIII. 23. seqq.XXIV.
315. Virgil. Æneid. X. 844. et XII.
611. vid. inprimis in hanc rem Nicolai
Tractatus de Græcorum luctu. c. XI.
p. 140.
225. Infecta, tincta. vago malo, huc
illuc ventorum impetu se vertenti: nisi
quis vagum malum ut navem vagam h.
e. in mari circumerrantem explicare
malit.
226. Nostræque incendia ment., sub
limius pro “ gravissimis curis incen
sum, cruciatum et perturbatum ani
mum nostrum.” - -

zeichnenden und einnehmenden Bil 227. Male inlerpretes Hibera jungunt

dung seines Sohnes noch nicht hat satt cum ferrugine ; junge potius Carbasus
sehen können. IIibera, h. e. Hispanica vel ex melioris
 180 *C. VALERII CATULLI

Quod tibi si sancti concesserit incola Itoni,

(Quæ nostrum genus, ac sedes defendere fretis
Annuit,) ut tauri respergas sanguine dextram: 930
Tum vero facito, ut memori tibi condita corde -

Hæc vigeant mandata; nec ulla obliteret ætas:

Ut, simulac nostros invisent lumina colles,
Funestam antennæ deponant undique vestem,
Candidaque intorti sustollant vela rudentes, 235
Lucida qua splendent summi carchesia mali;
Quos junctos Cameri mihi dicares; sed ibi neutiquam hac notione dicare positum est.
cf. ibi notam. Vossium nec hic deserit ejus fidus Achates Vulpius.
228. Si tanti con ces se rit in uno Stat.—concedens pro comcesserit in edit. Silvii
et in margine edit. Gryph.—Ithyni vel Ithoni in MSS. Statii.
229. 30. Quæ nostrum genus h as sedes defendere fr et i, Annuit ut tauri re
spergas sanguine dextram. in duobus MSS. Statii.—pro freti optime rescripserunt
fretis Statius et Scaliger. Sed Vossius autiquius quid subodorans, ut vers. 211.
fecit inde Erechtea ; quod ambabus arripuit Vulpius.—in editt. Venet. Gryph.
Muret. et aliis legitur, defendere sueta vel sueta est ; unde Nic. Heins. in not. ad
Catull. defendere avitas.—pro fretis tentabat Mitscherlich (in Epist. Critic. in Apol
lodor. p. 47. 48.) creti h. e. filii ; sed valde dubito, an cretus sine regimine signifi
care possit filium. mihi ipsi olim in mentem veniebat defendere adorsis; sed fretis
doctius, gravius, et magis poëticum est; posui autem verba Quæ usque ad annuit,
ut facilius orationis nexus animadvertatur, in parenthesi.
233. Simul hæc in uno et simul hic in duobus MSSC. Statii, quod posterius
ille probat.—nostros tua visent lintea colles conjecit Heinsius in not. ad Catullum.
236. Exsulat hic versus in omnibus libris MSS. et editt. vett. Citatur ille a
Nonio ; et cum Muretus in antiquis libris post antecedentem versum tantum in illis
spatii superesse animadverteret, quantum satis esset uni versui scribendo, jure post
liminii hunc versum revocandum et in hoc loco ponendum censuit.—Mihi videtur

notæ lino confecta. Ex Hispania enim, defendere aggredientibus)hoc tibi con

ubi optimus lini proventus fuit, optimi
funes vel vela afferebantur. Hinc su
praSudaria Saetaba ex Hiberis; et apud
Hor. Epod. IV. 3. funes Hiberici.—cf.
Plin. Hist. Nat. XIX. I. s. 2. T. II.
p. 155. edit. Harduin.—obscura ferru
gine, colore nigricante. obscuram ferru
ginem dixit quoque Virgil. Georg. I.
467.—utram Ovid. Metamorph. XV.
789.—piceam Tibull. I. 4. 43. Copiose
ad hunc locum colorem ferrugineum
(Græeis xvávtov, φaûv, £a ysyov, τάλιον,
vrsAAöv, artîäv seu τηλβγά») exsequitur
Vossius.—dicat, prædicet et palam fa
ciat. -
cesserit, ut sanguine tauri dextram re
spergas (ornate pro vulgari, ut Mino
taurum occidas) tum facito cet.—Ito
nus sive Itome oppidum Thessaliæ, ubi
nobilissimum Minervæ templum ex
structum fuit, unde Minervæ cultum
ad Athenienses transiisse tradunt. vid.
Voss.—Lenzius in Spicileg. Observv.
similem huic loco orationis formam
animadvertit apud Homer. Iliad. V.
259. seqq.
231. Tibi condita vigeant memor.
cord. exquisite pro condas animo.
234. Funest.vest.,velum ferrugineum.

236. Carchesia mali, pars mali ex

228—31. Quod tibi si sanct. cet. trema, sive foramina, quæ in mali ex
Sensus : Si sancti Itoni incola, h. e. tremitate funes recipiunt. (tà àxpa r&y
Minerva (quae favere et annnere solet iztáv Hesych.) vid. inprimis Schefferus
fidenti animo gentem nostram et urbem de Milit. Naval. II. 5. p. 144.—di
 C AIR, MEN LXIV. * 181

Quamprimum cernens ut læta gaudia mente

Agnoscam, cum te reducem ætas prospera sistet.—
Hæc mandata prius constanti mente tenentem.
Thesea, ceu pulsæ ventorum flamine nubes 940
Aerium nivei montis, liquere, cacumen.
At pater, ut summa prospectum ex arce petebat,
Anxia in assiduos absumens lumina fletus,
Cum primum inflati conspexit lintea veli,
Præcipitem sese scopulorum e vertice jecit, 245
Amissum credens immiti Thesea fato.
Sic funesta domus ingressus tecta paternâ
Morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctum
Obtulerat mente immemori, talem ipse recepit.
Quæ tum prospectans cedentem moesta carinam, 950

additamentum scioli cujusdam, qui locum, ubi candida vela suspensa fuerint,
disertius describere vellet.
238. Sors prospera Gryph. Muret. Græv.
243. Contollens in libris quibusdam vett.: unde antiquam lectionem Mitscherl.
(in Lect. in Catull. p. 109.) suspicatur fuisse hanc, Anaia in assiduos contollen s
lumina fluctus: sed sic pro assiduos, quod parum quadrat, mallem adversos ;
lubenter autem acquiesco in nostra lectione.
244. Infecti placet Vulpio.
248. Pro Minoidi codex Dorvillii habet Minoida, unde malit quali Minoida
litctu; ad Chariton. p. 598. edit. Lips.
250. Quæ tamen adspectans in libris quibusdam veteribus, quod tenuere ple
raeque editt. recentiores; sed magis mihi placet Quæ tum prospectans in editt.
Gryph. Muret. et aliis, quod revocandum putavi. vid. not.—pro mæsta Vossius ex
libris vett. profert cuncta. idem defendit lectionem Quæ tamen addita explicalione
“ Licet procul abesset Theseus, utpote jam ad suos reversus, illa nihilominus, in
iram et rabiem verso amore tota in eo erat, ut maria prospectaret et diras impre
caretur Theseo.”

cunlur lucida splendere hau d dubie Hippolyt. 31. p. 165.

ferro vel metallo, quibus obducta et
præmunita fuerunt.
238. Cum te reducem æt. prosp. sist.
cum felix ille dies, felix illud temporis
punctum te reducem dabit.
240. Thesea liquerunt ceu linquunt
cet.: mandata patris, ceu nubes venti.
flatu, ex animoThesei abaota sunt: pro
simplici effluxerunt.
241. Nivei momtis h. e. alti. Idæ
nive amicta loca supra Carm. LXIII. 70.
242. Er arce, Alhenarum arce, àxpo
wόλει. Diodor. Sicul. IV. 61. p. 306.
edil. Wessel. cf. Valckenar. ad Euripid.
247. Junge: Sic ferox Theseus tecta
domùs paterna morte funesta (h. e. ubi
ob patris mortem jam lugebatur) in
gressus, talem ipse luctum recepit,
qualem cet.
250. 51. Quæ tum prospect.—Ariadne
igilur eo statu depicta apparebat in
veste stragula, quo moesta cedentem
Thesei carinam oculis persequens gra
viter æstuabat et curis agitabatur.-—
tum, h. e. eo tempore, quo Theseus au
fugerat.—-saucia, percussa dolore: nisi
quis animo tam ad volvebat quam ad
suucia referre malit, exempla enim,
 182 C. VALERII C A T U LILI

Multiplices animo volvebat saucia curas.

At parte ex alia florens volitabat Iacchus,
Cum Thiaso Satyrorum, et Nysigenis Silenis,
Te quærens, Ariadna, tuoque incensus amore:
Qui tum alacres passim lymphata mente furebant, 255
Evœ bacchantes, evoe, capita inflectentes.
Horum pars tectâ quatiebant cuspide thyrsos ;
Pars e divulso raptabant membra juvenco;
252. At pater ex alia Venett. et Statii MSS. omnes, quod defendit Vossius; sed
nostram recte vindicat Dorville ad Charit. p. 359. ubi locutionem ex alia parte
multis exemplis confirmai.
258. Jactabant Venet. Gryph. Muret. et plerique libri veteres, testante et pro
bante Vossio. Spargebant enim, inquit ille, et jactabant carnes istæ Mænades ; in
quam rem laudat Euripid. Bacch. 738. "Axxai 8è 8ayzâxas 8 sq.6pcvv aaragáyp.aaiy.
Eίδες δ' ày fi w£p' h άχηλον ἐμ3azw, Pitrtâasy' &vov t£ xai wáτω. Sed ex mea sen
tentia raptabant eodem fere redit.
ubi unum nomen ad plura trahendum sacris Cybeles, supra Carm. LXIII.
est, haud rara sunt. 28.—Nysigen. Silem., natis in urbe
252. 'At parte ex alia, nimirum in Indiæ Nysa, ubi et Bacchus natus et
veste stragula. florens, ob sempiternam, educatus dicitur. A Sileno, Bacchi nu
quæ Baccho tribuitur, juventutem, ut tritore ejusque perpetuo comite, omnes
ex fabulis et veterum signis satis no deinde Bacchi comites Sileni vocati
tum. cf. Tibull. I. 4. 37. et ibi Brouck sunt. Inprimis autem per Nysigenos
hus.—Mitscherl. florens explicat qua Silenos intelligi volunt mythi inter
tenus hedera et pampinis cinctus, (nec pretes Nysae optimates, qui delela patria
dubitamus de re ; nam ejusmodi corona Bacchum secuti sunt.—Cæterum plures
redimita visuntur tempora Bacchi in in fabulis memorari montes urbesque
nummo Wildiano apud Brouckhus. ad Nysae nomine insignitas, et referri modo
TibuII. III. 6. 2.)— Lenzio antem florens ad montem, modo ad urbem hujus no
“ vestem purpuream et florentia serta” minis, Bacchi res, satis notum est. vid.
significare videlur; sed primum addu Heyne ad Apollodor. in not. p. 563.
bito, an florens absolute pro floribus 256. Capita inflectentes, more furore
vel hedera cinctus unquam in latina correptorum. Carm. LXIII. 23. Ut
lingua dictum sit, vel bene dici queat; capita Maenades vi jaciunt hederigeræ.
aliud enim est 538oi; ày$izas apud Phi 257. Thyrsos tecta cuspide, frondibus
lostrat. Icon. II. 15. quem in hanc rem pampineis velatos, et obductos. thyrsos
laudavit Lenzius ; deinde multo ap describit Virgil. Eclog. V. 31.
tius profecto est, amori vacantem et
huc illuc vagantem Bacchum, animo Et foliis lentas intexere frondibus hastas.
sibi jam fingere, juvenili honore et vi ubi cf. Cerda.—hastas pampineas idem
gore conspicuum.---volitare,assidue va thyrsos vocat Æn. VII. 396.—Sìgoro;
gari, huc illuc discurrere. cf. Carm. xuzzoïat wAowápwoic wata3gápwovrsc apud
LXIII. 25.—exempla, quæ huc faciunt, Anacr. Od. VI. 5.
e Cicerone notavit Ernesti in Clav. Cic. 258. Raptabant e divulso juvenc.—
s. h. v. bacchantium enim turba in montibus et
253. Cum Thias.Satyr.—Thiasus pro agris discurrens juvencos inprimis vel
prie de choro et saltatione, quæ Baccho vitulos in furore dilaniandos et discer
instituebatur. cf. Virg. Eclog. V. 30. pendos invadebat.—notissima est fa
et ibi Cerda.—De choro Mænadum in bula Penthei. cf. Var. Lect.
 C A R. MEN LXIV. 18:3

Pars sese tortis serpentibus incingebant;

Pars obscura cavis celebrabant orgia cistis, 960

Orgia, quæ frustra cupiunt audire profani :

Plangebant alii proceris tympana palmis,
Aut tereti: tenues tinnitus ære ciebant.
Multis raucisonos efflabant cornua bombos,

260. Pro celebrabant conjiciebat Brouckhusius in anecdotis notulis celabant, in

tercedente Dorvillio ad Charit. p. 359. ubi docte de hoc loco disputat.
264. Multi raucisonos reperit in omnibus MSSC. Statius, qui recte jam multi in
multis mutandum esse vidit.—multaque raucisomos Gryph. Muret.---Multi rauci
sonis efflabant cornua bombis multas editt. habere testatur Scaliger, sed pro multi
mavult multæ, ut Bacchæ intelligantur, vel scribendum pulat multis.—efflebant cor
mua bombos ex libro Mediolanensi Vossius, adjecta interpretatione cornua, i. e. per
cornua. Efflere vero rectum. Utitur hoc vocabulo etiam Quinctilianus. Est autem
inprimis tristis aut flebilis cornuum sonus, utpote qui non homines solum male
afficiat, sed et brutorum animalium ululatum provocet." salis ridicule!

259. Tortis serpentibus. de usu ser
pentium, quibus tam corpus quam co
mam implicabant baccljantes, copiose
ad h. l. disputat Vossius; adde Mu
retum.
260. Orgia de quibusque sacris apud
Græcos, sed apud Latinos præcipue de
sacris Bacchi, dicta haud dubie ita,
quod cum aliqua àpyj, furóre et animi
concitatione, fierent. celebrare orgia est
Græcorum àpyiá$siy. vid. inprimis Cerda
ad Virgil. Georg. IV. 521. Rittershus.
conis acclamatione, ix&s ixàc iatè ßí
ßXoi.
262. Plangeb. alii procer. tymp.
palm.—de tympanis vid. ad Carm.
LXIII. 8. 10.—proceris palmis h. e.
longe extensis, ut recte Vossius. Sic
procerius prqjectum brachium apud Cic.
Oral. III. 59.—Totus, qui sequitur lo
cus, ut observat Scaliger, adumbratus
videtur ex Æschyli 'H8ayoï;, cujus tra
gœdiæ fragmentum a Straboue L.X.
servatum est.

ad Oppian. Cyneg. IV. 247. et Barth.
ad Slat. Theb. II. 662.—obscura, mys
tica et occulta, quæ in cista quadam
vel areula circumferebantur a cistopho
, ris. (de cistophoris, tam nummorum, in
quibus orgiorum solemnia expressa fue
runt, quam hominum cistam mysticam
portantium genere, exstat erudita dis
sertatio Alev. Xaver. Pamelii Lugd.
1734. 4. adde Ernesti in Clav. Cic. s.
h. v.) Inter alias res frivolas in cista
illa mystica (de qua Clemens Alexan
dr. Protrept. p. 13. et 30.) reconditas,
memini nisi initiatis usurpandas oculis,
præcipue fuit phallus, cui accinebant
religiosi τὸ φaAAixöv (Aristoph. Achar
nens. v. 259.). vid. Wesseling. ad Dio
dor. Sicul. I. 22. n. 60.
261. Profani, non initiati his sacris,
&μόnto, átíAsa ros, âyogyiaatos, qui abi
gi solebant a sacris sacerdotis vel præ
263. Aut teret. tenues timnit. aere cet.
non crotala cum Vulpio, sed potius
cymbala intellige, quæ semper in his
sacris junguntur tympanis. Erant.
concava (Ovid. Met. IV. 30.) et rotun
da (Propert. IV. 7. 61.) atque inter se
concussa tinnitum tenuem vel aculum
edebant. cf. Gonsala ad Petron. c. 22.
Recte igitur cymbalum vocatur as te
res, h. e. rotundum et oblongum. de
cymbalis vid. nos ad Carm. LXIII. 21.
264. 265. Multis raucison. efflab.
corn. bomb.: multis est casus tertius et
exquisitius dictum pro vulgari ** multi
cornibus efllab. raucos bombos ;'' quam
qnidem explicationem, olim jam a mo
bis datam, non dubitavimus repetere.
—Caeterum huc pertinet Lucian. D. D.
XII. δ δδ, àvx£? *& xápati, § 3i, i7ri3ow
ßεῖ τὸ τυμπάνω}, èrrixtvTÉ τὸ κυμßåÀy:
ubi, ne quis, ut vulgo fit, diversum.
184 C. VALERII CATULLI

Barbaraque horribili stridebat tibia cantu. 265

Talibus amplifice vestis decorata figuris
Pulvinar complexa suo velabat amictu.
Quæ postquam cupide spectando Thessala pubes
Expleta est, sanctis cœpit decedere Divis.
Hic qualis flatu placidum mare matutino 270
Horrificans Zephyrus proclivas incitat undas,
Aurora exoriente, vagi sub lumina solis;
Quæ tarde primum clementi flamine pulsæ

269. Cæpit dein cedere divis conjectat Statius.—pro divis in veteri codice Heinsii
tectis.
270. Nec qualis vel Æqualis ex libris mann exaratis profert Vossius, qui inde
fecit Ac qualis. melior est nostra lectio.
272. Pro lumina substituere tentat limina Burmannus Sec. ad Claud. in Eleg.
de Phoenice p. 1041. et ad Antholog. Tom. lI. p. 441.—peccarunt omnino sæpe in
confundendis his duabus vocibus librarii : vid. Heins. ad Claud. in Mallii Theod.
Cons. v. 205. et quos laudat Druckenborch. ad Sil. Ital. I. 66. adde Burmannum
ad Sueton. Caligul. c. XLV. sed recte monet Burmannus (ad Virgil. Æneid. VI.
255.) limen solis memorari, cum de loco ac regione agitur, unde sol oritur, de
tempore vero ortûs lumen.

plane a tibia instrumentum habeat viorem, latiorem et sonantiorem ; ab

cornu, egregie observat Hemsterhus.
cornu aduncum et reflerum (xiga; dva
vivov) seu codomem tibiæ Phrygiæ ad gra
vem et raucum sonum ex illa elicien
dum appositum et agglutinatum fuisse.
exempla ad hanc rem confirmandam
prolata lege apud ipsum. cf. nos ad
Carm. LXIII. 22. hinc adunco tibia
cornu apud Ovid. Met. III. 533.
ubi cf. Burmannus et Gronov. Obser
vatt. I. 17.—Barbara tibia, h. e. Phry
gia, ut aurum barbaricum apud Virg.
Æn. II. 504. ubi vid. Cerda et quos
ibi laudat Burmannus. cf. Hor. Epod.
IX. 6.
266. Amplifice,h. e. multa arte, mag
mo splendore, egregie.
269. Decedere pro simplici cedere,
ut passim. Platz machem. capit, sensim
sensimque.
270. Hic qualis cet. egregie ad de
scribendum ex discessu spectatorum
excitatum strepitum, primum qnidem
progredientibus paucioribus leniorem,
deinde vero, succedentibus pluribus et
in diversas regioues abeuntibus, gra
undis maris primum leniori, deinde ve
hementiori vento agitatis, petita com
paratio. Fundum hujus sæpius a poëtis
adornatæ comparationis jam indicavit
Ach. Statius, Hom. Iliad. IV. 422 sqq.
egregia inprimis arte imitatus est Vir
gil. Æneid. VII. 528. et Georg. III.
237.—Lenzius in Spicileg. Observv.
comparat Apoll. Rhod. I. 1159. sqq. et
Euripid.Phoeniss.218-21. ubi vid. Valc
kenar.—hic, hoc spectatorum discessu.
271. Horrificans Zephyrus, qpi% Z£$v-
goio. horrere, horrescere, (Φgizarew) et
horror de mari, ventorum impulsu ex
asperato, passim. Zephyrus autem ad
exemplum Homeri, a quo dicitur x&-
ßgo;. Iliad. II. 148. 8vara h; Odyss. V.
295. de quocumque vento vehementio
ri.—undas proclivas, delabentes: nihil
amplius.
272. Vagi solis: cf. supra ad Carm.
LXI. 117.
273. Clementi flamine. clemens fla
men est placidum et minus vehemens
quàm in proccllis esse solet. cf. Bur
mann. ad Valer. Flacc. VI. 747.
 C A R M EN LXIV. 185

Procedunt, leni resonant plangore cachinni :

Post, vento crescente, magis magis increbescunt, 275
Purpureaque procul nantes a luce refulgent:
Sic tum vestibuli linquentes regia tecta,
Ad se quisque vago passim pede discedebant.
Quorum post abitum, princeps e vertice Pelii
Advenit Chiron portans silvestria dona. 280
Nam quotcunque ferunt campi, quos Thessala
magnis
274. Pro leni vitiose in quibusdam levi, unde metri causa fecerunt leviterque.—
pro plangore mavult I. Dousa Fil. clangore, et Lennep. ad Coluth. præter omnem
necessitatem scribi jubet lenique sonant.
276. Purpureæque (scil. undæ) conjecit Lenzius. pro nantes in aliis, ut testatur
Muret. variantes luce, non male !
278. A se Stat.
281. Quotcunque in quibusdam, pro quo malit Lenzius quoscunque.
274. Leni reson. plangore cachin. Et magis mag i s in dies et horas.
paulo audacius et sublimius pro vul
gari ** leniter perstrepunt et murmu sic μάλλον μάλλον apud Græcos. cf.
rant.”—cachinnus audaci metaphora ad Oudendorp. ad Apulei. Met. II. p. 17o.
undarum quendam strepitum ab aliis 276. Nantes, undæ se agilantes et
quoque poëtis translatus est. Lauda provolventes. refulgent a luce purpu
runt jam Interpretes Theocrit. Idyll. rea, repercussum purpurei solis splen
VI. 12. xógata âzvXa xaχλάζοντa. Sic dorem reddunt.—adumbrare autem et
y£λασμα apud Aeschyl. Prom. Vinct. innuere videtur hæc imago disceden
90. ubi vid. StaAleius.—adde Oppian. tes, et in variis viis et regionibus, unde
Halieut. IV. 334. ubi x£p.ato; y£A»ς. e longinquo conspici possent, caterva
Et sic yελᾶν de leni undarum murmure tim apparentes Thessaliæ incolas.
vel molli earum agitatione passim. 277. Vestibuli regia tecta exquisi
Huc pertinet Leonidas Alexandrin. in tior forma, pro “ vestibulum regiorum
Anal. Vet. Poët. Græc. Brunck. Ep. tectorum.”
XXVIII. Tom. II. p. 196. ubi simul 278. Ad se, h. e. domum (ofxa8s) ut
Zephyrus horrificans in v. 271. illus sæpe apud Comicos. passim, in variis
tratur. et diversis viis ; disertius hoc descri
bit supra Carm. XLVI. 10.
*Ov8' et p.oi yελέωora xavaa-ropiorsus ra
λλyn Longe quos simul a domo profectos
Kôpwata, xai pwaAax}ν φρίκα φígoi Zí Diverse variæ viæ reportant.
φvpo;. 279. Princeps, primus, e vertice Pe
Suave autem et jucundum cachinnantis lii, ad pedem nempe montis Pelii, ubi
aquæ murmur auribus. Hinc μειδιάν habitabat Chiron, celebratæ fueruntis
+%; $axázarnc yaAnvvåanc xapv£aTspov tæ nuptiæ, observante Vossio.
apud Alciphr. III. Ep. I. ubi cf. Ber 280. Chiron., erat Chiron, dum in
glerus. sed vide quos laudat Abreschius terris agebat, quippe Saturno patre
ad Hesych. Tom. I. p. 1167. prognatus, immortalis ; Ssô; &y dicitnr
275. Magis magis, ad rem augen Luciano. Dial. Mort. XXVI. ubi eru
dam sine copula. Sic supra Carmen ditam de Chirone lege notam Hemster.
XXXVIII. 3. husii p. 434.—cf. Voss. ad h, I.
2 B
1S6 C. VALERII C AT UILLI

Montibus ora creat, quos propter fluminis undas

Aura parit flores tepidi fœcunda Favoni,
Hos indistinctis plexos tulit ipse corollis,
Queis permulsa domus jucundo risit odore. 285

Confestim Peneos adest, viridantia Tempe,

Tempe, quæ sylvæ cingunt superimpendentes,
Mnemonidum, linquens, doctis celebranda choreis,
Non vacuus: namque ille tulit radicitus altas
284. Hos interstinctis Heins. in not. ad Catull. in quam rem laudat Stat. Silv.
] II. 5. 90.
285. Quot permulsa domus Statius in duobus MSSC. quod permulsa in uno,
Faernus legendum putat quo, quod valde, addit Statius, probandum, nisi si quis
malit quot, id est quot florum.
286. Ut inundantia Tempe invenit Stalius, unde legit undantia Tempe.
288—89. Locus corruptissimus et variarum lectionum sorde inquinatissimus
— Minosin (vel Minosim vel Minosium quiu et Minosinque vel Imosinque) linquens
Doris celebranda choreis Nonatius namque cet. in libris scriptis teste Vossio, qui
inde refinxit Xyniasi et linquens Doris celebranda choreis Baebiados Namque ille tu
lit cet. Nessonidum linquens Gryph.—Nereidum linquens Muret. Cantabrig.—Na
iadum linquens in aliis, indicante Mureto. pro Doris in uno MS. Statii claris ; et
sic est in edit. Gryph. Muret. Cantabrig.; in aliis Cloris vel Chloris ; Scaliger
ex his corruptis leclionibus extricavit M i n ya s i n linquens D o ris celebranda
choreis Cranoma ærisonamque. en reconditæ doctrinæ recessus! in quos qui pene
trare cupit, adeat ipsum ad h. l. Scaligerum.—En Corradinum nostrum ; Vinosus
linquens Doris celebranda choreis Nomacrios nam, quæ ille tulit.—Turnebus in Ad
vers. l. 24. c. 9. Æmonidum linquens latis celebranda choreis Nom agros cet.—
H æ monis in linquens Doris celebranda choreis, ut jungantur duo patronymica;
ut Inachis Acrisione, vel Phusias AEetine. Heins. in not. ad Cat.—pro Non vacuus
corrupte legebatur in MSS. Nomacrios vel mom acies vel non acuos. Unde Lennep.
ad Coluth. I. 7. cudit Dona suas namque ille cet.—Nos excudi hunc locum
curavimus, uti emendatus est à Statio, nisi quod pro Musarum dedimus Mnemo
nidum, quæ proprius ad antiquam scripturam accedens lectio est quoque in edit.
Gotting. et Bipont.—Sic certe ex hoc loco sensus exit satis commodus. vid. not.—
Lenzius in vers. 289. admodnm fluctuat, et pro radicitus vel radicibus vel ille ruit
radicibus scribendum, vel totum versum ita retractandum putat Æthereas namque
ille tulit radicibus altis; quam tamen conjecturam nequaquam necessariam esse
ipse sub fine in not. ad h. 1. fatetur.—Ingeniose jam Heinsius in not. ad Catull.
tentaverat radicitus actas, cum fagus patula non alta sit.
283. Aura parit, elegans verbum in Dissert. Herod. p. 153.
hac re. Sic passim creare, parturire, 286—88. Locus vexatissimus; vid.
gignere, fundere,submittere cet. De nos Var. Lect. junge Peneos (fluvius Thes
tra voce exempla collegit Heins. ad saliæ notissimus, qui, ut pervulgatum
Ovid. Met. XV. 92.— fœcunda: Lucret. est de fluviis, dei personam jam induit.)
I. 11. genitalis aura Favonâ. adest, linquens Tempe (describit poëta
285. Queis permulsa domus cet. ex Tempe) Tempe, quæ superimpendentes
quisite et ornate pro vulgari ** quorum silvæ cingunt, doctis Mnemonidum (h.
jucundo odore domus impleta fuit.” ri e. Musarum, vid. Heins. ad Ovid. Met.
dere de rebus, quæ nobis arrident, pla V. 268.) choreis celebranda, non vacuus
cent, suaviter nos afficiunt. ridet argen (non sine muneribus).
to domus apud Horal. Od. IV. 11. 6. 289. Radicitus, una cum radicibus,
sic yελάν apud Græcos. vid. Wesseling. radicitus exstirpatas ; vid. Var. Lect.
 C A RMEN LXIV. 187

Fagos, ac recto proceras stipite laurus, 290

Non sine nutanti platano, lentaque sorore

Flammati Phaethontis, et aeria cupressu ;
Hæc circum sedes late contexta locavit,
Vestibulum ut molli velatum fronde vireret.
Post hunc consequitur solerti corde Prometheus, 295
Extenuata gerens veteris vestigia poenæ ;
Quam quondam silici restrietus membra catena
Persolvit, pendens e verticibus præruptis.
Inde pater Divûm, sancta cum conjuge, natisque
291. Pro nutanti in libris veteribus lutanti, luctanti aut lactanti legitur, affir
mante Vossio, qui suspicatur Catullum dedisse lætanti ; sed mutare quod de comi
geris tantum arboribus dici posse autumat Vossius, recte de aliis quoque dicitur
apud Virgil. Æneid. II. 629. ornus concusso vertice mutat et sic passim de arbo
rum ramis.—pro lentaque Scaliger fecit fletaque non male, si usus linguæ ferret :
sic ττολυκλavrò aiysigo; apud Orph. v. 951. sed magis placet antiqua lectio lentaque
—pro fleta si omnino mutandum sit τὸ lenta, mavult certe flenda vel fl eb i li Gur
litt. in Observv. ad h. 1. p. 122. satis festinanter! nam prima in flebilis semper
producitur ; ejusmodi errores autem nascuntur ex nimia corrigendi et emendandi
prurigine.
—Mosch. Idyll. VII. 1. seqq. com parva,levia et pæne jam obducta.—ex
mode cum Nostro jam comparavit Sta tenuata vestigia interpretatur Lenzius de
tius. corona ex viminibus salicis, quam Pro
291. Nom sine mutanti platano. plata metheus vinculis solutus, ut aliqua ex
num in deliciis veterum fuisse docet parte Jovi satisfaceret, pœuamque pen
Cronovius Observatt. I. c. 5.—lentaq. dere videretur, tamquam veteris poenæ
sorore Phaethont.: alnus vel populus ; monumentum gestasse dicitur, ad quam
satis nota fabula sororum Phaethontis stabiliendam sententiam laudat Hey
in arbores mutatarum vel ex Ovid. nium ad Apollodor. II. 5. 11. p. 425.
Met. II. 225. sqq. cf. Lucian. D. D. ita ut sint extenuata vestigia, vincula
XXV. 3. et ibi Hemsterhus. p. 208. innoxia, levia et pæne nulla.
293. Late contexta, ordine quodam 297. Quam quondam silici restr. mem
circa totam domum inter se consociata; br. caten. pers., quam petræ illigalus
•observa usum neutrius, nam proprie olim persolvit. Lenzius comparat in
debebal esse has contextas. Spicileg. Observatt. Apoll. Rhod. II.
295. Solerti corde Prometh., âyxv 1252. seqq.
Άομήτης. inter Deos apparet Prome 299. Inde pater Divûm cet. Adve
theus, qui jam ab Æschylo vocatur niunt denique et præsentia sua has
vvyyevhc 653;, ubi vid. Stanleius; cf. in nuptias et nuptiale convivium conde
primis Hemsterhusius ad Lucian. Pro corant ipse Jupiler, Juno et ceteri dii
melh. c. 14. T. I. p. 197. superi (cf. Quint. Calab. V. 74—76.
296. Vestigia pænæ.cf. Æschyl. Pro et Apollon. Rhod. IV. 807. 8.), relic
meth. Vinct. v. 55. quocum Nostrum tis Phoebo et Diana; illo quidem, quod
ibi jam comparavit Stanleius.—vestigia futurum erat, ut Achillem interficeret ;
notant στίγματa, quæ catena impres hac, ut videtur, ob perpetuum castita
serat. Sic ίχyn rpavριάτων, μaatiy»w, tis studium. Sapientius autem Nos
•wλnyáv, cet. cf. omnino Hemsterhus. ad ter, remotis ab his nuptiis Diana et
HLucian. Tom. I. p. 280. — eatenuata, Apolline, ratiouem instituisse videtur,
188 C. VALERII C A T U LILI

Advenit coelo, te solum, Phoebe, relinquens, 300

Unigenamque simul cultricem montibus Idri:
Pelea nam tecum pariter soror aspernata est, •.

Nec Thetidis tædas voluit celebrare jugales.

Qui postquam niveos flexerunt sedibus artus,
Large multiplici constructæ sunt dape mensæ ; 3()5

Cum interea infirmo quatientes corpora motu,

301. Montis Ithyni Parthen.—Idae emendabat Palladius, quod in plerisque editt.
servatum est ; ut Gryph. Muret. Græv. Silv. Bipont.—intelligunt autem monlem
Cariæ, ubi Diana præcipue colebatur.—montis Itomis conjiciebat Victorius, recla
mante Mureto. Achilles Statius, cum in libris MSS. omnibus reperisset Idri vel
Ydri volebat Hydrae, quae est civitas Lydiæ auctore Strabone; eo autem tractu
fere toto maritimo Apollo colebatur ex ejusdem Strabonis testimonio. at Scaliger
scribit montibus hydri h. e. serpentis Pythonis ; montes hydri igitur interpretatur
montes Delphicos propter Pythonem serpentem ab Apolline ibi telis confixum—
sed nostram lectionem bene defendit Vossius.
302. Pallada pro Pelea vitiose in edit. Parthen. - -

304. Niveis Gryph. Muret. et editt. aliae, quam lectionem defendit Mitscherlich.
sed valde dubito, an niveus, quod ebur candet et niveum est, pro eburneus recte
dici queat.

quam ceteri, ut Homerus, Æschylus pulchros. sedibus doctius in casu terlio

et alii, qui canentem adeo in his nup pro ad sedes. -

tiis Phoebum et fausta quælibet The 305. Construct. s. dap. m. : similiter

tidi et Peleo vatioimantem inducunt.
301. Unigenamque simul.—unigena
est Diana, uno eodemque partu cum
Phoebo genita,avyysyfic.—cultricem mon
tibus Idri, versantem et venationi ope
ram dantem in montibus Idri. montibus
pro in montibus, omissa præpositione
in ut sæpe. exquisitius autem hoc pro
vulgari cultricem montis Idri.—Idrus,
ut Vossius docet, est mons Cariæ. In
hoc monte complura erant oppida et
loca Dianae fratrique ejus consecrata,
ut Hecatesia, Chrysaoria, Euromus ali
aque; Idriades propterea dictæ, quod
in monte Idro sitæ essent.—Cæterum
de Diana montium cultrice (ipsa riga)
vid. Spanhem. ad Callimach. Hymn.
in Dian. v. 18. cf. supra Carm.
XXXIV. 9. sqq.
304. Postq. niv. flerer. sedib. art.
exquisite pro vulgari sederunt, sedes
occuparunt. Heroicis enim tempori
bus sedebant ad mensas, non recum
bebant, ut notum, vid. Vulp.—niveos,
divinos, divino quodam splendore vel
candore conspicuos, vel simpliciter
Cicero exstruere Tuscul. v. 21. mensæ
exstruebantur epulis.
306. Cum interea cet. Locus se
quens, quem in pulcherrimis, nobilissi
mis, splendidissimisque totius antiqui
tatis habeo, versatur in adumbranda
Parcarum figura et imagine, earumque
nentium et fala futura carmine amœ
bæo pandentium descriptione. Præci
pue locus a v. 311—21. vix legi po
test, quin vividissimis coloribus Par
carum fila deducentium oculis nostris
obversetur imago, adeo totum nendi
aχήμa et levissimi nenlium quique
motus expressi et depicti sunt.—In
signis de Parcis locus est apud Homer.
Hymn. in Mercur. 549. sqq. ubi, quod
traditur de domicilio Parcarum v. 552.
.
oixia vaustâovzi ίτό ττνχ} IIapynardio,
egregie facit ad Catullum. Nuptiæ ce
lebrabanlur Pharsali in Thessalia. Par
cæ, quæ in vicinia habitant, adsunt,
epithalamium cantaturæ. Hæc pul
chre inter se congruunt.—In monu
mento vetere a Beyero edito, in quo
 CARMEN LXIV. 189

Veridicos Parcæ coeperunt edere cantus.

His corpus tremulum complectens undique quercus,
Candida purpurea quam Tyro incinxerat ora :
At roseo niveæ residebant vertice vittæ, 310

308. Pro quercus in plerisque editt. Parthen. Gryph. Muret. Græv. Silv. Can
tabrig. Bipont. et aliis legitur vestis : sed cum Statius in MSS. invenerit questus,
antiquior omnino et melior videtur nostra lectio. vestis haud dubie substitutum
est ab illis, qui versui sequenti faciliorem explicationem parare vellent.—Inge
niose Lenzius in notis ad h.l. pro corpustremulum rescribendum tempus tremulum,
et quercus de coroma quermeu accipiendum putat. Idem edito jam hoc carmine
in Spicileg. Observv. ad me misso scribit: “ Sin mecum quercum de corona
capis, ecce occurrit Hecate a tegav»a ap.£vm 8pvori in Fragm. Sophocl. quod laudat
Valckenar. Diatr. in Euripid. Fragment. p. 167.* et sic Plato Republ. X. p.329.
Bip. Parcas fingit λευχειμονοὐa ac, a τ ά μ μ a t a i τὸ τ &v x £ ® a λ & v i x o Üa- a c—
ip4y£y. sed, ut ego rem animo concipio, ingeniosæ hujus versus a Lenzio nostro
propositæ emendationi et doctæ explicationi repugnat versus sequens; vid. not.
309. Mire in hoc versu tam scripti quam impressi libri turbant. tuos intinxerat
in duobus MSS. Statii. in uno Tyros intinrerat, quam lectionem agnoscunt quoque
Meleagri libri papyr. Palat. et Comel. unde Statius : Tyros intertinxerat.—pur
pureaque Tyros edit. R. Sed Scaliger priscam lectionem fuisse testatur Candida
purpurea Tyrios extinxerat ; in margine autem emendatum fuisse intererat, unde
ille legit purpurea Tyrios intererat ora.—Candida purpureis ramis intimrerat ora
in edit. Parthen.—Candida purpurea talos incinxerat ora Gryph.Muret. Græv. Silv.
Cantabrig.—Candida purpurea Tyrios quam intinrerat ora in Gotting. contra metri
leges; fortasse operarum culpa pro Tyrios quam. optima nobis visa est lectio
Vossii, quam in textum recepimus. vid. not.
310. Nimis liberalis in conjecturis est Gurlittus, pro roseo primum tentat raso
vel t o n s o ; sed cui non ridicula videatur sacerdotalis illa capite rasarum Parca
rum figura? vel cuno. at, o bone, quam dissimiles plane voces suut cano, tonso, et
roseo.—vel at roseæ niveo; nec hoc opus. vid. not. vel denique ambrosio ; posterius

mortem Meleagri expressam esse pu emendandis et explicandis moliti sunt

tant ; una tantum Parca e tribus sorori
bus, quæ ibi visuntur, fusum sustinet,
nec quicquam in illis ibi deprehendi
tur, quod anilem earum deformitatem
et imbecillitatem referat. vid. Beyeri
Meleagrides p. 12.—Cum Lycopbrone
v. 144. bene Nostrum jam comparavit
Mitscherlichius.—infirm. quat. corp.mo
tu : corpus motu quatere dicitur de va
ticinantibus, sacro furore correptis et
toto corpore trementibus, ut olim jam
observavimus : infirmo spectat ad Par
carum anilitatem, nisi forte motus infir
mus de effectu accipiendüm sit, qui
nos infirmos et trementes reddit, ejus
modi tremore membra nostra invadit
et solvit, cui, ut accidit vaticinantibus,
non resisti potest. Sic fere piger sopor
qui pigros reddit, supra LXIII. 37.
308. 9. His corpus tremul. cet. Mul
ta et varia in his duobus versibus
interpretes, (vid. Var. Lect.) quos
quidem, re et verbis diligentius exami
natis, ita nunc interpretandos puto:
“ Harum corpus tremulum complecte
batur vestis undique quercu vel ramis
foliisve quernis distincta, cujus oram
limbo purpureo cinxerat pulchra Ty
ro.” accipio igitur quercum de veste
picta, cui species quercûs intexta fuit;
quercus enim, cum arbor sit fatidica,
ut ex oraculo Jovis Dodonæo constat,
apte jam vestem Dearum fatidicarum
ornare videtur.—complectens scil. erat,
et hoc pro complectebatur, ut vers.
318. exstantia erant pro exstabant. cf.
supra ad Carm. LXIII. 57.—Tyro filia
Salmonei (Propert. III. 19. 3.)quæ, ut
Parcæ, apud inferos versatur. Propert.
Il.28.51. cf.Voss. et Cl. Barth. in Clav.
Propert. p. 404., candida—pulchra. .
310. At ros. wiv. resideb. vert. vitt.
 190 C. VALERII CATULLI
AEternumque manus carpebant rite laborem.
Læva colum molli lana retinebat amictum :

Dextera tum leviter deducens fila supinis

Formabat digitis ; tum prono in pollice torquens
Libratum tereti versabat turbine fusum: 31δ

Atque ita decerpens æquabat semper opus dens,

Laneaque aridulis hærebant morsa labellis,
Quæ prius in levi fuerant exstantia filo.
placuit Viro Docto in Actis literariis Gottingens. (Scid. 148. 1788.) sed auctorem
habet hæc conjectura Vulpium.
312. Amictam Gryph. Muret.
314. Prono in vertice in nonnullis libris antiquis, teste Vossio, ut vertex idem
sit qnod verticulum aut verticillum, arg6y8vAo;.
315. Vibratum magis placet Vulpio.
318. Leni in plerisque editt. sed aptius est levi, quod revocavi ex edit. Par
thenii, Gryph. Muret. saepissime enim has voces turbavit librariorum megligentia,
vid. Burmann. ad Ovid. Heroid. XIV. 39. et Drackenborch. ad Liv. II. 65. Tom.
I. p. 225.

Si Parcas cogitamus vetulas, pro At Homeri, et roseas vittas de pulchro co

roseo, quod minime illis convenit, vel
legendum cum Vulpio Ambrosio vel di
cendum est, Catullum ita ex more poë
tarum permutasse epitheta, ut vertendo
roseus ad vittas et miveus ad verticem
referendum sit. In proclivi quidem
est corrigere At roseæ niveo; sed innu
mera poëtarum exempla hanc epithe
torum permutationem evincunt. Sic
Ovid. Heroid. XVIII. 144. Aurea la
nigero vellere vexit ovis. dici enim pro
prie debebat ovis lanigera et vellus
aureum. ne quis vero tam humiliter de
poëtis sentiat, ut in iis tantum locis
hanc epithetorum ab illis admissam
esse arbitretur permutationem, ubi me
trum illam exigeret, unum saltem ex
sexcentis ponam exemplum: Horat.
Od. I. 28. 18. Evitio est avidum mare
nautis : noluit igitur Horatius, quod
poterat, scribere avidis. Quam quidem
poëtarum rationem cum plerumque fer
re non possent eorum interpretes, ubi
que fere ejusmodi locos ab iis impug
natos videbis.—Jam vero si cogitave
ris, in loco nostro verticem Parcarum
niveum h. e. canum, nives capitis, xatà
xpáro, mrswaXayμ£va; άλφιτa λενκά, ut
describuntur Parcæ in laudato loco
lore et splendore, qualis decebal dea
rum caput, acceperis, ex hac ratione
defendi saltem hic locus posse videtur.
311. Æternumque manus cet. em
quam ornate pro vulgari nebant. Par
cæ, fati ministræ, æternam fatorum
seriem nendo deducentes æternum la
borem vel opus tractare dicuntur.
314. Supinis digitis, sursum flexis.
prono pollice,deorsum presso.—vix pic
tor aliqniä addere potest.
315. Teret.vers.turb. fus.—non turbo
sed fusus proprie est teres. Adumbra
vit Nostrum Ovid. Met. VI. 22.
Sive levi teretem versabat pollice fusum.
cf. Tibull. II. 1. 64. et ibi Magnum
Heynium.—turbo, fusi agitatio et rota
tio, fusus in turbinem actus.
316. Ita, inter hunc nendi actum,
decerp. aequab. semp. op. dens, inutilem
lanæ partem subinde decerpentes den
tibus æquabant, formabant et læviga
bant filum.
317. Lanea morsa, Hanæ villi dentium
morsu decerpti.
318. Levi filo, æquato nunc et lævi
gato : fuerant erstantia, extiterant su
perflua; cf. ad v. 308.
 C ARMIEN LXIV. 191

Ante pedes autem candentis mollia lanæ

Vellera virgati custodibant calathisci. 390

Hæ tum clarisona pellentes vellera voce,

Talia divino fuderunt carmine fata,
Carmine, perfidiæ quod post nulla arguet ætas :
O decus eximium, magnis viriutibus augens,
Emathiæ tutamen opis, clarissime nato ; 325
Accipe, quod læta tibi pandunt luce sorores,
Veridicum oraclum : sed vos, quæ fata sequuntur,
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Adveniet tibi jam portans optata maritis
Hesperus : adveniet fausto cum sidere conjux, 330
Quæ tibi flexanimo mentem perfundat amore,
Languidulosque paret tecum conjungere somnos,
321. Pectentes in quibusdam, improbante Vossio. polientes vult N. Heins. in
not. ad Catull.
322. Pro divino, indicante Vossio, perperam in quibusdam dimisso, in ahiis
diviso, quam posteriorem lectionem probat Vossius et exponit de alterno Parca
rum carmine : sed aliud est carmina dividere, quod laudat in hanc rem Vossius,
apud Horat. Od. I. 15. 15.
325. Emathiæ columen Peleu in plerisque ediit. vett. haud dubie ex glossa.—
clarissime natu conjicit Scaliger.
326. Læta tibi pandunt v o c e nimis argute, ut solet, Lennep. ad Coluth.
327. Pro sed vos in veteribus libris se invenisse testatur Vossius servos, unde
ille refingit serves, minus apte.
320. Virgati calathisci, e virgis con lus publica terræ vel imperii Thessali
texti. vid. Spanhem. ad Callimach. H. nititur.—clarissime nato, tu, qui olim
in Cerer. v. 1. clarissimus extiturus es insigni filii
321. Pellentes exquisitius pro trac gloria.
tantes. pellere, ut Vossius docet, est 327—28. Sed vos, quæ fata sequunt.
Græcorum iTreiyeiy, xatàyeiy, xa$íA Currite duc. sq. fata currereexquisitius
2t£gy. pro ** fata currendo deducere.” versum
323. Perfid. quod post. null. arg. act. : intercalarem imitatus est Virg. Eclog.
quod ob res verissime prædictas sem IV. 46.
per fidem habebit apud posteros. 329. Portans optat. mar. : mariti
324. Magnis virtutib. augens passive enim
pro aucte, ut supra mutat pro mutatur
Carm.XXII. 11. ubi vid. not.—de nos 'Ea régov φιλίουσιν, άτàp orrvy£ovaiv £%ov.
tro verbo οὐδετάg»ς usurpato vid. im apud Callimach. in Fragm. a Bentleio
primis Duckerus ad Liv. I. 17. §. 6. collectis Lib. II. p. 434. edit. Er
Tom. I. p. 78. et Barth. ad Grat. Cy nest. -

meg. v. 9.—apud Græcos ejusmodi ex 331. Languidulosque paret tecum com

empla fere infinita. vid. Dorville ad jung. Somn.: quam honeste de concubi
Charitom. p. 435. 469. et 526. edit. tu ! languid. somn., ex mutuis amplexi
Lips. bus: nam ig»ς λυσιμελ}ς Hesiod. The
325. Emathiæ tutam. op., in quo sa og. 910.
 192 C. VALERII C AT UILLI

Levia substernens robusto brachia collo.

Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Nulla domus tales unquam contexit amores : 335
Nullus amor tali conjunxit fœdere amantes :
Qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Nascetur vobis expers terroris Achilles,
Hostibus haud tergo, sed forti pectore notus : 340
Qui, persæpe vago victor certamine cursus,
Flammea prævertet celeris vestigia cervæ.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Non illi quisquam bello se conferet heros,
Cum Phrygii Teucro manabunt sanguine rivi : 345
Troicaque obsidens longinquo moenia bello
Perjuri Pelopis vastabit tertius heres.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
385. Hunc versum cum proxime sequentibus, cùm illi abessent in codicibus,
rejicit Scaliger : eosdem in nonnullis libris antiquis exsulare testatur Vossius,
quos tamen, cum Mediolanensis et alii bonæ motæ libri exhibeant, retinendos illos
quidem, sed, ne servandus cantantium Parcarum ordo, ex cujus ratione versus
intercalaris Currite cet. non nisi duodecies occurrere debet, turbetur, uncis inclu
dendos censet.
345. Cum Phrygii Teucro manabunt sanguine te n em profert Statius ex libro
Maffei, tenem ab eodem librario deinde mutatum in Teucri, quod probat Vossius.
cum Phrygii tenero manabunt sanguine Teucri in duobus aliis MSS. Statii, unde
ille ex conjectura cum Phrygii tenero manabunt sanguine campi vel cum Phrygiae
Teucro—t e r r ae vel Cum Phrygii Teucro—muri. alii legunt trunci, uti est in L.
MS. et Edit. R.—nostram lectionem tuentur editt. Venet. Gryph. Muret. Græv.
Silv. Vulp.— Quam Phrygio te pidi manabunt sanguinerivi emendat Mitscherl. in
Epist. in Apollodor. p. 49.—Quum rigui—campi seu rivi conjicit Lenzius in not.
ad h. v.

333. Levia brachia : quam graphice,
suaviter et ornate puellæ amplexus de-
pictus est ! Levia, pulchra ; cf. infr.
LXVI. 10.—Opportune cum Nostro
Apollon. Rh. I. 1236. seqq. comparat
Lenzius in Spicileg. Observatt.
339. Expers terroris, άφορος, μ£yaAfi-
<rowg. - de Xantho, ubi magnam stragem edi
341. Vag. victor cert. curs. : locum
classicum de certaminibus cursus ab
Achille susceptis apud Eurip. Iph.
Aul. 303. sqq. mihi indicavit Lenzius ;
sed ne opus quidem est de propriis
cursus certaminibus cogitare. Acci
pio in universum de insigni, qua alios
currendo superavit πόδας άκύς Achilles,
velocitate.
342. Flammea vestig., cursum rapi
dissimum, concitatissimum ; metapho
ra a celeritate fulminis translata.
345. Quum Phrygii Teucr. mänab. :
derat Achilles. Homer. Iliad. XXI.
21. ipv%aiveto 8' aiaati Ü8»p.
' 347. Perjuri Pelopis her., Agamem
non. Commentarii instar est Hygin.
Fab. 84. et Hom. Iliad. II. 102. seqq.
 C A R MEN LXIV 193

Illius egregias virtutes, claraque facta

Sæpe fatebuntur gnatorum in funere matres; 350
Quum in cinerem canos solvent a vertice crines,
Putridaque infirmis variabunt pectora palmis.
• Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Namque, velut densas prosternens cultor aristas,
Sole sub ardenti flaventia demetit arva, 355
Trojugenum infesto prosternet corpora ferro.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Testis erit magnis virtutibus unda Scamandri,
Quæ passim rapido diffunditur Hellesponto :
Quojus iter cæsis angustans corporum acervis, 360

• 351. Cum in civium canos in duobus MSS. Statii. cum incurvum canos in uno,
unde ille cum incurvo incanos solvent a vertice crines. sed Scaliger ex veteri lec
tione Quum cinerem canos fecit Quum cinere incanos.—in quibusdam cum tremulo
incanos ; sed nostram lectionem defendit enascens inde elegantia ; vid. not.
352. Patriaque in quibusdam ; vid. N. Heins. in not. ad Cat.
354. Pro prosternens in quibusdam, teste Vossio, præcernens, at in Maffei libro
præteriens, unde legendum esse suspicatur Statius praecerpens.—præcernens recepit
et defendit ineptissimarum lectionum propugnator Corradinus. messor pro cultor
Venet. Gryph. Græv. Muret.
358. M ag n i virtutibus unda Scamandri perperam vult Heins. in not. ad Catull.
gravius enim et aptius virtntes Achillis magnæ vocantur.
359. Quæ p a s s u rapido olim tentabat Mitscherl. sed recte revocavit (in Lect.
in Cat. p. 151.) passim, quod explicat å$pó»c.
360. Augustans pro angustans volebat Burman. Sec. ad Lotichium I. 10. 25.
sed recte nostram lectionem defendit Mitscherl.

350. Saep. fateb. gnator. in fum.
natr., ipsæ matres cædem ab Achille
occisorum filiorum lugentes laudabunt
occisoris virtutem ; quam graviter!
351. Quum in ciner. can. sol. a vert.
crin. : h. e. capillos in nodum collectos
solvent, ut cinere conspergantur. vid.
Dorville ad Charit. p. 412. et quæ ibi
contra Vossium disputat. cf. Interpret.
ad Petron. c. CXI. adde locum Sene
cæ Troad. v. 98. sqq.
Solvimus omnes
Lacerum multo funere crinem.
Coma demissa est libera modo;
Sparsitque cinis fervidus ora.
352. Variab. pectora palm., variis co
loribus distinguent tundendo, livida
reddent. Familiaris hæc locutio Plau
to. Sic in Prolog. Pænul. 26. Ne et
hi varientur virgis et loris. et Mil. Glor.
v. 61. virgis varius.
354. Numque velut dens.—Fundum
hujus comparationis jam indicavit Vul
pius Homer. Iliad. XI. 67. sqq.
355. Sole sub , ardenti, suum fecit
Virgil. Eclog. III. 13.—demetit : hinc
sæpe deinde metere et demetere a messe
ad cædem hostium translatum est; ex
empla vide apud Drackenborch. ad Sil.
Ital. X. 147.
358. Testis erit magn. virtutibus unda
Scamandri. Sæpe ad virtutes virorum
fortium probandas, fluvios in testimo
nium advocare solent poëtæ. vid. nos
supra ad Carm. XXIX. 20.
359. Passim, longe lateque.
360, 361, Quojus iter cet. sensus :
2 C
194 C. VALERII C AT UILLI

Alta tepefaciet permixta flumina cæde.

Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Denique testis erit morti quoque dedita præda :
Cum teres excelso coacervatum aggere bustum
Excipiet niveos perculsæ virginis artus. 365
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Nam simulac fessis dederit fors copiam Achivis
Urbis Dardaniæ Neptunia solvere vincla:
Alta Polyxenia madefient cæde sepulcra;
363. Marti pro morti male in quibusdam. •

364. Pro teres in nonnullis scriptis teste N. Heins. terræ ; unde ille ingeniose
rescribendum putat Cum Teucro e cæso coacervatum agmine bustum ; multi enim
mactati Trojanorum ad Achillis tumulum. Q. Calaber III. 117.
367. In aliis sors, ex perpetua harum vocum confusione : vid. quos magno
numero in hanc rem laudat Drackenborch. ad Sil. Ital. V. 104. et ad Liv. I. 4.
p. 30.
369. In MSS. testante Statio, omnibus, madescent pro madefient, unde ille vult
madidescent.

cujusdecursus cæsorum corporumacer nec hoc male. Idem opportune laudat

vis angustatus sanguine miscebit mare Eurip. Hecub. v. 220.
et illud tepefaciet. iter angustans, h. e. "E8o£' 'Axaioi;—IIoXv%íwny •

angustum vel angustatum. caesis, ex so

lemni epithetorum permutatione, pro
prie refereudum ad corporum.—tepefa
ciet contra aliorum exempla secundam
in hoc verbo producit poëta, ut infra
Carm. XC. 6. in liquefaciens—Cæte
rum conferendus omnino Homer. Iliad.
XXI. 218. seqq. ubi Scamander στει
wóusvos vixêsorori de hac re queritur.
863. Præda, Polyxena, morti dedita,
cæsa, mactata:, nihil amplius. Senec.
Med. 1005. ; me dede mnorti, morium
macta caput.—et sio. neci dedere apud
Virg. Georg. IV. 90. et passim alibi.
364. Cum teres excelso coacerv. ag
gere bust.: intellige genus tumulorum
ex congesta in collis altitudinem humo
antiquissimum. - Loca Homeri Iliad.
II. 604. VII. 86. seqq. XXIII. 245.
indicavit Heyne ad Virgil. Æneid. XI.
850.—teres, oblongum : nihil amplius.
Vulpius inmui putat cippum, aut c0
lumnam , tumulo Achillis impositam,
Σφd£av rpóς άe$âv x&pa' (excelsum ag
gerem) 'AXAXsiov τάφου.
365. Niveos, pulcbros, perculsæ, ictæ
occisæ.—expende autem, quam egregie
in hoc et superiori versu exornata sit
vulgaris oratio: Quum super excelso
busto pulchra virgo mactabitur.
367. Fessis Achivis, confectis et frac
tis belli longinquitate.
368. Urb. Dard. Neptum. solv. vincl.
—solvere est destruere plane ut Home
ricum λύειν, Iliad XVI. 100.
"o®£' oToi Tgoinc iagà xgh*sp*ya AÜo pasv.
Neptunia vincula, Trojæ moenia a Nep
tuno et Apolline exstructa. Neptunia
mænia vocat Propert. III. 9. 41.
369. Alta Polyxen. madef. cet. Po
lyxena, Priami filia, a Pyrrho ad Achil
lis tumulum jugulata, maximam argu
menti partem efficit apud Euripid. in
Hecuba, -

• • •
 • -

CARMEN LXIV. . * 195

Quæ, velut ancipiti succumbens victima ferro, .370

Projiciet truncum submisso poplite corpus.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Quare agite, optatos animi conjungite amores ;
Accipiat conjux felici foedere Divam :
Dedatur cupido jamdudum nupta marito: 875
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Non illam nutrix orienti luce revisens,
Hesterno collum poterit circumdare filo.
Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.
Anxia nec mater discordis mœsta puellæ 880

Secubitu, caros mittet sperare nepotes.

Currite, ducentes subtemina, currite, fusi.—
Talia profantes quondam, felicia Pelei
Carmina divino cecinerunt omine Parcæ.

383. Pro præfantes, quod vitiose in omnibus editt. legitur, reposui profantes;
nam profari, non praefari, est prædicere, vaticinari, ut egregie docuerunt J. F.
Gronov. et Drackenbomch. ad Liv. XXII. 1 Tom. III. p. 520. et sic legit jam
locum nostrum Tollius et Passeratius. præ et pro infinitis in locis turbata sunt a
librariis, ut in præ gredi et p r o gredi: vid. Drackenborch. ad Liv. IX. 10. §. 6.
Tom. II. p. 871.—pro felicia in quibusdam fatalia.
384. Cecinerunt pectore in editt. omnibus pæne vett. Venet. Gryph. Muret.—sed
Scaliger ex suo libro, ut ait, correxit omine. utrumque eodem jure locum habere
polest. Vossius, cum liber Vat. offerat pectine, tentat diviso pectine. eodem modo
correxit supra v. 322. diviso carmine, ubi vid. Var. Lect. Carmine divino cecine
runt omina Parcæ sine omni necessitate refingit Lennep. Sed Lenzius, cum nihil
de diis proxime præcesserit, et quomodo hæc superioribus apta et nexa sint, dif

370—71. Male hi duo versus hac
tenus interpuncti et intellecti sunt.
junge: ** Quæ victima ferro ancipiti suc
cumbens corpus submisso poplite ve
lut truncum projiciet.” nam cum vera
esset victima Polyxena, uullo modo
velut trahi potest ad victima.—ferrum
aneeps est instrumentum, quo victimam
popæ percutiebant, quod proprie secu
ris vel bipennis dicitur. vid. Dracken
borch. ad Sil. Ital. XVI. 264.—submisso
poplite, flexo et labante. Observent ti
rones horum versuum ornatum.
373. Opt. anim. conjung. amor.—jun
gere et conjungere amores in re Vene
rea ; vid. Heyne ad Tibull. I. 1. 69. et
Heins. ad Ovid. Rem. Amor. 407.
375. Dedatur. cf. supra ad Carm.
LXI. 59.—cupido sc. orvyovarias. cf. Ti
bull. I. 8. 56. et ibi Heyne.
378. Hestern. coll. poter. circumd.
fil.: cervix enim virginis post primam,
qua cum novo marito concubuerat, noo
tem tumentior signum erat 8axopivors»c.
de hac atque aliis, ridiculis hercle et
inficetis, amissæ virginitatis notis om
nia fere collegil Krunits in Encyclo
pæd. T. XXXI. p. 774. et quem ibi
laudat, Lanzoni Advers. VI. 8.
380.—81. Sensus: Nec mater ob
discordiam puellæ cum marilo spem
prolis et posteritatis abjiciet.
383. Profantes, vaticinantes. vid.
Var. Lect.
196 C. VALERII C ATULLI

Præsentes namque ante domos invisere castas, 385

Sæpius et sese mortali ostendere cœtu

Cœlicolæ, nondum spreta pietate, solebant.
Sæpe pater Divum templo in fulgente revisens
Annua cum festis venissent sacra diebus,
Conspexit terra centum procurrere currus. 300
Sæpe vagus Liber Parnassi vertice summo
Thyadas effusis evantes crinibus egit:
Cum Delphi, tota certatim ex urbe ruentes,
Acciperent læti Divum fumantibus aris.
Sæpe in letifero belli certamine Mavors, 395
Aut rapidi Tritonis hera, aut Rhamnusia virgo
ficile dictu sit, hunc et antecedentem versum sic emendat in not. ad h. c. p. 187.
Talia praesent e s quondam felicia Pelei Carmine a p u d D i v o s cecinerunt omina
Parcæ, Præsentes namque amite—immo sine hac emendatione egregie omnia cohæ
rent. vid. not. -

386. Pro sæpius, quod est in editt. vulgatt. in libr. MSS., legitur Nereus vel
Hereus, quod a quibusdam mutatum est in Heroum.—Meleager volebat verius,
389. Pro dum, quod est in vulgatt. editt., rescripsi cum, et sic est, ut testatur
editor. Cantabrig., in edit. R. et L. MSS. et margine Heinsii l. vid. not.—sexcen
ties autem voces dum et cum permutatæ sunt alibrariis ; vid. Burman. ad Phædr.
Fab. I. 10. 13. et Drackenb. ad Liv. I. 40. p. 167.
390. In duobus MSS. Statii percurrere ; in Maffei libro procumbere, male!
vitiose quoque in quibusdam pro currus legitur Cretum.
394. Lacti spumantibus profert ex libris veteribus, quos se trivisse ait, et de
fendit Vossius. Lacti, addit, pro lacte more anliquo, ** Notum enim veteres
dixisse non tantum lac et lacte sed et lactis in casu recto.” Vossio suo adhæret
Vulpius. Acciperent Lætonigenam vel Letoidem acciperent læti vel Letoum acci
perent.—læti pro Latoum tentat Heins. in not. ad Catull. eundem cf. in Advers. I.
c. 17. nimis docte ! Acciperent t æ d i s Divum fumantibus a c re s, ut Bacchi cultui
consentaneum sit, mavult Lenz. in not. ad h. c. p. 189. ; acres ut alacres accipit de
furibundo Bacchi comitatu.—neque hæc emendatio mihi videtur necessaria.

*385. Praesentes. Parcæ, quæ coram
in his nuptiis futura fata cecinisse fin
guntur, ansam præbent poëtæ excur
rendi in aureæ ætatis descriptionem ;
cohæret autem oratio sic : ** Parcæ hæc
coram in his nuptiis quondam profatæ
sunt ; namque tunc temporis præsentes
adhuc cælicolae” cet.
simi, cultui Jovis consecrati, in quibus
Jupiter ipse cum Saturno lucta certa-,
vit.. Primum fortasse annui fuerunt.
apud Cretenses, horum ludorum auc
tores ; deinde ab Hercule in Elidem
translati tertio quoque anno celebrari.
coeperunt, donec quinquennales fierent.
vid. Voss. - -

386. Cœtu antique pro cœtui, ut
centies apud Virgil.
388. Junge : ** sæpe pater Divfim
annua sacra, cum (illa) festis diebus
venissent, revisens in templo fulgente
(splendido)conspexit” cet.—per annua
sacra autem intelliguntur ludi antiquis
391. Sæp. vag. Lib. Parnas. vertic. :
ergo et Baccho sacer fuit Parnassus. ,
392. Egit, furore perculit, impulit:
ut notum. videsis , Heins. ad Ovid.
Art. Am. I. 496. et ad Valer. Flacc.
III. 392.
396. Tritonis hera, Minerva, quæ ad
 CARMEN LXIV. 197

Armatas hominum est præsens hortata catervas.

Sed postquam tellus scelere est imbuta nefando,
Justitiamque omnes cupida de mente fugarunt:
Perfudere manus fraterno sanguine fratres: 400

Destitit exstinctos gnatus lugere parentes:

Optavit genitor primævi funera gnati,
Liber ut innuptæ potiretur flore novercæ :
Ignaro mater substernens se impia gnato,
Impia non verita est divos scelerare penates: 405

Omnia fanda, nefanda, malo permixta furore

Justificam nobis mentem avertere Deorum.
Quare nec tales dignantur visere coetus,
Nec se contingi patiuntur lumine claro.
402. Captavit pro optavit, ut gravius, præfert Mitscherl.
404. Se obstermens minus bene Barth. ad Stat. Theb. II. 663.
405. Divos scelerare parentes, ut intelligantur arare$o, $so), dii paterni, proponit
ex suo libro et defendit Scaliger. Sed ego revocavi penates, quod est in omnibus
editt. antiquioribus. vid. not.—penates et parentes sæpe confusi sunt: vid. Bur
ad Valer. Flacc. VII. 50.
406. Permissa male in quibusdam.

lacum Tritonis virginali primum habitu
apparuisse dicitur. de Tritone lacu vid.
quibus testimonium denunciat Wesse
ling. ad Diodor. Sic. III. 53. n. 61.
Tom. I. 221.—Rhamnusia virgo, Ne
mesis sive Adrastea, a cultu in pago
Rhamnunle sic dicta. vid. inprimis
Spanhem. ad Callimach. H. in Dian. v.
232.—de Nemesis mytho eleganter et
docle disputat Herderus in zerstreute
Blätter Collect. II. n. 4.
398. Imbuta, polluta. *
399. Justitiamque omnes: omnes fere,
qui Saturni ævum descripserunt, men
tionem injiciunt Astreæ, ut Hesiod. et
alii.—cupid. de ment. pravis cupidiuibus
indulgente.—compara omnino cum his
et sequentibus Ovid. Met. I. 145—50.
403. Lib. ut innupt. cet. : ut sine im
pedimento florentem ætate puellam in
matrimonium ducere posset. noverca
eleganter et invidiose pro puella, quæ
noverca futura est. invisi autem sunt
privigni novercis, et eorum causa sæpe
nuptias repudiant.
404. Se substernens, quam graphice
de lasciva muliere, quæ mari se oblru
dit et libidinis fructum extorquet.—ig
naro, inscio, se rem cum matre habere.
405. Divos scelerare penates: sanctos
Lares, sancta domus jura contaminare
et polluere. cf. infra Carm. LXVIII.
23.
Sed pater illius mati violasse cubile
Dicitur, et miseram conscelerasse do
mm.
408. Tales, tam impios et nefandos.
409. Nec se conting. patiunt. lumin.
clar., nec amplius coram apparent, et
claris oculis se adspici patiuntur.—com
tingere aliquem oculis dictum est, ut
contrectare oculis apud Tacit. Annal.
IlI. 12. ubi vid. Ernesti p. 235.—forte
etiam legi possit Nec se contingi pa
tiuntur lumine claros.

… //.
Λ, ^
-

•
C. VALERII CATULLI
CARMINA.

PARS ALTERA,

QUÆ ELEGIACA CONTINET.

 P R AE F A T I O.

— • —

Qua Mvis in more positum est, ut, qui in altera libri cu

jusdam, quem ediderunt, Parte præfantur, animum inpri
mis ad ea, quae Pars prior experta est judicia, advertant,
et, quæ iniquiora visa sunt, refellere atque diluere stude
ant; causas tamen, cur equidem ab hoc more recederem,
habui idoneas. Nam quod recte ab æquo judice mone
tur et reprehenditur, id a quolibet, qui non sui amore ob
cæcatus est, grato animo agnoscitur, et tacite in usum
convertitur; quod vero a censore supercilioso, nil nisi vi
tia rimante, ficta subinde crepante, et de iis, quæ a sensu
cujuslibet pendent, magna cum fiducia pronunciante stu
diose et præter modum carpitur et sugillatur, id, cum ne
mo sine prævaricationis suspicione in causa sua judex se
deat, rectius eorum, qui ipsi in his rebus vident, relinqui
tur arbitrio. Nihil igitur habeo, quod in limine alterius
Partis, quæ Carmina Catulli Elegiaca continet, moneam,
nisi ut aperiam, quorum diligentiæ accepti referendi sunt
subjecti Indices. Priorem quidem in Contextum confecit
JoANNEs FRIDERIcUs STRA UB E, Gothanus, at posteri
ores Nominum, Rerum et in Notas HENRIcUs FRANciscus
FRIDER1cUs LAURENT11, Cahlensis; qui duo Juvenes cum
laude, quæ in optimæ notæ discipulos cadit, maxima, et
cum spe, quam de studiis excitarunt, lætissima, ante an
num e disciplina nostra egressi, nunc altioris doctrinæ
studiis severam operam navant in Academia Jenensi, ibi
que in via, qua ad veram gloriam itur, strenue pergunt.
Scribebam Gothæ Calendis Martiis M dccxcii.

F. G. DOERING.
 C. VALE R II CATULLI.
w _ •

CARMEN LXV.
AD HORTALUM.

IETSI me assiduo confectum cura dolore

Sevocat a doctis, Hortale, virginibus:
Nec potis est dulces Musarum expromere foetus
Mens animi: tantis fluctuat ipsa malis:
Namque mei nuper Lethæo gurgite fratris 5
VARIETAS LECTIONIS.

1. Defectum in quibusdam, teste Vossio ; sed quis de multo graviori et aptiori

nostra lectione dubitet?
2. Ortale sine adspiratione in multis.
3. Exponere Vossius in not. De solemni utriusque apud librarios confusione
vid. Nic. Heins. ad Ovid. Fast. III. 725. et Burmann. ad Quinctil. Decl. II. 4.—
sensus vel fletus in aliis, quod posterius retinendum censet Vossius: dulces fletus
enim Catullum vocare putat elegos, præcipue elegiam sequentem, quæ sit quasi
fletus comæ Berenices, quam loquentem inducit poëta.
4. Icta malis eleganter conjicit Heinsius in notis ad Cat.—passim enim ad sum
mam vim exprimendam mens icta dolore, metu, malis, dicitur; vid. nos ad Carm.
LXIII. 79. in not.
5. Lethæi gurgite in librr. MSS. Statii.
Rogatu Hortali, provinciam susce Vernaculæ nnmeris hoc carmen ad
perat Catullus vertendi e Callimacho strinxit Cl. Rode in carminibus e latina
de coma Berenices carminis ; sed gravi lingua versis p. 77.
dolore, ob mortem dulcissimi fratris 1. Etsi me assiduo cet. Graviter
suscepto, quo minus tum vacare posset et oratorum more orationis exordium
huic labori, impeditus fuit. Exsolvit poëta usque ad v. 15. producit; quem
tamen, post aliquod temporis interval quidem orationis colorem imitatus est
lam, hanc datam fidem Hortalo, misso auctor Ciris:
que, quod subjectum est, e Callimacho
de coma Berenices verso carmine, tam 1. Etsi me vario jactatum laudis
amore, cet.
causam tarditatis, quam memorem pro
missorum animum mollissimis versi 9. Non tamen absistam cæptum de
temere munus.
bus declarat. Per Hortalum inlelligit
Vossius Q. Hortensii oratoris nepotem, cura luctus, sollicitudo.
quod nullo modo permittit temporum 2. Sevocat a d. virg., animum meum
ratio: Imo ipse avus Q. Hortensius ita turbat, ut Musis operari nequeat.
orator intelligendus est, quem æque * 4. Mens animi, antiqua loquendi ra
ac filium et nepolem dictum fuisse tio, Lucretio et Plauto familiaris. Ho
Hortalum vel e Cicerone constat ; vid. merus sæpe Svp** iv Φgsori. cf. Schrader.
ad AtticuM II. 25. IV. 15. cf. Ernesti ad Musæum. c. 9. p. 192.
ad Sueton. Tiber. c. 47. p. 220. edit. 5. Namque mei cet. Junge: nam
nov. et in Clav. s. v. Hortalus. — que unda Leth. gurgite manans palli
202 C. VALERII CATULLI

Pallidulum manans alluit unda pedem ;

Troia Rhoeteo quem subter littore tellus
Ereptum nostris obterit ex oculis.
Alloquar ? audierone unquam tua facta loquentem ?
Nunquam ego te, vita frater amabilior, 10
Adspic iam c
postha ? At certe sem per ama bo,
Semper moesta tua carmina morte canam:
Qualia sub densis ramorum concinit umbris
Daulias, absumti fata gemens Ityli.
8. Obtegit in quibusdam vett., teste Vossio. obruit tentabat Statius ; sed vide
9. Hunc versum, tanquam spurium, nec in ullo libro MS. apparentem, dam
mot.
narunt Statius et Scaliger ; sed reducendum eum putavit Vossius: idemque in
editt. Venet. Gryph. Muret. et antiquis aliis legitur. Habet certe ille nihil ab
soni, nec facile ob orationis nexum desiderari potest.—Pro facta in quibusdam
fata, quæ sæpe confusa sunt ; vid. Drackenborcl, ad Liv. III. 40. p. 705.—verba
. Venemt.
edittTega
in 12. Gryp.h.omni
in MSS Mure t. indice Statio, quod defendit Theodorus Marcilius;
bus,
inde factum est legam, quod in multis, ut Ald. Venet. et aliis excusum reperitur:
vulg
sed14. atam lectionem cunam evincit v. sequens.
Assumpti in quibusdam antiquioribus ; male! nostram lectionem confirmat
locus Propertii III. 10. 10.; Increpet absumtum nec sua mater Ityn.
13. Nobilissimæ hujus comparati
dulum fratris mei pedem nuper alluit; omis fundus est apud Homerum in de
expende ornatum, pro vulgari nam scriptione summi moeroris Penelopes
frater meus ex vita nuper migravit ad Odyss. XIX. 518.—22. cf. Virgil.
inferos, mortuus est.— Manans unda Georg. IV. 511. sqq. et quæ ibi in
gurgite Lethaeo dicitur, ut apud Ovid. hanc rem collegerunt exempla Cerda
Rem. Amor. 618: et Guellius.—Daulias, Philomela, vel
De prope currenti flumine manat aqua. potius h. 1. Progne in lusciniam mu
tata, sic dicta ab urbe Daulia in agro
Sic Theocritus XXV. 9.
Phocensi, ubi (teste Thucydide II. 29.)
*Axx' ai μ£v £a. vâ ovroc iw 3x8asc sedem habuit rex Tereus. Fabula Terei
ápw®''exta o$yrog. vel ex Ovidio satis nota est. Mel. VI.
412-676. Sequi autem Noster vide
pallidus, solemne rerum infernaram tur eos, qui Prognen in lusciniam et
epitheton. Philomelam in hirundinem mutatam
- 7. Troia tellus pro Troia dictum, ut esse tradunt. Idem fecit Anacreon.
(supraCarm. XXXIX. 17.) terra Cel Od. XII. Virgil. Eclog. VI. 80. et
tiberia, ubi vid. not.—Rhæteo littore,
multi alii ; de quo hujus fabulæ dis
Troadis regionis promontorio, vel sensu vid. Heyne in notis ad Apollod.
Ajacis sepulcro satis noto.—Obterit III. 14. 8. p. 842. et laudatus ibi
gravius et exquisitius pro vulgari ob Meurs. de Regg. Athen. II. 4. 5.—
tegit; sic terra ingesta sepultus apud absumti, a patre devorati ; vid. Var.
Lucretium III. 916. dicitur obtritus Lect.—Ityli, sic vocalur quoque filius
pondere terræ. Terei ab Homero 1. 1. wa??' άλοφvpo
11. Amabo sc. te. De particula, p.£yn "irvAw φίλον: sed vulgo ille audit
quæ redundet, male accipit Vossius.—
Morte tua h. e. ob vel in tuam mortem. Itys.
 CARMEN LXV.

Sed tamen in tantis moeroribus, Hortale, mitto 15

Hæc expressa tibi carmina Battiadæ ;
Ne tua dicta vagis nequidquam credita ventis
EfHuxisse meo forte putes animo:
Ut missum sponsi furtivo munere malum
Procurrit casto virginis e gremio, 20
Quod miseræ oblitæ molli sub veste locatum,
Dum adventu matris prosilit,excutitur,
Atque illud prono præceps agitur decursu :
Huic manat tristi conscius ore rubor.
16. Excerpta Scaliger et alii.—experta ad librorum plurimorum fidem reduxit
Vossius, quod more suo probat et defendit Vulpius, adjecta explicatione wa$n-
vixöc. nempe quæ ipse sum expertus; quæ vertere de Callimacho tentavi; sed nostra
lectio accommodatissima videtur, quam tuentur omnes fere editt. antiquiores.
23. Atque illinc in libris quibusdam Vossii. vid. not.
16. Battiadæ, Callimaehi, vel a pa solet;"—en egregie adumbratam levi
tria Cyrene, cujus conditor fuisse tra oris oblivionis cum pudore conjunctæ
ditur Battus, vel ab ejus stirpis auctore imaginem ! malum: mala enim ab ama
Balto ita appellati; propius tamen ve toribus oblata grata imprimis fuerunt
ritati accedere videtur prior explica puellis munuscula ; vid. quæ in hanc
tio: cf. Burmannus ad Ovid. Amor. I. rem congessit Burmannus Sec. ad
15. 13. et Spanhem. ad Callimach. H. Propert. I. 3. 24. — missum furtivo
in Apoll. v. 65. munere pro vulgari ** clam muneri mis
17. Nequidquam, nulla eorum ratione sum.”—sponsi, sponsus pro amatore vel
habita; vel refer nequidquam ad putes, proco quolibet, ut passim. — miseræ,
hoc sensu, ** ne frustra et temere forte amanti, cf. ad Carm. XXXV. 14.—
putes.” — Credita ventis, dissipanda oblitæ molli s. veste loc., jam non cogi
ventis tradita. Si quis malit jungere tanti, illud sub veste sibi locatum esse.
nequidquam credita, sumendum est ne 23. Atque vulgo explicant pro sta
quidquam pro temere, ματai»;. tim ; de qua quidem hujus vocis signi
19. sqq. Finit carmen poëta compa fioatione non dubito ; vid. Dracken
ratione, qua ad excusandam rei cujus borch. ad Liv. XXVI. 39. §. 16. Tom.
dam caræ oblivionem nihil suavius, III. p. 1137; sed sic desidero copu
dulcius et ornatius cogitari potest. lam, quæ vix abesse potest in hoc loco.
Sed parum hujus comparationis suavi At si atque pro copula accipis, tum
tatem et elegantiam cepisse videntur plane otiosum esse videtur illud, adest
interpretes. Subjicit enim v. c. Mure enim in versu 21. quod, quo referri
tus interpretalionem hanc : ne putes debet agitur. Itaque e mea seutentia
tua dicta ita ex meo animo effluxisse, vel explicandum est atque illud pro
vt malum e gremio virginis solet: sic illud vero, vel locus corrigendus for
tola profecto friget comparatio. Imo tasse est sic :
Catullus exprimere voluit hoc : “ Obli
tus quidem sum paululum, quod tibi Atque, illud prono præceps dum agitur
decursu,
promiseram, sed ita oblitus sum, ut
virgo nonnunquam id, quod in maximis Sic egregie omnia sibi respondere vi
habet deliciis, oblivisci, et hujus obli dentur.
vionis causa, re subilo oculis ejus 24. Conscius ; index furtivi amoris,
subjecta, pudibundo rubore suffundi cujus puella sibi conscia est: exquisite!
204 C. VALERII CATULLI

' CARMEN I,XVI.

DE COMA BERENICES.

OMNIA qui magni dispexit lumina mundi,

Qui stellarum ortus comperit atque obitus:
Flammeus ut rapidi solis nitor obscuretur,
Ut cedant certis sidera temporibus,
1. Desperit vitiose in MSS. Statii.—descripsit male tentat Bentleius ; vid. not.
—mnænia mundi, quod dedit Vossius, jam explosum est a Bentleio.
2. Atque abitus ex auctoritate vett. librorum defendit Meleager, qui usum
loquendi, ex quo abire pro obire passim apud veteres dicatur, exemplis confirmat.
Sic supra Carm LXI. 84. abit dies. Parum certe ab hac lectione abludit, quam
Statius ex MSS. profert, atque habitus.

Cum carmen græcum Callimachi,
quod precibus Hortali adductus latinis
numeris exprimere studuit Catullus,
ad nos non pervenerit, facultatem inde
nobis et voluptatem, ex instituenda
cum carmine græco comparatione tam
constituendi hujus carminis integrita
tem, quam percipiendi omnem , ejus
elegantiam ereptam esse, valde dolen
dum est.— Loquens per totum hoc
carmen inducitur Coma Berenices,
quæ, qua causa Veneri dicata, deinde
inter deos relata, et a Comone primum
inter sidera animadversa sit, fusius
enarrat. ' Fuit autem Berenice, seu
Beronice Ptolemæi Philadelphi ex Ar
sinoë majore filia, a fratre Ptolemæo
• Evergeta ex solemni more Ægyptio
rum (de quo vid. Diodor. Sic. I. 23.
et ibi Wesseling. p. 30. 31.) in matri
monium ducta. Hæc, cum recens ad
huc ejus conjux ad suscipiendam con
tra Assyrios expeditionem profectus
esset, crinem suum, si sibi vir suus
sospes inde victorque rediret, Veneri
vovisse dicitur. Cujus voti cum, re
præclare a Ptolemæo gesta, damnata
esset, exsolvit se religione, et deton
sum crinem in templo Veneris Arsi
noés Zephyritidis appendit. Sed crinis
ille postero die non amplius ibi com
paruit. Quod cum regis reginæque
perturbaret animum, exstitit Conon,
qui regis gratiam inire cupiens, crinem
defim numine sublatum et in sidus
conversum esse doceret. cf. inprimis
Hyginus Poët. Astronom. II. 24.—
Hoc est, quod Callimacho tam ad
Ptolemæi, numinis instar propter sin
gulare bonarum artium studium a se
culli, celebrandam gloriam, quam ad
præclaram Cononis in rebus coelesti
bus collaudandam peritiam, materiem,
quam carmine persequeretur, suppe
ditavit exoptatissimäm. Lusit autem
poëta, ut poëta Alexandrinus, cui
persona, quam induit in hoc carinine
Comæ, mirum in modum arrisisse vi
detur. Vid. de genio seculi Ptolemæorum
Heyne Opusc. Tom. I. p. 177. —
Græcæ linguæ hoc carmen reddere
tentavit Salvinius Florentinus, quod in
tironum gratiam Catulli carminibus
subjiciendum curabimus; at idem nu
meris vernaculis incedere jussit Rode
l. l. p. 65.
1. Dispexit ; dispicere non est sim
pliciter videre, sed videndo animad
vertere, et reperire ; ut passim apud
Ciceronem.—Mundi, coeli. cf. ad Carm.
LXIV.: 206.
2. Comperit, compertos habet, ani
madvertendo novit.
3. Qui comperit, (ut) qua ex causa
sol deficiat. Sol rapidus, ob rapidum
ejus cursum. - -

insignis illius temporis astronomus, 4. Cedant, δύνxat, occidant, evanes- .

 CARMEN LXVI. –
Ut Triviam furtim sub Latmia saxa relegans, 5
Dulcis amor gyro devocet aërio:
Idem me ille Conon coelesti lumine vidit
E Bereniceo vertice cæsariem
Fulgentem clare: quam multis illa Deorum,
5. Sublimia et sub Lamia in libris vett. deprehendit Vossius, qui in posteriori
acquiescens juga OEtae montis intelligit, ad cujus radices urbs Lamia sita fue
rit; sic sæpe Vossium nostrum impedivit doctrinæ copia. Latmia tuentur omnes
libri vett.
6. Pro gyro monstrosam lectionem givcdero præ se ferunt MSS. Statii, unde
fecit Vossius clivo.
7. Cælesti munere Venet., divino beneficio inter stellas fulgenlem.--numine Gryph.
Muret. Stat. fortasse ut sit pro majestate.—Statius legendum suspicatur nomine vel
Cælesti lumine, ut ad Cononem referatur, divina quadam oculorum acie præditum.
Cælesti in lumine Vossius et Vulp. adjecta interpretatione in cælo tot sideribus
relucente.—Difficile sane est in nominibus, tam sæpe librariorum negligentia con
fusis, veram a falsa lectione internoscere. Sæpissime autem turbata et permista
sunt munus et numen ; vid. Drackenborch. ad Sil. Ital. VIII, 233. et quos ibi
laudat. numem et nomen, vid. N. Heins. ad Ovid. Heroid. XII. 78. et Trist. II.
40. 62. numem et lumen, vid. Burmann. ad Ovid. Heroid. XVIII. 155. Trist. II,
223. et Fast. II. 8. 67. interim commoda nobis visa est, quam dedimus, lectio
vulgata, vid. not.
9. Dearum Venet. Gryph. Muret.

cant; sic cedere simpliciter pro abire, XXXIV. 15.—furtim (wgvrra8i»;) ad

evanescere, est apud Ciceronem Cat. 19.
horæ quidem cedunt et dies et menses et
anni.
5. 6. Sensus est: “ Qui comperit,
quid sit, quod amor Lunam e cœlo de
vocet, eamque ad furtivi amoris fruc
tum in montem Latmum abire jubeat,”
pro vulgari cur luna in cælo deficiat.
Notissimus in fabulis est Lunæ amor
in Endymionem, formosum illum seu
pastorem seu venatorem, quem dor
mientem in Latmo, monte Cariæ, Luna
e coelo descendens furtim amplexa et
deosculata esse fingitur, quam inde, si
deficeret in coelo, delicias apud Endy
mionem facere dixisse videntur ; quod
certe ex hoc loco manifestum est.
Fabulam Endymionis variis modis post
Hesiodum tractatam fuisse, vel ex
Seholiast. ad Apollon. Rhod. IV. 57.
58. intelligi potest. Cononem autem
lunæ defectum non ex fabula, sed ex
causis physicis interpretatum esse,
sponte apparet. Trivia (T;io8o3) Luna,
ob cultum in triviis, quod fuit dea tgi
μοεφος. Luna in coelo, Diana in sylvis,
Hccate apud inferos. cf. supra ad Carm.
furta amoris.—relegans tanquam exsu
lem abire jubens.—gyro aërio, coelo.
7. Ille sc. tam clarus et excellens
matheseos et astronomiæ peritia ; de
qua hujus pronominis vi cf. supr. ad
Carm. LVIII. 2. 3. et Vulp. ad h. 1.—de
Cononis autem celebritate, cujus magna
cum laude aliquoties mentionem injicit
Archimedes, cf. Virg. Ecl. III. 40. et
ibi Heyne.—cælesti lumine junge cum
verbo fulgentem in v. 9. h. e. ** vidit
me coelesti stellarum fulgore clare re
splendescentem ;'° sic nihil difficultatis
inesse video; sed in lectione mirum in
modum variant editt (vid. Var. Lect.).
si quid mutandum sit, malim cælesti in
limite, vel limine; in scribendis enim
vocibus lumem et limen sæpissime
aberrarunt librarii. vid. Burmann. ad
Suet. Calig. 45. et quos laudat Drack
emborch ad Sil. Ital. I. 66. cf. infr. v.
59.—et sic magis expressus videtur
versus Callimachi, quem servavit nobis
Scholiastes Arati p. 21.
'H8i Kávov μ'ίέλεφεν ἐν ἐι τὸν Βερενίκης
Báa rpvxov, %v wtón wäzw i8nxs 8toi;.
206 C. VALERII CATULLI

Levia protendens brachia, pollicita est ; 10

Qua rex tempestate, novo auctus Hymenæo,

Vastatum fines iverat Assyrios,
Dulcia nocturnæ portans vestigia rixæ,
Quam de virgineis gesserat exuviis. ,
Estne novis nuptis odio Venus ? anne parentum 15

Frustrantur falsis gaudia lacrimulis,

Ubertim thalami quas intra limina fundunt ?
Non, ita me Divi, vera gemunt, juerint.
Id mea me multis docuit regina querelis,
Invisente novo proelia torva viro. 20

11. Novis auctus hymenæis Gryph. Muret.—pro auctus reponit mactus Anna
Fabri in notis ad h. 1. in Fragmm. Callimach.
15. Atque parentum in MSS. Statii. male !
17. Intra lumina in duobus MSS. Statii ; inter lumina in uno, ex solemni
vocum limen et lumem confusione ; cf. ad v. 7.
18. Juverint in vulgg. editt. contra metri rationes. Totum versum satis
audacter N. Heinsius in notis ad Catull. emendat sic, Non ita, ne Divi, ut vera
gemant, sierint, a sino, sivi. sii. Nos dedimus antiquam lectionem juerint ex editt,
Venet. Muret. Stat. Cantabr. cf. not.

10. Levia, pulchra, cf. ad Carm. hementiam, lepide jam, movet Coma
LXIV. 333. et si, tanti est, Casp. Berenices dubium, utrum lacrimæ, quas
Barth. Advers. p. 161. — protendens, novæ nuptæ, e domo parentum in thala
χείρac ávázXow. pollicita est, devovit; mum novi mariti discedentes, ubertim
demore velerum comas diis consecran fundere solent, ex animo profectæ, an
di, præter Stat. et Vulp. ad h. 1. cf. potius falsæ, et vi expressæ videri de
Junius de Coma p. 509. beant. Posterius probat exemplo Be
11. Qua tempestate cf. supr. ad Car renices, quæ novi mariti in bellum
men LXIV. 73.—nov. auct. Hymen.,, proficiscentis discidio tanlo percussa
novis nuptiis, nova conjuge auctus ;— fuit dolore, ut palam esset, quanto Ve
augeri aliqua re, est aliquid accipere, neris teneretur desiderio.
quod conditionem nostram ampliorem 16. Frustrantur gaudia parentum
et feliciorem reddit.—Hiatum, quohic jfalsis lacrimulis: parentes, qui gaudent,
versus laborat, consulto fortasse poëta cum piam filiam tam invito animo a se
.vitare noluit; de producta ultima in discedere vident, falluntur falsis ejus
voce auctus cf. supraad Carm. LXII. 4. lacrimulis. Scaliger comparal Frag
13. Dulcia vestigia, inlellige livorem ment. Callimachi, quod vide in Frag
ex morsiunculis amatoriis. Claud. in ment. a Bentleio collectis CXVIII.
Fescenm. v. 126. edit. Ernest. p. 486.
18. Vera gemant, vere et ex animo.
Tum victor madido prosilias toro, juërint antique projuverint. sio Ennius
Nocturni referens vulnera prælii. apud Cic. de Senect. ab initio:
14. De virgin. exuv., de virginitatis
spolio, de eripienda et spolianda virgi 0 Tite, si quid ego adjü ero curamve
levasso.
nitate.
15. Ad declarandam amoris, quo 20. Invisente prælia : invisere prælia
novæ nuplæ maritos amplectuntur, ve est proficisci in bellum.
 C A RMEN LXVI.

At tu non orbum luxti deserta cubile,

Et fratris cari flebile discidium.
Quum penitus moestas exedit cura medullas:
Ut tibi nunc toto pectore sollicitæ
Sensibus ereptis mens excidit! Atqui ego certe 25
21. Et tu non orbum Venet.—Et tu vero orbum protulit Vossius, quem secuti
sunt editor Cantabrig. Vulp. edit. Gotling. et alii. Sed ne sic quidem procedit
oratio; ut taceam, substitutam particulam vero nimis dissimilem esse antiquæ
lectioni nom. vid. not.
22. Sed fratris, peperit hanc lectionem vitiosa lectio versus majoris ; recte
igitur jam Vossius restituit et. sæpius quoque voculæ sed et et commutatæ sunt
scribarum negligentia; vid. Drackenborch. ad Liv. XXI. 26. 6. Tom. III. p. 402.
—dissidium mcale in nonnullis editt.; in dissidio enim est dissensio, in discidio autem
sejunctio. Fuse et accurale de horum verborum discrimine et permutatione dis
putavit J. F. Gronovius ad Liv. XXV. 18. et posl eum Brouckhusius ad Propert.
II. 19. 16. et ad Tibull. I. 5. 4.
23. Quam egregie emendavit Bentleius in not. ad h. 1. Confusæ sunt hæ par
ticulæ et in aliis scriptoribus. cf. Drackenborch. ad Liv. XXVII. 28.5. Tom. IV.
p. 90. -

24. Tunc in aliis ex solemni confusioue particularum tunc et nunc ; vid.

Drackenborch. ad Liv. III. 6. 1. Tom. I. p. 654. cf. not. ad vers. 21.
25. Sensibus e rectis fecit Vossius ex lectione antiqua sensibus erectis,—atque
ego Venett,—ast ego Gryph. Muret.—at te ego Voss.—nostram lectionem proposuit
Stat. quem secutus est editor Cant. Grævius.—turbavit certe particulas atqui et
atque sexcenties scribarum negligentia ; vid. Drackenborch. ad Liv. III. 52. 8.
Tom. I. p. 760. sed recte monet Cort. ad Sallust. Jugurth. IV. 8. atque interdum
poni pro atqui, et occupationi inserviens idem notare quod et tamem, quod hic
quoque locum habere potest.

21. Vitiosum hunc locum esse, e
quo, ut nunc legitur, nec sensum com
modum elicias, nec nexum facile in eo
cum antecedentibus et sequentibus de
prehendas, sponte apparet ; quem qui
dem levissima immutatione emendari
posse puto sic, si ut pro at et nunc
pro nom rescripseris:
Ut tu, nunc orbum lusti deserta cubile.
** O quam luxisti tunc, (inquit Coma,)
cum viro novo in bellum profecto deser
tajaceres in lecto viduo!” Sic bene sibi
respondent omnia. Ut est particula
admirantis, et nunc ut tunc sæpissime
de re gesta dici solet. vid. Burmann.
ad Ovid. Heroid. XVIII. 95. Egregie
autem hanc emendationem confirmat
v. 24., ubi ut et nunc eodem modo di
citur ; cui eo magis locus relinquendus
videtur, quod particulæ ut et at, nunc
et non, in vett. scriptis sæpissime con
fusæ sunt librariorum negligentia; de
ut et at vid. N. Heins. ad Ovid. He
roid.XII. 1. de munc et non Drackem
borch ad Liv. IX. 7. 5. Tom. II. p. 856.
22. Et fratris: cf. Argum.
23. Quum ; lege potius, si vis ora
tioni consulere, cum Bentleio Quam.
—eredit cura med.: cf. supr. Carm.
XXXV. 15.
Ignis interiorem edunt medullam.
ubi cf. not. Sic. Horat. curas edaces,
Hesiodus yvioßögov, p.£A£%vag dixit.
25, 26. Mens excidit : Apollonius
Rhod. III. 961 : 'Ew 8' &p4 oi xpaxtm
arrnSí»v Tríarsy.—Atqui ego certe—mag
nanimam ; si sic legimus, supplendum
esl te : vid. Var. Lect.—** certe tamen
ego (inquit Coma,) ad novam Berenices
ob mariti discessum animi mollitiem
 208 C. VA L1ER II CATULLI

Cognoram a parva virgine magnanimam.

Anne bonum oblita es facinus, quo regium adepta es
Conjugium, quod non fortior ausit alis ?
Sed tum moesta virum mittens, quæ verba locuta es!
Juppiter, ut tristi lumina sæpe manu! 30
Quis te mutavit tantus Deus ? an quod amantes
Non longe a caro corpore abesse volunt?
Atque ibi me cunctis pro dulci conjuge Divis
Non sine taurino sanguine pollicita es,

27. Quod regium Venet. Gryph.—quam regium in MSS. Statii, unde Gabriel
faernus fecit quum ; sed melior lectio est nostra, quæ extat in editionibus Mu
reti, Vossii, Cantabr. Grævii, Vulp.
28. Quod mcn fortior auxit avis Venet. Gryph.—quo non fortius ausit alis Ma
retus, commodissime sane, nisi ingrata repetitio τούquooffenderet.—quod non fortior
haud sit alis in omnibus MSS. Statii, et sic legit quoque Scaliger. sed recte pro
aut sit repositum est ausit, quod nunc in plurimis editt. apparet. At Nic. Heinsius
in motis ad Catull., vires, ingenii periclitans legi jubet vel quo non fo s t i o r (pro
faustior) audit avis: vel quo non fortior hausit Halym ; neutrum, puto, lectorum
plausum feret.
29. Sed cum Voss.—sed tu in quibusdam.
30. Tersti in nonnullis.
33. Atque ibi pro cunctis Venet. Gryph.—At quæ ibi, præ cunctis Muretas, qui
sine causa aliquot versus, quos excidisse putat, desiderat.—At quæ ibi pro cunctis
Statius, qui explicat pro cunctis de iis, qui regem comitabantur, vel pro palam
omnibus, ante omnes ; cui lectioni et priori explicationi calculum adjecit Vossius.
At quæ ibi, proh, cunctis Scaliger, adstipulante Vulpio. Nos secuti sumus edito
rem Cantabrig. qui versum, ut egregie restitutus est a Bentleio in notis ad h. l.,
in textum recepit.

respondens, magnum et fortem animum pulsus fuisse videtur ; intelligendum

a prima ætate in te animadverteram.”
Rem illuslrat locus Hygini Poët.
Astronom. II. 24. Hanc Berenicem
nonnulli cum Callimacho dixerunt equos
alere, et ad Olympia mittere consuetam
fuisse. Alii dicunt hoc amplius, Ptole
maeum, Berenices patrem, multitudine
hostium perterritum, fuga salutem pe
tiisse, filiam autem sæpe cousuetam in
siliise in equum, et reliquam exercitus
copiam constituisse et complures hostium
interfecisse, reliquos in fugam conjecisse,
pro quo etium Callimachus eam mag
n a mi m a m diuit. cet.
27. Bonum facinus : innuitur factum
quoddam egregium, quo frater, ut so
rorem in malrimonium duceret, im
fortasse est illud ipsum, quod memorat
Hyginus 1. l.
28. Quod non fortior ausit alis, “quale
nemo alius e fortioribus suscipere au
deat.” alis antique pro alius: sic sæpius
alid pro aliud dixit Lucretius.
29. Mittens virum: cf. Tibull. I. 3. 9.
30. Jupiter ut (Himmel wie) cf. ad
Carm. IV. 7.
31. Tantus Deus, tam potens: intel
lige Amorem. Laudant in hanc rem
Virgil. Æneid. I. 718,
—Interdum gremio fovet ; inscia Dido,
Insidat qua n t u s deus—
33. Me, comam : vid. V. L.
 CARMEN LXVI, 209
</

Si reditum tetulisset is haud in tempore longo, et

Captam Asiam Ægypti finibus adjiceret? 36
Queis ego pro factis coelesti reddita coetu,
Pristina vota novo munere dissoluo.
Invita, o regina, tuo de vertice cessi,
Invita : adjuro teque tuumque caput: 40
Digna ferat, quod si quis inaniter adjurarit.
Sed qui se ferro postulet esse parem?
Ille quoque eversus mons est, quem maximum in oris
35. 36. Hi quoque duo versus varia et satis incomta forma in veteribus libris
apparent : Si reditum tetulisset, is aut in tempore longo Captam Asiam Ægypti fini
bus addiderit Venet.—Si reditum tetulisset is, haud—adjiceret Gryph. Stat.—Si
reditum tetulisset, is haud in tempore longo Captum Asiam Ægypti finibus addiderat,
ex veterum librorum scriptura restituit Vossius, quam lectionem MSS. et editt.
Colinæi et Aldi auctoritate confirmari testatur editor Cantabr.—Vossio, ut solet,
adhæret Vulpius. Verissima nobis visa est lectio Mureti, quam, interpunctione
tantum mutata, dedimus.
43. Maxima in quibusdam, male.

35. 36. Si redit. tetnul. cet. Sensus
est : “ si brevi tempore victor ex Asia
rediisset conjux ;" sic satis expeditus
mihi videtur hic locus. vid. Var. Lect.
Σὴντε wágny άμοσa, σόν τε £ioy.
adjuro caput, h. e. per caput, per te;
vid. de hoc loquendi genere Dracken
borch. ad Sil. Ital. VIII. 105. _*

—reditum ferre pro redire jam supra
Carm. LXIII. 47.—in redundat, ut
sæpe.—Captam Asiam intellige Syriam,
Asiæ partem.—adjiceret pro adjecisset ;
sic enim plusquam perfectum et imper
fectum nonnunquam jungi solent. vid.
Cort. ad Sallust. Jugurth. LIX. 3.
37, 38. Queis ego cet. Verba hujus
distichi ita mihi inter se jungenda et
explicanda videntur: “ pro quibus om
nibus deorum benevolentia impetratis
exsolvo nunc vota olim nuncupata (no
vo munere) novo beneficio inter colites
relata.” reddita, tradita ; reddere sæpe
est, simpliciter dare, concedere: sic infr.
Carm. LXXVI. 26;
O dii, reddite mi hoc pro pietate mea.
cætu casus tertius apüd poëtas, ut in
vulgus notum. sic supr. Carm. LXIV.
386.
41. Junge: quod (sc. caput) si quis
cet. h. e. ** si quis per te commiserit
perjurium, dignam hoc scelere luat poe
nam.”
43—46. Nihil, nedum comam mol
lem el teneram, tam firmum et validum
esse, ut ferro resistere possit, probat
exemplo montis Athonis, qui, licet al
tissimus , vastissimusque fuerit, tamen
a Xerxe, in Graios tendente, ferro
transfossus transnavigatusque sit.—
Montem Athonem (nunc Monte Santo)
in oris Macedoniæ maximum, a planitie
in mare LXXV. mill. passuum excur
rentem, post alios descripsit Solin. Po
lyhist. c. 17. cf. Plin. Hist. Nat. IV. 10.
ubi plura veterum loca tam de monte,
quam de re, quæ Xerxi tribuitur, ex
ponentia excitavit Harduinus. Inter
fabulas rem refert Juvenalis Sat. X.
173. -

40. Adjuro teque tuumque caput. —creditur olim

Bentleius in Fr. Callimachi ed. Ernesti.
Velificatus Athos, et quidquid Græcia
p. 582. ex Etymol. Magno profert ver mendar
ba Callimachi sic : Audet in historia
2 E
210 C. VALERII C AT UI, LI

Progenies Thiæ clara supervehitur : 44

Cum Medi peperere novum mare, cumquejuventus
Per medium classi barbara navit Athon.
Quid facient crines, cum ferro talia cedant ?
Juppiter, ut Chalybón omne genus pereat:
Et qui principio sub terra quærere venas
Institit, ac ferri fingere duritiem ! 50
Abjunctæ paulo ante comæ mea fata sorores
44. Phthiae Venet. Gryph. Muret. Phitiae in MSS. Statii. Clytiæ, et deiude,
aucto, ut ait, judicio, Thiæ legendum esse censet Vossius, qui longis ambagibus
Medos inde oriundos esse docere studet.
45. Irrupere Gryph. Muretus.—pepulere ingeniose conjecit Stalius, qui in om
nibus MSS. invenerat propere. sic supra Carin. LXIV. 58. Theseus vada pellere
remis dicitur.—properare Scaliger,utinfinitivus pro tempore definito sit.—pro irru
pere Nic. Heinsius in notis ad Catull. mavult rupere, quod ipsum in Codice optimo
Commelini exaratum esse testatur Burmannus ad Valer. Flacc. I. 3. rumpere mare
est mare secare.—nostram lectionem, primum a Vossio propositam, jam receperunt
ditor Cantabr. et Vulpius.
48. Ex antiqua lectione celicum fecit Scaliger sicelicum, ex cujus mente sicelices
vel sicilices cultra tonsoria notant. Sed Vossius inde sculpsit celtum, cui celtis
est sculptorum et lapicidarum inslrumentum, idem fere, quod cælum ; lege, quam
docte uterque pro re sua pugnet! In nonnullis expressum est Jupiter ut telorum,
quidni cultrorum ? Nos acquiescimus in lectione Jupiter ut XaAÜß»y, quam ex
Fragmm. Callimachi (vid. not.) jam revocavit Angelus Politianus; et sic est in
editionibus Mureti, Græv. Vulp.
50. Alii legunt frangere.
51. Abruptæ Scaliger.
44. Progenies Thiæ clara est Sol, 51—54. Sensus est: ** Flebant et do
Thiæ et Hyperionis filius, ut recte do lebant, a quibus paulo ante disjuncta
ouit Benlleius in not. ad h. I. sum, relictæ in capite Berenices comæ
45. Peperere, aperuerunt, fretum fe sortem meam, cum Zephyrus, qui me
cerunt, excisso momte. auferret, ex aëre apparuit.”—Jam vi
48. Verba Callimachi, quæ Noster deamus de singulis : Relictæ in capite
expressit, citantur ad Apollon. Rh. II. Berenices comæ (nam ex vertice tan
375. in Scholiis sic : tum comas sibi absciderat Berenice)
dicuntur sorores, ex eadem quasi stirpe
xaAÜß»v &ς άπόλοιτο yévog enatæ; abjunctæ, quia arcto ante et
ruâ$sv ävrixxovra, xaxòv φυτά, δέ μιν sororio vinculo inter se conjunctæ fue
£φηway. rant; agnosce dictionem poëtæ Alex
Fuerunt autem Chalybes fortissimi andrini, personæ, quæ loquens inducta
est, accommodatam.—Chloridos ales
Scythiæ populi, ferro præcipue cuden
do insignes. cf. Schol. ad Apoll. Rhod. equus: haud dubie intelligendus est Ze
I. 1323. et Muret. ad h. 1.—Chalybon phyrus, Chloridos vel Floræ amasius;
forma græca, ut hiatus evitetur. Jup vid. Ovid. Fast.V. 195. sqq.—ales,venti
enim a poëtis finguntur alati ; de ipso
piter, ut, utinam ; antiqua optantium et
devoventium formula. cf. Vulp. Zephyro Claudianus de Rapt. Proserp.
II. 88.
50. Institit, studuit, tentavit. Sic
passim hoc verbuminservit periphrasi; — ille novo madidantes nectare pen
mas
exempla collegit Drackenborch ad Liv.
XXX. 12. Tom. IV. p. 428. Concutit.—
 CARMIEN LXVI. 211

Lugebant, cum se Memnonis Æthiopis

Unigena impellens mutantibus aëra pennis
Obtulit Arsinoes Chloridos ales equus.
Isque per ætherias me tollens advolat auras, 55
Et Veneris casto conlocat in gremio.
Ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat,
53. Unigena impellente natantibus Muretus.—nictantibus conjecit Bentleius.—
aëre male tentat Statius.
54. Arsinoës Locridos legi jubet Bentleius, quod nemo veterum memoriæ pro
diderit, Arsinoëm seu Venerem Chloridos cognomine usam esse ; at Locridem
Venerem seu Arsinoëm eodem modo a poëta dici potuisse Vir doctus autumat,
quo illa versu 57 Zephyritis dicta est; nam, pergit ille, ut Zephyritis a Zephyrio
Africæ promontorio, ita et Locris dicetur a gente Locrorum, qui regionem eam tene
bant. Testatur certe Achilles Statius, in duobus MSS. pro Chloridos exaratum
fuisse Locridicos, et in uno Locritos.—ules eques mavult Statius.
55. Hisque Venet. Gryph.—umbras Statius, Sealiger, Vossius, Vulpius ; ideo,
quod noctu Coma e Veneris æde sublata sit. Equidem præferendam putavi vul
gatam lectionem auras, quam secuti sunt Aldus, Parthen. Muretus : auræ euim
aetheriæ ubivis apud poëtas occurrunt, non umbræ. Sic pro aura male substi
taerunt umbra apud Horat. Od. I. 22. 18. ubi vid. Bentleius.

fusius de alatis tentis nos egimus in
Commentatione : de alatis imaginibus
apud veteres, p. 23. Gothae 1786.—
equus: nam venti, ad eorum velocitatem
adumbrandam, vel cum equis eompa
rantur, vel equitantes inducuntur. Sic
Thraces equi venti dicuntur Valerio
Flacco I. 611. et notns est z£4vgo; ir
arejora; ex Euripid. Phoeniss. 220. et
Eurus per Siculas undas equitans ex
Horat. Od. IV. 4. 44. Nec dixerim,
quam reete ventos equitantes de curru
invectis interpretetur Heyne ad Virgil.
AEn.lI.418.,lieetalias bigisinvectiapud
poëtas et sculptores venti appareant.
—Arsinoë autem, Plolemæi Philadel
phi soror et conjux, et Berenices nos
træ mater adoptiva, non Veneris solum
sed Chloridos quoque nomine ab Ae
gyptiis culta fuisse videtur, quod, nisi
aliunde colligi posset, ex hoc certe
loco intelligitur. vid. ad v. 57.—Ze
phyrus dicitur unigena, h. e. frater
(avyysy}ς, άμάσσrogoc, conf. supra ad
Carm. LXIV. 301.) Memnonis Æthio
pis, cujus mater æque ac ventorum
(Hesiod. Theog. v. 378.) Aurora fnisse
traditur. — impellens aëra nutamtibus
pennis, dimovens et secans aëra pennis
subinde se moventibus.—Fuerunt ta
men præter Catulli interpretes multi,
qui Chloridos alitem equum de Pegaso
interpretarentur ; sic Rittershusius ad
Opp. Cyneg. I. 233. Potterus ad Ly
cophr. v. 17. Rubenius de Re Vest. p.
206. et alii ; at de nostra explicatione
cf. Voss. Vulp. ad h. 1. Spanhemius de
Usu et Praest. Numism. Diss. V. p.
274. et Wernsdorfad Poët. minor.Tom.
I. p. 271.
55. Advolat, nimirum ad Venerem ;
nisi forte legendum sit evolat.
56. In gremio Veneris, nempe ut
tactu Veneris immortales fierent. Tao
tu enim Veneris, ut narrant poëtæ,
omnia fiunt iwa®gάιτa vel immorta
lia. Illustris in hanc rem est locus
Theocriti XVII. 37. qui de hac ipsa
Berenice, de cujus coma hic sermo est,
agit. cf. inprimis Idyll. XV. 108.
57. Zephyritis, Arsinoë, quæ pro
Chloride ab Ægyptiis culta, et inde,
quod ilha uxor esset Zephyri, 2ephy
ritis appellata videtur. Venus enim,
eujus nomine eandem Arsinoën cultam
fuisse constat, aperte a Zephyritide
distimguitur a Stephano de Urbibus sub
voce Z*%guow: ia-ri xai äxga rj; Ai
yύπτον, άφ' fic h 'A®po8$rm xal 'Agarwów
Z*®vgitis, &; Kaxxipaaxo;. Puto autem.
212 C. VALERII CATULLI

Grata Canopæis in loca litoribus.

Scilicet in vario ne solum limite coeli
Ex Ariadneis aurea temporibus 60
Fixa corona foret; sed nos quoque fulgeremus
Devotæ flavi verticis exuviæ.
Uvidulam a fletu, cedentem ad templa Deûm, me
58. Grata Canopæis incola in plerisque vett.—gmata in nonnullis. Vitium subo
doratus est Vossius, qui pro incola reposuit in loca. Pro Canopæis Statins in MSS.
invenerat Canopicis, unde legendum suspicalur Canopitis seu Canopiticis.—Cano
piis scribit Vulp.
59. Corruptissime principium hujus versiculi legitur in MSS. Stalii et aliis,
unde varia ejusdem pro cujuslibet ingenio forma efficta est: Dii bene fecerunt
Theodorus Marcilius ; Ludit ubi, vario Scaliger; Sidere ubi vario Voss. cum fido
Achate Vulpio. Nos revocavimus vulgatam, quæ extat in editt. Ald. Venet.
Gryph. Muret. Iidem pro lumine, quod dedit Vossius, reposuinuus lectionem
omnium editt. antiquiorum limite. cf. not. ad v. 57.
60. Aut Ariadneis Scaliger. male!
63. Vividulo a flatu Scaliger. Uvidulum a fluctu operose defendit Vossius;
innui autem a poëta putat vulgarem hominum opinionem, ex qua animæ defunc
torum, antequam ad campos Elysios aut sedes superas penetrarent, Oceanum
transire creditæ sunt, et hinc uvidulum fluctu sidus esse maris vel aëris marini
humore roscidum atque imbutum. Vossium sequitur, et reconditam ejus, qua
hanc lectionem confirmarit, eruditionem magnifice collaudat Vulpius. Uvidulum
ac fletus edentem conjecit Nic. Heinsius in notis ad Catull. Diome pro deùm me
Parth.

deam non ab Ægypti promontorio Ze 59. In vario limite cæli, in cœli re

phyrio, ubi templum illa habuisse di
citur, sed ab ipso deo, vel marito, qui
promontorio momen dedit, Zephyriti
dem vocatam esse. Cf. de Arsinoë et
diversis ejus nominibus Callimachi
Epigr. V. Ubi interpretes Arsinoën
Chloridos quoque nomine usam esse
observant.—Cæterum in Cypridem Ar
sinoëm ävaxotpayiovzav iTri Z* pvpn?o; äx
+7; extat epigramma Posidippi in Ana
lectis Vett. Poëtt. Graec. Brunckii
XXI. Tom. II. p. 51.—famulum Ze
phyrum, quem famuli partes apud
Chloridem agere, non est, quod mireris.
58. Gruta Canop. in loca lit., in gra
tam et jucundam regionem ad littora
Canopæa. Est descriptio Ægypti, a
Canopo, urbe ejus celeberrima, ad os
tium Nili, quod ipsum dictum est Ca
mopicum vel ut h. 1. Canopæum, sita;
veterum loca de lac urbe et Nili ostio
exponentia vid. apud Cellar. Not. Orb.
Anl. IV. 1. p.15. et 21.—grata, quia ibi
fuitpatria et sedes,ubi regnavitArsinoë.
Canopais littoribus est casus sextus.
gione variis sideribus distincta ; limes
cæli est certa quædam cœli regio ;
Achilles Stat. laudat in hanc rem Gell.
Noct. Attic. II. c. 22. confirmat autem
hujus loci lectio conjecturam nostram,
quam ad v. 7. proposuimus.
61. Corona, de Ariadnes Corona, ex
ejus capite a Baccho in sideribus col
locata: vid. Hygin. Astron. II. 5.
. 62. Verticis exuviæ, comæ. Sic Se
mec. Hippolyt. v. 1181.
Placemus umbras, c a p i t is ea u v ias
cape,
Laceraeque frontis accipe abscissam co
fncarn.
devotæ, diis promissæ.—-flavi verticis;
sic flavus vertex de flavis crinibus supra
dicebatur Carm. LXIV. 53.—de pretio
flavorum crinium apud veteres vid.
uos supra ad idem Carm. v. 98.
63. Uvidulam a fletu : quam invita
enim Coma de vertice Berenices ces
serit, testatur ipsa v. 39. 40. cf. v. 75.
—templa deum antique pro cœlo ; sie
 CARMEN LXVI. 218

Sidus in antiquis Diva novum posuit.

