Crna Gora

Iz Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za druge upotrebe, pogledajte Crna Gora (vieznana odrednica).

Crna Gora

Zastava

Grb

Himna: Oj, svijetla majska zoro

Glavni grad Podgorica (glavni grad)

Cetinje(prestonica)
4247N 1928EKoordinate:
4247N 1928E

Slubeni jezik crnogorski

Ostali jezici u upotrebi srpski, bonjaki, albanski i hrvatski

Vladavina

Oblik drave Parlamentarna republika

Predsjednik Filip Vujanovi

 Predsjednik Vlade Duko Markovi

Predsjednik Ivan Brajovi

Skuptine

Istorija

Nezavisnost Poslije referenduma 3. jun 2006.

Osnivanje Cetinja 1484.

Aneksija Crne Gore 1499.

od strane Osmanskog
carstva

Priznanje 1878.
nezavisnosti
na Berlinskom kongresu

Ujedinjenje sa 1918.
Srbijom

Nezavisnost od SCG 3. jun 2006.

Geografija

Povrina

ukupno 13.812 km2 (161)

voda (%) 1.5

Stanovnitvo

2016. 678 931[1] (164)

gustina 45/km2

Ekonomija

Valuta Evro1

stoti deo valute

kod valute EUR

Ostale informacije

Vremenska zona UTC +1 (CET)

UTC +2 (CEST)

Internet domen .me

Pozivni broj +382 2

 1
Iako nije lanica Evrozone, u Crnoj Gori evro se koristi kao zvanino
platno sredstvo.
2
+382 je uao u upotrebu 23. juna 2007. godine, zamijenio je pozivni
broj 381 koji pripada Srbiji nasljednici SCG.

Crna Gora je suverena drava u junoj Evropi,[2] koja lei na obali Jadranskog
mora na Balkanskom poluostrvu. Granii se na istoku i sjeveroistoku sa Srbijom,[a] na zapadu i
sjeverozapadu sa Hrvatskom i Bosnom i Hercegovinom (Republikom Srpskom) i na jugu i
jugoistoku sa Albanijom. Na jugozapadu je Jadransko more dijeli od Italije. Glavni grad i
ujedno najvei je Podgorica, dok Cetinje ima status prijestonice.
Pretee dananje Crne Gore su srednjovjekovne kneevine Duklja i Zeta. Crna Gora je
tokom turske vladavine imala neku vrstu autonomije, a nezavisnost od Turske joj je potvrena
na Berlinskom kongresu 1878. godine. Od 1918. bila je dio sve tri Jugoslavije.
Na referendumu odranom 21. maja 2006. godine graani Crne Gore su izglasali nezavisnost u
odnosu na dravnu zajednicu Srbiju i Crnu Goru sa ukupno 55,54% glasova. Nezavisnost je
proglaena 3. juna 2006. godine. Dana 28. juna 2006. Crna Gora je postala 192. lanica
Ujedinjenih nacija, a 11. maja 2007, 47. lanica Savjeta Evrope.
Crna Gora je lanica Ujedinjenih nacija, Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju, Savjeta
Evrope i Unije za Mediteran. Takoe je kandidat za lanstvo u Evropskoj uniji od 2010, a lanica
NATO-a je od juna 2017. godine.

Sadraj
[sakrij]

1Etimologija
2Geografija
o 2.1Poloaj
o 2.2Geologija i reljef
o 2.3Klima
o 2.4Vode
o 2.5Flora i fauna
o 2.6Nacionalni parkovi
3Istorija
o 3.1Praistorija
o 3.2Antika
o 3.3Srednji vijek
o 3.4Turska vladavina
o 3.5Nezavisnost Crne Gore
o 3.6Jugoslovenske drave
4Politiki sistem i ustavno-pravno ureenje
o 4.1Dravni simboli
o 4.2Vojska
5Administrativna podjela
o 5.1Gradovi
6Stanovnitvo
o 6.1Etniki sastav
o 6.2Jeziki sastav
o 6.3Vjerski sastav
o 6.4Genetika
7Privreda
o 7.1Elektroprivreda
o 7.2Saobraaj
o 7.3Turizam
8Kultura
o 8.1Knjievnost
 o 8.2Muzika
o 8.3Obrazovanje
o 8.4Svetska kulturna batina UNESKO-a u Crnoj Gori
o 8.5Kuhinja
o 8.6Sport
9Ekologija
10Dravni praznici
11Vidi jo
12Napomene
13Reference
14Literatura
15Spoljanje veze

Etimologija
Ime Crna Gora se na ovim prostorima prvi put zvanino javlja 1296. godine u povelji srpskog
kralja Stefana Uroa II Milutina iz dinastije Nemanjia. Javlja se u obliku ot rne Gore, u
kontekstu oblasti oko Crmnice i vranjinskoga manastira, Skadarskog jezera.[3] Ta Crna Gora je
jedna od brojnih oblasti u srednjovjekovnoj srpskoj monarhiji koja nosi identino ime. Znaenje
imena lei u slovenskomtoponimu za velike i guste gore ili mrke umovite predjele,[4] a ovde je
izvedeno prema tome to su u srednjem vijeku Loven, njegova predgorja i podruja
starocrnogorskih planina bili pokriveni gustim (crnogorinim) umama.
U italijanskim izvorima Crna Gora se prvi put pominje u izvornom obliku 1348. kao Cerna Gora, a
u dubrovakim izvorima 1379.[5] kao Cernagora. Italijanski izvori je takoe biljee kao Montagna
Negra, Montenegro ili Monte Negro i otuda je ime Montenegro ulo u neslovenske jezike.
Kao Montenegro spominje se i u latinskim kotorskim spomenicima 1397, a kao Monte
Negro 1443. i Crnagora 1458. Godine 1435. u ugovorima izmeu despota ura
Brankovia i Mleana pominju se catuni Cerna Gora ili catunos Cernagora.[4][6]

Geografija
Za vie informacija pogledajte: Geografija Crne Gore
Poloaj

Satelitski snimak Crne Gore i susednih drava

Crna Gora se nalazi u jugoistonoj Evropi na Balkanskom poluostrvu. Teritorija Crne Gore
zauzima priblino 13.812 km2. Granii se sa Hrvatskom (14 km) na zapadu, Bosnom i
Hercegovinom na sjeveru (225 km), Srbijom na istoku (203 km), Albanijom na jugu (172 km), a
od Italije je razdvojena Jadranskim morem. Duina obale je 293,5 km.[7]
Krajnje take Crne Gore su:

sjever: 43 32' SG, 18 58' IGD obronci planine Kova kod mjesta Moevii
jug: 41 52' SG, 19 22' IGD kod ade Bojane, na uu rijeke Bojane
istok: 42 53' SG, 20 21' IGD kod sela Jablanica istono od Roaja
zapad: 42 29' SG, 18 26' IGD kod sela Sutorina u blizini Herceg Novog[7]
Crna Gora se rasprostire od visokih vrhova na granici sa Srbijom i Albanijom i iri se velikom
ravnicom koja se prostire nekoliko kilometara. Ravnica grubo nestaje na sjeveru, gdje
se Loven i Orjen naglo sputaju u Boku Kotorsku.
Geologija i reljef

Bobotov Kuk, najvii vrh planine Durmitor, jedan je od simbola CG

Veliki kraki predio u Crnoj Gori uglavnom lei na visinama od 1000 m iznad nivoa mora, a neki
dijelovi idu skoro do 1.900 m, kao na primjer planina Orjen, najvii masiv meu priobalnim
krenjakim vijencima.
Planine Crne Gore spadaju u jedne od najnegostoljubivijih terena u Evropi. Njihova prosjena
nadmorska visina je vie od 2.000 m. Najvii vrh Crne Gore je Zla Kolatana Prokletijama sa
nadmorskom visinom od 2534 m. Jedan od najpoznatijih vrhova Crne Gore je Bobotov Kuk na
planini Durmitor, koji se nalazi na visini od 2523 m.[b] Planine Crne Gore spadaju u terene
Balkanskog poluostrva najvie izmijenjene erozijom tokom posljednjeg ledenog doba.
Jadranska oblast zahvata relativno uzani pojas Crnogorskog primorja od rta Otro do ua rijeke
Bojane, a prema unutranjosti Jadranska oblast se iri ka dolini Bojane i Skadarskoj kotlini, i ka
dolinama Morae i Zete. Na krenjakoj podlozi razvila se posebna vrsta tla-crvenica, pogodna
za uzgoj duvana, vinove loze, voa, maslina i druguh kultura. Pored crvenice javlja se i flino
zemljite. Jadranska oblast se dijeli na: Bokokotorski zaliv, Crnogorsko ili Patroviko primorje,
Barsko polje, Skadarski basen i Zetsko-Bjelopavliku ravnicu.

