5^1

^'7 szs

7r

CHARTULARIUM
UNIVERSITATIS PARISIENSIS

y
 CHARTULARIIIM
UNIVERSITATIS PARISIENSIS
SUB AUSPIGIIS CONSILII GENERALIS FAGULTATUM PARISIENSIUM

EX DIVERSIS BIBLIOTHECIS TABULARIISQUE COLLEGIT

ET CUM AUTHENTICIS CHARTIS CONTULIT

HENRIGUS DENIFLE, O. P.
IN ARCHIVO APOSTOLICAE SEDIS ROMANAE VICARIUS, ACADEMIAE SCIENTIARUM VINDOBONENSIS SOCIUS
AUXILrANTE

AEMILIO CHATELAIN,
BIBLIOTHECAE UNIVERSITATIS IN SOHBONA. CONSERVATORE ADJUNCTO.

TOMUS I
AB ANNO MGG USQUE AD ANNUM M CG LXXXVI.

<\r
PARISIIS
EX TYPIS FRATRUM DELALAIN
VIA A SORBONE DICTA.

ANNO M DCCC LXXXIX.

rr
t.l
c, lONSILIUM GENERALE Facultatum Parisiensium, duodetricesimo

die mensis Decembris, anno MDCCCLXXXV, decreto institutum, quo

in Francia Universitates quasi de integro instauratae sunt et refectae,

censuit uti antiquae Parisiensis Universitatis Chartularium, ab Henrico

Denifle 0. P. collectum, sub auspiciis suis, auxiliante Aem. Chatelain,

pervulgaretur.

Hoc opus, Summo scholarum pubhcarum Magistro sumptus ex aerario

liberahter suppeditante, typis maiidatum, necnon curantibus O. Greard,

Academiae Parisiensis Rcctore, et A. Himly, Facultatis Litterarum Decano,

et E. Lavisse, in eadem Facultate Professore, in lucem editum, Consihum

Generale Facultatum antiquae Parisiensis Universitatis memoriae, quod

foret insigne pietatis monumentum, dicavit et dedicavit.

M^
 INTRODUCTIO

Universitatis Parisiensis monumenta in unum corpus colligere, novis subsidiis adhibitis,

operae pretium esse visum est. Quanquam enim Caesar Egassius Bulaeus' primum indefessa

opera sex voluminibus maximis plurima emisit, non omnia tamen invenire ei licuit neque ea
diligentia, quam hodie critici jure requirunt, instrumenta edita sunt; saepe praeterea fontem

unde hauserit notare omisit, alias codice apographo usus est cum authenticam chartam
consulere potuisset ;
quae vitia tempori illi communia si facile auctori ignoscas, nihilominus

opus celeberrimi rectoris istius mancum imperfectumque efficiunt.

Aetate nostra Carolus Jourdain ulilissimum indicem chartarum ad Universitatem perti-

nentium edidit^. Cum autem in Archivo Universitatis,tunc in Ministerio Instructionis publicae,

ut dicunt, asservato, multa videret quae Bulaeum fugerant et digna quae in diem proderentur,

ex membranis ipsis in opere suo inseruit; alia vero ab aliis jam vulgata rubricis saltem

nofavit. Itaque ei maximara gratiam debet quisquis historiae Universilatis Parisiensis

studuit; nam apud Bulaeum documenta complura cum multis misccntur nihil ad rem facien-

tibus, neque semper ordo temporum observatur, unde difficilius quid velis deprehendas. Saepe
etiam fontes a Bulaeo tacite adhibitos feUciter Jourdain invenit et magno studentium commodo
indicavit. At, quod ad primum Universitatis saeculum attinet, viro clarissimo, optime de
studiis nostris merito, documenta tantum in Archivo Universitatis servata et quosdam codices
extraneos adire datum est; eumque authentica instrumenfa (quae nunc dicuntur originalia)

aliquando fefellerunt; neque propositum satis constans auimadvertas in citandis chartis quae,

si non ipsam Universitatem, tamen res prope vicinas et finitimas respiciunf, ut collegia saecu-

laria religiosaque, quorum alias mentionem brevissimam injecit, alias memoriam omnino
praetermisit.

Principio inedita tantum documenta colligere vel imperfecte ab aliis vulgata nobis in

animo propositum erat. Sed adeo multa tractationem novam requirebant ut propediem
utilius viderctur Chartularium integrum aggredi. Ad quod alia etiam exempla inducebant,
cum ubique per Europam Universifatum instrumenta novis curis ardenter investigari atque in

vulgus emitti cernercmus ;

quas tamen non ejusdem momenti fuisse constat neque foco

). Historia Universitatis Parisiensis. Pai-is, 1665-1673, 6 vol. in-f.

2. Index chronologicus chartarum ad Universitatem Parisiensem pertinentium, Paris, 1862, in-f.

v\
 VI n CHA.RTTJLARIUM UNIVERS. PARIS.

taiii lucido splendorem emisissc, neque ca auclorilate per medium aevum valuisse qua
viguerit Universitas Parisiensis'. Satis ergo studiis nos historicis consulturos exisiimavimus si

in unum coegerimus et monumenla nondum edita et alia in variis libris vulgata quae tamen
ad fidem codicum manuscriptorum redigere necesse erat.

Universitas Anno 1200 iucipiunt documenta proprie ad Universitatem perlinentia. Quae enim inse-
magistrorum
et schoiarium.
rujnius ab Alexaudro III usque ad praedictum annum faciem omnino diversam prae seferunt;
quapropter Partem Introductoriam componcre decrevimus^. Differenliae hujus origo nobis

]. Hic praecipuos recenseamus libros, in quibus docuraenta ad Univcrsitates saee. XIII-XV pertinentia proferuntur
Munimenta Academica or Documenls of Academical Life and Studies at Oxford, by Rcv. Henry
illiistrative

Anstey ; London, 1868, 2 vol. Statutes of the CoUeges of Oxford ; Oxford, 1853, 3 vol.
Documents relating to the
University and Cambridge ;
Colleges of London, 1852, 3 vol.
The jirivileges of the University of Cambridge, ed. by
Dyer; London, 1824. Munimenta alme Unieersitatis Glasguensis ; Glasgow, Maitland Club, 1855, 3 vol.
Memorie e documenti per la storia delV Universitd di Pavia ; Pavia, 1877, 4. Documenti inedili per servire
alla storia delle Universitd ilaliane, p. da Padelletti (Contributo alla storia di Perugia nel sec. XIV-XV); Bologna, 1872.
Documenti per la storia delV Universitd di Perugia, da A. Rossi (Giornale di crudizione artistica, vol. IV-VI) ; Perugia,
1875, sqq. Statuli della Universitd e studio Fiorentino, publ. da A. Giierardi ; Fircuze, 1881, 4. Memorie e docu-
mienti per la storia della Universitd di Parma; Parma, 1888, 4. Acta nalionis Germanicae in Universitate Bono-
niensi, ed. Friedlaender et Malagola Berolini, 1887. ;
Stattiti delle Universila e dei collegi dello studio Bolognese,
publ. da C. Malahola Bologna, 1888, in-f".
;

KiNK, Geschichte der Kais. Universitat su Wien ; Wien, 1854, 2 vol. (Documenta in altcro volumine inseruntur).
Codex diplomaticus Universitatis studii generalis Cracoviensis ; CraLC0\\3Le, 1870-1884, 4 vol. 4". Statuta necnon liber
Promotiinum philosophorum ordinis in Universitate studiorum lagellonica; Cracoviae, 1849. Monumenta historica
Universitatis Pragensis; Pragae, 1830-1848, 4 vol.
Die Statutenbiicher der Universildt Leipzig aus den erstcn 150 Jahren ihres Bestehens, v. Fr. Zarncke;
Leipzig, 1861.
Stuebel, Urkundenbuch der Universitdt Leipzig ; Leipzig, 1879. C. Prantl, Geschichte der Ludicig-
Maximilians-Universital in Ingolstadt, Landshut, itfiijic/ien ; Miinchen, 1872, 2 vol. (Documenta in altero vol.) Ed.
Winkelmann, Urkundenbttch der Universitdt Heidelberg ; Heidclberg, 1886, 2 vol. Urkunden zur Geschichte der Univ.
Tiibingen; Tubingen 1877.
Kosegarten, Geschichte der Univ. Greifswald; Greifswald, 1857 (duae partes, in altera doc.).
Annerstedt, Upsala Universitets historia; Upsala, 1877, 2 vol. (Documenla alterum vol. iniplent). Bianco,
01.

Versuch einer Gesch. der Universitdt Koln; Koln, 1833. (Documenta in primo vol.)
Matzen, Kjobenhavns Universilets rehtshistorie ; Kjobenhavn, 1879.
H. Beaune et J. d'Arbaumont, Les Universites de la Franche-Comt^. Gray, D6le, liesangon, Documents inedils;
Dijon, 1870. P. Rangeard, Ilistoire deVUniversite' d'Angers, Lemarchand; Angers, 1872, 2 vol. (Documenta inaltero v.)
p. p. A.
L. Lens, Facultes, colleges et du XV' siicle d la Revolution fran^aise ; Angers,
professeurs de V Universile d' Angers,

1876.
Statuts des guatre facultes de VUniversite' d'Angers, 1461-1494 [p. C. PortI Angers, 1878. A. Oermain plura ;

ad Univ. Montispcssulanam perlinentia in variis opusculis emisit, inter quae notanda Ilistoire de la Commune de Mont- :

pellier (t. III); Etude historique sur Vcole de Droil de Montpellier ; Montpellier, 1877; VEcole de M^decine de Mont-
pellier, 1880; Du principe democratigue dans les ^coles de Montpellier, 1881; La Facult^ des arts et Vancien colUge de
Montpellier, 188i. M. J. Baudel et MAiA^iov/SKi, Histoire de VUniversit^ de Cahors ; CahorB, 1876 (cum quibusdam
documentis). Amedee de Bourmont, La fondation de VUniversite de Caen, et son organisation au XV' siecle ; Caen,
1883. Cariulaire de VUniversit4 d' Avignon, 13031791, p. Vict. Laval, l" partie Avignon, 1884. Statuts
p. ; el r<)gle-

ments de Vancienne Universitd de Bordeaux (1441-1793), p. p. H. Bauckhausen; Libourne, 1886, 4".

Reusens, Documents relatifs d Vhistoire de VUniversite de Louvain, in Analectes pour sercir d Vfdstoire eccUs.
de la Belgique. vol. XVII- XXI; Louvain, 1884-188S.
Plurima opera in quibus nomina raagistrorum et scholarium sive immatriculationes, ut dicitur, fusius enumerantur
consulto praeterniisiraus.
2. Hujus partis quaeditra in opere insigui Cartulaire giniral de Paris, J, ed. de Lasteyrie (Paris, 1887), tractantur.
 INTRODUCTIO. IX

explicanda est. Priora documenta singulares scholas et magistros et scholares separatim respi-

ciunt, posteriora autem scholas conjunctas et magistros et scholares in corpus Universitatis

redactos. Scihcet circa finem saecuh post C. N. duodecimi, ut Bononiae, ita Parisiis formata

est magistrorum scholariumque societas. Legimus primum, ut videtur, apud Thomam

Walsingham^ in vita Johannis I, \icesimi primi ahhatis S. Alhani (H95-12I4) : Hic in juven-

tute scolarum Parisiensium frequentator assiduus ad electorum mnsortium magistrorum

meruit attingere. Certe anuo 1208-1209 jam vigehat Universitas, cum Innocentius III uni-

versis doctorihus sacrae paginae, decretorum, liheralium artium Parisiis commorantihus

injungat utmagistrum G. heneficio socielatis eorum in magistralihus privatum Univer-

sitati magistrorum )) seu communioni magistrorum restituantet ad consortium in magis-

tialihus admitlant {Yid. infra n 8). In eadem charta primum vox Universitas magistro-

rum usurpatur. Anno 1207 Odo, episcopus Parisiensis, de communitate schoiarium loquitur

(yid. n6). Hae mentiones primae de Universitate constituta occurrunt, sed quin eam paulo
prius formatam esse existimemus non ohstant; quauquam Philippi Augusti privilegium [ykl.
\\ 1) anno 1200 datum scholaribus scholarium societatem non indicat.

Actio verisimililer prima qua Universitas suo nomine aliquid decrevit ante annum
1208 incidit; nam Innocentius III in epistola supra memorata mentionem facit trium arli-

culorum quihus omnes magistri parere deheant; respiciebant autcm habitum honestum,
lectionum et disputationum ordinem ac pium usum in celebrandis defunctorum clericorum
exsequiis. Quos articulos, saltem de leclionum disputationumque ordine, ulique magistri una
statuerant, sicut eorundem reformationem articulorum (quae in eadem cpistola refertur)

nomine omnium magistrorum ab oclonis ex eis susceptam cernimus.

Universitas magistrorum et scholarium quasi persoua introducitiir primum in nota dona-
tione erga Fratres Praedicatores S. Jacobi anno 1221 (F/V/. n" 42), in qua legilur : INos

Universitas magistroruii) et scholarium Parisiensium ,

quod postea vulgo occurrit, donec
Rector artistarum ut totius Universitatis Recfor haud ambigue recognitus est. Postea enim
Rector semper ante Universitatem nominatur. Habemus etiam ejusdem anni htteras
quasdara Uonorii III praebentes locutionem Universitas magistrorum et scholarium (?"</.

infra n 41); quarum ex contextu concludere licet illam prlmo adhibitam esse cum Univer-
sitas sigillum fabricaverit, in quo verisimiliter, ut etiam posterius, fnit inscriptum Sigillum

Universitatis magistrorum et scholarium Parisius ^. In pracdicto documento sigillum Uni-

versitatis primum quasi paulo ante confectum memoratur, quanquam charta donationis erga

Fratrcs Praedicalores sigilhs trium theologorum, non autem Universilatis sigillo munita

1. Gesta abbiitum monasterii S. Albani, ed. Riley, I, p. 217.

2. Habemus sigillum Universitalis anni 1292 in Arch. Nat. Paris. K. 061 conservatum. Cf. descriptionem apud DouiJT
d'Aecq, Colleclion de sceaux, II, n" 8015, et Vallet de Viiuville, Ilist. de 1'Instruction publique, p. 129.
Chart. Vniv. Paris. I. 6
 CHAHTXJLAniUM UMVERS. PAUIS.

fuit, foftasse qiiia in ea donatione Cancellarius etiam interfuit qui utendo sigillo Univer-

sitatis obstitit, ut infra videbimus. Sigillum anno 1225 confractum est [Vtd. notam 3,

pag. 104); ante annum vero 1246 magistri a papa Innocenlio IV petierunt facultatem ilerum

sigillo utendi (Vul. notam pag. 160), quae eisdem anno praedicto concessa est {Vid. n" 165).

Quattuor igitur disciplinarum, Artium, Theologiae, Juris utriusque, Medicinae magistri

primo socielatem inierunt, ut Universitas ipsa declarat anno 1254 : Excelsi dextera

paradisum voluptalis olym plantavit Parisius venerandum gignasium litterarum, unde sapien-
tiae fons ascendil, qui in quatuor Facultatcs, videlicet Theologiam, Jurisperitiam, Medicinam,

necnon rationalem, naturalem, moralem Philosophiam... distributus. .. universam tcrram

irrigat. {Vid. n" 230).

Quattuor Minime mirandum quod post formatam Universitatem singularum disciplinarum magislri,
faeultates.
eisdem commodis ducti, in societatem constitui paulalim studuerunt, ut cuncta ad materias
docendas vel ad scholares pertinentia ordinarent. Jani anno 1213 modus licentiae doccndi
a Cancellario donandae distincte pro unaquaque quattuor Facultatum slatuitur {Vul. n 16).

Biennio post Robertus de Courgon statuta diversa magistris theologiaeatquc arlium magistris

imponit [Vid. n" 20). Utique nondum utebantur nomine Facultatis . Quod nomen primo in

Actis Universitatis Parisiensis anno 1219 occurrit, hoc est in epistolis Honorii III : ut quivis

in ea, de qua Ucentiam obtinuit, regere Facultate libere possit; u in omni Facultate silet

Parisius vox doctrine {Vid. n''29, 31), et sic etiam in posterioribns documentis; sed nullum
alium quam disciphnae sensumhic agnoscere possis. Non multo post candem vocem pro
consortio magislrorum cujusdam disciplinae usurpatam invenimus; primum in statuto Artis-

tarum de modo legendi anni 1255 : periculum, quod in Facultate noslra imminebat

{Vid. n 246). Sine dubio tamen jam longe antea Facultates conslitutae erant. Revera

magistri quatluor Facultatum ab ineunte fere saeculo Xlll statuta communiter edere de sua
disciplina, congregationes habere, examina et promotiouesordinare, ex suo consortio indignos

excludere et postea in consorlium, si placuit, recipere solent. Firmiorem vero statum singu-
lae Facultates acceperunt anno 1231 ex celeberrima Gregorii IX charta, quae est quasi tolius

Universitatis constitutio : Parens scientiarum {Vid. n 79).

Actio prima cujusdam Facullatis fortasse apparet, cum Theologi communem laborem
aggressi sunt ut una eademque forma libri Bibliae in scholis vulgarenlur. De qua re, quan-
quam nulla charta afferri potest, testis Rogerus Baco audiendus {Vid. infra notam pag. 316).
Quod ineunte saeculo XIII evenisse mulfa probant'.

Quo tempore decani Facultatum instituti sint adhuc ignoratur; sed morem satis antiquum

1. Vide Denifle, Die llandschriften der Bibelcorrectorien des XIII Jahrhunderls in Archixi f. Lilteratur-und
Kirchengesch. des Milielalters, IV, 263 sqq., 471 sqq.

b.
 I NTnODU CTIO XI

jure putamus cum ia documeuto anni 1264 (infra, n 399) legatur : De antiqua et approbata
et hactenus pacifice observata consuetudine Parisius est obtentum ut antiquior ex eisdem
[Theologiae] magistris in actu regendi nomen decani habeat inter eos et ipsis indicat festa per
nunfium proprium et alia faciat que ad suum noscuntur officium pertinere. Ut hic Theo-
logiae, ita Decretorum et Medicinae Facultates decanum habuisse ex antiqua consuetudine
pro certo tenendum est; Artistis vero non decauus ahquis praesidebat, sed certe posterius

Rector Universitatis de quo infra verba faciemus. Incertum etiam quo tempore singulae Facul-

tates sigilhim proprium habuerint. Prima mentio sigilli Decretorura Facultatis occurrit circa
annum 1271 {V/d. n" 446) in quadam conventione, cujus si verba perpenderis, paulo prius
institutum esse sigillum persuasum habeas, Medicinae vero Facultatis sigillum primum in

ordinatione quadam anni 1274 memoratur {Vid. n 451). At quattuor Nationum sigilla, ut

mox videbimus, multo antiquiora. Theologiae Facultatis proprii sigilli mentionem frustra in

Chartularii noslri primo volumine quaesieris, et anno 1253 doctores Theologiac Parisienses
chartam quandam privatis sigillis munierunt {V/d. n" 216)'.
His positis ad singula desccndamus. Formata est Universitas magistrorum et scholarium

absque Cancellario, litigando tamen cum eo adolevit et vires acquisivit.

Quomodo hoc evcnerit in sequentibus monstrabimus.

Officium quo Cancellarium Parisiensem primo in Universitate Parisiensi videmus fungi, canceiiarius

jam per aliquot decennia antc constitutam Universitatem Cancellarius exercebat, scilicet

licentiam docendi iis qui volebant docere et quidem inter duos pontes, id est in Insula, confe-
rebat, sicut, verbi gratia, scholastici Aurelianis, Andegavis, Remis, aliisque in locis et Maes-
treescuela capituli in Ilispania. Sic saltem Petrus Comestor anno 1174 {Vid. Part. Intr. n 8),

et sic Cauccllarii postea(y/f/. n 14), quanquam in Capitulo, cui aderant, aHis etiam officiis

fungebantur {Vid. n" 21 et notam). Ante mediurn saec. XIII officium Caucellarii Parisiensis sic

explicabatur, magistris commissas esse claves scientiae a domino Papa, vel a Cancellario

Parisiensiex ordinatione domini Pape, ad aperiendum tliesaurum sapientie 2. Cum magistri

et scholares Insulae in corpus unum congregali sint, facile intelligas Cancellarii munus
majoris ponderis evasisse. Eum Parisiis residere necessario oportebat, nihilque mirandum
quod episcopus capitulumque Parisiense anno 1207 statuerunt a ut quicumque de cetero
Cancellarius Parisicnsis fuerit, post institutioncm suam teneatur juramentum in capitulo
exhibere se facturum residentiam in ecclesia Parisieusi quamdiu Cancellariam tenuerit

{Vid. n6).

Certe post formatam Universitatem Cancellarius Parisiensis non eligi debuit nisi magis-

1. DouiiT i)'Ai>.CQ, I. c, n'' 8020-8022, descriWt sigilla ti-ium FacuUatum in Arch. Nat. (I. 515, n 14) conservata,
aiini 1398. Cf. Vallet de Viriville, I. c, p. 134 sq.
2. GuALTERus DE Castello Tiieodorici in suis Quaest. theol. ms., Bibl. Antonianae Patav., n 152, f. 1501. l
XII CHARTULARIUM TJNIVERS. PARIS.

teriura assecutus esset, qiiematlmodum jam saeculo XII omnes Cancellarii Parisienses

magistri vocantur; forte etiam eum docuisse necesse erat. INon tamen exigebatur ut ipse, quo

tempore fiebat Cancellarius, Theologiam doceret; nam multo posterius ea condicio nondum
iniponebatur, cum videamus Stephanum Tempier electum Cancellariiim Parisiensem ante-

quam in Facuitate praedicta Universitatis Parisiensis actu regere inciperet {Vid. n'^ 396, 399).

Immo evenit ut aliquis pauhilo lantum ante vocatus sit Parisios quam Cancellarius fieret;

ciijus rei exemplum praebet celeber Phihppus de Greve, qui 15 febr. 1217, etiam tum archi-
diaconus Noviomensis, annuente Honorio III, ab episcopo Parisiensi ad ecclesiam Parisien-
sem vocabatur^ et saUem jam anno 1218 officio Cancellarii fungebatur.

Vulgo autumant Universitatem magistrorum et scholarium sese in corpus constituisse

litigando cum Cancellario Parisiensi. Quod cum vero congruit si quattuor Nationes, minime

tamen si ipsam Universitatem intelligas. Namque Universitas post formatam societatem contra
Cancellarium insurrexit, tametsi in illa contentione sustinenda societas cohaerentior facta

est. Per conatus raagistrorum et scholarium sese in societatem constituendi Cancellarius suam

jurisdictionera non in discrimen adduclara credebat, quanquara formata Uuiversitate intelli-

gere debuit, magistris et scholaribus simul congregalis longe aliam fore condicionem erga

ipsum quara antea singulis. Nara mutuo obligari per sacramentura fidelitatis conteudebant et

statula boni communis gratia redigerc. Unde, progredienfe consortii temperatione, res iu eo

erat ut concursus cura Cancellario vitari non posset. Denique jainpridem multa magistris stu-
dentibusque displicere potuerunt quae tamen abrogare non potcrant; quippe cum singuli pro

se starent: constituta aufem Universitate, injuria in privatum illata Universitafem, cujus parfi-

ceps erat, ofFendebat. Parte altera Cancellarius, eo quod officiuni in Universitatem formatam

exsecutus est, majoris ponderis potestatem obtinuit; major etiam ca potesfas evasit ex privi-

legio Philippi Augusti, qui magislros et scholares, ab aucforifate Praepositi subreptos,

1. Legimus in Regiatro Honorii III Archiv. Vatic, an. I, fol. 57, ep. 251 (cf. Horoy, Honorii III opp., II, p. 27G) :

Episcopo Parisiensi. Per tuas nobis litterashumiliter supplicasti, ut dilectum filium Pliilippuni Noviomensem archidia-
conum tibi vocare ad Parisienscm ecclesiam de nostra permissione liceret, quod a bone meraorie Ph. Parisiensi archiiliacono
genitus extitit non obstante. Quoniam igitur cum eodem archidiacono ad liumilem multorum episcoporura et aliorum prelatorum
instantiam de vita et scientia sibi testimonium laudabile perhibentium super hujusraodi defectu de benignitate sedis apostolice
dispensavimus, tibi presentium auctoritate concedimus, ut impedimento non obstante predicto, ipsum ad tuam libere voccs
ecclesiam, si ejus vocationem ipsi ecclesie videris profuturam. Dat. Laterani xv kal. Martii, pontificatus nostri anno primo.
Certe ad hoc pertinent quac ait Gervasius abbas Pracmonstratensis in epistola ad Ilonorium III, qui propter quasdam
insintulationes Philippum ad curiam citaverat (
Vid. infra n" 31, p. 90) : Admirandum est merito, qualiter fama ipsius apud
vos potuerit obfuscari, qui eum nupcrrime in tautam gratiam recepistis quanta non nisi praeclarls meritis ct integrae famae
videtur potuisse competenter impendi Ego autein sciens quod sit homo affabilis et benignus et eminenter littcratorura
virorum judicio litteratus, illos quoque qui testimoniura perhibent famae suae, maxime dominum Remensem archiepiscopum
nostrum et decanum et capitulum Parisiense integrae famae esse, etc. Sacrae antiquilatis monumenta, not. ill. C.L. Hi.no,

Stivagii, 1725, epist. 10, p. 14 sq. Cf. epistolam 87, p. 78. Occasione oblata, adjiciemus Philippum, antequam csset Canccllarius
Parisiensis, fuisse una cum Rogero de Vermella canonico S. Gaugcrici Cameracensis, cathedralium ecclesiarum provinciae
Remensis procuratorem generalera in Romana curia, ut apparet ex epistolis mcmoratis et ex Regesto Vatic. Honorii III an. 1,

epp. 444 et 445 (Cf. Hop.oy, I. c, p. 418). Ipse remansit etiam archidiaconus Novioraensis simul ac Cancellarius Parisiensis.
{Vide infra n' 97 et 98).
 INTRODUCTCO. XHl

Officiali Parisiensi siibmisit. Tiim Caucellariiis jurisdiclioiiem ordiuariara erga raagistros

et scholares exercuit. Anno 1208 praeterea Guala Bicliicrus, legatus aposfolicae sedis,

statuit ut raagistri et scliolares adversus suaui coustitutiouera rebelles per Caucellarium

excommunicati denuucientur {Vid. n" 7). Facile intelligas Caucellarium primas partes iu

Universitato occupavisse. Mox, ut saepe in lalibus casibus evenit, inlumuit et in quibusdam

modum excessit. Itaque lis iuter Cancellariura et Universitatcm utriuque iueluctabilis immi-
nebat. Forlasse illo terapore (circa annos 1210-1212) scholares ab lunocentio procuratorem

(I ad agendum et respondendum instituendi jus petebant {Vul. n" 24). Circa anuum 1211
querelas contra Cancellarium summo Pontitici delerebant, eum avolentibus scolas regere,

quos etiam raagistrorum assertio idoneos asserit ad regendum, juramentuni tidelitatis vel

obedientie ac interdum pecunic precium cxtorquere niti, euraque raotu proprio incarcerare

delinqucntes, etiamsi culpa levis foret, ac pecuuiam ex eisdem exigere quam in usus pro-

prios converteret. Ex mandato pontificis anno 1212 scholaribus annuentis, Caucellarius craen-
dari debuit aut censura ecclesiastica compesci (V/d. n" 14).

Universitatera igitur vidiraus Cancellarii non jura, sedexcessus, prirais querelisimpetcre,

neque insurgere in statutum quod postea, fortasse falso, dicebatur ab Octaviano apostolicae

sedis legato et Odone episcopo Parisiensi olira factum, per quod scholares et magistri excom-
municarentur si sine consensu et auctoritate episcopi vel Cancellarii vel capituli Parisiensis

aliquam conspirationera seu constitutionem aut obligatiouem quamlibet juramento vel fide

seu alia quacumque pcna vallatam facerent' {V/d. n'*^ 30 et 31).

Anno 1213 concordia inter duas partes facta est et jura utriusque raelius detinita sunt.

Praeterquam quod querelis scholarium supradictis satisliebat, etiam modus dandi licentiam in

quacuraque Facultate ordinabatur. Cancellarius quidera licentiam dare potuit cui censebat
esse dandam, non habito aliquorum magistrorum vei alicujus raagistri testimouio, denegare
tamen non potuit quando major pars raagistrorum cujuscumque Facultatis erat pro licentiando

{V/d. u" 16) . Quac nihilorainus locura habebant solummodo pro tempore Johannis Cancellarii.

Robertus de Courgon apostolicae sedis legatus anno 1215 hanc concordiara confirmavit, et

specialiter formam dandae licentiae. Aetatera vero incipientiurn in Artibus (uon ante vice-

simum priraum annuni) et in Theologia (non ante tricesimum quintum annum) praescripsit,
adjungens quasdam condiciones quibus arbitrio libidinique in licentia danda aditus seclu-
deretur. Praeter aha concessit magistris et scholaribus facultatem tam per sc quam cura aliis

1. Professor Kaufmaxn in libro, Die Geschichte der deutsclien Vniversitdten, 1, VorgescIacfUe, Stuttgart, 1888,
p. 250, nota 1, abhinc anno 1208 quandam synodum hujus statuti rigorem temperasse contendit. At, pace ejus, qui multa
falsa de Universitate Parisiensi in suo libro congessit, dixerimus ipsum fugisse quod verha rigorem nostrae constitutionis
duximus temperandum quae inveniuutur in supra citata constitutione Gualae, legati apostolicae sedis, minime Octaviani
Odonisque statutum respiciant, sed ea quae in constitutione Gualae proxime praecedunt, Bulaeus tamen (III, H), quem
Kaufmann, praetermisso Mansi, unice consuluit, afferreomisit, quanquamad scnsum intelligendum erant necessaria [Vide infra,
n" 7, not.).
XIV CHARTULARIUM UNIVERS. P.VRIS.

obligationes et constitiitiones fide vel pena vel juramento vallatas faciendi in certis casibus,

utpote de taxandis hospiliis, de babitu, de sepultura, de lectionibus et disputationibus, etc.

{Vid. if 20). Praeterea anno 1218-1219 Honorius III ut scholares licentia digni, etiam

invito Cancellario, ea fruerentur concessit [Vid. n'* 27 et 29).

Ita sensim adolescebat Universitas crescebatque privilegiis, ut verbis auctoris libri Origo

vera ulamur, restringebatur vero Cancellarii auctoritas. Minime tamen sententia Car. Thurot
amplexanda omnem auctoritatem Cancellario detrahentis'. Privilegium Roberti de Cour^on

forte ansam pracbuit quattuor Nationes constituendi el inde novum fomitem liiibus inter

Cancellarium Universilatcmque addidit. Anno 1219 episcopus Parisiensis contra scholares

statulum jam memoratum Octaviani Odonisque de conspirationibus conjurationibusque non

faciendis protulit, scholares arma portantes et nocte incedcntes pro suae voluutatis arbilrio

excommunicando.
At magistri scholaresque causam Honorio III defercl)ant, qui decano et cantori Roloma-
gensibus injunxit ut sententias excommunicationis relaxarent prohiberentque ne episcopusaut

qui ad eum pertinebant tales sententias in magislros et scholares promulgarent [Vid. n 30).

Habemus hic primum Universitatis ab excommunicatione immuuis privilegium.

Verumtamen hoc susceptae liti finem nondum imposuit. Episcopus enim Cancellariusque

idem quod antea cgerunt, saepius memorata Octaviani Odonisque freti charta. Quam tamen
cum scholares sibi exhiberi postularent, omnino ipsis ignotam, ab episcopo obtinere ncqui-

verunt. Iterum Universitas ad summum pontificem appoUat conlra episcopum et Cancella-

rium qui practerea in mullis modum excesserit; ilerum scholaribus Honorius annuit et

Cancellarium cujus fama multipliciter est gravata , ad curiam cilat, nt tueatur, si poterit,

(famam), aut iniquitatis suae vinculis constringalur [Vid. u 31). Notalu dignum quod in

isto documcnto peculiaritcr de magistris et scholaribus Arlium agitur.

Hoc prospero successu, ut facile est sentire, magis intumuit Universilas, conataque est

ab auctorilate Cancellarii omnino emancipari. Quod discimus ex querehs episcopi Parisiensis

delatisad Honorium HI, magistros et scholares facerc frequenter constitutiones seu colliga-

tiones seu conspirationes, abuti sigillo quodam noniine Universilatis magistrorum et schola-

rium nuper facto, taxare domorum pretium contra ordinationem aucloritate regia faclam, et

in ipsius episcopi et Cancellarii praejudicium sibi pro suae voluntalis arbitrio judices consti-
tuere ; his episcopi et Cancellarii jurisdiclionem usurpare et enervare. Anno 1221 Ilonorius III

archicpiscopo Cantuariensi ahisque iujunxit sigillum Universilatis confringere, de ceteris

vero inquisitionem facere et partes adversas ad amicam compositioncm reducere [Vid. n 41).
Quod quidem non successit. Alias litteras pacis reslituendae causa anno 1222 idem pontifcx

1. Ce privilege enlcvait aux Chanceliers toute autorite sur rUnivcrsitc j> (p. 12).
 INTRODUCTIO. XV

scripsit, quibus donec episcopus ad curlam venissct arbitrium decretorium difFerebat,

quid interim agcndum esset componendo. Ut quaedam tantummodo memoremus, carcer

a Cancellario constructus demoliendus erat, Cancellarius non molestare debebat licen-

tiafos ab abbate S. Genovefae quin ubi consueverint libere incipere valeant , alque usus

sigilli scholarium, a praeterquam in his que ad officium procurationis in hac causa pertinent ,

suspendebatur {Vid. n 45). Anno 1225, sigillum scholarium fractum est {Vui. supra

pag. x) ; nihilominus tamen inter duas partes efficax fuit composilio quantum attinebat ad

hcentiam dandani a Cancellario Parisiensi, ad faciendas constilutiones de ordinandis lectio-

nibus et disputationibus ac puniendis rebelhbus per subtractionem societatis, et de taxandis

hospitiis ac quibusdam aUis, ut apparet ex documento n 58. Jura autem Cancellarii coram
Universitate magistrorum scholariumque ullimam normam receperunt in constitutione

Parens scientiarum ,
quam Gregorius IX anno 1231, post reducem Universitatem, ad

reformandum studium Parisiense, enuntiavit. Potestas Cancellarii novis coercetur limitibus.

Jam, quando instituitur, coram episcopo vel in capitulo Parisiensi, praesentibus pro
Universitate scholarium dnobus magisfris, jurare debet <( quod ad regimen Theologie ac
Decretorum... non nisi diguis liccntiam largietur ;
quam Theologis, inconsulfis magistris,

concedere non poterat. Licentiae dandae potestas, in aliis etiam Facultatibus, certis condi-

cionibus adstringitur. Jurare debet insuper quod consilia niagistrorum in malum eorum
nullatenus revelabit . Ipsi denique carcer adimitur, carcere episcopi tantum retento (Vid.
n" 79).

Sic Cancellarius, duranle per mulfos annos hac lite cum Universitate quae firmius in dies

convalescebaf, paulatim plurima amisit quae initio saeculi XIII immo etiam auno 1213 posse-

deraf. Qui summo imperio regnaverat in exercendo munere ligafus stetif.

Nova ei jactura pafienda fuif, cum plures magistri et scholares, Insula relicta, sub juris-

dicfioncm abbafis S. Gcnovefae se receperunt, ifa uf paulafim alius Cancellarius emerserit,

id est Cancellarius S. Genovefae. Quod intclligi uequil, nisi prius quaesfionem dijudicaverimus
utrum in Insula, infer duos pontes, Univcrsitas sit formata, an ex collecfis magistris et scho-

laribus Insulae, S. Genovefae et, si placet, S. Vicforis, ut Bulaeus et quidam alii post eum
affirmaverunt.

Omnes concedere debent saltem maximam partem magistrorum et scholarium, tempore uifiTersitetis.

nascentis Universifafis, in Insula sub jurisdictione Canoellarii ecclesiae Parisiensis habitasse.

De scholis S. Vicforis quaestio est inanis, cum post mortem celebrium magisfrorum hujus
monasferii saeculo XII, illud magistris caruerit, ita ut anno 1237 Gregorius IX abbati el

monasterio exprcsse magistrum theologum concesserit {Vid. n" 111). Quaestio tantum de
scholis S. Genovefae tractanda.
 XVI CHAUTULARIUM UNIVERS. PARIS.
CelebeiTimae sunt eae scholae quas Abaelardus ibi contra Guillelnuim de Champeaux,

tunc in Insula docentem, in primis decenniis saec. XII instiUiit'. Illum non tantummodo in

rcgione S. Genovefae, sed in claustro docuisse nos monot auctor anonymus vitae Gosvini

dicens : <> In claustro S. Gcnovefae sciiola publica utebatur^ . De Abaelardi historia, cum
omnibus nola sit^, ne nimis moremur, duobus tantiim instabimus : primo, quod in monte
S. Genovefae Abaelardus fundamenta jecit scholae quae per aliquot decennia disputationibus

dialecticis .4rtistarum ejus lemporis locus famosus remansit; altero, quod quanquam Abaelar-
dus longe anle formalam Universilatem Parisiis et extra Parisios docuit, ejusquo scholae in

monle sine vinculo cuni scholis Universitatis fuerunt. tamen ejus ratio vel methodus in

docendis scientiis, praesertim quidem in Theologiae Artiumque disciplinis, apud Universi-

tatem quasi exemplar perslitit, uti infraexplicabimus.

Certe usque ad annum 1147 vel 1148 in monle scholae Artislarum vigebant. Ad illam
aetafem perlinent notae relationes Jobannis Saresberiensis*. Aham scholam iu nionto, id

est apud S. Hilarium, aperuerat Ernaldusde Brescia^.

Anuo 1147-1148, Eugenio III auctore, in monasterio S. Genovefac reformatio facta est.

Canonici saeculares canonicis regularibus S. Victoris locum dare coacti sunt''. IIIo tem-
pore claustrahs schola in monasterio S. Genovefae, ut ct S. Vicloris, florebat, in qua
Tlieologia tractabatur, certaque nobilitate fruebatur cum ad eam ab Anglia Daciaque

juvenes mitterentur". Sed de scholis Arlistarum antea famosis nunc maximum silentium

est usque ad secundum decennium saeculi XIII.

Nullum e magistris Artium (nam de iis taiitum qiiaerimus), quorum post istam tempes-

tafem notitiam habemus, iu monte docuisse invenimus, quin etiam saepe traditur eos in

civitate Parisiensi seu in Insula magisterium exercuisse. Sic alii supra Parvum Poutem, qui

Parvipontani nuncupabantur*, ex quibus notissimus Adam" et Ethion"', morabantur, alii alibi.

1. a Extra civitatem in monte S. Genovefae scholarum nostrarum castra posui. Hist. calamilatum, opp. ed. CousiN,
I, p. G.
2. Reciieil des JHst. des Gaules, XIV, p. 442.
3. Cf. RSmusat, Ab^lard, Paris, 1845,2 vol.; Deutsch, Peter Abalard. Leipzig, 1883.
4. Metalogicus, lib. II, c. 10 (ed. Giles, p. 78).
5. JoHANN. Saeesbep.iensis in Hist. pontificali [Mon. German. XX, 537) Parisius mauens in monte S. Genovefae
:

divinas litteras scolaribus cxponebat apud S. Hilariuin. ubi jam dictus Petrus (Abaelardus) hospitatus fuerat. Sed auditores nou
habuit nisi pauperes et qui osliatim elemosinas publice racndicabant. Ecclesia S. Hilarii non ex abbatia S. Genovefac, sed ex
abbatia S. Marcelli dependebat.
6. Cf. Feret, VAbhaye de Sainte-Genevidee, Paris, 1883, I, p. 101 sqq.
7. Celebris illius scholae profcssor est Guillelmus de Monte seu Leicestriensis, qui olim prior fuit S. Geuovefae {Vid.
Wkioht, Biograph. lirit. Lit., II, p. 463), postea Cancellarius Lincolniensis ct magister Giraldi Cambrensis ( FiVi. Giraldi
opp., ed. Breweu, I, p. 93. Cf. etiam Alex. Neckam opp., ed. \VrI(1iit, p. 4G0).
8. Cf. Godofredus de S. Victore, Fons philosophiae, ed. Charma, Caen, 18G8, p. 47.

9. Cf. de ipso Haur^au in Mifmoires de Vlnstitut national de France, XXVIII, 2, p. 228 sqq.

10. Cf. Alexander Neckam, Be naluris rerum, ed. Wriuiit, p. 307.

 INTUODUCTIO. XVII

sicuf Maiuciius', Albericanus^, etc. At objicere aliquis possit, quoties referatur quidam
Parisiis docuisse, hoc verbo non excludi S. Genovefam, quanquam intra muros civitatis non
ante annum lill censita fuit, cum ante hunc annum dicta fuerit S. Genovefa Parisiensis

perinde ac dicebatur S. Victor Parisiensis, S. Dionysius Parisiensis. At pro uobis facit testis

Stcphauus Tornacensis (abbas S. Genovefae intra annos 1178-H92), qui ab archiepiscopo

Lundensi Absalone adduci non potuit, ut Petrum canonicum ad magistros Parisienses mitteret
dicens : quod nobis per litteras vestras intimastis vel in monte, vel ad Parisienses secularium
scholas et venditores verborum mittendo, salva gratia vestra, non admiltimus, quoniam insti-

tutioni nostre repugnat et consueludini... Quod si forte consiliuin vestrum in hoc dechnaverit,
ut de regulari secularem facere credatis, aliara quam Parisius civitalem in qua studeat ehgile

[yid. infra Part. Introd. n 42). Scholam canonicorum montis aperte scholae saecularium civi-

tatis bic opposuisse abbatem Stephanum patet. Prior claustrahs erat, ut ex ipsa epistola

ahisquephirimis' apparet, minime vero antiqua schola Artistarum ; scholas Parisienses extra

ejus jurisdictionem fuisse his satis constat, easque igitur non in monte, sed proprie in civi-

tate Parisiensi quaerendas esse. Eas illo tempore in Insula unice viguissc docet nos etiara

epistola Guidonis de Bazoches lestis quoquc oculali et Stephani aequalis : (i Inhac insula regale

sibi solium ab antiquo filosofia collocavit... In hac insula perpetuam sibi mansionera septem
pepigere sorores, artes videhcet liberales... decreta lcguntur et leges. Hic fons doctrine salutaris

exuberat {Yld. infra Part. Intr. n 54). Sane Guido has qualtuor scientias sokimmodo in

Insula pubhce doceri ab antiquo credidit, famosasque olim i.n monte Artistarum scholas penitus
ignoravit; unde eas illius aetate exstinctas fuisse concedendum.

Certe Artistae non in claustro S. Genovefae habitare potcrant; sed forlasse in eo loco ubi

eos invenimus saeculo XIII, id est in vko Garlandiae? At istc vicus e jurisdictione S. Genovefae

pendebat, atque Slephanus Tornacensis scholam tantum demonte canonicorura quae claustra-

lis erat, et scholara civitatis Parisiensis saecularium agnoscit, ut supra vidimus. Praeterea ex
quadam charta {Vid. n 2) patel sub finem saeculi XII nondum huic vico doraos aedi-

ficatas fuisse, et anno 1202 ad hostisias faciendas hospitibus concessura esse clausum Mali

Vicini, quod vicum Garlandiae comprehendcbat. Intra annos 1202 et 1225 constructa est via

Slraminis, quae postea dicebatur (( du fouarre \ ubi Artistae morabanfur.

Haec omnia mire congruunt cum instrumentis de Universitatc servatis. Videmus Univer-
sitatera non litigantem cum abbate S. Genovefae, sed magistros et scholares quattuor Facul-

1. Giraldus Cambrensis eum nominat ut discipulum Aljaclardi et docentem in auditorio scholae Parisius . Opp. ed.
Brkwer, II, iJ49, et IV, 7. Walter Mapes quoque eum affert. Vid. Wrigiit, The latin poetns, London, 1811, p. 29. Certe
idem est cum magistro Mainerio infra (Part. Introd. n" 6) citato.

2. Giraldus Cambrensis, Opp. II, 33. Godofredus de S. Victore, 1. c, p. 45. Cave ne nostrum cum Alberico a J. Sares-
beriensi allato (Metal. 1. c.) confundes.
3. Vid. Dknifle, Die Universildten, I, p. 656 sqq.
-4. Vid. Jaili.ot, llech. crit. sur la ville de Paris, quartier Saint-Benoit, p. 65.
Chart. Univ. Paris. I. c
 XVIII CHARTULARiUM UNIVERS. PARIS.
tatiim tanfiimnioclo cum CanccUario in Insula causam habciites, quia tunc ab eo, ufpote in

Insiila commorantcs, unicc dcpendcbant. Cctcrum in libro juramenlorum Artistarum

S. Gcnovefae ibidcm conservato (Q. 1. 2. 8) antiquissimum est instrumcntum anni 1227.
Practcrca Robcrtus dc CourQon qui anno 1215 statum scholarum Parisicnsium ordinabat,

Canccllarium Parisicnscm lantummodo novit, quanquam in hoc statulo, si usquam ahas, neccs-

sarium fuit loqui de S. Genovefae scholis, si tum exstitissent. His coUcctis mire splendet
Jacobi de Yilriaco fcstimonium scholas in civitatc Parisicnsi describentis : In una autcm et

eadem domo scholae erant supcrius, prostibula inferius. In parfe superiori magisfri lcgebant,

in inferiori meretrices officia turpifudinis exercebant, etc '. Namquc in Insula domiciiia fam
mulfis magisfris raia fiebant, afque, ut verbis Honorii III utamur, coangustatum erat ilhc

strafum et fere arcfus locus ibidem filiis prophctarnm {J^id, infra n" 32).

Igitur ex magistris in Insula commoranfibus formata est Universifas, ibique, sub umbra
Noslrae Doininae, cunabula Universitatis agnoscenda'*.

Sancta Genovefa. Lig susccpta cum Cancellario Parisiensi, mulfitudo cathedrarum, angustia loci causae

fuerunt cur paulatim Insulam rclinquere magistri conarentur. Jam quosdam circa annum 1212
hoc tentasse concludcre possumus, cum una querelarum contra Cancellarium inde orta sit

quod sacramcnfum fidelitafis et obedientiac a licentiandis exigebat; quod nullum sensum

haberct nisi inter duos pontes remanere sub cjus jurisdicfionc deberent. Artistas fuisse istos

magistros constat ex hoc quod magi.stri Decreforum et Thcologiae usque ad annum 1227 relin-

qucrc Insulam nonausisunt, quanquam Artistae annopraedicto jamin territoiio S. Genovcfae

regebant iyid. n'' 55, 56). Hoc eo facilius infclligas qiiod Ai tistae numerosissimi ex omnibus

magistris erant atque in lite cum Cancellario prima fronte decertabant, ut ex supcrioribus

notum est. Magna pars Artisfarum circa an. 1219-1222 verisimiliter regionem S. Genovefae

adiit; certe hoc ultimo anno abbas S. Genovefae licentiam, sicut Caucellarius Parisieusis,
invito quidem eo, dabat, cum Ilonorius III dicat : nec episcopus et officialis ac cancellarius

licentiatos ab abbatc S. Genovefac quin ubi consueverint iucipere valcant, molcstabunt

(F?(/. infra, n 45, p. 103). In vicum Garlandiae illi Aitistae confugerunt; inter quos emiiict
celeber Johannes de Garlandia Anglicus, qui nomen a vico suinpsit, ipso teste :

Parisius vici cum sit Garlandia nomen

Agnomcn ilofcns contulit illa milii'.

Post annum 1227 Theologi Decretislaeque parfim etiam ripam ulteriorem pefierunt.

1. Hin. occident., cap. 7 (Duacl, 1597, p. ?78).

2. In hoc omnino cum auctore libri Origo vera assentimus.

.3. Exempla honestae vitae (Bibl. Nat. Paris. latin. 10 358, f" 284*). Cf. IIaukhau in Not. et ext. XXVIf, i, p. 75.

e.
 INTHODUCTIO. XIX

Ante aniium 1253 nulla fit de Cancellario S. Genovefae mentio [Vid. n 260). Ab abbate Cancellarius
S. Genovefae.
S. Genovefae ab anno 1222 licentiatos invenimus, sed, crescente Artiiun magistrorum numero
qui jurisdictionem Montis in vico Garlandiae petierunt, Cancellarius ibi necessarius fuit. Hac
origine Cancellariae S. Genovefae explanatur curmunus ejus ad Artistas imprimis spectaverit,

ut aperte probanl documenta quae de Cancellario, examinibus, licentiis S. Genovefae traclanl.

His collectis, facile intelligas Cancellarium Parisiensem tempore interposito multa ami- Cancellanus
Parisiensis,
sisse : primum in actione in magistros et scholares exercita, ut supra demonstravimus, deinde Cancellarius
S. Genovefae,
Rector.
in aemulatione nata cum abbale, postea cum CancellarioS. Genovefae^ denique emergente Rec-

lorisauctoritate, ut breviexponemus. Nihilominus taraen saeculoXlH Caucellarius Parisiensis,

ut nemo alius, in Universitate Parisiensi summum imperium retinuit. Anno 1234 decanus
ecclesiae Parisiensis in quadam causa contra Cancellarium Paris. duos judices habebat ea
ratione suspectos^ quod cura Parisienses scolares existerentj ratione jurisdictionis ordinarie,

quara obtinct in eisdem, subjecti erant Cancellario memorato {Vid. n 103, p. 136). Magister

Artium Johannes de Garlandia circa mediura saeculum de Cancellario Parisiensi sicloquitur :

<( Parisius sludii directas ducit habenas'. Eandem fere locutiouera hic notemus quam de
scholaslico Aurelianensi anno 1301 adhibebat pontifex Bonifatius VIII : Ad quem studii

gubernatioet dispositio... pertinel'^. Etiam anno 1283 tametsi plurimum Rector Universitatis
potestatem suam auxerat, Cancellarius Parisiensis se caput Universifatis esse contendebat, in

quem ipsa potestatera non haberet sicut nec inferior in superiorem {Vid. n 315, p. 718).

Quanquam procurator Artistarum Johannes de Malignes contra nisus est et Rectorem caput

essedeclaravit, suraraus pontifex, apud quem ea causa pendebat, Cancellario Parisiensi satisfecit,

utpatet ex epistolis an. 1284 et 1286 [Vid. n'' 316^, 528). Cancellario Parisiensi hoc saeculo
maximas partes in Universitate tribulas esse eo quod Cancellarius ecclesiae Parisiensis esset

atque in Insula sub ejus jurisdictione Universitas formata foret, agnoscendura ; nihil mirum
quod nomina omnium, inter quos celebei-rirai numcrantur;, ad nos pervenerunt, cum Cancel-
larii S. Genovefae, quorura institutio posterior fuit, ut occasione lantuin data, vix rari in scriptis

appareant'.

1. De mysteriis ecclesiae (Cod. Bibl. Brugensis 546, f. 51).

2. Regest. Vatic. Bonif. Vm, an. 7, epist. 86, f" 21.

3. Seriem Cancellariorum Parisiensium illius temporis, cum vulgo niale nota sit, describendi occasiouem arripiemus,

initium capiendo ab illo qui primus in nostro Cliartulario occurrit usque ad ultimum. Manca neque errorum expers est nomen-
clatura apud Hemeeaeu.m, J)e Academia Pavisiensi, pag. 105 sqq., sicut et in Registro (sacc. XVIII) Arch. Nat., LL 189,
fol. 23. Terminos a quo et ad cjuem non semper pro certo defiuire possumus.
Odo fuit saltem anno llGl usque ad annum fere 11G8.
Petrus Comestor, 11G8 usque ad annum fere 1180.
Hilduinus, 1180 1193 (?).

Petrus Pictavensis, circa 1193 usque 1205.

Beriiardus Chabert, 1205.
Prepositinus, 1206 usque ad an. fere 1209.
 XX CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

Quattuor Nationes. Jani de quattuor Nationibus, quae tanti momenti post formatam Universilatcm fuerunt,
verba quaedam supra praestrinximus ; nunc fusius quales fuerint explicabimus. Quattuor

Nationes magistrorum Artium et scbolarium primum anno 1255 ab anliquo Parisiis distinc-

tae memorantur fW(/. n 256); qiiae quidem Anglicana, Gallicorum, Normannorum, Picar-

dorimi Nationes nuncupabantur. Quando autem ista distributio orta sit ambigitur. Bulaeus

ante constitulas qualtuor Facullates ortam putabat , Univorsilatemquc antiquam constitutara

fuisse ex quattuor Nationibus; immo anno 1206 statutum quattuor Nalionum de eligendo

Rectore exstitisse concludcbat, quadam mentione fretus quae inerat catalogo (qui hucusque non
repertus est) rerum in tabulario Nationis Gallicanae contentarum ' . Jamque auctor libri qui

inscribitur : Universitatis Parisiensis ejusque Facultatum quatuor origo vera

jure asseruit sta-

tutum illud suppositicium, miriimque quod non fuerit descriptum in libris Rectoris et Natio-

num^ simulque affirmat niliil aliud esse quam statutum Simonis legati anni 1266 (Vid. n409)^.

Et quidem jam saeculo duodccimo scholares diversarum nalionum Parisios accessisse

manifestum est, cum Philippus de Harvengt notet tantam frequentiam clericorum ut contendat

supergredi numerosam multitudincm laicorum {Vid. Parl. Introd. n 51); Henricus II vero

Angliae rex Thomac archiepiscopo Cantuariensi adversatus, teste Radulpho de Diceto, dicat se

paratum esse stare etiam judicio scholarium diversarum provinciarum {Vid. Part. Introd.

n 21, not. p. 23). Circa annum 1200^Rogerus de Hoveden loquitur de concursu clericorum
Teutonicorum atque de hospitio clericorum Teutonicorum^ . Quod sane probat eo tem-
pore fortasse jam inter scholares ejusdem regionis quandam societatem initam fuisse; nondum
tamen distributio in quattuor Nationes instituta apparet.

Primo Honorius III anno 1222 prohibet ne scholares interim secundum Nationes suas
sibi quemquam preficiant ad injurias ulciscendas [Vid. n 45), ubi num quattuor Nationes

Johannes de Candelis, 1209 iisque 1214 vel 1215.

Stephanus Remensis, 1214 Tel 1215-1218.

Philippus de Gi-eve, 1218-1236.

Guiatdus, 1237-1238.
Odo de Casti-o Radulphi, 1238-1244.
Petrus Parvus, 1244 usque ad an. fere 1246.
Galtcrus, 1246-1249.
Heimericus de Veire, 1249 usque ad an. fere 1263.
Stephanus Tempier, 1263-1268.
Nicolaus, 1268-1271.
Johannes Aurelianensi, 1271-1280.
Philippus de Thoriaco, 1280-1284.
Nicolaus de Nonancuria, 1284 sqq.
Cancellariorum S. Genovefae duorum tantum noniina invenire potuimus. Vid. Indicem.
1. Bulaeus, III, p. 31.

2. Bibl. Univ. ms. 393 (olim u. I, 1), pag. 617-618. Auctori anonymo assenserunt Creviek (Hist. de VUniversite de
Paris, I, 294, nota; VII, 117); C. Thukot [De Vorganisation de Venseignement dans VUniversite de Paris, p. 16);

JOUKOAIN (Index, pag. iv et not. ad n. 2); Denifle (Die Universitaten des Mittelalters , I, p. 84).

3. Chronica Rogeri de Houedene, ed. Stubbs, IV, 120.

 INTRODUCTIO. XXI

intelligendae siut ambigi potest, sed ulique jam tempore Honorii III citanlur quatluor prociira-

lores scholarium, ut palet ex documento n 116, tamctsi anno 121!) procuralores magistrorum

liberalium artium etiamtum in commune memorantur (Vid. n" 31). Universilatis (Arlistarum)

Reclor et procuratores una primo occurrunt anno 1243 (Vid. n'' 136 et 137), eodemque
anno Innocenlius IV concedit Universilati magistrorum et scholariura ut servientes

communes a singuhs Nationibus concorditer ehgantur' {Vid. n 141). Quatluor vero

Naliones distinctae primuni in nostro Charlulario nominantur anno 1249 in nobihbus jura-

meutis ehgentium Reclorem (Vid. n 187). Cum autem Universitas anno 1255 menlionem faciat

(( quatuor Nalionum ab antiquo [Parisius distinctarum (Vid. u" 256), muUo anle annum
1249, certo eliam ante 1245 et fortassc tempore Honorii III, ex chartis supra allalis,

jure putaveris qualtuor Nationes stabililas esse ; neque tamen multo prius, nam frustra in

Actis saecuh XIII incipientis Nationes quaesieris, ubi, si eae tum fuissent, sine dubio essent

nomiuatae, verbi gralia quando de consorlio omnium magistrorum el eorum singularura

Facullalura loquuntur. Nostra quidera sententia qualtuor Nationes cura suis procuratoribus

inler annos 1215 et 1222 constilutae sunt, quo tempore Universilas et praecipue Arlislae

maxime htigaveruut conlra Cancellarium et capilulum Parisiense, imprirais de jure scho-

lariura conjurationes obhgalionesque jurainento vel Hde vallatas faciendi, ut supra, de Cancel-

lario Parisiensi verba facientes, monslravimus. Quac omnia congruunl cura iis quae diximus

de prima in Actis Universitalis Nationura procuraloruraque menlione.

Igitur Nationes post Facullates constilutas esse merilo diciraus; cum quo conscnlit

ipsius Universitatis professio anni 1254 qua Facullalibus primas parles in Universitate
tribuit (Vid. supra, p. xi).

Ex his Facuhatera Arlium principio non unam candemque rem fuisse alque quattuor

Nationes colligeie deberaus; etiamque post constitutam distributionem in quattuor Nationes

FacuUalem Artiura propriara vilam egisse juxta Nalioncs nobis significant plura instruraenta.

Cura Facultas Arlistarum stalutura de raodo docendi et regendi in Artibus sigiUo munivit,

anno 1255, haec dicit : Prcsentera hllerara sigilhs quatuor Nalionura consensu earum-

dem duxiraus sigillandam (Vid. n 246). Idera etiam conchidere licet ex alio documento'*

(Vid. n 256), quanquam quattuor Nationes ex magislris Arlistarum et scliolaribus omniura

Facultatum, dura Artistae essent, formolae sunt. Itaque magislri Artiura illo terapore duplici

aspectu considerandi, uno, cura Facullatem propriam, sicut alii aliara, constituerunt, altero,

cura qualluor Nationes scholaribus oraniura Facullalura sociatis slabiliverunt. Mox autem,
ut in generalionis teraporc omnia brevi mutantur, quasi assimilatae sunt FacuUas Artistarum
et quatluor Naliones, ila ut dici potuerit Facullatem Arliura in qualluor Naliones descriptam

1. Alio quidem potiusque generali sensu sumitur Natio in tlocumento infra edito n 79 (p. 137).

2. Vid. Denifle, Die Vniversitaien, etc, pp. 80 et 119.

 XXn CIIARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

esse. Unde fit ul Facultas Artistaium non propriuin liabuerit sigillum, sed etiam poslea quat-

tuor Nationum nsa sit sigillis ;

quorum mentio prima in documento jam allato anni 1249
invenilur {Vuf. n 187). Unius tantum Nationis (Anglicanae) sigillum primum memoratur
anno 1252 [Vid. ^"202)*.

Rector. Natioiii cuique praefeclus erat procurator pluries quotannis e magislris Artium eligendus.
Jain tempore Honorii 111 vestigia procuralorum invenimus (Vid. p. xxi); quorum aperte fit

mentio anno 1243 {Vtd. ibid.). Quaternis vero Nationibus Rector unus praeerat. Supra
hiemoravimus anno 1245 Rectorcm cum procuraforibus INationum nuncupari ; ante quem
annum uusquam de Rectore agitur. Cuin in privilegio quidem Pliilippi .Augusti nominclur
(icapitale scholariuin Parisiensiuin ,
primumstatuimns hic miuimedealiqua re^, sedde aliqua
persona agi; nani licet Philippus Aiigustus dicat illud esse arrestandum {Vid. ii 1),

Ludovicus IX in rcnovando eodem privilegio mutavit d illuin esse arrestaiidum {Vid n 66)

atque in versione Gallica saeculi XIII invenimus le chevetaine des escoliers [Vid. n 67).

Unica quaestio restat quaenam hic persona inlelligenda sit. Nam alii Rectorem, alii

magistrum regenteni agnoverunt. Auclori operis Origo vera^ Caroloque Jourdain magistrum
illic regentem in quadam Facultate videntibus pofius assentiendum. Cui interpretafioni ansani
praebere possunt condiciones temporis quibus privilegium Philippus ,'Vugustus edidil^, Univer-

sitasque ipsa per vocem Johannis de Malignes pro Hugone magistro in medicina regenti locu-

tione '< capilale > usa est''. (Vid. n" 315.) Nostra quidem soutentia, Philippus Auguslus

neque Rectorem neque magisfrum regentem distincfe in animo habuit, sed qualemcumque
praefecfum studenfium, qui postea sive Rector sive magister regens aequo jure exisfimari
potuit. Revera locutionem chevetaine Rectori pariter atque alicui magisfro regenti

altribuere possumus.

Philippum .\ugusluin vero non proprie de Rectore locutum esse nuuc infer oinnes doctos

constat. Idem ex sequcnfibus Gregorii IX bullis concludendum, de quibus verba faciemus. In

epistola anni 1231 prohibet ille pontifex ne quisquam in Universitafem magisfrorum vel

scolarium seu Rectorum vel procuratorem eorum ... excommunicafionis sententiam audeaf
promulgare {Vid. n 95). In quo errorem calami forsifan suspicari possis ; sed eo minus

scribam in voce Rectorum erravisse putaverimiis quod alius Papa (Alc.vander IV), amplius

vicennio post, pro Universifate Salmanticensi eadein locutione usus est : Ut nullus in

1. DoufiT d'Akco, 1. c, n'" 8016-8019, describit sigilla quattuoi- Nationum anai 1398. Vide Vallet ue Viriville, 1. c,
p. 131-133.
2. Stupendam tantum interprctationem afferre liceat a professore G. Kaukmann, acceptam in citatolibro (Die Geschichte

fier Universitdten, I, p. 219, not. 2), qua capitale hic siguificaverit Facultatcs (Vermogen).
3. Vid. Chronica Rogeri de Houedene, ed. Stubbs, IV, 120.
4. Vid. Denifle, Die Universitdten, etc, I, p. 89 sq.
 INTHODUCTIO. XXin

Universitatem magistronim vel scolariiim seu Rectorum vel procuratorum, elc. '. Sed
anno 1237, Gregorius IX dicit : Ut nullus in Universitatem magislrorum vel scolarium, seii

Rectorcm \el procuratorem, etc. {Vid. n" H3). Quam formuJam Universitati displicuisse

docemur ex notula tergo originalis praedicti privilegii Gregorii IX apposita, qua magistri,
cum ab lunocentio IV renovandum privilegium efflagilarent, suam sententiam his verbis affe-

rebaut, vel procuratorem eorum seu Rectorem cujuscumque aut quarumcunque Rector
fuerit Facultatum [Vid. not. ud n"'" 113) ;
quibus annuit Innocentius IV anno 1246 dicens :

aut procuratorem eorum vel Rectorem cujuscunque aut quarumcunque Facultatum {Vid.

n 162). Itaque in iis bullis minime Rector qiiattuor nationibus praefectus, sed potius

magisler regens, ut dc Salmanticensi Universitate constat, accipiendus. Ille quidem ut Rcctor

proprie diclus iu nullo instrumento ante annum 1245 comparct. Usque ad annum vero 1274 in

nullo statuto Arlistarum ejus nomen praeponifur, sicut postea ficri solet [Vid. n'" 447, 485).

Sed, periude ac dc Natiouibus diximus, ita Rectorem, antequam in documentis memo-

relur, exstitisse, electumque primum Rectorem post formatas quattuor Nationes, certum est.

Verum enimvero Rector illis temporibus non loti Universitati^, ut posterius, sed qua-

teruis Nationibus praeerat, et mox evasit Rector Facultalis Artium, quam ipse moderabatur
sicut ceteras Facullates decani. At forsitan aliquis de his Rectoris partibus dubitare possit,
quod jam anno 1249 Rector Universitatis Rector nominetur. Sed vocabulum Universitas >)

in lioc multisque aliis posterioribus scriptis, quae de rebus Artistarum habentur, non pro
Universitale omnium Facullatum, sed pro Universitate Artistarum sumitur. Si quem non
persuaserit instrumentuin anni 1249, cerle eum convincent alia (n' 201 et 202) quae ad
Nationem Anglicanam spectant. Ut omittamus quod cum sensu contcxtuque repugnat si vocem
Universitas saepius liic repetitam pro tola Universifale, nedum pro Universitate Artista-

rum accipias, etiam occurrit ipsa locufio Universitas Artistarum (p. 229). Alias (n" 231)

legimus : tota Universitas cum seusu omnium Facultatum atque ex adverso Universitas

magistrorum Artium . Rursus in quodain statuto (n 2i6) tola Universitas pro tota Facul-
tate Artistarum sumitur, sicut eliam n" 328.

Primum anno 1259 occurrit locutio Rector Universifatis inagistrorum et scolarium

Parisiensium [Vid. n" 330); quod ut iutelligamus, sciendum antea quid fiierit Recforis

munus. Auno 1249 memoratiir officium Rectorie Universifatis , sed quodnam sit illud

officium non exponitur. In documenlis 136, 137, 197, 201, 202 posterioribusque plurimis

niliil aliud qiiam Facultatem Artium Rectori inciimbere cernimus. Anno 1254 primum

1. Cf. (locumenta pontiflcalia Universitatis a Denii-le edita in Archiv f. Litteralttr-und Kirchengesch. des Mittel'
alters, V, p. 110, n" 4; und Ilislorisches Jahrbuch, 1S89, p. 93.

2. Cum jam auctor libri Origo vera (etiam Thurot et Joui-dain pai-tim) et Denifle errantem Bulaeum reprehenderint,
ideni retractare inutile visum est.
XXIV CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

Rector totius Universitatis exsecutor apparet, cum edictum ejusdem publicat ne scholares Fra-

trum Praedicalorum scliolas frequeuteiit. {Vid. infra p. 256.) Quod minime mireris ; cum
enim quattuor rsafionibus Artistae, et sic quodammodo ceterarum etiam Facultatum scho-

lares aggregarentur [Vid. p. xxi), Rectori, ut capiti Aationum, interdum negotia quasi

omuium Facultatum, saltem quantum ad scholares attinebant, exsequenda expediendaque

fuerunt. Unde ei, in his negotiis, auctorilas major quam decanis obtigit, dicique potuit haud
ambiguc Rector Universitalis magistrorum et scolarium Parisiensium . Nemini enim illis

temporibus in mentem venit Rectorem Universitatem totam, Theologiae, Decretorum, Medi-

cinae etiam Facultates gubernare. Quid mirum si, de gubernatione omnium Facultatum quoties

quid statuendum erat, comparebant priore loco Theologi, Decrelorum Medicinaeque decani,
ahero vero Rector et procuratores quattuor iNationum {Vid. n'' 410, 421)? In his casibus,

Rector quattuor tantum Nationibus sive uni Facultati Artium praefectus esse putabatur. Etiam

anno 1272 Reclor unius Facultatis Artistarum Rector esse dicitur {Vid. n 441); cui senlentiae
uostrae Simon legatus charla anni 1275 aperte suffragatur dicens : Facultas Artium

magistrorum Parisiensium ... unius tantum Rectoris sit contenta regimine ut unum fiat

ovile et unus pastor, uuum corpus unius capilis regimine gubernandum, quatuor procura-

tores et quatuor bedellos habeat. etc. {Vid. n 460, p. 520.)

Paulatim vero Rector, etiam in tribus superioribus Facultatibus, se interponere conatus

est ut caput totius Uuiversitatis haberetur. Jamque ante annum 1279 Rector congregationes

gcnerales faciendas decanis Facultatum Decretorum et Medicinae denuntiare incipiebat, quod

verisimiliter priraura seu per se ipse sive per aliquem magistrum Artium efficiebat.

Sensim autem bedellos tantummodo velquemlibet juratum Universitatis, affirmantibus Arlistis

hoc satis esse, mitlebat. At decani, se laesos hoc convocationis modo sentientes, causam ad
Siraonem legatum deferebant [Vid. n 490), qui lamen eam pro Artistis dijudicabat {Vid.

n 493). His adurabrantur primi conatus Rectoris sibi alias Facultates submittere nilentis,

quanquam nondum de Theologis agebatur. In forraula juramenti incipienlium in Artibus circa

annum 1280 introducta legitur tantum : (jurabitis) quod vos observabitis ordinationera nuper
factam de modo congregationes denunciandi generales decano Decretorum et decano IMedi-
corum [Vid. n 501). Non potuit taraen Rector fieri caput totius Universitatis quin prius

ei essent submissi Theologi diminulaque Cancellarii Parisiensis auctoritas. In hoc erat magnae
molis negotium.
Quod contra decanos Decretorum et Medicinae, idem contra Cancellarium Rector
aggressus est. Cancellariura enim, sicut decanos, per bedellos ad congregationes generales

citandum curavit, poena quidem suspensionis lectionum pracposita. Haec scimus ex

responsionibus amii 1283-1284 magistri Johannis de Malignes, procuratoris magistrorum
Artium {Vid. n 515, p. 618). Cancellarius Parisiensis, Philippus de Thoriaco, moleste
 INTRODTJCTIO. XXV

ferebat sibi, qui caput Universitatis esset, autiqua jura detrahi. Quod renuebat praedictus

procurator, contendens caput Universitatis esse Rectorem, supra quod non posset aliud caput

eminere nisi sumraus Pontifex [loc. cit.). Primum hic fit ut Rector, qui anno 1275 a Simone
legato caput Facultalis Artium vocabatur, caput lotius Universilatis nominetur. Si

responsiones supradictae e (ota Universitate vel saltem e Facultate Artium emanassent, pro

certo tenendum foret jam tunc Rectorem communiter a magislris Universitatis cultum esse

ut caput. Ilae tamen responsiones auctorem habent jam memoratum Johannem de Mahgnes
qui ait {loc. cit.) se responsurum per ordinem : Ilanc protestationem preferens, ne mee
negUgentie ahquid imputetur, quod ea que dico, cum non sim consultus meos magistros, dico

tantura ad informandum quemcunque mearum responsionum auditorem super veritate quam

novi circa proposita, nolens propter eas, si quid minus sufficienter dictum inveniatur in eisdem,

contra Facultatem predictam aliquod prejudiciura generari. Fortasse sententiam suae Facultatis

Johannes enuntiavit, non totius Universitatis, quoniam, ut supra vidimus, Theologiae saltem

Facultas nondum Rectori submissa erat, et Cancellarius Parisiensis, cui suffragabatur capitulum

Parisiense {Yid. infra n'" 521 et 522), coram sede apostohca protestabatur se esse caput Uni-
versitatis; quam postulationem Cancellarii Papa haud abnuit (Vid. supra p. xix). Rector tamen
nullam occasionem detrahendae Cancellario auctoritatis praetermittebat, atquc anno 1290

appellationem contra eum ad sedem apostolicam, uua cum magistris Artium, deferebat [Vid.

JouRDAiN, n" 302). Mox etiam contra Theologos insurrexit et sane eodem modo, quo decanos
Facultatum Decretorum ct Medicinae sibi subjecerat, atque Cancellarii auctoritatem attenuare

conatus crat. Sed decanus Theologicae Facultatis anno 1297 respondit Rectori : Quod magistri
in Theologica Facultate regentes per Rectorem Universitatis, quin potius per bedelhim, ad
congrcgationem ahquatenus vocarentur, nunquam visum fuit Parisiis nec auditum. [Vid.

JouRDAiN, n" 327). Revera decanus Facultatis Theologicae diu etiam in congregationibus Uni-
versitatis primura locum ante Rectorem occupavit, quanquam anno 1289 in tribus docuraentis

consimilibus, hoc ordine enumerantur Rector, decani Facullatum, procuratores Nationum,

magistri quattuor Facultatum '

Tandem, post varias lites utrinque susceptas acrique animo exercitas, modus convocandi
decanum et magistros Theologiae ad congregationes generales 20 april. 1341 decretus est, ila

ut Rectori contra decanum Facultatis Theologiae satisfactio daretur, perinde ac saeculo XIII

jam conlra decanos Facultatum Decretorum et Medicinae causam suam obtiuuerat^. Non multo
post in formula juramenti pro incipientibus in Artibus invenimus : Item jurabitis quod
statutum factum ct ordinalum per FacuKatem Artium de prepositione Rectoris in actibus com-

1. Arch. Nat. Paris. M. 67, n' 27-29.

2. Arch. Univ. th. VII, D. d. b. ; Bulaeus, IV, p. 267 sq.
Chart. Univ. Paris. 1.
 XXVI CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

muuibus Universitatis inviolabiliter observabilis, ad quemcunque statum deveneritis '

. Uude
in instrumentis illius aevi provenit locutio : Rector et Universitas magistrorum et

scolarium Parisiensiuin.

Non mirum si Rector Facultalis Artistarum gradatim Rector totius Universitatis evasit;

quem vidimus jara pridem negotia quaedam omnium Facultatum expedientem. Aliud autem
ex alio trahitur, praesertim in Universitate Parisiensi illius temporis, ubi multa nondum regu-

lam ac norinam sequebantur. Deinde scholares omnium Facultatum, quando Artistae erant,

ad consorlium quattuor Nationum, cui Rector praesidebat, pertinebant ; immo et magistri

trium Facultatum superiorum Rectori vel saltem Facultati Artistarum per juramentum quod
olim, si in Artibus inceperant, Rectori praestiterant, obhgabantur. Denique Artistae ceteris

studentibus muUo plures erant, ita ut Theologi Decretistaeque, magis etiam Medici, prae
eorum numero quasi evanescerent.
Anno 1249 Nationes discordiis turbatas videmus, GaUicisque unum Rectorem, aUisquc

Nationibus simul aUum Rectorem praeesse. Tum facta est inter iUas amica conventio ut omnes
unum Rectorem haberent atque modum eUgendi Rectoris statuerent, quae omnia singillatim

in documento n 187 recensentur. Rector a procuratoribus quattuor Nationum cUgendus fuit, et

ne dissensiones in electione orerentur, cautionibus certis provisum est. In ista compositione

non exponitur quoties eUgendus fuerit, dicitur tantum : Stabit Rector usque ad lempus deter-
minatum . .\nno 1266 Siraon lcgatus agit de usu, quin potius abusu non a muUis retro tem-

poribus introducto, videUcet quod Rector novus singuUs mensibus vel sex ebdomadis eUgatur

{Vid. n 409, p. 453), idenique repetit anno 1279 {Vtd. n" 492). Pristinum usum seu abusum
abolevit, statuitque quod Rector Universitatis quater in anno, et non pUiries, eUgatur

diebus quattuor electionis faciendae praescriptis. Adjunxit : EUgetur Rector unicus a qualuor
procuratoribus Nacionum vel aUis quatuor earum magistris juratis secundura tenorem statuti

(n 187. V?d. n" 409, p. 4.56). Modum eUgendi anno 1279 fusius significavit {Vid. n" 492).

Rector autem nemo eligi poterat nisi magister regens in Artibus. AUara coiidicionera

eo tempore impositam non reperimus^.

Scientiarum Propositi
r nostri crat originem
D Universitatis Parisiensis expUcare.
r Licet ergo
o non in animo
professio.

sit historiam Universitatis hic scribere, paucis saUem verbis quaodam alia attingaraus.

1. Registrum Nationis Anglicanae in Arch. Univ. III, fo!. 57^. Ex fol. 2 concludere possumus juramentum praedictum
fortasse anno 1347 o: ordinatum fuisse. Bulaeus illud ad an. 1341 refert.

2. In Libro Rectoris qui asservatur in Museo Britannieo addit. n 17304, legitur in margine ad verba relata ex docum.
409, p. 456 : Per quod statutum ordinatum est quod nullus potest eligere qui non potest eligi, quia inlrantes jurati, qui
eligunt Rectorem, debent liabere vocem activam et passivam, et quod nullus de magistris habet vocem passivam ad electionem
Rectoris, nisi sit bachelarius in Theologia vel legerit cursorie, vel reierit per sex annos continue in grammaticis, licet ad
eligendum Intrantem seu Electorem Rectoris, omnes actu regenles Parisius habeant vocem activam, seu suffragium activum.

(Cf. Bulaeum, III, p. 380.) Certe ea condicio non ex statuto memorato (n 187) vigebat, quin potius ad tempus multo pos-
terius pertinet. Novus eligendi Rectoris modus statuitur an. 1288-1289. Cf. Bulaeum, III, 451, ad annum 1280.
d.
 INTRODUCTIO. XXVII

Jam magistros quattuor discipliaarum, id est Theologiae, Jurisprudentiae, Medicinae,

Artiumque, consilium ineundae comniunitatis suscepisse et paulatim quatluor Facultates for-

mavisse memora\imus. Inter quas celeberrimae saecnlo XH sicut saeculo XIII, Theologiae

atque Artium disciplinae ; utraque ab Abaelardo novum impulsum acceperat, methodo ejus,

ut supra \idimus (p. xvi), latius introducta. In opcre quod Sic et non inscribitur, in eo

consistit Abaelardi methodus ut auctoritates ex sacra scriptura et traditione pernmltas accu-

mulet de quohbet argumento pro et contra. Quod ardens ille magister aggressus est uon ut

auctoritates dissonantes ipsas^ ut vulgo dicitur;, ante oculos studentibusmonstraret, sed ut hae

teneros lectores ad maximum inquirendae veritatis exercitium provocarent et acutiores ex

inquisitione redderent ^
. Lectoribus controversiarum solutio sponte invenienda erat^ ct

ipse per regulas iu Prologo operis memorati positas illos adjuvabat. Hanc methodum ab Abae-
lardo introduclam essc et postea nunquam e scholis expulsam minime in dubium revocabit

quicumquc opera ante Abaelardum condita cum operibus posterioribus, praesertim cum
Quaestionibus et Disputationibus magistrorum eorumque Summis comparaverit^ quanquam
doctrina quae Abaelardi erat post damnationem ejus ultimos fautores circa medium saec. XII

habuit. Methodus Abaelardi in illo etiam opere quod in scholis Theologiae quasi textus per

aliquot saecula adhibebatur usurpata est, dicimus Sententias magistri Petri Lombardi, cujus

doctrina in quibusdam ex Abaelardo pendebat. IUam etiam redolet celeberrimum opus quod
scholarum juris canonici quasi materia regnavit, hoc e?,i Decretiim Gratiani^ quod esse debebat

concordia discordantium canonum^. Quod ne mireris, cum tempore Gratiani opera Abae-
lardi Bononiae etiam lecta sint, ut fuse apparet ex Sententiis magistrorum Rolandi^ et Omne-
bene'*.

Huic formae exteriori, ut ita dicamus, forma intcrior non deerat; methodus euim dialec-
tica ab Abaelardo, si non introducta est, saltem novas maximasque vires accepit ;
qui quan-
quam Analytica, Topica et Elenchos Aristotelis ignorabat, in tradendis tamea scientiis et pro-
fligandis opinionibus ahorum, principiis et methodo in istis scriptis ab Arislotele expositis usus
est. Postquam aulem indagante Johanue Saresberiensi^ praedicti libri ia usum studentium
venerant, jam dici potuit :

Omnis hinc excluditur, omnis est abjectus

Qui non Ai-istotelis venit armis tectus'"'.

Praeparabatur tuuc via ad Aristolelismum saeculi sequentis.

1. Cf. Prologus in Sic et non, in Ouvrages int!d. (VAbelarrl, ed. Cousin, p. 16; p. 1319, ed. Miqne.
2. Vid. c. G. D. XXII.
3. Ms. Cent. III, 77. IJibl. Urbis Norimbergae, fol. 141-178.
4. Ms. Monac. lat. 19131, p. 148-2?8. Vide de istis Denifle in Archiv. f. Litteralur-und Kirchengesch.,1, 434 sqq.,
615 sqq.
5. Hos libros in sno Metalogico, 1. 3, p. 134 sqq. (ed. Giles), expiicat. Cf. ad lioc Scii.\.\rsihmii)T, Johannes Saresbe-
riensis (Leipzi;,', 18G2), p. 69 sqq., 232 sqq.
6. GODOFREDUS DE S. VicTORE, Fons pMlosophiae, ed. Chakma, p. 35.
 XXVIII CH.VRTULA.RIUM UNIVERS. P.VRIS.

Celebris Theologorum recursus , ut mcmorat lunocentius III anno 1 207, jam aiite initam

Universitatis societatem vigebat et splendebat. Saeculo XII apparet magistrum qui scholara

regebat discipulo provecto docendos scholares credidisse; is vero turic vocabatur praepositus

scholarum , ut patet ex quibusdam scriptoribus', et munere fere eodem fungebatur quo ii

baccalarei in Ordinibus rehgiosis qui saeculoXIII Parisiis sub magistris rcgentibus docebant.

Honorio III et Gregorio IX auctoribus, Parisu scienliarum civitas qua Tbeologia /.aT' ilyr,v

traderetur agnita est, et prior exornala figura utens dicit : Auro locus in quo confletur est

jamdudum Parisiis deputatus {Vzd. n 32^, p. 92). Praeconia saeculo XIII Parisiensi civitati

tributa(2;. Indicem sub v Parisiorum civitas, Studium Parisiense) praesertim ad Theologiam

ibi traditam speclabant. Hujus Theologicae institutionis causa, saeculo XIII Ordines rehgiosi

Parisios confluxerunf , hospitiaque multa condiderunt, primo Fratres Praedicatores, deinde

Minores, VaUis Scholarium, CistercienseSj, Praemonstratenses, Carmehtae^ Eremitae S. Augus-

tini^ Cluniacenses. Huic etiam debetur domus Sorbonae origO;, quippe quae magistrorum

pauperum Artium gratia in Theologia studentium fundata sit.

Notissimum est qua celebritate saec. XII et XIII usae sint scholae Artium, quae ut funda-

mentum aliarum scientiarum habebantur. Alexandro IV teste, c Artium urbs famosa Parisii

evaserunt {Vid. p. 343). Nulhus Facultatis institutio, disciphna^ regimen, ut apparet ex

nostro Chartulario, melius constituhur et certioribus reguhs subjicitur quam Facuhatis Artium.

Ante annum 1219, non modo jus canonicum, sed etiam leges Parisiis docebantur. Faten-

dum tamen legum scientiam nunquam ibi floruisse. Anno quera raemoravimus Honorius III

prohibebat quorainus Parisiis et in locis vicinis leges Iraderentur {Vtd. infra p. 92). Memo-
ratu dignum est etiara anno 1251 nominari baccalarios leges legentes {Vid. infra p. 223).

Multo valentior seraper juris canonici traditio vigcbat, ctsi juris civihs cuUura interdiclo
Honorii III perraanente non respuebatur, nara circa finera saec. XIII in Facultate Decretorum

Parisiensi statutum est, quod nullus ad lecturam decreti aut ahos actus sequentes admiltatur,

nisi per triennium leges audiverit in aliquo studio generali^

Minore fama saeculo XII et etiam saeculo XIII Medicinae FacuUas fruebatur. Nihilominus

Aegidius de Corbolio seu Parisiensis nomina magistrorum in raedicina saec. XII tradidit',

atque prioranostri Chartularu instrumenta Facultatis Medicinae Parisiensis raentionera faciunt.

1. Gualterus de S. Vicl,ore in libro contra Abaelardum, Fetriim Lombardum. Petrum Pictavcnscni, Gilbertumque
Porretanum, verba Adami Wallensis alTert post Concilium Romanum (Lateranense III, anno IITO) prolata : Domne papa,
ego et clericus et prepositus olira scolarum ejus (Lombardi) defendam sententias magistri. (Bibl. Arsenal. Paris. ms. 379,

f 37; Mansi, Concil. coll. XXII, 247.) Odo Ursicampi, loqucns etiam de quodam discipulo suo, ait : a. Qui prepositus meus
jn scolis fuerat, mihique successit (Pitra, Analecta novissima, II, p.
in scolis. 39.)

E. Hoc statutum juramento Tallatum et a multis retroactis temporibus observatum in litteris Benedicti XII,
13 Novembris anni 1341, memoratum (Reg. Vat. Comm. n" 129, ep. 484), similis statuti anni 1323 Gaufridi dc Plesseio funda-
mentum fuit. Cf. Felibien, I, 375.

3. Vide p. 68 notam ad n^ 8 et p. 517 notam 5 ad n""" 453.

 INTRODUCTJO. XXIX

Denique de coUcgiis saecularibiis eo tenipore fundatis raptim loquamur. Primum anno

H80 institutum collcgium decem et octo , alterum S. Thomae de Lupara, deinde Sor-
bonae, Guillelmi de Saana seu Thesaurarii, Radulphi de Albussone, Daciae, Upsaliensc ;
his

autem annumeranda sunt coUegia Bonorum Puerorum, S. Nicolai de Lupara, S. Houorati,

Orientalc. Quorum coUegiorum saecularium, sicut ct rehgiosorum, originem vel saltem prima

fata facile invcnias, adjuvante Indicc. CoUegii Harcuriensis inilia sacculo XIV ineunti sunt attri-

buenda.
Quam muUas vicissitudines Universitas passa sit, imprimis in disscntionibus cum Ordi-

nibus Mcndicantibus, maxime Pracdicatoribus, instigante Guillelmo dc S. Amorc, rcccnsere

praetermittimus ; de quibus plura quam quisquam in Chartulario congessimus, quae magno
commodo erunt iis, qui lubricam et difficilem historiam expandere studebunt.

Magnum animorum motum in Universitate Parisiensi saeculo XIII nobis mirc osten-
dunt documenta in quibus agitur de opinionibus seu erroribus quorundam magistrorum

Parisiis regentium {v. Indicem sub v" Opiniones). Maximum huic motui alimentum praebebant

Aristotelis opera, quae eo tempore in latinum conversa sunt, cum praeccdenti saeculo adlogi-

cam tantum dialecticamque pertinentia nota fuissent ; tum Arabici commentatores, nominatim
Ibn-Sina (Avicenna) et Ibn-Roschd (Averroes). Hic motus ut in scholis Artistarum, ita non
minor in scholis Theologorum apparuit cum rationes philosophicas Aristotehs ad enuclean-

das theologicas positionos Theologi adhiberent; tunc sermo omnino Aristotelicus invahiit.

Gravem differenliam videmus, ex hoc disputandi modo, inter tractatus theologicos ante-

rioris et posterioris aetatis. Antiquam scholam repraesentant etiam tum Summae Guillelmi
Autissiodorensis, Gaufredi Pictavensis et Philippi de Grfeve; novam Summa Alexandri de Hales
et opus de Universo Guillelmi Arverni. Mox intra Ordines religiosos, ut Praedicatorum et Mino-
rum, formatae sunt scholae, illinc antesignanis Alberlo Magno et Thoma de Aquino, hinc
Alexandro de Hales et Bonaventura. In Chartulario ctiam nostro dissensionis inter duas memo-
ratas scholas vestigia reperirc possumus, ncmpc in epistolis Johannis Peckham Cantuariensis
archiepiscopi [Vid. n'' 517, 318, 523)', quanquam schola Praedicatorum nondum erat coni-

pacta (ut apparet ex notis ad docum. n 474 et n 481), sicut eam postea cernimus.
Theologi praeterea celeberrimi Aristotelis operum commentatores saec. XIII fuerunt.
Ipsos, minime artistas, jam Gregorius IX ad examinandos libios naturales, qui olim Parisiis

prohibiti fuerant {Vid. n' 11, 20)^, designavit eisque injunxit, ut errores ex illis libris penitus

resecarent (y?>/. n 87). Huic praecepto non ilh quidem theologi, ad quos litterae Gregorii

missae erant, sed posleriorcs obtemperarunt, cum Aristotelis opera coramentariis illustrarunt.
Liceat saltem iiomina Alberti Magni et Thomae Aquinatis in memoriam rcvocare.

1. De quibus vide nunc Eiiui.E in Zeitschrift fiir Katholische Theologie, 1889, p. 172 sqq.
2. De condcninato Commentario Averrois cf. HAUP.fiAU in Not. et extr., XXXI, 2, p. 291.
 XXX CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

III

Ratio ediiionis. Nunc quam rationem in colligendis documentis ab origiue Universitatis usque ad magnum
schisma ocddentale secuti simus paucis dicemus. Cum in isto volumine de principali Univer-

sitatis saeculo ageretur, instrumenta in extenso edere decrevimus, quod sequentium tomorum
raodum excederet, nam ibi innumerabiles chartae codicesque jam occurrent, multaque minoris

momenti regestis tantum memorabimus. Aham tamen seriem explebunt Acta Nationis Angh-

canae saeculi XIV una cum Rotulis in Arch. Vat. conservatis, quae jam praelo praeparavimus,
eaque, cum Actis Nationis Germanicae in Universitate Bononiensi (Berohni, 1887) congruentia,

perutile complemenlum efficient.

In praesenti tomo non omnia afTerre scripta decuit, in quibus ahqui magistri Pari-

sienses nomiuantur; sed de rebus ab Universitate ahenis agitur. In quo forsitan majorem etiam
quam requirebatur materiam congesserimus', quanquam mera chronica et similis generis

auxiha mediocris auctoritafis, quae non documentorum ingenium habent, jure omisimus.
Raro hanc normam perfregimus, id est quando ea auxiha proprie ad rem faciebant.

DeOrdinibus rehgiosis qui cum Uuiversitate commercium habebant, instrumentaadeorum

fuudationem Parisiis pertinentia semper inseruimus, postea partem eorum quae ad Universi-
tatem sive studia Parisiensia spectant. Eadeni ratio in collegiis saecularibus adhibenda esse

nobis visa est. Hic delectus omnino necessarius fuit, cum ex. gr. de Sorbona tara rauUa supcr-
sint documenta ut plura volumina de solo collegio Sorl)onensi facile vulgari possint. Nihil vero

omittere voluimus de collegiorum cum Universitate consuetudine, multis saltem per notas

memoratis.
Studiorum generahum seu Universitatum aharum tantum afferre documenta decuit quan-
tura ea Universitalis Parisiensis interesse videbantur.

Docuraenta originalia quoties feliciler reperire potuimus, textum eorum absolute nobis

sequendura esse duximus, orani variantium lectionura cura oraissa ; cum tamen Regesta Vati-

caua eundem. textum praestarent, textum documentorum originalium sequentes, Regestorum

varia verba uotavimus. Fonte priore deficiente, ad alios codices chartulariaque antiqua recur-

rere cogebamur, el tunc varia verba rettulimus. Quando Gliartularium Vaticanum Regin.
et Cheltenhamense praebebant instruraenta in principibus fontibus non coutenta, supervacuum
putavimus alia chartularia generaliter annotare, utpote multo posteriora vitiatumque saepe

textum olTerentia, quibus C. Jourdain utebalur, Vaticano Reg. et Cheltenhamensi tunc ignotis.

Ceterura textus nostri fundaraentum seu praecipuum foutem dcsignat semper manuscriptus in

1. Adjungere poteramus epistolam abbatis Gervasii Praemoastr., qua saoculoXIII ineunte seholastico Remensi quendam
magistrumG., qui Parisiis aliquantum temporis in decretis regerat, coramendat. Sacrae antiquitatis monumenta, uot. illustr.
C. L. Huoo, p. 51, ep. 57.
 INTRODUCTIO. XXXI

fronte notae pniicipalis positus. Ortliographiam ipsam documentorum, etsi inconstanlem mobi-
lemque ut eo tempore solebat, relinuimus.
Cum chartas apud Bulaeum jam vulgatas ex manuscriptis recudimus, solum Bulaeum
citavimus, etiamsi apud alios quoque impressae inveniunlur ; in eis autem quae a Bulaeo ignota
apud alios impressa reperiuntur, ad opera omnium gravissima lectores remisimus'; nunquam
tamen curavimus talibus in casibus varia verba referre, quippe quae nihil utilitatis attulissent.

Raro ab impressis tantum libris documenta mutuari nobis contigit, ler ex solo Bulaeo.

Multa in notis ad explicandum textum congessimus. Ibi fontes plurimoseldemonstrationes

cum rebus in textu allatis cohaerentes accumulavimus ; semper lanien inter constitutos fines

stare conati sumus.

IV
Documenta primum origmalia, seu authenticas chartas, reperire in co opere curae Fonts.

habuimus, multaque a nobis inventa esse tam dc Iniversitale ipsa quam de collegiis,

Ordinibusque rehgiosis lector quihbet eruditus fatebitur. Eorum maxima pars conservatur in

Archivo NationaU Parisiensi, muUo minor in Archivo Universitatis (nunc Sorbonae), ubi paene
omnia instrumenta quae ad Universitatem pertinent ohm servabantur. Sunt etiam in Archivo

Universitalis Regislra sive Inventaria duo, saeculo XVII scripla, documentorura originahum
(Arch. Univ. Reg. 97, 98) ex quibus quaedam deperiisse vel adhuc penitus latere edocemur,
tametsi verbum deest in marglne appositum jacturas jam antiquas esse significat. MuUa
originalia documenta, specialiter Ordines religiosos respicientia, ex aliis tabulariis protraximus,
nominatim Divioni (Arch. de la C6te-d'0r), Trecis (Arch. de rAube), Massiliae (Arch. des

Bouches-du-Rhone)
Ref/esta summorum Pontificum in Archivo Vaticano servata muUis documentis, quorum
alibi vix vestigium manet, repleta sunt. Regesta Philippi Augusliin Bibl. Nat. Paris. (lat. 9778)
et Archiv. Nat. (JJ. 26) nobis utilia fucrunt quantum ad Ludovici IX aetatem; coutra Regesta
Ludovici IX in Arch. Nat. (JJ. 30, 31, 34) nihil profuerunt.
Ex Chartularm Ecclesiae Parisiensis plurima deprompsimus, quorum descriptionem apud
Gu6rard (Chart. de N. D. de Paris. I, i sqq.) luculeutam invenies. Adeo accuratus Guerardi
labor ut membranae de novo collatae vix unam diversam lectionem praebuerint ; etiam
quaedam, quae forte ex industria omiserat, in nostro volumine edita sunt.
In muUis Chartularm domorum religiosarum ea ({uae ad Universilatem spectarent iuqui-
siviinus, sed pauca nos adjuverunt, ut Chartiilarium S. Benedicti Floriacensis (Arch. du Loiret,

1 Fortasse aliquis mirabitur non mentionem lieri opeium Honorii III ab Hoeoy editorum; at cum documenta in nostro
Chartulario ex Re(;estis ipsis Vaticani vulgata sint, supervacuum crat editionem ex apographis eorum in Bibl. Nat. Parisiensi
servatis citari.
XXXri CHAKTULARIUM UNIVERS. PARIS.

n 53), Chartulaire Blauc de S. Denis (Arch. Nat. LL. 1157^, Ciiartularium S. Mathurini

(Arch. Nat. LL. 1544), Ciiartularium Cluniacensium (BibL Nal. lat. 5458), eorumque Defini-

tiones capitulorum geuerahum (Bibl. Nat. nouv. a. L 2263), Chartulariura S. Genovefae

(Bibhoth. S. Genovefae, E. L 23) et Necrologium (ibid. BB'^^'^), ahaque, quae occasioue

data annotavimus. De coUegiis saecularibus illorum temporum notandum sane Chartularium

Sorbonae (BibL Nat. lat. 16069), in quo saepe exstant etiam antiquiora documenta in ms.
Chelteuh. 2975, et iu Archivo Nat. (M. 74. MM. 281-295. S. 6211 sqq.) conservata. Statuta

Sorbonae ex quinque codicibus BibL Nat. infra citatis edidimus. Liceat hic mentionem

quoque facere Chartularii S. Honorati (Arch. Nat. LL. 66-68)

MuUa documenta ofTerebant libri manuscripti Primlegia Ordinum Mendicantium conti-

nentes : Praedicatorum codex Rutenensis, sic dictus, quia olim fuit conventus Rutenensium
Praedicatorum, manet nunc in possessione Ordinis Praedicatorum ; Chartularium Praedica-
torum in Arch. de la C6te-d'0r (fonds Dominicains, IIj, ahud iu Arch. de la Gironde (L Domin.
651 bis). Chartularium Minorum optimum nunc ad Ordinem Servorum Mariac pertinens,
tria aUain BibL Vaticana (Ottobon. 15 et 56) et in Bibl. S. Antonii Patavini (n 49). In codice

Rutenensi inveniuutur etiam primae Constitutiones Praedicatorum an. 1228, posleriores ia

codice hturgico Ord. Praed. an. 1256 ad Ordinem pertinente. Non pauca instrumenla praebe-
bant capitula generalia et provincialia Ord. Praed., generaha duobus recensionibus quarum
prior ante coUeclionem Bernardi Guidonis in codiceRomano adOrdinempertinente, alteraipsa
colleclio Bernardi Guidonis ' in manuscripto Ruteneusi a codice citato dissimili (etiam in pos-

sessione Ord. Praed.), Avenionensi n" 229, Tolosano 490, in quibus ambobus etiam provin-
ciaha provinciae Tolosanae capitula reperiuntur. Prima statuta Ordinis Minorum de studiis

Parisiensibus dederunt Cod. Vaticanus lat. 7339 et ms. BibL Gubernat. Cremonensis 15,
3, 22. Cisterciensiuin statuta de studiis suggerebant Definiliones capitulorum generalium in
collectione Archivi Slatus Lucernensis et monasterii Mehrerau in Austria. Autiquae, melioris

notae, collectiones in variis bibliothecis conservatae saepe non annum 1220 supergrediuntur.
Qua aetate omnes hi codices ^cripti sint, semper in notis indicavimus.

Nunc sermonem habeamus de praecipuis Universitatis Chartulariis, quae nos adjuverunt.

Certuni est unamquanique Facuhatum saec. XIII habuisse proprium registrum. lufra pag. 500
menlio fit Registri Facultatis Artistarum, et pag. 412 cujusdam statuti inregistrati . Sed
antiquissima illa Registra sicut Universitatis Registra amissa sunt, vel saltem vestigium
eorum uullum comparet. Omnium veterrima, quae quidem noverimus, nullo titulo antiquo
praefixo, sunt Cod. Valic. Reg. 406 (cout. 75 foL, 23/16 cent.) et Cod. CheUcnhamensis 876^

1. De ista vide Delisle in Notices et Extraits, XXVII, 2, pag. 329 sqq., 335 sqq., 3i2 sqq. Denifle in Archiv fiir
Litteratur-und Kirchengesch., II, 168 sq.
2. Quaedam de illo scripsit Rasudall in The Academy, 1S87, n" 788. pag. 415.
 INTRODLCTIO. XXXIII

(cont. 72 fol., 21/15 cent.). Ambo membranacei pertinent ad priores annos saeculi XIV, cura

novissimum liabeant instrumentum anni 1302'. Ambo, etsi alter ex altero transcriptus esse

nequit, ab uno eodemque fonteprocedunt. Documenta utrique communia eodcm fere ordine

ponuntur ct saepius eisdem mendis scatent. Aliquoties documentum quod in altero deest in

altero servatum est et vice versa. Paulo ditior Cod. Reg. qui inter alia quaedam de Facultate

Medicorum et taxationibus librorum exscripta habet in Cheltenh. omissa. Ab evangeliis S.

Johannis (1, 1-14) ct S. Lucae (11, 27-28)^ super quae manum ponere jurantes debebant,
incipit Cod. Chelt. sicut Chartul. Londinense infra notatum ; sequuntur juramenta diversa.
Cod. Reg. incipit cum ipsis juramentis, evangeliis omissis. Postea exscriptae sunt ordine

temporis servato epislolae summorum Pontificum, quas alia documenta nullo temporum
respectu cxcipiunt. Non optiraus quandoque textus in istis anibobus Charfulariis servatus esl;
ideo quando fontem puriorem deteximus, ab eo hausimus, quem aliquando nobis praebuit

ms. Oxoniensis Corp. Chr. Collegii 283, saec. XIII, qui alia etiam inedita nobis suppeditavit.
Cod. Reg., si instrumenta saec. XIII respicimus, omnibus aliis Chartulariis fecundior est.

Pejora liis exstant Chartularia postcrioris aetatis, etsi, quod ad res saecuU XIV attinet,

pretiosa. His annumerandus Cod. Archiv. Universitatis (Reg. 94), chartaceus, alterius partis

saec. XIV (cont. 126 paginis in 4 maj. 124 documenta), qui pertinuit ad Nat. Anglicanam,
et ultimuin docum. offert anni 1353. Tum Codex Carnotensis 662, dictus Harcuriensis,
vergente saec. XIV vel incipienle XV scriptus, ab Johanne ab Altaribus, alumno Harcuriano,
in integrum restitutus anno 1698, membran. in 4" maj. (cont. 187 fol. membr., et 13 chart.

in quibus index), quondam Nationis Normaunorura, praecedente fecuudior, multajam Carolo

Jourdain oblulit. Liber dictus Rectoris, etsi Chartularium ut praecedeutia, nuuc Londinii
Brit. Mus. addit. 17304, raembr. 220 fol. 21/14 ccnt., 172 instrumenta cont., saec. XIV
inceptus^, quo usus est Bulaeus etpostca Jourdain, ditior anterioribus. Pessimum omnium,
si tcxtum consideres, Charlularium est Vindobonense (Bibl. cacsarea, lat. 7219, saec. XVI,
chartac, foliis 209, cont. 79 documenta^).
Haec Chartuluria, si Londiu. i. e. Brit. Mus. excipias, in enumerandis documentis

1. Id est jurameutum librai-iorum quoJ legitur in Regin. f 73'', atque in Chelteiih. f" 69'' (sed in hoc omissa Introduc-
tione) : Anno domini M CCC II, die veneris ante dccollationem beati Joannis Baptiste tempore magistri Petri de Laignus Rec-
toris Unirersitatisjuravcrunt stationarii in generali congregatione apud S. Maturinum articulos qui sequuntur presentibus
magistro Ricardo de Martiniaco, fratre Arnaldo de Tholosa Ordiuis Heremitarum Sancti Augustini tunc tempore regentibus in
Theologia, et magistro Hugonc de Besancio, magistro Alemant et magislro de Tellu doctoribus decretorum ac etiam quamplu-
ribus aliis doctoribus et magistris tunc temporis Parisius regentibus in qualibet Facultate. Vos jurabitis quod iideliter ct legi-
time habebitis libros venales recipiendo, custodiendo, exponendo et vendendo eosdem, elc. V. Bulaeus, IV, 37. Cod. Reg.
practerea fol. 66'' tabulam originalium anno 1303 confectam; Cod. Chelt. in ultiina parte fol. 72 manu rccentiore litteras
Philippi regis anni 1312 pracbet.
2. Codiceni dcscripsit M.vrchegay, in Bibl. de VEcole des Chartes, serie 4, t. I, p. 100. Indicem iHStrumentorum in
eodice contentorum praebet ms. Bibl. Nat. Paris. suppl. franc. 4305, t. I, p. 163 .sqq.

3. Vide dcscriptionem codicis apud Lambecium, Comment. de Bibl. caesar. Vindob., lib. II (Vindobonae, IGCU), p. 210-
260, et ex ipso apud Kollar, Analecta monument. omnis aevi Vindobon. (Vindobonae, 1761), I. col. 307-339.
Chart. Univ. Paris. I. e
XXXIV CHARTULARIUM U^MVERS. PARIS.

saepe alium ordinem servant atque Codd. Rcg. ct Chcltenh., quanquam inter se plus minusve
consentiunt; textus vero instrumenlorum e Chartulariis autiquioribus, imprimis Cod. Reg.,

omnino pendet. Haec verissima sunt de Chartulariis Londin. et Vindobon. ; nam sicut Reg.

offerunt statuta medicorum et taxationcs librorum ; utrinque iidem crrores, v. g. in doc.

n 434, ubi pracbent annum 1031'. Episfolae Honorii IV auni 1286, quam Cod. Cheltenh.
integram exscribit, codiccs Rcg. ct Vindob. initium tantum, ct quidcm concorditer usque
ad verba magister Johanncs dc Mahgncs , pracbent. Sane in Chartularia postcrioris

aetatis phires ctiam quam in duo priora irrepserunt errores, maxime quantum ad appositam
notam temporis ct propriorum nominum scribendorum rationcm. Cave igitur ne istis sohs
innitaris, quando aha adminicula in promptu habes.
Proximum locum post Codd. Rcg. ct ChcHcnh. occuparct Cod. lat. 450 Bibl. caesar.

Vindobon. (mcmbr. in fol. min., ante med. saec. XIV), si esset intcger. At ex fohis 62 super-

sunt tantum sexdecim'^. Sicut Cod. Rcg. ab juramentis initium sumit, atque ordincm docu-

mentorum et tcxtum, ut cx fragmento colhgere possumus, Codicum Reg. et CheUenh.

sequitur. In fine documcnta saeculi XIV addita sunt, quorumquaedam JohannisXXII epistolae

duoque aha instrumenta supcrsunt. In mcdiis documentis textus quandoquc abrumpitur.

Fragmentum dcniquc Collectiouis Privilegiorum Universitatis, ad usum Universitatis Vindo-

bonensisredactae, cxstat in Cod. lat. 4929 Bibl. caesar. Vindobon. (chartac, sacc. XIV-XV),
fol. 255-262, quae nunc in media epistola Parens scientiarum incipit. Fol. 257 in unum col-

lecta inveniuntur privilegia paparum, fol. 258 privilcgia rcgum. Quod ad saeculum XIII
attinet, privilegium Philippi Augusti solum occurrit, cetera saeculi XlVsunt; privilegiorum
pontificahum duo ultima solum sacc. XIV redolcnt, omnia cetera in nostro Chartulario fusius

notata sunt. Operae pretium videbatur hacc in nota cxsciibere, cum nobis appareat rationem

saec. XIV atque sacc. XIII candem fuisse''. Fol. 260-262 ritus De modo Ikentiandi in theo-

1. In Codice Viudoboii. nota temporis mauu recentiori correcta est in 1271, et postea omniuo sublata.
2. Non 8, uti dicunt Lambecius et KoIIar, apud quem, 1. c, pag. 339-344 vide descriptionem.
3. Prlvilegia papalia :

Privilegium ne magistri vel scolarcs eundo et redeundo Parysius causa studii pedagium solvere teneantur. Conservatio
dicti privilegii.

Privilegium ut nuUus magister vel scolaris possit trahi extra civitatem Parisiensem pcr litteras apostolicas super causis
intra eam exortis. Conservatio dicti privilegii.

Privilegium ut nullus iu aliquem pro facto vel occasione Universitatis excommunicationis, suspensionis seu interdicti
scntentiam audeat promulgare. Conservatio dicti privilegii.
Privilegiura de modo licentiandi in qualibet facultate el de juramento cancellarii, de potcstate cessandi a lectionibus, et
quod scolares capti pro suspitione probabili habita cautione reddantur, et quod scolares non teneantur solvere pecuniariam
emendam, et quod bona scolarium ab intestato decedentium successoribus eorum serventur.
Privilegium cujusdam lcgati de modo legeudi ordinarie et cursorie, et hoc respicit artes de habitibus magistrorum, quo-
;

modo debent esse magistri in exequiis magistrorum et scolarium. Item quod magistri et scolares possunt facere tam per se quam
cum aliis obligationes et constitutiones fide vel pene vel juramento vallatas in hiis casibus, scilicet in interfectione vel mutilatione
scolarium vel in atroci injuria illata scolari, si defuerit Justitia; pro taxandis preciis hospitiorum, de habitu, de sepultura, de
lectionibus et disputationibus, ita tamcn quod propter hoc studium non dissolvatur ac destruatur.
.
 INTRODUCTIO. XXXV

logia Parisiis saec. XIV exeunte usitatus exscriptus est. Licentiandus quaestiones duas pro-

positas tam in vesperus, quam in aula, episcopi videlicet, solverc tenebatur. Hunc ordincm
saec. XIII originem sumpsisse, probat nota ad n""" 596.

Ea Chartularia magis in aliis uostris voUiminibus quam in praesenti adhibebuntur

namque duo quae primo memoravimus, ad a<!tatem sequentem, nos paene deficient.
De Facultate Artistarum exstat praeterea in Bibl. S. Genovefae Paris. Codex (Q. 1. 2,

in-8% saec. XIV-XV) juramenta et aha continens, qui nobis utilis fuit.

De Facultate Decretorum habemus Codicem Arsenahs (n 1121), qui quattuor partibus

constat : Officio mortuorum ; Caleudario FacuUatis Decretorum; Statutis Facultatis ; Privile-

giis Universitatis ;
qui nihil nisi apographum accuratissimum est codicis Cheltenh. 2863
(saec. XV, cont. 16 + LVIII + 77 fol., 22/13 cent.) '; menda quae apographo imputare
posses jam in Cheltenh. comparent. Codex Arsen. H23 nuUius usus fuit^ quippe qui nihil
habeat quod ad aetatem de qua agimus pertineat.
Idem dicendum de Codd. mss. Bibl. Nat. lat. 9930, 10402, 12846-12831 ; Archivi x\at.

MM. 247, qui Statuta seu Universitatis, seu singularum Facultatum conservarunt, sed omnes,
paucis documentis a nobis notatis exceptis, posteriorem aetatem respiciunt. Idem etiam de

mss. qui continent Calendaria Universitatis seu Facultatum v. g. Bibl. Nat. 12461, Arch. Nat.
MM. 261, Bibl. S. Genovefae, E. 1. 29, Mus. Brit. addit. 17304^ Sic et illatautum Juramenta

PriTilegium quod statuta et ordinationes Universitatis Paris. inviolabiliter observentur.

Privilegium super danda licentia a Cancellario Parisiensi in thcologia et decretis, et quod episcopus Parisiensis secum
non possit dispcnsare super non licentiando modo in privilegio contento.
Privilegium quod Cancellarius Parisiensis scolares arma portantes, si ter moniti se non correxerint, privet libertatibus
Universitatis.
Privilegium quod servientes Universitatis communes gaudeant immunitatibus scolarium.
Privilegiura quod Cancellarius ia sua institutione teneatur jurare in presentia episcopi Parisiensis et duorum deputa-
torum ab Universitate, et de potestate Cancellarii, et de casu cessationis, et quod Universitas potest statuere, et de modo licen-
tiandi in theologia et decretis.
Privilegium quod Universitas non possit excommunicari.
Privilegium quod Cancellarius tenetur juramentum recipere a licentiandis Parysius, quod statuta pro comodo Unirersi-
tatis ordinata inviolabiliter observabuntur.

Privilegium quod Cancellarius tenetur juramentum recipere a licentiaudis quod ordinationem in privilcgio, quod incipit
Quasi lignum vite inviolabiliter observabuQt.
Privilegium quod Cancellarius Parisiensis scolares potest absolvere a violenta manuum injectione nisi esset ita enormis,
ut pro ea sedes apostolica esset adeunda.
Privilegium quod singuli magistri in factis necessariis Universitatis teneantur contribuere.
Privilegium quod judices et officiales curie, conservatores tenentur jurare Universitati, et quod conservator et hujusmodi
judices et officiales pro emendis vel salariis non reeipiant ultra illud quod est solitum recipi in una ordinaria et etiam quod
punitio magistrorum et scolarium dictis privilegiis abutentium spectat ad Universitatem.
Privilcgium quod magistri et studentes Parysius gaudere possunt fructibus et proventibus beneficiorum suorum,
esto quod residentiam non fecissent in eisdem. Conservatio domini pape. Item allud privilegium de septennio cum sua con-
servatione. Bulla domini Urbani pape sexti per cancellarium Nostre Domine super aliquibus reformationibus studii Parisiensis
missa.
1. Istum codicem descripsit primum Viollet in Sibl. de VEcole des Chartes, tom. XLI, p. 152 sq.
2. Sicut et illa calendaria a Vallbt de Viriville, Hist. de 1'Instruction puhliquc, p. 3(34 notata et p. 56 sqq., atque a
JouRDAiN, Index, p. 201 sqq., exscripta.
XXXVI INTRODUCTIO.

supposiloriim Universilatis, qiiae infra edifJimus, ad primum Uuiversitatis saeculum spectant;

alia, saltcm ut nunc in mss. reperiuntur, aetatis posterioris sunt.

Registra quae habemus Facultatis Medicinae et Natiouum documenta recentiora praebent

quam ut in hoc vokmiine memorentur.
Codicibus supra descriptis annumeraudi sunl Vatic. Regin. 870, chart. et Regin. 1283,

pergam. ;
prior documenta lautum saec. XIV exeuntis et aetatis subsequentis conlinet et sic

nobis iuutihs fuit; posteriori, qui fol. 97-100 privilegia regum, incipientia a Philippo IV,
deindc usque ad fol. lOo privilegia paparum affert, ahquoties usi sumus; etiamsi eadem in

ahis fontibus iuveniantur.

Praeterea permullos manuscriptos, occasione data, ex diversis Bibhothecis Europae,

praesertim vero ex illa omnium praestantissima, Bibliotheca INationali Parisiensi, adhibuimus

ahosque fonfes quos legentes iu uotis citatos reperient.

Jam nunc nihil nobis reslat nisi jucundissimuni graliarum actiouis officium; piimum
Octavio Gr6ard, Academiam Parisieusem summa hberalitate, ingcuio, acumiue regenti, qui ubi

audivit Cliartularium illud parari uusquam alias quam Parisiis publicaudum csse statim opi-
uatus est atque a Ludovico Liard, studiorum superiorum moderatore, minime Universitatum

veterum incurioso, facile publicum subsidium impetravit. Neque Augustum Himly, optimum
Facultatis Litterarum decanum, ncque Eruestum Lavisse, doctissimum studiorum hisloricorum
gubernatorem, debita laude fraudemus, quibus adeo cordi est antiquae Universitatis Pari-
siensis fama et veterum magistrorum hujus urbis memoria, ut a Consilio gencrali Facultatum
Parisiensi, nuper instituto, salutare patrocinium Chartulario uostro obtinuerint. Omnes doctos

et bibliolhecarios et archivis praefectos qui nostris studiis faverunt hic nominatim memorare
longum erat; liceat saltem P. Viollet, bibliothecario Facultatis juridicae Parisiis, et H. Rash-
dall, socio et praelectori Collegii Hcrtfordeusis Oxoniae, qui Cheltehamii Oxouiaeque quosdam
codices ad nostros usus inspexit, atque sociis Bibliothecae et Archivi Nationahs Paris. jusla

pendere. Denique lypographis nostris, fratribns Delalain, propter indefcssam curam quam per
laboris longinqui decursum prompta beuignitatc summaque sollertia uobis adhibueruut,

grates referamus; Paulo praesertim, qui, cum memiuisset non vauuiu esse illum titulum
Typographi Universitalis jampridem domui quam moderatur inscriptum, in plagulis

legendis ipse nos adjuvil plurimaque quae corrigerentur indicavit, ut volumen illud, quod alia

sequeutur, patrocinio Universilalis dignum esset.

Pai-isiis, 10 Maii 1889.

 CHARTULARIUM
UNIVERSITATIS PARISIENSIS

PARS INTRODUCTORIA

AB ALEXANDRO PAPA III USQUE AD ANNUM MCG

1 . Alexander III statuit in Concilio Turonensi, ut nullus omnino post votum religionis et post factam in aliquo
religioso loco professionem ad physicam legesve mundanas legendas permittatur exire.

1163, Maii 19, Turoni.

( 1.) Non magnopere antiqui hostis invidia infirina membra ecclesie precipitare laborat,

sed manum mittit ad desiderabilia ejus et electos quoque nititur supplantare dicente
scriptura : Esca ejus electi'. Multorum siquidem casum operari se putat, ubi pretiosius

aliquod membrum ecclesie sua fuerit calliditate detractum. Et inde nimirum est, quod in

angelum lucis se more solito transfigurans sub obtentu languentium fratrum consulendi
corporibus et ecclesiastica negotia fidelius pertractandi regulares quosdam ad legendas
leges et confectiones physicales ponderandas de claustris suis educit. Unde ne sub occa-
sione scientie spirituales viri mundanis rursus actionibus involvantur et in interioribus ex eo
ipso deficiant, ex quo se aliis putant in exterioribus providere, de presentis assensu concilii
statuimus, ut nulli omnino post votum religionis et post factam in aliquo loco religioso
professionem ad physicam legesve mundanas legendas permittantur exire. Si vero exierinl
et ad claustrum suum infra duorum mensium spatium non redierint, sicut excommunicati
ab omnibus evitenlur et in nuUa causa , si patrocinium prestare vohierint, audiantur.
Reversi autem in choro, capitulo , mensa et ceteris ultimi fratrum semper existant, et nisi
forte ex misericordia sedis apostolice totius spem promotionis amitlant.

Mansi, Ampliss. coll. concil., vol. XXI, 1179. Compil. I, c. 2, ne clcnci (3, 37) in Cod. Vat. lat. 1377. God. Burghcs. 264.
Abbrev. in X c. 3 h. t. (3, 50). Hacc Decretalis cum aliis actis concilii Turonensis repctitur in Appendice ad Concilium
Latcranense III, p. xxvii, c. 2 (Mansi XXII, 373) cum hac conclusione ; n Episcopi vero, abbates, priores tante enormitati
conscntientes ct non corrigenles spolieiitur propriis honoribus ct ab ecclesie liminibus arceantur . De ista Decretali repetita
vide infra parte 1. n. 19 Concil. Paris, anni 1213. Honorius III sua celcbri constitutionc Super speculam superius scriptam
Dccretalem de verbo ad verbum refert a claustrum suum infra usque in finem.

1. Hab. 1, 16 : cibus ejus electus.

^. Alexander III Ilugoni cpiscopo Suessionensi Rain. archidiaconum Sarisberiensem Parisiis operam studiis
daturum commendat.

1164, Julii 26, Senonis.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fralri Ilugoni Suessionensi

episcopo salutem et apostolicam benedictioncm. Dileclus filius noster Rain. Salesberiensis
archidiaconus Parisius se moram habiturum disposuit, et ibi studio litterarum ad presens
vacare. Quia vero pro sua probitate nobis carus est plurimum et acceptus, eum fraternitati

tue, de qua plenam fiduciain obtinemus, propensius commendamus, rogantes attentius.

 CIIAUTULARIUM U>'IVERS. PARIS.

quatinus pro reverentia beati Pctri ac nostra, consideratione quoque sue devotionis, ipsum
oculo clenientiori respicias, diligas et honores, sibique opportunum consilium, si quando
opus habuorit, conferas et favorem, ita quod nostras preces sibi sentiat profuturas, et nos

quoque tue sollicitudini gratias uberes exsolvamus. Dat. Senonis vij kal. Augusti.

Recuell des Historiens des Gaules XV, 819. Mignc, Patrol. lat., tom. CC, p. 299.

3. Alexander III Willelmo arcliiepiscopo Senonensi praeceptum renovat, ut suffraganeis Parisios convocatis Petri
Lombardi quondam episcopi Parisiensis falsam sententiam de Christo homine tollendam curet^ et veram
ibidem a magistris et scholaribus edoceri.

1170, Maii 28, Verulis.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Wilkdmo Senonensi archi-

episcopo apostolice sedis legato salutem et apostolicam benedictionem. Cum in nostra

esses olim presentia constitutus, tibi viva voce injunximus, ut sufTraganeis tuis Parisius

tibi ascitis ad abrogationem prave doctrine Petri quondam Parisiensis episcopi, qua dicitur,

quod Christus secundum quod est homo non est aliquid, omnino intendores et efRcacem
operain adhiberes. Inde siquidem est, quod fraternitati tue per apostolica scripta man-
damus, quatinus, quod tibi, cum corain nobis presens esses, precepimus, suffraganeos
tuos Parisius convoces, et una cum illis et aliis religiosis et prudentibus viris prescriptam
doctrinam studeas penitus abrogare, et a magistris scolaribus ibidem in theologia studen-
tibus Christum sicut perfectum Deum, sic et perfectum ac verum hominem ex anima et

corpore secundum quod homo consistentem precipias edoceri : universis firmiter et

distincte injungens, quod doctrinam illam de cetero tenere seu docere nequaquam prosu-
mant, sed ipsam penitus detestentur. Dat. Yerulis v kal. Junii.

Apographum saec. XIII. in Biblioth. Paris. ms.

iiat. 16992, 138. liecueil des Historicns des Gaules XV, 968.
lat. fol.

Migne, Patrol. lat., tom. CC, p. 685. Annales Reicherspergenses referunt jam ad an. 1164, ipso anno, cum pcr totam

Franciam multae el variac scntcntiae habcrentur de fidc inter magistros francigenas, Alexander papa convocatis in unum
(Senonis) scholasticis et quibusque littcratis in ipsa vigilia nativitatis domini (24. Dco.) usque ad tria, ut fertur, milia vcl ultra,
cum asscntientibus sibi domnis cardinalibus condemnavit et omnino interdixit omnes tropos et indisciplinatas quacstiones
in theologia, Parisiensique episcopo praecepit, ut per totam Franciam eas compesceret. Sententia autem de gloria hominis
in Deum assumpti et in Dcum nati approbata cst ibi coram papa ac roborata conscriptis inde contum quinquaginta et
co amplius auctoritatibus .Mon. Germ. XVII, 471.

4. Alexander III episcopis per regnum Francorum constitutis praecipit, ne in eorum ecctesiis pro licentia docendi
pecunia exigatur, etiamsi haec vigeat consuetudo.

1170-1172, Octobris 20, Tusculam.

Fratribus et episcopis per regnum Francorum constitutis. Quanto GalliCana ecclesia

majorum personarum scientia et honestate prefulget, et cautius nititur evitare que con-
 AB AT.EXANDHO III tSQUE AD A^NUM MCC. 5

fundere videantur eoclesiastit am Iionestateni, tanto vchementiori dignos eos esse aniniad-
versione censemus, qui noinen magislii scolarum et dignitatem assuinunt in ecdesiis
vestris et sine certo pretio ecclesiasticis viris docendi alios licentiam non impendunt. Cuni
autem hec prava et enorinis consuetudo a cupiditatis radice processerit, et decorein
admodum ecclesiastice honestatis confimdat, providenduin vobis est et summopere sata-

genduin, ut consuetudo ipsa de ecclesiis vestris penitus extirpetur, cum vobis precipue et
specialiter ascribatur, si quid in ecclesiis eisdem laude dignuin inveniatur vel reprehen-
sione notandum. Nos quoque, qui licet immeriti dispensaiite clementia conditoris suprema
fungimur potestate, tante cupiditatis et rapacitatis vitium nolentes inemendatiim relinqui,
fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus consuetudine ipsa de vestris
ecclesiis extirpata sub anathematis interininatione hoc inhibere curetis ne qui dignitate
illa, si dignitas dici potesl, fungentes pro prestanda licenlia docendi alios ab aliquo quid-

quain ainodo exigere audeant vel extorquere; sed eis districte precipiatis, ut quiciinque
viri idonei et litterati voluerinl regere sludia litterarum, sine molestia et exaclione qualibet
scolas regere patiantur, ne scientia de cetero pretio videatur exponi, que singulis gratis

debet impendi. Si qui vero hujusmodi prohibitionis vel precepti extiterint tran.sgressores,
eos auctoritate noslra el vestra officiis et dignitatibus spolietis. Porro si hoc juxta
mandatum nostruin corrigere neglexeritis, negligentiam vestram gravem habebimus et

molestam et ad ea corrigenda manum extendere compellemur, ita quod si voluerint in

hujus rapacitatis proposito pcrsislere non valebunt. Data Tusculani xiij kal. Novembris.

Martene-Durand, Ampl. coll. vet. script. II, 853. Cornpil. I, c. 3, de magistris (5, 4). Mullum nbbrcv. in X s. h. t.
Glossator Vinccntius Uispanus dicil in suo infra annum 1210 et 1215 coniposito ApparatU ad Compilationcm primam
sub h. t. -. Hoc caput fuit impctratum contra canccUarium Parisienscm, cpii a quolibet doccnte marcam unam cxigebat u.
Cod. Vat. lut. 1377. Biblioth. capituli Gordubensis n. 'i^O.

5. Alexander III Petro abbati S. lieinigii et Fulconi decano Reniensi mandat, dure puniant J. presbyterum de
burgo S. Ilemigii, qui cum in die dominica coram clericis et laicis choreas duceret, a scolaribus increpatus

k eos male tractaverit et in ipsos excommunicationis sententiam promulgaverit, qui tamen per hoc
lihertatem suam fuisse laesam proponunt, cum nullus in eos violentas manus injicere aut
plurimum
excommunicationis
sententiam possit i>romulgare, donec coram magistro suo velint justitiae stare.

1170-1172, Noembris 8, Tusculani.

Alexander episcopus servus servorum Dei Petro abbati S. Remigii' et Fulconi decano
Remensi salutem. Audiviiniis ex transmissa conquestione quorumdam scolarium, qiii in
burgo S. Remigii consislunl, quod cuin J. presbyter de burgo S. Remigii in die dominico
corain clericis et laicis, postposita modestia clericali, choreas duceret, scolaribus ipsis

eundein presbyterum exinde increpantibus et deridenlibus, idein presbyler quorumdain

favore cuin furore el impetu osliuin et fenestras scolaruin ausu temerario fregit, et in

quosdam ex ipsis scolaribus violentas manus injecil, et his injuriis non conlenlus, absque

k
6 CHA.RTUL\RIUM UNIVEUS. PARIS.

conscienlia vcnerabilis fratris nostri Henrici Remensis archiepiscopi et orficialium suorum in

ipsos non citatos nec confessos proxime sequenti die excommunicationis sententiam proinul-
gavit, quam idem archiepiscopus fecit, prout debuit, relaxari. In quo utique iidem scolares
libertatem suain phirimum fuisse lesam proponunt, cuin eani se asserant libertatem habere,
ut nullus in eos violentas manus injicere aut ecclesiasticam sententiam audeat promulgare,
donec coram magistro suo velint justitie stare'. Hinc siquidem et aliis injuriis predicti

scolares provocati, eundeni presbyterum, sicut asserunt, ad nostram presentiam appel-

larunt : sed per se vel per aliuin nostro se conspectui niinime presentavit. Quoniam igitur
idem presbyler in hoc, si verum est, multipliciter excessisse videtur, nos excessus ejus

nolentes, sicut non debemus, incorrectos relinqui, discretioni vestre per apostolica scripta

precipiendo mandamus, quatinus partibus ante vestram presentiam convocatis, super his
rei veritatem studiosius inquiratis ; et si inveneritis predictum presbyterum choreas in

conspectu clericorum et laicorum duxisse, et pro tali causa tantam prefatis scolaribus
injuriam intulisse, aut ipsos ita incaute anathemati sul)jecisse, ipsuin auctoritate nostra
sublato appellationis remedio de tanta levitate, presumptione, et audacia dure et aspere
puniatis, et si vobis constiterit eum vel complices suos in aliquos predictorum scolarium,

qui essent clerici, violentas inanus injecisse, ipsos auctoritate apostolica freti oinni contra-
dictione et appellatione postposita publice excommunicatos denuntietis, et faciatis sicut

excommunicatos cautius cvitari, donec passis injuriam congrue satisfaciant, et cuin

vestrarum teslimonio litterarum apostolico se conspectui representent; et prohibeatis
omnibus, ne prefalos scolares contra liberlatem eorum in aliquo molestare audeant vel
gravare, quandiu corain magistro suo parati siint jiislitie stare. Dat. Tusculani vj id.

Novembris.

Siriiioncli, Opp. var. (Paris. 1696) III, 1345. Rec. des Histor. des Gaules XV, 892. Mignr, Patrol. lat., tom. CG, p. 746.

1. Petro Ccllensi. 2. Qiiod si ita erat Remis, concludere possumus, eunidem usum Puri.siis viguisse.

D. Alexander III dccano et capitulo Parisiensi concedit, ut heneficia Rohcrto de Beelei ct magistro Mainerio
concessa post lioruin ohitum recipiant.

1174, Octobris 28, Ferentini.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilcctis filiis dccano et capitulo Parisiensis
ecclesie salutem et apostolicam benedictionem. Justilia postulat et ratio persuadet ut his

uberius debeamus gratiam nostram impendere, et suis justis poslulationibus benignius

nostrum impertiri favorein, qui circa nos et Romanam ecclesiam imilla noscuntur devotione
fervere, et nostram exsequuntur facilius voluntatem. Inde est quod cuin vos ad preces
nostras dileclo filio nostro Roberlo de Beelei vicario beati Petri Fossatensis super illas

octo iibras, quas in ecclesia vestra preter stationes et minutos redditus solebat annuatim

percipere, sex libras annis singulis liberaliter addideritis, nos providere volentes, ne
 AB ALEXANDUO III LSQUE AD ANNL M MCC. 7

vobis in dainpnuTn vcl prejiuliciuin convertatur, quod ob reverentiam nostrain proinpla

devotionc fecistis, apostolica auctolitate {sic) statuimus, ut occasione additionis quam
fecistis memorato R. aut dilecto filio nostro magistro Mainerio', cui prebenda sancte Geno-
vefe concessa est, non possitis a prescriptis ecclesiis quomodolibet molestari, quo ininus
post eorumdem R. et M. decessum in eum statum eedem prebende redeant, in quo ante

additionein factain fuisse noscuntur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginain
nostre constitutionis infringere, vel ei aliquatenus contraire. Si quis autem hoc attemptare

presumpserit, indignationem oinnipotentis Dei et beatoruin Petri et Pauli apostolorum ejus

se noverit incursurum. Dat. Ferentini v kal. Novembris.

Originale in Aroh. nat. Paris. L. 230 n 10. Bulla plumbea filis seric. rubei coloris nppenditur. Magnurn Pastorale
in Arch. nat. Paris. LL. 175, p. 564. Mansi, Ampl. coll. concil. XXI, 1059, ubi pcrpcram v. id. Novembris .

1. Isto Maincrius videtur csse idem cum Maincrio, discipulo Abaclardi, qut in auditorio scholae Parisius legebnt,

ut dicit Giraldiis Cnmbrcnsis, Oxip. ed. Brewer II, 349; IV, 7; dc quo etiam Walter Mapes npud Wright, The latin poems,
p. 29.

7. Alexander III ecclesiae Parisiensi libertales el rationabiles consuetudiiies confirmat. Item dc praebenda
S. Genovefae in ecclesia Parisiensi, quae concessa fuit magistro Mainerio.

1174, Octobris 28, Ferentini.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis B. decano et capitulo Pari-

siensis ecclesie salutem et apostolicam benedictionem. Quanto fervorem devotionis vestre

huidabilius suinus et eflicacius in multis experti, tanto libentius jura et libertates ecclesie

vestre conservare volumus ct tueri, et vestris justis postulationibus benignius condes-

cendere, ut de sincerilate devotionis, quam erga nos et Roinanam ecclesiam gerilis,

gratiain nostram uberius sentiatis. Eapropter, dilecti in Domino filii, ofiicii nostri debito

provocati, et petitionibus vestris clementer inducti, libertates et antiquas et rationabiles

consueludines ecclesie vestre, a tempore sancte recordationis patris et predecessoris nostri

Eugenii pape iisque ad nostra tempora observatas, ratas habemus et firinas, easque
auctoritate apostolica confirmantes, perpetuam in posterum decernimus habere firmitatem.
Ad hec cum quedam inonasteria et ecclesie prebendas habeant in ecclesia vestra, et

dilecto filio nostro magistro Mainerio prebenda sancte Genovefe concessa sit, veriti ne
paulatim subrependo in detrimentum predictorum monasteriorum et ecclesiaruin et in
gravamen vestrum hujusmodi consuetudo inolcat in ecclesia vestra, postulastis a nobis

ut super hocjuri vestro et indempnitati eorumdem monasteriorum et ecclesiarum pastorali

deberemus sollicitudine precavere. Inde est quod presenti scripto arcius inhibemus, ne

de aliqua prebendarum, quas prescripta monasteria vel ecclesie habent in ecclesia veslra,

quainlil)ot personam canonicare cogamini. Nulli ergo, e/c, noslre confirmationis el consli-
8 CHAUTULAHIUM UNIVERS. P.VIUS.

tutionis infringere, vel ei aliquatenus contraire. Si quis aulein, etc. Dat. Ferenlini v kal.

Noveinbris.

Magmim Paslorale in Arch. nat. Paris. LL. 175, p. 503. Mansl, Ampl. coll. concil. XXI, 1058. Guerard, Cart. de

ti^glise, Notre-Dame de Paris II, 392, 388.

8. Mexander III Petro cardinali S. Chrjsogoni, apostoUcae sedis legato, mandat ut cum aliis super scholarum
regimine Parisiensium provideat, ita quod personam magistri Petri cancellarii Parisiensis non excedat, quod
exihde feccrit.

U74, Octobns 29, Ferentini.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio Petro tituli sancti Chrysogoni
presbytero cardinali, apostolice sedis legato, salutein el apostolicam benedictionem. Licet
mandaveriinus ut hi qui vokiut docere nihil pro scoiis regendis ab aliquo exigant, juxta
illud : veni et audi : volentes tamen honestati et litterature magistri Petri, cancellarii

Parisiensis ', quautum salva honestate possumus, proinpta benignitate deferre, quem
speciali prerogativa diligimus et voluinus honorare, discretioni tue mandamus qualinus,

habito consilio cuin venerabilibus fratribus nostris Willebno Senonensi archiepiscopo,

apostolice sedis legato, et H. Remensi archiepiscopo, et aliis dignis et honestis personis,

super regimine scolarum Parisiensiuin, quod tibi visuin fuerit, ita quod personam jain

dicti Petri non excedat quod exinde feceris, circumspecta diligentia provideas atque
disponas, eam cautelam et maturitatem adhibiturus, quod noii videaris moduin excedere,
et illi qui scolas rexerint, non debeant immoderate gravari. Dat. Ferentini iv kal.

Novembris.

Rec. des Ilistor. des Gaules XV, 951. Mignc, Patrol. lat. lom. CC, p. 998.

1. Petri Coniesloris (Manducatoris), auctoris o Historiac scholasticac et niultoruni sermonum. Apud Gucrard, Cart,
de. Notre-Dame. de Paris, ut cancellarius primo nominatur nnno 1168 (III, 438), et ultimo an. 1178 (II, 503). Non constat,
quo anno se contulerit ad Victorinos, in quorum Obiluario legitur ad xij kal. NoTcmb. : n Anniversarium sollempnc magistri
Petri Manducaloris Parisiensis cancellarii et nostri canonici , Bibl. nat. Paris. ms. lat. 14673 fol. 245. Petri successor in
canceUaria, ut videtur, Hilduinus primo nominatur an. 1185 (Guerard, Cartlil. de Notre-Dame II, 311) et ultimo an. 1191
(ibid. I, 45). Petri antcccssor fuit Odo, qui chartam anni 1164 subscripsit : Dala per nianuni Odonis cancellarii . Magnwn
Pastorale in Arch. nat. Paris. LL. 175, p. 755 (apud Guerard 1. c. II, 503, cjus nomeu hic suppriniitur).

y. Alexander III Guillelmo archiepiscopo Remensi mandat, ut convocatis magistris scliolarum Parisicnsium et

Remensium, etc., interdicat, ne quis dicere audeat, Christum non esse aliquid secundum quod homo.

1177, Februarii 18, Vestae.

, Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Willermo Remensi archi-
episGopo, apostolice sedis legato, sahitem et apostolicam benedictionem. Cum Christus
perXectus Deus perfectus sit hoino, mirum est, qiia temeritate quisquain audet dicere, quod
 AB ALEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 9

Christus 11011 sit aliquid seciuiduin quod hoiiio. Ne autein tanta possit in ecclesia Dei

abiisio suboriri vel error induci, fraternitati tue per apostolica scripta niandamus, quatinus
convocatis magistris scolaruin Parisiensium et Remensium et aliarum circumpositarum
civitatum auctoritate nostra sub anathemate interdicas, ne quis de cetero dicere audeat
Christum non esse aliquid secundum quod homo, quia sicut verus Deus ita verus est
honio ex anima racionali et huinana carne subsistens. Data Veste xij kal. Martii.

Bibl. Arsenalis Paiis. ms. 379, fol. 39". .Apud Friedbcrg, c. 7, X, De haercticis, siciit ct apud Mansi, Ampl. coll.

COncil. XXI, 1081, perpcrani lcgitur xij kal. Mali .

lO. Alexander III magislio Gerardo Pucellae^, ut usque ad quadrieiiiiium si scholas rexeril reddilus, quos
habet in Anglia, libere ei et sine diminutione reddantur in scholis, nec cogatur infra terminum ipsum scholas,
nisi casu necessitatis, dimittere.

1178, Februarii 7, Anagniae.

Alexander episcopus servus servoruin Dei dilecto filio magistro G. salutem et aposto-
licam benedictionem. Attendentes litteraturaiii et scientiam tuam, et quomodo compo-
sitione inorum et honestate sis prcditus nihilominus cogitaiites, cogimur communi et

speciali debito tuis profectibus et incrementis intendere, et multa tibi benignitate deferre.

Eapropter, dilecte in Domino fili, cum sub magisterio tuo inulti pcr Dei gratiam proficiant
in scientia litterarum , auctoritatc tibi apostolica duxinuis iiuhilgendum , ut usque ad
quadriennium, si scolas rexeris, redditus lui quos habes in Anglia nullius contradictione
vel appellatione obstante libere tibi et sine diminutione qualibet rcddantur in scolis, ita

quidein, ut niilli fas sit tibi quidnam de illis redditibus diminuere vel subtrahere, aut
circa res tuas indebitam molestiam vel gravamen inferre; nec cogaris infra terininum
ipsum scolas diinittere, iiisi alicui ecclesie, in qua personatuin vel magnuin beneficium
habeas, ea necessitas imminuerit, quod inerito tuam sibi dcbeas presentiam et palroci-

nium exhibere. Dat. Anagnie vij id. Februarii.

liec. des Ilistor. des Gaiiles XV, U,")3. Mignc, Patrol. lat., toni. CC, p. ll.")^.

l.Ipsius scripta saeculo XIII incunte adhuc legcbantur, et magister Prucpositinus in sua Summa citat cjus sentcnliam
circa divinas pcrsonas his verbis : o Proptcr hoc dixerat magistcr G. PucUa, quod hoc nomen persona alitcr significat
divinam naturam ijuam hoc nomcn cssentia u. E multis mss. cf. liibl. nat. Paris. ms. lat. 14526, fol. 3''.

11 . Alexander III magistro Gerardo Pucellae redditus ah ipso schismatis tempore sponte dimissos restituit.

1178, Mariii 15, Laferani.

Alexander episcopus servus servorum Dei magistro Girardo PuccIIe salutem et

aposlolicam benedictioncm. Litleratura tua ac probitas ac moruin honestas iios monent
propensius et hortanlur, ut te sicut prolium, honestum el litteraliim virum sinccro
Chart. Univ. Paris. I.
10 CHAHTULAniUM UNIVERS. PARIS.
diligamus caritatis affectu, et speciali prerogativa ainoris et gratie foveamus. Hac igilur
consideratione inducti, et personam tuam speciali volentes dilectionis nostre privilegio
decorare, libi redditus quos in regno Teutonico in fervore schismatis, nullo cogente,
spontanee dimisisti, de consueta clementia et benignitate sedis apostolice, interventu

quoque venerabilis fratris nostri Maguntini archiepiscopi, restituimus, statuentes ut non

obsit tibi ad diminutionem vel maculam fame tue, nec circa promotionem luam tibi preju-

dicium valeat in posterum generarc, quod aliquandiu redditus inter schismaticos nosceris
tenuisse. Dat. Laterani id. Martii.

Rec. des llistor. des Gaules XV, 9G0. Mignc, Patrol. lat., tom. CG, p. 1200. Vide praeterea Jaffe-Loewenfeld
n. 13039, ubi magister Gerardus PuccUa cuni Pctro Blesensi nominatiir, 3. April. ejusdem anni.

12. Alexander III statuit in Concilio Lateranensi III, ul quaelibet ecclesia cathedralis praebere debcat benefi-
cium magistro, qui clericos ejusdem ecclesiae et alios pauperes gratis doceaf, et si quis vendiderit licentiam
docendi, aut interdixerit docerCj beneficio privetur.

1179, Martii 19, Laterani.

( 18) Quoniam ecclesia Dei et in his, que spectant ad subsidium corporis, et in iis,

que ad profectum proveniunt animarum, indigentibus, sicut pia mater, providere tenetur;
ne pauperibus, qui parentum opibus juvari non possunt, legendi et proficiendi opporlunitas
subtrahatur, per unamquamque cathedralcm ecclesiam magistro, qui clericos ejusdem
ecclesie et scolares pauperes gratis doceat, competens aliquod beneficium prebeatur,
quo docentis necessitas sublevetur, et discentibus via patcat ad doctrinam. In aliis quoque
restituatur ecclesiis seu monasteriis, si retroactis temporibus aliquid in eis ad hoc fuerit
deputatum. Pro licentia vero docendi nuUus omnino pretium exigat, vel sub obtentu
alicujus consuetudinis ab eis, qui docent, aliquid querat, nec docere quemquam, qui sil

idoneus, petita licentia interdicat. Qui autem contra hoc venire presumpserit, ab eccle-
siastico fiat beneficio alienus. Dignum quippe esse A'idetur, ut in ecclesia Dei fructum sui
laboris non habeat, qui cupiditate animi, dum vcndit docendi licentiam , ecclesiaslicum
profectum nititur impedire.

Mansi, Ampl. coll. noncil. XXII, 227, Compil. I, c. 1, tit. de magistris (5, 4), in Cod. Vut. 1377. Abbrev. in X, c. 1

h. t. (5, 5).

lo. Alexander III monet quoddam capitulum, praebendam per biennium concedat canonico Thcobaldo, ad hoc
ut in scholis theologiae gratia commorari possit.

Circa an. 1180.

Justis peticionibus grato nos convenil favore concurrere et eas tanto benignius

quanto honeslius porriguntur, effectui mancipare. Dilectus autem filius noster magister
The(obaldus) supplici relatione suum nobis exposuit commorandi in scolis desideriuni
ilHus scientie gratia potissimum, que ecclesie Dei non minus necessaria quam utilis existit,
2.
 AB ALEXAXDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 11

adiciens se ad hoc pciic ultra vires facultatis suo cerlam pccunie suinniain inutuo accepisse.

Inde est, quod universitatem vestram afTectuose rogantes monemus, quatinus eidem tam-
quam fralri et canonico vestro, presertiin de quo in Domino spes uberioris scientie pre-
sumitur in scolis ,
prebendam pcr bienniuin dumtaxat pro reverentia Roinane ecclesie et

precum noslrarum consideratione concedatis, ita ut et ipse vobis devotior existere teneatur

et nos cxindc tam vestris quam ccclcsie vestre utilitatibus promptius et sollicitius aspirare

debeamus.
Loewenfeld, Epistolae pontificitm Jiomanoritm incditac, p. 200. Capitiilum istud rersisimiliter Tiironense fuisse

apparct ex duabus littcris ibideniL praccedentibus. Non minus probabilc est, sub scholis Parisienses intelligi debere.

14. Urhanus III domui S. Thomne de Lupara Parisiensi asserit possessiones a Hoherto I comite Drocensi de

uxoris suae Agnetis et filiorum suorum conniventia assignatas.

1186-1187, Julii 22, Veronae.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dilecto filio Vuilelmo presbytero provisori
domus Sancti Thome Martyris Parisius salutem et apostolicam benedictionem. Cum prin-

cipes seculi divinitus inspirati aliqua de bonis suis piis usibus applicant, in bono debemus
eos proposito confovere, ct ne facluin illorum |)er alicujus malitiam valeat immutari,
apostolicum eis patrocinium impertiri. Sicut autem in audienlia nostra est propositum,
dilectus filius noster nobilis comes Robertus divine pietatis amore quasdam domos, quas
habebat Parisius, provisioni pauperum clericorum cum quibusdam redditibus de uxoris et

filiorum suorum connivenlia deputavit, religiosis personis in eodem loco auctore Domino
constitutis, que secum pariter iii codein laudabili opere debeant exerceri. Quia igitur postu-
lavit a nobis benignus in Christo filius noster Philippus illustris Francorum rex et regina
uxor ipsius, postulavil eliam cl jam clictus comes, ut donalioncm cjus nostra deberemus
auctoritate firmare : ipsam, proul pie ct laudabilitcr facta cst, auctoritate apostolica con-

nrmanuis ct presentis scripti patrocinio communimus. Statuimus autem, ut per dioece-

sanum cpiscopum ad opus fralrum et familie ipsius atquc infirmorum dccumbentium cimi-
leriinn debeat benedici. Sanc novalium vestrorum ,
qiu^ propriis manil)us vel suinplibus

colitis, sive de nulrimcntis animalium vestrorum hortorum vel domorum fructibus, nullus

a vobis deciinas extorquere prcsumat. NuUi crgo hominum liccat hanc paginam noslrc
confirmationis et proliibitionis infringcrc vel ci ausu temcrario contrairc. Si quis autcm
hoc attentare presumpserit, indignalionem omnipotcntis Dci et bcatorum Petri et Pauli

apostolorum ejus sc noverit incursiuiim. Dat. Ycronti xj kal. Augusli.

Dubois, Hist. cccl. Paris. II, 182. Dulanus II, 'iCi.i. Ilacr epistola cum alia Innoccntii III inferius cdita fuit

tran.scripta in n Invcntaire de Saint-Xicolas-du-Louvrc, appebi Ic Livve vevt . At boc inventarium nd nos noii pervenit.
In hi.scc littcris Urbani III prinm (it mcntio domus S. Thomae de Lupara. Charta Kobcrti I comitis Drocensis ab antiquo
desideratur, habemus tamen illam Roberti II, qiuic ideo inferius publicatur. Clemens III dic 26 Julii anno 1189 canonicis
possessioncs et redditus ud austentntioncm qiiatuor canonicorum n Roberto I collatas asscruil. Idcm fccit nnno 1192 Philippus
Augustus. Vide documcuta apiid Diibois I. c. et Biilacum II, 'jG'i sq. Ut videri j^otcst iion taiiguut adhiic scholarcs S. Thoinac,
ed tantummodo canoni<-os. Cf. Berty, Topographie hislorique du vieux Paris I, % sq.
12 CH\RTLL.VRIUM UNIVERS. PARIS.

15. Coeleslinus III mandat, iit causae saeculares clericoium Parisiis commorantium jure canonico decidantur.

1191-1198.

Coelestinus [episcopo Parisiensi]*. Quod clericis, etc. Et infra : Nullus episcoporum

vel clericorum ad judicia secularia est trahendus. Habent enim illi judices suos, nec
quicquam est eis publicis commune cum legibus. Bonifacius vero Papa et Gelasius et alii

plures antecessorum nostrorum antiquioribus Conciliis consonantes, sicut bene patet viris
juris utriusque peritis, id ipsum in sacris constilutionibus ediderunt. Hac igitur ratione
*
inducti per apostolica scripta precipiendo mandamus, quatinus si quas causas seculares
clerici Parisius commorantes habuerint contra aliquos vel aliqui contra illos, appellatione

remota jure canonico decidatis, nec permittatis juri scripto consuetudinem prevalere.

Compil. II, c. 5 de foro compctenti (2, 2) iii Bibl. nat. Pnris. ni.s. lut. 15398; Cod. Vat. lat. 1377. Decretalis iii X. sub

hoc titulo 2, 9, cst abbrcviata ct yice secularcs lcgitur pccuniarias .

1. Non carct probabilitate hanc epistolam essc dircctam ad episcopum Parisiensem, ut etiam Boehmer exhibet. Glossator

Laurentius dicit ad Tcrbum clcrici Parisius : cst spcciale Parisius, ubi cpiscopus gerit vicera comitis, unde et preco
bannum ibi nuntiat nomine episcopi ct regis. Alias layci sub seculari judice dcbcnt conveniri . Bibl. nat. Paris. ms.
lat. 3931, fol .89. Alius glossator in Bibl. nat. Paris. ms. lat. 15398, fol. 80ii; 3932, fol 76'' ; . . . Undc cum denuntiat preco
bannum Parisius, nomen cpiscopi statim post nomen rcgis subjungit. Quia ergo episropus tcniporaleni habel jurisdictioncm

uper laicos, precipil dom. papa, ut coram co clcrici cos conveniant elc. 2. Bibl. nat. Paris. ms. lat. 15398 (inountis

saec. XIII.) ; scolares contra omnes alios codiccs.

ID. Innocentius III Odoni episcopo, cantori, et inagistro Petro de CorhoUo Parisiensi canonico praecipit, ut
Stephanum episc. Tornacensem excommunicationis sententia feriant, si Bernardo de Insula renuerit concedere
praebendam, quae ei Parisiis, etiam consilio magistrorum adjudicata fuit.

1198, Aprilis 29, Romae.

Episcopo .. cantori, et magistro P. dc Corbolio Parisien. canonico. Confirmationis

nostre manum in hiis, que per predecessores nostros non sine maluritate consilii novimus
instituta, nec non et ex eorum auctoritate pariter et mandato sortita sunt effectus debiti
complementum, non tantum libenter apponimus, verum etiam in eos, qui ad institutiones

hujusmodi ehidendas in contradictionis et rebellionis aculeum eriguntiu', graviter sicut

tenemur insurgimus ad vindictam, iit sic rebellium et superborum contumacitas elidatur,

et ecclesie Romane institutio submoto cujuslibct temeritatis obstaculo sua gaudeat libertate.

Tenor siquidem litterarum dilecti filii H. decani Parisiensis, quas felicis recordationis C
pape predecessori nostro tainquam nobis directas accepimus, nos instruxit, quod inortuo
in Urbe bone memorie matristro Henrico de Soffnies canonico Tornacensis ecclesie

prebendam ejus dilecto filio Bernardo clerico de Insula de sedis apostolice benignitate
concessit, eumque de ipsa per anulum propria manu investiens, prebendam ipsi confir-

mavit eandem. Super quo tam venerabili fralri nostro .. Tornacensi episcopo*, qiuun
 AB ALEXANDllO III LSQUE AD A>^UM MCC. 13

clilectis filiis.. decano et capitulo Tornaceusi districte precipiendo niandavit, ul lactuui

suuui in hac parte irrefragabiliter obServantes prefatum Bernarduui in suuui canonicuui
adinitterent et in fratrem. Inliibens eliam illis, ne ad prebendam illaui aliquem aliuiu in

fratrem assumerent, scripsit tam prcfato decano, quam bone memorie P.' cantori Pari-

siensi cum districtione precepti, ut eis in hujus mandati executione cessantibus, ipsi

apostolica auctoritate suffulti, non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, que
premissa sunt exequi non tardarent, atque ipsuin in possessione prebende illius corpora-

liler inducentes facerent euin nichilominus possessione quieta et integra fructuum percep-
tione gaudere, eos insuper, qui institutioni ejus ac investiture tain sollempniter facte se

ducerent opponendos, per districlionem ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo

compescentes, si quid forte interim in ipsius clerici prejudicium de illa fuisset prebenda
slatutum penitus irritarent. Verum mcmoratus decanus sicut ei de ipsius rescripti aiicto-

rilate licebat solus execulioni horuin diligenter insistens, non semel set sepius suis lilteris

destinatis eo ordine quo decebat episcopum et capitulum attente commonuit, ut preceptum

apostolicum quantocius adimplentes, dictuin Bernardum, qui de prebenda Tornacensi

vacante per inanum apostolicam sicut dictum est investituram acceperat, in choro et in
capitulo tam liberaliter quam libenter admittcrent, et prebende fructus ex integro absque

omni diflicultate conferrent. Episcopus vero licet sepe taiu litteris quam viva voce coiumo-

nitus ab eo ut decuit semper cxhibuit sc rebellem, nullatenus volens inslitutioni apostolice

consentire. Set tandein Parisius veniens, cuin predictus Bernardus vehementer instaret,

presente te frater cpiscope necuon et dilecto filio .. abbate sancle Genovefe* procuratore

ipsius episcopi Tornacensis cum uiullis aliis religiosis et honestis personis post multas

altercationes et rationes hinc inde propositas, de coimmiui consilio magistrorum,

prudentum et jurisperilorum, qui vocati ad liteiu convenerant decidendam, cuin allega-
tiones predicti episcopi nullaiu viiu aut vigorem haberent, sepefatum Beruardum aucto-
rilate apostolica sententialiter in corporalem prebendc illius possessionem induxit eo

modo laborans, quod decanus ipsc tolumque capitulum Tornacensc eundcm clciicum in

fratrem et canonicum suum communilcr receperunt, et adhibitis sollempnitatibus, que

debent in admittendis canonicis adhiberi, stallum in choro et locuin in capitulo ei libera-

liter assignarunt, ita quod statim et deinceps sicut et reliqui juxta consuetudinem ecclesie
plena et integra perceptione fructuum est gavisus. Et ut mandalum apostolicum cx ordine
coinpleretur, idein executor quidquid circa Ilulvinuin ipsius Bernardi adversaiium vel

alium al) c|)iscop() vel quolibel alio forte fuisset in ejus prejudicium atlemptalum, cum
ipso capitulo Tornacensi penitus irritavit solo episcopo in sua rebellione contumaciter
perduranle. Xos igitur quod ab eodem decano auctoritate apostolica provide super hiis

oinnibus est stalulum debitum volcnles efrectum sorliri discretioni vestre per apostolica
scripta niandamus et districte precipimus, quatinus si idein episcopus vel Ilulvinus sive

alius prenominatum Bernardum canonicum Tornacensem super illa prebenda, quaiii ipse
14 CIIAHTULAHIUM UNIVERS. PAHIS.

tam soUcmpnitcr est adeptus, post monilionem vcstram diixcrint impetendiim aut posses-
sionem prebendc qualibet occasionc turbandam, eos per severilatcm districtionis eccle-

siasticc omni contradictione et appellatione cessanle compescerc nullatenus omittatis,

nichilominus facientes, ut prenominatus episcopus suum in hoc vclit adhibere consensum.

Nolumus enim sicut nec fieri convcnit, ut aposlolice sedis institulio tam soUempniter cele-
brata et tot tantorumquc virorum approbationibus et sententia iinanimi roborata, teme-

ritatc seu contradictione quorumlibct infirmetur, aut factum quod de tanti consilii malu-
ritale ac provida consideratione proccssit in recidive questionis scrupulum relabatur.
Nullis litteris obstantibus harum tenore tacito, etc. Quod si non omnes, etc, tu frater

episcope ciun eorum altcro, etc. Dat. Rome apud Sanctum Petrum iij kal. Maij, pontificatus

nostri anno primo.

Reg. Viit. Innoceiitii III. an. 1, ep. 116, fol. 31. Baluze, Epist. Innocentii III, I, G", ep. 119. Petrus de Corbolio
nnno sequenti electus cst episcopus Cameracensis, anno 1200 translatus est ad sedeni archiepiscopalem Senonensem. Sub
ipso fult celebre Concilium Parisiense anno 1210.

1. Coeleslino III. 2. Eidem Stephano, qui olim monasterio S. Gcnovefae Paris. abbas praefuit. 3. Petro Cantori,
qui anno 1197 obiit. 4. Johanne I, successore Stephani in regimine monasterii S. Genovefae.

1/. Innocentius III decano et capitulo Eboracensi praecipit, ut magistrum Petrum de Corbolio, a quo (Parisiis)
divinarum paginam scripturarum audivit, ad praebendam ct archidiaconatum admittant.

1198, Decembris 17, Laterani.

Decano et capitulo Eboracensi. Si corum petitionibus apostolicum gralanlcr impertimur

assensum, quos gratiosos inter alios clericos orbis et litterarum scientia ot morum rcddit
honestas, ofiicii nostri sicut credimus debitain prosequimur actioneni ct Deo in hoc et

hominibus comphu-emus. Sanc licet dileclum filium magistrum P. do Corbolio, de cujus

litteratura et scientia in longinquis ct remolis partibus predicalur, sue tantum probitatis
et honestatis intuitu habere debeamus in visceribus caritatis, cum tamen ad memoriam
nostram reducimus, nos aliquando sub ipsius magisterio extitissc ct ab eo divinarum
audisse paginam scriplurarum, quod ubiquc non pudct nos dicerc imino reputare volumus
gloriosum, ad dilectioncm ipsius efficimur promptiores et ejus libcntius augmenlo inten-
dimus et honori. Cum igitur vcnerabilis frater noster G.' Eboracensis archicpiscopus
prebendam Eboracensis ecclesie cum archidiaconatu eidem magistro contulerit, sicut nobis
per suas litteras ut proponitur intimavit, nec vos unquam deceat talem ac tantum clericum
a societale vestra repellere set vocare, cum de litteratis et discrelis personis ecclesiis
multa provenire consueverint incrementa, devotionem vestram rogando monemus ct per
apostolica scripta districte precipiendo mandamus, quatinus prcfatum magistrum ad
prcbendam et archidiaconatum sibi concessum tam libentcr quain liberaliter admittcntes
faciatis eundem vel procuratorem suuin prebendam et archidiaconatum pacifice possidere,
 AB ALEXA?s'DRO III USQUE AD ANNUM MCC. 15

ut ct itlein inagister iii vobis se gaudeat fratcrne dilectionis solalium invenisse et nos, qui
pro ipso puro corde ct voluntate sincera scripta nostra dirigiimis, devotioneiu vestrain
valeainus in Doinino merito coiniTiendare. vVlioquin nos venerabili fratri nostro Eliensi
episcopo' noveritis injunxisse, ut prefato niagistro prebendam et archidiaconatum, non
obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, si ei de canonica concessione consti-
terit nostra fretus auctoritate non differat assignare, et faciat pacifice possidere, illos
ecclesiastica censura percellens qui se duxerint mandato nostro temere opponendos. Dat.
Laterani xvj kal. Janiiarii.

Reg-. Vat .Innoccntii III an. 1, ep. 465, fol. ISG"". Baluze, Epist. Innocentii III I, 275, cp. 478. Eodem modo sub eadem
temporis nota scribit Eustachio Eliensi episcopo. Ibid. ep. 466. In cp. 467 Innocentiii.s papa Ricardum regem Anglorum
cxhorlatur, ut mag. Pclro dc Corbolio ad habendam posscssionem archidiaconatiis auxilium jjraebeat.

t. Godefredus Plantagenct.
2. Eustachio. De isto, qui olim Parisiis studiis operum dabat, legitur in Obituario
S. Victoris (Bibl. nat. Paris. ms. lat. 14673, fol. 167) ad ij non. Febr. : Anniversarium sollcmpnc pie recordationis magistri
Euslachii Elyensis episcopi, qui vita celcbris et scientia, quanto nos affectu coluerit, ct laudabilis ejus circa nos aliquocicns
conversatio et multorura magnorumque beneficiorum cxibitio comprobavit etc.

18. liobcrtus II comes Drocensis ct lolendis uxor ejus canonicis S. Tliomae de Lupara possessiones et redditus
ad suslentationem quatuor canonicorum a patre Roberto I assignatos novis additis sub certis conditionibus
asserunt.

1198, apud Calliacum.

In nomine sancte et individue Trinitatis, amen. Ego Robertus, coincs Drogensis, et

Jolenz, uxor inea. Notuin facimus universis presentibus pariter et futuris quod, cuiii de

elemosina patris nostri, comitis Roberti, assensu matris nostre, Agnetis, comitisse, et
filiorum ejus fratruin nostrorum, facta esset Parisius institutio quatuor canonicorum sacer-

dotuin in ecclesia Sancli Thome de Lovre, et eis in quibusdam villis que ad nos devolute
sunt, beneficiorum suoruin perceptio assignata, nos de eadem institutione gavisi et eorum
postmodo utilitatibus insistentes, de consulto fecimus, pro eo quod redditus illi non ifa

libere habebantur, quomodo nullus molestie supersit locus, et ad reddendas illis

preljendas suas nulla de cetero interveniat difficultas, staluentes ut loco eorum qiic ipsi

solebant percipere annualim habcant apud Braiain in censiva domorum de qiiibus sic
institutum est ut unaqueque duos solidos reddat, xx libras parisiensis moncte, infra
octabas Sancli Reinigii, de eadein censiva atque aliis censibus doniini Braie, quicumque
ipse erit, sine omni dilationc reddendas; ea j)cr singulos annos conditione servanda ut,

si predictos denarios iiifra predictas octabas non reddi conligerit, detentores scu dilatores

pro uno quoque die quo al) elapso termino dilati fuerint, v solidos de pena reddere
tenebuntur. Qiiod si domiiuis loci secundum hec stalula non exequeretur predictis cano-
nicis justiciam suain, terra eius interim interdicto supponeretur, ct delentores scu dila-

tores, quicumqiie esscnt, usqiic ad solutionem omniuiii analhcmali subjacercnt. Ilabcbiint

16 CIIAHTULARirM UMVEUS. PAUIS.

preterea jain dicti canonici c solidos in Yilla nova Sancti Georgii infra octabas Sancti

Remigii annuo persolvendos de redditu qui vulgo dicitur Bien. Ilabebunt insuper infra
octabas Nalalis Doniini vii libras et x solidos, et infra octabas Sancti Johannis Baptiste
VII libras et x solidos de teloneo nostro apud Braiani, eadeni pena quain predixiinus
ipsis detentoribus sustinenda. Porro hec beneficia ipsi canonici ila libere habebunt quod
propter hoc nulli persone in aliquo erunt obnoxii, nisi quod pro aninia patris nostri et
fratrum eius, regis Liidovici el Ileniici, qiiondam Remensis archiepiscopi, et aliorum
antecessoruin posteroruinqiie nostroriiin orare debeljunt. Ceteruni ea que eirca adjacentiam
loci in quo sunt eis concessa esse noscunliir, ipsi quiete et libere in perpetuum possi-
debunt. Nec vero iliud volumus subticeri quod illi quatuor canonici in loco illo assidui-

tatein facient, et si quis eoruin ad inajus beneficiiim vocaretur, vel alibi postposito loco
eligeret residere, infra diinidiiiin annuin prebenda sua alii sine contradictione assigna-

relur. Si quis etiain in minoribiis ordinibus ibi persisteret, nichil oinnino de prebenda sua
aut de alio benelicio ecclesie usque post susceptionem sacerdotii tolleret, sed fructus
prebende illius consilio doinini Braie et canonicoruin in coininodum ecclesie expende-
rentur. Sciendum est eliain quod post obituin fratris nostri, Philippi, Belvacensis episcopi
ad quem prefatariim prebendarum in vita siia spectat donatio, ad doiniiuiin Braie dona-

tionis ipsiiis dignitas devolvetiir'. ]\ec illud preterire vobnmis cjiiod jiro aniina iiica et

uxoris inee orare debebunt. Que omnia ut in fulurum inviohinda permaneant, presentem

paginam scribi fecimus et sigilli nostri sul)terfixo caractere comiminiri. Actum aj)ud

Calliacum, anno gratie ^I" C XC VIII", assistentibiis bonis viris et factiim islud a])pro-
bantibus quoruin noinina subterscribiintur : Petrus, capellanus comitis. Radulphus, capel-
lanus Calliaci. Stephanus, clericus comitisse. Albericus, clericus comitis. Balduinus de
Dongun, Raerius de Musi, Odo Eglins, Milo Bevanz, inilites.

Originale in Arcli, nat. Paris. L. .549 n 4. Docsl nunc sigilluni. Charta niultuni abbrcviatu apud Hulacuni II, 4G5.

1. Exstat de hoc etiani charta Philippi Bclvacensis episcopi una cuni novis praescriplionibus anni 1209 mcnse Novenibris.
Vide Dubois, Hist. eccl. Paruiensis II, 183. Bulaeus II, 466.

ly. Johannes Sareshcrlensls scrihit Tliomae Cantuariensi archiepiscopo dc ejiis adsentu Parisiis, uhi adniiratur
rcverentiam cleri et varias occupationes philosophantium, et studet se omnino scholarihus conformare.

1164, Parisiis.

Venerabili domino et patri carissiino Thoine Dei gratia Cantuariensi archiepiscopo et

Anglorum primali suus Joannes Saresberiensis salutem et felices ad vota siicccssus. Ex

quo partes attigi cismarinas, visus suin mihi sensissc lenioris aure temperiem, et de tiiines-
centibus procellis tempestatum cum gaudio iniratus siiin reriiin iibique copiain, quietemque
et letitiam populorum. Egredientem vero de navi servientes comitis Gisnensis et mandato
ejus, prociirante Arnulpho nepote ipsius, honorifice susceperunt, et mihi et meis doinum
 AB XLEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 17

el terram coinitis pro vestra reverenlia exponentes, liberiun ab oinni consuetudinis onere
perduxerunt fere ad Sanctum Audomarum. Quo cum venissem, procurante quodam Marsilio
monacho, qui apud Thilleham et Truelegam * morari consuevit, in domo S. Bertini hones-
tissime receptus suin , ct patenter intellexi, quod ecclesia illa ad honorem sancte

Cantuariensis ecclesie et vestrum exposita est. Et si placet, tam comiti quam monachis,
obhita vobis opportunitatc gratias referatis. Exinde cum venissem Atrebatum, comitem
Philippum apud Exclusam castrum', a quo tyrannus Yprensis tam longa obsidione exclusus
est, esse audivi. Ilhic itaquo divertens, Domino misericorditer iter meuin in omnibus
prosperante, non longc a stiata pul)lica obvium habui quem querebam. Ut enim inore
divitum, quos oblectat hoc nugandi genus, in avibus celi luderet, fluvios, stagna, paludes,
et scaturigines fontium peragrans circuibat. Gavisus est se invenisse hominem, a quo fide-

liter audiret Anglie statuin, et ego magis, quia euin mihi deus obtuleral, ita ut sine multo

vie dispendio mandatum vestrum exsequerer. De rege et proceribus inulta percunctatus

est, sed ego temperavi responsum, ut me nec de mendacio conscientia reprehendat,
nec temeritatem ineam in liis, qiie ad regem spectant, quisquam possit arguere. Vestras
vero angustias audiens vobis compassus est, auxiliumque promittit. Naves eteniin procu-
rabit, si hoc necessitas vestra exegerit, et ipse ante, ut oportet, premuniatur. Si vero ad
hoc vos tempestas impulerit, promittite ante aut Philippum emptorem vestrum, qui et

comitis auctoritate utatur et cum nautis et vectoribus, prout expedierit, contrahat. Sic a

comite recedcns, die sequenti Noviomum veni. Et nescio quo prepetis et inquiete fame
preconio calamitas Anglorum, ecclesiarumqiie vexatio, quocunque veniebam, fuerat divul-
gata, ut ibi multa audirem gesta in conventu Londoniensi ' et Wintoniensi, que in Anglia
nunquam audieram. Et quidem pleraque, ut fit, inajora et pejora veris referebantur. Ego
autem hec oinnia, que per ora populi volitabant, studiosissime dissimulabam : sed nec
simulanti prospera plene credebatur, nec advcrsa dissimulanti. Quodque miremini, comes
Suessionis ea die, qua Noviomi eram, omnes articulos Londoniensis nescio conciliabuli

aut disciliabuli dicam decano ita seriatim exposuit, ac si interfuisset omnibus presens,
non modo his que in pallatio gesta sunt, sed qiie secretissime ab his vel ab illis dicta

sunt in conclavi. Nec facile ctedidcrim, quin ibi sive de suis sive de nostratibus cautos
exploratores habuerint Galli. Decanus autem Noviomensis, vir integerriine fidei, concus-
sionein vestram non sine inulto dolore audierat : et se ad vos recipiendum preparat,
non modo sua oinnia exposilurus pro vobis, sed pro Cantuariensi ecclesia, si opportuerit,

se ipsum positurus. Decreverat autem transire ad curiam. Sed quia de statu vestro incertus
est et sollicitus, donec certioretur, domi expectat. Ibi a quibusdain pro certo accepi regem
Francoruin esse Lauduni, et prope eum dominum Remensem * eius expectare coUoquiuin.

Eos ergo adire proposui. Sed propter guerras, quas coines de Roceio et alii quidani

proceres adversus dominum Rcmensem exercebant, a proposito revocatus Parisius iter

deflexi. Ubi cum viderem victualium copiam, letitiam populi, reverentiam cleri, et totius
ChavU Univ. Paris. I. 8
18 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.
ecclesie majestatem et gloriam et varia.s occupationes philosophantium, admirans velut
illam scalam Jacob, cuius summitas celuin tangebat, eratque via ascendentium et descen-
dentium angelorum, lete peregrinationis urgente stimulo coactus sum profitcri, quod vere
Doininus est in loco isto, et ego nesciebam. lllud quoque poeticum ad mentem rediit :

Felix exilium, cui locus iste datur.

Evolutis autem paucis diebus in conducendo hospitio, et sarcinolis componendis, regem

Francorum adii, eique ex ordine exposui causam vestram. Quid multa ? Compatitur,
promittit auxilium, et pro vobis se domino pape scripsisse asseruit, et iterum, si

oportuerit, scripturum, et acturum quod poterit viva voce. Cum vero euin ex parte filie

sue, quam nuper Saresberie videram, quando a domina regina licentiam accepi, salu-

tassem, respondit sibi gratissimum esse, si iUa jam ab angelis reccpta esset in paradiso.

Cui cum ego subjungerem, quia istud per misericordiam dei quandoque eveniet, sed ante
multis gentibus letitiam dabit, respondit rex : Hoc quidem deo possibile est, sed longe
verisimilius, quod multorum futura sit causa malorum. Sed absit de illa, quod paternus
presagit animus, quia vix, inquit, spero, ut ab ea possit aliquid boni esse . Regem
nostrum Franci timent pariter et oderunt, sed tamen quoad ad illos, quieto et alto somno
dormire potest. Et quia Remensem adire non potui, litteras meas ad abbatem S. Remigii *

amicissimum mihi direxi, ut in hac parte suppleat vices meas. Ceterum mihi videtur esse
consilium, ut per aliquem monachum Boxleie, aliumve nuntium fidelem litteras vestras
cuin aliquo munusculo transmittatis ad dominum Remensem, contrahatisque cum eo fami-
liaritatem, quia ille, quisquis sit in persona, inagnus est in regno Francorum, et in
ecclesia Roinana multum potest, tum pro rege, tum pro eminentia ecclesie sue. Ad
Ecclesiam Romanam nondum ascendi, declinans, quantum possum, ne suspicio probabilis
contra me suscipi debeat. Et hoc ipsum, .sicut ex litteris doinini Pictavensis ' accepi,
domino pape et curie satis innotuit. Receptis autein litteris vestris illico scripsi doinino

Henrico'' et Willehno Papiensi*, et satis exphmavi, in quantam perniciem ecclesie

Romane tendant hec, si processum habuerint, que contra vos presumuntur. Distuli autein
illuc ire, quia de Iransitu abbatis S. Augustini *, aut episcopi Lexoviensis *" nihil certuin

erat; et si ad curiam venerint, nobis per magistrum Henricum, qui ibi moratur, cito
poterit innotescere

Ceterum, an recte inecum agatis prudentia vestra dijudicet. Nostis eniin, si placet
reininisci, quoniam, quando recessi a vobis, hoc inihi dedistis consilium, ut Parisius
morarer oinnino scolasticus, nec ad ecclesiam Romanam diverterem, ut vel sic decli-
narem suspiciones; nec approbastis etiam, quod ducebam fratrem ineuin, eo quod sumptus
inagnos nos facere oporteret, possetque tolerabilius Exonie morari. Ad quod cum ego
responderem, ea que fratris mei occasione coines Reginaldus " episcopo Exoniensi" obje-
cerat, meum consilium approbastis. Sic ergo discessi, instructus a vobis, ut Parisius
sedem figerem, et me studerem omnino scolaribus conformare. Deus mihi testis est,
3.
 AB ALEX\NDRO III USQUE AD AN>UM MCC. 19

quod quando recessi a vobis, duodecim denaiios in toto inundo non habebain, nec aliquis,

quod ego scirein, ad usuin meum. Vascula quidein habebam pauca fere quinque marcarum,
omnibus hospitii nostri sociis satis nota ; et eram quidem, quod inulti sciunt, alieno aere,

sed meo onere, graviter pressus. Accepi ergo duodecim marcas mutuas. Sed antequam egre-
derer Cantuaria, in sarcinulis et instructione clientum tres earum expendi. Deinde per
manum Willehni filii Pagani liberalitatis vestre septem marcas accepi, tres adhuc, ut

jusseratis, accepturiis. Quod enim minus factum est, vobis nequaquam imputandum est.

Veniens ergo Parisius juxta instructionein vestram, pro tempore, ut videtur, com-
modum conduxi hospitiuin, et antequam ilhul ingrederer, duodecim fere libras expendi.

Neque eniin introitum polui oblincre, nisi in annuin toto pretio prerogato. Equos itaque
distraxi, el me disposui ad residendum potius quam ad peregrinandum. Unde et iinpa-

ratior sum ad circuitus quos prescribitis faciendos, qui non possunt sine suinptibus fieri,

presertim' ab hoinine ecclesiasticum habente officium notitiamque multorum. Preterea

regis indignationem gratis conscientia teste sustineo ; et si ine nunciis ejus opposuero,
gravius sustinebo. Unde inihi, si placet, in talibus, que eque commode possent per
alios exerceri, magis parcere debetis. Et tainen, quantum expense permiserint unde-
cuinque quesite, quod jusseritis exequar. Vos autem videritis quid jubeatis. Et quia
ecclesia Romana est in ea conditione quain nostis, nihil inihi videretur consultius in

mundanis, quain duabus rebus operain dare : altera quidein est, ut eximatis vos utcumque

a laqueis creditorum ; altera, iit doinini regis, quatinus secunduin deum fieri potest,

queratis gratiam. Deus inederi potest, sed ecclesia Roniana non feret opem, et, ut timeo,
rex Francorum baculus arundineus est. Preterea, si placet, cum Gaufrido nepote vestro
misericordiam faciatis. Teinpus est eniin : nain ex quo hospitiuin meum ingressus est,

quantum perpendere potui, honeste se habet et literis operam dat et diligentiam. Exhibuit
euin dominus Pictavensis antequain veniret, et primo dedit ei quinque inarcas, deinde
centum solidos andegavensiiim. Unde, si placet, cum ainicis episcopi Pictavensis debetis

benignius agere, et in collocanda filia \^'illehni filii Pagani non debetis, si placet,

aliquam exercuisse duritiam, saltein pro cpiscopi rcvcrentia. ^'alete.

Bibl. nat. Paris. mss. Baluzc, 127, pp. 137 cl fol. 2. Epistolas sequiinlur notae ab ipso Baluzio confeclae, quae etiam
inveniiintiir in ins. lal. 9349. Ipsae iterantur iii Rec. des Ilistor. des Gaules XVI. Johannis Saresberiensis opera collegil
Giles I, 187, n 134. Itec. des Histor. des Gaules XVI, 505. In edilionc Giles sicut in omnibus aliis, excepto Recueil des
HistOTiens, deest ultima particula Ceterum an reete o usque in iinein. Baluze primus eam e ms. Oxonicnsi cxscripsit et postca
D. Brial in Notices et Extraits des mss. IX, 2, p. 117 sq., publicavit. Ccrtc Johannem Saresberiensem auctorem habct.
Sed desideratur connexus inter istud supplementum ct epistolam ipsnin.

1. Irulcgc. 2. L'EcIiise. 3. Anno 11G3, 1 Octohris. 4. Archiopiscopus erat Ilenricus. 5. Petrus Cellensis. -
6. Johannis. 7. Ilcnrico Pisano. 8. Guillelmus de Pavia erat Icgatus apost. scdis. 9. Clarcmbaldi. 10. Arnulphi
Lexoviensis, cujus fallacias cxpertiis est Johanncs Sarcsber. Sed vide Reuter, Geschichte Alexanders JII, II, 36 gqq.
11. Reginaldus, comes Cornubiensis, avunciilus Ilenrici II. 12. Bartholomaeo.
20 CHARTULARIUM UNIVEHS. PARIS.

20. Johannis Saresberiensis epistola ad Petrum scriptorem, in qiia inter alia refert, Franciam, omnium
mitissimam et eivilissimam nationem, alienigenas scholares abegisse.

Circa mensem Sepiembris anni 1167.

Johannes Saresberiensis Petro scriptori. Raritas intermeantiiim nobis sublrahit niutua

solatia litterarum, et chaos quod inter nos, meritis nostris exigentibus, a domino firmatuin
est, securum intermeantibus denegat commeatum. Sod licet noliis subtrahatur oportunitas
colloquendi, non prepeditur mutue dilectionis affectio : sed amantium more, quo magis
succensos animos vexat metus et manus corripientiuin, eo cunudalius et ardentius caritas
suscipit incrementum. Si te ergo et alios amicos videre non licet, si mutuis deservire
obsequiis non permittimur, amare certe licet votis et orationibus adjuvare. Caritas enim,
ut dictum est, cohiberi non potest, quia ubi Spiritus Domini, ibi est et libertas. Non licet

ecclesiasticam tenere et defendere libertatem : certe proclamare licet, et protestari mandata

legis divine, licet pro verbo Dei, quod in carne suscepta se pro nobis morti exposuit,
exponere non modo facultates et perituram supellecfilem hujus mundi, sed et animas
nostras. Ille autem bonarum mentium Spiritus institutor nobis in hac affeclione perseve-

rantiam largiatur, qui ipsius affectionis contulit voluntatem. Et quidem spes est reformande
pacis in brevi, interveniente opera et diligentia cardinalium, qui ad hoc inissi sunt : nisi

forte hoc pacem differat, quod dominus Cantuariensis nullis conditionibus acquiescet, nisi

ecclesia Anglorum debila gaudeat libertate. Quod autem dico debita , non ad alicuius

Henrici tempora referatur, sed ad verbi Dei legitimas sanctiones, quia ex professione non
Henricianus esse debet, sed Christianus. Sed fortasse objicies : Si ita sLatuit, quare
fugit? Quare tot et tantis periculis exposuit ecclesiam, pro (jua animam sacerdotibus
ponendam esse prenoverat, si leges principum et avitas regni consuetudines divinis sanc-
tionibus postponere decernit? Quare apud Clarendonam '
in reprobarum consuetudinuni
verba juravit, que divinis legibus, et sanctorum patrum constilutionibus penitus adver-
santur ? Quare se non ingerit ut in conspectu regum et principum legem Dei loquatur
intrepidus ? Hec enim omnia gentes inquirunt. Fuge quidem habet actorcm Christum
et apostolum ejus, qui dimissus in sporfa persequentium manus evasit, sciens a facie
personam, non causam, persequentis ab una civitate fugiendum esse in aliam. Videbat
enim reges et principes convenisse adversus Dominum et adversus Christum ejus.

Confugit ergo ad Romanum pontificem, quem apellaverat, ut eius presidio validius opitu-
laretur ecclesie naufraganti, quam in Anglia, ut dicitur, principes sacerdotum maxime
submergebant. Hoc autem non fuit ecclesiam exponere, sed liberationi ejus operam dare.
Nisi forte et ille tibi navem relinquere videatur, qui, ut eam ad portum pertrahat, scapham
ingreditur. PoIIicitationem Clarendone, ad quam de consilio episcoporum impulsus est,
purgare non possum, quia non fuerat utique facienda : sed offensam confessio diluit,
accepta solempniter penitenlia a summo pontifice, qui perversas illas consuetudines multis
 AB ALEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 21

audientibus auctoritate apostolica condempnavit^ Si se non ingerit querentibus animam

ejus, cum via pateat commodior et salubrior, recte facit, prophetarum et apostolorum
fretus exemplo : cum David, Helias, Petrus, et Paulus hoc idem fecisse legantur. Est eniin
temptare deuin, sc ipsum certis et manifestis objectare periculis, cuin in Doinino pateat
opportunitas evadendi. Deus autem, qui iain incepit ecclesiam suam consolari in capite,
per misericordiam suam consolidabit et inembra : et qui teutonicum tyrannum scismati-
corum principem coegit ab urbe recedere confusum ^, ipse dominum regein Anglorum
gratia sua rcducet et deducet in viain rectam, ut de cetero consiliariis malis non
acquiescat. Et si astrologis crcditur (quos tainen ego non multum audire dignor) annus
iste ex forma constellationis dicitur esse mirabilis, et in eo regum consilia mutabuntur,
et in orbe crebrescent belhi, fervebit terra seditionibus, deprimentur mercuriales, sed
tamen in fine anni relevabuntur. Ego tamen hec sompnia vana puto, licet pro parte
veruin dixisse videantur. Obierunt enim consiliarii imperatoris Raginaldus Coloniensis
archiepiscopus ^, et Magontinus intrusus*, Leodiensis " et Ratisponensis' episcopi, et

plures scismatici principes. Belhi et seditioncs ubique fervent, mercuriales* adeo depressi

sunt, ut Francia, oinnium initissima ct civilissima nationum, alienigenas scolares abegeril.

Est et revehitionis argumcntum, quod scditio Remensis pacificata est, et urbis sokita

obsidio. Hanc cniiii si])i gennanitatem, ut aiunt, he due exhibent civitates, ut eisdem

subjaceant fatis, et simul patientes gaudeant siinul. Valete.

Bibl. iiat. Paris. iiis. lat. 8502 sacc. XIII, fol. iC'. Johannis Saresberiensis opera coll. Giles II, 81, ep. 225. Rec.
des Hislor. des Oaules XVI, 570.

1. .30. Jan. WCA. In hoc conoilio do consuetudinibus avilis regis Angliae agebalur. 2. Cfr. dc hoc Hefele, Concilien'
geschichte, V, .557 sqq. Kd. 2, p. 028 sqq. 3. Fridericus l compulsus est Augusti 1167 propter pestilentiam in suo
cxercitu grassantem cuin antipapa Paschali Rontam relinquere. T7((f Alex. a Bosone conscripta ed. Watterich, Pontif.
Hom. Vitae II, 408. 'j. Dcfunctus est 14. Augusli 1167. Cf. Ficker, lieinald von Dassel, p. 114. 5. Christianus
de Buch non dcfunctus est islo anno, sed 1183. 6. Alexander II. 7. Eberhardus. Isti duo mense Augusto peste defuncti
sunt. 8. Significat professores bonaruni littcraruin sec. Baluze et Jiec. des Hist. des Gaulcs. Sane et .\Iexander
Ncckam, Dc laudibus dieinae sapientiae, dicit :

Parisius quidam paradisus dcliciarum

Est major cum sit maxima laude mea.
Mcrcurium coluit error gentilis ibidem,
Reseos et legum gloria floret ibi, ctc.

Op2J. ed. Wrigth, p. 453. Posset nliquis desiderare cpistolam 143 (ed. Giles I, 200) ad Henricnm I. comitera Campaniac
(sccund. liec. des Hist. des Gaules, p. 515, an. 1165 vel 1166 scriptam). At Sarcsberiensis in illa noii alludit ud scholas
Parisienscs, et Albericus Rcmensis quem cognominant de Porta Veneris, quac vulgo Valesia dicitur , ibi citatus minime
cst idem, ut sacpe creditur, cum magistro Alberi<'o olim magistro Johannis .Saresberiensis [Metal. 1. 2, c. 10, ed. Giles, p. 78).

21. Thoinas Jieckcl, archiepiscopus CanluarieiLsis scribil IVillelino Senonensi archicpiscopo de lile inter ipsum el

Henricum II Angliae, ad quam dirimendam rex paratus se monstravit stare judicio regis Francorum, vel

ecclesiae gallicanae, aut scholarium Parisiensium.

1169, mense Novembris, Parisis.

Reverendo patri et amico carissimo ,

VVillehno dci gratia Senonensi archiepiscopo
Thoinas Cantuariensis ecclesie uiinister humilis, quidquid devotio potest exsulis et pro-
22 CHARTUL.VHIUM UNIVERS. PARIS.

scripti. Impossibile est ut aiiimus quem conscientie stimulus semper

quiescat impii,

exagitat, perpetuumque timorem incutit, ne per singula momenta recipiat quod meretur.

Sic estuantem jugis sollicitudo premit, et dum omnes homines, etiam bene promeritos et

amicissimos, suspicionibus lacerat, ex proprie culpa perfidie putat aliis deesse, quam in

conscientia non habet fidcin. Sic rex Anglorum, audita profectione vestra, sue conscius
iniquitatis et veritus zeluin legis, et perseverantiam virtutis, quam habetis et exercetis in

Domino, supra modum tiinet ne iii terrain eius cismarinam sanctitati vestre legatio com-
mittatur, quia in tota ecclesia Gallicana ei alius non occurrit, per quem malitia ejus reprimi

possit aut conteri. Sed nec in ecclesia Roinana veretur aliquem, sicut sui testantur, preter

dominum Gratianum, quia si gloriatio ejus vera est, quotquot alii ad ipsuin ex quacunque
causa accesserunt, ad nutum ejus, et interdum non sine nota sinistre opinionis, conver-
tibiles inventi sunt. Quia ergo dominum Gratianuin in comilatu vestro redire didicit, adeo
turbatus est, ut aniini motuin dissimulare nequiverit, dicens quod per vos cogendus erit
ad pacem , aut cum magno sui suorumque dispendio perpetuam ignominiam subiturus.
Evocavit itaque magistrum Vivianum per suas et domini Rothomagensis et Gaufredi Ridelli
litteras, eique sicut idem Vivianus in publica plurimorum audientia confessus est, corpo-
raliter fidem dedit, quod in ecclesie pace reformanda domini pape mandatum et ipsius

consilium sequeretur. Fecit et litteras signari sigillo suo, quas ostendit quibus voluit, pro-
mittens in illis, quod pro ainore domini pape nobis redderet Cantuariensem ecclesiain et

possessiones ablatas nobis et nostris et pacein et securitatem , ut ad Iractandum pacis

verbum, quain vestro et doinini Gratiani inetu (quidquid alius glorietur) querere videbatur,
prefatum Vivianum validius perurgeret. Sed de aljlatis non faciebat aliquam inentionem,

nisi quod innuebat, quod si illius in reformatione pacis sequeremur arbitrium, nos collo-

caret in capite regni, et nulla ratione pateretur egere. Revocato autem magistro Viviano et

verbis ejus habente fidein , simulata devotione profectus est ad sanclum Dionysium , re

autem vcra, ut faceret quod pene fecit, id est ut regem Christianissimum circumveniret.
Convenit enim inter eos in colloquio apud S. Dionysiuin', ut ei alendum et instituendum
traderet Ricardum filium suuin, et ut comitem S. Aegidii Turonas evocaret, eidein Ricardo
responsurum super comitatu Tolosano. Siquidem locus ille prudenter commodissimus
visus est, ubi subsidiarii partium tutissime conveniant, et litiganlium natales libere protes-
tentur, et qui jus dicturi sunt, quain ratio exegerit partein alteri sine trepidatione vel

aliqua cunctatione condemnent. Nos ad illud colloquium compulerunt accedere dominus

rex Francie et magister Vivianus et alii sapientes, ut nobis Parisius constitutis et illo apud
S. Dionysium existente posset dc vicino pax nostra commodius tractari. Ubi cuin illum sepe
dictus Vivianus instantius ct diligentius conveniret, ut iinpleret promissionis fidem, resiliit
more suo , et talem se Viviano exhibuit, ut ad nos rediens pluribus assidentibus palam

dixerit, quod hominem adeo mendacem se vidisse vel audisse non poterat recordari. Sed
et ipsi presenti, inultis audientibus , sicut ab eis post accepimus ,
que fuerant dicenda non
 AB ALEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 23

taciiit. Immo duplicitatem ejus patenter arguens, ex inagna parte, quam piius leserat,
redemit famain suam, conquerens quod adeo captus fuerat dolis eius. Quod quideni vobis
ideo intimamus, ut si ad ecclesiam Romanain rediens partes illusoris fovere presumpserit
aul fraudes occulere, rei veritatem doinino pape et cardinalibus vestra dilectio possit
fidelius intimare. Nam sicut nulu divino contigit, ut re strenue gesta rediret doininus Gra-
tianus, et ut vos, quem deus firmissiinam columnam, ut persepe loquimur, in ecclesia sua
posuit, et qui inores hominis plenius nostis, ad sedem apostolicam arriperetis iter, sic

ejusdem nutu creditur accidisse, ut Vivianus, quidquid haberet in animo ad illustrandam

justitiam ecclesie et dilatandam gloriam Gratiani remanserit in Francia, ut rex Anglorum
per fautorem suum hoininibus ,
quos decipere consuevit, ainplius innotescat, et fallacia

verborum dominum papam et curiam, ei huc usque nimis credulain, de cetero minus solito

circumscribat. Cuin vero prefatus Anglorum rex a S. Dionysio recedens prope montein
Martyrum transitum faceret, illuc occurrimus, petens ab ipso per venerabiles viros do-
minum Rothomagensem ^ et episcopum Sagiensem ' et alios quosdam, qui se verbo inges-
seranf, quatinus nobis pro ainore Dei et domini pape, et nostris, gratiam suaiii, pacem,
securitatem ,
possessiones et ablata restitueret , offerentes nos paratos esse exhibere illi

quidquid archiepiscopus principi debet. Ille autem respondit, se ex aniino libenter reinit-

tere ex parte sua ofiensas et querelas, si qiias contra nos habuerat; et de his, que propo-
nere velleinus adversus euiii, paratum esse slare judicio curic doinini sui regis Francorum,
vel judicio ecclesie Gallicane, aut scolariuin Parisiensium *. Quo audito respondimus nos
curie domini regis, si ei placeret , aut ecclesie Gallicane non refutare judiciuin; inalle

lainen, si illius sederet animo, cuiii illo amicabiliter componere, quam litigarc. Et si eccle-
siam et possessiones nobis et nostris vellet restituere, et gratiam et pacem et securitatein

prestare nobis, in osculo pacis parati eramus hec recipere ,

postulantes ut inobilium abla-
loriim medielatcm ecclesie redderet ad solvenda nostra et nostrorum debita, ad sartatecta

reficienda, ad instruenda predia et reparandas varias ecclesie necessitates, que ad sumnium

calamitatis officialium suorum depopulatione et fraude perducta est. Et ne vota nostra
moduin viderentur excedcre, et ut pacta ad declinandam lubricilatcm hominis in scripluram
redacla fidelius tenerentur, ci pctitionem ,
quam vobis scriptam mittimus , ad nunlioruin
suorum arbitrium castigatam et teinperatam fecimus offerri, ut oinnibus innotesceret nos
nuUani pacis, que ecclesie Dei tolerabilis sit, detrectare conditionem

Recueil des Ilistoriens des Gaules XVI, 398. Migne, Patrol. lat., lom. CXC, ep. 109, p. 584.

1. Die 8. post fu.sLuin S. Murtiiii, iii cst 18. Noveiubris, celebruto. 2. Kotrodum. 3. Frogeriuin. 4. Uadulphus dc
Diccto cd. Stubbs I, 337, ct Mutth. Paris ed. Luard II, 263, referunt istu vcrba hoc modo : Gallicana ccclcsia purtcs suas
interponcnte scu scholuribus diversnruni provinciariim acr|un laiicc cxaminnntibus . Cf. Denifle, Die UniversitCeten des
Mittelallers I, 85, 811.
24 CHARTULARIIM LNIVERS. PARIS.

22. Petrus Cellensis ad Johannem Saresberiensem de periculis animas Parisiis circumstantibus et de vera schola
veritatis.
1164, S. Remigii apud Remos.

Suo clerico suus abbas'. Satis amenuin delegisti, nii carissime, cxiliuin, ubi super-

abundant gaudia licet vana , ubi exuberat plus quam in patria panis et vini copia , ubi aini-

corum frequens afliuentia , ubi sociorum non rara contubernia. Quis pretcr te alius sub
celo Parisius non estimavit locum deliciarum , horluin plantationum, agruin primitiarum ?

Ridendo tamen verum dixisli, quia ubi major et amplior voluptas corporum , ibi verum
exilium animarum : et ubi regnat hixuria , ibi iniserabiHter ancillatur et aflligitur anima.

O Parisius, qiiain idonea es ad capiendas et decipicndas animas! In te retiacula vitiorum,

in te inalorum decipula, in tc sagitta inferni transfigit insipientium corda. Ita Joannes

meus sentit, et ideo exilium nominavit. l^tinam istani cxilium vere siciit est deputares, et

ad patriam iion verbo et lingua, sed opere et veritate festinares ! Il)i iii libro vite non
figuras et elementa, sed ipsain sicut est divinitatem et veritatem oculo ad oculum cerneres,
sine labore legendi, sine fastidio videndi, siiie fallacia vel errore iiitclligcndi, sine solli-

citudine retinendi , sine tiinore obliviscendi. O beata scola , ubi Clirislus docet corda

nostra verbo virtutis siic, ubi sine studio et lectione apprehendimus quoinodo debeamus

eternaliter beate vivere ! Non emilur ibi liber, non redimitur magister scriptorum, nulla
circuinvenlio disputationum , nulla sophismatum intricatio ,
jilana omnium questionum
determinatio, plena universarum rationum ot argiiinentationum appreliensio . Ibi pliis

vita confert quain lectio, plus prodest simplicitas quaiii cavillatio. Ibi iicmo concluditur,
nisi qui excluditur. Uno verbo : oinnis ibi solvitur objectio, cuiii male inalam vitam obji-

cienti respondetur : Ite maledicti in igncm elernum qui paratus est diabolo et angelis

ejus; cuin bene opponenti dicitur : Venite, bencdicti, etc. Ulinain his inelioribus studiis
sic intenderent filii hominum, quomodo vaniloquiis, qiiomodo scurrilitatibus vanis et pes-

simis I Certe fructus exinde uberiores, certe favores excellcntiores, certe honores inajores
meterent, et finein consuinmationis Christuin, quein in his inventuri non sunt, sine dubio
perciperenl. Valete.

Epistolac Petri Gell. primo publicatac suiit a Sirmondo anno 1613 et inveniuntnr in Opji. VCiT. J. Sirmondi, III (epp.

Pctri 1. 4, ep. 10). Migne, Patrol. lat., tom. CCII, p. 519.

1. Pctrus Cellensis ab anno 1162 erat abbas S. Rcmigii apud Romos. Johanncs Sarcsberiensis anno 1163 dc sua patria
relegatus primo brcvi tcmporc morabatur Parisiis. Cf. supra n" 19.

^O. Petrus Cellensis Petro cardinali H. Chrysogoni magistrum Crispinum Parisienses scholas aditurum
commendat.
An. 1173-1179.

Petro cardinali Sancli Chrj'Sogoni Petrus abbas Sancti Rcmigii. Amplexus vestre fami-
liaritatis mihi gratissimos oro non senescere , sed cum ligno vite dies eternos tenere.
 AB ALEXANDHO IH USQUE AD ANNUM MCC. 25

Res siquidem est fainiliaris amicitia, quotidianis refricanda salutationibus, imino irriganda

mutuis collocutionibus, et forte renovanda munerum compensationibus. Placuit dignationi

vestre me annumerare in amicorum vestrorum collegio sine merito quidem ineo, sed non
sine vestro. Meritum namque equilatis est, si suminus se inclinat ad infimum, magnus ad
parviun, valens ad infirmum. Me vermem , me putredinem, me jamjam ad non esse ten-
dentem reputo ; vos cuin senatoribus celi thronum justitie honorantem suscipio et angelos

cum apostolo judicantem non dubito. An irrisorium est et non verum quod dico ? Plane
Scripture auctoritate id assero. Xam labia sacerdotis custodiunt scientiam, quia angelus
Domini exercituum est. Amicabilia sunt , exhortatoria sunt, ne dominus et ainicus
obliviscatur casum graviorem de excelso quam de imo. Certe sollicitudo amicalis
frequenter tangit me inquirere de omni statu vestro, tam de interiori quam de exteriori :

et gratias ago Deo meo, quia non nisi bona nuntiantur, non nisi honesta, non nisi ordini et

officio vestro congrua. Oro ut qui cepit ipse perficiat. Magister Crispinus de vobis me
letificavit, referens unde gauderem et Deo gratias agerein. Clericus et amicus noster est;

eque desiderat esse et vester. Ecce Parisius ad scolas vadit , sed et ubique noinen
vestrum supcr se invocari postulat. Utile equidem est tanto hoinini, qui tanta oinnium
sollicitudine pene continuo vexatur, quod sui corporis necessaria et salubria postponens,
ad intcmperiem corporalem sepe delabitur. Rogo pro ipso , et cum ipso ,
quatinus gratiam
non qualem qualem inveniat in oculis vestris, sed bonam, sed confertam, sed superagi-
latam et supereffluentem. Dico autein gratiam, non pecuniam. Hec enim juxta apostolum
operanti reddatur secundum meritum. Pre ceteris hoc unum ad presens postulat, ut de
inanu vestra primitias clericatus, id esl coronam accipiat. Hoc etenim signo accepto, magis
se obligatum erga obsequium vestrum non immerilo deinceps arbitrabitur, et vos tanquam
plante vestre bonuin jure providebitis. Credo per Dei gratiam quod alter de altero gau-
debit, et Deo cooperante fructum salutis faciet. Diu siquideni laboravi, et monitis induxi,

ut jugum in arca Domini traheret, et glebas post ipsum confringeret. Valete, et de reditu
vestro cum potueritis nos certificate.

Sirmoiidi Opp. var. III (cpp. Pctri 1. 7, ep. 16). Mig-iic, Patrol. lat., tom. CCII, p. 538. Petrus, card. S. Chryso-
goni, nn. 1173 creatus est cnrdinalis; jam nn. 1174 crat legntus in Francia. Vide suprn n. 8.

24. Petrus Blesensis Jocelinum cpiscopum Saresberiensem monet ut debitum annuum per nepotes suos, quos ipsi
Parisios erudiendos mittere promiseraty solvatur. De educaiione juvenum.

C. an. 1160, Parisiis.

Venerabili patri ac domino Joc. Dei gratia Saresberiensi episcopo Petrus Blesensis
salutem ct verilatem. Certissime michi promiserat vestra benignitas, quod nepotes vestros
infra natale Domini proxiinum erudiendos mitteretis Parisius, et per eos debitum, quod
inichi debetis, annuum solveretis. Expectans expectavi dominum ineum, nec intendit michi.
Charl. Univ. Paris. I.

i
26 CIIARTULAUIUM UNIVEIIS. PARIS.

Adhuc etiain proinissaiii expecto gratiam, fortasse sicut Arthuruin Brilannia, sicut Judea
^lessyam. Donatio quidem gratuita prius fuit et liberalis ; sed quia in promissiono
scripture vinculuin intercessit, ut annuuin fieret beneficium, gratiain et necessitatem
debiti convertistis. Utinain nunquam fuisset hec pecunia, cujus exspectatio tamdiu aniinum
meuin torsit; in cujus spe ego diffusiores expensas faciens mo debitis usurariis oneravi.

Si simplex proinissio precessisset, circumspectius expendissem, et usus fuissem leviter

levi cibo. Nunc in libro experientie lego quam sancta et efficax sit cruditio evangelice
veritatis : Sit, inquit, serino vester, est est, non non ; nain quod ainplius est, a inalo est .

Hoc mahim nunc sentio, cui carta episcopi et vehemens ipsius assercio causain dedit.
Verba tamen episcoporum, qui apostolorum filii sunt et heredes, viin juratoriam in se
habent, ut in eis jusjurandum sit, quod est verbuin simplex in aliis; et quod in aliis est

simplex mendaciuin, perjurium et sacrilegium sit in illis. Attendite quid dicat doctor
ecclesie* : Numquid, inquit, levitate usus suin, aut que cogito, secundum carnein cogito,
ut sint apud ine est et non ? Promittentibus et non solventibus convenit vox illa Ysaie
prophete dicentis : Ecce vos ex nichilo, et opus vestrum ex oo quod non est . Magna
debet esse in promissione discretio; inanis eniin promissio multotiens de familiaribus
amicis sibi comparat inimicos. Porro si cogitatis vestris promissionibus sfare, nec inichi

accepta nec vobis honesta est ista dilatio, testimonio poete :

Dilallo mngua ruina cst ;

,

Et luora donaudi non leve criuien habet.

Ne dicas ainico tuo, dicit Saloinon, vade et cras revertere, et dabo tibi, cum stalim
possis dare . Cras, cras, vox corvina est; nec deo, nec hominibus grata est promissionis
iteratio frequens. Et hoc ipsum credo Salomonem sensisse, cum dicit : Fili, ne iteres
verbum in ore tuo . Date igitur, reverende pater, voci vestre vocein virtutis, et affectii

liberales effectus adimpleat, ne labia evangelio consecrata possit arguere mendacii carta

concepta in testimonium veritatis.

lllud autem vehementissime reprehendo, quod nepotes vestros, qui se in castris
.scolaribus exercere debuerant, fovetis in dcliciis, palpatis blanditiis ; sciatis quod hec
omnia exinanitio sunt virtutum et subversio honestatis. Adhuc vita eorum in incerto est,
quia nondum bivium Pitagorice littere transierunt ; ideoque inagis expediret eis corripi
quain palpari. Scriptum est : Qui parcit virge, odit filium . Ilely cutn filiis percussus est
a Doinino, eo quod filios suos ininime correxisset : Dilexisti, dicit ei Dominus, inagis filios

tuos quam me. Hodie pro filiis, quos abstulit prclatis ecclesie Deus, habere nepotes in
dissipationem patrimonii Christi et in sue salutis dispendium permittuntur. Perniciosa est
circa minores blanda majorum remissio. Ideo dicit sapiens : Filie tibi sunt, vultum
hylarem ne ostendas eis . Vestra benignitas eis ad omnes illecebras frenum custodie
relaxavit. Ideoque vereor ne vita eorum in priino flore degeneret, sicut in lob legitur :

Ledetur quasi vinea in proximo flore botrus ejus, et quasi oliva projiciens florem suum.
4.
 AU ALEXANDIIO III USQLE AD ANNUM MCC. 27

Porro enoriniter peccat, seqiie vite aliene reuin consliluil, qui viros in etate tenera nimia
faniiliaritate et suavibus verbis emollit. Cyrus Persicus% de quo ducentis et decem annis
prius predixerat Ysaias : Christo meo Cyro, cujus apprehendi dexteram, subiciam gentes

et regna, Cresum juxta Alim fluvium vicerat ; cuinquc multe illum fecissent victorie
gloriosum, quia tainen gentem Lidorum prius bellicosam fecit vacare comessationibus,

ludis atque amplexibus, ut sio gentem eviraret acerrimam, a regina Massagetarum Tamari
victus et occisus est : que cum illius caput in utrem sanguine plenum misisset : Bibe,

inquit, sanguinem, quein sitisli. Apprehendite, inquit prophela, disciplinam, nequando

irascatur Dominus. Arguite et docetc diligenter ncpotes vestros, ne causam insolentie
prestet nimis blanda ct familiaris aflectio. Informentur, queso, ad opera honestatis,
nesciant experientia, quid sit peccatum, omnisque turpitudinis occasio precidatur. Judas
et Syineon, sicut in Judicum legitur, regi Bezech sive Adombezec, qui eos infestabat,
summitates manuuin absciderant. Sic et nos molus pubertatis prevenire oportet, atque
iniquarum precidere primicias actionum. Isli sunt parvuli Babilonis, quos ad petrain,
que Christus est, oportet allidi. Beatiis, qui tenebit et allidet parvulos suos ad petram.

Scriptum est enim : quia proni sunt sensus hominis ab adolescentia in inalum . Amputetis
igitur prurientem in tenera etate maliciam, n,am et spinarum plantaria facilius evelluntur,

antequam coalescant.

Bibliotli. iiat. Pnrls. iiis. lat. I'i764, saec. XIII. ineunt., fol. 41. Migne, Patrol. lat., tom. CCVII, ep. 51, p. 154.

1. S. Paulus II, Cor., 1, 17. 2. Ms. 14764 et ms. 2605, fol. 42, Spartacus .

25, Petrus Blesensis R. archidiacoito Nannetensi exponit de ingenio nepolum diioruin suae institutioni commis-
sorum, simulque docet nonnisi jaclis piohe fundamentis grammatices ad suhlimiora studia progrediendum,

C. an. 1160, Parisiis.

Karissimo domino et ainico suo R. archidiacono Nannetensi, P. Blesensis, salutein

et si quid melius est salute. Duos e nepotibus tuis inichi erudiendos nudiustertius
commisisti ; alterum pueritie annos agentem, alterum plena integrum puberlate. Nunc
autem per litteras tuas vehementer cveliis et commendas majoris ingenium, et asseris te

nunquani vene subtilioris hominem invenisse. Ideo supplicas et hortaris, iit circa eum
tempestivius vigilancia magistralis appareat ; leve namque estiinas illi edificio manuin
suppreme consummationis apponi, cui aliena sollicitudo dederit incrementum. Verum-
tainen res in contrarium versa est. Melius eiiiin spero de illius eruditione, qui ad ine

rudis et informis accessit, quam de alterius, cujus jam ex parte induruit vena, sibique
quasi efligicm alieni doctoris impressit. Argilla et cera alque hujusmodi, que susceplioni
forine et impressioni se offerunt, facilius et fidelius clRgiantur ad imprimenlis arbilrium,

si nulla prius in se susceperint lineamenla formarum. Ilefert equidem Quintilianus in

28 CHARTULARIUM TJNIVERS. PARIS.
libro de Insdtutione oratoris' Timotheinn quendain celebrein in arte tibiaruin, solitum
dupias ab hiis mercedes exigere, quos alius docuisset. Duplex eniin in talibus labor est :

alter in eluenda doctrina minus commendabili, qua iinbuti fuerant, alter in exhibenda
scientia, que lucrum pariter generaret et famain ; egre namque dediscitur, quod didicit
etas tenerior, quia
Quo semel est imbiita recens scrvabit odorem
Tcsta diu2.

In jure etiam civili ex edilicio edicto veterana mancipia, que ad alienos inores informata
sunt, reprobantur; et quandoque dubitabile fuit, utruin venirent in causain redibitionis.

Nova vero mancipia favorabilia visa sunt, eo quod sint inagis perceptibilia discipline et

ad ministerium aptiora. Willelmuin predicas subtilioris vene et acutioris ingcnii, eo quod

grammatice et auctorum scientia pretermisso volavit ad versutias logicorum, ubi non in

libris, sicut solet, dialecticam didicit, sed in scedulis et quaternis. Non est in talibus

fundamentum scientie litteralis, multisque perniciosa est ista subtilitas, quain extollis.

Ait namque Seneca^ : Odibilius nichil est subtilitate, ubi est sola subtilitas. Quid enim

prodest illis expendere dies suos in hiis, que nec domi, nec militie, nec in foro, nec in
claustro, nec in curia, nec in ecclesia, nec alicubi prosint alicui, nisi dumtaxat in scolis ?

Seneca scribens ad Lucilium * : Quid est, inquit, acutius arista, et in quo est utilis ?

Tale est, inquit, ingenium, quod sola subtilitate lasciviens nulla in se residet gravitate.
Ycarus dum elatus iuvenili levitate fertur in celum, fluctibus marinis immcrgitur. Tales
etiain dum se in artibus teinere elevant, allidiintur. Quidain antequam disciplinis eleinen-
taribus imbuantur, docentur inquirere de puncto, de linea, de superficie, de quantitate
aniine, de fato, de pronitate nature, de casu et libero arbitrio, dc materia et inolu, de
principiis corporum, de progressu multitudinis et magnitudinis sectione, quid sit teinpus,

quid inane, quid locus, de eodeni et de diverso, de dividuo et individuo, de subslantia

et forma vocis, de essentia universaliuin, de ortu usuque et fine virtutum, de caiisis

rerum, de refluxione oceani, de ortu Nili, de variis latentis nature secretis, de variis
figuris causarum, que in contractibus vel quasi contractibus, maleficiis vel quasi inaleficiis

oriuntur, de primis rerum iniciis, et aliis quampluribus, que plenioris scientie funda-
inentum et eininentiores exigunt intellectus. Primicianda erat etas tenera in regulis artis

grainmatice, in analogiis, in barbarisinis, in soloecisinis, in tropis et scematibus, in

quorum oinnium doctrina Donatus, Servius, Priscianus, Ysidorus, Beda, Cassiodorus

plurimam diligentiam impenderunt : quod equidem non fecissent, si sine hiis posset
haberi scientie fundamentuin. Nain et Quintilianus, qui hanc doctrinam tradit et tradendam
asserit, tantis eam attollit preconiis, ut publice protestetur, sine illa scientie nonien non
posse subsistere. Caius Cesar de analogia libros edidit, sciens hac sine scientia nec
prudentiain, in qua perfectissimus erat, nec eloquentiam, in qua eral potentissimus,
posse a quoquam facile optineri. Marchus TuIIius, sicut ex ejus epistolis frequentibus
 AB ALEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 29

patet, ad artem graminaticain filiuin, quein tenerrime diligebat, diligenter invitat. Et que

utilitas est scedulas evolvere, firmare verbotenus summas et sophismatum versucias inver-
sare, dampnare scripta veterum et reprobare oinnia, que non inveniuntur in suoruni cedulis
magistrorum ? Seriptum est, quia in antiquis est scientia. Nec Jeremias de lacu educitur,

donec in funibus ei submiltantur vestes veteres et attrite. Nain de ignorantia ad luinen

scientie non ascenditur, nisi antiquorum scripta propensiore studio relegantur. Gloriatur
Jeronimus se scriptis Origenis operosior institisse. Oracius ' qiioque jactitat se relegisse

Homerum,
Qui, quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,
Planius et inclius Crisippo et Grantore dicit.

Scio michi plurimum profuisse, quod cuin in arle versificatoria parvulus erudirer,
precipiente inagistro michi materiam non de fabulis, sed de historiarum verilate sumebam.
Profuit michi, quod epistolas Hildeberti Cenomanensis episcopi, stili elegantia et suavi

urbanitate precipuas, firmare et corde tenus reddere adolescentulus compellebar. Preter

ceteros etiain libros, qui celebres sunt in scolis, profuit inichi frequenter inspicere Trogum
Pompeium, Josephum, Suetonium, Egesippum, Quintum Curtium, Cornelium Tacitum,
Titum Livium, qui oinnes in historiis, quas referunt, multa ad inorum edificationem et

ad profectum scientie litteralis interserunt. Legi et alios, qui de historiis nichil agunt,

quorum non est numerus, in quibus omnibus quasi in orlis aromatum flores decerpere et
urbana suavitate loquendi mellificare sibi potest diligentia modernorum. Nolite ergo ulte-

rius allegare subtile Willehni vestri nepotis ingeniuin ; nec michi imputetis ad culpain,
si modico tempore non proficit ad perfectimi. Purgatur eniin egrotus, antequam dietetur
et juxta sententiam Timothei, qui de aliorum discipulis retributionem hiboris siii duplicem
exigebat, inutilia prius evcUenda sunt, ut ulilia inserantur. Nam in mercurialibiis nupliis

philologia inutilis scientie libros evoinit, antequam in eminentiam dignitatis optate

mereatur assuini. Vereor siquidem, ne niinis vera sit asserlio Tyinothei. Johannes enim
Willelmuin quodain discendi compendio jain precedit, caput in caudain vertitur; et si

Johannes in proposito perseverat, junior primogenituin, et Jacob Esau supplantabit.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. Vi7fV, fol. 8.^''. Superscriptio ; Qualiter pueri sint erudiendi . Migne, PatroU lat,,

lom. CCVII, ep. 101, p. 311.

1. L. II, c. III. 2. Hor., 1. I, cp. 2. 3. Ep. 88. 4. Ep. 82. 5. L. I, ep. 2.

26. Petras Blesensis invchitiir in quemdam discipulum suum, qui cursu liheralium artium confeclo non ante
cogitahat theotogiae operam dare, quam per biennium in otio consumpsisset.

C. an. 1160, Pariaiia.

Missione usus minus legilima et honesta tanquam transfuga et deserfor castra

scohiris militie dimisisti, et de labore quietissimo te in laboriosissimum otium contuHsti.

Preceperam tibi ut discipulo, consulueram utamico, quatinus continuala instantia studiorum

30 CHAIITULARIUM UNIVERS. PAUIS.

iiiipcrfectimi luuin produceres in plcnitudiiieiii, de discipulo ascenderes in inagistrum.

Respondcs te in disciplinis liberalibus diutius laborasse tuumque proposituin esse, ante-

quam theologicas difficultates expugncs, biennio respirare. Utinain huic desiderio aut
potius desidie et dcfectui tuo vicennium aut tricennium prescripsisses ! Defectui dico

nam defccit in salutarc tuuin aniina tua, michique satius videretur hoininem, qui semita
dampnate opinionis incedit, negociuin honestatis prorsus omittere, quam difTerre. Sancti

quidein et honesti propositi dilalio magna ruina est. Nunc docibilis, in provectiori etate

capax doctrinc non eris, ideoque in presenti articulo, qiiod difTertur auferfur. Verbum
prophete est : Popukis hic dicit : nondiim teiripus est edificandi domuin domini. Miser-
rime, cur opus commendabile in biennium differs ? Forsitan cras non eris. Sapiens dicit :

Quidquid potest manus tua, cuin instantia operare. Qui non est hodie, cras minus aptus
erit. In litteris tuis legi : Vacabo michi et libris meis, et in camera mea ero michi
discipulus et magister : numquam quievi, seinper laboravi ; nunc hiborem convertam in

ocium et quietem. Frater, utinam saperes et intelligeres, et inter ocium et quietem

discerneres! Audisti quietem Domini ;
quievit eniin ab oinni opere, quod patrarat. Verum-
tamen eius ocium non legisti. Legitur quia ociositas inimica est aniine. Animus namque
qui ad ocia resolvitur roditur inanibus ciiris, ac testimonio Salomonis : desideria rodunt

pigrum . Eodem docente, stercoribus l)oum, id est tin^pi incrcpationc, hipidandus est

piger.
Ccrnis ut ignavum corrumpunt otia corpus,
Et capiunt vicium, ni moveantur, aque '
}

Flaccus dicit :

Si nou
Antc diem posces librum cuni lumine, si non
lutendcs animum siudiis et rebus bonestis,
Invidia vel nmore vigil torquebere*.

An queris experiinentum hujus rei ?

Queritur, Egistus quare sit factus adulter ;

In promptu causa est : desidiosus crat'.

Teste leronymo peccatum Sodome fuit ociositas et habundantia panis. Lex etiam
de sacrificiis precipit, ut bos offeratur in ostio tabernaculi ;
quia qui hiborant in agro
dominice culture, libere possunt celeste tabernaculum introire. Cur causaris studiorum
laborem, et ad ociiim toto corde suspiras ? Labor scolasticus ocium est, sed ociuin nego-
ciosum, et quod animuin reddit ad honesta sollicitiim. Unde scriptum est : Sapientiain

scribe in ocio, et qui minorantur actu, invenient eam >>. Ideo discipuli esurientes fricabant
spicas in die sabbati ; in quo notatur utilium sententiarum discussio, que mente quieta
diligencius procuratur. Sic ingreditur hoino scpulchrum in habundanlia, quia absconditus

a conturbatione hominum, foris quidein minuitur, scd interius fructu spirilualis studii
inestimabiliter reficitur et ditatur. Sic in Ezechielc : Porta atrii interioris, que respicit

ad orientem, clausa est sex diebus, in quibus opus fit ; die autem sabbati aperialur . Qui
 AB ALEXANDUO III LSQUE AD ANJ^UM MCC. 31

enim a terrenis vacant, spirilualium noticiam facilius assecuntur. Vacate, inquit, et

videte, quoniam ego sum Deus. Ideo Martha turbatur erga plurima ; Lye oculus lippitudine
prepeditur ; Maria vero cum Rachele partem optimam elegit, et Jacob dum requiescit in

Bethel, celestium misteria comprehendit. IIoc est ocium sanctum, ocium studiosum.
Verumtamen ocium vocas, non vigilare, non legere, vacare commessationibus, resolvi ad
carnis illecebras, torpere sompno et potibus indulgere. Timere debueras vocem Domini
super lali ocio irascentis : Neomenias, inquit, vestras et sabbatum non feram. Ocia et

sabbata et festivitates vestras odivit anima mea . Luget etiam super animam ociosam pro-
pheta dicens : Viderunt eam hostes, et deriserunt sabbata ejus . Verbum beati leronymi

est : Otium sine litteris mors est, et vivi hominis sepultura. Miser, quicquid longo
tractu temporis didicisti, biennale spatiuni exsufllabit, et illa logices ventosa loquacitas,

qua tumescis, sicut visio nocturna, et sicut sompnium avolabit. Pulas, quod in pace et

quiete sit pax mentis? Habebis forsitan pacem, sed amarissimam. Pacem, scio, reputas te

habere, in loci habitatione solitudinem, in carnis exhibitione sollicitudinem : et ecce in

pace tua amaritudo amarissima. Qui enim curam carnis in deliciis agit, tormenta con-
scientie accusantis patitur, et semper hostem domesticum secum gerit, sicut sapiens dicit.

Solitudo quam desideras, subversio est virtutum. Ve soli, quia, si ceciderit, non habet
sublevantem. Solitudo Amnon fratrem Thamar ad incestuosum sororis sue concubitum pro-

vocavit. Soliludo est, que virum foi'tem fortissime precipitat in reatuni ; ea enim mediante
honestas impudicitie arma sua reddit, degenerat sanctioris vite propositum, et odorifere
opinionis gloria dampnabililer evanescit. Dum Parisius operam studiis dabas, publice dice-

badu" quod in hac humana conversatione te angelum exhil)ebas. Vereor ne qui de homine
in angelum transieras, de angelo in hominem revertaris. Nam juxta sententiam verifatis,

spiritus immundus ambulans per loca deserta et arida, et non inveniens requiem, apud
quiescentem in ocio quietem invcnit assumensque septem spiritus nequiores se domum
vacantem et scopis disciplinalibus mundatam invenil, vacantem occupat, ac novissima
hominis illius in pejora convertit. Diu te invilavi ad scolarem militiam, diu clamavi et

laboravi clamans, ne abhorreas hunc laborem. Vere lalioravi. Suadere enim et non per-
siuidere, hoc labor est ante nie. Sane laborem et duritiem theologice facultatis non
debueras abhorrere ; scolastici namque hominis labor non est in operibus, sed in verbis, et

ut verbo Salomonis utar : Omnis lidjor luijusmodi hominis in ore ipsius. Certe precepta
sua sciri et custodiri vult Dominus cum labore : nain et ipse est, qui fingit laborem in

precepto. Unde et justus scire atque custodire desiderans verba et precepta, que de labiis
altissiini processerunt, dicit propheta : Propter verba labiorum tuoruin ego custodivi vias
(hiras . Adhuc rogo, ne tiineas aut dill"eras hunc laborem. Eireminari quidcm ocio, et

torpere pigricia nichil aliud est, quam sudocarc virlutem, nutrire superbiam viamque
construere ad gehennam. De his dicitur : In labore hominuin non sunt et cuin hominibus
non flagellabuntur ; ideo tenuit eos superbia. Procul dubio, qui non flagellantiir leinpo-

l
32 CHARTULARIUM UNIVEHS. PARIS.
raliler cuin honiinibus, in perpetuum flagellabuntur cuni demonibus ; et qui cum homi-
nibus non laborant, cum demonibus laborabunt.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 14764, fol. 6, ubi superscriptio : Cuidom qui se excusabal a scolis ; ms. lat. 2605,

/ol. 7i>. Migiie, Patrol. lat., tom. CCVII, ep. 9, p. 24.

1. Ovid. Pont. I, 5, 5. 2. Hor., 1. I, ep. 2, non omnino ad verbum. 3. Ovid. Remed. 161. 4. Potius Seneca, ep. 82.

27. Petrus Blesensls cuidam socio scribit se, deserto juris civilis studio, theologiae Parisiis operam dare ; juris

civilis studium et usum propter maximos advocatorum abusus non convenire clericis.

Circa an. 1160.

Domino suo G. et karissimo socio suo Petrus Blesensis salutem. In epistolari waluta-
tione ferventior extitisset nostra devotio, nisi vel invida michi locorum distantia vel raritas

intermeantium contrairet. Vicarias ergo salutationes presens et nunquam intercisa sup-

pleat afi^ectio : cumque civilis possessio corporalem assistentiam non mendicet, me, licet
remotum, propinquiorein habetis, et fortius possidetis absentem; nec interstitium locale

corporumve remotio, vel temporum intercursus robur dilectionis evacuat. Quod si de

verborum obligationibus legem priinam attenditis, intervallum medii temporis obliga-
tionem non viciat. Vester vobisque devotissimus operain theologie Parisius indulgeo,
Bononiensis castra milicie crebro suspirans, que vehementer cicius et premature deserui.
Legimus tainen de usu et usufructu legato, quod fructuario liceat maturitatem fructuum
prevenire; soletque ex olivis citra maturitatis tempora uberior olei copia emanare. Currens
ergo ad oleuin, quod Aaron cum laganis jubetur off^erre, leges seculi saluto ad tempus,

nec peccatoris oleum me impinguet. Lex enim Domini lex immaculata, convertens animas
meque prevaricatorem legis divine constituerem, nisi cum qualiquacumque theologie

notitia, nisi cum pugillo simile thus offerrem. Lex equidem secularis gloriosa supellectili

verborum, lepideque orationis urbanitate lasciviens ine vehemcnter allexerat et inebria-

verat inentem ineam. Sed abhorret propheta aureum calicem Baljilonis, ubi designatus est

lepor eloquentie edificans ad gehennam. Adhuc tamen, quia nondum dilatavi gressus
meos in lege domini, lectioni Codicis et Digestorum plerumque ad solacium, non ad
usum, tenipus vacationis impendo'. Res plena discriminis est in clericis, usus legum :

totum eniin hominem adeo sibi vindicat, ut eum rei familiaris providentia fraudet, suspendat
a spiritualibus, a divinis avellat. Ideo Joannes Crisostomus, sicut tripartita refert historia,

licet scientia civili et facundia preemineret, noluit tamen ad instantiam amicorum gerere
oflicium advocati. Periculosum est ita legibus humanis se impendere, ut inens per horulam
a divine legis meditatione jejunet. Nemo simul potest precari et orare, petere et postulare,
exercere Christi ministerium et oflicium advocati, ne, duin in utroque festinat, neutrum
bene peragat. Non inficior : bonum est scire leges, sed non ad questum, non ad iniquum
 AB ALj;XANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 33

jiiris compendium, sed ad adquisitionein veritatis et judicii equilatem : sl forte me aul

alium aliquando oporteat esse judicein aut judicis assessorem. Hodie soli avaricie militant

patroni causarum : illudque qiiondam venerabile nomen et gloriosa professio advocati

notabili venalitate vilescit, dum miser et perditus linguam vendit, lites emit, matrimonia

legitima dissolvit, amicitias rumpit, sopitarum litium cineres resuscitat, pactiones violat,
retrectat transactiones ,
privilegia frangit, et in capturam pecunie pedicas et retiacula

tendens, jura omnia intervertit. Ideo constitutio imperialis ab officio postulandi removet
litium redemptores. Jure autem pretorio atque interpretum in prevaricantes vel alias
delinquentes pene extraordinarie statuuntur. Debuerat advocatus, quod gratis acceperat,
gratis dare, advocare pro pupillo et vidua, pro utilitate reipublice, pro ecclesie libertate,

nichil exigens, sponte oblata suscipiens, eripiens inopem de manu fortiorum ejus, egenum
et pauperem a diripientibus eum. Fructuosius ei esset salarium modicum et honestum,
quam sinum inexplebilis avaricie per fas et nefas extendere in immensiun; nam melius est

inodicum justo super divitias peccatorum multas. Si talentum scientie sibi a Domino com-
modatum sponte et gratis expenderit, non est abl)reviata manus Domini, ut ei respondere

ad merituin, et ampliora etiam conferre non possit. Hoc igitur secure commodet patri
orphanorum et judici viduarum; ipse enim promissor est magnificus, et munificus retri-
butor.

Bibl. nnt. Paris. ms. Int. 147G'i, fol. 25''. Migne, Patrol. lat., tom. CCVII, ep. 26, p. 91. Cf. Hist. lilt. de la
France XV, 383.

1. Mss. lat. 2604. 2605 epistolam hic nbsolvunl.

^O. Petrus Blesensis scribit magistro Ernaldo, se emisse Parisiis lihros legum pretio numerato sed non abstulisse,
quos tamen alius majori pretio numerato abstulerit. Arguit lihros illos, licet sihi traditi non sint, ah alio
emi non potuisse.

Circtt an. 1175.

Karissimo socio et amico magistro Ernaldo P. Blesensis Bathoniensis archidiaconus

sahitem. Cum dominus rex Anglorum me nuper ad dominum regem Francorum nuncium
dcslinasset, libri legum venales Parisius oblati sunt michi ab illo B. publico mangone
librorum. Qui cum ad opus cujusdam inei nepotis ydonei viderentur, conveni cum eo de
precio, et eos apud venditorem dimittens, ei precium numeravi. Superveniens vero
C. Saxcburgensis prepositus, sicut audivi, plus obtulit, et licitatione vincens libros de
domo venditoris asportavit. Quoniam igitur ad euin qui me misit, redire maturius me
oportet, vosque moram facturus estis Parisius, plenissimam habens in vestra discretione
fiduciam, vobis predicti procurationem negotii committo : aut si Parisius moram aliqua
vobis necessitas interdicit, magistro Hugoni Janiiensi sub litterarum inearum testimonio
negotium commillatis. Cuin eniin ralione civili negotiis alienis exaclissiina diligentia
Chart. Univ. Paris. I. 5

L
34 CHARTULA.RIUM UNIVERS. PARIS.

debeatur : scio quod si presenti cause, cui pluriinum assistit equitas, sollicite impende-

ritis procurationis officium, intentio vestra cum honore et fructu veniet ad efTectum. Nam
licet rei vendite aut donate aut ex causa relicti debite non soleat sine traditione transferri
dominium, hic tamen habeo utilem actionem in rem per quam contendo libros michi

exhiberi et tradi. Et ad hoc facit lex iUa Digestorum ad municipales, de jure omnium inco-

larum, et lex tertia Dig. de liberis exhibendis. Sed et libertum meum, cujus possessionem

nunquam habui, sic peto : item et filium meum adjecta causa ex jure quiritum ; item
civis aut civitas decurionem suum, ut in Institutionibus de actionibus, Prejudiciales, et

Digestis De rei vendicatione, lege prima, Per hanc ; Godice De agricolis et censitis, lege

quisquis et lege omnes . Eodem De colonis Tracensibus; eodem De fugitivis colonis;

De agricolis etiam et mancipiis lege ij et iij. In hiis omnibus michi vendico rem, cujus
possessionem nunquam nactus sum. Sed nec in omnibus hiis traditionis aut possessionis

fit mentio. Nam et libertum petam non traditum aut possessum. Alioquin quid fiet si

statim post manumissionem se contendat ingenuum ? Aut si jus patronatus emerim a

patrono? Etsi non possederim, tamen ago. Nam etsi pater michi assignaverit libertum,
citra omnem traditionem et possessionem patre mortuo ipsum peto. Item, si debitor erat
paratus solvere, deinde convenit ut retineret pecuniam in causam crediti, contrahitur
mutuum, quia creditor intelligitur recepisse et illi dedisse, ul Digest. De rcbus creditis,

lege singularia. Expressa similitudinis forma videor libros ab cmptore recepisse, et in

causam depositi dimisisse. Preterea traditio alia est vera, que fit interveniente corporali
actu: unde dicitur, traditionibus et usucapionibus rerum dominia adquiruntur, ut Codice
De pactis, lege traditionibus . Alia fit per fictionem juris ciA^ilis, fit etiam per constitu-
tionem, ut Godice De donationibus, lege quisquis , Dig. De rei venditione, lege
inulier , et Digest. De adquirenda possessione, lege interdum . Alia fit per celeri-
tatem unius actus, qui alium occultat, ut Dig. De donationibus, lege hec ratio

Sciendum, in medio paragraphi. Alia fit ex appositione custodis, ut Dig. De adquirend.

possess., lege quorumdam . Hac brevi delibatione usus sum, non ut vos instruam,
qui estis in jure civili precipuus, set ut ad subtiliora vos excitem. Informe principium vos

informabit ad optima, scriptum est enim : Da occasionem sapienli et sapientior erit; nam
et rivulus ex cursu continuo in magnum plerumque stagnum exuberat, et scintilla incendii
ventorum suffragio se porrigit in immensum.

Bibl. nnt. Paris. mss. lat. 14764, fol. 56''; 2605, fol. 62'', ubi sicut in edd. Mignc, Patrol. lal., tom. CCVII,
ep. 71, p. 219.
 AB ALEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 35

29. Petrus Blesensis amico duas quaestiones proponenti respondit eum debuisse interrogare Parisios, ubi diffi-
cilium quaestionum nodi intricatissimi resolvuntur.

Post ait. 1175.

Petrus Blesensis Bathoniensis archidiaconus dilecto socio et aniico R. salutem, et si

quid melius est salutc. Nuper in conflictu scolastico quedam questiones, sicut asseris,
deducte in medium tuum aninuim in dubio suspenderunt. Eas michi proponis earumque
solulionem cuni instancia petis. Verumptamen cum sis in scolis, ego autem in castris, et

cum jam biennium in legibus et decretis expenderis, vereor ne tcmptative hoc facias ut
sic me in siinplicitate inea callide comprehendas. Poteram tibi dicere, quod prudens illa

nnilier Joab querenti caput Sibe legitur respondisse : Proverbium est, inquit, ut qui
interrogant interrogent in Abela. Qui interrogant interrogent Parisius, ubi diflicilium

questionum nodi intricatissimi resolvuntur. Questionum, quas proponis, solutionem apud

eos facilius invenire poteris, qui in talibus se exercent. Ego tainen, quod scio, non
invideo tibi; utinain voluntaria oris mei l)eneplacita tibi faciat Deus, ut questiones quas

proponis, etsi non ad orationem, saltein ad hominem possint solvi. Michi autem sufficere
credo, si solutionem qiiam daturus suin, unius legis aut canonis auctorilate firmavero.
Queris de muliere

Biblioth. nat. Paris. mss. Int. 1476'j, fol. 19''; 2605, fol. M^. Mignp, Patrol. lat., tom. CCVII, pp. 19, p. 69.

30. Petrus Blesensis ad Thomam Glocestriae abbatcii. Odonem de Sully in episcopum Parisiensem ex cantore
Bituricensi electum, qui Pnrisiis scholas frequentabat, laudibus extollit.

Circa an. 1196.

Rcverendo patri et domino Th.' Dei gratia Glocestrensi abbati, Petrus Blesensis Bath.
archidiaconus, salutem in eo sine quo non est salus. Queritis, utruin novum hunc Pari-
siensem episcopum noverim, ct quid de vita et moribus ejus sentiam, aut quid de ipsius
electione audierim, vobis .scripto petitis aperiri. Curiosi hominis est isla inquircre ; sed
scio quod vestii doinini Henrici, beate memorie, nuper Wigorniensis episcopi*, amor el

devotio ista inquirere vos compellunt. Scitis enim, quam placide, quain devote totus spi-
rilus ejus requiescebat super Odonem* cantorem Bituricensis ccclesie, cratque in votis et
deliciis ejus ipsum cum fratre suo Bituricensi archiepiscopo, quolicns sc ofTerebat oppor-
tunitas, multiplici prcconio recensere. De vila ipsius quod novi, de ipsius autcin electione
referam quod audivi. Mauricio * pie recordationis exemplo de corporc inortis hujiis, Pari-
sien.se capitulum dc alterius siibstitutionc Iractabal. Eranl quidam filii ct heredes Symonis
^^^8^1 Q"* licel religionis |)rofessores , inultoriimque invetcrali dieruni , cum pccuniis
Lainen, quas congrcgavcrant propter hoc a diebus antiquis, se ad nundinas illius elcclionis

\
36 . CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.
accinxerant, et per quosdam Giezi successores titulum de contrahenda emptione fre-
quentius tractabant. Porro in tam electa congregatione prudentum versutia mercalis elusa
est, et illis, qui sola licitatione optinere sperabant, tanquam slipitibus veternosis sterili-

busque rejectis, ducti odore Odonis quasi agri pleni, cui benedixit Dominus, eum sibi

communi assensu pontificem rapuerunt in exultatione universe terre. Conglorior ejus glorie,
si qua tamen ejus gloria intelligi potest, quem ad calhedram traxit invitum publicus favor
communisque devotio. Electus quippe est votis omniuin sed non suis, et commendabili
quadam intrusione adeplus est dignitatem, que tanto eum sequebatur instantius, quanto
eam humilius fugiebat. Girca primicias studiorum ejus et tirocinia inilitie scolaris adhuc
infirma et rudia novi eum, et devote dilexi Parisius, ubi magis unctione quam eruditione

magistra puer litteras rapiebat. Nam inter exercilia liberalium facultatum doctrina celestis

meliora ei karismata influebat. Propterea super senes intelligens, pueritie dies anti-

quabat moribus, tempora preveniebat meritis, et quod deerat etati, virtutibus compensabat.

Sepe retulit michi secretius Petrus de Verno quidam pedagogus ejus, discipuhis autem et
familiaris meus, quam sollicite, quam devote, occulte tamen et raptim, se in operibus
pietatis adhuc pueruhis exercebat. Elemosinas vero frequenter condiebat lacrimis , et

pietatis adipe holocausta misericordie impinguabat. Pueritiam sahitaverat, cumque jam

in ejus facie pubescentis adolescentie lanugo vernaret, sedem apostohcam visitavit, eo

sciHcet tempore, quo Gregorius octavus successit Urbano '. Eram tunc in curia, et vidi,

nec invidi, quod honor ei a summo pontifice patribusque conscriptis exhibitus non muhum
inferior episcoporuin reverentia vidcbatur. Sane Spiritus bonarum mentium institutor vir-

tutum plantaria in eo muhiphcabat usque in virum perfectum. Videns autem que a Deo
donata sunt ei, cepit supererogare cohatis. Cumque vas siuun in santificatione et honore
ab infanlia possedisset, insolentiam tamen carnis et extraordinarios ejus motus quadam
preeminentie auctoritate cohibens, ipsam vigihis, jejuniis, disciphnis ancihari cogebat.

Sciebat enim continentiam optimam esse balsami speciem ,

qui carnem a corruptione
Conservat. Ahi currentes ad diripiendam predam hujus secuh, questum reputant pietatem
iste vero uberein redditum, quem in Angha possidebat, prudenti consideratione dispersit,
dedit pauperibus, tresque scolares indigos quidem sed industrios et honestos propria
exinanitione ditavit. Sed fidejussor pauperum Deus ahud ei bencficium tempestivum non
sine magna fenoris accessione redibuit; et quia super pauca fidehs fuerat, euin supra
muha constituit. Qui ergo sicut hgnum, quod ad humorem mittit radices, in ecclesia

Bituricensi fructificari ceperat, nunc Parisius a Domino transphmtatur, ut fruclum phis

afferat, ut lucerna super candelabrum posita gloriosius cunctis irradiet, cujus hmien sub
humihtatis modio soUicitus a communis fame palpebris abscondebat. In episcopum denique
consecratus nomen suum, sicut pubhce dicitur, operibus interpretari non cessat, fide-
hsque sequester inter Deum et homines vota popuh olTert, et populo gratiam Dei refert,

vigilantia jugi reducens in viam justitie, quos inde versutus impostor abduxerat. Bituri-
 AB ALEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 37

censis archiepiscopi" frater atque de illustrissimis principibus trahens originein : hinc

regis Anglie consanguineus, inde Francorum regem linea generis propinquiore contingit

sue tamen fastigium parentele nobiliore quadam animi generositate fastidit, et ex ipsius

contemptu judicio eorum, qui rectius sapiunt, sui generis eminentie plurinuun superaddit.

Biblioth. nat. Paris. mss. lat. 14"G4, fol. 104 ; 3605, fol. 9G'>. Mignc, Patrol. lat., tom. CCVII, ep. 126, p. 375.

1. In ms. ct in cdd. legitur R. Ast ab anno 1179-1205 abbas monastcrii S. Petri Gloucestriae fuit Thomas anlea prior
Herfordiae. Cf. Historia et Cartular. mon. S. Petri Glouc. ed. Hart I, 22. In ms. lat. Paris. 2605, fol. 96'', dccst R.
2. Hcnricu.s de SuUy episcopus \igorniensis anno 1195 mortuus cst. 3. Odoncm de SuUy, qui anno 1196 elcctus est in
episcopum Parisienscm, ct dcfunctus 13 Julii an. 1208. Vidc QHuvres de Rigord et de Guillaume le Sreton, cd. Delaborde I,

136 sq. 165. 4. Episcopo Mauritio de SuUy, qui erat consecratus in episc. Paris. intcr 17 Oct. et 30 Novemb. 1160, ct obiit
11 Sept. 1196. Ejus sermones in multis mss. conservantur (cf. Lccoy de la Marche, La Chaire frangaise au moyen dge,
2^ ^d., p. 520). Antequam crat episcopus Paris., theologiam docebat in scholis Parisiensibus teste Johanne Cornubiensi in

8UO Eulogio ad Alexandrum III. Martcne, Thes. nov. anecd. V, 1GG9. 5. 21 Octob. anno 1187. 6. Henrici I de SuUy,

31. Senatores liomae coinmcndant Ludovico VII regi Francorum cit^em liomanum Johannem Felicis Parisiis
studiorum causa degentem.

1164, Januarii 4, [Romae].

Senatores Urbis urbium illustri et prudenti viro Ludovico Francorum regi amico
eorum carissimo salutem et dilectionem. Super benignitate vestre regie majestatis ac
liberalitalis nos nostrique cives valde confidentes nobiles cives nostros clericos causa
liberalium studioruin in terram vestre ditioni subditam summa spe dirigimus. Inter quos
quendam generosum civem nostrum Joannem Felicis apud Parisius litterali studio coin-
morantem, quem honestum Romane ecclesie clericum sciinus, vestre regie benignitatl
valde commendamus, precantes nimium vestram liberalitalem, ut ei pro nostro et Urbis
amore in his, que eum oportet, honorem et auxilium conferatis, quoniarn a nobis suisque
optiinis consanguineis, quibus in Urbe plurimum pollet, vestri fideles in Romana patria
dignam vicem et congrua si oportucrit recipient premia, vobisque huides et grates magnas
referemus. Missa iv die Januarii indictione xij.

Duchcsne, Ilistoriae Francorum scriptores IV, 714. Bulaeus II. 302. Rec. des Histor. des Gaules XVI, 77. Ad
Ludovicum VII istac ct quutuor scqucntes epistohie directae sunt.

32. Jordanus Petri Lconis consul Romanorum eundem Johannem Felicis Ludovico VII commendal.

1164, [Romae].

Domino Ludovico illustrissimo Francorum regi Jordanus Petri Leonis consul Roma-
norum salutem et perpetuam amicitiam. Quia pluriinum do vestra probitate confidimus,
vos quantum possumus rogamus pro quodam discipulo dilectissimo nostro consan-
guineo, qui est ordinatus Romane curie, nomine Joannes Felicis, qui Parisius in scolia
38 CHARTXJLAHHM UNIVEUS. PARIS,
moratur, ut amore nostro et servitio eum diligatis et manuteneatis, ut vobis debitores

magni servitii semper simus.

Duchesnc, Historiae Francorum scriptores IV, 716. Bulaeus, II, 302, Hec, des Histor. des Gaules XVI, 77.

33. Aliqui consules Romanorum commendant Ludovico regi Prancorum qucmdam Romanum Parisiis studii causa
moraturum.
C. 1164, [Romae].

Glorioso et magnifico domino Ludovico Dei gratia Francorum regi Johannes Petri
Leonis et P. Romanorum consules salutem et
Ovic. ac Grat(ianus) Omnipotentis gratia
solium regni per multos annos feliciter gubernare. Amorem, quein vestra regia domus
ex ipsa antiquitate cum nostris antecessoribus habuit, ad memoriam reducentes, libera-
litatem vestram inultis et verissimis relationibus cognoscentes, plurimuin siquidem de

magnitudine vestra confidenles facit, et pro consanguineis nostris vos rogare miniine
dubitamus, optantes aliquid facere, quod in conspectu vestre serenitatis gratum et dulce
habeatur. Sane nihil est unquam, quod nos inagis agere delectet, quam vestris volun-

tatibus obedire, et pro vobis tanquam ])ro carissimo domino modis quibus possumus
facere. Hac igitur spe certi in regnum vestrum quendam carissiinum filium nostrum Ovic.
nomine in litterarum studio Parisius moraturum direximus. Pro quo magnitudinem ves-
tram attente rogamus, quatinus nostro ainore et interventu eum taliter commendatum si

placet habeatis, ut vobis et vestro regno omni tempore tam nos quam nostri omnes
consanguinei fideles esse valeamus, et in negotiis vcstris ciim expedire videbimus merito
studere possimus.

Duchesne, Historiae Francorum scriptores IV, 717. Bulaeus, II, 302. Rec. des Histor. des Gaules XVI, 78.

34. W^ido Mainfredi et Manfredus commendant T.udovico regi Francorum clericum quemdam littcratum Parisios
quasi ad catholicae fidei arcem festinantem.

1162-1167.

Ludovico Dei gratia Francorum regi seinper augusto Wido filius Mainfredi et Man-
fredus filius Pizi sui per oinnia fidelissimi, se ipsos et si qiiid sunt, id totum quod sunt.
Ideo regibus debitus et indebitus honor impenditur, debitum et indebitum obsequium
exhibetur, quia etiam quod sibi a subjectis et obnoxiatis jure ofTertur, cumulatiori solet
retributione regia celsitudo pensare. Si quando igitur parentes nostri vel nos obsequiiim

vestre serenitali condignum exhibuimus, id novimus quasi in thesauro vestre liberalitatis

Feconditum nulla posse oblivione deleri, potius id credimus quasi unicum nostre calami-
tatis solatium nobis et nostro sanguini diligenler custodiri. Patrimonia siquidem nostra
 AB ALEXANDUO III VSQLE AD AN^LM MCC. 3&

quanla fluctuatione quantave tyrannide nunc opprimanlur, vestram regiam celsitudinem

nequaquam latere crcdimus. Eteniin usque adeo grassantis tyrannidis invaluit persecutio,
ut nec etiam patentibus nostris viris ecclesiasticis fidem Romane ecclesie et beatissiini

pape Alexandri obedientiam servantibus subvenire nec aliquid subministrare audeamus.

Proinde nepotem nostrum nomine Al. clericum litteratum et omni honestate conspicuum
Parisius quasi ad catholice fidei arcem festinantem vestre serenitati committimus et

commendamus : rogantes et obnixe supplicantes, quatinus Dei amore et nostro prestiti

etiam aliquando obsequii intuitu ei in suis necessitatibus ita regia liberalitate provi-
deatis, ut exinde et Deum remuneratorem habeatis, et nos nostrisque generis omnes vobis
coniparetis debitores.

Duchesne, Historiae Francorum scriptores IV, 708. Bulaeus, II, 301. Rec. des Histor. des Gaules XVI, 78.

35. Qiiidam lantgravius mittit ad Ludovicum Parisios duos filiosj quos litteras discere proposuit.

[Anno 1162?]

Regi Francie Ludovico Dei gratia Lantgravius' devotum servitium cum sincera dilec-
tione. Quod hactenus nullam vestri notitiam habuimus, satis moleste feriinus : super quod
majestati vcstre deinceps servitiis nostris tam jocosis quam seriis notificari volumus, et

vestre voluntati super omnia respondere cupimus. Filios enim meos omnes litteras discere

proposui, ut qui majoris ingenii necnon majoris inter eos notaretur discretionis, in
studio perseveraret. Ex his vero duos ad presens nobilitati vestre mittere proposui, ut

vestro juvamine necnon vestra defensione Parisius stabilius possent locari, ita tamen, ut
salva pace vestra pro discordia' que est inter vos ct imperatorem hoc secure peragere

possim. Sicut enim absque inedio hamus et capit et capitur, tali modo sciinus quod quid-
quid super hoc nobis mandaveritis, illud omni dubio remoto aggrcdi audemus, qui non
hoc immutabitis.
Duchesne, Hisloriae Francorum scriptores IV, 704. Bulaeus II, 302.

1. Quisnam lanlgravius iste sit, non cxprimitur. Videtur tiunen mentionem fieri lantgravii Thuringiac, ct quidem
Ludovici II (1140-1172), qui quatuor filios habuit (Ludovicum, Henricum, llermannum, Friedcricum), quorum ultimus
dcstinatus eral ad vitam clericalem. Vidc Annales Reinhardsbrunnenses, cd. Wcg^elc, p. 32. 2. Dc alin discordia hic
tractori vix potcst, quam de illa quoad Icgitimum papain. Ludovicus YII ub Alexundro III, Fi'idcricus I a Victore IV
stetit. Maxime hoc apparuit an. 1162.

36. Gariims prior S. Albani Richardo de S. Viclore suum fratrem Matthaeum commendat.

1162-1173, [Sancti Albani].

Venerabili amico et merito honorabili Ric' priori de Sancto Victore G.' prior ccclesie
Sancti Albani salutein et debite dilectionis afrectum. Quia petitiones ineas jainpridcni cure
40 CHARTUL\RIUM VNIVERS. PARIS.

vestre delegalas diligenter prosequi studuislis, presentem ceteris annecto. Precibus igitur
meis, ut mos vester permitlit, inflectimini et latorem presentium fratrem meum M.^ susci-
piat dilectio vestra meo intuitu commendatum, et in quo necesse habuerit, si vestrum
adstipuletur consilium, ut vobis habeam multiplitiores gratiarum actiones. Munusculum,
quod vobis ex parte mea porrigendum transmisi, dignanter vestra dilectio suscipiat, et

potius mittentis afl^ectum, quam missi attendite parvitatem. Valete.

Duchesnc, JJistoriae Francorum scriptores IV, 749. Bulaeus, II, 304.

1. Richardus de S. Victore, anno 1162 electus in priorem, anno 1173 obiit. 2. Garinus anno 1183 electus est abbas
S. Albani Walsingham, Gesta abb. monast. S. Albani, ed. Rilcy, I, 194), postquam officium prioratus
fcf. in eodem
monasterio oblinuerat.
3. Frater germanus Garini erat Matthaeus. Vide Walsingham 1. c.

37. Garinus prior S. Albani gratias agit Richardo de S. Victore ob servitia fratri suo Matthaeo in partibus

Paris. amore scientiae peregrinanti praestita.

1162-1173, [Sancti AlbaniJ.

Venerabili amico suo et merito honorabili Ric. priori de S. Victore suus G. prior
ecclesie Sancti Albani salutem et aff^ectum debite dilectionis. Quia fratris inei ^M. qui in

partibus vestris amore scientie peregrinatur, tam singuhiri gratia, tam peculiari libera-
litatis prerogativa proventum curastis, gratias habeo dilectioni vestre; ncc quid anioris et

obsequii vobis animus meus promittat, muti facile valebunt apices explicare. Sed utinam

eveniat, ut quo vos amplector afTectu, operis executio viva voce loquatur. Quomodo enim
benignitatem ,
quam sibi a vobis colhitam memoratus Matheus predicat, ab eminentia
vestra possem sperare, a quo prorsus nihil merui? Cerno siquidem plane, quam amatorium
illud Catonis lenaci memorie prudentia vestra commendaverit : si vis ainari, ama. Restat
igilur, ut quod tam fertili principio inchoastis, talari supervestire velitis tunica. Mihi
autem etsi recompensandi desit effectus, non deerit tamen affectus. Hocque modicum
munus non pro munere, sed ad amoris indicium vobis transmitto, vicissim postulans ut
scriptorum vestrorum mihi rescripto occasione inventa nomina innoteant. Ego autem
curabo ut si exemplaria non desint, scientie vestre thesauro Anglia nostra resplendeat.

Duchesne, Historiae Francorum scriptores IV, 747. Bulacus, II, 304.

Oo. Idem ad eundem circa idem negotium,

1162-1173, [Sancti AlbaniJ.

Venerabili domino et amico magistro R. priori de Sancto Victore suus G. prior

ecclesie Sancti Albani salutem et sincere dilectionis integritatem. Habeo vobis gratias

quante sunt indicibiles, quod gratie vestre fratri meo Matheo tam copiosus fructus
arrisit. Metiorque ex illis impensis, quanta vobis debeam hitorem presentium nepotem
 \B ALEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 4i

meum securitate cominendare. Precor igitur, ut benignitas, que in altero precessit, se ad

utrumque extendat, et geminata caritas me vobis multipliciter reddat obligatum, et ut

cumulato assurgam gaudio, aliquid mihi volunlatis vestre dilectio vestra remandet, quo
mei experimentum capiatis amoris. Valete.

Duchcsne, Ilistoriae Francorum scriptores IV, 747. Bulacus, II, 304.

39. Gratianus Pefri Leonis Romanorum consul ahhati S. Victoris gratias agit ob favorcm suo fratri Hugoni
Placentino episcopo praestitiim.
11SS-1164, [Romae].

Venerabili patri et domino R.' Sancti Victoris reverendo preposito et universo

ejusdem ecclesie conventui sanctissimo Gratianus Petri Leonis Romanoruin consul
salutem et plene dilectionis servitium. Ex quo venerabilem fratrem meum et dominum
Hugonem Placentie episcopum in vestro collegio suscepistis, doctrina et ordinis vestri
honestate^ informastis, cor meum ct caro mea cxultaverunt et concupierunt, ut obsequiis

vestris per omnia manciparer, in mandatis exercerer, et illiini quem in reverentia vestra

concepi affectum, ipsa operis exhibitione comprobaretis. Inde est quod in conspectu sanc-
titatis vestre id quod sum et quod possum devotus olTero, suppliciter implorans, ut legem
ponatis mihi in servitiis vestris et non in avaritia. Et si est in partibus illis, unde sanc-
titati vestre obsequium prestare valeam, voluntatis vestre mandatum suscipiam, quatinus
in obsequio sinceritatem cordis mei ipsa experientia cognoscatis. Ad hoc plurimum
gratiam vestram deposco, ut vestris me orationibus commendatum habeatis, quatinus
precibus vestris apud Deum adjutus presentis vite ruinam evadam et peccatorum merear
percipere veniam.

Duchesnc, IJistoriae Francorum scriptores IV, 7G4. Bulacus, II, 303. Hugo Pctri Leonis (Pierleone), qui in epislola
tantuinmodo Placcnlinus episcopus nominalur, anno 1155 cpiscopus, anno 1164 cnrdinalis creatus esl, et die 8. Aprilis 1167
obiit, proindeque epistola scripta cst ante annum 1164, ct minimc post an. 1167.

1. Apud Martcnc-Durand, Ampl. coll. VI, 267, eadem epistolu dirigitur nd Uobertum abbatcm S. Victoris. At
Robcrtus crat ubbas 1192-1197 (vidc Gallia christ. VII, 671 sq.). Cum itaquc cpistola non post an. 1164 rcsp. 1167 scripta sit,

in codd. crror irrcpsit, ct supra sicut etinm apud Martene vel A(chardus), quod maximam probnbilitatcm habct (Achardus
erat abbas 1134-1162), vel E(rvisius), abbas 1162-1172, lcgendum esse puto. Guntherus tantummodo per oliquot menses
anno 1162 pracfuit. 2. Istorum duorum, kc. doctrinae seu scicntiac, qime dc loco illo (S. Victoris) flucbat , et bonne con-
versalionis odoris, mcntio fit ctinni iu llttcris Alcxandri III, 1 Fcbrunrii 1171-1172, ad Scnonenscm archicpiscopum, Mcldcnsem
episcopum et abbatem Vallis sccrctac, ntque in istis ad nbbatem et ccnonicos S. Victoris. Cf. Jaff^-Loewenfeld n* 11974, 11975.

40. Odo cardinalis abbatissae S. Mariae Suessionensis nepotem papae Anastasii IV defuncli Parisiis in scholis
morantem commendat.
Anno 1154-1174.

O. * Dei gratia sancle Roinane ecclesie diaconus cardinalis dilecte sorori abbalisse
Sancte Marie Suessionensis salulem. Prospera et leta de persona vestra desiderantes
Chart. Vnio. Paris. I. 6
 42 CIIARTLLAIUUM UNIVEHS. PARIS,

audire significamus vobis, nos sanos et incolumes Domino faciente consistere, et ad

servitium vestrum et ecclesie vestre promptos et paratos esse. Unde pro vestris et

amicorum vestrorum opportunitatibus ad nos secure inittatis, quia quod vobis coinmodum
et gratum esse noverimus, nos libentissime faciemus. Preterea pro quodam clerico

Romano nomine Sasson. nepote felicis memorie domini pape Anastasii, qui Parisius in

scolis moratur, dilectionem vestram rogamus attentius, quatinus ipsum ainore nostri

commendatum habeatis, ut tam ipse quain parentes sui opportuno tempore ad vestruni
servitium prompti existant, et nos grates debeamus vobis pluriinas exhibere. Si quod sibi
beneficium exhibueritis, sciatis quia et de curia, cujus clericus est, et de nobis et aliis

amicis suis poterit vobis digne recompensatio exhiberi.

Duchesne, Historiae Francorum scriptores IV, 759. Bulaeus, II, 303. Ad candcm dirccta cst epistola Guillelmi
S. Pctri ad vincula presb. card., qua rogatur, quatinus (eidem) subdiacono singulis mensibus usque ad annum in
V solidis providere curet. Duchesne, 1. c, p. 754.

1. Absque dubio Odo Lombardus, diaconus card. S. Nicolai in carccrc TuUiano 1153-1174 et aequalis Guillelmo
cardinali. Anastasius papa, qui in epistolanominatur et ab an. 1153-1154 in sede S. Pctri scdebat, jam defunctus erat.
2. Abbatissa monasterii B. Mariae 1126-1162 crat Mathildis II regio sanguine orta, cui succcssit Marsilia (1162-1177).
Gallia christ. IX, 444.

41. Stephanus Tornacensis scribit Absaloni archiepiscopo Lundensi de Petro suo, qui in monte S, Genovefae in
sacra pagina studet.

1178-1192, [In monfe S. Genovefae].

Verecundiam meam tetigit littera vestra, pater, ef castigato rubore fronlein perfudit

commemorans pro negotiis vestris apud dominum papam me fiiisse sollicituin, et in

consiliis nuntii vestri magistri Tobie minus desidem quam devotum. Non modicus est
obsequiorum fructus, eos quibus impensa sunt maxime polentes et nobiles vel in inodico

meminisse. Placet michi servitium meuin complacuisse vobis, et in vestra gratiarum

actione totus accingor, et accendor ad majora, vel si opportunitatem occasio non deserat,
vel opportunitas occasioni concurrat. Petrum vestrum pariter ac nostrum commendabili
morum nobilitate inter juvenes precipuum, sicut mandastis, quanlum nobis Dominus
permittit, et commonemus patrum verbis, et promovemus fratrum exemplis. Sacre pagine
studens scolas veritatis in auditorio, scolas virtutis frequentat in claustro : cum neque hic

sine veritate virtutein, neque ibi sine virtute combibat veritatem. Duo suggens ubera cito

poterit impinguari, ut tanquam saginatus vitulus vel fortis aries sive filius arietum de

grege Domini ad altare ipsius et ipse immolari possit, et quando vobis placuerit pro aliis

immolare. Consideranti inichi quid vobis domino ineo possem mitterc, nichil occurrit quo
non habundetis et vos, et ideo inter divicias et delicias occidentales, orientale munus-
culum mitto vobis ampullam tyriaca probatissima plenam ab archiepiscopo Mamertino,
Antiocheni patriarche sufTraganeo, concanonico et amico nostro, michi datam. Humile
satis, sed ulile exenium, magnis et potentibus viris acceptuin : quorum et vite status
6.
 AB ALEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 43

fructuosus est in seculo, et exitus a seculo luctuosus. Si quid aliud placuerit vobis, quod
in Francia, que nionstris caret, inveniri possit, parati sumus sine dissimulatione querere,

sinc dilatione transferre.

Biblioth. nat. Paris. ms. lat. 2923, saec. XIII, fol. 123. Migne, Patrol. lat., tom. CCXI, ep. 111, p. 400, juxta cdit.

factam a Molinet, Mag. Steph. Tornac. epp. (1682). Absalon fuit archiepiscopus Londinensis Danorum ab an. c. 1178-1201,

Stephanus abbas S. Genovefae 1176-1192.

42. Stephanus Tornacensis scribit Ahsaloni archiepiscopo Lundensi, Petrum canonicum S. Genovefae ejus

nepotem infirmum esse et heneficio soli naialis forsitan salvari posse. Improbat consilium archiepiscopi,
secundum quod ejus nepos vel in monte vel ad Parisienses saecularium scholas mittendus sit.

1178-1192, [In monte S. Genovefae].

Hilarem sui prebet opinionem adolescens, cujus inter etatis initia virtutis judicia

coalescunt. Respiciunt hec Petrum nostrum pariter ac vestrum, qui nobiscum regularia
professus obedienter suscepit et doctrinam in studiis, et in nioribus disciplinam. Et
quoniam in eo spiritus quidem promptus est, caro autem infirma, secundum mandatum
vestrum vobis commendamus eum et committimus, satius estimantes et gratius eum apud
vos morari, quam apud nos mori. Infestas quartane inolestias crebro sentit, et illius

infestalionis reliquie diem mestum agunt sibi. Soli natalis et naturalis aeris beneficio

posse juvari credimus teneros etatis annos, et humores maternis uberibus infusos paterno
simul et materno solatio confoveri. Unuin est, quod ei sicut filio karissimo consulimus,
mandainus et precipimus, ut quamdiu in terra illa moram fecerit, vagari non incipiat post

greges sodalium suorum secularium, scd aut in claustro regularibus disciplinis intendat
cum fratribus suis sul) venerabili fratre nostro W. Domino servientibus, aut quotiens et
quando volueritis vobiscum in curia vestra religiose sicut decet et expedit conversetur.

Quod autem de ipso nobis per litteras vestras intimastis, vel in monte, vel ad Parisienses
secularium scolas et venditores verborum mittendo, salva gratia vestra non admillimus,
quoniain institutioni nostre rcpugnat et consuetudini, nec per ipsum presentibus fralribus
novum proponatur spectaculum, quod futuris perniciosum trahatur in exemplum. Habet in

claustris sapientia regulas suas, habet et regulares suos, erigens sibi scolas inde veritatis,

hinc virtutis. Quod si forte consilium vestruni in hoc declin.iverit, ut de regulari secu-
htrem facere credatis, aliam quam Parisius civitateni in qua studeat eligite, ne in oculis
nostris pro matutino et vespertino sacrificio quod nobiscum ofTerre debuerat Domino,
verborum strepitus et disputationum anfractus offerat, et unde speravimus fructum,
vertatur nobis in opprobrium ct contemptum.

Biblioth. nat. Paris. ms. lat. 2923, fol. 115*. Mignc, Patrol. lat., tom. CCXI, ep. 80, p. 376. De sensu huju epistolae
vidc Denifle, Die Universitaeten des Mittelallers I, 657 9(.
44 CHARTULARIUM UJSIVERS. PARIS.

43. Stephanus Tornacensis ad Absalonem Lundensem arcliiepiscopum de Petro canonico S. Genovefae ejus
nepote, qui in monte S. Genovefae inter scholares simul et claustrales praefulgebat.

1178-1192, [In monte S. Genovefae].

Jocundam Petri nostrl pariter et vestri conversationeni tanto gravius est nobis vel ad

tempus ainittere, quanto gracius esset ea perpetuo non carere. Si numeremus annorum
tempora, juvenis est ; senex, si moruin merita computemus. Inter scolares subtilis, inter

claustrales humilis ; ibi verecundus, hic vere inundus, ubique avide laudabilis, quia
nunquam avidus erat laudis. In ecclesia nostra simul et sua verbo naturalem, scripto

civilem, re et consensu cum utraque canonicam, cum beata virgine, cui assistimus, obliga-

tioneni contraxit, cujus solutionem ncc prelatus debet concedere, nec subditus postulare.

Tanta eum diligentia curavimus, tantis impendiis extulimus, tanto favore fovimus, ut eum
solutum ab obedientia nostra remittere nichil aliud quam amittere estimemus. Absit ut
acefalus exeat a nobis, et tamquam ventis expositus sine titulo clericus, sine stipendio

miles, sine salario togatus discurrat, miraculum suis, spectaculum alienis. Ne tamen
vestram offendamus gratiam, ne vestram incurramus offensam, eum non tamquain apud
nos depositum vobis restituimus, sed tamquam nobis appositum eum vobis interim
commendamus. Quod si per Dei providentiam et opem simul ac operam veslram ab
humiliori ad sublimiorem gradum, a scabello ad cathedram, a pulvere subjectionis ad
speculam regiminis eum vocari contigerit, in hoc hiudabili profectu et proventu plenam
ei absolutionem indulgemus, plenam concedimus libertatem.

Biblioth. nnt. Paris. ms. lat. 2923, fol. 128i>. Migne, Patrol. lat., tom. CCXI, cp. 13G, p. 418.

44. Stephanus Tornacensis ad Absalonem Lundensem archiepiscopum de nepote Salomone, qui in monte
S. Genovefae sic litterarum studiis intendit, ut a virtutum semitis non recedat.

1178-1192, [In monte S. GenovefaeJ.

Lundensl archlepiscopo salutem temporalem parlter et eternam. Felix opera et

impensa, cujus Intentlonem fructuosus finis excipit, desideriuin complet exitus, spei
fiducla nec tollitur, nec mentitur. Hec in Salomone vestro vere verbis et operlbus paclfico,
non inter vos invitare debent, ut quod in eo benevole cepistis, benefice compleatls, prose-
quentes bonam juvenls Indolem, qui sic litterarum studlls Intendit, ut a vlrtutum semltls
non recedat. Planta est, que per Dei gratiam et irrlgationem vestram fecundam coalescit
in arborem, cujus et folium clto non defluat et fructuin suum dablt In teinpore suo. Testi-
monium el perhibemus commoranti nobiscum in inonte, qula In scolis asslduus, honestus
in hospitlo, nec effusus In superfluls, nec In necessariis est angustus. Soclorum benevo-
lentiain slc meretur, ut omnluin gratlam non amittat. Gaudeat super eo sancta paternitas
 AB ALEXANDRO III TJ S QUE AD ANNUM MCC. 45

vestra, et illustrem vestri sanguiiiis celsitudinem sic exaltetis in ipso, ut et honor ejus
tanto respondeat generi, et genus tantum consentaneum sit honori. Sic glorietur patruus

in nepote, ut nepos ex patruo sublimetur.

Biblioth. nat. Paris. ms. lat. 2923, fol. 137". Migiie, Patrol. lat., tom. CCXI, ep. 150, p. 43G.

45. Steplianus Tornacensis commendat Gitillelmo Remensi archiepiscopo causam magislri Simonis, s>iri inter

schotares cathedras egregii.

1176-1192, [In monte S. Genovefae].

In oculis vestris, pater, nec honestas mendicat gloriam, nec veritas interventum. Ibi

virtus est precium sui ; et qui sibi merito sufficit suo, sufTragio non indiget alieno. Inde
est quod magistro Simoni', viro inter scolares cathedras egregio, non necesse est aut

verbosas emendicare preces, aut laudum venalium corain vobis preconia corrogare. Gra-
ciosuin et commendabilem faciunt eum hinc auctoritas moruin, hinc pericia litterarum.
Tales consuevit illustris clementia vestra vocare, diligere, promovere. Clamat hoc quasi
ab ortu usque ad occasum totus orbis, cum Etruscos et Ligures suos Ytalia, Britannia
major Anglicos, vitraque Gallia Belgas et Celticos in curia vestra videant aul onerari
divitiis, aut dignitatibus honorari. Implentur ad cumulum glorie vestre, qui veniunt ab

oriente et occidente, et recumbunt in sinum vestruin. Vident et invident, quibus libera-

litas displicet, quibus odio simul et tedio virtus est, quibus et honesti cachinnos provo-
cant et nauseam litterati. Sed ne peccatoris oleo caput veslrum videar impinguare,
prostratus ad pedes vestros, cum sim pulvis et cinis, loquor ad dominuin meum pro
magistro Siinone preces fundens et supplicans, ut in negotio quod habet cuin episcopo
suo et canonicis suis tain benivole suscipiatis euin, quain benefice sustentetis. Causain
quam piomovit, ita promoveatis, si placet, ut si quis promotus est in injuriain canonum,
canonice simul amoveatur et jure. Ceterum quid de prediclo viro sit agendum, nobilis

aniinus vester inelius et plenius providebit. Valeat.

Hiblioth. nat. Paris. ms. lat. 2923, fol. 111". Migne, Patrol. lat., toni. CC.XI, cp. 00, p. 353.

1. Non caret probabilitate, hunc esse celcbrem magistrnm Simonem Tornacensem, auctorem Sununas seu Sentefi~
tiarum, quarum initium : Sicut in orthographia legilur (Bibl. nat. Puris. ms. lut. 3114; 14886; Bibl. Arscn. n 519;
Burgo de Osmn, Bibl. Capit. ; Oxoniae, Coll. Mcrton, n" 132), ot Disputationum (v. g. Bibl. Treccns. n. 1178). Isto tempore
jam tcnuisse cuthedram Pnrisiis probatur ex documento (sine nota temporis) iu Cavlul. S. Genovefae Paris. (Bibl. S. Genov,
E. 1. 25 Fol., p. 221), ubi inter tcstcs subscriptos nominatur magistcr Symon de Tornoco , unncum magistro Girardo
Pucclln, c{ui anno 1184 in sede episcopali Covcntricnsi defunctus cst.
46 CIIARTULARITJM rNIVERS. PARIS.

4o. Stephanus Tornacensis ad Guillclmum Remensem archiepiscopum pro celebri magistro Petro Cantore
Parisiensi in episcopum Tornacensem electo.

1191-1192, [In monte S. Genovefae].