Virginis et sævi contingens namque Leonis 65
Lumina Callisto juncta Lycaoniæ
Vertor in occasum, tardum dux ante Booten,
Qui vix sero alto mergitur Oceano.
Sed quamquam me nocte premunt vestigia Divûm,
Luce autem canæ Tethyi restituor: 70
(Pace tua fari hæc liceat, Rhamnusia virgo:
Namque ego non ullo vera timore tegam :
Non, si me infestis discerpant sidera dictis,
Condita quin veri pectoris evoluam:)
66. Callisto justa (pro juxta) Lycaonida Scal. Voss. Vulp. Cantabr. contra
metri rationes; nuspiam enim exemplum extat, ubi ultima juata correpta sit;
nostram lectionem tuentur omnes editt. antiquiores.
70. Lux autem canæ Tethyi restituem in omnibus MSS. Stat.—restituam in uno,
unde ille legendum putat, Lux autem canæ Tethyi restituat.
73. Discerpant sidera dextris conjecit Beutleius.
74. Vere in aliis.

lucida templa cæli de cœli regionibus
sidereis Lucret. I. 1013. et sic idem
sæpius templa et domus deum vel cæli.
—diva, Venus.
65. Locum, quem inter sidera oc
cupaverit Coma, enumeratione vicino
rum siderum luculenter describit. Ha
bet nimirum illa, ut Scaliger jam ad
hunc locum observavit, ab ortu Bootem
sive Arctophylaca, ab occasu dorsum
Leonis, a septentrionibus posteriores
pedes Ursæ majoris, a meridie Virgi
mem.—pro namque, cum id a sede sua,
quam in versus limine obtinere debe
bat, nimis remotum sit, legeudum puto
mempe, quod egregie quadrat.
66. Lumina, sidus. Callisto, KaAAa
toî casus tertius. Fabula Callistus,
Lycaonis Arcadum regis filiæ, a Junone
in ursam mutatæ, in vulgus nota est.
67. Tardum Bootem. Arctophylax,
quia sero occidit, et polo propior tarde
procedere videtur, modo tardus (Ovid.
Met. II. 177.) modo piger (Fast. III.
405. Claud. Itapt. Pros. II. 190.) modo
serus(Propert. III. 5. 35.) vocalur: nisi
quis in persona Bootæ de bubulcorum
tarditate cogitare malit; de fabula
Bootæ vid. Hygin. II. 4.
69. 70. Sensus: “quamquam ea mihi
contigit felicitas, ut pedibus deorum
noctu tangar, interdiu autem in Tethyos
gremio delitescam,” cet.—Vestigia di
vum me premunt: sic sidus Eridani
$sàv ùwà aroorari φορεῖrau apud Aratum
Phænom. 360. Vulpius in hanc rem
laudavit Virgil. Ecl. V. 56. et Manil.
Astronom. I, 799.—Teth-ys, yos, est
uxor Oceani ; at The-tis, tidos, uxor Pe
lei; in hac penultima corripitur, in illa
producitur; quod nou monuissem, nisi
sæpius in re tam levi aberrare juvenes
animadvertissem.
71. Rhamnusia virgo ; Nemesis, ul
trix superbiæ et insolentiæ. vide supra
ad Carm. LXIV. 396.
72. Junge : ** non tegam, non celabo,
occultabo, ullo timore, ob ullius rei ti
morem.” Male Vulpius jungit non ullo
timore, et tegam contra latinitatem ex
plicat in apertum prgferam, retegam ;
nec vidit, plane huic explicationi re
pugnare versum sequentem.
73. Infestis discerpant dictis.—discer
pere dictis dictum est, ut proscindere,
lacerare dictis.
74. Similiter Theocritus Idyll.
XXIX. 3.
 214 C. VALERII CATUILLI

Non his tam lætor rebus, quam me abfore semper, 75

Abfore me a dominæ vertice discrucior:
Qui cum ego, dum virgo quondam fuit, omnibus
expers
Unguentis, una millia multa bibi.
Nunc vos, optato quas junxit lumine tæda,

77. Vox expers aperte est vitiosa, et sensum totius distiehi turbat. Nam quod
Vossius demonstralum ivit, virgines honestiores olim unguentis abstinuisse, et
simplici oleo capillum unxisse, id nec verum est, nec difficultatem tollit. Hinc
jam Achilles Statius ex expers fecit expressa, alii expreta vel adspersa ; et N. Hein
sius in notis ad Cat. expersa ; nos qualemcunque corrigendi rationem propo
suimus in not.
78. Ex una, qnæ est constans lectio omnium MSS. et editt. veterum, Vossius,
ut labanti lectioni expers in versu majori bonum tibicinen supponeret, et locum
simul doctrinæ suæ copias explicandi haberet, feeit murrhæ.—Sane ex hac Vos
siana veteres corrigendi norma quidvis pro quovis reponi licebit. Nihilominas
hanc a Vossio effictam lectionem et explicationem mirificam et quantivis pretii
vocat et probat Vulpius. .
79—82. Versus sequentes Josephus Scaliger ex antiquis Codicibus restituit
sic: Nunc vos, optato quæ junxit lumine tæda Non post unanimis, corpora, conju
gibus; Tradite nudantes rejecta veste papillas, Quæ (quod mutat Scaliger in qua,
ut sit pro ut) jucunda mihi munera libet onyx : Jungi autem debent verba sic :
munc vos, corpora, quæ tæda junxit lumine optato conjugibus non post unanimis,
nudantes papillas rejecta veste, tradite mihi munera jucunda, quæ onyx mihi libet ;
hoc sensu, “ nunc puellæ, quæ nupsistis maritis haud in concordia permansuris,
cum in eo estis, ut cum illis eoneambalis, tradite mihi munera, nempe unguenta

' varie jam tentarunt interpretes; vid.

*;y&w pai* rà $£*$v ipi» wfat' iv μνχά.
quin evolüam, imo aperiam et expli
cabo; evolvi dicitur, quod involutum et
complicatum fuit. Male Vulpius evol
vere de linguæ volubilitale, orationis
copia, celeritate et loquendi libertate
explicat.—condita pectoris veri, quæ la
tent in animo sincero, intima sensa
animi.
Var. Lect.—pro qua mihi quidem re
scribendum videtur erplens passive, se
explens, expleta. Ex infinitis exem
plis, hunc verborum activorum usum
probantibus, defungi liceat uno Catulli,
qui supra Carm. LXIV. 324.
0 deeus eximium, magnis virtutibus
a u g e n s,

75. Non his tam lætor rebus, tamen
his rebus non tantum lælor, quantum
cet. particula tamen post quamquam,
etsi, sæpissime omittitur; si quis in re
nota exempla desiderat, adeat Cortium
pro aucte : ubi vid. not. Et sic sensus
est, ** in cujus vertice olim, cum virgo
esset Berenice, et omnibus se expleret
et saturaret unguentis, multa simul
millia unguenta bibi.” -

ad Sallust. Jugurth. XXV. p. 577. 79—82. De lectione et mira ver

77, 78. Ex his duobus versibus, nisi
vitium, quod insidet, tollitur, sensus
exit absurdissimus. Qui, quæso, enim
coma in capite Virginis Berenices, om
nibus unguentis abstinentis,multa millia
simul unguenta bibere potuit? Vitium
haud dubie Iatet in voce eapers, quain
sunm sequentium explicatione vid.
|Var. Lect.—Ceteris lectionibus haud
dubie præferenda est nostra, quam dedi
mus ex editt. Mureti, Gryph. Cantabr.
Græv., quæ sensum satis commodum
fundit hunc : ** nunc vos, novæ nuptæ,
me prius nudatæ vestibus corporum
 C A R M E N LXVI. 215

Non prius unanimis corpora conjugibus - 80

Tradite, nudantes rejecta veste papillas,
Quam jucunda mihi munera libet onyx :
Vester onyx, casto petitis quae jura cubili.
Sed quæ se impuro dedit adulterio,
Illius, ah ! mala dona levis bibat inrita pulvis: 85
Namque ego ab indignis præmia nulla peto.
Sic magis, o nuptæ, semper concordia vestras
Semper amor sedes incolat assiduus.
Tu vero, regina, tuens cum sidera Divam
Placabis festis luminibus Venerem 90
Sanguinis expertem, non votis esse tuam me,
ex onyche depromta.—Secuti autem sunt Scaligerum editores deinceps fere
oinneS. Equidem vero hujus loci interpretatione nil vidi ineptius et absurdius :
Puellae primo statim cum novis maritis concubitu muneribus placare debent futu
ram eorum perfidiam ! ! ! De nostra lectione v. not.
83. Colitis quæ jura Ald. Gryph. Muret.—Ex quæritis, quod in libris MSS.
invenerat Achilles Statins, fecit ille quatitis, et Vossius quæris ; male! petitis
exstat in edit. Parthen., defendente Scaligero.
85. Ah deest in quibusdam, Illius aura levis Venet. Gryph.
86. Namque indignatis Vossius.
87. Sed magis parum commode in aliis.
91. In libris MSS. et editt. vett. legitur hic versus sic, Sanguinis expertem

vestrorum copiam unanimis maritis fa Tradite, nudantes rejecta veste papillas,

cite, quam ex onyche jucunda mihi
munera libaveritis.”—Sedet sic de loci
integritate valde dubito. Nam primum
editiones antiquissimæ et libri MSS.
omnes, teste Achille Statio, pro Non
prius in v. 80. offerunt Non post, quod
a librariis cum Non prius commixtum
esse vix credas ; deinde ex norma lo
quendi debebat esse Ne prius—tradite.
Denique temporum cousecutio in v.
82. pro libet postulabat libaverit.—
Mihi quidem omnis hujus loci corrup
tio manasse videtur ex mixta particula
Nunc cum Non in v. 80.: quarum par
ticularum confusione corruptus quoque
est versus 21, ubi vid. not.—Locus
igitur mihi rescribendus videtur sic:
Nunc vos, optato quas junxit lumine
taeda,
Nunc post (vel vos) unanimis corpo
ra conjugibus
Sic jucunda mihi munera libet
onyr :
Nunc post, dominæ meæ exemplo in
posterum ; vel junge post unanimis, in
unanimitate postero tempore perman
suris. Cui nimis audacter a me repo
situm videtur Sic pro Quam in v. 82,
ille servet antiquam lectionem Quæ.
Sed multo aptior est particula Sic, (h.
e. hac conditione) cui egregie respon
det v. 87.—onyae, vasculum unguenta
rium ex onyche sive alabastrite.
83. Casto petitis quæ jura cubili. per
jura casto conjugio explenda intellige
fidem, unanimitatem cet.
89. Tuens sidera, sublatis in coelum
oculis; gestus ardenter precantium.
91. Sunguinis eapertem. Veneris e
nim aræ nihil sanguinis offundebatur:
de ara Veneris Paphiæ Tacit. Hist. II.
3. sanguinem aræ offundere vetitum. cf.
216 C. VALERII CATULLI

Sed potius largis effice muneribus.

Sidera cur retinent? utinam coma regia fiam:
Proximus Hydrochoi fulgeret Oarion.
non vest ris esse tuam me. Ex vestris jam Pontanns fecit votis, quem secnti
sunt Parthen. Gryph. Muret. Graev. et alii. Magis tamen mihi arridet conjectura
Statii, τά vestris in verbis mutantis.—me siveris esse refinxit Scaliger; at Vossius,
fidens doctrina sua et auctoritate, hunc et sequentem versum hac forma incedere
jubet : Sanguinis expertem non vert icis esse tuam me S i p o t i s es, largis effice
muneribus. de sensn sapienter nihil monet Vossius. Bentleius denique pro san
guinis rescribit unguinis, et amplectitur emendationem Scalig. ne siveris.
92. Affice male in quibusdam.
93. Sidera cur iterent ? vetus lectio, sed parum probabilis; explicant passive
** cur iterentur ?” h. e. cur geminentur sidera ? cur augeatur siderum nnmerus ?—
Sidera cur inter ? non male legit Theodorus Marcilius; nos acquievimus in lec
tione vulgata.
94. Proximus Arcturus fulgeat Erigonae contra omnem vett. librorum auctori
tatem hunc versum ita exhibuerunt et defenderunt Marcilius, Muretus et alii,
recte jam refutati a Scaligero et Voss.— fulgeat in quibusdam.

Cerdanus ad Virg. Æn. I. 407.—non
votis esse tuam me, sed potius cet. ** non
promissis tantum, sed largis polius mu
neribus a Venere impetrare stude, ut
in capnt tuum redire et tuam rursus
me esse patiatur.”
93. Retinent sc. me.—vid. Var. Lect.
94. Proximus Hydrochoi fulgeret Oa
riom. Sensus est : “ Tum per me licet
Orion vicinus Hydrochoo, (a quo vel
maxime ille disjunctus est) fulgur et
procellas comparet.”—fulgeret ab anti
quo fulgerare pro fulgurare.—IIydro
choi græce pro Hydrochoo. Est au
tem Hydrochous seu Ganymedes unum
e duodecim signis Zodiaci.

— •

CARMEN LXVII.
AD JANUAM MOECHÆ CUJUSDAM.

CATULLUS.

O DULCI jucunda viro, jucunda parenti,

Poëta infamem quandam mulierem
notaturus increpat ejus januam, et tan
quam nequitiæ magistram objurgat.
Hinc inter poëtam et Januam exoritur
colloquium, quo primum Janua omnem
in se translatam culpam a se amoliri
studet ; deinde sceleratas incestæ mu
lieris libidines, partim aperte, partim
obscure, indicat.—Quæ fuerit turpis
illa mulier, quis Balbus, quis pater,
quis filius et ceteri boni sodales, id nec
facile ex historiis cognosci potest; nec,
si posset, ex ejusmodi hominum cog
nitione magna in nos redundaret uti
litas. Recte igitur stultum esse, ad
h. 1. judicat Muretus, si quis ea, quæ
ne tum quidem, nisi a paucis, intelligi
possent, conjectura se assecuturum esse
autumet. Ceterum simili modo Janua
loquens inducitur a Propertio lib. II.
El. 16. quem cum Nostro compara,
1. Jucunda, obsequiosa et commoda
 217
cARMEN LXVII.
Salve, teque bona Juppiter auctet ope,
Janua : quam Balbo dicunt servisse benigne
Olim, cum sedes ipse senex tenuit :
Quamque ferunt rursus voto servisse maligno, 5
« Postquam est porrecto facta marita sene.
Dic agedum nobis, quare mutata feraris:
In dominum veterem deseruisse fidem.

JANUA.

Non, ita Cæcilio placeam, quoi tradita nunc sum,

Culpa mea est, quamquam dicitur esse mea. 10
Nec peccatum a me quisquam pote dicere quid
quam :
Verum isti populo janua quidque facit :
4. Olim quum has ædes conjecit Jani Douzae filius.
6. Projecto, h. e. expulso vel dimisso ; Venet. Gryph. Muret.—provecto in
marg. ed. Gryph.—Postquam est porrecto facta marita soror ex libro soripto Com
melini profert Vossius.—Postquam est projecto functa marita sene tentat Stat.—es
et est promiscue in libris veteribus.
7. Dic age de nobis vel de vobis in librr. vett.—dic age dic nobis Stat.
9. Plateam in libro Maffei, unde Statius legendum putat pateum.—pro tradita
exhibent Gryph. Muret. et editt. aliæ credita; sæpissime autem credere et tra
dere permutata sunt. vid. Burmann. ad Ovid. Metam. II. 378. et Drackenborch.
ad Sil. Ital. XVI. 371.
12. Hic lacuna in antiquissimis codicibus fuisse videtur, quam pro suo quisque
ministra, viro, si diis placet, dulci, qui porrecla jacerent. vid. Kirchmannus
uxorem scortari sinit, parenti, qui filii de Funeribus Romanorum l. 1. c. 12.—
adeo cubile polluit. cf. v. 20 sqq. facta marita est trahunt interpretes ad
2. Salve. sipovvxj; salvere jubet Ja Januam, et marita pro maritalis expli
nuam, flagitiosis hominibus patentem. cant; sed id admodum durum mihi
Sic supra Carm. XLIII. 1. videtur; ego intelligo mulierem, quæ
ex meretrice est facta marita. Pro
Salve, nec minimo puella naso,
facta legendum olim suspicabar lecta
Nec bello pede, nec nigris ocellis, cet. vel ducta, sed salsius fortasse dixit
teque bona Jup. auctet ope. Imitatus est poëta facta est, a patre nimirum et filio
Ovid. Fastor. 1. 612. simul.
3. Benigne, bene et honeste. 9. Tradita. Cæcilium Balbi hæredem
5. Voto maligno, cupiditatibusinho fuisse, facile ex usu verbi tradere col
nestis et turpibus, scortationi. Iigas. -

6. Postquam est porrectofacta marita
sene. Sensus est: ** postquam mortuo
Balbo uxor in hanc domum deducta
est.” porrecto, a situ mortuorum. Collo
cabantur scil. apud veteres mortuorum
corpora domi sic, ut januam versus
11. Nec peccat. cet. ** nec quisquam
quidquam mihi culpæ vertere potest.”
quisquam et quidquam suaviter sibi res
pondent.
12. Friget hic versus, quamcunque
lectionem sequaris. vid. Var. Lect.
2 F
218 C. VALERII C ATUI,LI

Qui, quacunque aliquid reperitur non bene factum,

Ad me omnes clamant: Janua, culpa tua est.
CATULLUS.

Non istuc satis est uno te dicere verbo ; 15

Sed facere, ut quivis sentiat et videat.
JANUA.

Qui possum? nemo quærit, nec scire laborat.

CATULLUS.

Nos volumus: nobis dicere ne dubita.

J ANU A.

Primum igitur, virgo quod fertur tradita nobis,

Falsum est. Non illam vir prior attigerat, 20
Languidior tenera quoi pendens sicula beta,
Numquam se mediam sustulit ad tunicam :
Sed pater illius nati violasse cubile
T)icitur, et miseram conscelerasse domum ;
ingenio explere studuit; hinc alius, Verum isthæc potius janitor ipse facit: alius,
Verum istis me auctorem esse facit populus ; alius, Verum isti populo di mala multa
ferant ; alius, Verum isti populo janua quid reficit.—Statius conjiciebat, Verum
istis probrijanua quidque facit.—Scaliger, Verum istis populi mania, Quinte, facit.—
Vossius, Verum 'sti populo Janua quid faciat?—En vanum VV. DD. in ejusmodi
veterum locis staJium ! nos dedimus lectionem Græv.
17. Quid possum MSS. Stat.—Quid possit in libro Scalig. unde ille, Quid possis.
18. Nos volumus vobis dicere, ne dubita MSS. Stat. unde ille nec dubia reponit;
pergit nimirum ex hac lectione Janua loqui.
20. Numque illam—attigerat Stat.—non qui illam vir prior attigerit Vossius, ac
cedente Vulpio.—nonque illam vir prior attigerat Græv. v. not.
22. Sustulit hanc tunicam in omnibus MSS. Stal. unde ille conjectat, Nun
quam se media sustulit hine tunica.
23. Ipsius in nonnullis,—ille sui tentat Scaliger.

16. Facere, probare et declarare. 21. Sicula, gladiolus, diminulivum

20. Non illam. Suspectam hanc lec- a sica. Similes locutiones, quibus pars,
tionem esse, apparet ex Var. Lect.— qua viri sumus, petulanter exprimitur,
Equidem legendum puto Nunquam non gravatus est e penu sua depro
illam, quod facile ex corruptis lectio- mere Vulpius. cf. Stat. -

nibns elici potest; et sic oratio multo 24. Conscelerasse domum: cf. supra.
fit concinnior et gravior ob repetitio- Carm. LXIV. 405.
nem particulæ nunquam in versu 22.
 CARMEN LXVII. 219
Sive quod impia mens cæco flagrabat amore, 25
Seu quod iners sterili semine natus erat.
Et quærendum unde unde foret nervosius illud,
Quod posset zonam solvere virgineam.
CATULLUS.

Egregium narras mira pietate parentem,

Qui ipse sui gnati minxerit in gremium. 30

J AN U A.

Atqui non solum hoc se dicit cognitum habere

25. Tecto—amore in quibusdam MSS. Stat.
27. Quærendumque nec unde foret Parthen. Voss. Vulp.—Ne quærendum aliunde
foret Gryph. Muretus.—Et quœrendum unde foret in omnibus MSS. Stat. qui pri
mum vidit, particulam unde geminaudam esse.—Et quaerendum aliunde foret editor
Cantabr. Graev.
30. Imminxerit in uno Statii.
31. Atqui non solum hunc (sc. impium et libidinosum patrem) Gryph. Muret.
-Græv.

25. Cæco amore, quo quis ad explen
dam libidinem, nulla legum humana
rum ratione habita, cæcus agitur.
26. Seu quod iners sterili semine ma
tus erat, quod virum se præstare non
poterat.
27, 28. Sensus: “ Et alius quispiam,
undecunque tandem foret, exquiri de
bebat, qui ad eripiendam virginitatem
nervosior, h. e. vi mascula magis in
structus esset.” nervosius hinc Græcis
víga, tà aiXia.—zonam solvere ; vid.
quos laudavimus supra ad Carmen
LXI. 53. et II. 13.
30. Qui ipse cet. qui cum nuru sua
adeo concubuerit.—Si quis exempla
rem obscenam illustrantia desiderat,
adeat ad h. l. Interpretes, et conferat
Pers. Sat. VI. 73.
31. sqq. Sensus: “ Atqui non hujus
nefandæ libidinistantum testem se pro
fitetur Brixia, sed eadem quoque de
adulterio cum Posthumio et Cornelio
facto narrat.”—Brixia (nunc Brescia, ut
notat Cellar. Geogr. Antiq. II. c. 9.)
caput gentis Cenomanorum appellatur
a Livio XXXII. 30. Describitur jam
Brixia primuma situ, Cycnaeae supposita
speculæ h. e. arci vel colli ; ponamus
in hanc rem verba, quæ Vulpius ex
libello Joannis Chrysostomi Zanchii de
Origine Orobiorum sive Cenomanorum
ad Petrum Bembum lib. II. protulit:
Declarare, scribit ille, nobis voluit poëta,
lepidissimus, principem illius arcis, sum
mo in collis cacumine positæ, fundatorem
ac conditorem fuisse Cydnum, illum Li
guris filium, quem Graeci Cycnum vo
cant, quæ ad Cæsaris usque tempora
proprio nomine ab auctore Cycm ea
specula cognominaretur, non Cich 0
nia aut C hi m m ea, ut in libris minus
accurate scriptis reperiri solet.—Collem
ipsum Brixiæ imminentem hodie vo
cari C igneo, ex Heliæ Capreoli Monu
mentis Brixianis refert laudatus a Vul
pio Paullus Galeardus in Observatiomi
bus ad priscam Inscriptionem aliasque
Brixianas antiquitates, editis in Volu
mine XXX. Ephemeridum Litteratorum
Italorum, Articulo II. deinde, ut so
lent poëtæ in describendis urbibus, a
flumine Mela, qui olim Brixiam allue
bat, nunc vero circiter millia passuum
ab urbe abest. vid. Wesseling. ad An
tomini Itiner. p. 552.—flavus, ab arena
220 C. VALERII CATULLI

Brixia, Cycnææ supposita speculæ,

Flavus quam molli percurrit flumine Mela,
Brixia, Veronæ mater amata meæ :
Sed de Posthumio, et Corneli narrat amore, 85
Cum quibus illa malum fecit adulterium.
Dixerit hic aliquis: Qui tu isthæc, janua, nosti,
Quoi nunquam domini limine abesse licet,
Nec populum auscultare: sed huic suffixa tigillo
Tantum operire soles, aut aperire domum? 40
Sæpe illam audivi furtiva voce loquentem
Solam cum ancillis hæc sua flagitia,
32. Chinaea specula Venet. Gryph. Cantabrig.—Chinææ speculæ Muretus et
alii: nostram lectionem defenditVulpius. vid. not.—suppositum in specula vel sup
posita in specula in nonnullis, haud dubie versus fulciendi causa, sed syllaba bre
vis,sequenti syllaba cum sp incipiente, producitur. Exemplorum cumulum dedit
Vulpius ad Tibull. I. 5. 28.
33.—34. Hos duos versus spurios et mala manu importalos esse, quod non
solum historiarum veritati, sed etiam linguæ latinæ proprietati, atque omnino
elegantiæ Catulli repugnent, acriter contendit Scipio Maffeius in libello Italico,
quem edidit De antiqua Veronæ conditione: sed eosdem in fidem suam recepit
et motas a Maffeio difficultates eleganter et docte expedire studuit Paullus Gale
ardus in Opusculo inscripto Parere intorno all' antico stato de' Cenomani ed ai
loro confini. Utrinsque argumenta proposuit et diligenter examinavit ad h. I.
Vnlpius, qui in sententiam Galeardi discedens dignos omnino hos versus Catullo
esse magno eruditionis apparatu et idoneis argumentis ostendit.—pro pereurrit in
v. 33. male legitur in nonnullis præcurrit, ut docet Wesselingius in notis laudalus.
35. Postumii in nonnullis.
37. Quid? tu isthæc in MSS. Statii, non male.
38. Divum limine ex libris melioribus profert Vossius, et intelligit Penates vel
Lares.
39. Hæc suffira tigillo in MSS. Statii.
42. Solam consiliis vel conciliis in editt. antiqnis, unde Manutius legendum sus
picatus est consciolis, adstipulantibus Mureto et Scaligero; quos secuti sunt
Cantabr. et Græv. et vere diminutivorum usu maxime delectatur Catullus. At
Vossius legi jubet Cæciliis, h. e. agnatis Cæcilii, cujus mentio facta est versu 9,
et sic legebat jam Parthenius ; nec incommoda videtur nostra lectio, quam pro
tulit Statius.

rum flavo colore. vid. Schrader. ad Mu
sæum p. 269,—molli flumine: vocatur
flumem molle, quamvis erat torrens ra
pidus; sed hoc fit ex more poëtarum ;
sic Ladon ab Ovid. (Met. I. 702) placi
dus vocatur, cum esset flumen rapidissi
mum; et Hebrus a Virg, (Æn. I. 321)
celer, cum esset per se tardissimus;
dicitur denique Brixia Veronæ, ubi
res agitur, mater, vel quod esset, ut
Statius observat, urbs Brixia vetus
tior, vel quod inde coloni multicommi
grassent, vel quod esset Cenomanorum
metropolis. Vulpius comparat cum
nostro EpigrammaCallimachi XXVII.
KaAAiorrm *rporágo.8s, rò ò* torrspov ούομa
efipm,
Mhtmp iv\wrov raręoc ipw* rignc.
et alia exempla, ubi mater (μάτne) de
urbibus sic usurpatur, e græcis scrip
toribus profert.
42. Vid. Var. Lect.
 CARMEN LXVHI. 221

Nomine dicentem, quos diximus: utpote quæ mi

Speraret nec linguam esse, nec auriculam.
Præterea addebat quendam, quem dicere nolo 45
Nomine, ne tollat rubra supercilia.
Longus homo est, magnas quoi lites intulit olim
Falsum mendaci ventre puerperium.
44. Speret nec in omnibus MSS. Statii et Codice Patavino, unde ad versum
, fulciendum Statius verba transponit sic, Nec linguam speret: sed neque Vossium,
neque Vulpium hiatus post linguam offendit, nec adeo, puto, Catulli lectorem
offendere debet; interim dedimus lectionem vulgatam.
45. Ardebat in quibusdam.

46. Ne tollat rubra sup., ne exaspe cf. infr. Carm. LXXXVI. 4.

retur ira, quam sublata et attracta su
. percilia præ se ferunt. cf. Douza Fil.
ad h. l.
47. Longus. longiori corporis figura
notare simul videtur animi stuporem.
48. Falsum mendaci ventre puerpe
rium: vel quod adoptare vellet prolem
adulterinam et illegitimam ; vel quod
ipse adulterio conceptus homini locu
pleti suppositus esset.

--_•_-

CARMEN LXVIII.
AD MANLIUM.

QuoD mihi fortuna, casuque oppressus acerbo,

Ad Manlium. In scribendo hoc nomine libri MSS. et editt. veteres mirum in
modum discrepant; scribitur enim modo Malius, modo Mallius, modo Manilius,
modo Allius ; eadem hujus nominis confusio est in aliis scriptoribus. vid. quos
laudat Santenius.
1. Quid in quatuor MSS. Sant.—Quo ex uno profert Voss. utrumque male ;
evincit enim nostram lectionem v. 9.

Catullus Manlio, (de quo vid. supra
Argumentum ad Carm. LXI.) respon
dens ad ejus literas, in quibus ille de
acerbo quodam, quem expertus fuerat,
casu multum et misere questus fuerat,
et doloris sui leniendi gratia munera
IMusarum et Veneris, h. e. carmen quod
dam consolatorium et amatorium
poëta nostró petierat, hoc carmine de
clarat, se, licet ex eo, quod officium
amicitiæ in re tristi a se exigat, non
sine magna voluptate, quam in amicitia
sua ponat, cognoverit fiduciam, tamen,
cum ipse gravissimo ob fratris dulcis
simi mortem dolore nunc oppressus
sit, qui omne Musarum studium et
omnes animi delicias abstulerit et de
tota mente fugaverit, nullo modo huic
officio satisfacere posse. Ne vero hac
excusatione ingrati animi suspicionem
a apud Manlium moveat, ipse prædicat,
quot et quantis obstrictus illi teneatur
beneficiis, et his nominibus Musis eum
per omnes terras celebrandum com
mendat. Inprimis extollit insigne ejus
studium, quo olim puellæ, quam per
222 C. VALERII CATULLI
Conscriptum hoc lacrimis mittis epistolium,
2. Conspersum vult Schraderus; sed quis non sentit, multo gravius esse con
scriptum ?—hoc omissum est in edit. Muret.
dite amabat, usum sibi concesserit;
quam eodem amoris ardore in domo
Manlii sibi apparuisse canit, quo olim
Protesilao in domum ejus deducta ap
paruisse dicitur Laodamia, cujus fa
bulam fusius hac occasione sibi expli
candam sumsit; qua enarrata cum bonis
votis pro salute Manlii et totius ejus
domus nuncupatis carmen finit.—Quod
supra Carm. LXIV. de longioribus
poëtæ nostri digressionibus animad
versum et reprehensum fuit a V. V.
ID. D., idem valet de intexta huic car
mini fabula Laodamiae, quæ, quo ma
jorem carminis partem occupat, eo
magis lectorum animos ab ipsa re, ad
quam scribendam poëta accesserat,
avertit. Nemo certe in eo carmine,
in quo poëta ob internum animi dolo
rem nullum plane jam se cum Musis
commercium habere fatetur, longiorem
fabulæ cujusdam descriptionem ex
pectat; sed, si cogitamus, fabulam Lao
damiæ ita esse comparatam, ut docere
possit alios, quam sæpe amor ferven
tissimus interrumpi soleat; Catullus
pro animi sui dolore in hujus fabulæ
contemplalione et consideratione ac
quievisse et uberiore ejus expositione
tam sibi, quam Manlio, interrupti amo
ris dolore laboranti, aliquid solatii pe
tiisse, putari potest.—Ipsa fabula au
tem tam egregium in Catullo nostro
nacta est interpretem, ut, sive oppor
tuno sive importuno loco ab eo trac
tata fuisse censeatur, digna certe, quæ
ad omnem posteritatem propagetur,
habeuda sit. Murelus quidem, inter
ponens suum de hoc carmine judicium,
pulcherrima omnino, inquit, hæc Elegia
est, atque haud scio, an ulla pulchrior
in omni Latina lingua reperiri queat.
Nam et dictio purissima est: et mira
quaedam affectuum varietate permista
oratio: et tot ubique aspersa verborum
ac sententiarum lumina, ut ex hoc uno
poëmate perspicere liceat, quantum Ca
tullus celeris in hoc gencre omnibus prac
stare potuerit, si vim ingenii sui ad illud
excolendum contulisset.—Separatim hoc
carmen edidit et tanquam specimen
futuræ editionis Catulli proposuit, ce
lebre apud Batavos Nomen, Santenius
(Lugd. Batavorum 1788. 4.); cujus
cura in nova, quam adornaturus est,
editione spectare potissimum videtur
eo, ut librorum MSS. et editionum
principum usu et collatione spurias
lectiones investiget et tollat, genuinas
autem revocet et constitnat; quo qui
dem studio quam præclare Vir tam
eruditionis quam librorum copia in
structus de Catullo meriturus sit, di
cere nihil attinet. Non parum igitur
in hujus carminis recensione juvit nes
opera Santenii, cui, non nisi iis omissis
lectionibus, ex quibus nihil sani extri
cari posse videbatur, omnis fere a mo
bis subjecta debetur lectionis varietas.
Sed cum opus sit, si cum fiducia qua
dam de germana poëtæ nostri lectione
judicare et originem corruptarum lec
tionum exquirere volumus, ut auctori
tas, vetustas et bonitas librorum tam
scriptorum, quam expressorum dili
genter examinetur, et eorum ordo pro
sua cujusque dote et virtule constitua
tur, non dubitamus, quin has critices
in recensemdo Catullo partes Santentius
egregie expleturus sit.
1. Casuque opp. acerb : amoris, cui
adhuc indulserat, fructibus privatum
fuisse hoc acerbo casu Manlium, appa
ret ex v. 6. Multa autem suadent, ut
cum Scaligero et Vulpio de inimicitia
potius inter Manlium et ejus amicam
orta, quam cum Parthenio de ejus
uxoris Juliæ morte cogitemus. Sic
Manlius v. 3. dicitur naufragus, haud
dubie, quod in amore fecerat naufra
gium, h. e. expulsus fuerat a puella.
Nec, ut alia taceam, Manlium de morte
uxoris dolentem munera Veneris a Ca
tullo petiisse, facile tibi persuadeas.
2. Hoc, hujus argumenti, in quo hoc
postulas.
 C A R MEN LXVIII. 223

Naufragum ut ejectum spumantibus æquoris undis

Sublevem, et a mortis limine restituam:
(Quem neque sancta Venus molli requiescere
SOmnO

TOesertum in lecto coelibe perpetitur;

Nec veterum dulci scriptorum carmine Musæ
Oblectant, cum mens anxia pervigilat :
Id gratum est mihi, me quoniam tibi ducis amicum,
Muneraque et Musarum hinc petis et Veneris. 10
Sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Manli,
Neu me odisse putes hospitis officium :
Accipe, queis merser fortunæ fluctibus ipse,
Ne amplius a misero dona beata petas.
Tempore quo primum vestis mihi tradita pura est,
Jucundum cum ætas florida ver ageret, 16

3. Naufragi conjecit Heinsius, ut ad æquoris referalur. pro ut male in non

nullis et.
- 6. Thalamo pro lecto in edit. Stat, haud dubie ex errore.
8. Pervigilet male Scaliger.
9. Dicis in triginta codicibus et editt. quatuor prioribus offendit Santenius.
Magis quidem arridet et multo convenientior videtur nostra lectio ducis, quam
primus Calpurnius vulgavit, sed haud inepte quoque explicari potest me dicis
pro ** me declaras, me alloqueris ut tuum amicum in hac epistola;'' eonfusa autem
sunt sexcenties a librariis dicere et ducere. cf. supra Var. Lect. ad Carm. VIII. 4.
10. Et priori loco omissum est in Codice Hamb. et Charta Reg.—at in exem
plari Bibl. Leid. totus versus legitur sic, Munera Musarumque hinc petis hinc
Veneris.
12. Sospitis tentabat Schraderus. sed cf. v. 68.
13. Aspice in quibusdam ; sæpe enim in adspicere et accipere peccarunt librarii:
vid. Nic. Heins. ad Claudian. in Eutrop. l. 485. et Brouckhusius ad Propert. II.
13. 29.—qui in uno Mediolanensi.—quid Nanianus.—quam laudat Crinitus in vita
Catulli.—verser in alio Mediolanensi et Bodleiano.

4. Restituam. imitatus est Nostrum, ab hospite ex hospitii jure exigere po

ut monuit jam Muretus, Virgilius in
Cwlice v. 223.
cum te
Restitui superis leti jam limine ab ipso.
5. Sancta Venus: cf. supr. ad Carm.
XXXVI. 3.
6. Desertum in lecto cælibe, solum et
derelictum in lecto viduo et vacuo;
plenius pro in lecto deserto, sic cubile
desertum v. 29.
12. Hospitis officium, quod hospes
tesl; ergo non amicitiæ tantum, sed
hospitii quoque vinculo Noster cum
Manlio conjunctus fuit.
13. Queis m. fort. fl. ipse : nota et
elegans fortunæ adversæ imago, maris
impetuosi instar corripientis et vora
gine sua absorbentis miseros. Statius
comparat Horat. Epist. I. 2. 22.
, 14. Dona beata, qualia non nisi a
beatis, h. e. secunda fortuna utentibus,
peti debent.
15, 16. Expende ornatum vulgaris
 224. C. VALERII cATULLI
Multa satis lusi : non est Dea nescia nostri, • •
Quæ dulcem curis miscet amaritiem.
Sed totum hoc studium luctu fraterna mihi mors
Abstulit. O misero frater ademte mihi, 20
Tu mea, tu moriens fregisti commoda, frater:
Tecum una tota est nostra sepulta domus:
Omnia tecum una perierunt gaudia nostra,
Quæ tuus in vita dulcis alebat amor.
Quojus ego interitu tota de mente fugavi 25
Hæc studia, atque omnes delicias animi.
Quare, quod scribis: Veronæ turpe Catullo

20. Abscidit dedit ex vetere, ut ait, scriptura Scaliger; sed nostram lectionem
auctoritate el consensu MSS. octo et viginti et editt. anto Scaligerum excusarum
confirmavit Santenius.
27. Quae scribis in uno Voss.

senlentiae : ** cum adhuc essem adoles

cens.” Vestis pura est toga virilis, ita
vocata, quia tota alba fuit, quam, de
posita prætexta, sumere fere solebant
adolescentes anno ætatis decimo sexto,
ut in vulgus motum est. Ad vers. mi
morem illustrandum varia ex græcis
scriptoribus exempla congessit Statius.
18. Quae d. e. m. a.: cf. quæ in hanc
sententiam notavimus supra ad Carm.
LXIV. 95.
19. Luctu fraterna mors abst., ex
qnisiliore forma pro “ luctus fraternæ
mortis.”
21. Nostrum ante oculos habuit Lo
tichius Lib. III. Eleg. VI. 39, 40.
Tu studium lususque meos, tu gaudia
vitae
Omnia fregisti morte, Stibare, tua.
22. ** Tecmm omne simul, quo domus
nostra nitebatur, sepultum est præsi
dium, omnis gentis nostræ honor ex
tinctus, omnis a consanguinitate nobis
partafelicitas sublata est ;” quam gra
viter ad miserationem movendam!
23. Omnia—nostra. Hunc versnm
uno tantum mutato verbo suum fecit
Lotichius Ecl. I. 32.
Omnia tecum una fugerunt gaudia
mostra.
24. Quae tuus in vita cett. In hanc
sententiam Eldickius comparat Euri
pid. Alcesl. v. 345.
Σù yàp μου τί£\w i%είλου £iov.
27—30. Sensus est: “ Quare, quod
scribis, turpitudini esse Catullo, Ve
ronæ jam commoranti, quod Romae.
(hic) quilibet nobilior vel beatior fri
gida in cubili deserto membra fovere,
h. e. cum puella a Catullo deserta con
suescere solet, id, Manli, non turpe
magis, quam miserum est (quia causa
deserti et intermissi amoris fuit gravis
dolor et luctus.)."—Ponit nimirum po
êta ipsa verba, quibus Manlius in missa*
ad eum de hac re epistola usus fuerat;
unde facile intelligitur, cur in versa
28 hic et v. 29 tepefecit (h. e. tepefa
cere solet) scripserit. Quod quidem
ut statim in lectorum oculos incurre
ret, alia literarum forma hunc locum
excudendum curavi.—quisquis, nisi in
fine versus additur est, jam pro quis
que, quilibet, positum est. et sic quis
quis pro quisque apud ipsum Ciceronem
 * CARMIEN LXVIII. 225
*.

Esse, quod hic quisquis de meliore nota

Frigida deserto tepefecit membra cubili:
Id, Manli, non est turpe; magis miserum est. 30
Ignosces igitur, si, quæ mihi luctus ademit,
Hæc tibi non tribuo munera, cum nequeo.
Nam, quod scriptorum non magna est copia apud
me,
Hoc fit, quod Romæ vivimus: illa domus;
Illa mihi sedes, illic mea carpitur ætas: 35
Huc una ex multis capsula me sequitur.
Quod cum ita sit, nolim statuas, nos mente maligna
28. Quisque in Cod. Leid. n. 13.—quisquam dedit Muretus.—In fine versus
Excerpta Perrei addunt est.
30. Tepefiunt in quibusdam.—tepefiant in optimo libro Vossii, unde Schraderus
faciebat tepefiat, nimirum quoad membra.—tepefactat in Excerptis Franc. Cacciæ.
placet hæc lectio præ ceteris.
32. Ex quom nequeo, quod in Codice quodam et editione vetusta invenerat,
fecit Heinsius quoi nequeo, parum commode.
34. Quum Romæ in Collationibus et Excerptis quorundam.
35. Mihi, quod pro mea in editionem Ald. 1502. invectum fuerat, jam ab aliis
rejectum est.
36. E in nonnullis.
37. Me pro nos in edit. Ald. 1502. unde ab aliis repetitum est; sed nos tuentur
omnes MSS. et edd. antiquissimæ, quibus usus est Santenius.

occurrit ad Div. VI. 1. Nam etsi, quo
cunque in loco q u is qu is est, idem est
ei sensus. eodem modo quidquid pro
quidque in Oratione pro Cluentio c. 19.
ut qu id qu id ego apprehenderam. et
Livius XXXVIII. 27. §. 13. genero
sum in sua qu id q u i d sede gignitur.
Hinc quoque fortasse explicari potest
conclamatus ille locus Virgilianus Ec
log. III. 109. 110:
Et vitula tu dignus, et hic: et q u i s
q u i s amores
Aut metuet dulces, aut experietur
commu^os.
Dubitat quidem adhuc de hujus foci
integritate Summus Heynius, nec un
quam commodum et rationibus gram
maticis consentaneum sensum inde elici
posse existimat; et sane, ut nunc le
guntur verba, inextricabili laborant
difficultate. Sed omnis difficultas tolli
posse mihi videtur mutata copula et
ante quisquis in sic, et pro metuet et
experietur recepta lectione, quæ est in
edit. Venet., m et u at et e x p e r i a
t u r, hoc sensu : “ uterque dignus est,
qui positum pretium, vitulam, acci
piat; si e (vestro exemplo) quis quis
(quisqne, quilibet alius) aut metum in
felici, aut amaritiem in infelici amore
canendo exprimat ;'' utrumque autem
ab utroque paslore alternis expres
sum est.
34. Hoc fit, quod Romæ vivimus,
** causa est ea, quod proprium mihi do
micilium Romæ esl, ubi omnis nostra
servatur supellex libraria.”
36. Huc, Roma, inde Veronam.—
capsula, librorum et scriptionum theca
et receptaculum, unde, qui libros in
capsula gestando pueros mobiliores in
ludum literarium euntes sequebantur,
dicti sunt capsarii. vid. Turneb. ad
Sueton. Ner. 36.
2 G
226 C. VALERII CATULLI

Id facere, aut animo non satis ingenuo ;

Quod tibi non utriusque petiti copia facta est:
Ultro ego deferrem, copia si qua foret. 40
Non possum reticere, Deæ, qua Manlius in re
Juverit, aut quantis juverit officiis;
Ne fugiens seclis obliviscentibus ætas
Illius hoc cæca nocte tegat studium.
Sed dicam vobis. Vos porro dicite multis.' 45
Millibus et facite hæc charta loquatur anus.
* * *

39. Petiti ex conjectura Parthenii, quem plures secuti sunt, nam ejusmodi
aliquid flagitat fere utriusque.—Quod tibi nom prius usque petenti parum feliciter
tentat Heinsius. pro facta est legitur in quibusdam libris MSS. posta est, quod
recepit Vossius. alias corruptas lectiones recensuit Santenius, ex quibus vix ex
trices lectionem nostræ præferendam.
40. Differrem male in libris MSS. et editt. vett. -

41. Quam pro qua recepit Santenius, quod in plus quam triginta Codd. et
multis editt. antiquissimis invenerat; sed ex meo sensu multo aptius et verius
est qua, quod in duobus Codd. Saibantis et aliis reperitur ; nam rem ipsam, in
qua expertus sit Manlii auxiliam, Catullus refert. Commentum Scaligeri Quam
me Allius jam ab aliis explosum est.
43. Nec in duabus principibus Venett. et septemdecim Codd. Santenii ; sed
non raro in scribendis particulis ne et nec peccarunt librarii. vid. VV. DD. quos
laudat Drackenborch. ad Liv. I. 10. 3. Tom. I. p. 53. adde Bentlei. ad Horat.
Sat. II. 3. 262. .

46. Et facite hoc fama loquatur anus volebat Fruterius.—pro charta perperam
in plurimis libris MSS. certa vel curva, unde Achilles Statius tentabat cera ; sed
charta est in optimo codice olim Ducis de la Valliere, nunc Santenii, et con
firmatur imitatione Martial. XII. 4.
*** In plerisque Codd. antiquis hic est lacuna, quae in Datiano et octodecim
39. Utriusque petiti, (vid. Var. Lect.) exornaverit. -

* utriusque rei, quam a me petiisti." cf.
v. 10.
40. Deferrem, offerrem,—ut sæpe
apud Ciceronem. vide , exempla in
Ernesti Clave Cic. s. v. deferre.
41. Eodem tempore, quo poëta Man
lii precibus se satisfacere non posse
declarat, opportune ejus animo obver
santur accepta ab eo beneficia. Con
vertit autem se ad eas deas, h. e. Mu
sas, quibus, ut Theocritus canit, (Idyll.
XVI. 1. 2.) cura est, ίμνεῖy àya$&w
xAía áwápáw, et eorum nomina æternitati
consecrare.
42. Juverit sc. me.
43. “ Ne ulla usquam hæc ejus de
me merita obliteret oblivio;” expende,
quam egregie poëta hanc sententiam
45. Novo exemplo poëta jam Musis ,
canendi materiem suggerit, quam alias
Musæ poëtis suggerere solent. Causam
hujus novitalis repete ab ejus dolore,
in quo, quas ipse sustinere nequit
partes, lepide Musis delegat.
46. Charta loquatur anus: olim cum
charta fuerit vetusta, intellige carmina
ad posteritatem propaganda ; sic anus
passim adjective ponitur ; exempla
vide apud Vulpium. ef. supra ad Carm.
IX. 4. Expressum hoc esse ex Frag
ment. Aeschyli &ς λόysi y£gov ygápwp.a,
indicavit Valckenarius ad Euripid. Phoe
niss. v. 103. p. 38.—Santenius in hanc
rem , laudat Toupium ad Theocritum
Tom. II. p. 394.
 CARMEN LXVIII.
Notescatque magis mortuus, atque magis:
Ne tenuem texens sublimis aranea telam,
Deserto in Manli nomine opus faciat. 50
Nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam,
Scitis, et in quo me corruerit genere :
Cum tantum arderem, quantum Trinacria rupes,
aliis Codd. apud Santenium expleta est sic Omnibus et triviis vulgetur fabula
passim : in octo aliis Codd. cæterisque editionibus omnibus Omnibus inque locis
celebretur fama sepulti.
49. Nec reposuil Santenius, multorum librorum MSS. et editt. antiquarum
auctoritate commotus; mihi oratio postulare videtur ne ; cf. ad. v. 43.
50. In deserto Auli] ex conjectura Marcilii, quam amplexus est Vulp.—in no
mine Manli mirum in modum discrepant MSS.—vid. Santenium.
51. Amatutia in Cod. Saibantis, Vallieriano et secunda Veneta.—Amatuntia in
primo Mediceo et editt. antiquioribus. sed formam Amathusia præfert Heinsius
ad Ovid. Amor. III. 15. 15.—et sic est in omnibus fere editt. Santemii.
52. Torruerit Palatinus membranaceus et Commelinianus apud Santenium,
quam lectionem probant Statius, Vulpius et alii. Sed corruerit exstat in sex et
viginti Codicibus Santemii et omnibus editionibus antiquis, quod sumendum est
active pro ** prostraverit, pessumdederit;” quod quamvis paulo insolentius a Ca
tullo dictum videri possit, idem tamen vim amoris, cui quis succumbit, vel quo
quis prosternitur, graviter describit; huc pertinet locus Horatii Od. I. 19. 9. In
me tota ruens Venus. quid ? si ad hoc exemplum una transposita vocula versus
legatur sic Scitis et in me quo corruerit genere. Quodsi autem ex norma Criti
corum lectio difficilior præferri debet faciliori, jam ex hac ratione verior habenda
est lectio corruerit; nec me movet, quod torruerit magis conveniat versui se
quenti, ut observat Turnebus in Advers. XVI. cap. 1, cum et nostra lectione
bene nexus constet.—corpuerit pro corripuerit conjecit Marklandus in notis ineditis
apud Santenium,—torruerit cinere vult Heinsius.—in qua me torruerit Venere
ingeniose emendat Schraderus, modo in versu majori Amathusia non præcederet.

49, 50. Ne tenuem texens sublimis geminasit Venus; vulgaris, oráv8npaoc, et

aranea cet. Nota imago de rebus neg
kectis et in situ et squalore jacentibas.
cf. Brouckhus. ad Propert. III. 4. 33.
et supra ad Carm. XIII. 8.—aranea
sublimis, telam suam in sublimioribus
locis suspendens.—Des. in Manli mom.
opus faciat: neglectum Manlii nomen,
ubi illud seriptum est, textura obdu
cat.
51. Duplex Amathusia. Multipli
cem duplex Venus ab interpretibus ad
hunc locum experta est explicationem,
quam ita a Catullo vocatam putant, vel,
quod sit fallax et dolosa, ut dicitur du
plex Ulysses apud Horat. Od. I. 6. 7.
vel quod amatoribus modo propitiam,
mmodo iratam, se præbeat; vel quod Ca
tullum ad duas puellas amandas pel
lexerit : vel quod Catullus utriusque
sexus amore flagraverit : vel quod
cælestis, oùpavia : vel quod Veneris tam
maris quam feminæ effigies barbata in
Amathunte culta fuerit, ad quam poëta
respexissevideri possit.—Mihi quidem
ideo jam Amathusia dicta a Catullo vi
delur duplex, quod dea im puellæ,quam
deperibat Noster, amore, non ipsi uni
tantum, sed alii simul favebat, h. e.
quod eandem, quam amabat, cum alio
conjunxerat; cf. v. 135 et 146. et sic
duplex habet fere notionem fallaciæ.
52. In quo genere, in quam gravi
amoris genere; quale est illud, ubi ab
alio simul amatur puella,—me corrue
rit : vid. Var. Lect.
53. Trinacria rupes, Aetna in Sicilia,
quam antiquis a tribus promontoriis,
(quæ Græcis äxga,) Peloro, Pachyno
et Lilybæo dictam esse Trinacriam, in
vulgus notum est. Trinacria Ætnu Vir
228 C VALERII CATULLI

Lymphaque in OEtaeis Malia Thermopylis;

Moesta neque assiduo tabescere lumina fletu 55
Cessarent, tristique imbre madere genæ.
• Qualis in aërii pellucens vertice montis
Rivus muscoso prosilit e lapide:
Qui cum de prona præceps est valle volutus,
Per medium densi transit iter populi, 60
Dulce viatori lasso in sudore levamen,
Cum gravis exustos æstus hiulcat agros:
54. Pro Lympha in uno Vaticano Unda haud dubie ex interpretatione.—pro
CEtaeis varia in variis libris offeruulur lectionum monstra ; vid. Santem. Eodem
modo libri variant in Malia, quæ lectio certe post Parthenium non impugnari de
bebat. vid. nol.—Lamia tentabat Taurellus. Sed Vossius importavit Daulia,
merito hoc nomine jam reprehensus ab Hemsterhusio ad Lucian. T. I. p. 112.
55. Nec in tribus libris Sautenii.
58. A lapide in Datii codice ; sed nemo non præferet e lapide.
59. De promo colle suspicabatur olim Santenius.
61. Basso viatori, quod vitiose in Codd. legitur, non dubitavit in fidem suam
recipere Vossius.

gil. Æn. III. 554. cæterum luxurians
poëtarum ingenium sæpius flammam
amoris cum ignibus Ætnæis comparat.
Sic Ovid. Rem. Amor. v. 491.
Quamvis infelix media torreberis Ætna,
Frigidior glacie fac videare tuæ.
alia exempla dant Slatius et Vulpius.
54. Sensus: et quantum ardent
thermæ s. aquæ calidæ in Thermopy
lis.—Hujus aquæ calidæ fonles Her
culi dicati fuerunt in ipsis Thermopy
larum, inde sic dictarum, faucibus sive
ingressu, quæ a superimpendente illis
monte CEta vocantur (Etaeae ; ipsa aqua
autem dicitur Malia ab adjacente regio
me Maliensi, quæ simum Maliacum ad
Orientem habet. Fuse et erudite hanc
rem examinavit Samtenius, quem vide.
57 seqq. Hanc elegantissimam cum
rivo comparationem male ad lacryma
rum imbrem trahitMuretus, quem cum
aliis secuti sunt Vulpius et Santenius,
qui loca plane huc non pertinentia in
hanc rem ex Homero laudant ; nexus
institutæ comparationis aperte est hic:
“ quale levamen æstatis lempore lasso
et sudanti viatori est dulcis rivus, et
quale solatium venti secundi afflatus
nautis tempestate jactatis præbet, tale
mihi in amore meo Manlii fuit auxili
um.”—pellucens, limpidus. Vulpius in
hac voce argutatur.
60. Per medium densi transit iter
pop., per mediam viam, quam celebrat
et frequentat populus.
61. Eldickius bene cum Nostro com
parat locum Anytae VII. 3. in Analec
tis Vett. Poët. Græc. Brunckii Tom.
I. p. 198.
IIi8axa τ' ix wayäc 4vxpòv 7ris- 8) yàe
38Írat;
"Aparavρ' iv Ss£p45 xaipwatv τοῦτο
φίλον.
Similiter quoque Oppianus Cyneg. II.
39:
¥vx£v 8' i% âyrgoto 7rpoxsíusyov ägyvφον
oiov xexpanx&αι ποτόν, yAvxsg6v τε λοε
^rgov.
Inprimis huc pertinet Epigramma As
clepiadis XX. in Analectis Vett. Poëtt.
Græc. Brunckii Tom. I. p. 205.
 C A RMTEN LXVIII. 229

Ac veluti nigro jactatis turbine nautis

Lenius adspirans aura secunda venit,
Jam prece Pollucis, jam Castoris implorata: 65
Tale fuit nobis Manlius auxilium.
Is clausum lato patefecit limite campum,
Isque domum nobis, isque dedit dominam:
Ad quam communes exerceremus amores,
Quo mea se molli candida Diva pede 70
Intulit, et trito fulgentem in limine plantam
Innixa, arguta constitit in solea:
63. Hic in omnibus fere MSS. Santenii; in tribus hæc ; sed res ipsa flagitat Ac.
64. Leniter in Datii Cod. m. pr. et Riccard. apud Sant.
65. In hoc emendando versu valde laborarunt interpretes, sed sine necessitate.
vid. not. Jam prece Polluces, jam Castoras implorante refinxit Vossius.—Jam
fa c e Pollucis, jam Castoris implorata Anonymus apud Santenium. Jamque ope
Eldickius.
67. Quam turpiter librarii aberraverint in voce clausum, vid. apud Santenium.
72. Constituit solea in Codicibus fere omnibus et editt. antiquis. Sed dignior
64. Præivit in hac comparatione, ut 67. Sensus: “ Is viam, qua libere et
Santenius monuit, Hom. Iliad. VII. sine impedimento percipere nunc pos
4-7. sum amoris fructum hucusque mihi in
terceptum, patefecit.” Elegans imago
'o; 8i Ssà; vaûtnoriv isλλομ£νοισιν ἐδωκεν ab iis translata, qui ex locis angustis
oùpov, iwh» xsxáu»zw iÜ£ίστρα' ίλάτησι et interseptis in apertam planitiem de
mIόντον ixaóyovrsg, xapwávg 8' ύτό yvia Aí feruntur.
λvy^rau•
69. Ad quam, in cujus amplexibus.
* oc äga r& (Hector et Paris) T£&szaw Santenius quam ad domum refert, sed
isλέομένοισι Φayfiarmy. tum haud dubie Catullus scripsisset in
65. Jam prece P. jam C. implor.: qua.—communes, mutuos.
Durch das Gebet zum Castor und Pol 70. Quo refer ad domnum.—mollipede,
lux endlich erfieht.—implorata sc. aura molliter et delicate posito. Sic mollia
secunda, in casu primo. Turbæ, quas brachia (apud Ovid. Arte Am. I. 595.)
in hoc loco excitaverunt interpretes, in re saltatoria de iis, quæ cum arte
(vid. Var. Lect.) natæ sunt ex male in •t gratia moventur.—molliter ire est
tellecta voce implorata, quam perpe apud Propert. II. 12. 24. ubi Vnlpio
ram in casu sexto ad prece relulerunt. laudatur Incertus poëta ex Anthol. I.
Neo vidit hanc fraudem Santenius.— c. 67.
prece Pollucis, h. e. ad Pollucem. Cas
tor et Pollux navigantibus sunt dii Asa 3i8sc, áßg& wo8&v8fipwat' ipsia âp.erat.
orwriiptc, ut notum. cf. supra ad Carm. Haud exigua autem apud veteres pul
IV. 27.—jam, in summo periculi dis chritudinis laus in molliori incessu po
erimine ; quo sensu eleganter hæc par nebatur. cf. Valp.
ticula a poëtis repeti solet. 71. Fulgentem, ab externo ornatu ;
66. Similiter Euripides, quem lau intelligere cum Vulpio possumus aureu
vincula.
dat Vulpius, Orest. v. 725:
72. Innira. Similis est, quem lau
——στιστός iv xaxoi; àvìg, dant, locus Propertii II. 22. 4:
Kgiva awv yaAhvmc vavvixoizw sia ogäv.
Prosilit in laxa nix a pedem solca.
 230 C. VALERII CATULLI

Conjugis ut quondam flagrans advenit amore,

Protesilaëam I.aodamia domum
Inceptam frustra, nondum cum sanguine sacro 75
Hostia coelestes pacificasset heros.
Nil mihi tam valde placeat, Rhamnusia virgo,
Catullo est nostra lectio, ab Aldo jam revocata et auctoritate aliquot præstantis
simorum Codd. apud Santemium probata.—pro arguta Lipsius in Cod. aliquo de
prehendit angusta.
73. Amorem male in decem MSS. Sant.
75. Pro Inceptam Codd. apud Sant. offerunt vel lncepta et vel Incepta ut vel
Accepta et, et unus Vossii Inceptumn. Eldickius conjiciebat Insessam.
76. Comciliasset in nonnullis Codd. et editt., sed in plurimis pacificasset.
77. Jam pro tam in Excerptis Perreii ex solemni liarum particularum confu
sione. vid. Heins. ad Ovid. Heroid. III. 67. et Brouckhus. ad Propert. II. 7. 1.
et 37.—valide pro valde in nonnulJis Codd.
cf. Ovid. Amor. III. 1. 31. et ibi Bur XXIII. Ovid. Epist. XIII. et Hygin.
mannum.—arguta, h. e. exigua et con Fab. CIII. et CIV.
cinna (nett, meidlich). Commodein hanc 75. Inceptam frustra, inchoatam frus
rem laudat Vulpins (Virg. Georg. III. tra, h. e. imperfectam, ut vocat Val.FIac
80.) argutum equi caput, h. e. exiguum cus VI. 659. ubi nimirum nova nupta
et venustum.—Alii argutam soleam ex mox pnst nuptias fit vidua. 36aov iiv.ite
plicant de stridula, crepitum et strido Afi vocat Homerus, de hac ipsa Pro
rem inter ambulandum edente : sed dis tesilai domo loquens II. v. 701. vid.
plicet jam hæc subjecta notio, nec apud inprimis Hemsterhus. ad Lucian. Tom.
veteres solearum stridor ad deliciarum I. p. 410. adde Potteri Archaeol. Graec.
genus pertinuisse videtur. Soleæ au T. II. lib. IV. c. 11. Hnc pertinet
tem mulierum et hominum delicatorum Diodori Jun. Epigramma IX. in Ana- .
sunt calcei, unde soleae muliebres apud lectis Vett. Poëtt. Græc. Brunckii Tom.
Ciceronem Clodio et Verri objiciuntnr. II. p. 187.
Har. Resp. 21. Plura de soleis vid.
apud Balduinum de calceo antiquo c. 'Hpatex; $&Aap.% ts, xai iyyvs yvp*®ixâ
XI. - λάxtpa,
74. Laodamia. ** Ea uxor Protesi Koù;s, autrìv, άλο}ν οίμον £3n; 'Ai8ov.
laifuit, quæ cum maritum suum primum Sic incepti Hymenaei de primo conjugii
ex omnibus Graecis in bello Trojano ab tempore dicuntur Virg. Æn. IV. 316.
Hectore interfectum esse audisset, nimio 76. Hostia intellige sacra(7r£oyápasia,
illius desiderio contabuit. Sunt, qui di papwfiata, τεοτάλειa)quæante nuptiasrite
cant, viri umbram ei se in somnis obtu institui solebant; vid. Potteri Archacol.
lisse, inque illius compleribus ipsam emor Gr. T. 11. lib. IV. c. 11. inprimis,
tuam. Alii, obtinuisse Protesilaum, ut quem laudatSantenius, Ruhnkenium ad
ear inferis, ad visendam urorem, reverte Timæum sub voce ^rgotíAsia.
retur: cumque eam reperisset adjacentem 77. 78. Rhamnusia virgo. cf. supra
imagunculae, qua viri mortui vultum er ad Carm. LXIV. 396. et ad Carmen
primendum curaverat, petiisse, ut ne sibi L. 20.—imvitis heris, åíxmti $eáv.—heri,
amplius superstes esse vellet: tum ipsam, dii, paulo ante plenius dicuntur cæles
acta per pectus hasta, sibi mortem attu tes. Sententiæ respondet notissimus
lisse. Quod autem tam brevi tempore, ille locus Virgil. Æn. II. 402 :
marito suo frui ipsi licuerit, Catullus
deorum iram in causa fuisse dicit, qui Heu nihil invitis fas quemquam fidere
divis !
bus ante nuptiassacru rile perpetrata non
forent.” Muret. cf. Lucian. DD. M. ubi cf. Cerdamus.
 CARMEN LXVIII. 2:31

Quod temere invitis suscipiatur heris.

Quam jejuna pium desideret ara cruorem,
Docta est amisso Laodamia viro ; S0

Conjugis ante coacta novi dimittere collum,

Quam veniens una atque altera rursus hiems
Noctibus in longis avidum saturasset amorem,
Posset ut abrupto vivere conjugio :
Quod scibant Parcæ non longo tempore abesse, 85
Si miles muros isset ad Iliacos.
Nam tum Helenæ raptu primores Argivorum
Coeperat ad sese Troja ciere viros:
•Troja nefas, commune sepulcrum Europæ Asiæque,
Troja virum et virtutum omnium acerba cinis; 90
Quæ nempe et nostro letum miserabile fratri
79. Deficeret male in multis.—defideret in uno Voss. et edit. Rheg.—sic parti
culæ Quod et Quam in hoc et superiori versu mirum in modum turbatæ sunt.
vid. Santem.
81. Novum in tredecim Codd. apud Santemium.
84. Posset et in Cod. Daliano. Sic in quovis scriptore confusarum particula
rum ut et et, exempla exstant. Liviana collegit Drackenborch. ad Liv. Tom. III.
p.409. cf. VV. DD. quos laudat Idem ad Sil. Ital. V. 217. Posset ab innupto ex
uno Cod. protulit, et pro ingenio suo probavit Vossius.
85. Abisse in sexdecim Codicibus et duabus primis Venett. apud Santemium.
in aliis abesse, quod pleræque editt. tenent; sæpissime enim inter se confusa sunt
a librariis abesse et abisse, ut multis exemplis docet Druckenborch. ad Liv.
XXVII. 44. §. 3. Tom. IV. p. 130.—cf. et alios ibi laudatos poëtarum interpre
tes.—adesse pro adfuturum æquo pæne jure legi posse putat Santenius.—Quod
scihant Parcæ non longe tempus abesse conjecit Schraderus.
89. Asiae Europæque prætulit Santenius, plurimorum Codd. auctoritate com
motus; sed in novem MSS. apud eundem et omnibus fere editionibus antiquis
est Europæ Asiæque.
91. Mira est, quibus in variis libris hic versus incedit, formarum varietas, quæ

79. Quam. jej. p. desid. ara cruorem,
pro vulgari ** quam sitiens sit ara hos
tiarum sanguinis.”
81. Conjugis novi collum significan
ter atque ornate pro novum conjugem.
82. Veniens rursus, rediens.
85. 86. Sensus est: “ Quod quidem
triste fatum novi Laodamiæ disrum
pendi conjugii brevi tempore, cum Pro
tesilaus ad bellum Trojanum profectus
esset, impletum iri, Parcæ non ignora
bant.”
87. Primores Argivor. cf. supra ad
Carm. LXIV. 4.
88. Trqja nefas. Sustuli parenthe
sin, qua vox nefas, quæ cum Trqja jun
gi debet, in plurimis editionibus exhi
beri solet. Troja nefas est nefaria, me
fanda. Plane ita nefas Helena pro ne
faria dicitur a Virgilio Æn. II. 585.
et sic Cleopatra nefas Æn. VIII. 688.
— Europa Asiæque cf. Stat.
90. Acerba cinis genere feminino
passim apud optimos scriptores. ex
empla vid. apud. Burmannum Sec. ad
Anthol. T. II. p. 32.
91. Fraternæ mortis recordatione,
quam refricabat Trojæ cogitatio, ite
 232 C. VALERII CATULLI

Attulit: hei misero frater ademte mihi ! •

Hei misero fratri jucundum lumen ademtum:*
Tecum una tota est nostra sepulta domus:
Omnia tecum una perierunt gaudia nostra, 95
Quæ tuus in vita dulcis alebat amor.
Quem nunc tam longe non inter nota sepulcra,
Nec prope cognatos compositum cineres,
Sed Troja obscena, Troja infelice sepultum
Detinet extremo terra aliena solo. 100

Ad quam tum properans fertur simul undique pubes

omnes ac singulae nec appingi sine molestia, nec lustrari sine tædio possunt ; en
harum potiores: Quæ nuper nostro Passeratius ; Quæ nunc et nostro Marcilius;
Quæ, ve, ter nostro Scaliger in priore recensione; Quæ (ve te), nostro in poste
riore; Quæ, væ, væ, et mostro commodissime Raphelengius; Quaemet et id nostro
Vossius, cui adhæret Vulpius; Væ mihi, quæ et, vel Quæne etiam id Heinsius,
cujus posteriorem emendationem recepit Santenius. Varios librariorum errores,
e quibus vix elici potest sana lectio, vide apud Santenium. Ego dedi vulgatam
lectionem in plurimis editt. post Aldum repetitam, et facilitate sua se commen
dantem.
94. Tecum una nostra est tota in uno libro MS. Vossii, unde ille: Tecum cum
nostra est tota sepulta domus.
97. Pro Quem in plerisque Codd. Que, unde in nonnullis factum est Quæ.
98. Nom in uno Voss.
99. Sepulcrum male in quibusdam Codd. et editt.
100. Externo in quibusdam Santenii ; sed recte idem vindicat extremo. De
confusione vocum erternus et extremus præter Brouckhusium ad Propert. II. 13.
40. quem laudavit Santenius, vide, quibus testimonium denunciat Drackenborch.
ad Sil. Ital. IX. 209.
101. Fertur unde undique pubes primus Raphelengius, ex Lipsii, ut putat
Santenius, conjectura, quem secuti sunt alii ; sed multorum Codd. auctoritate
simul undique tuetur Santenius, quem vide, qui et alias corruptas lectiones recen
set. fertur lecta undique pubes non male tentat Eldickius.
rum poëta abripitur. cf. supra ad Carm. 99. Troja obscena, abominanda, de
LV. 5 sqq. - testabilis. sic fames obscena apud Virg.
93. Dilogiam in hoc versu animad AEn. III. 367. omina obscena apud Cic.
vertit Passeratius, cum jucundum lu Pro Domo c. 55. ostentum obscenum
men ademtum tam ad mortuum quam Sueton. Galba c. 4. obscende flammæ
ad superstitem fratrem referri liceat. Ovid. Met. IX. 508.-—nimirum res di
nimis acute ! cuntur obscenæ, quas non sine horrore
97. Nota sepulcra, patria, avita, ora quodam cogitare possumus. Qui Trqjam
^rgäa pwfigata. vid. Santen. obscenam de inanspicato condita inter
98. Compositum. componi (ava víx pretantur, paulo altius rem repetunt.
Ata$at) proprie dicuntur cineres atque 100. Detinet, xariX£i, vide de hac
ossa, cum, vasculis suis inclusa, in mo voce Observatt. Miscell. Tom. I. p.
numentum condebantur; deinde de tolo 15.—extremo, longe remoto, nisi de
funebri apparatu singulisque ejus par littore, quo frater Catulli sepultus fuit,
tibus hoc verbum usurpatur. vid. Heyne (cf. supra Carm. XLV. 7.) cum Vul
ad Tibull. III. 2. 26. et Kirchmannus pio cogitare malis.
de Funeribus Romanorum III. c. 8.
 C A RMEN LXVIII. 283

Græca penetrales deseruisse, focos:

Ne Paris abducta gavisus libera moecha
Otia pacato degeret in thalamo.
Quo tibi tum casu, pulcherrima Laodamia, 105

Ereptum est vita dulcius atque anima.

Conjugium ; tanto te absorbens vortice amoris
AEstus in abruptum detulerat barathrum ;
Quale ferunt Graii Pheneum prope Cylleneum
Siccare emulsa pingue palude solum ; 110

102. Deos profocos probat Vossius et Davisius ad Cic. Nai. Deor. II. 27. sed
plurimi Codd. stant pro focos. -

103. Nec vitiose in tredecim Codd. Santenii ; Neu in Commeliniano et Ba

luziano, quod ferri potest.
108. Depulerat ingeniose Heinsius.
109. In plurimis Codd. sine aspiratione Peneium vel Peneum,—errores libra
riorum im voce Cylleneum vide apud Sant.: multi tamen libri MSS. genuinam lec
tionem Cylleneum servant. Peneum propter amænum tenlabat Parthenius, quem
nonnulli secuti sunt.
110. Siccari in omnibus Codd. et editt. pro quo olim jam siccare legendum
esse suspicabar ; barathrum enim non siccatur, sed siccat paludosa loca. vid.
not.—nunc video ex nota.Santenii, idem in 'mentem venisse Schradero Emendat.
p. 17.—non dubitavi autem apertum vitium tollere et lectionem, quam ipsa res
flagitat, in textum recipere.—Pro pingue idem Schraderus malebat putre.
102. Penetrales, quia foci in inte Vulpius Fragmentum Anacreontis,quod
riore ædium parte eramt. Eldickius exstat apud Hephæst. p. 40. et in edit.
cum hoc loco comparat Bionem Idyll. Fischeri p. 269. μ'"Ego <-xsipaspi, "EAov
XV. 9 sqq. artv iv χα&άδpp.—Quale sc. barathrum
107—112. Conjugium pro conjuge, Graii ferunt siccare h. e. exsiccare,
et apud Virgil. Æn. II. 579. Propert. purgare, (non siccari, vide Var. Lect.
III, 13. 20. et passim. Sic servitium „nam sic scribi quoque debebat Quali)
pro servo et lacrociniium pro latrone pingue solum (lutosum) emulsa palude
apud Ciceronem.—tanto te absorbens (exhausta et derivata palude in bara
cet.-Sensus et nexus totius loci est hic: thrum) Pheneum prope Cylleneum. Erat
** Amor enim tuus erga Protesilaum tam Pheneum vel Pheneus prisca urbs Ar- •
profundus fuit, quam profundum fuisse cadiæ (Homeri Ilias.II. 605.) in monte
dicitur illud baralhrum, quod ab Her Cyllene sita.—Audit, fertur (vid. Var.
cule olim in imo monte excisum agros Lect.) falsiparens (φευδοτάτ»e) quia
prope urbem Pheneum aquis paludosis falso Amphitryonis proles habebatur
purgasse Græci perhibent.”—Graphice Hercules, cum verus ejus pater esset
igitur describit poëta, quem Græci di Jupiter.—Omnem rem illustrat locus
cunt ßaSùv £g»ta. jam videamus de sin Pausaniæ in Arcadicis VIII. c. 14, qui
gulis. tanto te refer eo, quod conjux ei tradit Herculem Tirynthe ab Eurystheô
vita et anima dulcior fuit.—barathrum pulsum Pheneum se recepisse: cumque
proprie de profundo illo apud Athenas Olbius amnis immodica eluvione Phenea
loco subterraneo, in quem præcipita ticum agrum obsidione teneret, fossam
bantur scelerati ; deinde de qualibet duxisse stadiorum LX sub vicinos montes
immensa voragine.—Opportune cum excurrentem, in quam paludes defluerent,
hac amoris in altam voraginem detru Vulp.
dentis miseros descriptione comparat
2 H
284 C. VALERII CATULLI

Quod quondam cæsis montis fodisse medullis

Audit falsiparens Amphitryoniades:
Tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta
Perculit, imperio deterioris heri:
Pluribus ut coeli tereretur janua Divis, 1 15

Hebe nec longa virginitate foret.

Sed tuus altus amor barathro fuit altior illo,
Qui tunc indomitam ferre jugum docuit.
111. Fudisse perperam in Leidensi et uno Saibantis.
112. Audet in omnibus fere MSS. et editionibus antiquioribus, quod explicant
audebat, ausus est.—fodisse autem in versu majori profodere sumunt; quod quam
durum sit, quilibet facile sentit.—ausus exhibent editt. Gryph. Muret. et aliæ.
Equidem juvenis adhuc, cum primum in hunc locum incidissem, jam tum pro
Audet reponendum esse conjeceram au d it ; quamvis hic verbi usus non satis
poëta dignus mihi videbatur ; sed nunc eo minus de hujus emendationis necessi
tate dubito, cum eandem a tribus aliis, a Palmerio in Spicil. p. 716. ab Anonymo
quodam in exemplari Gronoviano, et nuperrime a Santenio propositam videam ;
qua quidem in textum recepta consulere latinitati, quæ illam flagitat, malui, quam
superstitiose librariorum erroribus adhærere.
114. Pertulit in plurimis Codd.—sic sæpe apud Livium perculi et pertuli com
mutarunt librarii. vid. Drackenborch. ad Liv. Tom. IV. p. 949.
118. Mirum, quantum libri veteres in hoc versu variant. Qui divum domitum
in plurimis codicibus apud Santenium.—Qui divum dominæ in Vaticam.—Qui
tuum domitum in septemdecim Codd. Santenii et editione Rheg.—Qui divum do

113. Stymphalia monstra. De mon
stris illis volucribus, ab Hercule in Ar
cadia occisis, locus classicus est apud
'Pausaniam in Arcadicis lib. VIII. 22.
e quo, quæ huc præcipue spectant, ad
scribam: “Eri 8è v£ £8ari iv Στυμφάλα
xarixsi Aóyoc âgvi$âc wors âv8go®áyovç
imr' aùrrô vpaqyfivas. vaότοις xarato%εύarat
•ràg àgvi$a: 'HgaxX}ς λ£y£rai. cet. cf.
Santem.—certa, non aberrante a scopo.
Sic passim certus de arcu, nervo, ictu,
hasta, dextra cet.
114. Deterioris heri, Eurysthei, qui ab
ipso Hercule apud Homerum Odyss.
XI. 620. dicitur xstgov φ&c.—De fatali
'necessitate, ex qua Hercules Eurysthei
'imperio subjectus fuit, “lege Hom. II.
XIX. 98 sqq.
115. Pluribus ut caeli cet.: ut ob facta
* præclara in numerum deorum recipe
retur, ut interesset (Horat. Od. IV. 8.
30.) optatis Jovis epulis.—janua cæli
-ut limen vel limes cæli. cf. supra ad
Carm. LXVI, 59. -
cum Hebe, me vetula virgo fieret, ini
ret conjugium ; quo quidem ipso re
cepti inter deos herois vita designari
solet. cf. Virg. Ecl. IV. v. ult. Homer.
Odyss. XI. 601, 2:
—àvròς (Hercules) 8è pas* áSayárosari
Sεοῖari
vigratas, iv Saxiag, wai ixsv xaxxtorqvgov
"Hßny.
117, 118. Sensus est: ** Imo profun
dus tuus amor, qui te tum adhuc indo
mitam (virum nondum expertam) ma
ritale jugum ferre docuit, barathro illo
adhuc fuit profundior.” Sic, puto,
egregie omnia cohærent. Quantum pul
veris in versu minori tam explicando
quam emendando commotum sit, vide
in Var. Lect.—indomnita, innupta, in
' tacta, rapSivo; â8μ}ς Hom. Odyss. VI.
109 et 228, cujus cerviae, ut cum Ho
ratio loquar, nondum subacta et domita
est.jugum ferunt domitæ, h. e. nuptæ,

virum passæ. cf. Horat. Od. II. 5. 1

116. Hebe nec longa virg. foret, et sqq. et ibi Interpretes.
 CARMIEN ILXVIII.

Nam neque tam carum confecto ætate parenti

Una caput seri gnata nepotis alit: 120
Qui, cum divitiis vix tandem inventus avitis
Nomen testatas intulit in tabulas,
Impia derisi gentilis gaudia tollens,
Suscitat a cano vulturium capite.
Nec tantum niveo gavisa est ulla columbo 125
minum in Codice Corv. et Lambin. et editt. Vicent. et Brix.—Qui tum in Bodle
iano et Hamb.—Quique divum in Commeliniano et Baluz.—Quique tuum domni
suum in altero Sant.—Quin in Leid.—Quod divum dominum Ald.—Quod divum do
mitum Scalig. et Rapheleng.—explicant nimirum interpretes divum de Hercule,
qui, ut Vulpius ex Athenæo l. XIII. p. 603. docet, Eurysthei amore irretitus al
que ita domitus sit. Qui te non domitum exhibent Guarinus et Excerpta Ruhn
\enii.—Quod domini dominum in Variantibus Latini Latinii.—Qui tunc te indomi
tum in margine Cod. Dat. Hæc igitur lectionis varietas incitavit emendandi stu
dium ; Franc. Puccius quidem tentabat Qui dirum: Achilles Statius Qui tan
tum indomitam : Fruterius Qui nondum domitam: Vossius Qui in vita indo
mitum : Heinsius Qui te adeo dominum: Anonymus quidam (quem Dorvil
lium esse suspicatur Santenius) Qui invitam dominam : Schraderus Qui tauri
indomitam : Eldickius tamdem totum versum sic refingit Qui vi va m in d o m i
mi te ire r og u m d o c u i t.—pro docuit in Mediolanensi est decuit, ex solemni
librariorum in his verbis aberratione. vid. Burmann. ad Ovid. Metam. III. 10.
48. et Trist. I. 6. 26. in Vossiano domuit, in Baluziano et Palatino potuit.—nos
dedimus lectionem, quæ videbatur accommodatissima, a Corradino propositam et
in editt. Gotting. et Bipont. exhibitam.
121. Qui cum in divitiis male conjecit Scaliger.
122. Ceratas vult Schraderus.—detulit edidit Parthenius.
123. Irrita pro impia male præfert Heinsius.
124. Suscitat ab perperam Scaliger.—capiti ex Codd. et editionibus princip.
revocavit Santenius, ut sit antiqua ablativi forma, in quam rem laudat ille Sanctii
Minerv. I. 2. c. 7. p. 197. et ibi Perizon. n. 4.
125. Pro ulla Vossius in libro suo scriptum invenerat vulla, unde fecit pulla,
119, 120. Venustissima mollissimi 123. Impia gaudia, quæ ex impia
ILaodamiæ erga maritum amoris com cupiditate alieni boni, cui quis inhiat,
paratio! Vix quisquam enim molliori oriuntur.—derisi, elusi, decepli.—gen
amoris sensu potest affici, quam senex tilis, oriundi ex gente ejusdem nominis.
capularis, cui, diu speratus divitiarum Sic apud Ciceronem (Brut.28.)M. Pen
heres, dulcissimus nepos ab unica filia mus Bruti gentilis dicitur, quia uterque
natus tandem obtigit.—Stalius compa e Juniis. Disertius, qui sint gentiles,
rat cum Nostro Pind. Olymp. X. 102. docet CiceroTop. 6.—tollens, auferens,
sqq. caput inservit periphrasi ut passim. irrita faciens.
nepotis seri (rnAvyírov) avo in extrema 124. Suscitat, abigit, verscheucht.—
vitæ ætate demum nati.—una gnata, vulturium, rapacem heredipetam. Sio
unica filia. alit, educat, Commode lau passim vulturius de homine rapaci et
dat Vulpius Hom. Il. IX. 478, 79 : alieni cupido apud optimos scriptores
v. c. Plauto Trinumm. I. 2. 63. Tur
rai με φίλna', &zti rs warhe àv ra78a. qyi pilucricupidum te vocant cives tui. Tum
Anan autem sunt alii, qui te vultu r i um vo
Metrov, rnA%yvrov, aroAA&iv ixi wrsá cant. ubi cf. Taubmann.-cano capite
^rearatu.
sc. avi sui.
122. Testatas in tabulas, in tabulas 125. Niveo, albo, vel, in universum,
testamenti rite confirmati, pulchro ; est enim epitheton ornans.
936 C. VALERII CATULLI

' Compar: quæ multo dicitur improbius

Oscula mordenti semper decerpere rostro;
Quamquam præcipue multivola est mulier.
Sed tu horum magnos vicisti sola furores,
Ut semel es flavo conciliata viro: 130

Aut nihil, aut paulo quoi tum concedere digna,

quia, ut ridicule addit, pulla columba niveo conjuncta improbiora oscula decerpat,
quam faciant ejusdem coloris columbæ.—lectionem Vossii amplectitur et confirmat
adeo ejus interpretationem exemplo, male in hanc rem advocato ex Ovid. Her.
XV. 37, Vulpius.
128. Quantum præcipue Venet. Ald. Gryph. Muret.—Quam quæ Vossius ex
conjeotura, accedente Marklando et Schradero; sed nostram lectionem tuetur
optimorum Codd. auctoritas. vid. Sant.—vulgivola pro ingenio suo offert Heinsius.
129. Sed tu harum Muretus, Rapheleng.—Sed tu olim jungens olim magnos
(τούς τάλει μεγάλονς) primus ex codice suo dedit Scaliger; sed in nullo codice
apud Santenium comparet hæc lectio, imo in plurimis deprehendit ille horum,
quod dedimus, vel tuorum, quod aperte ex tu et horum confluxit.—tu eorum in
Commeliniano.—Sed tu Chuonios conjiciebat Eldickius.
131. Paulum in quibusdam.—tu pro tum in omnibus libris MSS. apud Sant.—
Eandem lectionem in libris suis invenit Vossius, nec temere illam rejiciendam
putat. Sed quis hanc barbaram loquendi rationem tu contulit admittat et Catullo
obtrudat? tum recte jam in uno Cod. apud Stat.—nunc in exemplari bibliothecæ
Leid. adscriptum invenit Santenius.

Vulpius cum Vossio suo argntatur (vid.
Var. Lect.).—gavisa est, gaudere solet.
126. Compar columba, conjux, arú$v-
yog. — improbius, ardentius, cupidius.
Sic improbius amare dicuntur pauperes
apud Quinctil. Decl. XV. sub fine.
127. Oscula mordenti semper dec.
rostro: hinc columbatim osculari de dul
' cissimo osculorum genere. Martialis
XII. Epigr. 66, 7:
- Amplera collum, basioque tam longo
Blandita,quam sunt nuptiæ columbarum.
* et libro XI. 105. 9:
IBasia me capiunt blandas imitata colum
bas.
hinc columbari, columbarum more oscu
la decerpere, apud Senec. Epist. 114.
et sic decerpere pro osculari est apud
Auctorem Copæ v. 38 :
delicias. Ergo nec hæc comparatio
magnitudinem amoris Laodamiæ satis
exprimit.
129. Sed tu horum m. cet. ** Imo tu
sola horum maximum amorem superas
ti,” horum, avi et columbæ.—sola, in
comparabili plane amoris genere, præ
- ceteris mulieribus omnibus.
130. Flavo, pulchro. cf. supra ad
Carm. LXIV. 98.
131,132. Redit tandem poëta, unde
digressus fuerat. Respondere igitur
debet hic versus versui 73 et 74, sed,
quamvis nullum interpretem hic hæ
sisse video, parum ille respondet ob
omissam, quæ desideratur, particulam
sic ; cohærere enim debebat oratio ita :
** ut olim flagransa more in domum Pro
tesilai venit Laodamia, sic meis quo
que amplexibus se obtulit puella mea.”
Est igitur vel anacoluthon ; vel versus
rescribendus est ita: -

Candida formosæ decerpens ora pu

ellæ. * Si e, nihil aut paulo quoi tum concedere
128. Multivola, uno columbo vel digna.
• marito non contenta. Sed fidelis Lao ** Sic puella mea, digna, quæ ei(Laoda
damia in uno suo Protesilao faciebat miæ) tum nihil aut parum certe cederet,
 C A R. MEN LXVIII. 287
Lux mea se nostrum contulit in gremium.
Quam circumcursans hinc illinc sæpe Cupido
Fulgebat crocina candidus in tunica.
Quæ tamen etsi uno non est contenta Catullo, 135
Rara verecundæ furta feremus heræ :
Ne nimium simus stultorum more molesti.
Sæpe etiam Juno, maxima Coelicolum,
Conjugis in culpa flagravit quotidiana,
132. Cum tulit emendat Corradinus, ut habeat, quo referatur tum.
133. Qua circumcursans in nonnullis Codd. apud Sant.—circumversans in qui
busdam apud eundem.—huc illuc in duodeciin MSS. Santen.—hinc atque hinc
Vatic.—hic illic Leid.
134. Crocea in Vaticano et Gudiano, male ex sententia Santenii, cum crocinus
forma sit rarior.
135. Tamenetsi. de his particulis conjunctim scribendis vide, quos laudat
Santemius.
136. Rara verecunde furta feremus heri profert Guarinus.
1S8. 139. Pro sæpe malebat Schraderus Ipsa ; vel totum locum ita refingendum
putabal, Passa etiam Juno, marima Cælicolum, Conjut in culpa flagrantem
quotidiana.—flagrabat ex unico Corvini Codice, Vallieriani marg. et editt. Cal
purn. et Parthen. recepit Santenius.—flagrantem in plurimisCodd. et editt. Venett.
et Rheg.— flagrante Cod. Palatinus.— flagrantis manus secunda Datiani.—nostra
lectio flagravit debetur Aldo, et Baluziani MS. auctoritate confirmatur. Aliam
difficultatem movet nova metri ratio in voce quotidiana, quam præter Catullum
memo velerum secutus est; succurrere quidem plerique student scribendo cotti
diama ; sed haud scio, an hoc modo res satis expedita sit, nam Codd. Catulli, teste
Santenio, servant quotidiana. nisi totus hic locus corruptus sit, equidem in hujus
vocis ratione melrica Catullum licentius potius quam recle versatum esse, affir
mare malim ; difficultatem removere stndebant fortiori remedio, quo indigere hic
locus videbatur, Eldickius et Santenius, ille proposita emendatione, ('onjugis in
culpa flagrante reconciliata ; hic, Conjugis in culpa flagrantem continet iram.
in gremium meum se contulit.” For- 134. Fulgebat candidus, enitebat
mulam aut nihil aut paulo illustrat Dor divino suo splendore.—in crocina tu
ville ad Charit. p. 581. (ed. Lips.) for nica : croceus vel crocinus color imitatur
mnla græca est, άλίγον h οὐδῖν, ad quam aurum.—Totus versus mihi describere
abesse sane potest aut priori loco po videtur Cupidinem aureum, de quo
situm. Sed malo nunc post tam lon vide Heinsium ad Ovid. Amor. I.
gam interjectam orationem agnoscere 2. 14.
anacoluthon ; nam alias versus minor 137. Ne nimium simus stult. more
corrigi quoque possit hoc modo: mol.: Sic sentientem Phædriam apud
Lux mea s i c nostrum s e tulit in gre Terent. Eunuch. Act. III. Sc. 2. 27.
mium. sqq. puellæ commendat Parmeno:
133. Quam circ. hinc illinc sæpe Cup. Atque haec qui misit, non sibi soli pos
Sic Venus apud Quint. Calabr. V. 71: tulat
Te vivere, et sua causa ercludi ceteros:—
xùrpit iÜariqayoc, rjv 8' iaegoc ápa$sro
•rätro. Verum, ubi molestum non erit, ubi
tu voles,
Sic Anacreon pietorem Gratias puellæ
eollum circumvolitantes exhibere jubet Ubi tempus erit, sat habet, si tum reci
pitur.
«Od. XXVIII. 28.—Statius comparat
Horat. Od. I. 2. 34. 139. Flagravit. Etiam Jano quoti
 C. VALERII CATULLI

Noscens omnivoli plurima furta Jovis. 140

Atqui nec Divis homines componier æquum est:
Ingratum tremuli tolle parentis onus.
Nec tamen illa mihi dextra deducta paterna
Fragrantem Assyrio venit odore domum:

140. Omnivoli ignoscens eonjectat Heinsius.

141. Atque in nonnullis Codd.—Atque nec o divis in uno MS. Santemii.—Atq.
unus Mediol.—At quia alter Datianus cum Gudiano et Riccard.—At quæ duo
Saibantis. componere justum vel fas pro æquum male edebatur ante Calpurnium.
142. Queruli pro tremuli tentabat Schraderus. . Hunc versum, cum ejus nexus
cum vicinis esset obscurior, spurium putarunt Muretus et Brouckhusius, sed in
Codd. apud Sant. et editt. antiquissimis nulla hic conspicitur litura. vid. not.
143. Vossius, cum in Mediolanensi invenisset veta, exsculpsit inde et edidit
Vesta.
144. Flagrantem male in quibusdam.—Fragrans in Commeliniano et Baluziano.
sæpissime autem flagrare et fragrare permutata sunt, vide nos supra in Var. Lect.
Carm. VI. 8.

diama fere conjugis furta experta est,

et tamen flagravit, h. e. ardenter eum
amavit, amore ejus flagravit.—Vult
mimiruin Junonis exemplo ostendere,
furta quoque in amore locum habere
posse, nec amoris fructum ideo tolli.—
Alii flagravit explicant ** ira excanduit,
graviter indignata est.” Sed sic poëta
in versu antecedenti non Saepe etiam,
sed Saepe quidem, scripsisset. Ferre
mimirum in posterum Catullus volebat
modesla puellæ furta, nec amplius ob
trectatione, ei molestus esse, additque
in suum quasi solatium, Sæpe etiam
cet.—Sed, ut fatear, integritatem hujus
loci, qui nescio quid scabri et sale
brosi habet, equidem præstare nolim.
Vulpius flagravit exponit “ infamia la
boravit;'' sed hanc notionem sine addito
nomine infamia vix habere potest ver
bum flagrare. vid. Var. Lect.
140. Omnivoli, appetentis, quicquid
est formosarum puellarum.
141. Atqui nec Divis cet. non raro
tamen a poëtis, inprimis comicis, ho
mines cum diis comparari solent. Sic
Chaerea apud Terentium Eunuch. III.
5.42. spectata tabula picta, ubi inerat
picturu hæc, Jovem quo pacto Danaæ
misisse aiunt quondam in gremium im
brem aureum, subjicit hæc ;
At quem deum ! qui templa cæli summa
sonitu concutit.
Ego homuncio hoc non facerem ?
cf. Schraderum ad Musæum p. 151-3.
et p. 358. 359.
142. Ingr. tr. tolle p. onus: “ tollatur
et absit omnis a me ingrata molestia,
qualem tremuli et severi parentes pu
ellis creare solent.'' vid. Var. Lect.
143, 144. Nec tamen illa mihi cet.
* Huc accedit, quod illa mihi non est
uxor legitima.”—dextra deducta pater
mua : Difficultatem movet hæc loquendi
ratio, quia non a patribus deducebantur
sponsæ ad mariti domum, sed a para
nymphis. Hinc Vulpius deducere pro
abducere sumit; at Santenius respici
putat ad ritum nuptiarum maxime so
lemnem, cum virgo in manum viri
conveniebat, sive a patre de manu in
manum tradebatur: in quam rem laudat
Terent. Andr. I. 5. 65. Hanc mi in
manum dat ; sed valde vereor, ut sic
dicatur deducere. Tolles hanc difficul
tatem, si pro paterna mecnm legeris
paternam.— Assyrio odore, liquoribus
odoratis et unguentis Syrorum (v.
Brouckhus. ad Tibull. I. 3. 7.), quibus
die nuptiarum domus mariti permul
cebatur.
 CARMEN LXVIII.

Sed furtiva dedit mira munuscula nocte, 145

Ipsius ex ipso demta viri gremio.
Quare illud satis est, si nobis is datur unus,
Quem lapide illa diem candidiore notat.
Hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus
Pro multis, Manli, redditur officiis : 150
Ne vostrum scabra tangat robigine nomen
Hæc atque illa dies, atque alia, atque alia.
Huc addent Divi quam plurima, quæ Themis olim
Antiquis solita est munera ferre piis.
Sitis felices et tu simul et tua vita, 155

Et domus ipsa, in qua lusimus, et domina :

Et qui principio nobis te tradidit, a quo
145. Pro mira in quibusdam nigra, sed omnes MSS. Stat. et plurimi Codd.
apud Santenium tuentur nostram lectionem.—prima volebat Heinsius, nivea Schra
deras. -

147. 148. In Codice Corvini, teste Santemio, legitur hoc distichon sic: Quare
illud satis est, si nobis id datur u m is, Quod lapide illa dies candidiore notat.
sed in nullo alio libro MS. apud Santenium hæc lectio exstat.—pro unis, quod
plurimi libri scripti et excusi offerunt, recepimus cum Santenio genuinam, ut
nobis videtur, lectionem unus, auctoritate MSS. Datii, duorum Mediolanensium,
Palatin. Commeliniam. Lipsii, duorum Gudian. Riccard. Excerpt. Anonym. satis
confirmatam.—cæteras córruptas lectiones, quas enotare piget, vide apud Sant.—
is datur imus edidit Scaliger in prima editione, quod placebat Lipsio.—quis datur
wnus legit Dukerus.
149. Quo potui Muretus.—quem male Mediolanens.
151. Nec in quibusdamCodd. ex solemni confusione.—nostrum Muretus et bona
pars MSS.
155. Felices satis et in uno Santenii.—tua virtus Mediceus quartus.
156. Ipsi in Naniano.—tota vox abest in sexdecim MSS. apud Santenium.—
ipse volebat Scaliger.—Et domus, in qua no s lusimus, et domina correctum erat in
Vallieriano.—ipsi in qua lusimus in domina conjecit Schraderus.—ipsa est in mul
tis MSS. apud Santenium.
157.—160. Præcipue male in quibusdam apud Santenium.—terram dedit in om
nibus Codd. apud eundem, quod referunt Interpretes ad v. 67.—dominam dedit
-

145. Mira nocte, mirum in modum
libidini satisfaciente.
146. Ipsius ex ipso d. viri greynio,
surrepta ipsi viro legitimo.
147—148. Quare illud satis est cet.
Sensus: “ Itaque feliciter mecum actum
esse puto, si vel unum diem, quo me
cum consuevit, dignum, qui albo lapillo
insigniatur, habuerit.* .
151. Vostrum nomen, quia Manlius,
motante Vulpio, nomen est gentile, et
ad plures ex eadem gente pertinet.—
scabra robigine, Ovid. Epist. ex Ponto
I. 1. 71.
Roditur ut scabra positum robi
g i n e ferrum.
155. Sitis felices. vid. de hac for
mula Brouckhus. ad Tibull. III. 6. 30.
157. Et qui principio nobis te tradi
dit: et ille, qui primus amicitiam tuam
mihi conciliavit, qui proxeneta fuit
amicitiæ tuæ, cui omnem felicitatem
meam acceptam refero. vid. Var. Lect.
240 C. VALERII CATULLI
Sunt primo nobis omnia nata bona:
Et longe ante omnes mihi quæ me carior
ipso est, *

Lux mea ; qua viva vivere dulce mihi est. 160

primus supposuit Aldus, quem secuti sunt alii. teneram dedit conjecit Sta
tius.—te trandedit Scal.—Ego dedi lectionem vulgatam te tradidit, quæ certe
nexum quendam orationi conciliat, cum et et aperte personas inter se distinguat.
vid. not.—a quo Sunt primo nobis sola auctoritate CodicisCorvini mititur.—pro a quo
in triginta MSS. et duabus primis Venett. et Rhegiensi apud Santenium est aufert,
quod tenent etiam nonnullæ editt. recentiores.—atque conjecit Parthenius.—margo
Codicis Leid. exhibet tres glossas autore, augure, auspice, quarum primam cum
Vossio arripuit Vulpius. sed Lipsius inde volebat te trandedit auspex.—Wetstenius
denique tentabat Et qui principio nobis terram dedit vbertim A quo sunt primo.
versus minor in omnibus Codd. incipit A quo sunt primo: nisi quod duo Saibantis,
Wallierianus et Mediceus primus post primo addunt jam, haud dubie ad hiatum
explendum ; et sic duæ Venett. et Rhegiensis; sed in Cod. Corviniano a quo,
ut jam notavimus, trahitur ad versum majorem. A quo primo sunt liber Scaligeri.
—pro nata in Bodleiano nota.—pro bona in duobus et viginti MSS. apud Santeu.
secunda Veneta cum Rhegiensi bono.—in uno Vossiano et Mediolanensi tolus
versus abest.—In v. 159 pro Et longe Latinus Lalinius Sed longe.—pro ipso offert
Cod. Dat. et Riccardianus ipse, et tres Saibantis, Medic. Vall. Corvin. et editt.
ante Aldum ipsa.
160. Est in Codice Datii et Riccardiano deest. Nobis olim totus locus, mirum
in modum impeditus, hoc modo expediri fortasse et constitui posse videbatur, si
pro et tu in v. 155 ut tu, et in v. 157 Det qui pro Et qui legeretur; ultimum autem
distichon antecedenti præponeretur sic Sitis felices ut tu simul, et tua vita, Et
domus ipsa, in qua lusimus, et domina; Et longe ante omnes mihi quæ me carior ipso
est, Lux mea, qua viva vivere dulce mihi est ; Det, qui principio nobis terram dedit,
a quo Sunt primo nobis omnia nata bona. Sed nunc vix dubito, quin totum dis- '
tichon v. 157-58 a sciolo quodam appictum sit.

- _•_—

CARMEN LXIX.
AD RUFUM.

NoLI admirari, quare tibi femina nulla,

Rufe, velit tenerum supposuisse femur:
Non ullam raræ labefactes munere vestis, , í

3. Nos illa raræ vel Nos illa aræ corrupte in MSS. Stat.—Non, si illam in editi
Rufo cuipiam, ne esset nescius, cur 2. Supposuisse femur: a palæstra Ve
a feminis fugeretur, causam atetro ejus neris deducta loquendi ratio. cf. Ovid,
alarum odore repetitam petulanter ex- Am. III. 7. 10. .

ponit.—Cave hoc carmen ad M. Cœ- 3. Non ullam (vide Var. Lect.)

lium Rufum, insignem iis temporibus raræ vestis, intelligo vestem tenuissi
oratorem, cum Achille Statio referas. mam, bombycinam, nempe Coam aut
cf. Vulp. Sericam. vid. Heinsius ad Ovid. Amor.
 C A R MEN LXIX. 241

Aut pelluciduli deliciis lapidis.

Lædit te quædam mala fabula, qua tibi fertur 5
Valle sub alarum trux habitare caper.
Hunc metuunt omnes: neque mirum ; nam mala
valde est
Bestia, nec quicum bella puella cubet.
Quare aut crudelem nasorum interfice pestem:
Aut admirari desine, cur fugiunt. 10

onibus vulgg.—sed quamnam ? Non illam Voss.—Mihi unice vera visa est lectio
Non ullam, quam, ut magis latinitati et versui antecedenti respondentem, ex ed.
Gryph. (1537.) revocavi.—labefactas perperam in edit. Parthem.
10. Aut te admirari desine cur fugiant conjecit Heinsius.

I. 5. 13. cf. Vulpius. Pertinebant
autem ejusmodi vestes inter præcipua,
quæ puellis offerri solebant, munera.
Sic Tibullus II. 3. 51. sqq.
Ut mea luxuria Nemesis fluat, utque
per urbem
Incedat donis conspicienda meis.
Illa gerat vestes te n u es, quas fe
mina Coa
Texuit, auratas disposuitque vias.
Ubi cf. Heyne.—labefactes, in amorem
tuum inducas, capias. labefactari di
cuntur, qui crebris vel precibus vel
muneribus vel aliis artibus victi tan
dem alteri cedunt. Sic Terent. Eunuch.
III. 3. 3.
Ita me video ab ea astute labefactarier.
4. Lapidis, unionis, gemmæ.—vid.
Brouckhus. ad Tibull. I. 9. 39. et Dor
ville ad Chariton. p. 531. 2. (edit.
Lips.)
5. Laedit te quædam mala fabula,** no
cet tibi in hac re mala quædam fama,
malus quidam et fœdus de te dispersus
rumor.”— Achilles Statius parum ad
rem comparat Euripid. Hippol. v.
1313. Aáwsi or* p*£$o;.
6. Valle sub alarum, ornate et ele
ganter pro ** sub cavis alis.'' trua hab.
c.: caper vel hircus: (Carm. sequ. v. 1.)
(rpáyo;) ab hujus animalis graveolen
tia dicitur teter ille odor, quem alæ ho
minum exhalant. Ovidio obversatus
Noster videtur in Arte Am. III. 193.
Quam pæne admonui, ne t ru x c a p e r
iret in alas;
Idem Arte Am. I. 522:
Nec male odorati sit tristis anhelitus
oris,
Nec lædant auares vir q ue p a ter
q u e g r eg i s.
cf. Horat. Epod. XII. 5.—Græcis vo
catur iste fœtor wäßga. Luc. DD.M.
I. sub fin. w433a; áváXov &atre? 3 vgá
yo;. ubi vid. Brodaeus.—cf. Pollux II.
4. Sect. 77. Huc pertinet Epigramma
Luciaui LXXXIX. in Analectis Vett.
Poëtt. Græc. Brunckii Tom. II. p.
336.
où μόνον aùrh wy£? Anpwoa-rgatìs, âx^à
xaì aìt;j;
Toù; δαμna ap.£vov, τγὰ wawoixs
* p &y o v.
9. Quare aut crudelem cet. ** tollen
dum cura hunc pestiferum nasorum
odorem.” interfice, facete, quia intole
rabilis iste odor caper et bestia vocatur.

2 I
242 C. VALERII CATULLI

CARMEN LXX.
DE INCONSTANTIA FEMINEI AMORIS.

NuLLI se dicit mulier mea nubere malle,

Quam mihi: non si se Juppiter ipse petat.
Dicit: sed mulier cupido quod dicit amanti,
In vento, et rapida scribere oportet aqua.
4. Pro In vento legendum censet Burmannus Sec. ad Anthol. Tom. I. p. 541.
In vino, quam quidem lectionem, jam a Gifanio in Ind. Lucret. p. 450. propositam,
confirmare studet loco ex Xenarchi mrtyrã$A$ apud Athenæum l. X. p. 441. 'oe
xòv 8' iy$ yvvaixâ, sic dîvov ygåøø.—sed In vento mihi rem significantius exprimere
videtur.

Mulierum levitatem et perfidiam, procis. exempla utriusque linguæ col

quam vulgo illæ viris exprobrare so
lent, (cf. supra ad Carm. LXIV. 143.)
Lesbiæ suæ exemplo breviter et gra
phice adumbrat. cf. Tibull. III. 6. 47.
sqq.
1. Dicit. dicere pro ** affirmare et as
severare aliquid vero vultu" passim.
Sic Cicero Pro Rabirio Post. 12. ut,
quibus creditum non sit negantibus,
iisdem credatur d ic e m t i b u s ? et sic
infra Carmine LXXII.
Dic e bas quondam, solum te nosse
Catullum.
2. Petat.—petere (air¤) proprie de
legit Cerda ad Virg. Æn. VII. 55.
3. Dicit: sed mulier cet. Muretus
expressisse Catullum putat Epigram
ma Callimachi XXVI. 2. 3. sed hic
locus fere est communis.
4. In vemto, et rapida cet. ubi eodem,
quo scribitur, tempore, deletur et con
funditur impressa litera. dixit hæc ra
gopwiaw3c. cf. Erasmus in Chiliad. p.
149. Huc pertinet Epigramma Me
leagri CIV. 5. (edit. Mans.)
NÜv 8' δ μὸν ἐμιά Φnariv iv Κατι x£va.
φígeor$at.
 * CARMEN LXXI.

CARMEN LXXI.
AD VIRRONEM.

SI quoi, Virro, bono sacer alarum obstitit hircus,

Aut si quem merito tarda podagra secat:
AEmulus iste tuus, qui vostrum exercet amorem,
Mirifice est a te nactus utrumque màlum.
Nam quoties futuit, toties ulciscitur ambos : 5
Illam affligit odore, ipse perit podagra.
1. Si quoi jure bono primus edidit Aldus, quem nonnulli, qui eandem lectionem
se reperisse testantur, secúti sunt. Scaliger veterem scripturam esse ait Si
qua, viro, bono sacrorum obstitit hircus: et sic quoque hic versus exaratus est in
libris Vossii, in librr. MSS. quos laudat editor Cantabr. et ed. Rheg. Egregie
igitur hæc vetusta lectio favet lectioni, quam dedimus, vulgatæ, a Parthenio jam
exhibitæ, Si quoi, Virro, bomo sacer alarum ; confluxit enim sacer alarum in
sacrorum, et pro Virro, quia nondum geminare solebant literas, scribebatur viro.
—Vossius quidem invenerat quoque hunc versum in Cod. Mediolanensi ita scrip
tum, Si qua viro - - - se - - - obstitit hircus: unde primum legendum fortasse sus
picabatur, Si quoi virosus : sed deinde re diligentius pensitata lubenter in nostra
leclione acquiescit.—Si cui, virro, homini sacer alarum Gryph. Muretus.—Si quoi,
Virro, dom os sacer alarum obsidet hircus tentabat, et satis lepide explicabat
Janus Meleager.—caper alarum obstitit hircus ingeniose sed sine necessitate con
jecit Heinsius in notis ad Cat.
4. Mirifice est actu Gryph. Muret. Stat.—mirifico est astu volebat Muretus.—Mi
rifice est tactu Turnebus.—ac tu Vossius, cui adhæret Vulp.: sed nostram lectionem
tenent Parthenius, Ald. et eandem, ut testatur editor Cantabr., offerunt Maffei
liber MS. et tres editt. antiquiss.
Argumentum hujus carminis est pau gitat, mirum in modum utrumque ma
lo obscurius, nec satis, opinor, ad li lum merito a te nactus est.”—bono, in
quidum perduci potest. Ex mea qui sipido, stulto. sic sæpe bonus ironice,
dem sententia, ipsum Virronem ut ho inprimis a Comicis, poni solet. vid.
minem fœdum et podagrosum poëta Drackenborch. ad Sil. Ital. II. 240.—
notare voluit, cujus æmulum ideo for Vulpius cum Vossio bono ridicule su
tasse alarum vitiis et podagra merito mit pro adverbio, ut sit commode, ap
jam laborare ait, quod hominem, quem te.— sacer, abominandus, detestabilis.
fugere debebat, æmulatus sit. Ad eun cf. supra ad Carm. XIV. 12.—alarum
dem Virronem pertinet fortasse infamia hircus: vid. supra ad Carmen LXIX.
infra memorata Carm.LXXX. 7.—Sed 6.—obstitit, obfuit, excitavit aliorum
Vulpius poëtam cum Virrone in sinu mauseam.

gaudere putat, quod ejus rivalis ob duo
sibi contracta mala abominandus nunc
redditus sit.
1—4. Sensus, ut mihi , videtur, est
fere hic : “ Si quis unquam, Virro, ho
mo insipidus exsecrabili alarum odore
merito infectus fuit, aut gravi podagræ
dolore merito corripitur, sane æmulus
tuus, qui eandem puellam tecum suba
2. Tarda, lepide ab effectu. secat,
pungit, lancinat ; apposite de podagra.
3. Æmulus iste tuus tam in amore
quam in corporis tui vitiis.
4. Mirifice, mira quadam contagione,
mirum in modum, vel præter modum.
a te, in tuo contubernio.
6. Ipse perit podagra, quia libidinis
exercitio hoc malum crescit.
 C. VALERII CATULLI

CARMEN LXXII.

AD LESBIAM.

DicebAs quondam, solum te nosse Catullum,

Lesbia ; nec præ me velle tenere Jovem.
Dilexi tum te, non tantum ut volgus amicam,
Sed pater ut gnatos diligit et generos.
Nunc te cognovi. Quare, etsi impensius uror, 5
Multo mi tamen es vilior et levior.
Qui potis est ? inquis. Quod amantem injuria talis
6. Multo ita tu nunc me editio Veneta (1493); antique autem me pro mihi
positum esse observat ibi Parthenius. Multo ita ne mi tu primus impresserat
Aldus. Multo ita nec me tu vilior in quibusdam editionibus.—MSS. Stat. offere
bant, Multo ita me nec vilior, vel Multo ita nec me vilior; sed hic deest vox
monosyllaba, quam exigit metri ratio.-nostram lectionem plurimis jam probatam
vulgavit Guarinus.
7. Quis potis est vel qui potis es in quibusdam.—Statius tentabat, Qui pote sic
vel qui potis hoc.—Quam amantem in omnibus MSS. Statii, unde ille primum
volebat, quæ amantem, deinde quid amantem.

Accusat perfidiam Lesbiæ, quam,
donec sanctis ejus promissis fidem ha
buerit, non libidinoso tantum, sed
etiam pio benevoloque animo amplex
um esse testatur ; nunc autem, per
specta ejus perfidia, libidinem quidem
mansisse, imo incensam magis esse ob
trectandi studio, sed pristinam pieta
tem et benevolentiam plane ex animo
suo deletam et eradicatam esse libere
fatetur.
1, 2. Compara Carm. LXX. 1. 2.
et observa, quam eleganter eandem
sententiam poëta variaverit.—præ me,
me posthabito.—tenere: cf. supra ad
Carm. LXIV. 28.
3. Dilexitum te, consulto dixit dilexi,
h. e. ** non solum te amavi, sed etiam
magni feci.'' diligere et amare proprie
inter se differunt ita, ut illud dicatur
de eo, qui alterum ob ejus cognitas
virlutes magnifacit; hoc de eo, qui al
terius forma, venustate cet. suaviter
aflicitur ; diligere enim proficiscitur a
tur aliquem amare, nec eundem tamen
diligere, et vice versa; quam quidem
horum verborum differentiam saepe
secutus est Cicero.
5. Te, tuam perfidiam et levitatem.
6. Levior, levioris pretii.
7, 8. Quod amantem --- velle minus.
injuria (Ü33*) offensio, perfidia.—bene
velle, diligere. In hanc sententiam Phæ
driaapud Terentium Eunuch. I. 1. 25:
—0 indignum facinus, nunc ego et
Illam scelestam esse, et me miserum sen
tio:
Et tædet: et amore ardeo.
et sic Claudianus Fescenn. v. 110:
Accenditque magis, quæ refugit, Venus.
Huc pertinet quoque Epigramma Pauli
Silent. XXV. in Analectis Vett. Poëtt.
Gr. Brunckii Tom. III. p. 79.
“rßpic £g»ra; £Avare. p*àtmv 385 pa$$o;
άλάτaι.

judicio, amare a sensu ; possumus igi *^rßgis ipwy igí$ει μάλλον ip*p*ayiwv.
 C A R M EN LXXIII. 945

Cogit amare magis, sed bene velle minus.

8. Cogat Gryph. Muret. Vossius et alii. sed nostra lectio est in omnibus MSS.
apud Stat.—In edit. Gryph. (1537) cum hoc carmine conjungitur Epigramma
Odi et amo LXXXV. At Achilles Statius putat, aut simul cum his, aut statim
post hos, legendos esse versus ex Epigr. LXXV. 5. Nunc est mens adducta usque
ad finem ; et deinde illos, Odi et amo.—In edd. Venett. hoc cum sequenti car
mine conjunctim exhibitum est.

— •—

CARMEN LXXIII.
IN INGRATUM.

DESINE de quoquam quidquam bene velle mereri,

Aut aliquem fieri posse putare pium.
Omnia sunt ingrata : nihil fecisse benigne est:
Immo etiam tædet, tædet obestque magis :
Ut mihi, quem nemo gravius nec acerbius urget, 5
Quam modo qui me unum atque unicum ami
cum habuit.

1. Pro quidquam in nonnullis MSS. Statii quisquam et quemquam : unde ille

legendum fortasse putabat quisquis.
2. Pro pium Gryph. Muret. et alii tuum.—sic passim libri in pius et tuus, meus
et suus variant. vid. Heins. ad Ovid. Met. VII. 172. -

3. Est deest in MSS. Stat. editt. Venett. Gryph. et aliis.

4. Imo etiam tædei, statque magisque magis in omnibus fere MSS. Stat.: et sic
hunc versum, nec sensus nec latinitatis ratione habita, multæ editt. vett. exhibent.
in uno Stat. erat, Stat magis atque magis. Marcilius emendabat, Imo etiam tædet,
et magis atque magis. Guietus, Nihil fecisse benigne Prodest ; imo etiam tædet
obestque magis. Ex libro Bibl. Bodleianæ editor Cantabrig. profert, Prodest :
sed taedet jam magis atque magis.—nostram lectionem veterum librorum auc
toritate confirmavit Guarinus. et sic est in libris MSS. apud editorem Cantabr.;
cui accedunt Statius, Muretus, Vossias et alii.
5. Væ mihi Scaliger, Vulpius et alii. -

Facta de perfidia cujusdam experi
entiâ, solemnem de ingratis hominibus
querelam repetit.—Sunt, qui Alphe
num Varum Jurisconsultum hoc epi
grammate innui sibi persuadeant. cf.
supra Carm. XXX.
3. Omnia sunt ingrata cet. fecisse be
nigne, beneficia in aliquem contulisse,
nihil est, nihil pensi habetur; vetus
autem hæc de ingratis hominibus can
tilena jam apud Homerum Odyss. IV,
695:
—ού8í tt; ia-ri χαg; p*£τόπισ$'Évspy£»v.
5. Ut mihi, sc. obfuit.—urget, vexat
et persequitur.
246 C. VALERII CATULLI

CARMEN LXXIV.
IN GELLIUM.

GELLIUS audierat, patruum objurgare solere,

Si quis delicias diceret, aut faceret.
Hoc ne ipsi accideret, patrui perdepsuit ipsam
Uxorem, et patruum reddidit Harpocratem.
Quod voluit, fecit: nam, quamvis inrumet ipsum 5
Nunc patruum, verbum non faciet patruus.
3. Perdespuit male in libris antiquis, ut recte docuit Scaliger.
6. Hunc putruum ex uno Cod. protulit et probavit Statius.

