65YılmazGökçehanAysel Tde 1237 1252

Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 10/16 Fall 2015, p. 1237-1252
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8705
ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
KEEC-ZDE ZZET MOLLANIN MHNET- KENINDA

MEKN VE PSKOLOJ LKS
Gkehan Aysel YILMAZ**
ZET
Mihnet-i Ken, Keeci-zde zzet Mollann (H.1238-1239 /
M.1823-1824 ) yllar arasnda kaleme ald 4182 beyitlik bir
mesnevidir. Eserde, airin Keana srgn edilmesine sebep olan
olaylarn yaand sre, stanbuldan Keana yapt srgn
yolculuu, Keanda kald bir sene, Sultan II. Mahmud tarafndan
affedilmesi ve stanbula dn yolculuu anlatlmaktadr. zzet Molla
stanbuldan Keana, Kkekmece, Harami Deresi, Bykekmece,
Bigados, Silivri, Trkmenli, Rodoscuk (Tekirda), necik, Kalivra
istikametinde ilerleyerek gitmitir. Dnte ise zzet Molla, Edirne'deki
Sleyman Zt Efendinin tekkesinden yola karak, Havsa, Babaeski,
Lleburgaz, orlu, Silivri, Bykekmece, Kkekmece istikametinde
ilerlemi ve Yenikap zerinden stanbula varmtr.
Mihnet-i Kenda zzet Mollann, stanbul-Kean gzerghnda
bulunan kasabalarn, bir yl kald Keann sosyo-ekonomik zellikleri
ve bu blgelerdeki yerel halkn yaay biimleri zerine verdii eitli
bilgiler; airin bu blgelere dair gzlemleri bulunmaktadr. Ayrca air,
gidi ve dn yolculuunda getii duraklarn, Keann ve yakn
evresinin ayrntl tasvirlerini yapmtr. air mesnevisinde, mekn
tasvirlerinin yan sra kendisinin ve sz edilen meknda bulunan
ahslarn psikolojik durumlarn da yanstmtr.
zzet Molla stanbuldan Keana giderken getii duraklar ve
Kean, arlkl olarak alayclk, umutsuzluk, zlem, korku gibi farkl
duygularla tasvir etmitir. Ancak bu duraklar arasnda airde olumlu
duygular uyandran meknlarn says olduka azdr. Sultan II.
Mahmud tarafndan affedilerek Keandan stanbula dnen air, bu
yolculuunda ise, getii duraklar olumlu duygularla tasvir etmitir.
almamzda Mihnet-i Kendaki meknlar, airde uyandrd
duygulara gre deerlendirilecek ve zzet Mollann stanbul-Kean
yolculuunda izledii gzergh dorultusunda incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Keeci-zde zzet Molla, Mihnet-i Ken,
mekn tasviri, mekn-psikoloji ilikisi
Bu makale Crosscheck sistemi tarafndan taranm ve bu sistem sonularna gre orijinal bir makale olduu
tespit edilmitir.
** Ar. Gr. Karadeniz Teknik niversitesi, El-mek: gokcehanagaoglu@gmail.com
1238 Gkehan Aysel YILMAZ
RELATIONSHIP BETWEEN LOCATION AND PSYCHOLOGY IN