Boka kotorska

Bokokotorski zaliv sastoji se od etiri manja zaliva: Toplanskog, Tivatskog, Risanskog i

Kotorskog. Toplanski i Tivatski zaliv spaja tjesnac Kumbor, a Tivatski i Risanski
tjesnac Verige.
 Patroviko primorje protee se od Boke do Ulcinja. Iznad njega se izdiu
planine Rumija i Sutorman. Nekadanje ostrvo Sveti Stefan pjeanom prevlakom spojeno je
sa obalom i pretvoreno u poluostrvo i turistiki grad-hotel. Ovaj dio Jadranske oblasti
raspolae pjeskovitim plaama Petrovac, Miloer, Sveti Stefan, Ulcinj itd. Velika Plaa
kod Ulcinja je najdua od plaa u Crnoj Gori, duga oko 13 km.
Barsko polje je najznaajniji eljezniki, luki i industrijski centar.
Skadarski basen predstavlja najveu kriptodepresiju na Balkanskom poluostrvu. Njegova
najvea dubina lei 38 m ispod nivoa mora, a povrina vode jezera je 6 m iznad nivoa mora.
Ono je ujedno i najvee jezero Crne Gore.
Zetsko-Bjelopavlika ravnica se protee oko rijeka Morae i Zete sve do nedaleko
od Nikikog polja. Plodno tlo, obilje vode, mediteranska klima uinili su da je ovo najplodniji
dio Crne Gore i njena itnica.
Klima

Kanjon rijeke Tare

Na klimu Crne Gore utiu velike vodene povrine Jadranskog mora i Skadarskog jezera, kao i
dubok ulazak Boka Kotorske u kopno, planinsko zalee u blizini obale (Orjen, Loven i Rumija) i
planinama Durmitor, Bjelasica i Prokletije.
U Primorju i Zetsko-Bjelopavlikoj ravnici vlada sredozemna klima, sa toplim i suvim ljetima i
blagim i kiovitim zimama. Tokom zime sa kopna ka moru duva suva i hladna bura, dok u jesen
sa mora duva jugo donosei topao vazduh iz sjeverne Afrike i velike koliine padavina. Planina
Orjen spada u najkiovitija mjesta u Evropi. U toj oblasti padne godinje 4600 mm padavina, na
strmim padinama Orjena u mjestu Crkvice godinje prosjeno padne oko 5000 mm, to
predstavlja evropski maksimum padavina, a u rekordnim godinama blizu 7000 mm/m2.[8]
Znatno otriju klimu imaju kraka polja ispod okolnih planinskih vrhova udaljena 2080 km od
mora. U centralnom i sjevernom dijelu Crne Gore vlada planinska klima, a na krajnjem sjeveru
Crne Gore i kontinentalna klima, koju osim velikih dnevnih i godinjih amplituda temperature
karakterie i mala godinja koliina padavina uz prilino ravnomjernu raspodjelu po mjesecima. U
planinskim oblastima na sjeveru ljeta su relativno hladna i vlana, a zime duge i otre, sa estim
mrazevima i niskim temperaturama, koje naglo opadaju sa nadmorskom visinom.
Vode
Skadarsko jezero

Rijeke Crne Gore pripadaju Crnomorskom i Jadranskom slivu. Najdua rijeka je Tara (141 km), a
ostale due rijeke su Piva, ehotina, Zeta, Moraa i Bojana. Rijeka Tara protie
kroz kanjon dubok 1.300 metara. Jedina plovna rijeka je Rijeka Crnojevia.
Najvee jezero Crne Gore je Skadarsko jezero, koje je najvee jezero na Balkanskom poluostrvu.
Skadarsko jezero je kriptodepresija. Jezera u planinskom dijelu Crne Gore su lednikog porijekla.
Najvea i najpoznatija od njih su Plavsko, Biogradsko, asko i Crno jezero.
Flora i fauna
U Crnoj Gori samoniklo raste 2880 vrsta i podvrsta viih biljaka (paprati i cvjetnica), meu kojima
su 212 endemiti Balkanskog poluostrva, a 22 vrste endemiti Crne Gore. Teritorija Crne Gore se
moe podjeliti na tri ekoregije: ilirske listopadne ume, sredozemnu vegetaciju na priobalju, te jo
dva podtipa mjeovitih uma (balkanske mjeovite ume na krajnjem sjeveru i istoku i dinarske
mjeovite ume u ostatku zemlje.[9]

Ris

ivotinjski svijet Crne Gore spada u zoogeografsku oblast Palearktika, ali se na njenoj teriroriji
ukrtaju faune i nekih drugih oblasti: Mediterana, srednje Evrope i prednje Azije. S druge strane,
dananja fauna Crne Gore predstavlja ostatak kvartarne faune koja je na ovom podruju bila
neobino bogata. Balkansko poluostrvo je za vrijeme ledenog doba imalo relatvno blau klimu i
bilo utoite brojnim biljnim i ivotinjskim rodovima i vrstama. U vrijeme kvartara na ovom
podruju ivjele su danas izumrle vrste kao: crveni alpski vuk (Cuon alpinus
europaeus), peinska hijena(Crocuta spelaea), peinski medvjed (Ursus
speleus), leopard (Leopardus pardus), divlji konj, vunasti nosorog (Coelodonta
antiquitatis), gigantski jelen (Megaceros giganteus), bizon (Bison priscus), divlje govee (Bos
primigenius) i dr. Brojne su bile i danas postojee vrste koje su iz faune Crne Gore nestale
uglavnoim u istorijsko vrijeme, kao to su ris (Lynx lynx), jelen lopatar (Dama
dama), jelen (Cervus elephus), kozorog (Capra ibex) i dr.[10]
Nacionalni parkovi
Glavni lanak: Nacionalni parkovi Crne Gore

Durmitor
Prokletije
Skadarsko jezero
Loven
Biogradska gora
Parkovi u Crnoj Gori
U Crnoj Gori postoji pet nacionalnih parkova:

Ime Osnovan Veliina (ha) Slika

Nacionalni park Durmitor 1952. 39.000

Nacionalni park Biogradska gora 1952. 5.650

Nacionalni park Loven 1952. 5.650

 Ime Osnovan Veliina (ha) Slika

Nacionalni park Skadarsko jezero 1983. 40.000

Nacionalni park Prokletije 2009. 16.630

Istorija
Za vie informacija pogledajte: Istorija Crne Gore
Praistorija

Praistorijski nalazi na tlu Crne Gore:

Kameno doba
Bronzano doba
Prelaz iz bronzanog u gvozdeno doba
Gvozdeno doba
Nedatirani nalazi

Najstariji tragovi ljudskih naseobina na tlu dananje Crne Gore datiraju iz srednjeg paleolita. U
peini Crvena stijena, blizu granice sa Bosnom i Hercegovinom nad Trebinjicom, pronaena su
orua za rad, oruja za lov, predmeti vezani za sakralnuupotrebu i nakit, koji se datiraju u doba
od prije ezdeset, odnosno trideset i pet hiljada godina. Nalazi naselja iz kamenog doba su
pronaeni kod Berana u Beran Kru i Petnjiku, dok iz bronzanog doba potiu ostaci utvrenja u
Petroviima kod Crvene stijene, Zavrh kod Nikia i Meeoj glavi kod Podgorice, zatim naselja
iz Zoganj-ereta kod Ulcinja i Bjedetia na Limu, oslikana peina kod Risna i itav niz usamljenih
nalaza. Iz prelaznog perioda bronzanog u gvozdeno doba, pronaeni su mahom pojedinani
nalazi, dok su u gvozdeno doba datirane nekropole u Mijeloj na Skadarskom jezeru i Budvi sa
naseljem iz istog doba, zatim humke u Gotovui nad ehotinom, kod Berana i Crvene stijene.
Pored ovih nalaza, treba istai i ostatke etiri utvrenja (Jazalj, Rogamske
strane, Trijeba i Kabao) oko ua Zete u Morau, koja nisu datirana, kao i humke
na Cijevnoj kod Podgorice, Grblju, u Njeguima, Cetinju i Nikiu, na Savinom laktu i kod Crvene
stijene (Banjani i Drpe). Nalazi predmeta srodnih Starevakoj kulturi na cijeloj teritoriji dananje
Crne Gore, ukazuje na kontinuitet ljudskih naselja na ovom prostoru.
Antika