Infame hujus epigrammatis argu Harpocrates, altum in hac re jam jube

mentum versatur in describendo adul
tero infamissimo, Gellio, quem eun
dem esse putant, qui a Cicerone in Ora
tione Pro Sextio perstringitur.
1. Patruum oljurgare: proverbiali
fere locutione nota est palruorum in
fratrum liberos severitas. Horat. Sat.
II. 3. 88. Ne sis patruus mihi, et Od.
III. 12. 3. Patruæ verbera linguæ.
vide quos laudat Ernesti in Clave Cic.
sub v. patruus.
2. Si quis delicias cet. si quis vel
dictis vel factis paulo liberius in re
amatoria luderet.
3. Perdepsuit. Qui notionem hujus
verbieruere cupit, adeat Manut. ad Cic.
Epist. ad Div. IX. 22. p. 39. edit.
Græv. et Bochart. Hieroz. I. p. 188.
4. Patruum reddidit Harpocratem,
nimirum ut patruus, velut silentii deus
ret silentium, nec amplius objurgando
molestus esset.—Figura Harpocratis,
summa olim religione ab Ægyptiis in
templis Isidis et Serapidis inprimis
culti, ita fere in monumentis veteribus
expressa conspicitur, ut ad silentium
indicandum unus digitorum ori admo
tus vel insertus sit.—Exstat peculiaris
in hanc rem libellus, magna eruditionis
copia conscriptus, Gisb. Cuperi Harpo
crates, ubi præter perantiquam imagun
culam argenteam singulari studio a
Cupero explicitam, multæ aliæ ejus
dem dei figuræ exhibitæ, et, quæ ad
historiam hujus dei spectant, diligen
ter collecta et proposita sunt. Adde
Burmannum Sec. ad Anthol. III. 88.
T. I. p. 629. 30.
5. Quod voluit, fecit: hoc modo im
petravit, quodinpetrare voluit.
 CARMEN LXXV. 247

CARMEN LXXV.
AD LESBIAM.

NuLLA potest mulier tantum se dicere amatam

Vere, quantum a me, Lesbia, amata, mea, es.
Nulla fides ullo fuit unquam foedere tanta,
Quanta in amore tuo ex parte reperta mea est.
Nunc est mens adducta tua, mea Lesbia, culpa, 5
Atque ita se officio perdidit ipsa pio:
Ut jam nec bene velle queam tibi, si optima fias,
Nec desistere amare, omnia si facias.
Hos quatuor versiculos priores, in antiqq. Codd. post Epigramma LXXXVI.
collocatos, huc revocavit Scaliger, quem, quia egregie illi cum quatuor posteriori
bus conspirant, plerique recentiorum secuti sunt. Inprimis Vulpius mirifice hoc
nomine extollit acumen Scaligeri, et hæc quatuor disticha vel ab ipso Catullo ita
conjuncta et composita fuisse, vel certe poëtam, si ab inferis excitetur, hanc in
dustriam Scaligeri non deprecaturum existimat.—Et sane quatuor posteriores
recte integri poematii à7roa-waapx&rtov haberi poterant.
4. Quanta in amore suo, ut sit pro ipsius, Gryph. Muret. et all.—sed tuo est in
omnibus MSS. Stat.
5. Huc est mens deducta Venett. Gryph. Muret. — nostram lectionem ex Cod.
suo produxit Scaliger, et sic Vossius, editor Cantabr. Vulp. Gotting. Bipont.

Quod in Carmine LXXII. de amore ducta, h. e. alienata, avocata. Sic ani

suo erga Lesbiam et de ejus perfidia
expresserat, idem in hoc carmine nova
dictionis varietate et ornatu exprimit.
2. Vere, ex intimo pectore.
3. Num forte post vnquam exci
dit in ?
4. Ex parte mea, quod ad me attinet,
vövpwôv μégoc.
5. Mens, pietas, benevolentia: ad
ducta h. e. contracta; sed valde de
lectione adducta dubito; mihi enim
scripsisse polius Catullus videtur ab
nus a corpore abductus apud Cic. Tusc.
I. 31. de eo, qui non amplius iis, quæ
in sensus cadunt, turbatur et abripi
tur ; et sic sæpius abducere ad animum
refertur ; sexcenties autem adducere
et abducere a librariis confusa sunt.
vid. quos laudat Drackenborch ad Sil.
Ital. X. 18. et ad Liv. Tom. IV. p. 92.
6. Atque ita se officio perd. ipsa pio :
Atque hoc modo ipsa se privavit pie
tatis, quam ei probabam, officio.
 C. VALERII CATULLI

CARMEN LXXVI.
AD SE IPSUM.

Si qua recordanti benefacta priora voluptas

Est homini, cum se cogitat esse pium,
Nec sanctam violasse fidem, nec foedere in ullo
Divum ad fallendos numine abusum homines:
Multa parata manent in longa ætate, Catulle, 5
Ex hoc ingrato gaudia amore tibi.
Nam quæcumque homines bene quoiquam aut di
cere possunt,
Aut facere, hæc a te dictaque factaque sunt;
Omnia quæ ingratæ perierunt credita menti.
Quare jam te cur amplius excrucies ? ]0
Quin te animo obfirmas, teque istinc usque reducis,
11. Mirum, quantum in hoc versu libri veteres discrepent. Statius ex MSS.
profert, Qui tu animo offirmas, atque instinctoque reducis : unde ille rescribendum
pulat, Quin tu animum offirmas, atque istinc usque reducis.—Scaliger veterem
scripturam esse ait, Quin tu animo affirmas, atque instructoque reducis: unde le
gendum suspicatur, Quin tu animu' (antique pro animum) affirmas itaque, in
structoque reducis.—Theodoro Marcilio placebat Quin tu animum obfirmas itaque,
in gyrumque reducis?—Jano Meleagro, Quin tu animum obfirmans instructum at
que atque reducis ? h. e. celerrime retrahis.—Vossio, Quin tu animum qffirmas,
atque istinc te reducis?—editt. Guarim. el Gryph. offerunt, Quin te animo affirmas,
teque instinctuque reducis ?—Muretus, Quin te animo affirmas, teque aslringisque
reducisque.—Sed jam hæc ad nauseam usque satis. Noslram lectionem, haud
certe incommodam, exhibent editt. Rapheleng. Graev. Cantabr. Gotting. Bipont.,
nisi quod affirmas (v. not.) pro affirmas dedimus ; et sic in Sil. Ital. XII. 668. pro
qffirmans cum N. Heinsio legendum videtur offirmans.

Perspecto Lesbiæ suæ infido et in aliis meritos, magnam vitæ anteactæ

gralo animo, reputat secum, quam ei recordatione capere voluptatem, equi
* præstiterat, pietatem, firmumque in ea dem senex olim capturus sum maxi
reputanda paratum sibi solatium esse mam, si, qualem me erga perfidam et
videt. Deinde summopere animum ingratam præbuerim, recordatus fue
suum impellere studet, ut longum, ro.”—Ad vers. 5. commode laudatur a
quem adhuc nutriverat, amorem re Slatio illud Pindaricum apud Platon.
pente nunc deponat et ejiciat; quod ' de Republ. I. p. 574. (ed. Francof.)
quidem cum longe difficillimum esse â; àv 8ixaiw; xai δαίως τὸν θίον διayáyn,
probe intelligeret, deorum ad hanc yAvx£ia oi wag8iav ávitáAAovza ynpovgógo;
rem gnaviter pervincendam sibi expe %vyaopáí åÀTrìs, à paáxiata 6yatôv woXÜ
tit auxilium. atpo$ov yv&pway xvßepyä.
1—6. Vulgaris, quam exornavit poë 9. Perierunt credita pro vulgari
ta, sententia est fere hæc : “ Si verum ** frustra credita sive tributa sunt.”
est, homines pios, integros et bene de 11. Quin te animo obfirmas : ob
 CARMIEN LXXVI. 249

Ft, Dis invitis, desinis esse miser ?

Difficile est longum subito deponere amorem:
Difficile est: verum hoc qualubet efficias.
Una salus hæc est, hoc est tibi pervincendum. 15
Hoc facies, sive id non pote, sive pote.
O Di, si vostrum est misereri, aut si quibus unquam
Extrema jam ipsa in morte tulistis opem ;
Me miserum adspicite, et si vitam puriter egi,
Eripite hanc pestem perniciemque mihi, 20
Quæ mihi subrepens imos, ut torpor, in artus,

14. Verum hoc quod lubet efficies Venett.

16. Hoc facito Vossius cum Vulpio.
18. Ipsam Venet.
21. Seu mihi subrepens imos ut corpore in artus omnes libri MSS. Stat.: unde ille
tentat, Hæc mihi subrepens imos in corporis artus.—Janus Meleager volebat, Heu,
mihi! subrepens imos, ut torpor, in artus.—Vossii liber vetustus suppeditabat,
Quæ mihi subrepens imos velut unguis in artus: sed nemo non in hac lectione ma
num interpolatoris agnoscet.—nostram lectionem vett. librorum tam scriptorum
quam exaratorum auctoritate niti testatur editor Cantabr.

firmare se,vel plenius obfirmare se animo, Parmeno Phædriæ apud Terent. Eu

est “ in capto consilio ita se confirmare,
ut ab eo exsequendo nullo modo nos
avocari patiamur.” Exempla ex Plan
to et Terentio allata vide apud Vul
pium. adde Terent. Hecyr. III. 5. 4.
Eodem modo dicitur obdurare supra
Carm. VIII. 11.—Imitatus est Nos
trum, ut notat Vulpius, Ovid. Metam.
IX. 744:
Quin animum firmas, teque ipsa recolli
gis, Iphi:
Consiliique inopes et stultos excutis ignes.
usque, in perpetuum, ut nunquam illam
revisas.
12. Dis invitis, licet contra deorum
voluntatem hoc a te suscipiatur cou
silium; nam Venus et Amor dii sunt
χαιρόwaxov. nisi quis diis invitis expli
care malit: miserum te esse nolentibus.
13. Diffic. est.—amor. : Hanc senten
tiam expressit. Lotichius sic lib. I.
Eleg. 2. 64.
Ponere difficile est, quæ placuere diu.
14. Verum hoe q. eff.: Idcm suadet
nuch. I. 1. 29:
Quid agas? nisi ut te redimas captum
quam queas
Minimo: si nequeas paululo, at quanti
queas:
Et ne te afflictes.
15. Una salus hæc est, in amore ni
mirum funditus exstirpando sita.—per
vincendum gnaviter pertendendum, per
dolendum, ut loquitur Terentius.
16. Hoc—sive pote, ** tenlabis hoc
certe, sive eveniat, ut id ab animo tuo
impetres, sive non eveniat.” de usu po
tis et pote in utroque genere vid. Mu
ret. ad h. l.
19. Me miserum adsp. : oculos, au
res, vultum advertunt dii propitii,
avertunt irati, inimici. vid. Brouckhus.
ad Tibull. III. 3. 28.
21. Quæ mihi subrepens imos, ut tor
por, in artus: amoris enim venenum,
sicut torpor, tacite et sensim sensim
que per interiores ossium medullas
serpit et dimanat.
2 K
250 C. VALERII CATULLI

Expulit ex omni pectore lætitias.

Non jam illud quæro, contra ut me diligat illa,
Aut, quod non potis est, esse pudica velit:
Ipse valere opto, et tetrum hunc deponere mor
bum. 25

O Di, reddite mi hoc pro pietate mea.

22. Expulit ex omnes parum feliciter conjiciebat Statius. Pro lætitiis offerunt
libri Voss. delicias.
23. Contra me ut MSS. Stat.

23. Contra, vicissim, âpwoi3ai»;; 26. Reddite mí hoc pro pietate mea,
contra diligere, redamare, áyrtpäy. ** hoc beneficium tanquam mercedem
25. Morbum: vid. supra ad Carm. pietati debitam mihi retribuite.”
XXXIX. 7.

-_•_—

CARMEN LXXVII.
AD RUFUM.

Rufe, mihi frustra ac nequidquam credite amice,

Frustra ? immo magno cum pretio atque malo:
Siccine subrepsti mi, atque, intestina perurens,
Mi misero eripuisti omnia nostra bona ?
1. Cognite pro credite in Gryph. et quibusdam veteribus. : sed MSS. Stat. con
stanter servant credite, quod recte jam vindicatum est a Mureto ; nam quæ cog
noscimus, sunt fere vera ; at quæ credimus, non raro falsa.—cognite amico Ald.
(ao. 1515.)
2. Hunc locum tacite Vossius ita constituit, Siccine subrepsti; meque intestina
perurens M4 misero eripuisti ; omnia nostra bona Eripuisti.
4. Sic misero Parthen. Gryph. Muret.

Fallaciam Rufi, qui, speciem amici
præ se ferens, puellam, ut suspicari li
cet, Catullo eripuerat, graviter accu
sat.—Num idem Rufus, cujus graveo
lentiam Noster Carm. LXIX. notavit,
an insignis iis temporibus orator, M.
Caelius vel potius Cæcilius Rufus, uno
die (teste Plinio Hist. Nat. VII. 44.)
cum C. Licinio Calvo natus, intelli
gendus sit, nemo facile pro certo affir
mare ausit.
2. Frustra ? 'erayfip$o oris sem cor
rectio, ut appellatur a rhetoribus hoc
concitatius dicendi genus. Nam ea de
mum, ut observat Muretas, -proprie
frustra esse dicuntur, quæ neque com
modum neque detrimentum afferunt.—
magno cum pretio, h. e. dispendio. sic
passim in malam partem pretium et
merces apud Latinos, ut μισθος apud
Græcos. cf. Vulp. adde Interpretes ad
Callimach. Hymn. in Dian. v. 263.
 CARMEN LXXVIII. 251

Eripuisti. Heu, heu, nostræ crudele venenum 5

Vitæ, heu, heu, nostræ pestis amicitiæ !
6. Pectus amicitiæ ex libris antiquis profert Vossius, ut sit vel ironice sumen
dum, vel olim s. quondam subintelligendum ; eandem lectionem exhibet edit. Par
thenii; sed quis dubitet de vera lectione pestis, cum venenum præcesserit?

— • —

CARMEN LXXVIII.
DE GALLO.

GALLUs habet fratres, quorum est lepidissima

conjux
Alterius, lepidus filius alterius.
Gallus homo est bellus : nam dulcesjungit amores,
Cum puero ut bello bella puella cubet.
Gallus homo est stultus, nec se videt esse ma
ritum, 5

Qui patruus patrui monstret adulterium.

Sed nunc id doleo, quod puræ impura puellæ
5. Pro stultus iterum in editione Parthenii legitur bellus, haud dubie ex ope
rarum errore.

7. Puræ pura puellæ ex veteri scriptura reposuit Scaliger, et sic est in edi
tione Parthen.
7—10. Hos quatuor versus Scaliger, cum eos dissimilis argumenti esse exis

Indignabatur Catullus Gallo, quod 4. Cum puero ut bello cet. ut filius

ille delicias apud ejus amicam facere alterius fratris cum uxore patrui con
ausus fuerat, et hac indignatione laces suescat.

situs, turpe ejus, quod in fœdo jungen
do amore præstiterat, profert et differt
ministerium.
3. Bellus proprie, qui morum con
cinmitate, elegantia, urbanitate, comi
tate, blanditiis, vel quocunque obse
quii genere placere studet, quo perti
net belli hominis descriptio, quam ex
Martiale dedimùs supra ad Carm.
XXII. 9. sed Gallus in obsequii ge
nere satis inhonesto nunc bellus dici
tur.—jungit, consociat, conciliat, con
jungit, est proxeneta amorum.—dulces,
invidiose de foedo amoris genere.
5. 6. Sensus : idem Gallus est ho
mo insipiens, qui, dum fratris filio viam
ad adulterium cum patrui uxore com
mittendum aperit, non cogitat, se quo
que habere conjugem, quæ a fratris
filio constuprari possit.
7. 8. Nexus orationis est fere hic:
Sed quamvis hæc omnia nihil morer,
tamen id nunc vel maxime mihi bilem
movere debet, quod impuro tuo ore pu
ram meam puellam deosculatus es.—
conjunxit, h. e. commiscuit spurca sa
liva tuasuaviaimpura cum puris puellae
suaviis.
252 C. VALERII CATULLI

Suavia conjunxit spurca saliva tua.

Verum id non impune feres : nam te omnia secla
Noscent, et, qui sis, fama loquetur anus. 10

timaret, invitis libris omnibus ab hoc epigrammate luxavit et cum superiore con
junxit. De iisdem, an loco suo positi essent, jam dubitaverat Achilles Statius.
Hinc facile ab ingenio suo impetrare potuit Corradinus de Allio, ut eos Carmini
XCI. assueret. Sed Vulpius egregie eos cum hoc carmine cohærere pulchre do
cuit.—pro conjunrit in versu 8. ex conjectura refinxit Scaliger comminrit, sed
quis verbum inhonestius præferat honestiori? quisve novam Catulli carminibus
obscenitatem importare sustineat?

10. Fama loquetur anus. cf, supra ad Carmen LXVIII. 46.

— •

CARMEN LXXIX.
IN LESBIUM.

LesbiUs est pulcher : quidni ? quem Lesbia malit,

Quam te cum tota gente, Catulle, tua.
Sed tamen hic pulcher vendat cum gente Catullum,
1. Sunt, qui pro Lesbius in nonnullis libris Gellius reperiri scribant; at Sca
liger in uno [se deprehendisse Caelius affirmat. Sed omnes libri Statii et Vossii
tuentur nostram lectionem, et sic est in editionibus Parthen. Gryph. Muret.
Cantabr.

Lesbium quendam cum tanti faceret plicandis locis obscurioribus subtilitas

Lesbia, ut eum Catullo præferendum
putaret, pulchrum illum quidem inde
haberi posse concedit, sed eundem, ut
hominem spurcum et impurum haud
obscure describit.—Muretas, qui sub
Lesbiae nomine Clodiam intelligi debere
jam supra ad Carm. LVIII. probare
studuit, per hunc quoque Lesbium in
telligendum esse censet P. Clodium,
hujus Clodiæ fratrem, qui et hano et ce
teras sorores constuprasse dicitur. In
qua quidem suspicione ille eo magis
confirmatur, cum additum sit nomen
pulchri, quod ipsum Clodii cognomen
fuerit, ita, ut poëta in ambiguitate vo
cis jocari voluisse videatur.—Multum
quidem apud me valet Mureti in ex
et sagacitas, sed in hac re nolim cum
eo in tenebris micare.
3. 4. Sensus : ** sed tamen hic pul
cher me cum tota familia mea tanquam
pignus positum habeat et pro lubitu
vendat, si quisquam eorum, qui eum
norunt, vel tria oscula impnro ejus ori
(quod innuere poëta videtur) impres
serit."—vendat: respicere poëtam putat
Muretus ad veterem consuetudinem,
qua interdum ob certa delicta totæ fa
miliæ publice vendebantur.—notorum:
noti sunt familiares, quibus aliquis no
tus est, nos Bekannte. Sic Livius III.
45. N o t o s gratia eorum, turbam in
dignitas rei virgini conciliat. alia exem
pla posuit Vulpius.
 C ARMEN LXXX. 253

Si tria notorum suavia repererit.

4. Natorum, quod lepide Vossius de claris et nobilibus Romanis explicat,
male in libris vett. rectè igitur jam Scaliger revocavit notorum—in nonnullis, v.
g. in edit. Gryph. Muret. legitur amatorum, quod haud dubie ex natorum con
fictum est. Si tria amatorum savia surpuerit legit Heinsius in not. ad Catull.

— • —

CARMEN LXXX.
AD GELLIUM.

QUI D dicam, Gelli, quare rosea ista labella

Hiberna fiant candidiora nive,
Mane domo cum exis, et cum te octava quiete
E molli longo suscitat hora die ?
Nescio quid certe est. An vere fama susurrat, 5
Grandia te medii tenta vorare viri ?
Sic certe clamant Virronis rupta miselli
Ilia, et emulso labra notata sero.
4. Et mollis nimis argute corrigit Scaliger.
7. Sic certe est Gryph. Muret.—Si certe est Parth. Græv.—Sed certe clamant
in libro Scaligeri.—Sic certe Scal. Voss. Vulp. Gotting. Bipont. quod, sublata
tantum interpunctione, dedimus.—pro Virronis in multis editionibus Victoris, in
nonnullis Unctoris, inepte, ut judicat Muretus.—Varronis rupta Viselli ex ingenio
Scaligeri.
8. Ilia, demulso Venet. Gryph. Muret.—in MSS. Stat. erat, Ille temulso vel
Illa te mulso: unde jam Pierius Valerianus et Gabriel Faernus recte fecerunt,
Ilia, et emulso.—Achilles Statius suspicabatur, Iliaque et mulso vel Iliaque et
multo.

Quærit de causa mutati in Gellii la quem laudat de hac formula Vulpius

bellis coloris, eamque a nefando, qua
ille se contaminabat, libidinis genere
repetit.
3. 4. Mane domo cmm eris cet. Tam
maue,quam post meridiationem.—octa
va hora sub meridiem sive post pran
dium, ubi molliores meridiari solebant.
cf. supra Carmen XXXII. 3.—longo
die, æstivo.
5. Nescio quid certe est : est certe ali
quid in causa, sed quid sit nescio. cf.
Virgil. Ecl. VIII. 107.
6. Grandia te—viri? te esse fellato
rem.—tentu medii viri, r& ai86ia. tendere `
in obscenis.—præter Statium et Mure
tum adeat, cui volupe est, diserium
nequitiarum interpretem Scioppium
in Lusibus V. 5.
7. Clamant, aperte testantur.—cla
mare de rebus inanimalis. vid. supra ad
Carm. VI. 7.—rupta ilia: cf. supra a
Carm. XI. 20. -
 -

254 C. VALERII CATULLI

CARMEN LXXXI.
AD JUVENTIUM.

NEM o N E in tanto potuit populo esse, Juventi,

Bellus homo, quem tu diligere inciperes:
Præterquam iste tuus moribunda a sede Pisauri .
Hospes, inaurata pallidior statua ?
Qui tibi nunc cordi est, quem tu præponere nobis
Audes. Ah ! nescis, quod facinus facias. 6

3. Janns Meleager, cum pro a sede membranæ Palatim. haberent ad sede et

Commelini ab, legendum censet ah ! pro sede vero corrigit sepe, explicans sepem
moribundum de dentibus senio cariosis et cadaverosis; nimis argute!
6. At nescis Gryph. Muret. Græv. haud minus commode, puto, quam ah, quod
exhibent editt. recentiores Cantabr. Voss. Vulp. Gotting. Bipontin.

Miratur, quid sit, quod Juventius 3. Moribunda a sede Pisauri. Fuit

misere pallescentem quendam hominem
Pisaurensem dignum habuerit, quem
ipsi et aliis in amore præponeret.—
De gente Juventia vide Vulpium su
pra ad Carm. XXIV.
1. In tanto populo, in tanta populi
frequentia.
2. Inciperes, in animum induceres,
vel, quod Scaliger animadvertit, dili
gere inciperes pro diligeres.
Pisaurum oppidum Umbriæ mariti
mum, quod præterlabitur fluvius cog
nominis Pisaurus; vocatur sedes mori
bunda haud dubie ob aëris, quo male
afficiebantur incolarum corpora, vi
tium.
4. Inaurata pallidior statua. tribui
tur auro color pallidus, &xpô:, xA»gâ;.
cf. supra ad Carmen LXIV. 100.

- _•_ —

CARMEN LXXXII.
AD QUINTIUM.

QUINTI, si tibi vis oculos debere Catullum,

Aut aliud, si quid carius est oculis;
Quintium, sodalem suum, flectere Catullum tibi aliquid acceptum re
studet precibus, ne, quod animo suo ferre, quod æque ac oculos suos amet,
longe carissimum sit, (intellige puel vel plus adeo oculis suis, si quid plus
Jam) sibi præripiat.—Eleganter hoc oculis amari potest, noli cet.—Per
epigramma expressit Joann. Nicol. Quintium intelligendum esse nobilissi
Goetz Vermischte Gedichte Tom. II. p. mum illum adolescentem Verouensem,
215, cujus mentio fit infra Carmine C., sus
1. 2. Sensus: “ si vis, mi Quinti, picatur Vulpius.
 C A RMEN LXXXIII.* 255

Eripere ei noli, multo quod carius illi

Est oculis, si quid carius est oculis.
4. Seu quid in omnibus editt. vett. et plurimis recentioribus, contra sensum et
orationis nexum ; nam si qnid jam est multo carius oculis, qui, quæso, adjici
potest seu quid carius est oculis; ut taceam, particnlam seu non quid, sed quod in
hoc orationis nexu postulare. Hinc recte Achilles Statius pro seu quid legendum
suspicatus est si quid, quem præter Vossium et Vulpium neminem secutum
esse mireris.

3. Ei monosyllabum per synæresin ; exempla congessit Statius.

— • —

CARMEN LXXXIII.
IN MARITUM LESBIÆ.

Le8BIA mi, præsente viro, mala plurima dicit :

Hoc illi fatuo maxima lætitia est.
Mule, nihil sentis. Si nostri oblita taceret, .
Sana esset: quod nunc gannit et obloquitur, 4
Non solum meminit ; sed, quæ multo acrior est res,
3. Pro Mule in Patavino exemplari apud Statium Nulle, quod rectius videtur .

Statio, Nullum de stupido, nihil audiente et sentiente, interpretanti.

4. Pro Samua in MSS. Statii Samia vel Sannia, unde legendum fortasse opinatur
Sanna, h. e. irrisio, quasi dicat: “ irrideri me amanlem ab ea putarem, planeque
contemni, si de me taceret.”—gurrit in editt. Parthen. Gryph. Muret. sed nemo
non τὸ gannit præferet ; et sic est in MSS. Statii: eodem modo in garrit et gannit
variant libri apud Persium V. 95.

Ridet stolidum Lesbiæ maritum, qui, 3. 4. Si nostri oblita taceret: “ Si me

cum ejus uxor Catullum conviciis co
ram ipso proscinderet et causam rix
andi cum eo quæreret, impense de ejus
fide et castitate, quam inde colligebat,
lætabatur. At Catullus, mulierum in
dolem melius perspectam habens,
longe aliter de hoc Lesbiæ se gerendi
more sentit ac judicat. Conferendum
omnino cum hoc Epigramma XCII.
1. Mala plurima dicit, convicia. Ti
bull. I. 2. 11.
Et mala si qua tibi dixit dementia nos
tra.
- 5. Non solum meminit hoc non so
negligeret, nec dignum, quocum loqua
tur, haberet, Sama esset, recte illa vi
deri posset amoris furore libera;” vel,
neutiquam in illam caderet amoris in
sania. Infra Carmine XCII.
Lesbia mi dicit semper male, nee tacet
unquam,
De me: Lesbia me, dispeream, nisi
amat.
quod nunc,jam vero quod, yìv òí.—gan
nit, canum more ringitur.—obloquitur,
oblatrat.
 C. VALERII CATULLI

Irata est: hoc est, uritur et loquitur.

6. Uritur et coquitur conjecit N. Heinsius, et sic legit jam Justus Lipsius
apud Janum Dousam filium ; sed quis hoc ferat ob versum primum et quartum ?

lnm probat, minime eam noslri obli
tam esse, et nos negligere.”
6. Irata est: nam ira apud amantes
ferventissimi amoris est indicium ; tri
tum et in vulgus notum est illud Te
rentianum, Amantium irae, amoris inte
gratio est.—cf.Vulp.—imprimis eum hoc
loco comparandus est Propertius III.
8. 10. sqq. adde Plaut. Amphitr. III.
3. 60. sqq.

— • —

CARMEN LXXXIV.
DE ARRIO.

ChoMModA dicebat, si quando commoda vellet

Dicere, et hinsidias Arrius insidias:
Et tum mirifice sperabat se esse locutum,
Cum, quantum poterat, dixerat hinsidias.
Credo sic mater, sic Liber avunculus ejus, 5

2. Libri veteres apud Vossium non Arrius, sed Aretius habent, unde ille Aëtius
fortasse seribendum putat.
3. 4. Hoc distichon, nescio quo errore, in editione Parthenii post versum
decimum, Cum subito affertur cet. transpositum esl.
5. Sic Cimber avunculus ejus Heinsius in notis ad Cat.

Arrium quendam, qui mirifice sibi
placebat vano et ridiculo verba non
nulla cum adspiratione pronuntiandi
studio, festive in hoc epigrammate de
pictum, aliorum risui exponit.—Cum
idoneis argumentis, quis fuerit hic Ar
rius, evinci nequeat, alius aliam con
jecturam sequitur. Achilles Statius
quidem intelligit. Q. Arrium, præto
rem Siciliæ designatum, qui exorto
bello servili missus est contra Crixum
et Spartacum, quorum illum profliga
vit, ab hoc victus est. vid. Liv. Epit.
96. cf. Cic. Verr. II. 15. et IV. 20.—
At Vulpius cogitat de C. Arrio, cujus
mentionem injicit Cic. in Attic. I. 14.
et 15.—Quidni cogitare quoque possu
mus de illo Q. Arrio, Q. Arrii Præ
toris Siciliæ designati, (ut videtur Er
nestio in Clave Cic. sub. h. n.) filio, qui
in honorem patris magnificum illud,
ut auram populi captaret, dedit epu
lum, de quo Horatius Satyr. II. 3. 7.
cf. Cie. Orat. in Vatin. 12.—Sed quid
interest, sciatur, quis fuerit hic Arrius,
nec ne ?
4. Quantum poterat, quanto poterat
spiritu vel oris hiatu.
- 5. Liber haud dubie nomen viri pro
prium. Nam quod Passeratius exis
timat, liberum pro adjecto sumendum
esse, quo tacite Catullus innuere volu
erit, Arrium non ex justis nuptiis pro
creatum fuisse, utpote qui nec patrem
nec patruum habuerit liberum, sed ma
trem et avunculum tanlum, eorumque
parentes; id anxie magis quaesitum
quam probabile videtur.
 CARMEN LXXXV. 257

Sic maternus avus dixerit, atque avia. -

Hoc misso in Syriam, requierant omnibus aures,

Audibant eadem hæc leniter et leviter.
Nec sibi postilla metuebant talia verba,
Cum subito adfertur nuntius horribilis, 10
Ionios fluctus, postquam illuc Arrius isset,
Jam non Ionios esse, sed Hionios.
6. Dixerat in edit. Parlhenii, Gryph. Muret. : sed recte Scaliger reposuit ex
veteri scriptura dixerit, et videtur illud vel male ex versu quarto repetitum, vel
hoc ob vim modi potentialis non satis intelleclum esse. vid. not.—Janus Melea
ger male in hoc quoque disticho quærit adspirationem, illudque sic legendum
opinatur, Credo sic Mather, sic Liber havunculus eii est, Sic mathernus havus dix
erit, atque havia.
7. Hic misso in MSS. Statii, qui inde tentat, Hinc misso.
6. Dixerit—sic, credo, dixerit, ele in munere quodam reipublicæ causa
ganter, ex vi modi potentialis, pro sic suscepto. requ. omnibus aures, mullius
dixisse videtur. Exemplum de hoc mo amplius aures ingratissimo male affec
di polentialis, quem vocant, usu, po talæ adspirationis sono fatigabantur.
namus ex Liv. III. 47. Quem decreto 8. Leniter et leviter sine adspira
sermonem prætenderit, fors a n ali tione,
quem verum auctores antiqui tra d i d e 9. Postilla h. e. postea ; exempla
r i n t, pro tradidisse videntur. dabunt Statius et Vulpius.
7. Hoc misso in Syriam, haud dubie 10. Horribilis nimirum auribus.

--_•_—

CARMEN LXXXV.
DE AMORE SUO.

ODI et amo. Quare id faciam, fortasse requiris.

Nescio: sed fieri sentio et excrucior.

Hoc distichon in editione Guarini el Ald. II. hic prætermissum, et epigrammati

LXXII. annexum est.—vid. ibi Var. Lect.

Quæreuti fortasse, cur unam ean 27. Et taedet, et amore ardeo.

demque puellam tam amore quam odio 2. Nescio, formam nimirum puellæ
persequatur, quid respondeat, se nes amabat, at ejus mores detestabatur. cf.
cire, ait.— Epigr. LXXII. 7. 8.
1. Odi et amo. Terent. Eunuch. I, 1.

2 L
258 C. VALERII C AT UILLI

CARMEN LXXXVI.
DE QUINTIA ET LESBIA.

QUINTIA formosa est multis: mihi candida, longa,

Recta est.Hoc ego : sic singula confiteor.
Totum illud, formosa, nego: nam nulla venustas,
Nulla in tam magno est corpore mica salis.
Lesbia formosa est: quæ cum pulcherrima tota est,
Tum omnibus una omnes surripuit Veneres. ' 6
1. Quinctia in vett. monumentis scribitur, teste Statio.
2. Hæc ego sic in plurimis editionibus vett. : sed Scaliger Hoc ego antiquam
lectionem esse confirmat: et sic nunc exhibent editt. Cantabr. Voss. Vulp.
Bipontin.

Quintiæ, quæ vulgo habebatur for et festivitas, quæ in dictis, factis, ges
mosa, formositatis quidem partes quas tu et toto corporis habitu spectatur:
dam concedit, sed cum ei deesset ve Græcis, woorpatôrmc, cui opponitur áypo
nustas et festivitas, absolute formosam, Mka.

qualis sola Lesbia sit, eam dici posse
negat.
1. Est, videtur, habetur.
2. Recta, apta forma et figura: cf.
supra ad Carm. X. 20.—hoc ego scil.
senlio vel judico.—singula, quod ad
singulas formositatis partes altinet.
3. Totum illud, quod ad tolum il
lud, in quo censetur formositas, atti
met,—venustas, elegantia, nativus lepor
4. Nulla in—mica salis: quanta est,
insulsa et plena ruris inficetiarumque
est.—äv)p Tpiaxai8sxárnxvc de stupido
magni vastique corporis homine apud
Theocritum Idyll. XV. 17. ubi vide
JValckenarium.
6. Tum omnibus — Veneres, omnes
puellarum lepores ad se unam transtu
lit et inter se conjunxit.

— • —

CARMEN LXXXVII.
Vid. Var. Lect. ad Carmen LXXV.
 CARMEN LXXXVIII. 259

CARMEN LXXXVIII.
IN GELLIUM.

QUID facit is, Gelli, qui cum matre atque sorore

Prurit, et abjectis pervigilat tunicis ?
Quid facit is, patruum qui non sinit esse maritum ?
Ecquid scis, quantum suscipiat sceleris?
Suscipit, o Gelli, quantum non ultima Tethys, 5
Non genitor Nympharum abluit Oceanus.
Nam nihil est quidquam sceleris, quo prodeat ultra:
Non si demisso se ipse voret capite.
6. Nec genitor in MSS. Stat. sed gravius repetitur Non.—pro abluit in editt.
Gryph. Muret. Græv. et all. abluat; sed illud ex veteri scriptura defendunt
Scaliger et Vossius; utrumque, puto, recte dicitur.
7. Quod prodeat ultra Voss. Bipont. : sed quo est in editt. Parthen. Gryph.
Muret. Cantabr. Græv. Vulp. Gotting.
Flagitia, quibus se suosque pollue Interpretes ad h. l. Laudant in hanc
bat Gellius, tanta esse ait, ut ne mari rem illud Euripidis Iphigen. in Taur.
quidem possint ablui et expiari. 1193. SáAaaaa wA %ai rävra t' äy$g&των
1. Quid facit is; Quid tibi statuen xax&: ubi vid. Barnes. et Musgrav.—
dum videtur de ejusmodi hominis libi Locum Sophoclis CEdip. Tyr. v. 1251,
dine, qui cet. comparavit jam Achilles Statius.—
2. Prurit, pruriendo libidinem exer Dorville ad Chariton. p. 238 (ed. Lips.)
cet. cf. Lusus 25. 4.—adjectis, rejectis, Catullum ante oculos habuisse putat
positis. vetus epigramma, quod legitur in Ana
3. Patruum qui—maritum. cf. supra lectis Vett. Poët. Græcor. Brunckii
Epigramma LXXIV. 3. *A8soror. CCXL. Tom. III. p. 199.
5. Suscipit scil. tantum, quod ante
quantum non raro omitti solet. cf. Liv. 'Ayv&; ic ripasyog wa8apó, %évs, 8aipwovoc
IX. 36. §. 2. et ibi Drackenborch.—ul ipxov,
tima Tethys, totum mare, ad extremos wvxhv vvp*®a(ov v4pwatog &%áμενος.
usque fines: ut bene Stat. 'nc àyaSoi; x£rai ßai} Außác* áy8pa 8è
6. Non genitor Nympharum abluit 4a£λον
Oceanus: hic aqua marina sive fluviali oÉ8' ày ά τάς νίφαι νόμασιν 'nwtawöc.
scelera apud veleres expiandi mos vel 7. Quo prodeat ultra, quo progredia
ex Cicerone notus est. Pro Roscio tur iste ulterius, quo magis contami
Amer.26. ne, cum delati (parricidæ) es netur.
sent in mare, ipsum polluerent, quo cete 8. Demisso, inclinato.—voret cf. E
ra, quæ violata sunt, expiari putantur. pigr. LXXX. 6.
cf. ibi Hottomannum et Manutium et
260 C. VALERII CATULLI

CARMEN LXXXIX.
DE GELLIO.

GeLLIUS est tenuis: quidni? quoi tam bona mater

Tamque valens vivat, tamque venusta soror,
Tamque bonus patruus, tamque omnia plena puellis
Cognatis: quare is desinat esse macer ?
Qui ut nihil attingat, nisi quod fas tangere non est,
Quantumvis quare sit macer, invenies.
5. Attingit legi jubet Scaliger; quod exhibent nunc editt. Voss. Cantabr.
Gotting. Bipont.

Ne quis miretur, cur Gellins tenuis
macerque sit, causam, unde ei con
tracta sit hæc corporis macies et te
nuilas, ex insano ejus cum cognatis
suis Veneris usu declarat.
1. Tenuis. Statius de amantium ma
cie laudat Lucret. IV. 1160:
'Izxyùv ig»μάτιον tum fit, quom vivere non
quit
Præ macie.
quoi, in cujus gratiam, ad cujus ex
plendam libidinem. cf. supra ad Carm.
eodem sensu patruus dicitur bonus
v. 3.
2. Valens, valido robustoque cor
pore ad palæstram Veneris iustructo.
vivat exquisitius pro sit.
4. Quare is desinat esse macer ? cur
non sit macer, qui necessario in ejus
modi cum cognalis suis consuetudine
esse et manere debet ?
5. Ut cum nihil attingat cet. nul
lam aliam nisi cognatam;—observa in
hoc versu leporem facete cum sale mix
tum.

LXI. 192.—bona, obsequiosa, facilis; 6. Quantumvis, satis superque.

-_-_-

CARMEN XC.
IN GELLIUM.

NAscATUR Magus ex Gelli matrisque nefando.

Hoc Epigramma conjunctim cum superiore exhibetur in editionibus Parthenii,
Grypli. et aliis ; sed sponte apparet, separatim illud a poëta in Gellium compo
situm esse.

Nova ratione et novo sale nefandam pia Persarum religio, ex hoc obsceno
Gellii cum matre libidinem perfricat. concubitunasci oportere probat et pro
Magum enim aliquem, si vera sit im nunciat.
 C A RMEN XCI. 261

Conjugio, et discat Persicum haruspicium.

Nam Magus ex matre et gnato gignatur oportet,
Si vera est Persarum impia relligio,
Gnatus ut accepto veneretur carmine Divos, 5
Omentum in flamma pingue liquefaciens.
4. Impia rel.: ex qua nimirum non Rápw *' ä8sxq)£
w - •• •-, w *- - -

solum matris cum filio concubitus, et
in universum cognatorum commistiones
licitæ fuerunt, sed boni magi adeo, h.
e. Persarum sacerdotes, ex matre a filio
compressa progigni debebant. Vete
rum de his inceslis Persarum moribus
testimonia vid. apud Vulpium. In
primis ex utriusque linguæ scriptori
bus, quæ huc spectant studiose collegit
landatus a Murelo Cælius Rhodiginus
Antiqu. Lect. X. cap. 17. Huc perti
net quoque Euripides Andromaeh. v.
173. sqq.
—Toiotrow πᾶν τὸ ßäg3apov y£vo;*
IIatfip ts Svyatgì, 7ra% re panrgi p4iyvv
^rat,
waì ròv8' où8èv i%sipyst yápwo;.
ubi recte Scholiastes raüra regaiwà
3S*n.
5. Accepto, diis grato: sic sæpe ac
cepta munera; nimis docte alii, a ma
joribus per manus quasi tradito.
6.Omentum in flamma pingue liquefa
ciens : minutas nimirum mactatæ victi
mæ partes et in his omentum diis ado
lebant ; vid. Casaubon. ad Pers. II. 47.
p. 208.—ex ipso autem omentistatu et
situ multa conjectare solebant harus
pices. vid. Bochartum Hieroz. III. p.
503.—Secunda syllaba in liquefaciens
producitur. vid. Stat.

CARMEN XCI.
IN GELLIUM.

NoN ideo, Gelli, sperabam te mihi fidum

Ut crescat et cumuletur, quam ver concubitu unice sibi placere videbatur

sibus suis famæ Gellii inurere studet,
ignominia, usque adeo eum scelestum
esse ostendit, ut iste nulla facile re,
nisi in qua aliquid sceleris sit, oblec
tari posse videatur. Quod quidem ipse
præter omnem opinionem in amore suo
expertus fuerat. Nam quamvis probe
noverat, eum, pro indole sua ad quod
vis designandum scelus paratum esse,
tamen vel adeo puellam suam ab ejus
libidine tutam fore putaverat, quod illa
nec mater, nec soror esset, in quarum
homo iste nequissimus. Sed fefellerat
sua in hac re Catullum opinio; mam se
cus, ac videbatur, satis causæ fuit Gel
lio, quæ ei cum Catullo intercedebat,
amicitia, ut ejus puellam ad libidinem
sollicitaret ; adeo in perpetrandis faci
noribus superare iste solebat hominum
expectationem! — Præclarum' est, nt
recte judicat Marettis, hoc epigramma,
et mirabili quodam artificio a poëta
nostro compositum.
 962 C. VALERII C AT UILLI

In misero hoc nostro, hoc perdito amore fore:

Quod te cognossem bene, constantemve putarem,
Aut posse a turpi mentem inhibere probro:
Sed quod nec matrem, nec germanam esse vide
bam 5

Hanc tibi, quojus me magnus edebat amor.

Et quamvis tecum multo conjungerer usu ;
Non satis id causæ credideram esse tibi.
Tu satis id duxti: tantum tibi gaudium in omni
Culpa est, in quacunque est aliquid sceleris. 10
2. Hoc, quod cum vi ante perdito repetitur, male in nonnullis editionibus
omissum, recte reposuit Statius.
3. Quin te Muret. Qui te Scaliger ex veteri scriptura. constanterque putarem
Haud posse cet. in plurimis libris tam scriptis quam editis; sed multo aptior et
orationi convenientior mihi visa est nostra lectio, quam Statius in nonnullis libris
MSS. invenit; et sic hic versus jam in edit. Gryph. (1537.) legitur. Eandem
lectionem recepit Vulpius.
5. Sed neque quod in editt. Parth. Voss. Græv. et aliis; sed multo concin
miorem orationem reddit nostra lectio, a Guarino prolata, et a Statio aliisque
probata.
9. Induxti pro induxisti vitiose in edit. Parthenii et MSS. Stat.

3. Perdito, ob perfidiam amicæ. ubi de hoc loquendi usu exempla colle

4. Aut scil. quod te putarem. git Muretus. vid. Stat. h. l.
6. Quojus me magnus edebat amor : 3. Non satis id causæ, non gravem
sic supra Carm. XXXV. 15 : turpemque satis causam.
Ignes interiorem edunt medullam.

—_-_-

CARMEN XCII.
DE LESBIA.

LESBIA mi dicit semper male, nec tacet unquam

De me: Lesbia me, dispeream, nisi amat.
2. Dispeream, me nisi Lesbia amat in editt. plurimis ; sed quem nos secuti
sumus verborum ordinem, tam versus ultimus, quam omnes libri MSS. Stat. con
firmant; mutatus ille in editionibus vett. verborum ordo haud dubie profectus
est ab aliquo, qui vellet numerorum rhythmo consulere.

NMutuas inter se et Lesbiam rixas mum.—Ejusdem argumenti est Epi

mutui amoris signum censet certissi- gramma LXXXIII. quod confer.
 CARMEN XCII. 263

Quo signo? quasi non totidem mox deprecor illi

Assidue: verum dispeream, nisi amo.
3. Cui ego, quasi eadem vitiose in libris MSS. et edit. Parthenii.—Quo signo ?
quasi eadem Gryph. Muret.—Quo signo ? eadem totidem in aliis tesle Mureto.—Quo
signo qua sin totidem reperit Statius in veteri libro Gellii, apud quem (v. not.)
locus noster legitur; unde ille conjiciebat Quo signo ? quasi enim : sed rectius
ex qua sin, ratione scripturæ compendii habita, refingas quasi non, et sic se repe
risse in vetustis libris Gellii ait Scaliger, quem cum Vulpio et aliis recentioribus
editoribus secuti sumus. Vossius ex Cod. Mediolanensi profert Quo signo ?
quia sunt totidem mea (scil. maledicta) Deprecor illam Assidue: verum cet.—Passe
ratius Assidue refert ad amo.—deprecer Vulpius, nescio unde, sed fortasse rectius.

3, 4. Sensus est: ** Quærat fortasse inde hos Catulli versus judicaverat,

aliquis, unde hoc colligam ? quasi de
ejus in me amore dubitari adhuc pos
sit, cum semper, quod ipsa in me con
jicere solet convicia, tot statim ego in
illam rejiciam, et in hoc ipso rixarum
genereipse vel maxime vim amorissen
tiam.”—Deprecari paulo insolentiore
significatione cum casu tertio jam po
situm, Aulus Gellius (Noct. Att. VI.
6.) disputans contra aliquem, qui male
hoc verbüm ceperat, et frigidissimos
explicat detestari, exsecrari, depellere,
abominari. Quæ quidem Gellii expli
catio nullo modo probari potuit Mure
to. Sed Scaliger docte ostendit, de
precari proprie esse “ precari, ne quid
nobis accidat, adeoque, quæ quis nobis
imprecatus est, in ejusdem caput reji
cere et amoliri.” Nec ego de Scaligeri
interpretatione dubito ; alias deprecor
facile mutari posset in imprecor.
 C. VALERII. CATULLI

CARMEN XCIII.
IN CAESAREM.

NIL nimium studeo, Cæsar, tibi velle placere,

Nec scire, utrum sis albus, an ater homo.
2. In editione Parthenii corruptissime hic versus legitur ita, Nec si orem,
vurum sis salvus an alter homo. Vossius in libris antiquis deprehenderat Nec si
ore : unde legendum fortasse alicui videri posse existimal Nescio ore utrum sis al
bus an ater homo. sed nemo facile ad has metri rationes poëtam in ordinem redi
gere tenlabit. Ipse Vossius legit Nescio utrum sis albus.—Ne si orem ed. Rheg.—
Nec curo utrum in margine L. Heins. apud editorem Cantabrig. et sic placet
Bondano Var. Lect. p. 126. Nec scio te, e libro membran. Commelini probat
Meleager.—Conjungitur hoc distichon cum sequenti in editt. Parthen. Gryph.
probante Scaligero. Sed non video, quomodo inter se conciliari queat insignis
sententiarum dissimilitudo.

Quam parum Noster Cæsarem curet,
haud dissimulanter hoc disticho in
dicat.—Carpit quidem hoc nomine Ca
tullum Quinctilianus Institut. Orat.
XI. 1. ubi scribit: “ Negat se magni
facere aliquis poëtarum, utrum Cæsar
uter an albus homo sit: verte, ut idem
Casar de illo dixerit, arrogantia est ;'
sed ipse bonus Quinctilianus nimium
placere studebat Domitiano, ejusque
auram hac ipsa fortasse poëtæ nostri
cavillatione captabat.
1. Pro Nil equidem ob vs. sequ.
malim Nec.--velle abundat, ut sæpe:
cf. Heyne ad Tibull. I. 2. 92.
* 2. Utrum sis albus an ater homo :
proverbialis locutio in contemtum eo
rum, quos nec novimus, nec eos nosse
curamus. vid. Vulp. adde Cicer. Phi
lipp. II. 16. et ibi Interpretes.

CARMEN XCIV.
IN MENTULAM.

MENTULA moechatur: moechatur mentula certe.

1, 2. Mentula machatur. per Mem signem ejus libidinem insigniendam,

tulam designari putant Mamurram,
quod maxime probabile fit ex Epigr.
CXIV. ubi v. 1.
F o r m i a mu s saltus non falso, Me n
t u l a, dives
Fertur—
natus est nimirum Mamurra Formiis;
hinc Formiuna macula supra Carm.
LVII. 4, Formianus decoctor XLI, 4.
Indidit autem poëta Mamurrae, ad in
nomen Mentulæ, in cujus significatione
petulanter ludit.—Ipsa olera olla legit:
h. e. sponte quærit mentula, quod ejus
naturæ conveniens est. Dicta videlur
hæc proverbialis locutio de rebus, quæ
natura sua sibi conveniuut; ducta au
tem illa videtur Achilli Statio a fure
quodam hortensi, qui manifesto in furto
deprehensus culpam a se in ollam, qua
olera exceperat, traustulerit.
 `CARMEN XCV. 265

Hoc est, quod dicunt: Ipsa olera olla legit.

2. Ipsa olere olla facit dedit ex aliis, ut ait, exemplaribus Vossius ; sed cum
nemo alius hanc lectionem commemoraverit, finxisse eam virum doctum doctri
næ ostentandæ causa, facile tibi persuadeas; nam translatum ille putat ab ollis
Græcorum, quæ in Anthesteriis circumducebantur, in quas comportabantur omnis
generis olera, quæ tamen nemo degustaret ; ut breviter dicam, Vossitis Catul
lum existimat Mamurram sub obscena imagine oomparasse ollæ, quæ solo sacra
faciat olere ! ! !

CARMEN XCV.
DE SMYRNA CINNAE POETAE.

SarYRNA mei Cinnæ nonam post denique messem,

Quam coepta est, nonamque edita post hiemem:
-

1. Zmyrna rectius ex mente Vossii, ad librorum vetustatem, nummos et in

scriptiones provocantis, scribitur; Græci tamen scribunt zμύρνην. vide de scrip
tura hujus vocis Verheyk ad Ant. Lib. p. 299.

Smyrnam, h. e. poema Smyrna in Suetonium in libro de Illustr. Gram

scriptum, in quo perpolieudo atque
exasciando Cinna, Catulli amicus, totos
novem annos cousumserat, etiam atque
etiam commendat, illudque ut carmen
aetatem laturum lateque per ora virûm
volitaturum prolixis et nullo negotio
conscriptis Hortensii, Volusii et Anti
machi carminibus longe anteponit.
1. Smyrna mei Cinnae. Honorificam
ejusdem C. Helvii Ciunæ mentionem
facit Virgil Eclog. IX. 35. ubi Ser
vius: Etiam Cinna poëta optimus fuit,
qui scripsit Smyrnam, quem libellum de
cem elimavit annis. conf. Ovid. Trist.
II. 435. Quinctil. Instit. Orat. X. 4.
obscurum tamen illud poema Smyrnam
fuisse, credere nos jubet Martialis X.
21. hinc Lucius Crassilius Grammali
cus, commentario luculento in Smyr
nam edito, adeo inclaruit, ut Epigram
ma de eo scriberetur, quod exstat apud
mat. XVIII.—Quod ad argumentum
hujus Cinnæ poematis attinet, Parthe
nius quidem illud in rebus præclare
gestis Amazonis cujusdam versatum
esse existimat, sed probabilior senten
tia videtur eorum, qui fabulam incesti
amoris Myrrhæ (quæ aliis Smyrna di
citur) erga parentem suum Cinyram
hoc carmine Cinnam complexum esse
arbilrantur. vid. inprimis Burmannus
ad Ovid. Met. X. 298. Muncker ad
Hygin. Fab. LVIII. et Gifanii Collect.
in Lucret. sub v. Smyrna.
2. Nonamque edita post hiemem. Sic
Panegyricus Isocratis decem annis
elaboratus dicitur Quinctil. Institut.
Orat. X. 4.—Respexit huc fortasse
Horatius Arte poët. 388:
Nonumque prematur in annum
Membranis intus positis,—
2 M
 C. VALERII CATULLI

Millia cum interea quingenta. Hortensius uno

* * *

Smyrna cavas Atacis penitus mittetur ad undas, 5

Smyrnam incana diu secula pervolüent.
At Volusi annales * * *
Et laxas scombris sæpe dabunt tunicas.
Parva mei mihi sunt cordi monumenta ***

* * * Hic deest versus minor in omnibus librr. MSS. quem Parthenius pro ea,
qua ducebatur adversus Catullum, popularem suum, caritate, ita supplere stu
duit : In pede stans firo carminu ructut hians. Idem pro Millia in versu majori
reposuit Vilia. Sed Muretus et alii recte deprecati sunt hæc Parthenii officia.
5. Smyrna cavas Atracis vulgo recepta lectio ; sed, ut observat Heinsius in
not. ad Catull. nec fluvius est Atrar, nec prima syllaba in Atracis corripitur; op
time igitur jam Livineius defendebat Atacis.—Smyrna albas Atacis in vet. Cod.
Heins.apud editorem Cantabr.—2myrna cavas harathri in libris vett. Vossii, unde
ille reponit : * * * cavas barathri ; nam, ut addit, non tantum quartus hujus Epi
grammatis versiculus deest, sed etiam initium quinti, quem, ut ei succurrerent
librarii aut inlempestivi correctores, e sequenti versu supplere conati sunt.
6. Smyrna incana diu secula pervoluit in plerisque MSS. Stat. : unde ille pri
mum tentat pervolüet: deinde vero in nostra lectione, quam ipsam in nonnullis li
bris invenerat, acquiescit ; pro incana offerunt tamen ejusdem libri cana, quod
Statio ob imitationem Martialis (Lib. IX. Epigr. 80. 2.) Nec pateris, Cæsar, secula
cana mori præferendum videtur ; sed licet Martialis Nostrum imitatus videatur,
eum tamen in loco nostro cana pro incana legisse inde non sequitur. * * * Hujus
quoque versus reliqua pars desideratur, ut Muretus et Statius testantur, in libris
veteribus, nisi quod in MSS. Statii Paduam legitur, quæ vox aperte manum re
centiorem prodit. Patavi morientur ad urbem edit. Parthenii et aliæ editiones
veteres, quod placere sibi ait Muretus, modo veteris cujusdam libri testimonio
niteretur. Scaliger in libro suo inveniebat Paduam portentur ; unde ille ex
sculpebat, apuam porgentur ad ipsam : ut apua sit pisciculus, quem muria condi
tum chartis ineptis amicire solebant.—Capuam morientur ad ipsam conjiciebat
Passeratius.—Aduam morientur ad ipsum proponit,Vossius, quod probat et docte
defendit Nic. Heinsius in notis ad Catull.: Adua enim, ut ibi observat, est fluvius
Galliæ Cisalpinæ, qui ex Alpibus in Lacum Larium se exonerat, ubi Volusius aut
natus, aut certe fundum ac secessum habuisse videtur, ita, ut extremus GaHiae
fluvius cum extremo fluvio Italiæ componatur.—Gadium portentur ad ipsam mi
rifice commendat Corradinus de Allio. * * * Ultima hujus versus vox deest in
MSS. testibus Mureto, Statio et Vossio, quam vario modo snpplere studuerunt ;
alii legunt laboris, alii sodalis, alii poëtæ, alii tribuni. Equidem si veteris cujus
dam libri accederet auctoritas, eligerem cum Mureto sodalis.

3. Hortensius. Eodem nomine Luci Carm. XXXVI. 1.

lium sale satyrico perfricat Horatius
Sat. I. 4. 9. seqq.--Loca, ubi Q. Hor
tensii, nobilissimi illius oratoris, car
minum mentio fit, notavit Vulpius.
5. Cavas : cf. supra ad Carmen
XVII. 4. Atacis fluvius Galliæ Nar
bonensis.
6. Incana, sera, remotissima.
7. Volusi annales: cf. supra ad
8. Et laxas--tunicas, inservient, pro
solito chartarum ineptarum usu, ami
ciendis et involvendis scombris.—laras
innuit laxa et ampla carminum inep
torum volumina.—scomber piscis mari
nus. Expressit Nostrum Martialis IV.
87. 8. :
Nec scombris tunicas dabis molestas.
 CAIR MIEN XCVI. 267

At populus tumido gaudeat Antimacho. 10

10. Tumido gaudeat Antimacho. partes deferre non dubitarent. vid.

Scripsit Antimachus, poëta græcus,
Colophonius (Ciceroni Brut. 51. et
Ovid. Trist. I. 6. 1.) Clarius, magno
volumine Thebaida, quod quidem poe
ma tanto applausu a nonnullis excep
tum fuit, ut secundas ei , ab Homero
Brouckhus. ad Propert. I. 7. 3. alii ta
men, qui rectius et acutius in his rebus
vident, riserunt eum ut poëtam infla
tum et tumidum, qui, ut cum Horatio
loquar, projicit ampullas et sesquipe
dalia verba. vid. Voss.

— •—

CARMEN XCVI.
AD CALVUM DE QUINTILIA.

Si quidquam mutis gratum acceptumque sepulcris

Accidere a nostro, Calve, dolore potest,
Quo desiderio veteres renovamus amores,
Atque olim amissas flemus amicitias:
Certe non tanto mors immatura dolori est
Quintiliæ, quantum gaudet amore tuo.
3. Quom vel Cum desiderio Gryph. Muret. Graev. et all. sed teste Scaligero
veteres libri tam scripti quam editi servant Quo.
4. Atque olim missas male, puto, in edit. Parthenii, Gryph. Muret. et aliis ;
missæ enim amicitiæ sunt, quas diutius alere nolumus. Secutus igitur sum Vos
sium, qui e veteribus libris reposuit amissas, et sic est in aliquot MSS. Stal.
Tantum esse ait Calvi ob mortem e. pervenire ad muta sepulcra. Ele
Quintiliæ suæ dolorem atque deside ganter Nostrum imitatus est Lotichius
rium, ut illa, si dolor viventium ad lib. III. Eleg. 5. 15:
sensus mortuorum permanare queat, de
hoc luculento, quod Calvus ediderit, Acceptum quodcunque potest, gratumque
amoris testimonio gavisura potius, sepultis
quam de præmatura sua morte dolitura Accidere, exsequiis contigit omne tuis.
sit.—De Calvo, oratore et poëta nobi 3. Quo scil. dolore.—desiderio prop
lissimo, qui, ut ex Propertio II. 34. ter eorum desiderium.
89. apparet, hujus ipsius Quintiliæ 4. Olim amissas, morte olim perditas.
mortem carmine deflevit, cf. supra ad At Livineius ingeniose olim trahit ad
Carm. XIII. amicitias, et eodem modo dictum putat,
1. 2. Si quidquam cet. Dubitatio, an ut a Virgilio ante malorum ; aTerentio
sentiant, quæ a vivis fiunt, mortui, sæ semper lenitas ; a Propertio semper ami
pius apud veteres est obvia. vid. Stat. citia ; a Valerio Flacco olim anni, et a
et Vulpium. accidere mutis sepulcris, h. Græcis ai πάλat φιλfai.
 26S C. VALERII CATULLI

CARMEN XCVII.
IN AEMILIUM.

NoN, ita me Dii ament, quidquam referre putavi,

Utrumne os an culum olfacerem Æmilio.
Nil immundius hoc, nihiloque immundius illud.
Verum etiam culus mundior et melior :
Nam sine dentibus est. Hoc dentes sesquipe
dales, - 5
Gingivas vero ploxemi habet veteris:
Præterea rictum, qualem diffissus in æstu
Q. Utrum os MSS. Statii; hiatus certe, qui hac lectione oritur, offendere adeo
lectores in epigrammate Catulliano non debet. Sed teste Mureto Utrumne vera
est veterum librorum scriptura.
3. In MSS. Statii duplici modo hic versus scribitur; primum, Nihilo mun
dius hoc nobisque immundius illud : deinde, Mundius hæc nihil est, nobisque im
mundius illud. posterius probat Statius, modo haec in hoc mutetur ; et sic est in
editione Rheg. et Parthenii.—Nihil mundius hoc, nobisque immundius illud Cod.
Palatinus papyrac.—illoe pro illud Commeliniam. membram.—Nil immundius hoc,
nihil est immundius illo Gryph. Muret. Henricpetr. Græv. Vulp.—Nostram lec
tionem ex libris scriptis commendat Scaliger, quem secuti suiit Vossius, editor
Cantabr. Corradinus de Allio, editt. Gotting. et Bipont. Totum distichon deni
que Vulpius ita constituit: Nil immundius hoc, nihil ore immundius: illo Verum
etiam culus mundior et melior. Quam bene, viderint doctiores.
5. Hic in MSS. Statii,
6. Ploxeni vel plorini rectius scribi ostendit Vossius.
7. Qualem defessus in aestum, hæc esl lectio omnium librornm MSS. et editt.
vett. quam equidem nunquam concoquere potui ; cumnus enim desiderat adjectum,
quod non mulæ sed cunni formæ convenit ; hinc olim jam suspicatus sum, pro
defessus legendum esse diffissus, et nunc video, idem jam Statio et Vossio in men
tem venisse. Cunnus diffissus est diductus, qui graphice late diductum Æmilii
rictum depingit. Non dubitavi igitur conjecturam in textum recipere, quæ loci

Os impurum ei deforme Æmilii cu- Aemilio doctius pro Æmilii.

jusdam, qui stulta, quam de corporis
sui venustate fovebat, opinione duclus
multas puellas sectari solebat, petulan
ter describit et exagitat.
1. Quidquam referre, aliquid discri
minis interesse.
2. Utrumne os an culum. Scaliger
jam comparavit Epigramma Nicarchi
XXIV. in Analectis Vett. Poëtt. Gr.
Brunckii Tom. II. p. 355.
rò arröga χά πρωκτός ταὐτὸν, etά2»gi,
orov άζει,
"$\zτε διayvävai τάς φυσικές waAàv £v.
6. Gingivas vero ploremi cet. gingi
vas veteri ploximo similes, h. e. ca
riosas, exesas,—ploxemus est, Festo in
terprete, capsa vel capsus (h. e. pars
rhedæ, ubi, qui vectantur, sedent), in
cisio. Secundum Quinctilianum (In
stitnt. Orat. I. 5.) iuvenit hanc vocem
Catullus circa Padum. cf. Salmas. ad
Capitolin. Anton. Pium c. 12. At Vos
sius Celticam omnino vocem esse con
tendit, et de aratro explicat.
7. 8. Vide Var. Lect.
 CARMEN XCVIII.

Meientis mulæ cunnus habere solet.

Hic futuit multas, et se facit esse venustum ;
Et non pistrino traditur atque asino? 10
Quem si qua attingit, non illam posse putemus
Ægroti culum lingere carnificis ?
sensni videbatur accommodatissima. Pro in æstum, quod per âgxaiap*$v pro in
aestu explicant, dedi ad exemplum editt. Gryph. Mnret. Henricpetr. Græv. in
aestu ; sensus igitur est : Æmilius præterea habet rictum, qualem rictus formam
diductus cunnus mulæ, in æstu solis, ubi illa sudat et interquiescit, meientis ha
bere solet.
12. Pro ægroti nomen proprium Agroti aut Argoti fuisse conjectat Statius.

9. Facit, fingit. cf. supra ad Carm. periori, qui Græcis vocatur yog, öwo;
X. 17. μυλικάς. vid. Vossius.
10. Asino, versando molæ lapidi su 12. Ægroti, pallidi, luridi,

— •—

CARMEN XCVIII.
AD VETTIUM.

IN te, si in quemquam, dici pote, putide Vetti,

Id quod verbosis dicitur et fatuis:
Ista cum lingua, si usus veniat tibi, possis
Culos et crepidas lingere carbatinas.
1. Vecti in MSS. Stat.—et sic exbibent hoc momen editt. Gryph. Muret. Hen
riopetr. Græv. Bipont.—Victi edit. Parthen.—Sed Statius ex antiquo marmore in
hortis Rodulfi, Pii Cardinalis Carpensis, scribendum omnino esse ostendil Vetti.
Nec dubitamus, si Vettius ille intelligendus sit, de quo dicimus in Argumento.
Statium jam secuti sunt Vossius,editor Cantabrig. Vulp. Gotting.
4. Pro carbatinas in editt. Parthen. carpotinas.—Gryph. carpatinas.—Muretus
totum versum ad fidem, ut ait, veterum exemplarium ita scribi jubet: Culos et
t r epi das lingere cer coli pas. per cercolipas intelligit obscenas partes viriles,

Vettii, hominis insulsi, vgniloquen adstipulatur Torrentius ad Sueton. Cæs.

tiam notat.—Lipsius in Var.TLeet. III.
c. 5. proscindi in hoc epigrammate
putat illum Vettium, qui a Cæsare, ut
diceret se interficere principes vo
luisse, invidiæ inimicis Cæsarianis fa
ciendæ causa, index in senatum in
ductus, deinde mendacii convictus et
ipse denique de vi rens factus dicitur.
Rem narrat Cicero in Ep. ad Att. II.
24. cf. Orat. Pro Sextio c. 63.—Lipsio
c. 17.
1. 2, In te, si in quemquam cet. In
neminem magis, quam in te, putide
Vetti, cadit illud, quod occentari solet
hominibus loquacibns et fatuis.—puti
dus, loquacitate molestus. vid. supra
ad Carm. XLII. 11.
3. Ista, tua tam immodica.
4. Crepidas carbatinas genus rustici
calceamenli, e crudo ao recenti. corio
 270 C. VALERII CATULLI

Si nos omnino vis omnes perdere, Vetti, 5

Dicas: omnino, quod cupis, efficies.
ficto ex cauda et pingnitndine vocabulo; trepidas explicat versu illo Persii VI.
72. Cum morosa vago singultiet inguine vena.—Sed nostræ lectionis integritatem
defendit Politianns Miscell. c. 2.
6. Pro Dicas Vossius ex libris suis refinxit Hiscas.—in editione Parthenii ex
bibetur Discas.

confecti, vocati sic a Caribus populis. toral. p. 142. edit. Boden.

vide, quem laudat Vossius, Pollucem 6. Dicas, loquere, linguam tuam
Onomast. VII. c. 22. §. 88. cf. Mol exerce.

lium et Jungermannum ad Longi Pas

. — _•_ -

CARMEN XCIX.
AD JUVENTIUM.

SummiPui tibi, dum ludis, mellite Juventi,

Suaviolum dulci dulcius ambrosia.
Verum id non impune tuli; namque amplius horam
Suffixum in summa me memini esse cruce:
Dum tibi me purgo, nec possum fletibus ullis 5
Tantillum vostræ demere sævitiæ.
Nam simul id factum est, multis diluta labella
Guttis abstersisti omnibus articulis:

8. Abstersi in libris vett. apud Statium, unde ille reposuit abstersisti, et sic est

Suaviter exponit dolorem, qui rap 2. Suaviolum d. dulcius ambrosia.

tum ab ore Juventii, a quo sperneba
tur, suaviolum secutus sit.—Ita venus
tum, inquit Muretus, hoc epigramma
est, ut, ipsa si velit Venus, venustius eo
efficere quicquam non queat.
1. Ludis, in campo Martio puta, ubi
armis exercebantur adolescentes Ro
mani. ludere de hac juvenili armorum
Nota est dulcissima dulcium osculorum
descriptio Horatiana Od. I. 13. 15,
Quæ Venus quinta parte sui nectaris
imibuit.
4. Suffipum in summa cruee. Tanto
adfectum dolore, quanto affici solent
suspensi in cruce.—summa est epithe
ton ornans.

exercitatione passim. Sic Cicero de 6. Vestræ, ** vobis omnibus, qui for

Oratore II. 20. - Sed videant, quid ve
lint; ad ludendumne, an ud pugnan
dum arma sint sumturi. ' Aliud enim
pugna et acies, • aliud ludus campusque
noster desiderat. cf. Barth. ad Rutil.
I. 257.
mosi estis,innatæ,” ut interpretalur Mu
retus; nisi vestræ simpliciter pro tuæ
accipiendum sit.
8. Omnibus articulis digitorum.
Muretus comparat Theocrit. Idyll.
XXVII. 5.
 CARMIEN. C. , 271

Ne quidquam nostro contractum ex ore maneret,

Tanquam comminctæ spurca saliva lupæ. 10
Præterea infesto miserum me tradere amori
Non cessasti, omnique excruciare modo:
Ut mi ex ambrosio mutatum jam foret illud
Suaviolum tristi tristius helleboro.
Quam quoniam poenam misero proponis amori, 15
Non unquam posthac basia surripiam.
jam in editione prima Mureli : at Vossius dedit abstersti, ut hiatus post hano
vocem relinquatur; cujus vitandi causa aliæ editiones, ut Ald. Gryph. Henric
pelr.—Abstersti guttis, præeunte jam edit. Parthenii, nisi quod ibi est Abstersi.
10. Commistæ vel commiatæ in editt. Parthen. Gryph. Muret.—conjunctæ in
libris quibusdam apud Statium. Totus versus in Cod. Mediolanensi, ut testatur
Vossius, legitur sic: Tanquam co m m i t t e spurca saliva g u t t ae. Unde Vossius,
Tanquam co m m i ct æ spurca saliva g u l æ ; lectionem nostram comminctæ, quam
ipsam nonnulli libri Statii offerunt, defendit Scaliger.
13. Ambrosia editt. Parthenii, Gryph. Henricpetr. Cantabrig. Græv. Bipont.:
sed nulto convenientius ambrosio, quod esl in MSS. Statii, editione Mureti et
libris Vossii.
16. Nunquam jam posthuc editt. Parthen. Gryph. Muret. Græv.
w __ • - • - ,_ _,
tò arrög-a pa£v ^r^w», xai άατοπτύω τὸ
æque• ."spurca, ac est meretricis recentis
-

ίλaua a coitu.—lupa, meretrix ; unde lupanar.

qyiAap4a. 13. Ambrosio scil. suaviolo.

10. Tanquam comminctæ spurca sa- 14. Tristius helleboro, ex proverbio

lira lupae, tanquam esset saliva mea *rwp6rsgov ixA££6pov.

-_• -

CARMEN C.
DE COELIO ET QUINTIO.

CoELIUs Aufilenum, et Quintius Aufilenam,

Flos Veronensium depereunt juvenum ;
1. Cælius et Cælius promiscue in vetustis monumentis teste Statio, et sic pro
miscue quoque exhibetur hoc nomen in editionibus—pro Caelius in libris Voss.
Gellius.—pro Aufilena legendum fortasse putat Statius Aufidena, reclamante
Vossio, qui Aufilenorum familiam satis notam olim Veronæ fuisse ex duabus in
scriptionibus istic repertis probat.

Amores Coelii et Quintii, quorum tatem apprecatur.—De Coelio vide su

alter filium, alter filiam ejusdem fami- pra ad Carmen LVIII. 1.
liæ Aufilenorum perdite amabat, com- 2. Flos: cf. supra ad Carm. LXIII.
memorat, et Coelio inprimis, ob specla- 64. Veronensium, vox tetrasyllaba, vid.
tam sibi ejus amicitiam, amoris felici- Voss. de Analog. II. c. 14.
 972 C. VALERII CATULLI

Hic fratrem, ille sororem. Hoc est, quod dicitur,

illud
Fraternum vere dulce, sodalitium.
Quoi faveam potius ? Coeli, tibi : nam tua nobis 5
Perspecta exigit hoc unica amicitia,
Cum vesana meas torreret flamma medullas.
Sis felix, Coeli, sis in amore potens.
5. 6. Nam tua nobis Perspecta exigitur lectio vulgata; parum, opinor, latine.
Perfecta est igitur vel Perfecta atque exigitur in MSS. Stat. J a m tua nobis Per
fecia est igitur in libris Vossii, qui jam igitur pro jam tum explicat. Equidem
jam olim pro erigitur legendum esse suspicabar erigit hoc, quam quidem lec
tionem, cum sponte illa se commendet facilitate sua, et, ut nunc video, a Mureto
jam exhibita sit, non dubitavi in textum recipere.
4. Fraternum vere dulce sodalitium: se igitur Catulli quoque amori antea
ubi nimirum, dum alter fratrem, alter favisse videtur.
sororem amat, nullum plane locum ha 8. Potens, fortunatus, votorum com
bet obtrectalio. pos. Sic supra (Carm. VIII. W.) im
7. Cum vesana meas torreret cet. Ip potens de eo, qui a puella rejicitur.

— • —

CARMEN CI.
INFERIAE AD FRATRIS TUMULUM.

MULTAs per gentes, et multa per æquora vectus

Adveni has miseras, frater, ad inferias,
Ut te postremo donarem munere mortis,
Et mutum nequidquam alloquerer cinerem:
2. Advenio in libris MSS. et editionibus vett.: sed Statius, quem eum Vulpio
secuti sumus, correxit adveni, quia ad normam loquendi vix recte dicitur Ad
venio, ut te domarem; nisi quis dicat, quod Cortius ad Sallust. Cat. c. 44. et
Ruhnkenius ad Vellei. Paterc. I. 9. 1. p. 32. monent, non esse omnia, præcipue
apud poëtas, ad leges grammaticas revocanda.
4. Mutam in Achillis Maffei libro alteroque Patavino exemplari el libris
scriptis Vossii : et sic supra Carm. LXVIII. 90. acerba cinis.

Justa solvit fratris ad Rhoeteum se 4. Mutum cinerem. Antipater Si

pulti manibus. cf. supra ad Carmen
LXV et LXVIII.
3. Munera nortis. munus mortis est,
quod mortuis offertur, yiga; Sawówrov.
Hom. Iliad. XVI. 675.
don. in Analectis Vett. Poett. Græc.
Brunckii Epigr. XC. 8. Tom. II. p.37 :
&vr} 8è argio
zτάλa, xai xa) %à Asiwstat åpapa* * óvi c.
 CARMEN CII. 273

Quandoquidem fortuna mihi tete abstulit ipsum: 5

Heu miser indigne frater ademte mihi. -

Nunc tamen interea prisco quæ more parentum '

Tradita sunt tristes munera ad inferias,
Accipe, fraterno multum manantia fletu:
Atque in perpetuum, frater, have atque vale.
5. Te abstulit hiante syllaba in omnibus MSS. apud Statium et libris vett.
Vossii.
6. Heu misero, ad versum supra in Elegia ad Manl. v. 92. Heu misero frater
ademte mihi maluerunt Vossius et alii : sed miser constanter tuentur libri veteres.
Hæc tu interea in Cod. Mediolanensi. Hæc tamen tres editt. antiquiss. apud
editorem Cantabrig.
* 10. Ave sine adspiratione in editionibus plurimis; sed antiqui libri et lapides
sistunt hanc vocem in hac formula adspirantem.

7, 8. Varia, quæ per inferias inferri Virg. Æn. XI. 97 :

solebant manibus, munera recenset
Kirchmannus de Funeribus Romanor.
IV. c. 2. præcipua erant lac, vinum,
mel, aqua, sanguis, flores.
10. Have atque vale. sic ter corpus
compositum affari solebantdiscedentes.
—Salve æternum mihi, maxime Palla,
Æternumque vale.—
ubi vid. Cerda. ef. Æn. III. 67. VI.
505. Hom. Odyss. IX. 65. adde
Kirchm. de Funer. Rom. III. c. 9.

--_•_—

CARMEN CII.
•

AD CORNELIUM.

Si quidquam tacito commissum est fido ab amico,

Quojus sit penitus nota fides animi ;
Me unum esse invenies illorum jure sacratum,
1. Tacite in omnibus MSS. apud Statium, qui malebat Si quidquam tacitum,
nempe á7rójnrov, arcanum, tacendum; vel, Si quidquam taciti : quod vult quoque
Heinsius in notis ad Catull. : sed recte jam in editione Parthenii est tacito.
3. Meque esse invenies in MSS. Statii, membran. Scaligeri, edit. Parthen. et
tribus antiquissimis editt. apud editorem Cantabrig.—Atque esse juvenes in aliis
MSS. apud Statium ; unde ille reponere tentabat vel Me, quem ipse adjures: vel
Aut, quem ipse adjures : vel, Me, quem ipse invenias. Vossius corrigit Me æque
invenies, parum, puto, ad orationem poëticam ! secutus tamen eum est Vulpius.
Equidem mallem Me quoque, ut hiatus relinquatur, vel Me certe. Illo tibi jure
sacratum MSS. Italici apud Nic, Heins. : manet tamen, quamcunque lectionem se
quaris, dura et inconcinna in hoc disticho oratio ; sequi enim debebat et putabis;
Fidem de taciturnitate sua Cornelio potest.
cuidam facere studet. 3. Illorum jure sacratum, eorum sa
1. Tacito, qui secretum reticere cris initiatum.
2 N
274 C. VALERII CATULLI

Corneli, et factum me esse puta Harpocratem.

interim dedimus lectionem, quam editt. Muret. Gryph. Henricpetr. et aliæ ex
hibent,
4. Esse abest in quibusdam libris vetustis apud Vossium, cui nec hiatus neo
correpta ultima in puta displicet.

4. Harpocratem, cf. supra ad Carm. LXXIV. 4.

—_•_-

CARMEN CIII.
AD SILONEM. •

Aut, sodes, mihi redde decem sestertia, Silo,

Deinde esto quamvis sævus et indomitus:
Aut, si te nummi delectant, desine, quæso,
a Leno esse, atque idem sævus et indomitus.
1. Pro decem in uno MS. Statii tuo, unde Faërnus faciebat duo.—in nonnullis
Codd. Vossii Syllo vel Sillo.
3. At, si te nummi in Cod. Patavino. Aut si te nimium in nonnullis librr. MSS.
apud Statium.

Silonem quendam, qui puellæ cu-
jusdam copiam Catullo se facturum
esse promisisse, nec his promissis ste-
tisse videtur, vel reddere accepta a se
decem sestertia, vel ferocientem in hac
ipsa perfidia animum, si leno esse ve
lit, deponere jubet.
2. Quamvis h. e. quantumvis. ex
empla collegit Dukerus ad Liv. I. 51.
Tom. II. p. 474. edit. Drackenb.

— •_-

CARMEN CIV.
AD QU EN DAM DE LESBIA.

CREDis, me potuisse meæ maledicere vitæ,

Ambobus mihi quæ carior est oculis ?
Nec potui; nec, si possem, tam perdite amarem:
Notat levitatem mendacis cujusdam, 3. Nec potui scil. hoc a me impe
qui falsos de rixa, quæ sit Catullo cum trare.
ejus amica, rumores sparsisse videtur.
 CARMEN CVI. 275

Sed tu cum Tappone omnia monstra facis.

4. Sed tu cum caupone editt. Parthen. Gryph. Murét. Henricpetr. Græv. hoc
sensu, ut, quisquis ille fuerit, sæpius in caupona versatus, cum ipso caupone per
potasse, et monstrosa cum illo mendacia finxisse et sparsisse videatur. Sed nostra
lectio cum Tappone est in omnibus MSS. Statii et in libro Maffei, et eandem ut
veterem defendit Scaliger; mentionem Valerii Tapponis facit Livius XXXVII.
46. §. 11. ubi vid. Drackenborch.—cum Tapone in Zanchi exemplo; in trìpone in
Cod. Patavino, unde Statius legendum putabat Sed tu cum turpi ore. Vossius
in nonnullis libris sic scriptum invenit Sed tu cuncta pone : in aliis, Sed tuta
pone : unde scriptum olim fuisse conjectat Sed tua, Coponi, omina (vel crimina)
nostra facis. Vossii vestigia more suo legit Vulpius.

4. Cum Tappone (vid. Var. Lect.) giosa fingis, oráyra raparoxoy*?;, ut Sca
omnia monstra facis, quælibet prodi- liger explicat.

--__-

GARMEN CV.
IN MENTULAM.

MeNTULA conatur Pimplæum scandere montem :

Musæ furcillis præcipitem ejiciunt.
1. Scindere montem solus Vossius in libris suis invenit, qui nescio in qua ob
scena significatione hoc verbum accipiendum esse docet.

Narrat de infelici Mentulæ (de quo 2. Furcillis ejiciunt. De hao pro

•cf. supra ad Carmen XCIV.) ad poë- verbiali locutione vid. Lambin. ad Ci
ticæ facultatis laudem contendendi co- oeronem in Ep. ad Att. XVI. 2. ubi
natu. estfurcilla extrudi.

--_•_—

CARMEN CVI.
ID E PU ERO ET PRAECO N E.

' CUM puero bello præconem qui videt esse,

1. Pro bello in omnibus MSS. apud Statium Obelio, forte ut nomen pueri sit.

Formosum quendam puerum a oon- ait.—Præcones apud Romanos in auo

suetudine cum præcone quodam revo- tionibus munere, quo apud nos pro
caturus, quemlibet, qui eum cum præ- clamatores, functos esse, satis notum
cone versari videat, ipsum per præco- est.—discupere sc. puerum.
nem vendi velle, existimaturum esse
276 C. VALERII CATULLI

Quid credat, nisi se vendere discupere ?

2. Qui videt ipse in libro Maffei, pugnante pro hac lectione Vossio. Ingeniose
Vulpius r3 ipse mutat in ipsum, et refert ad discupere ; qua mutatione omnis, quam
sibi pepererunt interpretes, snblata est difficultas. Offerunt tamen omnes veteres
libri tam scripti quam excusi esse.

--_•_—

CARMEN CVII.
AD LESBIAMi.

Si quidquam cupido optantique obtigit unquam, et

Insperanti, hoc est gratum animo proprie:
Quare hoc est gratum, nobis quoque carius auro,
Quod te restituis, Lesbia, mi cupido.
Restituis cupido, atque insperanti ipsa refers te 5
1. Si quidquid in MSS. Statii.—Si quicquam cupido optantique tres editt. anti
quiss. apud editorem Cantabrig. editio Parthenii, et aliæ.—pro cupido Vossius
vult cupide, male! nam versus quartus nostræ lectionis veritatem vindicat.—pro
obtigit in Patavino obtulit, et in libris melioris notæ apud Vossium contigit.—post
unquam deest et in plurimis editionibus. Nos dedimus cum Vulpio lectionem,
quæ est in editione Gryph.
2. Insperati emendat Nic. Heinsius in notis ad Catull. et sane, nisi et post un
quam ponitur, necessaria est hæc emendatio.
3. Durius, inquit Statius, rà nobis quoque quam Catullianæ elegantiæ convenit;
proinde legendum forte putat nobisque hoc carius auro.—vide not.

Lætitiam, quam de reconciliato sibi inter se nectuntur: puto igitur legen

Lesbiæ animo percipit, eo majorem
esse ait, quo minus eam se perceptu
rum esse speraverat.
1. Proprie, i3i»;, vere, vel maxime.
2. Vel aliqua inter hoc distichon et
id, quod præcessit, desiderari, vel esse
âwawáxov$ov, perperam statuit Vulpius ;
est enim orationis nexus fere hic : ** Si
cui, quod maxime optaverat, præter
omnem spem et opinionem obtigit, id
sane ejus animo longe est gratissimum;
quare mihi quoque id nunc longe est
gratissimum, quod Lesbia mea, quam
tanto ardore desideraveram, præter
omnem spem et opinionem sponte me
cum rediit in gratiam.*'—Sed id in hoc
versu me male habet, quod nulla co
pula adest, qua gratum et carius auro
dum hunc versum esse vel,
Quare hoc est gratum nobis, qui n ca
rius auro :
vel,
Quare hoc est gratum nobis quoque,
cari or auro,
ut carior referatur ad Lesbia in versu
minori. Sic Tibullus I. 8. 31 :
Carior est auro juvenis, cui lævia
fulgent
Ora, nec amplerus aspera barba terit.
5. Ipsa, sponte. cf. supra ad Carm.
LXIII. 56. refers te, offers te recon
ciliatam, redis. Propert. I. 18. 11 :
Sic mihi te referas levis cet.
 CARMEN CVIII.

Nobis. O lucem candidiore nota!

Quis me uno vivit felicior, aut magis hac quid
Optandum vita, dicere quis poterit?
6. O mihi cara magis candidiore nota in edit. Parthen. et aliis quibusdam vett.
—sed in MSS. Statii est Nobis o luce et lucem. ejusdem lectionis vetustatem
dicat Scaliger.
7, 8. Tam varie hoc distichon legitur, ut veram a ficta lectione vix internoscas.
Parthenius exhibet Quis me uno vivit felicior, aut magis est me Optandus vita,
dicere quis poterit? nec repudiata est hæc lectio a Græv. Vossio, Vulpio et aliis.
Sed indigna plane Catullo videtur mihi hæc latinitas.—Sensum certe commodum
fundit nostra lectio ex editt. Gryph. et Muret. transcripta. Nec male emendabat
Dousa P., aut ista hac Optandam vitam dicere quis poterit ? Bene quoque ad sen
sum lectio editionis Cantabrigiensis, aut mage nostra hac Optandam vitam ducere
quis poterit? Sed omnia recensere, quæ pro suo quisque ingenio commentus est,
nimis longum est.

6. Nobis junge cum insperanti in Plàut. Amphitr. II. 2. 194. nobis præ
versu majori, ex archaismo optimis sente.—vid. Voss. de Analog. IV. c. 23.
scriptoribus frequentato. Sio Teren et Brouckhus. ad Tibull. III. 6. 55.
tius Eunuch. IV. 3. 7. absente nobis.— 7, 8. Vide Var. Lect.

— •_-

CARMEN CVIII.
IN COMINIUM.

Si, Comini, populi arbitrio tua cana senectus

Spurcata impuris moribus intereat:
Non equidem dubito, quin primum inimica
bonorum

Lingua exsecta avido sit data volturio :

1. Sic homini vel Sic horum populari arbitrio in MSS. Stat.: unde Avantius
emendabat Si, Comini, arbitrio populi ; et sic exhibent editt. Gryph. Muret.
Henricpetr.—Si, Comini, arbitrio populari cana senectus reduxit, ut ait, vett. libro
rum auctoritate Vossius.—nostra lectio debetur Statio. .•

4. Lingua exserta in MSS. Statii et libris vett. Vossii.

Tantum esse ait, quod senex quidam
Cominius tam morum pravitate quam
maledicendo apud populum sibi confla
verat, odium, ut non dubitet, quin po
pulus, si ab ejus stet arbitrio, frusta
tim eum bestiis devorandum objec
turus sit.
tollaris pro populi arbitrio” cet. senec
pro sene; ut illa, virtus Catonis, sapi
entia Læli.
3. Inimica bonorum, (pro vulgari
bonis) infesta famæ bonorum, bonos
quosque verborum contumeliis lace
rans.

1. Sensus est : ** Si tu, o cane senex, 4. Sit data pro detur. Satis au
impuris moribus inquinate, e medio tem constat, nihil visum esse veteribus
 278 C. VALERII CATULLI

Effossos oculos voret atro gutture corvus, 5

Intestina canes, cetera membra lupi.
5. Atro gurgite Cod. Patav.: in qua quidem lectione, tanquam elegantiore,
præferenda argutatur Vulpius.
6. Extera membra veterum librorum scriptura apud Vossium.

atrocius, quam si cadavera feris atque darentur.—cf. supra ad Carm. LXIV.

volucribus discerpenda et dilanianda 152. et Stat. ad h. 1.

-_ • —

CARMEN CIX.
AD LESBIAM.

JUcUNDUM, mea vita, mihi proponis amorem

Hunc nostrum inter nos, perpetuumque fore.
Di magni, facite, ut vere promittere possit;
Atque id sincere dicat et ex animo:
Ut liceat nobis tota producere vita
Æternum hoc sanctæ foedus amicitiæ.

6. Tota perducere vita Alternum editt. Parthenii, Gryph. Muret. Henricpetr.

Voss. Græv. et aliæ ; sed nostram lectionem tuentur omnes MSS. Statii. De
errore librariorum in perducere et producere vid. Drackenborch. ad Liv. Tom. V.
p. 265. et de sæpius commutatis vocibus æternus et alternus eundem ad Sil.
Ital. XV. 229.

Lesbia Catullo reconciliata jucundi 1. Proponis, declaras, persuadere mi

perpetuique amoris fructum promise-
rat; quibus quidem promissis ut vere
eventus respondeat, ex animo optat, et
deos ad hanc datam sibi confirmandam
fidem implorat.
hi studes.
3. Possit: insit ei animus is, quo ali
quid promitti debet.
5. Producere, protrahere, conlinuare.
 CARMEN CX. 279

CARMEN CX.
AD AUFILENAM.

AUFILENA, bonæ semper laudantur amicæ:

Accipiunt pretium, quæ facere instituunt.
Tu quod promisti mihi, quod mentita, inimica es,
Quod nec das, et fers sæpe, facis facinus.
Aut facere ingenuæ est, aut non promisse pudicæ, 5
Aufilena, fuit. Sed data corripere
Fraudando, efficitur plus quam meretricis avaræ,
Quæ sese toto corpore prostituit.

3. Mihi et quod in libris vett. Passeratii : unde ille legit et interpungit Tw

quod promisti, mi et quod.
4. Nec das, nec fers vitiose in MSS. Statii.
7. Efficit et effecit in MSS. Statii.—efferit in libris scriptis Vossii, unde ille
reposuit effeati ; sed recte defendit Statius efficitur, quod exhibuil jam Parthe
nius ; et sic est in editt. Gryph. Muret. Henricpetr. Cantabrig. Vulp.—Frau
dando, est facinus ingeniose, sed præter necessitatem Tollius ad Auson. p. 270.

Aufilenam, quæ, accepta in noctis

promissæ gratiam mercede, duxerat
Catullum et eluserat, ut sordide et ab
jecte sentientem meretricem describit
et insectatur.
1. Bomae, quæ stant promissis, fidæ,
honestæ.
2. Quæ facere instituunt, h. e. eae,
quæ vere corporis sui copiam facturæ
sunt.—facere, ã$po8izuã3siv. vid. Bur
mannum adPetron. c. IX.—sic}ίζειν et
iwseysiv apud Græcos. vid. Bergler. ad
Alciphr. III. Ep. 55. p. 413.
3. Junge: Tu es inimica (haud bona
amica) quod mentita es id, quod mihi
promisti, h. e. noctem.
4. Das : intellige promissa Veneris
munuscula. Sic dare passim in re
Venerea. Lus. II. 3.
Da mihi, quod cupies frustra dare for
sitan olim,
Dum tenet obsessas invida barba ge
tmdis.
cf.Burmann. ad Ovid. Arte Am. I. 448.
et sic rapixsiv et xagkaz$as apud
Græcos.—fers, aufers munera.
5. Ingenuæ, fidem, quam dedit, præ
stantis.
6. Data corripere, munera eripere,
corradere.— data pro donis passim.
Ovid. Metam. VI. 463:
—nec nom ingentibus ipsam
Sollicitare datis.
7. Efficitur, supple ex versu quarto
facinus; nec infrequens est locutio ef
ficere pro facere facinora.
 C. VALERII CATULLI

CARMEN CXI.
AD AUFILENAM.

At filex A, viro contentas vivere solo,

Nuptarum laus e laudibus eximiis.
Sed quoivis quamvis potius succumbere fas est,
Quam matrem fratres efficere ex patruo.
1. Contentam in editt. Parthen. Grypb. Muret. Henricpetr. Graev. et aliis. Sed
$caliger, qui in libro suo inveniebat contenta est, uti est quoque in editione
Rheg., fecit inde contentas, quod recte ab editoribus recentioribas receptum est.
2. Nuptarum laus est laudibus eximiis in MSS. Statii, editt. Parthen. Gryph. et
aliis, unde Statias Nuptarum est laus e lauditus eximiis: Scaliger Nuptarum
laus e laud. ez. quam lectionem omnes nunc exhibent editiones recentiores. Mu
retus sine indicio auctoritatis dedit Nuptarum una est e laud. erim.
3. Vo*sius, cujus libri veteres soli habent Sed cuivis potius, supplet versum
ita ; Sed cuivis cuivis potius: nec defuit, qui hanc lectionem Vossianam proba
ret, Vulpius.

Aufilenae, cum patruo consuescenti,
nihil ejusmodi illicito et incesto amore
turpius et detestabilius esse, ante ocu
los ponit.—Expressit hoc carmen
Joann. Nic. Goetz in Vermischte Ge
dichte Tom. III. p. 130.
1—4. Sensus: “ Ad eximias, Aufi
lena, quæ nuptas mulieres ornant, vir
tates pertinet inprimis ea, ut solo ma
rito contentæ vivant; at, si omnino
iis cum alio libido exercenda sit,
quævis cum quovis potius concumbat
licebit, quam ut mater patruelium fiat
ex patruo."—matrem fratres efficere er
patruo, h. e. matrem fieri, et pueros ex
patruo procreare, qui matri sint fra
tres patrueles; nam patruorum sive
duornm fratrum filii vocari solent vel
absolute fratres, vel fratres patrueles.

— •_—

CARMEN CXII.
IN NASONEM.

Multus homo es, Naso; nam tecum multus

homo est, qui -

1. Multus homo es, Naso, neque tecum multus homo, sed Descendis, Naso, multus
es et pathicus editt. Parthenii, Muret. Henricpetr. Cantabr. Græv.—Multus homo
(es, Naso, nam tecum multus homo) est qui Descendit ? Naso, multus es et pathicus
vetus scripturaapud Scaligerum.—Multus homo es Naso: nec tecum multus homoque
Descendit Naso multus es et Pathicus in libris veteribus sé reperisse testatur

Mirum, quantum hoc epigramma, aliisque tanquam desperatum relictum

quod a plurimis omnium in hoc poëta , est, interpretum ingenia exercuerit;
obscurissimum habitum, et a Mureto quorum commenta omnia recensere ni
 C A R MEN CXIII. 981

Descendit: Naso, multus es et pathicus.

Meleager, qui inde tentat Multus homo es, Naso, nec tecum multus homo : est
qui Te ascendit: Naso multus es et Pathicus ; sed sapienter addit: “ Quæ sit
mens epigrammalis, meum non est explicare.” Multus homo est, Naso, ueque
secum multus homo qui Descendit Vossius.—Multus homo est, Naso (nam tecum
multus homo es) qui Descendit ? Vulpius.—Nos dedimus, lectionem Scaligeri,
mutata tantum cum Daciero interpunctione; et sic exhibitum jam est hoc epi
gramma in edit. Gotting. et Bipont.

mis longum est.—Mihi quidem poëta
lusisse videtur in multus, ita, ut ideo
jam Nasonem multum vocaverit, quia
amulti homines libidinis causa cum eo
versabantur; hoc fere sensu: “ Multo
ruin hominum homo es, Naso (h. e.
multorum libidini inservis); nam multi
homines tecum versantur, qui turpem
in corpore tuo explent libidinem ; ite
rum dico, Naso, multorum hominum
homo es, et muliebria pateris.”
2. Descendere est verbum nequitiæ.

—_•_—

· CARMEN CXIII.
AD CINNAM.

CoNsuLE Pompeio primum duo, Cinna, solebant

Moechi: illo facto Consule nunc iterum
Manserunt duo: sed creverunt millia in unum
Singula: foecundum semen adulterio.
1. Sedebant pro solebant editt. Parth. Gryph. Muret. Henricpelr. Græv. et
aliæ editt. vett.: sed MSS. Statii et Scaligeri tuentur solebant.
2. Maechalia, at facto edit. Parthen.—Maechilia, facto Gryph. Muret. Henricpetr.
—Mecilia, facto MSS. Statii, unde ille reposuit Maechi: illo facto C. n. iterum ;
quam ipsam lectionem cum Vulpio prætulimns.—Marchi, illi, ah facto Scaliger,
quem plures secuti sunt.—Maechilli, facto edit. Græv.: sed auctor hujus lectionis
est Turnebus.—Marchulei Passeratius.—Cæcilio facto ex optimo exemplari pro
duxit Vossius. -

4. Singulum in Codice Patavino et libro Scaligeri, quod probal Scaliger, et

allatis quibusdam exemplis docet, mediam vocalem recte in hac voce prisco more
extrudi posse.

De insigniter aucto adulterorum nu quod apposito de hominibus libidinosis

mero queritur.
1. 2. Solebant maechi, subintellige
** sectari mulieres, matronarum pudici
tiam expugnare,” vel aliquid hoc ob
scenius ;—sed ejusmodi aposiopesis,
qua honestatis castitatisque studio usi
sunt Terentius, Virgilius et alii, parum
mihi convenire videtur ingenio Catulli,
qui res vel obscenissimas nomine suo
insignire solet ; puto igitur vel legeu
dum esse sedebant (vid. I'ar. Lect.),
dicitur ; (cf. supra Carm. XXXVII.
6.) vel locum ita rescribendum esse :
C. P. p. d. C. solebunt Macchari ; at
facto C. n. i. Manserunt duo.—Com
sule primum Anno ab Urbe Condita
DCLXXXIV: iterum DCXCIX.
3. 4. Sed creverunt—singula, sed
ita manserunt, ut singula millia in
unum vel singulum succrescerent, h. e.
ut ex duobus duo millia fierent.
2 O
282 C. VALERII CATULLI

CARMEN .CXIV.
IN MENTULAM.

FoRMiANo saltu non falso Mentula dives

Fertur ; qui quot res in se habet egregias!
Aucupia omne genus, pisces, prata, arva ferasque.
Nequidquam: fructus sumtibus exsuperat.
Quare concedo sit dives, dum omnia desint.
Saltum laudemus, dum modo ipse egeat.
1. Firmanus salius vel salvus MSS.Statii.—Firmanus salius in editioneParthen.—
Firmani saltus Gryph.—Firmano saltu Aldus, Muretus, Suatius,Vossius,editor Can
tabr. Græv.SedScaliger, quia vett. Codd. non Firmano sed Firmanus præ se ferunt,
legendum omnino censet Formianus saltus.—Scaligeri sententiam cupide amplexus
est Vnlpius, nec ipse primum de ejus probabilitate dubitabam. Sed nunc suc
currunt rationes, quæ ab illa me discedere jubent. Quamvis enim facile con
cesserim, saltum divitem recte dici posse de eo, qui sit amplus et fructuosus, ta
men huic explicationi aperte repugnat versus quintus; dives, nisi vim verbis in
ferre vis, ad Mentulam referri debet; additur enim dum omnia desint, quod de
saltu laudato valere non potest. Deinde, cum hæc lectio et explicatio impulerit
Scaligerum, ut exsuperat in versu 4. et egeat in versu 6. contra omnium librorum
auctoritatem mutaret in exsuperas et egeas, id eo magis hanc rationem mihi sus
pectam reddidit, quia poëta tam in sequenti, quam in antecedentibus epigram
matibus ad Mentulam, non nisi in tertia persona de Mentula loquitur. Dedi au
tem Formiano saltu, quod jam Muretus in nonnullis libris invenerat. Nam, cum
admodum probabile sit, Mamurram, qui Formiis natus, et inde jam (supra Carm.
XLI. 4.) Formianus decoctor dictus est, sub Mentula intelligendum esse, (cf.
supra Carm. XCIV.) facile inde hujus lectionis quoque probabilitas evincitur.
Formiano per synæresin est vox trisyllaba.
2. Tot res omnes libri impressi ante Statium et Scaligerum, sed MSS. Stat. et
ibrr. vett. Scaligeri suggerunt quot, quod melius sane admirationi inservit.
3. Aucupia, omne genus piscis MSS. Stat.—Aucupium omne genus editt. Parthen.
Gryph. Muret. Henricpetr. et aliæ.
4. Ne quidquam fructus MSS. Stat.—Nec quicquam fructus Gryph.—exuperet
Voss.
6. Dum tamen ipse in editt. plurimis, haud dubie hiatus vitandi causa. Sed in
MSS. Statii omnibus dum modo, et sic est in editione Parthenii.

Tantum abesse ait, ut Mentula dives
sit, qui vulgo ob pulcherrimi cujus-
dam saltus Formiani possessionem, ha-
bebatur, ut potius summa, ad quam
nimiis factis sumtibus redactus sit, la-
boret inopia. De Mentula vid. Var.
Lect. ad v. 1.
1. Formiano saltu,h.e.propter Formi-
ani saltus possessionem.vid. Var. Lect.
3. Omne genus pro omnis generis ;
exempla vide apud Vulpium, et plura
in Thesauro Gesner.
4. Nequidquam, scd hæc omnia mi
nime ei sufficiunt: fructus sumtibus er
superat, excedit modum in faciendis
sumtibus ita, ut isti longe superent
reditus.
 CARMEN CXV.

· CARMEN CXV.
IN MENTULAM.

MENTULA habet instar triginta jugera prati,

Quadraginta arvi: cetera sunt maria.
Cur non divitiis Croesum superare potis sit ? '
Uno qui in saltu tot bona possideat;
Prata, arva, ingentes silvas, saltusque, palu
desque, a 5
Usque ad Hyperboreos et mare ad Oceanum?
Omnia magna hæc sunt: tamen ipse est maximus
ultor, -

Non homo, sed vere Mentula magna minax.

Conjunctim hoc epigramma cum antecedenti exhibetur in editt. Parthen. et
Gryph.
1. Pro instar, quod in omnibus libris veteribus, teste Statio, reperitur, alius
aliam vocem substituendam putavit; Statius quidem justi, Scaliger juxta, Passe
ratius nostra; in editione Mureti est noster.
2. Extera sunt maria in libro Zanchi.
4. Tot modo in edit. Parthenii et nonnullis MSS. Statii.—tot moda in aliis MSS.
apud Statium et Scaligerum, et in Cod. Patavino, quod probat Scaliger, et Vul
pius tanquam compendio ab antiquis Latinis pronunciatum explicat pro tot com
moda. Nos dedimus lectionem editt. Gryph. Muret. Henricpetr. Cantabrig.
Græv.
6. Et mare Oceanum recte, ex judicio Vulpii, Codex Patavinus.
7. 8. Omnia magna hæc sunt: tamen ut sint maxima, et ultra, Non homo, sed
vere mentula magna nimis Gryph. Muret. Henricpetr. et alii.—Omnia m. h. s. t. ip
si ma rimus u lt or N. h. s. v e r o m. m. m i n aa MSS. Statii, quam lectionem
mutato r$ si in hic probat quoque Statius; et sic fere hoc distichon in editione
Parthenii legitur, nisi quod est pro si et vere pro vero ibi excusum est. Nec du
bitavimus hanc ipsam lectionem cnm aliis sequi.—maximu* lustro legi jubet Sca
liger, probante Vulpio, ut lustro sit, ** qui sectatur meretrices in lustris pro
stantes.”—maximus, vltro Voss.

Similiter, ut in epigrammate antece citer de ingentibus stagnis et paludibus

denti, Mentulæ, hominis prodigi et im
puri, speciosas ridei et sugillat divi
tias.
2. Cetera sunt maria, h. e. infinita ;
nam mare, Oceanus, flumen, wövroc,
passim de cujusdam rei magnitudine et
abundantia. vid. Scaliger ad h. J. et
Dorville ad Charit. p. 636. (ed. Lips.)
Ernesti ad Callimach. Hymn. in Apol
lin. v. 106. et Cortius ad- Sallust. • Cat.
XXIII. §. 3.—nisi quis maria simpli
sumere malit.
6. Usque ad Hyp. et mare ad Ocea
num, h. e. latissime patentes.
7. Maximus ultor in libidine, qua
urget et punit quasi feminas. Supra
Carm. LXXI. 5.
Nam quoties futuit, toties ulciscitur
ambos.
8. Minar, libidinem minans.
284 C. VALERII C A T U L LI

CARMEN CXVI.
AD GELLIUM.

SAEPE tibi studioso animo venanda requirens

Carmina uti possem mittere Battiadæ,
Queis te lenirem nobis, neu conarere
Infestum telis icere, musca, caput :
Hunc video mihi nunc frustra sumtum esse
laborem, 5
Gelli, nec nostras hinc valuisse preces.
Contra nos tela ista tua evitamus amictu :

1. Venante requiris Venet. Gryph.: in libris Mureti desideratur vox extrema.

requires MSS. Statii et editt. antiquissimæ apud editorem Cantabrig.—venanda re
quirens reposuit Scaliger ex veteri scriptura veniam dare quaeres.
3. Quæ te lenirent Parthenius.—Queis te lenirem nobis iueu con. Gryph. Muret.
et sic omnes editt. recentiores, nisi quod recte post lenirem sublata est inter
punctio.—Qui te lenirem nobis Statius.
4. Ex mira lectionum hujus versus varietate selegimus eam, quæ nobis com
modissima videbatur, et in editionibus Parthen. Gryph. et all. exhibita est.—Tela,
infesta meum mittere in usque caput defendit Muretus.—Telis infestans mi icere
nusca caput legebat Statius, in cujus MSS. exaratus fuit hic versiculus sic, Telis
infesta mi tenemusque caput. favere certe hæc scriptura videtur lectioni Mureti.
--Telis infesto mi icere, musca, caput, refinxit ad veterem scripturam Telis infes
tum jicere, Scaliger, quem plurimi recentiores secuti sunt.—Infesta in nostrum
nmittere tela caput ex veteri libro laudat Vossius, et sane, nisi turbatus verborum
ordo aperte correctoris manum proderet, lubenter in hac lectione acquiesceremus.
Infestum telis icere mi usque caput ex libris scriptis legi jubet N. Heinsius in not.
ad Catull.—Profecto in tanta varietate, quid verum sit, videre haud parum est
difficile.
6. Huc valuisse Venet. Muret. Græv.—hinc est in editionibus Gryph. et aliis, et
recenlioribus omnibus.—evaluisse una voce legendum esse censet Bondanus Var.
Lect. p. 124.—fortasse quoque hoc vel id valuisse.
7. Quare nos Mnretus, nescio unde.— evitabimus amica meliorum librorum lec

Gellium, cum illatas ille sihi contu e. diligenter inyestiganda et excuti

meliosis Catulli carminibus injurias re
muneratum ivisset, placare Noster stu
duerat dono ei mittendis, quæ ex Cal
limacho verterat, carminibus. Sed pa
rum hac ratione apud eum effecerat.
Acquiescit igitur in eo solatio, quod
tela, a Gellio in ipsum conjecta, faci
lius vitari et retundi queant, quam quæ
ipse in illum conjecerat.
1. 2. Junge: Sæpe requirens (me
cum reputans), uti possem tibi mittere
carmina Battiadae (cf. supra ad Carm.
LXV 16.) studioso animo venanda, h.
enda.
4. Musca in contemtum, quia levi
ter tantum pungere potest muscarum
aculeus. De proverbialilocutione μviac
όyμὸς vid. Stat.
5. Laborem vertendorum nimirum e
Callimacho carmiuum.
6. Hinc, ad impetrandum id, quod
speraveram, scil. ne amplius famam
meam lacerares verborum contumeliis.
(vid. Var. Lect.)
7. Amictu. Romanorum consuetu
dinem, sinistra manu, pallio obvolutâ,
 CARMEN CXVI. 285

At fixus nostris tu dabi' supplicium.

tionem esset estatur Vossius, unde ille tentabat evitabimus hamis : At fixus nos
tris t. d. s.

adversarium invadentium, et hoc modo qui laudat Ferrarium de Re Vest. I. c.

impetum ejus sustinentium, egregie il 5. Huc pertinet similis Græcorum
lustrarunt Nic. Heinsius ad Petron. c. pugnandi ratio, quam explanavit Cu
63. et Burmannus ad eundem c. 80. perus Observ. I. c. 12.
••
 Sυ Βυ ΕcΤΙs quibusdam in graecam linguam a Viris
Doctis translatis Catulli carminibus gratiam inire puta
vimus apud eos, φui tam utilitatem quam voluptatem ex
ejusmodi instituenda comparatione capere didicerunt.
Dignus guoque, quem subjiciendum curaremus, visus
nobis est Μureti Galliambus in Βacchum.

ΡΗΑSΕΙ,US ΟΑΤUΙ,ΙΙ
ΤΟΤΙ D Ε Μ Ι ΑΜ ΒΙ S ΡU R ΙS G R ΑΕ C ΙS R Ε D D ΙΤ US

JΟSΕΡΗΟ SΟΑΙΔΙΟΕΗ.Ο.

ΕΧ ΕJ US CΑSΤΙG, Υ Ν CΑΤUΙ, Ι, U Μ DΕ30 R ΙΡΤ υ 5,

(CΑRΜΕΝ ΙV.)
Κέλης εκείνος, δν θεάσθ' οδοιπόροι,
Τρέχειν νεών μεν εύχεται θοώτερος,
Σκάφους όπισθεν υστερείν δε μηδενός
Δρομηλατούντος, είτε μιν χρεών ελάν
Πλάταισιν, είτε λαίφεσ' έπτερωμένοις.
Τόδ' ούτε φησιν αντερείν αν Αδρίου
Νεώρι' ούτε Κυκλάδας περιρρύτους,
Ρόδον κλυτήν, δυσήμερόν τε Θρηκίαν,
Προποντίδ αγρίαν τε ποντίαν άλα,
"Ιν' ούτος, ύστερον κέλης, πάρoιθεν ήν
Πίτυς τιναξίφυλλος, ή Κυτωρίω
Πάγω θάμ' ώρσεν ευλάλω θρόον φόβη.
Κύτωρε πυξόδενδρ', Αμάστρι ποντική,
Τάδ' ειδέναι σ' άπαντα νύν τε και πάλαι
Λέγοι κέλης άν, ευθύς εκ γενεθλίων
 Λ'

CΑΤULLΙΡΕΙΑΡΕUΜ. 287

Τεαίσιφησιν εν νάπαις πεφυκέναι,

Τεοίσι κλύσ’ εν οίδμασιν νέαν πλάτην,
Κλύδωσι δ' ένθεν εν πολυβρόθοις εον
Πορεύσ' άνακτα, λαιός είτε δεξιός
"Ορωρεν ούρος είτ' άημα πόμπιμον
"Ετεινε πλησιλαφές αρμένου πόδε.
Επακτίoισι δ' ούποτ' εξιτήρια
Θεοίσιν ηύξαθ', ώς απ' εσχάτης αλός
Αφικτο τήνδε λιμνέαν ες ήόνα.
Τα μεν πάροιθε νύν δε πεμπέλου σχολής
Τέλος λέλoγχε. σοί δε κείτ' ανειμένος,
Διός τε κούρε, και Διοσκόρου κάσι.

-ε-

ΟΑΤUΙ,ΙΙ, ΡRΙΑΡΕUΜ
ΤΟΤΙΙΟΕΜ ΙΑΜΒΙS ΡURΙS GRΑΕΟΙS RΕDΙ)ΙΤUΜΙ

Α " - . .)

JΟSΕΡΗΟ SΟΑΙΔΙΟΗΕΗ.Ο. "

εx cμτσLLι κοιττοκε Ακι Βοσsz LυάD. ΒΑτ. 1592, p. 263. οεseκτετσκ.

(CΑRΜΕΝ ΧΧ.)
Εγώ τέχνημα φαυλοτέκτονος χερός,
Εγώ δε φιτρος αζαλης, οδοιπόρε,
"Ιδού το γήδιον τόδ' εξ αριστεράς,
Έπαυλιν ανδρός όρχατόν τ' επισκοπώ
Πένητος, εκ δε φωρός αρπαγάς τρέπω.
Εμοι μεν ήρ' άρηρεν άνθεμος πλόκος,
Εμοι δε πυρσόφλοιος άσταχυς θέρει,
Οπωρινώ τε λαρός αμπέλου βότρυς,
Κακώ τε χείματ’ώμον όμφαλος στέφος.
Χίμαιρ εμoίσιν ίξαλος νομεύμασι
Πόλίνδ' αμολγάς ούθατ' ευγλαγή φέρει,
Εμών απ' αμνός ευθαλής επαύλεων
288 CΑΤUΙ,ΙΙ ΕΡΙΤΗΑΙΑΜΙUΜ.

Δόμόνδε βριθυκέρματoν χέρ' εισάγει

Τέρεινα πόρτις αινομήτορος βοος
Χέει πρόναος αιματοσφαγές λίβος
Θεοίσι. τόνδε τον θεόν σέβου, ξένε,
Χέρας δε χωρίς ίσχε, σοί τόδ' ασφαλές.
"Ετοιμος ασκέπαρνον αικία πέος.
Λέγοις θέλοιμ' άν, αλλ' ιδού προσέρχεται
Αγροίκος ούτος ώτ' αποσπαδες τόδε
Πέος τυλωτόν όπλον εντρέπει χερί.

-υθ> --

ΟΑΤUΙΙΙΕΡΙΤΗΑΙΑΜΙUΜ

ΟΑΕΜΕΝ ΝUΡΤΙΑΙΔΕ
Α

Ω. S ΕΡΤ. FLΟRΕΝΤΕ CΗRΙSΤΙΑΝΟ

c RΑΕc Ιs v ΕRSΙΒUs ΕΧΡRΕssUΜ.
xx cΑΤυ LΙ.. ΕΓΙτ. : ΑΝΙ DoυsΑΕ p. 265.

(CΑRΜΕΝ LΧΙΙ.)
Σούσθε νέοι, ο γάρ έσπερος έρχεται, έσπερος ήδη
Ουρανόθεν τριπόθητα μόλις δην φάεα τέλλει
"Ωρη αναστήναι, λιπαράς λείπειν τε θαλείας.
Παρθένος ερψείται, υμεναίου δ' έψετ' αοιδή.
Υμάν ώ Υμέναιε, Υμάν έλθ' ώ Υμέναιε.
Αθρείτ’ ήίθέους φιλοπαρθένοι, αντί' έγρεσθε,
Πανταχόσ' Οιταίας φαίνει ορφνηφόρος αυγάς
Και νύ τοι ουχ οράας ώς ώκέες εξεθόρησαν;
Ουκ εική, τους γάρ νικάν θέμις αεισεύντι.
"Υμάν ώ Υμέναμε, Υμάν έλθ' ώ Υμέναμε.
Αμίν μεν κείται ουκ ευχερές, ήλικες, άθλον
Σκέπτεσθ' ώς δίζηντ' άγαμοι πεπονημένα κουραι.
 ΟΑΤUΙΙ,Ι ΕΡΙΤΗΑΙ,ΑΜΙUΜ. 289

Ουχί μάτην μελετώσιν, έχουσι τι αξιόμνηστον,

"Αμμες δ' ώτα φρένας τ' έμερίσσαμεν άλλυδις άλλg. "
Ουκ αμή δ' ούν νίκη, έπει φιλεί ήγε μεριμνάν'
Τώ νύν υμετέρου ίνας συμβάλλετε θυμού . -

Αρξομέναις ουδής ήδη πρέπει άμμες έπεσθαι.

Υμάν ώ Υμέναιε, Υμάν έλθ' ώ Υμέναμε.
"Εσπερε, ποίον έχει σέο φώς νηλέστερον αίθρη
Δεινού επωλενίην κούρην τινά μητρός αποσπάν,
Μητρός απ' αγκαλίδων αφελείν κούρηναέκουσαν,
Παρθενίην δε ποθεύντι νεηνίη εγγυαλίζειν,
Περθομένης εχθροί τί πλέον ρέζουσι πόληος; ς

Υμάν ώ Υμέναιε, Υμάν έλθ' ώ Υμέναιε.