KEEC-ZDE ZZET MOLLAS MHNET- KEN
ABSTRACT
Mihnet-i Ken is a masnavi with 4182 couplets, which Keeci-
zde zzet Molla has written in 1823-1824 (1238-1239 h.). In this
masnavi includes about, his going into banishment to Kean, staying a
year in there and his receiving pardon by Sultan II. Mahmud and his
returning to stanbul. When zzet Molla has gone stanbul to Kean, he
has taken a departure Kk ekmece, Harami Deresi, Byk
ekmece, Bigados, Silivri, Trkmenli, Rodoscuk (Tekirda), necik,
Kalivra. His return voyage has started in Master Sleyman Zts
dervish lodge, where is in Edirne. And he has taken a departure Havsa,
Babaeski, Lleburgaz, orlu, Silivri, Byk ekmece, Kk ekmece.
Finally in his return voyage, he has gone to Yenikap and he has come
back to stanbul.
zzet Molla has given informations in Mihnet-i Ken, about
towns, which he has continuanced in locations between stanbul-Kean
itinerary. And he has given informations in his work about Kean. In
his work includes informations and his observations about towns,
which are in itinerary, and Keans, where poet has stayed there a year,
socioeconomic status and local residents lifestyle. zzet Molla has
descripted locations, which he has continuanced in his voyage between
stanbul-Kean. He has descripted carefully about Kean and Keans
suburban areas. In his Masnavi, the poet has also reflected the
psychological state of his own and the people standing in mentioned
place as well as the descriptions of locations.
zzet Molla has mainly descripted the locations on road while
going from stanbul to Kean and Kean with the different emotions
such as sarcasm, hopeless, aspiration and anxiety. But there are also a
few locations which are arousing positive feelings for the poet in these
locations. With forgiven by Sultan Mahmud II, the poet turning back
from Kean to Istanbul has descripted the locations on road with
positive feelings. In this work, locations in Mihnet-i Ken, will be
depend on caused him to perceived some feelings. And locations will be
review to his itinerary between stanbul-Kean.
STRUCTURED ABSTRACT
Mihnet-i Ken is a masnavi, which Keeci-zde zzet Molla has
written in 1823-1824 (1238-1239 h.). Masnavi has 4182 couplets and it
has been written with meters Feln/ Feln/ Feln/ Fel of
aruz. Chronologically, the masnavi has begun from the processes of
experienced events that the led to the exile to Kean of poet. zzet Molla
wrote a poem to put the commissional of palace into passion, after his
patronizer Hlet Efendi was killed in 1822. After, he temporarily went to
stavroz for move away from his times restless political atmosphere. As
soon as he returned to stanbul; he took the news about he would be
exile to Kean.
Turkish Studies
Volume 10/16 Fall 2015
Keeci-zde zzet Mollann Mihnet-i Kennda Mekn ve Psikoloji likisi 1239
The first stop of zzet Mollas exile voyage from stanbul to Kean
is Topkap. And then, zzet Molla has gone from stanbul to Kean, by
moving to Kk ekmece, Harami Deresi, Byk ekmece, Bigados,
Silivri, Trkmenli, Rodoscuk (Tekirda), necik, Kalivra. zzet Molla has
stayed a year in Kean.
Mihnet-i Ken includes about, events which zzet Molla lived in a
year in Kean, his trips to Kean and its suburban areas, his longing of
his family, his friends and stanbul. Also in Mihnet-i Ken includes
about, poets dreams and difficulties in his past with flashbacks. In
1824, zzet Molla has forgiven by Sultan Mahmud II and his has
returned to stanbul. His returning voyage has started in Master
Sleyman Zts dervish lodge, where is in Edirne. He has chosen the
departure, which he was taken in his voyage from stanbul to Kean.
And he has taken a departure Havsa, Babaeski, Lleburgaz, orlu,
Silivri, Byk ekmece, Kk ekmece. Finally in his return voyage,
he has arrived to stanbul from Yenikap.
In Mihnet-i Ken includes zzet Mollas observations about
towns, which are in his departure Kkekmece, Harami Deresi,
Bykekmece, Bigados, Silivri, Trkmenli, Rodoscuk (Tekirda),
necik, Kalivra and Kean. Poet has given a lot of informations about the
towns socioeconomic status and local residents lifestyle in there. Also
he has descripted specifically about Kean and its suburban areas, his
passing stops out and home voyage. zzet Molla has mainly descripted
the locations on road and Kean with the different emotions such as
sarcasm, hopeless, aspiration and anxiety. But there are also a few
locations which are arousing positive feelings for the poet in these
locations. In his masnavi, the poet has also reflected the psychological
state of his own and the people standing in mentioned place as well as
the descriptions of the locations.
Subject matter of our work is zzet Mollas emotional states
influence on descriptions of locations, where he has been in there of
emotion state of him. The person and the location have been a dual
relationship. It may be ruinous or helpful effect of locations on people in
there. People can also charge some specifities to locations. Thus in our
work, the locations in the Mihnet-i Kean would be evaluated according
to the emotions evoked by poetry and investigate in in accordance with
his route followed by stanbul-Kean journey.
The locations in masnavi has splited into two as positive and
negative according to his feelings. The locations, which perceived
negative feelings in Mihnet-i Ken; has been reviewed in titles, such as
sarcasm, hopeless, aspiration and anxiety. The inn, where he stayed for
a night in Trkmenli; the house and neighborhood, where he lived in a
year in Kean; perceived sarcastic feelings in zzet Molla and then have
been descripted by zzet Molla with this wording. Especially, description
of the inn has been styled with sarcastic and pessimistic, and being
thought that the most poorest peoples house in stanbul to be like a
palace being compared to the inn. The inn, where poet stayed in
Trkmenli and the house, where lived in has descripted with
hopelessness feelings and destructive effects of being a banish. The
dialogue, which zzet Molla and the owner of the inn perceived to poet in
hopelessness. There has been a garden, where zzet Molla visited to ever
Turkish Studies
so often; in nearby zzet Mollas house in Kean. Poet has compared this
garden to stanbuls famous places for strolling, such as stavroz,
Gksu, ubuklu, amlca. By this comparison, has understood to zzet
Mollas unhappiness reason in Kean not only for a feeling to being a
banish, but also poets his longing of stanbul, his family and his
friends. When zzet Mollas poet friend named to Talat in Kean, has
gone to Edirne; he has deeply felt to loneliness and longing. Poets
perspective to nature was pessimistic again the sadness of being away
from loved friend. While the poet was going to from stanbul to Kean,
he passed from Harami River. This location has threaten to zzet Molla
and this feeling has reflected to poets descriptions about there. Poet
has found threaten to this station, and he has worried about his life
safety.
In Mihnet-i Ken, a few location has aroused positive feelings for
zzet Molla. The first of these places is Kkekmece which is poets
second stations in his voyage from stanbul to Kean. And then zzet
Molla has respectiveley passed from Silivri, Rodoscuk (Tekirda), necik
and he has continued to his positive emotional state in this stations.
While the poet was living in Keshan, he often went to Mercanky which
is near to the state. This location has aroused to not only longing
feelings but also such positive feelings for zzet Molla. And this feelings
has reflected in his descriptions about Mercanky. Also, it is seen that
poet has descripted to Silivri, necik and Mercanky with a humorous
wording.
The locations, which has aroused to zzet Molla honourary
feelings, has reviewed in a space title from locations, which has
aroused positive feelings in masnavi. He has begun to descript with
honourary feelings to locations in his departure when the poet set off on
her journey back to Istanbul forgiven by Sultan Mahmud II. zzet
Mollas praises about Edirne has begun with traditional desserts and
soaps of city. And then he has compared with stanbul to promonade
places in Edirne such as Paakaps, Palace of Edirne. He has thought
that this places were as good as places in stanbul, moreover better
than them. zzet Molla has positively descripted to Havsa, Babaeski and
Lleburgaz, which were in his returning voyage, with effect of his
ending banisment. When poet has returned back to stanbul after a
year, he has descripted with a thankful and full of joy wording to his
longing places such as Bayldm Pavilion, ftriyye Pavilion, The
Bosphorus, Dolmabahe.
In his Masnavi, the poet has also reflected the psychological state
of his own and the people standing in as well as descriptions of
locations. When poet has gone from stanbul to Kean, he tired off and
he has seen to surrounding areas with a negative perspective. The
effects of his tired off perspective has been seen in descriptions of
Harami River station; the inn, where he has stayed in; the house, where
he has lived in and city of Kean, especially. On the contrary, it was
seen that he described with a positive perspective to the places which
were in his departure. While zzet Molla has returned from Kean to
stanbul. Even, stanbul was seen as a different World (c.3947) with
his own words to him with influence of joy that return of exiled.
Turkish Studies
zzet Molla has lived a psychological breakdown of coming from