Commune refugium patens omnibus mansuetudo vestra, pater, sic extenditur ad

singulos ut colHgat universos. Veniunt ab oriente et occidente et recumbunt in sinum

vestrum, nec facile semel admissus emittitur, nisi contigerit ab eo committi, quod non
mereatur remitti. Hec sunt que michi pluribusque aliis fiduciam prestant, ut pro devoto
filio vestro magistro P. cantore Parisiensi pandatur nobis aditus supplicandi, ne vobis
provocet indignationem, qui sibi non advocat dignitatem, ne cui meritum sufficit pro-
prium, faclum officiat alienum. Vir est cujus per omnes ecclesias fame suavis diffunditur
opinio, qui gemina scientia efficacissime clarens et doctrinam monitis ornat et moribus

disciplinam. Origeni parem in eloquio ' sic eum docere credimus ut vivere, sic vivere ut

docere. Tales in candelabro vestro lucernas, tales in diademate capitis Aaron lapides,
tales in sancta Remensi ecclesia suftraganeos esse decet, ut vicine provincie sancta emula-

tione moveantur ad promotionem consimilium, et sollicitudo vobis cominissa facilius et

frequentius juvetur per religionein et prudentiam ipsorum. Si quid minus ordinate in
electione ipsius a Tornacensibus clericis factum est, nec absentis ignorantiam tangere,

nec innocentiam justi ledere debet, cuin facillime, si vobis placet, possit emendari, si

quid perperam factum est, commissa vobis a Deo et potestate corripiendi errores et
scientia corrigendi. Ut enim salva gratia vestra sine prejudicio loquor, concurrunt in
electione illa quatuor que a Leone primo dicta sunt : vota civiuin, testimonia populorum,
honoratorum arbitrium, electio clericorum. Hiis accedit integritas persone, hylaritas fame,

necessitas siinul el utilitas ecclesie viduate. Sed et hoc frequenter et solempniter dicitur,

quia dominus rex, quem Deus servet ac nobis restituat, personain istain nominatim
expressit, noininatim pro ea rogavit, nominatim ecclesie Tornacensi preesse voluit et
intendit. Si aliter actum fuerit, verendum est et forte verum, ne indignationem et iram et
immissiones per angelos malos concipiat, et adversus eos, qui promotionem tante persone
impedierint, regalem et juvenilem iracundiain accendat. In hiis omnibus, pater sancte,
providete honori vestro, consulite sane opinionis vestre testimonio, deferte regio mandato,
et correpto prius, sicut decuerit, errore eligentium, confirmata electione paterno sinu
suscipite electum et dilectum vestrum.

Biblioth. nat. Paris. ms. lat. 2923, fol. 139.

Mignc, Patrol. lat., tom. CCXI, ep. 175, p. 'iG2,
Stephanus die 12 Aprilis
anni 1192 consccratus cst in cpiscopum Tornacensem. Scdes Tornaccnsis vacabat ab 28 Septcmb. 1191, proindeque cpistola
scripta cst an. 1191-1192. Vide Feret, VAbhaye de Sainte-Geneeiive I, 141.

1. In ms. et in edd. o aliquo ,

 AB ALEXANDRO lll USQUE AD ANNUM MCC. 47

47. Slephanus, episcopus Tornacensisj in epistola ad Octavianum Ostiensem episcopum excusat abbatem Sancti
Germani a Pratis ab omni culpa occasione rixae, quae inter homines S. Germani et scholares mota est, in
qua unus scholarium per insaniam rusticorum cecidit.

C. an. 1192, [Tornaci?].

In tiniore et tremore vos et alios dominos meos recogito et retracto translatus a

subsellio ad cathedram, a pusilli custodia gregis ad populose regimen ecclesie, ab humili

statu ad altiora quam credidi, quam mcrui, quam speravi. Et licet pro me rogare non
sufficiam, commendatitias preces vobis porrigo pro abbate Sancti Germani, viro humili et

utili ecclesie sue, cujua opera inter fratres suos et presentibus proficiunt ad usum, el

posteris ad exemplum. Si quis adversus eum in curia domini pape moverit questionem,
maxime super memoria rixe, que hoc anno inter homines Sancti Gcrmani et scolares mota
est, in qua et unus scolariuin per insaniam rusticorum cecidit, e.xcusabilcm habete pre-
dictum virum, qui sicut immunis est a culpa, et alienus debet esse ab infamia sive pena.
Innocentiam suam sufficienter purgavit coram domino Remensi et multitudine clericorum,

et fugientibus illis, qui homicidium perpetraverant, accensus in vindictam domos illorum

diruit et vastavit. Occurrite et succurrite si opus fuerit viro innocenti, ne veritatem
falsitas absorbeat, mendacium negocietur sibi fidem, livor invidie religionem corrumpat.

Biblioth. nat. Poris. ms. lat. 2923, fol. 152''. Migne, Patrol. lat., tom. CCXI, cp. 185, p. 471. Epistola scripta est
paulo post elationem Stephani ad cathedram Tornacenscm. Loquitur hic procul dubio de Prato S. Germani, vulgo Prd-
aux-Clercs dicto, de quo etiam mcntio fit infra in decreto Roberti card. an. 1215. Cf. Bouillart, Ilistoirc de VAhbaye de
Saint-Germain, p. 92. P'elibien, Hisloire de la Ville de Paris, II, 220-260. Revue arch4ologique, 1855, liv. 7. Abbas S. Germani
tunc temporis erat vcl Fulco, qui mortuus est 2 Maii anni 1192, vel, quod minus verisimile, ejus succcssor Robertus.

4o. Stephanus Tornacensis in suis litteris ad papam directis conqueriliir ruinam studiorum sacrarum litterarum,
juris canonici et artium, et reprehendens professores, correctionis apostolicae manum implorat.

1192-1203, [Tornaci?].

Ad papam. Impelrata venia loquamur ad dominum nostrum, cujus mansuetudo

nostram suscitat audaciam, prudentia sustinet imperitiam, patientia promitfit impuni-
latem. Compellit hinc nos majorum auctoritas, inde morbus paulatim serpens, cujus
molestie si non occurritur in primis, incurabilis est in extremis. Nec hoc dicimus, pater,
tanquam velimus esse aut morum censores, aut doctorum judices, aut doctrinarum discus-
sores ; fortiores humeros sarcina ista requirit, et robustos athletarum spiritualium lacertos
pugna hec expectat. Id tantum, quod dolet, significare volumus sancte paternitati vestre,

cui Deus contulit et potestatcm corripiendi errores, et scientiain corrigendi. Lapsa sunt

apud nos in confusionis officinam sacraruin studia litteraruin, diiin et discipuli solis novi-

latibus applaudunt, et magistri glorie potius invigilant quam doctrine, novas rccentesque
summulas et commcntaria firmanlia super thcologia passim conscribunt, quibus auditores
8UOS demulceant, detineant, dccipiant, quasi nondiim suflecerint sanctorum opuscula
48 CHAHTULARirM LMVEIIS. PAIUS.
patrum, quos oodcin spiritu sacram scripturam legimus exposuisse, quo eam composuisse
credimns apostolos et prophetas. Ignota et peregrina convivis suis apponunt fercula, cum
in nupciis filii regis tauri ejus et arlilia sint occisa et omnia parata, nec restat venientibus

ad nuptias, nisi que apposita sunt prendere et prandere. Disputatur publice contra sacras
constitutiones de incomprehensibili deitate, de incarnatione verbi verbosa caro et sanguis

irreverenter litigat. Individua Trinitas et in triviis secatur et discrepilur, ut tot jam sint
errores quot doctores, tot scandala quot auditoria, tot blasphemie quot platee. Rursus si

ventum fuerit ad judicia que jure canonico sint tractanda, vel a vobis commissa vel ab
ordinariis judicibus cognoscenda, profertur a venditoribus inextricabilis silva Decretalium

epistolarum quasi sub nomine sancte recordationis Alexandri pape, el antiquiores sacri
canones abjiciuntur, respuuntur, expuuntur. Hoc involiicro prolato in inedium ea que in
Conciliis sanctorum patrum salubriter instituta sunt, iiec forinam conciliis, nec fineni

negociis imponunt prevalentibus epistolis, quas forsitan advocati conductim sub nomine
Romanorum Pontificum in apothecis sive cubiculis siiis confingunt et conscribunt. Xovum
volumen ex eis coinpactum et in scolis solempniter legitur et in foro venaliler exponitur,

applaudente cetu notariorum, qui in conscribendis suspectis opusculis et laborem suum

gaudent imminui et mercedem augeri. Ve duo predicta sunt, et ecce restat tertium ve :

facultates quas liberales appellant ainissa libertate pristina in tantam servitutem devo-
cantur, ut comatuli adolescentes earum magisteria impudentes usurpent, et in cathedra
seniornm sedeant imberbes, et qui nondum norunt esse discipuli laborant ut noininentur
magistri. Conscribunt et ipsi summulas suas pluribus salivis eflluentes et madidas philo-
sophoruin sale nec conditas. Omissis regulis artium abjectisque libris autenticis artificum

muscas inanium verbulorum sophismalibus suis tamquam aranearum tendiculis includunt.

Clamat philosophia vestes suas conscindi et disrumpi, et quibusdam particulariter semi-
nanciis nuditatem suain verecunde contegens, nec consulitur ab antiquo, nec antiquam
consolatur. Hec omnia, pater, correptionis apostolice manum desiderant, ut informitas
docendi, discendi, disputandi auctoritate veslra certain redigatur ad fonnam, ne sermo
divinus attricione vulgari vilescat, ne in angulis dicalur : Eccc hic Christus aut ecce illic,

ne sanctum canibus ct margarite porcis conculcande tradantur.

Biblioth. nat. Paris. ms. lat. 2923, fol. 162. Migue, Palrol. lat., tom. CCXI, ep. 251, p. 516. Stephanus episcopus
Jornacensis mortuus est mcnse Septembri 1203. Direxit cpistolam vcl ad Coclcstinum III, vel ad Innocentium III.

4y. Epistolay qua Godefredus canonicus S. Victoris Paris. scriplum suum Fons philosophiae Stephano abbati
S. Genovefae dedicat.
1176-1192, fParisiisJ.

Domino S. montis sancte Genovefe abbati viro tocius virtutis et scientie gratiis
insigni G. quidain pauper Christi suminum bonum. Calicem plenum mixto vestre desti-
navi pater eruditionis examinandum judicio, quatinus utrumque sit in manibus vestris,
 AB ALEXANDRO III L' S QUE AD AKNUM MCC. 49

ejus videlicet vel status vel' eversio. Continet autem inixtum tlupliciter, vel malerie
scilicet, vel artificii varietate, siquidem et de diversis liquoribus et diverso modo confi-
citur. Priina namque pars ejus aquam simul et vinum guttatim fluit. Secunda vero pars
sanguinem uve ineracissimuni pari modo fluens delicatissime simul carnis edulium minis-
trat. Porro tres relique partes (quinque eniin divisas habet hic calix cellulas) duplici
mensura, majore videlicet et minore, per totum distribute, licet lam ex inferioribus quam
ex superioribus constent elementis, tenuissimo tainen liquore, et qui spiritus magis quam
corpus videatur, perlucent. Quod dico, nunc obscurius est, licet post ex ipsius calicis
haustu diligentiore clarius erit. Inter bibendum forsitan aliquid insipidum delicatis
faucibus, aliquid occurret amarum, non quidein sua specierum natura, sed artificis impe-
ritia. Ne queso desistat ob hec, sed bibat et ebibat, quicquid illuc est, vestra dignatio, non
ut sue sitis indigentiam reficiat, sed ut ipsius calicis amaritudinem tollat, insipientiam

condiat, sive per loca dulcioribus infusis ainara quelibet et insipida tollendo, sive totum,

si sic potius visuin fuerit, evertendo. Quod si totum salvum fore inagis elegeritis, unum
michi tante dignationis hoc erit argumentum, si quod in eo vestre correctionis invenerit

condimentum.

Biblioth. nat. Paris. ms. lat. 15154 (saec. XIII ineunt.), fol. l^, frati-is Godefridi canonici Sancti Victoris contincns

scriptura o Fons philosopliic . Ms. lat. 14769 (fol. 256) cst saec. XVI.
Opusculum absque illa cpistola publici juris fecil
A. Charma in Memoires de la Socidte des Antiquaires de Normandie, XXII, 1 sqq., ct separatim Cacn 1868.

50. Fundaiio Collegii scholarium decem et octo seu des Dix-Huit .

1180, Parisiis.

Ego Barbedaurus, Parisiensis ecclesie decanus, et universum ejusdem ecclesie capi-

tulum. Notum fieri volumus omnibus, tam presentibus quam futuris, quod cuin dominus
Jocius de Londoniis reversus fuisset Iherosolimis, inspecto suinmo devotionis affectu

beneficio, quod in hospicio Beate Maric Parisiensis pauperibus ct egris administratur,

ibidein cameram quandam, in qua paupcres clerici ex antiqua consuetudine hospitabantur,

inspexit, et illam a procuratoribus ejusdem doinus ad usum prcdictorum clericorum precio
quinquaginta duaruin librarum de consilio nostro ct magislri Ililduini, Parisiensis cancel-
larii', ejusdein loci tunc procuratoris, inperpetuuin adquisivit, tali facta conditione, quod
ejusdem doiiius procuratores decem et octo scolaribus clericis lectos suflicientes el sin-

gulis mensibus duodecim nuinmos de confraria que colligitur in archa, perpetuo admi-
nistrabunt. Prcdictos vero clericos anle corpora in eadem domo defuncta crucem et aquain

benedictam secundum vices suas deferre, et singulis noctibus septein psalmos peniten-

tiales et orationes debitas et ex antiquo institutas celebrare oportebit. Ut autem hoc

firmuin ac stabile maneret, prefatus Jocius hanc cartam nostre constitutionis prefatis cle-
ricis fieri impetravit et sigilli nostri caractere subternotato corroborari postulavit. Actum
publicc Parisius in capitulo nostro, anno ab Incarnationc Domini M" C" octogesimo.
Chart. Univ. Paris. I. 7
50 CHARTXJLAniUM UNIVERS. PARIS.

S[ignuin] Barbedauri decani. S. Galteri precentoris. S. Philippi archidiaconi. S. Graciani

archidiaconi. S. Girardi archidiaconi. S.' Galteri presbyteri. S. Jocelini presbyteri. S. Ga-

lonis presbyteri. S. Sy[inonis] diaconi. S. Pelri diaconi. S. Odonis diaconi. S. Bauduini

subdiaconi. S. Ade subdiaconi. S. Hugonis subdiaconi. S. Stephani pueri. S. Mauricii
pueri. S. Gaufridi pueri. Datum per manum Hilduini cancellarii.

Apographum (non originale) partis prioris saeo. XIII, in Arch. nat. Paris. M. 121, n^ 3-^. Ibid. n" 5 vidimits offi-
cialis cur. Paris. (scriptura anglica) an. 1271, Novemb. 21; n" 6 vidimiiS capituli Pnris. an. 1323, Septemb. 22. Anno 1231
scholares jam domum propriam juxta S. Ghristophorum inhabitabant. Cf. docum. cd. a Briele in Caytulaive de VHdtel-Dieu,
no 266.

1. Cf. supra ad n' 8. 2. S. Girardi ... S. ex n" 5, cura apographum primum hic sit dilaceratum.

51. Philippus de Ilarvengt ad Ilergaldiim, Parisiis studii causa morantenij civitatem Parisiensem ob cultam
ibidem a studiosis scientiam laudibus extollit nuncupatque Cariath Sepher, civitatem litterarum.

Litteras quas affectu memori tua mihi misit dilectio, ut letargum meum et gravem
somnolentiam quodain quasi vigili curares pulsorio, scito me et legisse diligenter, et

leclas gratanter accepisse, quia tuum discentis profectum in eis mihi videor percepisse.

Sicut inulto venisse comitatu regina legitur Sabeorum, ut quorum famam de longe
hauserat, certiora sibi visu redderet oculorum, sic et tu amore ductus scientie Parisius

advenisti, et a multis expetitam optato compendio Jerusalem invenisti. Hic enim David
decachordum psalterium manu tangit, hic tactu mystico psalmos pangit. Hic Isaie legitur,
legendo detegitur prophetia; hic prophete ceteri diversos modulos concordi proferunt
melodia. Hic sapiens Salomon erudiendos convenas operitur; hic ejus promptuarium
studiosis pulsantibus aperitur; hic ad piilsandum tantus concursus, tanta frequentia cleri-

corum, ut contendat supergredi numerosam multitudinem laicorum. Felix civitas, in qua

sancti codices tanto studio revolvuntur, et eorum perplexa mysteria superfusi dono
spiritus resolvuntur, in qua tanta lectorum diligentia, tanta denique scientia scripturarum,

ut in modum Carialh Sepher merito dici possit, civitas litterarum. In hac instar Gothoniel
volo te non tam litteraliter, quam spiritaliter erudiri, sic scripturas capere ut internam
illarum dulcedinem diligas experiri Vale.

Philippi abb. Bon. Spei 0. Praem. opp. omn., ed. Chamart, ep. 3, p. 14. Migne, Patrol. lat., tom. CCIII, p. 26.
Certa temporis nota harum epistolarum Philippi dc Harvengt defmiri nequit. Videtur eas essc scriptas quando Philippus
erat abbas monasterii Praemonstrat. Bonae Spei, circa 1154-1181. Defunctus est 13 April. 1182,

O^. Philippus de Ilarvengt ad liicherum. Studium Utterarum commendat et Parisios ut Cariath Sepher extollit.

Facis quod tuum est. Proprium est amantium, id quod ainant expetere : et eorum
neque visu oculus, neque aUris auditu satiatur, presertim cum amori sana conscientia
copulatur Amas ut sensi litteras, immo sacras litteras, quarum lectio juxta Paulum
instruit ad salutem, quarnm dilectio de virtute provehit in virlutem, quarum Ie(;tor et
 AR ALEXANDRO III USQUE AD ANNUM MCC. 51

dilector non caret fructu vel preniio diligendi, sed requirens invenit, si tainen rectani

pervenit ad viam requirendi. Verum, cum easdem Htteras de fonte arido, de vena paupere

postulas tibi fundi, non satis consideras te errare, non mediocriter me confundi, quia cum
a me exigis ad quod nuliatenus invalcsco.... In hoc tamen non falleris, quod non poetarum
exigis fabulas et figmenta, non sophistarum laqueos, non decipientium argumenta, non
denique aliud quo exultet vanitas, turbetur veritas et vacillet, sed quod tuam foveat, et, ut

ais, animam refocillet. Hoc munus quovis munere tibi carius, immo pretiosius attestaris,

hoc a me posse mitti, ut tue littere perhibent, arbitraris : non attendens quod in silvam

ligna ferri otiosum, ne dicam frivolum judicatur, et in agro meo nec ipsa ligna fortia, sed

arundo fragilis generatur. Habes quam incolis Cariath Sepher, civitateni, ut legitiu*, litte-

raruin, habes divinos codices, apothecas uberes scripturaruni : habes cellani vinariam,
domum illam aromatum, porticum Salomonis, habes quod ad refocillandum animam expe-
dire perhibet divine series lectionis. Legis autem et intelligis quod utile est doctrine,

moribus, sanctitati, apponis et diligere, et intellectum jungere caritati : et quod predicat

lectio, et capit intellectus legentis, amplexatur dilectio et affectus interior diligentis....

Quod propter, recte in luis te litteris nonnunquam ut attendi nominas peregrinum, quia
quisquis recte sapit, novit se dum hic vivitiu", inquilinum : et non solum Parisius, ubi
aliquando litterarum gratia conversaris, sed ubicunque terrarum vel locorum es viator
transitorius, hospitaris. Hospes vero noctis unius, quia illic diutius manere non intendit,

non stabilem donium fundat, sed tabernaculum sibi tendit : mane facto solvens illud, alias

pergit ire, nec ejus pes quiescit, nisi cum tandem ad optatam conceditur patriam perve-
nire. Hoc sapis, hoc recolis, hoc revera intelligo te sentire, hoc non semel sed iterinn in

tuis gaudeo litteris invenire : nec verbo, sive lingua tantum, sed vita et moribus hoc
ostendis, dum non retro ad ullirna, sed in ante ad optima dono gratie te extendis. Ad hoc
sonat et intonat omnis luba vel buccina litteralis, ad hoc libri gentilium et divinorum
pagina spiritalis : ad hoc denique nobis datur omnis lectio vel scriptura, in qua, si pie

legeris, vel factor intelligitur vel faclura. Est autein lege summa sancitum, et omni firmius
insitum creature, ut genitum constet niliil. sed mutabilis sit nature : et quidquid reruni
tam corporalium quam spiritualium, vel simul, vel post invicem esse cepit, ut constet,

incominutabile naturaliter non accepit. Quod si quis vel humanus vel angelicus spiritus

stare nunc immutabiliter invenitur, non conditionis merito, sed gratia ejus qui condidit,

hoc sortilur, et quod negat omnibus crealis ex nihilo lex nature, prepolens gratia Cre.i-

toris confert ejus, quando voluerit, crealure. Ad hoc autein a prudcntibus ista rerum
naturalis mutabilitas debet sciri, ut sumino nisu caveant errore vel amore talium irretiri,

ut nullo inodo quisquam presumat lalibus inherere, que et ipsa a seipsis non valent stalu

stabili permanere. Transeundum est igilur, el iiiore peregrino proficisci et proficerc non
cessabis, omnemque creaturam instar tabernaculi tibi non suflicere judicabis : nec desistes
progredi donec perveneris et inveneris magniuu quiddam omni supereminens creature,
52 CHARTVL.VRIUM UNIVERS. PARIS.

eum videlicet qui mutabilia cuncta creans, solus immutabilis est nature. Illc solus

essentia, et essentiali excellentia naturaliter elucescit, mulationis inotum, vicissiludinis

umbram nescit, ab eterno vere Deus magnus, prepotens, immortalis, non cujusvis majoris
gratia, sed nature privilegio specialis. Hunc predicat, hunc attollit, non solum doctorum,
predicatio vel scriptura, sed omnium rerum creatio, mutabilitas, et natura, que omnia,
cum judicio evidenti mutabilitatis insite creata se ostendant, Creatorem increatum et

immutabilem astruunt et commendant. Cum igitur in omni scriptura intelligere poterit

prudens lector, in omni creatura admirari providus intellector, creala queque digne
considerans, queret semper faciem Creatoris, nihil infra, nihil supra satiabit animum
dilectoris. Infra quidem nihil est quod sufTicere debeat aut preponi, supra illum nihil
est, quem constat omnibus eternitatis excellentia superponi : eum primum, eum novis-

simum sane sapiens percipit intellectus, summe bonuin vere potissimum amor recte

intelligentium et affectus. De quo cum bene studentium, ut ais, emulator alfectuosius

nova queris, non in me, sed in ipso invenire quod postulas promereris, quia, sicut mali
querent et non invenient, sic se bonis offerens invenitur, et qui petit accipit, et pulsanti
ejus sanctuarium aperitur, et recte, quamvis bene studeas emulatorem te bene studentium
profiteris, in quo et non lates sub modio, et presumptionis vitio non teneris : memor
illius ethnici qui se non sophum ut priores, sed philosophum appellavit, nec sapientein

publice, sed amatorem sapientie predicavit. Nosse autem debent, qui scolas iiu^olunt,

quia nondum satis eorum quispiam bene studct, si ad pulsandum predictum sanctuarium,
sollicitudine congrua non desudet : si non ad hoc legat, intelligat et diligat hunc
laborem, ut profectu congruo sequi et assequi velit et valeat Creatorem. Denique sicut
aversus a sanctuario ignorans ignoratur, sic sapientia animalis stulta vel stultitia judi-
catur ; et licet videatur quivis perditus multa scire, non sapit, sed desipit, dum non
curat Domini sanctuarium introire. Pete ergo, qiiere, pulsa, ingredere sponsi cubiculum,
in quo pax justiliam osculatur, anima verbo Dei nuptiali federe copulatur : quo, cuin
perveneris, et ajxid te dixeris : Bonuin est nos hic esse , valefacto non solum vitiis,

sed et mundi negotiis, gaudebis angelis interesse. Queso autem, ut, cum bene tibi erit,

mei vel ad modicum recorderis, iit assistens divino vultui, pro me affectuosius depre-

ceris ; et cum tibi divina bonitas infuderit munus gratie largioris, sic intendas gaudio,

ut et me participio dones copie ditioris. Nimirum illa caritas, que juxta Paulum in

nostris per spiritum cordibus se diflundit, in eo plus abundat, qui ex illa in proximum
plus refundit ; et cum pleraque cetera non possint et dari pariter, et a dantibus integra
retineri, hec impensa pluribus, miro modo invenitur apud eos qiii impenderint plus
haberi. Opto ut hec caritas tuam scientiam edificet, et salutarem evehat ad profectum,
ut evacuato quod ex parte est, tandem felicius transeas ad perfectum. Vale.

Philippi abb. Bonae Spei Ord. Praem. opp. omn., cd. Chamart, cp. 20, p. 91. Mignp, Patrol. lat., tom. CCIII, p. 16.5.
 AB ALEXANDUO 111 USQUE AD ANNUM MCC. 53

o3. Philippus de Harvengt Engelberlo scholari Parisiensi scribitj studium litterarum ad interioris hominis
spiritualem perfectionem esse referendum^ et non Parisiis fuisse, sed Parisiis honestam scientiam acquisisse
honestum esse.

Sicut nosti graminaticos dicere, vir dicitur a virtute, eo scilicet quod animuin habere
debeat non mollem , non elumbein , non ut ita dixerim femininum , sed fortem et

constantem invictoque robore masculinum, qui prosperitatis arridente affluentia inaniter

non grandescat, et adversitatis urgente inolestia muliebriter non facescat. Si ergo per-
fectum proficere vis in virum, vel potius si te recolis esse virum, age viriliter, et robus-
tius confortare, nec recuses discendi gratia quidquid grave occurrerit tolerare. Sicut enim
miles palmam non accipit, qui inolli desidia consopitur, qui laboris iinpatiens, iimbra,
pluinis, uxorio complexu assidue delinitur, sic non nisi labore et studio ad excelsa
scientie pervenitur. Ideo niiniruin et clericali noinine vides passim plurimos insigniri, et

profectu congruo raros admodum erudiri, sed eos difRcultate qualibct repercussos vel
manere penitus idiotas, vel fonte labra prohiere cabalUno', ut sic repente prodeant in

poetas. Quod utrumque dihgentius vitare studuerunt quicunque htterati et dici et esse

veraciter voluerunt ;
qui philosophie non parvi mora temporis assecle vel ministri ad hoc

usque profecerunt, ut ahorum fierent et magistri. Quorum Phito Atheniensium civis, cum
jam grecas ad unguem Htteras doctus esset et in auditorio Socratis suis longe condisci-
pulis major esset, adhuc tamen amore sciendi exestuans in Egiptum dcscendit, ct inter

exteras et barbaras nationes non parvam scientiam apprehendit. Audierat forte quod
Moyses, qui in Egipto natus fuerat et nutritus, omni sapienlia Egiptioruin, sicut divina
refert pagina, fuerat eruditus ; et super hac sapientia idem Plato, non mediocriter
euriosus, ad investigandum eain factus est studiosus. Hac autem investigalione non
contentus inde Itaham requisivit, et inter Pythagoricos inultam quoque scientiam acqui-
sivit; tahque studio deditus ad annum etatis octogesimuin primum vcnit, in quo finem
studii nisi cum vite termino non invonit. Socrates magister Phitonis.nonaginta novem
annis perhibetur vixisse, et eosdem in assiduo labore litterario consuinpsisse. Themis-
tocles, cum centum et septem annorum numcruin explevisset, et imniinere sibi vite
terminum presensissel, conqueslus est, ut aiunt, quod eo temporc de vila egredi coge-
retur in quo sibi primuin incipiens sapere videretur. Cato censorius, cuin etate matura
provectus et inter Latinos videretur scientia jam perfectus, juvenili tamen alacritate ad
discendum grecas litteras incandescit, et Lalinoruin doctor Grecorum discipulus fieri

nullatenus erubescit. Gum igitur hos et hujusmodi viros non fregerit laboris asperitas,
non provecte revocaret etatis longevitas, quin studio litterali tantam dihgentiain iinper-
tirent, ut amore sciendi occurrentia quevis incommoda non sentirent, non est consihi, ut
propter ingruentom febriculam tua strenuitas emarcescat, et infirmato corpore virilis

pariter aniimis ehuiguescat. Non enim Parisiiis fuisse, sed Parisius honeslain scientiam
 54 CIIARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

acquisisso honestum est. Non itaque tibi sufRciat, si inusas, si fontem Heliconium tu
vidisti, si de iliius rivulo guttam modicam tu hausisti, si videas illius rore temiissimo te

perfundi, ejus autem adhuc affluentiam tibi plenius non infundi. Denique ipsa philosophia,

que proponit studentibus fontem luciduin Heliconis, non satis esse judicat solum hujus
beneficium visionis ; et cui acre et acutum ingenium dat PLitonis, cui flores et ornatam
eloquentiam Ciceronis, cui Lirgitur illius tui Socratis documenta, cui Aristotelis revelat

manifestius argumenta, eum profecto vult gutta vel rore modico non aspergi, sed ejus

fonti vivido diutius incumbere vel iminergi. Que autem vel divitie temporales, vel delicie

corporales possunt huic scientie coinparari, cum quivis stultus et illis aflluere nonnun-
quam videatur, et hanc sibi acquirere nuUatenus merealur ? Unde scriptura divina :

Quid prodest, inquit, stulto divitias habere, cuin sapienliam emere non possit ? Non
itaque divitie Gresi, non Alexandri potentia, iioii Polyphemi horrida magnitudo, non
invicta Herciilis fortitudo, iion admiranda Nerei pulchritudo, non hujusmodi cetera ex
equo litterali scientie conferiintur, sed illis procul diibio elegantes littere merito prefe-
runtur. Cuin ergo ad nos, Deo volente, sanus redieris, et noii tam pecuniam quam
litteralem scientiam teciim retuleris, ego te, ut verinn fatear, etsi naufragum, iion tameu
pauperem extimabo, sed honestis mercibus onustatum, et pretiosis divitiis honestatum
recta sententia judicabo, quamvis ee divitie non primarie, sed secundarie videantur, imnio
diligentius intuenti, iiec divitie veraciter habeantur, si iion illis divitiis religiose et humi-
liter famulentur, que a solis verc divitibiis spiritaliter obtinentur. De quibus scriptura

divina : Redemptio, inquit, aiiimc viri, proprie divitie . Proprie viri divitie fides, spes,

caritas, et cetere virtutes sunt, quibus ad celestem gloriam pervenitur, quibus quisquis
caruerit, stultus apud Deum et ingloriiis invenitur, cum ab ipso Deo cognitore vere
sapientium reprobetur, etsi a vobis ut Socrates, PLito, Aristoteles approbetur. Nonne
stultam, inquit apostolus, fecit Deus sapientiam hujus miiiidi ? Et itcrum : Sapientia

hiijus inuiidi stultitia est apud Deiiin . Et Dominus : Perdani, iiiquit. sapientiam sapien-
tium, et prudentiam prudentium reprobabo . NuUa ergo prudentia, nuUa .scientia, nulla

litterature aflluentia satis digna est commendari, que non sludet superducto virtutum
propugnaculo cumuLiri, iinmo illarum divitiis ut compedil)us alienis graviter deprimuntur,
qui non virtutum meritis tanquam propriis divitiis redimuntur. Ob hoc aiitem proprie

divitie virtutes asseruntur, quia vere divites reddunt eos quibus gratuito conferuntur,
dum illis et in presenti conferunt proficientem gratiain meritorum, et in futuro iiidefi-

cientem gloriam preniiorum. Cum igitur quisque prudcns quasi ad luctandum iii scolari

gymnasio se denudat, cum vigiLit vel abstinet, alget etiam vel desudat, considerandum
est ei diligentius quo intendat, vel intentioni sue et labori litterario quid pretendat. Non
enim decet ut in presenti labore spe ventosa ct vacua confortetur, tanquam animal quod
vento et aura vivere perhibetur, ne scilicet in eo qiiod studiis litteralibus exercelur, apud
se quandoque inaniter glorietur. Que gloriandi causa, cum scoLires miseros ad dis-
 AB ALEXANDUO III USQIE AD ANNUM MCC. 55

cenduin provocat et inducit, eos grato lenocinio supplantat penitus et seducit; duin illis

et sciendi insatiabilem dat affectuin, et tainen nunqiiain eos scientie adducit ad perfectuin,
de quibus apostolus : Semper, inquit, discentes et nunquain ad scientiain veritatis perve-

nientes. Yeritatis est scientia Deuin scire, sciendi beneficio illuin plenius et sentire

Utinam oinnes qui mancipantur labori litterario sic studerent, eo fine multiplices scolarum
angustias sustinerent, ut scilicet oculus eorum interior infuso scientie collyrio niunda-
relur, et ad videndum Deum promptior et defecatior redderetur. Vale. Eos qui tecum sunt
socios luos, amicos ineos, vice inea plurimum saluta.

Philippi abb. opp. omn., ep. 'i, p. 18. Migne, I. c, p. 32. In ep. 7 ad Johaiinem dirccla dicil : bcntus homo,
non qui magistrum Ansellum audi\it, iion qui Laudununi vel Parisius requisivit, sed beatus, quem tu erudieris, Domine .

1. Ex Pcrsio, prol., vs. 1.

54. Ciiido de Bazoches cuidam amico epislotam miltit, in qiia civitatem Paiisiensem describit,' adjiingens
insiiper in insiila philosophiam, decreta et leges, atque sacram paginam ab antiqiio edoceri.

inS-1190. [Parisiis].

Nobili adolescenti et in lanliiin siio qiiod alteri sibi G. de Basochis', nobilitati generis
respondere moribus generosis. Preoptatis visitando me scriptis, non solum absentem,
veruiii longo remotum terrarum spatio, quantum, etsi disjunctus corpore, sis michi
conjunctus aninio declarasti. Quapropter de statu meo situque civilalis que me florenti
studii remoratur amore rescribere ti])i libons incipio, ut le quasi duabus ad me manibus
traham et retraham ab amplexu negocii vel ocii secularis, ejus appetitii diii nimiumque
languentem, causa videlicet me consolandi dolentem propter absentiam tuain, et desi-

derio videndi celeberrimam civifatem.

Status itaqiie mcus hic est. Sum quidein Parisius tam menlis qiiain corporis sanitale
jocundus, si frueris eadem jocundior, jocundissiinus si te non deesse contigisset. Sum
quidem Parisius, in urbe rcgali, que non solum dulciflua naluralium dotiiin retinet oblec-

tatione presentes, sed etiain remotos allicit, invitat absentes. Siciit eniin luna splendidioris

speculi majestate sidereum sepelit jubar, non aliter urbs prefata super celeras urbcs dia-
deinate regie dignitatis imperiosum capiit attoUit. Sedet in greinio vallis deliciose, quam
inontiuin coronat ambitus, quos Ceres et Bacchus studiis ortanlibus ornant. Secana inter

aginina fluviorum non humilis, superbus alveo, decurrens ab Oriente, caput, cor, me-
dullam totius urbis duobus circumplectens brachiis, insulain facil. Suburbia duo dextra
levafjue porriguntur, quoruin miiius preccllens invidiosis urbibus invidiam parit. Ab
utroque suburbio duo lapidei pontes in insulam protenduntur, quorum uterque noinen a
sua sortitus est quantitate. Magnum eniin eum..., cujus facies ad Aquilonem et mare speclat
ad Anglicum; oppositum autem illi, qiii patet ad Ligerim, Parvum Pontein appcUaverunt.
Pons ille qui Magnus dicitur, densus, dives, eniax, fervet, suspirat, abundat navigiis,
opibus, inercibus innuineris : navigiis fervet, opibus suspirat, abundat mercibus. Ecce
56 CHAHTULAHIUM UNIVERS. PARIS.
parem non habet iste locus. Pons autein Parvus aut pretereuntibus, aut spatiantibus, aul
disputantibus logicis didicatus est. Ih ejus insule sinu precelsa palatii regalis altiludo
consurgit, que lotius urbibus capitibus humero. minatur audaci. Eam non tantum mirabilis

operum structura, quantum nobilis illius regni reverenda commendat auctoritas :

Hec est iUa domus, Francorum gloria, quorum

Perpetua laudes secula laude canent.
Hec est illa domus cujus ditione tenetur
Gallia Marte potens, Flandria dires opum.
Hec est illa domus cujus Burg-undia sceptrum,
Normanni imperium, Britones arma timent.

In hac insula regale sibi solium ab antiquo filosofia collocavit, que sola solo comite con-
tenta studio, perhemnem lucis et immortalitatis possidens arcem, victorioso pede calcat
mundi jam pridem senescentis aridum florem. In hac insula perpetuam sibi mansionem
septem pepigere sorores, artes videlicet liberales', et intonante nobilioris eloquentie
thuba decreta leguntur et leges. Hic fons doctrine salutaris exuberat, et, quasi tres rivos
ex se limpidissimos ad prata mentium irriganda producens, dividit tripliciter intellectum

sacre pagine spiritalem in hystoricum, allegoricum, et moralem'.

Propterea, dilectissime, precor, et precordialiter brachiis sincere dilectionis tuum illud
amantissimum michi pectus amplector, ut, abjectis oblectationum secularium et te reti-

nentis ocii blandimentis, si difficilis est ad solvendum, pocius et ocius rumpe funiculum,
venire festinans ad me, tam propter amorem ineum, quain propter celebrem locum, in quo
possis adipisci rerum divinarum humanarumque scientiam, notitiam nobilium, probabilium
gratiam, amicitiam plurimorum*.

Bibl. civil. Luxemburg. ms. lat. 28, fol. 11. E. Bergcr in BuUetin de la SocieU de Vhist. de Paris, 1877, p. 38, ubi
dicitur epistolam esse scriptam vers 1175 .

1. De ejus scriptis c(. Riant in Revue de Champagne, I, p. 1 sqtj. 2. Clare hic cxprimitur artes liberalcs tunc adhuc
in insula esse traditas. In vico Garlandiae artistae tantum post an. 1202 (infra partc I, n 2) morabantur. Vide Deniflc, JHe
Universitaeten des Mittelalters, l, 663 sqq., et supra in prooemio. 3. Quod ad medicinam, quae hic praetermittitur,
attinet, vide infra parte l ad n 8. 4. Auctor enarrare prosequitur de morte cujusdam amici, nomine Guidonis militis.

OO. Slatutum episcopi Mauritii et capituli Parisiensis ne quis domos claustrales alicui scholari conducat.

1160-1196, Parisiis.

[... Hoc quoque presente Theobaldo episcopo totiusque capituli convenlu annuente
in eodem capitulo statutum et sub anathemate corroboratum est, quod nullus canonicorum
domum suam in claustro alicui conduceret nec aliquem in domo sua precio prenominato
procuraret].

Additum est preterea tempore doinini Mauritii episcopi et coinmuni assensu firma-
tum, ne quis canonicorum domos claustrales alicui scolari conduceret aut etiam commo-
daret. Quod si quis forte presuineret, nec in choro nec in capitulo reciperetur ab aliis.

Livre noir in Arch. nat. Paris. L. 177, p. 338. Additio manu posteriori facta est.
 CHARTULARIUM
LNIVERSITATIS PARISIENSIS

PARS PRIMA

A13 AN>sO MGG USQUE AD PHILIPPUM IV REGEM FRANCORUM

Oiart. Vnie. Parin. I.

 1 . Privilegium Philippi Augusti regis Fraiicorum in favorcm scholarium Parisiensium.

1200 [Julio?]. Besfisiaci.

Iii noinine sancle et individue Trinitatis, anien. Philippus Dei gralia Francorum rex.
Noverint universi presentes pariter et futuri, quod propter cnornie illud flagitiuni, quo
Parisius clerici siinul et laici quinque numero a quibusdam maleficis interfecti sunt, talem

justiciam faciemus, quod Tliomam ilknn tunc prepositum, de quo super omnes alios
scolares conquesti sunt, quia factum negat, in perpetuis vinculis detinebimus, in arla

cuslodia ct paupcrc viclu quandiu vixerit, nisi forte elegerit Parisius publice aque ' subire
judicium, in quo si ceciderit dampnalus erit, si liberatus fuerit, nunquam Parisius dein-
ceps vel alibi usquam in terra nostra propria prepositus nosler vel ballivus erit, nec
alibi, dum id cvitare possimus pcr rationem, nec Parisius inlrabit dc cetero. Et si per
bonam et legitimam inquisitioncm, quam commisimus duobus fideiibus nostris Gallcro

camer. et Phili|)|)o de Liviis, sine omni personarum acceptione facienda, sub adjuratione
fidei, qua chrisliani sunt quamque nobis domino suo ligio debent, et per juramentum
quod nobis feccrunl de honorc ct consilio noslro, intelligerc poluerimus quod amplius
inde facere possimus aut debeamus, sine ullo arreslamento faciemus salvo honore Dei et

nostro. De aliis aulem qui iu captione sunt pro codem forifaelo hoc faciemus, quod in
perpctuis vinculis in captione nostra eos dotinebinuis, nisi judicium aquc * subire malue-
rint et innocentiam suam Deo tesle purgare, in quo si qui ceciderint, habebinuis eos pro
dampnatis, nisi forle aliqui ex eis per bonam inquisitioncm innocentes inventi vel in culj)a
lcviore pcr inlercessioncm scolarium a caplione j)cr nos fuerint liberati. Kos autem qui
fugerunt, eo ij^so pro dampnatis habebimus, et omnes prepositos terre noslre juraro
facienuis, quod diligenter inquirenl eos, et si quem ex ois caperc poterunt, capient et
nobis mitlcnt Parisius.
I)e securilatc aulem scolarium in posterum Parisius consilio hominum nostrorum hoc
ordinavinuis, quod omnes cives Parisicnses jurare faciemus, quod si alicui scolari ab aliquo
laico injuriam ficri aliquis videril, quod supcr co testimonium perhibebil vcrilali, nec se
subslrahel aliquis ne videat. Kt si contigerit quod aliquis scolarem percusseril, nisi suj)er

se defendcndo, si scolaris niaxime annis percutiatur, aut fuste, vel lapide, omnes laici qui

viderint bona fide comprehendent illum malefactorem vel malefactores et Iradent juslicie
nostre, ncc sc substraent ne videant vel comprehendant vel testimonium veritati perhi-
beant. Sive autem malefactor captus sil super ipsum forifactum, sive non, nos legilimam
inquisitionem faciennis et fidelem, sive per dericos sive per laicos seu j)er quascunujue
legilimas personas ; et prepositus nosler et justicie noslre idem facient. Kt si inlciligcrc

i.
60 CHARTLLAKIUM UNIVKHS. PAHIS. [1200

potueriinus per bonain inquisitionem, vel juslicie nostre intelligere potuerint, quod ille

cui imponitur fecerit illutl forifactum, statim inde faciemus justiciam sive justicie nostre

hoc facient secundum qualitatein et modum forifacti, non obstante eo, quod malefactor ille

factum negabit, vel quod dicet se paratum esse defendere se per monoinachiam, vel
purgare per judiciuin aque. Preterea prepositus noster vel justicie nostre pro nuUo fori-

facto in scolarem inanum mittent, nec in captionem nostram rnittent, nisi forifactum

scolaris tale visuin fuerit iit debeat arrestari ; ct tuiic arrestabit eiim jiisticia nostra in

eodem loco sine omni percussione, nisi se defenderit, et reddet euin justicie ecclesiastice,
que eum custodire debet pro satisfaciendo nobis et injuriam passo. El si forifactiini

grande visum fuerit, ibit vel iniltet justicia nostra ut videat quid de scolari fiet. Si vcro

se scolaris non defenderit in arrestatione illa et injuriain passus fuerit, nos secundum
predictam inquisitionein et per juramentuin predictum exinde ultionem capicmus. Ad hec
in capitale Parisiensium scolarium pro nullo forifacto justicia nostra inaniim mittet; sed si

visum fuerit illud esse arrestandum, per justiciain ecclesiasticam arresliibitur et arres-
tatuin custodietur, iit de illo capitali fiat quod per ecclesiam fiierit legitime judicatum^.
Quod si tali hora fuerint scolares arrestati a preposito nostro, quod non possit eccle-

siastica justicia inveniri vel statim haberi, faciet prepositiis noster in aliqua scolaris domo
eosdem sine oinni injuria sicut supra dictuin est* custodiri, donec justicie ecclesiastice

tradantur. De servientibus laicis scolarium qui iion debent burgensiam nobis vel resi-
dentiam, nec vivunt de mercaturis et unde scolares non faciant injuriam alii, sic erit, quod
in eis nianum non mittemus nec justicia nostra, nisi forifactum apparens fecerint, propter
quod in eos debeamus manuin mittere vel justicia nostra. Pro tenore siquidein privilegii,

quod scolaribus Parisiensibus contuliinus, noluinus iit canonici Parisienses ct eoriim

servientes in hoc privilegio contineantur, sed volumiis iit servientes canonicorum Pari-

siensium et ejusdem ville canonici eaindem libertatem habeant, quam eis predecessores
nostri observare debuerunt, et nos eisdem observare debemus. Occasione autein predic-
tarum conventionum vel occasione hiijiis carte in causam trahi non poterimus nisi in

curiam nostram.
Ut autein hec cautius custodiantur et stabili imperpetuum jure firmentur statuimus,
ut prepositus nunc noster et populus Parisiensis omnia que predicta sunt in conspectu
scolarium se bona fide servaturos juramento confirment. Et de cetero seinpcr quicumque
officium prepositure Parisiensis administrandum a nobis acceperit, inler ipsa prepositure

sue initia, dominica scilicet prima vel seconda, in una ecclesiarum Parisiensium, post-
quam exinde summonitus fuerit, coram scolaribus predicta oinnia se bona fide servaturum
publice juramento confirinabit. Que ut perpetuam obtineant stabilitatem presenlein

paginam sigilli nostri auctoritate et regii nominis karactere inferius annolato precepimus
confirmari.

Actuin apud Bestisiacuin, anno incarnati Verbi millesimo ducentesimo, regni nostri
1202] VB ANNO MCC USQUE V D PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 61

anno vicesiino priino, astantibus in palatio noslro ([uoriirn noinina supposita sunt et signa.

Dapifero nuUo. Signuin Gniclonis buticularii. S. Mathei camerarii. Signuin Droconis

conslal)ularii.

Data vacante [monogr.) canceliaria.

Originale in Arcb. nal. Paris. M. GGa, n" 1. Deest sigillum. Supersunt filft sericea rubei coloris. A Deiiille etl, in Me'/n.

de la Soc. de 1'hist. de Paris et de V Ile-de-France , X, 247. Pcrlincbat ad Archiv. Universitatis. Biblioth. Phillipps in
Cheltenham ms. 876, fol. 51. Bulaeus, III, 2. Jourdain, n 1, ubi varlae cditioncs, ct Delisle, Catalogtie des actes de Philippe
Auguste, n" 629, ubi etiam diversi mss. referuntur. Gum hoc celcbcrrimo documento incipiunt monumenta Universilatis
Paris, Verum est, Guillelmum Armoricum scribcre, jum patrem Philippi, Ludovicum VII, libertatem et specialcm prcro-
gativam dcfensionis ipsis scolaribus impendisse (Q^uvres de Rigoyd et de Guillaume le Breton. ed. Delahnnle, l, 230),

At frustra quaeris documcntum (quod refcratur ad scolarcs Parisienses) in actis Ludovici VII (vide Luchaire, Eludes SUr
tes Actes de Louis VII. Paris, 1885). Jain sacc, XVII uuctor opcris Universitatis Paris. ejusque facultatum quatuor Origo
v&ra scripsit : Sivc in deeretalibus sive in libris manuscriptis Universitatis, sivc in cjus tabulario nihil est, quod cxccdnt
aelatem Innocentii tertii et Philippi Augusti, Bibl, Univers. Paris, ms, u, I, 1, p, 498, Qua occasione privilegium Philippi
Augusli conccssum sit vide Chron. magistri Rogeri de Ilouedene, cd, Stubbs, IV, 120. Evcnit sub cancellario Pnris. Pclro
Pictaveiisi, (jui successit Ilulduino (vide supra part. introd. ad n" 8), et anno 1193 primum ut canccllarius nominaliir
(cf. Gucrard, Cart. de Notre-Dame II, 468), ultimo vero anno 1204 iibid., p. 513). Albrico Triuin Foulium teste obiit anno
1205 et per annos 38 theologiam' legit Parisiis, Ipsi successit Bernardus Chabert, cujus mcntioncm facit Obilnarium eccl.
Paris. (vide Guerard, IV, 62, ct infra ad n" 6). Theobaldus, qucm Hemcracus, De acad. Paris., p, 115, ad an. 1200 ut cnncclla-
rium rcfcrt, non fuit canccllarius eccl. Paris,, sed canccllarius comitis Blcsensis, Vide Guerard, Cart. de Notre-Dame I, 296,

1 ct 2, Primo erat scriptum dci , quod ftiit corrcctum in ariue . 3, Legitur judicatum Icgiliine ; pcr liuiolas
indicatur legendum esse ul supra, 'i, In orig. : sicut snpra dictuin cst sinc omni injuria custodiri , Liniolae indicant
positioncm verborum ut supra.

2. Miillhaeus de Monle-.Vorenciaco et Mathitdis u.ror ejas danl vinenm, qitae dicebatur clausus Mali vicinl,

hospitibus ad hostisias faciendas, et coniponunt cum conventu fl. Genovefae.

1202, [Parisiia].

Ego .Matheus de Monte-Morenciaco, (loininus Marliaci, el Maltildis iixor inea notiiin

faciinus tani futuris quain presentibus, quod vineain nostrain, que dicebatur clausus .Mali

vicini, quein teneinus ab ecclesia Sancte Genovefe, sub annuo censu triuin solidoruin ct
VIII denarioruin, dediiiuis hospitibus ad hostisias faciendas de assensu et voluntale abbatis
et canonicoruin .Sancte Genovefe, quoruin erant fundus terre illius et decinia et oinnis

justicia. Statutuin est autem, quod ille census capitalis seinper erit canonicorum Sancte
Genovefe, ct hospiles qui ibi eriint inansionarii, sui erunt parrochiani, et omnes decimas
lain magnas quain ininutas capellano de Monte persolvent, et cetera jiiia parrochialia
secnndum consuetudinem parrochie sue. Nobis autein abbas et conventus concesserunt
fotuiii augmentum census hoslisiarum que ibi fient, quod vulgo dicitur (^roiscens et
medietatem venditionum, thelonei, rotagii, foragii ct omniuin provcntuum taiii justiciarum
quam aliorum reddituum qui pertinent ad justiciam, et medietatem ri|)agii quantum
ciausus comportat. (^)uolienscumque venluin fuerit ad vadia duelli, ducetur diielium in
curiain canonicorum in Monte et ibi finietur, salva tainen medietate nostra de cinenda

duelli. Omnis alia justicia lenebilur super predictum clausum usque ad vadiuin duelli.
62 CHARTULAIUUM LNIVEUS. PAUIS. [1202

Serviens il>i constituetur ex consensu utriusque partis, qui tain nobis et heredibus nostris,

quam supradictis canonicis faciet fidelitatem dc omni jure conservando et faciendo ad

ulramque partem pertinente. Si autem forte aliqua querela emerserit inter nos et cano-
nicos vcl eos, qui in loco nostro in hiis redditil)us cum eis parlicipationem habebunt, vel
etiam coiinminom servientem illius terre, quia sibi dominium illius terre canonici retinue-

runt : caiisa iUa in curiam eoruin in Monte referetur terminanda. Preterea sciendum cst,

quod nos ol hcredes nostri predictos redditus ab occlesia l)eate Genovefe oinni tempore
tcnebimus ncc jjoleriinus alii ecclesie sine assensu abbatis et canonicorum vel dare vel
vendere, scu commutare, et singulis annis predictum capitalem censum triuin solidoruin
et A'in denariorum eis in festo saiicti Remigii persolvemus. Insuper sciendum est, quod in

strata illa, qua de Monte itur ad Sequanam, et in slrata illa, qua itur per vicuin Garlande
usque ad gressum Sancti Juliani, qui est iiieta burgi Sancte Genovefe, que strate in viaiia
sunt canonicorum, nos vel heredes noslri nichil penitus poterimus reclamare, sed tantum-
modo infra inetas clausi predicti participationein ciim eis habebimus secundum qiiod
superius est difTinitum. Quod ne valeat oblivione deleri, presentem cartain sigillorum
nostrorum munimine fecimus confirinari. Cujus etiain rei testes sunt Magisler Gilebcrtus
prcsbytcr Sancte Marie de Marliaco, Milo de Yicinis, Willelmus de Vicinis, Odo de sancto
Medcrico. Actuin anno incarnati Verbi millcsimo duccntesimo secundo.

Chartularium Sanctae Genovefae in Bibl. Sanclac Genovcfue Paris. ms. E. 1. 25, Fol. pag'. 190-191, ubi supcrsoriptio :

Dc chuiso ninli vicini .

Gallia christ. VII, instnnn. p. 225, n" 10. Juillot, Recherches cvitiques sur la ville de
Paris, Qnnrticr S. licnoit, p. G5, benc obscrvat, post istain donationeni ct oinpositionem esse factnm viam du Fouare, ubi
postea scholas artislarum invenimus. Vide Dcnifle, Die Universitaeten des Miltelalters, I, 60". Ex documento 28 Augusli 1225
{Chart. S. Genovefae, p. 249 sq.) discimus, illo anno jam viam publicam ( qnc vin desccndit a platea, que vocatur platca
Mauberli directc versns Seqnanam , cx qno apparct, ubi fuerit iste clausns Mali vicini) ct domos in clauso Mali vicini
extitisse.

3, Jnnoceiitius lll ad magislros et scholares Parisienses, iit invitante Oraecoium impcratorc Constantinopolim eos
migraie non pigeat ad reform.andum illic litterarum studium.

1205, Maii 25. Romce apud S. Petrum.

Universis magistris et scolaribus Parisicnsibus. Multifarie mullisqiie niodis clcmenlia

divina nos excitat, ut de sopmno niortis evigilemus ad vitain, et de lacu miserie in spein
eterne gloric respireinus. Exultamus siquidem et inerilo exultare debet omnis sanctoruin
ecclesia, quod visitans visitavit nos oriens ex alto, iil magna pars orientalis ecclesie,

Grecia videlicet pene tota, que a longissimis relro temporibus inatris sue sancte Romane
ecclesie contempserat imitari vestigia, nostris teinporibus facta sit dc inobedientc obe-

diens, et de contemptrice devota. Ad majorein etiain accedit afnuentiam gaudiorum quod

vir christianissimus carissimus in Chrislo filius noster R.' Im])erator Constantinopolitanus

illuslris ad ea totis viribus satagit et intendit, per que possil et debet chrisliana rcligio
propagari, et ut edificium jain ex magna parte constructum non corruat, ardenti laborat
 1205] .VB AN>0 MCC USQUE AD PillLIPPUM IV REG. FRANC. 63

studio et sollicitudine diligenti. Nuper siquideni devotionem suo plantatain in peclore in

ramos bone operationis difrundens nobis humiliter supplicavit, ut vos inducere ac monere
apostolicis litteris dignareinur, qualinus in Greciam accedentes ibi studeatis litteraruin
studium reformare, unde noscitur exordium habuisse. Volentes igitur imperatorem
eundem tanto benignius in suis pelitionibus exaudire, quanto majorem in inajoribus
frequenter sumus ejus fidei sinceritatem experti, universitatem vestram rogamus attente
et hortaimir per apostolica vobis scripta mandantes, quatinus diligentius attendentes,
quanta majores vestri difiicultates et gravamina sunt perpessi, ut adolescentie sue primi-
tias imbuerent litteralibus disciplinis, non tedeat plerosque vestrum ad terram argento ct

auro gemmisque refertam, frumento, vino et oleo stabilitam et bonorum oninium copiis
affluentem accedere, ut ad illius honorem et gloriam a quo est oinnis scientie donum sibi

et aliis ibidein proficiant preter temporales divitias ct honores eterne glorie premia recep-
turi. Dat. viij kal. Junii.

Reg. Vat. Innocentii III, an. 8, fol. 23^ Rec. des Histot: des Gaul. XIX, 475.

1. Balduinus I (1204-1237).

4. Decretum Odonis episcopi Parisiensis de residentia canonicorum S. Marcelli, et licentia danda canonicis
(jui sludere voluerint.

1205, [ParisiiaJ.

Odo Dei gratia Parisiensis episcopus oiiinibus presentes lilteras inspecluris eternain
in Domino salutem. Noverint univcrsi, quod nos ecclesiam beati Marcelli considerantes ex
canonicorum absentia suo pene scrvitio et potissimum consilio destitutam, et tam mortuis
quam vivis ipsius ecclesie benefactoribus in posterum providentes de speciali voliintate
summi pontificis et utriusque capitiili Parisiensis videlicet et beati Marcelli assensu cuin
prudentibus viris habila deliberatione statuimus, ut quicuinque de cetero in eadein
ecclesia canonicus instituetur, per vin inenses scilicet vel xxxii" septimanas, continue vcl

per partes, ibidem residere et in propria persona tenebitur ecclesie deservire, ita quod
dies illa, qua canonicuin villam ingredi vel exire conligerit, nisi alicui horarum inter-
fuerit, in residentia miniine computabitur. Quolibct autem aliorum dieruin residentie sue
alicui triuiii, matutinis videlicet aut majori misse seu vesperis, tenebitur interessc, nisi
egritudine vcl minutione impediatur, alioquin dies illa non debebit sub tempore residentie
comprehendi. Si vero residentiam viii mensium, iit distinctum est, non fecerit, de pre-
benda sua iiichil iiltra suinmam xx solidorum accipiet preter distributiones cotidianas,
qiiibiis presens affuerit. Postquam autem canonicus seinel per viii menscs residentie
lempiis expleverit, si peregrinari vel studere voluerit, canonici residentes vel major pars
ipsoriim eidem dare licentiam debcbunt, et ipsuin a scolis aut percgrinatione prohibere

non poterunt', sed de inora pcregrinationis aiit stiidii, prout videbitur compolens, ordina-

i.
64 CHAHTL L.VHI UM LNIVEIIS. P\HIS. [1205

bitiir. Scolareiii taiiien bona fide, quando viderint cxpedire capitido aul niajoii parli

canonicoruni residentium, revocare licebit, et si revocatus infra tenipus competens assi-

gnalum ledire noluerit, ex tunc euin foraneum reputabunt, nisi eis de ralionabili impe-
dimento constiterit. Licentia autem manendi in scolis nulli concedalur, nisi resideat vel

pro residenli halieatur. Si vero capituhim in danda seu deneganda studiorum licenlia vel
in rcvocatione sludentium excederet, ad Parisiensem episcopum excessus hiijus correclio
pertineret. Veruin tam nos quain successores nostri Parisienses episcopi duos de cano-
nicis ejusdem ecclesie ad obsequium nostrum, si voluerimus, poteriinus evocare, (jui licet

in propria jiersona ecclesie non servianl, suarum tamen integre fructus percipient preben-
daruin, quamdiu nostro vel successorum noslrorum olisequio fuerint mancipati, exceptis
cotidianis distril)utionibus, quas nec ipsi, neque ])eregrinantes, neque scolares canonici
pcrcipienl. Qui de mandato ecclesie eril in negolio ccclesie, pro residenti hal)c])ilur, et
nichilominus percipiet distributiones cotidianas. Obsequium autein intelligimus episco-

pale : equitare cum episcopo, esse ofncialem ejus, vel ad servitiiim episcopi morari in
domibus suis Parisiensibus, vel milli ad sedem apostolicam. Cuin vero causa studiorum,
peregrinationis, aut episcopalis obsequii aliquem de canonicis absentem esse conligerit,

canonicus ])rovidebil ecclesie ydoneum vicarium sine inora, cui dabil xx solidos ad minus
per annuin ])relcr distributionem, que fiet vicariis. Verum de foraneorum |)iel)endis,

vicario ])riinilus a canonicis rcsidentibiis instituto, quicquid de fructibus illarum j^reben-

daruin residuum fuerit, canonicis saccrdotibus et vicariis et aliis clericis de choro, qui,
secunduin quod ordinabitur a canonicis, servitio intcrfuerint, distribuetur in hunc moduin,
qiiod canonici et sacerdos majoris altaris ebdoinadarius, sive sit canonicus sivc non cano-
niciis, dujilam jjortionem, reliqui vero saccrdotes et reliqui vicarii simplam accijjient,

clerici autein de choro dimidiain siiii])le. Hanc ilaquc institutionein sc firiniter servaluros

singuli canonicoruin instituendoruin in institutione sua juramenti religione firinabunt, et

quod eain nec j)er se ncc per alium infringere jjrocurabunt. Institutus ctiam canonicus

non prius in choro seu capitulo recipietur ab aliis, aut fructus percipiet prebendales,
donec in caj)itulo juraverit hec oinnia se firmiter servaturum. Prclerea decanus bcati
Marcelli et caj)itulum hoc sc juravcrunt bona fidc similiter servaturos. In hujus itaque

rei jjcrpetuam firinitatem j)rescntcin j)aginain sigilli nostri inuniininc fecimus roborari,
et j)reterea, in hujus facti testimonium et consensum Hugo decanus et capitulum Pari-
siense suum sigillum, et capitulum beati Marcclli similitcr suuin sigillum huic fcccrunt

aj)poni. Actum anno incarnati Verbi in^cc^v", jjonlificatus nostri anno viij".

Chartul. episcopi Paris. in Blbliotli. nat. Pnris. ms. lat. 5526, fol. SS". Parvum Charlul., iii Aicli. iiiil. Piiris. LL. 184,
p. 90. Giicrard, Carl. de Notre-Dame de Paris, I, 75, n" 77.

1. Jam saec. praecedcnti idem multo largiiis fiebal a t(uibusdam capitulis. Sic Alexandcr III 19 Decemb. (1170-1180)
scribit decano et capitulo Ambianensi : Addidistis insuper, qiiod qui fratrum veslroruin de liceutia yestra causa sludii
yel peregrinationis absentes fuerint, prebendam suam nibilominus debeant cum integritate percipere . Arcb. dcp. de la
Somme (Amiens). Chartitl. I. G. 339, fol. Ii5*>. Cf. Pflugk-Harttung, Acta pont. Rom. ined. I, 248.
 1207] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FUANC. 65

O. Innocentlus III in litteris ad Odonem episcopum Paris. directis numerum magistrorum in theologia Parisiis ad
octonarium reducit.

1207, Novembris 14, Sufrii.

Innocentius cpiscopus servus servoruni Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutein et apostolicam benedictionein. Sicut expcdire crediinus iit apiul civilateni Pari-

siensem, ad quain pro sacre pagine disciplina celebris recursus habetur theologoruin, sit

copia inagistroruin, qui parvulis petenlibus panein frangant et esurienles aniinas reficiant
pabulo verbi Dei : sic etiain decens est, ut ipsoruin nuinerositas refrenctur*, ne forsitan

proptcr honerosam multitudincin, que nichil habet honesli, vel vilescat eoruiii oflicium,
vel iniiius coinposite iinpleatur, ciim Deus omnia fecerit in iiumero, pondere ac mensura.
Hac igitur' consideratione prudenter inducti auctoritate presentium firmiler inhibeinus,
"rJ ut Parisius magistrorum theologie numerus octonariuin non transcendat, nisi forte inulta

necessitas vel utilitas' hoc exposcat. NuIIi eigo omnino hominum liceat haiic paginam
nostre inhibitionis infringerc, vel ausu temerario contraire. Si quis aulein hoc attemptare
presuinpserit, indignationem oinnipotentis Dei et beatorum Pctri et Pauli apostoloruin
ejus se noverit incursurum. Dat. Sutrii xviij kal. Deceinbris, pontificatus nostri anno x.

Reg. Vat. Iniiocriiti III aii. 10, fol. 31''. Charlul. episcopi m Bibl. nat. Paris. ms. lat. .')52C, fol. 'lU''. Magnum Chavtul.
eccl. PariS. in Arch. nat. Paris. LL. 183, fol. 181 1>. Bulaeus, III, 36.

1. Tempore Innocentii III numeruni tlieologorum Parisils fnissc magiium soimtis iiiter alia ex vita Jotiaiiiiis de Moiit-
mirail, qui antc an. 1184 Parisios adiit ad eoiisultaudos Parisieiises theologos : Giim^iiic Parisieuscm iirhem fuisset

ingressus, peritorum thcologoruin conveiitu niaxlmo in uniim cougregato prluiiim i[iii<leiii ad eos salutationis verba prae-
misit . AA. SS. Scptcmb. VIII, 221, n" 16. In Iiac narratione sicut in vita Johnnnis I ubbutis S. Albani (1195-121'i) insuper
nobis est conscrvalu prima notitia de consortio niagistrorum Parisiensium. Vide Gesta abbatum monaslcrii S. Albani, ed.
Rilcy, I, 217. 2. Igitiir u dcest in Chartul. cpiscopi. 3. Ib. Multa utilitas el necessilus .

D. Decretum Odonis episcopi et capituli Parisiensis circa residentiam cancellarii.

1207, [Parisiis].

Odo Dei gratia Parisiensis episcopus, Iliigo decanus ct universuiii capilulum Pari-
siensc oinnibus presentes litteras inspectiiris in Domino salutem. iVolum facimus universis
quod nos residentiain cancellarii Parisiensis attcndentes neccssariam essc noslrc Pari-
siensi ecclesie et cuininunitati [sic) scolarium, de bonorum viroruin consilio et ciiininuni
assensu statuiinus in capitulo Parisiensi ut quicuinquc dc cetero cancellarius Parisiensis
fuerit, lenealur in persona propria bona fide Parisius residere, et post inslilutioneiii siiam
.tenealur jurainentum in capitulo cxhibere, se facturum residenliam Ixina fidc iii ccclesia

Parisiensi, quaindiii cancellariain lenuerit, et quod jicr sc vcl pcr alium nullalciius procu-
rabit, quod relaxetur a jurainento predicto. Statuimus etiain quod nichil de fruclibus can-
cellaric pcrcipere possit, donec pretaxaluin exhibuerit in Parisicnsi capilulo jiiramentuin.

Poslquain autcin inagislcr Prepositinus* facliis csl cancellarius, rogaviinus euin ut dicluin
Chart. Vnic. Paris. I. 9
66 CIIARTULAKIUM UNIVERS. PAniS. [1207

faccret jiirainentum, et ad necessitatcin rcsidcntie facicnde se asfringerct. Qui libenter

et benigne suum ad hoc inclinavit assensum , et primus juravit in forina predicta, in

qua successores sui cancellarii de cetero jurare similiter tenebuntur. Quod ut ratuin et

firmuin permaneat, presentem cartain sigilloriun nostrorum fecimus impressione muniri.

Acluin anno Domini M CG septimo.
Originale in Arch. nat. Pnris. M. 257", n" 2. Desunt dno sigilla, quac olim exstabanl. Parvum Paslorale in Arch.
nat. Paris. LL. 176, p. 203, Magnum Pastorale, ibid. LL. 175, p. GOO. Livre noir, ibid. LL. 177, p. 276. Bulaeus, III, 36.

1. Magister Praepositinus scu Praepositivus elcctus cst canccllarius Parisicnsis circa annum 1206, postquam ante-
cessor ejus Bcrnardus Chabert (vide supra ad n^ 1) ad sedem cpiscopalem Gebcnncnscm cvcctus crat. Istc ultimus cst idem
ipse, de quo habetur apud Albricum Trium Fontium (Mon, Germ. XXIII, 887) n Bcrtrannus, qni erat canccllarius Pari- :

siensis post Pictavinum, factus est archicpiscopusEbrcduncnsis , nam dc sede Gebenncnsi circa annum 1212 translatus est
ad sedem Ebrcdunensem. Vide Gallia christ. XVI, 405. In Obituario S. Victoris Icgitur ad pridie kal. Decemb. : o Obiit
dom. Bernardus Gembennensis {sic) cpiscopus, quondam canccllarius Paris. . Bibl, nat. Paris, ms. lal. 14673, fol. 258.
In ccclcsia Parisiensi ejus anniversarium celebrabatur 2 non. Maii. Vide Guerard, Cart. de Nolre-Dame de PariS, IV, 62.
Praepositinus Cremonensis (ut Icgitur in mss. Oxoniae, Coll. univers., n'' 61, fol. 201; Bibl. impcrial. Vindobon., n** 1501)
erat celebris thcologus, cujus Summa cum initio : Qui prodncit ventos in multis mss. conscrvatur.

7 . Constitutiones Gualae Bichieri S. Mariac in Porlicu diaconi cardinalis et npostol. sedis legati circa magistros
et scholares Parisienses.

1208, [ParisiisJ.

Volentes autem, quantum cuiii Deo et honeste possuinus, magistris ct scolaribus

deferre, eatenus erga ipsos rigorem, si quis cst, nostre constitutionis duxiinus tcinpe-
randiim, ut, antequam periculum excommunicationis incurratur, admonitio generaliter fiat

per magistros ct comminatio excommunicationis in transgressores. Quibus premissis, si

qui forte contumaces et rebelles extiterent, iteruin ct nominatim sub eadem commina-
lione et in scolis moneantur, indulta nihilominus ad satisfacienduin dilatione compctenti.

Quod si forte nec taliter resipiscere vohicrint, ex tunc pcr canccliariuin, qui pro temporc
fuerit, excommunicati denuncientur, et taindiu ab omnibus evitcntur, doncc satisfecerint
competenter, ct ab episcopo, si fuerit presens, vel eo abscntc ab abbatc S. Yictoris cuin
forma ecclesie fuerint absoluti. Precipimus autein magistris in virlule Spiritus Sancti ut

predicla oinnia, excepto tainen necessitatis excusabilis articulo, diligentius cxequantur, nc

per negligentiam vcl malitiam aliquorum nostre constitutionis auctoritas contemnatur.

Mansi, Ampl. concil. coll. XXII, 763, n"" 8-10. Bulaeus, III, 44. Constitutioncs septem priores traetant : 1. nc cum
clericis cl sacerdotibus mulieres commorcntur; 2. ne pro sacris aliquid cxigatur; 3. de vcstibus sacerdotum ; 4. de vcstibus
archipresbytcrorum, archidiaconorum, prepositorum ; 5. de vcstibus monachorum ; 6, ne clerici et monaclii focnus et nego-
tiationem inhonestam excrccant; 7. ut prelati supradicta obscrvent et faciant obscrvari, quod capitulum scquentis tenoris
est:Utaulem ab omnibus in tonsura et habitu et conversatione honestns ecclesiastica conservetur, districte prceipimus
prelatis universis sub attestatione divini jadicii firmiter injungentes ut omnia supradicta observcnt et quantum in ij^sis crit

faciunt a subditis monitione premissa per censuram ecclcsiasticom inviolabiliter observari y. Dcinde sequitur 8 capituluin :

Ut cum magistris et scolaribus agatur indulgentius, ut supra. In Bibl. Arsenalls Paris. ms. 769 (saec. XIII ineunt.) vero, ubi,
fol. 113'*, constitulio Gualac eum hac superscriptione : Incipit constitutio Galc , occurrit, ct in Bibl. nal. Paris, ms. lat.

4653, fol, 120 (saec, XIV-XV), desunt capitula supra edita ad magistros ct scholarcs Parisicnses spectantia ;
post relata in nota
verba inviolabiliter observari legitur in Arsen. : Explicit . In Bibl, Luudunensi nis. 157, fol. 44 (saec. XIII.), invenitur

tantummodo principium constitutionis a Gala editae.

9.
1209] A.B ANNO MCC USQUE VD IMHLIPPUM IV HEG. FU.VNC. 67

O. Innocentius III ad doctores saciae paginae. decretorum libcraliutnqtie artium Parisiis commorantes de magistro
G. communioni magistrorum restituendo.

1208-1209.

Universis doctoribus sacre pagine, decretorum el liberaliuin artiuin Parisius coiiiino-

rantibus. Ex litteris vestre devotionis accepiinus, quod cuin quidain moderni doctores
liberalium arliuin a inajoruin suoruin vestigiis in Iribus presertim articulis deviarent,
Iiabitu videlicet inhonesto, in leclionum et disputationain ordinc non servato, ct pio usu
in celebrandis exequiis decedentium clericorum jain quasi penitus negligenter omisso, vos

cupientes vestre consulere honestati octo ex vobis juratos ad hoo unanimiter elegistis, ut
super dictis articulis de priidontum viroruin consilio bona fide statuerent, qiiod foret

cxpcdiens et honestum ad illud imposterum observandum vos juramento interposito

cominuniter astringendo, cxcepto diiintaxat magistro G., qui jurare renuens et formidans
fidejussoriam pro se tantuin optulit cautionem. Fuit insuper ad cautelam a vobis fide
prestita protinus constitutum, ut si quisquam magistrorum adversus alios duceret resis-

lendum et primo, secundo tertiovc coinmonitus infia triduum universitati parere coh-
tempneret magistrorum, ex liinc beneficio societatis eorum iu magistralibus privaretur et

quidein hoc ultimum qiiidam ex vobis simplicitcr, quidaiii vero nisi satisfaccret, ct non-
nulli nisi pcr nos se adinitti ab aliis optineret se inlellexisse fatentur. Guin autem supru-

dicliis magistcr G. infra triduum univcrsilati non paruerit, requisilus juxta condictuin
vestrum, ex lunc a vobis habitus est exclusus, qui cuin satisfactioni condigne se post-
inodum optulisset, in qiialuor veslrum jurainenlo interposito coinpromisit illoriim dictuin

pro bono pacis se gratiiin et latum pariter habituruin. Illi vero usi consilio sapicntum
dictuin siiuin cominunilor |)roinuIgarunt, memorato magistro in virlule juramenti presliti
prohibentes, ne deinceps in licilis universitati resisieret magistrorum et injungentes
cidem, ut landiii iii eo slalu persisteret, quo tunc crat, donec per se vcl procuratorein
siium so posse ab aiiis magislris admitli per sedem apostolicam oplineret, salva in

oinnibus honestate. Unde nobis humiliter supplicastis, ut eundein magislrum viruiii iiliquc

providum et honesliim, qui tamquam obedienlie Hliiis qiiod sibi predicli qiialiior injunxe-
runt suscepit humiliter ct palientor observat, ox bonignilalo apostolica facoremus coiiimu-
nioni restiliii magislrorum. Nos igitur ex premissis inlolligenles eidciii magislro fuisse
inandalum, ut tandiu in eo slatu persisleret quo tunc erat, doncc magistrorum coininu-
nioni de mandato sedis apostolice redderetur, el paralus sit super premissis satisfactionein

congruain exhibere, licet fuerit constitutum, iil si (|iiis magislroruin adversus alios duceret
resistenduin et priino, secundo terliove coinmonitus infra triduum universitati parere
conteinpnerct magistroruin, cx lunc bencficio societalis eoruiii in magislralibus privaroliir,
cl ob hoc ipse fuit eoruin comiiiunione privatus : quia taineu constitulum non fuit ut in
perpctuiim hujusmodi privalio perdurarel, et lam jiiris canonici quain iiostri moris exislat,
68 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1209

ut is qui propter contumaciam communione privatur, cuin salisfactionem congruam

exhibuerit, restitutionem optineat, universilati vestre presentium auctoritale mandamus,
quatinus supradictum magistrum statutis vestris humiliter parere curantem ad coininu-
nionis vestre consortiuin in magistralibus admittatis.

Reg. Vat. Innocentii III onni 11, cp. 274 (inter cpistolas data oorcntes annum 11 sequcnles et annum 12 praecedentes),
fol. 93''. Compil. III de jurejurando, c. 12 (2, 15), et abbreviota X De conslitut. 1, 2. 11. Hic invenitur titulus : n univcrsis
dootoribus Parisius commorantibus , et sic etiam In pluribus codd. Compil. III', in oliis vcro ; rcctoribus univcrsis socre
pagine, dccretorum ct liberalium artium Parisius commorantibus . Vide Deniflc, Die Universilaeten des MiUelallers I,

107 sq. Bulocus, III, 60. Nominontur supra tantummodo sacra pagina, decreta ac liberales artes. Isto tempore
tamen ctiani jus civile et medicinam Parisiis esse traditam norrat Guillelmus Armoricus. Vidc CEuvres de Itigord et de
Guillaume le Brcton, ed. Delabordc, I, 230. Cf. insupcr poema Agydii Parisiensis in Rec. des hist. des Gaul. XVII, 289.
Phj-sicae facultatis scu medioiuae mentio fit etiam in littcris Grogorii IX, Maii 5 anui 1231, infra n 91. Giraldus Cambrensis
procterea affert sententiam Rogeri Aormanni : o Non est sub solc soientia, si fuerit Parisius fortc delata, quoo incompara-
bilitcr ibi et longe excellentius quam usquam alibi proculdubio non praevaleat . De rebus a se gestis in Opp. omn., cd.

Brewcr, I, 'j6. .\Iexondcr Ncckam, Ve laudibus divinae sapientiae, opp. ed. Wright, p. 453.

9. JAtlerae Petri episcopi, decani capituUque S. Germani Aulisiodorensis Parisiensis de fundalione coltegii

pauperum scholarium S. Ilonorati.

1209, mense Februario, [Parisiis].

Petrus Dei gratia Parisiensis episcopus^ ct Sancti Germani decamis totumque capi-
tulum Sancti Germani Antisiodorensis Parisiensis omnibus Christi fidelibus presentes
litteras inspecturis salutem et pacein. Notuin fieri vohimus quod Stephanus Berot bone
memorie legavit quandam portionem de bonis suis, ut post suuin obituin inde prebenda
fieret in honorem Domini noslri J. C. et S. Marie Virginis, sancti Martini omniumque
sanctorum ad opus cujusdam sacerdotis ac canonici in ecclesia B. Honorali pro remedio
aniine sue oinniumque amicoriim suoriim. Quod si predictum canonicum mori contingeret
vel prebendam resignaverit, Ada uxor relicta predicti Stephani et magister Stephanus

filius ejus vel alter eoruin, qui superstes erit, habebit potestatem quandiu vixerit loco
illius aliuin presentandi; sed post coruin obitum donatio et investitura predicte ad
decanum S. Germani Antisiodorensis et ad capilulum pertincbit. Adjunxit ctiain, quod de
bonis predictis quedain domus fieret, que lectis tredecim ad opus pauperum scolariiiin
muniretur, ita quod niillo modo predicta domus in alios usus verteretur, et que ab uno
predicte ecclesie S. Honorati canonico custodirelur lali conditione manente, quodsi pre-
dictus canonicus injuriosus velit existere pauperibus clericis ibi manentibus, ita quod
inde a predictis scolaribus querela jusle perveniat, predicta Ada ct inagister Stephanus
predictus, vel alter coruin, qui fuerunt superstites, potestatem habeant, quandiu vixerint,

dictuin canonicuin a provisione domus revocandi, et loco cjus aliuiii canonicum sacer-
dotem substituendi et Parisiensi episcopo prescntandi, vel canonicum non sacerdotem,
si sacerdos idoneus inventus non fuerit. Si vero nuUus ecclesie predicte canonicus curam
1210] AB A^NO MCC USQUK AD PHILIPPUM IV HEG. FIIANC. 69

recipere voluerit vel ibi idoneus inventus fueiit, predicta Ada et magister Stephanus
predictus vel alter eoruin, qui tuno ruciit superstes, potestatein habebunt quandiu vixerint
ad predicte doinus provisionem personam aliam idoncam ac sibi placitain Parisiensi

episcopo presentandi et se introinittendi; sed post eorum obilum tota provisio et justitia
doinus ipsius ad Parisiensem cpiscopum in perpetuum pertinebit. Preterea Renoaldus
Cherin et Svbilla iixor ejus et omnes dicti canonici S. Honorati pro remedio animarum
suaruin ad conservationem doinus predicle et suslentalionem pauperum scolarium ibidcin
inanentiuin unum arpentum terre, qui est juxta cemilcrium predicte ecclesie S. Ilonorati,

dederunt ct concesserunt. IIoc autem factum fuit publice de concensu canonicorum

omniuin S. Honorati et lotiiis capituli S. Gcrinani Antisiodorensis. Ut autem hoc ratum
et inconcussum pcrmaneat, presentem paginain sigillorum nostrorum munimine fecimus
roborari. Actimi anno gratic MCCVIII, mense Februario.
75''-76i'),
Apographum sacc. XVII iii Arch. nat. Paris. L. 569, n" 35 cx aiiliqiio Chartlil. S. Honorati (foL cx quo, ut
vidclur, Bulaeus, III, suum textum mendosum dcsumpsit. In Arch. nat. LL. 66-68 superest tantummodo Chart.
45,
saec. XVIII, ubi nostrura documentum non intcgre neque ad verbum rcferlur. In pracdicto apographo (sicut ctiam apud
Bulacum) haec charta inserta cst litteris vulgo Vidimus dictis cum hoc proocmio Universis prescntcs litteras inspcc-
;

turis Stcphanus archidiaconus (et) Odo caiicellarius [et] Parisiensis officialis salutem in Doniino. Notuni faciinus, nos litteras
sigillatas sigiUo bone meinorie Pctri quondam cpiscopi Parisicnsis et dccani totiusque capituli S. Gcrmani Antisiodoreiisis
Parisiensis noii canccllatas, non oblitas nec in aliqua partc sui viciatas inspcxissc vcrbo ad vcrbum sub hac forma . In fine
legitur : Datum anno Domini MCG quadrajjcslmo octavo mensc Jiilio . Apud Bulacum anno 1245. Lector vcro moncndus
;

cst ncc annum 1248, ncc 1245 convenire cum tempore, quo Odo canoeHarius fult, nam anno 1244 jam ad cardinalatus
honorcm promotus cral.

1. Pelrus de Nemours, 1208-1219.

XO. Innocentius III Pelro Parisiensi episcopo mnndat ut Thomae provisori et fratrihus religiosae domus
pauperum srholarium S. Thomne de Lupara Paris. licenliam tribuat construendi capellam, ac coemeterium
eis benedicat salvo jure piiriic/iiali.

1210, Februarii 12, Latercni.

Innoceiilius episcopus servus servorum Dei veneral)ili fralri episcopo Parisiensi

salutcm et apostolicam bcnedictionern. Ex parte dilectoium (lliorum Thome provisoris

et fratrum religiose doiiius pauperiim scolariuin S. Thomc marlyris Parislcnsis nobis est
humiiiter supplicatum iit, ciim eis [jcr boiic incmoiii' ribanmii papaiii predecessorem
nostruin concessum sit, quod jxr (iiixcsanimi cpiscopuin ipsis debeal ciiniteiium bencdici,

supcr lioc libi sciiberc dignaremur, j)ropriain sibi constiiiciitli capellam nichilominus
concedenles poteslatem. Nos cigo fraternitali liie, (11111 loci diocesanus existas, deferre
volentes per apostolica libi sciipta precipiendo maiulamus, qiialiuiis secundiim iiieinorati

predecessoris iiostri concessioiiem cimilciium eis luijiismodi bcnctiicas, el, salvo jure

parochiali, licentiam eis Iribuas propriam construcndi capcllam*, siiper quo, si conlentio
uliqua inota fuerit et vocatis qui fuerint evocandi, corum appellatione reinola juslitia
70 CHAHTLLAlilUM UNIVEUS. 1>\UIS. [1210

inedianle decidas; [nos eniiii] iacieniiis, quod dccreveris, per censurani ecclcsiaslicani

firmiter obscrvari. Dat. Lalerani ij id. Febr., pontificaUis nostri anno duodccinio.

Bulaeus, 11, 465, sod iinperfcctc. Vide iiotaui ad litleras Urbaui III supra partc introd. n" 10. Idem pontifcx 31 Dcc.
1209 provisori ct frutribus religiosae domus pauperum scholarium S. Thomae de Lupara significat se prohibere, ne ullus
fratrum nbsque liccntia rcctoris sui e domo praedicto, nisi arctioris religionis obtcntu, discedat. Practcrca duos obolos

aurcos npostolicac scdi solvunt. Bulacus, II, 465.

1. Kxsecutit^ni niandavit cpiscopus Paris. hoc j)raeceptum anno 1217 et ccrtoa limitcs tnm cauonicis quam provisori
domus prncscripsit. Arch. nut. Par. L. 549, n" 8. Sic tnm canouici, quani rector et fratres hospitalis S. Thomac de Luparu
possidebant proprium cocmctcrium ct proprium ccclcsiam. Jam mcusc Novcmbris 1212 idcm cpiscopus Parisicusis
pronimliavit sentcntiam arbitrum, prutuni ub cpiscopo Belvaccnsi donutum ct circu ccclesium S. Thomae situm, pro purle
ad canonicos, pro partc ad hospitale pcrtinerc. Dubois, Hist. eccl. Paris., II, 184. An. 1218, Maii 26, Ilonorius III decanum,
cantorcm et cancellarium Paris. constituit conscrvalorcs privilcgii in cpistolu supra cditn exprcssi. Originale in Arrh. nat.
Puris. L. 549, n 14.

11 . Decreta magistri Petri de Corbolio Senonensis arcliiepiscopi, Parisiensis episcopi' at'/ue aliorum episcoporum
Parisiis congregatorum super haereticis comburendis et super libris Aristotelis alionim(/ue.

1210, Parisiis.

Corpus magistri Aniaurici* extrahatur a cinielerio ct projiciatur iu terrani non bene-

dictam, et ideni excoinniunicetur per oinnes ccclcsias totius provincie'. Bernardus*, Guil-
lelmus de Arria aurifaber, Stephanus presbyter de Veteri Corbolio, Stephanus presbytcr
de Cella', Johannes presbyter de Occincs, magistcr Willebnus Pictaviensis", Dudo''

sacerdos, Dominicus de Triangulo, 0(h)* ct Elinans" clerici de S. Clodoaldo, isli degra-

dcntur penitus secuUiri curic relinquendi. Urricus presbyter d(> Lauriaco" et Pclnis dc

S. Clodoaldo", niodo monachus S. Dionysii, Guarinus'* presbyter de Corbolio, Stephanus"

clericus degradcntur perpctuo carceri mancipandi. Quaternuli magislri David dc Dinant

infra natale episcopo Parisiensi afTeranliir et comburantur, ncc libri Arislotelis de naturali
philosophia" nec commcnta" lcgantur Parisius publice vel secrcto, et hoc sub pcnae xcom-
municationis inhibemus". Apud quem invcnicnliir quatcrnuli magistri David" a natali

Domini in antea pro heretico habebitur. De libris thcologicis scriptis in Romano prcci-
pimus, quod episcopis diocesanis tradantur el Credo in Deum., et Pater noster in Romano
preter vitas sanctorum, et hoc infra purificationcm, ([uia apud ijuein invenientur pro here-

tico habebitur.

Martcne, Thcs. nov. atfecd. IV, 165.

1. Pctri dc Ncmours. 2. Clerici Amalrici de Bena, qui (Purisiis) cum in arte logica peritus cssct ct scholus de
nrte illa et dc aliis artibus liberalibus diu rexisset, traiistulit so ad sacrum puginum cxcolciijain . CEuvres de Riyovd et de
Guillaume le lirelon, cd. Dclaborde, I, 230. 3. Rationcm utTcrunt Guillclmus Armoricus npud Deluborde 1. c. p. 233, ct

Caesarius Hcisterbac. Dialogus miraculorum dist. 5, c. 22, cd. Strangc, I, 307. 4. Caesurius I. c. p. 304 rocat cum subdin-
conum. 5. Caesarius dicit de istis duobus et de sequenti, qui npud eum Johannes de IJncinis vocatur, ac de Guillelmo

aurifabro : isli oinnes in theologia studucrant . C. Caes. : snbdiaconus, qui lcgciat Parisius de nrtibus ct tribus
annis studuerut in thcologia . 7. Cacs. : spcciulis clericus mugistri Almerici succrdoli, qui fere decem annis iii thco-
logia studucrut . 8. Cues. : diaconus. 9. Apud Cucs. vocutur rcctius Kliiiandus (Straiigc perperam : Elmandusj. Erat
acolytbug. 10. Caes. ; Ulricus sacerdos de Lueri (Lauri), qui sexugennrius studucrut iii theologin tcmpore niulto .
11. Cacs. : Petrus dc S. Clodownldo snccrdos ct sexngcnarius, qui etinm nudierut theologiam . 12. Caes. : inagistcr
1210] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 71

Gorinus, qui convcnlaverat Parisius fle artibus, et hic sacerdos audicrat thcologiam a magistro Stephono, archiepiscopo
Cantuariensi a (i. c. a Stephano de Langton, quando adhuc rexerat Parisiis). 13. Gaes. : diaconus dc Veteri Gurbuelo
(Corbolio). Vi. Concilium non distinxit, ut quincjue post annos Kobertus de Courcon et olii post illiun, inter Aristotelis

Metaphysicam ac libros de naturali philosophia. Apud auctores ante Gon<-ilium mortuos invcni citatos libros de Metaphysica
(Petrus Pictav. Glossac in Sent. Bibl. not. Paris. nis. lat. 14423, fol. 65 ; osscrunt qiiidom, hoc Aristotelem dixissc in
Metaphi., sed qui diligcnler inspexerunt, hoc negant . Circa idem tempus Symon Tornacensis, ms. lat. 14886, fol. 35, de
Anijiia (abbas Absalon, Bibl. nat. Paris. ms. lat. 145*25, fol. 13"2). Absquc dubio crant ctiam noti libri Physicorum ct forsan

dc Coelo et mundo. Robertus Anlisiodor., Chron. in Mon. Geym. XXVI, 276, dicit libros .\ristotcIis, qui de naturali philo-
sophio inscripti sunt, ante paucos annos (antc an. 1210) Parisiis coepisse lectitari. 15. Utique Averrois. 16. Ne
legercntur amplius in SCOlis sunt prohibiti , ait Giraldus Gambrcnsis {Opp. cd, Brcwcr, IV, 10), sivc publice, sive privatim^
ct quidem tantummodo Parisiis. Guillelmus Armoricus (cd. Delaborde, I, 233) hic in narrationc penitus a veritatc declinat
dicens jussi sunt omnes (libclli Aristotelis) comburi
: . 17. Dc David de Dinant rcfert Compilatio de novo spifitu, quae
in Bibl. civit. Magunt., n"* 331, fol. 62, Magno ascribitur, in 76
Alberto errore : Dicere, quod oninis crealura sit deus,
hercsis Alexandri est, qui dixit, materiam priniam et deum ct noym hoc est mcntem in substantia (/. unam substantiam),
qucm postca quidam David de Dynant sccutus est, qui temporibus nostris pro hac hcresi de Froncia fugatus est et punitus
fuissct, si fuissct deprchcnsus . Bibl. Monaccns. ms, lat. 311, fol. 92''.

12 . /lae sunt haeresesj pro quibus quidam sacerdotes et clerici, sectatores Amalrici, Parisius igne examinati et
consumpti sunl.

Ad an. 1210.

In luinc inoduin detrahebant creatori, qui creatiira erant. Auctoritas sancla sic

loquitur : Opera Trinitatis inseparabilia. Ili e contra : Patcr a principio operatus est sine
Filio et Spiritu sancto usque ad ejusdeni Filii incarnationem.
Itein auctoritas : .Sohis Filius incarnatus. Hi e contra : Pater in Abrahain incarnatus,
Filius in Maria, Spiritiis sanctiis in nobis qiiotidie incarnatur.

Itein auctorilas : Omnia sub solc vanitas. Ili e contra : Oinnia uiuim, quia tjuicquid
est, est Dcus. Unde quidam eorum, noinine Bernardiis', ausus est afTirmare, sc nec posse
cremari incendio, nec alio torqueri siippbcio, iii quanlum eiat, quia in eo quod erat, se
Deiiin dicebat.

Tiim : Dcus visibilil)us erat indiitus instruinentis, quibus videri poterat a creaturis et
accidentibus corrumpi poterat extrinsecis. IIoc siquidem errore deccpli, corpus Christi
ante verboriim prolationem visibilibiis panis accidenlibus subesse conati siint aflirmare,
cum e contra dicat auctoritas : Accedit verbuin ad eleinentum et fit sacramentum. Quod
sic exposucrunt : Id quod ibi fuerat priiis forinis visibilibus, prolatione verboriim subcsse
ostenditur.

Item : Filiiis incarnatus, id est visibili forine subjectus; nec alitcr illum hominein
esse Deum, (piam unum ex eis cognoscere voluerunt.
Ilein : Spiritus sanctus in eis incarnatus, ut dixenint, cis oinnia revelabal; el hec revc-

latio nihil aliud crat, (|iiain inortuorum resurrcctio. Iiide seinetipsos jam rcsuscitatos
asscrebant; fidem et speiii ab coruiii cordibiis cxcliidcbant, sc soli scicntie mcntientcs
subjacerc.
Ilcin : de meritis presumentes, gratic derogantes, mcntili sunt bonorum baplismatis
72 C H.V II T U L A lU U M U MVK U S. P A H IS. [1210

non egere parvulos ex eoriun sanguinibus j)ropagalos, si sue conditionis niulii^ribus

carnali possent copula coinmisccMi.

Item : T^ilius usque nunc operalus est, sed Spiritus Sanclus ex hoc nunc usque ad
mundi consummalionem inchoal operari.

Hujus opinionis oninino quatuor sacerdotes, duo diaconi, tres subdiaconi compro-
bantur extitisse, qui xviij kalendas Decembris, juxta sancli Honorati basilicain degradati,
xij kalendas mensis nominati infelici martyrio a seculo inigravtMHinl*. Horum causa
quosdam libros etiam ipsis sapientibus cognovimus interdictos^.

Marlene, The$. nov. anecd. IV, 163. In Bibl. Trcrensi nis. 1301 (ontoi mcd. sacc. XIII), fol. I'il-154, occurrit Tractatus

(( contra Ainaurianos cujus initium : Incipit prolog-us in opcrc scquenti. In novissimis diebus erunt homines scipsos
amantcs , duodecim scctatoruui Amalrici errorcs, <jui pro magna partc cum suprascriptis concordant et
In ipso rcfelluntur
eos mirifice cxplicant, quorum lituli hic appositi sunt. Dicunt enim Dcus est ubique. Nemo est qui hoc negare audcat. Sed
(( :

inferunt ergo esl in omni loco. Ad hoc respondet Augustinus

: Sicut Deus est sine qunntitate magnus, sine qualitatc bonus,:

ita est sine loco ubique totus... (fol. 142**) Secundam eorum heresim sumunt cx auctoritate apostoli dicenlis Deus operatur :

omnia in omnibus (fol. 143). Unde infcrunt crgo tam bona quam mala. Ergo qui coguoscit Dcum in se omnia operari,
:

peccare non potest. El sic Deo et non sibi attribuunt quod peccant et sic nemincm pcnitentia iudigcre mentiuntur... (fol. 144)
Gontra iij (heresim) qua dicunt, quod infernus nichil aliud est quam ignoranlia... Contra iiij, dicunl quod paradisus nil est
aliudquam cognitio veritatis, quam se dicunt habere... Contra v, qua dicunt, quod si judcus habet cognitioncm veritatis
quam habemus, non oportet ul baptizetur... (fol. 145) Gontra vj, qua dicunt, quod si quis a saccrdote longam susccpisset
penitentiam, si haberet eoruni (i. e. veritatum ipsis notarum) cognitionem, nou oporteret ut ageret penitcutiam... Qui
cognoscit, inquiunt, Dcum esse in se, lugerc non dcbct, sed ridcre... Contra vij, qua dicunt fabulosum essc, quicquid
magistvi Partsienses de resurrectione asscverant, quia, ut aiunl, cognitio hcc (i. c. veritalum eorum scctac rovelatarum)
plcna est resurrectio, nec alia est exspcctanda... (fol. 146), Gonlra viij, qua dicunt, quod ncmo polest csse salvus, nisi
credat sc esse membrum Ghristi... (fol, 147) Gontra ix, quod Deus cst omnia in omnibus. Sic enim procedunt : Deus crit

omnia in omnibus ; sed qulcquid crit, cst, quia niutatio non cadit iu Deum : ergo Deus est omnia in omnibus. Quid est
absurdius, quam quod Dcus cst lapis in lapidc, Godiiius (novissimus Amalricorum) in Godino? Adoretur crgo Godinus non
solum dulia, sed latria, quia Deus est... (fol. 148) Gontra x, quod Pater incarnatus fuit in Abraham et in aliis vcteris

testamenti patribus ; Filius Dei in Gliristo et in aliis christianis ; Spiritus Sanctus in illis, quos vocant SpivitaleS. Ecce
hucusque credidimus Filium incarnatum; jam isti Ghrislum prcdicant ingodinatum... (fol. 151) Gontra xj, quod affirmant,
quod corpus Domini est ubique... (fol. 152) Gontra xij, quod inquiunt : sicut corpus Domini adoratur in panc consccrato
in altari, ita adoratur in pane simplici apposito comedenli. Ilec hercsis ab illa desccndit, qua dicunt, corpus Domini esse
ubique . Aliqui istorum errorum cnumerantur ctiam a Guillclmo Armorico (ed. Dclaborde, T, 231 sq.) ct Guesario Hci-

sterbac. 1. c. I, 304 sqq., ut de posterioribus scriptoribus sileamus.

1. Qui primus in decrelo n** 11 allato nominatur. 2. Guill. Arnioricus dicit ; o cremati sunt Parisius cxlra portam
in loco qui nuncupatur Gampellus . Ed. Dclabordc, I, 233. 3. Vide decretum Goncilii in documento priori.

13. Praecepia Philippl regis Francorum ad laicas potesiates super modo captionis et reteniionis clericorum.

1210, mense Maio, Compendii.

Philippus Dei gratia Francorum rex dilectis suis universis majoribus, juratis conmu-
niaruin ad quos presentes littere pervenerint, salutein et dilectioncm. Quoniam molestum
est nobis et graviter sustineinus quod vos dampna et gravamina sepius inciuM*itis, clericos

eo modo quo non debelis capiendo, vobis mandantes precipimus et firmiter inhibemus,

ne de cetero aliquem clericum, de quo manifestum sit quod sit clericus, capiatis vel

arrestetis, neque incarceretis, nisi eum inveneritis ad presens forisfacUuii multri, homi-
1212] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FnANC. 73

cidii, adulterii, raptus vel aliciijus niagni criininis hujusmodi vel sanguinis effusi per
baculum vel lapidem vel per arina moluta, vel nisi euin deprehenderitis extra horam in

domo alicujus, qui eum donium suain prohibuerit coram bonis testibus. Si autem ad
aliquod hujusmodi forisfactorum presencialiter et de die captus fuerit aliquis, de quo
certum sit quod sit clericus, statim reddatis eum judici ecclesiastico sub quo erit, ad
faciendum de eo id quod secundum quantitatem et qualitatem forisfacti fuerit faciendum.
Si vero de nocle captus fuerit et eadein nocte a judice ecclesiastico requiratur, si hora est
qua possit reddi, euin reddatis per bonuiii testimonium; si autem eadein nocte non reddi-
deritis, quia erit forsitan extra horam, ipsuin non mittatis cum latronibus vel aliis male-
factoribus, sed per se in custodia honesta usqiie in crastinuin servetis, et inane antcquam
requiratur euin reddatis ecclesiastico judici sub quo erit. Cum vero aliquis capietur, de
quo non eril certum quod sit clericus, quando requisilus fuerit et constiteril euin esse
clericuin, reddatiir ut predictum est. Idem per omnia de omnibus religiosis personis volumus
et precipimus observari. Ilas litteras transcribi faciatis et transcriptum bcne custodiatis.
Acliim Compendii anno Domini M" CG" X, inense Maio.

Arch. d<!pnrt. de TOisc (Beniivais) ; Carlul. du chapitre de Noyon, G. 1984, fol. 363. Le Vasseur, Ann. de 1'dglise
de Noyon, p. 927, ofTert tantumniodo excerptuin. Martene, Thes. nov. anecd. IV, 103. Cf. Dclisle, Catalogue des actes de
Philippe Auguste, n 1209.

14. Iiinocentius lll ad Hervaeiim episcopiim, ad decanum et archidiaconum Trecenses, iit Johannem cancellariiim
Parisiensem censura ecclesiastica compescant, nisi ad meliorem mentem erga schotares redierit.

1212, Januarii 20, Laterani.

Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo et dilectis filiis

.. decano et .. archidiacono Trecon. ' salutem et apostolicam benedictionem. Miramur non

modicum et movemur quod, sicul ex dilectorum filiorum scolarium Parisiensium querela

didicimus, a volentibus scolas regere, quos etiain magistrorum assertio idoneos asserit ad
regendum, juramentum ndelitatis vel obedientie ac interdum pecunic precium dilectus
filius .. can<;cllaiius Parisiensis^ nititur extorquere, pro motii proprio incarcorans delin-

quentes, ubi etiain non presiimitur, quod pro enormitate delicli oxainon judicis debcant
fugc presidio declinare, ac exigens pccuniam ab eisdein (cum in personam, non in facul-
tatcs, vindicari requirat cxcessus), in usus proprios convertit eandein, ut vidoatiir viii-

dictain cupidilalis ardoro polius quain zelo justicie exercere. Cum igitur tempore, quo
vacavimus Parisius sludio litterarum, nunquam scolares viderimus sic tractari, eidein

cancellario nostris lilteris dcdimus in preceplis, ut sic hujusinodi corrigat per seipsum,

quod euin per aliuin ad id compelli miniine faciamus. Ideoque discretioni vestre per apos-
tolica scripta mandanuis, quatinus, si dictiis cancollarius mandalum nostrum neglexerit
adiinplcre, vos euin a presuiiiplione hujusmodi sublato appellationis obstaculo censura
Chart. Univ. Paris. I. 10
74 CHARTULAIUUM UNIVERS. PARIS. [1212

ecclesiastica compescatis. Quod si non oinnes hiis exequendis potueritis inleresse, tu

frater episcope cum eorum altero ea nichilominus exequaris. Dat. Laterani xiij kal.

Februarii, pontificatus nostri anno xiiij.

Ex inslrumento mense Novembri 1213 ab cpiscopo Hervaeo Trccensi confecto, infru n" 18. Apud Jourdain n" 13 ct 15
perperam anno 1210 ascribitur.

1. Sic in litteris a Petro episcopo (infra n 16) relatis; in exscriptis vero ab Hervaeo sic legitur : . . venerabili fratri
episcopo cl dilectis filiis N. decano et . . archidiacono Trecen. 2. Johunnes de Candelis, de quo Albricus Trium Fontium
^Mon. Germ. XXIII, 891) sub anno 1209 n Post canccllurium Parisiensem magistrum Prepositinum, vinim venerabilem,
:

naiioneLombardum, qui fecit optimos sermones et quasdam postillas sententiarum (vide supra parte introd. ud n" 10), fnit
concellarius quidam magistcr Johannes dc Candelis, et post eum mugisler Stephanus dccanus Remensis.

15. Innocentius III ad Johannem* abbaiem S. Victoris Parisieiisis ne scholares Parisienses^ qui alibi quam
Parisiis manus injecerint violentas in clericos, ahsolvere praesumat.

1212, Januarii 23, Laterani.

Abbati S. Victoris Parisiensis. Sicut ex litferis tuis niiper accepimus, cum olim ex
parte dilectorum filiorum scolarium Parisiensium nobis fuerit humiliter supplicatum, ut

cum interdum eorum aliqui ex nnitua injectione manuum in canonem incidant sententie

promulgate, pro qua sine gravi dispendio et presertiin sine scolastici studii detriinento

non possent ad apostolicam sedem accedere, super hoc dignaremur eisdem misericorditer
providere : nos tibi dedimus in inandatis, ut cum esses a talibus requisitus, auctoritate
nostra suffultus juxta formam ecclesie absolutionis eis munus impenderes, et injungeres
ipsis, quod hujusmodi consuevit injungi, nisi forsan tam gravis esset et enormis e.xcessus,
quod merito propter eum deberent ad sedem apostolicam laborare. Tu vero quorumdam
consilio asserentium beneficia principum latissime fore interpretanda, scolaribus Parisien-

sibus, qui inciderant in hujusmodi canonem, quocumque loco injiciendo temere manus in
clericos violentas, juxta formam prescriplam absolutionis beneficium impendisti. Nos
igitur hiis auditis de tua non potuimus prudentia non mirari, quod ad sic intelligendum
litteras nostras tuum animum inclinasti, cum in eisdem litteris non dicatur incidermt sed
incidant in canonem sententie promulgate : ut de illis solis intelligatur scolaribus, qui

Parisius existentes hujusmodi committunt excessum. Quocirca presentium tibi auctoritate

mandamus, quatinus scolares illos absolvere de cetero non presumas, qui alibi quam
Parisius taliter deliquerunt, sciens quod illi pro absolutis haberi non debent, quos* alibi
delinquentes quam Parisius absolvisti, cum de talibus nullam acceperis potestatem. Dat.

Laterani x kal. Februarii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

Reg. Vat. Innocentii III an. 14, cp. 150, fol. 79''. Bulaeus, III, 03. Apud Jourduin n" 14 falso anno 1210 ascribitur.

1. Cognomento Theutonicum (1203-1229), qui non confundatur cum celebri canonista et glossatore decret. coacvo
Johanne Theutonico. 2. Reg. : quod .

10.
1213] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 75

16. Petrus Parisiensis episcopus refert, quomodo ex apostolico mandato sit factum concordamentum inter
magistros et scholares Parisienses ex una, et Johannem cancellarium Parisiensem ex alia parte, et puncta
singala compositionis enumerat.

1213, mense Augusio.

Petrus Dei gratia Parisiensis episcopus, omnibus presenles litteras inspectiiris salutem
in Domino. Universitati vestre notum facimus quod, cum contentio verteretur inter

J. cancellarium Parisiensem ex una parte, et magistros et scolares Parisienscs ex alia

super diversis querelis, ipsi magistri et scolares ad judices delegatos litteras impetrarunt
apostolicas sub hac forma : Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri ..

episcopo ct dilectis filiis .. decano ot .. archidiacono Trecen. salutem ct apostolicam bene-

dictionem. Miramur non modicum', etc. iit supra n" 14. Tandein autem idem cancellarius
ct majjistri et scolares Parisienses medianlibus bonis viris venerunt in concordiam in

hunc modum, videlicet, quia commiserunt se arbitrio et ordinationi sex discretorum viro-

rum, scilicet P. succentoris, R. capellani, et domini Alebrandini, canonicorum Parisien-

sium ex parte cancellarii, et .. decani Saresburiensis, et magistri G. de La Mare, et

magislri W. de Sancto Melano ex parte inagistroruin et scolarium : ipsi vero longa

deliberatione habita et tractatu pensata utilitate scolarium et scolarum prudentum freti

consilio pro bono pacis ordinaverunt super hiis in hunc modum. Videlicet, quod cancella-
rius sacramenta fidelitatis vel obedientie vel aliam obligationem aliquam pro licentia
Icgendi danda non exiget ab aliquo lecturo Parisius, et etiam relaxabuntur prestita
juramenta. Item pecuniain non exiget cancellarius nec aliquam aliam rem loco pecunie
aliquo modo pro licentia danda. Preterea clericos non incarcerabit, ubi non presumitur,
quod pro enormitate delicti examen judicis fuge presidio debeant declinare, vel nisi pro

alia justa ct evidenti causa ; et si dubium sit, ulrum sit justa vel evidens, statiin recur-

ratur ad nos vel ofIi(;iaIem nostrum ad determinandum utrum sit justa et evidens. Et si

circa sufficientiain cautionis questio oriatur, per nos vel offlcialein nostrum deterininetur,
sicut et alio casu superius est expressum ; et si incarceratus fuerit, per sufflcientem
cautionem preslitam a carcere liberetur, nec clericos citandos nec capiendos capi vel
citari faciet per publicos ministros. duin siii ad hoc sufflciant. Cancellarius etiam in

causa, in qiia ratione cancellarie judex est, non exiget nec recipiet pecuniariam cmendam
pro injuria facta uni scolari ab alio, vel clerico vel laico ; nec etiam, si ipsi canccllario

fiat injuria, emendam pecuniariam poterit exigere, nisi auctoritate episcopi vel superioris

sed injuriantem poteril condempnare in pecuniam leso prestandam. Hec autem ordina-
verunt perpetuo observanda. Alia vcro qiie sequuntur ad teinpus tenebunt, quamdiu
videlicet predictus cancellarius cancellariam tenebit. Porro petenti licentiam de theologia

non poterit cancellariiis denegare licentiani, si major pars theologorum legentium perhi-
buerit ei teslimonium el asseruerit pro vero, quod idoneus sit ad hoc, salvo hoc ipsi
76 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1213

cancellario, quod ipse possit dare licentiani cui viderit essc dandain etiain non habito
lestimonio aliquorum magistrorum vel alicujus magistri. Et iste articulus maneat, quamdiu
non erit taxatus numerus theologorum ; et si forte fuerit taxatus, sit de hoc articulo sicut
erat ante compromissum. Quod si forle denegaverit, ex tunc quandocumque voluerit
auctoritate nostra habeat legendi licentiam. Petenti quidem licentiam legendi de decretis
vel legibus non possit cancellarius denegare, si major pars legentium de decretis vel
legibus dicant in verbo veritatis, quod idoneus sit ad hoc, et hoc sive taxetur nuinerus
sive non. Aliis etiam quibus voluerit dare poterit licentiam sine testimonio illorum vel

alicujus magistri. Et idein fiat de phisicis, excepto hoc quod de idoneitate ejus quem
presentabunt de phisica lecturum dabunt fidem ;
quod si forte denegaverit cancellarius,

ex tunc quandocumque voluerit auctoritate nostra habeat legendi licentiam. De magistris

quoque artiuin sex eligentur, tres ab ipsis magistris et tres a cancellario ; et ille cui isti

sex vel major pars perhibebunt testimonium fide corporaliter prestita quod idoneus sit,

cancellarius non poterit ei denegare licentiam. Quod si forte denegaverit cancellarius, ex

tunc quandocumque voluerit auctoritate nostra habeat legendi licentiam ; aliis tamen
quibus voluerit dare poterit licentiam sine testimonio illorum. Singulis autein sex inen-
sibus removebuntur isti sex, et alii ad id sex simililer eligentur. Hoc autein dictuin et
compromissum ita est utrinque receptum, quod omnia supra dicta quantum ad cancella-
rium firina permaneant, salva in omnibus supradictis jurisdictione nostra et auctoritate

Parisiensis ecclesie. Superiori autem ordinationi assensum prebuerunt partes supradicte.

Nos vero hanc compositionem ratam et gratain habentes, has litteras fieri fecimus, et
sigilli nostri munimine roborari. Actum anno Doinini M^CC^tertio decimo, inense Augusto,
pontificatus nostri anno quinto.
Ex instrumento confecto mensc Novembri 1213 infra n 18. Jourdnin, n 15.

1. Integ^ae litterae Innoccnlii aCferuntur.

17. Johannes de Candelis, cancellarius Parisiensis, ratam habet et promittit servare compositionem factam inter
se ex una parte, et magistros et scholares Parisienses ex altera parte.

1213, mense Augusto, [ParisiisJ.

J. cancellarius Parisiensis omnibus presentes litteras inspecturis salutem in Domino.

Universitati vestre notuin facimus quod compositionem illain quam venerabilis pater
P. Parisiensis episcopus inter nos ex una parte, et magistros et scolares Parisienses ex
alia fieri procuravit, quantum ad nos pertinet, ratain habemus et servabimus inconcussam,
sicut in litteris ipsius episcopi super hoc factis plenius continetur. Et ut hoc firmum et

ratuin habeatur, sigilli nostri munimine duximus roborandum. Actuin anno Domini M"CC
tertio decimo, mense Augusto.
Ex ingtrumento confecto mense Novembri 1213 infra n" 18. Jourdnin, n 15.
1213] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 77

18. Hervaeus episcopus et decanus Trecenses promulgant documenta, i/uae concordamentum inter universitatem
magistrorum et scholarium ex una, et canceltarium Parisiensem ex alia parte respiciunt.

1213, mense Novembri.

Herveus Dei gratia episcopus, et N. decanus Trecenses oinnibus presentes litleras

inspecturis salutem in Doinino. Noverit universitas vestra, quod cum questio verterelur
inter magistros et scolares Parisienses ex una parte, et J. cancellarium ex altera coram
nobis ex mandato domini pape sul) hac forina : Innocentius episcopus servus servorum
Dei venerabili fratri episcopo et dileclis filiis N. decano et .. archidiacono Trecen.*, etc.

sicut stipra n 14, tandem idem cancellarius et magislri et scolares Parisienses inedian-
tibus bonis viris venerunt in concordiam, sicut in litteris venerabilis patris Petri episcopi

Parisiensis expressum vidimus in hunc modum : Petrus Dei gratia Parisiensis epis-

copus', etc. sicut supra n 16. Hanc eandem concordiam predictus cancellarius approbavit
et ratain habuit, sicut in litteris ejus vidimus sub hiis verbis : J. cancellarius Parisiensis
oinnibus presentes litteras inspecluris salutem in Domino ', etc. sicut supra n 17. Nos
eliam predictam compositioncm ralain et gratain habentes has litteras fieri fecimus et
sigillorum nostrorum munimine roborari. Acfum anno Doinini MCGXII(, mense Novembri.

Archiv. Universjtalis Paris. Iheca V, B. 6. B, charta inuiiita diiobiis sigillis ccreis viridis coloris (quorum tantuinmodo
nnum, episcopi scilicct, integnim est conservatum) quae filis seric. caerulei et rubei coloris appendcnt. Joupdain, n** 15.

1. Intcgrae litterae Innoccntii afTcruntur. 2. Exscribitur documentuin, 3. AITcrtur confirmatio cancellarii.

19. Ordinationes Concilii provincialis Parisiensis sub legato apostolicae sedis magistro Roberto de Courcon
celebrati circa studia.
1213, Parisiis.

(I, 23) Statuimus, ul nulli habenli curain parochialem liceat seculares scientias addi-
scere, ex quibus nullatcnus possit subditorum suoruin saluti prodesse. Iinnio si a prelato

8UO licentiam adeundi scolas obtinuerit, nihil nisi verain litteram aut sacrain paginain
ad informationem parochianorum suoruin addiscat ; si eniin de scolis suis omnibus
quisquilias secidaris scientie attulerit, et nullos flores de pratis celestis philosophie,

secundum evangelium tanquam infaluatus rejiciatur et ab omnibus conculcetur.

(II, 19) Guni quidam regularium, iit verbis Concilii Lateranensis ' utainur, sub optentu

languentiuin fralrum consulendi corporibus et ecclesiastica negotia fidelius pertractandi

ad leges mundanas legendas et confectiones phisicas ponderandas* de claustris suis exire
non formident, et ex eo ipso deficiant in interioribus, quo se putant aliis in exterioribus
providere : ipsius Goncilii vestigiis inherentes precipiinus, ut nisi infra duorum incnsiuin
spatium ad dauslrum suum redierint, non obstante abbatis sui licentia, quam dare non
78 Cn\RTULAnUM UNIVEHS. PAHIS. [1213

potuit, sint excoinmunicati et ab oninibus evitentur, et in nulla causa, si patrocinium

prestare vohierint, audiantur*.
(III, 20) Prohibemus etiain, ne quis, postquain intrat claustrum causa religionis, exeat
causa exeundi ad scolas, sed in claustro si voluerit addiscat. Et qui inodo sunt in scolis,

intra duos inenses ad clauslruin redeant.

Bibl. Arscn. Paris. ms. 769, fol. 117'', ubi cx supra publicalis tantummodo II, 19, et III, 20. Mansi, Ampl. concil.
COll. XXII, 845; 831-838. Hoo Concilium non anno 1212 sed anno 1213 oelebratum esse eruit La Porte du Theil in Nolices
et extraits des mss. VI, 192 sqq., ubi p. 186 etiam demonstratur magislrum Robertum de Gouroon, regentem in tbcologia
Parisiis, non ante 11 Decemb. 1211 neque post 11 Jun. 1212 ad cardinalatus bonorcm promotum esse. Lcgatus S. sedis
primo nominatur circa finem Aprilis anni 1213. Ib. p. 188. Auctor p. 181 sqq. ctiam contra communem opinioncm optime
probavit, Robcrtum nunquam fuissc canoellarium Parisiensem.

1. Verba relata non inveniuntur in aotis Concilii Latcranensis III, sed in illis Conoilii Turoncnsis. Vide supra parte
introd. n 1. Ast quia exsoribuntur in Appendice ad Concil. Lateranense III, quae Appendix jam temporc Concilii Pnrisiensis
exstabat, patrcs Concilii opinabantur, citatam Decrelalem csse sumptam ex actis Concilii Lateranensis III. Ex bac falsa
suppositionc provcnit ctiam opinio quorumdam reccntiorum, v. g. Savigny, Geschichte des Itoenx. Rechts III, 364, Dccre-
talem Turonensem repetitam fuisse anno 1180 {i. e. 1179). 2. In edd. additur ; o ut jurisprudentiae et mcdioinae dent
operam , quod non solum in memorato ms. (saec. XIII ineunt.), scd et in actis Conc. Turon. dcsideratur. 3. In edd.
perperam admittantur .

20. Hobertus cardinalis legatus praescribit modum legendi in artibus et in theologiay indicat quos libros

magistri artium non debeant legere, ordinat disciplinam scholarium et generaliter statum Universitatis.

1215, mense Augusio, [Parisiis],

R. servus crucis Christi divina miseratione titiili Sancti Stephani in Celio Monte
presbyter cardinalis apostolice sedis legatus, universis magislris et scolaribus Parisien-
sibus salutein in Domino sempiternam. Noverint universi, quod cum domini pape spcciale
habuissemus mandatum, ut slatui Parisiensiuin scolarium in melius reformando iinpen-
deremus operain ellicacem, nos de bonorum virorum consilio scolarum tranquillitati

volentes in posterum providere, ordinavimiis et statuimus in hunc modum :

Nullus legat Parisius de artibus citra vicesimum primuin etatis sue annum, et quod
sex annis audierit de artibus ad minus, antequain ad legendum acccdat, et quod prote-
stetur se lecturum duobus annis ad minus, nisi rationabilis causa intervenerit, quain
publice vel coram examinatoribus debebit probare, et quod non sit respersus aliqua
infamia, et quod cum legere disposuerit, examinetur quilibet secundum formam, que
continetur in scripto domini P. Parisiensis episcopi, ubi continetur pax confiriiiata inter
cancellarium et scolares a judicibus delegatis a doinino papa, scilicet ab cpiscopo et
decano Trecensibus, et a P. episcopo et J. cancellario Parisien. approbata et confirmata'.
Et quod legant libros Aristotelis de dialectica tain de veteri quain de nova in scolis
ordinarie et non ad cursuin. Legant etiain in scolis ordinarie duos Priscianos* vel alterum
ad minus. Non legant in festivis diebus nisi philosophos et ihetoricas, et quadruvialia, et

barbarismum* , et ethicam, si placet, et quartum topichoinim. Non legantur libri Aristo-

1215] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 79

telis dc methafisica et de natiirali philosophia^ nec summe de eisdein, aut de doctrina

inagistri David de Dinanl, aiil Anialrici heretici, aiit Mauricii hyspani *.

In principiis et conventibus magistrorum, et in responsionibus vel oppositionibus

puerorum vel juvenum nulla fiant convivia. Possunt tamen vocare aliquos familiares vel
socios, set paucos. Donaria autem vel vestium vel aliorum, sicut solet fieri, vel amplius

fieri monemus et precipue pauperibus. NuUus magistrorum legentium in artibus habeat

capam nisi rotundam, nigram et talarem, saltem dum nova est. Pallio autem bene potesl
uti. Solulares non habeat sub capa rotunda laqueatos, nunquam liripipiatos. Si quis
obierit scolariuin in artibus vel in theohjgia, medietas magistrorum artium eat ad sepul-

turam una vico, et altera medietas alia, et non recedat donec completa fuerit sepultura,

nisi rationabilem habuerit causain. Si quis obierit magister in arlibus vel in theologia,
omnes magistri intersint vigiliis, quilibet legat vel legi faciat psaltcriiim, quilibet moram
faciat in ecclesia, ubi celebratur vigilia usque ad inediam noctem vel majorem partem
noctis, nisi rationabilis causa obstiterit. Die quo tumulatur magister, nullus legat vel

disputet.

Pratum Sancti Germani in eo slatu in quo fuit eis adjudicatum ' eis plene confir-
mamus.
Qiiilibet magister forum sui scolaris habeat'. NuIIus irrequisito consensu inquilini
vel scolas accipiat vel doinuin, duin facultatem habeat requirendi. Nullus incipiat licen-

ciatus a cancellario vel ab alio data ei pccunia vel fide prestita, vel alia conventione
habita. Item facere possunt magistri et scolares tain per se quam cuin aliis obligationes
et constitutiones fide vel pena vel juramento vallatas in hiis casibus, scilicet in interfec-

tione vel mutilatione scolaris, vel in atroci injuria illata scolari, si defuerit juslicia,

pro taxandis pretiis hospitiorum, de habitu, de sepultura, de Icclionibus ct disputationibus,

ita tamen, quod propter hec studium non dissolvatur aut destruatur.
Circa statum theologorum statuimus, quod nullus Parisius legat citra tricesimum
quintum etatis sue annum, et nisi studuerit pcr octo annos ad minus, et libros fideliter
et in scolis audierit, et qiiinquc annis audiat theologiam, antequam privalas lectioncs lcgat
publice, et illorum nullus lcgat antc terliam in diebus, quando magistri legunt. Nullus
recipiatur Parisius ad Iccliones sollempnes vcl ad prcdicationcs, nisi probate vite fuerit et

scientie. NuIIus sit scolaris Parisius, qui certum magistrum non habeat.
Ut autem ista inviolabiliter observentur, omnes qui contumaciter contra hec statuta
nostra venire presumpserint, nisi infra quindecim dies a die transgressionis coram
universitate magislroruiii et scolarium, vel coram aliquibus ab Universitate constilutis
presumptionem suam curaverint emendare, legalionis qua fungimur auctoritatc vinculo
excominunicationis innodavimus. Aclum anno gratie M^CG" quintodecimo, mense Augusto.

Originalc in Arcli. Uiiivcr. Pnris. thcca VII. D. 10. b. Fragmentum gigilli cerci vir. col. &li( seric. appcndct. Cod.
Vot. Regr. 406, fol. 23, ol Bibl. Philli|ipH iii Cheltcnhum in. 87, fol. 29'), offcrunt hunc tilulum i n Privilcgium cujusdom cordi-
80 CHARTULAUIUM UNIVEHS. PAHIS. [1215

nalis dc statulis magistroruni ct scolariiim Paris. . Bulaeiis, III, 82, adjunxit in fmc, utiquc per imprudcntiam, vcrba ei
Vidunus Simonis cardinalis anni 1265, Martii 23 (vide infra) ; In quoruni testimonium , etc.

1. Vide supra n" 16. 2. Id est, majorem et minorem. Cf. infra n 201. 3. Donati. Cf. ibid. 4. Cf. supra n" 11.

Rcnan, Averro^s et V Averroisme (3"^ ^d.), p. 222, astruerc nititur nomcn Mauritius ex corruptione nominis Averrocs

oriri potulsse et supra Averrois hispani lcgendum. Sed Albcrtus Magnus, 2, Sent. dist. 26 a. 5, p. 251** {ed. Jammy,
tom. XV), citat rcvera Mauritium diversum ab Averroe ; Et hacc est sentcntia philosophi sccunduni Ires commentatorcs,
scilicet Averrois, Mauritii et Rabbi Moysen . Non habemus tamen aliam notitiam de isto Mauritio. 5. Vidc supra parte
introd. n" 47. 6. Gf. supra parte introd. n** 5.

21 . Compositio facta inter capitulum Parisiense et cancellarium super sigillo.

1215, mense Octobri, [Parisiis].

Petrus Dei gratia Parisiensis episcopus, et Hugo decanus lotunique capituluni, etc.
Ad universitatis vestre notitiain voluinus pervenire quod, ciun de redditibus pro sigillo

Parisiensis capituli proventuris nichil esset certitudinis difliniluin, et super hiis contentio

aliquando inota fuisset, nos ad sopiendam totius contentionis materiain et pacein inter
capituluni et cancellarium Parisiensein perpetuis teinporibus firma stabilitate servandain,

pari consensu et communi voluntate, soUempniter in capitulo Parisiensi duximus statuen-

duin, quod super nullo contractu, quem faciet capitulum cuin aliquo canonico vel aliquo
alio, sive canonicus cuin capilulo vel aliquo alio, seu aliquis alius cum capitulo vel

canonico, pro litteris super hoc conficiendis, \c\ pro sigillo habendo nichil recipiet vel

exiget cancellarius Parisiensis, quicumque fuerit pro teinpore substitutus. Idem etiam
statuimus pro ecclesiis specialiter ecclesie Parisiensi subjectis, videlicet pro ecclesia

Sancti Johannis Rotundi, Sancti Stephani, Sancti Dyonisii de Passu, Sancti Benedicti,

Sancti Mederici, Sancti Cristofori, et pro canonicis earumdem ecclesiarum, et pro hospi-
tali Beate Marie, ut similiter de niiUo contractu quein aliqua istaruin ecclesiaruin vel

aliquis canonicus earumdem faciet cuin aliquo, vel aliquis cum eis, aliquid inde recipiet

cancellarius pro privilegio, vel pro carta, vel litteris, vel etiain pro sigillo. Si vero
extranea persona aliqua super rebus que ad aliquain personarum vel ecclesiarum predic-
taruin pertineant, litteras seu cartain vel aliud instrumentum petierit, quatuor tantummodo
denarios inde habebit cancellarius, tain pro scriptura quain pro cera et sigillo. Similiter

aiitein de nullo contractu quem clericus beneficiatus in ecclesia Parisiensi facict cum
aliquo, siiper rebus ad ipsain ecclesiam pertinentibus, cancellarius nichil habebit. Si vero
capilulum Parisiense aliquem de servis suis gratis manumiserit, et littere inde fiant,

cancellarius nichil inde exigere poterit, nisi tanlummodo duos solidos ; si autein pro
precio, pro qualibet libra precii duodeciin denarios inde percipiet, donec suinma precii
pervenerit usque ad summain xl libraruin ;
si tainen pretium manumissionis quadraginta

libras excesserit, nichil inde ultra xl solidos habere poleril cancellarius. Geteruni ])ro

singulis litteris obolatam cere, et pro cartis denariatam recipiet cancellarius a capicerio
1215] AB ANNO MCC USQUK AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 81

Beate Marie. Libros quidem Parisiensis ecclesie sine canlu corrigere, ligare et in bono
statu tenebitur conservare, et falein ihstituere niagistrum in claustro, qui sufficiens sit ad

scolarum regimen, et ad ofTicium quod debet facere in ecclesia, et ad lilleras capituli, si

opus fuerit, faciendas. Profecto oinnia ista se bona fide facturum et servaturum cancella-
rius, quicumque fuerit, in institutione jurabit. Nichilominus etiam sub eodem juramento
faciet fidelitatem capitulo de sigillo ipsius capituli fideliler observando. Magister vero
Stephanus ' Parisiensis cancellarius in sua institutione omnia supradicta benigne con-
cessit, et propria voluntale fideliter observanda juravit, et in majorem sue concessionis
noticiam hiis litteris suum fecit sigillum apponi. i\os autein hanc ordinationem volentes
semper stabilitate perpetua firmiter observari, presentes litteras fecimus sigillorum nos-
trorum auctoritate muniri. Actuin anno Domini MCC quinto deciino, mense Octobri'.

Magn. Pastorale iii Arcli. nat. Paris. LL. 175, p. 604. Parv. Pastorate, ibid. LL. 176, p. 217. Gu(?rard, Cart.
de Veglise Nolre-Dame, I, 355. documcntum auctor operis Universitalis Parisiensis
Sopicnlissime obscrvat ad hoc
ejusque faciiltalum quaiuor origo vera contra Bulaeum, qui ex codcm III, 79 concludit, cuncellarium Parisiensem fuiss^
tunc soluin scribam Universitatis chartarumque custodem : Quis nescit, alia fuisse oancellarii in ecolesia, alia in Univer-
sitate munial' Itaque si cupituli commcntaria confccerit, cartasque cjus el instrumcnta publica conscripscrit, sigilli capitu-
larls custodiam liobucrit, bibliotheoam curaverit, magislrum idoneum scholae ohiustroli proefecerit, qui sufiioiens esset od
scholarum regimcn et od officium, quod debcbat facerc in ccclcsia, et ad litteras capituli si opus essct faciendas, nil ad
rem nostram. Illud sit aut non, nihil ad academiani, nequc pariter opus fuit tot od illa munia observationes (a Bulaeo)
addere, nisi quis vellel longius evagari. Bibl. Univers. ms. u. T, 1, p. 525,

1. Stcphunus Remensis, qui subsignavit litteras Hugonis decani eool. Paris. anno 1216 {Magn. Pastor., p. 623;
Parv. Pastor., p. 269). Hemeracus, De acad. Paris., p. 117, 122, perpcram duos Stephanos inler canccUarios Paris.
saeculi XIII ineuntis enumerat, cum tamen nonnisi iste Stephanus, qui Johanni de Candelis successit (yide supra ad n" 14),
officio concellarii fungebotur. Ac non habuit canonicum R. de Remis successorem, ut idem Hemeraeus osserit, sed Philippum
de Grcvc. 2. In Parv. Pastor. deest n mense Octobri .

22. Innocentius III reprohat in Concilio Lateranensi IV dogma Amalrici. Statuit inter alia, in qualibet
cathedrali ecclesia, vel alia, quarum sufficere poterunt facultatcs, a praelato vel capitulo unum magistrum
eligendum, cui redditus unius praebendae assignentur ; in metropolitana vero ecclesia eligendum theologum.

1215, llorembr/s 30, Laterani.

( 2) Reprobamiis' etiam et dampnamus perversissimum dogina * Almerici, cujus

mentem sic patcr mendacii excecavit, ut ejus doctrina non tain heretica censenda sit quain
insana.

( 11) Quia nonnullis propter inopiam et legendi studium el opportunitas proficiendi

subtrahitur, in Lateranensi Concilio' pia fuit constitutione provisum, ut per unamquamque
kalhedralem ecclesiam magislro, qui clericos ejusdem ecclesie aliosque scolares pauperes
gratis instrueret, aliquod beneficium competens preberetur, quo et docentis relevaretur

necessitas, et via pateret discentibus ad doclrinam. Verum quoniam in inultis ecclesiis id

minimc observatur, nos predictum roborantes statutum, adicimus, ul non solum in kathe-

drali ecclesia, sed eliam in aliis, quarum sufficere poterunt facultates, constituatur
Chart. Univ. Paris. I. 11
82 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1215

inagister ydoneus a prelato cuin capitulo, seu niajori ac saniori parte capituli eligendus,

qui clericos ecclesiarum ipsarum ac aliorum gratis in graminatica tacultate ac aliis

instruat juxta pro posse. Sane metropolitana ecclesia nichilominus theologuin habeat, qui

sacerdotes et alios in sacra pagina doceat, et in hiis presertiin informel, que ad curam
animarum spectare noscuntur. Assignentur autem cuilibet magistrorum a capitulo unius
prebende proventus, et [pro theologo] a metropolitano tantundem ; non quod per hoc
efficiatur canonicus, sed tamdiu redditus ipsos percipiat, quaindiu perstiterit in docendo.
Quod si forte de duobus ecclesia metropolitana gravetur, theologo jiixla inodum pre-
dictuin ipsa provideat. Grammatico vero in alia ecclesia sue civitatis vel dyocesis, que
sufficere valeat, faciat provideri.

Cod. Vat. lat. 2692, fol. 76; 79^ Bibl. capitul. Tolet. 15. 26 (oodices pene eoaevi). Mansi, Ampl. COHCil. coll. XXII,
986, 999. Dies priinus Concilii erat 11, seciindus 20, tertius et ultimus 30 Novcnib. Cf. Potthast post n" 5006.

1. In parte priorc capitis 2 rcprobatur et damnatur tractatus abbatis Joachim contra magistrum Petriiin Lombardum,
cujus doclrinam circa trinitatem personarum in divinis Goncilium sequitur. Vide 1. c. et in X, cap. 2, de summa trin. (1, 1).

2. Card. Hostiensis in sua Lectura in Dtcret. Greg. (Bibl. nat. Paris. ms. lat. 3995, fol. "i^. Bibl. Kcmcnsis ma. 548/541,
fol. 3^, ubi vero textiis miitilus) ad hunc paragr. quaerit, quare dogmu istiid non fuerit designatuin in hoc Concilio. Et
rcspondet ; qiiod Alinarictis iste habuit qiiosdam discipulos temporc hujus Concilii adhuc siiperstitcs, ob qiiorum revercn-
tiam suppressum extitit dogma istud, quoruin etiam nomiiia adhiic honestius est supprimere quam specialiter nominare )).

Quod probabilitatc caret. Potius diccndum cst, dogma Amalrici tempore Goncilii notissimum et adhiu- in inoinoria fuissc illa
decreta Concilii Paris. anno 1210 celebrati, qtiae discipulos Amalrici rcspiciiint, et Ilostiensem iion hnhuisse notitiam
istorum decretorum. 3. Cf. supra parte introd. n 12.

23. Petrus cpiscopus et Johanncs abbas S. Victoris Parisienses lestantur se vidisse decretum Odoiiis episcopi et

capituli Parisiensis de residentia cancellarii factum.

1208-1216.

Sanctissiino patri et domino karissimo Innocentio Dei gralia summo pontifici devoti

ejus filii P. ejusdem miseratione episcopus et J. abbas Sancti Victoris Parisien. salutem
et tam debitam quam devotam obedientiam et omnimodam subjectionem. Sanclitati vestre
notuin fieri volumus, quod nos inspeximus et legimus autenticum Odonis bonc memorie
quondam Parisiensis episcopi et capituli Parisiensis sigillis eoruin sigillatuin, in hec
verba : Odo Dei gratia Parisiensis episcopus, etc. siciit supra n 6.

Originale in Arch. nat. Paris. M. ^S?", n" 3. Charta erat munita duobus sigillis. Magn. Pastor. in Arch. nat.

Paris. LL. 175, p. 607. Hemeracus, De acad. Paris., p. 100.

24. Innocentius III concedit scholaribus Parisiensihus, ut possint ad agendum et defendenduni procuratorem
constituere.
1210-1216.

Scolaribus Parisiensibus. Quia in causis, que contra vos et pro vobis moventur,
interdum vestra universitas ad agendum et respondendum commode interesse non potest,

postulastis a nobis, ut procuratorem instiluere super hoc vobis de nostra permissione

11.
1217] AB ANNO MCC USQUK AD PHILIIM>UM IV REG. FKANC. 83

liceret. Licet igitiir de jure coimmmi hoc facere valeatis, inslituondi tamen procuratorem
super his auctoritate presentium vobis concedimus facultateni.

Compil.IV.ile procuratoribus, c. 2 (1, 16), cl X s. h. l. 1, 38, 7. Bulttcus, III, 23, siout pacnc omnes ad an. 1203. Sed
Compil. IV, \n qua haco Deorctalis cxstat, continet pnucis exceplis Dccretales Innocentii annorum 1210-1216. Vide Schulte,
Die Geschichte cler Quellen und Litteralur des canon. Rechts I, 89. Viollct, Pr^cis de Thistoire du droit frangais.
Sources. Droil prive, p. 59. Non caret probabilitate, Decretnles Compil. quartae csse sicut illns Compil. tertiae saltem
pro magna parte desumptas cx registris Innocentii III. Haec ycro Decretalis noii continetur in Registris nnnorum 1-2,

.5-lG pontificatus Innocentii, nec in Rnbricellis annorum 3 el 4. Forsan desumpta cst ex Regislris annorum 17-19, qiiae nunc
desidcrantur et (juorum Hubricellae imperfectac ad nos pervenerunt. IIoc casu Dccrelalis caderet infra annos 1214-1216. Pro
ccrto nihil affirniari potest, cum Regesta Vaticana Innocentii III non sint originalia et in ipsis aliquae Decretales Compil.
tertiae desiderenlur, quas tamen Innocentius 11 1 ex Registris sumpsit, ut ipse dicil in epistola praefixa.

2o. Ilonorius III magistros et scholares Parisienses hortatur, ut aliqui ex i/jsis ad partes Tolosanas accedanl,
ut ibidem lectione et praedicatione et exhortatione populum acceptahilem Domino reddant.

1217, Januarii 19, Laterani.

Honorius episcopus servus servorum Dei dileclis filiis magistris et scolaribus Parisius
conimorantibus salutemet apostolicam benedictionem.Olim in partibus Tolosanis terra velut
deserta et invia luxit et languit spinis eam replentibus ct urticis, factaque cubile draconum
et pascua strutionum in tenebris et umbra mortis fere totaliler versabatur, dum pene
oinnes divino abjecto timore post concupiscentias suas ibant et, facta in oblivione justitia,
qui recessit a malo, prede paluit perversorum, qui letabanlur cum male fecissent et in

rebus pessimis c.xultabant variisque involuti erroribus veritatis lumen nullatenus requi-
rebant. Nunc autem Dominus, ciijus miserationes super omnia opera sunt ejusdem, per
ministerium servorum suorum, qui fidei celo succensi ad emundandain terrain illam inde-
fessa sollicitudine laborarunt, videlur in dcserto viam et in invio flumina posuisse, ut
euin agri bestia slructiones glorificent et dracones, quia gentes regionis illius redire ad
Dominum cupientes a viis suis pessimis convertuntur et profugatis hereticis vel correptis
salutis monita concupiscunt. Verum ne si terra illa quasi novale novata culta non fuerit
novis cultoribus et colonis radices in ea pullulent extirpale illucque confugianl reptilia
venenata, et sic fiant novissiina cjus prioribus graviora, nos atlendenles iiuillos per Dei
gratiain inter vos esse, quiliiis in legc Domini est voluntas et qui lanquam lignuin secus
dccursus aquaruin planlaluiii jaiii diu secus frumenta doctrine scdcntcs melius aniodo
fructificare valeant transplanlali, universitalem vestram rogaiiius attentius et monemus
per apostolica scripta mandanles, quatinus illuc aliqui ex vobis accedant, qui causam Dei
agentes ex animo lectioni, predicationi et exhorlalioni vigilantcr insistant, et sicut boni
dispensatores multiforines gralie Dei iliain in altcrutrum amministrcnl, ila quod exter-
minalo exinde veleri gebuseo populuin acccptabilcin Doinino reddanl. Nos enim cuilibet
iliuc divini amoris intuilu accedenti sccundum fervorem devotionis peccatoruin suoruni
veniain de divina confisi iiiisericordia [>()lliccmur, quam indiibitanter quisque spcrare
84 CH.\RTULARIUM tJNIVERS. PARIS. [1217

potest etiain nemine pollicente, quia ille, de cujus munere venit ut sibi a fidclibus suis

laudabiliter serviatur, dat virtutes et preinia elargitur, et in pauca fideles constituit supra

inulta, Dat. Laterani xiiij kal. Februarii, pontificatus nostri anno prinio.

Originalc in Arch. nal. Paris. L. 239, n 20. Restant fila cannab. Rcg. Vat. Honorii IJI an. 1, ep. 190. Apud
Raynaldum, Ann. eccl., ad an. 1217, n" 49, fragmcntum.

26. Honorius III Robertum episcopum Atrebatensem, archidiaconum de Ostrevant et praepositum Atrebatensem.
Judices constituit in causa inter partem archidiaconi Ambianensis et partem cancellarii Ambianensis quae
magistrum Johannem de Abbatisvilla regentem in theologia Parisiis in decanum Ambianensem elegerat.

. 1217, Uarfii 10, Laferani.

Episcopo et archidiacono in Hostrevan et preposito Atrebatensi. Dilectus filius

N. cancellarius Ainbianensis Iransmissa nobis petitione inonstravit, quod cum ad eli-

gendum decanum in Ambianensi ecclesia dies esset sibi et suis concanonicis assignata,
ipse ac multi alii concanonici sui magistrum Johannem de Abbatisvilla' regentem in theo-
logia Parisius elegerunt concorditer in decanum, archidiaconus autem Ambianensis et
quidam alii concanonici ejus in Evrardum de Roia Ambianensem canonicum consenserunt.
Cum autein coram venerabili fratre nostro Ambianensi cpiscopo super hoc esset exorta
controversia inter partes, pars archidiaconi ad metropolitanum frustratorie vocem appella-
tionis emisit, dictus vero cancellarius ex eo reputans se gravari, quod diclus episcopus
fruslratorie appellationi archidiaconi memorati deferre volebat, pro se ac suis sedein
apostolicam appellavit, appellationi ciijus dictus episcopus detulit reverenter. Ideoque
discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus si est ita partibus convo-

catis, etc, facientes, etc, alioquin partes ad prioris judicis remitlatis examen, appellantem
in expensis legitimis condernpnantes. Testes autem, etc. Quod si non oinnes, etc, tu frater

episcope, etc. Dat. Laterani vj id. Martii, pontificatus nostri anno priino.

Reg. Vat. Honorii III an. 1, ep. 315, fol. 82.

1. Johanncm Halgrin dc Abbatisvilla, cujus cxstant multi sermoncs (vidc Lccoy dc la Marchc, La chaire fran^aise au
moyen dge, 2" 6i., p. 516), qui nihilominus factus est dccanus. Vidc Haureau in Notices et exlraits des mss., XXI, 2, p. 166 sqq.,
ubi tamen decst epistola supra edita. Anno 1225 Johannes electus est in archicpiscopum Bisuntinum ; 26. Decemb. anni
sequentis Honorius III ipsum transferre voluit ad sedcm patriarchalem Gonstantinopolitanam, sed defuncto Honorio ]ll

translatio cffcctum non habuit. At Grcgorius IX cum 18 Sept. anno 1227 creavit cardinalcm ct postca lcgatum apostolicae
sedis. De ipso in Obituario eccles. Ambiancnsis (Arch. d^p. dc la Somme (Amicns), Carlul. VI. G. 34', fol. 141 *) ad ix
kal. Octob. : u Obitusmcmoric Johannis de Abbatisvilla quondam dccani nostri, postca archiepiscopi Bisuntini ct
felicis

vocati postmodum pcr dominum Honorium tunc summum pontificem ad patriarchatum Constantinopolitanum, sed pro suc
probitatis et scientie reverencia a dom. Gregorio nono detenti apud sedcm apostolicam, in qun faclus cst cpiscopus Sabi-
nensis. Pro cujus memoria, quoniam ecclesiam nostram multiplicitcr honoravit in Sanctorum reliquiis ct ornamentis
ecclesiasticis multis, et in sui regimine decanatus, in ejus anniversario in vespcris dividentur xl sol. ctc.
1218] AB ANNO MCC USQUE AD IMULIPPUM IV REG. mANC. 85

27. Ilonorius III doctoribus Petro de Capua, Willelmo de Ponte Arche, Riccardo praecipit, moneant cancellarium
Parisiensem ut magistro Mattheo de Scotia licentiam docendi in theologica facultate concedat non obstante
privilegio impetrato (ab Innocentio III) de certo numero doctorum theologiae habendorum Parisiis.

1218, Novembris 16, Laierani.

Petro de Capua', Willermo de Ponte Arce' et Riccardo Anglico docloribus Parisien-

sibus. Si abscondens talentum creditum sibi a Domino ledarguitur, prohibens volentem

illud proferre in inedium et ad utililatem publicam exercere arguendus pari ratione

videtur. Sane nostris fuit auribus inlimatum, quod cum divina benignitas dilecto filio

magistro Malheo de Scotia scienlie talentum sic larga manu concesserit, ut in theologia

docere valeat atque velit, dilcctus filius .. cancellarius Parisionsis ' occasione cujiisdam
privilegii dc certo numero doclorum theologie habendorum Parisius oliin a sede apos-
tolica impetrati* eum cathedram magistralem ascendere non permittit, licet privilegium
ipsum non fuerit hactenus sicut asseritur continue observatum. Ne igltur idcm magister
creditum sibi talentum occultare compellatur invitus, quod in communi deductum multis
potest cum incremento proprio orogari, discretioni vestre per apostolica scripta man-
damus, quatinus magistrum diligenter examinetis eundem, et si eum idoneum reppereritis

ad docondum in facultate predicta, inoneatis cancellarium memoratum, ut id faciendi

licentiam benigne concedat eidem. Quod si facere non curaverit, vos ei auctoritate nostra

eandem licentiam tribuatis, presertim si alias factiim fuit contra privilegium mcmoratum.
Quod si non oinncs, duo vestrum, etc. Dat. Laterani xvj kal. Decembris, anno tortio.

Reg. Vat. Honor. III an. Z, ep. ll.'J, fol. 25. Notices et extraits des mss., XXI, 2, p. 174.

1. Istc inagistor Peti*us dc Capua, qui in Rog. Vat. non hic soluin nominatur, videtiir esse idem cum aiictore Summae
super libro sententiarum mag. Petri Lombardi (Moiitc Casiiio inss. 354 ct 475. Montpcliicr, Bibl. de IVcole de in(5decine,
n' 340). Po8t dedicationem factam dom. Gualtero Panormitano archicpiscopo (an. 1201-1202) incipit : Vetustissima veterum
comederitis, et novis supcrvenientibus vetcra abicietis . 7 kal. Maii an. 3. (25 April. 1219) crcatus cst Petriis do Capuo
patriarcha Aiitiorhoniis. Rog. Vat. Ilonorii III an. 3, cp. 417. 2. Islo anno in cpiscopum Lexoviensem clectus est.
3. Philippus dc Grevc, qui in testamcnto Petri cpiscopi Parisiensis anno 1218 mensc Junio confccto intcr scx eleemosynarios
nominatur. Cf. Dubois, Ilist. eccl. Paris. II, 265. Ejus cxstant Summa quaest. theol., ciijus initium : Vadam in ngrum
ct colligam spicaa (Bibl. S. Antonii Paduani mss. 156, 214; Bibl. nat. Paris. 15749, etc), Sermoncs, Poemala, ctc. Vidc
Lccoy de la Marchc, La chaire fran(aise au moyen Age, 2 dd., p. 90, 524. Paiil Mcycr, in Arch. des Missions, 1860,
B, III, 253 sqq. Romania, 1872, I, 193. Philippum laudibus cxtollit Grcgorius IX. Vidc infra n"" %, 97. Obiit 23 Dcc. 1236.

Vide Volois, Guillaume d'Auvergne, p. 34, n 2. 4. Cf. littcras Innoccntii III snpra n 5.

2o> Radulpfius pacnitentiarius pnpae Ilonorii sex dubia Menendi .S". Victoris canonici et paenitentiarii in foro
paenitentiae, specialiler tjuoad facultatem ab Innocentio III datam absolvendi Parisienses magistroa et

scholares propter injectionem manuum in clericos, solvit.

Cirea an. 1218.

Discreto viro in Christo sibi carissimo fratri Menendo ' Sancli Victoris Parisioiisis
canonico et penitentiario frater Radulphus' domini pape penitentiarius salutem in Domino.
86 CIIARTULAHIUM UNIVERS. PARIS. [1218

Cum ex leclione divina quotiens occurinml dubia ad patres et seniores occurrere debea-
inus, sane inultuin el uliliter providistis, quod super ambiguis per nos suinmum ponti-
ficem consulere postulastis, cupientes ambiguitalis tenebras a voliis penitus amoveri,

veritatis radio hicescente. Ilis vero evidentius declaiandis quantam adhibueriinus diligen-
tiam et laborein vobis subsequentia declarabunt. Noveritis igitur quod consultatio vestra
sex questionibus contexta lecta est in auditorio sumini pontificis cardinalium examine
ventilata, quibus a doinino papa de consilio cardinalium singulariter est responsum.
Prime questioni, videlicet si subdiaconi ad decantandas horas canonicas ex debito

teneantur, responsum est, quod tenentur. Ad hoc autem quod in seciinda questione
quesistis : Cum dominus papa ' in sua indulgentia, quain facit scolaribus Parisius absol-

vendis per abbatem Sancti Victoris de violenta manuuin injectione in clericos, dicat :

nisi tam grave vulnus fuerit veL enorme, quod merito propler hoc ad sedem apostolicam
debeat recurrere *
, pro quanto grave vulnus et enorine" debeat judicari, taliter est

responsum, quod hoc quis ad plenuin interpretari non potest; dicitur tamen vuinus
grave vel enorme alicujus gravis vel honeste persone lesio, licet parva, vel in aliis

personis minimis membrorum lesio vel mutilatio gravis. Tertie questioni, videlicet utrum
possitis absolvere scolares Parisienses auctoritate jain dicti mandati, si se ad invicem
percusserint, cuin ad Sanctum Dyonisium vel ad Beatain Mariain vel ad alios Sanctos

peregre gradiuntur, responsum est, quod potestis, dummodo ipsi injectores Parisius

faciant mansionem. Ad quartam vero questionem, scilicet quod magistri Parisienses

dicant, quod bidellos et scolarium famulos a violenta inanuum injectione supradicti aucto-
ritate mandati possitis absolvere, cuin vivere nequeant sine ipsis, recepimus hoc respon-
suin, quod vobis est nullatenus concessum, nec eadein aucloritate poteslis aliquem solvere
vel ligare. Quitite siquidem questioni, videlicet utruin auctoritate predicla possitis

absolvere Parisienses scolares, qui clericos percutiunt non scolares, responsum esl, quod
potestis, sed non econverso, cuin nolit dominus papa clericos non scolares in hac parte

scolarium privilegio gaudere. Super eo vero, quod in sexta questione quesivislis, utrum
videlicet Parisienses scolares, qui tempore doinini Innocentii pape sive inedio tempore
ante datuin privilegium scolaribus in proinulgalione sententie canonem inciderint et

excommunicati de civitate recesserint, auctoritale hujus mandati possint absolvi, cum

postea mansionarii scolares ad Parisiensem redeunt civitatem, vel hac sola causa redeunt",
ut absolvantur, statiin post absolutionem recessuri, recepiinus hoc responsum, quod tales

absolvere non debetis, cum ipsa indulgentia ad tempus preteritum non se extendat.

Bibl. nat. Paris. ms. lat. 14938, fol. 266"'. Joannis Tolosani Annales S. Victoris ad an. 1216 ibid., nis. lat. 14370,

fol. 51^. Martene-Durand, Ampl. coll., VI, 269, ubi hic titulus : n Dcterminatio subsequcntium qucstionum a domino
Honorio papa de consilio cardinalium prolala . Abbreviatum npud Bulaeum, III, 701. Lebcuf, Hist. de la ville et de toul
le diocdse de Paris, ed. Cocheris, III, 579, mcminit ms. S. Victoris n 1109, in quo mcntio fit epistolae Mencndi ad paeni-

tentiarium papae Honorli lll directac. Utiquc ms, lat. supra primo nominatus.

1. Ms. Paris. 14938 n Menando . 2. Iste Radulphus non occurrit in documcnlis bujus tcmporis. In Mon. Francis-
1219] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 87
cana, cd. Brewer, p. 549, nominatur Radulphiis de Rosa Ord. Min. paenitcntiarius Gregorii IX. 3. Scil. Innocentius III.

Vidc supra n" 15. 4. Vcrba Innoccntii non oninino ad vcrbuin rcferuntur. 5. Pro et enorme dcsunt in ms.
Paris. 14370. 6. Vel... redeunt dcsunt apud Martene.

29 . Ilonorius III concedit scholaribus Parisiensibus, ut is^ tjui regendi Ucentiam assecutus fuerit, concedentis
cessione vel obitu non obslante libere in ea, de qua licentiam obtinuit, facultate regere possit.

1219, Februarii 18, Laterani.

.. Scolaribus Parisiensibus. Digmiin est, ul illorum militie libertatis ecclesiastice

suffragia porrigantur, qui ad hoc scienlie studiis dinoscuntur intendere, ut per eam
Christi possint ecclesiam decorare. Oblata siquidem nobis ex parte vestra petitio rese-
ravit, quod cum quidam vestrum regendi soUicitudinem assumpturi legendi licentiam ab
eo ad quem ipsius collatio pertinere dinoscitur fuerint assecuti, quia is ad quem colla-

tionis dignitas supradicte pertinet decessit interduin seu cessit etiam dignitati impetrante

cathedram magisterii non adepto, propositum regere volentium extitit aliquando impe-
ditum, causas diflicultalis eo qiii successerit ingerente. Unde ne possitis super hiis

ulterius pregravari, provideri vobis de benignitate sedis apostolice postulastis. Nos autem
postiilationibus vestris in quibus cum Deo possumus annuere cupientes, auctoritate vobis
presentium duxiinus concedendum ut is, qui cupit ascendere cathedram magistralem,

postquain regendi licentiam ab eo, ad quem ipsius collatio pertinet, fuerit assecutus,

concedentis cessione vel obitu non obstante libere possit in ea, de qua licentiam obtinuit,
regere facultate, nisi a successore forte aliquid objectum fuerit et probatum, propter quod
a regendi regimine sit merito repellendus. Nulli crgo, e/c, nostre concessionis infrin-

gere Si quis autem, etc. Dat. Laterani xij kal. Martii, anno tertio.

Reg. Vut. Ilonor. III, an 3, cp. 308, fol. 64.

3(J. Ilonorius III adHobertum archiepiscopum, Rogerium decanum et cantorem liolhomagenses sententiam excom-
municationis de scholarium conjurationibus ab Odone episcopo et Octaviano apost. sedis legato latam et
nuperrime a Pelro episcopo Paris. innovatam, irritam declarat.

1219, Martii 30, Laterani.

.. Archiepiscopo, .. decano et.. canloii Uothomagensibus. Dilecti filii magistri et sco-

lares Parisienses nobis graviter sunl conquesti, quod venerabilis fraler nosler .. Parisiensis
episcopus excominunicationis sentcnliam ab O. bone memorie predecessore suo et O.
Ilostiensi episcopo quondam apostolice scdis iegato lalain de conspirationibus el conjura-
lionibus scolarium ininime faciendis' jain duduin innovans eos, qui circa statuin scolarium

sine consensu ipsius vel capituli seu cancellarii Parisiensis conspirationem, conjura-
lionein, constitutionein seu aliqiiam obligalionem juramento, fidc vel pena vallatam facere
attemptarent, pro sue volunlatis arbiliio siinili vinculo innodavit et ipsoriim insuper
88 CHARTULMtlUM UNIVERS. PARIS. [1219

pedibus laqueos excoiiinuinicationis expandens in illos qui noverint scolares arma por-
tantes ac de nocte incedentes, nisi eos infra certuin teinpus ipsi vel ejus officiali seu

cancellario nuntiarent, siinilem sententiain fulminavit, eosdein multiplici Iiujusmodi ana-

thematis mucrone feriens ininus caute. Nuper aulem, cuin procuratores prefati episcopi
vellent contra dictos magistros et scolares eandem senlentiam recitare in ipsius episcopi

litteris exaratam, iidem se gravari timentes ad sedem apostolicam provocarunt. Set dicti
procuratores nichilominus per diversa fecerunt loca in gravamen scolarium predictas
litteras publicari. Unde predicti magistri et scolares nobis humiliter supplicarunt, ut

super hujusmodi sententiis et gravaminibus, que ab episcopo et suis ac cancellario pre-

taxatis eisdem sepius' inferuntur, dignaremur sibi misericorditer providere. Cum igitur

scolares ipsos tanquam filios speciales sincere caritatis brachiis amplexemur et velimus
ab ipsorum conscientia hujusmodi scandalorum materiam penitus resecari, discretioni
vestre per apostolica scripta mandamus quatinus predictas scntentias et alias consimiles,
si quas invenerilis promulgatas, revocantes protinus ad cautelam dicto episcopo et suis

firmiter inhibere curetis, ne ipsi seu quisquam eorum aliquas consimiles sententias gene-
rales in magistros aut scolares Parisienses audeant decetero sine Romani pontificis

conscientia promulgare. Quod si non oinnes, tu frater archiepiscope cum eorum altero, etc.

Dat. Laterani iij kal. Aprilis, pontificatus noslri anno tertio.

Reg. Vat. Honor. III, an. 3, cp. 357, fol. 76. Rec. des Histor. des Gaules, XIX, 679.

1. Hoc decretum non habemus et forsitan nunquam exstitit, sicut ex litteris subsequentibus concludi potest. 2. In
Rog. ;. septus.

31. Ilonorius III scribit Ilervaeo episcopo, Stephano decano el cantori Trecensibus circa eandem causam,
declarans litteras Octaviani episcopi Hostiensis ab episcopo Paris. non potuisse in medium proferri. Mandat
insuper ut sententia contra magistros et scholares Parisienses a cancellario lata habeatur irrita. Beprehendit
rigorem injustum cancellarii, et injungit ut ad curiam veniat se ipsum si possil excusaturus.

1219, Maii 11, Romae ap. S. Petrum.

.. Episcopo, .. decano et .. cantori Trecensibus. Si doctorum et discipulorum Parisien-

sium universitas perspicue sic graviter excessisset, ut eorum culpa nec palliari posset nec
impuhita relinqui : tante tamen et tam venerabili multitudini decuisset in hoc saltem
deferri, ut ad penain non procederetur ipsorum nisi apostolice sedis sententia requisila.

Set vicarii seu procuralores venerabilis fratris nostri .. Parisiensis episcopi ac specialiter ..

canqellarius Parisiensis, qui unus illorum existit, hoc nequaquam ut decuit attendenles

nec vferentes studium Parisiense, quod doctrine sue fluenta usquequaque diffundens uni-
versalis ecclesie terram irrigat et fecundat, in montes Gelboe, super quos nec ros cadit

nec pluvia, commutare. impetum fluminis, qui civitatem Dei letificat, cursum doctrine
videlicet, sistere presumpserunt. Sicut enim gravis nobis eorundem doctorum querimonia
1219] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPVM IV REG. FRANC. 89

palefecit, cum procuratores predicti eis ipsius episcopi litteras obtulissent continentes,
quod idem episcopus innovans id, quod a bone memorie Octaviano Hostiensi episcopo
apostolice sedis legato et predecessore jam dicti Parisiensis episcopi factum erat, excom-
municabat omnes iilos, qui decetero sine consensu et auctoritate ipsius vel Parisiensis

ecclesie circa statum scolarium vel magistrorum facerent aliquam conspirationem seu
constitutionem aut obligationem quamlibet juramento vel fide seu alia quacumque pena
vallatam, ipsi doctores attendentes, quod ejusdem episcopi factuin innitebatur facto siipra

dicti episcopi Hostiensis, ejus super hoc litteras sibi exhiberi pelierunt humiliter et
instanter, nec potuerunt ullatenus obtinere. Deinde cum eadein inslantia quesierunt
interpretationem illoruin verborum cotistitittionem aut obligationem quamlibet, utruin vide-
licet inlelligerent generaliter tam de constitutione licita utili el honesla, quain de illicita

erronea ct injusta, quibus respondentibus, quod inlelligebant generaliter de omni licita

vel illicita, bona vel inala, ipsi gravamen non dubiiim attendentes se ad appellationis
lefugium converterunt. Porro cuin ad prosecutionem appellationis predicte foret nuntius
ad sedem apostolicani deslinandus et sine collecta Universitas non haberet expensas,
niagistri liberalium artiuin fide interposita se ac suos discipulos astrincxerunt ad ser-

vanduin quod super hoc a suis procuratoribus contingeret ordinari. Cuinque dicti procu-
ratores injuncxissent eisdem, ut ad expensas nuntii destinandi contingentem tribuerent
portionem et ipsis quod injunctum fuerat adiinplentibus nuntius ipse iter ad nos veniendi

jamdudum esset aggressus, predicti cancellarius et complices ejus contempto, quod ipsi

doctores non soliiin verbo sed facto quoque nostram audientiam appellarant suum ad nos
ut dictum esl nuntium destinando, prima dominica Quadragesime tain inagistros quain

scolares qui fecerant collectam vel solverant ad prosequendam appellationem predictam

excominunicatos fecerunt publice nuntiari ; unde nec ad confessionis remedium sunl
admissi. Sane ipsi doctores super sui ruiiia studii anxiantes ipsi cancellario et sociis

ejus, nunc universis, nunc singulis, supplicarunt humiliter et instanter, ut rigorem hujus-

inodi temperarent. Sed nec suis nec venerabilis fratris nostri .. Silvanectensis episcopi* et
dilectorum filiorum .. decani et capituli Parisiensis, qui pro eis intercessores humiles
accesserunt, ]ioliierunt precibus oblinere, iit prefati inagistri et scolares artiuin recipe-

rentur ad penitentiam non obstante denuntiationo predicta, cum eain appellatio legilima

precessisset. Unde pre confusione faciei et menlis angustia defecit in ipsis docloribus
spiritus ad legendum, et quod valde dolentes audivimus, in oinni facultate silet Parisius vox
doctrine, et negata desiderantibus penitentia perceptio dominici corporis eisdein in ipso

dominice Resurrectionis die fuit per consequens dcnegata. Ceterum canceliarius ipse

super dolorein eoruin addere non desislens contemptis statutis, que super hiis facta

fuerunt per judices a sede apostolica delcgatos, magistros ab oflicio suo suspendere ac
scolares niancipare carceri non verelur. Nolentes igitur tantum doctoruin et scolariuin
sepe dictoiiim gravamen taiilamve ipsius cancellarii ac prefatorum sociorum ejus inso-
Chart. Vnie. ParU. I. 12
90 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1219

lentiam ullerius sub dissimulatione transire per apostolica vobis scripta niandamus,
quatinus magistros et scolares ipsos sublato appellationis obstaculo auctoritate nostra
publice nuntiantes hujusmodi sententia non ligatos, ac inibentes districte, ne quis dece-
tero sine speciali apostolice sedis mandato in ipsorum univcrsitatem tales audeat senten-
tias promulgare, injungatis sepe dictis cancellario et sociis ejus, ut ipse cancellarius

personaliter, complices vero ejus per procuratores idoneos, in octavis beati Michaelis
proximis, quas eis peremptorium assignamus, apostolico se conspectui representent, ul
super predicte temeritatis excessu si poterunt se excusent, aut meritam sentiant ultionem,
ipseque canceUarius famam suam, que apud nos multipliciter est gravata, tueatur si

poterit, aut iniquitatis sue vinculis constringatur. Ad hec injungatis universitati doctorum,

ut et ipsi procuratores suos propter hoc ad nos mittant termino suprascripto. Quod si non
omnes, etc. Dat. Roine apud Sanctum Pelrum v id. Maii, pontificatus nostri anno tertio.

Reg. Vat. Honorii III an. 3, cp. 3'i5, fol. 93'. Cod. Vat. Rpg. 406, fol. 4*. Bibl. Phillipps in Cheltenham, nis. 87C,

fol. h^. Rec. des Histor. des Gaules, XIX, 685. Fragmentum apud Bulacum, HI, 93.

1. Garini. Episcopus Silvanectensis hoc loco in documentis, quae respiciunt Univcrsitatem Parls., primo nominatur.
Revera per longum tempus munere conservatoris privilegiorum Universitatis fungebatur.

32. Honorius III innovat staiutum Concilii Lateranensis IV de theologis per singulas metropoles statuendis;
praecipit ut ab ecclesiarum praelatis et capitulis ad theologicae professionis studium aliqui docibiles
destinentur, concedit studentibus in eadem facultate per quinque annos fructus beneficiorum suorum. Innovat
decretum Concilii Turonensis, ne regulares exeant ad audiendum leges vel physicam, et extendit illud ad
omnes clericos personatus habentes et ad presbyteros. Insuper statuit ne Parisiis sive in civitate sive aliis
locis vicinis quisquam docere vel audire jus civile praesumat sub paena excommunicationis, et Parisios declarat

locum, ubi theologia debeat doceri.

1219, Novembris 16, Viterbii.

Honorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis capitulo Parisiensi et ceteris

ecclesiarum prelatis et capitulis in civitate ac diocesi Parisiensi constitutis salutem et

apostolicam benedictionem. Super specuhun Doinini licet immeriti constituti, duin dili-

genter multo intuitu contemplamur statum ecclesiae generalis, dolemus plurimum et tris-

tamur quod, cuin albe sint regiones ad messem plurimam et operarii sint perpauci,

plerique vigiles, qui tenentur custodire Domini vineam, dormiunt sompnum suum nec
zizania nimium excrescentia in manipulos ad comburendum colligunt, quamvis ea jugiter
superseminet inimicus, cumque lactens et parvulus deficiat in plateis, vix est qui frangat
panem parvulis, aut propinet sitientibus aquain sapientie salutaris, eo quod modica est
in terra scientia Domini ;
quia plures velut illusores filii accepta non modica portione
substantie Jesu Christi comparant sibi de ipsa siliquas vacuas et sonoras, que non
satiant, et aquam auriunt cuin situla Samaritane de puteo vel torrente aquarum infidelium,

que sLtim idropici non relevant, set irritant. Tales equidem ortum conclusum, cui non
12.
 1219] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 91

coinmunicat alienus, ubi fons est et puteus aquarum vivenlium, deserentes ac fodientes
sibi cisfernas, que aquam non prevalent continere, quasi non invenientes pascua, fastidito

manna, dum suspirant ad Egypti allia et pepones, currunt ad scientias lucrativas,

statuentes in terram suos oculos declinare. Ut igitur per increpationes validas, tamquam
per patris verbera, fllii aberrantes ad matris ubera revocati, velut pulli aquilaruin queant
expeditius advolare, ac inoffense atque libentius velint et valeant currere in odorem
flagrantis gratie Jesu Christi, ad auriendum aquas vivas in gaudio de fontibus Salvatoris,
quosdam obices amovere cupimus huic itineri obsistentes, et necessaria quedam annectere
hiis, que ab antecessoribus nostris edita sunt ab oliin ad propagationem propaginis vitis

vere. Cum ilaqiie de singulis provinciis puelle speciose ac virgines pro rege Assuero, qui
beatitudo dicilur, per ancillas queri debeant et adduci ad arcem et menia civitalis, et per
manuin Aggei miindum muliebrem accipere, necessariorum videlicet fulcimenta, volumus
et mandamus iil statutuin in Concilio generali de magislris theologis per singulas me-
tropoles statuendis inviolabiliter observetur, decernentes insuper de consilio fratrum
nostroruin ac districte precipiendo mandantes, ut quia super hoc propter raritatem magis-
trorum se possent aliqui forsitan excusare, ab ecclesiarum prelatis et capitulis ad
iheologice professionis studiiim aliqui docibiles destinentur, qui cum docti fuerint, in Dei

ecclesia velut splendor fulgeant firmamenli, ex quibus postinodum copia possit haberi
doctorum, qiii velut stelle in perpetuas eternitates mansuri ad justitiam valeant plurimos
eriidire ;
qiiibus si proprii proventus ecclesiastici iion sufliciiint, predicti neccssaria sub-

ministrent; docentes vero in theologica faciiltale, dum in scolis docuerint, et studentes

in ipsa integre per annos quinque percipiant de licentia sedis apostolice proventus pre-
bendarum et beneficiorum suorum, non obstante aliqua contraria consuetudine vel statuto,
cum denario fraudari non dcbeant in vinea Domini operantes. Hoc autem inconcusse
voluinus observari, firmiter disponentes, quod feriamus pena debita transgressores. Sane
licet fallajt sit gratia ceterarum scientiarum et vana etiain pulchritudo, cuin frumentum
electorum et vinum germinans virgines juxta prophetam sit bonum super omnia, et sit

pulchruin, quia laiiien regulares quidam claustrale silentium et legem Domini animas
convcrtentem et sapientiam dantein parvulis, quam super aurum et topation amare
debuerant, respuentes, abeunt post vestigia greguiii et illicite se convertunt ad pedisse-

quas amplectendas, que plausum desiderant populorum, contra hujusmodi presumptores,

exeuntes ad audiendum leges vel physicain, felicis memorie A. * predecessor noster olim
statuit in Concilio Turonensi, ut nisi infra duoruin mensium spatium ad claustrum
redierint, siciit excommunicati ab omnibus evitentur et in iiiilla causa, si patrocinium
prestare voluerint, audiantur. Reversi autein in choro, capitulo, inensa et ceteris ultiini
fratrum exislant, et nisi forte ex misericordia sedis apostolice, totius spem promotionis
amiltant . Verum quia nonnuUi ex talibus propter quorumdam opiniones diversas excu-
sationis ali(|uid assumebant, nos volentes ut tales decetero ipso facto sententiam excom-

I
92 ClIARTtJLARIUM UNIVERS. PARIS. [1219

municationis incurrant, districte precipiendo mandamus, (juatinus tam a diocesanis et

capitulis ipsorum quam etiam a ceteris episcopis, in quorum diocesibus in hujusmodi
student tales, sublato appellationis obstaculo, excommunicati et predictis penis obnoxii
publice nuntientur. Quia vero theologie cupimus studium ampliari, ut dilatato tentorii sui
loco funiculos suos faciat longiores, et sit fides catholica circumcincta uuiro inexpugnabili

bellatorum, quibus resistere valeat ascendentibus ex adverso, ad archidiaconos, decanos,

prepositos, plebanos, cantores et alios clericos personatus habentes, nec non et presby-
teros, nisi ab hiis infra spatium prescriptum destiterint, hec extendi volumus, et appella-

tione postposita inviolabiliter observari*. Nam cum sint multi caupones aqiiam vino
miscentes, qui non solum involvere falsa veris, set etiam diem in noctem vertere
moliuntur, in firmamento celi plantare luminaria dividentia diem a nocte valide affectamus,
summopere satagentes, ut ad capiendum vulpes parvulas que demoliuntur vineas bonorum
habeamus copiam venatorum, qui manum mittentes ad fortia contra perversos fidei sint

potentes opere ac sermone, hic vestiti duplicibus, ut mereantur duplicia possidere, cum
ridebunt in die novissimo, ad judicandum cum terre senatoribus consessuri. Porro cum
argentum alibi habeat venarum suarum principia quam unde ferrum tollitur, et auro locus
in quo confletur sit jamdudum Parisius deputatus, ubi turris David cum suis propugna-

culis construi consuevit, ex qua dependent non solum mille clypei, set oinuis fere

armatura fortiuin, dum indesinenter exinde fortes ex fortissimis prodeunt, tenentes gladios
et ad bella doctissimi, qui ambiunt per orbem undique lectulum Salomonis, quidam suis
divitiis invidentes dicere videntur patri ; quid generas ? et matri, quid parturis ? dum secus
allare plantare lucuin et ancillam heredem siie doinine gestiunt subrogare, quanquam
ancille filius cuin filio libere non debeat heres esse. Currunt eniin illuc quidam improbi
cum traditionibus secularium principum, quasi rarefacere velint ibi fabrum ferrarium,
acuentem gladium aut lanceam, vomerem vel ligonem ; et cum in locis plurimis plures
habeant sui studii professores, ultro ingerunt filiorum oculis merces suas, ut ipsaruni
allecti phaleris et dulcedine provocati., a matris pulchritudine ac sapidis uberibus abstrJt-

hantur, non attendentes quod coangustatum est illic stratum et fere artus est locus ibidein

filiis prophetarum. Sane licet sancta ecclesia legum secularium non respuat famulatum,
que satis equitatis et justitie vestigia imitantur'', quia tamen in Francia et nonnullis pro-

vinciis laici Romanorum imperatorum legibus non utuntur, et occurriint raro ecclesiastice
cause tales, que non possent statutis canonicis expediri, ut plenius sacre pagine insistatur,
et discipuli Elysei liberius juxta fluenta plenissima resideant ut columbe, dum in januis

scolas non invenerint, ad quas divaricare valeant pedes suos, firmiter interdicimus et

districtius inhibemus, ne Parisius vel in civitatibus seu aliis locis vicinis quisquam docere
vel audire jus civile presumat, et qiii contra fecerit, non solum a causaruin patrociniis

interiin excludatur, verum etiam per episcopum loci appellatione postposita excommu-
nicationis vinculo innodetur. Vos autem, fratres et filii, si^' diligentius prescripta servetis
1219] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 93

et faciatis studiosius ab aliis observaii : quod veri amici sponsi possitis merito compro-
bari, dum paranimphos suos erudiendos ad epylhalamica carmina curaveritis proinovere.
Dat. Viterbii xvj kal. Decembris, pontificatus noslri anno quarto.

Bibl. nat. Olisippon. divis. Alcobaca, n" 263, fol. 221. In Reg. Vat. Hon. III an. 4, ep. 610, fol. ii2^ scribitur epistola
Ven. fratr. Palriarche Antiocfaeno et universis archiepiscopis et episcopis ac dil. fil. ccteris ecclesiarum prelatis in

patriarchatu Antiochcno constitutis (x kal. Deccmb.}, novitor cdita a Card. Pitra in Anatecta novissima Spicilegii
Solesmens. altera continuatio, I, 570. Vetcrcs edd. apud Potlhast, n 6165. In tres partes divisa primo in Collect. decrct.
Honorii III. {Compil. V.), V, 2, 1 ; III, 27, 1; V, 12, 3. In X vero V, 5, c. 5; III, 50, c. 10; V, 33, c. 28.

1. Alexander III in Concilio Turonensi an. 1163. Vide supra parte introd. n" 1. 2. Clcmcns papa IV habito cura
fratribus nostris consilio declaravit, illos, qui habenl simpliccs curas animarum, illa Constitutione non teneri. Bibl. capitul.
Poson. ms. 13, fol. 228 >> (sine nominc papac) ; haec decrctalis est 26 intcr illas, quac ibidcm ut extravagantes a Gregorio IX
usque ad Clcmentem IV afferuntur. In Bibl. Mus. bohem. ms. I. B. 4, obtinet 49 locum et ascribitur Gregorio IX, utique per
crrorem, cum etiam in VI, c. 1, ne cler. vcl mon. (3, 24), papa Clemens ut auctor nominetur, et in isto ultimo ms. nonnullae
decrctalcs non reris auctoribus nscribantur. 3. In glossa ignoti saec. XIII, quae legitur in Bibl. cap. Posonii ms. 13
(fol. 191*) ad c. 28, X, de privil. (5, 33), dicitur : Hoc dicit propter quasdam leges, videlicet illas, que admittunt
cxerccri usuras et similes, que non videntur inititi equitati.

33. IFonoritis III Philippum cancellarium Parisiensem propter gravia quaedam accusatum et ad suam praesentiam
constilutum Parisios remittit, quia nullus accusator comparuit.

1219, Novembris 30, Viterbii.

.. Decano et capitulo Parisiensi. Cum ad aures nostras de dileclo filio Ph. cancellario
vestro quedam gravia provenissent, et ob hoc eum ad nostram presentiam vocassemus*,
quia ipso coram nobis postmodum comparente nullus conlra eundem comparuit accu-
sator : nos in hoc et aliis vos honorare volentes, quos nobis novimiis et apostolice sedi

devotos, et qui ex affectu sinceritatis, quem ad Romanam habetis ecclesiam, dari nuper
ecclesie vestre dilectum filium nostrum A*. tituli Sancte Susanne presbyterum cardinalem
in episcopum postulastis, cancellarium ipsum ad vos cum gratia nostra duximus remit-
tendum. Dat. Viterbii ij kal. Decembris, pontificatus nostri anno quarto.

Reg. Vat. Honorii III an 4, ep. 615, fol. 145**. In eundcm modum scriptum est.. Archicpiscopo Senonensi .
Notices et extraits des mss. XXI, 2, p. 185, ubi perperam scribitur ij non. Decemb. Idcm crror apud Potthast, n
: 6173.

1. Cr. supra n" 31. 2. Aldobrandinum Caietan; at non fuit approbatus. Successor Pctri dc Nemours, hoc anno in
Orientc defuncti, fuit Guillelinus de Seignelay, anno quidcm 1220.

34. Ilonorius III concedit fratribus Praedicatoribus Parisiensibus, ut in ecclesia ipsis a magislris Parisiensibus

concessa divina celebrare possint.

1219, Decembris 1, Ifiterbii.

Honorius episcopus servus scrvorum Dei dileclis filiis fralribus ordinis Predicatoruin
salutem et apostolicam benedictionein. Veslris poslulationibus inclinali auctoritate prescn-
lium indulgemus ut in ecclcsia, quam dilecti magistri Parisienses vobis apud Parisius
94 CHARTULAniUM UNIVERS. PARIS. , [1219

contulerunt, divina officia celebrelis. Dat. Viterbii kal. Decembris, pontificatus nostri anno
quarto.

Originale in Aich. nat. Paris. L. 240, n"> 59. Supcrsunt fila cannab. Fratres Praedicatores 12 Septembris un. 1217
Parisios vencrunt et primo domum juxtu hospitale B. Mariae virginis unte fores Parisiensis episcopi conduxerunt.
Anno Domini Mccxviij data est fratribus domus S. Jacobi, quamvis nondum absolutc, a magislro Johanne decano
S. Quinlini et ab Universitate Parisiensi ad instantiam domini papae Honorli, quam intraverunt ad habitandum octavo id.

Augusti . Jordanus, Liber principii Ord. FF. Praed. in AA. SS. Aug. I, 5'i5, n 40. Absohite receperunt locum S. Jacobi
anno 1221. Cf. documenta infra n' 42 et 43 edita. Ut n in sacra pagina studcntes apud Parisius jam nominantur in doc.
infra n 36 relato. Primam vero cathedram in theologica facultate reccperunt an. 1229 post 15 Maii, fuitquc Rolandus
primus magister ct primus Sententiarius ex ord. Praed., cujus exstant Questiones super guatuor lib. Sent. raultum
extcnsac in Bibl. Mazarine, n 439. Sccundam cathedram acqulsierxint post 13 April. 1231. Fratres Praodlcatores primi
antc omnes religiosos in Universitate Parisicnsi thook^giam docucrunt.

35. Honorius lll praecipit prioribus S. Dionysii et S. Germani de Pratis Parisiensibus ac cancellario Medio-
lanensi Parisiis commoranti, iit novellam plantationem fratrum Praedicatorum Parisiis contra capitulum
Parisiense et alios protegant.

1219, Decembris 11, Viterbii.

Honorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. Sancti Dionisii et .. Sancti
Gerinani de Pratis prioribus Parisiensis diocesis, et .. cancellario Mediolanensi Parisius

commoranti salutem et apostolicam benedictionem. Cum dilectis filiis .. ])riori et fratribus

ordinis Predicatorum duxerimus indulgendum ut in quadam ecclesia in beati Jacobi

honore constructa quam habent Parisius liceat eis ofiicia celebrare divina, capitulum
Parisiense, sicut accepimus, quominus id faciant impedire prajsumunt'. Unde cum ipsos

non deceat priorein et fratres super hoc preserliin contra sedis apostolice indulgentiam
impedire, quibus potius deberent impendere subsidium et favorem, cuin non causa tempo-
ralis lucri, set pro divini nominis cultu desiderent in capella celebrare predicta, ipsos
rogandos duximus attentius et monendos, nostris dantes sibi litteris in inandatis, ut jam
dictos priorem et fratres in ecclesia ipsa, in qua nonduin extitit quibusdam prohibentibus
celebratum, juxta sibi concessam indulgentiam libere celebrare permittant, alias habentes
eos taliter commendatos, quod eoruin novella plantatio, que speratur fructuin multiplicem
allatura, rore sue beneficentie irrigata citius coalescat, idque ipsis ad cuinulum proficiat
premiorum. Quocirca discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus super
hiis et indempnitate ipsius capituli et circuinadjacentium ecclesiarum provideatis pru-
denter, sicut videritis expedire, facientes quod statueritis per censuram ecclesiasticam

firmiter observari. Quod si iion omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum
ea nichilominus exequantur. Dat. Viterbii iij id. Decembris, pontificatus nostri anno quarto.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 240, n" 60. Supersunt fila cannab.

1. Ecclesia S. Jacobi erat constructa in territorio parochiae Sancti Bcnedicti, quac una ex quatuor filiubus capituli
Parisiensis dicebatur et ab ipso capitulo dependcbat. Proindcquc capitulum Parisiensc dcfendebat jura parochiae S. Benedicti,
quae se laesam putabat, si fratres Praedicatores in propria ccclesia celebrarent.
 1220] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV KEG. FRANC. 95

36. Honorius 111 laudat maglstros et scholares Parisienses ob eorum affectum erga fratres Piaedicatores

Parisiis in sacra pagina studentes, eisque praedictos fratres iterum commendat.

1220, Februarii 27, Viierbii.

Honorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis inagistris et scola-
ribus Parisius coinmorantibus salutem et aposfolicain benedictionem. Gratum gerimus et

acceptum, quod sicut accepimus dilectos filios fratres ordinis Predicatorum in sacra

pagina sfudentes apud Parisius habentes in visceribus caritatis eos vestre pietatis oiliciis

laudabiliter confovetis, per quod gratuin Deo vos presfare obsequium arbitramur, quia
cum bona ecclesiastica soli Domino sint ascripta, vix unquain possunt officiosius dispen-
sari, quam cum eis exinde misericorditer subveni.tur, qui salutem hominum sitientes ad hoc

aurire gestiunt aquain in gaudio de fontibus Salvatoris, ut eam dividant in plateis non

soluin ad refectionem sitientium animarum, veruin etiam ad mentium infirmantium anti-

dotum salutare. Ut igitur sincerum afTcctum, quem ad predictos fratres habemus, plenius
cognoscafis, universitatem veslram rogandam duximus et inonendain per apostolica

scripta mandanfes, quatinus sicut laudabiliter inchoasfis, eos ob reverentiam aposfolice

sedis et nostram habentes propensius commendatos, ipsis beneficentie vesfre dexteram
porrigatis, ita quod Deum propifium et nos vobis exinde magis ac magis reddatis favora-
biles et benignos. Dat. Viterbii iiij kal. Martii, pontificatus nostri anno quarto*.

Originale in Arcb. nat. Puris. L. 2^iO, n<* 65. Supersunt fiia cannab.

1. L. 240, n" C6, exstant litlcrac papac scriptae priori et convcntui S. Mariae de Vincis cjusdem tenoris etsub cadem
temporis nota atque iisdcni vcrbis conceptac. Restant fila cannab. Apud Ripoll, Bull. ord. Praed. VII, 2, n" 35, tantummodo
fragmentum.

O/. Ilonorius 111 commendat Garino archiepiscopo Senonensi et Guillelmo episcopo Parisiensi fratres ord.

Minorum, atque eis scrupulum de ipso ordine adimit.

1220, Maii 29, Vherbii.

Honorius cpiscopus servus servorum Dei venerabilibiis fratribus .. archiepiscopo

Senonensi et sufTraganeis suis salutcm et apostolicam benedictionem. Pro dilectis filiis

fratribus dc ordine fratrum Minorum direxisse vobis recolimus nostra scripta, ut eos
haberetis divini ainoris intuitu commendatos'. Sed sicut infelleximus quidain vestruin
quasi habeant de ipso ordine conscientiam scrupulosain, cuin nichil in eis suspicionis
dignum invenerint, sicut ab aliis intelleximus, quibiis adliibere possumus plenam fidein,

ipsos in suis manere diocesibus non perinittunf, licet ex eo solo, quod litteras nostras
eisdem concessimus, nihil sinistri de ipsis debucrint opinari. Unde universitati veslre
volumus esse notum, quod nos ordinein falium de aj)probatis habemus', et frafres ordinis

ipsius viros recognoscimus cafholicos ef devofos. Quare inonendos vos duximus et hor-
^ CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1220

tandos per apostolica scripta precipiendo mandantes, quatinus ipsos tanquam vere fideles
et religiosos in vestris diocesibus admittatis habentes eosdem pro divina et nostra reve-
rentia propensius commendatos. Dat. Viterbii iiij kal. Junii, pontificatus nostri anno quarto'.

Firmamenla trium ord., parte 2, tr. 1, fol. X.

Wadding. Ann. Min. ad an. 1220, n 59, citat orlginalc olim in Arch.
Minorum Parisiis conservatum continens litteras archiepiscopo Senonensi et episcopo Parisiensi scriptas n" 58 edit sub ;

eadem temporis nota et ejusdem tenoris litteras directas ad archicpiscopos, episcopos, etc, per regnum Franciae constitutos.
Quo anno fratres Minores Parisios pervenerint, in monumcntis non aperte dicitur, sed ex ipsis facile erui potest. Auctor
coaevus fr. Jordanus de Jano Ord. Min. dioit in sua Chronica, S. Franciscum nnno Dom. 1219 in oapitulo apud Sanctam
Mariam de Portiuncula fratres misisse in Franciam, ct fratres missos ibidem haereticos fuisse reputatos. Episcopus
vero ct magistri tundem eoruni regulam perlegentes et cvangelicam et catholicam videntes super hoc dominum papam
Honorium consuluerunt. Qui eorum regulam authentioam utpote a sede iirmatam et fratres speciales filios Romane ecclesie
et vere catholicos suis litteris declaravit, et sic eos a suspicione heresis liberavit . Analecta Franciscana ed. a patribus

colleg. S. Bonaventurae, I, 2 sq. Litterae Honorii III, quae hic citantur, sunt proprie supcrius relatae. In ipsis autem fit

mentio aliarum littcrarum Honorii, quas portaverunt fratres secum, quando in Franoiam et in alias regiones iverunt. Nobis
notae sunt, fuerunt enim 11 Junii 1219 ad archiepiscopos, episcopos, etc, directae, quibus els papa injuuxit, quatenus
latores presentium recipiant sicut catholicos et fideles . Sbaralea, Bull. Francisc, I, 2, n" 2. Fratres Minores vencrunt
igitur in Franciam post 11 Junii 1219 ct antc 29 Maii 1220. Eos vero codem terapore Parisios venisse eruitur ex verbis
allatis Jordani, episcopum et magistros perlegisse eorum regulam, nam innuitur hic urbs Parisiensis, quod et oonfirmatur
ex litteris ipsis Honorii III, quae directae sunt ad episcopum Parisiensem et ejus metropolitam Senonensem. Fratres Minores
primo apud S. Dionysium in territorio Parisiensi habitasse ex aliis monumcntis certe dcmonstrari potest. Vide infra ad n" 76.

t. Litleras scilicet Uonorii III datas 11 Junii 1219 ad archiepiscopos, episcopos, abbatcs, decanos, archidiaconos et alios
ecclesiarum praelatos et jam supra ex Sbaralea citatas. 2. Jordanus minus accurate dicit, Honorium declarasse regulam
authenticam utpole a sede firmatam , nam hoc proprie evenit 29 Nov. 1223, ut ipse notat inferius. Cf. Anal. Francisc,

p, 11. In bulla 11 Junii 1219 Icgitur, fratres elegisse vite vium a Romanu ccclesia merito approbatam . 3. v kal.
Sept. an. X (28 Aug. 1225), Honorius III injunxit Bartholomaeo episc Paris., ne difTerat licentiam ab apost. sede fratribus
Minoribus datam cum altari viatico celcbrandi publicare. Reg. Vat. an. 10, ep. 31, fol. 80''. Sbarnlea, Bull. Francisc, I,

21, n 19.

38. Honorius III capitulum Parisiense laudibus commendat, eo quod fratribus Praedicatoribus in capella
S. Jacobi Paris. diyina celebrare et cimeterium habere permiserit.

1220, Julii 29, apud Urbem Veterem.

Honorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis capitulo Parisiensi salutem et

apostolicam benedictionem. Gaudemus in Domino et in vestris laudibus gloriamur, quod

vos et ad obediencie bonum pronos et ad pietatis studia promptos, sicut decet devotos
filios, invenimus, per quod Deo gratos, nobis acceptos et hoininibus vos rcdditis merito
commendandos. Cum enim vobis nuper preces direxeriinus et mandata, et quibusdam
vestrum in nostra presencia constitutis injunxerimus viva voce ut dilectos filios fratres

ordinis Predicatoriun habentes in visceribus carilatis cis in capclla Sancti Jacobi, quam
habent Parisius, celebrare divina et cimiterium permitteretis habere, vos, slcut ex eorum
leta relacione didicimus, mandatum nostrum et eorum desiderium impleslis liberaliter et

libenter, ita quod ex ipso afFectu videmini multum effectui gracie adjecisse. Super quo
devocionem vestram dignis in Domino laudibus commendantes universitatem vestram
rogamus, monemus et hortamur attente, ac per apostolica vobis scripta mandamus, qua-
tinus continuantes vestram graciam erga eos, ipsos favorabiliter foveatis, ab eo digne
1220] \B ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 97

vicissitudinis premia recepturi, qui eos ad profectum ecclesie generalis in ministerium

evangclii segregans, quod uni ex ipsis fit sibi reputat esse factuin, ac nos, qui eosdem
sincera complectinuir in Domino caritate, habituri magis ac magis favorabiles et benignos.
Dat. apud Urbem Veterein iiij kal. Augusti, pontificatus nostri anno quinto.

Magnwn Pastorale in Arch. nat. Paris. LL. 175, p. 568. Giierard, Cart. de Notre-Dame de Paris, II, 392.
Cf. supra n 35. Mensc Decembri ejusdem anni facta est perfecta compositio inter capitulum Parisiense et fratres Prae-

dicatores S. Jacobi circa jura parochiae S. Benedicti. Cf. toxlum latinum apud Le Mairc, Paris ancien et nouveau, II, 4,

translationcm gallicam apud Sauval, Uistoire et antiguitis de la cille de Paris, I, 635. Apographum instrumenti in Arch.
nat. Paris. S. 4229, n 8.

39. Ilonorius III priori et fratribus ordinis Praed. S. Jacobi Paris. fratrem Guillelmum commendat, qui cum eis

Parisiis studendi causa habitare elegit.

1220, Decembris 30, Laterani.

Honorius episcopus servus servoruni Dei dilectis filiis.. priori et fratribus ordinis

Predicatorum Sancti Jacobi Parisiensis saiutem et apostolicam benedictionem. Cum Lie

importunitas desiderabiles Rachelis amplexus fere continue nobis invideat, religionem
vestrain rogaiiuis attentiiis et instantius postulamus, quatinus vos, qui scdetis ad pedes
Doinini cuin Maria ipsum huiniliter cxoretis, ut gressus noslros dirigat in suorum semitas
mandalorum, quatinus que sibi sunt placita facientes dignani sibi possimus de commissa
nobis sollicitudine reddere rationem. Ad hec dilectum filium fratrem Guilielmum latorem
presentium ,
qui licet nobis ejus presentia grata esset, esse tamen vobiscum Parisius
studendi desiderio preelegit, caritati vestre propensius commendamus, per apostolica
vobis scripta inandantes, quatinus ei, ad cujus preces vobis et toti ordini vestro conces-
simus, ut pro ipsius ordinis litteris nichil pro bulla nostra tempore nostro solvatur, oppor-
tunitatem studendi quantum permittet vestri ordinis institutio tribuatis. Dat. Laterani
iij kal. Januarii, pontificatus noslri anno quinto.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 240, n" 81. Restant tantummodo fihi cannab.

40. Ilonorius III fratres Praedicatores S. Jacobi Paris. et fratrem Guillelmum familiarem suum magistris el
scholaribus Paris. commendat.
1221. Januarii 2, Laterani.

Honorius episcopus servus servoruin Dei dilectis filiis universis magistris et scola-
ribus Parisius commorantibus salutein et apostolicam benedictionem. Iterate preces
precantis affectum exprimunt pleniorem, cum crescant regularilcr omnia gcminata. Licct
igitur pro dilectis filiis.. priorc et fralribus ordinis Predicatorum Sancti Jacobi Parisiensis
pluries vobis direxerimus preccs nostras quas prona devotione ac prompta obedientia,
sicut eorum leta relatione didicimus, suscepistis, gratuin Deo et nobis in hoc obsequium
exibendo, adhuc tarnen preces per dilectuin filiiim fratrcm Willermiim familiarem noslruin
ejusd(Mn ordinis eo afTectuosius et fiducialius iterantes, quo placida ot placita conversa-
Chart. Univ. Paris. I. 13
98 CH.VRTULARIUM UNIVERS. PAHIS. [1221

lione sua nobis meruit complacere, universitatem veslram rogamus et moneinus attente,

quatinus praedictos magislrum' et fratres et specialiter hunc habentes ob reverentiam

divinam et noslram propensius commendatos, eos defendatis presidiis, atlollalis favoribus

et beneficiis foveatis, ita quod exinde vestrorum crescat cunudus meritorum, et nos qui
ordinem tolum sinceritatis brachiis amplexantes eorumdem profectum in Domino affec-

tamus, caritatem vestram possimus magis ac magis merito commendare. Dat. Laterani
iiij non. Januarii, pontificatus noslri anno quinto.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 240, n" 84. Supersunt fila cannab.

1. L. 240, n 80, legitur rectius priorem . 2. L. 240, n** 80, exstant litterae papae ejusdem tenoris ad abbatem
elconventum S. Maglorii Paris. directac vj. kal. Januarii (1220, 27 Decemb.). Restant fila cannab.

41. Honorius JII Stephano archiepiscopo Cantuariensi et Ilervaeo Trecensi ac Guillelmo Lexoviensi episcopis
mandat ut Parisios accedant et inquirant super querelis episcopi Parisiensis, quas ad apostolicam sedem
contra magistros et scholares Parisienses detulit, statuantque quod statui studii et utililati studentium
viderint expedire.
1221, Aprilis 2, Laterani.

.. Archiepiscopo Cantuariensi sancte Romane ecclesie cardinali *

et .. Trecensi et ..

Lexoviensi episcopis. Venerabilis frater nosler .. Parisiensis episcopus'' nobis insinuare

curavit, quod magistri et scolares Parisienses fecerunt et frequenter faciunt constitutiones

quasdam, que coUigationes seu etiam conspirationes possunt merito appellari, juramentum
non solum super observatione factarum sed etiam faciondaruin decetcro exigentes penis
gravibus constitutis in illos, qui earumdem constitutionum fuerint transgressores. Abu-
tuntur etiam quodam sigillo nomine universitatis magistrorum et scolarium nuper facto,
et taxantes domorum pretium contra ordinationem auctoritate regia olim factam et ab eo,

qui tunc presidebat Parisiensi ecclesie necnon a magistris et scohiribus acceptatam, et in

ipsius episcopi et Parisiensis cancellarii prejudicium constituentes sibi pro sue voluntatis

arbitrio judices, qui causas eorum audiant et decidant. Hiis et aliis modis coram vobis
plenius exprimendis ipsorum episcopi et cancellarii jurisdictionem usurpent multipliciter
et enervant, ac adeo inceperunt omnia pro arbitrio facere, quod nisi principiis obsistatur,

gravia per hoc poterunt scandala suboriri, et dissolutionis Parisiensis studii periculiun
imminere. Quare idem episcopus nobis humiliter supplicavit ut super hiis curaremus
salubriter providere. Tranquillitatem ergo et statum ipsorum magistrorum et scolarium
sollicite affectantes, ac volentes nichilominus ut honores et jura Parisiensis ecclesie

illibata serventur, vobis, de quorum prudentia indubitatam fiduciam obtinemus, negotium

hujusmodi duximus committendum. Ideoque fraternitati vestre per apostolica scripta man-
damus, quatinus ad locum personaliter accedatis, et vocatis quos propter hoc videritis
convocandos juramentorum extorsionem hujusmodi el usinn sigilli predicli auctoritate

nostra inhibeatis omnino, sigillum ipsum penitus confringentes. Super aliis vero inqui-
13.
1221] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 99

ratis sine contentione judicii, qiie videritis inquirenda, et partes ad amicabilem composi-
tionem inducere studealis. Que si per studium vestrum nequiverit provenire, statuatis

appellatione remota quod viderilis statuendum. Specialiter autem super eo, quod ad
docendum non solum in aliis facultatibus set etiam in theologia interdum repulsis dignis
admittuntur indigni ct adeo excrescit numerus magistrorum, ut tum pro numerositate
tum pro insuflicientia eorumdem vilescat auctoritas magistralis, volumus, quod super hiis

omnibus sublato appelhilionis obstaculo statuatis, quod statui studii et utilitati studentium
videritis expedire, contradictores si qui fuerint vel rebelles per censuram ecclesiasticain
appeHatione po.stposila compescendo. Quod si non omnes, e/c, duo vestrum, etc. Dat.

Laterani iiij non. Aprilis, pontificatus nostri anno quinto.

Rcg. Vnt. Honorii III nii. 5, e|>. .50."), fol. 101'".

1. Stephano Langtou, qui nutequaui nd cnrdinnlntus houoreni cvectus esset (22 Junii 1206) in Universitate Parisiensi
thcologinm docebat et prnetcr alia Summam theol. scripsit, quae in diversn formn nd nos pcrvcnit, v. g. in Bibl. nat.
Paris. ms. lat. 16385, 1'j55C, Erlnugcn, n" 353, Arras, u 394, etc. Ipse etiam verisimiliter Bibliam in cnpita divisit, ut nunc
moris est. Cf. S. Berger, De rhistoire de la Vulgatc en 1'rance, p. 11. Ejus emiucntcm littcraturam ct profundioris pre-
rogntivam doctriue laudibus cxtollit Ilonoriiis III iiifrn n" 48. 2. Episcopus Pnris. tunc temporis crnt Guillclmus de
Seignelay (28 April. 1220 usque 23 NoTcmb. 1223). Continuator Guillelmi Armorici in ms. Cotton. dicit de eo : Odiosus
Philippo rcgi et univcrsitati scolnrium, ciijus iiiiprobitate actum est, ut omncs magistri theologie el aliarum facultatum, qui
Parisius doccbnnt, suspcnderent a Icgcndo a mcdia Qnadragcsima iisqiic ad medium Aiigusli ;
proptcr qiiod tam n clero qiiam
a populo et raililibus odio hnbcbatur . (Euvres de Rigord et de Guillaume le Brcton, ed. Delabordc, I, 330. Suspensio
lcctionum ficri non potuit nnte nnnum 1221.

42. Universitas magistrorum et sckolarium Parisiens., quidquid juris habct in loco S. Jacobi coram ecclesia
iS. Stephani, fratri Matthaeo priori ejusque fratribus ordinis Praed. et ipsi ordini sponte ac libere confert et
donat.
1221, [Parisiis].

In nomine Patris ct Filii et Spiritus Sancti, amen. .Ad honorem Dei, beatissime
virginis Marie, beati Jacobi apostoli et omnium sanctorum nos universitas magistrorum
et scolarium Parisiensium pro salute animarum nostrarum quicquid juris habemus vel
habuimus in loco Sancli Jacobi, qui est coram ecclesia Sancli Stephani in exitu civitatis
Parisiensis, fratri Matheo priori suisque fratribus ordinis Predicatorum et ipsi ordini
sponte ac libere confcrimus et donanuis. Et in signum reverentie et recognitionis, quod
locuni ipsurn teneant a nostra Universilale lanquam a (h)mina et patrona, ipsi nos rccolli-
gunt nostrosque successorcs in parlicipalioncm gcneralem et perpctuam omnium ora-
lionum ct beneficiorum suorum lanquam confratres suos. Insuper singulis annis in
crastino feslivitatis beati Nicholai missam solempncm in majori altari presente conventu
pro vivis magistris et scolaribus necnon et conservatione studii Parisiensis, in crastino
vero purificationis beatc Mariac virginis cum cadeui solcmpnilatc missam pro illis, qui de
Universitate nostra Parisius decesserint, celebrabunt. Preterea pro quolibct magistro,
cujuscumque facultatis fuerit de noslris, qui in ofTicio rcgcndi Parisius dccesserit, tantum
100 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1221

facient solempniter, quantum facerent pro uno de fratribus suis defunctis. Et quilibet

sacerdos de eis celebrabit missain pro eo, et prior eorum faciet legi tria psalteria pro

eodem. Si vero ibi elegerit sepulturam, si fuerit theologus, sepelient eum in capitulo suo;

si autem alterius facultatis, in claustro. In cujus rei perpeluam firmitatem presentem

paginam sigillis magistrorum theologie fecimus roborari. Actum anno gratie M ducente-
simo vicesimo primo.

Originale in Arch. Univers. Paris. theca VI. C. 1, a. Erat triplici sigillo munituin. Rcstant duo fragmcnta et tria
taeniola mcmbranacea. C. 1. a*"' Vidimus ejusdcm donationis prioris fratrum Praed. Paris. anni millcs. ducent.
continet
septuages. quinti, die sabbati post Letare Jerusalem . Concordat omnino cum originali. Cod. Vat. Reg. 40G, fol. 61.
Bibl. Phillipps in Cheltenham ms. 876, fol. 63^, ubi haec Rubrica o Dc missis magistrorum apud prcdicatores .
:

Bulaeus, III, 105.

43. Magister Johannes decanus S. Quintini Noviomensis dioecesis donat fratrihus Praedicatoribus Paris. quidquid
juris habet Parisiis in loco suo coram S. Stephano.
1221, Maii 3, Parisiis.

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Ad honorem Dei et beatissime

virginis Marie, beati Jacobi apostoli et omnium sanctorum ego Johannes, decanus S. Quin-
tini, notum facimus omnibus presentem paginam inspecturis, quod pro salute anime
nostre quicquid juris habemus vel habere videmur in loco nostro, qui est Parisius corain

Sancto Slephano ad manum dextram, inter duas portas proximas in exitu civitatis, sicut

vie communes ambiunt, tam in terris quam in edificiis omnibus, dilcclissimis nostris
Matheo priori et fratribus ordinis Predicatorum et eorum ordini, quorum Deo gratam
religionem et fructuosam, ac necessarium ministerium apud homines pro posse inten-
dimus promovere, prona et spontanea voluntate libere conferimus et donamus, ut ipsi

tam libere et quiele, ut nos possedimus vel usi sumus hactenus, possidere libcre et quiete
leneant et possideant, nec possint de cetero in aliquo a nobis vel ab alio molestari, ila

tamen, quod jus, honorem et reverentiam, que debentur de communi jure patronis el

fundatoribus locorum religiosorum, nobis personaliter tantuni, ita quod alius nobis non
succedere possit, teneantur secundum tempora et loca convenientia exhibere. Intcr que
hec duximus amplius declaranda : locum in choro, in refectorio, in capitulo, quod nobis
inclinent advenientibus, sepulturam in ecclesia, exequias et memorias per omne tempus
sicut uni fratrum, et singulis annis anniversarium diem nostri transitus celebrabunt, et

quod in diebus solempnibus possimus et horas in choro, et missam in majori altari, si

voluerimus, celebrare, aliis vero diebus, vel unus de fratribus nobis missam celebrabit si

poterit, aut nobis assistens vel capitulo nostro in nostra presentia hora competenti cele-
brare volentibus ministrabit. Si vero predicti fratres vel eorum successores locum ipsuin,
nisi causa studii vel interdicti generalis, reliquerint, habitationem et statum suum ad
locum aliuin penitus transferentes, volumus quod locus ipse ad nos si vixerimus, aut ad

fratres conversos, qui locum prius inhabitarant, si pauperum hospilalitatem lenuerinl,

 1221] \B ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 101

revertatur, ita tamen quod pro hiis, que in eo ipsi fratres Predicatores posuerint tam pro
edificiis quani pro terris, secundum esliniationem domini episcopi Parisiensis et nostram
et aliorum bonorum virorum a nobis vel ab ipsis fratribus conversis recipiant. Quod si

nos vel predicti fratres hospitales non potuerimus vel non voluerinuis juxta estimationem
predictam prenoininatis fratribus Predicatoribus reddere de omnibus suis missionibus, si

aliquam tamen partem predictorum retinere voluerimus, illam juxta predictorum virorum
estimationem retinebimus : de ceteris autein secundum quod predicti viri ordinaverint,
maneat ordinalum. Et quia materiam nostre turbationis et eorum ingratitudinis volumus
quantum possumus a nobis et eis penitus extirpare, adicimus, quod si ipsi vel eorum
successores tam in predictis quam in aliis nos presumerent molestare et requisiti a nobis
post dies octo illud emendare contemnerent, secundum arbitrium domini episcopi Pari-
siensis, pecuniaria pena vel alia prout sibi videbitur nobis satisfacere non omittant. Hanc
autem donationem istam inter vivos facere profitentes ita firma et irrevocabilis nullis

litteris obstantibus aut pactionibus factis aut faciendis, que contra ea ubicunque vel quan-
docunque eas repetere contigerit, volumus permanere, quod nec nos possimus in eis

aliud nobis ab hiis, que sunt expressa superius, vendicare, nec jus aliquod post nos ad

aliiiin transferatur. Ad ciijus rei memoriain et perpetuam in posterum firmitatem pre-

senlem paginam tain venerabilium patruin domini episcopi, decani et cantoris Parisiensis

sigillis, quain nostro fecimus roborari. Actum in eodem loco in capella Sancti Jacobi anno

incarnationis dominice MCCXXI v non. Maii.

Apographuin authent. in Arch. iiat. Paris. S. 'i229, n" 1. Apud QuiStif-Echard, SS. Ord. Praed., I, 17, n" 1, tantum-
modo excerptura. De inagistro Johanne de Barastre, dccano S. Quiiitini, vide GoUiette, Ikfdtnoires 2^0lit' seyvir d Vhistoire
eccUsiastique, civile et militaire de la province de Vermandois, II, 577 sqq. Sicut ex documentis infra relatis apparet,
ex donatione Johannis post cjus inortcm controversia orta cst inter capitulum S. Quintini, quod aliquod jus habebat super
locum istum, et fratrcs Praedicatorcs. Vide pracserlim infra n" 129.

44. Ilonotius III cantoriy archidiacono majoris ecclesiae et decano S. Gcrmani Autissiodorensis Parisiensibus
mandat ut Johanni decano S. Quintini, qui fratres de ord. Praed. Parisiis in theol. facultale docet,
redditus et vicario ejus distributiones a capitulo exhiberi faciant.

1221, Maii 4, Laterani.

.. Canlori .., archidiacono niajoris ecclesie, et .. decano Sancti Germani Autisiodorensi

Parisiensibus. Dilecto filio .. decano Sancti Quintini' nobis innotuit referente, quod cum
de mandato nostro Parisius doceat fratres de ordine Predicatorum in theologica facultale,
nosque pro eo vobis scripserimus, ut integre faceretis eidein suos redditus ecclcsiasticos

juxta constitutionem a nobis editam' exhiberi, posito de licentia nostra in ecclesia Sancti
Quintini aliquo loco sui, qui distributiones cotidianas suaruin percipiat prebendarum,
contradictores pcr censuras ecclesiasticas compescendo, nichiloininus capitulum ejusdem
ecclesie redditus eidein decano et cotidianas distribuliones ipsius vicario ex ooniin
102 CHARTULA.niUM UNIVEUS. P\I11S. [1221

provenientes ecclesia sibi subtrahunt pretendentes, in sua et Gallicana ecclesia juramento

esse firmatuin, quod residentibus tantum beneficia persolvantur'. Nos autem nolentes
decanum eundem a tam pio cessare vel tepere proposito, set specialem ei potius facere
gratiam cupientes discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus non
obstanle liujusmodi juramento, exhiberi a prenominato capitulo ipsi decano redditus et
vicario suo distributiones hujusmodi faciatis, contradictores juxta formam in prioribus
litteris vobis traditain compescendo. Quod si non omnes, etc. Dat. Laterani iiij non. Maii,
pontificatus nostri anno quinto.

Reg. Vat. Honorii III an. 5, ep. 603, fol. 120''. Notices et extraits des mss., XXI, 2, p. 179.

1. Est ideni cum inagistro Johanne de Barastre, documenti praecedentis auctore. Non fuit tantummodo mogister
quidam privatus, sed revera a regens in theologia Parisius , ut dicit Johannes de Navarra iu Processu canonizationis

S. Dominici apud AA, SS. mense Aug. I, 638, n 29, quod ctiam ex documentis supra n'' 30, 40 edllis apparet. 2. Supra
a" 32. 3. Cf. Supra n 4.

4o. Ilonorius III archidiaconis Remensi ac Senonensi et mag. Petro dc Collemcdio iit cicsecutorihus scribit, quae
pendente lite inter Guillelmum episcopum, Philippum cancellarium et officialem Paris. ex una, ct magistros
et scholares ex alia parte, observari debeant prohibetque ne episcopus nec aliquis alius ejus nomine in
Universitatem sententiam excommunicationis profcrre possit. Interim etiam usus sigilli scholarium suspen-
datur, ncc scholarcs secundum nationes suas sibi quemquam ad ulciscendas injurias praeficiant.

1222, Maii 31. AlaM.

.. Remensi et.. Senonensi archidiaconis et magistro P. de Collemedio capeUano nostro

Parisius commoranti. Inimico homine, qui incentor malorum est et quein odia et scissure

delectant, dissensionum superseminante zizania inter venerabilem fratrem nostrum ..

episcopum et .. ofTicialem ipsius et .. canceUarium Parisienses ex partc una, et universi-

tatem magistrorum et scolarium Parisiensium ex altera, gravis jam dudum discordia est

suborla'. Nos vero detrimentis ex hujusmodi turbalione paratis occurrcre cupientes

causam super certis arficulis ad petitionem ejusdem episcopi venerabilibus fratribus
nostris .. archiepiscopo Gantuariensi et .. Trecensi et .. Lexoviensi episcopis sub certa
forma duximus committendam', inter alia injungentes eisdem, ut laborarent ad refor-
mandam inter partes concordiam, qua niagis quam judiciorum strepitu expediret negotium
terminari. Set hec faciente illo, qui que caritatis et pacis sunt odit, non potuit pervenisse.
lidem quoque judices propter quasdam exceptiones ab adversa parte propositas, licet

inhibuerint, ne lite pendente aliquid innovari deberet, in nullo super principali negotio
processerunt, ex quo factum est, quod exaggerate sunt postmodum questionos, et lites

etiam instaurate, studiumque concussum, ut jam videalur dissolulionis periculo subjacere.

Cum autem quidam ex predictis magistris cum multitudine scolariuin pro se ac aliis nec

non et procurator ipsius episcopi ad nostram presentiam accessissent, et idem episcopus

revocaverit ab eodem procuratore mandatum, nobis insinuans, quod prosequi causam
1222] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. KRANC. 103

ipsam in propria persona volebal : landein expcclatus diuliiis non accessit, cui nos defcrre

volentes noluiinus ipso absente in negotio habere processuin , ipsuin sub certa forma

venerabili fratri noslro .. Cenomanensi episcopo et suis conjudicibus coinmittentes. Verum

quia in universitatem magistrorum et scolarium generales, in quosdam vero ipsorum occa-
sionc hujus discidii speciales, excommunicationis prolate sententie dicebantur, nos in

predicto negotio de providentia quam exigit procedentes eas oinnes relaxavimus ad cautelam

et revocavimus in irritum, quicquid, postquain prefali magistri et scolares iler arripuerunt

ad sedein apostolicam veniendi, est ab episcopo, cancellario et officiali predictis vel a

quoquam ipsorum nomine innovatum, volentes ut interim magistri in sua plenaria posses-

sione vel quasi servenlur, nec innovetur aliquid ab eisdem. Non capiantur occasione
delinquentium innocentes, set si contra aliquem suspicio habeatur probabilis, honcste
detentus cautione prestita dimittatur, nec episcopus aut officialis ipsius inedio tempore ad
defuncti scolaris bona manus extendat, neque predicti episcopus et ofiicialis ac cancel-

larius a licentiandis juramentum aut obedicntiam exigant vel aliam cautionem, doncc per
nos negotium terminetur. Demoliatur precise carcer a cancellario ipso constructus, nec
aliqucm incarcerabit cancellarius mcinoratus, set cpiscopus si incarceratione opus esl
culpabilem honeste in carcere detinebil. Interim quoque nec episcopus nec oflicialis nec
cancellarius pecuniariam penain a inagislris vel scolaribus exiget pro excommunicalionis
einenda, nec cpiscopus et oflicialis ac canccllarius inemorati licentiatos ab .. abbatc Sancte
Genovefe quin ubi consueverint libcre incipere valeant interiin molestabunt. Cancellarius

preterea medio tempore ad regendum in aliqua facultate aliquem non admittet, nisi a

magistro proprio cuin magistrorum ad hoc a magistris electorum testiinonio, qui presentari
soleat, presentatuin, et taliter prcsentato (nisi examinatus, si examinari soleat per cancel-

lariuin, insulficiens repertus fuerit) ab eodein cancellario licentia concedetur, nec episcopus
nec aliquis ex parle ipsius ullo inodo in universitatein ipsorum set ncc in eorum quein-
piain intcrim nisi pro ejus proprio crimine vel contumacia manifesta et in alia causa, que
luijusmodi negotiuin non conlingat, excommunicationis sententiam proferat, que nulla si

secus prolala fuerit habeatur. Ad hec, donec idein episcopus ad prescntiam nosfrain veniat
vel suflicientem pro se procuratorem transmittat in termino sibi et alteri parti a judicibus

assignando, usus sigilli scolariuin preterquam in hiis, que ad officium procurationis in

hac causa pertinent, suspcndatur. .\on indicantur iiicdio temporc cessationes publice
contra episcopum aut cancellarium, quamdiu corain vobis juri crunt starc parati, nisi ab
episcopo aut cancellario vel ofliciali fiieiit coiitia prohibila manifestc presumptuin.
Magistri ctiain a magistro vel scolari penain peciiniariam per lcinpus non exigent supra-
dictum, nec scolares interim secundum nationcs suas sibi quemquam preficient ad injurias
ulciscendas, qui etiain arina non portent, nisi ob lulelam sui cx causa necessaria compel-
lantur, nec prohibeant magislri scolaribus, ne accedant apud Sanctuin Victorem ad confes-
sioncin vel excquias mortuoriim, et ab cis si facla fucril hujusmodi prohibilio revocetiir.
104 CHARTULAniUM UNIVERS. PARIS. [1222

Quocirca discretioni vestre per apostolica scripla mandamus, quatinus quod a nobis super
hiis provisum est, faciatis inviolabiliter observari, contradictores per censurain eccle-
siasticam appellatione postposita compescendo. Quod si non oinnes, duo vestrum, etc. Dat.
Aiatri ij kal. Junii, anno sexto'.

Reg. Vat. Honorii HI an. 6, ep. 411, fol. 245. Rec. des Hist. des Gaules, XIX, 724.

1. Gf. supra n'^ 30 et 44. 2. Vide supra n** 41. 3. Absquc dubio subsecutu est compositio amicii inter
magistros et scholares ex parte una, atque episcopum et cancellarium ex parte altera, nam compositionis mcntio fit in litteris

Gregorii IX 3 Junii anni 1228, et quod facta fuerit mediante Romano S. Angeli diacono cardinali (infra n 58). At ne unum
quidem documenlum occurrit, quod nobis referat de ista compositione. Notum est tantummodo ex Chron. Turonenai (apud
Martcne-Durand, Ampl, coll., V, 1067) et Ann. JDunstapl. (cd. Luard, p. 68), legatum Parisiis anno 1225 sigillum scholarium
coram omnibus fregisse et postea in Goncilio provinciali Brugis habito fere octoginta magistros, qui propter reboUionem
contra legatum in sententiam excommunicationis inciderant, absolvisse. Non
probabilitatc, compositionem carct maxima
anno 1225 vel anno sequenti sub episcopo Bartholomaeo (1223-1227) esse factam, praesertim cum ex anonyma Historia
episcoporum Autissiodorens. [Rec. dei Histor. des Gaules, XVIII, 740) discamus, episcopum Guillelmum mortuum esse,
antequam pax inter ipsum, sive capitulum cum oancellario, et Universitatem esset conclusa. "

4d. Ilonorius III Galonem abbatem et priorcm S. Genovefae et magistrum S. canonicum S. Benedicti Paris.
monet ne mag. Riccardo Ebroicensi archidiacono in sacra pagina (Parisiis) studenti quotidianae distribu-
tiones exhibeantur.
1222, Novembris 25, Laterani.

.. Abbati et .. priori Sancte Genovefe el magistro S. canonico Sancti Benedicti Parisien-

sibus. Licet vobis direxerimus scripta nostra, ut dilecto filio magistro Riccardo Ebroicensi
archidiacono in sacra pagina cupienti studere proventus suos ecclesiasticos faceretis
integre ministrari, non tainen volumus, quia nec nostre intentionis extitit, ut colidianas
illas distributiones, que tantum residentibus in ecclesiis et hiis qui horis intersunt cano-

nicis exhibentur, ei tribui faciatis. Dat. Laterani vij kal. Decembris [anno vij].

Reg. Vat. Honorii III an. 7, ep. 36, fol. 10, quo emendatur textus in Compil. V, c. 1, tit. de praebendis (3, 4) et cap.
Licet in X, 3, 5. Riccardus fuit postca nuntius et procurator Uuiversitatis. Gf. infra n^ 330.

47. Jordanus magister generalis fratrum Praedicatorum scrihit sorori Dianae Bononiamj oret pro scholaribus
ParisiensibuSj ut ordinem Praed. intrent.
Circa finem an. 1223, Parisiis.

Frater Jordanis ord. Predicatorum servus inulilis karissime in Christo sorori Dyane
deliciari jugiter in gaudio et deliciis paradisi. Ecce karissima previa Dei gratia comitan-
tibus et nichilominus prosequentibus suis ac filiarum mearum orationibus prospere veni
Parisius sanus et incolumis competenter, et niinc presentes tibi curavi destinare litteras,
ut saltem ex litterarum salutatione aliquale tibi generetur solatium, cui sublata est ad
teinpus corporalis presentia et allocutio personalis, et ex his duobus consollatio qualis-
cunque.... Valete. Ora pro me. Saluta sorores, filias in Domino dilectas, et orarc moneas
pro scolaribus Parisiensibus, ut Dominus adaperiat corda ipsorum, ut ad conversionem
1224] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 105

efliciantur faciles, el hii, qui bone voluntalis proposilum conceperunt, inveniantur in opera
efficaces et ad vitain perseveranter proficiant sempiternam. Valete. Salutant te frater
Erch. (?) et frater Johannes. Saluta etiain conversas sancte Agnetis, familiares illas dico
doininas et amicas. Vale.

Cod. cpistol. magistri Jordani pertinens ad Ord. Pracd. (saec. XV-XVI), n 35. Originale, olim couscrvatum in
monasterio &. Agnctis lionon., non cxstat ampliiis. In nostro ms. epistolae sumunt initium a p. 5, ubi Icgitur : Iste sunl
epistole, quos misit mngistcr Jordanis ord. fratrum Pracdiratorum sorori Dyanc fundatrici illius monastcrii et aliis sororibus
omnibus . Omnes epistolac carcnt nota temporis. Hae ct sequentes litterae Jordani quo tempore datae sint indagavit
P. Ceslas Bayonne. Bibl. Casanat. D. IV, 24, n" 35. Leltres du B. Jourdain de Saxe, par C. Bayonne, p. 22, n 7. Quanto-
pcrc magistcr Jordanus ad Universitatcm Parisicnscm attincat ridc Qudtif-Echard, Script. Ord. Praed., I, 97. Magistros
et scbolares Parisicnses ad suscipicndum habitum non solum Praedicatorum scd etiam Minorum indiixisse, scimus e Thoma
de Eccleston, De Adventu Minoruni in Angliam, cd. Brcwer, p. 22.

48. Ilonorius III Stephano archiepiscopo Cantuariensi mandat ut inagistro Michaeli Scotto, qui inter litteralos

dono viget scientiae singulari, in provincia sua ecclesiasticum heneficium conferat.

1224, Januarii 16, Laterani.

.. Archiepiscopo Cantuariensi sancte Romane ecclesie cardinali. De provisione dilecti

filii magistri Michaelis Scoti', cujus eminentis scientie titulus de ipso tesfimonium
perhibet, quod inter litleratos alios dono vigeat scientie singulari, patris inlimo cogilantes

afTectu, pro eo tibi, qui inter ceteros per orbem scientia preditos eminenti litteratura el

profundioris prerogativa doctrine coruscas, fiducialiter atfectione plena dirigimus scripta

nostra firmam spem fiduciamque tenentes, quod probos clericos diligas et delecteris in

illis, ac per hoc ad providendum tante scientie derico promptus et facilis inveniri debeas
per teipsuin. Quocirca fraternitati tue pcr apostolica scripta mandamus, quatinus tam
liberaliter quam libenter predicto magistro infra provinciam tuam auctoritate nostra
provideas in beneficio, quod recipienti congruat et deceat providenlem, ita quod ex hoc
devotionem et diligenliani tuam in Domino commendare possimus, ct nos illud habeainus
acceptum, qui nollemus omnino, quod dictiis magister, qui majoribus dignus esset, gratie
nostre que reputalur ei debitum frustrarelur effectu. Contradictores autem per censuram
ecclesiaslicam appellalione remota coinpescas. Dat. Laterani xvij kal. Februarii, anno

octavo.

Rcg. Vat. Honorii III an. 8, cp. 170, fol. 135'.

1. Mogistro Michacli Scotto, qui in Anglia, Parisiis, Toleti studiis operani ilabat, plurium librorum, praescrtim
Aristotclis, ez hcbraico ct arabico translationcs debcntur, quao in nsn doctorum illius tcmporis erant. Cf. Jourdnin, Recherches
critifjues sur VAge et Vorigine des traductions latines d^Aristote, nouv. <Sd., p. 124. Wucstcnfcld, Die Uebersetiungen
arabischer Werke in das Lateinischi seit dem XlJfi., p. 99. Ledcrc, Ilisl. de la m^dec. arabe, II, 451.

Chart. Univ. Paris. I. 14

106 CHAHTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1224

49. Jordanus magister gen. fratrum Praedicatorum scrihit Dianae multos scholarium Parisiensium Ordinem
intrasse.

1224, post April. 14, Parisiis.

Frater Jordanis ord. Predicatoruin servus inutilis dilecle (ilie in Christo sorori Dyane
apud sanctain Agnetem salutem eternam. Quia inichi modo nuntii facultas occurrit et te

meas puto desiderare litteras, ideo differre nohii, quin ad presens scriberem tibi quid-
quam. Scias igitur, quod postquam veni Parisius satis continue sanus fui in corpore,
excepto quod in Quadragesima inedia habui simplicem tertianam. Circa autein scolares
satis prospere per Dei gratiam michi successit, quia ab Adventu Domini usque ad Pasca
circiter XL novicii ordinem intraverunt', quoruin plures fuerunt magistri, et alii conve-
nienter litterati, et de inultis aliis spem bonain habemus'. Redde Deo gratias pro
receptis, et ora Deuin pro recipiendis, ut in eis velle et proficere per suam gratiam
operetur. Tibi ipsi et etiain filiabus incis et tuis sicut spero, quod facis, attende, ut in
patientia solidemini, iii humilitate radicemini, in karitate dilatemini, et studeatis semper,

ut in omni virtute crescatis euntes de virtute in virtutem, donec videatur Deus deorum
in Syon, id est in superna et eterna Jerusalem, ubi videbimus eum sicuti est, et videntes

letabimur leticia inenarrabili, et gaudium ilhid nostrum nemo tollet a nobis. Valete in

Christo. Saluta oinnes filias. Salutat te fiater Johannes.

Cod. opistol. mag. Jordani ad Ord. Pracd. pertincns, n 40. Bibl. Casanat. D. IV. 2'j, n 40. Ed. Bayonne, p. 26,
n 8.

1. Islo anno in domo S. Jacobi jam plus quam ccntum viginti fratres morabantur, ut Honorius III 15 Sept. cjusdem
nnni refcrt. Rcg. Vat. an, 8, cp. 48, fol. 103. Vide Arch. filr Lilteralur- und Kirchengeschichle cles Mittelalters, I, 189,
nota k. 2. Non caret probabilitate, Jordanum clapso aliquo t.^mporc Diauac illam cpistolam scripsisse, quam Bayonne,
p. 180, refert ad an. 1235, ct in qua dicit : Pcr istam hiemem ab Adventu Domini fui Parisius et per Dei gratiam multi
boni ct magni litterati, nobiles et magistri postmodum intraverunt. IIlo die, quando littcras libi scripsi, dicebant fratrcs,
quod jam fuissent recepli scptuaginta duo . Cod. epistol., n" 43. Ad mensem Dccemb. anni 1227 Bayonne refert aliam.
epistolam, in qua Jordanus Dianam admonet, sit in oratione assidua, ut numcruni nostrum Deus benignus adaugeat et

Parisiensium scolarium pie et cfficaciter corda tangat )>. Ibid., p. 82, Cod. cpistol., ii** 39. Sed optimc concordat cum supcrius
allata.

50. Honorius III opus TOfi ipyoeo); Johannis Scoti referente Bartholomaeo episcopo Parisiensi nuper repertum et a
nonnuUis clauslralibus et viris scholasticis lectum damnat et describit.

1225, Januarii 23, Laterani.

Archiepiscopis et episcopis et aliis ecclesiarum prelatis ad quos httere iste perve-

nerint. Inimicus homo zizania bono semini superseminare non cessat studens salutiferum
semen si valeat sufTocare. Quare nobis et vobis, qui positi suinus cultores in agro domi-
nico, tota est diligentia satagendum, iit hujusmodi zizania a radice intereant et moriantur
in erba, ne, si nostra negligenlia coalueiint, eorum pestifero fructu triticum vitietur.

Nuper siquidem, sicut nobis significavit venerabilis frater noster .. Parisiensis episcopus,

est quidam ^liber, qui perifisis titulatur, inventus totus scatens vermibus heretice pravi-
14.
1225] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 107

talis. Unde a venerabili fratre nostro .. archiepiscopo Senonensi et suffraganeis ejus in

provinciali concilio congregatis justo est judicio reprobatus'. Quia igitur ideni liber, sicut

accepimus, in nonnuUis monasteriis et aliis locis habetur, et nonnulli claustrales et viri

scolastici novitalum forte plus quam expediat amatores, se studiosius occupant dicti libri,

gloriosum reputantes ignotas proferre sententias, cuin apostolus profanas novitates doceat
evitare : nos juxta pastoralis sollicitudinis debitum corruptele quam posset ingerere liber
hiijusmodi occurrere satagentes vobis universis et singulis in virtute Spiritus Sancti
districte precipiendo mandamus quatinus libruin ipsum sollicite perquiratis, et ubicunque
ipsuin vel partein ejus inveniri contigerit, ad nos, si secure fieri poterit, sine dilatione
inittatis solempniter comburendiim, alioqiiin vos ipsi publice comburatis eundem, subditis
veslris singuli expressius injungentes ul quicumque ipsorum habent vel habere possunt

in toto vel in parte exemplaria dicli libri, ea vobis non differant resignare, in omnes qui
ultra quindeciin dies postquam hujusmodi mandatum seu denuntiatio ad notitiam eorum
pervenerit libruin ipsum totuin aut partein scienter retinere presuinpserint, excommunica-
tionis sententiam proferendo, ac denuntiando eisdein, quod si aliquo tempore convicli
legitime fuerlnt hujusmodi sententiam incurrisse, notam quoque pravitatis heretice non
evadent. Ut autem ab hiis quibus occurrerit possit liber supradictus agnosci, principia et
fines partilionum ipsius libri, cum sit per libros quinque distinctus, presenti pagine fecimus
annotari. Priinus itaque liber sic incipit : Sepe mihi cogitanti diligentius quia quantum
vires suppetunt inquirenti , etc. Explicit autein sic : Fige limitem libri, sat enim est in eo

complexum . Secundus sic incipit : Quoniain in superiori libro , etc. Explicit autein sic

Et jam huic libro finis est imponendus, ut arbitror, atque ila fiat . Tertius sic incipit:
In secundo libro , elc. Explicit aiitein sic : terminuin postulaverat . Quartus sic incipit:

Prinia nostre phisiologie intentio , etc. Explicit autein sic : Videtur plane et jamdudum
finem postulat . Quintus sic incipit : Nunc ergo . Explicit autein sic : Et tenebras recte
cognoscentium convertit in lucein . Dat. Laterani x kal. Februarii, anno nono.

Reg. Vat. Honorii III un. 9, cp. 222, fol. 39. In cundem modum scriplum cst archiepiscopi ct episcopis ac aliis
ccclcsiarum prclatis per rcgnum Anglie constitutis. Card. Pitro, Analecta novissima Spicilegii Solesmensis. Altera
COntinuatio, I, 590, ubi ctinm rcr<-runtur uliac cdd, mancae.

1. Non carct probabilitate, damnationi in Concilio Senoncnsi tcI Pnrisiensi prncccssissc condemnationcm mngistrorum
Purisions. Sic Hostiensis in Lccturu seu Apparatu in Decret. Gregorii, I, 1. 2 nd vcrb. Rcprobamus : Istc porngruphua
non fuit cxpositus ncquc tuctus ab nliquo mngistrorum. Tu vcro dic, ut in scquenti glossa impii Amulrici . Dogma istud
colligitur in libro mogistri Johannis Scoti, qui dicitur pcriphision, id cst, dc natura, quem secutus est iste Amolricus, de
quo hic loquitur. Scd ct dictus Johannes in codcm libro uuctoritntcs cujusdnm mngistri greci nominc Maxinii introduxit. In
quo libro, qui ct pcr mugistros dumpnatus fuit Purisius, multc hcrcscs contincntur, dc quibus cnusn excmpli sufficiat tangero
tres. Primus ct summus error cst, quod omniu sunt Deus... Sccundus est, quod primordiulcs causc, que vocontur ydco, id
est forma sivo excmplor, creant ct crcantur... Tertius est, quod post consummationcm seculi erit adunatio scxuum sivc non
erit distinctio sezus... Dictum autem librum cxposuit, errores singulos condcmpnondo, venerabilis pater dominus Odo
cpiscopus Tusculanus, a quo ct hnbuimus hnnc doctrinam . Dibl. nnt. Pnris. ms. lat. 3995, 1. c, fol. 3^; ms. Int. 3996,
fol. k. Bibl. Kemensis ms. 548/5'<l, ful. 3<>.
108 CHARTULARIUM TJNIVERS. PARIS. [1226

51. G. prior fratrum et sororum S. Lazari Paris. et totum capitulum fratribus Praedicatoribus quamdam terram
extra portam S. Jacobi concedunt.
1226, mense Januario, [Parisiis].

Notum sit omnibus presentibus et futuris presentes litleras inspicientibus, quod ego
G. humilis prior fratrum et sororum Sancti Lazari Paris. et totum capitulum noslrum
concedimus domui Sancti Jacobi que est ante S. Stephanum el fratribus Predicatoribus

ejusdem loci terram quam habemus extra portam', que ducit ad Sanctam Mariam de
Gampis inter murum regis et vineam cancellarii Garnotensis inter turnellas regis. Conce-

dimus etiam predicte domui et fratribus ejusdein doinus terram, quam habemus infra

murum regis, scilicet a domo decani Sancti Quintini rectain lineam tendendo ad turnellam
regis, ita quod doinus predicti decani magna tota sit inclusa et sit meta et terminus illius

terre a nobis concesse pro viginti libris Parisiensium, ita quod censivam et censum et

dominium terrarum predictarum intus et extra in omnibus que ad nos pertinent libere et

quiete ipsi et successores sui possideant. Quod ut ratum et ipconcussum permaneat,

sigillo capituli nostri et nostro dictam concessionem duximus roborari. Actum anno gratie

millesimo ducentesimo vicesimo v, mense Januario, presentibus istis : Hugone de Bruero-

liis canonico Parisiensi, Guillelmo Pointlasne, magistro Guidone de Montefora, Nicholao
clerico dicti Hugonis, et phiribus aliis^.

Orig-inale in Arch. nat. Paris. S. 4229, n" 56. Supersunl duo taeniola membranacea, cui appensa erant duo sigilla.

Circa eandem rem exstat originale litterarum ejusdem conventus ibid. n 45, anni 1235 mense Aug-usti.

1. Erat porta S. Jacobi, quae isto lempore etiam sub nomine portae Aurelianensis nota erat, ut apparet ex Processu
canonizationis S. Dominici in AA. SS. Augusti I, 638, n 29. Minus corrccte confundit Lincy, Paris et ses historiens, p. 223,

n" 6, portam Aureliancnsem cum porta Buci. 2. Alias donationes a diversis reccperunt fratres Praedicatores April. 1228
(Arch. nat. Paris. S. 4229, n 39); Martio 1231 (ibid. n" 42 et 43), etc.

o2. Magister Jordanus sorori Dianae Bononiam circa receptionem sckolarium Parisiensium in Ordine scribit
el honum statum conventus Parisiensis laudat.
1228, in fine Martii, Parisiis.

Frater Jordanis ord. Predicatorum servus inutilis dilecte filie sue Dyane sahitem in eo
qui est Salvator omnium. Tribulationes et angustias civitatis Bononie et per consequens
tuas et sororum luaruin nuper audivimus et contristor eo vehementius, quo scio me
vobis in hac parte nulluin posse dare consilium vel levamen, nisi quantuin prodesse
poterunt orationes inei peccatoris et fratrum nostrorum, quas spero in conspectu Dei fore
efficaces... Nolo etiam te ignorare, karissima, gratiam, quain facit Dominus ordini, quo-

inodo fratres nostri crescunt numero et inerito. Post introitum enim nostrum Parisius
infra quatuor septimanas xxi fratres intraverunt, intra quos erant sex magistri artiuin, et

alii erant diotelarii et habiles ad ordinem et competentes. Dominus episcopus' etiam Pari-

siensis tanto ad fratres movetur affectu, quod ipse pcrsonaliter ad sermonem nostrum
1227] AB AN^O MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 109

accessit et cum fratribus in refeclorio comedit. Similiter dominus legatus Francie* in

Annunciatione beate Virginis cum fratribus in refectorio comedit, et ipsa regina' tener-

rime diligit fratres, que mecum de negociis suis ore proprio satis familiariter loquebatur.
Hec ideo libi scribo, filia, ut Dominum nostrum pro hiis et pro aliis bonis laudes et glori-

fices, et sibi a sororibus tuis facias agi sicut justuin est gratias incessanter. Valete. Facias
orari pro me et fratribus. Salutat te frater Conradus Theutonicus, qui mecum fuit Bononie,
ct rogal orari pro se. Vale.

God. epistol. magistri Jorduni ad Ord. Praed. perlinens, n 33. Bibl. Casanat. D. IV, 24, n<* 32. Ed. Dayonnc,
p. 62, no 17.

I. Bartholomaeus. 2. Romanus tit. S. ,\ngeli diar. card. 3. Blanca.

o3. Odo abbas S. Germani de Pratis Paris. et com-enlus concedunt aibati Radulfo et conventui Cistercienstum
Claraevallis, ut domum Paris., quam eis dedit Mathildis de Garlanda, sub certis conditionibus possideant.

1227, mense Januario, [Parisiis].

Universis presentibus pariter et futuris ad quos presentes littere pervenerint Odo

divina miseratione Sancti Germani de Pralis Parisien. humilis abbas et tolus ejusdem loci

conventus eternam in Domino salutem. Notum facimus universitati vestre, quod cuin
Mathildis de Guarhmda condam civis Parisiensis quandam domum sitam Parisius in vico
Sancti Landerici in censiva thesaurarie ecclesie nostre viris religiosis abbati et conventui

Clarevallis in puram et perpetuam elemosinam contulisset, nos dictis viris religiosis

iinanimi voluntate concessimus, ut sibi predictam domum liceat pacifice tenere et in

perpetuum possidere, tali tamen modo, qiiod quandiu ipsi seu quicunque alius nomine
ipsorum prefatam domum tenuerint, singulis annis in fcsto Sancti Remigii apud Sanctum
Germanum de Pratis ad manum thesaurarii ecclesie nostre decem solidos paris. provide'
reddere tenebuntur, salvis nobis nichilominus duobus denariis de censiva capitali et salva
justilia nostra et salvo omni alio jure nostro. Si vcro dicti Clarevallenscs proprietatem
sepedicte domus extra inanum suani posiicrint, domus ipsa cessante solutione dictorum

decein solidorum solum censuin capitalem duoruin denariorum predictum nobis debebit,
salvo ctiam nobis omni alio jure nostro. In cujus rei testimonium presentes litteras sigil-

lorum nostrorum muniminc roboratas eisdein du.ximus concedendas. Dat. anno Doinini
M" ducentesimo XX< sexto, mcnse Januario.
Ori);inale in Arch. d^part. dc
TAube (Troycs) 3 U 157. Dcaunt duo sigilla; restat fragmentum laenioli membran.
In hoe doeuniento primn fit incntio domus a Cisterciensibus Clnraevallis Pnrisiis habitatae. ubi reinanserunt, uscpicdum aedi-
ficia in loco, (pii Car<liiictuin dicebatur, an. 1246 inchoata, perrecta fuerunt, quod aiiiio 1250 cvcnit. Vidc infra ii^ 16G, 192.
Aiino 12.54 mcnsc Oclobri fr. Stcphaniis abbas ct convenlus Clnraevall. domuin supra nomiiuitain n sitain jiixta Secanam
prope ecclesiam S. Lundcrici u sub ccrtn conditionc concesscrunt et tradidcrunt ... magistro Petro dicto Rcgier clcrico suo
fideli et jurato quoad vixeril habcndnm el tcnendam , ut legitur in documento duplici sigillo munito et in eodcm Arch.
Trecenai et in eadera theca conservoto.

1. Orig. : < proiiide .

110 CHARTULAUIUM UNIVKRS. P\RIS. [1227

54. Gregorius IX Stephanum archiepiscopum Cantuaricnscm rogat ut monitum Ilonorii papae III exsequcns
magistro Michaeli Scotto, non solum iii latina sed etiam in hebraica et arabica lingua bene instructo, in
provincia sua ecclesiasticum beneficium conferat,
1227, Aprilis 28, Laterani.

.. Archiepiscopo Gaiiluariensi sancte Rouiane ecclesie cardinali. Qui scientie thesaurum

inconiparabileni sine fictione querentes quesituni sine invidia communicare desiderant
tanquam publicis insudantes utilitatibus, merito sunt gratis et gratuitis beneficiis refo-
vendi, ne, si pro rerinn dofectu a tam utili proposito compellanlur averti, non tam eis

quam hiis, qui eos beneficiare quodam tenentur jure gratuito, merito valeat imputari
delictum, set potius cum thesauro tali divitias et gloriam sibi advenisse gaudentes ad
dispertiendum ilhim fideliter et utiliter se cognoscant ex suscepto munere debitores. Nosti
siquideni, quod dilectus filius magister Michael Scotus a puero inardescens amore scientie
litteralis postpositis omnibus illam studio continuato quesivit, et in fundamento artiuni

gloriosas superedificans facultates decora se structura munivit, nec contentus littera

tantum eiudiri latina, ut in ea melius formaretur, hebraice ac arabice insudavit laudabi-

liter et profecit, et sic doctus in singulis grata diversorum varietate nitescit. Verinn quia
ejus provisio nulli potuit committi fiducialius quam tibi, qui perfectus scientia non potes

non amare scientes, pie memorie H. papa predecessor noster ad preces nostras et aliorum
fratrum suorum tibi preces et mandata direxit', ut eidem magistro in provincia tua in
ecclesiastico beneficio, quod danti et accipienti congrueret, provideres, contradictores per
censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Ceterum licet, sicut idem
nobis exposuit, mandatum apostolicum ilariter exequens quandam ecclesiam sibi contu-
leris, nequaquam tamen ei de ipsa congrue noscilur esse provisum. Quare condigne gratie
premio diminuto videtur meritorum ejus laudibus derogari, cum sicut in penis misericor-

diter mitigata justitia, ita in bcneficiis gratia commendari soleat dilatata. Ut igitur eo

sicut convenit honorato commissa tibi sue provisionis auctoritas appareat efficacior, et tue

liberalitatis gratiis clarescat affectus, fraternitatem tuam rogamus et monemus attente per

apostolica tibi scripta mandantes, quatinus precedens predecessoris nostri mandatum

auctoritate nostra plenius exequens primo beneficio provisionem adicias congruentem, ita,

quod idem providentie tue gaudeat se commissum et nos sinceritatem tuam debeamus in
domino merito commendare. Dat. Laterani iiij. kal. Maij [pontificatus nostri anno primo].

Reg. Vat. Gregorii IX an. 1, ep. Gl, fol. O*. Haureau in Bulletin des comites historiques (Histoire, Scicnces,
Lctlres), II (1850), 25.").

1. Vide litleras Ilonorii III, supra n^ 48.

!
1227] AB ANNO MCC tJSQUE AD PHILIPPUM IV REG. FHANC. 111

55. ('regoriiis IX Philippo cancellario Parisiensi injungit ut dociores theologiae ac decretorum, ijitos abbas
S. Genovefae idoneos ad docendum reputaverit, libere regere siciit magislros artium in parochia et terra
ipsoriim infra Parisiensium murorum ambitum constituta permittat, si hoc ad jus pracdicti monasterii
pertineat.
1227, Novembris 22, Laterani.

Gregorius episcopus scrvus servoruin Dei dileclo filio .. cancellario Parisiensi salulem

et aposlolicain benedictionem. Dilecti filii .. abbas' et convenlus Sancte Genovefe Parisiensis

nobis insinuare curarunt, quod cuin ad jus eorum pertineat, ut doctores theologie, decre-
torum ac liberalium arlium de ipsorum licenlia libere regere valeant in parrochia et terra
eorum infra Parisiensium inuroruin ambitum constitula, tu theologie decretorumque
doclores ad regendum inter duos pontes astringis vinculo juramenti. Propter quod et si

doctores artium de licentia ipsorum regant in predicta parrochia, theologie (amen et decre-
torum doctores non audent regere in eadem, unde non sokiin honori, sed etiam utilitati

inonasterii sui plurimum derogatur*. Volentes igitur ejusdem monasterii honores et jiira

illibata servari, discretioni tue per apostolica scripta mandamus, quatinus si premissis
veritas suffragatur, illos qui predictas scientias in parrochia et terra ipsa docere voluerint,

et ipsi ad id reputaverint esse idoneos, id facere sine contradictione permittas, alioquin

dilectis filiis .. abbati et .. priori Sancti Joannis in Vineis et Radulpho de Coudun *

archidiacono Sucssionensibus nostris damus litteris in mandatis, ut partibus convocatis

audiant hinc inde proposita, et causam hujusmodi, si partes consenserint, debito fine dcci-

dant, facientes quod decreverint per censuram ecclesiasticam firmiter observari, alioquin

eandein ad nos remittant sufficienter instructam, prefigentes partibus terininum compe-

lentem, quo per proeuratores idoneos propler hoc nostro se conspectui representen^. Dat.
Laterani x kal. Deceinbris, pontificatus nostri anno primo.

Bibliolh. S. Gcnovefnc Paris. Cod. Q. 1. 2, in-8", fol. 1'^ Bulneus, I, 274; III, 124.

1. Ilcrbcrtus. 2. Vide ud hoc epist. llonorii 111 supra n" 45. 3. In ins. Icgitur : Condun; Bulacus :Coudun. Idem
illc in Rcg. Vat. Honorii III an. 3, ep. 107, nominatur : R. de Codun. Certe ipso est, qui anno 1244 ad sedem episcopalcm
Sucssionensem est evectus, ct qui Rndulphus dc Coudun vocatur. Cf. Gallia chvistiana, IX, 369.

56. Gregorius IX Radulpham abbatem et priorem S. Johannis in Vineis ac Radulphum de Coudun, archi-
diaconum Sitessionenses judices in causa inter Philippum cancellarium et conventum .S. Genovefae pendente
constituit.
1227, Decembris 3, Laterani.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. abbati et .. priori Sancti

Joannis in Vineis et R. de Goudun archidiacono Suessionensibus salutem et apostolicam

benedictionein. Dilecti filii .. abbas et conventus Sancle Genovefe Parisiensis sua nobis
insinualionc monstrare curarunt, quod cum ad jus eorum pertiiicat, ul doctores theologie
et decretorum ac libcralium artiuin dc ipsorum liccncia liberc regere valeanl in parroi^hia
112 CHAIITULAUIUM UNIVERS. PARIS. [1228

et lerra eorum infra Parisiensium murorum ambitum constituta, .. cancellarius Parisiensis

theologie decretorumque doctores ad regenduin inter duos pontes astringit vinculo jura-
menti. Propter quod etsi doctores artium de licencia ipsorum regant in predicta parrochia,
theologie tamen vel decretorum doctores non audent regerc in cadem, unde non soluin
honori, sed etiam utilitati monasterii sui pluriinum derogatur. Volentes igitur ejusdem
monasterii honores et jura illi])ata servari, dicto cancellario nostris dedimus litteris in

inandatis, ut si premissis veritas sufTragatur, illos qui predictas scientias in parrochia et

terra ipsa docere voluerint ef ipsi ad id reputaverint esse idoneos, id facere sine contra-

dictione permittat. Ideoque discrelioni vestre pcr apostolica scripta mandamus, quatinus
si dictus cancellarius mandatum nostrum neglexerit adimplere, vos partibus convocatis
audiatis hinc inde proposita, et causam hujusmodi, si partes consenserint, fine debito deci-
datis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari, alioquin

eandem ad nos remittatis suflicicnter instructain prefigentes partibus terminum compe-

tentem, quo per procuratores idoneos propter hoc nostro se conspectui represenlent.
Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel limore subtraxerint, per cen-
suram eandem appellatione cessante cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non
oinnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nichilominus exequantur.
Dat. Laterani iij non. Decembris, pontificatus nostri anno priino.

Bibliolh. S. Genovefae Paris. Cod. Q. 1. 2, in-S", fol. 13*. Bulaeus, III, 125, ubi lcgitur x. kal. Decembris .

57. Constitutio Ord. Praed. in capituto generalissimo sub magistro Jordano Parisiis edita de studiis in Ordine.

1228, mense Maio, Parisiis.

Curet prior provincialis vel regnorum, ut si habuerit aliquos utiles ad doccndum,

qui possint in brevi esse apti ad regendum, mittere ad sludendum ad locum, ubi vigel
studium, et in aliis illi, ad quos miltuntur, eos non audeant occupare nec ad provinciam
remittere, nisi fuerint revocati.

Quoniain circa studentes diligens est adhibenda cautela, aliquem fratrem specialem
habeant, sine cujus licentia non scribant quaternos nec audiant lectiones, ct que circa eos
in sludio corrigenda viderit corrigat. Et si vires [ejus] excedant, prelato proponat.

In libris gentilium et philosophorum non studeant, etsi ad horam inspiciant. Secu-

lares scientias non addiscant, nec etiam artes quas liberales vocant, nisi aliquando circa

aliquos magister ordinis vel capitulum generale voluerit aliter dispensare, sed tantuin
libros theologicos tain juvenes quain alii legant. Statuimus autem, ut quelibet provincia

fralribus suis missis ad studium ad ininus in tribus libris theologie providcre teneatur, et

fratres missi ad studium in ystoriis et sententiis et textu et glosis' precipue studeant el

intendant.
1228] AB ANNO MCC LSQUE \l) 1' H1L 1 1> 1>1; M IV KEG. FRANC. 113

Circa eos qiii stiulent taliter dispensetur a prelato, ne propter ofliciiini vel alind de

facili a stiidio retrahantur vel iinpediantur. Et secunduin quod inagistro studenciuin vide-
bitur, locus proprius statuatur, in quo post disputationes vel vesperas vel alio etiain
teinpore si vacaverint ad dubitationes vel questiones proponendas ipso presente conve-
niant, et uno querente vel proponente alii taceant, ne loquentein iinpediant. Et si aliquis

inhoneste vel confuse vel clainose vel proterve querens vel opponens vel respondens
offenderit, statiin ab illo, qui tunc inter eos preest, corripiatur...

NuIIus fiat publicus doctor, nisi per iiij annos ad ininus theologiain audieril.

Cod. Rutenens. Constitutioncs Ord. Prued. anni 1228 continens (saer. XIII-XIVj ct ad ipsum Ordinom pcrlinens, p. 87.
Archiv fiir JMteratur- und Kirchengeschichte des Miltelaltcrs, I, 218, n<> 16; 222 seq., n" 28-30. Tantummodo sujjerius
rclatu cohaercnt cum ordinationibus Univcrsitutis Paris., in qua fratres Pracd. nnno se (uenti cuthcdrum recepcrunt. Cf.
snpru n 34.

1. In Constitut. secundnc pcrscriptionis u mng. Ituymundo fuctac lcgitur sic : ... lcncatur providcrc, videlicet in
in bibliotheca (biblia), hystoriis et scntentiis, ct ipsi in hiis tum in tc.xtu <(uan^ in glossis prccipue studennt ct intcndnnt .

Cod. Liturg. Ord. Praed. nn, 1256 nd Ordinem pcrlinens.

OO. Cregoritts IX llenrico archiepiscopo Ilemensi, Adanio episcopo Sihanectensi, Johanni decano S. Quintini
niandat itt compositionein inter magistros et scholares ex una, et episcopum, cancellarium et capitulum
Parisiense ex allera parte, interveniente liomano S. Angeli diacono cardinale et apost. scdis legato, factam
curent firmiter observandam.

1228, Junii 3, Assisii.

Gregorius episcopus servus servoruin Dei venerabilibus IVatribus .. archiepiscopo

Reinensi et .. episcopo Silvaneclensi et dilecto filio .. decano S. Quintini' Noviomensis
diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii magistri et universitas scola-
riuiii Parisiensium nobis humiliter supplicarunt, ut composilionem, que intcr ipsos ex
parte una, et bone memorie .. episcopum et dilectos filios .. cancellarium et capitiiluni
Parisiense ex altera super danda licentia ab eodein cancellario magistris volentibus inci-
pere in singulis facultalibus, et faciendis constitutionibus de ordinandis lectionibus ct

disputationibus, ac |)iiniendis iebellil)us per subtraclioncm societatis, et taxandis hosiiiliis

ac quibusdam aliis articulis mediante dilecto filio nostro U. Sancti Angeli diacono cardinali
tiinc apostolice sedis legato ainicabiliter intercessit*, apostolico dignaremur muniminc
roborare. Ideoque discretioni vestre per apostolica scripta mandanuis, [uatinus comj)osi-
tionem eandein sicut siiie pravitate provide facta est et ab ulraque parte sponte recepta,
faciatis per censuram ecclesiaslicam appellatione remota firiniter observari. Quod si non
oinnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum ca nichilominus exequantur. Dat.
.'\sisii iij non. Junii, pontificatus noslri aiino sccundo.

Originalc in Arch. nut. Pnri. L. 2'j2, n" 'i8. liullu plumbcu filis cunuuh, appcnsn csl. Pertinchut ud Arch. Univers.
Cod. Vat. Rcg, 406, fol. 6'>; Biblioth. Phillipps in Chcltcnhum ms, 876, fol, 8, ubi, sicut upud Bulacuni, III, 130, hnc littcroo

Chart. Unic. Paris. I. 15

114 CH.VRTLLAHIUM TJNIVERS. PAKIS. [1228

perporom nd non. Jiuiii w roforunlur. Iii Arch. Uiiivers. Paris. Ihooa V. 13. 3. g; theca IV. A, 19, h, sunt duo apographa
harinn littoraruni annoruui 12'i8 et Vlk^t.

1. Jourdain conjieit decantnu S. Quinlini tur.c lcniporis fuisse Thoniam. At udhue intcr vivos crat niagister Johanncs
de Barastre, qui decanus S. Quintini noniinatur infra in documento n** 61 cjusdem anni 3 Augusti. 2. Vide de istu compo-
sitione facla intorveniento logato RonKtno verisimililor sub cpiscopo Bartholoinaeo supra ad n" 45.

Sy. Giegorius IX magistros in theologia Parisiis regentes monety ne ad mundanam scientiam declinenl nec
verbum Dei philosophorum figmentis adulterent.
1228, Julii 7, Perusii.

Magistris in theologia Paiisius regentibus. Ab Egyptiis argentea vasa et aurea sic

accipienda sunt inutuo, quod spoliatis eisdein ditentur Ebrei, non ut iidein in servitutein
ilioruin quasi ad participiuin pretii venundati redigantur, quoniain et si doctrina celestis

eloquii de sapientia et eloquentia philosophici doginatis quasi iiiutuuin ad sui ornatuin

assuinat, interduin ei tainen deservire non debet nec intellectus ipsius ad illius intel-

lectuin uUatenus inclinari. Puella etiain de hostibus capta, que pilis rasis et ungulis
circuincisis viro Israelitico jungitur, doniinari non debet eideni, set obsequi polius ut

subjecta. Et quidein theologicus inlellectus quasi vir habet preesse cuilibet lacuitati, et
quasi spiritus in carnein doininium exercere, ac eain in viaiii dirigere rectitiidinis ne
aberret. Denique qui verba celestis oraculi adulterina philosophoruiii doctrine coiiiinixtione

a sui sensus inolitur inflatus et nichil sciens puritale divertere inclinans eadein ad phiio-

sophicuin intellectum et quasi de corde suo prophanans viro adultero adherere cuin muliere
Sainaritana videtur, cui aquam vivam poscenti que in vitain salit eternain precipitur, ut

viruin suum dimisso adultero advocet, puruin videlicet et simplicem intelleclum, nullo
terreni eloquii ferinento corruptuin, sine quo qui ainbuhmt in circuitu sequendo insi-

pientiam sui cordis, et se scire aliquid extimando pervenire ad centrum nequeunt veri-
tatis. Fabricatores eniin argenti eloquentie videlicet naturalis et sollicili circa eam juxta
verbuin propheticum exterminati sunt et ad inferos descenderunt, eo quod viam celestis
ignoraverint discipline, ac ipsius semitas non comprehenderint intelleclu. Filii quoque
Agar, qui exquirunt prudentiam que de terra est, et negotiatores terre et Theinan faJjella-

torcs et exquisitores intelligentie mundane videlicet viain sapientie nescierunt, quoniain

cuin Deuin ex creaturaruin magnitudine cognovissent, ei gloriam non dederunt, nec egerunt
gratias tainquam Deo, et dicentes linguam nostrain inagnificabiinus, labia nostra a nobis

sunt, quis noster est Dominus evanuerunt in cogitationibus suis et obscuratuin est insi-

piens cor eoruin, et sapientes estimantes seipsos facti sunt stulti in reprobuin sensum dati,

abhominabiles et corrupti, agentes linguis suis dolose, ac sub labiis venenum aspiduin
deferentes. Sane tacti dolore cordis intrinsecus, ainaritudine repleti suiiius aliscinthii,
quod sicut nostris est auribus intiinatum, quidain apud vos spiritu vanitalis ut ulcr distenti

positos a patribus terminos prophana transferre satagunt novitate, celestis pagine intel-
15.
1228] Ali A>>0 MCC LSQUE AD PHII.IPPUM IV REG. FIIANC. 115

lectuin s.incloruin patruin studiis certis expositionuin tenninis liinilate, qiios transgredi

non soluin est teinerariuin, sed prophanuin, ad doctrinam philosopliicain naturaliuin incH-

nando, ad ostentationein scientie, non profectum aliquem aiiditoruin; ut sic videantur non
theodocti, sed theologi, set potius theophanti. Cum eniin theologiam secundum appro-
hatas traditiones sanctorum exponere debeant, et non carnalihus arinis, set Deo potentihus
destruere omnein altitudinem exlollentem sc adversus scientiam Dei et captivum in obse-
quiuin Christi oinnein reducere intellectum, ipsi doctrinis variis et peregrinis abducti redi-
gunt caput in caudam et ancille cogunt famulari reginam, videlicet documentis terrenis
celeste, quod est gratie tribuendo nature. Profecto scientie naturalium plus debito insi-

slentes ad infinna et egena elementa inundi, quibus, duin essent parvuli, servierunt reversi,

et eis denuo' servientes tanquam imbecilles in Christo, lacto non solido cibo vescuntur,
et videntur cor nequaquam gratia stabilisse, propter quod spoliali gratuitis et in suis
naliiralibus viilnerati, ad ineinoriam non reducunt illiid apostoli, quod ipsos legisse cre-

dimus jam ficquenter : Propiianas vocum novitates et falsi nominis scientie oppositiones

devita, juam quidain appetentes exciderunt a fide . O improvidi et lardi corde in oniiiibus
que divine gratie assertores, prophete, videlicet, evangeliste ac apostoli sunt loculi, cum
natura per se quicquam ad salutem non possit, nisi gratia sit adjuta. Dicant presuinptores
hujusmodi, qui doclrinam naturalium amplcxantes verborum folia et non fructus auditoribus
suis apponunt, quoruin inentes quasi siliquis paste vaciie remanent et inanes, et eorum
aniina non potest in crassitudine delectari, eo quod situbunda et arida aquis Syloe curren-
libus cum silentio non potatur, set eis potius que de torrentibus philosophicis auriuntur,
de quihus dicitur : Quo plus sunt pote, plus sitiuntur aque, qiiia satietatem non afrenint,
sel anxielalem potius et laborem . Nonne dum ad sensuin doctrine philosophorum igno-
rantium Deum sacra eloquia divinitus inspirata extortis expositionibus, imiiio distortis

inflectunt, juxta Dagon arcaiii federis collocant, et adorandain in teinplo Doinini statuunt

ymaginem Antiochi? Et dum fidein conantur plus debito ratione astruere naturali, nonne
illain reddunt quodammodo inutilem et inanein, quoniam fides non habet mcrilum, cui
hiimana ralio prebet experimentum ? Credit denique intellecta natura, sct fides ex sui

virlulc gratuita intelligenlia credita coinprehendit que audax ct improha penetrat, quo
naturalis nequit attingere intellectus. Dicant hujusmodi naturalium sectatores, ante quoruin
oculos gratia videtur proscripta, quod Verbiim quod erat in principio apud Deum, factuin

est caro, el hahitavit in nobis : est ne gralie an nature? Absit decetero, iit pulcherriina

inulieriim a [)resuinptoribus stibio peruncta oculos coloribus adiilterinis fucetiir, ct quc a

suo sponso circumamicta varietatibus et ornata monilibus procedit splcndida ut regina,

consulis philosophoruin semicinciis, vcste sordida induatur. Absil iil boves fede ac con-
fecte inacie, que nulluin dant saturitalis vesligiiim, specio.sas devorent crassasque consu-
iiiant. Nc igitur hujusmodi dogiiia teinerarium et pcrversum ut caiiccr serpat el inficiat

|)lMiiiiios, oporteatque filios pcrditos ploiare Hachclcm, presenlium vobis auctorilate

116 CIIARTUI.ARIUM UNIVKHS. PARIS. [1228

mandainus et dislricte precipiimis, quatiniis predicta vesania penitus abdicata sine

fermento nnindane scienlie docealis theologicam puritatem, non adulterantes verbum Dei
philosophorum figinenlis, ne circa allare Dei videamini lucrum velle contra preceptum
divine plantare, et mellis commixtione sacrificium fermentare doctrine, in sinceritatis

et veritatis azimis cxhibendo, set contempti terminis a patribus institutis, mentes audi-
toruni vestrorum fructu celestis eloquii saginetis, ut foliis verborum semotis limpidas
aqiias et puras tendentes ad hoc principaliler, ut vel fidem astruant vel mores informent,
auriant de fontibus Salvatoris, quibus refecti inlerna crassitudine delectenlur. Dat. Perusii
non. Julii, pontificalus nostri anno secundo.

Reg. Vat. Gregorii IX an. 2, ep. 20, fol. 74'". Apud Bulacuin, III, 129, ct iii oinnibus cdd. deest initium littciarum
usque taoti dolore oordis .

1. In Reg. : deuo.

bO. L't(erae GiiiUelmi episcopi Parisiensis, in quibus contra scholares S. Thomae de Lupara inyehitur, et

inhonestam eorum vivendi rationem corrigendam esse declarat.

1228, mense Julio, [Parisiis].

Wuillermus' Dei permissione episcopus Parisiensis omnibus presentes littcras inspec-

luris salutem in Domino. Noverit universitas vestra quod nos ad domum pauperum scola-

rium Sancti Thome de Lupara venientes, ut in ea auctoritate diocesana corrigeremus et

reformaremus que correctione et reformatione videremus indigere, inter alia invenimus

quosdam scolares, qui longis retro temporibus de bonis ejusdem domus vixerant, in
tantam se insolentiam extulisse, quod de nocte nisi sunt hostia domus fratrum frangere
et violenter intrare; alii, quasi de cibo securi, plusquam expediret longis temporibus
studentibus collata comedentes, minus proficientes et studere nolentes, studentibus one-
rosi, quietem et studium aliorum inultifarie molestabant. Sunt et alie cause, quas presen-
tibus inserere nolumus, ne certas personas notare vel tangere videreinur. Propter quas de

bonorum virorum consilio auctoritate predicta statuimus ut qui ibi modo sunt ab instanti
festo beati Remigii per annum tantum ibi consuetas distributiones habeant, in fine anni
doinum exituri et sibi aliunde provisuri, nisi post octo dies ab egressu suo laudabili sua

conversatione et evidenti profectu in studio comendandi ab hiis, quibus nos vel succes-
sores nostri hoc specialiter duxeriinus coinmittendum, fuerint revocati. Statuinuis preterea,
quod nullus scolaris decetero ibi recipiatur facturus moram ibi ultra annum a die recep-

tionis sue, qui predicto modo in fine anni dictain domum egredialur, non reversurus, nisi
prescripta forma ab hiis quibus nos vel successores nostri hoc specialiter duxeriinus
committendum fuerit revocatus. Hec autem ad conservationem humilitatis et quietis

studere volentium, et ad vitanda multa inconvenientia el onera dicte domus que non
 1228] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FHANC. 117

expedit presentibiis inserere, habito bonoruni viroruin consilio, duxinius statuend.i. Acluin
anno Doniini MCC vicesiino VIII, inense Julio.

Livre noir iii .\i-ch. nat. Pnris. LL. 177, p. 323. Iii Parvo Pastorali, LL. 176, p. 211, tnntiimmodo brevitcr indicalnr.
Guerard, Cart. dc Notre-Dame de Paris, I, 3.50.

1. Bartholomaeo 19 Oct. 1227 mortuo Grcgorius IX celebrom inagistrum Guillelmum Arveriium, virum ciniucntis
scientie, vite ac conversationis honeste ac opinionis preclarc , 10 April. 1228, ccclesinc Parisiensi in anlistitem providit,
et in saccrdotcm ordinatum atque in cpiscopuin consecratum Parisios misit. Rcg. Vat. Grcg. IX an. 2, ep. 8. Notices et

extrails desmss., -XXI, 2, p. 206.

61. Ilenricus archiepiscopus RemensLt. Adam episcopus Silvanectensis, magister Johanues decanus S. Quintini
transmittunt magistris Ardengo, Jacoho de Dinant, Johanni de Cadumo Parisiis commorantibus litteras
Gregorii IX tractantes compositionem infer magistros et episcopum ac cancellarium factam, ipsosque
exsecutores constituunt.

1228, Augusti 3, Sancti Quintini.

Henricus Dei gratia Reinensis archiepiscopus et A. ejusdeni permissione Silvanec-

tensis episcopus et inagister J. decanus Sancti Quintini rSovioniensis dyocesis viris

discretis et in Christo karissiinis magistris Ardenc' Legiensi, et Jacobo de Dinant

Laudunensi' et Johanni de Cadumo Belvacensi canonicis Parisius coininorantibus saliitem
et sincere dilectionis affectum. ^landatum doinini pape recepimus sub hac forina Grego- :

rius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus archiepiscopo Remensi et

episcopo Silvanectensi et dilecto filio decano Sancti Quintini Novioinensis dyocesis salutein
et apostolicam benedictionem. Dilecti fiiii et universitas scolarum [sic) Parisiensium, eic.

siciit siipra w" 58. Dal. Asisii iij non. Junii pontificatus nostri anno secundo. IIujus igitur
auctorilate mandati vobis inandamus, quatinus si super alicpiibus articulis in predicta
compositione expressis vel etiam exprimendis aliquid diincultatis vel quostionis inter

partes einerserit, vice nostra veritatem super hiis inquiratis, nobisque diflinitionem siiper
hiis reservantes, quam et nobis duxiinus retinendam, inquisitionein ipsam cuin eain
feceritis nobis fideliter referatis, coinpositionein illain quantuin ad alios arliculos in eadein
contentos, de quibus nulla fuerit questio inter partes, facientes vice nostra per censurain
ecclesiasticam firmiter observari. Quod si non oinnes hiis exequendis potueritis interesse,
duo vestrum nichilominus exequantur. Datum Sancto Quintino anno Doinini M^CC* XXVIII,
mense Augusto, in festo sancti Stephani.

Originalc in Arch. Univcr. Puri. thccn V, B. 3. g.

1. Duo mngislri Ardcngi dcbent distingni, (|ui circa idcin lcmpus Pnrisiis studiis operam dabnnt, Ardengus canonicus
Lcodicnsis, qui clinin in documcnto mcnsis Mnrtii niini 1226 in Magno Pastorali (Arch. nat. Pnris. LL. 175, p. G38) nonii-
natur, ct Ardcngiis canonicus Pnpiensis, poslea cpiscopus Klorcntiniis, dc (|uo iiifrn n" 83, ciijus oxstnnt <i Kxtractiones suininc
ningistri Guillelmi Autissiodorensis n niagistro Ardenco, Papiensi, compilnte u [Ilist. litt.de la France, XVIII, 121). 2. Ad
isluin Dnvid at(]uc ctiam ad Ardcngum Papienscm directac sunt littcrae Grcgorii IX, 16 kal. Nov. an. 2 (Archiv. nnt. Paris.
L. 242, n 55). Anno 1243 adhuc Parisiis morabatur (Reg. Vat. Innoc. IV, an. 1, ep. 169, fol. ^^. Bergcr, Les registres
d'Innocent IV, n" 169). In Chartul. S. Genovefae magister Jacobiis de Dynant vocatur rcgcns Parisiis in tbeologia (Bibl.
118 C1IAHTULA.HIUM UNIVEHS. PAHIS. [1228

S. Genovefap, E. 1. 25 fo!., p. 62). Erat canonicus Landunpnsi.s nt aichidiaconus Moi'inpnsi.s (ibid. ad an. 1231, p. 138.
Cf. adhuc ad an. 124r>, p. 165), et 4 Oct. 1247 ecclcsiae Atrebatensi ab Innocentio in episcopum praefectus cst. Berger, I. c,
no" 3280, 3281. De ejus scripto vide Haureau iu Njtices et exlraits des mss., XXIV, 2, p. 198.

62. Pecretiim utiiiis et viginti pvovisorum ab Universitate Paris. datorum, quo nulli liceat morari in ciyitate ir/

dioecesi Paris. infra sex annos causa studii, nisi infra mensem a die Paschae universitati magistrorum et

scholarium fuerit satisfactum.

1229, Martii 27, [Parisiis].