Doklea

Tokom antikog perioda, na prostoru zapadnog Balkana, ivjela su ilirska plemena. Na prostoru
dananje Crne Gore i sjeverne Albanije, ivjeli su Labeati. Oni su osnovali
grad Skodru (dananji Skadar), koji je u 3. vijeku p. n. e. postao prestonica prostrane ilirske
drave, na ijem elu se naao kralj Agron. Njihovo gusarenje po Jadranu, dovelo je do dva
rata sa Rimljanima (229228. p. n. e. i 219. p. n. e.) u kojima su Iliri predvoeni
kraljicom Teutomsuzbijeni, nakon ega se ona povukla u Risan i prihvatila mir kojim su
Rimljanima pripale teritorije zapadno od Boke. Tokom narednih vijekova, Rimljani su zauzeli cijeli
Balkan, a posljednji otpor Ilira slomljen je za vrijeme Batonovog rata (69).
Tokom rimske vladavine, na prostoru dananje Crne Gore, pojavilo se pleme Dokleata, iji se
glavni grad nalazio nedaleko od dananje Podgorice i zvao Doklea, od ega je u srednjem vijeku
nastao termin Duklja, za dravu nastalu na tom prostoru.[11][12] Prvobitno je podruje dananje
Crne Gore ulo u sastav provincije Dalmacija, a kasnije, poslije Dioklecijanovih reformi (293),
ulazi u sastav provincije Prevalitane. Na njenom prostoru se, uz ve pomenutu Dokleu, javljaju
gradovi Rhisinium, Butua i Olcinium na obalama Jadranskog mora i Andabra u
unutranjosti. Podjelom Rimskog carstva 395. godine, gotovo cijelo podruje dananje Crne Gore
ulazi u sastav Istonog rimskog carstva. Tokom narednih vijekova, cjelokupno Balkansko
poluostrvo biva izloeno varvarskim napadima u kojima su unitene tekovine Rimske drave,
veliki broj gradova je poruen, ukljuujui i Dokleu, a lokalno romansko stanovnitvo se odralo
samo u jakim primorskim gradovima, u kojima su se sklanjali i izbjegli Romani iz unutranjosti.
Srednji vijek
Ustanak Crnogoraca, slika ura Jakiia

Prve slovenske migracije na teritoriju dananje Crne Gore su se odvile u 5. vijeku, a prvi vei
talas Slovena stie u prvoj polovini 6. vijeka. Sloveni koji su doli u Duklju su prethodno putovali
sa drugim Bijelim Srbima iz Bojke i stigli u Serviju koja se nalazila u vizantijskoj temiSolun.

Bitka na Grahovcu, pobjeda crnogorske vojske nad Osmanlijama pod vostvom Mirka Petrovia
Na prostoru dananje Crne Gore, razvila se u ranom srednjem vijeku kneevina Duklja, koja je
zajedno sa okolnim srpskim primorskim kneevinama ula u sastav prve srpske drave koju je
sredinom 9. vijeka osnovao knez Vlastimir.
Nakon njene propasti, poslije smrti aslava Klonimirovia sredinom 10. vijeka, Duklja nastavlja
svoj samostalni razvoj i u njoj se krajem istog vijeka kao vladar javlja Jovan Vladimir. Iako se o
njegovoj vladavini relativno malo zna, njegov kult u narodu je i danas veliki, o emu svjedoi i
iznoenje njegovog krsta na vrh Rumije, koje se tradicionalno obavlja svake godine. Izvjesno je
da je bio oenjen Samuilovom erkom i da je zahvaljujui tom braku sauvao upravu nad
Dukljom, kao Samuilov vazal. Poetkom 11. vijeka je ubijen po nalogu Samuilovog
bratanca Jovana Vladislavatokom unutranjih borbi za vlast u Samuilovom carstvu, koje ubrzo
nakon toga propada, a teritorija Duklje ulazi u sastav Vizantije.
Knez Duklje i osniva dinastije Vojislavljevia Stefan Vojislav uspio je 1036. godine da nakratko
zbaci vizantijsku vlast, ali je uhvaen i odveden u Carigrad. Svega nekoliko godina kasnije,
Vojislav je pobjegao iz zarobljenitva i ponovo zbacio vizantijsku vlast u Duklji, koristei
se unutranjim sukobima u samoj Vizantiji, ali i slovenskim ustankom Petra Deljana koji je
buknuo 1041. godine. Tokom jeseni 1042. godine draki strateg je napao Duklju. Koristei se
ratnim lukavstvom, Vojislav ga je navukao u uske klance nedaleko od Bara i u iznenadnom
nonom napadu 7. oktobar (danas se ovaj datum uzima kao dan vojske Crne Gore)
razbio vizantijsku vojsku u bici kod Bara.

Jugoistona Evropa 1090. na vrhuncu dukljanske moi

Jovan Vladimir (Dukljanski)

Vojislava sredinom vijeka nasljeuje njegov sin Mihajlo koji, voenjem uspjene politike, uspijeva
da ouva samostalnost Duklje odnosno Zete i da je oko 1077. godine uzdigne na rang
kraljevine[13], ime Zeta postaje prva srpska kraljevina.[14] Njegov sin Bodin objedinjava srpske
zemlje, pripajanjem Rake, Bosne i Zahumlja, a krajem vijeka u svojoj
prestonici Skadru ugouje krstae I krstakog pohodapredvoene Remonom Tuluskim. Nakon
njegove smrti, oko 1101. godine, Zetu poinju da potresaju unutranje razmirice meu
Vojislavljeviima, to dovodi do njenog slabljenja i gubitka kraljevske krune. Zavrni in vladavine
dinastije Vojislavljevia se odigrava tokom 80-ih godina 12. vijeka, kada ih raki veliki
upan Stefan Nemanja potiskuje kao vizantijske vazale iz Zete i oko 1186. godine cjelokupnu
Zetu stavlja pod svoju vlast, dajui je na upravu svom najstarijem sinu Vukanu. Nakon
Nemanjinog povlaenja 1196. i predaje vlasti srednjem sinu Stefanu, Vukan poinje da vodi
aktivnu politiku sa ciljem preuzimanja vlasti u Rakoj, to mu na kratko i uspijeva poetkom 13.
vijeka, ali po cijenu stupanja u vazalne odnose sa kraljevinom Ugarskom iji vladari od tada u
svojoj tituli nose i titulu kralj Srbije. Bez obzira na to, on je vratio Zeti kraljevsku titulu, tako da su i
on, kao i njegov sin i naslednik ore upravljali njome sa titulom kralja, do poetka 40-ih godina
13. vijeka. Meutim, tokom vladavine Uroa I, ukida se nasledno upravljanje Zetom i drugim
oblastima kraljevine Srbije, a upravu nad oblastima je dodjeljivao sam kralj. Tokom ovog perioda,
na prostoru Zete podiu se znaajni manastiri: Sveti Petar u Bijelom Polju (u kome je
pisano Miroslavljevo jevanelje), urevi Stupovi u Beranama, Moraa i drugi, a u pisanim
izvorima se po prvi put javlja njeno dananje ime Crna Gora.
Poslije Dragutinovog zbacivanja Uroa 1276. godine, Zetom upravlja njegova majka i Uroeva
supruga Jelena do svoje smrti 1314. godine. Za vladavine kralja Milutina ona predstavlja posjed
koji je dodeljivan na upravu prestolonasljedniku tzv. mladom kralju, ali i baza nezadovoljne
vlastele, tj. oslonac za budue pobune sinova prestolonasljednika protiv svojih oeva na vlasti.
Milutinov sin Stefan je 1314. godine podigao neuspjenu pobunu protiv oca u Zeti, a etvrt vijeka
kasnije (1331), njegov sin Duan iz Zete podie pobunu u kojoj zbacuje oca i preuzima vlast.
Tokom njegove vladavine, srpska drava se udvostruuje i biva uzdignuta na rang carevine, a
uprava nad Zetom biva dodjeljena porodici Balia.