"Εσπερε, τίς σέο τερπνoτέρη φέρετ' ουρανόθι φλόξ :
Ει κυρόων τελέεις μνηστήρ τάγε γαμβρός υπέστα,
Τών τάμον οι πασί, τάμον όρκια πιστά τoκήες,
"Εμπεδα δ' ου θηκαν, πριν σον σέλας ήδε πεφάσθαι.
Ευκτότερον τι θεοί δοίεν κ' ευδαίμονος ώρας; -

Υμάν ώ Υμέναμε, Υμάν έλθ' ώ Υμέναιε.

"Εσπερος εξ ημέων γεμίαν έχει αυτός απούρας -
5% k *ξ Α και

Σευ γάρ επερχομένου αιεν φρυκτωρος άυπνος,

Νυκτί δε φώρες αίστοι ατάρ σύγε τοίς δ' επανήκων
Εσπέρα είτ' άλλως ονομασθείς χείρας έβαλλες.
Αλλά φίλον πλαστοίς σε γόοις νύμφαισιν ελέγχειν,
Ει τίδ’ ελέγχουσιν το φρεσιν ποθέoυσι λαθραίαις;
Υμάν ώ Υμέναιε, Υμάν έλθ' ώ Υμέναμε.
"Εκκριτον ώς άνθος φύετ' εν φραδμώδει κήπω,
Θρέμμασιν άφραστον, πάσιν δ' άφλαστον αρότροις,
Το ζέφυρος θέλγει, θεός εμπεδοί, όμβρος αέξει,
Πολλαίς παρθενικαϊς, πολλοίς ζηλωτόν εφήβοις
Αλλ' όταν αβρός, όνυξ κάλλους έμόλυνεν αμέρσας,
Ουδε νέους τούτου πόθος ικετο ουδε κoρίσκας, . . .
Παρθένος ώς άφθαρτος έως μένει, έπλετο φίλη.
Ει δε μιαινομένου σώφρον πέσε σώματος άνθος, ο..
2 Ψ Α' 2 Αν Αν
*
Ου παισιν τερπνή μένει, ου χαρίεσσα κόρμσι. . .)
2 Ρ
 ΟΑΕΜΕΝ ΑΙΟ ΟΙΗΤΑΙ, UΜ.

Υμάν ώ Υμέναιε, Υμάν έλθ' ώ Υμέναιε.

"Ωσπερ φυομένη αργώ μόνη άμπελος αγρώ
Ούπoτ αναλδαίνουσα τρέφει μελιήδεα βότρυν,
Αλλομένη δε ποσίν βάρος ασθενές ύπτιον έρπον
Ακροτάτων μέλλει θιγέμεν ρίζησι κορύμβων,
Ουδ' αροτρείς ταύτην ουδ' αρ' βόες ήσκήσαντο,
Ει δε τυχόν κείνη πτελέης φιλότητι μίγηται,
Πολλαί τήν δε βόες, πολλοί δ' ήσκησαν αροτρείς
"Ως κόρη άχρις άθικτος, έχει τότε γήρας άεργον.
Οππήμος δ' άρα συζυγίης τύχεν ώριος ίσης,
Ανδρι τε τερπνoτέρη πέλε και πατρί μείον απεχθής.
Υμάν ώ Υμέναιε, Υμάν έλθ' ώ Ύμέναιε.
Μήποτε δ' ούν τoίω, γλυκερόν θάλος, ανδρι μάχοιο.
Ου θέμις εστί μάχεσθαι, ότω γενέτης πόρεν αυτός,
Αυτός συν μητρί γενέτης, τοίς χρέω σε τιθέσθαι
Ούμεν όλη σεύ παρθενίη, μέρος εστί τοκήων,
Και γενέτης το τρίτον και το τρίτον η γενέτειρα,
Μούνος έχεις το τρίτον, μή βούλευ δυσσι μάχεσθαι,
Τοί γαμβρώ εά δισσά μέρη συν δώκαν εέδνοις.
Υμάν ώ Υμέναιε, Υμάν έλθ' ώ Υμέναμε.

--ο--

ΟΑΕΜΕΝ ΑΙΟ ΟΕΤΑΙ ΟΜ

GRΑΕΟΕ RΕΙΟΙΟΙΤUΜ

Β Ο Ν Α V Ε Ν Τ U R Α V U Ι. Ο Α Ν Ι Ο.
". ΕΧ ΕDττ. : ΑΝΙ DoυsΑΕ p. 268.

(CΑRΜΕΝ LΧV.)
Κάν με διηνεκέσιν μελεδήμασιν άλγος ίαπτον
Νοσφίζει πινυτών, "Ωρταλε, παρθενικών,
Κου δύναται μουσών γλυκερόν γάνος εκταμιεύειν
Θυμός έμός, τόσσοις άλγεσι κυματίας,
 ΟΑΕΜΕΝ ΑΙΟ ΟΕΤΑΙΑΟΜΙ. 291

"Οττι κασιγνήτοιο έμού στυγερώτατα λήθης

"Ωχρόν λευγαλέως νάματ’ έκλυζε πόδα.
"Ον ρ' υπό Ρηθαίω ψάμαθος ρηγμίνι καλύπτει,
"Αρτι μάλ' εκ φαέων άμμ' αφανιζόμενον
ήk ήk ή%

Ουκέτ' αδελφέ σ' εγώ φίλτερε τώ δε βίω

Ζώντ' αύθις βλέψω, αιέν μεν εγώ σε φιλήσω, -
Σόντε μόρον γοερoίς κλαύσομ αεί μέλεσιν
Οίαπερ εν πυκινοίς πετάλοισιν Δαυλιάς άδει
Οιχομένου Ιτύλου πότμον οδυρομένη.
Αυτάρ ομώς τάδε σοι τόσσοις ενι κήδεσι πέμπω,
"Ωρταλ', έπη σελίδων έκκριτα Βαττιάδου,
"Ως σέο φοιταλέας ουκ άν μεταμώνιον αύραις
Στήθος εμόν λέξης μύθον υπεκφυγέναι.
"Ως ότε κρυπταδίως πεμφθεν ποτε μήλον εραστού
Αγνής εκ κόλπων προύτρεχε παρθενικής, *,

Τούθ' απαλώ ότι κρύψε πέπλω αμνήμον' εούση

(Μητρός ότ’ ερχομένης άνθoρ') υπεξέπεσε
Δειλαίη το δε ρίμφα κατωφερές ειλινδείται,
Την δε κατηφείη κοκκοπάρηον έχει.
 Ε Ι Ε CΙΑ

ΙΟΣ

CΟΜΑ ΒΕRΕΝΙCΕS,
RΕDDΙΤΑ ΕΧ LΑΤΙΝΑ ΕΤ VΕΤΕRΕ CΑΤUΙ,Ι,Ι ΜΕΤΑΡΗ RΑSΙ

GRΑΕCΑΕ ΑΟ SUΑΕ Ι,ΙΝΟ: UΑΕ

ΑΒ

ΑΝΤΟΝΙΟ ΜΑRΙΑ SΑLVΙΝΙΡΙΟRΕΝΤΙΝΟ.

Εx ΕDΙΤ. cΑ LLΙΜΑcΗ Ι Ε D. ΕRΝ ΕsΤι p. 610. DEscR Ι ΡΤΑ.

(CΑRΜΕΝ LΧVΙ.)
"Ος μεγάλου διά πάντ’ εθεάσσατο φάεα κόσμου
"Ος τ' άστρων δυσμάς εύρε και αντολίας,
Κρύπτεται ώς φλογερόν φάος οξέος ήελίοιο,
"Ως τε οριζομένοις δήνε' έγεντo χρόνoις,
"Ως υπό του Λάτμου σκοπελούς κατέβαλλε λαθραίως
Ουρανόθεν Μήνην "Ίμερος εκκαλέσας.
Τηδε Κόνων μ' έβλεψεν εν ηέρι τον Βερενίκης
Βόστρυχον, δν κείνη πάσιν έθηκε θεοίς
Την σάφα λάμπουσαν, ήν πολλαίς ήδε θεάων
Χερσίν αερομέναις ηύξατ' απαρξομένη,
Οππότ’ "Αναξ γαίων ερατοίς τε, νέοις θ' υμεναίοις
Πορθήσων γαίαν ίκετ' ες Ασσυρίαν,
Νυκτερινού φορέων ίχνη χαρίεντα κυδοιμού,
Σκύλ' αυτός καθελών ήδέα παρθενίης.
Νύμφαις εστι νέας εχθρή Κύπρις, ή ρα τoκήων
Δάκρυσιν ευπλάστoις εξαπατώσι χαράν;
Ουδού εντός θαλάμου θαλερόν κατά δάκρυ χέoυσιν.
Προς θεών ατρεκές ου τούτο το πένθος ένι.
Τούτ' εδίδαξέν μ' ή βασιλις γοερόν βοόωσα,
Οππότε ανδρι νέω ήρεσε θούρος "Αρης.
Καίπερ φής, ουκ ανδρός εδάκρυον ορφανά λέκτρα,
Αλλά πάσι φίλον τηλε καθεζόμενον.
Σον θυμόν κατέδει φροντίς δακέθυμος ες αιεί,
Και σοί νυν κραδίην πάντοτε τειρομένη
 ΕLΕCΙΑ DΕ CΟΜΑ ΒΕRΕΝΙCΕS. 293

Σύν φρεσίν έκπληκτος νόος έκπεσεν, ή άρα δήπου

Έγνων εκ παιδός παρθενικής βλοσυράν.
"Η γε αριστείας έλαθες, ής είνεκ' άνακτος
Συ γάμον έκτήσω , ήν τις έτ’ άλλος έχοι;
Ανδρ' αφιείσα τεόν έπεα τύποία προσήυδας,
"Ομματα σοί λεία χειρί ομοργνυμένη;
Τίς σ' ήλλαξε βαρύς τόσσον θεός; ή ότ’ ερώσιν
Ουκ απέμεν φίλου σώματος εστί φίλον;
Συ γάρ πάσι θεοίς γλυκερου υπέρ ανδρός υπέστης
Ευχήν ταυρείου αίματος ουχί άτερ,
Είπερ νοστήση, ταχέως Ασίην Αιγύπτου
Δουλωθείσαν όρους τρίς τε μάκαιραν άγη.
Ανθ’ ών ουράνιον εσέβην χορόν αστερόεντα,
Και πρώτας ευχάς λύσα οφειλομένη.
"Ακουσ', ώ φίλ' άνασσα, τεής κεφαλής απέβαινον,
"Ακουσα, προς σου πρός τε τεής κεφαλής,
Εις κενον ει ώρκιζέ τις, άξια δέξετ' άπoινα.
Αλλά σιδήρω τις φήσαιεν ίσον έχειν;
Κείνο όρος σκιδνάθ', ώ της Φθιωτίδος αίης
Παμμέγ' επωχείτο αγλαόν όντε γένος.
"Ως Μήδοι νεαράν τ' όρεϊ βιάσαντο θάλασσαν,
Και δι' "Αθω πλεύσεν βάρβαρος ήίθεος.
Τί θριξιν πλεόν έστ', ει είκενταύτα σιδήρω;
Ζευ πάτερ, ώς Χαλύβων πάν απόλoιτο γένος.
Γειόθεν αντέλλόν τε κακόν φυτόν άμμιν έφηνεν,
Ηδε σιδηρείην εξεμάλαξε βίην.
Κλαίον εμού μόρον οίχομένης κόμαι αύθις αδελφαι,
Και τότε μουνογενούς Μέμνονος Αιθίοπος
Αέρ' ελαύνοντος πρόφερ' οξέσιν οίον έρετμoίς
Αρσινόης πτερόεις Χλωρίδος ίππος οδόν
Αυτός αν αιθερίας αφελών έμε πρόσπετετ' αύρας,
Και ιερώ Κυπριδος κόλπω έθηκεν εμέ.
Αυτή εκεί Ζεφυρίτις εον θεράποντ’ εφίησι,
"Ηγε Κανωβείους ναίε φίλ' αιγιαλούς,
Δαιδαλέα μή μούνος εν ουρανιοιο κελεύθω
294 ΕΙ,ΕGΙΑ ΙΟΕ ΟΟΜΑ ΒΕRΕΝΙCΕS.

Τών Αριαδνείων χρύσεος εκ κροτάφων

Ο στέφανος πηγνύτ' ίδε λάμπομεν άμμες έτι δή
Τα σκύλα ξανθής ιερά της κορυφής,
Υγρών εκ δακρύων τεμένη προς θεία θεά με
Εν τοις πρεσβυτέροις αστέρα θηκε νέον.
Παρθένου ή χαλεποίο θίγουσα τα φώτα λέοντος
Νύμφη Καλλιστοί σύντε Λυκαονία
Εις δυσμην τρέπομαι, δειλου προάγω τε Βοώτεω,
"Ος μόλις οψε βαθύν δύετ' ες Ωκεανόν.
Αλλά με νυκτί θεών βαρέ ίχνεα κακκρύπτουσιν
Αοί τά πoλιά νυκτί οφειλομένη.
Ταύτ' εγώ ειλαλέω, Ραμνουσιάς λαθι κούρη,
Ου γαρ αλάθειαν κρύψομαι ουδέν εγώ,
Ουκ, ει ουρανόν εχθρόν έχωμαι, ετήτυμα είπασ'
"Ενθετα εν θυμώ μή λέγω ατρεκέως
Ουχούτως χαίρω τούτοις, ώς δυσχερές άμμιν
Στηναι από δεσποτικής αϊδίως κορυφής,
"Ηι άμ' εγώ, ότε παρθένος ήν πάντεσσιν άμοιρος,
Σύν γ' αυτά μύρων χίλια πόλλ' έπιον.
Νύν γ' υμείς ερατώ ά ζεύξεν φάει πεύκη,
Ανδράσι μή φαίνοιτ' ούθατα γυμνά φίλοις,
Σώματα μή πρότερον ομοθυμαδόν άνδρασι δώτε,
Πρίν γ' ημίν ο όνυξ δώρ' έριηρα χέοι,
Υμέτερός γε όνυξ των αγνών θηλυτεράων.
Αλλ' ή ε μοιχεία εξέδοσεν μιαρά
Κούρη, ταύτα κόνις πίoι ευθύς δώρα άδωρα,
Καίπερ από μιαρών δώρά τιν' ουκ εθέλω.
Υμετέρα θ' ομόνοια, έρως τε ναίoιεν ες αιεν
"Εδρας ευσεβέων αίς μέλον εστι γάμων,
Συ δε, άνασσα, βλέπεις άστρων ότε φάεα, άναιμον
Ιρoίς ιλάσκοις φάεσι την Κύπριδα.
Ουκ ευχαίς, ώ άνασσα, μόνον σαϊς είπε τεάν με,
Αλλά τεάν δώροις ποίει άπειρεσίοις.
Δήνεα τι μ' επέχει, δεσποίνης είθε γενοίμην,
Κ' Αρκτούρος λάμποι έγγυον Ηριγόνης.
 M U R ET I

G A L L I A M B U s IN B A C C H U M.
ex edit ione Muret. venetiis operA p. mAnutii 1554.

IMITATIO CARM. LXIII.

HEDERA comam revinctus, Bromium patrem camo,

Bromium, Euhyum, Lyæum, puerum, femorigenam,
Ope cujus alma vitis nova munera peperit,
Nova munera, apta curas animis procul agere.
Pater o, pater bicornis, trieterice, cryphie,
Eleleu, giganticida, tibi cymbala quatimus,
Tibi spargimus capillum, tibi carmina canimus,
Tibi verticem rotamus, tibi per juga gradimur.
Nemora ipsa mota nostris tibi cantibus ululant.
Evoe, dator quietis, placidi datör animi,
Ubicunque tu moraris, bona ibi Venus habitat,
Habitant tenelli Amores, jocus, et lepor habitat:
Fidiumque, cornuumque strepitu omnia resonant,
Alacres vigent choreæ, Mala tristitia procul
Inamabilesque curæ rapido pede fugiunt.
Date pocula huc ministri, plenos date calices, ;
Avida ut liquore dio mihi pectora repleam.
Scelus esset ore sicco sacra mystica facere. ,
Vah, vah, pater lychnita, quibus ignibus agitor ?
Mihi mille jam ante ocellos nova lumina radiant. ' ' :
Viden', ut nemus citato procul impete rapitur ?
Humus ut tremens frequenti salit acta tripudio ?
Novus unde clangor aures modo cornuum ferit?
Procul, o procul profani : deus ecce, deus adest
Maculosa terga lyncum, et tygrium celeripedum
Tenero domans flagello, posito premens jugo.
Rubicundus hunc magister, Satyrique capripedes
Agili gradu insequuntur, thiasusque mulierum,
 a

296 MURETI GALLIAMBUS IN BACCHUM.

Evoe pater, frementum, metuende Bassareu,

Ter o et quater beatum tua qui orgia sequitur,
Thyrsum inquiete dextra quatiens hedericomum.
Simul atque pulchra Cadmi te filia peperit,
Peperit, sed ante tempus, Jovis igne saucia,
Pater ipse te alligatum, proprio in femore tulit,
Mala ne noverca coelo te præcipitem ageret.
Dedit inde te fovendum nymphis nemorivagis,
Juga quæ per alta Nysae propero pede volitant.
Quæ ibi cunque tu puellus loca dexter adieras,
Ubicunque sessitâras, nova germine tenero
Feriebat arbor auras redimita pampinis:
Ubicunque lusitaras, nova flumina temeti
Placido viam secabant fluitantia sonitu.
Quid jam Indiam subactam tibi maxime memorem ?
Quid Penthei aut Lycurgi scelerata facinora,
Nova quidve monstra Etrusco natitantia pelago?
Tua per trophæa eunti neque enim modu' fuerit.
Tibi Tmolus, et Cythæron, tibi Nysa subdita est;
Tua Musici, et poëtæ unanimes sacra celebrant ;
Tuo eis liquore tactis simul ac capita calent,
Numeris repente fusis subito omnia resonant.
Sine te nihil venustum est, nihil est hilarificum.
Tu animis acerba fessis curarum onera abigis,
Adimis pudorem ineptum, secreta patefacis,
Ineunda pellis omnes ad prœlia Veneris.
Obitis, quiete molli, quibus obtegis oculos.
Agedum pater, agedum rex, agedum ætheris decus, *
Ades usque, nosque clemens oculo aspice placido.

n.

-*

INDEX PRIMUS
 : , I

INDEX PRIMUS
1N

CATULLI coNTEXTUM.
A. cANo capite 68, 124. dolore 95, 2.
gremio 3, 8. fletu uvidulam 66, 63. limine
mortis 68, 4. luce purpurea refulgent un
dæ 64, 276. populo pudice conserves mihi
puerum 15, 6. sede Pisauri hospes 81, 3.
te metuo 15, 9, vertice 64, 351. virgine
parva 66, 26. et al.
Acerbus: acerba cinis virum et virtutora
omnium Troja 68, 90. acerbo casu oppres
sus ibid. 1. acerbius 73, 5. ',
Acerva: acervis corporum cæsis64, 360.
Acies: aciem (oculi) dirigere 63, 56. •
protenderet 64, 127.
Acina ebriosa ebriosioris 27, 4. -

Ab oris patriis avectam 64, 132. Acquiesco: acquiescimus lecto 31, 10. ac
Abduco: abducta moecha 68, 103. quiescat ardor 2, 8.
Abeo: abit dies 61, 79. passim. abiit Acutus: acuta silice 63, 5. aculis ulula-.
sonitus labellis 63, 74. abite 14, 21. hinc tionibus ibid. 24.
27, 5. abire foras 32, 6. Ad Austri flatus opposita vilfula 26, 1.
Abhorreo: abhorret tantum 22, 11. cœlum vocare 6, 17. dominam pipilabat
Abiegnis palmis verrentes æquora 64, 7. passer 3, 10. lalus hæres 21, 6. lecticam
Aljicio: abjice elevaque 24, 9. abjectis 10, 16. quam commumes exerceremus am
tunicis 88, 2. - cres 68, 69. usque 4, 24, passim. .*
Abitum post horum 64, 279. Addo: . addebat quemdam 67, 45. addi
Aljungo: abjunctæ comæ 66, 51. derat captam Asiam Ægypti finibus 66, 36.
Abluo: abluit Oceanus scelera 88, 6. addent huc divi quam plurima munera 68,
Abrumpo: abruptum barathrum 68, 108. 153. adde huc 55, 27.
abrupto conjugio ibid. 84. Adduco: adducta mens mea est 75, 5.
Abscondo: abscondis non amorem 61, 205. Adeo : adiit ultima loca littoris 63, 87.
Absorbeo: absorbens te æstus amoris opaca loca 63, 3. Idam chorus 63, 30. adi
68, 107. bit te 8, 16. adeat cubile 61, 183. adirem
- Abstergo : abstersti labella 99, 8. omnia latibula 63, 54.
, Abstineo : abstine 61, 143. abstinete Adeo adverb. 63, 25. passim.
**
hinc rapinas 19, 9. - Adf. vid. Aff.
Absum : abero foro, patriâ 63, 59. abesse Adg. vid. Agg.
non longo tempore 68, 85. abfore me dis Adhortor : adhortans sese 63, 85.
crucior 66, 76. Adimo : ademit luctus munera 68, 31.
- Absumo: absumens lumina in fletus 64, ademtum fratri lumen 68, 93. ademte mihi
243. absumti Ityli 65, 4. frater ibid. 20, et 92.
Abutor: abusum se esse numine divum Adipiscor: adepta es connubium regium*
76, 4. 66, 27. est par connubium 62, 57.
Accido: accideret ne hoc ipsi 74, 3. ac Aditus: aditum ferat huc 61, 43. ferens:
cidere potest gratam a nostro dolore 96, 2. ibid. 26.
Accipio : accipiunt pretium 110, 2. ac Adjuro : teque tuumque caput 66, 40.,
cipe munera 101, 9. oraculum 64, 326. adjurarit inaniter caput tuum ibid. 41.
queis merser fluctibus 68, 13. accipiat Adjuvo: adjuvato, ne quis etc. 32, 4.
cogitationes 35, 6. conjux divam 64, 374. Admiror : admirans ait hæc 53, 4. ad-*
aeciperent cum læti divum aris spumanti mirantes monstrum 64, 15. admirari desine
bus 64, 394, acceptum sepulcris 96, 1. cur 69, 10. quare ibid. 1. »

acceplum redditumque votum 36, 16. ac - Admoveo : admovere manus; carmine

cepto carmine 90, 5. post 14, v. 3. :

Accolo: accoluere vitem nulli agricolæ Adn. vid. Ann.

et juvenci 62, 53.
Accubo: accubans in toro 61, 171.
Acer : acres morsus 2, 4. acrior iguis
45, 15. multo res 83, 1.
Adolesco : adolescens 63, 63. adulta lacte
ubera 20, 11.
Adorior: adorla est canere 63, 11.
Adspicio: adspexi 51, 7. adspiciam post
B.
2 IN D EX P RIMUS

hac te nunquam 65, 11. adsplce, ut vir tibi
accubans immineat 61, 171. adspicite ut
innuptæ requirunt 62, 12. dii me miserum
76, 19.
Adspiro: adspirans levius aura 68, 64.
Adsulitantis ponticuli crura 17, 2.
Adsum: ades 62, 5. passim. adesl 61, 77.
62, 1. 64, 286. Thetidi et Peleo concordia
' 64, 337. adeste 4, 1. -
Advenio ad inferias 101, 2. advenit Chi
ron. 64, 280. pater divum ibid. 300. dies
61, 37. domum Laodamia 68, 73. adveniet
fausto cum sidere 64, 329. tibi Hesperus
ibid. 328.
Advento: adventate huc 64, 195.
Adventus: adventu matris 65, 22. tuo
62, 33.
Adversus te sedens 51, 3. adversas pro
currere in undas 64, 128. - 62, 55. nulli ibid. 53.
leris si tecum bonam coenam 13, 3. et 6.
affertur nuncius 84, 10.
Affligo: affligit eam odore 71, 6.
Agellulum hunc, quem vides etc. 20, 3.
Ager uber 46, 5. agros exuslos 68, 62.
' Aggere excelso 64, 364.
Agito : agitant sacra ululatibns 63, 24.
Agnosco: agnoscam gaudia 64, 238.
Agnus pinguis 20, 12.
Ago maximas grates 44, 17. agit gratias
maximas 49, 5. te præcipitem in iambos
40, 2. quod egi jamjam dolet 63, 73. vitam
76, 19. egit Liber Thyadas 64, 392. age
61, 26. etc. agedum 63, 78. age incitatos
et rabidos 63, 93. agite 61, 38. etc. si quid
ages 32, 9. ageret cum ætas ver jucundum
68, 16. agitur præceps malum 64, 23.
Agricola: agricolæ tecta 34, 19. multi ,
- -

Adulter vorax 57, 8. Ah 21, 11. 61, 46. misera ! 64, 71. te
Adultera in mala vir deditus est 61, 102. miserum 15, 17. magis ah magis 61, 46.
- Adulterium : adulterio impuro 66, 84. Aio : ait fuisse celerrimus 4, 2. ait hae
adulterium malum 67, 36. patrui 78, 6. 53, 4. etc. -

adulterio foecundum semen 113, 4. Alacris : alacres furebant mente lym

Advocatus tibi non bene deus 40, 3. phata 64, 255.
Advolo: advolat equus ales 66, 55. Albicantis littoris loca 63, 87.
Ægroti carnificis culum lingere 97, 12. Albulus columbus 29, 9.
* Aemulus iste tuus 71, 3. Albus an ater homo 93, 2. alba parthe
Æquo: æquabat opus deus 64, 316. ae nice 61, 194. alba æthera 63, 45.
quata omnia pumice 22, 8. Aleo 29, 2. passimn. -

Æqualis: æquales 62, 11 et 32. Ales equus 66, 54, alite cum bona 61,
Æque 101, 3. ac 22, 16. 20. alites oscinantes 25, 5. alitibus præda
AEquinoctialis coeli furor 46, 2. dabor 64, 152.
Æquor ponti truculentum 64, 179. ven Alga : ex alga 64, 60. vacua ibid. 168.
tosum ibid. 12. æquora multa 101, 1. Algida loca 63, 70.
AEquoreæ Nereides 64, 15. Alienus: aliena terra 68, 100. aliena
Æquus: æquum est 62, 60. 68, 141. loca 63, 14.
Aër: aëra impellens nutantibus pennis. Aliquis 67, 37. aliquem 73, 2. aliquid
66, 53. non bene factum 67, 13. aliquid esse sole
Aerius: aerii montis 68, 57. montis ca bat putare meas nugas 1, 4. sceleris 91,
cumen 64, 240. aerio gyro 66, 6. aeria cu 10. aliqua re 22, 19, -

pressu 64, 291. aerii venti 64, 142. aerias
nebulas 30, 10.
' Aestimatione me movet linteum 12, 12.
AEstimo: æstimemus unins assis 5, 3.
AEstuo : æstues insolenter 25, 12. æs
tuante animo 63, 47.
Æstuosus: æstuosi Jovis oraculum 7, 5.
æstuosæ Nicææ 46, 5.
Aliunde ne petitum eat 61, 153.
Alius: alia atque alia dies 68, 152. alia
ex parte 64, 252. luce 64, 16. alio menles
alio divisimus aures 61, 15. alios pericu
lorum casus 23, 11. aliis in annis 21, 3.
24, 3. 49, 3. pro multis officiis redditur
tibi hoc munus. Alis(pro alius) 66, 28, alid
(pro aliud) 29, 16. -

Æstus amoris 68, 108. gravis ibid. 62.
pelagi vastos 64, 127.
AEtas fugiens sæclis obliviscentibus 68,
43. florida ibid. 16. mea carpitur ibid. 35.
nulla 64, 322. prospera ibid. 238. nec ulla
obliteret ibid. 232. ætate confecto parenli
68, 119. longa 76, 5.
Alloquor : alloquar ? 65, 9. alloquerer,
mutum cinerem 101,4. allocuta est patriam
63, 49.
Allocutio: allocutionis parum quid lubet
38, 7. allocutione solatus es ibid. 5.
Alludo: alludebant fluctus salis omnia
64, 67. -

Æternus: æternum laborem 64, 311. a Alluo: alluit unda pedem 65, 6.
ternum fœdus amicitiæ 109, 6. Alnus supernata securi 17, 18. -

AEther: æthera lustravit album 63, 40,
AEtherius: ætherias per auras ine tol
lens 66, 55.
' Ævum omne 1, 6.
Affero: attulit letum fralri 68, 93. attu
Alo: alit nata caput nepotis 68, 120.
alebal amor tuus nostra gaudia 68, 24 et
96. lectulus virginem in complexu matris
64, 88.
Alter 19, 7 et 9, altera urbana 57, 4. .
 IN C O N TEXTU M.
hiems 68, 82. alterius.78, 2. altera mille
basia 5, 8 et 9.
Altus amor 68, 117. alto Oceano 66, 68.
altis Phrygiæ columinibus 63, 71. altior
amor barathro 68, 117. altiore voce 43, 18.
et al.
Amaraci suaveolentis floribus 61, 7.
.Amarus:, amariores calices 27, 2. *
Amaritiem dulcem quæ miscet ouris 68,
18.
Ambo erudituli 57, 7. ambos ulciscitur
71, 5. ambas manus 35, 10. ambobus ocu
lis 103, 2.
Ambrosia dulci 99, 2.—ambrosio vertice
64, 310.
Ambulatione Magni 55, 6.
Amens :. amenti cæca furore 64, 197.
Amicio: amictum lana collum 64, 311.
amictâ nive loca 73, 70.
Amicitia unica 100, 6. amicitiæ nostræ
pestis 77, 6. sanctæ 108, 6. amicitias amis
sas 93, 4.
Amictus fluitantis 64, 68. amictu levi
ibid. 64, suo ibid. 267.
Amiculus: amiculi dulcis nil miseret
30, 2. .
Amicus: amica decoctoris Formiani 41, 4.
43, 5. amici sui meique 36, 6. amicum tibi
me ducis 68, 9. unum atque unicum 73, 6.
amicam dilexi 72, 3. amice credite mihi!
77, 1. amico fido 101, 1. amicæ bonæ lau
dantur 110, 1. amicos convocate 41, 6.
nobiles 28, 13. amicis e meis omnibus 9,
1. amicis abero 63, 59.
Amitto: amisit castum florem 62, 46.
amittere 64, 150. amisso viro . 68, 80.
amissum
96, 4. Thesea 64, 246. •
amissas amicitias
Amnis aurifer 29, 20. amnium sonantum
34, 12.
Amo te perdite 45, 3. amant mutuis
animis et amantur ibid. 20. amabat pfus
oculis suis 3, 5. amare meos amores volu
isti 40, 8. magis, sed bene velle minus 72,
8. amans nullum vere 11, 19. amarem ni
te plus oculis 14, 1. perdite.104, 3. amari
te sineres ab illo 24, 6. amata nobis 8, 5.
amata tantum, quantum amabitur nulla 37,
12. amatam se vere 75, 1. ament me.dii
97, 1.—amabo (interject ) 32, 1.
Amor 45, 8 et 17. Cupido. amor altus
68, 117. assiduus 66, 88. dulcis 66, 66.
magnus 90, 6. nullus 64, 335. amoris æs
tus 68, 107. fructus 55, 19. amori infesto
98, 11. misero ibid. 15. amorem avidum
68, 83. bonum 61, 205. desertum 61, 130.
dulcem 64, 120. jucundum 109, 1. longum
76, 13. perpetuum 109, 1. amore conjugis
68, 73. incensus 64, 254. coeco 66, 25.
fido 64, 182. flexanimo ibid. 330. impo
tente 35, 12. ingrato 76, 6. misero 91, 2.
perdito ibid. amores 6, 16. 15, 1. com
munes 68, 69. furtivos 7, 8. meros 13, 9.
3
v. not tales 64, 835. veteres 96, 3. animi
optatos 64, 373. ' .*
Amplector: amplectitur mari orbem Oce
anus 64, 30. st
Amplifice vestis decorata figuris 64, 263.
Amplius horam 99, 3. amplius loti 39, 21.
Anceps: ancipiti ferro 64, 370.
Angiportis et quadriviis 58, 4. •' ' ;
Anguineus : anguineo redimita capillo
64, 193. -
Angustus : • angusta, cum moenia malis
vexarentur 64, 80.
Angustans iter 64, 360.
Anhelans Atys 63, 31.
Anilitas cana 61, 162.
Anima dulcius conjugium 68, 106. ami
mam tradere 30, 7.
Animus cupiens 64, 145. rabie carens
63, 57. animi amores 64, 372. curas 2, 10.
delicias 68, 26. fides 101, 2. furor 63, 38.
mens 65, 4. egens Atys 63, 31. vagus
Atys ibid. 4. animum rapidum 63, 85. su
pinum 17, 25. animo æstuante 63, 47.
effluxisse dicta 64, 18. non satis ingenuo
68, 38. studioso 114, 1. toto 64, 70. ani
mis mutuis 45, 20.
Annales Volusi 36, 1 et 20. 93, 7.
Anne 40, 5 et al.
Annuo: annuit defendere 64, 230. om
nia omnibus 61, 163. numine 64, 204. *
Annus: anno toto 23, 20. annos omnes
te amare paratus 45, 4. annis in aliis 21,
3 et al. -
Annuus: annuum iter 34, 18. annua sa
cra 64, 389.
Anser: anseris, medullulâ mollior 25, 2.
Ante omnes mibi me carior ipso 68, 159.
adv. 66, 51 et al. .
• Antea 4, 10. et al. saep.* * .. •* •
Antemnæ deponant vestem funestam 64,
234. -
' Antiquus : antiquis piis munera ferre 68,
154. 66, 64. - -
Antistans ex omnibus amicis 9, 2.
Anus charta 68, 46. 78, 10.
Anxius: anxia Ariadne • 64, -203. mater
ibid. 380. mens 68, 8. lumina 64, 243.
Aper memorivagus 63, 72.
Aperio : aperire domum 67, 40. apertos
Syros 26, 12.
Apisci prægestit animus 64, 145.
' Appareo : apparet 64, 168 et al.
, Appeto : cœnas sumtuosas 44, 9. appe
tenti dare digitum 2, 3. r.
Applico : applicans collum 9, 8. •:
Approbationem dextram sternuit 45, 9
et 18. -
Approbo: approbet laus genus 61, 227.
Aptus: apta clava dextræ 20, 21. aptis
sareinulis 28, 2. - •' •
Apud me 13, 1. 68, 33. nivem ut forem
63, 53. - -
Aqua rabida 70, 4.
.4 .'IN D E X P RI M U S
: *Ara : aram sanguine hinit hirculus 19, Attero : attritus pnlvinus 6, 10.
15. aris lacti spumantibus 64, 394. Attingo : quem si qua attingit 97, 11.
Aranea : ' sublimis 68, 49. aranearum simul ac attigit poemata 22, 15. attingam
plenus est sacculus 13, 8. 39, 13. attigerit prior 67, 20.
Araneoso situ mollior 25, 2. Attractis pedibus. 15, 8.
Araneus 23, 2. Attribuo: attributus est error suus cui
Aratrum: aratro nnllo 62, 40. præte que 22, 20.
reunte 11, 24. aratris desertis 64, 42. Aucto : auctet te Jupiter bona ope 67, 2.
Arbitrium : arbitrio populari 108, 1. Auctor: auctore a quo sunt nata omnia
Arbor: arboris umbram 64, 41. arborem bona 68, 157.
implicat hedera 61, 35. arbores adsitas 61, Aucupia omne genus 113, 3.
107. -
Audacter committe 55, 16 et al.
Arca 23, 1. arcam 24, 10. passim. Audar, cave sis 50, 18 et al.
Arceo furis malas manus 20, 5. Audeo: audes illum præponere nobis
Ardens : ardenti juveni 62, 23. ardente 81, 6. audet 68, 112. ausit comparier 61
corde 64, 124. sub sole 64, 355. passim. ausurum me non putas inrumare 37,
Ardeo: ardet ignis in medullis 45, 16. 7. ausus es explicare 1, 3. ausi sunt de
Ardor 62, 29. de Hespero, gravis 2, 8. currere vada salsa 64, 6.
Arema : arena sola 64, 57. arenæ Li Audio : audibant eadem hæc leniter et
byssæ 7, 3. leviter 84, 8. audivi illam sæpe loquentem
Argentum : argento fulgente splendent 67, 41. andierat Gellius patruum objur
sedes 64, 44. gare solere 74, 1. audite meas querelas 64,
Arguo: arguet perfidiænulla ætas64,323. 195. audiens se citarier 61, 41. desertum
Arguta solea constitit 68, 72. domini amorem ibid. 129. audierone un
Argutatio lecti 6, 11. quam tua facta loquentem ? 65, 9. audiam
Aridulis labellis hærebant lanea morsa te narrantem loca, facta etc. 9, 6. audias
64, 317. nostra verba 61, 98.
Aridus: arida populus 20, 2. quercus Aufero : abstulit hoc studium fraterna
19, 3. aridum si quid magis est 23, 13. mors 68, 19. fortuua te mihi 101, 5. Hes
arida pumice 1, 2. aridis aristis 48, 5. perus unam e nobis 62, 32. abstulistis tam
Armatus: armatas hominum catervas 64, bellum passerem 3, 15.
397. Augeo: augens decus virtutibus 64, 823.
Aws: arte mira 64, 51. rustica 20, 1. auctus rex novo hymenæo 66, 11. aucte
Articulis omnibus 99, 8. , tædis felicibus 64, 25, auctæ auræ nullis
Artus: artus niveos 64, 304, et 364. sub sensibus 64, 155.
artus flamma dimanat 51, 9. imos 76, 21. Aura : fœcunda Favoni 64, 283. secun
Arvum : arvi 114, 2. arvo nudo 62, 49. da 68,64. verna 64, 90. sive dextra vocaret
arva flaventia 64, 354. 4, 20. auræ auctæ nullis sensibus 64, 155.
Arundinosam Cnidum quæ colis 36, 13. mulcent florem 62, 41. auris ignaris 64,
Arx : arce summa 64, 242. arcis in sum 164. lenibus ibid. 84. Zephyri jucundis
mis urbibus ibid. 8. 46, 3.
As: assis non facis 42, 13. unius æsti Auratam pellem avertere 64, 5.
memus 5, 3. asse venditare 33, 8. Aureolus: aureolum quam ferunt fuisse
Asinus : asino pistrino traditur 97, 10. puellæ malum 2, 12. aureolos pedes 61,167.
Aspera herba 19, 8. Aureus : aurea corona 66, 60. aurei oris
Aspernor :. aspernata est Pelea Diana 64, sol 63, 39. aureas comas quatiunt faces
61, 99.
Aspicio vid. Adspicio. Auris : aure captat cupida maritus 61,
Asservo: asservanda puella diligentius 55. aures fors invidit quæstibus nostris
17, 16. 64, 170. ad geminas refereus nova nuntia
Assiduus amor 66, 88. assidua diligentia 63, 75. omnibus requierant 84, 7. tinti
19, 7. assiduo dolore 65, 1. fletu 68, 55. nant sonitu 51, 11. auribus digna res 56, 2.
munere 61, 234. assiduos fletus 64, 243. Auriculam quæ mihi non esse speraret
assiduis luctibus 64, 71. assidue 45, 4. 67, 44.
90, 4 et al. Aurifer amnis Tagus 29, 20.
Ater an albus homo 93, 2. Lanuvius Aurora: aurora exoriente 64,272. passim.
39, 12. Aurum: auri fulgore expalluit 64, 100.
Atque alia atque alia dies 68, 152. atque auro carius 106, 3. fulgente splendent sedes
illud præceps agitur 65, 23. 64, 87.
At 8, 14. 10, 21. certe 65, 11. dii me Ausculto : anscultare populum 67, 39.
minerunt 30, 14 et al. Auspicatus: auspicatiorem Venerem quis
Attenuo: attemual falx arboris umbram vidit? 45, 26.
64, 41. Auspicium: auspicio bono 45, 19. et al.
 IN CONTEXTU M. -5

Auster : Austri ad flatus opposita villula Benefacta priora recordanti si qua, est
, 96, 1. voluptas 76, 1.
Autumo: autumant te Funde esse Tibur IBenigne fecisse 73, 3. servisse 67, 3.
tem 44, 2. Eestia mala 69, 8.
Aurilium 64, 180. tale 68, 66. Beta tenera languidior sicula 67, 21.
Avarus: avaræ meretricis 110, 7. Bibo : bibi multa millia unguentorum 66,
. Avectam me ab oris patriis liquisti 64, 78. bibat pulvis irrita mala dona 66, 85.
. 132. bibisse 39, 21.
: avellere natam complexu matris Bigae niveæ citæque 55, 26,
, 62, 21. 22. Bimuli pueri instar 17, 13.
Averto: averterementem deorum 64, 407. Bombo sraucisonos efllabant cornua 64,264.
.avertere Colchis pellem auratam ibid. 5. Bonus pons 17, 5. bonæ amicæ 109, 1.
Avet mens vagari 46, 7. bonum quem facit barba 37, 19. bonum fa
Avia materna dixerit atque avus 84, 6. cinus 66, 27. bone Egnati 39, 9. bono aus
Avidus: avido volturio 108, 4. avidum picio 45, 19. cum omine 61, 166. bono
amorem saturasset una atque altera hyems (adverbialiter) 71, 1, bona alite 61, 19.
68, 83. non bona dicta 11, 16. et al. sæpissime.
Avitus: avita 25, 8. avitis divitiis 68, 121. melior et mundior cunnus 97, 4. meliore de
Avumculus ejus liber 84, 5. . nota 68, 28,—optimus omnium patronus
Avus maternus 84, 6. 49, 7. oplima si fias 75, 7. optime furum
33, 1. Veranni 28, 3. optimo dierum 14,
Bacchor: bacchantis Evoe effigies 64, 15. optima matre 61, 228.
61. bacchanles Evoe ibid. 256. Brachiolum teres 61, 181.
Balneariorum furum optime 33, 1. Erachium : brachio valente 20, 20. bra
IBarathrum : barathri ad undas 95, 5. chia lævia 64, 332. 66, 10. brachia quali
abruptum in barathrum 68, 108. barathro entem quercum 64, 105. -

altior amor 68, 117.
Barba opaca 37, 19.
Barbarus: barbarajuventus 66, 46. tibia
64, 265.
Barbatus hirculus 19, 16.
IBasium : basia mille 5, 7. multa 7, 9.
surripiam 99, 16. basiorum multa millia 16,
12. tantum 5, 13.
Basiationes quot satis sint? 7, 1.
Busio: basiare basia 7, 9. oculos 48, 2.
basiabis quem ? 8, 18. basiem usque ad
millia trecenta 48, 3.
Brevis lux 5, 5. breve tempus 63, 57.
brevi liberos date 61, 211.
Bustum teres, coacervatum aggere ex
celso 64, 364,
Buajfer Cytore 4, 13.
Cachinnus: cachinno tuo 56, 2. cachinni
plangore resonant leni 64, 274. cachinno
rum quidquid est domi 31, 14. cachinnis
omnibus 13, 5.
Caco : cacas decies in anno 23, 20. ca
cata charta 36, 1 et 20. -

Beatus est cum poema scribit 22, 16. sat
es! 23, 27. beata villula 19, 4, domus 61,
157. beati bonique hanc amatis omnes ! 37,
14. nuntii 9, 5. bealas urbes 51, 15. beata
commoda 23, 24. dona 68, 14.—beatiores
homines qui ullos vidit? 45, 25. beatiorum
hominum 9, 10. beatius quid me est 9, 11.
curis solutis quid est 31, 7.
Beate sit tibi 23, 15,
Bellum : belli in certamine 64, 395.
bello longinquo 64, 346. bello nullus se illi
conferet heros ibid. 344. bella magna pug
nata 37, 13. - 56, 7, cæsis corporum acervis 64, 360.
Bellus Suffenus 22, 9. homo 24, 7. 78,
3. 81, 2. bella cui videberis 8, 16, puella
69, 8. 78, 4. bello huic nec servus est nec
arca 24, 8. bellum passerem 3, 15. bellam te
esse narrat provincia 43, 6. bello pede 43,
2. puero 78, 4, 106,1. bella omnia 3, 14.
Belle. nteris manu sinistra 12, 2.
Bene suam norat 3, 7. me inrumasti 28,
9. ac beate sit tibi 23, 15. coenabis 13, 1.
et 7. dicere quoidam 76, 7. facere quoidam
ibid. 8. valetis 23, 7. velle 72, 8. 75, 7.
vivite 61, 233. utor 10, 32.
Cacumen aerium montis 64, 241. cacu
mine tuo 4, 16.
Cado: cadit pinus prona 64, 109. cecidit
amor velut flos 11, 22.
Cæcus: cæca furore amenti 64, 109. eae
co amore 67, 25. cæca caligine 64, 208.
nocte 68, 44.
Cædes: cædis Androgeoneæ pœnas per
solvere 64, 77. cæde fralerna ibid. 181.
permista tepefaciet flumina ibid. 361. Po
lyxenia madefient sepulcra ibid. 369.
Cædo: cæde terga cauda 63, 81. cecidi
montis medullis 68, 111.
Cælum vid. Coelum.
Cærulus: cærula æquora verrentes pal
mis abiegnis 64, 7.
Cæruleus: cæruleo ponto creata 36, 11.
Cæsariem e vertice Bereniceo vidit Co
non 66, 8.
Cæsio leoni obvius 45, 7.
Calamus: calamo curvo canit tibicem
Phryx 63, 22.
Calathisci virgati custodibant vellera la
mæ 64, 320. •
 6 IN D EX PRIMUS

Calir : calices amariores inger mi ?7, a.
Ca!igo: caligine caeca mentem consitus
Theseus 64, 207.
Campus: campum clausum 68, 67. cam
po minore 53, 3. campi Phrygii 46, 4.
campos Bitbynos 31, 6.
Candeo: candet ebur soliis 64, 45. can
dentis lanae vellera ibid. 319. candenti
gurgite 64, 14.
Candidus: Cupido, 68, 133. candida di
• va mea 68, 70. puella 35, 8. mihi est
Quintia 86, 1. candida Tyro 64, 309. can
dido pede lecti 61, 115. candidi soles 8, 3
et 8. candidos dentes 39, 1. candida vela
64, 235. vestigia ib. 162.—candidiore la
pide 68, 148. nota 107, 6. candidiora mive
labella 80, 2.
camis: canis ferreo ore exprimamns rn
borem 42, 17. canes vorent intestina 108, 6.
Canitiem terra atque infuso pulvere fœ
dans 64, 224.
Cano: canit tibicen calamo 63, 22. ca
nent quod visere par est 62, 9. canam car
mina 65, 12. canamus Dianam 34, 4.
Cantus: cantu horribili stridebat tibia
64, 265. cautus veridicos ibid. 307.
Camus: cana aniiitas 61, 162. senectus
108, 1. canae Tethyi 66, 70. cano gurgite
64, 18. capite 68, 124. canos crines 64,351.
Capella cornipes 19, 16. 20, 10.
Caper trux 69, 6.
Capillutis Celtiberiæ cuniculosæ 37, 17.
Capillus: capillo anguineo redimita frons bala recrepant 63, 29. cava quatiens terga
64, 193. cuniculi moilior 25, 1.
Capio: capis quod cupis 61, 204. capi cavis cistis 64, 260.
Carpo: carpunt 62, 37. earpebant manus
laborem 64, 311. carpere te lubet ficto
questu 62, 36. carpitur ætas 68, 35. carp
tus ungui flos 62, 43.
Carus: cara suis virgo 62, 45. carum
caput nepotis 68, 120. nescio quid 2, 6.
cari fratris 66, 22. caro corpore 66, 32.
cara gnati figura 64, 81. caros nepotes ibid.
381. caris Athenis ibid. 81—curior mihi
me ipso lux mea 68, 159. carior oculis 104,
2. carius auro 107, 3. oculis 82, 2.
Castus: lectulus 64, 87. casto cubili 66,
84. castum esse decet pium poétam 14, 5.
florem 62, 46. castain puellam ibid. 23.
castum et integellum 15, 4. casto e gremio
65, 20. in gremio 66, 56. castas domos 64,
385.
Casus: casu acerbo oppressus 68, 1. no
vissimo 60, 4. pari 28, 12. casus alios pe
riculorum 23, 11. dubios 64, 216.
Catagraphos Thynos mihi remitte 25, 7.
'atena membra restrictus 64, 297.
Caterva: catervas hominum armatas ad
hortata est 64, 897.
Catulus: catuli Gallicani ore ridentem
42, 9.
Cauda : cauda caede terga 63, 81.
Causa: causæ id satis credideram 91, 8,
Caveo: cave despuas 50, 19. ne neges
61, 152. sis audax 50, 18. caveto lædere
50, 21.
Cavus: cava in palude 17, 4. cava cym
tauri 63, 10. cavas baratbri ad undas 95, 5.
-

unt somnum 63, 36. cepit manibus tympa Cedo : cessi de tuo vertice 66, 39. cedat
'num 63, 8. capere commodi nil potest 61, mente mora 63, 19. cedant cum ferro talia
63. cape flammeum ibid. 8. captam Asiam 66, 47. sidera ibid. 4. cedentem carinam
*66, 36. capta urbe 62, 24. 64, 250. me ad templa deum 66, 63. The
Caprimulgus rursus videtur 22, 10. sea 64, 53.
Capsula una ex maltis me sequitur 68, 36. Celebro : celebrabant orgia 64, 260. ce
Capto: captat te aure cupida maritus lebrare tædas jugales Thetidis ibid. 303.
61, 55. -
celebranda Tempe choreis ibid. 288.
Caput carum nepotis 68, 120. pusillnm Celer: celeris vestigia cervæ 64, 342.
54, 1. unctius 10, 11. tuum adjuro 66, 40. celeri cum classe ibid. 53. rale 63. 1. Ce
ire per caput pedesque 17, 9. cano capite lerrimus navium 4, 2.
68, 120. demisso 88, 8. capita 64, 256. vi Celero: celerare citatis tripudiis 63, 26.
jaciunt 63, 23. Celo: celans crudelia consilia dulci for
Carbasus Hibera 64, 227. ma 64, 175.
Carbutinas lingere crepidas 98, 4. Centum basia 5. 7. centum secunda ibid.
Carchesia lucida splendent 64, 236. pas 8. currus 64, 390. sestertia 23, 26.
sam. Cerno: cernit se desertam in sola arena
Careo: careat terra sacris tuis 61, 71. 64, 57. cernitis 62, 6. crevi amittere 64, 150.
carens est animnus rabie 63, 57. Certamen: certamine letifero belli 64,
Carer: caricis maniplis tectam villulam 395. vago cursus ibid. 341.
19, 2. Certatim ex urbe ruentes 64, 393.
Carina : carinae inflexæ texta pinea 64, Certe 10, 14. 30, 7. 62, 8. et al. saep.
10. carinam cedentem ibid. 250. Certus: certa sagitta 68, 113. certis
Carmem: carmine accepto 89, 5. confec temporibus 66, 4.
tum munus 68, 149. divino 64, 322. dulci Cerva silvicultrix 63, 62. cervæ celeris
68, 7. primo 64, 116. carmina Battiadæ vestigia 64, 342.
expressa 65, 16. venanda studiosn animo Cervir: cervice torosa quate jubam ru
116, 2. moesta 65, 12. nuptialia 61, 13. tilam 63, 83.
 I N C ON TEXTU M. 7

Cesso: non cessasti me tradere amori
99, 12. cessarent tabescere lumina 68, 56.
Ceteri: cetera sunt maria 115, 2. mem
bra 108, 6. ceteros hircos 37, 5. ceteris
ostreosior oris 18, 4.
Ceu 64, 240. passim.
Charta anus 68, 46. cacata 36, 1. et 20.
chartæ regiæ 22, 6. chartis tribus 1, 6.
Chommoda 84, 1. vitiosa pronuntiatio.
Chorea: choreis celebranda doctis 64,
288.
Cælebs : cœlibe in lecto desertum 68, 6.
Caelestis: coelesti reddita coetui 66, 37.
coelesti in lumine ibid. 7. coelestum fidem
64, 191. rector ibid. 205. cœlestes heros.
68, 76.
Cælicolæ præsentes 64, 387. coelicolum
maxima Juno 68, 138. cœlicolis non pla
cent facta impia 30, 4.
Cælites ita me juvent 61, 49. cœlitum.
voluntas 11, 13. quem magis colent homi
nes 61, 48. •

Chorus citus 63, 30. passim. Cælum : coeli Janua 68, 115. lumine 66,
Cibus 50, 9. 59. coelo advenit 64, 300. ad cœlum vo
Cieo: ciebant tinnitus ære 64, 263. ciere care lepido versu 6, 17.
ad sese viros 68, 88. cientem singullus ore Cæna : cœnam bonam atque magnam 13,
64, 131. 4. rapere de rogo 59, 3. coenas sumtuosas
Cimer 23, 2. dnm appeto 44, 9.
Cimardus: cinæde Thalle 25, 1. fili Vi Cæno: coenabis bene 13, 1 el 7.
bennii 32, 3. Furi 16, 2. Romule 29, 5 Caenum : coeno gravi 17, 25.
et 10. cinædis improbis 57, 1 et 10. cinae-! Coäo : coëunt Pharsaliam 64, 37.
diorum ut decuit 10, 24. Cœpi: cœpit pubes decedere 64, 269.
Cingo: cingunt sylvæ 64, 287. cinge coeperunt Parcæ edere cantus ibid. 307.
tempora floribus 61, 6. cingentibus undis coeperat Troja ciere ad se viros 68, 88.
64, 185. coepta est Smyrna Cinnæ 95, 2. -

Cinis acerba virum et virtutum omnium Cætus: coetui coelesti reddita 66, 37.
Troja 68, 90. in cinerem cum solvent a mortali se ostendere 64, 386. lætanti ibid.
vertice crines 64, 354. cinerem mulum 33. coelus dulces 46, 8.
101, 4. cineres cognatos 68, 98. Cogo: cogit injuria amantem magis amaro
Circum 64, 293. 72, 8. cogor proferre querelas 64, 197. di
Circumcursans eam Cupido 68, 133. mittere hunc ibid. 216. coacta Laodamia
Circumdo : circumdare collum hesterno 68, 81. coactam Cecropiam dapem Mino
filo 64, 378. tauro dare juvenes 64, 76.
Circumsilio: circumsiliens modo huc mo Cogitationes accipiat 35, 5.
do illuc 3, 9. Cogito: cogitat se esse pium 76, 2.
Circumsisto: circumsistite eam 42, 20. Cognosco: cognoram te magnanimum 66,
Circus: in circo 55, 4. 26. cognossem te bene 91, 3. cognitum
Cista : cistis cavis 64, 260. habere 67, 31. cognitæ bene feminæ viris,
Cito : citarier se audiens 61, 42. citata 61, 187. cognilissima hæc tibi esse ait
Atys 63, 8. citato pede ibid. 2. citatis er Phaselus 4, 14.
roribus ibid. 18. tripudiis ibid. 26. . Cohors inanis 28, 1. vaga 63, 25. co
Citus chorus 63, 30. somnus ibid. 42. horti 10, 10. cohortem pili facerel 10, 13.
cita puppi 64, 6. citæ bigæ 55, 26. Colligo: colligo omnia veuena 14, 19.
Clamo : clamat cubile nequidquam taci Collis: collis Heliconii 61, 1. colles nos
tum, 6, 7. clamant ad me omnes 67, 14. ilia tros simul ac invisent lumina 64, 233.
victoris 80, 7. Colloco: collocal me ales equus in gre
Clarisonus: clarisona voce pellentes vel mio Veneris 66, 56. collocate puellulam
lera 64, 321. - 61, 188. collocare iu collo 10, 23. -

Clarus : clara progenies Thiae 66, 44. Colluceo: collucent pocula mensis64, 45.
clarum diem 61, 89. claro lumine 64, 409. Collum applicans 9, 8. circumdare hes
clarasAsiæ urbes 46, 6. clara facta 64, 349. terno filo 64, 378. dimittere 68, 81. collo
robusto 64, 333. in collo sibi collocare 10,
Classis: classe cum celeri 64, 53. classi
pro classe 64, 212. 23. collo injicere manus 34, 9. colla mol
Claudo : claudite ostia 61, 231. clausum lescunt juvencis 64, 38.
campum 68, 67. clauso ore 55, 18. Colo : colis Ancona etc. 36, 14. colit
Claustra januæ pandite 61, 76. nemo rura 64, 38. colunt me domini hujus
Clava dexteræ apta 20, 21. tugurii 19, 5. colent quein magis coelitum
Clemens: clementi flamine pulsæ undæ 61, 48. colens Idalium Venus ibid. 17. co- ,
64, 273. lam loca Idæ? 63, 70.
Clementia nulla tibi fuit præsto 64, 137. Color: colores distinctos educit verna
Clienti isti dii dent mala multa 14, 6. aura 64, 90. -

Coacervatum basium excelso aggere 64, Coloro : colorat æquora Nilus 1 1, 7.

364. Columbus albulus 29, 9. columbo niveo
Codicillus: codicillos redde 42, 11 et 12. 68, 125.
 8 I N D E X PRIMUS *

Columen Thessaliae 64, 26. columinibus
altis Phrygiae ibid. 71.
Colus: colum lana amictum retinebat
læva 64, 312.
Coma regia 66, 93. coma loquente 4,
12. comæ sorores abjunctæ 66, 51. comas
aureas 61, 99. splendidas ibid. 78.
Comatus: comata Gallia 29, 3. sylva
4, 11.
Comedo : comesse possunt vel silicem
23, 4. comesset ducenties aut trecenties
29, 15.
Comes: comites Catulii 11, 1. Pisonis
28, 1. mihi 63, 15. comitum coetus 26, 8.
comitibus cecinit mulier 63, 11 et 27.
Cominus et late obvia frangens 64, 109.
Comitata tympano Atys 63, 32.
Commemoro: commemorem plura? 64,
i Concino: eoncinit Daulias carmina 65,
13. concinite in modum 61, 123. concinens'
carmina nuptialia ibid. 12.
Concipio: concepit pectore flammam 64,
92. conceptum ibid. 155.
Conclamo: conclamate altiore voce 42,
18.
Concoquo: concoquitis pulcre 23, 8. ;
Concordia incolat sedes vestras 66, 87.
qualis adest Peleo 64, 337.
Comcredo : concrederet gnatum ventis:
- 64, 213.
Comcubinus 61, 130. concubine iners
ibid. 132 et 137. passim.
Concutio : concussit sidera mundus 64,
206.
Condo : condita corde memori mandata
64, 231. condita pectoris 66, 74. -

117. Confero: contulit se in nostrum gremium

Commendo tibi me 15, 1. ro lux mea 68, 132. conferet nemo se illi bello
Comminctæ Jupæ spurca saliva 99, 10. 64, 344. •}

Committo: committe audacter 55, 16. Confcstim adest Peneos 64, 286.
committite animos vestros 62, 17. commis Conficio : confecto ætate parenti 68, 119.'
sum si quidquam est ab amico 102, 1. confectum dolore 65, 1. confectum carmine,
Commodo: commoda 10, 26. (ultima munus 68, 149. -

correpta.) Confiteor singula 86, 2.

Commodum: commodi nil potest capere Conformo : conformata securi quercus
Venus 61, 63. commoda si vellet dicere, 19, 3. -

chommoda dicebat 84, 1. beata 23, 24, Confutuo: confutuere quidquid est puel
mea 68, 21. larum 37, 5.
Communis : commune sepulcrum Troja Conigeram sudanti corpore pinum eruit
68, 89. communes amores ibid. 69. Eurus 64, 106. d.
Compar nulla tantum gavisa est niveo Conjugator boni amoris 61, 45.
columbo 68, 125. Conjugium dulcius vita atque anima 68,
Comparo: comparasti ad lecticam ho 107. regium adepta es 66, 28. conjugio
mines 10, 15. comparatur tecum Lesbia abrupto 68, 84.
43, 7. compararier quis ausit huic deo 61, Conjungo: conjunxit amor amantes 64,
65. passim. 336. suavia impura puellæ puræ saliva tua
Compello: compellabo vos carmine 64, 24. 78, 8. conjungite amores animi 64, 373.
Comperio: comperit ortus atque abitus conjungere tecum somnos ibid. 332. con
stellarum 66, 2. jungens pinea carinæ texta ibid. 10. con
Complector: complectens corpus quercus juncta ulmo vitis est 62, 54. conjungerer,
64, 308. complexa tenet trecentos 11, 18. tecum multo usu 91, 7.
complexa tenebat pulvinar vestis 64, 267. Conjuae adveniet 64, 330. accipiat Divam.
complexum 64, 214. ibid. 374. discedens ibid. 123. lepidissima
' Complerus: complexum consanguineæ et 78, 1. conjugis amore 64, 182. 68, 73. in
matris 64, 118. in tuum implicabitur 61, culpa ibid. 139. movi 61, 32. 68, 81. con
109. complexu matris avellere natam 62, juge dulci 66, 33. lignea parentis 23, 6.
21. molli matris 64, 88. sancta 64, 299 tali 62, 59. conjuges boni
Compono: componier homines divis non 61, 234. conjugibus unanimis 66, 80. -

aequum est 68, 141. compositum prope ci Commubium: connubium par adepta est
neres cognatos ibid. 98. 62, 57. connubia nostra 64, 158. desponsa
Comprecor: comprecer cœlestum fidem 62, 27. læta 64, 141.
64, 191. Comor : conatur scandere montem 105, 1.
Comprendo : comprendis, Hespere, eos neu conarere icere caput 116, 3.
dem 62, 35. Conqueror auris ignaris 64, 164.
Comprobo : comprobet fama bona 61, 62. Consanguineæ complexum linquens 64,
Concedo : sit dives 114, 5. concessit 118. -

amores ipse deum genitor 64, 27. ducere • Comscelero : conscelerasse domum dicilur
neptem ibid. 29. concedere illi nihil digna 67, 24.
lux mea 68, 131. - , Conscendo: conscendere montes prærup
'onchyli roseo fuco tincta purpura 64,49, tos 64, 126.
Concilio: conciliata es viro 68, 130. . - Conscius rubor manat ore tristi 65, 24.
 IN € O N T E X T U M.
Conseribillent flagella inusta nates molli
cellas 25, 11.
Conscribo: conscriptnm lacrymis episto
lium 68, 2.
Consecro tibi hunc lucum 18, 1.
Consideo: consedit istic 37, 14.
Consequor : consequitur post hunc Pro
melheus 64, 295.
Conservo: conservespuerum pudice 15,5.
Consilium : consilium mentis flectere 64,
137. consilia crudelia ibid. 176.
Consitus mentem caligine 64, 208.
Consolor : consoler memet 64, 182.
Conspicio : conspexit hunc virgo 64, 86.
lintea ibid. 243. procurrere centum currus
ibid. 390.
Constans: constantem 91, 3. constanti
mente 64, 209. et 239.
Consterno : consternens veste cubile 64,
163.
Consto : constitit se diva mea in solea
argula 68, 72.
Construo: constructæ sunt mensæ multi
plici dape 64, 305.
Consul: consule facto iterum Pompeio
ibid. 1.
Consulatus: per consulatum pejerat Va
tinius 52, 3.
Consurgo: consurgite, juvenes 62, 1.
contra ibid. 6.
Contego : contecta pectus amictu 64, 64.
Contemno: contemtam haberes 60, 5.
Contendo: contendunt quovis pignore
44, 4. contendere contra 64, 101.
Contentus: contenta non est uno Catullo
68, 135. contentas viro solo nuptas 111, 1.
Contexo : contexit amores tales nulla do
mus 64, 335. contexta late laxavit circum
sedes ibid. 293.
Continenter sedetis 37, 6.
Contingo: contingit radice summum fla
gellum 62, 52. contingens lumina Virginis
et Leonis 66, 65. contingi se patituntur lu
mine 64, 409.
Continuus: continuo ut die periret 14,
14. continuas novem fututiones nobis pares
32, 8.
Contorqueo: contorquens flamina turbo
64, 107.
Contra : 13, 9. 64, 101. 116, 7. ut me
diligat illa76,23. consurgite,juvenes 62, 6.
Contraho: contraclum quicquam ex ore
nostro 99, 9.
Contremo: contremuerunt horrida æquo
ra 64, 205.
Contubernales 37, 1.
Contundo: contusus nullo aratro flos
62, 40.
Conturbo : conturbabimus basia 5, 11.
Convello: convellit glebam vomere tau
rus 64, 40.
Convenio: convenit pulchre cinædis 57,
1. et 10. conveneral esse otiosos 50, 3.
9
Conventus: conventu domum frequentat
tola Thessalia 64, 32.
Conviva Sestianus 44, 10.
Convivium : convivia lauta facitis 47, 5.
Comvoco : convocate amicos 41, 6.
Copia magna scriptorum non est apud
me 68, 33. si qua foret ibid. 40. non ulri
usque petiti facta est ibid. 39. copiam de
derit solvere vincla Neptunia 64, 367.
Cor inde saturum est 48, 4. in corde ge
rens furores 64,45. ardenti corde furentem
ibid. 124. fero 60, 5. immiti 64, 94. lan
guenti ibid. 99. memori ibid. 231. solerti
ibid. ?95. cordi est, non est 44, 3. tibi ho
spes 81, 5. cordi sunt mihi parva monu
menta 95, 9. non fuerant nostra connubia
64, 158.
Cornipes capella 19, 16. .
Cornu : cornu sicciora corpora 23, 12.
cornua jactantem 64,111. efflabantibid. 264.
Corolla picta 19, 10. 20, 6. corollis in
distinctis 64, 284. floridis redimita erat
domus 63, 66.
Coroma aurea 66, 61. in coronâ populi
oratorem eircumstantis 53, 1. -
Corpus: 64, 81. tenerum 62, 51. tremu
lum 64, 308. truncum ibid. 371. evirastis
63, 17. corpore caro 66, 32. domito 64,
110. fesso ibid. 189. nudato ibid. 17. pol
luto 62, 46. toto 64, 66. 110, 8. sudanti
64, 106. corporum acervis ibid. 360. cor
pora sicciora cornu 23, 12. tradite conju
gibus 66, 80.
Corripio: corripere data fraudando 110,6.
Corruo: corruerit me quo in genere 68,52.
Corvus voret gutture oculos 108, 5. -
Creatrix mea, patria 63, 50.
Credo sic mater ejus dixerit 84, 5. 2, 8.
crede luci 55, 16. credideram non satis id
esse causæ 91, 8. credat nulla femina viro
64, 143. credite amice mihi 77, 1. credita *
ventis dicta 65, 17. omnia ingratæ menti
76, 9.
Crepida : crepidas lingere carbatinas
98, 4.
Cresco: creverunt millia in unum singu
lum 113, 3. crescente vento 64, 275.
Creo: creat ora flores 64, 282. creata
ponto Venus 36, 11.
Crimen : crimina Vatiniana cum expli
casset Calvus 53, 3. - - -
Crinis: crines quid facient 66, 47. canos
64, 351. crinibus effusis ibid. 892.
Crocinus: crocinâ tunica fulgebat 68,134.
~Crudelis: crudelis mentis consilium 64,
136. crudelem nasorum pestem interfiee
69, 9. crudele venenum vitæ nostræ 77, 5.
crudeli peste 64, 76. crudelia consilia ibid.
175.—crudelior ignis 62, 20. crudelius
ibid. 24.
Cruor: cruorem pium desiderat ara 68,79.
Crus : crura ponticuli veleris 17, 3. se
milauta 54, 2.
C
10 IN D EX
Crux parata 20, 18. crnce in summa
suffixum me esse memini 99, 4.
Cubiculum ubi mihi esset linquendum
63, 67.
Cubile 61, 114. adeant viri ibid. 183.
tuum 64, 163. nati violasse dicitur pater
67, 23. orbum 66, 21, tacitum 6, 7. cubili
casto 66, 83. deserto 68, 29. cubilia omni
um perambulabit 29, 8.
Cucurbita : cucurbitæ pallentes 19,
13.
Culus purior salillo 29, 19. mundior et
purior ore 97, 4. culum lingere 97, 12.
olfacerem ibid. 2. culo voraciore 33, 4.
culos lingere 98, 4.
Culpa mea non est 67, 10. tua est ibid.
14. culpam in tantum impulerit 15, 15.
culpâ quotidianâ 68, 139. illius 11, 22.
omni 91, 10. tuâ 75, 5.
. Cultor collis Heliconii 61, 1.
Cultrix : cnltricem montibus Idri relin
quens 64, 301.
Cum bona alite 61, 19. lingua ista 98, 3.
longa poena 40, 8. quibus ille fecit adul
terium 67, 36. suis moechis vivat valeat
que 11, 17. passim al.
Cum, tum 86, 5, 6.
Cumctus: cuncto pectore 64, 92. cunctis
divis 66, 33. cuncta 64, 142. loca 63, 82.
mandata 64, 208.
Cuniculi capillo mollior 25, 1.
Cuniculosæ Celtiberiæ fili 37, 18.
Cunnus mulæ defissus 97, 8.
Cupidus: cupidæ mentis 64, 147. cupi
do amanti 70, 3. marito 64, 375. mi 106,
4 et 5. lumiiie 64, 86. cupidoque optanti
que 107, 1. cupida aure 61, 54. de mente
64, 399. cupidam dominam conjugis novi
61, 32.
Cupide 63, 2. 64, 268.
Cupio: cupis 17, 1. 21, 4. 61, 204. 98,
6. cupit 63, 56, 80. cupiunt 64, 261.
cupisti animo tuo 15, 3. cupiens videre
lucem 50, 12.
Cur: 14, 5. cur fugiunt, desine admi
rari 69, 10. cur non 33, 5. nihil esse cur
10, 11. passim.
Cura exedit medullas 66, 23. sevocat
me a doctis virginibus 65, 1. curæ est 41,
5. curam quam dederit mihi Amathusia 68,
51. curarum magnis undis 64, 62. curas
multiplices 64, 251. tristes 2, 10. curis
miscet amaritiem dulcem 68, 18. solutis
quid beatius? 31, 7.
Curiosi quæ pernumerare non possint
7, 11. -
Curo: curant nihil perjuria 64, 148.
curans vicem mitræ ibid. 69.
Curro: curram ad scrinia 14, 18. currite
fusi 64, 327. et infr. passim.
Currus: currum fecit volitantem flamine
64, 9. currus centum 64, 390.
Cursus: cursus certamine64,34. cursum
PRIMUS
ventorum require 55, 28. cursu menstrmo
34, 17.
Curulis: curuli sella sedit 52, 2.
Curvus : curvo calamo 63, 22. curvis
rastris 64, 39. littoribus ibid. 74.
Cuspis: cuspide tectâ quatiebant thyrsos
64, 257.
Custodia vigilat 62, 33.
Custodia : custodibant calathisci vellera
64, 320.
Custos ille Cretum 55, 23.
Cymbalum: cymbala cava recrepant 63,
29. cymbalàm vox sonat ibid. 21.
Dape multiplici exstructæ mensæ 64,
305. dapem dare Minotauro ibid. 79.
De die 47, 6. de me non tacet 92, 2. de
meliore nota 68, 28.
Dea quæ dulcem curis miscet amaritiem
68, 18. vehemens Nemesis 50, 21. deæ
loca opaca 63, 3. deae diique dent mala
vobis 29, 14. deæ Hamadryades 61, 23.
et al.
Debeo: debere oculos si vis tibi Catullum
82, 1.
Decedo : decedere divis coepit 64, 269.
Decem millia sestertiúm 41, 2. versuum
22, 4. sestertia 103. 1.
Decerpo: decerpere oscula mordenti
rostro 68, 127. decerpens dens 64, 316.
Decet esse castum 16, 5. non,sine libris
esse 61, 212. celerare citatis tripudiis 63,
26. decebit respondere 62, 18.
Decies cacas in anno 23, 20.
Declaro : declarant præ se gaudia voltu
64, 34.
Declino : declinavit lumina ex illo 64,
91.
Decoctoris Formiani amica 41, 4. 43, 5.
IDecoro: decorata figuris vestis 64, 266.
Decurro : decurrere vada salsa ausi
sunt 64, 6.
Decursus: decursu prono præceps agitur
65, 23.
Decus eximium 64, 324. innuptarum
ibid. 78. olei 63, 64.
Dedico consecroque tibi lucum 18, 1.
dedicat se tibi 4, 26.
Dedo: dedis in manus puellulam juveni
61, 59. dedit se adulterio 66, 84. dedatur
nupta marito 64, 375. deditus in adultera
61, 102.
Deduco: deducens fila dextrà 64, 313.
dedncta puella dextrà paternà 68, 143.
Defendo: defendere nostras sedes 64,
229.
Defero: detulerat te æstus amoris in
baratbrum 68, 108. deferrem ultro ibid.
40. deferri ad Sarapin 10, 27.
Defessus omnibus medullis 55, 30. de
fessa labore membra 50, 14. -
Defiecto: deflectens corpus prono pon
dere 62, 51.
 I N C O N T E X T U M. 11

Defloruit flos carptus tenui ungui 62, arena 64, 57. deserto cubili 68, 29. littore
43. 64, 133. nomine 68, 50. deserta sunt
Defrico: defricare denlem 39, 19. de omnia 64, 187. desertis aratris ibid. 42.
fricatus urina dens 37, 20. Desiderium: desiderio renovamus ve
Defututa tota puella anne sana est? teres amores 96, 3. meo nitenti 2, 5.
41, 1. Desidero: desideret ara cruorem pium
Dego: degeret Paris otia libera, 68,104. 68, 79. desiderato lecto 31, 10. 7
Dehinc quid faciant homines 30, 6. Desino: desinis esse miser 76, 12. de
Dein : 5, 8, 10. etc. deinde 5, 7, 9. 19, sine admirari 69, 10. bene velle mereri 73,
21. 103, 2. 1. dum licet pudico 21, 12. esse leno 103,
Delabar: delapsa omnia e corpore toto 3. flere 61, 86. precari 23, 27. desinas
64, 66. ineptire 8, 1. desinat esse macer 89, 40.
Delecto: delectant si te nummi 103, 3. desîssem vibrare iambos 36, 5.
Delicatus: delicata capella 20, 10. deli Desisto: destitit lugere parentes 64,
calos scribens versiculos 50, 3,—delicatior 401. desistere amare 75, 8.
tenellulo haedo puella 17, 15. Despicio : despexitThetis hymenæos 64,
Deliciæ inelegantes, illepidæ 6, 2. meæ 0.
32, 2. meæ puellæ 2, 1. 3, 4. delicias ani Desponsa tua connubia firmes 62, 27.
mi fugavi 68, 26. dicere 6, 1. si quis dice Despuo: despuas preces cave 50, 19.
ret aut faceret 74, 2. deliciis lapidis pellu Desum : desint dum omnia 114, 5. dees
ciduli 69, 4. sem in tempore supremo 64, 151
Demens fugit in nemora fera 63, 89. Deterioris heri imperio 68, 114.
Demo: demere tantillum sævitiæ 99, 6. Detineo: detinet terra aliena sepultum
demta ex ipsius viri gremio puella 68, Troja 68, 100.
146. Deus quis est magis petendus 61, 46.
Demetio: demetit arva flaventia cultor tibi non bene advocatus 40. 3. tantus 66,
64, 355. 31. deo 61, 64. deo par 51, 1. tardipedi
Demitto: demisso capite 88, 8. 36, 7. deum me salutaut 19, 5. hunc deum
Demonstro: demonstres, ubi sint tene vereberis viator 20, 16. dii magni 14, 12.
bræ tuæ 55, 2. 53, 5. 109, 3. deæque 28, 14. favent 13,
Dens decerpens 64, 316. defricatus 2. deorum mentem avertere 64, 407. ad
urina 37, 20. expolitior 39, 20. dentem aures referens nuntia nova 63, 75. multis
defricare 39, 19. dente Indo politum pul 66, 9. defim genus 64, 23. ministra 63, 68.
vinar 64, 48. dentes comesse possunt sili templa 66, 63. di 96, 1. diis invitis 76, 12.
cem 23, 4. lavit pariter 39. 14. candidos littoralibus 4, 22.
habet ibid. 1. sesquipedales 97, 5. Devincio : devinctam lumina somno 64,
Densus: densi populi iter 68, 60. densis 122.
ramorum umbris 65, 13. densas aristas Devoco : devocet ut amor Triviam gyro
prosternens cultor 64, 354.—densior se aerio 66, 6.
ges aristis aridis 48, 5. Devolvo: devolvit sibi pondera 63, 5.
Dentatus Lanuvinus 39, 12. devolutum ex igne panem 59, 4.
Deperditâ flevit in filià 64, 119. Devoro: devoratis omnia bella 3, 14. devo
Depereo: deperit illum amore impotente rare patrimonia 29, 23.
35, 12. deperennt Coelius Aufilenum et Devoveo : devotæ flavi verticis exuviæ
Quintius Aufilenam 100, 2. 66, 62. devota perjuria 64, 135.
Depomo : deposivit mater Latoniam 34, IDertera aura 4, 19. fila deducens 64,
8. deponere lòngum amorem difficile est 313. dextræ apta clava 20, 21, dextram
76, 13. morbum ibid. 25. deponant antem gravem ære remitlit domum 20, 13. dex
næ vestem 64, 234. tram sternuit approbationem. 45, 9. et 18.
Deprecor 44, 18. totidem illi 92, 3. dextra paterna 68, 143. inquinatiore 33, 3
Deprendo: deprendi pupulum puellæ Dicaae homo 22, 2. -

trusantem 56, 5. deprensa navis in mari Dico 15, 6. 16, 10. dicit stetisse in ca
25, 13. cumine 4, 16. se cognitum hoc habere 67,
Derelinquo: derelinquere animum in 31. mi mala plurima 83, 1. mi male 92, 1.
gravi cœno 17, 25. mulier mea, se . nulli nubere malle quam
Derisi gentilis gaudia impia tollens 68, mihi 70, 1. dicunt servisse Balbo 67, 3.
123. quod 94, 2. dicebas quondam 72. 1. dice
Descendo: descendit qui homo 112, 2. bat 84, 1. dixit ut hoc 45, 8. 17. diximus
Desero: deseris me miserum in malis 30. quos, 67, 43. dixeram me hoc habere 10.
5.deseruisse focos penetrales 68,102. fidem 28. dixerat.hinsidias 84, 4. dic nobis 6,
in dominum veterem 67, 8. deserta Bere 16. 55, 15. agedum nobis 67, 7. dicite in
nice desertum amorem 61, 129. desertum modum 61, 39. multis millibus 68, 45.
in lecto coelibe 68, 6. desertam in sola dicam vobis 68. 45. quid 80, 1. dicas
10 I N D EX P R I M U S
Crux parata 20, 18. cruce in summa
suffixum me esse memini 99, 4.
Cubiculum ubi mihi esset linquendum
63, 67.
Cubile 61, 114. adeant viri ibid. 183.
tuum 64, 163. nati violasse dicitur pater
67, 23. orbum 66, 21, tacitum 6, 7. cubili
casto 66, 83. deserto 68, 29. cubilia omni
um perambulabit 29, 8.
Cucurbita : cucurbitæ pallentes 19,
13.
Culus purior salillo 29, 19. mundior et
purior ore 97, 4. culum lingere 97, 12.
olfacerem ibid. 2. culo voraciore 33, 4.
culos lingere 98, 4.
Culpa mea non est 67, 10. tua est ibid.
14. culpam in tantum impulerit 15, 15.
culpà quotidianâ 68, 139. illius 11, 22.
omni 91, 10. tuâ 75, 5.
. Cultor collis Heliconii 61, 1.
Cultrix : cnltricem montibus Idri relin
quens 64, 301.
Cum bona alite 61, 19. lingua ista 98, 3.
longa pœna 40, 8. quibüs ille fecit adul
terium 67, 36. suis moechis vivat valeat
que 11, 17. passim al.
Cum, tum 86, 5, 6.
Cunctus: cuncto pectore 64, 92. cunctis
divis 66, 33. cuncta 64, 142. loca 63, 82.
mandata 64, 208.
Cuniculi capillo mollior 25, 1.
Cuniculosæ Celtiberiæ fili 37, 18.
Cumnus mulæ defissus 97, 8.
Cupidus: cupidæ mentis 64, 147. cupi
do amanti 70, 3. marito 64, 375. ml 106,
4 et 5. lumine 64, 86. cupidoque optanti
' que 107, 1. cupida aure 61, 54. de mente
64, 399. cupidam dominam conjugis novi
61, 32.
Cupide 63, 2. 64, 268.
Cupio: cupis 17, 1. 21, 4. 61, 204. 98,
6. cupit 63, 56, 80. cupiunt 64, 261.
cupisti animo tuo 15, 3. cupiens videre
lucem 50, 12.
Cur: 14, 5. cur fugiunt, desime admi
rari 69, 10. cur non 33, 5. nihil esse cur
10, 11. passim.
Cura exedit medullas 66, 23. sevocat
me a doctis virginibus 65, 1. curæ est 41,
5. curam quam dederit mihi Amathusia 68,
51. curarum magnis undis 64, 62. curas
multiplices 64, 251. tristes 2, 10. curis
miscet amaritiem dulcem 68, 18. solutis
quid beatius? 31, 7.
Curiosi quæ pernumerare non possint
7, 11. - 229.
Curo: curant nihil perjuria 64, 148.
curans vicem mitræ ibid. 69.
Curro: curram ad scrinia 14, 18. currite
fusi 64, 327. et infr. passim.
Currus: currum fecit volitantem flamine
64, 9. currus centum 64, 390.
Cursus: cursus certamine64,34. cursum
ventorum require 55, 28. cursu menstruo
34, 17.
Curulis: curuli sella sedit 52, 2.
Curvus : curvo calamo 63, 22. curvis
rastris 64, 39. littoribus ibid. 74.
Cuspis: cuspide tecta quatiebant thyrsos
64, 257.
Custodia vigilat 62, 33.
Custodia: custodibant calathisci vellera
64, 320.
Custos ille Cretum 55, 23.
Cymbalum: cymbala cava recrepant 63,
29. cymbalàm vox sonat ibid. 21.
Dape multiplici exstructæ mensæ 64,
305. dapem dare Minotauro ibid. 79.
De die 47, 6. de me non tacet 92, 2. de
meliore nota 68, 28.
Dea quæ dulcem curis miscet amaritiem
68, 18. vehemens Nemesis 50, 21. deæ
loca opaca 63, 3. deæ diique dent mala
vobis 29, 14. deæ Hamadryades 61, 23.
et al.
Debeo: debere oculos si vis tibi Catullum
82, 1.
Decedo : decedere divis coepit 64, 269.
Decem millia sestertiúm 41, 2. versuum
22, 4. sestertia 103. 1.
Decerpo: decerpere oscula mordenti
rostro 68, 127. decerpens dens 64, 316.
Decet esse castum 16, 5. non,sine libris
esse 61, 212. celerare citatis tripudiis 63,
26. decebit respondere 62, 18.
Decies cacas in anno 23, 20.
Declaro : declarant præ se gaudia voltu
64, 34.
Declino : declinavit lumina ex illo 64,
91.
Decoctoris Formiani amica 41, 4. 43, 5.
Decoro: decorata figuris vestis 64, 266.
Decurro : decurrere vada salsa ausi
sunt 64, 6.
Decursus: decursu prono præceps agitur
65, 23. -
Decus eximium 64, 324. innuptarum
ibid. 78. olei 63, 64.
Dedico consecroque tibi lucum 18, 1.
dedicat se tibi 4, 26.
Dedo: dedis in manus puellulam juveni
61, 59. dedit se adulterio 66, 84. dedatur
nupta marito 64, 375. deditus in adultera
61, 102.
Deduco: deducens fila dextrà 64, 313.
dedncta puella dextrà paternâ 68, 143.
Defendo: defendere noslras sedes 64,
Defero: detulerat te æstus amoris in
baratbrum 68, 108. deferrem ultro ibid.
40. deferri ad Sarapin 10, 27.
Defessus omnibus medullis 55, 30. de
fessa labore membra 50, 14.
Defiecto: deflectens corpus prono pon
dere 62, 51.
 I N C O N T EX T U M. 11

Defloruit flos carptus tenui ungui 62, arena 64, 57. deserto cubili 68, 29. littore
43. 64, 133. nomine 68, 50. deserta sunt
Defrico: defricare dentem 39, 19. de omnia 64, 187. desertis aratris ibid. 42.
fricatus urina dens 37, 20. Desiderium: desiderio renovamus ve
Defututa tota puella anne sana est? teres amores 96, 3. meo nitenti 2, 5.
41, 1. Desidero: desideret ara cruorem pium
Dego: degeret Paris otia libera, 68,104. 68, 79. desiderato lecto 31, 10. 7
Dehinc quid faciant homines 30, 6. Desino: desinis esse miser 76, 12. de
Dein : 5, 8, 10. etc. deinde 5, 7, 9. 19, sine admirari 69, 10. bene velle mereri 73,
21. 103, 2. 1. dum licet pudico 21, 12. esse leno 103,
Delabar: delapsa omnia e corpore toto 3. flere 61, 86. precari 23, 27. desinas
64, 66. ineptire 8, 1. desinat esse macer 89, 40.
Delecto: delectant si te nummi 103, 3. desîssem vibrare iambos 36, 5.
Delicatus: delicata capella 20, 10. deli Desisto : destitit lugere parentes 64,
calos scribens versiculos 50, 3,—delicatior 401. desistere amare 75, 8.
tenellulo haedo puella 17, 15. Despicio: despexitThetis hymenæos 64,
Deliciæ inelegantes, illepidæ 6, 2. meæ 20.
32, 2. meæ puellæ 2, 1. 3, 4. delicias ani Desponsa tua connubia firmes 62, 27.
mi fugavi 68, 26. dicere 6, 1. si quis dice Despuo: despuas preces cave 50, 19.
ret aut faceret 74, 2. deliciis lapidis pellu Desum: desint dum omnia 114, 5. dees
ciduli 69, 4. sem in tempore supremo 64, 151
Demens fugit in nemora fera 63, 89. Deterioris heri imperio 68, 114.
Demo: demere tantillum sævitiæ 99, 6. Detineo: detinet terra aliena sepultum
demta ex ipsius viri gremio puella 68, Troja 68, 100.
146. Deus quis est magis petendus 61, 46.
Demetio: demetit arva flaventia cultor tibi non bene advocatus 40. 3. tantus 66,
64, 355. 31. deo 61, 64. deo par 51, 1. tardipedi
Demitto: demisso capite 88, 8. 36, 7. deum me salutaut 19, 5. hunc deum
Demonstro: demonstres, ubi sint tene vereberis viator 20, 16. dii magni 14, 12.
bræ tuæ 55, 2. 53, 5. 109, 3. deæque 28, 14. favent 13,
Dens decerpens 64, 316. defricatus 2. deorum mentem avertere 64, 407. ad
urina 37, 20. expolitior 39, 20. dentem aures referens nuntia nova 63, 75. multis
defricare 39, 19. dente Indo politum pul 66, 9. defim genus 64, 23. ministra 63, 68.
vinar 64, 48. dentes comesse possunt sili templa 66, 63. di 96, 1. diis invitis 76, 12.
cem 23, 4. lavit pariter 39. 14. candidos littoralibus 4, 22.
habet ibid. 1. sesquipedales 97, 5. Devincio : devinctam lumina somno 64,
Densus: densi populi iter 68, 60. densis 122.
ramorum umbris 65, 13. densas aristas Devoco: devocet ut amor Triviam gyro
prosternens cultor 64, 354.—densior se aerio 66, 6.
ges aristis aridis 48, 5. Devolvo: devolvit sibi pondera 63, 5.
Dentatus Lanuvinus 39, 12. devolutum ex igne panem 59, 4.
Deperditâ flevit in filià 64, 119. Devoro: devoratis omnia bella 3, 14. devo
Depereo: deperit illum amore impotente rare patrimonia 29, 23.
35, 12. deperennt Coelius Aufilenum et Devoveo : devotæ flavi verticis exuviæ
Quintius Aufilenam 100, 2. 66, 62. devota perjuria 64, 135.
Depomo : deposivit mater Latoniam 34, Dextera aura 4, 19. fila deducens 64,
8. deponere lòngum amorem difficile est 313. dextræ apta clava 20, 21, dextram
76, 13. morbum ibid. 25. deponant antem gravem ære remitlit domum 20, 13. dex
næ vestem 64, 234. tram sternuit approbationem. 45, 9 et 18.
Deprecor 44, 18. totidem illi 92, 3. dextra paterna 68, 143. inquinatiore 33, 3.
I)eprendo: deprendi pupulum puellæ Dicaae homo 22, 2.
trusantem 56, 5. deprensa navis in mari Dico 15, 6. 16, 10. dicit stetisse in ca
25, 13. cumine 4, 16. se cognitum hoc habere 67,
Derelinquo: derelinquere animum in 31. mi mala plurima 83, 1. mi male 92, 1.
gravi coeno 17, 25. mulier mea, se , nulli nubere malle quam
Derisi gentilis gaudia impia tollens 68, mihi 70, 1. dicunt servisse Balbo 67, 3.
123. qnod 94, 2. dicebas quondam 72. 1. dice
Descendo: descendit qui homo 112, 2. bat 84, 1. dixit ut hoc 45, 8. 17. diximus
Desero: deseris me miserum in malis 30. quos, 67, 43. dixeram me hoc habere 10.
5.deseruisse focos penetrales 68,102. fidem 28. dixerat.hinsidias 84, 4. dic nobis 6,
in dominum veterem 67, 8. deserta Bere 16. 55, 15. agedum nobis 67, 7. dicite in
nice desertum amorem 61, 129. desertum modum 61, 39. multis millibus 68, 45.
in lecto coelibe 68, 6. desertam in sola dicam vobis 68. 45. quid 80, 1. dieas
12 IN D E X P RIMUS
velim Cæcilio 35, 2. dicat ex animo 109, Discors: discordis puellæ secubitu moe
4. diceret si quis delicias 74, 2. dixerit sta mater 64, 380.
maternus avus 84, 6. hic aliquis 67, 37. Discrucior me abfore a dominæ vertice
dicere bene quoiquam 76, 7. delicias 6, 3. 66, 76.
aliquem nomine 67, 45. se amatam vere Discupio: discupere nisi se vendere,
75, 1. uno verbo 67, 15. dixisse moestam • quid credat ? 106, 2.
querelis 64, 130. dicentem nomine 67, 43. Disertus leporum puer ac facetiarum 12,
diceris 61, 141. quoius esse ? 8, 17. di 9. disertum salaputium 53, 5.—disertis
eitur illic natum esse 10, 15. dicuntur sime Romuli nepotnm 49, 1.
nasse per undas 64, 2. dicta es Luna 34, Dispereo: dispereunt labores tui 14, 11.
16. puerperis Juno Lucina ibid. 14. dicta dispeream nisi auno 92, 4. nisi Lesbia me
nihil metuere 64, 148. credita ventis 65, amat ibid. 2.
17. non bona 11, 16. factaque 30, 9. Dispicio: dispexit lumina mundi 66, 1.
Dies hæc atque illa, atque alia atque alia Displiceo: displicere omnia tibi vellem
68, 152. par 61, 38. abit 61, 79, 84, 94, 54, 4.
109, 119, 199. diem quem notat lapide 68, Dissolro pristina vota novo munere 66,
148. clarum 61, 89. de die facite convivia S8.
47, 6. die hesterno 50, 1. hilari 61, 11. Distinguo: distinctos colores aura verna
longo 80, 4. media 61, 118. optimo die educit 64, 90.
rum, Saturnalibus 14, 15. in dies et horas Diu ligatam solvat zonam 2, 13. satis
38, 3. diebus festis 64, 389. paucis. 13, 2. lusisti nucibus 61, 132. et al.
Difficilis : difficile est longum deponere Divello: divolso e juvenco raptabant
amorem 70, 13. membra 64, 258. -

Diffissus in æstu mulæ cunnus 97, 7. Dives negligensque Priapus 19, 20. sal
Diffundo: diffunditur unda Hellesponto tus 114, 1 et 5. divitis domini 61, 92.
rapido 64, 359. Dirido : dividit æquor ponti truculen
Diffututa vostra mentula 29, 14. tum 64, 179. divisimus alio mentes alio
Digitus: digitum primum dare adpe aures 62, 15.
tenti passeri 2, 3. inquinare 23, 23. digitis Divinus: divino carmine fuderunt fata
longis 43, 3. supinis 64, 314. teneris 64, 322. omine carmina cecinere Parcæ
63. 10. ibid. 384.
Dignus: digna concedere illi nihil lux Divitiæ : divitias, mallem, dedisses isti
mea 68, 131. digna ferat 66, 41. dignam 24, 5. divitiis Croesum superare 115, 3.
auribus et tuo cachinno rem 56, 2. avitis 68, 121.
Dignor: dignantur visere tales coetus Divus : diva mea candida 68, 70. reli
64, 408. nens arces 64, 8. divæ cohors vaga 63, 25.
Digredior: digressus a primo carmino moenia 64, 212. pulvinar ibid. 47. divum
quid plura commemorem ? 64, 116. acciperent aris ibid. 394. divam accipiat
Dilacero: dilaceranda feris dabor 64,152. conjux ibid. 374. Venerem 66, 89. divi
Diligentia: diligentiâ colens assiduâ addent plurima 68, 53. me juverint 66, 18.
19, 7. divum genitor 64, 27. pater ibid. 299,
Diligentius asservanda nigerrimis uvis 388. vestigia 66, 69. nnmine negleclo 64,
17, 16. 134. numine abusum ad fallendos homines
Diligo: diligis quid scorti 6, 5. diligit 76, 4. divis vovere 36, 10. promittens mu
gnatos 72, 4. dilexi te ibid. 3. diligat me nuscula 64, 103. componier homines non
contra 76, 28. diligere 81, 2. æquum 68, 141. cunctis 66. 33. pluribus
I)iluta labella multis guttis 99, 7. 68, 115. divos superare, si fas est 51, 2.
Dimano: dimanat tenuis flamma sub ar veneretur carmine 90, 5. penates 64, 405.
tus 51, 10. Do : das quod facinus 118, 4. dat tibi
Dimitto: dimittere collum conjugis 68, munus 14. 9. dedisti promissa 64, 139.
81. quem cogor in dubios casus 64, 216. dedit coenas 54, 9. dominam 68, 68. etc.
Dirus: dira ferens stipendia 64, 173. dederunt parentes jura sua 62, 65. dabo
Dirigo: dirigere aciem oculorum 63, 56. unguentum 13, 11. dabis supplicium 114,
directa plumbo membrana 22, 8. 8. dabunt scombris tunicas 105, 8. da mi
Discedo: discedebant ad se quisque 64, basia 5, 7. munus 17, 7. date liberos 61,
278. discedens ibid. 134. discedens conjux 12. dent dii mala multa 14, 6. dii deæque
ibid. 123. mala multa 28, 15. dederit fors copiam
Discerno: discernens æquor ponti divi Achivis 64, 367. mihi curam Amathusia
dit 64, 179. 68, 51. dedisses delicias 24, 4. dare fini
Discerpo: discerpunt irrita venti aerii64, bus præsides terra non queat 61, 72. da
142. discerpant si me sidera 66, 73. pem 64, 79. digitum 2, 3. liberos 61, 67.
Discidium flebile fratris cari luxti 66, 22. dedisse mandata 64, 214. daturam scripta
Disco : discet puer sitire 21, 11. deo 36, 7. dalur quid 62, 30. si dies nobis
 I N C O N T E X T U M.
unus 68, 147. data est pars patri 62, 63.
sit lingua volturio 106, 4, dabor præda
dilaceranda feris alitibusque 64, 152.
Doceo: docuit me regina 66, 19. ferre
jugum 68, 118. docta est Laodamia 68,
80. doolis chartis 1, 7. virginibus 65, 2.
Doleo id, quod 78, 7. 21, 10. dolebis 8,
14. dolentibus puerperis 34, 13.
Dolor: doloris solatiolum 2, 7. dolori
tanto est mors 96, 5. dolorem meum 50,
17. dolore a nostro 96, 2. assiduo 65, 1.
Dolus: dolos veneni timetis 23, 10.
Domina montium 34, 9. Didymi 63, 91.
dominæ Dindymenæ ibid. 18. a vertice 66,
76. dominam ad solam pipilabal 3, 10.
cupidam novi conjugis 61, 31. Dindymi
35, 14.
Dominus: domini 19, 5. amorem deser
tum 61, 129. hortulum 19, 18. divitis hor
tulo 61, 92. limine 67, 38. domino huic
uno serviamus 45, 14. dominum veterem
67, 8. dominos 63, 51.
Domo: domito corpore sævum prostra
vit Theseus 64, 110.
Domus tua 18, 2. nulla 61, 66. 64, 335.
ipsa 68, 156. et Roma sedes mihi est ibid.
34. permulsa odore 64, 285. potens el beata
61, 156. redimita corollis 63, 66. splendi
da 64, 46. tota ibid. domus tecta paterna
ibid. 247. domi maneas 32, 7. quidquid est
cachinnorum 31, 14. domum dominam vo
ca 61, 31. Cybelles tetigere 63, 35. fre
quentat conventu Thessalia 64, 32. aperire
67, 40. dedit nobis 68, 68. miseram con
scelerasse 67, 24. ad Phrygiam Cybelles
63, 20. Protesileam inceptam frustra 68,
74. remittit dextram ære gravem 20, 13.
venistine 9, 3. domo profectos 46, 10. a
mea remota memora 63, 58. procul a mea
sit furor. ibid. 92. etc. domos Cranonis lin
quunt 64, 36. castas invisere solebant
ibid. 385.
Dono quoi libellum 1, 1. donarunt quod
Veneres puellæ meæ 13, 12. donare puel
lam juveni 62, 23. donarem te munere
postremo 101, 3.
Domum: dona ferunt 64, 34. beata 68,
14. mala 66, 85. silvestria 64, 280.
Dormio : dormienda est mox perpetua 5,
6. dormientis pueri in patris ulnâ 17, 13.
Dos: qui cum dote sua jura simul gene
ro dederuut 62, 65.
Dubius: dubios in casus quem dimittere
cogor 64, 216.
Dubito quin 106, 3. non dubitas ine fal
lere 30, 3. ne dubita nobis dicere 67, 18.
Ducenti 37, 7. ducentos inrumare ses
sores ibid. 8. 26, 4.
Ducenties, ut mentula diffututa vostra
comesset 29, 15. *4-
Duco : ducis me tibi amicum 68, 9.
ducebat quo puella 8, 4. duxti satis id 91,
9. duxerat me visum ad suos amores 10,
- - 13
2. dueas perditum quod vides perisse 8,
2. ducere potuisti in sedes 64, 160. nep
tem suam concessit Tethys ibid 29. ducen
tes subtemina fusi 64, 328 et infra saepius.
Dulcis amor 66, 6. 68, 24. ainor tuus
68, 96. Ipsithilla 32, 1. uva 20, 8. dulcis
amiculi nil miseret 30, 2. pueri ocellos
ebrios 45, 11. dulcem amaritiem miscet
curis 68, 18. amorem præoptarit 64, 120.
dulce rideat ad patrem 61, 219. ridentem
51, 5. dulce levamen 68, 61. sodalitium
fraternum 100, 4. dulci ambrosia 99, 2.
carmine 68, 7. conjuge 66, 33. forma 64,
175. viro 67, 1. vita 64, 157. dulces amo
res 78, 3. comitum coetns 46, 8. Musa
rum fœtus 65, 3. dulcia signa 64, 210.
vestigia rixæ uocturnæ 66, 13. dulcius am
brosia saviolum 99, 2. vita atque anima
conjugium 68, 106.
Dum cara suis est 62, 45. h. e. quam
diu. al. saepius.
Dumosus: dumosa herba 19, 8.
Duo moechi 113, 1 et 3. duæ sinistræ
Pisonis 47, 1. duobns pugnare noli 62, 64.
Duplex Amathusia 68, 51.
]Durities : duritiem ferri 66, 50.
Durus: duro frigore 20, 9 dura mente
60, 3. dura sola lustravit 63, 40. duros
lumbos movere 16, 11.—durius faba et la
pillis 23, 21.
Duae per opaca nemora 63, 32. ante Boo
ten 66, 67. bonæ Veneris 61, 44. ducem
sequnntur pede propero 63, 34. duce me
ibid. 15.
E laudibus eximiis lans 111, 2. nimio
labore 63, 36. nobis unam 62, 32. et al.
Ebriosus : ebriosa acina 27, 4—ebriosi
oris Posthumiæ ibid.
IEbrius: ebrios oculos 45, 11.
Ebur candet soliis 64, 45.
Ecce ego populus tuor agellulum hunc
20, 2. at pol ecce ibid. 19. -
Ecquis: ecquid scis? 88, 4. ecquidnam
lucelli 28, 6. - -
Edo: edunt medullam ignes 35, 15. ede
bat me amor magnus 91, 6.
Edo: edidit sibilum sylva 4, 12. ede 55,
15. i. e. dic. edere cantus cœperunt Par
cæ 64, 307. edita Smyrna Cinnae 95, 2.
Educo: educat imber florem 62, 41. mi
tem uvam vitis 62, 50. educata uva sub
umbra pampinea 19, 14.
Educo: educit aura verna colores 64, 90.
Effero: extulit se ardor 62, 29.
Efficio : effecit plusquam meretricis ava
ræ 110, 7. efficies quod cupis 98, 6, efiice
me tuam esse largis muneribus 66, 92. efli
cias hoc qualabet 76, 14. efficere fratres ex
patruo 111, 4.
Effigies saxea 64,61.
Ejlo : efflabant cornua bombos 64, 264.
Effluo : eflluxisse ex animo dicta ne pu
tes 65, 18. - -
14 I N D E X P R IMUS

Effodio : effossos oculos voret gutture Erudituli ambo 57, 7.

corvus 108, 5.
Egelidus : egelidos tepores refert ver.
46, 1.
Egeo : egeal ipse 114, 6. egens animi
Atys 63, 31.
Ego quid feci 14, 4. hæc populos 20, 1.
egoiie 63, 58. 68 et al. sæpissime.
Egredior: egredientem e flexibus laby
riutheis 64, 114. egressus e littoribus Pi
ræi ibid. 74.
Egregius: egregium parentem narras 67,
29. egregias res in se habet 114, 2. virtu
tes 64, 349.
Egressus patet 64, 185.
Eheu ! quid faciant 30, 6.
Ejicio: ejiciunt præcipitem furcillis Mu
Eruo : eruit turbo indomitus pinum co
nigeram 64, 108.
Esurio: esurire discet puer meus 21, 10.
Esuritio : esuritione sicciora corpora
cornu 23, 14. esuritionum pater 21, 1.
Etiam: hanc etiam aram linit hircus 19,
15. et al. etiam atque etiam 63, 61.
Etsi me cura sevocat a doctis virginibus
65, 1. et al.
Everto : eversus mons est 66, 43.
Eviro: evirastis corpus 63, 17.
Evito : evitamus amictu tela tua 116, 7.
Evo: evantes Thyadas egit Liber 64,
392.
Evæ bacchantis effigies 64, 62. evoe bac
chantes evoe ibid. 256. -

sæ 105, 2. Evolvo: evoluam (tetrasyllab.) condita

Electus: electos juvenes 64, 78. electis veri pectoris 66, 74.
sima pessimi poëtæ scripta 36, 6. Pæ ambrosio mutatum saviolum 99, 13.
Elegans : elegante lingua 43, 4. elegananimo dicat 109, 4. Ariadnæis temporibus
tem morbum non habet 39, 8. quid elegan corona 66, 60. eo tempore 35, 14. viri
tius et suavius est 13, 10. gremio demta 68, 146. multis una capsu
Elevo : eleva hæc et abjice 24, 9. la ibid. 36. oculis ereptum 65, 8. parte 62,
IEluo: eluentur maculæ 57, 5. 62. te pendebat 64, 69. tua libidine 17, 5.
Emergo: emersere e gurgite feri vultus versiculis meis putatis me parum pudicum.
64, 14. Exagito: exagitans corde furores 64, 94.
Emorior: emori quid moraris ? 52, 1 Exardeo : exarsit tota imis medullis 64,
et 4. 93.
Emulgeo: emulsa palude 68, 110. emul Ercelsus: excelso aggere coacervatum
so sero 80, 8. bustum 64, 364.
En tibi domus ut potens 61, 156. et al. Excerpo: excerpta Battiadæ carmina 65,
Enim : est enim puer disertus leporum 16.
12, 8. et al. Excido : excidit mens sensibus ereptis
Eniteo: enitens myrtas 61, 21. 66, 25.
Eo: it per iter tenebricosum 3, 11. itis Excieo : excita somno 64, 56. excitum
in exilium 33, 6. iverat vastatum fines As Atym somnus fugit 63, 42. excitus hilari
syrios 66, 12. agedum, i! 63, 78. ite, con die 61, 11.
cinite in modum 61, 123 et al. simul 63, Ercipio: hunc unum 15, 13. excepiteum
13, 19. eat petitum aliunde 61, 153. eat sinu Dea 63, 43. excipiet bustum niveos
supinus pons 17, 4. isset postquam illuc artus 64, 365.
84, 11. miles ad muros Iliacos Protesilaus Excito : excitat fletum orator 39, 3. ex
68, 86. ire 61, 83. præcipitefh 17, 9. eun citare rixam 40, 4. veternum 17, 24.
tem revocet puella 35, 9. Excrucio: cur amplius te excrucies 76,
Ephebus 63, 63. 10. excruciare me omni modo non cessasti
Epistolium conscriptum lacrymis 68, 2. 99, 12. excrucior 85, 2.
Equidem non dubito 108, 3. Excutio: excutitur malum sub veste lo
Equus ales Arsinoës Chloridos 66, 54. catum 65, 22.
Eripio: eripit virtus tua le mihi 64, 219, Eredo : exedit cura medullas 66, 23.
hoc mihi sensus omnes 51, 6. eripui te ver Ereo: exis cum mane domo 80, 3. .
santem in medio leti gurgite 64, 150. eri Exerceo: exercet amorem 71, 3. exercete
puisti omnia nostra bona 77, 4 et 5. eripite juventam 61, 225. exerceremus amores
mihi hanc pestem 76, 20. eripere noli quod 68, 69.
carius est oculis 82, 3. ereptum est conju Egfutuo: exfututalatera cur pandas ? 6,
gium 68, 106. ereptum nostris ex oculis 13.
65, 8. ereptis sensibus mens excedit 66, Exigo: exigit hoc amicitia perfecta no
25. bis 100, 6.
Erro: errans hedera implicat arborem Eximius: eximium decus 64, 324. exi
61, 35.—Errabunda vestigia regens filo miis laudibus 111, 2.—eximie (adv.) aucte
64, 113. tædis felicibus 64, 25.
Error altributus suus cuique 22, 20. Exorior: exoriente Aurora 64, 272
tecti inobservabilis 64, 115. erroribus ci Expalleo: expalluit magis fulgore auri
tatis 63, 18. 64, 100.
 IN CONTEXTU M.
IE patro : expatravit parum 29, 17.
Expedio: expedit hoc tibi 20, 17. expe
ditis sarcinulis 28, 2.
Expello : expuli pectore malam tussim
44. 7. expulit ex omni pectore lætitias 76,
22.
Expensum ecquidnam lucelli patet in ta
bulis ? 28, 7.
Experior: experiris omnia 21, 6.
Expers terroris Achilles 64, 339. ungu
entis omnibus coma 66, 77. expertem san
guinis Venerem 66, 91.
Expeto: expeteres quod castum 15, 4.
Expleo: exples tecta frugibus 34, 20.
expleta est pubes Thessala spectando 64.
269.
Explico: explicasset cum Calvus Vati
niana crimina 53, 3. explicare omne ævum
1, 6.
Expolitus: expolitum pumice libellum 1,
2. expolitior dens 39, 20.
Exposco: exposcam a divis justam mul
tam 64, 190. exposcens supplicium ibid.
203.
Exprimo : exprimamus ruborem 42, 17.
Expromo: expromam querelas mente 64,
223. expromere fœtus Musarum 65, 3.
Exseco: exsecta lingua sit data avido
vulturio 108, 4.
Exsequor: exsequutæ sectam meam 63,
15.
Exsilium malasque in oras itis 33, 5.
Exsilio : exsilüere ignes (Etaei pernici
ter non temere 62, 8 et 9.
Exsolvo: exsolvere poenas cædis 64,
77.
Erspecto: exspecta hendecasyllabos tre
centos 12, 11. exspecta lumina 62, 2.
Exspiro : exspirans suaves oderes lectu
lus 64, 87. exspirantis pectoris iras frons
præportat ibid. 194.
Exspuo: exspuit conceptum mare 64,
155.
Exstinguo: exstinetos parentes destitit
lugere 64, 401.
Exsto: exstantes e cano gurgite Nymplias
viderunt mortales ocnli 64, 18. exstantia
in filo morsa lanea 64, 318.
1Exsul: exsules velut 63, 14.
Exsulto: exsultas otio 51, 14.
Exsupero : exsuperat fructus sumtibus
114, 4. -
Extemuo : extenuata gerens vestigia poe
nae 64, 296.
Externo : externavit eam assiduis lucti
bus 64, 71. externata malo ibid. 165.
Extollo: extollit se vitis 62, 50.
Extremus: extremæ in fine seuectæ 64,
217. extrema in morte 76, 18. extremo solo
68, 100. tempore 64, 169. extremos in In
dos penetrabit 11, 2. extremis medullis
proferre querelas 64, 196. querelis moestam
dixisse ibid. 130.
15
Exturbo : exturbata radicitus quercus aut
pinus 64, 108.
Eruro: exustos agros gravis æstus hi
ulcat 68, 62.
Eruviæ flavi verticis devotæ 66, 62. ex
uviis de virgineis gesserat rixam ibid. 14.
Faba durius est id, quod cacas 23, 21.
Fabrico: fabricata populus arte rustica
20, 1.
Fabula mala te lædit 69, 5.
Facetiæ : facetiarum disertus puer 12, 9.
facetiis tuis incensus 50, 8.
Facilis palma 62, 11. facile noscitetur ab
omnibus 61, 222. facillimum et minimum
quod est 38, 4.
Facinus bonum oblita es 66, 27. facis
110, 4. quod facias, nescis 81, 6.
Facio : facis assis 42, 13. facinus 110,
4. cum Tappone omnia monstra 104, 4.
facit 88, 1, 3. bonum barba opaca 37, 19.
delicias libidinesque 45, 24. impetum 63,
89. pili uni 17, 17. se esse venustum 97,
9. versus plurimos 22, 3. facitis convivia
47, 6. feci quid ego 14, 4. poema 50, 16.
fecit 64, 9. quod voluit 74, 5. adulterium
67, 36. faciet ut te poeniteat 30, 12. facient
quid crines? 66, 47. face (pro fac.) loca
retonent 63, 82. votum acceptum 36, 16.
ut 63, 78, 79. facito ut 64, 231. facite, haec
cliarta loquatur 68, 46. ut vere promittere
possit 109, 3. faciam quare id 85, 1. ni fa
cias 6, 14. facinus 81, 6. finem 21, 13. si
omnia 75, 8. faciat opus aranea 68, 50.
quid janua isto populo? 67, 12. faciant 13,
14. 30, 6. 62, 24. facerem me unum bea
tiorem 10, 17. faceres 21, 9. faceret pili
10, 13. si quis delicias 74, 2. fecerimus
multa millia 5, 10. facere 68, 38. 1 10, 5.
bene quoiquam 76, 8. ut quivis sentiat 67,
16. quæ instituunt 110, 2. fecisse benigne
73, 3. fit mentula clava apta dexteræ 20,
21. ut 22, 5. hoc, quod 68, 34. fiebant ibi
tam multa jocosa 8, 6. fiam coma regia 66,
93. fias si optima 75, 7. fiat tibi pons ex
libidine tua 17, 5. fiant labella candidiora
nive 80, 2. facta es marita, o janua 67, 6.
facta copia non est 68, 39. fieri posse ali
quem pium 73, 2. sentio 85, 2. factum me
puta Harpocratem 102, 4. facto iterum
consule Pompeio 113, 2. facta vota 4, 23.
Factum (ígyov) male 3, 16. non bene 67,
13. facti poeniteat 30, 12. facta narrantem
9, 7. clara 64, 349. impia 23, 10. sua 63,
45. tua 65, 9. virùm 64, 192. factaque dic
taque 30, 9. factis 66, 87. sævis 64, 203.
Fagus: fagos altas tulit radicitus 64, 290.
Fallar: fallaci excita somno 64, 56. tibi
ibid. 151. fallacum hominum impia facta
30, 4.
Fallo: fallere me non dubitas 30, 3. fal
limur idem omnes 22, 18. ad fallendos ho
mines abusum numine divum 76, 4.
14 I N D E X P R IM U S

Effodio : effossos oculos voret gutture Erudituli ambo 57, 7.