In noiiiine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Nos dati provisores ab Universitate

coniimini assensu et voluntale ita ordinanius et ordinando decerninuis, quod nisi infra
menseni a die Pasche' competenter fuerit satisfactuni universitati niagistroruin et scola-
riuni secunduin nostruni arbitriuin super atrocissimis injuriis a preposito Parisiensi et
coinplicibus suis et quibusdam aliis eis illatis, extunc nulli liceat inorari in civitate

vcl diocesi Parisiensi causa studii, scilicet audiendi vcl docendi, infra sex annos a
fine predicti inensis numerandos : et pendenle termino einende nullus leget publice
vel privatim. Nec etiain post sex annos poterit quisquain reverti, nisi super predictis
injuriis competenter fuerit satisfactum. Et ut istud firmum permaneat, presentem cartam
sigillorum nostrorum appositione fecimus communiri. Actuin anno Domini M" CC vice-
siino octavo, mense Martio, die inartis post Annuntiationem Domini.

Originale in Arch. Univers. Paris., theca, IV. A. 22. a. Olini appendebaut 21 sig-iila ccrca ; reslaut adhuc 13 taeniola
nieinbranacea et fraginenta duoruin sigilloruin. Jourdain, n** 30. Causain illiiis gravissiniae dissensionis, quae initiiim
siiinpsit dicbus 26 et 27 Februarii ct quidem in vico S. Marcelli, videas apud Malthaeum Paris., Chroil. maj., ed. Luard,
III, 166. De niagistris, qui tuiic recesserunt, iioiuiuat fauiosos .\nglicos Alanum de Beccles, Nieolaum de Earnham, Johannem
Blundum, Radulfum de Maidenstone, Willclmnm de Dunelmo. Postea in Angliam roversi suiit. Nicolaus dc Farnham, olim
Bononiae etiam medicinae studens, an. 1241 fit episc. Dunelmensis (ibid. IV, 86) ; Johanues Bluiidus, Oxoiiiae theologiam
legcns, an. 1232 in archiepisc. Cautuar. electus est (ibid. III, 223), sed noii confirinalus (p. 243; cf. V, 41); Radulphus
an. 1234 in episcopuin Her.^ford. consecratus (III, 305), an. 1239 Ord. .Minorum intravit {Mon. FrancisC, ed. Brcwer, p. 58).

1. 15 Aprilis.

63. Cuillelmus episcopus Parisiensis fratrihus S. Trinitatis hospitale S. Matliurini Paris. cum capella tradit.

1229, mense Martio, [Parisiis].

Guillermus divina permissione Parisiensis ecclesie minister indignus universis pre-

sentein paginam inspecturis salutem in Domino. Cupientes ex debito pastoralis oflicii

divini cultus ampliare servicium operumque pietatis multiplicare fructum necnon et fratrum
ordinis S. Trinilatis et captivorum sanctum et laudabile iinplere desiderium, qiio siciebant
ad sacre leclionis fontem viviim, videntes eliain ipsum hospilale Sancti Maturini Pari-
siense propler multipliccs defectus inhaljitancium pene cohipsum, ipsum cuni capelhi
aliisque omnibus ejusdem pertinenciis eisdem fratriljus de assensu et voluntate nostri
capituli Parisiensis concessimus et contulimus' Actiini anno Domini M^CCXX" VIII,
mense Marcio.
'
Chartul. S. Mathurini in .\rch. iiat. Puris. LL. 1544, fol. 1. Cum ista charta convenit epistola fratris Michaelis Ord.
 1229] AB ANNO MCC USQUE AD P II I L PPU
[ M IV REG. FllANC. 119

S. Trinit. anni 12:^0 apud Diibois, Hist. eccles. Pavis., II, 327, et ronfirmatio Grogorii IX. ij id. Febr. an. sexto [Chart., I. <.),

sicut etiam in WecYOlogio ronventus S. Mathurini logitur : obitus bone mem. Guillormi quondam episcopi Paris., qui dedit
nobis prinuim locum, iii quo copimus habitare et edificare ecclosiam nostram . Dihl. Mazarine ms. 1347*. Usque adhuc
historici, intor alios Du Breul, Lebeuf et Jaillot, assoruerunt Ordinem S. Trinit, jani ante an. 1209 Parisiis hospititim
S. Mathurini lenuisse, et Du Breul {Le theatve des antiquites de Paris, p. 491) revera instrumentum illius anni publici juris
focit, in quo ecclcsie S. Maturini Paris. ord, S. Trinit. )> montio fit, At non animadvertil in not^un temporis errorem irrepsisse.
Sumpsit enim chartam memoratam ex Chartul. oitato fol. 73*, in qua prior S. Germuni in Laya ait Guornerum dirtuin
qiiocum in sua presentia personalitor constitutum esso, etc. Sed in documonto praecodonti (fol. 73*) officialis curiae Paris.
affirinat eundom Guornorum cum uxorc in sua praosonlia fuisso, atque ista charta data cst anno Doniini MGGL** soxto .

Quisqiie niinc concedet, temporis notam non istius sed alterius documenti essc falsam, quippc quod contradicat ctiain charlao
supra publicatae. Non tainen negari potest, fratres S. Trinitatis jam ante annum 1229 Parisiis fuisse, ut ex Chavtul, apparol,
Apud. S. Mathurinum Universitas Paris. tcmpore subscqucnti paene constanter comitia sua habuit, et Mathurinos jain nnle
an. 1254, sed post 1231 in Universitatc sacras litteras didicisse sciinus ex Epistola Univers. anni 1254, Fcbr. 4.

1. Hic in Gharta quinqnc liiioac abrasac sunt. Ilospitium fratribus sub ea condilione conccssum est, ut cpiscopo ct
archidiacono loci subjicerentur, Sic legitur in Inventaire, LL. 1545, p. 268.

64, Henricus III rex Angliae im'iiat magistros et scholares ParisienseSj ut studii gratia in Angliam veniant,

1229, Mii 16, apud Radingum.

Rex inao^istris et universitati scolarium Parisius salulein. Tribulationibus et aniifustiis

non inodicis, quas sub iniqua Icge Parisius estis perpessi, huiniliter conipatientes ob
reverentiain Dei et sanctc ecclcsie vobis pie subveniendo statum vestruin cupimus ad
debitain reduci liberlatein. Unde vestre duximus universitati significandum, quod si

vobis placeat ad regnum nostrum Anglie vos transferre et in eo causa sludii inorain lacere,
civitates, burgos vel villas quascunque velitis eligerc vobis ad hoc assignabiiiuis, et onini-

inodo sicut decet libertate et tranquillitate que Deo placere et vobis plene sufficere debeal
vos gaudere facieinus. In cujus, etc. Teste rege apud Radingum xvj die Julii.

Public Rccords (Londini), Puloiil Roll, 13, Hciir. IIF, m. 6. In margine : Dc scolaribus Parisius. Bulueus, III, 1:)3.
Datu cst bacc chartu unno 13 regni Ucnrici III.

65. dregorius IX possessiones Ordinis Vallis Scholarium, specialiter autem domiim ab eo Parisiis possessam, sub
stta protectione sttscipit.
1229, Julii 25, Perusii.

Grcgorius episcopus scrviis sorvoruin Dci dileclis filiis piiori et convontui monaslerii

Sancte Marie in Insula Treccn. ordinis Vallis Scolarium salutem et aposlolicam bcnedic-
tionein. Cuin a nobis petitur, quod justuin est et honestuin, tam vigor cquitatis quam ordo
exigit rationis, ul id per sollicitudinem oflicii nostii ad dcbituin perducatur efrectum.
Eapropter dilecti in Doinino filii vestris justis |)ostuIationibus grato concurrentes assensu

personas vestras el inonasterium, in qiio divino cstis obsequio mancipali, cum oinnibus
bonis, que in presentiarum rationabililcr possidctis aiil in futuruii) justis inodis prestanle

Doinino potcritis adipisci, sub bcati Pclri ct nostra protectione suscipiinus, specialiler
aiilfMii doiiuiiii. (|uam habclis Parisius, terras, posscssiones, redditus et alia bona veslra
120 CHARTULAKIUM UNIVEHS. PAHIS. [1229

sieiit ea oinnia juste ac pacifice possicletis, vobis et per vos eideni inonasterio auctoritate

apostolica confirinamus et presentis scripti patrocinio coinniuninuis. rSulli ergo, etc.

nostre protectionis et confirinationis, ctc. Si quis autem, etc. Dat. Perusii viij kal. Augusti,
pontificatus nostri anno tercio.

Litterae insertae charlae officialis ciiriae Troceiis. anni 1280 in Arch. nat. Paris. S. 1013'', n*' 6. Ibid. n** 10 occurrit
epistola ejusdeni papac ad Guillelniuni episcopuni Pai'isienseni 17 Augusti 1229, in qua ei injnngit ut fratribus concedat
oratorium in ipsorum domo Parisiensi. Valois, Guillaume d'Auvergne, p. 338, n" l'i. Fratres Vallis Scholarium non
ad Cisterciensium (sicut Jourdain n 22 scribit) sed ad S. Aug-ustini Ordinem pertinebant. Primus magister aclu regens in
Unirers. Paris. nominatur in litteris Alexandri IV anni 1259, Junii 24, et fuit Evrardus. Vide infra ad n"' 77, 340.

66. Ludovicus IX re.r Francoium prlvilegium a rege Philippo Augusto avo suo scholaribus Parisiensibus datum
confirmat.
1229, mense Augusto, apud Fontem Blaudi.

In noinine sancte et individue Trinitatis, amen. Ludovicus Dei gratia Francoruni rex.

Noverint universi presentes pariter et futuri, nos cartain inclite recordationis Philippi avi

nostri, quondain Francorum regis illustris, inspexisse in hec verba* : In noinine sancte et

individue Trinitatis, amen. Philippus Dei gratia Francorum rex. rsoverint universi pre-
sentes pariter et futuri, quod propter illud enorme flagicium, quo Parisius clerici et hiici

quinque iiumero a quibusdain maleficis interfecti sunt, talem justiciam faciemus : quod
Th. illum tunc prepositum, de quo super alios clerici sunt conquesti, quia factum negat,
in perpetuis detinebiinus vinculis, in arcta custodia et paupere victu, quandiu vixerit, nisi

forte ipse elegerit subire judicium aque Parisius publice ; in quo si ceciderit, dampnatus
erit; si liberatus fuerit, nunquam Parisius deinceps vel alibi in terra nostra propria erit

prepositus noster vel ballivus noster, nec eliam alibi, dum id vetare possimus per
rationem, nec Parisius intrabit de cetero. Et si per bonam et legilimam inquisitionem,
quam commisimus duobus fidelibus nostris, G. camerario el Ph. de Leuiis, sine oinni

personarum acceptione facienda sul) adjiiratione fidei, qua christiani sunt, quamque nobis
debent doinino suo ligio, et per juramentum quod nobis fecerunl de honore et consilio
nostro, intelligere poterimus, qiiod amplius inde facere possimus aut debeamus, sine ullo

arrestamento faciemus, salvo honore Dei et nostro. De aliis autein, qui in captione

sunt pro eodem forisfacto, hoc faciemus, quod in caplione perpetua eos detinebimus, nisi

judicio aque innocentiam suain purgaverinl, Deo teste; in quo si qui ceciderint, eos habe-

biinus pro dampnatis, nisi forte aliqui ex eis per bonam inquisitionem scolarium a cap-

tione per nos fuerint liberati. Eos autein qui fugerunt, eo ipso pro dampnatis habemus;
et oinnes prepositos terre nostre jurare faciemus, qiiod diligenter inquirent eos, et si

quein ex eis capere potuerint, capienl ct nobis mittent Parisius. De securitate autein scola-

riuin clericorum Parisiensium in poslerum consilio honiinum nostroruin hoc ordinavimus,

quod omnes civcs Parisienses jurare faciemus. quod si aliquis alicui scolari ab aliqiio
1229] AB ANNO MCC LSQUE AD PHILIPPUM IV REG. KRANC. 121'

laico injuriani fieri viderit, super eo tesliinoniuin perhibebit veiitati; nec se subtrahet
aliquis nc vidcat. Et si contigerit quod aliquis alicui scolari ab aliquo laico injuriain fieri

viderit, si scohiris maxiine arinis percutiatur, aut luste, aut lapide, oinnes hiici qui vide-
rint bona fide coinprehendent inalefactoroni ilhiin vel inalefactores et tradent justicie
nostre, nec se subtrahent ne videant vel coinprehendant vel testiinoniuni perhibeant veri-

tali. Sive autem malefactor captus sit super ipsum malefactuin, sive non, nos legitiinain
inquisitionem faciemus sive per clericos, sive per hiicos, sive per quascumque personas;
el prepositus noster et justicie nostre idein facient. Et si intelligere poterimus per legi-

tiinain inquisitionem, vel justicie nostre intelligere potuerint, quod ille cui imponitur

fecerit illud forisfactum, statim inde faciemus justiciam vel justicie nostre facient secun-
duin inodum forisfacti, non obstante eo, quod malefaclor factuin negabit vel quod dicet
se esse paratuin deffendere per monomachiam, vel purgare per judicium aque. Preterea

prepositus noster vel justicie nostre pro nullo forisfacto in scohirein manuin mittent, nec
in captionem nostram inittent, nisi forisfactum scohiris tale visum fueril, ut debeat arre-
slari; ct tunc justicia nostra arrestabit euin in codein loco sine omni percussione, nisi se
deflenderil, et reddet eum ecclesiastice justicie, que euin custodire debet pro satisfa-

ciendo nobis et injuriam passo. Et si forisfaclum grande visuin fuerit , ibit vel mittet

justicia nostra ut videat, quid de scolari fiet. Si vero se scolaris in arrestatione illa

non defl^enderit et injuriam passus fuerit, nos secundum supra dictain inquisitionem
et per juramentum predictiim inde ultionem facicmus. Ad hec in capitale scolarium Pari-
siensium pro nullo forisfacto justicia nostra maiiuin mittet; sed si visum fuerit illuin

esse arrestandum, per justiciain ecclesiasticam arrestabitur, et arrestatum custodietur, ut

de illo capitali fiat, quod per ecclesiam fuerit legitime judicatuin. Quod si tali hora fuerint
arrestati scolares a preposito nostro, quod non possit juslicia ecclesiastica inveniri vel

statiin inveniri, faciet prepositus noster in aliqua scolaris doino eosdem sine oinni injuria,
sicut supra dictuin esl, custodiri, donec ecclesiastice justicie reddantur. De servientibus
laicis clericorum scolarium, qui iion debent bnrgensiam nobis vel residentiam, nec vivuht
de inercaturis, et unde scolares non faciant injuriam aliis, sic erit, quod in eos manuin
non miltemus, nec justicia noslra, nisi forisfactum apparens fueril, pro quo debeamus in

eis inanuin mitlere, auljusticia nostra. Pro tenore siquidem privilegii, qiiod Parisiensibus

scolaribus conlulimus, nolumus ut canonici Parisienses et eoruin servientes in hoc privi-

legio contineantur; sed volumus, ut servientes canonicoruin Parisiensium et ejusdein ville

canonici eaindein libertatein habeant, qiiain eis predecessores nostri observare debuerunt.
Occasione aiitem predi<'tariiiii con\enlionuin vel occasione hujus carte in causain trahi non
poterimus nisi iii ciiriam nostram.

ll autem hec cautius custodiantur et slabili in perpetuuin jurc firmentur, statuimus

ut preposilus nosler et Parisiensis populus oinnia que predicta sunt in conspectu scola-
riiiin tantum se bona fide servaturos in jurainento confirinent. Et decelero seinpcr, qui-
Chayl. Uitiv. Paris. I. 16
122 CIIAUTLLAIUUM UNIVEUS. PAUIS. [1229

cuinque ofnciuni preposilure Parisiensis adniinistrandum a nobis acceperit, intcr ipsa

prepositure sue inicia, doininica videlicet prima vel secunda, in una ecclesiarum Parisien-
sium coram scolaribus predicta oinnia se bona fide servaturuin juramento publice confir-

mabit. iVos autem predicfa omnia approbamus et volumus et sigilli nostri auctoritate regii

nominis karactere inferius annotato precepimus confirmari. Actum apud Fontein Blaudi
anno dominice incarnationis M^CC" vicesimo nono, mense Augusto, regni vero nostri anno
tercio, astantibus in palacio nostro quoruin noinina supposita sunt et signa. Dapifero
nullo. S. Pioberti buticularii. S. Bartholomei camerarii. S. Mathei constabularii.

Data vacante [monogi'.) cancellaria.

Originale in Arch. not. Paris. M. 66*, n** 2. Frag^nientum sigilli cerei viridi coloris fi!i.s seric. rubei ct viridi coloris

appensi superest. Exstubat olini in Arch. Universitntis. Cod. Vat. Rcg. 406, fol. 43. Bibl. Phillipps in Cheltenhani, ms. 876,
fol. 53, cum lectionihus varinntibus cx docum. supra n** 1 rclato dcsumptis. Bulaetis, IH, 131, qui hanc chartam perpcram
ad. an. 1228 refert. De difTerentia inter texttim hujus documenti a Ludovico emaimntis ct illius n PhiIij>po ,\ugusto cditi vide
Mem. de la societe de VHht. de Paris et de VIU-de-France, X, 243 sqq.

1. Vidc supra n" 1.

b/. Juramentum quod praeposilus Parisiensis juxta mandatum regis Universitati Parisiensi praestare debebat.

Premierement vous jurres que vous feres jurer les bourgois de Paris que sil voient a

aucun escolier de Paris mal faire d'aucun hii, que seur ce il porteront hjial tesmoing, ne
il ne se trairont ariere malicieusement pour ce qu'il ne le voient. Et sil avenoit chose que
aucun lais eust feru escolier, se n'estoit seur iui defendant, meesmement se Tescolier

estoit ferus d'armes, de fust ou de pierre, vous feres jurer que tous le k^t qui ce auroient

veu en bone foi, prendroient ce maufeiteur ou ces maufeiteurs, et le balleroienl a nostre

justice, ne il ne se trairoient ariere malicieusement que il n'eussent ce veu, ne qu'il ne

preissent le maufeiteur ou les maufeiteurs, ne que seur ce fet ne portassent loial tesmoing.
Se le maufeiteur soit pris seur le forfet ou non, nostre sire li rois promet a faire loial

eriqueste soit par clers soit par lais ou par autres loiaus persones; et vous jurr6s
que vous ce meismes fer6s et fer6s faire. Et se vous poves trouver par vous ou par vos
jures par loial enqueste, que chil a cui Fen ineit seur le forfet Fait lait, tantost vous fer6s
droit selonc la qualit6 et le maniere du forfet, ja soit ce chose que le maiifaiteur le noie

et se veille purgier.

Apr6s vous jurres que pour nul forfet vous ne metres inain ne ne feres ineitre a

escolier de Paris, ne vous ne le inetres ne ne fer6s mener en prison, se le fourfet de

rescolier ne seinble tel que Ten le doie arester. Et adonc vous Taresteres ou fer6s arester

en ce ineisme lieu sans ferir et sans vilanie faire, s'il ne se deffent. Et adonc vous le

rendrds ou fercs rendre a la justice de saint eglyse, laquele le doit garder poiir faire

satisfaction au roi et au blecie. Et se le fourfet de rescolier semble giant, vous ires ou

envoier6s a la justice de Tiglise pour voir que Ten fera a Tescolier. Et se le escolier ne se
16.
1229] AB ANNO MCC USQUE AD PHILllTUM IV HEG. FHANC. 123

defent en ce arest et il ait soufert injure et vilanie, vous par vostre serenient, selonc

renqueste devant dite, de ce prendres venjance du maufeiteur.

Apr^s vous jurrds que en le chevelaine des escoliers de Paris pour nul forfait vous
ne mettrcs main, ne ne fer6s mettre', mais s'il vous semble qu'il doie estre arest6s, il sera

arest^s par la justice de saint eglise et gardes pour faire ce que sainte eglise en jugera.

Apr6s vous jurr6s que, s'aucun escolier soit arest6s de vous ou de vostre gent a tel

eiu'e que le justice de sainte eglise ne puisse estre trouv6e ou lost eue, vous le fer6s

garder en aucune meison d'escoliers sans li faire injure et vilanie jusques a tant qu'il soit

balli6s a la justice de saint eglise.

Apr6s vous jurr6s que es serjans lais des escoliers de Paris qui ne doivent a

noslre seigneur le roi bourjoisie ne residence, ne ne vivent de marchandise, des ques

les escoliers ne facent mie injure a autrui, ne metres main ne ne fer6s mettre, se le

fourfet n'apert tel que vous le doi6s faire.

Bibl. Phillipps in Chcltenham, ms. 876, fol. Si*". Textus qucni supra dedimus dcsumptus cst cx isto codicc. Cod.
Vot. Reg. 406, fol. kk, cum rubrica : Le scrment ke li prevos jure a le Universit^ , in quo codice plurimao formae, v. g.

cose, chc, chu, liu, blechie, sanle , dialecto Picardo accommodatac occurrunt. Du Boulay, Recueil des privili)ges de
VUniversiti! de Paris, p. 277. Haec formula sumpta est ex privilcgio Philippi Augusti ct Ludovici; ubiquc invcnitur
sinc temporis nota. Eam in lingua gallica fuisse compositam tempore quo Ludovicus privilegium sui nvi rcnovavit (i. e. 1229),

puiat Bulacus. Forsitan originem sumpsit occasione litterarum Grcgorii IX dici 14 April. 1231 (post dispcrsam Univcrsi-
tatem), quibus papa Ludovicum regcm monct, ut privilcgium sui avi innovct ct ab aliis curct observandum (vide infra n" 82),
licet probabilitate non carcat, textum gallicum factum csse tcmpore Philippi IV, quando ad documcntum anni 1251, Jun. 19-24
(vide ibid. nota 7) apposita est nova Constitutio in lingua gallica ct Philippus IV (anno 1286) dc novo pracpositis pracccpit
in corum in.*tiiuHonc solitum juramcntuni non exspectato alio mandaio Univcrsitati praestarc. Nos supra sccuti stiinus

ordinem Godd. Vat. cl Chcltcnh.

1. Sic in codicc Bibl. Cheltenham. God. Vat. Rcg. vcro scribii : .\prcs vous jucrres qu'cn rcnqucstc dcs cscoliers
ne fcr<^s mclirc main, ne nc mciircs, mais , etc, Tcxtus apiid Bulaciim sic offcrtur : .\prcs vous jurcrcz, qu'cn chasicl des

escolicrs ne ferez mciire muin, nc nc mettrez, mais sil vous scmble u, etc. Translatio regii diplomaiis in cod. Phillipps
magis ad verbura est expressa.

68. Ciutllelmus episcopus Parisivnsis fratribiis Vallis Scholarium, postt/uam eis plenam et liberam poleslntem
conslruendi domum et ecclesiam Parisiis in parochia Sancti Pauli concessit, praescribit cerlam snvendi
regulam, ut jura ecclesiae S. Pauli vel ecclesiae B. Mariae virginis intacta remaneant.

1229, mense Sepiembri, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis WiHermus permissione divina Parisiensis

ecclesie minister indignus salutem in Domino. Universitati vestre notum fieri volumus
quod nos, dilectorum in Domino fratrum et filiorum de ordine Vallis Scolarium piis et

devotis peticionibus annuentes, eisdem divine pielalis intuitu plenam ct liberam conces-
simus potestatem construendi domum et ecclesiam Parisius in parrochia Sancti Pauli,
ecclesie Fossatcnsis et presbiteri Sancti Pauli voluntate concurrente pariter et consensu;

nolentes tamen, ut per istam concessionem et ordinationem nostram, que in presentibus

conlinelur fratribus prediclis faclam, ecclesie sancti Pauli in jure parrochiali gravamen
aliquod sive prejudicium generetur, sed i|)sum per inlcgrum secundum consueludinem
124 CHARTULAIUUM VNIVERS. PARIS. [1229

Parisiensis ecclesie habeat el percipiat, sicut hacteniis consuevit ab omnibus, qui in sua

nioranlur parrocliia vel sunt in posteruni moraturi. Poteslate ordinaria statuentes, ut fralres
jam dicti ibidein Domino famulantes ad instar et siniilitudinem ecclesie sancti Victoris in

celebratione divinorum et receptione causa audiendi divina ad suam ecclesiam venientium

se habeant : in hoc scilicet, quod altare exterius non habeant et chori clausis januis divina
celebrent, nec aperiantur nisi pro casu aliquo licito el honesto, ita quod statim claudantur,
vel si corpus alicujus defuncti extranei ibidem tradendum fuerit sepulture; tunc etenim,
si in choro eoruin corpus defuncti fuerit, aperte esse poterunt, donec missa de Requiem
sit pro mortuo decantata. Duas campanas mediocres in ecclesia habere poterunt et non
plures, ita quod eis insimul uti pulsando poterunt in vesperis, matutinis, processionibus,
niagna missa ct exequiis tantummodo mortuorum. NuUi parrochianorum ecclesie sancti
Pauli sacramentum aliquod ministrabunt vel ministrare poterunt, excluso necessitatis arti-
culo, sine episcopi vel sacerdotis licentia speciali. IIoc idem ordinamus de sacramenla-
libus, scilicet pane benedicto, purificatione mulierum, aqua benedicta, quam tamen extra
chorum habere poterunt, visitatione sollempni infirmorum et similibus, que per sacerdotes
curatos consueverunt sohimmodo exerceri. Sed quoniam sepultura mortuorum in sacra-

mentalium numero continetur, per istam ordinationem nostram statuimus ut fratres sepe-
dicti ad opus fratrum suorum et conversorum habeant cymiterium , et insuper ad opus
clericorum et scolarium quorumcunque et aliorum onuiium, qui non sunt vel erunt de
parrochia Sancti Pauli, qui apud eos elegerint sepulturam. Truncuin vel yinaginem per
sepfennium subsequens et conlinuum occasione sui operis non habebunt, ut opus ecclesie
sancti Pauli jam inceptum perduci valeat ad effectum. Si fratrum aliquis vel alius qui-
cumque ibidem verbum Dei voluerit predicare, hoc facere poterit fratribus et clericis, sicut
fratres Sancti Jacobi in sua domo faciunt, et eciam laycis de licentia episcopi speciali vel
sacerdotis Sancti Pauli. Fralrum famuli et totaliter familia eorumdem, nisi forte essent
conversi et in habitu regulari, divina omnia percipient in ecclesia beati Pauli, et ei

secundum suam possibilitatem jura solvent parrochialia tanquain veri filii ct devoti. IIoc

eciam intelligiinus et statuimus de personis secularibus, quas inorari contigerit apud

fratres. Slatuimus insuper, ut fratres propter loci vicinitatem in diebus dominicis et
festivis, qui a populo communiter observantur, excepto festo beate Katerine', ecclesie sue
januas clausas teneant usque ad pulsationcm grosse campane in ecclesia gloriose Virginis
hore prime, ut parrochiani Sancti Pauli ad stiain matrem ecdesiam accedentes audiant
quid eis agenduin sit et qualiter conversanduin. In omnibus vero diebus sollempnibus et

non sollempnibus [quoscunque extraneos non parrochianos ecclesie sancti Pauli graves el
bonos per ostia privata infra cancellum recipere poterunt, et eis, si voluerint, privale
divina celebrare. A mulieribus eciam de foris adventantibus, dummodo non sint de parro-
chia Sancti Pauli, oblationes extra chori januam fratres recipere poterunt antedicti. Pro
qualibet domo, que modo inhabitatur, quam fratres acquisierunt vel acquircnt amodo in
 1229] AB A>>0 MCC USQl K AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 125

parrochia Sancti Pauli, reddent ecclesie sancti Paiili (liios solidos annis singulis in

crastino apostolorum Pelri et Pauli in recompensationein juris parrochialis, quod in iocis

taliter acquisitis sacerdos perciperet vel percipere posset, si res in statu solito permaneret,

nisi forte in illis doinibus habitatores qui jura solverent parrochialia morarentur, vel nisi
fratres teinpore procedente eas in suas converterent officinas. Quia vero non est in

hominis potestate oinnia dainpna et pericula per integrum pievidere, que ex nostra
concessione possunt ecclesie sancti Pauli accidere in futuro, fratres de ordine Vallis
Scolarium in inanu nostra centum quadraginta libras parisien. posuerunt ad emendum
redditus ad opus presbyterii ecdesie sancti Pauli, ut per hoc ob oinni dampno valcat rele-

vari. Hec autein ordinata sunt a nobis salva subjectione, obedientia et reverentia nobis et

successoribus nostris et ecclesie Parisiensi debita, quain fratres promiserunt se nobis in

perpetuum impensuros salva sui ordinis disciplina, nec umquam facto vel dicto per se vel

per aliuin contraventuros, renuncianles quantum ad hoc omni privilegio non sohiin iinpe-
trato, sed eciam impetrando. De hiis insuper fideliter et immutabiliter observandis major
prior tocius ordinis lilteras dabit sigillo proprio consignatas. In cujus rei testimonio
presentes litteras sigilli noslri iminimine fecimus roborari. Actum anno Domiiii millesimo
ducentesimo vicesimo nono, mense Septembri.

Originale in Arch. nat. Pnris. S. 1013'', n" 5. Deest sigillum. Valois, Guillaume d'Auvergne, p. 339, n" 15. Mcnsc
Oclobri ejusdem anni episcopus iterum declnrat se liccntiom dedisso domuni et ecclesiam construendi. .\rcli. nat. Paris.

1. c, n" 9. Valois, p. 342, n 16.

1. Quiu ecclcsia conventus sacratn cral saiictae Calhcrinnc.

Oy. Gregorius IX agendi moduin Guillelmi episcopi Parisiensis erga Universilatem Parisiensem reprehendit,
cum suborta intcr regem et reginam ex una, et magistros et scholares ex altera parte non
in dissensione

solum se medium ponere non curaverit, sed etiam ne pactiones ab utraque parte initae servarentur consilium
tribuerit.

1229, Novembris 23, Perusii.

.. Episcopo Parisiensi. Viruin secundum cor nostrum invenisse credentes, et exultare

ac letari posse in te tainquam a rectis dilecto super capul tuum sacre unctionis efl'iidiimis

oleum, ut nilorein conscientie relinens in teipso emitteres sincere ad proxiinos opinionis

odorein, el in partein sollicitudinis evocatus sic traditum libi ministerium adimpleres, quod
a supremo patre familias : Euge, serve bone et fidelis, intra in gaudium Domini lui ,

merereris audire, ofl^erendo eidcin talenta tibi credita duplicata, et nos ipsi qui auditii

aurium potius quam experientia excitati te notis pretulimus et expertis, coinmittendo tibi

Parisiensem ecclesiain, que quidem abscondi non polest, ulpote civitas posita supra
montem, gloriari possemus vinee Domini Sabaoth cultorein utilem perfecisse. Sed ecce
quod dolentcs rcfcriimis vulniis ab hoste non expeclato ferentes el spe concepla fnistrati,
sic de tuis confiindimur aclibus, quod dc le compellimur dicere vcl inviti : Penilct hiinc
126 CH.VRTULARILM UNIVERS. PARIS. [1229

homineiii iios fecisse . Cuin eniin a fossis ah Abrahe piieris piiteis ingestani ab allophilis
terram eruere debuisses pro grege doininico adaquando et irriganda etiam vinea tue depu-
lata culture, et ut vir sacris litteris eruditus quasi stella matutina in medio nebule
radiando, illuminares patriam splendore sanctoruin et pacificares discordes, tu non soluin
id eflicere neglexisti, veruin etiain, sicut pro certo a inultis fidedignis asseritur, te inachi-

nanle fluvius, studium videlicet litterarum, quo irrigatur et fecundatur post Spiritus Sancti
gratiam generalis ecclesie paradisus, a suo alvco, civitate Parisiensi videlicet, in qua
viguisse dinoscitur hactenus, est distortus, per quod ad nichihim redigi poterit per plura
loca divisum, quemadmodum flumen arescit extractum ab alveo et in plures rivulos deri-

vatum, et lucernam illuminantem existentes in domo de candehibro deici et recludi sub

inodio diceris procurasse, ut eam videre non possis, donec extinguatur, quod absit, quia

tunc forsan ipsius amisse incomodum lucis cognosceres, si lucerna predicta de Pari-

siensis civitatis candelabro prorsus removeretur extincta, et ex hoc quain plures contin-

geret in tenebris ambuhire. Quanto autem nos credis posse rubore perfundi ex eo, quod
nonnulli possunt nobis dicere insullando : Ecce hoino, quein Parisiensi ecclesie prefe-
cistis, inuruin se pro domo Domini non opponit ascendentibus ex adverso, nec satagit

capere vulpes, que niluntur Domini Sabaoth vineam demoliri. Set et Danielem deslruentem
Bel et interficientem draconem in kicuin mitti leonum non prohibet set procurat, et celum
chuidi scripture , ut sic nubes contineant yinbrem suuin et terra universalis ecclesie

remaneat imcomphita, ac sol et luna in tenebris convertantur, stelleque caligine invol-

vantur earum. Intellecto sane, quod inter carissimum in Christo filiuin nostrum .. regem
Francorum et .. reginam matrein ejus illustres ex parte una, et dilectos filios magistros

et scohires Parisienses ex altera dissensione suborta iidein magistri cum scolaribus

dampnis et injuriis lacesciti a Parisius discesserunt, studium alibi transferendo, in quo

tu non soluin te mediuin ponere non curasti, veruinetiam ne pactiones ab utraque parte
inite servarentur, consilium et operain sicut dicitur tribuisli, nos utilitatibus proventuris
ex studii revocatione Parisius aspirantes et volentes incomoditatibus, que possunt ex
discessu emergere, obviare, venerabilibus fratribus nostris .. Cenomanensi et .. Silvanectensi

episcopis, et dilecto filio magistro Johanni archidiacono Cathalaunensi nostris dainus

litteris in mandatis, ut inter regein et reginam ac magistros et scolares prefatos interpo-

nentes soUicite partes suas impendant solliciludinem diligentem et operain eflicacem, ut

magislris et scolaribus antedictis de datis dampnis et irrogalis injuriis satisfiat restituta
ipsis solita libertate a clare memorie Ph. rege Francorum concessa*, studium Parisius
revocetur. Ut igitur vulnus Achillejo que quondam fecerat hosti vulneris auxilium Pelias

asta ferat, fraternitatem tuain rogamus et exhortanuir iu Doinino pcr apostolica tibi

scripta districte precipiendo mandantes, quatinus soUicite ac eflicaciter salagas, prndenter

insistens, ut de abhitis et illatis injuriis congrue satisfiat magistris et scohiribus antedictis

et studium Parisius revocetur, eisdem restitula solita libertate, in qua illos sic studeas
1229] AB ANNO MCC LSQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 127

confovere ut videaris prioris offense seu negligentie inaciilain expiasse ac in te confundi

niiniine nos contingat, qui nequaquam posseinus hec conniventibus oculis pertransire.
Alioquin non tam negligenliaiii quain malitiam in te dante Doinino curabimus taliter casti-

gare, quod in pena cognosces, quantuin in culpa improvide commisisti. Dat. Perusii viiij

kal. Decembris, pontificatus nostri anno tercio.

Rpg. Viit. Grcgoiii IX nn. 3, cp. 88, fol. 144. Valois, Guillaume d'Auvergne, p. 343, n" 18.

1. Supra M 1.

/O. fhegorius IX Mauritium Cenomanensem et Cuarinum Silvanectensem episcopos ac magistrum Johannem

Catalaunensem archidiaconum judices in causa inter Ludovicum regem Francorum et magistros ac scholares
Parisienses vertente constituit.
1229, Novembris 24, Perusii.

.. Cenoinanensi et .. Silvanectensi episcopis et magistro Johanni archidiacono Catha-

laimensi. Ad custodiendum et operandum illum paradisum' deliciarum nostre sollicitudini

deputatum inagno nobis est opere precavendum, ne fluvius deliciarum irrigans loci terrain

divertatur ab alveo et divisus in rivos arescat, ac irrigatione subtracta paradisus squa-

lescens et versus in salsilaginein producat spinas et tribulos et vites Sorech in eodein

plantate prohibitis nubibus imbrein effundere super eas degenerent in lambruscas. Estque

nichilominus valde verendum, ne irruente hujusmodi siccitate ab Ysaac putei servis fossi
caliimpnie vidolicet ex causarum strepitu venientis et inimicitie ex piigna verborum a
disputatione liberalium artium descendente ac latitudinis sacre pagine vias mandatorum
Doinini facientis corde currere dilatato ab allophilis Ysaach veri contrariis obstruantur
et periclitentur pecora ejus siti. Fluvius profecto' est litterarum studium, quo irrigatur et
fecundatur post Spiritus Sancti gratiam paradisus generalis ecclesie, cujus alveus Pari-
siensis civitas ex eo, quod idein studium Parisius viguit hactenus, noscitur extitisse.

Unde quod nostris temporibus illiid alibi transferatur non debemus equanimiler tolerare,

ne forsan ex hujusmodi translatione per plura loca divisum ad nichiluin redigafur, et

claudatur celuin scripture, ac nubes contineant yinbrem suuin, et terra universalis ecclesie
remaneat imcompluta, necnon sol et luna in tcnebras convertanlur stelleque caligine invol-
vantur earuin. Sane ad nostram noveritis audientiain pervenisse, quod cum inter caris-

siinuin in Christo filium nostrum .. regein Francorum et .. reginam matreni ejus illiistres

ex parle una et dilectos filios magistros et scolares Parisienses ex altera dissentione sub-
orta iidem magistri cum scolaribus dampnis et injuriis lacesciti a Parisius discesserunt,
studiiim alibi transferendo, per quod videntur clavem tulisse scientie, ac ante homincs
celorum claiidere velle regnuin, et ipsi non infrantes volentes infrare nolle sinere
introire. Utilitatibus igitur provonturis ex predicli numinis ad alveuni rodifii aspiranlcs ot
volentes incomoditatibus, quo possunt ex discessu emergere, obviare, discretioni veslre
per apostolica scripta mandaniiis. quatinus inter regem et reginam ac inagistros et
128 CHARTULARIUM UNIVERS. 1'ARIS. [1229

scolares prefatos interponentes sollicite parles vestras impendatis sollicitudinein dili-

genteni et operani eflicacem, ut inagistris et scolaribus antedictis de datis dampnis et

irrogatis injuriis congrue satisfiat' restituta ipsis solita libertate ac a clarc niemorie Ph.
rege Francorum concessa, studium Parisius revocetur, non obstante alicujus vinculo jura-
menti, cui ex tribus comitibus, quos debet habere, duo videntur deesse, justitia videlicet
et judicium, e quibus videtur ininime processisse prestare hujusmodi juramentum. Quod si

forsan aliqui eoruin hujusmodi obstaculo se duxerint excusandos, auctore Domino sic super
hoc apostolice sedis curabit circumspectio providere, quod nulia ex hoc infamie macula
respergentur. Et quoniam inora vidctur ad se perhiculum trahere, sine dilatione qualibet
exequamini quod mandamus, et quod super hiis inveneritis, nobis quantocius vestris
litteris intimetis, ut per vestram relationem instructi super hoc auctore Doinino proce-
dainus. Quod si non omnes duo vestrum, etc. Dat. Perusii viij kal. Decembris, anno tertio.

Reg. Vdt. Grogorii IX an. 3, ep. 89, fol. 145. Riiynaldus, Ann. eccL, ad an. 1229, n" 53, offert has litteras scd
mutilas. Cf, litteras supra n 69 positas.

1. Reg. Vat. fl paradiso ... deputato . 2. Reg. Vat. prefecto n. 3. Reg. Vat. o satisfaciat .

71. dregorius IX Ludovicum rcgem Francorum et Blancam matrem ejus de necessitate sapientiae et studii
litterarum edocet horlaturque satagant ut studium Parisios revocetur ac niagistris et scholaribus Parisien-
sibus de irrogatis injuriis congrue satisfiat.
1229. Novembris 26, Perusii.

.. Regi Francorum et B. matri ejus regine ilhistribus. In tribus, quc appropriatione

nominis tribus in Sancta Trinitatc personis attributa noscuntur, potentia, sapientia et beni-

gnitate videlicet, regnuin Francorum ejusdem sancte Trinitatis imitando vestigium patet

pre regnis aliis a longis retro temporibus claruisse, in strenuitate militum potens, in clero
litterarum scientia predito sapiens, et in clementi principum bonitate benignum, quorum
inedio si duo destituantur extrema in vitia convertentur. ()uoniam potentia nisi fuerit

sapientia temperata, in presuinptionem luxuriat sc in arrogantiam extollendo : benignitas

vero si eadem suffulta non fuerit, in dissolutionem degenerat et eflicitur fatuitati cognata.
Igitur sapientia necessaria est utriqiie, sine qua neutra illarum nomen virtutis obtinet

vel efFectum. Sapientia vero nutritur studio litterarum, quo qiiasi fluvio de loco deliciarum
egresso non solum regnum predictum irrigatur et fecundatur post Spiritus Sancti gratiam,
veruin etiain paradisus ecclesie generalis, cujus alveus Parisiensis civitas ex eo, quod
idem studium Parisius viguit hacteniis, noscitur extitisse. Unde vestra crediimis interesse

sollicita diligentia et sollicitudine satagere diligenti, ut studium diebus vestris translatum

alibi a Parisius, illuc quasi flumen ad alveuin revocetur, ne forsan ex translatione hujus-
modi ad nichilum redigatur per plura loca divisum, velut fluvius distorlus alj alveo et in

rivos divisus arescit, et per hoc celum claudi scripture, ac ymbroin siiuiii nubes continere
contingat, el imcomplutam terram universalis ecclesie remanere. necnon in lenebras solem
1229] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FIIANC. 129

et lunaiii converli, slellasque involvi caligine luijusniocli tenebraruni, ac sic de predicto

regno deleri Trinitatis vestigiuni prelibatuni, quoniam in vestrani ignominiain redundaret,

si diebus vestris idein regnum hujusmodi privatum gloria redderetur, nec expedire quod
in ipso regnantibus tanti honoris ascribereliir ainmissio, quam suis servare temporibus

reges incliti ex innata sibi clementia propensius studuerunt, ex diversis inundi nationibiis
in supradicta civitate collectam mullitudinem ad aquas sapientie auriendas benignius
confoventes, ac provide supportantes, si quando excedebat. Sane ad nostram noveritis
audientiam pervenisse, quod intcr vos ex parte una et dilectos filios magistros et scolares
Parisienses ex altera dissensione suborta iidem magistri cum scolaribus dampnis et inju-
riis lacessiti a Parisius discesserunt sludium alibi transferendo. Nos ergo utilitatibus

proventuris ex predicti fluminis ad alveum reditii aspirantes et volentes incomodilatibus,

que possunt cx discessu emergere, obviare, venerabilibus fratribus nostris .. Cenoina-
nensi et .. Silvanectensi episcopis, et magistro Joanni archidiacono Cathalaunensi nostris
dainus litteris in mandatis, ut ipsi vice nostra inter vos ac magistros et scolares prefatos

interponant sollicite parles suas ac impendant sollicitudinein diligentein et operam effl-

cacem, ut magistris et scolaribus antedictis de datis dampnis et irrogatis injuriis congrue

satisfiat, restituta ipsis solita libertate ac a clare' memorie Ph. rege Francorum concessa,
studium Parisius revocetur. Quocirca excellentiam vestram rogamus attentius et monemus
ac exhortamur in Domino, quatinus benignitatis predecessorum vestrorum inherentes
vestigiis ob reverentiam apostolice sedis et nostrain ipsos plenius admittatis in gratiam
regiam el favorein acquiescendo monitis et exhortafionibus predictorum, ea executione
celeri sicut decet clementia solita exequentes, ne si secus egeritis, quod non credimus,
sapientiam et benignitatem, sine quibus vix potentie unitas potest persistere, videamini
abjecisse, ac nos, qui regnuin ipsum hactenus celitus benedictum ut dedecoretur a decore

hujusmodi non possumus equanimiter tolerare, super hoc providere aliter coinpellamur.
Dat. Perusii vj kal. Decembris, pontificatus nostri anno tertio.

Rcg. Vnt. Grcgorii IX uii. 3, cj). 95, fol. I'i7''. Buluctis, III, 135.

1. Reg. Vat. clerc .

72. Epiatola transmissa a magistris Tolosanis ad universalia sludia alibi florcntia.

Circa finem anni 1229, Tolosae.

Universis Chrisli fidelibus et precipue magistris et scolaribus ubicumque terraruin

studentibus presentes litleras inspecturis universitas magistrorum et scolarium Tholose
studium in nova radice slaluentium, vite bone perseveiantiani exilu cum beato. Stabile
fundamciitum non invenit operatio, que non est in Christo, sancte matris ecclesic funda-
inento, firiiiiter coUocata. .\os igilur hec attendentes sumiiio conaminc noslro conali
sumus in Christo Tholose studii philosophici fundaiiienluni durabile collocare, super quod
Chart. Univ. Paris. I. 17
130 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1229

edificent nobiscum ceteri, quorum bona voluntas sit ad hoc Spiritus Sancti luminosis

radiis illustrala. Dicit enim beatus Augustinus : Deus voluntatem bonam preparat adju-
vandam et adjuvat preparatam. Ipse quidem nolentem prevenit ut velit, volentem vero
subsequitur ne frustra velit. Unde, dilectissimi, velitis et vos nobiscum bonam voluntalem
Domino preparare, quam, cum ipse preparatam inveniat, ad opera sancta perducat, ut ubi

pridem gladii viam vobis fecere, pugnetis acumine lingue; ubi bellica strages inhorruit,

pacifica inilitetis doctrina; ubi pravitatis heretice silvestris spinetum excrevit, cedrus fidei

catholice per vos ad sidera sublimetur. Et ne vos absterreat tanli hiboris aggressio, viam

vobis preparavimus, prima tedia sustinuiinus, vexilhim securitatis vobis prelendiinus, ut

nobis vestris armigeris precedentibus valeatis vos philosophie milites, arte Mercurii, telis

Phcebi, lancea Minerve, tutius militare; ut iteruin spem habeatis de incepti studii stabi-

litate, nobis onus injunctum auctoritate suscepimus ecclesie. Erat eniin Moyses noster

doininus cardinalis et legatus in regno Francie* dux et protector et auctor post Deum et

dominum papam tam ardue inchoationis, qui statuit quod oinnes Tholose studentes, et

magistri et discipuli, oinnium peccaminum suoruin plenariam indulgentiam consequantur.

Ob hanc igitur causain et propter continuitatem legendi disputandique, quain magistri

diligentius et crebrius exercent quam exercuerunt Parisius, imilti scolares confluunt

Tholosam, videntes quod flores jam apparuerunt in terra nostra et tempus putationis

advenit. Et iccirco nostrum Achillem novuin philosophie milifantem nulla detineat Dei-
dainia, quin alteram adeal Trojain, de qua sic iterum posset dicere Stalius Tholosanus-:

Omiiis honos illic, illic injfentia ocrtiint

Nomina ; vix timide matrt^s aut agmina ccssant

Virginea; hic multum steriJes damnatus in annos
Invisusque Deo, si qucm hec nova gloria segnem
Prcterit.

Induat igitur quilibet probus animosum Achillem, ne ineticulosus Thersites occupet

laurum promissam Ajaci magnanimo, ut saltem bello finito studium inilitantium et studium
philosophantium admiretur. Et ut libentius Tholose gloriam simul cuin sludio studiosi
dinoscant, sciant hanc alteram esse terrain promissionis fluentem lac et inel, ubi fetose
pascue virent, ubi arbores pomifere frondent, ubi Bacchus regnat in vineis, ubi Ceres
imperat in arvis, ubi temperatus aer antiquis philosophis fuerat consideratis terre stadiis
preelectus. O quain incomprehensibiiia sunt omnipotentis Dei magnalia

Hic est pax, alibi toto Murs sevit in orbc,

Sed Martem prius et mortem locus iste recepit.

Preterea ne ligones ad steriles et incultos deferatis agros, vobis inagistri Tholose

legentes tribulos plebee ruditatis et spinas aspere sterilitatis ceteraque reinoverunt obsta-
cula. Hic enim theologi discipulos in pulpitis et populos in compitis informant, logici libe-
ralibus in artibus tyrones Aristotilis eruderant, grammatici balbutientium linguas in
17.
1229] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPIM lY HEG. FRANC. 131

analogiam effigiant, organiste populares aiires nielliti giitturis organo deinulcent, decrc-
tiste Justinianuin extollunt, et a latere niedici predicant Galienuin. Libros naturales, qui

fuerant Parisius prohibiti^, poterunt illic audire qui volunt nature sinum meduUitus
perscrutari. Quid deerit vobis igitur? Libertas scolastica? Nequaquam, quia nullius

habenis dediti propria gaudebitis libertate. An timetis malitiam populi sevientis vel tyran-

nidein principis injuriosi?IVe timeatis, quia comitis Tholosani liberalitas nobis sufficientem

fecit securitatein et de sahirio nostro et de servientibus nostris Tholosain venientibus

et redeuntibus. Quod si detriinentum reruin suarum patiantur per inanus predonum in
dominio comitis, inalefactores nostros ad satisfactionem tanquam pro Tholosanis civibus
per vires Tholosani capitolii persequetur. Predictis adhuc adicimus, quod sicut spcramus
veraciter dominus legatus theologos et decretistas alios adhuc advocabit ad augmenta-
tionem studii, tempusque determinabit, per quod oporteat scolares Tholose propter indul-
gentiam commorari, si inorain illorum non iinpediat, quod Deus avertat, ille prevaricator

invidus huinani generis, ut consequenter locum et gentem tolhint Roinani per crucis
salutifere triomphale mysterium dimicantes. De foro reruin venalium fugata caristia per

predictam percipere poteritis certitudinem, et super hec tam faine quam nuncio credatis,

et hiis versibus:
Pro parvo vinum, pro parvo panis habctur,
Pro parvo carnes, pro parvo piscis emetur.

De curialitate populi non est pretermittenduin. Videtur eniin hic facetia curialis cuin

militia simul et cum clero federa pepigisse. Si volueritis igitur bona pkira quain prediximus

adinirari, paterna postponatis hospitia, collis manticas maritando, ilhid inorale Senece
complectendo : Terras oinnes tanquam ineas videlio, meas tanquam oniniiun, sic quod
vivain quasi sciam aliis ine notiim esse; est enim alta teinptare et mente majora concipere
res hoinini generosa .

Johannis dc Garlandia, De triumphis cclesiae libri octo, Lib. 5 in finc. Ed. from the uniquc raanuscripl in the
British Muscum Th. Wrigbt, London, 18,56, p. 90-98. Hibl. nut. Paris. nouv. acquis. ms. lat. 1225, p. 75.

1. Romanus. Vide de istius mcrito erga Univergitatem Tolosanam DeniUc, Die Universttaeten des Miltelalters,
I, 325 sqq. 2. Achilleid., 2, 124. 3. Cf. supra n" 11, 20.

73. Magister Jordanus Ord. Praed. scribit fr. Stephano provinciali Lombardiae de fructu praedicationis suae
VcrcelHs habilae, ubi intraverunt Ordincm multi magistri, inter (/uos Walterus Theutonicus, unus ex optimis
magistris Parisiensibus.
Anno 1229.

Frater Jordanis Ord. Predicalorum servus inutilis dilccto in Christo filio fratri

Slephano priori provinciali Lombardie salulem elernam. Quasi ad sonitiim folii vestram
ad ])reseiis conscientiain intueor expavisse, duin conslitulionein illam, qiia nuilieres

tondcri, indui vel ad professionem rccipi fratribus prohibetur, in prcjudicium sororum

Sancle Agnelis credilis esse factam, credentes quorundam spirilui, qui iu liac parte ex
132 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1229

Deo non sunt, et vobismetipsis suscitantes inutilem questionem Ceterum sanus de

Janua vobis scripsi paratus ad Montempessulanum navigio me transfcrre. Priori Bono-
niensi nuper scripsi ut arbitror de fructu, quem aput Vercellas nol)is Dominus dedit. Vobis
repetam hoc ipsum sicuti postulastis. Primo scolares Vercellis inveni durissimos et quasi

accepta licentia jam in procinctu fueram recedendi. Tuin ecce subito secundum manum
Dei bonam nobiscum primus intravit magister Walterus Theutonicus, regens in logica, peri-

tissimus artis sue, qui etiam inter majores inagistros Parisius habebatur. Secuti sunt eum
duo bacellarii probissimi, quos habebat, parati ambo, si voluissem, protinus ad regendum,
unus Provincialis, alter Lombardus. Secutus est item quidam probus studens in jure cano-

nico Theutonicus, Spirensis canonicus, qui rector erat Theutonicorum scolarium in Ver-
cellis. Secutus est item quidam optimus et probus Theutonicus, magister Godescalcus,
canonicus Trajectensis. Secuti sunt item duo Provinciales probissiini, quorum alter in
decrctis, alter in legibus legebant in cathedra pro magistris, ita ut predictas personas

videremur quasi ex omnibus scoharibus ellegisse. Secuti sunt et alii plures utique bene
probi, ita ut numero sint xii vel xiii universi, qui in tempore brevissimo intraverunt. Fere
oinnes Januam mecum duxi, et duo statim usque ad Montempessulanum sunt ultcrius

processi. Reliqui adhuc per tempus Janue expectabunt, quinque in eorum ninnero sunt
Lombardi. Pro hujusmodi gratie Domino sunt agende, cujus benedictio tam jugiter super
nos et super filios nostros. Valete in Domino et orate pro me. Salutate fratres et alios
amicos nostros, eorum mc orationibus commendanles. Inter novitios, qui Janue remanse-
runt, est quidam Cremonensis bene probus, in logica satis versatus, homo nobilis, ut

dicitur, et ad proficiendum bene dispositus, nomine Peregrinus, quem postquam aliquandiu

steterit alias transferre poteritis, ubi studium melius in provincia scitis. Vale.

Cod. epistol. mag. Jordani ad Ord. Praed. portincns, n" 50. Bibl. Casanat. D. IV, 24, n 49. Ed. Bayonnc, p. 108,
n 29.

74. Gregorius IX I.udovico regi Francorum scribit, se magistrum Guillelmum et Stephanum Baatel nunlios cum
litteris regiis recepisse, sed petitiones ejus singulas ad praesens non posse exaudire.

1230, Aprilis 2, Laterani.

.. Illustri regi Francorum. Dilcctos filios magistrum Willermum' et Stephanum Baatel

nuntios tuos curn litteris regiis ad nostram prescntiam accedentes solita benignitate rece-

pimus et que proponenda duxerunt intelleximus diligenter. Ceterum ciun sicut scire te

crediinus incunctanter personam tuam sincero diligentes affectu statuin et profectum tuum
et regni tui prospere dirigi cupiamus, petitiones tuas libenter quantum cum Deo possumus
exaudimus, qui etiam irrequisiti profutura tibi sollicite cogitamus et cogitata studiose

producimus ad efTectum. Verurn cum ex officii nostri debito teneamur justitiam custodire,
regia celsitudo egre ferre non debet, si petitiones tuas singulas ad presens distulimus
1230] AB A>NO MCC USQUE AD IMIILIPPUM IV REG. FHANC. 133

exaudire, cuiii reputandus sit votivus exauditionis efTectus, duin vel petentis votuin iinpleii
difTertur, ut oportuniori loco et tempore iinpleatur, vel petitio concessibilis reforinetur.

Ecce siquidem conservatorias tibi litteras renovantes conservatores concessiinus, quos

petisti, set adjectionein non duxiinus admittendam, ne in alterius injuriam tibi gratiain

facientes, minus ei possemus pacis consilium suadere, dum nos sibi quasi adversarios

reputaret. Super dispensatione vero, quam pro filio comitis Marchie postulasti, ad presens

non vidimus annuendum, ne dum reconciliationi pacis intenditur, gravior inde turbationis

confusio sequeretur, ciiin ad pacein inter te ac carissiinum in Christo filium nostrum ..

regein Anglorum illuslrem perpetuo solidandam ancxie aspirantes nichil de contingen-

tibus omittere proponamus, quominus vel per copidam parentele vel alios quoscumque
modos inter vos reconciliationis gratia solidetur. Tiinentes eniin animaruin pericula,
personarum discrimina et rerum dispendia, que de guerra solent inevitabiliter iinininere,

libenter quieti et saluti consulimus utriusque, ne vos invicem collidatis, qui saltem consan-

guinitatis proxime ratione vos sincere dilectionis affectibus deberetis invicem amplexari,
ut multi, quil)us nunc regia subliinifas inclinatur, cogerentur utruinque huiniliter revereri.

Dat. Lalerani iiij non. Aprilis, pontificatus nostri anno quarto.

Rcg. Vnt. Gregorii IX nn. 4, ep. 5, fol. 2.

1. Magislrum Guillelnnim dc Aulissiodoro, nuctorcm Sumwiae theol. (Inc. -.

Fides est substanlia rerum), quae isto
temporc ut nulln nliu a niagislris lcgcbatur, quod probnnt qunm pluriuii mss. in bibliolhecis hino inde eonscrvati. Guillclmi

memoria in Univcrsitate non interiit eum ipso; adhue saer. XIV annotnruut in Caleudnrit) Univers. ad iiij non. Novemb.
in festo dcfunctorum sunl vigitinc magistri Guillcrmi Autissiodorensis et in crastino missn per Universitatem . Bibl. Arscn.

Paris. ms. 1123, fol. 46. Vidc insuper Hanreau in Xotices et extraits des mss., XXXI, 2, p. 288 sqq.

75. Cregorius IX magistris et scholaribus Parisiis et Andegavis commorantibus mandat, ut pro reformatione
stiidii Parisiensis usquc ad festum Assumptionis b. Virginis aliquos nomine Universitatis ad curiam desti-
nentj eliamsi magistcr Guillelmus jam ibi sit ; insuper Iranscripla omnium privilegiorum miltant.

1230, Maii 10, Laterani.

Magistris et scohiribus Parisius ct Andegavis' coininorantibus. Fluminis impelus Pari-

siensem dudum letificans civitatein venas aquaruin viventium ad diversas et longinquas
mundi regiones effudit, que duni valles influentibus rivulis irrigabant, florere faciebant

amigdalas et ficus producere grossos suos; hujus namquc inundatione fluininis fecundata
Parisius par Syon videbatur effecta, et tanquam Jerusalem similis dici poterat urbs beata,
qiiia specuhitores ejiis in specuhi Doinini constituli pacis videre poterant et ostendere
visionem. Quid nciii|)(! iniruin, si nuininis hujusmodi torrens excreverit, cuin neque
dubium c.sse possit ejiis emanasse origincm dc fontibus Salvatoris, illi quidem, qiii ex
ipso torrente aquas in gaiidio aiiriebant sitienles vocare poterant ad bibendum, sperantes
utique, quod qui ex eis biberent, amplius non sitirent. Quia vero humani gcneris hostis
anliquus et pacis insidiator diabohis tante felicitalis auginenluin nuper calliditate sua,
134 CHARTULARIUM TJNIVERS. PARIS. [1230

quod dolentes referimus, usque adeo minorare sategif, quod inler vos et ciyes Parisienses

exorta discordia in civnlate predicta theologice facultatis studia et cujuslibet discipline

scolastice dogmata defecerunt : nos qui ejusdcm civilatis honorem diligimus et studiorum
defectum pati non possumus nec debemus, ad reformationem eorum intendere cupimus,
ne quod absit amplius destruantur. Licet autem ordinaliones quasdem viderimus et super
atlditiones petitas, quia tainen per ipsas de dicto negolio plenius inslrui non poluinuis,

nec sine vobis, quos specialiter et principaliter tangit negotium, procedere disponamus,
presentium vobis auctoritate mandamus et districte precipimus, quatinus aliquos nomine
Universitatis usque ad festum Assumptionis beate Virginis proximo futuriun ad nostram
presentiam destinetis, licet propter hoc magistrum '\\.^ duxerimus retinendum. Et ul
possimus plenius instrui de libertatibus vestris et negotium veslrum phinius expedire,
vohnnus et mandamus, ut transcripta omnium privilegiorum vel indulgentiarum, que
lialielis sive a nobis sive a regibus, nobis sub aliquibus sigillis autenticis transmiltatis.

Dat. Laterani vj id. Maii, pontificatus nostri anno quarto.

Reg. Vat. Greg'. IX an. 4, ep. 19, fol. 13. Ibidem legitur ; In eundem modum scriptum est .. episcopo et .. cancellario
Parisien. ut personaliler veniant . Episcopus erat Guillelmus Parisiensis, cancellarius vero Philippus de Greve. Baluze,
Miscell., ed. Mansi, III, 392.

1. Vide infra n** 89, n. 2. 2. Scilicet niag. Guilleluium de Autissiodoro, de quo supra n** 74, n. 1.

76. Guillelmus episcopus Parislensls notum faclt, (Odonem) abhatem et conventum S. Germanl de Piatls Parls.
dedisse sub certls conditlonlbus fratribus Mlnorlbus locum cum domibus, ubi ut hospltes morari possent.

1230, mense Maio [Parisiis].

Willerinus permissione divina Parisiensis ecclesie minister indignus universis

presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Universitati vestre notum facimus, quod
dilecti in Christo.. abbas et conventus Sancli Germani de Pratis Parisiensis quendam
locum cum domibus ibidem construclis situni in parrochia Sanclorum Cosme et Damiani
infra muros domini regis prope portam de Gibardo', cujus fundus et proprietas ad ipsos

ablnitem et conventum Sancti Germani pertinent, divine caritalis intuitu commodaverunt

dilectis in Christo filiis fratribus Ordinis fratrum Minorum , ut ibi maneant tamquam
hospites, ita quod nec ibi poterunt habere campanas, nec cimiterium, nec altare sacratum
nisi portatile, nec capellam sacratam; sed salvo in omnibus jure parrochiali ecclesie
Sanctorum Cosme et Damiani, cujus patronatus ad monasterium Sancli Germani de Pratis
pertinet, habebunt in ipso loco abbas et conventus Sancti Germani temporalem justiciam,
sicut habent in alia terra sua infra muros constituta. Si autem futuris temporibus aliquo
casu contigerit fratres ordinis predicti a loco recedere memorato, locus ipse cum omnibus
edificiis et incremento ibi faclo ad jus et proprietatem monasterii Sancti Germani, cujus
1230] AB AN.NO MCC LSQUE \D I' HI L P P L M
1 IV HEG. FHA^C. 135

juris et doininii esse dinoscilur, integre et absque contradictione aliqua revertetur. In cujus

rei testinioniuin et inunimcn de consensu eorundein fratruiri presentes litteras sigilli

nostri iminiinine feciinus roborari. Actuni anno Doinini MoCC tricesimo, niense Maio.

Origiimle in ,\ri.'h. iial. Paris. L. 767, layetle 3, liassc 4, cole 3. Sigillum oereuin tacniolo niembrauac. appcnditur.
Felibicn, //wf. de la Ville de Paris, IH, 115, secundum Dubreul, Antiquites de Paris 515, quidcm inipcrfcctc. (1612), p. et

Fratres Miiiores 1219-1220 Parisios venisse vidimus supra ad

iin. Primo doinioilium habebant apud Dionysium. Id n** 37. S.

clarc apparel ox narratione Thoniae de Eooloston, De adveiltu Minor. in Angliam. Circa aiumin 1224 euim, postquani fratrcs
Minorcs jam veneranl in Angliam (10 Sept. 1224), Huyino de Faversham oum tribus aliis magistris upud Sanctum Diony-
sium tt ct quidem Parisius vcl potius prope Parisios Ordincm intravit, quando ibi Gregorius dc Neapoli miuister Franciae
exstitit. Cf. Monumenta Francisc, tom. I, cd. Brcwer, p. 21, sq., tom. 2, ed. Howlett, p. 23. Antc annum 1224 et fortc sub
ministro Franoiac Gregorio, qui a in Universitatc Parisius celeber orat suis praedioationibus (I. c, F, 23; II, 25), Parisils scu
potius apud S. Dionysium frater .\gnellus orat oustos, qui anno 1224 fiindationem in Ang^Iia inoepit(I, 5). Non habcbant aiihuc
cantariam , scd audicbaat in paro<rhia divina (I,Hemeraeus, Sorbonae OViffines {hih\. Arsenal. Paris., ms. II66,
22; II, 24).

fol. 8), rcctc igitur elocutus est dicens fralres Minores primum Sandionysii tertio ab urbe lapide aliquandiu substitisse (contra
Belleforest et Corrozct, qui asseruerunt Minores habitasse in loco, ubi postca fuit Collegium Nuvarrae). Dum fratrcs apud
Sanotum Dionysium morabantur, oonslrucre ooepcrunt in looo Vallis Viridis [Valvert, Vauvert) doinum longain et altam,
quae miiltis fratribus vidobjittir essc contra statuin j)aupertatis Ordinis . Agnellus praecipue supplicabat b. Franoisoo, ut
eain destrucret (3/o/i. Francisc, I, 36 sq.). Quod ctiam evenisse, ct quidem anno 1229, refert tcstis ooulatus Johannes de
Garlandia in suo libro De triumphis ecclesiae, lib. (i, soribit eniin :

Annnm millcnum Domini centuin bis ct aiinoa

Vigintique novem semita solis agit.

Parisiiis lapsa est fratruin domus alta Minorum

Valle quidein viridi quam statuere sibi.

Ed. Wright, p. 99, Bibl. nat. Paris. nouv. acijuis. ins. lat. 1225, [>. 77. Posl istum evciitum fratrcs Minores aiino 1230 sc
transtulerunt ad S. Germanum, ubi rcinanscruiit priiuo qiiidem ut hosjjites, postea vero jcoerunt fuiidamenta illius ooiiventus,
qui aj)pcllabatur lo grand oouvcnt des Cordoliers . Fratrcs Minorcs iion rcocperunt oathedram theol. iii l'nivors, Paris.

aiite an. 1231, nam, ut dioit Uogor Baoo, Alexandcr de Hales intravit Ordinem jiost reditum Universitatis , i. e. 1230-1231.
et quidcm jam scncx ct inagister in theologia (Rogeri Bacon opp. ined., ed. Brewer, p. 326; juxta Mon. Francisc, I, 542,
an. 1228). Ex cjug ingressu fratres acceperunt unain cathcdram in Universitate, et sub ipso inccpit fr. Johanncs de Kupella.
Vidc infrn n** 108, ii. 4. Plurima documenta referuntiir ad fundationcm apud S, Germaiium, iiitcr quac illiid, qiiod sujira
dediinug, priinum looum obtinct. Aliud iiivcnitur iii codcm Aroh. nat. Paris. L. 767, laycttc 3, liasse 4, cote 1, aiiiii 1230,
mense Martio (i, e, 1231), in quo Giraudus dcoanus ct oaj)ituIum Paria, notifioant quittationem juris, quod oanonici
S, Medcrioi Paris. habebant siijicr fundiim terrac ct domum, in qiia modo maiient fratres Minorcs iiifra miiros Parig. .

1. Uacc porta nominata est ctiam j)orta Inferni (d'Enfer) ct a sacc. XIV cxcuntc porte S. Michel.

77. Girardiis civis Parisiensis et Jaqiielina u.ror cjiis recognoscunt se vendidisse priori et conventui S. Catherinae
Vallis Scholarium, quidquid juris super doiiio el porprisio S. Catherinae habebant.

1230, mense Novembri, [Parisiis].

Omnibus presentes litteras inspecturis .. oflicialis curie Parisiensis salutein in Doniino.

Nolum facimus quod in nostra presentia constituti Girardus Acon. civis Parisiensis et
Jaquclina ejus uxor recognoverunt se vendidissc et concessisse .. priori et convenlui

Sancte Katherine Parisiensis de ordine Vallis Scolarium pro qiuidraginta libris Paris. jain
solutis, sicut ipsi (irardus ct Jaquclina confcssi sunt corain noliis, (|iiiiu|uaginta solidos

censuales, quos liabcbant supcr domo et porprisio Beate Katherinc prediclc, ct eciam tjuic-
quid jtiris in dicta domo et porprisio habebanl vel haberc polerant quoquo modo. Proini-
136 CHARTULAUILM UNIVEnS. PARIS. [1230

serunt insuper prefati Girardus et iixor cjus fide data, quod in dicta domo, porprisio et in

tota terra, que fuit Nicholai Giboin per se vel per alios nichil inposteruin rechunabunt,
el quod eidein ecclesie dictos quinquaginta solidos censuales ad usus et consuetudines

Francie contra omnes garentizabunt sub prestite fidei religione. Dicta autein Jaquelina
specialiter et expresse quitavit corain nobis, quicquid juris in predictis doino, porprisio

et terra habebat vel habere poteiat ratione dotalicii vel alio inodo spontanea non coacta
fide prestita corporali. Quod ut ratuin perinaneat presentes litteras sigillo Parisiensis
curie duxiinus roborandas. Actuin anno Doinini M CC tricesimo, mense Noveinbri.

Originale iii Arch. nat. Paris. L. 019, fasc. 1. Restat taenioluni meinbranaceum. Ibidcm occurrunt alia documenta
originalia quoad riindum et terras conventus Vallis Scholarium, mense Septeinbri an. 123.5; meuse Martio 1241; mcnse
Novcmbri 1242; mense Octobri 1244, etc. S. 1013'', n" 2, mense Julio 1247; n" 3, Junii 1259. In documento mensis Novembris
an. 1250 scribitur ordo Yallium Scolarium {L. 919). Fratres Vallis Scbolarium jam in epistola Universitatis an. 1254,
Febr. 4, ut in Universitate studentes nominantur. De corum priino doctore Paris. vide supra ad n" 65.

78. Gregoriiis IX concedit Petro abbati et coin^eiitiii S. Victoiis Paris., tie siiper rebits, rjiias habent Parisiis,
auctoritate apostolica in caiisam extra dioecesim ad remotos jiidices et miniis peritos in jiire t/iiam siint in

ipsa dioecesif ubi est copia peritoritm, trahantiir.

1231, Februarii 27, Laferam.

Gregorius episcopus servus servorum Dci dilectis filiis .. abbali et conventui Saiicti

Victoris Parisien. salutem et apostolicam benedictionem. Consuevit interdum apostolice

sedis benignitas juris rigorem, cujus executio non habet injuriain si traliatur ad iniquuin

dispendium, quodain equitatis moderainine temperare. Unde cuin sicut ex parle vestra fuit

propositum corain nobis, super rebus quas habelis in Parisiensi diocesi, ubi est copia pcri-

toruin, quam plures vos trahant auctoritate aposlolica in causam ad remotos judices et
iiiinus peritos in jure extra diocesim supradictam, ut ipsorum vexationem rediinere vos

compellant : nos devotionis vestre supplicationibus inclinati auctoritate vobis presentium

indulgemus, ut super premissis inviti non leneamini extra eandem diocesim per litteras

apostolicas, que de hac indulgentia mentionem non fecerint, aliquibus respondere. Nulli
ergo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis aulem, etc. Dat. Laterani iij kal. INIartii, ponti-

ficatus nostri anno quarto.

Originale iii Arcli. nat. Paris. L. 242, u"> 73. Bulla jiluinb. filis scric. llavi et rubei coloris nppenditur.

79. Gregoriiis IX in litleris ad magistros et scholares Parisienscs directis statuta praescribit a cancellario et
ab ipsis servanda tain in licentia largienda qitam in aliis. Assignat libros ab artistis legendos, et normam
statuit a studentibus in theologica faciiltate seqiiendam.

1231, Aprilis 13, Laterani.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis magistris scola-

ribus Parisionsibus salutem ct apostolicam boncdictioncm. Parons scientiarum Parisius

1231] AB \X>0 MCC tSQfE VD P1HLIIM'UM IV UEG. FHANC. 137

velut altera Cariath Sepher, civita.s litteraruin', cara claret, magna quideni sed de se
niajora facit optari docentibus et discentibus gratiosa, in qua ulique tainquani in officina
sapientie speciali habet argentum venaruin suaruin principia, et auro locus est in quo rite

conflatur, ex quibus prudentes eloquii mistici murenulas aureas veriniculatas argento

cudentes et fabricantes monilia ornata lapidibus pretiosis, iinino nuUi pretio comparandis
sponsam Christi decorant et decorant. Ibi ferruin' de terra tollitur, quia duin terrena fragi-
litas fortitudine solidalur, lorica fidei, gladius spiritus et cetera inde fit christiane inilitie
armatura, potens adversus aereas potestates. Et lapis calore solutus in es vertitur, quia
corda lapidea Sancti Spiritus afllata fervore dum ardent, incendunt et fiunt predicatione
sonora preconanlia' laudes Christi. Quare non est dubiuin, quin Deo et hominibus
graviter displiceret, quisquis in civitate predicta gratiam tain insignem niteretur ulla-

tenus disturbare vel disturbantibus se pro viribus potenter non opponeret et patenter.
Unde cuin super dissensione ibi diabolo instigante suborta, studium enoriniter disturbante,

questiones ad nos dehitas audiveriinus diligcnter, eas potius provisionis moderamine

quain judiciali sententia de fratrum noslroruin consilio duximus sopiendas. Circa statuin
itaque scolarium et scolarum hec statuimus observanda, videlicet, quod quilibet cancel-

larius Parisiensis deinceps creandus coram episcopo vel de ipsius mandalo in capitulo
Parisiensi, vocatis ad hoc el presentibus pro Universitate scolarium duobus magistris in

sua institutione jurabit, quod ad regimen theologie ac decretorum bona fide secundum
conscicntiam suain loco et tempore sccundum slatuin civitatis et honorem ac honeslatem
facultatum ipsarum non nisi dignis licentiam largietur, nec admittet indignos, perso-
naruin et nationum acceptione suminola. Ante vero quam quemquam licentiet, infra tres

menses a teinpore petite licentie taiii ab oinnibus magistris theologie in civitate presen-
tibiis quam aliis viris honestis et litteratis, per quos veritas sciri possit, de vita, scientia

et facundia necnon proposito et spe proficiendi ac aliis, que sunt in talibus requirenda,

diligenter inquiral, et inquisilione sic facla quid deceat et quid expediat bona fide det vel

neget secundum conscienliam siiain potenli licentiain poslulatam. Magistri vero theologie

ac decretorum, quando incipient legere, preslabunt publice jurainentum, quod super

premissis fidele testiiiioniuiii perhibebunl. Cancellarius quoquc jurabil, quod consilia

inagistroruin in maluiii eorum nullatenus revelabil, Parisiensibus canonicis liberlate ac

jure in incipiciulo habilis in sua manentibus firmitate. De phisicis autein et arlistis ac aliis

cancellarius bona fide promittet examinare inagistros, et non nisi dignos admittens repellet
indignos. Ceteruin quia iibi non est ordo, facile repit horror, conslituliones seu ordina-

tiones providas faciendi de inodo et hora legcndi et disputandi, de habitu ordinato, de

mortuoruin cxcquiis necnon dc bachellariis, qui et qua hora et quid legere debeant, ac
hospitiorum laxatione scu etiam interdicto, ct rebelles ipsis constitutionibus vel ordina-
tionibus per sublractionem societatis congrue casligandi, vobis concediinus facultatem.
Et si forte vobis subtrabatiir hospiliorum laxalio, aiit (juod absit vobis vel alicui vestruni
C?iart. Vniv. Paris. I. 18
138 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1231

injiiria vel excessus inferatiir enorinis, utpote mortis vel meinbri mutilationis, nisi congrua
monitione premissa infra quindeciin dies fuerit satisfactum, liceat vobis usque ad satisfac-

tionem condignam suspendere lectiones. Et si aliquem veslruin indebite incarcerari conti-

gerit, fas sit vobis, nisi monitione prehabita cesset injuria, statiin a lectione cessare, si

tamen id videritis* expedire. Precipimus autein, ut Parisiensis episcopus sic delinquentiuin

castiget excessus, quod scolarium servetur honestas, et maleficia non remaneant impu-
nita; sed occasione delinquentium non capiantur ullatenus innocentes, immo si contra

quemquam suspicio fuerit orta probabilis, honeste detentus idonea cautione prestita

cessantibus carcerariorum exactionibus dimittatur. Quod si forte tale crimen commiserit,

quod incarceratione sit opus, episcopus culpabilem^ in carcere detinebit, cancellario

habere proprium carcerem penitus interdicto. Prohibemus insuper, ne scohiris pro

contracto debito decetero capiatur, cuin hoc sit canonicis et legitiinis sanctionibus inter-
dictum. Sed nec episcopus vel officialis' ejus seu cancellarius penain pecuniariam pro
excommunicatioiiis emenda vel alia qualibet censura requiret, nec cancellarius a licen-

tiandis magistris juramentuiu vel obedientiam seii aliain exiget cautionem, nec aliquod

einolumentum seu proinissionem recipiet pro licentia concedenda juramento superius

nominato contentus. Porro vacationes estive non extendantur decetero ultra inensem, sed
vacationum tempore bachellarii si voluerint suas continuent lectiones. Inhibemus autein

expressius, ut scolares per civitatem armati non vadant, et turbatores pacis et studii Uni-
versitas non defendat. Et illi, qui simulant se scolares, uec tamen scolas frequentant nec

inagistrum aliquem profitentur, nequaquam scolarium gaudeant libertate. Ad hec jubeinus,

ut magislri artiuin unain lectionem de Prisciano et unuin post aliuin ordinarie semper
legant, et libris illis naturalibus, qui in Concilio provinciali'' ex certa causa prohibiti

fuere, Parisius non ulantur, quousque examinati fuerint et ab oinni errorum suspitione
purgati. Magistri vero et scolares theologie in facultate quain profitentur se studeant

iaudabiliter exercere, nec philosophos se ostentent, sed satagant fieri theodocti, nec

loquantur in lingua populi et populi linguam hebream cuin Azotica confundentes, sed de
illis tantuin in scolis questionibus disputent, que per libros theologicos et sanctorum
patruin tractatus valeant terininari. Preterea de bonis scolarium, qui intestati decedunt vel
rerum suarum ordinationein aliis non cominittunt, sic duximus providendum, videlicet ut

episcopus et unus de magistris, quem ad hoc Universitas ordinaverit, recipientes oinnia

bona defuncti et in loco tuto et idoneo deponentes statuent certum dicm, quo illius obitus

in patria sua valeat nuntiari, et illi ad quos bonoruin ejus est successio devoluta possint
Parisius accedere vel idoneum nuntium destinare; et si venerint vel miserint, restituentur

eis bona cum cautela quc fuerit adhibenda. Si vero non comparuerit aliquis, extunc

episcopus et magister bona ipsa pro aniiiia defuncti prout expedire viderint erogabunt,

nisi forsan ex aliqua justa causa venire nequiverint successores; et tunc erogatio in

teinpus congruum difTeratur. Veruin quia magistri et scolares, qui dampnis et injuriis
18.
1231] AH A>NO MCC USQUE AD PHILIITUM IV HEG. HIANC. 139

lacessiti juramenlo invicein sibi prestito a civitate Parisiensi dissipato stiulio discesserunt,

visi sunt causam agere non tam propriam, quam communem nos : generalis ecclesie neces-

silate ac hutilitate pensata volumus et mandamus, ut postquain a carissimo in Christo

filio nostro .. inuslii rege Francoruin magistris et scohiribus privilegia exhibita fuerint et

de ipsoruin inalefactoribus emende taxate, Parisius licite studeant nulla prorsus de mora
vel rcditu infamia vel irreguLaritate notandi. Nulli ergo oinnino hoininum liceat hanc
paginam nostre provisionis, constitutionis, concessionis, prohibitionis et inliibilionis

infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autein hoc attemptare presumpserit,

indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejiis se noverit

incursurum. Dat. Laterani id. Aprilis, pontificatus nostri anno quinlo.

Originole iii Arch. iial. Paris. L. 242, n"" 76. Bulla phnnbca filis seric. flavi et rubei coloris appeniiitur. Perlincbat ad
Arch. Univers. In aversa menibrana legitur chnractere cancellariae ; G. de Autisiodoro n, Magister Guillelmus de Aulis-
siodoro morabatur tunc temporis in curia (cf. supra n" 74), eiquc plures cpistolae Gregorii IX pro Univcrsitale debcntur. Da
quo vidc Arckiv fiir Lilteratur- und Kivchengcschichte des Mittelallers III, 629 sqq. Reg. Vot. Gregorii IX an. 5, cp.
,
23, fol. 73. Duo apographa in Arch. nat. Poris. L. 242, n 77 (anno 1336 confectum), M. 257, n 1. Cod. Vat. Reg., 406, fol. C.
Bibl. Phillipps in Choltenham, ms. 876, fol. 8''. Magn. Pastor. in .\rch. nat. Pf.ris. LL. 175, p. 554. Exccrptum anno 1343
factum in Arch. Univ. Paris., theca IV. A. 21. a. Bulacus, III, 140.

1. Eadem dictio occurrit iu epistolis Philippi de Ilarvengt. Vide supra pai'te introd. n" 51 et 52, et infra u 82.
2. Originale : fcrum. 3. Orig. : prcconalia. 4. Rcg. : vidcbitis. 5. Reg. : in carcerc culpabilein. 6. Reg. : officinlcs.
7. Vide snpra n" 11.

80. firegorius IX de eodem argumento ad decanum et capitulum Parisiense.

1231, Aprilis 13, Laterani.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. decano et capitulo Pari-
sicn. salutein et apostolicam benedictionem. Parens scientiarum Parisius, elc. sicttt in

praecedentibiis litteris. Dat. Laterani id. Aprilis, pontificatus nostri anno quinto.

Originnlc in Areh. nal. Paris. M. 257'', n 5. Dcest bulla plumbca. Magn. Pastor. in Arch. nat. Paris. LL. 175,
p. 546. Parv. Pastor., ibid., LL. 176, p. 309. Choppinus, De sacra politia, p. 713, pcrperam rcfcrt hus littcras fuisse
dircctns ad Johnnnem canccllariuin Porisiensem (cf. etiain Potthast, n 8708). Insupcr cauccllurius tunc temporis non erut
Johannes, sed adhnc Philippus dc Grcvc.

81. firegorius IX nd Odonem ahhntem .V. Oermani de Prntis, ut liomines de hurgo .S. Germnni pro pace ae
securitate scholarium ad ea constringat, ad quae cives Parisienses per regale privilegium sunt astricti.

1231, Aprilis 13, Laterani.

Grcgorius episcopus servus servorum Dci dilecto filio .. abbati Sancti Germani de
Pratis Parisien. salulem et apostolicam benedictionem. Cuin non delcrioris sed melioris
condilionis apud te ac homines tuos, quam apud alios burgenses civitatis Parisiensis,

debeant esse scolares, discretionein tuain moneinus attente per apostolica scripta districte
140 CHAUTULAHIUM UNIVEUS. PAUIS. [1231

precipiendo ni.indantes, qualiniis hoinines tuos de burgo Sancti Germani pro pace ac
securitate scolariuin ad illa constringas, ad que cives Parisienses per rogale privilegium
sunt astricli, mandatum nostrum taliter impleturus, quod eisdem scolaribus non tain
necessitate quam voluntate exhibens te favorabilem et benignum divine ac nostre gratie te

reddas merito aptiorem. Dat. Laterani id. Aprilis, pontificatus nostri anno quinto.

Originale in .\rch. iiat. Paris. L. 242, ii<* 78. BiiUa pluiiibca filis caniiab. appendilur. In avcrsa uicinbrtiiia : mugistri
Alexandri >. Certe iste niogister fuit unus ex illis, quos juxta mandatum papae 10 Maii anni 1230 Universitas Parisiensis ad
sedem opostolicam pro ncgotiis suis destinavit. Sicut magistro Guillelmo Autissiodorensi, sic et mag. Alcxandro aliquae
cpistolae opostolicae pro Universitate debentur. Vide nolani ad documcntum n^ 79. In morgine a tergo lcgitur ; Scpibatur
conservatori nostro, ut coinpellat justitiarios habcntes homines in civitate Parisiensi et in suburbiis civitatis Parisiensis,
quod fociont homines suos jurare sicut tenentur jurare homines regis . Haec scripta sunt nomine Universitatis Parisiensis,
in cujus Archivo hae litterae olim exstobant, quas cuin ista petitione Universitas sub Innocentio IV od apostolicam sedem
misit, ut ex litteris hujus pontificis anni 1246, Junii 24, condudere debcmus. Vide infra ad n^ 113. Cod. Vat. Reg. 406,
fol. 10. Bibl. Phillipps in Cheltenhom, ms. 876, fol. 11. Bulaeus, III, 144.

1. Per privilegium Philippi Augusti a Ludovico IX rcnovotum.

o2. Gregorius IX I.udovicum regem Francorum hortatur, ut progenitorum suorum excmplar secutus se schola-
ribus Parisiensibus fayorabilem ac benignum ejchibeat et eis jriyilegium Philippi Augusti innovet.

1231, Aprilis 14, Laterani.

Gregorius episcopus servus servorum Dei carissimo in Christo filio .. ilkistri regi

Francorum salutem et apostolicam benedictionem. Parens scientiarum Parisius velut altera

Cariath Sepher, civitas litterarum, cara chiret, magna qiiidem, sed de se inajora facit

optari docentibus et discentibus gratiosa, in qua utique tamquam in officina sapientie

speciali habet argentum venarum suarum principia, et auro locus est in quo rite conflatur,

ex quibus prudentes eloquii mistici murenuhis aureas vermiculatas argento cudentes et

fabricantes monilia ornata lapidibus pretiosis, immo nulli pretio comparandis sponsam
Christi d^corant et decorant. Ibi ferrum de terra tollitur, quia dum terrena fragilitas forti-

tudine solidatur, lorica fidei, gladius spiritus et cetera inde fit christiane militie armatura.

potens adversus aereas potestates. Et lapis calore solutus in es vertitur, quia corda lapidea
Sancti Spiritus afflata fervore dum ardent, incendunt et fiunt predicatione sonora, preco-

nantia laudes Christi. Quare non est dubium, quin Deo et hominibus graviler displiceret,

quisquis in civitate predicta gratiam taiii insignem niteretur uHatenus disturbare vel distur-
bantibus se pro viribus non opponeret potenter etiam et patenter. Unde cum super dissen-

sione ibi diabolo instigante suborta, studium enormiter disturbante, questiones ad nos
delatas audiverimus diligenter, eas potius provisionis moderamine quam judiciali sententia

de fratrum nostrorum consilio duximus sopiendas. Quia vero sicut interest regie celsitu-
dinis, ut in civitate ipsa studium in statum pristinum reformetur, ita et honori tiio expedit

et saluti, ut que per nos provisa sunt, affectu et effectu benivolo prosequaris, serenitatem

luam rogamus, monemus et hortamur in Domino, quatinus progenitorum tuorum soquutus

1231] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. KHANC. 141

exemplar exhibens te scolaribus favorabilem et benignuin, privilegium clare memoiie

Philippi regis avi tui eis innoves et observes, et facias ab aliis observari'. Hospitioriim

quoqiie taxationem per duos magistros et duos burgenses ad hoc de consensu magis-
trorum electos juramento prestito fideliler faciendain, sive, si burgenses non curaverint
interesse, per duos magislros, siciit fieri consiievit, eis sine difficultate concedas, cuin

alias niinis cara hospitia conducere cogerentur. Et quia honor regis est, ut justiliam dili-

gens injuriis adverseris, emendam que pro injuriis nuper illatis scolaribus dicitur ordi-
nata, facias adimplcri, preces et inonita nostra taliter iinpletiirus, quod propitiationein
divinam exinde uberiiis merearis, ct nos mansuetudinem tuam possimus merito cominen-
dare. Dat. Laterani xviij kal. ]\[aii, pontificatus nostri anno quinto.
Origiiialc in Arrh. nal. Paris. L. 242, n^ 79. Bulla plunib. filis oannab. appcndilur. In aversa mombrana logitur
magistri Alexandri . Infru ; R. (Script. in Kcjfcslo). Cf. Archiv f. Litteratur- utid Kirchengeschichte, III, 630 sqq.
Reg-. Vat. Gregorii IX. an. 5, cp. 34, fol. 81. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 6. Bibl. Phillipps in Cheltcnham, ms. 876, fol. /l.
Buluens, III, 143.

1. Sed jani anno 1229 privilegium Philij>pi Augusti renovavit. Supra n 66. Certc non iterum reiiovavit privilegium,
sed forsitan formulam jiirainenti a praeposito pracstandi praescripsit. Vide n 67.

Q3. (legorius IX magistros Jacobiim de Diiiant archidiacomim Morineiisem et Warnaciuin canoiiicum Tervisinum
Parisiis commorantem hortatur, ut inquisitionem super domo S. Thoinae in I.upara, nisi jam fuerit consum-
mata, ad finem perducant.
1231, Aprilis 18, Laterani.

Gregoiius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis magistris Jacobo archi-

diacono Morinensi et Warnacio' canonico Tervisino ' Parisius commoranli salutem et

apostolicam benedictionem. Cum sicut intellexiinus dilectus filius noster R. Sancti Angeli

diaconus cardinalis Portuensis electus tunc apostolice sedis legatus super doino Sancti
Thome in Lupera venerabili fratri nostro Ardengo ' episcopo Florentino tunc canonico

Papiensi Parisius commoranli et dilecto filio Bituricensi archidiacono inquisitionem

commiserit faciendain, licet usque ad conclusionem attestationum fuerit in negocio ipso

processum, propter varias tainen occupationes ejusdem legati nondum exinde finalis est

secutus efTeclus. Ne igitur inquisitio inutiliter videatur incepta, nisi fuerit sicut convenil
consuminata, discretioni vestre per aposlolica scripta mandamus, quatinus attestationibus
ipsis si poterunt inveniri receptis aperiatis easdcm, ct negocio fineiii debilum imponatis.
Quod si forte inveniri non poterunt, vos inquisitionem iterum facientes procedatis exinde
prout secundum Deuin videritis procedendum, conlradictores per censuram ecclesiasticain
appellatione postposila compescendo. Dat. Laterani xiiij kal. Maii, pontificatus nostri anno
quinto.

Apogruphum coaevum in Arch. nat. Paris. M. 67*, n" 21. Pertinebat ad Arch. Univer. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 11;

Bibl. Pbillipps in Chcltenhain, ins. 876, fol. 11"'. Cod. Vut. Rcg. el Bulncus, HI, 146, hns littcrns nd iiij kul. Mnii refcrunt.

Idem Jourdnin, n" 40, et Potthast, n 8730.

1. Cod. Cheltenh. . Warnatio . 2. In npogr. : Tervision. . De islo nomine vidc nd litteras lequentes. 3. De
ipo ct dc Jucobo cf. uprn nd n 61
142 CHARTULARIUM UNIAERS. PARIS. [1231

o4. Gregoiius IX mandat magistris Warnacio Tervisino et Simoni de Alteis Amhianensi canonicis, ut siiper

flagitio, quod decanus et alii de villa S. Marcelli Paris. in occisione scholarium perpetrasse dicantur,
sollicite veritatem inquirant.

1231, Aprilis 18, Laterani.

]\Iagistris Warnacio Tervisino' Parisius coinnioranti et Synioni de Alteis' Ambianensi

canonicis. Cuni intersit reipublice, ne criniina reinaneant impunita eo quod facilitas venie
incentivum tribuit delinquendi, immane flagitium, quod.. decanus et quidam alii de villa

Sancti Marcelli Parisiensis in occisione scolarium perpetrasse dicuntur', nolentes relin-

quere indiscussum, discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus inqui-
rentes super hoc sollicite veritatem, que inveneritis nobis per vestras litteras fideliter
intimetis, ut ex vestra relatione sufficienter instructi, procedamus exinde prout secundum
Deum viderimus procedendum. Dat. Laterani xiiij kal. Maii, anno quinto.

Reg. Vat. Grcgorii IX an. 5, cp. 39, fol. 82". Cod. Vat. lleg-. 406, fol. 10''. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol.

11''. Bulaeiis, III, 144. Ubique perperam xiij kal. Maii ascribitur. Epistola in codd. Vat. et Cheltenh. scripta cst sub rubrica :

Littera concessa tempore occisionis scolarium ab illis de Sancto Marccllo .

1. Cod. Cheltenh. Warnario Tervisino . Bulaeus : > 'Werncrio >, Jourdain, n' 37, 40 : Warvatio , ambocpie sicut
et Potthast, n 8715, scribunt Tenusino . Ad Warnacium vel Guarnacium Tcrvisinum canonicum Parisiis conimorantem
Gregorius I.X sacpe dirigit suas epistolas. Cf. Reg. Vat. ejusdem pontificis nn. 5, cpp. 11,115; an. 4, epi). 8, 38; an. 6,

epp. 118, 223, 298, 320; an. 7, epp. 13, 93, 217, 222, 225, 453, etc. usque nd nn. 12. Et sub Innocentio IV, an. 1 et 5. In
quadam bulla originali Gregorii IX., Arch. nat. Paris. L. 242, revcra scribitur Wernerius u. 2. De isto vide infra n" 87.

3. Hoc cvenit mense Februario 1229. Vide suprn ad n" 62. Chron. Lemomcense in Rec. des Hist. des Gaul., XXI, 764,
hoc factum perperam ad an. 1230 refert.

85. Gregorius IX Henrico archiepiscopo Remensi, Gaufrido episcopo Ambianensi, Hugoni de Burgundio
mandat ut magistros et scholai-es Parisienses in suis libertatibus contra turbatores conservent.

1231, Aprilia 18, Laterani.

.. Archiepiscopo Remensi et .. episcopo Ambianensi et Hugoni de Burgundio quondam

archidiacono Remensi. Dilectos filios magistros et scolares Parisienses speciali volentes
favore fovere, quem iidem mereri videntur, discretioni vestre per apostolica scripta

mandamus, quatinus ipsos in libertatibus, quas eis indulsimus, conservantes, non permit-
tatis eos contra indulgentias nostras temere perturbari, turbatores per censuram eccle-
siasticam appelhitione postposita compescendo, Presentibus litteris post quinquennium
minime vaHturis. Quod si non omnes, etc, duo vestrum, etc. Dat. Laterani xiiij kal. Maii,

anno quinlo.

Reg. Vat. Gregorii IX an. 5, cp. 41, fol. 83.

1231] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 143

86. Gregorius IX Pelro abbali S. Victoris et priori fratrum Praedicatoruni Paris. mandat ut magistros et

scholares. qui in sententiam latam Parisiis in provinciali Concilio et alias occasione librorum naturalium
inciderint, absolvant.
1231, Aprilis 20, Laferani.

..Abbati Sancti Victoris et.. priori fratrum Preclicatoriiin Parisien. Cum saluleni

aniniarum querere teneamur, occasiones perditionis cupientes quantuin Dominus permi-

serit amovere, discretioni vestre presentium auctoritate mandamus, quatinus magistros et

scolares, qui in sentenliam latam Parisius in provinciali Concilio' seu in sententiam bone
memorie R.^ tituli Sancti Stephani in Celio Monte presbyteri cardinalis occasione librorum

naturalium, qui in eodem Concilio fuere prohibiti, inciderunt, juxta formam ecclesie

absolvatis', et injuncta eis propler hoc penitentia competenti super irregularitatibus hujus-

modi occasione contractis provide dispensetis. Quod si non ambo, e/c, alter vestrum, eic,
Dat. Laterani xij kal. Maii, anno quinto.

Reg. Vat. Gregorii IX an. 5, ep. 40, fol. 82''. Haurcau in Notices et extraits des mss., XXI, 2, p. 228. Per errorem
in Lib. A, fol. 309, in Arch. gcner. Ord. Praed., cx quo RipoU, Bull. Ord. Praed., I, 33, n" 43, epistolam publicavit, vij kal.

Maii ascribitur. Epistola ibidcni mutilata cxistit, dirccta tantummodo a priori fratrum Praed. Paris. , quamvis in fine invc-
niatur formula > Quod si non ambo ... altcr vestrum >. Interpretatio RipoUi (ibid. nota 5) hujus formiilae falsa, ct tota rubrica
e Potthast, n" 8725, eliniinanda est.

1. Vide supra n"> 11. 2. Robcrti. Cf. supra n 20. 3. Adi practerea litteras sequcntes ct cf. Rogeri Bacon
Compend. stud. tkeol., apud Charles, Roger Bacon, p. 412.

87. Gregorius IX magistris Guillelmo archidiacono Belvacensi, Simoni de Alteis Ambianensi, Stephano de
Pruvino Remensi canonicis mandat ut libros naturalium Parisiis in Coneilio provinciali prohibitos exami-
nent, et quae ibi erronea seu scandali legentibus illativa invenerint, penitus resecent.

1231, Aprilis 23, Laterani.

Magistris W. archidiacono Belvacensi, Syinoni de Alteis' Ambianensi et St. de

Pruvino' Reinensi canonicis. Cum sapientie sacre pagine relique scientie debeant famu-

lari, eatenus sunt a fidelibus amplectende, quatenus obsequi dinoscuntur beneplacitis

donantis ut si quid in eis fuerit virulentum vel aliter vitiosum, quo derogari possit fidei

puritati, eminus respuatur, quia inventa in numero captivorum mulier speciosa non aliter

in domum permittitur introduci, nisi rasa superfluilalis cesarie ac unguibus lacerantibus

circumcisis, et ut spoliatis Egyptiis ditentur Ebrei, jubentur vasa aurea et argentea

pretiosa non eruginosa enea vel lutea mutuari. Celerum ciun sicul intelleximus libri

naturalium, qui Parisius in Goncilio provinciali fuerc prohibiti, quedam utilia et inutilia

continere dicantur, ne utile per inutile vitietur, discretioni vestre, de qua plcnam in

Doinino fiduciam obtinemus, per apostolica scripta sub obtestatione divini judicii firmiter
precipiendo mandamus, quatinus libros ipsos exaininanles sicut convenit subtiliter et
prudenter, que ibi erronea seu scandali vel offendiculi legenlibus inveneritis illativa.
144 CII.VHTL LAHIUM U^IVEnS. P.VRiS. [1231

penitus resecetis ul que sunt suspecta remotis incunctanter ac inoffense in reliquis

studeatur. Dat. Laterani viiij kal. Maii, pontificatus nostri anno quinto.

Reg. Vat. Gregorii IX an. 5, op. 58, fol. 90''. Haur<5au iii Notices et exlraits des mss., XXI, 2, p. 222.

1. In Reg. hic legilur Auteis , cuni alibi a Alteis iuveniatur, scil, an. .5, ejjp. 39 (snpra n'' 84), 57. In Obituavio ecrles.
Ambian. (Arch. dep. de la Souiuie, Amiens, Chartul. VI, G. 344, fol. 147) ad xiiij kal. Dec. : Obitus magistri Symonis
de Alteia yiri litteratissimi, canonici hujus ecclesie , etc. Prid. kal. Mart. fiebat commemoratio patris et matris magistri
Symonis dc Altcia i>. Ibid. fol. 122. 2. Stephano de Pruvino Michael Scottus olim suam translationem librorum Aristotclis
De coelo et mundo dedicavit, ut v. g. legitur. Cod. Amplon. Fol., ras. 351, fol. 195 ; Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16156, fol. 3 :

Tibi Stephane de Prouvino hoc opus, quod ego Michael Scotus dedi Intinitati ex dictis Aristotelis, specialiter commendo .

Cf. A. Jourdain, Recherches critigues sur Vdge et Vorigine des traductions latines d'Aristote, nouv. 6i., p. 127. In
Necrologio eccles. Remens. invenitur ad vj kal. April. : < Obiit magister Stephanus de Pruvino, archidiaconus Paris. .

Varin, Archives legislat. de la ville de Reims, 2' part. , statuts, 1"' vol., p. 74, nota, et p. 63. Vide praeterea documeutum
nnni 1241, Varin, Arch, administr. de la ville de Reims, I, 645.

88 . Ciiegorius IX ad Cuillelmum episcopum Paiisiensemj ut suos homines pro pace ac securitate scholarium ad
ea constringatj ad quae cives Parisienses per regale privilegium sunt astricti.

1231, Aprilis 24, Laterani.

Gregorius episcopus servus servorum Dei venerabili fratii .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Cum non deterioris sed melioris conditionis apud
te ac homines tuos, quam apud alios burgenses civitatis Parisiensis, debeant esse scolares,
fraternitatem tuam monemus attente per apostolica tibi scripta districte precipiendo man-
dantes, quatinus homines tuos, quos habes in districtu civitatis Parisiensis, pro pace ac
securitate scolarium ad illa constringas, ad que cives Parisienses per regale privilegium

sunt astricti, mandatum nostrum taliter impleturus, quod eisdem scolaribus non tam
necessitate quam voluntate exhibens le favorabilem et l)eiiignum divine ac nostre gratie
te reddas merito aptiorem. Dat. Laterani viij kal. Maii, pontificatus nostri anno quinto.

Originale in Arch. nal. Paris. L. 242, n" 80. BuUa plumbea filis cannab. appenditur. In margine superiori legitur

charactere canccllariac curiae Romnnae ejusdem temporis scribatur secundum istum tenorem abbati Sancti Germani de
:

Pratis Parisien. ; > snncti Germani dc Pratis Parisien. > super rasuram. Ex partc sinistra Sym. R. . In aversa :

membrana legitur : magistri Alexandri >. Pertinebat ad Archiv. Universitatis. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 10''. Bibl. Phillipps

in Cheltenham, ms. 876, fol. 11. Bulaeus, III, 144.

89. Oregorius IX decano Suessionensi et mag. Simoni de Alteis mandat ut artium et physicae facultatis
magistris, qui in Andegavensi et Aurelianensi civitate licentia ohtenta rexerunt et ante discessionem
Parisiis examinati erant, libere regendi Parisiis dcnt facultatem.
1231, Maii 5, Laterani.

.. Decano Suessionensi et magistro Syinoni de Alteis canonico Ambianensi. Cum

sicut nobis est pro certo relatum magistri artium et phisice' facultatis, qui in Andega-
vensi vel Aurelianensi' civitate licentia obtenta rexerunt, prius a dilectis filiis .. cancellario

Parisiensi vel .. abbate Sancte Genovefe aut a magistris discessionis tempore juxta formam
a dilecto filio nostro R. Sancti Angeli diacono cardinali Portuensi electo, tunc apostolice
1231] AB ANNO MCC U S Q U E AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 145

sedis legato, traditain exaininati fuissenf, quia si eos iterum examinari vel licentiari

contingeret, ex hoc posset dissensionis occasio suboriri : voluinus et inandamus, quatinus

eis pro bono pacis hac vice, ut libere legant Parisius, auctoritate nostra hirgiamini facul-
tatein, contradictores per censuram ecclesiasticain appeUatione postposita compescendo.
Generales quoque sententias in scolares turbationis teinpore promulgatas sine difficultate

qualibet relaxetis, el constilulionem inam edilain in provinciali Concilio Senonensi',

videlicet, ut scohires, qui pro suo juramento servando Andegavum accesserunt, fructibus
beneficiorum suorum biennio privarentur nec aliquod beneficiuin conferretur eisdem, in
irrituin revocetis. Dat. Laterani iij non. Maii, pontificatus nostri anno quinto.

Rcg. Vut. Grogorii I.\ on. 5, ep. 57, fol. 90. Bulaeus, III, H6.

1. Scriptum sine compendio. 2. Post dispersam Universitatem Parisieiiseiii aiino 1229 malti inagistri et scholares
Aiidegavuin, alii Aurelianuin, aliqui Tolosam el fortasse Renios petierunt. Vide Matlh. Paris, Chrotl. maj., ed. Limrd, III,

1G8. Ann. de Dunstapl., ed. Luard, p. 117. .\lbcrtus Stad. in Mon. Germ., XVI, 3G0. Maj. cliron- Lemovic. in Rec. des
Hist. des Gaul., XXI, 764. In ep. Universitatis an. 1254, Febr. 4, sicut et supra et n** 75 tantumiiiodo Andegavum nomi-
natur. 3. Istius Concilii, quod non ante mensem Junii anni 1229 potuit esse celebratum, nihil pervenit ad nos. Raynaldus,
Ann. eccl., ad an. 1228, n" 25, nota 2, menlioncm facit Concilii anno praccedenti Senonis congregati.

90. Gregorius IX rogat Ludovicum regem Francorum, ut omni gratia et favore prosequatur magistros Gaufridum
Pictavicnsem et Guillclmum Aulissiodorensem redeuntes Parisios ad regendum a curia liomana, ubi ad
reformandum studium morati erant, nec detractorihus eorumdem credat.

1231, Maii 6, Laterani.

Gregorius episcopus servus servorum Dei karissimo in Christo lilio illustri regi

Francorum salutem et apostolicam benedictionem. Cuin debeatur gratia graliosis ita quod
nequeat sine nota ncgari, eo quod virtus sibi vindicat ubique favorem, honor est bene
merilos honoranti, qiiia titulum nanciscitur bonitatis, qui bonos caritatis ainplexalus
afl"ectu in hiis sibi complacet similitudinis ralione. Hinc est quod dilectos filios magistros
Gaufridum Pyctavensem * et Willermum Autisiodorensem, qui vita, scienlia et doctrina
preclari duin erudiunt [)luriinos ad sajulem tanquam stelle micant iu ecdesie (irina-

incnto, serenitati regie duximus fiducialiler commendandos, quainquam forle apud te non
egeant sulTragiis alienis, quos sincere diligere crederis proprie ineritis probitatis. Ideoque
celsitudinem tuam rogamus, inonemus ct hortainur in Doinino, ([uatinus eos de mandato
nostro redeuntes Parisius ad regendum benigne recipiens et honeste pertraclans ita ip.sos

tua prosequaris gratia et favore, quod apud Deum merituin et laudes apud homines
inerearis, nosque pro eis tibi grates referre non iinmerito dcbeamus. Ceteruin cum hiidem
inagistri pro reforinalionc studii ad scdein apostolicain personaliter laboranles honorein
regis et regni tractarint ii('<- (|ui(([iiam riierint ronlra moliti. si qiiid, quod non crediinus,
ad sugestionein inalivolam detractorum contra eos vcl inagistrum Johanncm Pagiuin*
siispicionis forsilan concepisti, oinnino dcponens sludeas ipsos propensius honorare, ut et
Chart. Vnic. Paris. I. 19
146 CHARTUL.VRltJM XjNIVERS. PARIS. [ I 2.'U

illis sua incntiatur iniquitas el istis pioprie puritatis veritas attestetur. Dat. Laterani ij non.
ilaii, poiilificatus nostri anno quinto.

Cod. Vat. Rog. 'i06, fol. 9. Iii Cod. Chcltcnh. dccst. Bulaeus, III, 145.

1. Sciliiet illuni Gaufridiim Pictavienscni, cujus cxstut Sumtna theol., quac incipit : Ego uovissimus oniniiini
evigilavi >. Bibl. capituli Tolctani, n" 17-5 (saee. XIII); Bibl. nat. Paris. ms. lat. 15747; Bibl. d.Vvranchcs, n 121 (cod. pacnc
coaevus). 2. Istius magistri in documcntis saec. XIII vix vcstigium rcperire potuimus. In Bibl. nat. Paris. ms. lat. 15662,
in quo continentur vulgo dicta Reportata commentaria iii Sententias el scripturam sacram, nominatur fol. 34 et 97 ut commcn-
talor Seiitcntiarum Pagus, ccrte idem qui supra mcmoratus. Ciim ipso rcfcruntur ibid. multi alii magistri, quorum scripta
supcr Scntentias pertincnt sine ulla cxccptione ad annos antcriores anno 12,50. Haurcau in Hist. litl. de la France, XXIX,
564, ad opiis Pagi Appellationes scu Syncatcgofemata, scrvatum iii Bibl. nat. Paris., mss. hil. 11412 ct 15170, animadvcrlit,
sed pcrpcram ad sacc. XIII cxions vcl XIV aiictorcm rcmisit.

91. Gregorius IX ad Bla/icam reglnam Francoriim, iit praedictos magistros redcimtes henigne lecipiat, nec credat
detractoribus.
1231, IUaii 6. Laterani.

Gregorius episcopus servus servorum Dei karissinie in Christo filie illustri regine
Francorum salutem et apostolicam benedictionem. Cuin debeatur gratia gratiosis, e/c. 5/ck^

in litteris praecedentibus., hoc excepto, qtiod post pertractans haec verba inserantiir
necnon et a karissimo in Christo filio noslro rege Francorum illustri filio tuo in gialia
recipi faciens ita ipsos, elc. Dat. Laterani ij non. Maii, pontificatus nostri aiino qiiinto.

Cod. Vat. Rcg. 406, fol. <i<'. In Cod. Cheltenh. deest. Bulaeus, III, 145.

92. Gregoriiis IX scribit decano et capitulo S. Marcelli Parisiensis, iit eorum homines ad ea constriiigant, ad rjuae
cives Parisieiises per regale privilegium sunt astricti.

1231, Maii 6, Laterani.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. decano et capitulo Sancti

Marcelli Parisiensis sahitem et apostoUcam benedictionem. Cum non deterioris sed

melioris conditionis apud vos ac homines vestros quam apud ahos burgenses civitatis

Parisiensis debeant csse scolares, devotionem vestram monemus atlente per apostoHca
scripta districte precipiendo mandantes, quatinus homines vestros de Sancto Marcello pro
pace ac securilate scohTrium ad illa constringere procuretis, ad que cives Parisienses per
regale privilegium sunt astricti, mandatum nostrum taliter impletiiri, qiiod eisdein scola-

ribus non tam necessitate quain voluntate exhibentes vos favorabiles et l)enignos divine ac

nostre gratie vos reddatis merito aptiores. Dat. Laterani ij non. Maii, pontificatus nostri
anno quinto.

Originale iii Arch. nat. Paris. L. 242, n** 83. BuIIa plumbea filis cannah. apponditur. In aversa menibrana legitiir ;

. W. de Autisiodoro . Cod. Vat. Reg. 406, fol. 8''. Bibl. Phillipps in Cheltcnham, ms. 876, fol. 10''. Apud Bulaeum,
111, 144, hae litterae sicut istac ad episcopum Paris.qiias supra n^ 88 edidimus referuntur ad viij kal. Maii.

19.
12.'U] AB AMSO MCC USQUE AD 1' II I L I I'l' U M IV REG. FHANC. 147

93. Gregoiius IX ad Cuillelmum episcopum Parisiensem de eodem argumento, quoad homines ejus.

1231, Hlaii 6, Laterani.

Gregorius cpiscopus servus servoruin Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Gum non deterioris, etc. sicut supra \\ 88. Dal.

Laterani ij non. Maii, pontificatus nostri anno quinto.

Originale in Arch. iiat. Paris. L. 242, i\ 81. Bulla pluinbfta lilis caimab. apjiendilur. In avfrsa incmbrana lcgitur :

W. de .4utisiodoro . Istud originalc atque sequens pertinebant ad .\rch. Univers. Cod. Vat. Rcg. 40fi, fol. 8''. Bibl.

Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. U>^.

94. Oregorius I.V ad Odonem aibatem S. Germani de Pralis de eodem argumento, t/uoad homines de burgo
S. Germani.
1231, Uaii 6, Laterani.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dilecto fiIio..abbati S. Germani de Pratis

salutem et apostolicam benedictionem. Cum non delerioris, elc. siciit siip>-a n" 81. Dat.

Laterani ij non. Maii, ponlificatus nostri anno qiiinto.

Originale in Arch. nat. Paris. h. 242, n" 82. Bulla plumbca filis caiinab. appcnditur. lu avcrsa mcinbrana lcgitur :

. \V. de Autisiodoro . Cod. Vat. Reg. 406, fol. 9. Bibl. Phillipps in Chcltcnham, ms. 876, fol. 11.

95. Gregorius IX concedil uni\'ersis magistris et scholaribus Parisiens., ut per septennium nullus in universilaiem
magistrorum ir/ srliolarium seu rectorum vel procurntorem eoium in certis casibus excommunicationis, etc,
sententiam promulget.
1231, Maii 10, Laterani.

L^niversis magislris el scolaribus Parisiensibus. Non decet nos vobis apostolicum

negarc iavorem, quem vobis veslris videinini merilis comparare, dum dantes operani
sapienlic, qiic pliiiinuim nos delectat, nostre vos gratie coaplatis, ([iii alicjuando disci-

plinis scolasticis insudantes, ad summum suimis liccl immeriti magislcriiim cvociili. Hinc
est, quod quieli veslrc j)atcrna volentes diligenlia providere, auctorilalc vobis |)rcs<'nlium

indulgcmus. ut nullus in universitatcm magislrorum vel scolarium scu icclorum [sic) vel

procuratorem eorum aut quemquam alium pro facto vel occasione Lniversitalis excommu-
nicationis, suspcnsionis vel interdicti sentenlias aiideat promulgare absque sedis aposto-
licc licentia speciali, et si fuerit promulgala, ipso jurc sit irrita et inanis. Presentibus
litteris post septennium miniine valituris. Dat. Laterani vj id. Maii, pontificatus noslri anno
quinto.

Kc({. Vat. Circjforii IX aii. .">, cp. 66, fnl. ".1.3''. Hoc privilcgium cst priinum hujus gcncris Univcmitnti collutuni, quod
postoa jiuepc renovutiim invcnimiis. Vidc infra ii" lllt, cl dociimcnta ab Innocentio IV cdila.
148 CHARTULAIUTJM UNIVERS. PARIS. [1233

96. Gregorius IX scientiam, strenuitatem militiae, devotionem populi in regno Franciae /lorentes laudibus
cumulat, admonetque Ludovicum regem Francorum, ut injuriam a senescallo Viromandensi in Philippum
cancellarium Parisiensem, cujus laus etiam apud exteros late patet, commissam vindicet.

1233, Februarii 27, Anagniae.

.. fUustri regi Francorum. Thesauros incomparabiles divine munificentie larga manus

in regno Gallie tanquam in suo gazofilacio coUocavit, quibus orljis illectus ad tui regni
confluit regionem mittens ad archarios gaze hujus emptores idoneos, qui has opes
conquirant non sine multis impendiis et labore. Nec harum habundantia suo minoratur
profluvio, set decisa per rivulos ubertim scaturit et copiosius in fontc redundat. Prius
equidem juniores, ut fiant docibiles, in conflatorio liberalium cudunt malleis indefessi

exercitii et preparant vasa sua, quibus aquas auriant sapientie salutaris de fontibus Salva-
toris. Cuinque facti fuerint eruditi corde in sapientia, eructant in populis verba vite,
fabulas exsufllant errorum, profligant nenias, et stultoruin deliramenta confutant. Ex hiis

religiosorum caterve prodeunt venerande, que splendidam faciunt faciem regni tui

vernantes undique velut ortus floridus voluptalis et quasi Domini paradisus, a quibus
clara soboles diffusa per orbem sparsim ornat climata universa. Clerus quoque, haruin

opum copia fecundatus, sic vita, scientia et doctrina tuinn nobilitat principatum, ut quasi
geinmis hinc inde rutilantibus clare splendeat fulgore taliuin illustratus. Hiis accedit stre-

nuitas militie secularis ad defensionem fidei, justitie atque pacis, que frequentius nobili

comitiva subscquilur studia litterarum, prout longeva docet antiquitas apud barbaros,
Grecos, et Ytalos, et nunc apud modernos ipsa experientia protestatur. Consequenter
implet regni ambitum fervens devotio populorum, qui stabiliti orlhodoxe fidei firmitate

sic omni honorificentia venerantur et colunl Dei ecclesias et ininistros, ul vere celicole

censeantur. Tot itaque tamque pregrandes divitiarum copias divino munere ac tuorum
patrum diligentia usque ad tue celsitudinis tempora conservatas, ad quaruin titulum
prefulgentem predives quispiam principum non attingit, tua debet serenitas omni vigi-

lantia custodire in pacis gaudio, libertatis habundantia, et honoris amplissimi dignitate,

non patiens ut temeraria manus minuat projenitorum sollicitudine cumulata, necnon
prudenter advertens quod in annis teneris ut Salomon regni fastigium ascendisti, qui
patris ampliavit regnuin divitiis et honore. Sane clamores frequenler nostris auribus incul-
cantur, quod in quadam parte circumferentie regni tui repullulant hereses et increscunt

per incuriam doininorum. Tres etiain cunei doinini, claustralium, scolarium, clcricorum,
frequenter ab impiis impune pulsantur molestiis, premuntur dampnis, contumeliis aflli-

guntur, qui sub typo false justitie suam nequitiain palHantes, et suis vestigiis ficti juris

caracterem imprimentes, quasi per fas cum sit nephas premunt et opprimunt non sub-
jectos. Et utinam ab aula regali similis oppressio ad aliquos per prava consilia non
procedat! Nunquid, bone rex, sustinebis, ut sic maligni diversimode maculam in gloria
1233] AB AXNO MCC LSQUE AD 1'HILIPPLM IV UEG. FUANC. 149

tua poiiant, et sensiin thesauros lani celebres violent, et diripiendos exponant? Ecce
quidein, quod dolentes referinius, quendain tue corone lapidein pretiosum containinare
nisus esl et avellere quidam niiles K. senescallus Viromandensis, duin dilectuin filium P.
cancellarium Parisiensem, ciijus laus etiam apud exteros late patet, prefocare in choro
ecclesie nianu sacrilega est conatus, in quein bis irruens, scissis vestibus, sic inale

tractavit eundein, quod tedet plenius exarare, quia nec nostro vel tuo cedit honori,

presertim cum te jubente captiis idem sacrilegus post modicum fuerit velut innocens

absolutus. Serenitatem itaque regiam rogamus attente et hortamur, quatinus pensata

diligentius tanta in tantum et talem virum injuria sic regalis censura corrigat hunc
excessum et prescripta in siii roboris dignitate conservet, quod juslitia et libertas ecclesie

tue magnitudinis teinpore non vilescant, nec iniquorum malitia insolescat per licentiam,
vel decurrat in posteros per exemplum, sed amplitudine gaiidii dilatemur, cuin te audi-

verimus qiie digna sunt principe operari, et sic fore per oinnia orthodoxorum regiiin

filiiim nobilitate animi atquc moruni, iit esse probaris alti sanguinis claritate. Dat. Anagnie
iij kal. Martii, anno sexto.

Reg. Vat. Gregorii I.\ an. 6, ep. 3'i6, fol. 99*.

97 . Cregorius IX laudibus extollil ecclesiam Callicananij et Philippuni cancellarium Parisiensem, t/uem magni
facit, contra senescallum Viromandensem defendit.
1233, Februarii 28, Anagniae.

.. Episcopo Noviomensi'. Tanquam sponsa decorata fulgentibus virtutum spiritiialiuiii

margaritis, et ornata monilibus aiireis vermiculatis argento, donoriim videlicet ubertate,

inter ceteras apostolice sedis filias per seciila emicuit ecclesia Gallicana. Ipsa nainque
lactata uberibus reguin et principum alioruinque fidelium cura et diligentia ediicata

magnifice habens domesticos vestitos diiplicibus, ipsaque ut filia principis calciata jacintho

et discoloribus adornata, grata scilicet religionum varielate circumdata, profecit ia

regnuin, quinpotius facta est in regnis inclita, iiiirabili speciositate refulgens. Miiltis

quidein referta opibus in immensum possessio ejus crevit, habens salutis divitias

sapienlie ac scientie cuin tlu^saiiro timoris Domini, turrein etiam David edificalam cum
propugnaculis, ex qua mille clipei et oinnis forlium armatura dependet, stipala nichilo-
minus catervis inilitum, ex quibus jiiratos el electos tyrones habuit paratos, quotiens opus
fuit ubique prelia Doinini preliari. Super niuros etiaiii vigiles habuit ol custodcs, ac fortes

ex fortissimis tenentes gladios et sue quietis lectulum ainbientes, nec permiltentes evigi-
lari dilectain vel ipsain tediosa inquietudine molestari. Quare miilta colebatur a siiis et

oxteris revercntia et honore sublimata potenter gloria ecclesiastice liberlatis secundum

magnificentiam principalein. Nunc aiitein refrigescente caritate multorum, quinpotius
interioribus ferventis austri conversis interdum in latera frigidi aquilonis, cotnmotis
150 CHAllTLLAUllM UNIVEHS. PAItlS. [1233

alioubi domus Dei 'ustodibus, nulantibus viiis loitissiniis, doiinitaiitibus pastoribus et

dormientibus paranimphis, armamentarium domus saltus aliquando diri[)itur et scinditur,

oljsurdescunt filie eaiininis, duin precones et vigiles ilagellanlur, ruunt improbi usque
ad sponse thalamum, diim non est qui prohibeat, et ejus laniant ornainenla, pelhintiir

ministri a doinibus el a suis aliquando sedibus sacerdotes Doinini propeUuntur. Frequenter

namqiie hujusinodi qiierehis audiviinus, sed raro eas debita censura insequitur, ne repul-
lulent spuria viliihunina et radices porrigant in j)rofundum, ne condensenlur in saltum et

roborentur validiiis per abusum. Nuper siquidem inler alia quoddaiii horrendum nobis
innotuit, super quo, si te ac alios clericos et laicos, ut deberet, zelus comederet domiis
Dei. prius ad nos vindicte fama perferri debuit, quam querela, quod videlicet ille preco
Doinini, qui valenter argentea tuba clainat ad populos, qui sedens in cathedra seniorum,

cuin linguam habeat eruditam, de sapientia inter perfectos disputal, audientes doctos effi-

ciens doctiores, dilectus videlicet filius Ph. cancellarius Parisiensis Noviomensis archidia-
conus, diim vellel .. abbalem Sancti Prejecti apud Sanctum Quintiniim .Xoviomensis diocesis
in sua sede juxta officii sui debituin installare, Egidius Fontis Someiisis- senescallus

Viroinandensis JNovioinensis diocesis cum suis coinplicibus iii ipsiim bis irruens dila-

niatis ejus vestibus sic lurpiter tractavit euiidem, quod referre forsan non expedit, ne
relatu quodammodo geminetur injuria, priusquam infamiam sceleris faiiia obriiat ultionis.

Xos itaque qui talia dolentes audivimus, nec ea volumus conivenlibus oculis pertransire,
venerabilibus fratribus nostris .. Remensi et.. Senonensi archiepiscopis et eoruin suflVa-

gaiieis nostris dainus litteris in mandatis, ut si est ita prediclum senescalluin ac suos
complices singulis diebus doininicis el festivis pulsatis campanis excoininunicatos publice
nuntient, et taindiii faciant per suas dioceses nuntiari ab omniljiis artius evitandos, donec
Deo, nobis, et ecclesie ac passo injuriain super hoc congrue satisiecerint, personaliter ad
sedein apostolicam accedentes, et meruerint absolutioiiis beneficiimi optiiuMe. ()uocirca
mandamus, quatinus dictuin abbatein, qui a laico excoinmunicato et sacrilego post appel-

lationem ad nos interpositam ab archidiacono memorato se permisit in cathedra pesli-

lentie installari, ab amministratione dejectum et quatuor de senioribiis monachis, qui
fuerunt tam deteslande presumptionis participes, suspensos ab olficio millas ad nostram

presentiain puniendos. Alios autein consimiles monachos ponas iii aliis monasteriis ad

artam penitentiam peragendam, prout inerita exigunt eorundem, contradictores, etc. Dat.

Anagnie ij kal. Martii, anno sexto.

Reg. Val. Gi'egorii I.\ aii. C, cp. 345, lol. 99. In fuie legitur ; - Iu cundem nioJuiu scriiUuni est super hoc ,. Remensi
et .. Senonensi archicpiscopis et corum suffrnganeis usque obtinere . Ai-chiepiscopus Rcmcnsis fuit Henricus de Drcux,
Senonensis vero Galterus Cornuti.

1. Nicoluo, ad qucni sequentcs cliam litterae diriguntur. 2. Fonlainc-sur-Somme.

1233] AB ANNO MCC VSQIK AD PlIII.riMMM IV ttKC. KUANC. 151

08. Gregoiius IX Nicolfio episcopo yoiioniensi et aliis ejusdem dioecesis iiifindul, ne impediant ijuominus
Philippus cancellarius Parisiensis in archidiaconntii .\o\'ioniensi per fratres Praedicatores vel Minores
visitntionis officiiim exerceat.

1233, Martii 7, Anagniae.

.. Episcopo Xovioiiiensi, a})l);itil)us, prioribus, clccanis el aliis ccclesiaruin rectoribus

Noviomensis diocesis. Dileclo filio.. cancellario Parisiensi accepiinus intiinante, quo<I

cum nos sibi, ut cidein Parisius in theologica facultate regenti, liccat in archidiaconatu
Novioinensi, quein canonice optinet, per aliquein piobuin viruiu de fiatribus Predicato-
ribus vel Minoribus exercere visitationis ofTicium, et recipere procurationes ratione visita-
tionis ei debitas duxerimus concedendum, quidain vestrum ipsum quominus idem archidia-
conatus juxta indulgentiam supcr hoc conccssam sibi valeat visitari pro sue volunlalis
libito iinpedire nituntur non absque apostolice sedis injuria et contemptu. Nolentes igiliir

ut idem canccllarius, qucin redduut sua merita gratiosum, gralie nostre frustretur effectu,

mandamus, quatinus, quominus archidiaconatum ipsum per predictos fratres visitari faciat,

et procurationes ratione visitationis sii)i debitas recipiat, juxta indulgentie prefate tenorem

nullum impediinentum prestetis. Alioquin dilectis filiis .. priori Sancti Juliani Pauperis

Parisiensis et magistro Guarnacio canonico Tervisino Parisius commoranti damus nostris

litteris in mandatis, ut vos ad id monicione premissa sublato appellationis obstaculo aucto-
ritate nostra compellant. Dal. Anagnie non. Martii, aiiiio sexto.

Reg. Vnl. Gregorii IX aii. 0, pp. 3G1, fol. 103. In finc legitur : Scriptum cst siipor hoc i-isdcni oxeriiloribus >, id csl

illis, qiii in finc littcrariim noinlnaiitiir. Sbaralea. Bull. Fvancisc, I, 97. n" 90.

99. Gregorius IX confirmat statutum card. lioniani, apost. sedis tegttti, iit Tolosae studiitm generale creetur
atque magistris et scholaribus ihidem sludentihus concedit eandem lihertatem, i/ua Parisienses utuntur.

1233, Aprilia 27, Laterani.

Universitati magistrorum et scohirium Tolosan. Oliin operantc illo qui vult oinncs
homines salvos fieri ct nemincin vult perirc, per ministerium dilccti filii nostri R. Porfucnsis

electi, lunc iii illis partibus apostolice scdis lcgati, inter ccclcsiam ct nobilcm virum
comitem Tolosanum pace preeunle divina gratia reformata idcm lcgatus taiii provide quam
prudcnter attendens quod fides catholica, que pene penitus videbatur de illis partibiis

profligata, inibi rcflorcrc valcret si illic litterarum studium crearetur, duxit provide
statuendum ut in Tolosana civitatc cujuslibet licitc facultatis studia plantarentiir, quoriim
magislris ut liberius possent vacare studiis et doctrinis a jamdicto comite fuil promissuin
certum salarium et statutum. Nos igitur quod supcr prcmissis factuiii est gratuin ct raluin

habentes, ut cadcin libertatc, qua gaudent Parisienscs scolares, vos el oinnes qui vobis
successcrint in hac parte |)crpctuo gaiidealis, devotioni vesfrc duximiis concedcndum.
Nichilominus ut civcs Tolosani domos vacantes ad inhabitandum scolaribus locarc sub
152 CII VHTVLAMIUM UMVEHS. rAIlIS. [1233

competenti pretio taxando a chiol)iis clericis et totidem laicis viris discretis catholicis el
juratis communiter electis a vobis locare cogantur, et iit scohires theologie studiis

insistentes ac universi magistri in civilate commorantes prefata beneficiorum et preben-

darum suarum proventus ac si in ecclesiis in quibus eadem optinent residerent cotidianis

distributionibus, que illis qui divinis intersunl ofliciis assignantur duintaxat exceptis
concedantur integre statuentes. Sancinius preterca quod nulli magistri, scolares vel

clerici ac servientes eorum, si, quod absit, contigerit eos in quocumque maleficio depre-
hendi, ab ahquo laico judicentur vel etiam puniantur, nisi forsitan judicio ecclesie
condempnati seculari curie relinquantur; et ut hiici teneantur in causa quahbet studen-
tibus coram ecclesiastico judice respondere secundum consuetudinem ecclesie Gallicane,
iiec non et ut comes jamdictus, cives Tolosani, bahvi ejusdem comitis et barones terre
personis et rebus scolarium ac etiam nuntiis eorumdem securitatem et immunitatem sub
jurejurando promittere coinpeUantur et a suis subditis fieri faciant ilhid idem. Et si qui
eos vel eorum nuntios in terris ipsorum pecunia vel rebus ahis spohaverint, ipsi vel

emendari faciant vel emendent. Et ut quicuinque magister ibi examinatus et approbalus

fuerit in quahljet facuhate, ubique sine alia examinatione regendi hberam habeat potes-
tatem. Ad hoc cum sepefatus comes in reformatione pacis se obhgaverit prestito jura-
inento, ut ccrtum sahirium usque ad certum teinpus certo numero inagistrorum exolvat,

statuimus ut ilhul sine diminutione quahbet persolvat usque ad terminum constitutum el

plenarie satisfaciat de subtractis. Nulh ergo, c/c, nostre concessionis el constitutionis, etc.

Si quis autem, etc. Dat. Laterani a' kal. Maii, anno septimo.

Rcg. Vut. Gregorii IX uii. 7, ep. 72, fol. 15''. Bulacus, III, 149, ubi sicut upud alios auctores hac litterue ad iij kal.

Maii refcruntur. In Hist. de Languedoc, ed. Privnt, Vll, 434, directac sunt ad archicpiscopum Narboncnscni ct episcopos
Tolosanuin et Carcassonensem, iv. kal. Maii. Circa idem argumcntum Grcgorius papa ij kal. Maii scripsit Kaimundo comiti
Tolosano. Cf. D'Achcry, Spicil. {Puvis. 172.')), 111,605; Bulacus, III, 150.

100. Procuratioii de VUniversite pour poursuivre un proces qu'elle avoit a Vencontre des religieux de Saint-
Thomas du Loiivre devant les juges delegues par sa Saintete, en date de Van l'J33, la veille de sainl Simon
el saint Jude. u

1233, Octobris 27, [Parisiis].

.\rch. Univers. Paris. Itegistr. Univcrslt., n''* 97 ct 98 (Invcntaire des anciens titrcs qui sont dans les Archivcs de TUni-
versite), B. 9. b. Documentum ipsum jam dcsiderabalur tempore quo Reg. 98 confectum est, in mnrgine enim notntur
deest . Jourdain, n 46.

XOl. Gregorius IX Guitlelrno episcopo Parisiensi privilegium ah ipso Universitati Tolosanae concessum non
derogare statutis Parisiensis Universitatis significat.
1234, Aprilis 3, Laterani.

.. Episcopo Parisiensi. Licet olim universitati magistrorum et scolarium Tolose

studentium duxerimus indulgendum, ut quicumque magister ibidein probatus et exaini-
1234] VB \>NO MCC ISQUE AI) PHII.IPPUM IV HEG. FR.VNC. t53

tiatus fueril in qualibet facultale, ubique sine alia exaniinatione regendi liberain habeal
|)otestateni, noluinus tanien per hoc consuetudini el slatutis Parisius studentiuni derogarc,
niandantes ut sicut haclenus sic decetero circa examinationeni inagistroruin inviolabiliter
l'arisius observetur, predicta indulgentia non obstanle. Dat. Laterani iij non. Aprilis, anno
octavo.

Reg. Vat. (;ri'(rMi-ii IX un. 8, ep. 13, fol. 171''. Valois, Ouillaume d' Aucergnc, p. ;!6:{.

102. Oidinatio Capituli gcncvalis Oid. Praed. Parisii.s sii/i miig. Jurdnno rclehrali de mittendis [ratribus
Parisios nd stiidendiim.

1234, mense Junio, Parisiis.

Tres fratres tantuin mittanfur ad studiuin Parisius de provincia.

Cod. Rulencii. Constilutiones Ord. Praed. continens. (saec. XIII-XIV) ct ad ipsum ordinem pertiucns. Archiv fUr
Litteratur- und Kirchengcsch. des Mittelalters, I, 226, n" 36. Hacc ordinutio exstat in appcndice Constitutionuin
.^nni 1228, quae oppendix facta esl 1229-1236. In cap. gcner. anni 1230 dicitur : < Ilem approbaums ordiuutioneni studii
factom in pcnultimo copitulo Pnrisius celcbrato >, Cap. penultimum locum bobuit unuo 1236; acta Iiujus capituli niutilata ad
nos j)erveneriiiit.

103. (iregorius IX Odoni abbati et conventui S. (lermani de Pratis rcmillil pcnsionem P. scholari nnto .Si.rti

civis Romani persolvcndam.

1234, Augusti 11, Spoleti.

.. Abbati et conventui Sancti Gerinani' de Pratis Parisiensis. Qui suppressa vcrilale a

nobis litteras impetrant, cuin verilas patefacta fuerit, cavent coinmodo earumdem, non
nol)is sed sibi debent potius imputarc. Sicut eniin ex parte vestra fuit propositum coram
nobis, cum quatuor tain clericis quain laicis ad mandatum nostrum iii annuis pensionibus
duxcritis providenduin, P. scolaris nalus dilecli (ilii Sixti civis Roinani nuUa dc hiis habila
menlione nostras ad vos super annua pensione viginti librarum parisiensium donec sibi

provisum csset in beneficio litteras impetravil, dilccto filio.. cantorc Trecensi sibi super
hoc executore concesso. Quare nobis humiliter supplicastis, ut cum monasterium vestruin
iii provisione pensionum hujusmodi pene importabiliter sil gravatum, providere supcr
hoc vobis misericorditer dignaremur. Vestris igitur supplicationibus inclinali aucloritate
presentiuin vos a provisione ipsa reddimus absolutos optentis super hoc a nobis litteris
pcniliis revocalis. Dat. Spolcti iij id. .\ugusti, ;inno octavo.

Reg. Val. Gregorii IX nn. 8, cp. 189, fol. l^^b.

1. Miniator 8cu rubricator Regesti pcrpernm scripsit : Abbali ct conrcntiii S. Genovcfc de Pratis Puris. lii luurgiiie
Ui-(;cti rcctc ut suprn inscriptio indicntur.

Chart. Vniv. Parit, I. 20

154 CIlAItTrLAItl VM IMVKRS. PAItlS. [1234

X04. Gregoriiis IX doclorihim ot seholaribus Parisiensihus nuntiat se edidisse yolumen Decretalium a fralre
liaimundo redactum, et praecipit ut hac tantum compilatione uniyersi utantur in judiciis et in scholis.

1234, Septembris 5. Spo/eti.

[Gregoriiis episcopus serviis servoruin Dei] tlilectis (iiiis docloribus et scolaril^us

iiniversis Parisius couiinorantiljus [salutein et apostolicain benedictionein]. Rex pacificiis

pia iniserationc disposuit sibi subditos fore pudicos, pacificos' et inodestos, sed efiVenata
cupiditas, sui prodiga, pacis einula, inater litiuin, inateria jurgiorum, tot cotidie nova litigia

generat, ut nisi justitia conalus ejus sua virtutc repriineret et questiones ipsius iinpli(;itas

explicaret, jus huinani federis litigatoruin abusus extingueret, et dato libello repudii
concordia extra inundi terininos exularet. Ideoque lcx proditur, ul appetitus noxius sub
juris regula liinitetur,-per quani genus huinanuin, ut honeste vivat, alteruin non ledat,
jus suum cuique tribuat, informatur. Sanc diversas constitutiones et decretales epistolas

predecessorum nostrorum in diversa dispersas voluinina, quarum alique propter nimiain

similitudinem, et quedam propter contrarietatem, nonnulle etiain propter sui prolixilatem
confusionein inducere videbanlur, alique vero vagabantur extra volumina supradicta, que
lamquam incerte frequenler in judiciis vacillabant, ad communem et inaxime studenlium
utililatem per dilectum filiuin fratrem Raymundum, capellanum et penitentiarium nostrum,
in unum volumen resecatis superfluis providimus redigcndas, adicientes constitutiones
nostras et decretales epistolas, per quas nonnulla, que in prioribus crant dubia, decla-
rantur. Volentes igitur, ut hac tanlum compilatione univ(u*si utantur in judiciis ct in

scolis, districtius prohibemus, ne quis presumat aliam facere absqiie auctoritate sedis

apostolice speciali. Dat. Spoleti non. Septembris pontificatus nostri anno octavo.

Rog. Vat. Gregorii IX an. 8, ep. 218, fol. 206''. In fine : In eiindem modum scriptiim cst pluribus aliis . Littcrae
praefixae collectioni Decrctal. {ubique siiie temporis nota) in Bibl. d'Amiens, n 359 (in n** 358 sicut ct in Bibl. d'Arras, n** 793,
legitur : Parisius Bononieque commorantibus ). Bibl. Brug., n" 359. Arch. S. Petri de Urbe, G. 16. Bibl. Trccens., n" 247.
Bibl. Remens. ins. 54'j{538); 539/533, ubi ad Parisius adjungitur : et ubiciinque . Bibl. nat. Paris., mss. lat. 11716,
15405-15407, elc. Arch. S. Petri Salisburg., ms. a. XII. 13 (a. XII. 2 o Bononic ct Parisius ) ; Cod. Vat. Palat. 635. Bibl.
Duacens., mss. 599, 602, 603. Ripoll, Bull. Ord. Praed., I, 69, n 110. Jourduin, n" 47, notnvit cx Bulaeo, III, 153, taiitum-
modo epistolam ad doctores et scholares Bononienses directam et perpernm anno 1235 adscriptam.

1. In Rcg. pacifos .

105. Cregorius IX ad decanum, archidiaconum et officialem Autissiodorenses super assignalione domorum

quarundam decani Parisiensis, i/ui inter caetera judices partis cancellarii Parisicnsis suspectos hahuit, eo
quod, cum Parisienses scholares existerent, ratione jurisdictionis ordinariae, quam obtinet in eisdeni,
subjecti erant cancellario.

1234, Movembris 18, Perusii.

.. Decano .. archidiacono et .. officiali Autisiodorensibus. Accedens ad sedem aposto-

licaiii dilectus filius .. decanus Parisiensis sua nobis relatione monstravit, quod vacantibus
domibus, que fuerunt quondam magistri Philippi Fortis Brachii ecclesie Parisiensis cano-
2P.
i234] AB ANNO MCC ISQUE AD PHILIPPUM IV UKG. FIIANC. 155

nici, ipse nostras ad vcnerabilein fralrem nostrum .. Parisiensem episcopuin et ejus

collegas iinpetravit litteras, continentes ul non oljstantibus litteris a magistro Jordano

Parisiensi canonico super providendo sibi de domiljus in eodem claustro a sedc apostolica

iinpetratis, cum decanus idem secundum ecclesie jaindicte consuetudinem, de qua non
faciebant ipse littere menlionem, foret in assecutione domorum cuilibet canonico prefe-

rendus, si domus picdicte lite concesse alii non fuissent, easdem eidem decano jiixta

eandem consuetudinem facertmt assignari, el si forsan decanus ipse domos prescriptas

obtinere non posset, facerent ei de aliis provideri cum sc facultas offerret, contradictores

per censuram ecclesiasticain appellatione postposita coinpescendo. Cum autem judices

antedicti Parisiense capituluin super concedendis cidein decano domibus sepefatis moneri
fecissent, omnes in hoc, .. cancellario Parisiensi, .. thesaurario Noviomensi et inagislro
Petro de Papa canonico ecclcsie nominate dumtaxal exceplis, liberaliter consenserunt.
Cumque postinoduin duo premissorum judicum, tertio cum posset interesse nolenle,
subdelegassent duobus aliis in memorato negotio totaliter vices suas, ac iidem subdelegati
conlradictores prefatos ad suain presentiam peremptorie citavissenl, et illi nec per se nec
per procuratorein idoneuin prout debuerunt curassent coram eis in prefixo sibi termino
comparere, subdelegali predicti decanum cundem , cum lolum capilnluin predictuin,

exceptis tribus nominatis superius, consensisset in possessionem predictarum doinoruin

indiici fecerunt, in contradictores quoslibet excoinmunicationis sententiam proferendo.
Poslmodum vero decanus ipse ad .. inagistrum scolarum, et .. capicerium Sancti Aurclii
contra dictos adversarios suos et Aubertum de Nemosio concanoniciiin eorumdem, qui
lunc temporis absens illis adhesit postea in hac partc, alias litteras iinpelravit, per quas
mandabatur eisdem, ut eos a conlradictione hujiismodi per ccnsurain ecclesiasticaiii

cohercerent, a quibus cum earum auctoritate partes citate fuissent, et ipsius decani
adverse parti petitio presenlata, sepefatns canceihirius ct ejus socii ad supradictum Pari-
siensein episcopuin et ejus conjudices quasdam obtenlas a nol)is super ecxhMii negotio
exhibuerunt litleras, in qiiibus, tacito quod ipsis exceplis in concedendis ei se|)e<liclis

(lomibus totuin dictum capiliihmi consensissel, suggeslum nobis fuit, quod suprascripliis
cancellarius et quidain alii ecclesie antedicte canonici defensores pro jure capiliili super

consuetudinein, quain idcin allegabal decanus coraiii jamdiclis siibdelegatis, se duxeranl

presentandos, et quod iidem iniquain contra eos difrinilivam sententiam proinulgaranl,
a qua fuerat ex parte ipsoruin ad sedem apostolicam appellatum, noininato quoqiie Pari-
sicnsi episcopo coinmittente ofllciali suo in prenotato negotio vices suas. Qui el relitiui

ejusdem cpiscopi conjudices, cum partes ad siiaiii presenliain citavissent, et pars decani
petilionein partis adverse in scriptis petierit sibi dari, judices ipsi juris ordine non
servato illain exhibcrc noluerunt eidcin, nisi primilus acla |)ri()riim judiciiin, a ([iiibus

dicebalur appellalum fuisse, in eoruiii presenlia exhiiierel, certiim ad hoc sibi terminuin
pr<!fig<Mi(lo, licet decanus ipsc iioii(Iiim usus fiiissct eisdein nec iiti proponeret coram eis.
156 CHARTUL.MUUM UNIVEIIS. PARIS. [1234

Adjecit insuper decanus idem, quod duos judicuin ipsoruin habcbal ea ralione suspectos,
quod, cum Parisienses scolares existerent, ratione jurisdiclionis oidinarie ([iiam oljtinc^l

in eisdem subjecti erant canccllario memorato, aller quorum eliani ipsius cancellaiii

scolaris existit, reliquus vero preter hoc, quod magistro Petro de Papa est adeo Camilia-
ritate conjunctus, quod merito posset esse suspectus eidein, finibus judicis non contenliis
advocato ipsius decano de quo si non haberet providere deberet eidem, quod ei cuiii

tempus adesset noccret modis omnibus quibus posset est publice coinminatus, propter
quod ipse decanus judicum eorumdem tanquam sibi inerito suspectorum examen cupiens
declinare, arbitros, coram quiljus recusationis causas probare valeret, ab eis petiit silii

dari, quos quia iidein ei concedere noluerunt, ipse se sentiens injuste gravaii nostram
audientiam appellavit. Sed dicti judices legitima ejus appelhilione contempta in ipsuin post
iter arreplum ad sedem apostolicain veniendi, proiit fuit significatum eidem, suspensionis
sententiam ab officio et beneficio protulerunt. Quare a iiobis decanus ipse hiimiliter postu-
labat, iit, cuiii equilati conlrarium videatur, quod idein, qui ratione ofTicii sui ad resi-

dentiam in Parisiensi ecclesia faciendam juramento tenetur, ad qiiod canonici ejusdem

ecclesie non usque adeo siint astricti, domibus careat, fere omnibus aliis pro majori pailc
in claustro doinos obtinentibus memoralo, providere sibi super hoc de benignitate sedis

apostolice dignareinur. Nos igitur sicut convenit attendentes, quod pondus et pondus,
inensura et mensura utrumque sit abhominabile apud Deum, necnon et quoniain decanus
prefatus carens domibus in ecclesia prout ad officium suum pertinet residere non valeal

sepedicta, eidein relaxata dicta suspcnsionis senlentia ad caulelam premissas doinos reser-

vata partibus consuetudinis (juestione concessimus de gratia speciali, discretioni veslre per

apostolica scripla mandantes, quatinus euindem doniorum ipsarum faciatis auctoritate

nostra sub cujuslibet appellationis obstaculo pacifica possessione gaudere. Contradic-

tores, etc. Nolumus auteni quod per occasionem hujusmodi gratie capitulo Parisiensi

contra successorem predicti decani vel ipsi successori conlra capitulum aliquod prejudi-
ciuin in posterum generetur. Quod si non omnes, etc. Dat. Perusii xiiij kal. Decembris,
pontificatus nostri anno octavo.

Re(f. Vat. Gregorii IX nn. 8, ep. 323, fol. 232'>. _ De Philippo Fortis Bracliii cf. Guerard, Cart. de Notre-Dame, IV,
135 sq. Decanus tunc fuit Lncas de Lauduno.

106. Oregorius JX scribit Philippo Aurelianensi episcopo, in civilafe Aurelianensi posse leges legl et audiri,

etiamsi id Parisiis sit prohibitum.

123 S, Januarii 17, Perusii.

.. Aurelianensi episcopo. A nobis tua fraternitas postulavit, iil cum prohibilum sit, ne
leges legantur Parisius*, et in Aurelianensi civitate plures leguin doctores el scolares
etiain commorentur, utrum id tolerare valeas per nostras te litteras edocere benignius

dignaremur. Nos igitur tuam siiper hoc prudentiam commendanles mandamus, quatinus
1235] XB AN^O MCC USQLK AD P II 1 1 1' l>t! M IV IIEG. FRAJiC. 157

scolares prefatos, archidiaconis, docanis, archiprcsbyleris el aliis personis ecclesiasticis

ciiram aniinaruni habentibus dumtaxat exceptis, libere leges ibidem audire ac docere
permittas. Dat. Perusii xvj kal. Februarii, anno octavo.

Reg. Vut. Gregorii IX ii. 8, cp. 420, fol. i52''. De sciisii hujus iiisigiiis epistolae vidc DeiiiHe, Die Universitaeten
des Miitelalters, I, X.W, 252 sq.

1. Vide suprn n 32, p, 92.

107. Gregorius IX mandat Ranul/ilw Corisopitensi et Cadioco Veneiensi episcopis ut G. archidiaconum Coriso-
pilensem, qui in jure canoniro Parisiis docuit el sufficiens est ad docendum in theologia, super irregularitate
dispensent.
1325, Noi/embris, 28, Viterbii.

.. Corisopitensi et ..Venetensi episcopis. Etsi lex canonum nonnullos corpore vitiatos

interdum ministerio altaris subducat, longc tamen diversum est si se tales volentes absci-

derint quain si casu aliquo dummodo opcri licito curam impenderent abscidantur, ut in

illis attondatur voluntas que ausa Cuit sibi ferrum inicere, in istis vero casus veniam
mereatur. P^x parte siquidem dilecti filii (. archidiaconi Corisopitensis iuit nobis huini-
Hter supplicatum, ut cum olim co in annis puerilibus constituto, quoddam lignum
super quartum dextere sue digitum qui inedius' dicilur fortuito casu cadens, eundem
digitum sic contuderit quod parteni ipsius ammiserit per iinperitiam medicorum, et talis

deformitas non existat quod ex hoc quin possit promoveri ad sacros ordines vel assuini
ad dignitates ecclesiaslicas debeat impediri, nec etiam scandalum vel periculum aliquod
formidari. providere super hoc sibi misoricorditer dignaremur. Nos igitur, attendentes

laudabilo testimonium, quod ei de vite nuinditia, honostate moriiin et littorarum scientia

pcrhibotur, cum sic scientia preditus asseratur, ut in juro canonico Parisius docuerit et

sit suflicions ad docendum in thoologica facultate, propter quod dignum se reddidit ad

gratiam obtinondam : ipsius dovotis supplicationibus inclinati mandamus quatinus si defor-

mitatem seu debilitatem non habot unde scandalum vel periculum generetur consideratis
circumstantiis universis agatis super hoc cum oo auctoritate apostolica dispensando prout
honori ct decori ecclesie videritis oxpodire. Dat. Viterbii iiij kal. Decembris, anno nono.

Reg. Vat. Gregorii IX an. 9, cp. 290, fol. 85*.

1. Reg. ri mcdicus .

108. Disputatio coram Guillelmo episcopo Pnrlsiensi in congregatione magistrorum theologicae facultatis

Parisiis hahita dr plurnlilali' heneficiorum,

Ann. 1235-1238.

Volo, ut quicumque hec legoril, sciat, ino anno al) incarnationo Domini .MCC trico-
siino octavo fuisse Parisius, ubi venorabilis Guillolmus episcopus, qui in thoologia jain
roxerat, convocationem ftrcoral omnium magistrorum iii capitulo fratrum Predicatorum.
158 cifAirruLAit 1 1 M lmvkhs. pauis. [12.35

Proposita crgo questione de piuralitate beheficioruin, solerti et valde ionga disputatione

probatiun est, diio beneficia, duinniodo ununi valerijl quindecini libras parisiens. leneri
cum sabite anime non posse. Hoc delerminavil j)redictus episcopus; hoc fraler Hugo Ord.
fratrum Predicatoruni', postmodum Romane curie carcHnalis, hoc frater (luerricus' et

frater Gaufridus' ejusdem Ordinis, frater Johannes de Rupella*, Ord. (VatiiMii .\riiioruiii

et alii qiiamplurimi magistri theologie deteiiiiiiiaverunt in scolis propriis successive.

Fuerat autem habita disputatio longa valde et multo solempnior ante annos tres^ in qiia

etiam omnes magistri theologie, exceplis duobus, determinasse probantur ideiii per omnia
quod et supra : quorum unus fuit magister Pliilippus, cancellarius Parisieiisis, et aller
magister Arnaklus'''. postmoduin Amliianensis episcopus.

Thomas Cantimpratauus, Liber de apibus, 1. 1, e. 20, in God. Vat. lat. 4846, fol. 17. Bibl. Univcrs. Bonon., ms. 1674,
fol. 14. Bibl. nat. Paris., nis. Int. 3.585, fol. 14". Bibl. Rcnicnsis 582/571, fol. 30". Ed. Dnaci 1G27, lib. 1, c. 19, n" 5, p. 67.

1. Hugo dc S. Cbaro fuit c. 1230 Parisiis sccundus magistcr actu regcns ex Ord. Pracd. (cf. Arch. f. Litt. u. Kirchengeach.
d. Mittelalt., II, 173 Ut taceam dc ejus commentariis in S. Scripturam omnibus notis, de Corrcctorio, Concordantiis aliisque,
sq.).

tantummodo refcro, ipsum fuissc unum cx primis commentatoribns Scntcntiarum, et unum ex ultimis, qni nsi sint matcria
super librum Scntcntiaruni, quam fccit magister Pctrus manducator (Bibl. acad. bist. nac. Matrit.. n*^ F 208, saec. XII-XIII,

fol. ult. De ipso vide supra partc introd. ad n 8), et Glossis Petri Pictavensis supcr Sent. (Intcr alia Bibl. nat. Paris., ms.
lat. 14423, fol. 41; Barcclona, Arcb. de la Corona dc .A.ragon, RipoII, n" 76). Hugonis Commcntarius incipit : Juxta
sanctorum traditionem quedani que unum snnt (Bruxellae, ms. 11422-23; Basilcac, B, II, 20; Lipsiae, Bibl. Univers.
n" 573, etc). An. 1244 Maii 28 crcatus cst cardinalis, ct est primus cx Ordine. 2. De isto magistro vide Qn^^tif-Echari,
I, 113. Lecoy de la Marche, La chaire frang. au moyen dge, 2 ed., p. 508. 3. Gaufridus de Blevello (qui non debet
confundi cumGaufrido dc BcIIo Locol. Cf. Quetif-Echard, I, 127. Istc magister sicut etiam Guerricus noniinatur a Stcphano de

Salanhac. 4. Discipulus Alexandri dc Ilales et primus fratcr Ord. Min., qui Parisiis recepit licentiara docendi. Cf. supra ad
n 76 et Sbaralea, Suppl. ad SS. Min., p. 458. ct infra ad un. 1245, Scpt.-Oct. Celcbris est ejus Sunima de anima (ed. a
P. Marcellino da Civezxa. Prati, 1882). 5. Id est c. an. 1235. Disputationi anni istius Philippus cancellarius, qui in finc
anni 1236 obiit, intcrfuit. 6. Potius Arnulphus, qui an. 1236 vel 1237 in cpiscopum Ambianensem electus est.

109. Gregorius IX mandat ppiscopo Silvauectensi^ ut inducat abbaiem^ et conventum S. Cermani de Pratis^
quatinus pro Minoribus vendant de terris suis infra et e.vtra muros ad domum construcndam, etc, juxta quod
ipse papa ab eis requisiverat, et incipit (bulla) : Circa dilectos filios, sui pontificatus anno .r.

An. 1236.
Vide notam ad regestum subsequens.

1, Adamo de Chambly. 2. Simonem.

1 10. Gregorius IX mandat abhati et capitulo Benedictinorum S. Germani de Pratis, quod ad determinationem
et judicium episcopi Silvanectensis vendant de suis terris pro constructione conventus Minorum, et incipit

(bulla) : Habetur in approbata consuetudine. Non bene legitur, ubi fuerit haec bulla concessa, sed iij non.
Junii, pontificatus sui anno x.

1236, Junii 3, /nteramnae.

Haec duo regcsta lcguntur in libro Repertorium seu inventarium eorum, qiiae in bullis sumiuorum pontificum
in favorem totius ordinis et potissimum huius conventus (Minorum Paris.) concessis contincntur , quod anno 1637
confectum est a fr. Claudio le Petit. Arcb. nat. Paris. L. 941, n" 1. Epistolae ipsae ad nos non jjcrvcncrunt. Cf. ud haec Sbarolea,
Bull. Francisc, I, 299, n 4-6.
 1237] AB ANNO MCC ISQIE AD PIIILIPIMM IV HKC. FHANC. 159

111. Gregoiius IX permillit RadulfiJto ahbati et cotiventui moiiasterii S. Victoris, ad f/uod pro reripienda poeni-
tentia scholares studentes Parisiis recurrunt, habere magistrum theologum.

1237, Januarii 26, Interamnae.

.. Abbati et convciitiii inonasteiii Sancti Victoris Parisiensis. Aniinariiin hicra que-

rentes et regularis diligentes ordinis honeslatein lil)enter hiis cooperantia providemus
niaxiine reqiiisiti, ul et nos ipsi cooperatores sicut pastorale ofiiciuin exigit existiinamus.
Ex parte siquidem vestra nobis fuit huiniliter supplicatuin, ut cuin animarum vestraruin
et aliorum saluti expedire credatur, quod debeatis in divina pagina orudiri quia frequentcr
per fratres vestros in parrochialibus ecclesiis ad monasteriuin vestruni spectantibus
pabulum verbi Dci oportet necessario ministrari, ad quos pro recipienda penitentia

scolares studentes Parisius sepe recurrunt' ac nonnulli alii de suoruin pielatoruin assensii
ad ipsos accedunt pro consilio salutaii, habendi magistrum theologiiin in piefato inona-
sterio, qui in theologica doceat facultate, vobis quibus non est tutuin per civitates et villas
discurrere licentiam concedere deberemus, presertim cum statuta ordinis vestri permit-

lanl^, ac predicti monasterii consuetudo licet aliquandiu extiterit intermissa requirat, ut

sacre lectionis doctrine in claustro vacetis. Nos igitur vestris supplicationibus inclinati,

devotioni vestre auctoritate presentium concedimus postulata. NuUi ergo, etc, noslre
concessionis, etc. Si quis aiitoni, etc. Dal. Interamne vij kal. Februari, anno decimo.

Ri-g. Vat. Grejforii ].\ uii. 10, ep. 330, fol. 221''.

1. Vide etiam gupra n 'i5, p. 103. 2. Reg. ; permittut.

112. Gregorius IX Henrico archiepiscopo liemensi, episcopo Arnulpho et decano Ambianensihus mandat ut
magistros et scholares Parisienses in suis liberiatibus contra turbatores conservent.

1237, Junii 12, Ifiierbii.

Gregorius episcopus servus scrvorum Dei venerabilibus fratribus .. archiepiscopo

Remensi et .. episcopo et dilecto filio .. decano Ambianensibus salutem et aposlolicam
benedictioneni. Dilectos filios inagistros et scolares Parisienses, etc- sictit stipra n" 85. Dat.

Viterbii ij id. Junii, pontificatus nostri anno undecimo.

Littcroc inncrtnc intitriimento uii. 1318 confecto in .\rch. Univ. Pnri. tticcn IV. A. 18. n. Cod. Vnt. Rcg. 406, fol. 11.

bcest in cod. Cheltenhnm. Pare. Pastor. in Arch. Puri. LI.. 170, p. 35!t. Bulucux, III, 15!). Apud Jourdnin n" 48 crrore
typograph, leKilur nn. Y.
160 CH\RTUI,.\HIUM U^IVKRS. TARIS. [1237

llo. Gregorius IX concedil iinii^ersis magislris et scholarihus 1'arisiensihus ul per seplennium nullus in unifer-
sitatem magistrorum vel scholarium seu rectorem vel procuralorem eorum in certis casihus ercommunica-
tionis, etc. sententiam promulgare audeat.
1237, Junii 12, Viterbii.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dileclis filiis universis iiiagistris et scola-
ribus Parisiensibus salutein et apostolicain benedictionein. Non decet nos vobis aposto-
licuin negare favorem, quem vestris videmini merilis comparare, dum dantes operain
sapientie, quod plurimum nos delectat, nostre vos gratie coaptatis, qui aliquando disci-
plinis scolasticis insudantes ad summuin suinus licet iinmeriti magisterium evocati. Hinc
est, quod nos quieti vestre paterna volentes diligentia providere auctoritate vobis pre-

sentium indulgeimis, iit nullus in universitatem magistrorum vcl scolarium, seu rectorem'
vel procuratorem eorum, aiit quemquani alium pro facto V'cl occasione Universitatis excoin-
municationis, suspensionis, vel interdicti sententias audeat promulgare absque sedis

apostolice licenlia speciali, et si fuerit promulgata, ipso jure sit irrita el inanis, presen-

tibus litteris post septennium minime valituris. Dat. Viterbii ij id. Junii, pontificatus nostri

anno undeciino.
Originnle iii Aroli. iiat. Pnris. L. 243, ii" 105, olim in Arrh. Univers. Bulln pliiinbeu fili <'niiiiab. aj>j)enditnr. A tcigo
supra in pnrle sinistrn ; Petatiir renovatio cum ]>orpetuitnte . Infra ; Potuiit sig-illum ad causns, non nd contrahoiidum
mutuum, sed ad traclaliis negotiorum suorum. Hec littcra cst in mann nuditoris contradictarum, quam pctunt absolvi.
Pro hiis duobus scribunt de novo magistri iiij"^ facultatum . Postea alia inanus coaeva adjunxit ; vel procuratorem oorum
seu rectorom cujuscuntjiie aut quarumcunque rector fuorit fucultatum, elc. Deinde ; Scribatur Rcmonsi archicpiscopo,
cpiscopo et decano Silvanecten. pro conscrvationc privilegiorum Uuiversitatis Paris. et aliorum boiioruiii, qne dicte Uiiiver-
sitati conccssa sunt ct dicuntur pcrtinere i>. Haec scripta fncrunt nniio 12'ir>, antoqiiani Innocontius IV littorns Gregorii IX
innovavit et usum sigilli conccssit. Univorsitas misit originale j>raodictaruin littorarnm ad Innoccntiiim IV cum petitionibiis
in parte aversa scriptis, Verba vol procuratorem ... faciiltatum dobobaiit iiidicarc, soii roctorcm v^el procuralorem
eorum in litteris Gregorii, utpote expressio tunc minus corrocta, mutari dohore socuiidnm cxpressionem a magistris indicntam,
sicul Innocentius IV revera anno 1246, Octob, -23, focit. Vide infra. Sic otiain Innocontius IV siib cadom tomporis nota
nrchiej>iscoj>o Romcnsi, episcoj>o et docniio .Silvniicctcnsibus iit conservntoribus jirivih^gioriim scrij>sit j)ctitionibiis Univorsi-
tntis annuens. Ad haec vide Arch, fiir Lillerat.- unil Kirchengesch. des Mittclalt., III, f>2'i sqq. Apographum amii 12'i'i

in Arch. Univ, Paris. theca IV, A. 19, h. Cod. Vat. Reg. 406, fol. llh. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 12.

cum rubrica ; Ul nnlliis in Universitatem, roctorcm scu prociirntores ojusdem nliqiinm sentenlinm audeat promulgare .

Bulaeus, III, 1.59.

1. Cf. ad hoc suj>ra n" 9.'j.

1 14. Gregorius IX Galtero archiepiscopo, archidiacono et praecentori Senonensihus mandat ut rcligiosos illos
et clericoSj qui domos suas taxari minime patiuntur, ad hoc compellant.

1237, Junii 15, Ifiterbii.

Gregorius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. archiepiscopo et dilectis

filiis .. archidiacono et .. precentori Senonensibus salutem et apostolicam benedictionein.
Dilecti filii magistri et scolares Parisienses sua nobis petitione monstrarunt, quod cum
olim iidein in solvendis hospitioruin suoruin pensionibus intolerabiliter gravarentur,
tandem de consensu et voluntate carissimi in Chrislo filii nostri .. illustris regis Francie
deliberatione provida taxatores ad hoc viros providos deputarunt*. Veruin quia nonnulli
1237] AB ANNO MCC USQUE \D l' H1 I PPt M IV REG. FRANC. 161

religiosi ef clerici seculares, qui domos habent Parisius, taxari domos ipsas minime
patiuntur, propter quod grave scandalum oritur inter cives, provideri super hoc per

sedem apostolicam petierunt. Cum igitur indignum sit, ut iidem religiosi et clerici super

hoc exhibeanl se difficiles, in quo alios, precipue laicos, decet benivole eos prevenire,
discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus si est ita, taxatores idoneos

in eorundem religiosoriim et clericorum domibus auctoritate apostolica deputetis, contra-

dictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Testes autem,

qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per censuram eandem
appeUatione cessante cogatis veritali testimonium perhibere. Quod si non omnes hiis

exequendis potucritis interesse, tu frater archicpiscope cum eorum altero oa nichilominus

exequaris. Dat. Viterbi xvij kal. Julii, pontiricatus nostri anno undecimo.

Originale In Arch. Univcrs. Paris. llicca IV. A. 19. n. Kestaiit fila cannab. In aversu mcmbrana legitur : Petntur
renovatio universitatis . Innocentius IV hoc privilegium revera renovavit an. 1245, Martii 5. Parvum Pastorale in
Arch. nat. Paris LL. 176, p. 368. Apogrnpbum lilterarum anni 124'i in Arch. Univers. Paris. Ihcca IV. A. 19. h. Cod. Vat.
Reg. 406, fol. 11''. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. l^"". Bulaeus, III, 160.

1. Cf. nd hoc litteras Gregorii IX, supra n 82.

1 15. Gregorius IX Petro Meldensi et Arnulpho Ainhianensi episco/ils mandat ul diligenler inquirant super
facto Guillelmi episcojn, qui vacante cancellaria licentiam regendi in decretis concessit, el ejus officialis, qui
magistros et scholares excommunicavit.
1237, Augusti 4, Viterbii.

Gregorius episcopus servus servorum Dci venerabilibus fratribus .. Meldensi et ..

Ambianensi episcopis salutcm et apostolicam bcnedictionem. Exposita nobis magistroruin

et scolarium Parisiensium petitio continebat, quod cum eis a sede apostolica sit indultum,
ut nulli scolarium dari debeat licencia Parisius ad regendum in aliqua facultate, nisi prius

Parisiensis cancellarius, qui pro tempore fuerit, ad quem licenciarc tales pertinere
dinoscitur, presentibus duobiis magistris regentibus, quod bona fidc secundum suam
conscientiam licentiam eandcm concedat inquisitione primitus habita infra Ircs mcnses de
vita, scienlia, spe ac proposito proficncndi ct aliis omnibus, que rcquircnda sunt circa
hujusmodi, prestiterit juramentum, nuper cancellaria Parisiensis vacante* venerabilis
frater noster .. episcopus Parisiensis premissis omnibus pretermissis et eisdem magistris
reclamanlibus et invilis, quibusdam scolaribus in decretis regendi concessit licenliam pro
sue libito volunlalis in eorum prejudicium et gravamen, proptcr quod ex parte ipsorum
fuit ad nostram audientiam appcllatuin. Set officialis cjusdein episcopi appellationo hujus-
modi contempta in eosdem magislros et quosdam alios, qui principiis licentiatoruin a dicto

episcopo rcnuerant interesse, de facto ciim dc jurc non posset excommunicationis sonlen-
tiam proinulgavit. Quare super hoc pctierunt sibi saliibriter provideri. Quocirca fralcr-
nitali vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus, si res ita sc haberet, ab eisdem
Chart. Univ. Parii. I. 21
162 CHARTULARIUM XJNIVERS. PARIS. [1237

magistris et scolaribus sufficienti et ydonea cautione recepla, quod si constiterit predictam

sententiam rationabiliter esse latam, super hiis pro quibus lata extitit dicti episcopi

mandato parebunt, relaxantes ipsam juxta formam ecclesie ad cautelam, audialis, si quid

luerit questionis, et appellatione remota fine debito terminetis, facientes quod decreveritis
auctoritate nostra firmiter observari. Alioquin sententiam ipsam sicut rationabiliter est
prolata faciatis eadem auctoritate usque ad satisfactionem condignam appcllatione remota
inviolabiliter observari nullis litteris veritati et justicie prejudicantibus a sede apostolica

inipetratis. Dat. Viterbii ij non. Augusti, pontificatus nostri anno undecimo.

Cod. Vat. Rcg. 406, fol. 12. Bibl. Phillipps in Chellenham, ms. 876, fol. 12. Apud Jourdain, n" 51, cx Bulaeo, III,

160, nonas Augusti .

1. Vide infra n 121. Cancellarius Philippus de Greve obiit 23 Dec. 1236, cui successit anno 1237 magister Guiardns
Laudunensis, ad quem ut cancellarium dircctae sunt litterac Gregorii IX iij kal. Junii an. 11 (30 Maii 1237; Reg. Vat. Greg.

an. 11, cp. 108). Mag. Guiardo anno 1238 ad sedem episcopalcm Camcraccnsem evecto cancellariae munus oblinuit magister
Odo de Castro Radulphi, qui 24 Maii 1237 in ep. 79 adhuc una cum cancellario nominatur, mense Junio an. 1238 vero jam
cancellarius fuit. Guerard, Cart. de Notre-Dame, II, 422. Ad hacc vide Chronique rimee de Philipp Mousket in Rec. des Hist.
des Gaul., XX, 61 sq.; Albricum Trium Fontium in Mon. Germ., XXIII, 940, 942; Valois, Guillaume d'Auvergne, p. 36, n" 1.

116. Gregorius IX scholares Parisienses monet iit Joanni de Gualfredo pecuniae summam persolvant, quam
procuratoribus eorum mutuo dederat.

1237, Augusti 8, Viterbii.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis scolaribus Parisius

commorantibus salutem et apostolicam benedictionem. Dilectus filius Johannes de

Gualfredo Romanus et Florentinus civis exposuit coram nobis quod cum ipse olym
tempore bone memorie H. pape tertii predecessoris nostri quatuor procuratoribus vestris

apud sedem apostolicam constitulis pro quibusdam vestris negotiis procurandis quandam
suminam pecunie mutuarit, licet quedam pars ipsius ei fuerit persoluta, iiondum tanien de

alia sibi extitit satisfactio, propter quod dainpna gravia et expensas se asserit incurrisse.

Cum autem a bone meinorie magistro Willermo archidiacono Belvacensi, qui in contractu
ipsius mutui presens fuerat apud sedem apostolicam constituto, idem civis sibi de predicla

reliqua pecunia satisfieri postularit, dictus magister tandein in bone inemorie B.' tituli

Sancte Pudentiane presbyteri cardinalis presentia recognovit, quod vos eidem civi tam
pro sorte quam pro dampnorum et expensarum satisfactione in nundinis Latiniacensibus*

argenti teneremini exsolvere centum marchas; set eodem elapso lermino non fuit ei de
dicta pecunia satisfactum. Ideoque universitati vestre per apostolica scripta mandamus,

quatinus ei de pecunia ipsa cum justis et moderatis expensis et debita restauratione

dampnorum usuris omnino cessantibus satisfacere procuretis, alioquin, cum nolimus civi

prefato in suo jure deesse in quo sumus omnibus debitores, dilecto filio magislro Bene-

dicto de Guarlino scriptori nostro damus nostris litteris in mandatis, ut vos ad id per cen-
21.
1237] AB ANNO MCC CSQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 163

surain ecolesiasticam appellatione remota coinpellat. Dat. Viterbii vj id. Augusti, pontificatus
nostri anno undecimo.

Cod. Vat. Rcg. 406, fol. 12''. Jourdain, n" 52. De isto controctu hic mcmoroto vide infro n" 330. In cod. Cheltenb.

deest documentum supra publicotum.

1. Bartholomaei. 2. La foire de Lagny,

117. Gregorius IX magistris et scholaribus Parisiensibus confirmat staluta ab ipso olim edila cirea modum
licentiandi in theologia et decretis, inhibetque ne Parisiensis episcopus contra agat,

1237, Septembris 7, Viterbii.

Gregorius episcopus servus servoruin Dei dilectis filiis universis inagistris et scola-
ribus Parisiensibus salutein et apostolicam benedictionem. Qui' ad hoc potissime vota
nostra dirigimus, ut ecclcsie filiis quietis opportune gratiam procuremus, olim pro statu

vestro pacifico pie statuimus observandum, quod quilibet cancellarius Parisiensis ex tunc

creandus coram episcopo vel de ipsius mandato in capilulo Parisiensi, vocatis ad hoc et
presentibus pro universitate scolarium duobus magistris, in sua institutione jurabit, quod
ad regimcn thcologie ac decretorum bona fide secundum conscientiam suam loco et

tempore secundum statum civitatis et honorem ac honestatem facultatum ipsarum nonnisi

dignis licentiam largietur, nec admittet indignos personarum acceptione suminota. Ante
vero quain quemquam licentiet infra tres menses a tempore petite licentie tain ab omnibus
inagistris theologic in civitate presentibus, quam aliis viris honestis et litteratis, per quos
verilas sciri possit, de vita, scientia et facundia necnon proposito et spe proficiendi ac
aliis, que sunt in lalibus rcquirenda, diligcnter inquirat et inquisitione sic facta quid

deceat et quid c.xpediat bona fide det vel negct secundum suam conscientiam petenti

licenliam postulalam, prout in apostolicis litteris supcr hoc conccssis plenius continelur'.

Verum quia statuta edidisse non suflicit, si firina illorum auctoritas non siibsistit, ne
Parisiensis episcopus, qui pro tempore fuerit, seu quilibet alius contra predictam licen-

tiandi forinam aliquo inodo venirc presumat, auctoritate presentium districtius inhibemus.

Nulli ergo hominuin liceat hanc paginam nostre inhibitionis infringere, vel ei ausu teme-
rario contraire. Si quis autein hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis

Dei et beatorum Petri et Pauli aposlolorum ejus se noverit incursurum. Dat. Viterbii

vij id. Sepleinbris, pontificatus nostri anno undecimo.

Rcg. Vot. Grcgorii IX un. 11, ep. 248, fol. 327. Bibl. PbillippH iu Cheltenhom, ms. 870, fol. 7. Cod. Vat. Reg. 406
fol. 5>>. Bulacus, III, 161.

1. Cot. Vat. Rcg. : Quia. 2. Supra n 79.

164" CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1237

llo. Evrardo abbati Claraevallensi conceditur a Capitulo generali Ord. Cisterc. privilegiuni circa clericos
Parisiis habitantes.
1237, Septembris 12, [Cistercii].

Petitio domini abbatis Clarevallensis de clericis Parisius habendis in cappis et tunicis

albis pro se et pro omnibus aliis, qui eodem modo ibidem clericos habcre voluerint,

exauditur. Abbati autem Clarevallensi, ut ibi monachum ct duos conversos habeat, qui
clericis necessaria provideant, indulgetur'.

Apographum coaevum statutorum Capituli gencralis anni pracdicli in Biblioth. nat. Matrit. B. 106, fol. 1.
.
Martene,
Thes, nov. anecd., IV, 1365, n** 8. Manuscr. statutorum Capituloruin gcneralium Gistorcii celcbratorum exstare in
Bibliotheca civitatis Divioncnsis ille mcrito conjiciet, cui non ignotum est reliquias inanuscriptorum illius monasterii ad
pracdictam bibliothecam pervenisse. At unus tantummodo Godex, scilicel n" 354, continet Antiquam collectionem diffinitio-

num )) (saec. XII et XIII ineunlis); sed annura 1221 non supergreditur. In Bibl. Treccnsi, ubi pro magna parte conservantur
mss. monasterii Cislerciensis, occurrunt solum excerpta Gapitulorum antiquorum. Alios codd. infra afTcremus.

1. Ut ex Libello di/finitionum (anno 1289 edito) dist. 6, cap. 4 cl 5, apparct, Capituluin gcnerale Cislerciensium
quolibet anno Cistercii ante festum Kxaltationis S. Grucis (14 Septembris) celcbratuin est; cap. 5 praescribitur : dic prece-
dcnte vigiliam S. Crucis abbates venientes ad Capitulum Cystercium intrent ante terciam , Bibl. Univers. Lipsiensis,
ms. 856 (saec. XIII-XIV), fol. 34. Arch. S. Pctri Salisburg., ms. a. V. 1 (s. XIV); cap. 4 vero mcntio fit festi beatorum Prothi
et Hyaclnthi {11 Scptembris) ut praecedcnlis festum S. Crucis )). Proinde festum S. Grucis mensis Seplembris, non mensis
Maii, innuitur. Dc doino n monachis Glaracvall. isto tempore Parisiis habitata vidc supra n" 53.

1 19. Gregorius IX Herberto abbati S. Genovefae Paris., ac magistris Michaeli de S. Dionysio* et G. de Briveriis
regentibus Parisiis in decretis mandat ut causam inter magistrum Petrum archidiaconuin Belvacensem et

decanum et capitulum Belvac. agitatam ad finem debitum perducant.

1237, Octobris 23, Laterani.

.. Abbati Sancte Genovefe, ac magistris M. de Sanclo Dionisio et G. de Briveriis

regenlibus Parisius in decretis. Constitutus in presentia nostra dilectus filius magister
Petrus archidiaconus Belvacensis proposuit corain nobis, quod postquam a Belvaco iler
arripuit pro negotio Belvacensis ecclesie ad sedem apostolicam veniendi, .. decanus et

capituluin Belvacenses in eum suspensionis et excommunicationis sententias fuhninanles

prohibuerunt decanis et presbyteris archidiaconatus sui, ne sibi tauquam archidiacono
responderent fructibus archidiaconalus ct quibusdam aliis subtractis eidem, alia sibi

gravamina plurima pro sue voluntatis arbitrio inferentes, ut sic saltem lacessitus injuriis
ac sententiis involutus a dicti negotii prosecutione cessaret. Unde ciun postinodum per

dileclum filium nostrum E.' Sanctorum Cosine et Damiani diaconum cardinalem de

speciali mandato nostro dicte sententie relaxate fuerint ad cautelam sufficienti ab eo
caulione reccpta, de salisfaciendo dictis decano et capitulo super hiis, pro quibus dicte
sententie late fuerunt, si eas apparuerit juste latas, numdamus, quatinus facientes ab
eisdem decanis et presbyleris sibi consuetam et debitam obedientiam exhiheri, quecumquc
contra ipsum postquam ad nos iter arripuit veniendi temere attemptala inveneritis, in
stalum pristinum reducendo eundem corain vobis juri parere paratum nequaquam permit-
12381 ^^ ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 165

tatis a prefatis decano et capitulo indebite inolestari; audientes si quid fuerit questionis, et
appellatione remola fine debito decidentes faciatis quod, etc^ usque observari. Si vero
prefatas sententias inveneritis juste latas, euin ad satisfactionem debitam compellatis.
Testes, etc. Quod si non omnes, etc. Dat. Laterani x kal. Novembris, anno undecimo.
Reg. Vat. Gregorii IX aii. 11, cp. 271, fol. 332''. Eacdem litterae iisdcm verbis ad cosdcm diivctac cxstant ibid. ep.

420, fol. 362* (vij kal. Martii, id est 1238, Februarii 23).

1. Nominattir otiam apod Gucrard, Cart. de Notre-Dame, IV, 9'*, 155. 2. Aegidium.

\2XJ. Gregorius IX magistrum Stephanum decaiium S. Germani Autissiodorensis Parisiensis lueiur, qui cogni-
tionem sententiae contra comitem Niyernenscm, ut liberius posset regimini theologicae facultatis intendere,
magislro I.aurentio de Buissi commiserat.
1238, Maii 28, Laterani.

.. Decano Senonensi. Dilectus filius magister Stephanus decanus Sancti Germani

Autisiodorensis Parisiensis proposuit humiliter coram nobis, quod cum cognitio ciijusdam
diffinilive senlentie per magistrum Guarnacium canonicuin Tervisinum pro Stephano
Alexii et ejus sociis civibus liomanis contra nobilem virum .. comitem Nivernensein
apostolica auctoritate prolate sibi a nobis fuerit delegala, idem postquain processerat
aliquantulum in eadein, ut libcrius posset regimini theologice facultatis intendere,
magistro L. de Buissi canonico Aurelianensi super hoc commisit totaliter vices suas, qui
prcdictam sententiam confirmavit, propler quod idem comes contra ipsuin decanum,
adversus quem aliain questionis materiam non habebat, indebitain occasionem assumcns
ac intendens eundem vexationibus reddere fatigatum ipsuin per diversas litteras aplosto-
licas coram senescallo Aniciensi, qui se subdelcgatum .. abbatis Maceriarum dicebat, ac
postmodum corain ipso abbale traxit in causam, super eodem nichilominus contra eum
ad alios judices nostras litteras impctrando. Cuin igitur ipsum prctextu obedienlie
nolimus jacturas et injurias sustinere, mandamus quatinus dictis scnescallo et abbati

districtius inhibens ut contra ipsum auctoritate litterarum hiijusmodi ulterius non proce-'
dant, processum, si quis habitus est per ipsas vel fuerit, in irrituin revocare procares,
eundem occasione hujusmodi a dicto coinite inolestari vel ab ipso ultra diias dictas extra
civitatein Parisiensem trahi ad judicium per apostolicas litteras, que plenain de islis

mentionem non feccrint, miniine permittendo, non obstanle, si aliquos ultra duas dietas
in causain posse trahcre a nobis dicto coiniti sit indultum. Contradictores, etc. Nort
obstante constitutione de duabus dietis edita in Concilio generali. Dat. Laterani v kal.
Junii, anno xii.

Rcg. Vat. Grcjforii IX an, 12, ep. 155, fol. 31. Iii Ciic : In cundcin iiioduiu cideiu pro magistro Laurciitio do BuisKi
canonico Aurclianeniii ugque in fincm . Ep. 156 ad oundcm dccanum Senon. propler dccanum Autisxiod., (pii ilcr nd scdcm
npott. arripuit, direoln cst (vj id. .lun.). In cp. 157 dccano Autissiod. ronccdltur, nc infrn tricnnium dc rausis sibi a sodi
apost. coininittcndis cognosccrc valeat. In cpisl. 1.58 nd Slcphonum ipsum dircctn pcrmitlitur ei, n nc exlrn Parisicnitcii^
diocesim sujicr liiis, qiic ad ipsiiin in prcdirtn dioccs! pcrtincnt, (|uaindiu in dicta rcxcrit faciillalc, pci- litlcrns apo8loliri>K
in cnusam Irnhi valcat . 3 id. Juii. In cp. 1.59 abbas S. Gcnovcfac conservator constituitur.
166 CHA.nTUL\RlUM irNIVKUS. P\RIS. [1238

1^1.. Gregorius IX committit priori S. Victoris inquisitionem de turbatione studii Parisiensis et dissensione
inter Universitatem et episcopum Guillelmum.
1238, Junii 4, Laterani.

.. Priori Sancti Victoris Parisiensis. Transinissa nobis venerabilis fratris nostri ..

Parisiensis episcopi conquestio patefecit, quod magistri et scolares Parisienses pretextu

cujusdain indulgentio, quain a sede apostolica sc obtinuisse proponunt, ut videlicet privare

possint beneficio societatis sue eos, qui rationabilibus constitutionibus et ordinalionibus
suis presumpserint contraire, ipso irrequisito, qui requiri debet de jure, constitutiones

quasdam in sue jurisdictionis enervationem facerc presumpserunt; et si quando idem

utendo jure suo eis se velit opponere in hac parte, ipsi magistros et scolares obedientes

eidem supponunt protinus bannis suis. Quidam etiam magistri et scolares propria lucra

sectantes, et studentium profeclibus invidentes, fieri procuranl conventicula insueta, occa-

sione quoruin interdicitur studiuin, et jurisdictioni sue circa inagistros et scolarcs non
modicum detrahitur anledictos. Preterea cuin idein canceHaria Parisiensi vacante sit in

possessione vel quasi licentiandi provectos ad officium magislratus, prcfati magistri ei

super hoc se indebite opponentes, quosdam scohires ralionabiliter liccntiatos ab ipso, ad

docendum pro sue voluntatis arbitrio non admittunt', scolares suos subtrahenles eisdem,
ac insuper scolares ipsos et magistros, sub quibus licentiari inceperunt predicti, a

societate sua excludunt in ejus prejudicium et gravamen, alias abutendo indulgentia

meinorata injuriosi existentes ei plurimum et molesti. Ut igitur illius, qui ut paceiii inter

Deum et homines reformaret carnein suinere et crucem subire voUiit, inhererc vestigiis

videamur, mandamus quatinus episcopo, magistris et scolaribus antedictis ad tuam

presentiam evocatis, ipsos de plano absque judiciorum strepitu ad concordiam studeag
revocare. Aiioquin inspecta indulgentia, si quam halient et auditis utriusque partis ratio-

nibus et plenius inteilectis, eas fideliter in scriptis redactis sub sigillo tuo nobis desti-
nare procures. Dat. Laterani ij non. Junii, anno duodecimo.

Rcg. Vnl. Grcgorii IX an. 12, cp. 137, fol. 27.

1. Ad haec vidc supra n<* 115.

12i2!. Grcgorius IX concedit magistro Guillelmo de S. Amore, rectori ecclesiae de Guervilla, canonico Belvacensi,
ut possit reciperc aliquem pcrsonatum.
1238, Novembris 27, Laterani.

Magistro Willermo de Sancto Ainore, rectori ecclesie de Guervilla, canonico Belva-

censi. Te honestatis studio desudantem et per cultum scientie sicut accepimus conse-
cutum, quod in artibus et jure canonico cathedram magistralem Parisius ascendere
meruisti, dignuin speciali gratia reputantes, ut personatuin vel aliud unicuin bcneficium

curain habens animarum annexam, si tibi canonice ofTeratur, recipere valeas et cum bene-
 1240] AB ANNO MCC TJSQUE AD PHILIPPUM IV IIEG. FRANC. 167

ficio qiiod obtines habente curain siinilein libere retinere, non obstante constitutione
Concilii generalis, ita tainen quod in uno ipsorum personaliter deservias et in altero per
idoneum vicarium facias deserviri, tecum auctoritate presentium dispensamus. Nulli

ergo, etc, noslre concessionis, etc. Si quis, etc. Dat. Laterani v kal. Decembris, pontificatus

nostri anno duodecimo.

Reg. Val. Grcgorii IX an. 12, ep. 344, fol. 64''. Hoc est primuin documenlum, (juod ad Guillelmum dc S. .\more,

dum lis traherclur intcr Univcrsitatcm Paris. el Mcndirantcs duccm et antcsignanum Univcrsitalis, spcclet.

123. Jacobus Praenestinus episcopus slatuit ne ullus magistrorum et scholarium Parisiens. ntterius conducat
hospitium, quamdiu ipsum inquilinus relinere voluerit.

1239, Aprilis 1. Senonis.

Frater Jacobus iniseralione divina Prenestinus episcopus, apostolice sedis legatus,

licet indignus, dileclo filio .. cancellario Parisiensi' salutem in Domino. Quia non omnes,
qui Parisius ad studendum veniunt, moribus qui scientiam efTerunt se exercent, immo
unus ad alterius aspirans hospicium ipsum sibi reddit interdum pretii carioris : nos
volentes indcmpnilati eorum consulere ac presumptioni malignantium obviare discretioni
tue qua fungimur auctoritate mandamus, quatinus inhibilionem facias generalem in scolis

singulis publicandam, ul nullus magistrorum seu scolariuin Parisiensium alterius conducat

hospicium, quamdiu ipsuin absque manifesta malicia retinere voluerit inquilinus. Contra-
dictores autem si qui fuerint vel rebelles ecclesiastica censura compescas. Dat. Senonis

kal. Aprilis anno Domini millesimo ducenlesimo tricesiino nono.

Originalc in Aroli. Univcrs. Paris. thcca IV. A. 19. g. Rcstut tacniolum membranaccum. Apographum nnni 1244 in
eodem Arch. thcca IV. A. 19. h. Jourdain, n 55.

1. Odoni dc Caslro Radulphi. Vide supru ad n" 115, nota 1.

124. Ordinatiu Capiluli generalis Ord. Praed. sub mag. Haymundo Bononiae celebrati de studentibus, qui sunl
Parisiis.

1240, mense Junio ineunte, Bononiae.

llem, fratres studcntes Parisius, qui sunt pro lectoribus assignafi, in ferialibus dicbus
ad Complctoriuin tantuin venire teneantur; in festis vero novem lectionum in aliis horis,

nisi reinanscrint de licentia speciali, eos volumus interesse, nec ad servitiuin infirmarie
Hcribantur.

Itein, studentes inittanlur Parisius a priore provinciali de consilio diflinitorum capituli

provincialis.

Codd. Romunus (aee. XIII) ct Rutencn, (aaec. XIV}. Copp. gcneral. Ord. Praed. contincntes et nd Ord. Prncd. pcrti-
nentci. MortJ^nc, Thes. nov. anecd., IV, 1081, n" 21, 30.
168 CHAnTUL.VRIUM UNIA^EnS. PARIS. [1240

l^O. liobertus de 6'. Quintino fratiibus Praed. S. Jacobi quidquid juris habet in domo aliqua Parisiis relinquit.

1240, mense Novembri, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis oflicialis curie Parisiensis salutem. Notum

facimus, quod coram nobis constitutus Robertus de S. Quintino clericus quitavit penitus
et expresse, quicquid juris habebat vel habere poterat ex jure donationis vel quocunque
alio modo in quadam doino sita ut dicitur juxta domum turritam, que fuit quondain
Joannis decani quondam Sancti Quintini, priori et fratribus Sancti Jacobi de Ordine
Predicatorum Parisius, promittens fide in manu nostra prestita corporali, quod contra
quitalionem istain per se vel per alium non veniet in futurum et quod in ipsa domo nichil

de cetero reclamabit. Et de his tenendis et firmiter observandis coram nobis juramenti

vinculo se astrinxit. Dat. anno Doinini millesimo CGXL, mense Novembri.

Originale in Arch. nat. Paris. S. 4229, n" 5. Supcrest taeniolum membranaccum. De ista domo turrila i> supra
non memorata cf. J. Quicherat, La rue et le clidteau Hautefeuille d Paris, p. 29 sq.

126. liobertus minister fratrum Minorum in Francia notum facit, conventum S. Germani de Pratis Paris. jiermi-
: sisse venditionem illius terrae, qua opus erat ad constructionem conventus Minorum.

1240, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis frater Robertus minister et servus fratruin

Minorum administrationis Francie totusque conventus fratrum Parisiensium salutem in
Domino senipiternam. Notuin faciinus, quod cum dominus papa viris religiosis Symoni
Dei gratia Beati Germani de Pratis Parisiensis abbati ejusdemque loci conventui dedisset
in mandatis, quatinus de terris positis infra et extra inuros civitatis Parisiensis, que sue
jurisdictionis existere et ad censuin annuuin locare perpetuo referuntur, nobis partem ad

arbitrium venerabilis patris A.' Dei gratia Silvanectensis episcopi nostris usibus opor-
lunain pietatis intuitu vendi libere permitterent, presertim cum possessores illarum ducti

spiritu caritatis eas vendere et quidain alii devotione ierventes nobis ipsas emere ad
divine laudis obsequium parati existerent, salvo tamen ut iidein abbas et conventus, quod

pro terris hactenus perceperunt vel equivalens imposterum percipere valeant, et ex hoc
alias ipsis aut ecclesie sue super privilegiis ipsorum vel rebus aliis nulluin deinceps

prejudicium generetur, dicto venerabili patri Silvanectensi episcopo monitore super hoc
deputato, et iios monitione premissa peteremus ab eis, ut duas petias terre prout limitate
sunt et divise sitas infra et extra inuros civitatis ejusdem partim in dominio partiin in
censiva monasterii sui nobis habendas ad usum fratrum nostrorum jiixta mandati aposto-
lici tenorem, salva tamen indempnitate monasterii, assignarent, prefati abbas et conventus
tanquam filii obedientie mandatis apostolicis parere volentes petitas duas petias terre
nobis supradicto modo tenendas sicut petitum fuerat assignarunt salvis sibi dominio,
1240] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 169

justitia et proprietate locorum sicul habebant antiquitus in eisdein tain spirituali quain

lemporali et privilegiis eorumdein. Acto etiain inter partes et a nobis proinisso, quod in
inuro secus viam, que ducit a porta civitatis Parisiensis inonasterio nostro contigua ad
Burguin Sancti Germani, nec adituin nec egrcssuin habebiinus vel habere poteriinus,
tanien si necessitas operandi in illo loco nobis imininuerit, muruin frangere poterimus, et

cum opus illud impletum fuerit, fracturain muri obstruere tenebimur et sumptibus nostris
reficere muruin. Nos autein concessionem istain ab ipsis nobis benigniter factain, et quod
monasterium nostrum cuin cdificiis nostris ad nos ibidem spectantibus situin cst in fundo
beati Gennani, corde puro et piis oculis attendentes, ne abbas et conventus beati Germani
dc Pratis Parisiensis dubitent decetero, quod nos super finibus nostris in terra ipsorum
ainplius dilatandis seu super aliquo in terra ipsorum nobis habendo ipsos imposterum
moleslcinus, promittimus eis bona fide, quod super finibus nostris in terra ipsoruin
ainplius dilatandis vel super aliquo in terra ipsoriim nobis ainplius habendo ipsos nulla-

tenus inolestabiiiuis, nec pcr nos nec per alios aliquid impctrabiinus, nec uteinur aliqua-
tenus impetratis, si fuerit aliquid impelratum, et quod si dominus papa motu proprio
nobis super hiis gratiam fecerit, obtenta gratia non utcinur. Quod ut ratuin permaneat et

stabile perseveret, presentes litteras sigilloruin nostroruin munimine duximus roborandas.

Actuin anno Domini inillesimo ducentesiino quadragesimo.

Duo ori^inalia in Arcli. nut. Piiris. L. 767, layctlc 3, liussc ^i, cotlc 3. In uno dcsunt duo sigilla ; in altcro supcrsunt
duo tacnioln mcmbranaccu ct frngmcntuui sigilli ccrci. Fclibicn, Ilistoire de la ville de Paris, UI, 115. Grcg-orius IX
vj id. Dccemh. an. l'i (8 Dccemb. 12'iO) connrmabnt frntribus Minoribus Parisicns. venditioncm illius terrae, quac fratribus
Minoribus ad construendum conventum commoda crat. Littcris pontificis inscrtn est petitio abbatis ct conventus S. Gcrmani
dc Pralis, fl quntinus conccssioncni Minoribns factam dignetur confirmare . Rcg. Vat. Grcgorii IX an. 14, ep. 180, fol. S^*.

Sbaralca, Dull. Franc, I, 280. f:f. insupcr suprn n 10!, 110.

1. Adara.

1^7. Itoherliis Grosseteste episc. f.incolniensis monel magislros Oxoniae in theologica facultate regentes ut in
ordinc lectionum magistris Parisiensibus se conforment.
Circa an. 1240.

Robertus Dei gratia Lincolniensis episcopus dilectis in Christo filiis magistris Oxonie
in theologia rcgentibus, salutem, gratiam ct bcnedictionem. Periti cdificiorum construc-
torcs oinni prospiciunt diligentia, quod lapides omncs in fundamento ponendi vere sint

fundamcntalcs, oneris vidclicct edificii supercrigcndi supporlationi siia soliditate conve-

nientes et apti. Vos autem estis domus Dei constructores, superedificantes eam supcr
fundamento aposloloruin et prophetarum, ipso angulari lapide Christo Jcsu. Lapides igitur
fundamentales edificii, cujus estis architectonici, preter quos nemo potest alios invenire
aut in fundamento ponere, libri sunt prophetaruin, inlcr quos et legislator Moyses non
iminerito est adnuinerandus; libri quoque apostoloruin et Evangelium, quos lapides
fundaincntalcs vos in fundamcnto ponitis et disponitis, ciim cosdein libros per donum
Chart. Univ. Paris. I. 22
170 CHAKTULARIUM 1'NIVERS. PAIUS. [1240

discrelionis spirituum secundum mentem editorum auditoribus exponitis. Omni igitur

circumspectione vobis cavendum est, ne inter fundamentales lapides vel pro fundamenta-
libus non fundamentales ponantur, ne forte minor non fundamentalium soliditas super-

edificatum prius pariat rimosum, et deinde ruinosum. Tempus autem maximc proprium
ponendi et disponendi predictos lapides in fundamento (est cnim tempus fundandi, sicut
et tempus edificandi) hora est matutina, qua ordinarie legilis. Decet igilur vestras
lectiones oinnes maxime tali tempore legendas esse de libris novi Testamenti vel veteris,
ne, si secus fiat, inter fundainentales vel pro fundamentalibus lapidibus non tales

ponantur, tempus quoque unicuique negotio congruuin contra scripture doctrinam et

rerum naturalem ordinem non tribuatur, et a patrum et inajorum vesligiis et conformitate

regentium Parisius theologorum manifeste recedatur. Quia igitur totis alTectamus cari-
tatis visceribus quod omnia in vobis honeste et secundum ordinem fiant, sicut praecipit

apostolus, vestram discretionem oinni qua possumus affectione et devotione rogainus,

monemus, et exhortamur in Doinino Jesu Christo, quatimis omnes lectiones vestre

ordinarie hora legendi matutina de novo sint Testamento vel veteri, ut sitis similes

patribusfamilias, imo potius ipsi patresfamilias, proferentes de thesauris vestris nova

et vetera, non alia quedain velut horum inedia, aut ab hagiographis patribus superedificata
doctrine, quorum est tempus aliud convenientius accommodandum. Yalete.

Roberti Grosseteste episcopi guondam Lincolniensis epistolae, cd. Luard, ]>. 3'if), ii 123. Epp. 13 ct 51 nominniitur
magistri Parisiis regcntes W. de Cerda et Thomas Wallensis.

12o. Decem errores contra theologicam veritatem reperti in quibusdani scriptis (frat. Stephani') et proscripti

Parisiis a Guillelmo Parisiensi episcopo el Odone cancellario de consilio omnium magistrorum theologicae
facultatis.

1241, Januarii 13, Parisiis.

Isti sunt articuli reprobati conlra theologicam veritatem et reprobati a cancenario

Parisiensi Odone etmagistris theologie Parisius regentibus anno Domini MCCXL dominica
secunda post octabas Natalis Doinini.
Primiis [error], quod divina essentia in se nec '^
ab hoinine nec ab angelo videbitur.
Hunc ' errorem reprobamus et assertores et defensores auctoritate Wilhermi episcopi
excommunicamus. Firmiter autem crediinus et asserimus, quod Deus in sua essentia*
vel substantia videbitur ab angelis et omnibus sanctis et videtur ab animabus glorificatis.
SecunduSj quod licet divina essentia una^ sit in Patre et Filio et Spiritu Sancto, .

tainen" ut in ratione forme una est in Patre et Filio, sed non una in hiis cum Spiritu

Sancto, et tainen'' forina hec idem sit quod divina essentia.

Hunc errorem" reprobainus, firmiter eniin credimus, {piod una est essentia sive

substantia' in Patre et Filio et Spiritu Sancto et eadem essentia iii latione forme"'.
22.
1241] AB ANNO MCC USQUK AU PHILIPPUM IV IIKG. FRANC. 171i

Tertiiis^ quod Spirilus Sanctus, prout est nexus vcl ainor, non procedit a Filio, sed r
tantuin a Patre.

Hunc errorem reprobainus, firiniter enim crediinus, quod prout cst nexus vel ainor,
procedit ab utroque".
Quarttis'*, quod aniine glorificate non sunt in celo einpireo cum angclis, nec corpora

glorificata erunt ibi, scd in relo aqueo vcl cristallino, quod supra firinamentuin est, 3
quod*' et de beata Virgine presuinitur.
Hunc errorem reprobainus, firiniler enim credimus, quod idein locus corporalis,
scilicet celuin empircuin, angcloruin et animarum sanctariim erit et corporum glorifica-
toruin".
Quintus^^., quod malus angelus in principio sue creationis luit malus, et" nunquain /

fuit nisi inalus.

Hunc errorem reprobamus, firmiter enim credimus, quod'^ bonus creatus sit et post
peccando factus sit malus.
Sextus*', quod angclus iii eodein instanti potesl esse iii diversis locis et esse ubique ^
si voluerit.

Hunc errorem reprobainus, credimus enim, quod angelus est in loco per diffini-

lionein, ita quod si est hic, non est alibi in eodcin instanli; impossibilc est enim quod sit

iibique, hoc eniin proprium est solius Dci.

Septimus'*, quod multe veritates sunt'" ab eterno, quc non siint Deus.
Hunc errorem reprobainus, firiniter eniin crcdimus, quod una sola vcritas sit ab
elerno, que est Deus".
Octapus", quod primuin nunc et creatio-passio possit iion esse creata.

Hunc errorem reprobamus, firmiter eniin credimus, quod utruinque et cst creatum et

creatura.

Nonus, quod qui habct meliora naturalia, de necessitate plus habcbit de gratia et gloria*'.

Hunc errorem rcprobamiis, firmiter cniin credimus, qiiod Deus sccunduiii quod
[ircelegit et preordinavit^*, dabit unicuiquc gratiam cl gloriam.
Decimus, quod iiialus angelus-' nunquam habuit, undc starc posset, nec etiain Adam
in statu innocentie.

Hunc errorem reprobamus, firmiter enim crediinus, quod uterque habuit", iinde

posset slare, non tamen, unde posset proficere.

Bibl. Arsenalig Paris., mn. 532, rol. 219. lii decem crrores saepissimc oceurrunt in mss. ct passim apud auctores
acc. Xlll. In m3. nurghcs. 290 (in fine Scntcntiurum Lombardi), ct 361, f. 219''. Bibl. ciipitul. Valcnt. in Hispunia (in fine
primac partis Summao S. Thoniac). Bibl. nat. Paris., mss. lat. 1.5661, fol. 99; 15820, fol. 193; 16533, fol. 54 (Iribus mss. a
D'Argentr, Coll. jud., I, 186, adhibitis); 16360, fol. 3; Bibl. dAuxerre, ms. 206, fol. 78; Cod. Vat. lat. 4847, f. 66<>; Ozoniao,
Merton Coll., ms. 267, fol. 115'', lcgitur it introductio : Isti sunt crrorc detcgtabilc contra catholicam vcritalcm (Paris.
16360 addit : quo dogmatizavit fr. Stcphanns , cl om. rcpcrti... scriptl i>) rcpcrti in quibusdam scripli, c|Uo

quicuncpic doginatiiavcrit vcl siisliniicrit (dcfcndcrit), a veii. patre Ouillclmo Parisicn.ii cpiscopo coiivocalo consilio omnium
magistrorum thcologic tunc Pari.siu rcgcntiiiin vinculo iinathematis cst innodatu. Et ideo hos crrorcs cavcrc debcnt
172 CHARTULAPHJM TJNIVERS. PARIS. [1241

summopere omnes professores fidei orthodoxc . In finc crrorum {non in Paris. 16360) : n Pax ct pratia omnibus asscrenlibus
hanc vei'itatcm. Data fuit hcc scntcntia Parisius anno Domini M^GCXL in octavis Epiphanic w. In cod. Paris. l()r>33 legitur

ante Pax : Hi crrorcs cvitandi et penitus dctcstandi et veritales oppositc firmitcr credcndc ct nullatcnus dubitandc.
Gratia et pax , etc. S. Bonavcntura affert in 2 Sent. dist. 23 a. 2 qu. 3 hos crrores cum isto monito : Hic cst unus dc
decem articulis reprobatis ab universitale magistrorum Parisiensium tempore episcopi Guillelmi cl Odonis cancellarii et

fratris Alcxandri dc Ilales patris ct magistri nostri, qui ut cvitcntur subscripti sunt j>. In finc corum notatur in cod. N. YII.
G. 12 Bibl. nat. Ncapol. : Ilcc scntentia dala fuit Parisius anno MoCG'' XL in octava Epiphanic . l'^x S. Bonaventura istud
monitum dcsumptum cst in Bibl. Escorial. T. I. 15 (in fine 1 p. S. Thoniae) ; Cod. Vat. lat. 9821, fol. 128; Bibl. dc Roucn
A.263, fol. 30G^; Bibl. Univers. Lips., n^ 416. In duobus ultimis legitur annus MCCXLIII. In Bihl. Colleg. novi Oxoniae
ms. 109 nominatur tantummodo canccllarius Odo de Caslro Radulphi (in principio cod. Scntcntias Lombardi continentis). In
Capitulo provinciali provinciac Provinciae Ord. Praed. anni 1256 crrores affcruntur cum ista introdticlionc : Isti sunt
errorcs condcmpiiati Parysius ab cpiscopo Parisiensi et magistris Iheologic regcntibus Parysius anno Domini M^ CC** XL .

S. Bonavcntura sequitur in rclatione errorum ordincm codicis Arsenalis cum quo etiam ([uoad alia convenit, sed dcsunt
apud ipsum veritatcs oppositae, quae tamcn invcniuntur in Burghes., Vat. 4847 et in tribus codd. Parisiensibus primo loco
relatis. In codd. Burghes., Vat. Oxon. Mert. et in Paris. 15661; 15820; 15702, fol. 186, veritatcs afferuntur simul post omnes
errores cnumeratos cum isto pracambulo : Asscrtiones opposite crroribus. Firmiter credendum cst et nullatcnus dubitandum,
quod Deus , elc, in aliis codd. v. g. Paris. 16360, omnino desunt veritatcs. Cod. Arsenalis omnihus pracfercndus cst, vidctur
enim, licet saec. XIV-XV sit, exhiberc primam recensioncm, quae concordat cum illa apud Matth. Paris. Chron. maj., od.

Luard, IV, 281 (ad an. 1243), paucis tantum demptis ct variatis. Bulacus, III, 177, 179.

1. In ms. Paris. 16360, in quo solo auctor nominatur, non cxprimitur, cujus ordinis fucrit iste fr. Stephanus. Matth.
Paris. I. c. loquitur de praecipuis Pracdicatorum et Minorum lcctoribus . Habet maximam probabilitatcm, pracdictum
fratrcm fuisse fr. Stephanum de Varnesia, ord. Praed., qui a Stephano dc Salanhac intcr primos ord. magistros Paris.
affcrtur (vide Archlo f. Litterat.- und Kirchengesch. d. Mittelalt., II, 171, 205) et adhuc anno 1248 Parisiis doccbat. Errorcs

supra rclatos ab aliquibus cx Ord. Praed. fuisse progugnatos concludcrc debemus cx co quod Cap. general. an. 1243 et 1256

et Capitulum provinciale provinciac Provinciac anni 1256 fratrcs obligavit, crrores condemnatos de quaternis abraderc.
2. In cod. Paris. 16533 : o ncc u sanclis animabus glorificatis nec ab angclis videtur vel videbitur . In Burghes. 296, ct in

duobus primis codd. Parisicn. etiam videtur vel videbitur . 3. Ilunc e:"rorem ... cxcommunicamus deest ubique, practer
Bibl. Arsen. et Matth. Paris. 4, Codd. Burgh. et Parisienscs addunt : vcl natura . 5. Cod. liurgh. 296 ct trcs primi
Paris. : eadem . 6. Burgh. Oxon., Vat. et omnes Paris. : tamen ut hec csscntia est in ralionc forme . 7. Codd.
citati : el in hiis tamen forma idem est quod , etc. 8. Ilunc crrorem ... crcdimas in citatis codd. hic et postca
deest. 9. Citati codd. addunt natura . 10. Matth. et Paris. addunt : eadem est in Patrc et Filio ct Spiritu Sancto .
11. Gitati codd. et Oxon. addunt : scilicct a patrc ct filio . 12. Istc crror in citatis codd. ponitur septimo, in Capi-
tulo provinciali Ord. Pracd. quinto loco. 13. Deest apud S. Bonnventuram ; in citatis codd. ct apud Matth. Paris. : quod
diccrc etiam presumunt dc bcata Virginc , in Paris. 15702 ctiam b. Virgo . 14. Citati codd. cl Matth. Paris. addunt :

et similitcr locus idem spiritualis sanctorum angeloruin (ct beatorum hominum). Paris. 15702 addit adhuo scil. Deus ,

15. Isle error in citatis codd. ponitur sexto, apud Matth. Paris. septimo, in Cap. provinciali octavo loco. 16. Arsen.
vel . 17. Git. codd. : quod malus angelus aliquando fuit bonus et non malus , etc. 18. In cil. codd. est octavus,
apud Matth. Paris. quintus, in Gap. provinciali septimus, cum diffcrentiis minoris notae. 19. In cit. codd. et in Gap.
provinciali ponitur quarto, apud Matth. Paris. sexto loco. 20. In mss. citatis : fuerunt . 21. Additur ubique : ct quod
nulla veritas fuit ab cterno, que non sit illa veritas . 22. In cit codd.ponitur quinto, iu Gap. provinciali sexto loco. Ubique
praeter Arsen. : quod primum nunc et creatio-passio non sunt crcator vel creatura, ct quoad veritatem oppositam Quod :

primum nunc et creatio-passio est creatura . 23. Et gloria desumptum cst ex S. Bonavcntura. Git. codd. majorem :

gratiam et gloriam. Naturalia om. Arsen. 24. Cod. Paris. 16533 secundum preordinationcm ct prcdestinationcm .
:

Alii codd. : secundum quod prcordinatum est et predcstinatum ; Paris. 15702 sec. quod Dcus preordinavit . 25. Codd.
cit. : diabolus . 26. Cod. Paris. 16533 soluininmodo : n ab initio, unde possent proficerc . Apud Matth. Paris. duo
altimi errores transponuntur.

12d. Decanus et capitulum S. Quintini Noviomensis dioecesis fratribus Praedicatoribus S. Jacobi Parisiensis
domos eis a Johanne decano S. Quintini donatas in perpctuum remittunt.

1241, mense Augusfo, [Sancii Quintini].

Decanus et capitulum Sancti Quintini omnibus ad quos presentes littere pervenerint

salutem in Domino. Noverit univer&itas vestra quod, cum inter viros religiosos .. priorem
1244] AB ANNO MCC USQUK AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 173

et conventiun fratriun Predicatoruin Sancti Jacobi Parisiensis ex una parte et nos ex aitera
fuisset controversia super quodain assignamento quod dicebainus nobis factum fuisse a bone
ineniorie Johanne quondain decano ecclesie nostre super doinos que fuerunt ejusdem ..

decani sitas Parisius in curta dictorum fratruin Predicatorum', et tandem pro bono pacis
volunlati, petilioni et quieti eorundein fratrum condescendentes, quitavimus in perpetuum
diclis .. priori et convenlui ct quitas clamaviinus doinos predictas, et quicquid juri&
ratione cujuscuinque obligationis in eisdem habebamus vel alio quocunque modo habere
poterainus, proiniltenles bona lide, quod islain quitalionem decetero inviolabiliter obser-
babiinus, et quod ipsos .. priorein el conventum super dictis domibus nullatenus inolesta-

bimus, nec procreabimus aliquo modo deinceps molestari. In cujus rei testiinonium
presentes litteras sigillo nostro feciinus roborari. Actum anno Doinini M" ducentcsiino
quadragesimo priino, niense vVugusto.

Originalc in Arch. nat. Pnris. S. %229, n" 7. Supercst taeniolum mcmbranaceum.

1. Vide 8upra n 43 et 125.

130. Statutum Capituli generalis Ord. Praed. Parisiis sub mag. Johanne Teutonico celebrati de erroribus
Parisiis anno iQil condemnatis.
1243, Junio ineunie, Parisiis.

Errores condeinpnalos per inagislros Parisienses' fratres omnes abradant de qua-

ternis*.

Ms. Kutencns. Cupp. gciioral. Ord. Pracd. ad ipsum Ord. pcrlincns. Martene, Thes. nov. anecdot., IV, 1085, n" 13.

1. Vidc supra n 128. 2. Cum isto statuto fortasse cohaeret aliud an. 1244, quod lectores novas opinioncs non
invcniant, scd communiorcs et magis upprobatas sequantur m. Martene, 1. <*., p. 168G.

131. /nnocentius IV ad regem Franciae, ut Judaeorum libros, qui Talmud dicuntur et tempore Gregorii IX per
cancellarium et doctores regentes in sacra pagina Parisiis examinati coram clero et populo concremali
fuerant, toto regno conquirendos et ignibus delendos curel.

1244, IHaii 9, Laterani.

Iniiocentius epis(;opus servus servoruin Dei dilecto filio Ludovico regi Francie illuslri

salutcin et apostolicam benedi(;tionein. Iinpia Judeorum perfidia, de quoruin cordibus

propter immensitatem suorum sceleriim redeinptor noster velamen non abstulil, set in

cecilate que conligit ex parte in Israel, adhuc manere permittit prout convenit, non alten-
dens quod ex sola misericordia pietas ipsos christiana receptet, et cohabitationein illorum
Hustincat palienler, illa coinmittit enormia, que stupori aiidientibus et referentibus sunt
horrori. Ipsi enim ingrati Doinino Jesu Christo, qui conversionem eorum ex sue longani-
mitatis afHuentia patienter expeclal, nullain pretendcnles verecundiam culpe sue, nec
rcverentcs honorcm fidei christianc, omissis seu contcmptis lege Mosayca et prophelis
quasdam Iraditiones scniorum siioruin scquunliir, siiper qiiibus eos in evangelio DoininuH
174 CHAKTULARIUM UMIVEKS. PAniS. [1244

objurgalur dicens : Quare vos transgrediinini inandatum Dei et irritum fecistis propter.

Iiaditiones vestras, hoininum doctrinas et mandala docentes'? In hujusmodi namque tradi-

tionibus, que Thalainuth hebraice nuncupantur. et magnus libcr est apud eos cxcedens
textuin biblie in iinmensum, in quo sunt bhisphemic in Deum et Christum ejus ac beatain
Virginem manifestc, intricabiles fabule, abusiones erronee ac stuUitie inaudite, filios

suos docent ac nutriunt, el a legis et prophelarum doctrina rcddunt ipsos penitus alienos,
verentes ne veritatc, que in eisdem lege ac prophctis est, intellecta, aperte de unigenito
Dei filio venturo in carnein testimonium perhibcnte, convertantur ad fidem , et ad
redemptorem suum humiliter reverlantur. Et his non contenti faciunt christianas filioruin

suoriim nutrices in contumeliam fidei christianc, cum quibus turpia inulta cominittunt.

Propter que fidelibus est verendum, ne divinain indignationem incurrant, duin eos pcrpe-
trare patientur indigne que fidei nostre confusionem inducunt. Et licet dilectus filius ..

canceUarius Parisiensis' et doctores regentcs Parisius in sacra pagina de mandato feUcis

recordationis G.* pape predecessoris nostri lam predictum abusionis Ubruin quain alios
quosdam cum omnibus glosis suis perlectos in parle ac examinatos ad confusionem
perfidie Judeorum pubUce coram clero et populo incendio concremarint', prout in Utteris

eorum perspeximus contineri, quibus tu tanquam catholicus rcx ct princeps christianis-

simus impendisti super hoc auxilium congruuin et favorem, pro quo rcgalein cxceUentiain
dignis in Doinino laudibus commendamus ac prosequiinur actionibus graliarum : quia

tainen nondum Judeorum ipsorum abusio profana quievit, nec adhuc dedit eis vexatio
inteUectum, celsitudinem regiain attentc rogamus, moneinus et obsccramus in Doinino
Jesu Christo, quatinus excessus hujusmodi dctestabijes et enormes cominissos in contu-
ineUain Creatoris et in injuriam nominis christiani, prout pie incepisti laudabiUter prose-

quendo faciens debita severitate perceUi, laiii prediclos abusionum libros reprobatos per

doctores eosdem, qiiam generaliter omnes cuin glosis suis, qui per ipsos examinati et
reprobati fuerint, inandcs per totuni regnum liiuin, ubicumquc repperiri poterunt, igne
cremari^ firmiter inhibendo, ne decetero nutrices seu servicntes habeant christianos, ne
fiUi libere fiUis famulenlur ancille, set tanquam servi reprobati a Doinino, in cujus

inortem nequiter conspirarunt, saltein per efTectum operis servos se recognoscant illorum,
quos Christi inors et istos liberos et illos constituit esse servos, ut proinde sinceritatis
tiie zelum possimus in Doinino dignis laudibus commendare. Dat. Latcrani vij id. Maii,

pontificatus nostri anno priino".

Reg. Vat. Innocentii IV an, 1, ep. 081, fol. 105>>. Bulaeus, III, 191.

1. Reg. : dicentes . Mattli., 15, 9 : docentes doclrinns et mnndata liominuni. Cf. Marc, 7.
7,
2. Odo de Caslro

Radulphi. De isto facto supra momornlo vide infra n 173. 3. Grcgorii IX. 4. Anno 12'i2. 5. Ludovicum voluiituti papac
obtcmpcrasse liquet ex Ordonnance pour la reformalion des moeurs auni 1254, ubi (cnp. 32) legitur Cclerum ordiuatio-
;

nem factam in perpetuum de Judeis observari districtc precipimus, que talis cst : Judci ccssent ab usuris ct blasphemiis,
sortilegiis et caractcribus, et tam Talmuth quam alii libri, in quibus inveniuntur blasphcmic, comburantur, et Judei, qui hoc
servare noluerint, expellantur, ct transgressorcs legitime puniantur . Recueil g^neral des anciennes lois fran(aises,
I, 272 sq. Cf. insuper Uec. des hist.des Gaules, XX, 34; XXIII, 164. G. Mitior cst alin epislola infra n 172 cdila.
1245] AH ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FKANC. 175

132. Radulphus abbas S. Genoyefae Paris. et archidiaconus Augi Rothomagensis et cancellarius Turonensis ex
parte Universitatis Parisiensis papae Innocentio IV privilegia et chartas ipsis praesentatas transmittunt.

1244, Decembris 29, [ParisiisJ.

Sanctissimo patii ac Doinino I. divina providentia suinmo pontifici, R. abbas Sancle

Genovcfe Parisiensis, I. archidiaconus Augi ecclesie Rothomagensis et G. cancellarius

Turonensis dcvota pedum oscuht beatorum. Privilegia et cartas ex parte universitalis

magistrorum et scolarium Parisiensium nobis presentatas diligenter inspeximus et fidelitcr

verbo ad verbum, non abolita, iion caiicclhita, non ex aliqua parte sui vitiata, et transcripfa

ipsorum vcstre paternitati ad instantiam universitatis magistroruni et scolarium predic-

torum sub sigillis nostris transniitfimus in testimonium veritatis prout infra continetur.

Datiim anno Domini MCCXL quarlo, in festo sancti Thome martyris'.

Seqiiiinttir epistnlae, quae iwentuiitiir sitpra n" 58, 113, 114, 123 editae.

Originalc iii Arch. Univcrs. Paris. thcca IV. A. l!t. h. Rcstant ox tribiis sigillis diio tnciiinla mcnibraiiao. Cf.
Joiirdain, n" 61.

1. Parisiis cjus fc.stiiiii iiuii 29 Dcccmb., scd 7 Jiilii cclcbratiim fuisse, fert opiiiiii communis. Cf. Arl de vevifier les
dates, I, 80; dc Wailly, Elements de Paleoijraphie , I, 153; Jourdain, n 41, not. 3. At 7 Julii in quibusdam dioccesibns
icut ctiam in Parisicnsi (vide intcr nlia Obituarium eccl. Paris. apud Gudrard, Cart. de 1'^glise Notre-Dame, IV, 105)
fcstum translationis S. Tbomae archicpiscopi cclebrabatur ; fcstum vero cjus principale Parisiis ctiam iiij kal. Jaiiuarii ,
i. c. 29 Dccembris, crat assignatum, ut legitur in Kalendariis Breviariis Parisicnsibus mss. praefixis, in Parvo Pastorali,
Arch. iiut. Poris. LL. 176, ct iii ipso Kalendario Univeisitatis.

133. /niiocentius IV propositiiin Stephani de Lexingtoii, abbalis Claraevallis, de mitteiidis Paiisios ad studenduin
monachis approbat.
1245, Januarii 5, Lugduni.

Innocentius episco|)us servus servorum Dei dilccto filio .. abbati Clarevallensi salutein
et apostolicam benedictionem. Virtutum' intenta cultui sacra religio Cisterciensis Ordinis,
cui Dei sapientia preclarum dedit initium ct ammirabile contulit incrementum, gloriosuin

nomen allissimi sliidio glorificat vigilaiiti, generalis honorein exaltat ecclesie, fidelium
mentes illuniinat, ct infideles ad notitiain veritatis informat, placere sollicita universis et
singulis per ordinale opcra caritatis. Intei' hujiis clenim religionis angelicc professores,
cujus orbein terre spaliosa' latiludo complectitur, mullos decet ciinclis inveniri teinpo-
ribus, qui splendcant thesauro scicnlic sicut vite rutilant .sanclilale, ut ex utriusque
concursu luininis tanti dignitas ordinis taliter illuslretur, quod et seinper sit in luccin

gcnlium et perheinpnis glorie mereatur augmentuin. Ilinc cst, quod cuin lu fili abbas, iit

saliis et honor prcdicti ordinis ad decus et dccorem ipsius generalis ecclesie augcatur,
duxeris providcndum, jiiod aliqui cx monasterii liii inonachis honeslis el ad sludenduni
idoneis Parisius vcl alibi, ubi meliiis cxpcdire vidcbitur, commorentur divine scripture
studio sub legiilaii observanlia vacaluri : nos hiijiismodi propositum pleiiis laudibiis
176 CHAUTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1245

prosequenles tibi ac universis abbatibus Gisterciensis Ordinis, ut id libcre possitis effi-

cere, auctoritate presentium indulgemus. Nulli ergo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis

autem, etc. Dat. Lugduni non. Januarii, pontificatus nostri anno sccundo.

Originale in Ar(-h. deport. dc TAube (Troyes), 3 Hjlal. BuUu pluinbca filis seric. flavi et rub. coloris nppcnditur. In

aversa membrana l(. In Arch. depnrt. de la Cdtc-d'Or (Dijon), ubi cxstant chartae monastcrii Cistcrcicnsis, ne una quidem
cpistola super hac rc occurrit. Reg. Vat. Innocentii IV an. 2, cp. 147, fol. 134. Marino de Ebolo Collectio in Arch.
S. Petri Romac rod. G. 117, fol. 229. Arch. Vat. arm. 31, n 72, cp. 2270. D'Arbois de Jubainvillc, Audes sur tetat inli-
rieur des abbayes cisterciennes, p. 360. Iste Stejihanus abbas, nationc Anglus, temporc quo S. Edmundus adhuc
theologiam Parisiis doccbat, scholas cjusdcm visitavit, ct exindc cum sex aliis auditoribus praedicti Edmundi Ordinem
Cisterciensium intravit. Vila S. Edmundi, Cantuar. archiepisc, auctore Bertrando Pontiniaccnsi, apud Martcne, Thes.
nov. anecd., III, 1789. Cf. Surius, De probatis Sanctorwn historiis (Colon. 1577), VI, 371.

1. In Reg. post. virtutum pcrperam interponitur contra . 2. In orig. lcgitur : spctiosa .

134. Lugdunensem provinciam constitutis et in scholis theologicae facultatis

/nnocentius IVuniversis clericis per
fratrum Praedicatorum Divionensium studentibus concedit ut proventus suorum hene/iciorum integrc perci-
piant, ac si Parisiis in eodem stadio morentur.
1245, Februarii 6. Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis clericis per

Lugdunensem provinciam constitutis salutem et apostolicam benedicfionem. Dilecte in

Christo filie nobilis mulieris .. ducisse Burgundie' precibus inclinati auctoritate vobis

presentium indulgcmus, ut quicunque veslrum in scolis fratrum Predicatoruin Dyvio-

nensium Lingonensis diocesis studio institerint theologie, beneficiorum suorum proventus

integre percipiant, ac si Parisius in eodem studio morarentur. Nulli crgo, e/c, nostre

concessionis, etc. Si quis autem, etc. Dat. Lugduni viij id. Februarii, anno secundo.

Originale in Arch. depart. dc la C6tc-d'0r (Dijon), II. 932. Dcest bulla. Rcg. Vat. Innocentii IV nn. 2, cp. 220,

fol. 144. RipoU, Bull. Ord. Praed., I, 147, n 81.

1. Alixiae de Vcrginco, conjugig Eudonis III.

13B. Innocentius IV magistris et universitati scholarium Paris. compositionem olim inlcr ipsos atquc episcopum,
cancellarium capilulumcjue Paris. faclam de licentia danda aliisque confirmat.

1245, Februarii 13, Lugduni.

Innocentius cpiscopus crvus servorum Dci dilectis filiis magistris et univcrsilati

scolarium Parisiensium salutem et apostolicam benedictionem. Ea que judicio vel

concordia terminantur, firma debent et illibata pcrsistere, et nc in recidive contentionis
scrupulum relabantur, apostolico convenit presidio communiri. Ex parte siquidem vestra
fuit propositum coram nobis, quod cum olim inter vos ex partc luia, et bone mcinorie ..

episcopum et .. cancellarium ac dilectos filios capitulum Parisiense ex altera, super danda

licentia ab eodem cancellario magistris volenlibus incipere in singulis facullatibus, et

1245] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV UEG. HIANC. 177

faciendis constitulionibiis de ordinandis lcctionibus et disputationibus ac puniendis

rebellibus per subtractionein societatis, et taxandis hospitiis ac quibusdain aliis arliculis

suborta fuisset inateria questionis, tandeni mediante bone nieniorie R. episcopo Portuensi
tunc Sancti Angeli diacono cardinale el in partibus illis apostolice sedis legato aniicabilis

inter partes conipositio intercessit', quam coinpositionem apostolico petivistis munimine

roborari. Nos igitur vestris supplicationibus benignum impertientes assensum, composi-
tionem ipsain sicut sine pravitate provide facla est et ab utraque parte sponte recepta et

hactenus pacifice observata, auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patro-

cinio communimus. Nulli ergo, etc, nostre confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Dat.

Lugduni id. Februari, pontificatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. nul. Puris. M. 257'^, ii"* G. Supcrsunt filu serit;, fluvi et rubei coloris. In aversa mcmbrana : Univer-
sitas parisiensis . Rcg. Vat. Innoccntii IV an. 2, ep. 581, fol. 190''. Cod. Vnt. Rog. 406, fol. 13. Bibl. Phillipps in
Cheltcnham, ms. 87G, fol. 13, sub hac rubrica : Con&rmatio compositionis facte intcr Universitatem ex parte nna et cancel-

larium et cap. Poris. cx altera super articulis infra scriptis . Bulacus, III, 193.

1. Vide ad hoc supra n 45, u. 3, ct n 58. Confirmationcm privilcgii vide infra n" 140.

136. De scliolis a quibus retinendae sint et qualiter et dc aliis articulis infra scriptis.

1245, mense Februario, [Parisiis].

Anno M CG quadragesimo quarto mense Februario. Noverinl universi, magistros

Universitatis Paris. in ecclesia S. Maturini Parisiensis in plena congregatione de communi
assensu ipsorum instituisse, quod nullus magister per se vel per alium retineat plures
scolas; pro bachellario autem qui de novo est incepturus, sive pro alio magistro retinere
polerit, ita tamen, quod si opus fueril, fidem super hoc faciat juramento.
Ilem nullus nisi actu regens scolas retinere presumat ad opus sui.

Item nuUus retineat scolas alterius actu regentis, quandiu ibi legcrit et fecerit quod
debuerit erga hospilem.
Item nullus super alium conducat pro majori pretio scolas, quas alius conduxit, nec
amplius accipiat ab alio si conducat.
Ilein nullus retineat scolas ultra pretium taxationis impositum.
Item nullus magister retineat scolas aliquas ab aliquo hoc modo, quod locans faciat
ibi determinationem quocunquc modo locans', sive laicus vel sublocans.

Item si aliquis scolaris domuin conduxerit aliquam et dc quadam parte doinus scolas

facere voluerit, fiat taxatio secundum cstiinationem bonorum ad comparationem totalis

pretii domus ejusdem.

Item nullus super alium vel alios domum conducat, quandiu mancntes in doino eam
retinere voluerint, et fecerint quod debuerinl sccundum consuetudinein totius villc Pari-

siensis.
Charl. Uuiv. Parit. I. JJ
178 ClIAnTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1245

Item si hospes non voluerit hospitium suum dare ad pretium taxatum, et scolaris

optulerit se daturum pretiuin taxatum et securitatem obtulerit super hoc facere compe-
tentem, eadem doinus interdicatur per V annos. Ille autein vel illi scolares, qui doinum
interdictam receperint vel inorain ibi fecerint et recedere noluerint, quam cito inonili

fuerint per rectorem vel servientem ab ipso missuin, vel per procuratores similiter vel

nuncium ab eis missuin, beneficiis scolarum^ et Universitatis priventur.

Itein vacaliones, que debent fieri ante Natale Doinini, incipiant a secundo O usque ad
crastinuin crastini Epiphanie'. Hec autein statuta sunt retenta potestate, ut universilas

magistrorum possit addere vcl minuere vel mutare secundum quod viderit expedire.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. 49, ex qiio tituius supra relatus. In Bibl, Piiillipps in Gheltenham, ms. 876, fol. 56, posl
vocem scolis additur : artistarum . Bulaeus, III, 195.

1. In Cod. Vat. desunt verba : n quod ... modo locans . 2. Sic codd. vulgo in tali constructione scribitur scola-
rium . 3. Id est a 18 Dec. (prima Anliph. cst 17 Dcc.) usquc ad 8 Jan.

137. Qtto tempore, rjuibiis diebus, quibus horis lectiones cursoriae in arlibus sint legendae.

1245, [Parisiis].

Anno Doinini MCC quadragesimo quarto. Noverint universi, quod pro communi utilitate

studii artiiim et ejusdem reparatione de communi assensu artistarum provide et de

consilio proborum provisum et institutum est, quod deinceps a festo beati Reinigii usque
ad quadragesimam nullus magister sive actu regens, sive non actu regens, sive bachel-
larius vel quicunque alius aliquo die disputabili aliqua hora diei lectionem cursoriam nec
in scolis nec in doino propria vel alicna lcgere presumat. Die vero non disputabili circa

horain tertiam aliquo inodo legere similiter lectionem cursoriam nullus presumat. Post
tertiam vero quacunque hora illius diei legere possit. A quadragesima vero, postquam
bachellarii determinare inceperint, die quo magistri disputant usque ad Pascha lectionein
cursoriain usque post completam Completorii pulsationem nuUus legere presumat. Die
vero quo magistri non disputant in quadragesima circa horam tertiam nulla lectio cursoria
legere inchoetur. Post tertiam vero usque ad prandium legant cursores quacunque hora
diei illius pro sua voluntate. Post prandium vero si bachellarii disputant, noii legant

cursorie vel lectionem cursoriam inchoent usque post completam Gompletorii pulsationcm.
Si vero bachellarii non disputant post prandium, quacunque hora cursores possunt legere,
et similiter die quo disputant magistri in quadragesima, si bachellarii non disputant post
prandium, quod contingit licet raro, liceat cursoribus similiter post prandium* quacunque
hora voluerint lectiones cursorias inchoare. A Pascha vero usque ad festum sancti Remigii
in vindemiis die disputabili usque post completam none Beale Marie pulsationem non
presumatur legi vel inchoari lectio cursoria ab aliquo. Completa vero none pulsatione sibi
legendi cursorie usque ad noctem gratia confertur. Die vero non disputabili circa tertiain
2.3.
1245] AB \NNO MCC USQLE AD PHILIPPUM IV UEG. FRANC. 179

nullus inchoet lectionein cursoriam. Post tertiain vero illius diei quacunque hora illius
diei voluerit legcre possit. Si quis vero contra predicte institutionis formain aliquo
inodo venire prcsuinpserit, noverit se incursuruin totius societatis et oinniuin bene-
ficioruin Universitatis privationein, quousque pro qualitate et quantitate delicti vel
transgressionis inandati Universitatis rectori et procuratoribus pro Universitate fuerit

ad plenuin et pro ipsorum voluntate satisfactuin.

Cod. Val. Reg. 406, fol. 53''. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 57, cx quo titulus supra relatus. Cod. Arch.
Univ. Paris. 94, p. 65. Cod. Ilurcur., fol. 120. Bulaeus, III, 194. Cum hoc documentum carcat nota, quo mense fuerit
datum, pro cerlo affirmari ncquit, utrum ad an. 1244, an ad an. 1245 sit refcrendum. Verisimilc esl tamcn confectum esse
mcnse Februario, sicut praecedens qtiod in Godd. Reg. 406 et Phillipps 876, immo in altcro proxime, subscquitur, vcl saltcm
ante Quadragesimam, cum statuta artistaruni plcrumque isto tcmpore edita inveniantur.

1. Verba a quod conting-it ... sitnilitcr post praiidium oiti. Vat. Rcg^. 406.

loo. Innocentius IV Petro cancellario Parisiensi, ut religiosi et clerici saeculares ad taxationem suarum
domorum cogantur et de modo taxationis.
1245, Martii 5, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servoriiin Dei dilecto filio .. cancellario Parisiensi*

salutem et apostolicam bcncdictionem. Siia nobis dilecti filii magistri et scolarcs Pari-
sienses pctitione inonstrarunt, quod ciim oliin iidem in solvendis hospitiorum suorum
pensionibus intolcrabilitcr gravarentur, tandcm de consensu et voluntate carissimi in

Christo filii nostri .. illustris regis Francorum* deliberationc provida taxatores ad hoc
viros providos deputarunt. Verum quia nonnulli religiosi et clerici seculares, qui doinos
habent Parisius, taxari doinos ipsas miniine patiuntur, propter quod grave scandalum
orilur inter cives, provideri super hoc per sedem apostolicam petierunt. Cuin igitur
indignum sit, ut iidcin religiosi et clerici in hoc exhibeant se difficiles, in quo alios,

precipue laicos, decet eos benivole prevenire, discretioni lue per apostolica scripta
inandamus, quatinus, si cst ita, taxatores idoncos sicut in taxatione hospitiorum laicoruin

in eorundem religiosorum, etiam si Templarii, Hospitalarii, Cislercicnscs aut Premonstra-

tenses' aut cujusque ordinis fuerint, et clericoruin domibus auctoritate apostolica depu-
tare procures. Si vero de laicis nequiverint contaxatores haberi, liceat clericis taxare
predicta hospitia ad hoc specialiter dcputatis. Conlradictores per censuram ecclesiasticam
appellationc postposita compescendo. Dat. Lugduni iij non. Martii, pontificatus nostri anno
secundo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 244, n" 68. Bulla plumbca filis cannab. uppenditur. Pertinebat ad Arch. UniTer.
Epistola invenitur ctiam inscrtu littcris Adami Silvancrtensis episcopi an. 1252 in Arch. nat. Poris. M. 66-1, n 3 [infra n" 199).
Bibl. Phillipps in Chcltcnhuiii, nis. 876, fol. 14. Cod. Vat. Rcg. 406, fol. 13''. (t Privilcgium dom. popc supcr tuxatione
hospitiorum omnium ct singulorum religiosorum ct dc modo tnxationis .) Bulaeus, III, 195. Vide praetcrca supra ii 114.
Cf. Jourdain, Im taxe des logemenls dan VUniversiti de Paris {tiim. de la Soc. dc rhist. dc Paris, 1878).

1. Post Odonem de Cnslrn Radulphl, qiii 1244, 28 Maii, rum undccim nliis cardinalis creatus est, et 12 Novemb. <-urdi-
180 CHARTUL\niUM UNIVERS. PAUIS. [1245

nalatus annulum recepU (Nic. dc Curbio, Vita Innocentii IV, c. 12, 15), fuit cnnccllarius mag. Pctnis Parvus, ut eruitur
ex libro Johannis de Garlandia, Oe misteriis ecclesiae (Bibl. S. Genovefae Paris. Y. 1. 5 in-'!. Bibl. Brugcnsis, ms. 54B),
quem scripsit in finc mcnsis Augusti 1245, ubi rirca initium loquitur dc magistro Petro cancellario urbis Parisius, qui
studii directas ducit babenas . In margine legitur ; Ilic facit autor degressioncm ad niagistrum Petrum Parvum, qui
fuit cancellarius civitatis Parisius, cui recitatus fuit istc liber et sub cujus correptione traditur iste liber )), etC* Gf. ejusdeni

auctoris librum De tritimphis ecclesiae, ed. Wright, p. 127. Petrum mortuum esse 22 Augusti, scimus ex Obituario eccl,
Paris. (Guerard, Cart. de Notre-Dame de Paris, IV, 134). Die vero 21 Septcmb. 1245 adhuc inter vivos et cancellarius fuit.

Alphonsus III Portugaliae cnim tunc comes Boloniensis, Parisiis in domo et in praeseutia Petri canccllarii juramentose
X an. 4, ep. 49, fol. 234**. Instrumentum juramenti apud Sousa, Provas da hi^torla geneah, etc,
obligavit (Reg. Vat. Gregoril
I, Anno sequenti jam mentio fit cancellarii Galteri nam Johannes de Garlandia scribit in fine Commentarii libri
51). ;

curialium personarum et rerum, etc. : Ilec edila sunl Pnrisius sub venerabili cancellario Paris. Galtero de Castelln
Theodorici anno Dom. Mccxl scxto gloriosum et venerabilcm partum b. Marie virginis demonstrante (Bibl. Brugcns., ))

ms. 546, fol. 83^). Petrus igitur vel 22 Aug. 1246 defunctus est, vel inter 21 Sept. 1245 et an. 1246 officium cancellarii recu-
savit. 2. Ludovici IX. Cf. siipra n^ 82. 3. Nota tamen, Praemonstratenses vix ante an. 1252 Parisiis habitasse. Yide
infra n 214.

loy. Innoeentius IV Petro cancellario Parisiensi mandaty ne alter alterius ho.ipitium sive scholas conducat.

1245, Martii 6, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. cancellario Parisiensi

saluteni et apostolicain benedictioneni. Quia non omnes, etc. sicttt siipra n" 123 tisque reti-
nere voluerit inquilinus', neque hospitia vel scolas, si forsan plura conduxerit, locet alii

pro pretio cariori, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita com-
pescendo. Dat. Lugduni ij non. Martii, pontificatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. Univers. Paris. theca IV. A. 19. c. Deest bulla plumbeu. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 13. Bibl.
Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. ISl), ex quo titulus ; Privil. dom. papc, nc , etc. Bulacus, III, 196. Pasquler,
Recherches de la France, p. 821, perperam epistolam nd ij id. Martii refert.

1. Codd. addiint tantum aut scolns )) post hospitium )),

14L). Epistola Innocentii IV ad Adamum episcopum Silvanectensem, etc, in qua coniinetur roboratio ac conser-
vatio compositionis factae inter Universitatem ex parte una, et cancellarium et capitulum Paris. ex altera,
super articulis infra scriptis.
1245, Martii 10, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri episcopo Silvaneclensi,

et dilectis filiis decano et scolastico Ambianensi salutem et apostolicam benedictionem.
Dilecti filii magistri, etc. sictit supra n 58. Quocirca discretioni vestre per apostolica scripla
mandamus, quatinus compositionem eandem sicut sine pravitate provide facta est, et ab

utraque parte sponte recepla et haclenus pacifice observata, faciatis per censuram eccle-
siasticam appellatione poslposita firmiter observari. Quod si non omnes hiis exequendis
potueritis interesse, tu frater episcope cum eorum altero ea nichilominus exequaris. Dat.

Lugduni vj id. Martii, pontificatus nostri anno secundo.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. l^b. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. l^*, ex quo titulus n Roboratio , elc.
Bulacus, III, 194. Cf. supru n 135.
 1245] AB ANNO MCC USQUE AD rillLIPPUM iV KEG. FHANC. 181

141. Innocentius IV universitati magistroram et scholarium Paris. concedit ut servientes ipsorum communes a
singulis nationibus concorditer electi iisdem immunitatihus quibus scholares gaudeant.

124S. Uaii 13, Lugduni.

Innocenlius episcopus servus servoruin Dei universitati magistroruni et scolariuin

Parisiensium sahiteni et apostolicam benedictionem. Vestris supplicationibus inclinali

presentium auctoritale concediinus ut servientes vestri communes, qui pro utililale totius

stiidii a singulis nationibus concorditer eliguntur, illis iinmunitatibus gaudeant quas vobis
apostolica sedes noscitur concessisse'. IVuIIi crgo, etc, nostre concessionis, etc. Si qiiis

autem, etc. Dat. Lugduni iij id. Maii, poiitificatus nostri anno secundo.

Reg. Vat. Innoc. IV an. 2, ep. 561, fol. 188. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 14. Bibl. Phillipp in Choltcnhum, m. 876, fol. 15,

sub hac rubrica : a De liberlate servientium communium Universitatis, qui debent gaudere immunitatihufi scolnrium , Cod.
Vat. Reg. 1283, fol. 101. Bulaeus, III, 202.

1. Reg. Vat. incarrisse o.

14^. /nnocentius IV magistris et scholaribus Parisiensibus privilegium fori concedit.

1245, Maii 15, Lugduni.

Universis magistris et scolaribus Parisiensibus. IJl eo liberius vacare litteraruin

studio valeatis, quo ininus fueritis negotiis aliis occupati, nos vestris supplicationibus
annuentes auctoritate vobis presentium indulgcmus, iit extra civitateni Parisiensem super
questionibus intra eam cxortis trahi per litteras apostolicas non possitis, nisi expressani
de indulgentia hujusmodi feccrint mentionem'. NuIIi ergo, etc, nostre concessionis, etc.

Si quis autcm, etc. Dat. Lugduni id. Maii, anno secundo.

Reg. Vat. Innoccntii IV an. 2, ep. 580, fol. 190 . Epistola invenitur inserta litteris A. Silvanectensis cpiscopi an. 1262
in Arch, nal. Paris. M. 66, n 3 (infra n 199). liecueil de> primUges de V UniversM de Paris, p. 264, ubi tamen perperam
1 dic Muii n scribitur.

1. Sic V. g. Clcmens IV, 23 Jun. 1267 scribit in quudnm causu urchidiaconu Mcldensi el nliis, cvoccnt cl nudiant, qui
int Tocandi et audiendi non obstnnte indulgcntia sedis apost. ,
qua scolaribus Pnrisien. dicitur esse concessum, ut extra
civitatem Purisiensem trahi non possint in causam pcr littcras apost. non facicntes plenam et expressam do indulto hujns-
modi mentionem . Arch. nnt. Pari. L. 261, n ll'i.

14o. Innocentius IV universos magistros et scholares Parisienses monet, nc t/uis scholas alterius absque ejus
consensu, neque hospitia inlerdicta retineat.
1245, Maii 15, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis niagistris et scola-
ribus Parisiensibus salutem ct apostolicam benedictionem. Universitali vesfre auclorilate
presentium districtius inhibemus, ne ali(|uis vcstrum alterius scolas aut hospilium absque
illius conscnsu vel scolas aut hospitia a magislris vt^l oniciali Parisiensi, qiii pro tempore
182 CHARTULARIUM UNIVKRS. TARIS. [1245

fuerint, interdicla conducere vel retinere prcsumat. Dat. Lugduni id. Maii, pontificatus

nostri anno secundo.

Originale iii Arcli. IJnivcrs. Pnris.. thcca IV, A. 19. c. Deest bulla pluinbea. Cod. Vat. Rcg. 'lOG, fol. 14. Bibl.

Phillipps in Cheltcnham, ins. 876, fol. 1't''. Bulacus, III, 196, sicut ot .lourdain n" G,"> hanc cpistolani nd ij non. Martii

(Martii G) referunt. Rccte Pasqulcr, Recherches de la France, p. 821.

144. Innocentias IV Universitati Parisiensi mandat ut magisUi a.c alii ad generales congregationes venianf.

1245, Maii 18, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universitati inagislroruin et

scolarium Parisien. salutem et apostolicam benedictionem. Studii Parisiensis augnientum

et plus ceteris affectare ac procurare vos convenit, quo magis in illo el honcstate morum
et litterarum scientia profecistis. Hinc est quod universitatem vestram monemus, rogamus
et hortamur attente per apostolica vobis scripta mandantes, quatinus ad generales congre-
gationes,^ quas pro coinmuni utilitate studii fieri contigerit, nisi legitimo fueritis impe-
dimento detenti, accedere nuUatenus omittatis consilium et auxilium ad ejusdem studii
commodum impensuri. Dat. Lugduni xv kal. Junii, pontificatus nostri anno secundo.

Bibl. Phillipps in Gheltenhain, ins. 876, fol. 15. ex quo titulus ; ut mngistri , etc. God. Vat. Reg. 406, fol. 14''. Cod.

Britannici Musaei Add. 17304, fol. 17. Jourdain, n 71.

1_45. Innocentins IV archiepiscopis per regnum Franciae constitutis mandat ut nulli deinccps in scholis proventus

praebendarum recipiant nisi obtenta licentia ad easdem scholas accesserint.

1244, Junii 28-1245, Junii 28.

Archiepiscopis per regnum Francie constitutis et eorum suffraganeis. In nonnullis

ecclesiis obticetur de consuetudine vel statuto, ut earum canonici proventus suarum in

scolis percipiant prebendarum. Sane quamplurcs hujusmodi statuti vel consuetudinis

causain minime attendentes, et non scientie lucrum sed ecclesiasticorum proventuum

querentes dumtaxat commodum, scolis corporaliter adsunt, a studio mentaliter alieni,

nolentes vel modicum de nocturni sompni qucrere convertere in vigilie studiose laborem,

aut vacationem oliosi discursus commutare in exercitium utilis lectionis. Quia igitur non
merentibus claudenda est liberalitatis dextera, nec debent beneficiorum suorum fructus
scolares qui scientiam non esuriunt manducare, universitati vestre precipiendo mandamus,
quatinus singuli in vestris civitatibus et diocesibus sollicite providere curetis, ut nullis
deinceps in scolis prebendarum seu beneficiorum suorum provenlus nisi qui de vestra et

capitulorum ecclesiarum in quibus prebendati vel beneficiati existunt aut a vobis seu

capitulis ipsis juxta locorum consueludinem obtenta licentia ad scolas ipsas accesserint,
 1245] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 183

sinlque dociles el habeant aniniuin ad studenduin, ut inerilo de ipsorum profectu sperari

valeat, ininistrentiir. Circa quos etiain illain volumus adhiberi cautelam, ut si eoruni
aliquos non competenter secundum temporis quantitatein profecisse constiterit, illis post-
modum nonnunquam ex preteiitis conjectura sumatur probabilis de futuris hujusmodi
licentia ininime tribiiatur. Contradictores, etc.

Rcg. Vat. Iiinocontii IV an. 2, epp. <r. n" 13, fol. 208. Bergcr, Les Regislres d' Innocent IV, n" 1366. Litterac
temporis nota carcnt.

14d. Innocenlius IV abbatibus Ord. Cisterc. in generali capitulo mandat ut studium theologiae Parisiis jdni
inceptum ferventi desiderio amplecti studeant.
1245, Septembria 4, Lugduni. '
>

Innocenlius episcopus servus servorum Dei dilcctis filiis .. Cistercii .. de Firinitatc ..

de Pontigniaco .. de Claravalle .. de Moriinundo, ac universis aliis abbatibus Cisterciensis

Ordinis in generali capitulo congregatis saiutem et apostolicain benedictionem. Diligentie
studio contemplantes, quod religionis vestre sinceritas dignis undique huidum preconiis.

exaltatur, ad ea que vestri ordinis decorcm sapiunt et profectuin, ex afTectu intimo aspi-

ramus. .Sane quidam vcstiuni seduhi meditatione pensantes, quod etsi columbe siinplici-i

tatcm ne videlicet cuiquam dolos machinemini habeatis, quia tainen ne ipsa simpHcitas
alioruin supplantetur insidiis, serpcntis astutiam prudenter convenit vos habere, cum iir

vitio posse decipere vel decipi parum distare noscatur, Parisius, ubi auro locus est in quo
conflatur, ubi turris David cum suis propugnaculis construi consuevit, ex qua non soluin

millc dependent clipei, sed oinnis fere arinatura fortium, dum indesinenter exinde forles
ex fortissimis prodeunt tencntes gladios et ad bella doctissimi qui anibiunt per orbem
undique Icctuliim Salomonis, doinos idoneas construxerunt in quibus ad hauriendum
aquas vivas in gaudio de fontibus Salvatoris ad addiscendum legein immaculatam Doniini
aninias convertentem, nonnulli semper de vestris monachis rcsidebunt, qui cuin docti
fuerint in ordinc vestro velut splendor fulgeant firmamenti, ac alios sic eruditos faciant,
ut nec eos astutia prefata decipi supplantatoris laqueis paliatur, iinino sicut stelfas celi

non extingiiit nox, sic incntes ipsoruin inherentes firmamento sacre scriplure mundane
iniquitatis unibraculum non obscurct. De quo tanto ampliori gratulatione animi jocun-
dainur, ac spiritus noster in Doinino recreatur, quanto ex hujusmodi facti circumstantiis

cognoscimus evidcntius atque scimus per hoc utilitatcm tolius ordinis procurari. Ut igitiir

quod tain sanclo et provido est inchoaluin principio finis laudabilis exituin sortiatur,

universitatcm vestram rogamus el monemus attente per apostolica vobis scripla man-
dantcs, quatinus considerato prudcnter, quod ignorans ignorabilur et qui scicnliam
rcpiilit, iit non fungatur sacerdotio, rcpcllctur a Doinino, cuin in culpa existat ignoranlia
alFectata : hujusmodi studium, quod alibi quain in civitate prefata fieri prohibcmus, sic

ainplecti fervcnli desidcrio studeatis, qiiod viros liltcratos haberc possitis, per quos non
184 OHARTULAniUM UNIVKHS. PARIS. [1245

solinn ordini vestro, sed etiam universali ecclesie fructus pioveniat qui non perit, iiosque

proinde diligentiain vestrain dignis in Doinino laudibus prosequainur. Dat. Lugduni ij

non. Septembris, pontificatus nostri anno tertio.

Origiiiale in Arcli. deparl. de rAube (Troyes), 3 U/257. Rcstant fila cannab. DArbois de Jubuinville, Etudes sur
V^tat interieur des ahbayes cislerciennes, p. 301. Ordinotionem capitnli gencrnlis cum mnndato papae congrucntem vide
infra n 148.

1.47. Innocentius IV magistris et scholaribus Tolosanis candcm libertatem conccdit qua gaudent Parisienses.

1245, Septembris 11, Lugduni.

Univcrsitati niagistrorum et scolarium Tholosanorum. Oliin operante illo qui vult

omnes homines salvos fieri, et neminem vult perire per ministerium bo. me. R. tunc

Portuensis electi in illis parlibus apostolice sedis legati inlor ecclesiam et nobilcm
virum .. coinitem Tholosanum pace preeunte divina gratia reformata idem legatiis tam
provide quam prudenter atlendens quod fides catholica, que pene penilus vidcbatur de
illis partibus profligata, inibi reflorere valeret sic illic litterarum studium crearctur duxit

provide statuendum, ut in Tholosana civitate cujuslibet licite facultatis studia planta-

rentur, quoruin magistris, ut liberius possent vacare studiis el doctrinis, a jamdicto coinite

fuit promissuni certum salarium et statutum. Nos igitur ad instar felicis recordationis

G. pape predecessoris nostri quod super premissis factuin est gratiim et ratum habentes,
ut eadein libertale, qua gaudent Parisienses scolares, vos et omnes qui vobis succes-
serint in hac parte perpetiio gaudeatis devotioni vestre duximus concedendum .... Dat.

Lugduni iij id. Septembris, anno tertio.

Reg. Vat. Innocentii IV nn. 3, ep. 155, fol. 236. Vide apud Bergcr, Les Registres d'Innocent IV, n" 1515, integram
epislolam, qua tantum illa Gregorii IX an. 1233 repetitur. Vide supra n 99. llic nnnotari dcbet, magislros Tolosanos
<t copiam litterarum apostolicarum super concessa Parisiensibus libertate bujusmodi confectarum nunquam babuisse , ut
refert Jobannes XXII, 13 Nov. 131G, in epistola ad magistros Parisienses directa. Et licct innixi privilegio ab Innocentio IV
ipsis conccsso pluries Parisiensibus efflagitavcrint ut apographa dicta ipsis mittercntur, Parisiense.s tomen hoc facere
respuebant. Reg. Vat. Avenion. Johann. XXII, tom. VI, 15'i.

l4o. Ordinatio capituli generalis Ord. Cisterciensium de studiis, praesertim de studio Parisiis jam incepto.

1245, Sepfembris 12, [Cistercii].

Ad honorem Dei et ordinis decus et decorem s. universalis ecclesie et ut corda

nostra luce divine sapientie plenius illustrentur, presertim cum domini pape mandalum
et phirium cardinalium petitionem et admonitionem susceperimus et precipue doinini J.'

tituli S. Laurentii in Lucina presbyleri cardinalis : sic statuit capitulum generale, ut in

singulis abbatiis ordinis nostri, in quibus abbates habere potuerint et voluerint, habeatur

studium, ita quod ad minus in singulis provinciis provideatur abbatia una, in qua
1245] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 185

habeatur studiuni theologie, ita quod nionachi ad studiuni deputati a kalendis Octobris

usque ad Pascha statini, postquam missain audierint, extra lerminos exeant ad studenduni,
et studio vacent usque ad collationem. A Pascha autem usque ad dictas kalendas Oclobris
exeant post Laudes, et usque ad prandium studeant, hoc salvo, quod missas* audiant vel
celebrent. Iterum post nonam usque ad coenam revertantur in id ipsum. Ad dictas vero

abbatias inittere poterunt abbates de monachis suis, quos' ad hoc magis idoneos viderint,
ita tamen, quod ad id compelli non poterunt, quibus facultas deerit vel voluntas, et abbati

loci illius, ad quem mittuntur, respondere teneantur qui mittunt de expensis transmis-
sorum, nec clerici seculares nec alterius ordinis in ipsis scolis admittantur.
Pro reverentia vero dominl pape et aliorum cardinalium, qui pro dicto scripserunt
negolio', et precipue J. tituli S. Laurentii [in Lucina] concedit capitulum generale, ut
studium per sollicitudinem abbatis Clarevallis' Parisius jam inceptum inviolabiliter perse-
veret, et illuc nullus mittere compellatur, nisi spontanea voluntate. Qui autem sic niise-

rint, missis provideant in expensis.

Bibl. Trccensis, ms. 1796, fol. 2. Cod. definit. ct capitul. gen. Ord. Cist. in Ardi. stat. in Luzern, 1. 1, pars 1, p. 19G.

Martenc, The$. nov. anecd., FV, 1384, n"* 3 et 4.

1. Johannis dc Tolleto, Ord. Gisterc. 2. Cod. Luz. missani . 3. God. Luz. quot . 4. Trcc. qui
predicto negotio prefuerunt, conccdit , elc. 5. Vide supra n"" 133 et 146.

X49. Innocentius JV .ilalula a Cregorio IX Universitati Parisiensi concessa magistris et scholaribus Tolosanis
observanda tradit.

1245, Septembris 22, Lugduni.

Universis niagistris et scolaribus Tholosanis. In civitate Tholosana domui David

factus est fons patens et vena vite, scientia salutaris, ad cujus aquas sitientes confugiunt

haurienles in gaudio de fontibus Salvatoris, ut cum Rachele camelos gibbosos videlicet

peccalores gibbo peccaminum oneratos potu reficiant, ac revelent post labores, ne in via
deficiant qui propter ignorantie sue tenebras laborantes continuc, tota nocte, nichil nisi
([uod vanum est et transiloriuin acceperunt, sed nunc conversi ad nucnta theologice
discipline in ipsius luininc vident lumen a quo tanquain a patre luminuin omne datum
optimum ct omne donum perfectum emanat verius et descendit. Ibi lactentes ad ubera
pendent inatris. Ibi parvulis panis frangitui' scripturarum. Ibi exercitatos habentibus
sensus in altum retia ducit Petrus ita ut nullus expers muneruin inveniatur ipsius qui ad

candein scientiain accesseril puro corde. Vocat hec siquidem ancillas artes videlicet libe-
rales ad sui obsequiuin ad superne menia civitatis. Et idcirco ibidem floret studium in

eisdem ut per ancillas hostiarias ad veram sapientiam hostium pateat, et tanquam per
viam compcndii adducant ad ipsam velocius studiosos. Volentes igitur quod tam fidelis

plantatio apostolice sedis (oiifola inuneribus, exculla studiis, dcfensala digni favoris
Chart. Univ. Paris. I. 24
186 CHAHTLLAHIUM IJNIVKHS. 1'\1US. [l^^iS

auxiliis robiir accipiat el profectuii), circa slaluiii scolariuni ot scolaruiii civitatis ejusdeiii

juxla felicis recordationis G. pape predecessoris nostri ab ipso magislris et scolaribus

Parisiensibus slatuta concessa hec statuiinus observanda. Videlicel quod quilibel cancel-
larius Tholosanus deinccps creandus corain episcopo vel de ipsius inandato in capitulo

Tholosano, vocatis ad hoc et presentibus pro universitate scolariuin duobus inagistris in

sua institutione jurabit, quod ad rcgiinen iheologie ac decretoruin bona fide secunduiii
conscientiain suani loco et tempore secunduin staluin civitatis et houorcui ac honestateiii

facultatuin ipsaruiii, non nisi dignis licentiain hirgietur, non adinittet indignos personaruni
et nationum acceptione submota l)at. Lugduni x kal. Octobris, aniio tcrlio.

Reg. Vat. Innoccntii IV an. 3, cp. 156, fol. 23G. Ilisloire du Languedoc, cd. Pri\at, VIII, 1184. Innocenlius IV
rcpelil integram constitulionem Gregorii IX Parens scientiarum (vide supra n 79) eanique Ilnivcrsitati Tolosanac aeeom-
inodat.

loO. Roberlas Orosscteste episcopus Lincolniensis ministro frat. Minorum in An^lia de morte in Universitate

Parisiensi duorum magistrorum ejusdem Ordinis Alexandri de Hales et Johannis de Bupclla.

1245, Septemb.-Octob.

Robertus Dei gratia Lincolniensis episcopus dilecto sibi in Christo fratri ininistro
fratrum Minorum in Anglia', salutem et sincere in Doinino caritatis augmentuin. Veros
non molestat amicos, sed magis consolatur, quicquid sapienter et salubriter disponit is

quem vera amicitia complcctiinur. Quapropter cum veri sitis amatorcs el ainici Dei, non
potest vos quicquam molestare, quod ipso fit ordinante. Ipsius autem providentia, que

omnia sapienter disponit et salubriter, frater Johannes, socius fratris Ade, laborat quartana,
qua egrotare incepit in reditu nostro apud Belnain*, quein diebus interpohitionis duximus
usque ad Nogent, et illinc per aquain Secane usquc Parisius fociinus euin nos precedero.
Quia autem non videbatur nobis neque fratri Ade securum, quod sequeretur nos inde

versus mare, nec quod Parisius moraretur propter aeris illius loci infectionein non salu-
brem, elegimus, ut per aquain iret Rothomagum fratre Adaino usque ilhic eundem coini-

tante, qui nuUo modo voluit ab egrotante recedere, doncc uotis sibi fratribus in loco

Balubri illuin conimisissel ; et sic ad mare tandein nobis occurreret. Veruntamen cum venis-
sent ad urbein, que vocatur Manta^, invalescento debilitate dicti fratris Johannis non
ausus fuit frater Ada illum ulterius ducere, noc propter ipsius dobilitatem ab ipso rece-

dere, ut nobis socundum condictum occurreret. Quia igitur apud dictain urbem Mantam
ambo remanserunt, supplicamus oinni qua possumus affectione, quatinus fratrom Petruiii
de Thookeburo* cum aliquo vel aliquibus fratribus, qui cum fratro Johanne possint com-
morari, donec statum ipsius Dominus omendaverit, fratre Petro cum fratro Ada redituro,
ad predictam urbem mittero non tardetis; hoc eniin utrique fieri desiderant et supplicant.
Preterea sciatis, quod non est securum, quod frater Ada prolixius morain trahat in ilHs

partibus, cum plures inultum desiderent ipsum Parisius detinere, maxiine inortuis
24.
1246] AB ANNO MCC ISQLK AD nilLIPPliM IV HEG. FKANC. 187

fiatribus Alexandro de Hales el J. de Rupellis'. Et sic tain vos quarn nos inaxiino nostro
solatio esseinus destiluti, quod absit. Oninino autem provideatur, quod dictus frater

Petrus nobis satagat occurrere, antequam transfretet. Eriinus autem per Dei gratiam apud
Witland die sabbati proxiina post festuin beati Dionisii*. Celerum noveritis, quod in causa

visitationis plane benedictus Dominus pro nobis et per consequens pro omnibus
episcopis est pronunciatum ''. Valeat paternilas vestra semper in Domino.

Rob^rti Grossetcste epistolae, cd. Luard, p. 334. Robcrtus cpiscopus Lincolniensls scripsit hanc cpistolam, quando
a Concilio Lugduncnsi rcccssil. Socius ojus frator .\dan) de Marisco fuit cclobor thcologus fratrum Minorum in Univorsitatc

Oxoniensi.

1. Guillclnio dc Noltingbam (12'i0-1249). 2. Beaunc. 3. Alantcs. 'i. Pctrum de Tewksburia, cjui anno 1249
successor fuit Guillelmi de Nottingham in ministerio Angliac fratrum Minorum. Vidc Thomam de Eccleston, De adventu
Minorum in Angliam in Mon. Prancisc, cd. Brewcr, p. 71. 5. Ex hoc ediscimus, quo anno duo cclebres doctores
Ord. Minorum, Alexandcr de llalcs ct Johanncs de Rupella, obierint. Johannes de Garlandia, qui isto tcmporc Parisiis mora-
batur, notat insupcr Alcxandrum die 15* Augusli obiissc et legatuiu Odonem niissam celebrasse pro dcfuncto astantibus
praelatis de Concilio (Lugduncnsi) venientibus. De misteviis ecclesiae. Bibl. S. Gcnovefac, Y, 1. 5, in-4, in fine. Bibl. Brug.
ms. 546, fol. Sa*. Cf. Monum. Francisc, p. 542. Johannes dc Rupella obiit 3 Februorii (Artur. a Monasterio, Martyrolog.
Francisc, p. 49, ubi tamen pcrpcrain dieitur, Johannem esse mortuum an. 1271). Contra istos, qui usque hodie assevcrant,
Johannem de RupcUa anno 1253 cathedram Bonaventurac reliquisso, nolandum est, S. Bonavcnturam jam anno 1248 a Johanne
de Parma, suo antecessore in legenclo, annoque 1247 in ministrum generalem clccto, fuisse assignatum, ut Parisiis Icgeret,
sicut dicit auctor coaevus Salimbcnc in suo Chronico, Cod. Vat. lat. 72G0, fol. 138, ed. Parm., p. 129. Cf. p. 02, 128, 137.

Monum. Francisc, cd. Brcwcr, p. 49. 6. 14 Octobris. 7. Has litteras Innocentii IV nobis conscrvayit Matth. Poris.,
Chron. maj., cd. Luard, IV, 497. Datac sunt Lugduni viij kal. Sept. an. 3 (25 Aug. 1245), cx quo etiam apparet, cpistolam
Uoberti Lincoln. episc. cssc scriptiun anno 124.">. Cf. Folton, Robevt Grossetestc. p. 3.".

lol. Innocentius IV Jolifiiini Teiiloniro. niag. generali Oiil. Praed., mandat ul magistruni Iheologiae ad domum
Cistercii niiltal.
1246, Januarii 8, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilccto filio .. magistro Ordinis fratrum
Predicatoriim salutem ct apostolicam bencdiclionem. Nostris inducti suasibus dilecti filii ..

abbas Cistercii' ejusque coabbates Cisterciensis Ordinis pridcin in gcnerali capitulo

congregati laudabililcr, sicut acccpimus, statuerunt ut in abbatiis coruin theologice

studium habealur'. Cum ilaque diclus abbas pro domo Cistercii magistrum de ordine tuo
habere cupiat et scientia preditum et virtutibus insignitum, devotioncin luam rogamus et

hortainur attente pcr apostolica tibi scripta inandantes, quatinus pro nostra et apostolice
sedis reverentia ipsius abbatis desiderium subiato diHicultatis obstaculo in hac parte

compleas per efrectum, ita quod ipse ac ejusdem loci conventus in te religiose sinceritutis
afTectuin invenissc gaudeant, et nos qui preces hujusmodi cum fiducia dirigimus, libi

grales cxinde referamus. Dat. Lugduni vj id. Januarii, ponlificatus nostri anno tertio.

Originulc in Arch. nat. Paris. L. 245, n" 109. Bulla pluniboa filis cannab. nppenditur. Edila Mim. de la Soc. rie

1'histoire de Paris et de rile-de-France, X, 259.

1. Bonifacius. 2. Vido upra ii 148.

188 CHARTULAHIUM UNIVERS. PARIS. [1246

lo^. lipistola, qua Innocentius JV Constitutionem Romana ecclesia de causa inter Jtikellum arcliicpiscopum
liemensem et ejus su/fraganeos tractantem Universitati Parisiensi transmittit.

1246, April. 21, Lugauni.

Innocentius episcopus servus servorum Dci dilectis filiis universitati magislrorum et

scolariuin Parisiensium salutem et apostolicam benedictionem'. Cum inter venerabiles

fratres nostros' Remensem archiepiscopuin ex una parte et ipsiiis sufTraganeos et

dilectos filios tam cathedralium quam aliarum ecclesiarum capitula nccnon abbates et

conventus monasteriorum provincie Reinensis ex altera super diversis articulis questione

pendente nos super hiis diflinitivam duxerimus sententiam proferendam^, et nonnulla,

que determinata per sententiam hujusmodi extiterint, fecerimus postmodum specialiter

elici, volentes ea deinceps a ceteris observari : universitati vestre per apostolica scripta

mandamus, quatinus illis in judicio utamini et in scolis, ea sub certis titulis, proul in
pagina presenti distinguimus, iiiseri facientes'. Dat. Lugduni xj kal. Maii, pontificatus nostri

anno tertio.

Bibl. nat. Paris., ms. lat. 4295. fol. 206. Epistola est praefixa Constitutioni Romana ecclesia in 10 capita divisae, in
cujus fine fol. 208 legitur lemporis nota supra relata. Titulus ; Constitutiones et decreta Innocentii IV super causa coram
ipso agitala inter archiepiscopum Remensera et ejus suffraganeos edite . Cod. Vat. Pal. 629 (saec. xiii-xiv). Bibl. reg.
Berolin. uis. lat. Fol. n** 7; Bibl. Claustroneoburg. (Can. Reg.), ms. 96 (saec. xiv); Erlangen, ms. 464 (saec. ejusd.); Montis-
pessul. Bibl, dc lecole de m^dec, ms. 9 (saec. xiii-xiv); Bibl. Mellicensis (ord. S. Bcn.), ms. C. 27 (saec. xiv); Lipsiae, Bibl.
Univers., ms. 973 (saec. xiv). In his mss. epistola supra edita praefixa cst primo capiti Const. Romana ecclesia, quae in
Constitutionibus novis Innocentii IV, sine temporis nota, decem capita compleclitur (generatim capp. 6, 8, 11, 13, 19, 27,

31, 34, 35, 40). Constitutio integra tamon ac indivisa invenitur in Reg. Vat. Innocentii IV an. 3, cp. 491, fol. 276-280, dataque
est Lugduni xvj kal. April. an. 3 (1246, Martii 17). Mense elapso Constitutionem suam contraxit, in decem capita divisit, ac
Universitati Paris. assignavit. Diversa temporis nola in ms. Paris. ac in Reg. Vat. sic cxplicari debet. In Bibl. cap. Poson.
ms. 13 (saec. xiii) Const. praefata capp. 23-32 infra Constitutioncs Innocentii comprehendit, ct per crrorem capiti 23 praefixa
est epistola Innocentii, qua suas in Concilio Lugdunensi promulgatas Constitutiones Universitati Bononiensi transmittit (vide
infra n" 153). Boehmer, Corp. jur. can., II, App., p. 352, cx cod. Berol. allato, ubi tamen principium Const., id est,

cap. 6, deest. Apud Mansi, Coll. conc, XXIII. 651, sicut in multis codd., qui Constituliones novas Innocentii IV continent,
epistola supra publicata non invenitur.

1. In Cod. Paris. deest episcopus ... benedictionem . 2. Aliqui codd. om. nostros . 3. Al. promulgandam .

4. Sequitur : Ilujusmodi vcro diffinita (constituta) sunt haec. De appellationibus . Romana ecclesia, et infra : Cum
suffraganeorum , etc.

lo3. Epistola, qua Jnnocentius JV suas in Concilio Lugdunensi promulgatas Constitutiones Universitati Pari-
siensi mittit.

