Professional Documents
Culture Documents
I FO R M Y U S T R O JU S P O E C Z N E G O
DR. BRONISAW MALINOWSKI
WIERZENIA PIERWOTNE
1 F OR MY USTROJ U S P O E C Z N E G O
GLNEM U W Z G L DN IE N IE M TOTEMIZMU
KRAKW 1915 ,2
A K A D E M I A U M I E J T N O C I
NAKADEM FUNDUSZU W OD Z IM IER ZA SPASOWICZA
SKAD G WNY: KRAKW O. GEBETHNER I SPKA
Drukarnia Uniwersytetu Jagielloskiego pod zarzdem Jzefa Filipowskiego.
PRZEDM OW A.
I.
1*
4 U W A G I W ST P N E
II.
Po okreleniu w ten sposb terminologii i po obja
nieniu za pomoc paru przykadw, na czem polegaj zja
wiska totemiczne, moemy teraz przej do krtkiego prze
gldu teoryi totemicznych.
Jest ich niezmiernie duo. W ostatnich czasach, po
12 U W A G I W ST P N E
2*
20 U W A G I W ST P N E
III.
\
ROZDZIA II.
I.
Aeby rozwin nasze wasne pogldy na istot i ge
nez zjawisk religijnych, najlepiej bdzie wzi za punkt
wyjcia ostateczne rezultaty nauki porwnawczej o religii
i w tym celu krtko naszkicowa rozwj tej nauki. Ponie
wa za tematem naszych konkretnych rozwaa bd wie
rzenia ludw pierwotnych, trzeba przedewszystkiem uwzgl
dni te badania nad religi, ktre opieraj si na materyale
GE N EZA W IE R Z E RELIG IJN YCH 41
*) 1. K ing op. cit. Rozdzia IX: The Genesis of the Religious Atti-
tude , szczeglnie strony 81, 84 i 85. Cytuj po angielsku, g dy trudno
przeoy nastpujce zdania, pisane w amerykaskim naukow ym argo
nie: The social group may be said to furnish the matrix, from which
are differentiated all permanent notions of value, and this are prim arily
conscious attitudes aroused in connection with activities which mediate
problems more or less important for the perpetuation of the social b od y .
,,A valuational attitude in which the emphasis is upon the detached en-
joyment of the m oment w ould, of course, be aesthetic, while it would be
religious if the emphasis were upon the consciousness of the relationship
of the act to the welfare of the group. In some types of the modern re
ligious consciousness the connection is not with the group but w ith some
conception of the ultimate welfare of the individual. In prirnitive religion
such a conception is impossible. The individual can think of his ow n con-
tinued welfare only in connection with the continued prosperity of the
g roup". In fact every one of their religious beliefs can be shown pri
marily to have been an evaluation of some social activity .
W IE R Z E RELIG IJN YCH 51
II.
7 III.
subjektywne, tak jak np. postawy uczuciowe wobec osb lub rzeczy,
ktre nazywam y mioci lub nienawici.
5*
68 G E N E ZA
IV.
V.
94 G EN E ZA
VI.
B. Malinowski. 9
R O Z D Z IA III.
I.
Przechodzimy obecnie od oglnej dygresyi o genezie
mistycznego sposobu ujmowania rzeczywistoci do cilej
szego tematu obecnej rozprawy: do totemizmu. Na przy
kadzie totemizmu postaramy si wykaza podno stano
wiska, do ktrego doprowadziy nas oglne rozwaania
0 istocie wierze religijnych i magicznych.
Na pierwszy rzut oka wida, e stanowisko nasze roz
prasza niektre trudnoci i sprzecznoci pozorne, zawarte
w zagadnieniu totemizmu. Trudnoci te leay, jak widzie
limy, w nieco chaotycznym charakterze totemizmu, ktry
przedstawia si nam jako zbir zjawisk, napozr rnoro
dnych i wystpujcych w bardzo fragmentarycznej formie
u rozmaitych ludw, u ktrych spotykamy kompleks tote
miczny. Trudnoci, wynikajce std, zostay jeszcze podkre
lone i skomplikowane anarchicznym stanem bada, w kt
rych ujmowano jedn lub drug cech, czy te jakikolwiek
objaw totemiczny, jako istot totemizmu i starano si wy
kaza genez tej istotnej treci.