corvus 108, 5. Eruo : eruit turbo indomitus pinum co
Egelidus : egelidos tepores refert ver. nigeram 64, 108.
46, 1. Esurio: esurire discet puer meus 21, 10.
Egeo : egeal ipse 114, 6. egens animi Esuritio : esuritione sicciora corpora
Atys 63, 31. cornu 23, 14. esuritionum pater 21, 1.
Ego quid feci 14, 4. hæc populos 20, 1. Etiam: hanc etiam aram linit hircus 19,
egoue 63, 58. 68 et al. sæpissime. 15. et al. etiam atque etiam 63, 61.
Egredior: egredientem e flexibus laby Etsi me cura sevocat a doctis virginibus
riutheis 64, 114. egressus e littoribus Pi 65, 1. et al.
ræi ibid. 74. Everto : eversus mons est 66, 43.
Egregius: egregium parentem narras 67, Eviro: evirastis corpus 63, 17.
29. egregias res in se habet 114, 2. virtu Evito : evitamus amictu tela tua 116, 7.
tes 64, 349. Evo: evantes Thyadas egit Liber 64,
Egressus patet 64, 185. 392.
Eheu! quid faciant 30, 6. Evæ bacchantis effigies 64, 62. evoe bac
Ejicio: ejiciunt præcipitem furcillis Mu chantes evoe ibid. 256.
sæ 105, 2. Evolvo: evoluam (tetrasyllab.) condita
Electus: electos juvenes 64, 78. electis veri pectoris 66, 74.
sima pessimi poëtæ scripta 36, 6. Pæ ambrosio mutatum saviolum 99, 13.
Elegans : elegante lingua 43, 4. elegan animo dicat 109, 4. Ariadnæis temporibus
tem morbum non habet 39, 8. quid elegan corona 66, 60. eo tempore 35, 14. viri
tius et suavius est 13, 10. gremio demta 68, 146. multis una capsu
Elevo : eleva hæc et abjice 24, 9. la ibid. 36. oculis ereptum 65, 8. parte 62,
Eluo: eluentur maculæ 57, 5. 62. te pendebat 64, 69. tua libidine 17, 5.
Emergo : emersere e gurgite feri vultus versiculis meis putatis me parum pudicum.
64, 14. Exagito: exagitans corde furores 64, 94.
Emorior: emori quid moraris ? 52, 1 Exardeo : exarsit tota imis medullis 64,
et 4. 93.
Emulgeo: emulsa palude 68, 110. emul Ercelsus: excelso aggere coacervatum
so sero 80, 8. bustum 64, 364.
En tibi domus ut potens 61, 156. et al. Excerpo: excerpta Battiadæ carmina 65,
Enim : est enim puer disertus leporum 16.
12, 8. et al. Ercido: excidit mens sensibus ereptis
IEniteo: enitens myrtus 61, 21. 66, 25.
Eo: it per iter tenebricosum 3, 11. itis Excieo : excita somno 64, 56. excitum
in exilium 33, 6. iverat vastatum fines As Atym somnus fugit 63, 42. excitus hilari
syrios 66, 12. agedum, i! 63, 78. ite, con die 61, 11.
cinite in modum 61, 123 et al. simul 63, Ercipio: hunc unum 15, 13. excepiteum
13, 19. eat petitum aliunde 61, 153. eat sinu Dea 63, 43. excipiet bustum niveos
supinus pons 17, 4. isset postquam illuc artus 64, 365.
84, 11. miles ad muros Iliacos Protesilaus Excito : excitat fletum orator 39, 3. ex
68, 86. ire 61, 83. præcipitefb 17, 9. eun citare rixam 40, 4. veternum 17, 24.
tem revocet puella 35, 9. Excrucio: cur amplius ie excrucies 76,
Ephebus 63, 63. 10. excruciare me omni modo non cessasti
Epistolium conscriptum lacrymis 68, 2. 99, 12. excrucior 85, 2.
Equidem non dubito 108, 3. Excutio: excutitur malum sub veste lo
Equus ales Arsinoës Chloridos 66, 54. catum 65, 22.
Eripio: eripit virtus tua le mihi 64, 219, Eredo: exedit cura medullas 66, 23.
hoc mihi sensus omnes 51, 6. eripui te ver Ereo: exis cum mane domo 80, 3.
santem in medio leti gurgite 64, 150. eri Exerceo: exercet amorem 71, 3. exercete
puisti omnia nostra bona 77, 4 et 5. eripite juventam 61, 225. exerceremus amores
mihi hanc pestem 76, 20. eripere noli quod 68, 69.
carius est oculis 82, 3. ereptum est conju Exfutuo: exfututalatera cur pandas ? 6,
gium 68, 106. ereptum nostris ex oculis 13.
δ5, 8. ereptis sensibus mens excedit 66, Exigo : exigit hoc amicitia perfecta no
25. bis 100, 6.
Erro: errans hedera implicat arborem Eximius: eximium decus 64, 324. exi
61, 35.—Errabunda vestigia regens filo miis laudibus 111, 2.—eximie (adv.) aucte
64, 113. tædis felicibus 64, 25.
Error altributus suns cuique 22, 20. Exorior: exoriente Aurora 64, 272
tecti inobservabilis 64, 115. erroribus ci Expalleo: expalluit magis fulgore auri
tatis 63, 18. 64, 100.
 IN CONTEXTU M.
IEspatra : expatravit parum 29, 17.
Expedio: expedit hoc tibi 20, 17. expe
ditis sarcinulis 28, 2.
Expello : expuli pectore malam tussim
44. 7. expulit ex omni pectore lætitias 76,
22.
Expensum ecquidnam lucelli patet in ta
bulis ? 28, 7.
Experior: experiris omnia 21, 6.
Expers terroris Achilles 64, 339. ungu
entis omnibus coma 66, 77. expertem san
guinis Venerem 66, 91.
Expeto: expeteres quod castum 15, 4.
Expleo: exples tecta frugibus 34, 20.
expleta est pubes Thessala spectando 64.
269.
Explico: explicasset cum Calvus Vati
niana crimina 53, 3. explicare omne ævum
1, 6.
Expolitus : expolitum pumice libellum 1,
2. expolitior dens 39, 20.
Exposco: exposcam a divis juslam mul
tam 64, 190. exposcens supplicium ibid.
203.
Exprimo : exprimamus ruborem 42, 17.
Expromo: expromam querelas mente 64,
223. expromere foetus Musarum 65, 3.
Exseco: exsecta lingua sit data avido
vulturio 108, 4.
Exsequor: exsequutæ sectam meam 63,
15.
Exsilium malasque in oras itis 33, 5.
Ersilio : exsilüere ignes CEtaei pernici
ter non temere 62, 8 et 9.
Exsolvo: exsolvere poenas cædis 64,
77.
Exspecto: exspecta hendecasyllabos tre
centos 12, 11. exspecta lumina 62, 2.
Exspiro : exspirans suaves oderes lectu
lus 64, 87. exspirantis pectoris iras frons
præportat ibid. 194.
Erspuo: exspuit conceptum mare 64,
155.
Exstinguo: exstinetos parentes destitit
lugere 64, 401.
Exsto: exstantes e canogurgite Nymplias
viderunt mortales ocnli 64, 18. exstantia
in filo morsa lanea 64, 318.
1Exsul: exsules velut 63, 14.
Exsulto: exsultas otio 51, 14.
Exsupero : exsuperat fructus sumtibus
114, 4.
Extemuo : extenuata gerens vestigia poe
nae 64, 296.
Externo : externavit eam assiduis lucti
bus 64, 71. externata malo ibid. 165.
Extollo: extollit se vitis 62, 50.
Extremus: extremæ in fine seuectæ 64,
217. extrema in morte 76, 18. extremo solo ibid. 151. fallacum hominum impia facta
68, 100. tempore 64, 169. extremos in In 30, 4.
dos penetrabit 11, 2. extremis medullis
proferre querelas 64, 196. querelis moestam limur idem omnes 22, 18. ad fallendos ho
dixisse ibid. 130.
15
Exturbo: exturbata radicitus quercus aut
pinus 64, 108.
Eruro : exustos agros gravis æstus hi
ulcat 68, 62.
Exuviæ flavi verticis devotæ 66, 62. ex
uviis de virgineis gesserat rixam ibid. 14.
Faba durius est id, quod cacas 23, 21.
Fabrico : fabricata populus arte rustica
20, 1.
Fabula mala te lædit 69, 5.
Facetiæ : facetiarum disertus puer 12, 9.
facetiis tuis incensus 50, 8.
Pacilis palma 62, 11. facile noscitetur ab
omnibus 61, 222. facillimum et minimum
quod est 38, 4.
Facinus bonum oblita es 66, 27. facis
110, 4. quod facias, nescis 81, 6.
Facio : facis assis 42, 13. facinus 110,
4. cum Tappone omnia monstra 104, 4.
facit 88, 1, 3. bonum barba opaca 37, 19.
delicias libidinesque 45, 24. impetum 63,
89. pili uni 17, 17. se esse venustum 97,
9. versus plurimos 22, 3. facitis convivia
47, 6. feci quid ego 14, 4. poema 50, 16. '
fecit 64, 9. quod voluit 74, 5. adulterium
67, 36. faciet ut te poeniteat 30, 12. facient
quid crines? 66, 47. face (pro fac.) loca
retonent 63, 82. votum acceptum 36, 16.
ut 63, 78, 79. facito ut 64, 231. facite, haec
cliarta loquatur 68, 46. ut vere promittere
possit 109, 3. faciam quare id 85, 1. ni fa
cias 6, 14. facinus 81, 6. finem 21, 13. si
omnia 75, 8. faciat opus aranea 68, 50.
quid janua isto populo? 67, 12. faciant 13,
14. 30, 6. 62, 24. facerem me unum bea
tiorem 10, 17. faceres 21, 9. faceret pili
10, 13. si quis delicias 74, 2. fecerimus
mulla millia 5, 10. facere 68, 38. 110, 5.
bene quoiquam 76, 8. ut quivis sentiat 67,
16. quæ instituunt 110, 2. fecisse benigne
73, 3. fit mentula clava apta dexteræ 20,
21. ut 22, 5. hoc, quod 68, 34. fiebant ibi
tam multa jocosa 8, 6. fiam coma regia 66,
93. fias si optima 75, 7. fiat tibi pons ex
libidine tua 17, 5. fiant labella candidiora
nive 80, 2. facta es marita, o janua 67, 6.
facta copia non est 68, 39. fieri posse ali
quem pium 73, 2. sentio 85, 2. factum me
puta Harpocratem 102, 4. facto iterum
consule Pompeio 113, 2. facta vota 4, 23.
Factum (ígyov) male 3, 16. non bene 67,
13. facti poeniteat 30, 12. facta narrantem
9, 7. clara 64, 349. impia 23, 10. sua 63,
45. tua 65, 9. virùm 64, 192. factaque dic
taque 30, 9. factis 66, 37. sævis 64, 203.
Fagus: fagos altas tulit radicitus 64,290.
Fallar: fallaci excita somno 64, 56. tibi
Fallo: fallere me non dubitas 30, 3. fal
mines abusum numine divum 76, 4.
 Ή6 IN D E X P R I M U S
Falsiparens Amphitryoniades 68, 12.
Falsus: falsum est 67, 20. puerperium
67, 48. false sodalibus 30, 1. falsis lacri
mulis 66, 16. falso 114, 1.
Falæ frondatorum 64, 41. *
Fama anus 78, 10. bona 61, 62. unica
ibid. 230. susurrat 80, 5.
, Fames et scabies Memmi 47, 2. famem
tulistis 28, 5.
Famula fuit semper 63, 90. Cybeles ibid.
68.
Famulor: famularer tibi jucundo labore
64, 161.
Famulus: famulum suum eo legarat 66,
57.
Farcio: farti estis verpa 28, 13.
'as est 51, 2. succumbere quoivis 111,
3. non est tangere 88, 5.
Fascino : fascinare basia 7, 12.
Fastus : fastu in tanto te negas 55, 14.
Fatum : fati mali hominum 15, 17. fato
immiti 64, 246. fata Ityli gemens 65, 14.
mea 66, 51. talia 64, 322. sequuntur ibid.
327.
Fateor: fatebuntur matres 64, 350. fa
teri hoc pudet 6, 5.
Futuus : fatuo illi hoc maxima lætitia
est 83, 2. fatuis et verbosis 98, 2.
Faustus : fausto cum sidere adveniel
conjux 64, 330.
Faveo: favent si tibi dii 13, 2. faveam
quoi potius? 100, 5.
Fat : faces quatiunt'comas 61, 77.
Febriculosus : febriculosi scorti quid di
ligis 6, 4.
Felia in amore sis 100, 8. felici foedere
accipiat conjux Divam 64, 374. hora 62,
30. felices sitis 68, 155. felicia carmina
Pelei 64, 383. felicibus tædis aucte ibid.
25.—felicior quis me vivit 107, 7.
Fello: fellat Rufa Rufulum 59, 1.
Femella : femellas omnes prendi 55, 7.
Femina nulla credat viro 64, 143. 69, 1.
pulchrior 61, 88. feminæ bonae 61, 187.
Femur tenerum supposuisse viro 69, 2.
Fera : ferarum gelida stabula 63, 53. fe
ras in se habet saltus 114, 3. feris aliti
busque praeda dabor 64, 152. - pii ad rogum lugetur 39, 4. fili et pater ci
Fero: fers quod promisti 110, 4. fert
insulas Neptunus 31, 3. ferunt dona 64, 34.
campi flores 64, 281. Graii 68, 109. tuli
id non impune 99, 3. tulil Chiron flores
64, 284. fagos altas Peneus ibid. 289. ti
mores ibid. 99. tulistis frigora et famem
28, 5. salum rapidum 63, 16, opem 76, 18.
pedem 14, 22. feres hæc ? 29, 5, 10. non
impune 78, 9. feret quaecunque voluntas
coe!itum 11, 13. vos semita ipsa 19, 21.
feremus fnrfa herae 68, 136. ferat frigus
Sexfio 44, 20. aditum 61, 43. digna 66,
41. reditum 63, 79. ferre ventos dicta irri
ta sinis 50, 10. te, Herculeus labos est 45,
18. sigua Fortunae secundæ 64, 222. jugum
68, 118. munera piis ibid. 154. tulisse he
rum 4, 19. ferens munera 19, 9. stipendia
tauro 64, 173. aditum 61, 26. fertur 62,
20, dives sallus 114, 2. incensus amore 64,
19. pubes Græca deseruisse focos 68, 101.
habitare tibi caper sub valle alarum 69, 5.
tradita nobis virgo 67, 19. ferar Pegaseo
volatu 55, 24. in nemora 63, 58. esse fa
mula Cybeles ibid. 68. feraris deseruisse
fidem 67, 7.
Ferreus: ferream soleam derelinquit mu
la in voragiue tenaci 17, 26. ferreo canis
ore 42, 17. -
Ferrugo : ferrugine Hibera obscura car
basus 64, 227. -
Ferrum : ferri venas et duritiem fingere
66, 50. ferro qui postulel se esse parem ?
ibid. 42. cum talia cedant ibid. 47. ancipiti
64, 370. infesto ibid. 356.
Fervidus: fervida virtus 64, 218. fervi
do sole 20, 7. -
Ferus leo incitat rapidum animum 63,
85. fero juveni dedis puellulam 61, 56. fe
rum mare lustravit 63. 40. fera rabie carens
animus 63, 57. fera in nemora fugil 63, 89.
feri vultus 64, 14.
Fessus: fesso a corpore secedent sensus
64, 189. fessi labore 31, 9. fessis Achivis
64, 367. - -
Festus: festis diebus 64, 389. luminibus
66, 90. -
Fides dea 30, 11. nota 102, 2. nulla 75,
3. fidem coelestum comprecer 64, 191. sanc
tam violasse 76,. 3. habeant quoi homines?
30, 6. fide in Dianæ sumus 34, 1.
Fidelis Acme 45, 23. fideles sermones
viri esse nulla speret femina 64, 144.
Fidus : fidum te mihi sperabam 91, 1.
fido amico 102, 1. amore 64, 182.
Figo: fixus telis 116, 8. fixa corona fo
ret 66, 61.
Figura : figuræ genus 63, 62. figura ca
ra gnati saturata lumina 64, 221. figuris
priscis hominum variata vestis 64, 50. tali
bus ibid. 266.
Filia linquens genitoris voltum 64, 117.
Filius 19, 6. 33, 4. lepidus 78, 2. filii
narde 33, 2, 8. Celtiberiæ 37, 18.
Filum : filo hesterno collum circumdare
64, 378. tenmi regens vestigia ibid. 113. le
vi ibid. 318. fila deducens dextera ibid.
313.
Fingo : fingere duritiem ferri 66, 50.
ficto questu 62, 36. si fingar custos Cretum
55, 23.
`inio : finito tempore 64, 31.
Finis : finem facias 21, 13. fine extre
mæ senectæ 64, 217. fines ad AEetaeos
masse ibid. 8. Assyrios vastatum iverat 66,
12. finibus dare præsides 61, 73. Ægypti
Asiam adjiceret 66, 36.
Fio vid. Facio.
 I N C O N T E X T U M. 'If
Firmo: firmat sol florem 63, 41. firmes ' Flosculus Juventiorum 34, 1.
desponsa connubia flamma tua ibid. 27. Fluctuo: fluctuat mens malis 65, 4. mag
Flagellum summum in vite 62, 52. fla nis undis curarum 64, 62.
gella inusta conscribillent nates 25, 11. Fluctus: fluctus salis alludebant 64, 67.
Flagitium : flagitia sua loquentem sæpe ad Phasidos nasse dicuntur ibid. 3. Ionios
audivi 67, 42. 84, 11. fluctibus fortunæ queis merser 68,
Flagito: flagitabam te 55, 9. 13, qualibus jactastis puellam 64, 98.
Flagro: flagrabat mens amore 67, 25. Fluentisonus: fluentisono litore prospec
flagravit Juno in culpa quotidiana conjugis tans 64, 52.
68, 139. flagrans amore conjugis Laodamia Fluito: fluitantis amictus vicem non cu
68, 73. flagrantia lnmina 64, 91. rans 64, 68.
Flamen : flamine contorquens robur tur Flumen: fluminis propter undas 64, 282.
bo 64, 107. clementi pulsæ undæ ibid. 273. flumine molli 67, 33. flumina alta permixta
levi ibid. 9. ventorum pulsæ nubes ibid. cæde 64, 361. Eurotæ ibid. 89.
240. Focus: focos penetrales pubes græca
Flamma tenuis dimanat sub artus 51, 10. deseruisse fertur 68, 102.
vesana 100, 7. uritur 61, 178. flammam Fodio: fodisse solum audet Amphitryo
concepit pectore 64, 92. flamma, Hespere, niades 68, 111.
tua firmes connubia 62, 27. in flamma li Faecundus : fœcunda Favoni aura parit
quefaciens omentum 90, 6. flores 64, 283. fœcundum adulterio semen
Flammatus: flammali Phaëthontis sorore 1 13, 4.
64, 292. Fœdo : fœdans canitiem pulvere infuso
Flammeum cape 61, 8. videor venire ibid. 64, 224.
122. Faedus æternum amicitiæ 109, 6. foedere
Flammeus: nitor Solis 66, 3. flammea felici accipiat conjux Divam 64, 374. tali
vestigia cervæ prævertat 64, 342. ibid. 336. ullo 75, 3. 76, 3.
Flatus: flatu matutino Zephyrus incitat Faetus Musarum dulces expromere 65, 3.
undas 64, 270. ad flatus Austri aut Favoni For : fari hæc liceat 66, 71. fanda om
opposita villula 26, 2. nia, permixta malo furore 64, 406.
Plaveo: flaventia arva 64, 355. Foras abire liceat 32, 6.
Flavus Mela 67, 33. flavi verticis exu Foris: forem rasilem subi 61, 168.
viæ 66, 62. flavo hospite 64, 98. vertice Foris, ubi tibi paratum est scortum 15,
ibid. 63. viro 68, 130. 12.
Flebilis: flebile discidium fratris luxti Forma : forma dulci celans crudelia
66, 22. consilia 64, 175.
Flecto: flexerunt sedibus artus 64, 304. Formo : formabat fila dextera digitis su
flectere consilium mentis ibid. 136. pinis 64, 314.
Fleo : flet quod ire necesse sit 61, 83. Formosus: formosa est multis Quinctia
mater orba unicum filium 39, 5. flemus 86, 1. Lesbia ibid. 5. FORMOSA totum
amicitias amissas 96, 4. flere desine 61, 86. illud ibid. 3.
flendo rubent ocelli 3, 18. Fors dederit copiam 64, 367. sæva ibid.
Fletus: fletum orator excital 39, 3. fle 170.—forte (adv.) si non molestum est
tu assiduo lumina tabescere 68, 55. fletus 55, 1.
in assiduos absumens lumina 64, 243. fle Fortasse requiris, quare etc. 85, 1.
tibus ullis 97, 5. Fortis : forti pectore notus 64, 340. for
Flexanimus: flexanimo amore perfundat tior alius non ausit 66, 28.
conjux mentem 64, 331. Fortuna te mihi abstulit 101, 5. mea te
Flerus: flexibus labyrintheis egredien mihi eripit 64, 218. forlunæ secundæ signa
tem 64, 114. ferre 64, 222. fluctibus merser 68, 13.
Floreo: florens Iacchus 64, 252. fortuna casuque oppressus iniquo 68, 1.
Floridulus : floridulo ore nitens uxor 61, Forum: e foro Varrus me otiosum dux
193. erat 10, 2. a foro abero? 63, 60.
Floridus: florida ætas 68, 16. floridam Possa: in fossa Liguri velut alnus jacet
puellulam dedis juveni 61, 56. ßorido vere 17, 19.
picta corolla 19, 10. floridis corollis redi Fossor aut caprimulgus 22, 10.
mita domus 63, 66. ramulis myrtus 61, 21. Foveo: fovetis hunc 29, 22.
Flos hyacinthinus 61, 93. ignotus pecori Fragro: fragrans sertis cubile 6, 8. fra
62, 40. secretus in hortis ibid. 39. gymna grantem odore domum venit 68, 144.
sii 63, 64. prati 11, 23. Veronensium juve Frango: fregisti moriens commoda mea
num 100, 2. florem castum amisit 62, 46. 68, 21. frangens obvia late et cominus pi
flore novercæ innuptæ 64, 403. viridissimo mus 64, 109. fractum pedem grabati 10, 22.
17, 14. flores quotcunque ferunt campi 64, Frater amabilior vita 65, 10. ademte mi
283. floribus amaraci cinge tempora 61, 6. hi 68, 20, 92. ad tuas inferias venio 101,
ID
18 IN DEX
2. miser ibid. 6. moriens fregisti commoda
nostra 68, 21. fratris cari discidium luxti
66, 22. fratri crede 12, 7. misero lumen
ademtum 68, 93. nostro Troja letum ad
tulit ibid. 91. fratrem hic deperit 100, 3.
fratres perfudere manus fraterno sanguine
64, 400. habet Gallus 78, 1. efficere ex
patruo matrem 111, 4. ad unanimos venis
tine 9, 4. fratribus a pileatis nona pila 37, 2.
Fraternus: fraterna mors abstulit mihi
totum studium 68, 19. fraternum vere dul
ce sodalitium 100, 4. fraterno fletu manan
tia munera 101, 9. sanguine fratres per
fudere manus 64, 400. fraterna cæde res
persum juveuem secuta ibid. 181.
Fruudo: fraudando corripere data 110,7.
Fremo : fremit Atys 63, 86.
Fremitus : fremitu mugiente fac cuncta
loca retonent 63, 82.
Frequens tussis me quassavit 44, 13. fre
quentes januæ mihi erant 63, 65.
Frequento: frequentat domum tota Thes
salia 64, 32. frequentant Pharsalia tecta
ibid. 37.
Fretum: freta per impntentia herum tu
lisse dicit Phaselus 4, 18.
Frico: frices si manibus, quod cacas
23, 22. . -
Frigero: frigerans lympha 61, 30.
Frigidulus : frigidulos singultus ore udo
cientem 64, 131.
Frigidus: frigida gravedo me quassavit
44, 13. membra tepefecit deserto cubili
68, 29.
Frigus ferat Sextio tussim 44, 20. frigore
sicca corpora 23, 14. frigora tulistis 28, 5.
Frondator: frondatorum falx 64, 41.
Fromdosus: frondosum Idalium quæ re
gis 64, 96.
Frons : fronde molli velatum vestibulum
64, 294.
Frons redimita capillo anguineo 64, 194.
frontem tabernae scribam scipionibus37, 10.
Fructus: fructus exsuperat sumtibus
114, 4. omnes amoris projicies 55, 19.
Fruges: frugibus bonis tecta exples 34,
20. -
Frustra ac nequicquam credite amice!
77, 1. et al. saepp.
Frustror: frustrantur gaudia falsis lacri
mulis 66, 16. frustraretur egredientem er
ror 64, 115.
Fucus : fuco roseo conchyli tincta pur
pura 64, 49. - -
Fuga : fugæ ratio nulla 64, 186.
Fugio: fugit puella sinu meo 37, 11. me
ratio 10, 29. te 12, 4. quæ fugit, nesectare Gaudeo : gaudet Venus loquela verbosa
8, 10. ille in nemora fera 63, 89. 64, 183. 55, 20. domus 64, 46. Quinctilia amore
fugiunt feminæ 69, 10. fugi in tuum si tuo 96, 6. in se 22, 17. gaude hero 31, 12.
num 44, 14. fugere imperia 63, 80. fu gaudete ibid. 13. gaudeat populus Antima
giens ætas 68, 43. juvenis 64, 58. somnus cho 95, 10. gaudia 61, 119. gavisus Paris
63, 42. abducta moecha 68, 103. gavisa est con
PRIM US
Fugo: fugavi stndia de mente 68, 25.
fugarunt justitiam de mente 64, 399.
Fulgeo: fulgebat Cupido in crocina tu
nica 68, 134. fulsere tibi candidi dies 8, 3,
et 8. fulgeremus nos quoque 66, 61. fulgen
tem clare cæsariem ibid. 9. plantam innixa
in limine 68, 74. fulgenti in templo 64,
388. auro atque argenlo splendent sedes
ibid 44.
Fulgero: fulgeret Oarion 66, 94.
Fulgor : fulgore auri quantum expalluit
64, 100.
Funditus concepit flammam 64, 93.
Fundo: fundunt lacrimulas 66, 17. fu
derunt fata carmine 64, 322. fudisse voces
ex imo pectore ibid. 125.
Funesto: funestat tali mente seque su
osque Thesens 64, 201.
Funestus: funesta domus 64, 246. fu
nestam vestem deponant antennæ ibid. 234.,
Funis: funem ne religasset in Cretam
64, 174. -
Funus : funere gnatorum saepe fatebun
tur matres 64, 350. funera nati optavitge
nitor 64. 402. funera ne-funera ibid. 83.
Fur: furis arceo manus 20, 5. fures la
tent nocte 62, 34. furum balneariorum op
time 33, 1.
Furcilla : furcillis Musæ ejiciunt prae
cipitem 105, 2.
Furibundus : furibunda Atys 63, 31. la
tibula ferarum ibid. 54.
I'uror coeli æquinoctialis 46, 2. omnis
tuus procul sit a me 63, 92. rabidus animi
ibid. 38. vecors 15, 14. furoris ictu 63, 79.
furore amenti caeca 64, 197. malo permix
ta omnia ibid. 406. furores corde exagitans
64, 94. indomitos corde gerens ibid. 54.
magnos vicisti 68, 129. furoribus 63, 78.
Furtim amor Triviam relegans sub Lat
mia saxa 66, 5.
Furtivus: furtiva voce illam audivi lo.
quentem 67, 41. furtivo munere missum
malum 65, 19. furtivos amores vident 7, 8.
Furtum : furta tua talemto mutari velit
12, 7. plurima Jovis noscens 68, 140. rara
herae feremus ibid. 138.
- Fusus: fusum libratum versabat tereti
turbine 64, 315. fusi, ducentes subtemina,
currite ibid. 327. et infr.
Futuo: futuit hic multas 97, 9.
Fututiones novem continuas nobis pares
32, 8. ' ' - -
Gannio: gamnit et obloquitur Lesbia
83, 4. . - -

I N C. O N T E X T U MI.
par niveo columbo 68, 125, gaudens lae
tanti pectore 64, 221. - longa vita ibid. 215. ex gnato et matre gig
Gaudium tantum in culpa tibi est 91, 9.
gaudia impia tollens 68, 123. multa tibi
manent 76, 6. parentum frustrantur lacri
mulis 66, 16. perierunt 68, 23. quanta ve
miunt hero! 61, 117. misces curis 64, 95.
læta mente agnoscam ibid. 237.
Gaza : gaza regali splendida domus
64, 46.
Gelidus : gelida ferarum stabula 63,
53.
Gemellus: gemelle Castor et gemelle
Castoris 4, 27. gemelli utrique 57, 6.
Geminus: gemina nocte teguntur lumi
na 51, 11. geminas ad deorum aures nun
tia referens 63, 71. -
Gemo: gemuit non vera 66, 18, gemens
Daulias fata Ilyli 65, 14.
Gener et socer 29, 25. genero parentes
dederunt jura 62, 65. generos pater diligit
72, 4.
Genetriae mea patria 63, 50.
Genialis: geniale polvinar 64, 47.
* Genitor divum 64, 27. Nympharum
Oceanus 87, 6. optavit funera gnati 64,
402. genitoris vultum linquens filia 64,
117. genitoribus abero ? 63, 59.
Gens : gentem Romuli Ancique ope
sospitas 34, 24. gente tua tota 79, 2, 3.
gentes per multas vectus 101, 1.
Gentilis derisi impia gaudia tollens 68,
123.
* Genus omne Chalybon pereat 66, 48.
figuræ quod est ? 63, 62. genus approbat
laus a bona matre 61, 227. nostrum de
fendere annuit 64, 229. omne aucupia sal
tus in se habet 114, 3. deum 64, 23.
Uraniæ 61, 2. genere quo me corruerit
68, δ2.
Gero: geritis quid rerum 28, 4. gesse
rat rixam 66, 14. gerens in corde furores
64, 54. soccum pede 61, 9. vestigia poe
næ 64, 296.
Germanus: germanum amittere crevi
64, 150. germanam tibi esse videbam
91, 5.
Gestio: gestis nimium otio 51, 14.
Gigno: quænam leæna te genuit? 64,
154. gignatur oportet Magus 90, 3.
Gingiva : gingivam russam defricare
39, 19. gingivas ploxemi veteris habet
97, 6.
Glaber: glabris a tuis male abstinere
diceris 61, 142. -
Glaucus : glauca oliva 20, 9.
Gleba : glebam convellit taurus 64, 40.
Glubo: gJubit Lesbia nepotes Remi
58, 5.
Gnatus ut veneretur carmine divos 90,
5. gnati figura salurata lumina patris 64,
220. in gremium se minxerit pater 67, 30.
gnatum ventis concrederet AEgeus ibid.
-
*;
19
913. gmate ibid, 216. unice, jucundior
matur Magus 90, 3. in gnata flevit mater
64, 119. gnatorum in funere sæpe fatebun
tur matres ibid. 350. gnatus ut pater dili
git 72, 4. et al. sæp.
Grabatus: grabati veteris pedem in
collo sibi collocare 10, 22.
Gradior: gradietur trans Alpes 11, 9.
* Grandis : grandia tenta viri medii
80, 6. • -
Grates maximas ago 44. 16.
Gratia: gratias maximas agit Catullus
49. 4 -
Gratus: gratum acceptumve 96, 1.
hoc est animo proprie 107, 2. est mihi 2,
11. 68, 9. 107, 3. grata loca 66, 58.
Gravedo: frigida me quassavit 44, 13.
- gravedinem et tussim ferat Sextio frigus
ibid. 19.
Gravis æstus hiulcat agros 68, 62. ardor
acquiescat 2, 8. gravem ære dextram re
mittit domum 20, 13. grave canit Phryx
tibicen 63, 23. gravi in coeno animum
derelinquere 17, 25. graves ruinas non
timetis 23, 9. -
Gremium: in gremium gnati minxerit
pater 67, 30. in nostrum lux mea se con
tulit 68, 132. a gremio illius nunquam se
movebat passer 3, 8. in gremio tenens Ac
men 45, 2. et al. -
Gurges: e gurgite candenti emersere
vultus 64, 14. cano ibid. 18. lato ibid.
178. Lethaeo 65, 5.
Gutta : guttis multis diluta labella 99, 8.
Guttur : gutture atro corvus voret
oculos 108, 5.
Gymnasium : gymnasii flos 63, 64. gym
nasiis abero ? ibid. 60.
Gyrus : gyro aerio Triviam amor devo
cet 66, 6.
Hubeo: habes quicquid boni mali que 6,
15. salire paratum 17, 2. habet nec servum
nec arcnm 24, 10. dentes candidos Egna
tius 39, 1. morbum ibid. 7. jugera prati
mentula 115, 1. fratres Gallus 78, 1. in se
res egregias saltus 114, 2. habetis corpo
ra sicciora cornu 23, 13. habent salem ao
leporem 16, 7. memorabile quod sit 62,
13. habebat quod uneti Gallia 29, 4.
habuit me unum atque unicum ami
cum 73, 6. habebis manum sorsum 20, 17.
habe tibi quicquid libelli est 1, 8. habeant
fidem quoi ? 30, 6. haberes vi cem suppli
ciis contemtam 60, 5. quomodo se haberet
10, 7. habuerim quod genus figuræ ? 63,
62. habere quod dixeram 10, 28. 29, 3.
97, 8. cognitum dicit 67, 31. palam 25, 8.
Habito: habitare fertur caper valle sub
alarum 69, 6.
Hæ dus: hædo tenellulo pulchrior puella
17, 15. …
20 IN D EX P RIMUS
Haereo: hæres ad latus 21, 6. hærebant
lanea morsa labellis 64, 317.
Haruspicium Persicum discat 90, 2.
Haud tergo, sed forti pectore hostibus
notus 64, 340. et al.
Have atque vale 101, 10.
Hedera tenax implicat arborem 61, 34.
Hederigeræ Mænades vi jaciunt capita
63, 23.
Hei misero frater ademte mihi 68,92, 93.
Helleborum : helleboro tristi tristius sa
violum 99, 14.
Helluor: helluatus est an parum 29, 17.
Hendecasyllabi adeste 42, 1. hendeca
syllabos expecta trecentos 12, 10.
Hera 63, 92. Tritonis rapidi 64, 396.
heræ verecundæ feramus furta 68, 136.
Herba dumosa asperaque 19, 7.
Heres tertius Pelopis 64, 347.
Heri atque hodie 61, 137.
Herifugæ famuli relinquere dominos so
lent 63, 51.
Heros quisquam 64, 344. heroes, deum
genus ibid. 23. heroum virtutes indicat
mira arte ibid. 51.
Herus: heri deterioris imperio 68, 114.
pauperis hortulum tueor 20, 4. herum tu
lisse per freta impotentia 4, 19. heros coe
festes hostia pacificasset 68, 76. heris in
vitis ibid. 78.
Hesternus : hesterno die 50, 1. filo col
lum circumdare 64, 378.
Heu ! miser ademte mihi frater 101, 6.
Hibernus: hiberna nive candidiora la
bella 80, 2.
Hic et illic 6,9. hic (pro nunc)67, 37.—
pro t u m 10, 24.
Hiems una atque altera rursus veniens
68, 82. hiemem post nonam edita Smyrna
95, 2.
Hilaris: hilari die excitus 61, 11.
Hilaro: hilarate heræ animum 63, 18.
Hinc illinc circumcursans Cupido 68,
133. valuisse preces 116, 6. et al.
Hinsidius pro Insidias 84, 2 et 4. (cor
rupta pronuntiatio).
Hirculus barbatus 19, 16.
Hireus sacer alarum 71, 1. hircos putare
ceteros 37, 5.
Hiulco: hiulcat æstus agros 68, 62.
Hodie atque heri 61, 137.
Homo albus an ater 93, 2. bellus 24, 7.
78, 3. 81, 2. dicax 22, 2. insulsissimus
17, 12. longus 67, 47. multus 112, 1. stul
tus 78, 5. venustus, urbanus 22, 2. homini
recordanti si qua est voluptas 76, 2. ho
mines quid dehinc faciant 30, 6. et al. ho
minum beatiorum quantum est 9, 10. falla
cum facta impia 30, 4. venustiorum quan
tum est 3, 2. amores 7, 8. catervas hor
tata est 64, 397. gaudia qui misces curis
64, 95. priscis figuris variata vestis ibid.
50. homines ad lecticam comparasti 10,
16. ad fallendos Divum numine abusum
76, 4. octo rectos parare non possem 10,
20. ullos quis vidit? 45, 25.
Honor : honoribus pro queis hæc Priapo
præstare necesse est 19, 17.
Hora octava te suscitat e molli quiete
80, 4. hora felici a Divis optatius quid
datur ? 62, 30. postrema 64, 191. horam
amplius 99, 3. in horas et dies magis male
est 38, 3.
Horreo: horrebas præcepta parentis 64,
159. horrebitis admovere manus carm. post
14, 3.
Horribilis nuntius 84, 10. horribilem li
bellum misti 14, 12. ventum 26, 5. horri
bili cantu stridebat tibia 64, 265. horri
biles Britannos visens 11, 11.
Horridus: horridam Thraciam negare
negat Phaselus 4, 8. horrida æquora con
tremuerunt 64. 205.
Horrifico: horrificans mare Zephyrus
64, 271.
Hortor : hortata est catervas armatas
Rhamuusia virgo 64, 397.
Hortulus : hortulo in vario stare solet
flos hyacinthinus 61, 92. hortulum tuor 20,
4. tueri 19, 18.
Hortus: hortis in septis ut flos nascitur
62, 39.
Hospes hic malus 64, 176. iste tuus a
sede Pisauri 81, 4. hospitis officium me
odisse neu putes 68, 12. hospite in flavo
suspirantem 64, 98. hospites 4, 1.
Hostia pacificasset coelestes heros 68, 76.
Hostis : hostem lævum pecoris stimulans
63, 77. hostes quid faciant crudelius 62,
24. hostibus haud tergo notus 64, 340.
Hue adde 55, 27. addent divi quam
plurima 68, 153. huc et huc errans hedera
61, 34. huc huc adventate 64, 195. et al.
saepp.
Humanus: humanos hymenæos non de
spexit Thetis 64, 20.
Humilis vinea purgatur rastris curvis
64, 39.
Humor : humore roscido nutriunt Ha
madryades ramulos 61, 25.
Humus : humum pelle pedibus 61, 14.
Hyacinthinus flos 61, 93.
Hymenæus : hymenæo novo anctus 66,
11. hymenaeos optatos sperare 64, 141.
humanos non despexit Thetis ibid. 20.
Jaceo pransus 32, 10. jacet alnus 17,
19. numerus arenæ 7, 4. jacebant lectulo
membra 50, 15. jacere noctes non viduas
6, 6.
Jacio : jaciunt capita vi Mænades 63,
23. jecit sese præcipitem e vertice scopu
lorum 64, 245.
Jacto : jactatis flúctibus incensam puel
lam 64, 97. jactantem cornua ventis 64,
111. jactatis in turbine nautis 68, 63.
 I N C O N TEXTU M. 21

Jam te mil miseret amiculi tui 30, 2. Immundus : immundius nil hoo est 97,3.
et al. Impello : impulerit te furor in tantam
Iambus: iambis immerentibus irascere culpam 15, 15. impellens aera pennis ales
54, 6. in meos iambos quæ mens te agit equus 66, 53.
præcipitem ? 40, 2. truces vibrare 36, 5. Impensius utor 72, 5.
Janua jucunda viro 67, 3. coeli 68, 115. Imperator unice 29, 12 et 24. 54, 7.
januæ claustra pandite 61, 76. januæ fre Imperium: imperio delerioris heri 68,
quentes mihi erant 63, 65. 114. imperia mea qui fugere cupit 63, 80.
Ibi (pro tunc) somnus fugit Atyn exci Impetus: impetum facit 63, 89. trabis
tum 63, 42. et al. nalantis præterire 4, 3.
Ico: Icere caput telis 116, 4. Impius: impia mater 64, 404. sqq. mens
Ictus : ictu furoris 63, 79. - 67, 25. religio Persarum 90, 4. impia facta
Idem comprendis eosdem 62, 34. omnes 23, 10. 30, 4. gaudia 68, 123. tantum im
fallimur 22, 18. et al. piorum 14, 7.
Identidem omnium ilia rumpens 11, 19. Implico: implicat vitis arbores 61, 107.
te spectat et audit 51, 3. hedera arborem ibid. 35. implicabitur in
Jejunus: jejuna ara desideret cruorem complexum ibid. 108.
pium 68, 79. Imploro: implorata prece Pollucis et
Igitur jure vincemur 62, 16. et al. Casloris 68, 65.
Ignarus : ignaro nato se substernens Impotens 8, 9. impotenti amore deperit
mater 64, 404. ignaris auris nequidquam illum 35, 11. impotentia freta 4, 18.
conqueror ibid. 164. Imprimo: impressæ resident maculæ
Ignis 23, 2. ardet in medullis 45, 16. 57, 5.
crudelior 62, 20. jucundior ibid. 26. venite Improbus: improbis cinædis pulchre con
in ignem 36, 18. ex igne devolutum panem venit 57, 1 et 10.—improbius multo 68,
prosequens Rufa 59, 4. ignes edunt me 126.
dullam 35, 15. CEtaeos ostendit Noctifer Impudicus 29, 2, 6, 11.
62, 7. Impune id non feres 78, 9. id non tuli
Ignosco tibi 35, 16. ignosces igitur 99, 3.
68, 31. Impurus: impuro adulterio se dedit 66,
Ignotus flos pecori 62, 40. ignotane sint 84. impura suavia 78, 7. impuris moribus
incommoda 68, 11. 108, 2.
Ile : ilia omnium rumpens puella 11, 20. Imula oricilla mollior 25, 2.
rupta Virronis 80, 8. Imus : imo pectore fudisse voces 64,
Ille bellus et urbanus Suffenus 22, 9. 125 et198. imos in artus subrepens pestis
et al. 76, 21. imis medullis exarsit flamma 64, 93.
Illepidus: illepidum scortillum 10, 4. In (cum casu ablat.) adultera deditus
votum 36, 17. illepidæ deliciæ 6, 2. 61, 101. æstu diffissus cunnus 97,7. amore
Illic carpitur ætas mea 68, 35. et al. 100, 8. coelesti lumine 66, 7. collo collo
Illuc modo huc modo circumsiliens pas care 10, 23. corde gerens furores 64, 54.
ser 3, 9. et al. corona 53, 1. crocina tunica fulgebat Cu
Imaginosus: non rogare solet qualis sit pido 68, 134. culpa quotidiana conjugis
hæc imaginosum 41, 8. (locus corruptus.) flagravit Juno 68, 139. flamma 90, 6. fu
Imber educat florem 62, 41. imbre tristi nere gnatorum 64, 350. hospite suspiran
madent genæ 68, 56. tem 64, 98. joco atque vino 12, 2. longa
Imbuo: imbuit rudem Amphitriten cursu aetate 76, 5. lumine coeli 66, 59. matris
64, 11. imbuisse palmulas in æquore 4, complexu 64,88. nomine Manli opus faciat
17. imbuta est tellus scelere 64, 398. aranea 68, 50. novissimo casu 60,4. prono
Immaturus: immalura mors dolori est pollice torquens fila 64, 314. qua re Man
96, 5. lius juverit 68, 41. quibus sermonibus 10,
Immemor Alphene 30, 1. juvenis 64, 58. 6. quo genere me corruerit 68, 52. se lia
immemori mente ibid. 249. pectore disce bet res egregias 114, 2. Septimio facit de
dens conjux ibid. 123. licias 45, 23. sinu tenere 2, 2. sudore le
Immerens: immerenti mihi venter dedit vamen 68, 61. tantis moeroribus 65, 15.
tussim 44, 8. immerentibus iambis irasce tanto populo 81, 1. tempore longo 66, 35.
re 54, 7. tergo est 22, 21. thalamo tibi uxor est 61,
Immineo: immineat tibi totus vir 61, 192. tuto 31, 6. vento et aqua scribore 70,
173. 4. vita 68, 24, 96. ullo foedere 76, 3.
Immitis : immite pectus 64, 138. immite In (cum casu accus.) Cretam religasset
corde exagitans furores ibid. 94. fato cre funem 64, 174. dies et horas 38, 3. domi
dens Thesea ibid. 246. num veterem deseruisse fidem 67, 8. fletus
Immo magno cum pretio mihi credite absumens lumina 64, 243. Indos extremos
amice 77, 2. et al. penetrarit 11, 2. manus dedis 61, 56. mo
 22 IND EX
dum dicite ibid. 38. concinite ibid. 123. pe
dem utrumque 4, 21. perpetnum 101, 10.
in te dici pote 98, 1. testatas tabulas no
men intulit 68, 122. unum millia singula
creverunt 113, 3.
Inambulatio lecti 6, 11.
Inanis cohors 28, 1.
Inaniter si quis adjurarit 66, 41.
Inauratus: inaurata pallidior statua
81, 4.
Incamdesco: incanduit spumis unda 64,13.
Incamus: incana secula 95, 6. - aratris 64, 42.
Incedo: incedere turpe, inimice ac mo
leste 42, 8.
Incendium : incendia non timetis 23, 9.
mentis 64, 226.
Incendo: incensus amore 64, 19 et 254.
tuo lepore facetiisque 50, 8. incensam
mente puellam 64, 97.
Inchoo: inchoata magna mater Cæcilio
35, 18. inchoatam Dindymi dominam 35, 13.
Incido : incidisset in utrumque pedem
Jupiter 4, 21. mala provincia 10, 19. inci
dere nobis sermones varii 10, 5.
Incingo : incingebant sese serpentibus
64, 259. incinxerat purpnrea ora ibid. 309.
Incipio : incipient dicere 62, 18. inci
peres diligere 81, 2. inceptam frustra do
mum 68, 75.
Incito: incitat animum 63, 85. Zephy
ras undas 64, 271. incitare morsus solet
2, 4. quod pruriat 16, 9. incitatos age alios
63, 93. - cere 110, 5. ingenuo non satis animo 68,
Incola Itoni 64, 228.
Incolo: incolat vestras sedes amor 66, 88.
- Incolumis : incolumem te visan, 9, 6.
Incommodum : incommoda mea ne tibi
sint ignota 68, 11. secli 14, 23.
Increbresco: increbrescunt undæ magis
64, 275.
Incultus: incnlta senescit virgo 62, 56.
Incurvo : incurvans remos gurgite 64,
183.
Inde suspendam lintea 64, 225. et al.
Indico : indicat vestis virtutes 64, 51.
indicet pudicitiam matris 61, 225.
Indidem 61, 214.
Indignus: indignum est 37, 15. ab in
dignis nulla præmia peto 66, 86.
- Indigne frater ademte mihi 101, 6.
Indistinctis corollis plexos flores tulit
64, 284.
- Indomitus: furore 50, 11. et sævus 103,
2 et 4. turbo 64, 107. indomita juvenca
63, 33. indomito tauro 64, 173. indomi
tam docuit ferre jugum 68, 118. indomitos
furores 64, 54.
Induco: inducens in amorem 30, 8.
Inelegantes deliciæ 6, 2.
Ineptiæ : ineptiarum quid facias 6, 14.
mearum lectores carm. post 14, 1.
Ineptio: ineptire desinas 8, 1.
Ineptus: inepte 12, 4. 25, 8. inepto risu
P R I MU S
nnlla res ineptior 39, 16. inepta crura pon
ticuli 17, 2.
Iners concubine 61, 131. natus 67, 26.
Infectus : infecta lintea 64, 225.
Infelir : infelice Troja sepultum 68, 99.
infelicibus lignis ustulanda scripta 36, 8.
Inferiæ : inferias miseras 101, 2. tristes
ibid. 8.
Infero: infulit homini lites puerperium
falsum 67, 47. nomen in tabulas 68, 122.
quo se diva mea ibid. 71. infertur robigo
Infestus : infesto amori 99, 11. m* 116,
4. ferro 64, 356. pene 15, 10. infestis dic
tis 66, 7$.
Inficetiæ : inficetiarum pleni annales 36,
Inficetus inficetum seculum 43, 8. infi
ceto rure inficetior 22, 14.
Infimus : infima inguinum parte 60, 2.
Infirmus : infirmo motu 64, 306, infirmis
palmis ibid. 352.
Inflecto: inflectentes capita 64, 256. im
flexæ tecta carinae ibid. 10.
• Inflo : inflati veli iintea 64, 244.
Infundo : infuso polvere fœdans canitiem
64, 224.
Ingenero: ingenerari indidem decet 61,
215.
Ingens : ingentes sylvas in saltu possi
det 115, 5. et al.
Ingenuus pudor 61, 81. ingenuæ est fa
38.
Ingero: inger calices 27, 2.
Ingratus: ingratae credita menti 76, 9.
ingratum onus tolle 68, 142. ingrato amore
ibid. 6. non ingrata munuscula divis pro
mittens 64, 103. sunt omnia 73, 3.
Ingredior: ingressus tecta paterna 64,
247.
Inguem : ingninum infima parte 60, 2.
Inhibeo: inhibere mentem a probro 91. 4.
Injicio: injiciens collo manus ambas 35,
10. injecta terra 64, 153.
Inimicus : inimica bonorum lingua 108,
3. es 110, 3.
Iniquus : inique ! 30, 7.
Initium : initia matris Cybelles 63, 9.
Injuria talis cogit amare magis 72. 7.
, Injustus : injusti regis tecta 64, 75.
Innitor : innixa plantam in limine 68, 72.
Immuptus: innuptæ flore novercæ 64,
403. innuptæ ! 62, 6, 12. innuptarum de
cus 64, 78. -
Inobservabilis tecti error 64, 115.
Inops cogor proferre querelas 64, 197.
Inquam 10, 18. et al. inquis 20, 19, etc.
Inquinatus: inquinatiore dextra 33, 3.
Inquino : inquinare digitum 23, 23.
Inr. vid. Irr.
Inscius: insciis noscitelur 61, 222.
Insidiæ : insidias 84, 2. instruentem te
 I N C O N T E X T U M. 23

tangam 21, 7. insidiis lacessas caput 15, jocum atque vinum 50, 6. in joco atque
16. vino 12, 2.
Insipio : insipiens seculum 43, 8. Ipse qui sit nescit 17, 22. etc.
Insisto: institit quærere venas ferri 66, Ira : iras pectoris frons præportat 64,
50. 194. -

Insolenter æstues 25, 12. Irascor tibi 38, 6. irata est Lesbia 83,
Insperans: insperanti nobis te restituis 6. irascere iambis meis 54, 6.
107, 5. obtigit ibid. 2. - – Irredivivus pons 17, 3.
Instar prati jugera 115, 1. pueri bimuli Irrigo : irrigat Aganippe specus Aonios
17, 12. 61, 29. -

Instituo: instituunt quæ facere 110, 2.
Insto: institit quærere venas ferri 66,50.
Instruo: instruentem insidias 21, 7.
Insula nullo tecto 64, 184. insula ultima
Occidentis fuisti 29, 13. insularum ocelle
31, 1. insulas Cycladas 4, 7.
Insulsus : insulsa male vivis 10, 33. in
sulsi 37, 6. insulsissimus homo 17, 12.
Insulto: insultans nimis fortuna 64, 169.
Intactus : intacta virgo 62, 45 et 56.
Integellus: integellum conserves puerum
15, 4. - Istic consedit 37, 14.
' Integer: integri pueri 34, 2. integræ
virgines 61, 36.
Inter oraculum Jovis æstuosi 2, 5. sepul
cra wota 68, 97. nos amorem 109, 2, et al.
Irritus : irrita cuncta discerpunt venti
64, 142. dictaque factaque ventos ferre 30,
10. dona 66, 85. promissa 64, 59.
Irrumatio: irrumatione te tangam 21, 8.
Irruinator prætor 10, 12.
- Irrumo : irrumasti me 28, 10. irrumabo
vos carm. post 14, 4. 16, 1, 14. irrumet
patruum 74, 5. irrumare sessores ducentos
37, 8. irrumatus 21, 13.
Is sibi paravit 10, 30. etc.
Iste æmulus tuus 71, 3. etc.
Istinc te reducis 76, 11.
Ita me juvent Coelites 61, 196. et al.
Itaque ut sensit membra esse relicta 63,
6, 35. -

Interea valete 14, 21. et al. -

Intereo : intereat senectus 108, 2.
Interficio: inlerfice nasorum pestem 69,9.
Interior : interiorem inedullam ignes
edunt 35, 15,
Item vos, virgines, dicite in modum 61,
36.
Iter annuum metiems Diana 34, 18. per
medium populi transit 68, 60. Lenebricosum
3, 11. Scamandri 64, 360 -

Interitus: inleritu cujus 68, 25.
Intestinum : intestina perurens 77, 3.
vorent canes 108, 6.
Intimus : intimo pectore uritur flamma
61, 177.
Intorqueo : intorti rudentes 64, 235.
Iterum conclamate 42, 18. et al.
Juba : jubam rutilam quate 63, 83.
Jubeo : jubet lex 27, 3. jubebas tradere
animum 30, 7, sperare 64, 140. jusseris si
hoc 32. 4. jube veniam ad te 32, 3. jubeto
iùid. 9. -

Inuro: inusta flagella 25, 21.
Invenio : invenies me illorum jure sa
cratum 102, 3. quare sit macer 89, 6. in
ventus nepos divitiis avitis 68, 121.
Invenustus: invenusta res 12, 5. inven
ustum scortillum 10, 4, volum 36, 17.
Invictus : invicto numine 64, 204.
Invideo: invidit fors aures nostris ques
tibus 64, 170.
Jucundus : jucunda puella 62, 47. viro
et parenti janua 67, 1. jucundum amorem
proponis ! 109, 1. fratri lumen ademtum
68, 93. os suaviabor 9, 9. ver. 68, 16. ju
cunde! 50, 16. jucundo labore 64, 161.
odore ibid. 285. jucunda munera 66, 82.
jucundis Zephyri auris 46, 3.—jucundior
gnate vita 64, 215. ignis 62, 26. jucundis
sime Calve 14, 2. -

Inviso te lætus 31, 4. invisent lumina Judex : judicem ad Phrygium venit Ve

colles 64, 233. invisere domos ibid. 385. nus 61, 19.
invisente viro prælia 66, 20. Jugalis : jugales tædas celebrare 64,
Invisus : invisa est parenti puella 62, 58. 303. -

Invitus : invita cessi de tuo vertice 66, Jugerum : jugera triginta habet 115, 1.
39, 40. invito mihi 64, 219. in vitam nec Jugo: jugandum Pelea Thetidi sensit
rogabit 8. 13. invitis diis 76, 12. heris 68, pater 64, 21.
78. ' Jugum : jugi omns vitans juvenca 63,
Invoco : invocat te suis 61, 52. 33. jugum ferre 68, 118. jugo in Cytorio
Involo : involasti pallium meum 26, 6. 4. 11. juga juncta 63, 76.
Io Hymen Hymenaee io 61, 124. sap. Jumceus: junceo vimine tectam villulam
Jocor: jocaris una 21, 5. jocari nescio 19, 2.
quid carum 2, 6. Jungo: jungit amores Gallus 78, 3.
Jocosus: jocosa res 56, 4. jocosam rem junxit taeda conjuges 66, 79. junxere 62,
ibid. 1. jocose 36, 10. jocosa illa fiebant 29. jungier parens stirpe nequit 61, 68.
8, 6. junctos ventos 55, 29. juncta juga 63, 76.
-

Jocus : jocum me esse putat 42, 3. per lumina 66, 66. -

24 IN D E X P RIMUS
Juro: jurare nil metnnnt 64, 146. ju
ranti viro nulla femina credat ibid. 143.
Jus : jnre vincemur 62, 16. illorum sa
eratum me invenies 102, 3. jura petitis 66,
83. sua dederunt genero parentes 62, 65.
Justificus : justificam mentem deorum
avertere 64, 407.
Justitia : justitiam omnes fugarunt de
mente 64, 399.
Justus: justam multam exposcam a Di
vis 64, 190.
Juvenca indomita vitans jngi onus 63,
Juvencus : juvenco divolso membra rap
tabant 64, 258, juvenci multi accoluere
62, 55. nulli ibid. 53. juvencis colla mol
lescunt 64, 38.
Juvenis immemor 64, 58, juveni manda
ta dedisse ibid. 214. ardenti donare puel
Jam 62, 23. fero tradis puellam 61, 56.
jnvenem fraterna cæde respersum 64, 181,
juvenes 19, 1. 62, 1, 6. lecti 64, 4. elec
tos dare Minotauro ibid. 78. juvenum Ve
ronensium flos 100, 2.
Juventa : juventam valentem exercete
61. 235.
Juventus barbara 66, 45.
Juvo: juvent me dii 61, 196. juvaret
cibus 50, 9. juverit te bona Venus 61,
203. in qua re 68, 42. juverint me dii
66, 18.
Labellum: labello semihiante 61, 220.
tacito 64, 104. labella diluta multis guttis
99, 7. rosea 80, 1. labellis aridulis 64,
317. roseis 63, 74.
Labefacto: labefactes illam munere 69,
8.
Labo: labantes oculos 63, 37. - Lautus: lauta convivia 47, 5.
Laboriosus: laboriosis chartis 1, 7.
Laboro: laborat scire 67, 17. laborent
tota mente 62, 14.
Labos: Herculei 55, 13. laborem æter
num 64, 311. frustra sumtum esse 116, 5,
labore defessa membra 50, 14. e nimio 63,
36. jucundo 64, 161. peregrino 31, 9. labo
ribus tantis 31, 11.
Labrum : labra notata emulso sero 80, 8.
Labyrintheus : labyrintheis flexibus 64,
114.
Lacesso: lacessas insidiis 15, 16.
Lacrimæ: lacrimis Simonideis 38, 8.
Lacrimo: lacrimantibus oculis 63, 48.
Lacrimula: lacrimulis falsis 66, 16.
Lacteolus: lacteolæ puellæ 55, 17.
ILacus : lacus totius 17, 10. lacum lim
pidum 4, 24. lacus undæ Lydiæ 31, 13.
Lædo: lædit te mala fabula 69, 5.
Laetitiae maxima hoc est illi 83, 2.
Lætor: lætanti cœtu 64, 33. pectore 64,
221.
Lætus: læta luce 64, 326. mente ibid.
237. læta connubia ibid. 141.
1Lrvis : lævia bracbia 54, S33. 66, 10.
Ltrus: læva sive dextera vocaret aura
4, 19, 20. lævum peeoris hostem 63, 77.
Lana : lanæ candentis 64, 319. lana mol
li ibid. 312.
Lanciuatus: lancinata paterna sunt bona
29, 18.
Laneus : laneum latusculum 25, 10. la
mea morsa 64, 317.
Languidulus : languidulos somnos 64,
332.
Languidus: languido pene 25, 3. lan
guida lumina 64, 219. languidior sicula
beta 67, 21.
Langueo: languenti corde 64, 99.
Languesco : languescent lumina morte
ibid. 188.
Languor: languore labantes oculos 63,
37. languoribus multis 55, 31.
Lapillus: lapillis durius 23, 21.
Lapis: lapidis pelluciduli 68, 4. lapide
candidiore ibid. 148. muscoso ibid. 58.
Lar : larem nostrum 31, 9.
Largus : larga manu 19, 9, largis mune
ribus 66, 92.
Laserpicifer: laserpiciferis Cyrenis 7,4.
Lassus : lasso viatori 68, 61.
Late contexta locavit 64, 293.
Latibulum : latibula omnia 63, 54.
Latro: latrans Scylla 60, 2.
Latus: latera exfutata 6, 13.
Latusculum : latuscula lanea 25, 10.
Laurus: laurus proceras 64, 290.
Laus approbet genus 62, 227. nuptarum
e laudibus eximiis 111, 2. laudis præmia
64, 102. laude multa 64, 112. laudibus ex
imiis 111, 2.
Lavo: lavit denles puriter 39, 14.
Laxus: laxas tunicas 95, 8.
Lector: lectores ineptiarum carm. post.
14, 2.
Lectulus castus 64, 88. lectulo in uno
10, 7.
Lectum : lecti pede candido 61, 115.
tremuli 6, 10. lecto cœlibe 68, 6. deside
rato 31, 10. toto 50, 11.
Lectus: lecti juvenes 64, 4.
Lego: legarat eo famulum 66, 57.
Lego: legit olera ipsa olla 94, 2.
Lenio : lenirem te nobis 116, 3.
Lenis: leni plangore 64, 274. lenibus
auris 64, 84. lenius aspirans aura 68, 64.
Leniter hæc audibant 84, 8.
Lentus: lenta vitis 61, 106. lentos re
mos 64, 183.
Leo: leoni cæsio 45, 7.
Lepidus filius 78, 2. lepidum novum li
bellum 1, 1. lepido versu 6, 17. lepidissi
ma conjux 78, 2.
Lepor: lepore tuo incensus 50, 7. lepo
res mei Ipsithilla 32, 2.
Letifer: letifero certamine 64, 395.
 IN C O N T EX T U M. 25

Letum : leti turbine medio 64, 149. le Hiberum 9, 7. litoris ultima 63, 87. opaca
tum miserabile 68, 91. - silvis redimita 63, 3.
Levamen dulce 68, 61. . Loco : locavit late, contexta 64, 293. lo
Levis pulvis 66, 85, vir 61, 101. leve catum sub veste malum 65, 21.
tympanum 63, 29. levi amictu 64, 64. filo Locutio Fescennima procax 61, 127.
64, 318. flamine 64, 9. leve peditum 54, Longinquus: longinquo bello 64, 346.
3. tympanum 63, 8. levi nave 64, 84. Longus homo 67, 47. longa est mihi
Leviter hæc audibant 84, 8. Quintia 86, 1. longum amorem 76. 13.
Levo : levare curas 2, 10. longo die 80,. 4, tempore 66. 35. 68, 85.
. Leae Posthumiæ magistræ 27, 8. longa ætate 76, 5. poena 40, 8. virginilate
• Libellus : libelli quidquid hoc 1, 8. libel 68, 116. vita 64, 215. longis digitis 43, 3.
lum horribilem 14, 12. lepidum novum, 1. noctibus 68, 83.
1. sacrum 14, 12. libellis, omnibus 55, 4. Longe a domo profectos 46, 10. ante
Liber : librum malum 44, 21. libri. novi omnes 68, 159. plurimos versus 22, 3. re
22, 6. sonante unda 11, 3.
Liber avunculus 84, 5. ut potiretur 64, Loquela verbosa 55, 20.
403. libera otia 68, 103. Loquor: loquetur fama 78, 10. loquatur
Liberalitas sinistra 29, 16. hæc charta 68, 40. loquerer tecum 50, 13.
Liberi: liberos date 61, 212. dare 61, loquentem sua flagitia 67, 41. tua facta
67. 65, 9. loquente coma 4, 12. locutum se
Libo : libet onyx mihi munera 66, 82. esse mirifice sperabat 84, 3.
, Libido cupidæ mentis 64, 147. libidine Lorum : lora rubra 22, 7.
ex tua 17, 5. libidines facit 45, 24. Lotium : loti amplius bibisse 39, 21.
Librarius: librariornm scrinia 14, 17. Lubet jocari 2, 6. et al. saepp.
- Libro : libratum fusum 64, 315. Lucellum : lncelli ecquidnam patet 28,
, Licet obseres palatum 55, 21. venias 61, 6. lucello refero datum 28, 8.
191. Luceo : lucet qui jucundior ignis coelo?
Ligneus : lignea conjuge 23, 6. 62, 26.
. Lignum: lignis infelicibus 36, 8. Iuctor : luctantes papillas 64, 65.
, Ligo: ligatam zonam 2, 13. Luctus ademit munera 68, 31. luctu fra
Limen : liminis tabellam 32, 5. limine terna mors abstulit studium 68, 19. luc
domini 67, 38. mortis 68, 4. trito 68, 71. tum, vanescere ne patimini 64. 199, 247.
limina tepida 63, 65. thalami 66, 17. luctibus assiduis 64, 71.
ÍLimes: limite lato 68, 67. Lucus: lucum dedico consecroque 18,1.
Limpidus: limpidum lacum 4, 24. Ludicrum sibi nutriunt. 61, 24.
Lingo: lingere culos et crepidas carba Ludo : dum ludis 99, 1. ludebat numero
linas 98, 4. culum 97, 12. 50, 5. lusi multa 86, 17, lusisti nucibus
, Lingua bonorum inimica 108, 4. mala 61, 133. lusimus satis ibid. 232. multum
7, 12. torpet 51, 9. lingua cum ista 98, 3. 50, 2. ludite 61, 211. ludere 2, 2, 9. 17,
nec nimis elegante 43,4. linguis trepidan 1, 17.
tibus 68, 28. Ludus: ludi multa millia 61, 210.
Linio: linit aram sanguine 19, 16. Lugeo: lugebant comæ mea facta 66, 52.
Linquo: linquens promissa irrita pro luxti cubile orbum 66, 21. lugete Vene
cellæ 64, 59. Tempe 64, 288. voltum res, Cupidinesque 2, 1. lugere exstinctos
genitoris 64, 117. linquentem moenia ibid. parentes 64, 401. lugetur 39, 5.
213. linquendum est cubiculum 63, 67. Lumbus : lumbos duros 16, 11.
Linteum : linteo volare 4, 5. lintea in . Lumen jucundum 68, 93. lumine cœli
fecta 64, 225. vela ibid. 244. 66, 59. claro 64, 409. cupido ibid. 86. in
- Liquefacio : liquefacieus omentum in coelesti 66, 7. notho 34, 16. optato 66, 79.
flamma 90, 6. lumina expectata 62, 2. omnia mundi 66,
Liqueo: liquentibus stagnis 31, 2. 1. Solis 64, 272. Virginis et Leonis 66,
Liquidus: liquida mente 63, 46. liquidas 66. lumina anxia 64, 243. flagrantia 64,
undas 64, 2. liquidis lymphis ibid. 162. 92. languida ibid. 220. moesta 68, 55. lumi
Lis: lites magnas 67, 47. nibus feslis 66, 90,
Litoralis: litoralibus diis 4, 22. Lupa : lupæ comminctæ spurca saliva
Litus Adriatici 4, 7. Larium 35, 4, lito 99, 10.
ris albicantis 63, 87. litore deserto 64, Lupanar 42, 18.
133. fluentisono ibid. 52. Rhoeteo 65, 7. Lupus: lupi vorent membra 108, 6.
litora Gnosia. 64, 172. spumosa ibid. 121. Luteus: luleum papaver 19, 1?. 61, 195.
litoribus Canopæis 66, 58. curvis 64, 74. soccum 61, 10. luteæ violæ 19, 12.
. Lividus : lividissima vorago 17, 11. Lutum : in lutum præcipitem ire 17, 9.
• Locus: loca algida nive amicta 63, 70. o lutum! 42, 13.
aliena ibid. 14, 68, 100. cuncta 63, 82. Lux brevis 5, 5. mea 68, 132, 160. lu
E
26 INDEX PRIMUS
ci committe, crede 55, 16. lucem eandidi Malus : mala vago suspendam lintea 64,
ore nota 107, 6. luce alia 64, 16. læta 225. -

ibid. 326. orienti ibid. 377. purpurea ibid. Mandatum : mandata cordi memori con
274. luces optatæ ibid. 31. dita 64, 231. cuncta ibid. 209. talia ibid.
Lympha frigerans 61, 29. Malia 68, 54. 214.
lymphæ vini pernicies 27, 5. Jymphis li Mane cum domo exis 80, 3. et al.
quidis 64, 162. Maneo : manet fama Telemacho 61, 229.
Lymphatus: lymphata mente 64, 255. intacta virgo 62, 45, 56. jucunda ibid. 47.
tibi vita 8, 15. manent gaudia parata 76,
Macer Gellius 89, 4, 6. 5. manserunt duo 113, 3. inane 10, 27.
- Macula : maculæ pares resident 57, 3. maneas domi 32, 7. maneat perenne 1, 10.
Maculo: maculans sanguine sola terræ maneret 99, 9.
63, 7. Maniplus: (s. manipulus) maniplis ca*
Madefio: madefient cæde sepulcra 64, ricis tectam villulam 19, 2.
369. Mano: manat rubor ore 65, 24. mana
Madeo: madere imbre tristi genæ non bunt rivi sanguine 64, 345. manans unda
cessant 68, 56. 65, 6 manantia fletu munera 101, 9.
Magis atque magis notescat 68, 48. et al. Mantica : manticæ quod in tergo est
Magistræ Posthumiæ lex 27, 3. 22, 21.
IMagnanimus : magnanimum Minoa 64, Manus : manum sorsum habebis 20, 17.
85. magnanimam te cognoram 66, 26. mag manu quate taedam 61, 14. juga religat 63,
nanimos Remi nepotes 58, 5. 84. tristi 66, 80. larga 19. 9. sinistra 12,
Magnus amor 91, 6. numerus arenæ 7, 1. manus carpebant laborem 64, 311. ad
3. magna scriptorum copia 68, 33. dea movere,* 2 post 14. ambas 35, 9. malas
Cybelle 63, 91. mater 35, 18. Mentula 115, furis 20, 5. temeras 61, 218. tollens 53, 4.
8. progenies Jovis 34, 6. magni Cæsaris manibus niveis 63, 8. teras fricesque 23,
11, 10. mundi 66, 1. magnam coenam 13, 22. *

3. magno cum pretio 77, 2. in mari 25, 12. Mure exspuit conceptum 64, 155.fernm
magni dii 14. 12. passim. magna bella 37, 63, 40. novum 66, 45. Oceanum 115, 6.
13. omnia 115, 7. magnos furores 68, 129. placidum 64, 270. mari novissimo 4, 25.
magnas lites 67, 47. magnis curarum un amplectitur orbem Oceanus 64, 30, in
dis 64, 62. montibus ibid. 281. virtutibus magno 25, 13. vasto 31, 3. maria sunt ce
ibid. 324, 358.—major ignis 45, 15.—mar tera 115, 2. alta 63, 1. vasta ibid. 48.
imus ultor 115, 7. maxima coelicolum Juno Marinus: marinas Nymphas viderunt
68, 138. lætitia 83, 2. maximi Jovis 34, oculi mortales 64, 16.
5. risus 17, 7. maximum montem 66, 43. Maritus novus 61, 55. maarita facta es, o
maximas grates 44, 16. gratias 49, 4.— Janua 67, 6. marito ista non licent 61, 147.
mazime profunda vorago 17, 11. cupido 64, 375. ulmo 62, 54. maritum 78,
Male est 14, 10. 38, 1, 2. mi dicit Les 5. esse non sinit patruum 88, 3. marite 61,
bia 92, 1. et al. 191, 196. unguentate ibid. 142. maritis 64,
IMaledico : maledicere me meæ vitæ cre 329.
dis ? 104, 1. Marmor: marmora pelagi 63, 88.
Malignus: maligna mente 68, 37. malig Mas: marem male me putalis.16, 13.
no yoto 67, 5.—maligne fuit 10, 18. Mater deposivit Latoniam 34,7. anxia 64,
Malum utrumque hactus est 71, 4. ma 380. bona ibid. 23. 89, 1. impia 64, 404.
lum (interject). 29, 22. malo externata moesta ibid. 380. orba 39, 5. matris adven
64, 165. mala multa dii dcnt 14, 6. 28, 14. tu 65, 22. complexu 64, 88. complexum
plurima dicit 83, 1. malis me deseris 80, ihid. 118. et al. matri tertia pars data
5. moenia vexarentur 64, 80. tantis fluc 62, 63. matrem norat puella3, 7. etal. ma
tuat mens 65, 4. tre mugiente 20, 14. bona 61, 226. optima
Malum aureolum 2, 12. missum 65, 19. ibid. 229. matres 64, 350. et al. sæpiss.
mala suaveolentia 19, 13. Maternus avus 84, 6.
Malus aliquis 5, 12. hic hospes 64, 175. Maturus: maturo tempore 62, 57.
mala bestia 69, 7. fabula ibid. 5. lingua 7, Matutinus: matutino flatu 64, 270.
12. mens 15, 14. 40, 1. provincia 10, 19. Medicus: medicos convocate 41, 6.
pituita nasi 23, 17. mali fati 15, 17. et Meditor: meditantur nonfrustra 62, 13.
boni quicquid habes 6, 15. malum librum medilata requirunt innuptæ ibid. 12.
44, 21. pedem 14, 22. malam tussim pec Medius: medii viri tenta 80, 6. mediam
tore expuli 44, 7. malum adulterium 67, tunicam 67, 22. medium Athon 66, 46.
36. malo cum pretio 77, 2. furore 64, 406. iter 68, 60. medio lurbine leti 64, 149.
malae tenebræ 3, 13. malas furis manus media die 61, 118. mediis sedibus 64, 48.
20, 5. oras 33, 5. rapinas 19, 19. mala do undis ibid. 167.
na 66, 85. malis pueris 15, 10. Medulla: medullam interiorem edunt
 IN C ON TEXTUM. 2?

ignes 35, 15. mednllas moestas exedit cura Metior : metiens cursu menstruo iter
66, 23. torreret flamma 100, 7. medullis annuum 34, 18.
-extremis 64, 196. mollibus 45, 16. omni Metuo a te 15, 9. metuunt nunc omnes
bus 55, 30. totis 64, 93. montis cæsis 68, 69, 7. nil jurare 64, 146. metuebant talia
111. verba 84, 9. metuere nihil dicta 64, 148.
Medullula anseris mollior 25, 2. Mica salis nulla in tam magno corpore
Mehercule 38, 2. et al. 86, 4.
Meio: minxit quod quisque39, 18, minx Mico : micantia sidera 64, 206. mican
erit in gremium nati parens 67, 30. meien tium siderum numerum 61, 207.
tis mulæ cunnus 97, 8. Migro: migrate ad severos 27, 7.
Mellitus passer 3, 6. mellite Jnventi 99, Miles Protesilaus 68, 86.
.1. mellitos oculos basiem 48, 1. Mille basia da 5, 7. et al. millia decem
Membrana directa plumbo 22, 7. me puella poposcit 41, 2. ludi 61, 210.
Membrum : membra labore defessa 50, et al.
14. frigida tepefecit 68, 29. semimortua Millies eum puella revocat 35, 8.
jacebant 50, 15. sine viro relicta sensit 63, Mimice et moleste ridentem videtis 42, 8.
6. membra e juvenco raptabant 64, 257. Minar Cybelle 63, 84. magna mentula
Memini me suffixum esse in cruce 99, 115, 8. minacis Adriatici littus 4, 6.
4. meminit 83, 5. Fides 30, 11. memine Minimum et facillimum est 38, 4. •
runt ibid. Minister Falerni 27, 1. ministra deum
Memor: memori corde condita mandata 63, 68.
.64, 231. Minutus: minuta navis deprensa in mag
Memorabilis: memorabile quod sit, ha no mari 25, 12.
bent 62, 13. Mirifice explicasset Calvus, crimina 53,
Mendar: mendaci ventre falsum puer 2. a te nactus est utrumque. malum 71, 4.
perium 67, 48. locutum se esse sperabat 84, 1.
JMens excidit sensibus ereptis 66, 25. Miror: miratur se ipse 22, 17.
-ânxia 68, 8. impia 67, 25. mala 15, 14. 40, Mirus: non mirum 23, 7. et al. mira
1. prætrepidans 46, 7. mens animi 65, 4. arte 64, 51. nocte 68, 145. pietate paren
onus reponit 31, 8. mentis cupidæ libido tem narras 67, 29.
64, 147. crudelis consilium ibid. 186. in Misceo: misces gaudia curis 64, 95. mis
cendia ibid. 226. menti ingratæ credita 76, cet dea curis dulcem amaritiem 68, 18.
9. mentem amore revinciens 61, 33. justi Misellus Septimius 45, 21. miselli Vic
ficam deorum avertere 64, 406. passim. toris ilia rupta 80, 7. misellæ illi edunt
mente cedat mora 63, 19. constanti 64, medullam ignes 35, 14. miselle passer 3,
209, 238. de cupida ibid. 399. dura 60, 3. 16. Ravide 40, 1.
immemori 64, 249. læta ibid. 237. liquida Miser ego 63, 51. esse desinis 76, 12.
63, 37. lymphata 64, 255. maligna 68, 37. anime 63, 61. Catulle 8, 1. frater 101, 6.
obstinata 8, 11. tacita 62, 37. tetra 60, 3. misera mater 64, 119. miserum est 68, 30.
tota 62, 14. et al. mentes alio, aures. alio misero amori hanc proponis pœnam 99, 15.
divisimus 62, 45. fratri 68, 93. et al. saepp.
Mensa : mensæ constructæ dape 64, 305. Miserabilis : miserabile letum 68, 91.
mensas pingues linquere 62, 3. mensis col Misere exagitans immiti corde furores
lucent pocula 64, 45. 64, 94.
Menstruus: menstruo cursu metiens iter Misereor: misereri si vostrum est76, 17.
amnuum, 34, 17. , Miseret te nil dulcis tui amiculi 30, 2.
Mentior: mentila ' es, qnod , promisti Miseriter allocuta est patriam 63, 49.
110, 3. - Mitesco : mitescere immite pectus 64,
Mentula fit apta claya dexteræ 20, 21. 138.
crux 20, 18. diffututa 29, 14. magna mi Mitis: mitem uvam educat vitis 62, 50.
nax 115, 8, mentulas solis vobis esse pu Mitra: * mitræ vicem curans 64, 68. mi
Atatis ? 37, 3. tram subtilem retinens vertice ibid. 63.
Mereor:. mereri bene velle de quoquam Mitto tibi carmina 65, 15. mittis episto
desine 73, 1. - lium 68, 2. misti libellum 14, 14. misit qui
Meretriae: meretricis avaræ 110, 7. tibi tantum impiorum ibid. 7. miseruntmu
Mergo : mergitur Oceano Boötes66,58. neri 12, 15. mittam te lætanti pectore 64
Meridior: meridiatum ad te veniam 32, 3. 221. mittel sperare nepotes ibid. 8
Merito si quem podagra secat 71, 2. mitte brachiolum teres 61, 181. mi'
lMerso: merser fluctibus fortunæ 68, 13. carmina 116, 2. pronum de ponte 17
.' Merus Thyonianus 27, 7. meros amores mittens virum 66, 29. mittelur Sm
accipies 13, 9. undas Atacis 95, 5. missum malum
Messis: messem posi nonam Smyrna misso hoc in Syriam 84, 7. mi
edita 95, 1. audire 64, 166.
 IN ID EX
Modo buo modo illuc circumsiliens pas
ser 3, 9. etc.
Modus vobis mntandus est 42, 22. im
modum dicite 61, 38. concinite ibid. 123.
modo omni excruciare 99, 12.
Marcha putida 42, 11. 19, 20. turpis
ibid. 3. moecha abducta 68, 103.
IMarchor : moechatur mentulâ 94, 1.
Maechus: mœchi duo 113, 2. semitarii
37, 16. moechis cum suis vivat valeatque
11, 17.
Maenia Novi Comi35, 4. angusta 64,80.
divæ ibid. 212. Larissaea ibid. 36. 'Troica
ibid. 346.
Maeror: moeroribus in tantis 65, 15.
Maestus: moesta 64, 249. 66, 29. mater
ibid. 380. moesto parenti ibid. 210. pectore
profudit voces ibid. 202. moesta voce 63,
49. moestam extremis querelis 64, 130.
mœstas medullas exedit cura 66, 23. moes
tis ocellis 64, 60. moesta carmina 65, 12.
lumina 68, 55.—moeslius lacrimis Simo
nideis 38, 8.
Molestus: molesta vivis 10, 33. moles
tum est 55, 1. otium tibi est 51, 13. mo
lesti ne nimium simus 68, 137. moleste in
cedere 42, 8.
Mollesco: mollescuntcollajuvencis 64,38.
Mollicellus: maollicellasnates flagella con
scribillent 25, 10.
Molliculus: molliculi versiculi 16, 4, 8.
Mollis spica 19, 11. molli complexu 64,
88. flumine 67, 33. fronde 64, 294. lana
ibid. 312. pede 68, 70. quiete 63, 38, 44.
80, 4. somno 68, 5. veste 65, 21. mollia
lanæ vellera 64, 319. tegmina suræ ibid.
129. mollibus medullis ardet ignis 45,
16.—mollior cuniculi capillo 25, 1.
Moneo : monendus es mihi 39, 9.
Mons eversus 66, 43. montis aerii ver
tice 68, 57. nivei cacumen 64, 241. me
dullis 68, 11 1. montem Pimpleum 105, 1.
montium domina 34, 9. montes Idomenios
64, 178. præruptos ibid. 126. montibus
Idri ibid. 301. Libyssimis 60, 1. magnis
64, 282.
Monstro : monstret qui adulterium pa
£rui 78, 6.
Monstrum 64, 15. sævum ibid. 101.
monstra stymphalia 68, 113.
Monumentum : monumenta parva 95, 9.
Cæsaris magni 11, 10.
Moru tarda mente cedat 68, 19.
Morbosus: morbosi pariter 57, 6.
Morbus: morbum tetrum 76, 25. neque
elegantem neque urbanum 39, 7.
Mordeo: mordebis labella 8, 18. mor
denti rostro 68, 27.
Moribundus: moribumda a, sede Pisauri
81, 3.
Morior: mortuus est passer 3, 3. notes
cat 68, 48. mortua non tumulabor 64, 153.
moriens frater 68, 21.
PRIMUS
Moror: moraris 61, 79. 84, 94. emofi
52, 1, 4. morari euntem rogat 35, 10.
Mors fraterna 68, 19. immatura 96, 5.
mortis limine 68, 4. morti dedita præda
64, 363. mortem oppeteret ibid. 102. morte
ibid. 188. extrema 76, 18. paterna 64, 248.
tua 65, 12.
Morsa lanea hærebant labellis 64, 317.
Morsus acres incitare solel passer 2,4.
AMortalis quisquam 64, 168. mortali coetu
ibid. 386. mortales oculi ibid. 17.
Mos ut est tuus 9,8. more prisco 101, 7.
slultorum 68, 137. moribus impuris 108, 2.
Motus: motu infirmo quatientes corpora
64, 305.
Moveo: movet æstimatione 12, 12. move
bat sese a gremio illius 3, 8. moveto eum
15, 11. movere lumbos 16, 11. movens
tremulum tempus anilitas 61, 161. mové
tur nihil 42, 21.
Mucus a te abest 23, 17.
Mugilis: mugiles eum percurrent 15, 19.
Mugio : mugienti fremitu 63, 82. mu
giente matre 20, 14.
Mula derelinquit soleam ferream in vo
ragine 17, 26. mulæ meientis cunmus 97, 8.
Mulceo: mulcent auræ florem 62, 41.
Mulier de via 25, 5. mea 70, 1. multi
vola 68, 128. notha 63, 27. nulla 75, 1.
Multa: multamjustam exposcam 64,190.
Multiplex : multiplici dape constructæ
mensæ 64,305. multiplices curas ibid. 251.
Multo: multantes facta virum pœna 64,
192. -
Multo acrior res 83, 5. et al.
Multum lusimus 50, 2. et al.
Multus es et pathicus 112, 2. homo ibid.
1. multo usu 91, 7. multa laude 64, 112.
multi agricolæ 62, 55. juvénci ibid. pueri
ibid. 42. multæ puellæ ibid. multas futuit
97, 9. per genles vectus. 101, 1. querelas
64, 223. multa æquora 101, 1. basia 7, 9.
gaudia 76, 5. mala 14, 6. 28, 14. millia
basiorum 16, 12. ludi 61, 210. myrrhæ 66,
78. sidera 7, 7. jocosa fiebant 8, 6. satis
lusi 68, 17. multis pro officiis 68, 150.
deorum 66, 9, guttis 99, 7. languoribus
55, 31. millibus 68, 45. querelis 66, 19.—
plus beulis meis 14, 1. sùis 3, 5. uno sæclo
1, 10. plura quid commemorem ? 64, 116.
millia 22, 4. plnribus divis 68, 115.—plu
rimus: plurimum 45, 5. plurimos versus
facit 22,3. plurima mala83, 1. furta Jovis
68, 140.
Mulus : mule, nihil sentis 83, 8.
Mundities: munditiem ad mundiorem
adde, quod ete. 23,18.
Mundus comeussit sidera 64, 206. mundi
magni lumina 66, 1.
Mundus: mundior et melior culms 97, 4.
mundiorem munditiem 23, 18.
Municeps : municipem ire in lutum volo
17, 18.
 IN CONTEXTU M. 29

Munus confectum carmine 68, 149. max Navis minnta 25, 13. nave levi nitens
imi risus 17, 7. novum ac repertum 14, 9. 64, 84. navium celerrimus 4, 2.
suum 61, 43. muneri miserunl 12, 15. mu Navita perfidus 64, 174.
nere assiduo 61, 234. furtivo 65, 19. isto Nauta: nautis turbine jactatis 68, 63.
14, 2. novo 66, 38. postremo mortis 101, Ne dubita dicere 67, 18. pugna 62, 59.
3. vestis 69, 3. munera tibi non tribuo 68, remorare 61, 200. ne sciamus 5, 11. et al.
32. jucunda 66, 82. Musarum et Veneris Nebula: nebulas aerias dicta inrita ferre
68, 10. parva 19, 9. quæ tradita sunt ad sinis 30, 10.
inferias 101, 8. quam plurima 68, 154. mu Nec a gremio illius se movebat passer
neribus largis 66, 92. 3, 8. et al. saepp.
Munusculum: munuscula furtiva 68, 145. Mecesse est parere parentibus 62, 61.
non ingrata 64, 103. amem 12, 16. hæc præstare 19, 17. nihil
Murrha : murrhæ multa millia 66, 78. est 16, 6. sit ire 61, 83.
Murus: muros ad Iliacos isset miles 68, Necquicquam tacitum cubile 6, 7. et al.
86. Nefandus: nefando scelere 64, 398. ne
Musca 116, 4. fanda omnia avertere ibid. 406.
Muscosus: muscoso lapide 68, 58. Nefarius : nefaria scripta 44, 18.
Muto : mutat (pr. m u t a t w r) Suffemus Nefas Troja 68, 89.
22, 11. mutavit te quis deus ? 66, 31. mu Ne funera funera 64, 83. vid. not. ad
tari talento furta velit 12, 8. mutata janua . l.
67, 7. mutatum saviolum ex ambrosio 99, Negligo : negligis hæc 30, 5. negligit te
13, mutato nomine 62, 35. mutanda est Venus 61, 199. negligens Priapus 19, 20.
ratio modusque 42, 22. ' negligentem esse licet 10, 34. negligenti
Mutus : mutum cinerem alloquerer 101, oram lintea tollis 12, 3. neglecto numine:
4. muta omnia 64, 186. mutis sepulcris divum 64, 134.
96, 1. Nego illud totum 86, 3. negas te 55, 14.
Mutuus : mutua reddens 50, 6. mutuis negat negare 4, 6. se reddituram pugillaria
animis amant 45, 20. 42, 4. negant redire 3, 12. neges quæ vir
Myrtus Asia enitens floridis ramulis 61, petet 61, 152. neget nuces pueris ibid. 128.
22. myrtus quales progignunt Eurotæ flu Nemo rura colit 64, 38. et al. nemone
mina 64, 89. homo bellus 81, 1.
Nemorivagus aper 63, 72.
Nam mellitus erat passer 8, 6. namque INemus Phrygium 63, 2. in nemora ferar
solebas putare aliquid esse nugas meas 1, ibid. 58. demens fugit ibid. 89. ad Idæ te
3. et al. saepp. tuli pedem ibid. 52. opaca ibid. 32. Phry
Nanciscor: nactus est utrumque malum gia ibid. 20.
71, 4. Nepos: nepotis seri caput 68, 120. ne
Narro: narras egregium parentem 67, potes caros sperare 64, 381. Remi 58, 5. *
29. narrat Brixia de Postumio ibid. 35. nepotum Romuli disertissime 49, 1.
provincia ten' esse bellam ? 43, 6. narran Neptis: meptem suam ducere 64, 29.
tem loca, facta, naliones 9, 7. INeque mirum 69, 7. et al. sæp.
Nascor: nascitur flos secretus 62, 39. Nequeo tribuere munera 68, 32. meque
vitis vidua ibid. 49. mascuntur querelæ ab unt movere lumbos 16, 11. nequisse præ
imo pectore, 64, 198. nata sunt omnia terire impetum trabis 4, 4.
bona 68, 158. nascetur vobis Achilles ibid. Nervosius illud unde foret 67, 27.
339. nascatur Magus 90, 1.—natus destitit Nescio quare id faciam 85, 2. quem risi
lugere parentes 64, 401. iners 67, 26. nati 53, 1. quid carum 2, 6. quid certe est 80,
cubile 67, 23. nato 64, 325. matum 10, 15. 5. scorti 6, 4. nescis quod facinus facias
-natam avellere complexu matris 62, 21. 81, 6. nescit id 17, 22.
nati nimis optato tempore 64, 22. natis ibid. Neu lubeat abire 32, 6. et al. sæp.
299. Ni pro Nisi: ni sint 6, 2. et al.
Nasus: masi mala pituita 23, 17. naso Niger: nigro turbine jactatis nautis 68,
nec minimo puella 43, 1. turpiculo 41, 3. 63. nigris ocellis 43, 2. migerrimis uvis
masorum pestem interfice 69, 9. nasum to 17, 16.
tum ut te dii faciant 13, 14. Nihil audit 17, 21. et al. saepp.
Nates mollicellas flagella eonscribillent Nihilominus pulcher es 61, 197.
25, 10. pilosas non potes venditare 33, Nimirum idem omnes fallimur 22, 18.
7 - et al.
`Natio: nationes Hiberum 9, 7. Nimis elegante lingua 43, 4. et al. sæp.
Nato: natantis trabis impetum præterire Nimius: nimio e labore 63, 36. odio
4, 3. ibid. 17. nimium gestis otio 51, 14. simus
* Naufragus : naufragum æquoris undis molesti 68, 137. nil nimium studes 93, 1.
ejectum sublevem 68, 3. Nisi impudicus 29, 3. et ul.
 80 IN D EX
• Niteo : nitens ore floridulo 61, 193. ni
tenti desiderio meo 2, 5.
Nitor Solis flammeus 66, 3.
Nitor: nitar quali spe ? 64, 177., nitens
, nave levi ibid. 84.
Niveus: nivei montis cacumen 64, 241.
niveo columbo 68, 125. pede gerens soc
cum 61, 9. niveæ bigæ Rhesi 55, 26. vitiæ
64, 310. niveos artus flexerunt sedibus ibid.
304. virginis excipiet bnstum ibid. 365.
miveis manibus cepit tympanum 63, 8.
Nir: apud nivem et stabula ferarum fo
rem 63, 53. nive. amicta loca 63, 70. hi
berma candidiora labella 80, 2.
No: navit juvenlus barbara per medium
Athon 66,46. nasse per undas 64,2. nantes
undæ a luce refulgent ibid. 276.
Nobilis: nobilem Rhodum 4, 8. nobiles
… amicos pete 28, 18.
Nocturnus: nocturnæ rixæ vestigia 66,13.
* Nolo dicere nomine 67, 45. nolebat pu
. ella 8, 7. noli admirari 69, 1. et al. nolite
- pali 64, 199. nolim statuas 68, 37. nollem
• te renidere 39, 15.
Nomen vetus 61, 214. vostrum tangat
άies robigine 68, 151. intulit nepos in tabu
las ibid. 122. nomine deserto ibid. 50. eo
29, 12. et 24. quocunque placet 34, 22. di
. eere nolo 67, 46. dicentem ibid. 43.
Nondum spreta pielale 64, 387.
Nonus : nona pila a pileatis fratribus 37.
2. nonam post messem 95, 1. post hiemem
ibid. I.
Noscito : noscitetur facile ab omnibus
61, 233.
Nosco: nosti isthaec 67, 37. probe 22, 1.
-norat dominam passer 3, 6. noscent te om
nia sæcla 78, 10. nosse te solum Catullum
dicebas 72, 1. noscens Juno furta Jovis
68, 140.
Noster venuste 13, 6. nostri miserescere
-vellet pectus ? 64, 138. nostrum caput in
sidiis lacessas 15, 16. et al.
Ncta : nota candidiore lucem ! 107, 6.
de meliore quisque 68, 28.
Notesco : notescat mortuus 68, 48.
. Noto: notat diem lapide candidiore 68,
.148. notala labra sero emulso 80, 8.
Nothus : notha mulier 63, 27. notho lu
mine dicta es Luua 34, 15.
Notus hostibus forti pectore 64, 340.
.nota fides animi 102, 2. notæ sunt rapinæ
33, 7. nota sepulcra 68, 97. notorum tria
suavia 79, 4.
Novem fututiones continuas pares 32, 8.
Noverca 23, 3. novercæ innuptæ flore
64, 403.
Novus maritus 61, 54. novi conjugis ibid.
32. dimittere collum 68, 81. nova nupta
Prodeas 61, 80. et sqq. saep. novum libellum
quoi dono? 1, 1. mare 66, 45. munus 14,
8. sidus 66, 64. novo hymenæo auctus 66,
11. munere vota dissolvo ibid. 38. viro in
P RIMUS
visente ibid. 20. novi libri 22, 6. umbilici
. ibid. 7. novis nuptis 66. 15. novissimo in
casu 60, 4. a mare 4, 24.
Nor tacet 7, 7. perpetua dormienda est
5, 6. noctis umbras pepulit Sol 63, 41.
nocte nulla rogaberis 8, 15. latent fures
62, 34. cæca 68, 44. mira ibid. 145. gemi
na teguntur lumina 51, 12. vaga 61, 118.
noctes non viduas 6, 6. noctibus in longis
68, 83.
Nubes pulsæ ventorum flamine 64, 240.
Nubo: nubit virgo bona cum alite 61, 20.
mulli nubere malle quam mihi dicit 70, 1.
Nudo : nudantes papillas 66, 81.
Nudatus: nudatæ suræ tegmina 64, 129.
nudato corpore ibid. 17.
Nudus: nudum sinum reducens 55, 11.
nudo arvo nascitur vitis 62, 49.
Nugæ : nugas meas aliquid esse putare
solebas 1, 4.
Nullus mi erat 10, 21. amor 64, 336.
nulla aetas 64, 323. et al. saep. nulli nubere
malle dixit mulier 70, 1. nullum amans
vere.11, 19. nullo aratro contusus flos 62,
40. nulli pueri ibid. 44. et al. nullæ puellæ
ibid. nullis sensibus auctæ 64, 165.
Num te lacteolæ tenent puellæ 55, 17.
te leæna procreavit 60, 1.
Numem : numine divum neglecto 64, 134.
76, 4. invicto rector annuit 64, 204.
Numero : numerare multa millia ludi 61,
209.
Numerus magnus arenæ 7, 3. numerum
siderum subducat 61, 208. numero modo
hoc modo illoc ludebat 50, 5.
Nummus: nummi si te delectant 103, 3.
Nunc passer it per iter tenebricosum 3,
.11. et al. sæp, nunc pro at 39, 17.
Nunquam vitis mitem educat uvam 62,
Nuntio: nuntiate dicta puellæ 11, 25.
nuntiantur si mihi vera 35, 11.
Nuntium : nuntia nova ad aures deorum
referens 63, 74.
Nuntius horribilis adfertur subito 84, 10.
nuntii beati 9, 5. ' -
Nuper 64, 217.
Nupta cave ne neges quæ vir petet 61,
151. nova prodeas ibid. 80. sqq. saepp. pu
ella 17, 14. o nuptæ 66, 87. nuptarum laus
111, 2. estne nuptis novis Veuus ? 66,15.
Nuptialis: nuptialia carmina concinens
voce 61. 12.
Nuto: nutantibus pennis aera impellens
66, 53. -
Nutrio : nutriunt myrius deæ roscido
humore 61, 25. nutrivi locum villulamque
palustrem 19, 4.
Nutrix illam orienti lnce non revisens
64, 377. nutricum tenus extantes e gurgite
cano ibid. 18. '
Nur: neu nuces pueris neget 61, 128. e
sqq. sarp. nucibus satis diu lusisti ibid. 133
 I N coNTEXTUM. 31.

0 Veneres Cupidinesque lugete 3, 1. et Odor: odore illam affligit 71, 6. Assy

al. sæpp. rio fragrantem domum 68, 144. jucundo.
Obduro : obdurat jam Catullus 8, 12. permulsa domus 64, 285. odores suaves
obdura destinatus ibid. 11, 19. exspirans ibid. 87. *

Obesus Etruscus 39, 11. Offero: obtulit se ales equus 66, 54.
Obitus stellarum comperit 66, 2. obtulerat luctum Minoidi 64, 249.
Objurgo: objurgare patruum 74, 1. Qfficium hospitis odisse 68, 12. officio
6 Oblecto: oblectant Musæ dulci carmine pio se perdidit 75, 6. officiis pro multis
8, 8. munus redditur 68, 150. quantis juverit
Oblitero: obliteret nulla ætas mandata ibid. 42.
64, 232. Qffirmo: offirmas te animo 76, 11.
Obliviscor: si tu oblitus es 30, 11. ohli Oleum : olei decus eram 63, 64.
ta es bonum facinus 66, 27. obliviscentibus Olfacio : olfacies unguentum 13, 13.
sæclis 68, 43. oblita nostri Lesbia 83, 3. olfacerem os 97, 2.
oblitæ miseræ sub veste 65, 21. oblito Olim 64, 76. et al. saepp. -

pectore cuncta dimisit 64, 208. Oliva glauca 20, 9. olivam Deliam 34, 5.
Obloquor: obloquitur et gannit 83, 4. Olivum: olivo Syrio fragrans 6, 8.
Obscaenus : obscœna Troja terra aliena Olla ipsa legit olera 94, 2.
sepullum detinet 68, 99. Olus: olera legit olla ipsa 94, 2.
Obscuro: obscuretur nitor Solis 66, 3. Omen : omine cum bono 61, 66. divino
Obscurus : obscura ferrugine carbasus Parcæ cecinere carmina 64, 384.
64, 227. obscura orgia celebrabant ibid. Omentum pingue in flamma liquefaciens
260. 90, 6.
Obsero: obseres palatum 55, 21. obse Omnino si nos vis perdere 98, 5. quod
ret liminis tabellam 32, 5. cupis, efficies ibid. 6.
Obsideo: obsidens Troica moenia 64, 346. Omnipotens Juppiter 64, 171.
Obsisto : obstitit si bono cuidam hircus , Omnis furor sit procul a domo 63, 92.
alarum 71, 1. omne ævum explicare 1, 6. et al. in omni
Obstinatus: obstinata mente perfer 8, 11. culpa est gandium 91, 10. et al. omnes
Obtero : oblerit tellus ereptum ex oculis unius æstimemus assis 5, 3. et al. saep.
65, 8. omnia gaudia perierunt 67. 23. et al. om
Obtingo: obtigit si unquam cupido op mium ilia rumpens 11, 19. et al. omnes an
tantique quidquam 107, 1. nos amare paratus sum 45, 4, et al. omnia
Obvius veniam Leoni 45, 7. obvia comi bella devoratis 3, 14. omnibus e meis ami
nus lateque frangeus robur 64, 109. cis antistans 9, 1. et al.
Occasus: in occasum vertor 66, 67. Omnivolus: omnivoli Jovis furta noscens.
Occido : occidit lux brevis 5, 5. occi Juno 68, 140.
dere soles et redire solent 5, 4. occidentis Onus mens reponit 31, 8. ingratum pa
in ultima insula fuisti 29, 13. rentis tolle 68, 142. jugi vitans juvenca
Occupatus: occupati in re sua 15, 8. 63, 33.
Ocellus : ocelle cave despuas 50, 19. Onyx munera mihi libet 66, 82. vester
peninsularum, insularumque Sirmio 31, 2. ibid. 83. -

ocelli turgiduli 3, 18. ocellis moestis 64, Opacus : opaca barba hunc facit bonum,
60. nigris 43, 2. ocellos tegeret somnus 37, 19. opaca loca redimita silva 63, 3.
quiete 50, 10. ebrios pueri 45, 11. per nemora dux ibid. 32. -

Octavus: octava hora te suscitat e molli Opera : opera tua ocelli meæ puellæ ru
quiete 80, 3. bent 3, 17,
Octo homines rectos parare 10, 20. Operio: operit sopor oculos 63, 37. ope
Oculus: oculi morlales videre Nymphas rire domum 67, 40.
64, 17. oculos suaviabor 9, 9. effossos vo Opis Emathiæ tutamen 64, 325. opem
ret corvus 108, 5. labantes 63, 37. melli tulistis 76. 18. ope bona sospites gentem
tos 48. 1. si tibi vis debere Calullum 82, 34, 24.
1. oculis plus amabat 3, 5. et al. lacri Oportet scribere in vento 70, 4. gignatur
mantibus visens maria vasta 63, 48. radi Magus 90, 3.
antibus Sol luslravit æthera ibid. 89. amboOppeto : oppeteret mortem aut præmia
bus quæ mihi carior est 104, 2, si quid laudis 64, 102.
carius est 82, 2, 4. Oppido pusillum caput 54, 1.
Odi et amo 85, 1. odissem te odio Va Oppleo: oppletur regia coetu 64, 33. .
tiniano 14, 3. odisse hospitis officium Oppono: opposita villula ad Austri fla
68, 12. tus 26, 2. -

Odium : odio estne Venus novis nuptis ? Opprimo: oppressus casu acerbo 68, 1.
66, 15. nimio Veneris evirastis corpus 63, Opprobrium: opprobria Romuli Remique
17. Vatiniano te odissem 14, 3, 28, 15. -
32 IN D E X P R I M U S
Opto ipse valere 76, 25. optas notus esse
40, 6. optavit genitor funera gnati 64,402.
corpus projicere Theseus ibid. 82. opta
vere illum nullæ puellæ 62, 44. optanti si
quidquam obtigit 107, 1. optes pellem
avertere 64, 5. optato lumine 66, 79. tem
pore nati heroes 64, 22. optatæ luces ad
venere ibid. 31. oplatos amores animi con
jungite ibid. 373. hymenæos ibid. 141. op
tata maritis portans Hesperus ibid. 329.
optandum quid magis hac vita? 107, 8.
optatius quid dalur a Diis? 62, 30.
Opulentus: opulenta regia 64, 43.
Opus æquabat dens 64, 316. faoiat ara
mea 68, 50. foret volare 4, 5.
Ora Hellespontia te colit 18, 3. Thessala
creat flores 64, 282. ora purpurea incinxe
rat vestem ibid. 309. oras in malas cur non
itis? 33, 5. in oris maximum montem 66,
43. ceteris ostreosior Hellespontia 18, 4.
patriis avectam liquisti 64, 132.
Oraclum Jovis æstuosi 7, 5. veridicum
accipe 64, 327. - bunt pectora ibid. 352. proceris plange
Oratio : orationem plenam veneni legit
44, 11.
Orator excitat fletum 39, 3.
Orbis: orbem totum Oceanus amplecti
tur 64, 30.
Orbus: orba mater flet filium unicum
39, 5. orbum cubile 66, 21.
Orgia obscura celebrabant 64. 260. frus
tra cupiunt audire profani ibid. 261.
Oricilla immula mollior 25, 2.
Origo : origine ex ultima 4, 15.
Orior : orienti luce 64, 377. orto sole
linquendum cubiculum 63, 67.
Oro: oramus, cave despuas, ocelle 50,
19. demonstres ubi sint tenebræ 55, 1.
Ortus obitusque stellarum comperit66,2.
Os utrumne am culum olfacerem 97, 2,
jucundum suaviabor 9, 9. oris aurei Sol 63,
39. ore pudicitiam matris indicet 61, 225.
catuli Gallicani 42, 9. clauso 55, 18. ferreo
canis 42, 7. floridulo 61, 193. purpureo
45, 12. sicco 43, 3. tristi 65, 24. udo 64,
131. in ora vulgi pervenias 40, 5.
Oscito: oscitantes aves mulier ostendit
25, 5.
Osculatio: osculationis seges 48, 6.
Osculum : oscula decerpere rostro mor
denti 68, 127. - 62, 57. est visere ibid. 9.
Ostendo: ostendit mulier aves oscitantes
25, 5. se sospitem visere portum 64, 211.
ostendere se mortali coetu ibid. 386.
Ostento: ostentant omnia letum 64, 187.
Ostium : ostia claudite virgines 61, 231.
Ostreosus: ostreosior ceteris oris Helles
pontia ora 18, 14.
Otiosus: otiosnm me Varrus duxerat
10, 2. otiosi multum lusimus 50, 1.
Otium perdidit reges 51, 15. tibi moles
tum est ibid. 18. otio exsultas ibid. 14. me
recuravi 44, 15. - Pario: parit flores aura Favoni 64, 288.
Ovile: ex ovilibus pinguis agnus 20, 12.
Paeifico: pacificasset hostia coelestes
heros 68, 76.
Paco: pacato in thalamo 68, 104.
Paedico: pædicabo vos * * post 14, 4.
16, 1, 14. pædicare cupis amores meos
21, 4.
Palæstra abero ? 63, 6o.
Palam capis, quod cupis 61, 203. ha
bere 25, 8.
Palatum obseres 55, 21.
Palimpsestus: in palimpsesto relata
scripta 22, 5.
Palleo: pallentes cucurbitæ 19, 13.
Pallidulus: pallidulum pedem alluit
unda 65, 6.
Pallidus : pallidior inaurata statua 81, 4.
Pallium remitte meum 25, 6. pertundo
32, 11.
Palma non facilis 62, 11. palmis abieg
nis verrentes æquora 64, 7. infirmis varia
banl tympana ibid. 262.
Palmula : palmulas imbuisse in æquore
4, 17. palmulis volare ibid. 4.
Palor: palans sonitus 63, 74.
Palus: paludis putidæ vorago 17, 10.
palude emulsa 68, 110. in cava 17, 4. pa
ludes possideat 115, 5.
Paluster: palustrem villulam nutrivi
19, 1.
Pampineus: pampinea sub umbra edu
cata uva 19, 14.
Pampinus: pampino virente 20, 8.
Panelo: pandunt oraclum veridicum 64,
326. pandile claustra januæ 61, 76. pan
das cur latera exfututa? 6, 13. (nisi malis
a pandare vid. not. ad h. 1.)
Pango : quod pepigere viri, pepigerunt
ante parentes 62, 28.
Panis: panem devolutum ex igne prose
quens 59, 4.
Papaver luteum 19, 12. 61, 195.
Papilla : papillas tradite 66, 81. luc
tantes 64, 65. papillis roseis 55, 12. tene
ris 61, 105.
Papyrus : papyre, dicas velim Cæcilio
25, 2. -
Par dies 61, 38. deo 51, 1. connubium
Parco : parcunt nihil promittere 64, 146.
Parens 61, 57. tremulus ibid. 51. paren
tis prisci præcepta 64, 159. tremuli tolle
onus 68, 142. parenti ætate confecto ibid.
119. moesto 64, 210. parentem egregium
narras 67, 29. parente , cum tuo pulchre
tibi est 23, 5. parentum est ex parte vir
ginitas 62, 62, gaudia 66, 15. prisco more
101, 7. parentes extinctos 64, 401. et al.
Pareo : parere parentibus necesse est
62, 61.
 I N C O N T EX T U M.
*
Pariter tecum soror aspernata Pelea 64,
302. morbosi 57, 6.
Paro : parat deus excitare rixam 40, 4.
paravit is sibi 10, 30. pares nobis novem
fututiones 32, 7. paret conjungere somnos
64, 332. paratus sum amare 45, 4. parata
est palma 62, 11.—parata crux 20, 18.
paratum foris erit 15, 12. habes salire 17,
2. parati tentare omnia 11, 14. parata ma
nent gaudia 76, 5.
Pars virginitatis patri data 62, 63. horum
64, 257. et al. mei ego 63, 69. parte ex
sua 17, 18. ex alia 64, 252. infima ingui
- num 60, 2. et al.
Parthenice alba 61, 149.
Parum pudicum me putatis 16, 4. et al.
Parvulus Torquatus 61, 216.
Parvus: parvi putare 23, 25. parva a
virgine 66, 26. parva monumenta 95, 9.
munera 19, 9.
Pascor: pastus Umber 39, 11.
Pascuum seu Pascua : in pascnis deli
cata capella 20, 10.
Passer deliciæ puellæ meæ 2, 1. 3, 4.
miselle ibid. 16. passerem bellum abstu
listis tenebræ ibid. 15. et al.
Passim furebant alacres 64, 255. et al.
Patefacio: patefecit clausum campum
Manlius 68, 67.
Pateo: patet egressus 64, 185. expen
sum in tabulis 28, 6. patente porta 15, 18.
Pater divum 64, 299. esuritionum 21,
1. tugurii 19, 6. patris in ulna 17, 13. ra
pinæ 33, 6. patri sit similis Torquatus 61,
221. ad patrem dulce rideat filiolus ibid.
219. et al. sæp.
Paternus: paterna dextra 68, 143. morte
funesta domus 64, 247. paterna bona
29, 18.
Pathicus Naso 112, 2. pathico Mamur
ræ et Cæsari pulchre convenit 57, 2.
Patior: patiuntur nec contingi lumine
64, 409. patere tua verbera 63, 81. pati
quis potest 29, 1. si potestis 24, 5. nolite
64, 198.
Patria ubi te positam rear 63, 55. crea
trix et genetrix mea ibid. 50. patriam ad
locuta est ibid. 49. patria abero ? ibid. 59.
Patrimonium : patrimonia uncta devo
rare 29, 23.
Patrius : patriis ab oris avectam me li
quisti 64, 132.
Patronus optimus omnium 49, 7. patrona
Virgo 1, 9.
Patruus bonus 89, 3. monstret. patrui
78, 6. non verbum facit 74, 6. patrui ux
orem perdepsuit Gellius 74, 3. adulterium
78, 6. patruum non sinit esse maritum 88,
3. ex patruo matrem efficere fratres 111,
4. et al.
Paucus: pauca dicta nuntiate puellæ
1 1, 15. paucis diebus 13, 2.
Paulo ante 66, 51. et al.
33
Paulum istos mihi commoda 10, 25. ad
locutionis 38, 7.
Pauper: pauperis heri hortuilum tuor
20, 4. tugurii pater 19, 6.
Peccatum meum non ulta es 44, 17.
Pecco: peccatum a me quidquam nemo
dicere potest 67, 11.
Pectus immite 64, 138. velatum amictu
ibid. 64. pectoris condita 66,74. iras præ
portat frons 64, 194. pectore expuli tus
sim 44, 7. recoluit facta 63, 45. cuncto 64,
92. ex omni expulit lætitias 76, 22. forti
64, 340. immemori ibid. 123. imo ibid.
* 125, 198. imtimo 61, 177. lætanti 64, 221.
moesto ibid. 202. oblito ibid. 208. toto ibid.
69, 66, 24. pectora pulrida 64, 352.
Pecus : pecoris hostem stimulans Cy
bele 63, 77. pecori ignotus flos 62, 40.
pecora vaga 63, 13.
Peditum leve et subtile 54, 3.
Pejero: pejerat Vatinius per consulatum
52, 3.
Pelagus: pelagi æstus 64, 127. mar
mora 63, 88. truculenta ibid. 16. undis
cingentibus 64, 185.
Pellis : pellem auratam Colchis avertere
64, 5.
• Pello : pellit vada remis 64, 58. pelle
humum pedibus 61, 14. pellentes vellera
Parcæ 64, 328. pepulit Sol noctis umbras
63, 41. pulsæ venlorum flamine nubes 64,
240. clementi flamine undæ ibid. 273.
Pelluceo: pellucens rivus 68, 57.
Pellucidulus : pelluciduli lapidis deliciis
69, 4.
Pendeo: pendebat ex te tota mente 64,
70. pendens e verticibus præruptis Pro
metheus ibid. 298. sicula 67, 21.
Penetralis: penetrales focos deseruisse
68, 102.
Penetro : penetrabit in Indos 11, 2.
Penis : pene senis languido mollior 25,
3. infeslo pueris 15, 9.
Penite magis uritur flamma 61, 178.
Penitus tota mente laborent 62, 14, ex
edit cura medullas 66, 23. et al.
Penna: pennis nutantibus impellens aera
equus ales 66, 53.
Pennipes Perseus 55, 25.
Per freta impotentia herum tulisse dicit
4, 18. etc.
Peræque hic el hic attritus pulvinus 6, 9.
Perambulo : perambulabit omnium cu
bilia 29, 8.
Percello: perculit Amphitryoniades mom
stra Stymphalia 68, 114. perculsæ virginis
artus 64, 365.
Percurro : percurrit Mela flumine Brix
iam 67, 33. percurrent eum raphani 15,19.
Perdepso: perdepsuit Gellius patrui ux
orem 74, 3.
Perdite amarem 104, 3. amo 45, 3.
Perditus: perdita tota mente ex te pen
$4 IN DEX PRIM US

debat 64, 70, 177. perditum ducas quod Pervolvo: pervolüent Smyrnam incana
perisse vides 8, 2. perdito amore 91, 2. secula 95, 6.
perditius quid esse potest 42, 14. Peruro: perurens intestina misero 77, 3.
Perdo: perdidit se ipsa mens 75, 6. ur Pes: pedem malum inde tulistis 14,22.
bes otium 51, 16. perdidislis omnia 29, 25. pallidulum alluit 'unda 65, 6. inde reflexit
perderes cur me male 14, 5. perdere si 64, 112. tetuli 63,52. grabati in collo col
nos vis 98, 5. locare 10, 22. in utrumque incidisset Ju
Peredo: peresus essem languoribus 55, piter 4, 21. pede bello 43, 2. citato 63, 2.
31. candido lecti 61, 115. molli 68, 70. niveo
Peregrinus: peregrino labore fessi 31, 8. 61, 10. properante 63, 30. vago ibid. 86.
Peremnis: perenne maneat plus uno seclo 64, 278. pedes aureolos transfer limen
1, 10. 61, 167. et al. pedibus pelle humum 61,
Pereo : perit podagra 71, 6. perierunt 14. attractis 15, 18.
gaudia nostra 68, 23, 95. omnia 76, 9. pe Pestilens: o pestilentem ventum! 26, 5.
reat omne genus Chalybum 66, 48. periret Pestilentia : pestilentiæ plenam oratio
Saturnalibus, optimo dierum 14, 14. perire nem legit 44, 12.
plurimum 45, 5. perisse quod vides per Pestis amicitiae 77, 6. pestem crudelem
ditum ducas 8, 2. nasorum interfice 69, 9. perniciemque eri
Perfero: perfer obstinata mente 8, 11. pite mihi 76, 20. peste crudeli 64, 76.
Perfidia : perfidiæ nulla ætas carmen Petitor : in petitorem Antium legit ora
64, 323. tionem 44, 11.
Perfidus navita 64, 174. perfide 30, 3. Peto nulla præmia 66, 86. veniam 15.
Theseu 64, 132. 2. petebat prospectum ex arce 64, 242.
Perfundo : perfundat mentem amore 64, petet quæ vir, ne neges 61, 152. petam
331. perfudere munus sanguine ibid. 400. montes Idomenios ? 64, 178. petas dona
Pergo: perge, ne remorare 61, 200. 68, 14. petat si ipse Jupiter 70, 2. pete
linquere ibid. 27. nobiles amicos 28, 13, petentes loca alie
Perhibeo: perhibent etc. 64, 76, 124. na 63, 14. petiti copia facta est 68, 39. pe
Periculum tibi non est 61, 87. pericu tendus quis deus magis amantibus? 61, 47.
lorum casus 23, 11. Pietas: pro pietate reddite hoc 76, 26.
Perjurium: perjuria nihil curant 64,148. mira parentem narras 67, 29. spreta 64,
Perjurus: perjuri Pelopis heres tertius 387.
64, 347. Piger sopor operit languore oculos 63,
Permisceo: permixta cæde tepefaciet
flumina 64, 361. malo furore omnia fanda Pignus: pignorequovis contendunt44,4.
ibid. 406. Pila nona a pileatis fratibus 37, 2.
Permulceo: permulcens vestigia lym Pileatus: a pileatis fratribus pila nona
phis 64, 162. permulsa domus floribus 37, 2.
ibid. 285. Pilosus : pilosis his dico 17, 10. pilosas
Pernicies vini lymphæ 27, 6. perniciem nates venditare 33, 7.
eripite mihi 76, 20. Pilus: pili non faceret cohortem 10, 13.
Permiciter exsiluere ignes 62, 8. pili uni (antiq. pr. unius) facit 17, 17.
Pernix : pernici puellæ gratum malum Pineus: pineam tædam manu quate 61,
2, 11. 15. pinea texta 64, 10.
Pernumerare basia nequeant curiosi7,11. Pingo : picta corolla 19, 10. 20, 6.
Perpetior : non perpetitur Venus eum Pinguis agnus 20, 12. pingue omentum
requiescere somno 68, 6. 90, 6. solum 68, 110. pingues mensas lin
Perpetuus: perpetua nox est dormienda quere 62, 3,
5, 6. perpetuum amorem fore proponis 109, Pinus: pinum conigeram eruit turbo 64,
2. in perpetuum vale 101, 10. 106. pinus Peliaco vertice prognatæ ibid. 1.
Persæpe victor certamine cursus 64, 341. Pipilo : pipilabat passer ad solam domi
Perscriptum : perscripta millia illi esse nam 3, 10.
puta 22, 5. Piscis : pisces saltus Formianus in se
Persequor : persequamur eam 42, 6. per habet 114, 3.
sequens probra turpia vir 61, 103. Pistrinum : pistrino et asino traditur
Persolvo: persolvit poenam Prometheus 97, 10. -

64, 298. Pituita mala nasi 23, 17.