his past in Kean, that came to because of his banisment. His father
passed away, when poet was very young. But he has taken completed
his education in very hard situations. According to different rumours,
zzet Molla was removed his job because of his alcohol dependence and
entertainment addiction when he was a mdarris. After the situation,
the poet has become a great depression. When taking into accont of
suicide attempted of zzet Molla, it may be thought that he had a
character not easy to deal with challanges. So he has seen the
surrounding areas with a negative perspective. Maybe, if he had came
to Kean with a different reason he had liked there. But because of his
negative seeing, he couldnt have a positive perspective. When it
thought to his humorous wording in descriptions of Silivri, necik and
Mercanky, it has thought that zzet Molla has given solace to himself
by seeing surrounding areas with this perspective. But, when the excess
of space evokes negative emotions portrayed in masnavis considered, it
is understood that fail to suggest himself. It was told that Mihnet-i
Ken going beyond reason from literary genres of masnavi and it has a
place of somewhere different from other masnavis, which had been
written previously of itself because of he given by an intense
psychological portrayal.
Keywords: Keeci-zde zzet Molla, Mihnet-i Ken, description of
locations, relationship between locations and psychology
Keecizde zzet Molla, H.1200/M.1785te stanbulda domutur. Babasnn dedesi,

keecilik sanatyla ilgilenen; Toprak Sokak Caminde imam olan Sleyman Efendidir. airin
Keecizdelik lakabnn bu meneden geldii sylenebilir. 1
Babas Salih Efendiyi gen yata kaybeden zzet Molla, eniteleri Mealecizde Esad
Bey ve Kazasker Hmid Efendinin yardmyla eitimine devam etmitir. zzet Molla, mderrislik
yapt yllarda rivayete gre ikiye elence ve sefahate dknl yznden bir mddet sonra
mderrislikten uzaklatrld (Oku, 2001, s. 561). Bu dnemde byk bir bunalm ierisine
girmi, intihara teebbs etmitir. Gksu kysndan intihar etmek iin kaya binen zzet Molla,
Vaniky aklarnda bir Bkre beyiyle karlamas sonucu kurtulmutur. Ahmet Hamdi
Tanpnar, bu olay iin; Molla'nn hayatnn devrinin roman olduunu ve onun bu romana-mesut bir
ekilde son bulmas sebebiyle-iyi dzenlenmi bir operet entrikasn andran bir intihar teebbs
ile baladn syler (Tanpnar, 1982, s. 88).
zzet Molla, intihara teebbsnn ardndan saray kethdas Hlet Efendi ile tanp onun
himayesine girmitir. 1809 ylnda Bursa mfettiliine, ardndan rikb- hmyun kethdlna
tayin olmutur. Hlet Efendiyle kurduu ilikiler sayesinde 1820de Galata kads olmutur.
1822 ylnda Hlet Efendinin ldrlmesinin ardndan, zzet Molla, sarayn Hlete kar
kesin ve net tavrn bildii halde, hl;
1 airin hayat hakkndaki bilgiler u kaynaklardan derlenmitir: Ramazan Korkmaz, Keecizade zzet Molla ve Mihnet-
Kean zerine Bir Aratrma, Yksek Lisans Tezi, Frat niversitesi, 1988. s.2-11.; Ramazan Korkmaz, Keecizade
zzet Molla (Hayat-Sanat-Edeb Kiilii), Frat niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Elaz, 2000, Cilt: 10, sy. 1, s. 95-
101.; bnlemin Mahmut Kemal nal, Son Asr Trk airleri, s.735-736.; Fevziye Abdullah (Tansel), "zzet Molla", slam
Ansiklopedisi, c. 5/II, s.1264.; Harun Tolasa, "zzet Molla", Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, c.5, s.46.; Naci Oku,
Keecizade zzet Molla, Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C. 23, 2001, s. 561.; Sadk Kemal Tural,
Mihnet-i Keann Yenileme Tarihimizdeki Yeri, Trk Kltr, Mays 1976, Yl: XIV, S:163, s.430.
Turkish Studies
Hletin cnn Hak maln ald mr