Z punktu widzenia naszej teoryi, ta rnorodno
1skomplikowany charakter totemizmu nie przedstawiaj nic
nieoczekiwanego. Istota religii nie ley, wedug pogldw
tu przyjtych, w stronie pojciowej wierze; dana religi
nie jest teory okrelon pewnej kategoryi zjawisk, ale jest
Z O O L A T R Y A I T O T E M IZ M 131
II.
Przedewszystkiem postarajmy si o okrelenie zasa
dniczej postawy uczuciowej czowieka prymitywnego w sto
sunku do otoczenia na podstawie oglnych rozwaa
o pierwotnych warunkach istnienia.
134 ZO O LA T R YA
III.
1 Thomas loc. cit. str. 525627 i Frazer: Spirit of the Corn and
of the W ild II, str. 174 i 217- 219.
2 Thomas loc. cit. vide s. v. eagle, hawk, raven etc.
168 ZO O LA T R YA
IV.
c z n y c h , wybitnie n i e s a m o w i t y c h lub d z i a a j c y c h
n a w y o b r a n i czowieka prymitywnego. Takich gatun
kw jest w danych warunkach geograficznych i kultural
nych pewna ograniczona ilo, kilkanacie lub kilkadziesit.
W ogle mwic, jest to liczba ograniczona, ale nie scho
dzca nigdy do bardzo maej, jak dwa lub trzy.
Motywy psychologiczne, ktre sakralizuj te gatunki,
nie stwarzaj midzy nimi ani adnego zwizku, ani adnej
hierarchii, nie ujm uj ich w aden system. Rzeczywicie,
niema adnego zwizku midzy tem, e dany gatunek jest
bardzo wanym przedmiotem poywienia i tem, e drugi
gatunek odgrywa t sam rol, albo te, e jest gatun
kiem niebezpiecznym w walce. Zarwno apriorycznie jak
te i indukcyjnie w faktach przytoczonych nie wida naj
mniejszej tendencyi w tych wierzeniach zoolatrycznych do
stapiania si w jedn cao, do ukadania si w jaki sy
stem. Panteon zoolatryczny jest oparty na zasadzie zupe
nej niezalenoci i rwnorzdnoci przedmiotw kultu.
Punkt obecnie tu poruszony, jest niezmiernie wany,
poniewa dotyczy tej strony wierze pierwotnych o zwie
rztach i rolinach, ktra bezporednio styka si z socyo-
logicznemi zagadnieniami totemizmu. Chodzi tu mianowicie
0 formalne okrelenie wzajemnego stosunku i ugrupowania
przedmiotw kultu. Ten stosunek odbija si musi bezpo
rednio w'formach kultu; formy te bowiem s w pewnej
mierze odbiciem tego, jak sobie czowiek wyobraa siy
1 istoty, na ktrych cze ten kult si odbywa. O t tutaj
mamy ukad danych wierzeniowych bardzo ciekawy ze
wzgldu na problem przystosowania form spoecznych do
wierze. Kult danej grupy zjawisk musi przedstawia w ka-
dem spoeczestwie jednolit cao. Tutaj za mamy ob-
jekty kultu, ktre na razie przedstawiaj si jako wielo
nie powizanych z sob cakiem jednostek. Mamy do czy
I T O T E M IZ M 1 81
V.
A O naturze totemw.
W tym ustpie bdziemy mieli do czynienia z do
prostemi pytaniami. Jakie totemy przewaaj: zwierzce, ro
linne, czy te przedmioty nieoywione i zjawiska natury?
W jakim stosunku przewaaj jedne nad drugim i? Czy nie
m onaby nieco bliej okreli natury totemw przewaaj
cych, a wic zwierzcych i rolinnych? Oglnikowe odpo
wiedzi na te pytania s bardzo atwe. Wystarczy rzuci
okiem na par stronnic jakiegokolwiek dziea o totemizmie,
aby si przekona, e przewanie totemami s zwierzta
rzadziej roliny, inne za rodzaje totemw wystpuj d o
sy rzadko. W nauce jednak oglniki maj mao wartoci,
cise za i konkretne przedstawienie faktw pozwala nam
nieskoczenie gbiej wejrze w ich istot. Tutaj liczebne
okrelenie rezultatu bdzie moliwe, postaramy si je wic
poda. W ostatniej kolumnie podanej tablicy staraem si
zebra wszystko, co moe bliej okreli natur totemw. N ie
stety, tylko bardzo mao dao si zrobi pod tym wzgl
dem, gdy nie wielu etnografw troszczyo si o podanie
szczegw, ktre jednak posiadayby niezmiern warto
dla naszego problemu. e to jest spowodowane brakiem
uwagi autorw, nie za trudnoci zagadnienia, widzimy
atwo, gdy tam, gdzie autor wyjtkowo sumiennie i uwa
nie pracowa w tym kierunku, tam poda mnstwo donio
sych i ciekawych szczegw, jak np w materyale zebra
nym przez Strehlowa o plemieniu Arunta.