Bedemi Starog grada u Budvi

Nakon Duanove smrti i poetka raspada Srpskog carstva, Balii poinju da vode samostalnu
politiku u odnosu na njegovog nasljednika cara Uroa. Oni su se srodnikim vezama povezali
sa Mrnjaveviima i Hrebeljanoviima, da bi sa poetkom Osmanske najezde pokuali da se
suprotstave osvajaima, kako orujem, tako i ustupanjem primorskih
gradova Mleanima (Skadar, Drivast i drugi) 1396. godine. Posljednji Bali, Bala III je vodio
dugotrajne neuspjene ratove sa Mletakom republikom da bi povratio primorske gradove
(Prvi i Drugi skadarski rat). Pred svoju smrt svoje posjede predaje svom ujaku despotu Stefanu
Lazareviu koji nastavlja borbe sa Mleanima oko zetskog primorja. Njegov
nasljednik ura nastavlja sa pokuajima da diplomatskim putem sklopi mir sa Mleanima, ali
sa prvim padom despotovine 1439. godine svi njegovi pokuaji padaju u vodu, a Mleani
do 1443. godine ovladavaju Donjom Zetom i cijelim primorjem.
Naslovna stranica Cetinjskog oktoiha prvoglasnika

Krajem 14. vijeka, kao protivnici Balia u Zeti, javljaju se Crnojevii. Sa irenjem mletakih
posjeda sredinom XV vijeka i nadiranjem Osmanlija, njihov predstavnik Stefan postaje 1451.
godine mletaki vazal i od njihove strane biva priznat za gospodara Zete. Njegov
sin Ivan pokuao je da ouva vlast izmeu Mleana i Osmanlija, ali su 1479. godine cjelokupnu
njegovu dravu osvojile Osmanlije, a on je sa porodicom pobjegao u Mletaku republiku. Nakon
smrti sultana Mehmeda II, on se vratio u Crnu Goru i uspio da obnovi svoju vlast u njoj. Tokom
njegove vladavine prestonica Crne Gore prenijeta je iz abljaka na Cetinje, na kome je on
osnovao veliki manastir. Za vladavine njegovih sinova (uraa i Stefanice), Crna Gora e 1499.
godine i definitivno pasti u osmanske ruke. Znaaj porodice Crnojevia i njihove vladavine, lei i u
injenici da su oni na Cetinju, u sklopu manastira, osnovali prvu irilinu tampariju (ura
je 1492. godine kupio u Veneciji tamparsku presu) na ovim prostorima, koja je 4. januara 1494.
godine odtampala svoju prvu knjigu Oktoih (prva slovenska irilina tamparija je otpoela sa
radom 1491. u Krakovu).
Turska vladavina
Osmanlije su pripojili Crnu Goru Skadarskom sandaku. Kratko vrijeme Crna Gora je postojala i
kao poseban sandak od 1514. do 1528. i ponovo neko vrijeme izmeu 1597. i 1614. godine.

Petar II Petrovi Njego

U 16. vijeku Crna Gora je dobila specijalnu i jedinstvenu autonomiju u okviru Osmanskog carstva,
ime su lokalna plemena bila osloboena mnogih obaveza zbog takve autonomije. I pored svega
toga, Crnogorci nisu prihvatali osmansku vlast, te su u 17. vijeku podizali brojne bune. Tokom
ovog perioda, Crna Gora je postala teokratskadrava na ijem su elu bile vladike Crnogorske
mitropolije, a koja je svoj procvat doivjela za vrijeme vladika iz redova porodice Petrovi-Njego.
U takvoj dravi, Mletaka republika je imala i svog ovjeka sa zvanjem guvernadura koji se u
njeno ime mijeao u crnogorsku politiku.
Plemenska samostalnost i anarhija je bila najvea smetnja razvijanju centralne vlasti u Crnoj
Gori. Vladavina epana Malog u Crnoj Gori, koji se predstavljao kao zbaeni ruski car Petar III,
je za kratko uspjela razdvojiti svjetovnu od crkvene vlasti, te djelimino suzbiti plemensku neslogu
i uvrstiti centralnu vlast. Vladika Petar I Petrovi Njego je kletvama bezuspjeno pokuavao da
izmiri crnogorska plemena. Za vrijeme njegove vladavine, Crnogorci su 1796. porazili skadarskog
pau Mahmud-pau Buatliju na Martiniima i Krusima. Nakon pada Mletake republike pod
vlast Napoleonove Francuske, vladika Petar I je uspio da od Francuza preotme Boku Kotorsku,
ali je ona Bekim kongresom dodijeljena Habzburzima. Takoe je pokuao da ujedini Crnu Goru
sa ustanikom Srbijom, ali do toga nije dolo. Ipak, za vrijeme njegove vladavine Staroj Crnoj
Gori je pripojena regija Brda.
Njegov nasljednik vladika Petar II Petrovi Njego je dalje radio na ojaavanju centralne vlasti
i 1832. godine je ukinuo zvanje guvernadura, poto je Austrija, koja je naslijedila Mletaku
republiku, poela da se mijea u unutranje stvari Crne Gore. Vladika Petar II nije imao uspjeha u
spoljnoj politici. Hercegovaki paa Ali-paa Rizvanbegovi je porazio Crnogorce na
Grahovu 1836. godine. Za ovaj poraz, Crnogorci su se osvetili pobjedom u bici na Mljetiku 1840,
ali su i dalje morali da plaaju hara Turcima. Petar II je morao Austriji da preda
manastire Maine i Stanjevie, a skadarski paa je 1843. preoteo i ostrva Vranjinu i Lesendru.

Kralj Nikola I Petrovi i kraljica Milena u egzilu u Francuskoj, 1916.

Crna Gora se iz teokratske drave transformisala u svetovnu za vrijeme vladavine Danila

Petrovia koji je 1852. proglaen za knjaza Crne Gore. Knez Danilo se odmah na poetku svoje
svetovne vlasti suoio sa mogunou okupacije Crne Gore od strane turske vojske pod
zapovjednitvom Omer-pae Latasa. Crnu Goru su od pokoravanja spasile diplomatske akcije
Austrije i Rusije. Poto su Crnogorci pruali pomo hercegovakim ustanicima, Porta je ponovo
naredila bosanskom veziru da napadne Crnu Goru, ali su Turci poraeni u bici na Grahovcu
1858. Poslije ove bitke je izvreno proirenje i razgranienje Crne Gore sa Turskom, ali je Crna
Gora i dalje ostala meunarodno nepriznata drava. Knez Danilo je donoenjem Danilovog
zakonika ojaao svoju vlast. Ubijen je u Kotoru 1860., a naslijedio ga je sinovac Nikola I Petrovi.
Nezavisnost Crne Gore
Kako je Crna Gora i dalje pruala pomo hercegovakim ustanicima, Porta je 1862. ponovo
poslala Omer-pau Latasa da pokori Crnu Goru. Crnu Goru od kapitulacije je ponovo spasila
diplomatska akcija Rusije. Knez Nikola I je vie uspjeha imao u ratu 18761878. nakon
novog ustanka u Hercegovini. Za razliku od Srbije, Crna Gora je imala vie uspjeha i odnijela
pobjede na Vujem dolu i Fundini. Berlinskim kongresom teritorija Crne Gore je udvostruena i
priznata joj je nezavisnost.
Poslije rata uslijedila je modernizacija drave, to je kulmirialo donoenjem prvog ustava 1905.,
kojim je Crna Gora definisana kao ustavna monarhija, ali je praktino svu vlast zadrao knez
Nikola. Ovaj period je obiljeio sukob imeu kraljevih protivnika okupljenih u Klub Narodne
stranke koji su se borili za ograniavanje kraljeve vlasti i bezuslovnu uniju sa Srbijom i manjinskih
kraljevih pristalica okupljenih u Pravu narodnu stranku.
Teritorijalna proirenja Crne Gore od 19. vijeka do kraja Drugog svjetskog rata