Kald ehl-i hasede hyeleriyle kri beytini tanzim etmekten geri kalmaz (Korkmaz, 1988, s. 9).
Kark siyasi ortamdan uzak kalmak iin stavroza giden zzet Molla dnte Keana
srgn edildii haberini almtr. Tarih-i Cevdet'te ve zzet Molla'nn bacana Es'ad Efendi'nin
matbu edilmemi tarihinde, Molla'nn srgn sebebi olarak, Hlet Efendinin lm zerine tanzim
ettii beyit ile devrin sadrazam Hamdullah Paaya ve devlete kar olmak iddialar yer almaktadr.
Mihnet-i Ken, Keeci-zde zzet Mollann 1823-1824 (1238-1239) yllar arasnda
kaleme ald bir eserdir. 4182 beyitlik bu eserde, zzet Mollann Keana srgn edilmesine sebep
olan olaylar, srgnde kald bir senesi ve stanbula dn anlatlr. Aruzun Feln/ Feln/
Feln/ Fel kalbyla yazlan mesnevi, devrinin toplumsal ve siyasal eletirisini de barndrd
iin hiciv trne; yaanm olaylar anlatt iin sergzet-nme trne dhil edilebilir. Mihnet-i
Kenda, zzet Mollann stanbul-Kean gzergh zerinde grd kasabalar ve Kean
hakknda eitli bilgiler verilmitir. Ayrca, zzet Mollann buralarda karlat yre halk ve
onlarn yaay biimleri zerine yapt gzlemler ve tespitler dikkat ekmektedir. Eser, bu
ynyle seyahat-nme tr iinde de deerlendirilebilir.
zzet Mollann eseri temelde, Keanda alnan notlar ve yazlan anlarla oluturulmutur.
Mesnevinin son beytindeki tarih manzumesinde eserin dzenlenii hakknda bilgiler
bulunmaktadr. Dank bir biimde kaleme alnan eser, Mihnet-ken- zzet'i cem eyledi Hsm/
Tahrr kld nshasn evvel Vahd-i dehr (b.4167) beytinden rendiimiz zere Atfzde
Hsameddin Efendi tarafndan 1824-1825 (1240) yllarnda dzenlenmi ve airin lmnden
sonra, 1852-1853 (1269) yllarnda yaymlanmtr. 2
Edeb metinlerde mekn, gerek bir yer olsa bile kurgusal zellikler gsterebilir. Yazarn,
mekn nasl tasvir ettii, mekn anlat biimi, metnin incelenmesinde dikkate alnmas gereken
hususlardr. Okurun ise mekn,[r]oman kiilerinin kiilik ve kimliklerinin sosyal, kltrel,
ekonomik konumlarnn sunuluunda ve hissettirilmesinde, sosyal yaantlarn sergilenmesinde ne
oranda ilevseldir? (etin, 2009, s. 133) sorusuna yant aramas gereklidir.
almamzn konusu, zzet Mollann psikolojik durumunun Mihnet-i Kenda yapt
mekn tasvirlerine etkisidir. Birey ve mekn arasnda ift ynl bir iliki bulunmaktadr. Bulunulan
mekn, kiiler zerinde yapc veya ykc baz etkiler gsterebilir. Kiiler de meknlara, baz
zellikler ykleyebilirler. Mihnet-i Kenda mekn, belli bir miza arkasndan grlmekte ve
olaylarn akyla birlikte kahraman anlatcnn iinde bulunduu deiik ruh halleri
dorultusunda anlatlmaktadr (Korkmaz, 1988, s. 78).
zzet Molla mesnevideki mekn tasvirlerine, kendisinin ve o an o meknda bulunan
ahslarn psikolojik durumlarn yanstmtr. zzet Mollann Kean yolculuu, Olup menzilim
ibtid Topkapu / O gn etdim stanbulu rz / Derna dp nr- hubb- vatan / erer akd su
yerine ddeden(b.199-200) beyitlerinde de belirttii zere Topkapdan balamtr. air, yola
karken Topkapda iki gece bir gn beklemi, ardndan yola devam etmitir. stanbuldan
ayrlmann derin zntsn yaayan air hissettiklerini, kulland terk-i diyr eyledik
deyimiyle vurgulamtr.
2Eser zerine Ramazan Korkmaz 1988 ylnda Frat niversitesinde, Derya Tzin 2008 ylnda Bilkent niversitesinde
yksek lisans tezi; Ali Emre zyldrm ise 2002 ylnda Ankara niversitesinde doktora tezi hazrlamlardr. Ayrca
eser, Ozan Ylmaz ve mr Ceylan tarafndan 2007 ylnda yaymlanmtr. Mihnet-i Kenn almamzda verilen
beyitleri bu yayndan alntlanmtr.
Turkish Studies
ki gece bir gn karr eyledik

Seher vakti terk-i diyr eyledik (b.223)
zzet Mollann yolculuu; Kkekmece, Harami Deresi, Bykekmece, Bigados,
Silivri, Trkmenli, Rodoscuk (Tekirda), necik, Kalivra istikametinde ilerleyerek Keanda son
bulmutur. Yol boyunca zzet Molla getii duraklar, srgnn insan zerinde yaratt ypratc
bir psikolojiyle tasvir etmitir. Keanda bulunduu sre ierisinde ise, bu blgeyi ve yakn
evresini alayclk, umutsuzluk, zlem, korku, vn gibi farkl duygularla tasvir etmitir. Bir yllk
srgnn ardndan zzet Mollann dn yolculuunun ilk dura ise Sleyman Zt Efendinin
tekkesi olmutur. Edirne, Havsa, Babaeski, Lleburgaz, orlu, Silivri, Bykekmece,
Kkekmece ve Yenikap gzerghnda devam ederek stanbulda son bulmutur. Srgnn
bitiinin de etkisiyle zzet Molla, HavsayMferrihce bir iki hn var / Velkin karra kimin
cn var (b.3876), Babaeskiyi Mferrihce bir yer hevs latf / Gubr- kederden fezs latf
(b.3879), Lleburgaz O gn Lleburgaz oldukda cy / Uzanmd b- duhn gibi py
(b.3885), eklinde olumlu bir slupla anlatmtr.
almamzda aadaki blmlerde zzet Mollann ruh halinin, o an iinde bulunduu
meknlarn tasvirlerine yansmalar incelenmitir. Bu sebeple Mihnet-i Kendaki meknlar airde
uyandrd, alayclk, umutsuzluk, zlem ve korku gibi duygulara gre olumsuz olarak ve vn
duygusuna gre olumlu olarak, zzet Mollann Kean yolculuunda izledii gzergh
dorultusunda iki balk altnda incelenmitir.
Mihnet-i Kenda Olumsuz Duygular Uyandran Meknlar
1.1. Alayclk Hissi Uyandran Meknlar
Merhale-i Trkmenli blmnde zzet Mollann Kean yolculuunda Silivriden sonraki
dura, Trkmenli yresine ait tasvirleri yer alr. zellikle zzet Mollann bir gece konaklayaca
khne bir hann tasvirine, meknn kii zerinde brakt olumsuz etki yansmtr. Srgn
edilmenin insan zerindeki ypratc etkisiyle air; stanbuldaki en dkn insann evinin, bu hann
yannda saray gibi kalacan dnmtr. Aadaki beyitlerde de grlecei zere hann tasviri,
ehirli bir insann gznden alayc ve ktmser bir slupla yaplmtr:
Sitanbulda edn fakrin evi
O muzlim mahallin sary- nevi (b.557)
Ne mmkin o hanlarda insn yata
Meer gece gl-i beybn yata
Ne kalm birinde sukf u cidr
Hemn ortada bir takm tahta var
Gece anda cinnye vahet gelir
Degil cin eytne dehet gelir
Behim dahi itibr etmemi
Kpekler kediler karr etmemi (b.560-563)
zzet Molla, Keana geldiinde ise, nce kendisine tahsis edilen evi grmtr. Sfat-
hne blmnde kalaca evi anlatan airin bu evi beenmedii ve bir an nce buradan gitmek
istedii ok ak bir ekilde ifade edilmitir:
Turkish Studies
Grp eklin elbet eder vesvese