Jak wida z poniej umieszczonej tablicy, autorzy nie
podaj zwykle wszystkich totemw w danem plemieniu,
wymieniaj tylko par przykadw. Na tych wic wyjtkach
oprze musimy w takich razach nasze obliczenia.
T o t e m y <>
C 'U 'O O
Plemi o-g B
M-S 0. . x |a | 1
N I S
ts
A u s tr a lia .
Arunta i L or it ia1 . 422 26 6 145 31 Z og ln ej liczby tot em w. 3 1 2 je st ja dalnych, Pe wna ilo
zw ie rz cyc h nie je st jadaln: g dy s to zwierzta . d e m o n i c z n e "
ni esamowite-4, jak pewna odmiana ja szczurki, skorpion, krab, pa
jk , ptak z czer wonym patkiem na gowie Inne znw s trujce,
ze lub zbyt mae ja k komar, ale ty ch os tatnich liczba je st znika-
j c o maa, bo nie przenosi 10 na 2 6 6 tot em w zw ierzcych Om
to te m w stanowi c z c i zwierzt i odnosz si do naj w anie j
szych pokarmw jak kangur, opossum. emu, kot. Z pord 31 t o N
tem w martwych 5 jest gwiazd, potem ogie, woda, a reszt sta O
o
nowi postacie lub przedmioty mityczne np. Giftzahn mit dem ein
Totem Vorfahrer Zeichen auf Tj urunga g e ze ic hn et h a t . Platz wo
>
H
W
ein alter Loat jena Mann einst gestand en h a t l . T e t o t em y s o c z y
*<
wicie zupenie odmien nej natury, ni poprzednie. S to zapewne >
utw or y p niejszej daty. (Patrz poniej).
Warramunga 3 . . 15 10 2 3 P or w n y w aj c liczb totem w te g o plemienia z poprzedniem,
widzimy, e liczba ta je st bardzo maa. Widocznie autorzy nie p o
dali k om pl etn ego wyliczenia tot em w , ale tylko par przykadw.
Sami zreszt twierdz wyranie, i prawie niema zwier zc ia lub
roliny, kt reby nie byo totemem 8.
M a r a 4 ......................... 35 32 3 Tak e tylko wy jtki a nie wszy stk ie to te m y podane.
D i e r i 5 ......................... 24 19 2 3 Nie mona uwaa za kom pletn list totemw.
Wonkanguru6 . . . 16 12 2 2 Nie je st nie ste ty podane, czy te t ote my s jadalne czy nie,
Jantru . u n t a 7 . . . 19 17 1 1 o ile mi jednak wiadomo, zwierzta i roliny s jadalne.
Urab unna8 . . . . 13 11 _ 2
1 Sp en ce r and Gillen Native t r i b e s passim. Stre hlo w op. cit. II. 72 i 73. * Idem, Northern T r i b e s ,
str. 165. 3 Idem, Native Tribes, str. 9. * Idem, Northern Tr ib es * str. 172. 5 Howit, op. cit. str. 91.
* Ibid, str. 92. 7 Ibidem. R Sp en ce r and Gillen, Northern T ri b e s 149.
N g a m e n i1 . . . . 30 24 3 3
Jaurorka * . . . . 27 27 4 3
K u rnand ab uri3 . . 22 21 1
Torres S tra its 4. 41 36 2 3 Autorowie twierdz, e lista przez nich podana jest w zgl
dnie wyczerpujca.
Nowa G w in e a 5.
M a w a t t a ................. 28 18 10 W tych trzech plemionach z Nowej G winei m aj by po
dane wszystkie totemy.
K i w a i ..................... 15 4 10 1 Plemi Kiwai zajm uje si prawie wycznie rolnictwem.