Osloboenje Crne Gore od strane okupacije od 1711. do 1918. godine

Crna Gora je kao ruski saveznik uestvovala u Rusko-japanskom ratu 19041905. Meutim,
uslijed velike geografske udaljenosti, uee Crne Gore je bilo samo simbolino, jer je time
iskazivala svoju zahvalnost Rusiji zbog pomoi u ratu protiv Turske. Crnogorski vojnici su se
nalazili u neznatnom broju u vojnim jedinicama ruske vojske.
Godine 1910, na 50. godinjicu svoje vladavine, Knez Nikola je Crnu Goru proglasio kraljevinom,
a sebe njenim prvim (i jedinim) kraljem.
U Prvom balkanskom ratu 19121913. Crna Gora je bila u savezu sa Srbijom, Grkom i
Bugarskom protiv Osmanskog carstva. I pored velikih gubitaka na njegovom oslobaanju, Crna
Gora je morala da prepusti osvojeni Skadarnovoosnovanoj Albaniji, ali je sa Srbijom uspostavila
zajedniku granicu u Novopazarskom sandaku i Metohiji.
U Prvom svjetskom ratu Crna Gora je stala uz Srbiju protiv Centralnih sila. Herojske podvige,
crnogorska vojska je pokazala titei povlaenje srpske vojske kroz Albaniju, ali je na kraju i
sama kapitulirala 1916, a kralj Nikola je napustio zemlju. Godine 1918, srpska i druge saveznike
vojske oslobaaju Crnu Goru od okupatora. Nakon oslobaanja, u Podgorici se okuplja
tzv. Podgorika skuptina koja donosi odluku o bezuslovnom prisajedinjenju Crne Gore Srbiji.
Jugoslovenske drave
Glavni lanci: Socijalistika Republika Crna Gora i Republika Crna Gora (19922006)

Zetska banovina u Jugoslaviji od 1929. do 1939.

Zbog italijanskog nezadovoljstva da budua Srbija ima izlaz na more, ova kraljevina podstie
mnoge bive inovnike kralja Nikole, kao i protivnike bezuslovnog ujedinjenja sa Srbijom, na
pobunu, a za njeno dizanje iskoriteni su boini crkveni sabori 7. januara 1919. godine. Kako
pobuna nije dala eljeni rezultat, ona se pretvorila u hajduiju pobunjenika (Zelenaa) protiv
inovnika nove vlasti (Bjelaa) koja je potrajala sve do 1926. godine. Unutar
novoosnovane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Crna Gora je reorganizovana u Zetsku
oblast, a 1929. je proirena u Zetsku banovinu Kraljevine Jugoslavije.
U Drugom svjetskom ratu Kraljevinu Jugoslaviju su 1941. napale i raskomadale sile Osovine, a
zatim su 12. jula 1941. osnovale i marionetsku Nezavisnu Dravu Crnu
Goru pod italijanskim protektoratom na elu sa Sekulom Drljeviem. Ve sutradan u Crnoj Gori je
izbio Trinaestojulski ustanak pod vostvom KPJ. Ustanak je uguen do polovine avgusta 1941.
Tokom rata, amerika avijacija je najtee bombardovala Podgoricu 5. maja 1944, a britanska 6.
novembra iste godine. Partizani su 1944. uspjeli da oslobode Crnu Goru, koja je poslije rata
postala jedna od est republika FNRJ sa sjeditem u ponovo izgraenom Titogradu (dananjoj
Podgorici).
Nakon tzv. Antibirokratske revolucije krajem 1988. i poetkom 1989. na vlast u Crnoj Gori dolazi
grupa politiara okupljena oko Momira Bulatovia, Mila ukanovia i Svetozara Marovia, koji su
zastupali politiku Slobodana Miloevia u Crnoj Gori. Poslije uvoenja viestranaja u SFRJ,
pobjedu na prvim izborima u Crnoj Gori odnela je Demokratska partija
socijalista (reformisani Savez komunista Crne Gore), predsjednik Crne Gore je postao Momir
Bulatovi, dok je Milo ukanovi postao premijer.

Proslava nakon proglaenja nezavisnosti Crne Gore 2006, Cetinje

Poslije raspada SFRJ, graani Crne Gore su na referendumu iz 1992. podrali njen ostanak
u federaciji sa Srbijom. Zbog njene uloge u ratovima u bivoj Jugoslaviji, novoj dravi su 1992.
godine bile uvedene ekonomske sankcije, pa je prola i kroz period hiperinflacije 1993-1994.
ukanovi je 1996. poeo da se distancira od politike Slobodana Miloevia i doao je u sukob
sa svojim partijskim kolegom, predsjednikom Crne Gore Momirom Bulatoviem.[15] Obojica su se
kao predstavnici DPS kandidovali za mjesto predsjednika Crne Gore na izborima 1997. na kojima
je tijesnu pobjedu odnio ukanovi. Pored poraza na izborima, Bulatovieva frakcija je poraena i
u DPS-u, pa je Bulatovi osnovao novu stranku Socijalistiku narodnu partiju.
Crna Gora je u manjoj mjeri od Srbije bila izloena udarima NATO pakta, tokom bombardovanja
SRJ. U Crnoj Gori je 6. novembra 1999. uvedena njemaka marka kao zvanina valuta,[16] prvo
uporedo sa jugoslovenskim dinarom, a kasnije kao jedina zvanina valuta.
Poslije 2000. godine, ukanovi se otvoreno poeo zalagati za nezavisnost Crne
Gore.[17] Savezna Republika Jugoslavija je 2003. reorganizovana u Dravnu zajednicu Srbija i
Crna Gora, uz mogunost da se nakon tri godine raspie referendum o nezavisnosti lanica.
Na referendumu 21. maja 2006, veina od 55,3% se izjasnila za opciju nezavisne Crne
Gore.[18] Nezavisnost Crne Gore je proglaena 3. juna 2006. godine.
Dana 28. juna 2006. Crna Gora je postala 192. lanica Ujedinjenih nacija[19], a 11. maja 2007, 47.
lanica Savjeta Evrope.[20]
Dana 5. juna 2017. godine, Crna Gora se pridruila NATO-u kao njegova 29. lanica.

Politiki sistem i ustavno-pravno ureenje

Glavni lanci: Politiki sistem Crne Gore i Ustav Crne Gore
Plava Palata, rezidencija predsjednika republike na Cetinju

Filip Vujanovi, predsjednik Crne Gore, sa predsjednikom Republike Italije Serom Matarelom na Cetinju

Crna Gora je definisana kao graanska, demokratska, ekoloka i drava socijalne pravde,
zasnovana na vladavini prava. Vaei ustav Crne Gore je donijet 22. oktobra 2007. godine.
Predsjednik Crne Gore se bira na period od 5 godina putem neposrednih izbora. Prema Ustavu
Crne Gore, predsjednik predstavlja dravu u svojoj zemlji i inostranstvu, proglaava zakone,
raspisuje parlamentarne izbore, predlae kandidate za premijera, predsjednika i sudije Ustavnog
suda skuptini Crne Gore, predlae skuptini raspisivanje referenduma, odobrava amnestiju za
kriminalna djela, dodjeljuje odlikovanja i nagrade i izvrava ostale dunosti propisane ustavom.
Predsjednik je takoe lan Vrhovnog savjeta odbrane. Trenutni predsjednik Crne Gore je Filip
Vujanovi. Sadanju vladu Crne Gore ine premijer, potpredsjednici vlade i ministri. Milo
ukanovi je sadanji predsjednik vlade Crne Gore. Vladajua stranka u Crnoj Gori od uvoenja
viestranaja je Demokratska partija socijalista Crne Gore, u koaliciji sa mnogo
manjom Socijaldemokratskom partijom Crne Gore.
Skuptina Crne Gore donosi sve zakone u Crnoj Gori, usvaja meunarodne sporazume, bira
premijera, ministre i sudije, usvaja budet i vri druge dunosti propisane ustavom. Skuptina
moe izglasati nepovjerenje vladi prostom veinom. Jedan poslanik predstavlja oko 6.000
glasaa. U Skuptinu se bira 81 poslanik. Poslednji parlamentarni izbori u Crnoj Gori odrani
su 14. oktobra 2012. godine. Trenutni predsjednik Skuptine Crne Gore je Ranko Krivokapi.
Dravni simboli
Za vie informacija pogledajte: Zastava Crne Gore; Grb Crne Gore i Oj, svijetla majska zoro
Zastava Crne Gore je crvene boje, razmjera 1:2, sa zlatnim obrubom u razmjeri 1:20 i grbom
Crne Gore u sredini. Grb Crne gore je zlatni dvoglavi orao sa rairenim krilima. Na glavama
okrenutim jedna od druge stoji zlatna kruna sa krstom, na grudima na plavoj i zelenoj pozadini je
zlatni lav u pokretu. Orao u kandama ima dva predmeta, simbole duhovne i svjetovne vlasti,
jedan u jednoj, drugi u drugoj kandi. Ovaj grb ima inaicu i na crvenoj pozadini. Himna Crne
Gore je pjesma Oj, svijetla majska zoro.