Post 1246, April. 21, [Lugduni].

Innocentius episcopus servus servoruni Dei dilectis filiis univcrsitati magistrorum et

scolarium Parisien. salutem et apostolicam benedictionein. Cum nuper in Concilio Lugdu-

nensi' quasdam Constituciones super certis articulis duxerimus^ promulgandas', univer-
sitati vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus eis, quas sub bulla nostra vobis
transmittimus, uti velitis amodo tam in judiciis quam in scolis, ipsas sub suis titulis

prout super qualibet earum exprimitur, inseri facientes.

J^
1246] AB ANNO MCC iSQUE AD PHILIPPUM IV REG. FIIANC. 189

[Innoconz rapostor le sers de sers Dieii fi inanle saluz et beneicon al mestres et al

escoliers qui demorenl a Paris. Come nos oions novelement unes constitutions feles et
establies sus certeins articles, nos mandons a vostre universite que desor en avant usez
des devant dites constitutions en jugemenz et en escoles; nos vos envoions soz nostre
bulle et si vos mandons que vos les faciez mestre soz certains tytres si come il est

contenuz sus chascune d'iceles.]

Epistola praefixa est Constitutionibus novis Innoccntii IV (ubique sine temporis nota) Bibl. nat. Paris. mss. lat. 15450,
fol. 271; 15407, fol. 225; 11715, fol. 199; Bibl. Gratianopol. ms. 72; Bibl. Fuldens. ms. D. 24; Bibl. Gebennens. ms. 59;
Bibl. Carnot. mss. 263 et 477; Bibl. Univers. Erlangen. ms. 464; Cod. Yat. Pal. 635, et in pluribus aliis mss. In Bibl. Brug.
ms. 365; Bibl. univers. Goeltingen. ms. jur. 153; Bibl. nat. Paris. ms. lat. 15406 legltur : Parisius et Bononie studentium ,

deest tamen in ms. Paris. epistola ipsa. Innucentium suas Constilutiones, 42 iiumcro, non ante April. 21, an. 1246, in unum
corpus rcdegisse et Parisios (Bononiumquc) transmisisse liquido apparet ex hoc, quod Constitutio Romana ecclesia, quam
in dcccm capitu divisam collectioni inscruit, non prius quam Mart. 17 an. 1246 nb ipso data, et April. 21 cjusdem anni
Universitati Puris. missa est (vide notam ad docum. praecedcns).
Anno 1253, Sept. 9 Innocentius initia suarum Constit.
inscrtis initiis 12 novarum decretalium una cum nova epistola direxit ad archidiaconum Philippum Bononiensem (Rcg. Vat.
Innocentii an. 11, cpp. Curial. n 4, fol. 129''. Bibl. nat. Paris. 11715, fol. 214. Bibl. cap. Poson. ms. 13, fol. 224. Sarti, Be
clar. archigymn. Bonon. profess., II, 124). Texlus gullicus occurrit in ms. insigni Montispcssul. Bibl. dc T^cole de m^dc-
cine, ms. 51 (sacc. xni-xiv). Vide Schulte, Jter gallicum, in Sitsungsb. der phil. hisl. Cl. der Kais. Acad. d. Wissensch.,
LIX, 404 sq. Constitutiones Innocentii primus cdidit Boehmer, Corp. jur. can., II, App., p. 351-362, ex ms. lal. in Fol.
n 7 Bibl. reg. Bcrolin. (ubi ep. praefixa directu est, sicut in phiribus codd., Bononiam), deindc Mansi, Coll. concil., XXIII, 650.

1. In tcrtia et ultima scssione, Jul. 17, an. 1245. 2. In quibusdam mss. duximus .
3. Ex documento praece-

denti ediscimus, Constltutioncm Romana ecclesia non in Concilio, sed post ipsum celebratum, esse cditam. Decretalis insupcr
Ad haec, vel potius Praesentium (generatim cap. 20 inlcr Constitutlones Innoccntil) data est a Grcgorio IX, Laterani kal.
Aprll. anno xij (12.38, Apr. 1), ut legitur In Blbl. cap. Poson. ms. 13, fol. 205.

154. Innocentius IV lioberlo Crosseleste episcopo Lincolniensi mandat iit apud Oxoniani nutlum docere
permittat, nisi qui secundum morem Parisiensem examinatus fuerit et approbatus.

1246, Maii 20, Lugduni.

.. Episcopo Lincolniensi. Cuin sicut te accepiinus intimante apud Oxoniam lue diocesis,
ubi studium vigerc dinoscitur, nonnulli passim absque examinatione cathedrain presu-
mant ascendere magistralem, ex quo periculum imminet et scandalum etiam generatur,
nos tuis supplicationibus inclinati presentium tibi auctoritate concedimus, ul nullum ibi

docere in aliqua facultate pcrmittas, nisi qui secundum morem Parisiensem a te vel hiis

quibus in hac parte tuas vices commi.serimus examinatus fuerit, et etiam approbatus.
Conlradictores, etc. Dat. Lugduni xiij kal. Junii, anno tertio.

Ilcg. Vnt. Innucentii IV nn. 3, cp. 520, fol. 284. Wood, The history and antiquities ofthe Univ. ofOxford, I, 236.
190 CirAIITUI.MlllM UNIVKKS. P\UIS. [1246

lOO. Ordinatio rnpituH generalis Oid. Praed. Parisii.<s suh mag. .Johnnnc Teutonico celebrati de domo Parisiensi.

1246, in fine Uaii, Parisiis.

Ciiiu doiiius Parisiensis sil iuultum gravata, rogamus fratres affectuose de omiiibus
provinciis, ut ipsi de testamentis et aliis elemosynis sint sollicili quanturn poterunt
aliquod auxilium predicte domui procurare.

Mss. Rom. ot Riitoiions. oapp. general. ad Ord. Praed. perliucntcs. Martene, Thes. nov, anecd., IV, 1691, n** 11.
Sic etiam Guillclmus episc. Parisicnsis i'ogavit rcginam Blancam, ut fratribus S. Jacobi aere alicno gravatis subvcniret.
Vide Lecoy de lu Marche, Anecd. historiques ... du recueil in^dit d^6tienne de Bourbon, p. .189, nota. In causa erat
concursus fratrum studentium ex omnibus provinciis ordinis.

loo. Innocentiiis IV cantori Remensi concedit, ut Parisiis insistens studio, per iiuin<juennium provcnlus suos
ecelesiasiicos percipiat.

1246, Junii 13, Lugduni.

'.. Cantori Remensi Parisiensi canonico, (^appellano nostro. Cuni sicut in nostra propo-
suisti presentia constitutus ad facultatem theologicam desideres te transferre, nos volentes
tibi facere gratiam specialein, auctoritate tibi apostolica concedimus facultatem, ut tu

Parisius insistens studio, ubi etiam prebendam obtines, proventus tuos ecclesiasticos per

quinquennium percipere valeas, cotidianis distribirtionibus qire consueverunt residentibus

exhiberr dumtaxat exceptis, ac si in ecclesia personaliter resideres. Non obstante si est

consuetudo quod ubi quis prebendain obtinel non potest facere stagium alterius beneficii
vel prebende, aiit si in Remensi ecclesia ratione cantorie tenetur residentiam facere

personaiem. l^at. Lugduni id. .Jrrnii, anno tertio.

Reg. Vat. Innocent. IV an. 3, cp. 578, fol. 291. In cp. 574 mnndat thcsuurario Cuthalnuneusi cl Philippo de Longcs,
canonico Bcati Martini Turon., ne super hoc cantorcm Remens. molestari permittant. Cf. Bergcr, Les Registres d'Innocent IV,
no 1914. Haud raro mandata hujusmodi in Reg. pontif. occurrunt. Sic v. g. idem papa abbati S. Genovefae Paris. mandat
23 Mart. 1249, ut Martino scholari, nepoti Hugonis (de S. Charo) tit. S. Sabinne presb. cnrdinalis usquc nd triennium
redditus ministrandos curet. Berger, 1. c., n" 4590. Vidc praetcrea supra n 46,

l57. Innocentius IV sludentes Ord. Cisterc. apud S. Bernardum Paris. sub b. Petri protectionc suscipit, eisque
omnia privilegia Ordini concessa elargitur.

1246, Junii 19, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servortrm Dei dilectis filiis rnonachis de loco qur dicllur
Bcati Bernardi Parisiensis' Cisterciensis Ordinis in theologica facultate studentibus
salulem et apostolicam benedictionem. Sacrosancta Romana ecclesia devotos et humiles

filios ex assuete pietatis ofTicio propensius diligcre consuevit, et nc pravorum hominum

molestiis agitentur, eos tamquam pia mater sue protectionis munimine confovere.
Eapropler dilecti in Domino filii nos vestris justis postulationibus grato concurrentes
 1246] AB ANNO MOO USOUE A I) IMIILIPPUM IV UEG. FRANC. 191

assensu personas vcstras et lociun, in quo sub observantia regulari degitis theologie
Ktudio desudantes, sub beati Petri et nostra protectione suscipiinus et presentis scripti
patrocinio coininuniniiis, vobis de speciali gralia concedentes, ut privilegiis, indulgentiis el

libertatibus Ordini Cisterciensi ab apostolica sede concessis sicut ceteri fratres ejusdein
ordinis gaudeatis. Nulli ergo, c/c, nostre protectionis et concessionis, etc. Si quis
auteni, etc. Dat. Lugduni xiij kal. Julii, pontificalus nostri anno tertio.

Originalc in .\rch. nat. Paris. L. 245, n" 12i). Deestbnlla plumbca. In uvcrsu membrana Icgitur bis cliuractcrc cancellariae
pontif. : Cardinalis albus pro scolaribus Parisicnsibus . Iste Cardinalis albus fuit Johanncs dc ToIIeto, Ord. Cistcrr.,
prcsb. card. tit. S. Laurcntii in Lucina. In Arch. d^p. dc TAubo (Troycs) occurrit vidimus Univcrsis prescntcs litteras
inspccturis Fratcr Jacobus miserationc diviim Humuncnsis cpiscopus sulutcm in Domino. Noveritis, quod nos anno Domini
M**GC** quadragcsimo scxto xvij kal. Augusti vidimus et diligcnter inspcximus apud Cluram Vallcni indulgencium monnchis
de loco qui dicitur Bcati Bcrnardi Parisicn. ub apostolicu sedc conccssum sci'ico buUutum dc vcrbo ad vcrbum fideliter et

veraciter per omnia continerc, sicut in prcscnti paginu infcrius continetur. Innoccntius , etc. sicut supra.

1. Beatus Bernardus norninabalur isto tempore non coUcgium in Cardincto, qui udhuc non cxslstcbat, scd habitatio,
de qua supru n*^ .53.

loo. Jnnocentius IV clericis per I.ugdunensem provinciam constilutis et in scholis theologicae facullalis fratrum
Minorum Divionensium studentibus indulget ut beneficiorum suorum proventus integre, ac si Parisiis in

eodem sludio morarentur, percipiant.

1246, Junii 22, Lugduni.

Universis clericis per Lugdunensein |)rovinciain constitutis. Incbnati precibus dilccti

filii nobilis viri .. ducis Burgundie' auctoritate vobis presentiuin indulgeinus, ul

quicuinque vestruin in scolis fratruin Minoruin Divionen. Lingonen. diocesis studio

institerint theologice facultatis, beneficioruin suoruni proventus integre percipiant, ac si

Parisius in eodein stiidio niorarentur. Nulli ergo, ctc. nostre concessionis, ctc. Si quis, etc.

Dal. Lugdiini x kal. Julii, anno tertio.

Reg. Vut. Innoccnlii IV an. 3, cp. (i2'i, fol. 298''. Sbaralca, Bull. Prancisc, I, 'il6, n" 137.

1. Eudonis III.

loU. Innocentius IV ad Theobaldum abbatem S. Genovefae Paris., ut homines suos pro scholarium pace et
seeuritatp nd ea constringnt. ad //uar per regale /irivilegium rives Parisienses astringuntur.

1246. Junii 26, Lugduni.

Innocentius episcopus scrvus servorum Dei dilecto filio .. abbati sancte Genovefe
Parisiensis salutetn et apostolicam benedictionein. Cuin non dcterioris sed melioris condi-
tionis, elc. sicut supra n 88. Dat. liUgduni vj kal. Jiilii, pontificattis nostri anno tertio.

Originnlc in Arch. nut. Paris. L. 2'i.'i, n" 70. Bullu pliimhca fili.s cuiinuh. nppciKl. In avcrsu incnibranu haruiii littcraruin
sirut ct proximc sequcntium quue olim cxtuhant in Archiv. Univcrs., chnructcrc untiqun lcgitur : a Univcrsitas . Cod.
Vnt. Reg. 406, fol, \k^. Bibl. Pbillipps in Cbeltenhain, ms. 876, /ol. 15<>, iibi sicut apud Jourdoin, n<> 73 vij. Ital. Jnlii
srrlbitiir. Apud Jnnrdain praetcrcn perperam nd un. l^^i.^S rcfcrlur.
i^i CHARTULARIUM UNIVERS. PAUIS. [1246

loO. Innocentius IV Hugoni abbati S. Germani de Pratis mandat, ut homines ejus astringantur per regale
privilegium sicut cives Parisienses.
1246, Junii 26, Lugduni.

Innocenlius episcopus servus servorum Dei dileclo filio abbati S. Gerinani de Pratis
Paris. salutein et apostolicam benedictionem. Cuin non deterioris, etc. sicut stipra n 81.

Dat. Lugduni vj kal. Julii, pontificatus nostri anno tertio.

Originale in Arcli. nat. Paris. L. 2'i.5, n 78. Bulla plumbca filis cannab. apppnditiir. Pertinebal ad Arch. Univcrs.
Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 15. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 14''. Apud Jourdain, n 7.'), pcrperam vj kal.
Junii , recte vcro Reg. 98 (A. 20. c.) in Arch. Univcrs.

lol. Innocentius IV studentibus Ord. Cisterc. Parisiis constitutis ut novitios ad professionem admittant largitur.

1246, Octobria 11, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. priori et inonachis consti-

tutis in loco qui dicitur Beati Bernardi Parisien. Cisterciensis Ordinis in theologica
facultate studentibus salutem et apostolicam benedictionem. Pridem personas vestras et
locuin, in quo sub observantia regulari degitis desudantes theologie studio, sub beati
Petri et nostra protectione affectu benivolo admittentes vobis prout asseritur de gratia

speciali concessimus, ut privilegiis et libertatibus Ordini Cisterciensi ab apostolica sede

concessis sicut ceteri fratres ejusdem ordinis gaudeatis^. Ut autein hujusmodi vestrum
augeatur gaudium, si pro voto vestra sinceritas favorem in nobis inveniat gratiosuin : nos
vestre precibus devotionis inducti, ut vestros novitios et conversos, post decursum legi-

tiinuin probationis tempus secundum generalem observantiam ejusdem ordinis, ad profes-

sionem recipere valeatis, dummodo dilectis filiis .. abbati Gistercii et capitulo generali
non displiceat, vobis auctoritate presentium concedimus facultatem. Nulli ergo, e/c, nostre
concessionis, etc. Si quis autem, etc. Dat. Lugduni v id. Octobris, pontificatus nostri anno
quarto.

Duo originalia in Arch. depart. dc l'Aube (Troycs), 3 H/257. Dcest bulla plumbea. In aversa membrana amborum fl[.

Supra : Frater Johannes Cardinalis . Reg. Vat. Innoccntii IV an. 4, ep. 154, fol. 329''. D'Arbois de Jubainville, Etudes
sur lelat intMeur des abbayes cisterciennes, p. 362.

t. Vide supra n" 157.

162. Innocentius IV magistris et scholaribus Paris. ut non liceat eos absque licentia spcciali sedis apostolicae
excommunicari concedit.
1246, Octobris 23, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dileclis filiis inagistris el scolaribus Pari-

siensibus salutem et apostolicam benedictionein. Non decet nos vobis apostolicum dene-

gare favorein, quem vestris videmini meritis comparare, duin danles operain sapientie,
 1246] AB VNNO MCC USQUE V D PlIILlPrUM IV REG. FU.VNC. 193

quo plurimuin nos delectat, nostre vos gratie coaptatis, cpii aliquanclo disciplinis scolasticis

insudantes' acl suininuin suinus licet imineriti inagisterium evocati. Hinc est quod cjiiieti

vestre paterna volentes diligentia providere auctoritate vobis presentiuin indulgeinus

ut nullus in universitatein vestrain magistroruin et scolarium aut prociiratorem eorum
vel rectorem cujuscumque aut cjuarumcumque facultatum seu cjuemquam aliuin pro facto

vel occasione ipsius Universitalis excommunicationis, suspensionis vel interdicti senten-

tias audeat promulgare absque sedis apostolice licentia speciali, et si fuerit promulgata,

ipso jure sit irrita et inanis. Nulli ergo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis autein, etc.

Presentibus post septenniuin ininime valiluiis. Dat. Lugdiini x kal. Novembris, pontificatus
nostri anno cjuarto.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 2'i6, n** 135. Uiilla plunibea iilis eaniiab. appenditur. Subscriptio ; B. pen. In parte
nveraa lepitar charactere canccllariac opost. ; Universitas . Quoad has litleras vidc similcs Grcgorii IX supra n" 113, et
notain ibidcm. In codcm Arch. nnt. Paris. M. 66*, n" 3, cpistola inserta cst litteris episcopi Silvanectensis 11 Febr. 1252
(infra n" 199). Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. IS*, sub titulo : Ut nullus in Universitatcra, rectorcm, procu-
ralores seu quemquam alium pro facto vcl oecasionc Universitalis aliqunm seiitcntiam audeat promulgare w. Cod. Vat. Reg.
406, fol. 15. Jourdain, n 76.

1. Orig. in.sandantcs .

163. Innocentius IV Juhello arcliiejiiscopo liemensi, Adamo episcopo et decano Silvanectensibus, ut molesta-
tores magistrorum et scholarium Parisiensium censura ecclesiastica compescant, hoc privilegio per seplen-
nium tantum yalituro.

1246. Octob. 23, Lugduni.

Innocentius ejiiscopus servus servorum Dei veneraljilibus fralribus archiejiiscopo

Remensi, episcoj)o et dilecto filio decano Silvanectensibus salutem et apostolicam bene-

dictioneni. Affectum eorum, qui honestatis intendentes cultui in studio jiroficiunl litte-

rariiin, benivolo favore prosequimur, et ut oblatum sue affeclionis in hac parte conse-
quantur efTectuin libenter eis apostolicum. prout expedit, auxilium exhibemus, ac in eo
specialiter ipsorum super hoc desideriis fovere proponimus, ut eis contra suoruin molesta-

toruin audaliam oportuno cureinus remedio subvenire. Guin itaque, sicut ex parte univer-
sitatis inagistrorum et scolariuin Parisiensium fuit proposituin corain nobis, iidem a
nonnullis turbationis eorum avidis molestias inultij)lices paciantur, nos, eoruin quieti

providere volentcs, ut liberius valeant braviuin sapientie aclij)isci, discretioni vestrc per

aposlolica scripla mandamus cjualinus, prefatis magistris ct scolaribus favoris presidio

efficaciter assistentes, non permittatis cos contra indulla j)riviIegioruin sedis apostolicc ab
aliquibus indebite molestari, molestatores hujusmodi per censuram ecclesiasticam appel-
latione j)ostj)osita coinpescendo. Presentibus j)osl septennium miniine valituris. Dat.

Lugduni .\ kal. Noveinbris, pontificatus nostri anno cjuarto.

Arch. nnt. Pari. M. 06, n" 3, inscrta litteris episcopi Silvnnectensis 1t Febr. 1252 infra n 199. Jourdain, n' 77,
aflcrt ex Arcbiv. Univcrs. Paris., Rcg. 98. A. 20. n, rubricam tantum in giiUica lingua conscrvatatn.

Chart. Unip. Paria. I. S&

194 chahtularh;m tNivERS. paris. [1246

1d4. Innocentiiis IV staliiil ne scholares de rebus siiis enndo vel redeundo fili/juid sohant.

1246, Octobris 30, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus archiepiscopis et

episcopis ad quos littere presentes pervenerint saluteni et apostolicani benedictionem.

Ex parte dilectoruin filiorum universitatis magistrorum et scolarium Parisius nobis extiterat
intiinatum, ul cum dericos de diversis partibus mundi Parisius causa studii accedentes,
cum ad propria redeunt, pannos et res alias, non causa mercimonii, sepius exinde secum
deferre contingat, nonnulli ad bona ipsorum manus avidas extendentes ac ipsos indebitis
exactionibus agravantes de bonis predictis ab eis pedagia, visnagia indcbita sive alias

exactiones quocunque noinine censeantur de facto, cum de jurc nequeant, exigunt et

extorquent in libertatis ecclesiastice non inodicum detrimentum. Quare nobis fuit humiliter
supplicatum ut providere paterna solicitudine curaremus. Cupientes igilur clericos se ad
Parisiense studium transferentes ac recedentes ab ea debita liberlate gaudere aut submo-
vere obslacula, per que aliqui possent ab eodem studio revocari, fraternilati vestre per
apostolica scripta mandamus, quatinus singuli in diocesibus vestris in exactores eorumdem
excommunicationis sententiam auctoritale nostra, cuin de hujusmodi exaclionibus vobis
constiterit, promulgantes tandiu ipsos excommunicalos faciatis publice nunciari, donec
de predictis pedagiis, visnagiis exactionibus sive aliis exactionibus quocunque nomine
censeanlur, satisfactionem plenariain duxerint exibendam, non obstante constitutione de
duabus dietis edita in Concilio generali. Dat. Lugduni iij kal. Novembris, pontificalus
nostri anno quarto.

Transumptiim in Arch. nat. Paris. M. 66, n* 4, oum ista subscriplione Aclum pcr copinm sub sigillo Universitatis
:

anno Domini M 000" XII decima die Februarii . Sigillum cereum rubeum taeniolo raembrannceo cst appensum, Bibl.
Phillipps in Chellenham, ms. 876, fol. 25^, sub titulo : Conservatio, ne scholares n, etc. ut supra.

165. Innocentius IV mngistris el scholarihus Paris. iisum sigilli per septennium perniiltit.

1246, Octobris 30, Lugduni.

Innocenlius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis magistris et scola-
ribus Parisiensibus salutem et apostolicam benedictionem. Duin nostre mentis presen-
tamiis oculis, quanta diligentia virtutum cultui desudatis, illis ex vobis, qui sunt adepti
honorcm magisterii, thesaurum scientic fideliter dispcnsare slndentibus et vigilantibiis
aliis, ut ipsius thessauri acquisitio eis proveniat cum fame titulo rutilantis, illo circa vos
affectu ducimur, ut que digne cupitis non solum auditu percipere, sed in gratiam exau-
ditionis deducere delectemur. Sane bone memorie R. Portuensis episcopus, tunc Sancti
Angeli diaconus cardinalis in partibus illis apostolice sedis legatus prout accepimus
vestrum fecit confringi sigillum*, pro cujus defectu sicut asseritis diversa incoinmoda
25.
1246] VB ANNO MCC LSQUE ,VD PHILIPPUM iV REG. FR.VNC. 195

sepissime sustinetis, dum prival.* el ardua vestra negotia cum queritis alieni sigilli renie-

dium veniunt in noticiam aliorum. Nos itaque vestre devotionis precibus annuentes ut
sigillum proprium pro negotiis in quibus caiisa vestre utilitatis vel honoris agitur', de quo
tanicn sine vestre Universitatis aut majoris partis regentium magistrorum assensu nulle

littere sigillentur, usque ad septennium habere possitis fratrum nostrorum communicato

consilio auctoritate vobis presentium indulgemus. NuUi ergo, e/c, nostre concessionis, etc,

Si quis autem, etc. Dat. Lugduni iij kal. Xovembris pontificalus nostri anno quarto.
Arch. nat. Paris. M. 66*, n 3. Ilacc epistola ciini qiiibtisduiu aliis cjiisdeni papae invcnitur inserta litteris cpiacopi
Silranectensis anni 1252, 11 Febriiarii (vide iiifra n" 199). Mcm. (le la Soc. de 1'hist. de Paris et de THe-de-France, X, 253,

1. Vido snpra nd n 'i."). 2. Cf. nd hoc suprii n 113, notn.

166. Decanus et capitulum Parisiens. fratrilins Ord. Vistcrciensis Parisiis studentibus quemdam locum juxta
muros Parisienses concedunt.
1246, Movembria 1, [Pariaiis].

Universis presentes litteras inspecturis decanus et capitulum Parisienses salutein in

Domino. Notum facimus quod cum nos haberemus et possideremus sex arpenta vinearum
octo quarrellis minus in inanii mortiui sita juxta muros Parisienses prope portain Pari-

siensein, per quam ilur apud Sanctum Victorem; itein cum nos decanus racione domus
nostre quam habeinus in claustro Parisiensi similiter haberemus et possidereinus in manu
mortua quamdam petiam vinee sitain inter vineas et muros predictos : nos decanus et

capituluin prcdicta sex arpenta octo quarrellis minus et etiam dictain petiain vinee in
manu inortua cum oinni ea liberlate qua eas possidebamus, salva nobis tantummodo
justilia, quantum ad censum nostrum repetendum, capicndum ct habendum, prout Parisius
est consuctum in talibus, si forle dcficerent in solutione nostri census, damus et conce-
diinus religiosis viris abbati, conventui et fratribus Glarevallis in loco Beati Bernardi
Parisius studentibus ad annuum censum perpetuum pro viginti quinque libris parisien-

sibus perpetui annui census nobis in clauslro Parisiensi in octabis Nativitatis Beati

Johannis Baptiste singulis annis in posterum persolvendis. Quain libertatem sic intcUi-

ginius, videlicet quod vinee quas eis tradimus libere sint ab oinni servitute personali ct
prediali, hoc excepto quod vinee ille censuin debent monachis de Tyron', nos tamen illuni

censum solvcmus illis de Tyron, et hoc excepto quod si de vineis illis nos solvebainus
vel solvere tenebamur alicui dccimas, ipsi fratres solvent eas, si vero non solvebamus vel
solvere non tenebamur decimas de vineis illis, nec ipsi fratres ad hoc lenebuntur; si vero
de vineis ipsis nobis decima deberelur, si alius quain nos eas teneret, ipsam deciinam
predicti fratres habebunt, nec eani nobis solvcre tenebuntur.

Proinittimus etiam stipulatione legittiina interjecta quod eisdeni .. abbati, conventui

et fratribus predicta garantizabimus ad usus et consuetudines civitatis Parisiensis, si quis

super predictis in tolo vel in parle jus sibi aliquod vindicarcl. Promitlinius insuper bona
196 . ClIAIlTUL.VniUM UNIVKHS. P.\UIS. [1246

fide nos predicta oiiinia et singula in peipetuiiin seivaturos. Proinittimus etiain quod
Conlra predicta vel aliquod de predictis nunquain aliquo teinpore veniemus, vel privile-
giuin apostolicuin iinpetrando vel impetrato utendo, vel locum ipsuin alicui vel aliquibus

aliis tradendo seu quolibet alio modo. Scienduin vcro est quod predicti abbas, convenlus
et fratres dictas vineas poterunt vendere, coinmutare vel alio inodo oxlra inanum suam
ponere, si eis videbitur expedire, ita tainen quod ab eis et a successoribus eoruin census
predictus nobis in perpetuum persolvatur, sicut superius est expressum, et quod salva sit

nobis justilia in dictis vineis tantum pro censu nostro repetendo, capiendo et habcndo,
sicut est superius dictuin, nec poterunt prcdicti .. a])bas, conventus et frafres liberari a

solucione census jamdicti, licet lociiin predictum in quo inodo sunt vinee processu
temporis non habeant nec possideant. Pro dicto autein censu nobis in perpetuum persol-
vendo predicti .. abbas, conventus et fratres se et doinum Clarevallensein necnon et

doinum fratrum Parisius^ studentium , insupcr et vineas predictas nobis specialiter

obligarunt. Datuin anno Doinini millesimo ducentesimo quadragesimo sexto, die jovis

in festo oinnium Sanctoruni.

Duo originalia in -Vrch. nat. Paris. S. 3669, n" 11 et 13. Deest sigilluin, sed restat in posteriori filum seric. rubei
coloris. Bibl. nut. Paris. 14673, fol. 273'', ubi vidimus hujus churtac factum per Guillelmum episcopum Paris. anno
et men.se predictis , id est 1246, mense Novembri. Hoc et sequens documentum respiciunt locum, in quo Collegium
S. Bernardi in Gardineto erectum est. Vide infra n" 192. Praocipuus fundator fuit .Vlplionsus conies Pictaviensis. Vidc infra

n< 218, 219 et 232.

1. Thiron-Gardais (Eurc-et-Loir).
2, Utique domum, cujus mentio fit in doc. n" 53 supra rclato, ubi fratres saltcm
aliquo tempore studuerunl, usqne dum ad locum in Cnrdineto transmigrarunt.

167. Stephaniis abhas et conventus S. Bernaidi Paiis. composilioiiein inter ipsos et Acelinuiii ahbatein et
conventum S. Victoris Paris. factam exponunt de loco in Cardineto ipsis a praedicto conventu iradito.

1246, mense Novembri, Parisiis.

Universis presentes litteras inspecturis, frater St. dictus abbas et conventus Clara-

vallis ac monachi ejusdem doinus in loco Beati Bernardi Parisius studentes, salutem in
Domino. Universitati vestre sit notuin quod nos cuin religiosis viris venerabili abbale
Sancti Victoris et conventu ejusdein loci contractum fecimus in hunc mochiin : videlicet

quod nos dedimus et tradidimus religioso viro fratri A. venerabili abbati Sancti Victoris

recipienti nomine suo et ecclesie sue de voluntate et consensu conventus sui sex arpenta
vinearum ocfo quarellis ininus, quas vineas a decano et capitulo Parisiensibus ad annuum
censum viginti quinque librarurn parisiensium rccepimus sitas extra inuros Paris. supra

viam qua itur ad prediclam ecclesiain Sancti Victoris, liberas et absolutas ab oinni
servitute prediali Qt personali et omni censu, cum onini jure et oinni justitia, quibus nos
ipsas a predictis decano et capitulo Parisiensibus recepimus, ita ut possit easdem vineas
dicla ecclesia Sancti Victoris in manu inortua si voluerit perpetue retincre, de eis et in eis
 1246] AB AN>-0 MCC VSQtK AD PHII-[PPl M IV REG. FRANC. 197

facere quiccjuid volucril lil)ere el absque onini conlradictione noslra seu siiccessorum
noslroruni; proniitlentes nos nomine ecclesie nostre eideni abbati noniine suo et ecclesie

sue legitime stipulanti predictas vineas garantizare seu defendere ad usus et consuetu-
dines civitatis Parisiensis contra omneni humanam personam, universitatem seu colle-

giuin, si dictani ecclesiam Sancti Victoris ratione dictarum vinearum conlingeret ab aliqiio

molestari. Promisimus etiaiii dicto abbali nomine ecclesie sue legitime stipiilanti quod
ipsam ecclesiam Sancli Vicloris oinni tempore tam nos quam successores nostri

indempnem serval)inuis ab omni censu debilo de predictis vineis tam monasterio Tironis

quam capitulo Parisiensi, ila quod ipsa ecclesia nuUi pro censu vel de censu occasione

diclarum vinearum in aliquo teneatur, sed eam ab omnibus liberemus, exceptis decimis;
ita quod si contingeret aliquo tempore dictam ecclesiam pro censu diclarum vinearum ab
aliquo molestari et pro censu a nobis non soluto et ab eis petito per capitulum Parisiense
vel per monasterium Tironis dampnum et expensas incurrere, omnia dainpna et expensas
predicte ecdesie Sancti Victoris restituere teneamur, et de dampnorum el expensarum
quantitate credere juramcnto camerarii ejusdem ecclesie qui pro tempore fucrit debeamus,
de quibus dampnis et expensis restituendis eisdein obligavimus predicto abbati nos et

domum Glaravallensem, necnon el domum fratrum noslrorum Parisius studentium, insuper

et locum de Cardonoto qucm ab ipsis rcccpimus, danles et concedentes dicte ecclesie Sancti
Victoris liberain potcstatein capicndi pignora in prcdicto loco de Cardonelo et ea taindiu

retinendi quousque ipsi ecclesie de prediclis dampnis et expensis fuerit plenarie satis-

factuni. Promisimus eliam eidciii abbali nomine ecclesie suc legitime stipulanti quod nullo
tempore nos vel successores nostri edificabimus ipsis invitis extra iiiuros Parisienses a

slrata per quain itur a porla Sancte Genovefe ad Sanctum Marcellum, et a Sancto Marcello
directe usque ad Secanam, nec emeinus ncc edificabimus in censive ejusdem eccclesie
aliquid absque permissione ipsius ecclesie, excepto in Cardoneto. Que oiiinia promisimus
per nos et successores nostros omni lempore illesa servari et conlra in aliquo non venire,
impctrantes novuin privilegium vel impctrato utcntes; et si aliquo teinpore contra vene-
riinus nos vel succcssores noslri, et piopler Iioc scilicet quod nos vel siicccssores nostri

conlra veniremus dictam ecclesiam Sancti Victoris oporteat laborem aul dainpna cum
suniptibus sustinerc, nos promittimus omnia dainpna et expensas eidein restituere, et

nichilominus oinnia supradicla cuin inlcgrilale servarc. Pro qiiibus omnibus dicti abbas et

convcntus Sancti Victoris dederunl cl tradiderunt nobis, ac in corporali posscssione nos

poni feccrunt, quinque arpcnla terrc contigiia infra muros Parisienses in loco qui dicitur
Cardonctum libera ab oinni onere, exaclione seu ccnsu, rclcnla ibi lantuminodo ab ipsis

justitia capiendi pignora et habcndi pro daiiipnis el expensis que et qiias sustinerent pro
defeclu nostro, in predicti census solutione nobis cessantibus, et proptcr hoc i|)si a

inonaslcrio Tironis vel Parisicnsi ca[)itulo vexarcntur; dantcs nobis cl successoribus

nostris liberam potcstalcm habendi prcdicla qiiinque arpcnta libcra in iiiaiiu iiiortua in
198 CHAUTl LVIUL M IINIVKUS. 1'.V1US. [1246

perpetuuiu, ot edificamli ibi et faciendi in cis et de eis quicquid nobis et successoribus

nostris placuerit. Dederunt etiam nobis liberani potestatein acquirendi terram niagistri

Pelri de Lanibala et aliud arpentum quod est in medio, si justo et rationabili precio habere
poterimus, sin aulom alibi tria arponta terre in prodicto loco Cardoneto ubicumque
voluerimus et polerimus in censiva ipsorum viam compotcntem, per quam viani in utroque
casu, id est sive emerimus terram magistri Petri cum alio arpento medio, sive tria arpenta,

possimus intrare et exire cum rebus nostris ad predictum lociim ubicumque poterimus,
excepto in vico qui est in ponte Sancti Nicolai usque ad portam Sancti Victoris. De quibus
nobis cum sigillis eorum patentes litteras conccsserunt; in quibus omnibus conditionem
ecclesie nostre ac ordinis nostri fieri credimus meliorein, quod etiam per presentes litteras

confitemur. Ad ipsius autem rei geste memoriam et predicte ecclesie Sancti Victoris

securitatem perpetuam fecimus fieri presentes litteras sigillo nostro inunitas. Actum Pari-

sius, anno Domini millesimo CC" quadragesimo sexto, mense Novembri.

Orig-inale iii Anli. nut. Paris. S. 3669, n 18. Deest sigillnm. Bibl. nat. Paris., nis. lat. 14673, fol. 273. ln Arcli.

nat. Paris. 1. c. n'' 22, 23 exstant dno originalia chnrtae cnm eadem teinporis notn continentes donationcm abbatis .Vcelini et
conventus S. Victoris, sicut in cliarta supra relata exprimitur. In posteriori restant duo sigilla, in priori supercst unum.
Idem documcntum invcnitur in ms. cit. Paris. fol. 272^; fol. 272 affcruntur nomina fratrum (S. Victoris), qui dicto
contractui intcrfuerunt . Mcnse Julii anni 1254 Robcrtus, abbas S. Victoris, enuntiat Cistercienses conventis jam stelisse.

Originnle cum duobns sigillis in Arch. nat. Paris. 1. c. n 20.

168. Chaita donationis faclae ab Ansello de Carlanda scholaribus S. Nicolai de I.upara totius decimae quam
habebat in territorio de Corcellis.
1247, mense Februario.

Omnibus presentes litteras inspecluris, ego AnseUus de Gallandia, dominus Turnomii,

notum facio quod ego, de assensu et voluntate Ansellini et Johannis filiorum meorum,
dedi el concessi ex nunc et imposterum, causa donacionis inter vivos, in puram et perpe-
tuam elemosinam, hospitali pauperum scohirium Sancti Nichohii dc Lupara Parisius,

meam partem decinie quam habeo in territorio de Corcellis. Ita quod Michael de Villa-

nova armiger, primo capiet in dicta decima septem sextarios bladi, medietatem bladi
et aliam medietatem avene, ad inensuram de Turnomio; et totum residuum percipiel
plenarie predictum hospitale ad opus anniversarii mei et antecessorum meorum, in

capella dicti hospitalis annis singulis celebrandi; et promitto quod contra dictam dona-
cionem, per me vel per meos filios supradiclos sive per alium, non veniam in futurum,
et dicto hospitali idem donum garantizare tcneor contra omnes juri parere volentes.

Quod ut ratum et firmum constet imperpetuum cartam feci sigilli mei munimine roborari.
Datuin anno Domini miilesimo ducentesimo quadragesimo sexto, mense Februario.

Charta inserta instrumeiito 9 Novenibris 1255, cuin sigillo ccreo officialis Parisiensis, in Arch. nat. Paris. J. 165.
Valois III, n" 27.
Layettes du tr^sor des ehartes, n" 3581.
Urbanns papa IV magislris et fratribus dicti hospitalis
coucessit, uc usque ad triennium litis causu extra civitatem Paris. trahcrcntur. Bulueus, III, 370.
1247] AR ANNO MCC l SQl K AD PIIILIPPUM IV KKd. KnAKC. 199

1d9. Innocentius IV doctoribus ct universitati scholnrium Parisiensiuin niandat ut statula. ijuae confecerunt

viri selecti ab ipsa Vniversitaie. inviolabiliter observent.

1247, Martii 2, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servoruin Dei dilectis filiis doctoribiis et universitali

scolariuin Parisiensiuin salutem et apostolicani benedictionein. Quotiens pro coniinuni

utilitate aliqua slaluuntur, per (lue paci et tranquillitati consulitur ac publice honestatis et

honoris procuratur auginentuin, convenicns cst et decens, ut eadein ab oinnibus irrefra-

gabiliter observentur. Cuin igitur sicut accepiinus quidain ex vobis ad tractanda negotia

Universitatis vestre coininuniter deputati statuta quedain, ordinationes et alia, que utilitali

et honori vestro congrue noscuntur, certa pena et jurainentis interpositis decreverint

observanda. universitatem vestram rogamus, monemus et hortainur attente per apostolica

vobis scripta mandantes, quatinus si est ita, statiila et ordinationes predicta ac alia

provide ordinata studeatis inviolabililer observare. Dat. Liigduni vj non. Martii, pontifi-
catus nostri anno c[uarto.

Originalo in Arch. iiat. Pnris. M. fi.5*, n** 1. Hiillii pliunbea filis riinnab. appendilur. Siibsrri])lio <( Ja. Nar. )>. In
aversa moinbrana : Universitas et F^. Pertinebat ad Arcb. Univers. Reg. Vat. Innocenlii IV an. '*, ep. 459, fol. 367**.

Desnnt hic verba : per upostolica vobis scripta . Cod. Vat. Reg. 406, rol. 15i>. Bibl. Phillipps in Cheltnhain, ms. 876,
fol. 16, sub titulo : Ut statuta Univcrsitatis inviolabiliter obsorventur, (jno iitilitati ac honori ejusdem congruore noscunturi).
Biilaeus, III, 52, perpernm Innocentio III attribnit.

170. Johannes .S. Benedicti floriacensis abhas notum facit e.r nunc in fierpetuum decem ex fratribus monasterii
in prioratu S. (iervasii Aurelianensis in sacrae Iheologiac studio sedere, provectiores vero eorum cauaa
majoris scientiai' hauriendae Piirisios iid studium dirigendos.

1247, mense Aprili.

Omnibus litteras presentes inspecluris frater Johannes Dei gratia S. Benedicli Floria-
censis abbas sahitem in Domino. Kgregii predicatoris Pauli disciplinis eruditi didiciinus,
quod parentes palerna providenlia thesauros filiis debeant reservare. Veruin et palerfa-

milias plenus dieriim provecle maturcque etatis et in proxinio universe carnis debiluiii
reddilurus frustra hiboraret plantationcs novelhis inserens, si ilhuuin expectandis fruc-
tibus sohis gaudere sperarel, sed prosperilatis sue solHcitus hiborat et in hibores iUius

Bubintrant ahi el viscerose pietalis posteris vestigia derelinquens vivit jain mortuus, diim
vivacem sue bonitatis inemoriam posteris subininistrat, et sic inlerduin contingit, ut jain

mense celestis particeps phintalionuiii ilhirum morilo friictus comedat, quas plantitvit,

que in terris adhuc posilc in flores ob juvenlutis sue teneriludinem ininime convalescunt.
Callidior cunctis aniinantibus serpens per esuni iigni vetiti priinis parentibus callide igno-

rantie principiiim ministravit, qui dum inordinale divinam scientiain rapere voluerunl
abulenlcs Iradita sibi poteslale privati sunt scienlia, (lua |)olIebant, el obvoluli ignoranlie
tenebris compaiali siiiil jumcnlis iiisipicnlilms <! siinilcs facli siml illis. Fx liiiic iiniver-
 200 ClIAiniL.VHlUM UMVKllS. P.VItlS. [1247

soriiin oculis tilioriiin Adain iinposita cst caligo ignorantie tenebrosa, quod versutia insi-

diatoris hiimani generis non ignoratur previsuin, ut sic inter ignorantie tenebras palpantes

in defectu luininose scientie in via inoruiii lubrice cespilantcs ab interioril)us tencl)ris

excecatos in exteriorcs tenebras facilius precipitare possit ininime revocandos.
Attendentes igitur*, dum hec superstes fuerit, impossibilem essc pacem regni nostri
negotiis, hanc tamquain divinorum preceptorum ignaram, virtulum novcrcam, vitiorum
speluncam, iniquitatis abissum, universe velamcn malitie, Spiritu Sanclo edocti et bonorum
virorum consiliis informati exterminare volentes, prout Domino nobis placuerit vires
niinistrare, cujus auxilium jam experimento didicimus, qui iiobis docibiles et edoctos
fratres per suain gratiam exhibuit copiose : paterna providcntia solliciti auxiliante Doinino
decrevimus ordinare, iit ex hoc nunc et in pcrpetuuni dccem c fratribus nostris monachis
docibilibus iii prioralii nostro S. Gervasii Aurelianensis in sacrc theologic studio sedeant,
aliqui vero eorum, qiii inter ceteros provectiores extiterint, causa majoris scientie

hauriende, secundum quod studio expediens visum fuerit de consilio studentibus fratribus
presidentis, Parisius ad studium dirigantur subministratis eisdein necessariis ex rcdditibus,

([ui studentibus fratribus fuerint specialiter assignati. Cum autem aliqui eorum fucrint

scientia theologica sufficienter iinbuti, ut talentuin sibi commissum inultiplicare valeant,

erunt a studio revocandi et mittendi, quo pic decreverit pastoralis providentia desti-
nandos, et alii loco eoriim docibiles substituantiir, sacrariim litterarum apicibus imbuendi,
ut super inodis omnibus denarius studentium nuinerus integer observetur, quem minorare
neinini liceat, sed cui Dominus inspiraverit liccat augmentare. Igitiir ciim temporibus
succedant tempora et variatis temporibus variatio fial ctiain personarum et in ipsaruin

moribus fiat etiam aliquando discrepantia peregrina, nam uniuscujusque opinio familia-
riorem suam sententiam arbitratiir : ne inceptuin negotium ob honorcm Dei ct animarum
salutem proccssu temporis variatis moribus prelatorum pro defectii temporaliuin fallaci

versutia diaboli dissipetur precipitare volentis adsccnderc volentes per scientiam humilcm
illuc, unde ipse per inflatam superbiam dignoscitur corruisse : studentibus fratribus
certos et sufficientes redditus decrevimus assignare, ut sit leva tcmporaliuin sub
capite eorum, quos in amplexus suos dextera celestis sapienlie recipit imbuendos. Assi-
gnavimus' autein in iisus studentium fratrum cum suis pertinentiis prioratum nostrum
S. Gervasii superius memoratum; itein nostram preposituram S. Benedicli de Regressu
sitain intra muros Aurelianensis civitatis cuin suis pertinentiis similiter assignamus; item

doinum nostram S. Benedicti super Sequanam, quam in manu nostra, jain est diu,

tenuimus cuin suis pertinentiis preassignatis redditibus similiter sociamus : volcntcs et

strictissiine staluentes, ut hec oinnia, que superius exprimuntur, absquc ulla retractatione
futurorum in felices usus studentium monachorum penitus integraliter in perpetuum
reserventur. Actuin anno Doinini MCCXLVII, inense Aprili.

Chart. S. Benedicti Floriacensis in Arch. diipart. da Loiret (Orldans), p. 99, n" 145. CoUatum cum origiimli . Chazal,
1247] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 201
Historia coenobii Floriacensis, Cod. 'TOWs in Bibl. publ. Aureliancnsi, fol. 478, cum litulo ; n Decretum abbalis Johnnnia
pro scholaribus , ed. o ex autographo . A Denine cd. in Archiv f. Litteratur- und Kirchengesch. des Mittelalters,
I, 580.

1. Chart. n erg-o . 2. Assignamus , chart.

171. Odo Tusculanus episcopus el apostolicae sedis legatus testatur se vidisse litteras Johannis abbalis
S. Benedicti Floriacensis, et ordinatlonem ab ipso factam approbat.

1247, mense Aprili.

Odo divina miseratione Tusculanus episcopus apostolice sedis legatus oninibus

presentes litteras inspecturis salutem in Doinino. Religiosi viri Johannis abbatis S. Bene-
dicti Floriacensis ab ipso nobis presenlalas litteras vidimus sub hac forma : Omnibus
presentes litteras inspecturis Frater Johannes, etc. sictit siipra n" 170. Nos autem hanc
ordinationem tanquam discrete provideque faclam approbamus et auctoritate qua fungimur
confirmamus. In cujus rei testimonium presentem paginam sigilli nostri munimine dignuin
duximus roborandum. Actum anno Domini M CG XLVII, inense Aprili.

Chartul, Laud., p. 86, n 12.). Vide Archiv f. Litteratur- und Kirchengesch. des Mittelalters. I, 582.

17<&. Innocenlius IV lAidovicum regem Francorum admonet ut quod Odo apostolicae sedis legatus eirca
Talmud aliosque libros Judaeorum statuerit, observari curet.

1247, Augusfi 12, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei carissimo in Christo filio ilhistri regi'
Francie salutem et apostolicam benedictionem. Ad instar animalium, que vidit in Apoca-
lipsi Johannes plena oculis ante et retro, suinmus pontifex oculatus undique circuin-
spiciens tanquam sapientil)us et insipientibus debitor, nulli debet injusle nocere, sed juste

quod juslum exequendo tenetur reddere cuilibet jura sua. Sane magistris Judeorum regni
tui proponentibus nuper corain nobis et fratribus nostris quod sine iUo libro, qui hebraice

Talamul dicitur, bibliam el alia statuta sue h^gis secundum fidem ipsorum inlelligere

nequeunt, nos qui juxta mandatum divinuin in eadein h>ge ipsos tplerare tenemur, dignuin
ejs duximus respondendum quod sicut eos ipsa lege, sic per consequens suis libris
nolumus injuste privare. Unde venerabili fratri' nostro episcopo Tusculano apostolice
sedis legato direximus' scripta nostra ut tam ipsuin* quain alios' sibi faciens exhiberi ac

eos inspici, et inspiciens diligenter eosdem toleret in his in quil)iis secundum Deuin sine
fidei christiane injuria viderit lolerandos, et magistris reslituat supradictis', contradictores
per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quocirca serenitatcm
regiain rogandum diiximus altenlius cl hortandum (jualiniis', (|iiod per eundem legalum
Chart. Vniv. Paris. I. 26
2U2 CUAUTL LAUIbM UMVEUS. PAUIS. [1247

factuni fuerit iu liac paife, gratuni liabcas ct acccpluin ac lacias linnilcr oliscrvari. Dat.

Lugduni ij id. Augusti, pontificatus nostii anno quinto.

Bibl. nat. Paris. CoU. Doat, vol. 37, fol. 124. Revue iles Etudes juives, loni. I (n" 2), p. 2115. Haec epistola neces-
sario hic poni dcbet ad intelligendas litteras Odonis in secjuenti nuinero editas. Vide notam ibidcin. Innocentius IV in hac
epistola de Talmud et libris Judacorum mitiiis loquitur quam in illy nd eundem regem directa siij>ra n** 1.31 jxiblicata.

1. Revue perperam illustrissimi regis . 2. Reouc male filio . 3. In coll. Doat lcgitur perperam n Unde :

venerunt sine nostro ej>iscoj30 Tusculano duximus , etc, 4. I. e. Talniud. 5. Intellige libros Judcorum .
G. Epistola

hic memorata ot ad Odonem directa ad nos non pcrvenit. Odo cjusdem in n sequenti mentionem facit, et ex illa mandatum
papae refert, quod paene ad verbum cum supra exscripto concordat. Epistola Odoni missa sine dubio ejusdem temporis
notae erat, sicut illa rcgi scripta. 7. Revue proptcr .

l/O. Litterae Odonis Tuscul. episcopi apostol. sedis legati ad Innocentiuni papam IV, quibus epistolas
Oregorii IX supcr condemnatione Talmud editas inserit, et insuper summuni pontificem certiorem facit,
Talmud fuisse diligenter examinatum hahito consilio oninium magistrorum theologiae et juris canonici et
aliorum multorum omnesque lihroSj qui tunc haberi potuerant, crematos.

1247, posf Aug. 12.

Sanctissiino patri ac doinino I. l)ei gratia suinino pontifici O.' divina iniseratione

Tusculan. episcopus apostolicc sedis legatus devota peduin oscula beatoruin. Sanctitati
vestre placuit michi darc nuper in niandatis, ut michi facerem exhiberi Talinud et alios
libros Judeorum et ipsos inspici, et inspiciens diligentcr eosdem tolerarcm in hiis, ia

quibus secundum Deuin sine fidei christianc injuria viderem tolerandos, et niagistris resti-

tuerem Judeorum. Ut autein sanctitatem vestrain non hiteat processus quondain habitus
circa libros predictos et ne contingat aliquem circumvcniri in islo negotio astucia et
inendaciis Judeorum, noverit sanctitas vestra quod tempore felicis recordationis domini
Gregorii pape quidam conversus ISicholaus nomine^ dicto suinino pontifici intimavit, quod
Judei lege veteri, quam Dominus per Moysen in sciiptis cdidit, non contenti imino
prorsus eandcin pretermittentes affirmant lcgcm aliam, que Tabiuul, id cst doctrina,

dicitur, Dominum edidisse ac verbo Moysi traditam et inserlain eoruin inentibus dicunt

taindiu sine scriptis servatam, donec quidam venerunt, quos sapientes et scribas appellant,

qui eam, ne per oblivionem a mentibus hominuin hiberetur, in scripluram, cujus volumcn
in immensum excedit textuin biblie, redcgerunt, in qua tot abusiones cl tot nepharia
continentur, quod pudori referentibus et audientibus sunt horrori, cl hanc csse causain
precipuam, que Judeos in sua perfidia retinet obstinatos. Iliis auditis placuit summo
pontifici scribere universis archiepiscopis per regnuin Francie constitutis in hunc niodum :

Gregorius cpiscopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus archiepiscopis per

regnum Francie constitutis ad quos iste littere pervenerint salutem et apostolicam bene-
dictionem. Si vera sunt que de Judeis in regno Francie et aliis provinciis cominorantibus

asseruntur, nulla de ipsis esset pena sufficiens sive digna, ipsi enim sicut accepiinus lege
26.
1247] AB \>NO MCC USQVK \D PHILIPPUM IV REG. FIIANC. 203

veleri, qiiain Doniimis per Moysen in scriptis edidif, non contenti iinino penilus prcler-
inittentes eandein affirinant legein aliam que Talinud id est doctrina dicitur et Dominuin
edidisse ac verbo Moysi traditam et insertam eoruin mentibus mentiuntur, tamdiu sine
scriptis servatam, donec quidam venerunt, quos sapientes et scribas appellant. qui eam,
ne per oblivionem a inentibus hoininuin laberetur, in scripturam cujus volumen in

immensum excedit lextum biblie redegerunt, in qua tot abusiones et nefaria continentnr,
quod pudori referentibus et audientibus sunt horrori. Cum igitur hec dicatur esse causa

prccipua, que Judeos in sua tenet perfidia obstinatos, fraternitatem vestram monendam
duxiinus et hortandain per aposlolica vobis scripta prccipiendo mandantes, quatinus primo
sabbato quadragesiine proximo venture inane, quando Judei in sinagogis conveniunt,
universos libros Judeorum vestre provincie aucloritate noslra capi et apud fratres Predi-
catores vel Minores faciatis fideliter conservari, invocato ad hoc, si necesse fuerit, auxilio

brachii secularis, nichilominus in oinnes tain dericos quain laicos vestre jurisdictioni

subjectos, qui libros hebraicos si quos habent per vos generaliter in ecclesiis vel specia-

liter inoniti noluerint assignare excommunicationis sententiam promulgando. Dal. Laterani

V id. Junii, pontificatus nostri anno xiij'.

In consimili forina scribit universis archiepiscopis in regnis Anglie, Castelle et

Legionum. Direxit eciain scripta sua regi Portugallie in hec verba :

Gregorius episcopus servus servoruin Dei carissimo in Christo filio illustri regi

Portugallie salutem et aposlolicam benedictionein. Si vera sunt que de Judeis in regno

Portugallie ac aliis provinciis commorantibus asseruntur, nulla de ipsis, et mfra : Cuin
igitur hec dicatiir esse causa precipua, que Judeos in sua peifidia retinet obstinatos, sere-

nitatem regiain monemus attentius et hortamur, quatinus priino sabbato quadragesime

proxiino venture inane, [uando Judci in sinagogis conveniunt, universos libros Judeoruin
regni tui taiii lil)i (piain no])iIibiis regni ejusdein- tuis fidelibus subjectorum auctorilate
nostra capi et apud dilcctos filios fratres Predicatores seu Minores faciatis conservari. Dat.
Laterani xij kal. Julii, pontificatus nostri anno xiij'.

In eadeiii forma scripsit regibus Francio, Anglie, Aragonie, Castelle, Legionum et

Navarre.
Direxit etiain predictus summus pontifex mandatum Parisiensi episcopo sub hac forma :

Gregorius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri Parisiensi episcopo

salutem et apostolicam benedictionem. Fraternitati tuc presentium anctoritate inandainus,
quatinus litteras noslras ad negocium super libris Judeorum tibi ac collegis tuis a nobis

commissum speclanles tibi ex parte nostra per dileclum filiuiii Nicholaum quondam
Judcum latorem presentium presentandas devote recipiens ipsas venerabilibus fratribiis
archiepiscopis el karissimis filiis nostris Francic, Anglie, Aragonie, Navarre, Castclle ac

Legionum et Portugallie regibus illnstribus destinatas a nobis transmittas. cum videri

expedire. Dat. Laterani v id. Juiiii, |)()ntificaliis noslri anno xiij.

204 CnARTUI.\RIl)M TJNIVEnS. PAIIIS. [1247

Item dedit in inandatis episcopo et priori Predicaloruin et ininistro Minoruin fratrum

Parisius, prout inferius continetur :

Gregorius episcopus servus servoruin Dei venerabili fratri episcopo et dilectis filiis

priori Predicatorum et minislro Minoruin fratrum Parisius salutem et apostolicam bene-

dictionem. Si vera sunt que dc Judeis in regno Francie, et nz/r^ .
Discrelioni vestre per
apostolica scripta precipiendo mandamus quatinus, universos Judeos in regno Francie,
Anglie, Aragonie, Navarre, Castelle et Legionum ac Portugallie commorantes ad exhi-
bendos omnes libros suos facientes compclli brachio seculari, illos quos inveneritis.

errores hujusmodi continere faciatis incendio concremari, contradictores per censuras

ecclesiasticas appellatione postposita compescendo, nobis quicquid inde feceritis fideliter

rescripturi. Quod si non omnes, etc. Dat. Laterani xij kaL Julii, pontificatus nostri

anno xiij.

Omnia vero, que interclusa missa fuerunt sub buHa et singuhi' el multo plura inventa
fuerunt in predictis libris in presentia bone memorie Galteri archiepiscopi Senonensis*
et venerabilium patrum, Parisiensis, Silvanectensis episcoporum et fratris Gaufridi de
Blevello' capellani vestri, tunc Parisius regentis, et aliorum magistrorum theologie et
etiam magistrorum Judeorum, qui predicta in libris suis contineri confessi sunt in

presentia predictorum. Facta etiam postea diligenti examinatione inventum est, qiiod dicti
libri erroribus erant pleni, et est velainen positum super corda ipsorum in tantum, ut non
soluin ab intellectu spirituali Judeos avertant, immo etiaiii a lilterali, et ad fabuhis et
quedam fictilia convertant. Unde manifestum cst, magistros Judeorum regni Francie nuper
falsitatem sanctitati vestre et venerabilibus patribus dominis cardinalibus suggessisse
dicentes, quod sine illis libris, qui hebraice Tahnut dicuntur, bibliam et alia instituta sue

legis secundum fidein ipsorum inlelligere nequeunt"*. Facta vero predicta exaininatione,
omniuin magistrorum theologie et juris canonici et alioruin multorum habito consilio,
juxta mandatum apostolicum omnes predicti libri, qui tunc haberi potuerunt, incendio

fuerunt tiinc creinati. Et esset scandahim non minimum el sedis apostolice sempi-
ternum obprol)rium, si libri coram universitate scolarium et clero et populo Parisiensi
tam solempniter et tam juste concremati' mandato apostolico tolerarentur vel eliam
magistris Judeorum redderentur : hec enim tolerantia quedam approbatio videretur. Dicit
eniin beatus Jeroniinus loquens de leprosis, quos Dominus curavit, quod nulla est adeo
perversa doclrina, que aliqua vera non contineat. Siiniliter non inveniuntur heretici, qui
de aliquo symboli articulo bene non sentiant. Quia lamen libri aliqui insertos errores

habebant, quamvis inulta bona et vera continerent, auctoritate tamen Conciliorum sunt
dampnati. Siiniliter diversi heretici sunt dainpnati licet in omnibus non errarent. Sic

quamvis predicti libri aliqua bona contineant licet rara, nichilominus sunt dampnandi.

Hec doctrina est illa deuterosis, de qua facit beatus Jeronymus siiper evangelium Mathei
mentionem, que irritum facit mandatum Dei ipso Domino attestante.
 1247] AB ANNO MCC USQIE AD rilll.IPPUM IV RKG. FUANC. 205

Hec sanctitati vestre presentibus intiinavi, ut ad plenum de libris predictis sanctilati

vestre veritas innotescat. A magistris autein Judeorum petii, ut Talmud et oinnes alios
libros suos michi exhiberent, qui laiilum v michi volumina vilissima exhibuerunt, que
juxta forinam mandati vesfri facio inspici diligenter.

Bibl. iiat. Paris., ms. lat. 16558 (saec. XIII), fol. 232 ''-233 '. In pi'iiicij>io legitur ; Hec siint transcrlpta liltcrarmn
supcr condempnutione Talniud edilarum . Echard, Stimma Sancti Thomae sito auctori vindicata, p. 592 sqq. S5. Ord.
Praed., I, 128. DArgentre, Coll. jud., I, 153. Hoc documento card. legatus Odo dc Castro Radulphi respondet epistolae sibi
a papa Innocentio IV missae, quae, ut jam diximus, ad nos non pervenit, cujus argumentum tamen cx litteris papae die
12 Augusti an. 1247 ad regem Franciac directis et in n" praecedenti editis facile cognoscimus. Ex hoc evincitur, non multo
elapso inlervallo post diem 12 Augusti Odonis responsum subsecutum csse. De condcmnatione libri Tnlmud lempore
Gregorii I.\ et Innocentii IV et de circumstantiis ipsi adjunctis multa prodierunt scripta, quae vidcre libet npud Bcrger,
Les Registres d'Innocent IV, tom. II. Introduction, p. CCXV, n. 2. Novissime dc cadem rc scripsit .\. Neubauer, Jewish
controversy and the Pugio fidei in The Expositor, n 38, p. 95 sqq. Cf. praeterea ex antiquis Thomam Cantiprat.,
Liber apum, I. 1, c. 3.

1. Odo de Castro Radulphi. 2. Nicolaus Donin dc la Rochelle, circ. an. 1236 conTcrsns cx Judnismo, qui 24 Jiinii
1240 disputationem cum Judneo Jechiel ben Joscf aliisque Judacis habuit. Iste Nicolnus primus fuit, qui Grcgorii IX animuin
ad errorcs in libro Tnlmud contcntos aniinadvertit. 3. 1239, Jun. 9. 4. 1239, Jun. 20. 5. Gregorius IX una cum suis
epistolis 35 articulos (errores, blasphemias, Talmud excerptos misit, quos cuin commentnrio ex ms. Paris.
etc.) ex libro
supra allato, fol. 211' sqq., cdidit Loeb, La controverse de 1240 sur le Talmud, in Revue des Btudes juives, tom. II, n" 4,
p. 252 sqq. t. I!I, n"> 5, p. 39 sqq. Vide insuper ibid. n" 2, p. 247 sqq. 6. Cf. de ipso Darmestetcr in Revue des 6tudes
;

juives, tom. I, n 1, p. 140 sqq.

7. Ex Ordinc Praedicntorum. Vidc suprn nd n" 108, n. 3. 8. Cf. supra n" 172. Vide

nd hoc supra n** 131.

174, Innocentius IV magislro Guillelmo de Sancto Amore, canonico Belvacensi, indulget ut praeter ecclesiam de
Gravilla unicum nliud beneficium, similiter cum cura animarum, valeat retinere.

1247, Augusii 22, Lugduni.

Magistro Willermo de Sancto Amore canonico Belvacensi. Ad faciendam tibi graliam

specialein dilecti filii .. electi Tarantasiensis' et nobilis viri Thoine de Sobaudia comitis
affectuose pro te nobis porrecta rogamina, nec non el tua inerita probitatis propensius
nos inducunl. Altendentes igilur hiudabile testimonium quod tibi de litterarum scientia,
vite honestate ac bonis moribus perhibetur, ac per hoc te intendentes prosequi favoris
prerogaliva gralie amplioris, ut preter ecclesiam de Gravilla curain aniinarum habenteni
quain obtines unicum beneficium ecclesiasticuin vel personatum seu dignitatem, eliam si

similem curam habcat, si lil)i canonice ofTeratur, libcre recipere ac cuin obtenlis licite

retinere valeas constilutione generalis Concilii non obstante auctoritate tibi presenlium
indulgemus. Proviso ut eadem beneficia. elc. nsqtie negligatur. NuUi ergo, ctc, nostre
eoncessionis, etc. Si quis autcm, etc. Dat. Lugduni xj kal. Sepleinbris, anno quinto.

Reg. Vnt. Innoceiitii IV an. 5, cp. 139, fol. 454.

1. RudolC Groasi. Antcccssor cjus Hcrluinus ininime an. 1248, scd antea obiil. 2. Reg. : Garevilla .
206 CUAUTUI.AHIUM tlNIVEHS. P.VRIS. [1247

1/5. Innocentius IV mandat atchidiacono Constantiensi ut inagistro Giiillelmo de S. Amore subdiacono el

canonico Belvacensi studenti in theologia proventus ecclesiae suae de Gravilla curet in suscejito Ordine per
triennium minislrnndos.
1247, Septembris 3, Lugduni.

Magistro Johanni archidiacono Constantiensi. Ad faciendani dileclo filio inagistro

Guillerino dc Sancto Ainore subdiacono, canonico Belvacensi, gratiam specialem dilecti filii

.. electi Lugdunensis' preces ac ipsius subdiaconi inerita, super quibus oi testimoniuin

perhibetur huidabile, nos inducunt. Quocirca mandainus quatinus eidem sul^diacono ihco-
logie studio insistenti proventus ecclesie sue dc Gravilla, Constantiensis diocesis, quam
se canonice proponit adeptum facias in suscepto ordine per Iriennium integre ministrari.

Non obstante constitutione de clericis curam animarum habentibus, ut promoveantur ad

oinnes ordines, quam venerabilis frater noster .. episcopus Tuscuhmus apostolice sedis
legatus' in regno Francie dicitur edidisse. Contradictores, etc. Proviso quod eidem ecclesie
interim per idoneum vicarium serviatur. Dat. Lugduni iij non. Septembris, anno quinto.

Reg. Yat. Innocenlii IV an. 5, ep. 179, fol. 400.

1. Philippi de Sabaudia. 2. Odo de Castro Radulplii.

176. Odo episcopus Tusculanus et apost. sedis legatus de condemnatione errorum Johannis de Brescain et
magistri liaimundi praesentibus episcopo ct cancellario et magistris theologiac Paris. habita.

1247, Decembris 21, Parisiis.

Odo miseratione divina Tuscuhinus episcopus apostolice sedis legatus universis

masristris et scolaribus Parisius studentibus salutem in Domino. Cum Johannes de

Brescain clericus corain domino episcopo, cancelhirio' et inagistris theologie Parisien.
quosdam errores, quos dogmatizaverat in logicis et super quibus notatus fuerat et

conventus, in jure confessus aljjurasset, et eosdem dc mandato doinini episcopi ct proinis-

sione sua revocare deberet et impugnare, essetque eidem propter hoc in civitate Pari-
siensi de cetero docendi facultas interdicta : quoniam dictos errores non revocabat nec
impugnabat, sicut a fide dignis accepimus, sed potius excusare ct palliarc conabatur, nos
dictum J. die veneris' ante Natale Domini citari fccerimus coram nobis, ubi presentibus
cancellario, magistris theologie et aliis probis viris aliqua de hiis, que imponebantur sibi,

confessus est in jure se dixisse, sed sub alio intellectu, aliqua vero sub aliis predicatis et

alio intellectu, et etiam abjurasse. Confessus est etiam in jure coram nobis et predictis
cancellario et magistris, quod post predictam abjurationem publice in scolis coram triginta

magistris respondendo dixit, lucem creatam esse minimum in genere substantie et habere
has tres proprietates : infinitatem, iinmensitatem et essentiam, et etiain quedain alia, que
fere ad Arianani heresim accedere videbantur. Verum cum nos ex officio nostro agrum
Domini senlibus tam errorum quam heresum purgare teneamur volentesque in diebus
1247] AIJ ANNO MCC LSOIK AD rMIII.flMM M IV HKG. FHANC. 207

noslris, ne purilas sludii qiio liacloiius Parisius viguit ex presuniptione quorunidain, qui
theologica logicis inscrentcs non intelligunt neque que loquuntur, neque de quibus allir-

niant, crroruin sordibus inaculetur, cuin crescente culpa crcscere debeat pena : de
consilio dictoruin niagistroruin et alioruin bonoruin, venerabilique patre Parisiensi

episcopo suuin in lioc prestanle consensuin ,

qui dicta die veneris propter infirnii-

laleni se excusaveral, predicte penc adicientes, dictuin Johannem tain de civitate quain
diocesi Parisiensi decrevimus in pcrpetuum expellendum interdicentes eidem tain

in dictis h)cis <juaiii aliis nostre legationis, ubicuinque solemne viget studiuin, taiii

inorandi quain docendi noii solum publice sed etiain privatim decetero facullalem, cuiii

non soluiii doclrinam cjusdein periculosam invenerimus, sed ctiam proplerea quod post
iaclain prolessionem de rcligione a fide dignis dicatur exivisse. Magistrum autem
Remundum quondam a doinino Parisiensi de consilio magistrorum ihcologie pro suis
erroribus carccri mancipalum, non correctuin sicul accepiinus, sed contumacem el

errorum prislinorum virus recidiva presumplione (juibusdam simplicibus propinanlem :

ubicumque inventus fuerit de bonorum consilio decerniinus capiendum et carceri prislino

retrudendum, sub pena cxcommunicationis inlerdicentes oinnibus, ne quis in donio,

mensa, doctrina eidem Parisius decetero cominunicare presumat. Ceterum cuiii secundum
sapientem' altiora se iiullus querere debeal iie<; Ibrtiora se perscrutari, illudque tenipus

ab apostolo predictuin adesse videatur, ubi quidam prurientes auribus a veritate quidem
audilum avertent, ad moduni Atheniensium, ad nichil aliud, nisi aut dicere aut audire
aliquid novi dicanlur inlcndcrc, quandoquidem logici theologice et theologi philosophice

in suis dispulalionibus sicut nobis rclalum cst proccdcnles, contra preceplum legis sortes
Doininicc IicrtHlitalis miscere et confundere non formidanl : universilalein vestram
moneinus el hortamur in Domino, quatinus universi et singuli terininis antiquis scion-

liaruni et facullatum, quos posuerunt patres noslri, contenti, penamque maledictionis

contra transfercntem terminos |)roximi sui in Icge positam fonnidantes, ita sobrie
8ecundum apostoluin sapiatis, ut non vos novilatis aul presumptionis nolam possilis
incurrere, aut etiam cecis ponatis ofrendiculum, et vestris sequacibus errandi occasionem
relinqualis. Datuin Parisius die sabbali anlo Nalale Doinini anno Doinini millesimo ducen-
lesimo ((uadragcsimo so|)liiiio'.

Bibl. iiot. Piiri., iiin. lul. 99C0, fol. Kil, adhihitii iuictore operis Universitatis Paris. ejusque facultatutn guatuor
origo vera (Bibl. Univcrs. Ms. u, I, 1, p. 5U3j, qui hoc monunientuni deniinipsit ex cod. iiicmbr. nucrao facultati.

D'Argeiilrc, Coll. Jud., I. 158,describit suum ins. Codex consururum fuciiltutis Thcologiuc, quod magnum voliimcn N(atalis)
Bednc nominntur . Nescio, un nuprn relulu dc .lohniinc cohucrcnnt cuni intis quac nnrrnt Yvo dictua Ncrboiionsis in sun
cpistolu ud Girulduiii ur<'hicpi}4co])iiiii IJiirdcgalciiHciii, u .Mutlhnco Puris, ud nn. VI'i'A positn (cd. Liiurd, IV, 270), dc Putcrinis
in Lomburdin, cpii intcr sccrcta ci dctcgcntcs uircrcbniit, quod cx oinnibus fcrc civitutibu Lnmbnrdiuc ct quibusdum
Tusciuc Purisius docilcs trunsmiscruiit scholurcs, <|Uosdam logicis cuvillntionibus, nlios ctium theologicis disscrtntionibus
insudanlcs, ad ustrucndoa ipsorum crrorcs ct professionem upoatolicuc fidci confutnndani .

I. Gnltcro de CastcUo Thcodorici (Chiltcau-Thicrry), qui aii. 1240 factus cst cnnccllurius Purisiensis (vide sopra ud
n 1:<8), et usque (unccllurium lcnuil diiin post iniirloni cjiiscopi ('iilllclini Purisicnsis (obiit c. 30 Murt. 1249. Vide Valois,
208 CIIARTULAIUUM UNIVERS. P.VRIS. [1247

Guillaume cCAuvergne, p. 152, n,), in episcopum Parisiensem clectus est (c. mensem Junii). Nominatur ut episcopus Pari-
siensis 13 Seplemb. an. 1249 (Guerard, Cort. de Veglise Notre-Dame de Paris, I, 159), at jam mense eodcm obiit. Supcrsunt
non solum ejus scrmoncs, ut notum est cx Hist. litt. de la France, XXVI, 390, ct Lecoy de la Marche, La chaire franraise,
2= cd., p. 95, 505, sed et Quaestioncs theologicae Magistri Gualterii cancellarii Parisiensis in Bibl. S. Antonii Paduani,
ms. 152, fol. 150, in quarum quacstione 19 diffusc dc magistris et cancellario ct studio Paris. loquitur. 2. 20 Dccemb.
3. Eccli. 3,22. 4. In ms. lat. Bibl. nat. deest : quadragesimo septimo .

1/7. ffugo episc. Lingonensis eis qui ad opus fiatrum Ord. Cisterc. in Cardineto subsidia contulerint, indul-
gentiam quadraginta dierum elargitur.
Anno 1247.

Universis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis H. Dei gratia Lingonensis

episcopus salutein in oniniuui Salvatore. Cuni Ordo Cisterciensis tanquam quoddam
speciale speculum religionis et sanctitatis exemplarque preclarum sancte perfectionis in

ecclesia Dei patenler effulgeat, tanto ei liberalius et habundantius in suis est necessitatibus

succurrendum ,
quanto ipse necessitatibus omnium propensiori caritatis largitate dinos-
citur subvenire. Quia igitur sicut crcdimus non absque nutu et aspiratione divina viri
devoti in Christo religiosi St. abbas et fratres Clarevallis Cisterciensis Ordinis claustrum

et domos habitationi fratrum suoruin et studiis aptas Parisius in loco Sancti Bernardi in

Cardoneto edificare contendunl, iii quibus fratres ipsius ordinis coinmorentur, quos ad
invigilandum sacris studiis dociles et alias ydoneos de conventibus suis abbales duxerint
eligendos, et tante edificationis sumptibus propter alia iininensa pietatis onera proprie

non sufficiunt facultates : nos lain pii tamque Deo accepti operis participes esse et alios

fieri cupientes, omnibus qui eidem operi grata subsidia vel contulerint vel transiniserint,

quadraginta dies de injunctis sibi penitentiis de immensa Dei misericordia et gloriose

genitricis Dei omniumque sanctorum meritis et precibus necnon et de bonis, que in
eodem loco fient confisi, misericorditer relaxamus, si tamen hoc ipsum gratuin et ratum
habere decreverit episcopus diocesanus. Dat. anno Domini MCCXL septimo.

Originale in Arch. depart. dc rAube (Troycs), 3H/153 Ibid. exstat originale litterarum Guillclmi episcopi Paris. ad
abbates, priores, decanos, presbyleros, etc, suae dioecesis, directarum, quibus cos monel, quatinus indulgentiam millc et
octingcntorum et Iriginta dicrum, quam dominus papa, dom. Odo cardinalis apost. sedis legatus et Tcn. archiepiscopi et

cpiscopi faciunl seu indulgent omnibus bcnefactoribus novi opcris incepti Parisius in loco b. Bernardi in Cardonneto ad
opus monachorum Clarcvall. ibidem Deo famulantium et in sacra pagina assidue studentium plebibus vestris expo-
natis , etc. o Dat. anno dom. M^CG^XL" octavo, mense Decembri u. Dcest sigillum.

177^. Innocentius IV Placentiae instituit studium generale cum omnibus privilegiis et immunitatibus, quibus

studentes Parisiis et in aliis studiis generalibus gaudent.

1248, Februarii 6, Lugduni.

.. Episcopo '
et clero ac populo Placentino. Quia profectuin torre vestre in visce-

ribus amplectimur caritatis, vellemus libenter quod ibi scifus repperiretur argenteus,

id est' studium litterarum, in quo Joseph * subtili novit ingenio auguria explicare,
1*448] AB ANNO MCC USQI;E \D PHILIPPUM IV REG. Fn\NC. 209

quodque ibir argentuin elocjuentie veiiaruni suaruin obtineret principia el iocus esset; in
quo auruin sapicntie conflaretUr. Gredinius eniin et pro firino teneinus quod ex hoc ipsi
civitati non inodicum honoris accresceret et sibi possent exinde spiritualitcr et teinpora-
liter grata coinmoda provenire, |)ropter quod non tain consideratione tui IVater cpiscope
nobis super hoc suppiicantis instantcr, quani etlam ob ipsius civitatis augnientum,
generale inibi fieri studium cupientes, ut ad ipsain civitatein ad aurienduin aquas cum
gaudio de fontibus Salvatoris hominum copiosa confluat multitudo et ibi turris David cum
suis propugnaculis construatur, ex qua non soluin dependent mille clipei, sed etiam
oinnis fortium armalura, omnibus doctoribus et scolaribus in quacumque facullate in

predicta civitate studentibus, quod eisdem privilegiis, indulgentiis, libertatibus, et inimu-

nitatibus gaudeant, quil)us Parisiiis seu in aliis studiis gcneralibus studentes letantur,

auctoritate prescntium indulgcMnus. XuUi ergo, e/c, nostre concessionis, etc. Dat. Lugduni
viij id. Fcbruarii, anno v.

Rcg. Val. Iniioccnti! IV un. 5, ep. ,56.5, fol. 505. Cninpi, Hist. univ. delle cose eccles. come seculari di Piacenza,
II, .m, n 91.

1. Alberto. 2. Reg. ; n ideni . 3. Heg. repelit in <(no .

l7o. Sententia Odonis Tusculan. episcopi, aposlolicae sedis legati, consilio episcopi Parisiensis, magistrorum
theologiae et dccrelorum et aliorum lata super Talmud.

1248, Maii 15, [Parisiia].

Odo miseratione divina Tuscuhin. episcopus apostolice sedis legatus universis

presentes lilteras inspecturis salutem in Domino. Noverit univcrsitas vestra, quod nos
Parisius anno Doinini MCCXLVIII idus Maii super quibusdam libris Judeorum, qui
Talmud appellanlur, presentibus magistris Judeorum cl ad hoc vocatis, diffinitivam

sentcntiani protulimus in hunc moduin :

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Exhibitis nobis aucloritate apostolica *

a

inagistris Judcoruin regni Francic quibusdam libris, qiii Talinud appellantur, quos
inspcximus et per viros discrelos el expertos in talibus Deum tiinentes ct zeluin habentes

fidei christiane fccimus inspici diligenter, quia eos invenimus orrores innumcrabiles,
abusiones, blasfemias et ncpharia <oiitincre, qiie pudori referentibiis et audicnlibiis sunt
horrori in tantuin, quod predicli libri secundum Deuin sine fidei christiane injuria tolerari
non possunl : de consilio bonoriim, quos ad hoc specialiter duximus evocandos, pronun-
ciamus predictos libros tolerandos non essc ncc inagistris Judcorum rcstitui dcbere et

ipsos sententialitcr condcmpnamus. De aliis vero libris nobis non exhibitis a inagistris
Judeorum, licet a nobis super hoc pluries fuerint requisiti, vel etiain non inspectis,
plenius cognoscemus loco et lempore, et facieinus quod fuerit facienduni.
Chart. Vnir>. Paris. I. 27
210 CHARTVLARIUM LNIVERS. PARIS. [1248

Noniina aiitem illorum, de quorum consilio predicla senlentia lata fuit, sunt hec :

Venerabilis pater Willermus, Dei gratia Parisiensis episcopus

Acelinus, abbas S. Victoris Parisiensis

Radulphus, quondam abbas ejusdem loci

Lucas, Decanus Parisiensis.

Et magistri theologie^ videlicet :

magister Galterus, cancellarius Parisiensis

magister Aymericus de Veire, canonicus Parisiensis'
inagister Willermus de Cramant
magister Petrus dictus archiepiscopus'
magister Radulphus de Monte Desiderii
magister Stephanus, archidiaconus Meldensis
magister Rotbertus de Coton
frater Guillermus de Meliton, de Ordine fratrum Minorum*
frater Johannes Pungesasinum^
frater Albertus Theutonicus
frater Stephanus Autisiodorensis, de Ordine fralrum Predicatorum.
Et magistri decretorum, videlicet

magister Petrus Ligerii

magister Gaufridus, cantor Dauratensis"
magister Johannes, archidiaconus Trecensis'
magister Philippus, archidiaconus Bituricensis
magister Mathcus Guidonis de Atrabato
magister Guillermus de Braio"
magister Richardus de Tabulis
magister Girardus de Corion
masrister Theobaldus de Divione
magister Henricus canonicus Remensis
magister Stephanus de Lorriz
inagister Petrus de Vireto

magister Johannes de Sulhiaco

magister Nicholaus de Pondearche.
Item alii boni viri

magister Nicholaus, archidiaconus ecclesie Rothomagensis

magister Garinus, archidiaconus ecclesie Belvacensis
magister Thomas, archidiaconus Baiocensis
magister Hugo, archidiaconus Baiocensis
magister scolarium Andegavens.
1248] \n \NNO MCC USQUE \1> phihppum iv reg. fia.nc. 211

frater Johannes dc Monte Mirabili'"

frater Johannes, gardianus fratruin Minoruin
frater Odo de Roinaco
frater Raginaldus Carnotensis
frater Henricus Theulonicus "

frater Theobaldus de Sexannia*'

frater Syinon, ininister Sancti Mathurini, Parisius.

(Jluoruin sigilla apposita sunt presentibiis unacum nostro in tesliinoniuin hujus rei.

I)at. anno Domini MGCXLVIII, inense Maio.

Bibl. nati Paris. ms. Int, 1C558, fol. 234. In cod. hoc documentum excipit alteruin supra n 173 rclutum, sub titulo :

Itcra alie litlere. Qu^tif-Echard, Script. ord. Praed., I, 166. D^Argcntre. Coll.jud., I, 155.

1. Vide supra 172. n">Qui 2. fuit cancellarius post Galterum. 3. In Bibl. nnt. Paris., ms. lat. 15652, fol. 32, 63*>,

6k, exstant cxcerpta cx commcntario supcr lib. Sentcnt. magistri Archiepiscopi . De isto ms. vidc supra ad n<* 90, n. 2.

Ibi ct fol. 110-186-194 commentarin G. de Castro Terterici supcr Matthacum, Cant. Cant. cl alios libros allcgnntur. Utique
hic magister Gnlterns cancellarius Parisionsis, dc quo supru n** 176, n. 1, insinuatur, qui in hoc documento primo loco inter
magistros theologiao affcrtur. 4. Ipse ut cathedraticus successit Odoni Rigaldi, qui hoc ipso anno factus cst cpiscopus
Rotliomngcnsis. Cf. dc co Salimbene, Chron., p. 93, 220. 5. Isto et duo sequentcs sunt ex Ord. Praed. 6. In dioec.
Lemoviccnsi. 7. In ms. Trcccncnsis . 8. Forte idcm atque canonicus Laudunensis. Cf. Gucrard, II, 344. 9. I. c.

Ponte Arche . 10. Ord. Praed. Vidc Gu^rard, I, 159. Lecoy de la Marchc. Anecdotes hislor., p. 109, 386. Fuit priino
iircbidiaconus Paris. 11. Id est Ilcnricus de Colonia, Ord. Prncd., quo instigante secundum Thomam Cnntimprnt. {Lib,
apum, I. 1, c. 3) Judneorum libri sunl combusfi. 12. Echard ol d'Argcntre mule Icgunt Saxoniu . Scxaunia (Sczannia?)
forsaii cst S^zanne (nrr. Epcriiny). Noii cnret probabilitate, istiim fratrcm cssc cumdcm cum aiictorc libri Excerpta ex
Talmud, qui in mss. saepe occurrit, ct in Bibl. Monac, ms. lat. 26847, fol. 68, sic describitur : Isti sunt errorcs Judcorum
in libro Thalemut, quorum translationem fr. Theobaldus subprior ord. Praed. in villa Parisiensi, qui quondam erat
Judeus, transtulit dc judaico iii latinum . Cf. Bibl. Univ. Prag. V. C. 18, fol. 1. Bibl. Amploii. Fol. ms. 338, fol. 131
(epitbcton vcro de Saxonia iion invenitur in hoc cod., scd cditor catalogi Schum illud perpcram npposuit). In Correctorio
Bibliae, ms. Int. 16721 (mcd. sncc. XIII), Bibl. nnt. Pnris., fol. 181, 187, 207, 218, mcntio fit correctionum fratris Theo-
baudi . Vcrisimiliter cst idein cum Theobnldo suprn relnto.

17t7. Statutuin ca/>. generalis Ord. Praed. suh magislro Johanne Teutonico Parisiis celebrati de sludiis genera-
libus cl doctoribus Ordinis.
1248, Junio meunte, Pariaiia.

[Gonririnamusj hanc [conslitutionemj, ubi dicilur in Gonstitutionibus : tres fratres

inillantur tantum Parisius ad sliidiuin de provincia', addatur : iiij'"' vero provincie, scilicet
Provincia, Lonbardia, Theotonia, Anglia provideanl, ut semper in aliquo conventu magis
ydoneo sit generale studium' et soUempne, et ad illum locum quilibet prior provin-
cialis potestatem habeat miltcndi diios fratres ydoneos ad stiidendum. Kt hoc habent tria

capitula. Itciii hanc, ubi dicitur in Gonstitutionibiis : niiihis (iat pul)licus doctor, nisi ad
niinus theologiam audicrit per iiij"' annos*. addatiir : nec disputet, nisi de licentia prioris
provincialis et difTinitorum capiluli provincialis. Et hoc habent Iria capitula.

Mss. Rom. ct Rutcn. Capp. general. Ord. Prned. ad ipsumnrdinem pertinentcs. Annis 1246 ot 1247 hae constitutiones
incbuatac sunt. Apiid Hortine, Thes. nov. anecd., IV, 1690, ji" 3, tanturamodo inchoatio anni 1246, non repctitio et con&r-
matio.

1. Cf. Constitutiones anni 1228 a Uenifle publicntns in Archiv f. Litteratur- und Kirchengesch. des Mittelalters,
I, 226, 2. Istn studin gcncrnllu tunc fucriiiit Coloniae, Boiioniao, Montispcssiilani ct Oxoniac. Colonienso ab Alberto Magno
post cjus rcgressum a Parisiis (post 15 Muii nn. 1248) est iiistitutum. 3. Vidc Archiv, etc, p. 223.
212 CIIAUTULABIUM. UNIVEnS. 1>AUIS. [1248

loO. Innocenlius IV Galtero cancellario Parisiensi scrihity ut decem scholaribus lam tn arahica quam in nliis

linguis orientalium partium peritis et Parisiis in theologica facultate studenlibus provideat.

Anie 1248, Junii 22, [Lugduni].

Cancellario [ParisiensiJ. Quia cordi nobis est illa dobita niedilatione perficere, per que

salus animarum proveniat et fidei christiane religio dilatato tentorii sui loco funiculos

suos faciat longiores, quosdam pueros tam in arabica quaiii in aliis linguis orienlalium

partium peritos Parisius mitti disposuimus ad sludendum, ut in sacra pagitia docente vias
mandatorum Domini eruditi alios in ultramarinis partibus erudiant ad salutem. Ne igitur

iidem pueri, qui jam sunt decem Parisius, ab incepto sludio pro necessariorum defectu
desistere compellantur, mandamus, quatinus, etc.

Collectio Mariiii de Ebolo in Arch. Vat., arm. 31, n" 72, cp. 1563, sub tiliilo Provlsio scolai'iuin orientalium ; noinen
papae uon enuntiatur. Sed est Innocentius IV, ut ex epistolis proxime sequentibus ct cpistola Alexandri IV infra n 324 (in

qnibus etiam qualitas provisionis exprimitur) apparet. Gf. infra liltcras Ilonorii IV, 10 kal. Julii anno 5, in quibus paene
ad verbum forma litterarum Innoccntii exscribitur.

18 1. Innocentius IV eximit monasterium S. Petri Carnotensis O. S. H. a provisione facienda pro decem pueris
orientalibus Parisiis studentibus, dummodo per tres annos eis pensionem solvat.

1248, Junii 22. Lugduni

Innocenlius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. abbati* et conventui

monasterii Sancti Petri Carnotensis Ord. S. Benedicti sahitem et apostolicam benedic-
tionem. Exigentibus vestre devolionis meritis votis vestris libenter annuimus et petitiones
vestras, quantum cum Deo possuinus, favorabihtcr exaudimus. Cum igitur, sicut ex parte
vestra fuit propositum coram nobis, .. cancellarius Parisiensis, cui super provisione
facienda quibusdam pueris orientahbus Parisius studentibus litteras nostras direximus,
vobis mandaverit, ut eis deberetis in decein hbris paris. annis singuhs providere : nos
altendontes, quod vestruin monasterium est gravaluin , ut ad provisionein eorumdein
puerorum, dummodo per tres annos eis pensionem predictam solveritis, compelH per
Hlteras apostolicas impetratas aut etiam impetrandas miniine valeatis auctoritate vobis
presentium indulgemus. Nulh ergo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis autem, etc. Dat.

Lugduni x kal. Julii, pontificatus nostri anno quinto.

Originale in Bibl. nat. Paris., ms. 9222. In Chartul. S. Pelri Carnot. 182, 81. Dccst bullo.
lat. Jourduin, Uncollige
oriental A Paris au treixidme Retue des Socidt^s savantes, 2 seric, tom. VI (18G1), p. 69. Apud Guerard, Cart.
siicle in
de Vabbaye de Saint-Pire de Chartres, II, 700, n" 125 et 126, hoc et sequens documcntum tantummodo indicantur.

1. Giloni.
1248] AB ANNO MCC USQUK A I) PHIMPPUM IV UEG. FKANC. 213

Xo2. Innocentius IV priorem B. Mariae de Pralo liothomagensis conservatorem praedicti privilegii constituii.

1248, Junii 22, Lugduni.

liinocenliiis episcopus serviis seivoriiin Dei <lil. filio .. priori beate Marie de Pralo

Rothoinagensis salutem et apostolicain benedictionein. Ex parte dilectorum filiorum ..

abbatis et conventus monaslerii Sancti Petri Carnotensis fuit proposituin coram nobis,
quod .. cancellarius Parisiensis, cui super provisione facienda qiiibusdain pueris orienta-

libus Parisius sludentibus lilteras nostras dircximus, eis mandavit, ut dictis pueris debe-

rent in decem libris parisien. annis singiilis providere : nos altendcntes, quod eorum
monasterium est gravatum, eis duximus indulgendum, ut ad provisionem eorumdem
puerorum, dummodo per tres annos eis pensionem predictam solverint, per litteras

apostolicas impetratas vel etiam iiripetrandas compelli non possint. ()uocirca discretioni

lue per apostolica scripta maiidamus, quatinus prcfatos abbatem et convenlum contra
concessionis nostre tcnorem non permiltas ab aliquibus super hiis indebite molestari,
molestatorcs hujusmodi per censuram ecclesiasticam appelhitionc postposita compescendo.
Dat. Lugduni x kal. Julii, pontificatus iiostri anno quinto.

Origiiialc iii Bibl. niit. Pari. iiis. Int. 1)222, Chartul. S. Petri Carnot. 182, 82. Deost buUa plumbea.

1 OO . Stalutam capit. generalis Ord. Visterc, t/uod praefectus studentium Paris. non prior sed provisor vocetur.

1248, Sepiembris 12, [Cistercii].

Statuil et ordinal capitulum generalc, iit ille monachus, qui per abbatem Clarevallis
pro tempore prefuerit monachis Parisius in ioco S. Bernardi studenlibus, de cetero non
prior sed provisor vocetur'. Et qiioniam decens est et honestuin, ut iibicumque fuerint
monachi nostri ordinis, vivant sub observanlia regulari, conimillitur abbali Clarevallis
aucloritate capituli generalis, ut eanidem jurisdictionem corrigendi ct absolvendi habeat

in monachis hospilibus ad se missis, cuin doinus illa sit membruin propriuin Glarevallis,
proprioruin et patriim abbaliim iii omnibus jure salvo.

Bibl. Trecenis, mii. 1796, fol. 2''. Cod. (Icfiiiit. ct copp. geii. Ord. Cist. iii Arch. 8lnl. in Luzcrn, 1. I, por 1, p. 202.
Hartcne, Thes. nov. anecd, IV, 1389, n" 3.

i. x docuMi. (originoli) iii Arch. nat. Paris. S. ;i(!Q9, ii 19, aniii 12'i7, nicnsc Aprili (oontincnte vcnditionem factam
rralribua atudcnlibiiii Pnrifi. in prncacntia Guillclmi cpiscopi) odirimuR, priorem lunc tomporiR fuinsc fr. Guillolmum, insimul
procurotorent abhntiR ct convcntus (Jlnrcvnllensia.
214 CH.VRTt L.VUIUM i; N I V K R S. PA KI s. [1248

lo4. /iinocenlius IV concedit ul pauperes scholares, qui Boni pueri dicuntur, quorum cuslodia ad cancellarium
Paris. j>ertinet, propriam capellam, uhi divina celebrentur officia, hahere possint.

1248, Novembris 24, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servoruin Dci vcnerabili fratri episcopo Parisiensi

salutein et apostolicam benedictionem. Ex parte dilecti filii cancellarii Parisiensis, cui

custodia Pauperum scolarium Parisiensium, qui dicuntur Boni pueri, est cominissa, fuit

nobis huiniliter supplicatum, ut habendi in eorum doino capellam et divina ibidem ofRcia
celebrandi parrochialis ecclesie jure salvo eis licentiam concedere curaremus. Volentes
igitur tibi, qui loci diocesanus existis, in hoc parte defferre, fraternitati tue per apostolica

scripta mandanius, quatinus eisdem postulala concedas sine juris prejudicio alieni si

videris expedire. Dat. Lugduni viij kal. Decembris, ponlificatus nostri anno sexto.

Magn. Chart. ecclesiae Paris, iii .\rch. nat. Paris. LL. 18.3, fol. 330. Bulacus, III, 217.

185. Iniiocentius IV permittil ut clerici studentes theologiae in scholis fratrum Minorum proiinciae Bononiensis
quoad perceptionem beneficiorum illa indulgentia, qua studenlcs Parisiis in eadem facultate, gaudeant.

1249, Marfii 26, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilecto filio fratri Rufino ininistro ria-

Iruin Minorum Bononiensium salutem et apostolicam benedictionem. Tuis devotis suppli-

cationibus inclinati universis clericis intrantibus scolas fratrum administrationis tue pro.
audienda theologica facultate auctoritate presentium indulgemus, ut quoad perceptionein
beneficiorum suorum illa indulgentia gaudeant, qiiain studentes in eadem facultate Pari-

sius habere noscuntur. Nulli ergo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis autein, etc. Dat.

Lugduni vij kaL Aprilis, pontificatus nostri anno sexto.

Originale in Arcli. di stato di Bologna, Arcb. degli Enti aiitonomi, moiiastcro di S. Francesco, Bollc, busta 351/5094,
n" 8. Dccst sigilliiin. Sburalea, Bull. Francisc, I, 529, n 300.

186. Statutum cap. generalis Ord. Praed. suh mag. Johanne Teutonico Treviris celebrati, ne studentes Parisios
missi debita contraliant.
1249, medio Maio, Treviris.

Studentes missi Parisius vel ad alia solempnia studia nuUa contrahant debita, nisi

concessionem habeant a suis provincialibus per patentes litteras sibi factam. Sed nec alii

fratres debita contrahant, nisi de speciali et expressa licentia prefatorurii suoruin.

Mss. Rom, el Rutencns. capp. general. Ord. Praed. ad ipsuin ordinem pcrtinenles. Murtene. Thes. nov. anecd., IV,
1695, n 2'i.
1249] AB ANNO MCC XJSQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 215

18/ . Jtiramenta eligentium rectorem et recloris intrantis electionem.

1249, mense Octobri, [Parisiis].

Noverint iiniversi quod ciiin orta esset discordia inter inagistros regentes in artibus

Parisius, scilicet inter nationem Gallicorinn ex una parte, et alias tres nationes ex alia, de
rectore eligendo et de inodo eligendi, et in tantuin proruperat discordia, quod nationes
tres inhibitionein fecerant suis compalriotis fide recepta corporaliter, et sub gravis pene

inflictione, ne scolas magistrorum nationis Gallicane causa discipline introirent : tandem

per quosdam magistros ab utraque paite specialiter ad pacis reformationem statutos fide
data hinc et inde a partibus quod ratum haberent quicquid illi magistri de pace refor-

manda ordinarent, convenerunt in hunc modum, quod magislcr Reinondus de Gaturco qui
tunc erat rector nationis Gallicane, et magister Robertus de Coleriva tunc rector aliarum
trium nationum jurati super sacrosancta bona fide eligent in rectorein illum, quem
secundum suam conscientiam credunt utiliorem ad ofiicium reclorie Universitatis non
moti aliquatcnus ratione precedentis discordie, nec inoti ainore vel odio, honore vel
pudore alicujus nationis, nec inoti amore vel odio honoris vel utilitatis alicujus persone.

Si vero in uiium non possint convenire, set unus eligat unuin et alius aliuin, tunc ainbo
stabunt rectores Universitatis usque ad tempus prefixum a dictis electoribus, ita tamcn
quod utantur mutuo consensu, ita quod aller eorum nou poterit aliquid ordinare, vel forle

tanquam rector sine consensu alterius. Tempore vero prefixo elapso, cedet reclor electus

vel diio si fuerint ofiicio rectorie, et eligetur rector in posterum sub hac forina, quod
quatuor procuratores quatuor nalionum jurati sollempniter super sacrosancta coram nalio-
nibus eligent bona fide aliuin a predeccssore illum in rectorem Universitatis, quem
secundum suam conscientiam credunt utiliorem ofiicio rectorie non moli ratione prece-
denlis discordie, nec inoti amore an odio honore vel pudore alicujus nationis, nec inoti
amore vel odio honore vel utilitate alicujus persone, set moti propter comniune bonum
tocius studii. El ille in quem consenserint qualuor sic jurati vel tres illorum, stabit rector

Universilatis usque ad tempus prefixuni. Si vero nec illi quaUior nec illi trcs non possint
in aliquem unum consenlire, tunc vocabiliir reclor predecessor vel duo rcclores si duo
fuerinl jurati super sacrosancta secundum forinam predictam ad eligendum. F^t illc, in

quein major pars consenseril, slabit rector usque ad ItMupus delerminatum. Quod si forle

a<!huc in<ijor pars in aliqucm uniiin non <;onsenseril, tun<' mulabuntur isli eleclores, et

vocabuntur alii <piatuor a singulis nalioiiibus jurati sub eadem forma, <Ionec major pars in

ali<(uem consenserit. Et ille stabit rector iisque ad tempus dctcrminatum. Anlcquam vero
ista forma pacis publicetur, revocabitur a tribus nalionibus per singulas scolas artistarum
inhibilio <piam fecerant suis compatriolis, ne scolas Gallicane nalionis causa <liscipline
inlioironl, el fruentur scoiares inlroeundi scolas inagislri ciijuslibel solila liberlale. Quc
216 CHAUTULAIUUM UNIVKHS. PXKIS. [1249

iit rala siiit iinperpetiiiiiii. quatuor nationes artistarum presentes lilteras quatuor sigillis

nationum roboraverunt. Datum anno Domini M"CCXIj nono, mense Oclobris.

Cod. Vat. Reg. 40G, fol. 1, et itcrum sed iii iine cuni mutilutione, fol. 2'i *>. llibl. Phillipp.s in (Mieltenhitni, iii.s. 876
fol. 1 >, et iternto, fol. 30'', .sub titulo snprn posito. Bulneus, III, 222.

188. Fr. Adam de Marisco Ord. Minorum in Anglia scribit fr. Ouillclmo de Nottingham, ministro Min. in Anglia,
de fratribus mitlendis Parlsios, nt provideat studio Parisiensi in praescnti necessitaiis urgentia, sicut et

de fr. W. de Maddele.
1240-1249.

Fratri W. ministro Anglie frater Ada salutein et tain debitam qiiaiii devolam per
omnia subjectionis obedientiam. Notum sit honorabili paternitatis vestre pietati, quod cuiii

dilectus frater de Maddele ad me Oxoniam accessisset, ct ego eundein, juxla quod inihi

visum fuit, secunduin tenorem mandati vestri fuissem allocutus, ipse inihi respondit se
nequaquam procurasse apud ministrum generalem ut per ejus auctoritatem ab Anglia
vocaretur in alia provincia collocandus, asserens quod nec ctiam adhuc hujus rei geril

desiderium, ciiin cerla pro incertis, sicut circumspecte protestatur, nullatenus sint dese-

renda. Celcrum lenoreiii inandati, quod minislcr gcncralis ad vos destinavit pro iratribus
mittendis Parisius, prior ipse inihi retulit, quain eideni super hoc aliquid expressius insi-
nuassem. Ad hec, de investigandis expositionibus sacre scripture in libris originalibus

Sanctoruin cuin eodeiii contuli, sicut iiiandastis, qui prompta devotione paratum se obtiilit,

ut dignum est, oinnino non tam ad hoc, quam ad omnia quecunque ei salulariter duxeritis

injungenda. Quoniain igitiir modicitatis inee consiliiim super instanti articulo emitten-
dpruin fratruin de provincia vestra rcquirere voluit vestra circumspecta discretio, per-
pensis ut valeo reruin circumstantiis, vobis innotesco quod, ut video, satius est, lam
fratre Johanne de Westun quam fratre W. de Maddele iinpresentiarum apud vos retentis,
per reliquos mandatum generalis impleatis, studio Parisiensi in presenti necessitatis

urgentia providentes. Sic enim, ut puto, et opportunius diviiio servietur honori, et

fratrum utilitati cumulatius prospicietur, et commodius cari nostri, de quibus sollicita

est vestra paternitas, ad ccclesiasticam ulilitatcm per eosdein in futuris temporibus

efficiendam, propitia Divinitate, proficiant.

Adhuc in calce littere non exiliter mirandum censeo, quod carissiino fratri W. de
Maddele, qui onus divine cruditionis impendende sibi jamdudum impositum diligenter

hactenus continuavit in obsequiali adjutorio, nescio per quam circumspectionis severi-

tatem nonduin fuit provisuin. Unde cogitur nimirum non solum spirituin vitalem per
studiorum vehemcntiam exhaurire, verum etiain manu propria scriptitando in dies cor-

porale robur atterere, cum non sit fortitudo lapidis fortitudo sua, nec caro cjus caro enea

est; Et quid est, quod ceteris fratribus officio legendi deputatis, presertim quibus suc-

ces^itfin magnis provisum est voluminibus et in sociorum subventuum adjutoriis, iste

1249] AR ANNO MCC USQUE AD PIULIPPUM IV REG. HIANC. 217

solus videtur non curari, qui tamen, ut audio, hanc divinitus est assccutus gratiain, ut sic
in legendo suavis. acutus in disserendo, in scriptis ct eloquiis tam fralribus quam secula-
ribus utilis el acceptus ? Erit igitur vestruin, si placet, per sedulam pie paternitatis solli-

citudinem in hac parte, sicut expcdire noveritis, absque more dispendio, et paci mentium
consulere et studentium providore provectui. Uogavit me dilectissimus inihi in Ghristo
frater R. de Falle, gardianus Stanfordie, quod et quantum valeo scio, vestram intcrpellare
pietatem, ut ei in pacifica consohitione per paternam clementiam prospiciatis. Rogo, pater
mi carissime, salutari obsequio inei, si placet, sanctam et amabilem societatem vestram
sigillatim in Christo.

Brewcr, Monum. Francisc, I, 353. Guillelmiis de Nottingham successit in ministerio Angliae fr. Haimoni, quando
istc electus fuit in ministrum genernlem ord. (vidc 1. c, p. 59), quod Tcrisimiliter an. 1240, Nov. 1, evenit. Absolutus cst in
capitulo Metcnsi, postquam <'irciter novcm annos provinciam Angliae rexerat , id est an. 1249 (ibid., p. 70). Kpistolu

scripta est forsilan posl inortem .Vlcxandri do Halos ct Johannis dc Rupclla (on. 1245). Vidc n" 150.

l89. Fr. Adam de Marisco, Ord. Minorum in Anglia, scribit fr. Guillelmo de Nottingham, ministro Ord. in
Anglia, de fr. liicardo Cornubiensi ,
qui Pnrisios trausmigrnre voluernt.

1240-1249.

Fratri W . ministro Angliac frater Ada supplicem devotac promptitudinis obcdienliam.

Cum, quod omnimodis nolo, scribo, quid scribam vi.x invenio ; cahunum tamen, queni
recondit amor, tinior exserit. Nostis, ini amantissime, quam sit carissima fratris Ricardi
Cornubie filiis vestris opportuna presentia, quam titulorum hiudabilium eminens evidentia

fratribus universis reddit desiderabilcm, cui conversationis honcstas et claritas scientie,

pietas affectionis et opinionis integritas, facultas erudiendi et disserendi subtilitas, sic ad

notiora meritoruin sufTragantur argumenta, quod et ipsorum manifesta consideratio nostre

professioni magnorum, inediocrium, et minorum, tam in clero quam in populo, sahitare

contuberniuin pariter et fidelom amicitiam conciliare cognoscuntur. Proindo cum ante dies
aliquot ob vohomentiores pcrturbationum occasiones dictus frater R. incxorabilc concepit

proposituin transfcrendi se, secundum conccssionom minislri generalis oliin indultam, in

provinciam Francie, secundum quod fucrit propitia divinilas Parisius aliquamdiu inora-
turuin, et sic eidem ultorius angustie desohitio, cuin ad mancndum nobi.scuin ipsuin cogat
detincntia prorogatior, non tain amantissiino fratri voluntarie compations, quam invite

consentiens anxioribus ejus instantiis, pro scpc mcmoralo fralre Ricardo, et cuin illo,

cuin quantis possum airectuum diligentiis, ot vico cetcrorum fratrum cum ad oternam
salutcm einuhintium, obsecro suppliciter exorans obnixius ut, si prccxhibilis circumspec-

tionis palcrne rcmediis ad reiiianendum apud nos nulhtlonus induci valcat, ox inolila

benigno scdulilatis chMnentia, proplor superbcnigni Salvaloiis ooiitcmplalioiicin, sus-

pcnsuiii dcsidcrii filialis oxiluiii, 011111 i(h)iioo socielalis solatio ol necessario codicum
Chart. Unir. Pari. I. 28
218 CHAHTULAKIUM UNIYERS. PAniS. [1249

adjutorio, secunduin celitus datam vobis industriain, pia proseculione maturare curetis.

Insipiens factus suin : postulantis urgentia me coegit. Valeat paternitatis vestre pieUs.

Ne forte memorie [excideritj vestre, propter occupationum varietatem, tenor indulgentialis

littere, quam piissimus pater minister generalis fratri R. in suo recessu reliquit, dicte

littere tenorein signo memorati generalis signate, quem nuper aspexi, adhiic penes pre-

fatum fratrcm R. remancntem, sanctitatis vestre discrelioni siih sigillo nostro mitto

transcriptum.

Brewer Monuyn, Fvancisc, I, 365.

Vide notnm ad doc. n 188. Iste fi*. Hicardus Cornubiensis legit cursoric
Sententias Parisius, ubi magnus ct admirabilis philosophus judicatus est . Thomas dc Eccleston, ibid., p. 39. Aliter
judicat de illo Rogerus Baco Famoslssimus apud stultam multitudincm, sed apud sapientes fuit insanus et reprobatus
:

Parisius propter errores quos invenerat et pcrvulgaverat, cum solemniter lcgebat Sententias ibidcm, priusquam lcgeret
Sententias Oxonii ab anno Domini 1250 . Charles, Roger Bacon, p. 415 Ex hoc scimus saltcm quo tempore Parisiis logcrit,
scil. anle an. 1250, quod optimc congruit cum epistola supra publicata.

190. Innocentius IVratum et gialumhabet, quod a Johanne, abhate S. lienedicti Floriacensis, et Odone, episcopo

Tusculano, apostolicae sedis legato, de studiis aliquorum monachorum ejusdem monasterii fuerit ordinatum.

12S0, Maii 28, Lugduni.

Innocentius servus servorum Dei dilecto filio abhali ' monaslerii S. Benedicti Floria-
censis Ord. S. Benedicti ad Romanam ecclesiam nuUo inedio pertinentis Aurelianensis
diocesis salutein et apostolicam benedictionem. Hiis que ab ecclesiarum prelatis provide

statuuntur, libenler adjicimus apostolici inuniminis firmitatem, ut intemerata consistant,

cum nostro fuerint presidio cominunila. Guin igitur sicut ex parte lua fuil propositum
corain nobis bone memorie J. proximus predecessor tuus abbas monasterii Floriacensis
deliberatione provida duxerit ordinandum, ut in prioratu S. Gervasii Aurelianensis ad
idem monaslerium pleno jure spectante decem ex ipsius monasterii monachis docibiles
ad disceiidam sacram paginam commorentur, quibusdam domibus predicti monasterii, ex
quibus sustenlari valeant, eoruin usibus deputatis, idquc venerab. frater noster episcopus
Tuscul. tunc in partihus Francie apostolice sedis legatus duxerit confirmandum, prout in
litteris super hoc confectis, quaruin tenorem de verbo ad verbuni presentibus inseri
fecimus, plenius continetur : nos tuis supplicationibus inclinati, quod super hoc ab
eisdem abbate et legato provide factum est, ratuin et gralum habentes, autoritate apos-
tolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communiinus. Tenor autem litteraruin

talis est : Odo divina iniseratione Tusculanus episcopus, ctc. iit supra n" 171 . NuUi
ergo, etc^ nostre confirmationis, etc. Si quis autein, etc. Dat. Lugduni v kal. Junii,

pontificatus nostri anno septimo.

Chart. S. Benedicti Floriac. in Arch. depart. du Loiret (Orleans), p. 36, n 53. CoIIutum cum originali . Chazal,
Historia coenobii Floriac, Cod. 270''i in Bibliothcca publ. Aurelian., fol. 478. A Deniflc cd. in Archiv f. Litteratur- und
Kirchengesch. des Miltelallers, I, 582. An. 1260, mensc Maio, Stephanus, prior S. Bcncdicti Floriac, omnia rata habnit
2.
1250] AB ANNO MOC USQUE \D P HI M PPU M IV REG. FRANC. 219

H {iracbiiit suiiin assensuiii, qiioil cl ubbas Tbcobaldiis fecit. Chavl., p. 100, n l'i6. Archiv, etc, p. 583. Jom un. 1258
Theobuldus doiniiiu quamdum upud S. Stephaiium de Gressibus Paris. ab abbatc Praoinonstrat. emit. Scd de collegio aliquo
et de studentibus monasterii S. Benadicti Floriac. Parisiis cxistcntibus nulla memoria illius temporis ad nos pervenit.

1. Dionjsio, Johanne nn. 1248 defnc:t(i. Cf. Rocher, Hist. de tabbaye royale S, Benoil-sur-Loire , p. 333.

191. Innocentius IV Ilaimerico canccUario Parisiensi mandat ut iis religiosis, quos post examinationem idoneos
judicaverit, licentiam ne postulantibus tjuidem concedat.
1250, Maii 30, Lugduni.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilecto filio cancellario ' Parisiensi

salutcin et apostolicain benedictionein. Super licentiandis inagistris in theologica facultate

indulgentiain ab apostolica sede diceris habere inter cetera continenteni, quod post exami-
nationem eoruin juxla tuam conscientiain super hoc des vel neges pelenti licentiam
postuhitam '. Cuin autem, sicut accepimus, tii pretextii verborum hujusmodi nemini qiian-

tumcunque digno licentiam islam concedas, nisi pclatur ab ipso, nos attendentcs qiiod
plures ydonei et precipue religiosi, qui voluntatem suain in alios transtulerunt, nunquain
eandem licenliain postularent, discretioni tue per apostolica scripta mandamus, quatinus
eos, quos scicundum formam tibi a supradicta sede concessam dignos repereris, cuin
pelitio hujusmodi neminem digniorem efilcial, licentiam ipsam, etsi non petatur ab ipsis,

sine difiicultate aliqiia largiaris. Dat. Lugduni iij kal. .Jiinii, pontificalus nostri anno
septiino.

Cod. Rutcn. Constit. Ord. Prucd, ud ipsum ord. pcrtinens, p. 237, absiuc teuiporis nota. Bulacus, III, 223. Hanc
vcrisimilitcr cpistolam Gonzagn (Ve origine seraph. relig. Francisc., p. 115) ad nn. 2 pontificutus Innocenlii rcfert, dicong

Innoccntium constituissc, iit Ihcologicac furultatis scholae publicuc, disputationcs ct hoiiorabilcs gradus Miiioribus ct Pracdi-
cotoribus cum olii essent conimtincs. Vidc ud hoc M^m. de la Soc. de Vhist. de Paris et dc V Ile-de-France X, , 2'6.

1. Galtcro aii. 1249, iiionsc Juiiio, ud ppiscoputum Purisicnscm assiimpto {vide siipra ud ii" 176) lluimcricus dc Vcire
(Vairc), vel Vori, ut Icgitur in Arch. iiat, Puris. LL. 189, qui luudutur iii doc. n 178, cancellarius Parisicnsis fuctus e*t,

cujus cxstont varii sermoncs. Vidc Lccoy de la Marchc, La chaire franfaise, 2 id., p. 191, 612. Non quo anno
constat,
mortuus sit vcl canccllariam dimiscrit. In Cart. de Viglise Notre-Dame, cd. Gucrard, II, 67, 408, ultimuui nominntur 1259,
iticnsc Junuuriu. Ipsuiii tuiiicii iisqtic ud aii. 1264 circitcr vixisse conjiccrc possumiis cx documento iiifru publicato cjiisdcm
tMini, Maii 26. 2. Cf. doc. siiprii 11" 79.

192, Innorenlius IV monnrhis studentibus Ord. Cisterr. in nova habitatione in Cardineto eadem privilegiti, r/uae

prius habebant, aliis adjunrtis, roncedit.

1250, Auguati 26. Lugduni.

Innocentius episcopus serviis servoruin Dei dileclis filiis .. provisori ct inonuchis loci

qui dicilur Bcati Hernardi in Cardineto Parisiensi, Cisterciensis Ordinis, salulein et apos-
lolicam benediclionem. Ex |)artc vcslra Cuit proposilum oram iiobis, quod de loco, ubi

priinitiis fiieratis, qui usibus vestris nimiuiii arlus erat, ad lociim dc Cardineto vobis
accoinodum et studio cui insistitis magis aptum vos deliberatione provida translulislis'.

IFndc cum vobis iii piiori loco degentibus concessisse dicainui *, ul privilegiis, iiidiil-
220 CHAHTLLAUIUM UMVKHS. PAHIS. [1250

gentiis et libertalibus Cislerciensi Ordini ab apostolica sede concessis sicut ceteri fratres

ejusdem ordinis, gauderetis : nos premissis aliquid ad vestram supplicationem addentes

expressius vobis preter premissa privilegia, indulgcntias, et libertates, quibus ob transla-
tionem hujusmodi nolumus derogari, auctoritate presentium indulgemus, ut in capella
vestra ejusdem loci de Cardineto divina possitis celebrare officia, et ciiniterium, sicut
moris est, ab episcopo benedictum habere ad opus fratrum ibidem decedenlium juxta
consuetudinem Cisterciensis Ordinis approbatam. NuUi ergo, etc^ nostre concessionis, etc.

Si quis autem, etc. Dat. Lugduni vij kal. Septembris, pontificatus nostri anno octavo.

Orig-inale in Arch. depart. dc TAube (Troyes). 3 H/257, Deest bulla. In aversa membrana ; Cardinalis albus .
D'Arbois de Jubainville, Etudes sur 1'etat int^rieur des abbayes cisterc, p. 363.

1. Conjicere possumus, aedificia in Cardineto anno 1246 incboata (supra n'^ 166, 167) non fuisse perfccta ante annum
1250. 2. Vide supra n 157.

193. Capitulum generale Ord. Cisterc. prorisori studii Parisiis prisulegium concedit.

1250, Septembris 12, [CisterciiJ.

Pro magno favore et gratia domni abbatis ct domus Clarevallis concediuir auctoritate

capituli generalis, ut provisor studii Parisius in omnibus abbatiis ordinis, ad quas venerit,

stet in choro abbatis immediate ubique post abbates, nisi fuerit ibi aliqua reverenda per-

sona, que prius abbatizaverit, cui concessuin fuerit esse ubique post al)batem.

Bibl. Trccensis, ms. 1796, fol. 2''. Cod. definit. ct Capp. gen. Ord, Cist. in Arch. stat. in Luzern, 1. 1, pars, 1, p. 205.
Martcne, Thes. nov. anecd., IV, 1392, n 6.

Xy^r. Octo positiones, in quihus Petrus I.omhardus, /nagister Sententiarunij conimuniler n magistris Parisien-
sihus non tenehatur.
Circa annum 1250.

Magister Petrus Lombardus magis suo hibore ineruit legentium orationes et gra-
tiaruin actiones, quam reprehensiones, licet in aliquibus locis declinaverit ab opinionibus
communibus et parti ininus probabili adheserit, precipue in octo locis.
Nam in primo libro sunt duo : unum videlicet est distinctione decima septima, quod
caritas, que est amor Dei et proximi, non est quid creatum, sed increatum. Aliud vero
est, quod hec nomina trinus et trinitas non dicunt positionem, sed privationem tantum.
Et hoc ponit distinctione vigesima quarta. In secundo vero similiter duo dicit, quorum
primum est, quod in angelis beatis premium precessit, et meritum respectu substantialis

premii habet subsequi. Et hoc dicit distinctione quinta et etiam distinclione undecima.
Aliud est, quod nichil de cibis transit in veritatein humanc nature, nec per generationem
nec per mitritionein [dist. 30]. In tertio libro simililer duo dicit : unum esf, quod
1251] AB ANNO MCC VSQIE AD PIHLIPPUM IV HEG. FKANC. 221

aniina exuta a corpore est persona. Et hoc dicit distinctione quinta. Aliud est, quod
Christus fuit honio in tiiduo. Et hoc dicit distinctione vigesiina secunda. In quarto
similiter duo dicit : unuin est, quod baplisinus Johannis cuin iinpositione inanuuni equi-
pollebat baptisino Ghristi, ita quod baptizatus baptisinate Johannis in fide Trinilatis non
erat rebaptizandus. Et hoc dicit dislinclione secunda. Aliud est de potestale baptizandi
interius, quain di.\il, quod Deus potuit alii dare, et quod creatura potuit suscipere ; et

similiter, quod Deus potest poteslalem creandi connnunicarc et creare per creaturam
tanquam per ministrum. Et hoc dicit distinctione quinta.

In hiis octo positionibus communiter doctores Parisienses non sequunlur magislrum,

nec credo, in omnibus hiis eiiin esse sustinendum, ne ainorc hoininis veritati fiat preju-
diciuin.

S. Bonaveiitura in 2 Sent. dist. 4' <lub. 3. Eodcin ferc modo in Prooemio cjusdem ad 2 Sent., primuin ex cod. Ande-
guvensi n 193, fol. 164, edilo a PP. Collcgii S. Bonaventurac (Ad Claras Aquas, 1885),Opp. tom. II, p. 1. Cf. p. 2. Ante
S. Bonavcnturam non occurrit ista collectio capitum rcprchensiono dignorum, licct jam fcrc omnia improbata inveniantur
a mugistris, v, g. ab .\Iexandro dc Ilales et .\lbcrto Magno. Nunquam lamen aliquo docreto facultatis iheologicac Parisiensis
istac sentcntiac proscriptac sunt, sicut dcccm errorcs supra ad annuin 1241 relati, sed taatummodo consensu magistrorum
interprctura Magistri Scntentiarum, ct quidem Parlsiis. Et ideo in Blbl. Balliol. Coll. Oxoniae, ms, 2H0, fol, 167, octo opiniones
referuntur sic : Opiuiones inagistri Sententiaruin rcprobatc Parisius u. Postea numcrus articulorum augcbatur, ct in mss.
atque editis Sentcntiis P. Lombardi saepc leguntur od calcem quarti libri. In Bibl. Burghcs., n 203 (sacc. XIII), occurrunt
novcm opinioncs ; Bibl. nat. Parls., ins. lat. 15761, fol, 2 (saec. XIII), 17 ; in ins. lat. 15702, fol. 86 (ejusd. sacc), vcro 18.
D'Argcntrc, Coll. judiciorum, I, 118, cdidit quindecim articulos, qui etlam luvcniuntur in Cod. Vot. lat. 4847, fol, 66 (sacc. XIV) ;

Bibl. Univ. Lipsicnsis, ms, 416 (sacc. XIII), in fiiie quartl llbri Sciitciillarum. .\duuctac fucruiil npinlones cx priiiio et prae-
cipue quarto libro cxcerptae. Sententla, quod Christus sccundum quod hoino non cst aliquid, dcsideratur in illis, quia non
a doctoribus sed ab Alezandro III reprobata est (cf. supra, parte introd., n' 3 et 9). Posteriori tempore legitur titulus
ille : Opiniones (articuli) mag. Scntentiarum, quc inodo communitcr nun tcncntur , vcl slinili modo, v. g. in Bibl. Aniplon.
in Erfurt Fol. ms. 179 ;
4 in. 130, etc.

I
195. Jnnocenliits IV querelae praelatorum regni Daciac consulens hortatur Blancam reginam Franciac, proliibeat
iheloneriis regni Franciae, ne accedentes ad sedem apostolicam necnon clericos ejusdem regni Daciac euntes
ad scholas clericorumque nuntios molestent.

1251, Martii 18, Lugduni.

.. lUustri regine Fiaiuie. In affectu tc gerere firmiter credimus quod in regno tuo
nulli iiijiiiia inferalur. Sane prelati regni Dalie gravem ad nos transmisere quorehim quod
quidam thclonerii qiiorumdam locoriim ipsius regni tui nuntios prelalorum ipsorum acce-
dentes ad sedein apostolicam, nec non clericos ejusdem regni Datic euntes ad scolas, ac
clericorum ipsorum nuntios ac peregrinos per lora eadem transituin facientes pro equis
suis el lobiis quas secum deferunt, quamquam miniinc mercatores exislanl, siciil morca-
tores oompelbint ad thelonea el pedagia persolvenda, licet sint jurare parati quod causa
mercationis equos et res hujusmodi non addiicunt. Quare dicti prelali nobis humiliter
supplicarunt ut providere super hoc paterna providentia curaremus. Quia vero ad regiam
sercnilatiMii luain pcrlinct transcuntcs per dictiim regmiin tuuin a malignorum incursibus
lcfcnsarc. regalcm (xcclicnliam rogamus cl horlaimii- allciilc ([iialiiiiis, si csl ila, ob reve-
222 CHARTL'L\UIUM UNIVEUS. PARIS. [1251

rentiam ipsius scdis et nostram predictos theloncrios ut aliqua consuetudine contraria

non obstantc ab hujusmodi exactione dictorum nuntiorum, clericorum et peregrinorum
omnino desistant, tibi tradita celitus potestate compescas, preces nostras taliler admis-

sura, quod tibi preter divine retributionis premium a nobis digne proveniat actio gra-

tiarum. Dal. Lugduni xv kal. Aprilis, anno viij.

Rcg. Vat. Innoocntii IV an. 8, ep. 'i27, fol. 58 >. Berger, Les registres d'Innocent IV, n" .'ilfiS.

196. Innoeentius IV Margaritae comitissae Flandriae de eadem re scribit.

1251, Martii 18, Lugduni.

Nobili mulieri .. comitisse Fhindrie. In afTectu te gerere firmiter credimus, etc. sicut

in precedeiitibus litteris tisque curaremus. Deinde : Quia vero ad nobilitatem tuam per-
tinet, etc. usqiie in finem. Dat. Lugduni xv kal. Aprilis, anno viij.

Rcg. Vat. Innocentii IV an. 8, ep. 428, fol. 59.

197. Juramenta, t/uae cives ac magistri scholaresque Parisienses reginae fecerunt, ut pax urbis servarctur.

Provisio magistrorum, qui debeant dici scholares, et qui vel quomodo sint repetendi, si capiantur.

1251, Junii 19-24, Parisiis.

Anno* Domini MCC quinquagesimo primo, die lune ante Nativitatem beati Johannis

Baptiste Parisius in presentia B'. Dei gratia Francorum regine illustris, Philippi archi-

episcopi Bituricensis, J. Ebroicensis episcopi, domini Stcphani de Sacro Cesarc, domini

Gaufredi de CapcIIa, Francie panelarii, domini Petri dc Ernancuria, domini Almauri de
Meuduno, magistri Guillermi de Senonis, Stephani decani Beati Aniani Aurelianensis et

multorum aliorum, militum, clericorum et aliorum, fecerunt cives Parisienses tale jura-

mentum, quod servabunt pacem ville bona fidc pro posse suo de omnibus gcntibus
quantum ad omnes genles tam clericos quam laicos, et quod illi vel illis, quem vcl

quos domina regina dimittet in cuslodia ville, obedicnt quantum ad servandum pacem
predictam et ad facicndum justitiam si opus fucrit; ct quod si aliquod maleficium fieret
in villa, non substrahent quin possent perhibere tcslimoniuin veritati, nisi in vidcndo
posset eis corporis periculum imincre ; el quod diccnt verilatcm dc maleficiis, quando
fuerint requisiti ; ct quod malefactores et turbatorcs pacis nominabunt in secreto illi vel

illis, qui villam ex parle domine regine custodient.

Universitas ' magistrorum Parisiensium eisdem die et anno fccit legi coram domina
regina hujusmodi scriplum, et promiserunt quod juramenta, dc quibus in eo fit inentio,

a magistris et scolaribus facerent renovari et jurari, quod servarent paccm ville bona fide
1251] AB ANNO MCC ISQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 223

pro posse suo de oinnibus gentibus quantuin ad onines gentes tain clericos quam laicos,

quod factuin fuit eadein septiinana, quod scriptuin sic incipit :

Provisuni ' est pro coniinuni utilitate totius studii Parisicnsis, quod universi sludcnles
Parisius tain inagistri quain scolares in theologia, decretis, medicina, artibus el grain-

matica per sacramentuin obligabuntur, quod oinnes tain clericos quam laicos, tain viros

quain feminas, ex quorum inala vita pax et studium studentiuin in picdiclis facultatibus

impeditur [vel impediri poterit], revelabunt in secreto episcopo Parisiensi vel ejus ofliciali

seu cancellario infra octo dies, si potuerint, postquam sciverint. Qui .. episcopus, ..

ofRcialis, .. cancellarius bona fide promittent, quod nulli per.-onas nominantes' vel denun-
tiantes revelabunt seu inanifcstabunt.

Itein provisum est, qiiod quilibet regens in predictis facultatibus sit per predicluin

sacramenfum obligatus, quod nulluin diiramatuin de melleia frequenti, raptorem mulie-

rum, fractorem hospiciorum, de nocte errabundum, furem, lalronein publicum, hoini-
cidain, petet tamquam scolarem liberari, si contigerit eum capi a preposito Parisiensi vel
ejus inandato vel ab episcopo, nisi bona fide credat eum modo quo petit liberari euin esse
liberandum. Si quis vero seu magister seu scolaris ad predicta per juramentum in publico
se noluerit obligare, non reputabitur esse de Universitate, nec beneficiis Universitatis
gaudebit. Bachelarii vero decretales et leges legentes se speciali juramento obligabunt,
quod sacrainentuin recipient ab illis, qui eos audient secundiim forinam supcrius anno-

tatain. I']t quicuinque jurare noluerit, non recipiclur ab eis in scolis, super hoc ab eisdein
bachelariis de ipsis non recipiendis prestito juramento. Qui etiain auditores leguin vel
decrelalium nec etiam alii, nisi alicujus inagistri actu regentis bis ad ininus in septimana
scolas intraverint, scolares nullalenus reputanlur, el si eos capi contigerit, nec per
aliqucin inagistruin, nec per Universitatein repetentur. Ad hec autein facienda obliga-
buntur bedelli laiii communes quam speciales cujuscunque fuerint facultatis proprio
juramenlo.
Modus autem repetendi scolares captos talis erit apud magistros artium, quod
niagister scolaris capti cuiii diiobus inagistris regentibus, quibus constet, quod sil

scolaris, accedet ad prepositum, et scolarem suiim repetet; qiii si redderc denegaverit,

dictus inagister significabit hoc rectori Universilatis, ct tunc rcctor cuin nomine Universi-
talis repetet. Et si preposilus cuni reddere noluerit rectori, tunc recurret rector ad can-
cellariuin, et postremo ad episcopum vel ofTicialem ejusdem. In aliis autem facultatibus
unusqui.sque magistcr scolarem suuin repetet per' se, si necesse fuerit. Publicabitur et

innovabitur forma isla per scolas ad ininus bis in anno, videlicet circa feslum Oinniiim
Sanctorum el circa carnisprivium'.

In RegUtro Philippi Augusti, Bilil. nal. Piiris., ihh. lat. OT/H, rol. 2, cl .\rcli. iiut. rnris. JJ, 2G (oliin Bibl. iiat. Paris.,
m, lat. '.777), fol. S*. In Cod. Val. Rcg. 40(i, fol. 'i8, nt Hilil. Pliilliiiii.s in Chcltcnliain, m. 87G, fol. 5.'i ^ m-currit lantum
prngrapliu, (juae supra inilitiin lialicl : Pinvisiiin onl prnrnniiniini utilitutc totius studii , elc, cnin linr rubricn : t Proviii*
224 ClIAnTt LMUUM UXIVEHS. PAniS. [1251

mngislronun, qui debeanl dici scolares et qui sint repetendi si capiantur, ct a quibus , et quideni sinc temporis nola.
Apud Bulacum, III, 240 sq., invenitur utrumque documentum, circa civcs et circa magistros, sed ordinc inverso et sine hoc
ncxu : (i Universitas magistrorum. . . sie incipit . Fclibien, Hist. de la ville de Paris, V, 2'i4, offert primara partcni usque
Universitas magistrorum , D'Acher_v, Spicileg., 2 ed., III, 630, inlegrum documentum ul supra publicavit.

1. Reg. Phil. Aug. iu Arch. nat. titulum sequentem, manu postcriori scriptum, offert : <i Quoddum juramentum
civium Paris. factum cuidam reginc Francie modo et terapore hic contentis . 2. Blancae. Ludovicus 1248 (Aug.)-1254
morabatur in Oriente. 3. Reg. Phil. Aug. in Arch. nat. in margine : Juramentum Univcrsitatis Paris. factum cuidam

regine Francie raodo et temporc hic expressis . 4. Reg. Phil. Aug. : Promissum . 5. Ibid. o personam . Cod. Reg.
et ms. Chcltcnhnm ; personam nominantem , denuntiantem . 6. Reg. Phil. Aug. Bibl. nat. : pro . 7. Reg.
Phil. Aug. Bibl. nat. supplet in finc mnnu posteriori : Anno Domini M CC" octogesimo vj, die mercurii antc raediam
xlmam (1287, Martii 5) addita fuerunt huic ordinalioni istn vcrba : II juiTont que la pes il voudront a leur poar ne ne
donront conscil ne aide ne sostenance a nul de leur nacion ne a autre de fairc lc contenz ne la gucrrc entre aus, et se il

sevent nul malfeteur, il les enscigneront a rofficial do Paris et metront painc ct conscil qu'il soient pris . Vidc Bulneum,
III, 241.

198. Cusios Ord. Minor. Paris. fratri Adac de Marisco aliisque O.xoniae fratrihus commorantihus de nefandis
a pastoribus Parisiis, Aurellani et in aliis locis perpetratis refert.

An. 1251, Parisiis.

Venerabilibus in Christo fratribus suis Ade cle Marisco, et fratribus Minoribus

Oxonie, frater .. dictus custos Ordinis fratruin Minoruin Parisius salutem. Nuper in festo

Resurrectionis', cum sperabamus jam pacem sancte ecclesie esse rcdditam, et conlritus
esset terre malleus universe, surrexit malum inopinatum. Venit quidain hereticus vel
paganus^, moribus et doctrina insignis et prodigiis mendacibus, in hypocrisi velut lupus
non intrans per ostium in ovile, indutus tamen pelle ovina, sub {'riice signationis
pretextu et specie pietatis, se principem fecit pastorum, asserens sibi revelationes factas
a Deo, ut ultra mare pugnaturus cum Saraccnis se transferret, gladium gei^ons ad
pugnandum cum pastoribus Christianis. Ac cooperante nescio quo, Deo tamen propter
peccata nostra permittente, tanta fatuitas sic invaluil, ut undique pastores ex diversis
mundi partibus ca[ter]vatim cucurrerint in parvissimo temporis spatio, ipsum perdituni
hominem sequentes'; sed et plebis circa ipsuin et ejus complices tantus invaluit favor,
ut diccre possent et facere quecumque vellent. Videns itaque vir pcrditus tanta se
stipatum caterva', favore gentium, conceptum vcncnum non potuit plus conlinere,
quin inciperet dignitatem ecclesiasticam violare, sacramenta execrando, populum bene-
dicendo, predicando, crucein dando, aquas aspcrsionis novo more faciendo, miracula
confingendo, insupcr in virorum ecclesiaslicorum cede grassando. Denique in adventu
ejus Parisius et suorum precursorum et sequacium tain valida facta esl connnotio populi
contra clerum, ut in paucis diebus plurimi clerici interfccti, aliqui in flumine projecti,
sed ct plurcs essent sauciati; sacerdos etiam parochialis in missa, casula spoliatus, rosis
coronatus illudebatur. Et in tantum crevit ista malitia, quod nisi afluisset Salvatoris
clementia, Universitatein a Parisius extirpassent, cum efi^usione ecclesiastici sanguinis
et opprobrio Chrisliano. Apud Rothomagum ccclosiam et doinum archiepiscopi confre-
1251] AB AXNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 225

gerunt. Itein Aurelianis' pluriinos clericos interficientes, congregationcm clericoruni, que

ibi jam diu resederat, ut recederet coegerunt. Turonis inter alia scolam domuin Predica-
toruin aggressi manu potenti, alios sauciantes, alios sine habitu honestatis eorum post
se tamquam captivos trahentes, eosdem por civitatem victualibus et aliis, que eis contu-

lerat pietas christiana, privarunt. Sed quod auditu ct rehitu horribile est, sed visu inagis
horrendum, cum intrassent ecclesiam, ubi illud intemeratum et sacratissimum sacra-
mentum corporis Christi venerabiliter fuerat reconditum super altare, vituperabiliter
projecerunt, et nasuin iinaginis gloriose Virginis abscinderunt, et oculos eruerunt, et

nefandis manibus ea que phicuerant abstulerunt. Deinuin" etiam fratruin nostrorum, que
Deus dederat, cuin eoruin injiiria asportaverunt. Parvam etiam doinuin fratriiin nostrorum
vi confringentes, patres injuriis hicessitos in doloribus et terroribus remiserunt Verun-
tamen Deo disponente, ex super abundanti bonitate, non ex meritis nostris, hic filius
perditionis talem sortitus est finem. Cuin pervenisset Bituris, cepit amplius concepta
venena diffundere, el cepit [dicere] universis assistentibus, non debere credi his que a
clericis dicebantur, cum doctrina eorum exorbitaret a vita ;
quare cuncta frivola astruebat.
Ad hec verba quidain et singidaris phenix, zelo succensus Altissimi, cepit vcrbis viri

potentis et sapienlis resistere, dicens ea que dicuntur a clericis et religiosis, quainvis in

aliquibus doctrine non respondeat vita, soliditatem et firmitatein habere per scripturas
novi et veteris Testamenti : ipsius autem verba nullum penilus habere fulcimentum. Quo
audito filius perdilionis superba iiiente se non valcns continere, in Christi viruin irruit,

et euni gladio percussit pariterque pereinit. Quo viso concives inortui ad arina currentes,
cuin non inodica strage suorum, filiuin perdilionis defendentein se et Machometuin, iit

dicitur, invocantem, cuin aliquibus complicibus suis peremerunt, ipsuin concidentes in

frusta, alios in fugain propellentes. Dicitur autem hoc eorum fuisse commentum, ut priiiio
clerum extirparent a terra, secundo religiosos abraderent, postinodum in milites et

nobiles irruerent, ut sic terra desolata omni presidio facilius paterel erroribus et incur-
sibus paganorum. Quod verisimile videtur; presertim cum quedam multitudo militum
ignotorum, qui albis induli sunt, in partibus Alemannie ceperit inanifestari. Hec usque
hodie ut a fide dignis audilum esl, ita se halxMil. Daliim Parisius, aiino Domini MCCLI.

Annales de Burton, ed. Liinrd, p. 290.

Adam do Muristo hujus cpislolai nioiiliiim-iu fiioit iii siiis littoris nd
Robcrtum cpiscopum Lincoln. dirccti intcr Mon. Francisc, cd. Brewcr, p. loy. Iligtoriiim cnpinse ciinrriit Miittli. Pnris.,
Chron. maj., ed. Liuinl, V, L"i(J (|i(. Cf. inaupcr Vila Innocentii ir (Bcrnardi Guidonia) npiid Murntori, SS. rer. ital., III,
1, p. 591.

1. 16 Aprilis. 2. Mutth. Piiris. ciiin nominnt hiingnrum, npostntain christinni iiuminis, ipii liiigiinm gnllicam, (fcriiin-
nicani ct latinnm novcrnt. 3. Lunrd scqnuiitur . h. Mntth. Pnris. : n nd ccntiim millin ct pliircs . Ipsn rcgiiin Blniicn

n pcrons ipsos tcrram sanctam odcpturoa ct filios suos vindicaturos, ipsis grutiam impendebnt et fttvoreni u. 5. n Dio
8. Barnnbc [Jun. 11] Aurclinniin pcrvcnicntci . Mntth. Par., additque : noviim quippc ct nhsnrdum fuit, ul Inicua. . .

in puhlico ct in tali civitatc, ubi viguit scolnrium univcrsitns, prcdicurct . Lihros cnrissimos rnpiicrunt . Dc intcrfcc-
tionc scholiirium Aurclian. loquitiir ctinin Iniiocentius IV an. 11252, Deceinb. 17, in Rcg. Vat. an. 10, cp. 305. 6. Luard :

n doiiium, . . quain Dciis .

Chart. Vnio. 1'avis. I.

226 CHARTULARItJM UNIVERS. PARIS. [1252

199. Adam episcopus Silvanectensis testatur, se aliquas epistolas Innocentii IV, quae respiciunt Universitatem
Parisiensem, vidisse.
1252, Februarii 11.

Universis presentes litteras inspecluris A. Dei gratia Silvanectensis episcopus salutem

in Domino. Noveritis nos anno Domini niillesimo ducentesimo quinquagesimo primo, die
dominica post octabam purificationis beate Marie virginis, litteras domini pape inferius
annotatas inspexisse in hec verba. Seqiiiintur epistolae siiperiiis exscriptae n'" 138, 142,

162, 163, 165.

Originalc iii Arch. nat. Poris. M. 66", n" 3 ;

fragmentum sigilli cerei cpiscopi taeniolo mcmbr. appenditur.

200. Statutum de promovendis ad calhedram et regimen sacrae scripturae et de scholis ejusdcm, praesertim
quoad religiosos.
1252, mense Februario, [Parisiis].

Quoniam in promotione ad cathedram et regimen sacre scripture in studio Paris. non

solum sunt attendenda inerita personarum, sed etiam honor civitatis, necnon et totius

studii status et honestas juxta summi pontificis ordinationem ' inerito sunt pensanda, ideo
doctores Parisienses actualiter in theologia regentes volentes in posteriim statui sui et
studentium in theologia Parisius honestatem servare, et promotionis locum studentibus
opportuno tempore reservare, deliberatione super hiis habita cum consilio diligenti et

tractatu de prudentum consilio concorditer ordinaverunt, ut de cetero religiosus aliquis

non habens collegium et cui est a jure publice docere prohibitum, ad eorum societatem
nuUatenus admittatur. Ceterum, quia preter necessitalem magistrorum multiplicationem
maxime super eundem gregem non solum scriptura divina, verum etiam sacri canones
detestantur, dicente beato Jacobo : Nolite plures magistri fieri, scientes quoniam majus
judicium sumitis , et Gregorius ad Rusticum monachum : In apibus, inquit, est prin-

ceps unus et grues unam sequuntur ordine litterato : idco predicti magistri ordina-
verunt, ut singula religiosorum collegia singulis magistris actu regentibus ct unica scola
de cetero sint contenta'. Preterea cum grande fidei peri,cidum immineat et a ratione'

plurimum dissonet, ut quisquam sibi sumat honorem cathedre sacrarum litterarum, qui
nec seipsum examinavit diligenter, nec ab eo qui licentiandis preesse dignoscitur,
secundum formam Universitatis a sumino pontifice roboratam legitime sit vocatiis, maxime
cum alias inter doctores theologicos tractatum fuerit et concorditer inhibitum, ne aliquis
bachellarius in theologica facultate promoveatur ad cathedram, nisi prius seipsum exami-
naverit*, saltem aliquos libros theologie glosatos et Sententias in scolis alicujus magistri

actu regentis diligenter legendo : idcirco supradicti magistri Iractatum antedictum el

consensum mutuo renovantes consensu firmaverunt, et ita decetero observari debere

1252] AB ANNO MCC USQIE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 227

nnanimitcr ordinaverunt. Qiiod si aliquis conlra dictas eorum ordinationes venire pre-

sunipserit, ei socielateni suain tam in principiis quam aliis penitus denegabunt. Et de

celcro quicunquc bachellarius licentiatus fuerit, si requisitus huic ordinationi assensum

prestare noluerit, a consortio niagistroruni penitus excludetur et eidem tam in principiis,

quam alibi magistralem societatem denegabunt. Hec autem ordinata sunt a magistris salva
in omnibus reverentia et obedientia sedis apostolicc et aliorum, quibus obedire tenentur.
Hanc aulciii ordinationem Universitas approbavit, et sigilli sui munimine roboravit. Actum
anno Domini MCG quinquagesimo primo, mense Februario.

Cod. Vat. Reg. 40C, fol. 54. Bibl. Phillipps iii Cheltenham, ms. 876, fol. S?", sub tilulo supra rcluto. Bulacus, III,

245. Contentio Universitalis cun Mendicantibus cum hoc statuto, quod etiam infra n** 230 profertur, incipit. Secundum
magistrum gencralcm Ilumbertum congregatione clandestina prnedictum decretum confectum est. Vidc infro n" 272.

1. In bull Parens scientiarxim Gregorii IX (supra n" 79) expressam. 2. Fratres Praedicatores tantum habebant
Parisiis duas s4-liolas theologicns et duos inagistros regentes. 3, Cod. Reg. : ardue u. 4. Cod. Reg. : nominaverit .

20 1 , Statuta artistarum nationis anglicanae de baccalareis in artibus determinandis in Quadragesima.

1252, [ante Februarii 16, ParisiisJ.

Anno ab incarnacione M^COLI" magistri nascionis anglicane in artibus regentes

Parisius pro honestate studii et doctrine multiplici profectum reparando, et per Dei
gratiam absque diminucione in posterum continuando, bachellaruorum in artibus deter-
minandorum in quadragesiina, sicut mos est, forinam inferius annotatam de communi
eorum et proborum consilio statuerunt. In primis procurator taclis sacrosanctis eligat
diios, quos credat esse utiliores ad eligcndum examinatores determinandorum', qui tactis

sacrosanctis jurent quod eligent tres magistios sine odio vel ainore alicujus persone aut
partis aliciijus sue nascionis, quos rigidiores et iitiliores ad examinandum fidelitcr essc
cognoverint, magis promocionem et utilitatem studii diligentes, minus prece seu pretio
flexibiles. Qui tres cum fuerinl electi similiter factis sacrosanctis jurent quod fideliter

examinabunt et cum rigore examinis* procedent licentiantes dignos et suflicientcr se

habentes sine odio aliciijus persone vel partis sue nascionis, sine etiam invidia aul
aliquo aniiiii rancore vel alterius pcrturbatione sinistra. Insuflicicnter autem se habcntes
secundum rigorem examinis^ c.l indignos ad terminandum refutabiint nulli gratiam
facientes, nec moti prece nec pretio, nec tiinore, nec amore, scu aliqua alia occasione
vel acccptione pcrsonarimi indirecta. Magistri autein presentantes et ipsi bachellarii

fidcm corporalitcr dabtint, quod prcccs pio bachcllariis non eflundent, nec gratiain ab
examinatoribus, nec a nascione nec ab Universilalc petent, nec per se ncc per alios, set
simplici verbo examinatoruin credent. Eadem etiam fide, quod contuinelias nec convicia
228 CH.VUTULAIUUM UNIVERS. PAIUS. [1252

examinatoribus nec minas nec aliqua mala inferent nec per se ncc per alios, si contingat

bachellarios refutari, quia debent supponere quod examinatores secundum conscientiam

et fidem ad honorem studii et nascionis processerint. Bachellarius autem licentiandus ad

determinandum in arlibus Parisius sit viginti annorum, vel ad minus vicessimum annum
sit ingressus, honeste vite sit et conversacionis laudabilis. Capam non habeat sine capucio

ejusdem panni, neque capucium cum nodulis. Non habeat mitram in capite in scolis,

quamdiu determinabit. Si habeat beneficium corone, coronam habeat talem, nec super
hoc poterit aut debeat reprehendi. Item antequam ad examinacionem recipiatur, fidem
faciet corporalem quod habet scolas proprias magistri debentis regere in illis actu per
totam quadragesimam et magistrum proprium, sub quo petat licenliam determinandi, vel

bacheUarium incepturum in arlibus ad longius infra carniprivium, in cujus scolis sit

determinaturus. Item quod audierit in artibus per quinque annos vel quatuor ad minus
Parisius continue vel alibi, ubi studiuni viget universale de artibus. Insuper quod audi-

verit libros Aristotilis de Veteri logica % videlicet librum predicamentorum et librum

periarmenias bis ad minus ordinarie, et semel cursorie ; librum sex principiorum* semel
ordinarie ad minus et semel cursorie ; libros videlicet tres primos topicorum et librum

divisionum^ semel ordinarie vel ad minus cursorie; libros topicorum Aristotilis et elen-

corum bis ordinarie, et semel ad minus cursorie, vel si non cursorie, ad minus ter

ordinarie ; librum priorum semel ordinarie et semel cursorie, vel sit in audiendo, ita

quod medietatem ad minus ante quadragesimam peraudiverit audiendo continue usque in

finem; librum posteriorum semel ordinarie complete. Item quod audiverit Prissianum
minorem'^ et barbarismum ^'
bis ordinarie, et ad minus cursorie; Prissianum magntmi
semel cursorie seinel*. Item librum de anima semel audiverit vel sit in audiendo, sicut
predictum est. Item det fidein quod per duos annos diligenter disputaciones magislrorum
in studio solempni frcquentaverit et per idem tempus de sophismatibus in scolis requi-
situs responderit. Item per annum integrum a principio unius quadragesime ad princi-
pium alterius det fidem, quod responderit de questione. Si autem bachellarius inventus
fuerit suflicienter se habens in scientia secundum testimonium examinatorum, et numerum
annorum vel librorum vel audituum non compleverit, nascio reservat sibi potestalem ad
dispensandum super hiis secundum quod sibi viderit expedire. Et in tali casu solum
licebit magistro suo supplicare nascioni pro eo. Item si post inhibicionem leclionum
cursoriarum factam et ultimo conservalam transgressor in aliquo predicte inhibicionis
fuerit, ad examinacioncm determinandi nuUatenus admittatur. iSec similiter niagister, sive
actu sit regens sive non, qui post inhibicionem predictam ullimo factam sicut dictum est
et prorsus a magistris confirmatam transgressor predicte inhibicionis extiterit, ad presen-
tandum bachellarium non audiatur, quousque tam a magistro transgressore quam a
bachellario similiter transgressore rectori vel procuratoribus pro Universitate fuerit ad
plenum satisfactum. Item bachellarius licentiatus ad determinandum ad longius proxima
 1252] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 229

die posl brandones deterniinare incipiat. Qui si ex tunc determinare non inceperit,
postniodum sibi determinare per quadragesimam non licebit. Et ex predicta die lune
usque ad niediam quadragesimam continue determinet, nisi habeat causam legitimain
ipsuin excusantem. El tunc nulli liceat pro ipso determinare visitando, nisi licentiam
ad regendum Parisius habcat in artibus, vel qui alias in sede videlicet per totam
quadragesimam determinaverit vel qui sit licentiatus in illa presenti quadragesima ad
determinandum, dum tamen ille idem determinaverit conlinue a predicta die lune proxima
post brandones usque ad mcdiam quadragesimam. Item si bachellarius uno anno licen-
tiatus fuerit ad delerminandum in arfibus Parisius, et ex legitima causa illa quadragesima,
in qua licentiatus est, determinare pretermiserit, quod quandoque contingit, sibi liceat
poslmodum in sede in quadragesima quacumque sequente, canonice tamen et secundum
formam aliorum, determinare, set non alios particulariter ' visilare, nisi prius in sede
per totam quadragesimam determinaverit. Item antequam bursam unam talem vel tantam,
quam ponit fide corporali prestita, super hoc ad opus Universitatis persolverit et ad opus
nascionis aliam, eidem dcterminandi licentia non largiatur. Item si ad longius infra
dominicam proximam ante carniprivium '" licentiatus non fuerit, ulterius illo anno ad
examinacionem determinandi non admiltatur. Ilem eidem injungalur, quod per totam
quadragesimam et deinceps, quamdiu facultatem arcium profitebitur in illis sfudendo
vel regendo, mandato rectoris ot procuratoris parcat in licitis et honestis. Itein non
dabit potaciones nisi prima die, qua delerminare incipiet, et ultima, nisi fiat hoc ex
licentia rectoris vel procuratoris sue nascionis, qui cum eo in hac parte dispensare
poterunt secundum quod viderint expediro, inulla tamen circa ipsos determinatores que
sunt altendenda in talibus considerando. Itein examinatores pecuniam ad opus Univer-
sitalis et nascionis ab ipsis bachellariis recipiendam diligenter coUigent, et collectam

lideliter observabunt, et ad sumonicionem locforis ot proouralorum qualuor nascionum in

cistain communein iiniversitatis artislarum rofundcnl ad diom deputatum. Item pecuniam

receptam ad opus nascionis infra diem dominicam proximam post cineres in archain
communcm refundenl. Item nullus predictorum examinatorum per se sine suis sociis
secuin ad determinandum dcputatis possit quemquam licenciare, nec examinare solus
presumat. Itein preter predicla intersint qualibet die veneris ad vesperas Beafe Virginis

et ad missam die sabati soquente, postquam licentiati fuerint, usquo ad ramos palmarum,
8ub pena qua obliganlur magistri. Quia vero per formam islam fas non est nec erif diviti

vel |)auperi, nobili vel ignobili deinccps deferre, si modo supradicto licenciam deterini-
naiuli polilurus non accodal disposilus : icirco ad eorum caulclam provisum est a magis-
tris, quatiniis presens forina singulis annis per scolas bis deferaliir, ila quod prima vice
inter purificacionem et carniprivium in scolis magistrorum legalur, ot alia vice inter

festum sancti Remigii ol Omniiim Sanctorum vcl circiter, quaiido oril congrogacio.
Magistri atitem singiili obligoiilur por fidem ad istam ordinacionem obsorvandam. Nichi-
230 CHAKTULARIUM UNIVERS. P\RIS. [1252

loininus etiam, si aliquis inventus fuerit dictc ordinacioni contradicens, penain suspen-

sionis lectionuin per inensein suslineat.

Bibl. CoU. Corp. Christi Oxoniae, ms. 283, fol. 155''. Fragmcntum apud Coxc, Catal. COdd. mss. colleg. Oxon., II,

123. Non cnuntiatur quo mcnse hacc statuta sint data. Hoc tamen evenisse antc Quadragcsimam concludere possumus ex
ipso documento, et ex eo, quod statuta artistarum plerumquc isto tempore facta sint. Praetcrea docum. scquens (n 202),
licet in ms. teneat primum locum, post supra publicatum tamen, cum quo intime conncetitur, essc confectum probant verba
in fine ; Actum Parisius anno predicto die sabati ante brandones . Gum igitur hoc statutum editum sit sabbato ante

dominicam primam Quadragesimac, praecedens etiam antc dominicam primam Quiidriigcsimac, imo ante sabbatum, factiim
est, proindcquo in an. 1252 transferri dcbet.

1. In ms. determinatorum . 2. Ms. ex animis . 3. Yidc infra ad n" 24G. 4. Gilbcrti Porretani. Cf. de isto

Haur^au, Hist. de la philosopliie scolastique, I, 452 sqq. 5. Utrumque Boetii. 6. Sexdecim libri priorcs Institut. gram-
maticae Prisciani vocabantur Priscianus major vel magnus, duo ultimi vero Priscianus minor. 7. Sic nominabatur
tertius liber Artis majoris Donati. Gf. Thurot, in Notices et extraits des mss-, XXII, 2<= purt., 94. 8. Sic in ms. hic
mendoso. 9. Ms. pnrticularenter . 10. Ms. caprivium .

202. Slatuta artistarum nationis anglicanae de haccalareis.

[1252], Februarii 16, Parisiis.

Bachellarius in artibus inceptus in nascione anglicana dabit fidein quod observabit

statuta Universitatis prout expressa sunt ei a rectore. Dabit etiam fidem quod obediet
rectori [et pro]curatori sue nascionis in licitis et honestis. Leget lectiones ordinarias in
capa rotunda et in palleo'. Disputabit hora determinata, et questiones suas determinabit
per quadraginta dies continue post inceptionem. Non habebit sotillares rostratos nec
loqueatos nec fenestratos. Non induet supertunicale fissuin latcribus. Non habebit mitrain
in capite sub capa rotunda publice extra doinum suam. Ibit ad sepulturam scoiariuin
diebus festivis, quando sciat, et ferialis diebus, quando fuerit citatus. Intererit omnibus
congregationibus sue nascionis. Non sustinebit coreas duci in principio suo extra domum.
Leget vel legi faciet psalterium magistro actu regente mortuo. Non revelabit secreta
nascionis sue. Non procurabit aliquid, quod debeat converti in dissipacioneni vel disper-

sionem sue nascionis. Intererit festo sancti Edimundi regis^, et festo sancti Nicholai", et

festo beate Katerine', et beati Thoine^, et vesperis beate Marie qualibet die veneris, et
misse ejusdem qualibet die sabbati in sua nascione, nisi legitimum habuerit impedi-
mentum, quod notificabit procuratori seu provisori. Non absentabit se ut intersit congre-
gationibus vel missis in aliena nascione factis, nec in propria, ubi aliqua pars nascionis
a toto suo discordans, si conlingat, talia fecerit. Itein non sinet bachellarium determinare
contra consuetudinem et statutum Universitatis. Et rigore exaininacionis fideliter premisso
ipsis bachellariis sine odio vel amore alicujus persone dabit licentiam determinandi nec
alicui gratiain faciet inconsulta nascione. Dabit aliquid in presentia nascionis in sustenta-
mentum luminarium beate Virginis. Dabit tres bursas, unain Univcrsitati, aliam nascioni,
tertiam bcdellis, quas solvet procuratori sue nascionis. Dal)it bedello sue nascionis
1252] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV IIEG. FRANC. 231

bursam unarn, vel valorein unius burse. Non eliget aliquein ad aliquod officium in

nascione sua, quein non credit suflicientem et competentein. Itein intererit leclionibus
bachellariorum, si magistri eoruin sint actualifer regentes. Item inlererit principiis bachel-

lariorum, sive inagistri eorum sint actualiter regentes, sive non. Itein intererit disputa-

cioni ante principium, si magister sit regens, duin saltein fiierit ei nuntiatum per
servientem. Itein dabit fidein, quod dicet procuratori suo eandein suinmam burse sue,
quam predixerat rectori. Item solvet bursas predictas, antequam dicalur per scolas, nisi
licencia a procuratore suo fideliter optineatur. Itcin dabit fidem, quod non presentabit
bachellarium difTamatum nec aliquem, cujus promocio debeat converti in oprobrium
nascionis. Cedit in viluperium nascionis, si laborel infamia presentatus, aut si forinam
communem in audicndo non compleverit nuinerum sex annorum, vel si fuerit ignotus,

ulpote qui nec in disputacionibus, nec in lectionibus visitaverit aliquem magistrorum,

vel gradum non attigerit, qui ad honestatem status et facultatis exigitur, vel' si non
constiteril, ipsuin saltein per biennium ante presentacionem suain de questione publice
respondisse. Qui etiain ordinarunt, ut, quicumque de cetero incipient vel resuinentur, ad

istain declarationem una cuin forma nascionis inviolabiliter observandam per fidein juxta
aliqiiam consuetudinem aslringantur. Si quis autein contra hanc forinam bachellariis
presentandis per magistros proprios exponendam suain vel alterius proinocionem per
quascumque per.sonas procurare presumpserit, ex tunc a consorcio nascionis quo ad
oinnes aclus scolasticos tanquain infamis vilissiinus cxcludatur, salva in omnibus et per
oinnia canccllarii libertate. Ceterum ne error aliciijus per ignoranciam decetero valeat
excusari, fiat magistris copia statutorum, et bachellariis annualim generaliter convocatis
premissa declaratio publicetur.
Instante quoque resumpcionis lempore publicata fuit predicta ordinacio in presentia
magistrorum, et sine conlradiclione qualibet ab omnibus approbala ; sicque sopitiis esse
strepitus et omnino scdata lurbacionis materia credebatur. Postinodum vero a quibusdam
personis hujusmodi statiito asserentibus se gravatas per quosdam magistros supplicatuin
extitit nascioni, qiiatinus cuin eisdein lanqnam preventis si fieri posset inicius ageretur.
Ad quoruin peticionem magistri de nascione viros vonerabilcs magistruin Simonem de
Brideport' archidiaconum dc Dorsetc, inagistruin Had[ulphuin] Dacuin, et magistrum
Symonem Fortes' prediclis ordinaloribiis de consensu adjunxerunt dantes eis potestatem
cuin aliis modificandi articulum de rcsponcione questionis et declarandi statula nascionis,
si qiiid in eis vel coruin aliquo essct ulterius declarandum, stalulo predicto, quod nec
infirinare poterant nec volcbaiit, in siio roborc nichilomintis duraturo, dc slando eliam
eoruin ordinacioni cuin qiiibiisdam aiitea noii aslriclis fidem cerlam prcstilerinl. Dicti

igitiir tres magistri cuiii aliis sex ordinatoribiis approbatis nolentcs iii aliquo contraire
nec indebite per ipsas pcrsonis aliquibus inferri prcjudiciuin vel gravamen, set potius
pregravalis ante soloinpncin publicacionem statiiti consiilcrc ciipionlcs, in hoc unanimiter
232 CHAUTULAIUUM UNIVEUS. PAUIS. [1252

consenserunt, quod qui quicumque ante dictuni annuin vel codeni de questione ante
natale Doniini responderunt, duminodo super hoc fidcm prestiterint corporalem, non

obstante dicto statuto, si eis aliud non obsistat, libere presententur. Ceteros vero, quos
ante predictum terminum non constiterit respondisse, nullus presentare presumat ante-
quam a tempore responsionis sue compleverit duos annos sub pena que superius est
expressa. Ad hunc articulum predictum, videlicet quod per biennium ante presentacionem
publice responderit presentatus, sic intelligendum esse ab omnibus decreverunt, videlicet
quod presentandus in disputationibus magistrorum vel determinatorum in scolis bachel-

larii exercuerit olTicium opponendo et respondendo per duos annos, antequam ad peten-
dum regendi licenciam presentetur. Ut igitur omnia prcnotata perpetua firmitate obsistant,
magistri regentes sigilhim nascionis duxerunt presentibus apponenduin. Actum Parisius

anno predicto die sabati ante brandones.

Bibl. Gollog. Gorporis Christi Oxoniae, ms. 283, fol. 155 {scriptura anglic. sacc. XIII cxciint.). Fragmentiini apud
Goxe, Catal. codd. mss. COlleg. Oxon., II, 122. Quoad temporis iiotam vidc ad doc. i^raccedens n 201.

1. Id est ; pallio. Vide supra statutum Roberti de Courcon, anni 1215. 2. 20 Novembris. 3. 6 Dccembris.
4. 25 Novcmbris. 5. 29 Decembris. 6. Ms. ut . 7. Ms. potius Dadeport . 8. Vel Fortcm .

203. Innocentius IV ad Haiinericum cancellavium Parisiensenij astringat clericos et religiosos, ut taxentur

eorum hospitia a clericis et burgensibus ad hoc electis.

1252, Maii 30, Perusii.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. canceUario Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Dudum suggerentibus nobis dilectis filiis magistris
et scohiribus Parisiensibus se pro eo, quod in solvendis hospiciorum suorum pensionibus
intolerabiliter gravarentur, super taxatione hospiciorum hujusmodi consentiente carissimo
in Christo filio nostro .. rege Francorum * illustri, deliberatione provida viros providos
deputasse, quos nonnulli religiosi et clerici seculares, qui. domos habcnt Parisius, ad

taxandum domos easdem admittere non sine gravi civium Parisiensium scandalo recu-
sabant, nos tibi nostris injuncximus littcris', ut si essct ita, ydoneos taxatorcs, qui sicut
laicorum , sic clericorum secularium et religiosorum etiam Temphtriorum, Hospitala-
riorum , Cisterciensium , Premonstratensium et aliorum cujuscumque ordinis taxarent
hospitia, deputares ita quod si de hiycis non possent hujusmodi taxatores haberi, liceret
clericis ipsa taxare hospitia super hoc specialiter deputatis. Cum igitur cisdem inagistris
et scohiribus in onmibus, que cominunem et privatam ipsorum utilitatem respiciunl,
quantum cum Deo possumus intendamus, discretioni luc per apostolica scripta
assistere

mandamus, quatinus non obstante si eisdem clericis vel religiosis a sede apostolica sit
indultum, quod excommunicari aut interdici nequeant vel suspendi, seu ad taxationem
hujusmodi per apostolicas litteras coartari, que de indulto hujusmodi plenain vel expressam
 1252] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPIM IV REG. FUANC. 233
de verbo ad verbum ac religiosorum ordine non fecerint mentionem, super hiis procedere
non oinittas, juxta directaruin ad te continentiam litteraruin, salvis penis in nolentes sua
taxari hospicia per antiquam et approbatam et hactenus pacifice observatam consuetu-
dinein Parisius introductis. Dat. Perusii iij kal. Junii, pontificatus nostri anno nono.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 247, n" 200. Bulla^plumbea filis cannab. appenditur. In aversa membrana : Th. de
Sancto Egidio . Pertinuit ad .\rchivum Univers. Cod. Vat. Keg-. 406, fol. 17. Bibl. Phillipps in Cheltenbani, ms. 876,
fol. 18, sub rubrica ut supra ; o Ut rancellariiis Paria. astringat , etc. Jonrdain, n" 92.

1. Ludovico I.X. 2. Cf. supra n 138.

204. Innocentius IV Thomae archiepiscopo Hemensi, Adamo episcopo ac decano Silyanectensibits injungit ul
molestatores magistrorum et scholarium Parisiensium per sententiam excommunicationis compescant.

1252, Maii 30, Perusii,

Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus .. archicpiscopo

Remensi .. episcopo et dilecto filio .. decano Silvanectensibus sakitem et apostolicam
benedictionem. Affectum eorum qiii, honestatis intendenles cultui, in studio proficiunt
litterarum, benivolo favore prosequimur, et ut obtalum sue aifectionis in hac parte
consequantur effectum, libenfer eis apostolicum prout expedit auxilium e.xhibemus, ac
in eo specialiter ipsorum super hoc desideriis favere proponimus, ut eis contra suorum
molestatorum audaciam oportuno curemus remedio subvenire. Hinc est, quod dudum
significantibus nobis dilectis filiis .. magistris et scolaribus Parisiensibus, se a nonnullis
tiirbalionis eorum avidis molcstias multiplices tolerare, vobis per apostolicas litteras per

seplenniiim tanlummodo valituras duximus injungendum, ut prefatis niagistris et scola-

ribus favoris presidio efficaciter assistenfes, non permitteretis cos contra indulta privi-
legiorum sedis apostolice ab aliquibus indebile molcstari'. Xos igitur volentcs factain eis

super hoc prorogare gratiam ac etiani ampliare, ipsorum precibus inclinati discretioni
vestre per apostolica scripta per decennium a fine predicti inchoandum septennii valitura
mandainus, quatinus dictos inagistros et scolares contra indulta privilegioniin hiijusinodi
molestari indebite ab aliquibus non sinalis, molestatores hujusmodi per censuram eccle-
siasticam appellatione postposita compescendo, non obstante, si ab eadeni sede aliquibus
sil induUuin, quod excominunicari aiit inlerdici nequeant vel suspendi, seu conslitutione
de duabus dietis edita in Concilio generali, duniinodo ultra tertiam vel quartam ali<iuis

extra suani diocesiin auctoritale presenliiiin ad judicium noii tiahatiir. Dat. Pcrusii iij kal.

Junii, pontificatus nosli-i iiniio iiono.

Arch, Univcr. Pnris. thcca IV, .V. 18, a, in iiistrumento 30 April. 1318 confecto. Bibl. Phillipps in Choltenhani, m.
876, fol. 18'", sub Iiac nibrica : GciuTali cuiisorvaUiria dircota urrhiepiscupo Reiiiensi, episcupo et dccaiio Silvaiiertens, .
Jourdain, n" 93.

1. Cf. aupra n 163.

Chart. Univ. Paris. I. SO
234 CHAKTtLAHlUM VNIVEBS. I>A lU S. [1252

205. /nnocentius JV concedit magistiis et scholarihus Paris. jus sigilli //i-r dc-ennium seplennio completo.

1252. Maii 30, Perusii.

Iiinocentius episcopus servus servoruin Dei uiiiversis inagislris et scolaribus Pari-

siensibus salutcin et apostolicain benedictionem. Dudum ad audienciam nostram perlato,

quod bone inemorie R. Porluensis episcopus tunc S. Angeli diaconus cardinalis in

parlibus Francie apostolice sedis legatus vestrum fecit frangi sigillum, pro cujus defectu
vos divcrsa incommoda sustulisse didicimus, dum privala et ardua vestra negotia, cum
alicni querebalur sigilli remedium, veniebanl in noliliam aliorum : nos vestre devotionis

precibus annuentes ut sigillum propriuin pro negoliis in quibus causa vestre utilitalis vel

honoris agitur, de quo tamen sine Universitatis aut majoris partis regentium magistrorum
assensu nulle littere sigillenlur, usque ad septennium habere possetis fratruin nostrorum
communicato consilio, vobis per litteras nostras duxiinus concedendum '. Ut igitur vestra

devotio gaudeat se apud nos uberiorem super hoc gratiam invenisse, quod hujusmodi
sigillum sub premisso tenore per decennium a fine prefati septennii inchoandum vobis
habere liceat, vestris precibus inciinati auctoritate vobis prcsentium indulgemus. XuUi
ergo, e/c, nostre concessionis, etc. Si quis autein, etc. Dat. Perusii iij kal. Junii, ponli-

ficatus nostri anno nono.

Apogruphuin saec. XIII in AiTh. nat. Paris. M. 00"*, n** 3,

1. Vidc supra n 165.

206. Innocentius IV Adamuni episcopum Silvanectensem conservatorem juiis sigilli habendi magistris el

scholaribus Parisiensihus per decennium ab ipso concessi constiluit.

1252, Maii 30, Perusii.

Innocentius episcopus servus sei-voniin Dei venerabili fratri .. episcopo Silvanec-

tensi salutcm et apostolicam benedictionein. Duduin ad audienliam nostram perlato, quod
bone memorie R. Portuensis episcopus, tunc Sancti Angeli diaconus cardinalis in partibus

Francie aposlolice sedis legatus, dilectorum filiorum magislrorum et scolarium Parisien-

sium fecil frangi sigilluin, pro cujus defectu diversa eos incoinmoda substulisse didicimus,

duin privata et ardua eoruin negotia, cum alieni querebalur sigilli remedium, veniebant
in notitiam aliorum : nos eorundem magistrorum et scolarium precibus annuentes, ut
sigillum proprium pro negotiis in quibus causa sne ulililatis v(4 honoris agitur, de quo
tamen sine sue Universitatis aut majoris partis regentium magistrorum assensu nulle
littere sigillentur, usque ad septennium habere possent fratrum nostrorum communicato
consilio, eis per nostras litteras duximus concedendum. Ut igilur ipsorum devolio
gaudeat se apud nos uberiorem super hoc gratiam invenisse, quod hujusmodi sigillum
sub premisso tenore per decennium a fine prefati septcnnii inchoandum eis habcre liceat
30.
1252] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 235

eorundein precibus inclinati eis auctoritate apostolica duxiinus indulgendum. Quocirca

fralernilati tue per apostolica scripla niandainus, quatinus non permittas prefatos magis-
tros et scolares super hiis contra concessionis nostre tenorem ab aliquibus indebite
inolestari, molestatores hujusinodi per censuram ecclesiasticam appellatione postposita
compescendo, non obstante constitutione de duabus dietis edita in Concilio generali,
duinmodo ultra terliam vel quarlam aliquis extra suain diocesiin auctorilate presentium
ad judicium non trahatur. Dat. Perusii iij kal. Junii, pontificatus nostri anno nono.

Originalc iii Arch. Uiiivers. Paris. thcca VII. D. 3. a. In avcrso incnibrana lcgilur : Th. de Sancto Egidio . Dcest
buUa plumbea. Apographum in Arch. nat. Paris. M. 66, n 3, cum rubrica : o Conservatoria super eisdem ct scquuntur
litterae praecedenles. Jourdain, n 94.

207. Innocenlius IV concedit magistris et scholaribus Parisiensibus, ut nullus possit trahi extra civitatem
Paris. saper tfuaestionibus intra eam exortis.
1252, Maii 31. Perusii.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dileclis filiis universis magislris et

scolaribus Parisiensibus salutem et apostolicam benedictionem. Ut eo liberius vacare
iitteraruin studio valeatis, quo ininus fueritis aliis negotiis occupati, nos veslris suppli-
cationibus annuentes auctoritate vobis presentium indulgemus, ut extra civitatem Pari-
siensein super questionibus intra eam exorlis trahi per littcras apostolicas vel legatoruin

sedis aposlolico juxla quod alias vobis indulsisse dinoscimur*, non possitis, nisi expres-
sain de indulgentia hujusmodi fecerint mentionem. NuIIi crgo, elc, nostre conces-
sionis, etc. Si quis autein, etc. Dat. Perusii ij kal. Junii, pontificatus iioslri anno nono.

Orignnale in Arch. nat. Paris. L. 247, ii" 201. BuUa pluinbea Clis seric. flavi et rubei coloris nppoiiditur. In nvcrsa
membrana lcgitur : o Th. dc Sancto Egidio . Rcg. Vat. Innoccntii IV an. 9, ep. 415. .\pographum saec. XIII in Arch.
nat. Paris. M. 60, n" 3. Cod. Vat. Rcg. 406, fol. 17''. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 18^ sub titulo ul supra :

Ut nullus possit , etc. Bulacus, lil, 241.

1. Vide supra n 142.

20o. Innocenlius IV Adamum episcopum Silvanectensem constituit conservatorem privilegii, ne scholares extra
civitatem trahantur.
1252, Maii 31. Perusii.

Innocentius episcopus servus servoruin Dei venerabili fralri .. episcopo Silvanectcnsi

salutem et aposlolicam benedictionein. Ut eo liberius dilccti filii universi magistri el
scolares Parisienses vacare valeant studio litterarum, quo ininus fucrint aliis negociis
occupali. nos eorum supplicationibus annuentes per litleras nostras eis duxiinus indul-
genduin, ut extra civitatein Parisiensein super queslionibus inlra eani exortis trahi per
litteras apostolicas vel legatorum sedis apostolice, juxla quod alias eis dinosciinur indul-

sisse, non possint, nisi expressain de indulgentia hujusmodi fecerint mcntioncin. Quocirca
fraternitali tue per aposlolica .scripla inandainus, quatinus prefalos niagislros et scolares
236 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1252

contra concessionis nostre tenorem non perniiltas super hiis ab aliquibus indebite nioles-
tari, niolestatores hujusinodi, etc. nt siipra n" 204. Dat. Perusii ij kal. Junii, pontificatus

nostri anno nono.

Apographum saec. XIII in Arch. iiat. Pari. M. 66', n" 3, sub rubrica : n Conservatoria super eisdem , excipit cnim
docam. n 205 publicatum. Cod. Vot. Reg. 406, fol. 176 (22). Bibl. Phillipps in Cheltenham, nis. 876, fol. 20 (et 24), sub
titulo : Conservatio privilegii, nc scolares , etc. ut supra. Liber practicus de consuet. Remensi in Bibl. Rcmensi, ms.
H. 648/639, fol. 221, n 362. Bulaeus, III, 242, ubi pei-perom <i kal. Junii . Varin, Arch. legislat. de la ville de Reims,
I" part. : Coutumes, p. 278, n 362. Adjungit ibid. n 363 cx Libro practico, fol. 22^, n 218, cpistolani ad Universitatem Poris.
dircctam a magistro Eustachio de Grandicuria, viccs gerente episc. Silvanectensis, in qua mentio fit privilegii supra publicali,
eamque refert itidem ad an. 1252. At Eustachius de Grandicuria eral aetatis posterioris, ut bene probavit Haur<,'au in Hist.

litt. de la France, XXVIII, 471 sqq. Remittimus epistolam ad finem hujus voluminis.

209. Innocentius IV ad maglstros et scholares Parisienses ut nullus in Uniyersitatem, rectorem seu procura-
tores seu quemquam alium pro facio s'el occasione ipsius Vniversitatis excommunicationis, etc, sententiam
audeat promulgare.
1252, Junii 1, Perusii.

Innocentius episcopus servus servoruni Dei diiectis filiis universis magistris et

scolaribus Parisiensibus salutem et apostolicam benedictionem. Non decet nos vobis

apostolicum negare favorem, quem vestris videmini meritis comparare, dum dantes
operam sapientie, qtie plurimum nos delectat, nostre vos gratie coaptatis, qui aliquando

disciplinis scolaslicis insudantes ad summum sumus licet immeriti magisterium evocati.

Hinc est, quod quieti vestre paterna volentes diligentia providere auctoritate vobis
presentium indulgemus juxta quod alias vobis dinoscimur indulsisse', ut nulhis in
universitatem vestram magistrorum et scohunum aut rectorem vel procuratores veslros
cujuscunque aut quarumcumque facultatum seu quemquam alium pro facto vel occasione
ipsius Universitatis excommunicationis, suspensionis vel interdicti sententiam audeat
promulgare absque sedis apostolice licenlia speciali, et si fuerit promulgata, ipso jure

sit irrita et inanis. NuUi ergo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis autem, eic. Dat.

Perusii kaL Junii, pontificatus nostri anno nono.

Cod. Vut. Rcg. 406, fol. 16. Blbl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 17, sub rubrica : Ut nullus , etc. ut snpra.
Cod. Ilarcur., fol. 17. Bulaeus, III, 242; deest apud Jourdain, cujus tamen notom numeri 76 videsis.

1. Cf. supra n" 162.

2i\\J . Conservatio ejusdem privilegii.

1252, Junii 1, Perusii.

Innocentius episcopus servus servorum Dei venerabili fratri cpiscopo Silvanectensi

salutem et apostolicam benedictionem. Non decet nos dilectis filiis universis magistris et
scolaribus Parisiensibus apostolicum negare favorem, etc. ut siipra n 209, mutatis
mutandis. Quocirca fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatinus prefatos
1252] AB ANNO MCC i: S QUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 237

inagistros et scolares eorumque rectorein vel procuratores contra concessionis nostre

tenorem non permittas super hiis ab aliquibus indebite niolestari, molestatores hujusmodi
per censuram ecclesiasticam appelhitione postposita compescendo, non obstante, si

aliquibus a sede apostolica sit indultum, quod excommunicari aut interdici nequeanl
vel suspendi, seu constitutione de duabus dietis edita in Concilio generali, dummodo
ultra tertiam vel quartam aliquis extra suam dyocesim auctoritate presentium ad judicium
non trahatur. Dat. Perusii kal. Junii, pontificatus nostri anno nono.

Cod. Val. Rcg. 406, fol. 16''. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 17''. ubi titulus n Conscrvntio ejusdem privi-
legii, ut nullus , etc. Bulacus, III, 2i2 (nbi pcr errorem typogr. an. 4 ); deest npud Jonrdain.

^IX. Innocentius IV magistris et scholaribus Parisiensibus concedit, ne aliquis eundo et redeundo Parisios
causa studii pro pedagio aliquid solvere teneatur.
1252, Junii 5. Perusii.

Innocenlius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis magistris et

scolaribus Parisiensibus salutem et apostolicam benedictionem. Volentes vos quiete

libertalis prerogativa gaudere, ut nichil alicui pro pedagio euntes Parisius causa studii

aut exinde ad propria redcuntes solvere teneamini, vel ad id compelli ab aliquo valeatis
consueludine qiialibct non obslante auctoritate vobis presentium indulgemus. Nulli
ergo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis autem, etc. Dat. Perusii non. Junii, pontifi-

catus nostri anno nono.

Originale in .\rh. nat. Puris. L. 247, n" 202. Bulln plumbca filis seric. flavi et rub?i coloris appenditur. In avcrsu
membrnna lcgitur ; <i Th. de Sancto Egidio . Pertincbnt ad Arch. Univers. Reg. Vnt. Innorcntii IV an. 9, ep. 415, fol.

185. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 10. Cod. Vat. Rcg. 1283, fol. 101, 105. Bibl. Phillipps in Ghcltenham, ms. 876. fol. l^b, sub
rubrica : Ne aliquis , etc. ut supra. Bulacus, III, 24.3.

212. Conservatio privilegii praecedentis.

1252. Junii 5, Perusii.

Innocentius episcopiis serviis servonim Dei venerabili fratri .. episcopo Silvanectensi

salutem et apostolicam benedictionem. Volenles dilectos filios universos magislros el

scolares Parisienses quiete libertatis prerogaliva gaudere, ut nichil alicui pro pedagio

euntes Parisius causa studii, aut exinde ad propria redeuntes solverc teneantur vel ad
id conipelli ab aliquo valeant, consuetudine qualibet non obstante per litleras nostras eis
duximus indulgcndum. Quocirca fraternitati tue per apostolica scripla mandainus, quatinus
magistros et scolares predictos contra concessionis noslre tenorcm non perinitlas super
hiis ab aliquibus indebite molestari, molestalores hujusmodi per censuram ecclesiasticam
appellalione postposila compescendo, non obstantc, si aliquibus a sede apostolica sit

iiidulliim, quod excommunicari aul iiiler<lici ncqueant per litteras apostolicas vel suspendi.
238 CHAUTULARIUM UNIVERS. P.VRIS. [12IS2

que de indulto hujusniodi plenam vel expressam, seu de verbo ad verbum non fecerint
mentionem, seu constitutione de duabus dietis edita in Concilio generali, dummodo uitra

tertiam vel quartam aliquis extra suam diocesim auctoritate presentium ad judicium non
trahatur. Dat. Perusii non. Junii, ponlificatus nostri anno nono.

Originulc in Arch. nat. Paris. h. 247, n" 203. Bulla plumbea filis cannub. uppcnditur. In aversa niembrana : Th. dc
Sancto Egidio . Exstabat in Arch. Univers. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 15'>. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 16. God.
Vat. Reg. 1283, fol. 101'', 105. Bibl. Arsenal. Paris, n 678 in principio. In Reg. Vat. Innocentii IV an. 9 ad cpistolam praece-
dentem legitur .. cpiscopiis Silvanectcnsis datus est eis super hoc conservator, non obstante, si nliquibus a sede apostolica
:

sit indultum, quod cicommunicari, etc. usque mcntionem seu constitutionc dc dunbus dietis cdita in Concilio generali,

dummodo ultra tertinm vel quartam, etc. Datum ut supra . Bulaeus, ITI, 243.

213. Innoceiitius IV Ilaimerico cancellario Parisiensi mandat iit schotares arma portantes, si moniti se non
correxerint, privilegiis Universitatis privet.
1252, Junii 6, Perusii.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. canceHario Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Ad aures nostras pervenit, quod nonnulli scolares
Parisius commorantes licentie laxatis habenis publice, licet id privata vel publica non
exposcat necessitas, arma ferunt, ex quo Deus et homines offenduntur, cetus scolarium
notatur infamia, et frcquenter turbatur studium et etiam impeditur. Volentes igitur huic
morbo sahibrem adhibere medelam, discretioni tue per aposlolica scripta mandamus,
quatinus si lales secundo tertiove commoniti se non correxerint, beneficio privilegiorum
universitalis scolarium auctoritate nostra prives eosdem ac denunties ipsis nequaquam
hujusmodi beneficium suffragari. Dat. Perusii viij id. Junii, pontificatus nostri anno nono.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 247, n 204. BuIIa plumbea filis oannab. appenditur. In aversa membrana : n Th. dc
Sancto Egidio . Pertincbat ad Arch. Univcrs. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 16, et Bibl. Phillipps in Chcltenham, ms. 876, fol. l^",

cum rubrioa : Ut canc. Paris. clericos arma portantes, ter monitos si se non correxerint, bencficiis uti privct, et privatos

nunciet . Bulaeus, III, 244, ubi per errorem typographi an. 4 .

214. Officialis curiae Parisiensis notum facit, domum Petri Sarraceni sitam ultra parvum pontem in vico de
Hautefeuille emptam esse a Johanne abhate et conventu Praemonstratensi.

1252, Junii 15, [Parisiis].

Universis presenles litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino.

Noveritis quod in noslra presentia constituta domina Gihi dicta de Houzel, civis Pari-

siensis, vidua, olim uxor defuncti Johannis Sarraceni, asseruit quod ipsa ex sua propria
hereditate habebat, tenebat et possidebat pleno jure domum quandam Petri Sarraceni

nuncupatam cum porprisio et pertinentiis ejusdem domus sitam Parisius ultra parvum
pontem in vico de Hautefeuille oneralam in duodecim solidos capilalis census, centum
solidos parisien. incrementi census, et quatuor libras parisien. annui census super tribus
 1252] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPI.M IV REG. FHANC. 239

partibus predicte (loinus, ul dicebat. Quani doinum, prout cuni suis perlinentiis se
coniportat ante et retro, cl in longo et lalo, ipsa Gila propter hoc coram nobis constituta
vendidit, quitavit et concessit ex nunc perpetuo, seque vcndidisse et nomine venditionis
ex nunc perpetuo quitavisse et concessisse recognovit viris religiosis Johanni abbati et

conventui Premonstratensi, pro pretio centum et viginti librarum parisiens. jam sibi

soluto in pecunia numerata, ul confessa fuit corani nobis. De quo pretio quitavit dictos
cmptorcs, exceptioni non numerate ct non recepte pecunie renuntiando per fidem. cedens
diclis emptoribus et eorum successoribus, ac pcnitus transferens in eos omne jus et

dominium, omnem possessionem et proprictatem, el omnes actiones reales ct personales,

utiles et directas, et quascumque alias, que eidem Gile in dicta domo et pertinenliis
cjusdcm competebant, et competerc poterant modo quolibet; nihil juris vel actionis.

dominii, possessionis vel proprietatis sibi vcl suis heredibus decetero retinendo iii

eisdem. Et promisit ipsa Gila, fide in manu nostra prcstita corporali sponte, adversus
venditionem et quitationein hujusmodi, vel preinissorum aliquod non venire per se vel
per aliuin jure aliquo in futurum. Iinmo diclain doinuin, prout ipsa cum aliis pertinentiis

suis, ut dictum est, se comportat ad diclos duodecim solidos capitalis census, et centuni
solidos parisien. incremenli census, et quatuor libras parisien. annui census, sine alio
onere, iinpedimcnto, vel obligatione garantizabit, liberabit et defendet suis propriis
Kuinptibus, periculo et expensis, in judicio el exlra judicium, diclis emptoribus et eorum
successoribus, quandocumque opus fuerit et super hoc requisita fuerit, contra oinnes.
Proinisil etiam sub preslila fide et ex pacto conlractus hujusmodi, se pacifice soluturam
dictis einptoribus quintum denarium dicti pretii noinine pene seu interesse, cuin misiis
et omnibus rcctis costainentis, damnis et expensis, pcr solum procuratoris diclorum
cinptorum juramcntuin sine alia probatione credendo, declaranduin, si dicta venditio
in loto vel in partc retracla fuerit. vcl evicta. Et pio recla garandia modo prediclo
ferenda super jam dicta vcnditione, et dicta pena seu interesse, si committatur, solvendis,
cuin misiis, costamentis, dainnis et expensis ipsa Gila se et hercdes suos ct omnia bona

sua et hcredum suorum mobilia ct immobilia, presentia et futura, tituloque specialis

hypothece domuin quandam iii (|ua ipsa ad presens inoratur suam, iil diccbal, silaiii

Parisius in civitalc iii ([uadrivio de March<i-Palu, contiguam doiiiui quondam Egidii

Miette, in censu inonialiuin Montis-Marlyrum, oneratam in scx libras census, ul dicebat,

dictis emptoribus obligavit, el obligalam rcliquit, ad quoscumque devenerit possessores

se (|uantuin ad hec jurisdictioni curic Parisiensis siipponendo. In cujus rei testimonium

sigillum curie Parisicnsis diiximus prcsentibus litleris apponcndum. Datiini anno Domini
inillcsimo duccnlcsimo (|uiiiquagcsimo secundo, tcrtio die sabbati post Trinilalcm.

L<! Paigo, liiblioltu-ca 1'rarmoiistrat., j>. 582. Ex illo Kiilibieii, Jlist. de la ville de Paris, III, 208. In Arch. iinl. Pnri.
rl i|uidcm S. 'i3'i2, ii 3, tnntuniiiioilu ii|>n|friiplium nnni 1669, licet Tui<!e, Pr^montrd, I, OC, dicnt : Les titros cn Bonl nux
.\rchiTM nntiouale* . In Arch. du dcp. dc rAimic (Lnon}, ubi conscrvnntur churtne nbbntinc Praemonstrut., noii invcniunlnr
240 C}IAIITULARIUM UNIVERS. PARIS. [1252

ista documenta, quae rcspiciunl ad priniam domum Prncmonstratensium Pnrisiis. Ibi vcnisse Praemonstratenses discendl
causa scimus ex epistola Universitatis an. 1254 Februarii 4 (infra n 230). Gf. insuper infrn ad numcrum 254.

215. Innocentius IV concedit inagistris et scholaribus Parisiensibus ut, si quis eorum etiam extra civitatem
Parisiensem manus violentas in clericos injecerit, a cancellario Parisiensi per decennium absolvl possit.

1252, Augusti 23, Perusii.

Innocentius episcopus servus servoruin Dei dilectis filiis magistris et scolaribus

Parisiensibus saluteni et apostolicam benedictionem. Non decet nos vobis apostolicuin

iiegare favorem, quem vestris videmini meritis vendicare, dum dantes operam scientie,
que plurimum nos delectat, nostre vos gratie coaptatis, qui aliquando disciplinis scola-
sticis insudantes, ad summuin suinus licet immeriti magisterium evocati. Hinc est quod
quieti vestre paterna volentes sollicitudine providere, cuni alias vobis duxerimus ul
dicitur indulgendum ', ut .. cancellarius Parisiensis scolaribus pro manuum violenta

injectione in clericos infra civitatem Parisiensem commissa excommunicationis senteiitiam

incurrentibus possit absolutionis beneficium juxta formam ecclesie impertiri, nos super
hoc vobis uberiorem gratiam facientes vobis auctoritate presentium indulgemus ut can-
cellarius Parisiensis, qui pro tempore fuerit, tales usque ad decennium absolvere valeat,

etiam si factum extra civitatem Parisiensem infra miliare fuerit perpetratuin, dummodo
passis injuriam satisfaciant competenter, et adeo non fuerit gravis et enormis excessiis,
propter quem ad sedem apostolicam merito sint mittendi. Nulli ergo, etc^ nostre conces-

sionis, etc. Si quis autem, etc. Dat. Perusii x kal. Soptcmbris, pontificatus nostri anno
decimo.

Originale in Arch. nat. Pnris. L. 248, n 213. BuUn plumbca filis seric. flnvi ct rubei coloris appcnditur. In nversu
membrana legitur : Th. dc Sancto Egidio w. Pcrtinebat ad Arch. Univers. Ei>istoIa est inserta instrumcnto an. 1318
confecto in Arch. Univ. theca IV. A. 18. a. Aliud apographum (saec. XIII), in Arch. nat. Paris. M. 66", n 3. Jourdain,
n 101.

1. Hoc privilegium Innocentii IV reperirc non potuimus. Yerisimiliter an. 1245 vcl 1246, sicut multa alia, usqite ad
septennium concessum est. Quae sit forma privilegii ex epistola superiori liquet.

^lb. Ilaimerici cancellarii Parisiensis ceterorumque doctorum sacrae theologiae votum dc quodam casu in foro

paenitentiae.
1253, mense Januario, [Parisiis].

Oinnibus presentes litteras inspecturis magisler H. cancellarius Parisiensis ceterique

sacre scripture Parisienses doctores, quorum sigilla presentibus litteris sunt appensa,
salutem in Domino. Universitati vestre volumus esse notum, quod consulti fuimus a
quibusdam, utrum sacerdote parrochiali contradicente vel invito parrochianus ejus domino
pape seu penitenciariis suis vel suo episcopo aut penitentiariis ipsius, cum vohierit.
1253] AB ANNO MCC USQUK VD IMI I L I ! Pt M IV HEG. KKANC. 241

peccata sua universalitcr valcat confitcri, atquc ab eisdeni penitenciani pro conimissis
recipere salutarem. Cui consultationi respondentes diximus et dicimus in hoc unanimiter
consencientes, predicta licite possc ficri ct debere. Si qui autem dicunt aut dixerunt
contrarium, quantum in nobis cst, reprobamus, erroneum reputantes. Actum anno Domini
MCC quinquagesimo secundo, mense Januario.

Bibl, nat. Pai-is., in.s. lat. l.%921, fol, 1. QuiHif-Echnrd, S5. Ord. Praed., I, 1(.

^17. Innocentius IV dualtero episropo Tornac. mandal ul mag. Hugoni de Seghuin, procuratori Univers. Paris.
in curia, de canonicatu provideat.
1253, Februarii 16, Penisii.

.. Episcopo Tornacensi. Illis qui inerentur premiorum cst dextera porrigcnda ut ct

digna retributio merita probitatis extollat et congrue retributionis prcmium dignitas

magnificct ineritorum. Cum igitur in dilecto filio magisfro Ilugonc de Scghuin, clcrico,
scientie donum et honestas inoruin noscantur socialiter convenire, nos volentes ipsum
ob hoc et contempiationc dilcct. filiorum magistroruin et scolarium Parisiensium, quorum
communia negotia ideiu ad hoc dcstinatus ab eis in nostra curia procuravit tain fideliter

quain prudenter, prosequi gratiose, mandamus quatinus ipsum vel procuratorem ejus pro
eo in aliqua ecclesiarum tue civitatis vel diocesis, cathedrali vel alia, in qua ipse duxerit
acceptandum auctoritate nostra per te vel aliuin recipi facias in c-anonicuin ct in fratrem,

sibique provideas vel provideri facias de prebenda si vacat ibidein ad presens vel quain-
priinum ad id obtulerit sc fa(;ultas. ISon obstante statuto de certo canonicorum nuincro,
Juramento, confirmatione sedis apostolice vcl quocunque alio muniinine roborato, aul si

direxiinus in eadein ecclesia scripta nostra pro aliis quibus, etc. Contradictores, etc. Dal.

I'erusii xiiij kal. Martii, anno x

Regr. Vat. Innoccntii IV an. 10. cp. 8,58, fol. 295''.

^lo. Innocentius IV ad lieginaldum episcopum Parisiensem, cui ad biennium facultalem dat absolvendi
acholares de violenla in clericos manuum injectione.
1253, Martii 12, Perusii.

Reginaldo episcopo Parisiensi'. Kx partc tua fuit nobis humiliter supplicatum, ul

cuiii in civitatc tua innumerosa sit scolariuni inultitudo, quoriim qiiidain intcrdum propter

mutiiam injectioncm maiiuum in canonem latc sentcntie incidcnles, ad sedciii apostolicam

abscjiie gravi pcricMiIo personariim ct rcrum dispcndio accedere nequcunt, absolutionis
bcncficium pelituri, supcr hoc cis providere inisericordiler curaremus. Do tua itaque

circuinspectione plcnain in Domino fiduciain obtinentes prcsentium libi auctoritatc concc-

diinus, ut eis usquc ad bicnniuin, duinmodo passis injuriain satisfcccrinl coinpetenter el

'

Chan. Vnic. Paris. I. 31

242 CHARTULAHIUM UNIVERS. 1'AlilS. [1253

adeo non fueril gravis el enorinis excessus, propler quod inerito ad sedeiii aposlolicam

sinl inittendi, juxta forinain ecclesie possis absolutionis beneficium iinpertiri, ac dispcn-

sare cuin illis ex ipsis scolaribus, qui clerici fiierint, supcr irregularitate, si qua exindc

IVierit, injungcnduin. Dat. Periisii iiij id. Martii, anno x.

Ueg. Vat. Innocentii IV an. 10, ep. 551, fol. 253. Apud Jourdain, n" 90, hae litterac ex apojjraplio .<juod J.u Porlc

du Theil conficiendum curaverat pcrpcram o anno ix ascribuntur. Idcni error aj)iid Polthast, u" 14530.

1. Galtero episcopo mense Scptembri an. 1249 mortuo (vide supra n 174) scdes cpiscopalis vacabat per plures mcuses.
Galteri succcssor, magister Reginaldus de Corbolio, qui archidiaconus major cccl. Rcmcnsis, saltcni jam 30 Maii an.
1250 per papam in cpiscopum Paris. erat dcsignatus (v. Varin , Arch. adminislr, de lieinis, 1, 2, p. 716), 10 Julii

cjusdem anni ccclesiam suam solcmnitcr ingressus est. Guerard, Cart. de VerjUsc Notre-Dame, I, 1G3. Obiit an. 1268,

6 Junii.

219. Universitas magistrorum et scholariiim Paris. slatuit ut nullus in (juacunijue facultate magister ad colle-

gium magistrorum admittatur, nisi juraverit statuta Universitatis se fidelitcr observaturum; nullus principium
alicujus baccalarei teneat, nisi prius ei constiterit, qiiod idem eisdem juramentis ligatus sit; ii qiii vacante
studio Paris. lectiones resumere praesumpserint, a ronsortio magistrorum secludantur.

1253, rnense Aprili, Sepfembris 2, fPar/siisJ.

Anno Doniini MCGL tertio'. Nos universilas inagislroriim ac scolarium Parisius

studenlium |)ropter illud noviim et eiiormc flagitium iii qualiior scolares clericos et

unuin eoruin servientem laicuin innocentes a vigilibus civitatis Parisiensis nostre custodie

deputalis contra privilcgia nobis a rcgibus Francoriim indiilla de nocte nequissiine perpe-
Iraluin, quoruin scolarium unus Irucidatus inlcriit, rcliqui vero plurimis ct atrocibus

plagis impositis in carcercm sine culpa dclrusi, necnon et in ipso carcere spoliati et

iterum vulnerati, et usque ad mcinbroruin deformationem ac dcbilitationein inhuinajie

tractali, tandcin a nobis in ciastinuin requisiti. dimissi sunt scmivivi ', nps inquam
ob hanc causam corde vehementer afflicti (11111 jam per inensem et amplius lectionibus
ob timorem dimissis expectassemus justitiam, ct nondum Csset exhibita', in tanto discri-l

mine constituti ordinationibus et indulgentiis a scde apostolica et ejus legatis nobis

indultis dibgenler inspectis, deliberato consilio auctoritate inaruin obligationein fecimus

juramentis vallatain de supradicta injuria secjundiiin Deum el jiislitiam, qiiantuin iiobis

*
licituiii est, prosequenda, tribus magistris rcguhiiibus, vidclicet duobus Predicatoribus
el uno fratre Minore"', duntaxat exceptis, qiii pro sue voluntatis arbitrio suiun renuerunt
prestarc consehsum diligencius requisiti, non sine contemptu et transgressionc dictaruin
indulgentiarum seu ordinationum, quaruin una suos transgrcssores excoininunicationis
percellit senlentia, nisi infra quindeciin dies suam presuinptionein coram nobis curaverinl
einendarc'. Propter quod negocium nostruni supradictum diutius extitit protelatum. Porro
venerandus laiidein ac magnificus couies Pictavensis iic Tolosanus Alfonsus illustris regis

Krancorttin Liidovici tunc agentis in pariibus Iransmarinis germanus, memorati fratris sui
absentiain supplere satagens in hac parte, totius cleri ac universalis ecclesie dilectione

necnon et justitie zelo adinstar patruin suoriim reguiij Francie christianissiinorum suc-
31. .
125.')] AB ANNO MCC USQUE V D IMf I L Pri;
I M IV I^KG. Ht\NC. 243'

ccnsus de imiltoruiii proceriiin ipsius rcgni m- alioiuin sapicntuin consilio prcfalani

injuriam ad lionorcin Dci ac regni incinorati potenter ac patcnler cincndarc curavit,

duobus dictoruin inalefactoriiin per judicialcin scntentiain tractu equoruin per vicos et
plateas civitalis Parisiensis ac dcinum suspendio interfectis, reliquis vero in exiliuin
deportatis. Nos igitur pendente negocio supradicto intcriin tranquillitali nostre ac passi*

vblentes in posterum providere habila diligenti deliberatione duximus sfaluendum ut dece-

tero nullus jn quacuniquc facultatc magislcr ad collegium magislrorum vcl consortium

Universitatis nostre aliquatenus admittatur, nisi prius in plena congregationc magistrorum

vel saltpm. coram tribiis magistris sue facultatis ad hcc specialiter deputatis juraverit
ordinatioiies' cl privilcgia scdis apostolicc vel cjus lcgatorum nobis indulta nccnon et
statuta nostra licita ct honcsta ct nobis cxpcdientia se firmitcr obscrvaturum. Itein

secreta et consilia nostra post inhibitioncm sibi factam a nobis fidelitcr"' cclaturum.
Fnsuper confederalionibus " nostris licitis et honcstis ac nobis cxpcdienlibus precipiio

ex lenore dictarum indulgcntiariim scii ordinalionum '* vigorcm habcntibus sc concorditer

ac pacificc consentirc juxla documentum beati Augustini dicenlis : Turpis est omnis
pars suo iion congruens universo . Quod ut firmius observetur, statuimus ut nullus
inagistcr principium aliciijus bachelarii tencrc vcl cjus principio interessc presumat, nisi

prius ei constitcrit, quod idcin bachelarius ad predicta inodo prehabito sit ligatus. iNec

idcm bachclarius, si alio inodo inceperit, magistcr a nobis aliqiiatcnus habcatur. Itein si

vacanle studio Parisiensi ob causas consimilcs vcl alias rationabiles aliquis interim bache-
larius in aliqua facullale dc novo solcmpniter incipere vel aliquis eorum, qiii priiis

rexerunt, suas interim lectiones resumcre prcsumpserit, extunc a consorcio nostro

imperpcluuin excludatur, ncc Parisius scu alibi, ubi studium transferri contigerit, inter
inagistros seu scolares aliquatcnus admittalur. fit pena consimili scolaris, qiii interim
caiisa studii Parisius venirc prcsumpserit, punictiir, nisi transgressores prcdicti prcsump-
tionein suain ad arbitrium Univcrsitatis nostrc ciiraverinfeiiiendarc. IIcc autcin ordinamiis

et statuimus sub pcna, quain infligerc possumus, inviolabilitcr obscrvanda, nichilominus

rcccnscntcs supradictam cxcomiminicationis scntentiam, que in transgressorcs prcmissos
cxslitit promulgata, ut ab omnibus inviolabililcr obscrvctur, salva in omnibus libcrtale
ac jure canonicoruin Parisiensium quanluin ad omnia, in quibiis et per que a nostris

ordinationibiis et slatutis auctoritate apostolica scu qiiariiiiquc alia sunt e.vempti. Ilanc

autem ordinalionem scii slaluliim a nobis approbatum ct cdituin sigilli nostri iminiminc
fcciinus roborari. Actuin " est hoc statuluin anno prediclo inense Aprili. Sct propter
addicipncm clausule de emenda facta pcr comilcm incmoratum, quc nonduin facta eral,

quando edituin cst hoc stalutum, sigillala cst i-arla ista iiij non. Scpleinbris, anno
predicto.

Originale in Arch. Unirera. Pari. lUeca IV. A. 22b. Sigillum ocrcuin viridi* coloris tuciiiolo nMioibranqceQ appcv'!'^''*''
244 CHARTULARIUM UMVERS. PARIS. [1253

In codcm Arcb. Ihcca IV. A. 21. d, cxstat aliud originalc (cum fragmcnto sigilli ccrei), quod differl in non paucis u prac-
citalo ; istud Bulaeus, III, 2.52, e libro nationis Gallicanac mendose publici juris fccit, ct sic etiam occurrit in Bibl. Phillipps
58i>. Cod. Vat. Keg. 55. Cod. Archiv. Univ. Paris. 9'i, p. 91; Cod. Harcur., fol. 83''
in Chellciihani, ms. 876, fol. 40(>, fol.

ct 116.

1. Aliud orig. uddit ; o mcnsc Aprili . 2. IIoc evenissc in Quudragcsima, ct verisimilitcr in principio cjusdem,

evincitur cx doc. n 230 infra publieato. Dominica prima Quadragesimac fuit 9 Marlii. 3. Al. or. add. : quamvis fuisset

sicut dcbuit et decuit plurics requisita . 4. Isti Bonushomo Brito, et Elias Bruneti dc Brageriaco. Cf. Archiiy
erant /'.

Litleratur- u. Kirchengesch. des Mittelalters , II, 204, n" 4 cl 5. Ad haec cf. praetcrea Chronica Norman. apud Duchcsne,

Jiist. Norman. SS., p. 1009, et Mec. des hist. des Gaules, XXIII, 215.
5. Anno 1248 ex Ordlnc Minorum cathedraticus

Parisiis fuit fr. Guillelmus dc Melitona. Krat adhuc an. 125G inter vivos, ut ex litteri.s Alcxundri IV, Julii 28 ejusdcm anni
apparct. .\t an. 1253 Bonavcntura etiam potuit esse magister regens. num Bernardus de Bcssu acqualis dicit dc eo,
fr.

tricnnio coni]>leto, postquam ut baccalareus inceperat Icgcre, cathedrani inagistralcm reccpissc. Lcgcbat autem ab anno 1248
in Univcrsitate (cf. supra ad n<* 150). Nihil tamcn certi definiri potcst, cum ct fr. Thomus Khora<-ensis et forsitan etiam alii

isto tcmpore cathcdratici Paris. csse potuerint. 6. Om. al. originalc. - 7. Cf. statutuin Robcrti supra n" 20. 8. Id esl
paci , ut in al. or. 9. Al. or. om. ordinationes ... nec non ct . 10. Al. or. bona fidc . 11. Al. or. obliga-
tionibus . 12. Dictarum ... ordinalionum privilegiorum nostrorum , al. or. 13. Al. or. Actum cst hoc statutum anno
et mense predictis. Set propter additionem clausule de emcnda snpradicta per mcmoratum comitem posterius facta, que
nondum exhihila crat, quando editum est hoc statutum, sigillatum fuit postea <'uin additione ejusdcm clausule nieiisc

Septembri anno suprndicto . Cod. Vat. ct Phillipps offcrunt cmcndationem loco ndditionem .

220. Alphoiisus comes Pictat'iensis el Tolosanus unifersis praepositis pio lempoie iii Rupella inandal ut

monasterio S. Bcrnnrdi Paris. siiigulis annis certa summa solvalur.

1253, Maii 3.

Allonsus illustris regis Francie filius conies Pyclavensis et Tliolosainis universis

prepositis, qni pro tempore fuerint in Ruppella, saluteni. Cuni nos pro salute anime
nostre, patris, matris, antecessorum et siiccessorum nostroruin contulerimus monasterio

Beati Bernardi Paris., cujus existimus lundatores, ad sustentationem monachorum ibidem

Deo deservienlium centum et quatuor lihras parisien. annui redditus in prepositura
de Ruppella a preposito ejusdem ville vel ejus mandalo annis singulis in crastino

dominice Ascensionis apud Ruppellain percipiendas : volunuis, mandamus et sub pena

ofTense nostre districte precipinius, quatinus certo nuncio vel procuratori abbatis el

conventus Clarevallensis dicte centum et quatuor lihrc parisien. prefato terinino

annis singulis sine dilatione aliqua et contradictione per vos vel inandatum vestrum
non expectato nostro vel heredum nostrorum ulteriori mandato plene et integre

solvantur, volentes, statuentes et firmiter precipientes, quod nisi prepositus ejusdem

ville pro tempore existens seu mandatum ipsius dicta die solutionein dictarum centum
et quatuor librarum parisien. plenarie fecerit, idem prepositus vel ejus inandatum pro
qualibet die dilate solutionis dicto nuncio vel procuratori dictorum ahhatis et conventuS
Clarevallensis quinque solidos parisien. noinine pene et etiam expensarum irremissibiliter

solvere teneatur. In cujus rei robur et teslimonium litleras presentes dedimus patentes.
Actum anno Domini millesiino ducentesimo quinquagesimo tercio, die Inventionis sancte

Crucis.
Originale in Arch. d<-part. de lAube (Troyes), 3 H/157. Deest sigilluin. Exstant ibidein in cadein thcca alia documenla
annornm 12.Vi ct sequenliuin douationes cidem convcntui a divcrsis faclas contincntin. , :
1253] AB ANNO MCC IJSQUK AD IMIII.IPPUM IV UKd. lliANC. 245

221. .Slejj/ianus abbas Claraevallis Alphonso Tolosano comiti patronatum monasterii S. Bernardi Parisiensis
confert, in qao viginti monachos professos abbatis Claraevallensis sacrum studium theologiae ihidem guberna-
turos habiturum perpetuo se promittit.
1253, Maii 3.

Univcrsis Christi fidelibus prcscnlos lilteras inspecturis Irater Stephanus, dictus

abbas Clarevallis, et ejusdcin loci convenlus, salutcin in Doinino. Xoveritis nos illustri

viro Alfonso, filio regis Francie, comiti Pictavensi ol Tholosano, ac suis heredibus,
patronatum inonastcrii Sancli Bornardi Parisicnsis ol convontus cjusdem inonasterii, soii

jus patronatus, cum hiis que ad patronum seu fundatorem libere elemosine de jurc
pcrlinere noscuntur, possidenduni, tenenduin et habendum perpetuo liberaliter conces-

sisse. Dictus vcro coines, pro salutc animc suo, palris, malris ol anlccessorum ol

successorum suorum, attcndens bonum spiritualo quod cx oralionibus ibidem Deo deser-
viencium potest in posloiimi ovenire, dictum patronatum benigne reccpil sibi ac suis

heredibus tenenduni iniperpoluuin ol iiabondum, liberali voluntate promittons quod ipsuin

patronatum a se nullatenus alicnabit, vel ad alios transleret, sot diclum patronatum ipso

et heredes sui sibi perpetuo rotincbunt, ct ipsi monaslcrio fidelcm dofensionem ac dili-

gentem custodiam, tani ipse quam heredes sui, impendont, sicut pure ct speciali

elemosinc sue ac libere alqiu! ab oiiini consuetudine et oxactiono seculari immuni.

Nos vero volumus et concessimus quod, pretor communes missas et orationes in dicto

monasterio cotidie celebratas et factas, una qualibet die de Sancto Spiritu, excepta dic
sabbati et festivitatibus Domine Nostre, in quibus missa dc beala Virgine celebrabitur,
dum vixerit dicliis comes, pro oo, ot posl mortoiii ipsius qualibet die pro illa inissa de
Sanclo Spirilu cl i)oala Virgino missa una cclebrabitur de defunctis. Conccdimus eciam
el nos per presontein cartulam obligamus, quod in dicto monastorio ncali Bernardi
viginti monachos professos abbalis Clarevallensis perpetuo tenebimus, Deo et gloriosc

Virgini a<! beato Bcrnardo pcrpoluo servituros sub observancia rogiilari, sacrum studiiiin
theologio, quod per suinmuin ponlificcm ot Cisterciense capituluin generale institiitum
esl', ibidein gubernaturos, siciil Doiis iiiiiiislia\<Mil, ol o<iain sorvaturos; quorum viginli

monachorum Iredecim crmil iii okMik" sacerdotis. Dicliis aulom lomcs, coiisiderans,
principes seculares pro elerna vila sacerdoluin oralionibus indigere, et ipsos saccrdotcs
pro <iirsu teinporalium reruiii bcneficio principum, ut sic iiiiuin alio adjuvelur, pro

sustenlalione dictorum monachorum ibidem Deo deserviencium centum ct qualuor libras

parisiensiuin in preposiliira sua de Uiippolla perpetuo conlulit in puiaiii ct perpeliiam
elcmosinain, Deo et dicto iiionasterio Beali Bernanli, annis singulis in Assumptione
Beate Maric pcrcipiendas, <lonec dictas centum et quatuor libras in alio loco ydoneo
diclo monasterio duxerit assignare. Ncc nos vel inonachi dicli monasterii a diclo .. comilo
vel ejus horedibus pro ooruiii suslcnlation<' vcl nH!CS8ariis doinus sue poterimus ullra
pctcre, s(!l in oinnibiis noccssariis cisdein, pio sc ci |)i() (loino ooium, iillra ilictam
246 enArtTULAUiUM univers. pahis. [1253

summain, nos el inonasterium Clarevallis diclis viginti nionachis Sancti Bernardi tenc-
bimur providere. Volumus siquidem libcralitcr et conccssimus quod si numerum viginli

monachorum prediclorum aliquo tcnipore diminui contigerit, et dictus cpmes vcl ejus

heredes per se vel alium apud Sanctum Bernardum coram testibus monachos dicti

monasterii vel aliquos ofTiciales ipsorum manifestc monuerint iit dictum numcrum per

nostram provisionein reintegrare procurcnt, ct nos infra quadraginta dies, computandos

a die monitionis predicte, hoc noluerimus adimplere ncquc compleverimus, ipsi et

heredes sui bona, quc habemus Parisius in cujuscumque domiiiio, ot alibi in dominio
suo scu potestate sua, ct spccialiter predictas centuin ct quatuor libras dicto monasterio
superius assignatas, saisirc libere poterit ac tcnerc, nec recrederc scu liberare tenebitur,
donec dictus numorus viginti monachorum apud Sanctum Bcrnardum Parisius integre

sit coinpletus. Si vero aliquo tempore conlingeret quod ad tanlam desolationem, quod
absit, esset redactum monasterium supradictuin, quod ibidcm nulliis moraretur monachiis,
cx tunc dicte centum et quatuor librc parisicnsium ad ipsum comitcm et heredes siios
liberc revertentur ad voluntatem suain, sine reclamatione aliqua Clarevallis monachorum
seu qiiorumlibet subditoruin eisdem penitus faciendam. Insuper omnc jus ct actionein,

qu6 contra ipsum ot hercdes suos occasione bone memoric R. -, coinitis Tholosani,
predecessoris sui, seu ex persona ipsius habebamus, seu poteramus habcrc, cidein

remittinius et per acccptilationem sollempnein penitus liboramiis ciindem. Que omnia

et singula promittimus bona fidc tencre inviolabiliter et servarc, ct non conlravenire
per nos vel alios in futuriim, rcnunciantes specialiter et expresse beneficio reslifutionis
ili integrum, pretextu cujuscuinquc deceplionis, quittationis, scu libcrationis, et onini
(vrivilcgio concesso seu bcncficio, vcl cciam concedcndo a jurc vel hominc, pcr que
possint infringi in tolo vel in parte supcrius cnarrata. Dictus vero dominus comcs
benigne promisit, pro se et hcredibus suis, quod dictas ccntum ct quatuor libras annui
redditus in termino ad solvendum prenotato cerlo nuntio nostro seu procuratori a nobis
deputato, ita plenc ct cxpcdite persolvi facient, quod pro dictorum denariorum dcfcctii a
proyisione dictoruin viginti monachorum ncquaquam prcpediemur, ct recipietur dicta

pecunia apud Ruppellam annuatim a preposito ejusdem ville, qui pro tcmpore fuciit
deputatus ibidein, vel ejiis mandato'. Proinisimus siquidem nos procuraturos conccs-
sionem predictam, iit superius dictuin est, a sumino pontificc confirmari et domino regi
Francie supplicare ut omnibus predictis conscnciat, favoremque prebeat libcraliter et
assensum. In cujus rei robur pcrpctuuin et testimoniuin litteris presentibus siglllum
nostrum apposuimus. Actum anno Domini inillesimo diicentesimo quinquagesimo tercio,

die Inventionis sancte Crucis, mense Mayo.

Tria originalia in Arch. nat. Paris. J. 310, n'' 31 et 32. J. 4G1, n 10. Sigillum ccreuin viridis coloris abbatis
Stepliani I ClareTall. ubique fili seric. rubei ct viridis colorjs appenditur. Layetlea du tvesor des chartes, n 4053.

\. Cf.-supra n W> et 148. 2. ttaimundus. 3. Supra n 220.

1253] AB ANNO MCC IJSQIJK A I> P II I 1. 1
1' I' l M IV ltK(;. KHANC. 247

222. /nnocentius IV magislris el unifersilali sc/iolarium Parisiensium mandal ut fratres regentes in tlieotogica
facultate Ordinum Praedicatorum et Minorum a magistrorum collegio separatos ad ipsum collegium admit-
tant.

1253, Julii 1, Assiaii.

Innocenlius episcopus scrvus scrvorum Dei dilectis filiis inagistris et universilali

scolarium Parisiensiuin salutcm et aposlolicain benedictionem. Amena flore virtutum
sacra religio dilectorum iiliorum rralruin Predicatorum ac Minorum esse dignoscitur,
propter quod apud Deiim ol liomines honore ac laudibus dignissima repulalur. Indc fit,

quod in nobis consurgit afiectio, ut quando fratres ipsos aliqua vexatione lurbari perci-

pimus, sibi de condigni favoris auxilio succurramus. Sane sicut dilecti filii .. prior el ..

guardiauus fratrum dictorum ordinum civitatis Parisiensis ad iiostram audientiam pertu-

lerunt, vos occasione quarund:im atrocium injiiriariim, que quibusdam scolaribus Pari-
siensibus a cuslodibiis civilatis cjusdein fuerint illate, petistis, quod fratres ipsorum
ordinum ibidein, ul veslio ulamur eloquio, actu rcgentes ad ea, ad' que vos, filii magistri,
obligati eratis et in posterum vos obligari coiitigcrit, se ligarent. Sed quia dicti fratres id

sine connivcnlia sedis apostolice facere noluerunt, vos, prcdicti magistri, post hec sibi
nuilliplices inoleslias inlulislis. Kt licet ipsi ad eandein sedein duxerint appcllandum,
vos tainen, quantum iii vobis extitit, dictos fratres ibidem regenles a magistrorum
collegio ct Univcrsilatis con.sorlio separantes noinine Universitalis ejusdcm, ac separatos

etiain nuntiantes, scolaribus sub pena, quam Universitas ipsa infligere potest, districlius

injunxistis, ut lecliones eorundem fratrum decetero noii audirent^. Quare pro parte
dictorum prioris, guardiani et fratrum humiliter |)clebatur a nol)is, ul ciiiii (;ausa turba-

lionis inler dictain Universilatem ex parte iiiia cl prefatos cives ex altera usque adeo
scdala exislal, quod magislii resumpscrinl lectiones, providerc in Iiac parte sibi de
circumspectioiie sedis apostolice curaremus. Nos itaque credentes iii vobis illuin haberi
sinceritalis aflcctum, ut quc iiobis votiva cssc percipilis promple devotionis studio exequi
debealis, ac iiiter vos el fratres eosdem caritatem vigere mutuain et nullain versari

discordiam .seu liligii matcriam cupicutes, ipsos ad vestruiii collegium et consortiuin

dc speciali gratia rt^stituimus, ac (;liam mandatum seu inhibilionem faclam per- vos
scolaribus aiiditoribus eonindem diiximus revocandain. Quocirca universilatem vestrain
rogaiidam duximus altentiiis ct monendam pcr apostolica vobis scripla mandantes, qua-

linuH magistros dictorum ordinuin regcntcs apud vos sinc qualibct difllcultate seit

dilationc rcsumentcs ad statiim prislinum el ad collegium magislrorum ac Uiiivcrsilatis

consorliiim admittcntes eos occasione prcmissorum de cclcro nullatenus molestctis, sed

ipsos favore benivolo et carilate sincera pro divina et nostra rcvereiilia fovealis, ita quod
no8 vobis exinde specialcs gratias rcferainus, alioqiiin vcnerabilibus fratribus nostris ..

Silvaneclensi et .. Kbroicensi episcopis per lilleras noslras injungimus, ul rcslilutioncm

248 CH.VHTIJLAUIUM UNIVEltS. PAHIS. [1253

ac levocationein hujusniodi per nos factas auctoritate nostra per se vel per aliuni execu-
tioni demandenl ac vos ab ipsormn fratruin gravaininibus cohercentes non perinittant eos

a vobis occasione preinissorum indebite inolestari, contradictores per censuram ecclesias-

ticain appellatione postposita compescendo. Dat. Assisii, kal. Julii, pontificatus nostri anno
undecimo.

Originalc iii Arch. imt. Paris. L. 248, n" 229. Restant Cla cannab. Subscriptio ; Ja. nar, Hoc et .se(juens origiualc

nunquani ad Archivum Universitatis pertinuit. Alterum originale in Arch. deparl. de la G6te-d'0r (Dijon), fonds Cordelicrs,

liasse 908. Inmembrana avcrsa a Dominus det pacem . Ibid., fonds Dominirains, liasse 930 (H. n 53), praetcrea charta,
:

vidimus duodecim epistolarum Innocentii IV et Alcxnndri IV per elcctum Cuseutinum an. 12.5G factum continen, inter quae
ct epistola memorata ct sequens (n 223), atquc opistolac n' 225 et 220 publicatae invcniunlur. Mdm. de la Soc. de Vhist.
de Paris et de VIle-de-France, X, 254.
Apud Gonzaga, Ve origine seraph. relig. Franciscanac, p. 115, hoc. doc. slcut
ct illa infra n" 225 et 226 brcviter tantum perstringuntur. Sic et apud Bulaeum, III, 254.

1. (( Ad in primo or. postea adjunctum est. 2. Hoc fnctum in docum. n 219 snpra rclnto nnnduin est cxprcssum.

223 . /nnocentius IV episcopis Adamo Silvanectensi et Johanni Ehroicensi dc eadem re scribit.

1253, Julii 1, Assisii.

Innocentiiis episcopus, e/c, venerab. fratribus .. Silvanectensi et .. Ebroicensi epis-

copis sahitem et apostolicam benedictionem. Ainena flore virlutum, etc. siciit w" 222,

mutatis mtitandis, iisqiie compescendo. Deinde : non obstantibus aliquibus litteris vel

indulgentiis quibuscunque illorum communiter vel divisim a sede apostolica vcl legatis
ejus concessis, quod suspendi vel interdici aut excommunicari non possint, sive per qiias

mandati nostri executio in hac parte impediri valeat vel differri et de quibus plenam et

expressam seu de verbo ad verbuin oporteat in nostris litteris fieri mentionem. Qiiod si

non ambo hiis exequendis potueritis interesse, alter vestriim ea nichilominus exeqiiatur.
Dat. Assisii kal. Julii, pontificatus nostri anno undecimo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 248, n" 230. Supcrsunt iila cannab. Depronij)lum est, ut videtur, ex Archivo fratrum
Praed.

224. Innocentius IV ad priorem Ord. Praed. et ministrum Ord. Minorum Parisiis, ut fratrihiis regenlibus

eorumdem Ordinum absolutionem et dispensationem ad cautelam impendajit.

1253, Julii 21, Assisii.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. priori fratrum Prcdica-
torum et ..' ministro fratruin Minorum provincialibus Francie salutem et apostolicam
benediclionem. Transmissa nobis dilcctorum filiorum .. prioris ct .. guardiani fratruni
Predicatorum ac Minorum ordiniim civitatis Parisiensis petitio continebat, quod aliqui

magistrorum ipsius civitatis nomine iiniversitatis scolariiim civitatis ejusdem occasione

quarundain atrocium injuriarum, que quibusdam scolaribus Parisiensibus illate fuerant
ab ipsius civitatis custodibus, petierunt, ut fratres ipsorum ordinum actu regentes ibidem
1253] AB A.NNO MCC USQLK \D l* HI HPPUM IV HEG. FU.VNC. 249

acl ca, ad que dicli magistri ()l)ligati erant et eos in posterum obiigari contingeret, se

ligarcnt. Set quia prefali fratres id sine conniventia sedis apostolice facere noluerunt ad

eandem sedem propter hoc nichilominus appellando, dicti magistri in quantum in eis

extitit fratres ipsos ibi regentes a magistrorum collegio et Universitatis consorlio tam-

quam excommunicatos auctoritate cujusdam statuli a bone memorie R. lituli Sancti

Stephani in Celio monte presbytero cardinale, tunc in partibus illis apostolice sedis

legalo, sicut dicitur, editi' ejusdcm Universilatis nomine separantes ac separatos etiam
minciantes scolaribus sub pena quam Universitas ipsa infligcrc potest dislrictius injunxe-
Tunt, ut lectiones eorundem fratrum tlecetero non audirent. Et licet dicti fratres rcgentes
se auctoritate staluti hujusmodi non credant aliqua excommunicatione leneri, tamen dicti

prior et guardianus ac ipsi, ut tollatur emulis obloquendi materia et eciam ut provisio

quam alias suj)er negocio isto fecimus, suum de facili consequatur eircctuin, fecerunt a

nobis suppliciter postulari, ut cisdem fratribus absolutionis beneficium ad cautelam super

hoc impendi de benignitate scdis apostolice faceremus. Nos itaque de vestra circum-
spectione confisi discrelioni vestre [)cr apostolica scripta mandauuis, quatinus eis cuni

super hoc ab ipsis humilitcr requisiti fueritis absolutionis ac etiam dispensationis bene-
ficiuni ad cautelam auctorilate nostra juxta formam ecclesie sicut cxpedire viderilis

impendatis. Quod si non ambo hiis exequcndis potueritis interesse, alter veslrum ea

nichiloniinus exequatur. Dat. Assisii xij. kal. Augusti, pontificatus iiostri anno undecimo.

Duo originalia in Arch. nat. Puris. L. 248, u'* 231 et 234. Dccst iibiquc sigilliim, qiiod crat appcnsum Clis onnnob. Iii

iilruquc mcmbrana avcrsa lcgitur : Pretlicatorum frutrum . Mem. cle la Soc. de l'hUt. de Paris et de Vlle-dc-
France, X, 25C.

1. In orig. n" 231 desunt bi<- duo piiiii,'tu. 2. Cf. supra n 20.

22q. Innocenlius IV magislros Parisienses horlatur ul moleslare magistros regentes Ord. Praedicaiorum it

Minorum desinant, eos in libertate sicut antea sistere permittant usque ad festum Assumptionis, quo utrique
ad curiam venirent.
1253, Augusti 26, Assisi/.

Innoccntius episcopiis scrvus scrvorum Dei dilectis liliis magistris et univcrsitali

scolarium l*arisiensium salutein et apostolicam bcnedictionem. Kxcelsi dcxtera in orto

univcrsalis ecclesic dilectorum liliorum fratruin Prcdicatorum et Minoruin ordinibus

conplantatis notuin esl et luce clarius patet cunctis, quanle honestatis et salutis sil

ipsoruni religio, et observantie quain salubris existant accepti et amabiles Dco et hoini-

nibus eoruindcin ordinum professores. Manifestum est ctiain, quod ex eorumdem claris

operibus scicntia quoque ac doctrina ct prcdicatione conspicuis, ad quc ab ipso coruin

exordio instituti fuissc iidcm ordincs dinoscuntur, habitantibus in regione uinbre mortis
et inlcr o|)aca positis vitiorum lux vile noniuin(|uaiii inliixit ac speculum virtutuin cmicuil
et irradiat ad salutem. \h'r ita(|ue aliosque iiuilti|)iiari()s si^iriluales profectus, quos de
Chart. Univ. Paris. I. 32
 250 CHARTlILAltlUM UNIVEHS. PAKIS. [1253

ipsis fratribus el ordinibus suis christiana incessanter experitur professio circa eos

soUicite attendatis et considerantes, quod apostolica sedes jain dictos fratres velud

coadjutores catholicc fidei et cooperatores bonorum perutiles benivolentia speciali prose-

quitur, intime sinceritalis ad eos extendatis affeclus quodam ardore precipue caritatis,

ut non solum quietos vos et non molestos exhibere curetis eisdem, sed honorificos,

benivolos et plurimum graliosos. Sane dilectis filiis .. priore Predicatorum et guardiano

Minorum fratrum Parisiensium intimanlibus nobis accepimus, quod vos quoriimdam statu-

torum occasione nuper pro vestro libito editorum a vobis, ipsos et liberum ac quietum
statum magistrorum et fratrum eorumdein ordinum Parisius studio insistentiiim ac scola-
rium suorum indebite perturbastis. Quia igitur nec expediens est nec decens, quod a

vobis molestie vel pressure inferantur eisdem, quos piis convenit juvari subsidiis el
presidiis confoveri, universitatem vestram rogandam, monendam attente duximus et

hortandam per apostolica vobis scripta mandantes, quatinus ob reverentiam dicte sedis
et nostram ab ipsorum quibuslibet novis molestiis et inquietationibus, predictis statutis

nequaquam obstantibus, desislentes nichil penitus usque ad festum Assiimptionis beate

Virginis primo venturum ' in eorum vel pristini status sui projudicium atteinptetis, sed

in ea libertate ac quiete sistere permiltatis eosdem, in qiia a duobus annis retro extitisse

noscuntur taliter super hoc apostolicis vos coaptantes monitis et mandatis, quod iidem
tranquillitatis eis provenire solacia et prehabite libertatis statum sil)i gaudeant conservari,
nosque devotionem vestram cxinde dignis possimus laudibus commendare. Yerum quia
cupimus inter vos et ipsos oinnem scandali et discordie amputare materiam, ut sub
vinculo pacis vacare liberius studio valeatis, venerabilibus fratribus noslris .. Silvanec-

tensi et .. Ebroicensi episcopis nostris nichilominus injungimus litteris, ut vos et eos ex

parte nostra peremptorie citare procurent, quod in premisso festo, nisi interim concordia
super hiis provenerit, per procuratores ydoneos tam vos quam ipsi coram nobis compa-
rere curetis, ut super premissis quod utile, salubre ac conveniens viderimus auctore
Domino statuainus, nec permittant eosdem a vobis contra premissa medio tempore
molestari, molestatores hujusmodi per censurain ecclesiasticam appellalione postposita

compescendo. Dat. Assisii, vij kal. Septembris, pontificalus nostri anno undecimo.

Duo originalia in Arch. nat. Paris. L. 2'i8, n'' 237" ct 238. Rcstant lila cannab. Ncutruni, ut vidotur, provenit cx
Archivo Uuivers. Mem. de la Soc. de thist. de Paris et de TIle-de-France , X, 257. Vidc snpra .-kI n" 222 et 224.

1. Id est usque ad 15 Augusti 125'i.

^2iKi. Innoccntius IV de eadem le episcopis Adamo Sih-anectensi et Johatini Ebroicensi.

1253, Augusti 26, Assiaii.

Innocentius episcopus venerab. fratribus .. Silvanectensi et .. Ebroicensi episcopis

salutem et apostolicam benedictionein. Excelsi dextera, elc. miitatis mutandis., sicut in
1254] Aij v.NNo Mcc; lsijlk v philiitlm iv kk<j. m.vNc. 251

praecedentibiis litteris ciim adjimcto in n" 22.'3, desiin/ nonnisi verba aul c.xooininunicari.
Dat. Assisii vij kal. SeptLMnl^iis, pontifualus nostri anno undeoiino.

Duo originnlin in Arcli. iiiil. Pmis I,. 2'!. n'" 237'' i't 239. Siii>or.siint filii i-.niiiiil).

2i2n . Innocentius IV scholarihHS Cistcrcicns. Ord. Parisiis studenlihus privilegia /ratruni Minorum el PraeJica-
toruni ihideni cominorantium ronccdit.
1254, Januarii 28, Laterani.

Innocentius cpiscopus servus seivorum Dei tiilectis filiis .. fratiibus Cisterciensis

Ordinis scolarihus Paiisius apud Sanctuin Beriiai-duin in theologica facultatc studentihus
salutein et apostolicam hcnediclionein. .\e studiuin vestruni iniitilc, si iion provenirot
exinde fructus aUqiiis, videalur, presentiuin vobis auctoritatc concedinuis, ut in predi-
cando publice, si fueritis requisiti, et legendo ordinarie in theologia, cum li(;enliali

fueritis, non ohslanle qiiod estis inonachi, ilhi qua fratrcs Minores et Predicatores illic

inorantes uluntur oinnimoda ulamini lihertalc. Nulli ergo, e/c, nostre concessionis, etc.

Si qiiis aiitein, etc. Dat. I-alerani v kal. Fehruarii, ponlifioatus noslri anno undeciino.

Duo originnlia in Arch. di'i)iirt. <li- lAiibe (Troyi'), .311 257. Decst bulla. In aversu mnmbrnua nuius .soluni : Vi. cccj
cajiitulo aiino xj . Revcra occnrrit in Rcg. Vut. Innoccutii IV un. 11 ep. 401, fol. 51. In Arch. depart. de TAubc 1. c.
invenltnr ingupcr haec bulla in apographo coucvo. D'Arboig de Jubainville, 6tudes sur Vdtat interieur des abbayes
cislerciennes, p. 364. Gregoriua X, iiij id. Jul. nn. 1 (1272 Jul. 12), iiadcm verbis idem privilpgium renovavil. Cf. Felihicn,
Jfisl. de la ville de Paris, III, 161. Primns ningister tlieol. Parisiis cx Ord. Cistero. fuit fr. Guido, ahbas dc Elemosina,
di- <|iio infrn n'" 229, 204.

^^O. Innocentius IV episcopum /.ingonenscm prit'itcgii in praecedentihus litteris (.'isterciensihus Parisiis stuJen-
tibus concessi conscrvatorem constituit.
1254, Januarii 28, Laterani.

Innocentius episcopus servus servoruin Dei vencrabili fralri .. cpiscopo Lingonensi

salutein ct apostolicain henedictioneiii. Ne studiuin dilcctoruin filioruin .. fratrum Cistcr-
ciensis Ordinis scolariuni Parisius apud Sanclum Bernarduin in theologica facultate
sludenliuin, inutilc, si non proveniret exindc fruclus aliquis, videatur, aiictoritate lilte-

raruin noslraruin sihi duximus concedenduin, ul in predicando puhlice, si fuerint

rcquisiti, et lcgendo ordinarie iii llieologia, cuin licentiati fuerint, non ohstantc quod
sunt inonachi, illa utantur, (|iia fratres Minores et Predicalores illic niorantcs utiinlur,

oinnimoda lihcrlalc. Quocirca fraternitati tiie pcr apostolica scripla inandamus, qualinus
non perinittas eos conlra concessionis nostre tenorcm siiper hiis ah aliquihus indehilc
inoleslari, inolestalorcs hujusiiiodi per ccnsurain ccclesiasticain appcllatione postposita
conipcscendo, non obslantc, si aliquibus de parlibus illis, quod cxconiinunicari, suspcndi,
yel inlcrdici aul convcniri cxtra ccrta loca non valcant, a sede apostolica sil induiluin.
Dat. Laterani v kal. Fehruarii, ponlificalus nostri anno undecinio.

Originale in Ardi. di^|>art. dc lAuhc (Troyes), 3H/257. Doosl bulla plunibcu. Insupcr ihid. iii traniicripto ooaoro. In
252 CIIARTULARIUM UNIVKUS. PARIS. [1254

IV un. 11 ad ep. 401, legitur tantummodo .. Episcopus Lingoncnsis datus est cis supcr hoc conscr-
Ho.g. Vat. Innocentii ;

vator, non obstantc, si aliquibus de partibus illis,quod excommunicari, suspcndi Tcl intcrdici aut conveniri extra ccrla loca
non valennt. n sede aposlolica sit indultum . D'Arbois dc .lubainvillc, Etudes, etc, p. 364.

2,2iQ. Innocentius IV Ilaimerico cancellario Parisiensi scribil, ul fratri Guidoni Ord. Cisterc, si dignus sil, et

aliis ejusdem Ordinis Parisiis studentibus Ucentiam suo tempore largiatur.

1254, Januarii 28, Laierani.

Cancellario Parisiensi. Ut fratres Cisterciensis Ordinis scolares Parisius apud Saiic-

tuni Bernardurn ejusdem ordinis in theologica facultate studentes eo potius sedcant studio,
quo se per ascensum ad magistralem cathedram si bene profecerint se sciverint hono-
randos, discretionem tuam rogamus attentius et hortamiH" per apostolica tibi scripta

mandantes, quatinus accommoda interpretatione considerans, quod id non ob aliud petitur,

nisi ut per hoc ad melius studendum animi studentium excitentur, quodque idem ordo eo
fit celebrior, quo famosiores clerici fuerint in eodein : dilecto filio fratri Guidoni, si

dignus est, et aliis ibidem studentibus, cum ad id fuerinl idonei, incipiendi et regendi

non obstante quod religiosi sunt in facultale predicta licentiaiii prout ad te pertinet sine

diificultate quabbct largiaris'. Dat. Laterani v kal. Februarii, anno xj.

Reg. Vat. Innocentii IV an. 11, ep. 402, fol. 51. In Arcb. deparl. dc lAube (Troyes), 311/257 invenitur apograpliuin

utiquc coacvum.

1. Sicut ex doc. n 2()4 infra edito videnins, fr. Guido non Parisiis sed !n cnria Roniana examinatus cst et licentinm

re^endi obtinuit.

230. Litterae Universitatis Parisiensis ad praelatos ecclesiae et scliolares universos, quibus ordines religiosi,
imprimis fratres Praedicatores, incusantur.
1254, Februarii 4, fParisiisJ.

Reverendis in Chrislo patribus archiepiscopis, episcopis, abbatibus, decanis, archi-

diaconis et aliis ecclesiarum prelatis, necnon capitulis et scolaribus universis universitas

magistrorum et scolarium Parisius studentium salutem in Domino sempiternam. Excelsi

dextera paradisum voluptatis olym plantavit Parisius venerandum gignasium litterarum,

unde sapientie fons ascendit, qui in quatuor facultates, videlicet theologiam, jurisperitiam,

medicinam, necnon rationalem, naturalem, moralem philosophiam quasi in iiij" paradysi

flumina distributus per quatuor mundi climata derivatus universam terram irrigat et

infundit, ex quo quam multifarios, spirituales ac temporales profectus christiana professio

experitur, luce clarius patet cunctis. Huic venerando et salubri gignasio quondam
prefuere magistri, viri reverendi vita et doctrina clarissimi, mente rcligiosi, omnes tanien

degentes in habitu seculari, qui processu temporis crescente numero auditorum, sicut
oportuit, ampliati, ut liberius et tranquillius vacare possent studio litterali, si quodam
 1254] AH ANNO MCC LSQIE AD IMIII.II'1>IM IV REG. VHA.NC. 253

esscnl jiiris specialis viiiciilo sociati, corpiis Collegii sive IJnivcrsitatis ciiin miiltis privi-

legiis et indultis ab utroqiic principe sunl adepti*, sub quoruni doctoruni felici regimine
vernans studiuni niemoratuin in flores pulhilavit pulcherrinios et fructus fecit uberriinos

honestatis, illa precipue ratione, quia sicut ncc habitu nec professione diversi : ita nec
studiis erant nec votis adversi, scientes quod aque Syloe vadunt cuin silentio ct quiete.

Novissime autem diebus noslris quidain viri regulares, qui fratres Predicatores dicuntur,
Parisius in parvo nuinero vivcntcs sub quadam pietatis ac publice utilitatis specie subin-

gressi una nobiscum theologie studium ferventcr cl humilitcr sunl aggrcssi*, propler
quod a majoribus nostris et nobis benigne recepti, sincere caritatis brachiis ainplcxati, in

doino nostra propria, in qua usqiic hodie commorantur, qiiam cis ad inhabilandum
concessimus', hospitali, alimcnto lani doctrine quain corporali diligenlius cducati, pluri-
misquc beneficiis nostris et anteccssorum nostrorum potiti, per ingressum scolasticorum
nostrorum in scientia siinul cl in luimero adeo sunt dilatati, quod jam ubique terrarum
per inulta collegia sunt dispersi'. (^ctcrum cum ab initio sue institutionis elegissent in
huinilitate perfecta Christo Domino famulari, consequenter nescimus quo ducti spirilu

contra evangelicam perfecte humilitatis quam fuerant professi regulam (qua dicit Dominus
ad perfectos : Nolite vocari Habbi , et paulo post : Ne vocemini magistri , in priino

magistcrii prohibens appctitiim, iii sccundb magistri etiain inlerdicens vocabulum)

honorcin sollcmpnis inagisterii et magistroruin cathcdras ambienles, tamen propter
quandam atrocem injuriam et famosam nobis illatam translata inajori parte sludii Pari-
' siensis Andegavis, in illa paucitate scolariuin, quc remansit Parisius, desiderio suo
politi, conniventibus episcopo ct cancellario Parisiensibus, qui tunc erant, in absentia
magistrorum sollempne magisterium cl iinain magislralem calhedram siint adepti". Deinde
sludio nostro apostolica provisione Parisius reforinato, per eandein calhedram multipli-
catis sibi doctoribus successive prcter voluntatem cancellarii qui tunc eral, inajoribus
nostris, qiii nondiim aliis regularium scolaslicorum convenlibus arctabantur, dissimu-
lanlibiis, pcr seipsos secundam cathcdram crexerunt, ct eas ainbas talibus tilulis acquisitas
ali(iuandiu tenuerunt. Porro tcmporc procedente considerantes majorcs nostri diversaruin
religionum vj collegia, videliccl fralrcs Clarevallcnscs', Preinonsliatenses ', de Valle-
Scolarium', de Ordine Trinitatis', fratrcs .Minores"', preler alios regulares apud nos
collegia non habentes, causa discendi sacras lilteras Parisius convenisse, et in eis
quosdam usquc ad cathedram profecisse : alios vero nonduin coinpetentcr proveclos ad
cathedras inagislrales, secundum (juod cl ipsi asserunt, processu tcinporis aspirare ;

considerantes ctiain, canonicos ecclesie Parisiensis, quorum tres apud nos in eisdein
lilteris sunt regenles, nuinerum smim secunduni quod eis persone suppetunt juxla
morein ecclesie sue iiuiltiplicare consucvisse ;
attendcnles nichilominus, statiiin civitatis

el honcslalem ihcologicc faciiltatis sccundum slatutuiii apostolicum " a cancellario Pari-

sicnsi el a singulis magislroriim theologic juratum vix posse in eadein facultate xij
254 ch\htula,rh;m univers. PAnrs. [1254

calhedras sustincio propler scolariuin apud nos in theologia studentiuin raritatein, cuin
jain in civitatibus ot aliis locis niajoribus universis per fratrcs eosdeni et alios non sine
grandi periculoj dicte liltere doceantur : luce clarius previderunl quod, postquani ex illis

xij novem '2 cathedre, sicut in proniptu est, a predictis collegiis irrevocabiliter fuerint
occupate, quo propler fratruin regentiuni successioneni continuatam ad seculares inagis-
Iros nunquani deinceps revertenlur, due aut tres duintaxat polerunt superesse, que
personis secularibus ex oinni regione que sub celo est ad studium Parisius connuen-

tibus valeant resorvari. Quod si forsan contingeret, ineinorata collegia sibi ad inslar

fratruni Predicaloriiin cathedras geminare, cum juxla consequentiain promissoruin jani

essent in Universitate nostra schole theologie xv iminortales, inevitabiliter sequerotur

seculares scolasticos universos, canonicis Parisiensibus duntaxal exceptis, a theologie

cathedris Parisiensibus fore in sempiternum exclusos, proptor quod necesse haberemus
civitalem Parisiensein studiis nostris aptain et a multis retroactis teinporibus niultis et

magnis sumptibus nostris aptalam propter suporvenientes regulares deserere, ct ad loca

minus ydonea non sine dampnis plurimis transinigraro, vel a sacrarum litterarum pene-
Iralibus alieni passim oinnes ad seculares sciontias convolare. l\os igilur diligenlius
attendentes saciaruin eminentiain litteraruin iiiagis necessariam esse secularibus clericis,

qui ad curam animarum et ecclesiaruni regimon frequencius evocaiiUir, qiiam regularibus

viris, qui ad ea rarius promoventur ; allendentes etiam, quaiilum iiitondat scolaris sludio
si se speret quandoque ad docendi cathedram pervonturum : diligenti doliboratioiio proha-

bita duximus statuendum ut nullus regularium convenlus in collegio iiostro duas siiniil

sollempnes cathedras habere valeat actu regentiuiii magislrorum '

', non intendentes per
hoc statulum eos arctare quominus liceat eis inler fratros suos oxlraordinarios inulti-

plicare sibi lectores, secundum quod sibi viderint expediro. Cui statulo fralres Predica-
tores totis viribus rosislunt, et adhiic soli " quanlum in ipsis esl ronituntur '*.

Super Iransacta vero Quadragesima [cuin] propter interfectionem, vinculationem et

alias atroces injurias a cuslodibus Parisiensibus communibus scolaribus nostris illalas in

inagna cordis angustia constituli juxla quandam ordinationeni sedis apostolice nobis indul-
lain '% obligalionem quandam ad invicem faceremus do prcfalis injuriis secundum Deum et

justiliam, qualenus unicuique salva regula vel ordine suo liceret et oliain sino laboro
proprii corporis, non singulorum sed Universitatis noinino, si forte contingeret justitiam
secularem nobis deficere, prosequendis incmoiati magistri Predicatorum apud nos tunc
rogenlos dicte obligationi nostre consentire miniine voluerunl, nisi sub ea condiliono
ut sub sigilii noslri cominunis testiinonio duas eorum ordini scolas concoderemus perpe-
luas in iheologio coUegio inagistrorum, quod eis concedi iion polerat, obstante statuto
nostro superius annolato ; nec de scolis eoruin vol noslris lunc agebalur, sed niagis de
prefalis injuriis amovendis. Unde predicte obligationi scpe dicli fratres porlinaciter resi-
slenles,^ eam per suam rebellionem vij hebdomadis protraxerunt, propter, quod securitate
 1254] AB ANNO MCC USQIIE AD P II I Ll 1M> t M IV KEG. FHANC. 255

nostra dilala (liiitiiis nos oessare oportiiit a legendo. Qua tandem obligationfe illis reni-
tentibiis consiiiDinata statiiii seciila est ad noslrain seciiritalein in posteriiin dictaruin
injuriaruin emenda ". Ceteruni adhuc ipsa einenda pendente, ne siinilein rebellioneni in
aliquibus inagistrorum experircinur imposteruin, unanimiter duximus staluendum ut

nullus decetero magistor admittatur ad collegium inagistrorum, nisi prius juraveril

statuta nostra licila et lionesta et nobis utilia se firiniter servaturum. Insiiper obliga-
tionibus nostris licitis et honestis ac nobis expedientibus, precipue ex tenore privilc-
gioruin nostrorum vigorem habenlibus se concorditer consentire, ul juxla verbiiin
Augustini non sil pars lurpis suo non congruens univeiso. Gui eliam statiito licel

postea in favorem illoruin clausulam istam vellemus inserere : diiin tamen inichi qui
regulam fratrum Prcdicatorum profiteor, dicta slatula secundum eandein regiilam non sinl
illicita nec inhonesta, nec saluti animarum contraria, nec juri divino aut hiimano seu
eliain publice utilitati adversa, nec sancte Dei ecclesie sinl dainpnosa , nichilominus
tainen suuin renuerunt prestare consensum, nisi sub conditione predicta de duabus scolis

perpeluo concedendis, propter quam conditionem ratione jain dicla non acceptatain a

nobis eidem slaluto, quantum in ipsis fuit, perlinaciter rcstiterunt et adhuc renituntur.
Porro cuin propter hujusmodi rebellionem contumaciamque juxla tenoreni ordinationis
sedis apostolice " supradicte per elapsuin xv dierum spatium excominunicationis sentcn-
tiani incurrissenl, nos propter corum excommunicationem in rebelliones predictas eos et

eis adherenles a nostro consortio sicut inoris esl separantes, ipsain eoruin separalionein

juxta morcin nostrum per universas scolas feciiiius publicari. Propter quod totus fratruin
Predicatoruin Parisiensis Gonventus antique humilitatis sue et beneficentie nostre oblitus
contra verbuin aposloli dicentis : Obsecro vos fraties ut digne ambuletis ea vocatione
qua vocali eslis in omiii humililale el inansueludine , et alibi : Heneficencie nolite
oblivisci , adversus Universitatein nostram palronain suaiii, proiit ipsi diffiteri non
auderent, calcancum crigentos personas majorum noslroruin graviter difiiimantes, perse-
cutores eos esse sanctiinonic ac totiiis religionis falso ac procaciter asserenies, tandeni in
pc^rsonaruin nostrarum pericula machinanles illuslri comiti Piclavensi, regiii Fraiicie tiino

rectori, assislcnlibus ei curie siie proccribus imillis, et magislroriim noslrorulii ad hoc

vocalis presentibus, per excogitatain inalitiam suggesserunt, nos stalula conlra Deuin et

universalem ecclesiain edidisse, necnon conspirationes illicitas conlra doinini regis

honorein et regni <-oinmoda, quod absit, perpelrasse : cuiii lainen nichil penitus, nisi que

Kupra dicta sunt, feceriinus, quod et i|>si iina nobiscuin, sub condilionc tainen prescripta,
qiiantum in ipsis fiiit faccre obtulcrunt. Nec duin nostris calaniilalibiis satiati ad scdcin

apostolicain accedentes ct apud doininum papaiii (;t doininos cardinales inajores noslro8,
ul intelleximus, gravitcr dinainantes, causas ue separationis oinnino tacentes, nuUo ex
parte nostra ibi presente, jier exquisila prccuin meiidacia (|uasdain litttMas siirrcplilias a
doniino papa pcr importiiiiilalcm siiam, iil inlelleximus, ad venciabilcm paliem lObroi-
256 cii\nTi!L\niuM univeks. PAnis. [1254

censem episcopuin extorserunl", pcr quas (licel ob reverentiarn apostolice hullc et ad

preces doinini comilis Pictavensis predicti et ad evitanduni eis scandala plurimorum, qui
de ipsorum insolentiis obstupescunt, benigne vellemus cos ad consorlium noslrum resu-
mere, salvis dumtaxat statutis nostris predictis, donec saltem dominus papa illis plenius

cognitis aliter duceret ordinandum) ipsi nichilominus medianle quodam executore suo a

mcmorato episcopo ad instantiam eorum subdelegato, videlicet magistro Luca*" Parisicnsi

canonico, sihi propilio nobis aulem omnino advcrso (nobis nunquam in judicium evocalis,
lumquam ad deffcnsionein noslram auditis, non suflicienler monitis, exceplionibus nostris

et falsitate precum et aliis pkirimis extra judicium, siciit potuimus coram Deo, propositis,
non admissis, post appcllationem legitimam ex hiis gravaminibus et aliis multis causis
interpositam, pendenle nichilominus citatione qua nos fccerunt cilari ad Irihunal summi
pontificis per quandam btteram secundo a sede apostolica ad eundem judicem impe-
tratam") omnes magislros et singulos omnium facultatum, omnes auditores etiani

iheologie, juris et modicine sine ulla cause cognitione, juris ordine pretermisso, de
facto, cum de jure non poluorant, fecere suspendi, et ad majorem nostri et totius cleri
contumeliam per ecclesias parrochiales civitalis Parisicnsis in presentia omnium lai(;orum

et grave scandahnn eorundem una die dominica publicari. Ad hec ad majorem presump-
tionis sue cumuhim, cum propter novos supervenientes scoL'ires facti seriem ignorantes
memoratum separationis edictum cum sua dechn^atione facercnuis per universas scohis
iterato per publicos servientes nostros, quos bedellos nominamus, sicut moris est,

publicari, cum ad scohim unam ipsorum fralruni dicli fanudi pervenissent uuo illornm
incipiente legere cartam edicli, multitudo fralrum il)idem exislentium cum magna vocife-

ratione et strepitu in ipsos famulos irruentes, post multas contumelias carlam edicti de

legentis manibus rapienles ruperunt, et alio famulorum pulsato, tertium usque ad effu-

sionem sanguinis percusserunt, et sic eos turpiter rcpulcrunt. Tandeni eis ad rectorem

IJniversitatis nostre cum eventus sui revelatione reversis, rector assumptis sibi Iribus
inagistris artium ad eandem scolam accedens. cum idcm edictum in alia carta scriptum

legere conarelur, iidem fratres insurrexerunt in ipsum, et mullis contumeliis affecerunt.

Demum imponentes ci qnod armatus venisset, ad hoc investigandum personani ejus
propriis manibus palpitabant, donec dictus rector innocentiam suam volens ostendere,
cappa sua reversata usque ad collum, monstravit coram omnihus se inhermem, et sic

manus eorum evadens infecto negotio remeavit. Necdum autem iniquitalibus Amorrcorum
completis memorati fratres ad fraudis, ne dicamus falsitatis, machinamenta se nequiler
convertentes, ab exccutore suo predicto'^ quandam litleram exlorserunt per errorem
ipsius, ut asserit, non sine falsitatis vilio, conlinentcm, quosdam magistros et scolares
nostros nominatim usque ad numerinn quadraginta in ejusdem presentia consensisse
prenunciatos fratres apud nos quondam regentes ad nostrum consortium et magistrorum
collegium admittendos. Quam siquidem litteram quibusdam nostrum, ut eos ad exemplum
1254] AB ANNO MCC USQLK \D IMIILIPPIM IV REG. FR\>C. 257

predictoruin sibi allicere et ab Universitatis noslre consensu occulte discedere provoca-

rent, per occulta convcnticula ostendebant, et hoc inodo inter nos dissensiones et
scisinata procurabant, donec eadein littera per quendain nostruin Doinino procurante
nobis allata et in publico recitata, illis, quoruin noinina erant inscripta, de tanta falsitate

coinmotis ac ipsum factuin obnixc negantibus, dictus executor hoc audiens niiiiio rubore
confusus in detestationem prefate littere sigillum suuin inedianto securi confregit, et

partein ejusdem sigilli confracti rectori nostro ad proprie contristationis ostensionein

et penitudinis destinavit, necnon ad petitionem quorundam in dicta littera contentorum
lilteras suas contrarium asserentes timore correptus oisdein concessit, sigillo curie Pari-

siensis, cum nonduin sigillum proprium haberet, sigillatas, quas cuin priori littera

su|)radicfa ad ostendendum loco et tempore penes nos observamus". Diflaiiiationes et

detiactiones, quas contra nos et precipue contra majoros nostros tam in sermonibus suis

publicis, quam in privatis facere non verentur, non possumus sub breviloquio explicare.
In quibus omnibus supradictis non sine gravi jactura suinus experti veritalein illius

vulgaris proverbii : Mus in pora, sorpons in sinii, ignis in grcinio, male suos rcinunerat

hospiles , Salomone dicente : Qui in sinu suo serpentem nutrit, percutietur ab eo ,

necnon in voritatem Hispalensis Concilii, ubi dicitur : In uno eodemque ofTicio diverse
professionis homines osso non debent; quod otiain in divina lege prohibetur dicente
Moyse : Non arabis in bove siinul et asino, quod est : diversc professionis homines in
uno simul oflicio non sociabis . Et infra : >fon coherere sibi nec conjungi possunt,

quibus fuerint sludia et vota diversa" , Ne igilur qiiidam de fratribus, qui apud omnos
ecclesias sunt dispersi, causain forte fratrum suoruin Parisionsium ad aures hominum
justificare volentes, verilatom gestorum aliena narratione valoant obfuscaro, nos publica
universalis ecclesie utilitate inspecta non propler nos tantuin sed propter quedain majora,

que imminent, cupientos dictaiii veritatein omnibus notam csse, predictorum summain,
colligendo breviter terrgrcs ot oppressiones, et alia inopinata gravainina, que nobis
ingerunt insolenter (pretormissis ad presens plurimis que nobis per laicorum potentiain,
quos sibi iniris inodis alliciunt, moliiintur), discretioni vestro, patres ot doinini revcrendi,

prcsentium tenore duximus intimanda, quatinus, qui divinc providentio clementia patres
eslis, aliquando vos fuisso filios rocolontes nobis nunc filiis patorno alfoctu compatiainini,
ct predicte insolontie quid pretendant, quantaque pericula secutura iinmineant, diligenter
ac perspicaciter attendenles, presertim qui dati estis speculatores doinui Israel, spcculas
ascendentes perspiciatis et contemplemini, et si expedire videritis, inodis quibus secunduin
Deum poterilis providere curetis, no concusso ecclesio fundamento, quod Parisiense
studium esse dinoscitur, consequenter corruat ipsum edificium iinprovisc, Nam qui
dcmoliendo a fundamontis incipit, nulli profccto dubiuiii derelinquit, quod lotuin edifi-

cium auferre intendit. Data Parisius in ecclesia S. Juliani Pau|)eiis, et lecUi ibidom in

prcsentia magistrorum omniiim faciiltatum , omnibiis magistris ad hoc spccialiter evocatis,

Charl. Vnit. Paris. I. 3H
 258 CH.VKTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1254

anno Domini MGGLllI, die mcrcurii proxima post festuiii Purificationis beate Maric
virginis.

Cod. Vat, Rcg. 406, fol. 'j9''. Deest in Bibl. Phillipps in Cheltenhain, ms. 8"6. Bibl. CoUegii Corp. Christi Canta-
brigiae, ms. 107, p. 109. Cod. Archiy. Univcrs. Paris. 94, p. 104. Bibl. Carnot., ms. 662 (Cod. Harcur), fol. 94''. Bibl. nat.

Paris. ms. lat. 9950, fol. 1, cx cod. mcmbran. nat. Picard, fol. 101. Bulaeus, III, 255.

1. Cf. Deniflc, Die Universitaeten iles Mittelalters, I, 67 sq. 2. Vide supra n" 34, 36, 44. Paris. 9950 utilitcr

pro humilitcr . 3. Supra n'' 42. 4. Practcr studia particularia cap. generale ordinis paucis abhinc annis quatuor
studia generalia constitucre proposuit (supra n 179). 5. Cf. supra iiot. ad n>' 3't. 6. Cf. imprimis supra n 146, 148.
7. Supra n" 214. 8. Supra n" 65. 9. Supra n 63. 10. Supra notam ad n 37. 11. Cf. supra n 5 cl 27.
12. Scx collegia supra nominata isto tempore septem tantum cathedras magistrales babebant. Ex aliis ordinlbus, qui adhue
non habebant collegium Parisiis, possum tantum fr. Galdcricum Cluniaccnsem nominare, qui saltem an. 1259 ut magister in

Universitate legebat, sicutpatel ex littcris .\.Icxaudri IV Jun. 24 ejusdem anni. In ipsis praetorea mcntio fit trium magistrorum
in theologica facultate Paris. saccularium, minime canonicorum eccl, Paris., qui fuorunt auiici duorum ordinum Pracdica-
torum ac Minorum. Cum autom accusatores praedictorum ordinum pracsertini saccularos niagistri theologiae Paris.
temporc utique plures quam tres cathedras theologicas magistri saecularos
exstiterint, isto iu Universitate Paris. occu-
parunt, quod ot ex Responsionibus Guillelmi de S. Amore {opp. cd. Constantiae, p. 103) liquel ;
proindeque veritati minimc
concordat senlentia supra relata ; duae aut tres durataxat cathcdrae poterunt superosse personis saecularibus. 13. Supra

n 200. 14. Salimbcne narrat in suo Chron., ministrum gen. Minorum, Johannem dc Parma, orta discordia, congrogasse
Universitatem et praedicassc tam soholaribus quam magistris, scque ac fratres suos disciplinae et correctioni eorum oxpo-
suisse. Quo audito c omnes acceperunt satisfactionem et quievit spiritus eorum, quo lumescebant contra fratres . God.
Vat. 7260, fol. 138 ; abbrev. in ed. Parm., p. 129 sq. Revera pcndente isla contentione saltem duobus annis prioribus fratres
Minores raro nominantur a niagistris Paris., semper tamen fratres Praedicatores, sicut et Alexander IV infra n" 246 sqq.
nonnisi duorum magistrorum Praed. mentionem faoit. - !.>. et ... renituntur om. Cod. Univ. 94, Cod. Ilarcur et reliqui mss.
praeter Vat. 16. Supra n 79. 17. Supra n" 219. 18. Supra n 20. 19. Supra n 223 ; non mentionem faciunt littc-

rarum ad ipsos directarum (n" 222). 20. Iste canonicus in Cartul. blanc de Saint-Denis, in Arcb. nat. Paris. LL. 1157,
p. 274 sq., saepe nominatur. 21. Supra n 224; iterumque silentio praetereunt litteras secundo ad ipsos directas (n" 225).
22. Episcopo Ebroiccnsi scilicet.
Hoc docum., quod non Icvis momenti esset, nusquam potuit reperiri.
23. 24. Verba
8unt ex Concil. Hispal. II an. 619 celebrato desumpta (c. 9), et referuntur a Gratiano, Causa 16, qu. 7, c. 22.

23 JL . Statutum universitatis inagistrorum artium Paris. contra eos, qui pro impensis in causa contra fratres
Praedicatores factis pecuniam conferre renuebant, et in fuluriim renuere voluissent.

1254, Februarii 26, [Parisiis].

Universis presentibus pariter et futuris nos univcrsitas inagistrorum arcium Parisius

studentium notum facimus, quod cuni pro bono communi et necessilate studii Parisiensis

fuerit a tota Universitate Parisiensi ordinatum, quod singuli magistri et scolares cujus-

cunque facultatis expensas unius septimane, quod vulgaritcr bursa nuncupatur, pro debitis
Universitatis nostre, pro privilegiis impetratis et aliis negociis dicfe Universitatis nostre

multis et multipliciter procuratis hactenus contractis, et pro vocatione seu citatione, qua
summus pontifex Universitatem nostram ad sedem apostolicam ad instanciam fratrum
Predicatorum vocavit', contribuerent, magistrique omnium facullatum et scolares nostri
dictam contributionem persolverint, paucis admodum exceptis, qui animo impudenti et
obstinato tam maliciose quam indebite nobis rebelles dictam contribxitionem cum magistris
et cum discipulis suis facere non curant, pluries ut decuit requisiti ne ex malicia sua :

commodum aliquod reportare vel magislris seu conscolaribus suis liberiores eHici
38.
1254] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FHANC. 259

videantur, ordinamus et staluiinus, ut quilibet scolaris noster dictani rebellionem suam

infra octo dies post brandones emendare ac ad unitatem nostram redire non curaverit,
extunc ad nullum gradum in collegio seu consorcio nostro valeat promoveri, utpote quod
nec ad respondendum de novo de sophismate seu questione, nec ad examinationem ad
optinendum licenciam .determinandi vel regendi ab examinatoribus a nobis ad supradicta
deputatis, nec ad consorcium determinantium vel magislrorum, si fuerit ad hoc licenciatus,
aliquatenus admittatur. Quod ut firmius observelur, ordinamus et statuimus, quod
decetero nullus magister aliquem scolarem ad respondendnm de novo de sophismate
vel questione vel ad determinandum in scolis suis admittat, vel ad optinendum licenciam
detcrminandi seu legendi Parisius presentet, vel ejus principium teneat, vel nomine
noslro ad optinendum licenciam determinandi vel legendi Parisius examinet, vel procu-
rator seu rector diem ad incipiendum licenciato assignet, nisi scolaris ille prius fidem
dederit corporalem, quod a predicta rebellione sit immunis, 'et quod si de ca inventus
sit culpabilis, modo supradicto puniatur, nisi congrua satisfactione coram magistris quatuor
nationum ad arbitrium eorum vel deputatorum ab eis premissa graciam magistroruni opti-
neal, quod more aliorum yaleat promoveri. Hoc autem statutum fide et juramento singu-
lorum magistrorum nostroruin vallatum, et ad hujus testimonium sigillis quatuor nationum
sigillatum volumus firmam et inviolabilem habere firmitatem, quousque indc ex causa
rationabili duxerimus rcvocandum, salvo tamen jure cujuslibel et in quolibct. Actum anno
Domini MCG quinquagesimo tertio, die jovis anle brandones.

Orig-inaie in Arch. Univcrs. Pnris. Ibccn IV. A. 18. f. Desiint qualMor sigilla. .lourdiiin, n" 108.

1. Supra II 225.

2i3A. Innocenliiis /V profisori et monachis S. Bernardi in Cardineto Paris. Cisterc. Ord. jus patronattis in
medietatem ecclesiac de Hoderhnm Eboracensis dioecesis a Johannc de Lessington domino de Eston concessum
confirmat.

1254. Februarii 28, Laterani.

Innoccntius episcopus servus servorum Dci dilectis filiis .. j)rovisori et inonachis loci

qui dicitur Beati Bernardi in Cardineto Parisiensis Cisterciensis Ordinis. Allectu sincero
sic vestri ordinis decus et decorcm diligimus, quod super omnibus spectantibus ad ipsius
honorein et coinodum nos benignos et benivolos e.xhibemus. Sane sicut lecla coram nobis
veslra petitio continebat, dilectus filius nobilis vir Johannes de Lexinlon dominus de
Eston jus patronatus, quod in mcdietate ecclesie de Roderham Eboracensis diocesis obti-
nebat, pia et provida liberalitate vobis et per vos loco vestro contiilit, piout in patcn-
tibus litleris confectis exinde dicitur plenius contineri'. Nos itaque obtcntu dilecti filii

nobilis viri A.* comitis Piclavensis, qui tcrrena pro celcslibus pic cupiens coiiMnutare,
dictiim locuni de propriis bonis suis fiindasse dicitur, et super hoc apostolicam gratiaiii per

aflecliiosas lillcras im|)Ioravit, vestris supplicalioniitiis iiiclinali. quod a prcfato domino do

260 C1IA.RTULARIIIM UNIVEKS. PAHIS [1254

Eston super hujusiriodi collatione dicti juris palronatus factum esl, ratuni et firmuui

habentes, id auctoritate apostolica confirmamus, defectum qui cx eo super hoc est habitus,
quod venerabilis fratris nostri . . archiepiscopi'' et dilectorum filiorum capituli Ebora-
censis non intervenit assensus, supplentes de^ plenitudine potestatis. Nulli ergo, etc,

nostre confirmationis et suppletionis, etc. Si quis autem, etc. Dat. Laterani ij kal. Martii

anno xj.

Reg. Vnt. Innoc. IV an. 11, ep. 482, fol. BO. Frlibien, Hist. de la ville de Paris. III, 100.

1. DArbois de Jubainvillc, i^tudes, etC, p. 360, n, 1, ait donationcni dom. Johannis dc Les.sington essc datam 1249,
Jul. 18, ct in Arch. dcpart. dc TAube servari apographum istius donationis, IIuc usquc vcro hoc doc. ibi rcpcrirc noii
potuimus. 2. Alphonsi. Cf. supra n"" 220-221. 3. Gualteri Gray. 4. In n" 2.30 (orig. litt. conscrvatoriae) addilur
nostre .

233. Decanus ecclesiae Lincoln, conservator de eodem negotio constituitur.

1254, Februarii 28, Laterani.

Innocenlius episcopus servus servorum Dei dilecto lilio .. decano ecclesie Lincolnien.
salutem et apostolicam benedictionem. Afl"ectu sincero sic Cistercien. Ordinis, etc. sicnt

siipra n 2.32, mutatis mutandis ttsque potestatis. Deinde : Quocirca discretioni tue pcr
apostolica scripta mandamus, quatinus prefatos provisorem et monachos non permittas
super hiis contra confirmationis et suppletionis nostre tenorem ab aliquibus indebite
molestari, molestatores hujusmodi per censuram ecdesiasticam appellatione postposita
compescendo, non obstante, si aliquibus a sede apostolica sit indultum, quod suspendi
vel interdici aut excommunicari non possint, nisi de indullo hujusmodi sibi concesso
plene et expressa seu de verbo ad verbum in nostris litteris mentio habeatur. Dat. Laterani
ij kaL Martii, pontificatus nostri anno undecimo.

Originalc in Arch. depart. dc rAuhe (Troyes), 3H/257. Dccst bulla. In avcrsa mcmbrana H[. cccclxxxij capitulo anno xj .

Sed in Rcg. Vat. an, 11, ep. 482, ad litteras praecedentes tantum breviter annotatur decaiiura ecclesiae Lincolniensis conserva-
torem de eodem negotio nuncupatum fuisse.
Eadem die Innocentius provisori et fratribus Beati Bernardi pcrmisit, ut de
usuris, rapinis et aliis malc acquisitis, dummodo hii quibus ipsorum reslitutio ficri dcbeat nequeant inveniri, necnon de
quibuslibet legalis in pios usus rclictis, redemptione votorum Jcrosolimitanorum dumtaxat excepla, usque ad ducentas
marcas argcnti recipere valeant . Arch. d^part. de TAuhe, apographum quod vidimus dicitur, an. 1254, 3H/257.

^ii4:, Jnnocentius IV concedit provisori et in theologica facultate studentibus Cisterc. Ordlnis ad S. Bernardum
Paris. ut eorum novitios et conversos post probationis tempus ad professionem admittere possint.

1254, Martii 12, Laterani.