D a u d a i..................... 14 11 2 1
Archipelag
M e la n e y z js k i* .
T
Reef Islands . . . 8 8 Wszystkie jadalne. O
T
T e m o t u ................. Jadnlne.
E
M
Sta Cruz ................. 12 9 3 Jadalne. ZI
4
V a m k o lo ................. 10 6 Jadalne lub te suce do praktycznego uytku, z w y j M
tkiem jednego.
E f a t e ..................... 10 2 8 Jadalne.
Banks Islands . . . 9 7 2 Wszystko przedmioty jadalne.
F lo r id a ..................... 6 6 Wszystkie jadalne.
I s a b e l ..................... 27 19 7 1 Zwierzta i roliny wszystkie jadalne. Ostatni totem: soce.
Gaudalcanar . . . Nie mam y tu podanej tabelki, tylko wyliczenie przykadw,
s to soce, ksiyc, par mitycznych postaci, reszta przedmioty
jadalne.
W yspy Nowej B ry
tanii 7 ................. 2 2 Postacie mityczne.
D uke of York Island 8 2 2 Ow ady.
1 Howitt, op cit. str. 94. 2 Ibid. 3 ibid str 97. 4 H addon i Rivers Torres Straits Expeditiontl V. str. 157.
5 Ibid. oraz Seligman The Melanesians. 6 Dane, odnoszce si do nastpujcych dziew ciu plemion, czer
pane s z cytowanego artykuu Riversa o totemizmie w Melanezyi, Journal of the Royal Anthrop. lnst. X X X IX .
7 Frazer. 11. str. 120. 8 Ibid.
<>
w ^ To t e my
e e
Plemi
gol i i ce o n w t
e
w in a
r
R
O - o Z rz l M
Polinezya.
W . Fiji (Fidi) * . . 30 15 15 K ady klan ma za totem i zwierz i rolin, zwykle drzewo.
Zwierzta jadalne lub uyteczne.
Rotuma 4 .................
T ahiti5 .....................
Z
S am o a6 ................. 55 43 3 9 S to totemy, bdce inkarnacy bogw 7 O
O
LA
Archipelag Sun T
RY
dajski.
Batta 8 ..................... 12 12 _ Tylko cz totemw podana jako przykady W szystkie to A
str. 221. 5str. 288, 289. 3str. 358, 359. 4str. 371. 5str. 395. 6str. 418. 7str.425. 8Str.428. 9Str. 477. 10str.
402. 11 str. 428. 12 str. 429. 18 str. 430. 14 str. 433. 16str. 459. 16 str. 460. 17str. 545. 18 str. 550. 19str. 557 i 558. to
cc
a Tot em y
nl e
Plemi e e
g ilo i ce n tw
O w on ar
Z rz R li M
1str. 579. 2str. 589 * Frazer op. cit. T. III. str. 266. 4str. 280. 6 str. 318. 6 str. 3 q i . 7str. 99- 8 str. 119.
J o w a 1 ..................... 41 41 - Tu take wzite zostay w czam bu totemy 9-ciu klanw
g w nych i 32 podklanw , na ktre si gw ne rozpadaj.
M and ans2 . . . . 7 4 3
W innebogoe 3 . . . 8 7 1
Irokezi 4 ................. 8 8
O jo b w a y 6 . . . . 40 37 8
1 str. 121. 2 str. 136. 8 str. 83. 4 str. 12. 8 str. 31. 6 str. 53. 7 str. 65. 8 str. 216-
196 Z O O LA T R Y A
B. Tabu totemiczne.
Przechodz obecnie do drugiego punktu, ktry o d
powiada nagwkowi o formach kultu w powyej podanej
formule o stosunku czowieka do otoczenia. Jakemy tam
widzieli, mona powiedzie, e najwaniejsze formy kultu
daj si okreli jako przepisy jedzeniowe. W totemizmie
przepisy takie spotykamy z jednej strony w postaci rno
rodnych tabu, z drugiej za strony w postaci niektrych
aktw kultu, typu australskich ceremonii Intichiuma, w kt
rych jedzenie odgrywa wan rol. Tych ostatnich nie
ujlimy w tablice, bo s zjawiskami do izolowanemi,
bdziemy za i tak musieli wymieni je powyej przy
omawianiu funkcyi religijnych klanu. Zajmiemy si te
raz gwnie faktami tabu totemicznego. Pytania, ktre nas
bd zajmoway, s : czy tabu istnieje w danem plem ieniu?
czy jest zachowane cile? czy odnosi si do zabijania
czy jedzenia zwierzcia i jaka jest natura jego sankcyi?