Oturmaz hulsa bilen hendese
Stn- ess o rtbe skim
Ne mmkn ka bir hat- mstakm
Ali K etse gelip ihtimm
Ne mmkn bula bir murabba tamm (b.708-710).
zzet Molla, Keanda biimsiz ve eski bir yap olan yeni evini Kazanc dkn
civrndadr (b.715) diyerek tarif etmitir. Aadaki beyitlerde ise, evin bulunduu mahallenin
grltl bir yer olduu anlatlmtr. Trkmenlide kald handa uyuyamayan air, bu evde de
kazanc dkknnn grltsnden uyuyamayacan anlamtr:
Kazanc dkn civrndadr
Sanrsn ki nak- cidrndadr
Gece uyanp elli altm gavur
eki salladka kalay savur (b.715-716)
1.2. Umutsuzluk Hissi Uyandran Meknlar

zzet Molla, Trkmenliden Rodoscuka geerken bir handa bir gece kalmtr.
Geceleyecei hana gz gezdirdikten sonra alayc bir slupla han sahibine syledii Dedim
hancya bu ne al mahal / Ne cy- mferrih ne ran mahal (b.575) beytine karlk ald kz
gibi yat da hemn kl du / Yahod eyle bir yz gurula bin (b.580)cevab, onu kt etkilemitir.
lerleyen beyitlerde gece uyuyamadn anlatan zzet Mollada zaman, insann skntl haliyle
idrak ettii biimde, olduundan daha uzun ve psikolojik bir problem grnm kazanmtr
(Korkmaz, 1988, s. 75). Sabah erken vakitte Trkmenliden ayrlan air, Dedim byle ise eer her
diyr / Bana eylemi pdih inkisr (b.592) beyitle umutsuzluunu yanstmtr.
zzet Molla, Keanda yaayaca yeni evini tarife, matematik bilenin burada
oturmayacan iddia ederek balam (b.708); ev tasvirlerinin sonunda bulunan aadaki beyitte
grlecei zere umutsuzluunu ifade etmitir. air, bahr- gam tamlamasyla zelde oturaca
evi, genelde de srgn ediliini; kendimiz talmadk diyerek srgn edilmesine kar
kamadn, bu durum karsnda aresiz kaldn anlatmtr.
Bu bahr- gama kendimiz talmadk
Ne ise biz an satn almadk (b.717)
1.3. zlem Hissi Uyandran Meknlar
Mesnevinin Talat Fermyed blmnde zzet Mollann Keandaki mutsuzluunun tek
sebebinin srgn olma hissi olmadn; stanbulun ve dostlarnn zleminin airi yprattn
anlalmaktadr. inde bulunduu ruh halini, evinin yaknndaki bahenin blblnn karga
olduunu sylemesiyle anladmz air; stanbulun stavroz, Gksu, ubuklu, amlca gibi
mehur mesire yerleri ile bu baheyi kyaslamtr. Bu kyaslamalarda airin taray
beenmemesindeki temel sebebin taray deerlendirirken stanbulu kriter olarak grmesi
dnlebilir (Tzin, 2008, s. 74). Mesnevinin bu blmnde, airin skntl anlarnda kra
kmas yakn ky ve bahelere giderek teselli aramas, Trk edebiyatnda Batdan geldii
zannedilen romantizm ve tabiata ynelme fikirlerinin klasik Osmanl edebiyatnn dhili bir
Turkish Studies
tekml sonucu zaten domak zere olduunu gstermesi bakmndan ayr bir neme sahiptir
(Korkmaz, 1988, s. 81).
Civarmda var idi bir be
Ann andelibi idi ze
Giderdim ana ghi yrn ile
Berber idi bana zindan ile
Edip glen-i hnmnm hayl
Derndan tutumu idim gl misl
Gelip yda stavrozun gleni
Yakardm o tele b- teni
Tahayyl edip Gksu sahrsn
Sirikim armd mecrsn
Anup alayp gezdigi yerleri
Olurdu revn ek-i ter serser
Getirsem harbt ger fikrime
Kalender gelirdi hemn zikrime
Elimde hemn olsa b- duhn
ubuklu tasavvur ederdim der-n
Edip amlca zirvesin nak- dil
Bakp taa alar idim muttasl (b.828-836)
zzet Mollann arkada Talat, Keanda bir sre kaldktan sonra Edirneye gitmitir.
airin tabiata bak as, sevilen bir dosttan uzak kalmann zntsyle yeniden karamsarlamtr.
Gl, nergis, smbl gibi iekleri; kendisi gibi zgn olarak tasvir etmitir. Mesnevinin aadaki
beyitlerinde zzet Molla, bir yeri ancak sevilen insanlarn yaanlr kldn ifade etmitir. zellikle
1551.beyitte, yalnz kalan airin umutsuzluu ve aresizlii vurgulanmtr. Kendini avare bir ku
olarak gren zzet Molla Kean' yine eyledi iyn msranda Talatn yapt gibi, istedii
zaman Keandan gidemeyecek olmann zntsn yanstmtr.
Yanp te-i iftirkyla gl
Bahrn oca snp kald kl
O rtbe firkyla kld bk
Gzn nergis etdi yolunda fed
Yolup san ban snbln
Unutdu gln derdini blbln
Grp em-i girynm zr dil
Firkndan oldu haberdr dil
Edirne diyip gitdi gnlm hemn
Turkish Studies
Gzm dahi ardnca oldu revn