.. Provisori et monachis constitutis in loco qui dicitur Beati Bernardi Parisiensis

Gisterciensis Ordinis in theologica facultate studentibus. Dudum personas vestras et locum
in quo sub observantia regulari degitis desudantes theologie studio sub beati Petri et

nostra protectione afTectu benivolo admittentes, vobis prout asseritur de gratia speciali
1254] AB ANKO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 261

concessimus ut privilegiis et libertatibus Ordini Cisterc. ab apostolica sede concessis

sicut ceteri fratres ejusdem ordinis gaudeatis'. Ut autem hujusmodi vestrum augeatur
gaudium si pro voto vestra sinceritas favorem in nobis inveniat graciosum, nos vestre
precibus devotionis inducti, ut vestros novitios' et conversos post decursum legitimum
probationis tenipus secundum generalem observantiam ejusdem ordinis ad professionem
recipcre valeatis, maxime cum id dilectis filiis abbati et generali capitulo Cistercii sicut
ex eorum litteris nobis super hoc directis accepimus placeat, vobis auctoritate presentium
concedimus facultatem. Nulli ergo, etc^ nostre concessionis, etc. Si quis autem, etc.

Dat. Lalerani iiij id. ^rartii, anno xj.

Rcp. Vat. Innoceiilii IV an. 11, cp. 520, fol. 71.

1. Supra n" 15", 192. 2. In cnp. gcnerali cjusdem anni legilur : o Mandatum dom. pape. ., quod apad S. Bernardum
.

Parisius novitii recipiantur ct ibidem sccundum formnm ordinig profitenntur, upprobat et gratum babct hoc capitulum gene-
rale . Martcne, Thes. nox>. anecd., IV, 1402, n 2.

^3o. Innocentius IV deplorat totam clericorum multitudinem ad audiendas saeculares leges concurrere, adhibet
remedia contra liunc morbum statuitque ne in Francia, Anglia, Scotia, Wallia, Ilispania, Hungaria leges
saeculares legantur.

1253. Oct. 12-1254, Aprilia 27, Romae.

Innocenlius quartus omnibtis prelatis in regno Francie, Anglio, Scotie, Wallie,

Hispanie, et Hungarie constitutis. Super specula. Et infra^ . Doientes rccolimus, qualiter
quondam pia ac sancta clericorum plantatio, suc prime honestatis oblita, a summo sancti-
tatis culmino ad ima descendit viliorum. Crebris quippe relalis aures nostras abhorrenda
fama circumstrepit et inculcat assidue, quod relictis quinimmo procul el abjcctis philo-
sophicis disciplinis, ut ad presens de divina scientia taceamus, tota clericorum multitudo
ad audiendas seculares leges concurrit, et, quod magis est divini animadversione digniim
judicii, nunc in plerisquo miindi climatibus ad ecclesiasticas dignitates, honores, vel
probendas nullus assiiiiiilur a prolalis, nisi qiii vel secularis scientio profcssor vel advo-
catus existat, cum tales a talibus, nisi alia sulfragarenlur oisdem, essent potius repellondi,
maxime cum philosophio alumpni, in ojusdcm grcmio tam tenerrime educati, tam diligen-
tissime imbuti, laiii oxcollonlissimo promti et edocti, pre victus et voslitus penuria
conspecluin hoininum cogantur fugcrc, huc' et illuc tanquam noctue latitantes : et advocali

nostri, immo diaboli, equis faleratis purpurati insidentes in fiilgore auri, in candore
argenli, iii nitore gemmarum, in olosericis, stupcntem reverberantes solein, se non
Crucifixi vicarios sed horedes Luciferi pretendentes, quocunque ingredianliir de se
Bpeclaculiim faciontos, laicoriim indignationem et odium contra se, immo, quod magis est
dolcndum, conlra lolaiii Doi ecclosiaiii provocant ot incurrunt. Dicunt onim laici : Ecce
hoiiiinos qiii non posuorunl Doiiin adjutorem suum, sed in multitudinc (liviliariiiii siiariiin
262 CHAnTULARIUM UMVEHS. PAFVtS. [1254

gloriantur , quod aniinoruin olationes et gestus incoinpositi satis coniprobant et osten-

dunt. Videtur siquideni adiinpletum, quod pagani presagio oculi fuerat figuratuni

Omnia iiature prcposlcra logibus ibunl 3.

Non sic habenda fides. Nec mirum. Servit enim Sara, et Agar imperat. Affliguntur
liberi, et servi optinent principatum. Volentes igitur tante insolentie inorbo necessariain
adhibere medelam, ut plenius et perfectius theologie studio insistatur, que directe iter
oslendit saiutis, vel saltem philosophicis disciplinis, que, etsi pietate careant, tainen

dirigunt ad sciendum el cupiditatis reddunt extorreni, que et omnium maiorum radix et

idolorum servitus perhibetur hac irrefragabili constitutione statuimus,
: ut nullus decetero

secularium legum professor seu advocatus, quocunque in Icgum facullate singularis

gaudeat preminentie privilegio speciali, ad ecclcsiasticas dignitates, personatus, pre-

bendas, seu etiain ininora beneficia assumatur, nisi in aliis liberalibus disciplinis sit

expertus, et vita et moribus commendatus existat, cum per tales et ecclesie deturpetur

honestas, et sanctitas exulet, et fastus et cupiditas ita regnent, qiiod in cunctis sui late-
ribus gravein dolorem sentiat iiiater ecclesia, admirandis ulceribus sauciata. Si qui vero
prelatOriim contra hoc statutum salubre presumptione dampnabili aliquid attemptaverint,

factum suum noverint ipso jure [irritumj et se illa vice potestate conferendi privatos; et

si presumptionem iteraverint, penain divortii a prelaturis suis poterunt formidare. Preterea,

cum in Francie, Anglie, Scotie, Wallie, Hispanie, et Hungarie regnis cause laicorum non
imperatoriis legibus, sed laicorum consuetudinibus decidantur, et cum ecclesiastice sanc-

toruin patruin constitutionibus valeant terminari, et tam canones quain consuetudines plus

confundantur legibus quain juventur, precipue propter nequitiam : fratruin nostrorum et

aliorum religiosorum consilio et rogatu statuiinus, quod in predictis regnis leges seculares
decetero non legantur, si tainen hoc de regum et principum processerit voluntate ;
priino

tamen statuto seinper et irrefragabiliter Iii suo roborC duraturo. Datuin Roine.

Matth. Paris. Chron. maj., ed. Luard, VI (Additumenta), p. 293. Bulacus, JII, 2G5. Matth, Paris liunc epistolam
refert ad an. 1254 (vide V, 429 sq.) ; at intervallo tantum supra indicato istius anni Iniiocentius Roniae (Laterani) residebat.
Diibitandum tamcn, an haec constitutio sit authentica. Non rcspondet cnim actioni ingcnioquc Innoccntii, qui vel in curia vcl
exlraeam stiidium juris civilis promovit, et adhuc anno 1254 generale studium theologie, decretalium, dccrctorum atque
legum in palatio suo, sicut ubique fecerat, ordinavit . Kic. dc Curbio apud Baluzc, MiscelL, cd. Mansi, I, 205. Cf. Denifle,
Die Universitaeten des Mittelalters, I, 301, 303. Ipsum etiam dicendi ac scribcndi gcnus in hac cpistola minime cum gcnere
ab Innocentio in suis epistolis adhibito congruit. Tandein ne vesligium quidem reliquit haec Constitutio tnni gcneratim, quom
in illis maxime cdita
regionibus pro quibiis videtur. A nullo ctiani, Matthaco Purisiensi excepto, adducitur, cuin tamcn
Constitutio Super speculam Honorii III (supra n" 32), quae ab omnibus allegatur, statim ubique exsecutioni mandata sit,

et Parisiis per aliquot saccula vigucrit.

1. Haec verba sicut et forma inscriptionis alquc finis epistolac nos edocent, Malth. Paris. hanc constitutionem sump-

sisscex quadam CoIIectionc Decretalium, utique privata, simili illis in Bibl. Poson., Grationopolit., etc, conservatis ct a
nobis saepe citatis.
2. Luard n hic >>.
:
3. Ovid., Trist., I, 8, 5. 4. Luard
ordinc . : <c .

;;,.; v.::-'i fii,r;;:i.

I
 12;>4] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. %3

236. Innocentius IV in gratiam capituli S. Quintini Noviomensis dioec. religiosorum privilegia quoad confes-
siones audiendas, sepulturas et atia diminuit.
1254, Maii 10, Assisii.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. decano ecclesie Peronen.
Noviomensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. \Lecta coram nobis gravis
dilectoruin filiorum .. decani et capituli ecclesie Sancti Quintini in Viromandia Noviomen.
diocesis queriinonia continebat, quod licet in ipsa et aliis ecclesiis ad eos immediate
spectantibus ad audiendas parrochianorum ipsorum confessiones deputaverint sacerdotes,
qui cgras mortalium mentes pia moderatione pro etate. sexu et viribus ad salutem perdu-
cere divina curatione noverunt, nichilominus tainen ipsi parrochiani irrequisitis eisdein
sacerdotibus, immo poliiis dampnabilitor vilipensis ad quosdam religiosos velut apud
ipsos resinain dumtaxat salutis invenerint se temere transferentes opertos eis peccatorum
nudanl inorbos, iniquilatis revelant secretum, et virus vitioruin in confessione depromunt.
Et quainquain iidem religiosi, cuin non sint sui judices, ipsos non possint solvere vel
ligare, ymaginaria tamen quadam absolutione ipsis illudere ac nostre peregrinalionis
postinodum conferre viaticum in suarum non verentur dispendium animarum. Ex quo
illud inconveniens evenit, quod celerem sibi parrochianus talis dampnationem inducit, qui
non dijudicans corpus Christi ipsum a labe sic suscipit criminum non mundatus, et

sacerdos illi, apud quein pro tali parrochiano egroto aniinam suain defixit, non potest
vultum ipsius ignorans dignain de illo reddcre rationem, nec ei sue cure commissio
salubria remedia parare', ciiin egritudinem suam ejusque circumstantias aliquatenus non
agnoscat. Porro tainquam paruin sit proprios taliter sacerdotes despicere, nisi eorum
ecclesie pariter contempnantur, iidein parrochiani, sicut predictorum decani et capituli

habebat assertio, cum in prefalis ecclesiis tam in ofliciis divinis quam sacre predicationis
eloquiis aure devotionis voccin sui deberent suscipere sacerdotis ipsis ecclesiis contra

sacrorum canonum statuta contempfis, ad eorundem religiosoruin divertunt ecclesias,

predicta oilicia inibi pro sue voluntatis arbitrio audituri. Propter quod ipsis nichilominus

religiosis, qui lalcs deberent presumptores abicere, eos cum gravi aliorum jaclura alli-

cientibus et ut fertur induccntibus ad piemissa, contingit prediclos decanuin et capituluin

ac rectorcs ecclesiarum ipsarum solitis parrochianorum suoruin oblationibus aliisqiie

obvcntionibus multiplicitcr defraudari. Geterum adjecerunt iidcin decanus et capitulum,

quod sTparrochianorum suorum necnon ecclesiarum earundein contingaf in egritudinis
lectuin queinquaiu decidere, statim confluunt rciligiosi predicli, et plcrunquc innrmuin
invitatione preventa sub pietatis specie visitantes ipsius testamenfum componunt et ordi-

nant, inagno tandein ascribentes inuneri, si executores mereantur ipsius fieri lestaiuenti.

Quid plura? Blandis ipsoruin infirmus illectus serinonibus omissis avitis et paternis
sepulcris apud eos eligens sepeliri ainpla ipsis, predictis vero ecclesiis nulla vel luoiclica,

lcgata largitur, et ut ex hujusmodi legatis prefati decanus et capitiilum ac rcclores

264 CnA.RTUL.\.IUUM UNIVERS. PAHIS. [1254

predicli noii possint ab eis canonicani exigere portionem, inlerduni ipsa ut creditur non
sine fraudis comento ad fabricam et perpetuum divinum cultum suarum ecdesiarum
relinqui procurant. Verum cum per hec et alias ab ipsis religiosis memoratis decano et
capitulo et prefatis rectoribus multiplices irrogatas injurias ipsi mutihitionem in suis
beneficiis non modicam patiantur, fuit nobis ex parte ipsorum humiliter supplicatum ut
molestiis et injuriis terminum dignaremur imponere supradictis. Nos itaque, qui cunctos

Ghristi fideles et presertim reguhiris ordinis professores eo providentie studio gubernari

cupimus, ut in eis curiosus etiam scrutator nichil inveniat nota dignum, ipsorum religio-
sorum fame, parrochianorum saluti, et predictoruni decani et capituli et rectorum predic-

tarum ecclesiarum profectibus salubriter providere volentes, discretioni tue per apostolica
scripta mandamus, quatinus prelatos parrochianos, ne contemptis predictis ecclesiis pro

divinis audiendis officiis et recipiendis temporibus congruis ecclesiasticis sacramentis ad

alienas accedant ecclesias, necnon et ipsos religiosos cujuscunque sint ordinis, ne in

aliorum prejudicium parrochianos prefatos ad hujusmodi officia seu sacramenta recipiant

nec confessiones audiant eorundem, nisi petita prius et obtenta licentia a sacerdote propiio
juxta statuta Concilii generalis', nec etiam nisi apud eos ex devotione animi elegerint
tumulari, ipsos ad sepulturam admittant, ita tamcn, quod tunc eedem ecclesie portione
canonica non fraudentur, auctoritate nostra per te vel per alium attentius moneas et
inducas ipsos ad id, et ut decetero ab hujusmodi predictorum decani et capituli et

earundem ecclesiarum rectorum molestiis et injuriis omnino abstineant, per censuram

ecclesiasticam appellatione remota previa ratione compellens. Non obstante aliqua indul-
gentia religiosis ipsis vel aliis sub quacunque verborum forma ab apostolica sede
concessa, per quam non expressam presentibus de verbo ad verbinn premissa impediri
valeant vel dilferri. Dat. Assisii vj id. Maii, pontificatus nostri anno undecimo.

Originale in Arch. iiat. Paris. L. 2'8, n" 2.55. BuUa dcest. Colliette, Memoires cle la province du Vermandois,
II, 688. In Bibl. Bnsiliensi cod. B. X. 14, fol. 54, inveniuntur litterae ejusdem tenoris et teinporis directae ad episco-
pum Morinensem quoad querimoniam praepositi, dccani ct capituli ccclesiae S. Martini Ypren. ord. S. .\uguslini ; apud
Baluze, Concilia Galliae Narbon., App., p. 156, directae sunt ad archiepiscopum Narboncnsem in gratiam abbatis et capi-

tuli saecularis ecclesiae S. Pauli Narbon., ibique sunt aliae indicatae ad eundem arcbiepiscopum quoad priorcm S. Mariae de
Burgo Narbon. ord. S. Benedicti, et apud Potthasl, n" 153.56 et 15359, ad cpisc. Ucrbipolensem et Constantiensem. Istae
et similes epistolac praeparabant illas famosas infra n^ 240 publicatas generales lilteras Innoccntii IV. Quamvis in istis

generatim de omnibus religiosis quaestio sit, nihilominiis tamen editae sunt praccipue conlra duos ordinos mendicantes
Praedicalorum et Minorum, ut notum est cx historicis coacvis. Salimbene praeterea affirmat eas pracprimis coiitra fratrcs

Praedicatores fuisse directas, o quia contra ordinem fratrum Praed. concepcrat odium, ut audivi, et fratres Minores posta
sperabat absolvere . Chron., in Cod. Vat. 7260, fol. 182 (desunt hacc verba in ed., p. 213). Chronographi posteriores Galvancus
Flamma (Bibl. Casanat. B. III, 25, fol. 33'') et Hieronyraus de Borsellis (Bibl. Univers. Bonon., ms. 1999, fol. 53>>) in suis

Chronicis, sicut et Ferd. del Castlglio [Historia generale di S. Domenico, p. 311), diversas afTerunt rationcs ad hoc expli-
candum. Gertum est tantummodo, epistolas habere intimum connexum cum illa gravi tempestate, quam Universitas Pari-
siensis, cujus procurator cirea istud tempus in curia morabatur (cf. infra n 238), contra Ordinem Praedicatorum excitavit,
atque Innocentium eas seripsissc, quia teste Salimbene (I. c.) voluerit satisfacere clcricis saecularibus, immo praelatis,
quorum querelae praccipue contra fratres Praedicatores dirigebantur. Vide infra n 250.

1. In or. repetitur remedia u post parare . 2. Lateranensis IV.

 1254] AB ANNO CC USQUE AD PHILIPPUM IV HKG. FRANC. 265

^3/ . Innocentius IV ad doctores et univeisitatein scholarium Parisiensium, ut statuta a viris ab eisdein electis
composita inviolabiliter observentur.
1254, Julii 4, Anagniae.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dil. filiis doctoribus et universitati scola-
rium Parisiens. salutom et apostolicam benedictionem. Quociens pro communi utilitate, etc.

sicuf siipra w" 1G9. Dat. Anagnie iiij non. Julii, pontificatus nostri anno duodccimo.

Originale iii Arch. nat. Paris. M. 65, n" 2. BiiUa plumbini lilis cannub. appcnditiir. Iiifra ; lle u. In meinbrana
aversa : n Heremita notarius . Perlinebat od .\rcb. Univers. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 17''. Bibl. Phillipps in Chcltenham,
ms. 870, fol. 19.

^t3o. Innocentius IV Guitlelmo de S. Ainore, procuratori mag. et scholarium Paris., facultatem confert, ut pro
expensis in negotiis ipsorum possit mutuum contrahere usque ad summain tercentum lib. turon.

1254, Julii 15, Anagniae.

.Magistro Guillelmo de Sancto Amore canonico Belvacensi, procuratori magistrorum

et scolarium Parisiensium. Cum sicut in nostra proposuisti presentia constitutus pro
expediendis negociis universitatis magistrorum et scolarium Parisiensium te subire opor-
teat onera expensarum, ne pro ipsorum defectu inexpedila remaneant, nos tam tuis

quain ejusdem Universitatis super hiis per suas nobis litteras supplicantis precibus incli-
nati contrahendi mutuum propter hoc usque ad summain trecentarum lib. turon. et eandem
Universitatein et ipsius bona creditoribus obligandi ac renunciandi constitutioni de duabus

dictis edite in Concilio generali et beneficio restitutionis in integrum necnon omnibus

aposlolicis litteris et indulgentiis impetratis et etiam impetrandis, plenain tibi et liberam

auctoritate prcsentiuin concedimus facultatem, cum super hoc usque ad prcdictam summain
ab eadein Universitatc patentcs litteras habcre noscaris, ita quod Universilas ip.sa eisdem
crediloribus hujusmodi pecuniam solvere necnon dainpna et cxpensas et interesse, si in

terinino statuendo pecuniam non solverit inemoratam, restituere teneatur, et prefatis

creditoribus pretextu alicujus constitutionis canonice vel civilis aut cujuscunque privilegii
vel indulgentie, de quibus in nostris lilteris specialem et plenam oporteat fieri inentionem
et per que eadem Universitas posset in aliquibus se tueri, dictain pecuniam in ipsius Uni-

versitatis utilitatem fuisse conversain probandi necessitas non incumbat. Dat. Anagnie id.

Julii, anno xij.

Rcg. Vat. Innocentii IV an. 12, cp. 29, fol. I'i7. Waddinu huju cpislolae facit nicntioncin in Ann. Min., 2 ed., III,
248. Ex ipso Bulncus, III, 276. Ei hoc, imprimis vcro cx scquenti epistolu appnrct Innoccntium IV fratrihus Mcndi-
cantibus, specialiter Praodicatoribus non solum gcneratim (cf. n<> 235) scd etiam in UniTcrsitato docontibus infcnsum fuisse
contra suam prius (cf. n' 222 sqq.) exprcssora scntcntiam.

Chart, Vuiv. Paris. 1. ^*

 266 CHAIITULAHIUM UNIVEHS. I'AHIS. [1254

239. Innocentius IV conferl cantori Belvacensi et Roberto de Duaco facultatem scholares el doctores inducendi,

ut contribuant pro rata singulos contingente in debitis, quae occasione quaestionis cum fratribus Praed.
Paris. contraxerunt et adhuc contrahunt.
1254, Augusti 31, Anagniae.

Innocentiiis episcopus serviis servoruni Dei dilectis filiis .. cantori ecclesie Bclva-

censis* et magistro Roberto de Duaco canonico Silvanectensi salutem ct apostolicam bene-

dictionem. Ex parte universitatis magistrorum et scolarium Parisiensium fuit nobis luimi-

liter supplicatum, ut cum eadem Universitas occasione questionis, que inter ipsam ex

parte una, et dilectos filios .. priorem et conventum fratrum Predicatorum Parisiensiuin

super certis articulis ex altera vertitur, nonnulla subierit et adhuc illam subire oporteat
onera expensarum, ac propter hoc mutuo receperit non modicam pecunie quantitatem', nec
habeat unde creditoribus suis satisfaciat, nisi fiat ad hoc communis contributio tam scola-
riuni et auditorum, quam doctorum in eadem studentium civitate, providere eidem Uni-
versitati super hoc apostolica sollicitudine curaremus. Ideoque discretioni vestre per
apostoiica scripta mandamus, quatinus scolares et auditores ac doctores ipsos, ut contri-

buant pro rata singulos contingente eidem Universitati in debitis pretextu questionis
hujusmodi contractis et etiam contrahendis et expensis factis et faciendis, per vos vel per
alios moneatis diligenter, ac efficaciter inducatis ipsos ad id si necesse fuerit per censuram
ecclesiaslicam appellatione postposita compellendo, non obstante, si personis aliquibus
a sede apostolica sit indultum, quod per litteras sedis ipsius suspendi, interdici aut
excommunicari non possint, nisi plena et expressa in eis de indulto hujusmodi mentio
habeatur. Quod si non ambo hiis exequendis potueritis interesse, alter vestrum ea nichi-
lominus exequatur. Dat. Anagnie ij kal. Septembris, pontificatus nostri anno duodecimo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 248, n 261. Bullu plumbea filis cannab. appenditur. In membrana aversa :

(( finat. de Sabaudia . Exstabat in Areh. Univers. Biblioth. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 19'', Mem. de la Soc.
de rhist. de Paris et de l'Ile-de-France, X, 259. Cf. notam ad epistolam praeccdentcm.

1. Istum cantorem Belvacensem haud facile credas esse Guillelmum de S. Amore, ut ex epistola infra n" 263 publicala
conjicere possumus, cum in documentis istius temporis v. g. supra n** 238 nonnisi canonious Belvac. nomlnetur. De Roberto
de Duaco, physico, vide infra ad n" 241. 2. Vide n" 238.

<tlo9^. I)e scholis in Clauso Brunelli.

1254. mense Augusto, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis officialis curie Paris. salutem in Domino.

Notum facimus quod in nostra presentia constituta Odelina filia defuncti Richardi Nor-
manni talliatoris, vidua, recognovit et asseruit, se vendidisse et imperpetuum quitavisse
Guillelmo de Bretegnon servienti venerabilis viri cancellarii Paris. et ejus heredibus aut
ab ipso causam habentibus pro triginta duabus libris parisiens. jam eidem Odeline
traditis, solutis et numeratis (renuncians expresse exceptioni non nuinerate pecunie, non
34.
 1254] AB ANNO MCC USQUE \D PHILIPPIM IV REG. FRANC. 267
habite, non recepte) quamdam domum ipsius Odeline sitam Parisius in Clauso Brunelli,

ut dicitur, cum ejus perlinenliis, prout sc comportant ante et retro, subtus et supra, sitam

contigue ex una partc scolis' magistri Nicholai dicti de Parisius, ut dicitur, et donmi
fratrum Sancti Maturini Paris. ex altera in censiva domini Parisiensis episcopi, ut dicitur,
ad tres solidos et dimidium parisiens. tantummodo censuales Promisit etiam sub
eadem fide predicta Odelina, quod quantocius Emelina' et Emelota filie ipsius Odeline ex
defuncto Xicholao pergamenario quondam marito ipsius suscepte, ut dicebat. ad etatem
legittimam pervenient, dictam venditionem, ut dictum est, factani volent, laudabunt pariter
et quitabunt, et super hiis facient fieri publicum instrumentum'. Promisit etiam dicta
Odelina sub fide prestita corporali, quod eidem Guillelmo seu ipsis qui causam habebunt
ab ipso, solvet et reddet sex libras parisiens. nomine pene cum omnibus rectis consta-
mentis, misiis et interesse, si dictam venditionem in tolo vel in parle retrahi contigerit
vel evinci. Et de predicta petia sic reddenda magister Nicholaus Lombardus de vico novo,
venditor librorum, erga dictum Guillelmum et ejus heredes seu causam ab ipso habentes
pro dicta Odelina se constituit plegium coram nobis fide in manu nostra prestita corporali,
si retracta fuerit venditio infra annum ct dicm. Datum anno Domini millesimo ducente-
simo quinquagesimo quarto, mense Augusto.

Cartul. de la Sorbonne in Bibl. nat. Paris., uis. lat. IGOGO, fol. 19.

1. Primuin, quod scianius, haoc nicntio fit scholarum in Glnuso Brunelli, ubi eral facultas Deoreiorum et Decretalium,
<|uani Johannes de Janduno iinacuui aliis fucultatibus describil in suo tractatu De laiidibus Parisius an. 1323 (Bullet. du
Comit4 de la lanyue, etc, HI, 514; Le Roux de Lincy ct Tisscrand, Paris et ses hisloriens, p. 40). Non solum saec. XII
exeunte sicut omDes ceterae facultates (cf. supra partc introd. n 54), sed adhuc an. 1227 facultas Dccretorum in insula
cxstabat (parte 1, n 55). Domus etiam Odelinac in quodnm docunicnto infra ad Mart. an. 12G3 scole nominantur, qua
scholas dictus Guillelmus Roberto de Sorbona vcndidit. a Due scolc in Clauso BruncIIi citantur in doc. an. 1257 (1258),
mens. Januar. [Cartul., fol. 17), quarum adhuc ann. 1273 ct 1278 menlio fit (ibid., fol. 19 et 18). Aliac rcferuntur in docit-
mentis ann. 1263, 1264 ct 1284 (ibid., fol. 90 et l^", .36*). Ut liquct n scoln hoc loco sumitur in sensu conlincntis pro
contento, id est in sensu aulae, qnae magislris locabatur. 2. In ms. Emelota . Restitiitum cx docum., fol. 18^.
3. Hoc nn. 1262 (126.3), inense Mortio, evenit. Ibid., fol. 18''.

240. Litterae Innocentii IV, quibus privilegia religiosortim (Praedicatorum et Minorum) quoad praedicationem,
confeasiones audiendas, sepulturas aliaque rescindit.
1254, Hoi/embris 21, Neapoli.

Innocentius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis religiosis cujus-

cunque professionis vcl ordinis presentes litteras inspccfuris salutcm et apostolicam

benedictionem. Etsi animarum afTectantes salulem universos el singulos qui christiana
1

professione ccnsentur, ut suas Deo lucrifaciant animas, cupiamus caritate magistra el

pietale prejudice sub moderamine juris ad justitie regulam et lineam equitalis norma
servala modestie dirigere actus suos, pociori tamen desiderio exoptamus, ut vos, qui
mundo et pompis ejus conlemptis per gradus alciores ducatu spiritti proccdentes, reli-
gionis apicem conscendistis, omncm in vobis jtisliliam complealis, indicle vobis niodcstie
 268 CJIARTULAniUM UNIVERS. PARIS. - [1254

servando tenorem el ab omnibus per que a religionis videatur rectitudine deviari vel
vobis rationabilitcr detrahi valeat abstinendo, ila quod recti qui vos diligunt vestre

perfectionis' pulchritudinem delectabiliter inluentes glorificent

Patrem vestrum, et iniquis

os maliloquum obstruatur. Cum enim mundo, angelis et hominibus facti sitis specta-

culum, vix in vobis esse posset ruga tam tenuis vel macula ita latens, quin lacius et

compercius' quam in aliis appareret. Unde si qua de vestris actibus nostro apostolatui

referuntur que sanctitatis vestre obnubilant claritatem, eo nimirum graviori dolore confo-
dimur, quo vos noslram gloriam et totius ecclesie generalis jubar precipuum reputantes
ipsius splendorem vestri obnubilatione nitoris non ambigimus notabiliter minorari. Sane'

gravis et clamosa querela nostris assidue auribus inculcatur, quod nonnulli vestrum suis

.
ju t juribus et finibus non contenti parrochianos alienos presumant temere ad divina recipere
f tj contra canonicas sanctiones. Et^ licet dictorum parrochianorum judices non existant, nec
^^'^
ligandi aut solvendi eos acceperint potestatem, se tamen ipsorum judices facientes* ipsos
^ in foro penitentiali periculose" absolvunt et ligant pro sue libito voluntatis sicque ipsis qui
^ ''

'
proprios spernunt presbyteros minime absolulis iUud salutiferum nostre peregrinationis
viaticum, quod non proficit nisi a criminum labe mundatis', in animarum suarum et

eorum, qui illud non dijudicantes indiscrete recipiunt, conferre periculum non verentur,
fitque, quod etiam dicti eorum sacerdotes, qui curam suscipiendo ipsorum suam pro eis

aniinani obligarunt, duin sibi taliter subtrahuntur stalum ignorantes eoruin, non possunt
quod in eis est egrotum sanare, nec consolidare infirinum, nec alligare confractum, et sic

dum curationis necessaria non adhibentur remedia invalescentibus morbis usque ad

interemptionem' lesio debaccatur, iidemque sacerdotes nullam possunt de sic pereuntibus

animabus supremo .judici reddere rationem. Alii quoque vestrum diebus dominicis et
festivis, dum in parrochialibus ecclesiis missarum solempnia celebrantur, solempniter
verbum predicationig proponunt populo, qui ad audienduin divina in ecclesiis ipsis diebus

predictis cotivenire consueverat ut tenetur, ad predicationem hujusmodi convocato et ab

ipsis sub specie sanccioris accionis abstracto ; et sic ab eisdem parrochianis divina obinit-
tuntur ofiicia et sacerdos in doino Doinini quasi passer unicus in edificio remanens' dere-
lictus suoruin parrochianorum solacio et consuetis oblacionibus defraudatur. Alii vero
. episcopo diocesano n\inime deferentes eadem die et freqiienter etiam hora ipsa, qua idem

episcopus'" commisso sibi populo solempniter predicat, suas predicationes inculcant et

faciunt, ut 'verbum Dei, quod desideranter et avide suscipi consuevit, ex predicationis

concursu contemptibile reddatur in auribus auditorum. Ilhid etiain satis notabile videtur

et indecens, quod nonnulli vestrum mox ut aliquos egritudinis languore detentos intelli-

gunt, ad ipsos" festino concurrunt et eos illectivis verborum blandiciis demulcentes

precipuum ipsis salutis remedium pollicentur, si apud eorum ecclesias elegerint sepul-
turam; ac tandem eos ad suum propositum talibus persuasionibus" pertrahentes ad testa-
menta eorum ordinanda se ingerunt et letantur, cum canonica justitia defraudantur
1254] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FHANC. 269

ecclesie", de quorum parrochiis assumuntur corpora defunctorum. Et nonnulli qui ut

nudi nudum Chrislum libere sequi possenl, religionis se vinculo astringendo preciosa et

magna contempsisse noscuntur, sc in alienis juribus" contra Deum et justitiam usur-

pandis exhibent pertinaces. Multa quidem et alia gravamina tam prelatis quam clericis"
frequenter a A'obis illata et inferri cotlidie proponuntur, que pro religionis honore
honestius rcputamus sub silentio preteriri, ex quibus profecto parrochialium'' jus leditur,
ecclesiarum iusticie derogatur, blasphemafur religio, Deus ipse offenditur, quodque peri-
culosius est, fidelium aniine in laqueum mortis et in puteum interitus pertrahuntur. Nos
igitur, qui ex suscepti apostolatus officio sumus omnibus in justitia debitores, ut decet,

attendentes quod cx usurpacione hujusmodi non tantum indevocio et contemptus in

populo prodeunt coiitra proprios sacerdotes, veruin etiam erubescencia que est magna
pars penitentie tollitur, dum quis non proprio sacerdoti, quem habet continuum et

presentein, sed alieno et aliquando transeunti, ad quem difficilis et aliquando impossibilis

est recursus, sua crimina confitetur : ne tam abusivos excessus videamur per tollerantiam
comprobare, volentes in posterum freno juris predictoruin transgressorum" injurias cohi-
bere ac singulis ecclesiis et earuin ministris sua jura illesa omnimode conservare, necnon
parrochianorum saluti et fame vestre consulere, in hac parte circa prcmissa nichil novum
in vestrum inducendo gravamen, sed antiqua et moderna jura in medium deducendo,
universitati vestre" per apostolica scripta in virtute obedientie districte precipiendo
mandamus, quatinus parrochianos alienos diebus dominicis et festivis non recipiatis de
cetero in vestris ecclesiis seu oratoriis temere ad divina, nec ipsos sine sui sacerdotis
licentia ad penitentiam ullatenus admittatis, cum si quis alieno sacerdoti justa de causa
8ua voluerit confiteri peccata, secundum statuta generalis Concilii" licentiam prius
postulare ac obtinere debeat a proprio sacerdote, vel saltein prius sibi confiteri et recipere
absolutionis beneficiuin ab eodem; aliter namque'" ab ipso nec solvi poterit nec ligari,

cuin duplcx in judicando funiculus, potestatis scilicet et scienlie, requiratur, quorum

alteruin saltein" constat in alicno deficere sacerdole. Et ne parrochialibus ecclesiis devocio
debila" subtrahatur, ante missarum solempnia ad quc audicnda parrochiani priina diei
parle in suis consueverunt et debciit ecclcsiis convenire, parrochianis alienis ncquaquam
in vestris ecclesiis predicetis nec hora ipsa solempnes in eis faciatis sermones, ne propter
hos audiendos ad vos populus connuens parrochiales ecclesias derelinquat. Sed nec ad
predicandum solempniter ad alienas parrochias accedatis, nisi a sacerdolc parrochiarum
ipsarum fueritis invitati vel saltem nisi ad id" humiliter petieritis el oblinueritis vos
adinitti. Et ut dcbitus honor episcopis deferatur, eadem dic <|ua dyocesanus episcopus

vel alius loco ejus solempniter predicat inaximc in ccclesia cathedrali, nulliis vestruin in

eadem civitate vel loco predicare presuinat, ne saliibris predicalionis doctrina ex frequenti
inciilcatione" hujusmodi quasi tcdiiim generans contempnatur. Si vcro in casu licito

parrochianuin alterius ad sepulturam, quam neino sine justa el rationabili causa sibi
 270 CHVUTULARIUM UNIVERS. PAniS. [1254

^/ temere debet eligere antiquis patrum suorum dimissis sepulturis, in vestris ecclesiis

recipere vos contingat, omnium, que obtentu hujus sepullure fueritis consecuti, medie-
tatem vel tertiam vel quartam partem juxta felicis recordationis Clemenlis pape prcde-

cessoris nostri decretum, secundum consuetudinem regionis, etiam non requisiti, infra

octo dies a tcmporc receptionis eorum episcopo vel sacerdoti de cujus parrochia mortuus
est assumptus exhibere curetis, constitutionibus bone memorie Innoccntii et Gregorii pre-
decessorum noslrorum Romanorum pontificum de non deducenda canonica portione, tam
de equis et armis legatis in subsidium terre sancle quaiii de hiis que in ornamenlis et

aliis ad divinum cultum spectantibus rebnquuntur, in kuo robore duraturis, dummodo non
relinqualur in fraudem, ut" sic episcopo vcl parrochiali ccclesie debita porcio subtra-
hatur. Si quis vero vestrum'" hujus nostre provisionis" transgressor contra predicta vel

aliquid predictorum venire presumpserit, preter inobedientie vicium et excommunicalionis

sententiam quam euin ipso facto incurrere vohimus, grachis sui periculo subjacebit et
nichilominus a loci dyocesano ad premissa univcrsa et singula observanda per censuram
ecclesiasticam appellatione reinota districtius compcllatur, nullis ei contra hec indulgentiis

vel privilegiis apostolicis valituris. Dat. IVeapoli xj kal. Decembris, pontificatus nostri
anno duodecimo.

Bibl. capit. Posoii., ms. 13 (saec. XIII-XIV), fol. 242, sub titulo : n De regularibus . Bibl. IJasil. 13. X, li, fol. 5'i''

Cod. Vat. Oltob. 5G, fol. 119. In his omnibus dicitur : Innocenlius univcrsis religiosis . Bibl. nat. Paris., ms. lat. 3120,
fol. 65''. In ms. laudato cap. Poson. iterum occurrit, fol. 230, inter Decretales extravagantes a Grcgorio IX ad Clemen-
tem IV, omisso principio usque (( Sane gravis , et sine temporis notn, sub titulo De sepulturis . Ejiistola in ms. Paris.
:

est multo emendatior quam in ccteris mss., cum quibus Bulaeus, III, 270, plerumquo concordat, nec paucas lectiones
variantes offert. Vide ad baec notam ad epistolam supra n" 235 publicatam, quae est ejusdem tcnoris. Istas litteras adhuc
post duo decennia adversarii Mendicantium in Univcrsitatc Paris. proferebant. Cf. Collectiones cathol. et canon. scripturae
in Guillelmi de S. Amore opp., ed. Constantiae, 1632, p. 188.

1. Paris. : professionis . 2. Ex cod. Bas., alias conspeclius ." 3. Paris. addit quam . 4. Et] bos etiam,
Paris. 5. Paris. addit ac periculose illudentes . 6. PericuloseJ judicant, Paris. 7. In quibusdam : mundis .

8. Bas. ct Poson. ' : intcrnccioncm ; Poson.2 : interfectioncni . 9. Paris. ; permanet . 10. Episcopus] jjredicat,

Paris. 11. Paris. addit undique . 12. Paris. : o blanditiis . 13. Poson. : defraudant ccclesias . 14. Paris. :

minimis . 15. Paris. : ecclesiis . 16. Ceteri praeter Posoii.2 : proximorura . 17. Paris. et Poson.2 : transgres-
sionum predictarum . 18. Paris. addit dc communi fratrum nostrorum consilio . 19. Lateranensis IV. 20. Paris. :

(( autem . 21. Deest in Poson. 22. Paris. addit et oblaciones . 23. Ad id] ab his, Poson. 2 24. Ex fre(juentia

et inculcacione , Paris., Poson. * 25. Bas. : et . 26, Paris. addit o tcmerarius . 27. Bas. et Poson. 1 : prccep-
tionis .

24X. Robertus de Duaco vendit Guillelmo de Carnoto S. Quintini canonico domum sitam ad palatium Termi-
norum, ubi postea fundatum est collegium Sorbonae.

1254, Mense Novembri, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis olTicialis curie Parisiensis salutem in Domino.

Notum facimus, quod in nostra presencia constitutus magister Robertus de Duaco clericus
vendidit et quittavit coram nobis specialiter et expresse domino Guillehno de Carnoto Sancti
Quintini canonico ad opus cujusdam amici sui, ut dicebat, et illis qui causam habebunt
 1254] AB VNNO MCC USQUK AD PIIILH^PUM IV REG. FIIANC. 271

ab ipsis perpctuo pro precio scxccntum libraruin parisiens. jam sibi solutarum in pecunia
nuineiala, sicut idein magister confessus est coram nobis renuncians exceptioni non nume-
rate pecunie, non tradite et non solute, quandain domuin sitain ad palatium Terminoruin
moventem cx acquiramento ipsius et conquestu, ut dicebat, incensiva civium Parisiensium

oneratam de undecim solidis et dimid. parisiens. censualibus, ut dicitur, quittam et liberam

ab omni alio onere censuali et coustuma, ut dicitur. Itein quandam granchiam parvam sifain

juxla dictam domum moventem ex acquiramento ipsius in censiva dictorum civium, ut

dicebat, oneratam de quinque solidis parisiens. censualibus, ut dicebat, quiltam et liberam

ab omni alio onere censuali et coustuma, ut dicitur. Itein quoddam prateUiim contiguum
dicte doinui dicti magistri inovens ex acquiramento ipsius, ut dicitur, oneratum de duo-
decim denariis parisiens. reddendum cuidain presbytero capellano Sancti Benedicti, ut
dicitur, quittum et liberum ab oinni alio onere censuali et coustuma, ut dicebat. Itein
quandam granchiam, que (uil magistri Guillelmi de Senonis sitam juxla dictam domum
dicti magistri Roberti in censiva dictorum civium, oneratam ex octo solidis parisiens.
censualibus, ut dicitur, quittam et liberain ab oinni alio onere censuali et coustuma, ut

dicitur, moventem de conquestu et acquiramento suo, ut dicebat. Itein quoddam pratellum

situm juxta dictain granchiam dicti Guillelmi de Senonis in censiva dictorum civium
oneratum de decein solidis parisiens. censualibus, quittum et liberum ab omni alio onere
censuali et coustuma, ut dicebat, inovens ex acquiramento suo, ut dicitur. Promisit eniin
idein inagister Robertus fide inedia in inanu nostra corporaliter prcstita, quod conlra
venditionein istam per se vel per aliuin non veniet in futuruin, et quod dictas domds,
granchias et pratella venditas seu vendita, ut dictuin est, predicto domino Guillelmo cano-
nico et illis qui causam habebuiit al) ipso, garantizabit et liberabit ad usiis et consuetu-

dines Francie contra oinnes in judicio et extra judicium quocienscumque opus fuerit seu
necesse. Datuin anno Domini M" ducentesiino quinquagesimo quarto, inense Novenibri.

Originale in Arch. iial. Puri. S. 6213, ii 108. Supcrcst taeniolnm membran. Cartul. de la Sorbonne in Bibl. nnt.
Pnri., ms. lat. 16069, fol. 10. Robcrtiis do Diinco (vidc .suprn n" 2.39) fnit nmicus Robcrti de Sorbonn et unus cx fundnto-
ribii tollegii de Sorbonn. Vidc cjus tcstnincntum nn. 1258 infra n" 32,5 pnblicntum. Cum domo snprn mcinorntn Robertus
de Sorbona commatavit an. 1263 duns domos ipsi proprins (vidc doc. infra).

242. Petrits Pungen.ia.iiniiiii vendit Hoberto de Sorhona rt Citillelmo de Carnoto portam xiiam cuin pertinentiis
itsque ad portam Coupegueule , ubi postea fuit coHegium Sorbonae.

12S4, mense Deeembri, [Pariaiia].

Omnibus presentes litteras inspecturis .. ofTicialis ciirie Parisiensis sahitem in Do-

niino. Notuin facimus quod in noslra presencia conslilutiis Petrus Pongens Asinum, civis
Parisiensis, vendidit et qiiitlavit magislro Robcrlo canonico Camcraccnsi' et domino
Guillclino de Carnoto, canonico Sancli Oiiiiiliiii. cl illis (pii ciuisam halx^biinl ab ipsis, ad
272 CHAKTUL\RIIIM UNIVEKS. PAKIS. [1254

opus cujusdam amici eoiinndein pro quadraginta quinque libris parisiensiuni jani sibi

solutis in pecunia numerala, sicut confessus est coram nobis, portam suain cuin perti-

nentiis, sicuti se comportat in longitudinem et latitudinem usque ad portam de Coupe-

gueule', cum decem solidis parisicnsium augmentati census annui redditus quos habet,
ut dicit, super granchia Johannis de Balneolis, sicut dicit, racione cujus porte et pertinen-

ciarum tenebatur reddere, sicut dicit, duodecim denarios filio defuncti Ludovici apothe-

carii, cujus etiam porte vendite muri sunt medietarii inter ipsos emptorem et venditorem,
sicut dicit, promi[t]tens fide data quod contra non veniet in futurum, et quod dictam ven-
dicionem garantizabit ad usus et consuetudines Francie contra omnes, necnon et quod
solvet centuih solidos parisiensium nomine pene, si vendicionem hujusmodi retrahi con-
tigerit vel evinci. Datum anno Domini M" CG" L'" quarto, mense Decembri.

Originale in Arch. nat. Paris. S. 6213, n" 128. Rcstat taeniolum membr. Cartul. de la Sorb., fol. 80. In Arch.

nat. 1. c, n** 1-6 et 111-130 inveniuntur multa documenta quae respiciunt od venditiones et donationes, quae mense Novembri
et Decembri istius anni et anno sequenti factae fuerunt magistro Guillelmo de Garnoto ad opus cujusdam amici sui ; in

n'" 91-109 occurrunt documenta annorum 1247 ct sqq., in quibus jam mag. Robcrtus de Duaco nominatur. Omnes istae vcndi-

tiones et donationes crant praelusiones ad fundandum coUegiuni de Sorbona, qiiod Rol)ertus do Duaco et Rohertus dc
Sorbona jam isto tempore animo conceperant. Vide infra n^ 302.

1. Ut ex collatione documentorum in Arch. nat. Paris. S. 6213, ii" 86 et n" 77, conservatorum apparet, Robcrtus de
Sorbona inler mcnsem Decemb. an. 1257 et Decemb. an. 1258 factus est canonicus Parisiensis. Vidc Mem. de la Soc. de
Vhisloire de Paris et de Tlle-de-France, X, 245.-2. De vico Coupe-Gueule vide Jaillot, Recherches siir Paris, IV, Quar-
tier Saint-Benoil, p. 127 ; Quartier Saint-Andr^, p. 134.

243. Errores 31 a quibusdam magisiris theologiae Parisiensibus ex Inlroductorio in Evangelium aeternum et ex

ipso Evangelio aeterno excerpti.

1254, [Parisiis].

De' prima parte' libri qui appellatur Evangelium etermwf., que prima pars dicitur
Preparatorium* in Evangelium eternum, extrahi possunt hi errores qui sequuntur.

Primus error est, quod Evangelium eternum, quod idem est quod doctrina Joachim,
excellit doctrinam Christi et omne' novum et vetus Testamentiuii.

Secundus est, quod evangelium Christi non est evangelium regni ac per hoc nec edi-
ficatorium ecclesie.
Tertius, quod novum Testamentum est evacuandum, sicut vetus est evacuatum.
Quartus, quod novum Testamentum non durabit in virtute sua, nisi per sex annos
proximo futuros, id est* usque ad annum Incarnationis MCCLX'.
Quintus, quod illi qui erunt ultra tempus illud', non tenebuntur recipere novum
Testamentum.
Sextus, quod evangelio Christi aliud evangelium succedet*.
Septimus, quod nullus simpliciter'" idoneus est ad instruendum homines de spiri-

tualibus", nisi illi qui nudis pedibus incedunt.

1254] AB \NNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 273

De secunda parte ejusdein"' libri, que appellatur Concoi'dia novi et veteris Testamenti

sive Concordatitia veritatis", possunt isti errores extrahi qui sequuntur.

I)e primo enim libro hujus operis" priino potcst extrahi error iste, videlicel : Quan-
tuiiicunque Doininus affligat Judcos in hoc inundo, tainen aliquos reservabit'^ quibus
benefaciet in fine, etiain manentibus in judaismo, et quod in fine illos liberabit ab oinni

iinpugnatione hoininuin etiain in judaisino inanentes.

Secundo, quod etiain nonduin peperit neque pariet filios ecclesia ante fineiii regni
teniporalis", quod finietur post sex annos proxiino sequentes". Et per hoc datur
intelligi quod religio christiana, que jain imiltos peperit vocando" ad fidein Ghristi, non
est ecclesia.

De seciindo libro ejusdeni partis extrahi possunt isti errores qui sequuntur.
Priinus est, quod evangeliuin Christi neminein ducit ad perfoctuin'".

Secundus est, quod adveniente evangelio Spiritus Sancti, sive clarescente opere
Joachiin, quod dicitur Evangeliuin eternum sive Spiritus Sancti, evacuabitur evangelium
Christi.

Tertius est, quod spiritualis intelligentia novi Testamenti iion est commissa populo
roinano"', scd tantuin litleralis. Et per hoc datur intelligi quod ecclesia Roinana non
potest judicare de spirituali intelligentia novi Testamenti, et si judicat, temerarium est

ejus judicium, et non est adquiescendum ejus judicio, et quod ipsa Roinana ecdesia ani-

malis" est non spiritualis.

Quarlus" est, quod reccssus ecclesie Grecorum ab ccclesia Romana fuit a Spiritu

Saiicto. Et per hoc datur intelligi quod viri spirituales non tenentur Roinane ecclesie

obedire, nec adquiescere ejus judiciis" in hiis que Dei sunt.

Quintus" est, quod tertius ordo electorum", qui secunduin eundein libruin cst ordo
religiosoruin, noii tenclur se exponere inorti pro defensione fidei, aut pro conservatione

cultus Christi in'' aliis hoininibus.

Sextus est, quod populus'^ Grecus inagis ambulat secundum Spiritum Sanctiim*'

quain populus" Latinus. Ac per hoc inagis est in statu salvandorum, et quod inagis esl
adherendum ei quain populo Roinano sive" ecclesie Roinane.
Septiinus, quod siciil Filiiis operalur salutem popuii Latini sive popiiii Romani^', quia
ipsum representat, sic Spiritus Sanclus operatur salulein populi" Greci, quia ipsuni repre-
senlat. Et per hoc datur intelligi, quod Pater salvuin faciet populum Judaicuin, quia
ipsuin representat.

Oclavus, quod sicut veniente Johanne Baptista ea que precesserant" repulata sunl
vetera propter nova supervenientia, ita advenienle lempore Spiritus Sancti sive tertio
stalu inundi ea que precesserant reputabuntur vetera propter nova que supervenient.
Kl ex Iioc datiir intelligi f|iiod novuin Testainentum reputabitur vtUus et proicietur.

De tertio libro cjusdcin pailis iiiiiis error extrahi polcsl, vidcliccl. (jiiod S|)irilus
Ckart. Unio. Paris. I. 3j
274 CIIARTULARIUM VNIVERS. PARIS. [1254

Sanctus accepit aliquid ab ecclesia, sicut Christus in quantum homo accepil aliquid a

Spirilu Sancto.

De qiiarto libro ejusdein partis in primo tractatu duo errores extrahi possunt.
Primus^' est studiuin enuinerandi'^' et concordandi carnales genealogias, que 'fuerunt
in primo statu inundi, et spirituales status'" secundi mundi contra apostohim dicentem
primo ad Thimotheum, 1 : Rogavi te ut denuntiares quibusdam, ne aliter docerent,
"
neque intenderent fabulis et genealogiis interminatis, qiie questiones inagis prestant

quam edificalionem.

Secundus est .studium manifestandi'* momenta atque tempora coruin que evenienl in

secundo statu mundi per ea que evenerunt in primo statu inundi", contra ilhid Actus
primo : iVon est vestrum noscere tempora vel inomcnta, que Pater posuit in sua potestate.

In secundo ejusdem libri tractatu duo errores inveniuntur".

Priinus est, quod Christus et sancti apostoli ejus non fuerunt perfecti in vita contem-
plativa.

Secundus" est, quod activa vita usque ad tempus Joachim frucluosa fuit, sed inodo
non est fructuosa"; contemphitiva vero ab ipso Joachim" fructificare cepit, et amodo in

perfeclis successorihus suis" perfectius manebil. Et per hoc datur intelligi quod ordo
clericorum", ad quos pertinet activa vita, amodo non fruclificabit in cdificatione et con-

servatione ecclesie, nec oinnino in regimine, sed ordo monachorum amodo in his fructi-

ficabit.

De qiiinto libro ejusdem partis. In tractatu de septem diebits inveniuntur quatuor

valde suspecta et diligenter examinanda.
Primum est quod aliquis de ordine religiosorum fulurus est, qui preferetur oinnibus

ordinibus dignitate et gloria, in quo implebitur promissio psabni^' dicenlis : Et domina-

bitur a mari usque ad inare** , etc.

Secundum est, quod ille ordo, in quo iinplebitur predicta promissio psalmi", tunc

convalescet'" quando ordo clericorum desinet parere, qui" partus, secundum quod
credit ecclesia, non cessal)it usque ad teinpus antichristi.

Tertium est, quod ordo parvuh)rum erit" ille ordo in quo implebilur predicta pro-
missio psahni'^.
Quartum est, quod sicut in priino statu commissum fuit regnum totius ecclesie a

Palre aliquibus de ordine conjugatorum, in quo auctorizatus est^* ille ordo, et in secundo
statu coininissum est a Filio aliquibus de ordine clericorum, in quo ab ipso glorificatus

est ille ordo, sic in tertio statu coinmittetur aiicui vel aliquibus de ordine monachorum a I
Spiritu Sancto, in quo ab ipso Spiritu ille ordo clarificabitur.

Item in eodem quinto libro, in tractatu de Jacob''" invenitur unuin suspectum, vide-
licet quod isti'" qui presunt coUegiis monachorum diebus istis, cogitare debent de recessu
a secularibus et parare se ad redeundum ad anliquum popuhim Judeorum.
5.
 1254] AB VNNO MCC USQUE \D PHIHPPUM IV II EG. FltANC. 275

In eodem quinto libro, in tractatii de Joseph et piucerna oui sonipniuni aperuit", inve-
nitur quod predicatores, qui erunt in ultimo statu mundi, majoris erunt dignitatis et auc-

toritatis quam predicatores^' ecclesie primitive, id est apostqli.

Item in eodem libro, in traclatu de tribus generibiis hotniniim, videlicet Israelitis,

Kgiptiis, et Babilonicis invenitur, quod predicatores et doctores religiosi ipsi" infesta-

buntur a clericis et transibunt ad inOdeles. Rt timcndum est ne ad hoc transeant ut
cogantur*"' ire ad prelium contra Romanam ecclesiam, juxta doctrinam beati Johannis in
Apocalipsi xvj"'.

Ex" his autem, que dicunlur in expositiono historie de Dai>id, potest intelligi quod
illc, qui composuit opus quod dicilur Evangelitim eternum, non fuit Joachim, sed aliquis
vel aliqui moderni temporis, quoniam ibi facit mentionem de Frederico imperatore perse-
quente ecclesiam Romanam.
Itniii in eodeiii libro invenitur quod sacramenta nove legis evacuabuntur in tertio

slatii muiidi, et per evacuationem sacramenti altaris infert evacuationem aliorum sacra-
mentorum.
Item iii (!odem libro, iii tractatu de historia Jiidith invonilur quod sacramenta nove
legis noii diirabunt aiiiodo, nisi per scx annos"'.

Matth. Paiis., Htst. maj., cd. Luurd, VI (Addilam.), 335. Codd. lat. Moiiac. 311 (sacc. XIII), fol. 90; 9558 (saec. XIV-XV),
fol. 119''. Henricus de Hervordia, Liber de rebus meniorabUioribus ed. Potlhast, , p. 181. Bibl. nat. Paris. 16533 (sacc. XIV),
fol. 53. Cod. Vat. lat. 4380 (saec. XV), fol 40, sed sunimatini sicut et Nic. Eymerici, Divectoriurn inquisitorum, pur. 2, qu. 9
(vide inss. in Arch. fiir Litteratur- u. Kirchenijesch. des Mittelalters, I, 143). H. Haupt describit in Zeitschrift f. Kir-
Chengesch., VII, 373 sq., alium cod. cx Bibl. publ. Magunt., n" 331, qui plorumquc congruit cum Monac. Dc tota quaestione
ct dc relutione horum monumentorum intcr se, vide Denifle in Archiv, etc, p. 49 sqq., ubi, p. 70, monstravit errores supra
publicnto.s esse excerptos ob istis profcssoribus Iheologiac Universitatis Paris., qui illo teinpore contra fratres mendicantes
insurrexcrunt (cf. etiain II. Uuupt, 1. c), eosque mugnu cx purte ab ipsis magislris essi; conficlos. In scqueiitibus notamus
praccipuus lectioiics variantes mss.

1. Ajiud Mutth. Puris. titulus : << llfrnrf'. 'jiii rliri possuiit de libro Jou<-hiiii abbutis ot evangeliunt quod dicitiir cter-

iium, queni libruni pupu (Jrcgorius duinpnuvit et reprobuvil in priiicipio decretuliuui suoriim . In mss. Moniic. Evange- ;

liiiin eternum, quod noviter cst confictiiin, coiitinct xxx crrores, qui cxccrpti sunt dc libris quinque Joachim u. Cod. Vnt. ;

Scquuntur articuli pessiini erronei dc quodain libro condcinpnato in curia Romuna u pupu Alexundro et combusto Purisius,
qui dicebatur Evangelium sempiternum . Eymer. : o Dom. Alexander papn IV condcmnuvit Romc qucindam libruin Evan-
gcUum eternum uppellatuin, cujus auctor fuit ut fcrtur commuiiiter fr. Johunnes dc Parma itulicus monacus, in quo libro

sequcntcs hcrescs et crrorc sunt reperti . 2. Monac. ndd. n hiijus . 3. De notionc Ecangelii aeterni, vide infru nd
"" 257. Guillelnius dc S. Amore in suo Tractatu de periculis nomssimorum temporum
dicit, Evangelium aeternum

fl Parisiiis, ubi viget sacre scripturc sttiditiin, positum jam publice nd cxemjiluntltim ( ud exemplur in suis liespon-
fuit

sionibus, Bibl. Paris., nis. lut. 15812, fol. 22''. Ed. Coiistuntiae, p. 95) nnno Dom. MCCLlllI . Sic codd. meliuris notue, v. g.
Cod. Bibl. Burgbes. 102. ; Bibl. Puris., ms. lat. 2482, fol. 66. Britisb Mus. Vit. C. XIV, fol. 82 ; Arsenal, ms. 387, fol. 42, etc.

Ed. Constuntiue (1632), p. 38. 4. Seu Jnlroductorius uuctore , fr. Gerardo dc Borgo San Donnino, ord. Min. Cf. Arch.,
1. c., p. 57, et infra n 2.56. Renan, Souwlles titudes d'histoire religieuse, 2 ed., p. 258 sqq. 5. Matth. : oinnino .
('). u Per sox. . . id est oin. Mattli. 7. Ilerv. udd. id esl uaque ad un. Rychurdi regis Roninnorum scxtuni, cx quo cluret,

quod liber istc anno Kriderici II ultinio vel 49 publicutus est . 8. Cod. Pnris. om. sequentin, el addit : crunt iii statii nltiori

quam ceteri . 9. Omnes praetcr Matth. add. a et ita per contrarium acordotio Cbristi oliud saccrdotium succcdct .
10. Eym. ; nullus simplex homo . 11. Monac, Eym., Vat. add. ct ctcrnis . 12. Monac. ; hujus . 13. Mngunt. ;

ive concordiu veteris ct novi . Paris., Ilerv. sicut supru. Monuc. ; n sivc concordia vcteris . .Sive. . , vcritatis u oni.

Matth. 14. Monuc, Puris., Hcrv. ; partis . 15. Pnris., Eym., Vut. ; ipso tamcn salvabit . 16. Monac, Magunt.,
llerv. ; imperiuiis . 17. Post. . . sequentes] infra tcinpus prcdictum, Matth. 18. Vocatos oiunes prueter Moltli.
276 CHARTULAUIUM UNIVEUS. PAUIS. [1254

19. n Perfectionem , Vat.

pape Roinano(rum) . Apud Herv. desunt per errorem non
20. Monac, Magunt., Eym., Vat. :

est. . . novi testamenti .

Apud Herv., Monac, Magunt. Quintus . 23. Monac. add.
21. Paris. ; n litteralis . 22. :

et Hcrv. etiam ; Eym. om. sequentia.

i>, 24. Apud Herv., Monac, Magunt. Quartus . 25. Paris., Eym., Vat. : :

clericorum . 26. Eym.

scd sccus in aliis homin. . 27. Monac, Magunt., Herv., Paris.
: papa . 28. Sanc- :
tum , om. omncs praeler Matth. qui sanctum spiritum , et Magunt. 29. Monac, Magunt., Herv., Paris. papa , et :

sic proxime. 30. Om. Eym. ; Vat. om. : populo. . . sivc . 31. Paris. : n pape latini sive , etc. 32. Paris. :

pape . 33. Preterierunt , Monach., Herv. 34. Eym. non tamcn Vat. om. hunc et sequentem err. 35. Evangeli-
zandi , Matth., Vat. 36. Paris. : hujus status , et om. : secundi , sicut et Vat. 37. Matth. add. destructionem .

38. Erit noscendi momentum et instruendi tempora , Paris. 39. Paris. add. et venerunt . 40. Ea que. . .

mundi om. Magunt., Monac, Herv. 41. Hic desinit Paris. 42. Monac om. Secundus. . . contemplativa . 43. Hcrv.,
Magunt. : n frucluosior . 44. Joachim om. Matth. 45. Monac, Herv. : ipsius . 46. n Electorum > Hcrv.
47. Matth. : n apostoli . 48. Eym., Vat. ponunt per crrorem hunc vcrsum n Funcs ceciderunt mihi in preclaris , etc.
49. Matth. : n apostoli . 50. Vat. om. sequentia. 51. Sequcntia om. omncs praeter Matth. 52. Omnes praeter Matth. :

n est . 53. Matth. : n apostoli . 54. Omnes pracler Matth. et Vat. : n fuit . 55. Monac, Magunt., Herv. pcrperam :

Joh . 56. Monac, Magunt., Herv. falso : nulli , Eym., Vat. : illi . 57. Magunt. : apparuit . 58. n Prcdica-
tores , id est , om. Monac, Herv. 59. Loco ipsi omnes praetcr Matth. quando , et om. postea et . 60. Monac,
Magunt., Herv., Vat. : congregent eos . Eym., Vat. ; n cogant eos . 61. Hic Eym. ct Vat. desinunt. 62. Uerv. loco
sequentis paragraphi scribit : Notandum est, quod pluribus videtur libcr ipsc, qui dicitur Evangelium eternum, non fuisse
Joachim, scd aliquis vel aliqui moderni temporis composuerunt illum . 63.Matlh. : n nisi usque ad an. incarnationis MCCLX .

244. Alexander IV litteiasy quibus Innocentius IV religiosoiuin pii^'ilegia rescideiat, irritas esse jubet.

1254, Decembris 22, Neapoli.

Alexander episcopus servus servoriim Dei venerabilibus iratribus universis archi-

episcopis,-et episcopis, ac dilectis filiis abbatibus, prioribus, decanis, archidiaconis, archi-
presbyteris, et aliis ecclesiaruin prelatis, et ceteris personis ecclesiaslicis, tam secularibus,
quam regularibus, cujuscunque ordinis vel professionis existant, sahitem et apostolicam
benedictionem. jNec insolitiim est nec novum, ut ea quc per occupalionem vel festinantiam
fiunt, pro eo quod congrue deliberationis limam prctereunt, in propensioris considera-
tionis reducantur examen, ut rectiora et elimatiora per attentionom plenioris discussionis
emaneant. Sane quedam ab apostolica sede tempore felicis recordationis Innocentii pape IV
predecessoris nostri littere processerunt, in quibus ipse universis religiosis cujuscunque
professionis vel ordinis districte in virtute obedientie injungebat, ut parrochianos alienos
diebus dominicis et festivis non reciperent decetero in suis ecclesiis seu oratoriis temere
ad divina, nec ipsos ullatenus ad penitentiam admitterent sine suorum licentia sacer-
dotum, nec eis in suis predicarent ecclesiis ante missarum sollempnia, pro quibiis
audiendis prima diei parte iidem parrochiani consueverunt et debent in suis ecclesiis
convenire, nec sermones etiam sollempnes facerent illa hora ; sed nec ad predicandum
sollempniter ad parrochias alienas accederent, nisi essent ab earuiii sacerdotibus invitati,
vel saltem, nisi se ad id humiliter peterent et obtinerent admilti; ncc ea die qua dioce-

sanus episcopus vel alius loco ejus predicaret sollempniter, maxime in ecclesia cathedrali,
aliquis ipsorum in eadem civitate vel loco presumeret predicare. Si vero in casu licilo

parrochianum alterius eos in suis ecclesiis recipere ad sepulturam contingeret, omnium,

que optentu consequerentur hujusmodi sepullure, portionem canonicam, etiam non requi-
1255] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 277

siti, infra oi-to dies a teinpore receptionis eoruin, episcopo vel sacerdoti de cujus parro-
chia inortuus esset assuinptus exhibere curarent. Si autein aliquis religiosoruin ipsorum

hujusinodi transgressor coiitra predicta vel aliquid predictoruin venire presuineret, preter
inobedientic vitium et excommunicationis sententiain, quain euin incurrere voluit ipso

facto, gradus sui periculo subjaceret, et nichilominus a diocesano ad premissa universa

et singula observanda per censuram ecclesiasticain appellatione reinola districtius coge-
retur, nullis ei contra hec indulgentiis vel privilegiis apostolicis valituris'. Verum, quia
super preinissis littcris cogitare attenlius et studiosius deliberare proponimus, pacis coin-

inoduin et quietis solatium ecclesiis et personis ecclesiasticis potissiine cupientes, prefatas

litteras, et si que alie super predictis vel eorum aliquo contra prefatos religiosos vel
aliquos ex ipsis generaliter vel specialiter preter forinam communem et solitam proces-
sere', ac mandata seu precepta facta in eis, vel earuin auctoritate duximus penilus revo-
canda. Ideoque universitati vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus per hujus-
inodi litteras vel occasione mandatorum seu preceptorum aut sententie, que continent,
nichil prorsus agatis, cum nullam deinceps efficaciam habeant vel vigorein. Dat. Neapoli

xj kal. Januarii, pontificatus nostri anno primo.

Originale in Arcb. d<!part. dcs 6oucbes-du-Rb6ne (Marseillc), fonds Dominicains d'Arlc8. Bulla plumbea filis cannab.
uppenditur. In aversa mcmbrana : a Predicatorum )>. Ej)istola invcnitur insuper ibidem littcris cpiscopi Caturccn. mensis Julii
an. 1255 inserta. Altcrum ori^nalc in Arch. depart. dc la C6tc-d'0r (Dijon), fonds Cordclicrs, liassc 907 (H. n" 49). In aversa
membrana: Minorum . Ibidcm praeterca quatuor viclimus fralris Guidonis Claromont. (0. P.) cpiscopi an. 1255 in octava
upost. Pctri ct Pauli u. In codem Arch., fonds Dominirains, linsse !I30 (H. n 53) mdimus an. 1255, 10 Junii. Ibid. CariU-
laire dcs Dominicains, H. 221, fol, 1. Arch. d^part. dc lu Gironde (Bordcuux), fonds Dominicains, 651^'* (s. Xlll), p, 7'i. Cod.
Vat. 9'i03, fol. 44; Vat. Ottob. 56, fol. 120. Cod. Rutcncn. Constilut. ord. Pracd. ad ord. pcrtinens, p. 230. Bulaeu, lll, 273.
In Bull. Rom., apud Ripoll, Bull. Praed., I, 267, Jourdain, n ll'i, hac littcrac pcrpcram ad 2 kal. Jun. referuntur.
Alexondcr IV epistolas similis tcnoris cum initio : Quedam ab apostolica sede, postcriorl cliam tcmporc cmisit, nempe ij id.

Dec. an. 1 (12 Dec. 1255) ad archiep. Strlgon. ct episcopum Secoviens. (cod. Ottob. 15, fol. 211'') ; ad archicpisc. Colon. et
episcop. Argentin. (Ottob. .56, fol. 120) ; ad cpiscop. Pcrusin. ct Sencn. (Vot. lat. 9403, fol. 46, apud Potthast, n 16129); ad
nrcbicpiscopum Vicnnens. ct cpiscop, ^Scuctcns. (duo vidintUS an. 1260 in Arcb. dt^part. dc la C6tc-d'0r, fonds Cordeliers,
liasse 907), et ad alios.

1. Vide Innocentii littcrns suprn n" 2'i0. 2. Supra n" 236.

240. QuiHance d'un mnrchand de Sens de la somnie de deux cens livres par tuy receHes de V Universiti, sur
el tanl moins de Irois cens livres h luy deiiesi du lundy apres la Purificalion, an l'Jiii .

12SS, Februarii 8.

Arcb. Univer. Pari., ni. 97 <a U, Inventaire des anciens titres gui sont dans les Arch. de t Universiti, C. 10. a.
Jourdain, n 115. Cf. supra n 238.

246. Stalutnm facullntis artium de modo docendi cl rcf^cndi in iirlifius, deijue til/ris i/ui tcgendi essent.

1255, Martii 19, [ParisiiaJ.

Anno Domini M(^(JL quarto. Noverinl universi, quod nos omnes et singuli niagislri

artiuin de communi assensu noslro nullo contradicentc propter novum et inestiinabilc

278 CI1A.UTUL.VIUUM UNIVERS. PAHIS. [1255

periculum, quod in facultate nostra iinininebat, inagistris aliquibus lectiones .suas terini-

nare festinanlibus, antequain libroruin quantitas ot clifficultas requireret, propter quod et

magistri legendo, et scolares in audiendo, minus proficiebant, super ruina nostre facultatis
anxiantes, et statui nostro precavere volentes, pro coininuni utilitate et studii nostri repa-

ratione ad honorem Dei et universalis ecclesie statuimus et ordinaviinus, quod oinnes et

singuli magistri nostre facultatis imposterum libros, quos in festo l)eati Remigii incepe-
rint, lemporibus inferius annotalis absolvere, non aiile, teneantiir'.

Veterem logicam^ videlicet libriim Porjirii^^ predicamentortim, periarmenias^ ^ divi-

sioniim et thopicoriim Boecii, excepto quarto, in festo Annunciationis beate Virginis vel
ultima die legibili precedente; Priscianum minorem et maJorem\ topica et elenchos, priora

et posteriora^ dicto teinpore vel equali terminare teneantur. Ethicas" quantum ad qualuor
libros in xij septimanis, si cum alio leganlur; si per se noii cum alio, in medietate teni-

poris. Tres parvos libros, videlicet sex principia\ barbarismnm'^ , Priscianum de accentu,
si siinul legaiitur et solum in sex septimanis. Physicam Aristotelis, metaphisicam et

librum de animalibus in festo sancti Johannis Baptiste; librum celi et mundi, librum priiiium
metheorum cum quarto in Ascensione; librum de anima, si cum naturalibus legatur, in
festo Ascensionis, si autem cuin logicalibus, in festo Annunciationis beate Virginis;
libruin de generatione in cathedra sancti Petri; libruin de causis^ in seplem septimanis;
libruin <fe sensu et sensato in sex septimanis; librum de sompno et vigilia in quinque
septimanis; librum de plantis in quinque septimanis; librum de memoria et reminiscentia
in duabus septimanis; libruin de differetttia spiritus et anime^" in duabus septimanis;
libruin de morte et vita in iina septimana. Si autem alio tempore quam in festo sancti

Remigii inagistri predictos libros inceperint, tantumdem temporis in legendo eosdein

apponent, quantum lecture eoruin superius est taxatum. Quilibet autein predictorum

si per se legatur, non cuin alio, poterit finiri in medietate temporis sue lecture pretaxati.
In minori auteiii non licebit cuiquam predictos libros terminare. Plus tamen temporis
licebit cuiquam apponere. Si autein aliquis aliquam partem alicujus libri legerit, ita quod
totuin terminare noluerit aut non possit, legat in portione temporis portionem libri contin-

gente. Si vero bachellarius infra festum beati Dyonisii" inceperit, liceat ci suas terininare
lectiones cuin resumentibus in festo beati Remigii.

Incipientes autein post festuin beati Dyonisii tanto posterius aliis suos libros termi-

nenl, quanto tardius aliis inceperint. Unusquisque bona fide secundum suam estiina-

tionem proportionabit librorum suoruin portionein secundum portionem temporis sue

lecture staluti. Insuper nulli liceat legere lectiones ordinarias plures duabus, nec eas
extraordinarias facere, nec eas nisi hora ordinaria et in habitu ordinario legere. A fcsto

auteih beati Johannis Baptiste usque ad festum beati Remigii quilibet suas lectiones I
ordinet, prout nielius sibi et auditoribus suis viderit expedire. Item nuUus lectiones
cursorias plures duabus aliquo die legibili legere presumat, nec plures tribus in die iion
 1255] A ANNO MCO LSQIE AD 1'IllLlPPtM IV REG. FIIANC. 279

legibili, nec ciirsuin aliquem incipere, donec priorein cursuin lerininaveril, nisi gravi
infinnitate ullra xv dies detentus fuerit, vel propter causani rationabilein phis qiiain xv dies

villain exierit, vel si scolares euin amplius audire noluerint. Itein diebiis apostolorum

et evangelistarum nulli liceat legere aliquas lectiones, nec tribus diebus proximis posl

Natale, post Pascha, post Pentecosten, nec in vigilia istoruin triiiin ullra horain lertiain.
Hec autem statuimus el ordinavimus inviolabiliter observanda. NuIIi ergo liceat hanc
paginain nostre ordinationis infringerc vel ci aiisu temerario contraire. Si quis autem
hoc attemptarc presumpserit. indignationem totius Universitatis necnon et suspensionem
lectionum quantuincunquc per annuin se noverit incursuruin. In cujus rei testimonium et

miiniinen prescnteni litteram sigillis iiij*"" nationuin consensii earundein diixiiiuis sigil-
landain. Datiiin anno MCCL quarto, die veneris ante Ramos palmaruin.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. 56''. Bibl. Pliillipps in Chcltcnhuni, ms. 876, fol. 60, sub rubrica ; Ordinalio facta a mogis-
tris nrtium dc modo lcgendi loctioncs cursorias ct ordinnrias . Bulacus, III, 280.

1. n Absolverc. .. tcncantur om. Cod. Reg. 2. Ejus scilicet Introductionem {e,usa.fiayriv) in Catcgorius scu Praedica-
menta .\ristotclis, 3. Certe hi trcs libri pcrlinebanl ad Veterem logicam, licct Lambertus Autissiodorens. ci annumeret
tantum librum Praedicamcntorum ct librum Pericrmenias . Summa logicae in Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16617, fol. 65.

Gcncratim cnim trcs libri supra nominati vocabantur Vetus logica. Vidc Juramcnta an. 1287 apud Bulaeum, III, 485, Statuta
Artistarum Tolosac nn. 1309 in Hist. gen. du Languedoc, cd. Privat, VII, 442. Scd quandoquc et libri Bivisionum et Topi-
COrum Boetii pracdiclis tribus libiis ndjungcbantur, quod ct supra fiebat. Cf. practcrea n 201. 4. Vido suprn n" 201.
5. Isti quatuor libri Aristotclis vocabantur Nova logica. Gf. nuclores in n. 3 citatos. 6. Ad Nicomachum.
7. Vide supra n 201. 8. Supra n" 201. 9. Qucm islo temporc ferc omncs Aristoteli ascripscrunt. Cf. de ipso Barden-
hewer, Die pseudo-aristotelische Schrift uber das reine Gute (Friburgi, 1882). 10. Hujus libri auctor cst Costa bcn Luca
sncc. IX-X (cf. dc eo WOstenfeld, Gesch. der arabiscUen Aerste und Naturforscher ,
eumque Johannes Hispanns
p. 49),
pro Raimundo arehicpiscopo Tolctano (1126-1151) cx nrabico in latinum transtulit. Cf. Jourdain, liecherches sur les tradttc-
tions d'Aristote, 2 cd., p. 116 sq. Wdslenfeld, Die UeberseUtingen arab. Werke aus dem Latein. seit dem XI Jh.. p. 33.
Liber, qui in mss. saepe occurrit, sub nomine Constantini Africani, iuvcnitur in Constnntini ojjp.. Basil., 1536, p. 308. De novo
ex mss. editas est a Barach, Bibliotheca philosophorum med. aelatis, Innsbruck, 1878, II, 117 sqq. 11. Festam Remigii
1 Octobris, Dionysii 9 Octob.

^4/, Alexandcr ]V ad magislros ct scholarcs Paris. lilteras mitlit de licentiandis, de juribus cancellarii, de
baccalareis, de cessatione scholarum, de lite inter Universilatem et fratres Praedicatores, quos ad magis-
Iroriim con.iortium reslitui dercniil.
12S5, Mprilis 14, Meapoli.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis inagistris et scola-
ribu8 Pari8ien.sibu8 salutein et apostolicam benedictionein.\ Quasi lignum vitc in paradiso

Dei et qiiasi iiiccrna fiilgoris in doino Doinini est in sancta ecclesia Parisiensis studii
disciplina. IIcc quippe velut fecunda eniditionis parens ad irriganduni sterilein orbis faciein
fluvios de fontibus sapientic salularis ciim iinpctu foras inittens ubi<|uc lerrarum Dei
letifical civitatem, et in refrigerium aniinaniin nagrantiuin siti justitie aquas doctrine
dividit publice in plateis. Ibi niminiin ordinaliis esl per providcnliain conditoris ad opiis
atque ciistodiam docloniin ordo preipuus, ut ad vile fructuin rationabilis creature leducal
affcctum, ne in gustiim inortis vetila veteris prevaricalionis illcccbra scducatur. Ibi

humanum geniis originalis ignorantie cecitte defonne per cognilioiicin vcri luininis,
280 CIIAHTULARIUM UNIVERS. PA.RIS. [1255

quain scienlia pietatis assequitur, reddita visionis specie reforinatur. Ibi precipue dat

Dominus sponse sue os et sapientiain ac linguain inisticis eloquiis cruditani, cui resistere

nequit oinnis adversitas improborum. Ut igitur consortii vestri communicabile ac com-

mune omnibus bonuin oinni pacis custodia scrvare curemus et favorabilibus patrociniis

communire, ne in commune publice salutis exitium illud emula caritatis et unionis invida'

sathane labefactarc possit astutia, instructa quippe inodis innuinerabilibus ad nocendum,

in nobis, quos licet indignos cunctis inortalibus Dei dignatio superintendere voluit de
supreino fastigio domus sue, precipua soUicitudinis vigilancia excilatur et cor nostrum
urit cure stimulus specialis. Olim sane, sicut accepimus, cum quibusdam scolaribus Univer-
sitatis vestre collegis fuissent a vigilibus civilatis Parisiensis atroces injurie irrogate, uno

illorum occiso, reliquis graviter vulneratis et in carcerem et in vincla conjectis, demum

vos, quibus, ut dicitur, felicis recordationis Gregorius papa predecessor noster indulsit, ut
si vobis vel alicui vestrum injuria vel excessus inferatur enonnis, utpote mortis vel inuti-

lationis membri cujusquam nisi congrua inonitione premissa infra quindeciin dies fuerit

satisfactum, licitum sit vobis usque ad satisfactionem condignam suspendere lecliones*,

attendentes quod licet iidem scolares quos sacrilega carceravit injuria ut asseritur vobis

fuissent in crastino redditi semivivi, juslitie tainen executio in injuriarum hujusinodi

presumptores videbatur ultra debitum prorogari, scolas a lectionibus suspendistis. Verum

cum nec sic justitie debitum proveniret, vos tante enormitatis articulo suggerente de
communi consilio ad dictas injurias secundum Deuin et justitiam, quanlum vobis foret

licitum, si judicis tepesceret officium, prosequendas et ad quasdam ordinationes alias vos

per obligationein roboratam jurainentis adhibitis, ut dicitur, astrinxistis. Et quia super

hiis dilecti filii Bonushomo et Helyas Predicatoruin Ordinis fratres scolas regentes Pari-
sius in theologica facultate, ex certis causis se ordinationibus et obligationi hujusmodi

subicere noluerunt' ad sedem apostolicam appellando, eos beneficio societatis in inagis-

tralibus privavistis ipsosque privatos publice nunciantes injunxistis districte, ut scolares

lectiones eorum decetero non audirent, ne ipsorum auditores a pcna, quam Universitas

infligere talibus consuevit, se possent per ignorantiain excusare*. Demum cum iidem
fratres super hoc ad dicte sedis presidium confugissent, fel. recordationis Innocentius

papa predecessor noster audito quod inter vos et cives, qui predictas injurias irrogarant,

discordia per satisfactionem fuerat jain sopita volens de inedio vestrum controversie

submovere materiam et pacifice reforinare inutue caritatis affectum , ipsos fratres ad

vestrum collegium et consortium restituit de gratia speciali prohibitionem seu mandatum
factum scolaribus auditoribus eorundem penitus revocando ac dando vobis suis litteris

in mandatis, ut predictos fratres sine difRcuItate seu dilatione resumentes ad statum

pristinum et ad collegium magistrorum ac' Universitatis consorlium adinittentes eos occa-
sione premissorum nullatenus vexaretis', venerabilibus fratribus nostris .. Silvanectensi

et .. Ebroicensi episcopis super hoc mandati apostolici executoribus deputatis'. At licet

1255] AB ANNO MCC USQUfe AD PHILIPPUM IV RKG. FRANC. 281

ad vos mandatuin restitulionis et revocationis hujusinodi pervcnisse dicatur, ipsi tamen

fratres usque nunc adipisci efficax sue restitutionis conimodum vobis quedam obicientibus
nequivcrunt. Cetcrum, vos filii inagistri in theologia Parisius tunc regentes hcc statuta
delibcralionc habita edidistis, ut vidclicet decetero religiosus aliquis non habens colle-

gium Parisius, et cui est a jure publice docere prohibitum, ad societatem magistrorum

nuUatenus admittatur; utque singula religiosorum collegia singulis inagistris actu regen-
tibus et unica scola decetero sint conlenta; ne quoque aliquis bacellarius in theologica

facultate promoveatur ad cathedram, nisi prius exaininaverit seinetipsum, saltem aliquos

libros theologie glosatos et sententias in scolis alicujus magistri actii regonlis diligcnter
legendo. Quod si aliquis conlra dictas ordinationes vestras venire presumeret, ei societas

vestra tain in principiis quam in aliis subtraheretur omnino. Quicumque vero baceUarius
licenciatus fuerit et huic oidinationi conscnsum preslare nohierit rcquisitus, euin slatuislis

excludi a consortio inagistrorum, et eidein tam in principiis quam in aliis sociclatem

magistralem penitus denegari, premissis statutis Universitatis ut dicilur accedente
consensu, reverencia tainen et obediencia sedis apostolice ac aliorum quibus obedire
teneinini, seinper salva". Statuistis insuper, ne ullus inagislcr in quacumque facultate ad
collegium magistrorum vel consorlium Universilatis eorum aliquatenus admittatur, nisi
prius in plena congregatione magistrorum vel saltem corain tribus magistris sue facullatis
ad hoc specialiter deputatis juraverit statuta vestra licila et honesta et vobis expcdicntia
se firmiter servaturum, secreta quoquc ct consilia vestra post inhibicioncm sibi factam
a vobis fideliter celaturum, quodque obligationibus vcstris licitis et honcslis ac vobis

expedientibus precipue ex tenore privilegiorum veslrorum vigorem capientibus pacifice

concorditerque consenciet. Et ut hoc firmius servaretur addidistis, ut nullus magister

principium alicujus bacellarii tenere vel ejus principio interesse presumat, nisi prius ei

constiterit, quod idem bacellarius ad predicta inodo prehabito sit ligatus, nec idein bacel-
larius, si alio inodo inccpcrit, magister a vobis aliquatcnus liabcatur. Statuistis prelerea,
ut si cessante studio Parisiensi ob causas consimiles vel alias rationabilcs aliquis intcriin
bacellarius in aliqua facultate de novo solempniter incipere vel aliquis eorum qui prius
rexcriint siias iterum resumere presumpserit Icctioncs, ex tunc a consortio vestro iinper-
peluuin excludatur, nec Parisius seu alibi ubi studium transfcrri contigcrit inter magistros
seu scolares aliquatenus admiltatur, et pena consimili scolaris, qui interim causa studii
Parisius venire prcsumpseril punirelur, nisi transgressores predicti presumptionem suain
ad arbitriuin Universitatis vestrc curaverinl emcndarc. El hec ordinastis ct statuislis sub
pena, quam infligcre potcstis inviolabilitcr observanda, nichiloininus rccensentes excom-
niunicationis sententiain que in transgressores preinissos extitit ut proponitur proinulgata

ab oinnibus inviolabilitcr observari, salvis in omnibus jure ac libertate canonicis Pari-

sicnsibus quantiim ad oinnia, in quibus el pcr que a vcstris ordinationibus et stiitiitis

auctoritate a|)ostoIica seu qiiarumqiic alia sunt cxcmpli*. Porro dileclis liliis .. [)riore
Charl. Vnic. Varis. l. 3G
282 CHARTULARIUM LMVERS. PARIS. [1255

Predicatoruin et .. giiardiano Minorum fratruin Parisiensiuin suain ad sedcin predictain,

refugiuni oppressoruin, deferentibus questionein, quod vos occasione statutorum hujus-

modi, a vohis eis exclusis pro vestro libito editorum ipsos et liberuin ac'" quietum statuni
eorumdem ordinum inagislrorum et fratrum Parisius studio insistencium ac scolariuin

suorum indebite turbabatis", prefatus Innocentius nec expediens reputans neque decens
predictis ordinibus" pressiiras hujusmodi vel molestias irrogari vobis suis dedit litteris

in mandatis, ut ab ipsorum quibuslibet novis molestis et inquietationibus predictis statutis

nequaquam obstantibus desistentes nichil penitus usque ad festum Assumptionis beate

Yirginis proximo tunc venturum in eorum vel prislini status ipsorum presumeretis pre-
judicium attemptare". Et quoniam inter vos et fratres prefatos idein I. omnein scandali
et discordie cupiebat inaterlam amputare, ut siib vinculo pacis pacificis scientie studiis
vacaretis, supradictis episcopis per sua scripta mandavit, ut tain vos quain fratres eosdem
ex parte sua peremptorie citare curarent, quod in prcmisso feslo nisi super hiis interiin
proveniret concordia per procuratores idoneos ad ipsius presentiam veniretis, ut super
premissis quod utile, salubre ac conveniens prospiceret, auctore Doinino ordinaret, nec
permitterent iidem episcopi fratres eosdein a vobis contra premissa inedio tempore
molestaii'*. Deniquc idein predecessor inorte preventus nicliil potuit juxta pium con-
ceptum animi sui super eodem negotio diffinire sicque nos habuit in hujusmodi sollicitu-
dinis cura sicut et in ceteris pastoralis angustie laboribus licet immeritos successores.

Vestro itaque sufficiens ad ordinationem suscipiendam habente mandatum et predictoruin

prioris et fralruin procuratoribus necnon et dilecto filio magistro Ordinis Predica-
torum", qui cum illis postulabat hoc ipsum in nostra constitulis'" presentia, premissa
omnia et processus habitos diligenter inspexiinus, quecumque in auditorio nostro super
hiis utrimque fuere proposita intelleximus diligenter. Et tandein per viaiii pacis qua
processus est gratie ad dirimendum inter partes exorte controversie scrupulos, nos
Doinino dirigente, aliqua ex premissis ordinalionibus et statutis a vobis editis, ut" sahi-
brius maneant et utilius cominoditati proficiant generali, de fratrum nostrorum consilio
moderanda providiinus, cetera vero ne rigore districtionis unitatem communionis exaspe-
rent resecanda. Etenim circa id quod statuerc voluistis, ne ullus religiosus nulluin Pari-
sius habens collegium et a jure publice doccre prohibitus in magistrorum collegium
uUatenus admittatur, ct singula religiosorum collegia singulis magistris actu regentibus
et unica scola decetero sint contenta, consideranda nobis ea diligenter occurrunt, que
memoratus Gregorius circa statuin scolariuin et scolarum Parisiensium statuisse dicilur

observanda", videlicet quod quilibet cancellarius Parisiensis dcinceps creandus coram ..

episcopo vel de ipsius mandato in capitulo Parisiensi vocatis ad hoc ct presentibus pro
universitate scolarium duobus magistris in sua institutione jurabit, quod ad regimen
theologie ac dccretorum bona fide sccundum conscientiam suam loco el tempore
secundum statum civitatis et honorem ac honestatem facultatum ipsarum non nisi digiiis
36.
1255] AB ANNO MCC USQUE \D PIIILIPPUM IV nEG. FIIANC. 283

licenciain largietur, nec admittet indignos, personaruin et nationuin acceptatione subinola.

Ante vero quani queinquam licenciet infra tres nienses a teinpore petite licencie tam ab
oinnibus theologie" magistris in civitate presentibus quain aliis viris honestis et litteratis,

per quos veritas sciri possit, de vita, scientia et facundia necnon proposito et spe profi-
ciendi ac aliis, que sunt in talibus requirenda, diligenter inquirat et inquisitione sic facla

quid deceat et quid expediat bona fide det vel neget secundum conscientiam suain petenti
licenciam postulatam. Magistri vero iheologie ac decretorum, quando incipiunt legere,
prestabunt publice juramentum, quod super premissis fidele testimoniuin perhibebunt.
Cancellarius quoque jurabit, quod consilia magistroruin in malum eorum nullatenus
rcvelabit, Parisiensibus canonicis libcrlate ac jure in incipiendo habitis in sua manentibus
firmitate.

Guin ergo ex constitutione hujusmodi liqueat manifeste, que in licenciando scolares

ad scolaruin regimen cancellario sit facultas et quanta sibi supor hoc religio fidei et

circumspectionis necessitas indicatur, vidcri potest acutius intuenli, auctoritati consti-

tutionis apostolice, que statui scolarum et scolarium providens certos cancellarii ofiicio

terminos potestatis indulgel, per constitutionem vestram in propagandi studii dispendium

derogari. Volumus itaque cancellarii potestatem in constitutione sepefati Gregorii circa
statuin Parisiensis studii declaratam nulla imminutione convelli. Ipse tamen circa licen-
ciandos hujusmodi tam de scolaribus quam de regularibus non solum ea, que attendenda
in constitutione ipsius G. exprimuntur, verum ctiain statum et necessitatem ecclesie gene-
ralis et populorum salutem diligenter altendat, et hiis, quos sufl^ragantibus meritis et

suadcntibus circumstanciis viderit ad inagisterium promovendos, sic faveat, quod capacein

sensum a natura sortiti ad profectum scientie proposito studiosis magistralis tituli preinio
provocentur et ad gubernaculoruin ofTicia, quc intra sanctam ccclesiam sepius imminent,
personis idoneis dispensanda suppetcre possit viroruin copia probatorum, presertiin in
arle arlium, que profecto est regimen animarum. Ex eo autcin, quod aliqua secularium
vel religiosorum collegia de licencia cancellarii plures meruerunt habere magistros
hactenus aut scolas, nolumus eis circa proprielatem vel possessioncm habcndi hujusmodi
jus imposteruin provenisse, sicut hiis, qui non plurcs vel nullum hactcnus habuisse
noscuntur, noluinus ex hoc viam aliqiiem vcl plurcs habendi precludi, si cancellarius
omnibus que considerari debent inspectis alicujus vel plurium licenciam eis viderit, prout
sibi competit, concedendam. lllud aulcm (juod de bacellariis statuistis ad magistralem
theologice facultatis cathedram nisi aliqiios ejusdem facultatis libros glosatos et sentcntias
in scolis aliciijus inagistri actii regentis Icgerint nullatenus admittcndis sic duximus
teinperandum, ut repelli tales non debeant, si ubicuinque Parisius, dummodo in loco
publico et honesto, eos predictos libros legisse patuerit, nec cliam hoc ipsuin probalionis
cxperimcnlum cxigi volumus circa illos, do quibus alias manifeste constitcrit quod ad
scolarum regimen sint idonei comprobali. Slatutum vero, quod dccrevislis, nc iillus
284 CHARTIJLAHIUM UNIVEKS. PAKIS. [1255

magister in facultale qiiacumque ad consortium magistrorum vcl collegium Universitatis

aliquatcnus admittatur, nisi prius in plena congregatione magistrorum vel saltem coram
tribus magistris sue facultatis ad hoc specialiter deputatis prestito juramento, quod
secreta et consilia vestra post inhibitionem sibi factam a vobis bona fide celabit, alioquin

pene subjaceat in statuto hujusmodi constitute, hoc moderamine mitigamus saluti ani-

marum et conscientiarum ac fame perhiculis precaventes, ut si talibus ardua et diflicilia

negocia ab Universitate commissa fuerint in secreto tenenda, illa sic teneantur bona fide
celare, quod nemini ea in ejusdem Universitatis dispendium revehnbunt, nisi forte talia

essent, que non possent sine animarum periculo subticeri. Denique super cessatione
scolarum non obstante alia ordinatione vel contraria constitutione a vobis edita eam
formam dumtaxat observari volentes, quam prefatus G. in constitutione, quam supcr hoc
edidit, noscitur tradidisse, quod videlicet, si forte vobis hospitiorum subtrahatur laxatio,

aut quod absit vobis vel alicui vestrum injuria vel excessus inferatur enormis, utpote
mortis vel membri mutilationis, nisi congrua monitione premissa infra quindecim dies
fuerit satisfactum, liceat vobis usque ad satisfactionem condignam suspendere lectiones.
Et si aliquem vestrum indebite incarcerari contigerit, fas sit vobis, nisi monitione pre-
habita cosset injuria, statim a lectione cessare, si tamen id videbitis expedire. Eidem
forme adiciendo statuimus, ut cum pro aliqua ex causis in eadem Gregorii constitutione
contentis universitas vestra lectiones duxerit suspendendas, omnes magistri tam regulares
quam seculares ipsas suspendere teneantur, eas nisi cum Universitate minime resumpturi.
Sane si super observantia hujus statuti de lectionibus suspendendis et ejus quod premit-
titur, videlicet de secretis et consiliis Universitatis minime revelandis, aliquam obliga-
tionem videritis deliberatione provida statuendam, qua tam presentes magislri quam
posteri ad ea explicite ac specialiter astringantur, vobis dummodo due partes magistrorum
theologice facultatis et eodem modo due partes magistrorum singularium'" facultatum
reliquarum, videlicet canonistarum, physicorum et etiam artistarum, suum super hoc
voluerint prestare consensum, id faciendi liberam concedimus facultatem. Hiis itaque
statutis et ordinationibus secundum moderationem nostram robur inviolabilis observantie

habituris, cetera pro pace vestra suadente providentie consilio resccamus, denunciantes,

ne magistri regulares vel seculares ea servare teneantur ex debito prestiti juramenti vel
ad ea servanda in posterum sacramento ligentur, libertatibus Parisiensis ecclesie in
omnibus et per omnia semper salvis et in aliis Universitatis veslre privilegiis, indul-
gentiis et immunitatibus in suo nichilominus robore" duraturis. Predictos insuper
Predicatorum Ordinis fratres theologice facultatis magistros ad magistrorum consorcium
ipsosque ac auditores eorum ad Universitatis collegium de nostre potestatis plenitudine
restituentes omnino el decernentes, ad eadem consorcium el collegium a vobis in dulce-
dinis ubere sine diflicultate qualibet admittendos, omnes sententias privationis seu
separationis a consortio Universitatis vel similibus sive penas alias in eosdem fratres vel
 1255] AB AN>'0 MCC USQLE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 285

scolares eorum premissoruiii oocasione prolatas penitus revocamus, non obstantibus

statutis quibuslibet juramento, pena, sive obligatione, vel confirinatione qualibct roboratis
aut litteris a sede apostolica impetratis vel decetero impetrandis, que de presenti ordi-
natione ac providencie nostre statuto plenam et expressam non fecerint inentionem. Nulli
ergo, e/c, nostre ordinationis, constitutionis et revocationis, etc. Si quis autein, ctc. Dat.

Neapoli xviij kal. Maii, pontificatus nostri anno primo.

Originale iii Arch. iiat. Paris. L. 249, n" 20. Supei-sunt filn seric. fluvi ct rubci coloris. Ad conv. Pruedicat. S. Jacobi

pertinuissc videtur. Altcriim origiiinlc ibid, M. 257^, n** 7, in statu pessimo. Reg. Vat. Alexaiidri IV an. 1, ep. 272, foL 39.
tod. Vat. Reg. 406, fol. 18. Bibl. Pbillipps in Cheltcnhnm, ins. 870, fol. 20. Magnum Chart. eccles. Paris. in Arch. nat.
Paris. LL. 183, fol. 178* : Latcrani v id, Aprilis anno sccundo . In ms. privilegia ord. Minor. contincntc et ad ord. Servor.
Mariae pertinente legitur in fine : Transcriptum nutcm littcrarum istnrum fecimus sub sigillo Parisiensis curie, salvo jure
in omnibus alicno, anno Domiiii MCGLV, mcnsc Jiinio . Cod. Rutcnciis. Constit. ord. Praed., p. 237. VicUmus nn. 1256 in
Arch. dcpart. de la C6te-d'0r, fonds Dominicains, liasse 930. Cartul. ibid. II. 221, fol. 46'. Bulacus, III, 282.

1. Rcg. Vat. : invidia . 2. Vidc supra n" 79. 3. Supra n" 219. 4. Supra ii 222. 5. Rcg. Vnt. : o ct .
6. Supra n 222. 7. Supra n" 223. 8. Supra n" 200, 9. Supra n" 219. 10. Rcg. Vat. et ac eorumdem ordi-
num ponitur post fratrum . 11. Rcg. Vat. : turbatis . 12. Reg. Vat. : omnibus , 13. Supra n" 225,
14. Supra n** 226. 15. Hiimberto. 16. Reg. Vat. : presentia constitutis . 17. In Reg. Vnt. ut est posten super-
gcriplum. 18. Supra n" 79. 19. Rcg. Vnt. mngistris thcologie , sicut crat ctinm in originnli, ubi lineolac significant
positionem verborum iit siipra. 20. Reg. Vat. : singulariim . 21. Rcg. Vat. om.

248. Alexander IV Cuillelmo Aurelianensi et Guidoni Autissiodorensi episcopis de superiore epistola significat.

1255, Aprilis 14, Neapoll.

Alexander episcopus servus servoruin Dei venerabilibus fratribus .. Aurelianensi et ..

Autisiodorensi episcopis sahilem et apostolicam benedictioncm. Controversiam dudum

inter dilectos filios magistros et scolares Parisienses ex parte una et quosdam religiosos

ex altera super quibusdam statutis inimico hoinine superseminante subortam, nos per
ordinationem providain de fratruin noslrorum consiHo sopientcs dilectos fiHos Boniim-
hominem el Ilelyam Ordinis Predicatorum fratres Parisius in theologica facullale inagi-

slros, dudum occasione predicle controversie per magistros theologie ac alios nomine
Universitatis scolariuin Parisiensiuin a magislroruin consortio ex ipsius Universitatis

collegio separatos, quos a felicis recordationis Innocenlio papa predecessore nostro posl-

inodum restitiitos de gralia speciali iidem inagistri et alii, licet super hoc mandatum
apostolicum receperint, noluerunt admittere : ad idem magistrorum consortiuin, ipsosque
ac auditorcs eoruin ad Universitatis collegium restituiinus oinnino de nostre plenitudine

potestatis, omnes sentcntias privationis seu separationis a consortio societatis vcl collegio
Universitatis aut siinilibus, sive penas quaslibet vel prohibiliones in eosdcm fratres vel

auditores eoruin premissa occasione prolatas, penitus revocando. Diclorum qiioquc statii-

lorum qiiedam resecanda peniliis, que(hiin vero ul salubrius proficiant modcranda, et alia

etiam ordinanda pro studii Parisiensis conservalione providimus, prout ex litleris noslris
286 CHAnTULAHIUM UNIVKUS. PAIUS. [1255

super hoc confectis, que Quasi ligmim vite incipiunl, vobis liquere poterit evi-

denter'. Quocira fraternitati vestre per apostolica scripta precipiendo niandanius, quatinus

ordinationem ipsam faciatis inviolabiliter juxta earundem litteraruiii continentiam obser-

vari, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita (premissis, seu

quod predictus predecessor executionem restitutionis predictorum fratriun dicitur dudum

aliis commisisse, aut si aliquibus sit indultum, quod absque sedis apostolice speciali man-
dalo excommunicari, intcrdici vel suspendi seu extra suani diocesim vcl ultra sive extra
certum locum ad judicium evocari nequeant, sive qualibct apostolica indulgentia, dc qua
expressam seu de verbo ad verbum fieri mentionem oporteat, vcl per quam hujusmodi
executio impediri valeat vel differri, aut constitutione de duabus dietis edita in Concilio
generali non obstantibus) compescendo'. Quod si non ambo hiis exequendis potueritis
interesse, alter vestrum ea nichilominus exequaliir. Dat.' Xeapoli xviij kal. ^laii, pontifi-

catus nostri anno primo.

Originale in Arch. nat. Paris. L, 249, n*' 19. Supersunt fila cannab. In membrana aversa : Predicatoruni , et infra
i{ : cclxxvij cap. [anno primoj. Revera invcnitur in Reg. Vat. Alexandri IV au. 1, ep. 277', fol. 40''. Vidimus an. 1256 in
Arch. depart. de la C6te-d'0r, fonds Dominicains, liasse 930. Carlul. des Dominicains, ibid. H. 221, fol. 53. Bulaeus, III,

286, epistolam abbreviatum afTcrt. Ibid., p. 294, easdem litleras refert ad vij id. Deccmb. .

1. Supra n 247. 2. Quod utique cvenit, ut ex actis poslerioribus liquet. Bulaeus, III, 287, rcferl magistros septen\
potissimum rationcs edidisse (quas etiam edidit), quibus se ad Praedicatorum receptionem compelli non posse contendc-
bant. At istae rationes nihil nisi cxcerpta sunt cx libro De xiericuUs novissimorum temporum et litteris Universitatis
infra n" 256 allatis. Puto Bulaeum cas sumpsisse ex Antilogia papae (Basil. 1555), p. 137. 3. In Reg. Vat. ; Dut. ut supra ,

sc. n 247.

^4y. Alexander IV magistris theologiae Parisiensihus mandat, iit magistros Ord. Praed. in theologica
facultaie regentes infra quindecim dies ad societatem admittant.
1255, Aprilis 14, Neapoli.

Magistris theologie Parisiensibus. Controversiam duduiii inter vos et universitatem

scolarium Parisiens. cx una parte, et quosdam religiosos ex altcra supcr quibusdam
statutis inimico homine superseminante subortam per ordinationem providam de fralrum
nostrorum consilio sopientes dil. filios Bonvunhominem ct Ilelyain Ord. Praed. fratres in
theologica facultate magistros, occasione predicte controversie per vos et alios magistros
Parisienses nomine Universitatis a vestro consortio et Universitatis collegio separatos,
quos vos magistri a fel. recordationis I. papa predecessore nostro restitutos de gratia
speciali, licet super hoc mandatum apostolicum receperitis, noluistis admittcrc, ad idcm
consortium ipsosque ac auditores eorum ad Universitatis collegium restituimus omnino
de nostre plenitudine potestate, omnes sententias privationis seu separationis a consortio
societatis vestre vel collegio Universitatis aut similibus sive penas quaslibet vcl prohibi-
tiones in eosdem fratres vel auditores eorum premissa occasione prolatas penitus revo-
cando. Quocirca discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus fratres et
 1255] AB ANNO MCC USQIE AD PHlLlPPtM IV HEG. FRANC. 287

auditores predictos infra xv dies post receptionem presentiuiu juxta lestitulionis et revo-
cationis nostre tenorein sine difficultate qualibet ob nostraiu et apostolice sedis reve-
rentiain in dulcedinis ubere admittatis, et tractare curetis decetero socialiter et benigne,

alioquin extunc voluimus usque ad salisfactionem condignam eos, qui ex vobis contra-
dictores extiterint, suspensionis ab ofRciis et beneficiis sententie subjacere. Dat.' Neapoli

xviij kal. Maii, pontificalus nostri anno priino.

Reg. Yat. Alexandri IV an. 1, cp. 277*, fol. 40''. Cartulaire des Dominicains in .\rc'h. depart. de la COle-dOr,
H. 221, fol. '>. Bulaeus, III, 286.

1. In Reg. : Dat. ut supra , sc. n" 247.

^oLl. Ilumbcrtus, magisler geiteralii, Ord. Praed., cnumerat r/uerelas praelatorum contra fratres, quos admonet,
ne in futurum talibus f/uerelis orcasionem praebeant.
1255, medio aio, Mediolani.

Karissimis in Ghristo patribus Predicatoribus universis, frater Iluinbertus servus

eoruin inutilis salutem in omniuin Salvatore. Noverit vestra dilectio, quod cum dominus
papa Alexander caritative nos monuisset ac diligenter, ut super querimoniis, quas multi
prelati de diversis partibus contra ordinem nostrum movebant, tale consilium appone-
remus, ne ecclesia Romana cogerelur aliquid grave nobis super hoc ordinare, nos auditis
querimoniis predictis, et memoric cominendatis, habita super hiis collatione cuin diffinito-

ribus capituli generalis Mediolani celebrati de consilio eorum oinnium et assensu, proiit

continelur inferius, duxiinus ordinandum. Una querimonia est, quod aliqui dant et minis-

trant interdum sacramentum eucharistie vel baptismi vel extreme unctionis. Super hoc
ordinamus, quod hoc non fiat nisi in casu necessitatis, vel de licentia episcoporum vel
sacerdotum : nec est utendum talibus licentiis, nisi multum rationabilis causa hoc exigat.
Alia_at, quod fratres diebus dominicis et feslivis recipiunt parrochianos alicnos ad divina
oflicia, et ila non veniunt ad parrochias, sicut tenentur. Super hoc ordinainus, ut non fiat,

et fratres predicent, et doceant, et consulant, tam publice quain private, quod parrochiani
debont diebus prediclis ad suas parrochias convenire, et ibidein audirc divina ollicia, el

niandata ecclesie devote suscipere, et oblationes debitas reddere. .\ec debent fratres
scienler aliquid facere vel dicere ad hoc, ut predicti parrochiani retrahantur a suis
ecclcsiis, et ad nostras conveniant. Alia ea t, quod fratres predicant illa die vel hora qua

episcopi predicant, non deflerentes episcopis, prout debent, et per hoc danl occasionein,
ut episcopi pauciores habcanl auditores. Super hoc ordinaiiius, ut illa hora, qua episcopus
vel alius loco ejus solempnem facit predicationem et consuetam, fratres non faciant ser-
inonem ad populum, nisi forte in aliquo casu hoc fieret de cjiis bencplacito. Item, si inter-

dicant episcopi ne tola illa die prcdiccnl, tunc fralres acquiescanl eis. Si vero in hiis

casibus vellenl concedere episcopi quod fralres IVedicatores predicareiil, non Minores;
 288 CIIARTIJLA.RIUM UNIVERS. PARIS. [1255

non utantur fralres istis licentiis, nisi communiter concederetur utrisque, ne ex hoc alicjua

H- turbatio nascatur inter fratres Minores et nostros. Alia est, quod faciunt predicationes in

diebus dominicis et festivis, quibus debeant parrochiani convenire ad ecclcsiam illa hora,

qua debent populi ad suas parrochias convenire, et sic retrahantur a suis parrochiis parro-

chiani. Super hoc ordinamus quod in locis, in quibus habemus domos, fratres non faciant

sermonem in domibus nostris vel plateis vel locis communibus hora prcdicta, nisi hoc

fieret in casibus aliquibus de licentia episcopi vel beneplacito sacerdotum, vel in festis,

^, vel nisi essent ecclesie nostre parrochiales. AHa est, quod fratres predicant in parrochiis

ante receptionem oblationum, et hac occasione defraudantur sacerdotes oblationibus con-

suetis. Super hoc ordinamus quod hoc non fiat contra beneplacitum sacerdotum, nisi
6. forte in casu de ordinatione episcopi. Alia est, quod fratres ordinant fere de omnibus
testamentis, et defraudantur clerici de bonis quc solebant eis de testamentis obvenire.

Super hoc ordinamus quod fratres non se ingerant notabiliter ad testamenta; si contingat

eos aliquando interesse, debent inducere testatores ad benefaciendum ecclesiis suis et

"7
clericis, cum ad hoc multis rationibus teneantur. Alia est, quod occasione fratrum amittunt
secularium sepulluras, quia relictis ecclesiis secuL^ribus multi apud nos sepulturas eligunl,
et non redditur eis a fratribus portio, que secundum jura debetur de bonis, que fratribus
obveniunt occasione sepullurarum. Super hoc ordinamus quod nulhis frater avertat

aliquem quin eligat sepulturam in ecclesia sua. Si autem sepultus fucrit apud nos, reddant
fratres sine omni difficultate ecclesiis, a quibus assumuntur corpora, quicquid secundum
^. varias consuetudines ab aliis ecclesiis in simili casu fieri consuevit. Alia est, quod occa-
sione fratrum videntur secuhires aversi a sacerdotibus et clcro. Super hoc ordinamus
quod fratres, tam publice quam private, inducant laycos ad exhibendam reverentiam pre-
latis et sacerdotibus et dero, et ad reddendum eis jura, et foveant eos in devotione ad
*=^
^ ecclesias seculares. Alia est, quod fratres audiunt confessiones sine licentia episcoporum
et sacerdotum. Super hoc ordinamus quod fratres propter indulgentias ordinis non
obmittant, quin petant licentias de audiendis confessionibus ab episcopis vel sacerdotibus
parrochialibus. Hanc autcm ordinationem nostram volumus in scriptis defferri ad queiii-

libet conventum totius ordinis, et diligenter sorvari. Datum Mediolani anno Domini
M CC LV.
Mss. Rom. et Rutenens. capp. gencral. Ord. Pracd. ad ord. pertincntes. .\rch. depart. dc la Gironde, fonds Domini-
cains, n 651''', p. 158. Martene, Thes. nov. anecd., IV, 1709. Annales de Burton, ed. Luard, p. 434. Sic etiain Gre-
gorius X an. 1274 precibus multorum clericorum et prclatorum pulsatus fuit ut circa statum ordinis aliquid in Concilio
immutaret; ipse tamen eorum instantiam ad exauditionis gratiam non admisit . Voluit iiihilominus, ut Ordo ipse alitpiid
ordinaret, per quod clamor clericorum quiesceret, et cpiscopus Uostiensis (Petrus de Tarantasia) cxhibuit papae et cardina-
libus scriptum puncta exbibcns, de quibus Johannes Vercellensis, magister Ord. Praed., fratres sui ordinis cerliores fecit.
Cf. epistolam ejusdem ad P. de Valentia directam apud Martene, 1. c, p. 1777.
1255] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 289

2ol. Alexander IV fratres Cistercienses in tbeologica facultate studentes Parisiis sub beati Petri protectione
suscipit eisque privilegia Ordinis concedit.
12SS, Junii 18, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis inonachis de loco qui dicilur
Beati Bernardi Parisiensis, Cisterciensis Ordinis, in theologica facultate studentibus
salutein et apostolicam benedictionem. Sacrosancta Roniana ecclesia devotos et humiles

filios ex assuete pietatis oflicio propensius diligere consuevit, et ne pravorum hominum

molestiis agitentur, eos tanquam pia niater sue protectionis munimine confovere.
Eapropter dilecti in Domino filii nos vestris justis postulationibus gralo concurrentes
assensu ad instar fel. rec. Innocentii pape predeccssoris nostri personas vestras el

locum, etc. sicut siipra n 157. Dat. Anagnie xiiij kal. Julii, pontificatus nostri anno priino.

Originulc in Arch. dcpai't. de rAube (Troycs), 3H/260. Dcest biiUa plinnbea.

2o2. Alexander IV studentibus Cisterc. Parisiis novicios ad professionein admittendi potestatem concedit.

1255, Junii 22, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis provisori et monachis consti-
tutis in loco qui dicilur Beati Bernardi Parisiensis, Cisterciensis Ordinis, in theologica

facultate studentibus salutem et apostolicam benedictionem. Duduin personas vestras et

locum, in quo sub observantia regulari dcgitis desudantes theologie studio, ad instar
felicis recordationis Innocentii pape predecessoris nostri sub beati Petri et nostra pro-
tectione affectu benivolo admittentes, etc. siciit stipra n 161, tisqtie valeatis. Deinde :

maxime cuin id dilectis filiis .. abbati et generali capitulo Cisterciensi, sicut ex eoruin
litteris nobis super hoc directis accepimus, placeat, ad instar predecessoris ipsius vobis
auctoritatc presentium concedimus facultatem. NuIIi ergo, etc, nostrc concessionis, etc.

Si quis autem, etc. Dat. Anagnie x kal. Julii, pontificalus nostri anno primo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 2'i9, n" 27. Supersunl filn eric. navi ct rubci coloris. Aliud nriginalc in Arch.
d^part. dc rAubc (Troycs), 311/260. Dccst bulln plunibca. In margine superiori lcgitur : duplicctur u. D*Arbois de
Jubainville, &ludes sur r^tat intirieur des abbayes cisterciennes, p. 365.

2o3. Alezander IV laudnt proposilum Stephani abbatis Claraevallensis ul domus studii Parisiis habeatur,

12SS, Junii 22, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilccto filio .. abbati Clarevallensi salutcm
et apostolicam benedictionem. Virtulum intenta cultui, etc. sicut supra n" 133, usquc vaoa-
turi. Deinde : Nos hujusmodi proposituin plenis laudibus prosequcntes ad inslar fel. recor-
Chart. Univ. Paris. I. 37
290 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1255

dationis Innocentii pape predecessoris nostri tibi ac universis abbatibus Cisterciensis

Ordinis ut id libere possitis efficere auctoritate presentium indulgemus. Nulli ergo, etc^
nostre concessionis, elc. Si cjuis autem, etc. Dat. Anagnie x kal. Julii, pontificatus nostri

anno primo.

Originale in Arch. diSpart. dc rAube (Troyes), 3H/260. Decst buUa plumbea.

2B4, Guillelma ahbatissa et conventus S. Antonii Paris. Ord. Cisterc. vendunt dominium et jus super novem
domos in vico qui dicitur aux Estuves juxta domum fratrum Minorum abbati
et conventui Praemonstratensi.

1255, tnense Junio, Pansiis.

Universis presentes litteras inspecturis soror Guillerina humilis abbatissa S. Antonii

Parisiensis totusque ejusdem loci conventus salutem in Domino. Noverit universitas

vestra, quod cum haberemus dominium fundi terre et veiitaruin necnon et censuin septem

librarum et sex solidorum parisiensium annui redditus super novem domos sitas Parisius

juxta doinum fratrum Minorum in vico qui dicitur aux Estuves, videlicet quatuor solidos
parisien. fundi tcrre super domum liljerorum uxoris Ade dicti Roinani; duodecim solidos
parisien. fundi terre super doinum defuncti Petri Sarraceni'; et centum solidos parisien.

incrementi census super eandem domuin; sex solidos parisien. fundi terre super domuin
Joannis de Bellomonte; sex solidos parisien. fundi terre super domum Margarete dicte
Dou Celier; quatuor solidos parisien. fundi terre super domum Nicolai dicti Roinani;
quatuor solidos parisien. fundi terre super domum defuncti Richardi dicti Dou Porche;
quadraginta denarios parisien. fundi terre super domum magistri Johannis canonici

S. Benedicti Parisiensis; quadraginta denarios parisien. fundi terre super domuin Agnetis
de Vitriaco, et quadraginta denarios parisien. fundi terre super domuin Dionysie de
Cainpis : nos pro evidenti utilitate doinus nostre, de communi consensu et vohmtate
nostra ac de licentia domini abbatis Cisterciensis patris nostri in hoc utilitatem ecclesie
nostre attendentis et ipsum contractum ad pctitionem nostram per suas patentes litteras
confirmantis, sicut in eisdein litteris plenius continetur, ac etiain venerabilis patris epis-

copi Parisiensis eundein contractum assensu suo et consilio approbantis et per suas
litteras attestantis, vendidimus abbati et Ordini Premonstratensi prefatum fundi terre
dominium et ventarum, necnon et omne jus, quod cum ipso dominio et cum prefatis

septem libris et sex solidis parisien. census annui in predictis novein domibus* et in

earum fundo habebamus et habere poteramus pro trecentis et quinquaginta libris parisiensis

monete in aliam hereditatein utiliorein nostre ecclesie jam conversis. Que omnia supra-
dicta, videlicet tam dictum fundi terre dominium et ventarum ac omne jus contingens
occasione ipsius dominii fundi terre, quain predictas septem libras et sex solidos parisien.
annui ceusus, que nobis super domos supradictas annis singulis debebantur, et etiam
37.
 1255] AB ANNO MCC USQUE AD PIULIPPUM IV REG. 'FRANC. 291
plenam possessionem et pacificam oinnium predictorum in dictos abbatem et Ordinem
Premonstratensem per traditionem transtulimus : promittentes bona fide, quod contra
venditionem predictam omnia supradicta nec per nos nec per alium aliquatenus dece-
et

tero veniemus, et quod predicta omnia abbati et ordini memoratis secundum usum et
consuetudines parisienses garantizabimus contra omnes. In cujus rei testimonium et
memoriam presentes litteras dictis abbati et Ordini Premonstratensi tradidimus sigilli

nostri munimine roboratas. Datum Parisius anno Domini M CG L V, mense Junio.

Le Paigc, Bibliotheca Praemonstratensis, p. 583. Ex illo Felibien, Histoire de la ville de Paris, III, 209. Bulacus,
III, 301. In Arch. nnt. Paris. S. 4342, n 4, nonnisi apogrnphum ractuin secundum Annales Praemonslrat. (Nancei, 1734),
I, p. ccccxxix, ubi etiam omnia haec docunientii inveniiintur.

1. Vide supra n" 214. 2. Collegium Prncmonstratengium propric in isto loco crectum est, ubi ctiam rcmansit usquc
ad abolitionem. Mense Orlobri nn. 125fi ncquisierunt insuper domum qunmdam contiguum, quac Johanni dc Bcllomonte,
civi Poris., pertinebat (Le Paigc, Bibl. Praemonstrat., p. 584), anno vcro 1285 (1280) horrcum cum horto, quod an. 1294
memoratur in quadain thartu. in qua invcnimus : ud opus scolarum (scolarium ?) tolius ordinis Prcmanstratensis . Cf.
infro n" 386, et Topographie historique du vieux Paris par Tisscrnnd : Region occidentale t/j VUnieersite, p. 383, 458 sqq.

2oO. Alexander IV magistris Salamanfinis concedit ut ii quos in examine idonei inventi fuerint ad regehdum
in quolibet generali sludio, Parisiensi et Bononiensi exceptis, sine iterato examine regere valeant,

1255, Septembris 22, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universitati magistrorum el

scolarium Salamantin. salutem et apostolicam benedictionem. Dignum arbitramur et con-

gruum quod hii, qui agrum studii cotidianis lectionibus excolunt, ut valeant percipere

scientie margarilam, in suis' petitionibus invenisse nos gaudeant favorabiles et benignos,

ut tanto eorum studium exerceatur liberius quanto favore apostolico se senserint commu-
nitos. Cum igitur, sicut ex tenore vestre petitionis accepimus, contingat interdum quod
hii qui semel examinati ct approbati in Salamantino studio, in quacumque facuUate quam-
quam inventi sint idonei ad regendum, nisi iteratum examen in eadem facultate subeant
alibi regere minime permittantur, ut ne totiens exanien subire oporteat eos, quotiens
alibi regere ipsos contingit, provideri quieti vestre super hoc de bcnignitate aposlolica
petiistis. Nos igitur carissimi in Christo filii nostri regis Caslelle ac Legionis illustris ac

vestris supplicationibus inclinati, ut postquam aliquis magistrorum vel scolarium in Sala-

mantino studio in quacumque facultate examine legitimo precedente' inventus fuerit

idoneus ad regendum, in quolibet generali studio, Parisiensi et Bononicnsi dumtaxat
excepto, in facullate ipsa pro qua ibi semel examen subiit sine iterato examine ac alicujus
contradictione regere valeat vobis cl vestris successoribus auctorilate prcsentium indul-
gemus. Nulli ergo, etc. Dat. Anagnie x kal. Octobris, anno primo.
Originalc in Arch. Univcrs. Solamnntin. Bullo plumbea filis cunnob. appcnditur. Rcg. Vat. Alcxondri IV an. 1,

ep. 653, fol. 97>>, iibi < kol. Octobrig .

1. Reg. Vot. : o sue . 2. Rcg. Val. : o proccdento .

292 CHAHTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1255

2oO. Magistrl et scholares Paris. omnitim facultatum denuntiant Alexandro IV se omnibus renuniiasse privi-
legiis,nullam cum fratribus Praedicatoribus socielatem iniri posse, dissolulam esse ipsorum magistrorum
societatem ; si ad ineundam cum Praedicatoribus unionem cogerentur, se malle a civitate discedere.

12B5, Ociobris 2, Parisiis.

Sanctissimo patri ac domino suo Alexandro divina providentia summo pontifici singuli

magistri et scolares oninium facultatum, reliquie dispersionis Parisiensis studii, preter

Universitatis collegium Parisius commorantes, devotissima pedum oscula beatorum. ^Radix

amaritudinis sursum germinans, apostolo detestante, persecutorum nostrorum, fratrum
videlicet Predicatorum, in cordibus coalescens, in fructus amaros adeo pullulavit, quod
studium nostrum, per quod desideratas mundi glorias assecuntur, non sine nota ingrati-
tudinis tum per lites et jurgia, tum per secularis potestatis terrores jam fere triennio

impedivit, et multorum conscientias inquinavit. Nuper aulem dicti persecutores per suain
instantiam importunam, cui resisti vix potest, sub pretextu ordinationis ejusdem studii
quandam a vestra clementia subreptitiam litteram extorserunt, que, Quasi ligfium vite voce
tenus incipiens', preter intentionem vestram et fratrum vestrorum, ut credimus, nobis
facta est lignum inorlis, antiquum sludii memorati ordinem et tranquillitatem fere usque
ad exinanitionem multipliciter perturbando. Ut enim ad presens de ceteris ibi contentis
gravaminibus, que studii supradicti fervorem extingunt, vigorem enecant, taceamus : illud

unuin in ea nobis intolerabile et letale pericuhim continetur, ut cum simus alienigenarum

multitudo inhermis, quibus ab indigenis atroces et corporales injurie frequentius irro-
gantur, nec ahud dictas injurias prosequendi habere soleamus auxilium, quam usque ad
excitationem principis generaliter nostras suspendere lectiones, illud unicum nostrum
remedium nobis per memoratam litteram est abhitum, ubi cavetur, quod non nisi de con-
sensu duarum partiuin magistrorum cujusHbet facultatis obhgationes valeamus facere de
cessando. Cuin enim magistrorum sakein theologie pars major quam tertia de canonicis
Parisiensis ecclesie et fratribus aliorum conventuum Parisien. maxime occasione dicte
ordinationis seinper existat, qui timore transiationis studii aut recessus scolarium in gene-
ralein cessationem sicut experti didiscimus nequaquam possent induci, restat, ut nec per
hanc viam, nec per aliam, cuin alia non existat, injurias nostras prosequi valeamus.
Propter quod singuli nostrum tanquam oves disperse iinpune dati sumus cedibus pesti-
lentium et perversis incursibus malignorum. Que autem, pater sancte, persecutorum
nostrorum utilitas in sanguine nostro, duin per talein ordinationein ab eis nequiter procu-
ratam descendimu in occisionem'? Etsi enim non sokim nobis, sed et eis, ut vere
asserunt, dicta ordinatio sit nociva, non hec tainen eos excusat assertio, sed in hoc ipso
inagis apparet eorum malitia, qui ut nobis nocere valeant, propria non timuerunt incurrere
detrimenta. Geterum cum duos dictorum fratrum, Bonumhominem et Helyain, contra
suain professionem eos ad evangelica Christi consilia obligantem vocatos magistros, olyin
1255] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 293

propler eoruin rebelliones et contuniacias ab Universitatis collegio quondam separatos ad

inagistroruin consortiuin et taiii eos quain eoruin auditores ad ejusdem Universitatis colle-
giuin per falsas eoruin preces restiluendos duxeritis de vestre plenitudine potestatis,

licet contra lalsitatem ipsaruin precuin plurimc nobis exceptiones suppeterent, dicte tamen

restitutioni non duximus resistendum, quia vacare litibus, maxime contra curiosos litium

amalores, nec volumus nec valemus. Sed attendentes ininus incommodum nobis fore
beneficiis Universitatis carere, quain dictorum fratruin socielate, quain nobis damnosam
experimento cognovimus, et universali ecclesie periculosam fore timemus, ulterius pre-
gravari; attendentes etiain quod societas non per violentiam solet, sed per amicitiam
copulari; considerantes nichilominus quod secundum juris norinam in cominunionem aut
societatem nemo compelli potest vel detineri invitus : a prediclis collegio et consortio,

sicut nobis a jure conceditur, sigillatiin discessiinus, ipsius Universilalis bcneficiis et pri-

vilegiis renunciantes expresse, et sic renunciando juri nostro sine juris et mandali veslri
ofTensa societatem eoruin per viam juris duxiinus declinandam, illa ducti potissimum

ratione, quoniam non solum inter nos, veruin cliain per universam ecclesiam ipsi et
eorum fratres dissensiones, offendicula, et alias inordinationes periculosas facere non
verentur, cuin dicat apostolus : Rogo vos fratres, ut observetis eos qui dissensiones et

offendicula preler doctrinain quam didicistis, faciunt, et declinate ab illis. Et alibi :

Denunciamus vobis, fratres, in nomine Domini Jesu Christi, ut substrahatis vos ab oinni

fratre ainbulante inordinate et non secundum traditionem, quam acccperunt a nobis; ipsi

eniin scitis, quemadinoduin oporteat iinilari nos, quoniam non inquieti fuimus iiiter vos

(glossa : ut illi qui aliena negotia curant vagantes hac in illac ). Propter quas causas et
alias plurimas ex divinis scripturis assumptas, quas parati essemus in generali aut pro-
vinciali Concilio declarare, societatem eoruin periculosain, quam et nobis arbitramur
illicitam, vehementius abhorremus. Memorati vero fratres nos invitos ad eoruin consortium
conlra Deum et equitatem et preter mandati vestri formam indirecte compellere molientes
venerabiles patres Aurelianensem et Autissiodorensem episcopos, prefate ordinationis
executores', adeo seduxerunt, ul cuin a nobis receperint in mandatis, quatinus dictain
ordinationem faciant inviolabiliter observari, contradictores per censurain ecclesiasticain
compcsccndo, ipsi forniam mandati vestri, nescimus quo ducti spirilu, excedentes, paruin
atlendentes stragem multorum* el scandala pluriinorum, non in conlradictores, ut eis
inandatum exlilerat, sed in oinnes niagistros el scolares, qui inemoratos fratres et eoruin
auditores infra xx dies non adinitterent ad predicta, non distinguentes inler illos qui

adinittere poterant et debebanl, ulpole do illis coUegio et consortio exislentes, et illos qui

ad ea nec admitterc poterant nec dcbebant, utpote non existentes de collegio et consortio
supradictis, de facto, cum de jurc non possent, post appellationein lcgilimam a singulis
noslrum, ne quid in juris nostri prejudicium attemptarent, inlcrposilani, cxcommunica-
tionis scntentiam protuierunl. Propter {|iumii excessuni ad piclatem veslram infia tcnipus
294 cn.vnTULAniuM UNivEns. pahis. [1255

legitimuin iterato duxiinus appellanduni. Ipsi vero nostra quidem appellatione contempta
nos paucos, qui, ceteris conscolasticis nostris a studio Parisiensi propter insolentias
dictorum fratrum recedenlibus, adhuc sub expectatione justitie vestre Parisius commo-
ramur, niodis omnibus quibus possunt inquietare non cessant, et studium nostrum jam
fere dissipatum impediunt et perturbant, cum tamen, ut conqueri solent, non prolubeamus
eos quominus tot scolas habeant et scolares, sive de secularibus sive de regularibus, quot
habere volunt et possunt, nec quominus privilegiis nostris oinnibus tam ipsi quam eonim
auditores gaudeant, quemadmodum et nos ipsi in nullo etiain voluinus, ut nobis inferiores
aut posteriores existant. Nos enim nichil ab eis exigimus, nisi ut nos ex una parte civitatis

patiantur pacifice et quiete, nec ad domos aut scolas nostras scu etiam ad convcntus
nostros, in quibus magistri non nisi rogati conveniunt, sicut nec consuetum extitit, nobis
invitis se ingerant violenter. Nos enim (quoniam ipsi de mandato domini regis paratam
semper habent ad nutum suum multitudinem armatorum, unde et sollempnitates magiste-
riorum suorum nuper sine nobis cum armatis plurimis celebrare ceperunt) forinidantes
eorum congressum (precipue ne ipsos ingerentes se nobis per violentiam admittendo
appellationi nostre predicte renunciare aliquatenus videremur) idcirco ne nobis se ingerant,

ad predicta eos attente rogandos et quantum de jure potuimus, prohibendos duximus viva
voce.
Ad hec memorati fratres maligno spiritu instigati novos nocendi modos arte dyalec-
tica perquirentes contra venerabilem virum magistrum Guillermum de Sancto Amore*
capellanum vestrum, apud nos in theologica facultate regentem (quem propter defensionem
juris nostri sibi constituerunt exosum), quod ipse, in cujus ore apud nos non est inventus

dolus, personam vestrain infamie non patentem (utpote cujus ab ipso puerili evo semper
rutilans fama coruscavit) ore maledicto diffamasset contra vos libellum famosuin'' in con-

gregationibus nostris pluries recitando, per excogitata mendacia confinxerunt. In quo facto
universis, etiam nobis, diffamationis vestre notam nequiter impegerunt, duin nos eam
libenter ascuitasse (cum nemo iiivito auditori libenter referat) mendaciter innuerunt, et
mediante quodam cappellano ct nuntio vestro transeunte Parisius, nomine Gregorio% cui
predicta falsa per circumventionem suggesserant, ad majorem turbationem studii prefatum

magistrum apud illustrem Francorum regem et venerabilem patrein Parisiensem episcopum

super dicta diffamatione ab eis conficta perperam detulerunt. Memorato vero episcopo
judice nostro ad stimulationem domini regis et prefati Gregorii contra ipsuin magistrum
inquisitionis judiciuin statuente, ac ipso magistro dictum citari Gregorium postulante, ut
in judicio compareret dicturus, a quibus illam famam acceperat, et quosdam libellos clan-

destinos, quos contra dictuin inagistrum se recepisse dixerat, ostensurus, et si quid de

predictis contra ipsum magistrum probare .vellet et posset, legitiine probaturus. Nec
episcopus, ut dicebat, ausus fuit illum ad comparendum compellere, nec ipse Gregorius
propter 'confusionem sui erroris ausus fuit in judicio comparere, sed in verbis suis
1255] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 295

multipliciter variando, et prius dicta consequenter negando niale sibi conscius subito de
civitate recessit. Tandeni idein episcopus quantuni de jure, immo plus quam de jure
potuit, procedens per dilationes plurimas in predictis, cuin nec fainam contra magistrum
invenire potuit laborantem, nec accusatorum seu denunciatorum aliquis appareret, cano-
nica purgatione ab ipso magistro ad oinnem suspicionem perpetuo excludendam, presen-
tibus iiij""" millibus clericorum ob honorein sponte nostrum oblata eundem magislrum ab
instantia judicii sui sententialiter liberavit, secundum quod in actis ejusdem episcopi
sigillo suo signatis plenius continetur. Propter que scandala et offendicula supradicta,
necnon et alia plurima, que longum esset presentibus enarrare, non immerito provocati,
precipue propter execrabilem illam injuriam supradictam nobis omnibus in persona prefati
magistri Guillermi de Sancto Amore, fidelissimi patroni nostri, seditioge ac nequiter irro-

gatain, quain cordibus singulorum nostrum infixani dissiimilare nec volumus iicc debemus,
usque ad intiina viscerum noslrorum inconsolaljiliter saiiciati necesse habuimus nostras
huc usque suspendere lectiones. Tanta igitur, pater piissime, crudelitate commoti, tam

stupenda inventione attoniti admirando si placet expergiscimini, attendentes qualiter juxta

veridicain apostoli prophetiam operarii subdoli (glossa : callide sub specie religionis
decipientes ) in humilitate et religione angclorum seducunt (glossa : qui videntur quasi
nuncii Dei per speciem et humilitatem religionis ). Et hec sunt quibus possunt hoinines
facile seduci. Attendatis qualiter fel draconum, vinuin eorum, et venenum aspidum insa-

nabile. Nam secundum Gregoriiim : Neino plus nocet in ecclesia Dei, quam qui pcrverse
agens noinen habet sanctitatis vel ordinis. p\ttendalis etiam, pater sanctissime, qualiter
illi, qui inundum se asserunt reliquisse, niinc sub quadam falsa specie pietatis se majo-
ribus hujus mundi negotiis iinplicantes, posteriores ejus glorias ambiunt et sectantur;
qualiter eliani illi, qui ab initio sue conversionis clegerant in altissima humilitatc et pau-
pertate Christo Domino famulari, nunc sub pretextu consilii et doctrine in palaciis regum
et aulis principum dominantur contra glossam Mathei xj sic dicentem : Uigida vita et
predicatio debet declinare molliuin palacia, qiie frequenlant induti inollibus adulantes.

Nec attcndunt quod de viris sanctis cantat ecclesia : Aulas regias contcmpnentes perve-
ncrunt ad regna cclestia. Attendatis nichiloniintis, pafcr sancte, qiialiler illi, (jui olim cuin
apostolo spectaculum huic mundo lieri se gaudebant, aut cerle simulabanl, tanquaiii pur-
gamenta hujus nuindi et omnium peripseina, nunc sine prelatorum liceiitia predicando, ad
penitcntiam admittendo, absolvendo, ligando sibi potestatein ecciesie usurpantcs in iminen-
suni ultra mensuram regule glorianlur in alienis laboribus, id cst in plcbibus alienis^
Nolite, pater sanctissime, tantam simulationem dissiinularc, tanlain periiiciein conniven-

tibus oculis pertrarisire. Nolite hec vobis esse incognita, que jain vulgo et paruin scicnlibus
8unt aperta. Sed hec hactcnus ad vestram in hac parte prudentiam excitandam sufliciant.
Niinc autcm ad vestre patcrnc piclatis clcinentiain reciirrcMitcs totis dcsidcriis obiiixe
diiximiis siipplicandtim , qiialiniis prefatam excommiinii^alionis siMilciitiaiii invalidam
296 CIIAnTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1255

decernentes, necnon ad pristinam libertatem nostram et staturn antiquum, in quo tempore

vestre promotionis eramus, salvis in omnibus et per omnia libertatibus Parisiensis
ecclesie, nos pietatis intuitu reducentes, ad dictorum fratrum societatem, quam servitutem
gravissimam ac nobis illicitam reputamus, nos contra Deum et canonica ac legitima insti-
tuta cogere non velilis. Alioquin, cum sine nostris et aliorum periculis, que parati essemus
in provinciali aut generali Concilio, sicut predictum est, declarare, ad societatem nostram
eos secundum statum eorum presentem salvis conscientiis admittere nequeamus, noveritis,
nos potius studium nostrum in regnuin aliud translaturos aut si aliud vobis prohibentibus
facere non possemus, magis eligimus cum jactura nostra studium relinquendo ad proprios
lares reverti et ibi nativa perfrui libertate, quam coacte ac periculose societatis ipsorum
fratrum servitute intolerabili suffocari. Quo casu, quod absit, contingente non longe
distaret ab ecclesia illa maledictio Isaiae : Exceca cor populi hujus, et aures ejus
aggrava, et oculos ejus claude. Tunc enim propter defectum scientie fierent specuLitores

ecclesie ceci omnes, canes muti non valentes latrare. Tunc Samsonis vulpes caudas
habentes ad invicem coUigatas procul dubio segeles, vineas et oliveta ecclesie nullo pro-
hibente inevitabiliter concremarent. Tunc etiam, quod absit, finiendum Petri timeri posset
imperium juxta heresiarche Joachimi prophetias in libro illo, qui perniciose et damna-
biliter Eterniim Evangeliutn appellatur*. Vestram igitur, pater sancte, benignitatem
attentius exoramus, ut beneplacitum vestrum super premissis nobis, si phicet, sine more
dispendio rescribentes, animas nostras diutius suspendere non velitis, sed finali responso
vestro corda nostra quietare dignemini, ut secundum quod predictum est, incunctanter
nobis et studio nostro providere commodius valeamus. Quod si rescriptionem vestram,
quod absit, duxeritis differendam, timendum est vehementer ne studium nostrum pre-
dictuin, quod de die in diem tam in numero personarum quam in fervore studendi magis
ac magis minuitur propter negligentiam corrigendi, infra breve tempus omnino irrepara-
biliter destruatur. Nos autem magistri et auditores omnium facultatum, magistris fratribus
et eorum auditoribus duntaxat exceptis, quoniam sigillum commune non habemus utpote
ab Universitatis collegio separati, sigillis quatuor nationum ab antiquo Parisius distinc-
tarum in hac littera usi sumus. Datum Parisius vj non. Octobris, anno Domini MCGLV.
Cod. Vat. Reg. 406, fol. 44. Deest in Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876. Bibl. Collegii Corp. Christi Canta-
brigiae, ms. 107, p. 107; deest initium, et perperam inscribitur epistola fratrum Minorum ad papam . Bibl. nat. Paris.,
ms. lat. 9950, fol. 4, cx cod. membran. nat. Picardae, fol. 106. Bulaeus, III, 288.

1. Supra n 247. 2. Occisionem om. Cod. Reg.

3. Supra n 248. 4. Cod. Vat.
militorum . 5. Guil- :
lclmus de S. Amore hic primo apcrte ut contrarius fratribus Mendicantibus nominatim nffcrtur, quamvis ejus jam supra
i 122, 172, 173, 238, mentio facta sit. 6. Nescio an hic scrmo sit de Guillclmi libro famoso : Tractatus brevis de
periculis novissimorum temporum, dc quo Alexander IV postca (infra n" 288) dixit, in ipso intcr alia quaedam perversa
contra potcstatem et auctoritatem Romani pontificis contineri. Certc istc liber, cujus 23 codd. mss. in.spcximus, an. 1255
primo apparuit, nam Guillelmus ipse in cap. 8 secundum mss. antiquiores ct melioris notae affirmat, horam undecimam
durare ab adventu Domini usquc in Cncm mundi, et certum est, hujusmodi horc
%'f jam transncti sunt millc cclv anni ,
quod et in codem cap. repctit. Cf. insuper edit. Constantiae (1632), p. 37 sq. Huic concordat Erplicit in Cod. Vat. lat. 1160
{saec, XIII), fol. 47 : Explicit liber scriptus Parisius contra ypocritas et falsos religiosos a magistro Wilhelmo de Sancto
1255] AB ANNO MCC USQUE AD PIULIPPUM IV REG. FRANC. 297
Amore burg^ndo anno Dom. MCCLV . Conlra librum Guillelmi et ejus sequaces directae sunt Disputationes S. Bonaventurae,
De paupertate Christi, S. Thomae, Opusc. contra impugnantes Dei cultum, et liber cujusdam rcligiosi ord. Min., qui
incipit Manus que contra Omnipotentem tenditur, de quo infra n" 36". 7. In Reg. Yat. Alexandri lY on. 4, ep. 49, ad
:

31 Jan. 1257 mentio fit mag. Gregorii de S. Laurentio, subdiaconi el capellani papae ; ep. 53 ; mag. Gregorii de NeapoH
capellani (20 Decemb. ejusd. on.). 8. Hoc vcritati non omnino coneordat. Abbns Joachim in sua Concordia vet. et novi
testamenti (et solus hic liber, cum Introductorio fratris Gerardi, isto tempore Guillelmo notus erat) dicit e contrario ; anon
igitur, quod absit, deficiet ecclesia Petri, que est thronus Christi... sed commutata in majorem gloriam mancbit stabilis in
etcrnum . Ed. Yenet. 1519, fol. 95''. Dc sensu hujus sententiae vide Archiv f. Litleratur- und Kirchengesch., I, 56.

257. Alexander' IV Reginaldo episcopo Parisiensi mandat, iit Introductorium in Evangelium aeternum et

quasdam schedulas aboleri curel.

1255, Octobris 23, Anagniae.

Alexander episcopiis servus serYoruin Dei venerabili fratri episcopo Parisiensi

salutem et apostolicain henedictionem. Libellum quendam, qui in Ei>angeliitm Etertmm

seu quosdam libros abbatis Joachim Introditctoriiis^ dicebatur, et quein fel. recordationis
I.* pape predecessori nostro misisti, postquam iUum per venerabiles fratres Tusculanum et

Penestrinum episcopos, et dilectum filium nostrum H. tituli Sancte Sahine presbyteruni

cardinalem, diligenter examinari fecimus', de fratrum nostrorum consilio decrevimus
abolendumV Et quia quedam cedule plerisque fuerunt exhibite, in quarum nonnullis
inulta, que in libello non continebanlur eodem, nequiter sibi adscripta fuisse dicuntur'^,

censuimus de ipsis cedulis illud idem. Ideoque fraternitati tue per apostolica scripta man-
damus, quatinus libcllum ipsum et omnes cedulas supradictas auctoritate nostra facias

aboleri, generalem excommunicationis sententiam proferens in oiiines eundem liljellum

et cedulas ipsas habentes, nisi infra certum terminum, quem ad hoc prefixeris, illa duxe-
rint penitus aholenda, faciendo eandein sententiam in locis, in quibus expedire videris,
solempniter publicari. Dat. Anagnie x kal. Novembris, pontificatus noslri anno priino.

Magnum Chartul. eccl. Paris. in Arch. not. Poris. LL. 183, fol. 18y>'. Buloeus, III, 292.

1. Ecangelium aeternum non fuit liber quidom sub hoc titulo cditus, sed fr. Gcrnrdus dc Borgo San Donnino, Ord.
Hin., tres libros ab abbate Joochim compositos sic nominnvit, qui fuerunt Concordia novi ac vet. testamenti, Apocalypsis :

nova, et Psalterium decem chordarum, quorum soUem prinium Gerordus onno 1254 cum glossis de novo edidit (Cod.
Burghes. 190 offert Concordiam cum oliquibus glossis Gcrardi) insnper tamen LUirum introductorium huc usqne nondum
;

repcrtum ad istos libros scripsil. Sicut duo stotus mundi, sc. vctus et novum testonientum, habent sacram scripturum, sic
auctore Gerardo tertius etioin status niundi, sc. status Spiritus Soncti seu Kvnngelii neterni, qui cum onno 1260 debebat
incipere, possidet scripturam socroni, sc. tres proedicto libros obb. Joochim. Vide Archiv f. Lilteratur- und Kirchengesch.
des Mittelalters, I, 57 sqq. Quondoque tomen docti istiiis oetotis soliiiu Introduclorium, quandoquc Introductorium cum
Concordia nor)i et vet. testamenti, ut magistri, qui errore oxcerpserunt (supra n 243), quandoquc doctrinam Joachira
Evangeliuin aeternum vocabant, cuin tamen ipsc Joachim ub isto non quamdam scripturam, scd spiritualem substantiam
et intelloctiini Kvongelii Christi, quod in lertio stotu sccuiidum littcrom tronsierit, intclligeret. Cf. Archiv., p. 50 sqq.
2. Innorenli IV, qiii iiiorlc prncvnntus Introductorium non potiiil od cxaincn vocare. 3. Quoo cordinoles Odo Tiiseulonus,
Stephonus Proencstinus Ilugoque ex Introductorio in Evangelium aeternum notarunt, conservata sunt in Bibl. nol. Poris.,

ms. lat. 16397, fol. 91 ; Mazarin., ms. 391, fol. 86; Bibl. nat. Poris., ms. lat. 16533, fol. 46. 4. Libri ubb. Joncbim non sunt
damnoti, licet qiioedom cxccrpta an. 1255, Jul. 8, n pracdictis cardinalibus (exccpto Stcphaiio) fuerint examinoti, ut legitur
in duobus prioribus supra ollotis mss. Yide instrumcntum intcgrum n Denine editum in Archiv, etc., p. 99-142. 5. Saltem
in oliqiiibus istnrum ccdulonini scribcbantnr errores a magistris Pnris. an. 1254 cxcerpti et supra n 242 publicati, quoi
episcupus Poris. vcrisiinililcr iinu cuin Introductorio ud Iiinoccntium IV misit. Vide Dcnifle, 1. c; H. Hoiipt, Zeitschrift f.

Kirchengesch., VII, 398.

Charl. Vniv. Paris. I. 38

298 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1255

258. Alexander IV mandat Reginaldo episcopo Paris. ut in abolendo Tntroductorio prudenter procedat, ne
fratres Minores ex hoc ullum opprobrium incurrant.
1255, Novembris 4, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Libellum quendam, etc. siciit siipra n 257, iisque

illud idem. Deinde:C\xm itaque nostris tibi demus litteris in mandatis, ut libelhim ipsum
et omnes cedulas supradictas auctoritate nostra facias aboleri generalem excommunica-
tionis sententiam proferens in omnes eundem libellum et cedulas ipsas habentes, nisi
infra certum terminum, quem ad hoc prefixeris, illa duxerint penitus abolenda faciendo
eandem sententiam in locis in quibus expedire videris solempniter publicari : volumus et

fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatinus quod tibi per easdem injun-
gimus litteras exequi studeas diligenter. Verum, quia illorum Christi pauperum, videlicet
dilectorum filiorum fratrum Ordinis Minorum, nomen et famam illesa semper et integra

cupimus conservari, quos, sicut intelleximus, affectione paterna et benivolentia prose-

queris speciali, super quo dignis te in Domino laudibus commendamus, presentium tenore
precipimus quod sic prudenter, sic caute, sic provide in apostolici super hoc mandali
executione procedas, quod dicti fratres nullum ex hoc opprobrium nuUamque infamiam
incurrere valeant sive notam, et obloquutores et emuli non possint exinde sumere contra
ipsos materiam detrahendi'. Dat. Anagnie ij non. Novembris, pontificatus nostri anno
primo.

Magnum Charl. eccl. Paris. in Arch. nat. Paris. LL. 183, fol. 189i>. Bulaeus, III, 293.

1. Summus pontifex haec episcopo Paris. injunxit, quia auctor libri Introductorius unus ex fratribus Minor. fuit,

scil. fr. Gerardus. Occasione istius Ghirardini, scribit praeterea Salimbcne, ordinatum cst ut de cetero nullum noTum
scriptum extra ordinem publicetur, nisi prius fuerit per ministrum et diffinitores in provinciali capitulo approbatum. )>

Chron., ed. Parm., p. 236. Nihilominus tamen Matth. Paris. (ed. Luard, V, 598), Richcr. Senon. Chron. (Mon. Germ. SS.,
XXV, 328), Roman de la Rose (ed. Meon, II, v. 12799 sqq., 12804 sqq.) aliique auctorem vol auctores fratres Pracdicatores
designarunt.

^aOc'. Alexander IV ad Ilaimericum cancellarium Parisiensem ut regendi Parisiis in aliqua facultate nemini
licentiam tribuat, qui litteras apostolicas Quasi lignum vitae noluerit observare.

1255, Decembris 7, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. canccllario Parisiensi salutem
et apostolicam benedictionem. Licet nos olim pro studii Parisiensis conservatione quedam
circa studium ipsum de fratrum nostrorum consilio provide duxerimus ordiiaanda, prout
in litteris nostris exinde confectis, que Quasi lignum vite^ incipiunt, plenius continetur,
nonnulli tamen magistri et scolares Parisienses ordinationem ipsam, ut audivimus, obser-
vare non curarunt, immo in ipsius studii perturbationem contra ipsam multipliciter
moliuntur. Volentes igitur, ut prefata nostra ordinatio ab omnibus reverenter et simpli-
38,
1255] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 299

citer observetur, discretioni lue per apostolica scripta firniiter precipiendo inandainus,

quatinus regendi Parisius in aliqua facultate nemini licentiam tribuas, qui dictain ordi-
nationem noluerit observare. Dat. Laterani vij id. Decembris, pontificatus nostri anno
primo.

Duo originnlin in Arch. nnt. Pnris. L. 249, n" 56. Bulla plumbea filis cnnnnb. appenditur. In membrnna ayersa

Predicntorum . Ripoll, BuU. ord. Praed., I, 289, n" 48.

1. Supra n 247.

260. Alexander IV scribit cancellario S. Genovefae de eodem argumento.

1255, Decembris 7, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. cancellario S. Genovefe

Parisiensis salutem et apostolicam benedictionem. Licet nos olim, etc sicttt in litteris

praeccdentibus. Dat. Laterani vij id. Dccembris, ponlificatus nostri anno priino.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 249, n** 57. Super.sunt fil. cannab. In membrana aversa Predicatorum.
; Jour-
dain, n 123, ubi ex Bulaeo, III, 293, litterae perperam vij kal. Decemb. u monumenta Universitatis Paris.
ascribuntur. Inter
hoc cst primum documcntum, in quo nominntur canccllnrius S. Genovefae. Nomina cancellnriorum S. Genovcfac istius
aetatis prneter pnuca ad nos non pervencrunt.

261. Alexander IV mandat Guillelmo Aurelianensi et Guidoni Autissiodorensi episcopis ut magistros et

scholares, qui ordinationem in litteris Quasi lignum vitae contentam non observent, nominatim excom-
municationis sententia plectant.
1255, Decembris 7, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus .. Aurelianensi et ..

Autisiodorensi episcopis salutem et apostolicam benedictionem. Cuin nos olim pro studii
Parisiensis conservatione quedain circa studium ipsuin de fratruin noslrorum consilio
providc duxerimus ordinanda, prout in litteris nostris exinde confectis, que Qiiasi ligntim
vite incipiunt, continetur plenius, vobis executoribus deputatis' : vos, ut audivimus, in

magistros et scolares Parisienses, qui ordinationem ipsain observare non curant, moni-
tione prcmissa excommunicationis sentcntiam gcneraliter cxigcnle justitia proiniilgastis*.

Veruin quia ut dicitur quidain ex cisdein magisliis et scolaribus ordinationis noslre

temerarii transgressores scnlcnliain ip.sain in animaruin suarum pcriculum et scandalum
plurimorum contempnunt, fraternitati vestre per apostolica scripla firmiter precipiendo
inandamus, quatinus illos, qui prefatam ordinationem noslram, quain ab omnibus inagistris

et scolaribus Parisius coinmorantibus firmain et illibatam scrvari volumus, quacumquc

arte vcl ingenio servare non curant, monitionc preinissa nominatiin ac specialiter excoin-

municare ac excommunicatos denunciare per vos ac alios, ubicumquc expcdire videritis,

iisque ad satisfaclioncm condignam appcllatione aliqua seu quod aliqui eoruin, poslquam
eis <]( prcfata ordinalioiK! noslia innotiiil. a dicta Univcrsilalo rccessisse dicuiitur, nequa-
 300 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1255

quam obstantibus nullatenus postponatis. Quod si non ambo hiis exequendis potueritis
interesse, alter vestrum ea nichilominus exequatur. Dat. Laterani vij id. Decembris, ponti-

ficatus nostri anno primo.

Originale in Arcli. nat. Paris. L. 249, n 58. Supersunt fila cannab. In membrana aversa : Prcdicatorum .
Bulaeus, III, 294, has litteras non ad verbum notat. RipoU, Bull. Ord. Praed., I, 289.

1. Supra n" 248. 2. Ex quo sicut ex sequentibus, ut conjicere possumus, apparet papam litteras magistrorum
Octobris 2 (supra n 256) jam recepisse, quod cx epistola sequenti omnino liquet.

262. Alexander IV Guillelmo Aurelianensi et Guidoni Autissiodorensi episcopis jiterum. mandat ut inquirant
circa relata de Guillelmo de Sancto Amore atque aliis judicii veritatem, inobedientesque officiis et beneficiis

suspensos denuntient.
1255, Decembris 10, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus .. Aurelianensi et..

Autisiodorensi episcopis salutem et aposlolicam benedictionem. Ad audientiam nostram
pervenit, quod magister Willermus de Sancto Amore et quam plures alii magistri et
scolares Parisienses, postquam eis innotuit de ordinatione nostra que incipit Qiiasi ligmitn
vite super studii Parisiensis conservatione edita et de mandato, quo dilectos filios fratres

Ordinis Predicatorum Parisius in theologica facultate regentes in magistrorum consortium

et Universitatis collegium recipi mandabamus, ab ejusdem Universitatis collegio rece-

dentes quandam novam societatem Parisius inierunt, ut mandatum et ordinatio nostra,

que ipsi debuerant suscipere reverenter, saltem quoad dictos magistros fratrum reci-
piendos in consortium magistrorum, finem quem intendimus per hujusmodi astutiam non
M y^ haberent. Sed si corda eorum non excecasset malitia, intellexissent utique quod cum
lii predicta mandatum et ordinationem sibi jam cognita potuerint nec curaverint adimplere,
si tale quod postmodum effecerunt, propter quod eorundem mandati et ordinationis non
posset executio provenire, gravem notam de inobedienjtie vitio incurrebant. Gum etiam
Universitatis nomine in prefata ordinatione iiostra sepius repetito intelligamus et velimus
intelligi omnes magistros et scolares morantes Parisius, cujuscumque societatis seu
congregationis existant, constat tam supradictos recedentes ab Universitatis collegio,
quam in ipso etiam remanentes ad omnia que ordinatio nostra continet, pariter' obligari.

Ut autem prefati magistri et scolares, quorum intellectum nimis in hac parte superbia
obfuscasse videlur, pena justa docente cognoscant, quam reverenler et humiliter ac simpli-

citer apostolice sedis mandatum et ordinationem debuerint suscipere ac servare, frater-

nitati vestre per apostolica scripta firmiter precipiendo mandamus, quatinus inquirentes
super hiis de plano et sine strepitu judicii veritatem, si inveneritis, quod preOitus
magister G. vel aliqui magistri Parisienses in theologica facultate dictos inagistros fratrum
ad magistrorum consortium infra quindecim dies post receptionem supradicti mandati
nostri, vel quod ipsi et alii magistri et scolares Parisienses eosdem fratres et ipsorum
 1256] AB A3SNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 301

scolares ad Universitatis collegium juxta predictorum mandati et ordinationis tenores

mininie recepissent, dictos magistros theologie ab officiis et beneficiis denuntietis et

faciatis denunciari siispensos, ipsosque ac aliquos etiam de aliis magistris et scolaribus

Parisiensibus quos in prefata inobedientia principales inveneritis extitisse, ab omnibus
ecclesiasticis beneficiis auctoritate nostra usque ad satisfactionem condignam suspendere
procuretis, suspensiones ipsas ubicunque videritis expedire per vos et alios publicantes,

non obstante, quod ipsis postquam eis de prefatis inandato et ordinatione nostris innotuit,
ab Universitatis collegio recesserunt, vel quod a vobis prefate ordinationis executoribus
appellasse dicuntur, quia excommunicationis sententiam tuleratis in omnes inagistros et
scolares Parisienses, qui ordinationem hujusmodi non servabant, seu constitulione de
duabus dielis edita in Concilio generali. Quod si non ainbo hiis exequendis potueritis
interesse, alter vestrum ea nichilominus exequalur. Dat. Laterani iiij id. Decembris, ponti-
ficatus nostri anno priino.

Origimilc in Arch. nat. Paris. L. 249, n 59. Bulla plumbca filis cannab. appeuditur. Pcrlincbat, ul videtur, ad Arch.
Pracd. S. Jacobi. RipoII, Bull. Ord. Praed., I, 291, n" 51. Apud Bulacum, III, 29', nonnisi exccrptum.

1. In orig. paririter .

263. Alexander IV ad cantorem Belvacensem et Robertum de Duaco, ut ad contribuendum in expensis ab Uni-

versitate factis pendente litc conlra fratres Ord. Pracd., neminem compellere praesumant.

1256, Januarii 28, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. cantori Belvacensi et

magistro Roberto de Duaco canonico Silvanectensi salutem et apostolicam benedictionem.
Felicis recordationis Innocentius papa predecessor noster vobis suis litteris dcdisse
dicitur in mandatis, quod scolares, auditores et doctores studentes Parisius per censuram
ecclesiasticam cogeretis, ul in e.xpensis factis et faciendis ab universitate magistrorum et
scolarium Parisiensiuin occasione questionis, que inter ipsam ex parte una, et .. priorem
ac conventum fratruin Predicatorum Parisiensiuin ex altera super certis articulis verte-

batur, conlribuerent pro rata singulos contingcnti", vosque ac subdclcgati vestri ut dicitur

in prefatos scolares, audilores et doctorcs, qui usque ad ccrtum tempus taxatain a vobis

pecunie quantitatem non solverent quibusdam personis exccptis excommunicationis

sententiam protulistis. Verum cum dicti prior et conventus pro magistris fratrum el audi-
tores eoiuin ac alii eis in prefata causa favenles ad contribuenduin in expensis hujusmodi
cogi sine juris injiuia non valerent, et eos super hiis veliinus penitus non gravari, discre-
tioni vestre pcr apostolica scripta firiiiifcr prccipicndo mandamiis, quatinus ipsos ad
contributionem hujusinodi faciendain nulla ratione cogatis. Illos etiam, qui postquam
iidein niagistri fratruin et auditores eorum pcr eundem predecessorem nostrum fuerunt
ad inagistrorum consoilium o( Universitatis collegium rcstituli, ct qui post ordinalionem
302 CHARTULARIUM U?<IVERS. PARIS. [1256

nostram super stiidio Parisiensi editain tam in recipiendis dictis magistris fratrum quam
in aliis restitutioni et ordinationi cjusdem sicut obedientie filii humiliter paruerunt, ad

contribuendum in expensis a dicta Universitate post prefatas restitutionem et ordina-

tionem factis nullatenus compellatis. Ad petitionem vero seu in favorem illorum ,
qui
dictam ordinationem nostram simpliciter non observant, nullum prorsus ad contri-
buendum in expensis factis post restitutionem predictam presumatis compellere, cum ad
impugnandum statuta nostra nolimus aliquibus auctoritate sedis apostolice de sumptibus
provideri, quin potius sententias omnes quas vos seu subdelegati vestri super Iioc de

facto tulisse dicimini contra tales, sine difRcultate aliqua revocetis, alioquin venerabilibus

fratribus nostris .. Aurelianensi et .. Autisiodorensi episcopis nostris damus litteris in

mandatis, ut mandatum nostrum super hiis exequi non postponant. Dat. Laterani v kal.

Februarii, pontificatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 250, n 68. Deest bulla plumbea. Ut Tidetur, pertinebat ad Arch. Praed. Mcm. de
la Soc. de Vhistoire de Paris et de VIle-de-France, X, 260.

1. Supra n 239.

2o4. Alexaiider IV ad Guillelmum Aurelianensem et Guidonem Autissiodorensem episcopos de eodem argumento.

1256, Januarii 28, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabil. fratribus .. Aurelianensi et ..

Autisiodorensi episcopis salutem et apostolicam benedictionem. Felicis recordationis

Innocentius papa, etc. siciit i}i litteris n" 263, miitatis mutandis., iisqiie revocetis [in hisce

litteris revocare procurent). Deinde : Quocirca fratcrnitati vestre per apostolica scripta
mandamus, qualinus si iidem preceptum nostrum neglexerint adimplere, vos super hiis
illud exequi procuretis, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita
compescendo. Quod si non ambo hiis exequendis potueritis interesse, alter vestrum ea
nichilominus exequatur. Dat. Laterani v kal. Febr., pontificatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 250, n" 69. Supcrsunt fila cunnab. Ex Arch. Praed., ul videtur, quorum nomen sicut
praecedcntium Htterarum in membrana aversa legitur.

^OD. Alexander IV fratri Guidoni ahbati de Elemosina Ord. a duobus cardinalibus in curia examinato
Cisterc.
licentiam legendi Parisiis dat in facultate theologica, statuitque ut consortio magistrorum Parisiensium
perfruatur.
1256, Januarii 31, Laterani.

Fratri Guidoni' abbati de Elemosina Gisterciensis Ordinis. Decor^ sponse Ghrisli ac

profectus exigit animarum, ut que ad divine veritatis indaginem clara in domo fidei ortho-

doxe sunt luinina, ne sub absconse utilitatis modio delitcscant vel cujusvis emulationis
studio supprimantur . ad illuminationem Deum videre cupientium revelemus. Sanc te
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FUANC. 303

nuper apud sedem apostolicam conslituto intelleximus ex relatione fideli, quod in lege

Domini adeo profeceras per longa studia scolastice discipline, ut decetero preesse debeas

ac prodesse aliis per doctrinam. Nos itaque desiderantes theologice facultatis studium per
doctorum et audltorum copiam ampliari, te per dilectum filium nostrum J.' tituli Sancti

Laurentii in- Lucina et H.* tituli Sancte Sabine presbyteros cardinales examinari fecimus
diligenter, et sicut ex ipsorum et aliorum fidedignorum certa relatione cognovimus,
repertus es ad hedificationem ecclesie Ghristi et eruditionem aliorum in sacra pagina
copiosum talentum scientie ac verbi elegantiam ex divine dispensationis munere accepisse.
Eapropter ut donum divine gratie favore apostolico subsequamur regendi scolas et docendi
publice Parisius in facultate predicta plenam tibi auctoritate presentium licentiam elar-
gimur, statuentes, ut deinceps consortio societatis magistrorum Parisiensium quemad-
moduin unus ex ipsis in magistralibus perfruaris et tu ac auditores tui omnibus privilegiis

et immunitatibus universitatis magistrorum et scolarium Parisiensium presertim juxta

ordinationem, quam super controversia inter religiosos et seculares magistros Parisien-
sium exorta dudum edidimus^ gaudeatis. Nulli ergo, e/c, nostre concessionis et constitu-

tionis, etc. Si quis autein, etc. Dat. Laterani ij kal. Februarii, anno ij*.

Reg. Vot. Alcxandri IV an. 2, cp. 99, fol. 138.

1. De islo fr. Guidone vide supra n 229. 2. In Rcg. : Doctor . 3. Jofaanncm de Tolleto, Ord. Gist. Cf. supra
n** 148, 157. 4. Iltigoncni, Ord. Pracd. 5. Supra n" 247. 0, Primum hic a papa ipso alicui datur liccntia legendi

in Univcrsitatc Parisicnsi sinc cxamine a magistris Paris, prius instituto.

266, Alexander IV universitali magistrorum Parisiensium de eodem argitmenlo.

1256, Januarii 31, Laterani.

Universitati magistrorum Parisiensium. Decor sponse, etc. iisqiie revelemus. Sane

dilccto filio fratre Guidone abbate de Elemosina Gisterciensis Ordinis nuper apud sedem
apostolicam constituto, etc. usqiie dudum edidimus potiantur', verbis competenter mutatis.

Quocirca universitati vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus prefatum fratrem G.
ad consortium vestrum et ad docenduin juxta concessionis et constitutionis nostre tenorem
sine diflicultate qualibet admittatis, alioquin venerabili fratri nostro .. episcopo Parisiensi
damus nostris litteris in mandatis, ul vos ad id monilione premissa per censuram eccle-
siasticam appellatione remota compellat. Dat. ut supra.

Reg. Vat. Alexnndri IV an. 2, cp. 99'>, fol. 138''. Ibidein adjungitur : In ciindcm modum cancellario Parisiensi .

1. In n 265 : gaudeatis v.
304 CHARTULABIUM UNIVERS. PARIS. [1256

267. Alexander IV sciibit Reginaldo episcopo Parisiensi de contributione in expensis Universitalis, et ut illis,

qui renuerunt conferre, ad cautelam absolutionis et dispensationis beneficium impendat.

1256, Februarii 11, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Felicis recordationis Innocentius papa, etc. siciit in

litteris n" 263, cum ista conclusione : sine dilTicultate aliqua rcvocarent, dantes venera-

bilibus fratribus nostris .. Aurelianensi et .. Autisiodorensi episcopis nostris litteris in

mandatis, ut mandatum nostrum super hoc exequi procurarent. Volentes autem de supra-
dictorum cordibus omnem dubietatis scrupukim penitus amovere, fraternitati tue per

apostolica scripta mandamus, quatinus si qui eis subtili reverentia tenti prefatas sententias

et irregularitatis nolain se metuant incurrisse et sibi super hoc postulent provideri, tu ad

cautelam absolutionis et dispensationis beneficium juxta forinam ecclesie per te vel alios

impendere non postponas. Dat. Laterani iij id. Februarii, pontificatus nostri anno secundo.

Originolc in Arch. nat. Paris. L. 250, n" 76. Restant fila cannab.

268. Litterae Philippi Bituricensis, Thomae liemensis, Ilenrici Senonensis, Odonis Rothomagensis archi-
episcoporum, quibus notam faciunt compositionem initam inter fratres Praedicatores et magistros Parisienses.

1256, Martii 1, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis Philippus Bituricensis, Thomas Remensis,

Henricus Senonensis et Odo Rothomagensis' Dei gratia archiepiscopi sakitem in Domino.
iNoverit universitas vestra, quod discordia mota inter priorem et fratres Predicatores Pari-
sienses ex una parte, et magistros [et] scolares Parisienses ex altera, in presentia nostra ac
nobis et multis episcopis mediantibus pacificata est in modum infrascriptum.' Fratres non
habebunt phires scolas quam duasjFratres tam regenles quam non regentes inperpetuum
erunt separati a societate scolastica magistrorum et scolarium secularium, nisi magistri et
scolares seculares spontanea voluntate ad societatem scolasticain eos voluerint revocare.
Scolares dictorum fratrum, sive seculares sive alii, qui non sint de ordine eorum, libere
a magistris secularibus et scolaribus eorumdem recipientur ad scolasticam societatem et
libere utentur eadem sicut alii secularium auditores. Similiter e converso scolares magis-

trorum secularium recipientur libere a fratribus et scolaribus eorumdem ad scolasticam

societatem et libere utentur eadem. Magistri seculares et eorum scohires nullum statutum
seu ordinationem facient contra scolares fratruin vcl suos occasione ista, quominus reci-

piantur ad eoruin societatem, et statim recipientur a secularibus scolares extranei fratrum,

si prelatis videbitur, quod possint seculares magistros et scolares absolvere a juramenlo,
quod seculares fecerunt de fratribus et eorum scolaribus non adinittendis, donec, utrum
 1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 305

fratres essent ad societatem magistrorum et scolarium secularium receptibiles, esset difii-

nitum, et ipsos absolverint, alioquin mittetur a fratribus ad papain super relaxatione

predicti juramenti. Et interim magistri et scolares seculares scolares fratrum non recipient
propter perjurii periculum. Fratres abrenunciant omnibus litteris impetratis et impetrandis
contra premissa a se vel quocunque alio, et concessis et concedendis sibi et alii cuicunque,
et procurabunt dicti fratres, quod sententie quedam, que dicuntur late contra seculares

non recipientes eosdem, qualitercumque fuerint late, relaxentur. Fratres ab aliis religiosis

el canonicis Beate Yirginis regentibus recipi poterunt, et e converso pro sue libito volun-
tatis, cum ad dictos seculares nichil pertincat. Fratres nec per se nec per alios vexabunt

nec vexari procurabunt aliquam personam singularem sive Universitatem occasione pre-
dicte sive predictarum contentionum, sive alicujus dependentis ab eisdein. Ista autem
separatio dictorum fratrum quo ad scolasticam societatem et dictorum magistrorum et
scolarium secularium pacta est pro boijo_pacis, |ion propter hoc, quod aliquid reprehen-
sionis in fratribus a nobis sit inventum nec etiam inquisitum. IVec impedient rnagistri et

scolares seculares occasione contentionis inote aliquem, ne eat ad predicationes fratruin,

vel in doino sua eligat sepulturam, nec aliud inhonestum contra fratres altemplabunt : nec
fratres in confessionibus vel alio modo contra scolares seu magislros seculares attemp-
tabunt vel attemptare procurabunt aliquid durum vel etiarn inhonestum occasione mote
contentionis, nec etiam avertent a secularibus auditores, nec seculares ab ipsis. Nos vero
ad petitionem dictorum prioris et fratrum, et etiam ad petitionem quorumdam scolarium
ab Universitate et a nationibus universorum scolarium Parisiensium ad tractandum, prose-
quendum, disponendum libere super statu studii Parisiensis et super hiis, de quibus inter

dictos scolares et predictos priorem et fratrcs contendebatur constitutorum, presentibus

litteris sigilla nostra apposuimus in testimonium et robur perpetue firmitatis. Actum anno
Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto, prima die Martii*.

,
Originaln iii Areh. iint. Pnria. M. 67'', n"> 41. Ex qutituor sigillis ccreis tiicniolis mcmbrancis nppcnsis rcstiit uniu
fragmcntum viridi coloris, ct Iria tncnioln. Pcrtincbnt nd Arch. Univers. Bibl. Collcg. Corp. Cbristi Oxoninc, nis. 283
(ncc. XIII), fol. 13G. Bibl. PhiIIipi>s in Chcltcnhnm, ms. 876, fol. 61 1>. Uccst in Cod. Vat. Rcg. Bibl. CoIIegii Corpori
Christi Cnntabrigioc, ms. 107. Bulnens, III, 2%.

1. Ex libro Regestrum Visitationum archiep. Rothomag. (cd. Bonnin, p. 2'iO) liquct Odonem n 25 Fcbr. usquc nd
2 Marlii Purisiis fuissc. Istc fuit celebcr Odo Rignldi, Ord. Min., qui antc clcctioncm nd scdcni nrchicpiscopulem nctu
rcgcbat in thcologicu fncullntc Parisiia. Cf. supra n 178, nota 4. 2. De istn compositioiic loquitur cliiiin (iiiillcliiius dc
S. Amoro in suis Responsionibus, opp. ed. Constantioc, p. 94 sq.

268. Alexander IV praecipit Reginaldo episcopo Parisiensi omnes excommunicandos magislros, qui scholares
fratrum Praedicatorum et fratres ipsos lectionis et disputationis tempore suas scholas intrare et alia facere

non permitlunt.
1256, Martii 3, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi salu-
tem et aposlolicam benedictionem. De quibusdam magistris ct scolaribus ac auditoribus
Chart. Univ. Paris. I. 3
306 CIIARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1256

Parisiensibus evidenter agnoscitur, quod ipsi non pacifici, sed auctores scandali, non Dei
sed sathane vocari filii delectantur, caritatis ordinem adeo pervertentes, quod non solum a

seipsis, sed etiam ab aliis excludunt dampnabiliter pietatis studium, et desiderabilem

nobis super omnia salutem impediunt animarum. Sane pervenit ad notitiam nostram, quod
predicti magistri, scolares et aviditores nequiter impedire presumunt, ne aliqui dilectis

filiis .. priori et fratribus Ordinis Predicatorum Parisiensium eleinosinas largiantur, vel ab

eis aut in domo ipsorum sermones seu lectiones, disputationes audiant, vel confiteanlur

ipsis peccata propria, etiainsi a te loci diocesano vel a proprio sacerdote super hoc
habeant facultatem. Preterea dicti magistri scolares fratrum ipsorum et fratres eosdem
suas intrare scolas lectionis et disputationis tempore non permittunt. Unde sequitur, quod
in mentibus devotorum ac Deuin timentium et potissime laicorum grave scandalum gene-
ratur. Nobis etiain exinde materia vehementis admirationis producitur et stuporis, pre-
sertim, cum predicti magistri et scolares ac auditores deberent in virtutum Domino
consequi affluentiam gaudiorum, quod iidein fratres, viri utique sancte conversationis et
vite, per quoruin ministerium salus potissime proficit animarum, tam laudabiliter in theo-
logica proficiunt facultate, quod et digni magistrali reputantur honore et quasi ubique
terrarum habentur in conspectu Dci et hominuin gratiosi. Nec mirum, quia ipsorum sub
extrema paupertate viventium pia seinper ad hoc desudat intentio, quod perpetui vigoris
augmentuin religio christiana suscipiat et eorum doctrinis sancta Dei ecclesia jugiter
illustretur. Ex hujusmodi quidem meritorum claritale procedit, quod nos tam enorinem et

atrocem fratrum ipsoruin pati molestiam nequeuntes, immo nuUatenus sustinere volentes

illius temeritatis vitiuin, quod vergit in periculum animarum, fraternitati tue per aposto-
lica scripta districte precipiendo mandainus, quatinus in omnes, qui statuti vel ordinationis
aut cujuscunque alterius cause pretextu impediunt, vel decetero impedire presumpserint,
ne predictis fratribus presbyteris fiat a volentibus libera confessio peccatorum, si nostra

seu legati sedis apostolice, aut tua vel proprii sacerdotis super hoc habeatur auctoritas,
aut ne sermones et lectiones ac disputationes audiantur eorum, vel quod scolares magis-
troruin ipsorum fratrum et iidem fratres lectionis et disputationis tempore in scolis

aliorum ininime admittantur, monitione premissa excommunicationis sententiain sublato

cujuslibet appellationis obstaculo non difl^eras promulgare, quam postmodum sollemp-
niter publices ac publicare facias, et usque ad satisfactionem condignam inviolabiliter ab

omnibus observarij, non obstante quacumque indulgentia, per quam precepti nostri

executio in hac parte impediri valeat vel diferri. Nos enim nichiloininus irritum decer-
nimus et inane, si a inagistris et scolaribus ac auditoribus memoratis contra mandati

nostri tenorem super hiis aliquid fuerit attemptatum. Dat. Laterani v non. Martii, ponti-
ficatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 250, n" 78. Restant fila cannab. In membrana aversa : Predicalorum . Bulaeus,
III, 297, ubi hae litterae mancae inveniuntur.
39.
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPVM IV REG. FRANC. 307

2/0. Alexander IV laudat Haimericum cancellarium Parisiensem ob concessam fratri Tltomae de Aquino
licentiam docendi, eique mandat ut quamcito eum in Universitate Parisiensi regiminis principium habere
faciat; conventum Ord. Praed. Paris. commendatum habeat,
1256, Martii 3, Laferani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. cancellario Parisiensi salu-

tem et apostolicam benedictionem. Delectabile nobis est auditu percipere, quod te in hiis

promptuin reddis et vigilem, que pietatem continent vel sapiunt honestatem, prout ex eo
patenter agnoscitur, quod dilecto filio fratri Thome de Aquino Ordinis Predicatorum, viro
utique nobilitate generis et morum honestate conspicuo ac thesaurum litteralis scientie

per Dei gratiam assecuto, dedisti licentiam in theologia facultate docendi, priusquam illuc
nostre littere pervenirent, quas tibi super hoc specialiter mittebamus'. Quia vero conde-
cens est, ut hujusmodi negotium a te laudabiliter inchoatum festinum habeat exitum et

felicem, devotionem tuam rogandam duxiinus et monendam per apostolica scripta tibi

mandantes, quatinus eundem fratrem in predicta facultate cito facias regiminis habere
principium, et dilectos filios .. priorem et conventum Parisienses ejusdem ordinis habeas
pro divina et nostra reverentia commendatos eosque favoris opportuni presidio prosie-
quaris; maxime cum ipsi pro turbatione studii, per quosdam iniquitatis filios nequiter
procurata, in multa vexatione hactenus extiteraiit et existant, Parisiensi ecclesia de
ipsorum laboribus, sicut nosti, utilitatem non modicam consequente. Preces autem et

mandatum nostrum sic adimpleat tua sincerilas, quod nos qui lelitiam de predictorum
fratrum prosperitate concepimus, de tua benivolentia gratiosa circa ipsos exhibita

speciales tibi gratias referamus. Dat. Laterani v non. Martii, pontificatus nostri anno
secundo.

In CoUectione Marini dc Ebolo, Arcb. Vat. arm. 31, n 72, cp. 2340, sinc nomlnc popac ct sinc tcmporis nota. Arcb.
S. Petri C. 117, fol. 227. Cod. Colbcrt. 128 (bodic Bibl. nnt. Paris. ms. Int. 4184), ex qiio Baluze in Vitae paparum Avenio-
nenS., II, 5, banc cpistolam edidit, camdcm Collcclioncm Mnrini dc Ebolo (lib. 3-5) rcpracsentnt. Spondnnus, Ann. eccl.,

1255, n" 7, rcfert cpistolam ut supra nd n v non. Mnrt. ; RipoU tamcn Bull. Ord. Praed., I, 298, ubi temporis notn saepe
falsa alTcrtur, cx apographo ad v id. Martii , id est ad 11 Mart.

1. Hac litterae ad noB non porvenerunt. Guillclmus de Tocco (AA. SS. Murt., I, 064, n" 17) et Bcruardus Guidonis
(Legenda 8. Thomae in Cod. Vat. lat. 1218, fol. 149'>) narrnnt canccllarium ipsum notura fecisse priori S. Jacobi, ut fr.

Tbomnm praescntarot. Tbomos circa an. 1248 Coloniam ad studcndum missus cst, ubi codcm tcmporc Albcrtus Magnus
studium gencralc Ordinis pro Gcrmanin instituit. Cf. suprn n" 179. Circn an. 1251-1252 vcnit Pnrisios nd Scntentias legendas.
An. 1256 fit mngister in tbeologia. Vetcrcs vitoc S. Tbomac descriptorcs paucis cxccptis in ultimo tnntum facto inter se
concordant (dicunt o an. 1255 sccundum supputationcm vctcrcm), miniine in praecedentibus, ut ulias disscrcmus.

27 1 . Alexander IV magistros, scholares auditorcsque Parisicnses admonet ut erronca vestigia declinanles,

parttbus seductorum, praecipue magistri Guillclmi de Sancto Amore derelictis, litteras apostolicas reverenter

obiervent.
1266, Aprilia 4, Laierani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universis magistris, scolaribus

et auditoribus Parisiensibus salutem et apostolicam benedictioneni. Si filiaiis obcdicntie

308 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1256

promptitudo nobis parit cuinulum gaudiorum, profecto inobedientium reliellis audacia

cor nostrum sauciat et affligit. Ecce sicut accepimus vos ordinationem nostram super
conservatione studii Parisiensis editam sollempni cum fratribus nostris deliberatione

premissa et alias litteras nostras propter quasdam appellaliones et exceptiones frivolas

interjectas a vobis obstinato animo non servantes, nostre intentionis eflectum circa

ordinationem ipsam calumpniosis adinventionibus presumitis impedire, dampnabile

inobedientie vitium et judicium sententiarum,'que sunt contra vestram rebellionem aucto-
ritate apostolica promulgate, minime formidando. Et certe nisi motum mentis nostre, quem
transgressionis vestre ' stimulus concitavit, a pena vindicte vobis merito infligende hoc
potissime temperasset, quod simplicitatem vestre multitudinis ab astuta malitia paucorvim
et precipue magistri G. de Sancto Amore credimus fuisse seductam, oculus vestcr, quem
caligo superbie nimium obumbravit, virga correctionis debite illustratus patenter agnos-

ceret, quam stultum sit et detestabile apostolice sedis equissimis ordinationibus et litteris

contumaciter obviare. Sane quia filiorum errantium disciplinam magis cupimus quam
vindictam, universitatem vestram afTectione paterna rogamus per apostolica vobis scripta
districte precipiendo mandantes, quatinus noxia seductorum vestrorum consilia et erronea
vestigia penitus declinantes juramento seu statuto vel quacumque obligatione, per que
precepti nostri executio impediri valeat vel difFerri, nequaquam obslanlibus, prefatas ordi-

nationem et sententias reverenter et humiliter omni occasione postposita post suscep-

tionem presentium observetis. Alioquin vestram inobedientiam, que nuUius excusationis
auxilio poterit amodo palliari, et seductorum ipsorum superbiam taliter auctore Domino
corrigemus, quod pena justa docente vobis patcbit et aliis, qualis reverentia et etiam

diligentia in observantia statutorum ac litterarum sedis apostolice a fidelibus universis et

precipue clericis semper debeat adhiberi. Dat. Laterani ij non. Aprilis, pontificatus nostri

anno secundo.

Originale iii Arch. nat. Paris. L. 250, n" 84. Restant fila cannab. Bulaeus, III, 298.

1. Originale dilaccratum. Desunt verba : mentis... vestre .

272. Alexander IV Reginaldo episcopo Parisiensi mandatj compellat quosdam clericos Parisiis commorantes,
qui impio diffamationis morsu Ordinem Praedicatorum lacerahant et nonnullos fratrum ejusdem sacrilegis
ibidem manibus verberibus affecerant, ut dictis fratrihus plenarie de praemissis satisfaciant et ah eorum
molestatione desistant.
1256, Aprilis 4, Lateran/.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii fratres Predicatores pro divini amore
nominis relictis mundanis illecebris abnegarunt totaliter semetipsos, ut soluti vinculis
terrenorum ad celestia expeditius extollantur, et de inferioruin compede tracto pede ad
1256] AB ANNO HCC USQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 309

superna consurgant. Ne igitur tam pii propositi prosecutio alicujus obice impediinenti

turbetur, dignuni est ipsoruin quiete prepeditionis obstacula reinoveri, ut eo devotius quo
quietius Domino famulantes gratiora sibi prestent obsequia, et devotioribus se obsequiis

exhibeant gratiores. Sed, ut nuper relatione fidedignoruin accepimus, nonnuUi clerici

Parisius commorantes in offensain Dei non modicam religionis einuli, turbatores quietis

et eorum operum temerarii detractores ipsorum fainam laudis dignain preconio falsis

satagentes oblocutionibus offuscare, varias litteras, per quas ipsos et eorum ordinem
quos vite commendat puritas suis gratis approbatum fructibus, iinpio diffamationis morsu
dilacerant, diversarum prelatis partium scribere presumpserunt'. Et ut nichil pretereant

inoffensum, adeo in eoruin cordibus malilia ebullitur, qiiod nonnullos ex fratribus ipsis
Parisiensibus divino tiinore postposito et modestie clericalis honestate abjecta sacrilegis
manibus verberibus affecerunl. Ipsi etiam his excessibus non contenti sed in sue iniqui-

tatis nequitia potius obstinati, quod eis pejora et graviora inferrent nequiter comminantur.
Unde fit quod fratres jam dicti ordinis Parisius existentes, qui fidelium dumtaxat eleino-
sinis sustentantur, eorumdem clericorum tiinore perterriti vix claustrum suum audent
egredi pro acquirendis aliinoniis eorum victui oportunis. Attendentes igitur quod non-
nunquam culpa contraitur, dum vindicte detrahitur, et qui cominissa dimittit inulta,

pandit adilum ad pejora : ne forte clericorum ipsorum audax insolentia per morosain
tolerantiam invalescat, fraternitati tue per apostolica scripta mandamiis, quatinus clericos
predictos, ut eisdem fratribus satisfaciant plenarie de premissis et ab eorum molestatione
desislant, monilione premissa canonice animadversionis vigore coinpellas, invocato ad
hoc, si opus fuerit, auxilio brachii secularis. Dat. Laterani ij non. Aprilis, pontificatus
nostri anno secundo.

Originale in Arch. not. Paris. L. 250, n" 85. Bulla plumb. filis connnb. nppi-nditur. Apud Kipoll, liull. Ord. Praed.,
I, 301, n 84, lcgitur iij kal. Aprilis , n 86, tainen apponit temporis notam ut supra.

1. Supro n 230.

27o. Jlumbertus, niag. generatis Ord. 1'raed., scriiil priori el fratribus conventus Aurclianensis ejusdem Ordinis
de angustiis fratrum Parisiensium ab Vniversitate Parisiensi illalis.

12S8, [circa principium Hpriii].

Reverendis in Christo patribus priori et aliis fratribus Aurelian. de Ordine Predica-

torum frater Huinbertus' ejusdein ordinis inagister licet indignus salutcin et compassionis
spiritum in adversis. Circuindederunt nos pariter graves cordis geinitus et dolores, et
aniinas oj)pressoruin acrioris angustie gladius perlransivit. Noslri cordis arcanum grandis
pulsat molestia et inentis nostre ({uietein vexat continue pcrsecutio inquieta, duiii dissen-
lionis patres pacein filiis pacis tollunt, justorum confunditur natio, opprimuntur filii

obedientie, et justoruin seinita quasi lux splendens siib pcdibus conculcatur. Ecce
Satanas, ul cribraret nos sicut triticum, expctivit, et nisi nos inter tot agonuin insultus
 310 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1256

divine virtutis clypeus prolexisset, defecisset forsitan virtus nostra. Ecce Leviathan
serpens tortuosus ut nequain de gravi somno evigilet, sternutare videtur, ut sternutationis
sue fortitudine ac terrore filiis lucis horrorem incutiat et incutiat cedros Dei. Ecce Belial,

hostis justitie, innocentie impugnator, sevitie sue manum presumit extendere ad deside-
rabilia desiderii collium eternorum, ut iniquitatis sue ministris non careat ecclesia senes-
cente, cujus ortum et vexavit hostiliter et inultipliciler impugnavit. Impugnavit vitem

frondosam, fructiferam et fragrantem de^ silva seculi egressus aper ferus invidie et
furiosus impetit, et efferatis animis funditus satagit demoliri, que nitore pulchrior, odore
suavior, dulcior vero fructu delectat, reficit, inebriat orbem totum. Olivam uberem,
gemma vite ac scientie ubertate universam terram arentem et aridam fecundantem celestis
agricole dextera per gloriosum patrem nostrum confessorem Dei Dominicum, celitum
unitatem, in agrum plantavit ecclesie militantis. Proh dolor ad vocem loquele grandis,
fame quidem excelse preconium, ira die ignis exarsit in ea, paratus, ut videtur, non tam
frutecta ejus comburere quam radices; animalibus enim oculatis coram Deo discurrentibus
indefesse in similitudinem fulguris coruscantis, adversus Christum et christos ejus dis-
cidii principes convenerunt in unum, ut errantibus in invio et non in via custodientibus

vias duras scandalum ponerent juxta iter et rete jacercnt ante oculos pennatorum.

Sane plerique magistri theologie Parisius doctorum nostrorum pluralitatem atque

(V multitudinem scolarium et doctrine gratiam emulantes^, congregatione clandestina olim
.^ quedam iniqua statuta, cum tamen nichil posscnt de jure statuere, ediderunt in nostrum et

omnium religiosorum enorme prejudicium et gravamen, contemptum Parisicnsis ecclesie,

animarum ac theologici studii periculosum et evidens detrimentum*. Pacis einuli, domes-
tici hominis inimici, ut robur dictis statutis ex consensu multorum acquirerent in Univer-
sitate Parisiensi contra nos et magistros nostros (nolentes conscientie metu dicta jurare
statuta) cum inimico homine discordiarum superseminante zizania, fermento malitie ac
mendaciis corrumpentes aurium et cordium simplicium puritatem, graves molientes inju-
rias, pauperum innocentie insidiosi, insidias tetenderunt, ut prevaricantes a studiis,

lassatos angustiis, ad jurandum statuta iniqua compellerent, et sic cogerent nos doctrine
cedere veritatis. Et quidein post excommunicationem magistris nostris objectam menda-
citer, quod noluerunt se ad illa inique facta statuta vinculo temere obligare, post ejec-
tionem ipsorum a consortio magistrorum, et [post] comminationes terribiles ac diras in

eosdem magistros sententias^ et nos ipsos et scolares ipsorum per omnes scolas Pari-
sienses publice promulgatas, post insultum cum arinis, quem in nos et scolares in scolis

nostris nonnulli ipsorum cum Universitalis consensu temere presumpserunt : licet summus
pontifex ad dictos magistros suas dederit litteras et mandata, ut eos ad Universitatis
collegium reciperent sicut prius^, ipsi tamen dictam domini pape restitutionem et man-
datum penitus negligentes in nos impetuosius se gesserunt. Post multas quippe infama-
tiones nostras tam de scientia quam de vita, quas in predicationibus publicis presentium
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 311

aiiiibus intulcrunt, contra nos ad universos mundi prelatos litteras inire magnitudinis, /

falsitatis et infamie conscripsere, quibus claritatem ordinis denigrantes, nos ipsis reddi-
derunt non mediocriter odiosos \ Hac igitur controversia, per nos einissa appellationis
voce, ad sedein apostolicam devoluta et ibi diuturnius ventilata, domino Innocentio de
presenti vita subtracto, beatissimus papa Alexander successor ipsius dicte controversie
de consensu patrum finein volens imponere, predictorum magistrorum statutis penitus
resecalis et penis oinnibus prolatis ab ipsis omnimode revocatis, magistrisque nostris
reslitutis Universitatis collegio et consortio magistrorum, de stiidio Parisiensi ordina-

tionein edidit providam et salubrem', memoratis magistris precipiens firmiter, ut infra

quindenam ab apostolici susceptione mandati magistros nostros et auditorcs ipsorum ad
consortium proprium reciperent et eos deinceps curarent in dulcedinis ubere pertractare,
alioquin ex tunc suspensionis ab ofRciis et beneficiis sententie subjacerent'. Tpsi vero
spiritu ad contumatiam obfirmato, suinini pontificis precepto, sententia el ordinatione
conteinptis, se, cuin tainen eos jam mandatum apostolicum apprehendissent, ab ipsius

Universitatis collegio in elusione inandati apostolici sequestrantes, in ipsos oinnes jam,

nisi parent ordinationi et mandato predictis, per executores sumini pontificis excommuni-
cationis sentcntia promulgata, novam quamdam societatem, nominc Universitatis verbo
lenus cxtincto, paritcr inierunt, ad sedem apostolicam appellantes '". Ceterum summus
pontifex appellationem predictain frivolam reputans et inanem '\ adversus ipsos tanquam
excommunicatos et inandati apostolici publicos contemptores justitia exigente, mandatis
allioribus insurrexit". Ante vero quain ipsa mandata deducerentur in publicum senatum,
presumente conscientia ipsorum perturbata, memorati magistri theologie et artium
lecliones intermiserunt oinnino, iit contra nos inultitudinis turbatione, furore et scandalo
suscitatis, non permittamur mandatum apostolicum publicare. Quod illo procurante sunt
continuo assecuti, cujus aguntur consilio et instinctu, cujus invidia inors in orbem
lerrarum introivit, cujiis superbia nec superiorem patitur nec consortem. Mandatis
siquidem impiis non contenli (quibus jam prohibuerant scolaribus universis, quod nullus
ex ulla causa ad doinum nostram acccderet, quod nos non susciperent ab ipsis in

dotnibus propriis accedentes, quod nulli nostrum auderent propria confiteri peccata,
quod nobis non presumerent aliquam eleemosinain elargiri, quod nullus apud nos
eligeret sepulturam, quod nullus ad predicaliones nostras accederet vel sermones" que
omnia salutis proprie |)rodigi diligcntius custodiunt et observant), in tantiim furie et

furoris baratrum devenerunt ut in nos ubique contuineliosis clainoribus irruentes, fratres

per civitatem incedere non permitfant, ex omnibus vicis, domibus et hospiliis tain clericis

quam laicis, omnis scnsus paritor et etatis, propcranlibus ad spectaculuin, concurrentibus

ad clamorem. Ibi audiretis clamoris tumultuin, latratus canuin, ursorum rugitum, ser-
pentum sibilum et omni genere confusionis opprobria manifesta. Ibi vidcrctis ex omni
parte concursuin, strcpitum el insultum. Per vicos siquidcm incedentcs in faciem cum
312 CHARTULARItJM UNIVERS. PARIS. [1256

Christo conspuimur, cedimur colaphis, impinginuir, trahimur, tendimur, blasphemamur.

In pauperes Christi palee jaciuntur et stramina. et tam in domo quam extra domum, et

nocte et die, Israel filii in hito et latere lapidantur". In domum etiam nostram sagitte
manu balistarii jaciuntur. Non est nobis alicubi securitas ulla hora. Propter quod et
dominus rex domum nostram die noctuque armata manu per balistarios quasi castrum
obsessum facit continue custodiri. Et quod altiori turbatione nos tangit, ipsi theologie
magistri pauperum fidem, vitam et famam coram omni populo, baronibus et prelatis,

etiam coram rege accusant, dilacerant et corrodunt ; fidei defensoribus, predicatoribus

veritatis et fidei agonistis (et nonnullis proprii sanguinis effusione consecratis) infideli-
tatis crimen impingunt, in ipsis doctrinam conantur exemplis [monstrare] erroneam, et

animo irruenti et facie obfirmata generationem claram inulte merito puritatis flagitiosis

turpitudinibus coram omnibus et ubique publice criminantur; falsi fratres, de quibus

dicit apostolus, predicimur et prenuntii antichristi futuri et ultima persecutione fidei

subversores "*. Cum auctoritate docendi nihil esse commune Predicatorum ordinis minis-
terio religiosis quibuslibet dogmatizant. Quin immo ipsi theologie doctores predicant
populo per capellas, quod nobis predicationis officium usurpamus, adversus nos a domino
rege petunt provinciale capitulum convocari, se predicta de nobis probare paratos ore
sacrilego mentientes '". Et licet super omnes religiosos hec cantica congerantur, tamen
nos soli pro veritate contra veritatis hostes perstitimus ", quibus, ut evangelii veritas
apvid nos teneat, ad horam non cessimus nec cedimus; et si quid amplius, nos fecerunt
illate injurie fortiores, quo manifeslius novimus in Dei fidei veritatis et ordinis iniquas

injurias attemptatas. Pro certo quippe discamus ex majorum ipsorum [ore] vel expressis et

[ex] operibus, eorumdem in nostra persecutione intentionem et proposituin perversum.

Ambitionis enim spiritu pleni, alienis honoribus invidentes, intendunt, ut nullus reli-

giosus possit docere publice vel etiam predicare. Ipsos religiosos tam contemptibiles
reddiderunt'*, ut ipsis alicubi non credatur, quod jam ad plenum Parisiis obtinent ; et

nisi Deus apponat remedium, ubique ut videlur in Erancia obtinebunt. Et si plerique

eorum ab injuriis corporalibus manum cohibent, rarus tamen vel nullus a contuineliis vel
opprobriis continet linguam suam. Sic in beneficos^" recalcitrant, furibundi furiunt in
mites, contemnunt pauperes opulenti, et pauperes imbecilles potentes opprinuint vio-
lenter. Sic in Abel Cain funestus insurgit, in Joseph fraterni livoris virus effunditur, et

in peculiarem populum Domini Aman insiliit furibundus. Sic in David Absalonis ambilio
molitur insidias, Semei blasphemias congerit et Saul mortis dispendium machinatur. Sic
Petrus in carcere clauditur, verberibus Paulus afiicitur, relegatur Joannes exilio, pri-

mitie martyrum Stephanus lapidatur. Proinde gaudendum est nobis et gaudendum omnino,
eum in Domini vinea, quam plantavit Dominicus, refulget imago ecclesie primitive. lllic

in apostolorum exitium pharisei successor insanit, insanus protervit, teinerarius debac-

chatur. Nunc, nunc igitur imitatur militia principem, sequntur agoniste summi signum, et
 1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 313

sub vexillo fidei membra fidelia Cliristo capiti conformantur. Nunc igitur miles exercitatur
ad pugnam et tunsionibus " bellicis examinatur athleta, eligitur ad certamen. Xunc iu
tribulationis fornace succensa peccatorum noslrorum scoria excoquilur, probatur patientie
virtus et meritorum gloria cumulatur. Jam novissimi temporis hora videtur instare novis-

sima, in qua reprobis facultas dabitur seviendi, inferetur persecutio justis et in electis
persecutorum rabies exardescet. Jam soluto Sathana satellites Sathane concurrunt ad
predam, suspirant ad cedem, ad interilum inhiant et sic inito federe conspirationis inique

sanguinem sitiunt innocentem. Sed in his omnibus tanto de omnipotentis Dei miseri-
cordia, in quem totam jactamus ancoram spei nostre, firniioreni fiduciam ol^fiuemus,

quanto pro certo cognoscimus nos pro sola defensione veritatis et justitie isla pali. .\am
etsi ad probationem patientie noslre opporteat nos iuodicuin tribuhiri, qui tamen novit
suos de tribulalione eripere, cuin viderit opportunum, succurret potentius tribulatis

faciens insuper cum tentatione proventum gratie aniplioris.

Hec pauca supernc caritati vestre ultra quam credi possit scribi vel dici in profundo

tribulationum pelago constituti duximus intimanda, ut processum dicti negotii aliqualiter

cognoscentes, superna pietate et compassione commoti apud Christum ac Virgincm matrem
ejus, ordinis advocatain, et beatum Dominicum patreiu nostrum et sanctum Dei Petrum
martyrem gloriosum, ciijus sanguis noviter fusus ad Deuin sicut confidimus pro ordine
suo clamat (cum in hoc negotio diabolo procurante ruiua toti ordini preparetur) preces

precibus cuniuletis, nobis immo toti ordini in nobis, ab aliis orationum suftVagia impe-

trantes et nostram innocenliam, ubi necessc videritis, excusantes, sicut viri prudentia
prediti ex presentibus capiatis^' aliquid de futuris. Valete.

Arch. d^part. dc la C6lc-d'0r (Dijon), Carlulaire dcs Doniinicnins, H. 221, fol. 111. In eo cod. (saec. XIV), qui
mendis scatct, invenilur intcr cpistolas Johnnnis Vercellensis, successoris Humberti in gcneralatu (1204-1284), ipsiquc Johanni
perperam ascribitur, sicut et Guillelmus de Tocco in Vita S. Thomae (AA. SS. Murt., I, 666) omncs disceptntioncs contrn
GuiUclmum de S. Aniorc falso ad aetatem Clemcntis IV et Johannis Vercellensis refert. Has litteras esse scriptas circa hoc
tempus liquet ex epistolis, nd quas remittit, et vcrisimiliter pnpa relationem de gcstis Parisiis accepit ab Humbcrto, qui tunc
in curia morabatur. Sicut papa ita et Humbertus compositionem factam (vide suprn n" 267) ignorabat.

1. Cod. : Johanncs . 2. Cod. : ct . Scntcntin desumpta est cx Psnlm. 79, 14. 3. Narrat hoc ctiam Thom.
Cantimpr., De apibus, lib. 2, c. 10, n" 21 sqq., et Alexandcr IV in pluribus cpistolis. 4. Cf. supra n" 200, 219. 5. Cod. :

ententias magistros . 6. Supra n< 222, 225. 7. Supra n 230. 8. Supra n" 247. 9. Supra n 249. 10. Suprn
n 256. 11. Supra n 271. 12. L. c. et n" 261, 262. 13. Suprn n 269. 14. Cf. supra n 272. 15. In Guillclmi do
S. Amorc Tractatu de periculis noviss. temporum, et in cjus ntquo nliorum sermonibus. 16. Vido supra n 256. 17. Cf.
Snpra ad n 230. 18. Cod. ; reddcrc . 19. Post n bcneficos in Cod. verbum obscurius, sicut premoti .
20. Cod. : tnssionibug , vocabulum ex hymno Dedicationis cccl. desumptum. 21. Parum clare in Cod.

Chart. Vniv. Paris. I. 40

314 CIIARTULARIUM UNIVERS. PAUIS. .
[1256

274. Alexander IV disponit de jiire patronatus a Jokanne de Lessington studentibus Ord. Cisterc. Paris. collato.

12B6, Aprilis 5, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. abbali et conventui monas-
terii Clarevallis Cisterciensis Ordinis Lingonensis diocesis salutem et apostolicam bene-

dictionem. Salubri consideratione dilectus filius nobilis vir Johannes de Lessington*,

dominus de Eston, intelligens in loco vestro Beati Bernardi in Cardineto Parisiensi
talentum sacre pagine ad decorem sponse Christi et illustrationem fidei dispensari, vobis
pro hujusmodi Dei opere exequendo jus patronatus, quod in medietate ecclesie de
Roderham Eboracensis diocesis obtinebat, liberaliter noscitur concessisse'. Ut igitur

ipsius nobilis oblatio juxta laudabile votuin cjus fructuosa reddatur, nos vestris suppli-

cationibus benignius annuentes presentium vobis auctoritale concedimus, ut medietatem

ipsam cedente vel decedente rectore ipsius usibus fratrum vestri ordinis in predicto loco
theologice facultatis studio insistentium cum omnibus suis juribus et pertinenliis applicare

ac ejus possessionem auctoritate propria ingredi et retinere libere valeatis, episcopi

diocesani et capituli Eboracensis vel loci archidiaconi seu cujuscumque alterius assensu
minime requisito. Proviso tamen, quod ydoneo capellano in eadem ecclesia Domino
perpetuo servituro competens per vos de ipsius proventibus portio, ex qua congrue
sustentari ac alia ipsius ecclesie onera sustinerc valeat, assignetur. Nos enim nichilo-

minus decernimus irritum et inane, si quid de predicta medietate secus fuerit attemp-
tatum. Nulli ergo, etc, nostre concessionis et constitutionis, etc. Si quis autem, etc. Dat.

Laterani non. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo ^.

Originale iii Arch. dcpart. de TAube (Troyes), 3H/260. Deest buUa plumbea. lu membrana aversa : H[. ccxxxviij

capitulo anno sccundo . Revera invenitur Reg. Vat. Alex. IV, an. 2, ep. 438 (sunt duae epistolae inscriptae abbati Cistercii),

fol. 161. D'Arbois dc Jubainville, tltudes sur Tetat intMeur des dbbayes cisterc., p. 365.

1. In Rcg. ; Lesenton . 2. Cf. supra n 232. 3. In .\rch. di'part. dc lAube 1. c. occurrit cpistola Nicolai IV
viij kal. Maii an. 1 ad cosdem de eodem argiimcnto. Gf. D'Arbois de Jubainville, I. c, p. 367.

275. Alexander IV Ludovicum regem Francorum liortatur ut Reginaldo episcopo Parisiensi ad cohibendam
insolentiam clericorum quorumdam Parisiis commorantium, qui sacrilegis manibus fratres Ord. Praed.
Parisienses verberibus affecerant, impendat au.xilium.
1256, Aprilis 12, Laterani.

Alexander episcopus servus servoruin Dei carissimo in Christo filio .. regi Francorum
illustri salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii fratres Predicatores, etc. sicut

supra n* 272, iisque invalescat. Deinde : Venerabili fratri nostro .. episcopo Parisiensi

nostris injungimus litteris, ut clericos predictos. quod eisdem fratribus satisfaciant

plenarie de premissis, et ab eorum molestatione desistant, monitione premissa canonice

io.
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 315

animadversionis vigore compellat, invocato ad hoc si opus fuerit auxilio brachii secularis.

Cum aulein ad regie salutis augmentum pertineat dictos fratres divine considerationis
obtentu a perversorum conatibus defensare, ecce regiam celsitudinem rogamus et hor-
tamur attente, quatinus eidem episcopo, cum ab eo requisitus fueris, ad cohibendam
hujusmodi clericorum ipsorum insolentiam pro Dei et nostra reverentia impendas favorem
et auxilium opportunum. Dat. Laterani ij id. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. nnl. Piiris. L. "250, n" 80. Supersunl filu cannab. In membrana aversa ; Predicalorum . Bulaeus,
in, 298.

276. Litterae Alexandri IV abbati Johanni Fossatensi de observandis quibusdam ordinationibus factis inter
fratres Praedicatores el universitatem magistrorum et scholarium Paris,

12Se, Maii 5, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio.. abbati Fossatensi* Parisiensis
diocesis salutem et apostolicam benediclionem. Cuin sicut venerabilis frater noster epis-
copus et dilecti filii capiluhim ecclesie Parisiensis sua nobis petitione monstrarunt, dudum
inter dilectos filios priorem et fratres Ordinis Predicatorum ex parte una, et universitatem

magistrorum et scohirium Parisiensium ex altera super diversis articulis orta fuissel

inateria questionis, et nos de fratrum nostrorum consilio quedam super hec ordinave-
rimus, que noscuntur in utililatem studii et liberlatem Parisiensis ecclesie redundare, nos
eorundem episcopi et capiluli precibus favorabiliter annuentes, discretioni tue per apos-
tolica scripta inandamus, quatinus ordinationcm hujusmodi facias auctoritate nostra firmiter
observari, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita coinpes-
cendo. Dat. Laterani iij non. Maii, pontificatus nostri anno secundo.

Magnum Chart. eccl. Paris. in Arcli. nat. Paris. LL. 183, fol. 182. Bulacus, III, 302.

1. Saint-Maur-les-Fosc8, Ord, S. Bencdicli.

2t7l. Alexander IV lieginaldo episcopo Parisiensi dubitanti iterum mandat ut Introductorium in Evangelium
aeternum ct schedulas quasdam curet abolendas.

1256, Maii 8, Laterani.

Alexaiidcr episcoptis servus servorum Dci vencrabili fratri cpiscopo Parisiensi salutem
et aposlolicam bencdictionem. Licet super quodam libello, qui in libros Joachim Introduc-
tivus dicebatur, ct ccdulis' quibusdam, in quarum nonnullis mulla que in libello non
continebantur, codein ncquiter ascripla fuisse dicuntur, penitus abolcndis tibi nuper
direxerimus' scripta nostra* : quia tamen dubitas, qualitcr circa horum aholitionem man-
datum apostolicum cxequi dcbcas, ejusdcm executioni superscderc curasti, quousque
316 CIIARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1256

super hoc apostolicam sedem duceres consulendam. Ut igitur procedas certius et securius
in hac parte, fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatinus prefatum libellum
et omnes hujusmodi cedulas a cunctis illas habentibus tibi auctoritate nostra precipias

exhiberi, eos ad exhibenda hec infra certum terminum, quem ad hoc prefixeris, per cen-

suram ecclesiasticam appellatione postposita compellendo, et inhibendo districtius sub

interminatione anathematis, ne quis decetero similes conscribere vel componere seu apud
se retinere presumat, et que tibi de hiis fuerint exhibita, vocatis ad tuam presentiam
dilectis filiis .. cancellario Parisiensi et decem aliis providis viris, secundum quod discretio

tua expedire viderit, coram ipsis, ita quod ex hoc infamia vel scandalum non consurgat,
studeas abolere. Dat. Laterani viij id. Maii, pontificatus nostri anno secundo.

Magnum Chart. eccl. Paris. in Arch. nat. Paris. LL. 18.3, fol. 189, sub lubrica . Littcra Alexandri pnpe super
quodam libello, qui in libris Joachim introductivus dicebatur . Bulaeus, III, 302.

1. In ms. ; cordulis , et sic postea. 2. Ms. ; n duxerimus . 3. Vide supra n 257, 258.

278. Statutum capituli generalis^ Ord. Praed. suh Ilumherto celehrati de delendis erroribus anno 12il condem-
natis. Scripta fratrum errores continentia mittantur magistro Ordinis. Beprobatur correctio Bibliae Senonensis.

1256, medio Junio, Parisiis.

Injungimus districte omnibus fratribus, sicut etiam olim injunctum fuit^, quod arti-

culos condeinpnatos per episcopum et magistros Parisienses deleant de scriptis suis, in

quibuscunque fuerint, et etiain quod priores provinciales vel eorurn socii transportent
scripta eoruin ad provincias suas. Quicumque etiam fratrum aliquid erroneum secundum
conscientiain suam sciverit in scripto alicujus fratris, mittat illud in scriptis magistro
ordinis.

Item correctionem bibliothece Senonensem non approbamus, nec voluinus quod illi

correctioni fratres aliquatenus innitantur^.

Ms. Rom. Capp. gcner. Praed. ad Ord. pertinens.

Martfene, Thes. nov. anecd., IV, 171'i, n 8, 23. In hoc capitulo
injunctum est praeterea, ut in quolibet conventu septem psalmi (paenitentiales) cum lctunia a fratribus prostralis pro bono
stalu Ordinis dicantur. Martcne, I. c, n 24. Cclebres sunt istae litaniae Praedicatorum apud historicos coaevos.

1. Hoc capitulum medio Junio celebratum esse conjicimus ex epistola Humberli ad regem directa 20 Junii ejusdem
anni. Layettes du tresor des chartes, n" 4263. 2. Cf. supra n" 130. 3. Sic in ms. Rom. ; at niss. Rutenens., Cracoviens. (ad
ord. Praed. pertinentes), Tolosan. 490 : correctiones . Huc usque
apud Martene inducti, credebant
docti, auctoritate textus
mentionem hic fieri corrcctionum Bibliae Senonensis , nec explicare poterant, quaenam fuisset hacc Biblia. At supra
minime de quadam Biblia Senonensi quaestio est, sed de correctione bibliae Senonensi , ut in tribus mss. ultimo relatis
insuper in margine legitur. Biblia, quam fratres Praedicatores, et postea alii, correxerunt, fuit Biblia Parisiensis, seu ut
verbis Rogeri Baconis utamur, exemplar Parisiense, id est Biblia in ca forma, qua Parisiis post initium saec. XIII in usu
theologorum et studiosorura erat, cum rationabiliori praeterea capitum distinctione (a Stephano Langton verisimiliter intro-
ducta, cf. supra ad n" 41), quam exeraplaria saeculorum priorum nfferebant. Cura ex omnibus raundi partibus studiosi
Parisios ad audiendam sacram paginara confluerent, imaginari possumus quam cito textus Bibliac Parisiensis ubique
divulgata et recepta fuerit. Exemplar Bibliae vulgatum, et Biblia Parisiensis idera sonabnnt, ul liquet ex Opere tertio Rogeri
 1256] AB \N>0 MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 31?
Baconis, ed. Brewer, p. 92, et ab islo tempore nomen Vulgatae iisum obtinuit. Biblia Parisiensis yero diffusa cst non solum
cura omnibus erroribus, quibus jam prius scatebat, sed etiam cum novis pcr incuriam theologorum et stationariorum Pari-
siens. introductis, tcste Rogero Bacone scribente : Circa quadraginta annos [ante an. 1230] niulti theologi infiniti et statio-

narii Parisius parum Tidcntes hoc proposuerunt excmplar, qui [statiouarii] cum illiterati fuerint et uxorati, non curantes,
nec scientes curarc de vcritate textus sacri proposuerunt exemplaria vitiosissima, et scriptores infiniti addiderunt ad corru-
ptionem multas mutationes , etc. Opus minus., ed. Brewer, in Opp. ined., p. 333. Fratres Praedicntores, corruptioncm
textus sacri perspicientes, isto tempore primi oniuium Bibliam Parisienscm corrigere conati sunt, et Gapitulum gonerale
Parisiis an. 1236 celebratum statuit : Volumus et mandamus, ut secundum correctionem, quam faciunt frutres, quibus hoc
injungitur in provincia Fruncic, alic biblie ordinis corrigantur et punctentur . Ms. Rutcncns. (Martcnc, IV, 1G7C, n" 34,
mendose). Nescimus quo anno fratres hanc correctionem incoepcrint; baud dubie tamcn conventum Ord. Praed. Senonensem
incolebant. Istam corrcctionem, quam postea Corr. Senon., vcl simpliciter Senon. norainaverunt, ut minus sufficientcm,
Cap. gen. an. 1256 abrogavit. De ((uo Rogerus Baco : Cum ad duodccim annos Praedicatores redegerunt correctionem in
scripturis, jam venerunt novam ordinavcrunt corrcctionem, que continct plus nicdielate unius biblie; ct quia vident
alii, et

se errasse in antiqua correctione, jam fecerunt statuta, quod nullus ei adbcreat . Op. maj., cd. Jebb, p. 49. Cf. Opus tert.,
ed. Brewcr, p. 94. Ab ista corrcclione, quam invcnirc non potuimus, diversa est correctio Parisiensis Cardinalis Ilugonis,
compendiose in octo mss. nobis notis conscrvata, ct alia, utique Pracdicatorum, in quatuor voluminibus Bibl. nat. Paris.,
mss. lat. 16719-16722, contenta, quae tumen plurima cx correctione Senonensi desumpsit.

279. Ilumbertus maglsler Ord. Praed. frairibus sui Ordinis de fratribus, qui linguas orientales addiscunt, et de
persecutione Parisiensi, jam aliquatenus temperata.

1256, medio Junio, Parisiis.

Dilectis in Dei Filio fralribus Predicatoribus universis fr. Ilunibertus eorum servus
inutilis salutein et gaucliuni in Sancto Spiritu. Imposita fragilitati mee cura regiminis
animarum vestrarum requirit, ut non solum paterna sollicitudine vos ad meliora provehere

sanctis exhortationibus studeam, sed in affectu materno vobis intendam pro tempore con-

solandis, ut spiritus vestri in Domino confortati ad omnia sustinenda se recipiant fortiores.

Hinc est, carissimi, quod sollicitudinem omnem gerens vobis de cominuni vestra conso-
latione quedam etiam dc profectu ordinis et animarum salute, que michi notificata magno
fuere solatio, vel innotescere dignuin di.xi, ut et vos mecuin in Domino gaudeatis. Ecce,
dilectissimi, sicut ad nostram devenit notitiam per multiplices litteras multorum narratione
veridica, fratres per orbcm jaiii iiiultiplicantur por gratiam ejus qui eos vocavit, et mire
proficiiint corain Deo et hominibus, el fructum quain plurimum in aliis faciunt, qui non
parvi, scd numcrus tante mullitudinis satis paucam inateriam gravium corrigendorum
excessuum nobis in nuper capitulo preterito, ministravit. Quis jiulcin plenc exprimeret
quanto benevolentie favore ordinem nostrum et nos qiii slamus in sancla vocatione,
sancta romana prosequitur ecclesia ? Quanta bcnevolentia prelati quamplures complec-
tantur? Quanto vcnerationis honore reges, principes et magnates, quanta caritate fere
otnnes religiosi pertraclent ? Quantam denique devotionem exhibeant ubique lerrarum
populi christiani? Porro pauci illi perditionis filii, qui imitatores apostate angcli suuin
deliqiierunt domicilium, non soluiii (11111 eo solvent pcnas eternas, sed in prcsenti eliam
seculo, justo Dei judicio in oculis omniuin dolorum initia pregustantes perfusi confusione
et ignominia, miserabilem vitain miserabiliori claudunt exitu, sicut constat vobis per casus
318 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1256

varios evidenter. Scripsimus namque in preterito capitulo quod fratres qui voluntarium

habent animum ad relinquendam nationem suam et transeundi ad barbaras nationes, atque

ad desudandum in addiscendis litteris et linguis extraneis propter nomen Domini nostri

Jesu Christi ac ejus gloriam dilatandam, suum nobis propositum intiinare curarent'.

O quantum vestra caritas una mecum gauderet super fratrum sancto fervore! si sciretis

quot et quanti, de diversis provinciis, ad labores hujusmodi ardentissimo desiderio se

obtulerunt, inortis etiam pavore contempto! Neque etiam desperandum est de profectu

in iis, qui variis seducuntur erroribus, cum fructus plurimus jam in cis appareat niani-

feste. Profecerunt siquidem et proficiunt fratres, qui laborant in diversis provinciis ad

extirpationem heretice pravitatis, in tantum ut paulo anto incredibile videbatur id posse
fieri quod per eos jam Dominus dignatus est operari a duobus annis et citra. Cumanorum,
circa quos fratres fuerunt soUicili, baptizata est plurima multitudo. Maronitarum etiam
populi diu scismatici et subversi libros suos dicuntur obtulisse corrigendos omnino ad
voluntatem fratrum provincie terre sancte qui circa eorum rectificationem solliciti exti-

terunt. Fratres vero qui proficiscuntur ad Tartaros de via sua michi prospera nuncia-
verunt. Fratres nostri magne auctoritatis, et mirabilium viri virtutum, qui jam inter
Georgianos in remotissimis partibus Orientis xviij annis et amplius vitam asperrimam
duxerunt, suis litteris cum caritatis ardore repletis et cxemplis mirificis, nostram misera-
bilem inertiam reprehendunt. In Yspaniis partibus fratres, qui jam multis annis inter
Saracenos in arabico studuerunt, non solum laudabiliter in lingua proficiunt, sed quod esl
laudabilius, ipsis Saracenis ad salutem cedit cohabitatio corumdem, ut patet in pluribus

qui jam baptismi gratiam susceperunt. Prutenorum maxima natio, de novo subjugata
dominio christianorum, illorum multi, paganorum ritu relicto, ad baptismi gratiam con-
volant. Quis igitur his consideratis non spcrabit de fructu faciendo in nationibus erra-

bundis? Nam mandatum in preterito capitulo, ut magnalia gesta in ordine, vel occasione

ordinis, nondum in scriptis redacta, intimarent michi, qui eorum habent notitiam, ut per

diligentiam nostram scripto mandarentur, opportuno tempore publicanda. O quantum

cordibus vestris ingererent letitiam que jam michi scripta sunt super istis, si tempus suffi-

ceret ad scribendum! Sed hec vobis nota fient Domino concedente.

Consolamini igitur invicem in Domino et gratias agite incessanter. Non conturbet vobis
si audieritis fratres nostros tribulationem interduin alicubi sustinere. Ipsi enim scitis

quod in hiis majorum virtutum occasio ministratur et in hoc positi sumus, si volumus
esse discipuli Salvatoris. Nec latet nos etiam quod hec in brevi momentanea finem habcnl.
Numquid non recolitis, quain cito imposuit Dominus finem tribulationibus magnis nobis
in summi pontificis suscitatis*? Fratrum nostrorum Parisiensium tribulationes
curia
graves jam sunt per Dei gratiam temperate, licet quedam supersint reliquie ad exercitium
nostrum, de quibus confidimus in Domino, quod ad utilitatem animarum et honorem
ordinis debeant terminari. Tantum fecit Dominus fratribus ipsis cum tentatione proventum,
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 319

quod tempore pacis nunquain largius provisum fuit in necessariis Parisiensi conventui,

sicut dicitur fuisse factuni teinpore tribuiationis sive persecutionis supradicte'; quia tantus

fuit concursus seculariuin ad sermones et generale capituluin nuper ibidein celcbraliim,

tanta visilatio nuper Francorum regis, prelatorum, principum et magnatoruin recomman-
dantium se devote orationibus fratrum, quod nunquain aliud capitulum ciim tanta soleinp-
nitate vidiinus celebrari. Sed et reliquie beati Petri Martyris, presente rege cuin archie-
piscopis et episcopis inultis, principibus et populi nuiltitudine copiosa, preter morein

Parisiensem cum tanta tunc temporis recepte sunt devotione et reverentia, quod vix antea

credi potuisset. Sic non obliviscitur Pater misericordiaruin suis post tempestatem tran-

quillum facerc, et consolalionem adducerc post dolorem* Vos autein, fratres carissimi,

qui vos ad Iranseunduin ad extraneas nationes et ad linguarum sludium subeundum tam

devote voluntarie obtulistis, quorum ad presens desideria non implenfur, rogo quod
patienter feratis. Tanta enim inulliludo fuit se ofTerentiuin ad predictum quod, licet ad
hoc sint plures assumpti, omnes tainen instanti necessitate necessarii non fuerunt. Vos
igitur per bonam erga Deum voluntafein indubilanler inultum meritum acquisistis. Me
servum veslruin multis propter vos expositum periculis, precibus vestris recommendo.
Scialis igitur cccxx fratres hoc anno migrasse ad Dominum, quoruin sunt obitus nuper in
capitulo preterito recitati. Ex quibus duo a paganis sunt pro justitia interfecti; duo a Sara-
cenis decapitati sunt in terra sancta, quoruin nos orationibus magis quam ipsi nostris

forsitan indigemus. Bene valete. Datum Parisius anno Domini MoCCLVI in Capitiilo

generali.

Ms. Rom. Capp. general. Ord. Pracd. lul Ord. pcrtincns. Deesl in compilatione Capp. gencral. a Bernardo Guidonis
facta.

1. Vide cpistolam an, 1255 apud Martj>nc, Thes. nov. anecil., IV, 1700. 2. Dcccptiis cst. Vidc infru n 311. 3. Con-
trarium scribit Mattfa. Pnris., Ilist. tnaj., ed. Luard, V, 509, Mcndicantihu.s omnino ofTensua : Subsnnnavit populus, elemo-
ynas conauetas subtrohcndo, vocans eos hjpocritas, anticbristi succcssores (nuntii.'), pscudoprcdiontores , etc. 'i. Sequitur
notitia de libris liturgicis Ordinis.

4boO. Alexander IV in ad Heginaldum episcopam 1'arisiensem directis compositionem inler fratres Prae-
litleris

GuiUelmum de S. Amore, Odonem de Duaco, Nicolaum

dicatores et magistros Parisienses inilam reprobat,
de Barro super Albam, Chrislianumque tanquam contumaciae fautores omnibus dignitatibus et beneficiis
ecclesiasiicis privat, quos de regno Franciac amoveri, ceterosque magisiros ni pareani ei dictis fratribus

ipsorum consortio interdicant, excommunieari jubet.

1256, Junii 17, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei vencrabili fratri .. episcopo Parisiensi

salulein el aposlolicam benedictionem. ^Cunctis^processibus et ordinationibus vel statutis,

que inalitie sunt plena Iribulis et ordine carenlia rationis, vel que apostolice sedis aucto-
ritali deroganl et multos Christi fideles enormiter scandalizanl, ac in divine legis vertunt

'prejudicium et evidens continent periculum animarum, prompto spirilu debemus obsis-

320 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1256

tere, ut nulla prorsus gaudeant firmitate, sed redigantur ad nichilum, ne transeant aliis

in exemplum, inflicta nichilominus tali pena temerariis actoribus eorundem, quod sit eis

omnino necessitas de sua presumptione dainpnabili humiliter et propere penitendi. Sane

pro dilectissimo nobis Parisiensi studio in vigore debito conservando quedam oliin circa

ipsum de frafrum nostrorum consilio diligenti examinalione premissa provide duximus

statuenda, sicut in specialibus litteris nostris inde confectis, quaruin principium est Qiiasi
ligmim vite, plenius continetur*, certis super hoc executoribus deputatisg Dilectis eliam

filiis magistris Parisiensibus per litteras nostras dedimus in mandatis, ut dilectos filios

fratres Predicatores regentes Parisius in theologica facultate, qui per felicis recordationis

I. papam predecessorem nostrum et subsequenter per nos restituti fuerunt, infra quin-
deciin dies post receptionem litterarum ipsarum ad consortiuni jain dictum admitterent,

alioquin ab ofRciis et beneficiis essent ipso facto suspensi'^ Dicti vero et quamplures alii

magistri et scolares Parisienses restitutionis, ordinationis et litterarum ac sententiaruin

executorum ipsorum temerarii transgressores in delusionem earum ab Universitate
nequiter recesserunt, et preter ipsam Universitatem, iit dicebant, in quadam societafe

seu congregatione morantes Parisius, actumque legendi postmodum ex sola malitia

suspendentes, licet nos nomine Universitatis in dicta ordinatione nostra sepius iterata

intelligamus et velimus intelligi omnes magistros et scolares Parisius existentes, asse-

rebant, se cum de Universitate non essent, ad restitutionis, ordinationis et litterarum ac

sententiarum ipsarum observantiam non teneri, frustraforie, ne super hoc in prejudicium

ipsorum aliquid fieret, appellando, proiit in lifteris eorum transmissis nobis et fratribus

nostris perspeximus contineri'^ Juraverunt etiam, ut fratres Predicatores et scolares

fratrum regentium in scolis suis et ad scolasticam societatem nunquain reciperenf, nisi

prius quod possent ad hoc recipi esset per ecclesiam diffinituin, Et sic hujusmodi ac aliis

malitiosis exceptionibus et appellationibus interjectis, quas frivolas reputamus, prefatas

restitutionem, ordinationem, litteras et sententias obstinato animo non servantes, nostre

intentioni circa effectum ordinationis ipsius presumunt calumpniosis adinventionibus

obviare, ad tantam nichilominus prorumpendo vesaniam, quod in proprie salufis dispen-

dium et scandalum plurimorum conati sunt per dampnabilem astutiain impedire ne aliqui
predictis fratribus elemosinas largirentur, vel ab eis vel in domo ipsorum sermones seu
lectiones aut disputationes audirent, vel confiterentur ipsis peccata propria, etiamsi

licentia super hoc a nobis vel a te loci diocesano aut sacerdote proprio haberetur,
Preterea in divinam et nostram offensam non modicam, ipsi sacre religionis einuli ac
turbatores quietis ac laudabilium operum quibus dicti fratres ferventer invigilant, ncfarii

detractores, clarain et celebrem illorum famam obfuscare falsis obsequiis molientes,

litteras, per quas ipsos, virtutum odore perfusos, ac pium et sanctum eorum ordinein
quasi quoddam sydus in ecclesia Dei refulgentem, qui a longis retro temporibus per
sedem apostolicam solempniter approbatus fructus desiderabiies et felices in eadem'
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRA.NC. 321

ecclesia continua fecunditate producit, odibiles redderent et despectos, prelatis diver-

saruni partium et nobis etiani ac fratribus nostris dirigere presumpserunt, illa ducti
crudelitate nequissima, quod doctrina catholica et salubris ac predicatio fratrum ipsorum
Deo gratissima et delectabilis eum timentibus contempnatur, ac invalescat hereticorum
perfidia, pro qua in)pugnanda viriliter et omnimode confutanda dicti fratres velut strenui

pugiles orthodoxe fidei sunt ita vigiles et intenti, quod ducunt pro deliciis, si hac de
causa bibant aliquando calicem passionis. In quosdam etiam de fratribus eisdem quidam
ex scohiribus supradictis maligno concitati spiritu, vel quasi frenetico furore possessi,
violentas manus, ut dicitur, injecerunt, et ipsos alias tot affccerunt injuriis, ut vix de

claustro suo auderent egredi pro cotidianis elemosinis in sue pauperis vite reinedium
acquirendis *. Demum vero iidem fratres tam duris afflicti molestiis et obprobriis lacessiti

ad quandam compositionem cum dictis magistris et scolaribus sine conniventia sedis

apostolice minus provide devenerunt, per quam inter alia reprobatione dignissima dicfi

fratres et scolares a scolis et scolastica societate magistrorum et universitatis contemp-

tibiliter excluduntur ^, quod est apertissime in contuineliam creatoris et animarum
jacturam ac discrimen fidei, et in favorem heretice pravitatis ; maxiine cum non soluin
virtuosi et religiosi viri, sed etiam judei et quicunque alii chrisliani nominis inimici
libere in scolis legis divine recipi et etiain ad hoc deberent precibus invitari, ut ibi lumen
fidei et inorum susciperent disciplinam. Quid plura? Predicti inagistri et scolares hujus-

modi concordiam stimulis discordie circumseptam observare, sicut accepimus, non cura-
runt, illis qui volunt fratrum ipsorum lectiones et disputationes ac predicationes audire,
necnon et illis qui dilecti filii fralris Thome de Aquino volueriint interesse principio,

se nequiter opponendo. Licet igitur ex parte dictoruin fratrum, qui pacem ciim omnibus
habere cupiunt, et pcrsecutores etiain pro divina reverentia diligere delectantur, nobis
fuerit humiliter supplicatum, ut sententias occasione ipsorum in eosdem magistros et
scolares prolatas et expressum superiiis juramentum, cum pax essct inter eos ad invicem
reforinata, relaxare inisericorditer dignaremur, quia tamen pacem ipsam nobis irrequisitis
initain seu presumptam, quod nullo modo provenire debuit, oinnino duximus repro-
bandam, cuiii sit iniqiia el attem|)tata contra ordinationem nostram, quaiii illibatam et
finnain seinper volumus observari, preces ipsorum fratriim super hoc decrevimus niilla-

tenus admittendas. Quiniinino ne tante rebellionis vitium contra Romanam ecclesiam ausu
detestabili attemptatum, quod diu apud nos sub nimia dissimulatione preleriit, possit esse

aliis occasio scisinatis et contumacic perniciose foinentum, Guillermum dc Sancto Ainore

et Odonein de Duaco*, doctores theologie, ac niagistros Nicolaum de Barro supcr
Albain^, et Christianum canonicum Belvacensein * tanquam principales hujusinodi rebel-
lionis el contuinacie incentores oinnibus dignitatibus et beneficiis suis ecclesiasticis ac

ofiicio magi.strali, diclumque G. capellania nostra privamus sub pena siinili districtius inhi-

bentes, ne aliqucin ipsorum quis audiat, si forsan contra inhibitionein hiijusmodi docere
Chart. Unic. Paris. I. 41
322 CHARTULARIUM UNIVEHS. PARIS. [1256

presunipserit aut cathedram ascendere inagistralein. Ipsos etiam doclores et inagistros

jam dictis beneficiis et aliis indignos reddimus, ac de toto regno Francie precipimus

amoveri. Alios autem hujusmodi rebellionis consortes pari vel acriori pena, prout nobis
videbilur, puniemus, nisi reverenter et humiliter infra quindecim dies, poslquam pre-
sentes fuerint Parisius publicate, restitutioni, ordinationi et litteris ac sententiis ineino-

ralis parere studuerint, ac de prestanda nobis super hiis juxta beneplacitum nostrum

satisfactione plenaria vel condigna se tibi suflicienter duxerint obligaiidos. Juramenta

quidem aut obligationes quascunque a dictis doctoribus ac magistris et scolaribus, sive de

non recipiendo ad scolas vel scolasticam societatem dictos fratres et scolares fratrum
ipsorum regentium, sive alias contra prefatam nostram ordinationein facta deccrnentes

penitus non tenere, predictorum executorum sententias in doctores et magistros ac

scolares eosdem aut ipsorum aliquos promulgatas appellationibus nullis obstantibus

auctoritate apostolica confirmamus. Quocirca fraternitati tue per apostolica scripta in

virtute obedientie ac etiain sub excommunicationis pena districte precipiendo mandamus,
quatinus tenorem presentium omni dilatione et occasione postposita per te vel per alios

studeas Parisius publicari. Si prefati doctores et magistri, que preniisimus, non duxerint
oinnimode adimplenda, ipsos ex tunc excommunicatos denuncies et denunciari facias,

ubicunque videris expedire, ac illis, ad quos digiiitatum ac beneficioruni ipsorum collatio

dinoscitur pertinere, per litteras tuas sine mora demandes, ut infra quindecim dies post

receptionem litterarum oinni occasione cessante dignitates et beneficia ipsa conferant

personis idoneis ecclesie Romane devotis. Quod si facere forte neglexerint, tu illa conferre

auctoritate nostra infra dies totidem non postponas. Carissimum in Christo filium nos-

trum .. illustrein regem Francie, cui super hoc scripta nostra dirigimus, diligenter

moneas et inducas, ut dictos doctores et magistros tanquam ecclesie Romane rebelles et

Parisiensis studii turbatores de toto regno suo postposita tarditate propellat, contradic-

tores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Non obstantibus

appellationibus et exceptionibus aut occasionibus supradictis vel aliis quibuscunque sive

litteris vel indulgentiis ab apostolica sede concessis, per quas precepti nostri executio in

hac parte impediri valeat vel differri, aut de quibus plenam et expressam seu de verbo ad
verbum oporteat in presentibus fieri mentionein, seu etiam, quod dicti fratres omnibus
litteris apostolicis impetratis et impetrandis renunciasse dicuntur, quando in compositione
hujusmodi consenserunt, presertim cuin ipsam nullam esse ac jaiii dictas apostolicas

litteras in suo robore remanere velimus, et ipsas tibi ac eisdem fratribus ab earum
detentoribus exhiberi, quos ad id si necesse fuerit per censuram eandem appellatione
remota compellas. Preceptum nostrum quod ex toto cordis aftectu tibi dirigimus, taliter
impleturus, ut efiicacis obedientie gaudeamus in te promptitudinem invenisse. Alias

autem pro firmo teneas, quod indignationem nostram sub incursu predicte pene contra
personam tuam, licet ipsam in Christo sincerissime diligamus, gravissime provocabis.
41.
1256] AB ANNO MCC LSQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 323

Quod autein super hoc inveneris et feceris, nobis fideliter rescribere non oinittas. Dat.
Anagnie xv kal. Julii, pontificatus noslri anno secundo.

Originnle in .Vrch. nat. Puris. L. 250, n 95. Supersunt fila cannab. Magnum Pastorale in Arch. nat. Paris.
LL. 175, p. 559. Cod. privilegia Ord. Min. contincns (saec. XIV) et ad Ord. Servorum Mariae pertinens. Cod. Rutenens.
Constit. Ord. Praed., p. 243. Cartulaire des Dominicnins in Arch. depart. dc la C6te-d'0r, H. 221, fol. 67; ibique, liasse 930,
vidimus, an. 1256. Layettes du tr^sor des chartes, n 4262. Vidimus episcopi Paris. mcnsis Aug. anni 1256 in Annales de
Burton, cd. Luard, p. 430. Bulaeus, III, 302.

1. Supra n 247. 2. Supra n 248. 3. Supra n 256. 4. Supra n" 269, 272, 273. 5. Supra n 268. 6. Mattb.
Paris., ed. Luard, V, 599, odjungit : qui nobiliter rexcrant in artibus, in decretis (de Guillelmo v. supra no" 122, 174, 175), et
tunc in theologia . 7. Matth. Paris, 1. c. : qui rexerat in artibus, legibus ct decrctis, ad legendum in theologia prae-
parntus . 8. Christianus Belvaccnsis fuit, quod viros doctos huciisque fugit, seclator Millenariorum. .Scribit enim .\lbertus
Magnus in Mutth. 6, 13 [Opp., t. IX, p. 148) : <c Dixit tanien Christianus Belvaccnsis, quod aliquando in ista petitionc {sed

libera nos a malo) ecclesia exauditur, quia ante finem mundi sancti erunt sine originali, et Christus cum eis corporalitcr
comedens et bibcns, et liberi ab omnibus malis per mille annos. Scd iste error ab ipsomet et a nobis ct aliis multis condem-
natus est. De eodem Mattb. Paris., 1. c. : qui maximus quusi philosophus emeritus, postquam in artibus rexerat, in theo-
logia lecturivit .

281. Alexander IV Reginaldo episcopo Parisiensi mandat, fratres Praedicatores et Minores in collegium
aliorum magislrorum admitlendos esse, studium alio non transferendum, omnesque ordinationes, quae contra
conslitutiones aposlolicas factae sinl, irritas fore.
1256, Junii 27, Anagniae.

yVlexander episcopus servus servoruin Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicain benedictionein. Licet oliin pro studii Parisiensis conservatione
quedam circa studium ipsum de fratrum nostroruin consilio provide duxerimus ordinanda
prout in litteris nostris exinde confectis, que Qiiasi ligmim vite incipiunt, plenius conti-
netur, nonnulli tamen inagistri et scolares Parisienses quasdam colligationes et obliga-
tiones nefarias ad invicem, ut audivimus, inierunt, per quas scolares religiosi et alii non
possunt libere sicut volunt scolas inaxime sacre legis pro lectionibus et disputationibus

audiendis intrare. Alias etiam non sine apostolice sedis injuria et impedimento dicti

studii ac salutis animarum dispendio intenlionem nostram circa effectum ordinationis

ipsius evacuare multipliciter moliunlur. Volentes igitur et auctorilate presentium sta-
tuentcs quod scolares omnes lam religiosi, qui de prelatorum suorum licentia morantur
in studio, quam etiam seculares, libere valeant ubi volunt lectiones et disputationcs
audire, quodque prefata nostra ordinatio ab omnibus magistris et scolaribus Parisius

existenlibus reverenter et humiliter observetur, necnon quod dilccti filii Predicatorum

et Minorum ordinum fratres ac alii religiosi qui Parisius fuerint pro teinpore doclores

theologice facullalis, seu scolares ipsorum in consortium et collegium .seu societatem

aliorum magistrorum et s<;olarium Parisicnsium recipiantur, simpliciler et efiicaciter
habeanlur, et quod Parisiense studium preter tenorem ordinationis cjusdem aut absque
sedis apostolice licentia spcciali nullatenus alibi transferatur, omnes qui conlra hoc
salubre statulum nostruin venire vel occasione prcsentium aut aliarum littcrarum nos-
324 CHARTULARIUM UNIVKRS. PARIS. [1256

trarum directarum tibi, que incipiunl Cunctis processibus *, studiuin ipsum conturbare
presuinpserint, omnibus ecclesiasticis beneficiis decernimus esse privatos et ab ordinum
executione suspensos. Omnes autem obligationes etiam juramento firmatas a magistris et

scolaribus inemoratis contra ordinationis aut litterarum superius expressarum seu presen-
tiuin tenorem presumptas vel in posterum presumendas necnon et compositionem inter
eosdem fratres Predicatores ex parte una ac magislros et scolares ex altera contra ordi-

nationem ipsam nobis irrequisitis initam tamquani iniquam et temerariam penitus irri-

tamus. Ut igitur a supradictorum observantia nullus se possit per ignorantiam excusare,

fraternitati tue per apostolica scripta in virtute obedientie districte precipiendo mandamus,
quatinus tenorem presentium qualibet occasione et dilatione ac appellatione cessante per
te vel per alios publicare Parisius non omittens, si qui contra predictorum aliquod
venientes privationem incurrerint memoratam, tu illos ad quos beneficiorum ipsorum
collatio spectare dinoscitur per litteras tuas sine mora demandes, ut infra quindecim dies

post receptionein ipsarum omni occasione cessante beneficia illorum, de quibus videris
expedire, conferant personis idoneis et ecclesie Romane devotis. Quod si facere neglexe-

rint, tu illa conferre personis hujusmodi non postponas. Non obstantibus appellationibus
et exceptionibus aut occasionibus quibuscumque sive litteris vel indulgentiis ab apostolica

sede concessis, etc. tit supra n" 280, usque provocabis. Deinde : Quod eniin super hoc

inveneris et feceris nobis per tuas litteras fideliter intimare procures. Dat. Anagnie v kal.
Julii, pontificatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 250, n 96. Supersunt fila cannab. Alterum ibid. M. 257, n" 8. Deest bulla plumbea.
Reg. Vat. Alex. IV an. 3, ep. 246, fol. 33. Magnum Pastorale in Arch. nat. Paris. LL. 175, p. 562. Cod. privil. Ord.
Min. continens (sacc. XIV) et ad Ord. Servorum Mariae pertinens. Cod. Rutenens. Constit. Ord. Praed., p. 246. Haec epistola
sicut ct praccedens inserta est praetcrea litteris, vidimus vulgo dictis, Reginaldi episcopi Paris. in Arch. nat. Paris. J. 153,

n 24. Vidimus electi Cusentini an. 1256 in Arch. depart. de la C6te-d'0r, fonds Dominicains, liasse 930. Ibid. Cartul. des
Dominicains, H. 221, fol. 71*. Layettes du tr^sor des chartes, n 4264. In Bullario Rom. ed. Taurin., III, 649, hae litterae

perperam ad tertium annum pont. Alexandri referuntur et quidcm e Regesto Vat. citato, ubi quidcm inter litteras terlii anni
exstant, sed cum temporis nota ut supra. Bulaeus, III, 305.

1. Supra n 280.

2o2. Alexander IV Ludovico regi Francorum mandat ut Guillelmum de S. Amore, Odonem de Duaco, Nicolaum
de Barro super Albam, Christianumque, nisi pontificis mandatis paruerint, de regno Franciae expellat,
Guillelmum etiam et Christianum carceri mancipet.
1256, Junii 27, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei carissimo in Ghristo filio .. regi Francorum
illustri salutem et apostolicam benedictionem. Vere fidei et pie devotionis sinceritas,

quam geris erga Deum et Romanam ecclesiam, evidentibus et credibilibus nimis sanctorum
operum testimoniis comprobata cor nostrum mira perfundit suavitate letitie, ac nobis,

quod excellentiam tuam ad omne bonum promptam seinper experiri possimus, efiicacissime
persuadet. Inter alia vero tuain regiain celsitudinem commendant clarius dilectionis et
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 325

pietatis viscera, que in oinnes Christi pauperes et precipue in dilectos filios Predicatorum
et Minoruin ordinum fratres affectuosus eflundis : in quo utique ipsius Christi te iinita-

torem exhibens, ipsum et ejus ecclesiam, cujus illi ofliciosa sunt inembra, et eo cariora,
quo sibi firmius coherentia, letificas ethonoras. Sane licet pro dilectissimo nobis Parisiensi
studio in vigore debito conservando quedam olim circa ipsum de fratrum nostrorum con-
silio diligenti examinatione premissa provide duxerimus ordinanda, sicut in specialibus

litteris nostris inde confectis plenius continetur, certis super hoc executoribus deputatis,
quamplures tamen magistri et scolares Parisienses sue potius qiiam Christi glorie cupidi,
pro eo quod super injuriosa separatione dilectorum filiorum magistrorum fratrum Predi-
catoriim Parisiensium et scolariiiin eorundem a magistrorum consortio et Universitatis

collegio ac quibusdam eorum statutis iniqiiis et non sine ofl"ensa Dei et animarum periculo
artantibus studium sacre legis apud nos non potuerunt, quia nec debuerunt, consequi
votum suum, irrationabili commotione ac superba indignatione turbati non soluin dictos
fralres Predicatores, quorum felicibus profectibus invidebant, crudeliter et nequiter afflixe-

runt, ac eoruin ordinem fecundum fructibus sanctitatis et quasi quoddam sydus' in Dei

ecclesia refulgentem apiid nos et alios conati sunt verbis et litteris sacrilegis diffamare,

sicut tua serenitas, ut credimus, non ignorat, veruin etiain, quod est detestabilioris

audacie, nobis se contumaciter opponere prcsumentes, adinventionibus fraudulontis et

frivolis appellationibus, prout nobis per suas litteras constitit, prefate ordinationis effectum
impedire contra intentionem nostram multipliciter attemptarunt, litteras nostras et e.xcom-

municationis ac suspensionis sententias in eos culpis suis exigentibus auctoritate sedis

apostolice promulgatas rebellione dampnabili contemnendo. Sed quia hujusmodi superbie

filii diu sub quadam pia dissimulationc a nobis ut resipiscerent expectati sue cervicis
obstinale duritiam ad obediendum nobis flectere non curarunt, nos ne tante temeritatis
vitiuin contra Romanain ecclcsiam ausu detestabili attemptatum possit esse aliis occasio
scismatis et contumacie perniciose fomentiim, et ne Parisiense studium violato tenore
ordinationis nostre pro aliqiiorum libito dissolvi valeat vel transferri : nos cilra culparum
suarum exigentiam processimus contra ipsos, et venerabili fralri nostro .. F^arisiensi epis-

copo scripta nostra dircxiiiius, ut processum ipsuin Parisius publicare studeat, ac alia

quedam circa hoc diligentius exequatur'. Ut autem hujusmodi processus nostri votiva
executio proveniat sine mora, serenitatem tuain, de qua gerimus in Doinino fiduciain
specialem, omni qua possuinus affectione rogamus, ac in remissioncm tibi injiingimus
peccatorum, quatinus prefato episcopo ad exequendum super hoc preceptum nostrum pro
divina et nostra reverentia tui brachii triumphali virlute subveniens, in auxilium salutaris

et ecclesiastice discipline divinitus libi dala, Guillermum de .Sancto Amore et Oddonem de

Duaco doctores theologie, ac Nicohiuin decanum de Barro et Christianum canonicum
Belvacensem tanquam ecclesie Romanc rebelles et aliorum rebellium inccntores ac tiirba-
tores Parisiensis studii, nisi ad inandatum nostriiin juxla fonnam ipsi episcopo Iradilain
326 CHARTULAHIUM UNIVERS. PARIS. [1256

redeant reverenter, omni dilatione et occasione seu appellatione cessantibus, de toto

regno Francie propellere non omitlas. Vellemus ad hec, si tue celsitudini videretur, ut

dictos Guillermum de Sancto Amore et Christianum, qui sunt in perversitate hujusmodi

potiores, faceres usque ad beneplacitum nostrum in carcore detineri, ceteros de magistris
et scolaribus supradictis prefate ordinationis nostre et ejusdem studii turbatores ac
fratrum ipsorum vexatores improbos et iniquos tua prepotenti dextera, prout tibi vide-
bitur, cocrcendo, ut ipsorum punita malignitas alios doceat quiete vivere et ecclesie

Romane humiliter obedire; preces nostras in hac parte sic efficaciter impleturus, quod nos,
qui eas tibi ex cordis affectu dirigimus, voti nostri plenitudinem consecuti, tuis, cum
opportunum fuerit, libentius annuamus. Dat. Anagnie v kal. Julii, pontificatus nostri anno
secundo.

Orig^inale in Arch. nat. Paris. L. 250, n" 97. Supersunt fila cannab. Cartulaire des Dmninicains in Arch. depart.
de la C6te-d'0r, H. 221, fol. 78''. Cod. privilegia Ord. Min, contincns et ad Ord. Servorum Mariae pertinens (saec. XIV).

Bulaeus, III, 306.

1. Or. : sydum . 2. Supra n 280, 281.

283. Alexander IV rogat decanum et capitulum Parisiense ut Joannem et Rogerum et Blasium nepotes suos,
diseiplinis scholaslicis Parisiis vacaturos, in domibus claustralibus ecclesiae Parisiensis morari patiantur.

1256, Junii 29, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. decano et capitulo Pari-

siensi salutem et apostolicam benedictionem. Cum dilectos filios Johannem, Rogerum et

Blasium nepotes et capellanos nostros Parisius duxerimus destinandos disciplinis ibidem

scolasticis vacaturos, attendentes quod ex conversatione bonorum morum formatur
honestas, ac propter hoc eorum profectibus expedire, quod iidem in loco morentur con-
gruo et cum personis conversentur honestis : universitatem vestram duximus attente

rogandam per apostolica vobis scripta mandantes, quatinus ipsos cum eorum familia in

domibus claustri ecclesie vestre morari pro reverencia nostra benignius perinittatis, statuto

contrario, quod habere diciinini juramento firmatum, ne quis nisi canonicus vel in
expensis canonici in domibus ipsis manere valeat, non obstante. Preces nostras taliter

impleturi, quod vestra exinde possit devocio merito commendari. Dat. Anagnie iij kal.

Julii, pontificatus nostri anno secundo.

Magnum Pastorale in Arch. nat. Paris. LL. 175, p. 567. Bulacus, III, 307. Apud R. de Lasteyrie, Carlulaire
gdneral de Paris, I, 368, n" 424, haec epistola perperum Alexandro III ascribilur et ad. an. 1161, 29 mai refertur.
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 327

284. Alexander IV priori et fratribus Ord. Praed. Paris. compositionem inter ipsos et magistros Paris. initam
significat irritam fore, eosqae ad scholas praecipue theolagicas et scholasticam societatem esse admittendos.

1256, Julii 1, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. priori et fratribus Ordinis

Predicatorum Parisiens. salutem el apostolicam benedictionem. Vehementi admiratione

ducimur, et etiam non iinmerito conturbamur, quod licet sedes apostolica vos pro sacre
religionis vestre meritis complectatiir aflectu benivolentie specialis, ac viros reputet

honestate multa conspicuos el circumspecta discrelione precbros, ad illius tamen incon-

sulte simplicitatis prorupistis excessum, ut cuin magistris et scolaribus Parisiensibus

effectum ordinationis pro communi utilitate studii Parisiensis a nobis edite de fratrum
nostroruin consilio dolose ac nequiter molienlibus impedire non solum presumpseritis
absque (^dniiiventia nostra componere*, sed etiam nimis improvide postmodum pelivistis,

ut sententias in prefale ordinationis temerarios transgressores auctoritate nostra prolatas

pretextu compositionis hujusmodi relaxare de speciali gratia dignareinur, licet ipsi adhuc
in sua contumacia dainpnabiliter persever6nt. Sane nisi nos propter enorines et atroces

quas ferebalis injurias ad consensum compositionis ejusdem quasi violenter inductos de

quadam pietatis habundantia crederemus, debite severilas discipline vos instrueret, quod
in hoc non leviter deliquistis. Preces igitur non improvidas el indignas, quas nobis in hac
parte porrigere altemptastis, nullatenus admittentes obligationes de non recipiendo ad
scolas vel societatem scolasticam vos seu quoscumque alios religiosos aut seculares, sive

alias contra prefatam ordinationem nostram ^ dictis magistris et scolaribus! altemptalas,

etiam si juramento vel quacumque firmitate alia roborate, penitus irritamus, declarantes
auctoritate presentiuin quod vos et alii religiosi, qui de prelatorum suorum licentia in

studio commoranlur, ad scolas precipue theologice facultatis et scolasticam societatein

libeie sicut alii seculares recipi valeatis, prcsertim cum ad hec infideles ipsi non soluin
affectu deberent admitti promptissimo, sed etiam induci piecibus et nuineribus iuvitari, ut

ibi lunien fidei et morum susciperent disciplinam. Dat. Anagnie kal. Julii, pontificalus

nostri anno secundo.

Duo originalin iii Arch. nnt. Purta. L. 250, n' 99 ct 100. Rcstant fila cnnnub. In mcmbrana oversa poatcrioris legitur :

Priori provinciali fratrum Pred. in Francia . Vidimus an. 1256, in Arcb. d^part. de la Giite-d'Or, fonds Dominicains,
Itasse 930. Cod. privil. Ord. Min. cuntlncns (sanc. XIV) ct ad Ord. Scrvorum Marinc pcrtincns. Bnlacus, I!F, 307.

1. Supra n<> 268.

328 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1256

^OO. Ordinatio facta in capitulo provinciali provinciac Provinciae Ord. Praed. de crrorihus Parisiis anno 12il
damnatis.
1256, Julii 22, Avenione.

Errores condempnatos Parysius a singulis prioribus deportentur et diligenter atten-

dant lectores, si forte aliqui de hujusmodi invenerint in scriptis suis et emendent... Isti

sunt errores condempnati Parysius ab episcopo Parisiensi et magistris theologie regen-

tibus Parysius anno Dom. M^CC^XL : Primus error est, quod divina essentia in se nec
ab angelo nec ab homine videbitur. Secundus est [etc. Seqiitintur decem errores supra
n 128 memorati].

Bibl. Tolos., ms. 490, fol. 291. Bibl. Aveiiion., ms. 229, fol. 80'', ambo capp. provinc. Piovinciae el Tolosan. provin-
ciarum continentes.

286. Alexander IV praecipit, commendata magnopere Summa theologica fratris Alexandri de Hales, ministro
Ord. Minorum in Francia, ut ad eam perficiendam mandato fr. Guillelmo de Melitona fratres idonei
adjutores Parisiis assignentur.
1256, Julii 28, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. ministro fratrum Ordinis
Minorum in Francia salutem et apostolicam benedictionem. De fontibus Paradisi flumen
egrediens, exuberans videlicet sacrarum intelligentia scripturarum, per os recolende
memorie fratris Alexandri ordinis tui temporibus nostris largo profluxit lotitio impetu
super terram, in lucem manifestius editis thesauris scientie ac sapientie sakitaris. Idem
siquidem frater, ut ex hiis, que scripsit et tradidit, comperimus, Deo plenus (nemo enim
nisi in spiritu Dei loquens eterne veritatis misteria ea inquisitionis indagine attigisset)

studia sua publicis utilitatibus commodavit, et laboriosi operis sanctum aggrediendo pro-
positum super questionibus theologicis utiliorem utique quam prolixam molitus est

Summam profectibus in lege Domini studere volentium compendiosius profuturam, iri

qua sententiarum irrefragabilium ordinate sunt acies ad obterendam veritatis pondere con-
tentiose pervicaciam falsitatis. Prolixitatem quippe, si quam in eadem Summa lector deli-

catus abhorret, studiosis nobis in ea sic reddit continua partium suaruin utilitas brevem,
ut in tanto verborum agmine, quod immensa videtur divine profunditatis eloquia conti-

nere, non aliud nos rationabiliter possit ofTendere, quam quod Deo ejusdem fratris labo-

ribus finem, antequam suscepti operis dietam perficeret, imponente, el ad statutum

reposite mercedis evocante denarium, perfecte pietatis imperfectus est labor, quo et pauca
videntur, et ad satietatem aniine insuflicentia universa que scripta sunt, nisi destinatum et
ad quem animos legentium pars suspendit exhibita, principii sui finem moles tanli operis

sortiatur. Quocirca discretioni tue in virtute obedientie districte precipiendo mandamus,

quatinus considerans prudenter, quod indecenter relinquitur, si negligenter omiltitur
mutilum opus Dei, quod nonnisi celestis sapientia per ministerium servi sui tam clara jam
1256] AB ANNO MCC USQLE AD 1'HILII'PUM IV REG. FKANC. 329

digeste partis iniit venustate, de consilio discretorum fratruin studentium ad perfectionem

ejusdem Summe necessarios pro nuinero et idoneos pro merito convoces Parisius ex
quibuslibet administrationis tue locis ordinis tui fratres, quibus ex parte nostra in remis-
sionem injungas peccaminuin et ad suoruin cumulum meritorum, ut dilecto filio fratri

Guillermo de Milletona' huic sollicitudini deputato sedule assistentes, ipsumque ac se

mutuo adjuvantes sine diiationis dispendio predicte Sunime opus finaliter exequantur, ad
hoc uno et eodem Domini spiritu, qui gratis mira scientiarum dona distribuit, adjuvante.
Dat. Anagnie v kal. Augiisti, pontificafus nostri anno ij.

Bibl. nat. Piiris., ms. lat. 1.57,51, fol. 120'', post 1 partciii Suiiimuo Alcxaudri de Halcs (sacc. Xlll). In fine epistolac lcgilur ;

Explicit copia de verbo ad verbum, ipiam cgo habui et tenui et palpavi bullas papc, et transcripsi et fuit papa
Alcxandcr IV . Originale iii conventu fratrum Min. Parisiis asscrvatum fuit, ut legilur in opere Firmamenta trium ord.
S. Francisci, (Parisiis, 1512), parte 1, fol. XLII. Apographuin in cod. Paris. est sacc. XIV et fortc anni 1373, qui annus
legitur in principio Summae (fol. 2') in fine indicis titulornm. Facile rccognoscitur hic illicque eadem manus. QutJtif-

Echard, SS. ord. Praed., I, 321. Sed jam auctor Chron. XXIV general. ord. Minor. saec. XIV hujus epistolae meminit.
(Bibl. Riccard. Florent., ms. 279). Quidquid sit de ipsa cpistola, saiie Rogcrus Baco scribit : Ex suo (.\lexandri) ingrcssu

(in ord. Minorum) fratros ct alii cxaltavcrunt in celum, et ei dederunt auctoritatem totius studii, et adscripscrunt ci mngnam
Summam illam, quae est plus quam pondus unius equi, qunm ipse non fecit sed alii. Et tamen proptcr revcrentiam ascripta
fuil [ei], el vocatur Summa fratris Alexandri ... Exemplar apud fratres putrescit et jacet intactum . Rogeri Bacon opp.
inedila, ed. Brewer, I, 32G. Mcrain fabulam vero essc opinamur traditionem, opus Alexandri a 72 (vel 60) magistris
scriptura propria ac sigillis essc api)robluin , ut refcrt Bartholomneus de Pisis, Liber conformitatum (Bononiae, 1590),
fol. 160, adjungens haec documciita conscrvari in sacristia convcntus Parisicnsis.

1. Ms. : Millerona . Fuit saltcm 1248 magister regens actu Parisiis (vide supra n" 178, nota 4) et unus de celcberrimis
theologis sui temporis, cujus adbuc supcrsunt Quolibeta et Quaestiones (Bibl. S. Anton. Patav., ms. 152).

2i(il, Episcopi provinciarum Senonensis ac Itemensis notuin faciunt se vocatis Guillelmo de S. Amore et
quihusdnm viris scholasticis fratribusque Praedicatoribus obtulissc ut ad litem dirimendam Concilium
celebraretur ; Ouillelmum acceptasse, Praedicatores vero renuisse.

1256, Julii 31; Augusti 4.

R. Dei gralia Morinensis' ecclcsie minister humilis universis presentes littcras

inspecturis salutem in Doinino. Noveritis nos litteras infrascriptas sub sigillo venera-
bilium palrum episcoporum ibidcm nominatoriim verlio ad verbum legissc et earum
concessioni nos presentes extitisse el sigillum nostiiiin una cum aliis apposuisse.
n.' Dci gratia Senonensis archiepiscopus, N.' Suessionensis, G. *
Belvacensis, V."
Noviomensis, J." Attrabatensis, G.' Ambianensis, R. Morinensis provincie Remensis
eadem gralia episcopi, M.' Carnotensis, R.' Parisiensis, G. '" Aurelianensis, A." Mel-
densis, N. " Trecensis, Scnonensis provincie eadein gratia episcopi, et G. " de eadem
provincia electus Neverensis universis presentes littcras inspecturis saliilcm in Domino.
Cum magisler Ordinis Prcdicaloruin '*
coram nobis Parisius constitutus dcnuntiasset
nobis, quod quidam seculares magistri theologie Parisienses docuissent ct predicassent
publice mulla falsa et erronea contra bonos niores, quoriiiii (jiicdaiii in dorogalionem
ordinis eorumdem redundabant : nos vocato magistro G. de Sancto Amore regente in
CAai-t. Univ. Pavi$. I. 42
330 CHARTULARIUM UNIVERS. PAIUS. [1256

theologia Parisius una cum magistro Laurentio " in eadem facultate regente ac quibusdam
aliis probis viris scolasticis, quesivimus a predicto magistro G., si que contra bonos
mores falsa vel erronea predicasset vel docuisset, vel Ordinem fratrum Predicatorum,
qui a doniino papa erat approbatus, reprobasset. Predictus G. predicta negavit, asserens
quod nichil contrarium saluti animarum, nec erroneum, nec falsum predicasset, nec
Ordincin approbatum a Romana ecclesia reprobasset, offerens quod paratus erat vel

defendere, si vera essent que predicaverat, vel revocare vel corrigere, si revocanda vel
corrigenda viderentur a nobis. Nos vero habita deliberatione dicto magistro G. optulimus

quod, si predicti magister et fratres Predicatores acceptarent, celebraremus Goncilium, et

convocatis juris peritis et theologis necnon aliis rogatis, qui esseiit in aliis provinciis
circumjacentibus in eisdem facultatibus periti, ut quod per Concilium difTiniretur, obser-
varetur; quod dictus magister G. gratanter acceptavit et etiam instanter supplicavit,

paratus corrigi super quibus Concilium diceret corrigendum. Et a predicto magistro

Ordinis Predicatorum fratribus ejus secum astantibus requisivimus, si placeret eis adquies-

cere diffinitioni Concilii memorati. Qui nobis responderunl, quod eis non placebat, cum in

provincia solummodo Senonensi Concilium haberet auctoritatem, nec in aliis provinciis

forte observaretur, quod a Concilio Senonensi esset diffinilum, el Ordo ipsorum, in cujus

derogationem dicebant multa esse predicata, per omnia regna erat diffusus. Supplicavit
nichilominus dictus magister G., tam nomine suo, quam nomine universitatis magistrorum
et scolarium Parisiensium, ut cum multa pericula imminerent ecclesie Gallicane per
pseudopredicatores et penetrantes domos, de periculis illis inquireremus et ab ecclesia
Dei repellere curaremus, et decerneremus, utrum predicta facienda essenl vel non
facienda, predicanda vel non predicanda. Et ad instantiain dicti magistri G. tain nomine
suo quam nomine ceterorum scolasticorum Parisiensium presentibus literis sigilla nostra

apposuimus anno Domini M^CCL sexto, pridie kal. Augusti.

Nos autem ad peticionem dicte Universitatis quod audiviinus et vidimus hoc lestamur
et presenti scripture sigillum nostrum apposuimus in testimonium veritatis. Datum in

crastino revelationis sancti Stephani, anno Domini MCCL sexto.

Originale in Arch. nat. Paris. M. 67'', n 42. Superest fragmentura sigilli cerei taeniola membr. appensi. Pertinebat
ad Arch. Univers. Bulaeus, III, 309, qui hic textum operis magistri Guillelmi de Sancto Amore Opera omnia (Constan-
tiae, 1632), p. 34 sq. sicut passim alibi cxscripsit. Originale instrumenti ipsius dati 31 Julii jam isto tempore, ut videtur,
reperiri non potuit. Tenor litterarum concordat cum relatione Guillelmi de S. Amore in suis Responsionibus, cd. Constant.,
p. 106, ex qua praeterea comperimus, praedictos episcopos Parisiis Concilium cclcbravisse, quod coUectores Conciliorum
hucusque fugit.

1. Radulphus, episcopus Morinensis (de la Th^rouanne). 2. Henricus. 3. Nivelon. 4. Guillelmus. 5. Vermundu.

6. Jacobus (d'Arras). 7. Gerardus. 8. Matthcus. 9. Reginaldus. 10. Guillelmus. 11. Alermus (dc Meaux).
12. Nicolaus. 13. Guillelmus. 14. Humbcrtus. 15. Ejusdem magistri Guillelmus etiam de S. Amore ad an. cir-
citer 1256 mentionem facit in suis Responsionibus, I. c, p. 103. Fratribus Praedic. Laurentius erat infcnsus, teste Thoma
Cantimpr., Liber apum, II, c. 10, p. 179, tandem vero datis librorum suorum copiis fratribus Praedicatoribus Parisius,
moriturus apud eos mire poenitens delatus est et sepultus , quod utique ante an. 1263 accidit, cum Liber apum hoc anno
compositu sit.

2.
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 331

288. Alexander IV condemnat Ubellum Guillelmi de S. Amore cui titulus : c Tractatus brevis de periculis
novissimorum temporum.

1256, Octobris 5, Anagniae.

Alexander episcopus serviis servorum Dei ad perpetuain rei nienioriain.) Ro manus

Pontifex de summi apostolatus specula Urbi et Orbi debita servitute prospiciens curis
occupatur innumeris, et cogitationibus rapitur infinitis; quia eminentior ceteris sedes ejus

soUiciludines sibi vehementiores accumulat, et ipsius auctoritas potior meditationes ei

nuiltiplicat ampliores; quo enim altius presidet, eo longius laliusque circumspicit, et

quanto plus potest oflicio, tanlo majoris vigilantie sibi sarcina incumbente plus pensat,

quoniam inaxime dignitati potissiina sollicitudo coheret, et altiorem honorem onus gravius
coinitatur, curaque profusior ardentioribus slimulis mentein urget. Unde cum aliis plebium
fidelium pastoribus, qiiibus grex dominicus particulariter est commissus, immineat de
suarum ecclesiarum eminentia vigilanler ad suas oves attendere, incumbit utique Romano
presuli, cui est grex ipse generaliter creditus, de sublimi ecclesiarum vertice, sede scilicet

apostolica, propensius ad illum, et instantius intueri; quia cum hii siiis limitatis populis
presint, singuli quidem singulis, hic sine distinctione prelatus est pontifex universis,
dominice quidem vinee custos gcneralis et cultor, et totius ovilis catholici pastorumque
oinnium suminus pastor. Incumbenle itaquc sibi generali sollicitudine super omnes, cum ex
hoc sue mentis intuitum per cuncta diffundere teneatur, stupet nimirum ipsius animus, et

sub tam gravis et difTicilis cure pondere contremisit:-(ic), quod posset sufferre, ut convenit,

vis nature occidue vix confidit. Ad eum namque negotia undique confluunt, perveniunt
lites, dubia deferunlur, et destinantur implacita et perplexa ; nec unquam horum influens
torrens cessat, nec hujus alti pelagi valide infesteque procelle quiescunt ; sed hiis que
iinininent nunc expeditis, inox alia subsecuntur; nec tot implexarum questionuin nodi
decisione apostolica solvi possunt, quin et alie irretite et nodose supcrveniant, delibera-
tione matura et consulta diflinitione solvende. Iinmo ex quo de instantibus, dinicilibus, et

obscuris dubietalis caliginem vcrbo siie dcclarationis amoverit, statiin nova ct recentia

turbulenta ingruunt apostolico dilucidando oraculo et ambiguis ac incertis mcntibus clare

dissertionis luminc serenanda. Propter quod inest Romano antistiti sollicitudo sine otio,
labor sine quiete, occupatio sine vacatione, exercitium sine tranquillo, ingens et sedula
ineditatio et vigilia sine soinpno. Nec ad modicum (^tiam sua cotidiana intermissionein
habet instantia, que nec omittitur aliquo tempore, nec aliquod ipsa teinpus omittit, urget
continue; quia cogitandi materia semper adcst, nec successu temporis dcsinit, sed cuin
illius diuturnilale perdurat, quia nec decursu temporum deficiunt negotia, sed assidue
illis succedcnlibus rcnascuntur. Nam et hostis antiqiius argutus quidcm insidiator calli-

dusquc deceptor animarum veheinenlis et ardentis sollicitudinis causam picl)ct, huinane

qttippe pacis emulus, fraterne invidus carilatis, divisionuin actor, dissipalor unionum, et
332 CIl AIITULAUIUM UNIVEItS. PAHIS. [1256

Iranquilli status fidelium ancxius persecutor, interserit odia, rancores ingerit, livores
accendit, niovet lites, jurgia suscitat, contentiones irritat, parat seditiones, et dissensiones

procurat, et illorum etiam, qui perfectiores et firiniores esse creduntur, interdum corda
subvertit, ct ibi magis impietatis sue machinas erigere ac nequitie faces accendere
nititur, ubi fore plus estimat malignitatis sue conamina obfutura. Jacit iniquus laqueos,

pedicas obicit, ponit tendiculas, ut prudentiores etiam intercipiat et captivet. Hinc turba-
tiones oriuntur, surgunl inimicilie, dissidia prodeunt, et scandala generantur. Unde sic

jain seculum declinavit ad malum, quod excrescentibus et invalescentibus in eo noxiis

quasi vix locus in ipso salutaribus invenitur; el exchisa fere inde concordia, quasi stabilem
ibi habet discordia mansionem. Qiiare oportet cura incessabili vigilare, ut detorta et
corrupta per maliciam bonitatis virtule rectificentur et reformentur, divulsa per odium
caritate ligentur, et commota sistant et pausent; habeant turbata tranquillum, et status

fidelium seinper in inelius roboretur. Sane quidam scripture sacre intelligentiam se habere
fatentes, sed divertentes a trainite recti sensus, cogitaverunt nuper malitiain, et contra

innocentes et rectos iniquitatem maximam sunt locuti, exarserunt in cordibus suis, et

lingua eorum maliloqua dolum et nequitiam concinnavit; surgentes adversus fratres

detraxerunt, et contra dilectos inatris ecclesie filios scandalum posuere. Prodiere, inquain,
et in prava coinmenta ex niinio calore aniini proruperunt, libelluin quendam valde perni-
ciosum et detestabilem temere componentes', libellum quidem non rationabilem, sed
reprobabilem, non veritatis, sed mendacii, non erudilionis, sed derogationis, non
monentem, sed mordentem, non instruentem veraciter, sed fallentem, quem nos ad sedem
delatum apostolicam venerabili fratri .. episcopo Tusculano' et dilectis filiis nostris J.^ tit.