P l e m i o n a A u s t r a l i i Z a c h o d n i e j . Tabu istnieje,
ale zdaje si, e nie wszdzie i nie zawsze jest cile prze
strzegane. Plemiona te nie s dobrze poznane
Melanezya.
Polinezya.
Indonezya.
1 Frazer str. 120. Na tej wyspie istniej tylko dwa wielkie klany
totemiczne (dwie fratrye).
! Ibid. str. 133. 3 Ibid. II. str. 134. 4 Ibid. str. 137.
5 Ibid. str. 168. 6 Ibid. str. 172. 7 Ibid. str. 155 164. 8 Ibid. str. 187.
I T O T E M IZ M 205
Afryka.
1 Frazer str. 191. 2 Ibid. str. 219. 5 Ibid. str. 220 221
* Ibid. str. 221. 5 Ibid. str. 290. 6 Ibid. str. 362 363. 7 Ibid. str.
372-376. 8 Ibid. str. 397. 9 Ibid. str. 418. 10 Ibid. str. 421 422.
206 ZO OLATRYA
Ameryka pnocna.
T l i n k i t , H a i d a , T h i m s h i a n , K w a k i u t l , wogle
wszystkie plemiona pn.-zachodnich wybrzey kontynentu
i wysp Kolumbii Brytyjskiej, nie maj tabu totemicznego 7.
P l e m i o n a S t a n w Z j e d n o c z o n y c h i Kanady.
1 Frazer str. 425. 2 Ibid. str. 434. 3 Ibid. str. 473. 4 Ibid. str.
543, 544 i 561. 5 Ibid. 551. 8 Ibid. str. 557, 558 i 561. Goldenweiser
loc. cit. str. 229. 8 Frazer I I I . str. 90 i 91. 9 Ibid. str. 118, 119.
I T O T E M IZ M 207
Australia.
A r u n t a . Spencer i Gillen okrelaj najoglniej sto
sunek czowieka do totemu tak, jak si przedstawia tubyl
com, jako identyfikacye x. Strehlow mwi, e totem uwa
any jest za K a t ja , za starszego brata1' 2. Klany totemi
czne nazwane s wedug zwierzt totemicznych 3. System
legend totemicznych o pochodzeniu klanu, o przodkach Alche
ringa, o reinkarnacyi itp., ktry zosta powyej (w rozdz. I.) po
dany w krtkoci, szczegowo okrela stosunek czowieka do
totemu. Okrela on konkretnie to, co tubylcy rozumiej
jako identyczno totemiczn. Wyobraenia ich wyraaj
si te cakiem jasno w ceremoniach, w ktrych dzicy sta
raj si przebraniem, naladowaniem ruchw i dwikw
upodobni si do zwierzcia totemicznego 4. Zakazy jedze
nia totemu i obowizek pomnaania go, uwaaj dzicy
take za wynikajce z blizkiego stosunku z totemem 5.
P l e m i o n a p d n . - w s c h o d n i e . Znacznie mniej
wiemy o wyobraeniach totemicznych tych plemion. Nie
moemy zwaszcza skonstruowa caoksztatu wierze okre
lajcych stosunek czowieka do totemu, jak to byo mo-
liwem w plemieniu A r u n t a . Tylko fragmenty wierze s
podane poniej. Tak, jak we wszystkich plemionach Austr.
rodkowej i pnocnej, tak te i w plemionach pdn.-wscho
dnich klan nosi nazw swego patrona totemicznego x.
W o t j o b a l u k . Totem nazwany J a u r u k , co zna
czy ciao, ciao wsplne wszystkim, a wic caej gru
pie. Powodzenie czowieka jest cile zwizane z yciem
totemu; to te zabijajc totem, krzywdzi si czowieka 2.
B u a n d i k . Uwaaj zwierze totemiczne za swego
b r a t a , za swoje ciao 3. Uwaaj rwnie, e pow o
dzenie i dobrobyt czowieka poczony jest z yciem to
temu.