Perspicio: perspiceres dolorem meum
50, 17. perspecta tua amicitia exigit 100, 6.
Pertundo tunicam palliumque 32, 11.
Pervenio : pervenias in ora vulgi 40, 5.
Pervigilo: pervigilat abjectis tunicis 88,
2. pervigilet mens anxia 68, 8.
Pius : pii filii ad rogum lugetnr 39, 4.
pium cruorem desideret ara 68, 79, poe
tam decet esse caslum 16, 5. pium fieri
73. 2. se esse cogitat 76, 2. pio officio
mens se perdidit 75, 6. piis antiqnis mu
nera ferre 68, 154.
-
 IN C O N T E X T U M.
Placeo : placet quocunque nomine, sis
sancta 34, 21. non placent facta impia Coe
licolis 30, 4. placeam ita Cæcilió 67, 9.
placeat nil tam valde 68, 77. placere tibi
velle non studeo 93, 1.
Plucidus : placidum mare 64, 270.
Placo : placabis Venerem festis lumini
bus 66, 90.
Plango: plangebant tympana palmis 64,
262.
Plangor : plangore leni resonant cachin
ni uudarum 64, 274.
Planta : plantam fulgentem in limine in
mixa 68, 71.
Platanus: platanonutanti 64, 291.
Platea: in platea modo huc modo illuc
prætereunt 15, 7.
Plecto : plexos corouis flores tulit 64.
$84.
Plenus aranearum sacculus 13, 8. pleni
ruris annales 36, 19. plenam veneni oratio
nem legit 44, 12. plena omnia puellis cog
natis 89, 3.
Ploxemum: ploxemi veteris gingivas ha
bet os 97, 6.
Plumbum : plumbo directa membrana
22, 8.
Plumipes: plumipedes volatilesque 55,
27.
Poculum : pocula collucent mensis 64,
o 1. potestis si pati 42, 5. possunt soles oc
Podagra tarda secat 71, 2. podagra pe
rit ibid. 6.
Poema feci 50, 16. scribit 22, 16. poe
mata attigit ibid. 15.
Paena: poenæ veteris vestigia 64, 296.
poenam proponis 99. 15. poena longa 40,
8. vindice 64, 192. poenas exsolvere ibid.
77. reposcat 50, 20.
Paeiiitet quod egi 63, 73. poeniteat te
facti 30, 12.
Poeta omnium pessimus 49, 5, 6. poetæ
pessimi scripta 36, 6. poetæ tenero dicas
35, 1. poetam pium decet esse castum 16,
5. poetæ pessimi 14, 23. poetis tot cur
me perderes ibid. 5.
Pol: at pol ecce ! 20, 19.
Polio : politum pulvinar dente Indo 64,
48.
Poller: pollice in prono torquens fusum
64, 314.
Polliceor: pollicita es non sine sanguine
taurino 66, 34. est Berenice ibid. 10.
Polluo : polluto corpore amisit puella
florem castum 62, 46.
Pondus : pondere prono deflectens cor
pus vitis 62, 51. pondera illa devolvit si
lice acuta 63, 5.
Pono : posuit me diva novum sidus in
antiquis 66, 64. ponitur mihi corolla 19,
10. 20, 6. positam ubi te rear, patria? 63,
55. -
Pons bonus 17, 5. ponte longo ludere
35
ibid. 1. de tuo ibid. 8. mittere pronum vo
lo ibid. 23.
Ponticulis: ponticuli adsulitantis crura
17, 3.
Pontus: ponto cæruleo creata 36, 11.
Poples: poplite submisso projiciet victi
ma corpus 64, 371.
Populus arida 20, 2.
Populus gaudeat Antimacho 95, 10. po
puli arbitrio 108, 1. densi per medium iter
transit 68, 60. populo notæ sunt rapinæ
33, 7. isti 67, 12. populum auscultare ibid.
39. populo in tanlo 81, 1.
Porrigo: porrigens manus Torquatus 61,
218, porrecto sene 67, 6.
Porro amare 45, 3. dicite 68, 45.
Porta patenle 15, 18.
Porto : portas domum perjuria 64, 135.
portat capella ubera lacte adulta in urbem
20, 11. portans dona Chiron 64, 280. op
tata maritis Hesperus ibid. 829. rex vesti
gia rixae nocturnæ 66, 13. portarentur fu
nera Cretam 64, 83.
Portus : portum visere 64, 211.
Posco: poposcit puella me decem millia
41, 2.
Possideo : possideat tot in uno saltu 115,
4.
Possum non reticere 68, 41. potes ven
ditare 33, 8. potest quis hoc videre ?. 29,
cidere et redire 5, 4. poterat quantum 84,
4. polui conficere carmen 68, 149. potuisti
me ducere 64, 160. potuit res flectere con
silium meutis ibid. 136. polerit nutrix col
lum circumdare filo ibid. 378. possit videre
22, 20. possit malus invidere 5, 12. pos
sint pernumerare basia 7, 12. possem pa
rare homines 10, 20. posses tacere 6, 3.
posset collocare 10, 23. posse fieri ali
quem pium ne putes 73, 2. potuisse me
maledicere vitæ credis ? 104, 1. etc.
Post (adv.) nulla ætas arguet carmen
perfidiæ 64, 323. et al.
Post (præpos). nonam hiemem edita
Smyrna 95, 2. et al.
Posthac qui juvenes erunt 24, 3.
Postmodo te poeniteat facti 30, 12.
Postquam tactus est flos aratro 11, 23.
et al.
Postremus: postrema hora comprecer fi
dem cœlestum 64, 191. postremo mortis
munere te donarem 101, 3.
Postulo: postulet se esse parem ferro
66, 42. -
Potens domus 61, 156. Trivia 34, 15.
in amore 100, 8.
Potior: poteretur flore novercæ 64, 403.
Potis mens expromere foetus Musarum
65, 3. et al. pote quisquam dicere 67, 11.
est 42, 16. et al.
Potius quoi faveam ? 100, 5. potius quam
64, 82. -
86 IN ID EX P R IM US
Præ me Jovem tenere velle negabas 72,
2. præ se declarant gaudia vultu 64. 34.
Præceps volutus rivus 68, 95. agitur ma
lum 65, 23. præcipitem quæ mens te agit
in iambos meos? 40, 2. ejiciunt Musæ 105,
2. ire in lutum 17, 9. se jecit e verlice 64,
245.
Præceptum : præcepta sacra 64, 159.
Præcipue te colit, Priape, Hellespontus
18, 3. multivola mulier 68, 128.
Præco : præconem qui videt esse cum
bello puero 101, 1.
Præda alitibus dabor 64, 153. Pontica
29, 19. reddita morti 64, 363.
Praedico: prædicet dens, te amplius loti
bibisse 39, 21.
Prægestio: prægestitanimus aliquid apis
ci 64, 145.
Præmium: præmia laudis oppeterel 64,
102. nulla peto ab indiguis 66, 86. talia
reddis 64, 157.
Praeopto: præoptarit amorem Theseus
64, 120.
Præpono: præponere eum nobis audes
82,5. præposuit vos Priapus Fabullo 47, 3.
Praeporto : præportat frons iras pectoris
64, 194.
Prærumpo: præruptos moutes conscen
dere 64, 126. præruptis verticibus pen
dens Prometheus ibid. 298.
Præsens Rhamnusia virgo 64, 297. præ
senteviro 83, 1.præsentes coelicolæ 64, 385.
Præsertim quibus esset inrumator Præ
tor 10, 12.
Præses: præsides dare finibus 61, 72.
Præsto fuit clemenlia 64, 137.
Praesto: præstare omnia Priapo necesse
est 19, 18.
Præter omnes 37, 17.
Præterea litus et insula nullo tecto sola
64, 184. et al.
Prætereo : prætereant modo huc modo
illuc 15, 8. præterire impetum trabis 4, 4.
prætereunte aratro tactus flos 11, 23.
Præterquam 81, 3.
Prætextatus : prætextate 61, 182.
Prætor inrumator 10, 13. prætorem
meum secutus 28, 9. prætoribus nihil esse
cur etc. 10, 10.
Prætrepido: prætrepidans mens 46, 7.
Prævaleo: prævalet nil ista tacere 6, 12.
Præverto: prævertet vestigia cervæ 64,
342.
Pransus jaceo 32, 10.
Pratum : prati jugera 115, 1. ultimi flos
11, 22. prata in se habet saltus 114, 3.
' Precor: precari sestertia centum desine
23, 26.
Premo: premunt me vestigia divûm 66,
69.
Prendo: prendi femellas omnes 55, 7.
Pretium accipiunt 110, 2, pretio cum
magno et malo credite amice 77, 2.
Prer. Preces: prece Pollucis implorata
68, 65. preces cave despuas 50, 18. nos
tras valuisse video 116, 6.
Primævus: primævi nati funera 64, 402.
Primitus. Primitu vere ponitur mihi co
rolla 19, 11.
Primores Argivorum viros ad se ciebat
Troja 68, 87. -
Primum tum se cernit desertam Ariadne
64, 56. et al.
Primus: prima Argo imbuit Amphi
triten cursu 64, 11. primum digitum adpe
tenti passeri dare ? 2, 3. primo ab illo om
nia bona nata 68, 158. a carmine digressus
64, 116. tempore ibid. 171. prima bona
paterna lancinata sunt 29, 18.
Princeps Chiron advenit 64, 279.
Principium : principio 66, 49. 68, 157.
Prior illam non attigerat 67, 20. priora
benefacta 76, 1.
Priscus: prisci parentis præcepta 64,
159. prisco more 101, 7. priscis hominum
figuris variata vestis 64, 50.
Pristinus: pristina vota 66, 38.
Prius hæc fuere 4, 25. et al.
Pro dulci vita reddis præmia 64, 157.
pietate mea 76, 26. puella solvite votum
36, 2. et al.
Probus: proba et pudica 42, 24.—probe
nòsti 22, 1.
Probrum : probro turpi 91, 4. probra
turpia 61, 103.
Procax locutio Fescennina 61, 126.
Procedo: procedunt undæ 64, 274.
Procella turbida rapacior 25, 4. procellæ
ventosæ 64, 59. *
Procerus: proceras laurus tulit 64, 290.
proceris palmis plangebant tympana ibid.
262.
Proclivus: proclivas undas incitat Ze
phyrus 64, 271.
Procreo: procreavit num teleæna? 60, 3.
Procul prospicit 64, 61. refulgent ibid.
276. et al.
Procurro: procurrit malum e gremio
virginis 65, 20. procurrere in undas 64,
128. currus conspexit ibid. 390.
Prodeo: prodeat ultra 88, 7. prodeas,
nova nupta 61, 80. &c.
Prodo: prodere me non dubitas 30, 3.
prodita 64, 190.
Produco : producere fœdus tota vita
109, 5.
Prælium : prœlia torva 66, 20.
Profanus: profani frustra cupiunt audire
orgia 64, 261.
Prqfero: proferre querelas extremis me
dullis 64, 196.
Proficis: proficimus nil 42, 21. proficere
si quid potestis ibid. 23.
Proficiscor: profecti ab auspicio bono
45, 19. profectos a domo viæ variæ re
portant 46, 10.
 I N C O NTEXTU M. 37

Profor: profantes Parcæ 64, 883. Pudeo: pudet fateri 6, 5. pudentem ve

Profundo : profundit sanguinem 20, 15. niam peto 15, 2. -

profudit voces pectore 64, 202. Pudice conserves puerum 15, 5.

Profundus : profunda vorago 17, 11. Pudicitia : pudicitiam indicet ore 61,
Progenies clara Phtliæ 66, 44. magna 224.
Jovis 34, 6. Pudicus: pudica et proba 42, 24. 76,
Progigno : progignunt myrtos Eurotæ 24. pudico dum licet 21, 12. pudicæ est
flumina 64, 89. non promisse 110, 5. pudicum parum me
Prognatus: prognatæ pinus 64, 1. putatis 16, 4. pudici parum versiculi ibid. 8.
Proh ! 66, 33. Pudor ingenuus 61, 81.
Projicio: projicies fructus amoris 55, Puella bella 69, 8. 78, 4. candida 35, 8. .
19. projiciet corpus 64, 371. projicere cor delicatior hædo 17, 15. doctior Sapphica
pus ibid. 82. Musa 35, 16. pessima 36, 9. viridissimo
Proin viator vereberis hunc deum 20,16. flore 17, 14. et al. puellæ discordis secu
Promitto : promisti mihi 110, 3. promit bitu 64, 380. meæ ocelli 3, 17. passer 2,
tere nihil parcunt 64, 146. possit 109, 3. 1. 3, 3, 4. puellæ puræ impura conjunxit
promisse 110, 5. promittens munuscula suavia 78, 7. pernici gratum malum 2, 1 1.
divis 64, 104. et al. puellam castam donare juveni 62, 23.
Promissum : promissa irrita 64, 59. de mente incensam jactastis 64, 97. puella
disti ibid. 139. candida 13, 4. puellae lacteolæ 55, 17.
Pronus: prona cadit pinus 64, 109. multæ 62, 42. nullæ ibid. 44. pessimæ 55,
pronum mittere 17, 23. prona de valle vo 10. puellarum quidquid est 37, 4. puellis
lutus rivus 68, 59. prono decursu agitur cara virgo 62, 47. cognatis 89, 3.
malum 66, 23. pollice 64, 314. pondere Puellula : puellulæ mitte brachiolum
62, 51. vomere 64, 40. 61, 82. puellulam collocate ibid. 188. flori
Prope vicinus 19, 20. et al. dam dedis juveni ibid. 57. puellularum
Propero: properare novum mare 66, 45. socii rivales 57, 9.
properans pubes Græca 68, 101. prope Puer disertus leporum 12, 9. minister
rante pede 63, 30. Falerni 27, 1. sancte 64, 95. et al. pueri
Properus: propero pede sequuntur 63, 34. bimuli instar 17, 12. dulcis 45, 11. puerum
Propinquus: propinqui 41, 5. conserves pudice 15, 5. puero bello 78, 4.
Propono : proponis amorem perpetuum 106, 1. pueri integri 34, 2, 3. multi 62,
fore 109, 1. poenam 99, 15. 42. nulli ibid. 44. et al. pueris non dico
Proprie gratum hoc est animo 107, 2. 16, 10. non neget nuces 61, 128. bonis
Propter fluminis undas 64, 282. malisque 15, 10. et al.
Proscindo : prosciditæquor carina 64, 12. Puerpera : puerperis dolentibus dicta.
Prosequor: prosequens panem 59, 4. Lucina Juno 34, 14.
Prosilio : prosilit rivus e lapide 68, 58. Puerperium falsum 62, 48.
virgo 65, 22. Pugillare et Pugillar: pugillaria vestra
Prospecto : prospeclans Ariadne litore 42, 5. -

64, 52. Pugno: ne pugna, virgo, cum conjuge

Prospectus : prospectum petebat ex arce
64, 242.
Prosper s. Prosperus: prospera ætas 64,
238.
Prospicio: prospicit procul 64, 61.
Prosterno: prostravit sævum Theseus
64, 110. prosternet corpora ferro ibid. 356.
prosternens messor aristas ibid. 254.
Prostituo: prostituit se toto corpore me
retrix 110, 8.
Prosum: profuisset ære Bithynia 10, 8.
Protendo: protenderet aciem oculorum
64, 127. protendens brachia 66, 10.
Provincia mala 10, 19. narrat te esse
bellam 43, 6.
Proximus Hydrochoi fulgeret Oarion
66, 94.
Prurio: prurit cum matre et sorore 88,
2. pruriat 16, 9.
Pubes Græca 68, 101. Thessala 64, 268.
pubis Argivæ robora ibid. 4.
Pudenter excipio 15, 13.
62, 59. pugnare non æquum est ibid. 60.
duobus ibid. 64. pugnala bella 37, 13.
Pulcher es 61, 198. est Lesbius 79, 1.
hic ibid. 3.---pulchrior femina 61, 88, pul
cherrima Laodamia 68, 105. Neptunine
64, 28. tota est Lesbia 86, 5.
Pulchre concoquitis 23, 8. convenit 57,
1, 10. tibi est 23, 5.
Pulvinar geniale 64, 47. complexa vestis
velabat amictu ibid. 267.
Pulvinus attritus 6, 9.
Pulvis levis bibat dona 66, 85. pulvis
pr. pulveris numerum subducat 61, 206.
(vid. Var. Lect.) pulvere infuso foedare
canitiem 64, 224.
Pumex : pumice arida expolitum libel
lum 1, 2. omnia æquata 22, 8.
Puppis: puppi cita decurrere vada salsa
64, 6. puppes Cecropiæ ibid. 172.
Pupula ipsa cupit 63, 56.
Pupulus: pupulum trusantem puellæ
deprendi 56, 5.
38 IN ID EX P R I M U S

Purgo me tibi 99, 5. purgatur vinea ras Quando: si quando dicere vellet 84, 1.
tris 64, 39. Quandoquidem patris rapinæ sunt notæ
Puriter egi vitam 76, 19. lavit dentes populo 33, 6. et al.
39, 14. Quanto optimus omnium patronus 49, 7.
Purpura tincta fuco Conchyli 64, 49. Quantum—tantum 37, 12. et al.
Purpureus : purpurea luce 64, 276. ora Quamtumvis invenies, quare sit macer
vestem incinxerat ibid. 309. veste conster 89, 6.
niens cnbile ibid. 163. purpureo ore 45, 12. Quantus: quantum est hominum beatio
Purus : pura vestis 68, 15. puræ puel rum 9, 10. venustiorum 3, 2. poterat 84,
læ conjunxit suavia impura 78, 7. purior 4. sceleris suscipiat 88, 4. video 28, 11.
salillo culus 23, 19. quanta gaudia veniunt hero 61, 117. quan
Pusillus : pusillum caput 54, 1. pusilli tos timores tulit corde 64, 99. quantis ofli
moechi 87, 16. ciis juverit 68, 42.
Putidus: putida moeclia 42, 11, 12, etc. Quare habe tibi, quicquid hoc libelli est
putidæ paludis vorago 17, 10. putide Vetti 1, 8. et al.
98, 1. Quasi omnia tuta forent 30, 8. et al.
Puto 15, 13. 22, 4. putas hoc salsum Quasso: quassavit me tussis 44, 14.
esse 12, 4. putat jocum me esse 42, 3. pu Quatio: quatiunt faces comas 61, 78, 99.
tatis me male marem 16, 13. parum pudi quatiebant thyrsos 64, 257. quate jubam
cum ibid. 3. putavi quidquam referre 97, 1. 63, 83. taedam 61, 15. quatiens terga tauri
me putes dicta ex animo effluxisse 65, 18. 63, 10. quatientem brachia quercum eruit
me odisse hospitis officium 68, 12. pute turbo 64, 105. quatientes corpora Parcæ
mus quid hoc esse? 22, 12. 97, 11. puta ibid. 306.
rem te constantem 91, 3. puta me factum Queo: quit nulla domus liberos dare sine
Harpocratem 102, 4. putare solebas 1, 4, te 61, 66. queunt nec audire nec reddere
37, 5. 73, 2. parvi 23, 25. putandum non voces 64, 166. queam nec bene velle tibi
satis hoc esl 42, 15. 75, 7. queat terra præsides dare finibus 61,
Putridus: putrida pectora 64, 352. 72, 73.
Quercus arida 19, 3. complectens corpus
Qua Nilus colorat æquora 11, 17. et al. 64, 308. quercum quatientem brachia eruit
turbo ibid. 106.
Quacumque aliquid reperitur 67,13. et al.
Quadraginta arvi jugera 115, 2. Querela: querelas audite 64, 195. mul
Quadrivium : in quadriviis glubit Lesbia tas expromam ihid. 223. querelis extremis
Remi nepotis 58, 4. ibid. 130. multis 66, 19.
Quaerito: quæritando te peresus essem Queror: querendum est etiam atque
55, 32. etiam 63, 61.
Quæro non illud 76, 23. quæris quot Questus: questu fieto carpere 62, 36.
basia sint satis ? 7, 1. quærit nemo 67, questibus invidit Fors aures 64, 17o.
17. quæritis quæ sit? 42, 7. quærunt vo Qui sis, fama loquetur 78, 10. etc.
cationes 47, 7. quæsivimus te in campo Quicumque: quocumque nomine placet
minore 55, 3. quærens te, Ariadne, Iac 34, 21.
chus 64, 254. quærere ferri venas 66, 49. Quidam: quendam præterea addebat 67,
45. et al.
quærendum unde etc. 67, 27.
Quaeso, commoda mihi istos 10, 25. de Quidem: et quidem omnes pusilli 37,
sine 103, 3. 15.
Qualis concordia 64, 337. fama 61, 227. Quies: quiete in molli abit furor animi
sit 41, 8. rivus prosilit 68, 57. 68, 57. 63, 38. 80, 3. recondita senet phaselus 4,
Venus 61, 17. qualem rictum mulæ cunnus 26. ocellos tegeret somnus 50, 10.
habet 97, 7. luctum 64, 248. quale ferunt Quilibet, qui puriter lavit dentes 39, 14.
Graii solum siccari 68, 109. quali flatu 64, etc.
270. mente ibid. 200. spe nitar ibid. 177. Quin animum offirmas 76, 11. et al.
quales myrtos progignit Eurotas ibid. 89. Quindecim millia 26, 4.
qualia carmina 65, 13. qualibus fiuctibus Quingenta millia 95, 3.,
64, 97. Quis tantus deus ? 66, 31. et al. quid ad
Qualiscumque : qualecumque hoc libelli me ? 10, 31. et al.
est 1, 9. Quisquam caput unctius referret 10, 11.
Quam magnus numerus arenæ 7, 3. et al. et al.
Quamprimumn 64, 237. Quisque: quod quisque minxit 39, 18.
Quamquam me premunt vestigia Divum et al.
66, 69. Quisquis de meliore nola 68, 28.
Quamvis pnella euntem millies revocet Quivis sentiat et videat 67, 16.
35, 8. sordida res (pr. valde, admodum) Quo me referam 64, 177. et al.
12, 5. et al. Quomodo se haberel 10, 7.
 IN C O N T E X T U M. 89
Quondam tibi fulsere soles cahdidi 8, 8. Rectus: recta est mihi Quintia 86, 2.
et al. -
recto stipite proceras laurus tulit 64, 290.
Quoniam capis quod cupis 61, 203. et al. rectos homines parare 10, 20.
Quoque : tu quoque noli 8, 9. Recumbo : recumbat pons in palude
Quot estis 42, 1. et al. 17, 4.
Quotannis magis beata esset 19, 4. Recuro: reeuravi me 44, 15.
Quoties futuit, toties etc. 71, 5. Reddo: reddis præmia 64, 157. reddi
dit Gellius patruum Harpocratem 74, 4.
Rabidus furor 63, 38 rabidos alios age redde, moecha, codicillos 42, 11. et al.
ibid. 93. reddite mi hoc, dii 76, 26. reddere voces
Rabies: rabie fera carens animus 63, 64, 166. reddens mutua 50, 6. redditur
57. furenti ibid. 4. rapida ibid. 44. munus 68, 150. reddita coetu cœlesti 66,
Radicitus exturbata pinus 64, 108. fagos 37. præda morti 64, 363. redditum volum
tulit ibid. 289. -
36, 16. reddite mi gnate 64, 217.
Radio: radiantibus oculis Sol lustravit Redeo: redire quenquam negant 3, 12.
aelhera 63, 39. soles possunt 5, 4.
Radix : radice contingit vitis flagellum Redimio : redimita capillo frons 64, 193.
62, 52. corollis domus 63, 66. redimita silvis loca
Ramulus: ramulis floridis enitens myr ibid. 3.
tus 61, 22. Reditus : reditum ferat in nemora 63.
Ramus: ramorum sub umbris concinit 79. tetulit ad vada ibid. 47. tetulisset 66,
Daulias 65, 13. 35.
Rapar: rapacior procella turbida 25, 4. Reduco : reducis te istinc 76, 11. redu
Rapidus: rapidi solis nitor 66, 3. Trito cens fiuum nudum 55, 11.
nis hera 64, 396. rapidum animum incitat Reflur : reducem te sistet ætas 64, 238.
63, 85. salum tulistis ibid. 16. rapido HelRefero: dalum lucello 28, 8. refers te
lespoiito 64, 359. rapida aqua scribere nobis 107, 5. refert ver tepores 46, 1. re
70, 4. rabie 63, 44. rapidæ Gallæ ibid. 34.
feram quo me ? 64, 177. referret quisquam
Rapina: rapinæ patris notæ sunt populo
capul unctius 10, 11. referre quicquam non
33, 6. rapinas malas abstinete 19, 19. putavi 97, 1. referens nova nuntia 63, 75.
Rapio: rapis ad virum virginem 61, 3.—relata in palimpsesto scripta 22, 6.
rapere coenam de rogo 59, 3. Reficio : refectus ago tibi grates 44, 16.
Rapto: raptabant membra e juvenco 64, Reflagito: reflagitemus eam 42, 6. re
258. flagitate eam ibid. 10.
Raptus: raptu Helenæ 68, 87. Reflecto: reflexit pedem 64, 112. re
Rarus : raræ vestis munere labefactes flectens caput Aeme 45, 10.
illam 69, 3. rara furta feremus heræ 68, Refringo: refringit virgulta pede 63,
136. 86.
Rasilis : rasilem subi forem 61, 168. Refulgeo : refulgent procul undæ 64,
Ratio mutanda est 42, 22. fugæ nulla 64, 76.
186. me fugit 10, 29. Regalis: regali gaza gaudet domus 64,
Ratis vecta ad litora 64, 121. rate cele 46.
ri vectus Atys 63, 1. Regia oppletur coetu 64, 33. opulenta
Paucisonus: raucisonos bombos effla ibid. 44.
bant cornua 64, 264. Regina 66, 39, 89. mea me docuit ibid.
Reboo: reboant tympana 63, 21. 19.
Recedo: recessit regia opulenta 64, 43. Regius : regia coma 66, 93. virgo 64,
Recens: recente sanguine terram macu 87. regiæ chartæ 22. 6. regia tecta vesti
lans 63, 7. buli 64, 277.
Recipio: recepit Theseus luctum 64, 249. Reglutino: reglntina ab ungnibus 25, 9.
recepso (antiq. pr. recepero) nefaria Sexti Rego : regis quæ Golgos 64, 96. regens
scripta 44, 19. vestigia filo 64, 113.
Recolo: recoluit pectore facta Atys 63, Rejicio: rejecta veste tradite papillas
45. 66, 81.
Reconditus: recoudita quiete senet pha Relego : relegans Triviam sub saxa
selus 4, 25. reconditorum saltuum domina 66, 5.
34, 11. Religio impia Persarum 90, 4.
Recoquo : recoclo seni omnia displicere Religo: religat juga Cybele 63, 84. reli
vellem 44, 5. gasset funem navita 64, 174.
Recordor: recordanti homini priora be Relinquo: reliqui patrem 64, 180. reli
nefacta 76, 1. quit me solam Theseus ibid. 200. relin
Reerepo : recrepant cymbala 63, 29. quens moenia Novi Comi 35, 3, patriam
Rector coelestum annuit 64, 204. 63, 51. 64, 500.
 40 IN DEX P RIM US

Remigium : remigio torta unda 64, 18. Retono : retonent loca fremitu 63, 82.
Remitto: remittit agnus gravem aere dex IRetraho: retrahis le 80, 9. -

tram 20, 13. remitte pallium mihi 25,6, 9. Revello : revulsa brachio mentula 20,
linteum 12, 11. 20.
Remoror: remoratus es non diu 61, 201. Revertor : rcvertens sæpe Hesperus 62,
ne remorare ibid. 200. 34.
IRemoveo: remota sit herba a sacello 19, Revincio : revinciens mentem amore 61,
8. remota a mea domo 63, 58. 33.
Remugio : remugit tympanum 63, 28. Reviso : revisens in templo pater Divum
Remuneror: remunerabor te suppliciis 64, 388.
14, 20. Revoco: revocet enntem puella 35, 9.
Remus : remos lentos gurgite incurvans Reus: rei ad subsellium ventum est
64, 183. remis pellit vada ibid. 58. 39, 2.
Renideo : renidet Egnatius 39, 2, 4, 6, 7. Rex novo auctus hymenaeo 66, 11. regis
renidere te nollem ibid. 50. injusti tecta 64, 75. reges perdidit otium
Renovo: renovamus veteres amores 96,3. 51, 15.
Reor: rear ubi te, patria, positam ? 63, Rhaphanus : rhapbani et mugiles per
55. current eum 15, 19.
Repente ut mihi visum est 10,3. et al. Rictus: rictum habet talem, qualein elc.
Reperio : repererit si suavia 79, 4. repe 97, 7.
. ritur quacumque aliquid 67. 13. reperta Rideo : risi nescio quem 53, 1. risit do
est fides 75, 4. reperlum munus 14, 8. mus odore 64, 285. ride Cato 56, 3. ridete
Repono: reponit mens onus 31, 8. quidquid est cachinnorum 31, 14. rideat
Reporto: reportant diverse profectos va Torquatus ad patrem 61, 219. ridentem ore
riæ viæ 46, 10. catuli Gallicani 42, 9.
Reposco: reposcat Nemesis pœnas 50,20. Ridiculus : ridicula res 50, 4. o ridicu
Requiesco: requiescant omnibus aures lam rem ibid. 1.
84, 7. requiesset hospes in ædibus nostris Rigidus : rigida mea hunc cecidi 56, 7.
64, 176. requiescere molli somno 68, 5. Risus maximi munus 17, 7. risu inepto
Requiro : requiris, quare id faciam 85, nulla res ineptior 39, 16.
1. requirunt tacita mente 62, 37. requiret Rite carpebant manus laborem 64, 311.
nec te 8, 13. require ventorum cursum 55, Rivalis: rivales socii puellularum 57, 9.
28. requirant secum meditata 62, 12. re Rivus pellucens 68, 57. rivi Phrygii
quirens, uti possem mittere carmina 116, 1. manabunt sanguine 64, 345.
Res nulla ineptior inepto risu 39, 16. Rira : rixæ nocturnæ vestigia 66, 13.
multo acrior 83, 5. ridicula et jocosa 56, rixam vecordem excitare 40, 4.
4. nullane potuit flectere consilium 64, 136. Robigo squalida 64, 42. robigine scabra
re in sua occupati 15, 8. aliqua 22, 19. tangat ætas nomen 68, 151.
hac ibid. 13. in qua 68, 41. rerum qnid Robur eruit turbo indomitus 64, 107.
geritis ? 28, 4. res egregias saltus habet robora pubis Argivæ ibid. 4.
114, 2. rebus his lætor 66, 25. Robustus: robusto collo substernens bra
Resideo: resident maculæ 57, 5. reside chia 64, 333.
bant vertice vittae 64, 310. Rogo : rogabis deos 13, 13. rogabit in
Resolvo : resolvens juga Cybele 63, 76. vitam 8, 13. roget morari 35, 10. rogare
Resomo : resonant undæ 64, 274. reso solet puella 41, 7. rogaberis nulla nocte
nante unda 11, 3. 8, 14.
· Respecto: respectet amorem meum 11,21. Rogus: ad rogum filii lugetur 39, 4. de
Respergo: respergas dextram sanguine rogo cœnam rapere 59, 3.
64, 230. respersum cæde fraterna juvenem Roscidus: roscido humore mutriunt deae
ibid. 181. myrtum, 61, 24.
Respondeo: respondi id quod erat 10, 9. Roseus : roseo conchyli fuco tincta pnr
respondere decebit 62, 18. pura 64, 49. rosea labella 80, 1. roseis la
Restituo: restituis te mihi 107, 4. resti bellis abiit sonitus 63, 74. papillis 55, 12.
tuam naufragum a mortis limine 68, 4. re Rostrum : rostro mordenti oscula decer
stitutus si essem 36, 4. pere 68, 127. proscidit æquor navis 64,12.
Restituor Tethyi canæ 66, 7. Rubeo : rubent ocelli flendo 3, 18. ru
Restringo : restrictus membra silici 64, bens arista 20, 7. uva 19, 14.
297. Ruber : rubra lora 22, 7. supercilia 67,
Reticeo : reticere non possum 68, 41. 46.
IRetineo: retinebat læva colum 64, 312. • Rubor conscius 65, 24. ruborem expri
retinens arces Diva 64, 8. vertice mitram mamus ore canis ferreo 42, 16.
Ariadne ibid. 63. retinentem natam avel Rudens : rudentes intorti sustollant vela
lere matris complexu 62, 2?. 64, 235.
 IN C O N TEXTU M. 41

' Rudis: rudem Amphitriten imbuit cursu Sanctus : sancta sis nomine quocnnque
Argo 64, 11. . placet 34, 22. Venus 68, 5. sancti Itoni
Ruina : ruinas graves non timetis 23, 9. incola 64, 228. sanctæ amicitiæ fœdus 109,
Rumor: rumores senum severiorum 5, 2. 6. Veneri 36, 3. sanctam fidem violasse
Rumpo: rumpens ilia omnium 11, 20. 76, 3. sanctum Idalium quæ colis 36, 12.
rupta ilia 80, 7. sancte puer 64, 95. sancta conjuge ibid.
Ruo: ruentes Delphi ex urbe 64, 393. 299. sancta sacra 63, 24. sanctis Divis de
Rupes Trinacria 68, 53. rupis Thespiæ cedere 64, 269,
specus 61, 28. sub rupe sola 64, 154. Sane non illepidum scortillum 10,4.43.4.
Rursum reditum tetulit 63, 47. Sanguis: sanguinem profundit 20, 15.
Rursus altera hiems 68, 82. et al. sanguine linit hirculus aram 19, 15, fra
Rus : ruris pleni annales 36, 19. rure terno perfudere manus 64, 400. recente ma
inficeto 22, 14. rura colit nemo 64, 38. culans terram 63, 7. sacro 68, 75. tauri
Russus: russam gingivam defricare 39,19. respergas dextram 64, 230. taurino 66,
IRusticus: rustice Vetti 54, 2. rustica 34. Teucro 64, 345.
arte 20, 1. securi conformata quercus 19, Sanus: sana non est puella 41, 7. esset,
3. tecta 34, 19. 83, 4.
Rutilus: rutilam quate jubam 63, 83. Sapio : nec sapit instar pueri 17, 12. si
sapiet 35, 7.
Sacculus plenus aranearum 13, 8. Sarcinula : sarcinulis aptis et expeditis
Sucellum : sacello a meo sit remota her 28, 2. -

ba 19, 8. Sat es beatus 23, 27.

Sacer alarum hircus 71, 1. sacrum libel Satio : satiata est libido 64, 147.
lum 14, 12. sepulcrum 7, 6. sacro san Satis lusimus 61, 232. et al. saepp.
guine 68, 75. Satur si id faceres 21, 9. pertundo tuni
Sacro: sacratum illornm jure me inve cam 32, 10. saturum cor 48, 4.
mies 102, 3. sacrato Jovis templo 55, 5. Saturo: saturasset hiems amorem 68,
Sacrum : sacra annua 64, 389. sancta 83. saturata lumina figura gnati 64, 220.
agitant 63, 24. suscipiantnr 17, 6. sacris Saucius : saucia volvebat animo curas
tuis quæ careat 61, 71. 64, 251.
Saepe vidistis eam rapere'cœnam 59,2.etc. Sareus : saxea effigies 64, 61.
* Saevitia : sævitiæ nostræ tantillum de Saxum: saxa Latmia 66, 5.
mere nequeo 99, 6. Scaler: scabra robigine tangat ætas no
Sævus esto et indomitus 103, 2. sæva men 68, 151.
Fors 64, 169, sævi Boreæ flatus 26, 3. Le Scabies famesque Memmi 47, 2.
onis lumina 66, 66. sævum prostravit The Scando: scandere montem Pimplæum
seus 64, 110. monstrum ibid. 101. saeva 105, 1.
præcepla ibid. 159. sævis factis ibid. 203. Scelero: scelerare divos penates 64, 405.
Sagitta certa perculit monstra Stympha Scelestus : scelesta puella 8, 15. sceleste
lia 68, 113. - 15, 15.
Sagittifer: sagittiferos in Parthos pene Scelus: sceleris aliquid 91, 10. quantum
trabit 11, 6. suscipiat 88, 4. quicquam ibid. 7. scelere
Sal : salis mica 86, 4. fluctus 64, 67. nefando imbuta tellns 64, 398.
tremuli undas ibid. 128. salem ac leporem Scilicet ad Catullum misti libellum 14,
habent 16, 7. non sine sale coenam atlule 13.
ris 13, 5. Scio : scis ecquid ? 88, 4. scil prædam
Salaputium disertum 53, 5. Tagus 29, 20. scimus hæc tibi cognita.61,
Salar taberna 37, 1. 146. scitis quam curam mi dederit 68, 52.
Salillum : salillo purior culus 23, 19. scibant Parcæ ibid. 85. sciat tantum esse
Salio : salire paratum habes 17, 2. basiorum 5, 13. ne sciamus ibid. 11. non
Saliva a le abest 23,16.spurca 78,8.99,10. scire studeo 93, 2. nec laborat 67, 17.
Salsus: salsum hoc esse putas? 12, 4. Scipio: scipionibus frontem tabernæ scri
salse 14, 16. salsa vada 64. 6. - bam 37, 10.
Saltem nunc committite animos 62, 17. Scomber : scombris dabunt tunicas Vo
' Saltus: saltum laudemus 114, 6. saltu lusi annales 95, 8.
Formiano dives ibid. 1. saltu in uno 115, 4. Scopulus: scopulorum e vertice 64, 245.
salluum reconditorum domina 34, 11. saltus Scortillum non illepidum 10, 3.
possideat 115, 5. Scortum : scorti febriculosi nescio quid
Salum rapidum tulistis 63, 16. 6, 5. -

Salus una hæc est 76, 15. Scribo : scribis turpe esse Catullo 68, 27.
Saluto: salutant me deum 19, 5. scribit poema 22, 16, scribam scipionibus
Salveo: salve janua 67, 2, Sirmio 31, 12. frontem tabernae 37, 10. scribere in vento
salvete heroes! 64, 23. -
et aqua 70,4. scribens versiculos 50, 4.
 * 40 1N D EX P RIM U S

Remigium: remigio torta unda 64, 18. Retono : retonent loca fremitu 63, 82.
Remitto: remittit agnus gravem ære dex Retraho: retrahis le 80, 9. -

tram 20, 13. remitte pallium mihi 25, 6, 9. Revello : revulsa brachio mentula 20,
linteum 12, 11. 20.
Remoror: remoratus es non diu 61, 201. Revertor : revertens sæpe Hesperus 62,
ne remorare ibid. 200. 34.
I?emoveo : remota sit herba a sacello 19, Revincio : revinciens mentem amore 61,
• 8. remota a mea domo 63, 58. 33.
Remugio : remugit tympanum 63, 28. Reviso : revisens in templo pater Divum
Remuneror: remunerabor te suppliciis 64, 388.
14, 20. Revoco: revocet euntem puella 35, 9.
Remus: remos lentos gurgite incurvans Reus: rei ad subsellium venlum est
64, 183. remis pellit vada ibid. 58. 39, 2.
Renideo : renidet Egnatius 39, 2,4, 6, 7. Rex novo auctus hymenæo 66, 11. regis
renidere te nollem ibid. 50. injusti tecta 64, 75. reges perdidit otium
Renovo: renovamus veteres amores 96,3. 51, 15.
Reor: rear ubi te, patria, positam ? 63, Rhaphanus : rhapbani et mugiles per
55. current enm 15, 19.
Repente ut mihi visum est 10,3. et al. Rictus: rictum habet talem, qualein elc.
Reperio : repererit si suavia 79, 4. repe 97, 7.
• ritur quacumque aliquid 67. 13. reperta Rideo : risi nescio quem 53, 1. risit do
est fides 75, 4. reperlum munus 14, 8. mus odore 64, 285. ride Cato 56, 3. ridete
Repono: reponit mens onus 31, 8. quidquid est cachinnorum 31, 14. rideat
Reporto: reportant diverse profectos va Torquatus ad patrem 61, 219. ridentem ore
riæ viæ 46, 10. catuli Gallicani 42, 9.
Reposco: reposcat Nemesis pœnas 50,20. Ridiculus : ridicula res 50, 4. o ridicu
Requiesco: requiescant omnibus aures lam rem ibid. 1.
84, 7. requiesset hospes in ædibus nostris Rigidus : rigida mea hunc cecidi 56, 7.
64, 176. requiescere molli somno 68, 5. Risus maximi mnnus 17, 7. risu inepto
Requiro: requiris, quare id faciam 85, nulla res ineptior 39, 16.
1. requirunt tacita mente 62, 37. requiret Rite carpebant manus laborem 64, 311.
nec te 8, 13. require ventorum cursum 55, Rivalis: rivales socii puellularum 57, 9.
28. requirant secum meditata 62, 12. re Rivus pellucens 68, 57. rivi Phrygii
quirens, uti possem mittere carmina 116, 1. manabunt sanguine 64, 345.
Res nulla ineptior inepto risu 39, 16. Rixa : rixæ nocturnæ vestigia 66, 13.
multo acrior 83, 5. ridicula et jocosa 56, rixam vecordem excitare 40, 4.
4. nullane potuit flectere consilium 64, 136. Robigo squalida 64, 42. robigine scabra
re in sua occupati 15, 8. aliqua 22, 19. tangat ætas nomen 68, 151.
hac ibid. 13. in qua 68, 41. rerum quid Robur eruit turbo indomitus 64, 107.
geritis ? 28, 4. res egregias saltus habet robora pubis Argivæ ibid. 4.
114, 2. rebus his lætor 66, 25. Robustus: robusto collo substernens bra
Resideo: resident maculæ 57, 5. reside chia 64, 333.
bant vertice vittæ 64, 310. Rogo : rogabis deos 13, 13. rogabit in
Resolvo : resolvens juga Cybele 63, 76.
vitam 8, 13. roget morari 35, 10. rogare
' Resono : resonant undæ 64, 274. reso solet puella 41, 7. rogaberis nulla nocte
nante unda 11, 3. 8, 14.
· Respecto: respectet amorem meum 11, 21. Rogus: ad rogum filii lugetur 39, 4. de
Respergo: respergas dextram sanguine rogo coenam rapere 59, 3.
64, 230. respersum cæde fraterna juvenem Roscidus: roscido humore mutriunt deæ
ibid. 181. myrtum, 61, 24.
Respondeo: respondi id quod erat 10, 9. Roseus: roseo conchyli fuco tincta pnr
respondere decebit 62, 18. pura 64, 49. rosea labella 80, 1. roseis la
Restituo: restituis te mihi 107, 4. resti bellis abiit sonitus 63, 74. papillis 55, 12.
tuam naufragum a mortis limine 68, 4. re Rostrum : rostro mordenti oscula decer
stitutus si essem 36, 4. pere 68, 127. proscidit æquor navis 64,12.
Restituor Tethyi canæ 66, 7. Rubeo : rubent ocelli flendo 3, 18. ru
Restringo: restrictus membra silici 64, bens arista 20, 7. uva 19, 14.
297. Ruber : rubra lora 22, 7. supercilia 67,
Reticeo : reticere non possum 68, 41. 46.
- I'etineo: retinebat læva colum 64, 312. • • Rubor conscius 65, 24. ruborem expri
retinens arces Diva 64, 8. vertice mitram mamus ore canis ferreo 42, 16.
Ariadne ibid. 63. retinentem natam avel Rudens : rudentes intorti sustollant vela
lere matris complexu 62, 22. 64, 235.
 IN C O N TEXTUM.
Rudis: rudem Amphitriten imbuit cursu
Argo 64, 11.
Ruina : ruinas graves non timetis 23, 9.
Rumor: rumores senum severiorum 5, 2.
Rumpo: rumpens ilia omnium 11, 20.
rupta ilia 80, 7.
Ruo: ruentes Delphi ex urbe 64, 393.
IRupes Trinacria 68, 53. rupis Thespiæ
specus 61, 28. sub rupe sola 64, 154.
Rursum reditum tetulit 63, 47.
Rursus altera hiems 68, 82. et al.
Rus : ruris pleni annales 36, 19. rure
inficeto 22, 14. rura colit nemo 64, 38.
Hussus: russam gingivam defricare 39,19.
IRusticus: rustice Vetti 54, 2. rustica
arte 20, 1. securi conformata quercus 19,
3. tecta 34, 19.
Rutilus: rutilam quate jubam 63, 83.
Sacculus plenus aranearum 13, 8.
Sucellum : sacello a meo sit remota lier
ba 19, 8.
- Sacer alarum hircus 71, 1. sacrum libel
lum 14, 12. sepulcrum 7, 6. sacro san
guine 68, 75.
Sacro: sacratum illorum jure me inve
mies 102, 3. sacrato Jovis templo 55, 5.
Sacrum : sacra annua 64, 389. sancta
agitant 63, 24. suscipiantnr 17, 6. sacris
tuis quæ careat 61, 71.
.**
Saepe vidistis eam rapere'coenam 59,2.etc.
* Saevitia : sævitiæ nostræ tantillum de
mere nequeo 99, 6.
Sævus esto et indomitus 103, 2. sæva
Fors 64, 169, sævi Boreæ flatus 26, 3. Le
onis lumina 66, 66. saevum prostravit The
seus 64, 110. monstrum ibid. 101. saeva
præcepta ibid. 159. sævis factis ibid. 203.
Sagitta certa perculit monstra Stympha
lia 68, 113. - 15, 15.
Sagittifer: sagittiferos in Parthos pene
trabit 11, 6.
Sal : salis mica 86, 4. £luctus 64, 67.
tremuli undas ibid. 128. salem ac leporem
habent 16, 7. non sine sale coenam atlule
ris 13, 5.
Salaputium disertum 53, 5.
Salar taberna 37, 1.
Sulillum : salillo purior culus 23, 19.
Salio : salire paratum habes 17, 2.
Saliva a le abest 23,16.spurca 78,8.99,10. scire studeo 93, 2. nec laborat 67, 17.
Salsus : salsum hoc esse putas? 12, 4.
salse 14, 16. salsa vada 64. 6.
Saltem nunc committite animos 62, 17.
Saltus: saltum laudemus 114, 6. saltu
Formiano dives ibid. 1. saltu in uno 115, 4.
saltuum reconditorum domina 34, 11. saltus
possideat 115, 5.
Salum rapidum tulistis 63, 16.
Salus una hæc est 76, 15.
Saluto: salutant me deum 19, 5.
Salveo: salve janua 67, 2. Sirmio 31, 12.
salvete heroes! 64, 23.
41
Sanctus : sancta sis nomine quocnnque
placet 34, 22. Venus 68, 5. sancti Itoni
incola 64, 228. sanctæ amicitiæ fœdus 109,
6. Veneri 36, 3. sanctam fidem violasse
76, 3. sanctum Idalium quæ colis 36, 12.
sancte puer 64, 95. sancta conjuge ibid.
299. sancta sacra 63, 24. sanctis Divis de
cedere 64, 269,
Sane non illepidum scortillum 10,4.43.4.
Sanguis: sanguinem profundit 20, 15.
sanguine linit hirculus aram 19, 15, fra
terno perfudere manus 64, 400. recente ma
culans terram 63, 7. sacro 68, 75. tauri
respergas dextram 64, 230. taurino 66,
34. Teucro 64, 345.
Sanus: sana non est puella 41, 7. esset,
83, 4.
Sapio: nec sapit instar pueri 17, 12. si
sapiet 35, 7.
Sarcinula : sarcinulis aptis et expeditis
28, 2.
Sat es beatus 23, 27.
Satio: satiata est libido 64, 147.
Satis lusimus 61, 232. et al. saepp.
Satur si id faceres 21, 9. pertundo tuni
cam 32, 10. saturum cor 48, 4.
Saturo: saturasset hiems amorem 68,
83. saturata lumina figura gnati 64, 220.
Saucius : saucia volvebat animo curas
64, 251.
Sareus : saxea effigies 64, 61.
Saxum: saxa Latmia 66, 5.
Scaber: scabra robigine tangat ætas no
men 68, 151.
Scabies famesque Memmi 47, 2.
Scando: scandere montem Pimplæum
105, 1.
Scelero: scelerare divos penates 64, 405.
Scelestus : scelesta puella 8, 15. sceleste
Scelus: sceleris aliquid 91, 10. quantum
suscipiat 88, 4. quicquam ibid. 7. scelere
nefando imbuta tellns 64, 398.
Scilicet ad Catullum misti libellum 14,
13.
Scio : scis ecquid ? 88, 4. scil prædam
Tagus 29, 20. scimus hæc tibi cognita.61,
146. scitis quam curam mi dederit 68, 52.
scibant Parcæ ibid. 85. sciat tantum esse
basiorum 5, 13. ne sciamus ibid. 11. non
Scipio: scipionibus frontem tabernæ scri
bam 37, 10.
Scomber : scombris dabunt tunicas Vo
lusi annales 95, 8.
Scopulus: scopulorum e vertice 64, 245.
Scortillum non illepidum 10, 3.
Scortum: scorti febriculosi nescio quid
Scribo : scribis turpe esse Catullo 68, 27.
scribit poema 22, 16. scribam scipionibus
frontem tabernae 37, 10. scribere in vento
et aqua 70,4. scribens versiculos 50, 4.
42 IN D EX P R IMUS

Scrinium : scrinia librariorum 14, 18. Sentio fieri 85, 2. sentis nihil 83, 3. sen
Scriptum : scripta pessimi poëtæ 36, 7. sit membra sine viro relicta 63, 6. Pelea
nefaria 44, 18. scriptorum copia 68, 33. Thetidi jugandum 64, 21. sentiat et videat
veterum ibid. 7. 67, 16. sentiens omnia 17, 20.
Scurra qui modo videbatur 22, 12. Sepelio: sepulta tota domus tecum est
Secedo: secedent sensus a corpore 64, 68, 22, 94. sepultum Troja detinet aliena
189. terra ibid. 99.
Secerno: secretus flos 62, 39. Septemgeminus Nilus 11, 7.
Seclum insipiens et inficetum 43, 8. se Septus: septis hortis nascitur flos 62, 39.
cli incommoda 14, 23. seclo plus uno ma Sepulcretum : in sepulcretis eam vidistis
neat 1, 10. secula incana 95, 6. omnia te 59, 2.
noscent 78, 9. seclorum tempore mimis op Sepulcrum commune Asiæ Europæque
tato 64, 22, seclis obliviscentibus 68, 43. Troja 68, 89. sacrum Batti 7, 6. sepulcra
Seco: secat si quem merito podagra 71, 2. alta 64, 369. nota 68, 97. sepulcris mulis
Secta : sectam meam exsecutæ 63, 15. 96, 1.
Sector: nec sectare quæ fugit 8, 10. Sequor: sequitur me capsula 68, 36. se
Secubitus: secubitu puellæ mœsta mater quuntur Gallæ pede propero 63, 34. se
64, 381. -
quimini ad domum Cybelles ibid. 19. se
Secubo: secubare a papillis 61, 105. cutus prætorem meum 28, 7. secuta juve
Secundus Jupiter 4, 21. secunda aura nem 64, 101.
68, 64. secundæ fortunæ signa ferre 64, Serenus: sereno vultu eas vidi 55, 8.
222. Sermo: sermones varii incidere 10, 6.
Secundus: secunda praeda Pontica 29, fideles viri esse non speret femina64, 144.
19. secunda centum basia 5, 8. Sero (adverb.) vix mergitur Oceano
Securis : securi supernata alnus 17, 19. Bootes 66, 68.
rustica fabricata quercus 19, 3. Sero: serens in pectore curas 64, 72.
Sed tamen 65, 15. et al. Serpens: serpentibus tortis se incinge
Sedeo: sedet in sella curali Nonius 52, bant 64, 259.
2. sedetis continenter 37, 6. sedens adver Sertum : sertis fragrans cubile 6, 8.
sus 51, 3. Serum : sero emulso notata labra 80, 8.
Sedes Roma mihi est 68, 35. sede Pisau Serus: seri nepotis caput 68, 120.
ri moribunda 81, 3. sedes splendent auro Serva famularer labore jucundo 64, 161.
64, 43. sedes ad superbas venit ibid. 85. Servio: serviat quo tibicine domus 61,
vestras incolat amor 66, 88. et al. sedibus 158. serviamus huic uno domino 45, 14.
in mediis 64, 48. flexerunt artus ibid. 304. servire Thalassia lubet 61, 134. servisse
requiesset hospes ibid. 176. benigne 67, 3. volo maligno ibid. 5.
Seges osculationis 48, 6. Servus non ei est 23, 1. 24, 5, 8. servum
Sella, curuli sedet Nonius δ2, 2. non habet ibid. 10.
Semel cum occidit lux 5, 5. Sesquipedales dentes habet 97, 5.
Semen adulterio foecundum 113, 4. se Sessor: sessores ducentos inrumare 37,8.
mine sterili matus 67, 26. Sestertia decem redde 103, 1. centum
Semihians: semibiante labello rideat puer precari desine 23, 26.
61, 220.' Severus: ad severos migrate 27, 6.—
Semilautus: semilauta crura 54, 2. severiorum senum rumores 5, 2.
Semimortuus: semimortua membra 50, Sevoco: sevocat me cura a doctis virgini
15. - bus 65, 2.
Semirasus: semiraso ab ustore tundere-, Sibilus: sibilum edidit silva 4, 12.
tur 59, 5. Sic tibi pons fiat ex libidine 17, 5. etc.
Semitu vos feret 19, 21. siccine me liquisti? 64, 132. -

Semitarius : semitarii moechi 37, 16.
Semper ferens munera 19, 9. etc.
Senecta: senectæ extremæ fine 64, 217.
Semuectus cana Comini 108, 1.
Seneo : senet quiete phaselus 4, 26.
Senesci : senescit virgo inculta 62, 56.
Senex tenuit sedes 67, 4. senis pene lan
guido 25, 3. seni recocto 54, 5. sene por
recto 67, 6. senum severiorum rumores 5,
2. senibus bene cognitæ feminæ 61, 186.
Sensus secedent a corpore 64, 189. om
nes mihi eripit 51, 6. sensibus nullis auctæ
auræ 64, 165. ereptis mens excidit 66,
25.
Sicco: siccari solum pingue 68, 110.
Siccus: non sicco ore puella 43, 3.—
sicciora cornu corpora 23, 12.
' Sicula pendens 67, 21.
Sicut ipsa, tecnm luderem 2, 9.
Sidus novum 66, 64. sidere eum fausto
adveniet 64, 330. sidera cedunt certis tem
poribus 66, 4, etc. micantia 64, 206. mul
ta 7, 7. siderum micantium numerum 61,
207.
Signum : signo quo ? 92, 3. signa fortu
næ secundæ 64, 222. dulcia ibid. 210.
Silesco: silescit furor coeli 46, 3.
Siler: silici restrictus membra 64, 297.,
 I N C O N T EX T U M. 43

nilices comesse dentes possunt 23, 4. silice Sollicitus : sollicitae toto pectore 66, 24.
acuta devolvit ptMidera 63, 5. Solum : (adverb.) non solum hoc cogni
Silva comata 4, 11. qua tua est 18, 2. tum habere dicit 67, 31. &c.
silvæ superimpendentes 64, 287. silvarum Solum pingue 68, 110. solo extremo de
virentium domina 34, 10. silvas ingentes tinet eum terra aliena ibid. 100. sola dura
possideat 115,5. silvis redimita loca 63, 3. 63, 40. terræ maculans sanguine ibid. 7.
Silvestris: silvestria dona portans Chiron Solus obvius veniam leoni 45, 6. sola ter
64, 280. tia pars tua est 62, 64. vicisti furores 68,
Silvicultrix cerva 63, 72. 129. nnllo tecto insula 64, 184. solum te,
Similis sit patri Torquatus 61, 221. Phoebe, relinquens ibid. 300. Catullum te
' Simul parati omnia tentare 11, 14. et al. nosse dicebas 72, 1. solam ad dominam
Sincere id dicat 109, 4. pipilabat passer 3, 10. me reliquit Theseus
Sine arte 20, 18. Cerere 63, 36. viro 64, 200. cum ancillis loquentem 67, 42. so
membra relicta 63, 6. et al. lo viro contentas vivere 111, 1. sola arena
Singultus frigidulos ore ciere 64, 131. desertam se cernit 64, 57. sub rupe ibid.
* Singulus : singula confiteor 86, 2. millia 154. sola hæc tibi cognita scimus 61, 147.
in unum creverunt 113, 4. -
solis vobis mentulas esse putatis ? 37, 3.
Sinister: sinistra liberalitas 29, 16. po Solvo : soluit zonam ligatam malum 2,
pulus 20, 3. sinistram sternuit adprobatio 13. soluüut sinus zonula 61, 53. solvent cri
nem 45, 9, 17. sinistra manu 12, 1. simis nes in cinerem 64, 351. solvite votum 36,
træ duæ Pisonis 47, 1. 2. solvere vincla 64, 368. zonam virgineam
Sino: sinis ventos ferre inrita dicta 30, 67, 28.—solutis curis quid beatius ? 31, 7.
10. sinit non esse patruum maritum 88, 3. Somnus legeret quiete ocellos 50, 10.
ludere puellam 17, 17. sinam nec te ferre somnum capiunt 63, 36. somno fallaci exci
signa fortunae 64, 222. sinat si quis me ba ta 64, 56. molli 68, 5. tristi 64, 122.
siare 48, 2. Sonipes : sonipedibus vegetis pepulit Sol
Sinus: in sinum tuum fugi 44, 14. nu umbras 63, 41.
dum reducems 55, 11. Ponticum negare * Sonitus : palans 63, 74. sonitu tintinant
hoc negat 4, 9. sinu temere passerem 2, 2. aures 51, 10.
meo fugit puella 37, 11. excepit 63, 43. Sono: sonat vox cymbalum 68, 21. so
simus solvunt virgines 61, 53. mantum amnium domina 34, 12.
Sisto : sistet te reducem ætas 64, 238. ' Sopor piger operit oculos 68, 37.
Sitio : sitire puer discet 21, 11. Sordeo: sordebant tibi villuli 61, 136.
Situs: situ araneoso mollior 25, 3. Sordidus: sordida res 12, 5.
Soccus: soccum luteum gerens pede Soror aspernata est Pelea 64, 302. va
61, 10. Iens et venusta 89, 2. sororem deperit
Socer generque 29, 25. Quintius 100, 8. cum sorore prurit 88, 1.
Socius : socii rivales puellularum 57, 9. Phaethontis 64, 291. sorores comæ 66, 51.
Sodalis meus Cinna 10, 29. sodalis mei pandunt oraclum 64, 326.
mnemosymon 12, 13. sodali meo dicas 35, Sorsum manum habebis 20, 17.
1. sodales mei 47, 6. Sospes: sospitem ostendit se visere por
Sodalitium fraternum dulce 100, 4. tum 64, 211.
Sodes redde mihi sestertia 103, 1. Sospito: sospites gentem bona ope 34, 24.
Sol firmat florem 62, 41. oris aurei 63, Spatium vitae omne 63, 90.
39. solis nitor 66. 3. vagi lumina 64, 272. Specto: spectat te dulce ridentem 51, 4.
sole magis aridum 23, 14. fervido rubens spectando expleta est pubes 64, 268.
arista 20, 7. orto linquendum cubiculum Speculæ Cycneae supposita Brixia 67, 32.
63, 67. sub ardenti 64, 355. soles occidere Specus Aonios linquere 61, 28.
et redire possunt 5, 4. candidi 8, 3, 8. Sperno : spernere moli commoda haec 23,
Solatiolum doloris 2, 7. 25.—spretâ pietate 64, 387. -

Solea : soleam ferream derelinquit mula Spero : sperabam te mihi fidum 91, 1.
17, 26. sperabat mirifice se locutum 84, 3. spererh
Soleo: soles sestertia precari 23, 26. patris auxilium 64, 180, speret nulla femi
palam habere 25, 8. operire domum 67, ha ibid. 144. speraret nec linguam mi esse
40. solet passer incitare morsus 2, 4. ha 67, 44. sperare jubehas 64, 140. nepotes
ere cunnus riclum 97, 8, solent famuli re ibid. 381. - -

linquere dominos 63, 52. solebas putare 1, : Spes nulla 64, 186. spe quali nitar? ibid.
3. solebant cœlicolæ se ostendere 64, 387. 177. -

. duo moechi 113, 1. solita es 34, 23. est Spica mollis virens 19, 11. -

Themis 68, 154. solere objurgare patruum Spinosas curas serens in pectore 64, 72.
74, 1. solitam esse Cecropiam 64, 79. Splendeo: splendent auro sedes 64, 44.
Solers: solerti corde 64, 295. Splendidus : splendida domus 64, 46.
Solium : suliis candet ebur 64, 45. splendidas comas quatiunt faces 61, 78.
 __ _-_ - -
-_ __ - ._ _ - -

_ - - - - - - _ - - -
-
-
- - - - - - - -
-
- - - -

- - - - -_ - -
-
- _ - -
-

- - -- - - - - ._ _=-
-
- -
-

- -
-
- - - - -
-
-
- --- - - - -
- - -
-
- - - -

- ---- -_ -
- - - - -
-
- - -
-
- - - - -
- --_-_.
_
- - _
- -
- - - - -
-- - - - -
- -

•- - - - - - - -- - _ - - -

- -
- - -
-
ι-
-

- -
-

.-- _ _
=- -
-
_ _
-_

- - --
- - - - - -

_ -_ -
-
- - - ... — •_ -

- _ _ _ _ - -
_.._ - - - - -_
- - - - -
.__ :
-
- -
-
--- -
- - - -• - --- --
-

- -.. -
-

- -
.._ - - - - - -
- - - - -
- - -
... -- - -
-
-
- ._ - -

- - -
- ------ -*- --_ - -
• - - ---- - -

- - - - - - - - -
- - ... - - - - _-
- - „_„... - - __ -
- - - - - - -
M- -*-
- - _ -
- - -
- -
- - -
- -
- - -

- -
- -
- - l.
-
- -l 11 -- -
\ - -, in unl
- - - ■ -.
--- --- -b, -
_
- - -i -t^ spe _ -
--- -- ■iant Eu
m-li- -inm nº, i , qnalibm
-- -
- - - - -
_ _■
-lis-que q-^ me hoc _
- i tl
u,., •••••• ••••••• renae * *.
-,,,,,,- ^ . * *
-,- - - ut -angia Ii
-, -,-

1, „.,- -m milie -ee

- - -•- ••• ,- vt-* umr-n-
- - - - -'
 IN C O N TEXTUM.
Rudis: rudem Amphitriten imbuit cursu
-go 64, 11. • placet 34, 22. Venus 68, 5. sancti Itoni
Ruina : ruinas graves non timetis 23, 9.
Rumor: rumores senum severiorum 5, 2.
Rumpo: rumpens ilia omnium 11, 20.
pta ilia 80, 7.
Ruo: ruentes Delphi ex urbe 64, 393.
Rupes Trinacria 68, 53. rupis Thespiæ
secus 61, 28. sub rupe sola 64, 154.
Rursum reditum tetulit 63, 47.
Rursus altera hiems 68, 82. et al.
Rus: ruris pleni annales 36, 19. rure
ficeto 22, 14. rura colit nemo 64, 38.
Russus: russam gingivam defricare 39,19.
Rusticus: rustice Vetti 54, 2. rustica
te 20, 1. securi conformata quercus 19,
tecta 34, 19.
Rutilus: rutilam quate jubam 63, 83.
Sacculus plenus aranearum 13, 8.
Sacellum : sacello a meo sit remota lier
1 19, 8.
Sacer alarum hircus 71, 1. sacrum libel
m 14, 12. sepulcrum 7, 6. sacro san
iine 68, 75.
Sacro: sacratum illorum jure me inve
es 102, 3. sacrato Jovis templo 55, 5.
Sacrum : sacra annua 64, 389. sancta
fitant 63, 24. suscipiantnr 17, 6. sacris
is quæ careat 61, 71.
Sæpe vidistis eam rapere'cœnam 59,2.etc.
_Sævitia : sævitiae nostræ tantillum de
-ere nequeo 99, 6.
Sævus esto et indomitus 103, 2. saeva
ors 64, 169, sævi Boreæ flatus 26, 3. Le
nis lumina 66, 66. saevum prostravit The
-us 64, 110. monstrum ibid. 101. saeva
ræcepta ibid. 159. saevis factis ibid. 203.
Sagitta certa perculit monstra Stympha
A 68, 113.
Sagittifer: sagittiferos in Parthos pene
abit 11, 6.
Sal : salis mica 86, 4. Auctus 64, 67.
emuli undas ibid. 128. salem ac leporem
abent 16, 7. non sine sale coenam atlule
Is 13, 5.
Salaputium disertum 53, 5.
Salur taberna 37, 1.
Salillum: salillo purior culus 23, 19.
Salio : salire paratum habes 17, 2.
Saliva a le abest 23, 16. spurca 78,8.99,10.
Salsus : salsum hoc esse putas? 12, 4.
14, 16. salsa vada 64. 6.
m mc comitiite animos 62, 17.
saltum laudemus 114, 6. saltu
- Ibid. 1. saltu in uno 115, 4.
-orum domina 34, 11. saltus
- , , , ,.
41
Sanctus: sancta sis nomine quocnmque
incola 64, 228. sanctæ amicitiæ fœdus 109,
6. Veneri 36, 3. sanctam fidem violasse
76, 3. sanctum Idalium quæ colis 36, 12.
sancte puer 64, 95. sancta conjuge ibid.
299. sancta sacra 63, 24. sanctis Divis de
cedere 64, 269,
Sane non illepidum scortillum 10,4.43.4.
Sanguis: sanguinem profundit 20, 15.
sanguine linit hirculus aram 19, 15, fra
terno perfudere manus 64,400. recente ma
culans terram 63, 7. sacro 68, 75. tauri
respergas dextram 64, 230. taurino 66,
34. Teucro 64, 345.
Sanus: sana non est puella 41, 7. esset,
83, 4.
Sapio: nec sapit instar pueri 17, 12. si
sapiet 35, 7.
Sarcinula: sarcinulis aptis et expeditis
28, 2.
Sat es beatus 23, 27.
Satio: satiata est libido 64, 147.
Satis lusimus 61, 232. et al. saepp.
Satur si id faceres 21, 9. pertundo tuni
cam 32, 10. saturum cor 48, 4.
Saturo: saturasset hiems amorem 68,
83. saturata lumina figura gnati 64, 220.
Saucius : saucia volvebat animo curas
64, 251.
Sareus: saxea effigies 64, 61.
Saxum: saxa Latmia 66, 5.
Scaler: scabra robigine tangat ætas no
men 68, 151.
Scabies famesque Memmi 47, 2.
Scando: scandere montem Pimplaeum
105, 1.
Scelero: scelerare divos penates 64, 405.
Scelestus: scelesta puella 8, 15. sceleste
- 15, 15.
Scelus: sceleris aliquid 91, 10. quantum
suscipiat 88, 4. quicquam ibid. 7. scelere
nefando imbuta tellns 64, 398.
Scilicet ad Catullum misti libellum 14,
13.
Scio : scis ecquid ? 88, 4. scil prædam
Tagus 29, 20. scimus hæc tibi cognita.61,
146. scitis quam curam mi dederit 68, 52.
scibant Parcae ibid. 85. sciat tantum esse
basiorum 5, 13. ne sciamus ibid. 11. non
scire studeo 93, 2. nec laborat 67, 17.
Scipio: scipionibus frontem tabernæ scri
bam 37, 10.
Scomber : scombris dabunt tunicas Vo
lusi annales 95, 8.
Scopulus: scopulorum e vertice 64, 245.
Scortillum non illepidum 10, 3.
Scortum : scorti febriculosi nescio quid
6, 5.
Scribo. scribis turpe esse Catullo 68, 27.
_
- scribam scipionibus
_ scribere in vento
ersiculos 50, 4.
44 IN D EX P R IMUS
Spomsus: sponsi furlivo munere 65, 19.
Spuma : spumis incanduit unda 64, 13.
Spumo: spumantibus undis exspuit mare
64, 155. æquoris ejectum 68, 3.
Spumosus: spumosa ad litora vecta ra
tis 64, 121.
Spurcata impuris moribus senectus 108,
Spurcus: spurca saliva 78, 8. lupæ com
minctae 99, 10.
Squalida robigo infertur aratris 64, 42.
Stabula gelida ferarum 63, 53.
Stadium : sladio abero ? 63, 60.
Stagnis liquentibns 31, 2.
Statim jubeto 32, 9.
Statua inaurata pallidior 81, 4.
Statuo: statuas nolim 68, 37.
Stellarum ortus atque obitus comperit
66, 2.
Sterilis vir 63, 69, sterili semine natus
67, 26.
Sternuo: sternuit dextram adprobatio
nem 45, 9, 18.
Stimulo: stiinulans leonem Cybelle 63,
77. stimulatus rabie Atys ibid. 4.
8tipendia dira ferens tauro 64, 173.
Stipes : stipite recto laurus 64. 290.
Stirps: stirpe jungier non potest parens
61, 68.
Sto : stare solet flos in divitis hortulo 61,
93. stetisse in cacumine dicit 4, 16.
Stolidus : slolidum veternum excitare 17,
Strideo : stridebat tibia horribili cantu
64, 265.
Strophium : strophio tereti vincta papil
las 64, 65.
Studeo tibi velle placere 93, 1.
Studiosus : studioso animo requirens
116, 1.
Studium hoc totum abscidit mors 68, 19.
illius tegal nocle ætas ibid. 44. studia hæc
de mente fugavi ibid. 26.
Stultus homo 78, 5. stultorum more mo
lesli 68, 137.
Stupor iste meus nil videt 17, 21.
Suaveolens: suaveolenlis amaraci flori
bus 61, 7. suaveolentia mala 19, 13.
Suaviolum dulcius ambrosia 99, 2. tris
tius helleboro ibid. 14.
Suavior: suaviabor oculos 9, 9. suaviata
ocellos pueri Acme 45, 12.
Suavis : suaves odores exspirans lectu
lus 64, 87.—suavius elegantiusve 13, 10.
Suavium : suavia impura 78, 8. tria no
torum 79, 4. '
Sub artus flamma dimanat 51, 9. lumina nies Phthiæ 66, 44.
Solis 64, 272. Sole ardenti ibid. 355. valle
alarum 69,6. umbris ramorum 65, 13. etc. tunicam 32, 10. supinum animum derelin
Subduco: subducat numerum siderum quere 17, 25. me inrumasti 28, 9. supinis
61, 8.
Subeo: subi forem rasilem 61, 168.
Subito deponere amorem 76, 13. etc.
Sublevo : sublevat se ex parte sua 17,
18. sublevem naufragum 4.
Sublimis aranea 68, 49. .
Submitto : submisso poplite projiciet
corpus 64, 371.
Subrepo : subrepsti mi 77, 3. subrepens
in artus pestis 76, 21.
Subsellium rei 39, 3.
Substerno: substernens brachia collo 64,
333. se mater gnato ibid. 404.
Subtemem : subtemina ducentes fusi 64,
328. etc.
Subter litore Rhoeteo 65, 7.
Subtilis : subtile et leve peditum 54, 3.
subtilem mitram retinens vertice 64, 63.
Suburbanus: suburbana villa libenter fui
44, 6. -
Succumbo : succumbens viclima ferro
64, 370. succumbere cuivis potius fas est
111, 3.
Sudarium Sætabum 25,7. sudaria Saetaba
12, 14.
' Sudo: sudanti corpore pinum eruit turbo
64, 106.
Sudor a te abest 23, 16. in sudore lasso
viatori levamen rivus 68, 61.
Suesco: suevit ibi volitare cohors Divæ
63, 25.
Suffigo: suffixa tigillo janua 67, 39. suf
fixum in cruce 99, 4.
Summus : summum flagellum 62, 52.
summo in Tauro 64, 105. vertice Parnassi
ibid. 391. summa ex arce ibid. 242. in
cruce suffixum 99, 4. summis urbibus
64, 8.
Sumo : sumite inde' 19, 21. sumtum
frustra esse laborem video 116, 5. *.
Sumtuose convivia facitis 47, 5.
Sumtuosus: sumtuosas coenas appeto
- 44, 9.
Sumtus: sumlibus fructus exsuperat
114, 4. -
- Super alta maria vectus Atys 63, 1. et al.
Super (adverb.) est nil mi 51, 7. satis
superqne 7, 2.
Superbus ille et superfluens 29, 7. super
bus ad sedes venit 64, 85.
Supercilia rubra tollat 67, 46.
Superfluens ille et superbus 29, 7.
Superimpendentes silvæ cingunt Tempe
64, 287.
Supernata securi alnus 17, 19.
Supero: superare Croesum divitiis 115,
3. Divos 51, 2.
Superus: superi Jovis templo 55, 5.
Superveho : supervehitur montem proge
Supinus eat ponticulus 17, 4. perlundo
digitis formabat fila 64, 313.
Supplex: supplicis vocem contemlam ha
beres ? 60, 4.
 IN coNT EXTUM. 45

Suppliciumexposcens 64, 203. dabis 116, 84, 9. talibus figuris decorata vestis 64,
8. suppliciis te remunerabor 14, 20. 266. -

Suppono : supposuisse femur 69, 2, sup Tum bene norat puellam passer 3, 7. etc.
posita Cycneæ speculæ Brixia 67, 32. Tamen nec servnm habet 24, 10. etc.
Supremus: supremo in tempore 64, 151. Tandem vix lollit lumina Vesper 62, 2.
Sura : suræ nudatæ tegimina 64, 129. etc.
Surgo: surgerejam tempus est 62, 3. Tango : tetigit pede nemus 63, 2. teti
Surripio : surripui tibi suaviolum 99, 1. gere domum Cybelles Gallæ ibid. 35. tan
surripuit Lesbia omnes Veneres 86, 6. sur gain te inrumatione 21, 8. tangat dies no
ripiam basia 99, 16. men robigine 86, 151. tetigissent litora
Suscipio: suscipit tantum sceleris 88, 5. puppes 64, 172. tangere quod fas est 89,
suscipiat quantum sceleris ? 88, 4. susci 5.—tactus aratro flos 11, 24.
Tiatur temere 68, 78. suscipiantur sacra Tantillum sævitiæ demere 99, 6.
17, 6. -
Tantum abhorret ac mutat 22, 11. et al.
Suscito: suscitat vulturinm a cano capite Tantundem omnia sentiens quam 17, 20..
68, 124. te e quiete hora octava 80, 4. Tantus deus 66, 31. tanta fuit nulla fides
Suspendo: suspendit vota tacito labello quanta 75, 3. tantum—quantum 37, 12. et
64, 104. suspendam lintea malo ibid. 225. al. gaudiuin 91, 9. basiorum 5, 13. impio
Suspicor ut, Sulla tibi dat hoc munus rum 14, 7. tanto pessimus poëta 49, 6. do
14, 8. lori nou est mors 96, 5. tantam in culpam
-

Suspiro: suspirantem in hospite virgi impulerit 15, 15. tanto in fastu 55, 14. po
nem 64, 98. - pulo 81, 1. vortice 68, 107. lantis labori
Sustollo: sustulit se sicula 67, 22. sus bos 31, 11. malis fluctuat mens 65, 4. moe
tollant rudentes vela 64, 235. suslollens roribus ibid. 15.
signa dulcia ibid. 210. . Turde pulsæ undæ 64, 273.
Susurro: susurrat fama 80, 5. Tardipes: tardipedi deo scripta daturam
Suus cuique attributus est error 22, 36, 7.
20. elc. -
Tardo: tardat ingenuus pudor puellam
61, 81. -

Tabella : tabellam liminis ne quis obse Tardus: tarda mora 63, 19. podagra
ret 32, 5. tabellis in meis multum lusimus 71, 2. tardum ante Booten 66, 67., -

50, 2. Taurinus: taurino cum sauguine polli

Taberna salax 37, 1. tabernæ totius fron cita es 66, 34. - •

tem scribam scipionibus ibid. 10. tabernam
Hadriæ, Dyrrachium 36, 15.
Tabesco: tabescere lumina fletu assiduo
68, 55.
Tabula : tabulas in testalas nomen intu
lit 68, 122. tabulis ecquidnam lucelli ex
pensum patet ? 28, 6.
Taceo: tacet nox 7, 7. Lesbia de me
92, 1. tacebitis 19, 15. taceat locutio Fes
cenuina 61, 126. tacerem, si id faceres 21,
9. taceret si nostri oblita 83, 3. lacere non
posses 6, 3. nihil valet ibid. 12.
Tacitus: lacitum cubile 6, 7. tacito si
quidquam commissum est 102, 1. tacita
mente requirunt 62, 37. tacito labello sus
pendit vota 64, 104.
Tæda vos junxit 66, 79. tædam pineam
quate 61, 15. tædas jugales celebrare 64,
303. tædis felicibus aucle ibid. 25. -
Tædet obestque magis 73, 4.
Talentum : talento mutari velit furta
12, 7.
Talis iste meus stupor 17, 21. flos hya
cinthinus 61, 91, injuria 72, 7. tale auxi
lium 68, 66. talem luctum recepit Theseus
Tuurus convellit vomere glebam 64, 40.
tauri sanguine ibid. 230. terga cava 63, 10.
tauro indomito 64, 173.
Tectum : tecti inobservabilis error 64,
115. tecto nullo sola insula ibid. 184. tecta
Gortynia ibid. 75. tecta domus funesta ibid.
- 247. Pharsalia ibid. 37. regia vestibuli
ibid. 277. rustica 34, 20.
Tegmen: tegmina mollia suræ 64, 129.,
Tego : tegit pulvinar purpura 64, 49. te
gam non vera ullo timore 66, 72. legat
ætas illius studium nocte 51, 11. tegeret
somnus ocellos quiete 50, 10. teguntur lu
mina nocte 51, 11. tectam vimine villulam
19, 2. tecta cuspide thyrsos quatiebant
64, 257.
Tela : telam tenuem texens aranea 68, 49.
Tellus contremuit 64, 205. imbuta est
scelere ibid. 398. Troica 65. 7.
Telum : tela ista tua evitamus 116, 7.
telis icere caput ibid. 4.
Temere non exsiluere ignes 62, 9. susci
piatur 68, 78.
Tempestas: tempestate illa 64, 73. qua
66, 11. -

64, 249. tali conjuge 62, 59. fœdere 64,
336. tales amores ibid. 335. coetus ibid.
'408. talia cedamt ferro 66, 47. carmina64,
383. fata ibid. 322. funera ibid. 82. . mau
data ibid. 214. præmia ibid. 157. verba
Templum : templo fulgente 64, 388.
Jovis sacrato 55, 5. templa deum 20, 15.
66, 63.
• Tempus breve 63, 57. est surgere 62, 3.
tremuJum 61, 162. tempore extremo 64,
46 IN D E X P RIMUS

169. finito ibid. 31. longo 66, 35. 68, 85.
maturo 62, 57. optato 64, 22. primo ibid.
171. quo 35, 13. et al. supremo 64, 151.
tempora cinge floribus 61, 6. tempori
bus Ariadnaeis 66, 6. certis cedant sidera
ibid. 6.
Tenar hedera implicat arborem 61, 34.
tenaci voragine 17, 26.
Tenebra- malæ 3, 13. tuæ ubi sint, de
monstres 55, 2.
Tenebricosum per iter it passer 3, 11.
Temellulus: tenellulo haedo delicatior
puella 17, 15.
Teneo: tenes lingnam clauso ore 55, 18.
tenet complexa mechos 11, 18. tenent te
puellæ 55, 17. tenebat mandata mente 64,
209. tenuit te Thetis 64, 28. senex ipse
sedes 67, 4. tenere in sinu 2, 2. Jovem
72, 2. tenens in gremie puellam 45, 2. te
mentem mandata mente 64, 239.
Tener vaccula 20, 14. tenero poëtæ dicas
' Terror : terroris expers Achilles 64, 339.
Tertius heres Pelopis 64, 347. tertia
pars virginitatis 62, 63. præda 29, 19.
Testis erit praeda 64, 363. unda Scaman
dri ibid. 358.
Testor: testatas in tabulas nomen intu
lit 68, 122.
Teter: tetrum hnnc morbnm deponere
76, 25. tetra mente te procreavit Scylla
60, 3.
Tero : texens telam aramea 68, 49.
Textum : texta pinea conjungens carinæ
64, 10.
Thalamus: thalami intra limina 66, 17.
in thalamo nxor est 61, 192. pacato otia
degeret 68, 104.
Thiasus ululat linguis trepidantibus 63,
28. thiaso cum Satyrorum 64, 253.
Thyrsus: thyrsos tecta cuspide 64, 257.
Tibia barbara stridebat horribili cantu
64, 265. -

35, 1. tenerum Atyn vidit 63, 88. teneram
virginem rapis ad virum 61, 3. tenerum
eorpus deflectens vitis 62, 51, femur sup
posuisse 69, 2. tenera arista virens spica
19, 11. beta languidior sicula 67, 21. te
neras manus porrigens 61, 218. teneris
digitis quatiens 63, 10. papillis a tuis se
cubare volet 61, 105.
Tenta grandia medii viri 80, 6.
Temto : tentare omnia parati 11, 14.
Tenuis flamma 51, 9. est Gellius 89, f.
tenuem telam texens aranea 68, 49. tenui
filo regens vestigia 64, 113. ungui carptus
flos 62, 43. tenues tinnitus ære eiebaat
64, 263. - 3. tollit lumina Vesper 62, 2. tolle onus in
Tenus nu!rieum extantes e gurgite Nym
phae 64, 18.
Tepefacio: tepefecit membra frigida 68,
29. tepefaciet flumina cæde 64, 361.
Tibicen Phryx grave canit calamo 63,
22. tibicine quo serviat domus 61, 158.
Tigillum : tigillo suffixa janua 67, 39.
Timeo: timetis nihil 23,8. hunc GaHi
et Britanni 29, 21.
Timor: timore non ullo vera tegam 66,
72. timores qnantos corde tulit 64, 99.
Tingo: tincta conchyli fuco purpura
64, 69.
Tinnitus tenues ære ciebant 64, 263.
Tinnulus: tiumuula voce concinens car
mina 61, 13.
Tintimo : tintinant aures sonitu 51, 11.
Tollo : tollis lintea negligentiorum 12,
gratum parentis 68, 142. tollite faces 61,
121. toilat supercilia 67, 46. tollens manus
53, 4. me ales equus 66, 55. nepos gaudia
impia 68, 123. -

Tepidus: tepidi Favoni aura 64, 283. Tondeo: tondet 6s fuum cinerarius 61,
tepida limina 63, 65. 139.
Tepores egelidos refert ver 46, 1. Torosus: torosa cervice quate jubam
Teres bracbiolum 61, 181. bustum 64, 63, 83.
364. tereti ære ciebant tinnitus ibid. 263. Torpeo: torpet lingua 51, 9.
strophio viucta papillas ibid. 65. turbine Torpor subrepens in artus imos 76, 21.
versabal fusum ibid. 315. Torqueo : torquens fila dextera 64, 314.
* fengum : in tergo quod manlicæ est 22, —torla remigio unda ibid. 13. tortis ser
21. haud tergo hostibus notus 64, 340. pentibus se incingebant ibid. 259.
terga cæde cauda 63, 81. taura cava ibid. Torreo: torreret flamma medullas 100,
10. 7. tosta in India 45, 6.
Tero : tristi fumina manu 66, 30. teras 'Forus: toro in Tyrio accubans vir 61,
quod si manibus 23, 22. tereretur cœli 172.
janua divis 68, 115. trito limine plantam Torvus: torva proelia invisente viro
innixa 68, 71.—tritius si quid hac re 22, 66, 20.
13. Tot freta impotentia 4, 18. etc.
Terra queat dare finibus præsides 61, Totidem mox deprecor illi 92, 3.
73. aliéna 68, 100. terræ sola maculans, Toties ulciscilur ambos 71, 5.
sanguine 63, 7. lerram qui nobis dedit 68, Totus immineat tibi vir 61, 173. tota
157. terra canitiem foedans 64, 224. pro defututa pnella41, 1. domus 64, 46. Thes
eurrere ibid. 390. sub terra quærere venas salia ibid. 32. virginitas 62, 62. tota pul
66, 49. Celtiberia 39, 17. injecta tumula cherrima Lesbia 86, 5. totum hoc studinm
bor 64, 153. 68, 19. totius lacus vorago 17, 10. taber
 I N C O NT EXTUM.
næ.. frontem scribam scipionibus 37, 9, to
tum nasum le facianl dii 13, 14. orbem
amplectitur Oceanus 64, 30. toto animo
ibid. 70. in anno 23, 20. corpore 64, 66.
Hecto 50, 11. peclore ex te pendebat 64,
69. tota cum gente 79, 2. de mente fugavi
delicias 68, 25. ex urbe ruentes 64, 393.
ista trabe inrumasti 28, 10. vita producere
fœdus amicitiæ 109, 5.
Trabs: trabis natantis impetum præte
rire 4, 3. trabe ista tua inrumasti 28, 10.
Trado: tradidit quoi pater puellam 62,
60. tradite munera 66, 81. tradere amori
infesto 99, 11. animam 30, 7. traditur pis
trino et asiuo 97, 10. tradita quoi nunc suma
67, 9. nobis virgo ibid. 19. est mihi vestis
pura 68, 15. sunt munera ad inferias
101, 8.
Transeo : transit rivus per medium iter
68, 60.
Transgradior: transgradietur Alpes 11,
Transfero: transferlimen pedes 61, 166.
Trecenti: trecentos hendecasyllabos ex
pecta 12, 10. moechos tenet 1 1, 18. trecen
tis millibus antistans 9, 2. trecenta ad mil
lia basiem 48, 3.
Trecenties comesset 29, 15.
Tremebundus: tremebunda adorta est
canere 63, 11. turpi a probro inentem inhibere 91, 4. tur-,
-
Tremulus parens 61, 51. tremuli lecti pia probra 61, 103.
argutatio 6, 10. salis in undas procurrere
64, 128. parentis onus tolle 68, 142. tremu
lum corpus 64, 308. tempus 61, 161. tre tussim non mihi ferat ibid. 19. malam pec
mula patris ulna 17, 13. tore expuli ibid. 7.
Trepido: trepidantem Somnum recepit
Pasithea 63, 43. trepidantibus linguis ulu
lat thiasus ibid. 28.
Tres: tria notorum suavia repererit 79,
4. tribus chartis explicare ævum 1, 6.
Tribuo tibi hæc munera 68, 32.
Triginta jugera prati 115, 1.
Tripudium : tripudiis citatis celerare de-,
cet 63, 26.
Tristis : tristem conscendere montes 64,
126. tristi helleboro tristius suaviolum
99, 14, imbre madere -gent. 38, 56. ore
manat rubor 65, 24. somno devinctam lu
mina 64, 122. tristes animi curas levare
2, 10. ad inferias tradita munera 101, 8.—
tristius helleboro suaviolum 99, 14.
Trivium : in triviis quærunt vocaliones
47, 7.
Truculentus: truculentum æquor ponti
64, 179. truculenta pelagi 63, 16.
Truncus: truncum corpus projiciet 64,
371.
Truso: trnsanlem puellæ pupulum de
prendi 56, 6.
Trua caper 69, 6. trucem Ponticum si
num negare negal 4, 9. Iruces iambos vi
brare 36, 5.
Tuba: tubam cepit manibus niveis 63, 9.
47
Tueor: tuetur cedentem Thesea Ariadma
54, 53. tueri hortulum necesse est 19, 18.
tuens sidera regiua 66, 89.
Tugurium: tuguri pauperis pater 19, 6.
Tum : ut mihi tum visum est 10, 3.
etc.
Turnidus: tumido Antimacho gaudeat
populus 95, 10.
Tumulo: tumulabor terra injecta 64,153.
Tunc qui me, vocat 44, 21. etc.
Tundo : tunditur litus unda 11, 4. tua
deretur ab ustore semiraso 59, 5.
Tunicu : tunicam pertundo 32, 11. ad
mediam se sustulit sicula 67, 22. tunica
crociua candidus fulgebat 68, 134, tunicas
laxas dabunt scombris Volusi annales 95,
8. tunicis abjectis pervigilat 88, 2.
Tuor (i. q. tueor) villulam hortulumque
Turbidus : turbida procella rapacior
25, 4.
Turbo indomitus 64, 107. turbine nigra
68, 63. tereti versabat fusum 64, 315. me
dio leti versantem ibid. 149.
Turgidulus: turgiduli ocelli rubent flen
do 3, 18.
Turpiculus: turpiculo naso puella 41, 3.
Turpis moecha 42, 3. turpe esse Catullo
68, 27. non est ibid. 30. incedere 42, 8.
Turpiter inusta flagella 25, 11.
Tussis frequens quassavit me 44, 13.
Tutamen opis Emathiæ 64, 325.
Tutus: in tuto te videre 31, 6. tuta om
nia forent 3, 8.
Tympanum leve cepit manibus 63, 8, 9.
tympano comitata Atys ibid. 32. tympana.
plangebant palmis 64, 262. reboant 63, 21.
Uber: (subst.) ubera lacte adulla 20, 11.
Uber (adj.) ager 46, 5.
Ubertim lacrimulas fundunt 66, 17.
Ubi sis futurus 55, 15. et al.
Ubicumque est, renidet Egnatius 39, 6.
Ubique foret Atys 63, 46.
Udus: udo ore singultus cientem 64,'
131.
Ulciscor : ulciscitur ambos 71, 5. ulta
non es peccatum 44, 17.
Ullus: ulla ætas oblileret mandata 64,
232. compar gavisa est columbo 68, 125.
ullius trabis impetum præterire 4, 3. ullo
foedere 75, 3. 76, 3. timore non vera te
gam 66, 72. ullos homines beatiores vidit
45, 25. nllis Hetibus 99, 5.
Ulmus: ulmo marito conjuncta vitis 62,
54.
Ulna patris tremula dormientis pneri
17, 3.
Ultimus : ultima Britannia 29, 4. The
 48 I N D ex P R I M Us
tys 88, 5. ultimi prati flos 11, 23. ultima
ex origine 4, 15. in Occidentis insula 29,
13. ultimos Britannos visens 1 1, 11.
Ultra prodeat scelus 88, 7.
Ultro ego deferrem 68, 40.
Ululatus: ululatibus acutis agitant sacra
63, 24.
Ululo : ululat thiasus trepidantibus lin
gnis 63, 28.
Umbilicus : umbilici novi 22, 7.
Umbra : umbram arboris attennat falx
64, 21. umbra sub pampinea educata uva
19, 14. umbras per ætherias advolat 66,
55. noctis pepulit 63, 41. nmbris sub den
sis concinit Daulias 65, 13.
Umquam nec idem est beatus 22,15. etal.
Una jocaris 21, 5. et al.
Unanimus: unanimos ad fratres venisti
9, 4. unanimis non post conjugibus 66, 80.
sodalibns false 30, 1.
Unda alluit pedem 65, 6. Scamandri
64, 358. torta remigio ibid. 13, unda Eoa
tunditur litus 11, 4. undæ Lydiae lacus 31,
13. undas in adversas salis procurrere 64,
128. propter fluminis ibid. 282. per liqui
Urbanus ille Snffenus 22, 9. homo ibid.
2. si esses 39, 10. urbana Cæsaris macula
57, 4. urbanum morbum habet 39, 8.
Urbs: urbis Dardaniæ vincla solvere 64,
368. in nrbem portat capella ubera 20, 11.
urbe capta 62, 24. ex tota ruentes 64,
393. urbes bealas perdidit otium 51, 16.
ad claras Asiæ volemus 46, 6. urbibus in
suis 18, 3. in snmmis 64, 8.
' Urgeo: urget nemo gravius et acerbius
quam etc. 73, 5.
Urina Hibera defricatus dens 37, 20.
Uro : uror impensius 72, 5. uritur et
loquitur 83, 6. flamma pectore intimo 61,
177.
Urtica me recuravi 44, 15.
Usquam quasi sit nulla 17, 20.
Usque pipilabat passer ad doininam 3, 10.
et al.
Usquedum in sinum tuum fugi 44, 14.
etc.
Usquequaque renidet Egnatius 39, 2. et
15
Ustor: ustore ab semiraso tunderelur
59, 5. -

das Neptuni nasse ibid. 2. proclivas incitat Ustulo : ustulanda scripta lignis infelici
Zephyrus ibid. 271. undis in mediis versa bus 36, 8.
tur 64, 168. magnis curarum fluctuat ibid. Usus si ven'at 98, 3.
62. pelagi cingentibus ibid. 185. spumam Uterque Neptunus 31, 3. nostrnm 50, 4.
tibus ibid. 155. 68, 3. utriusque petiti copia facta est 68, 39.
Unde negant redire quemqnam 3,12. etc. utrumque in pedem incidisset Jupiter 4,
Undique quot omnes estis 42, 2. et al. 20. malum nactus est 71, 4. utrique gemelli
Ungo: uncli quod habebat Gallia 29, 4. 57, 6. ntrisque maculæ pares ibid. 3.
uncta patrimonia devorare ibid. 23.—unc Utinam ne puppes tetigissent litora 64,
tius caput referret 10, 11. 171. etc.
Unguento : unguentate marite 61, 142. Utor bene 10, 32. uteris non belle manu
Unguentum dabo 13, 11. unguentis ex sinistra 12, 2.
pers coma 66, 78. Utpote quæ fallaci excita somno 64, 56.
Unguis: ungui tenni carptus flos 62, 43. etc.
ungnibus a tuis reglutina 23, 9. Utrum sit, an non sit, nescit 17, 22.
* Unicus : unica amicitia 100, 6. fama 61, Uva dulcis 20, 8. rubens 19, 14. uvam
228. unicum amicum ine habuit 73, 6. flet mitem e&treat vitis 62, 50. uvis nigerrimis
filium mater 39, 5. unice gnate 64, 215. diligantius asservanda 17, 16. -

imperator 29, 12, etc. Uvidulus: uvidulam a fletu me posuit

Unigena Memnouis ales equus 66, 53. 66, 64.
unigenam Phoebi relinquens 64, 301. Uaor Memeni 59, 2. in thalamo est tibi
Unus caprimulgus 22, 10. Italorum 1, 5. 61, 192. uxorem patrui perdepsuit Gellius
mma atque altera hiems 68, 82. ex multis 74, 3.
•capsula ibid. 36. nox perpetua dormienda
est 5, 6. salus hæc est 76, 15. unius assis Vaccula tener profundit sanguinem 20,
aestimemus 5, 3. uni (pr. unius) pili facit 14. - -

17, 17. uno huic domino serviamus 45, 14.
unum hunc excipio 15, 13. atque unicum
amicum habuit 73, 6. beatiorum me face
rem 10, 17. unum quod est pro tantis labo
ribus 31, 11. in unum millia creverunt 113,
3. nnam Acmen mavult Septimius 44, 21.
e nobis abstulit 62, 32. amavit 58, 2. uno
plus seclo maneat 1, 10. Catullo non con
tenta est 68, 135. in lectulo 57, 7. me quis
felicior vivit ? 107, 7. saltu tot bona pos
sideat 115, 5. Septimio facit delicias 45,
23. verbo dicere 67, 15.
Vacuus: vacua in alga non quisquam
apparet 64, 168.
Vado : vadit, fremit Atys 63, 86. vaga
i!, id. 31. '
Vadum : ad vada reditmm tetulit 63, 47.
vada pellit reinis 64, 58. salsa puppi de
currere ibid. 5.
Vagor: vagari mens avet 46, 7.
Vagus animi Atys 63, 4. Liber 64, 391.
vaga cohors 63, 25. vadit Atys ibid. 31.
vagi solis lumina 64, 272. vago certamine
cursus victor ibid. 341. malo suspendam
 IN C O N TEXTU M. 49

lintea ibid. 325. pede refringit virgulta 63, 116. venisti domum 19, 3, 5. venere op
86. discedebant 64, 278. vaga nocte 61, tatæ luces, 64, 32. veuiam obvius leoni
117. vaga pectora 63, 13. vagis ventis 45, 7. veniet jam virgo 62, 4. veni huc
credita dicta 65, 17. lætus 61, 9. venite in ignem 36, 18. veni
Valde : nil mihi tam valde placeat 68, am, jube, ad te meridiatum 32, 3. venias,
77. elc. -
licet, marite 61, 191. veniat Veronam 35,
Valeo: valetis bene 23, 7. vale puella 8, 3. si usus 98, 3. veniret ad hunc lacum 4,
13. in perpetuum 101, 10. valete hinc in 23. venissent annua sacra 64, 389. venire
terea 14, 21. dulces comitum coetus 46, 9. flammeum video 61, 122. veniens rursus
valeat cum moechis puella 11, 17. valere hiems 68, 82. venientem ab Oceano diem
ipse opto 76, 25. valens soror 89, 2. va viderit 61, 90. ventum est ad rei subsellium
lentem juventam exercele 61, 234. valente 39, 2.
brachio 20, 20. Venor: venanda carmina sludioso animo
Vallis: valle de prona volutus rivus 68, 116, 1.
59. sub alarum habital caper 69, 6. JVemter dedit tussim 44, 8. ventre menda
Vanesco: vanescere luctum nolite pati ci falsum puerperium 67, 48.
64, 199. Ventito: ventitabas, quo puella ducebat
Vanus: vanis ventis jactantem cornua 8, 4.
prostravit 64, 111. Ventosus: ventosum æquor 64, 12. ven
Vappa cum isto satis famem tulistis ? tosae procellæ linquens promissa ibid. 59.
28, 5. |Ventus : ventnm horribilem ! 26, 5. in
Vario: variabunt pectora palmis 64, vento scribere 70, 4. crescente 64, 275,
352. variata figuris vestis ibid. 50. vesaniente 25, 13. venti aerii 64, 142. ven
Varius: vario in divitis hortulo 61, 91. torum cursum require 25, 28. flamine pul
coeli lumine 66, 59. varii sermones incidere sæ nubes 64, 240. ventis concrederet gna
nobis 10, 6. variæ viæ reportant profectos tum ibid. 213. vagis credita dicta 65, 17.
46, 10. vanis jactantem cornua 64, 111. ventos
Vasto: vastabat moenia Troica 64, 347. dicta inrita ferre sinis 30, 10.
vastatum fines Assyrios iverat 66, 12. Venustas nulla in tam magno corpore est
Vastus: vasta Charybdis 64, 156. vasto 86, 3.
mari 31, 3. vasta maria 63, 48. vastos in Venuste est inchoata magna Cæcilio ma
pelagi æstus aciem protenderet 64, 127. ter 35, 17.
Vecors furor 15, 14. vecordem rixam Venustus homo 22, 2. venusta Sirmio 31,
excitare 40, 4. 12. soror 89, 2. venustum se esse facit 97,
Vegetus: vegetis sonipedibus pepulit 9. venuste noster 13, 6.—venustiorum ho
Sol umbras 63, 41. minum quantum est 3, 2.
Vehemens est Dea 50, 21. Ver refert tepores 46, 1. jucundum age
Veho : vectus per æquora 101, 1. rate ret florida ætas 68, 16. vere ponitur mihi
super maria 63, 1. vecta ratis ad litora 64, corolla 20, 6. florido ponitur mihi corolla
121. 19, 10.
Vellus : vellera mollia lanæ custodibant Verber: verbera tua patere 63, 81.
calathisci 64, 320. Verbosus: verbosa loquela gaudet Venus
Velo: velabat pnlvinar amictu vestis 64, 55, 20. verbosis quod dicitur 98, 2.
267. velatum fronde vestibulum ibid. 294. Verbum non faciet 74, 6. verbo uno di
amictu pectus ibid. 64. cere 67, 15. verba nostra audias 61, 98.
Velum : veli inflati lintea, 64, 244. vela quæ locuta es ! 66, 29. talia meruebant
candida ibid. 235. 84, 9.
Velut prati ultimi flos 11, 22. et al. Vere candidi tibi fulsere dies 8, 8.
Vena : venas ferri sub terra quærere 66, et al. -

49. . Verecundus: verecundæ heræ rara fere

Vendito: venditare asse nates 33, 8. mus furta 68, 136.
Vendo: vendal cum gente Catullum 79, Vereor: vereris crura ponticuli 17, 2.
3. vendere se 106, 2. veremur nihil istos 15, 6. verita non est
I'enenum vitæ crudele 77, 5. veneni do scelerare penates 64, 405. vereberis hunc
Jos 23, 10. plenam orationem legit 44, 12. Deum 20, 16.
venena omnia colligam 14, 19. Veridicus: veridicum oraclum pandunt
Veneror: veneretur Divos carmine 90, sorores 64, 327. veridicos cantus edebant
5. Parcæ ibid. 307.
JVenia: veniam pudentem peto 15, 2. Vernus: verna aura educit colores dis
JVenio: venis jam 61, 202. venit aura tinctos 64, 90.
secunda 68, 64. domum puella ibid. 144. Vero: tum vero facito 64, 231. et al.
villicus 20, 20. venimus ut huc 10, 5. fessi Verpa nihilo minore farti estis 28, 12.
ad larem 31, 9. veniunt hero gaudia 61, Verpus ille Priapus 47, 4.
H
 40 IN D E X P R I M U S

Remigium : remigio torta unda 64, 1$. Retono : retonent loca fremitu 63, 82.
Remitto: remittit agnus gravem ære dex Retraho: retrahis le 30, 9.
tram 20, 13. remitte pallium mihi 25, 6, 9. Revello : revulsa brachio mentula 20,
linteum 12, 1 1.
Remoror: remoratus es non diu 61, 201. *iw- revertens sæpe Hesperus 62,
ne remorare ibid. 200.
Removeo: remota sit herba a sacello 19,
8. remota a mea domo 63, 58.
juris. : revinciens mentem amore 61,

Remigio : remugit tympanum 63, 28. *i. revisens in templo pater Divum
Remuneror: remunerabor te suppliciis 64, 388.
14, 20. Revoco : revocet enntem puella 35, 9.
Remus : remos lentos gurgite incurvans Reus: rei ad subseliium ventum est
64, 183. remis pellit vada ibid. 58. S9, 2.
Renideo : renidet Egnatius 39, 2, 4, 6, 7. Rer novo auctus hymenæo 66, 11. regis
renidere te nollem ibid. 50. injusti tecta 64, 75. reges perdidit otium
Renovo: renovamus veteres amores 96,3. 51, 15.
Reor: rear ubi te, patria, positam ? 63, Rhaphanus : rhapbani et magiles per
55. current eum 15, 19.
Repente ut mihi visum est 10,3. et al. Rictus: rictum habet talem, qualem elc.
Reperio : repererit si suavia 79, 4. repe 97, 7.
• ritur quacumque aliquid 67. 13. reperta Rideo : risi nescio quem 53, 1. risit do
est fides 75, 4. repertum munus 14, 8. mus odore 64, 285. ride Cato 56, 3. ridete
Repono: reponit mens onus 31, 8. quidqnid est cachinnorurn §1, 14. rideat
Reporto: reportant diverse profectos va Torquatus ad patrem 61, 219. ridentem ore
riæ viæ 46, 10. catuli Gallicani 42, 9.
Reposco: reposcat Nemesis pœnas 50,20. Ridiculus : ridicula res 50, 4. o ridicu
Requiesco : requiescant omnibus aures lam rem ibid. 1.
84, 7. requiesset hospes in aedibus nostris Rigidus : rigida mea hunc cecidi 56, 7.
64, 176. requiescere molli somno 68, 5. Risus maximi mnnus 17, 7. risu inepto
Requiro : requiris, qnare id faciam 85, nulla res ineptior 39, 16.
1. requirunt tacita mente 62, §7. requiret Rite carpebant manus laborem 64, 31 1.
nec te 8, 1S. require ventorum cursum 55, Rivalis: rivales socii pueliularum 57, 9.
28. requirant secum meditata 6?, 12. re Rirus pellocens 68, 57. rivi Phrygii
quirens, uti possem mittere carmina 116, 1. manabunt sanguine 64, 345.
Pes nulla ineptior inepto risu 39, 16. Rira : rixæ nocturnæ vestigia 66, 13.
multo acrior 83, 5. ridicula et jocosa 56, rixam vecordem excitare 40, 4.
4. nullane potuit flectere consilium 64, 136. Robigo squalida 64, 42. robigine scabra
re in sua occupati 15, 8. aliqua 22, 19. tangat ætas nomen 68, 151.
hac ibid. 1$. in qua 68, 41. rerum qnid Robur eruit turbo indomitus 64, 107.
geritis ? 28, 4. res egregias saltus babet robora pubis Argivæ ibid. 4.
114, 2. rebus his lætor 66, 25. Robustus: robusto collo substernens bra
Resideo: resident maculæ 57, 5. reside cbia 64, §3S.
bant vertice vittæ 64, 310. Rogo : rogabis deos 13, 13. rogabit in
Resolvo : resolvens juga Cybele 6S, 76. vitam 8, 13. roget morari 35, 10. rogare
Resono : resonant undæ 64, 274. reso solet puella 41, 7. rogaberis nulla nocte
nante unda 11, S. 8, 14.
Respecto: respectet amorem meum 11, 21. Rogus: ad rogum fiiii lugetur 39, 4. de
Respergo: respergas dextram sanguine rogo cœnam rapere 59, §.
64, 230. respersum cæde fraterna juvenem Roscidus: roscido humore natriunt deae
ibid. 181. myrtum, 61, 24.
Respondeo: respondi id quod erat 10, 9. ὸsens: roseo conchyli fuco tincta pnr
respondere decebit 62, 18. pura 64, 49. rosea labella 80, 1. roseis la
Restituo: restituis te mihi 107, 4. resti belfis abiit sonitus 63, 74. papiliis 55, 12.
tuam naufragmm a mortis limine 68, 4. re Rostrum : rostro mordenti oscula decer
stitutus si essem S6, 4. pere 68, 127. proscidit æquor navis 64,12.
Restituor Tethyi canae 66, 7. Rubem : rubent ocelli fendo 3, 18. ru
Resiringo : restrictus membra silici 64, bens arista 20, 7. nva 19, 14.
297. Ruber : rabra lora 22, 7. supercilia 67,
Reticeo : reticere non possum 68, 41. 46.
Retineo : retinebat læva colam 64, §12. • Rubor conscias 65, 24. ruborem expri
retinens arces Diva 64. S. vertice mitram mamas ore canis ferreo 42. 16.
Ariadne ibid. 63. retinentem natam avel Radens : rudentes intorti snstoliant vela
lere matris complexu ó2, 2?. t)4, 235.
 IN C O N TEXTU M.
I Rudis: rudem Amphitriten imbuit cursu
Argo 64, 11.
Ruina : ruinas graves non timetis 23, 9.
Rumor: rumores senum severiorum 5, 2.
Rumpo : rumpens ilia omnium 11, 20.
rupta ilia 80, 7.
Ruo : ruentes Delphi ex urbe 64, 393.
IRupes Trinacria 68, 53. rupis Thespiæ
specus 61, 28. sub rupe sola 64, 154. Sane non illepidum scortillum 10,4.43.4.
Rursum reditum tetulit 63, 47. Sanguis: sanguinem profundit 20, 15.
Rursus altera hiems 68, 82. et al. sanguine linit hirculus aram 19, 15, fra
Rus : ruris pleni annales 36, 19. rure terno perfudere manus 64, 400. recente ma
inficeto 22, 14. rura colit nemo 64, 38.
Russus: russam gingivam defricare 39,19.
Rusticus: rustice Vetti 54, 2. rustica
arte 20, 1. securi conformata quercus 19,
3. tecta 34, 19.
Rutilus: rutilam quate jubam 63, 83.
Sacculus plenus aranearum 13, 8.
Sucellum : sacello a meo sit remota her
ba 19, 8.
- Sacer alarum hircus 71, 1. sacrum libel
lum 14, 12. sepulcrum 7, 6. sacro san
guine 68, 75.
Sacro: sacratum illorum jure me inve
mies 102, 3. sacrato Jovis templo 55, 5.
Sacrum : sacra annua 64, 389. sancta
agitant 63, 24. suscipiantnr 17, 6. sacris
tuis quæ careat 61, 71.
Saepe vidistis eam rapere'coenam 59,2.etc.
* Saevitia : sævitiæ nostræ tantillum de
mere nequeo 99, 6.
Sævus esto et indomitus 103, 2. sæva
Fors 64, 169, sævi Boreæ flatus 26, 3. Le
onis lumina 66, 66. saevum prostravit The
seus 64, 110. monstrum ibid. 101. saeva
præcepta ibid. 159. sævis factis ibid. 203.
Sagitta certa perculit monstra Stympha
lia 68, 113. - -
Sagittifer : sagittiferos in Parthos pene
trabit 11, 6.
Sal : salis mica 86, 4. ßuctus 64, 67.
tremuli undas ibid. 128. salem ac leporem
habent 16, 7. non sine sale coenam atlule
ris 13, 5.
Salaputium disertum 53, 5.
Salar taberna 37, 1.
Sulillum : salillo purior culus 23, 19.
Salio : salire paratum habes 17, 2.
Saliva a te abest23,16.spurca 78,8.99,10.
Salsus : salsum hoc esse putas? 12, 4.
salse 14, 16. salsa vada 64. 6.
Sultem nunc committite animos 62, 17.
Saltus: saltum laudemus 114, 6. saltu
Formiano dives ibid. 1. saltu in uno 115, 4.
saltuum reconditorum domina 34, 11. saltus
possideat 115, 5.
Salum rapidum tulistis 63, 16.
Salus una hæc est 76, 15.
Saluto: salutant me deum 19, 5.
Salveo: salve janua 67, 2. Sirmio 31, 12.
salvete heroes! 64, 23.
41
Sanctus: sancta sis nomine quocnnque
placet 34, 22. Venus 68, 5. sancti Itoni
incola 64, 228. sanctae amicitiæ fœdus 109,
6. Veneri 36, 3. sanctam fidem violasse
76, 3. sanctum Idalium quæ colis 36, 12.
sancte puer 64, 95. sancta conjuge ibid.
299. sancta sacra 63, 24. sanctis Divis de
cedere 64, 269,
culans terram 63, 7. sacro 68, 75. tauri
respergas dextram 64, 230. taurino 66,
34. Teucro 64, 345.
Sanus: sana non est puella 41, 7. esset,
83, 4.
Sapio : nec sapit instar pueri 17, 12. si
sapiet 35, 7.
Sarcinula : sarcinulis aptis et expeditis
28, 2.
Sat es beatus 23, 27.
Satio: satiata est libido 64, 147.
Satis lusimus 61, 232. et al. saepp.
Satur si id faceres 21, 9. pertundo tuni
cam 32, 10. saturum cor 48, 4.
Saturo: saturasset hiems amorem 68,
83. saturata lumina figura gnati 64, 220.
Saucius : saucia volvebat animo curas
64, 251.
Sareus : saxea effigies 64, 61.
Saxum: saxa Latmia 66, 5.
Scaler: scabra robigine tangat ætas no
men 68, 151.
Scabies famesque Memmi 47, 2.
Scando: scandere montem Pimplæum
105, 1.
Scelero: scelerare divos penates 64, 405.
Scelestus : scelesta puella 8, 15. sceleste
15, 15.
Scelus: sceleris aliquid 91, 10. quantum
suscipiat 88, 4. quicquam ibid. 7. scelere
nefando imbuta tellus 64, 398.
Scilicet ad Catullum misli libellum 14,
13.
Scio : scis ecquid ? 88, 4. scil prædam
Tagus 29, 20. scimus hæc tibi cognita.61,
146. scitis quam curam mi dederit 68, 52.
scibant Parcæ ibid. 85. sciat tantum esse
basiorum 5, 13. ne sciamus ibid. 11. non
scire studeo 93, 2. mec laborat 67, 17.
Scipio: scipionibus frontem tabernæ scri
bam 37, 10.
Scomber: scombris dabunt tunicas Vo
lusi annales 95, 8.
Scopulus: scopulorum e verlice 64, 245.
Scortillum non illepidum 10, 3.
Scortum : scorti febriculosi nescio quid
6, 5. -
Scribo : scribis turpe esse Catullo 68, 27.
scribit poema 22, 16. scribam scipionibus
frontem tabernæ 37, 10. scribere in vento
el aqua 70,4. serit; versiculos 50, 4.
50 I N D EX P R IM US