Sancti Laurentii in Lucina, et H.* tit. Sancte Sabine presbyleris, et J.* Sancti Nicolai in
carcere TuIIiano diacono cardinalibus examinandum commisimus, ut plene ipsum inspi-
cerent, et universa contenta in eo perfecte attenderent cl discuterent diligenter. Quo
studiose perlecto et inature ac districte examinato", nobisque de hoc plenaria facta rela-
tione ab eis, quia in ipso quedam perversa et reproba contra potestatem et auctoritatem

Romani pontificis et coepiscoporum suorum; et nonnulla conlra illos, qui propter Deuin
sub artissima paupertate mendicant inundum cum suis opibus voluntaria inopia superantes;
alia vero contra eos, qui salutem animarum zelantes ardenter et sacris studiis procurantes
multos in ecclesia Dei operantur spirituales profectus, et magnum faciunt ibi fructum
quedain autein contra salutem' pauperum seu mendicantium religiosorum statum, sicut
sunt dilecti filii fratres Predicatores et Minores, qui vigore spiritus seculo cum suis

divitiis derelicto ad solain celestem patriam tola intentione suspirant; necnon et alia plura
inconvenientia digna utique confutatione ac confusione perpetiia manifeste comperimus
contineri; quia etiam idem libellus magni scandali seminarium et inulte turbalionis materia
existebat et inducebat etiam dispendium animaruin, cum retraheret a devotione solita et
consueta, elemosinarum largitione ac a conversione et religionis ingressu fideles : nos
1256] AB ANNO MCC USQUE AD IMIILIPPUM IV REG. FHANC. 333

libellum eundein, qui sic incipit : Ecce videtites clamabunt foris^ quique secundum ipsius
tilulum : Tractatus brevis de periculis uovissimorum temporum*. nuncupalur, tanqnam
iniquuin, scelestum et execrabilem, et institutiones ac documenta in eo tradita utpote

prava, falsa et nefaria de fratrum nostrorum consilio auctoritate apostolica reprobanius

et in perpetuum condempnamus, districte precipientes, ut quicumque libellum ipsuin

habuerit, eum infra octo dies, ex quo hujusmodi nostram reprobationem et condempna-
tionem sciverit, prorsus in toto et in qualibet sui parle comburere et abolere procuret. Et
in illos* qui hujus nostri precepti fuerint contemptores, excommunicationis sentenliam
promulgamus, firmiler in virtute obedienlie prohibendo, ne quisquam prediclum libelluin

ore aposlolico jain dampnalum approbare vel quomodolibet defcnsare presumal. Si quis

presumpserit, tanqiiam conluinax, inobediens et rebellis Romane ecclesie ab omnibus

fidelibus habeatur, et nos nichilominus alias conlra eum laliler procedemus, quod pena
condigna temerarium feriet. et alii ea perterriti a similibus frenabunlur. Psulli ergo, e/c,

nostre reprobationis, condcinpnationis, precepti et inhibitionis, etc. Si (|uis aulem, etc.

Dat. Anagnie iij non. Octobris, pontificatus nostri anno secun^.

Orig^nale in Arch, nat. Paris. L. 250, n^ 109. Bulla plumbea filis sericis iluvi et rubei culoris uppenditur. In meinbrana
aversa : Predicatorum . Vidimus on. 1256 in Arch. d(5part. do la Cote-dOr, fonds Dominicuins, liassc 930. Ibid. Cartu-
laire des Dominicains, H. 221, fol. 80''. Arch. depart. de la Giroiide (Bordeaux), fonds Dominicains, 651''' (saec. XIII), p. 82.

Cod. Val. Ottob. 15, fol. 208. Oltob. 56, fol. l'il (iiij id. l'cbr. an. 3). Cod. privil. Ord. Min. ad Ord. Serv. Mnriae
pertinens (saec. XIV). Nolatu dlgnum est, hanc celebrem epist. deesse in Reg. Vat. AJcxandri IV. Bulaeus, III, 310.

1. Ei per duos magistros Paris. ex partc regis Ludovici transmissum. Vide infra n" 289. 2. Odoni dc Castro
Radulphi. 3. Johanni de Tolleto (Ord. Cisterc.). 4. Hugoni de S, Charo (Ord. Praed.). 5. Johunni Gaielano.
6. Adfuerunt tunc in curia inter alios Humbcrlus, mag. Ord. Magnus (Thomas Cantimpr., De apibus^
; .\Ibcrtus

1. 2, c. 10, n 23; Vitas Fratrum, 1. 4, c. 24, n" 6); Thomns Aquinas (Guillclmus de Tocco in AA. SS. Mart., I, 666);
minister gen. Ord. Min., scil. Johannes de Purma (Thom. Cantimpr. 1. c, ubi dicitur <( Bonavcntura ; ast Bonaventura
an. 1257, Febr. 2, in Min. gencr. electus cst, ut liquet ex Salimbcne, Chron., p. 137. Codd. melioris notac libri aputn
supprimunt nomen ministri gcn, Ord. Min., sic Cod. Vat. lat. 4846, fol. 40; Bibl. Univers. Bonon. 1674, fo). 33; Bibl. Puris.
m8. lat. 3309, fol. 39; 3585, fol. .W>; Bibl. copit. in Ovicdo, etc). Guillelmus de S. .\morc ipse non adfuit; utique
taracn post condemnationem, ul palct ei suis liesponsionibus , p. 109. 7. Al. : salutarem . 8. Vide supra n 256,
n. 6. 9. Or. uddit enim .

2o8. Alexander IV I.udovico regi Franciae fratres Praedicalores et Minores commendal atque ei denuniiat
librum per nunlios suos transmissumy cui titulus : De periculis novissimorum lem/iorum , a se reprobatum
et condemnalum esse.

1256, Octobris 17, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei carissiino in Christo (ilio .. illustii regi
Francie salutein el apostolicain benedictionem.^eri solis radius in te vere fulgere conspi-

citur, qui depulsis penitus pravis actibus in lucis operibus delectaris, qui vilatis oinnino
noctis tenebris in diei lumine ainbtilas, orrendo vitia, et amj)lexando virlulcs, fugiendo a

noxiis ct salularibiis iiilierendo. Hevera clarent in le firma fides, et pura dcvolio crga
celeslein regem, cujus <lono regnuin terrenuin nos<!eris obtinere, duin sic (!Jus benepla-
citis le coaptas, quod ad euin dirigens inentem tuam et ipsum in tuis actionibus conslituis
S34 CHARTUL\niUM UNIVERS. PARIS. [1256

fundainentuni, ad illa tuum libitum convertis et studiuin, que in ejus conspectu sunt
placida, sil^ique delectabilein referant suavitatein odoris, in benignitate, cleinentia, miseri-

cordia, et caritatis subsidiis te principaliter exercendo. Sed et si hec in persona tua velud
sidera luininosa resplendeant, est tamen ibi aliud, quod ampliori fulgore rutiiat, et sicut

luminare majus et altius profert jubar inter alia in te lucentia, quasi solis innuens majes-
tatein, illa videlicet ardens et lucens caritas, qua personas religiosas et divinis mancipatas
servitiis gratiose prosequeris, eas tenere diligendo, favore muniendo regio, multis bene-

ficiis confovendo, amplectendo libenter conversationem ipsarum et eas in tua familiarilate

specialiter retinendo. Inter quas dilectos filios fratres Predicatores et Minores, tanquam
perfectos Christi servos, cultores fidei eruditos et prudentes ac providos consiliarios
animarum tue mansuetudini precipui amoris vinculo astrinxisti. Certe congruit et expedit,

quod princeps tam catholicus familiares habeat tain electos, quod in ipsius munda et

nitida curia viri sine nota et inacula conversentur, quodque domus ejus generali preconio

laudata per orbein etiain ex famulorum et ministrorum domini societate ac presentia com-
mendetur. Horuin namque fratrum clari Ordines jamdudum a sede apostolica sicut sacri
et conspicui approbati velut eminentia candelabra et duo magna luminaria in ecclesia Dei

lucent, quoniain ab hiis sancte doctrine lumen ubique per mundum copiose difi^unditur,

ab hiis Christi Evangelium ardenter et efficaciter predicatur, ab hiis recta et sana consilia

et exempla salutaria exhibentur. Convenienter itaque regia serenitas in tam proborum

virorum et religiosorum tam illustrium consortio iocundatur, quia ex hoc ipsa et inerito

crescit et faina, et principibus aliis ad honestum et bonum materia est et index. De tanta

ergo benivolentia et gratia, quam eisdem fratribus sincere ostendis et exhibes, celsitu-

dinem tuam multipliciter in Domino coinmendantes, dignas tibi gratiarum referimus

actiones, recognoscentes, nos fore tibi de hoc specialius obligatos, quia tu es ipsis in
necessitate plenum subsidium, contra molestias tutum presidium, et in adversitate sui

status solidum firmamentum.i Sane dilectos filios magistros Johannem et Petrum clericos
et nuntios tuos, quos ad sedem apostolicam destinasti, affectuose recepimus, et in hiis

que proposuerunt et petiverunt ex parte tua pro eisdein fratribus, benigne ipsos audire
curavimus et efficaciter exaudirej Et ecce libcllum ilhim perniciosuin et detestabilem,
quein quidam sacre scripture intelligentiam se habere fatentes, sed divertentes a trainite
recti sensus, contra Christi pauperes vite sue subsidia salubriter mendicantes, componere
presumpserunt, delatuin ad nos per eosdein nuntios, tanquam iniquum, scelestum et

execrabilem, et instructiones et documenta in eo tradita utpote prava, falsa et nefaria, de

fratrum nostrorum consilio auctoritate apostolica presente magna fidelium multitudine,
reprobanda duximus, et in perpetuum condempnanda, districte precipientes, ut quicumque
libellum ipsum habuerit, eum infra octo dies, ex quo hujusmodi nostram reprobalionem
et condempnationem sciverit, prorsus destruere et abolere procuret, et in illos, qui hujus
nostri precepti fuerinl contemptores, excommunicationis sententiam promulgantes, firmiter
1256] AB AN>0 MCC USQUE AD PHJLIPPUM IV REG. FRANC. 335

in virtute obedientie prohibendo, ne quisquam predictuni libelluni ore apostolico jain

dampnatum approbare vel quomodolibet defensare presumat, et si quis presumpserit,

tanquam contumax, inobediens et rebellis Romane ecclesie ab omnibus fidelibus habeatur,

sicut hec omnia in litteris nostris de predicta reprobalione ac condempnatione confectis,

quas tibi transmittimus, plenius continentur'. Ideoque magnificentiam tuain omni qua pos-
sumus affectione rogamus, quatinus memoratos fratres consueta benignitate ac gratia
prosequaris, eos tanquam probatos et acceptos Christi ministros habeas attentius com-
mcndatos, et ab injuriis et molestiis protegas et prescrves, ita quod tuo securi munimine
quietam et gratam impendere Domino valeant servilutem. Dat. Anagnie xvj kal. IVovembris,
pontificatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. nut. Paris. L. 250, n"* 111. Supersunt fila cannab. In membrana avetsa : Predicatorum . Vidimus
an. 1256 in Arch, depavl. de la Cote-dOr, fonds Dominicains, liasse 930. Ibid. Cartul. des Dominicains, H. 221, foL 87.
Cod. privil. Ord. Min. continens et ad Ord. Serv. Mariac pertinens (saec. XIV). Bulaeus, III, 312. Ignace de Jesus-
Maria, Histoire des comtes de Ponthieu, p. 183, narrat papam eadem die regi scripsisse, se conccssisse cjus nuntiis, quae
pro frat. Praed, postulaverant, hortatumque eum esse, ut fratribus protcctionem suam servaret. Ast hoc fecit etiam in epistola
supra publicata,

1. Supra n 288.

^3U, Alexander IV Ludovicum regetn Franciae rogat, praebeat Turonensi et Rotomagensi archiepiscopis ac
Parisiensi episcopo rnanum auxiliaremj ut mandata apostolica in gratiam frairum Praedicatorum et

Minorum exsequantur.
1256, Octobria 19, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei carissimo in Christo filio .. illustri regi

Francie salutem et apostolicam benedictionem. Non sine multa cordis amaritudine ani-
mique turbatione audivimus quod nonnulli magistri et doctores ac alii acuentes ut gladium
linguas suas et venenum aspidum gerentes sub labiis, ad infamiam, gravamen, et dispen-
diuin innocentum illud in suggillationem et lesionem dilectorum filiorinn fratrum Predica-

toriun et Minorum nequiter voinuerunt. Et licet ipsos distincle non nominaverint, nec
vocabuiis propriis expresserint, eos tainen quibusdam verborum involucris, et certis et

cautis circumloculionibus apertius innuerunt, ita quod ex talibus eorum dictis manifeste

tanquam si expressim illos nominassent, innotuit, quod de ipsis fratribus hKjuebantur;

fuderunt, inquam, virus, et contra eos in scolis, predicationibus et alibi asserere presump-
serunt quod in statu et via salvandorum non erant, nec meriloria, nec salutifera existebal

ipsorum mcndicitas et paupertas, cum deberent vaiitudine corporali ct aliis justis impe-
dimentis cessantibus, propriis manibus operari, sub spe alieni subsidii non torpendo, nec
pro sustcntatione vel pro nccessariis, extranea mendicando suffragia, seu ab aliis vite

amminicula expeclando; quodque de licentia vel commissionc Ilomani pontificis seu dioce-

sanorum episcoporum predicationis exercere oflicium et confessiones audire libere non

valebant, tanquam per hoc sacerdotibus parrochialibus prejudiciuin inferretur, ad alia

nichilominus prava ct iniqua in detractionem eorum et suoruin Ordinuin derogatioiuin

336 CHAKTULAItlUM UNIVERS. P.VIIIS. [1256

ora maliloqua relaxando. Cum igilur iidein Ordines fuerint dudum a sede apostolica sicut
sacri, clari et conspicui approbati, ex quibiis jam nonnuUi fratres ad supcrnam provecti
patriam in sanctorum numero sunt ascripli et velut eminentia candelabra et duo magna
luminaria in ecclesia Dei luceant, ac ab ipsorum fratribus, et cultoribus sancte doctrine
lumen diffundatur ubique per orbem, Christi evangelium ardenter et efficaciter predicetur,

ac recta et sana consilia et exeinpla salutaria prebeantur; cuin etiam dicti fratres sacre
scripture ac verbi Dei studio et animarum profectibus necnon divinis ofticiis et orationibus

instanter et incessanter intendant, nequaquam marcentes otio, sed opere se optiino el

potissimo exercentes, cum sapientia opus existat maximum, nec sint pluris qui operantur

exterius, quain qui studium cognoscende divinitatis exercent (unde et Dominus ministrante
ac operante Martha, Marie audientiam, attentionem, et studium circa verbum ipsius pre-

cipue commendavit),* ex quo liquido patet, fratres ipsos ad operandum suis manibus non
teneri : quinimmo si hiis intermissis laborent manibus, potiora utique et utiliora in

minora ininusque utilia opera non sine animarum dispendio coininutarent; cum insuper
iidem fratres omnia propter Deum rcliquerint, exilia vite subsidia mendicantes Chris-

tuinque imitentur pauperem, perfectionem evangelicam amplexando, propter quod evi-

denter apparet, eos in statu existere salvandorum, et per sue religionis observantiam, que
quidem ipsius perfectionis evangelice tenet forinam, eterna preinia promereri; cuin eliam
de licentia vel commissione aut concessione Romani pontificis seu legatorum ejiis vel

ordinarioruin locorum licite possint predicare populis, et confessiones audire, ac peni-

tentias injungere salutares' : venerabilibus fratribus nostris .. Turonensi' et .. Rothoma-
gensi' archiepiscopis ac .. episcopo Parisiensi' damus nostris litteris in virtute obedientie
firmiter in preceptis", ut oinnes magistros, doctores, et alios, qui sive in scolis, sive in

predicationibus, sive alibi, premissa dicere attemptarunt, ex parte nostra monere procu-
rent, ut infra certum terminum ab ipsis archiepiscopis et episcopo prefigendum eisdein
dictum suum in hiis publice revoccnt, inale se dixisse fatentes, illaque detestentur penitus

et retractent, asseverando constanter contrarium, et illud etiam fideliter predicando. Quod

si non fecerint, ex tunc contra eos ad suspensionis, excommunicationis, el. perpetue
privationis beneficiorum suorum ecclesiasticorum sententias sublato cujuslibet appella-

tionis obstaculo eflicaciter procedere non oinittant; laicos de hoc culpabiles vel fautores
hujusmodi presuinptorum animadversione debita percellentes. Ideoque celsitudinem tuam
affectuose requirimus et rogamus, quatinus predictis archiepiscopis et episcopo, cum ab
eis requisitus fueris, tuuin favorem et auxilium magnifice largiaris, ita quod tua eis favente

potentia mandatum apostolicuin sibi directum eflicaciter exequi valeant, et nos magnifi-
centiam tuain exinde dignis in Doinino laudibus commendare possimus. Dat. Anagnie xiiij

kal. Novembris, pontificatus nostri anno secundo.

Originale.in Arch. nat. Paris. L. 250, n 112. Superaunt fila cannab. In membrana avcrsa ; Predicatorum . Alterum
 1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 337
originole in Arch. d^part. de la Cdte-d'Or, ronds Cordelierg, liasse 907. In membrana aversa : <i Minorum . Bulaeug,
ni, 315, nffert nonnisi tenorcm. Ripoll, Bull. Ovd. Praed., I, 320, n \lk.

1. Id Alexander IV sncpe rcpetit in subseqiientibus epistolis. An. vero 1259, Jan. 18 et Maii 13 in suis nd Praedicatores
et Minores directis bullis expresse de hoc scribit, adjungcns : sacerdolum parochialium usscnsu minime requisito , Ripoll,
Bull. Ord. Praed., I, 369. Sburnleu, Bull. Francisc, 11, 347. Cf. infra n 306. Hoc privilegium jam isto tcmpore, non golum
poslea sub Martino IV, multum runioris in Universitate Paris. suscitnvit. Magister Gerardus de Abbatisvilla scribit in suo
Quolibeto XII circa istnd privilegium ; Quoniam Bernnrdus [Parmensis, in X de poen. et remiss., V, 38, 12] patenter
contrndicit privilegio Alexandri IV, vere difficile precipit, quod contrnrium scntiatur, predicetur, asseratur. Ideo sustincndo
privilegium et sequendo verba Alexandri possumus dicere , etc. Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16405, fol. 92''. Cod. Vat. lut. 1015,
fol. 86*. 2. Pctro de Lnmballe, qui tnmen 24 Octob. jam obiit. 3. Odoni. .
4. Keginaldo. 5. Hne littcrne tnmen non
aute Oclob. 30 scriptae sunt (vide infrn n** 294). nnm illnc n" 291 non respiciunt supra dicta.

291. Alexander IV praecipit Petro Turonensi et Odoni Rotomagensi archiepiscopis el Reginaldo Parisiensi
episcopo, ut libellum cui titulus : Tractatus brevis de periculis novissimorum temporum , de errore dam-
natum cunctis denuntient.

1256, Octobris 21, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus .. Turonensi et ..

Rothoinagensi archiepiscopis ac .. episcopo Parisiensi saluteni et apostolicam benedic-

tioneni. Quidam scripture sacre intelligentiam se habere fatentes, etc. ut supra in medio

epistolae n 288, p. 332, usque sed fallcnteni. Nos autem libellum ipsum ad sedem delatum
apostolicam venerabib' fratri nostro .. Tuscuhuio episcopo et dilectis filiis nostris J. tituli

Sancli Laurentii in Lucina, ct II. tituli Sancte Sabine presbyteris, et J. Sancti Nicolai in
Carcere TuIIIano diaconis cardinalibus examinandum commisimus, etc. ut supra n" 288,

usque fideles. Deinde : Libellum eundem, qui sic incipit : Ecce videntes clamabttnt foris,
quique secundum ipsius titulum : Tractatus brevis de periculis novissimorum temporum,
nuncupalur, tanquam iniqinim, scelestum et execrabilem et instructiones ac documenta in
eo tradita utpote prava, falsa ct nefaria de fratrum nostrorum consilio auctoritate aposto-
lica presente magna fidelium multitudine duximus reprobanda et in perpetuum condemp-
nanda, districte precipientes, ul quicumque libellum ipsum habuerit, eum infra octo dies,

ex quo hujusinodi nostram reprobationem et condempnationem sciverit, prorsus in toto et

in qualibet sui parte comburere ac omnino abolere procuret, et in illos, qui hujiis pre-

cepti nostri fuerint contcmptores, excommunicationis sententiam promulgantes firmiler in

virlute obedientie prohibendo, ne quisquam predictuin libellum ore apostolico jam damp-
natum approbare vel quomodoIib(>t defcmsare presumat, oA si quis presumpserit, lanquam
contumax, inobediens, et rebellis Uomane ecclesie ^b omnibus fideliljus habcalur, (^l nos
nichilominus alias contra eum taliter procedemus, quod pena condigna temcrarium ferict,

t alii ca perterriti a similibus frenabuntur. Ideoqiie fraternitati vestre per apostolica

scripta in virtute obedientie districle precipiendo mandamus, quatinus hujusmodi noslram
reprobalionem, condempnationem, preceptum, et prohibilionein ac prcmissa omnia Pari-
sius 8oIIem|)iiitcr publicetis et facialis per alios in omnibus locis, in qtiibiis expedire
Chart. Univ. Paris. I. -43
338 CHARTULAKIUM UNIVEnS. PARIS. [1256

videritis, publicari, contradictorcs per censuram ecclesiasticam appellatione postposita

compescendo. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis inleresse, duo veslrum ea
nichilominus exequanlur. Dat. Anagnie xij kal. Novembris, pontificatus nostri anno
secundo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 250, n 113. Restant fila cannab. In raembrana aversa : Predicatorum . Cod.
privil. Ord. Min. conlinens et ad Ord. Serv. Mariae pertinens (saec, XIV). Cod. Rutenens. Constitut. Ord. Praed, ad Ord.
pertinens, p. 204. Carlul. des Dominicains in Arch. depart, de hi C6te-d'0r, H. 221, fol. 89, ubi xv kal. Novemb. , Ripoll,
Bull. Ord. Praed., I, 322, n 127. Jourdain, n 144, ex Bulaeo, III, 314, falso referl, has litteras habere initium Romanus
pontifex . Nihilominus sunt ex constitutione cum initio n Romanus pontifex {supra n" 288) desumptae.

^e7^< Alexander IV hortatur archiepiscopos, episcopos et ecclesiarum rectores per regnum Franciae, Burgun-
diam, Picardiam, etc, constitulos, ut fratres Praedicatores et Minores, quibus nonnulli magistri, doctores
aliique sive in scholis sive in praedicationibus detrahunt, omni benevolentia et gratia prosequantur.

1256, Octobris 21, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus universis archiepis-

copis et episcopis, ac dileclis filiis abbatibus, prioribus, archidiaconis, archipresbytcris et
aliis ecclesiarum prelatis cujuscunque ordinis vel professionis per Franciam, Burgun-
diam, Picardiam, Britaniam et Normanniam constitutis sahitem et apostolicam benedic-
tionem. Non sine multa cordis amaritudine, etc. siciit n 290, iisqiie percellentes. Deinde :

carissimi in Christo filii nostri ,. illustris regis Francie ad hec, si necesse fuerit, auxilio

invocato. Ideoque universitatem vestram rogamus et horlainur attente per apostolica vobis
scripta precipiendo mandantes, quatinus memoratos fratres omni benivolentia et gratia
prosequentes eos tanquam probatos et acceptos Ghristi ministros habeatis pro divina et
nostra reverentia propensius commendatos, ipsos ab injuriis et molestiis oportunis presi-
diis defendentes, ita quod ex hoc vobis et vestris ecclesiis fortius obligemur. Dat.
Anagnie xij kal. Novembris, pontificatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 250, n" 114. Supersunt fila cannab. In membrana aversa : Predicatorum . Bulaeus,
III, 313. In eumdem modum existunt litterae ad praelatos pcr Bituricensem, Ehredunensem, Aquensem, Burdigalensem,
Narbonensem, Arelatensem et Viennensem provincias. Ripoll, Bull. Ord. Praed., I, 320, n" 126. In ms. Privil. Ord. Min, ad
Ord, Serv, Mariae pertinenli eaedcm littcrae exstant ad omncs palriarchas, urchiepiscopos, episcopos, etc, directae et datae
V kal, Julii an. secundo (1256, Jun, 27),

^o3, Capita, quae magistri Odo de Duaco et Christianus canonicus Belvacensis praesentibus cardinalibus
se ohservaturos esse Anagniae juraverunt.
1256, Octobris 23, Anagniae.

In nomine Christi Amen. Anno Domini M^CCLVI, vicesimo tertio die mensis Octo-
bris, XV indictione, Anagnie in palatio domini pape venerabiles patres domini Hugo lituli

Sancte Sabine presbyter et Johannes Sancti Nicolai in Carcere Tulliano diaconus cardi-
nalis presentibus el audientibus me Bernardo de Littera notario et testibus infrascriplis,
43.
1256] AB ANNO MCC USQUE \D PHILIPPUM IV REG. FRA.NC. 339

scilicet providis viris Johanne archipresbytero ecclesie sancte Marie de Castro Cerveteris,
Thoinasio de Rivofrigido canonico Casleten., Johanne presbjtero canonico Capuan. et

quainphiribus aliis ex parte sanctissiini patris domini Alexandri pape iiij providis viris
niagistro Odoni de Duaco theologice facultatis doctori et Christiano canonico Belvacensi'
in eoruni presentia constitutis (qui etiain octavodecimo die mensis ejusdem juraverant
corporaliter corain eisdem dominis cardinalibus et me predicto B. notario stare precise
mandatis dicti domini pape in virtute presliti juramenti) inandaverunt, primo scilicet quod
salvis aliis mandatis, que eidem domino pape seinel vel phiries ipsis magistris inandare

pLicuerit, et salvo, si circa infrascripta idem dominus aliter ordinarel, ipsi magistri
quantum in eis esset ex tunc reciperent et publice Parisius recipiant, cuin ibi fuerint,
ex tunc obedirent et obediant in posterum ordinationi prefati domini pape, que incipit
Quasi ligninn j'ite, etc^ et quod contra eain scienter non veniant nec contradicentibus
ordinationi predicte iii contradiccndo auxiliuin vel consilium prestarent publice vel

private. Secundo, quod fratres Predicatores et Minores Parisius degentes, magistros el

auditores eoruin et specialiter ac nominatim fratrcs Thoinam de Aquino de Ordine

Predicatorum et Bonaventuram de Ordine Minorum doctores theologie ex tunc quantum
in eis esset in societatem scolasticam et ad Universilatem Parisiensem' reciperent, et

expresse doctores ipsos reciperent ut magistros, et quod cum Parisius fuerint faciant
publice illud idem, ipsosque juxta ordinationem predictam ab Universitate seu magistris
el scolaribus Parisius coinmorantibus procurent recipi bona fide, et contra predicta num-
quain prestent consilium vel assensum. Tercio, quod scienter juramenta, statula vel

obligationes non faciant seu a religiosis vel aliis cxiganf vel quantuiii in eis fuerit exigi
pennittant, per que vel quos infringatur ordinatio supradicta, seu contra eain inodo
quolibet veniatur. Quarto. quod non procurent nec quantum in eis est ficri perinitlant,

quod Parisiense studium absque licentia domini pape occasione cujusquam preterite

turbationis seu facti dissolvatur seu alio transferatur. Quinto^ quod tam in Romana curia
quam Parisius bona fide ac sine fraude non adiciendo aliquid scicnter, quod sapiat

aliqiiid principaliter vel consequenter, sed ista que eis in hoc articulo injungiintur
predicent publice et in civitate Parisiensi pluries ct in diversis locis, et asscverent
fideliter in ipsis predicationibiis infrascripta, scilicet : quod reprobcnt libellum in ipsis

predicalionibus, qiii nuper fiiit pcr sumnuim pontificem condcmpnatus, et errores in

ipso contentos, qiii siint contra iiifrascripta, que in ipsis predicationibus asscrant et

aflirment, videlicet de potestate Roinani pontificis, quod possit predicatores et confessores

mitterc ubique per inundum juxta sue beneplacitum voluntatis sine consensu inferiorum
prelatorum quoruinciiinqiie seu parrochialium sacerdotum ; itein quod archiepiscopi et

episcopi in suis dioccsibus licentiam darc possint prcdicandi et confessioncs audiendi

sine conscnsu inferiorum sacerdolum vel rcctorum ccclesiarum, cuin viderint cxpedire,

quodquc predicatores et confessorcs sic niissi possint libcre predicare et licitc confe.s-
340 CHARTULAIUUM UNIVERS. PARIS. [1256

siones audire ac absolvere penitentes. Ileni de mendicitate, quod status mendicitatis

propter Christum est stalus salutis et perfectionis. Item quod religiosi pauperes, qui
omnia relinqunt propter Christum, possunt mendicando acquirere victum suum sine

labore manuum, etiamsi sint validi corpore, maxime qui student verbo Dei, legendo,

dispulando, predicando. Item quod ea, que continebantur in libello predicto et quibusdam
articulis a inagistro Christiano prefato confectis, que explicite vel implicite videbantur seu
poterant in predictorum ordinum infamiajn redundare, sicut de pseudoprophetis et apos-
tolis et de nuntiis antichristi, de penetrantibus domos et periculis novissimorum tempo-
rum', non intelligunt nec intellexerunt de fratribus ordinum predictorum, quod tales ipsi

sint vel fuerint vel etiam sint futuri, sed fateantur ordines ipsos esse bonos et ab ecclesia
approbatos, et inter cetera asserant et affirment, quod Deus hoc ipsum per manifesta
indicia nostris temporibus comprobavit, nonnulla miracula, scilicet que per sanctos
utriusque ordinis sanctorum cathalogo per Romanam ecclesiam canonice, legitime,

fideliter ac rite ascriptos est misericorditer operari dignatus. In cujus rei testimonium

ego prefatus Bernardus, apostolice sedis auctoritate notarius, qui premissis rogatus
interfui, de mandato dictorum dominorum cardinalium hoc presens publicum instru-

menlum propria manu scripsi ac in publicam formam redegi et signum meum apposui.

Charla litteris Alexandri IV vj noii. Octobris aiino tertio infra n" 320 inserta in Arch. nat. Paris. L. 251, n" 156.
Cod. Rutenens. Constitut. Ord. Praed. ad Ord. pertinens, p. 256'' (ibi refertur perperam ad 24 Octob.). Bulaeus, III, 315.

1. Ejus super hanc rem Parisiis scntentiam prolatam vide infra n" 317. 2. Ea vox non ab ipso papa adhibetur.
3. Vide n 317 Christiani declarationem.

294. Alexander IV Taronensem et Odonem Botomagensem archiepiscopos ac Reginaldum episcopum Pari-

siensem monet ut in fratribus Praedicatoribus et Minoribus defendendis totam curam intendant.

1258, Octobris 30, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus .. Turonensi', ..

Rothomagensi archiepiscopis et .. episcopo Parisiensi salutem et apostolicam benedic-

tionem. Non sine multa cordis amaritudine animique turbatione audivimus, etc. iit supra
n 290, iisque amplexando*; propter quod evidenter apparet eos in statu non solum existere

salvandormn, set per sue religionis observantiam evangelice perfectionis eterna premia
promereri; cum etiain de licentia vel commissione aut concessione Romani pontificis seu
legatorum ejus vel ordinariorum locorum licite possint predicare populis et confessiones
audire ac penitencias injungere salutares : volumus et presentium vobis auctoritate in
virtute obediencie districte precipiendo mandamus quatinus omnes magistros, doctores et
alios, qui sive in scolis, sive in predicationibus seu alibi premissa dicere attemptarunt,

ex parte nostra monere curetis, ut infra certum terminum a vobis prefigendum eisdem
dictum suuin in hiis publice revocent male se dixisse fatenles, illaque detestenlur penitus
1256] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 341
et retractent, asserendo constanter contrariuin et etiain predicando. Quod si non fecerint,

ex tuiic contra cos ad suspensionis, exconiinunicationis et perpetue privationis benefi-

ciorum suoruin ecclesiaslicoruin scnlentias sine cujuslibet appellationis obslaculo efiica-

citer procedatis, laicos de hoc culpabiles vel iautores hujusinodi presuinptionum

animadversione debita percellentes, carissiini in Christo filil nostri .. illustris regis
Francie ad hoc si necesse fuerit auxilio invocato. Quod si non oiiines hiis exequendis
potueritis inleresse, duo vestruin ea nichiloniinus oxeqnantur. Daluin Anagnie iij kal.

Noveinbris, |)onlificatus nostii anno secundo.

Littcrac inserlae chartae Odonis archiepiscopi Rotoiuagcnsis el Reginaldi episcopi Parisiensis an. 1256, Doc. 31, in
Arch. nat. Paris. M. 67 '', n 40. Vide infra n" '297. Altenim vidimus electi Cusentini an. 1256 in .\rch. d<5part. de lo C6te-
d'Or, fonda Dominicains, liasse 930. Cod. privil. Ord. Min. ad Ord. Serv. Mariae pcrtinens, ubi praemittitur : Regi-
naldus miscratione divina Paris. episcopus universis preaentes litteras inspecturis salutem in Domino u. In fine : a in hujus
igitur in.spertionis testimonium sigillum nostrum presentibus duximus apponendum. Datum apud S. Clodoaldum anno
Domini MCCLVI fcria vj post festum S. Lucie virginis (15 Dec).

1. Sedes archiepiscopalis tunc tcmporis vacabat. Vide supra od n<> 290, n. 2. 2. Occurrunt aliquae lectiones voriantea
nullius momenti, excepta sententia : et contra eos dctcrminando in scolis, predicationibus et alibi assercntes presumpse-
runt , etc.

28o. I.itterae capitulorum ecclesiarum cathedralium provinciae Remensis ad Alexandrum IV, ut poenam
magistrts et scholaribus Paris. specialiter Guillelmo de S. Amore, Odoni de Duaco, Nicolao dc Barro et
Christiano Belvacensi inflictam relaxet,

12S6, mense Octobri.

Sanclissinio patri ac doinino Alexandro Dei gratia suinmo pontifici, et reverendis

patribus sacrosancte Roniane ecclesie cardinalibus universis oinnia capitula ecclesiarum
cathedraliuin provincie Reinensis, quoruin sigilla presentibus sunl appensa, cuiii oinni
reverentia, obedientia et honore peduni oscula beatoruin. Parens scientiarum paris nescia
Parisius velud altera Cariatheffer {sic) cyvitas litterarum clara claret, inagna quidein, sed
de se majora facil optari docentibus et dicentibus {sic) gratiosa, in qua utique tanquain in
oflicyna .sapienlie .speciali habet argcntum venarum suarum principia et auro locus esl, in

quo rite conflatur, ex quibus prudenles eloquii inistici_ murenulas aurcas vermiculatas
argento cudentes et fabricantes inonillia ornala lapidibus preciosisque iinmo nulli precio
coinparandis sponsam Christi diicorant et decorant. Ibi ferruin de lerra lollilur, quia dum
lerrena fragilitas fortitudine solidatur, lorica fidei, gladius spiritus et cetera, inde fit

christiane militie arinatura, potcns adversus aereas potestates. Et lapis calore solutus in

68 vertitur, quia corda lapidca Sancli Spiritus afllata fervore, duin ardent incendunt, et
fiunt predicatione sonora preconizantia laudes Christi. Quare non est dubium, quin Deo et
hominibus graviter displiceret, quisquis in cyvitate predicla gratiam tam insignem nite-
retur ullatenus disturbare vel dislurbantibus se pro viribus non opponeret et patenter'.

Cum igitur disscnlione inter fratres Predicatores et predicte cyvilalis inagistros et .sco-

lares duduin dyabolo insligante exorla, que quidein quieti studenlium vitam pariens
342 CHARTUL.VHIUM UMVERS. PARIS. [1256

inquielam, non solum universalis ecclesie scandalum ininatur, sed etiam scismatici dissidii
et pravitatis heretice incentivum, reverendi patres Th.' Remensis ecclesie, et H.' Seno-
nensis Dei gratia archiepiscopi et eorum suffraganei partium questionibus ad eos dehitis
diligenter auditis et plenius intellectis, pensatis scandalis, periculis imminentibus atque

dampnis, paci cordium et tranquillitati studii precavere volentes, ipsos ad instantiam

doniini regis et quampUirium bonorum induxerunt ad compositionis et concordie unionem,
que de partium ipsarum voluntate concordi post multiplices reformata tractatus ac per

supradictos patres Remensem et Senonenscm necnon et venerabiles patres Rothoma-

gensem et Bituricensem archiepiscopos in publicum testimonium suis roborata sigillis et

tam ab eisdem partibus quam a domino rege fuit unanimiter acceptata*. Eapropter sancti-
tatem vestram devotione qua possumus humiliter exoramus quatinus formam et causas
compositionis ipsius plenius attendentes, scandalis et periculis atque dampnis, que non
solum partibus ipsis, sed etiam universali ecclesie ex tanta discencione inminent, paterna
providentia precaventes, penam magistris et scolaribus inflictam a vobis ct specialiter
honorabilibus viris et discrelis, fide firmis, Guillermo de Sancto Amore, Odoni de Duaco,
chiris theologie doctoribus, ac magistris Nicholao decano de Barro super Albam et Chris-

tiano canonico Beivacensi, presertim cum tante* et tam venerande multitudinis nimictas

sit in causa', dignemini misericorditer relaxare, ac ipsos et eorum nontios, qui parati sunl

mandatis vestris secundum Deum et justitiam in omnibus obedire, in suis justis petitio-

nibus favorabiliter exaudire. Gonservet vos Dominus nobis et ecclesie sue sancte per
tempora longiora. Datum anno Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo sexto,

mense Octobri.

Originale in Arch. nat. Paris. M. 67^, n" 43. Supersunt quinque taeniola inenibrjnuicca cx noveni, quibus nppensa
crant sigilla. Apud Bulaeuin, lU, 309, occurrit hoc documentuin omnino mancum.

1. Verba hucusque relata, non accurate, desumpta sunt cx litteris Gregorii IX anni 1231, 13 April. Supra n^ 79.
2. Thomas. 3. Henricus. 4. Vide supra n 268. 5. Or. : contate . 6. Vidc de hoc Reg. Vat. llonorii III, an. 1,
cp. 44.

296. Alexander IV in litteris ad magistros Parisienses mirifice sludiam Parisiense laudat, Praedicatorum et
Minorum defensionem suscipit, libellum Guillelmi de S. Amore damnatum denuntiat ac ne studium alio
transferatur cavet.
1256, Noembris 10, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis magistris et scohiribus

Parisiensibus sahitem et apostolicain benedictionem. Parisius peritie summe sinus de
sue scientie plenitudine replens orbem et tanquam fulgidus sol doctrine per totiim
orbem *
clare intelligentie lumen fundens, depellit ignorantie tenebras, ruditatis abstergit

caliginem, aufert imperitie nubilum, promit illuminationis auroram, cognitionis pandil

secretum, et lucidum scientie monstrat diem; rigat documentorum suoruin fluentis Pari-
1256] AB AN>0 MCC USQfE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 343

risiiis oinneiii terrain, et bonoriini infliicntia doginatuni instituit et iinbuil universuin,

copiosis el chilcibus sapientie fructibus reficiens ecclesiain, inunduin pascens, quia de
Parisius velut de parientis sinu partus scientiaruin pluriini prodeunt, de ipso recte ac

perfccte discipline soboles gignitur. Hinc procedit inclyta doctorum prosapia, hinc alta

progenies provenit peritorum, quibus chrislianus ilhistratur popuhis et fides catholica

roboratur. Hunc profecto amenitatis et cominoditatis locuin universe artes de totius orbis
ainbitu sibi habitacuhim communiter elegerunt, et consideralis ceteris seculi inansionibus

quasi dehberatione concordi suain ibi fixerunt immobilein stationem. Hec est igitur

egregia Utterarum civitas, artium urbs fainosa, eruditionis scohi precipiia, suinma
sapientie oflicina et potissimum gygnasium studiorum. Hic conversantur el degiint
-scientie, hic firina et leta societate convivunt, hic suas habent et possident cathedras,

hic sua profunda et arcana veritatis magisterii insinuatione revelant, et cujusque ipsariiin

propria virlus suo sibi proprio innotescit effectu, inter quas sacra et venerabilis theologia
locum obtinet altiorem. Preest eniiii reliquis sicut superior, el lanquam inferiores cetere
sibi subsunt ; imperat aliis ut doniina, el ille sibi ut fainule obsoquunlur; gubernal alias

ut prelata, et ipse sibi tanquam subdite reverenter intendunl. Ad hanc singule in viis suis
levant et habent intuilum, ul ju.xla permissum ejus se metientes inoflense incedanl et

gressum ad aliquod inconveniens non inipingant. De Parisius itaque fons limpidus scien-
tiaruin einanat, de quo potant cunctarum populi nationum. Ibi eriimpit allus piileus .scrip-

turarum, de quo profunde intelligentie pocula inundus haurit. Cum igitur civilas ipsa
Parisiensis tanquain arbor fruclifera in cainpo fidei ubertate prepollens tantam spirilua-

liuin proventuum copiain ecclesie aflerat generali, cuin honorabilis universitas ma<Tis-
Ironim et scolarium civitatis ejusdem quasi vite vitis in vinea ecclesie vivo liquore
affhiens vitalis potus abundantiam catholice plebi propinet : convenil quidein el expedit
ut ad eas inultipliciter interne carilatis extendentes et ostendentes afreclum ad perpetiiam
ipsius Universitatis preservationem, ut firnia seinper stabililate vigeat et pleno vigore
assidue convalescat, totius diligentie studium impcndainus, quatinus apostolica sollicitu-
dine continue procurato sibi munimine contra iioxia quelibet et adversa solida perinaneat
et secura, ut sua non qualiatur firmilas, integritas non frangalur, nec corrumpatur since-
rilas, nec unitas dividatur. Sane ad id in civitate ipsa generalis sliidii fundainenta divino

nulu oliin locata et stabilila esse noscunlur, quod ex omnibus genlibus illuc pro acqui-
rendis magnis scienlie opibus confliiat continuc inultitudo, iit virtute ac erudilione ibi
proficiens ex suo exercilio lliesauriim tam preliosum, in cujiis conservalione fiiruin niilla-

tenus tinientur insidie, assequatur, et ex labore sapiduni sapientie fructum reporlcl (lui

suinine pascendo ' reficil, iiec unquain afficit tedio comedentein : iinino quanto phis
editur, tanto ad sui esum accendit edentis fortius appctituin, nec usu quidcm consumitur
sed servatur potius et augctur. Ob hoc eniin longa teinpora sub vigiliis et laboribus in
cadem civitate decurrilis, bona ibi propria cxpciidendo; ideo parentes el propinqiii vcatri
344 CHARTULA.RITJM UNIVERS. PA.RIS. [125G

sedula vobis ibidein subsidia de suis facultatibus subministrant, subtrahentcs interdum

sibi, ut plenius possint vestris necessitatibus subvenire, quod inibi tanquam in odoramen-
torum delectabili paradiso cum aviditate legenfes reficiamini jugiter suavibus et electis

epulis litterarum, proficientes cotidie bonitatis augmento et crescentes in viros morum

honestate compositos et scientiarum cognitione perfectos, ut tandem labor vester et

studium ad laudem Dei vestrumque honorem et commodum et propinquorum gaudium

elucescat. Sed sunt quidam, qui vos in his frivolis occasionibus adinventis impedire
conantur vestrumque laudabilem in studii exercitatione processum immissione dissidii et

scandali concitatione turbare, sicut hiis diebus aliqui spiritu malignitatis impulsi fecerunt,

qui statum vestrum integrum et tranquillum novis procuratis divisionibus immutarunt,

adducenles in vos commotionis turbinem et inferentes discordie lempestatem, crebras
faciendo convocationes, prava conventicula ordinando, et vos ad hec iniquis et callidis
suggeslionibus pertrahendo, ita quod cum debeatis in silentio et quiete imminere libris

et lectioni vacare, oportebat vos propter ista studio inlermisso ckmoribus et strepitibus

interesse, ac pro vanis et incongruis tractalibus inutiliter evagari. Si ergo viros tam
pestilentes corripimus, si ecclesiastica districtione talium temeritatem arcemus, si horum
maligna molimina apostolica potestate conterimus, impias colligationes dissolvimus et

reproba consilia dissipamus, orditas' malitie sue machinas confringentes, ne libere ferianl
et preconceptas inferant lesiones : de hoc vehementer gaudere debetis, ct tanquam de
magni beneficii dono communiter exultare, quia resistendo taliter hiis perversis, etsi

bonum generale agimus, vestrum tamen profectum specialiter procuramus. Porro cum
dilecti filii fratres Predicatores et Minores Parisius sacre scripture studio sedule inhe-
rendo sibi et aliis multum proficiant, insignia lucis opera de sua iustanti- vigilantia et

instantia vigili proferentes, propter quod ex ipsis Parisiense studium grande augmentum
recipit et eximium vestra Universitas ornamentum ', turbamur quamplurinuun et vobis
etiam debet non modicum displicere, cum aliqui sui emuli statum ipsorum humilem el

quietum subvertere moliuntur, et vos adversus eorum innocentiam commovere, quorum

profecto multi fuerunt ex vobis et de vestro consortio, qui ad regulare collegium transie-
runt, quorumque necessitatibus de vestre caritatis elemosinis et subsidiis potissime
subvenitur, et qui pro vobis divinam clementiam devota et assidua supplicatione depos-
cunt. Unde quia intelleximus, quod aliqui contra eosdem fratres quantum ad predica-
tionem et confessionum audientiam, mendicitatem ipsorum et quoad alia in scolis,

predicationibus, et alibi linguas relaxare maliloquas presuinpserunt, non ipsos forte

propriis exprimendo vocabulis, sed aperte quibusdam circumlocutionibus certis innuendo :

nos attendentes, quod dicti fratres sacris scripturis et verbi Dei studio ac animarum
profectibus necnon divinis officiis et orationibus instanter et incessanter intendant, nec
torpent otio, sed opere optimo seipsos exercitant, cum sapientia opus existat maximum,
nec sint pluris qui operantur exterius, quani qui studium cognoscende divinitatis exercent
1256] AB ANNO MCC USQUE AD I'HILirPUM IV IIKG. FRANC. 345

(nani et Doniinns, niinislrante ac operante Martha, Marie andientiani, attentionein et

stiidinm circa verbuni ipsius precipue cominendavit), per quod liquido patet, quod iidem
fratres ad operandum siiis manibus non tenentur : quinimino si hiis intermissis labora-

rent manibus, potiora ulique ac utiliora in ininora ininusque utilia opera non sine
animarum dispendio commutarenl ; considerantes etiain, quod reliquerunt omnia propter
Deum, exilia vite subsidia saUibriter inendicantcs, Christumque pauperem imilentur

perfectionein evangclicam amplexando, ex quo evidenter apparot, quod in statu salvan-

doruin existant, et per sue religionis observantiam, que quidem ipsius perfectionis
evangelice tenet formain, elerna preinia promerentur ;
pensantes insuper, quod de licentia
vel commissione aut concessione Romani pontificis seu legatorum ejus vel ordinariorum
locorum licite possint predicare populis et confessiones aiidire ac penitentias injungere

sahitares* : contra omnes, qui adversus predictos fraties slullc in iis et iinprovide sunt

locuti, efficaciter procedi inandavimus ' gravesque ipsis penas indigi, nisi per sufficientem
satisfactionem sibi duxerint celeriter consulenduin. Libellum etiam quemdam valde perni-

ciosuin et detestabilem teinere de novo coinpositum post plenain ipsius exaininationem,

quia in eo quedam contra auctoritatein Roinani pontificis et cocpi.scoporuin suoruin, et

aliqua contra salutarem pauperum seu mendicanlium religiosorum statum, sicut sunt
fratres prefati, ac alia plura nefaria et perversa manifeste comperimus contineri ; cum
eliam gravis scandali seminarium et materia multc turbationis existeret : tanquain

iniquum, scelestum et execrabilem de fralrum nostrorum consilio auctoritate apostolica

reprobandum duximus et in perpetuuin condempnandum, excommunicando cunctos, qui
libeliuni ipsuin habuerint, nisi eum infra octo dies, ex quo hujusmodi nostram reproba-
tionem el condempnationeni sciverint, curaverint penitus abolere. Ideoque universitatein
vestram, quam afTcctione patcrna prosequinuir, requirimus et hortamur per apostolica
vobis scripta mandantes quatinus sicut viri prudentes cogitantcs discrete, quod juste ac
digne processimus in premissis, et quod vestram in hoc utilitatein operati suinus depri-

inendo Universitatis ejusdem tain noxios turbatores, ac exinde pariter congaudentes

virtutum et scientie studio principaliter intendatis, vestros ad hoc affectus convertentes
lotaliter et finnantes, a delractionibus, oblocutionibus et dolosis persuasionibus aures et
animos avertendo, et evitando ac repellcndo longius seditiosos et perniciosos viros,
quibus amenum et deliciosum esse videtur adinvenire dissensiones et discordias procu-
rare. Ac supradictos fratres lanqtiam acceptos Chrisli ministros et intercessores ad Deuin
pro populo efficaces habcnles attenlius commendatos nullis eos vexelis aut inqnictetis
molcstiis, sed pro divina et nostra reverentia sueque sacre religionis intuitu fraterna

ipsos proscqiiamini carilate, ac piis vestre benevolentie sufTragiis foveatis, quia ex hoc el

retributorem bonorum oinnium reddelis vobis magis propitiuin, et favorein nostruin

plenius acquiretis. Ad hec quia studium in civitate predicta faciente Doinino prosperis
seinper excrevit augmentis et optiinos produxit elTectus, unde nullatenus expediret ipsuni
Chart. Unw. Paris. I. 44
346 CHARTULAniUM UNIVERS. PARIS. [1256

exinde removeri, sed valde dampnosuin existeret, si forsilan alibi transferretur : de vestra
et ipsius translatione studii ad locum alium nichil, hiis pensatis, statuatis penitus nec

firnietis. Nos enim parati sumus in omnibus, que ipsius Universitatis honorem et bonum
respiciunt, vobis apostolice gratie januam liberaliter aperire. Dat. Anagnie iiij id. Novem-
bris'', pontificatus nostri anno secundo.

Cartulaire des Dominicains in Arch. depart. de la C6te-d'0r (Dijon), 11. 221, fol. 59. Cod. saec. XIV privilegia Ord.

Min. continens ad Ord. Serv. Mariae pertinens. Firmamenta trium ord. S. Francisci (Parisiis 1512), parte 2, tr. 2, fol.

LXIII, ubi etiam dicitur, originale cxstitissc Parisiis. Idein Ripoll. Wadding, Ann. Minor. ad an. 1256, n 36. Ripoll, Bull.

Ord. Praed., I, 322, n 128. Sbaralea, Bull. Francisc, II, 169. Omncs textum offerunt puriorem quam Bulacus, III, 331.

1. Dcest in mss. 2. In mss. et Firmamenta : profecto . 3. Mss. et Firmamenta : ordinatas . 4. Mss.

Minorum ; tornamentum . 5. Antecedens, demptis non paucis lectionibus diversis, concordat cum n" 290. 6. Ubiquc :

mandamus . 7. Sic ms. Minor. et Firmam^nta. Cartul. vero et Ripoll : xvij kal. Dccemb. , Wadding : xv kul.
Decemb. .

297. Odo archiepiscopus Rotomagensis et Reginaldus episcopus Parisiensis uotum faciunt, se publicasse
Parisiis litteras summi pontificis Non sine multa cordis amaritudine .

1256, Decembris 31, Parisiis.

Universis presentes litteras inspecluris fr. Odo permissione divina Rothomagensis

ecclesie minister indignus et Reginaldus ejusdem miseratione Parisiensis ecclesie minister
indignus salutem in Domino Jhesu Christo. Noveritis nos litteras domini pape recepisse
sub hac forma : Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus ..

Turonensi, .. Rothomagensi archiepiscopis et .. episcopo Parisiensi salutem et apostolicam

benedictionem. Non sine multa cordis amaritudine, etc. siciit siipra n" 294. Dat. Anagnie
iij kal. Novembris, pontificatus nostri anno secundo. Nos autem duo predictum mandatum
nullo archiepiscopo in ecclesia Turonensi presidente' fuimus executi omnia contenta in

predictis litteris die dominica post Natale Domini Parysius sollempniter publicantes.
Actuin et datum Parysius * anno Domini M^GG" quinquagesimo sexto,

Originale in Arch. nat. Paris. M. 67'', n" 40. De duobus sigillis taeniolis membr. appensis supercst fragmenlum unius
et unum taeniolum. Pertinebat ad Arch. Univcrsitatis.

1. Vidc supra ad n" 290, n. 2. 2. Odo archiep. Rotomagensis revera tunc Parisiis morabatur. Vide Regestrum visi-

tationum archiepisc. Rothorn,, ed. Bonnin, p. 267. Episcopus Parisiensis tamen has litteras jain 15 Decemb. publicavit (vide

supra ad n'" 294), nunc aulcm una cum archicp. Rotomag.

29S. Alexander IV ad Haimericum cancellarium Parisiensem, at regendi Parisiis in aliqua facultate licentiam
nulli tribuat, nisi ei qui promiserit se litteras apostolicas Quasi lignum vitae inviolabiliter observaturum,

1257, Januarii 7, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. cancellario Parisiensi salutem

et apostolicam benedictionem. Licet nos olim pro studii Parisiensis conservatione quedam
4(u
1257] AB ANNO MCC USQliE AD PHILIPPUM IV REG. FR.VNC. 347

circa studium ipsutn de fratrum nostrorum consilio provide duxerimus ordinanda, prout
in litleris nostris exinde confectis, que Quasi lignum vite incipiunt, plenius continentur,

nonnuUi tamen magistri et scolares Parisienses ordinationem ipsam, ut audivimus, obser-

vare non curant, immo in ipsius studii perturbatione contra ipsam mullipliciter moliuntur.
Volentes igitur ut prefata nostra ordinatio ab omnibus reverenter et simpliciter obser-
vetur, discretioni tue per apostolica scripta firmiler precipiendo mandamus quatinus
regendi Parisius in aliqua facultate nemini licentiam tribuas, nisi prius tibi bona fide

promiserit predictam ordiiiationem nostram et mandata in ea contenta se firmiter et

inviolabiliter servaturum. Dat. Laterani vij id. Januarii, ponlificatus nostri anno tertio.

Originale in .\rch. nat. Paris. L. 251, n 116. Rcstunt fila oannab. Cod. privilegia Ord. Min. oontincn.s ad Ord.
Scrv. Mariae pertinens (saee. XIV). Bulaeus, III, 334, ubi tamen tcxtuni epistolae Mart. 10 dalae (infra n" 303) cxscripsit.

299. Alexander IV ad cancellarittm S. Genovefae de eodem argumento.

1257, Januarii 7, Laierani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. cancellario S. Genovefe

Parisien. salutem et apostolicam benedictionem. Licet nos olim, etc. sicut in litteris

praecedentibus. Dat. Laterani vij id. Januarii, pontificatus nostri anno tertio.

Originule in Arch. nat. Paris. L. 251, n** 115. Supersunt fila cannab. In mcmbrana aversa ; Predicatorum .
Cod. privil. Ord. Min. continens ad Ord. Serv. Marine pertinens (saec. XIV).

300. Alexander IV ad Reginaldum episcopum Parisiensem, nomina omnium magistrorum, qui infra quindecim
dies post publicata mandata apostolica, ea se observaturos illi non promiserint, ad ipsum rescribat, ut rebel-
libus debiia poena rependatur.
1257, Januarii 13, Laterani.

Ale.\ander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionein. Ad nostram noveris audientiam pervenisse, quod
licet per quasdam nostras litteras, que incipiunt Cunctis processibus* et Licet olitn*, libi

directas, quosdam de magistris et scolaribus Parisius existentibus ordinationem nostram

pro conservatione studii Parisiensis de consilio fratrum nostrorum editam non servantes
duxeriinus graviter puniendos, aliis penain similcm nichilominus comminanles, quam-
plures tamen de magistris et scolaribus inemoratis adhuc perdurantcs in rebellione

pristina dictam ordinationem servare non curant appellationibus frivolis innitendo. Cum
autcm nos omnes appellationes a quibuscumque interposilas et interponendas, per quas
impcditur ne prefata ordinatio ab omnibus magistris et scolaribus Parisius pro tempore
commorantibus firmiter observetur, auctoritate presentium decernamus irritas et inanes,

fraternitati tue pcr apostolica scripta finniter precipiendo inandamus quatinus tenoribus
348 CHAHTULAHIUM UNIVERS. PARIS. [1257

presentium et quarundaiii aliaruin nostraruin litterarum diclis magistris et scolaribus

directarum, que incipiunt Parisius peritie summe siniis^^ in civitate Parisiensi per te

vel per alios sine more dispendio soUempniter publicatis, nomina omnium magistrorum,
qui infra quindecim dies a tempore publicationis hujusmodi tibi bona fide non promise-
rint, quod supradictam ordinationem nostram tain in recipiendo ad suum collegium seu
consortium dilectos filios fratres Ordinis Predicatorum et eorum scolares, quam in

oinnibus aliis in eadem ordinatione contentis decetero firmiter observabunt, nobis

rescribere fideliter non postponas, ut hujusmodi rebellibus pena que ipsis pro sua
debetur protervia rependatur, supradictis nostris litteris scilicet Cunctis processibus^ et

Licet olim in suo semper robore duraturis. Non obstante quod iidem rebelles a te

appellasse dicuntur aut quibuscumque appellationibus eorumdem seu compositione, que

inter ipsos ex parte una et supradictos fratres Predicatores ex altera intervenisse
refertur', cum eam tanquam iniquam et initam contra prefatam ordinationem nostram
duxerimus irritandam '. Dat. Laterani id. Januarii, pontificatus nostri anno tertio.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 251, n'* 118. Rostant fila cannab., In ineinbrana aversa : Predicatorum . Ment. de
la Soc. de Vhist. de Paris et de V Ile-de-France, X, 261. Cod. priviL ord. Minor. continens et ad ord. Servor. Mariae perti-
nens (saec. XIV).

1. Supra n 280. 2. Supra n 281. 3. Supra n 296. 'i. Supru u 268. 3. Supru u" 280, 284.

301. Alexander IV Reginaldo episcopo Parisiensi mandat iit inhibeat, ne quis f/uidqunm conferat pro expensis,
quas ad litem contra fratres Ord. Praed. sustinendam Universitas facit.

1257, Februarii 2, Laterani.

Alexander episcopus servus servoruin Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionein. Olim felicis recordationis Innocentius papa prede-

cessor noster .. cantori Belvacensi et magistro Roberto de Duaco canonico Silvanectensi
suis, ut dicitur, dedit litteris in inandatis, quod ipsi scolares auditores et doctores stu-

dentes Parisius per censuram ecclesiasticam coartarent, ut in expensis factis et faciendis ab

universitate magistrorum et scolarium Parisiensium occasione questionis, que inter ipsos

ex parte una, et .. priorein et conventum fratrum Predicatorum Parisiensiuin ex altera

super certis articulis vertebatur, contribuerent pro rata singulos contingente '. Verum
quia Parisiense studium cupimus ampliari, ut dilatato sui tentorii loco funiculos suos

faciat longiores presertim in theologica facultate, ut sit fides catholica circumcincta inuro

inexpugnabili bellatorum, quibus resistere valeat ascendentibus ex adverso, causam ipsain

ordinationis diffinitive calculo deliberatione provida duximus terminandam ', licet nonnuUi
de dictis magistris et scolaribus indurato animo predicte ordinationi non pareant ut
tenentur, non attendentes quoniam scelus ydolatrie est nolle acquiescere, et peccatum
ariolandi pertinaciter repugnare. Ne igitur per hujusmodi contributionis subsidium in
 1257] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 349

rebellionis sue pertinacia diutius perseverent, nos prefatas litteras penitiis revocantes
tibi, de cujus circumspectione fiduciam in Domino gerimus plenioreui, in virtute obe-
dientie per apostolica scripta districte precipiendo mandamus quatinus Parisius et in
aliis locis ubi expedire videris, sub eadem districtione publice inhibeas et per alios

facias inhiberi, ne quis in expensis hujusmodi aliquid ulterius conferre presumat. Nos
enim nichilominus decernimus irritum et inane, quicquid per predictos cantorem et R. de
Duaco circa contributionem hujusmodi faciendam decetero contigerit attemptari. Dat.

Laterani iiij non. Februarii, pontificatus nostri anno tertio.

Duo originalia in Arch. nat. Paris. L. 2r>l, n'' 120 et 121. Restant Cla cannab. In utraquc mcmbranu avcrsa ; o Prcdica-
torum. Mem. de la Soc. de Ihistoire de Paris et de l'Ile-de-France, X, 262. Cod. privil. Ord. Min. contincns ct ad Ord.
Serv. Mariae pertinens (sacr. XIV).

1. Supra n 2.19. 2. Siiprn n" 263.

302. Ludovicus IX Francorum rex notum facit, se magistro Roberto dc Sorbona dedisse ad opus scholarium
domum sitam Parisiis in vico de Coupe-Gueule ante palatium Thermarum.

1257, mense Februario, Parisiis.

Ludovicus Dei gratia Francorum rex universis presentes litteras inspecturis salutem.

Notum facimus quod nos magistro Roberto de Sorbonc * canonico Cameracensi dedimus
et concessiinus ad opus scolarium, qui inibi moraturi sunl', domum que fuit Johannis de
Aurelianis cuui stabulis que fuerunt Petri Poinhmo ' contiguis eidem domui, que domus
cum stabulis sila sunt Parisius in vico de Coupe-Gueule *
ante palacium Terinarum.
Preterea perinutavimus cuin dicto magistro decem solidos augmentati census, quos habe-
bainus super granchiam, que fiiit Johannis de Balneolis, sitam in dicto vico ad decem
solidos augmentati ccnsus, quos idem magister habebat super domum que fuil Philippi

de Fontaueto in eodein vico sitain, quos decein solidos idem magister nobis omnino
quitavit et concessit, et nos similiter eidem quitavimus et concessimus imperpetuiim alios

decein solidos antcdictos. In cujus rei testimoniuin presentibus litteris nostrum fecimus
apponi sigillum. Actum Parisius anno Domini millesiino CC" quinquagesimo sexlo, mense
Februario.

Orig-iaale in Arch. nat. Paris. 8. 621.3, n" 85. Deest sigillum ; restant fila soric. rubei coloris. MAn. de Id SOC. de
Chistoire de Paris et de V lle-de-France X, 252, ubi specimcn documcnti.
, Dibl. nnt. Paris., ms. lal. 16069 (Cart. de la
Sorbonne), fol. 1, ubi pcrpcram an. 1250 assignatur, sicut et a Bulaeo, III, 22'i, ct ab aliis fit. Rccte Jourdain, n 150. Juxta
|uamdam domus Sorbonoe memoriam haec donatio evenit an. 1253. Cf. Bibl. nat. Paris. mss. lat. 10983, fol. 5<>; 16574,
rol. 39'>. Quid rationis hnbeat cum Universitate hoc Colle^iam vide infra n 378, not. 4.

1. Vide de ipso supra n 242. 2. Hoc primum dorumentum cst corum, quac rrferuntur ad fundntioncm Colleg^'i
Sorbonae, in quo scholarcs ihi moraturi nominantur, et haec est una dc causis, quibus genorntim Charta fundationis domus
Sorbonae vocatur, Finis fundationis fuit sustentatio paupcrum magistrorum (et scolarium) studentium Parisiua in thoolo-
gira facultate o, ut in documcntis posterioribus plerumquo repetitur. Diu, et adhuc saec, XIV, reslabat simplcz collegium,
ut ct quundoque in actis nominatur ( collcgium scu congrcgutio pauprrum magistrorum , clc), utique relebrius quam
350 CHARTULARIUM UNIVKRS. PAIIIS. [1257

ceterd. Guillelintini de S. Amore, Oaonem de Duaco, Laurentium Anglicuin, etc, in domo Sorbonae thcologiam docuisac
vana opinio est, sicut et eos fuissc sorios vel hospites Sorbonae, ut legitur in Bibl. Arsenolis ms. 1228, p. 336, vel adversarios
professorum mendicantium a CoIIegio Sorbonae prodiisse (Hemeraeus, Sovhonae origines^ Bibl. imt. Paris,, ms. lat. 5%93,
fol. 68-74), cum Sorbona tiibus tuntum ultimis annis contentionis intcr Uuiversitatem et Mendicaiites initiuin sumpserit.
3. Iste (Pelrus Pungensasinum) et Johnnnes de Balneolis noniinaiitur etiam supra n 242, et.prior in Cartul. de la Sorbonne
saepius occurrit, v. g. ad ann. 1254 (Arch. nat. S. 6213, n 128), 1258 et 1260. Bibl. imt. Paris., ms. lat. 16069, fol. 13.
4. Vide supra n" 242.

o03. Alexander IV ad Haimericum cancellarium Parisiensem, ut regendi Parisiis in aliqua facullate lieentiam
nulli tribuatj nisi ei qui litteras apostolicas Quasi lignum vitae se firmiter ohservaturum promiserit.

1257, Marfii 10, Laferani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. cancellario Parisiensi

saluteni et apostolicam benedictionem. Licet nos olim, etc. sicut supra n 298, tisque

servaturum. Deinde : non obstantibus aliquibus litteris vel indulgentiis a sede apostolica
impetratis, de quibus plenain et expressam oporteat in presentibus mentionem fieri, seu
per quas mandati nostri executio in hac parte valeat impediri. Dal. Laterani vj id. Martii,

pontificatus nostri anno tertio.

Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 24. Cod. Vat. Reg. 406, fol. 22''. Ambo incipiunt ; Universis presentes
litteras inspecturis cancellarius Parisiensis salutem in Domino. Noveritis nos vidisse litteras domini pape formam que sequitur
continentes. Post litteras superiores sequuntur aliae ad eundem directae viij kal. Aug, an. 5. Cod. Rutenens. Constit.
Ord. Praed., p. 248 ; v id. Maii .

304. Alexander IV ad cancellarium S. Genovefae Paris. de eodem argumento.

1257, Marfii 11, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. cancellario S. Genovefe

Parisiensis salutem et apostolicam benedictionem. Licet nos olim, etc. sicut in litteris

precedentibus. Dat. Laterani v id. Martii, pontificatus nostri anno tertio.

Originalc in Arch. nat. Paris. L. 251, ii 126. Restant iila caniiab. Iii membrana aversa ; Predioatorum .

oOo. Alexander IV mandat Reginaldo episcopo Parisiensi ul illos magistros et scholares, qui renuerint contri-
butionem facere et excommunicationis sententiam per cantorem Belyacensem et liobertum de Duaco in eos
promulgatam incurrerint, absolvat, si promiserint mandata apostolica se observaturos.

1257, Martii 13, Laferani.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Olim felicis recordationis Innocentius, etc. sicut

supra n 301, usque presumat. Deinde : Nos enim eosdem magistros et scolares super
facienda contributione in expensis, quas fecisse asseritur dicta Universitas a tempore
 1257] AB VNNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 351

ordinationis nostre, cujus principium est Qiiasi ligmim vite^ volumus non teneri, decer-

nentes irritum et inane, quicquid per predictos cantorem et R. de Duaco circa contribii-
tioncin hujusmodi faciendam decetero contigerit attemptari. Ceteruin si aliqui de prefalis

magistris et scolaribus excommunicationis sententiam per eosdein cantorem et R. de Duaco

aut eoruin subdelegatos in eos qui portionem expensarum ipsarum contingentem eosdem
persolvere denegant promulgalam hactenus incurrerunt aut notain irregularitatis contraxe-
runt exinde, cum ab eis humiliter requisitus fueris et tibi constiterit, quod dictam
ordinationcm nostram et mandata contenta in ipsa reverenter observent ac bona fide tibi

promiserint, qiiod ea inviolabililer observabunt, tu eis super premissis absolutionis et

dispensationis beneficium auctoritate nostra per te vel per aliuin juxta formain ecclesie
largiaris. Dat. Laterani iij id. Martii, pontificatus nostri anno tertio.

Originale in .\r<'h. nat. Paris. L. 251, n" 1"2". Restant fila cannab. In membrana aversa ; Predicatorum .

306. Alexander IV ad Turonensem et Odonem Rotomagensem archiepiscopos ac Reginaldum episcopum Parisien-

sem ut in fralrum Praedicatorum etMinorum, quos omiii laude cumulat, defensionem totam curam intendant.

12S7, Martii 30, Laterani.

Alexander episcopus servus servonim Dei venerabilibus fratribus .. Turonensi ' .. et .,

Hothomagensi archiepiscopis et .. episcopo Parisiensi salutem et apostolicam benedic-

tionem. Non sine inulta cordis amaritudine, etc. sicut supra n" 290, usque commutarent.

Deinde : Constat igitur ex hiis, meritoriain existere mendicitatem eorum, et quod ipsi

tam ab hiis, quibus predicant, quain ab aliis, elemosinas petere ac recipere illique ipsas
possunt eisdem fratribus sahibriter elargiri. Cuin insuper iidein fratres omnia propler
Deum reliquerint, exilia vite subsidia mendicantes, Christumque imitentur pauperem
perfectionem evangelicam amplexando, propter (juod evidenler apparct, eos non soluin in
statu salvandoruiii existere, sed etiain perfectorum, et per sue religionis observantiam, qiie

(|iiidem ipsius perfectionis evangclice tenet forinam, in eterne retributionis premio pre-

cellentem gloriam promereri ; cuin etiain de licentia vel commissione aul concessione
Romani pontificis seu legatorum (!Jus, vel ordinariorum locorum licite possint predicare
populis, et confessiones audire, ac penitentias injungere salutares, aliorum inferioruin

prelatorum et rectorum ecclesiarum ac sacerdotuin parrochialium assensu miniine requi-

silo : volumus et per apostolica scripta vobis dislricle precipiendo mandamus quatinus ad
le^iuisitionem dilectorum filiorum .. prioris fratrum Predicatorum et .. guardiani fratrum
.Miiiorum Parisius vel altcrius eoruin per vos aut alios inquirentes de plano et sine stre-

|)itii judicii siiper assertione et presumptione hiijusmodi diligentius vcritatem, omnes

magistros, doctores, et alios, qui sive in scolis, sive in predicationibus seu alibi premissa
vcl aIi<{uod ipsorum diccre alteiiiptaverinl, vel imposterum attcinptabunt, ex parte nostra
352 ciiAnTULAiuuM UNiVEns. PAiiis. [1257

monere curelis, ut infra certuin terininum a vobis pre{igenduiii eisdein dictuin suuin in

his publice revocent, inale se dixisse fatentes, illaque detestentur penitus et retractent,

asserendo constanter contrarium, et illud etiam fideliter predicando. Quod si forte ipsi

monitis nostris in liac parte acquiescere non (uiraverint, ex tunc contra cos ad suspen-
sionis, excommunicationis et perpetue privationis beneficioruin suorum ecclesiasticorum
sententias sublato cujuslibet appellationis obstaculo procedatis, laicos de hoc culpalnles
vel fautores hujusmodi presumptorum animadversione debita percellentes, auxilio brachii
carissimi in Christo filii nostri .. regis Francie iUustris si necesse fuerit invocato. Nos
enim nichilominus auctoritate presentium districtius inhibemus, ne quisquam premissa
vel aliquod premissorum pertinaciter astruere, vel quomodolibet defensare presumat.
Quicumque vero id presumpserit, tanquam contumax et ecdesie Roinane rebellis ab
omnibus fidelibus liabeatur contra quein etiam taliter procedemus, quod pena condigna
ipsum pro sua temeritate feriet, et alii ejus exemplo perterriti a presumptione siinili

frenabuntur. Ne autem aliquis ex ignorantia velamen excusationis assumat, vobis districte

precipimus ut ad requisitionem dictorum prioris et guardiani Parisius et in aliis locis,

in quibus expedire videritis, presenles litteras et earum tenorem publicetis et faciatis

solempniter publicari, non obstantibus aliquibus litteris vel indulgentiis alicui vel

aliquibus personis ab apostolica sede concessis, quod interdici, suspendi vel e.xcom-
inunicari aut extra suas civitates et dioceses seu loca in causam trahi non possinl per
litteras apostolicas, que de indulto hujusmodi plenam et expressam non fecerint inentio-
nem, seu quibuscumque aliis indulgentiis et litteris sedis ipsius, per quas effectus
presentium impediri valeat vel differri, et constitutione de duabus dietis edita in Concilio
generali, litteris venerabilibus fratribus nostris patriarchis, archiepiscopis et episcopis

generaliter a nobis directis in suo robore duraturis'. Vos autein memoratos fratres oinni

benivolentia et gratia prosequentes eos tanquam probatos et acceptos Christi minislros

habeatis pro divina et nostra reverentia propensius commendatos, ipsos ab injuriis et

molestiis oportunis presidiis defendentes, ita quod ex hoc vobis et vestris ecclesiis

fortius obligemur. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestruin
ea nichilominus exequantur. Dat. Laterani iij kal. Aprilis, pontificatus nostri anno tertio.

Originalc in Arch. nat. Paris. L. 251, n 134. Restant fila cannab. RipoU, Bull. Ord. Praed., I, 334, n 152.

1. Nescio an isto tcinpore sedes archiepiscopalis a Yinccntio de Pilmil jain fuerit occupata. 2. Infra n 307.

307. Alexander IV de eodem argumento ad omnes patriarchas, archiepiscopos et episcopos.

1257, Martii 30, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus patriarchis, archi-

episcopis et episcopis, ad quos littere iste pervenerint, salutem et apostolicam benedic-
1257] AB \NMO MCC USQUE \D PHILIPPUM IV REG. FH\NO. 353

tionem. Non sine iniilta cordis amaritudine, etc. siciit supra n" 306, et mentio fit

Praedicatorum et Minorum in omnibus civitatibus et diocesibus. Post Goncilio generali :

Litteris venerabilibiis fratribus nostris .. Turonen. et .. Rothomagen. archiepiscopis et ..

episcopo Parisiensi super hoc directis ' a nobis nichilominus in suo robore duraturis. Vos
autem, etc. usque fortius obligemur. Dat. Laterani iij kaL Aprilis, pontificatus nostri anno
tertio'.

Originale iii .Vrch. nal. Puri. L. 251, n 133. Bulla plumb. filis eunnab. appcnditur. Altenini orig-. in Arch. depart. dcs
Bonches-du-Rh6ne (Mnrseille), divis. Pr*chcurs d'Arle8. Dcest sigillum. Vidimus nn. 1257. Septemb. 8, in Arch. depart.
dc la C6tc-d'0r (Dijon), fond Douiini''ains, liassc 930. Ibid. Caitul. dcs Doniiuicains, H. 221, fol. 55. Cod. Rutenens.
Constitut. Ord. Praed., p. 249. Codd. Vat. Ottob. 15, fol. 200 . n kal. April. ; 57, fol. 12'i : iiij id. .lun. )i. Bulacus, III, 33'i.

Vide suprn ad n 29'i, u. 2.

1. Supra n 30C. 2. Cf. n" 292, nota.

308. Alexander IV ad universos patriarchas, archiepiscopos el e/iiscopos, ul libellum Guillelmi de S. Amore :

Tractatus brevis de periculis novissimorum temporum *, de errore damnatum cuiictis denuntient.

1257, Martii 30, Laterani.

Alexander episcopus servus servorum Dei vencrabilibus fratribus patriarchis, archi-

episcopis et episcopis sahitem Pt apostolicam benedictionem. Quidam scripture sacre, etc.

sicut supra n" 291, tisque frcnabuntur circa finem. Deinde : Ideoque fralernitati vestre per
apostolica scripta in virtute obedientie dislricte prccipiendo mandamus, quatinus singuli
vestrum ad requisitionem eorundem fratrum in civitatibus et diocesibus vestris manen-
tium hujusmodi nostrain reprobationem, condempnationem, preceptum et prohibitionem
ac premissa omnia in locis earundcm civitatum et diocesum, ubi expedire viderint,

solempniter publicare sludcant et faciant publicari, contradictores per censuram ecclesias-

licain appcUatione poslposita compcscendo, litteris venerabilibus fratribus nostris ..

Turonen. et .. Rotliomagens. archiepiscopis et .. episcopo Parisiensi a nobis super hoc

direclis ' nichilominus in suo lobor^ (hiratiiris. Dat. Iiat(!rani iij kaL Aprilis, pontificaliis

noslri anno lertio.

Originale in Arch. nat. Paris, L. 251, n" 135. In nversa nicinbrnna : Predicalorum . Bulla |>Iiiinbca filis cannab.
appcnditur, sicut ct in altcro originali in .\rch. depart. dcs Bouchcs-du-Rh6ne (Marscille), londs Dominicains d'ArIes.
Tertium orig. in Arcb. d^part. dc lo CAte-d'Or (Dijon), fonds Cordeliers, liaase 907 (H. n k9j. In mcmbrana aversa :

Minorum . Vidimus 8 Sept. 1257 ibideni, fonds Dominicains, linsse 930 (H. n 53). Cod. Rntenens. Constit. Ord.
Pracd,, p. 2'i8. Cod. Vat. Ottob. 15, fol. 2'i9. Ripoll, Bull. Ord. Praed., I, 133, n" 151.

1. Supra n 291.

Chart. Univ. Parit. I. 45

354 CHARTri.ARIUM IMVKRS. PARIS. [1257

309. Alexander IV reprobat appellaliones, tjuaecumque sint, magistiorum Parisiensium tanquam frivolas,

decernitque ordinationem dirtam Quasi lignum vitae inviolabiliter observandam.

1257. Uaii 12, Laterani.

Alexander episcopus servus servoruin Dei, ad perpetuam ineinoriain ruturoruin. Circa

frequens cotidiane sollicitudinis ininisteriuin occupati supra vires nostras assiduis ingnien-
tiuin undique disceptationuin incursibus faligainur, que nos inevitabili necessitate cons-
tringunt emergentibus litigiorum inorbis varia remedia providere. Sed interdum pacem
crediinur dedisse ncgotiis, et eadein majori strepitu recidivant, dumque oflensionis

lapides, quibus vie vite hujus inliorret asperitas, ut rationalium affectuum pietas liberius

procurrat in Dcuin, salutaribus studiis reniovemus, hominis inimici malignitas petras

aliquando scandali superjacit gravioris. Hinc utique fit, quod operosior cura plerumque
nobis imminet circa plurirna, que salubri sategimus curasse inedela et propensior nos
labor repetit post labores, quibus altam aliis studuimus preparare quietein. Duduin sane
cum super quibusdani articulis statuin Parisicnsis studii contingentibus conlroversia
emersisset, nos. qui ejusdem studii emoluinenta zelamur, ut viri scohislici suinmotis
altercationibus, que profeclum discipline prepediunt, in pacis otio pacificis ' sane doctrine
occupationibus imminerent, per ordinationem quandam, que Qiiasi lignum vite incipit,
suborta dissidentium jurgia duximus de fratrum nostrorum consilio dirimenda. Vcrum
magistri atque scolares Parisienses ordinationein eandem, qiia in phina curaviinus aspera
commutare, ad turbationis materiam assumentes adversus dilectos filios fratres Ordinis

Predicatorum inaxime in scandala surrexerunt, eidem ordinationi erecto inobedientie

vertice resistendo, nec considerando prudenter ordinationi teinere obviari divine, dum
apostolice contradicitur potestati, ad quod eos credimus non tam voto communi quain
particuhiri quorumdam seductione commotos, cum vix ad contumatiam pari consensu
multitudo prorumpat, nisi forsitan incitetur a paucis, qui si possint peccare cuin plurimis,
impunitalem sibi suoruin excessuum quos per hoc potius exaggerant reproinittunt. Gum
autem iidem fratres magistrorum atque scolarium infestationibus lacessiti et insecutio-
nibus fatigati coinpositionem quandam ciim illis in derogationem ordinationis apostolice
subiissent, nos compositionem hujusmodi, que fralres ipsos excludebat a scolis magis-
troruin secularium reprobantes, ordinationem ipsain in cujus contemptu noslra vilipen-

debatur auctoritas, mandavimus inviolabiliter observari, cohercendo pena debita trans-

gressores. Ipsi vero magistri atque scolares cum presumptioni peccatum, peccato
contemptum, et contemptui pertinatiam adjecissent, tandein nuntios et procuratores ad
sedem apostolicam destinarunt, per quos ad excusandas excusationes suas coram nobis et

fratribus nostris inter cetera proponere curaverunt, quod, cum ipsi de consortio univer-
sitatis magistrorum et scolarium Parisiensium, a qua omnino recesserant ejus renuntiando
privilegiis et actum postinodum dimittendo legendi, non debeant reputari ordinationem
45.
1257] AB ANNO MCC USQUK KD PHILIPPLM IV KG. IK.VNC. 355

predictam, qiie in Universilatem ipsam promiilgata extitit, observare, vel magistros aiil

scolares predictorum fratrum ad magistrorum consortium vel ejusdem Universitatis

colleginm, de quo jam esse desierant, admiltere nullatenus tenebantur, preter id, quod
ad societatein nemo esl cogendus invitus, et ipsi fratres duobus non debent ' Universi-

talis, videlicet scolarium et conventus Predicatorum, collegiis contineri, addentes quod

dispar ipsorum professio eos eidem Universitati reddit incongruos et ad suslinenda

ipsius onera, cujus gauderenl coininodis, efTicit paupertatis conditio impotentes. Propter

que necnon et alia quedam a prefata ordinationis aliorumque mandatorum nostrorum

eandem ordinationem contingenlium execuloribus, ne coulra ipsos procedcrenl, fueral

pro parle ipsorum magistrorum et scolarium ad sedem apostolicam multoticns appellatum.

Proponebant quoque, in mandatis apostolicis, que coiilra eos emanaverant, se gravatos
injuste, per que ipsos puniri graviter constat, qui culpabiles non existunt et prcdiclam
coinpositionem, quain partes acceptaverant, irritari. Ad ultinium super hiis provideri sibi

per sedem apostolicain postulantes. Sed forlius allegabal econlra rebellis eorumdein
inagistroruin et scolarium contumatia el pertinatia divulgata, qui iion soiuin in nobis sed

etiain in felicis recordationis I. papa predecessore nostro auctorilalem sedis apostolicc

contempserunt direclis sibi pro meinorati Ordinis fratribus in pagiua sacra docentibus
eorumquc scolaribus ad sue Universitalis consortium admitleudis ij)sius predecessoris et

nostris jussionibus resistendo. Aggravat aulem culpam eorum exeinpli' contagiuin, quo
fideles lain principes quaiii populi facile possent in debita Deo ejusquc vicario obedientia

et devotione corruinpi, si qua ex dissimulationis nostre patieiitia illoruin inobedientie

proveniret auctoritas, quibus fidem prebet in plebe fideli scientia fidei, qua eminere
creduntur per doctrine studium et exeicitium discipline. Insuigit quoque adversus eoruin
duritiam arguendam non solum noslre ordinationis, quain calumpniari conantur, equitas
inanifesta, communis utilitatis cQmpendiuiii omnibus afferens el private jaclure dispendiuin
cui(piain non imporlans, verum eciaiii juraiiuMitum, quo se coiilra ejusdem ordinalionis

lenorciii, ne fialres ipsos recipcient douec, utruin sinl iii magistroium el scolarium
consortium receplibiles, difiinitum fuerit temere astiinxerunt, cuin an iidein fratres

receptabilitalis hujusmodi aptitudinem habeant, ipsius ordinationis auctoritas ainbiguum

noii relinquat. De coinpositione sane predicla (ms patrociniuin adesse non debet, cuiii

fuerit ex quadam iinpressionis iinprobitatc presumpta. Nec possunt de revocatione ipsius

aut de mandatoruin nostroruin aniinadversione justam forinare querelam, cum in deroga-
tionein ordinalionis nostre ac impcdimcntum theologice facultalis cadcm compositio
altemptala fuisset, cl per consequens in periculum fidei ortiiodoxe, que sicul proficicnte
sacre pagine studio incrciiKMitum rccipil et vigorein, sic dcficientc pernitiosum iiicurrcret
detrimcnlum. Cum ctiam mandata prcdicla siib ea inoderationis forina processcrint, ut
oblcmperantes eisdem contenta in illis aniinadversionis severita.s non feriret, apparet per
ea iion oLcdienliuin innoccntiain vel pretciitc rebellionis culpas pcrcuti, sed insoleulcs
356 CHAHTULAKIUM UNIVKHS. PAHIS. [1257

conlumatiuin ausus justissime cohiberi. Porro per hoc quod prefati magistri et scolares
ab Universitate Parisiensis studii recessisse ipsiusque privilegiis renuntiasse dicuntur
excusationis sue intentio non juvatur, cum constet, eos in elusionem mandati apostolici,

quod jam de ipsa ordinatione servanda notitiam eorum attigerat, id fccisse.* Ipsi etiam

nichilominus Parisius remanentes sludii scolastici occupationibus incumbebant, licet ad

tempus actum legendi astute cogitationis consilio postmodum dimisisscnt. Unde ad remo-
vendum pallium, quod sibi ex hujusmodi recessione ac renuntiatione pretendunt, abne-
gantes verbis, quod operibus profilentur, omnes magistros et scohires, qui Parisius

doclrine vel discipline studiis se exercent, intelligimus et intelligi volumus ejusdem

Universitatis consortio, sive illam profiteantur sive abnegent, contineri. Nos igitur

omnibus, que super premissis coram nobis fuere proposita, plenius intellectis excusa-
tiones et allegationes premissas ac appellationes quascuuique magistrorum et scolarium
predictorum tanquam elusorias, ineptas et frivolas de fratrum nostrorum consilio repel-
lentes sententialiter decernimus, ordinationem sepedictam et omnia que continentur in

ipsa, compositione et aliis in contrarium allegatis nequaquam obstantibus, al) omnibus

magistris et scolaribus Parisius existentibus cessante contradiclione qualibet integre et
inviolabiliter observari, et apostolica rescripta que super ipsius ordinationis executione
vel observatione processisse noscuntur habere sui roboris firmitatem. Insuper adiciendo

statuimus ut scolares omnes tam religiosi de prelatorinn suorum licentia Parisius gratia

studii quandolibet commorantes, quam etiam seculares ubicumque voluerint lectionibus

vel predicationibus audiendis sive questionibus disputandis libere valeant interesse, utque

tam Predicatorum quam Minorum Ordinum fratres et religiosi alii, qui pro tempore Pari-
sius doctores fuerint in theologica facultate, ac scolares ipsorum in societatem, consor-

tium et collegium aliorum magistrorum et scolarium Parisiensium recipiantur plenarie

semperque in eis efficaciter habeantur. NuUi ergo, e/c, noslre sententie ac constitu-
tionis, elc. Si quis autem, etc. Dat. Laterani iiij id. Maii, pontificatus nostri anno tertio.

Duo originalia in Arch. nat. Paris. L. 251, n'' 138 et 139. In iitroque bulla plumbca filis seric. flavi et rubei coloris
appenditur. In partc inferiore merabranae rectae : R. Plac. ; deinde in n" 138 : Pro magistro Milo[ne] . In membrana
aversa amborum : Predicalorum . Reg. Vat. .\lcxandri IV an. 3, cp. 318, fol. 42. Vidimus cpiscopi Reginaldi Paris.

an. 1257, Septemb., in Arch. deparl. de la C6te-d'0r, liasse 930. Ibid. Cartul. des Dominicains, 11. 221, fol. 63''. Cod.
Rutenens. Constitut. Ord. Praed., p. 251. Bulacus, III, 337.

1. Rcg. : spacificis . 2. Reg. : debeat . 3. Orig. n" 138 : cxempla .

3lO. Alexander IV universos patriarchas, archiepiscopos, episcopos, etc, hortalur ul fralres Praedicatores
benigne tractent, suhditisque eorum innocentiam, negltcta accusatione magistrorum Parisicnsium, exponant.

1257, Maii 23, Ifiierbii.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus universis archi-

episcopis et episcopis ac dilectis fiiiis abbatibus, prioribus, decanis, archidiaconis, et
1257] AB ANNO MCC USQIJE V D PHILIPPUM IV REG. FR\>C. 357

aliis ecclesiariim prelatis, ad quos litlcre iste pervenerint, salutem et apostolicam bene-

dictionem. Celeslis ille agricola sumnius actor fidei precipuusque proteclor, sacrum
fratruni Predicatorum Ordinein quasi lignuin fertile inseruit in ecclesie paradiso, ut

delectaret amenitate, ubertate satiaret et fructuum suavilate inulceret. Hoc itaque spe-
ciosum, fecundum et dulce lignum imbre superno rigatum pulchra plurima et dulcia

poina profert, quoruin odore ac sapore confortantur et convalescunt debiles, variisque

detenli langoribus liberantur. In hoc utique vite ligno inortales carnis infirmitatibus

pregravati pabulum salutis inveniunt, et inlernam recipiunt sospitatem. Hujus inquain

ligni percepta fiagranlia concurrerunt undique ad libainen ipsius innumeri professores
fidei et concurrunt, qui perfruentes assidue illo et salutaribus ejus convescentes fructibus

dc ipsorum pregustata dulcedine ministrant et ipsi aliis suavia libamenta salutis. Hii sunt
viri probati et plene in lege Domini eruditi, fratres videlicet dicti Ordinis, efllcaces

quidein in opere ac in predicatione potentes, quorum labia gratia celestis edocuit, ad

propinandum salubrem doctrinam aliis, et exponenduin conimodum animarum. Unde
ubique per munduin ipsorum ora inlonant velut lube, ac in omnem terrain exit sonus
predicalionis eoruin, et usque ad fines orbis sua salutifera verba sonant. Hii sunt viii

preclari, conspicua religione fulgentes, qui tanquam lucentia sidera in ecclesie firinainento

suis splendidis documentis insinuant mortalibus viain vite. Hii sunt fiale auree plene
odoramcntis, qui sua sacra conversatione suaviter redolentes hortantur per hoc alios, et
inducunt excussa prorsus inertia surgere ac properare ad opera bonitatis. Pro hiis ergo
ab universis ecclesiarum prelatis cunctisque Ghristi fidelibus diligendi sunt precipua
caritale, ac tanquam venerabiles Dei ministri et populo suo necessarii honorandi condigne
el favoribus specialibus muniendi. Sane, qiiia lingue maliloque detractorum consueverunt
falsa confingere, ac illa pudicis etiam auribus instillare, ne per oblocutionem aliquoruin
ex livore latrantium, quod per fratrum ipsorum ciilpain discordia inter eos et magistros et
scolares Parisienses emerserit, bone ac nilide fratrum eorundem faine valeat derogari,
scire vos volumus, quod cum super hujusinodi discordia coram nobig et fratribus nostris

diligens habita fuerit discussio, ipsos nequaqiiam culpabiles inveniinus in hac parle, sed

potius innocentes. Ideoque universitatem vestrain rogamus et hortamiir attentc per apos-
lolica vobis scripta mandantes ({uatinus dictos fralres Predicatores habentes de hoc
penitus excusalos, et eorum in hiis innocentiam vestris subditis exponentes, ipsos ob
reverentiam aposlolice sedis et noslram tanquain speciales et amabiles ecclesie Romanc
filios ac salutis animaruin fervidos zelatores cum omni caritate ac benignitalc tractelis,
ct opportunis consiliis et subsidiis foveatis, ita quod afTectum, qucin ad nos et eandem
habetis ecclesiain, ex hoc plenius agnoscentcs reddamur exinde ad vestra et ecclesiarum
veslrarum comoda promptiores. Dat. Vilerbii x kal. Jiinii, ponlificatus nostri anno tertio.

Ori^finalc in Arrh. iiiil. Paris. L. 251, ii" H1. Siipcrsunt fila cnnnab. Aliuti in Ai-rh. iK-purt. ilv.n UuuchcH-du-KhOiie
(Mamcillc), divia. Pri^chcurt <l'Arlca. Bulla ciim fil. cnnn. Vidimus cpiar. Reginaldi Paria. Scptcmb. an. 12&7 in Arch^
358 CH\KTULAniliM IJNIVKIIS. PAHIS. [1257

d^part. de la C6lo-d'Oi' (Dijon), fonds Dominicnins, linssc !I30 (II. n 53). Ibid. Cartul. des Doniiniouiiis, H. 22t, fol. .'7''.

God. Rnlenens. Constil. Ord. Prned, ad Ord. pertinciis, p. 229. I{ulacus, III, 33*.t.

311. Ilurnbertus magister general. Ord. Pracd. consoUtlur fratres suos dc tribulationp maxinie in nartibus
gallicanis circa Parisios gravescente. Commendat papam, regem et cardinalem Ilugnnem speciales amicos et

defensores.
1257. c. finem Maii, Florentiae.

Dilectis in Dei Filio fralfibiis PredicaloiiJjiis universis fr. Ilunibertus servus eorum
inutilis cuni revelationis plenitudine spiritualiuin gratiain gaudiorum. Quaindiu peregri-

nainur in hac valle tristitie, mutuis in Christo consolationibus nos invicem confovere
debemus, ut inter vile et vie hujus varietatos in loco peregrinationis nostre non defi-
ciamus, sed canlantes in viis Domini leti ceplum iter ad patriam '
perficere festineinus.

Ad quod tanto me reputo vobis magis obno.xium, quanto ine ducein vestri itineris cle-
gistis, et ine super vos officium matris consolantis filios sentio suscepisse. Certe, karis-
simi, philosophantibus in naturis liquet clarc, quod quicquid est sub celo, ubi status est

uniformis, vanitati subjacet et in statum alterum facile permutatur, sicut in aere nunc est
quies, nunc perturbalio; in terris nunc teinperies, nunc spiritus proccllarum ; in mari
quoque nunc tranquillitas, nunc tempestas. Percurrentes veteres ystorias legislis (juod
Dei populus non in eodem statii permansil, scd luinc exallatus, nunc dejcclus, luinc

permotus ' extitit multipliciter, nunc afflictus. Recogitate statum ecclesie et progressum.
Nonne et ipsa per prospera et adversa sibi continuc succedentia hucusque pervenit '.'
Sic

Ordo nosler in omni loco Dei dono duduin promotus et cum omni fclici successu sub-
crescens, post roborationem et firmitatem oinniinodain asseciilam expositus est hiis tein-
poribus tribulationibiis in quibusdam regionibus, ct inaxime in partibus gallicanis circa
Parisius, superna idipsum providentia disponenle in bonuin noslrum, ut ibi permitterel

fieri conflictum graviorem, ubi major et mclior nostra militia de diversis inundi partibus
congregata, oinni armatura abundans. resistere possit validius adversariis, ipsosque viri-

lius impugnare. Nolite ergo vos, eterni regis Domiiii majestatis et Dei Sabaoth strenui
bellatores, nolite, inquain, mirari, si persecutiones novas et tribulationes inconsuetas sen-
titis ... Salvatoris clementia faciente, qui cum tentatione facil proventus et de malis elicere
bona novit, predicte inomentanee tribulaliones ad nostri profectum Ordinis accident,
sacrosanta Romana ecclesia totius orbis inagistra predictarum occasione profectionem
ipsius evidentius declarante et statuin firmum roborante, adversariis nostris nuiltiinoda
confusione confusis, illustrissimo rege Francorum, specialissimo nostri Ordinis dilectore,
iinmo totius veritatis ferventissimo zelatore, conlinue nobis et eflicaciter assistente.
Proinde tantis patrociniis non ingrati, pro eis orate devote, et specialissime pro domino
papa beatissimo nostro, cujus benignatio ad Ordinem vix exprimi lingua posset. Deinde
superest, fratres, ut in omnibus gratias agentes simus in persecutionibus patientes, et
1257] AB ANNO MC C VS<Jl.K AD 1'II1M1>PLM IV HEG. FHANC. 359

Doininuiii pio ipsis perseculoi'il)iis exoreinus ... Reconunendo etiain vobis affectualiter

(loininuin Hugonein cardinaleni, ridelissiinuin ac necessariuin ainicum Ordinis qui in

negotiis Ordinis defferendis et promovendis inlatigabiliter et perutiliter* perseverat ;

qui
eliain sua presentia Capituhiin noslruin multiim honoravil, et consohitus est non inedio-
criter corda fratrum ... Daluin Khnentie. in Capitulo generaH, anno Doinini MCG"LVII\

Ms. Hoiii. Capp. genoral. Ord. Praed. ad Ord. pertinens. Deest in compilatione Capp. general. Hernardi Gtiidoni.s.

Arch. di''part. de la Ciite-dOr (Dijon), Cartul. des Doininirains, H. "J2I. fol. 135.

1. KA patriam oin. ins. Roin.

ii
2. Promotus u ins. Roin.
3. .\ffcctualitcr oni. Rom. 4. Et perutiliter
om. Rom.
5. Ad patrcs capiliilarcs Florentiac congregatos gcripsit eard. Hugo epistolam, in qua Ordincm redarguit

propter aliquos praediratores, qiii docent quod nesciunt, asserunt quod ignorant, unde plura suboriuntur scandaln ct cadit
in ordinis infamiain fratruin ujiprobriuin , etc. Conrursns etiam fratruin ad Rom. cnriam notam dissolutionis iiiducit ...

famc (|uo(|ne religionis iion modicum derogatur, cum sicut vestri doginatizant advcrsarii, iltnt* versari debcaiit, qui mollibns
vestiiintiir , etc. (vide siipra n'* 2.5*iJ. Cod. rontinens Magislroruiii Ord. Praed. aliorumqiie epistolas. I, 67, ad Ord. Praed.
perlincns, el Cartul. dcs Doniinicains cit., fol. 95 sq.

312. Ale.riinder IV Heginaldu episcopo Paris. exsecutionem praecipit eorum, quae a sede aijostoiica de frat.
Praedicatoribus el Minorihus in consorlium magistrorum Paris. recipiendis statuta fuerant.

1257, Julii 14, VHerbii.

Alexandcr episcopus serviis servorum Dei venerabiH fratri .. cpiscopo Parisicnsi

salutem et apostoHcam benedictionem. Gum adversus provisionis nostre ordinationem
sahibrem. que Qiiasi ligniim rite incipit, super stalii Parisiensis studii et nonnuIHs
articuHs ilhul contingentibus duduin de fralrum nostrorum consiHo proinulgatam secu-
lares magistri et scolares Parisienses per duram rebellionis contumaciam in contemptum
potestatis apostoHce calcitrantes ex ipsa contra dilectos filios fratres Ordinis Predicalorum

offensionis et scandali matcriam quibusdam ad hoc ceteros instigantibus assumpsissent,

tandein post culpas culpis adjcctas et contemptus contemptibus aggregatos, nuntios et
procuiatores suos ad sedein apostolicain dcstinarunt, per quos ad oxcusaudas cxcusationes
ipsorum, quibus se inunire eontra predicte ordinationis observantiam conabantur, plura
fuere proposita coram nobis. Nos vero eis plenius intellectis excusationes et allegationes

ac quascunque appcllationes ipsoruin tanquam illusorias, ineptas et frivolas de predic-

toruiii fratrum nostrorum consilio repellentes sententialiter decrevimus ordinationein
prefalain el nniiiia quc continentur in ipsa compositione et aliis in contrariuin allcgatis

nequaquam obstantibus, ab omnibus magistris et scolaribus Parisius existentibus cessante

contradictione qualibet iutegre et inviolabililcr observari, et apostolica rescripta, que

supcr ipsius ordinationis executionc vcl observatione processisse noscuntur, hahere sui
roboris firmitatem. Insupcr adiciendo statuimus ul scolares omiics laiii reiigiosi de prela-
toruin suorum licentia Parisius gratia studii quandolibct commorantes, quam etiain sccu-

lares. ubicumque voluerinl, lectionibus vel prcdicationibus audiendis, sive quesliouibus

360 CIIARTUL\IUUM UNIVEHS. PAlllS. [1257

disputandis libere valeant interesse, utque tain Predicatoruni quani Minoruni fratres et

religiosi alii, qui pro tenipore Parisius doctores fuerint in theologica facultate, ac scolares

ipsorum in societatem, consortium et collegium aliorum nuigistrorum et scolarium Pari-

siensium recipiantur plenarie semperque in eis efficaciter habeanlur, sicut ex litterarum

nostrarum, que incipiunt Circa freqiiens^, inspectione tibi liquido innotescet. Quocirca

fraternilati tue per apostolica scripta in virtute obedienlie ac etiam sub excommunica-

tionis pena districte precipiendo mandamus quatinus presentium et litterarum ipsarum

tenores omni dilatione et occasione postpositis per te vel per alios Parisius sollempniter
publicans ordinationem, litteras et statuta predicta et que continentur in eis, facias integre

et inviolabiliter observari, carissimi in Christo filii nostri.. illustris regis Francie ad hoc
si opus fuerit auxilio invocato. Ne vero tante rebellionis vilium ulterius possit esse aliis

occasio scismatis et contumacie perniciose fomentum, omnes nuigistros et scolares secu-

lares et auditores Parisienses, qui expresse ac publice non paruerint restitutioni dictorum
fratrum Predicatorum, per felicis recordationis Innocentium papam iiij predecessorem
nostrum et postmodinn per nos facte ordinationi, litteris, sententiis, statutis ac mandatis
nostris infra unum mensem, postquam tenor presentium ut predictum est fuerit Parisius
publicatus, omnibus dignitatibus et beneficiis ecclesiaslicis ac ofTicio magistrali, predica-

tione et doctrina privamus, el in posterum reddimus omnino indignos, decernentes eos ab

ordinum executione et susceptione suspensos. Eos (juoque, qui occasione presentium
aut aliaruin litterarum sedis apostolice pro dictis restitutione et ordinatione servandis, sive

ofcasione Parisiensis studii directaruin, ipsum studium dissipare aut turbarc seu alibi

sine sedis ejusdem speciali licentia contra tenorein ordinalionis predicte transferre

presumpserint, excommunicationis vinculo innodamus, quos et tu per te vel per aliuin

excommunicatos denunlies Parisius et ubicumque videris expedire. Si qui vero, quod

absit, predicta non curaverint adimplere, aut alias in hiis contuinaces fuerint vel rebelles
seu quietis scolarium et studii turbatores, tu eorum nomina, ut nominatiin graviori pena
mulctentur, nobis intimare procures, hoc ipsuin supradicto regi denunlians, ut ad
bonorum pacem malorumque terrorem eos ut expedire viderit coherceat tradita sibi divi-

nitus potestate. Jurainenta quidem aut obligationes quascumque a dictis magistris et

scolaribus seu ab ipsorum aliquibus et specialiter de non recipiendo ad scolas vel .scolas-
ticam societatem dictos fratres Predicatores vcl scolares ipsorum fratrum regentium, sive
alias presumpta contra prefatam ordinationem nostram, aut aliqua eorum, que continenlur
in ipsa seu contra statuta vel mandata nostra seu ipsorum aliquod, decernimus penitus
non tenere. Non obstantibus appellationibus aul occasionibus quibuscumque preteritis vel
futuris, aut etiam quod a te dato super hoc executore a nobis pluries appellasse dicuntur,
sive processibus aliquibus aut litteris vel indulgenliis a sede predicta concessis, per que
hujusmodi mandati executio in hac parte impediri valeat vel difTerri, aut de quibus
plenam et expressam seu de verbo ad verbum fieri oporteat in presentibus mentionein,
 1257] AB ANNO MCC U S Q U E AD PHILIPPUM IV HKG. FKANC. 361

seu etiam, quod dicti fratres, quando consenserunt in coinpositione predicta, renuntia-
verunt, ut dicitur, litteris apostolicis iinpetratis et iinpetrandis, quas in suo robore
volumus permanere', ipsasque tibi et eisdem fratribus ab earum detentoribus reddi, quos
ad id si necesse fuerit monitione premissa per censuram ecclesiasticam appellatione
remota compellas. Preceptum nostrum, quod ex toto cordis affectu tibi dirigimus, taliter
iinpleturus, quod elTicacis obedientie gaudeamus in te proinptitudinem invenisse ; alias

autein pro firmo teneas, quod indignationem nostram sub incursu predicte pene contra
personam tuain, licet ipsam in Christo sincerissime diligamus, graviter provocabis, litteris

nostris : Cunctis processibiis*, Licet olim^, et Ad nostram noreris*, tibi alias directis a
nobis in suo robore nichilominus duraturis ; contradictores per censurain ecclesiasticam
appellatione postposita coinpescendo. Quod eniin super hoc inveneris et feceris, nobis
fidelitcr rescribere non oinittas. Dat. Viterbii ij id. Julii, pontificatus nostri anno tertio.

Originulc iii .\rch. nat. Paris. L. 251, n 142. BuUa pliimbca filis cannab. appenditur. In membrana aversa : Predi-
.catorum . Vidimus episcopi Reginaldi Paris. Septemb. an. 1257 in Arch. d^part. dc la Cdte-d'Or, fonds Dominicains,
liasse 930 (H. n 53). Ibid. Cartul. des Dominicains, H. 221, fol. 76. Magnum Pastorale in Arch. nat. Paris. LL. 175, p. 563.
Cod. Rutenens. Constitut. Ord. Praed., p. 254. Bulaeus, III, 340. Idem, p. 308, hanc epistolam perperam ad an. 2 refert, sicut
et Jourdain, n 138.

1. Supra n 309. 2. Supra n" 280. 3. Supra n 281. 4. Supra n 300.

313. Alexander IV rogat Ludovicum, regein Francorum, ut Reginaldo episcopo Parisiensi in exsecutione man-
datorum apostolicorum regaliter adsit.

1257. Julii 31, Viterbii.

Alexander episcopus servus servorum Dei carissimo in Chrislo filio .. regi Fran-
corum illustri salutem et apostolicam benedictionem. Bona meritoria, per quc virtutum
Doinino placere desidcras, religiosa multiplicat dilectionis caritas, qua humiles religio-
sasque personas, in quibus divine pacis spiritus requiescit, huiniliter amplectitur inansue-
tudinis rcgie celsiludo. Hoc quippe in celis ad inercedis cumuluin tibi signanter pura
reponit intentio, quaiii pia desiderioruin tuoruin sludia inanifestant; hoc velut insigne
imitationis exemplar fidelibus aperte pro|)onitur ad profectum. Propterea si pro dilectis

filiis Predicatorum et Minoruin Ordinuiii fratribus qui Parisius in predicatione et doctrina

evangelii laborantes in refrigerii tui consolatione respirant, protectionis regie presidium

iinploramus, crediinus quod nostre petitionis instantia cuin tuo voto concurrens regalem
auditum aut aniinum non gravabit. Sane licet iidcm fratres in executione inandatorum
apostolicorum, que super statu sludii ad convertendam seu conterendam seculariuin
magistroruin et scolariuin Parisiensiuin duritiam emanarunt, promptum invenerint auxi-
lium regie potestatis, super quo et ipsi pro te Deo humilia pro tua salute vota persolvunt,
et nos tue celsitudini gratias agiinus copiosas : quia tamen quandam tulimus de novo
sententiam et statuta condidimus, quibus lurbatorum studii Parisicnsis cohibetur impro-
Chart. Univ. Pari$. I. 46
362 CHARTULAHIUM UNIVEUS. PAIIIS. [1257

bitas, et ipsis fratribus ac aliis studium diligentibus sancte quietis tranquillitas provi-

detur, sublimitatem tuam rogamus et hortamur in Domino, ac in remissionem tibi

injungimus peccatoruin ,
quatinus venerabili fratri nostro .. episcopo Parisiensi, cui

predictonim sententie et statutorum executionem commisimus, promptum et favorabile

super hoc contra inobedientes et rebelles ac quietis studii turbatores et prefatorum
fralrum vexatores prestare brachii tui cures auxilium, quo pax muniatur humilium, et

insolcntium cervicosa pervicacia confringatur, excludendo a regno Francie vel alias

cohercendo prout videris expedire. Ac memoratos fratres manus regia prepotenti virtute
ab omni molestia protegat et defendat, vivantque regio cubnine tuti et sub tua protectione
securi, inter inquietos pacifici, inter improbos innocentes, preces nostras in hac parte sic

efficaciter impleturus, quod nos, qui eas tibi ex cordis aff^ectu dirigimus, voti nostri pleni-

tudinem consecuti tuis cum oportunum fuerit libentius annuamus. Dat. Viterbii ij kal.

Augusti, pontificatus nostri anno tertio.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 251, n" 143. Reslant fila cnnnnb. In mcmbrana aversa : Predicatorum . Bulaeus,*
III, 341.

314. Alexander IV Guillelmo de S. Amore regno Franciae interdicit, omnemque docendi aut praedicandi facul-
tatem ei adimit.

1257, Augusti 9, VHerbii.

Alexander episcopus servus servorum Dei Guillcrino de Sancto Amore in bonum

dirigere gressus suos. Cum propter multiplices culpas et grandes offensas, quas temerarie
commisisti, et specialiter propter libellum pernitiosum cl detestabilem a te compositum,
et per nos olim de fratrum nostrorum consilio reprobatum et inperpetuum condemp-
natum, merueris graves penas, volumus et per apostolica tibi scripta in virtute obedientie

sub debito juramenti, quod preslitisti de stando precise mandatis nostris, necnon et sub
excommunicationis ac privationis perpetue ab oflicio et beneficiis penis, quas eo ipso te

incurrere voluinus, si contra hujusinodi preceptum nostrum venire temptaveris, salvis

aliis mandatis tibi faciendis a nobis, districte precipiendo mandamus quatinus nullo

umquain tempore regnum Francie absque sedis apostolice licentia speciali intrare

presumas', et nichiloininus omnem docendi ac predicandi auctoritate apostolica perpetuo

interdicimus facultatem, ita quod nec docere alicubi, nec unquain alicui clero vel populo
sine ipsius sedis permissione decetero audeas predicare. Dat. Viterbii v id. Augusti,

pontificatus nostri anno tertio.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 251, n 144. Restant fila cannab. Infra : Hugo v . In membrana aversa ; Predi-
catorum . Cod. privil. Ord. Min. continens el ad Ord. Serv. Mariae pertinons (saec. XIV). Bulaeus, III, 342.

1. Rex ipse rogavit pepam, ut Guillelmo hoc interdicerct. Vidc n" 315.

M.
1257] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 363

31o. Alexander IV ad Ludoficum regem Francorum, ne patiatur Guillelmum de S. Amore suum regnum intiare,

1257, Auguati 11, Viterbii.

Alexander episcopus servus servoruin Dei carissimo in Ghristo filio .. illustri rcgi

Francie salutein et aposlolicani benedictionein. Cuin propter inultiplices culpas et grandes

ofTensas, quas Guillorinus dc Sancto Ainore teinerarie coinmisisse dinoscitur, et specialiter

propter libellum pernitiosum et detcstabilein ab ipso compositum, cujus principium : Ecce

videntes clamabiint foris, et tituius : Tractatus brevis de periciilis novissimortim tempornm^
dicebalur, ac per nos oliin de fratrum nostrorum consilio reprobatum et inperpetuum
condempnatum, meruerit graves penas, eidem Guillermo nostris in virtute obedienfie sub
debilo juramenli, quod prestitit de stando precise mandatis noslris, necnon et sub excoin-
inunicationis ac privationis perpetue ab oflicio et beneficiis penis, quas eo ipso euin
incurrere vohimus, si contra hujusmodi preceptum nostrum venire templaverit, salvis

omnibus aliis mandalis nostris, que sibi forsilan viva voce fieri fecimus, aut nuncio vel
litteris duxerimus facienda, districte dedimus litteris in preceptis, ut nullo unquam
tempore regnum Francie intrare presumat, et nichilominus oinnein docendi ac predicandi
sibi auctoritate apostolica perpetuo interdiximus facultatem, ila quod nec docere alicubi,

nec unquam alicui clero vel populo decetero audeat predicare. Cum igitur nos celsitudo

regia rogaveril, sicut a tua credimus memoria non elapsum, ut eidein Guillermo predicli
regni interdiceremus ingrcssum, et nos hoc prout expressum est superius, duxerimus
faciendum, serenitatem tuam roganius et hortamur attente quatinus prefatum Guillerinum
regnuin ipsuin intrare nullatenus patiaris. Et quia pro certo novimus, quod dilectos filios

fratros Prodicalores et Minores speciali favore prosequcris, super quo te dignis in Doinino
laudibus c(rerentes gratiarum tibi reforiinus inultiplices actiones, inagnificcnliam luam
oinni qua possumus affectione rogainus quatinus eosdem fialres pro Christi reverentia,
cujus sunt deputati obsequiis, habens benignitate solita commendatos, eos a quorumlibet
injuriis et molestiis protegas et defendas, ita quod tua potentia communiti pace quieta et
quiete pacifica pacis auctori valeant famulari. Dat. Viterbii iij id. Augusti, pontificatus
nostri anno tertio.

Originalc in Arch. nat. Paris. L. 251, a" l'i5. Bulla plumbca filis cannab. nppenilitiir. Infra : Uugo v. \n membrana
nvema ; Prcdicatoruin i). Bulneus, III. 343.

olo. Alexander IV ad Reginaldum episcopum Paris. de eodem argumento.

1257, Augusti 23, ViterbiL

Alexandcr episcopus servus servorum Dei venorabili fratri .. episcopo Parisiensi

aalutcm et apostolicam benedictionein. Cum propter muItipIiceH culpas et grnndcs
364 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS [1257

offensas, etc. ut siipra n 315, usqtte audeat predicare. Deinde : Ideoque fraternitati tue per
apostolica scripta mandamus, quatinus in ecclesia Parisiensi et alibi etiam ubi expedire
videris per te vel per alium predicta publicare procures ; et si tibi constiterit, quod dictus
Guillermus contra tale preceptum nostrum in aliquo venire presurapserit, tu denuncians
ipsum excommunicatum, perjurum ac perpetuo ab officio beneficiisque privatum injungas
illis, ad quos beneficiorum suorum coUatio pertinet, ut eadem beneficia, si qua eum
habere contingit, personis idoneis et ecclesie Romane devotis libere conferant et assignent.
Denuncies etiam publice dilectis filiis universitati magistrorum et scolarium Parisiensium,
quod non pro eo, quod idem Guillermus Universitatem ipsam defendit, aut quod pro ea
forsitan in Francia vel apud sedem apostolicam laboravit (cum magistros et scolares
predictos tanquam nobilia ecclesie membra sinceritatis precipue affectibus prosequamur),
set pro prefatis excessibus et precipue pro predicto detestabili et a nobis dampnato
libello sic contra eum processimus ; et si adhuc id exegerit protervia contumacis, gravius
auctore Domino procedemus. Latas autem alias in ipsum de mandato nostro suspensionis
vel privationis beneficiorum suorum sententias persistere volumus in suo robore firmi-
tatis. Contradictores autem si qui fuerint per censuram ecclesiasticam appellatione remota
compescas. Dat. Viterbii x kal. Septembris, pontificatus nostri anno tertio.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 251, n. 146, Restant fila cannab. Infra ; Hugo v . In membrana aversa Predi- :

calorum . Magnum Chart. eccles. Paris. in Arch. nat. Paris. LL. 183, fol. 186. Bulaeus, III, 343. Apud RipoU, BuU.
Ord. Praed., pcrperam kal. Septemb. .

ol7. Declaratio magistri Christiani, canonici Belvacensis, Parisiis habita.

1257, Augusti 12 et 27, [ParisiisJ.

Reginaldus miseratione divina Parisiensis ecclesie minister indignus universis

presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Notuin facimus quod anno Domini
MCCLVI1 die dominica ante Assumptionem beate Marie virginis in pleno sermone facto
in domo fratrum Minorum Parisiensium magister Christianus de Virdunio in presentia

mandati nostri jurati ad hoc a nobis specialiter destinati dixit publice omnia et singula

inferius annotata in hunc modum :

Duo intendo facere, primo dicam ad quid veni ;

postea faciam illud et incipio sic

sicut alias incepi : Curam habe de bono nomine; magis tibi proderit , etc. Nomen
obedientis bonum est propter quinque, quia scilicet facit amicos Christi ; in Joh. : Vos
amici mei estis , etc. Secundo quia facit a Deo provideri in necessariis; in Ys. : Si

volueritis et audieritis me , etc. Tertio quia Deus eos qui habent istud nomen protegit
ne mala cooperentur eis in malum, sed in bonum; Eccl. : Qui custodit preceptum , etc.

Quarto quia qui vere habent istud nomen, se possint dicere victores juxta illud : Vir
obediens loquetur victorias . Quinto quia introducit ad vitam eternam ; Mat. : Si vis
1257] AB ANKO MCC USQUE A D PHILIPPUM I.V REG. FRANC. 365

ad vitam ingredi. etc^ et in Proverb. : Melius est nomen bonum , etc. Ex quo nomen
obedientis ita bonum est, bene custodicndum est, et si quis amisit illud, bcne debet
laborare quod reciperet. Aliqui suggesserunt domino pape, quod eram ei rebellis et

quod essem incentor rcbellionunj, quod nunquam fui. Et tamen hoc credidit papa, et illi

qui suggesserunt domino pape, nomen obedientis michi abstulerunt. Propter quod sludui
recuperare illud nomen. Nesciebam aliam viam, nisi quod ivi ad dominum papam ad
excusandum ine de inobedientia. Ad quod quatuor feci : primo dixi quod nunquam fueram
rebellis, quod scirem. Secundo rogavi, ut ostenderetur michi, si in aliquo fuissem rebellis

et agerem penitentiam. Quibusdam dicentibus quod non receperam fratros, dixi quod hoc
fuit falsum. Immo postquam separati [fuerunt] ab Universitate. fui cum ipsis in scolis

magistri Jacobi decani Turonensis, et apposui cum ipsis. Et ita me excusavi, quod quidam
auditorum meorum in curia dixit, se habere me excusatum in publica audientia. Postea
processi : volens me ostenderc obedientem per omnia promisi pape quod in omnibus
obedirem*. Secundo voluit quod ego jurarem. Ego dixi, simplex verbum et juramentum
non diflert christiano, et juravi quod facerem mandatum pape. Postea preceptum fuit

michi, quod aliqua facerem in curia, et feci*. Item preceptum fuit michi, quod Bononie
idem facerem', et fuit relaxalum, quia linguam ignorabam'. Item preceptum fuit michi, ut

Parisius idem facerem. Ad hoc veni, ut dicam que precepta fuerunt michi ut dicerem. Illi

qui abstulerunt miciii nomen obedientis, vulneraverunt me, ut dicere possim illud Cant. :

Percusscrunt mc, vulncraverunt nie, tulerunt pallium meum. Vulneraverunt me

quinque vulncribus : primum disponit ad morteni corporis, secundum impedit curationem
ejusdem, tertium disponit ad mortem anime, quartum impedit curationem ejusdem,
quintum repellit medicos ne accedant ad me curandum. Primum vulnus est procuracio
privationis beneficii quo provisum erat michi in vite necessariis; secundum est procuracio,

ut redderer indignus aliis beneficiis oplinendis ; tertium est procuracio, ne predicarem aut
legerem, contra illud : .Spiritum nolite extinguere , et sic in me extinxerunt spiritum
quarlum est procuracio, quod a regno Francie amoverer, quod impedit curacionem tertii

vulncris, quia alias linguas ignoro ;

quintum est diffamacio, per quam a mc repellebantur,
qui me possent curare. Si ista sunt crudelia, judicate. Isti crudeliores fuerunt latronibus,
qui vulneraverunt descendentem a Jerusalem in Jericho, quia illi dimiserunt eum semi-
vivinn, isti me totalitcr interfecerunt. Melius esset michi, quod procurassent mortem
meam, quia tunc non moverer ad odiendum illos et essem sine anime periculo; modo
autem cotidie sum in periculo anime. Aliqui dixerunt, quod omnia, que dixeram de pene-
trantibus domos, revocarem in curia. Bene scit papa, quomodo est de hoc. Nunquam fuit

michi aliquid opposilum in judicio, nec unquam fuit michi injunctum ut aliquid revo-
carem, quia nichil dixi contrarium hiis que diclurus sum, quia non dicam revocando, sed
obediendo, quia michi injunctum est.

Quibus dictis legit idem magislcr Christianus publice ea, que inferius conlinentur * :
366 CHAHTULAIUUM UNIVERS. P.VIIIS. [1257

Ego magister Christianus, quantum in me est, ex nunc recipio et ex nunc obedio et

obediam in posterum, nisi dominus papa aliter ordinaverit, ordinationi domini papc que
incipit : Qiiasi ligninn vite^ etc, et contra eam scienter non vcniam nec contradicentibus
ordinationi predicte auxilium vel consilium prestabo publice vel private. Secnndo fratres
Predicatores et Minores Parisius degentes, magistros ac auditores eorum ac specialiter
t nominatim fratres Thomam de Aquino de Ordine Predicatorum, et Bonaventuram de
Ordine Minoruni, doctores theologie, ex nunc, quantum in me est, in societatem scola-
sticam et ad Universitatem Parisiensem recipio, el expresse predictos doclores recipio ut
magistros, ipsosque juxta ordinalionem predictain ab Universitate seu magistris et

scolaribus Parisius commorantibus procurabo recipi bona fide, et contra predicta nunquam
prestabo consilium vel consensum. Tertio, qiiod scienter statuta et obligationes et jura-
menta non faciain seu a religiosis vel ab aliis exigam, vel in quantum in me fuerit exigi

permittam, per que vel per quos infringalur [ordinatio] supradicta seu contra eam
quoinodolibet veniatur. Quarto, quod non procurabo nec quantuin in me est fieri

permittam, quod Parisiense studium absque licentia domini pape occasione cujuslibet j)re-

terite turbationis seu facti dissolvatur seu alio loco transferatur. Item reprobo libelluin

secundum formam traditam in littera de libelli condempnatione, qui nuper fuit per
suminum pontificem condcmpnatus, et errores in ipso conlentos, qui sunt contra infra
scripta. Assero et aflirino, quod Homanus pontifex potest predicatores et confessores
mittere ubique per mundum jiixta sue beneplacituin voluntatis sine consensu inferiorum
prelatorum quorumcumque seu parrochialium sacerdotuni. Item quod archiepiscopi el

episcopi in suis dyocesibus dare possunt licentiam predicandi et confessiones audiendi

sine consensu inferiorum sacerdotum vel rectoruin ecclesiarinn, cum viderint expedire,

quodque predicatores et confessores sic inissi possunt libere predicare et licite confes-

siones audire ac absolvere penitentes. Item quod stalus inendicitatis propler Christuin esl
status salutis et perfectionis. Itein quod religiosi pauperes, qiii omnia reliquerunt propter
Christum, possunt mendicando acquirere victuin suum sine labore inanuum, etiainsi sinl

validi corpore, maxime qui student verbo Dei, predicando, disputando, legendo. Item
quod ea que continebantur in libello predicto et in (juibusdam articulis a ine confectis,
que implicite vel explicite videbantur seu jjoterant in predictorum Ordinem infamiam
redundare, sicut de jjseudoapostolis, et de pseudoprojihetis, de nuntiis antichristi, de
penetrantibus doinos, de periculis novissiinorum temporum, non inlelligo nec intellexi de
fratribus Ordinum Predicatorum et Minorum, quod tales sint vel fuerint vel etiain futuri

sint, sed fateor Ordines ipsos esse bonos et ab ecclesia approbatos, et assero et aflirino,

<juod Deus hoc ipsuin per manifesta indicia nostris temporibus comprobavit, nonnulla
miracula scilicet, que per sanctos utriusque Ordinis sanctorum cathalago per Romanain
ecclesiam canonice legitime fideliter ac rite ascriptos est misericorditer operari
dignatus.
1257] AB ANNO MCG ISQUE AD 1'HILIl'PUM IV REG. FKANC. 367

Quibus lectis dixit idein magister ea que sequuntur : Quando recepi inundatum, ut

dicerein quod Predicatores et Minores non sunt nec fuerunt nec futuri sunt de discipulis
anlichristi, etc, recepi mandatum hoc modo, et dixi coram cardinalibus, scilicet : qui
vivunl secunduin ordinein suum . Et ipsi dixerunt, quod ipsi nec aliter inlelligebant.
Fratres etiain dicunt, quod hoc aliler non intelligunt. Et peto a nuncio domini episcopi,
ut det inichi que dixi sub sigillo domini episcopi. Nos vero in testimonium predictorum
sigiUiim nostrum presentil)us duximus apponendum. Datum in vigllia beati Augustini

anno predicto.
Nos Reginaldus Dei gralia episcopus Parisiensis ad omncm ambiguitatem tollendam,
verbum litleris nostris insertuin, quibus presens scriptura est annexa, quotl est tale :

Nos vero in testimonium predictorum sigillum noslrum presentibus duximus appo-

nendtim , iii testimonium predictorum ita intelleximus et intelligimus, id est, in

testiinonium, quod dictus magister Christianus ita proposuit in presentia mandati nostri
non enim constat nobis, quod cardinales dixerint vel quod fratres dicant, quod non aliler

inlelligebant vel intelligunl, quain dictus magister intellexerit de discipulis antichristi.

Dalum anno Domini M^CG^LVII, mense Augusto.

Codex privilegia Ord. Uiiiorum continens ct o<l Ord. Serv. Mnrioc pcrtincns (sacc. XIV.).

1. Vidc supra n 293.

2. De Guillclmo de S. Amoro Bummus pontifox scripsit ctium Bononiam. Vide infra n<* 318.

3. Ex hoc concludcrc possumus dcclarntioncm non tantum iu lingua latina. scd ctiam in vulgari fleri debuissc. 'i. Hacc
derlaratio paenc ad verbum cum illa suprn n" 293 rclata congruit; hic omnia rcferuntur tantnm in prima persona, id cst,
in persona Cbristiani.

318. Alexander IV Jacobo episcopo Hononiensi mandat ut sententiam in Guillelmum de Sancto Amore latam
promulgct ac magistris el scholarihus ntt/uc aliis liononiensihus inhibeat ne dictum Guillelmum audiant, si
forte praedicarc vel cathedram magislralem asccndere praesumpserit.

1257, Sepfembris 24, Viierbii.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Bononiensi'

salutcni el apostolicain benedictionein. Cum propter iiuiltiplices culpas, etc. sicut siipra

n" 315, usque audeat predicare. Deinde : Ideoque fraternitati tue per apostolica scripta

mandamus quatinus in ecclesia Bononicnsi ct alibi, ul)i expedire videris, per tc vel

per aliuin predicta publicare procures, ac inagislris ct scolaribus ac aliis Bononiensibus

universis districtius aiicloritate nostra sub excommunicationis pena studeas inhibcre ne
dictuin Guillermum audiant, si forte contra hujusmodi inhibitionem nostram convcntiones
facere, aut predicare, vel cathedram presumpscril ascendere magistralem. Et si tibi con-
stiterit, quod nominatus Guillennus contra tale preceptum nostruin in aliquo venire
presuinpserit, denuncies ipsutn publice excomniiinicatuin ac pcrpetuo oflicio beneflciisque
368 CH.VRTULARIUM UNIVERS. PARIS. -
[1257

privatum. Latas, etc. iit supra n 316. Dat. Viterbii viij kal. Octobris, pontificatus nostri
anno tertio.

Ex apographo originalis (olim in conventu S. Mariae ad Gradus Vitcrb. cxistentis) in Arch. Ord. Ripoll, Bull. Ord.
Praed., I, 349, n" 180. Bononiae, ubi etiam originale servari debebat, illud reperire non potuimus.

1. Magistro Jacobo de Buoncambio, Ord. Praed., qui suh Innocentio IV aliquo tompore fuit vicecancellarius S. R. E. et

ab 31 Maii 1244 episcopus Bononiensis. Hieronymus Borselli dicit cum fuisse in curia, quando Guillelmi de S. Amore liber
condemnatus fuit. Chron. in Bibl. Univ. Bonon., ms. 1999, fol. SS*.

319. Alexander IV, petenlibus fratribus Praed., Reginaldo episcopo Parisiensi concedit facultatem absolvendi
magistros et scholares Paris. mandatis apostolicis obedientes.

1257, Septembris 27, Viferbii.

Alexander episcopus servus servoruin Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii prior et fratres Predicatores Parisienses

nobis humiliter supplicarunt, ut cum nonnuUi magistri et scolares Parisienses pretextu

discordie usque nunc Parisius habite et occasione detentionis cujusdam libelli olim
dampnati a nobis, cujus principium erat : Ecce videntes clamabunt foris, dicantur excoinmu-
nicationis sententiam incurrisse providere super hoc salubriter curaremus. Nos itaque sic

volentes ipsorum in hac parte saluti consulere, ut equitati nostre senlentie super hoc late
nuUatenus derogetur, fraternitati tue per apostolica scripla mandamus, quatinus omnibus
magistris et scolaribus, qui occasione dicte discordie ac prefati libelli interdicti, suspen-
sionis, aut excommunicationis sententias nostra vel quavis auctoritate prolatas hactenus
incurrerunt, postquam tibi plene constiterit, quod ipsi ordinationem nostram, quam pro
conservatione studii Parisiensis de consilio fratrum nostrorum edidimus, et que conti-
nentur in ipsa, sententiam quoque ac statuta in ea per nos expressa diligenter et efTicaciter

ac sine aliqua fictione observent et caverint, quod decetero eadem observabuntur, ac

dictum libellum prorsus in toto et in qualibet sui parte combusserint ac omnino curaverint
abolere, auctoritate nostra juxta formain ecclesie beneficium absolutionis impendas, et

dispenses cum eis super irregularitatibus, si quas forsitan occasione hujusmodi confraxe-
rint. Dat. Viterbii v kal. Octobris, pontificatus nostri anno tertio.

Magnum chart. eccl. Paris. in Arch. nat. Paris. LL. 183, fol. 187. Bulaeus, III, 344.

o^O. Alexander IV Reginaldo episcopo Paris. instrumentum transmittit, in quo juramentum Odonis de Duaco et

Christiani Belvacensis continetur, eique injungit ut instrumentum publicet.

12S7, Octobris 2, Viterbii.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabiii fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Cum olim apud sedem apostolicam constituti
1257] AB ANSO MCC USQIE AD PHILIPPLM IV KEG. FK.VNC. 369

iiiagistri Octo de Diiaco, doctor theologice lacultatis, et Cliristianus, canonicus Belva-

censis, corain dilectis filiis nostris fratribus H. tituli Sancte Sabine presbytero et Johanne
Sancti Nicolai in Carcere TuUiano diacono cardinalibus juraverint. slare precise inandatis
nostris, iidem cardinales prefatis magistris ex parte nostra quedam fecerunt mandata in

virtute prestiti jurainenli, prout in instruinento publico inde confecto, cujus teiior presen-

tibus infra subnectilur, plenius continetur. Volentes igitur in publicam venire notitiam,

quod in hac parte dictis magistris ab eisdem cardinalibus de speciali mandato salubriter
est injunctum, fraternitati tue per apostolica scripta mandamus quatinus precepta hujus-
inodi sine more dispendio publices per te vel per aliuin Parisius et alibi, sicut videris

expedire. Si vero dicti magislri precepta ipsa infra spatium unius inensis a tempore publi-
cationis hujusmodi adimplere non curaverint Parisius eflicaciter et simpliciter ac sine

aliqua fictione', tu eos ibidem publice denuncies esse perjuros. Restitutionem quoque
dicli inagistri Octonis ad olficia, beneficia et alia, quibus auctoritate quarumdain litleraruin

nostraruni, quaruin principiuin est : Cuuctis processibus^, privatus fuerat, auctoritate

nostra revocare procures, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postpo-

sita compescendo. Instrumenti vero predicti tenor talis esl : In noinine Christi Ainen.

Anno Doinini MCCLVI, etc. siciit siipra n" 293. Dat. Viterbii vj non. Octobris, pontifi-
catus nostri anno tertio.

Originulc \n Arch. nat. Poris. L. 251, n** 156. Deest buUa; restant fila cannab. In membranae recloe parte inferiorc :

R. Plac. . In membrana aversa ; Predicotorum . Vidimus officialis curiae Vesontinae Decemb. an. 125;, in Arcli.
d^part. de la Cdte-d'Or (Dijon), fonds Dominicains, liasse 930 (H. n 53). Ibid. Cartul. des Dominicains, H. 221, fol. 73. Cod.
Riitencns. Constitut. Ord. Proed., fol. 256. Bulaeus, III, 344.

1. Christianum Belvacensem jom ontmi mandatum Porisiis adimplevisse vidimus supra n" 317. 2. Supra n 280.

32 1 . Alexander IV arcliiepiscopis et episcopis el abbatibus, etc, ut sententiam in Guillelmum de S. Amore

latam promulgent et servandam curent.
1257. Ociobris 13, Ifiterbii.

Alexander episcopus servus servoriiin Dci vcnerabilibus fratribus universis archi-

episcopis et episcopis ac dilectis filiis abbatibus, prioribus, archipresbyteris, decanis,
archidiaconis et aliis ecclesiarum prelatis, ad quos litlere iste pervenerint salutein et apos-
lolicain benedictioncm. Cum propter multiplices ciilpas, etc. sicut supra n" 315, usque ad
verba : audeat predicare. Deiiide : Ideoque universilati vcstre in virtute obcdientie per
apostolica scripta districte precipiendo mandamus quatinus singuli vestruin ad requisi-
tionem dilectoruni filioruin fralrum Predicalorum in veslris civitatibus, diocesibus seu

locis aliis commorantiuin, per vos vel per alios in ecclesiis vestris presentes litteras

sollempniter publicare curelis, universis Christi fidelibus vestris subditis aiictoritate

nostra siib excommunicationis pena dislrictius inhibentes, ne dictuin Guillermum audianl,

si fortc convocationes, conventicula, parlamenta, collationes facere, aut predicarc vel
Chart. Unit. Paris, I. 47
370 Cn.VRTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1257

cathedram ascendere presuinpserit magistralem. Et si vobis constiterit, quod nominatus

Guillerinus contra tale preceptuin noslruin in aliquo venire presumpserit , dcnuntietis
ipsum publice excommunicatum, perjurum, ac perpcluo ofTicio beneficiisque privatum.
Notificamus etiain vobis, quod non pro eo, quod idcm Guillerinus universitatem inagis-
trorum et scolarium Parisiensium defendit, aut quod pro ca forsitan in Francia vel

apud sedein apostolicain laboravit, etc. ut siipra n" 31G. Dat. A^iterbii iij id. Octobris,
pontificatus nostri anno tertio.

Originnle in .\rrh. nat. Paris. L. 251, n" 15". Dilacerafiim. Infra : R. Plao. . In membrann aversa : Predicatorum .

Cod. privil. Ord. Min. continens et ad Ord. Servor. Mariae perlinens (saec. XIV). Inserta est epistola chartae officiaiis
curiae Paris, Rcfertur taracn ibi ad id. Octob. . Ripoll, Bull. Ord. Praed., I, 353, n 186.

322. Statuta circa scliolasticiini Noviomensem, qui etiam singulis annis scholis Noviomensibus de rcctore siiffi-
cienti, qui Parisiis in arlibus rexerit, providere debet.

Circa an. 1257, [Noviomi].

Prout a predecessoril)us nostris canonicis est auditum et prout a scolasticis nostri

temporis uti visum est pro pluribus, in hac pagina scripta sunt commendata et sigillatiin

notata omnia, que scolasticus Noviomensis quicunque pro lempore canonice substilutus

ex antiqua consuetudine debet et solet facere ratione scolasterie tam in ecclesia quain
extra. Debet siquidein esse diaconus vel presbyter infra annum, quo fuerit proinotus.
Debet in ecclesia continuam residentiam, sicut succentor illius, debet eciam per se vel per
alium quociens opus est facere breve de legendo, sicut succentor de cantando. Debet in
ecclesia per se vel per alium adimplere omnes defectus in legendo tam de die quam de
nocte, sicut succentor in cantando; Debet per se vel aliuin ascultare oinnes, qui debent
legere, sicut succenlor illos, qui debent cantare. Debet eciam omnes libros ecclesie
servare, emendare, reparare, si opus est, sed ad sumptus ecciesie, sicut succentor libros
cantus. Debet preterea oinnes litteras in capitulo legendas legere et oinnes litteras facere
sub sigillo capituli faciendas tam cartas quam alias; sed scripture ecclesia solvit sumptus.
Debet etiam dictus scolasticus extra ecclesiam singulis annis scolis Novioin. de rectore
sufficienti, qui Parisius rexerit in artibus, annum futurum providere et provisum in die
ad
cene Doinini capitulo post sermonem presentare, quein sermonem dictus scolasticus debet
per se vel per aliuin facere. Preterea debet oinnes et solos scolares Noviomensium
scolarum adversus oinnes justificare, et si eis injurietur, debet prout potest querere, ut
eis emendetur ad sumptus ebrum, quos causa tangit. Insuper dictus scolasticus non debet
sustinere, quod aliquis de aliqua facultate legat vel quod scolas teneat in tota civitate vel
in aliqua villa infra comitatum Noviomensem, nisi de ejus licentia speciali. Ita solet esse
de scolis cantus in Quadragesima vel in alio anni tempore, quando scolares Noviomenses
ad scolas cantus voluerint se transferre. Debet eciain dictus scolasticus ratione dicte
47.
1257] AB ANNO MCC LSQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 371

scolasterie habere propriuin stalluin in choro Noviomensi a dextris superius juxta archi-
diaconum, quod a tenipore, cujus non est inenioria, scolastici nostri temporis possederunt,

licet antiquitus in cadein ecclesia scohisticus stalhim habucrit ad pilarium dextriMii, et

succentor ad sinistrum.

Arch. depart. dc l'Oisc (Beauvais), Cartul. dti chapitre de Noyotl, G. 1984, fol. 358 *>. Sequuntur fol. 359-360 sex docu-
menta, quae respictunt ad ideni officium scholastici. Docunicntum chartae supra puhlicatae praecedit an. Oom. MCCLVH
mensem Octobrem.

323. Heginnldus episcopus Paris. concedil pauperibus scholaribus, qui Boni pueri nuncupanlur. ut in doma
eorum nova Parisiis oralorium possint construere.
1257, [Parisiis].

Reginaldus iniseralione divina Parisiensis ecclesie ininister indignus universis

presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Notum faciinus quod nos ad preces
et instantiam bonorum de auctoritate ordinaria concessimus^usque ad nostre beneplacitum

voluntatis pauperibus scohiribus, qui Boni pueri vulgariter nuncupantur, ut in domo sua,
quain de novo edificare Parisius inceperunt, possint construere oratorium' salvo jure

presbyteri parrochialis Sancti Nicolai de Gardineto, infra cujus metas parrochie sita est
dicta domus, ita quod omnes oblationes, quas ibi decetero fieri contigerit, per eosdein

sive per alios, vel in pecunia vel in cera, sive alia specie, integre restituantur presbytero

Sancti Nicolai supradicti; nec habebunt cimeteriuin vel aquain benedictam, nec anniver-
sarium, nec annuale, nec panein benedictum, nec alicui ecclesiastica sacramenla, sive sil

de domo sive de extra, exhibebunt sine licentia presbyteri Sancti Nicolai speciali ; nec
aliquam ad purificationem sive ad alia ecclesiastica sacramenta admittcnt, nec campanam
habobunt, que possit extra audiri aperte, nec procurabunt verbo vel facto in fraudein
piesbytcri antedicti vel causa utilitatis ipsorum vel domus siie, quin in dicto oratorio fiant

oblationes ad opus dicti presl)yteri, vel facient ab aliis procurari. Et dc omnibus

prcmissis tenendis, firmiter cuslodiendis et siiniliter dicto presbytero restituendis custos
vel procurator vel magister unus vel plures, si ibi fuerint, vel presbyter vel capellanus

dicte domus, qui pro teinpore fuerint, infra triduum, postquam ibidein fuerint instituli,

presbytero Sancti Nicolai prestabunt corporaliter juramentum. Iii ciijus rei testiinoniuin el

meinoriam sigilluin nostrum presentibus littcris duximus a|)ponenduiii. Datum anno

Doinini Millesiino CC"L""' septimo.

Magnum Chart. ecclea. Paris. in Arch. nnt. Puri. LL. 183, fol. 3.30. nnlueus, III, 217.

I. 1'rii doinu, qiiani prius bnhitobant, vigcbat jam farultns. Cf. xuprn 11 18'i.
372 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1258

324. Ale.rander IVmandaf Haimerico cancellario Parisiensi ut decem clericis pauperihits transmarinis Parisiis
studentibus proyideat.
1258, Aprilis 22, yiterbii.

.. Cancellario Parisiensi. Felicis recordationis Innocentius papa predecessor noster et

nos etiani tibi litteras apostolicas siib certa forina pro dilectis filiis dccem pauperibus
clericis transinarinis diciinur pluries direxisse', ut eis Parisius insistentibus scolasticis

disciplinis ac totidem aliis illarum partium, cum essent Parisius, ab aliquibus monasteriis

vel ecclesiis regni Francie unicuique ipsorum videlicet in decein libris parisiens. annis
singulis provideri et provisionem hujusinodi eis apud Parisius faceres assignari. Quia vero
noiinulli Premonstratensis et Cluniacensis Ordinum ac majoris monasterii Turonensis
abbates et conventus et membrorum ipsorum persone dicentes, sibi esse ab apostolica

sede indultum, quod ad provisionem alicujus compelli non possint per litteras aposlolicas,
que plenam et expressam de dictis Ordinibus et monasteriis ipsoruin ac de indultis hujus-
modi de verbo ad verbum non fecerint mentionem, super exhibenda eis provisione
hujusmodi ipsis imposita se propter hoc reddunt inflexibiles et molestos, pro parle
dictorum clericorum ad nostram providenliam habitus est recursus. Cum itaque pietas
apostolica intenta potissime consolationi pauperum, quod de predictis incepit clericis

relinquere non debeat imperfectum, nos devotis eorum precibus inclinati mandamus
quatinus non obstantibus predictis vel quibuscumque aliis indulgentiis cujuscumque
tenoris existant, ad provisionem ipsorum per te vel alium procedas juxta traditam tibi

forinam. Dat. Yiterbii x kal. Maii, anno quarto.

Reg. Vat. Alexandri IV an. 4, cp. 104, fol. 134. Jourdain, n" 161.

1. Litteras Innocenlii vide supra n" 180, ad Gallerum cancell. dircctas ; Alexandri vcro litterae non sunt notae.

32o. Testamentum magistri Roberti de Duaco, legantis 1500 libras paris. omnesque suos lihros ad opus scho-
larium in theologia studenlium futurae domus Sorbonae et aliorum pauperum scholarium; inier testamenti
exsecutores Roberlus de Sorbona nominatur.
1258, Maii 18, Parisiis.

A*. Dei gratia Silvanectensis episcopus universis presentem paginam inspecturis

salutem in Domino. Notum facimus quod in nostra presentia constitutus dilectus noster
magister Robertus de Duaco physicus* compos inentis sue testamentum suum condidit
et ordinavit in hunc modum :

In noinine sancte et individue Trinitatis. Ego magister Roberlus de Duaco, physicus,

canonicus Silvanectensis, coinpos mentis mee condo et ordino testamentum ineum in
moduin qui sequitur. Inprimis lego ad opus quorumdam novorum scolarium, quod
intendo facere de consilio magistri Roberli de Sorbona, in theologia studentium, qui boni
 1258] AB ANXO MCC VSQUE AD nilLIPPUM IV UEG. FRANC. ,373

et ydonei inventi fuerint vel inveniri poterunt, de quacunque natione fuerint, mille quin-
gentas libras parisiens. pro einencHs reddilibus oisdeni scolaribus per inanus executoruin
uieoruin inferius contentoruin distribuendas, ubicuinque studium se transferat'. llein

eisdein scolaribus lego onines libros meos de theologia, lain biblias, taui originalia, quan
alios libros glosatos et assignabuntur eis coraiii inagistris theologie, qui tunc legenl. Kl
si contingat aliquein de scolaribus recedere, proinittent bona fide, quod aliquein aliuin
bonuin loco illius substifuenl. Itein lego ecclesie beati Mathurini Parisien. viginti libratas
terre, quas inihi dedit doininus Matheus dc Montemirabili, sitas in pedagio Feritalis
Anculphi, et inedietatein illius lerre, quam ego enii iii territorio de Challiaco, videlicet
viginti seplcin arpenta terre arabilis, et tria arpenfa ct diinidium vinoarum, et duo sexfaria
hordoi ad molendiniim, et duo arpenfa praforum, et mediotafem ininuti census, quoin
ibidem habeo et hospifium. Aliain vero mediefafein lego fratribus de Valle Scohirium
ibidom cominorantium, si fideliter ad hoc laborare volueciiif, quod in manii morlua
teneafur, quod bene poterunf. Item lego monialibus Beafe Marie de Papelart vinee viginfi
libratas terre, quas mihi dedit comifissa de Bolonia in terriforio de Roulers assisnandas.
ef lum Iioc duo miliaria halecium, que ego teneor accipere apud Boloniam, ot volo quod
ille viginti libratc convertantur in vinum tempore vindemiarum ad opus inonialium predic-
farum. Iteiii lego ecclesie de Monfe beati Martini Cameracensis diocesis decein niodios
avene ad mensuram Duacensem, ot viginfi modios bladi, quos inihi dedit domina comifissa
inodo in feudum, sed posf morfoin suam ad denarios censuales. Itein lego ecclesie boafi
Quinfini in Viromandia centum libras |)arisiens. pro anniversario meo singulis annis
faciendo, et ecclesie beate Marie Silvanecfensis sexaginla libras pro einendo reddifu ad
anniversarium meum singulis annis faciendum. Itein assigno novem libras, quas ego habeo
apud Duacum, que fuerunt de patre et inafre mea pro inajori parfe ad consfituendain
capcllaniam in ecclesia beati Petri Duacensis. Kt volo quod einantur sexaginfa solidi de
moo annui redditus, ita quod capellania valeat duodecim libras cum distributionibus Beafi
Pelri, que ad collalionom canonicorum Beafi Pefri perfinobif. Vorumtamen quia paii-

porom habeo frafrom, eam tenoat quamdiu vixerif. Et si contingaf aliquem invenire, de
qiio pafer ineus vel inater inea aliquid habuerinl injusfe et possit probari, volo qiiod de

meo restifuatur. Que autcm manifesta sunt, oporfot quod cito reddantur, sicul comifisse
(le (]halliaco Iriginla sex libre, Manfredo cenluiii solidi, Jacobo centum solidi, ef si

amplius petierint, usque ad septein libras, defiir ei ; Ileluidi vero sexaginfa solidi
parisiens., ef fanfumdem domine Hodienne. Ifom logo ad injiirias, si aliquibus feci,

Irecenlas libras parisiens. ; (|uo<l si quid r(Mnanserit per inanus executorum meoruin
inferius contonforum, pauperibiis minulis donarialim dislribiiatur. Iloin Icgo ecclesie
boafo Genovef(! Parisionsis confiim lihras parisicns. ad emondos roddifus jiro aiiniver-

sario meo singiilis annis faciendo, qui eriint ad picfanciam fralriim. Iloiu hosjiilali apiid
Diiacum docem libras. Ilom hospifali Sancti (hiinlini d<?cem libras. Ilom Doiniii Dei

r
374 CIIAKTL L.VRIUM UNIVERS. PARIS. [1258

Parisiensi viginti libras cinn meliori culcitra et melioribus linteamiriibus et meliori

coopertorio quod habeo. Itein lego ecclesie de Longumello, si a presbytero impetrari

possit separatio de Longuinello et Balenvillier, pro fundamento cujusdam ecclesie nove

decem libratas terre. Si etiam a doininis terre impetrari possit, lego pauperibus de
Loenceio quadraginla arpenta terre arabilis et decem arpenta vinearum de melioribus que
habeam ; si vero noluerinf, omnia vendantur hec et alia, et pauperibus distribuanlur. Itein
lego ecclesie beate Marie de Viromandia quadraginta libras pro anniversario faciendo.

Itein ecclesie beati Petri Duacensis viginti libras ad emendos redditus pro anniversario
ineo faciendo. Itein viginti libras ecclesie beati Amati Duacensis siiniliter pro anniversario

ineo faciendo. Item oinnia quecumque habeo in cupis et scyphis argenteis, et in uno
scypho aureo et aliis, omnia vendantur per manus executorum meorum inferius

contentorum, ita tainen, quod aliquis ipsoruin vel aliquis attingens aliquem ipsorum de
predictis nihil possit habere. Item lego Marie de Cauda, Loancio commoranti, decem
arpenta terre et duo arpenta vinearum, et duo arpenta pratoruin. Quod si ipsam decedere
contigerit, eadein redibunt in inaniis execulorum ineorum, et ea vendent, et in usum
pauperuin Parisiensis, Silvanectensis, Alrel)atensis dioces. reservabunt. Item lego monia-
libus Sancti Antonii Parisiensis * viginli libras parisiens. Item pauperibus hospitalibus
diocesis Parisiensis, ubi celebralur, cuilibet decein solidos, ubi vero non celebratur,
quinque solidos. Itein leprosiis ejusdem diocesis quinque libras parisiens. Item fratribus

Predicatoribus viginti libras. Item fratribus Minoribus viginli libras. Item fratribus de
penitentia Jesu Christi decem libras. Item fratribus de Monle-Carmeli centuin solidos.
Item fratribus Carlusiensibus centum solidos^. Itein pauperibus scolaribus in iheologia
studentibus quadraginta libras. Item trecentas libras per inanus executorum ineorum
pauperibus denariatim distribuendas. Itein in episcopatu sive in diocesi Silvaneclensi

hospitalibus et leprosiis cenluin libras, prout domino episcopo videbitur expedire. Itein in

episcopatu Atrebatensi ducentas libras per inaniis executorum distribuendas. Verum-

tamen volo et precipio quod omnia deliita mea, que prol)ari poterunt, ante hec omnia
integre persolvantur. Ad hec autem oinnia exequenda constiluo executores meos inagis-

truin Robertum de Sorbona, fratrem Symonem de Sancto Marlino, celerarium Sancte

Genovefe Parisiensis, dominum Joannem presbyterum de Benis", capellanum meuin,
volens et precipiens, quod repetant et recipiant omnia debita mea, quibus receptis omnia
supradicta fideliter exequantur. Volens insuper, quod si mobilia mea et debita exequenda
non sufliciant, iminobilia mea vendantur per manus executorum meorum superius noinina-

torum et de pretio venditorum, si necesse iiierit, testamentum ineum plenarie complealur.

Item de toto residuo mobilium ineorum et immobilium, si que inventa fuerint preter ea,

que in presenti testamento continentur, distribuatur familie inee et pauperi parenlele el

pro forefactis meis et alibi, ubi magis viderint executores mei saluli anime mee expedire.

Rogo autem dominam meain M'. illustrem Francorum reginam, quatinus dignetur pro
 1258] AB A>>0 MCC VSQUE AD P Hl L 1 1" PL M IV REG. FltANC. 375

salute anime niee ad ista oninia exeqnenda, confirnianda, consumnianda prefatis execu-

loribiis meis prebere consilinm et juvamen. In cujus rei testimonium ad petitionen

magistri Roberli presenti lestamento sigillum nostrum duximus apponendum. Actum
Parisius anno Domini M^GCLVIII, sabbato post Pentecosten.

Bibl. nat. Paris., inss. lat. .5493, fol. 231'' (inter nlin continen.s srriptum Hemeraei Sorbonae ovigines, disciplina, viri
illustres). et 9943, fol. 413'' (Richerii. Historia Parisiensis Academiae, tom. I). IJibl. Arscii. ms. 1228, fol. 190, cx iirig.

Testamcnta hnjiis gencris nori raro occurrunt in actis. Sic v. g. nn. 12G2, Jun. 23, mag. Johaniies de Goudricuria caiioii.
S. Johannis in Leodio (Originalc in .\rch. nat. Paris. M. 75, n 128), spccialitcr tnmeu inagistcr Nicolaus Wrigni, cnnonicus
Constnntiensis, scholaribus Roborti de Sorbonn libros legant (ibid. n" 129). Gervasius dictus Xillus civis Parisiensis onno 1260
mense Aprili fecit testnmentum et legavit bona inler nlios frntribus Vnllis Srhnlarium, frnt. de Monte-Cnrmeli, Pauperibus scho-
laribus S. Nicolai dc Lupara Pnris., Paupcribus scholuribns S. Honorali Paris., frat. Pracdicatoribus ct Minoribus, etc. et
constituit Robcrtum de Sorbona exsecutorcm. .4rch. nat. Paris. S. G213, n" 149. Quamplurn oecurrunt testnmcntn ct legata (cf.

el infrn nd n^ 408), prnecipue librorum, pro Collegio de Sorbona. Vidc dc islis Delisle, Cabinet des mss., II, 142 sqq. 165.

1. Adam, qui jnm 20 .\ug. hujus nnni obiit. 2. Vidc suprn nd n""' 241. 3. Robcrtcm de Dunco hic loqui de futuris
scholnribus doinus Sorbonne liquet cx Necrol. Sovb. in Bibl. nnt. Pnris. ms. Int. 16574, fol. 33, ubi notatur ad xiij kal. Jiinii :

II Obiit mag. Robcrtus de Dunco clericus; dedit ad fundnndnm doinum mille et quingentns librns, pro pictnncin x sol. . Ex
verbis supru relatis ad opiis..., quod inlendo facere de consilio magistri Roberti de Sorbonn , nppuret Robcrtum de
:

Dunco pracprimis non immerito exsccutorem propositi Robcrli dc Sorbona possc iioiniiiari.
. 4. Ord. Cistcrc. 5. Nec
fralrc de Monte-Carmcli, ncc Cartusiani hoc nnno hnbitationcm Parisiis proprie possidcbnnt. 6, Qui infrn ndhuc nomi-
nntur, Robertus de Sorbona ct Jobunnes de Benis 11 Dccenib. 1262 officio cxsecutorum testnmcnti Roberti de Duaco fungc-
bantur (Carlul. de la Sorbonne, Bibl. nat. Pnris., ins. Int. 16574, fol. 126'), qui utique antea obiit, immo antc an. 12G0, April.
26, si Robcrtiis de Duaco idcm est, quod vix ndmitti documento infra n" 362 allnlo,
potest, atquc ille in in quo duo alii cxse-
cutorcs testumenti noniinantur. 7. Mnrguritam, regis Ludovici uxorem, cujus mcdicus Robertus fucrnt, tcste Riolan
Cwieuses recherches, etc, p. 92.

32o. Capitulum ^ener. Ord. Praed. suh I/umberto Tolosae celebratum studiis generaHbus Ord. concedit privile^ia
scliolarium Paris.

1258, medio Maio, Tolosae.

Fratribus studentibus in iiij"'' sludiis solempnibus iiij"'' provinciarum conccdimus, ul

ea libertate utantur, qua et studentes qui sunt ad studium Parisius deputati ... Ilcm quod
vacationes non fiant, ubi est studiuni solempne, ante festum S. Johannis Uaptiste.

Mss. Rom. et Rutenens. Cnpp. genernl. Ord. Prncd. nd Ord. pertinentes. Marlcnc, Thes. nov. anecd., IV, 1719,
n"" 9, 29. Hoc nnno Prncdicatores Pnrisiis pncc frucbnntur, ut ex epistoln Humbcrli iii Cnpitiilo gencrnli cdita liquet :

Agnmus magnificas gralias dc iiiagnis periculis libiTnti . Martcnc, I. c, p. 1720.

327. Ordinatio depulatorum priorum a Capitulo provinciali provinciac Provinciae Ord. Praed. de pravisioue
sludentium, de scriptis et libris eorum.

1258, Toloaae.

Priores Tholosanus, Massiliensis, Agenensis positi a vfuierabilibus palribus priore

provinciali et diflinitoribus capiluli provincialis Tholose celebrati ad ordinandum de
provisionc sludentium in scriptis, et dc ipsorum scriplorum ordinalione, ordinavcrunt hoc
modo de prediclis : Primo, ut quilibet convcnlus lenealur providerc suo sludenti in
liiblia, Sententiis et xv libris luron., in Qnestionibns et Postillis*, vel in x libris pro
Queslionibus, el conventus provideal in Poslillis ad legenduni lempore leclionis, ita (|uod
376 CHARTULARILM OIVERS. PARIS. [1258

oiiiii studens inceperil aiuliie iheologiain, conventus cui assignatus fuit lenealur sihi

piovidere de priina Bihlia vacanle vel alia coinpelenti loco illius; si aulein non conlingat
aliquain Bihliam vacanlein esse in ipso convenlu, nichiloininus teneatur convenlus infra
trienniuin, postquain ceperil theologiain audire, de Bihlia providere, de sententiis vero
infra unuin annuin ex quo accesserit ad studiuin theologie pro conventu. Ilein predictam
provisionem pecunie teneatur solvere conventus infra iiij annos, ila quod quolihet anno
solvat quartam parteni pecunie, quain pecuniam ponant in trihus predictis de consilio

magistri studentium Parisiensium, qui ihi ad studium fuerint assignali; qui autem alibi

fuerint assignati, faciant hoc de consilio lectoris et magistri studencium ejusdem loci.

Ordinaverunt etiam de scriptis faciendis hoc inodo, ut omnes lihri et scripta quecunque
fralres habeant a conventihus suis quibuscunque, post mortein lectorum redeant ad ipsos
conventus, a quibus habuerunt. Ilein ordinaverunt ut libii vel scripta, quos vel que fraler

habuerit vel acquisierit, redeant post obilum ad illuin conventum, a quo ipsi habuerunt
pecuniam vel de cujus predicatione, nisi fuerint sibi collata a consanguineis vel afinibus
infra quintum graduin. Que autem a consanguineis fuerint data a gradu quinto vel supra
vel manu propria scripta, illius conventus sint, ubi finiet vitam. Fratres vero scribant in
fine librorum vel principiis, de qua predicatione fuerint acquisita, et si contingat aliquem
fratrem, cui Bihlia vel Sententie data fuerint in conventu aliquo, alicui vel alio conventui

assignari pro studente, conventus ille teneatur Bibliam restituere conventui, cujus fuerit,
infra biennium, et aliunde studenti providere, vel pro Biblia priori salisfacere et conventui
cujus erat. Presentem autein ordinationem volumus observari in hiis, que deinceps
contingent, ita ut posita removeantur secundum cursum consuetudinis precedentis.

Cod. Tolos. 490, fol. 292'', adhibitisque Codd. Avenion. 229, fol. 87'', Tolos. 488, Burdegal., 780.

1. Ad hacc vido supra n^ .57, ubi cxslat ordinatio de libris aliquantum difToi-cns.

o2o. Facultas artiitm statuit ut deinceps a deteiminatoribus et baccalareis incepturis non capiantur vadia,
sed pecunia numerata, nec ipsi nec rector pecuniam illam publicam alienent.

1259, mense Januario, [Parisiis].

Nos magistri artiuin de coinmuni consensu magistrorum iiostrc facultatis nullo ex

nohis contradicente anxiantes super status nostri lapsi reparalione ac ejusdein iinmutacione
quoad quosdain articulos immutandos, considerantes nostram facultatem propter defectum
pecunie frequenter subjacere periculis, quoniain penuriam frequenter passi sumus
propter inordinatain ac ininus expedilain procuratoruin noslrorum ac exaininatorum
determinatorum refusionein, necnon propter superfluam pecunie reposite expansionem
ac distributionem factain tam bedellis nostris, quain aliis supervenientibus : staluimus
ut tain procuratores nostri, quam examinatores determinatoruin, cuin ad dicla oflicia
1259] AB xsyo mcc usque ad piiilippum iv reg. franc. 377

eliguntur, specialiler jurcnt corain tota Cacultate, quod nuUuiii vadiuin pro bursis
bachellarioruin volentiuin incipere seu determinare recipient, sed bursas in quibus
tenentur ab eis recipient in pecunia nuinerata procuratores bachellarioruni, antequain eos
ad ducenduin per scolas admittant, [ac] examinatores deterininatoruin, priusquain eis

licenliam conferant, nisi quis eoruin pro bachellario seu determinatore ad priinam
citationem rectoris veniel'. Ne per aliquod predictorum valeat refusio iinpediri vel

differri, jurabunt etiam, quod ad primam citationein rectoris hora determinata ad locuin
refundendi convenient parati ad refusionem faciendam, nisi legitima causa eo tempore
fuerint alias occupati; et quod nulli el quod nullis bedellis nisi propriis nostris pecuniam
dabunt, nec aliis quibuslibet ad locum refusionis confluenlibus pecuniam dabunt, ex tunc

per familiam, quain habent, vel per aliquem aliiiin ad refusionem non destinabunt; sed
etiain fideliter reservabunt ante depositionem el posl pro suis viribus. Quo juramento
rector, cuiii ad oflicium assuinetur, pariter aslringetur, videlicet quod pecuniam
communem non alienabit nec alienari pennittet, nisi illa alienatio pecunie cedat ad
solutionem debitoruin cominunitatis seu ad expeditionem negotiorum communitatis
ejusdein. Quod si aliquis predictorum conlra suuin juramentum infringere predictorutn
aliquid presumeret, officio quolibet in nostra communione perpetuo sit privatus, et eo

ipso se esse privalum ab oinni oHicio cognoscat. Datuin anno Doinini M^CC^L octavo,

inense Januario.

Cod. Vat. Rcg. 406, fol. 70''. Bibl. Phillipps iii Chcltcnhain, ms. 876, fol. 67''. Bibl. Carnot., ms. 662 (cod. Hnrcur.),
fol. 115, ubi rubrica : Statutum fucuUalis quod a detcrniinatoribus ct bucalariis inccpturis non capiantur vadia sed
pccunia nunterata et quc rcfundcndu est rectori ad ejus priniani recitacionem refundatur insuper quod rector pccuniam
communem non nlicnet nisi nd cxpcditionem negociorum communium sub dcbilo juramcnti. Arch. Univ. cod. 94, p. 60 et61.
Bulaeui, III, 347.

1. Rcpctitur in oninibus codd. : in pecunia numcrata .

329. Ludovicus IX, Francorum rex, concedit in perpetuum Roberto de Sorbona in excambium quarumdam
domorum omnes domos, t/uas hnbebat Parisiis in vico de Coupe-Gueule ante palatium Thermarum.

1259, menae Februario, Parisiis.

Ludovicus Dei gratia Francorum rex. Notuni faciinus universis tani presenlibus quam
fuluris quod cuin dileclus clericus noster magister llobertus de Sorbona quasdam domos
quas emerat a Guillermo dicto Mantel et Gileberto de Braya sitas Parisius in vico de
Britonaria in parrochia Sancli Johannis de Gravia ad petitionem nostram contulerit

fratribus de Sancla Cruce ab eisdein fratribus jure hereditario inperpetuum possidendas,

nos, in excainbium et recompensationem earuin eidein magislro Hoberto el eis qui causam
habcbiint ab eo concedimus in perpctuum jure heredilaiio possiilendas omncs domos quas
habebaiiius Parisius in vico dc Coupe Gueule' ante palatium Termarum, secundum quod
protenduntur a doino Guillcrmi Panetarii et Johannis de Hcrmanvilla usque ad fineni
Chart. Vnio. Paris. I. 4
378 CIIARTUL.VRIUM UNIVERS. P.\RIS. [1259

ejusdem vici, et eliam qiiasdaiii doinos sitas juxta douiuiii inagistri Petri de Chambleyo in
fiue allerius vici eidem oppositi. Concediuuis etiaui quantum in nobis est quod possit
claudere duos vicos domos includentes predictas'' siue prejudicio alieno, et quod teneat
in uianu mortua domos que sunt in censiva burgensium Parisius existenles inter domos
predictas, salvo jure in omnibus alieno. Quod ut ratum et stabile permaneat in futurum,
presentes litteras dicto magistro Roberto dedimus sigilli nostri impressione munitas.
Actum Parisius, anno Domini M^CC quinquagesimo octavo, mense Februario '.

Originale in Arch. nat. Paris. S. 6213, n" 73. Deest nunc sigilluni. Cart. de la Sorboitne in Bibl. nat. Paris.,
ras. 16069, fol. 1. Bulaeus, III, 224. Anno 1261 mense Decembri prior et conventus fratrum S. Crucis Paris. notum fecerunt,
Robertum eis in compensationem domorum quas c\ donatione regis in vico do Coupe-Gueulc habcbaut, quinquaginta
libras parisiens. persolvisse. Originale in Arch. nat. Paris. S. 6213, n** 76. Deest sigillum.

1. Vide supra n 302. 2. Ex hoc nomen rue des Deux-Portes (cf. Jaillot, Rechcrches, etc. : Quartier Saint-Andre,
V, 141), ci 2Xiuperes magistri de vico ad portas.
3. Ad documentum cf. infra n" 347.

330. Alexandri IV litterae pro Dulci et Notio de Sui-go, mercatorihus Florentinis, coiitra rcctorem Universitatis
atque ipsam Universitalem Parisiensem.
1259, Martii 5 et 14, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Diilci et Xotio de Burgo,
civibus et mercatoribus Florentinis, ac sociis eorumdem, salutem et apostolicam bene-
dictionem. Ea que judicio vel concordia terininautur, firina debent et illibata persistere, et
ne in recidive conteutionis scrupulum relabantur, apostolico convenit presidio communiri.
Sane petitio vestra nobis exhibita continel)at, quod orta dudum inter vos ex parte una, et

rectorem Universitatis ac ipsam universitatein magistrorum et scolarium Parisiensium ex

altera super quadam summa pecunie materia questionis, nos dilectum filium nostrum,
O. ', Sancte Marie in Yia Lata diaconum cardinalem, dedimus in causa hujusmodi
partibus auditorem, qui, procuratoribus earumdem partium in ipsius presentia constitutis,

lite coram eo supcr hoc legitime contestata, et cognitis ipsius cause meritis et juris ordine
observato, diffinilivam pro vobis ' sententiam promulgavit, prout in litleris iude confectis
et ipsius cardinalis sigillo munitis plenius continetur. Nos itaque vestris supplicationibus

inclinali sententiam ipsain provide latain, nec legitima provocatione suspensam, auctoritate
apostolica confirmainus, et presenti^ scripti patrocinio communimus tenorcm litterarum

ipsarum de verbo ad verbuin presentibus inseri facientes, qui talis est :

In nomine Domini, ainen. Orta inter Dulcem et Notium de Burgo, cives et mercatores
Florentinos, nomine suo et sociorum suoruin ex parte una, et rectorem Universitatis et

ipsain universitatem magistrorum et scolarium Parisiensium ex altera, super quadam

summa pecunie materia questionis, dominus Alexander papa quartus nos Octavianum, mise-
ratione divina Sancte Marie in Via Lala diaconum cardinalem, concessit in causa hujusmodi
predictis partibus auditorem. Procurationibus igitur partiuiu in nostra presentia constiT
48.
1259] AB A>NO MCC ISQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FUANC. 379

liitis, inagisler Gerardiis procurator dictoriiin Diilcis et Notii pro ipsis et noiniiie aliornin,

inagistro Jolianni dicto Blontin procuratori predictoruin rectoris universitatis magistroruni

et scolariiiin Parisiensiuin in judicio libeliiiiii ohtulit in hac rorina :

Corain vobis, venerando patie doinino Octaviano', Sancte Marie in Via Lata diacono
cardinali, partihus concesso auditore, dicit et proponit iiiagister Gerardus, procurafor
Dulcis et Notii de Burgo, civiuiii et inercatoruin Florentinoruin, socioruin Octavante el
alioruin hereduin quondain Johannis Gualfredi, Castre Gualfredi, Johannis Bonaviti,
dictoruin noinine et alioruin socioruin eoruindcin, oinniuin inercatoriiin Florentinoriiin,
contra rectorem universitatis inagistroruin et scolariuin Parisiensiuin, et contra ipsam
Universitatein, et contra inagistruiii Johannein dictuin Blontin, eoruin procuratorem, pro

eis, quod oliin inagister Willerinus, archidiaconus Belvacensis*, magister Wilierinus,

cancellarius Rothomagensis', inagister Riccardus, archidiaconus Ebroicensis", et magister

Petrus de Columpna', nuntii el procuratores inagistrorum et scolarium Parisiensiuin apud

sedein apostolicam pro ipsorum expediendis negotiis constftliti, confessi fuerunt nomine
Universitatis premisse, mutuo se recepisse el habuisse a Johanne Gualfredi* et Uguccione*
Aliocti, mercatoribus Florentinis, suo et sociorum suoruin nomine tantain pecunie quan-'
titatem, quod de centiiin viginli marcis bonoruin, novorum, et legalium sterlingorum,
scilicet tredecim solidis et quatuor slerlingis pro marcha qualibet computatis, bene se
quietos et pacatos vocaverunt, exceptioni non numerate pecunie renuntianlcs. Cum itaque
de pretaxalis marcis predicto modo et nuinero computatis eisdem Johanni et Uguccioni el

de dampnis et expensis et interesse certis loco et teriniuo contentis in instrumento publico

super mutuo ipso confecto in totuin satisfactum non esset, Universitas ipsa cuin Bernardino
Paganelli, mercatore Florentino, socio dictorum mercatorum, pro se et sociis Johannis

Gualfredi et quibusdam aliis mercatoribus Florentinis, super residuo dicte suinme seii

debito et penis, compositionem fecit, et pacein pro centuin libris parisiens., quam suminam
lertis loco et termino sepe dicto mercalori vel Johanni Gualfredi, vel certo ejiis nunlio se
redderc promiserunt; quod si non facerent, promiserunt pro singulis decein inarcis iinam

marcham de singiilis niiiidinis in nundiiias mercalori eidem se soliituros, et resarcire, si

<|iia dampna incurrerent dicli mercatores occasione dicte peciinie, dicto loco et termino
iKU) solute, prout in lilleris composilionis ejusdein Universitalis sigillo sigillatis phmius
continetur. Unde ciiin de premissis diclis mercatoribus seu eorum sociis non fuerit nec
sit .satisfactiim, tiiginla annis et amplius jam elapsis", qiiamquam ipsi mercatores oliiii ad
diversos jiidices et demiiin ad Johannem Florentinum, canonicum Meldensem, super hiis

iilteras apostolicas impelrarunl ; idemque Johannes Florentinus, diclaiiim lilterariim

apostolicariiiii auclorilale, eisdem Univcrsilali mandaveril, iit cerla die, vel de diclis

centiim libris parisiens. jiixla formam dicte compositionis habilc inler eos, et de decem
el octo viginli libris parisiens. pro recompensatione dampnorum et expensarum et

interesse solvere procurarent, alioquin comparerent coram doinino papa responsuri super
380 CH\RTUI.AniUM UNIVERS. PARIS. [1259

dicto debilo inercatoribus supra dictis; nec eisdeni mercatoribus de premissis satisfactum

existat, supradictis terminis jam clapsis : petunt dicti mercatores dictam Universilatem et

reclorem ipsius Universitalis et ipsos magistros et scolares dicte Universitatis ac eorum

sindicuni, procuratorem seu actorem, ad dictam summam centum librarum parisiens., et

ad dampna, expensas et interesse que et quas eslimant quadringentas libras parisiens.,

et ad premissarum summarum restitutionem el satisfactionem faciendam mercatoribus

memoratis per vos condempnari sententialiter et compelli; expensas factas protestantur
faciendas, salvo jure, etc.
Lite ilaque supcr predicto libello legitime contestata, ac de calumpnia prestito

juramento, factisque positionibus et responsionibus subsecutis, prefixoque partibus

termiuo peremptorio ad exbibendum jura, miuiimenta, rationes et allegationes hinc inde

de ipsarum partium voluntate; omnibus etiam legitime ac rite peractis que judiciorum
series requirebat; auditis hinc inde proposilis, visisque instrumentis pro parte predi-

ctorum mercatorum productis, et confessionibus partis alterius in judicio factis, consi-

derataque efficacia probatorum, et super hiis habito consilio cum peritis, ac nobiscum
deliberatione plenaria, et obtenta a doniino papa de ferenda sententia licentia speciali,

Christi nomine invocato, predictum magistrum Johannem Blontin, procuratorem rectoris

et universitatis magistrorum et scolarium Parisiensium predictorum, ac ipsos reclorem,

Universitatem, magistros et scolares Parisienses, per ipsum procuratorem in centum
libris parisiens. sortis, et septuaginta duobus libris ejusdem monete pro dampnis, expensis
et interesse, que dicti mercatores substinuerunt et incurrcrunt occasione dicte pecunie
non solute, sicut per confessionem ipsius magistri Johannis in jiulicio factam nobis
conslitit evidenter, et ad ipsarum sunimarum restitutionem faciendam hinc ad festum
Omnium Sanctorum proxime venturum mercatoribus memoratis, sententialiter condemp-
namus, decernentes prefatos rectorem, Universitatem, magistros et scolares Parisienses
esse ad satisfaciendum predictis mercatoribus compellendos". Ab aliis vero in libello
petilis ipsum procuratorem recloris universitafis magistrorum et scolarium Parisiensium,
et ipsos rectorem, Universitatem, magistros et scolares Parisienses, per ipsuni sententia-

liter absolvimus, cum de ipsis non constitcrit coram nobis. In (iijus rei lestimonium
presens publicum instruinentuin per Bartholomeum de Berlon, suscriptum notarium, fieri

fecimus, et nostri sigilli muniinine roborari. Lata fuit hec sententia Anagnie, in hospitio
dicti domini cardinalis, anno Domini millesimo CC quinquagesinio nono, indictione
secunda, pontificatus domini Alexandri pape quarti anno quinto, die quinta mensis martii.
Presentibus doinino Odone, vicecomite, domini pape capellano ; domino Rainerio'^ Uberti

de Florenlia; Nicolao clerico de Lauduno, et Accursio clerico et familiari predicli domini

cardinalis, testibus vocatis et rogatis. Et ego Bartholoineus de Berlon, imperiali aucto-
ritate notarius, prescripte sententie prolationi interfui, et eam de mandato et auctoritate

predicti domini cardinalis scripsi et publicavi rogatus.

1259] AB A>NO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 381

Nulli ergo, etc, noslre confirmationis, etc. Si <jiiis aiitein, etc. Dat Anagnie ij icl. Marlii,

pontificatus nostri anno cjuinto.

Temporc Caroli Joiiidain harr chnrta n exstabat in theoa quadam Bibliotb. imperialis i>, iit ipse asserit ad n" 184.
Fuit ms. lat. 9151. .\nno 1862 oum aliis chjirtis transmissa est ad .\rch. nat., tuno temporis imperiale, ubi vero huousque
nec o nobis nec ab aliis reperiri poluit. .\pud Joiirdain perperain referlur ad an. 1260.

1. Octavianum. 2. Jourdaiu : nobis . 3. In orig. vencrando .. Octaviano u eertc per iiotas erat soriptuin.
Jourdain ponit verba in Vocativo. In aliis documentis similibus Reg. Yat. plerumque ut supra. 4. Vide supra n 116
prneserliin, ubi dicitur, Guillclmum in contrnctu hiijus mutui fuisse praesentem in curia. Isto anno (1237) jain erat morluus.
5. Magister W. de Canapcvilla (in Rcg. Vat. Canapetl.) noiiiiiiatur in Reg. Vat. Honorii III an. 3, cp. 514, ad 3 .\pril. 1221.

6. Ejus jam aiiiiis 2 et 3 Reg. Vut. Honorii III meiitio fit {an. 2, ep. 1159; an. 3, ep. 453); an. 7 vero theologiae stiidio
Parisiis vacabat (vide supra n** 46). 7. Sub Gregorio IX fuil oanonioiis Carnol. (Reg. Vat. an. 7, epp. 131, 230, ad Maium
cl Jun. an. 1233; an. 10, ep. 63); sub Innoccntio IV vero canoii. Paris. (v. Bcrgcr, Les liegistres d'Innocent IV, n 292).
8. Cf. suprn n** 116. 9. Jourdain hic siciit et postea perpcrain Ugnitione . 10. Universitas ergo anle an. 1229 imino
nnle nn. 1227, ut ex documeiito suprn ii 116 rclato npparet, mutuuin contraxit cnm mcrcutoribus Florcntine, quod optime
concordnt cuiii tcmpore, qiio dicti nuntii ct proouratores Univorsitatis Parisiis inorabantur. Notari debet, istos iiomine
Univcrsitatis , ut siipra dioitiir, non n nomiiic rectoris et Universitalis mutuiim contraxisse, nam in monumentis istius

temporis nomcn rectoris frustra quacris. 11. Istius cnusnc cuin oonsequcntiis sub Urbano IV adhuc mentio fit. In lile
contrn Pclrum Russel, magistruiu Iheol. Parisiis, allcgaverunt, se teinpore, quo ei canonioatus in ccclcsia Paris. assignatus
fuit (vide infrn n** 360), cxcominiiiiiontioiiibus variis iniiodatuin fuisse, n et specialitcr pcr quosdam exeoutorcs super scnlentia
pcr 0. Saiicte Marie in Via lata dino. oard. oontra Universitatem Paris. pro Dulci ct ejus sooiis nicroaloribiis Florenlin. lata
super qiiadam quantitatc pcounic aiictoritate apost. dcputatos . Quod taiiien prociirator inagistri Petri ncgabnl, quaniqiiam
enim unus dc executoribus deputatis ad exequendnm scntentinm dicti 0. cardinalis per suas mnndassct litteras archipresbj-
teris nliisqiic universis prcsbytcris parrochialibus Pnris., ut moncnnt dictiim magislriim Petrum et qiiosdam nlios de Univer-
sitnte predicta, ne cx tunc sc opponercnt vcl impedircnt quominus solutio fierct mercntoribus prclibntis. ymmo penitus ct
exprcsse consentirent, et iit id fioret prcstarent operam efficacem, nlioqiiin ipsos et alios sibi iii hoc adherentes, quos ex
tunc executor se in soriptis excnmiiiiinioare dioebat, iii ecclesiis suis piiblice deiiunoiare curareiit : tainen nec aliqiiis ex
eisdcm archipresbytcris vcl presbyteris sc dictuni niagistruin P. inonuisse vel ipsum monitioni non paruisse rescripsit, ncc
hoc fuit per alia documentn probatum , etc. Collectio Marini dc Ebolo in Arch. Vat. arm. 31, n 72, ep. 3270. 12. Jour-
dain : Ramerio .

33 1 . Alexander IV ad Reginaldum episcopum Parisiensem, ut \'Ocalis omnihus magistris el scholarihus senten-

tias et litteras omnes apostolicas pro tranquillitate studii Parisios directas publicety ne studium, quod paci-
fice agit, ileruni perturheliir,
1259, Aprilis 5, Anagniae.

Alexander episcopus servus servoniiu Dei venerabili fVatri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam henedictionem. Inlellecto Parisiense sliulium pacifice agere ac
vigere circa scolasticam disciplinam, necnon el Universitatem ipsius directis pro ejusdem
conservatione studii mandatis apostolicis dehila revcrentia humiliter paruisse, gavisi

sumus vehementer. ISc igitur hujusmodi studii statum, quem pacificum esse cupimus el

tranc|iiiniim, per alicpiorum in dissensionihus gloriantium insolenliain perturhari contingal,

frateinilati tue per aposlolica scripta districle precipicMido mandaimis cjuatinus vocatis

omnihus magistris et scolarihus Parisius sludentihus scntenlias et lilteras omnes, quas

pro ipsius sludii trancpiillo stalu direximus, et statuta seu ordinationes noslras per te vel

alium faclas in eorum presenlia puhlicari, denuntiando nichilominus ipsis, quod oinncs
pcnas et privationes, que in dictis senlenliis, lilleris, ordinationihus et slalulis conli-

ncnliir. inciiriiinl, qiii sliidiuin ipsuiii peilur])are presinnunt, s<' a magislrorinn el

382 CHARTULAIUUM UNIVERS. PARIS. [1259

scolariiim tain religiosoriim quam secularium seducentes societate sive alios a suo
consortio separantes, cuni separare alios a se et subducere vel subtrahere taliter se ab
aliis idem penilus reputeinus, contra quos etiam nominatim taliter procedetur, quod pena
docente discent, quam sit temerarium mandatis apostolicis non parere, cum intelligamus
et veliinus intelligi hujusmodi separationem quocunque nomine appelletur et quavis arte
vel ingenio fiat, contra ordinationem, sententias, statuta et litteras nostras fieri et temere
attemptari. Dat. Anagnie non. Apriiis, pontificatus nostri auno quinto.

Originalo in Arch. nat. Paris. L. 25.3, n" 244. Supersunt fila cannab. In membrana aversa ; Predicalorum . Mem.
de la Soc. de Vhist. de Pavis et de Vlle-de-France, X, 263. Cod. Rutenens. Constitut. Ord. Praed., \>. 260.

332. Alerander IV in litteris ad Reginaldum episcopum Parisiensem conrjueritur de quorumdam contumacia,

qui Guillelmi de S. Amore exsulantis partes acrius fenent.
1259, Apri/is 5, Anagniae.

Alexander episcopus servus servoruin Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Indignanler accepimus et tibi referimus cuni

dolore, quod quidain magistri et scolares Parisius commorantcs non unitatis et concordie,

sed dissensionis et scandali ainatores, Parisiense studium, quod sopitis controversiis erat
in tranquillo statu positum, pertiirbare ac rcligiosis quibusdam et aliis a suo eos vel se ab
ipsorum societalis consortio separando graves inferre inolestias moliuntur, eo quod
Guillermi de Sancto Amore ipsius turbatoris studii, suis exigentibus culpis, quoniam
transeunte lingua ejus super terrain posuerat teinere os in celum, per nos (citra condi-
gnum tamen, quia penam meruerat graviorem) ab illis partibus, ne illas corrumpat ulterius,

separati, relevationi seu revocationi renuunt consentire, honestatem in hoc et justitiain

amplectentes. Cum igitur intentionis et voluntatis nostre prorsus existat, dictuin Guil-

lerniuin, ciijus de multis inalis qiu! liactenus commisisse noscitur nulla penitentie signa
monstrantur, numquam relevare in aliquo, vel ad sua beneficia seii Parisius revocare,
fraternitati tue per apostolica scripta districte precipiendo mandainus qualinus convocalis
omnibus magistris et scolaribus Parisius studentibus sub excoinmunicationis pena eis

districte precipias, ut nuUos religiosos seu quoscumque alios occasione hujusmodi inoles-
tare presumant, se ab eorum sive ipsos a suo consortio separando, qui prefati Guillermi
relevationi vel revocationi non prestant assensum, cum illum prestare non debeant, nec
hominis jurgiosi et in sua obstinali procatia relevationein seu revocationem salva possint
conscientia postulare, denunciaturus nichiloininus magistris et scolaribus memoratis, quod
oinnes penas et privationes in ordinatione, sententiis, litteris, vel statutis a nobis dudum
einissis contentas incurrunt, qui religiosos et quoscumque alios molestare presumunt,
separationem hujusmodi procurantes, cum separare alios a se, et subducere vel subtraherc
taliter se ab aliis idem penitus reputemus. Non obstantibus juramentis vel promissionibus
 1259] AB ANNO MCC USQUE AD PIULIPPUM IV HEG. FKANC. 383

aut obligationibus seu cjuibuscuniquc slaliitis, quibus dicti inagistri et scolares se

astrinxisse pro relevatione vel revocationc cujuslibet pro causis Universitatis afflicti

dicuntur, maxime cuiii idein G. non pro factis Universitatis ejusdein, sed pro sue inali-

gnitatis offensa fuerit sedis apostolice judicio justitia exigente punitus. Dat. Anagnie non.
Aprilis, pontificatus nostri anno quinto.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 253, n" 243. Supcrsunt filu cannab. In mcmbrana aversa : Predicaloruni . Cod.
Rutencns. Constitut. Ord. Praed., p. 261. Bulaeus, lU, 3'8.

333. Statutum facultatis artium, ne quis licentiandos in Sancla Genovefa examinet, nisi sit a facultate ipsa
deputatus.
1259, Maii 5, [Parisiis].

Universis presenles litteras inspecturis magistri in facultatc arliuiii Parisius regentes

cognoscere veritatem. Cum cancellarius in examinacione Sancte Genovefe super liberta-

tibus dicte examinacionis nobis injuriari multipliciter non formidet, presertim, cuin ipse
examinatos per non deputatos a nobis seu non examinatos in nostruin prejudiciuin non
modicum et gravamen licentiare presumat, unde etiain frequenter a deputatis rite exami-
natos et expeditos pro sue vohintalis arbitrio repellere nuUatenus erubescat, ac si nullum
jiis in dicta examinalione nos habere recognoscat, cuin tamen ipse, ut credimus, aiidire
iion debeat nec aliquos expedire, nisi audilos et expeditos per deputatos a nobis,
quousque de contraria auctoritate suorum privilegiorum nos doceat, quorum copiain

I nobis sepe requirentibus denegavit exhibere

multipliciter iinpugnari, volentes hiis
: considerantes in hoc libertales nostras
impugnationibus obviare modis omnibus, quibiis
rationabiliter possumus, pro bono cominuni statuimus de communi consensu magislrorum
nostre facultatis nullo in eis contradicente, ut nullus bacalarius ainodo licentiare ex parte
illa per magistros a nobis non deputatos presumat, scii magister aliquis regens vel non
legens licentiam alio quam' modo predicto procurare, ac nulli liceal magislrorum, qui

iion sit depufatus a nobis juxta forinam nostrain aliquein bacalarium superius examiiiare.
Ad quod slaliilum omnes regentes sint astricti et oinnes incipientes adstringantur.

(}uod si hanc ordinacionem* aliquis conlra siium jurainenluui infregerit, iiuligiiacioneni

nostre societalis sc noverit incursiirum. .\e quis aiitem eain infringere presuinat,

slatuiinus onines infringenles a socielale nostra privari, bacalarium ad iiostrain societalein

iii |>(;rpetuum non admilli, magislrum regenlem siiis lectionibus privari', iion legenlein

societate nostra iii jnincipio, in exaininacione cominuni seu in deferiiiinacione sui

bacalarii in perpetuum non gauderc cuin omnibus penis aliis, quas noslra facultas

infligere poleril, qiiousqiie condigna salisfactione premissa de coiiimuni consensu noslro

r vel majoris parlis prcdiclas penas duxerimus revocandas. Hec aulem ad presens slatiienda
dccrevimiis salvis in omnibus et per omnia libertatibus ecclesie sancte Genovefe
aiicloiitate apostolica dicte ecclesie indultis scii concessis, si (jiia fiicriiif indulta super
384 CHARTUL.VUIIM rMVEns. PA.niS. [1259

exaiiiinacione preniissa. Datuni anno Doniini INrCC" quinquagesinio nono, niense Maio,

iij non. niensis.

Arch. Univers. Paris. ms. 94 continens Chavl. Unwers., p. 70, n 64. Bibl. Carnot., ms. 6C2 (cod. Harcur.). fol. 12.">'', cuin
rubrica n Statutuin facultatis ut nullus examinet bacalarios licenciandos in Sancta Genovefa nisi a facultate dcputatus .
:

Bulaeus, III, 350.

1. Cod. Harcur. : alioquin . 2. Cod. Univers. : observationem . 3. bacalarium .. privari om. Cod. Harcur.

334. Ludovicus IX, rex Francorum, fratrihus Ord. Cartusiensis locum et domum de Valle Viridi prope Parisios
concedit.
1259, mense Maio, apud Meledunum.

In noniine sancte et individue Trinitatis, anien. Lodovicus Dei gratia Francoruni

rex. Noverint universi presentes pariter et futuri, quod ad nostrani accedentes presen-
tiani fratres Ordinis Cartusiensis nobis huniiliter supplicarunt, ut prope civitateni

nostrani Parisienseni, in qua fluunt aque largissime salutaris doctrine, adeo quod
fluminis iinpetus civitatem ipsain letificans et inundans universalein irrigat ecclesiain,

pro divini nominis amore vellenuis eidein Ordini de loco aliquo competenti liberalitate
regia providere, petenles humiliter et instanter, ut locum nostrum ac doinum de ^alle
Viridi prope civitatem predictain, inuris excelsis et coininodis circumcinctum, pietatis

intuitu dignaremur sibi concedere, ut in ipso et per ipsuin tolus ordo reviresceret et

floreret, sicque domus ipsa secus sahitarium aqiiarum pUmtata decursus fruclum in

tempore suo datura gratissimuin, totiim Cartusiensem Ordinem fecundaret. IVos aiiteni

fratres ipsos et eorum Ordinem Deo gratuni specialis dilectionis et favoris gratia prose-

quentes piis eoruin supplicationibus annuimus et locuin predictum ac doinuin de Valle

Viridi, sicut euin tenebamus, fratiibus ipsis ibidem summo regi perpetuo serviluris in

purain et perpetuam elemosinam concedimus et donainus, locum ipsuin, personas et bona

quecunque ad ipsuin pertinentia in nostra regia protectione suscipientes et volentes ab
oinni injusta molestatione manere quiela. Donamus insuper et concedimus in perpetuain

elemosinam pietatis intuitu, et pro nostre et antecessorum nostroium animarimi remedio

fratribus ipsis inibi Domino servituris ad eoriim sustentacionem qiiinqiie modios Ijladi

de Gonessia ad mensuram et modium paris. in granerio nostro Paris. pcrcipiendos

annnatim ad festum Omniimi Sanclorum, qiios a prepositis et ministris nostris, quicumque
pro tempore fuerint, eisdein fratrilius solvi sine diininucione vel difficultate precipimus
ad terminum prelibatum. Preterea donamus eisdein et concedimus doinuin, quani emiinus
a liberis defuncti Pelri Cocci sitam juxta Gentiliacum cuin porprisio et terris adjacentibus
et vinea ac aliis ejus pertinenciis ab ipsis imperpetuum pacifice possidenda. ()uod ut
perpetue stabilitatis robur obtineat, presentem paginam sigilli nostri auctoritate ac regii
nominis karactere inferius annotato feciinus communiri. Actum apud Meledunum anno
dominice incarnationis MCC quinquagesimo nono, mense Maio, regni vero noslri anno
1259] AB A>NO MCC USQVE AD PH I L IP I' U M IV HEG. FKANC. 385

tricesiino tercio, aslanlibiis in palacio nosho (|ii()i'iiiii noinina siipposila siint et signa.

Dapifero nullo. Signuin Johannis buticularii. Signiiin Egidii constabularii. Signuin Alfonsi
cainerarii. Data vacanle (monogr.) cancellaria.

Orijfinale iii Arch. nat. Paris. K. 31, n" M, Deest sigilliim. Biilaeus, III, 360. Cartusiani utiqnc non fuerunt
mcmbra Universitatis ; voliierunt tanien habitare prope istain eivilatein, quae Universitatem intrn muros suos conciudebat,
ut dicitur in charla.

335. Statuta de studiis in Ordine Praed. edita a magistris Parisiensibus Bonohomine, Florentio, Alberto Magno,
Thoma de At/iiino, Petro de Tarantasia Ord. Praed. tempore Capituli generalis sub Humberlo Valencenis
celebrati.

12S9, Junio ineunte, Valencenis.

Parisius non petaliir iiccnlia legendi theologiain pro aliquo fVatre, nec licentiatus
incipiat, nec legens diniittal, nisi de consilio inagistri si fuerit in provincia Francie, vel

de consilio prioris provincialis Francie, si magisler Ordinis in Francia non fuerit.

Apud' Valencenas anno Doinini M^CC^LIX de mandalo inagislri ct difTinitorum pro

proinocione studii ordinatum est per fratres Bonuinhominem^, Florentium', Albertum
Theiilonicum*, Thomaiii de Aquino, Pelrum de Tharanlasia', inagislros thcologie Parisius,
qui inlerfiiorunt dicto Capitiilo, quod lectores non occupcnlur in factis vel negotiis, per
que a lectionibus retrahantur.

Itcin, quod diligenter inquiratur per priores provinciales de juvenibus aplis ad

studiuin, qui possint in brevi proficere, et eos in studio promoveanl.
Itein, quod talis inquisitio fiat singulis annis per visitatores in singulis convenlibus,

et referatur Capitulo provinciali.

Item, qnod ad studia Ordinis generalia non millanlur fratrcs, nisi qui sunt bcne
inorigcrati ot apli ad proficienduin.

Iteni, qiKxl si in aliqiia provincia non possint haberi leclores iii oiiinibiis conven-
tibiis, |)rovidealiir saltem qiiod fralres et maxime jiivenes non semjier rcmaneant in illis

conventibus, sed inillanliir ad loca iibi sunt lcclores.

Ilein. quod si inveniri non possunt lectorcs sulTicientes ad legendum publice, saltem
providealiir de aliquibiis qui legant privalas lecliones, vel yslorias, vcl summain de
casibus, vcl aliud hiijusmodi, ne fratres siiit oliosi.

Item, quod fralribus juvenibus aplis ad sludium parcatur a discursibus et aliis

occupationibus, ne a sludio rctrahanlur.

Itcm, quod ordinetiir iii provinciis, que indiguerint, aliquod studiuin artiuin vel

aliqiia. ubi juvcnes inslruanlur.

Item, quod fratrcs, qiii rcmanent a scolis, dure punianliir.

Itein, qnod fratrcs teiiipore lectionis non occupcntur in inissis celcbrandis, vd aliis

hiijiisinodi, nec vadant in villain, nisi pro inagna necessitale.

Chart. Vniv. Paris. I. 49
386 CHAUTULARIUM UNIVERS. PAHIS. [1259

Iteiii, qiiod etiaiii priores vadant ad scolas sicut ceteri fratres, quando coniinode
poterunt.
Itein, quod lectores vacantes vadant ad scolas, et precipue ad disputationem.

Itein, quod non fiant lectores vel predicatores vel confessores, nisi sint suflicientes,

ita quod possint sine periculo notabili hujusinodi officia exercere.

Itein, quod priores et visitatores et magistri fratrum sint solliciti diligenter inquirere,

qualiter fratres et precipue juvenes circa studiuin occupentur, el qualiter in studio

proficiunt et puniant negligentes.

Item, quod lectores, quantuincunque fieri poterit, continuent lectiones suas.

Item, quod visitatores singulis annis diligenter inquirant de lectoribus, quantum
legant in anno, et quot questiones disputaverint ac etiain determinaverint, et quot
convenlus sue visitationis careant lectoribus, et quod quidquid circa hoc invenerint,
referant Capitulo provinciali, et etiain defectus nolabiliores qui circa hoc invenerint,
prior provincialis et definitores referant postmoduin Capitulo generali.
Itein, quod in singulis provinciis singulis annis in quolibet provinciali Gapitulo

ordinetur, qualiter provideatur studentibus sue provincie missis ad quecumque studia

generalia.

Item, visitatores diligenter inquiranl qualitcr studentibus provideatur, et referant

defectus notabiles Capitulo provinciali, per quod eflicax remediuin apponalur.

Item, provideatur quod quilibet lector tenens aliquod studium solempne, habeat
baceliarium, qui legat sub eo.
Itein, quod fratres portent ad scolas libros qui legunlur in scola, si habent, et

non alios.

Itein, quod in quolibet conventu, ubi est lector, instituatiir aliquis fraler qui diligenter

repetat, duininodo sit in conventu aliquis sufiiciens.

Item, quod fiant repetitiones de questionibus et collationes de questionibus semel

in septimana, ubi hoc commode poterit observari.

Mss. Rom. ct Rutencns. Capp. gciieral. Ord. Pracd. Martciip, Thes.nov. anecd., IV, 1726, n 17-38, scd mcndosissiine.
Capitula generalia sacpe remittunt ud ista statiita, quac Capitulum provincialc provinciae Provinciac an. 1261 repetit. Cf. n. 1.

1. Apud Valencenos .. dicto capitulo om. acta Capp. gpneralium, quae pro his verbis otferunt ; Item ad promo-
tionem studiorum ordinamus . Verba supra posita dcsumpta sunt ex actis Capituli provlncialis provinciae Provinciae anno
1261, Jul. 3, Biterris celcbrati, ubi statuta supra edita summalim rcferuntur. Bibl. munic. Tolos., ms. 490, fol. 296. Bibl.

Avenion., ms. 229, fol. SS*. Cf. Douais, Essai sur Vorganisation des etudes dans 1'ordre des fr^res Pricheurs, p. 173 sq.
2. De isto vide supra ad n" 219. 3. Seu Klorcntinum. Ipsc simul cum Thoma dc Aquino in Univcrsitatc Parisiensi
legebat, ut cx Chronica, vulgo Humberto, sed etiam Gerardo de Frachet ascripta, et cx nota a Bernardo Guidonis in Cod.
Agcnnensi (n 3) ad Magistros in theologia Parisius, fol. 29, facta conjicere possumus. Vide Archiv f.
Litteratur- und
Kirchengesch. des Mittelalters , II, 170 sqq. 4. Albcrtum Magnum, qui isto temporc studium generale Coloniac tenuil,

et anno sequenti electus est episcopus Ratisboncnsis.

5. Ipse hoc anno actu rcgens fuit Parisiis. An. 1272 fit arrhicpiscopus

Lugduncnsis, an. 1273 card. cpiscopus Oslicnsis, an. 1276 papa Innoccntius V. An. 1269, mcnse Muio, cum Thoma de Aquino,
Bonohomine, Burtholomaoo, Gilberto ct Balduino, magistris thcologiue Ord. Pracd., alilsque in Capitulo gencr. Parisiis cele-
brato disputabat dc quibusdam quaestionibus ad forum conscientiae pertinentibus. Bibl, Escorial. ms. R. II. 2. Cod. Rutenens.
Constitut. Ord. Praed., p. 170. Arsenal. Paris., me. 582, fol. 80. Ofip. S. Thomae, ed. Paris., 1656, t. XX, p. 894.
49.
1259] AB ANNO MCC USQLE AD P U 1 1 1' PU M IV UEG. KUANC. 387

336. Alexander IV Ludovicum regem Franciae hortalur, ut contra pacis turbatores brachii saecularis auxilium
impendaty quo citius jurgia in Universitate Parisiensi exorta compescantur.

12S9, Junii 13, Anagniae.

Alexander episcopus servus servoruiii Dei carissiino in Christo filio .. regi Francorum
illustri salutem et apostolicam benedictionem. Dum apostolice sedis sermones et scripta ea
promplitudine, quoliens lue celsiludini mittuntur, assumis ut videaris in illis eum cujus
in terris vices licet immeriti gerimus intueri, expandis utique latius animadverlendum
ceteris christianissime devotionis exemphir, quod palam semper eflulsil in excelso ihrono
benedicli a Domino regni tui. Hinc nobis et ecclesie Chrisli accrescil assidue maleria
spiiitualis exullationis et hiiidis, hinc quoque in pressuris, quas eadem ecdosia inler

fluctuosos mundi hujus impetiis exlrinsecus inquieta perpetitur, refrigeriiim percipit

interne consolationis et pacis. Sane, quainvis experimentorum testimonia, de tuarum nos
letificantia increinento virtutuin, quas sublimis venustat humilitas, jugiler increbrescant,
hoc lamen nunc inler bona liia lelanter et gratanter accepimus, quod ad favorem regium
contra Parisiensis studii turbatores viris pacificis, sapientie olia studiosa colentibus,
impendendum preces et exhorlaliones apostolice te pronum et benivolum invenerunl,
super quo serenitati tue gratiarum exolvimus actiones. Cum autem venerabili fratri

nostro .. episcopo Parisiensi conlra turbatores eosdem diversa mandala dedoriiiuis, in

quibus oxequendis ipsiim oporlet regalis potenlie brachio adjuvari, colsiludinem luam
rogamus et hortamur allonte in remissionem tibi peccaininum suadentes quatinus eidem
episcopo ad compescendum el piinicndum illos, proiit expedire cognoverit, dexterain tra-
dite tibi divinitus polestalis accomodes, quoliens fueris requisitus, ul luo nuinere inter

inquietos innocens pacificorum tranquillilas munialur, cupientium studiis vacare prudenlie

tula convalescat ulililas, et exinde apud Deuin tuorum crescat cumulus meritorum. Dat.
Anagnie id. Junii, pontiiicalus noslri anno quinlo.

Ori^inale in Arcb. nnt. Pari. J. 152, n 10. Bulla plumbca filig cannab. appenditiir.
Layetles du tr^sor des Chavtes,
n" 'i'95. Apud Jourdain, n" 17(>. ex Ilulaco, III, 355, perperam rcfcrtur nd idua Julii u. Rccte Duchesne, Hist. Fvanc. SS.,
V, 863.

titi/ . Alexander IV cancellario S. Genovefae praecipit ne cui licentiam regendi in aliqua facultate concedal,
nisi prius juraverit se mandata apostoliea exsecuturum.
1759, Junii 18, Anagniae.

Alexandor episcopus servus servorum Dei dilecto filio cancellario ecclesie Sancte
(lenovofo Parisionsis saliilom et apostolicain benedictionem. Presentium libi aiiclorilalo

precipi<'ndo mandamiis (|uatinuK iiiilliim docotoro licenties Parisiiis in aliqiia faoullalo,

nisi prius jurot ordinationos ol slatiila pro tranquillo slatu Parisiensis stiidii dudum a

nobis edita, et ea que continentur in ipsis, se inviolabiliter servaturuin, et oxpressc

388 CHARTULARIUM UNIYEHS. PARIS. [1259

promittat per hujusmodi juramentum quod deinceps religiosorum et aliorum in eodcm

studio desudancium quietem et pacem directe vel indirecte, occulte vel manifeste, per se

vel per alium, scienter nullo modo turbabit, puniens nichilominus pena debita juramenti

hujusmodi transgressores. Dat. Anagnie xiiij kal. Julii, pontificatus nostri anno quinto.

Bibl. S. Genovefae Paris. cod. Q. 1. 2, in-S", fol. 16i>. Bulaeus, III, 3,51, ubi xv kal. Jiilii , apud Ripoll, Uull.

Ord. Praed., I, .375, xv kal. Junii .

338. Alexander IV scrihlt Reginaldo episcopo Parisiensi, ut artislis et eortim rectoribus sub poena excommuni-
cationis praecipiat, ne se intromiltant de faciendis et corrigendis sermonibus et licentiandis iis qui inci-
piunt in theologica facultate.
1259, Junii 19, Anagniae.

Alexander episcopiis servvis servorum Dei venerabili iVatri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Cum nec artiste Parisienses nec rectores eoruin
se intromittere debeant vel etiam consueverint de faciendis et corrigendis sermonibus ac

licentiandis iis qui incipiunt in theologica facultate, fraternitati tue per apostolica scripta
precipiendo mandamus quatinus eisdem artistis et eorum rectoribus sub pena excommu-
nicationis, quam ipso facto incurrant, si contrarium fecerint, ex parte nostra districte
precipias ut de talil)us tanquam de rebus ad se non pertinentibus decetero se nullatenus
intromittant, et si forte hujusmodi penam conteinpserint, etiaiii alia per te sicut tibi melius
expedire videbitur puniantiir. Dat. Anagnie xiij kal. .Julii, pontificatus nostri anno quinto.

Arch. nat. Paris. L. 253, n 245, inserta litteris Reginaldi cpiscopi Paris. anni 1259 infra n" 354, et edita in Mem. de la
Soc. de Thist. dc Paris et de VJle-de-France, X, 265. Cod. Rutenens. Conslitut. Ord. Praed., p. 258.

339. Alexander IV ad Reginaldum episcopum Parisiensem directis prohibet ne magistri

in litteris et scholares
Parisienses cum Guillelmo de S. Amore commercium litterarum habeant.

1259, Junii 20, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Parisien.

salutem et apostolicam benedictionein. Multoriim relatione didicimus, quod per nuncios

et litteras, quas universitas scolarium Parisiensium vel aliqui de ipso Willermo de
Sancto Amore transmittunt et recipiunt ab eodem frequenter', Parisiense studium et

status religiosorum et aliorum existentium Parisius non modicum perturbatur. Volentes

igitur pravorum maliciis obviare, fraternilati tue per apostolica scripta precipiendo
mandamus, quatinus eidem Universitati et singulis de ipsa ex parte nostra precipere ac
districtius inhibere procures, ne decetero dicto WiHermo aliquas litteras vel nunlios,

quibus posset bonus status Parisiensis studii et religiosorum ac aliorum quomodolibet

perturbari, miltere vel ab eodeni W. recipere aliquo inodo presumant, communiter vel
divisim. Et si quis contrarium fecerit, ipso facto sentenliam excominunicationis incurrat,
1259] VB AXNO MCC USQUE AD PIULIPPUM IV REG. FHANC. 389

nec ab ea possil absolvi, nisi de inandato sedis apostolice speciali. Dal. Anagnie xij kal.

Jiilii, pontificatiis nostri anno quinto.

Arth. nat. Puris. L. 253, n" 245, inscrtn littcris cpiscopi Paris. anni 1259 infra n" 354. Codcx Riitcncns. Constitut.

Ord.Praed., p. 258. Bulncus, III, 351.

1. Una haruni epistolarum cuni rcsponso Guillclmi cx tcmporc postcriori adhuc conscrvntur. Cf. infra n'" 439, 440.

340, Alexander IV nonnidlorum doctorum theologiae Parisienxium merita circa bonum stalum studii Parisiensis
et fratres Praedicatores et Minores laudat.
1259, Junii 24, Anagniae.

Alexander episcopus servus servoruin Dei dilectis filiis fratiibus Galderico Clunia-

censis, et Evrardo Vallis Scolarium' Ordinuin monachis, Egidio archidiacono et Roberto

de Quinchi canonico Rofhomagensibus, ct Pclro dicto Rufo * canonico occlesie Corbo-

liensis Parisiensis diocesis, magistris in theologica facullatc Parisius constitutis salutcm

et aposlolicam benedictionem. Vestre sollicitudinis operosa vigilantia, qua circa bonum

statuin Parisiensis studii et quietem dilectorum filiorum fratrum Predicatortim et Minorum,
Parisius residentium, prudenter insistitis, constanti nobis assertione fidelium referentium
innotescit, apostolice sedis vobis gratiam et favorem, qiic ciim tempus retributionis
occurrit, se a bene meritis non avortit. Xos itaque hujusmodi fervoris vestri promptitu-

dinem dignis in Doinino laudibus coinmendanfes, universos et singulos ad hec perse-

verantia invifamus, iit ex hiis merito gloria vobis fhosaiirizcftir et fama. Dat. Anagnic viij

kal. Jiilii, pontificatiis nostri anno quinto.

Juxta originnle dilaceratum RipoU, Bull, Ord. Pread., I, 376, n" 241.

1. Primo hic fratrcs cx Ord. Cluniac. et Vnllis Scholnrium ut mngislri Pnrisiis rcgentca nominantur. Gnlderici et
Evrardi in documentis posterioribus aliquando mcntio fit. Domus Gluniaccnsium Purisiis studentium tunc tcmporis nondum
erat fundata. Vide infra n 361, Evrardi exstant Sermones. Cf. Lecoy de la Marchc, La
chaire franfaise, 2 ed., p. 504.
2. Petru dictus Rufus in nctis postcrioribus nominntur ctinm Rossd, Russcl, Rossclli, et erat prinio cnnonicus Corbolicnsis,

dcinde Kbroiccusis (vidc iiifra n" 359), dcniquc post multas litcs Parisicnsis.

341. < Alexander IV mnndat guardiano et frntribus convcntu.s Parisiens., ut essent intre/iidi et ferventes in pace
conseryanda nt(/uc studio, sicut ipse summus pontifcx pollicetur se supcr liis diligentia velle collaborare, etc.,

aitque se sua scripta dirigere contra turbatores pacis et studii eorumdem, et incipit : < Quantum sit a nobis
pro quietc vestra >. Dat. Anagnie viij kal. Julii sui pontlficntus anno quinto .

1259, Junii 24, Anagniae.

Titulus prncdictus tantnm cxstnt !n Itepertorio Seu Inventario corum, c|unc in bullis summorum pontificum in
favorem totius Ordinis cl potissimum hujus convcntus (Pnrisicnsis Ord. Min.) cuncesiis continentur . .\rch. nat. Paris. L. 941,

n 1. Litteras desunt nunc in Arch. nat. Paris. In opere tnmen Firmamenta trium ord, S. Francisci (Pnrisiis, 151V), ubi

etiam bullae pontificum Pnrisiis ct nlibi asservntae nntnntur, hujus cpistolnc non fit mentio.
390 CHARTULAIUUM UNIVERS. PARIS. [1259

342. Alexander IV Reginaldo episcopo Paris. mandat ut rector et artistae perinde atque alii magistri el
scholares Parisienses fratres Praedicalores in suum consortium recipiant; puniat praesertim Guillotum,

bedellum nationis Picardorum, r/ui, praedicante Tlioma de Aquino, libellum quemdam famosum puhlicavit.

1259, Junii 26, Anagniae.

Alexander episcopus serviis seivoriim Dei venerabiii iratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Ex alto fuisse conspicimus civilati Parisiensi
provisum, quod honorificata decore studii generalis et tantorum universitate scolarium
illustrata preluceret orbis civitatibus, orbemque lucidum redderet sui luminis clarilate.

Ipsa quidein Universitas fons irriguus consuevit esse virtutum, universale speculuin,
mater studere volentium et inagistra scientiaruin ad singulos dona derivans, cunctosque
clarificans iUustribiis radiis doctrinaruin. Et quia nonnulli seditionis et nequitie filii lucein

in tenebras converlere satagentes tantum stiulium siibvertere conabautur, nos eoruin

conatibus obviantes certa statuta de nostroruin consilio fratruin edidimus, per que stiidio
soliti reddebantur increinenta vigoris et taliiim perversorum intentio tollebatur. Cuinque
noster animus optata super eo tranquillitate quiesceret, quod sicut habebat relatio pluri-
moruin statuin quietis et pacis Universitas resumpsisset, postmodum (quod turbati refe-

riinus), qui dicebantur a suarum sedilionum languore sanati, passos iore didicimus reci-
divain in divini contumeliam nominis, apostolici mandati contemj)tum et subversionem
studii memorati. Niiper eniin nostris est auribus intiinatum, quod magistri et rectores

artistarum Parisiensium se a dilectorum filiorum . Predicatorum et Minorum Ordinum

fratrum et quorundam aliorum magistrorum et scohirium religiosorum et sccuhuium
societate seu consortio separantes ipsos iii elusionem mandati apostoiici super hoc directi
ad suuin consortium pro sue voluntatis arbitrio non admiltunt contra statiita olim a nobis
super hoc edita temere veniendo. Veruin qiiia ad id animum uoslrum eo acerbiiis
vulnerat, quo maleria majoris tu.rbationis t scandali, uisi super iu)c' a nobis saliibre
exhibeatur remedium, posset exinde iion absque gravi ecclesie generalis dispendio facilius
exoriri, maxiine cum hujusmodi separatio, quacunque arte vel ingenio adinventa fuerit el

quocunque noinine censeatur, expresse contra ordinationem uoslram et slatula prodicta pro
tranquillo stalu Parisiensis studii edila sit presuinpta : volumus et per apostoiica tibi scripla

firmiter precipiendo mandamus, qualinus eisdein rectoribus et artistis ac aliis magistris

et scolaribus Parisius cominorantil)us ex parte nostra districte precipias, ut infra quin-
decim dies post hujusmodi preceptuin eosdem fratres ac alios in suum consortium seu
societatem juxta eorundem statutorum tenorem admittere studeant et efficaciter retinere,
nicliilominus inhibendo ne similia decetero attemptentur, alioquin lam rectores et artiste
predicti, ac alii, qui meinoratos fraTres"eT,~eis"sujper hec adherentes ad hujusmodi socie-
1259] AB A>>0 MCC USQUE AD P H 1. 1 TP L M IV REG. FRANC. 391

lateiii seii consortium juxla pieceptuiii nostruin taliler admittere ac retinere non curarint,
quain etiain omnes illi, qui contra inhibitionem hujusinodi publice vel occulte, seu
quovis alio inodo venire presumpserint, eo ipso sententiam excominunicationis incurrant,
a ([iia nuUatenus absolvi valeant, nisi personaliter ad apostolicain sedein accesserint,

absolutionem hujusinodi petituri. Porro ciiin per predicationes et disputationes Guillermi

de Sancto Amore fratres predicti. qui, ut Chiistuiu lucrifaciant, abjectionein vohintarie
paupertatis elegisse noscuntur et quampkires alii fuerint graviter difTamati. nos ad confu-

(aiuhiin super hoc ipsius Guillerini inaliciam et elucidandam in talibus veritatein, universis

prelatis litteras nostras, quibus statuin dictorum fratriiiii iion indigne approbavimus,
duximus destinandas, quaruin tenores per te vel per alios Parisius et alibi in ecclesiis et

locis aliis in predicationibus publicis prout expedire videris coram clero et populo tam
latinis quain vulgaribus verbis exponere studeas diligenter. Insuper quendam libelluin

fainosum et detestabilein ab eodem G. edituin, prout publice apud sedem apostolicain

confessus extitit, quem per nos de fratruin nostroruiii consilio condeinnatuni igne creinari

fecinius, cujus titulus : Tractatiis brevis de periciilis iiovissimorum temporiim, nuncupalur',

principiuin auteni ejus erat : Ecce videntes clamabiint foris, necnon et quosdam alios lilndlos

fainosos in infainiain et detractationein eorundem fratruin ab eoruin eniulis in litterali et

viilgari sernione necnon risinis' et cantilenis indecentibus de novo ut dicitur editos,

(juos tibi exhiberi facias, detentores ad exhibitionein ipsornm per censuram ecclesiaticam
appcllatione postposita coinpellendo, convocalis inagistris el scolaribus Parisiiis exislon-

fibiis facias publice corain oinnibus igne creniari. Preterea Guillotiini bedelhiin scolariuiu
nationis Picardoruin pro eo, quod sue salutis iinineinor in doiniiiica dc l?aiiiis Palmarnin
proxiiiio pioterila* predicante dilecto filio fratre Thoina de Aqiiino ejusdem Ordinis
Predicatorum quendain libellum famosuin^, qucin nlpole contra cosdciii fralres editum
publice reprobaveras, conlempta excomnuinicationis sentenlia, qiiaiii in oinnes auctores,

dctonlores et publicatores ipsius libelli auctorilale ordinaria pronuilgasse diccris, in

conspectu cleri et populi tunc ibidein existentiiiin iii tiii et ipsorum fratrum injuriam
publicare presumpsit, excommiinicatum prcscnlibiis magistris et scolaribus supradictis
sludeas nuntiare, privando ipsum nichiloiiiiiuis pcipctiio bcdcllionaliis ollicio, ila qiiod

illud nec per se neque per alium decetero exercere presumat, ncc cliain salarium aliquod

sibi, quein dc civilate Parisiensi sublalo appcllalionis obstaculo pcrpcluo prociircs

expellere, petere vel recipere liceat ratione oIHcii supradicli*, aiixilio carissimi in Gluislo
filii iioslri .. regis Francie illustris ad preinissa, si opiis fucrit, invocato, non obstantibus
quibuscumqiMi appcllationibus a diclis magistris, rccloribus ct scolaribus interjeclis. Ad
hec volumus, ut oiniies illi, qui dcinccps luijiismodi libcllos vel consiiniles edere vel
delinere seu publicarc, aut prefatuin bedcllum Parisius reducere presuinpserint, ipso faclo
sentenliam excoimnunicalionis incurrant, a qtia nonnisi juxta inodnin absolvi valeant

prcnotatiim. Presentes autein litteras oinni mora cl dillicultate postposila corani universitale
392 CIIARTULAIUUM UNIVERS. PARIS. [1259

predicLorum iiiagistioiiim el scolarium studeas publicare. Dat. Anagnie vj kal. Julii, pontifi-

catus nostri anno quinto.

Arch. iiat. Paiis. L. 253, n" 245, inserta litteris Rcginaldi episcojii Paris. anni 1259, infra n" .'J54. Magnum Chart.
eccl. Paris. in eodein Arch. LL. 183, fol. 186. Cod Rutcnens. Constit. Ord. Praed., p. 259 { kal. Jul. ). Cartul. des Domini-
cains in Aroh. depart. de la C6te-dOr, H. 221, fol. 84. Bulaeus, III, 351.

1. ((Hoc oni. vidimus. 2. Gf. snpra n 288.

3. Haud dubic tunc temporis versus poetae Rutcbeuf jani crant
noti. Vide CEuvves compl., par A. Jubiual, I, 151 : De la Descorde de rUnivcrsit(! ct dcs Jacobins ; p. 71 ; oLi Diz de

maistre Guillaume de S. Amour ; p. 78 : (( La complainte muistre Guillaume . Cf. ibid. p. 155, 158, 170, 175. Hist. litt.

de la France, XX, 719 sqq. 4. April. 6. 5. Quisnam fuerit iste libellus, non cst farile dictu. 0. Vide tamen iufrn
n 354.

343. Alexander IV magistris et scholaribiis Parisiensibus praecipit ut studeant reconciliari cum fratribus
Ordinum Praedicatorum et Minorum dlmisso Ouillelmo de S. Amore, cui, si poenituerit, non deerit apostolicae
sedis misericordia.
1259, Julii 11, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis magistris et scolaribus Parisien-

sibus salutem et apostolicam benedictionem. Geleslis altitudo consilii el iimnensa divine

sapientie magnitiido inter alia mire dispositionis opera, que omnipotenter dixit et facta sunt,

iit eoriim iuitil)us ad cognitionem comprehensioneinque invisibilium excedentium omnem

sensum extolleret hiimane intelligentiam creature, quoddam in celo militantis ecclesie lumi-

nare constituit, Parisiensis videlicet studii disciplinain. In lumine quidein ipsius himen veri-
tatis aspiciunt originalis ignorantie tenebris obvoluti. lllic juniores sensualitatis obluse
squamas per rudimenta liberalia exuenles ad secreta sublimioris indaginis principia

diriguntur. Ibi doceatur et doceat profundam legis divine prudentiam seniores, qui velut

stelle in perpetuas eternitates assumpti inferiores jubare splendide irradiationis illustrant.

In illo sacre doctrine ginnasio celitus distillantis abissi vena scaturiens ad refocillandam
sitim justitie in renatis fons limpide claritatis exuberat, in quo divine speculatores

ymaginis ad reformandas rationalium inenles in sinceram creationis recreationisque

gratuite speciem exemplar increate siinilitudinis intuentur. Quem igitiir filii tanti boni amor
non aflicit, quem pro illo pervigil cura non iirit, quem non urgel et comedit zehis ejus?
rSiimquid non in publica commoda peccant, qui privata quadam simultate divellunl,

dissentionibus dissipant et conlenlionc jurgiosa dilacerant tanluin bonuin ? Non illud fel.

memorie predecessores nostri Romaui posthabuere pontifices, non antecessores vestri,

qui posteris emulacionis laudabilis prefixere vestigia levi amplexu ejusdem muneris
gratiam allapsain de sublimi tliiono inorlalibus teniierunt, quoruin utrique iitilitati

publice, ne per adversos afTectus lateris dissolveretur partibus, providenles, universitatem

vestram unanimitatis vinculo et societatis federe nexuerunt, sede apostolica privilegiis,
indulgentiis aliisque roborum amminiculis communionis vestre stabiliente consorlium
et egregiis doctoribus cuin disciplinatis sapientie filiis, quoruin vos esse convenit secta-

tores, sibimet vobisque cominendantibus pacis otiuin secessumque silentii, sine quibus
1259] AB AN>0 MCC USQUE AD PIIILirPUM IV IIEG. FHANC. 393

vix prudentie slutlia convalescunt. Nos quoque, licet predictis predecessoribus iinpares

inerito et virtute, ad ipsoruin tainen vestigia circa profectus Universitatis et studii predic-

toriiin afTectu non iinpari gestientes, si qiiid teinporibus nostris einersisse comperiinus,

quod in vobis lurbaret pacein, caritatein lederet aut scinderet unitatein, conlra id sincera

intenlione inedendi pariter ac sanandi inorbos noxios, quibus coininune salulis vestre
coininoduin tangebatiir, reinedia nunc aspera, nunc levia, prout res attentius considerata
suasit, iiiipigra solliciludine priscoruin exemplis aininonili curavinuis providere. Ea utique
cura illud consiliuin peperit, ut inter alia', que oliin pro Universitalis et discipline vestre
profectu salubriter ordinanda perspeximus, quod religiosi viri presertim fratres Predi-
catores et Minores degentes Parisius, qiii sicut inerilo religionis et vite decora inembra
universalis ecdesie sunt censendi, sic eodein inerilo et participatione doctrine atque
scientie Universitatis vestre debent pars non incongrua nec indigna videri, ejusdein
Universitatis tain consortio quam beneficio gauderent in omnibus siib cerla forina duxiinus
staluendum. Sed licet non forsan in omnibiis, in pluriinis tamen animose volunlatis
arbilrio rationabilis equilatis everlenle judicium aliqui conlra ordinationem noslram, ciii

volunlaric approbationis assensus et proinpte obedilionis obsequiuin debebatur, presum-

pluosum rebellionis levavere calcaneiim, aliqui mandalorum noslrorum vim et poleslatein

ingeniosis adinvcntionibus vacuantes siiperficialiter sic nostris detulere serinonibus, quod

veriiis illusisse probantur. Cum cnim jiixta ordinationein eandein predictos fratres

tencainini a vestro non separare consortio, qiiis non videat manifesle delusionis esse
cominenlum, quod separando vos al) ipsis prohibilam separationis penain eis infligilis

indirecte conlra positam vobis ejusdem ordinationis legein communem privatis fraudibus

reclissime inoliendo ? Pro Guillermo prelerea de Sancto Amore, quein a coinmunione

vestra prorsus exlraneum notissima culpa fecit, ad pristinum Universitalis vestre revo-

cando consortium convenlum fieri vel haberi tractatum, ne sopili scandali rediret occasio,

apostolice sedis auctorilas interdixit. Nichilominus autein, quia nostis eosdem fratres

propter transgressionis ciilpam et prolate animadversionis penain, quas religioso amore

devilaiit, nec posse nec velle, ubi habeatur de predicla revocatione tractatus, convenire
vobiscuin, quotiens pro quibuslibet Universilalis negoliis convenitis, hujusmodi Iraclatus
inducitur, quo eisdein fratribus illicituin fiat vestris congregationibiis inleresse, in cpK)

utiqiie facto sagitte nocere parate, que perverse inittuntur in alios, in spirituales plagas

niittcnlium convertuntur. Caveant ergo sibi, qiii tales struere iion verenliir insidias, ne
duin aliis tendiculas receplionis obiciunt, ipsi in propositos sibi a nobis laqiieos excom-
municalionis aliartiiiKiiie senleiiliariim inciderinl, a (luibus neqiiibunl ciim voluerint de
facili expediri. Mirum si consideralionis vcstre docla prudentia digniim venia jiulicct
predicli Cuillermi grave peccalum, quod nec confessionis humililas, nec penilentie salis-

factio, nec conveniens penitudinis indicium miligavit; presumplionis eniiii ejiis audacia

publicavit longe lateque seipsam, eainquc non laiii condigne qiiam iiiisericordis aniinad-
Churt. Vniv. Parit. I. 50
394 ClIARTrLAIUUM UNIVEHS. PAIUS. [1259

versionis ultio predicavit, qiiod videlicct in perniliosain Universitatis vestre scissiiram et

dissolutionem studii salutaris non est veritus ponere os in celum contra sedis apostolice
potestatem, adversus auctoritatem pontificuin, contra ministeria sacerdotum, contra statum
et profectum religiosorum virorum maxime Predicatorum et A[inorum, qiiorum sacra
plantatio sanctam fecundat et venustat ecclesiam, reprobe dogmatizans et qiiantum in ipso

fuit disseininans in ecclesia unitatis nefandi scisinatis pestem famosum infameinque

conscribendo libellum, ne in ventuin cederent contumeliosa et dampnabilia verba sua.
Porro quainvis eundein libellum in favillaiii et cinerem ecclesia Romana dampnaverit
spiritu oris sui, ostendens hoc ipso, que slipendia deberentur auctori : ipse tamen nec
apiid sedein apostolicain nec postinodiim alibi constitutiis suum super eodem libello, quem
se coniposuisse non abnuit, humiliter confiteri curavit et emendare cominissuin, sed in

sua rigidus pervicacia eos, qiioruin aiiimos incitare nou desinit, temeritatis proprie
incentivo secuin trahit in pertinacis ut accepiinus obstinationis abyssum. Hec quippe non

est illa que de sursum venit sapientia, pudica, pacifica et modesta, pro qua capescenda
peregrinari patriis reliclis sedibus elegistis, pro qua constituistis scolasticis vos exercere
sudoribus,- pro qua decrevistis nocturnis lugubrationibus fatigari, quam utiqiie neino
pertingit, qui fuerit sapientie terrene, que animalis est et maligna ac sane doctrine
opposita, studiosus. Hec nempc carnalium est deorsum emergeiis prudentia qiii secundum
hoininem ainbulantes zelo et contentione rixantur, ac sibimet propter concupiscentiam,
que in eorum inembris militat, inquieti pacem a<I Deuiii et pioximos nescierunt. Propter'
quod auditis et diligentius intellectis, quecimujue dilecti filii magistri Petrus de Divione
et Thonias de Cussello', viri providi et prudentes, nuncii vestri, super premissis coram
nobis et fratribus nostris proponere volueriiul ciica injuncta sibi a vobis negotia, nil de
contingentibus oinittendo, quoniain petitiones veslras, quantiimcumque honestis desideriis
vestris cupiainus et proponamus alias benivolum impertiri consensum, nec favor equitatis

et justitie nec publice salutis et utilitatis vestre interventio adjuvabat, nosque intendainus
utilitati potius quam voluntati consulere petitoiiiiii : eas ueqiiiviimis sicut nec debuiinus
exaudire, quas etiam apostolico patri pr()|)oueie non deciiit reverentiam filialem. Simul-
tates igitur et contentiones tanquam tmmiltuosas pedissecas, ciiiii quibiis desponsatam
vobis sapientiain non decet habere comerlium, ab animabus vestris, in quibus sedes debet
esse prudentie, cui vestra studia dedicastis, penitiis relegantes erga predictos fratrcs ob
reverentiam divinain et nostrain socialis benivolentie dulcedinem assuinatis; et susci-

pientes eos ad beneficia consueta et ad comunionis fraterne consortium cuin bone volun-
talis plenitudine in visceribus Jhesu Christi, donate quesumus, filii dilecti nobis in
Domino, eis, immo nobis pro illis, quin potiiis per nos Deo, si quid forsitan concepistis
aut habere vos creditis contra ipsos, quos utique tanqiiaiii nobilia corporis vestri membra
in omnibus, que secundiim Deuin poterunt, vobis non solum ut sociis, sed etiam ut
benefactoribus obnoxios, consentaneos, et devolos esse voliimus et in hiis, qiic saliitem
50.
1259] AB A>NO MCC VSQUE AD PHILirPUM lY nEG. FUANC. 395

veslrain ct Universitatis prolecliun respexeiint, stiidiosos. Prelatns vero Gnillernuis, pro

quo per nienioratos nuncios supplicaslis, si convenientia huniilitatis et penitentie signa

nionstraverit, per quc appareat a vie sue pravilate conversus, poterit apostolice sedis non
soluni niisericordiani sed et gratiam proniereri. Quocirca universilateni vestrani roganuis,

nionemus et hortanuir attente ac in remissioneni vobis injunginius el exiginuis pecca-

toruni, quatinus ordinationis predicte stalula fideli obedientia et prompta humilitatc

servetis et super hiis et aliis, que pro sahite vestra poposcinuis, affecfui nostro sic vestra

devotio acquiescat, quod reconciliante vos predictis iVatribus iUosque vobis nuitiie pacis
concordia sociali fatiscat omnis strepitus, omnisque tollatur e medio confliclalio jurgio-
rum, ex quibus nequeunt nisi alterna incommoda et multorum scandala provonire,

nobisque prosequendi Universitatem vestrain apostolici favoris nuinere ac nuinilicenlic

gratia consuete promptior succrescat affectus, et copiosior materia preparetur. Dat.

Anagnie v id. Julii, pontificatus nostri anno quinto.

Originule iii .\i'th. iiat. Paris. L. 2.")3, n 246. BuUa plunibca filis cannab. appenditur. In meinbranu avcrsa : Predicu-
torum . Rcg. Vat. 'Alexandri IV an. 5, cp. 152, fol. 213. Bulaeus, III, 353, affert has litleras mutilas et pcrperam
cum initio : o Ex alto fuisse conspicimus , ex cpistola n" 342 desumplo (Jourdain, n" 175, ex Bul.). Rectc Sbaivilca, Bttll.

FrancUc, 11, 354.

1. Abhinc Bulacus et Raynaldus ud an. 1259, n 27. 2. Abhinc usque Prcfatus vcro deest apud Bulacum ct

Raynaldum. 3. Eoruni ctiani infra n*^ 353 incntio fit.

344. Alexander IV Reginaldo episcopo Parisiensi mandat ut praebendam, quam Guillelmus de S. Amore in

episcopatu lielvacensi tenuerat et cuidam clerico in fat^orem Guillelmi episcopus Belvacensis fraudulenter
contulerat, personae ecclesiae Romanae devolae conferat.
1259, Julii 25. Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili IValri .. ej)iscopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Ad aures nostras pervenil, quod licet nos olini

Guillerinum de S. Amore propter giaves et manifestos ejiis excessus omnibus suis

beneficiis privaverinuis justitia exigente, nichilominus tamen venerabilis fraler noster
episcopus Belvacensis* prebendam, quam idem Guillermus in episcopatu suo lenuerat,
cuidam clerico, non iit sibi, sed ipsi Guilh-i ino piolicial, IVauduIenler et sub quadain
pailialionc (liciliir coutulisse. Nos ila(|iii' sii|)ci- liiis eflicaciter piovidcre volentes frater-
nilali tiic jx-r aposlolica scripla precipiendo mandamus quatinus, si inquisila siipcr

hoc de plano el sine judicioruin strepitu veritalc rciii invencris ita esse, prcbendam ipsam
persone idonee ac ecclesie Romane devole sinc ciijuslibcl diflflciiltatis aiit more dispendio
auclorilate nostra conferas et assignes, amoto ab ea quolibet illicito dctentorc, contra-
dictores per censuram ecclesiasticam ap|)eIlatione poslposila compescendo. Si vero ali((nis
clericus dicto (jiiillermo contumaci, superbo et pro suis iniquitatibus cilra laiiicii condi-
gniiin piinito de bonis ecclesiasticis scienter presumpserit ininistrare, lii id nobis per
 396 CIIAETULAIUUM UNIA'ERS. 1'A1US. [1259

tuas litteras intiinare procures, ut contra talem nominalini et gravius procedatur. Dat.

Anagnie viij kal. Augusti, ponlificatus nostri anno quinto.

Bull. Ususmaris in Archivo generali Ord. Praed., j). 49. RIjmII, BuU. Ord. Praed., 1, 379, n" 245,

1. Guillelmus de Grez.

345. Alexander IV ad Haimericum cancellarium Paris. de licentiandis in quaciimqiie facultate.

1259, Julii 25, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecto filio cancellario Parisiensi salutem
et apostolicam benedictionem. Presentium tibi auctoritate, etc. sicut supra n 337. Dat.
Anagnie A^iij kal. Augusti, pontificatus nostri anno quinto.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. 22. Bibl. Phillijips iii Chellenham, ms. 876, fol. 29. Cf. ad hoc notam ad n 303. Cod. Rutcnens.
Capp. gencral, Ord. Pracd. ad Ord. pcrtincns, p. 262, ubi praemittitur ; Universis prcscntes litteras inspeeturis eanccUarius
Parisiensis vitam beatam. Noveritis, quod cgo anno Domini MCCL nono mcnse Septembri reccpi litteras domini pape in her
verba . Bulaeus, III, 346, mentionem facit harum litterarum ad fin. Julii an. 1258. Recte Jourdain^ n" 177.

o4o^. Ludovicus IX, Francorum rer, fratribus domus S. Maturini quasdam domunculas ante palatium Thermarum

donat, quas fratres eodem tempore Roberto de Sorbona vendiderunt.

1259, mense Julio, Corbolii.

Ludovicus Dei gratia Francorum rcx. Noverint universi presentes pariter et iiituri

quod nos intuitu pietatis et pro anime nostre et antecessorum nostrorum remedio, et

in recompensacionem cujusdam granchie site ante palacium Termaruin, conligue granchie

que fuit Johannis de Castellione, quam ad opus nostrum de vohintate fratriun doinus
Sancti Maturini Parisiensis, Ordinis Sancte Trinitatis et Captivorum, retinuimus, eisdem
fratribus dedimus et concessimus in puram et perpetuam elemosinam quasdain domun-
culas sitas ante dictum pahacium, videlicet unam que fuit Gileberti barbitonsoris, abam
que fuit Apriliose, et aliam que fuit Roberti presbiteri Sancti Benedicti Parisiensis, et
cameras que fuerunt Gaufridi Chauvel, quas emeramus ab eisdern personis. Quod ut
ratum et stabile permaneat in futurum, presentes litteras sigilli nostri fecimus impressione
muniri. Actum Corbolii anno Domini millesimo ducentensimo quinquagesimo nono,
mense Julio.

Originale in Arch. nat. Paris. S. 6213, n" 67. Supercst taeniolum membranac. Cartul. de la Sorbonne, in Bibl.
nat, Paris., ms. lal. 16069, fol. 1. Has domus Rogcrius minister S. Maturini totusque conventus vcndiderunt et quitaverunt
codem anno eodemquc mense magistro Robcrlo dc Sorbona. Originalc in Arch. nat., 1. c, n 66. Rcstat taeniolum membranac.
Cartul. de la Sorbonne, fol. 11'.
1259] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV HEG. FKANC. 397

346. Alexander IV cancellario S. Genovefae mandal ut Ucentiam rcgendi in artium facullate nulli concedat,

nisi examinatus fuerit per quatuor magistros ah ipsa facultate deputatos.

1259, Augusti 2, Anagniae.

Alexaiider episcopus servus servoruin Dei dilecto filio .. cancellario Sancte Genovefe

Parisien. salutem el apostolicam benedictionem. Ex parte dilectorum filiorum universitatis

magistroruin ot scolarium Parisiensium fuit propositum coram nobis, quod licet de
antiqua, approbata et hactenus pacifice observata consuetudine Parisius sit obtentum ut

per te nulli de scolaribus ipsis studentibus in artiuin faciiltate regendi in eadcm

facultale licentia concedatur, nisi per quatuor magistros exaininalioni taliuin al) uiiivcr-

sitate inagistroruin facultatis pro tempore depulatos examinati fuerint et ydonei vel

sufficientes inventi' : tu tainen super liiis indebitam fibi jurisdictionem iisiiipans

nonniillis ex scolaribus supradictis spreta examinalione dictorum examinatoriim hujiis-

'nodi licentiain temeritate propria concessisti , et passim concedere non vereris,

examinationi taliiim certos examinatores motu proprio deputando. l'nde fit quod prefata

licentia per te sepius insufficienlibus concedatur et indignis, ac per hoc meniorate

facullatis studiiim non modicum vibpenditur et penitus enervatur. Quia igitur in hiis,
si vera siint, non inimis honeslati tuc quam precHcle detrahaliir facultati, discretioni

tue per apostolica scripta mandamus quatinus aliquibus ex scolaribus supradiclis licentiaiii
hujusinodi non concedas, nisi per dictos Universitatis exaininatores, ut fieri solet, exami-
nati fuerint et ydonei vel sufficientes inventi, certus, quod si mandatum nostrum super
hoc neglexeris adimplere, te ad id compclli mediante justitia facieinus. Dat. Anagnie
iiij non. Augiisti, pontificatus nostri anno quinlo.

Orif^nale in Arch. nnt. Pnris. L. 253, n" 248. Bulla plumb. filis onniiah. nppendilur. In membrnnn nvcrsn : <i 1'nivcr-
ilo pnrisien. , nd ciijii Arch. pcrliiicbnt. Bibl. S. Genovefnc Pnri.s., cod. Q, 1. 2, in-8", fol. 31''. Cod.Vnt. Rcg-. 'lOO, fol. 23
(ubi perperam iiij Aug-nst. ) ; Bibl. Phillipps in Chcltcnhnm, ms. 870, foL 2.5'', ub titulo : Privilc|^iuin supcr libcrlntibus
examiniR S. Genovere . Bulueus, III, 346, pnrpcram iiij kul. .\ii(j. ii. 4

1. Vide supra n 333.

347. Alcxander IV l.udnvicum IX, regem Francorum, Inudihus extollit quod collcgium magistrorum artiitm in

theologia studentium Parisiis instituere decreveritj exhortalurque ut opus proscqualur.

1259. Augusii 2, Anagniae.

Alexander episcopus servus servoriim Dei kaiissimo in (^hiisto filio illustri regi

Krancie salutem et apostolicam benediclioneiii. (]oiigaudeiiius libi, iili carissime, siiper

universis operibus pielatis quibiis continue studcre te novimus, ut divinc coiiiplaccas

magestati; sed inter hec ea deleclant precipue mentein nostram per que ut intellexiinus
adaugere proponis in civitate Paris. studium iheologice facultatis, quoniam ex cis co
pleniores rcportalurus es inanipulos premioriim ({iio per ipsa negociuin fidci, caiisain
398 CHAUTUL.VRIUM UNIVERS. l'ARIS. [1259

Dei cl aniinariiin saliitcin in ipso negocio promovebis. Leti qiiidein intelleximus quod
tii considerans quain copiosus el qiiam salubris sit fructus faciiltatis predictc, in eadein

civitate perpetuum collegium magislroriiin artiiim, qui a liberalitate regia vite neces-

saria percepturi ibidein dicto studio vacent, pie institiiere decrevisti', ad hoc jam
certis domibus deputatis"^. Licet autein in liiis regiain pietatem noverimus pocius dignis
efferendam preconiis quain aliquibiis exhortationuin inductionibus excitandam, quia
tamen te seinper bonorum tiioruin proficere cupiinus increnientis iit copiosiora tain

fame apud hoinines qiiam apiid Deuin gratie prcmia conseqiiaris, regalem inunificen-
tiain rogamus, inoneinus et liorlamur attente in remissionem tibi peccamiiuim suadente
quatinus considerans, qiiam gloriosum til)i crit apud hoinines et quaiii meritoriiiiii aj)ud

Deum te institutorem boni taiii conmendabilis cxtitisse et ad sacrificiiim hibioruin

tantum tibi collegium oljligasse, feliciter prosequi tante sahilis o])us ct tanle pietatis

negociuin tanlique boni felix auspicium in spe certa^ spiritalium preiniorum ac etiain

pro nostra et aposlolice sedis reverencia non desistas. Dat. Anagnie iiij non. Augusti,
pontificatus nostri anno quinto.

VidimiiS in Arch. nat. Paris. M. 6!)*, n 5. Deest sigillum. Incipit : Universis presentos litteras inspeoturis...
Officialis curie Paris. salutem in Domino. Noveritis nos anno Domini niillesimo ducentesimo l"""* nono, die martis post octabas
purificationis beate Marie virg-inis litteras apostolicas inferius annotatas vidisse in hec verba ; desinit autem cum his verbis :

Transcriptum vero dictarum litterarum fecimus sub sigillo nostro salvo jure alieno. Datum anno et die predictis.

1. Ludovicus IX hic quasi fundator Coilegii de Sorbona laudatur. Papam vero Alexandrum nullani Robertl de Sorbona,
proprie fundatoris, notitiam habuisse verisimile est. 2. Vide supra n'^ 302, 329.

348. Litterae supplicatoriae Alexandri 1 V ad praelatos regni Franciae pro pauperibus magistris de Sorhona, ut
eis eleemosinam conferant.
1259, Augusti 4, Rnagniae.

Alexander episcopus servus servoruin Dei venerabilibus fratribus uuiversis archi-

episcopis et episcopis regiii Francie saliitein et apostolicani benedictionem. Animariim

salutein, quam suj)er oinnia ciipimus, ex studio theoh)gice faciiltalis provenire scientes,
personis docilibus in eadein facultate sliidendi dare matcriam ol pium siiljsidiiiin afTec-

tainus. Cuin igitiir multi sint Parisius artium professores, qui licct sint dociles et habeant

in eadein facultate aninium ad sludenduin, tainen paupertate ab hujiismodi stiidio

relrahuntur, universitatem vestrain rogamus, moncmus ct hortainur atlente pcr apostolica

vobis scripta in remissionein peccaininum suadcntcs, ([uatinus in hujiisdein pietatis

opere carissiini in Christo filii nostri regis Francorum ilhislris attendentes exemphir,
qui nonnullis sicut accepimus ex hujusmodi professoribus ad studenduin in sacra pagina
et inansiones et sumptus de fisco regio statuit assignari ', singuli vestruin prediclis

artiuin professoribus Parisius in prefata scientiaruin scientia studentibus congruuin de

bonis vestris juxta ipsoruni exigenliain annis singulis pietalis intuitu subsidiuin iinpen-
1259] AB A>>0 MCC ISQLE A rUILIPl'LM IV REG. FRANC. 399

datis, iit pcr hiijusmodi pietatis opus apud homincs vobis laiidis accrescat tituhis, et

apud Dcuin cuimihis premioruin. Dat. Anagnie ij non. Augiisti, pontificatus nostri anno
(|uinto.

Cart. (le la Sorbonne, in BibL iint. Paris.,ins. lat. 1(>0(>9, foL 110'', ubi rubrica sicut siipra. Hciueraeus, Sorhonae
orlgines, ibid., ms. lat. .Vii.!, fol. 40'' et 232. Jourclaiii, ii" ISO.

1. Cf. supra n" 302, 329, 347.

349. Alexander IV prorogat Universitati Paris. privilegium, ttt servitores iisdein qaihus magistri et scholares
immtinitaiibus fruantur.
1259, Augusii 7. Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universitali inagislroiinn d

scolariuin Parisiensiiim saliilcm ct apostolicain benedictionein. Ex paite vestra liiit

proposituin corain nobis, quod apostolica sedes vohis iis([iio ad coitiim tempiis indiilxerit,
iit servitores vestri ac singuloruin vestrorum eisdein iinnumitatibus gaiidere deberent,
<|uibiis etiam vos gaiidetis^ Oiioniam vero tempiis hujiismodi iit assoiitis est elapsum
vol siiporest modicum de eodom, nos gratiam hiijiismodi ox liboralitato nostia vobis
continuare volentes vestris supplicationibiis indinati vobis auctoritate presontiiim iiuiiil-

geiniis, ut servitores predicti ex niiiic \(l postqiiam dictiim tempiis oniiixoiil, si i\o

ipso aliqiiid siiperest, iisqiie ad qiiinqiioniiiiim gaiidoant immuiiilatibus sii|)ia(liclis.

NuUi ergo, etc, nostro concessionis, etc. Si (|iiis aiiloin, etc. Dal. ,\nagnio vij id.

Augusti, ponlificatus nosdi aiiiio (piiiito.

Ori(finalc in .\rcli. nat. Paris. L. 253, n" 249. Bulla pluiubca filis scric. fiavi ct riib. col. appcudttur. lii niciiibi'. avci-sa ;

Univcrsita parisien. , ad cujus Arch. pcrtincbat. MSm. de la Soc. dc Vhist. de Paris et de l'Ile-de-France, X, 266.
.\pud Jourdain, n" 181, nonnisi titulus in lingua gallica ex hnentaire des anc. titres de VVniversite. Arch. Univ. Paris.,
n 98, A. 20. 1.

1. Vidc suprn i." 141.

OOvJ. .llerander /V jtrnrogal concessionem, ut magislri actu regentes ad congregatioiies geiicrntes prn Jaiidis
consiliis accedere teneanlur,

1259, Augusti 8, Anagniae.

Alexander opiscopiis serviis sorvoriim Doi (liloclis liliis iiniversilali magisliiiiiim ri

scolaiiiim Parisiensiuin saluteni et apostolicain benedictionom. l''-\ parto vcstra riiil piopo-
siluiii corain iiobis. (|ii(>(l licet fuerit vobis usque ad cortuin tompiis ab apdslolica sede
indiiltiiin, iit ad generalein congrcgalionein vestram nmnos magislri Parisiiis aclii regenles
pro daiidis consiliis in agendis accedere teneantur*, tainen hujusmodi tompus iil assorilur
osl ola[)sum vcl su|)orest inodiciim de eodein. .\os igiliir vestris su[)[)licalionil)us

inclinati vobis [)rcsentium auctoritalc conccdimus, ut |)rodicli magistri ad hujusnnidi

congregalionein pro caiisa prefata accedere teneanlui- ut suporiuB est expressum.
400 CH.VnTL LAIUL M LMVERS. PARIS. [1259

Presentibus ex miiic vel a dicto teinporo, si aliquid de ipso superest, usque ad

quinquennium valituris. Dat. Anagnie vj id. Augusti, pontificatus nostri anno quinto.

Originale in Arch. nnt. Paris. L. 253, n" 251. Bulla jilumbca filis cannab. appcnditur. In nicnibr. aveisa : Universitas
pnrisien, , ad cujus Arch, pertinebat,

1. Cf. supra n 144.

OOl. Alexander IV prorogat Universitati Paris. prifllegium, ut maglstrl et scholares extra civitatem Paris. per
setitentlas apostollcas non posslnt tralil.

1259, Aujusti 8, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universitati magistroruin et

scolarium Paris. salutem et apostolicain benedictionetn. Vestre pacis querentes comodum
et quietis illa vobis libenter concedimus, per que materia submota gravaminis status
vestri tranquillitas procuretur. Ex parte [sijquidem vestra fuit propositum coram nobis,
quod licet usque ad certum tempus vobis fuit ab apostolica sede indultiun, ul extra
oivitatem Paris. ad judicium non possitis per litteras apostolicas evocari, que de toto
tenore indulti ejusdem non facerent mentionem^, tamen tempus hujus indulti ut asseritur
est elapsum, vel superest modicum de eodem. Nos igitur supra dictam [factam] in hac
parte ab eadem sede gratiam conlimiare volentes vobis aucloritate presentium indiil-

gemus, quod ex nunc vel postquam ipsum tempus elapsum fuerit, si aliquod de ipso
superest, usque ad quinquennium extra civitatein eandem non possifis ut supra dicitur
ad judicium evocari per litteras apostolicas non facientes plenam de eisdem presentibus
mentionem. Nulli ergo, etc, noslre concessionis, etc. Si quis aufem, etc. Dat. Anagnie
vj id. Augusfi, ponfificatus nosfri anno quinfo^.

Bibl. Phillipps in Cheltenhani, nis. 87G, fol. 25. Dcest in cod. Vat. Reg, 40G.

1, Cf. supra n" 207. 2. Haud dubie etiain nlia privilcgia hujus generis pracscrtini ab Innoccntio IV concessa par-
timque a Gregorio IX inchoata isto tcmpore renovata sunt.

oO^. Alexander IV ad decanum ecclesiae s. Maculi de Barro super Albam, ut singull magistrl et sdiolares
Parlslenses pecuniam conferant pro impensls ah Universltate factis.

1259, Augusti 8, Anagniae.

Alexander episcopus servus servorum Dei dilecfo filio .. decano ecclesie sancfi
Macuti de Barro super Albam Lingonensis diocesis salutem et apostolicam benedictioneni,
Kx parte dilectorum filiorum universitatis magistrorum et scolarium Parisiensium fuit

propositum coram nobis, quod ipsi pro expediendis nonnullis suis negociis et causis
etiam prosequendis quammulta debita legitime contraxerunt et subierunt onera expen-
sarum, antequam inter ipsos et dilectos filios fratres Predicatores et alios religiosos
Parisienses sopita per ordinationem nostrain controversia oriretur. Quare nobis extitil
1259] AB A>'>0 MCC rSQlK AD PHILIPPUM IV REG. FnAXC. 401

pro paite ipsoriim liiiiiiiliter siipplioatiim. iit, ciiiii non nisi per contribulionein inagis-
troruin et scolarium hujusinodi debilorum satisfactio valeat provenire, providere super

hoc eis inisericorditer curaremus. Quocirca discretioni tue per apostolica scripta

mandamus quatinus si est ita universos et singulos magistros actu regentes ac scolares

Parisienses tam juris canonici quaiii theologice ac aliarum etiam facultatum, quod singuli
pro rata juxta proprias facultates in solutione ac satisfactione debitorum et expensarum
hujusmodi contribuere studeant, inonitione preinissa per censuram ecclesiasticam appella-
tione remota compellas : non obstante qiiavis apostolice sedis indulgentia, de qua plenain
et expressam oporteat in presentibus fieri mentionem. Dat. Anagnie vj i<I. Aiigusti, ponli-

ficalus nostri anno quinto.

Orig-iiiale in Arch. iiat. Paris. L. 253, n** 250. Btilla pliiinhca filis caniiab. appenditur. Iii incmbr. avcrsa ; Univer-
sitas Parisien. , ad cujus .\rch. jjertincbat. Bibl. Pbillipps in Cheltcnham, ms. 876, fol. G2'', sub tit. : Generalis conscrvatio
privilegiorum Unircrsitatis directa decano S. Muciiti dc Barro , etc. Epistola praeterea est inserta instrtimento 30 Aprilis
1318 in .\rch. Univ. Paris. Ihcca IV. \. 18, u, cx qua Jourdain, n 182. Invent^re des anciens
qui sont dans les
In titres

Arch. de rUniversitc' (Arch. Univ. Paris., n" 98), p. 170, B. 7, b, sic consignatur hacc bulla BuIIc d'.\Icxandrc IV :

addrcssec au doycn dc Saint-Marcou dc Bar-sur-.\ubc, <[ui portc confirmalion des articlcs accordez entre rUniversite et les
frercs Prescheurs, 6 dcs Idus d'Aoust, pontificalus 5 , quod sicut videre licet rei non congruit.

3o3. Alerander IV ad episcopiim Parisiensem iil litleras, quibiis pelilionem uni%>ersitatis magistrornm et

scholarium de Guillelmo de .S. Amore in statuin /iristiniiin restituendo tanquam indignam repulitj in cominuni
eorumdem audientia faciat recitari.

1259, Augusti 11, Anagniae.

Alexander episcopus servus servoriim Doi venerabili fratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benediclionem. Gum universitas magistrorum et scolarium Pari-
siensium inagistros P. de Divione et T. de Cusello' nuntios suos ad nostram prcsentiam
destinasset ac inter cetera petiisset per eos, riuillermuin de Sancto Amore ab ipsiiis

Universitatis consortio suis culpis exigentibus relegatum in statum pristiniim, <piem

nullis penitentie signis promeruit, reparari, nos, licel petitionibus aliis per ipsos
magislros ex ipsius Universitatis parte propositis benigne duxeriinus proul secundiim
Deuiii fieri potuit annuendum*, postuIatioiuMn tainen ipsorum siiper reslitulione prefati

(1. ad Universilatem prediclam repiilimus iit indignam, cui quidem piiblica olfensa,

quam niilla humililatis oslensio expiaverat, repugnabal, propter quod iidein nuntii litteras

nostras, pci- qiias |)redicte Universitali super preinissis responsa paterna el l)eiiivoIa

mitlebanuis, referre pro libito recusarunt. (^uocirca fraternilali tue per apostolica .scripla
dislricte precipiendo mandamiis quatiiiiis easdein litteras, qiias tibi sub bulla noslra
transmittimus, in commiini magistronim el scolarium audientia (iiligenter recites, vel

facias recilari, ut eis aperle, an nuntiis suis rationabililer el benigne responderimus,

innotescat, ipsique non ex perversilate cujusquain inconsultiiin inotuiii, sed ex beni-
Chart. Vniv. ParU. I. .51
 402 CII.VHTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1259

gnitate nostra inentt'in suinant consilii sanioris. Dat. Anagnie iij id. Augusti, pontificatus
nostri aniio (iiiinto.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 253, n" 252. Deest biiUa plumbea. In membr. avcrsa : Predicatorum . Mem. de la
Soc. (le Vhist. de Pafis et de V Ilc-de-France, X, 266.

1. Petrum de Divione et Thomam de Cussello. Vide supra n 343. 2. Inter alia petitionibus, ut privilegia Univer-
sitatis renovcntur (vide supra n 349-351), et ut pro impensis Universitatis ab omnibus confcratur (supra n 352).

354. Reginaldus episcopus Parisiensis plures epistolas summi pontificis in praesentia artistarum ac quorumdam
magistrorum scholarium Parisiensium legi facit adjuncta admonitione de admittendis fratrihus ad ipsoruw
et

consortium, de ahstinendo a publicationc libellorum contra fratres, et de aliis.

1259, Septembris 24, Parisiis.

Reginaldus miseratione divina Parisiensis ecclesie ininister indignus universis

presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Litteras summi pontificis recepimus in
hec verba : Alexander Ex alto fuisse conspicimus , etc. {vide supra n 342). Item
alias litteras suinmi pontificis recepimus in hec verba : Alexander Multorum rela-
tione )), etc. [vide siipra n" 339). Insuper et alias ejusdom summi pontificis litteras recepi-

miis in hec vcrba : Alexander Cum nec artisle Parisienses , etc. {vide siipra n 338).

Predicta autem mandata apostolica exceptis clausulis illis, que de Guilloto bedello
faciunt mentionem', quas ad preces bononim publicare distulimus, publicaviinus et legi
publice feciinus coram nobis in curia nostia Parisiensi aniio Domini millesimo ducen-
tesimo quinquagesimo nono, die mercurii post festum beati Mathei apostoli, convocatis
propter hoc predictis rectoribus et artistis ac aliis magistiis et scolaribus Parisiensibus,
et presentibus dictis rectoribus ac pluribus magistris et scolaribus Parisiensibus, aucto-

ritate domini pape predicta eisdem viva voce precipientes, ut infra quindecim dies post
hujusmodi preceptum predictos fratres ac alios ab eis expulsos a societate seu suo
consortio in suum consortium seu societatem admiltere curarent, et admissos efficaciter
retinerent, inhibendo eisdem ne similia decetero atteinptarent, cl ne restitutioni dictoriim

fratrum occulte vel publice aut alio quocunque inodo se opponerent, et ne aliqui libellos
famosos in infamiam et detractionem ipsorum fratrum edere, detinere vel publicare piesu-
merent. Eisdem nichilominus precepiinus et districte inhibuimus, ne litteras aliquas vel

nuntios, quibus status bonus studii Parisiensis et religiosoruin et alioriim quoinodolibet

turbari posset, Guillerino de Sancto Amore mittere vel ab eodem recipere presumerent,
communiter vel divisim, precipientes insuper ipsis rectoribus ct artistis, ne de faciendis
et corrigendis sermonibus ac licentiandis iis, qui incipiunt in theologica facultate, aliqua-
tenus se intromitterent, intimantes eisdem quod illi qui contra premissa vel aliquod
premissorum venirent vel facerent, ipso facto excomniunicationis sententiam incurrerent,
a qua nullatenus absolvi valerent, nisi personaliter accederent ad sedem apostolicam
1259] AB A>NO MCC USQVE AD PHILIPPUM IV HEG. FR.VNC. 403

absolutionis sue beneficiuin petiluri. Monuiinus insuper publice onines illos, qui libellos
fainosos in infamiain et detractionein clictoruin fratruin, neenon risinos et cantilenas

de novo ut dicitur indecenter coinpositas [detincrcntj, nobis vel officiali nostro resti-

luerent infra inensein ad iiiandaliiin apostolicum super hoc exequendum, alioquin ex

tunc oinnes detentores dictorum libclloruin, rismoriim et canlilcnariim, (iiii iiobis vel

ofliciali nostro reddere distulerint, scirent se excommunicationis sententiain incursuros.

Preinissoruin auteni copiain fecimus magislro Johanni de Nigella' nationis Picardorum,
re<"tori univcrsitatis dicloruin ailislarum, petenti eain ciiin instantia noiiiinc dictorum
artistarum. Actuin anno et die mercurii predictis.

Originale iii Arch. nat. Paris. L. 2.53, n" 245. Superest taenioluni nionibr., ciii .sig-illum episcopi appendcbatur. Mern,
de la Soc. de thist. de Pavis et de VIle-dc-France, X. 264. Cura hoo documento series monumentoruin, quae illam acer-
riiiiam contcntionem rcspiciunt, absolvitur, (|uan(piain aliqui inagistri Uiiiversitalis, v. g. Gcrardus de Abbatisvilla, Nicolaus
Lexoviensis aliique, atque Guillelmus dc S. .-Vmore nondtim desistebant religiosos mendicantcs disputationibus et scriptis suis
inscctari, ut postea vidcbiinus. Quid vero de epistolu famosa rectoris et Uuiversitatis Paris., quam Bulaeus, III, 356, publici
juris fecit? In ipsu enim definitur locus, quem Praedicatores in actibus, conventibus, etc, habituri sint, post omnes scilicet
alios rcligiosos, camque Bulacus ad 20 Jan., 19 et 21 Februar. 1259 (1260) refert. Bulaeum secuti sunt Jourdain, n" 183,
aliique. .Ast jam auctor operis Univers. Pai'is. ejusquc facuUatum guatuor origo vera monstravit hoc documentum esse
aevi postt^rioris (Bibl. Univers. Paris., ms. ii. I, 1, p. 726. Bibl. nat. Paris., ms. lat. 9949, fol. 366). NuIIus isti documento
annus appositus est, nec tamen ante finem saeculi XIV confectum esse potest ;
quantiim tcmporum rationem turbet, si ad
finera contcntionis an. 1259 rcferutur, vido Denifle, Die Universitaeten des Mittelalters , I, 110, n. 239.

1. Supra n" 342. 2. Jobannes dc Nigella postea transivit ad facultatem mediciuae, ut appnret ex quodam docum.
an. 1274, si tamen hic agitur dc uno eodcmque mugistro.

3oO. Litlerae supplices magistrorum Pari.tirnsiiini ad Ludoiicum regcm, ut Guillelmus de S. Amore de exsilio
revocelur.

Excellentissiino doinino siio Liidovico divina moderatione serenissiino regi Francie

universitas inagistrorum et scolarium Parisius studentium salutein et regnuin sibi coin-

inissum pace perpeliia defensare. Sicut dicit Boecius', iinus est doininator ct unus est

rcx c|ui frec|iicntia civiuin, non depulcione letatur, cujus agi frcnis atque obtcmperare
jiislitie siimina libertas et sninine jocunditatis ainenitas repulalur. Iste est gloriosus et

sublimis Deus, cujus piam justiciain inundanos decet principes, secundum quod possibile
est, |jro siiis viribus emulari. Ilodierna dir prodierunt in hiccin aiictoritates Boecii, quia
imperantc flagranteque nequicia virliis non soltim prcmiis carcl, scd sceleratoruin

pedibiis subjecta calcatur*.

Prcmil insontcs
Dcbita scelcri noxia pcnn,
t pcrvcrsi rcHideiit celso
Mores solio, snnctaqiio cnlcant

Injusta vico colln noccntes.

404 CH.VltTULAUIL M LNIVERS. PARIS. [1259

. . . Justusqiie tiilit

Crimen iniqui. . .

. . . ?iil nocet ipsis

Fraus mendacii pictn colore,
O jam miseras respice terras,
Quisquis rerum federa ncctis3.

Operis tanti pars non vilis, liomo jiistiis et innocens, fortune taciturnitalis et adver-
sitatis iininerite incendiis incandescit, diun iiiagister Guillerinus de Sancto Aiiiore,

veritatis propugnaculum, doctoruin gemnia, fidei anchora, injusto exilio relegatur,

quoniain ad preces nostras cause nostre se opposuerat defensorem ; invictissiina' erat,

nisi in leges et jura condescendissent sophistice rationes. Cum igitur exilium suuin
toti clero in dedecus defundatur, ipsum tacito dolore aliquatcnus dissinuilare non
valeinus. Propter quod in conspectu regie pietatis preces higubribus aniinis ventihimus
quatinus ipsum inter nostros concives digneniini si placeat revocare, cum nichil comiiii-

serit, si per juris traniitem inquisitione sagaci vobis placeat ambuhire.

Bibl. nat. Paris., ms. lat. 937G, fol. 70''. Jourdain, n 166. Hanc epistolam cum duabus sequentibus esse fulsam
et ab aliquo, utique Guillelmi de S. Amore sectatore, conscriptam jum Tillemont ex stilo harura epistolarum conjecit :

Vie de Saint Louis, ed. Gaule, VI, ."ill ad p. 219. Sequimur etiam cjus sententiani de litteris Ludovici ad Alexandrum
missis (infra n 357), quanquam, auctorc Jourdain, n. 4 ad n 166, fidc dignae videantur. Certum est has chartas tunc
temporis esse conditas, cum de reditu Guillelmi in patriam agcretur.

1. De Consol. philos., 1. 1, pr. 5. 2. Ibid., 1. 4, pr. 1. 3 Ibid., pr. 1, met. 5. 4. In ms. : injustissima .

3ob. Responsio I.udovici regis ad magistros Parisienses.

Ludovicus divina moderacione rex Francoruin dilectis suis in Christo universis

inagistris et scohuibus Parisius studentibus sahitem, et quod in eis ex Deo natum esl

fine perfici glorioso. Ganis, hipus et vulpecuhT ab humanis inoribus discrepantes non
sunt inter hoinines receptandi; et si aliquid unuin horuin [hominum] mores saperet et facta,

merito reputaretur in natura monstruin, et fisicis terrorein ingereret creaturis. Monstrum

est in natura doctor vester, pro quo nobis noviler supplicastis, nec ineretur nostris con-
civibus aggregari, cuin inores et facta prefataiiim deferat besliaium. Cuin eniin ineHus
sit nomen bonuin quam divicie multe, ut ex Proverbiis coUigitur Salomonis, sanctarum
ereptor operaruin hipo, juxta Boecii sententiam, simihitur, et ipsarum per lites expugnator
cani coinparatur, et qui insidiatur eis fraudibus occuhis vulpecule exequatur. Sane doctor

vester rapinis, Htibus et insidiis in nomen bonum tahum fratruin semper studuit
debachari, quorum Ordo virtutum odore perfunditur, et est fragrans sanctitatis aromata.
Ipsi vero sunt stelle moventes in ordine suo, virtute quoruin potestas Satane debellatur'.

In quo faclo predictuin magistruin inonstrum esse in natura plenius declaratur. Vobis
igitur mandamus quatinus preces cuinulare precibus desistatis, quia vane sunt et casse
 1259] AB ANNO MCC USQIE AD rillLIIMUM IV IIEG. FRANC. 405

preces omnes in hoc casii, olcniin ipsuin taiu|iiain inonstruin de regni nostii finibus

perpetini disposuiimis adinoveii.

Bibl. nol. Paris., ms. Int. 9376, fol. 71. Jourdain, n 107.

1. Ms. : (( potostas si sane debellani .

357. Litlerae Ludovici regis ad Alexandrum IV pro redilit Guillelmi de Sancto Amore in /latriam.

Sanctissiino patri ac doinino Alexandro Dei gratia suinmo pontifici Ludovicus eadein
I gratia rcx Francoruin devotissima peduin osciila bealoruni. (lenerosi sunl principes

terre el generosa emicant parentela, qui quanto generosiores sunt, tanto inagis rigorem

aiiiini sui multorum decet precibus einolliri, quia, sicut dicit Seneca, generosus aninuis

est, qui ad virtutem l)ene disponitur. Animi pietas aiitem viiliis est, sicut protestatur

series scripturarum ; et hoc etiain per efleclus suos comprobamus, qiie homines discordes
in consonantiam redigit hiculentam. Sane nostri rigorem animi Parisiensis ad liec

induxit Universitas assiduis precuin bhmdiliis, ul talis magisler, qui offensam regie

ingesserat majestati, ipsuin sentiat decetero mitiorem, et quem fecerainus de Francie

finilius admoveri, ipsiiin ad nos velimus, nisi ab hoc' vestra discrepet sanctilas, revocari.
(>uin igitiir venerabilis mullitudo Parisius sliidentium sui sit causa exilii, cujiis se cause
opposuerat derensorem, aflectuosis precibiis vestie provolvimus sanctitali quatinus
(animi' nostri rigorein Universilatis Parisiensis frcgeriint preces) prefatiim magislrum
velit nostri fines regni, si placeat, iteruin visitare.

Hibl. niit. Pnris., ms. lat. 9370, fol. 71. Jourdain, n 108.

1. Ms. : nd hen . 2. Ms. : (( nmorcm .

358. Tlieoph/inia vendit fratribu.i Ordinis Eremitarum S. Augustini doiiium cuiii liortn e.rtra porlam S. Eusta-
cliii, i/uo ilur ad Montem Martyrum.
1259, menae Decembri, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis ofiicialis curie Parisiensis salutein in Doinino.

.Noliiiii faciiiiiis (|uod corain nobis conslituta Theophania relicla defiincti Phili|)|)i (]oinin

asseruil quod ipsa habebat, lenebat et possidebat qiiandam domiiin cuin quodain jardino
eidein (loiniii adjacente sitain Parisius extra inuros ultra portani Sancti Rustachii in

vico, p(M' (piem ilur ad Montem Martyrum, in terra et doininio doinini Parisiensis
ejiiscopi, oneratam in quadraginta el uno solido parisiens. censiialibus debilis et solveiidis

annuatim diclo doinino Parisiensi episcopo, ut dicebat, contiguain cultiire ejiisdem

episcopi ul asserebat, qiiam siqiiidein domiiin ciim dicto jardino el oinnibus aliis siiis

perlinenciis, prout se comporlal anlc cl retro, in latiludine et longitudine, inferiiis et

siiperiiis, seciindum (piaiiilibel sibi parlem, prefata Theophania coraiii iiobis constilula
406 CHAUTLL.VniUM UMVERS. P.VHIS. [1259

lecognovit et coiifessa est in jure, se vendidisse et pure venditionis noniine inperpetuuni

quitasse fratii Joanni ^icario generali Ordinis Heremitaruni sancli Augustini nomine suo
et fratrum suorum ejusdem Ordinis Parisiensis pro ducentis libris parisiens. jam sil>i

solutis in pecunia numerata, prout ipsa Theophania in jure confessa est coram nobis,
renuncians expresse exceptioni non numerafe pecunie, non recepte et non solute, cedens
eidem fratri Joanni et fratribus suis ejusdem Ordinis per eundem ac transferens specia-
liter in eisdem omne jus, dominium, proprietatem, possessionem et quamlibet actionem
realem et personalem, que et quod sibi compelunt vel competere possunt in domo
predicta et ejus pertinentiis quibuscunque, nichil sibi vel suis heredibus retinendo
penitus in eadem. Et promisit dicta Theophania voluntarie, sponte et non coacta fide dala

in manu nostra, quod contra venditionem et quitalionem hujusmodi jure hereditario

ratione dotis dotalicii, conquestus vel alio modo per se vel per alium non veniet in

futurum, et quod dictam domum cum diclo jardino et omnibus aliis pertinenliis suis
prout se comporlat, ut dictum est, venditam ad censum predictum absque alio onerc
sive obligatione prefatis fratribus dicti Ordinis, qui modo sunt ibidem et qui ibi pro
tempore fuerint in posterum, ad diclum ccnsum quittam et liberam garanlizabil, defendet
et liberabit in judicio et extra judicium, quocienscunque opus fuerit, propriis suis
sumptibus et expensis contra omnes. Et de recla garandia ferenda se et heredes suos
et omnia bona sua et heredum suorum mol)ilia, immobilia, prcsenlia et fulura, ubicunque
sint et in quibuscunque rebus consistant, eisdem fratribus in conlraplcgium obligavit
et obligata specialiter et expresse reliquit, renuncians expresse in hoc facto beneficio
restitutionis in integruin exceptioni, doli actioni in factum, et, ne possit in posterum
allegare seu dicere, se fuisse in contractu hujusmodi lesam aliquatenus vel deceptam,
et omnibus aliis defensionibus, allegationibus et exceptionibus realibus et personalibus
loci et temporis facli et juris canonici et civilis, que contra presens instrumenlum
possent obici vel adduci. In cujus rei testimonium presentibus lilfcris sigillum curie
Parisiensis apposuimus. Datum anno Domini M" CG" quinquagesin)o nono , mense
Decembri.