J u i n . Totem uwaany jest za cz ciaa. Siedzi
w rodku tego ciaa i podczas snu moe by zjedzony
przez inne zwierz, co jest bardzo niebezpieczne 4.
M a r y b o r o u g h t r i b e . Totem nazwany jest bra
tem 5.
W a k e l b u r a . Mwic o totemie, uywaj sowa
ojciecu 6.
T o r r e s S t r a i t s I s l a n d s . Pomidzy totemem a czo
wiekiem istnieje zwizek mistyczny1'. Wyobraenie to jest
gboko zakorzenione; dzicy uwaaj totem za co nie
zmiernie blizkiego, pokrewnego i wierz w fizyczne i psy
chiczne podobiestwo midzy totemem a czonkami k la n u 7-
Melanezya.
Polinezya.
1 Frazer II. str. 127. 5 Ibid. str. 120, 121. * Ibid. str. 132.
* Ib id . str. 167. 6 Ibid. str. 172. 6 Ibid. str. 173. 7 Ibid. str. 186,
187. 8 lbid str. Igo.
I T O T E M IZ M 217
A fryka.
1 Frazer II. str. 433, 4 3 i. 2 Ibid. str. 472, 477. 3 Ibid. str.
473. 4 Ibid. 475, 476. 5 Ibid. str. 502, 503. 6 Ibid. str. 5'*4, 551.
7 Ibid. str. 552. 8 Ibid. str. 551. 9 Ibid. str.. 556558. 10 Ibid.
str. 559. 11 Ibid. str. 560.
I T O T E M IZ M 219
Ka
dy klan posiada na wasno szereg imion wasnych, uy
wanych przez czonkw, a odnoszcych si do totemu 7.
Czeszc si, naladuj totem 8). Istnieje rwnie szereg ce
remonii przy urodzeniu czonka klanu i przy mierci, wy
raajcych cisy zwizek midzy czowiekiem a totemem 9.
Inne ceremonie magiczne dowodz, e czonkowie klanu
wierz w swoj wadz nad totemem i mono rozmna
ania go 10. Nieliczne legendy totemiczne wykazuj, e czon
kowie klanu byli niegdy zwierztami totemicznemi u .
W kilku klanach totemem jest baw.
P o n b a . Baw jest rwnie gwnym totemem; fra-
trye i klany nie s nazwane wedug totemw, ale pod-
klanyu, ostateczne grupy totemiczne s czciowo nazwane
wedug tabu totemicznego 12.
J o w a . Klany i podklany nazwane bez wyjtku we-
1 Frazer III. str. 121. 2 Ibid. str. 120, 122. 3 Ibid. str. 126.
4 Ibid. 12, 18. 6 Ibid. str. 31. 8 Ibid. str. 32, 33. Ib id . str.
34-36. s Ibid. str. 40.
222 Z O O LA TRY A
VI.
I.
II.
I.
B. M alinowski. 17
258 SP O E C Z N A S T R O N A T O T E M IZ M U
II.
A. Ustrj wewntrzny klanu.
1 How itt, Native Tribes str 90 100. Por Spencer i Gillen Nor
thern Tribes 71, 144, gdzie wida jasno, e ustrj totemiczny plemion
Dieri i Urabunna musi by prawie identyczny z ustrojem totemicznym
plemion Arunta.
2 How itt op. cit. str. 100 103.
266 S P O E C Z N A S T R O N A T OTEM IZSM U
III.
1 Por. pow yej opis totem izm u tych ludw , a take Frazer I I , str.
482 i 111 str. 104-106.
1 Rivers J. A. J. X X X I X str. 156 i nastpne.
USTRJ K L A N O W Y 279
1 Patrz w yej.
2 Festskrifttillagnad E. Westermarck str. 84 i nast.
3 Frazer I V , str. 19. Por. idem III, str. 479 502.
280 S P O E C Z N A S T R O N A T O T E M IZ M U
B. Malinowski. 19
290 S P O E C Z N A S T R O N A T O T E M IZ M U
IV.
V.
Geneza totemizmu.
I.
II.
III.
B. Geneza totemizmu.
346 G E N E Z A T O T E M IZ M U
1
Totemizm ; znaczenie tego wyrazu i przykady. Objanienie nie
ktrych terminw.