Dnp b-hod u b-dil b-nev
Ne sz u gdz u ne h u bk
Bu vre-murg- diyr u mekn
Kean' yine eyledi iyn (b.1545-1551)
1.4. Korku Hissi Uyandran Meknlar
zzet Mollann Kean yolculuunda Kkekmece durandan ve tasvirlerinden hemen
sonra Merhale-i ekmece-i Sagr bal altnda Harami Deresi gelmektedir. air, ypranm bir
biimde yapt yolculuunun duraklarndan biri olan Harami Deresi'ni olumsuz bir bak asyla
tasvir etmi; bu mevkii korkutucu bulmu; bana bir ey geleceinden endie etmitir.
Haram deresi olup r-nm
Bana hreti oldu vahet-fez
Verince o kh aalar tel
Hemn dehetimden dedim dur koa
Bu ormanda hrsz nihn olmasn
Bana korkarm bir ziyn olmasn (b.251-253)
2. Mihnet-i Kenda Olumlu Duygular Uyandran Meknlar
Mihnet-i Kenn 237. beytinde, zzet Mollann Kean yolculuunun ikinci dura
Kkekmeceye varlmtr. Bu blgeye ilikin tasvirler, Merhale-i ekmece-i Sagr bal
altnda verilmi; Kkekmece iin mferrih mahal, letfetli yer gibi tanmlamalar
yaplmtr. Ramazan Korkmazn da belirttii gibi bu tasvirlerde, allm mesnevi trnn
dnda, daha realist ve Avrupa roman trne yakn bir yol takip edilmitir (Korkmaz, 1988, s.
74).
Dr-i eki etrafma ekmece
Grnd nihyet Kkekmece
Kkekmece bir mferrih mahal
Hevs ey olmamak muhtemel
Gzel cmii bir imret de var
Dahi nie sr- himmet de var
Kk karye amm letfetli yer
Beyaz etmegi var suyu kand-i ter
Kenrndaki gl denizden cesm
Yaplm o deryaya cisr-i azm
Gren bm- erha sanr bir oluk
Kenrnda var tahtadan korkuluk (b.237-242)
Turkish Studies
zzet Molla, Merhale-i Silivri bal altnda Silivri ve evresini mizh bir slupla tasvir
etmitir. Kullanlan bu mizh anlatmn, zzet Mollann zntl anlarnda kendini teselli etme
abas olduu dnlebilir.
ki sat etmidi ancak mrr
Leb-i yemde etdi Silivri zuhr
Silivri diyip sanma bir sivri yer
ukur yerde yok nakle yn eser
Nedir asl bilmem sevilmez mekn
ip anda bir kahve olduk revn (b.514-516)
zzet Molla, Uzakdan grnce Tekirtan / Glistn sandm ineb bn (b.593)
beytiyle Rodoscuka yani Tekirdaa geldiini belirtmitir. Rodoscuk, Osmanllarn 1358 tarihinde
fethettikleri Tekirdaa verdikleri isimdir. Resmi yazmalarda ve kitabelerde de kullanlan
Rodoscuk ad 1732den sonra braklarak onun yerine Tekfurda tercih edilmitir (Ceylan-
Ylmaz, 2007, s. 55). Bu yreye ait tasvirler, Merhale-i Tekfrda blmnde verilmitir.
Tekirdan corafi zelliklerinin tasvirini yapan zzet Molla, burada nib olan Pamuk isimli bir
devlet grevlisinden de ksaca bahsetmitir. airin, huzursuz bir gece geirdii Trkmenliden
sonra geldii Tekirda beendii, tasvirlerinden anlalmaktadr.
Radoscuk ki dery kenrndadr
Heraklin dern- diyarndadr (b.594)
Radoscuk kk geri bender gibi
i rzk ile pr sanavber gibi
Pamuk ol vilyetde nib idi
Tekirtana pek mnsib idi (b.602-603)
zzet Mollann Tekirdada daha olumlu bir ruh hali iinde olduu aadaki beyitlerden
anlalmaktadr. Keana gidecek daha ok yolu olan air, kendi kendine cann dnmesi, rahatna
bakmas ynnde telkinler vermitir. zzet Molladaki bu deiikliin, Tekirdada ho vakit
geirmesi sayesinde olduu dnlebilir.
Tekirta dahi Kena uzak
Bulup bu gece kendine bir konak
kar bunda Trkmenlinin zahmetin
Biraz da dn cnnn rhatn (b.609-610)
zzet Molla, Tekirdadan necike geerken, Ap bir konak bana mihr-i felek / Bugn
necikde oturmak gerek (b.626) beytiyle bu kasabada bir gn konakladn anlatmtr. airin,
necik kasabas zerindeki tasvirleri, Kasaba-i necik blmnde yer almaktadr. zzet Mollann,
Tekirdadaki olumlu ruh halinin necikte de srdn, kasaba zerine yapt mizh
tasvirlerden anlalmaktadr. necik halknn dostane tavrlarnn ve zzet Mollay iyi bir ekilde
arlamalarnn, airin bu olumlu ruh haline etkisi olduu sylenebilir.
Degil necik nakle yeste yer
Eni yok boyu bir uvaldz kadar
Turkish Studies
Mferrihce b u hevs latf