Transcriptum orticialis Paris. facluin aiino Doniini M(.)C nonagesiino tercio, dic inercurii post octabas Purificationis b.
Marie virg. in Arch. nnt. Pnris. L. 921, n" 81. Ibid. S. 3640, cxstnt Livre des contracls du grand couvent des Augustins,
ubi fol. 296, ex originali transumptu est charta supra relnta. Dubois, Hist. eccles. Paris., II, 443. Haec charta primum
est documentum quod rcferatur ad habitationeni frutrum Ererait. Ord. S. Augustini Parisiis. Joinville (in sua Vie de Saint
Louis, ed. Michaud, p. 322) concordat cuin docuin. relato, dicens Augustinianos dehors la portc de Montmartre primo
habitasse; hoc cst ubi hodic invcnitur Rue des Vieux-Augustins (Cf. Jaillot, Recherches criliques sur la ville de Paris,
II, Quartier Saint-Eustache, p. 3). Infra videbiinus fratrcs in eodem loco usqne ad an. 128.5 remansisse. Isti etiam religiosi
studiis operain dare incipiebant in Univcrsitate Paris. el ad raagisterium in theologia se pracparare. Atpriraus eorum magistcr
non fuit Jacobus de Vitcrbio, ut quandoque asseritur, sed cclcbcr Aegydius Romanus, cum ipse dicat in quadain cpistola an.
1315, Martii 27 : qiiod iiiter fratres nostri Ordinis magistcrium in sacra theologia primi Parlsius moruiinus obtinere . Sic
etiain loquitur Mnrt. 29. Orig. iu Arch. nat. Paris. S. 3633, n" 2 ct 3.
 1259] AB \yyo mcc usque ad philippum iv reg. fr.vnc. 407

358*. Johannes de Eugubio, vicarius generalis Eremit. S. Augustini, in praesentia archidiaconorum Paris.
recognoscit se emisse a Theophania ad opus fratrum i/uamdam domum, ipsumque habere proposilum ibidem
domum et orntorium conslruendi.

1259, mense Decembri, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis, Johaiines, Radiilphus et (jaiirridus, arclii-

diaconi in ecclesia Parisiensi, et eoruin ofliciales salutein in Doinino. Notuin faciinus

([uod in nostra presencia constitutus frater Johannes de Egubio, fratruin Hereinitariiin
Ordinis Sancti Augustini, a fratre Lanfranco', priore generali dicti Ordinis, et a dillini-

loribus Capituli generalis fratruin ejusdein Ordinis in regnis Francie, Anglie, atcpie

Scocie partibus, necnon Lausanensi, Verdunensi atque Gameracensi civifatibus el

dyocesibus conslitutus vicarius et visitator generalis, ut dicebat, asseruit et recognovit,

siio cl dicloruiii fratris et ditTiiiitorum et Capituli noniiiio, ad opus eorumdem se einisse

a Theofania, relicta defuncli Philippi Coinin, civc Parisiensi, quaindain domum (iim
(piodam jardino eidein domiii adjacente, sifain Parisius exlra muros ulfra |)()rlam Saiicli

l^usfachii, in vico per quein itur ad Montein Martiruin, in terra et doiniiiio veneral)ilis

patris doinini Parisiensis episcopi, onerafain in quadraginta et uno solidis ])arisiens.

censualibus capitalis census debitis annuatim dicto domino episcopo, contiguain culliire
ejusdein episcopi, pro ducentis libris parisiens., ul dicebat. Asseruit etiain et recognovit
quod ipse proponebaf doiiium et oratoriuin ibidein construere ad opus dicforiim fratruin,

I et tenere
tenere possef
iii maiiu
iii
inorlua

iiianu
diclum
mortua, asseruit
locum. Propter
el
qiiod,

rccogiiovil dicliis
vicUdicet ul

Johannes nomiiie suo

(licluiii lociim

[ef]

dictorum prioris et fratruin, se convenisse cuin revercndo palrc Hcginaldo. Dci gratia
episcopo Parisiensi, quod dicti j)rior cf fratres possint tenere dicfum locum iii maiiu
mortiia pro quatuor libris parisicns. anmii reddifiis, dicfis cpiath-aginla uno solidis in

sumina hujiis computalis. Promiltens diclus fratcr Johannes iiomine suo cl dicforuin

prioris et fralrum, et se conslituens ad solvendum domino Parisiensi episcopo, (|ui pro

tempore fiierit, quatuor libras parisiens. annui redditus prcnotatas in Nativilalc beali

Johaiinis Baptiste, super dictis doiiio ct jardino, ralionc conventionis predicte, inite

inler ipsiim et dictuin doininuin episcopum, dc tciiciido dictuiii lociiiii iii mami mortiia

iii fulunim, et se coiaiii iiohis. iiomine siio cl dicloriim prioris cl rraliiiiii. ciga (licliim
domimim c|)iscopuiii, (pianlum iid dictiim ccnsiini (|iialiiiir lihrarum. s|)ccialitcr (>t

e.xpresse obligavit, ct ex nunc ubligatuin reli([uit cuin inncclis ibidein pariter et illatis;

volens et concedens quod cpiscopiis Parisiensis, qui pro lcm|)ore fiierit, per se vel

per aliuin, possit assignare ad dictuin locuin, |)ro solucioiu^ dicti census, seciinduin
(juod sibi placuerit et voluerit, tanquain domimis loci cl ftindi, seii per ca|)tionein

pignorum seu alio (piolibet inodo, prout sihi placiierit, salva laincii cidcm doinino

episcopo uinniinoda juslilia iii dicto loco cl iii liabilantes ibidein. Prior cliaiii, si opiis
408 CHAKTLLARILM UMVKHS. PARIS. [1259

fiieiit, insliUiliis in (liclo loco seu ininisler el IValres ibidein existenles oinncs el singuli

subjecli eriint, oinni lege siibjectionis, episcopo Parisiensi ; et jurabil corain cliclo

episcopo prior seii ininister seii vicariiis (iicte doinus, quocuinque noinine censeatur,

infra octo dies post adAentuin siuiin. obedienciain et reverenciaiii oinniinodain, siio et

fratruni ibidein existentiuin noinine, episcopo Parisiensi, ejus ofliciali ac archidiaconis

dicti loci, et quod privilegiuin exeinptionis contra dictum episcopum non impetrabit,
nec impetrato aliquatenus iitetur, et qiiod pro casso et inani penilus habeatur, si quod
contigerit iinpelrari; alioquin episcopus Parisiensis eundein ad hoc per excoiniiiunica-

tionis sentenliain, sine dilalione qualibet, tanquam dyocesanus, et per ainotionein

ejusdem penitus a dicto loco polerit compellere tanquam secularis dominus dicti loci.

Quantum ad omnia preinissa et singiihi renuncians dictiis frater Johannes, suo et

fratruin ibidein existentium, prioris generalis et fratriiin dicli Ordinis nomine, omnibus
privilegiis et induigentiis a sede apostolica vel legatis ipsius seu alio quocuinque contra
premissa vel aliqnid de premissis impetratis vel impetrandis, obtentis vel obtinendis, per
quod episcopo Parisiensi, qui pro lempore fuerit, contra premissa vel aliquod ex eis posset

aliquatenus imposterum prejudiciuin generari ; renuncians nichilominus beneficio reslitii-

tionis in integrum, et omnibus aliis exceptionibus facli et juris, et indulgenliis qiie contra

premissa possent domino episcopo obesse. Promisit insuper dictus frater Johannes, se
effecturum erga dictos priorem generalem et difTinilores Capituli generalis, quod iidem
prior et difTinitores, infra instantem Penthecosten, litteras palentes siib sigillis dictorum

prioris et Capituli transmittent ' el dalmiil diclo doinino episcopo de omnibus et

singulis premissis tenendis firmiter el inviolabiliter observandis, et de non veniendo

contra eadein vel aliquid ex eis. Iii cujus rei testimonium et memoriain rei geste, ad
petitionem dicti fratris Johannis, presenlibus litteris sigilla nostra dnximus apponenda.

Datuin anno Domini millesimo diicenlesiiiio qiiinquagesimo nono, inense Deceml)ri.

Magnum Chart. eccl. Parisiensis in Arch. imt. Pmis. LL. 183, fol. 35''. Guernrd, Cart. de Nolre-Dame, III, 27.

1. Ms. ; Lunfrniido . 2. Hue litlerae, dut. Ccsenue tercio non. Maii pontifientus doni. Alexundri qunrti (1260,
Mnii 5), et editue eum consensu definitorum Cup. generalis Cescnae celebrnti a Lanfranco, generali priorc, conservantur in

Magn. Chart., fol. 3(1. Agitur ibi dc loco nostro Parisius juxtu portam Montis Martirum in purrochin S. Eustnchii sito .
Alexunder IV, vj id. Junii an. fi (1260, Jun. 8), iii una ud priorem ct frntrcs Ord. Ercmiturum S. August. Pnris. directu
epistoln omnia bona mobilia et immobilin Ordini confirmut; iii nltern vero indulgentium conccdit. Originaliu in Arch. nat.
Paris. L. 253, n'' 267 ct 268.

359. Alexander IV concedit magistro Petro liafo. <iui in Iheologica facultate honorem cathedrae magistralis
adeptus erat, eum posse non obstante defectu natalium dignitates ecclesiasticas ohtinere.

1260, Januarii 28, Anagniae.

Magistro Petro dicto Uufo ' canonico Eliioicensi doctori Paiisius iii iheologica

facultate. lUum circa dignos inoduin gralie specialis libenter exquiriniiis, qiiem ipsorum
1260] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV IIEG. FR.VNC. 409

congrue ineritis intuemur, sequentes in hac parte regis eterni vestigia, qui bona recldit

singulis secundum proprie studia bonilatis. Sane cum dudum fel. recordationis Inno-

centius papa predecessor noster evidentiam tue probitatis considerans tecum sicut

accepimus per suas litteras dispensasset, ut non obstante dcfectu natalium quem pateris

de soluto genitus et soluta posses promoveri ad omnes ordines et beneficium eccle-

siasticum ctiam si haberet animarum curam libere obtinere, nos postmodum intelleclo

quod nonnulla ecclesiarum regni Francie ac aliarum partium capiluhi slalutum edide-

rant juramento firmatum, ut nulhim chH-icum defectum natalium patientcm in cauonicum

recipercnt et fratrem admilti, consideratis tue laudabilis conversationis et vite meritis

per nostras litteras duximus dispensandum. Quare pro parte tua humiHter petebatur a
nobis ut de amplioris dispensationis beneficio tibi providere de benignitate solita cura-
remus, maxime cum lu per Dei gratiam in iheologica facullate adeptus honorem
cathedre magislralis fluenta scientie derives ad alios, el eos quantum tibi ex alto

conceditur studeas reddere graliosos. Nos itaque tuis propter hoc supplicationibus

annuentes ut predicto non obstante defcctu in prefatis vcl quibuscunque aliis ecclesiis

personatum vel dignitatem ecclesiasticain cum cura vel sine cura etiain si episcopalis

fuerit dummodo alias ad eam canonice evoceris obtinere valeas tibi aiictoritate presen-

lium de speciali gratia indulgemus. Nulli crgo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis

autein, etc. Dat. Anagnie v kal. Februarii, anno sexto.

Rcg. Vut. Alcximtli-i IV an. (>, ep. 14, fol. 238.

1. Dc ipso vide supra n" 330, nota 12, ct n 340. Episcopus Paris. ei canonicatum in ecclcsia Paris. rontulit, ex quo
grave dissidiuni inler ipsum ct capituluni Puris. oriobatur.

360. Johunnes prior S. Eligii Paris. concedit fratiibus Ord. b. .Mariae de Monte-Carmeli iit doiiiuin quamdain
in parochia S. Pauli a Philippo Bukctyn emptam libere possideant.

1260, menae Februario [Parisiis].

Lnivcrsis presentes liltcras inspccluris fraler Petriis liumilis abbas monasterii

Fossatensis' totusque conventus ejusdem loci salulcm in Domino. Notum facinius, nos
litteras rcligiosi viri Johannis prioris Sancti Eligii Parisiensis vidisse el inspexisse in

hec verba :

Universis presentes litleras inspecluris J. humilis prior Sancli Eligii Parisiensis

salutem in Domino. Noveritis (|iiod iios voliimus et concedimus, qiiod fratres de Ordine
beate Marie dc Monte-Carineli habeant et possidcant in perpetuum pacifice ct quiete in
inanu mortua quamdam domum sitam Parisius in lerra noslra in parrochia Sancti

Pauli, qiiain doinuin emcrunt a Philippo Huketyn; et quod in ca ccciesiam edificare,

divina cclcbrare valcanl, el infra claiisiirain suain habere cimileriuin el campanain.

Uccompcnsalionem etiam qiiadraginta solidoriim parisiens. annui reddilus, quam Ludovicus
Chart. Univ. Parit. S2
410 CHARTUL\IUUM UNIVEHS. PAIUS. [1260

Dei gratia rex Francoriun illustris fecit nobis et successoribus nostris pro aduiortuatione
dicte doinus et recompensationein quatuor libraruni annui redditus, quani idem lex fecit

presbytero Sancti Pauli et ejus successoribus, pro adventu ct remanentia dictoruni

fratruni in dicta parrochia approbamus; concedentes ordinationem, quam reverendus
pater R. ^ Dei gratia Parisiensis episcopus fecit inter dictum presbyterum et ejus

successores, et fratres supradictos. Et promittinuis nos omnia supradicta et singula

observare, et contra decetero non venire. In cujus rei memoriam et testimonium

presentes litteras sigillo nostro fecimus sigillari. Datum anno Doniini millesimo CC"
quinquagesimo nono, mense Februario.
Premissa autem omnia et singula, velut premissa sunt, ad petitionem dicti prioris

et fratrum predictorum volumus, laudamus pariter et approbamus. In cujus rei testi-

monium sigilla nostra presentibus duximus apponenda. Datum anno Domini millesimo
ducentesimo quinquagesimo nono, mense Februario*.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 927, ji** 1. Siiperest sigillum cercum abbatis, deest vero sigilhim conventiis.
Felibien, Histoire cle la ville de Paris, III, 215.

1. S. Maur-Ies-Fosses, Ord. S. B. Prioratus S. Eligii (S. Eloi) c pracdicta abbatia pcndebat. 2. Ileginaldus.
3. Primus doctor Ord. Carmel. in Universitate Paris. fuit mag. Gerardus Bononiensis (vide Johannes Grossi in Viridario,
inserto Speculo Carmelit., I, 134), cujus exstant Quaestiones ordinariae et Quolibeta (Arch. de la Corona de Aragon, divis.
RipoII, ms. 95). Anno 1297 fit generalis Ord. Annis 1259 ct 1260 fratres Montis-Carmeli ccrtc non erant Universitati Paris.
aggregati, sicut et durante saec. XIII pauci studentes in Universitale nominantur. Erant utpote in ripa dextera Sequanae.
nimis rcmoti ab ipsa. Anno 1309 receperunt habitationem non multum distantem a collcgio S. Bcrnardi.

361. Primovdia Collegii Cluniacensis Parisiis.

1260, Aprilis 25, [Cluniaci].

Quoniam dominus abbas pro posse suo inlcndit ad promotionem et edificationem

scolarium Cluniac. Parisius studentium, diffinitum est de ejus consilio et assensu, quod
sludium predictoriun scolarium perpetuam in dicto loco stabilitatem habeat secundum
ordinationem jam factam vel in melius faciendam. Et ut dictum stiuliiun de ])ono in

melius augmentetur diffinitum est quod omncs libri predictorum scolarium in diclo

studio vel alibi diun fuerint in dicto loco scolarium decedentium, si eisdem appropriati
fuerint, in communem utilitatem omnium scolarium in dicto loco studentium perpetuo

maneant et in archa communi a priore dictorum scolarium teneantur, et secundum dispo-

sitionem ipsius prioris ad usum ipsorum scolarium libere concedantur.

Item quoniam multus favor est Cluniacensibus scolaribus Parisius studentibus ex

eorumdem studio adhibendus, diffinierunt quod prioratus de Vandopera in Campania
Lingonensis diocesis assignetur et conferatur episcopo Altisiodorensi al) eo quamdiu
vixerit possidendus, ita tamen, quod post mortem ipsius episcopi libere cum melioratio-

nibus omnibus et edificiis ibi per eum factis ad Cluniacense monasterium revertatur, et
1260] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPCUM IV HEG. FnANC. 411

hoc precipue illa ratioiie, qiiia dictus episcopus doinuin quain habet Parisius cuin oinnibus
pertinentiis doinus, que pertinent ad ipsuin ralione patriinonii sui, contulit liberaliler et

concessit et donatione perpetua inter vivos tradidit monaslerio Cluniacensi ab eodein

monasterio perpetuo possidendam et habendaui ad opus ct exercitiuin scolarium dicte
domus et meinbrorum sludentium Parisius, et debet eam tradere liberam et quittam ab
oinni onere servitutis et census et cujuslibet pensionis et mandare bonain et firniam

garenliam de oinnibus comparatoribus (?) dicte doiiuis et pertinentiis ex parte proprietatis

el ex parte donationis.

Dcfinitionps Capp. gcncral. Clnniac. in Bibl, nnt. Paris. ras. lat., nouv. acquis., 2203, prima pars, fol. 70'', siib rubrica :

Dirfinitio quod libri scoluriuni dcccdentium in collegio Parisiensi debeant remunere in dicto coUegio, facta anno Domini
M^CCoLX 1), altera fol. 92 sub rubriea : Diffinitio anni millesimi CCLX . Ut cx nola ad doc. n" 375 concludcre dcbemus,
episcopus .\utissiodorensi3 suam domum Cluniacensibus non dedit, cum insuper anno sequenti Cluniacenses domum studiis
dcputatum Parisiis adhuc non possidcrent (cf. infra n 370), licet studcntes Parisiis jam ab aliquibus annis tenercnt. Gapi-
tula generalia Cluniac. in dominica Jubilate (3 dom. post Pascha) Cluniaci celebrabantur, ut liquet cx ms., fol. 2'i.

OOa^ . Magister Guerendus exsecutor testamenti magistri Itoberti de Duaco in fas'orem scholnrium domus Sorbonae,

1260, Aprilis 26, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis .. oflicialis curie Parisiensis sahitem in

Doinino. Xotuin faciinus quod corain nobis constitutus vir venerabilis magister Guerendus
canonicus Ambianensis, regens Parisius in theologia, executor, ut dicebat, unacuin
venerabili viro preposito ecclesie de Seclino testainenti defuncti magistri Roberli de
Duaco', quondam clerici illustris principis Acaye, ordinavit et disposuit de executione
predicti testamenti quantum in se est in hunc inoduin. Vohiit eniin et ordinavit expresse,

quod quicquid contingat de ipso, quod solutis debitis et legatis dicti defuncti magistri
Roberti totmii residuum bonoiHim ipsius (lcruncli, si qiiod fiierit, cedal in utilitatem

paupenim inagistronim slii(h"iiliimi Parisiiis iii ihcologia, (|ii()riiin ncgolia gcrit vir vene-
rabilis magister Robertus de Sorbone, canonicus Parisicnsis. lu-m voliiil cl ordinavit
qiiod dicti paupercs magistri habeant el percipiant quanchim partem iihioiuin suoruin,
d(! qua fecit mentionein dicto magislro nolicilo (anonico Parisiensi pro sexaginta et
(kicein libris parisiens., in quibus dicte executioni tcncliir, ut confessiis csf coraiii nobis.

Hec autem oinnia voluit et ordinavit dictus magisler Gucrendiis coram iiobis. Dat. anno
Doinini M"CC sexagesimo, die hine post Jubilatc.

Originalc in Arch. nat. Pari. M. 75, n 150. Deest sigillum. Suprn, n" 325, alii cxseculorcs testaracnti mngistri
Robcrti de Duaco pbysici nominantur; undc siispicari potest hic ininimc agi dc unu eadcmfpic pcrsona.

1. Ex hoc certum ficrct, Robcrtum de Duaco physicum, an. 1200, .\pril. 2(>. jam dffuix-tum cssc, si quidcm cssct ideni
at({ue Robertus in hoc docuincnto luudatus.
412 CIIARTULARIUM UMVERS. PARIS. [1260

363. Statutum facultatis artium, ne quis magister deputatus ad examinandum a parte B. Genovefae bacca-
lareum ad petendam licentiam a parte eadem praesentet. De electione ejcaminatorum et punitione transgressorum.

1260, mense Aprili, [Parisiis].

Nos inagislri artiuin quatuor nationuin regentes Parisius ordinalioni sive statuto per
nos sive per antecessores nostros anno Doinini ^PGCLIX facto et inregistrato ' hos tres
articulos sequentes de coininuni consensu dignuin duxiinus adjungendos, videlicet, quod
nullus inagister deputatus ad audienduin sive ad examinandum a parte Beate Genovefe,
sive in communibus sive in propriis, quamdiu in officio exaininandi existat, bacalarium
ad petendum licenciam, per se vel per alium, a parte eadein prescntet sive audiat. Insuper
quod examinatores in communibus eligantur per nationes, queinadmoduin et in propriis,

ita tainen, quod electores jurati ad eligendum tain procuratores quam examinatores,
quocienscuinque deputantur, accedant, et exaininatores in cominunibus electi in presencia

facultatis, antequam quenquam examinent, prout inoris est, de fideliter examinando

prestent juramentum. Item volumus et ordinamus, quod quilibet rector in prima sui
institucione specialiter per suuin sacrainentum sit astrictus ad puniendum transgressores
horuin articulorum, et etiam in previe inemorata ordinatione sive statulo - contentorum,
cum consilio duorum inagistrorum specialiter ad hoc de qualibet nacione per procuratores

vocatoruin, dummodo eidein de transgressione et transgressore per fide dignos fideliter

constiterit, secundum penas in supradicta ordinatione iinpositas, reservata tamen potestate

facultati penain mitigandi sive relaxandi, quotiens sibi viderit expedire. Adicientes etiain
quod si controversia sive contentio in aliqua nacione super eligendo examinatore in
communibus oriretur ct duraret per tres dies continue, quod de nationibus concordibus
quelibet unum magistrum mitteret ad eligenduni cum clectoribus a nacione discordi
deputatis, et illi jurati cuin aliis ad electionem procederent : et ille in quem inajor pars

eorum consenserit', remaneret examinator. Yolumus etiam quod observentur ista specia-

liter sub eadein fidei et jurameiiti religione, sub qua sepedictam ordinalionem sive

statutum adstringiinur observare, forma quam bacalarii consueverunt in presentia cancel-

larii jurare a bacalariis observata. In cujus rei testimonium sigilla quatuor nationum
fecimus apponi. Datuin anno Domini MCC sexagesimo, mense Aprili.

Arch. UiiiTers. Paris. ms. 94 continens Chart. Univers., p. 71, n" 65. Bibl. Carnot., ms. 662 (cod. Harcur.), fol. 126,
cum rubrica : Statulum facultatis quod examinatorcs Sancle Genovefe non habeant sub se bacalarios quod antequam
et

examinent, ipsi jurent in presencia facultatis, itcm de modo cligcndi examinatores alicujus nationis si forlo in ea non esset
concordia. Bulaeus, III, 361.

1. Supra n" 333. 2. .Sc. in statuto an. 1259, supra n" 333. 3. Cod. Harcur. : consentiret .
 1260] AB A>>0 MCC rS<>tE AD rjIILIPPUM IV REG. FnANC. 413

364. Ordinationes Capitiili generalis Ord. Minorum snh ministro generali Bonaventura Narhonae celehrati de
fratrihus mittendis Parisios ad studendum.
1260, Maio exeunte, Narbonae.

Riibr. 6. ^littendi Parisius ad studenduni priino exerceanlur tribus vel duobus annis
post novitiatum in aliquo studio sue provincie vel vicine, nisi adeo fuerint litterati, quod
posl novitiatuin continuo possint mitli. Non inittantur tainen, nisi de auctoritafe ininistri

cum consilio et consensu Capituli provincialis. Taliter autem missi studeant quatuor annis
ad minus, nisi adeo fuerint provecli, quod nierito judicentur idonei ad lectionis olTuiuin
exequenduin. Circa mittendos autem attendafur, quod sint ad proficiendum habiles, fortes
coipore, eloquentie bone, et conversationis honeste, non contentiosi, sed mites et pacifici
inter fratres. Teneantur autein fratres mittere illos, quos judicaverint magis idoneos
secundum conditiones premissas. Si aiitem aliqucm miserint, qui propfer defectus nota-
biles sil indignus, tribus diebus fantum in pane et aqua jejunent, illi scilicet quoruin
consilio est transmissus. Possit aufem quelibet provincia habere duos sludentes Parisius
sine aliqua provisione', quibus providoatur in libris secundum arbilrium provincialis

Capituli et ministri. Teneantur studentes in suo reditu de tofa provisionc reddere

rationem, et caveant ne eleemosynas sibi inissas pro libris in alios usus coininiilent, nec
libros fieri faciant curiosos. Itein inhibemus, ne decetero aliquod scriptum novuin extra

Ordinein publicefiir, nisi prius examinatum fuerit diligenter per generalem ministruin vel
provincialem et diflinifores in Capifulo provinciali, et quicunque confrafecerit, tribus

diebus tantuin in pane et aqua jejunet et careat illo scripto ... Riibr. 8. Insuper ordinamus
quod singulis annis visitefur doinus Parisiensis per specialem visitatorem missum a

ministro generali, qui si invenerit aliquein insolentem, possit cum ministro provinciali
ipsuin reniittere ad suain provinciain.

Cod. Vol. lal. 7339, fol. 101'' sq., Constitiitioncs gonorales on. 1200 continons. Apogrophum in Bibl. gubornotiva Crc-
monensi, ms. 15, 3, 22. Hac sunt primae ordinationcs scriptoc Ord. Minorum do studiis, quac procossu toinporis iinmutatae
et adniictao fucrunt, ul ]>robant iiotac niarginolcs od duos codices ollatos, et Constitutiones generaies aii. 1292 (in God. A'at.

Ottob. 15, fol. 37; Cod. in S. Isidoro Roinoc), ct saec. XIV ineuntis (Ottob. 15, fol. 71; Ottob. 56, fol. 143. Burghes.,
n' 242, etc). Jam ante an. 1260 aliquas Constitutioncs in vigorc fuisse, licct ordinatae non cssent, notot Salimbcno, Chron.,
p. 410 sq. An. 1268 vel 1269 Bonovcnturo ordinavit Parisius pro studentibus illuc dc toto ordinc acccdentihus, quod
sccundiim quotuor oclonoria provinciarum vidclicot Ilisponorum, Alcmaiinoruin, Luinhnrdorum el Romonoriim ossent ibi

quatuor assistontcs, qui studcntibus utilio proponerent ct bumiliter procuroront o. Chron. XXIV General. Ord. Min. M.
53 Lcopold. Godd. Lourcntionac.

1. In Cap. gcnorali Montispessuloni un. 1287 celcbrato stotuitur : Krntribus studcntibus Parisius provideotur a auis
custodibus in xxx libris turon., qiie in libris utilibus convertnntur, qiii lihri pnst mortcm ooniiii ail suns ciistodios liberc
revcrtontur . Cod. Burghcs. n" 86 in finc.

365. Ordinatio Capituli provincialis provinciae Provinciae Ord. Praed. circa studentes Parisios mittendos.

1260, Julii 22, Massiliae.

Circa studium ordinamus quod sequitur de consilio priorum ct lectoruin, qui

presentes fuerunt. Nullus inittatur Parisius, antcquam per duos vel tres annos audierit
414 CHARTUL.VRIUM UNIVEUS. PAUIS. [1260

theologiain. El ut plitres possint proiiioveri, missi Parisius non inorcntur ibidein ullra
biennium, nisi ex causa legitima aliter ordinaretur. Conventus autem, pro quibus mittentur
sludentes Parisius, statim provisionem debitam solvanl sibi, cuin inittendi erunt
sludentes, antequam iter arripiant, alioquin prior provincialis illuin revocet, et alium loco
ejus mittat, cui statim provideatur. Itein cuin aliquis studens de Parisius fuerit revo-
candus, in precedenti provinciali Capitulo prior provincialis cuin consilio diffiniloruin

ordinet, quis in revocatione alterius mittalur.

Cod. Tolos. 490, fol. 294. Bibl. Aveiiion., ms. 229, fol. 88. Ex epistola Hiiniberli magislri generalis Ord. Pracd.,
seripta tempore Capituli generalis boc anno Argentinae celebrati ediscimus anno 1260 septuaginta scholares liabitum Ordinis
Parisiis sumpsissc. Ms. Rom, Capp. general. Ord. Pracd., fol. 30. Idcm cvcnit an. 1262. Cf. ibid. fol. SS*.

0D6. Alexander IV Reginaldo episcopo Paiis. concedit facultatem absolvendi a sententia excommunicationis
illos clericos, qui libros famosos Guillelmi de S. Amore et aliorum delinuerant.

1260, Decembris 3, Laierani.

Alexander episcopus servus servorum Dei venerabili Iratri .. episcopo Parisiensi

salutem et apostolicam benedictionem. Tua nobis fraternitas intimavit quod nonnulli
clerici tue civitatis et diocesis incurrerunt excommunicationis sententiam latam auctoritate
nostra in oinnes illos, qui libellos famosos contra Predicatorum et Minorum Ordinuin
fratres a magistro Guillermo de Sancto Amore seu aliis editos publicare ' presumerent
seu etiain retinere. Quare nobis huiniliter supplicasli ut cum multitudo sit in causa, super

hoc eoruin saluti providere misericorditer curaremus. De tua ilaque circumspectione

confisi presentium tibi auctoritate concedimus ul, ab eisdeni excommunicatis sufficienti
cautione prestita, quod libellos hujusmodi, quos comburi facias, decetero non tenebunt,
ipsos ab hujusmodi sententia absolvas hac vice juxta foiMiiam ecclesie vice nostra, ac

faciens eos ab executione suoruin ordinum usque ad certum tempus prout expedire
videris, inanere suspensos, tandem cum ipsis supcr irregularitate, si quam medio teinpore
celebrando divina officia seu immiscendo se illis contraxerint, dispensare procures prout

secundum Deiiin animarum suarum saluti videris expedire. Dal. Laterani iij non. Decein-
bris, pontificatus nostri anno sexto.

Firmamenta trium ord. S. Francisci (Parisiis, 1512), parte 2, tr. 1, fol. XVIl^ Wadding, Ann. Min., IV, 127.

Bulaeus, III, 361.

1. Vide infra n' 367, 368, nolag.

367. Magister G. actu regens Parisiis in theologia magistrum T. objurgal quod sibi de suis nihil retinuerit.
Dolet se libellum editum contra tractatum Guillelmi de S. Amore habere non poluisse.

Circa an. 1260, [Parisiis].

Magister G.' de t. I. archidiaconus de t. I. Parisius regens in theologia predilecto et

fideli amico suo magistro T. de t. I. optat salutem, et quicquid salubrius est optandum in
1260] AB ANNO MCC USQUE AD PHIHPPUM IV REG. FRANC. 415

aiictore salutis. Si sacraiuin litteraruin ignarus essetis, dolerein quainpluriinuin simplici-

latein coluinbinam. Sed tactus dolore cordis intrinsecus horrendo stupore repercussus, ex
intiinis doleo, viruin divina lege adinoduni pro teinpore suo erudituin supra coetaneos

suos ignorare prudenciain serpentinain. Quanta eniin levitate et quanta teineritate in

operibus misericordie januain misericordie vobis precludendo, scissis velis, fracta pupi,
inalo dissoluto, ancora perdita, velud naufragiuin passiis et tanquam vagabundus iinmo
vere freneticus seii inelanconicus totum vobis adimitis, cuin lamen ipsius misericordie pro
possibilitate condictionis huinane servanda sit mensura, ut non sibi quisque totuin eripiat,

sed quod habet cum paupere percipiatur. Magna presuinebantur de vobis, sed longe inajora

spe felici prestolabantur. Sed, pro dolor ! nisi cor vestrum, quod tanquam parturientis
fanlasias patilur, ad diligentein considerationem scripturarum velud columba seducta
per Altissimi consolationein citius revertatur, ut in sacrificio vestro sal habundancius
reponatiir, in proverbium eritis et derisiiiii, qucm iiiulti et inagni sperabant suo tempore
luccriKiin super candelabrum in doino ecclesie ad edificationem corporis sui mistici

inagnifice exaltandum. Ergo, karissime, non confiindatis ainicos nec letificetis iniinicos, nec
lelain, antequam ordiatur a texante, succidatis. Revertamini, et salubri usus consilio, unde
sustentari possitis in scolis, donec a Domino provisum fuerit vobis, provide reservetis,

quia nec beatus Martinus totain clainidem pauperi erogavit. Sed haclenus scripluram, quain
vestri gratia michi inisistis, de vobis confisus adluic inspiciendam retinui, quam artatus

I)revitate negotiorum et studiorum nunduin inspicere potui. Ceteriim de quodain libello

hujusmodi materie nuper edito, qui incipit : Mamis qiie contra Omnipotentem ienditiir^, etc,
nullatenus copiani potiii invenire. Si quid vero sit in mea potestate, quod vobis placere
lebeat, secure petatis cuin omni fiducia optinendi. Yalete in Doinino Jhesu Christo.

Bibl. UniTcrs. Paii. ms. t. II, 40, fol. 318.

1. Sane niogister Gprardus cle Abbatisvilln. Vido inrrn n" 374, n. 2. 2. Iste libcr srriptus pst contra librum Guillelmi
dc S. Amore De periculis noviss. temporum, ut et in mss. Burghes. ct Luurcnt. infra ritntis legitur. Conservntur adhuc
in ms. Univ. Paris. fol. 1; Bibl. nat. Pnri., ms. lat. 15975, fol. 2; Monnrcns., nis. Int. 21059, fol. 67; Bibl. Burghes., niss. Ifil,

fol. 20 (script. nnglic); 3fiO, fol. 129; Epinnl, ms. 46; BriiJellis, 18027-35, fol. 135. Ccrtnm cst cjus nuotorcm fnissc qucmdam
frntrcm Ord. Minnriim. Iii rod. Burghcs. 360 cjus nomcn cst fr. Bcrtrniidus dc Bnjniui (scripl. manii sncc. XI11-.\IV) ut ct in
Chron. XXIV general. rcpclitiir. Istc frntcr et Slrabo vocatur (cxccrpta cx Comment. in Sentent. fr. Strabonis dc Mino-
ribiis in Bibl. nat. Puris. mss. lat. 1.5652. fol. 88l> 15702, fol. 3). In Cod. Laurentiano Pliit. XV. dext. n 12 tamcn, qui
;

Apologiam pauperutn S. Bonavcnturae continct, lcgitur fol. 42'' in glossa (saec. XIVj ad quacdam verba Bonaventurne :

illum (libcllum), qui incipit : Manus qite contra Omnipotentem erigilur, fecit fr. Thomas dc Eboroco (quod fol. 68
repctitur), qui an. 1253 mcnsc Murtio Oxoninc in thcologin inccpit (i(on%tm. Francisc, cd. Brcwcr, p. 346, uhi in rubricn pro
W. substitiii dcbct P., quin isto tciii|)orc iion Wilhclmus dc Nottinghani, scd Pctrus iit^ Tcwksburin ministcr .\nglinc fiiit. Ad
hoc cf. suprn nd n" 188, ct Munim. academ. Oxon., I, 25). Quotcmporc libcr coinpnsitus sit nflirmnrc non possiiinus. Ilnud
dubiccirca vcl nntc an. 1260, prnecipuc si magistcr Gcrardus dc Abbatisvilla auctor est opcris tripartiti Contra adt^ersarium

perfectionis christiane (Bibl. Univers. Paris. m. t. II, 40, fol. 35), contro quod Joh. Pcckham Tractatum pauperis contra
intipientem (Bibl. liurghcs. nis. 161, fol. CO, cod. oninium nntiquissimus; Bibl, Vat, nis. lat. 1013, fnl. 60, ct alibi. Vide mss.
citatos in libro De humanae cognitionis ratione, cd. PP Collcgii n S. Bonnvciiturn, p. XVII, n 12. In Bibl. Coll. Corp. Ch.
Oxon. ni. 182 lcgitiir n cnntrn Willclinum dc S. Aiuorc u), et S. Boiinvcnturn Apologiam pauperum cdidcrunt. In quodani ulio
scilicct libro, qui cst Liber apolugeticus prioris, concedit idem nuctor sc primuni npus composuissc in jiivcnill nctntc (liihl.

Univcra. Paris. I. c, fol. 211<> sq.), qnod utique non post an. 1260 esse potuit, si, ut diximus, Gerardus dc Ahbntisvilla
aurlnr cst. Scd de hor nlins, qunndo ctinm dc 110 Exceptionibus cx libro Minoritne, ct de Rcplicationibus dissercmus.
416 CHAUTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1260

368, Magister T. respondel epistolac quam a magistro G. in tlieologia Parisiis regente receperat.

Circa an. 1260.

Multa prolixitas atterit mentein nieani, ne aut loquendo arrogans videar et elatus, aut

tacendo amicitiam ofTendani, et in corde nieo Dei veritatem abscondam. Sed michi pro
merito est, ut ab humano judicer die, quia me Dominus judicabit. Ideo facescal invidia,

cedat pudor amicitie, veritas reveletur, ut amicitia solidetur, quia non potest esse verus
amicus, qui Deo fuerit infidus, nec amicus hominis, qui non fuerit amicus ipsius primitus
veritatis. Loquar igitur, etsi pudibunde, quamvis videar gloriari, non ero insipiens, veri-
tatem enim dicam, non tantum doctorem tantillus discipulus perverso ordine docendo,
sed ne offendam amicitiam tanti doctoris, me apud ejus conscientiam excusando. Grates

igitur multimodas tanto doctori refero, cujus sublimitas et benignitas meam parvitatem
dignata est suis litteris visitare, me licet indignum supra meritum exaltare, et quod multo
gratius est sua michi ultro non rogatus offerre. ^NIiror tamen doctorem veritatis egregium
in totius patrimonii erogatione astucia prudencie serpentine me dolere stupore horrido
caruisse, non pocius columbine simplicitatis defectum tenuisse', que sola in conspectu
Altissimi est apparens ' Condiidit : Qui tantos viros in opere et doctrina sequitur,
non caret prudentia serpentina, si vero fuerit per Dei gratiam simplicitas columbina*.
Nec temeritate vel levitate misericordie januam in operibus misericordie quasi desperatus

sibi claudit sed aperit, qui ante oculos talium dicta et facta continue aspicit. Nec scissis
velis incedit, nisi ut intret cum talibus in sancta sanctorum, nec fracta pupi, etsi fluctibus

temptationum vapulata, nec malo dissoluto, qui eo regilur qui est sicut inalus inter ligna
silvarum, nec anchora perdita tantis sententiis patrum et exemplis, tanquam funibus firmis
contra tempestates seculi alligala. Nec naufragium passus, sed cum tantis doctoribus a

naufragio avaritie liberatus. Nec ut vagabundus, sed in ecclesie solidissima petra stans
firmus. Nec freneticus vel melanconicus, nisi frenesi vel melanconia seculari, que apud
Deum sapientia reputatur, sed sobrius et discretus. Nec cor tale ut parturientis patitur

fantasias, sed sanctorum cogitat vias, et sentenlias rectas, ncc indiget ad sanclaruni scrip-
turarum indagationem quo ad hoc ut columba seducta reduci, qui ab hac quo ad hoc non
valuit recessisse probari. Nec in tali sacrificio sal deficit, etsi superhabundanter ei fuerit,

elsi mundo sit in obprobrium et derisum. Sed et Paulus mundo factus est spectaculum,

non tamen intelligentibus veritatis consilium. Nec in hoc est timendum, quia si hominibus
placeret, Christi servus qualiter esset ? Nec confundit amicos, sed dampnificat inimicos,
nec telam antequam ordiatur succidit, sed ordiri incipit, ne velud infructuosa arbor securi
dominica succidatur. Miror igitur hominem verum doctorem egregium hec dicere : In
tali facto dolore cordis intrinsecus tangi, horrendo stupore repercuti, ex intimis dolere,
prudencia me serpentina caruisse , nisi mee hec scripsit compatiendo infirmitati, non
prejudicando in aliquo veritati, quod gratissime amplector, quia corripiet me justus in
1260] AB ANNO MCC USQLE AD PHILIPPUM IV IIEG. FRANC. 417

misericordia, et meliora sunt verba amici quam fraudulenta oscula inimici. lllud enim
pretendit illa auctoritas amborum super Lucam, quam vestra benignitas michi in palam
adduxit, quod misericordie pro possibilitale condilionis humane servanda sit mensura,
ut non sibi totum quisque eripiat, sed quod habet cuni paupere percipialur, hoc enim
infirmis consilium datum est, quibus melius est pro parte erogare, quam post de inopia
murmurare Consilium igitur veslrum mee infirmitati oblatum gralanter accipio. Ideo
nec omnia michi adimo, nec perfectionem michi arrogo, quam infirmilate retrahente
ingredi non valeo, sed plura et forte superflua michi relineo. Libros eniin ducentenas
libras valentes et amplius inichi reservo, de quorum distraclione si necesse fuerit, victum
sufficientcr habebo. Nec factum beali Martini valet mea infirmilas in hoc sequi, qui non
soluin de exterioribus et superfluis sed de necessario corporis indumento pauperis
membra texit, et pro parte nudus remansit. In hoc ergo facto et singulari non expedivit
gloriari, tamen in Domino oportuit, quia vos me coegistis. Factus sum insipiens, meam
insipientiam supportate, hoc enim factum a vobis debuit coimnendari ; in insipiencia eniin

locutus sum non ob meain in hoc facto commendationem, Deus novit, sed propter amici-
tiam et veritatem.
Hoc igitur, pater et doctor egregle, in meam recipite excusalionem, et de prolixitate

veniam date, qui ob meam rudilatom paucis veibis nescio proloqui veritatem inaxime
vobis, quem in tantis occupatum mea non debui verbositate honerare. Sed parcite infir-

mitati et congaudete veritati. Libruni queni vobis misi, qui incipit : Mamts qiie coiitra
Deum tenditur^, etc^ miror quod non invenistis, si tamen diligentiam querendi adhibuistis,
quia in Ordine', de quo alias locutus sum, ul a quodain de predicto Ordine persona
credibili audivi, in tanta aucloritate est habitus ut quorumdam de predicto Ordine impetra-
tione in archa seu armario Sancti Petri* ad confirmationem sue auctoritalis Rome fuerit
collocatus, et verenduin ne in sanclo loco ydoliim sive desolationis abhominatio reponatur.

Valde eniin michi placet, ut euin diligenter inspicialis ut crrores ut credo (|iiampIuriinos
adverlatis ; cuin tainen expedieritis, michi si placet cum veslra scntentia rcmillalis. Me
eliani spero Doinino concedente anno sequenti Parisius vos visurum, et super hoc et aliis

vobisque plenius loculurum. Me et mea in vestrum servitiiim, elsi parum sit veslris
beneficiis, letanter offero et gratanter. Dominus vos in sua gralia conservet, sue sancte
ecclesie vere venerabilis ac egregius doctor. Orate pro discipulo veslro.

Bibl. Liiivcr. Pnri. ms. l. II, 'iO, fol. 318-222.

1. Vidr p|ii<<tolum prnvrcdontiMii. 2. Refprt cleindc teatiinonin duodcriin doclnrnin snnrtorutn Cyprinni, Athnnniiii
Uilnrii, Ambrosii, llicronymi, .\ugiiiitiiii, nnxilii, Cliryiioatoini, Grcgorii, Prosjicri. Rcdiic, Rnbnni, iit probct clcrico proplcr
consilium Domiiii proprin dcbcrc contcinncrc, facultots Tcro ecclcsinc, cum cxpedicrit, ut unde paupcribus subministrant
inde et ipsi tumpinm paupercs voluntnrii vivaiit . Addurit postca excinpln sanctoruin, qui non crnnt posscssorcs, scd rcrum
divinarum procurntores. 3. Ad subscqucntia vidc cpist. prncccdcntcm. 4. Cf. ibid. n. 2.
.5. In Ordinc Minonini Kcilicct.

6. Id cst iii .\rcbivo scu Dibliotbccn cxstnnto in ncdibiit Vnticnnis nd S. Pctrum. Cf. Dc Kossi, De ovigine, /listoria indi-
cibus acrinii el bibliolhccae setlia apost., p. XCV. Diccndi gcuus : n in nrmurio S. Pctri , occurrit inlcr nlin in principio
Chart. Vniv. Paris. I. 63
418 CIIARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1260

catalogi saec. XI apud Mai. Spicil. Roman., 202 sq. Quod supra dicitur, refert ctiam auctor operis Liber apologeticus : iiec

librum eorum, tantis erroribus maoulatum, credobamus nec adhuc oredere valemus contra Romanam ecolesiam a Romano jjon-
tifioe approbatum aut sicut jactaTit in Beati Pctri armario oontra Petrum et quod niagis est, contra ipsius Petri Doniinum collo-

catum . Bibl. Univers., 1. c, fol. 212.

oOo. Statutum ad rjuod bedelli Universitatis astiinguntur.

1251-1260, fParisiisJ.

Hec sunt statuta, que bedelli Universitatis Parisiensis fide corporali preslita obli-

ffabunt se firmiter observare. Debent interesse ciijuslibet incipientis principio, sive pau-

peris, sive alterius, a principio usque ad finein, nisi notorium sil ipsos esse inissos ab

incipiente vel procuratore sue nacionis ob aliquani specialem causam vel ob aiiquain

comunem examinationem sue nacionis specialem vel nisi habeant interesse exeqiiiis
cujusdam funeris vel quorumdam, vel nisi propria corporis infirmitate eosdein contigerit

esse detentos, vel nisi aliqua alia occasione legitima et notoria, si qua alia a predictis esse

possit, fuerinl detenti. Si autem absentent se nulla dictarum occasione excusati, debent
carere portione sua illius burse, quam dabit ille qui incipit, quam dico portionem debet

habere procurator dicti bedelli, qui eadem carere debet. Item si injungatur bedello alicui
facere congregationem vel specialem vel generalem, et possit probari per tres magistros

vel quatuor, quod illos non citaverit, similiter portionem cujusdam burse duoruin soli-

dorum noverit se cariturum, quam similiter portionem debet habere procurator nacionis
ejusdem. Item si debeat clamare cursuin et possit probari ipsum deficere non circuieundo
oinnes scolas, eandem incursurum se noverit pcnam et idem dampnum et modo eodem,
quo pretactum est. Item debet quilibet bedellus sumino mane die qualibel circuire scolas
non solum rectoris vel procuratoris sui, veruin eliam cujuslibet procuratoris ciijuscumque

sit nacionis; quod si non fecerit, noverit se idem dampnum et eodem modo incursurum.
Item si deficiat in examinatione communi alicujus sue nacionis, vel secretorum Univer-
sitatis revelator probatus fuerit, noverit se bursam unam sicut dictuin est non habere.
Itein si defecerit die veneris ad vesperas siie nacionis, duos amittet denarios et in inissa

duos. Itein si non habet kalendarium et defecerit in annunciando festum non notorium
singulis, vel etiam non inhibendo disputare cuin opus fuerit, pro singulis talium quatuor
amittet denarios, quos omnes denarios debet servare procurator nacionis bedelli delin-

quentis ad opus nacionis sue.

Bibl. Pbillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 57. Cod. Ynt. Reg. 406, fol. 54, ubi sicut et in Mus. Britann. Add.
mss. 17304, fol. 6k^, exstat inter documenta annorum 1251 sqq., in Chartul. facuU. Decret. Bibl. Arscn. Paris. ms. 1121,
fol. 138'', intcr epistolas Innocentii IV. Ubique rubrica ut suprn.
.
Jourdain, n" 342.

370. Definitio quod fiat domus Parisiis pro sludentibus (Ord. Cluniacensis), facta anno Domini M^CCoLXI.

1261, Maii 15, [Cluniaci].

Quoniam multus favor est Cluniac. scolaribus Parisius studenlibus ex corumdem

studio adhibendus, et ibidem Ordo Cluniacensis propriam domum non habeat studio
53.
12G1] AB A>>0 MCC ISQIE AD rHILirPUM IV HEG. FRANC. 419

deputataiii, diirniiinus quod si doiiiinus abl)as inveniat aliqueni, qui doinuin Parisius
habeat sludio congruentein, qui eain velit aliquo titulo concedere inonasteiio Cluniacensi
ad opus dictorum scolarium, assignentur possessiones cidein de decanatibus' et priora-

tibus inonasterii Cluniacensis ad valorein centiim libraruin parisiens. annui redditus vel

ainplius ab eo quoad vixerit possidende, ita tainen quod post niortem illius a quo doinus
haberi poterit dicte possessiones libere cum oinnibus melioracionibus et edificiis ad
Cluniacense monasterium revertantur.

Dcfinitioiifs Capp. gcneral. Cluniac. in Bibl. nat. Paris. nis. lat., nouv. acquis., 2263, fol. 09, sub rubrica iit supra.
Dc ista domo scu coUegio, quod partim anno sequcnti jam c.vstab.it, vide infra n ST.i, nota, ct supra n" 3G1.

1. Ms. : <'anonicatibus .

O/O' . < Alexander IV f/uod redditus, in quibus juramento teiiebainur [lauperibus scolaribus Parisius studentibus,
in usus canonicorum nostrorum in sacra /lagina studentium verterentur.

1254, Decemb. 20-1261, Maii 25.

Cod. Vat. Ottob. 2966, fol. 62''. Auvray in Melanges d'archeologie et d'histoire, VI, 453, ubi excerptum, contra
auctoritatcm codicis, perperam Alexandro III ascribitur.

371. Admonitio Ca/>ituli generalis Ord. Pracd. Barcinonae sub mag. Humberto celebrati.

1261, Junio ineunte, Barcinonae.

Rogamus quod fratres dent operam ad juvanduin doinuin Parisionsem, quando pote-
runt.

Mss. Rom. et Rutencns. Capp. gencral. Ord. Pracd. Martcne, Th.es. nov. anccd., IV, 1730, n" 12. Convcntus
Puris. senipcr acrc nlicno prcmcbatur, sicut et in Capil. gcncrali an. 1283 repctitur. Causa fuit multitudo fratrum ibideni
studentium, tam indigenarum, quam externorum. Oinnis provincia Ordinis illuc sicut et ad alia studia generalia aliquoa
docilcs studentcs dcstinavit. Cf. suprn n" 102. Sic provincia Daciae c. an. 1275 ad studium Pnrisiensc , Ozoniensc ct Golo-
niensc fratres assignavit. Vide Kirkehisloriske Sumlinger, Kjobcnbavn, 1852, p. 561. .Vn. 1283 iuvcniuntur tres studentes
Purisiis. Diplom. Suec. I, 621. Temporc Capituli proviiicialis provinciac Hispaniac an. 1299 Harcinonae celebrati tres fratrcs
cjiisdcm provinciae Parisiis studebunt, bini Florcntiac, Bononiae, Coloniae. Originale in Archivo historico nacional Matriti,
n"> 211. Provincia Arngoniae an. 1303 studentes tcnuil Parisiis, Mcntispessulani, Neapoli. Bibl. Univers. Barcinon., ms. 8. 2
'i5, fol. Quod provinciam Provinciac attinct, vide supra n"" 327, 364. Anglos, Alcmannosque Parisiis studuisse apparcl
385.
cx Catalogo magistrorum Stephani dc Salaiihaco et Bcrnardi Guidonis in Archio {. Litteratiir- und Kirchengesch. des
Mitteialt., 11, 203 sqq. Ex actis Capj). provincialiuin provinciae Koinanae aii. 1264 ct 1265 apparct hanc provinciam trcs
studcntcs Parisiis tcnuisse. Ms. Rom. Capp. gcncrul., fol. 138', 139. Cunvcntus Pisanus solvit xxvj libras luron. pro stu-
dentibus qtii stiiit Paristus .

'J I ^. (lUdllvrus de Sniicto Quintino de siiis domibus Parisiis sitis in favoreiii pauperum scholariuin disponit.

1261, Movembris 10, apud Nigellam.

iJniversis has litteras visuiis Wallerus diclus de .Sancto Quintino archidiaconus

Tanton. salutciu iii Domino. Noverit universitas veslra, quod ego virum venerabilem
magistrum Johannem de Kelinis consanguincum iiiciim, decanum Royensein, meuiii
constitiio pi()ciiralor(!m ad ordinanduin et disponenduin de domibus mcis. que site sunt
420 GHARTULARIUM UNIVERS. PAHIS. [1261

Parisius lam in vico Sancli Stephani, quani ante portain fratrum Predicatoruni Sancti
Jacobi, sub hac forma quod pauperes scolares' habitent in eisdem vel alibi, ubi melius et

commodius fieri potcrit per legitimum escambium vel forum ad opus dictorum scolarium.
Et si contingat quod ipsi scolares habeant capellam, sacerdos ibidem celebrans specialiter
oret cotidie in canone missc pro magistro Johanne bone memorie quondam decano Sancti

Quintini', qui dictas domos construi fecit, et pro anima mea et fratrum meorum here-

dumque suorum. Ratum et gratum habiturus quidquid dictus decanus Royensis ordinando
seu disponendo duxerit faciendum, in prediclis liberam et generalem eidem conferens
administrationem in premissis omnibus. In cujus rei testimonium presentes lilteras sigillo

meo et decani Nigellensis munitas eidem concessi. Dat. apud Nigellam in vigilia sancti
Martini episcopi anno Domini M CC sexagesimo primo.
Vidimus officialis ('uriao Paris. aii. 12G4 (1265), Januai'ii 13, in Arch. nat. Paris. S. 6213, n 150. Ibidem cxstat epistola
officialis Paris. an. 1262 (1263), Martii 22, in qua dcclaratur Johannem de Kelinis, magistrum Robertum de Sorbona et dom.
Guillelmum dc Memonte, canon. dc Meleduno, substituisse et constituisse procuratores, ut agerent de domibus, prout sibi
visum fuissct cxpedire. Vide praeterea chartam an. 125il ibid. S. 6219, n 6, (juantum ad Guillclmum de Memonte. An. 1263
Robertus de Sorbona istas domos cum aliis, quac rcgis Ludovici crant, commutavit. Cf. infra n 393.

1. Agltur hic dc quibuscunquc pauperibus scholorlbus. 2. Iste dccanus cst idem atquc ille de quo supra n'" 43,

125, 129 et alibi verba fecimus, unde liquet magislrum Johanncm dc Barastre plures domos prope locum fratrum Pracdi-
catorum possedisse minimeque omnes dictis fratribus aii. 1221 donasse.

373. Lettres de VVniversite contenant appel interjete sous le nom de Guillaiime rectcur d'icelle en prisence
des qualre procureurs de la faculte des ar!s, de ce tjue les trois facultes de decret, de theologie et de mede-
cine* avaient entrepris de hailler mandement, rei'Ocquer cerlains proces faits par lesdits recteur el procureurs

des nations contre M. Gaullier'-. Lesdites lettres de l'an 1261, du 13" fevrier .

1262, Februarii 13.

Titulus tantum exstat in Jnventaire des anciens tilres de VVniversite, .\rch. Univers. Paris., n 98, B. 1. b.

1. Facultas medicinae jam ab initio saec. XIII (vide supra ad n" 8, etc.) ab allis facultatibus, praescrtim a facultate

artistarum, distlncta crat, ct ccrte longe ante an. 1260. Johannes Peckham, qul ante an. 1262 Parislis studlis opcram dabat,
scribit an. 1284 magistro et scholaribus de Merton : in distinctlonc facultatum mcdlci contra philosophos in Vniversitate
qualibet dividuntur . Registrum epist. Joh. Peckham, ed. Martin, p. 812. Raro tamen ista aetatc illius facultatis mentio fil.

2. Vcrisimilitcr idcm ac llle infra n** 395 nominatus.

374. Lngerandus, dominus de Mainlenay, omnes ctericos eorumque ministros causa studiorum Parisios acce-
dentes et per suam terram transeuntes a solvendo pedagio liberat.
1262, Februarii 17.

Omnibus Christi fidelibus presenies litteras visuris vel audituris Ingerandus dominus
de Mauntenay' miles eternam in Domino salutem. Noveritis me pro sahile anime mee,
patris et matris meorum antecessorum et successoruin et amore ac honore Universitatis
Parisiensis, et ad instanciam venerabilis viri matristri Girahli de Abbalisvilla archidiaconi

Pontivensis* in ecclesia Ainbianensi, remisisse ac quiltasse in perpetuum pro mc et here-

dibus meis omnibus clericis causa studiorum Parisius accedentibus et de eadom civitate
 1262] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV KEG. FRANC. 421

redeuntibus et oninibus eorinn servienlibus et ininistris euntibus et redeuntibus onini-

modum pedagiuin, exactiones et extorsiones et quicquid occasione alicujus consuetudinis
quantuin ad eoruin personas et res omnimodas actenus in terra mea ego vel antecessores
inei ab eisdein seu eoruin aliquo petere vel exigere consuevimus, dummodo transeunfes,
qui se asserunt esse ministros clericorum, hoc per fidem asserere sint parati, volens et
coiicedens pro me et heredibus ineis et assignatis, quod si contingat decetero, quod absit,
aliquem de supradictis clericis vel eoruin ministris super ali<juibus vel aliquo prcmissorum
in terra mea fatigari, molestari seu impediri, ego et heredes inei seu assignati de oinnibus
dampnis, interesse et expensis, que occasionc culpe inee vel culpe hereduin meoruin vel
assignatorum seu ministrorum meorum sibi contigerint, plenarie satisfaciemus. Promitto
insuper pro me et heredibus, successoribus seu assignatis meis, quod quocienscunque
aliquis minister ad pedagium in terra inea collegendum preficiatur, in principio sue insti-

tucionis taclis sacrosanctis promittet et jurabit se omnia preniissa, que pro nie et here-

dibus iiieis predicte Universitati concessi, fideliter et sineTraude necnon inviolal)ililer

observabit, et a suis faciet observari. Et ad omnia prcmissa firmiter et sine dolo obser-
vanda, adimplenda et custodienda pro ine et heredibus meis seu assignatis in manu
conservatoris privilegiorum Universitatis Parisiensis lunc existentis fidein prestili corpo-
ralem, subiciendo nichilominus me et heredes meos seu assignatos interdiclioni conserva-
loris vel conservatorum predictorum privilegiorum Universitatis Parisiensis ad observa-
cionem oinnium premissoruin. In cujus rei teslimonium ct perpetuam meinoriam sigilium
meum presenlibus litleris apposui. El ad majoiem securitatem liiciendam sigilla venora-
biliuin virorum conservatorum dictorum privilegiorum ac magistri Giraldi de Abbatisvilla
archidiaconi Pontivensis, tunc in theologia Parisius regentis, qui diclum negocium ad
inslanfiain nascionis Anglicane procuravit, una cuin sigillo meo presentibus apponi procu-
ravi. Datuin anno Domini M" CC" sexagesiino primo, inense Februario, die veneris proxima
ante fesfuin sancfi Petri quod dicifur ad cafhedrain.

Bibl. Collog. Corp. Cfiristi Oxoniac, ms. 283, fol. 150'.

1. Vix Monlaniarus. Montcnoy (Moyenne). Vido Doui-t d'Arc<], Collection cle Sceaux, I, u" 2(>'i. Pntiii Mniutcnoy
(Pn!i-do-Ciilai!i). Kgidiu!) dc Mcnti^nay libro dcdit Collcgio Sorbon. Cf. Dclisle, Cah. des mss., 11, 1'i.5. Sludontc!! cx .\nglin
vcnicnlcs itcr faciobant pcr rcgioncm <(unc Pas-de-Calais nuncupntur, uon autcm pcr la Mayenne n. 2. Hic primo
celeber magistcr Gerardus de Abbatisvilla ut nrcbidiaconus in Pontivo nominatur. In Reg. Val. Innoc. IV nn. 12, cp. 457,
fol. 203^, mng. n GcrolduH dc Abbatisvilln subdiacouus papacjam ad 8 Aug. 1254 Inudatur ipriirpic do nliriuo rnnoniratu in
provincia Kcmcnsi providcri mandatur.

375. Urbanua IV Ivoni /, abbati Cluniacensi, construendi oralorium in domo Parisiensi, ubi fratres Cluniacenses
student, dat facultatem.
1262. Marfii 31, iterbii.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dilecfo filio abbafi Cluniacensi salutcin et
apostolicam benedicfionein. In nostra consfifufus prescntia nobis humilitcr supplicasti uf,
422 CIIAnTULARIUM VNIVERS. PARIS. [1262

cuni inonasleriiiin timin in oivitate Parisiensi habeat quandarn doniuin, in (jua fratres

Cluniacensis Ordinis insudanles litleraruni studio coinmorantur, construendi oratoriuni in

eadem domo ad opus fratruni ipsorum tilii licentiam concedere dignaremur*. Nos itaque
tuis supplicationibus inclinati tibi licentiani concedimus postulalam, ila tamen quod per
lioc venerabili fralri nostro episcopo Parisiensi vel parrochiali ecclesie nulhini prejudicium
generelur. Dat. Yiterbii ij kal. Aprilis, pontificatus nostri anno primo.

BuU. S, Ord. Cluniacensis, p. 131.

Hic prima fit mciitio domus Cluniaccnsium Parisiis jam e.\istentis fcf. supra
ii' 361 et 370), proindeque pcrperam vulgo asserunt collcgium anno 1269 fundatum fuisse (cf. Du Breul, Le theatre des Anti-
quitez de Paris (1639), p. 473 ; Bulueus, III, 395 ; Felibien, Hist. de la ville de Pavis, I, 416 sq. ; Lebeuf-Cocheris, II, 72
sur la ville de Pavis, V
131; Jaillot. Recherches critigues Quartier S. Andre-des-Arcs, p. 146; .lourdain, n" 221, etc),
:

qui annus quoque olim ad januam capellae in claustro collegii inscriptus crat. Sed forte referri debet ad tempus, quo Ivo
plateam emit, murosque focit iu circuitu, refectorium, culinam, dorniitorium ac claustri medietatem aedificare coepit,

De primo magistro Cluniacensium in Universitate Paris., Gadalrico, aliisquc studentibus vide supra n'' 340, 3G1. Collegium,
quod proxime domui Sorbonae et conventui fratrum Praedicatorum, et ab opposito domus ej>iscopi Autissiodorensis erat, in
chai'tis illius aetatis vulgo domus scholarium (niouachorum) Chiniacens. vocatur. Sic an. 1273, Scpt. in Arch. nat. ,

Paris. S. 6586*, n** 15, sicut ct in posterioribus infra cditis documentis. Vide insuper infra chartam Philippi Hl, an. 1271,
mensis Decembris, n" 438.

1. Nibilominus tamen non Ivo I, sed ejus successar ct nejjos, Ivo II, capellam seu oratorium construxit, ut ex documento
infra edito an. 1279, Februarii 5, liquet.

3/6. Urbanus IV magistris Gerardo de Abbatisvilla et Gerardo de Goignelin injungit ut magistros et scholares
ad contribuendum pro rala in debitis astringant.
1262, Maii 15, Viterbii.

Urbanus episcopus servus servoruin Dei dileclis filiis .. archidiacono de Pontivo' in

ecclesia Ambianensi et magistro Gerardo de Goignelin, canonico Remensi, Parisius com-
morantibus, salutein et apostolicam benedictionem. Sua nobis dilecti filii universitas magis-

troruin et scolarium Parisiensium insinuatione monstrarunt quod ipsi pro communibus

eorum nonnullis negotiis et causis eliam prosequendis inulta debita legitiine contraxerunt

el subierunt usque ad suinmam sexcentaruin librariiin tiironens. onera expensarum. Quare

fuit nobis humiliter supplicatum ut, cum onera pro communi omnium utilitate suscepta
universi et singuli debeant supportare, adhibere super hoc salubre remedium curaremus.
Quocirca discretioni vestre per apostolica scripta mandainus qualinus, si est ita, universos

et singulos inagistros actu regentes ac scolares studenles Parisius tani in jure canonico,

quam in theologia et qualibet alia facultate, quod singuli pro rala jiixta proprias facultates

in solutione debitorum ac expensarum hujusinodi contribuant ut tenentur, monitione

preniissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota previa ratione cogalis. Non
obstante quavis apostolice sedis indulgentia, de qua cujusque lenore oporteat in nostris
litteris plenam et expressam mentionem fieri, et per quani id iinpediri valeat vel differri.

Dat. Viterbii id. Maii, pontificatus nostri anno primo.

Originalc in Arch. nal. Paris. L. 254, n"> BuHa plumbea filis cannab. appenditur. Pertinebat ad Arch. Univers.
34.
Apud Jourdain, n" 199, tantum regestum in lingua gallicasumptum ex Inventario Universitat. in .\rch. Univers., n 98,
A. 18 c, ut quidem originale in aversa parte signatur. Apud Jourdain, per errorem 15 Murt. u legitur.

1. Vide sujira n" 374, n. 2.

12G2] AB A>>0 MCC fSQLE AD PHILIPPUM IV ItEG. FHA>C. 421^

3/ / . Urbanus IV magistris Gerardo de Abbatisvilla et Gerardo Goignelin scribit ne magistros et scliolares

Parisienses contra privilegia eis a sede apostolica concessa indebite molestari patiantur.

1262, Junii 3, Viterbii.

Urbanus episcopus servus servoruin Dei dileetis filiis .. arcliidiacono de Pontivo' in

ccclesia Ainbianensi, et inagistro Gerardo Goignelin, canonico Reniensi, Parisius coinino-
rantibus, sahitein et apostolicain benedictionein. Ne profectum illorum, qui dantes operain
sapicntie qiierunt docendo pariter el discendo in agro sludii scientie margaritain, pra-

vorum conlingat aclibus impediri, apostolicum convenil super hoc presidium adhiberi.
Cum igitur, sicut ex parte universitatis dilectorum filiorum magislrorum et scohirium
Parisiensium fuit propositum corain nobis, ipsi a nonnullis, qui nomen Domini recipere
in vacuuin non formidant, siiper bonis suis graves paciantur injurias el jacturas : nos
volentes et eoruindeni inagislrorum et scoLirium providere quieti, et molestantium maliciis
obviare, discretioni tue {sic) per apostolica scripta mandamus qiiatinus diclis magistris et

scohiribiis defensionis presidio efficaciler assistentes, iion permittatis eos in personis et

rcbus suis contra indulta privilegiorum sedis apostolice ab aliqiiibus indebite moleslari^
molestatores hiijusmodi per censurain ecclesiasticam appellatione postposita compescendo.
Quod si non ainbo hiis exequendis potueritis interesse, alter vestrum ea nichiloininiis
exequatur. Presentibus post trienniiim minimo valitiiris. Dal. ^'ileibii iij non. Junii, poii-
lilicatus nostri anno priino.

Apographum ann! 1318 in Arch. Univers. Pnris. thcoa IV. A. 18. n. Jourdnln, n"> 188.

1. Vide supra ni" .3"'4, 37U.

o7o. Vrbanus IV ad universos Christi fideles in gratiam collegii Sorbonici litteras dirigit.

1262, Junii 22, Viterbii.

Uri)anus cpisco|)iis i-erviis servorum Doi uiiiversis Christi fidelibus ad qiios liltere
islc pervenerint saliitem et apostolicam benediclionem. Parisiensis Universilas' vehil

fijrlilitatis ager cultiire assiduitate feciindior, fructus uberes proferens, in qiio gialia

scientie colligunlur', producit viros virlutiiin ubertate fecundos, quoruin graciosa fecun-

ditas in alios affluenter effiinditiir, parvos magnificans, rudes erudiens et debiles efliciens

virtuosos. Horum quidain viri iiiire et inestiinabilis bonitatis, ut incomparabilem acquire-

rent litterariim* dogmatiim margarilam, et ejus pocula sitientibus propinarent, exinanire
sc ipsos et incurrerc paupertatis incommoda non vilarunt, iliani quasi pro diviliariim alli-

liidine reputanles. Veriiin ne sic gravaret illos extrema reriim neccssitas, quod in cis dcciis

iiiagislcrii cjus claritate pcr habilus vililatem obniibilala vilescerct, Universitatis prefate

consiliuiii digna consideralione providil, ut iideiii magislri pauperes Parisius coiniiioranles

424 CHARTLLAHIUM UMIVERS. PARIS. [1262

in unum congregati consorlium de fidelium subsidiis alerentur*. Sperantes igitur quod

eisdem pauperibus subvenire inter alia pielatis opera divine cleinentie sit acceptum, uni-
versitatem vestram rogamus et hortaiiuir in Domino, vobis iii reinissionem peccaminum
injungentes quatinus de bonis vobis coUatis a Domino studeatis eis manum porrigere
caritatis, ita quod ipsi sustenlari commode valeant" et \os per hec et alia bona que

Christo inspirante feceritis, possitis ad felicitatis gaudia eterne pervenire. Nos enim de
omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus auctoritale
confisi, omnibus vere penitenlibus et confessis, qui eis ad hoc manum porrexerint cari-
tatis, centum dies de injunctis sibi penitentiis misericorditer relaxamus. Presentibus posl
triennium minime valituris. Quas mitti per questuarios districtius inhibemus, eas, si secus
aclum fuerit, carere juribus decernentes. Dat. Viterbii x kal. Julii, pontificatus nostri

anno primo.

Cartul. de la Sorbonne in Bibl. nat. Paris., ms. lat. 1()069, fol. 110. Correctior in CoUeclione Marini de Ebolo in Arch.
Vat. arm. 31, n" 72, fol. 18'' (sine tamen nominc pajiae et temporis nota). in qiia deest presentibus usque in finem. Heme-
raeus, Sorbonae origines in Bibl. nat. Paris., ms. lat. 5i93, fol. 41 et 232''. Jourdain, n" 189. Cf. cpistolam Alexandri IV
similis tenoris supra n** 348.

1. Primo in cpistolis papalibus hic occurrit simplex loeutio Universitns Parisiensis , in aliis documentis jam
pridem adbibita. 2. In quo ... colliguntur om. Cart. 3. Cart. : liberalem ; Ebolo : n lilteralium u. Correctio ex
sententia simili documenti infra n<* 389. 4. Ex hoc loco luce clarius liquet ipsam Universitatem Paris. collegium Sorbo-
nicum ab initio miris modis fovisse, quod et ex documentis infra n'^ 408 et 413 apparet. Immo conjicere possumus collegio
Sorbonico a multis partim hac ex causa per testamenta et donationes provisum fuissc, quiu Universitati Paris. cordi crat,
ut magistri pauperes de fidelium subsidiis alerentur . Si documentum scrvatum in Arch. nat. Paris. J. 946, n" 1, saec. Xllf,

ascribere possemus, sequeretur utique ad dictum collegium etiaui erigendum Universitatem ansam praebuisse, cum ibi

Universitas proponat ut summus pontifex velit unam domnm fuudare et eidem certos redditus assignare super divites

abbatias ct prioratus, in qua quidem domo magistri pauperes in artibus actu regentes usque ad aliquem numerum valeant
sustentari . Ast charta, quue lemporis nota curet, tum non est ante aetatem Johannis XXII scripta, ut et ex reliquo tcnore
totius documenti apparet, tum documento n" 347 advcrsatur. 5. Ita ... vuleant] ut ipsi vcstro presidio sustententur, Cart.

379. Urbanus IVpriori de Cardineto poteslatem ahsoU^endi scholares clerlcorum pcrcussores concedit.

1263, Januarii 9, apud Urbem Veterem.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. priori de Cardincto ' Parisien.

salutem et apostolicam benedictionem. Scientiaruin fontem irriguum fluviumque virtutum,

Parisiensem scilicet Universitatem, apostolico favoie digne prosequimur, et tanto potius
statum ejus prosperum affectamus, quanto j)otiores fiuctus in provcctione multorum sub
diversorum dogmatum fecunditate producit. Cum itaque sicut ex parte Universitatis

-predicte fuit propbsitum coram nobis, quidam tam magistri quam scolares Parisienses pro
violenta injectione manuum in clericos et personas ecclesiasticas sententiam excoininuni-

cationis incurrerint, nos ejusdem Universitatis supplicationibus inclinati, absolvendi per te

vel per alium aut alios dictos manuum injectores juxta formam ecclesie ab hujusniodi

excommunicationis sententia, dummodo passis injuriam satisfecerint competenter, et

illorum non fuerit adeo gravis et cnorinis excessus, quod propter hoc ad sedein aposto-
 1263] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FKANC. 425

licam sint inerilo destinandi, liberam tibi aiictoritate presentiuin concedinuis faciiltatem'.
Quas post quinquennium volumus non valere. Dat. apud Urbein Veterem v id. Januarii,
pontificatus nostri anno secundo.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 254, n 58. Biilla plumbea filis rnnnab. appendilur. In membrana aversa : n magister
Laurentius pro Universitatc Parisicn. , cujus noinen adhuc sub Grcgorio X, v. (f.
in orig. Arch. nat. Paris. L. 203, n" 27
(xiij kal. Maii an. 2) ; in mcmbrann aversa lcgitur : magislcr Laurcntius pro rcge Frano. illustri .Non est idem ac illo
Laurcntius supra n*> 287 allegatus. L. 254 n** 59, alterum exemplar epislolae supra editae sigillo munitum (cum eadein nota),
ct offert tres rasuras . In innrgine superiori legitur : duplicetur . In medio : cor. . Infra leguntur ista duo verba :

predicte fuit , quae in epistola mnle scripta erant. Utrumque ad Arch. Univers. pertinebat. Bulaeus, III, 370.

1. Ord. Cisterc. 2. Cf. supra n 215.

b 380. Urbanus IV archidiacono Meldensi de taxatione hospitiorum scribit.

1263, Januarii 9, apud Urbem Veterem.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. archidiacono Mcldensi salutem
et apostolicam benedictionem. Scientiarum fontein, etc. tit snpra n 379, usqtte producit.

Ex parle siquidem dicte Universitatis fuit propositum coram nobis quod, cum taxatores
deputati tam per carissimum in Christo filium nostrum regem Francie illustrem qiiam per
Universitatein candem ad taxandum domos civium civitatis Parisiensis', in quos idem rex
jurisdictionem obtinet temporalem, pro habitatione inagistrorum et scolarium in civitalc
ipsa studio insistentium litterarum pro eo, quod illi quoruin sunt domus taxationem earum
servare nolunt, prohibent ne aliquis usque ad certum teinpus domus ipsas inhabitare
presumat, prohibitio hujusmodi observatur, verum si contingat taxatores ad taxandum
domos ecclesiasticarum personarum civitatis ejusdein pro habitalione hujusmodi consti-
tutas siinilein prohibitionem circa domos ipsas facere pro eo, quod eedem persone laxa-

lioni taliuin nolunt stare, dicta prohibitio a pcrsonis ipsis minime observatur. Nos itaquc
ejusdcm Universitatis precibus inclinati, discretioni tue pcr apostolica scripta mandamus
({uatinus si hujusmodi prohibitiones taxatorum domorum eorundem civium, ut predicitur,
observantur, nominatas personas, ut prohibitiones que per taxatores domorum suoruin
taliter fiunt, siinili modo studeant observare (duminodo hujusmodi taxaliones et prohibi-
tiones fianl per aliquos ad hoc a personis et Universitate deputatos eisdein, nisi persone
ipse vclint in ipsis domibus personaliter habitare), inonitione premissa per censuram
ecclesiasticam appellatione rcmola coinpeUas. Dat. apud Urbein Veterem v id. Januarii,

pontificatus noslri anno secundo.

Bulneus, III, 3G7, ox originali, in cujua parte aversa sicut in prnccedentibus crat scriptuin : mogislcr Laurentius
pro Universilatc Paris. .

1. Vide snpra n 82, et infra n 429.

Chart. Vnie. Paris. 51

426 CHARTULAUIUM UNIVERS. PARIS. [1263

381. Urhanus IV Alevmo episcopo Meldensi scribit, Reginaldum episcopum Parlsiensem, ahhaies S. Genovefae
et S. Germani atrjue decanum S. Marcelli inducat, ut a suis hominihus juramentum, quod aliquem Vniversi-
tatis non offendant, exhiheri faciant.
1263, Januarii 9, apud Urbem Veferem.

Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Meldensi salutem
et apostolicam benediclionem. Scienliarum fontem, etc. tit siipra n" 379, nsqne producit. Ex
parte siquidem ejusdem Universitalis fuit proposilum coram nobis, quod licet carissiinus

in Christo filius noster ilkistris rex Francie a civibus civitatis Parisiensis, in quos jurisdic-
tionem obtinet temporalem, quod aliquem de Universitate ipsa non ofTendent corporale
praestari faciat juramentum, tamen venerabilis frater noster episcopus Paris., S. Gerinani

de Pratis et S. Genovefe monasteriorum abbates et eorum conventus, ac decanus ct capi-

lulum S. Marcelli Paris. ab hominibus, in quos similem jurisdictionem obtinent, hujusmodi

juramentum exhiberi facere indebile contradicunt'. Attendentes igitur quod mullipliciter

eidem Universitati expedit securitatis beneficio perfrui, aui sunt scientiarum studiis

quietis plenitudinem requirentibus deputati, fraternitati tue per aposlolica scripta

mandamus quatinus si dictus rex exhiberi faciat a jam diclis civibus hujusmodi jura-
nientum : episcopum, abbates et conventus, decanum et capitulum predictos, quod ab
eisdem hominibus suis sub ea forma, sub qua idem rex illud ab hominibus ipsis exhiberi
facit, simile faciant juramentum prestari, monitione premissa auctoritate nostra appella-

tione remota coinpellas. Non obstante si eis a sede apostolica sit indultum quod interdici,
suspendi vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et

expressam de indulto hujusinodi mentionem sive alia indulgentia apostolica, de qua

in nostris litteris fieri debeat mentio specialis. Dat. apud Urbem Veterem v id. Januarii,

pontificatus nostri anno secundo.

Bulaeus, III, 368, ex originali, in cujus partc avcrsa legebatur ; mag-istcr Laurcntius pro Universitate Paris, .

1. Cf. ad haec supra n'' 81, 88, 92-94, 1,59, ICO.

^oJu. Urbanus IV Universitati Parisiensi privilegium fori confirmat.

1263, Januarii 9, apud Urbem Veterem.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis Universitati Parisiensi salutem
et apostolicam benedictionem. Scientiarum fontem, etc. iit siipra n 379, iisqtte producit.
Vestris itaque supplicationibus inclinati auctoritate vobis presentium indulgemus ut nullus
magister vel scolaris Parisiensis regens vel studens Parisius dum ibidem studio insi-
sterit {sic) litterarum, ratione cujusvis contractus seu delicti in civitate Parisiensi initi vel
commissi aut iniendi sive committendi deinceps vel etiam quarumcumque rerum, quas ibi

habeat, possit extra civitatem ipsam in causara trahi per litteras sedis apostolice vel lega-
1263] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV UEG. FRANC. 427

toruin ejiis, nisi littere dicte sedis de indulgentia hujusniodi plenam et expressain fecerint
mentioncin'. Nulli ergo, e/c, nostre concessionis, etc. Si quis autein, c/c. Presenlibus
post quinquenniuin ininiine valituris. Dat. apud Urboin Veterem v id. Janiiarii, ponti-

ficatus nostri anno secundo.

Originale in .\rch. nat. Paris. L. 2.5', n" 5". Bulla plumbca filis scric. flav. ct rub. col. appenditur. In membrana
arcrsa : magister Laurcntius pro Univcrsitate Parisien. . Olim ad Archiv. Univcrs. pcrtinebat. .Vpud Jourdain, n" 19i ,

tantum regestum in gallica Ilngua ex Inventario Uiiiveys. in .A.rch. Univcrs., n 98, A. 15. f., ut ct originalc notatur.

I. Cf. ad haec supra n'' 142, 207.

383. Urbanus IV concedit iil nulliis in universitatem magislrorum et scholarium Paris. seu reclorem vel pro
curatorem eorum excommunicationis sententiam promulgct.

12S3, Januarii 19, apud Urbsm Veterem.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dileclis filiis universis magislris et scolaribus

Parisiensibus salutem et apostolicam benedictionem. iVon decet nos vobis apostolicuin

negarc favorem, quein vobis vestris ' videmini ineritis comparare, dum dantes operam
sapienlie, que plurimum nos delectat, nostre vos gratie coaptetis, qui aliquando disciplinis

scolaslicis insudantes ad suinmum sumus licet immeriti magisterium evocati. Ilinc est,

quod quieti vestre paterna volentes diligentia providere, ad instar fel. rec. Grcgorii pape
predeccssoris nostri, aucloritate voliis presenlium indulgemus ut nullus in universitatem
inagistrorum vel scolarium seu rectorem vel procuratorem eorum aut qiicmquam alium
pro facto vel occasione Universilatis excommiinicationis, suspensionis vel interdicti

sententias audeat promulgare absque sedis aposlolice licentia speciali, et si fuerit promul-
gata, ipso jure sit irrita et inanis. Presentibus post seplennium minime valituris. NuUi
ergo, c/c, nostre concessionis, etc. Si quis autein, etc. Dat. apud Urbem Veterem xiiij kal.

Februarii, pontificatus nostri anno secundo.

Originalc in Arch. nat. Paris. L. 25'i, n" GO. Bulla plumbca filis scric. fluv. et rub. col. nppenditur. In mcmbrnna
nvcrsa ; magister Laurcntius . Manu altcrn circ-a medium : inutilc nisi rcnovetur u. Pertinebat ad .\rch. Univers. Alle-
rum excraplar ibid. n 61, concordans ad vcrbum cum supradicto dcsunt tantum verbu ad inslar ... nostri . .Munitum bnlln
; :

cum filis scric. In membrann aversa eaodcra notac quao iu altera.

Conveniunt hac litterae cum litleris Gregorii IX,
supra n* 113.
Apud Jourdain, n 1%, regcstum in gallica lingua ex Inventario Univers. in Arch. Univcrs., n" 98, A. 16. f.,
at priua originnle nottitur (altcrum vero A. 16. e). In Invent. pcrpcram dicitur, cpistulam datam cssc A Avignon .

1. In priore orig. : nostris .

384. Urbanus IV Universitati Parisiensi statuta a Gregorio papa IX concessa confirmat.

1263, Januarii 19, apud Urbem Veterem.

Urbaniis epicopus servus scrvoriim I)ei universis magistris et scolaribus Parisiensibus

ealutcm et apostolicam benedictionein. Olim in civitate Parisiensi dissensione suborta

instigante diabolo et studiuin ibi enoriniter disturbante, questiones hujiismodi fcl. rec.
428 CIIARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1263

Gregorius papa predecessor noster potius provisionis moderainine quam judiciali

sententia duxit de fratrum suorum consilio sopiendas. Circa statum vero scolarium et

scolarum liec statuit observanda, videlicet quod quilibet cancellarius Parisiensis deinceps
creandus, etc. itt supra n" 79, pag: 137, tisque videritis expedire. Precepit autem idem pre-
decessor ut Parisiensis episcopus sic delinquentiuin castiget excessus, etc., usque interdicto.
Prohibuit insuper dictus predecessor, ne scolarcs pro contracto debito, etc, usque casti-
gandi, idein predecessor vobis concessit liberam facultatein. Et si, etc, usque lectiones.
Inhibuit autem expressius ut scolares per civitatem armati non vadant, etc, usque libertate.

Ad hec jussit ut magistri artium, etc, usque terminari. Preterea de ])onis scolarium qui
intestati decedunt vel rcrum suarum ordinationem aliis non committunt, predecessor ipse
sic duxit providendum, videlicet ut episcopus et unus de magistris, etc, usque quam
communem, dictus predecessor generalis ecclesie necessitate ac utilitate pensata voluit et

mandavit ut, postquam a carissimo in Christo filio nostro illustri rege Francorum magis-
tris et scolaribus privilegia exhibita fuerint et de ipsorum inalefactoribus emende taxate,
Parisius licite studeant nulhi prorsus de mora vel reditus infamia vel irreguhiritate

notandi. Nos autein provisionem, constitutionem, concessionem, prohibitionem et inliibi-

tionem hujusmodi approbantes ad instar predecessoris predicti ea omnia et singuhi

mandamus et precipimus inviolabililer observari. Dat. apud Urbein Veterem xiiij kal.

Februarii, pontificatus nostri anno secundo.

Bulacus, III, 3G6, ex originali, bulla pluinbca pendcnte cx fune cannabino munita.

385. Urbanus IV archidiacono Pissiacensi committit ne Reginaldus episcopus Parisiens. impediat magistros et

scholares Parisiens. in dehitorum Uni^^ersitatis solutione contribuere.

1263. Januarii 27, apud Urbem Veterem.

Urbanus episcopus servus servorum Dei dilecto filio .. archidiacono Pissiacensi in

ecclesia Carnotensi salutem et apostolicam benediclionem. Ex parte dilectorum filiorum

universitatis magistrorum et scolarium Parisiensium fuit propositum coram nobis, quod

ipsi pro communibus ejusdem Universitatis negotiis magna subierunt onera expensarum,
quaruin occasione dicta Universitas est pluribus debitis obligata. Nos itaque cupientes
eandem Universitatem ab ipsorum debitorum onere relevari, discrelioni tue per apostolica

scripta mandamus quatinus si illos ex predictis magistris et scolaribus, qui in hujusmodi

debitorum solutione contribuere cuin dicta Universitate voluerint, venerabilis frater

noster .. Parisiensis episcopus vel quicunque alii super hoc presumpserint impedire, tu eos
ab hujusmodi impedimento desistere monitione premissa auctoritate nostra appellatione
remota compellas, non obstantibus aliquibus litteris episcopo et aliis predictis sub
quacunque forina ab apostolica sede directis, per quas possent super hoc quomodolibet se
1263] AB AN>"0 MCC USQLE AD PIIILIPPLM IV HEG. FIIANC. 429

tiieri, aut si eis ab eadein sede indultum cxistat quod interdici aul excomnuinicari nequeant
vel suspendi seu quibuslibet indulgcntiis sedis ejusdein, de quibus iu uostris litteris

plenam et expressain et de verbo ad verbuin oporteat fieri inentionein, et per quas efTecfus
presentium impediri valcat vel diflerri. Dat. apud Urbem Veterein vj kal. Februarii,
pontificatus nostri anno secundo.

Originalc in Arch. nal. Poris. L. 254, n" 62. BiiUa plumbea filis cannab. appenditur. In mnrginc : n mngistcr Lauren-
tiug pro Univcrs. Paris. . Apud Jourdain, n"> 197, tnnlum regcstum cx Inventario Univerti. in Arch. Univers., n" 98, A.
16. m., ut notatur originalc.

386. rrbanits IV Reginaldo episcopo Parisiensi mandat ut Praemonstratensibus in theologica facultate Parisiis
studentil/iis siiper altare portatile celebrandi divina concedat facultatem.

1263, Januarii 31, apud Urbem Veterem.

Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri episcopo Parisiensi salutem
et apostolicam benedictionem. Hoc de lue sinceritatis devotiDiie teneinus, quod illa inan-
data prompla facilitate ad efl"cctum demandes, que juri non obviant et animarum .salutem
ac regularem respiciunt honeslatem. Cuin igitur dilecti filii abbas Premoustralensis
Ordinis ejusque coabbates et conventus Premonstratensis Ordinis quendam prioralum in

Parisiensi civitate habeant, in quo ipsius Ordinis morantur fralres studentes in iheologica

facultate' : quia ipsorum fratrum honestati expedire non creditur nec sahili, quod per
ecclesias pro divinis ofliciis audiendis discurrant, nos ipsorum abbalum ot conventuum
precibus inclinati fraternitati tue per apostolica scripta mandamus quatinus eisdem
fratribus celebrandi divina in eodein prioratu super allare portatile auctorilate noslra
concedas licenliam, si expedire videris, sine juris prejudicio alieni. Dat. apud Urbcm
Velerem ij kal. Fcbruarii, ponlificatus nostri anno secundo.

Lc Paigc, Bibl. Praemonstrat. Ord., p. 585. FtMibien, Hist. de la ville de Paris, IH, 210.

1. Vide supra n" 21'.

OO/ . De r/uibusdum scholis in Clauso Rrunelli, ijuae magistro lioberto de Sorbona venditae fueriint.

1263, mense Martio, [Parisiis],

Universis presentes litteras inspecluris oflicialis curie Parisiensis salulem in Domino.

Nolum faciinus quod coram nobis constitutus (juillcrinus de Brelegnen, quondam serviens
veneraliilis viri cancellarii Paris., asseruit quod ipse habebat, tenebat et possidebal
quaiidam domum sive quasdam scolas sitas Parisius in clauso HriiiicIIi coiilio-iias ex una
parlc scolis magislri ISicholay de Parisius, et domui fralruin Sancli .Malhiirini Paris. ex
allcra, ut dicebal, in censiva doinini Parisiensis episcopi ad tres solidos et dimidiiim
tanluminodo, ut dicitur, censuales solvendos in festo beati Remigii, ul dicitur, anniialim,
qiiam doinuin seu scolas einit, ut dicebat, ab Odelina quondam filia defuncti Richardi Nor-
430 CH.vRTULAUiuM LNivEns. p.vnis. [1263

iiianni, iil dioeljat, quain siquidein (loinuni sive scolas prout in longuin el latum se com-
portant et quidquid juris habebal vel habere poteral in dicta domo sive scolis prediclus

Guillermus coram nobis recognovit se vendidisse et vendicionis nomine iinperpetuum

quiltavisse venerabili viro magistro Roberto de Sorbona canonico Parisiensi et ejus here-

dibus seu causam habituris ab eodem pro viginti sex libris paris. jam sibi solutis in
pecunia numerata iit confessus est coram nobis, renuncians excepcioni pecunie non nuine-
rate, non solute et non recepte, promittens fide in manu nostra prestita corporali quod
contra vendicionem et quittacionem hujusmodi jure hereditario ratione conquestus aut alio
quoquo jure seu iiiodo per se vel per aliuin non veniet in Ailuruin. Imino dictam domum
sive scolas predictas predicto magistro Roberlo vel ejus heredibus sive successoribus ad

dictos tres solidos et dimidium censuales lantummodo garentizabit, liberabit et defendet in

judicio et extra ad usus et consuetudines parisiens. contra omnes, necnon et quod reddet
dicto emptori vel ejus heredibus seu causam habituris ab eodem centum solidos parisiens.
nomine pene si dicta venditio retracta fuerit vel evicta, quantum ad hec se bona sua
oinnia in contraplegium obligando et nostre jurisdictioni specialiter supponendo. Datum
anno Domini millesimo ducentesimo LX" secundo, mense Marlio.

Cartul. de la Sorbon., in Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16069, f 91, sub rubrica : Item Guillclmi servientis quondam
oanccllario Hemerico in clauso Brunelli pro domo. i) Videbimus infra n" 396, ex alio documento cjusdem anni et mcnsis,
Haimericum tunc jam defunctum fuisse. Ad cbartam publicatam yide supra documentum n"' 239 ^, cujus originale exstat in
Arch. nat. Paris. S. 6226, n" 14.

388. Urbanus IV congregationi pauperum magislrorum Sorbonae construendi oratorium facultatem concedit.

1263, Maii 4, apud Urbem Veierem.

Urbanus episcopus servus servorum Dei venerabili fratri .. episcopo Parisiensi salutem
et apostolicam benediclionem. De dilatatione studii theologice facultatis letanter audivimus
quod ex divina ul creditur plantacione in orlo Parisiensis stiidii congregatio quedam ])au-

peruin magistrorum quasi novella plantatio est exorta, que Parisius in uno comorans vico
ante Terinarum palatium se communiter ipsius scriplure studio depulavit, per qiiam fiicul-

tatis theologice studium magnifice dilatandum speratur ex eo precipue, quod iidein

magistri cum ad discendum sint habiles utpote qiii docuerunt in artibus et aniinum

habeant ad studendum, cito aliis divina gratia irriganle fruclificare poterunt per doctrinam.
Ex parte siquidem congregationis cjusdem fuit nobis humiliter supplicatum ut eis con-

struendi oratorium in vico predicto et faciendi ad eorum opus ibidem divina odicia cele-

brari per aliquem ydoneum sacerdotem eis licentiam concedere dignaremur. Volentes
igitur tibi, qui loci diocesanus existis, in hac parte defi"erre fraternilali tue per apostolica

scripta mandamus quatinus congregationi predicte licenciam hujusmodi auctoritate nostra

 1263] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FHA>C. 431

concedas, sine juris prejudicio alieni. Dal. apud Urbeni Vetereni iiij non. Maii, pontili-
catus noslri anno secundo.

Litterae insertae epistolis cpisooporum Pnrisiensiiim Hiigonis an. 1326 et Guillelmi an. 1333 in Arch. nat. Pnris.
M. 74, n'" 9, 10. Hemerneus, Sorbonae origines, Bibl. nut. Puris, ms. iut. 5493, fol. 110''. Perperam igitiir Cooheris in
cd. operis Hist. de la ville de Paris pnr Lebeuf, II, 120, vidimus cpiscopi Hugonis cum cpistolu Urbuni IV oonfumleiis,
scribit pnpnm un. 1326 supradictam fuoultatcm concessisse. Scd longe aliud cst quando in quadam nota saco. XV in ms. lat.
10983 Bibl. nat. Paris., fol. S*, asseritur : Cappella diote domus inccpta eral annis Domini miUe trecentis et viginti sex, et
oonsccrata in honore beatissime Dei gcnitriois el virginis Maric et sanotnrum undcoim milium virginum et martirum, de
{unrum reliquiis est infra altare magnum. Et in die sanctnriim diclarum virginum cappclle dedicatio n magistris collcgii
solleinpnitcr cclebratur , quod et in Xecrologio Sorbonae, ibid., ms. lat. 16574, fol. 43, ad 21 Ootob. (uota XIV saeo.) Icgitur,
ubi praetcrea notatur, quo anno et siib quibus oircumstantiis pracdicta capella dcdioata sit : n Dcdioatio capelle istius
domus anno 1347... Conseorata
per fratrcm Franoiscum de Placentia Ord. Minor. episcopum Tyberiadcnsem nomine
fuit

domini .\nibaldi cardinalis pro tunc ibidcm presontis . In Arch. nat. Paris. M. 74, n" 14, exstat epistola originalis an. 1347,
Octob. 19, qua dictus cardinalis episcopo injungit, ut ecclesiam seu capellam domus de Sorbona consecrct. Certe hic non
<i

de antiqua capella agitur, quae saltcin jainanno 1281 exsistcbat, ut videbimus ad n 422, scd de nova, scu potius de
ecclesia, postca incepta et an. 1347 pcrfeotu. Cochcris, I. c, p. 129, cam noininat cupcllam Collcgii de Calvy, n qui portuit le
litre dc Petite-Sorbonne .

389. Vrbanus IV studium generale Palentinum restaurat, magistrisque et scholarihus privilegia ad inslar
Universitatis Parisiensis concedit.

1263, Maii 14, apud Urbem Veferem.

.. Episcopo' et capitulo Palentin. Colebat hacfenus delitiaruni orlum civitas Palontina,

de sub cujus portis fons irriguus einanabat. Ortus ille profeclo fructus uberes producebat
quoruin suavitatem et diilcedinem ad diversas mundi partes fontis affluentia derivabat.
Hrat eniin in eadem civitate sicut ex parte vestra fuit proposituin coram nobis scientiarum
studium generale, rudes erudiens, reddens debiles virtuosos ct viros efficiens virtutum
varietate fecundos, horumque gratiosa fecundilas lilterarum dogmate pluriinos instruebat.
Et quia per hoc non solum Palentia sed tota solebat Ispania spiritualis et teinporalis per-

cipere coinoditatis augmcntum supplicastis humiliter ut ad reformationem predicti studii,

quod est non sine inulto ejusdem provincie dispendio dissoluluin, aposlolici favoris parles
ialcrponcre curarcmus. Cuin igitur sicul accepimus ipsius studii reformatio possil eidem
provincie multipliciter existere fructuosa, nos nolentes quod lucerna tante daritatis in
coininunc miiltorum dispendium sic extincta remaneat, sed cupientes potius partes nostras
adicere utsolito fortius accendatur, tuis, frater episcope, supplicalionibus inclinati omnibus
et singulis doctoribus et scolaribus quos in eadem civitate in quacunque facultate studere
contigerit, quod illis |)rivilegiis, indiilgcnliis, liberlatibus et immunitatibus gaudeanl
quibiis magistri et scolares gaudent Parisius vel in aliis locis in quibus habelur studiuin
generale, auctoritate presentium indulgcmus. Nulli crgo, etc, nostre concessionis, ctc.
Dat. apiid Urbom Veterem ij id. Maii, anno ij.

Rcg. Vat. Urbnni IV an. 2 (n 2C), ep. 103, fol.84''. _

HuU. Rom., cd. Tnur., III, 695. De studio Polentino, aub
Alphon.Hii VIII niin. I212-I21'i inocpio, vido Denillc, Die Vnicersitaeteti des Mittelalters, I, 471 sqq.

1. l'1'rtliiifitMlo.
432 CHAUTULAUIUM UNIVERS. PAUIS. [1263

390. Statutum Capituli generalis Oid. Praed. Londini sub mag. generali Uumberlo celebrali de studentibus, qui
possint Parisiis incipere.

1263, medio Maio, Londini.

Inchoamus' hanc [constitutioneni] : in capilulo' de studentibus post illud, tres fratres

tantum mittantur Parisius ad studendum de provincia ))^, addatur : si vero fuerit aliquis
frater in quacunque provincia provectus moribus et scientia, de quo sit spes prolial)ilis,

quod infra paucos annos possit esse ydoneus ad incipiendum Parysius, per magistriun et
difTinitores generalis Capituli Parisius mitti possit )).

Mss. Rom. ct Rutcnens. Capp. general. Ord. Praed. Martcne, Thes. nov. anecd., IV, 1736, n" 3. Anno praeccdcnti
in Capit. gencrali Bononiae cclebrato visitatores conventuum Parisiensis et alioruni quatuor, ubi sunt studia solcmnia,
admoncntur ut scribant magistro ct prioribus provincialibus, si qua rcprehcnsibilia in studentibus invenerint. Martene,
1. c, p. 1733, n 13.

1. Sed baec constitutio in duobus Capitulis sequcntibus non invcnitur approbata et confirmata. 2. Addc Constitu-
tionum . 3. Cf. supra n"* 102.

391. Urbanus IV magistro Gerardo de Abbatisvilla, conservatori privilegiorum Universitatis Paris., magistrum
Clementem de Sancto Germano adjungit.
1263, Augusti 29, apud Urbem Veterem.

Magistris Gerardo de Abbatisvilla, archidiacono Pontiviensi in ecclesia Ambianensi,

et Clementi de Sancto Germano, canonico Parisiensi. Venerabili fratre nostro .. Parisiensi

episcopo insinuante accepimus quod licet conservatores super indultis privilegiorum

apostolicorum a sede apostolica deputati a manifestis injuriis et violentiis dumlaxat defen-
dere possint illos, quos eis defendendos sedes committit predicta, tu, fili archidiacone,

conservator privilegiorum dicte sedis dilectis filiis magistris et scolaribus Parisiensibus

concessorum a sede deputatus eadem et illi, quibus tuas in hac parte vices prout ex forma
commissionis apostolice super hoc libi facte' potes committis, vestram ad ea de facto
potestatem que judicialem requirunt indaginem extendentes, de causis pecuniariis et aliis,

sive reales sive personales actiones intentari contingat, ad dictorum magistrorum et scola-

rium instantiam pro vestra cognoscitis voluntate, ac clericos et laicos, quos aliqui ex
magistris et scolaribus ipsis sibi super aliquo injuriari proponunt, undecumquc sint, ad
vestram facitis presentiam evocari, ex quo in pluribus locis scandalum exortuni est et
aliquibus etiam in personis et rebus non modicum derogatum. Propter quod, ut pre-

dictorum privilegiorum magistris et scolaribus concessorum eisdem conservatio sine

calumpnia fiat, coinmissiones omnes super hoc a te archidiacone factas, salvis dumtaxat
legitimis processibus earum pretextu habitis, auctoritate presentium penitus revocantes, te

fili Clemens in conservatione hujusmodi tibi fili archidiacone duximus adjungendum.

Quocirca mandamus quatinus simul in conservatione ipsa juxta formam tibi archidiacone
1263] AB ANXO MCC LSQLE AD PHILIPPUM IV REG. FIIANC. 433

per apostolicas litteras traditain procedatis. Dat. apiid Urbeiii Veterein iiij kal. Sepleinbris,

anno ij*.

Reg. Vut. Urbani IV an. 2 (n 26), ep. 222, fol. 74 1>.

1. Islud mandutiim npostolicum deest in documentis. Cf. tamen supra n 377.

392. Gerardus abhas S. Germani de Pratis Matthaeo abbati et conventui S. Dionysii concedit quamdam terram,
ubi postea erectum est collegium S. Dionjsii.
1S63, Decembris 26, [Parisiis].

Univer.sis presentes lilteras inspecluris Girardus perinissione divina Sancti Gerinani

de Pratis Parisiensis huiiiilis abbas, doinini pape capellanus, et totiiis ejusdein loci

conventus salutein in Doiniuo. Caritas et aftectus, quibus in Christo religiosos viros ..

abbalein '
et conventuin Sancti Dyonisii in Francia necnon ipsoruni monasterium amplec-
tiinur, nos inducunt ut eorum votis quantum cum Deo et justilia possumus, annuamus,
sperantes ex hoc nobis ab ipsis successu temporis in nostris et monasterii nostri agendis
ulilitatibus grata vicissitudine responderi. Hac itaque consideratione inducti eisdem abbati
et conventui Sancti Dyonisii gratificari volenles, terrain nostrain, quain habemus Parisius
in Laaso in censiva et dominio nostro, contiguam ab uno latere jardino domus fratrum
Penitencie Jhesu Christi, el ex alia parte domui nobilis viri domini Gilonis dicli Le Brun,
constabuhirii Francie, liberaliter duximus concedendam sub capitali annuo censu viginti

solitioriiin parisiens. nobis imperpetuum et successoribus nostris in nostro monaslerio in

lesto beati Remigii annis singulis persolvendo, ab ipsis religiosis habendam sine coactione
vendendi aut extra inanuin suam ponendi decetero possidendam, ita tamen, quod in
predicta terra eisdem .. abbati et conventui Sancti Dyonisii liceat oratorium construere si

eis videbitur expedire, saivo jure parrochiali, dummodo cimiterium aliqiiod facere vel
habere ibidem non possint, nec campanam vel campanas, nec predictum locuin in aliam

personam ecclesiasticam vel secularem aut partem ipsius terre, qui cam iu iiianii moitiia

teneat, permulationis nomine vel alio titulo transferre aliquo ingenio vel cautela, oiniii-

moda juslilia nobis et inonasterio nostro in predicla terra nichilominus perpeliialiler

remanente. In cujus rei testimonium presenlibus litteris sigilla nostra duximus appouenda.
Dat. anno Doinini millcsitno CC LX" tertio, die mercurii in craslino Nativitatis Domini,

inensc Decembri.

Cartulaire blancde Saint-Denis, in Arrh. nat. Paris, LL. 1157, p. 124. Sub rubrica Do platcn domus nostre Pari-
:

sius juxta dnmum frutrum Pcnitcntinc Jhcsu Christi . In margino lcgitur nota saec, XV-XVI Collogium Sancti Dvonisii
:

Paris. . In hoc loco, cum omnibus nnnis subsc'|ucntibiis (1205, 128.5, etc.) adjunctis, crcctum cst postcn Collcgiuni do
Snint-Dcnis, cui vin adjaccns sultem sncc. XV uppcllubatur rue as escholicrs de Sainct-Denys. Vidc de ipsn dnmo Kt'libicn,
Ifistoire de la ville de Paris, I, 406 sq, Topographie historique du vieux Paris, pnr Tisscrund R^yion ocridenlale de :

1'L'niversiti!, p. 228 sqq., 233 sqq. Scholures monasterii S. Dionysii primo habitabant quamdam domum, quae crnt proximn
conventui S. Jacobi, Ord. Praed., ut liquct cx charta prncpositi et scabinorum mcrcntorum aquae Parisiis bunsntorum
im. 1266, mcnsis Julii, in qua frntribus Procdicatoribus trcs domos concedunt, o quarum una fuit Arnulphi Lutouii sita in

Chart. Vniv. Paris. 55

434 CHARTULARIUM TJNIVERS. PARIS. [1263

magno vico Sancti Stephani de Gressis juxta domtim Philippi de Riis Alia vero domiis sila est in eodem vico et fuit
quondam comitisse dc Sancto Egidio Tertia vero domus sita est in alio vico ex opposito novi refectorii dictorum fratrum
juxta domum, que fuit qiiondam scolarium Sancti Dyonisii, que vocatur volta Sancti Quintini . Orijjinale in Arch. nat.
Paris. S. 4229, n 50. Ut ex documento sequenti liquet ibi an. 1263 adhuc residebant.

1. Matthieu de Vendome.

3Q3. Ludovicus IX, rex Francorum, lioberto de Sorhona pro domibus in vico de Hirondale et in magno vico sitis

ratione excambii domos quasdam ante palatium Thermarum ad opus pauperum scholarium concedit.

1263, mense Decembr/, Paris/is.

Ludovicus Dei grutia Fiancorum rex. IVotuin facimus universis tam presentibus quam
futuris quod inagister Robertus de Sorbona canonicus Parisiensis, clericus noster, asserens
se tenere et possidere Parisius duas doinos sitas in vico de Hyrondale supra Secanam sibi

invicein contiguas ad opus congregationis pauperum magistrorum Parisius in theologia

studentium, que fuerunt H. Apprensis episcopi', et quendam locum, qui dicitur hospitale
cum pertinenciis suis, qui fuisse dicitur G. de Sancto Quintino^ situm in vico prope refec-

torium prioris et fratrum Predicatorum jiixta domum in qua habitant quidain monachi de
Sancto Dyonisio', et quandam doinum cuin pertinenciis sitain in magno vico, quc fuisse
dicitur dicti G. *
et primo fuisse dicitur Arnoudi dicti Lemacon, que sita esl ex una parte
juxta domuin Jacobi de Tornaco, e.x alia juxta domum quandam Sancti Slephani des Gres

prope domum dictoruin fratrum, qui quidem locus sive hospitale cum pertinenciis et

domus sibi invicem sunt contigua ex quadam parte ; asserens etiam idem inagister

Robertus se habere potestatem plenariam alienandi premissa : doinos oinnes predictas et

dictuin locuin seu hospitale cum eorum pertinenciis nobis dedit et concessit a nobis
imperpetuum possidenda et ab illis qui caiisam habebunt a nobis pro doinibus infra
scriptis, quas ad opus dictorum magistrorum eidein in escainbium et recompensationem
dedimus et concessimus imperpetuum jure hereditario ab eodem possidendas et ab illis

qui causain habcbunt ab ipso. Hee sunt doinus, quas eidcm ut dictum est concessimus.
Doinus no.stra, que quondam fuit magistri R. de Duaco, in qua inansit duin viveret
defunctus magister Johannes de Sancto Amando, qiiondam clericus noster, sita ante

palatium Termarum', et etiam oinnes domos quas habebainus in vico qui dicitur vicus

Lathomorum similiter ante palatium Terinarum a puteo sito in eodein loco sive a viridario
doinus nostre quam tenet dilectus et fidelis clericus noster Guillerinus de Carnoto usque
ad doinum magistri Guillermi archidiaconi Abrincensis ecclesie sitain in capite ejusdein

vici, hoc salvo, quod Guillermus de Belvaco noster clericus domum quam tenet ad presens

in eodein loco et magister Ludovicus phisicus domum similiter quam tenet inter doinos
supradictas habitabunt quamdiu vixerint sine coactione exeundi vel eciam dimittendi. Post
decessum vero eorundem ad ipsuin magistrum R. vel ad illos qui causam habebunt ab
ipso libere et imperpetuum possidende ad opus prediclorum pauperum magislrorum
56.
1263] AB A>>0 MCC U.SQUE AD P H L 11' P U M IV HEG. I FRANC. 435

devolvantur. Goncediinus eciam eidem magistro R. et congregationi piedicle pauperum

magistrorum quantimi in nobis est, quod oinnes predictas domos teneant in manu mortua,
salvo jure in omnibus alieno. Predictas autein duas domos contiguas quarum una sita est

ante refectoriuin predictorum fratrum Predicatorum juxta doinuin inonachoruin Sancti

Dyonisii, alia in inagno vico jiixta domuin fratrum Predicatorum nobis a predicto magistro
R. concessas, quia eas necessarias pluriinum esse didicimus fratribus antedictis, pietatis

intuitu et pro remedio anime nostre et antecessorum nostrorum in puram et perpetuam

elemosynam dedimus et concessimus fratribus Predicatoribus antedictis ab ipsis et eorum
successoribus imperpetuum pacifice possidendas, quas quidem doinos prefatus magister
R. promisit se garantizaturum prefatis priori et fratribus ipsis ad usus et consuetudines

patrie contra quoscunque. Et pro ista garendia facienda duas doinos predictas, illain

videlicet quam tenet Guillermus de Belvaco et illam quain tenet magister Ludovicus
predicti, priori et fratribus antedictis in contraplegium assignavit; et nos etiam ipsas
duas domos dedimus dicto magistro R. hoc modo quod essent obligate in contraplegium
ipsis priori et fratribus pro garentizandis dictis hospitali et domo cum pertinenciis priori
et fratribus supradictis. Quod ut ratum et stabile permaneat in futuruin presentes litteras

sigilli nostri fecimus impressione muniri. Actum Parisius anno Doiiiini M^GG" sexagesiino
tertio, mense Decembri.

Originalc iii Arch. nat. Paris. S. 6213, n" 52. Deest sigillum. Ibidcin, n 54, cxstat mdimus an. 1374. Cartul. de la
Sorbonne, in Bibl. nat. Paris., ms. lat. 1C069, fol. 1. Bulaeus, III, 225.

1. Vide de ipso Dclisle, Cabinct des tnss., II, 214. An. scquenti, mense Junio, ideiu ({uoad duas domos, quae episcopi
Apprensis fucrunt, in praesentia oflicialis curiae Paris. asseruit. Episcopus vero retinuit sibi, ({uamdiu vixit, usumfructum.
Asseruit insuper Robertus, ipsum has domos cum aliis, quae regis Ludovici erant, permutassc. Originale in Arch. nat. Paris.
S. 6213, n 50. Cartul. de la Sorbonne, fol. 01''. Donatio episcopi an. 1261, mcnsis Octob. Arch. nat., I. c, n 53. Cf. prae-
terca Cartul., fol. 10"''. 2. Gualtcri dc S. Quintino, de quo snpra n" 372. 3. Agitur hic dc scholaribus S. Dionysii, qui
tamcn an. 12G0 ab hoc loco jain disccsserant. Vide supra n" 392, nota. 4. Id cst Gualteri. 5. Cf. supra n" 241.

oy4. ManfreduB, rex Siciliae, doctoribiis in philosophica disciplina Parisiis studentibits Aristotelis aliorumque
philosophorum codiccs, quos in latinam linguam converti feccrat, dono transmittit.

Circa an. 1263.

Sedentibus in quadrigis philosophice '

disciplinc Parisiensis studii docforibus universis
Manfredus Dei gratia, etc. In extollendis regie prefecture fastigiis, quibus congruenler
oflicia, leges et arina communicant, necessaria fore credimus scienlie condimenta, ne per
hujiis suavis et mulcebris ignorantiam conmixture vires ultra liciti terminos efTrenatc
lasciviant, et justicia citra dcbiti regulas diminuta langucscat. Ilanc nos profecto, qui
divina largitione populis presidcmus, gencrali qua omnes homines natura scirc desiderant,

et spcciali qua gaudent aliqui volunlate proficere, anle suscepta regiminis nostri onera
seniper a juventute nostra quesivimus indefessi. Post regni vero nostri cuias assumptas,
%% 436 CHARTULAUIUM UNIVEKS. PARIS. [1263

quanquam operosa frequenter negotiorum turba nos dislrahat, et civilis sibi ratio vendicet

sollicitudinis nostre partes, quidquid tanien temporis de rerum familiariuin occupatione

decerpimus, transire non patimur otiosum, sed totum in lectionis exercitatione gratuita
libenter expendimus, totum intelligentie, ut clarius vigeat, instrumentum in acquisitione

scientie, sine qua mortalium vita non regitur, liberaliter erogamus. Dum librorum ergo
vohimina, quorum muUifarie multisque modis distincta cyrographa diviciarum nostrarum
armaria locupletant, sedula meditatione revolvimus, et accurata contemplatione pensamus,
compilationes varie, que ab Aristotele aliisque philosophis sub grecis arabicisque voca-
bulis antiquitus edite, in sermocinalibus et mathematicis disciplinis nostris aliquando
sensibus occurrerunt, quas adhuc originalium dictionuin ordinatione consertas et

vetustarum vestium, quas ei etas prima contexerat, operimento contectas vel hominis
defectus aut operis ad laline lingue notitiam non perduxit. Volentes igitur, ut reverenda
tantorum operuin senilis auctoritas apud nos non absque multorum commodis vocis
organo traducere juvenescat, ea per viros electos et ulriusque lingue prolatione peritos
instanter duximus verborum fideliter servata virginitate transferri. Quia vero scientiarum
generosa possessio in plures sparsa non deperit, et distributa per partes minorationis
detrimenta non sentit, sed eo diurnius perpetuata senescit, quo publicata fecundius se
diffundit, hiijus celare laboris emolunienta noiuimus, nec extimavimus nobis eandem
retinere jocundum, nisi tanti boni nobiscum alios participes faceremus. Considerantes
veruintamen, quorum conspectibus quorumque judiciis operis cepti primitie possent
decentius deputari, ecce vobis potissime velut philosophie preclaris alumpnis, de quorum
pectoribus promptuaria plena fluunt, libros aliquos, quos curiosum in studium transla-
torum et lingua jain potuit fidelis instruere, consulto providimus depulandos. Vos igitur
viri docti, qui de cisternis veteribus aquas novas prudenter educitis. qui fluenta melliflua
sitienlibus labiis propinatis, libros ipsos tanquam amici regis enxenium gratanter excipite,

et ipsos antiquos philosophorum operibus, qui vocis vestre ministeriis reviviscunt,

quorumque nutritis famam, dum dogmata sternitis sapienter ut expedit, et congreganles
eos in auditorio vestro, in quo virtutum grana fructificant, erroris rubigo consumitur, et
latentis scripture veritas aperitur, tum mittentis favore commoniti tum etiam clari trans-

missi operis ineritis persuasi ad communem utilitatem studentium et evidens faine vestre

preconium publicetis.

Bibl. not. Paris., ms. lat. 8567, fol. 104 1>, ex quo imperfecte apud Martene-Duiand, Ampl. coll., II, 1220. Ad haec vide
Bohmer-Ficker, Regesta Imperii, V, n 4750.

H
1. Verbum hoc compcndio in ms. scribitur phiice , quod hic philosophicc , non physice ut apud Martene,
legi debet.
1264] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV IIEG. FRA.NC. 437

395. Urbanus IV doctoribus in artibus Parisiis regentibus mandat ut magislrum Gualterum de Vaceria eorum
consortio, quo erat prii'atus, restituant.

1264, Martii 28, apud Urbem Veterem.

Universis doctoribus Parisius in artibus regentibus. Sincere devotionis alTectus quem

ad apostolicam sedem et personam nostram geritis nos inducit ut securi vobis precamina
dirigamus. Sane dilecto filio magistro Gualtero de Vaceria*, clerico Ambianensis diocesis,
intelleximus referente, quod vos dudum pretendentes quod idem Gualterus consilium
prebuit et favorem Johanni dicto Frequestel clerico ut in dicta civitate in arlibus cathe-
drain illicentiatus ascenderet magistralem, quosdam de vestro collegio ad inquirendum de

hujusmodi excessu et illuin punicndum elegistis juxta vestre libitum voiuntatis, juramento
corporalitcr prestito promittentes servare quicquid inquisitores hujusmodi super prcmissis

statuerent et cogere illos qui ex lunc in artibus regere Parisius inciperent ad prestandum
siinile juramentum, ac iidein inquisitores juramento prestito^promittentes super predictis
bona fide inquirere veritatem : eundein Gualterum vestro consortio usque ad octennium,
et si forsan idein non toleraret humiliter, perpeluo privaverunt, propter quod vos eum in

vestrum consortium admittere denegatis. Quare idem Gualterus nobis humiliter suppli-
cavit, ut cum ipse per sex annos et ainplius in dictis artibus rexerit et adhuc intendat

Parisius regere, providere super hoc ei paterna cleinentia dignaremus. Cum igilur dictus

Gualterus paterni favoris gratiam experiri mereatur ex eo quod laudabilis propositi

desiderii inhians pro thesauro scientie obtinendo se vigiliis et laboribus exposuit et

adhuc anelat exponere, prout relatu accepimus fidedigno, vosque propter hoc ejus in hac
[)arte proposituin favore benivolo prosequi cupiamus, universitalem vestram rogamus,
moneinus et hortamur attente per apostolica vobis scripta mandantes quatinus pro
apostolice sedis et nostra reverentia dictum Gualterum vestro consortio restituatis et quo
ad eum juramentum et promissionem hujusmodi relaxetis a quibus vos auctoritate presen-
lium duximus absolvendos. Alioquin dilectis filiis magistris Johanni preposito ecclesie de
Trohalten. Tornacensis diocesis, et Oddoni de Sanclo Dionisio*, canonico Parisiensi,
noslris damus litteris in mandatis, ut predictum Gualterum consortio restituentes eidem
faciant eum sicut unum ex vobis tamquam magistruin et socium in magistralibus haberi et
Iractari, ac vos a predicto juramento et promissione auctoritate nostra denunliel absolutos.
(^ontradictores auctoritate nostra prefala appcllatione postposita coinpescendo. Xon
obstantc si alicui a scde sit indullum predicta, quod suspendi vcl inlerdici, aut excoinmu-
nibari, etc. Dat. apud Urbem Veterem v kal. Aprilis, anno tertio.

Rcg. Vat. Urbani IV nn. 3 (n" 29), cp. 528 (349), fol. 139. In innrginc lcjfitur : Dc consilio dominorum .. Tusculan.
et .. Sabincn. cpincoporum et Symonis tituli Sanctc Cccilie presbytcri cnrdinalis .

1. Cf. suprn n 373. 2. An. 1279 post mortem Stcphani in episcopnm Parisiensem a capitulo electus est, quibusdam
cx cnpitiiln ipsinn ccrlcnic c opponcnlibiis clcctioni prcdictc . Rcg. Vnt. Nicoloi III (n 40), on 3, cp. .M. Odo nntc clcctioncm
in prnescntin cnnonicorum ci adhocrcntium haec vcrbn protulisse dicitur : a Isti doniini honornverunt me, dc quo rcgratior
438 CHAUTULAUIUM UNIVEUS. PARIS. [1264

cis, et ctiam si plus non fucercnl, ab eis me repulo plurimum honoratum . Reg. Vat. Nicolai III (n 39), ep. 19. Post ejus

electionem canonici adversaiii ad sedem apostolicam contia eum appellarunt, ct Odo ipse jam senio confiactus in manibus
Nicolai papae, qui electionem irritam pronuntiavit, cessit. Ibid.

396. Urhanus IV decernit an Stephanus cancellarius Parisiensis incipiens regere in theologica facultate tesii-

monium perhibere deheat de licentiandis in eadem facultate.

1264, Maii 26, apud Urbem Veterem.

Magistris regentibus Parisius in theologica facultate. Ex parte vestra fuit propositum

corain nobis, quod per sedein apostolicani est statutuin, ut inagislri postquam licentiati

fuerint in theologica facultate, antequam in ipsa regere incipiant, preslent corporaliter

juramentum de perhibendo fidele testiinoniuni de bachaUariis in facultale licentiandis

eadem'. Sane inagistro Stephano cancellario Parisiensi^ incipiente regere in facultate

predicta vos attente monuistis eundem, ut hujusmodi juramentum prestari ab aliis

consuetum exhibere curaret, ita tamen quod ipse duin esset cancellarius Parisiensis ad
perhibendum testimonium miniine teneretur. Verum predictus cancellarius in sua incep-

tione dictum prestare noluit juramentum, pretendens quod licentiare bachallarios pertinel

ad eundein, propter qiiod prestare tale juramentum aliquatenus non tenetur'. Geterum
vobis asserentibus ipsum pro magistro, donec hujiismodi juramentum prestiterit, in

vestrum consortium et ad tractatus vestri collegii nuUatenus admittendum, ipsoque

cancellario se ad hec nichilominus ingerente, theologie studium civitatis Parisiensis, in

quo exinde grave scandalum est exortum, propter hoc multipliciter impeditur. Nos itaque,
qui ampliationem ipsius studii plurimum affectamus, volentes super hoc illud remedium
adhibere, per quod hujusmodi scandalo et impedimento summotis in plene quietis atque
vigoris statu idem studium divina favente clementia valeat conservari, volumus et aucto-

ritate presentium declaramus, quod prelibatus cancellarius et successores sui cancellarii

Parisienses, qui regere in facultate inceperint supradicta, juxta predictum statutum
prestare teneanlur hujusmodi juramentum, ita tamen quod ad perhibendum tale testi-

monium quamdiu cancellarii Parisienses fuerint ininime teneantur. Dat. apud Urbem
Veterem vij kal. Junii*, anno iij".

Reg. Vat. Urbani IV an. 3 (n 28), cp. 259, fol. 67''.

1. Vide supra n 79. 2. in documento an. 1266, mensis Julii, infra edito ct
Stephano Tcmpier, sive de Aurelianis, ut
alibi nominatur. In documento Arch. nat. Paris. quod testamentum magistri Johannis de Gondricuria, canonici
M. 75, n" 128,
S. Johannis in Leodio, an. 1262, in vigilia b. Johannis Baptiste (23 Junii), continet, magister Stephanus Aurelian. non cancel-

larius, sed adhuc simpliciter canopicus designatur. In Cartul. de la Sorbonne vero, Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16069,
fol. 18'', in documento mensis Martii, an. 1262 (i. e. 1263), agitur de bone memorie cancellario (ins. Quitelario) Parisiensi ,
qui secundum docum. fol. 91 (supra n 387) est Ilaimericus. Antecessor ergo Stephani in cancellaria ante mensem Mart.
an. 1263, verisimiliter vero post 23 Jun. an. 1262 obiit, et Stephanus de Aurelianis infra hoc spatium factus est cancellarius
Parisiensis. Nota supra ad n"" 191 posita sic debet corrigi. 3. Ex hoc sicut et ex documentis n' 399 et 400 apparet,
cancellarium Stephanum hominem pertinacis et obstinatae mentis fuisse, mireque partim explicatur ralio ub ipso an. 1277
inita in condemnatione 219 errorum. Vide infra ad n"^" 473. 4. Sic in Reg.; sed forte proj^ter duas epistolas n'" 399 ct 400
Julii (Junii 25), scribi debet.
1204] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FUA>C. 439

39/. Statutum Capit. generalis Ord. Praed. Parisiis sub mngistro generali Johanne de Vercellis celebrati de
promovendis ad magisterium theologiae Parisiis.

1264, Junio ineunte. Parisiis.

Injungimus districte omnibus tam subditis quani prelatis, ut quicumque dant operam,
consilium, vel auctoritatem, quod aliquis ad magisterium Parisius promoveatur in

theologia, quod consideratis moribus et gralia docendi et scienlia ilhun semper preponant
de toto Ordine absque acceptione nationis vel persone, de cujus promotione credunt quod
magis cedere possit ad Dei gloriam et ulilitatem Ordinis et honorem.
Item committimus magistro Ordinis ut ipse diligenter de studio Parisiensi [et aliis

generalibus iiij" provinciarum] ordinet et disponat in omnibus', prout generali utilitati

Ordinis viderit expedire.

Mss. Rom. et Rulcncns. Copp. gcncr. Ord. Prncd. Marlcnc, Thes. 7iov. aiiecd., IV, 1738, n'" 15, 19.

1. In Capitulis gcncral. ann. 1272-1274 rclcbratis magis cxplicatnr ; <i quantum ad principales lectore ct bnccellarios u.

An. 1269-1271, 1275 ct postca : ut dc ningistris ct baccelluriis ordinct .

ocJO . Urbanus IV quaestionem de magistro Petro liussel sohit pro honore Parisieusis ecclesiae, ad tjuam ratione
Umversitatis diversarum nationum gentes con/luunt.

12S4, Junii 22, apud Urbem Veterem.

Decano et archidiacono Silvanectensibus. Ex parte dilectorum filiorum .. decani et

capituli Parisiens. fuit propositum coram nobis quod magister Petrus dictus Russel
clericus Parisiensis asserens quod venerabilis fialcr noster .. Parisiensis episcopus, ad

<pu'm prebendarum collatio in Parisiensi ecclesia dicitur pertinere, quandam prebendam

tunc in ecclesia ipsa vacantem sibi contulerat, ac pretendens quod dicti decanus et

capitiilum se super hoc opponcntcs eidem ipsum ad mandatiiiii dicti episcopi in fratrem et

canonicum admiltore recusaranl, quodque super hoc inter ipsum ex parte una et dictos

decanum et capitiiluin ex altera questione suborta hujusmodi negolium fuerat ad sedem

apostolicam devolutum, et quod dilectus filius noster I. Sanctorum Cosme et Damiani
diaconus cardinalis partibus a nobis in eodein negotio datus auditoi- pro eodeiii magistro
1'. (liflinitivam scntcntiam promulgarat, quam nos apostolico duxeramus munimine robo-
randain*, nostras ad dilectos filios .. abbateiii et .. priorem Sancti Dyonisii in Francia
impelravit litteras ' inter alia continentes, ul ipsi vel eorum aller sentcntiam ipsam
executioni debite demandantes eundem magistruni Pctruin in corporalem posscssioncni
predicle prebende inducerent et tucrentur inductum facienlcs ipsuiii in fratrem et cano-
iiiciim ipsius ccclesic 'cum plenitudine canonici juris admilli sibiquc de ipsius prebende
rcddilibiis juribus et proventibus integie ac plenarie responderi, contradiclores, etc,

iisqiie compescendo. Cuinque dictus prior ad ecclcsiam prediclam accedens predictarum

440 CH.VIiTULARIVM UNIVERS. PAItlS. [1264

litterarum aucloritato dicfis decano et capitulo injunxisset ut eundem Pelrum reciperent in

canonicum et in fratrem iidemque decanus et capitulum litteraruin predictarum cbpiam
sibi fieri humiliter petiverunt : sed quia idem prior super hoc contra justitiam non
audiebat eosdem, ipsi sentientes ex hoc indebite se gravari ad nostram audientiain appel-
larunt. At ideni prior hujusinodi appellatione conteinpta in contradictores et rebelles
primo, et tandem in decanuin et aliquos de dicto capitulo singulariter excoinmunicationis
sententias promulgavit eosque excominunicatos denuntiavit et fecit publice nuntiari,

propter quod dicti decanus et capituluin ad nostram duxerunt providentiam recurrendiim.

Nos igitur attendentes quod Parisiensis ecclesia, ad quam ralione Parisiensis studii

diversarum nationum gentes confluunt, quc inagnum habent zcluin devotionis ad illam, in
generalis ecclesie firinainento tanquam sydus prelucet irradians et ab aliis sicut niagnuni
discernitur luminare, ac sustinere nolentes quod tanta ecclesia que a tot genlibus et

mundi populis inulta veneratione prefertur, occasione hiijusmodi in divinis ofliciis paliatur

defectum, presertiin cum magnuin ex hoc scandahim in multorum inentibus exortum esse
dicatur, discretioni vestre mandamus quatinus vos vel alter vestrum per vos vel alios seu
aliuin vocatis qui fuerint evocandi, hujusmodi excommunicalionis sententias ad cautelam
juxta formain ecclesie auctoritate nostra rehixetis ac postea easdem denuntietis et denun-
tiari faciatis publice relaxatas. Gontradictores censura siinili appellatione postposita
compescendo *. Dat. apud Urbein Veterem x kal. Julii, anno tertio.

Reg. Vat. Urbani IV an. 3 (n" 29), ep. 70i (884), fol. 188''.

1. Vide supra n^^ 340, 359. 2. Hoc documentum extensissimum cum multis insertis e.\stat in Reg. Vat. Urbani IV
an. 3 (n" 29), ep. 48, fol. 25 (dat. iij id. Mart.), et aliud diversum, sed tenoris similis in Colleclione Marini de Ebolo, Arch.
Vat. arm. 31, ep. 3270, ex quo supra n 330 aliqua referuntur. Petrus inter alia accusabatur publica laborare infamin super
abominabili vltio, et Parisiis errores publice praedicasse. Se defendebat; papa vero pcr magistros Remig-ium et Raimundum
capellanos et pbysicos suos fecit inquiri, qui ejusdem mngistri P. corpore diligenter inspecto ipsum rctulerunt ab hujus-
modi morbo prorsus immunem )). 3. Reg. Vat., I. c, ep. 49, cjusdem temporis. 4. Nominatur Pelrus Roselli adhuc
ij non. Jul., ibid., ep. 848.

3yy. Urbanus IV decano ecclesiae de Abbatisvilla inquisitioncm querelao magistroium tUeologicae facultatis
Paris. committit, quod Stephanus cancellarius sibi nomen et officium decani assum/>sisset.

1264, Junii 26, apud Urbem Ifeterem.

Decano ecclesie de Abbatisvilla Ambianensis diocesis. Ex parte dilectorum filiorum

magistrorum regentium Parisius in theologica facultate fuit propositum coram nobis quod
licet singuli magistri facultatis ejusdem cuin in ea Parisius regere incipiunt ex staluto per
sedem apostolicain confirmato teneantur prestare corporaliter juramentuin de perhi])endo
fideli testimonio de hiis qui exaniinantur ibidem in hujusinodi facultate, tainen dilectus
filius magister Stephanus cancellarius Parisiensis qui de novo in facultate ipsa inibi
regere incepit prestare hujusinodi juramentum indebite contradicit', et quod licet de
antiqua et approbata et hactenus pacifice observata consuetudine Parisius sit obtentum ul
1264] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV IIEG. FRANC. 441

antiquior ex eisdem magistris in actu regendi nomen decani habeat inter eos et ipsis
indicat festa per nuntium proprium, et alia faciat que ad suum noscuntur ofTiciuin perti-

nere', tamen idem cancellarius quanquam non sit antiquior in regendo sed Parisius de
novo regere inceperit in facultate predicta, propria temeritate sibi nomen decani assumens
ea que ad onicium ipsum pertinent contra justitiam exercere presumit in eorundem inagi-

stroruin prejudicium et gravamen. Sane iidem magistri contra eundem cancellarium super
hiis sub certis formis ad .. decanum Tornacensem nostras litteras impetrarunt; veruin idem
decanus Tornacensis a fine Parisiensis diocesis ultra duas dietas remotus existit et in
hujusinodi litteris mentio non habetur de constitutione de duabus dietis edita in Concilio

generali, sicque dicti magistri dubitant ne propter hoc possint hujusmodi negotia retar-

dari. Quare predicti inagistri nobis humiliter supplicarunt ut providere super hoc paterna
sollicitudine curaremus. Nos itaque voientes ut negotia ipsa celerem consequantur
effectum te decisioni negotioruin ipsorum decano Tornacensi subrogamus eidein. Quocirca

mandamus quatinus in predictis negotiis procedas per te vel per alium juxta predictarum
directarum ad eundem decanum Tornacensein continentiam litterarum, etiamsi predictus
decanus procedere inceperit per easdem, dummodo ad litis contestationem miniiiie sit

processum, processu tainen ipsius legitimo si quis fuerit observato. Dat. apud Urbein
Veterem vj kal. Julii, anno tertio.

Rcg. Vot. Urboni IV ari. 3 (n 29), cp. 710 (890), fol. 189.

t. Cf. supra 11 390. 2. In hoc loco, qui sicut totum documentuni hucusquc viros doctos fugit, primum nomcn
deeani, scilicct pro facultatc tbcologica, occurrit cjusque scnsus ct officium explicatur. Et cum antiquae et approbatae et
hactenus pacificc obscrvatae consuetudinis mentio fiat, liquide constat, longe ante an, 1264 singulis facultatibus inter sc
diatinctis decanum praefuisse, excepta universitate artistarum, cui rcctor praesidebat.

4U(J. Urbaiius IV decano ecclesie de Abbatisvilla inquisitionem querelae magistrorum theologicae facultatis
Paris. committitj quod Slcplianus cancellarius Ivoni liriloni et Johanni de Aurelianis propria voluntate
regendi licentiam concessisset.
1264, Junii 26, apud Urbem Veterem.

Decano ecclesie de Abbatisvilla Ambiancnsis diocesis. Perlato ;ui audientiam nostram

quod licel magister Stephanus cancellarius Parisiensis prestitisset corporaliter jurainentuin
|)roul cliam prestare consueverunt predecessores sui Parisienses canceliarii, quod ipse
nuUi regendi Parisius in facultate theologica concederet licentiam nisi requisito testiinonio

magistrorum oinniuni ibidcm actu regentiuin iii luijiismodi facultate, tamen cancellarius
ipse contra hujusmodi juramentuin teinere veniens iiiagistris Ivoni Britoni* et Johanni de
Aiirelianis' licentiam regendi Parisius in facultale predicta magistroruin inibi actu regen-

tium in eadem festimonio minime roqiiisilo pro|)ria volunlate concesserat, venerabili fralri

nostro .. Aulisiodorensi episcopo'^ iiosliis dedisse dicimur litteris in inandalis ut si esset

ita et dicli magistri Ivo et Johannes non incepissent regere, ne iiuipercnt iiihibcret
Charl. Univ. Paris. I. .">
442 CIIARTUL.VRIUM UNIVERS. P.VRIS. [1264

eisdem, el si forte incepissent, eos ab actu regendi suspenderet, dictumque cancellarium

propter hoc canonica pena puniret. Verum idem episcopus ex eo occasione assumpta,
quod non erat qui prosequeretur hujusmodi negotium coram eo, in ipso negotio proce-

dere non curavit, sicque nos dilecto filio .. decano Tornacensi super hoc sub certa forina
nostras litteras duximus dirigendas. Sane idem decanus a fine diocesis Parisiensis ultra
duas dietas remotus existit, etc. iit siipra n" 399, itsqiie injinem'^. Dat. apud Urbem Velerem
vj kal. Julii, anno tertio.

Reg. Vat. Urbani IV an. 3 (n 29), ep. 711 (891), fol. 189*

1. Is est ideni atque Ivo Brito infra n 414, ct fortasse idcm apud Gu(5rard, Cart. de Vltglise Notre-Dame, 1, 175;
II, 64, 537; III, 257, ad ann. 1269, 1271, elc, nominatus. 2. Anno 1271 in cancellarium Parisicnscm electo, de quo infra
n'' 437. 3. Guidoni. 4. Exceptis duabus lectionibus variantibus nullius momenti.

401. Urbatuts IV Johanni de Curtiniaco apud sedem apostolicam theologiae operam danti proventus hencficio-
rum suorum concedit perinde ac si Parisiis juris canonici studio institisset.

1264, Junii 28, apud Urbem Veterem.

Johanni de Curtiniaco capellano nostro, capicerio Aurelianensi. Apostolice sedis beni-

gnitas illos specialis favoris benivolentia prosequi consuevit qui nobili prosapia orli litte-

rarum scientia mores insigniunt et scicntiam laudabilium inoruin honestate decorant. Hiis
igitur in te paterna consideratione pensatis personam tuam bcnivolentia speciali prose-

quimur eamque intendimus condignis gratiis honorare. Hinc est, quod nos tuis supplica-

tionibus inclinati auctoritate tibi presentium indulgemus, ut pro lempore, quo pro negotio
electionis de te in Remensi ecclesia celebrate' fuisti apud sedein apostolicam commoratus
studendo ibidem in theologica facultate, fructus redditus et proventus beneficiorum
tuoruin ecclesiaslicorum cum ea integritate percipere valeas, cum qua illos perciperes, si

per idem tempus juxta indultum sedis apostolice Parisius juris canonici studio institisses.
Non obstantibus contrariis consuetudinibus vel statutis ecclesiarum, in quibus beneficia
obtines supradicta, juramento confirmatione sedis predicte seu quacunque alia firmitate

vallatis et qualibet dicte sedis indulgentia quibuscunque concessa, per quam efi^ectus

hujusmodi gratie impediri valeat vel differri et de qua in nostris litteris specialis mentio
sit habenda. Nulli ergo, etc, nostre concessionis, etc. Dat. apud Urbem Veterem iiij kal.

Julii, anno tertio.

Reg. Yat. Urbani IV an. 3 (n" 29), ep. 708 (888), fol. 189. In epistola scquenli abbas S. Gcrmani de Pratis Parisien.
conservator constituitur.

1. Johanncs de Curtiniaco jam isto tempore in archiepiscopum Remensem olectus, tamcn propter vota capitularium
divisa, cum una pars Guillclmum, tit. S. Marci presb. card., clegissct, non ante 15 Julii an. 126G ut archicpiscopus a
Clementc IV confirmalus est. Reg. Vat. Clementis IV (n 32), an. 2, cp. 99. Martenc, Thes. nov. anecd., II, 367.

5C.
1264] AB ANNO MCC USQUE \D PHILIPPUM IV REG. FRANC. 443

402. Officialis curiae Parisiensis notum facit duas bursas in coUegio Sorbonico fundatas esse in gratiam
duorum magislrorum dioecesis Ambianensis.
1264, Julii 2. [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecluris officialis ciirie Parisiensis saluteni in Domino.

Noveritis quod in nostra presentia constilutus magisler Robertus de Sorbonio, canonicus

Parisiensis, provisor seu procurator congregalionis pauperum magistrorum studentium
Parisius in theologica facullate, recognovit in jure coram nobis se recepisse a viro pro-
vido et discreto Waltero, dicto Carne, preposito de Ludo et ballivo Sancti Wallarici supra
mare, Ambianensis dyocesis, trecentas libras turon. in pecunia numerata : quas trecentas
libras idem Walterus in puram et perpetuam contulit elemosynam pro sustentandis
duobus magistris Ambianensis dyocesis, bone fame et vite honeste, in theologica facultate

studentibus; promittens bona fide et per legitimam stipulationem, quod unicuique pro
bursa sua, singulis ebdomadis, seu subrogato vel subrogatis ab eisdem, de tribus solidis
parisiens. providebit, ac ministrabit singulis annis quamdiu eos vel alterum eorum in con-
gregatione dictorum magistroriun personaliter contigerit commorari. Goncessit nichilo-
minus idem magister Robertus quod dictus Walterus, quamdiu vixerit, dictos duos
magistros prefate dyocesis prenominato provisori vel ei qui pro tempore fuerit presen-

tabit, ita tamen quod si aliquis decesserit vel ex causa recesserit, alium ydoneum loco

illius poterit subrogare, quem vel quos magistros dictus provisor vel ejus successor non
nisi propter magnam ofrensam manifestam ultra annum poterit amovere. Verumtamen si

dictus provisor sub juramento, quo dicte domui astrictus tenebatur, aliquem dc dictis

magistris vel utrumque non essc ydoneos vel ydoneum in studio et congregationc pre-

dicta dicto ballivo vel causam habentibus presentandi ab eodem significaverit, tenebuntur
dictus ballivus et habcntes causam presentandi ab eodem, alium vel alios ydoneum vel

ydoneos presentare. Debent quidem, quantumcumque fuerint ydonei dicti duo magistri,
iterum in principio anni de novo presentari. Post ejusdem vero Walteri decessum domino
episcopo Ambianensi et ejus archidiaconis qui pro tempore fucrint, vel duobus de ipsis,

si tertius absens fuerit, presentandi duos dictos magistros ejus dyocesis liberam concessit
facullatem, et ad omnia premissa inviolabiliter observanda, nomine procuratorio obligavit

omnes domos, possessiones, predia et omnia bona, nomine dictorum magistrorum acquisita
et in posterum acquirenda. Obligavit insuper omnes successores suos, et omnes qui
causam habebunt ab eodem, ad prcmissa omnia et singula facicnda, sccundmn quod
superius est expressum. In cujus rei testimonium presentibus littcris sigillum curie Pari-

sicnsis duximus apponendum. Datum anno Domini M^CCLX" quarto, die mercurii post

fesfum apostolorum Petri et Pauli.

Cart, de la Sorbonne in Uibl. nol. Poria., ni. lat. IGWjO, fol. 55. Hemprnpiis, Sorbonae origines, ibid., nis. hit. 5493,

fol. 36<>. Jourdain, n 204.

444 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1264

403. Vrbanus JV Odoni cancellario S. Genovefae Paris. scribit de magislro Evrardo, studente in theologia, qui
plus quam per quinquennium Parisiis in artibus rexerat.
1264, Julii 11, apud Urbem Veterem.

Fralii Odoni cancellario Sancte Genovefe Parisiensis. Gum sicut accepimus dilectus
filius inagister Johannes rector ecclesie de Donno Medardo in Pontivo de sua salute soUi-
citus eidem ecclesie renuntiare disponat, nos voientes dilecto filio magistro Evrardo

rectori ecclesie de Betembois Ambianensis diocesis, qui per quinquennium et amplius in

artibus rexisse Parisius, et in theologia dicitur studere ibidem, obtentu dilecti filii B. Ani-

bianensis archidiaconi ac litterarum nostrarum contradictarum auditoris nobis pro ipso

cuin instantia supplicantis providere de ecclesia supradicta, discretioni tue mandamus
quatinus, si est ita, libera a dicto Johanne prefate ecclesie resignatione recepta illam
prenominato magistro Evrardo, dummodo sit ydoneus aliudque canonicum non obsistat,

vel procuratori suo ejus nomine auctoritate nostra per te vel per alium conferas et

assignes inducens ipsum in ipsius corporalem possessionem et defendens inductum. Non

obstante si pro aliis in dicta diocesi sint apostolice sedis scripta directa, quibus in hoc
nominatuin magistruin Evrardum preferri volumus, sed quo ad alia nuUum prejudicium
generari, aut si alicui a sede apostolica sit indultuin quod excommunicari, suspendi vel

interdici non possit per litteras dicte sedis que de indulto hujusinodi plenam et expressam
non fecerint mentionein, et qualibet alia ipsius sedis indulgentia per quam facta ei in hac
parte gratia impediri valeat vel differri, et de qua in nostris litteris fieri debeat mentio
specialis. Contradictores, etc. iisqiie compescendo. Verum quia non est verisimile quod
quis beneficio multis forte laboribus acquisito de qiio debet sustentari absque causa
renuntiet, provideas attentius ne ex parte resignantis vel dicti inagistri Evrardi seu alias

quomodolibet pravitas aliqua intercedat. Volumus auteni qiiod postquam magister Ev.
predictam ecclesiam de Donno Medardo fuerit pacifice assecutus, nominatam ecclesiam de
Betembois quain ex tunc vacare decernimus oinnino dimittat, proviso nichilominus quod
prout requiret onus predicte ecclesie de Donno Medardo idem magister E. se faciat
statutis temporibus ad ordines promoveri et personaliter resideat in eodem, alioquin
hujusmodi gratia nullius penitus sit momenti. Dat. apud Urbein Veterem v id. Julii, anno
tertio.

Reg. Val. Urbani IV an. 3 (n 29), ep. 811 (990), fol. 200. Ibid. cp. 749 (929) providelur mag. Jobanni clerico,

qui in artibus Parisius doctoris gessit officium, necnon in jure canonico et civili diu studuit .

404. Urbanus IV decano ecclesiae Ambianensis seribit de Stephano cancellario Parisiensi.

1264, Juiii 18, apud Urbem Veterem.

.. Decano ecclesie de Abbatisvilla Ambianensis diocesis. Dilecti filii magistri regentes

Parisius in theologica facultate nobis significare curarunt, quod per sedein apostolicam est
1265] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 445

statutum ut niagistri postquam licentiati fuerint in hujusmodi facultate, antequam in ipsa

regere incipiant, prestent corporaliter juramentum de perhibendo fidele testimonium de
bachalariis in facultate licentiandis eadem. Sane dilecto fllio magistro Stephano cancellario
Parisiensi, etc. sicut supra n" 396, mutatis mutandis. In fine additur : Ideoque discretioni
tue mandamus quatinus prefatum cancellarium ul juxta idem statutum dictum exhibeat
juramentiun monitione premissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota com-
pellas, non obstante, si ei a predicta sit sede indultum, quod interdici, suspendi vel
excommunicari, etc. Dat. apud Urbem Veterem xv kal. Augusti, anno tertio.

Reg. Vat. Urbani IV nn. 3 (n 29), ep. 825 (1004), fol. 202.

405. Simon apostolicae sedis legatus notum facit se vidisse litteras Roberti S. .Stephani in Caelio Monte
presb. cardinalis.
1265, Martii 23, Parisiis.

Symon miseratione divina tit. Sancte Cecilie presbyter cardinalis apostolice sedis
lcgatus universis presentes litteras inspecturis salulem et sinceram in Domino caritatem.

Noverit universitas vestra quod nos personaliter accedentes ad ecclesiam Sancti Mathurini
Parisiensis presentibus rectoribus' et procuratoribus universitatis scolarium Parisiens. et
pluribus aliis, ipsisque rectoribus et procuratoribus volenlibus ac claves prebentibus quas
habebant, archam in qua servantur littere et privilegia Universitatis ipsius fecimus aperiri,
in qua inter celera invenimus et vidimus et diligenter inspeximus quasdam litteras patentes

sigillatas sigillo pendente reverendi patris quondam R. miseratione divina tit. Sancti Ste-
phani in Celio Monte presbyteri card. apostolice sedis legati, ut prima facie apparebat,
sanas et integras, non cancellatas nec abolitas, quarum tenor talis cst : R. servus crucis

Christi, etc. ut supra n" 20, usqiie in Jinem. Deinde : In quorum testimonium et fidem
imperpetuum faciendum presentes litteras per infrascriptum nolarium nostrum ,
qui
omnibus predictis interfuit, fieri fecimus et in publicam formam redigi ac nostri sigilli
munimine roborari. Dat. Parisius x kal. Aprilis, pontificatus domini Clementis papc iiij

anno primo.
Ego Anzclerius dc Madelbcitis dc Crcmona ab impcratorc notarius prodiclis interfui

ipsasque litteras dicti domini quondam R. tit. Sancti Stephani in Celio Monte presbyteri
card. apostolice sedis lcgati vidi et lcgi ac fideliter de mandato dicti domini Symonis Dei
gralia lit SukIo Cecilie presbyteri card. apostolice sedis legali de verbo ad verbum
transcripsi el in publicam formam redegi.

Originale in Arth. Univcr. Paris., theoa Vll, D. 10. n..Suppre9t tacnioliim incmbrnnnc Universitatis Parisiensis
ejusque facuUatum quatuor origo vera in Bibl. Univcr. Paris. ms. ii. I, 1, p. 555. Partie des pii^ces historiques

concernant Vestat... de V Universite de Paris (Paris, 1657), part. IV, p. fl.

1. Cr. ctiaiii infra n 'i07.

446 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1265

406. Simon apostolicae sedis legatus litteris ad archipresbyterum S. Severini Paris. directis discordias inter
nationes noviter ortas sedat.
1265, Uartii 24, Parisiis.

Simon miseratione divina tit. Sancte Cecilie presbyter cardinalis apostolice sedis
legatus provido viro .. archipresbytero ecclesie Sancti Severini Parisiensis salutem in
Domino. Dudum inter providos viros magistros Parisius in artibus actu regentes Gallice

nationis ex una parte, ac magistros aliarum trium nationum, videlicet Picardorum, Norma-
norum et Anglicorum, ibi in facultate regentes eadem ex altera; necnon specialiter inter
ipsas duas nationes Picardorum et Gallicorum super diversis articulis non levis conten-

tionis exorta materia partes ipse bonum pacis et concordie affectantes in nos super hiis

tanquam in arbitros et compositores amicabiles unanimiter et concorditer compromiltere,

ac tanquam in legatum sedis apostolice plenam jurisdictionem habentem consentire fide

media curaverunt. Sane discretus vir .. ofRcialis Parisiensis in rectorem et procuratores ac

quosdam alios de predictis nationibus Picardorum, Normanorum et Anglicorum, occasione
cujusdam panni Universitati Parisiensi legati, et cujusdam etiam contumacie auctoritate
venerabilis patris .. episcopi Parisiensis; venerabilis vero pater .. Silvanectensis seu alius
de ipsius mandato in rectorem et procuratores et quosdam alios predicte nalionis Gallice

occasione quorumdam privilegiorum ipsi Universitati Parisiensi a sede apostolica conces-

sorum, quorum conservatorem se esse dicebat', quorumque copiam eos sibi facere dene-
gasse dicebat, auctoritate conservationis sibi commisse excoinmunicationis sententias
promulgarunt. Cum autem isti essent de articulis in compromisso expressis, ab eodem
Silvanectensi episcopo relaxandi hujusmodi ejus sententiam obtinuimus per suas litteras
potestatem. Idemque Parisiensis episcopus et officialis predictus, quod eandem ipsius

ofRcialis relaxaremus sententiam, consenserunt. Nos igitur ad requisitionein partium sen-

tentias hujusmodi auctoritate qua in hac parte fungiinur, duximus relaxandas. Quocirca
discretioni vestre eadem auctoritate mandamus quatinus ad requisitionem ipsarum par-
tium sententias hujusmodi relaxatas esse, ubi et quando expedire videbitur, nuncietis.
Dat. Parisius viiij kal. Aprilis, pontificatus domini Clemenlis pape IIII anno primo.

Originale in Arrh. nat. Paris. M. 66, n" 5. Rcstat taen. memb. Pertinebat ad Arcb, Univcrs. Biilneus, III, 371, ubi
perperam o 8 kal. .

1. Sc. cpiscopus Sihanectensis, Robertus dc Crcssonsart.

4U/. Clcmens IV in litteris ad Simonem legatum dircctis vehementer ohjurgat magistros, scholares aliosque
qui privilegiis a sede apostolica concessis perverse abutuntur.

1266, Maii 27, Viterbii.

Cleinens episcopus servus servorum Dei dilecto filio S. tit. Sancte Cecilie presbytero
cardinali apostolice sedis legato salutem et apostolicain benedictionem. Injuncte nobis
1266] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 447

quanquam immeritis apostolice dignitatis exposcit officiuin, ut invigilemus soUicite reme-

diis subdictorum, quia dum eorum removemus gravamina, dum scandala tollimus, in
illorum possumus quiete quiescere et optate tranquillitatis gaudium obtinere. Ad nos-
trum siquidem frequenter pervenit auditum, quod magistri et scolares Universitatis Pari-

siensis asserenles Universitatem candem nonnullis privilegiis et indulgentiis apostolicis

fore munitam, hujusmodi privilegiis et indulgentiis multipliciter abutuntur, dum eorum

pretextu tam ipsi quam plures alii, qui se Parisius studere confingunt, quanquam ibidein
disciplinis scolasticis non insistant, ac nonnulli qui alias non studerent inibi, nisi ut
exercerent hujusmodi abusionis malitiam et debachari nequiter valeant in bonis innocen-
tium personarum, et diversi alii, qui diversarum adinventionum et figmentoruin nancis-
cuntur ingenia, per que suffragari sibi proponunt indulgentias et privilegia memorata, de
propinquis seu remotis partibus, prout eis suggerit proprie impetus voluntatis, ad civi-
tatem Parisiensem clericos et laicos, quos sibi aut eorum aliquibus injuriari asserunt,

coram quibusdam, quos falso judices seu conservatores ad hoc per privilegia vel indul-
gentias hujusmodi deputatos esse proponunt, citari procurant, sepius et diversas in illos
sententias promulgari non ad hoc, quod suam prosequantur justitiam, sed ut eosdem
clericos et laicos, qui ratione delicti sive contractus aut rei de qua agitur seu alias forum
de jure ibidem minime sorliuntur, fatigatos laboribus et exhaustos expensis interdum
vexationem suam redimere quandoque pactiones cum eis dampnosas inire compellant. Ex
hiis quoque sepe accidit, quod dum hii, qui citati sunt aut eorum procuratores seu nuncii
corain judicibus vel conservatoribus comparent, eisdem acriter verberantur, inolestantur

enormiter, et quod est detestabilius, interdum gladiis periinuntur in offensam divini

nominis et totius scandalum regionis. Licet igitur universa erronea nobis, quibus omnium
fidelium populorum est in Christo dilectio generalis, ubique displiceant, in civitate tamen
lain no])iIi, tain fainosa, que propter scientie fontein in univcrsum inundum diffusa clari-
tale refulgens celestis gloriam firmamenti presentare dinoscitur, duin qui crudiuntur
ibidcm celebri fiunt splendore conspicui, et qui erudiunt in eternilatem cum stcllis perpe-
tuam assumuntur, abusiones hujusmodi eo magis noslris obviaiit desideriis, quo ad civi-

tatein eandein propter tantam prerogativam ipsius specialiorcin affectum gerimus caritalis.

Hinc est quod nos indignc ferentes, ul nilor cjus tali occasione rcmissionis incurrat
iiinbraculum, quem sincerissiine * cupimus suscipere condigne intenlionis augmentum, ac
|)ropter hoc pati nolentes, ut abusioncs predicle vel siiniles ibidem vcl alibi commillantur,
tiiin quia non est verisimilc talem indulgcntiam sive privilegium per quam vel quod eis id

liccat, a sede apostolica emanasse, tuin quia si forsitan emanaverit, illud absque surrep-
lionis aslutia non credimus impetratum, discrctioni tue per apostolica scripta mandamus
quatinus hiijusmodi privilegium sive indulgentiam tibi faciens exhiberi, dctcntores illiiis

ad exhibitionem ejus monitione premissa per censuram ccclcsiasticam appcllatione post-

posita compcllendo, ejus transrripliim nobis sub luo inclusum sigillo Iransmillas; rccto-
448 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1266

ribus vero, magistris, scolaribus et universis aliis supradictis, ut a tali abusione oninino

desistant, auctoritate nostra per te vel aliuin finniter inhibens, ipsius privilegii vel indul-

gentie suspendas effectuin, donec aliter super hoc duxerinius ordinandum. Gitationes

vero, sententias et processus, quos in civitate ac diocesi Parisiensi seu alibi occasione
illius indulgentie seu privilegii post tuam inhibitionem per talein abusum presumptos
inveneris, quos interim carere omnino viribus decernimus et nullius existere firmitatis,

denuncies penitus non tenere. Contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione

postposita compescendo non obstantibus privilegiis et indulgentiis supradictis, aut si

eisdem rectoribus, magistris et scolaribus communiter vel divisim a sede apostolica sit

indultum, quod suspendi vel interdici aut excommunicari non possint per ipsius sedis
litteras non facientes plenain et expressam de indulto hujusmodi mentionem. Dat. Viterbii
vj kal. Junii, pontificatus nostri anno secundo.

Chart. magnum archiep. Paris. in Arch. nat. Paris. LL. 183, fol. 177'', ubi titulus ; Littera Clcmentis papc super
abusione privilegiorum universitatis magistrorum et scholarium Paris. Chart. parvum, ibid., LL. 184, fol. 10. Bulaeus,
Hl, 372.

1. Chart. magn. : successivc .

408. Magister Stephanus, cancellavius Parisiensis, notiim facit Johanncm rectorem ecclesiac de Bcnis magistrum
Rohertum de Sorbona heredem suorum bonorum immohilium instituisse.

1266, mense Julio, [Paris/isJ.

Universis presentes litteras inspecturis magister Stephanus de Aurelianis, cancelia-

rius Parisiensis, salutem in Domino sempiternam. Notum facimus quod in nostra pre-

sentia propter hoc constitutus dominus Johannes rector ecclesie de Benis in plena sua

sanitate et compos sue mentis prout prima facie apparebat volens sibi precavere in

futurum et de bonis suis ordinare, quicquid de ipso contigerit humanitus, dilectum

suum venerabilem virum magistrum Roberlum de Sorbonio canonicum Paris. post deces-
sum ipsius domini Johannis heredem suum et possessorem instituit censuum, vinearum
et feodi cuin ejus pertinentiis, que oinnia Parisius acquisivit, conferens et concedens
eidem magistro R. tanquam heredi suo et possessori, ut dictum est, predictoruin totum

jus quod habebat vel habere poterat in premissis omnibus qualicunque ratione, salvo

sibi quamdiu vixerit predictus dominus Johannes in omnibus et singulis usufructu cuin

proprietate premissorum. Volens siquidem et concedens expresse, quod dictus magister

R. heres institutus, ut dictum est, teneat et possideat post decessum ipsius domini
J. oinnia supradicta tanquam heres pacifice et quiete absque reclamatione seu conlra-
dictione qualibet heredum suorum carnalium seu etiain aliorum quorumcunque. In cujus
rei memoriam et testimonium ad petitionem ipsius doinini Johannis presentibus litteris
i266] AB ANNO MCC USQCE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 449
sigillum nostrum unacum sigillo ejusdeni domini Johannis duximus apponendum. Actum
anno Domini MoCC sexagesimo sexto, mense Julio.

Originalc in Arch. nat. Paris. S. 6213, n" 41. Restant duo tacniola mcmbrau.
Cartul. de la Sovbonne in Bibl. nat.
Poris., ms. lat. 16069, fol. 2. N' 19 et 20 Arcb. nat. oSerunt testamcntum ipsum istius Johannis dc Duaco prcsbyteri de
Benis ;
prius cxcmphir (19) an. 127' mensc Maio, alterum mcnsc Aprili, datum est. Anno 1268, mense Januario, ctiam

Acgydius, cpiscopus Nicosiensis, portcm suoruni bonorum pcr tcstomentum crogari voluit scolaribus Porisius studcntibus,
maximc illis de convcntu qui dicitur magistri Roberti dc Sorbona o. .\rch. nat. Poris. S. 6213, n 37. An. 1273, Jul. fi, Jocobus
dictus Robillars, canonicus S. Dionysii Remensis, exsccutor tcstamenti Rodulphi dicti Asgrenons, quondom civi Rcmcnsis,
Roberto de Sorbona pro pauperibus gtudentibus in theologica lacultate centum libras turon. de denariis cx legato testa-
menti dicti R... pcrcipiendos ex dcbito domini comitis dc Grondi Prato concessit et donavil, Fbid. n" 21. Anno 1269 (1270)
mcnsp Martio mag. Lombcrtus dccanus ecclcs. Scnogien. poupcribus magistris scolaribus coninioruntibus in vico mogistri
Robcrli dc Sorbona ... epistolas Pauli glosatas cum duobus evangelistis, Johanne videlicet ct Luca , legavit. Ihid. n 36, etc.
Vidc insuper supra n" 325, nota.

408. Ordinatio a Simone legato decreta, t/iia praeterita nationum Vniversitatis Paris. dissidia componil. de
futuris ut componantur proyidet, rectoris eligendi modum statuit.

1266, Augusfi 27, apud S. Genovefam.

Simon miseratione divina titiili Sancte Gecilie presbyter cardinalis apostolice sedis
legalus ad perpetuam rei memoriam. Beneplacitum est Domino in pace fideliuni, et
reconciliatio discordium in conspectu ejus sacrificium est in suavitatis odorem, quihus
saluhritcr id eflicitur ut auncratur iniquilas, impetus refrenentur, extinguantur scandala,

retundatur efTrenifas, reprimatur injuria et discordia conquiescat, sicque sub pacis et

tranquillitatis imperio foveatur caritas, rerum dispendium evitetur et labor mortalium
immiscentium questionibus infinitis sopilo lilium strepitu ad quietem et opcrationis sue
dehitiim ofliciuin se convertat. Sane super diversis questionum articulis magistris actu
regenlihus Parisius in artium facultate trium nacionum, videlicet Pycardoruin, Norinan-
norum et Anglicorum ex una parte et Galiicorum ex alteia, et ipsis etiam magistris
nacionis Picardorum seorsum cum magistris nacionis Gallicoruin periculose contenden-
tii)iis et dampnose, deliberamus super hoc interponere juxta ofTicii nostri debitum partes
nostras et pro causa que non soliiin ipsorum magislrorum spcciale, verum etiam com-
mune oinnium respicit interesse in inedias partes tanti dissidii prosilire. Propter hoc
itaque partihus ipsis ad nostraiii presentiam evocatis articulos contentionum hujusmodi
nohis exponi mandavimus et in scriptis etiam exhil)eri.
Proposuerunt igitur procuratores nacionis Gaiiicorum contra ipsain Picardorum
nacionem, /7rtmo quod ciiin Johanncs de Vlliaco ' iii cadcm iiacioiu! (iallicorum spon-
tanea voiunlate inciperet, nacio Picardoruni indebite se opponens, ciiin ex seipsa esse
confinxit, et propter hoc ctiam cepit ipsum diuque detinuit et sihi mullas injurias irro-
gavit, vel eum capi vel dclineri sihiquc ipsas irrogari inandavit, scu hcc rata hal)iiit

non sine ipsius nacionis Gallicane contemptu et prejudicio inanifesto. Et cuin dc hiis
et quibusdam aiiis injuriaruin arlicuiis occasione hujusinodi suhseculis in queindani
Charl. Univ. Parit. I. 57
450 CIIARTULARIUM UNIVEKS. PARIS. [1266

niagistrum Pelruin Majoris Caleti in Rothoniagensi ecclesia' et Johannem Meldensem

archidiaconos fuisset ab ipsarum duarum nacionum, Picardorum videlicet et Gallicorum,
procuratoribus compromissum ^, hiidem archidiaconi formain in compromisso hujusmodi
eis traditam excedentes *
de facto arbitrati fuerunt, quod illustris rex Francie ordinaret,
cujus nacionis idem magister Johannes et alii de villa ipsa de Vlliaco qui pro tempore
Parisius in artibus incipient sint censendi, in eorum exprimentes arbitrio, regem ipsum
ordinasse quod idem magister Johannes de nacione Gallicorum remaneat, et quod illi

de villa ipsa qui decetero in artibus incipient de nacione Picardorum existant, quamvis

ipsa Gallicorum nacio super hoc, ut asserit, hujusmodi non concessit potestatem nec
concesserit, quod ipsa regi daretur eidem ; nec ordinacionem ojus super hoc quo ad

illos qui inciperent in futurum, ex postfacto etiam approbavit.

Secundo proposuerunt quod dicti archidiaconi prefati compromissi forma servata
inter alia pronunciarunt quod magislri Johannes Fretel et Johannes de Huy de eadem
nacione Picardorum, qui fuerunt in captione dicti magistri de Vlliaco principales, ipsi
magistro Johanni et Gallicorum nacioni hujusmodi injuriam emendarent, et infra festum
paschatis tunc proximo futurum iter arriperent propter hoc sanctorum Egydii et Jacobi

liinina visitandi, quod ibi " fuissent testimoniales litteras auctenticas alhituri, et rectori

ac procuratori dicte nacionis Gallicorum etiam ostensuri.

Tercio proposuerunt quod cum Robertus de NovaviUa et inagister Renerus socius

ejusdem de prefata nacione Picardorum, Guillermum canonicum Tullensem et quosdam
servientes nepotum venerabilis in Ghristo patris archiepiscopi Bisuntini, de nacione
Gallicorum, ex rancore prioris discordie sacrilego ausu cepissent, predicti archidiaconi
in quos super hoc etiam compromissum extiterit, pronunciaverunt quod captores ipsi

eidem Guillermo in nacione Gallicorum hujusmodi injuriam emendarent, et propter hoc

cum ipso usque ad domuin ejus et ab ea usque ad doinum dicti archidiaconi Meldensis
accederent et ibidem usque ad ejusdein archidiaconi beneplacitum se carceri mancipa-
rent, quodque magister Sygerus' de nacione Picardorum, [quia] super hujusmodi ejusdem
Guillermi captione ipsum suspectum dicebant, ad ipsorum archidiaconorum arbitrium se
purgaret. Unde procuratores Gallicorum predicti dicebant non esse peritum arbitrio

supradicto in ejusdem nacionis Gallicane prejudiciuin et gravamen.

Quarto proposuerunt quod Guillotus bedellus Picardorum ' ea die qua predictus

magister Johannes incepit, quasdam litteras falsas sub nomine cujusdam, quem subde-
legatum conservatorum privilegiorum Universitatis Parisiensis esse dicebat, presumptione
dampnabili fabricatas, inter alia continentes quod subdelegatus ipse dictuin magistrum
de Vlliaco et eum sub quo incipiebat aliosque omnes qui t>jus principio interessent
excommunicationis vinculo innodavit, per singulas scolas magistrorum artium legit et

ausu nephario divulgavit in ejusdem nacionis Gallicane infamiam et injuriam manifestam,

propter quod petierunt ipsum bedellum ab officio bedallarie penitus amoveri.
57.
 1266] AB ANNO MCC USQUE AD 1'HILn'PUM IV BEG. FKANC. 451

Qinnto proposuerunt quod quidam de nacione Picardoruni, inter quos principales

cxtiterunt niagistri Sygorus et Synion de Brabant, presente et ratum habenle ipsa Picar-

dorum nacione quosdam ' nacionis magislros Gallicane, ne in vigiliis quondaiii magistri

Guillermi Autisiodorensis, ratione quarum magistri tolius Universitatis convenerant in

ecclesia fratrum Predicatorum Parisius, sicut alii legerent et cantarent inipedire et

propter hoc libros de iliorum manibus trahere attemptaverunt et in eorum aliquos

clericali milicie ascriptos, ibidem manus injecerunt temere violentas in ejusdeni nacionis

Gallicane injuriam ct contemplum.

Contra tres etiam naciones, Picardoruni videlicet, Normannorum et Anglicorum, pro-
|)OSuerunt ipsi procuratores nacionis Gallicane dicentes per eas illi non minimas injurias
irrogari, primo in eo quod inhibuerunt predicto Johanni de Vlliaco ne in natione inci-
peret Gallicorum. Sectttido super eo quod ipsum dum juxta niorem iret per scolas
admittere noluerunt. Tercio super eo quod rector ipsarum trium nacionum cuidam bachel-
lario sponte determinanti in nacione Gallicorum inhibuit ne^eterminaret in ea, et pre-
cepit eidem quod ad nacionem accederet Picardorum. Qiiarto in eo quod rectorem
Universitatis indebite creaverunt nacione Gallicana rationabiliter contradicente et causas

assignante, quare id fieri non dcbebat. Qititito super eo quod nolunt ul bedellus Galli-
corum recipiat de obvencionibus nacionum juxta modum, qui ut hiidem procuratores
asserunt visus est hactenus observari, videlicet ut ipse bedellus Gallicane nacionis
percipial quartam partem in obvencionibus sue nacionis, ct terliam partem obvencionuni

aliarum ; bedelli vero trium aliarum nacionum nichil recipiant de obvencionibus suaruni

nacionum, sed tertiam parlem tantununodo de obventionibus aliarum. Sexto in eo quod

prcdictum bedellum Picardorum, qui sicut dicitur adversus nacionein Gallicanum graviter
deliquerat, contra laudabilem consuetudinem super hoc introductam in suo servicio

lenuerunl, super hoc requisicionc et precibus ipsius nacionis Gallicane contemptibiliter

obauditis.

Petierunt et pi o iuatores predicti per nos infrascriptis arlicuiis provideri. Primo

ne unquam nacionem Gallicoruni aliis tribus nacionibus iudissolubiliter unirenius.
Secuitdo^ quod simpliciter ordinaremus ne dicte tres nationes aliqua statuta que ipsani
langant, facere valeant expresso ipsius nacionis Gallicane non interveniente consensu.
Tercio quod sim[)Iiciter ordinaremus ne i|)sa sola tres examinatores possit habere cum
li)l siiil numero in ea sola persone, quot in aliis tribus existunt. Qiiarto quod inter-
dicta que fecit de quibusdam scolis et domibus lem[)oie |)resentis discordie faceremus
inviolabililer observari.

Porro procuralores predicte nacionis Picardorum contra nacionem Gallicorum pro-

|)f)nere curavcrunt, quod eadem Gallicana nacio duos .scolares de Vlliaco, qui deteiini-
naverant post dictuin arbitriiim in nacione Gallicorum Parisius de so[)hismale el (|ui de
jure et ex forina ejusdein arbilrii de ipsa Picardorum nacione esse debebant, consorcio
452 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1266

siie nacionis contra justiciam applicariint ; in hoc etiam alias contra formam ejusdem
arbitrii temere venientes. Proposuerunt autein procuratores dictaruin triuin nacionum,
Picardorum videlicet, Normannorum et Anglicorum, contra ipsam Gallicorum nacionem.
Imprimis quod ipsa se ab earum consorcio minus juste ac sine causa rationabili et

contra statutum juramento vallatum more insolito et contra communem utilitatem studii

separavit. Seciindo quod cuin interim immineret rectoris Universitatis electio celebranda,

magistri Gallicane nacionis vocati ab aliis tribus nacionibus ad electionem rectoris

venire contumaciter recusantes sibi rectorem contra statutum juramento firmatum et

contra morem solitum elegerunt, rectori per eos rite juxta ipsius statuti formam electo

obedire, sicut per fidem tenentur, indebite recusantes et usurpantes sibi tantum juris
et auctoritatis in faciendis statutis et scolis et domibus interdicendis ac aliis com-
munibus Universitatis negociis, impetrando etiain conservatore privilegiorum ipsius,

quantum tres alie supradicte, seque ipsis quominus usu cominunis arche gaudere valeant
opponentes, ei unam de ipsius clavibus denegando ipsarumque bachellarios qui inci-

piunt et ducuntur per scolas juxta inorem admiltere non sine ipsarum injuria et pre-
judicio respuentes. Tercio quod ipsa nacio Gallicorum bachellarios suos non juxta"
morem et statutum super hoc editum examinatos licentiari procurat, eos per rectorem
et procuratores suos minus rite electos incipere nichilominus faciendo, inferentes ex
hoc quod pro magistris vel licentiatis haberi non deberent, qui taliter et per tales

sunt magisterium et licentias assecuti ;

procuratoribus predicte Gallicane nacionis hec

eadein replicantibus contra ipsas. Qiiarto quod idein rector nacionis Gallicane talitcr

electus preter consensum aliarum nacionum quandam domum de novo motu proprio
interdixit et interdictam fecit nunciari. Qjiinto quod eadem nacio Gallicoruin pecuniam
que sibi obvenerat dum erat de aliarum nacionum consorcio refundere vel restituere

sive in communi quatuor nacionum ponere, sicut est hactenus consuetuin, indebite

contradicit, procuratoribus nacionis Gallicane ipsam ad hujusmodi pecuniam refun-

dendain dicentibus non teneri et petentibus etiam per nos ordinari ne ad refundendum
decetero pecuniam que sic obvenit et contribuendum in solutione debitorum in expensis
Universitatis phis** quam una ex aliis teneatur. Sexto quod magistri Gallicane nacionis
ad exequias magistrorum et scolarium aliarum nacionum vocati venire ac eis interesse
recusant, fidem et penain super hoc appositas contempnentes. Septimo quod ipsi

magistri nacionis Gallicane legunt cursorie in diebus disputabilibus et disputant per-

verso ordine cum legere teneantur. Licet autem tain magistri quatuor nacionum quam
predicti procuratores ipsarum utrimque pecierint iit predicta omnia et singula einenda-

remus ac emendari ac corrigi ratione previa faceremus : voluerunt etiam et consense-

runt ac instanter pecierunt ut questiones hujusmodi non tam judicialis decisionis

calculo quam providentie consilio nostreque voluntatis beneplacito sopiremus. Et pre-

terea in nos non soluin tanquam in arbitrum, arbitratorem et amicabilem compositorem

1266] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 453

de alto et basso, verum etiaiii tanquain in aposlolice sedis legatum plenam jurisdictionem
et potestalem judiciariain obtinentem de universis questionibus, articulis supradictis et

aliis quibuscumque inter eos usque in diem hujusmodi compromissi exortis comproniit-
tere ac consentire fide ab eorumdem magistrorum singulis corporaliter prestita curave-
runt, hoc pacto ut illos articulos de quibus expedire videremus, judicio terininemus,

prout in ipso comproinisso plenius continetur. Et deinuin procuratores partium predic-

tarum lite super hiis legilime contestata et prestito calumpnie juramento ad proprias
super [hoc] intentiones fundendas nonnullas litteras et alia documenta, quedain quoque
statuta et miinimenta alia coram nobis in judicio exhibentes et expresse renunciantes
aliquibus probationibus quibuscumque tain pari quain concordi instancia supplicarunt ne
ainplius protrahi tantarum litiiim discriinina pateremur.

Nos itaque perspecto quot ex hujusmodi controversiis oriebantur scandala, quot odia,
quot rancores, quot inconparabilium '* inpedimenta profectuum quantaque dispendia
rerum, animarum exitia et pericula personarum; predictis quoque articulis et questionibus

omni attentione pensatis et eisdein litteris, documentis, statutis et munimentis diligenter

inspectis, multisque per nos ab ipsis interrogationibus factis et responsionibus subsecutis
ad eas juribusque parfium recensitis et super hiis omnibus et aliis negotium contingen-
tibusnobiscum et cum nonnullis peritis deliberatione habita diligenti; considcrato quoque
super oinnia quia dissensiones et scismata seinper in proprie desolationis interitum adho-
lescunt, veritate dicente, quod omne regnuin in se divisum facile desolatur; inspecto
etiam quod ex unione parve res crescunt et divisione maxime collabunlur, et propter hoc
etiani intellecto quod ante oinnia opus est divisos parietes jungere : ut ex presentis ordi-
nationis structura oplatus fruclus valeat provenire, pronuntiamus, arbitramur ct ordina-

mus : In primis quod predicla nacio gallicana tribus aliis nacionibus et ipse illi sine
contradiclione ac diflicultale qualibel invicem uniantur, ac ipsuin corpus studii facullalis
piodicte deintegiatum atque divisum " sine inore dispendio reintegrent et reformenl,
eique conslituant unuin capul, ac recloribus quos sibi monslruosc prefecerant sine omni
dilatione dimissis eidein unicain personam ydoneam juxta fonnam que infra sequitur
preficiant in recforem pari cum suis predecessoribus concorditer electis potestate frui-
turum, sic voluntarios restringendo motus et actus proprios limitando quod ad injuriam
unius alia vel alie non procedant, et ideo nulla vel nulle ipsarum in faciendis slatulis vel
interdicendis domibus vel scolis seu aliis communibus dicte facultatis negotiis auctori-
latein sibi vendicent specialem, sed fiant in licitis casibus ipsius facultatis statuta et inter-
dicantur doinus et scole, ac impetretur ejus noinine conservator communi et expresso
(iijuslibct nationis interveniente consensu ; aliter autem facta et facicnda facultatis pre-

dicle statuta vel hiijiismodi cjus intcrdicla non valeant nec serventur. IVuIla qiioquc
nationiim ipsarum in adiiiillendo ad coininuncm archain nationes alias vel in recipiendo
ipsaruin bachellarios, cuin per scolas sicut predicitur deducuntur, se difiicilem exhibeat'*
454 CHARTULARIUM UMVERS. P\RIS [1266

vel rebellem, sed omni promptitudine facilem et debita benevolentia mansuetam ad con-
servationem unionis sue per hec et alia continue laborando. Et ne hujusmodi laborem
ipsarum et tantum premisse unionis bonum per ca que de prefatis licentiis et principiis
refricantur, quod absit, evacuari contingat, nos auditis et inlellectis hiis que fuerunl super
hoc proposila coram nobis et privilegiis cancelhirio ecclesie sancte Genovefe super hoc a

prefata sede concessis diligenter inspectis, hiis quoque que in dandis licentiis hujusmodi

eidem cancellario competunt ac aliis conditionibus circa hoc ad presens concurrenlibus

attenta meditatione pensatis pronunciamus, licentias et principia supradicta valere et

dictos bachellarios et magistros, cujuscunque nationis existant, haberi debere pro licen-

tiatis bacheUariis et magistris. Et licet libera separacionis nacionum facultas dissipa-

cionem studii et alias multa bona inducere dinoscatur, ne tamen inseparabilis unionis
pretextu una nacio ab aliis indebite opprimi valeat vel gravari, sic nos decet separationes

temerarias prohibere, quod justas et rationabiles cum res exigerit permittamus.

Nos itaque, ad quos spectat circa omnes nostre legacionis personas, et scolares pre-

cipue, pacis cogitare consilia et periculis obviare, statuimus et irrefragabiliter ordinamus

quod nulli nacioni liceat se a tribus vel duabus aliis ullo unquam tempore separarc, nisi

rationabilis et justa causa subfuerit et etiam manifesta et hoc lunc demum postquam talis

fuerit in forma que sequitur declarata. Statuentes igitur ordinanuis quod si forte per
ministerium seductoris, quod absit, in agro Parisiensis studii zizannia seminantis inter
naciones exorta discordia una a tribus vel due a duabus se voluerint separare, id passim
vel protinus non presumant, sed tres antiquiores '^
magistri theologice facultatis et qua-

tuor decretiste tunc Parisius existentes regentes actu et impedimentum canonicum, cum
quo minus expedicioni negocii vacare valeant, non habentes, de separacionis causa quam
pretendi contigerit, an sit rationabilis, jusla et etiam manifesta, et que et qualis emenda
ex ipsa separationis causa, quam talem invenerint, sequi debeat et a nacionibus vel
nacione causam talem prestantibus aliis exhiberi, cognoscere incipiant infra tres dies,

postquam super hiis a partibus vel earum altera fuerint requisiti, et proccdentes de
plano et absque judiciorum strepitu ac summatim illa determinent infra mensem. Quorum
pronunciationi vel majoris partis ipsorum partes stare volumus et contra eam aliqua-

tenus non venire, super qua pronunciatione fiat publicum instrumcnluni, acI littere
sigillo autentico communite. Si vero partes negligant vel recusent super lioc ipsos magis-

tros requirere, ipsi nichilominus ad id ultra etiam irrequisiti se offerant, et si ex dissen-

sione tantum viderint periculum imminere" quod periculosum sit ipsis nacionibus in
unum taliter remanere, vocatis partibus de separacionis causa et emenda prestanda ju.\ta

formam eamdem cognoscant protinus et decidant. Qui autem inceperint cognoscere

durante mense priusquam diffinierint non mutentur, etiam si cognitione pendente actum
legendi dimiserint vel antiquiores absentes ab inicio Parisius reversi fuerint vel impedi-
mentum antiquiorum cessaverit qui in cognitionis exordio canonice fucrant impediti. Et si
 1266] .VB AN>"0 MCC ISQUE AD PIIIHPPUM IV REG. FRANC. 455

qui ex eis se cognitioni inaliciose subtraxerint vel opein scienter dederint quominus
deterininetur ncgolium infra inensein, eo ipso excoinmunicationis sententiam qiiain ex
nunc proinulgamus incurrant, et alii juxta forinam prescriptam procedant nichilominus in
eodem. Cuin per dictam pronunciationem manifestum extiterit, que el qualis cinenda a
nacione seu nacionibus causam rationabilem justam et manifestam separacionis prestan-
tibus alii vel aliis debeat cxhiberi, ipsis eani exhibentibus " vel absque inore dispendio
exhibere paratis non liceat nacioni seu nacionibus, cui vcl quibus einenda fuerit exhi-
benda, ab unione recedere " aliarum. Si autein in emende exhibicione reddiderint se
difiiciles et rcbelles, tunc deinum ipsi vel ipsis liceat se ab aliis, donec emendam in forma
predicta taxatam prcstiterint, separare, quo casu statuendum duximus quod singuli, per
quos steterit, seu qui se duxerint opponendos quoininus emenda secundum dictoruin
niagistrorum arbitriuin sine difficultate prestetur, eo ipso excommunicationis sententia
quam ex nunc proferiinus innodenlur ", qua ligati nec licentiatorum tenere principia nec
licenliandos cancellariis valeant presentare, et in aliis etiain tanquam excommunicati
artius evitentur. Et si quindecim dies in hac rcbellione perstiterint, liceat licentiatis sub
ipsis libere sub non excommunicatis magislris incipere, non obstantibus in hoc casu
contraria consuetudine ct statuto. Et easdein cxcommunicationein et penas illos incurrere
voluinus qui contra ordinacionis nostre tenorem se duxerint separandos, eosque qui juxta
formain separati prescripfam emenda taxata, qua ipsos contentos esse volumus, sibi pre-
stita vel oblata absque diflicultate vel more dispendio ad unionem non redierint aliorum.
Quod si predicti inagislri vel inajor eorum pars questionem non decidcrint nec cmendain
taxaverint infra mensein, ex tunc Parisiensis episcopus qui pro tempore fuerit tain dc ipsa

separationis causa quain de einenda predicta sua et nostra auctoritalc cognoscat, et pro-
cessu per diclos magistros habito rite servato procedat in hiis omnibus suinmatiin de
plano et sine strepitu judicii et dccidat prout superius est expressum. Qui vero contra
ipsius episcopi pronunciationein super emende prestacione vel ad unionein reversione
vcnire" prcsumpscrint, excommunicationis scntcnliam et penas incurrant, quas inve-
nientes supcr hiis contra inagislrorum arbitrium duximus statuendas.

Et quia in frequenciori inulacionc magislraluum etiain tcnax disciplina resolvitur et

admissa crebrius variacione regencium subditorum tranquillitas dissipalur, illum usum
quin potius abusuin non a inultis retro temporibus introductum, vidclicet quod rector
novufi singulis inensibus vel sex ebdomadis eligatur, turbacionein studii ac incentivuin
invidie ininistrantcm, prorsus duximus abolcnduin, statuentes et ordinanlcs quod rector
Universilatis quatcr in anno, videlicet priina die legibili posl fcstuin beali Dionisii, ultima
dic Icgibili ante vacalioncs Nativilatcin Doinini precedcntes, ultiina die legibili anle Annun-
cialioiicm beate Marie Virginis, et ultima dic Icgibili antc feslum .Nalivilalis bcali .loiiannis

liaptistc, et non pluries, eligaliir, qui ofricium iccloiie libcrc exercerc valcal pcr leinpiis

suo regiinini depulatiiin, nisi forle culpis suis cxigenlibus infra leinpus ipsuin juste appa-
456 CHARTULARIUM UNIVKRS. PARIS. [1266

rueril ainovendus, quo casu vel si forte " deccdat vel cedat seu actum legendi diniittat,

tempus quod de regimine ipsius supererit, accrescere volumus successori. Eligetur autem
rector unicus a quatuor procuratoribus nacionum vel aliis quatuor earum magistris juratis
secundum tenorem statuti super hoc dudum editi", sicut etiam a nonnullis annis extitit

observatum. Nacio autem seu naciones, que juxta prescriptam formam se ab aliis separa-

verint, ei qui tunc erit Universitatis rector et de aliis nacionibus originem duxerit obedire
separacione durante non teneantur invile, quo casu et alias, quandocunque separacione
juxta predictam formam secuta officium rectoris expirare contigerit, nulla seu nulle

naciones separacione durante rectorejn eligent, sed earuin quelibet pcr eum queni prius
procuratorem habuerit, ea que ad officiuin rectoris pertinent cum res exegerit donec
restauretur unio exequalur.
Amplius quia nacionis incertitudo veluti precipuum dissensionis seminarium inter
naciones ipsas posset, sicut facta recentia nos edocent, gravem contendendi generare
materiam, nos super hoc oportunum volentes remedium adhibere statuimus et ordinamus,
dicente apostolo finem esse omnis controversie juramentum, ul, quotiens de alicujus
bachellarii nacione contigerit probabiliter dubitari, stetur ejusdem bachellarii (sive de pre-
dicta villa de Vlliaco fuerit sive etiam undecumque absque retractatione aliqua) jura-
mento, de qua nacione sit vel fore se credat, tactis sacrosanctis evangeliis et vocatis

procuratoribus nacionum, inter quas super hoc contencio fuerit, exhibendo. Et hoc ipsum
contra predictum magistrum Johannein de Vlliaco et alios duos bacheUarios loci ejusdem
predictos volumus et precipimus observari. Super injuriis autem ex ipsius magistri
Johannis de Vlliaco et magistri canonici TuUensis captione secutis arbitramur et ordi-
namus quod nacio Picardorum quantum in se fuerit l^ona fide openi et operam efficacem
exhibeat, ut magistri Johannis Fretel ", et Johannis de Huy, Robertus quoque et Renerus
predicti captores illorum injurias ipsas emendent, propter hoc liinina Beate Marie Virginis
de Rupe amatoris peregre visitando, et quod ibi fucrint auttenticas afferendo litteras ac

procuratori nacionis Gallicorum etiam ostendendo. Det similiter opem et operam bona
fide quod supradictus magister Sigerus super captione ipsius magistri Guillermi tertia

manu se purget, alioquin ipsos a consortio sue nacionis exckidat, non prius resumendos
ad illud in quacunque studuerint facultate, quam emendam prestiterint sic injunctam, et

dicti sacrilegi ab excommunicationis sententia quam propter sacrilegium sic commissum

incurrisse noscuntur se rite docuerinl absolutos. Articulum autem de excessu predicti
bedelli, cum circa ipsum plenam non inquisiverimus veritatem, non determinamus ad pre-
sens, sed eum ordinacioni et arbitrio nostro in posterum reservamus. Quia vero contra
nacionem Picardorum super impediinento prestilo magistris nacionis Gallicane ne lege-
rent in exequiis supradictis et ablatione libroruin de manibus eorumdem et de predicta
injectione manuuin violenta nichil sufficienter invenimus esse probatum, ipsam ab inipe-
ticione dicte nacionis Gallicorum super hoc duximus absolvendam, salva tainen eidein
1266] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 457

nacioni Gallicoruin oinni, qiie sibi siiper hoc contra privatas personas " competit, ques-
tione. Quoniam insuper de quatuor primis articulis quos nacio Gallicana super injuriis

ab aliis tribus nacionibus sibi ut dicebat illatis exhibuit nobis non exslitit sufliciens facta

fides, easdem tres naciones ab impeticione ipsius Gallicane nacionis super hiis absol-
vimus, et ei perpetuum silentium iinponimus super illis. Super quinto autem articulo de
portionibus bedellorum recipiendis in obvencionibus nacionum illud volumus observari,
videlicet quod refusa pecunia a quavis nacione, que inter bedellos fuerit dividenda, ipsis
bedellis " pro portionibus equalibus assignelur, ita videlicet quod bedellus quilibet cujus-
cumque fuerit nacionis tantum percipiat, quanluin unus ex aliis in pecunia que a nacione,
cujus bedelhis extiterit, refundetur. De prefato autem bedeilo " propter predictum ejus
excessum, a tribus nacionibus non repulso eandem Gallicoruin nacionem eo volumus esse
contentam, quod alias ordinabimus de eodem : peticionem ejusdein nacionis super hoc et
super eo etiam quod petit, quod sohi tres examinatores habere valeat, miniine admiltentes.

De refusione autein predicte pecunie arbitramur et ordinamus quod tam ipsa nacio Galli-

corum quam alie singule pecuniam, que ab ipsis bachellariis incipientibus et determinan-

tibus obvcniet in futuruin unione durante, ad requisicionem rectoris electi concorditer

sine diininucione refundant; iilam autem que ipsis obvenit tempore presentis discordie
vel etiain anle, cum vix de ipsa certa possit haberi noticia, et de injusta separacione
Gallicane nacionis non constet ad plenuin, nullatenus refundere teneanlur. Illain vero
peticionem quam fecit eadem nacio Gallicorum de non refundendo in posterum nec
contribuendo in solutione debitorum et expensis Universitatis plus quam aliqua aliarum

non duxiinus admittendam, ordinanles quod super hoc servetur in posterum quod hac-
tenus extitit observatum. De modo autem legendi et disputandi et accedendi ad exequias
magistrorum et scolarium decedentium ordinabimus Domino faciente quod juxta consilium
in talibus peritorum videbimus ordinandum.
Volcntes itaque inter partes et naciones predictas omnein conteiulcndi cessare mate-
riam, ordinamus et precipimus ut nulla ipsarum aliquibus super injuriis preterilis refricet

questionem nisi in casibus in quibus id ei presens ordinacio nostra expresse concedit.

Datuin apud ecclesiam sancle Genovefe Parisiensis, vocalis ad hoc et presentibus partibus
supradictis et omnibus magistris facultatis predicte tunc actu regentibus ac procuratoribus
omnium nacionum, premissa quoque oinnia et singula rata habenlibus et voluntarie ac
expresse acceptantibus univcrsa, vj'> kal. Scptembris, pontificalus domini Clementis pape
quarti anno secundo, anno vero Doinini MoCC" sexagesimo sexto.

Cod. Vat. Rcg. 406, fol. 25. Bibl. Pfaillipps in Chcltenhom, m. 876, fol. 31'', ub rubrica : Do rcformolione poci
mogistrorum Picnrdorum, Normonnorum, Anglicorum ct Gallicorum . A o No itaquc perspcclo p. 453 usquc in finem
cxatat in Bibl. Coll. Corp. Christi, Oxoniuc, ni. 283, fol. 156'' (acc. XIII), cx quo honc partoni dcsumpsimu, cum celeri codd.

mendi catcant. Bulaeu, III, 375.

1. Fortc ot idcm nc nrchidioconu Bclvaccnni cjusdcm nomini, cui Gregoriu X nn. 1273, Mort. 12, eripit. Doublet,

Ilitt. de tabbaye de Saint-Denis, p. 607. 2. Petrum dc On. Noiuinutur cliani in Hegestro visitalionum archiepiscopi
Chart. Univ. Parit. 1. M
 458 CHARTULARIUM UNIVERS. PAHIS. [1266

Rothxtmag., II, p. 657, ad ann. 1256, 1257. 3. Vat. Reg. : procurantibus commissum . 4. Vat. Reg. ; extendentes .

5. Vat. Rcg. : ipsi . 6. De ipso vide infra ad n" 432. 7. Istius Guilloti jam supra n 342 menlio fiebat, ubi de
simili facto suspecto accusntus cst. 8. Vat. Reg. add. Picardos . 9. Secundo ... que om. Vat. Rcg. 10. Vat.

Reg. : contra . 11. Vat. Reg. : post . 12. Mss. praeter Oxon. : inseparabilium . 13. Vut. Reg. : divulsum .

14. Vat. Reg. : recipiat . 15. Oxon. : antipriores . Theologice facultatis Quo casu tcI si p. 456 ora. Vat. Reg.

per incuriam scrlptoris. 16. Oxon. : invenire . 17. Oxon. : cxigenlibus . 18. Oxon. : recipere. 19. Cheltenh.

ligentur . 20. Om. Oxon. 21. Hic rursus habcmus Vat. Rcg. 22. Supra n 187. 23. Oxon. : Fertel 24. Per-
.

sonas] per sententias, Oxon. 25. In sequentibus libri manuscripti practcr Oxon. textum mcndosum praebent, 26. Guilloto.

410. Statutum Capit. generalis Ord. Cisterc. de monachis Parisiis studentibus.

1266, Septembris 12, [CisterciiJ.

Abbali Glarevallis indulgetur, quod Ires vel quatuor monachos de studio Parisiensi,
quos voluerit et judicaverit meliores, ei liceat retinere, nec inviti preficiantur in domo
aliqua in abbates.

Cod. definit. et Capp. general. Ord. Cisterc. in Arch. status in Luzcrn, I. 1, parte 1, p. 236. Martcne, Thes. nov-
anecd., IV, 1426, n 11. Simile statutum jani in Cap. gen. an. 1251 celebrato confectum est : Petitio abbatis Clarevallis
de tribus monachis studentibus Parisius non compellendis ad abbatizandum si eligantur, cum spcs sit de eis quod possint
proficcre ad lcgendum ordinarie Parisius, in favorem Parisiensis studii exauditur . Martcne, 1. c, p. 1394, n 2.

411. Clemens IV Guillelmo de Saana, thesaurario Rotomagensi, concedit ut in oratorio domus, quam pro
saecularibus scholaribus Rotomagensis dioecesis Parisiis acquisivit, divina celebrentur.

1266, Octobris 11, Viterbii.

Clemens episcopus servus servorum Dei dilecto filio Guillermo de Saana', thesau-
rario ecclesie Rothomagensis salutem et apostolicam benedictionem. Desideria cordis tui

velut pietati consona benigno delectamur auditu suscipere ac favore benivolo adimplere.

Sane petitio tua nobis exhibita continebat quod in quadam domo civitatis Parisiensis ',

quam secularibus scolaribus civitatis et diocesis Rothomagens. in theologica studentibus

facultate cum congruis redditibus et bonis sufficientibus juxta taxatum illorum numerum
per tuam industriam acquisisti, quoddam oratorium est constructuui. Quia vero tu scolares
ipsos divinis desideras ibidem refici, quibus sufficienter in bonis temporalibus providisti,
nos tuis piis desideriis grato concurrentes assensu scolaribus doinus ejusdein tam presen-
tibus quain futuris communiter ibidein juxta tuam dispositionein viventibus, quod in
oratorio ipso de consensu diocesani loci divina celebrare officia et sibi facere celebrari

valeant sine juris prejudicio alieni, auctoritate presentium indulgemus, dummodo par-
roch[iani...]' eccles... Parisiens. [.... non] admittantur. Nulli ergo, etc, nostre conces-
sionis, etc. Si quis autem, etc. Dat. Viterbii v id. Octobris, pontificatus nostri anno
secundo.
Originale in Arch. nat. Paris. L. 260, n 104. Bulla plumbea filis seric. appenditur.

1. Guillelmi de Saana et Collegii abipso fundati prima hic in documentis Universitatis Paris. mentio fit. Ex documento
58.
1266] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 459
supra edito apparet CoUegium, quod nominnbatur Colldge du TrSsorier, an. 1266, Octobris 11, jam cssc fundatum. Guil-
lelmus de Saana jam an. 1240 nominatur, et ante an. 1253, Maii 5, thesaurarius ecclesiae Rotomagensis factus est. Cf. Robil-

lard de Beaurepaire, Recherches sur Vlnstruction publique dans le diocise de Rouen, I, 184 sq., ubi praetcrea omnia
documcnta, quac Collegium Guillelmi de Saana respiciunt ct in arch. d^part. de la Seine-Infericure (Roucn) conscrvantur,
allegantur; quae quidem ad historiam Collegii saec. XIII levis momcnti sunt. 2. Non dicitur ubi Parisiis hacc domus
fucrit. Verisimiliter est illa, cujus fit mcntio in documcnto an, 1268 (infra n 423), i. c. juxta Harpam , in parochia
S. Severini. An. 1273 Guillclmus de Saana domum proximam Sorbonae emit, ubi posten CoIIegium thesaurarii exstitit.

Vide Beaurepaire, 1. c, p. 193. 3. Originale dilaceratum.

412. Clemens IV magistro Guillelmo de S. Amore scribit de ipsius libro de novo edito, qui licet inlerdum alias
auras circinet, veterem tamen niullum sapit.
1266, Octobris 18, VHerbii.

Dilecto filio iiiagistro Guillermo de Sancto Aniore. Si circa veritatis indaginem

elaboras, si cautelas ecclesie necessarias colligis ex scriptiiris. dummodo tamen sobriiis

inquisitor existas et activum evites scandalum, non te credimus arguendum. Sed caven-
duni est tibi ne vel preteritorum tuo hereat animo nimis tenax memoria, et sub doctrine
specie detractoris colores insidias, vel illani objurgationem merearis audire qua Paulum
tetigit Festus dicens : Te multe littere faciunt insanire. Sane libellum novum* evolvere
cepimus quem misisti, qui licet interdum alias auras circinet, veterem tam multum sapit,
et cum excussus fuerit et discussus, licet coloratior in aliquibus videatur, totain prinii
substanliam comprobabitur retinere. Verum quia totum non legimus, nichil tibi possumus
respondere, nisi quod provida diligentia cor tuum munias, ne sub boni specie te seducat,

qui se ut lateat in lucis angelum transfigurat. Nos autem, cum nobis relegerimus* hoc
opuscuhim et aliis amatoribus veritatis et eandein intelligentibus id communicaverimus,
tunc quod nobis videbitur tibi dabimus intimare. Sed quia res forsan abibit in longuin

propter negotiorum instantiam que de mundi diversis partibus nos solito acrius inquie-
lant, dilectum filium magistruin Thomam ' supradicti presentatorein operis ultra nohimus
detinere. Dat. Viterbii xv kal. .Xovembris, anno ij.

Epistolae et dictamina Clemcntis papae IV in Arch. Vnt. n 33, cp. 268, fol. 48; n 34, fol. 72; n" 35, fol. 54.
Bulaeus, III, 382.

1. Sub isto libro communitcr intclliguntur Collectiones cathol. et canon. scripturae, in Guillelmi op})., cd. Constan-
tiae, 1632, p. 111, quarum huc usquc 31 mss. inspcximiis. In mss. aec. XIII ct XIV decst nomcn auctoris, qui fortc non cst
Guillclmus dc S. Amorc (ciijus tainen stiluin ct dircndi nioduin oinnino redolct), minime quidcin, quia p. IfiO littcrnc Martini IV
adducuntur, cum tcxtus ibidein pcr mngislrum Gcrarduni dc Hcmls intcrpolntus sit, ut cx Bibl. nnt. Pnris. ms. Int. 15758,
fol. 25, cdiscimus, sed proptor alias causas, quas data occasiunc adducemus. Immo Liber de Antichristo et ejusdem
ministris supra designatur, ciijus cxstat cod. antiquus Romac in Bibl. Angelica, T. 6. 27, alter sacc. XIV Bibl. nat. Paris.
ms. 14578, fol. 172, ed. in Hartjme-Diirand, Vet. SS. ampl. coll., IX, 1273. Auctorem hiijiis libri cssc Guillclmuin, jam doctus
quidom in Mercure de France, 1750, Octobre, p. 71 sqq., et V. Lc Clcrc, Uist. litt. de la France, XXI, 470, autumabont.
2. Ni 33, 34, 36: legerimus . 3. Cf. do isto infra epistolam Guillclmi de S. Amore an, 1270-1271,
460 CHARTULARIUM UNIVERS. PAKIS. [1266

413. Universitas Parisiensis notum facit Nicolaum, Tornacensem archidiaconum, quingentas lihras Roberto de
Sorbona contulisse; pro cujus remuneratione eidem concedit ut quinque magistros qui habeant notitiam
idiomatis Flamingi, in domo Roberti de Sorbona annis singulis possit habere.

1266, mense Octobri, [Parisiis],

Universis presentes litteras inspecturis universitas magistroruni et scolarium Pari-

siensium salutem in Domino. Cum dilectus noster Nicholaus Tornacensis ecclesie in

Flandria archidiaconus' quingentas libras parisiens. magistro Roberto de Sorbona canonico

Parisiensi, provisori congregationis pauperum magistrorum studentium Parisius in theo-

iogica facultate, contulerit ad redditus comparandos pro sustentandis magistris memoratis,

nos ipsius benevolentie grata volentes vicissitudine respondere concessimus quod idem
archidiaconus, quoad vivet, quinque magistros bone fame vite et conversationis honeste
studentes in theologia, qui planam habeant notitiam ydiomatis Flamingi, quod in suo
archidiaconatu proprium esse dinoscilur, possit ponere annis singulis in domo dictorum
magistrorum, quibus de bonis dictis magistris assignatis provideatur, sicut ceteris provi-

detur magistris et providebitur in fuluruin, ut iidem magistri in divina scientia eruditi et

ex bonorum convictu moribus informati, docentes verbo pariter et exemplo, in locis ad

que ipsos vocari contigerit, fructum facere valeant, qui non perit. Post ejusdem vero
archidiaconi decessum domino episcopo Tornacensi, qui pro tempore fuerit, vel per se

vel per archidiaconum Flandrensem, si ad hoc eum ydoneum viderit, ponendi similiter
annis singulis in dicta domo magistros prefati Flamingi ydiomatis usque ad numerum
pretaxatum liberam concedimus potestatem, ita lamen quod, si provisor predicte domus
aliquem vel aliquos de dictis magistris bona fide non esse ydoneum vel ydoneos archi-
diacono predicto vel episcopo significaverit, poterit idem provisor eosdein eicere, et ipsi
archidiaconus vel episcopus poterunt alios pro eisdein subrogare. Debent etiam, quan-
tumcumque fuerint ydonei, predicti magistri in sequenti anno de novo presentari. Datum
anno Doinini M^GGoLX sexto, mense Octobri.

Originale in Arch. Univers. Paris. theca VI, C. 5. a. Deest sigillum. Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16574, fol. 14''.

Hemeracus, Sorbonae origines, ibid., ms. lat. 5493, fol. 232". Bulaeus, III, 383. Dclisle, Cabinet des mss., II, 164, publici
juris fccit ex Cartut. de la Sorbonne, Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16069, fol. B5.

1. Post aliquos unnos episcopus Tornacensis Michael de Warenghien (1282-1291) duas bursas pro duobus raagistris

linguae Vallonicae, ex civitate vel dioecesi Tornacensi oriundis et theologiae in domo magistrorum de Sorbona operam
dantibus condidit. Gallia Christ., IIl, 222. Delisle, I. c, p. 163.
1266] AB ANNO MCC USQUE AD PHILrPPUM IV REG. FRANC. 461

414. Litterae officialis ciiriae Parisiensis, quibus dies dicitur, qua coram ipso magister Odo de Belleval pro
libello quodam famoso contra magistrum Guillelmum Rigaut publieato parere debuit.

1266, Decembris 28-1287, Januarii 19.

... Universis presentes litteras inspecturis oflicialis curie Parisiensis salutem in

Domino. Notum facimus nos anno Domini inillesimo ducentesimo sexagesimo sexto, die
mercurii ante festum beati Vincentii', litteras inferius annotatas vidisse in hec verba :

OfTicialis curie Parisiensis presbytero Sancte Genovefe in monte salutem in Domino.

Vobis mandamus quatinus citetis peremptorie et personaliter coram nobis ad diem cras-
tinam magistrum Odonem de Belia Vallc, injungentes eidem quod secum afferat

quamdam litteram diffamatoriam quam publice dicitur promulgasse contra magistrum

Guiliermum dictum Rigaut, in prejudicium ipsius, et quam petit sibi exhiberi, intimantes

eidem quod sive venerit, sive non, nos procedemus contra ipsum, prout de jure fuerit

procedendum. Datum anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo sexto, die martis
ante Epiphaniam Domini'.
Item alias in hec verba : Officialis curie Parisiensis presbytero Sancte Genovefe in
monte Parisius salutem in Domino. Si citastis coram nobis ad diem mercurii ante
Epiphaniam Domini ' peromptorie et personaliter inagistrum Odonem de Bella Valle,

clericum, quod secum afferrel quamdam litteram diflamatoriam, quam publice dicitur

promulgasse contra magistrum Guillermum dictum Rigaut, clericum, et in prejudicium

ipsius, et quam petit sibi exhiberi, et ad dictam minus sufficienter comparuerit, dicto
magistro Guillermo contra eum, prout debuit, expectante, et ad ipsius maliciam convin-
cendam, vobis mandamus in virtute obedientie et firmiter injungentes, quatinus ipsum
citetis peremptorie et personaliter, ut die veneris instanti* hora vesperarum coram nobis
romparoat unacum predictis litteris, predicto magistro Guillermo Rigaut quod justum
fuerit super hiis responsurus, et in signuin mandati executi, sigillum vestrum presentibus
apponatis. Datum anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo sexto, die mercurii

predicla '.

Itein alias in liec vorba : .\nno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo sexlo, die
veneris post Epiphaniam Doinini, hora vesperarum, ad quam diem citatus erat personaliter

magister Odo de Bolla Valle ad exhibendum quomdam libellum difl^amatorium, ut dice-

batur nobis, quoin legorat in publico sermone apud fratres Predicatores, nobis et

magistro Guillermo dicto Rigaut, ac etiam nobis super quibusdam interrogacionibus

responsurus, dictis die et hora, diclo Guillermo personaliter coram nobis comparente,
deffensor dicti magistri Odonis obtulit se magister Johannes, dictus Lcthiaus, cavens
pro dicto magistro Odone sub pona duarum marcharum argenti, pro qua pena, si convin-
ceretur, dedit plogium seu fidejiissoroin magistrum Yvonein Britonom ' Qua cautione
preslita, ut dictuin est, post multas altercaciones, monuimus diclum defensorem ut die
462 CHARTULAniUM DNIVERS. PARIS. [1266

sabbathi instanli', hora prima, dictum libellum exhiberet. Cum ipse monitus in nostra

presentia dicta die venerit, noluit exhibere, et diem hanc, hora vesperarum, assignavimus
dictis partibus ad procedendum, ut jus esset. Datum anno et die predictis.
Item alias in hec verba : Acta coram nobis, anno Domini millesimo ducentesimo
sexagesimo sexto, die sabbathi, post Epiphaniam Domini', hora prima, assignato corain
nobis magistro Odoni de Bella Valle, clerico, ad exhibendum quemdam libellum diflama-

torium, ut dicitur, quem Odo legit in publico sermone apud fratres Predicatores contra

magistrum Guillermum Rigaudi clericun>, quem libellum petebat dictus Guillermus et

adhuc petit sibi in judicio exhiberi, dictis die et hora, dicto magistro Guillermo persona-
liter per se, et procuratore dicti magistri Odonis in jurc coram nobis comparentibus,
monuimus dictum magistrum Odonem per procuratorem, ut nobis et dicto Guillermo

dictum libellum exhiberet; procurator dicli magistri Odonis, litem contestando, respondit
quod dictum libellum exhibere non poterat idem magister Odo, ut pote quia non habuit
predictus magister Odo predictum libellum, nec habebat. Quibus actis, nos assignavimus

dictis partibus diem sabbathi post dictum festum, hora vesperarum, ad jurandum de
calumpnia super negatis inter partes, et ad procedendum ulterius, prout de jure fuerit
procedendum. Actum anno, die et hora predictis.
Item alias in hec verba : Oflicialis cuiie Parisiensis presbitero Sancte Genovefe in
monte Parisius salutem in Domino. Quia magister Odo de Bella Valle, clericus, ad diein

sabbathi ante (sic) Epiphaniam Domini, sibi assignatam coram nobis in causa que vertitur
coram nobis inter ipsum ex una parte, et magistrum Guillermum Rigaudi, clericum, ex
altera, non comparuit, dicto magistro Guillermo contra eum, prout debuit, expectante,
vobis inandamus quatinus ipsum, quem in scriptis, sua exigente contumacia, excommuni-
camus, excommunicatum a nobis publice judicetis. Datum anno Domini millesimo ducen-
tesimo sexagesimo sexto, die sabbathi predicta.
Itein alias in hec verba : Oflicialis curie Parisiensis universis presbiteris in civitate et

dyocesi Parisiensi constitutis, ad quos presentes littere pervenerint, salutem in Domino.

Cum nos in magistrum Odonem de Bella Valle excommunicacionis sententiam ad instan-
tiam magistri Guillermi Rigaudi protulerimus, justicia exigente,-vobis mandamus quatinus
ipsuin Odonem singulis diebus dominicis et festivis in ecclesiis nostris, publicis locis et
publicis sermonibus, et in aliis ubi videritis expedire, et de quibus fueritis requisiti,
candelis accensis, excommunicatum publice denuncietis alter vestrum alterum non expec-
tans, citantes nichilominus publice dictum magistrum in ecclesiis nostris et locis predictis,
ut die inartis instanti ' coram nobis compareat peremptorie in dicto negocio responsurus,
sub pena bannicationis, exponentes eidem publice, quod nisi dictis die et hora coram
nobis comparuerit, nos contra ipsuin procedeinus, prout permiserit ordo noster. Datuin
anno Domini millesiino ducentegimo sexagesimo sexto, die sabbathi post octabas
Epiphanie Doinini '.
 1267] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 463

Item alias lilteras in hec verba : Die inercurii ante festuin beati Vincentii " est assi-

gnata coram nobis inagistro Guillerino dicto Rigaut ex una parte, et niagistro Odoni de
Bella Valle ex altera, causa facta inanente in eodein statu in quo erat die inartis ante

festuin beati Vincentii". Daluin anno Doinini inillesiino ducentesiino sexagesiino sexto,

die martis predicta.

Copiam autein hujusmodi litteraruin fecimus sub sigillo curie Parisiensis, salvo jure

cujuslibet. Datuin anno et die predictis.

Origiiiulc in Arch. Univers. Paris., theca V. B. 2. a. Deest sigillum. Jourdain, n" 212. Documentum quantum ad
notas chronologicas minime clarum est.

1. Januarii 19. 2. Dccembris 28, 1266. 3. Decembris 29. 4. I. e. post Epiphaniam, Januarii 7, 1267.
5. Dccembris 29. 6. Cf. supra n 'lOO. 7. Januarii 8. 8. Januarii 18. 9. Januarii 15. 10. Januarii 19. 11. Januarii 18.

415. Sentenlia Slmonis legati contra magistrum Gaufridum canonicum et officialem Parisiensem, eo quod suos
et episcopi servientes qui scholares aggressi erant impunitos abire permisisset.

1267, Junii 21, in claustro eccles. Paris.

Simon iniseratione divina tituli Sancte Cecilie presbytcr cardinalis apostolice sedis

legatus ad futurain rei iiiemoriain. Per diligentis inquisitionis effectum debitum oflicii

presidentis superno' redditur inspectori, corripiuntur prevaricatoruin excessus, et inter-

duin falsa iiialignaque criminatio refrenatur; restiluitur claro domus divina decori, utilique
coinpendio publice consulitur honestati, mortifera purgantur vicia, seruntur virtutes,

rectificantur inores et in inelius reformantur, arcentur injurie, corriguntur errata et inso-

lencie repriinuntur, offensi pacificantur aniini, tolluntur scandala et dispendiosa pericula

declinantur, fiuntque prava in directa et in vias planas aspera convertuntur. Proinde cum per
gravein infamiam validumque clamorem diebus proximo preteritis ad nostrum pervenisset
auditum quod mandante vel ratum habente discreto viro Gaufrido ', canonico et ofliciali

Parisiensi, servientes ipsius oflicialis ac servientes furni venerabilis in Christo patris

Parisiensis episcopi die sabbati i^roxima' post diem cinerum Quadragesime proximo prete-
rite de doino ipsius juxta Parisiensem ecclesiam sita, in qua oflicialis ipse moratur, contra
mullos scolares Parisienses clericos, qui ante portas ejusdem ecclesie in loco, qui dicitur
Parvisiiim\ et ibi circa hora serotina luiii [)eregrinationis tum disputationis gratia ex

more convenerant, exeuntes armati et in ipsos scolares temere irruentes ex eis aliquos

videlicet Hellinum de Fossees, Johannem de Vimi, Johannem nepotem quondam magistri

Reinigii phisici, Guillolum dictuin le Colonnier, clericos, adeo graviter vulneraranl, quod
de inorle ipsorum merito tiinebatur, et infainia ct clauior hujusmodi jam in tantum etiam
ascendissent quod diucius sine gravi scandalo dissimulari iion polerant, nec sine inagno
el cvidenti periculo tollerari : nos frequeiilibus clamoribus excitati et illius vindicte

meinores, qtiam Hely summus sacerdos excepit pro eo quod filiorum suorum excessus
464 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1267

efficaciter non correxit, contra officialem, quantunicumque nobis dilectus esset et carus,

super hiis et super eo etiam quod eorumdem scolarium aggressores cum potuisset ut

dicebatur punire neglexit, reddens ex hoc non minimum se suspectum, ac super aliis ad

negocium facientibus, deliberavimus exacle justicic debite inquirere veritatem. Ad domum

igitur supradictam in qua officialis ipse morabatur personaliter accedentes, eidem officiali

citato legitime et in nostra presencia constituto, quintodecimo die Marcii proximo preteriti
exposuimus et in scriptis tradidimus omnes articulos seu capitula, super quibus contra
eum inquirere volebamus, et tandem nos ei requirenti competentibus ad deliberandum
super eisdem articulis ac capitulis, ut facultatem haberet deffendendi se ipsum concessis
indulgenciis et ab eo postmodum de veritate dicenda juramento recepto ac super eisdem
articulis sive interrogacionibus sibi factis ejusque ad illas responsionibus subsecutis, ac
multis testibus tam super articulis ipsis quam etiam super illis, quos idem officialis ad sui
deffensionem exhibuit, receptis sollempniter el examinatis etiam diligenter eoruinque
publicatis attestationibus et facta ipsi officiali copia de eisdcm necnon ad proponendum
omnia que vellet proponere sibi competenti ac peremptorio termino assignato; auditis
insuper et receptis omnibus que voluit proponere verbo tenus et in scriptis, concluso etiam
in negotio quo ad ipsum universa curavimus ejusdem negocii acta revolvere, et quid in

illo probatuin esset vel confessatum seu alias legittime habitum indagare. Invenimus
igitur predictum officialem coram nobis in judicio fuisse confessum quod nonnulli
servientes de domo et furno predictis, quorum nomina in priuio citatorio, cujus idem
officialis copiam prius habuerat, sunt expressa, de doino ipsa cuin arinis ad scolares
exeuntes eosdem ipsosque aggredientes eorum aliquos percusserunt et illos ex ipsis
quorum nomina superius sunt expressa graviter vulnerarunt. Et licet officialis in hujus-
modi confessione adjecerit quod ipsi servientes hanc fecerunt injuriam repellendo, nullam
tamen de injuria hujusmodi fidein fecit, quin immo per juramentum proprium recognovit
quod dicti servientes portas prefate domus clausas tenuisse potuerant et quod eas clausas
tenendo ab eisdein scolaribus tuti erant. Eum etiam confessum fuisse reperimus quod ipsi
servientes dictam doinuin post sic commissum excessum hujusmodi reintrarunt, et quod
tunc ibi eos idein officialis invenit, quodque ipsos de facto facere capi et detinere potuit

et quod eos libere et impunitos abire permisit. Girca finem quoque presentis negocii fuit

officialis ipse confessus quod ipse Leonardum dictum Garcerarium expressuin in citatorio

supradicto, propter quem excessum hujusinodi cui se interfuisse recognovit in judicio

coram nobis una cum quibusdam aliis ex malefactoribus supradictis faciebamus in eadem
domo in carcere prefati episcopi detineri, motu proprio sine alicujus mandato fecerat
liberari. Et licet ad excusacionem suam pretenderit quod bonam et ydoneam cautionem
pro illius dimissione receperat ab eodem, quantum vel qualem recepisset docere vel
exprimere non curavit ex parte nostra super hoc requisitus, nec etiain recipiendi ab eo
cautionem aliquam super hoc uUam habuerat potestatem. Testes etiam contra officialem
1267] AB ANNO MCC USQUE AD rHlLlPPUM IV REG. FUANC. 465

ipsuiii productos inter alia deposuisse comperiuuis quod eodeui officiali, postquam jam
hujusmodi commissus erat excessus, veniente ab extra et in curia ipsius domus servientes
inveniente predictos, ipsi servientes cum eos idem offlcialis interrogasset quid fecerant,
rfisponderunt quod extra Parvisium ipsos scolares expulerant. Deposuerant etiam ipsi testes
quod tunc officiali prefato fuit dictum ibidem quod prenominatus Guillotus le Cotonier,
quem ulique clericum scolarem Parisiensem esse constat, fuerat ibidem ab uno ex ipsis
servientibus graviter vulneratus. Invenimus et unum de testibus deposuisse predictis
quod tunc officialis ipse dictis servientibus dicentibus predicta, respondit : Non sitis

stupefacti pro tanto )>; alterum autem : Non sitis pro tam modico stupefacti . Tercius
vero testis perhibet quod tunc servientibus ipsis eidem officiali respondentibus quod extra
prefatum locum scolares ipsos expulerant, officialis ipse dixit eis, ut verbis utamur
testium : Hoc est bene . Plures quoque ipsorum testium perhibent quod is, qui dictum
Guillotum vulneravit, fuit ad quamdam cameram dicte domus abductus et inclusus etiam in
eadem gladio sanguinolento, quo dictum Guillotum vulneraverat, de manibus ejus arrepto.
Perhibent etiam quod prefati furni servientes qui excessum hujusmodi perpetrarunt, nocte
illa in eadem domo ipsius episcopi pernoctarunt sibi per familiam domus quibusdam
victualibus ministratis; ipsemet etiam officialis in quibusdam cedulis quas ad sui deffen-

sionem exhibuit confitetur quod ejus familia dictos servientes per multos dies et noctes in

domo retinuit supradicta, quanquam dicat quod id ad suam pervenit noticiam ex post
facto. Lucide insuper et expresse testes deposuere predicti quod sepedictus officialis

preest familie dicte domus, que cum aliis excessum hujusmodi perpetravit, et quod ipsa
familia sibi subest ac quod non obedientes sibi si vellet punire valeret, quamvis idem
officialis se illi preesse per proprium negaverit juramentum.
Porro nos, vocala multitudine peritorum, premissa et alia oinnia que hujusmodi
negocium instruebant, tam que pro, quam que contra officialem ipsum facere videbantur
peritis ipsis fideliter exponere ac diligenter elucidare studuimus et unacum eis universa

ipsius negocii merita attentione sollicita zelo justicie ponderare. Inter alia igitur id

attentione consideramus diligenti, videlicet quod malefactores predicti deliquerunt in loco

ubi ea jurisdictio ad oflicialem ipsum ratione officii sui notorie pertinebat, per quam ipse
non soluni spirituales potest penas infligere sed etiam citra vindictam sanguinis temporales,

et quod ipsi malefactores post malefactum perpetratum supradictam curiam sive domum,
unde contra scolares ipsos exiverant, et ubi oflicialis ipse jurisdictionem similem obtinet
reintrarunt, quodque officialis ipse tunc eos ibidem invenit et quod ipsos, quos de facto

capere ac detinere potuit, libere et impunitos abire permisit, licet eos pauperes esse
notorium foret, nuncque ipsorum aliquos esse male opinionis et fame ad sui deffensionem
allegct. Cum per hoc et alias etiam dictus ofTicialis intelligens ecclesiastico judici tempo-
ralem jurisdictionem exercenti conunutationcm penarum a sacris canonibus esse
permissam, intrepide providere debuerit ut malefactoribus supradictis, qui jam ex suo
Chart. Univ. Paris. I. 69
466 CHAKTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1267

excessu sacrilego reputari poterant censure ecclesiastice contemptores, aliam penam que
aanguinis vindictam non saperet posset infligere et condigne tanto eorum flagitio coinpen-
sare, presertim cum memor esse debuerit quod ipse in eos vel eoruin aliquos iinperium

et auctoritatein se habere declarans eis sub interminatione aminissionis rerum et

corporum, prout ad sui deffensionem astruit, inhibere curarat, ne contra scolares supra-
dictos exirenl et tenentes portas clausas nullam eis violentiam irrogarent et ut ipsos eliam

tanquam inhibitionis sue violatores improvidos et temerarios contemptores pena debita

castigaret. Quod cuin ex eis aliquem etiam de sua propria familia non puniverit, videbatur
aliquibus inhibitionem hujusmodi de corde non processisse sincero nec in ea menti labia

consonasse, sed aliud fuisse dictum in publico et aliud in privato, presertiin cum non sit

verisimile quod tales et tot numero ac taliter ac taindiu officiali ignorante in domo ipsa,

quain idem officialis inhabitabat, continue potuerint receptari, et quod tales receptare et
tamdiu tenere familia presumpsisset sine ipsius officialis connivencia et consensu. Nec
justum aftert excusacionis presidium quod domus custodia, ut idein officialis asserit, inibi
tenebantur, cum multi non excommunicati nec alias criminosi ad hoc potuerint evocari.
Unde cum saltem tunc ipsorum notorius esset excessus, videbatur aliquibus quod non
solum oflicialis ipse illorum quodammodo approbaret excessum quos taliter sustinebat,
sed etiam quod de hujusmodi eorum excessu presensisset, concordantibus non minimum
cum hoc ipso, ut similiter videbatur aliquibus, verbis illis que idem oflicialis in reditu suo
dixit servientibus supradictis, videlicet : non sitis stupefacti pro tanto ; hoc bene
est ; non sitis pro tain modico stupefacti , cum ista verba quorumdam judicio
premissis attestari expressius videantur et quamdam approbationem eoruin que servientes
ipsi contra dictos scolares fecerant importare. Quorumdam quoque judicio ad hoc ipsum
suffragari quodammodo videbatur ejusdem officialis super predictam familiam probata licet
juramento per euin inficiata prelatio : cuin veritas negata de publicis, minus relinquat
fidei de occultis . Aliqui etiam intellecto, quain presumpluose Leonardum dimisisset
eundem officialis, ipsum super causa detentionis illius sibi conscium esse dixerunt, et
um in illius penis recolere culpam suam. Pre ceteris vero attentione consideravimus
speciali, quam ainarus odor ex divulgata super hiis contra dictum officialem infamia sit jam
usque ad diversas mundi provincias resolutus et quain horrendum preloquium gravissimi
scandah sit ex preinissis non solum ad propinquos, sed etiam longe longissimeque
positos jam deductum in enarratione Parisiensis studii manifesta',
quam enormia quoque
tainanimarum quam personarum et reruin dispendia, quamque incoinparabilia scientie
ahorumque spiritualium profectuum detrimenta sint inaxime ob ipsius officialis negli-
gentiam subsecuta, necnon quam utiliter, quam leviter, quam debite et quain plene scan-
dahs, dispendiis et detrimentis hujusmodi predictus
officialis' poterit occurrisse, ut ctiam
per hoc ipsuin ei fuga sex vel plurium ex malefactoribus
supradictis, quos detinuisse
potuit et punisse, ac defectus doctrine omnium
magistrorum Parisiensium, qui ut asserunt
1267] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 467

eo causam prestante jam per tres menses vel circiter a lectionibus cessaverunt, aliaque
varia dispendia inde postmodum subsecuta merito debeant imputari.

Hiis igitur et universis confessionibus probationibus presumptionibus aliisque

omnibus tam que contra ofiicialem predictum quam que pro ipso facere videbantur, tam

nobiscum quam cum inultis peritis plena investigatione discussis et diligenti meditatione
pensatis, nos tantum sedare scandalum et futuris obviare periculis ac ingruentibus dispen-

diis providere volentes, sicque justicie debitum solvere, ne per discipline rigorem
probemur excedere neve Moysis exemplo fratri amico vel proximo ultra quam conveniat
indulsisse, maxime cum beatum Gregorium dixisse legamus, quod gravius delinquitur, si

inter perversos plus equalitas quam disciplina custodilur, et quod supradictus summus
sacerdos, quod falsa pietate superatus ferire delinquentes filios noluit, apud districtum
judicem semetipsum cum filiis crudeli dampnatione percussit : dictum oflicialem supra-
dictum citatum legitime ac peremptorie ad diffinitivam audiendam sententiam el presentem
de predictorum consilio publico, ut sic loquamur, officialitatis ofiicio in hiis scriptis

perpetuo qua fungimur aucloritate privamus, et ne unquam Parisius vel alibi ad hujus-
modi assumatur oflicium, statuimus et irrevocabiliter prohibemus, volentes nichilominus ac

mandantes et etiain per hanc sententiam decernenles, quod idem Gaufridus extra civitatem
Parisiensem per triempnium ab instanti festo beate Marie Magdalene continue commo-
retur, nisi per Universitatem prediclain ad citationem ipsain interim revocetur, et quod

non prius ad Universitalis predicte consortium adinittatur quam super hoc ipsius Univer-

sitatis gratiam impetraverit. Actum et datum in claustro ecclesie Parisiensis in domo

quain habitat magister Ansellus de Buciaco canonicus Parisiensis xj kal. Julii, pontificatus

domini Clementis pape quarti anno tercio.

Cod. Vat. Reg. 406. fol. 38''; itcrumquc sed compcndiose fol. 31. Bibl. Phillipps in Cheltcnham, ms. 87fi, fol. 48, el

sicut in Cod. Vnt. Reg., fol. 39'', brcve Rcgcstum. In utroquc codioc sub rubrica : Bannitio cujusdam officinlis . Chart.
facult. Decvet. in Bibl. Arscnalls, ms. 1121, fol. 163''. Bulacus, III, 384.

1. In Vat. Reg. ut videtur scribitur compendiosc supcrne . 2. Fortc Gaufrido de Barro, postea archidiacono,
deinde (an. 1273) decano clecto ac tandcm an. 1281 S. Susannnc prcsb. cardinnlc. Cf. Gallia christ., VII, 206. De ipso adhuc
postea. 3. Mnrtii .5. 4. De Paraviso nntc Nostrnm-Dominnm in insula (hodie Parvis-Notre-Dame) vide Joh. de Gnr-

landia, Dictionarius, npud Geraud, Paris SOUS Philippe le Bel, p. 608, n" 68. 5. Vat. Rcg. n manifestam . 6. Ncgli- :
gentiam officinlis u om. mss. ct Bulacus, verba tnnicn omissn iii Cod. Vnt. Reg. ezstant rum uliis, lineis obductis, fol. 42.

416. Lilterae quibus magister Oddo de Belleval, clericus, et Guillotus Picardus, bedellus Universilatis, consti-
luuntur, de consensu magistrorum Parisiensium cujusque nationis et facultatis, procuratores et nuntii
speciales ad prosequendam appellationem sententiae a Simone cardinali legato latae contra magistrum
Gaufridum, canonicum Parisiensem.
1281, Julii 7. Parisiis.

In nomine Domini noslri Jhesu Christi. Amen. Anno ejusdem millosimo ducentesimo
sexagesimo VII', indictione x", die jovis proxima post festum beati Martini eslivalis',
468 CIIARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1267

scilicet die viia intrantis mensis Julii, in presentia Bonamici clerici, auctoritate apostolica

publici notarii, et testiuin subscriptorum ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum,

pateat universis hoc publicum instrumentum inspecturis, quod nos magistri Oddo de
Garnolo, decanus magistrorum Parisius regentium in decretis, Petrus Lemovicensis*,
decanus magistrorum Parisius regentium in physica, Robertus de Winchelis, rector
Universitatis Parisiensis, Oddo de Polengeio, procurator nalionis Gallicorum Parisius,

Petrus Gornubiensis, procurator nationis Anglicorum Parisius, Matheus de Arginis, procu-

rator nationis Picardorum Parisius, Guillermus de Insulis, procurator nationis Norinan-
norum Parisius constituti nostro et nationum predictarum nomine, ac etiam de assensu et

consensu magistroruin omnium Parisius regentium in dictis facultatibus et in arlibus, ad

hoc Specialiter vocatorum ; ac etiam de assensu et consensu inagistrorum Parisius regen-
tium in theologica facultate, quorum noinina inferius sunt expressa, magistrum Oddonem
de Bella Valle ', clericum, et Guillotum Picarduin*, bedellum Universitatis, quemlibet
eorum in solidum, ita quod non sit inelior condictio occupantis, et quod unus inceperit
alius possit illud idem exequi cum effectu, facimus, constituimus et ordinamus procura-
tores legitimos et nuntios speciales ad prosequendum appellationem sententie a venerabili

patre domino Symone, tituli Sancte Gecilie presbitero cardinali, apostolice sedis legato,
late contra ihagistruin Gaufridum, canonicum Parisiensem, quondam officialem ejusdem
loci, pro Universitate Parisiensi, seu ad instantiam Universitatis Parisiensis; a qua
sententia idem officialis ad sedem apostolicam dicitur appellasse ; et ad impetrandum
litteras Super contributione ad mutuum contrahendum pro solvendis debitis Universitatis
Parisiensis, de quibus constiterit per legitima documenta seu instrumenta; ac etiam super
mutuo contrahendo pro prosecutione negotii appellationis predicte; et pro aliis negotiis,
rebus et causis Universitatis licitis et rationabilibus expediendis et procurandis ; necnon
ad impetrandum litteras in curia domini pape super premissis, cujuscumque tenoris
existant; et super ea" videlicet que in dictis articulis occurrere seu emergere possent,
principaliter vel incidenter; et contradicendum, judices eligendum, recusanduin, et conve-

niendum in ipsos : dantes eisdem procuratoribus et cuilibet eorum in solidum plenariam

potestatem et speciale mandatum agendi, excipiendi, proponendi, defendendi, petendi,
recipiendi, jurandi in animas nostras et predictorum, de calumpnia seu de verilate
dicenda, et faciendi cujuslibet alterius generis sacramentum, secundum quod in causis
exigitur et ordo postulat rationis; ponendi, positionibus respondendi, expensas petendi et

recipiendi easdem, et jurandi super eisdem, si sibi fuerint adjudicate; litem contestandi;
acta, instrumenta, testes producendi; appellandi, appellationem prosequendi et eidem
renuntiandi; alium procuratorem cuilibet eorum constituendi loco sui, cum voluerit et sibi
viderit expedire, qui eandem seu consimilem in predictis omnibus habeat potestatem
oinnia alia et singula faciendi super premissis articulis, que nos faceremus seu facere

possemus, si presentes essemus : promittentes, pro nobis dictisque magistris, nationibus

 1267] AB AMNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 469

et Universitate predictis, nos et dictos niagistros, Universitatem et nationes predictas

ratum et firmum habere et non contravenire, quicquid per dictos procuratores in solidum

et per constitutum seu substilutum ab ipsis seu altero ipsorum super premissis articiilis

et quolibet" premissorum factum fuerit seu etiam procuratum, et pro ipsis et ipsorum
quolibet'. si necesse fuerit, judicatum solvi.

Interfuerunt testes presentes, venerabiles viri magistri Johannes de Sivriaco, archidia-

conus Carnotensis; Raymundus de Caturco', capicerius Aurelianensis; Johannes de Here-
fort, decanus ejusdem loci ; Johannes de Chamlayo', canonicus Altissiodorensis; Stephanus
de Bona Valle, clericus; Stephanus de Alvernia, canonicus de Gornayo ; et alii quam
plures. Presens autem publicum instrumentum seu scriptum fieri fecimus per notarium

supra dictum, qui precibus nostris ac rogatus a nobis dictisque magistris, predictis

omnibus presens interfuit et scripsit. Ad majorem autem cautelam et securitatem omnium

premissorum sigilla quatuor nationum, ab antiquo Parisius distinctarum, presenti publico
instrumento duximus apponenda. ><'omina vero doctorum theologice facultalis qui premissis
consenserunt sunt hec : frater Guillermus de Barlo, Ordinis fratrum Minorum ; frater

Baldovinus de Tornaco'", Ordinis fratrum Predicatorum ; frater Gregorius, Ordinis Vallis

Scolarium"; magister Galdaricus", monachus niger; magister Giraldus de Abbatisvilla,
archidiaconus de Pontivo " in eoclesia Ambianensi; magister Guillermus de Alvernia
magister Johannes de Allodio, Aurelianensis dyocesis'*. Et sciendum est quod dicti

religiosi Ordinis Minorum, Predicatorum ct Vallis Scolarium coram dicto notario consen-
serunt premissis; alii vero magistri theologie predicti, coram nobis. Actum Parisius,
presentibus testibus supra scriptis ad hoc specialiter vocatis et rogatis.
Ego Bonusamicus, Bononiensis clericus, quondam Roberti filius, auctoritate apos-

tolica publicus notarius, predictis interfui, ut' supra legitur, scripsi, publicavi, et predicta
omnia in hanc publicam forinam redegi, complevi, rogatus me subscripsi, et signum
meum apposui. Ad majorem autem cautelam omnium premissorum, predicti magistri,

vidente ine notario et presente, sigilla quatuor nationum ab antiquo Parisius distinctarum
presenti publico instrumento apposuerunt.

Originaie in Ari-h. Univerg. Paris. theca IV. A. 18. G. Desunt oiniila (((iintiior) sigilla. Biilaeus, 111, 387. Jourdain,

n 216. Quoad argumentum ipaum vidc n 'tl5.

1. Translatio S. Martini, Julii 4. 2. Infra ii secundum

433. Ipse Delislc, Cabinet des miss., U, 168 sq., idem est ac

Petrus de Lemovicis, ranonicus Ebroicensis et socius domus Sorbonac, qui inullos libros, intcr quo et medicinne ntquc
astronomiae, dictae domui Ipgnvit. Ad haec vide Iluurdau, in llist. litt. de la France, XXVI, 460 qq. 3. Vide suprn
n" k\k. k. Supra n** 342, 354 et 409. 5. Orig. : n eo . C et 7. Orig. : quodlibet .
8. Forte idem atque ille supra

11 187 laudatus. 9. An. 1279 in cpi8co])uni Ccnomnnenscm eleclus. 10. A Slcphano de Snlnnhnc nomiuatur dc Mallix,
Flnmingus . Cf. Archiv. f. IMtcrat.- u. Kirchengesch. des Mittelalt., II, 2), n 19, et suprn n 3.35, 11.
n. 5. Vidc
infra n 435. 12. Scu : n Gadalricus i'. Fuit Cluniaccusis. Cf. suprn n" 340. 1:1. Vidc supra n'" 374, 376 q. l'i. Qui
postea fuit cancollarius Parisiensis. Vide infru n 437, nota 1.
 470 CHARTULA.RIUM UNIVERS. PARIS. [1267

417. Clcmens IV Maurinum archiepiscopum Narbonensem objurgat quod Corpus Christi essentialiter in altari
non esse dixcrit, sed tantum sicut signatum sub signo, et hanc esse celebrem opinionem Parisiis adjecerit.

1267, Octobris 28, Viterbii.

Archiepiscopo Narbonensi. Quanto sincerius personam tuam diligimus, tanto gravius

perturbamur cum ad nos ea de te perveniunt, que tui non decent ofiicii gravitatem et
prcsertim cum in status tui vergunt periculum et honoris. Sane familiariter tibi scribimus
illo dumtaxat conscio, qui presentem exaravit scripturam, ad nostrum pervenisse nuper
auditum quod tu in nostra existens curia cuidam magno viro tecum de sacramento altaris

conferenti dixisti, corpus Domini nostri Jhesu Christi sanctissimum essentialiter in altari

non esse, sed tantum sicut signatum sub signo, et hanc celebrem esse opinionem Parisius
adjecisti. Repsit autem hic sermo latenter inter aliquos divulgatus et ad nos postremo
perveniens scandalizavit nos plurimum, nec facile nobis extitit credere talia te dixisse

que heresim continent manifestam et illius sacramenti derogant veritati, in quo fides eo

negotiatur utilius, quo sensum superat, intellectum captivat et suis legibus subicit

rationem. Eapropter tue fraternitati consulimus, ut non plus sapias quam oporteat. Non
imponas Parisiensibus quod non sentiunt', sed fatearis humiliter et firmiter teneas quod
communiter tenet ecclesia, quod sancti docent et predicanl, sub speciebus scilicet panis et

vini post sacra verba juxta ritum ecclesie ore sacerdotis prolata esse vere, realiter et
essentialiter corpus et sanguinem Domini nostri Jhesu Christi, licet localiter sit in celo.

Et si forsan habes memoriam cui vel quibus asserueris, id scripto vel verbo revoces, ne de

te male sentiant qui male judicant de tam insigni misterio te sentire'. Dat. Viterbii v kal.

Novembris, anno iij.

Epistolae el dictamina dom. Clementis papae JV Rcg. Vat. Clemenlis IV, n" 33, ep. 391, fol. 64; n 35, ep. 394,
fol. Tt'', et in aliis codd. n" 418 citatis. Martene, TheS. nov. anecd., II, 536, n" 549.

1. N 35 praebet scntiant . 2. Vide responsum archiepiscopi in n scquenti.

41o. Maurinus archiepiscopus Narbonensis scribit papae Clementi super hoc de quo reprehensus erat, videlicet
de verbo indiscreto circa sacramentum altaris.
1267, post Octob. 28.

Rem horrendam, summe detestabilem, heresim manifeste continentem, pio motu

sancta vestra paternitas suo devoto filio decenter scripsit nos dixisse cuidam magno viro,
dum olim essemus in romana curia conferendo cum eodem, adicientibus nobis Parisius
celebrem esse opinionem, corpus Christi non essentialiter et vere esse in altari, sed sicut
signatum sub signo, prout repsit* postmodum latenter sermo ad vestram audientiam
pervenit. Quod si memores essemus nos dixisse aut forsan lingua labente dixissemus,
studeremus revocare, quod nequaquam cogitavimus nec os nostrum polluimus errore
 1267] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 471

tanto vel ininore in aliqiia lacultate testimonio Parisiensium doctorum. Quod si quis vellet
in dicti falsi impositione conlra nos persistere, proinptos nos inveniret in inortem et in

vitam ire. Sed, pater sanctissime, narraverunt michi iniqui fabulationes, sed non ut le.\

vestra et nostra tenet, iinmo verbuin iniquum constituerunt adversum ine tam impudenter
quam irreverenter non parcentes pontificali quam forte desiderant dignitati. Sed in prefati

dicti insaniam stimulati a sathana inciderunt transcendentes, qui Dci virtutem juxta
modum naturalium rerum mentientes audacius ac pericuh)siiis veritati contradixerunt, ut
magister Petrus Lombardus recitat in principio decime distinctionis quarti Setitentiarum,
asserentes in altari non esse corpus Christi vel sanguinem, nec substantiam panis et vini
in substantiain carnis et sanguinis converti, sed ita Christum dixisse, hoc est corpus
ineuin, sicut di.xit apostolus ad Corinthios : Petra autem erat Christus . Dixerunt ibi

esse corpus tantum in sacramento id est in signo et solum in signo a nobis manducari, et
hec prima heresis facta est in discipulis Christi dicentis : Nisi manducaverilis carnem et

sanguinem non habebitis vitain eternam , dixerunt : Durus est hic serino, quis potest

audire ? et abierunt retro instruente Christo illos xij, qui remanserunt, et dicente :

Spiritus est, qui vivificat, caro non prodest quicquam. Verba que locjuor vobis spiritus et

vita sunt , quia saoramentum quod vobis cominendavi, spiritualiter intcUectum vivificabit
vos, caro non prodest quicquain'. Hoc est iUud corpus, de quo Eusebius' ait : Quia
corpus assumptum abhiturus erat ab oculis* et illaturus syderibus, necesse erat ut die cene
sacramentum corporis et sanguinis consecraret et commendaret nobis, ut coleretur jugiter
per inisterium, quod seinel offerebatur in precium, forma data a Doinino consecrationis
verbi celestis, quod corpus sit consecratum sive caro Chrisli. Interiorem hominein reficit

spiritualifer et saginat .

.\on tamen lateat, pater sancle, quod vos scire nullatenus dubitamus, quod quatuor
modis sumi dicitur : primo similitudine, ut species panis et vini, et hoc iinpropric.
Secundo materialis* caro Christi crucifixi et lanceata, que prius de virgine sumpta cst, et

sic proprie accipitur. Tercio ipsa ecdesia vel ejus unitas mistica. Quarto ipsa caro Chrisli
spiritualis, que vere cibus est, quam carnein qui manducant spiiitualiter veritatem carnis
el sanguinis dicuntur sumere, quia ipsain eflicienciam, id est ipsain peccatorum remis-
sionein habcnt, pio qua sic oratur <um dicilur : Proficiant in nobis, quesiimus, Domine,
tua sacramenta que conlinenl, ut (puxl nuuc spe gerimus rerum veritate capiamus , id

est predictam enicienciain, et eliam verum corpus Christi, quod sic sumilur, quod
verissiine^ est in altari, ut etiain dicit Augustinus, visibiliter in celo, quia in forina

humana, sed in altari invisibiliter, scilicct in forma humana, quod sub speciebus panis of

vini operilur, iil)icumque in altari celebretur; inlcgrum est, non per partes discerptum, ut

illi dixerunl, qui retro abicrunt. Verus ergo Deus et verus hoino in hoc est sacramento,
quod esl corpus Christi, plenuin gralia et divina inajestate, rerum veritatem ct naturam in

se continens, inistica consecratione panis in corpus et viniiin in sanguincm substantialiter

472 . CHARTULA.niUM UNIVERS. PARIS. [1267

conversum vi verbi divini et secreta potestate creaturam mutantis in memoria dominice

passionis, sicut per Spirituin Sanctum, ut ait Augustinus, vera caro sine coitu creata est in

aula virginali, secundo sumptum est de virgine in cruce lanceatum crucifixum : idem
numero post resurrexit et in celum ascendit. Ut enim ait Gregorius : quis fidelium habere
dubium possit, in ipsa immolationis hora ad sacerdotis vocem celos aperiri, in illo sanctis-

simo Christi misterio angelorum choros adesse, summa et ima sociari, ut' in eodem
momento substantia panis et vini in corpus Christi secundum totam substantiam
conversum mirabiliter vel immutatum, quod est celeste in celuin rapitur ministerio ange-

loruin corpori Christi consociandum, quod ante oculos sacerdotis in altari videtur sub
speciebus videlicet panis et vini esse vere, non ut asseruerunt hujus heresis prime falsi

Christi discipuli, ut signatum soluin in signo vel sub signo, a veritatis tramite et ortlio-

doxe fidei catholice recedentes per errorem. Ut igitur fides habeat meritum et non esset
error carnis et sanguinis, nec ridiculum a paganis, nec sub humana specie sumitur, sed
sub speciebus sacramentalibus panis et vini. Unde dicit Hylarius papa, quod non est quan-

titas visibilis in hoc estimanda misterio, sed spiritualis virtus sacramenti, id est, non est

ibi in illa representatione, qua humanis sensibus subici valeat et representari, vera tamen
substantia et quantitas corporis Christi et virtus sacramenti spiritualis, videlicet uniens

cuin corpore mistico, secundum quod dicit Hugo de Sancto Victore. Sed de hiis hactenus,
quia misterium fidei credi salubriter potest, investigari autem quantumque salubriter non
potest. Voluntati ejus atque potencie salubre atque mirabile hoc sacramentum et supra
naturam penitus ascribatur.
Sed deus hujus seculi operatur in illis diffidencie filiis, qui non rationi voluntatem

subiciunt. Insipiencia verba contra nos callide coaptare nituntur, non veri sed placiti

rationem sectantes, quos iniqua voluntas, non intelligencie veritas, incitat, duin ad fabu-
losain calumpniam se convertunt loquentes mendaciter ypocrisim (quia in verbis eorum
pietas quam amisit conscientia) predicando : Narbonensis diocesis illius' tempore hinc
inde discerpitur, male regitur, ydiota prelatus est , impudenterque per inulta media
sagaci diligencia serpunt, et se latenter ingerunt, ut locum habeat sequens relatio prela-

tionis ainbite in anime sue periculum, quod nequaquam advertunt ambitionis desiderio
vel ante oculum'** rationis verborum mendacio, piam fidei sanctitatem in eo in quo est
denigrare molientes, sine fide contra veritatem fidei, que in nobis est a sacro fontis
baptismate, culpabiliter bellant. Quain postmodum Parisiense studium clarius confirmavit
exclusa prorsus a nobis illa dampnabili et execrabili heresi, quam nobis imponunt, virus
sue nequitie in nos transfundendo, in electorum gloria maculam ponentes. Si autem apos-
tolicam bibulam invenirent et lucernam veritatis, si quain sibi placitam in nobis Deus
misericorditer exaltavit, que paternitati vestre ab initio bene complacuit immo benigne
efficaciter promovit, et nos cum multa cordis amaritudine jurgio jugiter exposuit : nec
tamen pacienter sustinere debemus quod dicitur in proverbiis ", cor, quod novit ainari-
 1267] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 473
ludinem anime sue, ut in gaudio ejus misceatur extraneus. Absit ergo, pater sanctissime,
quod contra dominice fidei professionem vipereeque doctrine fraudulenciam in aliquo
infidelitatis aut sacrorum fermentationi vel sathane adituni pandamus, ut a sanctorum
patrum vestigio atque sancte matris ecclesie discedamus limitibus et vestris. Nec manus
nostra rudi calamo conscripsit per vestram summam preeminentemque sapientiam corri-
genda in suis sententiis aut verbis. Sanctitatem vestram conservel Dei filius in longilu-

dine dierum. Amen.

Epistolae et dictamina dom. Clementis papae IV, Rcg-. Vat., n 30, fol. 75''; n 33, ep. 446, fol. 72; n 34, fol. lU*,
sub rubrica : .\rcbiepiscoj)us Narbonensis ad papnni ; n 35, ep. 458, fol. 84''; n 36, fol. 71'*, ubi rubricn sicut supra.
Bulaeus, III, 373.

1. N" 35 : rescripsit . 2. August. sup. Psalm. 98. 3. Emissenus, bom. 5 in Paschn. 4. N 30 : a nobis ab
oculis . 5. Omnes codd. praeter n" 36 : forma dicta a Domino consecratione . 6. N" 34 : materialiter .

7. Ubique exceptis n" 30 et 34 : visibile . 8. N 30 : et . 9. Episcopi Maurini. 10. Vel ante ofliciuni n' 30,

33, 35. 11. Prov. 14, 10.

419. Rogerus Baco in libro Clementi IV dedicato deplorat Parisiis et ubique magistros sententiarios prae
haccalariis sacrae scripturae dignltatem sibi findicare.

Circa an. 1267.

Quartum peccatum [studii theologie] est quod prefertur una Sumiiia' magistralis
textut* facultatis theologice, scilicet liber Seiitentiarum, nam ibi est tota gloria theolo-
goruin, que facit onus unius equi. Et postquam illum legerit quis, jam presumit se de
magistro iheologie, quamvis non audiat tricesimam partem sui textus'. Et bacalarius qui
legit textuin succuinbit lectori Sententiarum Parisius et ubique, et in omnibus honoratur
et prefertur. .\am ille qui legit Sententias, habet principalem horam legendi secundum
suam voluntatem, habet et sociuin et caineram apud religiosos. Sed qui legit Bibliam,
caret his et mendicat horam legendi, secundum quod placet lecfori Senlontiarum. Et ille'
qui legit Sententias, disputal et pro inagistro habetur ; reliquus qui textum legit, non
potest dispulare, sicut fuit hoc anno Bononie* et in multis aliis locis, quod esl absurdum.
Manifestuin est igitur quod textiis illius facultatis subjicitur uni Sumine ' inagistrali '. Sed
pro hoc [textu] est statutum rujuslibet facultatis. .\am omnis alia facultas utitur texlu suo,

el legitur textus in .scolis, quia statuto textu suo solum statuuntur omnia quc pertinent ad
facultatom. (piia proptor hoc sunt textus facti, [et] hic longe magis, quia textus hic de ore

Dei et sanctorum allatus [est] inundo, et esl ita magnus quod vix sufRcerct aliquis lector

ad perlegenduin eum in tota vita sua, secundum quod magistri lcgunt. Deinde sancti
doctores iion iisi sunt nisi hoc texlu, neque sapientes antiqui, quorum aliquos vidimus, ut
fuit dominus Hobcrlus episcopus Lincolniensis ct frater Adam de Marisco, et alii maxiini
viri. Contra ' vero Alexander' fuit priinus qui legit* et tunc legebatur aliquando, sicut
liber Historiarum^ solebat legi, et adhiic legilur rarissime. Et mirum est quod sic est

cxaltatus liber Sententiarum, quia liber Historiarum est magis proprius thcologie. \ain
Chart. Univ. Paris. I. 60
474 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1267

prosequitur texlum a principio usque in fineni, exponendo ipsum. El liber Sententiarum

non adheret textui, sed vagatur extra textum per viam inquisitionis. Si igitur aliqua

Summa deberet preferri in studio theologie, debet liber Historiarum factus vel de novo
fiendus; ut scilicet aliquis tractatus cerlus fieret de historia sacri textus, sicul fit in omni
facultate.

Opus minus Rogeri Baconis in Opp. hactenus inedita, cd. Brewer, p. 328. Librum praedictum Rogerus Baco
c. an. 1267 ad Clementem papam IV destinavit. Fragmentum supra editum non levis momenti est, cum nobis indicet muta-
tationem processu temporis paulatim introductam in ordine lectionum Universitntis Paris. Cf. supra n" 127. Rogerus Baco
septem peccata studii principalis quod est theologiae enumerat. Bulaeus, III, 383.

1. Brewcr ; sententia , sicut et infra. Compendium in mss. pro sententia ct summa quandoque est idem.
2. I. e. Bibliac sacrae. 3. Brewer perperam ; alibi . 4. In studio fr. Minorum. 5. I. e. lcctura Sententiarum prae-
fcrtur lecturae Bibliae. 6. Brewer ; quia . 7. .\Iexander de Hales. 8. InteUige Scntentias . In hoc tantum sensu
verum est, Alexandrum primum fuisse qui Sententias legerit, eo quod ipse modum lcgcndi Sententias in Universitate Paris. et
alibi usitatum, i. e. textum Sententiarum subdividendi, super singulas partes Quaestiones instituendi, priraus invcxit. In hoc
scnsu etiam vcrum est librum Scntentiarum facere onus unius equi . 9. Pctri Comestoris. Cf. parte introd. n" 8, n. 1.

420. Clemens IV magistro Radulfo de Albussone facultatem concedit Parisiis domum quamdam pro inhabita-
tione decem pauperum scholarium acquirendi.
1268, Januarii 23, Viterbii.

Magistro Radulfo de Albussone capellano nostro, decano Garnotensi. Acquisitas opes

quas tanquam recepli beneficii non ingratus a Doniino, qui eas tibi tribuit, videris
recognoscere in pios usus ac laudabiles prudenti disponens consilio dispensare, votivum
dudum conceplum habes propositum, domum unain Parisius pro inhabitatione decem
pauperum scolarium ibidem studentium, ac tam ibi quam alibi annuuin redditum
sexaginta librarum parisiens. de bonis emere propriis pro scohirium necessitatibus
eorumdem. In quo postulatum a te instanter oportunum apostolici favoris presidium
propria gratitudine apponimus, qui hunc bonum affectum in le divini amoris spiritu susci-
tatum valde reputamus acceplum, cum ad provectum pariter et profectum intendamus
ferventer scientiam querentium litteralem, fructus producere multiplices spiritualiter ac
temporaliter assuetam. Quare nos tuis supplicationibus inclinati, auctoritate tibi presen-
tiuni indulgemus, ut postquam hujusmodi domum in dicto loco, Parisius videlicet,
emptionis vel alio justo titulo acquisiveris, ac in usus habitationis deputaveris prelibate,
in Rothomagensi, Parisiensi, Ebroicensi, et Carnotensi civitatibus et diocesibus decimas,
ex quibus possit predictarum sexaginta librarum parisiens. redditus annuus provenire, de
manibus laicorum redimere valeas, sustentationis eorumdem scolarium usibus in perpe-
tuum irrevocabiliter ascribendas. Non obstante aliqua indulgentia sedis apostolice cujus-
cunque tenoris existat, per quam horum effectus impediri possit quomodolibet vel tardari.
NuIIi ergo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis autem, etc. Dat. Viterbii x kal. Februarii,

anno iij.

Rcg. Vat. Clemcntis IV an. 3 (n" 32), ep. 146, fol. 193'>. In documentis non occurrit quem effectum haec cpistola
pontificis habucrit, cum hic solum hujus collegii meutio fiat. Notum est tantummodo Radulfum, qui an. 1250 in cpiscopum
60.

/
1268] AB ANNO MCC USQUE AD miLIPPUM IV REG. FRAT^C. 475

Ebroicensem electiis est et juri suo in pratiam Radulfi Grosparmi ccssit (Gall. christ., XI, 587), quandam platcam Univer-
sitati Parisiensi legasse, ut apparet ex charta an. 1292 apud Bulacum, III, 502. Badulfus ibidem desig^natur ut quondam

canonicus Ebroiccnsis .

421. Clemens IV Roberto de Sorbona provisori pauperum magistrorum convictum vel conventum approbat et

de electione provisoris pro futuro ordinat.

1268. Martii 23. Viterbii.

Clemens episcopus servus servoruin Dei dilecto filio .. provisori pauperuin magis-

trorum et ipsis magistris in theologica facultate studentibus in vico ad portas ante

palatium de Termis Parisius sub communi vita degentibiis salutem et apostolicam bene-
dictionem. Suadente vobis gratia bonitatis, qua virtutiim studiis insistentes, sacre pagine
cupitis muniri dogmatibus et in hiis alios erudire, in unum convenistis vivendi commer-
cium, et commune vobis habitaculum elegistis. Volentes itaque vobis et statui vestro
apostolicum exhibere favorem convictum et cohabitationem vestram duximus approbandos,
jure venerabilis fratris nostri .. Parisiensis episcopi semper salvo, auctoritate presentium

districtius inhibentes, ne quis domos, possessiones et alia bona veslra que impresenliarum
rationabiliter possidetis aut in futurum justis modis prestante Domino poteritis adipisci,
invadere, distrahere vel occupare presumat, seu aliis usibus applicare. Nichiloininus

quoque statuimus et etiam ordinamus ut te, fili, provisore obeunte nullus in locum tiium
per fraudis astutiam apponatur, nisi quem .. loci archidiaconus, ..' cancellarius Parisiensis,

ac magistri Parisius actu regentes in theologica facultate, necnon decretistarum et medi-

corum decani, .. rector Universitatis Parisiensis, et procuratores quatuor nationum commu-
niter vel major pars eoriim duxerint apponendum. Ideoque provisor in congregatione
vestra pauperes magistros et ydoneos, qui rexerint in artibus, de quacunque sint natione
possit admittere, ac exinde minus ydoneos amovere, prout inspectis circumstantiis
universis viderit expedire, qui etiam de dictorum magistrorum receptis et expensis annis
singulis archidiacono, cancellario et aliis supradictis vel aliquibus ab ipsis vel a majori

parte ipsorum qui ad hoc extiterint deputati teneatur reddere rationem. Archidiaconus
insuper, cancellarius et alii memorali seu major pars eorum provisorem quem duxcrint
statuendum amovere valeant prout viderint faciendum. Nulli ergo, etc, nostre approba-
tionis, inhibitionis, constitulionis et ordinationis, etc. Si quis autem, etc. Dat. Viterbii x

kal. Aprilis, pontificatus nostri anno quarto.

Dun originalia in Arch. nut. Pnris. L. 262, n'' 124, 125. In priore adhuc superest bulla plumbea fil. eric. fluvi ct rub.

coloris oppenaa ; tantummodo membrann averta istius legitur

in : l(. cap, xvj. Revera ezstat in Reg'. Vat. Glem. IV, an. k
{n" 32), ep. 10, fol. 220''. Nomcn procuratoris harum littcrarum occurrit in parte superiori a tcrgo utriusque excmplaris :

c Guillermus de Duaco . Cartul. de la Sorbonne in Bibl. nat. Paris. ms. lat. 160C9, fol. 56; 110'', ubi rubrica : Copic
littcrarum contrn magistrum , quac locutio spcctnt ud documcntiim infra n" 435 editum. Ilcmcracus, Sorbonae origines,
ibid., m. lat. 5493, fol. 35'. Buloeus, III, 236. Jourdain, n 220, epistolam perperam ad an. V (1269) refert, Clemente IV
jam mortuo,

1. In originalibua bic et postca puncta detunt, exstant in Rcgistro.

476 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1268

422. Clemens JV Begiiialdo episcopo Parisiensi injungit ut magistris sacerdotibus Cotlegii de Sorbona et aliis
capellanis
^ in eorum oratorio divina celebrandi det facultatem.
1268, Martii 30, Viterbii.

Clemens episcopus servus servorum Dei venerabili fralri .. episcopo Parisiensi'

salutem el apostolicam benedictionem. Supplicationi, qua dilecti filii magistri pauperes,

qui in artibus adepti magisterii dignitatein in theologica facultate student et in vico ad

portas ante palatium de Termis Parisius sub communi vita degunt, attenta instantia nos
pulsarunt benignum accomodantes auditum, fraternitatem tuam rogamus et hortamur
attente quatinus magistris ipsis habendi oratorium in domo ipsa, in quo illi ex ipsis qui
fuerint in sacerdotio constituti aliis predictis magistris presentibus et audientibus, ac alii

etiam ydonei capeHani, quos ab ipsis magistris ad hoc requiri contigerit specialiter et
vocari, cum opus fuerit, magistris eisdem divina officia celebrare possint absque juris

prejudicio alieni, ob nostram et apostolice sedis reverentiam licentiam quam habere postu-

lant et affectant, si expedire videris, liberaliter largiaris, ut e^nostra intercessione, quam

sibi efficaciter sperant prodesse, salubre suum iii hoc propositum fuisse gaudeant adim-
pletum, et nos devotionem tuam dignis proinde hiudibus prosequi debeamus. Dat. Viterbii
iij kal. Aprilis, pontificatus nostri aiino quarto.

Originale in Arch. nat. Paris, L. 262, n'* 126. Restant fila cannab. In membrana aversa : Guillermus de Duaco )>.
Ad haec vide supra epistolam Urbani IV similis lenoris, n 388. Capcllam quamdam non multo post esse fabricatam, apparet
non tantum ex primaevis Statutis (n 448). quae tamen temporis nota carcnt, sed praecipue ex documento an. 1281, mensis
Septembris (Cartul. de la Sorbonne, Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16069, fol. 9''), continente canonicorum Sancti Benedicti
declarationem, nonnulla de terris, domibus, vineis, possessionibus et aliis bonis a provisore et magistris Sorbonae acqui-
sita consistere in territorio, in quo memorati canonici jurisdictioncni obtinent temporalem. Inter alia afferuntur : domus in
qua est celarium, que est pars illius domus, in qua mansit magister Gerardus de Remis.... Domus in qua manet porlarius
inferior Item omnes camere site in curia pauperum magistrorum usque ad aulam eorum, scilicet capelta, coquina et alie

camere a coquina site domum in qua mansit cantor Noviomensis, cum curia dictorum magistrorum et
contigue usque ad
jardinis sitis retro capellam eorum usque ad magnam domum quondam magistri Petri de Chamberiaco, canonici Sancti
Audomari . Episcopus Parisicnsis Simon insuper magistris Sorbonae an. 1304 concessit, ut in oratorio domus de Sorbona
divina licite celebrent et faciant obsequia celebrari . Orig. in Arch. nat. Paris. M. 74, n" 3.

1. Reginaldo de Corbolio hoc anno, 6 ;Junii, mortuo, Stephanus Tempier, qui fuit cancellarius Parisiensis (vide supra
n" 396), in episcopum Parisiensem electus est. Oclob. 7 juravit se servaturum jura ccclesiae Paris. Cf. Guerard, Cartul. de
Veglise de Notre-Dame, I, 168. Stephani successor in ofiicio cancellarii fiiit magister Nicolaus, qui jam 8 Octob. an. 1268
ut cancellarius nominatur (Guerard, 1. c, I, 169), et an. 1271 Johannem Aurelianensem successorem habuit. Vide infra n" 437.

4^o . Guillelmus de Saana, ecclesiae Rotomagensis thesaurarius, de bonis suis ordinat et disponit pro duodecim
scholaribus theologiae et duodecim parvis scholaribus artistis Rotomagensibus ; scholaribus theologis domum
et libros donat.
1268, mense Novembri.

Omnibus hec visuris Guillerinus de .Saana ', ecclesie Rothomagensis thesaurarius,

salutein in Domino. Noveritis quod cum ego acquisiissem tam in civitate Rothomagensi
quam extra possessiones et redditus usque ad summam sexies viginti librarum et septem
et decem solidorum et quinque denariorum turonens., quorum fit expressa mentio in
1268] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 477

litteris domini regis, in pios usus et utilitates pauperum committendos : ego valens
corpore et mentis compos volens de bonis mihi a Deo collatis et acquisitis aliqua

universalis ecclesie usibus et commoditatibus pauperum applicare, inaxime in his que

directe videntur respicere cominodum animarum, de predictis bonis taliter ordino ac dis-

pono etiam donatione inter vivos, videlicet quod duodecim scolares theologi, si tot

bonorum facultas et temporis csse periniserit, inanentes siiniil in domo una Parisius vel

alibi, ubi solempne studium esse contigerit, habeant quilibet tres solidos parisiens. per

hebdomadam, per hebdomadas quadraginta quinque, termino incipiente a festo S. Dionysii,

vel circa; iteni quod alii duodecim artiste parvi, si aliquando esse possint, habeant de
predictis redditibus viginli (luinque libras turonens. tam pro doino quam pro pane, cuin

beneficio theologorum predictorum. Volo etiam el ordino quod predicti scolares omnes
eligantur, cum opus fuerit, ab archidiaconis duobus Majoris Caleti' et Minoris Caleti cathe-
dralis ecclesie Rothoinagensis qui pro tempore fuerint, interveniente si videbitur assensu

domini Rothomagensis archiepiscopi, si tunc inveniri dicti archidiaconi non possint, cum
electio aut provisio erit fienda de quodam bursario ;
quodque ' dicti scolares sint lam de
Majori Caleto, quam de Minori, si in istis duobus Caletis sufOcientes et idoneos inve-

niant, vel si non inveniantur in istis duobus Caletis, saltein ex tota diocesi Rothoma-
gensi sint. Et tales eliganlur quantum ad theologos, qui rexerint probabiiiter in artibus
quibusdam, et quantuin ad utrosque, qui sint quantum ad mores conversationis hiudabilis
et honeste. Item volo et ordino quod si predicti theologi vel aliqui post sex annos theolo-

giam audierint, vel beneficium aliquod sufliciens fuerint assecuti, quod ex tunc alii idonei

et sufOcientes eligantur per eosdem electores et substituantur eisdein, sub inodis et condi-
tionibus antedictis, omni contradictione et affectione carnali cessantibus, nisi aliquis illo-

rum in tanta prerogaliva scientie emineat, quod possit in scolis alicujus magistri thcologie

publicas h;gere leclioncs; et tunc dimittatur ibidcm, si voluerit, donec ad cathedram valeat
ascendere inagistralein. Residuuin autem predictorum reddiluum el domum quain habeo
Rothomagi in ponte Gaufredi, sohito censu doinus dictorum theologorum, do et lego

priori Beate Magdalene*, pro colligendis et assignandis dictis scolaribus redditus ante-
dictos, pro suis et suorum laboribus et expensis. Volo etiain et ordino qiiod de predictis
theologis (luo, consimililer eligendi, remaneant tempore vacationis, scilicet per sepleni

hebdoinadas, ad custodiam doinus ac in ea contentorum. Ad opus autem predictorum theo-

logorum do donationc inter vivos domuin, quam emi Parisius a (luillelino diclo Fructuario

juxla Harpam, in parrochia Sancli Scverini. Do eliain ipsis ad opiis omniiim et singuloriim

totuin corpus theologie, videlicet biblias siinplices el siiflicienles, ilom libros glossalos

omnes el quosdam diiplicatos, cum postillis et lecluris siifncienlibiis, et quibusdaiii

suinmis inoralibiis, (1111) sermonibus diversarum compilalionum', itein volumina pliira

aenlentiaruiii (11111 summis <>l scriptis pluribus de (|uestionibiis, itcm originalia pliira, cl

mulla alia scripla, quoruin omnia nomiiia iii (|ii:i(Iam littera sigillo iiico sigillala conti-
478 CHAnTULAniuM univers. paris. [1268

nentur. El predicti theologi nianebunt siinul propter cominoditateni librorum, et

propter collationes invicem faciendas, et propter alia multa. Itein parvuli artiste, si qui
sint, similiter manebunt insimul tam propter commodum collationis, quam propter hones-
tatem moruin, ac in testiinoniuni probitatis. Item dicti theologi jurabunt quolibet anno se
servaturos statuta que pro eis feci, secundum quod in ineis litleris eoruin seriem continen-

tibus plenius continetur. Si autem contingat, quod Deus avertat, quod studium Parisiense
vel aliud solemne ex toto cesset vel penitus dissipetur, volo et ordino quod predicta
oinnia remaneant domui dicte Magdalene et leprosis de Monte ' juxta Rothomagum, in

pauperum necessitatibus expendenda et convertenda, quousque studium generale alicubi

reformari contingat; tali videlicet modo, quod qualibet hebdomada tradantur priorisse de
Magdalena vel persone, que providebit infirmis sub priore in domo sua vel hospitali jacen-
tibus viginti solidos parisiens. pro privatis necessitatibus infirmorum, ita tamen quod prior
vel provisor dicte domus non relevetur pro hoc a quotidianis et consuetis expensis. Resi-
duuin autein debetur leprosis de Moiite prediclo in eorum necessitatibus expendendum
fideliter usque ad summam pauperum de Magdalena predicta, et de eo quod supererit fiat

equalis distributio inter fratres Predicatores et Minores et pauperes hospitalis', quod con-
stitui in parrochia Sancti Audoeni Rothomagensis. Et volo et ordino quod ad omnia ista
fideliter facienda compellantur dicti prioies per dominum archiepiscopum Rothomagensem
qui pro tempore fuerit, quein in istis omnibus sub dicta forma rectorem instituo et defen-

sorem perpetuum. In cujus rei testimonium, sigillum meum presentibus apposui. Datiim
anno Domini MCCLXVIII, mense Novembri, testibus scilicet magistro Johanne de Sainte-
ville',tunc procantore Rothomagensi, magistro Jacobo de Temericour' et Juliano de Brete-

ville ** canonicis Rothomagensibus, et aliis.

Apographa tria in Arch. Univers. Paris. ann. 1624, 1639 et 1679, theca XXII, Z. I, 1, 2, 3. Arch. Univ. Reg. 96, fol. 43.
De Belbeuf, Notice sur le colUge du Tresorier, p. 35. F<51ibien, Hist. de la ville de Paris, III, 285, ubi textus mendosus.