Premijer Duan Markovi i glavni sekretar NATO-a Jens Stoltenberg na potpisivanju protokola o lanstvu
Crne Gore u Severoatlantskom savezu; Vaington, 5. jun 2017.

Vojska
Glavni lanak: Vojska Crne Gore

Vojska Crne Gore u misiji NATO-a u Avganistanu

Vojska Crne Gore broji oko 3100 pripadnika, a oprema i oficirski kadar su nasljeeni od Vojske
Srbije i Crne Gore. Obavezno sluenje vojnog roka je ukinuto 30. avgusta 2006. ukazom
predsjednika Filipa Vujanovia.[21]
Crna Gora je zadrala cjelokupnu pomorsku silu Srbije i Crne Gore, ali je ona znatno smanjena.
U planu je ratno vazduhoplovstvo u ijem sastavu ne bi bili mlazni avioni, ve samo transportni i
borbeni helikopteri. Na meunarodnoj sceni, planovi zvanine Crne Gore su da postane dio
NATO pakta.[22] Trenutno je lanica programa Partnerstvo za mir.

Administrativna podjela
Za vie informacija pogledajte: Optine Crne Gore

Podjela Crne Gore po optinama 2012. godine

Crna Gora je administrativno podjeljena na glavi grad (Podgoricu) u ijem sastavu su dvije
gradske optine (Golubovci i Tuzi), prestonicu (prijestonicu) (Cetinje) i 21. optinu.
Andrijevica abljak Pluine
Bar Kolain Pljevlja
Berane Kotor Roaje
Bijelo Polje Mojkovac Tivat
Budva Niki Ulcinj
Gusinje Petnjica Herceg Novi
Danilovgrad Plav avnik

U Crnoj Gori postoji 1256 naselja od kojih su 40 gradskog tipa.

Gradovi
Najvei i glavni grad Crne Gore je Podgorica, dok Cetinje ima status prestonice. Drugi vei
gradovi su Niki i Pljevlja.

p
r
u

Izvor: ?
Grad Teritorija Populacija
 1. Podgorica Podgorica 136.473
2. Niki Niki 58.212
3. Pljevlja Pljevlja 21.377
4. Bijelo Polje Bijelo Polje 15.883
5. Cetinje Cetinje 15.137
6. Bar Bar 13.719
7. Herceg Novi Herceg Novi 12.739
Podgorica 8. Berane Berane 11.776
9. Budva Budva 10.918
10. Ulcinj Ulcinj 10.828
11. Tivat Tivat 9.467
12. Roaje Roaje 9.121
13. Dobrota Kotor 8.169
14. Danilovgrad Danilovgrad 5.208 H
15. Tuzi Podgorica 4.857
Niki 16. Mojkovac Mojkovac 4.120
17. kaljari Kotor 4.002
18. Igalo Herceg Novi 3.754
19. Bijela Herceg Novi 3.748

Pljevlja

20. Plav Plav 3.615

Cetinje

Stanovnitvo
Za vie informacija pogledajte: Demografija Crne Gore
Prema konanim rezultatima popisa stanovnitva iz 2011. u Crnoj Gori ivi 620.029 stanovnika. U
poreenju sa prethodnim popisom stanovnitva iz 2003. godine u Crnoj Gori danas ivi 116
stanovnika manje. Podaci o etnikom, jezikom i vjerskom sastavu koji slijede su objavljeni od
strane Zavoda za statistiku Crne Gore 12. jula 2011.[23]
Etniki sastav
Etniki sastav Crne Gore po optinama 2011. godine

Etniki sastav Crne Gore po naseljima 2011. godine

Prema popisu stanovnitva iz 2003. u Crnoj Gori je ivjelo 620.145 stanovnika. Kada je posljednji
popis obavljen, Crna Gora je bila graanska drava. U meuvremenu je donesen novi ustav, koji
za glavne etnike grupe priznaje: Crnogorce, Srbe, Bonjake, Albance, Muslimane i Hrvate.
U Crnoj Gori ivi oko 400 Jevreja koji su novembra 2013. dobili prvu sinagogu u ovoj dravi.[24]
Etniki sastav prema rezultatima popisa stanovnitva iz 2011. godine:

Ukupan broj %
Stanovnitvo Crne Gore po etnikoj pripadnosti
Crnogorci 0 44,69 %
Crnogorci 278.865 44,69 Srbi 0 28,73 %
Bonjaci 0 8,65 %
Srbi 178.110 28,73 Albanci 0 4,91 %
Muslimani 0 3,31 %
Bonjaci 53.605 8,65 Romi 0 1,01 %
Hrvati 0 0,97 %
 Albanci 30.439 4,91

Muslimani 20.537 3,31

Romi 6.251 1,01

Hrvati 6.021 0,97

ostali 46.201 7,44

UKUPNO 620.029 100

U odnosu na popis stanovnitva iz 2003. godine broj Crnogoraca je porastao za 1,81% dok se
broj Srba smanjio za 3,25%. Takoe, broj Bonjaka je porastao za 0,88% dok je broj Muslimana
opao za 0,66%.
Jeziki sastav

Jeziki sastav Crne Gore po naseljima 2011. godine

Po ustavu iz 2007. crnogorski jezik je proglaen zvaninim jezikom Crne Gore. Ipak, veina
graana Crne Gore, po popisu stanovnitva iz 2011. godine, se izjasnila da (i dalje)
govori srpskim jezikom ijekavskog izgovora. Pored ova dva jezika, priznati su jo
i albanski, bonjaki i hrvatski jezik.
Od 2011. u institucijama (izuzev Skuptine) i u obrazovnom sistemu je zvanini slubeni jezik
srpski pod imenom srpsko-crnogorski.
Jeziki izjanjavanje prema rezultatima popisa stanovnitva iz 2011. godine:

Broj %
Stanovnitvo Crne Gore po maternjem jeziku
srpski
0 42,88 %
srpski 265.895 42,88 jezik
crnogorski
0 36,97 %
crnogorski 229.251 36,97 jezik
bosanski
0 5,33 %
bosanski 33.077 5,33 jezik
albanski
0 5,27 %
albanski 32.671 5,27 jezik
romski
0 0,83 %
jezik
romski 5.169 0,83
bonjaki
0 0,59 %
jezik
 hrvatski
bonjaki 3.662 0,59 0 0,45 %
jezik

hrvatski 2.791 0,45

ostali 47.513 7,68

UKUPNO 620.029 100

U odnosu na popis stanovnitva iz 2003. godine broj govornika crnogorskog je porastao za

15,01%, dok je broj govornika srpskog jezika opao za 20,61%. Takoe, broj govornika bosanskog
jezika je porastao za 3,04% dok je broj govornika bonjakog jezika opao za 2,62%.
Vjerski sastav

Vjerski sastav Crne Gore po naseljima 2011. godine

Po ustavu Crne Gore, sve vjerske organizacije imaju jednaka prava i odvojene su od drave.
Veina graana Crne Gore je pravoslavne vjere. Vjernici Srpske pravoslavne crkve su okupljeni
oko Mitropolije crnogorsko-primorske i Eparhije budimljansko-nikike. U Crnoj Gori djeluje i
kanonski nepriznata Crnogorska pravoslavna crkva, koja sebe smatra nasljednicom pravoslavne
crkve koja je postojala do 1920. godine. Takoe, u dravi postoji i znaajan broj sunitskih
muslimana koji imaju svoju Islamsku zajednicu Crne Gore. Katoliki vjernici su organizovane
oko Barske nadbiskupije i Kotorske biskupije.
Vjerski sastav prema rezultatima popisa stanovnitva iz 2011. godine:

Broj %
Stanovnitvo Crne Gore po vjerskoj opredijeljenosti
pravoslavci 0 72,07 %
pravoslavci 446.858 72,07 muslimani 0 19,11 %
katolici 0 3,44 %
muslimani 118.477 19,11 ostali 0 5,38 %

katolici 21.299 3,44

ostali 27.756 5,38

UKUPNO 620.029 100

U odnosu na popis stanovnitva iz 2003. godine broj muslimana je porastao za 1,37% dok je broj
pravoslavaca opao za 2,17%.
Genetika
Prema rezultatima genetskih istraivanja, koja ne spadaju u zvanina statistika istraivanja, ve
su raena na osnovu uzorka, meu stanovnitvom Crne Gore, najzastupljenije su sledee
patrilinearne (Y-DNK) haplogrupe:[25]

Haplogrupa I (40,1%)
Haplogrupa E (21,4%)
Haplogrupa R (20,9%)
Haplogrupa J (10,9%)
Haplogrupa N (5,2%)
Haplogrupa G (1,4%)

Privreda
Za vie informacija pogledajte: Privreda Crne Gore
Najvanija rudna bogastsva Crne Gore su rude boksita, eljezne rude i uglja. Glavne industrijske
djelatnosti su prerada duvana, soli i aluminijuma.[26]
Od ukupne povrine Crne Gore (13.812 km2), poljoprivredno zemljite obuhvata 5.165 km2 ili
(37,40%). Povrina ukupnog obradivog zemljista je 1899 km2 ili 13,75% ukupne povrine
zemljita u Crnoj Gori. Od poljoprivrednih kultura gaje se itarice, krompir, duvan, vinova
loza, agrumi, masline i smokve.
Turizam je vrlo znaajan za privredu Crne Gore.
Godine 1999, kao zvanina valuta je umesto jugoslovenskog dinara uvedena njemaka marka, a
od 2002. plateno sredstvo u Crnoj Gori je evro.
Godine 2007. zaposleno je bilo 156.408 stanovnika, najvie u sekundarnom i tercijarnom sektoru.
Crna Gora je od 18. januara 2007. lanica Svetske banke i Meunarodnog monetarnog fonda.
Elektroprivreda

Termoelektrana Pljevlja

Proizvodnja elektrine energije u Crnoj Gori obavlja se u termoelektrani Pljevlja i

hidroelektranama Mratinje i Peruica. Proizvodnja elektrine energije u 2007. godini bila je
2363 GWh. Kapaciteti ovih elektrana ne zadovoljavaju potrebe Crne Gore pa je ona prinuena
uvoziti elektrinu energiju.
Zbog ovih potreba, planira se izgradnja i drugog bloka termoelektrane u Pljevljima, hidroelektrane
na Komarnici i 4 hidroelektrane na Morai za dodatnih 407 GWh godinje[27], kao i izgradnja
minihidroelektrana na 43 vodotoka[28].
Saobraaj
Glavni lanak: Saobraaj u Crnoj Gori
Aerodrom Podgorica

Crna Gora je po svom poloaju mediteranska i balkanska zemlja, pa je i glavni saobraajni

pravac u zemlji veza izmeu luka na Jadranu i balkanske unutranjosti u zaleu. Glavna tekoa
zemlje je njen veoma izraen planinski karakter i neprohodnost, to je znatno doprinijelo sporom
razvoju saobraaja u zemlji.
Ukupna duina eljeznike mree u Crnoj Gori je 250 km.[29] U zemlji postoje dvije eljeznike
linije. Vanija je Bar-Podgorica-Bijelo Polje (Srbija) i dio je pruge Beograd-Bar. To je i jedina
elektrificirana eleznika linija u zemlji. Druga pruga je pruga Niki-Podgorica-Boaj (Albanija).
Jedini eljezniki vor je Podgorica.
Ukupna duina puteva u Crnoj Gori je oko 7.000 km, a duina magistralnih i regionalnih puteva je
1.847 km. Od oko 5100 km lokalnih i nekategorisanih puteba, oko 50% je u vrstoj podlozi (asfalt,
beton). Zemlja je u fazi izgradnje prvih dionica auto-puteva,[30] mada ve postoje putevi i njihove
dionice sa tri trake.[29] Sa druge strane, posebnost Crne Gore je broj tunela i mostova na njenim
putevima. Godine 2006. otvoren je tunel Sozina, kojim je znatno skraen put izmeu jadranske
obale i zalea. Takoe postoje planovi za izgradnju auto-puta Beograd-Bar i mosta preko
moreuza Verige u Boki kotorskoj.[29]

eleznice Crne Gore

Crna Gora je pomorska zemlja sa dugom pomorskom tradicijom. Bokelji i Boka kotorska dobar
dio svoje istorije vezuju za more i pomorstvo. Kotor je bio staro pomorsko sredite ovog
dijela Jadrana. Danas, luka sa najveim znaajem za privredu zemlje i privredu Srbije je luka Bar.
Takoe, postoji redovna pomorska linija feribotom Bar-Bari. Kotor, Tivat i Zelenika, svi u Boki, su
manje luke.
Od slatkih voda (rijeke, jezera) plovno je Skadarsko jezero i njegova pritoka, Rijeka Crnojevia,
oko ua. Ovaj vid vodenog saobraaja je slabo razvijen i izvodi se najee manjim plovilima
(amci).
U Crnoj Gori postoje dvije vazdune luke, aerodrom Podgorica i aerodrom Tivat, te nekoliko
manjih aerodroma. Podgoriki aerodrom je najvaniji u zemlji, dok je tivatski vaan za ljetnji
turizam. Osim ova dva, postoje i manji aerodromi na sjeveru i istoku zemlje (Berane, abljak,
Niki), ali oni nisu opremljeni za prihvat veih letjelica i znaajni su na nivou drave.
Turizam
 Sveti Stefan, grad-hotel na Budvanskoj rivijeri

Crna Gora ima dobre uslove za razvoj svih vrsta turizma, poto posjeduje lijepe plae, planinski
region na sjeveru, bogatu vjersku i kulturnu batinu i dobro ouvanu prirodnu sredinu. Crna Gora
je bila poznato turistiko odmaralite tokom 1980-ih, ali je zbog ratova voenih u okolnim drava
tokom 1990-ih njen imid turistike destinacije naruen. Crnogorski turizam nije poeo da se
oporavlja do poetka 2000ih, a od tada se znatno poveao broj turista i noenja. U 2016-toj Crnu
Goru je posetilo 1,813,817 turista od toga 91,62% stranih koji ih je bilo za 6,15% vie u odnosu
na prethodnu godinu.[31]
Skoro sve ekonomske aktivnosti Crne Gore usmjerene su na razvoj turizma. Vlada Crne Gore je
sebi za cilj postavila razvoj Crne Gore u elitnu turistiku destinaciju.
Poznate turistike destinacije u Crnoj Gori su:

Sveti Stefan nekada ribarsko selo, danas grad-hotel

stari grad u Kotor pod zatitom Uneska
Boka kotorska
Budva
Ulcinj i Ada Bojana
manastir Ostrog
Loven nacionalni park na kom se nalazi mauzolej Petra II Petrovia Njegoa
Cetinje istorijska prestonica Crne Gore
Durmitor

Kultura
Glavni lanak: Kultura u Crnoj Gori

Mauzolej Petra II Petrovia Njegoa na Lovenu

Kultura Crne Gore je oblikovana raznovrsnou uticaja kroz svoju istoriju.