II. P r z e g l d dotychczasowej li te ra t u ry p r z e d m io t u . 11
N aduywanie pojcia totemizmu w etnologii i archeologii. Brak
zgody co do istoty i genezy totemizmu. Niedostatki metodyczne
w dotychczasowych badaniach. Zaznaczenie niezbdnych zaga
dnie. Teorya Frazera jako przykad dotychczasowej metody
bada. Pogldy innych autorw : H. Spencer, Lubbock, Lang,
Pickler, Durkheim , W ilken, Haddon. Etnologowie amerykascy.
Krytyczne w yw ody van Geneppa i Goldenweisera i trafne przez
nich postawienie problemu.
I I I . O g l n e z n a c z en i e i p l a n o b e c n y c h b a d a .................................. 30
Konieczno oglnej teoryi religii, jako podstawy bada totemi
cznych. Pogld Durkheim a o doniosoci bada nad totemizmem
dla zrozumienia istoty religii. Krytyka tego pogldu. Koniecz
no oparcia bada nad religi ludw pierwotnych na oglnej
psychologicznej analizie wierze. Zebranie rezultatw poprze
dnich rozwaa i plan dalszych bada, sformuowanie zagadnienia.
ROZDZIA II.
Geneza wierze religijnych.
I. K r y t y c z n y p r z e g l d ba d a e t n o l o g ic z n y c h n a d ge
n e z r e l i g i i i c h a r a k t e r o b e c n e g o s t a n u t y c h b a d a 40
Tendencya do sztucznego uproszczania zagadnie w dotychcza-
348 SP IS R Z E C Z Y
R O Z D Z IA I I I .
I. U w a g i w s t p n e ................................................................................ 130
Niektre trudnoci zwizane z problemem tom izm u, rozproszone
powyszem i oglnem i rozwaaniam i. Totemizm jako zasadnicza p o
stawa psychiczna. Sprowadzenie go do caoksztatu warunkw
istnienia grupy spoecznej. Plan dalszych bada nad totemizmem.
II. D e d u k c y j n y s z k i c p i e r w o t n e g o k u l t u o t o c z e n i a . . 133
Tematy religii pierw otnej zaczerpnite z otoczenia. Czynniki okre
lajce wybr przedm iotw otoczenia. Hierarchia, w jakiej czo
wiek pierwotny ujm uje przedm ioty otoczenia w swych wierze
niach. ----
III. I n d u k c y j n e s p r aw d z e n i e r ez u l t a t w p o p r z e d n i e g o
u s t p u ..................................................................................................... 138
Magiczno-religijny charakter jedzenia u ludw pierwotnych. Rola
jedzenia w rytuale religijnym . Tabu (zakazy) jedzeniowe. Wiara
350 SP IS R Z E C Z Y
R O Z D Z IA V.
I. P o d s t a w y s o cy o l o g i c z n e t o t e m i z m u ................................. 256
Problem przystosowania si wierze i ustroju spoecznego, spe-
cyalnie interesujcy w przypadku totemizmu. Brak naturalnej
podstawy wierze totemicznych. Ustrj klanowy nie spenia a
dnej funkcyi zasadniczej w spoeczestwie.
II. M o r f o l o g i a k l a n u t o t e m i c z n e g o ........................................... 259
A. Ustrj wewntrzny klanu. B. Stosunek klanu do plemienia
i do terytoryum. Ujcie rezultatw.
III. F u n k c y e k l a n u ..................................................................................... 270
Znaczenie studyum funkcyi dla poznania charakteru socyologi-
cznego grupy. A. Charakter prawny klanu. B. Funkcye eko
nomiczne. C. Rodowy charakter klanu; egzogamia. D. Reli
gijne funkcye.
IV . A n a l i z a form spoecznych k l a n u ...................................... 292
N iemono okrelenia totemizmu ani poszczeglnemi funkcyami
spoecznemi, ani ich sum. Funkcye egzogeniczne. Stosunek w y
obrae i uczu spoecznych do norm i funkcyi spoecznych da
nej instytucyi. Funkcye spoeczne zasadnicze i funkcye wtrne
totemizmu. W yobraenia odpowiadajce funkcyom rodow ym klanu.