Kazs pern fezs latf
Kenrnda var secdegh- azm
Vef-y cihnve cemat adm
Ahl nvzende-i mhmn
Gelip hdmetim etdi pr cvn
Gne anda kalmd ahma dek
O azm eyledi kiver-i ma dek
O gece ben anda karr eyledim
Hemn ertesi gn firr eyledim (b.635-640)
zzet Molla, Keanda kald sre iinde bu yrenin yaknlarna ksa geziler yapmtr.
Kean halkndan, Mercanky isimli bir yerin vgsn iiten air, arkada Talat ile buraya
gitmitir. Mercanky gezintisinin air iin amac, aadaki beyitlerde de grlecei zere
neelenmek, skntlar bir kenara brakmaktr. Mesnevinin bu beyitleri, zzet Mollann zntl
olduu zamanlarda bile kendi kendini telkin edebildiini gstermektedir. Mercankye
skntlarndan uzaklamak iin giden air, bu durumunu mizh bir dille tasvir etmitir.
Keanl u Mercan Ky'n vasf eder
Teferrc tarkyla okmu gider
Ferm edip mihnet-i lemi
Kean'da brakp bu derd u gam (b.1309-1310)
Tutup dmenimden gam-i kint
Ne ekdim elinden bulnca nect (b.1322)
Ser-i rehde grdm ki alar elem
Dedim ey birder ne var ekme gam
ki gncegiz var Kean'da otur
Gelir zzetin istirhat buyur
Ferm mmkin midir sizleri
Hemn siz fed etmeyin bizleri (b.1325-1327)
2.1.vn Hissi Uyandran Meknlar
Keanda bir yl kalan zzet Molla, stanbuldaki evresinin yardmyla affedilmitir. air,
Sultan II. Mahmud tarafndan affediliini ve srgnnn bitiini haber veren emrin geliini,
srasyla Afv u Merhamet-i Padih- Cihn ve Vrd- Emr-i Al-n balkl blmlerde
anlatmtr. zzet Mollann srgn dn ilk dura Kean Celvet eyhi Sleyman Zt
Efendinin tekkesi olmutur. Tekkeden dualarla uurlanan air, yola olumlu duygu ve dncelerle
kmtr.
Keandan Edirneye getiinde ehrin gzellemesine (Ceylan-Ylmaz, 2007, s. 319),
geleneksel tatllarn, sabunlarn anlatarak balayan zzet Molla, NefninEdrine ehri mi bu y
Turkish Studies
glen-i mev mdr / Anda kasr- pdih cennet-i al mdr matlal kasidesine gnderme
yapmtr. airin evreye bak asndaki bu deiikliin sebebinin srgnnn bitii olduunu
sylemek mmkndr. Artk Keanda kalmak zorunda olmayan zzet Molla, rahat ve olumlu bir
ruh hali iine girmi; evreyi bu bak asyla grmeye balamtr.
Yazp kand-i sr- ecddn
Verem Edrine ehrinin dadn
Devsyla nazmm olup mk-i nb
Annla hitma ere bu kitb
Edip hokkam rek-i zarf- lak
Ola msram misk-i evsfa sk
Kuzu gbein nf- h edem
Abr ile sbnu hem-b edem
Yazar geri Nefi-i muciz-beyn
Edip vasfn rek-i b- cinn
Dedim eyleyem ber-sebl-i murd
Biraz cy- evsfn ben de yd (b.3733-3738)
zzet Mollann ehrin sabunlarn ve geleneksel tatllarn anlatarak balad Edirne
vgs, ilerleyen beyitlerde de devam etmektedir. Aadaki beyitlerde airin stanbula dn
heyecan yansmtr. air, Edirnede grdklerini stanbuldaki benzerleriyle kyaslamtr.
Paakaps, Edirne saray, balar ve gl bahelerini Saray- Hmynla, Glhne Meydanyla
karlatrmtr. Btn bunlar en az stanbuldakiler kadar iyi hatta bazen daha iyi bulmutur.
Sitanbul'u grdm kys eyledim
Cenb- Hud'ya sips eyledim (b.3756)
Olup eme Paakaps ayn
Sitanbul'daki bb sandm hemn (b.3765)
Edirne sary dier bir cihn
Cihnla eder Tunca kat- miyn
Gren cedvel-i sm ile der hemn
Yeil safhada nsha-i Glsitn
Bins Sary- hmyn gibi
Biribirine beyt-i merhn gibi
O bn da Glhne Meydn var
Hezrn gl var glistn var (b.3777-3780)
Keana gittii ilk zamanlarda buradaki mesire yerlerini Kathane, Gksu gibi mehur
yerlerle karlatran zzet Mollann buralar beenmemesinin sebebinin taray deerlendirmede
stanbulu kriter olarak grdn (Tzin, 2008, s. 74) daha nce de belirtmitik. Srgn
psikolojisini zerinden atan zzet Molla Edirneye geldiinde, her yerin farkl gzelliklerinin
Turkish Studies
olduunu, her yerin kendi ierisinde bir dnya olduunu anlamtr. Aadaki beyte, airin bu
dncesi yansmtr.
Ne varsa Sitanbul'dan als var
Bu dnyda bir baka dnys var (b.3781)
Yenikap zerinden stanbula giren zzet Molla, dnn sitne-i aliyyeye
duhlmzdr bal altnda anlatmaktadr. air, stanbul zlemini ve sevincini yazd kasideye
yansmtr. zzet Mollann geirdii zor zamanlar ve srgnn bitiinden duyduu mutluluu,
kasidenin ilk beyti zetlemektedir. Srgnden dndkten sonra karlat stanbul, aire baka bir
dnya gibi gzkmtr.
ehr-i stanbul mu bu y baka bir dny mdr
Yohsa evvel grdgm bir korkulu ry mdr (b.3947)
zzet Molla srgn dn, uzun zamandr grmedii stanbulda zledii yerleri kran
dolu ve sevinli bir slupla yazmtr. Aadaki beyitlerde Bayldm Kasr, ftriyye Kk,
Boazii, Dolmabahe gibi yerleri abartl bir biimde tasvir edilmitir.
Nimet-i leb-rz ile Bogazii dil-sr-i evk
Tolmabe fark olunmaz sufre mi sahb mdr (b.3957)
Anda bir Kasr- saf grdm Bayldm nmna
Benzemez dnyya bilmem cennet-i ala mdr
Sye-i rz-resn grdm iftriyyede
Rzedr- hicrinin bugn byk bayramdr (b.3964-3965)
Sonu
Mihnet-i Kenda; srgn dnemini ve bu dnemin ncesini, stanbuldan Keana
yolculuunu, Keanda geen gnlerini ve affedilip stanbula dnn anlatan zzet Molla;
mesnevi boyunca realist bir mekn anlayna sahip olmutur (Korkmaz, 1988, s. 126). zzet
Molla mesnevideki mekn tasvirlerinin iine, kendisinin ve o an o meknda bulunan ahslarn
psikolojik durumlarn yanstmtr. stanbuldan Keana giderken ypranm bir ruh hali iinde
bulunan air, evreyi olumsuz bir bak asyla grmtr. zellikle Harami Deresi mevkiinin,
Trkmenlide kald hann, Keanda yaayaca evin ve Kean kasabasnn tasvirlerinde bu