Verro: verrenles æquora palmis abiegnis Vibro: vibrare iambos truces 36, 5.
64, 7. Vicinus Priapus dives est 19, 20.
Versiculus: versiculos nihil necesse est Vicis: vicem mitræ non curans 64, 69.
-16, 6. delicatos scribens 50, 4. versiculis Victima succumbens ferro 64, 370.
.ex meis me parum pudicum putatis 16, 3. Victor certamine cursus 64, 341.
Verso : versabat turbine fusum 64, 315. Victoria amat curam 62, 16.
Versor: versatur in undis mediis 64, 167. Video : quantum video 28, 11. laborem
versarer toto lecto 50, 12. versantem me frustra sumtunu 116, 5. vides quem tute
idio in leti turbine eripui 64, 149. 20, 3. quod perisse 8, 2. viden ut faces
Versus: versu lepido ad coelum vocare quatiunt comas 61, 77, 98. videt nil stupor
6, 17. versus longe plurimos facit 22, 3. meus 17, 21. non se esse maritum 78, 5.
Vertex : verticis flavi exuviæ 66, 62. a qui præconem cum bello puero 106, 1. non
vertice solvent crines 64, 351. de tuo cessi videmus manticain in tergo 22, 21. vide
66, 39. e Bereniceo cæsariem vidit ibid. 8. tis quem hospites 4, 1. quam turpe inci
dominæ abfore ibid. 76. flavo retinens mi dere 42, 7. vident sidera furtivos amores
tram 64, 63. montis pellucens rivus 68, 7, 8. videbam non hanc tibi esse matrem
*57. e Pelii advenit Chiron 64, 279. Pelia 91, 5. vidi eas voltu sereno 55, 8. vidit
co prognatæ pinus 64, 1. scopulorum se quis beatiores ? 45, 25. liquida mente Atys
~præcipitem jecit ibid. 245. summo Par 63, 46. puella se vovere T)ivis 36, 9. vi
nassi ibid. 391. verticibus præruptis ibid. distis rapere coenam de rogo 59, 8. vide
298. runt Nymphas mortales 64, 16, videbis
Verto: vertor in occasum 66, 67. haec ? 29, 5. videat quivis 67, 16. viderit
Verum nescio, quid scorti diligis 6, 4. venientem ab Oceano diem 61. 90. videre
et al. lucem 50, 12. quemcunque in re quadam
Verus : vera si est religio Persarum 90, Suffenum 22, 19. quis hoc potest 29, 1. te
4. vera si nuntiantur 35, 11. non gemunt in tuto 31, 6. videor venire flammeum 61,
66, 18. non tegam ibid. 72.—sive verius 122. videtur Suffenus rursus fossor 22, 11.
Tiburs sis 44, 5. ille par deo 51, 1. videbatur modo scurra
Vesanio : vesaniente vento deprensa na 22, 13. videberis quoi bella? 8, 16.—vi
vis 25, 13. sum ut tum repente mihi est 10, 3.
Vesanus: vesana flamma torreret medul Viduus : vidua vitis 62, 49. viduas noc
las 100, 7. vesano Catullo satis superque tes jacere 6, 6.
est 7, 10. Vigeo : vigeanl mandata memori corde
Vestibulum velatum fronde 64, 294. ves condita 64, 232. -

tibuli regia tecta ibid. 277. Vigilo: vigilat cuslodia 62, 33.
Vestigium : vestigia candida permulcens Vilis : vilior es mihi et levior 27, 6.
lymphis 64, 162. divum me premunt 66, Villa suburbana tua libenter fui 44, 7.
69. dulcia rixæ nocturnæ ibid. 13. erra Villicus venit 20, 19.
bunda regens filo 64, 113. flammea cervæ Villula ad Austri flatns opposita 26, 1.
prævertet cursu ibid. 342. veteris pœnæ villulam pauperis heri tuor 20, 4. palu
extenuata ibid. 296. strem nutrivi 19, 1.
Vestis decorata figuris 64, 266. pura 68, Vimen : vimine junceo tectam villulam
15. variata figuris 64, 50. vestis raræ mu tuor 19, 2.
nere labefactes illam 69, 3. vestem funes Vincio: vincta strophio papillas 64, 65.
tam deponant antennæ 64, 234. veste sub Vinco: vicisti sola magnos furores 68,
molli locatum malum 65, 21. purpurea '129. vincemur igitur jure 62, 16.
consternens cubile 64, 163. rejecta tradite Vinculum : vincla urbis Dardaniæ 64,
papillas 66, 81. 368.
Veternum stolidum excitare 17, 24. Vinder: vindice pœna multantes facta
Vetulus: vetuli Falerni minister 27, 1. 64, 192.
Vetus nomen 61, 213. veteris Batli se Vinea humilis purgatur rastris 64, 39.
pulerum 7, 6. grabati pedem in collo col vineam tueri 19, 18.
locare 10, 22. ploxemi gingivas habet 97, Vinum : vini pernicies lymphæ 27, 6.
6. poenæ vestigia 64, 296. veterem in do per viuum reddens mutua 50, 6. in vino
minum fidem deseruisse 67, 8. veteres non belle uteris sinistra 12, 2. non sine vi
amores renovamus 96, 3. veterum scrip no coena 13, 5.
torum carmine Musæ oblectant 68, 7. Violae luteæ mihi sunt 19, 12.
Vero: vexarentur malis moenia 64, 8. Violo: violasse cubile nati 67, 23. fidem
IVia: viam vorabit 35, 7. de via mulier sanctam 76, 3.
25, 5. viæ variæ reportant diverse profec Vir levis 61, 102. sterilis 63, 69. tuus
tos 46, 10. quæ petet, ne neges 61, 152. toro tibi ac
Viatorhunc Deum vereberis 20, 16. via cubans ibid. 172. prior illam attigerat 67,
tori lasso dulce levamen rivus 68, 61. 20. viri beata domus 61, 157. cubile ade
 IN C O N T EX T U M.
ant ibid. 183. sermones fideles esse nulla
speret 64, 144, ipsius ex gremio demta
68, 146. viro cara puella 62, 58. dulci ju
cundajanua 61, 1. flavo conciliata 68, 130.
juranti nulla femina credat 64, 143. ad vi
rum rapis virginem 61, 3. imittens 66, 29.
sine viro relicta membra 63, 6. amisso 68,
80. novo invisente prœlia 66, 20. praesente
83, 1. solo contentas vivere 111, 1. viri
quod pepigere 62, 28, virum facta 64,
192. et virtutum cinis Troja 68, 90. viros
primores Argivorum ad se ciebat Troja
ibid. 88.
Vireo : vireret vestibulum fronde vela
tum 64, 294. virens spica 19, 11. virente
pampino dulcis uva 20, 8. virentium silva
rum domina 34, 10.
Virgatus: virgati calathisci 64, 320.
Virgineus: virgineam zonam solvere 67,
28. virgineis de exuviis gesserat rixam 66,
14.
Virginitas tota non tua est 62, 62. virgi
_ nitate longa foret Hebe 68, 116.
Virgo bona 61, 20. patrona 1, 9. regia
64, 86. Rhamnusia ibid. 396. 66, 71. 68.
77. jam veniet 62, 4. dum intacta, cara
suis est ibid. 45. et al. virginis e gremio
procurrit malum 65, 20. perculsæ artus 64,
365. virginem teneram rapis ad viros 61,
4. virgine a parva cognoram 66, 26. vir
gines solvunt sinus 61, 53. claudite ostia
ibid. 231. integræ ibid. 37. virginibus a
doctis sevocat me cura 65, 2.
Virgultum: virgulta refringit pede 63,
Viridantia Tempe linquens Peneus 64,
286.
Viridis Idæ loca colam ? 63. 70. viridem
ad Idam cilus adit cohors ibid. 30. viri
dissimo flore puella 17, 14.
Virtus fervida 64, 218. virtntum om
nium cinis Troja 68, 90. virtutes egregias
fatebuntur matres 64, 349. heroum indi
cat vestis ibid. 51. virtutibus magnis au
gens 64, 324. testis erit Scamander ibid.
358.
Vis: vi jaciunt capita Mænades 63, 23.
Viso : visit quæ 64, 55. visam te incolù
mem 9, 6. visere coetus tales 64, 408. non
se credit ibid. 55. portum ibid. 211. quod
par est 62, 9. visens moiumenta Cæsaris
11, 10. maria vasta 63, 48. visum ad suos
amores me duxerat 10. 2.
Vita quæ tibi manet ? 8, 15. mea 45, 13.
109, 1. tua et tu sitis felices 68, 155. vitæ
spatium 63, 90. venenum crudele 77, 6.
vitæ meæ maledicere 104, 1. vitam agam
63, 71. egi puriter 76, 19. vita hac quid
magis optandum 107, 8. pro dulci talia
reddis præmia ? 64, 155. longa jucundior
gnate ibid. 215. tota producere fœdus 109,
5. vita dulcius conjugium 68, 106. frater
amabilior 65, 10.
δ1
Vitis lenta. 61, 107. vidua mascitur in
nudo arvo 62, 49.
Vito: vitans ouus jugi juvenca 63, 33.
Vitta : vittæ niveæ residebant vertice 64,
310.
Vivo: vivis molesta 10, 33. vivit quis
me felicior ? 107, 7. vivimus Romæ 68,
34. vive nec miser 8, 10. vivite bene 61,
233. vivat cui soror tam valens 89, 2. va
lealque 11, 17. vivamus atque amnemus 5,
1. vivere abrupto conjugio 68, 84. hac vi
va dulce est ibid. 160. contentas viro solo
111, 1. -
Vivus: viva qua viveredulce est 68. 160.
Vix tandem tollit lumina Vesper 62, 2.
et al.
Vocationes quærunt sodales mei ? 47, 7.
Voco : vocat me Sextius 44, 21. voca
dominam domum 61, 31. vocaret aura læ
va sive dextera 4, 20. vocare ad coelum
versu 6, 17.
Volatilis: volaliles huc adde 55, 27.
Volatus: volata Pegaseo ferar 55, 24.
Volito: volitabat Iacchus 64, 252. voli
tare suevit vaga cohors 63, 25. volilantem
flamine cursum fecit 64, 9.
Volo: volemus ad Asiæ claras urbes 46,
6. volare sive palmulis sive linteo 4, 5.
Volo te ad coelum vocare 6, 17. accipiat
cogitationes 35, 5. rideat 61, 216. si vis
55, 21. nos perdere 98, 5. vult non jam
illa 8, 9. numerare millia ludi 61, 209. vo
lumus scire 67,18. volunt non longe abesse
66, 32. volebas quæ tu 8, 7. voluisti amare
40, 8. quod voluit, fecit 74, 5. volet non
secubare vir a te 61, 104. velim pol 20,
19. dicas Caeeilio 35, 2. velit supposuisse
femur 69, 2. esse pudica 76, 24. vellem
omnia tibi displicere 54, 4. velles dicere
6, 3. vellet mitescere pectus 64, 138. vel
le nec Jovem præ me tenere 72, 2. bene
mereri desine 73, 1. placere nil sludeo 93,
1. bene queam tibi 75, 7. volente te 61,
64. 69, 74.
Volt : vid. Vult :
Voluntas coelitum feret 11, 13.
Voluptas si qua est recordanti 76, 1.
Volvo : volvebat animo curas 64, 251.
volutus rivus de prona valle 68. 59.
Vomer : vomere prono convellit taurns
glebam 64, 40.
Vorago lacus limpidissima 17, 11. vora
gine tenaci mula derelinquit soleam ibid. 26.
Vorax et aleo 29, 2, 6. es ibid. 11. vora
ciore culo est filius 33, 4.
Voro: vorabit viam 35, 7. vorare tenta
viri 80, 6.
Vortex : vortice amoris tanto te absorbens
aestus 68, 107.
Votum redditum et acceptum 36, 10.
solvite ibid. 2. voto maligno servisse fe
runt 67, 5. vota suspendit tacito labello 64,
104. facta 4, 22, pristina 66, 38.
52 I N D E X P R I M U s, &c.
Voveo: vovit daturam scripta Vulcano
36, 4. vovere jocose Divis ibid. 10.
Vor cymbalum sonat 63, 21. vocem sup
plicis contemtam haberes 60, 4. voce pro
missa dedisti 64, 139. altiore conclamate
42, 18. clarisona pellentes vellera 64, 321.
furtiva loquentem audivi 67, 41. moesta
adlocuta patriam 63, 49. tinnula concinens
carmina 61, 13. voces profudit pectore 64,
202. clarisonas fudisse e pectore ibid. 125.
missas audire ibid. 166.
' Vulgus: non, ut vulgus, te dilexi 72, 3.
vulgi in ora pervenias 40, 5.
.…
Vulturium suscitat nepos a cano capite
68, 124. vulturio avido sit data lingua
exsecta 108, 4. -
Vultus: vultus feri Nereides 64, 14.
vultum genitoris linquens filia 64, 117.
vultu declarant gaudia ibid. 34. sereno eas
vidi 55, 8.
2ona : zonam diu ligatam soluit malum
2, 13. virgineam solvere 67, 28.
* Zonula solvunt virgines sinus 61, 63.
 I N D E X.
NOMINUM
Acme (puella Septimio amata) de ea45.
Achilles, expers terroris 64, 339.
Achivi, fessi 64, 367.
Adria (pro mari adriatico) 36, 15.
Adriaticum, adriatici minacis litus 4, 6.
AEetaeus, æetæi fines 64, 3.
AEgeus (Thesei pater) 64, 213.
Ægyptus 66, 36.
AEmilius (homo impurus, ad quem 97.)
AEthiops, Memnon 66, 52.
Aganippe (fons Musis sacer), frigerans
61, 30
Alpes altæ 11, 9.
Alphenus vid. Varus. -
Amastris (urbs Paphlagoniæ) Pontica
4, 13.
Amathus (urbs Cypri) 36, 14.
Amathusia (Venus) duplex 68, 31.
Amor 45, 8.
Amphitrite, rudis 64, 11.
Amphitryoniades (Hercules) falsiparens
68, 112.
Ancon (urbs in agro Pioeno) 36, 13.
Androgoneus (Androgeus, Minois filius)
androgonea cædes. 64, 77.
Antimachus, (poeta græcus) tumidus 95,
10.
Antius (C. Restio actor) 44, 11.
Aomius specus 61, 28.
Apeliota (ventus) 26, 3.
Aquinius (malus poeta) 14, 18.
Arabes molles, 11, 5.
Argivi 68, 87.
Argivus, argiva pubes, 64, 4.
Ariadne 64, 54.
Ariadneus, Ariadnea tempora 66, 60.
Arrius (homo insulsus, de quo 84.)
Arsinoë, (Ptolemæi uxor, sub nomine
Chloridis ab Ægyptiis culta) 66, 54.
Asia capta 66, 36.
Asius (Asia palus Lydiæ) Asia myrtus
61, 22
Asinius (homo furax ironice Marrucinus
dictus 12, 1. ad eum 12.)
Assyrius odor 68, 144. Assyrii fines
66, 12.
Atax (fluvius Galliæ Narbonensis) 95, 5.
Athenæ caræ 64, 81.
Athos, (mons Macedoniæ) 66, 46.
Atys, de quo 63.
Aufilena (meretrix) ad quam 110, 111.
Aufilena (puella formosa 100, 1.)
Aufilenus (ejus frater) 100, 2.
Aurunculeja, 61, 86. vide Julia.
PROPRIORUM.
Balbus, 67, 3. -
Battiades (Callimachus) 65, 16. 66, 2.
Battus (heros Cyrenensis) vetus 7, 6.
Berenice, (Ptolemæi uxor) de ejus coma
Bereniceus vertex 56, 8.
Bithymi 31, 5.
Bithynia, 10, 7.
Bononiensis Rufa 59.
• Bootes tardus 66, 67.
Boreas saevus 26, 3.
Britammi, ultimi et horribiles 11, 12,
Hrittamia ultima 29, 4. Brittaniæ 29, 21.
Brixia mater amata Veronæ 67, 34.
Cæcilius (amicus Catnlli) ad quem 35.
Cæsar (C. Julius) magnus 11, 10. ad
eum 29, 54, 93.
Cæsius (malus poeta) 14, 18.
Callisto, virgo Lycaoniæ 66, 66.
Calvus (C. Licinius, amicns Catnlli) ju
cuudissimus 14, 2. salaputium disertum
53, 5. ad eum 14 et 50 et 96.
Camerius (amicus Catulli) ad quem 55.
Canopeus (Canopus urbs Ægypti) Gano
paea littora 66, 58.
Castor gemellus 4, 27.
Cato (amicus Catulli) ad qnem 56.
Catullus iniser 8, 1. vesanus 7, 10.
Cecropius (Cecrops rex Athenarum) Ce
cropiae dapes 64, 79. puppes 64, 172.
Celtiberia (regio Hispaniæ) caniculosa
37, 18.
Celtiberius, celtiberia terra 39, 17.
Ceres 63, 36.
Chalybes 66, 48.
Charybdis vasta 64, 156.
Chiron 66, 280.
Cicero (M. Tullius) disertissimus 49, 2.
Cinna (C. Helvius, amicus Catulli) de
quo 45, ad quem 113.
Cnidus (urbs Cariæ) arundinosa36, 13.
Caelius (M. Rufus, amicus Catulli) ad
quem 58, et 100. -
Colchi 64, 5.
-
Colonia (urbs incerti situs) de qua 17.
Cominius (homo pravus) ad eum 108.
Comon (astronomus clarus) 66, 7.
Cornelius (Nepos) cui Catullus librum
suum dicat 1, et forsan 102.
Cornificius (amicus Catulli) ad quem 38.
Cranom, (oppidum Thessaliæ) 64, 36.
Creta 64, 82. Cretum custos (Talus Gi
gas) 55, 23.
 54 IN D EX
Crarsus 115, 3.
Cupido 68, 133.
Cupidines 3, 1. 13, 12.
Cybelle 63, 9. ' Graecus, Graeca pubes 68, 102.
Cyclades 4, 7.
Cycnaeus, cyenæa specula 67, 32. ubi
videsis annotationes.
Cylleneus (Cyllene, mons Arcadiæ) Cyl
leneum Pheneum 68, 109.
Cyrenae (urbs Africæ nobilis) laserpici
feræ 7, 4.
Cytorius, cytorium jugum 4, 11.
Cytorus (mons Paphlagoniæ) buxifer
4, 13.
Dardanius (Dardanus Trojæ conditor)
Dardania urbs 64, 368.
Daulius (Philomela, apud nostrum Prog
ne) 65, 14.
Delius (Delus insularum Cycladum me
dia) Delia oliva 34, 14.
Delphi 64, 393.
Dia (alias Naxos) 64, 52.
Diana, ad quam 34.
Dindymenus, Dindymena domina (Cy
belle) 63, 13.
Diome (pro Venere noster usnrpat)56, 6.
Dyrrachium (urbs Macedoniæ) Adriæ,
taberna-36, 15.
Egnatius (homo ineptus) in quem 39.
Emathius (Emathia vetus Thessaliæ no
men) Emathia ops 64, 325.
Eous, Eoa unda (oceanus orientalis)
11, 3.
Erycina (Venus, a monte Eryce) ferens
curas 64, 72.
Erythreus (Erythros regio Africæ) Ery
threus pulvis 61, 206.
Etruscus obesus 39, 11.
Eumenides 64, 193.
Eurotas (Laconiæ fluvius) 64, 89.
Fabullus (amicus Catulli) ad quem 13,
et 28.
Falernum (nobile vinum) vetulum 27, 1.
Favonius(ventus) 26,2. tepidus64, 283.
Fides 30, 11.
Flavius (amicus Catulli) ad quem 6.
Fovmianus (Mamurra Formiis oriundus)
decoctor 41, 4. 43, 5.
Formianus (Formiæ urbs Latii) Formia
na macula 57, 4. Formianus saltus 114, 1.
Fortuna secunda 64, 222.
Gallæ 63, 12.
Gallia Comata 29, 3. Galliæ 29, 21.
Gallicanus canis 42, 9.
Gallus (homo libidinosus) de quo 78.
Gellius (foedus homo) in quem 74, 80,
88, 90, 91, et 116.
Gnosius (Gnossus urbs Cretæ) Gnosia
littora 64, 172.
Golgus (urbs Cypri) 36, 14.
Gortynius (Gortynia metropolis Cretæ)
Gortynia tecta 64, 75.
Hamadryades deæ 61, 23.
Harpocrates (silenlii deus) 74, 4. 102, 4.
Hebe 68, 116.
Helena 68, 87.
Heliconeus collis 61, 1.
Hellespomtius, Hellespontia ora 18, 4.
Hellespontus rapidus 64, 359.
Hercules 55, 13.
Heroes deum genus 64, 23.
Hesperus 62, 20.
Hiberi (gens Hispaniæ) 9, 6.
Hiberus, Hibera carbasus 64, 27. præda
29, 20.
Hibera urina 37, 20.
Hyrcani (Asiae populi) 11, 5.
Hortalus (amicus Catulli) ad quem 65.
Hydrochoos (signum Zodiaci) 66, 94.
Hymen et Hymenæus 61, 4. sq. novus
66, 11.
Iacchus florens 64, 252.
Ida (mons Phrygiæ) viridis 63, 30.
Idalium (nemus in Cypro) sanctnm
36, 12.
Idrus (mons Cariæ) 64, 301.
lliacus, hliaci muri 68, 86.
Indi extremi 11, 2.
India tosta 45, 6.
Indus dens 64, 48.
Ionius, Ionii fluctus 84, 11.
Ipsithilla (amica Catulli) ad quam 32.
dulcis ibid. 1.
Itali, 1, 5.
Itome (opp. Thessal.) sanctum 64, 228.
Itylus (filius Terei) absumtus 65, 44.
Julia (nupta Manlio) in cujus nuptias 61.
Jumo maxima cœlicolum 68, 138. Lu
cina (Diana) 34, 13.
Jupiter æstuosus 7, 5. magnus 34, 6.
omnipotens 64, 171. omnivolus 68, 140.
seeundus 4, 20. superus 55, 5.
Juventius (Juvenis pulcher) ad quem 48,
24, 81. et 99. mellilus 99, 1.
Ladas (cnrsor in Olympiis) 55, 25.
Lampsacum (urbs ad Hellespontum)
18, 2
Lanuvinus (Lanuvium urbs Latii) ater
atque dentatus 39, 12.
Laodamia, amore flagrans conjugis 68,
74. pulcherrima ibid. 105.
Larisseus (Larissa urbs Thessaliæ) La
rissea moenia 64, 36.
Larius (Lar lacus in Orobiis) Larium
littus 35, 4.
Latmius (Latmus mons €ariæ) Latmia
saxa 64, 5.
Latonia (Diana) 34, 5.
 NOM IN UM
Leo (sidus) saevus 66, 65.
Lesbia (amica Catulli) ad eam 5, 7, 51,
72, 75, 92, 107, 109.
• Lesbius (forsan Clodius, homo certe im
purus) de quo 79.
Lethæus gnrges 65, 5.
Liber (avunculus Arrii) 84, 5.
Libo (homo fœdus) 54, 3.
- Libyssinus, Libyssini montes 60, 1.
Libyssus, Libyssa arena 7, 3.
Licinius vide Calvus.
Ligurius 17, 19.
I.ucina Juno (Diana) 34, 13.
Luna 34, 16.
Lybia 45, 6.
Lycaonius (Lycaon rex Arcadiæ) Lycao
nia virgo (Callisto) 66, 66.
Lydius, ' Lydia unda (Lacus Benacus)
31, 13.
Maenades hederigeræ 63, 23.
Maenas 63, 69.
Magnus (Cn. Pompeius) 55, 6.
Magus 90, 1.
Malius, Malia lympha (fons in Thermo
pylis) 68, 54.
Mamurra (amicus Cæsaris, homo im
purus) 29, 3. pathicus 57, 2.
Manlius (Aulus Torquatus) in cujus
nuptias 61. confectum.
Marrucini (populi Italiae) 12, 1.
Mavors 64, 395.
Medi 66, 45.
Mela (fluvius prope Brixiam) flavus
67, 33.
Memmius(C. Gemellus, homo nequam)
29, 9.
Memnon, Æthiops 66, 52.
Menenus 59, 2.
Mentula (nomen fictum, sub quo Ma
murram exagitat Catullus) de eo 94, 95,
114, 115.
Minois (Ariadne) 64, 60 et 248.
Minos (rex Cretæ) magnanimus 64, 85.
Minotaurus (monstrum a Pasiphaë geni lyxenia cædes 64, 369.
tam) 64, 79.
Mnemonides (Musæ) 64, 288. 4, 9. Pontica præda 29, 19.
Musa Sapphica 35, 17.
Musae 64, 3.
Naso (homo impurus) ad quem 112.
Nemesis 50, 20.
Neptunine (Thetis) pulcherrima 64, 28.
Neptunius, Neptunia vincla (muri Trojæ
a Neptuno exstructi) 64, 368.
Neptunus uterque 31, 3.
Nereides æquoreæ 64, 15.
Nicæa (urbs Bithyniæ) æstuosa 46, 5. de qna 86.
Nilus septemgeminus 11, 8.
Nonius Struma (homo pravus) 52, 2.
Novum Comum (Urbs in Insubria)35, 3.
Nymphæ marinæ 64, 17.
Nysigena (Nysa urbs Indiæ) Nysigenae misellus ibid.
Sileni 64, 253.
P R O P R I O R U M. 55
Oarion (Orion sidus) 66, 94.
Oceanus altus 66, 68. Nympharum geni
tor 88, 6.
OEtaeus (CEta mons Thessaliæ) OEtaei
ignes 62, 7. CEtaeae Thermopylæ 68, 54.
Olympus (Mons Thessaliæ, pro cœlo
usurpat Catullus) 62, 1.
Otho (homo illepidus) 54, 1.
Parcae 64, 307.
Paris 68, 103.
Parnassus (Mons in Phocide) 64, 391.
Parthi sagittiferi 11, 6.
Pasithea (Gratiarum una) 63, 43.
Pegaseus volatus 55, 24.
Peleus Thessaliæ columen 64, 26.
Peliacus (Pelion mons Thessaliæ) ver
tex 64, 1.
Pelion 64, 279.
Pelops perjurus 64, 347.
Penelopeus (Penelope uxor Ulixei) Te
lemachus 61, 229.
Peneos (Thessaliae fluvius) 64, 286.
Perseus pennipes 55, 25.
Persicus, Persicum haruspicium 90, 2.
Phaethom flammatus 64, 292.
Pharsalia (regio Thessaliae) 64, 36.
Pharsalius, Pharsalia tecta 64, 36.
Phasis (fluvius Colchidis) 64, 3.
Pheneum (urbs Arcadiæ) Cylleneum 68,
109.
Phrygius judex (Paris) Phrygia domus
63, 20. Phrygium nemus 63, 2. Phrygii
campi 46, 4. rivi 64, 345.
Phryx tibicen 63, 22.
Phthioticus (Phthiotis regio Thessaliæ)
Phthiotica Tempe 64, 35.
Pimplaeus (Pimpla fons Boeotiæ) mons
105, 1.
Piraeus (Athenarum portus) 64, 74.
Pisaurum (oppidum Umbriæ) 81, 3.
Piso (L. Calpurnius) 28, 1.
Pollio (Asinius) 12, 6.
Polyrenius (Polyxena Priami filia) Po
Ponticus (Pontus regio Asiæ) sinus trux
Porcius (homo pravus) ad quem 47.
Posthumia (mulier vinolenta) 27, 3.
Posthumius 67, 35.
Priapus 18. Verpus (Piso) 47, 4.
- Prometheus sollerti corde 64, 295.
Propontis 4, 9.
Protesilaeus (Protesilaus dux Græcus
Trojano bello) Protesilæa donus 64, 74.
Quintia (puella formosa, sed insulsa)
Quintilia (Calvi amica) 96, 6.
Quintius ( sodalis Catulli) ad quem 82.
Ravidus (Catulli rivalis, ad quem 40.)
Remus 29, 15.
56 IN D E X
Rhamnusia virgo (Nemesis a Rhambunte
pago) 64, 396. 66, 71. 58, 77.
Rhenum gallicum 11. 11.
Rhesus (rex Thraciæ) 55, 26.
Rhodus nobilis 4, 8.
Rhæteus (Rhoeteum promontorium in
Troade) Rhoetea litiora 65, 7.
I?oma 68, 34.
Romulus 28, 15. cinædus (Cæsar) 29,
5, 10.
Rufa (femina infimi pretii) Bononiensis
59, 1.
Rufulus 59, 1.
Rufus (homo foedus) ad quem 69.
Rufus (falsus amicus) ad quein 77.
Sabinus (Italiæ populus) 39, 10.
Sabinus, Sabinum fundum 44, 1.
Sacæ (populi Scythiæ proximi) 11, 6.
Sætabus (Sætabum urbs Hispaniæ) Sæ
taba sudaria 12, 14. 25, 9.
Salisubsuli (Salii Martis sacerdotes) 17,
6.
Sapphicus (Sappho poetria) Sapphica
Musa 35, 16.
Saturnalia optimus dierum 14, 15.
Satyri Nysigenæ 64, 251.
Scamandrus (fluvius in Troade) 64, 358.
Scylla latrans 60, 2. vorax 64, 156.
Scyros (insula in Ægæo mari) 64, 35.
Septimius 45, 1.
Serupis 10, 26.
Sextiamus conviva 44, 10.
Sextius (homo insulsus) 44, 20.
Sileni Nysigenæ 64, 253.
Silo (leno) ad eum 103.
Simonideus (Simonides, philosophus) Si
monideæ lacrimæ 39, 8.
Sirmio (peninsula in lacu Benaco) venu
sta 31, 12, -
Smyrna (Cinnae poema) 95, 5.
Socratiom ad quem 47.
Sol 63, 39.
Somnus 63, 42.
Strumna Nonius 52, 2.
Suffenus (malus poeta) 14, 19.
Sulla (Corn. Epicadus, libertus) 14, 9.
Syriæ 45, 22.
Syrius, Syrium olivum 6, 8.
Syri aperti 36, 12.
Syrtis 64, 156.
Stymphalius (Stymphalus palus Arca
diæ) Stymphalia monstra 68, 113.
Tagus (Lusitaniæ fluvius) aurifer 29,
20.
Tappo (homo pathicus) 104, 4.
Telemachus (filius Ulyssis) Penelopeus
61, 229.
Tempe (regio Pelasgidis) Phthiotica 64,
35. viridantia ibid. 286.
Tethys cana 66, 70. ultima 88, 5.
Teucrius sanguis 64, 345.
Thalassius (Hymen) 61, 134. -
Thallus (homo libidinosus) ad quem 25.
cinaedus ibid.
Themis 68, 153.
Thermopylae Oetaeæ 68, 54.
Theseus 64, 53.
Thespius (Thespiæ urbs Bæotiæ) Tlies
pia rupes Helicon) 61, 27.
Thessalia 64, 26.
Thessalus, Thessala pubes 64, 288.
Thetis Neptunine 64, 28.
Thia (Solis mater) 66, 44.
Thiasus 64, 253.
Thracia horrida 4, 8.
Thyades evantes 64, 392.
Thymia (Asiæ regio) 31, 5.
Thynus, Thyni catagraphi 25, 7.
Thyonianus (Thyone Bacchi mater) me
rus 27, 7.
Tiburs (Italiae populos) 39, 10.
Tiburs fundus 44, 1.
Torquatus v. Manlius.
Transpadamus 39, 13.
Trivia (Diana) 66, 5. potens 34, 15.
Trinacrius, Trinacria Sicilia, Trinacria
rupes (Aetna) 68, 53. - -
Triton (lacus Thraciae) rapidus 64, 396.
Trqja infelia 68, 99. nefas 68, 89. ob
scena 68, 99.
Trqjugenæ 64, 356.
Trojus, Troja tellus 65, 7.
Tyro (filia Salmonei) 64, 309.
Umber (populus Italiæ) pastus 39, 11.
Urania (Musa) 61, 2.
Varus (Alphenus Varus (10, 1. ad 9.
92 et 30.
Vatinianus, Vatiuianum odium 14, 3.
Vatiniana crimina 53, 2.
Vatinius (homo fatuus) 52, 3.
Veneres 3, 1.
Venus bona 61, 44. ponto creata 36, 11.
sanguinis expers 66, 90. sancta 68, 5.
Verannius (amicus Catulli) ad quem 9,
et 28. optimus 28, 3.
Verona (urbs Galliæ Togatæ) 35, 3.
Veramniolus 47, 3. vidc Verannius.
Vesper 62, 1.
Vettius (L., homo putidus) 54, 2. ad
eum 98. '
Vibennii (homines nequam) ad eos 33.
Virro (libidinosus homuncio, ad quem >
71.) misellus 80, 7.
Volusius (malus poeta) de quo 36.
2euhyritis (Arsinoe a marito Zephyro)
66, 57.
2ephyrus 46, 3.
 INDEX IN ANNOTATioNEs
Et

v A R I ET ATEM LECTIO NIs.

*
E. .

A pro Ah a librariis scriptum. V. L. 61, Aurelius A. 11, 1.

46. - - - - -
Aut abest in formula aut nihil aut paulo
' Abducere et adducere permutantur A. A. 68, 131. -

75. 5. - - - -
Avertere in malam partem A. 64, 5.
Abesse et abisse perm. V. L. 68, 85. Aves in deliciis habitæ A. 2. argum.
Abire pro' obire dicunt Romani. V. L.
.66, 2. - ' - - - Bacchantes vitulos et juvencos discer
* Ac et ad perm. V. L. 61, 31. pere soliti A. 64, 258. .
• Adspicere et accipere perm. V. L. 68, Baralhrum quid ? A. 68, 108.
13. - -
Batti sepulcrum A. 7, 6.
Adulterii, poena A. 15, 18. Battiades Calliniachus unde sic dictus ?
AEdes et sedes perm, V. L. 64, 48, A. 65, 16. -

AEternus et alternus perm. V. I. 109, 6. Bellus quis dicatur? A. 78, 3.

Alis pr. alius, alid pr. aliud A. 66, 28.
Alter—ille pr. alter—alter A 57, 4.
Amaracus A. 61, 7. ,
Amastris A. 4, 13. - -
Amáthusia (Venus) cur duplex ? A. 68,
51. - • .
., Amor impotens quid ? A. 35, 12.
Amoris declarandi formulæ ab oculis pe
titæ A. 3, 5.
Amphitryoniades cur falsiparens A. 68,
112. Pheneum paludibus liberat. ibid. *
Ancon A. 36, 13.
Androgeus, ej. fabula A. 64, 77.
Angustus et augustus perm. V. I. 64, 80.
Animæ defunctorum Oceanum tranatu
ræ oreditæ V. L. 66, 63.
Antimachus Thebaida scripsit A. 95, 10.
Antius (C. Restio) A. 44, 11.
Anus adjective A. 9, 4. et A. 68, 46.
Eenacus, ejus undæ cur Lydiæ dicantur
A. 31, 13.
-
Berenice, ejus fabula A. 56. argum. ejus
coma in sidus versa ibid. quem in cœlo lo
cum teneat ibid. 65.
Bootes cur tardus ? A. 66, 67.
Brixia mater Veronæ A. 67, 34.
Cachinnus ad undarum strepitum trans
latus A. 64, 274.
Cadavera, eorum dilaniatio nefas habit
- A. 108, 4.
Cæcilius A. 35, 1. .
Cæsaris monumenta A. 11, 10.
Calvus (C. Lic). A. 14, argum.
Campus minor A. 55, 3.
Canis impudentiæ imago A. 42, 16.
Capillus de omni pilorum genere dici
tur A. 25, 1. -

Aqua marina scelera expiantur A. 88, 6 Capsula quid ? A. 68, 36.

Arabes cur molles? A. 11, 5. - Carbonibus fores inimicorum notatæ A.
• Arbores ducunt familiam A. 4, 15. ge 37, 10.
mus jactant A. 64, 1. infelices A. 36, 8. iis Carchesia mali quid ? A. 64, 236.
tribuitur vox A. 4, 12. -
Castor et Pollux, eorum templum 37, 2.
Arsinoë sub Chloridis homine ab Ægyp Calagraphi Thyni A. 25, 7.
tiis culta A. 66, 54. unde zephyritis dicla Catullus emendatur
sit ? A. 66, 57. , V. L. 10, 26. A. 2, 7.
Asia palus A. 61, 22. — 17, 15. — 6, 12.
Asinius Pollio A. 12, 6. — 19, 5. — 8, 19.
Atalanta, duæ fuerunt ejusdem nominis — — 20. — 14, 17.
A. 2, 11. -
— 20, 3. — 15, 2.
Athos mons A. 66, 44. — 39, 17. — 18, 2.
Atqui et alque perm. V. L. 66, 25. — 57, 8. — 19, 7.
Atys, ejus fabula A. 63. argum. - 61, 158. — 25, 5.
I
58 I N D EX IN A N N O T A T I O N ES

V. L. 61. 206. A. 41, 7. Daulias Progne unde sic dicta A. 65,

— 62, 14. — 63, 9. 14. dissensus in ejus fabula ibid.
— 64, 229. — 64, 94. De die pro multa adhuc die A. 47, 6.
— — 243. — — 310. De et Di in verbis compositis sæpissime
— 68, 52. — — 409. perm. V. L. 64, 208.
— — 110. — 65, 23. Dedere A. 61, 59.
— — 112. . — 66, 7. Deprecor casui tertio jungitur A. 103,3.
— — 155. — 66, 21. Deprendi A. 56, 5.
— , — 157. — — 55. Desiderium puella dicitur A. 2, 5.
— 76, 11. — — 65. Despuendi omem malum mos A. 50, 19.'
— 97, 7. — — 77. Destinatus A. 8, 19.
— 102, 3. — — 79. Diana cur oùpavia et ipsox£p4oc dicta? A. 34,
— 67, 6. 9. Trivia A. 34, 13. ei tribuitur cura fru
— — 20. gum A. 34, 17. Sancta mater z&rupa et
— 68, 131. πολιούχος dicta A. 34, 21.
— — 132. Dii littorales qui A. 4, 22.
- — 148. Diligere et amare quqmodo differant A.
—-76, 5. 72, 4.
— 107, 8. Dindymus A. 63, 2.
— 113, 1-2. Dixerit pro dixisse videtur A. 84, 6.
Celtiberi et Hispani capillum alere soli Dispicere A. 66, 1.
ti A. 37, 17. Dissidium et discidium quomodo diffe
Cinerarii qui? A. 61, 138. rant V. L. 66, 22.
Cinis fœminino genere usurpatur A. 68, Idominæ vocantur pnellæ et uxores A.
61, 31.
Cinna A. 95, 1. Ducere et dicere perm. V. L. 68, 8. du
Circus maximus A. 55, 4. cebat et dicebat V. L. 8, 4.
Cistæ in Orgiis pQrtatæ A. 64, 260. Dum et cum perm. V. L. 64, 389.
Chiron immortalis A. 64, 280. Durrachium A. 36, 15.
Chloridos ales equus A. 66, 54.
Coelius (M. Rufus) A. 58, 1. Eoa unda A. 11, 3.
Coena rògo imposita a pauperioribus di Epithalamium quid? A. 61, pag. 178.
ripi solita A. 59, 3. Es et est perm. A. 67, 6.
Colonia A. 17. Etrusci unde obesi A. 39, 11.
Commodus quid ? V. L. 10, 26. Expromere et exponere perm. V. L.
Comparatio amoris conjugalis cum vite 65, 3.
arbori inhærente A. 61, 106. frigescentis Externus et extremus perm. V. L. 68,
cum flore succiso A. 11, 21. flammæ ruti 100.
lantis cum crinibus A. 61, 76. magni nu
meri cum aristis A. 48, 5. puellæ cum hoe Faces in pompa nuptiali prælatæ A. 61,
dis A. 17, 15. myrto A. 61, 21. Venere 15.
A. 61, 98. cum uvis A. 17, 16. Facta et fata perm. V. L. 65, 9.
Componi, verbum in re funebri usitatum Fescennina A. 61, 126.
A. 68, 98. Fides dea A. 30, 1 1.
Coneubinus nuptæ jusso tondetur A. 61, Flagitare cum duobus casibus quartis
138. A. 55, 8.
Consecutio temporum neglecta A. 64, Flagrare et fragrare perm. V. L. 68,
126. 144.
Conturbare de decoctoribus dicitur A. Flammeum A. 61, 8.
5, 11. Flos de juvenili ætate A. 17, 14. A.
Cornu aduncum Phrygiæ tibiæ junctum 24, 3.
A. 64, 264. Fors et sors perm. V. L. 64, 367.
Corpus pro pectus a librariis substitutum Fucus et succus perm. V. L. 64, 49.
V. L. 64, 221. Furiosorum cura a propinquis suscipien
Corruere active pro prosternere dicitur da A. 41, 5. · · ·7

V. L. 68, 52. Furius A. 11, 1. … -

Credere et tradere perm. A. 67, 9.

Crepidæ carbatinæ A. 98, 4. Galli foeminino genere inducuntur A. 63,
12.
Cybelle A. 63. argum.'
Cycnea arx. A. 67, 32. Gallia comata A. 29, 3.
Cyrene A. 7, 4. Galliambicum metrum A. 63, pag. 329.
Genæ fletu tumidæ A. 3. 18.
Cytorus A. 4. 13.
Gentiles qui ? A. 68, 123.
 *. Et v A R I ETATEM LECTION Is.
Genus pro filius A. 61, 2,
Golgus A. 36, 14.
H. positionem efficit A. 62, 4. 64, 20.
Harpocrates, ejus fabula A. 74, 4.
Hecates coena in triviis ad diripiendum
proposita A. 47, 7.
Hellespontus ostreis abundans A. 13, 4.
Hiberi A. 9, 6.
Hippomenes, ei nupsit Atalanta A. 2, 11.
Hircani A. 11, 5.
Horatii lectio vetus defensa A. 19, 4.
Horatio vetus lectio adserta V. L. 66,55.
Hostia ºrgozyápwsta A. 68, 76.
Hostias majoribus tantum diis immolare
licebat A. 19, 15.
Hymni in Apollinem et Dianam a pueris
et puellis decantati A. 34. argum.
Jam et tam perm. V. L. 63, 77.
Idalium A. 36, 16.
' Idomenæ duæ A. 64, 178.
Idrus A. 64, 301.
In superfluum A. 55, 14. . Membranæ publicandorum librorum lae
Incessus meretricum turpis A. 42, 8.
Inchoare A. 35, 13.
Indomitus dicitur de fœminis intactis A.
58, 118.
Infinitivus gerundii loco subslantivo
jungitur A. 62, 3.
Insto inservit paraphrasi A. 66, 50.
Invictus et invitus perm. V. L. 64, 204.
Ipsulæ V. L. 17, 6.
Ira ad mare translata A. 4, 9.
Irredivivus pro irreparabilis A. 17, 3.
Itone A. 64, 228.
Itylus A. 65, 14.
Junctus et vinctus perm. V. L. 61, 68.
Jupiter unde oÜgio; A. 4, 20.
Labans et labens perm. V. L. 63, 37,
Labor A. 31, 11.
Ladas A. 55, 25.
Lampsacum A. 18, 2. -
Languor labans quid ? V. L. 63, 37.
Lanuvium A. 39, 12. -
Laodamia, ejus fabula A. 68, 74.
Larissa A. 64, 36.
Laserpicium A. 7, 4.
Latera usu Veneris exhausta A. 6, 13.
Levis et lenis perm. V. L. 64, 318.
Libelli pro tabernis librariis A. 55, 4.
Libido in bonam partem A. 17, 5.
Librorum partes et ornamenta A. 22, 5.
Librorum prælectio ante editionem A.
44, 21.
Liguri fossa A. 18, 19.
Limen tangere malum omen A. 61, 166.
Livius explicatus A. 30, 2. 31, 7.
Lucina A. 34, 13.
Ludi in Jovis honorem A. 64, 388.
Lumen et limem perm. V, L. 64, 272.
A, 66, 7.
59,
Lunæ amor in Endymionem A. 66. 5.
Luteum et lacteum perm. V. L. 19, 11.
Luteus quid ? A. 61, 194. color laetitiæ
index 61, 10.
Lympha et Nympha perm. V. L. 61, 29.
Maculæ animi in vita contractæ post
mortem quoque conspiciendæ A. 57, 3.
Mænades pro Gallis A. 63, 23.
Magi ex concubitu matris oum filio pro
creandi A. 90, 4, -
Magistri convivii A. 27, 3.
Malia lympha A. 68, 54.
- Malum gratum pnellis ab amatoribus
munusculum A. 65, 19.
Mane, imper, ultima correpta V. L. 10,
Manere cum casu tertio A. 8, 15.
Manlius (Aulus Torquatus) A. 61. pag.
177.
Mare pro abundantia rei cujusdam A.
* 115, 2.
Marrucinorum fides A. 12, 1.
vigantur A. 1, 2.
Memmius (C. Gemellus) ejus nequitia
A. 10, 12.
Mihi superfluum A. 24, 4.
Millia facere A. 5, 10.
Minerva cur yxavw&^rtc?, A. 45, 7. cur
patrona virgo? A. 50, 8. τολιούχος A. 64, 8.
Minos cur injustus A. 64, 75.
Minotaurus, in e& depingendo et descri
bendo variant nummi et auctores A. 64, 79.
Modus adversarium invadendi A. 116,7.
Morbus pro vitio A. 39, 7.
Mos mortuos jamuam versus collocandi
A. 67, 6.
Mucus et pituita quomodo differant A.
23, 17.
Mugiles A. 15, 19.
Munera Saturnalibus oblata A. 14, 4.
Musæ omnes fere sobolem produxere
A. 61, 2.
Mutare et mulctare perm. V. L. 12. 8.
Myrtus Asia A. 61, 22.
Nam et enim, non verisimile ea verba
permutata esse V. L. 10, 26.
Natorum cum patre similitudo maternæ
castitatis specimen A. 61, 121.
Ne et nee perm. V. L. 64, 83. 68, 43.
Nefas adjective dicitur A. 58, 88.
Nemesis A. 50, 20.
Neptunus duplex A. 31, 3.
Nilus A. 11, 4.
Nomina deorum pro eorum templis A.
10, 26.
Non—sed pro non modo—sed etiam A.
44, 20.
Novum Comum A. 35, 3.
Nox et vox perm. V. L. 63, 21.
Nuces jactandi mos A. 61, 128.
60 IN DEX IN A N N OT AT I O N ES •

Numen et nomen perm. v. L. 64, 134. Pro et præ perm. V. L. 63, 883. *.
66, 7. numen et lumem ibid. numen et mu Propontis A. 4, 9.
nus ibid. - -

Pueri, ita viri juvenesque vocantur A.

Nunc et non perm A. 66, 21. 12, 9.
- Nuptæ corollis cinctæ A. 61, 6. Pugillares A. 42, 5.
Nutare de arboribus cunctis, non tantum
conigeris V. L. 64, 289. Quamvis pro valde, admodum A. 12, 5.
pro quantumvis A. 103, 2.
Obscenus pro detestabilis A. 68, 99. que—que pro tam—quam A. 57, 2.
Oculi nigri pars pulchritudinis A. 43, 2. • Qui pro quo V. L. 62, 20.
ebrii A. 45, 11. tumidi fletu A. 3, 18. eo Quid et quod perm.
rum osculatio intimi amoris signum A. 9, 7. Quisquis pro quisque A. 58, 28.
Offirmare se A. 76, 11. Quotidianus prim. producitur V. L. 68,
Olim adjectivo arcte jungitnr A. 96, 4. 39.
Omentum diis adoletum A. 90, 6. Quum et quam perm. V. L. 66, 23.
Onyx vasculum interdum significat A.
66, 83. Recnctus senis A. 54, 5.
Oraculum Jovis Hammonis A. 7, 5. Reddere pro dare A. 66, 37.
Orcus omnia bella devorat A. 8, 14. Rhamnusia virgo A. 66, 71.
Orgia unde sic dicta A. 64, 260. Rhesi equi.
Oris et aris perm. V. L. 64, 132. Phodus A. 4, 8.
Romulus A. 29, 5.
Pallii usus in coëmis A. 25, 6.
Parthi A. 11, 6. Sacae A. 11, 6.
Pedes lavare mulieres viris solebant A. Sætabis A. 12, 14.
64, 162. Salaputium A. 53, 5.
Pegasus A. 55, 24. Salinum a veteribus purissime conserva
Peliacus vertex A. 64, 1. tum A. 23, 19. •

Perculi et pertuli perm. V. L. 68, 114. Salisubsuli A. 17, 6.

Perducere et producere perm. V. L. Sallustius emendatus V. L. 29, 2. -

109, 6. Saltatio pompa nuptiali instituta A. 61,

Persei alata talaria A. 55, 25. 14.
- Pes exiguus pars punehritudinis A. 43, 2. Saturnalia A. 14, 15.
, Pes in navigiis quid ? A. 4. 21. - Scelerati a feris potissimum peti cre
Petitor A. 44, 11. dunlur A. 45, 7. • • .
Phædri locus explic. A. 54, 5. Scyllæ duæ fuere, quarum μύ$os confun
Phaselus A. 4. 1. duntur A. 60, 2. - -

Philoxenus Dionysii carminibus excru Scyros A. 54, 35.

ciatar A. 44. argum. Sed et perm. V. L. 66, 22. : -

Pila cuilibet tabernæ apposita A. 37, 2. Sedere in malam partem V. I. 66, 2?

Pisaura sedes moribunda cur ? A. 81, 3. Sensit et sanxit perm. V. L. 64, 21.
Piso (Cn. vel L. Calpurn.) A. 28, 1. Serapidis templum A. 10, 25.
Platanus in deliciis habita A. 64, 291. Sestiana dicta A. 64, 10.
Plauti locus explic. A. 55, 6. - Sidera supra montes orientia et occi
, Ploxenius A. 97, 6. dentia A. 62, 7.
Plusquamperfeotum et Imperfectum jun Sileni Nysigenæ A. 64, 253.
guntur A. 66, 35. Sinistræ usus in furando A. 12, 1.
Poëtæ impii A. 14, 7. ' ' ' ' • r .' Sirmio A. 31, 1. -

Polyxena A. 64, 369. Smyrna poema Cinnæ, ejus argumentum

Pompeiùs simpliciter Magnus vocatur A. 95, 1.'
A. 55, 6. ej. theatrum ibid. Solea mulierum A. 68, 72. Soleae equo
n.

Pontica Caesaris præda A. 29, 19. rnm ungulis non clavis adfixae, sed tantum
Ponticus simus A. 4, 9. aliigatæ A. 17, 26. -

Pontus ob materiam navibus ædificandis Sperare pro timere A. 64, 140.

aptam celebrata A. 4, 10. Sponsæ invitæ raptae A. 61, 3.
Posthumia A. 27, 3. -
Sternutamenta omina fausta et infausta
Potens et impotens in amore A. 8, 9. A. 45, 8. '/ -

Præpositiones neglectæ V. L. 37, 10. ' . Struma Nonius A. 52, 2.

Prætextati nuptam domum' deducentes
A, 61, 81. - *.
Prendere quid ? A. 55, 7. ' *
Pretium pro dispendio A. 77, 2.
Priapus navigationis praeses A. 17, 2,
Stymphalia monstra A. 68, 113.
Suetonii locus expl. A. 29. argum.
Sulla (Corn. Epieadus) A. 14, 9.
Syri A. 36, 12.
 ET V A R I ET ATE M L ECTI O N IS. 61

Tacitus et clamare de rebus inanimatis Uria V. L. 86, 12.

A. 6, 7. Uriua dentes defricant Celtiberi A. 39.
Tamen post voces etsi vel quanquam argum. et 18.
omitti solet A. 66, 75. Ustor 59, 5.
Tempe unde Phthiotica A. 64, 35. Ut et ad perm. A, 66, 21, V. L. 68, 84.
Tempus (pars capitis) singulari numero
A. 61, 162. Varrus A. 10, 1.
Tener foeminino genere V. L. 20, 14. Vatinius A. 52, 3. omnium bonorum in
Terentius explic. A. 23, 5. eum odium A. 14, 3.
Terra.corporibus defunctorum injicienda Velle abundat A. 64, 138.
A. 64, 153. Veneres Cupidinesque cur ad exequias
Texere de navibus A. 64, 10. citentur? A. 3. 2.
Thallus A. 25. argum. Venti compar. cum equis equitantes et
Thepcriti locus expl. A. 11. 21. alati finguntur A. 66, 54.
Thetis num lubens nupta sit Peleo A. . Venus Appia V. L. 36, 12. oroyroytyh; et
64, 20. Thetis et Tethys quomodo differant &ría rogos Saxäaanc A. 36, 11. ad ejns
A. 66, 20. * .• - •,.,. ' aram sanguinem fundere nefas habitum A.
Thracia A. 4, 8. • 66, 91. ejus tactu omnia fiunt immortalia
-

Thyonianus cur Bacchus dictus A. 27, 6. A. 66, 56, , .

Tibullus, emend. et expl. A. 59, 3. ,, Venustas A. 87, 3. * , , -

Tiburtinus ager A. 44, 1. - - Wersiculi a librariis ob repetitionem

Tortus et totus perm, V. L, 64, 13. verbi omissi V. L, 49, 6.
Trinacria unde Sicilia A. 68, 53. Vestes raræ muneri puellis datæ A.
Tuba pro tibia A. 63, 9. • ' . . - 69, 3. . . ." - - -

Tum et cum perm. V, L. 64, 19—20. • • Vexare et versari perm. V. L. 64, 80.
Tunc et nunc permi. V. L. 66, 24. Vibennii A. 23. argum. -

Victus et vinctus perm. V. L. 64, 125.

Ululare de querentibus pariter ac de Vinciendi notio ad amorem translata A.
gaudentibus dicitur A. 63, 24. 61, S3. -

Unanimns et unanimis, exanimus et ex Virgilius expl. et emend. A. 66, 54.

animis, inerinus et inermis $æpe perm. V. ejusd. locus expl. 50, 6. 66, 54. Virgilio
L. 10, 4. vetus lectio adseritur A. 37, 1. -

Unguentis lectuli inungi soliti A. 6, 8. Visere ad aliquem A. 10, 1.

eorum usus in conviviis A. 13, 10. Volusii annales A. S6, 1.
Unus et imus perm. V. L. 61, 171. Unns
pro totus plane is qui esse debet V. L. 61, Zonam quam ob causam virgines gerant
171. A. 22, 10. cf. Cicero de Leg. 1, 2. A. 2, 13. soluta 61, 53.

==
 *,* In recudendâ Catulli editione, quam Lipsiæ (1788—92)
Fridericus Doering emisit, a nobis enixe allaboratum est, ut pro
diret Veronensis poëta, vitiorum typographicorum immunis. Sed
ne mera sit librarii repetitio, subjunctas damus HANDII in Ca
tullum observationes criticas; ** quæ desiderium excitant, ut mox
editionem absolvere docto editori contingat.” Vid. Klügling. Sup
plem. ad Harles. Not. Lit. Rom. p. 171. Carminum, quæ sibi
explicanda selegit Handius, adjicimus conspectum.
Cam. Catull. ) Hand. pag. Carm. Catull. Hand. pag.
1 1 10, 15 14
51 c*4
2 1 25
4 I 10, 26 52
5 | 11 53
8 || 27 21
9 | 28 10
10 | 28-36 12
12 | 36 14
13 I 57 11
14 I 38 18, 21
17 | 39, 40 55
18 | 11 23
19 I 41-3 11
20 I 43-5 12, 13
21 I 45-8 13
22 I 48-51 10, 13
25 | 22 13, 29

I. R. P.
 OBSERVATIONUM CRITICARUM

in

C ATU L LI CA R M I N A

S P EC IM E N

scripsit

FERDINANDUS HANDIUS.
Ph. D.
HANDII
 H A NIDII IN CATULLU M,
&c.

Habest sua fatalibelli. Inter eos veteres scriptores, qui lon

gum per tempus neglecti jacuerunt, et in quibus, post curas sin
gulis locis adhibitas, plurima adhuc leguntur obscura et depra
vata, Catulli carmina non ultimum locum obtinent. Etenim ex.
quo studia virorum doctorum Latinis poëtis occupari coeperunt,
alia omnia majori diligentia et cautiori cura versata sunt, quàm
nostri poëtæ carmina. Jamjam Parthenius, tantam, inquit, con
fusionem et conversionem in Catulli carminibus fuisse, ut si ab
inferis auctor revocaretur, sua non esset agniturus. Nec tamen
is dignus erat, qui tanta casuum varietate jactaretur, et sospita
torem diu desideraret. Equidem pro Catullo ejusque virtutibus
dicere, aut eum flagitiosæ impuritatis specie, quâ suspectum ha
bent, liberare, non apud me constitui ; nec curo eos, qui in mo
ribus poëtarum magis, quam in verbis hærent, et ingenium non
nisi pudicum esse volunt. Qui, vereor, ne sæpissime fallantur;
nam, quæ inter mores et orationem intercedit necessitudo, non
in quocunque poëta ita valet, ut ad regulam, nescio quam, exigi
possit. Placet Catullus, quia plurima in eo placent. Atque in
magnis ingeniis multa reperiuntur, quibus eorum vitia expien
tur ; nec culpa vitiorum, quæ sæculi sunt, in singulos homines,
qui iis laborant, conjici debet.
Nam eastum esse decet pium poëtam
Ipsum : versiculos nihil necesse est.

Elegantissima carmina conscripsit Catullus, mira simplicitate'

ac venustate ; neque ipse destitutus erat ingenii vi, quæ neque
artem nec laborem redolet. De negligentia et audacia ejus non.
uno modo potest disputari. Quæ vero viri docti de ea re dixe
runt, vereor, ne maximam partem nimia sint atque iniqua.
Melius consuluissent poëtæ, si carmina ejus ita restituissent, ut
judicium firmum ac certum de iis haberi posset. Quamdiu
enim de pluribus partibus dubitatur, non potest de universa re
K
4 HANDII IN CATULLUM

judicari. Editiones autem Catulli, quæ recentioribus temporibus

prodierunt, carmina non peræque exhibent, quemadmodum a
poëta profecta sunt. Sunt enim ita comparatæ, ut lectionis
vulgatæ rationes et causæ prorsus ignorentur. Ex iis non cog
nosces, unde ducta sit hæc et illa lectio, vel bona vel absurda,
neque invenies nomina virorum doctorum, quorum studio plures
singuli loci optime sanati ; immo vana mendacia ac negligentiæ
sordes tantum tibi tædium afferent, ut totum librum abjicias.
Judicium ac censura, quam interpretes ante omnia instituere de
bebant, codicum et vett. editt. earumque auctoritatis nusquam
exstat, et textus firmo fundamento plane destitutus est. Sine
codicum et vett. librorum ope neque institui, neque effici potuit
recensio textus. Nec sufficiebat, tantum inscriptiones editionum
commemorare, hinc et illinc varietatem lectionis afferre et alio
rum vestigia sine ulla dubitatione persequi. Quantum igitur
dolorem omnes, quibus studia humanitatis et imprimis carmina
Catulli curæ sunt, percipere debuerunt ex morte Santenii, cujus
mentio tristior est lacrymis Simonideis.
Historia casuum, quibus jactatus est Catulli liber, satis mira
bilis docet, paucissimos inveniri potuisse codices antiquiores, et
variarum lectionum, quas illi exhibent, majorem partem e scri
barum ignorantia atque monachorum lascivia, qua in scriptoribus
veteribus grassati sint, ortam esse. Atque hoc jam Scaliger
observavit, de exemplari, ex quo omnes codices propagati, lo
quutus. Variis ex argumentis et præcipue ex consensu omnium,
quos hucusque cognitos habemus, codicum in locis corruptis et
mutilatis demonstrari potest, unum librüm fuisse fontem omnium
aliorum, qui inde a sæculo quinto decimo scripti sunt. Mathæus
Palmerius in codice, quem sua manu a. 1428. scripserat, et quo
usus erat Andreas Schottus (Observ. lib. II. c. 16. p. 53.) hæc
adnotavit: anno 1425. primum repertum esse Catullum, pessimeque
acceptum in manus hominum venisse. Exstat etiam epigramma,
commemoratione satis dignum, viri cujusdam docti Veronensis,
quem Apostolus Zenus (in Ephemerid. Lit. Ital. Vol. XII. 11.)
Guarinum patrem, Burmannus Guarinum filium esse voluit. In
eo narratur librum Catulli, a Francisco quodam scriptum, ex
horrei tenebris Veronam delatum esse. Maffeius (in libro Ve
rona illustrata Vol. II. p. 7). ad decimum usque sæculum Catul
lum plane ignotum fuisse suis civibus, confirmat ineditâ quadam
scriptione: “ In Verona aveasi Catullo fin del secol decimo, per
chè io trovo in uno degl' inediti sermoni, che ho presso me di
 OBSERVATIONES CRITICÆ. '5

Raterio, venuto d' oltra monti a questo Vescovado, com egli

lesse, qui Catullo, non avendol letto per l' avanti ; e trovo che
1' avea alle mani nel decimo quarto secolo Gugielmo Pastrengo,
amico del Petrarca, il quale nell' opera sua versi ne cita in due
luoghi."—Quis fuerit ille Francisci codex et am adhuc exstet,
nihilo magis affirmare possum quam alii. Maffeius (l. i. p. 32.) de
-manuscriptis libris ita loquitur : ** son tutti di poca eta, e i piu
vecchi non paiqno oltrepassar di molto la meta del decimo quinto
secolo.” Catulli vero librum, in Gallia repertum malas, in manus
venisse, id est, quod omnes fere commentariorum antiquiorum
auctores monuerunt ac questi sunt.
SubsæculiXV. exitum, typis excudi curaruntCatulli carmina unà
cum Tibulli et Propertii elegiis. Primum prodierunt Venet. 1472.
(Maffeius annum 1471. allegat.) Ex quonam vero codice hæc edi
tio descripta sit, nondum potuit comperiri, quum neque Brouk
husio ad Tibullum, neque Burmanno ad Propertium emendandum
eo uti liceret. Cf. Santem. ad LXVIII. 49. Venetæ secundæ
anni 1475. lectionem præbuit codex Palmerii, ut Maffeius refert
'l. 1.; editio vero Regiensis vel ad exemplar princ. expressa, vel
ex alio codice descripta videtur; nam pluribus in locis lectionem
exhibet a vulgata longe diversam. cf. LXVIII. 46. Tandem anno
1481. JoANNES CALPHURNiUs primus omnium majorem habuit
curam Catulli, ejusque carminaVicentiæ edidit. Venetam primam
vel secundam iterum excudi curavit ; sed eam, ut videtur, ipse
bonis codicibus usus, (cf. Santen. ad LXVIII. 43.) multis in locis
correxit (cf. lect. carm.30 et 63. cum cod. Dresd.). In præfatione
ad Hermolaum ita scribit : * cum percurrere cœpissem id opus,
quod Venetiis impressum est, — tot mendis refertum esse de
-prehendi, ut longe plura essent vitiosa et depravata, quam quæ
emendata. Nullus certe sensus ex his elici poterat. Confestim
conveni nonnullos impressores et eos cohortatus sum, ut iterum
id opus imprimerent ea correctione quam pollicitus sum. Pos
sum igitur gloriari me non id emendasse, sed vere totum ex
scripsisse." Equidem totum hunc locum apposui, quoniam valde
memorabilis est. Calphurnium sequutus est PARTHENIUs, pri
mus Catulli interpres, qui Brixiensem anni 1486. curavit, et non
parum de poëta nostro promeritus est, quamquam ipse suam edi
tionem festinatam appellat. In præfatione loquitur de iis, qui
enarrationes discipulis dictatas inique interciperent, sed nihil
magis queritur, quam id, quod Catulli liber, quo nullus omnium
et in Græcis et in Latinis magis corruptus et mutilatus, a viris
doctis obscuritati relictus fuerit. Commentarius pro temporis
6 HAN DII IN CATULLUM

ratione satis doetus multa contiûet, quæ ad restituendam lectio

nem genuinam maxime considerari debent ; nam auctor ante
oculos habuit codices, e quibus pluribus in locis restituit, nisi
semper optimam, tamen non plane improbabilem lectionem.
Conjecturæ vero a Parthenio factæ postea in Venetas receptæ et
a pluribus criticis pro Catullianis habitæ sunt.
Secundus poëtæ interpres fuit PALLAD1Us FuscUs, cujus com
mentarium edidit Io. Tacuinus, nescio utrum primum in edit.
Venet. 1500, am antea seorsim. Opus est admiratione et cura
dignissimum, cujus altera pars, quæ ad crisin pertinet, multo
præstat alteri, in qua verba explicantur. Nam non solum
emendationes exhibet partim ingeniosas, sed etiam codicum lec
tionem : Palladius enim usus est decem codicibus (vide eum ad
84. 3.). Tamen, quod valde miror, recentiores editores com
mentarium illum plane neglexerunt, immo ne dignum quidem
cognitione existimarunt. Veneta autem anni 1500. ex Venett.
1486. 1491. 1493. descripta, ultima est ex editionibus iis, quæ,
præter codices, auctoritatem, pro sua conditione majorem vel
minorem, habent in recipienda vel repudianda carminum lec
tione. At quo diligentius commentariorum, quos commemoravi,
auctores rem suam tractaverant, eo levius administrarunt alii,
qui exinde Catulli editiones pararunt. Talis vir erat HIERoNy
MUs AvANTIUs, non mediocris ingenii, sed audax et nimis levis,
Parthenii discipulus, et ut arbitror, unus eorum, a quibus Par
thenius dicit enarrationes suasimique interceptas esse. Ipse vero
Avantius fatetur, se per triennium sub Parthenio in hæc studia
incubuisse. Conscripsit emendationes in Cat. carmina 1494. edi
tas a Moravio, repetitas in edit. Venet. 1500; quas tamen non
omnes sibi debuit auctor, sed partim Palladio (qui 1483, mor
tuus est), partim aliis surripuisse videtur. Quodsi sex vel sep
tem locos excipias, reliquos omnes ex ingenio emendavit; in illis
paucis. codicis antiquioris mentionem facit ; in his conjecturas
-suas notat signo l. vel verbis quid si legeres. Haud mirum
mihi videtur cónjecturas partim ineptas, partim non necessarias
ab Avantio excogitatas esse ; sed miserandum, eas ab editoribus,
iisque recentioribus, tanquam codicis lectiones receptas vel pro
batas esse. Et ita factum est; nam Aldinam editionem primam
codicis instar allegare solent. Hæc vero editio, nescio cujus
cura, sed suspicor Aldi et Avantii, Venetiis 1502, edita, fundum
habet in editionibus antiquis collatis (non in sola editione anni
1500, ut Heynius dixit); at in eam receptæ sunt interpolationes
et correctiones Avantii, Joviani Pontani et aliorum, maximam
 OBSERVATIONES CRITICÆ. 7

partem asteriscis notatæ. Codicem adhibitum esse, nullo loco

potui intelligere; nec cognovi, quod Heynius de Tibullo affirma
vit, Aldinam secundam prorsus novam esse recensionem. Ipsa
quoque continet interpolationes (ut Pontani I. 9, aliorumque
XXXVI. 3.) et textum prioris Aldinæ; vd. XVII. 8. XIV. XX.
Aldinas vero editiones, quæ non magnam habent auctoritatem,
viri docti recentioris ævi in pluribus sequuti sunt, alii aucto
ritatis specie decepti, alii nulla dubitatione commoti ; unde maxi
ma, opinor, negligentia exemplarium nata. Ut difficultatis ex
plicationem evitarent, editores sæpe correctorum nugas recipere
smaluerunt, quam codices consulere, et investiganda vera lectione
sudare. Non ignoro merita virorum doctorum de quibusdam
Catulli locis; immo, si plures critici tales, quales eruditione Mu
retus, assidua diligentia Statius fuit, Catullum curassent, nos,
puto, jamdudum legeremus carmina emendata ac correcta; nec
me fugit, varietatem lectionis e codicibus bonæ notæ allatam
apud Muretum, Scaligerum, Statium, Vossium et alios inveniri;
tamen si editores collegissent omnes illas lectiones, una cum iis,
quas Columna, Fruterius aliique commemorant, neque in verba
magistri jurassent, plurima essent sanata atque ad sinceritatem
suam reducta. At non ita illis placuit. Ex quo enim Scaliger
Muretum laude, qua dignus erat, summa fraudare sustinuerat,
et, sibi suoque ingenio confidens, Statii commentarios inspicere
non operæ pretium putaverat, alii qui eum sequebantur, spem
Catulli aliquando restituendi omnem amiserunt. Atqui AcHiL
LES STATIUs, quem præ nonnullis recentiorum admirari soleo,
commentarium scripsit ex omnibus longe præstantissimum, et
ob doctrinam atque eruditionem, qua plurimos locos vel carmi
nibus aliorum collatis vel dicendi usu demonstrato illustravit, et
maxime ob varietatem lectionis diligenter adnotatam e decem
codicibus. Textum quod attinet, Statius Aldinam, quam sæpis
sime commemorat, (vd. 34, 3. 61, 23. all. ll.) non peræque ut
poterat correxit, nonnullis tamen in locis codicum lectionem
revocavit, et plurima aliorum curis reliquit. Ipse de se ita: “ In
optimis, ait (p. 232.) emendandis auctoribus sine veterum sub
sidio librorum mihi quidem non licet esse tam diserto (ut
verba mutem), nec si liceat, libet.” Causam, quapropter Mu
reti mentio nusquam ab eo facta est, equidem non intellexi;
Palladii quoque commentarium non videtur in Statii notitiam
venisse. Jam vero lucem obortam alii tenebris suis obscurare
cœperunt. ScALIGER enim, qui, nisi nimis ingenio suo indulsis
set, pro hujus præstantia, plurimum proficere potuisset, invidia
 1 N D E X I N A N N O T A T I O N ES

V. L. 61. 206. A. 41, 7. Daulias Progne unde sic dicta A. 65,

— 62, 14. — 63, 9. 14. dissensus in ejus fabula ibid.
— 64, 229. — 64, 94. De die pro multa adhuc die A. 47, 6.
— — 243. — — 310. De et Di in verbis compositis sæpissime
— 68, 52. — — 409. perm. V. L. 64, 208.
— — 110. — 65, 23. Dedere A. 61, 59.
— — 112. . — 66, 7. Deprecor casui tertio jungitur A. 103,3.
— — 155. — 66, 21. Deprendi A. 56, 5.
— , — 157. — — 55. Desiderium puella dicitur A. 2, 5.
— 76, 11. - — 65. Despuendi omem malum mos A. 50, 19.'
— 97, 7. — — 77. Destinatus A. 8, 19.
— 102, 3. — — 79. Diana cur oùpavia et ipsox£paoc dicta? A. 34,
— 67, 6. 9. Trivia A. 34, 13. éi tribuitur cura fru
— — 20. gum A. 34, 17. Sancta mater z&rupa et
— 68, 131. wroAuóxoc dicta A. 34, 21.
— — 132. Dii littorales qui A. 4, 22.
— — 143. Diligere et amare quqmodo differant A.
—— 76, 5. 72, 4.
— 107, 3. Dindymus A. 63, 2.
— 113, 1-2. Dixerit pro dixisse videtur A. 84, 6.
Celtiberi et Hispani capillum alere soli Dispicere A. 66, 1.
ti A. 37, 17. Dissidium et discidium quomodo diffe
Cinerarii qui? A. 61, 138. rant V. L. 66, 22.
Cinis foeminino genere usurpatur A. 68, lOominæ vocantur puellæ et uxores A.
61, 31.
Cinna A. 95, 1. Ducere et dicere perm. V. L. 68, 8. du
Circus maximus A. 55, 4. cebat et dicebat V. L. 8, 4.
Cistæ in Orgiis pQrlatæ A. 64, 260. Dum et cum perm. V. L. 64, 389.
Chiron immortalis A. 64, 280. Durrachium A. 36, 15.
Chloridos ales equus A. 66, 54.
Coelius (M. Rufus) A. 58, 1. Eoa unda A. 11, 3.
Coena rógo imposita a pauperioribus di Epithalamium quid? A. 61, pag. 178.
ripi solita A. 59, 3. Es et est perm. A. 67, 6.
Colonia A. 17. Etrusci unde obesi A. 39, 11.
Commodus quid ? V. L. 10, 26. Expromere et exponere perm. V. L.
Comparatio amoris conjugalis cum vite 65, 3.
arbori inhærente A. 61, 106. frigescentis Externus et extremus perm. V. L. 68,
cum flore succiso A. 11, 21. flammæ ruti 100.
lanlis cum crinibus A. 61, 76. magni nu
meri cum aristis A. 48, 5. puellæ cum hoe Faces in pompa nuptiali prælatæ A. 61,
dis A. 17, 15. myrto A. 61, 21. Venere 15. -

A. 61, 98. cum uvis A. 17, 16. Facta et fata perm. V. L. 65, 9,
Componi, verbum in re funebri usitatum Fescennina A. 61, 126.
A. 68, 98. Fides dea A. 30, 11.
Coneubinus nuptæ jusso tondetur A. 61, Flagitare cum duobus casibus quartis
138. A. 55, 8.
Consecutio temporum neglecla A. 64, Flagrare et fragrare perm. V. L. 68,
126. 144. -

Conturbare de decoctoribus dicitur A. Flammeum A. 61, 8.

5, 11. Flos de juvenili ætate A. 17, 14. A.
Cornu adumcum Phrygiæ tibiæ junctum 24, 1.
A. 64, 264. Fors et sors perm. V. L. 64, 367.
Corpus pro pectus a librariis substitulum Fucus et succus perm. V. L. 64, 49.
V. L. 64, 221. Furiosorum cura a propinquis suscipien
Corruere active pro prosternere dicitur da A. 41, 5.
V. L. 68, 52. Furius A. 11, 1.
Credere et tradere perm. A. 67, 9.
Crepidæ carbatinæ A. 98, 4. Galli foeminino genere inducuntur A. 63,
12.
Cybelle A. 63. argum.
Cycnea arx. A. 67, 32. Gallia comata A. 29, 3.
Cyrene A. 7, 4. Galliambicum metrum A. 63, pag. 329.
Genæ fletu tumidæ A. 3. 18.
Cytorus A. 4. 13.
Gentiles qui ? A. 68, 123.
 Et, vARi ETATEM I, E C T I O N IS.
Genus pro filius A. 61, 2,
Golgus A. 36, 14.
H. positionem efficit A. 62, 4. 64, 20.
Harpocrates, ejus fabula A. 74, 4.
Hecates coena in triviis ad diripiendum
proposita A. 47, 7.
Hellespontus ostreis abundans A. 13, 4.
Hiberi A. 9, 6.
Hippomenes, ei nupsitAtalanta A. 2, 11.
Hircani A. 11, 5.
Horatii lectio vetus defensa A. 19, 4.
Horatio vetus lectio adserta V. L. 66,55.
Hostia ºrgozyáμsta A. 68, 76.
Hostias majoribus tantum diis immolare
licebat A. 19, 15.
Hymni in Apollimem et Dianam a pueris
et puellis decantati A. 34. argum.
Jam et tam perm. V. L. 63, 77.
Idalium A. 36, 16.
Idomenæ duæ A. 64, 178.
Idrus A. 64, 301.
In superfluum A. 55, 14.
Incessus meretricum turpis A. 42, 8.
Inchoare A. 35, 13.
Indomitus dicitur de fœminis intactis A.
58, 118.
Infinitivus gerundii loco subslantivo
jungitur A. 62, 3.
Insto inservit paraphrasi A. 66, 50.
Invictus et invitus perm. V. L. 64, 204,
Ipsulæ V. L. 17, 6.
Ira ad mare translata A. 4, 9.
Irredivivus pro irreparabilis A. 17, 3.
Itone A. 64, 228.
Itylus A. 65, 14.
Junctus et vinctus perm. V. L. 61, 68.
Jupiter unde oÜgio; A. 4, 20.
Labans et labens perm. V. L. 63, 37.
Labor A. 31, 11.
Ladas A. 55, 25.
Lampsacum A. 18, 2.
Languor labans quid ? V. L. 63, 37.
Lanuvium A. 39, 12.
ILaodamia, ejus fabula A. 68, 74.
Larissa A. 64, 36.
Laserpicium A. 7, 4,
Latera usu Veneris exhausta A. 6, 13.
Levis et lenis perm. V. L. 64, 318.
Libelli pro tabernis librariis A. 55, 4.
Libido in bonam partem A. 17, 5.
Librorum partes et ornamenta A. 22, 5.
Librorum prælectio ante editionem A.
44, 21.
Liguri fossa A. 18, 19.
Limen tangere malum omen A. 61, 166.
Livius explicatus A. 30, 2. 31, 7.
Lucina A. 34, 13.
Ludi in Jovis honorem A. 64, 388.
Lumem et limem perm. V, L. 64, 272.
A, 66, 7.
59,
Lunæ amor in Endymionem A. 66. 5.
Luteum et lacteum perm. V. L. 19, 11.
Luteus quid ? A. 61, 194. color lætitiæ
index 61, 10. -
Lympha et Nympha perm. V. L. 61, 29.
Maculæ animi in vita contractæ post
mortem quoque conspiciendæ A. 57, 3.
Mænades pro Gallis A. 63, 23.
Magi ex concubitu matris oum filio pro
creandi A. 90, 4. -
Magistri convivii A. 27, 3.
Malia lympha A. 68, 54.
Malum gratum pnellis ab amatoribus
munusculum A. 65, 19.
Mane, imper, ultima correpta V. L. 10,
24.
Manere cum casu tertio A. 8, 15.
Manlius (Aulus Torquatus) A. 61. pag.
177.
Mare pro abundantia rei cujusdam A.
' 115, 2.
Marrucinorum fides A. 12, 1.
Membranæ publicandorum librorum læ
vigantur A. 1, 2.
Memmius (C. Gemellus) ejus nequitia
A. 10, 12.
Mihi superfluum A. 24, 4.
Millia facere A. 5, 10.
Minerva cur yXavxöri;?, A. 45, 7. cur
patrona virgo? A. 50, 8. TroAuóXo; A. 64, 8.
Minos cur injustus A. 64, 75.
Minotaurus, in ee depingendo et descri
bendo variant nummi et auctores A. 64, 79.
Modus adversarium invadendi A. 116,7.
Morbus pro vitio A. 39, 7.
Mos mortuos jamuam versus collocandi
A. 67, 6.
Mucus et pituita quomodo differant A.
23, 17.
Mngiles A. 15, 19.
Munera Saturnalibus oblata A. 14, 4.
Musæ omnes fere sobolem produxere
A. 61, 2.
Mutare et mulctare perm. V. L. 12. 8.
Myrtus Asia A. 61, 22.
Nam et enim, non verisimile ea verba
permutata esse V. L. 10, 26.
Natorum cum patre similitudo maternæ
castitatis specimen A. 61, 121.
Ne et nee perm. V. L. 64, 83. 68, 43.
Nefas adjective dicitur A. 58, 88.
Nemesis A. 50, 20.
Neptunus duplex A. 31, 3.
Nilus A. 11, 4.
Nomina deorum pro eorum templis A.
10, 26.
Non—sed pro non modo—sed etiam A.
44, 20.
Novum Comum A. 35, 3.
Nox et vox perm. V. L. 63, 21.
Nuces jactandi mos A. 61, 128.
60 *IN D EX IN A N N OTATI O N E S ; -

Numen et nomen perm. v. L. 64, 134. Pro et præ perm. V. L. 68, 883. *.
66, 7. numen et lumem ibid. numen et mu Propontis A. 4, 9.
nus ibid. -
Pueri, ita viri juvenesque vocantur A.
Nunc et non perm A. 66, 21. 12, 9. -

•' Nuptæ corollis cinctæ A. 61, 6. Pugillares A. 42, 5.

Nutare de arboribus cunctis, non tautum
conigeris V. L. 64, 289. Quamvis pro valde, admodum A. 12, 5.
pro quantumvis A. 103, 2.
Obscenus pro detestabilis A. 68, 99. Que—que pro tam—quam A. 57, 2.
Oculi nigri pars pulchritudinis A. 43, 2. · Qui pro quo V. L. 62, 20.
ebrii A. 45, 11. tumidi fletu A. 3, 18. eo Quid et quod perm.
rum osculatio intimi amoris signum A. 9, 7. Quisquis pro quisque A. 58, 28.
Offirmare se A. 76, 11. Quotidianus prim. producitur V. L. 68,
Olim adjectivo arcte jungitnr A. 96, 4. 39.
Omentum diis adoletum A. 90, 6. Quum et quam perm. V. L. 66, 23,
Onyx vasculum interdum significat A.
66, 83. - Recmctus senis A. 54, 5.
Oraculum Jovis Hammonis A. 7, 5. Reddere pro dare A. 66, 37.
Orcus omnia bella devorat A. 8, 14. Rhamnusia virgo A. 66, 71.
Orgia unde sic dicta A. 64, 260. Rhesi equi. - ;
Oris et aris perm. V. L. 64, 132. Rhodus A. 4, 8. .
Romulus A. 29, 5.
Pallii usus in cœnis A. 25, 6.
Parthi A. 11, 6. Sacæ A. 11, 6.
Pedes lavare mulieres viris solebant A. Sætabis A. 12, 14.
64, 162. -
Salaputium A. 53, 5.
Pegasus A. 55, 24. Salinum a veteribus purissime conserva
Peliacus vertex A. 64, 1. tum A. 23, 19. w

Perculi et pertuli perm. V. L. 68, 114. Salisubsuli A. 17, 6.

Perducere et producere perm. V. L. Sallustius emendatus V. L. 29, 2.
109, 6. Saltatio pompa nuptiali instituta A. 61,
Persei alata talaria A. 55, 25.
- Pes exiguus pars pulehritudinis A. 43, 2. Saturmalia A. 14, 15. -

, Pes in navigiis quid ? A. 4. 21. - Scelerali a feris potissimum peti cre

Petitor A. 44, 11. dunlur A. 45, 7. • • . -

Phædri locus explic. A. 54, 5. Scyllæ duæ fuere, quarum μύ$os confun
Phaselus A. 4. 1. duntur A. 60, 2. - - - -

Philoxenus Dionysii carminibus excru , Scyros A. 54, 35. - -

ciatar A. 44. argum. Sed et perm. V. L. 66, 22. - -

Pila cuilibet tabernæ apposita A. 37, 2. Sedere in malam partem V. I.. 66, 22.
Pisaura sedes moribunda ctir? A. 81, 3. Sensit et sanxit perm. V. L. 64, 21.
Piso (Cn. vel L. Calpurn.) A. 28, 1. ' Serapidis templum A. 10, 25. .
Platamus in deliciis habita A. 64, 291. Sestiana dicta A. 64, 10.
Plauti locus explic. A. 55, 6. - Sidera supra montes orientia el occi
, Ploxemius A. 97, 6. , ' ' dentia A. 62, 7.
Plusquamperfeotum et Imperfectum jun Sileni Nysigenæ A. 64, 253.
guntur A. 66, 35. Sinistræ usus in furando A. 12, 1. .
Poëtæ impii A. 14, 7. • , ■•• . . Sirmio A. 31, 1. . ,• •

Polyxena A. 64, 369. -Smyrna poema Cinnæ, ejus argumentum

-

Pompeiùs simpliciter Magnus vocatur A. 95, 1. '

A. 55, 6. ej. theatrum ibid. n. Solea mulierum A. 68, 72. Soleae equo
Pontica Caesaris præda A. 29, 19. rum ungulis non clavis adfixae, sed tantu
Ponticus sinus A. 4, 9. ri aliigatæ A. 17, 26. - -

Pontas ob materiam navibus ædificandis Sperare pro timere A. 64, 140.

aptam celebrata. A. 4, 10. - Sponsæ invitæ raptae A. 61, 3.
Posthumia A. 27, 3. .. .. . .^ Sternutamenta omina fausta et infausta
Potens et impotens in amore A. 8, 9. A. 45, 8. •, •
Præpositiones neglectæ V. L. 37, 10. . Struma Nonius A. 52, 2.
Prætextati nuptam domum' deducentes Stymphalia monstra A. 68, 113.
A. 61, 81. · · · · Suetonii locus expl. A. 29. argum.
Prendere quid ? A. 55, 7. •^ Sulla (Corn. Epieadus) A. 14, 9.
Pretium pro dispehdio A. 77, 2. Syri A. 36, 12.
Priapus navigationis praeses A. 17, 2,
 ET V A R I ETATEM LECTION IS. 61

Tacitus et clamare de rebus inanimatis Uria V. L. 86, 12.

A. 6, 7. Uriua dentes defricant Celtiberi A. 39.
Tamen post voces etsi vel quanquam argum. et 18.
omitti solet A. 66, 75. Ustor 59, 5.
Tempe unde Phthiotica A. 64, 35. Ut et ad perm. A, 66, 21, V. L. 68, 84.
Tempus (pars capitis) singulari numero
A. 61, 162. Varrus A. 10, 1.
Tener fœminino genere V. L. 20, 14. Vatinius A. 52, 3, omnium bonorum in
Terentias explic. A. 23, 5. eum odium A. 14, 3.
Terra.corporibus defunctorum injicienda Velle abundat A. 64, 138.
A. 64, 153. Veneres Cupidinesque cur ad exequias
Texere de navibus A. 64, 10. citentur? A. 3. 2.
Thallus A. 25. argum. Venti compar. cum equis equitantes et
Theocriti locus expl. A. 11. 21. alati finguntur A. 66, 54.
Thetis num lubens nupta sit Peleo A. . Venus Appia V. L. 36, 12. oroyroytyhς et
64, 20. Thetis et Tethys quomodo differant άπόσrogo: Saxäaanc A. 36, 11. ad ejus
A. 66, 20. . . * ,. - ^,-,. ' aram sanguinem fundere nefas habitum A.
Thracia A. 4, 8. - -
'66, 91. ejus tactu omnia fiunt immortalia
Thyonianus cur Bacchus dictus A. 27, 6. A. 66, 56,
Tibullus, emend. et expl. A. 59, 3. ,, Venustas A. 87, 3. *. , . -

Tiburtinus ager A. 44, 1. • • - Versiculi a librariis ob repetitionem

Tortus et totus perm, V. L, 64, 13. verbi omissi V. L, 49, 6.
Trinacria unde Sicilia A. 68, 53. Vestes raræ muneri puellis datæ A.
Tuba pro tibia A. 63, 9. • ' . . .* * - 69, 3. . . . -

Tum et cum perm. V, L. 64, 19—20. Vexare et versari perm. V. L. 64, 80.
Tunc et nuno permi. V. L. 66, 24. Vibennii A. 23. argum. -

Victus et vinctus perm. W. L. 64, 125.

Ululare de querentibus pariter ac de Vinciendi notio ad amorem translata A.
gaudentibus dicitur A. 63, 24. 61, S3. -

Unanimns et unanimis, exanimus et ex Virgilius expl. et emend. A. 66, 54.

animis, inerinus et inermis $æpe perm. V. ejusd. locus expl. 50, 6. 66, 54. Virgilio
L. 10, 4. vetus lectio adseritur A. 37, 1. -

Unguentis lectuli inungi soliti A. 6, 8. Visere ad aliquem A. 10, 1.

eorum usus in conviviis A. 13, 10. Volusii annales A. S6, 1.
Unus et imus perm. V. L. 61, 171. Unns
pro totus plane is qui esse debet V. L. 61, Zonam quam ob causam virgines gerant
171. A. 22, 10. cf. Cicero de Leg. 1, 2. A. 2, 13. soluta 61, 53.
 *,* In recudendâ Catulli editione, quam Lipsiæ (1788—92)
Fridericus Doering emisit, a nobis enixe allaboratum est, ut pro
diret Veronensis poëta, vitiorum typographicorum immunis. Sed
ne mera sit librarii repetitio, subjunctas damus HANDII in Ca
tullum observationes criticas; ** quæ desiderium ercitant, ut mox
editionem absolvere docto editori contingat.” Vid. Klügling. Sup
plem. ad Harles. Not. Lit. Rom. p. 171. Carminum, quæ sibi
explicanda selegit Handius, adjicimus conspectum.
Carm. Catull. ) Hand. pag. Carm. Catull. Hand. pag.
10, 15 27 14
51 c*.
25 30
10, 26 33 52
37 53
51 21
63 10
64 12
66 14
67 11
68 18, 21
71 55
72 23
73 11
76 12, 13
77 13
97 10, 13
98 13, 29

I. R. P.
 OBSERVATIONUM CRITICARUM

in

C ATU L LI C A RM I N A

SP EC I M E N

scripsit

FERDINANDUS HANDIUS.
Ph. D.
HANDII
 H ANDII IN CATULLUM,
&c.

Habest sua fata libelli. Inter eos veteres scriptores, qui lon
gum per tempus neglecti jacuerunt, et in quibus, post curas sin
gulis locis adhibitas, plurima adhuc leguntur obscura et depra
vata, Catulli carmina non ultimum locum obtinent. Etenim ex.
quo studia virorum doctorum Latinis poëtis occupari coeperunt,
alia omnia majori diligentia et cautiori cura versata sunt, quàm
nostri poëtæ carmina. Jamjam Parthenius, tantam, inquit, con
fusionem et conversionem in Catulli carminibus fuisse, ut si ab
inferis auctor revocaretur, sua non esset agniturus. Nec tamen
is dignus erat, qui tanta casuum varietate jactaretur, et sospita
torem diu desideraret. Equidem pro Catullo ejusque virtutibus
dicere, aut eum flagitiosæ impuritatis specie, quâ suspectum ha
bent, liberare, non apud me constitui ; nec curo eos, qui in mo
ribus poëtarum magis, quam in verbis hærent, et ingenium non
nisi pudicum esse volunt. Qui, vereor, ne sæpissime fallantur;
nam, quæ inter mores et orationem intercedit necessitudo, non
in quocunque poëta ita valet, ut ad regulam, nescio quam, exigi
possit. Placet Catullus, quia plurima in eo placent. Atque in
magnis ingeniis multa reperiuntur, quibus eorum vitia expien
tur; nec culpa vitiorum, quæ sæculi sunt, in singulos homines,
qui iis laborant, conjici debet.
Nam eastum esse decet pium poëtam
Ipsum : versiculos nihil necesse est.

Elegantissima carmina conscripsit Catullus, mira simplicitate

ac venustate ; neque ipse destitutus erat ingenii vi, quæ neque
artem nec laborem redolet. De negligentia et audacia ejus non
uno modo potest disputari. Quæ vero viri docti de ea re dixe
runt, vereor, ne maximam partem nimia sint atque iniqua.
Melius consuluissent poëtæ, si carmina ejus ita restituissent, ut
judicium firmum ac certum de iis haberi posset. Quamdiu
enim de pluribus partibus dubitatur, non potest de universa re
K
4 HA N D II IN CAT U LL U M

judicari. Editiones autem Catulli, quae recentioribus temporibus

prodierunt, carmina non peræque exhibent, quemadmodum a
poeta profecta sunt. Sunt enim ita comparatæ, ut lectionis
vulgatæ rationes et causæ prorsus ignorentur. Ex iis non cog
nosces, unde ducta sit hæc et illa lectio, vel bona vel absurda,
neque invenies nomina virorum doctorum, quorum studio plures
singuli loci optime sanati ; immo vana mendacia ac negligentiæ
sordes tantum tibi tædium afferent, ut totum librum abjicias.
Judicium ac censura, quam interpretes ante omnia instituere de
bebant, codicum et vett. editt. earumque auctoritatis nusquam
exstat, et textus firmo fundamento plane destitutus est. Sine
codicum et vett. librorum ope neque institui, neque effici potuit
recensio textus. Nec sufficiebat, tantum inscriptiones editionum
commemorare, hinc et illinc varietatem lectionis afferre et alio
rum vestigia sine ulla dubitatione persequi. Quantum igitur
dolorem omnes, quibus studia humanitatis et imprimis carmina
Catulli curæ sunt, percipere debuerunt ex morte Santenii, cujus
mentio tristior est lacrymis Simonideis.
Historia casuum, quibus jactatus est Catulli liber, satis mira
bilis docet, paucissimos inveniri potuisse codices antiquiores, et
variarum lectionum, quas illi exhibent, majorem partem e scri
barum ignorantia atque monachorum lascivia, qua in scriptoribus
veteribus grassati sint, ortam esse. Atque hoc jam Scaliger
observavit, de exemplari, ex quo omnes codices propagati, lo
quutus. Variis ex argumentis et præcipue ex consensu omnium,
quos hucusque cognitos habemus, codicum in locis corruptis et
mutilatis demonstrari potest, unum librum fuisse fontem omnium
aliorum, qui inde a sæculo quinto decimo scripti sunt. Mathæus
Palmerius in codice, quem sua manu a. 142S. scripserat, et quo
usus erat Andreas Schottus (Observ. lib. II. c. 16. p. 53.) hæc
adnotavit: anno 1425. primum repertum esse Catullum, pessimeque
acceptum in manus hominum tenisse. Exstat etiam epigramma,
commemoratione satis dignum, viri cujusdam docti Veronensis,
quem Apostolus Zenus (in Ephemerid. Lit. Ital. Vol. XII. 11.)
Guarinum patrem, Burmannus Guarinum filium esse voluit. In
eo narratur librum Catulli, a Francisco quodam scriptum, ex
horrei tenebris Veronam delatum esse. Maffeius (in libro Ve
rona illustrata Vol. II. p. 7). ad decimum usque sæculum Catul
lum plane ignotum fuisse suis civibus, confirmat ineditâ quadam
scriptione: “ In Verona aveasi Catullo fin del secol decimo, per
chè io trovo in uno degl' inediti sermoni, che ho presso me di
 OBSERVATIONES CRITICÆ. '5

Raterio, venuto d' oltra monti a questo Vescovado, com egli

lesse, qui Catullo, non avendol letto per l' avanti ; e trovo che
1' avea alle mani nel decimo quarto secolo Gugielmo Pastrengo,
amico del Petrarca, il quale nell' opera sua versi me cita in due
luoghi."—Quis fuerit ille Francisci codex et an adhuc exstet,
nihilo magis affirmare possum quam alii. Maffeius (l. i. p. 32.) de
manuscriptis libris ita loquitur: ** son tutti di poca eta, e i piu
vecchi non paiqno oltrepassar di molto la meta del decimo quinto
secolo.” Catulli vero librum, in Gallia repertum malas, in manus
venisse, id est, quod omnes fere commentariorum antiquiorum
auctores monuerunt ac questi sunt.
SubsæculiXV. exitum, typis excudi curaruntCatulli carmina unà
cum Tibulli et Propertii elegiis. Primum prodierunt Venet. 1472.
(Maffeius annum 1471. allegat.) Ex quonam vero codice hæc edi
tio descripta sit, nondum potuit comperiri, quum neque Brouk
husio ad Tibullum, neque Burmanno ad Propertium emendandum
eo uti liceret. Cf. Santem. ad LXVIII. 49. Venetæ secundæ
anni 1475. lectionem præbuit codex Palmerii, ut Maffeius refert
l. 1.; editio vero Regiensis vel ad exemplar princ. expressa, vel
ex alio codice descripta videtur; nam pluribus in locis lectionem
exhibet a vulgata longe diversam. cf. LXVIII. 46. Tandem anno
1481. JoANNEs CALPHURNIUs primus omnium majorem habuit
curam Catulli, ejusque carminaVicentiæ edidit. Venetam primam
vel secundam iterum excudi curavit ; sed eam, ut videtur, ipse
bonis codicibus usus, (cf. Santen. ad LXVIII. 43.) multis in locis
correxit (cf. lect. carm.30 et 63. cum cod. Dresd.). In præfatione
ad Hermolaum ita scribit : * cum percurrere coepissem id opus,
quod Venetiis impressum est, — tot mendis refertum esse de
-prehendi, ut longe plura essent vitiosa et depravata, quam quæ
emendata. Nullus certe sensus ex his elici poterat. Confestim
conveni nonnullos impressores et eos cohortatus sum, ut iterum
id opus imprimerent ea correctione quam pollicitus sum. Pos
sum igitur gloriari me non id emendasse, sed vere totum ex
scripsisse." Equidem totum hunc locum apposui, quoniam valde
memorabilis est. Calphurnium sequutus est PARTHENIUs, pri
mus Catulli interpres, qui Brixiensem anni 1486. curavit, et non
parum de poëta nostro promeritus est, quamquam ipse suam edi
tionem festinatam appellat. In præfatione loquitur de iis, qui
enarrationes discipulis dictatas inique interciperent, sed nihil
magis queritur, quam id, quod Catulli liber, quo nullus omnium
et in Græcis et in Latinis magis corruptus et mutilatus, a viris
doctis obscuritati relictus fuerit. Commentarius pro temporis
6 HAN D1I IN CATULLUM

ratione satis doctus multa contiûet, quæ ad restituendam lectio

nem genuinam maxime considerari debent; nam auctor ante
oculos habuit codices, e quibus pluribus in locis restituit, nisi
semper optimam, tamen non plane improbabilem lectionem.
Conjecturæ vero a Parthenio factæ postea in Venetas receptæ et
a pluribus criticis pro Catullianis habitæ sunt.
Secundus poëtæ interpres fuit PALLADiUs FuscUs, cujus com
mentarium edidit Io. Tacuinus, nescio utrum primum in edit.
Venet. 1500, an antea seorsim. Opus est admiratione et cura
dignissimum, cujus altera pars, quæ ad crisin pertinet, multo
præstat alteri, in qua verba explicantur. Nam non solum
emendationes exhibet partim ingeniosas, sed etiam codicum lec
tionem : Palladius enim usus est decem codicibus (vide eum ad
34. 3.). Tamen, quod valde miror, recentiores editores com
mentarium illum plane neglexerunt, immo ne dignum quidem
cognitione existimarunt. Veneta autem anni 1500. ex Venett.
1486. 1491. 1493. descripta, ultima est ex editionibus iis, quæ,
præter codices, auctoritatem, pro sua conditione majorem vel
minorem, habent in recipienda vel repudianda carminum lec
tione. At quo diligentius commentariorum, quos commemoravi,
auctores rem suam tractaverant, eo levius administrarunt alii,
qui exinde Catulli editiones pararunt. Talis vir erat HIERoNy
MUs AvANtiUs, non mediocris ingenii, sed audax et nimis levis,
Parthenii discipulus, et ut arbitror, unus eorum, a quibus Par
thenius dicit enarrationes suasimique interceptas esse. Ipse vero
Avantius fatetur, se per triennium sub Parthenio in hæc studia
incubuisse. Conscripsit emendationes in Cat. carmina 1494. edi
tas a Moravio, repetitas in edit. Venet. 1500; quas tamen non
omnes sibi debuit auctor, sed partim Palladio (qui 1483, mor
tuus est), partim aliis surripuisse videtur. Quodsi sex vel sep
tem locos excipias, reliquos omnes ex ingenio emendavit; in illis
paucis codicis antiquioris mentionem facit; in his conjecturas
-suas notat signo l. vel verbis quid si legeres. Haud mirum
mihi videtur conjecturas partim ineptas, partim non necessarias
ab Avantio excogitatas esse; sed miserandum, eas ab editoribus,
iisque recentioribus, tanquam codicis lectiones receptas vel pro
batas esse. Et ita factum est; nam Aldinam editionem primam
codicis instar allegare solent. Hæc vero editio, nescio cujus
cura, sed suspicor Aldi et Avantii, Venetiis 1502, edita, fundum
habet in editionibus antiquis collatis (non in sola editione amni
1500, ut Heynius dixit); at in eam receptæ sunt interpolationes
et correctiones Avantii, Joviami Pontani et aliorum, maximam
 OBSERVATIONES CRITICÆ. 7

partem asteriscis notatæ. Codicem adhibitum esse, nullo loco

potui intelligere; nec cognovi, quod Heynius de Tibullo affirma
vit, Aldinam secundam prorsus novam esse recensionem. Ipsa
quoque continet interpolationes (ut Pontani I. 9, aliorumque
XXXVI. 3.) et textum prioris Aldinæ; vd. XVII. 8. XIV. XX.
Aldinas vero editiones, quæ non magnam habent auctoritatem,
viri docti recentioris ævi in pluribus sequuti sunt, alii aucto
ritatis specie decepti, alii nulla dubitatione commoti ; unde maxi
ma, opinor, negligentia exemplarium nata. Ut difficultatis ex
plicationem evitarent, editores sæpe correctorum nugas recipere
smaluerunt, quam codices consulere, et investiganda vera lectione
sudare. Non ignoro merita virorum doctorum de quibusdam
0atulli locis; immo, si plures critici tales, quales eruditione Mu
retus, assidua diligentia Statius fuit, Catullum curassent, nos,
puto, jamdudum legeremus carmina emendata ac correcta; nec
me fugit, varietatem lectionis e codicibus bonæ notæ allatam
apud Muretum, Scaligerum, Statium, Vossium et alios inveniri;
tamen si editores collegissent omnes illas lectiones, una cum iis,
quas Columna, Fruterius aliique commemorant, neque in verba
magistri jurassent, plurima essent sanata atque ad sinceritatem
suam reducta. At non ita illis placuit. Ex quo enim Scaliger
Muretum laude, qua dignus erat, summa fraudare sustinuerat,
et, sibi suoque ingenio confidens, Statii commentarios inspicere
non operæ pretium putaverat, alii qui eum sequebantur, spem
©atulli aliquando restituendi omnem amiserunt. Atqui AcHIL
ILES STATIUs, quem præ nonnullis recentiorum admirari soleo,
commentarium scripsit ex omnibus longe præstantissimum, et
ob doctrinam atque eruditionem, qua plurimos locos vel carmi
nibus aliorum collatis vel dicendi usu demonstrato illustravit, et
maxime ob varietatem lectionis diligenter adnotatam e decem
codicibus. Textum quod attinet, Statius Aldinam, quam sæpis
sime commemorat, (vd. 34, 3. 61, 23. all. ll.) non peræque ut
poterat correxit, nonnullis tamen in locis codicum lectionem
revocavit, et plurima aliorum curis reliquit. Ipse de se ita: “ In
optimis, ait (p. 232.) emendandis auctoribus sine veterum sub
sidio librorum mihi quidem non licet esse tam diserto (ut
verba mutem), nec si liceat, libet.” Causam, quapropter Mu
reti mentio nusquam ab eo facta est, equidem non intellexi;
Palladii quoque commentarium non videtur in Statii notitiam
venisse. Jam vero lucem obortam alii tenebris suis obscurare
coeperunt. ScALIGER enim, qui, nisi nimis ingenio suo indulsis
set, pro hujus præstantia, plurimum proficere potuisset, invidia
 8 HANDII IN CATULLUM *
incensus, omnia, quæ Muretus vel codicis optimi auxilio, vel suo
ex ingenio emendaverat et illustraverat, omnino repudiavit, una
cum Statii commentario (quamquam utriusque libros ante ocu
los habuisse videtur; vd. eum ad LXVIII. 6.); immo in lectione
-Aldinæ servanda sæpissime acquievit, et præter eos locos, in qui
bus codicem Cujacii sequebatur, poétam novis sordibus conspur
cavit. Ille non fuit, qui Catullum lepidum ac venustum poëtam
emendaret ; a gravitate et morositate ejus lepor et simplicitas
Qatulli plane abhorruerunt. Nec opus est exemplis confirmem,
quam insulsæ sint plurimæ Scaligeri correctiones, quam male
abutatur doctrinæ suæ copia, et quam inepte codicis vitia sæpe
defendat. At meliora non facile potuit dare pro spatio temporis,
quo commentarium suum conscripsit. Nam deum testem advo
cans affirmat, ne integrum quidem mensem tribus poëtis, Catullo
Tibullo et Propertio, recensendis se impendisse. Equidem non
negaverim, a Scaligero codicis lectionem sæpe revocatam esse;
sed, quæ ille emendando Catullo perfecit, alius quisque, puto,
neque auxilio codicum nec sano judicio, quo interpolatorum nu
gæ dissipari debebant, prorsus destitutus, perfecisset. Recen
sionem autem, festinata opera Scaligeri factam et ex vitiosis ac
importunis lectionibus Aldinæ primæ collectam, plerique præ
stantissimam putarunt, et in suas editiones recipere nullo pacto
dubitarunt; quo factum est, ut ad nostra usque tempora textus
- perveniret interpolationibus cujusvis generis refertus, correc
tionibus ineptis contaminatus, nec firmo certoque fundamento
nixus. Nec aliorum studiis Catullus, quem Scaliger nimis
audacter oppressit, erectus ac restitutus videri potest. Nam
editiones, quas VossiUs et VuLPius paraverunt, non putaverim
novæ recensionis nomine dignas. Vossius, quamquam opti
mos codices ad manus habebat, quum quosdam locos optime
atque ingeniose emendaverit, tamen tanta audacia in ea re ver
satus est, et conjecturas tam ineptas adeoque obscœnas recepit,
ut Catullus sæpe sibi redderetur plane dissimilis. Qua vero edi
tio ejus aliis præstat, variarum lectionum adnotationi vereor, ut
omnino fides sit habenda, quum nomine veterum librorum sæpe
designentur editiones antiquæ. Omnino si de emendationibus
et illustratione singulorum quorundam locorum dicere voluissem,
præter Vossium commemoranda mihi essent nomina multorum,
qui de iis bene meriti sunt, doctorum virorum. At loquor de
integra, quam editores professi sunt, recensione textus, et mihi
persuasum habeo, criticos munus suum, quod industriam ac dili
gentiam requirit, non nisi obiter et perfunctorie exsequutos esse.
 w -

OBSERVATIO N ES CRITIC AE. 9

Alii enim hæc tralaticia officia existimabant ; alii poëtam nube

annotationum, quibus res et verba sententiarum nexui erepta il
lustrarentur, involvebant; alii, in constituenda carminum lectione
nimis securi, nec metri rationem respicientes, utrum ita Catullus
dixisset vel dicere potuisset, necne, plane non quærebant. De
recentissima Catulli editione non feram sententiam, ne ego ju
venis ea, quæ mihi de hoc opere dicenda essent, in virum, qui
ipse juvenis illum edidit, doctissimum et munere suo gravissi
mum dixisse videar. Nec ea, quæ dixi, eo animo disputata sunt,
ut virorum doctorum meritis in Catullum aliquid detraherem; sed
præmittenda videbantur, ut appareret, quantum superesset in
poëta nostro emendandum ac restituendum.
Editori enim Catulli futuro campus lato limite patet. Assi
duum studium, magna cura, rerum antiquarum scientia, ser
monis auctori proprii et metricæ rationis cognitio, hæc sunt, quæ
ad hoc opus perficiendum requiruntur. Quod ad res, quas Ca
tullus enarrat, illustrandas pertinet, eæ sunt maximam partem
satis explicatæ, quod quidem facillimum erat. A sententiarum
vero recta expositione interpretes sæpius aberrarunt. Nam in
Catullo explicando non sufficit profunda eruditio ac doctrina;
interpres esse debet ingenio, quale poëtæ nostro erat, venusto et
lepido. Plurima reperiuntur in ejus carminibus, quæ magis sen
sus significatione, quam rationis investigatione probari possunt;
quæ tamen non parvi momenti sunt, quum venustatem carminibus
vel detrahant, vel restituant. Sed hæc amplius persequi, non
mihi proposui.
Ad sententiarum illustrationem ne prius te accinxeris, quam
genuinam carminum conditionem restitueris, ac verba auctori
vindicaveris. Officium igitur gravissimum editoris positum erit
in diligenti et accurata comparatione codicum manu scriptorum.
Ac mirum, ne dicam miserabile, videtur, quod a recentioribus
editoribus ne ea quidem, quæ in superioris sæculi libris leguntur,
observata et collecta sunt. Quâ tamen opera magis subvenis
sent laboranti textui, quam explicationum ad verba corrupta
adjectarum farragine. Interpretatio enim criticæ artis auxilio
destituta ideoque incerta et vana non potest difficultates tollere.
Adhuc accurate colligenda est lectionis varietas e codicibus Pal
ladii, Guarini (cujus editio an. 1521. pluribus ignota) Mureti,
Scaligeri, Vossii (inter quos eminet liber Commelin.), Columnæ,
Meleagri (Balthas. Venatoris), Fruterii et aliorum, præter eos
codices, qui, a viris doctis nondum descripti, in bibliothecis ex
 *, 1

•/
10) HA N D II IN CATULLUM

stant. Atque antiquissimæ quoque editiones huc pertinere, noh

opus est ut pluribus demonstrem. -

Editorem Catulli porro oportet, fragmenta et verba poëtæ,

quæ apud Grammaticos leguntur, et quorum numerus non parvus
est, congerere. Grammaticorum enim auctoritate, sæpe codi
eum omnium graviori, plura loca restitui vel defendi possunt.
Id quod editores recentiores plane neglexerunt. Lectionem
defendere debebant e. g. LXIII. 38. e Festo LXVI. p. 419.
Dac.; quærere utrum carm. I. 2. ex auctoritate Marii Victorini
(0. 204. Commelin.) et Terentiani Mauri (de metris p. 2440.
l. 24. Putsch) legendum sit arido, an secundum Servii (ad Aen.
XII.) et Fortunatiani (p. 2676. Putsch.) testimonium arida ; il
lustrare debebant e. gr. XCVII. 6. e Festi loco XIV. p. 353.
Dac. et IV. 26. 27., genuinam lectionem firmare teste Charisio
(instit. gram. III. p. 223. 1. 41. Putsch), et sic alia.
Deinde metrorum, quibus usus est Catullus, numerorumque
ratio non satis accurate habita est ab editoribus, et quæstiones
huc spectantes in pluribus locis inepte institutæ. Inde vero
patet, qui factum sit, ut versus non pauci adhuc legantur vel
omni metri mensura expertes, vel nomine tantæ licentiæ excu
sati, cujus culpam nemo Latinorum poëtarum contraxerit.
Habet noster quædam propria; ne tamen existima, negligenter
eum conscripsisse plurima carmina. Quæ apud alios negligentiæ
nomine alias ob causas suspecta sunt, apud nostrum sunt a vo
luntate profecta, nec a poëta inconsiderato commissa. Severio
ribus, ni totus fallor, metricis legibus semper se adstrinxit, et
exempla Græcorum ita imitatus est, ut ex iis reciperet etiam
licentias, quæ non ad seriorum poëtarum carmina exigi debent.
Versus suos non conformavit ad leges, quas poëtæ postea, cum
ars jam perfectior facta esset, sequuti sunt; attamen versibus
non deest elegantia, quod adeo ex iis rebus, quæ minutiæ viden
tur, intelligitur. Ut pauca afferam, græca exempla sequutus,
nusquam duritiem admittit, qua syllaba brevis ante literas st
alius verbi ponatur. Elisionem in pentametri cæsura, et in fine
vocabula trium syllabarum ponere solet, utrumque auctoritate
Græcorum, qua multa hujus generis apud Catullum excusari
possunt. Quantum vero relictum sit studio ac curæ sospita
toris, Catullo aliquando subventuri, ut etiam ad rhythmorum
proprietatem revocetur poëta, id facile cognosci potest ex hor
rendis lectionibus, quæ in pluribus carminibus adhuc offendunt
aures, ut Scaligeri adsulitantis XVII. 3. mehercule XXXVIII.
 O BSERVATIONES CRITICÆ. 11

2. Anne sana illa XLI. 1. LXIV 178. et aliæ. Vd. Ahlwardt

Attis des Cat. ad vs. 35. et al.
Imitandorum Græcorum studium Catullo cum omnibus fere
Latinis poëtis erat commune. Sunt carmina, quæ ad verbum e
Græcis traducta esse, ipse fatetur poëta (LXVI. cf. CXVI. LI.);
sunt alia in quibus poëtam, nisi Græcorum verba ac sententias
expresserit, ita versatum fuisse argumenti ratio ostendit, ut co
loribus alienis sua infecisse videatur. Quod tamen Catullus
fecit ex more, quo omnes Romani scriptores Græcos habebant
magistros, et ad Græca ingenia se prorsus componebant; quam
quam nostro non deerant, quæ ad inventionem pertinent, ingenii
vis ac celeritas. Liberior vero imitatio vereor, ut pluribus in
locis unquam demonstrari possit, quum carmina, e quibus noster
multa decerpsisse videtur, præcipue comicorum antiquorum,
temporis invidia perierint. De singulis sententiis quæstio est
difficilior; quod non sensisse videntur interpretes, facillime eo
deducti, ut, quemadmodum apud Propertium, ita etiam apud •
Catullum comparatione similium sententiarum abuterentur, et
poëtam ingenio suo nil debere putarent. Ac non solum Græcos
imitatus est Catullus, sed etiam antiquiores Latinos poëtas, et ad
horum exempla suam dicendi rationem conformavit. Si integros
haberemus Ennii, Lucilii, Nævii aliorumque libros, certior esset
res ; nunc vero e fragmentis pauca tantum probari possunt. In
terpretes vero hæc parum observarunt, et multa, quæ ex Græco
rum et Latinorum imitatione explicari debebant, omiserunt. Ut
paucis exemplis utar, c. LXVII. 6. defendi debet lectio:
Postquam est porrecto facta marita sene.

ubi antiquæ editiones Vicent. Brix. Venett. exhibent projecto,

quod Parthenius explicat excluso Balbo. In codd. Statii et
membr. Commelin. optime legitur porrecto. Ac ita loquutus est
e Græcorum more. Homer. Il. XVIII. 26.

aùròς δ' ἐν xoviyov μ£yac pueya\ωσri ravvoSeic Kεῖro.

Cum carmine V. comparandum est id, quod apud Athenæum

VIII. 14. p. 239. Schweigh. exstat. rtve kaì rat£e, Symròc ö ßtoc
etc.; versus 18. carm. 68. cum Sapphus fragmento XII. et sic
alia. Cf. Rhunkenii præf. ad hymn. in Cerer. p. XII. sq. Ad
antiquos poëtas Latinos inter alia multa hæc spectant. Carmine
LXXIII. exprimere volebat Ennii apud Cic. de offic. II. 18.
L.
12 HANDII IN CATULLUM
- - Benefacta male locata, malefacta arbitror,

vel hoc antiqui poëtæ :

Beneficia in vulgus cum largiri institueris,
Perdenda suut multa, ut semel ponas bene.

Carm. LXIV. 106. Recipi debebat lectio codicum duorum,

quos Columna consuluit, et excerpt. Vatican. Ursini:
Conigeram nutanti vertice pinum

firmata auctoritate Ennii, qui, apud Gellium (XIII. 20.) et No

nium s. v. cupressus, ita:
Capitibu' nutanteis pinos rectosque cupressos;

quocum iterum conferendus est vs. 290.--Vs. 189—191. illus

trantur Accii verbis apud Non. de var. sign. serm. p. 307. (in
Epinausimach.): ** Tamen haud fatiscar, quin tuam implorem
fidem."—Carm. LXXVI, v. 20. comparari debet cum Lucilii
fragmento apud Nonium s. v. catar. Alia infra.
At interpretem Catulli non solum demonstrare oportet, quid
ipse suo ingenio debuerit poëta, quidve aliis, sed etiam ad con
silium auctoris diligenter attendere, et cujusvis carminis indolem
atque ingenium perscrutari, ut accurate cognoscat, quousque
argumentum ejus pateat. Nam satis constat, in codicibus car
mina legi ita consuta, ut singulis aliena admisceantur, nec partes
ullo sensus vinculo inter se conjungantur. Neque ordo, quo se
excipiunt carmina, a poëta profectus est. Plura fragmenta,
quæ in Grammaticorum libris allegata deprehendebant, librarii
carminibus integris adscripserunt vel ob sententiarum similitu
dinem, vel ob verborum repetitionem. Vd. XIV. 27 sq. cll. cum
XVII. 14. L., et alia, quorum nonnulla infra proferemus. Ac
quamvis pristina forma carminum ea ratione corruptorum non
nisi conjectura erui possit, critici tamen est, indicia facere singu
larum partium. Quodsi Catulli interpres conjectandi necessi
tate non abusus fuerit, aliquando puto fore, ut plures tollantur
difficultates, et carmina propius genuinam suam proprietatem re
ducantur. Nec de omnibus locis, quos codicum auxilio expe
dire nondum licuit, desperaverim ; immo credibile est, aliquando
libros nostris antiquiores et scribarum erroribus minus deprava
tos repertum iri.
 oBsERvATIoNEs cRITICAE. 18
Varietate lectionis, quam viri docti hucusque e codicibus at
tulerunt, diligenter explorata, non dubitamus, quin conditio, qua
ad nos pervenit Catullus, uni debeatur codici, ex quo alii multi
fuxerint, et vitia plurima antiquiora sint codicibus, qui adhuc in
notitiam nostram venerint. Vd. infra ad LXVIII. 133. XXI.
cf. LXVIII. 137. LV. 21. Carmina Catulli hominibus, qui post
eum vivebant, in deliciis erant (ut vel ex æmulatione Propertii,
Virgilii, Petronii et aliorum intelligi potest. vd. Statium ad
LXVIII. 151.), atque assidue legebantur, cum ob argumenti ve
nustatem, tum propter lepidam poëtæ lasciviam, quâ sæculum
illud mirifice delectabatur. Exemplis sat multis hæc probari
possunt. At, quod in his rebus fieri solet, non diu abfuerunt in
terpolationes vel ex imitatione, vel, quum lectores verba poëtæ
amplius persequerentur, ex illustrandi arte ac supplendi libidine
ortæ. Quæ cum ita sint, equidem vereor, ne nonnulla carmina
tota ab aliis poëtis composita et ob simile argumentum Catul
lianis inserta sint, quod effici potuit eadem ratione, qua ordo
carminum ita constitutus est, ut non modo eædem sententiæ in
vicinis occurrant, vel res similes exponantur, sed vel sola quo
rumdam verborum similitudo spectetur. Sic, ut rem exemplis
probem, carmen XCVII. sequitur XCVIII. ob verba crepidas
lingere carbatinas et culum lingere carnificis; sic c. LXXVI. excipit
LXXVII. ob verba eripere et pestem, XXIV. et sic alia. Sicuti
vero interpolationis genus, quod in Catullo reperimus, aliud est
atque in antiquissimis Græcis poëtis, ita via, quæ ad illud explo
randum ducit, magis expedita et solida est, nec facile potest ad
temerariam emendandi rationem aberrare. Non ignoti sunt illi
homines, qui vel sua vel aliunde petita Catulli carminibus addi
derunt. Pertinent vero cum ad antiquius, tum ad recentius
aevum, quamvis in pluribus locis non accurate internosci possint.
Inter illos retulerim Grammaticos, qui vel mutabant singula
verba, vel versus novos adjiciebant suo ex ingenio ; inter hos,
homines sæculi XIV. et XV., qui in similibus aliorum sententiis
deducendis et ad marginem adscribendis maxime laborabant, et
monachi, qui ut aliorum, ita etiam Catulli carminibus, quæ rem
amatoriam tractant, adnotationes, maximam partem libidinosas,
addere solebant ; unde sæpe mirabilis lectionis varietas. Quodsi
ad editiones quoque respicias, tertio ordine commemorari pos
sunt recentissimi interpolatores, ut erant Jov. Pontanus, Avantius
et alii. -

Catulli codices jam antiquioribus temporibus corruptos et a

14 HA N IDII IN C ATU ILLUM

grammaticis mutatos esse, luculenter apparet e loco Gellii, qui

VII. noct. att. 20. ita: ** Catullus quoque elegantissimus poëta
rum in hisce versibus (XXVII. 1. sq.) Minister—ut ler Posth. , '
jubet magistræ ebriosa acina ebriosioris, cum dicere ebrioso posset,
&c.—Qui ebrios autem Catullum dixisse putant, aut ebriosos (nam
id quoque temere scriptum invenitur) in libros scilicet de cor
ruptis exemplaribus factos inciderunt.” Ad eos vero, qui postea
poëtas Latinos interpolabant, referri debet Seneca, cujus nomen
adscriptum est in Dresdensi codice, de quo infra dicam, ad Ti
bull. I. 2. 26. II. 8. 17. et 74. Etiam Catullum ab eo interpo
latum esse, Vossius ad LXVII. p. 284. e Mediolanensi exem
plari demonstravit, ubi adscriptum legebatur Seneca supplevit.
Quis autem fuerit ille homo, nec Vossius, nec Heynius (præf.
ad Tibull. p. 28.) compertum habebat. Præterea Vossius li
brum manu scriptum Æneidis vidisse se dicit, in quo Seneca
priorum quatuor versuum, qui Æneidi præmittuntur, auctor no
minabatur, et Lucani codices, in quibus septem primos versus
addidisse dicebatur: Seneca, ut quidam volunt, avunculus Lucani.
Quisquis ille fuerit, vel Florus cognomine Senecæ vocatus, vel
alius, ad id genus interpolatorum pertinet, qui serioribus tempo
ribus versus integros inserere, vel ex aliis locis deducere sole
bant. Catulli vero carmina ampliorem occasionem præbebant
interpolationi, quam aliorum omnia, et quidem ob argumenti
varietatem, Grammaticos sequuti sunt homines seculi XIV. et
XV., quorum operæ nos debemus codices. Interpolationes
plures ab his profectæ sunt, ut ante me copiose et egregie pro
bavit (loco LXVI. vs. 33 et 34.) Maffeius in l. 1. T. II., nec
opus est multa addi. Hujus quoque generis exemplum exhibet
Cod. Voss. vs. 21. carm. LXXVI. Ac quem fugiat, monachos
libidini suæ indulgentes, quum in viis publicis iis non liceret,
grassatos esse in veterum libris tum in Græcis (ut Mosch. II.
ult. vs.), tum in Latinis (ut lectio codd. Tibull. IV. 2. 24. cor
recta)? Catullum etiam conspurcarunt salacia illa ingenia, qui
bus poëtæ luxuries et lascivia vehementer placebant, ut memo
rabili exemplo infra explicabo.
Jam vero, quæ hucusque a me disputata sunt, observationibus
quibusdam illustrabo, ad quas conscribendas mihi erant hæc
subsidia. Præter antiquas editiones Brixiensem anni 1486. Ve
metas 1493. 1500. Aldinam utramque, Guarini et quæ post eas
editæ, consulere mihi licuit Vincentinam anni 1481. Cujus
usum mihi Heynius pro summa ejus in me benevolentia et pro
 OBSERVATIONES CRITICÆ. 15

humanitate, quam non, ut plerique, specie profitetur, sed animo

habet, concessit. In exemplari vero, quod apud me est, manu
adscriptæ sunt variæ lectiones, quarum maxima pars litera P. .
notatur. Ex locis, in quibus plenum nomen exstat, collegi, lec
tiones ita, ut dixi, signatas, esse Francisci Puccii, et a docto quo
dam viro, qui et suas addidit, scriptas. Puccius partim e codi
cibus, quorum mentio in nonnullis locis fit, reposuit lectiones,
partim conjecturas suas in margine notavit, quod satis expositum
a Santenio in præf. ad Propert. Quis vero fuerit vir doctus,
cujus manu hæ adnotationes scriptæ, non ausim affirmare ; tamen
suspicor fuisse Perreium, cujus emendationes et lectiones ex
Aldino exemplari excerpsit Burmannus ad Prop.—Ad Tibull.
enim locum II. 6. 45. in meo exemplo hæc adscripta leguntur:
Pontanus necat ; forte legi potest : lena vetat miserum recipi furtim
que tabellas, et hæc Heynius ad Tib. ex excerpt. Perreii allegat.
Sic etiam ad vs. 13. primæ eleg. Propertii (ad quem duæ tan
tum adnotationes pertinent) hæc: Psillei vetustus c. sed lego
hyllei ; et hoc e libro Ant. Perreii affert Burmannus ad h. l.---
Lectiones Codicis manu scripti, qui in bibliotheca Regia asser
vatur, describi et mecum communicari jussit Dassdorfius, vir. cl.,
ad adjuvandas literas pro humanitate sua maxime paratus.
Idem est liber, e quo lectiones adtulerunt Heynius ad Tibullum,
Barthius ad Propertium. Quamquam sub exitum sæculi XIV.
exaratus videtur, reperiuntur tamen in eo plures lectiones notatu
dignæ et sæpe vestigia corruptionis; sæpius aliorum codicum
lectiones sua auctoritate confirmat.