V. Z a s a d n i c z a cecha socyologicznego u s t ro j u kl a n o
w e g o ............................................................................................................ 305
K lany s to jednostki spoeczne rwnorzdne ; cz si w je
dno plemienn bez struktury, obejm uj wszystkich czonkw
plemienia. Rnica m idzy sposobem, w jaki poszczeglne ro
d ziny sum uj si na plemi, a integracy klanw w jedno 'ple
mienn. Brak samoistnoci klanu. Integracyjny charakter funkcyi
klanowych. Ujcie rezultatw ; charakterystyka oglnej?cechy s-
cyologicznej ustroju klanowego.
352 SPIS RZECZY
ROZDZIA VI.
Geneza totemizmu.
I. Porw nanie oglnej cechy w ierze to te m ic z n y ch
z o g l n c e c h u s t r o j u k l a n o w e g o..................................... 313
Zestawienie tych cech. Ich rwnolego. Przystosowanie wza-
jemne wierze i ich podstawy spoecznej w totemizmie. Gene-
tyczne znaczenie tego przystosowania. Wzajemne uzupenianie
si tych dwch cech. Jedno systemu totemicznego wyraa si
jednoci form spoecznych. Zrniczkowanie tych form tmaczy
si rniczkowym charakterem wierze.
II. O glne uw agi o m etodzie u y te j tu przy genety-
cznem tm aczeniu totem izm u i u zupenienie go . . 324
Charakter przystosowania si totemicznego. Uwagi o naturze
i powstaniu systemu klanowego. Jest on oglniejszy ni tote-
mizm i niezaleny od niego. Wierzenia zoolatryczne s te nie-
zaleniejsze i oglniejsze ni totemizm. Dygresya o zwizku
egzogamii z ustrojem klanowym i o jej stosunku do totemizmu.
III. U jcie i rek a p itu la cy a rezu ltat w , odnoszcych si
d o t o t e m i z m u .......................................................................334
Literatura.
65. Re n e 1Ch.: Cultes militaires de Rome Les enseignes. Lyon (?). 1903.
66. R ivers W. H. R.: Journal of Antropological Institute v. XXXIX.
67. RiVers W. H. R.: ,,The Todas. London, 1906.
68. Roth W alter E.: Ethnological Studies among the Northwest Cen-
tral Queensland Aborigines1'. Brisbane and London. 1897.
69. S chm idt Wilhelm: Der Ursprung der Gottesidee. Eine histo- risch-
kritische und positive Studie. Munster i. W. 1912.
70. S churtz H einrich: Altersklassen und Mannerbtinde. Berlin, 1902.
71. Seligm ann C. G. M. D.: Dinka. J Hastings Encyclopoedia of Re-
ligion and Ethics. Edinburgh and New-York, 1908.
72. Smith W. R obertson: Lectures on the Religion of the Semites.
London, 1894.
73. Steinen Karl von den: Unter den Naturvlkern Zentral Brasiliens.
Berlin, 1894.
74. S tephan (Stefan): Siidsee Kunst".
75. Strehlow C.: Die Aranda und Loritja Stamme in Zentral Austra-
lien. Bearbeitet von Moritz Freiherrn von Leonhardi in Verffentli-
chungen aus dem stadtischen Museum zu Frankfurt. Frankfurt n. M.
1907 etc.
76. Thomas N. W.: Kinship Organisations and Group Mariage in Au-
stralia. Cambridge, 1905.
77. Thomas N. W.: Animals;. J. Hastings Encyklopoedia of Religion and
Ethics. T. I.
78. Tiele C. P.: Elements of the Science of Religion". Edinburgh and
London, 1897-1899.
79. J. Toutain: Drobne artykuy w Revue de 1histoire des Religions,,
Sciences religieuses.
80. J. T outain: Etudes de Mythologie et dHistoire des Religions an-
tiques. Paris, 1909.
81. T urner G eorge: Samoa. London, 1884.
82. Ty lor: Primitive Culture". London, 1903.
83. W ebster H ulton: ,,Primitive Secret Societies". New-York, 1908.
84. W esterm arck Edward A.: The Origin and Development of Mo-
ra Ideas *. London. 1906.
85. W illoughby W. C.: Notes on the Totemism of the Becwana. Jour-
nal of Anth. Inst. XXXV.
86. W undt W ilhelm: Kleine Schriften. Leipzig, 1910.
87. W undt W ilhelm: Totemisches Zeitalter.
88. W undt W ilhelm: ..Ylkerp^ychologie". Leipzig, 1904.
fto*rff \Vi ^f .-.ya______=