ypranm ruh halinin izleri grlmektedir. Tam tersi bir biimde affedilip Keandan stanbula
dnerken zzet Molla'nn olumlu bir bak asyla gzergh zerinde bulunan yerleri tasvir ettii
grlmtr. Hatta srgn dn yaad sevincin etkisiyle stanbul aire -kendi deyimiyle-
baka bir dnya(b.3947) gibi gzkmtr.
Mihnet-Kenda Kena srgn edilen zzet Molla da, burada grdklerini taraya
giden kentlinin gzyle tasvir etmitir. Bu nedenle ky ve kasaba gibi kk yerleim birimleriyle
ilgili tasvirlerde alayc ve eletirel bir ton sezilir (Gkalp, 2006, s. 568). Ancak bu tasvirlerdeki
slubu sadece tara-ehir arasndaki farkllklara dayandrmak eksik olacaktr. zzet Molla,
srgn sebebiyle geldii Keanda gemiinin de verdii ruh haliyle psikolojik knt iinde
yaamtr. Babasn gen yata kaybeden, akrabalarnn yardmyla eitimini srdren, mderrislik
yapt yllarda ise meslekten, eitli rivayetlere gre iki ve elence dknl sebebiyle
uzaklatrlan zzet Molla; bu olayn ardndan byk bir bunalm ierisine girmitir. Bu bunalmn
sonucunda yaad intihar teebbs de gz nne alndnda zzet Mollann, karlat
zorluklarla kolay ba edemeyen bir karaktere sahip olduu kanaatine varlabilir. Bu nedenle evreyi
Turkish Studies
olumsuz bir ruh hali iinde grmtr. Baka bir vesile ile Keana gelse belki de beenecei
yerlere, olumsuz bir biimde bakt iin objektif bir bak as yakalayamamtr.
stanbuldan Keana giderken Silivri, necik ve Mercanky tasvirlerinde grlen mizh
slup dnldnde, zzet Mollann skntl dnemlerinin ardndan evresini bu biimde
grmeye alp, kendini bu yolla telkin ettii karm yaplabilir. Ancak, mesnevideki olumsuz
duygular uyandran mekn tasvirlerinin fazlal dnldnde airin, kendini telkin etmekte
baarsz olduu anlalmaktadr. Mihnet-i Kenda psikolojik tasvirlere youn bir ekilde yer
verilmesiyle mahhas olann esas alndn ve harici lem zerinde dikkatlerin younlatn
grmekteyiz (Korkmaz, 1988, s. 64). Mihnet-i Kenn bu zellii ile mesnevi nazm biiminin
snrlar dna kt ve trnn kendinden nce yazlm rneklerinden ayr bir yere sahip olduu
sylenebilir.
KAYNAKA
Akta, erif, Roman Sanat ve Roman ncelemesine Giri, Ankara, 1984.
Ceylan, mr-Ozan Ylmaz, Keecizade zzet Molla Mihnet-Kean. [Bir Srgn aheseri Mihnet-
Kean], Haz. mr Ceylan- Ozan Ylmaz, stanbul: Sahaflar Kitap Saray, 2007.
Cihan, Ahmet, "zzet Molla Ve Kean", Sosyal Bilimler Aratrma Dergisi, ss.287-298, 2003.
etin, Nurullah, Roman zmleme Yntemi, 8. Bask, Ankara: nc Kitap Yaynlar, 2009.
Fevziye Abdullah (Tansel), "zzet Molla", slam Ansiklopedisi, c. 5/II, s.1264-1267.
Gkalp, Haluk, Eski Trk Edebiyatnda Manzum Sergzet-nmeler, Doktora Tezi, ukurova
niversitesi, 2006.
Kapc, zhan, Bir Osmanl Mollasnn Fikir Dnyasndan Fragmanlar: Keecizde zzet Molla
ve II. Mahmud Dnemi Osmanl Siyaset Dncesi, Osmanl Aratrmalar / The Journal
of Ottoman Studies, XLII (2013), s. 275-315.
Korkmaz, Ramazan, Keecizade zzet Molla ve Mihnet-Kean zerine Bir Aratrma, Yksek
Lisans Tezi, Frat niversitesi, 1988.
Korkmaz, Ramazan, Keecizade zzet Molla (Hayat-Sanat-Edeb Kiilii), Frat niversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, Elaz, 2000, Cilt: 10, sy. 1, s. 93-117.
Oku, Naci, Keecizade zzet Molla, Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, C. 23, 2001, s.
561-63.
zyldrm, Ali Emre, Keecizade zzet Mollann Mihnet-Kean ve Tahlili, Doktora Tezi, Ankara
niversitesi, 2002.
zyldrm, Ali Emre, Keecizade zzet Molla Mihnet-Kean, Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar
Elektronik Kitap, Ankara.
Tanpnar, Ahmet Hamdi, 19.Asr Trk Edebiyat Tarihi, stanbul, 1982
Tolasa, Harun, "zzet Molla", Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, c.5, s.46-48.
Tural, Sadk Kemal Mihnet-i Keann Yenileme Tarihimizdeki Yeri, Trk Kltr, Mays
1976, Yl: XIV, S:163, s.430-445.
Tzin, Derya, Srgn Yolunda Bir Yenileme Serveni: Mihnet-Ken, Yksek Lisans Tezi,
Bilkent niversitesi, 2008.
Turkish Studies
nver, smail, Mesnevi, Trk Dili- Trk iiri zel Says II (Divan iiri), 1986, s. 430-563.
Citation Information/Kaynaka Bilgisi

Ylmaz, G.A., (2015). Keeci-zde zzet Mollann Mihnet-i Kennda Mekn ve Psikoloji
likisi / Relationship Between Location And Psychology In Keeci-zde zzet Mollas
Mihnet-i Ken, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages,
Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. H. mer Karpuz
Armaan), Volume 10/16 Fall 2015, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI
Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8705, p. 1237-1252.
Turkish Studies

65YılmazGökçehanAysel Tde 1237 1252

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

65YılmazGökçehanAysel Tde 1237 1252

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Turkish Studies

KEEC-ZDE ZZET MOLLANIN MHNET- KENINDA

Gkehan Aysel YILMAZ**

RELATIONSHIP BETWEEN LOCATION AND PSYCHOLOGY IN

zzet Molla has lived a psychological breakdown of coming from

Keecizde zzet Molla, H.1200/M.1785te stanbulda domutur. Babasnn dedesi,

Hletin cnn Hak maln ald mr

ki gece bir gn karr eyledik

Grp eklin elbet eder vesvese

1.2. Umutsuzluk Hissi Uyandran Meknlar

Gzm dahi ardnca oldu revn

Mferrihce b u hevs latf

Citation Information/Kaynaka Bilgisi

You might also like