De carminis I. versibus 9 et 10. omnes Catulli interpretes lo

quuti sunt; at nemo omnium ita eos restituit, ut auctoritate li
brorum ac linguæ ratione probari possent. Antiquissimæ edi
tiones Vicent. Brix. et Venett. ita exhibent vers. octavum :

Qualecunque quidem, o patroa virgo,

quam lectionem probarunt Puccius, Vossius et Vulpius, mutato

verbo quidem in quod. Aliam lectionem patrona, jam a Parthenio
commemoratam, Palladius recipiendam censuit. Utra antiquior
sit, explorare non potui. Jovianus Pontanus, scriba regius et
alii, teste Palladio et Perrei., emendarunt: qualecunque per ora
16 HANDII IN CATULLUM

quod virorum ; Aldinæ et cum iis aliæ receperunt hanc correc

tionem ita, qualecunque quidem ora per virorum. Lucas Fruterius
(in Verisimil. II. c. ult.) eodem fere modo correxit, per ora vulgi.
Utrumque quam ineptum sit, non opus est pluribus demonstrem.
Statius vero, cum in MSS. libris se invenisse dixisset, qualecun
que quod patrona virgo (ut legitur in cod. Dresdensi quoque),
novam emendandi occasionem præbuit viris doctis. Ipse, alio
rum correctionibus metri causa rejectis, emendavit, q. quod est,
patrona virgo; Scaliger levi mutatione lites se componere ex
more putavit, scribens, patrima virgo, quod a pluribus receptum.
Meleager voluit, quod o Peranna virgo. Recentissimi editores,
nimis securi, lectione quod o patrona virgo acquieverunt. Patro
nam vero virginem antiquiores interpretes explicarunt compa
triotam meam, vel, tuam (Corneli) civem. Attamen aliis, puellæ
patrocinio non contentis, deæ videbantur in scenam producendæ,
quæ vereor ne machina admotæ sint. Parthenius et Palladius
intelligunt Musam, poëtarum patronam; alii, inter quos Guarinus
et Doeringius, Minervam patronam ; Scaliger et Vulpius Mi
nervam patre natam ; Ant. Sabellicus (in annot. ad Plinium. vd.
Gruteri Lampas I. p. 162.) Dianam patroam, i. e. a patre nomi
natam ; Vossius Vestam, cui rerum omnium primitiæ offerantur,
Munckerus (ad Antonin. Liberal. c. 40.) vulgatam lectionem de
fendens, Minervam putat dici patronam, quod opifices et docti
sub ejus patrocinio sint, tamen addit emendationem, perenna
virgo. Equidem hæc enarravi, ne incidam in negligentiæ sus
picionem; ineptias pluribus illustrare non attinet. Minervam a
poëta invocari posse, non erat, quod multis demonstrarent. At
Catullus non potuit eam ita invocare, ut hoc loco fecisse eum
putant. Quod unus omnium sensisse videtur Raphael. Eglinus
Iconius (qui Catulli casta carmina edidit 1603.) hanc proferens
emendationem, etsi non probandam, tamen memoratu dignam ;
qualecunque quod est, patrone, per te plus uno &c. Minerva quod
a poëta non nisi incerto nomine virginis designatur, in suspicio
nem ipsum hoc verbum ducit, nec aliorum exemplis confirmatur.
Nam verbum patrona, i. e. quæ mihi patrocinatur, ad quamcum
que deam vel virginem referri potest. Quodsi enim Minervæ
patrocinium impetrare voluisset poëta, certe aliis verbis et accu
ratiori descriptione usus fuisset. Recte igitur fecisse videntur
critici, quum ' lectionem patrona repudiarunt. At epitheton,
quod substitui volebant, patroa, quid significet, ipsi nondum ex
plicarunt, quamquam Vulpius in lexicis Latinis reponendum pu
 O BSERVATIONES CRITIC AE. 17

tabat. Græcorum usu verbi rarp;oc probare non licet. Deinde

nihil languidius dici potuit, quam versus illi cum antecedenti ita
conjuncti:
Quare habe tibi, quidquid hoc libelli est,
Qualecunque, quod, o patrona virgo,
Plus uno maneat perenne seclo.

quod Statium jure commovit, ut aliquid deesse censeret. De

nique vero inepta adeo mihi videbatur oratio, ut hoc carmen,
quotiescunque legerem, semper mihi excitaret risum. Et poëtam,
antea de lepido suo libello nugisque suis satis facete cum Cor
nelio loquutum, qui aliam quamcunque deam sibi patronam pro
ingenio suo electurus fuisset, quam severam illam Minervam,
paulo post altius se efferre et Minervæ tutelam, qua libellus æter
mus servetur, implorare, quis videat sine risu? Verum non ita
fecit noster, nec scripsit hos versus. Verba enim patrona virgo
in codicibus antiquioribus non legi, testes sunt Muretus, qui co
dice optimæ notæ usus est, et Lucas Fruterius in Verisimil. l. 1.
qui ita : Lacuna in Mss. In Catullo meo (codice) ad marginem :
patrona virgo. Unde patet, Pontanum non voluisse codicis cor
rupta verba emendare, sed supplere. Quæ cum ita sint, recte
cepisse mihi videtur Parthenius mentem interpolatoris, verba illa
de puella, sive Lesbia, sive alia, explicans. Plures, ut videtur,
in hoc loco interpolando elaborarunt, quorum alius, cum vel car
mini aliquid deesse, vel in laudem auctoris aliquid addendum
existimaret, ultimum versum adscripsit ; qui quidem ad formu
larum genus pertinet, quod Grammatici in promptu habebant.
Quomodo vero prior versus in textum receptus sit, e codicum
vestigiis demonstrari potest. Alterum vestigium latet in verbo
quod, ad vocabulum quare in nonnullis libris adpositum (ut testa
tur etiam excerpt. P.). Scripsisse videtur interpolator, quod
plus uno maneat perenne seclo. Ut vero v. quod ab aliena manu
profectum est, ita etiam tritum illud qualecunque. Tertius fqui
dam hos sequutus videtur, qui, ut glossema et versus alienus quo- !
dammodo conjungerentur, vel in gratiam suæ puellæ, reliquam
lacunam, metri ratione non habita, expleret, quod patrona virgo.
Alterum antiquæ lectionis vestigium, non minimi momenti, cer
nitur in vs. octavo. Nam in omnibus Codicibus vel desideratur
voc. est (ut in Dresdensi), vel legitur quidquid est libelli : et ita
habent editiones Vicent. Brix. et Venett. Qua lectione repo
sita, et absona illa puellæ imploratione omissa, optime clauditur ,
18 PHANDII IN CATULLUM

carmen ad Cornelium scriptum. Ejusmodi vero carmina, quæ

dedicationes vocant, et exordia a Grammaticis maxime declara
tionis causa turbata atque interpolata esse, jam alii monuerunt.
Alius locus, in quo interpolationem deprehendisse mihi videor,
elegiæ est, quam Santenius præstantissimo commentario illustra
vit. Versus 135-142. male vexabant interpretes, nec Santemio
videbantur expediti :
Quæ tamen etsi uno non est contenta Catullo,
Rara verecundæ furta feremus heræ :
Ne nimium simus stultorum more molesti.
Sæpe etiam Juno, maxima Cœlicolùm,
Conjugis in culpa flagravit quotidiana,
Noscens omnivoli plurima furta Jovis.
Atqui nec Divis homines componier æquum est:
Ingratum tremuli tolle parentis onus.

Quoquo me verti, nullum ab aliis prolatum argumentum inveni,

quod meam sententiam de hoc loco everteret; namque incertis
vestigiis eorum, qui, quæ explicare non possunt, negligentiæ poë
tarum injungunt, minime insistendum duxi. Quæ autem me offen
dunt, enarrabo, et quidem primo de verbis.
Ea hæc est Catulli elegia, de qua Muretus non immerito ita
scripserit: “ Pulcherrima omnino hæc elegia atque haud scio,
an ulla pulchrior in omni Latina lingua reperiri queat; nam et
dictio purissima est et mira quadam affectuum varietate permista
oratio,—ut ex hoc uno poëmate perspicere liceat, quantum Ca
tullus ceteris in hoc genere omnibus præstare potuerit, si vim in
genii sui ad illud excolendum contulisset." Quo magis igitur
aliis omnibus carminibus hoc præstat, eo gravius languida atque
suo loco inepta in eo sensum offendere debent. Equidem vero
dubitaverim, an in ullo Latino poëta defendi possit languida
oratio, qualis horum verborum consequutione continetur: Sæpe
etiam—in culpa flagravit quotidiana—, et furta feremus—plurima
furta Jovis—furtiva munuscula. Pluribus hæc, quæ ad sensum
pertinent, demonstrare nihil opus est. Ac poëta debebat scribere
sæpe quidem, vel sæpe, omisso vocabulo etiam, ut antecedentibus
congruerent verba. Nec minus obstant vocab. atqui nec, pro
quibus, ut videtur, vel ponendum erat atqui non (ut Horat. carm.
I. 23. 9.), vel aliquid addendum, quod illis responderet. Sequitur
autem versus, qui copula, ob sententiarum diversitatem minime
negligenda, non potuit carere. Etenim ea, quæ Santenius ad
 OBSERVATIONES CRITICÆ. 19

cohfirmandam lectionem tolle parentis onus affert, loca aliorum

scriptorum apud nostrum, ut quidem nunc legitur, nihil probant;
n. illis non difficile est intellectu, quo referendum sit verbüm
tolle; in nostro non patet, quibuscum conjungi possit. 'Pessima
igitur verborum structura, quam negligentiæ nomine non excusa
verim, inter argumenta suspicionis jure obtinet suum locum.
Accedunt et alia. Verbum quotidiana metri ratione rejicitur; nam,
quod jam Santenius, de significatione dubitans, monuit, prima
hujus vocis syllaba semper corripitur, secunda producitur.
Deinde vero mirabilis varietas in vs. 141. dubitationem . afferre
potest de genuina forma. 'Legitur enim, in codd. fere omnibus
flagrantem, in Datiano codice, qui optimæ notæ est, hominem et
componere. Auctoritatem igitur codicum in bonis lectionibus
hujus loci omnino desideramus. Jam videamus verborum sen
sum, quem non nisi in singulis percipere, ordine vero, quo se
excipiunt sententiæ, et nexu verborum exponere nullo pacto licet.
Catullus debebat ac volebat dicere : ** quod Lesbia in amore mei
unius non acquiescit, ne mihi curæ sit; nam ejusmodi sollicitudo
stulti est atque parentis morosi. Immo ipse furtivo amore fruor."
Quodsi exemplis et descriptione illustrare hæc volebat poëta,
Junonis perfidia tolerata a conjuge erat depingenda. At con
spicimus in nostro loco Junonis, ira (non, ut Doeringius vult,
amore, ob vs. 141.) flagrantis, et amorem conjugis perfidum gra
viter ac moleste ferentis, imaginem, quæ quam inepta sit, cum vs.
128. dixisset

Quamquam præcipue multivola est mulier,

ad quod illa respicere debebat, omnino patet. Præterea etsi non

ignoro Catullum interdum negligentiæ indulsisse, tamen nunquam
adducar, ut putem, eum scripsisse in culpa flagravit quotidiana
noscens plurima furta ; quod sensit Heinsius, et correctione loco
succurrere voluit. Ac quo pacto illa descriptio verbis sæpe
etiam conjungatur cum antecedentibus, vix intelligitur; nec sol
atium, adjiciat:
poëta in quod Doeringius hæc dicta esse putat, cognovi, cum
• • •.

atqui nec Divis homines componier æquum est.

Omnia vero, quæ interpretes correctionibus expedita putaverunt,

versus, quem attuli, rursus mirifice turbat. Nam, vulgarem lec
tionem sequutus, sententiam habebis verbis ante positis sæpe etiam
contrariam; nimirum quod dea fecerit, i. e. irasci perfido con
MI
20 HANDII IN CATULLUM ;

jugi, hominem mon decere. Nisi ex emendationibus Santehii et

Eldickii- iram Junonis cohibitam intellexeris, demonstrandum
erit, cur poëta comparationem hominum cum diis dissuadeat.* Ne
tamen tibi fingas poëtam tam religiosum, ut deorum artis amandi
peritissimorum mentionem caveret. Quæ cum ita sint, cumque
locus, de quo loquimur, ad verba eorumque nexum quod attinet,
male se habeat, sensum autem incommodum, ne dicam absurdum
præbeat, non dubito, quin gravius vulnus carmini inflictum sit,
quam quod singulorum verborum correctione possit sanari. Immo
vis atque ordo sententiarum, alienis in hunc locum detractis ver
bis, periisse videtur. Versus 138—141 aliunde petitos, puto, ad
jecit interpolator quidam, vel, in margine exempli causa adscrip
tos, in textum recepit. Quibus remotis, locus optime ita legitur:
Quæ tamen etsi uno non est contenta Catullo,
Rara verecundæ furta feremus heræ.
Ne nimium simus stultorum more molesti ;
Ingratum tremuli tolle parentis onus.

Jam vero difficultas etiam, quæ, ut dixi, extremum versum pre

mebat, remota est, et versus ille, quem Muretus aliique spurium
putabant, codicum vero auctoritas defendit, recte legitur. Sen
tentiæ orationis nexu non destitutæ et eleganter expositæ sunt.
Dicit enim poëta: “ Ne moleste hæc feramus ex more stultorum;
absit a me sollicitudo, qua severi parentes afficiuntur; remove
culpæ curam, quæ solet esse onus parentis, non amatoris (ut
recte Guarinus)." Ne vero ultimum quoque versum damnarem,
me monuerunt causæ, quibus hæc interpolatio orta, scilicet ora
tionis inversio male intellecta, et imitatio alieni loci. Nisi colore
ac specie, quam versus illi suspecti præ se ferunt, fallor, e comici
poëtæ aliquo loco huc traducti et ad metri rationem, quam adhuc
v. quotidiana turbat, mutati sunt. Similitudo versus ultimi cum
comici verbis interpolationis occasionem præbuit. Apud comi
cum ira Junonis ob furta mariti descripta, et ex persona oblo
quentis mores hominum commemorati fuisse videntur. Orationis
autem, ut hoc loco facta est inversio, non abhorret a nostri
poëtæ more, quem alii quoque sequuti sunt. Ita quidem præ
ferendum duco persolves Tibull. I. 9. 13. vulgato persolvet ; ut
poeta alloquatur, alios, quanquam mutata subinde persona. Vd.
Heynium ad h. 1.—Quod Catullus dicit tolle parentis onus, recte
explicavit Santenius, et locis Ovid. Am. I. 8. 66. Art.. Am. I.
718. Juv. VI, 171., illustravit. Verba tremuli parentis, quæ Schra
 OBSERVATIONES CRITICÆ. [21

derus in queruli parentis mutanda perperam censuit, Catulli

sunt propria, ut jam monuit Vossius. Vd. LXI. 50. XVII. 13.
Accedit, quod furta Jovis non solum a comicis, sed etiam ab aliis
poetis sunt ita decantata, ut interpolatio facile fieri potuerit. Vd.
Ovid. Heroid. XVI. 289. Propert. II. 2. 4. '. *, ' .
Carmen vero, de quo loquuti sumus, ejusmodi corruptionibus
turbatum esse, 'alii loci comprobant. In Codicibus nonnullis,
quos nominavit Santenius, non legitur vs. 47; in plurimis adjec
tum est vel Senecæ supplementum, -

Omnibus et triviis vulgetur fabula passim:

vel alius poetæ versus,

- Omnibus inque locis celebretur fama sepulti.

Male cessit opera his poetis, et jure ejectus est versus a Scaligero
tanquam Marulli, aut Pontani, aut Guarini commentum. Neque
tamen melior est versus minor:

Notescatque magis mortnus atque magis,

quem non majori suo versu destitutum, immo ipsum quoque ab

interpolatore adjectum putaverim. Mirabilis in eo cernitur lec
tionis varietas. Gudianus unus codex habet innotescatque, Lei
densis unus omittitque, reliqui notescatque ; Muretus allegat
clarescatque. Quodsi hunc versum, qui quocumque alio versu
conjungatur, post verba vos porro dicite multis Millibus etc. mag
nopere languere, et non nisi explicationi vel simili sententiæ in
servire videtur, mecum abjeceris, orationem habebis integram
ac bene nexam. Quo facto etiam Codicum lectio vs. 43. nec pro
vulgato ne restitui debet : nam ita loquuntur Latini. In margine
adscriptus versus a scriba nimis sedulo in textum facile potuit
recipi, cui Seneca, ut lacumam inde ortam repleret, suum versum
adjecit; quod eodem modo factum videmus in loco Tibulli I. 2.
post vs. 24.
Apertum exemplum interpolationis insulsæ ac stultæ reperitur
in ultima stropha carminis LI., cui Lesbiæ nomen falso inscrip
tum. Iis, qui aliquem litterarum atque humanitatis sensum ha
bent, non multis verbis demonstrandum est, quam inepta sit illa
stropha, pannus in purpura positus, ut cum Nævio loquar ; eos
vero, quorum ex sensu dignitas et majestas conciliatur illis additis
versibus, ne longissima quidem oratione meliora doceri posse
22 HANIDII IN CATULLUM

crediderim. Poeta omni pulchro ac sublimi sensu destitutus

fuisset, si versioni Sapphici poematis, quod exemplum generis
sublime dicendi esse voluerunt antiqui scriptores, adjecisset sen
tentiam non solum ipsam insulsam, sed a loco et ab indole car
minis plane alienam. Ne ita stultum fuisse Catullum credas, ut
suum ingenium ipse illuderet. Omnium, quæ proposuerunt in
terpretes, explicationum maxime placuit illa Vossii, Catullum
otio in adeo tenui re, vertendo Sapphus carmine, diutius abuti
nolentem, abrupisse et hoc nomine ultimam stropham addidisse.
Quid vero ineptius atque magis insulsum dici possit, equidem
nescio. Catullus totum Sapphus carmen eleganter Latinis verbis
expresserat, at ultima stropha æque ac versus octavus periit vel
incuria librariorum, vel quoniam verba in codice obliterata legi
non poterant. Lacuna inde facta, librarius nasutus ac nimis
otiosus, ne quid codici deesset, hos versus videtur adjecisse, et
occasione esse abusus, qua ipse, in describendo Catullo sudans
atque otio poetæ invidens, mentem suam stupidam explicaret.
Neque attendit metri defectionem in verbis Otium Catulle. Cre
dibile enim est, Catullum iisdem numeris reddidisse carmen Sap
phus, quod ita scriptum est, ut epitrito secundo versus incipiant.
Hoc uno loco carminis leguntur trochæi (quod, aliorum Latino
rum exempla sequutus, semper evitasse videtur poeta ; nam e
duobus carm. XI. locis, qui habent trochæos, alter cubat in
mendo). In his versibus nullam exstare lectionis varietatem, id
defensoribus non debebat argumento esse ; immo, ut in aliis sup
positis locis, recentiorem versuum originem prodit.
Locus est carminis XXV. vs. 5. qui criticorum nasos usque
ad obelos exercuit, in quo tamen fere omnes emendandi vel ex
plicandi operam perdiderunt. Mira cernitur varietas lectionis
in codicibus, et emendationum farrago tanta est, ut eam enarrare
me pigeat. Id tantum monere volui, lectionem editionum non
nullarum, (ut Gryph. 1537. Basil. 1569. Hannov. 1608.)
Cum dira maris hyems aves ostendit oscitantes,

neque codicis neque antiq. editt. esse, ut putant, sed correc

tionem Guarini patris, qui et hanc proposuit,
Cum diva mulier Laconas ostendit oscitantes.

In Libris MSS. hæc inveniuntur, et quidem in Statii et Dres

densi: -

Quum diva mulier aves ostendit oscitantes,

 OBSERVATIONES CRITICÆ. 28

in Guarini Cod. et in aliis Statii,

Cum diva mulier alios ostendit oscitantes.

Vossius ex libro Bibl. Palatin. perquam antiquo affert

Cum diva Maliæ naves ostendit osoitantes.

Quæ in editionibus aliter leguntur, omnia fluxerunt e conjectura,

et ita, ut lectio codicum, mensura carent. Neque est, quod de
metro verborum quæramus, quibus sensus bonus ac loco aptus
non continetur. Verba autem ostendit oscitantes maxime mihi
sunt suspecta. Oscitantes aves quæ sint, intelligi non possunt:
nam quod Gellius IV. 20. dicit, quendam, oscedine laborantem,
cum in jure staret, clare nimis ac sonore oscitasse, alia est res,
nec cum clamore avium confundenda. Nec commemoratu digna
sunt ea, quæ interpretes de halcyonibus (a quibus sereni et
tranquilli dies dicebantur), vel de Helena ac Castore et Polluce,
vel de nocte, diva muliere alios in somno nobis oscitante, satis
inepte hariolati sunt. Scaligeri vero explicatio et correctio, quæ
metrum non habet, ita absurda videtur, ut perplexa est. Verbis
sensum inesse voluit, quem non continent. Catullo non erat om
nino describenda turbida procella, sed rapacitas ejus ; at descrip
tio qualiscunque absona atque antecedentibus parum apta fuisset.
Tanta vero lectionis varietas, sensus plane expers, ac metri de
fectio non alio modo, puto, existere potuit, quam consutis variis
verbis, quæ glossatores in margine adscripserant. Ac si quis de
hac re conjicere velit, in verbo oscitans explicationem depre
hendet vocabuli mihi, in corruptis literis cum dia Malliæ voca
bula: cinaede Thalle, ad superiorem versum adjecta. Utcunque
orta sit interpolatio, codicibus nostris antiquior, versus ille, quo
hucusque carmen conspurcabatur, ejiciendus et in eum locum,
unde venit, ablegandus videtur ; quo facto oratio bene procedit,
nec quidquam desideratur.
Carmini LXXIII., quod Catullus in ingratos scripsit, Gramma
ticus vel librarius aliquis versiculos tam ineptos obtrusit, ut mi
rum sit, quod interpretes fraudem non intellexerint, adeoque sen
sus percipiendi causa verba mutarint. Sunt versus 5. et 6. a loco,
ubi leguntur, alieni, insulsi atque omni verborum mensura ca
rentes. Ut de argumento, quod verbis continetur, primum lo
quar, sententia non modo nimis trita est, sed etiam omnis, quo
poeta uti debebat, coloris expers. Quisquis ille fuerit, a quo hic
locus male tractatus, in suam conditionem vertit epigramma Ca
 24 PHANDII IN CATULLUM

tulli, et, quod in ingratos scripsit poeta, in suum fraudulentum

amicum scriptum esse voluit. Versus autem tam horribilis atque
ingentis formæ, ut sextus est, non modo non scripsit noster, sed
nulli sunt. Ac Scaligerum et Vossium jam offenderunt languida
verba ut mihi, et reponi jusserunt cæ mihi, quod jam Guarinus
affert. Nec minus obstat loquendi ratio quem nemo grarius urget
quam qui. Missis his versibus, non amplius dubitabis de voc.
pium vs. 2. quod Gryph. et Tuscanell. edit., nescio quo auctore,
mutavit in tuum ; etenim gratus, accepti beneficii memor, recte
dicitur pius, ut jam Parthenius monuit; sic LXXVI. 2. Acce
dunt hæc duo argumenta. Olim legebatur vs. 6. habet, ut exstat
in Vicentina ; hoc ipsum videtur a manu interpolatoris profec
tum. Deinde Avantius, quem scimus veterem codicem ante
oculos habuisse, ita adnotavit. * Ille versus, Desine de q. est
principium tetrastichii." Quam argumentandi rationem sequuti,
expungendos illos versus putamus. — Ad reliqua verba quod
attinet, vs. 1. ex uno Statii Cod. et ex vett. editt. omnibus reci
piendum est quidquam ; alii Statii libri habebant quisquam et
quemquam. Vs. tertio secundum MSS. Cdd. et loquendi rationem,
deleri debet est ; neque legitur in edit. Vicent. Brix. et Venett.
De vocab. nihil esse cf. Cic. in Cæcil. divin. 15. Ultimo versu
exhibent recentiores editiones *

Immo enim taedet, tædet obestque magis.

quod profitentur esse lectionem Codicum. At non est ; nam

unico testimonio Cantabrigiensis non fidem habeo. Guarinus
vero, quem testem producunt, non affirmat lectionem esse codi
cum, sed correctionem hanc Aldinæ ei placuisse. Omnes MSS.
Statii et Cujacii et edit. Vicent. Brix. Venett. ita :
Immo etiam tædet ; stat magis atque magis,
vel statque magisque magis. Utrum vero corrigi debeat, an pro
bari, finem epigrammatis periisse, et in recentioribus codicibus
lacumam pessimis versibus expletam esse, decernere nondum
ausim.

Ad Carmen II.

Vs. I. Deliciæ meæ puellae. Alii in codicibus se legisse affir

mant delicium. Perperam; mam a Catullo profectum esse voc.
deliciæ, probare videtur Martial. VII. 14.
 obsERvATioNEs caiTicae. 25
Accidit infandum nostræ scelus, Aule, puellæ;
Amisit lusus, deliciasque suas:
Non quales teneri ploravit amica Catulli
Lesbia, nequitiis passeris orba sui.

Quæ de versibus 5 et sqq. critici scripserunt, hic enarrare nimium

esset. Varia tentarunt, nec tamen lectiones Codicum ita cura
runt, nec conjecturis ad h. 1. allatis ita expedierunt difficultates,
ut de hoc loco non amplius dubitare liceat. Hæserunt in usu ac
diversa significatione verbi ut (vs. 7. et 8.); et erat, quod offen
derent. Verbis inest sententia satis lepida, quam si recte perce
pissent interpretes, non ad explicationes absonas adeoque ob
scoenas confugissent. Equidem, ut quod sentio exponam, omnes
puto errasse, cum verba sui doloris ad dolorem amoris, quo Lesbia
affecta esset, retulerunt. Catullus exprimere voluit hanc sen
tentiam: “ Passer, quocum puella mea ludere solet, et ea qui
dem ratione, ut leviore morsus dolore excitato gravis ardor am
oris acquiescat.” Quam sententiam eleganter invertit poeta suo
more. Scripserim igitur levi mutatione ac interpunctione correc
ta ita:
._*

Quum desiderio meo nitenti

Carum nescio quid lubet jocari.
Est solatiolum sui doloris,
Credo, ut tum gravis acquiescat ardor.
Tecum ludere etc.

Vs. 7. et 8. tanquam in parenthesi dicuntur, et respondent vers.

10. In scriptis libris teste Scaligero et in Dresdens. et in omni
bus vett. editt. Vicent. Brix. Venett. legitur et sol., quod Aldinæ
editionis corrector mutavit in ut. Levissimam mutationem voc.
et in est requirit verborum structura, qua similiter usus est
poeta LXXXIV. 5. Lepidam ac levem rem, amoris dolorem,
dum digitus doleat, considentem, describi, ipsum indicat verbum
solatiolum. (Cf. Plin. ep. 2. 7. ubi : solatium doloris.) Jam vero
v. tum referas ad morsum passeris, neque explices cum aliis
inter jocandum. Quod ex Vicentinæ correctione recepimus,
tum—acquiescat, (cf. Vossium ad h. l.) mutatum videtur in aliis
libris in cum—acquiescet (ita Dresdens. editt. Vicent. et Venet.
1500.) et a Parthenio in cum—acquiesset (ita Brix.) propterea,
quod ibi cum sequentibus conjunguntur. De usu vocabuli ac
quiescere vd. Tibull. I. 2. 4.
26 HANDII IN CATULLUM

Pergit poeta :
Tecum ludere sicut ipsa possem.

Ita enim recte legitur in MSS. omnibus Statii, Dresdensi, et in

editt. Vicent. Brix. et Venett. Male Ald. I. secum—ipse, quam
correctionem etiam Parthenius et margo Vicent. commemo
rant, Avantius e codice affert. In verbis autem tam gratum
mihi minime hæreas, nec Cod. Dresd. et editt. vett. lectionem
gratum est mihi recipias, quod Vossius et Vulpius fecit. Omisit
poeta foret vel videtur, quemadmodum in pluribus veterum locis
observavi.
Ultimum versum Avantius ex antiquiore codice ita affert,
quod zonam soluit diu negatam;

quæ lectio non mala videtur. Attamen non dubito, quin recte
legatur diu ligatam, et illud glossatoris sit. Priscianus enim
(lib. I. p. 546. l. 23. Putsch.) ita: “ Catullus Veronensis zonam
soluit ligatam inter hendecasyllabos Phalæcios posuit. Ergo
nisi soluit trisyllabum accipias, versus stare non potest." Cu
jus auctoritas non minoris momenti esse videtur atque Avantii
codex.

Ad Carm. IV.

Vs. 3. Lectionem codicis optimæ notæ, quo usus est Hieron.

Columna (vd. eum ad Ennium p. 143.) memoratu, nisi adeo re
ceptu dignam putaverim. Affert eam etiam Pucc. in edit. Vicent.
Neque ullius volantis impetum alitis
Nequisse præterire.

Quæ verba auctor parodiæ (exstat inter Catalect. Virgilii VIII.,

et est nostris Catulli codicibus antiquior) ante oculos habuit, ita
in suum argumentum componens: ~

Neque ullius volautis impetum cisi

Nequisse præterire.

In omnibus antiq. editt. legitur trabis impetum non impetum trabis ;

quasi, omisso ultimo vocabulo, glossema in textum inculcatum
esset. Præterea, quod sententiam meam confirmat, plura hujus
carminis verba, ut illa, eximitatione Ennii fluxisse videntur. Sic
 O BSERVATIONES CRITIC AE. 27

comparari debet cum nostro loco Ennii fragm. Annal. XIV. apud
Macrob. VI. 1.

Labitur uncta carina, volat super impetus undas.

Sic cum versu 26. fragmentum apud Cicer. de senect. 5.

' Sicut fortis equus, spatio qui sæpe supremo
Vicit Olympia, nunc senio confectu' quiescit.

et cum vs. 20. fragmentum apud Varronem del. l. IV. p. 19. Bip.

Ad Carm. VIII. 14. 15.

At tu dolebis, cum rogaberis nulla,
Scelesta, nocte. Quæ tibi manet vita ?
Ut aliorum codd., ita etiam Dresdens. et exc. P. lectio est
nulla scelesta ne te. Scaliger invenit et defendit nulla—rere. Editt.
Vicent. Brix. Venett. : nulli—ne te. Muretus ex memoria libri
veteris (i. e. editionis) affert quæ nunc, quæ tibi manet vita.
Duæ sunt res, ad quas in his offendi. Primum, quod plurimi
receperunt nulla rogaberis nocte. Optime enim emendavit Vos
sius, ' assentiente Vulpio, nullam rogaberis noctem. Ita Latini
dicere solebant, promittere, dare, polliceri noctem. (Martial I.
107. 4. ad q. l. vd. interpret. Heinsius ad Ovid. art. am. II.
308. cf. nostrum LXVIII. 145.) Deinde Santenius (ad Balbi
earmina. vid. liter. Anzeiger. 1801. N. 192. p. 1846.) jure sus
pectum habet usum verbi manere cum dativo, et dicit, exempla
apud Sanctium (in Minerva II. 4.) et Heinsium (ad Claud. II. in
Eutr. 478.) omnia vel singulari cod. niti, vel explicanda esse per
perdurare. Equidem nolim grammaticorum lites dirimere, tamen
cum lectionis melioris vestigium exstet in excpt. P. (quæ te tum),
legi posse putaverim ita: - V .

At tu dolebis, cum rogaberis nullam,

Scelesta, noctem. Quæ dehinc manet vita ?

Nisi malueris cum Santemio emendare Quæ tibi imminet vita ?

Verba autem te, me, vos, sæpe omittuntur, etiam apud prosaicos
scriptores. Sic Liv. XXIV. 22: “ Periculum ingens manet, nisi
paci et concordiæ consulitis."—Dehinc ponitur eo modo, quo apud
comicos nunc dehinc,
28 HAN DII IN C AT U LL U M.

Ad Carm. IX. 1—2.

Veranni, omnibus e meis amicis

Antistans mihi millibus trecentis.

Doeringius ad h. l. ita: * hæc lectio omnium antiquorum libro

rum auctoritate munitur.” Hoc falsum. Correctio est Palladii
et Avantii. L. Carrio (in antiq. lect. II. 19.) refert, in codicibus
religiose conservatam esse lectionem antistes ; ut etiam in Dres
densi, sed crucis nota superimposita. Cujacii vero codex antistas
(vide Scalig. ad c. LXXVII. p. 87.); item optimus liber msc.
Columnæ (vid. eum ad Ennium p. 336). Et retinent editt. Vi
cent. Ald. I. In Brix. et Venett. correctum antistes, quod
minime probandum, quia antistitis nomen non nisi de sacerdotibus
et præpositis usurpabant. Immo graviori distinctione post vs.
2. facta, reponenda videtur lectio meliorum codicum antistas ;
quæ orationis generi, quo usus est Catullus, abrupto et exultanti,
bene convenit. Nec debent hæc ad grammaticorum præcepta
exigi, neque interrogatio, quæ sequitur, ipsa requirit participium.
Gaudium et amicitiæ sensus comprimere non potuit poëta, quin,
priusquam interrogaret amicum, nomini ejus adderet animi testi
ficationem. Ex familiari loquendi usu hæc explicanda sunt, ut
plurima apud Catullum. Verba omnibus e meis amicis Antistas
mihi millibus trecentis eleganter et tanquam in parenthesi dicun
tur. Ac Ennius quoque, quem Catullus, ut dixi, sæpissime imi
tatus est, utitur voc. antistare in loco Iphigeniæ p.336. Col. . .
Plebs in hoc regi antistat loco.
Cf. Quadrigarii fragment. ex Ann. I.::** Simulque virtute ceteris
antistabant.” Vd. Gifan. Index Lucret. s. h. v. Gellius, VII. 5.
IX. 13. Symmachus, epist. I. 1. IV. 20.
Ad Carm. X.

Vs. 3. In Aldin. I. leguntur Scortillum mihi cum repente, ita

ut conjungantur verba otiosum scortillum, quod etiam in Vicent.
Brix. et Venett. Utrumque male. E Statii Codd. omnibus et
Dresdens., et editt. Vicent. recipiendum est ut mihi tum re
pente ; nec tamen ita, ut Statius voluit, explicandum ubi mihi.
Verbum tum eleganter usurpant in narrationibus et confabulan
tium sermonibus, quod multa exempla apud comicos probant.
Sic etiam c. VIII. 6. scribendum est :
 O BSERVATIO NIES CRITICÆ. 29

Ibi illa multa tum jocosa fiebant.

quemadmodum legitur in libro optimo Commelin. et in editt.

Vicent. Brix. Venett.—Codex Dresd. corruptum habet tamen.
Tibull. I. 8. 45., ubi e codd. restituendum tum.
Vs. 4. reponas mecum neque invenustum e codd. et editt. Vi
cent. Brix. et Venett.
Vs. 8. Hoc loco probari potest, quam inconsiderate rem tracta
verit Scaliger. Antiquarum editionum lectionem dicit Et quantum
nihi profuisset ære? quæ correctio est Aldinæ I. asterisco notata.
Statii MSS. omnes, et membr. Palatin., ut etiam editt. Vicent.
Brix. et Venet., et quonam ; Vossii Codd. qm. vel quoniam ; item
: Dresdens. Vossius male mutavit Et quanam mihi profuisset ab
re ? Genuinum verbum e variis lectionibus eruisse mihi videtur
Statius, corrigens, ecquonam mihi profuisset ære? Sic infra Catul
lus: ecquidnam in tabulis patet lucelli * Expensum?" XXVIII.
6.—Cic. Part. orat. 14: ** ecquonam modo, ecquonam loco artis
indigent." - -

V. 9. Verba, quæ vulgo leguntur, nihil neque ipsis non sunt e

codicibus sumpta, sed orta ex conjectura Avantii. Statius in
omnibus Codd. invenit corruptum neque in ipsis. In Dresdensi
legitur neque nec in ipsis. Editt. Vicent. et Brix. habent mihi
nec ipsis. Avantii correctionem recepit Venet. 1500., Ald. vero
ita nihil neque ipsi ; probavit Guarinus cum aliis. Vossius e
libro Commelin. recepit nihil met ipsis ; unde horribilis recen
tiorum quorundam editionum lectio nihil neque ipsis — Mct
prætoribus. Equidem, ne elegantia et verborum lepor pereat,
recepto voc. mihi (nam dissimulat Catullus, sibi nihil esse), ita
legendum pütaverim :
Respondi id quod erat: sibi neque ipsis,
Nec prætoribus esse etc.

Ipsis, intellige incolis, Bithynis, ut jam docuit Parthenius. Liv.

VI. 80: « Setiam, ipsis querentibus penuriam hominum, novi co
loni adscripti." cf. Plin. ep. I. 10. 6. Vocabula ibi et in et mihi
ut omnino literæ b. d. et h. sæpe in MSS. confunduntur. Qua ex
commutatione vitium ortum est carm. XCVIII. De verboso et
fatuo loquitur poëta:
Si nos omnino vis omnes perdere, Vetti,
Dicas : omnino quod cupis, efficies.

Ita edidit Doering, cum aliis, sed male ; nam comprobare debe
30 H A N D II IN CATULLUM

bat aliis exemplis, v. dicere eo sensu poni posse, quo sit erer
cere linguam, vel loqui. Sua propria conditione differunt loqui
et dicere. Sic recte legitur dicere Martial. 7. 92. At in omni
bus codd. et antiq. editt. exstat discas. Nec dubitari potest,
quin Vossius optime correxit,
Hiscas: omnino quod cupis, efficies.

Nonius Marcell. de honestis etc. (p. 120. Merceri): Hiscere est

proprie loqui. Accius Armorum Judicio: “ Hem vereor plus quam
fas est captivum hiscere.” Ut omnes perderet Vettius, os im
purissimum modo aperire debebat; hoc jam sufficiebat. Cf. de
voc. hiscere, conatum loquendi magis quam loqui significante,
Prop. III. 3. 4. II. 31. 6. cf. Ovid. Heroid. VI. 144. In ejus
dem epigrammatis primo versu, ut hæc addam, revocanda est
antiqua eaque elegantior lectio Cod.: Cujacii, Vicent. Brix. et
Venett., in te si quidquam ; quod Ald. I. et post eam fere omnes
correctum ab Avantio receperunt In te si in quemquam. Dicit
poëta salse atque ingeniose : “ Si quid est, quod in te dici possit,
(quod scio, quam indignum sit commemoratu), id est, quod di
citur verbosis.” Amat vero Catullus hanc loquendi formulam. vd.
c. XCVI. CII.—Vocabulum ibi, de quo loquuti sumus, jure res
titutum est loco Martial. III. 38. 10. pro tibi.
V. 13. Præsertim, quibus esset irrumator
Prætor, nec faceret pili cohortem, - .

Hæc non in codicibus leguntur, quamquam Doeringius affirma

vit ; est Avantii emendatio, in Aldin. I., et inde in alias recepta.
Cujacii liber et codex Dresdens, nec non editt. Vicent. Brix.
Venet. exhibent non facerent. Quod revocandum videtur, mu
tato non in nec. Sententia hæc est: * nihil esse præsertim iis,
quibus prætor esset irrumator, et qui, suis libidinibus indulgentes
ac luxuriantes, cohortem non pili facerent, non curarent.** . Ver
borum vero constructio Latinis usitata. , Sallustius eodem modo
Jug. 101.: ** Cum peditibus, quos.Volux adduxerat, neque in
priore pugna adfuerant." Tacit. Annal. XIII. 41.: ** eoque opor
tere dividi sacros et negotiosos dies, quis divina colèrentur, et
humana non impedirent." : ... . 'Jupo; vr ;

Vs. 14. Ac certe tamen, inquiunt, quod illic

Natum dicitur esse, comparasti -

- Ad lecticam homines. '; - • • • • t

 oBsERvATIoNEs cRITICÆ. 31

Avantius ad h. 1. Potes, ait, legere ære comparasti et esse com

parasti. Quamquam vero Statius dicit, se in Codd. reperisse
natum dicitur esse, revocaverim tamen lectionem Cod. Dresdens.
et, ut videtur, aliorum, nec non editt. Vicent. Brix. Venet., quam
etiam servarunt Ald. I. et Guarin.

quod illic
natum dicitur, ære comparasti.

non solum elegantia, sed etiam sensu præstantiorem. Nam v.

esse glossematis speciem præbet, nec, cum recipitur, patet, quo
reliqua referenda sint. Dicunt vero Latini proprie ære com
parare vel parare. Sic Sallust. Jugurth: 34.: “ Servi ære parati
injusta imperia dominorum non perferunt.” Similiter Plin. h. n.
XXXVII. 7.: “ Nero vicit omnes, trecentis talentis capidem unam
parando." Columell.de re rust. IX. 1.: ** examina ære parta.” Corn.
Nep. Attic. 13. 4.—Sabellicus (vd. Gruteri Lampas T. I. p. 163.)
et alii ante eum, male scripserunt hominum; Avantius correxit.
Quod autem ad sensum adtinet, a vero aberrasse mihi videntur
interpretes, facetias orationis non sentientes. - Alii (ut Scaliger,
Gronovius de pecunia vet. c. 17., Doeringius) æs negotiatione
quæsitum intelligunt ; alii (ut Vossius, Vulpius) de lecticæ inven
tione, unde res in Bithynia nata dicta sit, cogitant. Quodsi illud
poëta voluisset, non addidisset dicitur ; sin vero hoc, alio modo
scribere debebat. Præterea si quis e loco Ciceronis, quem præe
unte Popma, excitat Vossius, inventionem et usum lecticarum
primum ad Bithynos referendum existimet, nobis liceat eodem
jure ad Syros, vel ad Cappadoces referre, secundum Martial. IX.
8. et IV. 77. , At Bithynis, æque ac Syris et Medis et AIoesjs
lecticæ usus erat communis. Quæstio videtur de lana caprima.
Quod vero Græci usuram et pecuniam e mercibus factam nomi
mabant rókovc (vd. Intpr. ad Aristoph. Nubes 18. et Spanhem. de
usuris p. 581.), id non facit ad illustrandum nostrum locum; ne
que æs, quod illic natum dicitur, poni poterat pro eo, quod ibi
lucratus, esse tu diceris. „Aliam explicationem circumspiciens,
probabiliorem hanc reperisse mihi videor. Voeabula natum æs,
æque ac gigni propria, erant, rei metallicæ.; De voc. gigni vd.
exempla apud Plin. XXXIII. 21. Natum vero dicebant aes, quod
purissimum effoditur, et ab ipsa natura factum videtur. Sic
Agatharchides, qui multa de fodinis ac re metallica tradit, in
fragmentis libri de rubro mari: où avvrnköpevov μετ' ἐπιστήμηc
kaì réxvnc ἐκ τοῦ φήγματος, ἄλλα τό αὐτόματον, non arte eli
 32 H A N D II IN C A TULLU M

quatum, sed ipsum natum. Sic Plin. h. m. XXXV. 15. Rubrica

nascitur et in ferrariis metallis. (cf. Plin. XXXIII. 2.: eruitur au
rum—non natura. XXXVII. 3. non arte sed sponte naturæ.) Eo
dem modo e montibus dicitur æs fluxisse, et reclusa metalla
sponte oblata esse, ut Lucret. V. 1254. sq.
Mauabat venis ferventibus in loca terræ
Concava conveniens argenti rivus et auri,
Æris item et plumbi.

Nec deerant fabulæ, quibus terrarum loca, rerum pretiosarum et

copia et proventu æris abundantia, ita fingerentur, ut in iis au
rum et argentum ad usum jam idonea nascerentur. Inter has
fabulas ea, quam de insula Cypro plures veteres scriptores mar
rant, maxime digna est memoratu. Aristoteles, ut uno eoque
antiquiore teste utar, in libr. de mirabil. auscult. c. 45. p. 87.
Beckm. ita narrat: Φaoi kai êv KvTp£ τερι τὸν λεγόμevov Koiptov
(ex emend. Meursii) xaXkòv όμοιον yiyveoSavº karaköJavrec yàp,
ôc ἐοικεν, εἰς μικρα, στείρονσιν aùróv etra Üêárwv έτιyevop.€vwv,
aύζάνεται kai dvierat kaì otroc ovváyerat. Et c. 45. p. 87. IIερι
TIavovtav \éyovouv, örav ovv£X£ìc oi öp[3pov ytvovrai, eìpto keoSat,
τεριτηκομένnc rijc yijc, xpvoòv ròv kaXovpevov άπvpov. (Cf. c. 42.
p. 85. ubi Φύειν χρνσόν. et 49. p. 92. y£v£αις σιδήρον.) Inde di
citur etiam aurum liquidum, pro ramentis aureis iisque puris. vd.
Valer. Flacc. VI. 710.; aurum apyron. Similiter de sulphure
puro Plin. XXXV. 50. ; vivum, quod Græci apyron vocant, nasci
tur solidum. Sed satis exemplorum. Propria verba, quibus artis
periti utebantur, ut sæpe in communis vitæ sermonem abierunt,
ita hic quoque factum videtur, eoque magis, quum vulgus fabulis
delectetur. Facile igitur, quum terram aliquam vel argento et
auro fertilem (ut Plinius loquitur), vel divitiis abundantem de
scribere volebant, eam vel patriam æris et argenti nominare vel
dicere poterant, æs ibi nasci vel natum esse, i. e. sponte naturæ
provenire. Quod etiam in nostro loco Catullus satis eleganter
et ingeniose fecisse mihi videtur. Etenim puella: “ At certe, in
quit, ære, quod in iis terris ipsum natum dicitur, homines ad lec
ticam comparasti." Bithyniam vero, cujus prætores luxuria et las
civia ita diffluere solebant, ut plerique, Memmius Gemellus æque
ac postea Cadius Rufus et Tarquinius Priscus repetundis dam
narentur, provinciam fuisse opulentissimam et metallis fœcun
dam, pluribus veterum locis probari potest, et urbium nominibus
 OBSERVATIONES CRITIC AE. 88

inde deductis (ut Chrysopolis, Chalcedon) significatur. vd. So.

lini Polyhistor. c. 44. -

vs. 17. ut puellæ

unum me facerem bealiorem.

Ita recte legitur, ut est in omnibus Statii MSS., in Cod. Cujacii

et Dresdensi et in editt. Vicent. Brix. et Venett.—Aldinæ lectio
beatiorum, a Scaligero jam oppugnata, conjectura est Avantii.
Sic infra dicitur unus caprimulgus. XXII. 10. Unus beatiorum
esset i. q. unus vel solus ex beatis ut I. 5.; quod poëta noluit.
Vd. nos ad XXII. Optime vero hunc locum illustrat Plaut.
Asin. II. 2. 84.

vs. 19 provincia quod mala incidisset.

Hoc quoque ab Avantio profectum, et in Aldinam receptum est,

unde in alias migravit. Postea Statius in Maffei libro idem in
venit quod mala, in reliquis vero Codd. qui mala. Ipse emenda
vit, quam mala. Editt. vett. Vic. Br. et Venett. quæ male, quod
etiam Guarinus commemorat.—Perei. adscripsit si mala. Di
cunt Latini quum (i. e. quamquam)—tamen, vel hoc omisso. Sic
Cic. p. Milo. 35. et all. ll. Quod, cum in Codd. qui et qm facile
commutari potuerint, fortasse etiam hoc loco recipiendum, ut
sic legatur quum mala incidisset. De verbo incidere cf. Prop.
I. 15. 28.

vs. 25. Quæso, inquit, mihi, mi Catulle, paulum

Istos commoda, nam volo ad Serapiu
Deferri.

Ita legitur in omnibus MSS. Statii, Commelin. Palat. Membr. et

Papyr. in Dresdens. et in edit. Vicent. Brix. et Venett., quod
metro laborans jam editores Aldinæ mutarunt istos commodita,
volo. Idem tentavit Guarinus pater, rejecit Statius. Scaliger,
ut metro consuleret, scripsit istos, commodo nam volo, quod plu
res receperunt. At quam male consuluerit, Doeringius satis de
claravit. Guarini mutatione vocabulum a Latino sermone alie
num introducitur. Quæ Vossius de ultima correpta verbi com
moda dicit, nugæ sunt. Conjecturam vero, quam Doeringius pro
tulit paulum istos, commode, intelligere vix posses, nisi auctor
explicationem addidisset hanc: * quæso, mihi paulum istos, note
mihi liberalitate tua; vel, tu qui commodo tempore jam me com
:34 H A N D II IN CATULLUM

venis." At vide, ne utrumque ineptum ac falsum sit ; quod dici

potest fere de omnibus emendationibus, quarum in verbis dupli
cem vel adeo multiplicem sensuminesse volunt critici. Contorta
existit oratio, si legis commode i. e. tu commode ; nec aptus sen
sus inest. Nam commodus, altero significatu, quem primum
proposuit, dici potest amicus (ut in allato Horatii loco), sed eo
nomine Catullus non potuit appellari a scortillo isto Varri. Altero
vero significatu, ut sit, qui commodo et opportuno tempore me
convenit, tam absolute poni et allocutioni inservire usquam posse
comprobandum erat. Nec placet positio verborum. Equidem,
cum a codicibus auxilium petere non liceat, et sanatio loci con
jecturæ relicta sit, ita scribendum putavi :'
Quæso, inquit, mihi, mi Catulle, paulum
Istos. Commodùm enim volo ad Serapin
Deferri.

Quod ad verbum istos reticetur cede vel mutua, non indiget ex

plicatione. Satis motum est, verba dandi, ferendi et mittendi
sæpe, præcipue in vulgari sermone apud comicos omitti. Sic nos
ter LV. 10.: “Camerium mihi pessimæ puellæ.” Virgil. Georg.
III. 513.—C o m m o d u m est opportuno tempore, eodem tem
pore, in tempore; nostrum eben. Sic Plaut. Stichus II. 3. 40.
postquam me misisti ad portum cum luci simul,
Commodum radiosus ecce sol superabat ex mari,
Mercat. I. 2. 106.

Si istac ibis, commodum obviam venies patri

Terent. Eun. II. 3. 51. _*

Illa sese interea commodum huc advorterat.

ubi Domatus explicat ipso eodemque tempore. Adde locos Gel

lii noct. Attic. II. 2. : ** sectatoribus commodum dimissis.” Apu
lei. Metam. init. Cic. ad Attic. XIII. 19. X. 18.—Quod denique
ad vocabulum enim, id eleganter inseritur ejusmodi orationibus
vel ironice vel jocose expressis, quas non tam graviter, ut alibi,
intendit. Tunc idem est, ac videlicet, quocum etiam sæpe con
jungitur, ut apud Cicer. II. Catil. 4. §. 12. ubi Ernesti male de
lebat. Cic. Brut. 84. II. Verr. 55. §. 137. Plaut. Bacch. IV. 4.
51. Unde formula quia enim. SicTerent. Heaut. I. 2, 14: “ Qua
 O BSERVATIONES CRITICÆ. 35

propter ?. Cl. quia enim incertum est, etiam quid se faciat.* Plaut.
Curc. III. 79. Truc. II. 2. 11.—Codicum vero scriptura commöd
enim facile potuit transire in commoda nam.
vs. 27. . mane, inquii puellæ;
Istud

Ita edidit Doeringius, metri ratione non habita. Nec melius le

gitur in antiq. editt. Brix. et Venett. mane tum inquio, in Vicent.
mane tum inquam.—Ald. I. correctum habet minime, ut etiam Me
leager conjecit. Guarinus pater legi voluit vel Ferri ; mane,
inquio, quod filius recepit; vel ferri ; mane mane, inquio, ut sit al
terum mane i. q. cras. Utrumque male.—In omnibus Codd. Sta
tii, Cujac. Vossii, Commelin. Palatin. Membr. et Papyr. et
Dresdens. mane me inquit, quod jam ante Parthenium mutarunt'
in inquii. Est oratio perturbati ac confusi; quare voc. me non
rap€λκει, ut suo more dicunt interpretes, sed legendum est:
Mane, me—inquii puellæ,—
Istud, quod modo dixeram me habere,—
Fugit me ratio.

Vocabulum m an e nullo pacto sollicitandum. Eodem modo

adhibet Plaut. Mil. V. 10.; noster verbum cave, ultima brevi
L. 19. LXI. 152.

vs. 32. quam mihi pararim.

Confirmant hanc lectionem Codd. Statii et Dresd. Antiq. editt. .

Vicent. Brix. et Venet. pararem, quod ipsum non male, sed ex
more Latinorum dictum. Guarinus, ut videtur suo ex ingenio,
p ar as se m ; male. Imperfecta enim ita ponuntur non loco
plusquamperfecti, ut multis exemplis probavit Nagel in actis
Soc. Traject. T. IV. p. 275., sed propria sua significatione, vel
ut Græcorum imperfecta. (Vd. Leipz. Littz. 1807. n. 111.) Sic
recte legitur Cic. II. Catil. 4. 13. pararet, quem locum optime
illustravit Goerenzius. Sic Tacit. Ann. XIII. 9. recte: * prius
quam ipse, dux bello delectus, spes ejus ad metum mutaret ;" ubi
male Ruperti conjecit mutas s et. -

vs. 33. Sed tu insulsa male, et molesta vivis

Quod AldinaI., errore ut videtur typographi, exhibebat, in exem

pla post eam edita fere omnia receptum est. Vossius jam ani
madvertit, si ita legeris, corrigendum esse, vivas, ut commodus
0
86 , HANDII IN CATULLUM

sensus existat. Pucc, correxit, nimis molesta es. Revocemus

igitur bonam lectionem antiqq. editt. Vicent. Brix. et Venett.
(unde Guarin.) -

Sed tu insulsa, mala et molesta vivis.

Sic Plaut. Trinum. II. 2.: lepidus vivis ; quod Dousa allato nos
tro loco recte explicat. Amphitr. prol. 75. Tibull. II. 6. 53. :
satis anria vives (ita legendum). Lectio Codicis Dresdensis ipsa
nom mala, vereor me correcta sit, male ac moleste vivis ; ut carm.
XIV. 5. ubi falso legitur malis pro male.

Ad. Carm. XII.

vs. 8. —est enim leporum

Disertus puer ao facetiarum.

Præferendam puto aliam lectionem, quam Guarinus codicis

auctoritate, ut ex verbis' ejus apparet, defendit, quamque ex
hibent antiquissimæ editt. Vicent. et Brix.: est enim leporum
Disertus pater ac fac.—Pater leporum et facetiarum dicitur ita,
ut infra XXI. 1. pater esuritionum ; apud Petronium c. 132.
pater veri, et similiter apud Prop. II. 32. 38. pater chori. vd.
Barth. ad Stat. Thebaid. III. p. 815. Est igitur quasi , leporum
et facetiarum auctor, vel præses. De voc. disertus cf. Terent.
Eun. V. 7. 10.—Verba per et puer et pater sæpius confundi (scri
buntur enim in MSS. pr.) probat locus Taciti (Ann. IV. 28. 1.)
non uno modo ab aliis, nimis audacter a Ruperto emendatus.
Utique legendum est: “ Ab exsilio retractus, illuvieque ac squa
lore obsitus, et tum catena vinctus pater, orante (pro perorante)
filio. Præparatus adolescens multis munditiis" etc. Orante filio,
i. e. causam dicente, agente. Dialog. de orat. 6. 6. An. XI. 5.
3. XIII. 6. 1. Hist. I. 90. 3. Præparare proprie usurpatur de
iis, qui causam dicunt, (Senec. controvs. II. progem). Et mun
ditiis, atque externo cultu capere voluit adolescens favorem.
Eleganter vero repetit verba pater et filius, in miseriæ et sævi
tiæ exemplo tam atroci.
vs. 15. Hæc amem necesse est,
Ut Veranniolum meum et Fabullum.

Elegantiam loci non percepisse mihi videntur, qui ita correxe

runt. Codicum quorundam, teste Palmerio (in Spicileg. vd.
 OBSERVATIONES. CRITIC AE. 37

Gruteri Lampas T. IV. p. 802.), et editionum antiqq. Vicent.

Brix. et Venett. (Ald. I. quoque in priori verbo) lectio est;
Hoc amem necesse est
Et Veranniolum meum et Fabullum.

Codex Dresdens. Hic amem, Et Veran.—Correcto verbo ut, ne

cesse erat reciperetur etiam hæc, quod Guarinus primus probavit,
Statius in codd. repertum dicit. Tunc enim non linteum solum,
sed sudaria quoque intelligenda erant. At multo præstat codi
cum, quam attuli, lectio. Hoc non est i. q. ea gratia, ob hoc mu
nus, in gratiam muneris, quod non dixisset Catullus, sed i. q. in
eo ; hoc munere mihi amandi sunt amici; quemadmodum nostri
poëtæ dicunt, einen in einer Sache lieben. Eodem modo Cic. (ad
Attic. IV. 16.) in eo me valde amo. Et Catull. XIV. 2. munere
isto odissem odio Vatiniano. Ita explicandus est locus Virgil.
(/En. IX. 94,) quid petis istis ?

Ad Carm. XIII. 9.

Sed contra accipies meros amores. •• *

Ex duabus lectionibus, quæ jam ante Parthenium exstabant,

editores elegerunt deteriorem. Ita enim, ut scripsi, legimus
versum in edit. Ald. I. Muret. Vossii, Vulpii, Doering. et al.—
Muretus de unguento ipso intelligit; Vossius eum sequitur et
explicat meram suavitatem, allegato Horatii loco (epist. II.
288.), qui huc plane non pertinet. Nec probari potest Doeringii
interpretatio, * quidquid amorem meum probet spiretque, lucu
lenta voluntatis meæ et placendi studii signa.” Ex his non satis
intelligitur, qui sint meri amores ; nec amores dicuntur, generali
notione, vel, ut vocant, abstracto sensu, pro amore, vel amoris
testificatione. Sive pro unguento, sive pro amore dictum acci
pias, non extricabis sensum commodum ac verbis Latinis con
gruum. Antiquissimæ editiones Vicent. Brix. et Venett. (quod
etiam, ut videtur, legebatur in Statii codd.) habent meos amores.
Revocandum hoc arbitror. Ac ita loqui solet Catullus de puero
suo, vel de puella. XV. 1. VI. 16. Valer. Flacc. VI. 268. 121.
Hoc loco intellexerim ** puerum, cujus suavitati atque elegantiæ
opponitur unguentum a puella donatum;" nam ipsam puellam
Catullus non concessisset amico. Nec obstat, ut Doeringius pu
tabat, sequens particula seu, quæ eleganter ponitur pro sive
38. . .' . H AN D II IN CATULLU M

etiam ; nec mutari debet quod in quid. Ut bene ac concinne

procedat oratio, scripserim:
Sed contra accipies meos amores,
Sem quid suavius elegantiusve;
Nam—

Est in fine versuum sæpissime interpolatum esse, satis constat,

et alio loco comprobabo.

Ad Carm. XIV. 8.

Quodsi, ut snspicor, hoc novmm ac repertum

Munus dat tibi Sulla literator.

Critici nonnulli, quum non intellexissent, “ quid sit novum ac

repertum munus," varias apposuerunt vel receperunt emenda
tiones. Omnium pessime Vossius refert u m. Doeringius,
qui vestigia Vulpii premere videtur, positum putat pro * excogi
tato, exquisito." Servandum est voc. repertum. Reperio fit a
pario, et repertum dicitur, quasi repartum, atque in lucem edi
tum, eodem modo ac c o m p e r t u m. Cic. de fin. III. 1. parere
verba, i. e. nova fingere.—Lucret. III. 420:

dulcique reperta labore

digna tua pergam disponere carmina vita.

Eodem fere modo Plaut. Capt. III. 4. 36:

Tu enim repertus, Philocratem qui superes veriverbio.
Cæcilius in Epistola apud Priscianum :
Nam novu' quidem deus repertus est Jovis.

In Dresd. Cod. pro ac legitur et ; non repugnarem, si plane

abesset copula.

Ad Carm. XVII.

O Colonia, quæ cupis ponte ludere longo,

Et salire paratum habes.

Vossius, et qui eum sequutus est Vulpius, pro longo ediderunt

ligneo ; placuit etiam Doeringio. At a sensu satis eleganti ver
borum longe aberrarunt. Nec argumento uti debebant, quod in
sqq. dicitur ponticulus. Etenim Colonia in votis habuit, ut lon
 O IB SERVATION ES CIRITICAE. 89.

go in ponte spectacula ederentur, quod in ponticulo infirmo, qui

ibi erat, fieri non potuit. Catullus igitur Coloniæ promittit bo
num pontem, quo vel Saliorum sacra suscipiantur, i. e. satis lon
gum ac firmum. Recte legitur longo, quod omnes Statii codd.,
Dresdens. et omnes vett. editt. exhibent. Corruptum lædere
omnium Codd. et vett. editt. jam Perrei. mutavit in ludere.
Verba et salire paratum habes, quibus male intellectis orta est
lectio quem cupis, non nisi ex loquendi ratione, Græcis usitata,
explicari potest. At Latini quoque poëtæ utuntur ea infinitivi
constructione, qua tamen infinitivus non substantivi nominis (h.
1. accusativi) vice ponitur, ut a Grammaticis satis expositum.
Quæ Vossius affert exempla, rem non illustrant. . Meliora hæc.
Ut aliis in locis paratus amare XLV. 4. et tentare parati XI. 14.
Catullus dicit, et Horatius paratus subire, aliaque hujus generis,
ita simili ratione paratum habes i. e. paratus es salire. Plaut. Poen.
I. 2. 100: “ At ego amo hanc. Mil. at ego esse et bibere."—
Propert. I. 1. 12.
vs. 2. Sed vereris, inepta,
Crura ponticuli adsulitantis inredivivus,
Ne supinus eat, cavaque in palude recumbat.

Non minus aberrarunt a vero, qui verbum inepta retulerunt ad

Coloniam. Conjungenda sunt ** inepta crura," i. e. non satis con
juncta nec firma; nam proprie ita dicuntur. Aptis rebus oppo
nuntur etiam dissolutæ (Cic. de off. I. 35. Apulei. de Mundo 20.
apta et revincta), et conjunguntur cum rebus connexis (Cic. part.
orat. 39.).—Tertium versum e conjectura Scaligeri recepit Doe
ringius ; jure repugnavit Vossius. Mss. Statii omnes Crura pon
ticuli ac sulcis tantis inredivivus, in quo vitium inesse, et metri et
sensus defectione intelligitur. Nam sensus, quem ex illalectione
extricare studuit Doeringius, non solum durus esset atque inep
tus, sed ne verbis quidem congruus. Quo modo vero Cicero
dixit (orat. de harusp. resp. 23.) ** posteaquam—emergere aucto
ritatem e fluctibusillius servitutis, reviviscere memoriam videt,''—
eo modo non potest commode dici “ ponticulus ex sulcis tantis
irredivivus," quasi hoc sit i. q. irrevocabilis. Præterea libri pleri
que exhibent ac, non eae, ut Doering. putat. At metrum quoque
obstat, quod satis argumenti est. Cujus ratione etiam correctio
Scaligeri rejicitur; nam versus Priapeius ad asynartetos pertinet,
de quibus vid. Hermannum Comp. art. metr. §. 425.—Dresdens.
codex hanc præbet lectionem: Crura ponticuli ac sulci tantis.
40 HIANIDII IN CATULLUM

Antiquæ editt. Vicent. Brix. Venett. Ald. I. Guarim. et aliæ cor

rectum, sub his totus, nescio quo auctore. Statius emendavit
ita, Crura p. assulis tantis irredivivus ne supinus eat, et explicat ** ne
tantus homo tamque vastus ex assulis eat irredivivus.” Male.
Magis ingeniose Vossius, ponticuli assulis stantis. Equidem
hunc locum ita expediendum putarim, etcodicum vestigia sequu
tus, una litera mutata, scripserim ;

sed vereris inepta

Crura ponticnli, assulis tactis, irredivivus
Ne supinus eat.

Assulæ (diminitivum a verbo assis vel asser deductum, et a poëta

nostro in re vili et contempta adhibitum) dicuntur tabellæ, sec
tiles, tigilla (LXVII. 39.), sudes, Breter, Spaene, (asseres lectica
riorum, Sueton. Calig. 58.). Plaut. Merc. I. 2. 20. cf. Captiv.
IV. 2. 52. Tangi ponticulus dicitur pedibus (cf. LXIII. 2. XI.
24.), ut fores manibus (Plaut. Mostell. II. 2. et all. ll.).—Quod
in Dresd. Cod. et lib. Commelin,, nec non in edit. Vicent. legi
tur in redivivis, ortum est ex vocabulorum male acceptorum sepa
ratione.

vs. 14. Cui cum sit viridissimo nupta flore puella,

Et puella elc.

, Editiones recentiores ne uno quidem verbo commemorant va

rietatem lectionis, et verba Avantii et Guarini patris sine ulla
dubitatione in textum recipiunt. In Cod. Dresd., et in aliis, ut
videtur (nam Statius varietatem adnotare omisit) æque ac in
editt. Vicent. Brix. et Venett. legitur cui jocum sit viridiss. vel
cui sitjocus virid. etc. Neque interpretes offendit pessimus ora
tionis nexus: ** cum (quia) nupta sit ei puella pulcherrima, ludere
hanc sinit, ut lubet." Revocanda mihi videtur antiqua eaque
probabilis lectio, quam cum metro non apta esset, correxerunt.
Legerim :

Cui jocus viridissimo nupta flore puella est,

Et puella tenellulo delicatior hædo,
Asservanda nigerrimis diligentius uvis.

Quod commendatur non solum auctoritate codicum, sed etiam

sensu commodo ac bono. Dicit poëta: “ Puella viridissimo flore
nupta huic jocus est, et quidem puella pulcherrima atque maxi

-.
 w

OBSERVATIONES CRITIC AE. 41

mo cultu digna." Huc respicit vs. 17. Sicuti noster * flore viri
dissimo nupta,"ita Apuleius (Apolog. p. 524. Paris.) * novanupta
flore exoleto." Cf. Virgil. Æn. VII. 162: ** primævo florejuven
tus.”Add. locum Plin.ep.IV. 21.quem laudavit Vulpius. Similiter
Tibull. III. 4. 66.: * casta nupta Neæra domo." Jocus esse de iis
dicitur, quos ludibrio habemus, parvi pendimus. Sic infra XLII.
3.—Jocum risumque facere Petron. c. 57.—Terent. Eun. II. 3.7;
Hic vero est, qui si amare occeperit, ludum jocumque dices
Fuisse illum alterum.

Horat. Satyr. 2. 5. 36.—Lucilii fragmentum apud Gellium.

XVI. 9.—Prop. II. 24. 16:
Fallaci dominæjam pudet essejocum. a

Nostra lectionis restitutione omnis difficultas tollitur, qua com

motus Doeringius in sq. vs. scribi jusserat, ah puella. Et sæpe,
quod satis motum, ponitur pro et q u i d e m, ut a t q u e pro a t
qu e q u i dem. Cic. p. Mil. 23. II. Catil. 8. Tusc. V. 45. ..

Ad Carm. XIX. :

In hoc carmine elegantissimo et dignissimo, quod inter Ca

tulliana legatur, nonnulla occurrunt vel ab interpretibus non
recte percepta, vel non ita, ut debebant, emendata. Vulpius
de argumento ita loquitur: “ Inducitur Priapus fures admonens,
ut ab horto sibi commisso manus abstineant.*' Quod non suffi
ciebat. Cardinem, in quo vertitur carmen, Vulpius non obser
vabat. Nec melior est expositio recentissimi editoris, qua sen
tentias singulares, ut solet, repetit, argumentum, id est occasio
mem ac materiem omittit. Priapus, qui hic loquitur, in vicinia
alius Priapi, a domino suo neglecti ideoque negligentis, positus,
suam, qua beatur, conditionem prædicat, et, respiciens ad illum
deum, fures ad negligentis Priapi agros accedere jubet, ne ipse
negligentiæ et ingrati animi specie suspectus fiat.
vs. 1—4. . Hunc locum—
Nutrivi, magis et magis, ut beata quotannis.

Extrema verba ad villulam retulit Muretus, ut haberet, quocum

conjungi posset sequens v. hujus. Omnes eum sequuti sunt.
Nec tamen ita flagitat verborum positio ; immo dura et falsa
existit sententia. Nam supplendum esset hoc: ** ut magis et ma
42 HANDII IN CATULLUM

gis beata fiat quotannis." Omitti tamen non commode potuit

verbum ; neque intelligitur, quo modo, cum de villula sermo sit,
addi potuerit, nam domini etc. Equidem olim cogitavi de versu
post hanc amisso ; sed perperam. Nihil desideratur, si recte
scripseris hunc locum, levi medicina adhibita:

Nutrivi magis et magis, et beata quotannis.

Hujus nam domini colunt me etc.

Priapus, ** ego, ait, arida quercus, magis magisque nutrivi villu

lam, et quidem ego beata, i. e. muneribus oblatis, quotannis;
nam domini me colunt etc." Omnia bene cohærent. Quod ad
tinet ad verba, et sæpe, ut supra dixi, ponitur pro et qui de m.
Grammatici hoc docent. Sæpe etiam magis et magis collocan
tur post suum verbum; ut LXXII. 4. Virg. Æn. II. 299. B e a
tus proprie dicitur Priapus, i. e. muneribus, cultu ; vd. Horat.
carm. II. 18. 14. ep. I. 18. 75. cf. noster XXXIII. 27. Muta
tionem vero voc. ut in et defendam non opus est ; centies in
MSS. confunduntur. Neque obstat vocab. hujus ; nam loqui
tur Priapus, locum et villulam digito monstrans, ut vs. 1.

vs. 6. Pauperis tuguri pater filiusque*

Hariolationibus virorum doctorum de hoc loco, codicum auctori

tate nondum restituto, hanc qualemcunque adscripserim:
Pauperis tuguri pater ipse filiolusque.

Ab domino ipso salutari, maxime honorificum erat Priapo. cf.

vs. 9. Sic Tibull. I. 10. 41. -

Ipse suas sectatur oves et filius agnos

(ita enim legendum est). Add. vs. 51.

vs. 9. ' Alter parva ferens manu semper munera larga.

Impedimentum, quod Burmannus et Schraderus in metro quæsi

verunt, nullum est, et ex illius ratione recte legi potest semper.
Basis non rhythmo circumscribitur. Nec tamen diffiteor, me
quoque in hoc verbo hæsisse, et quidem ob jejunum, quem præ
bet, sensum. Si quid mutandum, scripserim,
Alter parva ferens manu campi munera larga.
 O BSERVATIONES CRITICAE. 43

, , Munera campi sunt fructus floresque. vd. LXIV. 280. Tibull.

II. 5. 87. munera ruris. * * .-. . …»
*• • . - -

vs. 15. Sanguine hanc etiam mihi (sed tacebitis) aram ,

Barbatus linit hirculus— -

Ita optime emendavit Muretus, qui tamen verba doctiuscule

exponit. Nec probari potest Livineii, quem Doeringius sequu
tus est, sententia, majoribus tantum diis hostias mactare licitum
fuisse; Vossius contra eam Petronii locum excitat, in quo Poly
ænus hircum et porcellum Priapo vovit. Sed Priapus nihil aliud
dicit h. 1., quam hæc: “ tacebitis, ne invidi audiant, ne quis malus
invidere possit, quum me, Priapum pauperis domini, tanta pie
tate cultum, meque in custodiendo ac nutriendo agro gratum
videat.** * * .*. … , •,

vs. 20. ——negligensque Priapus. ' · · · ···

Optimam lectionem mutari voluerunt Heinsius et Doeringius,

ille reponens, negligensque Priapi; hic, negligensque Priapum.
Si ita corrigis, fit ut versus, quem cardinem totius carminis no
minavi, vi sua ac elegantia careat. Opponitur enim non solum
versui sexto, sed totius carminis narrationi. Negligens est Pria
pus, quum, quod eo intelligitur, dominus, quamquam dives, eum
negligit, nec honoribus oblatis sibi obstrictum habet. Nisi Pria
pum negligentem nominasset, alter non potuisset fures ad vicini
agrum amandare. - - - -

-.

… -

Ad Carm. XX.
Valde se torserunt interpretes in explicando verbo sinistra
(vs. 3.), quod, pro sinistra parte dictum, metri rationi repugnat.
Non uno modo emendarunt; Doeringius audacter, ut ipse dicit,
ita ; Agellulum, ad sinistram abinde, quem vides ; quod ne recipia
tur, durities structuræ et mutandi licentia obstat. Equidem
olim ita conjeci: Agellulum hunc sinistra et ante quem vides (links
vnd vor dir). . Sic Cic. Acad. IV. 14. sinistra, a n t e, p o s t.
Sed ejusmodi emendatione non opus est.. Interpunctione, quæ,
ut vulgo ponitur, prohibet, quo minus sensum percipias, omissâ,
recte mihi videor, Muretum sequutus, explicare hunc locum ita:
** Ego populus, e regione agelli ad sinistram sita.” Ut antea ince
perat, ita pergit poëta: “ Ego hæc arte fabricata, ego arida popu
lus, simistra, agellulum tueor.” Ne tertium redeat verbum ego,
P.
44 , HANDII IN CATULLUM

omittit, et invertit structuram. Tantum vero abest, ut duritiem

dictionis, quæ ferri nequeat, poetæ imputem, ut vocabulum
hunc, quod non minimam difficultatem creat, a glossatore ad
scriptum, et eo deleto, locum omni suspicioni eripi posse existi
mem. Poëta scripsisse videtur:
—ecce populus
Agellnlum sinistra, tute quem vides etc.

Versus, qui post quintum usque ad nonum leguntur, dubitatio

nem et, puto, non vanam mihi injecerunt. Sententia, quam
continent, non solum male nexa cum superioribus, sed etiam ab
iis plane aliena est. Loquitur enim Priapus de officiis suis, et
narrat, se tueri agellulum, et pascua sua ope ac tutela ita virere
et florere, ut dominus inde fructum capiat uberrimum. Quod
singulis rebus eleganter exposuit auctor carminis. Quis autem
non videat, ineptiùs hic inseri versus illos de honoribus, quibus se
ornatum prædicat Priapus, agentes? Quibus ejectis, Priapi
oratio ita procedit, ut non solum nihil desideretur, sed etiam
nexus sententiarum verus et elegans restituatur:
Herique villulam, hortulumque pauperis
Tuor, malasque furis arceo manus.
Meis capella delicata pascuis etc.

ln ejusmodi vero argumento, quod carmina in Priapum scripta

tractant, facile fieri potuit et facta est interpolatio. Ac sunt
simillima verba anteced. carminis vs. 9 et 10., quæ occasionem
interpolationis præbuisse videntur. Cf. carm. inter lus. Priap.
84. Neque de auctoribus horum carminum, neque de fatis, qui
bus ad nos pervenerunt, adhuc satis liquet, ut ne putemus, plura
esse a reeentioribus poëtis composita, plura ab auctore collectio
nis, vel post eum interpolata. In versibus, de quibus sermo est,
correctionis recentioris vestigium cernitur vs. 9.

Mihique glauca duro oliva frigore.

Ita emendavit Muretus. Olim legebatur vel, mihi glauca

dura cocta oliva frigore : vel, in Aldinis, mihi glauca duro cocta
oliva frig. vel, mihi glauca duro ol. fr. Quum vero Vossius im
Codd. reperiret duro oliva cocta, nec verbum cocta speciem
glossæ præ se ferat, non dubito, quin varietas lectionis e cor
rectione reeentiori vocabuli mi in mihi orta sit. Poëta igitur,
cujus hi versus sunt, vel non scripsit puris iambis,
 OBSERVATIONES CRITIC AE. 45

Mi glauca, duro cocta oliva frigore.

vel, si scripserit puris iambis (in quibus tamen prima anceps, vd.
29. 21.) legendum est.

Mi glauca, duro oliva cocta frigore;

C octa oliva est matura. Vd. Cic. de senect. 19. cf. Prop.
IV. 5. 60.
Vs. 14. optima et receptu digna est correctio Dorvilli : tenel
la, cum ob facilitatem, tum ob elegantiam. Neque enim cum
Mureto legi potest tenerque ; nec cum Vossio teneraque.—Op
timam vero emendationem, vs. 18., quam, omisso nomine auc
toris, in textum recepit Doeringius, Muretus fecit.

Ad Carm. XXI.

Aureli, pater esuritionum,

Non harum modo, sed quot aut fuerunt,
Aut sunt, aut aliis erunt in annis.

Verba m o m h a r u m m o d o explicari debent ** non solum

in conviviis, quæ apud Aurelium aguntur;*' nisi existimaveris,
poëtam ut pluribus in locis sua repetiisse et scripsisse,
Non harum modo, sed quot aut fuerunt,
Aut posthac aliis erunt in annis;

utin carmine xXIV.—Harum, i. e. quæ sunt.—Carm. XLIX.

alia est orationis ratio, et recte præmittitur quot sunt. /

- • • •,
vs. 5. ——nam simul es, jocaris una,
Hærens ad latus omnia experiris.

Ita legendum puto, et quidem hanc rationem probans, Codd.

Statii et Cujacii exjocaris.—Cod. Dresd. editt. Vicent. Brix.Ve
nett. simul et jocaris, quod placuit Statio. Male.---Optime resti
tuit humo locum ante Vossium Lucas Fruterius (Verisimil. Lib.
II. c. ult.) simul es, jocaris una.—Ita L. 18.: ut tecumi, loquerer;
simulque ut essem. Quod ad alterum versum adtinet, lectionem
erperiris, quam e codicibus recepisse videtur Parthenius, comi
firmare mihi licet auctoritate cod. Dresd.—Mureti et Cujacii
libri experibis, quod Scaliger probavit, equidem non defendam.-
46 . H AN D II IN CATULLUM

Verbum hærens nostrum in locum recepi e codd. Statii, Cujacii,

Dresdensi et antiqq. editt.; ac præstat correctioni hæres, nescio
unde petitæ.
vs. 8. tangam te prior inrumatione.

Bene ita Statius, secundum libros suos omnes; defendit Vos

sius.—Cod. Dresd. Editt. Vic. Brix. Venett. Ald. I. Muret.
-Guarin. exhibent prius. Discrimen est apud bonos scriptores,
neque ubique potest poni prius pro prior, ut interpr. ad Tibull.
I. 4. 32. volebant. In Tibulli loco Brouckhusius verum sensisse
mihi videtur, reponens prius ; equus enim ibi non dicitur prior
-missus, i. e. emissus prior in cursu, sed prius, i. e. antea missus.
-Sic recte noster: LXI. 208. subducat numerum prius LXIV. 318.
209. In nostro vero loco Catullus se ipsum dicit priorem, i. e.
præventurum, et alia debuisset uti verborum structura, si dixis
set te p r iu s tan gam. Oppositionem, quæ illorum verbo
rum usum constituit, habemus in verbo instruentem. Pergit
poëta:
Atqui, si id faceres satur, tacerem.

Ita legitur in omnibus editionibus, præter Vicent. in qua est

At quæ si faceres.—Pucc. emendat At haec si.—Codd. vero Statii
omnes atque ipsi faceres : quod ille mutandum censet atque id
si faceres.—Dresd. memb.: atque ipsi facerem. Qua in codicum
lectione inesse mihi videtur aliquid frugi. Legendum puto:
Atqui, ipse id faceres satur, tacerem.

Lepidus est sensus, eleganter expressus. Poëta dicit: “ Si tu id

faceres ipse satur, i. e. si tu saltem satur esses, tacerem ; jam
vero id quoque doleo, quod puer meus apud te esurire discet;—
libidinem tuam tolerarem, si ipse satur esses, nec puer apud te
fame laboraret.” Atqui scribendum erat; nam ita loquuntur
Latini pro et tamen, quod satis notum. Vocabulum ipse, vel ad
ironiæ vim augendam, vel ad restringendam sententiam sæpius
-adjicitur, ut fere idem sit, ac minimum, saltem. Quod non so
£um apud cómicos, sed etiam apud alios prosaicos scriptores oc
cuirit. Cic. ad Div. II. 16.: ** Acerbitatem—a republica, meis pri
vatis et domesticis incommodis libentissime, vel istis ipsis, quæ
tu me- mones, ut caveam, redemissem."—Quod vero in nostro
loco omittitur si, id in aliis quoque factum est a Catullo II. 10.
vd. Burmann, ad Ovid. Amor. III. 3. 9. Nec obstat nostræ lec
tioni seq. ipsum id, quasi langueat. Amat CatulJus ejusmodi
 OBSERVATIONES CRITIC Æ. 47

rationem loquendi ; multo etiam magis videtur ita scripsisse, ut

verba significanter sibi respondeant. Sic Cic. Tusc. Q. I. 17.:
* ego ipse cum eodem ipso non invitus erraverim.”
v. 10. Nunc ipsum id doleo, quod esurire
Ah ! meus puer, et sitire discet.

Correxit ita Vulpius, recepit Doeringius, dum, ut ipse dicit,

melius deesset, licet metrum laboraret. Metrum non erat, quod
dubitationem moveret ; at alia obstant. Codd. Statii omnes,
libr. Cujacii et Dresdens. me me puer; quod defendendum inepte
putavit Scaliger, scribens ah me me puer.—Membr. Commel.
meus me puer: probavit Vossius, in meus mi mutavit Meleager.—
Editt. antiq. Vicent. Brix. et Venett. Nae meus puer.—Nec de
sunt conjecturæ virorum doctorum. Guarinus pater conjecit
meus jam puer: Pucc.jam meus puer: Faernius, ve meus puer: Sta
tius, me meus puer : Vulpius, ah meus puer: Heinsius, una meus
puer: Doeringius, a te mor puer, vel, mor tecum puer. Inter has
emendationes plane ineptæ sunt Statii, Meleagri et Heinsii; non
prorsus improbabiles Pucc. et Guarini ; reliquæ vel a sensu ac
orationis indole alienæ vel languidæ, ne dicam de corrigendi au
dacia. Exclamatio, quam h. 1. inserunt, mihi valdé displicet;
nam non solum ipsa superflua est, sed etiam orationem turbat.
Poëta, “frustra,” inquit, “irrito conatu studioque hæc agis,"—et
postquam esuritionem Aurelii illuserat, addit: “ id doleo, quod
esurire meus puer et sitire discet." . Nec de puero sollicitus esse
debebat, quum Aurelium prius, quam puerum attrectaverit, ir
rumatione tactum iri, dixisset. Minime vero probari possunt
audaciores emendationes Doeringii, quarum altera (a te mor)
languet, altera (mor tecum-discet) prioribus non convenit ; nam
famelico Aurelio non opus erat, esurire et sitire disceret ; ac
tamen, alius sensus illis verbis, ita positis, inesse non potest.
Equidem, si quid sentio, desiderari puto epitheton pueri pulchri
ac venusti, quod mihi videor reperisse in carmine XCIX. 1. Le
gerim igitur,

quod esurire
' Mellitus puer et sitire discet.

Verbum mellitus in codice, e quo alii descripti, oblitteratum, puto,

fuit ; librarii, ne lacuna existeret, superstites literas me duplica
runt. Proprie vero dicuntur pueri et puellæ mellitae, i. e. suaves,
 48 IIANIDII I N CATULLUM

jucundæ, ut apud Catullum l. l. (cf. III. 6.), ita apud alios. Cic.
ad Att. I. 18. mellitus Cicero. Plaut. Pseud. I: 2. 47.
Ultimo versu quod legitur, verbum sed non debebat suspec
tum esse Statio, qui duplici modo mutat. Guarinus recepit nisi.
Quemadmodum sæpius ponunt sed et pro quin etiam (Plin. h. n.
VII. 31.), ita sed sæpe pro at quidem Juvenal. XV. 94. Sed
res diversa, sed illic Fortunæ invidia est. Similiter Græci άλλά. vd.
Hermann. ad Viger. p. 778. Qua ratione ductus, corrigendum
puto Prop. IIl. 25. 14.
Sed speculo rugus increpitante tibi.

Ad Carm. XXII.

De nomine Fuffeni vd. præter Muretum, Columna ad Enn. p.

101. et Drakenborch. ad Liv. I. 23.

vs. 5. nee sic, ut fit, in palimpsesto

Relata.

Recte legitur palimpsesto, ut exhibent editt. Brix. Venett.; non

palimrysto, ut Vicent. Ald. I.—Vide de hac re P. Leopardi Emen
datt. XIV. 13. In verbis nec sic, ut fit, variæ exstant lectiones.
Tres Statii MSS. nec scit, unus mac scit.—Vicent. Brix. Venett.
nec sicut fit. Optime cod. Dres. nec sic, ut fit; quod receptum in
Ald. I.—Pro verbo relata Heinsius scribi jubet releta ; quod
quid sit, probare debebat. Attamen correctio Doeringio ita pla
cuit, ut vel in textum hanc recipiemdam vel corrigendum con
tenderet in palimpsestum. Utrumque perperam. Ne dicam de
inepta Heinsii conjectura, defendi debat lectio codicum ex usu
Latinorum proprio. Referre idem est ac scribere, inscribere.
Ac dicunt in codice referre, et, in codicem, in commentarium re
ferre. Sic Cic. ad Att. VII. 3. all. ll. in codice relatum Cic.
pro Rosc. Com. 2. 5. Idem reponendum cap. 3. 9. Quo pacto
vero inter se hæc differunt, omnium primus, quod scio, subti
Iiter ac accurate demonstravit Goerenzius in lect. in Cic. Catilin.
Il. p. 5. quem vide.
Vs. 8. Antiquiorum editt. Vicent. Brix. et Venett. lectionem
desecta ; et Codicum, detecta ; quam etiam in cod. Dresd. inveni;
bene emendavit Palladius directa. De re vide interpr. ad h. l.
vs. 10. nnus caprimulgus, aut fossor.

Vulpius explicat:** unus de caprimulgis,vel quidam caprimulgus;"

 OBSERV ATIONES CIRITIC Æ. 49

utrumque male ; quamquam pro altera explicatione plura exem

pla, a nostro loco maximam partem aliena, affert. Nunquam
ponitur unus pro q u id a m, ut vulgo creditur. Præter primam
significationem, numeralem dico, verbum unus hanc habet vim
usumque, ut præstantiam atque excellentiam, vel in re ipsa con
tentam, vel cum aliis comparatam, indicet. Quo fit, ut et id,
quod integrum ac perfectum est, et id, quod aliis præstat, dicatur
u n u m. Vario modo cum aliis verbis conjunctum plerumque
explicari potest per adeo, et quidem, atque etiam. Sic opponi
tur vel pluribus, vel plerisque, vel omnibus atque universis. Satis
notæ sunt dicendi formæ, ** unus omnium, unus ex omnibus "
(Catull. I. 5. Cic. ad div. V. 16. XVI. 1.). Conjungitur cum su
perlativo (cum uno fortissimo viro, i. e. cum viro et quidem for
tissimo, Cic. ad div. XV. 19. I. 9.—Plautus Truc. II. 1. 39.—Vir
gil. Æn. II. 426.) vel cum comparativo (Catull. CVII. 6.), vel
cum verbis aliquis, quidam, ubi ceteris vel omnibus opponitur,
vel cum substantivis verbis, quibus hanc vim addit, ut notio,
quam vocant, perfecta et magis adstricta fiat, i. e. ut res, de qua
agitur, ambitum verbi completum contineat. Et sic dicitur unus
caprimulgus (ein ganzer Schaqfknecht). Eodem modo Cic. de
orat. I. 29. ; ** qui sicut u n u s paterfamilias his de rebus lo
quor.” Quodsi verbum unus his significationibus adhibetur,
apud prosaicos scriptores bonos semper ante verbum, quocum
conjungitur, poni solet. A poëtis, inprimis a Virgilio, hoc negli
gitur, et vel metri ratione, vel ipsa negligentia excusari potest.
Quod pertinet etiam ad formulas unus ex omnibus, et alias.
Apud Ciceronem igitur legendum est pro Rosc. Com. 5. 15.: “ ut
u n u m judicem vereri debeamus;” nec tamen explicandum
a liq ue m ju d ic e m. Pro Rab. 9. ita interpungendum: “ Virum,
unum totius Græciæ facile doctissimum."

vs. 11. tantum abhorret ac mulat.

Ita recte legitur in MSS. Statii. membr. Dresd. Vicent. Brix.

Venett.— Avantii correctio nutat, in Aldinam I. recepta, a Lucio
Fruterio, (Verisim. II. c. ult.) Palmerio, (Spicileg. XIV. p. 866.)
(Gruteri Lampas. T. IV.) et ab aliis repudiata est.—Pucc. con
jecit a cultu.—Gellius noct. att. XVIII. 12. ita: “ Varro in li.
bris, — de lingua Latina fecit: In priore verbo graves prosodiæ,
quæ fuerunt, manent ; reliquæ mutant. Mutant, inquit elegan
tissime pro mutantur." Livius XXXIX. 51. mutaverint pro
mutati sint.—cf. Cort. ad Sallust. Catil. 38. 10.
 50 HA N D II IN CATU ILLUM

vs. 12. qui modo scurra,

Aut si quid hac re tritius, videbatur.

Illustratur hic locus Plautino Mostell. I. 1. 14 :

Tu urbanus vero scurra, deliciæ populi,

Rus mihi tn objectas?

Quod vero legitur si quid hac re tritius, correctio est Pontani,

probata ab omnibus interpretibus præter Parthenium et Guari
mum.—Pucc. in marginem adscripsit suavius.—Omnes MSS.
Statii, Cod. Dresd. editt. Vicent. Brix. Venett. exhibent tris
tius. Equidem non corrigendum puto, nec majori difficultate
premi antiquam lectionem, quam Pontani correctionem. Quo
pacto enim Catullus scurram appellare posset tritam rem, non
liquet. Vossius, ipse desperans de explicatione, nequitiam,
nescio quam, expressam esse vult. Videamus, an verbum triste
significationem nostro loco congruam habeat. Propria hujus
verbi significatio est, ut indicet omne, quod acerbum, amarum,
durum et molestum adeoque dirum sit. Inde dicuntur tristia
absynthia (Ovid. ex Pont. III.8.15.); suaviolum tristius heJleboro,
(Catull99. 14.) tristia jejunia, (Moretum4.) temporum tristitia (Cic.
ad Att. 12. 40. Symmach. ep. I. 64.) tristis morbus (Virg. Georg.
IV. 252. Cic. senect. 19.) tristis senectus (Virg. Georg. III. 67.
Æn. VI. 275.) triste lignum (Horat. II. 13. 11.) tristius illis mon
strum (En. III. 214.). Ad animum relatum, significat omnem
ejus conturbationem ægritudinemque. Et sunt hæ animi con
turbationes, quæ tristes dicuntur, triplicis generis ; ira et iracun
dia, (Virg. Ecl. II. 14. Æn. II. 337. Tibull. IV. 4. 18. Prop.
I. 6. 10.) nimia severitas (Tacit. Hist. I. 144. Agr. 9. in quo loco
delendum est voc. avaritiam), moeror. Cum vero is, cujus ani
mus conturbatus, non solum vultu ac facie suam tristitiam pro
dat, sed etiam, ut fit, alios reddat tristes, uterque unius verbi
ambitu comprehenditur, et is, qui ipse tristitia afficitur, et is, qui
tristitiam ac molestiam aliis creat, tristificus. Qua ratione omnes
verbi significationes, inde deductæ, intelliguntur. Sed quid hæc
ad nostrum locum ? Pertinent huc, et probant codicum lec
tionem. Catullus enim non ad Fuffeni urbanitatem describem
dam addit verba si quid est hac re tristius, sed ad irridendos
scurras, abominabile hominum genus. Scurræ vero, sive sint,
qui alios sequi soleant, quasi securrae, interprete Verrio apud
Festum ; sive ita appellati quia sint sine cura, (vd. Turneb. Ad
 oBsERVATIONES CRITICÆ. 51

vers. XIX. 13.), ad eos homines referuntur, qui, jocis ac verbis,

quæ eleganter dicta esse volunt, nimium abundantes, non nisi
molesti atque odiosi esse possunt aliis meliora sentientibus.
Fœdam et insulsam scurrilitatem dicit auctor dial. de orat. c. 32.
Ut vero jejunia dicuntur tristia, monstrum triste, ita Catullus
scurram appellat tristissimam rem ; et addit hæc ex sua senten
tia. Ipsis verbis: hæc res irridet illos homines miserabiles. Cf.
42. 13,

v. 19. Quem non in aliqua re videre Fuffenuim

Possis.

Legendum est quem non in ulla re, cum ob metri rationem, tum
ob loquendi usum. Corruptum esse voc. aliqua, ostendit lectio
cod. Dresd. in aliquo videre. ' • • • - .

Ad Carm. XXX.

Quod legitur vs. 4., vocabulum nec, positum putant pro non ;
vd. Statium et Doering. ad h. 1. Immo est i. q. non vero, sed
non; et ita dicere debebat poëta, ut omnes scriptores Latini in
ejusmodi orationibus. Connectuntur enim hæc verba cum ante- '
cedentibus, ac respondent verbis jam te nil miseret.
v. 6. Eheu! quid faciant dehinc homines, quoive habeant fidem?

Statius e codicibus affert dico, quod etiam habent Cod. Dresd.

et editt. Vicent. Brix. et Venett.—Statius emendavit dehinc ; in
textum receperunt Vossius et Doeringius. At non consideravit
auctor hujus conjecturæ, eam non minus languere, quam codi
cum lectionem dico. Poëta quidem dicere noluit, Alpheni per
fidiam esse, cur homines in posterum nemini fidem habeant.
Sententia ejus hæc est: “ Quid faciant homines, siquidem amici
ita se gerant, ut Alphenus?” Differt vero hæc aliquantum ab illa.
Quare difficile erit Pontano non assentiri, qui salva orationis vi
atque elegantia scripsit quid faciant, dic, homines. Sic Horat. I. 8:
Lydia, dic, — Sybarim cur properas amando perdere.—Virg. Æn.
VI. 343. p.

vs. 11, 12. Si tu oblitus es, at di meminerunt, meminit Fides ;

Quæ, te ut poeniteat postmodo facti, faciet, tui.

Neminem ad languorem, quo hi versus premuntur, offendisse

- Q
52 HANDII IN CATULLUM

vehementer miror. Elegantissimum est carmen, et præclaris

sententiis affectiones animi ac dolor perfidi amoris tam egregie
describuntur, ut nemo non sentiat, ultimum versum, ad quem
Catullus totius carminis summam referre solet, haud parum fri
gere. Multo magis augetur languor recepta meliore lectione
prioris versus. Nec erat Catullo ira, sed animi ægritudo, qua
amicum moveret, describenda ; queritur perfidiam, nec tamen
deos implorat, ut ultores forent violatæ fidei, quam restituendam
ipse cupere videtur (jam te nil miseret). In codice Mureti opti
mæ notæ legebatur ita; Si tu oblitus es, at di meminere, at me
minit Fides : quod, quantum elegantia et gravitate præstet vul
gatæ lectioni, bene sensit vir doctus. (Guarinus in notis ad h. l.
affert et meminit F.) Orationi vero tam gravi non adjecisset
poëta quæ te ; saltem dixisset teque. Sed displicet etiam ver
borum structura si—at. Equidem sensum poëtæ, quo nihil sua
vius esse potest, restituisse mihi videor correcta interpunctione
et levissima mutatione adhibita:

Si tu oblitus es, (at di meminere, at meminit Fides)

Quæ, te ut pœniteat postmodo facti, facient, tui?

Quodsi tu hæc omnia, tua dicta factaque, et amorem meum ob

litus es, quæ tandem te movebunt, ut te pœniteat facti tui?"
Quum vero poëta oblivionis mentionem fecisset, graviter adjecit
verba at di meminere, at meminit Fides. Similiter Virg. Æn.
I. 543:

At sperate deos memores fandi atque nefandi.

Ad Carm. XXXIII.

Vs. 3, 4. Nam dextra pater inquinatiore,

Culo filius est voraciore.

Inquinatas dici posse manus, quasi multis furtis pollutas, non

negaverim ; sed hoc loco minime apta videtur illa verborum
compositio, cui sequentes versus 6. et 7. respondent patris ra
pinæ, nates pilosæ. Jamdudum corrigendum hunc locum putavi
ita, ut membra versuum diruptorum jungerentur:
Nam dextra pater est voraciore,
Culo filius inquinatiore.

Postea ex L. Carrionis antiq. lect. Commt. I. c. 16, cognovi, ita

 obsERVATIoNEs CRITICÆ. 53

legi in membranis. Librarius ob similem clausulæ sonum facile

potuit errare et verba in alium locum transponere, quod sæpis
sime factum invenitur.

Ad Carm. XXXVII.

V. 1—5. Salax taberna, vosque contubernales,

A pileatis nona fratribus pila,
Solis putatis esse mentulas vobis ?
Solis licere quidquid est puellarum
Confuluere, et putare ceteros hircos?

Hæc verba interpretes explicatu faciliora putarunt, quam sunt;

et ita leviter tractarunt, ut diversas explicationes quorumdam
verborum conjungerent atque permiscerent. At, ni totus fallor,
nec recte sensum perceperunt, neque manifestam occasionem ar
ripuerunt quærendi, quid a poëta, quid ab aliis profectum esset.
Alia ratione huic loco vim suam atque elegantiam reddere debe
bant. Equidem, ut sententiam meam, argumentis, quibus ful
citur, adjectis, exponam, versum quintum arbitror non a Catullo
conscriptum, sed vel ab antiquiore interpolatore, vel a lectore
aliquo libidinoso adjectum esse. Primum enim offendit longæ
syllabæ solutio, quam poëta nusquam alibi admittit; nec proba
bile videtur, eum, qui ex formulis severe præscriptis iambos suos
composuit, hoc uno loco ab istis legibus recessisse. Deinde ver
bum confutuere vellem aliis locis comprobassent. Nusquam oc
currit, et male factum est; quamquam Catulli ingenium in ejus
modi verbis fingendis non tardum dixerim. Tum vero poëta ne
potuit quidem ita dicere. Omni sensu caret vocabulum hircos.
Interpretum nonnulli, ut Vulpius, intelligunt de vetulis hircis,
qui viribus defecti; quæ significatio non solum non verbo inest,
sed etiam a loquendi usu abhorret. Hircorum nomine appel
lantur homines salaces (Sueton. Tib. 45.), vel alio sensu hir
c o si dicuntur, qui hircum olent (Plaut. Merc. III. 3. 14. Ca
tull. LXXI. 1.). Illa significatio a nostro loco plane aliena est;
hæc quodammodo ferri potest, quamquam non intelligitur, quo
pacto ii, quos, axillarum odore laborantes, fugiunt puellæ, oppo
nantur iis, qui putant sibi solis esse mentulas. Aliorum expli
cationes de hominibus, qui, similes castratis hircis, viros se præ- .
stare nequeant, quasi illud ipsum vocabulum significet hircum
castratum, vel de rivalium contemptoribus, ut ait Parthenius,
omnes sunt absurdae. Accedit, quod h. l. vehementer displicent
54 HAN D II -IN CATULLUM

cum vocabulum putare quater repetitum, tum etiam tota verbo

rum structura, putatis vobis licere putare. Postremo potest ar
gumento esse, quod, si hunc versum suspectum missum feceri
mus, præcedens ad elegantiam suam reducetur, et quod causam
intelligemus, qua interpolatio orta sit. Quum enim lector ali
quis non intelligeret, quo referendum esset voc. licere, eo sensu,
quo significat i. q. concedi, permitti, infinitivum adjecit; nec de
erant ingeniolo salaci nova vocabula, ad hanc rem apta. Quare
scribendum puto,
Solis putatis esse mentulas vobis?
ff
Solis licere quidqnid est puellarum?
An, continenter &c.

Verbum licere eo sensu, quo idem est ac prostare, prostitui, non

modo de rebus venalibus omnino dicitur, sed etiam proprie de
puellis, quæ, ut Catullus ait (CX.) se corpore prostituunt, vel
corpus suum ad libidinem vendunt in tabernis, quas Catulli con
tubernales obire solebant.—Martial. VI. 66. Parvo cum pretio
diu liceret &c.—Plaut. Menæch. V. 9. 97. ad q. 1. vd. interpr.—
Eodem modo Juvenal. IV. 24; quo non prostat femina templo,
—Qvid. ex Ponto II. 3. 19; -

Illud amicitiæ quondam venerabile numen

Prostat, et in quæstu pro meretrice sedet.

Hinc Statius (Silv. I. 6. 67.) Huc intrant faciles emi puellæ.—Prop,

III. 19. 19. Horat. Sat. I. 2. 30.
vs. 9. Atqui putate: namque totius vobis &c.

Usum particularum nam et jam critici non semper diligenter,

quemadmodum debebant, curarunt, ut nam sine ulla significatione
connectendis sententiis inservire putarent, et, ubi non primo ad
spectu intelligi posset, statim mutarent in jam. At consideranda
est sermonis ratio et vis, quæ nunc illam, nunc hanc particulam,
in codicibus plerumque confusas, exigit. Legitur apud Proper
tium I, 3. 37.
Namque ubi longa meæ consumsti tempora moctis
Languidus exactis, heu mihi, sideribns?

In quibus quum primum verbum mon videretur intelligi posse,

Heinsius et Kuinoelius mutarunt jamque ; male et præter neces
sitatem. Nam in interrogatione quacunque, præcipue vero, cum
 OBSERVATIONES CRITICÆ. 55

orationem reddere debet graviorem, Latini ponere solent nam,

'Græci yáp. Vd. Hermann. ad Viger. p. 790. Virgil. Ge. IV.
445. Plaut. Aul. 2, 1, 17. 1, 1, 5. Eadem ratione dicunt quia
nam Virg. Æn. X. 6. Male, quod miror, Burmannus correxit
Propertii locum, nempe ibi. Vocabulum namque ipsum sæpis
sime significat id, quod nempe. Sic Tacit. Agric. 21.—Catulli
locus, LXXI. 3—6. ita legendus mihi videtur.
AEmulus iste tuus, qui vestrum exercet amorem,
Mirifice est adeo nactus utrumque malum.
Jam quoties futuit, toties ulciscitur ambos,
Illam affligit odore, ipse perit podagra.

Sensus est: “ æmulus tuus, qui tuos amores sollicitat, mirum in

modum laborat hirco et podagra. Jam vero illam perfidam
puellam ulciscitur et se ipsum." De contagione, ut volunt, non
est sermo, neque esse potest. Nancisci vero proprie dicitur de
morbo. Corn. Nep. 29. 21.
Ponitur, nam et namque tunc, cum aliquid vel præcedit, vel, ut
in interrogationibus, omissum est, ad quod referri debet. Cum
vero finita est ratio, vel cum, quemadmodum in nostro loco, is,
qui loquitur, rem differt et ad aliam transit, orationis ratio effla
gitat vocabulum jam. Quod etiam sensisse videtur Doeringius,
suadens, verbum inrumare non propria significatione accipere,
quoniam paulo post adjiciatur namque. Propriam vero hujus
verbi significationem totius orationis ratio requirit. vd. c. XXI. 8.
INamque h. l. non potest explicari nempe, nec referri ad antece
dentia; immo de more loquendi scribendum est, -

Atqui putate. Jamque — vobis — ,

Ita plane, ut Catullus, dicit Statius Theb. IV. 517;

Illum, sed taceo ; prohibet tranquilla senectus.
Jamque ego vos.
et Lucamus Pharsal. VI. 732;
jam vos ego nomine vero
Eliciam. —

Sequitur versus, laborans vitio antiquiore, quam quod codicum

auctoritate corrigi possit:
Jamque totius vobis
Frontem labernæ scipionibus scribam.
In omnibus libris MSS. et editt. vett. leguntur v.: scipionibus
56 H AN D II IN CATULLUM

scribam. Commentariorum auctores, non multum hæsitantes,

explicant, scipiones esse semiustos baculos. Quo modo vero
scipiones, simpliciter ita dicti, de inustis baculis, seu carbonibus
intelligi possint, me aliorum locorum exemplis, quæ interpreti
bus afferenda erant, nequaquam edoctum fugit. Difficultatem
Scaliger intellexit, sed, cum Dousa patre (Præcid. in Petr. I.
c, 10.), mendum tollendum aliis reliquit. Parthenius loquitur
de soporifera virga, qua poëta se dicat omnium contubernalium
frontem ita percussurum, ut omnes in sopore solutos facillime
posset irrumare. Quod probari non potest. Nec magis verbis
convenit obscœnus sensus, quem Palladius explicat. Guarinus
pater, metrum non curans, emendat siphonibus inscribam, Vos
sius sopionibus vel soprionibus, quæ sine adjectis auctorum expli
cationibus vix intelliges. Cum verba respicis, similis nostro
locus est Petronii, c. 96. : “ Quum Ascyltos gravatus tot malis
in somnum laberetur, illa, quæ injuria depulsa fuerat, ancilla to
tam faciem ejus fuligine longa perfricuit, et non sentientis labra
humerosque sopitionibus pinxit." Optime correxerunt hunc lo
cum Gruterus (Suspic. II. 3.) Boschius et Erhardus ad h. l. ; et
est legendum vel cum illis sopiti (dormientis Ascylti) titionibus,
vel cum hoc sopitis titionibus, quod Glossator quoque probasse
videtur. Titio est torris, baculus adustus. vd. Celsus II. 17.
Lactant. IV. 14. Ancilla quidem potuit Ascylton fuligine et
atro carbone pingere ; nam ad manus ei erant lucernæ. vd. c. 97.
Apud Catullum vero lectio titionibus, quam nonnulli e Petro
nianis verbis receperunt, varias ob causas displicet, inter quas
metrum primum obtinet locum. Corruptam esse lectionem
scipionibus nemo negabit. Occasio vero corruptionis in verbo
scribam latet, et ex literarum earumdem repetitione orta videtur.
Equidem Catullum scripsisse arbitror:
Jamque totius vobis
Frontem tabernæ inscriptionibus scribam.

Poëta dicit: “ Putate me ausurum, una ducentos sessores et simul

vos omnes irrumare. Jamque ego in vestram contumeliam totius
tabernæ frontem epigrammatibus et titulis inscribam." Minatur
igitur, injuriam graviter se ulturum esse inscriptionibus, ut supra
c. XII. hendecasyllabis. Arma, quæ poëtam decet ferre, induit
et vibrat truces iambos XXXVI. 5. cf. c. XLII.—Ut Petronius
c. 55. °*cit, Ita non oportet hunc casum sine inscriptione transire
(sequitur epigramma Trimalcionis), ita Catullus quoque haud
dubie usurpavit nomen inscriptionis pro vulgato græco e pi
 OBSERVATION ES CRITICÆ. 57

g r a m m a tis. Sed etiam ad aliam rem respexisse videtur.

Formices et cellæ meretricum, nec non tabernæ inscribebantur
nominibus puerorum et puellarum, quæ ibi prostabant, ut dicit
Schol. Juvenal. ad Sat. VI. 123. Quod proprie vocabatur in
scriptio vel titulus. Martial. XI. 45.
Intrasti quoties inscriptæ limina cellæ,
Seu puer arrisit, sive puella tibi.
Seneca Controv. I. 2. ** Meretrix vocata es, in communi loco
stetisti, superpositus est cellæ tuæ titulus." Et in sqq.: ** No
men tuum pependit in fronte;—tot intraverunt cellam tuam gla
diatores, tot juvenes ebrii."—In frontibus ædium et tabernarum
atque in parietibus titulos, versus cujusvis generis et elogia in
infamiam hominum scribere solebant, quod multis veterum locis
demonstrari potest. Pauca sufficiant. Mart. I. 118:
Contra Cæsaris est forum taberna,
Scriptis postibus hinc el inde totis.
Plaut. Merc. II. 3. 74:
Impleantur meæ fores elogiorum carbonibus.
Culex 410. fronte locatur elogium. cf. Petron. c. 29. Add. di
cendi formulam, per totum parietem inscribere apd. Quinct.
Decl. I. 5.
Sequuntur hi versus:
Puella nam mea, quæ meo sinu fugit,
Amata tantum, quantum amabitur nulla—
Ita edidit Scaliger, nescio quo auctore. Sed neque in codicibus
hæc leguntur, neque recipi possunt ob metrum. Codd. Statii
omnes et Dresd. : puella nam me, quæ, quod recepit Guarinus ;
Aldinæ editionis auctor mutavit in puella namque, quæ.—Editt.
Vicent. Brix. Venett., Puella nam modo, quæ, quod placuit Mu
reto et Vossio. Codicum lectionem manifeste corruptam ita
emendandam arbitror:
Puella amata, quæ meo sinu fugit, -

Amata tantum, quantum amabitur nulla—

In ejusmodi vero orationibus eleganter omittitur nam. Vd. Ti
bull. II. 1. 37. IV. 1. 133. Verbum amata facile in literas
namme abire, vel ob sequentem repetitionem corrigi potuit.—Ac
graviter ita loqui solet Catullus, ut XLIX.
— pessimus omnium poëta,
Tanto pessimus omnium poëta,
Quanto tu optimus omnium patronus.
58 HANDII IN CATULLUM ,
Cf. Terent. Adelph. I. 1. 31.—Alter versus iterum legitur im
carm. VIII. 5. sed, ut mihi videtur, ab interpolatore illuc de
ductus. -

vs. 13. Pro qua mihi sunt magna bella pugnata.

Non sollicitanda sunt hæc verba, quamquam Scaliger e co

dice affert patrata, quod corrigi vult parata. Lectionem pluri
morum codd. jure defendit Statius, excitans locum Lucilii apud
Donatum (ad Terentii Eun. V. 2. 60. et Adelph. V. 4. 5. ad
verba. vitam duram, quam viri.)
Vicimus o socii, et magnam pugnavimus pugnam.

Virgil. VIII. 629; Pugnataque in ordine bella.—Quod-legitur in

Cod. Dresd. et in editt. Vic. Brix. et Venett. sunt mihi pro mihi
sunt correctum primum vidi in Ald. I.
Quatuor ultimi versus, quos recentiores editores huic carmini
adjunxerunt, in Cod. Dresd. novum carmen efficiunt. Palladius
et Guarinus pater post vs. 9. seq. carminis posuerunt. In editt.
antiq. cum sequenti carm. conjunguntur. Duos versus ex iis
affert Priscianus lib. V. p. 673. 10. et iterum VI. p. 741. 24.
Putsch. (In altero loco mendose leguntur:
Tu præter omnes une de capillatis
Celtiberosæ Celtiberiæ fili.

MSS. Catulli omnes Cuniculosæ.) Tantum vero abest, ut hos

versus cum carmine XXXVII. conjungendos defenderim, ut ex
alio carmine desumptos, e Capri Grammatici libris, quos Pris
cianus ante oculos habuit, in codices Catulli receptos, et, ut fere
semper factum est, juxta carmen similis argumenti (XXXIX.)
positos existimem. Nexus enim cum antecedd. ab his versibus
prorsus abest, et descriptio illa in fine carminis non parum dis
plicet. Verba tu præter omnes, puto, Catullus non posuisset,
nulla adjecta copula, pro ac tu maxime. Quod vero Egnatium
dicit bonum, id non referri debet ad verba boni beatique ; recur
rit idem c. XXXIX. 9. Nec quidquam desideratur, cum car
men nostrum in vs. 16. exitum habet.

Londini imprimebat J, F. DOVE, in Area quæ est Divi Joannis.

* :=） *a +-* -º ），
I.
• …！