Uticaj pravoslavlja, slovenstva, centralne Evrope, islama i pomorske mediteranske kulture (iz
dijelova Italije, poput Mletake republike) bili su prisutni u posljednjih nekoliko vijekova. Podgorica
i Cetinje su najvaniji centri kulture i umjetnosti u dravi. U Budvi se svakog ljeta odrava
umjetnika manifestacija Budva-grad teatar.
Crna Gora ima brojne znaajne kulturne i istorijske spomenike, ukljuujui spomenike
iz prereomanike, gotike i baroka. Crnogorsko primorje je poznato po svojim vjerskim
spomenicina, ukljuujui katedralu svetog Tripuna u Kotoru, baziliku svetog Luke (staru vie od
800 godina), crkvu Gospa od krpjela, manastir Savinu i ostale. Srednjovjekovni manastiri Crne
Gore sadre hiljade kvadratnih metara fresaka. Najpoznatiji pravoslavni manastiri u Crnoj Gori
su: Cetinjski manastir, manastir Moraa i manastir Ostrog.
Knjievnost
Glavni lanak: Knjievnost u Crnoj Gori
Prvi knjievni radovi sa ovih prostora potiu iz prednemanjikog doba, pri emu se najstarijim
poznatim knjievnim djelom smatra Kraljevstvo Slovena napisano u Baru[32], iji pojedini dijelovi
potiu iz prve polovine 11. vijeka[v].

Stjepan Mitrov Ljubia

U Crkvi Svetog Petra u Bijelom Polju je nastao bogato ilustrovan rukopis Miroslavljevo jevanelje,
najvjerovatnije pisan oko 1190. godine po narudbi humskog kneza Miroslava.[32] U
cetinjskoj tampariji uraa Crnojevia 1494. godine, tampan je prvoglasnik Oktoih, koji se
smatra prvom irilinomtampanom knjigom Junih Slovena.[33]
Najpoznatiji knjievnik Crne Gore je Petar II Petrovi Njego (Gorski vijenac,Ogledalo srpsko,
Lani car epan Mali, Lua mikrokozma). Drugi znaajni pisci su Stjepan Mitrov
Ljubia i Marko Miljanov (Primjeri ojstva i junatva, ivot i obiaji Arbanasa). Od novijih
knjievnika iz Crne Gore najpoznatiji su Mihailo Lali, Radovan Zogovi i Branimir epanovi.
Muzika
Tradicionalni narodni muziki instrument crnogorskih Srba su gusle, dok je tradicionalna narodna
igra oro. To je igra u kojoj igrai stoje u krugu naslonjeni jedni drugima na ramena dok jedan ili
dvojica igraa stoje u sredini.
U Crnoj Gori se odravaju ljetnji festivali pop-muzike Pjesma Mediterana u Budvi, Sunane
skale u Herceg-Novom i festival izvorne muzike Cetinje Fest.
Obrazovanje

Univerzitet Crne Gore, fakultet za pomorstvo u Kotoru

Obrazovanje djece poinje u predkolskim ustanovama ili osnovnim kolama. Djeca se upisuju u
osnovne kole u 6. godini ivota, a osnovno obrazovanje traje devet godina. aci dalje mogu
nastaviti obrazovanje u srednjim kolama, koje traju 3 ili 4 godine.
U Crnoj Gori djeluje Univerzitet Crne Gore, osnovan je 29. aprila 1974. godine. Nastao je
spajanjem tri fakulteta: Ekonomskog, Tehnikog i Pravnog iz Titograda, dvije vie kole:
Pedagoke akademije iz Nikia i Vie pomorske kole iz Kotora, kao i tri samostalna nauna
instituta: Istorijskog, Poljoprivrednog i Instituta za bioloka i medicinska istraivanja, dobivi tada
ime Univerzitet u Titogradu. Godinu dana nakon osnivanja ime mijenja u Univerzitet Veljko
Vlahovi, a 1992. godine u Univerzitet Crne Gore, kako se i danas zove. Fakulteti ovog
Univerziteta se nalaze u Podgorici, Nikiu, Cetinju, Kotoru i Herceg Novom.
Svetska kulturna batina UNESKO-a u Crnoj Gori
Glavni lanak: Spisak lokaliteta Svetske batine u Crnoj Gori
Prirodni i kulturno-istorijski region grada Kotora

Organizacija Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu (Unesko) Svetska batina stavila
je sledee lokaliteta u Crnoj Gori pod svojom zatitom uvrstivi ih u mesta od izuzetnog znaaja
za svetsku kulturu, nauku i obrazovanje.[34]

Prirodni i kulturno-istorijski region grada Kotora (1979)

Durmitor Nacionalni park Durmitor (1980)
2016 Steci, srednjovekovni nadgrobni spomenici (zajedniki nominovale Bosna i
Hercegovina, Hrvatska, Crna Gora i Srbija)
Kuhinja
Glavni lanak: Crnogorska kuhinja

Crnogorski proizvodi

Crnogorska kuhinja je rezultat geografskog poloaja Crne Gore i njene duge istorije.
Italijanski uticaj na tradicionalna jela u kontinentalnom dijelu Crne Gore i njenoj jadranskoj obali je
vidljiv u nainu pripremanju hleba, mesa, sira, vina i alkoholnih
pia, supa i orbi, palente, punjene paprike, ufti, priganica, ratana itd.
Drugi veliki uticaj potie sa Levanta i iz Turske, i ogleda se u
pripremanju sarme, musake, pilava, pita, bureka, evapa, kebaba, baklave,
itd. Maarska jela gula, satara i uve su takoe esta. Uticaj kontinentalne Evrope je najvie
traga ostavio na pripremanje deserata: krofni, demova, brojnih vrsta biskvita i kolaa.
Crnogorska kuhinja zavisi od geografskog poloaja, poto se jela koja se slue na primorju
razlikuju od jela u sjevernim brdskim predjelima. Na primorju je velik uticaj mediteranske kuhinje,
sa uobiajenim jelima od morskih plodova (ribe, hobotnice, kampe i lignje).
Od crnogorskih jela poznata je njeguka pruta. Poznate vrste vina iz Crne Gore su vranac (crno
vino) i krsta (bijelo vino). Takoe su poznate i cicvara i kaamak.
Sport
Stadion pod Goricom u Podgorici, crnogorski navijai

Crnogorski olimpijski komitet jula 2007. primljen je u lanstvo Meunarodnog olimpijskog

komiteta, a Crna Gora se kao samostalna drava prvi put pojavila na Olimpijskim igrama
2008. u Pekingu. Prvu medalju, srebro, osvojila je enska rukometna reprezentacija na Ljetnjim
olimpijskim igrama 2012. odranim u Londonu.
Prva liga Crne Gore u fudbalu je najvie fudbalsko takmienje u Crnoj Gori, u
organizaciji Fudbalskog saveza Crne Gore. Liga je nastala 2006/07. posle referenduma o
osamostaljenju Crne Gore. Do tada, crnogorski klubovi su igrali u jedinstvenoj ligi Srbije i Crne
Gore.
Vaterpolo je jedan od najpopularnijih sportova u dravi. Reprezentacija je osvojila Evropsko
prvenstvo 2008. u Malagi na svom prvom ueu od razdvajanja Srbije i Crne Gore. Zlato je
osvojeno i u Svetskoj ligi 2009. kada je domain zavrnog turnira bila Podgorica.
Od ostalih sportova popularni su koarka, odbojka, ragbi, tenis, atletika i borilaki sportovi.
Klupski osvajai Lige ampiona iz Crne Gore su enski rukometni klub Budunost dva puta,
i Vaterpolo klub Primorac jednom.

Ekologija

Plaa u Sutomoru

Crna Gora je prva zemlja na planeti koja se proglasila za ekoloku dravu kada je Skuptina
Republike Crne Gore 20. septembra 1991. na abljaku donijela Deklaraciju o ekolokoj dravi
Crnoj Gori. Stavka o Crnoj Gori kao ekolokoj dravi unijeta je i u Ustav Republike Crne Gore iz
1992. godine.
Na teritoriji Crne Gore postoji pet nacionalnih parkova: Durmitor, Biogradska gora, Skadarsko
jezero, Loven i Prokletije.

Dravni praznici
Datum Naziv Napomene

1. januar Nova godina

7. januar pravoslavni Boi

14. januar pravoslavna Nova godina nije neradni dan

Veliki petak

Vaskrs

Veliki ponedjeljak

1. maj Praznik rada

9. maj Dan pobjede

21. maj Dan nezavisnosti

13. jul Dan dravnosti