1. Vide supra n 411. 2. Tani in Majori Calcto (Grand-Caux) quam in Minori Caleto (Petit-Caux) archidiaconus
residebat. 3. Intellige : Ordino et dispono quod , etc. 4. Rotomagi. 5. Apogr. sec. : complationum (unde
mendum in Reg. 96 : contemplationum). 6. L^proserie du Mont-aux-Malades. 7. L'H6pital du roi. 8. Apograph.
primum : Stanuilla . 9. Apogr. sec. et tert., etiam Reg. 96 : Du Megtuit . 10. Reg. 96 : Johanne de Brctteville .

424. Summus pontifex prohibet ne religiosi, abjecto suo habitu, leges et physicam in scholis audiant magis-
trosque easdem doceant.

Ann. 1227-1268.

Gravis et dolore non vacua nobis insinuatio patefecit quod quidain viri religiosi
causa studiorum in alienis partibus commorantes, contemto sue religionis habitu et spretis
predecessorum nostrorum prohibitionibus, audire leges et phisicam non verentur. Ea
propter ne de sua malitia seu inobedientia comodum valeant reportare, excommunicamus
 1268] AB ANNO MC^ USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FHANC. 479

oinnes religiosos cujusciinque Ordinis, qui decetero in scolis vel alibi laleni habitum non

gestaverint, qualein videlicet gestaturi essent, si in suis claustris vel monasteriis mora-
rentur; hac eadem sententia innodantes doctores et magistros, qui tales suo habilu relicto

vel leges vel physicam docuerint audientes, vel in scolis suis presumpserint retinere. Ne
autcm per ignorantiam se possit quis excusare, precipimus quod supradicta omnia per
scolas singulis annis per locorum episcopos publicentur.

Bibl. Capit. Posonii, ms. 13 (saec. XIII-XIV), fol. 224'', sub titulo : Nc clerici vel monnchi sccular. ncgotiis sc immis-
ceant . A fol. 224-231'' in ms. laudato continclur collcctio dccrclalium cxtravng. a Gregorio IX usquc ad Clcmentcm IV.

Epistola supra exscriptn in ista collectione nonum locum obtinet. Cuinam pontificum a Gregorio IX usque ad Clementem IV
ascribenda sit eruere non possumus.

425. Suinmus pontifcx archiepiscopo Bemensi et Guidoni episcopo Autissiodorensi de corrigendis excessibus
perpetratis in Universitale Parisiensi scribit.
Ann. 1261-1268.

Archiepiscopo Remensi et G. Autisiodorensi episcopo. Quasi flumen Dei repletum

aquis Parisiense studium scientiarum ubertatc fecundum morum norma et in utriusque

afflucntia doctrine redundans eo haberi ineruit in singulorum aff^ectione prestantius, quo

ipsum velut ad illuminationem gentium divinitus institutum, religioni christiane fidei et

cunctorum profectibus fuisse probatur utilius et speratur in posterum Deo auctore

futurum. Fluminis eternum hujusmodi irriguum civitatem Dei letificans mullipliciter

universalem ecclesiam illustravit et ipsius doctrina crescens ut pluvia velut imbrem super
herbam et stillam super gramina sui eloquii fluenta difFudit, rudes erudiens et acuens
aciem ac plenius lumen illuminans doctiorum. Hoc est igitur flumen aque vive tanquam
cristallus splendidum de Dei et agni sede procedens doctrina vite vivificans animas et

moribus faciens ac virtiitibus resplendere. Ipsius itaque studii fructus uberes, quos veliit

ager plenus cui benedixit Dominus in ecclesia universali produxit, meditatione frequenti
revolventes in aniino ex eo etiam specialiori affectu ad ejus prosperitatem afficimur quod
olim, dum nos minor status haberet, in ejus laribus' obversati de illius dulcedine grata
libavimus per plures annos secus decursus sedentes ipsius'. Hinc etiain magnopere aflec-
tainus ut quo inagis studii ejusdem conservata tranquillitas in communis utilitatis incre-

inenta diirunditur, eo amplius et pax in eo servetur inlrinseca et illud e.xtrinsecus apud

omnes fame claritate prefulgeat, nullisque indignis laceretur eloquiis vel indecentie
maculis involvatur. Verum sicut mirantcs audivimus et dolentes referiinus super solilum
splcndorem ipsius quasi dcnsitas caliginosc nubis oppanditur, dum consucta sui nominis
piiritas aliquoriim inibi sub scolarium appellationc degentium gravibus excessibus macu-
latur. Licet eniin civili eliam censura otiuin sit in discendis artibus commodalum, non-
nuUi tamen hiijusmodi scolares ejusdem studii non quidein ut expcdit studiosi nequaquam
aquis Syloc ciim silciilio ciintibus aiiriendis intendunt, sed illis abjectis Rasin et filitim
480 CHAllTULAHItJM UNIVERS. PAKIS. [1268

Roinelie assuinentes in viis Egipti aquas turbidas auriunt, duni se non sine confusione
niinia gravium turbationum angusliis involventes, se ipsos ad invicein cuin deberent
perfecto ainore prosequi, perverso niniio odio persecunlur inter se, non sine strage
corporuin, animarum periculis et fame discrimine bella excitant illorum, se frangunt
laboribus et frequenter armoruin varietatibus variantes interdum publice per civitatem
Parisiensem explicitis vexillis incedunt. Prefati quoque studii honori detrahit, preconia
minuit et non modicum obnubilat claritatem, quod in eo ad inagistrorum ordinem non
pxaminationis exacte judicio ut fieri assolet ordinate promoventur ydonei, sed gratie
procurate subsidio inordinate potius admittuntur indigni. Siquidem jam indifferenler
inibi magisterii usurpatur officium, ad quod niunus' repente prosilitur, et temere ad id

sine temporis suffragio, sine laboris merilo pervenitur. Magistri creantur subito, non quos
juvant moruin scientieque suffragia, sed quibus favor et preces ne pretium dixerimus
sufTragantur. Hinc ipsius studii disciplina dissolvitur, vagationum frequens procuralur
occasio, ingeritur convocationum necessitas, ut disputationum vitetur discussio, et per

consequens utilitas amittitur. Sicque dum frequenter interrumpitur studium, dum circa

illud jugis observatio non servatur, etiam quibus est cura studendi sedula ex inlercisa

doctrina vix diuturnitate laboris prolixioris acquiritur, quod ex continuato posset spatio

temporis brevioris acquiri. lllud insuper ibidem sludentium profectibus invidet, diim
ejusdem quietem studii multipliciter inquietat, quod debilis ab Universitate ipsius pro

communibus negotiis et utilitate contractis cottidie crescentibus per usuras, cum non sint

eidein Universitati bona communia nec seculares voluntarii ad contributionem pro satis-

factione hujusmodi debitoruin occurrant, dum in illorum solutione cessatur, Universitatem

ipsam incessanter et usurarum vorago inolestat et inolesta instantia debitorum affligit.

Cupientes itaque super hiis provisionis acommode remedium adhibere circumspectioni

vestre, de qua plenam in Domino fiduciam obtinemus, per apostolica scripta mandamus
quatinus ad civitatem eandem personaliter accedentes aliquibus ex doctoribus et aliis*
personis Universitatis ejusdem, quos ad hoc ydoneos esse cognoveritis, convocatis cum
ipsorum consilio exquiratis et etiain ordinetis vias et modos per quos insolentie hujus-
modi conpescantur, occasio vacationibus tollatur indebitis, et prefatis debitis exolutis
molestie conquiescant, ne per eas ejusdem fervor tepescat studii vel impediatur vel
minuatur utilitas et profectus studentium, sed sublatis eisdein promoveatur potius et

utilitas augeatur. Non obstantibus, etc. Quod si forsan exquisitio et ordinatio hujusmodi
ad votivuin exitum obicein inexplicabilis difficultatis inveniant, non solum statum negotii
sed et vestra et doctorum ac aliorum quos duxeritis convocandos nobis per vestras
litteras harum seriem continentes consilia intimetis, ut ex illis instructi plenius et effica-
cius circa hoc prout expedire putabimus favente Doinino consilium apponamus. Et nichi-

lominus eidein Universitati mandelis ut aliquem vel aliquos viros ydoneos infra dictuin
tempus quod eis duxeritis prefigenduin cuin sufficienli mandato ad nostram personain
1269] AB A>NO MCC USQUE AD PHIHPPUM IV IIEG. FRANC. 481

destinare procurent audituros et recepturos ordinationena et provisionem quam super hiis

duxeriinus faciendam. Diem autem prefixionis hujusmodi, etc.

Collectio Marini de Ebolo iii Aroh. S. Pclri de Urbe, Cod. C. 117, fol. 226. Arch. Vnt. arra. 31, n 72, cp. 2336, fol. 228.
Nomen pnpne et leniporis nota desiderantur. Epistolam Clementi IV ascribi posse et ultimo quidcm anno ejusdem, er coUa-
lionc epistolnc cum documento infra n" '*27 publicato et eisdem episcopis inscripto apparct, quamvis fortasse potiori rntione
ad Urbnnum IV referenda sil, ut ex modo dicendi qnis judicium ferre possit. De nliis pontificibus hic agi non potest.

1. Ms, .Vrch. S. Petri : Inboribus . 2. Urbanus IV praeprimis, quanquam et Clemens IV, Parisiis olim studiis
operam dabat. 3. Ms. Arch. Vnt. : o niinus . 4. Et aliis... ordinotis om. ms. .\rch. Vnt.

426. Sententia officialis curiae Parisiensis contra clericos et scholares, t/iii de nocte et die Parisiis cum nrmis
incedunt et flagitia committunt.
1269, Januarii 11, Parisiia.

Officialis curie Parisiensis universis ecclesiarum rectoribus, magislris et scolaribus

in civitate et suburbio Parisiensi constitutis, ad quos presentes littere pervenerint salulem
in Domino. Frequens et assidua insinuatio circumstrepit, quod nonnulli clerici et scolares,

necnon eorumdem servienles, fatuitate ipsorum clcricorum confisi, siie salutis immemores,
Deum non habentes pre oculis, sunt Parisius, qui vitam scolasticam ducere se fingentes
illicitos et facinorosos actus sepe et sepius armorum confidencia confisi perpetrant et
exercent : videlicet, quod de die et nocte multos vulnerant atrociter, interficiunt, mulieres

rapiunt, obprimunt virgines, hospicia frangunt, necnon hitrocinia et inulta alia enorinia

Deo odibilia sepe et sepius conimittendo. Et quoniam hec et alia per confidentiam
armorum et usum altemptantur, nos, attendentes decretum summi pontificis, quo cavelur,
quod clerici arma portantes excommunicentur ; altendentes etiam, quod predecessores
nostri sic incedentes aliquando excommunicaverunt, ideoque hoc sit notorium et mani-
festum quod non potest aliqua tergiversatione celari et eoruin sententia non fuerit
revocala ; volentes occurrere tanlis inalis et paci ac tranquillitali studentium et aliorum
in pace vivere volentium providere : ad instantiam mullorum bonorum et de consiiio
corumdem e.xcominunicamus in scriptis clericos et scolares et eorum servientes, qui de
nocte seu de die Parisius cuin armis incedent nisi de licentia revercndi palris Parisicnsis
episcopi vel nostra. Excommunicamus etiain in scriptis raptores mulierum, fractorcs hos-
piciorum, oppressores virginum, necnon oinnes illos qui ad hec facienda se colligaverunt.
Excommunicamus nichilominus omnes illos, qiii aliquid de preinissis sciverint, nisi infra
septem dies a tempore sciencie, postquam sentencia sic super premissis lata ad eoruin
notitiain pervenerit, illud quod sciverint dicto domino reverendo episcopo vel nobis
duxerint revelandum, el ad emendationem .vencrinl coinpetentem. Absolulionem tainen
clericoruin pro premissis sic excommiinicalorum domino episcopo vel nobis specialiter
i(!lincmus. V<M"um quia nonniilli clerici et .scolares ac sorvientes corumdcm, qiii vciiicndo
Piirisius de partibus suis vel redeundo ad partes suas arma Parisius delulerunt, nccnon ct
(|iiidain alii, scientes clericos scolares ac servientes eorum arma Parisius delulisse,
Chart. Univ. Paris. I. 1
 482 CH.VRTCLARICM CMVERS. P.VRIS. [1269

verenlur ex causis predictis se predictam excoinuiunioaliouis senlentiant incurrisse, lenore

presenlium declaramus, quod nec est nec fuit intcnlionis noslre quod predicta sententia

ligentur illi clerici scolares ac eorum servientes, qui Parisius causa studii venientes arma
consueta deferentes in via, in primo ingressu civitatis Parisiensis usque ad hospitium
suum defferuut, nec eliam illi qui repatriare volentes, vel p!\> negotiis utilibus et honcstis

ultra dietam unam a civitate Parisiensi proficiscentes, cundo ac redeundo arma similia

delTerunt, dum exeuut civitatem. Declaramus etiam illam clausulam qua dicitur : e.xcom-
municamus omnes illos, qui aliquid de premissis soivoriul , e/c, quod non iulolligimus
illud verbum premissum ad omnia premissa et singula reforri, sed ad olausulas immodiate
precedentos, videlicel de raptoribus mulierum, fraotoribus hospiciorum, obpressoribus
virgiuum et eorum qui so ad hec colligant facionda. Presens autem mandatuni ila

exequimini, quod de inobedienlia non possilis redargui vel puniri. Dat. anno Domini
M*CC"LXVin, die veneris post Epiphaniam Domini.

ChartuL episcopi in Bibl. nat, Paris., ms. Ut, 5536, fol. 115*. Guifrard, Cartui. de r^lise d Notre-Damt, I, 161,
^i jarc nimadTertit Bulapum, III, 95, has littrras perperam ad an. 1318 rotulisse.

427. Litterett Joktuuus arcliiepiseopi Semensis et Guidonis episcopi Autissiodorensis, qnibus ennntiant camo-
micos heneficiatos et clericos ecctesiae Paris. nom teneri ad conlribtitionem pro debitis Vnii^ersitatis.

1269. mense Februarh.

Universis presentes lilteras inspecluris Johanuos ponnissiono divina Romonsis aiolii-

episcopus el G. eadom miseratione Autisiodoronsis opiscopus saluton in Doniino. Cum

nuper a nobis auctoritate sedis apostolice nobis in hac parte commissa emanaverit man-
datum, ut magistri et scolares Parisienses pro debitis Universitatis solvendis contribuant,
noverint universi quod intentionis nostre non fuit nec est, quod canonici benefioiali et
clerici ecclesie Parisiensis virtuto mandati hujusmodi ad oonlributionem predictam
teneantur, nec sentenlia aliqua propter hoc ligenlur sivo aslringanlur, noo pro ligatis

habeanlur. In cujus rei testinionium sigilla noslra lilteris prcsenlibus duximus apponenda.
Dalum anno Domini M*CC*LXVIIl, meuse Februario.

Magnum PastoraU eceL Paris. in Arch. nat. Paris. LL. 175, p. 572. Gn<irard, CarttU. de Vegtise de Notre-Dam,
II, 394. Cf. infra n" 540, 531.

4^0. Ludovicus IX, Francorum rejr. emptionem bonorum confirmat, quae Guillelmus de Saana ad sustenta-
lionem duodecim scbolarium in tkeologia Parisiis studenlium acquisi^Ht.

1269, mense Augusto, apud Ificennas.

Ludovicus Dei gratia Francorum rex notum faoimus universis tam presenlibus quam
futuris, quod cum dilectus noster magister Guillermus de Saana, thcsaurarius Rolhon>a-
61.
1270] AB AWWO MCC USQUE A II PHIIIPPUM IV BEG. FBANC. 483

gonsi, einerit seii acquisierit ut asserit ad sustentationein duodecim scolariuin in tlieo-

logia Parisius studencium '

a Roherto el Richardo dictis Rollant, fratrihus armigeris,

dccimam quam hahehant el tenehanl a nol)is in feodum in parrochia Sancti Martini de

Oissello; it(!m vi<(inli lihras turonens. annui redditus, in quihus major et coinmunia
Rothomagens. tenentur eidem thesaiirario ratione cujusdain molendini siti apud Respeville
propc Rothomagum, quod dicitur molendinum Marc d'Argent; item a Girillermo Ilavart de

Guisignis* decem lihras annui redditus super quasdam domos sitas Rolhomagi in parro-

chia Sancli Dyonisii ; item ah Ervando dicto Hourdon, cive Rolhomagcnsi, decem lihras
annui redditus super domum sitain in parrochia Sancti Johannis desuper Rcvellam ; ilem

a (juiiierino dicto Boulenc, cive Rolhomagensi, undecim lihras annui rcddilus super
inasagium suuin et terras suas sitas in parrochia de Guernionvilla ; ilcm a Johanne de

Muchegros*, militc. et ejus uxore decein et septein iibras turonens. annui redditus parum
plus vel parum minus super terras et reddilus ac hominum servicia apud Ogerivillam,
apud Buscum, et apud Bellum Montem; ilein a Fiichardo dicto Belin cenlum solidos annui

redditus super inasagium suuin et super terras suas sitas in parrochia de Pissiaco : nos
prediclas emptiones seu acquisitiones quantiim in nohis est concedimus et ratas hahemiis,
volentes quod idein thesaurarius vel ille qiii causam hahuerit ab eodem [)remissa tenere
valeat imperpctuum et pacifice possidere ad suslontacionem ipsorum scolariiim sine coac-
tione aliqua vcndendi vcl exlra maniim siiam ponendi, retentis nobis et nostris successo-

ribus in predictis placito spate omnihus juribus et redibenciis nostris et justicia, si qiiani

prius hahebamus ibidcin, et salvo in aliis jiire noslro ac jure etiam in omnibus alieno.

Quod iil raliim <l slabile permanoat in futiiruin presentibus litteris nostrum fecimus
apponi sigillum. Actuin apud Vicenas anno Doinini millesimo ducentesimo sexagesimo
nono, mense Augusto.

Charta inierta vidimut de Gile de Gompigne, gnrde dc la prevoate de Paria, anni 1284, Martii 29, in Arcb. nat. Parii.
8. 658, n" .'.. Pertinebat ad Arch. UniTCM. Tria vidimut aetati posterioris ibid. n'" 2, 3, 4.

1. Vide aupra n" 42.3. 2. Giiisegniacum, Giiiscgnieii ct Giiiscignies. 3. Muccgrns.

<120. I.udovicu IX, Francorum rex, de taxatione hotpitiorum tcholarium.

1270, Februarii 28, Paritii.

Ludovicus I)ei gratia F^rancorum rex universis presentes litteras inspecturis salutcm.

.\otum facimus quod nos universitati scolariiim Paris. appreciacionem domorum iisque ad

septennium duximus conccdcndam. Actuin Parisius die mcrcurii ante brandones, anno
Domini MT.CLXMX.
Chariul. facult. Dtrcret, in Hibl. Arsen. Pari*., in. 1121, fol. IHl^ Acl hrtnr rbnrtam vide aupra n S2. Vi f% tenor
HocTinifnti li/jiiM. T.iiHnvirnii prft^-f-plMm fltium jftmpHcIem datum proceiiiin tTnporii ^ri''piit<( r''noTnrtt.
484 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1270

430. Ludovicus IX, rex [raiicorum, ad praepositum Parisiensem de scholaribus, qui mercedes hospitiorum non
persolverunt.
1226-1270, apud Asnerias.

Ludovicus Dei gratia Francoruni rex preposito Parisiensi salutem. Mandamus tibi
quatinus scolares Parisienses non astringas nec plegios eoruindem ad solvendas mercedes
hospiciorum que nundum appreciata fuerunt. Sed si bona securitas de predictoruin hospi-
ciorum mercedibus non sit data, bonam super hiis securitatem recipias, et ipsos

scolares et eorum plegios super hiis donec Parisius venerimus in pace dimittas. Actuiii

apud Asneres anno Domini millesimo CCXXIIII', mense Marcio.

Charlul. facult. Decret. in Bibl. Arsen. Paris., ms. 1121, fol. 182.

1. Sic in ms., ubi haec oharta alteram n" 429 editam, quae in ms. post privilegiuiu Ludovici IX an. 1229 (supra n" 66)

locum tenet, excipit. Falsa temporis nota huic documento apposita est. Vel legi debet MGGXXVIIII, ita ut ad Martium 1230
ascribenda sit (an. 1230 Ludovicus non semel apud .Asnerias morabatur, ut liquet e Rec. des Historiens des Gaules, XXI,
409), vel ad annos posteriores, forte ad idem circiter tempus ac charta praecedens. Aegre concedas eam a Ludovieo VIII
emanasse.

430'*. Testamentum Ludovici IX, regis Francorum, in quo quibusdam monasteriis religiosorum et scholaribus
Parisiis exsistentibus providet.
1270, mense Februario, Parisiis.

In nomine sancte et individue Trinitatis, amen. Ludovicus Dei gratia Francorum rex.
Notum facimus quod nos per Dei gratiam sani et incolumes testamentum nostrum ordina-
vimus in hunc inodum. Vokunus quidem et precipimus quod omnia debita nostra
solvantur, et quod omnia forisfacta nostra emendentur, et fiant restitutiones nostre per
executores hujus testamenti inferius nominatos per se vel per alios, secundum quod vide-
rint expedire. Quibus si visa fuerint aliqua dubia vel obscura, damus eis potestatem
ordinandi et faciendi guper hiis, prout inspecta salute anime nostre viderint faciendum.
Legamus autem carissime uxori nostre Margarite regine quatuor millia librarum.
Abbatie nostre Regalis Montis sexcentas libras. Libros vero nostros, quos tempore
decessus nostri in Francia habebimus, preter illos qui ad usuin capelle pcrtinent, legamus
fratribus Predicatoribus et fratribus Minoribus Parisius, abbatie Regalis Montis et

fratribus Predicatoribus Compendii secundum discretionem et ordinacionem executorum

nostrorum eisdem equis porcionibus dividendos, preter illos libros, quos dicti fratres

Predicatores Compendii jam habent... Item legamus domui fratrum Minorum Parisiensium
quadringentas ' libras. Aliis autein domibus fratrum Minorum in regno Francie constitutis
per consilium et ordinacionem ministri provincialis Francie, necnon gardiani et lectoris
Parisius, qui pro tempore fuerint, vel duoruin ex ipsis, sexcentas libras. Item legamus
domui fratrum Predicatorum Parisiensium quadringentas libras. Aliis autem domibus
fratrum Predicatorum in regno Francie constitutis per ordinacionem et consilium prioris
1270] AB ANNO MCC USQUE \D PHILIPPUM IV REG. FRA.NC. 485

provincialis Francie, necnon prioris et lectoris antiquioris doinus Parisiensis sexcentas

libras... Itein doinui Sancti Maturini Parisiensis Ordinis Sancte Trinitatis et captivorum
sexaginta libras... Item legamus doinui Vallis Scolarium Parisiensium quadraginta libras.
Et aliis domibus ejusdem Ordinis centum libras distribuendas eis secundum discretionem
et ordinacionem executorum nostrorum... Ilein legamus pauperibus scolaribus Sancti

Thoine de Lupera Parisiensis quindeciin libras. Et pauperibus scolaribus Sancti Honorati

Parisiensis decein libras. Bonis pueris Parisiensibus sexaginta libras. Et ininutis scola-

ribus Parisiensibus ' centuin quinquaginla libras per priorem fratrum Predicaforum et

gardianum fratrum Minorum Parisiensium distribuendas... Hujus autem testainenti nostri

executores constituimus dilectos et fideles nostros Stephanum episcopum Parisiensem,

Philippum Ebroycensem electum, Sancti Dyonisii et Regalis Montis abbates, qui pro
leinpore fuerint, et inagistros Johannein de Trecis et Henricum de Verzel clericos nostros,

archidiaconos in ecclesia Bajocensi... In cujus rei testimonium presentein paginam sigilli

nostri fecimus impressione muniri. Actum Parisius anno Doinini millesimo ducentesimo

sexagesimo nono, inense Februario.

Originale in Arch. nut. Paris. J. 403, n 5. Superest taeniol. membr. Bibl. nat. Paris., vol. 140 de Briennc, fol. 21.

Bulaciis, III, 392.

1. Bricnne perpcram ; (( quadraginta i). 2. His et aliis nominalis schnlaribus in teslnnientis etiam regum postcriorum
certac pecunine summae lcifantur. Vide v. g. Arch. nat. Paris. J. 403, n'" 10, 11 (Philippi lll) ; 12, 13, etc. (Philippi IV).

43 1 . Testamentum Roberti de Sorbona de suis bonis immobilibus.

1270, Septembris 29, [Parisiis],

Universis presentes litteras inspecturis oincialis curie Parisiensis salutem iii Domino.
.\oluin faciinus quod in nostra presentia proplcr hoc constitutus vir venerabilis magistcr
Hobertus de Sorbona, canoniciis Parisiensis, in plcna sua sanitale et coinpos sue incntis
prout prima facie apparebat volens sibi precavere in futuruin de bonis suis immobilibus
ordinavit in iiunc inoduin. Primo eniin oinnia bona sua iminobitia que tenet in inanu
morlua, videlicet vineas, doinos, census cuin eoruin pertinenciis que acquisivit Parisius seu
confinio ejus, vel acquiret in inanu inortua us(|uc ad diein inortis sue', dedit donatione
inter vivos congregationi paiipcrum magislroruin Parisius in theologica facultate sluden-

tium, quorum diu provisor extitit, et nunc doininium et proprielatem dictoriim bonorum
in ipsos [)aiiperes magistros transfcrcndo. Item dilectum suum viruin venerabileiii magis-

Gaufiidum de Barro*, canoniciim Parisiensem, post decessum ipsius magistri \\. suiim
constiluit licredein oinnium alioriim bonoruin suorum immobilium, que non tenel in maiiu

mortua, videlicet vinearuin, doinorum, censuuin, feodi cuin eoruin pcrlinentiis seu appen-
diciis, que acquisivit Parisius vcl in confinio ejus vel que acquiret usque ad diein mortis
486 CHAIlTULAniUM UNIVERS. PARIS. [1270

sue, excepta duintaxat doino quadain sita in inonte Sancte Genovefe' prope doinuin magistri

Geroldi de Abbatisvilla, de qua aliter ordinavit ut dicebat : conferens et concedens

predictus inagistcr R. extunc, scilicet post iiiortein ipsius niagistri R., eidein inagistro
G. tanquam heredi suo ut dictum est omniuin predictorum immobilium que non sunl in
manu mortua totum jus quod habebat vel habere poterat in premissis omnibus quali-
cunque ratione, salvo sibi quamdiu vixerit predictus magister Robertus in omnibus et

singulis cuin proprietate premissorum usufructu. Volens siquidem et concedens expresse,

quod dictus magister G. heres institutus ut dictum est teneat et possideat post decessuin

ipsius magistri R. omnia supradicta tanquam heres pacifice et quiete absque reclamatione
seu contradictione qualibet heredum suorum carnalium scu etiam aliorum quorinncumque,
lali apposita conditione ex parte ipsius magistri R. quod dictus magister G. heres premis-
sornm institutus ut dictum est pro eodem magistro R. omnibus creditoribus suis satis-

facere teneatur de omnibus debitis in quibus nunc tenetur vel etiam tenebitur teinpore
morlis sue*. Voluit etiam predictus magister R. quod de bonis predictis provideretur

Johanni de Caslenario clerico suo in bursa et hospicio, sicut uni de pauperibus magistris
providetur, sive audiat logicam, sive etiain theologiam, donec sibi Dominus providerit in
beneficio coinpetenti. De bonis autein suis mobilibus per alios ordinavit, ut dicebat'. Hec
itaque omnia et singula voluit predictus magister R. rata esfee et firma, nisi eum in vila

sua contingeret de hiis aliter ordinare. In cujus rei testimonium presentes litteras sigillo
curie Parisiensis unacum sigillo ipsius inagistri R. fecimus sigillari. Aclum anno Domini
RPCC" septuagesimo, in die sancti Michaelis.

Originale in Arch. nut. Paris. S. 0213, n 32. Rcstat unum tacnioliim mcmbranac. N 33 apographum an. 1322; postcrius
etiam ibid. M. 74, n 18. Cartul. de la Sorbonne in Bibl. nat. Paris. 16009, fol. 2'i'>. Hemeracus, Sorbonae origines,
ibid., ms. lat. 5493, fol. ao"", alibique. Ducangc, Hist. de S. Louys dcrite par Jean Sire de Joinville, Observations, p. 36
D'Achery, Spicil., 2 ed., III, 670. Franklin, La Sorbonne, p. 269.

1. Robertus de Sorbona an. 1274, xviij kal. Scpt., i. e. Aug. 15, obiit, ut dicitur in Necrol. Sorbon. Bibl. nat. Pnris.,
ms. lat. 16574. fol. 38^. Universitas Paris. cjus anniversarium fecit id. Novcmb. (13). Ibid., fol. 44^*. 2. Cf. supra n^ 415.
n. 2, et praecipuc Le Clerc in Hist. lilt. de la France, XXI, 821. 3. Haec domus testc charla Reginaldi abbatis S. Dionvsii
Remens. an 1297 sita crat in vico supra S. Hilarium, per quem itur ad S. Genovcfam. Guillclmus de Sorbonio, nepos

Roberti, usumfructum cjusdcm doinus, quamdiu vivebat, percipicbat. Hcmeracus, HobertUS de Sorbona, in Bibl. nat. Paris.
ms. lat. 16575, fol. 25''.
4. Vide ad haec infra n" 450.
5. Hic insinuatur testamentum Roberti de Sorbona de suis bonis

mobilibus, eujus huc usque nemo mcntionem fccit. Et nos etiam nusquam illud rcpcrire potuimus, ne quidem intcr numc-
rosa documcnta ad Sorbonam spectantia in Arch. nat. Paris. S. 0211-6232. Exsistcbat tamen, ut cx documcnto an. 1275 infra
n 403 allato liquet, in quo quacdam clausulae cx eodem tcstamento exscribuntur.

4:3 A, Tredecim errores a Stephano episcopo Parisiensi condemnati.

1270, Decembris 10, Parisiis.

Isti sunt errores condempnali et excommunicati cuin omnibus, qui eos docuerint
scienter vel asseruerint*, a doinino Stephano, Parisiensi episcopo, anno Domini
M CC LXX", die mercurii post festum beati Nicholai hyemalis.
1270] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV HEG. FRANC. 487

Primus articulus est : Quocl intelleclus oinniuni hominum esl unus et idein numero.
2. Quod ista est falsa vel* impropria : Hoino intelligit.

3. Quod voluntas hominis ex necessitate vult vel eligit.

4. Quod omnia, que hic in inferioribus aguntur, subsunt necessitati corporuin

celestium.
5. Quod mundus est etcrnus.

C. Quod nunquam fuit priinus hoino.

7. Quod anima, que est forma hominis secundum quod homo, corrumpitur corrupto
corpore*.
8. Quod anima post mortein separata non patitur ab igne corporeo.
9. Quod liberum arbitrium est potenlia passiva, non activa ' ; et quod necessitate
movetur ab appetibili.

10. Quod Deus non cognoscit singularia.

11. Quod Deus non cognoscit alia* a se.

12. Quod humani actus non rcguntur providenlia Dei.

13. Quod Deus non potest dare iinmortalitatem vel incorrupcionem rei corruptibili

vel mortali*.

Bibl. nnt. Paris., iiiss. lat. 156G1, fol. 99 > (ista pars cst sacc. XIII-.\IV) ; 15820, fol. 193''. Bibl. dc Rouen, ras. A. 263,

fol. 305''. Bibl. Amplon. in Erfurt., m. 151 in-4, fol. 3. Bibl. de rdcolo de Medecinc de Montpcllicr, ras. 33. Bibl. Burghes.,
ms. 296. Oioniac Mcrton Coll., nis. 267, fol. 116. Ms. convcntus Ord. Pracd. Vindobon. in-^" (sacr. XV), fol. 98. Isti errore
in codd. gcncratim occurrunt tantum in Collcctionc crrorum in Anglia ct Parisiis condcmnatorum u, dc qua infra ad
nnm 473^ ^on separatim. Bulneus, III, 397. D'Argentrc, CoU. jud., I, 188. Notum cst istas asscrtiones esse pro magna
parte averroislicos (cf. Renan, Acerroes et l'Averroisme, 3 ed., p. 267 sq.), easquc in scholis Parisiens. traditns fuissc. For-
itan concordabant cum iis, quos fr. Aegydius (de Lessinia .') Ord. Praed. transraisit Alberto Mngno in ejjistolu, cujus
inilium alTcrt Pctrus dc Prussia in sua VUa li. Alberli Magni, cnp. 32 ; Venerabili in Christo patri ac dom. Albcrto, cpis-
copo quonduin Ratisponcnsi, fr. Acgydius Ord. Praed. licct indignus riim snliitc gloriiicnrc Dcum in doctrinis. .\rticulos,
quos iii scolis propoiiunt iiiagistri Parisius, qui in philosophia majorcs rcptitantiir, vcstrc pnternitati tanquam vero intcl-
Icctu iilurainato transniittere dignum duxi, ut eos jam in multis congregationibus iinpugnatos vos otio vestri iinperii tcrmi-
netis. Primus est, quod intellectug omnium boininum est unus et idcm numcro, etc. Dolcndum Petrum de Prussia non
intcgram epistolani, quac tractatui Albcrti super has quacslioncs hucusque non rcpcrto (ciijus initium : Intcllcctus
hoiiiinis ) pracfixn crat, cxscripsissc. Isti errorcs repotuntiir infrn in condemiiationc an. 1277 hnbitn (n 48.3). Haud dubic
aliqui corum, prncscrtim crrorcs dc nuiiiiu dcsuinpti suiit cx scriptis ning. Sigcri dc Brnbantia (suprn n" 409). S. Thomae

opusc. De unilate intellectus conlra Averroistas insrribitur iii Uibl. .Monnc. ms. lat. 8001, fol. 29 ; Tractalus fr. Thome
contra mag. Sigerum de unitale intellectus. Ex Sigeri opero Ve anima cX Questione determinata a mag. Sigero de Bra-
bantia Utrum hec sit vera ; hoino est animnl nullo homine cxistcntc (Bibl. convcntus Ord. Procd. Yindobon., ms. sncc.
XIV), li<|uct Sigcrum per vinm philnsophiac non admi.nissc v. g. mtiltiplicntioncm iiitcnccttiiim, scd taiitum fidc coactiim, et
quidcin ex hoc principio, quod astruit <( coiitra praccipuns viros in philosophia Albcrtum ct Thomain , nniinam intollcctivam
in essc suo separatam cssc a materia, ct corpori tanttim in opcrandn unitnm (cf. nd hoc infra crr. 7 et 13 condemii. an.
1277) ; natura autcm, quc in csse suo separaia cst a matcria, non multiplicatur multiplicatione inaterie ii. Si sequamur Sige-
mm, possumus diccre nliqua esso vera socundum philosophiam, non tainen secundum lidem. Vide littcras cpiscopi Stcphnni
an. 1277.Anno 1278 ipsc ct Bcriicrus dc Nivella cranl dc criminc hcrcsis probabilitcr ct vchcmentcr suspccti . Cf. Qtictif-
Erhnrd, SS .Ord. Praeil., I, 'i'.Kt. Do cjiis ninrtc vidc Cipolln, Sigieri nella divina commedia in Giornale storico della
letleratura ital., VIII, 119 sqq., ct Bouiherie in Rcvue des langues liomanes, III' si^ric, t. VII, 297 sqq.

1. Pnris. 15661 ; docucrunt... asscrucrtint u. 2. Oxuii. nm. fnlsn vel , 3. Ms. Vindob. om. hunc crrorcm.
4. Oxon. om. non uctivu >. 5. Aliqni : aliud . G. Oxon. om. vel incorrupcionem , vel mortali .
488 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1270

433 . Statutum magistrorum medicinae contra magistriim Petrum de Leiigres et contra haccalareos licentiatos
contra consuetudinem.
1270, [Parisiis].

Anno Domini M^CC septuagesimo, magistro Petro de Lemovicis* tunc decano, cum
compromisisset stare ordinacioni facultatis de alto et basso, magister Petrus de Lengres
Claudus pro eo quod fraudem fecerat magistro suo et advocaverat quosdam alios inagis-
tros ad tenendum communem suam, tandem congregatis magistris medicine in ecclesia

Sancte Genovefe parve' et sufficienti facta super hoc inquisilione fuit sententialiter punitus
prefatus magister Petrus in x libras turonens., de quibus fuit empta insula apud Sanctam
Genovefam parvam. Itein quod nunquam decetero tenebit communem in facultate medi-
cine, nisi hoc tota facultas revocaverit.

Eodem anno, ipso eodem existente decano, fuit statutum quod quicumque bachelarius
recipiet licenciam contra consuetudinem facultatis vel magister qui hoc procuraret, ipso
facto esset privatus in sempiternum societate magistrorum et omni actu scohistico predicte
facultatis. Simili pena punietur qui renuerit jurare statuta et formas hujus libri. Et per

juramentum singuloruin deberet inviolabiliter observari.

God. Vat. Jat. 406, fol, 59. Mus. Britann., Addit. mss., n 17304, fol. 69''. Deest in Cod. Cheltenh. Bulaeus, III, 398.
Omisit Jourdain. Jam saec. XVII non exstabat Registrum facultatis Medicinae anterius anno 1395, ut liquet cx scripto in
Arch .nat. Paris. M. 70, n 11, conservato. Libellus rubeo coopertus in quo continentur statuta facuUatis vero jam temporc
cl. Riolan (saec XVII) desiderabatur. Tanto libentius documentn in mss. supra laudatis contenta acceptamus.

1. Vide supra n 416. 2. In insula. Forte medici hac aetate adhuc in insuhi residebant.

4o4. Statutum facultatis medicinae contra illicite practicantes, scilicet ne quis Judaeus in aliquam personam
fidei christianae chirurgice seu medicinaliter operari praesumat, et ne quis chiriirgiis, apothecarius vel
herbarius metas artificii siii excedat.
1271, [Parislia].

Anno eodem, videlicet millesimo CCLXX primo*, magistroJ. de Racheroles tunc

existente decano facultatis medicine, magistri dicte facultatis ordinaverunt et fecerunt
statutum contra istos practizantes Parisius vel circiter in modum qui sequitur. In nomine
Domini, amen. Quoniam aulem nonnulli nondum in arte medicine provecti causas medi-
cinalis operis penilus ignorantes turpiter ' et inverecunde usurpando sibi assumunt Pari-
sius officium practicale sine peritorum consilio administrantes quibuscumque et temere
quascumque medicinas etiam violentas, ignorantes penitus quid pro basi, quid pro freno,
quid pro acumine poni debeat in hujusmodi medicinis, quas ex proprio capite simplicibus
hominibus miserabiliter administrant, et idcirco suis administrationibus non secundum
artem sed magis a casu et a fortuna factis multos mortis supplicio enormiter tradiderunt,
quod est in periculo animarum suarum, et inaxime cum ipsi in hoc sententiam excommu-
nicationis auctoritate officialis Parisiensis latam indubitanter incurrant, prout per litteram
1271] AB A>NO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRXNC. 489

dicti oflicialis apparet manifeste, quod etiam est periculuin non niodicuin omnium Parisius
habitantiuin, necnon etiani vertitur in dedecus et in gravein infamiain omnium in medicina
peritorum : idcirco nos doctores in facultate medicine Parisius regentes ad devotas et

pias supplicationes quainplurimorum, videlicet religiosorum, clericorum, scolariuin, necnon

multorum civiuin Parisiensium tot erroribus, periculis et scandalis occurrere volentes,
quoddam statutum nostrum dudum factum per predictas litteras oiFicialis ' videlicet et
eliam regalium vallatum seu etiain confirmatum nomine facultatis per juramenta nostra
confirmamus in hunc inodum, inhibentes videlicet sub pena in prefatis litteris officialis

Parisiensis et regaliuin conlenta, necnon etiain sub omni pena nobis ab utraque justitia

tam seculari quain ecclesiastica concedenda, ne aliquis Judeus vel Judea in aliquam per-
sonam fidei catholice cyrurgice seu medicinaliter operari presuinat. Item cum quidam
inanualiter operantes aliquas confectiones agant seu etiam habeant, earuin lamen causam
et rationem penitus ignorant, quin etiam inodum administrandi et aspectuin quos habent
medicine ad morbum et inaxime respectu particulariuin omnium nesciunt, cum ista potis-

sime periti inedici industrie reserventur, isti tamen manuales artifices falcem suam in
inessem alienam ponentes quibuscumque curis, ut per fidedignorum testimonium nobis
conslat, temere et in publicuin scandalum se miscent, in hoc etiam perjurium et excoin-

municationis sententiam incurrentes : idcirco firmiter inhibemus ne aliquis cirurgicus

seu cyrurgica, apothecarius seu apothecaria, herbarius seu herbaria per juramenta sua
limiles seu metas sui arlificii clam vel palam seu qualitercumque excedere presumat, ita

quod cyrurgicus se nullatenus intromittat nisi de inanuali practica el ut ad ipsum per-

tinet ; apothecarius autein seu herbarius nisi solum de confectione sua et de administra-
tione soluin magistris in medicina facienda vel de quorum licentia constiterit facultati. Et
ne error possit inde contingere, ordinamus quod apothecarius seu herbarius per decanum
nostruni vel per sigillum super hiis necnon etiam super aliis dubiis, si que contigerint, .

certificetur decretinn facultatis, excludentes tamen a dicto statuto illos qui Parisius vel
prope non practicant nec etiam contrahunt mansionein, quibus crcdalur per suuin jura-
mentum. Item nullus predictorum aliquem infirmorum visitet ut ei aliquod alterativum
medicanientum seu laxativum aul ({uodcumque aliud quod ad inedicum pertineat submi-
nistret nec administrari* consulat vel procuret, nisi per magistrum in medicina prout
superius est expressum. Et hec eis per juramenta sua injungimus et sub pena predicta eo
modo quo supra diclum est, necnon etiain sub privatione omnimodc administrationis
nostre. Sub eisdem penis etiam eisdem precipimus, nc aliquis eorum sanis hominibus
aliquam predictarum medicinarum sine magistri presencia administrare presumat, exceptis
illis que communitcr vendi solent, cujusmodi sunt sucura rosata, dragia communis, aqua
rosacea et consimilia, excludendo eis omnein viam et modum administrandi in quibus
pericia medici fuerit requirenda. Et quoniam nonnulli sunt qui simul querunt scicntiam
et modum sciendi, quod est inconvenicns inaximum, cum eorum crror eliam iii priiuipio
Chart. Vniv. Paru. I. 62
490 CHA.UTULAR1UM UNIVERS. PARIS. [1271

non modicus maximus sit in fine, idcirco sub penis prefatis et specialiter sub privatione
cujuscumque promotionis in facultate medicine habite et habende universis scolaribus et

etiam singulis inhibemus firmiter ne aliquis eorum sano seu etiam infirmo aliquod medi-
camentum confortativum, alterativum seu etiam laxativum sinc alicujus magistri in medi-

cina presencia subininistret; nec etiam, excepta prima vice, visitet, nisi secum affuit

magister aliquis qui ipsum dirigat et modum operis ostendat. Et si aliquis aliquem contra

predictum statutum novcrit operantem, per juramentum suum decano nostro vel saltem
alicui magistro actu regenti secrete revelabit, et ille cui revelabitur celabit " personam
revelantem.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. 59. Mus. Britann., Addit. mss., n 17304, fol. 70. Deest in cod. Cheltenh. Bulaeus, III, 400.
Cum falsa hoc documento nota temporis in mss. sit upposita, yiri docti disputant, ad quem annum sit referendum. Bulaeus
putat ad an. 1271 ; Crevier [Hist. de VUniversile de Paris, II, 51) ad an. 1301 ; Jourdain, n 227, n. 3, et n 515 ad an. 1331.
Sententia Jourdain certe reprobanda est, cum anno 1330 Philippus de Guria, ann. 1331-1332 Reginaldus de Cornemare
decani facultatis medicinae fuerint, et codex Vat. Heg. insuper longe ante an. 1331 scriptus sit. Sententia etiam docli
Crevier non placet, cum in praedicto cod. documenta annorum priorum XIV in fine tantum codicis exscripta sint, et
saec.
praeterea initium documenti : Anno eodem , in mss. obsit, nam documentum praecedens (n 433) est anni 1270, vel
1271 ante Pascha, quod utique significut, utrumquc documentum infra breve lempus editum esse, sub diversis tamen decanis.
Ideoque sententia Bulaei omnibus aliis praeferenda videtur.

1. In mss. : <s Millesimo XXX primo , i. e. 1031. 2. Vat. Reg. : communiter . 3. Hae littcrae, quantum scimus,
ad nos non pervenerunt. 4. Vat. Reg. : administrali . 5. Mss. : celando .

435. Officialis curiae Paris. notum facit fratrem Gregorium Ordinis Vallis Scholarium coexsecutorem testa-
menti defuncti magisiri Johannis de Rua concessisse Roherto de Sorhona in graliam duorum magislrorum
quasdam cameras sitas Parisiis.

1271, mense Maio, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis ofTicialis curie Parisiensis salutem in Domino.

Notum facimus quod in nostra presentia constitutus frater Gregorius Ordinis Vallis
Scolarium Parisiensium, coexecutor ut dicebat teslainenti defuncti magistri Johannis de
Rua, quondam canonici Ambianensis, asseruit nomine suo et coexecutorum suorum quod
idem magister Johannes in ultima voluntate sua legavit duobus magistris studentibus
Parisius in theologica facultate et morantibus inter scolares magistri Roberti de Sorbonna
canonici Parisiensis pro administrandis vite necessariis eisdem duobus magistris sexdecim
libras parisiens. annui redditus habendas et percipiendas annuatim ab eodem magistro
Roberto seu ab alio ab ipso causam habituro super quibusdam cameris et quadam domo
que quondam fuerunt dicti magistri Johannis, sitis Parisius in civitate in vico de Marche-
palu. Asseruit etiam dictus executor quod post decessum ipsius defuncti magistri Johannis
super lestamento seu ultima voluntate sua plures altercationes et lites orte fuerunt et
deducte, et propter hujusmodi altercationes et lites maximas expensas fecerunt et quod
prediclam domum ratione expensarum in hujusmodi altercationibus ab eisdem executo-
ribus factarum vendiderunt. Nichilominus tamen dictus frater Gregorius cupiens quanlinii
63.
1271] AB ANNO MCC XISQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 491

potest adiinplere in hac parte voluntateni ipsius defuncti. quam omnino perficere non
potest, ut asseruit, rationibus antedictis dictas cameras, prout se comportant, dicto
magistro Roberto el causam habituris ab ipso et quicquid ibi juris habent occasione dicti

defuncti Johannis in acquitationem dicti legati nomine suo et executorum suorum per-
petuo assignavit, necnon et quinquaginta libras duas parisiens. in pecunia numerata
eidem magistro Roberto nomine duorum dictorum magistroruin tradidit, bone fidei ejus

et sibi succedencium committens secunduin intentionem dicti defuncti prout poterit. Pre-
fatus vero magister Robertus de Sorbonna coram nobis constitutus in jure confessus est
se recepisse et habuisse ab eodein fratre Gregorio suo et coexecutorum suorum noinine
dictas quinquaginta duas libras parisiens. in pecunia numerata vice et nomine suo et
dictorum duorum magistrorum et de ipsis cameris, ac tenuit et habuit idem magister
Robertus nomine suo ot dictorum duorum magistrorum coram nobis pro contento et
pagato, quilans penitus et absolvens ipsos executores et eorum queinlibet et causani
habituros ab ipsis, suo et dictorum magistroruin nomine, pro dictis quinquaginta duabus
libris et dictis cameris sic assignatis et receptis de dictis sexdecim libris parisiens. dictis

duobus magistris, ut dictum est, a dicto testatore legatis, promittens quod contra hujus-
modi quittationem jure aliquo per se vel per alium non veniet in futurum, et quod eisdem
duobus magistris administrabit vite necessaria secundum facultatem et estimationem dic-
taruin cainerarum et dictarum quinquaginta duaruin libraruin, promiltens predictos execu-

tores indeinpnes reddere suis sumplibus qiianlum ad ea que pro dicto legato recepit si

forte eos contigerit occasione dicti legati ab aliquo vel ab aliquibus impeti vel eciain
molestari, obligans quantum ad hoc bona sua mobilia et immobilia presentia et futura.
Datum anno Domini M. ducentesimo septuagesimo priino, mense Maii.

Cartul. de la Sorbonne, Bibl. nat. Pari., ms. lut. 16069, f. SS*", cum rubrica ; Pro cameris ct censu in vico do
Morchepnlu . Communifi refort opinio hoc ipo anno n Roberto de Sorbona parvam Sorbonam esse fundatam ad hunc
(inem, ut ibi purs scholarum cliMncntnrium clnustri Beatac Mnrine trnnsferretur. Cf. Hcmerneus, Sorbonae origines, fol. 121*
(|<1. Juillot, Recherch.es criliques sur la ville cle Puris, V : Qnarlier Saint-Andr^-des-Arcs, p. I'il. Franklin, La Sorbonne,
p. !.'>; Anciennes Bibtiothiques de Paris, I, 22.i. Verum est Robertum hoc nnno, April. 16, n Guillclmo de Cnmbcriaco,
canonico S. Johannis Morinens., Vicnnensis dioecesis, reccpisse quamdnm domum vicinnm (Originnlc in Arch. nnt. Pnri.,
S. 6213, n 28. Cartul. de la Sorbonne, fol. 22*; 51'. Cf. fol. 116'), ubi postea fuit collegium Culvi. Sed in documentis
istius tcmporis et apud auctorcs oequules fruslru quneras notitium seu mentionein purvne Sorbonae vel finis suprn
memoruti. Utiquc tamcn in taxutionibus domorum ann. 1281, 1282 (vide infra)'divcrsae domus Sorbonistarum distinguuntur.

436. Teatamentum magistri Cerardi de Ahhatisvilla in favorem scholarium theologiae domus Sorbonae.

1271, Octobris 19.

Ego Gerardus de Abbalisvilla archidiaconus ecclesie Ambiancnsis in Pontivo, ad

honorem Dei et gloriosissimc matris sue et omniuin sanctorum ejus et ecclesic sue
sanclc. Sanus et incoluinis mente et corporc anno Domini MoCCLXX" priino, dic lune
492 CHAHTULARIUM UNIVERS. P.VRIS. [1271

post Invenlionem beati Firmini martyris', cogitans de novissimis, Deum habens pre

oculis, testamentum meum condidi in modum qui sequitur :

In primis lego scolaribus theologie secularibus, tam in communitate domus magistri

Roberti dc Sorbonio quam aliis humanitatis (?) scolaribus', de quibus spes proficiendi

habebitur, licet in villa morantibus, unum corpus theologie, in quo studebam et legebam.

Item lego omnia originalia mea necnon tabulas originalium. Item lego eis omnes postillas

meas theologie. Item omnes summas sermonum quas habeo. Item oinnes summas ques-
tionum et omnia scripta que compilavi, tam de questionibus quam de sermonibus, et
breviter omnes libros theologie quos habeo simplices. Ilem lego eis oinnes libros cano-

nicos et omnes summas quas habeo super decreta et decretales. Volo autem quod de
originalibus et summis fiat copia magistris theologie secularibus duntaxat, quia religiosi

satis habent. Volo autem quod in dicta doino a procuratore dicte domus magistri Roberti

fideliter custodiantur, et supplico magistris theologie secularibus quod diligentia et cau-

tela ab eis adhibeatur in faciendo custodiri libros supradictos, et fiat inventarium, et
quolibet anno coram ipsis predictis doctoribus a procuratore dicte domus ratio reddatur,

et quod sub idonea cautione scolaribus mutuentur. Item lego tam dictis scolaribus quam
artistis actu regentibus omnes libros meos philosophie, in eadem domo custodiendos a

dicto procuratore et sub certa cautione eisdem mutuandos, et ad custodiendos libros volo
quod habeant armarium meum et tres cistas quas habeo meliores. Pro labore vero cu-
stodie lego eis capellam meam et unum par simpliciuin vestimentorum scilicet incensarium
argenteum, duo candelabra argentea, calicem argenteum intus et extra deauratum, pixidem
eburneam, duos urceos et unum par vestimentorum, unam casulam de panno serico avibus
intexto, parvum missale et unum cofTrum ad custodienda supradicta. Volo autem quod

omnes libri mei theologie et omnes libri juris canonici quos habeo depositos in cistis
apud dictos scolares, et quos habeo penes me, incatenati penes eos remaneant in perpe-

luum, secundum formam supradictam. Et omnes libri medicine quos habeo depositos
apud eos mixtos cum libris philosophie et aliis libris vendantur, et inde debita mea. si

necesse fuerit, reddantur' Item [lego] Gregorio scriptori meo Ambianensi sexaginta
solidos parisiens. Quicquid autem residuum fuerit, volo quod distribuatur in duas por-
tiones, scilicet quod pauperes scolares Parisienses tam theologi quam artiste habeant
medietatem distribuendam per manus executorum meorum, de qua medietate volo quod
magister Hugo et magister Andreas de Feuchariis* habeant unusquisque decem libras
parisiens.; reliqua vero medietas pauperibus parentibus meis quibus nichil legavi volo

quod distribuantur per manus majoris et scabinorum Abbatisville.... Et ad predicta

legata solvenda volo quod vendantur domus mee Parisius et omnes libri quos habeo
de medicina apud scolares, sicut superius dictum est.... Ad omnia autem supradicta
fideliter et diligenter adimplenda
et solvenda istos depulavi executores, videlicet magi-

strum Robertum de Sorbonio, canonicum Parisiensem, magistrum Radulphum Lasach.,

1271] AB AN>0 MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 493

magistruin Gregorium canonicum S. Quintini et magistrum Johannein nepotem ineuin.

Itein lego Roberto barbitonsori iiieo Ambianensi quadraginta solid. parisiens Datum
anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo primo, die liine post Inventionem
beati Firinini martyris.

Bibl. Arscn. Paris., ms. 1228. fol. 518* (saec. XVI), ex vidimus praeposUi, decani totiusqae capituli Cameracensis
ecclesiae, qui testantur se unno Domini MCCLXXII die mercurii posl octavam Omnium Sanctorum (nov. 9) vidisse testa-
mentum seu ultimam voluntatem bone memorie mag. Geraudi [de] Abbatisvilla, quondam Cnmeracensis ecclesie archidiaconi

in Brabantia . Bibl. nat. Paris., ms. lat. 5493 (contincns opus Hemeraei, Sorbonae origines), fol. 103. Cf. Delisle, Cabi-
net des manuscriUi, II, l'9. Ignace de Jcsus Maria, Jlist. eccles. ile la ville d'Abbeville, p. 518, transcripsit tantum initium
doeumenti. In Necrologio Sorbon. legitur ad vj id. Xovemb. (8 Nov.) : Obiit ma^ister Geraudus de .\bbatisvilla, qui
nobis legavit quasi iij ccntum volumina librorum tam in theologia quam in philosophia et omnia ornamenta que pcrtincnt
ad capellam. Pro pictancia x sol. Bibl. nat. Paris. 16574, fol. 44. Sic et in Necrol. S. vj id. Novemb. ejus
Genovefae ad
obitus assignutur. Bibl. S. Genovefac, ms. BB', 42', in-^, fol. 154. Novemb. an. 1271 vel 1272, ut ex ms. Arsen.
Obiit ergo 8
liquet. De ipso vide supra n'' 367, notae, 374 sqq. Testamentum Guillelmi de S. Amore exstat in Bibl. ArsenaL Paris. ms.
1228, foh 536, 541, non tamcn ad Univcrsitatem Paris. respicit.

1. Octob. 16. 2. Uemeraeus ; litteratis secularibus . 3. Sequuntur legata faeta diversis ccctcsiis et personis.

Notatu dignum Gerardum pecuniam fratribus S. Bernardi ct S. Mathurini atque canonicis S. Genovefae et S. Victoris
assignassc, non tamen fratribus mondicantihus. =
4. Utique Feucheres (Ardcnnes, vel Seine-et-Marne).

437. Somina librorum Iheologiae quos magister Steplianus, quondam archidiaeonus Cantaariensis, legavit
accommodandos pauperibus scholavibus Parisiis in theologia studentihus per manus cancellarii Parisiensis.

1271, Octobris 28, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis officialis curie Parisiensis salutem in Domino.

Notuin facimus quod in iiostra presentia constitutus magister Johannes de Aurelianis,

canonicus et cancellarius Parisiensis', recognoscit et confitetur se recepisse et habuisse

a venerabili viro inagislro Nicolao ecclesie Parisiensis archidiacono, quondam predicte
ecclesie Parisiensis cancellario', libros inferius annotatos tradendos et recuperandos paii-

peribus scolaribus in theologia stiidcntibus, secundum quod in quadam clausula testa-

menti bone memoric magistri Slcphani, quondam archidiaconi Gantuariensis, presenli
instruinento inserta continetur, que talis est :

Volo eliain et precipio quod libri mei iheologie cancellario Parisiensi Iradantur, qui
eos pauperibus scoiaribus in theologia studentibus Parisius el libris indigcntibus ad
studcnduin, acoinodet intuitu pietatis; ila lainen, quod cancellarius qui pro tempore fuerit

quolibet anno dictos libros recuperet, et recuperatos iteruin retradat et comodet annuatiin
pauperibus scolaribus quibus videril expedire. .Nomina vero librorum sunt hec, videlicet :

Biblia sine glosa coinplela. Item Genesis et Exodus glosali in uno volumine. Ilein libri

Saloinonis glosati in uiio vohimine. Itcm E.xodus glosatus pcr se. Itein Job glosatus per
se. Ilem lizechicl glosaliis pcr sc. Iteiii Evangolia glosata in iino voluminc, per se. Item
Psalleriuin glosatuin coinpictiiin. Ilein quatuor libri Seiiteiitiarum. Itein libri Xumerorum.
Item Josue, Judicum, Uulh, Deutronoinii, glosati, in uno vulumine. Item quatuor libri
 494 chartulariijM lnivers. paris. [1271

Regum, Parlipomenon priinus et secundus. Item Esdras, Machabeoruni primus et secun-

dus, Ammos', glosati in uno voluinine. Item xij prophete, glosati in uno volumine. Item
Psalterium glosatum et completum. Item epistole Pauli glosate. Item Psalteriuin glosatum
et completum. Item ystorie scolastice. Item quatuor Evangelia glosata. Item epistole
Pauli glosate, cum minori glosa. Item Psaltherium glosatuin et completum. Item liber
Machabeorum primus et secundus, usque ad decimum capitulum glosatus. Item evange-
lium Marchi. Evangelia glosata.
Nos vero supradictus officialis in supradictorum omnium fidem et testimonium pre-
sentibus litteris sigillum curie Parisiensis duximus apponendum, una cum sigillo cancel-

larii memorati, optantis et rogantis, ut successores sui cancellarii, qui pro tempore
fuerint, ordinent et faciant de libris predictis, divine pietatis intuitu, secundum quod
continetur in clausula supradicta. Dat. anno Domini millesimo CC LXX" priino, die

mercurii in festo apostolorum Syinonis et Jude.

Item Biblia postillata in duobus voluminibus, quain contulit episcopus Slephanus.
Item originale Sententiarum inagistri Petri Lumbardi in quodam libro cooperto de corio
vitulino, jam quasi depilito, cum clavis rotundis de cupro in asseribus.

Magnum Pastorale eccl. Paris. in Arch. nat. Pai'is. LL. 175, p. 737. Guerard, Carlul. de VSglise (Je Noire-Dame
de Paris, II, 495. Delisle, Cabinet dcs mss., III, 2.

1. Johannes de Aurelianis sive dc AUodio (de quo supra n'' 400, 416) codem anno, id est 1271, 10 Noy., homagium
fecit episcopo Stephano de cancellaria Parisiensi. Cf. Guerard, Cart. de Veglise de Notre-Dame de Paris. I, 195. Successit
magistro Nicolao, qui cancellariam cum archidiaconatu Parisiensi commutaTit. Johannes fuit cancellarius usque ad an. 1280
(non 1281), quo anno, die 20 Aprilis, Ordinem Praed. intravit. Vide Archiv f. Litteratur- u. Kirchengesch. des Mittelalt.,
II, 208, n" 32, n. 4. Gallia Christ., VII. Instrum., p. 118. 2. Cf. supra n 422, n. 1. 3. omnes .'

4oo. Philippus III, Francorum rex, Ivoni abbati et conventui Cluniac. concedit commutando r/uenidam vicum
juxta duas domus eorum Parisiis ad hoc ut ipsas possint conjungere et pevflcere.

1271. Decembr/s 23, apud Moniem Argi.

Philippus Dei gralia Francorum rex universis presentes litteras inspecturis salutem.
Notum facimus quod cum viri religiosi abbas et conventus Cluniac. nos requisierint ut
quendam vicum nostrum situm Parisius juxta domum suam, quam jam diu est Parisius

edificare ceperunt, prope domum fratrum Predicatorum Parisiens. ex una parte, et aliain
domuin ipsorum abbatis et conventus, que fiiit quondam domus Dei Parisiens., ex altera,
per legitimam recompensationem alterius vici eque boni vel etiam melioris nobis ' in sua

terra propria faciendam ', eisdem abbati et conventui vellemus concedere intuitu pietatis,
ut predictas doinos suas possint jungere, perficere et consumare in dicto vico edificando
sicut sibi expedire viderent, et ipsis nobis et successoribus nostris in recompensationem
vici hujusmodi in predicta terra sua concesserint et deliberaverint unum vicum eque
1271] AB ANNO MCC USQUE AD PIIIHPPLM IV REG. FRANC. 495

bonuin seu ineliorein situin inter quandain doinuin fratrum Predicatorum Parisiensium ex
una parte, et prediclain doinuni que fuit ut predictum est domus Dei Parisiens., ex altera
parte : nos ad requisitionem predictorum abbatis et conventus intuitu pietatis et pro
redemptione ejusdem perpetuo concessiinus et donavimus dicluin vicum juxta doinos
suas ex utraque parte situin ut dictuin est pro suis domibus jungendis et perficiendis
sicut voluerint et viderint expedire. Volentes tainen indempnitali ac tranquillitati ' fra-

truin Predicatorum, qui scolas suas, dormitorium et alias officinas suas habere noscuntur
dicto vico vicinas, utiliter providere, in concessione hujusmodi vici {h)as conditiones

duximus apponendas, videlicet quod non liceat diclis abbati et conventui Cluniac. versus
fralres in superiori parte vici predicti coquinam vel cloactam facere seu construere vel

aliquid quod turbet, inquietet aut dainpniHcet dictos fratres, aut etiain campanam erigere
seu aliquid aliud attemptare in parte predicla, quod nocumentuin seu dampnum inferat

fratribus antedictis, aut studium, quietem seu officium eoruin inipediat aliquatenus aut

perlurbet. Piedicli autein abbas et convenlus nichil juris, possessionis seu proprietatis

penitus relinent in dicto vico nobis ab eisdein ut dictum in recompensationein dato, imino
nos et successores nostri in eodein vico habebimus in futurum omnimodain justiciam
altam et bassam sicut in alio vico, quem sibi concessimus, prius habcbainus, omnibus aliis

liltcris noslris antea siiper premissis conditionibus confectis aut quibuscunque traditis aut
concessis decelero iiiinime ' valituris. In cujus rei teslimonium presentibus litteris nos-
truiii fecimus apponi sigiUuin. Actum apud Montem Argi, die mercurii ante Natale
Doinini anno ejusdein M^CC septuagesimo primo, inense Decembris.

Chartul. Cluniacense (saec. XIII) in Bibl. nut. Puris. ms. lat. 5458, n<> 209, sub rubrica : Curta Philippi regis.
Doiiiuni nostram Parisien. , Desidcratur in Chartulariis inss. lat. 5'i59 et 17087. Dc ipsis vide Dclislc, Inventaire des ms.
de la Bibl. nat., Fonds de Cluni, n'" 138-1'iO. llnud dubie hic ngitur de collegio Cluniaccnsium ct (juidem dc partc
ejusdem vcrsus postcriora convcntus fratrum Pracdicatorum. Jam diu est unam domum Pnrisiis aedificarc coepcrunt.
Cf. upra n'" 370, 37,').

1. Repctitur in ms. 2. Ms. ; o fnciendera . 3. Ms. transquillitati . 4. Ms. : <i muniminc .

439. Magister JVicolaus Lexoviensis scribit Guillelmo de H. Amore in e.rsilium ejecto ipsifjue suum librum
contra mendicantes compositum transmittit.
An. 1270-1271.

Si' instituta apostolica, ut nobis siiiit a sanclis apostolis tradita et ab eorum succcsso-
ribus doctrina el opere roborata, corde simplici servareinus, nuUa inter catholicos
dubietas, nuihi varielas, nuUa propliana novitas orirctur. Sed nobis sompno torporis
dormientibus inimicus per suos testiculos in inedio trilici non desinil zixania seminare, et

<'auda sua non soUim tertiam partein scd innumerabiles, et fere oinnes, quia filius hominis
veniens fidein in terra non inveniet, secum in lerraiii tiahere et deicere in errorem. Jam
cniin videtur eam stringere qiiasi cedrum iinmo utinam non supra cedruin. Jain cornu
modicuin se crigit ut loqiialur magnifica et in Christuni proferat blasphemias. Quidain
 496 ch.ilrtllarium univers. paris. [1271

enim, ut ex scripturis eorum vidistis, et nos audivimus auribus nostris, in tantam vesa-
niam prolapsi sunt, ut dicerent quod Dominus noster Jhesus Christus, Deus de Deo
verus, a perfectis viris non sit in omnibus ejus operibus imitandus, inimo, quod insanius
est dicere, ut homo in sanctitate perficiatur, aliquorum ejus operum contrarium teneatur'.
In quo errore homines se precipitant, ut super omnes alios se exaltent. Et cum Dominus
. Jhesus Christus placita seinper fecerit Deo Patri, nec uUi etiam homini sapienti aut cui-
libet artifici sui operis imperfectio placeat : isti mirabili cecitate capti probare nituntur et

suis fantasmatibus astruere, quod aliquid egerit quod Deo patri debeat displicere. Hinc
est quod patres in Christo dormientes in hiis operibus ipsum Dominum imitantes non

verentur (utinam sohi ignorantia non malitia) diffamare, ipsos accusando de imperfectione.
Nec mirum, quia si patremfamilias Belzebuth vocaverunt, quanto inagis ejus servos ? Sed
ne videar magis quod absit contra personas, quas ut karissimos amplector brachiis caritatis,

inherere, quam errorem arguere, de personis hactenus sileatur. Sed ut ait quidain
sanctus : etsi nostras injurias pati debeamus, injurias Christi dissimulare nec possuinus

nec debemus, nec sanctorum precedencium patrum, quia blasphemia servi in injuriam
redundat domini. Et si servi, quanto magis filii et amici? Jam non dicam, inquit, servos,
servus enim nescit quid faciat dominus ejus, vos autem dixi ainicos, quia omnia nota feci
vobis, quantum audivi a patre meo. Quis unquain pater fidelium crederet, jam nos ad ista

tempora devenisse, ut vita Christi Domini sperneretur, institutio apostolica de imperfec-

tione crearetur, sancti martires accusarentur, alii pontifices arguerentur, ecclesie funda-

mentum mutaretur, apex pontificalis vilesceret, conlra dominicam sententiam discipuli

supra magistros se erigerent, prelatos subditi lacerarent ? Vere si, ut domatizatur, Christus

aliqua opera egit quorum contrarium imitandum sit perfectis, ejus vita est a perfectis
quantum ad illa opera contempnenda, si, ut soluin imperfectis exemplum fugiendi daret,

fugiit' Sane si exemplum solum prebens imperfectis carnes comedit vinumque bibit,

male apostolus perfectum discipulum Thimotheum, quem pre ceteris discipulis suis de
caritatis sinceritate commendat, vinuin bibere propter stomachum suadebat Amplius si

Christus loculos habuit in exemplum ac formam imperfectionis, statutum apostolicum de

imperfectione creatur, qui sanctis Christi perfectis inilitibus in regulis communia esse
omnia statuerunt, ut nec inter eos egens aliquis inveniretur. Precedentes etiam pontifices

arguuntur, qui possessiones in ecclesia receperunt, et hoc ubique debere fieri secundum
dictamen apostolicum in ecclesia statuerunt. Nutat fundamentum ecclesie, si apostolis,
martiribus, aliisque sanctis atque pontificibus non creditur de sanctitate ; apex pontificalis
vilescit, si propter predicta sanctitas pereat sacerdotum. Et si nomen vilescit pontificum,

sicut ait Damasus papa, omnis status ecclesie perturbatur. Subditi etiam preferuntur
prelatis, si propter bonorum ecclesie adininistrationem via deseratur perfectionis. Quia
eniin sanctam ecclesiam in temporalibus florere heretici vident, eam projectam non ab
homine sed a Deo credentes nunc derident.... Hec breviter tetigi de hiis erroribus et
1271] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 497

aliis quampluribus, ut percipere, pater sancte, potuistis, que in libro quein ad vos misi
plenius continentur. Quos errores quidain noininate scientie in manifesto tueri nituntur*,

cum tainen corain omnibus, qui adesse voluerunt, quantum ad possessiones ecclesiasticas

a magistro G. de Abbatisvilla in scolis publice contrarium plane et dilucide per omnes

sanctoruin scripturas fuerit determinatum*, quein ut a pluribus creditur quidam in occulto
propter hoc apud potentes et divites persecuntur. Quod aulem super hac materia ex ejus
determinatione collegi, et a dictis sanctorum doctorum colligere potui, vestre paternitati
transinitto ', ut qui eximia temporalium dona vobis ob paupertatem mittere non possuin
istud munusculuin de paupertate ac mee scientie parvitate habeatis acceptum, pensantes

quod Dominus potius acceptat inentem misericordem et in conferendo animi largilatem,

quain dati quantitatein. Audacius etiain hoc facio, quia a terrenis occupationibus nunc vos
impeditum non credo, et qui minoratur actu', recte de sapientia judicabit, distinguere
sciens inter verum et falsum, et a sancto segregare prophanum. Rogo igitur toto caritatis
affectu et obsecro in Domino Jhesu Chrislo, ut libruin si que minus recte dicla sunt,

corrigatis, nec inee malitio sed potius infirmitati et ignorancie deputetis. Si aliqua vero

digna laude inveniantur ibidein, non mihi sed sanctis patribus iinmo potius ei, a quo est

oinnis veritas, tribuatur. Rogo insuper, pater, pro vobis et obsecro Dominum Jhesuin
Christum, quantum mea infirmitas sinit, ne in vestris tribulalionibus deficiatis, quas pati-

mini pro veritate, istud existimans, quia si particeps fuero tribulationis, ero et consola-
tionis, et si compatior, conregnaho. Et si enim justus perit, est (etsi ad hoc juvare non
potest) qui recogitat in corde suo ; licet enim absens sim corpore, sed tamen in presenti sum
caritate. Quod si in hoc mundo tantum speramus, miserabiliores sumus omnibus hominibus.
Ibi igitur bonis operibus sanctis meditationibus a mundi exclusi cupiditate tendamus, ubi
sine fine et corpore nobismetipsis presentes erimus, quia si talem diligimus hunc mun-
duin, non jam gaudia diligimus sed flagella. Presenciam etiaiii nunc corporis videre,
pater karissime, desidero. Sed tamen hac dignus adhuc non fui, nec eliani ut a vobis
solatium haberem alicujus responsi. IIoc tamen non deputo superbie aul malitie vel indi-
gnationi, sed potius prudenti cautele, quia inulle insidie sunt dolosi; propter quod etiam
cavetis ab amico, ne occasionein prebeatis inimico. Sed tamen quando placuerit et expe-
dire vestra sanctitas judicaverit, de vestro statu et qualiter quod initto et misi alias

acceptatis mihi quoquo modo aliquod solatium prebeatis. Orantem continue pro ine ves-

tram sanctilatem Dominus Jhesus Christus custodiat et conservet, atquc ab omni Iribu-
lalione liberet, vere reverende atque honorabilis pater. Amen.

Bibl. Univcrs. Pariii. mii. t. 11, '<0*, fol. 322i>-323.

1. In (ubsequenti epiatola, quac ost responium ad bas litleras, scriptor designatur per Ji., is vero ad quem directae
eront, per G. Iste N. est magister NicolniiH Ihcsnurarius Lcxovicnsis, qui eidcm mn^istro G. opnsciiliiin, dircrtiiin contra
aliquas quaestiones cx scriptis Jobnnnis Peckhom [Tractatus pauperis contra insipienlem ; cf. supra ad ii" 367) et S.
Tbonuic (Contra retrahentes a religionis ingreuu, opusc. 19) desumptas dedicavit. Cf. ms. in Bibl. oat. Paris. 15986,
Chart. Vniv. Paris. I. 68
49ft CIIAltTliJ.AltlUM IINIVEHS. 1'AH1S. [1271
tnl. 23'i; Kpiiial., uis. 'id, fiil. I ; llibl. Motmc, mn. lnl. 2I0.MI, fol. I'i8 ; Cod. })iir|{lioii. lSt'2. Iii iBto opiiniMiln (Pnri., fnl. 'J.M !)

dicit, euiii rnm|ioHiiiti8i> (roiitra S. Tliniiiiio o|>iiiir. 18 ; Dc }te>'ffCtione eitae spiritual., cx quo oliaiii 17 crrori- cxi'<'i'|i8it)

libruiii JDo perfaeUone et excellentia status clericorum (Uibl. HiiivurH. I>ri. iiia. t. II. 40, fol. 215), cjui liueiiiiquo

pcrpcram ma(f. Gorardo dc AbbatiHvilla aHcriptiiH fuit (if. Ilist. litt. de la tyance, XXI, 'il)2). QiiiHnaiu vcro cBt iiia(f. (. ? Ilaud
dubia liuillcliuus de S. Aiuurc, inijuii tribulatioiiuui Nioolaus iu huc opiitnla momiuit, qucm, utpoto oxhuI a Puriiiiis, ubi
vcro NiinlauH niKrabiitiir, viilcro dcHiilcriit, l cum ipio jicr magialriim Tlioiuaiii cumiiiuiiiciit (viilc cpiHtnliim kci|iiciiIciu].
GiiillcliiiuH ilc .S. Aiiiorc Hcciindum cpitajiliium in Sniicln Amnrc {dcji. .lurii) nn. 1'2"'J nbiit. tlf. .SovcrtiiiH, Ckronol. hist,

episcop. Mtitiscon., \>. tt>5. Bibl. Araon., ma. 1U22, p. 1.1. Metn. de la soc. d't'mulation Uu Jura (cct. jibilotcolin), Loiih-Io-

Sauiiicr, 18IIU, ji. 325. S. Tbnmus auuin ojiuioulum Hiipra citatum Hcrij>ait circa idcm tciiijiuH, quuiido Pariaiis do Quol. III ol V
diHputabat, ijuod iu Paachuto un. 1270, ot an. 1271 (Cnd. Monnc. lat. I'|3H3 ot cod. Krlaiigcu. 328) cvonit, ut cx Cod. Ilnivori,
Pnri. cit., fnl. 31(i, liquct. K|)iHlnln siiprn cditu miniiuc crjfo priiin Hcri|>tu ct. Dc totu iHln qiiacstione in ojicro Die Vniver-
sitaeten dcs Mittelalters plcuiuH diHcroinua. 2. Auolnr liliri il<inus guae contra Oinnipotentem, etc. (Hupra ii" 3G7),
nnii oiuiiinn vcrbin HCqiiciilibuH uaiiH cnt iicc Hcnauiii liio cxjircHHUiu iiitcndit. 3. Scquilur brcvia cxjilunatio diotorum, Hicut
ot jiualca ad alia duu puuotu. k. DoHignnru vull 8. Thumain dc .\quinu, qucm Nicolnua in auo upuaoulu niijira iiicinnruto

(I mugnuni majfiatrum numinut, Joannoin Pockhnm, S. Bonuvoiituram, oto. 5. Magiatcr Gerurdui do Abbalisvillu deter-
miiiiivit dc lini' |irnccrtiiii in uo QuoUbetO V (t^od.Vut. lOlfi, fnl. 23; Hibl. Piiria. I(i'i0r>, fnl. 30''), qu. 5 ct (i. Quol. XVI ct
XVIII (ibid.). Dc facnllntibua ot jinaaoaainnibua ooclcHinalici fcoit ctiniii Hcrmoncm Postquam consummati sunt, Paria., 1. c,
ful. 'i(i'>. (>. Cf. 11 'i'iO, iintii 2. 7. Ilic ct iii acqucnlibiiH iillinlil tiibiiliitinnlbiiH (iiiillclnii dc .S. .Viiinii'. qni tiiiic iii liiic

annc vituo fuit.

440. (iuiUflmus de S. Amorv i:v ejcailio respondet JVicolao Lexoyienai.

An. 1270-1271.

Karissimo iii Gliristo fralri speciulilor prodiloclo N., etc, (1 '., etc, saltiiriii cttm sliicofa
in Doii)iii(> caritate. Libollos veslros ' lotanlcr rocopi, karissiinc, a Spirilu Sanclo, iit

arbitror, oditos per os voslruin, quos lanto liboncius ac ric([ucnlcr iiilticof, (|iiai>lo pcr cos
coiivincor, (|uan> sincora ot ibrvonli carilato ainplo.\aniiiii sacfosaiicla)n eeclosiastican) iorar-

chiani, lcgislalori in nionle Synai ' et boalo apostolo in raptu ab ipso Doniino exe))iplariter
doinonsl)-alaii), el pcr (<jusde)n apostoli spirilualeni doctrinani a bcatis Dyo))isio cl lcrothco
in scriptis redaclain ac per sancla ol veuoanda sa))clort))ii palru)n co)is)lia posliDodu)))
explanalai)), (p)anla(|ue ira per zclu))) sccundu))i scionliain vcslra caritas inovealur co))l)'a

illos ypocrilas dolestandos, qui so ipsos inagis quain Doininun) pi-edicantes, non (>ji)s

gloriani sod si)a)ii querontes, ac so in prerale iorai'(^hie gi'adu infiino, si lamcii iii alitpio,

existontes in sup)'e)nui)i [icr superbiaii) erigenlcs, ac suproinos co))l)a divinani o)dina-

tionein in inliino collooantes, eandcin sac)'a)n iorarchiain lotis viribus )iiltiiilitf subverlere
el tain por se qua)n per scduotos nb ois potontes soculi hujus quanUon iii eis est in ii)))))ano

pcriculuiii tolius ecclesie roversare. Quoniain auloin littoras ineas dirigere ac verba niea
per lilte)'as dcslinata )n))lliplica)'e noii sino causa foi-niido*, idcirco ad presens nichil aliud
vobis scribo nisi quod magistro Tiio)))e " exhibilori prosenciuin tidom velitis oii)iii)))odani
adhibere, in hiis quc vobis ex parle inea vol vorbo vel scriplo duxeril inli)i)a)ida. Nalcalis
in Doinino. lloc autein soilote quod plus quain volim cxprimere desidero vos videre ac
vestro collo([i)io congaiidoro.

Bibl. Univera, Pnri. nia. t. II. 40, fol. 333,

1, Vidc iiot. I ud cpi.<tnlnm aupcriurcm. 2. llliquc aut opusc. supra li" 'i39, iiotn I, laudutum, uut polius opus tri-
purlitum J)e perfect. et ejccel. stat. clerieorum. 3. Nicolnua loquitur d legali hierarchiu ol do nliia in lcrtio libro
3.
 1272] AB \NN() MCC USQUK \ 1 IIIILIPPUM IV ItKG. KH\NC. 499

operi* Iripartili. 'i. Ex hit concluderp poasiiiniiii, vomnierciiiin littoriiriiiii iiiter Oiiil|p|niuin lii' S. AiiKin- <>l iiiiigistroa Parii.

fuinso adbuc prohibilum. Vide upra n>* 339, 354, 35C. 5. Istc Thomuii roriinn cst ThomiiB de Cuscllo, i|ui nn. IS.VJ fuit

nuntius Universitntis ad curiam contra iiicndicantcs pro Guilloliuo de H. Amoro (vidc suprn n'* 3'i3, 353), ct certe idoiu

utquc illc Tboinas, qui Cienicnti IV novum opus Guillelmi de S. Amore praeientavit (vide suprn n" 412), ut jum Ln Clerc in

Hist. litt. de la France, XXI. 'i5Mi, iiiilinniivit.

441. Stalutum facultatis artium contra artistas tractantes quaestiones (heologicas, ct ite i/iiis i/uaestiones, quae
fidem attingunt simulque philosophiam, contra fidem determinare audeal.

1272. Aprilia 1, Pariiiia.

Universis ac siiigulis pinsenlihus cl lutnris saiulc nialiis otH-itisio (iliis prcsciilein

paginam inspecturis, omnes et singuli inagistri logicalis scientie seu etiain naturulis I'ari-

sius professores, qui statutum et ordinationein super separatione nacionum dcliberatione

provida factam' vcnerabilis patris doinini Syinonis divina pcrmissione tiluli Sancle Cecilie
presbyteri cardinalis, apostolice sedis lcgati, tencnt observantque firmiter pronuntialivcque
sentencie septem judicum ab eodem legato datorum in eodem statuto tolaliler adhcrcntes,

salutem in omnium Salutari. Noverint universi quod nos omncs magislri cl singuli dc
bonorum consilio delibcrationcquc plurima et provida super hoc prcccdcntc, volcnltis toto

possc prescntihus ct fuluris precavere periculis, quc occasione hujiismodi rei nostrc faciil-

tati posscnt in fulurum accidere, de communi conscnsii nullo ex nohis contradicenle

die veneris precedcnlc diein dominicam qua cantatur Letare Jerusalem^, convocatis propter
hoc magistris omnibus et singiilis in ecclesia sancte Genovefc Parisiensis, statuimus et

ordinamus quod nulliis magister vel bachellarius nostrc facultatis aliqiiam qucslioncm
pure theologicam, utpole de Trinilate ct Incarnatione sicque de consimilihus omnihus,
detcrminarc seu etiam dis|)utare presumat, tanquam sibi determinatos limites transgrc-
diens, (iim sicut dicit |)hiIosophus non geometram ciiin geoinclra sit penilus inconveniens
dispiitarc. Ouod si presunipserit, nisi infra tres dies poHtquam a nohis monitus vel rc<|ui-
silus fiicrit suam prcsuinplionem in srolis vel in disputationihus piihlicis, iihi priiis diclain

<|u<!stioncm dispiilavcrit, revocarc piihlice voluerit, c.\ tunc a nostra so<'i(!tal<! p<!rpctuo sit

privalus. Slatuimus insiiper et ordinainiis quod si qiiestioncm aliqiiam, que fidcm vi<lcalur
attingere simuUjue philosophiam*, alicubi dis|>utaveril Parisius, si illam contra fidem deter-

ininaveril, ex tunc ab eadcin nostra societale tanqiiam hereticus perpeluo sit privalus, nisi

suum errorem siiamquc hercsim infra tres dies post nionilionem nostram in plcna congre-
gatione vel alibi, ubi nobis vidcbilur expcdirc, revocare curaveril humililer et dcvote.
Superaddentes iterum quod si magister vel bachellarius ali(juis noslre facullatis passus
aliquos difficiles vel aliquas qucsliones It-gat vel dispulct, que fidein videanlur dissolvcrc,
aiiquateniis videaliir*; raliones aiilcm scii lexttim, si <ju<! contra fidcm, dissolvat vcl cliam
falsas siinpliciler ct crroncas totalilcr essc conccdat, cl' alitcr hujiismo<li difli<ullalcs vel

in lexlti vel in aiiclorilalihiis dis[)iilaro vcl lcgcrc non prcsumat, se<l hec totalilcr laiiquain
500 CIIARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1272

erronea pretermittat. Quod si quis in hoc rebellis fuerit, pena secundum facultatis nostre

arbitrium sue culpe competenti ac debita puniatur. Ut autem hec omnia inviolabiliter

valeant observari, fide corporali prestita in manu rectoris nostre facultatis nos omnes et

singuli magistri juravimus et nos omnes ad hoc spontanee concessimus astringendos. In

cujus rei memoriain hoc idem statutum in Registro nostre facultatis sub eisdem verbis
scribi fecimus ac etiam ordinari. Jurabit autem rector quilibet in facultate decetero

creandus quod omnes bachellarios in nostra facultate incepturos ad hoc idem obser-
vandum astringi faciat corporalis fidei in manu sua prestito juramento. Datum Parisius

anno Domini M"CG septuagesimo primo, prima die Aprilis.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. 60''. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 62'', sub rubiica : Ordinatio artistarum de

questionibus disputandis . Bulaeus, III, 398.

1. Supra n" 409. Vide ad sequentia p. 454. 2. I. e. Aprilis 1, cum dominica dicta 3 Aprilis fuisset. 3. Ut v. g.

quaestiones, de quibus supra n 432 errores afferuntur. 4. Ad hoc, ut legendo cautela adhiberi possit. 5. Mss. : aut.

442. Consilium magistrorum Parisiis regtntium in decretis de magistro Guidone dc Gastina ad collegiuni
ipsorum non admittendo, nisi statuta observare juraverit.

1272, Maii 17, Parisiis.

Anno ab incarnatione Domini millesimo GC LXX" secundo, die martis post domi-
nicam qua cantatur Jubilate, congregatis omnibus magistris Parisius regentibus in

decretis et specialiter super hoc evocatis ; considentibus universis in capella beate Marie
seu cancello apud Sanctum Julianum Parisiens. videlicet magistris Gerardo de Gutri,
decano, Hugone de Bappalmis', Alberto Teiitonico, Symone archidiacono Pissiacensi,

Johanne de Gandavo, Johanne de Gurciaco, Symone de Valleum', Bernardo de Gaturco,

Johanne de Blanesco', Alexandro de Remis, Laurentio de Potetaria et Johanne de Toti-
villa*, nondum actu regente, post inultos tractatus super principio in decretis magistri

Guidonis de Gastina', canonici Parisiensis, presentibus decano Abricensi et magistro

Johanne de Chanleyo", canonico Remensi, qui jam actum regendi in decretis diviserant

inter eos, habito et communicato per eosdem regentes cum eisdem consilio, in hoc resedit
finale consiliuin eorundem, quod dictum Guidonem de Gastina ad collegium suum,
tanquam unum ex se non admitterent sine juramento suorum statutorum, prout moris est

inceplurorum in decretis; nec facerent ei in principio comitivam, nec in hoc impenderent

sibi consilium aut favorem, nisi idem Guido circa hoc privilegio vel consuetudine osten-
deret se exemptum. Super quibus dicti regentes singulariter et communiter requisiti per
suum decanum Gerardum de Cutri predictum ad sancta Dei evangelia juraverunt, quod
honorem collegii et utilitatem defenderent ac prosequerentur, et maxime in casu ejusdem
principii, et quod nuUum reciperent in collegium decretorum, nisi primitus juratum super
1272] AB AN>"0 MCC USQUE AD PHILIPPLM IV REG. FRANC. 501

premissis fideliler observandis. In cujus rei testimoniuni in libro magistroruni inter alia
eorum statutorum premissa jusserunt conscribenda. Datum ut prius.

Chartul. facult. Decret. in Bibl. Arsen. Paris., ms. 1121, fol. 175. Preuves Justificatives des droits des docteurs
r^gents et de Vetat des docteurs agr^g^s d la facult^ des droits de Paris., Paris, 1766, p. 13. Ms. et editio quandoqae t pro

C ponunt. Jourdain, n** 229.

1. Bapaume ? 2. Istc magistcr minime est idem ac fr. Simon de Valle, ex Ord. Pracd., ut Jourdain putat, cum
fratrcs Praedicatorcs non ad facultatem Decrctorum pcrtincrc potuerint. Sic nec Alhertus Theutonicus antea laudntus confundi
debct cum Alberto Magno ei Ord. Praed. Hic illicque eadem ratio valet. 3. Forte idcm ac Johannes dc Blanosco, Burgun-
dus, jura civilia Bononiae, saltem an. 1256, professus. Vide Savigny, Geschichte des Rom. RechtS, V, 496 sqq. 4. Utique
Totainville (Vosges). 5. Gastinc. Istc Guido saepc nominulur in Carlul. de V^glise de Notre-Dame de Paris, IV, 264.
6. Non videtur csse idem ac supra n" 416, n. 9, laudatus.

443. Carolus I, rex Siciliae, doctores et scholares Parisienses invitat ut Neapolim, uhi studium generale instau-
ravit, docendi et audiendi causa veniant.

1272, Julii 31, apud Montemfortem.

Universis' doctoribus et scolaribus Parisiensibus. Dispensatoris providi debitum, qui

pacis et belli tempora congrua provisione dispensat, implere qiuuitum nobis ex alto

permittitur cupientes post nostros sudores bellicos et labores, quibus dextera salubrem

jam finem imposuit, studia nostra convertimus ad pacis commoda in regno nostro Sicilie

instauranda. Inter que id providimus subditis nostris potissimum quod in regno nostro
refloreat et vigeat jugiter studiuin litterarum, per quod erudiantur indocti, docti tam aliis

quam sibi proficiant, puliulentque viri virtutum varietate prediti ac donis scientie ad
regendum in juslitia populos prefulgentes. Institutum siquidem ab antiquo in Neapolitana
civitate hujusmodi studium supplementis instaurare debitis, adaugerc oportunis presidiis
et congruis fovere favoribus decernentes, ad civitatem ipsam, que aeris puritate salubris,
loci amenitate conspicua, ubertate rerum omnium opulenta, et marinis' commoditatibus
oportuna inter cetera loca Italie juxta sapientium antiquorum sententiam extollilur et

laudatur, et in qua non sine causa pensatis tantorum bonorum dolibus institutio studii

fieri meruit, viros in omnibus scientiis eruditos duximus jam pro liujusmodi studio
evocandos, ut in eo velud fonte irriguo pusilli et magni, minores, periti et provecti tam in

trivio et quadruvio, juro canonico et civili, quain theologia studere volentes, inveniant
undo juxta suam possibilitatem et modum refici valeat unusquisquc. Ad hoc igilur

studium velud grande convivium multis in eo recombenlibus viris honorabilibus exor-

natum, omniumque reficientium ciborum diversitate refertum vos universos et singulos,

quos bonorum nostrorum parlicipes fieri cupimus, invilamus*, doclores omnes atque
scolares ad ipsum venientes studium nedum privilegiis, libertatibus et immunitatibus

concessis accedentibus ad studium generale gaudere volentes, verum etiam promittentes

tenore presenlium in ipsos affluenter efl^undere alias nniltimodas gratias et beneficia, quo
502 CHAnTlILARIUM UNIVERS. PAIUS. [1272

consueverunt et debent a munificentia regia emanare. Datum apud Montemfortem per

eundem, ultimo Julii. xv indictionis.

Del Giudice, Cod. diplom. del regno di Carlo I e II, p. 255, nota, ex Regesto 1272, fol. 98, n" 17, in Arch. di stiito,

Neapoli. Ex codem Reg. Minieri Rlccio, II regno di Carlo I d'Angid negli anni \il\ et 1272, p. 74. Nunc tamen in isto
Regesto folium praedictum desideratur. Cnrolus eodem modo ct sub eadcm temporis nota Aurelianensibus etiam doclo-
ribus et scholaribus scripsit. Del Giudice adjungit : E con altro diploma, che leggesi nello stcsso registro alla pagina preee-
dente, il re avendo chiamato di Francia presso di se alcuni macstri dello studio di Parigi ed Orl^ans, ordina che loro si

pagassero le spese di viaggio. I maestri ivi nominati sono Odone di Bles dottore in legge, Roberto di Courton, e GioTanni di

CentenoTilla .

1. Praemittitur Scriptum est . 2. Riccio : (( maximis . 3. Ricoio : intermittimus .

444. Ordinatio facta a magistris facultatls medicinae, quod omnis haccnlareus in praedicta facultate incep-
tarus omnibus in medicina magistris in suo principio exsistentibus pileos administrabit.

An. 1272, [Parisiis].

Anno Domini MoGC LXXoII magistri facultatis medicine Franco de Luveyn, Guil-
lermus de Blans, J. de Roseto, tunc vices decani gerens, Hugo de Parma^ Francus
Lombardus, J. de Sancto Dyonisio, pro bono et utilitate et honestate facultatis ordinave-
runt in hunc moduin qui sequitur, scilicet quod omnis bachelhirius in facultate predicta
incepturus magistris in medicina omnibus existentibus in suo principio pilleos admini-
strabit. Item ordinaverunt quod piileos suos in missa, principiis, disputationibus, comes-
tionibus portare tenerentur et alibi, ubi eis pro honestate facultatis videbitur expedire.
Item decanus pro tempore legat eis capitulum de hoc actu quod tenentur jurare, alias non
admittantur ad incipiendum in facultate medicine.

Cod. Vat. Rg. 406, fol. 58. Mus. Britann., Addit. mss., n"> 17304, fol. 69, in utrocjue sub rubrica : De ordinatione
magistrorum sive statutis . Deest in cod. Cheltenh. Bulacas, III, 402.

1. Vat. Reg. : Paxina n.

445. Declaratio facultatis Decretorum de sensu privilegii summi pontificis rjuoad suspenslonem lectlonum.

1272, [Parisiis].

Anno Domini MGGLXXII. Guin universitas magistrorum et scolarium ab actibus

scolasticis a Quadragesima usque ad festum Johannis Baptiste Parisius contra epis-
copum Paris. et suos officiarios et satellites pro quibusdam facinoribus cessavissent et
actus scolasticos penitus suspendissent secundum tenorem privilegii papalis, quo dicitur
(i nisi monicione prehabita cesset injuria, statim a lectionibus cessare' )>, e/c, hujusmodi
verbum dicta facultas decretorum scilicet de injuria cessanda intellexit cum eifectu, vidc-
licet lectiones non resumens, nisi primitus emenda dicte Universitati saltem pro parte
1272] AB ANISO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 503

exhibita. Alie autem facultates acl promissionein dicte einende etsi nullo modo prestite

organa sua resumpserunt.

Chartul. facult. Becret. in Bibl. Arsen. Paris., ms. 1121, fol. 157.

1. Vide supra privilegium Gregorii IX, n 79, p. 138.

44b. Conventio inter magistrum Johannem eaneellarium Parisiensem et facultatem Decretorum de usu sigilli

ejusdem facultatis.
1271-1272, [Parisiis].

Anno ab incarnatione Domini millesimo CCLXXo primo. Cum decretoruin facultas

sicut expediebat variis urgentibus negociis sigillo facultatis proprio communiter uteretur
inaxime pro niagistris et scolaribus ejusdem facultatis, sicut naciones magistrorum arciuin
propriis sigillis uti consueverunt' nemine super hoc contradicente, magister Johannes
diclus de Ailodio, cancellarius Parisiensis ', usui ejusdem sigilli per se et per alios multi-
pliiiter se opponens, bachalarios dicte facultatis et recipere et licenciare hujusinodi sigilii

prolextu confra formain et lenorem privilegiorum eliam a se juralorum penitus recusavit,

quanquam pluries requisitus. Hujus recusationis causa in capitulo Parisiensi tempore
capiluli presentibus decano et capilulo Parisiens. inter dictos magistros et eundem cancei-
larium multis altercationibus habitis, adhibitis nichilominus dictis bachaiariis, iidem
magislri ad instanciam ejusdem capituii et maxime magistri Johannis dicti de Parisius,
archidiaconi in ecclesia Suessionensi ', Parisiensis canonici, dc volunlate et consensu
expresso ejusdem canceliarii thesaurario Suessionensi eorum sigillum hinc ad annum vel
circiter custodiendum commiserunt sub forina que sequitur, videlicet quod nisi papa
infra dictum annum aliler super eodem sigiiio ordinaret, eisdem magistris dictum
sigiiium redderetur, el eodem pro beneplacilo uterentur voluntatis, ut in instrumenlis
publicis plenius hec habentur, que archa communi reponuntur. Quibus etiam ila peractis
idem cancellarius dictos bachalarios recepit ad presentacionem magistrorum, et eos prout
nioris est expedivit.

Infra quein annum, quia papa nichii super eodein ordinavit sigillo, mortuo dicto
ihesaurario ', ejus fraler, archidiaconus in Bria Suession., executor post muitas alterca-
tiones cuin laboribus et expensis dicti Coiiegii idem sigillum prout fuerat conventuin
facuitati restituit meinorate et in presentiarum archa reconditur supradicta ad utenduin
prout vi.sum fuerit facullali decretorum. Statuerunt etiam quod decetero dictum sigilium
nullatenus dcponatur nisi ex precepto pape*.

Chartul. facult. Decret. in Bibl. Ar<ien Pnri., ms. 1121, fol. 156. Cf, Bnlucum, III, '10, qiii chartam cognovil, aed
non trnniicripsit.

1. Do fauullato medicorum cf. infra n 451. 2. Vide supra n* 437, n. 1. Cam ipse factus sit cancollarius post
medium annum 1271, hnoc chartn non iin. 1271 scripta essc potest; supponcre insupcr debcmus cuncollarium nb initio se oppu-
iiiiioii: tisui ijfilli. S. Qui elinm tlicebntiir Barberius. Obiit Aug. 6, auctorc vero (lui'rnrd, Cartul. de Nolre-Dcime, IV, 12fi,

" circu 1270 u. Cerle nii. 1274 jaiii eral derunctiis, iil ex dncumento ibid, p. 128 n" 21C edilo apparet. 4, M. : canccllario .

^ 5. Vide siinile stulutuin medicurum infru 1. c, nd an. 1274.

504 CHARTLLABIUM UNIVERS. PAIUS. [1274

447. Universitas artistarum Parisiens. Capitulo gerterali fratrum Praedicatorum de ohitu Thomae de Aquino
scribit corpusque et aliquos lihros philosophicos ejusdem petit.

1274, Maii 2, Parisiis.

Venerabilibus in Christo patribus, niagistro et provincialibus Ordinis fratrum Predi-

catorum ac universis fratribus congregatis in Capitulo generali Lugduni rector Universi-
tatis Parisiensis et procuratores ceterique magistri Parisius actu regentes in artibus
salutem in eo qui salubriter universa disponit et sapienter toti providet universo. Singul-

tuoso clamore totius ecclesie universale dispendium necnon et Parisiensis studii inani-
festam desolationem lacrimabiliter deplangimus, et his diebus preelegimus in communi
non immerito deplorare. Heu, quis det nobis, ut representare possimus Jeremie lamen-
tuin, quod supra solitum inodum in inentes deinceps singulorum inauditam ectasim cau-
sans et inextimabilem stuporem adducens, demum viscerum nostrorum interiora transfodit,
et quasi letaliter cordium intima penetravit? Fatemur, quod vix valemus exprimere; amor
enim retrahit, sed dolor et vehemens angustia dicere nos compellit, ex communi relatu

et certo ruinore multorum nos scire, doctorem venerabilem fratrem Thomam de Aquino
ab hoc seculo fuisse vocalum'. Quis posset estimare divinam providentiam permisisse,
stellam matutinam preeminentem in mundo, jubar in lucem seculi, immo, ut verius dica-

mus, luminare majus, quod preerat diei, suos radios retraxisse? Plane non irrationabiliter
judicamus solem suum revocasse fulgorem et passum fuisse tenebrosam ac inoppinatam
eclipsim, dum toti ecclesie tanti splendoris radius est subtractus. Et licet non ignoremus
conditorem nalure ipsum toti mundo ad tempus speciali privilegio concessisse, nichilo-
minus si antiquorum philosophorum auctoritatibus vellemus inniti, eum videbatur siinpli-
citer posuisse natura ad elucidandum ipsius occulta. Et cur frustra nunc verbis talibus
immoremur? Eum, quem a vestro collegio gencrali Capitulo vestro Florentie ' celebrato,

licet requisissemus instanter, proh dolor, non potuimus obtinere tamen ad tanti clerici,

tanti patris, tanti doctoris memoriam, non existentes ingrati, devotum habentes affectum,
quem vivum non potuimus rehabere, ipsius jam defuncti a vobis ossa humiliter pro
maximo inunere postulamus, quoniam omnino est indecens et indignum, ut altera [natio]

aut alius locus, quam omnium studiorum nobilissima Parisiensis civitas, que ipsum prius
educavit, nutrivit et fovit, et postmodum ab eodem nutrimenta' et ineffabilia fomenta
suscepit, ossa hec humata * et sepulta habeat et detineat. Si cnim merito ecclesia ossa et
reliquias sanctorum honorat, nobis non sine causa videtur honestum et sanctum, tanti

doctoris corpus in perpetuum honorem haberi, ut cujus famam apud nos scripta perpe-

tuant, ejusdem perseverans memoria sepulture ipsorum in cordibus successorum nostro-

ruin stabiliat sine fine. Ceterum sperantes quod obtemperetis nobis cum effectu in hac

petitione devota, humiliter supplicamus ut cum quedam scripta ad phylosophiam spec-

tantia, Parisius inchoata ab eo, que in suo recessu* reliquerit imperfecta, et ipsum cre-
1274] AB ANNO MCC USQUE \D PHILIPPUM IV nEG. FKANC. 505

damuss ubi translatus fuerat, coinplevisse, nobis benivolentia vestra cito coinniunicari

procuret, et specialiter super libruin Simplicii*^ super librum de celo et mundo''; et expo-
sitionem Tymei* Platonis, ac libruni de aquarum conductibus' et ingeniis erigendis' ; de
quibus nobis mittendis speciali promissione fecerat mentionein. Si qua similiter* ad loycain
pertinentia coinposuit, sicut quando recessit a nobis humiliter petivimus ab eodem, ea
vestra benignitas nostro communicare collegio dignetur. Et sicut melius vestra discretio

novit, in hoc nequam seculo periculis multis suinus expositi, fraternaliter precibus devotis
exposcimus, ut in hoc vestro capitulo speciali affectu nos orationum vesfrarum suffragio
supportelis. Hanc autem litterain sigillis rectoris et procuratorum voluimus sigillari.

Datum Parisius anno Domini MCCLXX1^ *, die mercurii ante Inventionem sancte Crucis.

Ms. Rom. Capp. general. Ord. Praed. (saec. XIII), fol. 60. Bibl. nat. Paris,, mss. lat. 14707 (Ludoyicus Vnlleotanus),

fol. 188''; 11414 (saec. XV), fol. 25. Ibi inTenitur rubrica : Littcra, quam misit Universitas Parisiensis Capitulo generali
fratrum Predicatorum dc obitu beati Thomc de .\quino, ubi petit corpus suuni et aliquos libros ejusdem doctoris . Bulaeus,
III, 408.

1. Obiit un. 1274, Murtii 7, in conventu Cisterc. Fossa Novu, pergcns ad Concilium Lugdunense, 2. Anno 1272 cele-
brato. Vide insupor infra n. 5. 3. Valleot. : doclrine documenla ct inestimabilia fomenta . 4. Valieot. : inhumata .

5. Bi Thomas a Parisiis recessit et in Italiam reversus cst. Prinio an. 1260-1201. .\n. 1265 capitulum provinciale provinciao
Romanae Anagniae cclcbratum ipsi injunxit, quod teneat studium Romo , adduntque dcfinitores : et volumus quod
fratribus qui slant secum ad studendum provideatur in necessariis vestimentis a convcntibus, dc quorum predicatione
traxerunt origincm ; si autem illi stndcntes inventi fuerint negligentes in studio, danius potcstatem fratri Thomc quod ad
conventus suos possit eos remitterc . Ms. Rom. Capp. general., fol. 139. .\n. 1269 itcruni Parisios venit, ct secundo duobus
annis peractis Italiam petiit. Anno 1272 oapitnlum provinciale Romanae provincine Florentiac celcbratum statuit :

Studium generale theologie quantuni ad locum et personas et numerum studentium committimus plenarie fratri Thonie de
Aquino . Ms. Rom., fol. 142''. Thomum Neapolim ut locum studii elegisse liqiiet cx Del Giudice, Codice diplom. del regno
di Carlo I, I, 257. 6.
Ad nos non pervcnit, et forte sicut et alii tres infra nominatos non scripsit. 7. S. Thomas non
complevit commentarium, neque longius quam ad lcct. 8 libri III perdttxit. 8. Ms. Rom. simpliciter u. 9. Paris. :

11414 MCCLXIIII .
:

448. Primaeva statuta domus Sorbonae.

Ante an. 1274, Augusti 15.

Volo quod consuetudo que ab inicio in hac domo de bonoriim consilio instiliita fuit
omnino servetur, et si quis usque nunc transgressus fuerit, decetero transgredi non
presumat.
Nullus igitur comedat carnes inlus in Adventu Domini, nec eciani in die lune nec in
die inartis carnisprivii, nec a die Ascensionis usque ad Pcnlhecosten.
Item volo quod propter commestiones factas in cameris communilas non gravetur.
Quod si non possit fieri equalitas, fnelius est quod gravetur socius comedens in camera,
quam lota cominunitas.

Item nullus comedat in camera nisi ex causa. Si hospes alicui supervenerit, comedat
in aula. Si autem illi socio non videalur expediens illum hospitem in aulam adducere,
comedat in camera, et suam pro se non pro hospitc integraliter habeat porcionem. Si

autem plus voluerit vel pro se vel pro hospile, istud solvere teneatur. Si vero hospes ille

fiierit persona valens vel talis, per quem possit doinus juvari vel socius promoveri
Chart. Viiiv. Paris. I. ft
506 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1274

secundum judicium socii qui adducit, tunc possit socius predictus securn vocare. unum
socium vel duos, ut hospiti faciant solacium et honorem, qui siiniliter habeant de coin-
muni sibi debitas porciones, semper tamen sine dampno communitatis.
Iteiii nullus morans in villa comedat intus nisi in aula, et si in camera ex causa
comederit, coram latore rotuli fideliter se excuset.
Item si fuerint tres minuti ' vel pauciores, possunt habere unum socium non minu-
tum. Si fuerint plures quam tres et ininus quam octo, duos possunt habere non minutos.
Si autem octo vel amplius sint minuti, tres tunc habeant non minutos, qui non minuti
suas habeant porciones. Si autem plures fuerint non ininuti, quam secundum quod dictuin

est, nichil habeant de communi.

Item minuti si velint possint in camera comedere per tres dies, nam secundum quod
dicitur Gen. XXXIII : die tertio gravior est vulneris dolor .

Item sociis comedentibus in cameris colligantur fragmenta ne pereant, et reddantur

dispensatori, qui reponet in communi beneficio pauperum clericorum.
Item moneantur socii a latore rotuli, ut comedentes in cameris pacifice se habeant et

caveant a clamore nimio, ne transeuntes per curiam vel per viam scandalizentur, et ne
socii iu cameris vicinis studentes a suis studiis impediantur.

Itein comedentes in cameris provideant sibi de rebus sibi necessariis tempestive

secundum quod poterunt, ut servicium communitatis minime perturbetur. Si vero hujus
statuti aliqui fuerint abusores, qui assuescant comedere in cameris sine causa, moneantur
a latore rotuli ut desistant; quod si facere noluerint denuncietur inagistro. Si autein alie
cause evenerint, propter quas possit aliquis in camera comedere, in arbitrio latoris rotuli
et procuratorum relinquatur, donec aliter fuerit ordinatum.
Itein infirmis non est lex posita. Si vero contigerit aliquem propter infirmitatem in
cainera comedere, possit habere unum sociuin secuin si voluerit, qui ei faciat solacium et
juvamen, qui eciain habeat sibi debitam porcionem. Que autein sit porcio unius socii, in
dispensatoris arbitrio relinquatur. Si vero socius venerit tarde in parvo prandio, si venerit
de scolis vel de sermone vel de negociis coinmunitatis, habeat integraliter porcionem
suain ; si vero de negociis propriis, habeat panem.
Item si aliquis socius comederit in bursa v diebus vel paucioribus, erit hospes; si

vero comedat in villa, non minus solvat quam si comedisset in doino.

Itein quantumcunque aliquis socius comedat in villa, dicat hoc vel non dicat familie,
solvat totam bursam videlicet et excessus, et hoc ut socii arceantur a frequenti comestione
in villa.
Item omnes habeant supertunicalia clausa, nec habeant forraluras de vario vel grisio
vel de cendato rubeo sive viridi in supertunicali vel capucio.

Item nullus habeat sotulares vel vestes notabiles, per quod possit aliquo modo scan-
dalum generari.
64.
1274] AB ANNO MCC USQUE AD PHIHPPUM IV HEG. FRANC. 507

Itein nullus recipiatur in doino nisi voluerit ista deponere si fuerint, et predicta

servare.

Iteni nullus recipiatur in donio, nisi fideni prestet, quod si contigerit ipsum libros de
communi recipere,. quod sicut suos ita illos fideliter observabit, et nullo inodo dislrahet

nec accommodabit extra domum, et per integrum reddet eos quandocumque exigentur ab
eo et quando contigerit euin villam exire.
Item quilibet socius habeat signum proprium in pannis suis et unicum tantum et ab

aliis diversum. Et omnia signa sint scripta in una cedula, et super quodlibet signum
nomen illius cujus est. Et illa cedula tradatur famulo, ut sciat cognoscere signuin cujus-
libet. Et fainulus non recipiat pannos ab aliquo socio, nisi videat signum. Et tunc famulus
polerit rcddere cuilibet socio pannos suos.
Item non ponat aliquis extraneus in bursa sine licentia magistri, nec comedat aut
jaceat in domo tanquam hospes ultra iij vel iiij dies sine ejus licentia.

Itein ordinatum est quod illi qui steterunt in domo cum expensis domus, quatinus
provideant sibi ut infra breve tempus se preparent et disponent ad proficiendum in ser-
monibus publicis per parrochias, in disputationibus et lectionibus in scolis ; alias bene-
ficiis domus totaliter privabuntur. Et licet possent hoc facere ex virtute privilegii : tamen
karitative premoneo. De illis vero, qui noviter sunt recepti, vel qui recipiendi sunt, taliter

esl ordinatum, quod nisi profecerint in sermonibus, disputalionibus et lectionibus, ut

dictum est, infra sepliinum annum a tempore receptionis sue similiter privabuntur. Et si

forte contigerit, quod aliquis timore amissionis bursarum vellet se ingerere ad legendum
aliquem librum incautus, improvisus, insufliciens vel indignus, quod non permitteretur
eidem propter scandalum aliorum, nisi judicio et testimonio magis provectorum in domo
reputaretur esse sufliciens vel ydoneus ad legendum.
Item volo, precipio et statuo quod diebus jejunalibus a fcsto Omniuin Sanctorum
usque ad carniprivium non comedatur iii (lomo ista de bursa nisi in vesperis et post

omnes lectiones diurnas.

Item pro pace et utilitate explicamus quod nullus secularis morans in villa, scriptor,

corrector vel quicunque alius sine magna causa coiiiedat, jaccat in cainera, nec remaneat
sociis comedentibus, nec in pratellis vel aula vel aliis locis domus frequenter conversetur,
ne secreto domus et conversacio sociorum omnibus patcfiant.
Item nullus extraneus ad compotum vel congregationes speciales sociorum accedat,
et ille cujus fuerit hospcs, hoc attendat.
Item nullus socius frequenter adducat extraneos ad potandum de communi, et si

fecerit, solvat secundum cxistimacionem dispensatoris.

Item nullus socius habeat clavem de coquina.

Item nullus socius jaccre in villa exlra domum presumat, et si ex causa fecerit,

coram latorc rotuli dc hoc fidelitcr se cxcuset.

 508 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1274

Item nuUus socius coram exlraneis in aula proponat aliqua ad societatem pertinencia,
excepto verbo Dei, quod nuUus iinpedire presumat, sed omnes cum silentio audiant illum

qui proponit.
Itein nidle mulieres cujuscunque condicionis comedant in caineris. Si oppositum quis
fecerit, solvat penam taxatam, scilicet vj denarios.

Itein nullus socius inittat aliquod vas de doino extra, nisi ex consensu illius cujus

interest illa custodire.

Item si quis dixerit verba obprobriosa vel turpia alicui socio, dum tamen duobus
sociis de domo hoc constiterit, solvat uiiam bursani, que debet esse societatis.

Item si quis sociorum aliquem de fainulis intruserit, projecerit vel seviter verbe-

rabit, solvat unuin sextarium vini sociis, et hoc vinuin debet esse de ineliori ad extra.
Itein nullus presumat accipere scutellain vel ferculum sive in parvo sive in magno
prandio, nisi secundum quod sibi a preposito et suis coadjutoribus vel famulis minis-
trabitur; qui vero aliter fecerit, tenebitur ad duas quartas vini. Et ideo quilibet pre-
positus sit diligens bene ministrare sociis.

Item in deliberacionibus sociorum quilibet pacifice taceat, donec fuerit a priore

requisitus, et cuin suain voluntatein dixerit, alios pacifice audiat.

Itein nullus assuetus sit niinis alte in inensa loqui. Qui vero post monitiouein
super hoc sibi a priore factam nimis alte loquendo excesserit, duin tamen hoc rela-
cione quorumdam socioruin postea priori constiterit, tenebitur ad penam consuetam in

domo, scilicet ad duas quartas vini.

Pena enim transgressorum statutorum, que non cadunt sub jurainento, esl duoruin

denariorum, si non sint ab aliquo deprehensi; si autein fuerint deprehensi, pena est
sex denariorum iii illis, in quibus tenentur ad pecuniam. Non deprehensum iiilelligo,

si antequam ad noticiam prioris pervenerit, ipsemet se priori accuset vel clerico dixerit,

quod super eum scribat duos denarios pro tali einenda, non enim suflicit dicere sociis
ego me accuso . Non transivit nec servatiir hoc.

In omnibus istis et aliis bonis consuetudinibus doinus lator roluli sit sollicitus

quod si remissus fuerit, ad penain in doino taxatam quam incurrunt transgressores

tenealur *

Statuta dc officio subprocuratoi*um cis cuni papiro tradenda. Et primo de procuratoribus minoribus cligendis
et de his que pertinent ad officia eorum exercenda.

Pro^ pace et utilitate communitatis de procuratoribus minoribus eligendis et de eis

que pertinent ad officia eorum exercenda taliter ordinamus. Priino quod quilibet socius
in receptione officii procurationis teneatur jurare secunduin forinam juramenti quod
socii in sua receptione preslant cominuniter, scilicet quod bene et fideliter et diligenter

officium exercebit.
1274] AB A>NO MCC LSQVE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 509

De procuratorum parvorura clectionc et de eligcndorum nominationc, temporc et rcsponsione.

Iteni quotl antequam cxeant a procuratione debent eligere et noininare procuratores

sibi succedentes ante terminos haclenus observatos per quindenam. Termini sunt hii :

festum beati Bartholomei, Natale Domini et Pascha*. Nominati teneantur respondere

societati eadem die, si in prandio luerint nominati ; si in sero, die crastina in prandio

sub pena xij denariorum quantum ad responsionem, si aliqualiter sibi innotuerit sua

electio que eis debet per electores intimari. Si autem acceptaverunt illa vice, extunc
si velint compotum recipiant et predecessores reddere compotum sint parati. Sed si

volunt possint expectare usque ad terminum, nisi illi vel alter illorum velit a domo
recedere vel intendat.
De procuratoriiiu at)sentia et recessu.

De quibus reccdentibus taliter ordinatnus quod si aliquis de electis velit a domo

recedere inlVa quindenam prenominatam, si ofTicium acceptaverit, compotum recipiat

ante ejus recessum et suus coelectus secum recipere compotum teneatur et ea que
pertinent ad officium e.vercere. Nec postquam officium acceptaverint possint, illud refu-

tare nisi propter simpllcem recessum a domo sine spe infra procurationis terminum

redeundi, vel propter gravem infirmitatem, vel lecturam, quin illud per se vel per
ydoneum compleat diligenter, quia si recessum simplicem allegaret, propter quem olTi-

cium dimitteret et infra terminum procurationis rediret, eamdem penam quam si officium

non acceptasset solvere teneretur. Si autem electi et nominati officium refulaverint,

solvant pcnam prelaxatam, scilicet x solidos infra diem crastinam nominacionis sue
inclusive; quod si non solverint pro qualibet die qua defecerint quilibet ad vj dena-

rios teneatur et procuratores electores successive alios eligant quousque procuratores

novi habeantur, ne utilitas socielatis retardetur.

De elig^endorum ordinc.

Talis autcm ordinatio observetur in illis qui alias officium exercuerint, quod illi

primo eligantur qui magis a tempore quo exercuerint ofiicium fuerint elongati, nisi per

societatem vel majorem partem societatis non esse ydonei fuerint reputati. Si autem de
illis antiquioribus duo alias ofiiriiun simul exercuerint vel penam solverint, in volunlate

eligencium est eligere hunc vel illinn. Illi autem qui alias procuratores non fuerunt si

minora officia exercuerint, videlicet lecturam in aula, preposituram, et oflicium in capella,

possunt indilTerenler eligi secundum eligencium discrelionem atque voluntatem.

De ramulorum a parvia procuratoribuR correctionc.

Ad ista autem tenentur generaliter minores procuratores omnes, scilicet famulos

corrigere necnon et de ipsis ordinare per hunc modum quod ipsi omni lempore cum
personis hic nominatis, scilicet iectore, preposito, clerico capelle et sacerdole el)doina-
dariis sinf alia delilxMationc sociorum aliorum possint vel major pars predictarum perso-
510 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1274

nariiin pro utilitate sociorum secundum eorum conscientiam cum salario vel sine salario
expellere, et procuratores tenebuntur de aliis ydoneis providere.

De receptis a parvis procuratoribus nonnisi sub certo numero intejfro et perfecto recipiendis.

Item procuratores minores generaliter omnes tenentur in principio procurationis sue

vasorum et supellectilium numerum integrum procuratoribus precedentibus et famulis
recipere et in scriptis redigere et sub scripto et numero certo suis succedentibus tradere ;

quod si aliqua sint fracta vel amissa, prius debent ea reparare ut numerus vasorum certus
et integrus seinper possit remanere.

De vasis reintegrandis, mundandis ac clarificandis finaliter antequam recipiantur.

Insuper omnia vasa que ad mensam afferuntur, clara, munda et integra in fine procu-
rationis sue reddant.

De capella et aula, pratellis et secretis a portario mundandis.

Item de capella, aula, curia mundandis et pratellis falcandis temporibus debitis, et de

circa hoc adjacentibus universis.
Item de mappis, manutergiis ita suflicienter provideant quod mappe saltem bis in
septimana et ter manutergia possint lota haberi et honesta.

De necessariis societati procurandis a parvis procuratoribus proponendis.

Item teneantur semel in mense proponere que sociis expedient providenda, et habita

deliberacione a majori et meliori parte sociorum qui in congregacione remanserint,

secundum eorum deliberacionem debent procedere, et si nullam deliberacionem potuerint
habere, nichilominus de necessariis socielati provideant secundum quod videbitur eis
expedire.
De provisione vinorum ad minus duorum doliorum.

Item de vinis tantum provideant ut saltem duo dolia plena in fine procuracionis sue
possint remanere.
De taxatoribus vini, et modo appreciaiidi.

Item vina empta per se ipsos non apprecientur, sed cum tribus vel quatuor sociis ad
hoc vocatis et ita precise apprecientur secundum forum quo enipta fuerint, ut secunduin
quod possibile erit equalitas observetur.

De rotulis clamandis et solvendis infra octavam vel cum emenda persolvendis.

Item rotulos suos clament per octavam mOre solito, et tempore expirato deficientes
nominent ad emendam nisi pro eis de propria peccunia solvere voluerint. Quod si pro eis
solvere velint, de rotulo ante tempus expiratum eos delere teneantur; quod si non fece-
rint, ipsi vel alteri ad emendam tenebuntur. Emenda consueta in domo talis est, scilicet vj

denarii pro defectu prime diei et unus denarius pro defectu cujuslibet diei succedentis.
i274] AB ANNO MCC VSQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 511

De pecunia sociis communi ncquaquuni utcnda a parvis procuratoribus nequc a magnis nisi pro communi utilitatc sociorum.

Itein nulli personaleni utilitatem de pecunia societatis possint facere quod cedat in
dainpnum societatis seu gravamen. Iinino perintegre in exitu procuracionis sue reddant in
sicca pecunia vel in denariatis; quod si non fecerint, ad x solidos crastina die tenebuntur;

si vero non solverint et emendam et principale, pro quolibet die quo defecerint quilibet
in vj denariis punietur. Si autein in predictis solucionibus contumaciter usque ad quin-
denain se habuerint, a communi convictu societatis, famulorum servicio et omnibus aliis

quantuni in nobis est, sine alia habita deliberacione, extunc sint privati.

De lucro parvorum procuratorum loco deperditorum retinendo, amissis vero rcstauratis sociis distribuendo.

Item si in aliquibus denariatis amissuin aliquid fuerit seu deperditum et in aliis

lucratum, non accipiatur lucrum distribuendum nisi prius deperditum restauretur.

Item si fuerit aliquid male assignalum in aliquibus debitis per aliquem casiiin

inopinatum et in aliquiljus denariatis aliquid fuerit lucratum quod debeat distribui,

conputetur illud malum debitum in distribucione et restauretur de lucro quod erat

diminutum de pecunia societatis, et hoc ul socii quibus debebit fieri distribucio sint

magis solliciti de recuperacionc debiti et ut pecunia semper integra remaneat que est
usui societatis deputata'.

De procuratornni officiis specialiter electorum circa Pascha.

Cum illis ad que tenentur generaliter omnes minores procuratores, tamen quidam
ad aliqua specialiter tenebuntur, scilicet illi qui in Pasca elecfi fuerunt : de fainulis
providere in festo beati Johannis, vel de precedentibus si ydonei fuerint, et de novo
fidejussores recipere, nomina eoriim fidejussorum, vicos in quibus morabuntur et sufli-

cientiam inquirere, in scriptis redigere et suis successoribus relinquere; si novos

introducant eadem facere tenenlur. Et antequam simpliciler et ad plenum detineantur,
per viij dies vel xv, secundum quod consuetum est, probantur ;
qui approbali pcr totam
societatem vel saltem majorem partem detineantur. Secundum vero consuetudinem Pari-
siensem fidejussores sui pro eis fidejubeanl, hoc tamen addito vel specificato qiiod si

famuli pro quibus fidejubent contraherent debita, que eis fuissent credita propter reve-
renciam domus et societatis nolentibus sociis et ignorantibus, si sine solucione a domo
recederent, ad illa debita tenebuntur. Illi aiilcin famuli detenti secundum forinam eis

datam prestabunt juramentum.

De provisione nccessariorum, utpote lignorum pro hycmc in anla et semper pro coquina.

Item iidem procuratores debent providere de lignis pro aula et coquina pro anno,
nisi per socios delibcratiim fiicril qiiod tcmpus usque post festuin beati Bartholoinei
protrahatiir.

Ilem de aliis oiiinibus iictessariis socielati qiie leinpore sue procuracionis occurrent
facienda.
512 CHAHTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1274

De procuratorum provisione facienda circa fcstum beati Bartholomei.

lUi vero de festo beati Bartholomei tenentur providere de lignis nisi ab aliis luerit

provisum et de agresta facienda nisi predecessoribus suis occurrerint facienda, et pre-

cipue in vindeiniis de salinato, rapeto et aliis vinis secundum possibilitatem pecunie

et aliis que occurrerint facienda.

Dc provisionc parvorum procuratorum existcutiuni circa Natalc.

Illi vero de Natali tenentur providere pro Quadragesima de pisis, halecibus, spe-
ciebus et aliis secundum quod tempus requiret.

De coUecta pro communibus expcnsis persolvendis tcmpore debito facienda.

Item iidem tenentur facere secundum modum consuetum collectam de expensis

cominunibus, scilicet lignis pro aula, servicio famulorum, mappis, inanutergiis et aliis

hujusmodi vocatis, quatuor vel quinque sociis discretis parum post Natale, ut collecta

perintegre saltem ante brandones solvatur. Socios autem pro anno illo morantes in

domo presencialiter, vel absentes qui pro se habent in domo respondentes, solum ponant
ad coUectam. Si autem alios, qui absentes fuerint per totum annum, ad collectam aliqua

de causa deponere vokierint, et si de bonis suis in domo habuerint, hoc modo eos
ponant quod hoc sit ultra summam in collecta ponendam, ut semper sine debitis

pecunia societati deputata in compotis procuracionum tota inlegra tain in denariatis

quani in pecunia sicca remaneat, ne indigencia pecunie et debitorum racione utilitas

socielatis retardetur. Non solventes autein collectam termino statuto tenebuntur ad

emendam consuetam, quain estimamus xij denariorum pro defectu prime diei, et unius
denarii pro defectu cujuslibet diei subsequenlis.

De lege emcndandi et emendas persolvcndi eadem tam absenti quam presenti.

Quod autem prediximus de emendis non solvencium tain rotulos quain coUectas

et omnia alia debita in quibus socii particulares tenebuntur societati, intelligimus

eadem lege teneri tam absentes quain presentes, et hoc ut sint antequam recedant
solliciti inquirere, ad que tenentur, et solvere vel saltem aliquos socios pro se relin-
quere qui pro eis respondeant et satisfaciant ita diligenter sicut pro se ipsis'.

Explicit pars rotuli secunda. Incipit pars rotuli tertia et ultima. De officio janitoris. Et primo de cjus curiali modo
respondendi, vocandi vel requircndi.

Ista' sunt, que tenetur janitor facere. Priino tenetur cuilibet venienti curialiter

respondere, et si ille aliquem socium de domo pecierit, illum querere vel vocare
tenetur, nisi fueril aliquis scolaris, pro quo sibi specialiter aliquis socius de domo
preceperit, ut ad ejus cameram liberum possit habere accessum.
1274] AB ANiNO MCC USQUE .VD PHILIPPUM IV REG. FU.VNC. 513

De extraneis infra diius portas remansuris, nisi ipsi sint notubiliter digne persone.

Cuni vero aliqiieiii sociuin ad caineram vel alibi quesierit, ostium post se claudat.

Si vero ille sit hoino notabilis, ipsuin in curia nianere permittat. Si autein non sit ita

notabilis, inter dnas porlas remaneat.

De vico, porticu et domo ac do privalis a portario inundandis.

Itein curiain totain interius et exterius et totum vicum, quantum domus nostra se
extendit, ac vias et gradus et oinnes caineras socioruin ac etiain viam communem ad
cameras privatas tenetur munde servare; aquam pro lavatorio ac ipsum lavatorium
interius et exlerius inundare.

De servitio portnrii se non extendcntis ud comcdentcs seu bibenlcs in camcris.

Item nulli comedenti vel bibenti in cainera serviat, nisi post ignitegium porta
firinata cum clave, qiiain clavciii scciiin habeat.

De portatorc nequaquam sine custodia sufficienti portam dimittere.

Ilein nullo iiiodo pro aliquo intrabit villam. Quod si aliqua necessitate propria
urgente ipsuin contingoret villain intrare, portam per aliquem de doino custodire
teneatur; quod si non fecerit et porta sine custode inventa fuerit, sex denarios pro
pena de salario suo solvat.

De janitorc, cx quo nichil fnciet in coquina, cam luinqunm intrabit.

Itein nullo modo in co([iiina coinmorelur, nec ibi aliquid faciat.

De tempore operiendi ct claudendi et accusandi cxtruncos et intrnneos, tam fumulos quam magistros.

Itciii |)iiIsalo ignitegio tenetur magnam portain claudere et in signo Sancti Jacobi

semper aperire ac claves semper penes se reservare. Si vero aliquein de doino ante
horam conligerit exire, tenetur surgere et portain post illum claudere. Si vero aliqui
consueti fuerint post predictam horain intrare, vel ante aliquem exire, per juramenlum
suuin tenetur priori revelare. Similiter si aliquos defectus in fainulis viderit, vel aliquid
de bonis doinus extra portari per aliquem viderit, tenetur revelare. Item si videril

aliqucm extraneum portantcm aliquid sub veste extra domum, non permittat eum exire,

nisi aliquis de domo ipsum ad portam associaverit.

De portionc porlarii, (jui iii totji dic noii hubcnt nisi pintum vini ; sed in aliis sicut ulii.

Ilem in parvo prandio habeat portionem unius socii sine vino; in inagno vero habeal
de pane et potagio quantum semcl sibi sufiicere creditur, ac dimidiuin ferculuin de fer-
culis remanentibus posl servitium socioruin, et debitas portiones fainulorum. Quolibet
etiam die habeat unain pintain.
Chart. Univ. Paris. I. 65
514 CHARTULAIUUM UNIVEUS. PARIS. [1274

Dc loco ct lempore coniraestionis portaiii, nc de ejns, si corrigibilis est, correelione.

Isla aulem debet seinper comedere in porta, cuiii socii fuerint de mensa. Nichil autem
debet reservare in camera sua, sed Iragmenta reddere in communi beneficio clericorum.
Si autem istorum fuerit transgressor, prior ipsuin corrigat. Si autem tesliinonio sociorum
vel majoris partis incorrigibilis inveniatur, prior ipsuin libere possit expellere.

Ejus salarium xij solidi*.

Explicit pars rotuli tcrtia.

Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16574 (primae partis saec. XIV, reliquis posterius adjunctis), Statuta et Necrologium Sorbonae
continens, fol. 1-5. Apographum Slatutorum hujus cod. ibid. ms. lat. 9961, p. 1-12. Bibl. nat. Paris., ms. lat. 10983,
(saec. XIV-XV, fol. 9, secundam ct tertiam tantum partem Stalutorum seu rotuli cum rubricis continens. Pro prima
parte exscribenda in principio duodecim paginae vacuae suut rcliclae. Hemeraeus, Sorbonae origines, ibid., ms. lat. 5493,
fol. 228-231. Ibid. ms. lat. 9943, Ricberii Hist. Paris. Academiae continens (lom. I) fol. 426. Haud dubie prima pars
Statutorum Robertum de Sorbona auctorem babet, quod tamen de secunda et tertia parte pro certo afiirmari nequit. In istis

duabus partibus nunquam dicitur ut in prima parte cx persona Roberti ; volo )), precipio )), statuo )), premoneo )), etc,
sed semper in plurali ; n ordinamus )), sicut et prediximus )). Modus diceudi insuper in istis partibus non omnino coucordat.
In primo prueterea supra allato codice statim j)ost ordinatioues Roberti scu primam partcm sequitur Statutum anni 1293,
mensis Junii (fol. ^''-^), quod fol. 2^^, spatio relicto in fol. 3, excipiunt caetera supra edita Statuta (id est, secunda et tertia pars).

quae propterea probabiliter, quamvis parum certe, post an. 1293 seu hoc ipso anno sunt composita. Nos tamen hic omnes
tres partes una conjunximus, cum Statuta postea hac fornia fuerint divulgata. Divisio in tres partes desumpta est ex
ms. 10983. et habet in ipsis Statutis fundamentum. Prima pars Statutorum composita est a Roberto de Sorbonu ante
15 Augusti an. 1274, i. e. diem et annum cjus morlis. Vide supra n 431, n. 1.

1. Minuti erant, quibus vena incidebatur ad sanguincm detrabendum. lu monasteriis stata erant minutionis tempora.
Cf. Ducange-Henscbel, IV, 423 sq. 2. Sequitur hic in mss. 16574 ct 9961 Statutum anni 1293 supra mcmoratum. 3. Hic
initium sumit secunda pars et ms. 10983, ex quo rubricae dcsumptae sunt. In ms. etiam 16574 in margine subtili cbnractere
adjectae sunt notac seu rubricae, quae tamen nunc vix legi possunt. 4. Ms. 10983 affert haec festa ; beati Dyoiiisii,
Thomae apostoli, Annunciationis, ct apostolorum Petri et Pauli. 5. In ms. 16574 rclinquitur aliquod spatium.
6. Ms. 10983 : in )). 7. Ms. 16574 bic paginam dimidiam vacuam relinquit. Hemeraeus Statutum de minori procura-
tione )) inserit, quod in ms. 16574 fol. 7 post omnia Statuta locum tenet et certc posterius est. Ms. vero 10983 affert quosdam
paragraphos, qui ex Statuto an. 1293 mensis Junii codicis 16574 fol. 2'' desumpti sunt, adjungens illis quoddam Slatutum
an. 1297, cui succedit aliud de minori procuratione ab Hemeraeo exscriptum. 8. Ms. 16574 offcrt rubricam De janiloris
;

officiis )). 9. Ms. 10983 et Hemeraeus hoc omitlunt ; nis. 10983 tamen affert prius ante tertiam partem, et dicit hic u quod
fiat in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen .

449. Epistola, t/ua Gregorius X suns in Concilio Lugdunensi 11 /jromulgafas Constitutiones Unifersitati Pari-
siensi transmittit.
1274, Novembris 1, Lugduni.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universitati magistroruin et

scolarium Parisiensium salutem et apostolicam benedictionem. Cum nuper in generali

Concilio Lugdunensi et post quasdam constitutiones super certis articulis duxerimus
promulgandas, universitati vestre per apostolica scripta mandamus quatinus eis, quas sub
bulla nostra vobis transmittimus, uti velitis amodo tain in judiciis quain in scolis ipsas
sub suis titulis, prout super eis exprimitur, inseri facientes. Dat. ' Lugduni kal. Novem-
bris pontificatus nostri anno tertio.

Epistola praefixa Constitutionibus (in 31 capita divisis) Gregorii X, in Bibl. nat. Paris., ms. lat. 15407, fol. 234 ; Bibl.
Capituli Posonii ms. 13, fol. 263 ; Bibl. Ambian., n 359, fol. 346. In Bibl. Turonensi ms. 571 legitur ; ... Bononie ct

65.
1274] An \>>o Mcc lsque ad philippum iv reg. franc. 515
Parisius . In Bibl. Univers. Erlan^en. ms. U&t, fol. 30**, dicitur : Gregorius... veiicrbili fratri episcopo et dil. filiis

universis niagistris Paris. , etc, sicut litterae ejusdem pontificis pro Univers. Paduana in aliquibus mss. inscriptae sunt :

G... venerabili fratri episcopo ct dil. filiis univer.sis doctoribus et scolaribus Paduanis . Bibl. Posonii, ms. 13, fol. 254.
Campi, Ilist. eccl. di Piacensa, II, 458, In aliis mss., y. g. in Bibl. Remonsi ms. 540/534, fol. 309, logitur : a Greg-... dil. fil.

Universitati mag. ot scol. Bononie , etc. Constltutionos Gregorii editae invoniuntur (sine opistola) apud Mansi, Coll. Concil.
XXIV, 90. .\pud Boohmer, Corp. jur. can., II, App. p. 369 cxstant variontos lcotiones od Harduin., Coll. Concil., VII, "05.

1. Nota tcmporis apposita ost ubique in fine Constitutionum, sicut et in Reg. Vat. Gregorii X an. 3, ep. 204, fol. 209,
ubi fol. 204 Constitutionibus sequens opijttota praecedit : Universis Christi fidelibus presentes litterns inspecluris snlutem,etc.
Infrascriptas Constitutiones nupor in genorali Concilio Lugdnnonsi et post supor cortis articulis duximus promulgandas,
quibus universi uti volumus et mandamus in judiciis ot iii scolis, ipsosqiie siib suis titulis inseri, prout exprimitur super eis u.

4oO. Caufridiis de Barro notiim facit se bona omnia i/iioriim /icres a bonae memoriae Roberto de Sorbona
conslitiitus fuerat, con^regaiioni /laiiperum scliolarium ejusdem Hoberti donare.

1274, mense Hovembri, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspectiiris niagister Gaufridus de Barro, decaniis Pari-

siensis, eternani in Doinino salutein. Noveritis quod nos oinnia bona quorum vir venera-
bilis bone inemorie magister Robertus de Surbonio isic)., quondam canonicus Parisiensis,

suuin conslifuit nos heredem', pielatis intuitu in purain et perpeluam olemosinain

donamus donatione inter vivos congregationi paupcruin magistrorum seu ipsis pauperibus
magistris Parisius in theologica facullate sludenlibus, quoruin diu provisor exlitit magister
antedictus, ex nunc dominium et proprietatem dictorum bonorum cuin eorum pertinentiis

seu appenditiis ciim omni jure quod in premissis omnibus et singulis qualicunque ratione
habemus seu habere possumus, in ipsos pauperes magistros transferendo hac conditione
apposita. quod dicti magistri et eorum congregatio et provisor eorum noinine dicte con-

gregalionis et ipsorum magislrorum et pro ipsis teneanlur satisfacere omnibus creditoribus

dicli magislri R. de omnibus debilis, in quibus diclus magisler R. tenebaliir lempore
morlis suf et ad oinnia onera, in quil)us tenemur et teneri possumus occasione hcredi-
tatis predicle. In cujus rei tesliinonium sigilliim noslrum presenlibus diiximiis apponen-
dum. Datuin anno Domini M^CC septuagesimo qiiarlo, inense Novembri.

Originnle in .\rcb. nat. Paris. S. 6213, n 196. Ueost Kigillum. Cartul. de la Sorbonne, Bibl. nnt. Paris., ms.
lut. 16069, fol. 3. Hemeracus, Sorbonae origines, ibid., ms. lat. 5493, fol. 233i>. Ducange, Histoire de S. Louys, icrite par
Jean tire de Joinville, Observutions, p. 37. D'Achcry, Spicil., 2 cd., III, 679.

1. Vide supra n 431.

45 1 . Ordinatio a magistris facultatis medicinae /acta de magistris decedentibus, de sigitlo facultatis et de

lectionibiu.
An. 1274.

Anno Domini M^CC sepluagesimo quarto, inagistro J. de Roselo ' lunc decano,
magislri ordinaverunt in Iiunc inodum quod si forte accideret magislrum recedorc in

niedicina regenlom a civitale Parisiensi habentc propositum resumendi in medicina lec-

516 CUARTULARIUM UNlVEnS. PARIS. [1274

tiones suas ipsum mori, magistri regentes tenentur ad sui servicium ac si esset presens,

et hoc stalutum est de cominuni omnium voluntale.

Ilem predicto anno, predicto J. decano existente, ordinatum fuit in presencia magis-

trorum et venerabilium virorum H. de Parma', J. Parvi, F. Britonis, P. de Alvernia',

P. de Novo Gastello, V. Bouret, J. de Cathalago, R. Meldensis, J. de Nigella', J. Nor-

manni, quod decetero sigillum eorum in manu sequestra non deponetur nisi super hoc
dominus papa ordinaverit*.
Item eodem anno, magistro J. de Roseto decano existcnte, ordinaverunt quod sigillum
eorum fieret de argento ad majorem confirmationem. Item ordinatum est de consensu
omnium predictorum pro utiiitate et honestate communi quod nullus magister legat cur-
sorie per quindenam ante et post festum sancte Crucis^.

Cod. Vat. Reg. 40ti, fol 58''. Mus. Britann., Addit. mss,, n" 17304, fol. 69'', ubique sub rubrica ; De eodem , sequitur
enim in mss. documentum infra n" 453 editum. Deesl in cod. Gheltenh. Bulaeus, III, 410.

1. Vide supra n" 444. 2. Iste Pctrus de Alvernia facultatis medicinae non est idem ac Petrus de Alvernia, qui 1275 a
Simone legato rector Universitatis est noniinatus, cum jam isto tompore sicut et antoa rectores Universitatis nonnisi ex facul-
tate artinm electi fuerint. 3. Juxta ms. lat. 5005 in Bibl. nat. Paris. magister Johannes de Kigella fuit physicus regis
Cnroli I (d'Anjou) Siciliae. A'ide Delisle, Cahinet des mss., II, 386. Verisimiliter est idem, qui anno 1259 rector artistarum
fiiit. Cf. supra n" 354, n. 2. 4. Cf. ad hoc supra n" 446. 5. 14 Septembris.

4o2. Capitulum eorum ad quae tenentur cursuin incipere volentes.

An. 1270-1274, [Parisiis].

Sciendum quod bachalarii in facultate medicine de novo cursum incipere volentes

^enentur per fidem ad omnia que sequuntur. Pro facto fidem dabunt quod servabunt' ordi-
naciones, statuta, honores, consuetudines facultatis, que per decanum ' vel per alium el

vices decani gerenlem ' vel que per totam facultatem indicabuntur eisdem. Item dabunt
fidem decano vel alii decani officium tunc gerenti vel' coram tota facultate quod in

medicina audiverint per annos ' novem, et sint in quarto, de quo audiverint per v
menses. Et si bachalarius de quolibet dictorum annorum per ix menses medicine studio
non vacaverit, nichilominus eidem legendi cursum licencia concedetur, dummodo per 30'

et duos menses bachalarius in dicla scientia Parisius sluduerit diligenter, scilicet audiendo
ordinarie non computando tempore vacationis. Item fidem dabunt quod bis responderint

de questione in scolis duoruin magistrorum, sic intelligendo, in disputatione sollempni et

non in lectione, vel saltem semel in disputatione generali. Item dabunt quarto fidem quod
librum quem legent cursorie eundem ordinarie audiverint. Item dabunt iiij"' bursas que
primo a bachalario cursum de novo iegere volenti ante omne juramentum receptum
petantur. Item bedello unam bursam ad minus. Item fidem dabunt quod qualibet die
Sabbati intererunt misse sicut magistri quamdiu legent hoc in pena duorum denariorum.
Cod. Vut. Reg. 406, fol. 57'. Mus. Britann., Addit. mss., n" 17384, fol. 68, sub rubrica ut supra. Deest in cod. Cbeltenh.
1274] AB ANNO MCC USQUE AD P H I L P
I l' U M IV REG. FRANC. 517

Bulaeus, III, 403. Hoc el qualuor subsequenlia documenla, quae ad facultatera mcdicinae respiciunt, in inss. temporis
nota carent ; obtinent tamen locum inter documenta ad eamdem facultatem pertinentia annorum 1270-1274.

1. Mss. : secrctc . 2. <i Quc per dccaiium om. mss. 3. Mss. : gercules u. 4. Vat. Reg. addit qui .
5. Vat. Reg. ; menses ,

453. Capiluliiiii eoiiim ad i/iiae teiienliir illi qui volitnt licentiari in medicina Parisiis, et de libris audiendis.

An. 1270-1274, [Parisiis].

Hec est forma bachelarioruiii in medicina licenciandorum. Piimo debet dare fidem
magister, sub quo est bachalarius, cancellario presentibus magislris ad hoc vocatis de
ydoneilate bachelarii licentiandi. Tempus aiulitionis debet probarc per duos tcstes ad
minus, et tempus audilionis quod debet audivisse per quinque annos cuin dimidio si

rexerit in artibus vel licentialus fuerit, vel per sex si non rcxerit vel licentiatus iuerit.

Forma auditionis librorum est qiiod debet audivisse bis artem niedicine ordinarie et
seinel cursorie exceptis urinis^ Theophili, quas sufTicit semel audivisse ordinarie vel
cursorie ; Viaticum^ bis ordinarie, alios libros Ysaac' seinel ordinarie, bis cursorie,
exceptis dietis particularibus, quas sufTicit audivisse cursorie vel ordinarie; Antidotarium

Nicholai'' semel. Versus Egidii^ non sunt de forina. Itein debet unum librum de theorica
legisse, et alium de pr-actica*. Et hoc debet jurare; si quis aiitem de perjurio vel de
inendacio convictus fuerit, qui licentiatus poterit repelli.

Cod. Vat. Reg. 40G, fol. 58. Mus. Britann., Addit. mss., n" 17304, fol. 69, sub rubrica ut supra ugque Parisius. Deest
in cod. Chcltenh. Bulaeus, III, 403.

1. In mss. perpcram : unius . Dcsignatur Theopbili liber tirinarum, qui sacpe in mss. occurrit, v. g. Bibl. nat.

Pori. ms. lal. 16176, fol. 19; nouv. acquisit. lat. 1479, fol. 4; 1480, fol. 7. IJibl. Amplon. Fol. ms. 238, fol. 27; 255, fol. 6, etc.
2. Quod, licel Constantinus Africanu ideni sibi ascripsit (intcr opp. Isaaoi, Lugduiii, 1515). composuit discipulus Isaaci,
Abu Djiifar Ahmad. Cf. Dugnt, Eludes sur le irait^ de m^decine d'Abou DjAfar Ahmad, intitule Zad el-MoUfafir , in

Journal asiatique, V s^rie, t. I, p. 289 gqq. Mss. in Bibl. nat. Paris., msa. lat. 14390, fol. 116; 15116, fol. 1. Cod. Vat.
Rcg. 1304, etc. 3. Scripait inter nlin Libriim dietarum unitersalium, Librum dietarum particularium, Librum
urinarum, Librum febrium, transl. cx urabico a Coiistantino Africano. Haec scriplu in mss. icut et in ed. cit. opp.
Isnaci plerumqiic sunt cnnjuncln. (^f. Wucstcnfcld, Veberset3ungen arabisclier Werke in da^ Latein., p. 17. Ad inss. ibid.
allata cf. Cod. Vat. Int. 44.55. Bibl. Amplon. Kol. niss. 238, 286. Qunrto 182, etc. 4. .Snlcrnitani. Cf. Bibl. nai. Pari. msg.
lat. 15116; 16176; nouv. ncquiitit. Vti, fol. 130; 1485, fol. 129; Bibl. Amplon. Fol. nis. 238, 289. Qiinrto 185, etc. h. Corbo-
licnsis, qiii sub Philippo Auguatn Parisiis medicinnm dncuit. Vidc supra n 8, n. De ejus opcribus, cpiac in vcrsibus srripait,

cf. Aslruc, M^m. pour servir i} l'>iistoire de la facuM de midec. de Montpellier, p. 142. Hist. Htt. de la France, XXI,
333, 840. Darcmbcrg in Archives des missions scientiftgues, III (1854), p. 53. 6. Hic designntur Optis Pantegni nuetoris Ali
bcn Abbils, in Theoricam et Practicam divisum, qiiod quandoquc Cnnstnntini theorica ct practicn o vocabutiir, v. g. in
Bibl. nnt. Poris. in. Int. 14393. Cf. adhuc ibid. iiis. 1,3000; 16180, etc. Bibl. Aniplon. Fol. ms. 184, etc. Wuctcnfcld, 1. c, p 12

4d4. Capilulum eorum ad (/uae tenenlur baccalarei in medicina incipere volenles.

An. 1270-1274. [ParisiisJ.

Scicnduni (juod bachahirii iii mcdiciiwi iiicipere vob-ntes ad ca (jiie 8C(|Uuiilur por
fidcm tonoiiliir. Nam fi(h'm (hibiint (juod ordinacioni de inissa ' facte a magistris in facul-
518 CHARTIJLAIUUM LKIVKRS. PARIS. [1274

tate medicine actii regentibus stabunt et eandem dum actu erunt regentes perpetuo
observabunt. Item fidem dabunt quod nullum bachelarium in facultate medicine causa
examinationis audierint nisi in scolis propriis vel in scolis aliorum, in quibus congre-
gantur magistri causa alicujus bachellarii incepturi. Item ante omne juramentum iiij""^

burse ab eisdem petantur', et quod dabunt servienti, antequam incipiant, xx solidos

parisiens. ad minus. Tlem quod consuetudines et statuta facultatis observabunl.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. .57''. Mus. Britann., Addit. mss., n" 17304, fol. r>8'', ubiquc sub rubrica ut supra. Dccst in cod.

Cheltcnh. Bulaeus, III, 403.

1. Mss. : misse . Ad hocc vidc supra n" 4.52. 2. Cf. ibid.

4oO. Capitulum de antit/uis consuetudinihus et ordinalionihus magislrorum in medicina.

Ann. 1270-1274. [Parisiis].

NuUus magister debet legere cursorie do mane. Nullus debet legere in die quo
generaliter festivatur, nec magisler nec bachelarius. Item nullus magister debet suas
lectiones ordinarias finire cursorie. Item nullus debet legere cursorie a festo Omnium
Sanctorum usque ad Quadragesimam die disputabili. Item non disputatur in vigilia fesli

sollempnis. Itein secundum quod magistri incipiunt ita ordinalur. Ilem nullus debet dis-
putare prima die legibili.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. 58''. Mus. IJritann., Addit. mss., n" 17304, fol. 69''. Decst in cod. Chcltcnh. Bulacus, III, 404.

4ob. Statuta quae in facultate medicinae observari debent.

Ann. 1270-1274, [Parisiis].

Statuta autem et consuetudines quas debent observare sunt hec, priinum de inissa',
secundum de forma licentiandi ad cursiis'. tercium de forma licentiandi magistros per

cancellarium ', quartum de hiis ad que tenentur in medicina incipere volentes *, quintum
de antiquis consuetudinibus observandis", et hcc debent eis legi si velint. Item statutum
est quod quicunque bachelarius recipiet licentiam conlra statuta facultatis et consuetu-
dinem, vel magister qui hec procuraret, ipso facto est privatiis in sempiternum societate
magistrorum et omni actu scolastico predicte facultatis. Simili pena punitur qui renuit

forinas et ordinationes contentas in hoc libro jurare. Et hec omnia debent per jura-
mentum singulorum inviolabiliter observari.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. 58. Mus. Britann., Addit. mss., n 17304, fol. 68'', sub rubrica : Arliculi quos debent obscr-
vare . Deest in cod. Cheltenh. Bulacus, III, 403. Hoc doeumentum in mss. locum tenet intcr n""" 454 et n" 444.

1. Supra n" 452. 2. Ibid. 3. Suprn n 453. 4. Supra n 454. 5. Supra n 455.
 1275] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 519

457. Gregorii X litterae ad Guillelmum proyisorem et magistros doinus de Sorbona, f/uil/us concedit ne extra
civilatem Parisiensem in jus trahantur super bonis i/uae liabent.

1275, Januarii 5, Lugduni.

Gregoriiis episcopus serviis servoriiin Dei dilectis (iliis .. provisori' et piiuperibus

niagistris doinus de vico ad portas ante palatiuin de Therinis Parisius in iheologica
facultate stiidentibus salutein et apostolicain benedictionein. Vestre meritis devotionis
induciinur ut vos speciali prosequanuir gratia et favore. Hinc est quod nos vestris suppli-
cationibus inclinati vobis auctoritate presentiuin indulgeinus ut lu, fili, provisor, seu pro-
curatores quos ad proniovenda negotia doiiius vestre duxeritis ordinandos, extra civitatein
Parisienseni super bonis que infra civitatem et diocesiin Parisiens. habetis, aut actionibus

personalibus, quandiu parati fueritis coraiii venerabili fratre noslro .. Parisiensi episcopo

stare juri, a quoquain trahi non possilis in causain per litteras apostolicas que de indulto
hujusinodi plenain et ex|)ressain non fecerint inentionein. Presentibus post quinquenniuin

iiiiiiiine valituris. .\ulli ergo, etc, nostre concessionis, etc. Si quis autein, etc. Dat.

Lugduni non. Januarii, pontificatus nostri anno tertio.

Reg. Vat. Grogorii X uii. 3, cp. 83, fol. 1G3. Hcincrucus, Sorbonac origines, Bibl. not. Pnris., ms. lat. 5493, fol. 2.33*'.

Jourdain, n 233, ubi istae et littcrac n" 459 cditae pcrperam ad an. 1273 (1274) rcferuntur.

1. GuiUelmo dc Monte-Morenciuco. Vide infrn n 469.

458. Gregorii X litterae ad Guillelmum provisorem el magistros domus Sorbonae , ut bona ipsis a magistro
Gaufrido, decano Parisiensi, collata, vendere, alienare, etc, nequaquam cogi possint.

1275, Januarii 5, Lugduni.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dilectis filiis .. provisori et pauperibus

magislris doinus de vico ad portas ante palatium de Thermis Parisius in theologica facul-
tate studentibus salutem et apostolicam benedictioncni. l'rovisionis nostre provenire debet
auxilio, ut domus vestra, quain sincera diligiimis in Doinino caritate, spiritualibus bonis

proficiat et temporaliuin prospcritate concrescal. Sane petitio vestra nobis exhibila conti-

nebal (piod dilectus filius magister Gaufridus de Barro, dccanus ecclesie Parisiensis,
quasdam doinos, terras, vineas, possessiones el alia bona ad ipsuin ratione pcrsone sue
speclantia el in districlu ac terrilorio personariiin ecclesiasticaruin consislentia, vobis et

domui vestre conliilil intuitu pielatis'. Cuin igilur fe. re. Alexandcr papa predecessor
noster duxerit slatuendum ut non liceat dominis temporalibus ecclesias et pcrsonas eccle-
siasticas conipellere ad dislrahendum vel alienandtim aiit extra iiiaiium suain poncndum
(iomos, predia, vel quascunque possessiones ab eiwdem ecclesiis el personis ecclesiasticis

legilime acquisila vel eliaiii accpiirenda, nos ejusdem predecessoris vesligiis inherenles
520 CHAnTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1275

vestris supplicationibus inclinati, ut ad vendendum vel alienandum aut extra nianuin

vestram ponendum domos, terras, vineas, possessiones et alia bona predicta vobis ab
eodem decano collata cogi contra predicte conslitutionis tenorem pretextu alicujus consue-
tudinis non possitis auctoritate presentium districtius inhibeinus; decernentes irritum et
inane, si quid super hiis contra inhibitionem hujusmodi fuerit attemptatum, dummodo eis

quorum interest, ut predicta extra manus vestras ponatis de suo in hac parte interesse ad

arbitrium dilecli filii nostri S. tit. Sancte Cecilie presbyteri cardinalis apostolice sedis legati
satisfactionem debitam impendatis. XuIIi ergo, etc^ nostre inhibitionis et constitu-

tionis, etc. Si quis autem, etc. Dat. Lugduni non. Januarii, pontificatus nostri anno tertio.

Originule iii Arch. nat. Paris. L. 264, n" 52. Deest bulla. Rcg. Vat. Grcgorii X an. 3, cp. 92, fol. 166. In Arch. nat.
Paris., I. c, n" 54 sicut et MM. 281 exstal etiam vidimus officialis Paris. anni 1279; n" 53 vidimus officialis curie archidiaconi
Paris. an. 1281. In Arch. nat. practerea S. 6213 n'" 141-205 hae et sequcntes litlerac Grcgorii X niultis chartis inserlae
occurrunt. In Cartul. de la Sorbonne, Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16069, fol. 4 ct S", cpistola supra edita cura sequenti
inserta duabus chartis Simonis legati an. 1281, Seplemb. 25, invenitur. Hemeracus, Sorbonae origines, ibid., ms. lat. .5493,

fol. 21''.

1. Cf. supra n 4,50.

45Q. Ciegorii X litterae ad Simonem, apostolicae sedis legatum. de eodem argumento.

1275, Januarii 5, Lugduni.

Gregorius episcopus servus servorum Dei dilecto filio S. tit. Sancte Cecilie presbytero
cardinali apostolice sedis legato salutem et apostolicam benedictionem. Provisionis nostre

provenire debet auxilio, ut doinus dilectorum filiorum provisoris et pauperum magis-

trorum de vico ad portas ante palatium de Thermis Parisius in theologica.facultate studen-

tium, quani sincera diligimus in Doinino caritate, spirilualibus bonis proficiat et tempora-
lium prosperitate concrescat. Sane petitio dictorum provisoris et magistrorum nobis exhi-
bita continebat quod dilectus, etc, ut supra n" 458, miitatis mutandis., usque quoruiii

interest, ut predicta extra manus suas ponant, de facto in hac parte interesse ad arbitrium

tuum debitam salisfactionem impendant. Quocirca discretioni tue per apostolica scripta

mandamus quatinus provisori et magistris predictis per te vel aliuin seu alios presidio
efficacis defensionis assistens' non permittas eos super hiis contra inhibitionis et constilu-

tionis nostre tenorem ab aliquibus indebite molestari, proviso ut de interesse predicto

facias prefatis personis, sicut predicitur, debitam satisfactionem impendi, molestatores et

contradiclores, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam appellatione postposila com-

pescendo, non obstante si aliquibus a sede apostolica sit indultum quod interdici, suspendi
vel excoinmunicari non possint per litteras apostolicas, que de indulto hujusmodi plenani
et expressam non fecerint mentionem. Dat. Lugduni non. Januarii, pontificatus nostri anno
tertio.

Originale in Arch. nat. Paris. L. 264, n 55. BuIIa plumbca fil. cannab. appenditur. Ibid. {n^ 56, 57) duo apographa
erficialis curiae Paris. anni 1279. Hemeraeus, Sorbonae origines, in Bibl. nat. Paris. ms. lat. 5493, fol. ^^^. Jourdain, n 234.
1275] A.B ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FR.VNC. 521

1. Simon card. legatus Tices suas in hujusmodi negotio postea magistro Nicolao thesaurario Gatalaiinensi comniii^it
(originale in Arch. nat. Paris. S. 6213, n 197
an. 1274, Julii 13), Nicolao vero mortuo Simoni dc Belloloco, archidiacono
ecel. Carnot. (orig. ibid. n 190 an. 1276, Aug. 16.)

460. Simonis apostolicae sedis legati litterae, quibiis ad placanda nova dissidia inter quatuor nationes arti-
starum exorta rectorem, procuratores et bedellos eligendi potestatem sibi hac vice vindicat aliaque definit, et

Petrum de Alvernia Universitati praeflcit rectorem.

127S, Maii 7, Parisiis apud S. Oenovefam.

Simon miseratione divina tituli Sancte Cecilie presbyter cardinalis apostolice sedis
legatus ad perpetuam rei memoriam. Humane nature condicio per immoderanciam
sauciata, habens in mahim ab adolescencia pronitatem, de facili labitur instigante eo qui

tanquam leo rugiens paratus ad predam, circumdans ovile dominicum rimas querit atque
foramina per que possit immittere nequicie sue virus, et ubi locum aptiorem invenit ad
ruinam, vanos ut leo frequentat insultus, et astute molitur ut draco consolidata infringere,
congregata dispergere, dissipare et perdere restaurata. Recens quidem facti memoria a

noslro pectore non reccssit, quemadmodum alias dum in partibus Gallicanis legationis

officio fungeremur* seductor ille malignus faces suas gravis discordie grandisque sedi-
tionis ignitas sulphure accenderat in facultate arcium Parisius inter quatuor naciones. Sed
nos hujusmodi flammis pestiferis jam vehementer accensis tum ex sinceritatis affectu, quem
ad studium Parisiense gerimus ex cujus uberibus primaria scientie duximus elementa, tum
ex injuncto nobis legationis officio maximc cum in dissidio ipsius studii cerneremus philo-
sophie fontem arescere ejusque rivulos, quos ad cuncta orbis climata fecundus derivabat,
non absque maximo detrimento universalis ecclesie cum qua potuimus sollici-
desiccari,

tudinc nos opposuimus, pacem in ipso studio per nostram providenciam cum Dei adjutorio
reformantes. Yerum ille draco antiquus pacis emulus et posteritatis Ade continuus perse-
cutor, qui insidiando circumvolal ut latendo corrumpat, in ipso studio lapidem ofTensionis

et petram scandali suscitavit inter nonnullos magistros facullatis predicte tres, scilicet

naciones Gallicorum, Picardorum, Anglicorum, quamlibel pro majori parle ipsoriiiii, et

quosdam de Normannorum nacione, illos scilicet de civitate et dyocesi Rothomagensi ex

una parte, et alios Normannorum de sex episcopatibus' Uolhomagensis provincie ac tres
magistros de tribus aliis nacionibus et adherentes eisdem ex altera, discordie zizania
seminando occasione eleccionis facte de magfistro Alberico de Remis in rectorem Univer-
sitatis ipsius, cujus etsi non eleccioni, institutioni faciende tamen et facte se dicti magistri

de sex episcopatibus una cum dictis tribus magistris et aliis suis sequacibus opponendos
duxerunt, ipsis tribus nuigistris plura proponentibus crimina contra ipsum, que se offe-
rebant legitime probaturum. Et propler hoc dicebat pars ipsa, dictum magistrum A. inha-
bilem et indigntim ad predicte officium rectorie et ideo ipsuin non debere inslitui in

cadem. Et quia non cognito dc predictis prefatus Albericus in rectoriam ipsam cxtitit
Chart. Univ. Paris. F. 6
522 CIIAHTULAIUUM UNIVERS. PARIS. [1275

institiitus, dicebat pars ipsa ejus institutionein in rectorein Universitatis predicte ininus

legitiine aptatam fuisse et contra statuta et consuetudines facultatis, propter quod pars

ipsa cum suis sequacibus eidem tanquam rectori noluit, prout sicut dicit nec debuit,
obedire.
Sane pars altera, que institutioni prefati consenserat Alberici, asserens parlein alterain

se contra ordinacionis nostre quain circa hocolym edidimus' serieui separasse, fecit ipsam
coram tribus magistris in theologica facultate et quatuor in decretis antiquioribus Parisius
tunc actu regentibus, juxta tenorein ordinationis ejusdem, ut asserit, conveniri. Qui
cognito de separatione predicta infra lempus in eadein ordinatione expressum cum eis ul

dicebant constaret, dictam partein Normannoruin et sibi in hoc casu adherencium separa-
cionem fecisse et se ab aliis minus legitime separasse, pronunciasse dicuntur, causam
separationis partis ipsius minus canonicam et minus sufficienter fuisse probatam, a
quorum processu a parte adversa dicitur fuisse ante pronunciationem eandem ex certis
causis et gravaminibus et post etiain ab ipsa pronunciatione ad sedein apostolicain appel-
latuin.

Porro teinpore regiminis ipsius Alberici decurso, pars illa que in ipsum consenserat
adveniente termiiio juxta facultatis ipsius consuetudinem in hoc, ut dicit, antiquitus obser-
vatam, adherens pronunciationi inagistrorum expressorum superius, rectorem Universitatis
elegit parte altera non vocata, utpote sententia excoinmunicationis late per nos in predicta
ordinacione in transgressores ejusdem, ut dicebat, astricta quoniam se separaverat absque
causa que deberet justa, rationabilis et evidens ' reputari et alias constitutionis ipsius

tenore nuUatenus observato. Pars vero altera vocata, ut dicit, parte contraria nec cuin ea ad
eligendum rectorem venire volente reputans jus eligendi rectorem ob contemptuin hujus-
modi ad se fuisse totaliter devolutum, sibi rectorein Universitatis elegit. Et sic duobus
rectoribus tunc in ipsa Universitate electis pars quelibet inodo consimili sibi rectorem,
procuratores atque bedellos creavit proprios suis temporibus successive, uni corpori
plura preficiendo capita quasi monstrum. Demum ipso negocio per appellationein sicut
predicitur ad sedem apostolicam devoluto, partes ipse saniori consilio ducte dubiis

iitium dimissis anfractibus pacis remedia cogitantes, ordinacioni ac dispositioni nostre se

sub certa forina submittere curaverunt, litteras confectas super hujusmodi submissione
sigillatas sigillo universitatis inagistrorum et scolarium Parisiensiuin nobis ad curiain
destinantes, triennio a tempore pronunciationis dictorum judicum et amplius jani elapso'.
Nos igitur considerantes hoc ex ejus providencia qui in sui dispositione non fallitur

processisse, qui in pacis multitudine delectatur, in cujus conspectu revocatio dissiden-

ciuin inter se invicem animorum ad tranquillitatis et concordie fedus est sacrificium

vespertinuin, in nos suscepimus submissionein hujusmodi sperantes cuin ejus adjutorio

statum facultatis ipsius, jam pro magna sui parte divulse, proh dolor, et collapse, per
rationabilis ordinacionis semitas reforinare, ut fomite discordie a facultate predicta radi-
66.
1275] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FR.V>C. 523

cilus extirpato inotiis quos juvenilis fervor consuevit aliquociens effrenare inansuetudo
benigna initiget, evitenlur scanilala, injurie, rancores, odia, rerum dispendia, pericula

personaruin et aniinaruin exicia relegentur, subcrescat caritas in studii tranquillitatis

radicata virgulto, et inoderna curiositas que plus solito innuineras inultiplicat questiones,

laberintum declinans litiuin, quibus pro miniino, duin affectus iinperat rationi, se aliquo-

ciens insolenter iininergit ad prosequenduin debite opcracionis officiuin vacet penitus

el intendat. Procuratoribus igifur partium postquain ad partes Gallicanas accessiinus in

nostra presencia constitulis diligenter audiviinus, que corain nobis super ipso negotio
proponere voluerunt. Et ut niagis in negotio ipso essemus instructi, narraciones, proposi-

tiones ac peticiones partium nobis in scriptis fecimus exhiberi.

Proposuit siquidem corain nobis procurator partis, que pars Alberici vulgariter

appellatur, contra partein adversain, primo quod IVormanni de parte ipsa contraria, qui

lunc majorem partem nacionis Normannoruin faciebant, unacum procuratore nacionis

ipsius et quidam de tribus aliis nacionibus tunc predictis adherentes Normanni et alii

postinodum succedentes eisdem opponentes se institutioni facte de magistro Alberico de

Reinis in rectorem Universitatis Parisiensis contra ordinacionem per nos dudum factain

in pluribus venientes et se ab aliis nacionibus tribus pro inajori parte cujuslibet et

magistris llolhomagensis civitatis et dyocesis eisdein adherentibus contra ordinacionem

ipsain illicite separantes, latain per nos quoad hoc in transgressores ordinacionis ipsius

excoininunicationis sententiam incurrerunt. Secundo quod cognitores seu judices per

ordinacionem hiijusmodi deputati cognoscentes de prefata separatione et causa separa-
tionis ipsius diffiniverunt, partein Normannoruin de sex episcopatibus et sibi adherentiuin

se ab aliis tribus nacionibus pcr majorem partem cujuslibet ininus legitime separasse,
et causain separationis ipsoruin non fuisse lcgitimani, sed injustam et minus sufficienter
probatam. Ex quibus procurator ipse petebat, ex priino scilicet, per nos pronunciari partem
adversain contra diclain ordinacionem nostram separacionem fecisse et per hoc latain per
nos contra tales in predicta ordinacione excominunicationis sententiam incurrisse; ex
secundo, pronunciationem diclorum judicum decerni legitimam et omnes actus partis

adverse post separationem et pronunciationem predictas revocari in irrituin, actusque

singulos sue partis comprobari et jus totius facultatis post dictas separationem et pronun-
ciationem in magistros sue partis totaliter reinansisse. Petebat etiain parti adverse debitas
penas infligi.

Procurator vero partis adverse, que pars Sigerii' coinmuniter nominatur, contra
partem alteram proposuit ex adverso. Primo quod dudum magistro aliquo electo ad offi-

ciuin rectorie ante ejus jurainentum et inslitucionem, sine quibus rector execucionein
ofTicii haberc non debet, diversis sibi objeclis criminibus el pendenlibus ac opponenlibus
objecta probare paratis paucis ibi prcsentibus et aliquibus reclamanlibus juravit et contra

staluta et consuetudines facultatis absente rectore predecessore suo se ipsum instiluit in

524 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1275

officium rectorie. Secundo proposuit quod toto tempore rectorie dicti Aiberici omnes
illos, qui sue institucioni se opposuerant paratos pecuniam refundere et omnia quecumque
ad facultatem pertinent communiter exercere" per procuratorem sicut fieri debet rectoria

vacante pars adversa injuste admittere recusavit. Tercio vero et qiiarto proposuit quod

super predicta institucione Alberici cognicio non spectabat ad judices in nostra ordina-
cione contentos, cum nulla nacio se vellet ab aliis separare, nec ipsius institucioni se

opponeret nacio, sed certi magistri singularum nacionum, et sic non erat hec separacio

de qua nostra ordinacio loquebatur. Quijtto proposuit quedam ad excusacionem partis sue
super inceptione cujusdam bachallarii de Normannorum nacione. Sexto proposuit processus
prediclorum judicum fuisse ante pronunciationem et post legitimam provocationem
suspensos. Septimo proposuit quod elapso tempore rectorie predicti Alberici persone
singulares de singulis nacionibus, que se opposuerunt institucioni hujusmodi in recto-
rem, vocatis singulis magistris facultatis ter cum debitis intervallis hora solita et loco ad
talia consueto elegerunt rectorem, sic facientes dc procuratoribus, de bedellis, quando
imminebat electio talium personarum. Adversarii vero ipsis contemptis et contra ipsoruin

prohibitionem publice factain personas communes sibi tunc et postea successivis tempo-
ribus creaverunt. Octavo proposuit quod examinatores partis adverse duodecim bacha-
larios licentiaverunt et communes tenuerunt preter conscienliam et voluntatem cancellarii
Sancte Genovefe, et quod cancellarius predictorum licentias in irritum revocavit. Ex
quibus omnibus petiit infrascripta. Ex primo videlicet pronunciari, predictum Albericum
non rite institutum fuisse et quod eidein tanquam rectori obediendum non fuit ejusque
actus tanquam a rectore factos in irritum revocari. Ex secundo petiit pronunciari, magis-
tros partis alterius contra predictam ordinacionem venisse et propler hoc latam in ea per

nos excommunicationis sententiam incurrisse. Ex tercio, quarto, quinto et sexto propo-

sitis petiit pronunciari, ad statutuin nostrum dissencionem que nunc est Parisius non
spectare, et judices ipsos non in hoc, sed Universitatem Parisiensem cognoscere debuisse,
et sententiam dictorum judicum nullam fuisse ac partem suam nequaquam separacionem
fecisse. Ex vij vero petiit rectorias et oinnes actus sue partis in bedellis et aliis confir-

mari et actus singulos partis adverse circa bedellos et alia in irritum revocari. Ex octavo
petiit predictas xij licencias annullari et examinatores eorum a facultatis consortio
separari. Petiit etiam generaliter ex premissis, principales qui impediverunt quominus
cognosceretur de criminibus Alberico objectis, quique supra nostram ordinacionem vene-
runt, juxta condignum puniri, protestans quod non intendebat quicquam petere aut ad
aliquid respondere nomine nacionis vel majoris partis nacionis alicujus, sed solum
nomine singularium personarum. Finaliter vero petebat pars quelibet sibi partein
adversam in inille libras parisiens. expensarum nomine condempnari, quibusdam peticio-
nibus additis que in superioribus expresse vel ex consequencia includuntur.
Facta autein hinc inde copia de omnibus ab ipsis partibus exhibitis corain nobis
1275] AB ANNO MCC USQUE V D PHILIPPUM IV REG. FRANC. 525

responsiones ad ipsa et raliones, quas utralibet partiuin dare voluit lain pro se quain
contra partein alteram, in scriptis recepiinus et examinaviinus diligenter et procuratores
ipsos jurare fecimus in predicto negocio de veritate dicenda ad interrogaciones quasdam,

qiias ex ofTicio nostro feciinus et ad eas per juramentum prestitum respondere. Ceterum

quia per ea que coram nobis actitata fuere constitit evidenter plures ac diversos magistros
facullatis predicte negocium hujusinodi persequi coram nobis, quam fuissent tempore
submissionis super discordia hujusmodi in nos facte, quodque in submissione predicta
tangebatur inter alia de bedellis, de quorum assensu sive nominibus necnon illorum qui
se submiserant nulla in ipsa submissione niencio habebatur, visum fuit expediens quod
licet res totius facultatis, que consurgit ex singularibus, in luijusmodi negocio ageretur,

quia tamen quo ad partem alteram prosequebanlur idem negocium singulariter singulares,
ut pars cadeni asserebat, de predictorum consilio extitit ordinatum quod bedelli et

inaxima multiludo magistroruin qui posl dictam subinissionem inceperant aut forsitan tunc
legentes ei nequaquam consenserant, ab utraque parte prosequentiuin hujusmodi nego-

cium corain nobis sive singulariter sive etiam in communi pro se et sibi adherentibus in

quantum poterant de alto et basso in nos compromitterent et se nobis submitterent super

ipso principali dicti negocii accessoriis et sequelis, qiiod ipsi et alias etiain ad majorein
securitatein negocii, prout in instrumento publico super hujusmodi coinpromisso et

submissione confecto plenius conlinelur, facere curaverunt, acceptantes et approbanles

onines et singuli specialiler inagistri et bedelli priorem submissionem prediclam et oninia
que coram nobis facta vel aclitata fuerant aut iinposterum fierent vel agerentur per dictos
procuratores in negocio supradicto. Etipsis magistris ac bedellis presentibus consentien-
tibus et expresse mandantibus dicti procuratores in suis et alioruin omniuin animabus
juraverunt se ac oinnes magistros atque bedellos premissa omnia servare perpetuo et

inviolabiliter, et quicquid nos semel et pluries dixerimus, ordinaverimus, sententiave-

riinus, decreverimus, feceriinus, statuerimus seu arbitrati fuerimus in preinissis oiiinibus
et singulis, et conlra aliquatenus pcr se vel per alios aliquibiis arte vel ingenio non
venire, tacile vel cxpresse.

Nos autein tuin ex virtute ipsius submissionis tum etiani ex viribus comproinissi,
approbationis et acceptationis hujus pro acceleratione negocii ordine judiciario preter-
inisso ex potestate nobis a partibus tradita procedentes peticionibus parlium et ralionibus

earumdem ac quibusdaiii actis, lilteris ct instrumentis hinc inde exhibitis corain nobis

frequenti diligencia et frequencia diligenli primo per nos et postea per discretos alias

plene discussis et sepius recensitis procuratores partiuin frcquenter interrogavimus, si in

liclo negocio vellent aliqua alia proponere. Qui renuntiantes cxpresse probacionibus et
rationibus universis ulterius in ipso negocio producendis vel proponendis concluserunt
in eodem negocio petendo el (11111 inslancia supplicando negociuin hujiisinodi per senlen-

liam, disposilionein seu ordinacionem nostram juxla beneplacituin nostrum et potestatem

526 CHAmUL-VRIVM UNIVEHS. PARIS. [1275

nobis ab ipsis traditain terminari. Ad hec vero ut liberius et in niajori anirnoruni tranquil-

litate ordinacio seu dispositio nostra procederet, rectores, procuratores et bedelli partis
utriusque officia sua et jura, si qua in dictis officiis vel ratione ipsorum habebant, libere
in nostris manibus resignarunt, que officia ipsis eisdem usque ad noslrum beneplacitum
commendavimus exercenda.
Desiderantes itaque affeccione multiplici et desiderio plurimo affectantes a futuris
precavere periculis., ad quod discriinina preteriti temporis nos oculatos instituunt et
novorum' efficiunt cautiores, rogamus que ad pacein sunt Parisiensis studii propter
domiiin Doinini Dei nostri, cujus cultus et decor continue multiplicantur exinde, struc-
turam concordie stabilis et pacis perpetue in dicto studio cupientes erigere posito funda-
mento in ipso summo angulari lapide Jhesu Christo. In ejus itaque nomine, qui fecit

utraque unuin, qui unus in uno novo homine faciens pacein reconciliavit duos in corpore
uno Deo, in priinis pronunciamus, arbitramur, disponimus et etiam ordinamus ut facultas

artiuin inagistrorum Parisiensium per callidi hostis astutiam propter dissenciones hujus-

modi olyin divisa ad consuetam et debitam redeat unionem, ne remanens sic divisa in

posterum, quod absit, se lugeat desolatam; unius tantum rectoris sit contenta regiinine,
ut unum fiat ovile et unus pastor, unuin corpus unius capitis regimine gubernandum;
quatuor procuratores et quatuor bedellos habeat et non plures juxta consuetudinem facul-

tatis ipsius in talibus approbatam. Et super unione hujusmodi conservanda et separacione

in ipsa certo modo tantuin vel minime facienda ordinacionem nostram alias super dissen-
sione duduin in facultate ipsa suborta editam cum aliis in ea contentis necnon cuin
suppletionibus et declarationibus infrascriptis volumus et precipimus inviolabiliter obser-
vari. Ne autem presentis reformationis leneritas instigante pacis emulo ex electione
rectoris, procuratorum et etiam bedellorum aliquod sopite discordie sentiat recidivum,
recommendationem dictorum officialiuin quain predictis fecimus revocantes, creationem
ipsorum nobis hac vice duximus reservandam. Volumus tamen quod decursus juxta
predictam ordinacionem nostram illorum temporibus quos ad dicta officia hac vice
duximus assumendos, alii suis temporibus libere subrogentur eisdem secundum statuta
in eadem ordinacione nostra contenta et consuetudinem laudabilem in Parisiensi studio

super hiis hactenus observatam. Quia vero preteritas intendimus sic sedare discordias,
ut futuris de quibus magis timendum est obviemus periculis, et ne ignorancie pretextu vel
obscuritatis quam nimia generalitas interdum inducit colore similia presumi valeant in
futurum, omnia in luce cupientes clarescere, peticiones singulas utriusque partis decre-
vimus seriose ac singulariter dilucide terminare equitatem videndo, non a justicia discre-

pando, ut obviet misericordia veritati, justicia et pax se invicem osculentur, et ubi

expedire viderimus rigore juris misericordie oleo initigato Domino dante benignitatein,
terra Parisiensis studii producat libere fructum suum.
Et idcirco super primo propositis et petitis a parte, que pars dicitur Alberici, contra
1275] AB A>>0 MCC VSQUE \D rillLIPPtM IV HEG. FRANC. 527

parteni adversam, que dicitur pars Sigeri , visis et diligenter inspectis actis omnibus
habitis coram nobis ac tenore ordinacionis nostre predicte omnibusque appositis
hinc et inde primo per nos et postmodum per plures discretos et peritos viros sepe
el sepius ruminatis communicato consilio sapientum, in noinine Patris et Filii et Spiritus

Sancti pronunciamus et dicimus, nacionem Normannorum (quain per illos de sex episco-

patibus Rothomagensis provincie, qui non solum majorem sed tres fere nacionis totius
partes cum procuratore ipsius tunc ipsis facicbant representari et intelligi, juris ambi-
guum non extitit) separationem contra nostre constitutionis tenorem fecisse in diversis
publicis, communibus et manifestis actil)us, qui de consuetudine sive jure per singidares
personas consideratas singulariter nequeunt exerceri, ac illos' de nacionibus aliis qui
ipsis taliter separalis iii hujusmodi actibus adheserunt et alios in vicium succedentes
eisdem participasse in crimine criininosis. Processus autein atque sententiain cognitorum
seu judicum predictorum non duximus confirmandos, quiii potius ipsos non propter
objecta a parte contraria, sed propter eorum defectus mulfiplices tum ex parte prose-

quentiuin personarum lum ex inodo et ineptitudine procedendi ac pronunciandi fornia,

cogente nos ad hoc justicia, reprobandos. Et ideo actus partis, que dicitur Alberici, occa-
sione dicte sententic, que sicut predicitiir nulla extitit ipso jure, robur aut vires assumere
nequiverunt nec per ipsain jus sive auctoritas facultatis in eandem partein transferri

potuit, nec debet occasionc hujusinodi in ea rcmansisse decerni, nec actus partis allerius
ob hanc causain in irritum revocari. Phine separacio facta ininus legitime penis nostre

constitutionis implicat et involvit taliter sepaiatos; scd statim in partcm aliam nichil

transfert, sed tunc deinum, postquam juxta formam constitutionis ejusdem rite cognituin
et pronunciatum fuerit, parlem, que se injuste separal, causam separacionis justani ratio-

nabilem et etiam manifestam parti alteri prestitisse, et in prestacione emende juxta

forinam ejusdem constitutionis taxate se coutiimacein exhibuerit aut rebellem maxime in

cominunibus negotiis facultatis, in quibus sccundum prefate constitutionis seriem nacio

seu naciones auctoritatem separatim sibi vindicare nequeunt specialein. Ex quibus evi-

denler apparet, ex separacione presenti parli, que dicitur Alberici, nichil penitus accre-
visse. Propter quod et alia dicta superius peticiones ejusdein partis super confirmatio-

nibus ac aliis circa hoc prout superius sunt expresse duximus reprobandas. Super irrita-

cione vero actuuin partis Sigeri, quain occasione separacionis prediclc fieri pars petiit
Alberici, illud servari volumus et teneri quod circa id inferius hec nostra ordinacio,
dispositio, sententia seu pronuncialio comprehciidit.

Ceterum quoad illa que ex parte que Sigeri dicitur coram nobis fuere proposita el

petita arbitramur, pronunciamus et dicimus nichil rationabiic ab ipsa parte fuisse pro-
batuin, propter quod predicti Alberici institucio in rectorem injusla debeat reputari, aut

a que ut rector exercuit irritari seu rectoria pro tempore sui regiininis pro vacante
haberi, presertiin cuni ab ipsa partc onlra cleclionein predictam nichil propositum fuerit
528 CHARTULARIUM UNIVEIIS. PARIS. [1275

vel objectuiii. Et ideo petitiones omnes et singulas partis ejusdein super injusta institu-
tione ipsius Alberici et vacatione rectorie reginiine ipsius durante fundatas duxinius
reprobandas. Per hoc tainen institucionein eandem maxiine cum a nobis petitum non
fuerit non intendimus approbare, nec dicere, quod contra rectorem etiam legitinie insti-

tutum non possint opponi crimina et probari, seu quod criminum objectorum cognilio ad
illos pertineat quos in nostra constitutione dedimus cognitores, nisi forte occasione
oppositionis hujusmodi contra ipsius constitutionis tenorem nacionis seu nacionum saltem
pro majori parte ipsarum (quod non soluin in contractibus sed etiam in delictis et coni-
missione penarum quoad actus publicos seu communes juris interpretatio reputat pro
eodem) diceretur separacio subsecuta, nam tunc de separacione et ejus causa ad ipsos
judices cognicio et difTinicio pertineret. Unde processum et sentenliam judicum non
propter rationes partis ipsius, sed propter alia sicut pridein duximus reprobandos. Nec
illa appellacio que ante pronunciationem judicum dicitur propter hoc interjecta, quod ad
probandam excommunicationem contra testes objeclam viij dierum dilatio non dabatur,
debet legittima reputari, cum probatio excommunicationis objecte peremptorie contra
testes non sit viij dierum spatio limitata, quin breviari possit a judice cujus potissime
cognicio, sicut erat in casu presenti, certa meta temporis coartatur, nec ipsa appellatio
nec illa etiam, que a pronunciatione judicum interposita dicitur, adjuvat seu relevat appel-

lationem, etiamsi legitiina extitisset, cum nullam ipsaruin pars appellans fuerit legittime
prosecuta et ideo non appeHans merito reputatur. Ad hec bachahu^iorum utriusquc partis
licencias petitas durante discordia ab illis, qui ipsas conferre poterant, et optentas valuisse
pronunciamus et dicimus et valere, cum contra eas ab alterutra partium nichil probatum
fuerit, propter quod debeant irritari, et nostra constitutio cancellariorum auctoritatem, a
qua ipse licencie vires recipiunt, quo ad hoc [non] minuat vel infringat. Veruin circa prin-
cipia ad predictas licencias dissencione durante in utralibet partium subsecuta, que forsitan
sugillare' possit rigoris severitas et prima facie depravare, altendentes quod censure
rigor et severitas ultionis non posset in eis absque gravi scandalo et animarum periculo
manifesto propter multitudinem exerceri, benigniorem viain duximus eligendam. Cupientes
itaque vitare scandaLi et animarum providere sahiti, volentes etiam ut equitas stricto juri,
severitati misericordia et benignitas, et potestati caritas preferantur, inter partes favora-

biliter disponentes pro pace utilitale ac tranquillitate Parisiensis studii decernimus, ordi-
namus et dicimus, ipsa principia firma perpetuaque reinanere et magistros qui tunc in
arlibus'" inceperunt pro rite promotis et veris magistris reputari ab oinnibus et censeri,

utrique parti super refricatione hactenus objectorum contra ipsa principia sub intermina-
cione anathematis silentium perpetuum imponentes. Ceteros vero actus facultatis legitimos
et communes ad ipsam facultatem seu naciones aut nacionem spectantes vel spectantem
per partem post predictam separacionem habitos Sigeri tanquam illicitos reprobantes ipsos
actus sive consiiniles pro parte, que dicitur Alberici, maxime ipsius Alberici finito regi-
1275] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 529

mine siibsecutos, propter illa qiie ex siiperioribus colliguntur non duxiinus approbandos.
Super expensaruin autein articulo, cuin utrainque parteni sicut predixiinus in inultis inve-

neriinus excessisse, earuin utrique silentium perpetuuin duxiinus imponenduin. Sane arti-
culum de xij licenciis, quas pars Sigeri nominat abusivas, cum adhuc de ipso nobis plene
non liqueat, nostro reservamus examini juste donante Domino prout expediens fore vide-
rimus decidendum. lUorum etiain qui contra ordinacionem nostram notabiliter exces-
serunt eorumque quos tanqiiam dyaboli satellites et ministros in seminatione ac conti-
nuacione dissencionis predicte fuisse invenerimus principales, condampnacionem ac
impositionem penarum, prout delicti qualitas et culpe inodus exegerint, propter exempli
perniciem nostro arbitrio, ordinacioni, dispositioni ac beneplacito retinemus, ut mucrone
justicie in sollercia perversorum taliter feriatur quod pena docente cognoscant, quain
grave, quam periculosum, quani presumptuosum quamque actori pacis odiosum existat in

agro Parisiensis studii virus discordie seminare, et ultionis^ondigne gladius videntibus

transeat in exeinplum et aures audientium tinnire faciat pre timore. Reservamus nobis
nichilominus declarandi, interpretandi, addendi et diminuendi circa premissa et eoruin

quodlibet plenariam potestatein. I\e autein ab observatione predicle ordinacionis contra

mentein ipsius se aliquis seva prerogativa verborum fraudulenter excuset vel maliciose
confingat se propler ipsiiis ordinacionis traditionem obscuram crasse et supreme igno-
rancie nubilo circuinvenluni, sed intellectu ejus inanifestius cognito, universi et singuli,

qui comprehenduntur in ipsa, inhibila per eam declinent et permissa sectentur, ac ea que
agenda fuerint lympidius atque lucidius videant et cognoscant et ut inde procedat
dubiorum moderacio ex ordinacione prelibata nascentium, unde ordinacio ipsa dignoscitur

processisse, illam in quibusdain infrascriptis articulis auctoritate legationis qua fungimur

diiximus cum aliquibus supplecionibus declarandam.
Decerniinus itaque statuentes ut queinadmodum statuta et interdicta de quibus in
ipsa ordinacione nostra fit inentio de coinmuni ac expresso cujuslibel nacionis consensu

juxta formain ordinacionis ejusdem debent procedere, et aliter quidein facta non valent
nec cliain sunt servanda : sic et siinili consensu procedant cetera communia ncgocia
facultatis, nec alio inodo procedencia valeant vel serventur. Adicientes nichilominus ut
sicut ex ordinacione predicta nulli nacioni licet se a tribus vel a duabus aliis separare,
nisi justa rationabilis ct iiianifesta separacionis causa suifuerit et secundum inoduin ibi

traditum dcclarata : ita nec duabus a duabus vel uni vcl tril)us ab una se aliter liceat

separare. Illud sane quod in scparatione, cognilione ac docisione cause separationis et

emende prestande incursione penaruiii aliisque" moderacione prefata slatutum legitur
obscrvandum, quando una nacio a tribus vel due a duabus se separaverint aut voluerint
separare, locum habcre dicimus et tenere, quando iinica nacio a diiabus vel due seu tres
al) una sc scpararf! voluerint aut duxcrint sc|)arandas. Ad hoc ([U()(|uc menlein vcrboriiin
ordinacionis ejusdein ad juris intclligcnciam referentes interpretando seu dcclarando
Chart. Univ. Pmit. I. 67
530 CHARTULAIUUM UNIVERS. PARIS. [1275

subjungimus ut, quod a majori parte nacionis in actibus communibus publice contra
ordinacionis predicte tenorem excedendo factum fuerit aut obmittendo commissum, ilhid

a tota nacione quantum ad illud omnes articulos in ordinacione sepe facta expressos, ubi

de nacione sive nacionibus habetur mentio, actum el obmissum per omnia inteUigi debeat

ac censeri.

Ad ofTicia quidem predicta, ne dispendiose vacet exercitium eorumdem, personas

quas secundum quahtatem temporis et condicionem negocii congruere vidimus hac vice
duximus eligendas. Magistruin Petrum de Alvernia" preficimus Universitatis rectorem;
nacioni autem Gallicorum magistrum Stephanum Gebenensem, nacioni vero Picar-
dorum magistrum Jacobum de Duaco, nationi vero Anglicorum magistrum Mauricium
de Hibernia, et nacioni Normannorum magistrum Robertum dictum Rufum procuratores
specialiter deputamus, nacioni Gallicorum de Johanne de Cande, nacioni Picardorum'*

de Radulpho barbitonsore, ac dicte nacioni Anglicorum de Symoneto Anglico in bedellis

nichilominus providentes. Sed de bedello nacionis Normannorum taliter ordinando dispo-
nimus et disponendo etiam ordinamus, quod Henricus de Haya sit bedellus nacionis ipsius,
ipso tamen cedenle officio bedellie vel etiam decedente per magistros nacionis ejusdem ad

dictum officium aliquis qui sit de civitate vel de dyocesi Rothomagensi illa vice communiter
eligatur. Volumus tamen quod si scriptura, que inter magistros civitatis et dyocesis Rotho-

magensis ex parte una, et magistros de sex episcopatibus provincia Rothomagensis ex

alia confecta dicitur super creatione bedelli in nacione eadem, que fidem legitime faciat,
valeat reperiri , illud quod per ipsam scripturam circa creationem bedelli in nacione ipsa

apparuerit esse servandum, inviolabiliter observetur. Actum Parisius apud Sanctam Geno-
vefam vocatis ad hoc et presentibus procuratoribus partium predictarum utriusque partis
Parisius actu regentium et non regentium, et plurium aliorum multitudine copiosa die
martis, non. Mayi", anno Domini M" CC" LXX" quinto, pontificatus domini Gregorii
pape X', anno quarto*'.
Cod. Vat. Reg. 406, fol. 32. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 40''. _ Bulaeus, III, 411.

1. Vide supra n" 409. "2. Isti sex episcopatus erant : Abrincensis, Bajocensis, Constanciensis, Ebroiccnsis, Lexoviensis
et Sagiensis. 3. Vat. Reg. : ejusdem . 4. I. e. circa an. 1272. 5. Vide de ipso supra n'" 409 et 432. 6. Vat. Reg. ;

excommunicarc .
nimirum . 8. Ubique illis .
7. Ibid. ; 9. Vat. Reg. sigillare . 10. Ubique
: ipsis . : :

11. Vat. Reg. aliasque .

;
12. Idem Petrus de Alvernia rector Universitatis invenitnr in documento nnni 1296, die

veneris in festo apostolorum Pctri et Pauli (Arch. nat. S. 6219, n 9''") quo inter proeuratorem cononicorum S. Benedicti
atque magistrorum domus dc Sorbona arbiter occurrit. 13. Nacioni Picardorum om. Vat. Reg. 14. Bulaeus et
Jourdain perperam die martis ante non. Maii , i. e. Aprilis 30.
: 15. Ubique perpcram quinto . ;

46 1 . Ordinatio facultatis artium de determinanlibus, de baccalareis et de magistris.

1275, Decembris 5, [Parisiis].

Noverint universi quod nos onines et singuli magistri regentes Parisius in artibus,
attendentes et considerantes nostram facultatem multipliciter esse lapsam, lapsum ejus ex
67.
1275] AB ANNO MCC USQUE \D PHILIPPUM IV REG. FKA.NC. 531

oinni parte ciipientes pro nostris \iribus reparare, utilitati private publicam preferentes,

longa et provida deliberatione prehabita circa statuin quenilibet facultatis predicte, quod
niagnum temporis spatium cogitando et queinlibet articulum vcrsando diu et diiitius

ruminando velud in statera singula queque ponderantes, coininunicato bonoruin anti-

quoruin non regentiuin et niaxime in artibus expertorum consilio, de cominuni consensu

nostrum omnium nullo penitus contradicente quedam circa statum quemlibet faciiltatis

prefate ordinaviinus, statuimus et juramento vallainus deinceps observanda.

Inchoantes igitur a statu deterininantium forme antique ab eisdem jurande quedam

ad moderamen expensarum deniio adjungentes, quedam simpliciter in eadein contenta
duximus renovanda, ut si qua inale fuerint a nostris antecessoribus hactenus observata,
a nobis successoribus imposterum artius observentur. Primo ergo statuinius ut nuilus

decetero, nisi prius in scolis publice magistro regenti actu de questione responderit ante
Natale', ad examen determinantium admittatur. Secwido statuimus ut magistri non possint
decetero a delerminatoribiis ex pacto reciperc ultra duas bursas precii scolarum, sive
tantum unicus determinator in scolis aliciijus sive pliires fuerint in scolis eisdem. Tercio
statiiimiis ut determinatoros non possint dare potationes nisi prima die et ultiina sue
determinationis. Quarto statuiinus ut nullus audeat decetero illuminare cereos in vico nec
in doino in die clara, nec illuniinare permittat. Qiiinto statuimus ut deterininatores nuUuin
sibi capilaneum eligant quocumque noniine censeatur, sed regimine rectoris et procura-

torum penilus sint contenti. Sexto staluimus ut omnes determinare inchoent infra octavas
cineruin el deinceps per totain deterininent Quadragesiinam, nisi subdeterminatorem
habeant, quem qui habuerint usque ad mediam Quadragesimain delerininent; subdeter-

minatores vero determinare per residuuin teinporis teneantur. Istos autein articulos cum
aliis omnibus in antiqua forma contentis volumus ut jurent bachellarii fide prestita corpo-
rali se firiniter et fideliter servaturos, antequam ipsis determinandi licentia conferatur,
potestate dispensandi cum aliquo super premissis seu aliquo premissorum rectori, procu-
ratoribus necnon examinatoribus penitus interdicta.
Circa statum vero bachellariorum primo duximus ordinandum iit niillus bachellarius

licentiatiis vel non licentiatus possit decetero legere cursorie, nisi prius fueril nostre
facultati juratus quod obediet rectori et procuratori in licitis et honestis. Sectmdo sta-

tuiinus ut nuUus bacheliarius legat librum aliquein cursorie, nisi audiverit ipsum Parisius
semel ad minus, vel bis in alio sludio generali. fn istis duobus articiilis per rectorem et
procuratores bachellarii astringentur, antequam eisdein legendi cursorie licencia conce-
datur.

Circa statum utique magistrorum statutum est et juratuin,/7rmo quod nullus inagisler
rccipiatur ad actas commiine nostre facultatis vel alicujus nacionis iiisi fiierit actu

regens. Per aclu regentem intelligiinus eum qui legit qualibet die legibili iii scolis in

habilii el hora debita, nisi lcgittimiim habeat impedimentum, quod rectori et procurato-
532 CIIAHTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1275

ribus pretendat, et siiper hoc fidem faciat si fuerit requisilus, anlequam ad premissa fuerit

admitlendus. Secundo statuimus quod decetero non fiat in una septimana nisi una congre-
gatio nostre facultalis, nisi casus emerserit pro quo oporteat cessare, ut mutilationis vel
interfectionis; sed alia negocia per rectorem et procuratores expediantur, et si consilio

indigeant, vocent antiquiores aliquos et discretos, vel usque ad congregationem negocia

reserventur. Et fiat congregatio die disputabili, ita tamen quod disputationes non propter
hoc impediantur, sed qui voluerint disputare, de licencia rectoris et sui procuratoris de
congregatione recedant. Si vero in septimana non fuerit dies disputabilis, quod raro
accidit, die sabbati post missas nacionum fiat congregatio, et illa die cursorie postea non
legatur. Tercio slatuimus ut nullus magister cujuscunque fuerit nacionis, provincie vel
episcopatus, intromittat se nisi de unico festo principali in una nacione et etiam speciali,
exceptis festis beati Nicholai et beate Katerine, que sunt communia et soUempnia toti

clero. Qtiarto statuimus ut in eisdem festis vel aliis nullus magister faciat nec quanlum in
se est fieri permittat paramenta nec coreas duci in vico de die nec de nocte cum torticiis

vel sine, cum talia clericos non deceant nec magistros precipue, sed potius redundent in

vituperium clericorum.
Hec autem omnia statuimus et juravimus inviolabiliter observanda, retenta facultati

predicte potestate addendi, mutandi, minuendi, corrigendi et etiam exponendi, dispen-

sandi similiter, quocienscumque videbitur expedire, ita tamen quod de communi consensu
omnium hoc procedat. Si quis vero magister vel bachellarius contra premissa vel premis-
sorum aliquid quicquam attemptare presumpserit, a nostra societate se noverit expellen-

dum, donec satisfactione premissa tota facultas ipsum duxerit revocandum. In cujus rei

testimonium statutis presentibus signum rectoris et signum quatuor nacionum duximus

apponenda. Datum anno Domini M^CG^LXXV", die jovis ante festum beati Nichohii
hiemalis.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. 69. Bibl. Phillipps iii Cheltenham, ms. 876, fol. 66'', sub rubrica ; n De modo determinandi et

licentiandi et incipiendi magistrorum . Bulaeus, III, 420.

1. De disputationibus circa Natale vide Archiv f. Litteratur- u. Kirchengesch. des Mittelalt., III, 320, nota.

4o^. Ordinatio Universitalis Parisiensis de Ubrariis sive stationariis.

1275, Decembris 8, Parisiis.

Universitas magistrorum et scolarium Parisius ad perpetuam rei memoriam. Quoniam

ager ille fructus uberes afferre noscitur, cui cura coloni caucius undique providetur, ne
nos dominico laborantes in agro ad fructum centenum virlutibus et scientia Domino dis-

ponente querendum utrunque molestari vel impediri contingat, ab illis maxime qui circa

Parisiense studium propter questum in operibus mercennariis et ministerio quod impen-

1275] AB ANNO MCC USQIE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 533

dunt malo inore versanlur, ordinainus statuendo et statuimus ordinando ut stacionarii, qui
vulgo librarii appellantur, annis singulis vel de biennio in biennium, aiit alias quando ab
Universitate fuerint requisiti, corporale prebeant juramentuin, quod libros recipiendo
venales, custodiendo, exponendo eosdem et vendendo et alias suum ministerium circa

studium exhibendo fideliter et legitimc se habebunt.

Item quia nonnuUi de librariis supradictis insaciabili cupiditati studentes ipsi studio
ingrati quodammodo sunt et graves, dum in libris habendis quorum usus maxime neces-
sarius est studiosis difTicullatem inducunt et emendo vilius, vendendo carius, el aliis

excogitatis fraudibus libros ipsos efficiunt cariores, licet ad instar eorum qui ex oflicio

amministrant, in hujusmodi debeant se habere palam et bona fide, quam utique melius
observarent, si simul einptoris et venditoris officio nuUatenus uterentur, statuimus ut ipsi

librarii jurenl, sicut superius est expressum, quod infra mensem a die quo libros venales

recipient nuinerandiim '

de libris illis ut sibi habeant nullum * celebrabunt aut simula-
bunt' conlractum, nec ipsos libros suppriment aut celabunf, ut postmodum sibi emant
sive relineant, sed bona fide statim libris receptis vel aliis quandocumque loco et tempore

oportuno ipsos ad vendendum oxponent. Et si requisiti fuerint a venditoiibus, eslimabunt

et dicent bona fide quantuin credent in veritate libros ad vendendum oblatos justo el legi-
timo precio posse vendi ; libri etiam venalis precium et nomen vendiloris ponent in *

aliqua parte libri', ut pateat intuenli. Jurabunt etiam quod cum libros vendiderint, eos
non assignabunt cx loto nec transferent in emptores nec precium recipient pro eisdein,
donec denuncient vendilori vcl mandato suo quod precium veniat recepturus ; et quod de
precio pro libris oblato purain et simplicem sine fraude dicentet" mendacio veritatem,
nec alias quoquomodo vel cupiditate vel dolo circa suum officium aliquid attentabunt,

unde posset studio vel sludentibus irrogari aliquod detrimentum.

Itcm licet diguus operarius sit mercede, quam cl lege civili petil licite [Proxenetica'')^

quia tamen a librariis frequenter modus exceditur qui in talibus est habcndus, statuimus

tit stacionarii jurent quod ultra quatuor denarios de libra et de ininori quantitate pro rata
de salario pro libris venditis non exigent, et illos non a venditore exigent, sed einptore.
Item quoniam ex corruptis exemplaribus et mendosis dispendia iiiulla proveniunt*,
statuimus quod dicti librarii jurent se preslaturos ciiram ct operam cfficacein ciim omni
diligcncia et labore quod exemplaria vera habeant et correcta et quod pro excmplaribiis
aliqiiid ultra justum et inoderatuin salarium vel mercedem seu ullra i<I (|uod ab IJniversi-

tate vel depulatis ab ea taxatiim fucril ' non exigent a quocunque.

Item slattiimus qiiod si forle librarii siipradicli premissa vcl ali(|ua de preinissis
jurare noliierint, aut circa predicta postquam jiiraverint fraudem commiscrinl, aut ipsa
oinnia et singula diligenter non observaverint, non soliiin Universilatis gratia et favore

sint penitus alieni, sed et oflicium quod priiis ratione studii exercebant exercendi liberain
non habcant decetero facultatcm, ila (piod iiullus magisler aiit scolaris ciim librariis
534 CHARTULARIUM TJNIVERS. PARIS. [1275

supradictis uIIuiti prorsus rommercium aut contractuui habere presumat, postquam dictos
librarios circa premissa vel aliqua de premissis constiterit commisisse. Si vero magister
aliquis aut scolaris contravenire presumpserit, beneficio societatis magislrorum et scola-

rium sit eo ipso privatus, donec per ipsam Universitatem fuerit restitutus '. Acta ex
deliberacione et statuta sunt hec in congregatione generali Parisius in capitulo fratrum
Predicatorum et sigillo Universitatis sigillata vj idus Decembris, anno Domini MCC"LXX
quinto.

Originale in Arch. nat. Paris. M. 68, n" 1. Fragnicntum sigilli cerci filis seric. rub. coloris appenditur. Pertinebat ad
Arch. Univers. Cod. Vat. Rcg. 406, fol. 72i>. Bibl. Phillipps in Cheltenham, ms. 876, fol. 68, sub rubrica ut supra, demptis
verbis Universitatis Paris. . Chartul. facult. Decret. in Bibl. Arscn. Paris. ms. 1121, fol. 160^. Bulaeus, III, 419.

1. Infra duos menses... numerandos suprascripsit in manus altera scd

Orig. 2. coaeva.
Vat. Reg.Om.
3. Ibid. : stipulabunt . 4. Et nomcn vcnditoris add. in Orig. manus altcra coaeva, alibi praetcrquam in Cod. Arscn.
loeo horum verborum ; et nomen illius cujus libcr est . 5, Om. Vat. Reg. 6, Add. manus altera in Orig. sinc .
7. Orig. ct mss. perperam : pro senecta . Cf. L. I. D. de proxcneticis, 50, 14 : Proxenetica jure licito petuntur.
8. Cf. supra n" 278, n. 3, ex Rogero Bacone. 9. Ex hoc apparct magistros isto jam tempore quaedum exemplaria taxasse
10. Ad hacc vidc statuta Studii Bononicnsis in Aixhiv f. Litteratur- und Kirchengesch. des Mittelalt.. III, 291 sqq.

463. Officialis curiae Parisiensis notas facit duas chartas in favorem Roberti de Sorbona, ex cujus testa-
mento de suis bonis mobilibus quasdam clausulas affert.
1275, mense Decembri, [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis .. officialis curie Paris. salutem in Domino.

Notum facimus quod coram nobis constituti vir venerabilis magister Matheus de Cla-
riaco, canonicus Parisiensis, et Petrus beneficiatus in scoliam Sancti Mederici Parisiens.
executores ut dicebant testamenti seu ultime voluntatis bone memorie defuncti magistri
Roberti de Sorbon, canonici quondam Parisiensis, asseruerunt quod vir nobilis dominus
Rogerus frater Castellani de Insula miles tenebatur dicto defuncto inagistro Roberto,
tempore quo decessit, in quadraginta libris parisiens. ex parle una, et viginti libris

parisiens. ex alia parte prout continetur in duobus parris litterarum sigillo predicti

militis sigillatarum prout prima facie apparebat. Quarum litterarum in Romano scrip-

tarum [una] formam continet que talis est :

Je Rogiers, chevaliers freres au Chastelain de Lille, fas asavoir a touz ceus qui ces
lestres verront et orront que je doi a mestre Robert de Sorbon, chanoine de Paris,
quarente livres de parisis qu'il a paies por moi a Paris por mes propres despans,
lesquiex je promest a rendre par ma foi au devant dit mestre Robert ou a son com-
mandemant de la Pasque qui pruch6niemant vient an un an, et an tesmoing de ceste
chose je li ai bailliees ces lestres seellees de mon seel. Ce fu fai an Fan de rinrar-
nacion nostre Seigneur mil dex cenz el septante dex, le lundi apres la thiephanie.
. Item et alteram litteram in Romano vidimus sub hac forma :

Je Rogiers, chevaliers freres au Chastelain de Lille, fas asavoir a touz ceus qui
ces lestres verront et orront que je doi a mestre Robert de Sorbon, chanoine de Paris,
1275] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANO. 535

vint livres de parisis quil a paiez por moi a Paris por mes propres despens, lesquiex
je promest a rendre par ma foi au devant dit maistre Robert ou a son commende-
inant dedanz la quinzene de la Purification notre dame qui prochenemanl vient. Et an
tesmoing de ceste chose je li ai baillies ces lestres seellees de mon seel. Ce fut fait

Tan de rincarnation nostre Seigneur mil dex cens et septente dex, le lundi aprfes la
ihephanie.

Et exhibuerunt prenominati executores testainentum dicti defuncti magistri Roberti,

sigiilo curie Paris. et sigillo ipsius magistri Roberti sigillatum, prout prima facie appa-
rebat. In quo testamento' continetur clausula que talis est : Item legavit congrega-
lioni pauperum magistrorum quorum provisor extitit libros suos theologie, videlicet

textus, questiones, sermones, exceptis dumtaxat quibusdam sermonibus de quibus fecit

executoribus suis mentionem . Itein in dicto testamento clausula continetur que talis

est : Itein voluit et ordinavit quod medietas bonoruin suorum residuorum inobilium
solutis debitis et legatis supradictis cedat in utilitatem supradictorum pauperum magis-
trorum . Quarum litterarum et clausularum predictarum transcriptum, sicut superius

exprimitur, fecimus cujuslibet jure salvo. Qui quidem executores supradicti coram
nobis propter hoc constituti predictas pecunie summas a dicto milite ut dictum est
debitas, et omne jus ac omnem aclionem que ipsis execuloribus competunt aut com-
petere possunt vel debent erga dictum militem occasione dictorum debilorum ab eodein,
juxta formam et potestatem sibi traditam a dicto magistro Roberto, prout iu dicto suo
testamento contineri dicebant, dederunt, cesserunt et quitaverunt ex nunc corain nobis
congregationi dictorum pauperum magistrorum supradicle, et in eandem congrega-
tionem exnunc totaliter transtulerunt juxta ordinacionem et ultimam voluntatem dicti

defuncti magistri Roberti pro porcione illam coinmunitatein contingente in residuo

supradicto. Quitantes ipsi executores nomine executorum dicti testamenti predictum
militem et heredes ipsius de dictis petivere suinmis, si dicte communitati fuerint per-
solute, et promittentes bona fide nomine quo prius quod conlra donationem, cessionem,
translationcin et quitacionem predictas jure aliquo per se aut per alios nou venient
infuturum. Que autem audivimus, hec cujuslibet jure salvo testamur, in premissoruin
testiinonium ad requisicionem dictorum executorum sigillum curie Parisiens. presen-
libus litteris apponentes. Dat. anno Doinini millesimo CCLXX" quinto, inense decembri.

J. DE S. Phion.

Originalc in Arrbiv. nnt. S. 6213, n" 153. Appenditur taeniolum, igUIo avuUo.

1. Dc rebug mobilibus. Vide ad bacc lupra n" 431, n. 5.

536 CHARTULAUIUM UNIVERS. PAHIS. [1275

464. Fundatio Collegii Daciae.

An. 1275.

Messire Jehan dict que raii MCCLXXV un docteur du pays de Dace '
donna un
hostel assis a Paris pour les escolliers du royaume de Dace a tiltre ', et depuis en

lieu dudit hostel les escolliers du royaume de Dace a tiltre de permutation et eschange
ont eu un autre hostel assis empres les Carmes.

Ex charta an. 1384, Jul. 13 (incipit ; (i Du jeudy xiii jour do juillct MCCCLXXXIV cntre messire Jehnn de Dace d'une

part ct le recteur et universit(5 de Paris et plusicurs autres dautre part, Messire Jchan dict , etc.) apud Felibicn, Hi^t.
de la ville de Paris, IV, 535.

1. Secundum Grammium [Oratio de orig. et statu rei litter. in Dania) iste doetor fuit Erlandus, 15 .\pril. an. 1274 in
archiepiscopum Lundenscm electus, et 23 Aug-. 1276 defunctus. Juxta alios nominabatur Johannes de Dacia, canonicus S.
Genovefae (cf. Gallia christiana, VII, 743), cujus obitus in Necrol. S. Genovefae ad vj non. Octob. assignatur. BibL S.
Genovefae, ms. BB^ 422. 2. Dani primo habitabant domum in vico S. Genovcfae.

4dO. Summiis pontifex cancellarium Parisiensem hortatur ut fr. Johanni de Li.riaco, Cluniacensis Ordinis, licen-
tiam in theologia regendl tribuat.
An. 1259-1275.

Dilecto filio cancellario ecclesie Parisiensis. Virtutum ' intenta cullui sacra religio

Gluniacensis Ordinis, cui ex providencie divine consilio ille confessor altissimus gratia
Benedictus et nomine, cujus odor sidereus pcr orbem longe hiteque difTusus preemi-
nentia claritatis irradiat, preclarum dedit initium et admirabile contulit incrementuni,
sancte religionis decore prefulget et precellentium rutilans operum sanctitate, Deo phi-

cidum se exhibet et apud alios gratiam gloriose opinionis effundit, circa cujus revera
statum eo perspicacius acie apostolice considerationis extendimus, ejusque prosperitate
eo desiderabilius affectamus, quo per eam tam sedi apostolice quam universali ecclesie

ampliores fructus honoris accedunt et potioris utilitatis proveniunt incrementa. Inter

hujusmodi enim religionis angelice professores, cujiis orbem terre spatiosa latitudo com-
plectitur, personas decet omnibus inveniri temporibus que thesauro scientie splendeant
sicut rutilant sanctitate, ut ex utriusque concursu luminis tanti dignilas Ordinis taliter

illustretur quod in declaranda scientia fidei et roboranda operum disciplina sui desiderii
sanctitate proficere valeant, Ordo ipse sit semper in lucem gentium et perempnis glorie
mereatur augmentum. Sane porrecta nobis ex parte dilectorum filiorum abbatis et con-
ventus monasterii Cluniacensis .. diocesis petitio continebat quod nos olim ad ipsorum
supplicationis instantiam te per alias nostras litteras rogandum duximus et hortandum,
per apostolica tibi nichilominus scripta mandantes ut dilecto filio J. de Lixiaco, suppriori
prioratus de Caritate dicti Ordinis, Autisiodorensis diocesis, qui librum Sententiarum
legerat solempniter Parisius septem annis tunc elapsis, et reputabatur ydoneus ad obti-
nenduin licentiam in theologica facultate, si eum invenires ydoneum, ordine qui servari
1275] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV UEG. FR.VNC. 537

consuevit in talibus observato, in ea sibi licentiam hujusmodi largiaris. Et licet post-

inodum eisdem per te receptis litteris prefatus J. servato hujusmodi ordine ad optinendum
licentiam ipsam adeo repertus fuisset ydoneus ut in euin majoris partis magistroruin in

dicta facultate regentium et non regentium super hoc vota concurrerent, tu tainen sibi

dictam licentiam concedere pro tue voluntatis libito distulisti, quamvis ab eadein etiain

majori parle fuisset propterea legitime ac humiliter supplicatum, ut super hoc per nostras
litteras expressius tibi scribere dignaremur. Nos igitur, qui eorundem abbatis et conventus
in har parte supplicationibus libenter annuimus, nolentes imperfectum deseri quod de ipso
Johanne laudabiliter noscimur inchoasse, quin potius volentes eum pietatis paterne studio

in hujiisinodi suo voto laudabili favorabiliter promovere. quo prudenter attendit quod
scientiarum generosa possessio in plures dispersa non deperit et distributa per partes
minorationis detrimenta non sentit, sed eo diuturnius perpetuata senescit, quo publicata
fecundius se diffundit, distributa quoque increinentum suscipit, et avaruin dedignata pos-
sessorem nii publicetur elabilur, et propter hoc donum scienlie sacre pagine sibi a
Domino creditum tanto docendo accumularet uberius, quanto diligentius legendo aliis

studiosius erogaret, post diutinos labores exactos in hujusmodi sacre pagine studio ad
magisterii graduin ferventer aspirat : quocirca discretionem luam rogando monemus et

hortamur attentius per apostolica tibi scripta districte precipiendo mandantes quatinus
allendentes provide, quod auruin dispersum rutilat inelius quam signatum, nichilque a
vilibus tophis gemine differunt nisi deducantur in inedium, nec sunt daudendi doctrine
rivi sed, juxta Salomonem, deriventur fontes tui foras et aquas tuas in plateis divide ,

si dictus Johannes ordine qui servari consuevit in talibus observato per depositiones
magistrorum Parisius in dicta facultate regentium et non regentium vel majoris partis
eorum reperiatur ydoneus ad hujusmodi licentiam obtinendam, eidem Johanni licentiam
ipsam absque dilacionis obstaculo ac difncultatis obicc largiaris. Non obstantibus qui-
buscumque privilegiis, indulgenliis et litteris apostolicis cancellario ecclesie Parisiensis,

qui est pro tempore, aut eidem ecclesie vel universitali magistrorum et scolarium
Parisiens. concessis seu statutis et consuetudinibus cancellarii ecclesie ac universitatis

predictorum contrariis, juramento, confirinalione sedis apostolice vel quavis firmitate alia

roboratis, per que presentibus non expressa vel totaliter non inserta largitio dicte

licentie impediri valeat quomodolibet vel differri et de quibus quorumcunque totis

lenoribus oporteat in eisdem nostris lilleris plenam et expressam ac de verbo ad verbum

fieri mentionem. Hujusmodi autem preceptuin nostrum sic prompte absque diflicultatis

obslaculo ob reverenciam dicte sedis et nostram executioni demandes ac efTicaciter

adimplere procures, quod super hoc aliquatenus de negligentia vel inobedicntia repre-
hendi non valeas, quin potius a nobis et eadem sede proinde commendari merito tam-
quam devotionis et obedienlie filius merearis.

Collectio Marini de Ebolo in Arcb. S. Pctri de Urbe C. 117, rol. 1%^ otiiuidcm in margine inrcriori. Deeit in cod. Arch.
Chart. Vniv. Parit. 1. 68
538 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1275

Vat. Epislola carct leraporis nota ct inscriptione nominis papae. Ad an. 1275, Martii 25, quidam fr. Johannes supprior
prioratas de Charitate nominatur. Cf. De Lespinasse, Carlul. du prieure de la ChariU-sur-Loire, p. 261, n 125. Epistola

haud facile post praedictum annum scripta est, nec etiam ante an. 1259, quo primus magister Ord. Cluniac. laudatur (supra
n" 340). Quod ad cancellarium attinet charta optime congrueret aetati magistri Stephani (circa an. 1263 usque 1268). De
initiis Gollegii Cluniacensis Parisiis vide supra n 375, nota.

1. Hoc initium epistolae, demptis quibusdam Icctionibus Yarianlibus, congruit cum initio litterarum Innoccntii IV pro

Cislerciensibus supra n" 133 editarum.

466. Philippus III, Francorum rex, notum facit se litteras vidisse quibus Ludovicus IX recognoscit privilegia
magistris et scholarihus Parisiensibus a Philippo Augusto concessa.

1276, mense Januario, Parisiis.

Philippus Dei gratia Francoruin rex. Notum facimus iiniversis tam presentibus quam
futuris, quod nos litleras inclite recordationis preklarissimi domini et genitoris nostri

Ludovici regis Francorum vidimus in hec verba : In noinine sancte et individue Tri-
nitatis, amen. Ludovicus Dei gratia, etc. siciit siipra n" 66, iisque in finem. Deinde : In

cujus rei testimonium presentibus litteris nostruin fecimus apponi sigillum. Actuin Pari-

sius anno Domini millesiino ducentesimo septuagesimo quinlo, mense Januario.

Originale in Arch. nat. Paris. M. 66", n" 6. Sigillum cereum vir. col. filis seric. rub. et yir. col. appenditur.
Perlinebat ad Arch. Univers.

467. Philippus III, Francorum rex, praeposito Parisiensi mandatut magistros et scholares Parisiens. ab injustis
violentiis defendat.

1276, Julii 27, apud Melodunum.

Philippus Dei gratia Francorum rex .. preposito Parisiensi salutem. Mandamus tibi

quatinus universitatem magistrorum et scolarium Parisius studentium defendas ab

injustis violenciis et gravaminibus manifestis. Actum apud Meledunum die lune post
festum beate Marie Magdalene, anno Domini MCC septuagesimo sexto.

Originalc in Arch. Univers. Paris. theca IV. A. 21. e. Jourdain, n" 245, qui chartam perperam ad Jul. 26 refert.

468 . Ordinatio Universitatis Parisiensis, ne magistri et baccalarei in locis privatis libros, exceptis grammati-
calibus et logicalibus, legant.
1276, Septembris 2, apud S. Bernardum.

Universitas magistroruin et scolarium Parisiensium ad perpetuam rei memoriain.

Verus Samaritanus noster in mundum veniens naturam humanam miserabiliter sauciatam

sanitati restituit, vimim et oleum sauciati vulneribus infundendo. Quia vero patitur reci-

divum, adhiberi debuit medicina, que foret utilis ad salutem juxta qualitatem morbi, nunc
fomenla, nunc actiora remedia salubriter apponendo. Propter quod sacrosancta ecclesia
diversosca nones edidit secundum culparuin exigentiam puniens transgressores et futuris
68.
1276] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 539

periculis cautelam adhibens. Nos suo magisterio edocet, quid in consiinilibus facere
debeamus. Hinc est, quod nos attendentes occulta conventicula ad docendum sacris cano-

nibus interdicla et inimica sapientie (cujus professores existimus), que mentes hominum
illuminans tenebras detestatur, communi utilitate pensata presumplioni quorumdam mali-
gnantium obviare volentes de communi consensu statuimus ac etiam ordinamus, quod
nullus magister vel bachallarius cujuscumque fuerit facultatis, legere decetero acceptent'

in locis privatis aliquos libros propter multa pericula, que inde emergere possunt, sed in
locis communibus ubi omnes possint confluere, qui ea que ibi docentur* valeant repor-
tare ' fideliter, exceptis dumtaxat libris gramaticalibus ac logicalibus, in quibus nulla
presumplio potest esse. Hec autem statuimus et ordinamus inviolabiliter secundum
tenorem privilegiorum a sede apostolica indultorum magistris et scolaribus Parisiens.

observanda. Si quis autein contra hoc statutum seu ordinationem venire presumpserit,
privationem societatis inagistrorum et scolarium se noverit incursurum. Actum et ordi-
natum apud Sanctum Bernardum in Cardineto in congregatione generali, anno Domini
M^CC^LXX" sexto, die mercurii ante Nativitatem beate Marie, retenta nobis addendi, sub-

trahendi, inmutandi et revocandi cum nobis videbitur potestate.

Originale in Arch. UniTcrs. Paris. tbeca VII. D. 7. a. Restat taeniol. membr. Cod, Vat. Reg. 406, fol. 61<>, Bibl.
Pbillipps in Cheltenbam, ms. 876, fol. 64, sub rubrica : Ordinatio qui libri debentur legi in locis privatis . Bulaeus, III,

430.

1. Ubique excepto ong. : attemptent u, 2. Orig. : o doceretur . 3. I. e. transcriberc .

469. Guillelmus, archidiaconus ecclesiae Parisiensis, notum facit magistrum Guillelmum dc Monte-Morenciaco
electum fuisse in provisorem pauperum magislrorum de Sorbona.

1276, Novembria 14, [Parisiis].

Universis presentes lilteras inspecturi (juillermus in. ecclesia Paris. archidiaconus

salutem in Doinino. Noveritis nos anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo

sexto, die sabbati post festum beati Martini hiemalis, litteras fel. rec. domini Clementis
pape quarti non canccllatas, non abolitas, non in aliqua sui parte viciatas vidisse in hec
v<i l);i : Clemens episcopus servus servorum Dei dil. fil. provisori pauperum magistrorum
et ipsis magistris in theologica facultate studentibus in vico ad portas ante palacium de
Terinis, ctc. sicttt supra n" 421. Dat. Viterbii x kal. Aprilis, pontificatus nostri anno
quarto . iNos autein Guillermus archidiaconus loci cuin celeris personis superius nomi-
natis, ad quas auctoritale presenlis littere pertinebat electio provisoris in domo prcdicta,
habita deliberalione diligcnti super provisore eligendo magistrum Guillermum de Monle
Morenciaco, lunc archiprcsbyterum Sancti Severini Paris., nunc vero canonicum Pari-
iensein, elegiinus ad provisorem et regimen dicte doinus'. In cujus rei teslimoniuin
540 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1276

presentes litteras sigillo curie nostre ad petltioneni dicti inagistri Guiiiermi fecimus sigil-

lari. Datum anno et die predictis'.

Mccffnum Chartul. eccles. Paris. in Areh. nat. Paris. LL. 183, foL 53'=. Bulaeus, III, 235.

1. Ipse fuit primus provisor Sorbonao post Robertum dc Sorbona, ut legitur in Necrol. Sorbon. ad vj non. Martii :

anniversarium mag. Guillermi de Monte Morenciacho quondam succentoris Paris., secundi provisoris domus de Sorbona,

qui legavit C libr. turon. et libros usque ad valorem I libr., et xxxviij sol. paris. annuatim pro pictantia in reddilibus .
Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16574, fol. 28. Vide Delislc, Cabinet des mss., II, 153.
2. Haec temporis nota, id est
14 Novemb. 1276, non dcsignat momentum, quo secundus provisor domus Sorbonae clcctus est, cum ipse in Cartul. de la
Sorbonne (Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16069, fol. 35, 54, 34) jam ad Decemb. 1275 (Orig. in Arch. nat. Paris. S. 6229, n 26),

Jun. et Jul. 1276 afferatur, sed potius tempus, quo provisor a Guillelmo archidiacono chartam sigillatam de sua electione
habita petiit.

470. Simon legalus excommunicat illos qui in festo alicujus nationis ducunt puhlice choreas, portant anna,
faciunt comessationes, in ecclesiis ad taxillos ludunt aliaque nefanda perpetrant.

1276, Decembris 6, Parisiis.

Simon miseratione divina tituli Sancle Cecilie presbyter cardinalis apostolice sedis
lej^atus ad futuram rei memoriam. Omnipotens Dominus in sanctis suis mirabilis ipsos

sanctos et electos suos hic certantes in carne ac propter ipsum afflictos irremuneratos
nequaquam preteriens in terris decoravit miraculis, et in celesti patria vite perhempnis
gloria sublimavit : quos et in terris ab invocantibus nomen ejus condigna voluit honorifi-

centia revereri. Horum autem memoriam christiana religio in valle miserie presentis
seculi constituta festivis sollempniis congruis ad hoc temporibus representat, qua laus
sanctorum exaltetur in populis ac debitis attollatur honoribus, et caritas representantium
ipsorum patrocinio in amorem Christi ferventius accendatur. Sane ex pia devotione scola-
rium, qui olim Parisius studuerunt, credimus processisse et annis plurimis ab eorum
sequacibus observatum, quod unaqueque natio scolarium eorundem aliqua sanctorum

festa cum veneratione sollempni specialiter celebrabat, divinis exequendis officiis reve-
renter, orationibus, eleemosinis aliisque pietatis operibus cum attentiori diligentia habun-
dancius insistendo. Nunc vero, sicut multiplicatis clamoribus audivimus ammirantes et
dolentes referimus, bene sonantis cithare dulcis sonus in vocem lamentationis lugubrem
miserabiliter est conversus, et odor devotionis alias consuetus fetorem diffundit lascivie

et in viroruin cordibus honestorum amaritudinis materiam subministrat. Fertur enim quod

modernis temporibus, cum occurrunt festivitates hujusmodi celebrande, predicti scolares,
devotione cultus divini postposita spretisque caritatis operibus consuetis, commessatio-
nibus, potationibus aliisque reprobandis actibus intendentes choreasque et alia nephanda
exercere ludibria nichilominus presumentes, honestatem militie clericalis a se prorsus
abiciunt, arina sumunt et armati incedunt nocturno tempore catervatim, perturbantes
tumultuosis ac inhonestis vocibus civitatem aliaque varia committentes, per que non
solum incurrunt reruin dispendia, sed etiam non sine gravi laicorum scandalo subse-
1277] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 541

cuntur frequenlius pericula personarum. Et quod gravius est ferendum, in contemplum

illius qui vendentes et ementes ejecit de templo, ad abominabilia manus suas detestabiliter

extendentes, quod est dictu horribile, factoque nephandius in ipsis ecclesiis, dum divina
celebrare deberent oflicia, etiam super sacris altaribus ubi corpus et sanguis Redemptoris
nostri per sacerdotum ministerium consecratur, non sine nota heretice pravitatis ad
taxillos ludere non verentur, nomen Greatoris ipsius el Virginis gloriose et aliorum sanc-
torum Domini prout in ludis hujusmodi, qui non ludi sed crimina sunt censendi, ab ipsis
lusoribus usitatum est fieri, blasphemantes. Et sic quod ad salutis commodum antiquorum
introduxil devotio, ad higendum perlrahitur exitium animarum. Nos itaque, qui statum

Parisiensis studii fore prosperum et honestum ab annis teneris affectamus, tam pcrni-
ciosum abusum a non paucis annis inolitum in vituperium ordinis clericalis, ex quo pre-
dicti studii deformatur honestas, profectus scolarium spiritualiter et temporaliter impe-
ditur, divina majestas ofTenditur et scandahim in populo generatur, cupientes ab ipso

studio penitus aboleri ; verenles etiam ne talis lapsus scolarium predictorum, si ilhim sub

dissimulatione transeundum duxerimus, nobis ad culpam a districto judice debeat impu-

tari : insolentias, enormitates, ludibria, et excessus predictos qua fungimur auctoritate
decetero fieri prohibentes, eos qui contra nostram prohibitionem hujusmodi venire pre-
sumpserint, sive talia fieri procuraverint, vel ut fiant opem et operam, consilium vel
favorem prebuerint aut consensum, excommunicalionis sententie quam in ipsos profe-
rinuis ipso facto volumus subjacere. In cujus rei testinionium sigillum nostrum presen-

tibus litteris duximus apponendum. Dat. Parisius viij id. Decembris, pontificatus domini
Johannis pape XXI anno primo.

Originale in Arch. not. Puri. M. 06, n" 7. Sig^llum ccr. rub. col. Itieniolo memb. appendilur. Pertincbut ud Arch.
Univers. Bulneus, III, 't31.

47 1 . Johannes XXI Stephano episcopo Parisiensi scribit itt de errorihus contra fidem, qui Parisiis de novo
puUulare dicuntur, inquirat.
1277, Januarii 18, Viterbii.

.. Episcopo Parisiensi. Ilelalio nimis implacida nostrum nuper turbavit auditum,

amaricavit et aniinum, quod Parisius, ubi fons vivus sapientie salutaris habundanter huc
usque scaturiit suos rivos limpidissimos fidem patefacientes catholicain usque ad terminos
orbis terre diffundens, quidam errores in prejudicium ejusdem fidei de novo pullulasse
dicuntur. Volumus itaque tibique auctoritate presentiuin districte precipiendo mandamus
quatinus diligenter facias inspici vel inquiri', a quibus personis et in quibus locis errores
hujusinodi dicli sunt sive scripti, et (|ue didiceris sive inveneris, conscripta fideliter nobis

per luum nuntium Iransmittere quaincitius non omitlas. Dat. Vilerbii xv kal. Februarii ',

anno primo.

Reg. Val. Jobanni X.XI, ep. 15, fol. S7. Bulueus, III, 'i.3l. Johnnncs XXI voeobatur mugistcr Petru Hiapanus,
542 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1277

qiiem Salimbene in suo Chron. (ed. Parm., p. 133) magnum sopbistam, logncum, disputatorem et tbeologum nominat.
Auctor esse dicitur Summularum logicalium, olim in scholis adbibitarum. In veteri catalogo scriptorum Ord. Praed. ante
an. 1323 composito fr. Petro Alpbonsi Hispano, Ord. Praed., ascribuntur (vide Archiv f. Litteratur- u. Kirchengesch. des
Mittelalt. II, 233, n 63), quod tamen admitti nequit, cum in mss. antiquis auctor nunquam fr. Ord. Praed. nominctur.
Sic V. g. in codice paene coaevo Bibl. Capit. Cordubensis n 318 habetur in fine : Expliciunt Sincategoreumata mag. Petri
Hispani.

1. Vide n 473. 2. Bulaeus, 1. c, D'Argentre, Coll. jud., I, 175, Jourdain, n" 249, perperam v kal. Febr. , i. e.

28 Januarii.

47^. Ordinatio facultatis Decretorum contra magistram Emmanuelem, archidiaconum Cremonensem, perjurum
et contumacem.
1277, Februarii 18, [Parisiis].

Anno Domini M^CCLXX^VP, die jovis post brandones fuil recitatum inter magistros

decretorum apud Sanctum Julianum, missa expleta, qualiter magister Emanuel archidia-
conus Cremonensis, ut dicit, legerat in suo nomine in scolis magistri G. de Cutri', quo
pretextu sibi fuerat injunctum pluries ut solveret medietatem pensionis scolarum, scilicet
sex libras, aut racionem redderet quare non teneretur, cum in inane se legisse confite-

retur in eisdem, datis auditoribus a collegio facultatis ad raciones audiendas. Qui auditis

partibus coUegio retulerunt die jovis ante eosdem brandones' non audivisse causam,
quare idem Emanuel dicte pensionis medietatem solvere non deberet. Et sic dictum colle-

gium per juramentum, quod fecerat eidem coUegio, injunxit per bedellum communem
eidem multis presentibus, quod satisfaceret eidem Gerardo de dicta pensionis medietate
infra dictum diem jovis post brandones, alioquin interdicebat idem collegium eidem
actum legendi seu potestatem tanquam perjuro atque rebelli. Et quia non est satisfactum
dicta die, idein ab eodem coUegio, ad instanciam ejusdem, privatus est actu et potestate
legendi decretales Parisius. Item cum idem jurasset eidem collegio obedire et ad man-
datum decani venire cum vocaretur, aut quatuor solidos solveret coUegio, si non veniret,
et quinquies fuerit vocatus, nec se excusaverit nec satisfecerit pro eisdem, licet pluries

fuerit monitus, tanquam inobedienti, perjuro et contumaci actus predictus legendi est
eciam ex hiis causis ei non immerito interdictus. Immo plus, cum idem Emanuel reveren-
ciam et obedienciam jurasset decano facultatis predicte et ea que dicerentur in facultate
celare, ipse proprium juramentum contempnens eundem decanum irreverenter contra
statuta et consuetudinem Universitatis coram officiali Parisiensi trahere minime formi-
davit super hiis, que idem asserebat per eundem decanum in collegio sibi dicta fuisse. De
quibus dictis dictus offlcialis, quia pocius ad collegium et Universitatem pertinebant quam
ad se, se intromittere penitus non curavit, etiam episcopo Parisiensi hoc sibi injungente.

Chart. facult. Decret. in Bibl. Arsen. Paris., ms. 1121, fol. 176''.

1. Gerardi de Cutri. Vide supra n" 442. 2. 11 Februarii.

1277] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANO. 543

473. Opiniones ducentae undeviginti Sigeri de Brabantia, Boetii de Dacia aliorumque, a Slephano episcopo
Parisiensi de consilio doctorum sacrae scripturae condemnatae.

1277, Martii 7, Pariaiia.

Universis presentes litteras inspecturis Stephanus, permissione divina Parisiensis

ecclesie minister indignus, salutem in filio Virginis gloriose. Magnarum et gravium

personarum crebra zeloque fidei accensa insinuavit relatio, quod nonnulli Parisius slu-
dentes in artibus proprie facultatis limiles excedentes quosdam manifestos et execrabiles
errores, immo potius vanitates et insanias falsas in rolulo seu cedulis, presentibus hiis

annexo seu annexis contentos quasi dubitabiles in scolis tractare et disputare presumunt,
non attendentes illud Gregorii : Qui .sapienter loqui nititur, magno opere metuat', ne
ejus eloquio audientium unitas confundatur, presertim, cum ' errores predictos gentilium

scripturis muniant', quas, proh pudor! ad suam imperitiam asserunt sic cogentes, ut eis
nesciant respondere. Ne autem, quod .sic innuunt*, asserere videantur, responsiones ita

palliant, quod, dum cupiunt' vitare Scillam, incidunt in Caripdim. Dicunl enim ea esse
vera secunduin philosophiam, sed non secundum fidem catholicam, quasi sint due con-
trarie veritates, et quasi contra veritatem sacre scripture sit veritas in dictis gentilium

dampnatorum, de quibus scriptum est : Perdam sapientiam sapientium , quia vera

sapienlia perdit falsam sapientiam. Utinam tales attenderent consilium sapientis dicentis :

Si tibi est intellectus, responde proximo tuo : sin autem, sit manus tua super os tuum,

ne capiaris in verbo indisciplinato, et confundaris . Ne igitur incauta locutio simplices

pertrahat in errorem, nos tam doctorum sacre scripture', quam aliorum prudentium
virorum communicato consilio districte talia et similia fieri prohibemus, et ea totaliter

<-ondempnamus, excommunicantes omnes illos, qui dictos errores vel aliquem ex illis'

dogmatizaverint, aut deffendere seu sustinere presumpserint quoquomodo, necnon et

auditores, nisi infra vij dies nobis vel cancellario Parisiensi duxerint revelandum, nichi-

lominus processuri contra eos pro qualitate culpe ad penas alias, prout jus dictaverit,
iniligcndas. Librum etiam Ue amore , sive De Deo amoris' , qui sic incipit : Cogit
me miiltum, etc, et sic tcrminatur : Cape igititr., Galtere, amoris exercere mandata,, etc.

ilem librum Geomantie', (lui sic incipit : Estimaveriint Iiidi^", etc, et sic terminatur :

Ratiocinare ergo super eum, et invenies, etc, item libros, rotulos seu quaternos nigroman-
licos aut" continentes experimenta sortilegiorum, invocationes demonum, sive conjura-
liones in periculum animarum, seu in quibus de talibus et similibus fidei orthodoxe et
bonis moribus evidenter adversantibus tractalur, per eandeni sententiam nostram condemp-
nanuis, in omnes, qui dictos rotulos, libros, ([uaternos dogmatizaverint, aut audierint,

nisi infra vij dies nobis vcl cancellario Parisiensi prodicto rcveIav<Mint eo modo, quo

supeiius est expressum, in hiis s<!riplis exconununicalionis " scntcntiam profcrentes, ad

alias penas, prout gravitas culpe exegerit, nichilominus processuri. Datum anno Domini
544 CHA.RTULA.RIUM UNIVERS. PARIS. [1277

millesimo CC septuagesimo sexto, die dominica, qua cantatur Letare Jheriisalem^ in curia
Parisiensi.
Explicit epistola. Sequuntur errores annotati in rotiilo**.

1. Quod Deus non est trinus et unus, quoniam trinitas non stat cum summa simpli-

citate. Ubi enim est pluralitas realis, ibi necessario est additio et compositio. Exemplum
de acervo lapidum.
2. Quod Deus non potest generare sibi similem. Quod enim generatur, ab aliquo
habet principium, a quo dependet. Et, quod in Deo generare non esset" signum perfec-
tionis.

3. Quod Deus non cognoscit alia a se.

4. Quod nichil est eternum a parte finis, quod non sit eternum a parte principii.

5. Quod omnia separata coeterna sunl primo principio.

6. Quod redeuntibus corporibus celestibus omnibus in idem punctum, quod fit in xxx
sex milibus annorum, redibunt idem effectus, qui sunt modo".
7. Quod intellectus non est forma corporis", nisi sicut nauta navis, nec est perfectio
essentialis hominis.

8. Quod intellectus, quando vult, dimittit corpus, et quando vult, induit'''.

9. Quod non fuit primus homo, nec erit ultimus, immo semper fuit et semper erit

generatio hominis ex homine.

10. Quod generatio hominis est circularis, eo quod forma hominis redit pluries super
eandem partem materie".
11. Quod homo est homo preter animam rationalem.
12. Quod, quia Socratesfactus est non" receptibilis eternitatis, si debet esse eternus,
necesse est ut transmutetur natura et specie.
13. Quod ex sensitivo et intellectivo " in homine non fit unum per essentiam, nisi
sicut ex intelligentia et orbe, hoc est, unum per operationem ".
14. Quod homo pro lanto dicitur intelligere, pro quanto celum dicitur ex se intelH-
gere, vel vivere, vel moveri, id est, quia agens istas actiones est ei unitum ut motor
mobili, et non substantialiter.

15. Quod homo post mortem amittit omne bonum.

16. Quod de fide non est curandum, si dicatur aliquid esse hereticum, quia'"' est
contra fidem.
17. Quod non contingit" corpus corruptum redire idem numero, nec idem numero
resurget.

18. Quod resurrectio futura non debet concedi a philosopho, quia impossibile est
eam investigari per rationem. Error, quia etiam philosophus debet captivare intel-

lectum in obsequium Christi.

19. Quod anima separata nullo modo patitur ab igne.
1277] AB ANNO MCC USQUK AD PHILIPPUM IV IIEG. FHANC. 545

20. (^)uod lex naturalis prohibet inlerfeclioneiii animaliuin irrationabiliuin sicut ratio-

nahiliuin, licet non tantuiii.

21. Quod nichil fit a casu, sed omnia de necessitate eveniunt, et, quod oinnia futura,

que erunt, de necessitate erunt, et que non erunt", impossibile est esse, et quod nichii
fit contingenter, considerando omnes causas. Error, quia concursus causarum est de
diflinitione casualis, ut dicit Boetius libro de Consolatione.
22. Quod felicitas non potest a Deo iinmitti inmediate.

23. Quod dicere Deuin dare felicifalem uni, et non alii, est sine ratione el

figmentum.
24. Quod oinnes scientie sunt necessarie, preter philosophicas disciplinas, et, qiiod
non sunt necessarie, nisi propter consuetudinem hoininum.
25. Quod Deus non potest dare perpetuitatem rei transinutabili et corruptibiii.
26. Quod priina causa posset producere effectum sibL equalem ", nisi temperaret
potentiain suain.

27. Quod Deus non posset facero plures animas in nuinero".

28. Quod Deiis nunquam plus creavit intelligentiam, quam modo creat.
29. Quod Deus est infinite virtutis in duratione, non in actione, quia talis infinitas

non est*', nisi in corpore infinito, si esset.

30. Quod intelligentie su|)eriores creant aniinas rationales sine motu celi ; inteiii-

genlie autein infcriores creant vcgetativam et sensitivam motu celi inediante.

31. Quod inteliectus humanus est eternus, quia est a causa eodein rnodo seinper se

habente, et quia non habet inateriam", per quam prius sit in potentia quain in actu.
32. Quod inteiiectus est unus nuinero omniuin, iicet cnim separetur a corpore hoc,
non tamen ab omni.
33. Quod raptus et visiones non fiunt, nisi per naturam.
34. Quod priina causa non possct plures mundos facere.

35. Quod sine agente proprio, ut patre et homine. non posset fieri hoiiio a deo.
36. Quod Deuiii in hac vita mortali possumus intelligere per essentiam.

37. Quod nichii est credendum, nisi per se nolum, vei ex per se nolis jjossil decia-

rari.

38. Quod Deu8 non potuit fecisse" primam maleriam, nisi mediante corpore ceiesti,
39. Quod a voluntate antiqua non potest novuin procedere " absque transmulatione
precedente.
40. Quod non esl exceilenlior status, quam vacare philosophie.
41. Quod inteilectus Socralis corrupti non habct scientiain eorum, quorum habuit.
42. Quod causa prima non habet scienliam fulurorum contingenlium. Priina ratio,
quia futura conlingentia suiil iion enlia. Sccunda, quia futura contingentia sunt purticu-
laria; Dcus autein cognoscit virtute inlellecliva, que non potest particularc cognosccre.
Chart. Unie. Paris. I. <Vt
546 CHARTULAIUUM UNIVERS. PARIS. [1277

Unde, si non esset sensus, forte " intellectus non distingueret inter Socratein et Pla-

tonein, licet distingueret inter hoininein et asinuin. Tertia cst ordo cause ad causatuin;

prescientia eniin divina est causa necessaria prescitoruin. Quarta est ordo scientie ad

scitum; quainvis eniin scientia non sit causa sciti, e.x quo lainen scitur, deterininatur ad

alleram partem contradictionis ; et hoc multo magis in scientia divina, quain noslra.
43. Quod priinum principium non potest esse causa diversorum lactorum hic inferius,

nisi mediantibus aliis causis, eo quod nulhiin transmutans diversimode Iransmutat, nisi

transmutatum.
44. Quod ab uno priino agente non potest esse multitudo eflectuum.
45. Quod priinum principium non est propria causa eternorum, nisi metaphorice,

quia conservat ea, id est. quia, nisi esset, ea non essent.

46. Quod, sicut ex materia non potest aliquid fieri sine agente, ita nec ex agente
potest aliquid fieri sine materia; et, quod Deus non est causa efficiens, nisi respectu ejus

quod habet esse in potentia materie.

47. Quod entia declinant ab ordine priine cause, in se considerata, licet non in ordine

ad alias" causas agentes in universo. Error, quia essentialior et inseparabilior est ordo

entium ad primam causam, quam ad causas inferiores.

48. Quod Deus non potest esse causa novi facti, nec potest aliquid de novo producere.
49. Quod Deus non possit inovere celuin motu recto. Et ratio est, quia tunc relin-

queret vacuum.
50. Quod Deus non potest irregulariter, id est, alio modo, quain movet, movere
aliquid, quia in eo non est diversitas voluntatis.

51. Quod Deus est eternus in agendo et movendo, sicut in essendo ; aliter ab alio

determinaretur, quod esset prius illo.

52. Quod id, quod de se determinatur ut Deus, vel seinper agil, vel nunquam ; et,

quod inulta sunt eterna.

53. Quod Deum necesse est facere, quicquid inmediate fil ab ipso. Error, sive

intelligatur de necessitate coactionis, quia tollit libertatem, sive de necessitate inmutabi-

litatis, quia ponit impotenliam " aliter faciendi.

54. Quod primuin principium non potest inmediate producere generabilia, quia sunt
effectus novi. Effectus autein novus exigit causain inmediatam, que " potcst aliter se

habere.
55. Quod primum non potest aliud a se producere; quia omnis differentia, que est
inter agens et factuin, est per materiam '".

56. Quod Deus non potest inmediate cognoscere contingenlia, iiisi per aliam particu-
larem causain et proxiinam.

57. Quod si oinnes cause aliquando fuerint in quiete, necesse est ponere Deum
inobiiem.
i2771 AB ANNO MCC USQUE AD PHrLIPPUM IV KEG. FHANC. 547

58. Qiiod Deus est causa necessaria priiiie intelligentie : qua posifa ponitur effectus,

et sunt siinul duratione.

59. Quod Deus est causa necessaria inotus corporum" superioruin el conjunctionis et

divisionis continentis in stellis.

60. Qiiod ad hoc, quod oinnes effectus sint necessarii respectu causo prime, non
suflicit, quod ipsa causa priina non sit impedibilis; sed exigitur, quod cause inedie non
sint impedihiles. Error, qiiia tunc Deus non posset facere effectum necessariuin sine
causis posterioribus.

61. Quod Deus possil agere confraria, hoc est, mediante corpore celesti, quod est
diversum in ubi.

62. Quod Deus est infinite virtutis, non qiiia faciat aliquid de nichilo, sed quia con-
inuat motuin infinitum.

63. Quod Deus non potest in efrectum cause secundarie sine ipsa causa secundaria".

64. Quod effectus inmedialus a primo debet esse unus tantum, et simillimus primo.
65. Quod Deus vel inteliigentia non infundit scientiam aniine hiimane in soinpno,
nisi inediante corpore celesti.

66. Quod plures sunt inotores primi.

67. Quod primuin inmobile simpliciter non inovet, nisi aliquo molo inediante, et quod
tale movens inmobile est pars inoti ex se.

68. Quod potentia acliva, que potest esse sine operatione, esl pofentie passive per-
mixta. Error, si intelligatur de quacumque operatione ".

69. Quod substantie separate, eo quod habent unuin appetituin, non mufantur in
operc ".
70. Quod intclligentie, sive subsfantie separate, quas dicunt cfernas, non habent
proprie causain efficientein, sed inetaphorice, quia habent conservantein causam in esse
sed non sunt facte de novo, quia sic essent transmufabiles.

71. Quod in substantiis separafis nulla est possibilis transmufatio; noc sunl in
potentia ad aliquid, quia eterne et iinmuncs sunt a materia"'.

72. Quod substantie separate, (piia " iion haix-nf maferiam, per quam prius sint in
polentia, qiiam in actu, et sunt a causa codein inodo seinper se habente : ideo sunt
elerne.

73. Quod subsfantic separate per suuni intellecliim crcanl res.

74. Quod intelligentia motrix celi iiiduit in animam rationalcin, sicut corpus celi

influit in corpus huinanum.

75. Quod angelus non potest in actus oppositos inmediatc, sed in actus mediatos
niediante alio, iit orbc.
76. Quod angelus nichil intelligil de iiovo.
548 CHARTULARIUM UNIVERS. PAHIS. [1277

77. Qiiocl si essel aliqiia substantia separata, que non nioveret aliquod corpus in hoc
mundo sensibili, non clauderetur in universo.

78. Quod substantie sempiterne separate a inateria habenl bonuin, quod est eis possi-

bile, cuiii produciintiir, ncc desiderant aliquid, quo carent.

79. Quod substantie separate sunt sua esscntia, qiiia in eis idein cst quo est, et quod
est".

80. Quod oinne, quod non habet materiain, est eternuin ;

quia, quod non est faclum
per transmutalionem materie, prius non fuit" : ergo est eternum**.
81. Quod, quia intelligentie non habent materiain, Deus non posset facere plures
ejusdein speciei*'.

82. Quod inlelligentie superiores non sunl causa alicujus novitatis in inferioribus, et

qiiod superiores sunt inferioribus causa eterne cognitionis.

83. Quod intelligentia perficitur a Deo in eternitate, quia secundum totum inmuta-
bilis est, anima autein celi non.
84. Quod intelligentia recipil a Deo esse per intelligentias medias.

85. Quod scientia intelligentie non differt a substantia ejus; ubi" enim non est diver-

sitas intellecti ab intelligente, nec diversitas intellectorum.

86. Quod substantie separate sunt actu infinite. Infinitas enim non est impossibilis,
nisi in rebus materialibus.
87. Quod mundus est eternus, quantuin ad omnes species in eo contentas ; et, quod
tempus est eternuin, el inotus, et materia, et agens, et suscipiens; et quia est a potentia

Dei infinita, el iinpossibile est innovationem esse in effectu sine innovatione in causa-

88. Quod nichil esset novuin, nisi celum esset variatuni respectu materie genera-
biliuin.

89. Quod impossibile est solvere rationes philosophi de eternitale mundi, nisi dica-
mus, quod voluntas primi implicat incompossibilia.
90. Quod naluralis philosophus debet negare siinpliciter mundi novitatein, qiiia inni-
titur causis naturalibus, et rationibus naturalibus. Fidelis autem potest negare inundi
eternitalem, quia innititur causis supernaturalibils.

91. Quod ratio philosophi demonstrans motuin celi esse eternuiii non *' esl sophis-
tica; et mirum, quod honiines profundi hoc non vident.
92. Quod corpora celestia moventur a principio intrinseco, quod est anima; et quod
tnoventur per aniinam et per virtutein appetitivam, sicut aniinal. Sicut enim aniinal appe-
tens movetur, ita et celuin.

93. Quod corpora celestia habent e.x se cternilalem sue substantie, sed non cterni-
tatein motus.
94. Quod duo sunt principia eterna, scilicet corpus celi, el aniina ejus.
 1277] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 549

95. Qiiod tria sunt principia in ccleslibus : subjecluni niolus eterni; aniina corporis
celestis"; et primum movens ut desideratuin. Error est quoad duo pritna.
96. Quod Deus non potesl inultiplicare " individiia sub iina specie sine materia.

97. (^)uod individua ejusdem speciei difrerunt sola positione inaterie, ut Socrales et
Plato '". et qiiod forma huinana existente in ulroque eadein nuniero non est niiriim, si

idem nuinero esl in diversis locis.

98. Quod mundus est eterniis, qiiia quod hal)el naturam, per ((iiam possit esse in

tolo futuro, habet naluram, per quaiii potuit esse in toto preterito".
99. Quod mundus, licet sit lactus de nichilo, non tainen est faclus de novo; et
quainvis de non esse exierit in esse. tamon non csse non precessit esse duratione,
sed natura tantum.
100. Quod theologi dicentcs (|iiod ccliiin (|uan(loque cjuiescit, arguunt ex falsa

suppositione; et, quod dicere, celuin esse, el non moveri, est dicere contradictoria.

101. Quod inlinite precesserunt revoluliones celi, quas non fuit impossibile coin-
prehendi a prima causa, sed ab inlellectu creato.
102. (^uod anima celi est intelligenlia, et orbes celestes non sunt instruinenta
inlelligentiarum sed organa, sicut auris et oculus sunt organa virtutis sensitive.

103. (>uod forma, quam oporlet esse et fieri " in materia, non potest agi ab illo,

quod non agit ex inateria".

104. (^)uod humanitas non est forma rei, sed rationis.

105. Quod forma hominis rion est ab extrinseco, sed educitur de potentia inaterie,

quia aliter non esset generatio univoca.

lOf). (^uod oinnium formaruin causa effecliva inmediata est orbis.

107. (luod elemcnla sunt eterna. Sunt lamen facla de novo" in dispositione, (|uaiii

inodo habent.
108. Quod aniina liumana iiullo modo est mobilis seciindum locuin, ncc |)er se,

nec per accidens; et si ponatur alicubi per substantiam suam, niinquam movcbilur de
iibi ad ubi.
109. ()uod subslanlia anime est elerna; et quod intellectus agens et possibilis sunt
eterni.

110. ()uod inotiis celi sunt propter animain intellectivam ; et aniina intellectiva sive

intcllectus non potest educi, nisi mediante corpore.

111. Quod niilla forina ab extrinseco veniens potesl facere ununi cuin materia.
(^uod eniiii separal)ilo est, ciiin eo. quod est corruptibile, unum non facit.

112. (^uod intclligenlie siipcriores impriinunt in inferiores, sicul aniiiia iina imprimil
in aliam, et etiam in aniiriam sensitivain ; et per talein impressioneui incanlalor aliqiiis
prohicit camelum in foveain solo visii.
550 CII\RTULA.I11UM UNIVERS. PARIS. [1277

113. Quod aniina separata non est alterabilis secunduin philosophiani, licet secun-

duni fidein" alteretur.

114 Quod aniina rationalis, quando recedit ab aniinali, adhuc reinanet aniinal

Vivuin.

115. Quod aniina intellectiva cognoscendo se cognoscit oinnia alia. Species eniin

oinniuni reruin sunt sibi concreate. Sed hec cognitio non debetur inlellectui nostro,

secunduin quod noster est, scd secunduin quod est intellectus agens.

116. Quod anima est inseparabilis" a corpore; et quod ad corruptionein harinonic

corporalis corrunipitur aniina.

117. Quod scientia magistri et discipuli est una numeio; ralio auteiii, quod intci-

lectus sic unus est" : quia forma non multiplicatur, nisi quia educitur de potentia

materie.

118. Quod intellectus agens non copulatur nostro possibili; et qiiod intcUectus
possibilis non unitur nobiscuin seciindum substanliam. Et si uniretur nobis iil forina,

esset inseparabilis ".

119. Quod operatio intellectus non uniti copulatur corpori, ila quod operatio est

rei non habentis forinam, qua operalur. Error, quia ponit, quod intellectus non sit

foriha hominis.

120. Quod nichil potest sciri de intellectu post ejus separationem.

121. Qiiod intellectus, qui est ultiina" hominis perfectio, esl penitus abstractus.
122. Quod intellectus possibilis'" est inseparabilis" a corpore sinipliciter quantum
ad hunc*^ actum, qui est specierum receptio, et quantum ad judicium, quod fit per
simplicem specierum" adeptionem, vel intelligibilium coinpositionem. Error, si

intelligatiir de omnimoda receptione.

12,3. Quod intellectus agens est quedam substantia separata superior ad intellectum
possibilem; et quod secunduin substantiam, potentiam et operationem est separatus a
corpore, nec est forina corporis huinani.

124. Quod inconveniens est ponere aliquos intellectus nobiliores aliis; quia cum
isla diversitas non possit esse a parte corporuni, oportet quod sit a parte intelligen-
tiarum ; et sic aniine nobiles et ignobiles essent necessario diversarum specierum,
sicut inlelligentie. Error, qiiia sic aniina Christi non esset nobilior aniina Jude.

125. Quod inlellectus speculativus simpliciter est eternus et incorruptibilis; respectu

yero hujus hoininis corrumpitur corruptis fantasmatibus in eo.

126. Quod intellectus possibilis nichil est in actu, antequain intelligat; quia in

natura" intelligibili esse aliquid in actu est esse actu intelligens.

127. Quod ex intelligente et intellecto fit una substantia, eo quod intellectus sit

ipsa intelligentia" formaliter.

 1277] AB ANNO MCC USQUE AD 1'HILIPPUM IV HEG. FHANC. 551

128. Quod illud, quod de sui iiatura nou est delenninatuiii ad esse vel non esse,
non delerininatur, nisi per aliquid, ([uod est necessarium respectu sui.

129. Quod voluntas inanente passione et scienlia particulari in actu non potest agere
contra eain.

130. Quod, si ratio recta, et voluntas recta. Error; (juia contra glossain Augustini
super illud psalini : Concupivit aiiima mea desiderare , etc, el quia secunduni hoc,
ad rectitudinem voluntatis non esset necessaria gratia, sed scientia soluin, quod est error
Pelagii.

l.U. (^uod voluntate e.xistenle in lali dispositione, in qua nata esl moveri et manente"
sic disposito, quod natuin est movcre, impossibile est voliintatem non velle.

132. Quod orbis est causa voluntatis medici, ut sanet.

133. Quod voluntas et intellectus non moventur in actu per se, sed per causain
seinpilernam, scilicet corpora celestia.

134. Quod appetitus, cessantibus iinpedimentis, necessario movetur ab appetibili.

Error est de intellectivo.
135. Quod voluntas sccundum se est indelerminata ad opposita sicut inateria ; deter-
minatur autem ab appetibili", sicut materia ab agente.
136. Quod homo agens ex passione coacle agit.

137. Quod quamvis generatio hoininum possit dcficere, virtule" priini tamen non
deficiet; quia orbis primus non soluin inovet ad generalionem elementorum, sed etiain
hominiim.
1.38. Quod, cum Deus non comparetur ad entia in ralione cause materialis vel
forinalis, non facit accidens esse sine subjecto, de cujus ratione est actu inesse
subjecto"'.

I 139. Quod accidens e.xistens sine subjecto non ost accidens, nisi equivoce ; et quod
iinpossibile cst quantitatein sive diinensionem esse per se ; hoc enim esset ipsain esse
substantiain.

140. Quod facere accidens esse sine subjecto, habet rationem iinpossibiiis, implicanlis
contradictionein.

141. Quod Deus non potest facere accidens esse sine subjeclo, nec plures diinen-
siones siinul esse.

142. Quod ex diversilale locorum acquiruntur necessitates eventuum.

143. Quod ex diversis signis celi signantur diverse (oiiditioiies iii iioininibuH lam
donoruin spiritualium, qiiam rcriim lemporalium'".
144. Quod oinne boiium, (|uo(I liomini possil)iIi' csl, coiisislil iii viituliltus inlellec-

tualibus.

145. Quod niilla (luestio esl disputabilis per rationem, quain philosophus non debeal
552 CHAUTULAIUUM UNIVERS. PMUS. [1277

disputaie et deterininare, quia rationes accipiuntur a reljus. Philosophia auteiii oiiines

res habet considerare secunduni diversas sui partes.

146. Quod possibiie vel iinpossibile siinpliciter, id csl, oinnibus inodis, est possibile

vel inipossibile secundum philosophiam.

147. Quod impossibile siinpliciter non potesl fieri a Deo, vel ab agenle alio. Error,
si de impossibili secundum naturam inlelligatur.
148. Quod homo per nutritionem potest fieri alius numeraliter et individualiter.

149. Quod alius est intellectus in ratione secundum quod Deus intelligit se el alia.

Error, quia licct sit alia ratio intelligendi, non tainen alius inlcUectus secunduin
rationem.
150. Quod hoiiio non debel esse conlenlus auctoritale ad habendum certitudinem^*
alicujus questionis.

151. Quod ad hoc, quod homo habeat aliquam cerlitudinem alicujus conclusionis"
oportet, quod sit fundatus super principia per se nota. Error, quia genoraliter tam
de certitudine" apprehen.'uonis quain adhesionis loquilur.
152. Quod serinones theologi fundati sunt in fabulis.
153. Quod nichil plus scitur propter scire theologiam.

154. Quod sapientes mundi sunt philosophi tantum.

155. Quod non est curandum de sepultura.
156. Quod si celum staret, ignis in stupam non ageret, quia Deus non esset'".

157. Quod hoino ordinatus quantum ad intellectum et afTectum, sicut potest sufli-
cienter esse per virtutes intellectuales et alias morales, de quibus loqiiitur philosophus
in Ethicis, est sufTicienter dispositus ad felicitatem eternain.

158. Quod post conclusionem factam de aliquo faciendo, voluntas non manet libera;
et quod pene non adhibentiir a lege, nisi ad ignorantie correptionem, et ut correptio
sit aliis principium cognitionis.
159. Quod voluntas hominis" necessitatur per suam cognitionein, sicut appetitus
bruti.

160. Quod nullum agens est ad utrumlibet, imino determinatur.

161. Quod effectus stellarum super liberum arbitrium sunt occulti.
162. Quod voluntas nostra subjacet potestati corporum celestium.
163. Quod voluntas necessario prosequitur, quod firmiter creditum est a ratione; et
quod non potest abstinere ab eo, quod ratio dictat. Hec autein necessitatio non est
coactio, sed natura voluntatis.

164. Quod hoino in omnibus actionibus suis sequitur appetitum, et semper majorem..
Error, si intelligatur de inajori in movendo".
165. Quod non est possibile esse peccatum in potentiis aniine superioribus. Et ila

peccaluin fit^' passione, non voluntate.

1277] AB ANNO MCC USQUE AD l'HILIPPUM IV HEG. FKANC. 553

166. Quod peccatuin conlia naturani, utpote abusus in coitu, licet sil contra naturani
speciei, non tainen est contra naturani individui.

167. Quod quibusdain signis sciuntur honiinum intentiones et nuitationes inten-

tionum, et an ille intentiones perficiende sint, et quod per tales figuras sciuntur eventus
peregrinorum, captivatio hominum, solutio captivorum, et an fuluri sint scienles an
latrones.

168. Quod continentia non est" essentialiter virlus.

169. Quod perfecta abslinentia ab actu carnis corrumpit virtutem et speciem'*.

170. Quod pauper bonis fortune non potest bene agere in moralibus.
171. Quod humililas, prout quis non ostentat" ea que habet, sed vilipendit et humi-

liat se, non est virtus. Krror, si inlelligatur : nec virtus nec actus virtuosus.
172. Quod delectatio in actibus venereis non impedit actum seu usum intellectus.

173. Quod scientia contrariorum solum esl causa", quare anima rationalis potest in

opposita ; et quod potentia simpliciter una non j)olest in opposita, nisi per accidens, el

ratione alterius.

174. Quod fabule et falsa sunt in lege christiana, sicul in aliis.

175. Quod lex christiana impedit addiscere.

176. Quod felicitas habetur in ista" vita, et non in alia.

177. Quod non sunl possibiles alie virtutes, nisi acquisite, vel innate.

178. Quod finis" terribilium est mors. Error, si excludat inferni terrorem" qui
extreinus est.
179. Quod non est confitenduin, nisi ad apparentiam.

180. Quod non est orandum.

181. Quod castitas non est majus bonuin, quain perfecta abstinentia".
182. Quod possibile est, quod fiat naturaliter universale diluviuin ignis.
183. Quod siinplex fornicatio, utpote soluti cuin solula, non est peccatum.
184. Quod crealio non ost possibilis, quamvis contrarium tenendum sit secunduin
fidem.
185. Quod non esl verum, quod aliquid fiat ex nichilo, neque factum sit in j)rima

creatione.

186. Quod celuin nunquain quiescit, quia generatio inferioruin, que est finis inotus

celi, cessare non debet; alia ratio", quia celum smim csse el suam virtulein habet a
motore suo; et hec conservat celum pcr siium moluiii. Unde si cessaret a inotu, cessaret
ab esse.
187. Quod nos pejus aut inelius intelligimus, hoc provenit ab intellectu j)assivo,

quem dicil'^ esse potentiam sensilivam. Krror, quia hoc" j)onit unum inlellectum in
oiiinibus, aut equalilatcm in omnibus animabus.
188. Quod si in aliquo huinore virtule stellaruin deveniretur ad lalem proportionem,
Chart. Vnio. Parit. I. 70
554 CHARTULAHIUM UNIVEHS. PARIS. [1277

cujusmodi proporlio est in seminibus parentum, ex illo humore posset generari homo;
et sic" homo posset sufficienter generari ex putrefactione.

189. Quod cum intelligenlia sit plena formis, imprimit illas formas in materiam per
corpora celestia tanquam per instrumenta.
190. Quod prima causa est causa omnium remotissima. Error, si intelligatur ita

scilicet, quod non propinquissima.

191. Quod forme non recipiunt divisionem, nisi per materiam. Krror, nisi intelli-

gatur de formis eductis de potentia materie.

192. Quod materialis forma non potest creari.

193. Quod intellectus potest transire de corpore in corpus, ita quod sit successive
motor diversorum corporum.
194. Quod anima nichil vult, nisi mota ab alio. Unde illud est falsum : anima seipsa
vult. Error, si intelligatur mota ab alio scilicet ab appetibili vel objecto, ita quod appe-
tibile vel objectum sit tota ratio motus ipsius voluntatis.

195. Quod fatum, quod est dispositio universi, procedit ex providentia divina non
inmediate, sed mediante motu corporum superiorum ; et quod istud fatum non imponit
necessitatem inferioribus, quia habent contrarietatem, sed superioribus.
196. Quod dignitatis est in causis superioribus, posse facere peccata et monstra'"
preter intentionem, cum natura hoc possit.
197. Quod aliqua possunt casualiter evenire respectu cause prime ; et quod falsum
est, omnia esse preordinata a causa prima, quia tunc evenirent de necessitate.
198. Quod in causis efficientibus causa secunda habet actionem, quam non accepit
a causa prima.
199. Quod in causis efficientibus cessante prima non cessat secunda ab operatione
sua, dum tamen secunda operetur secundum naturam suam.
200. Quod evum et tempus nichil sunt in re, sed sohun in apprehensione.
201. Quod, qui generat mundum secundum totum, ponit vacuum, quia locus neces-
sario precedit generatum in loco; et tunc ante mundi generationem fuisset locus sine
locato, quod est vacuum.
202. Quod elementa previa" generatione sunt facta ex illo chaos; sed sunt eterna.
203. Quod universum non potest deficere, quia primum agens habet Iransmutare
elernaliter vicissim, nunc ad istam formam, nunc ad ilhun, et similiter" materia nata est
transmutari.
204. Quod substantie separate sunt alicubi per operationem; et quod non possunt
moveri ab extremo in extremum, nec in medium, nisi quia possunt velle operari aut in
medio, aut in extremis. Error, si intelligalur, sine operatione substantiam non esse
in loco, nec transire de loco ad locum.

205. Quod tempus est infinitum quantum ad utrumque extremum, licet enim impos-
70.
 1277] AB ANNO MCC USQUE AD PHII.IPPUM IV REG. FR.VNC. 555

sibile sit, infinita esse pertransita, quoruin aliquid fuit pertranseundum; non tainen

impossibile est, infinita esse pertransita, quoruin nullum fuil pertranseundum.

206. Quod sanitatein, infirinitateni, vitain et morlein attribuit" positioni sideruin et

aspectui fortune, dicens quod si aspexerit eum fortuna, vivet; si non aspexerit, morietur.

207. Quod, in hora generationis hoininis in corpore suo et per consequens in aniina.
que sequifur corpus, ex ordine causaruin superiorum et inferioruin inest homini dispo-

sitio inclinans ad tales actiones vel eventus. Error, nisi intelligatur de eventibus natu-
ralibus, et per viaiii disposilionis.

208. Quod duobus bonis propositis qiiod fortius est fortius inovet. Error, nisi
intelligatur quantum est" ex parte boni inoventis.

209. Quod omnes inotus voluntarii reducuntur in motorem primum. Error, nisi
intelligatui' in motorem primiiin simpliciler, non creatuin; et intclligendo de motu secun-
duin substantiam, non" secundum defTormitatem.
210. Quod inateria exterior obedit substantie spirituali. Error, si intelligatur siin-

pliciter, et secunduni omnein modum transinutationis.

211. Quod intellectus noster per sua naturalia" potest pertingere" ad cognitionein
priine cause. Hoc inale sonat, et est error, si intelligatur de cognitione inmediata.
212. Quod intelligentia sola voluntate inovet celuni.

213. Quod natura, que est principium inotus in corporibus celestibus, est intelligentia
inovens. Error, si intelligalur de natura intrinseca, que est actus vel forma.

214. Quod aniina nunquam moveretur, nisi corpus moveretur, sicut grave vel leve
nunquain moveretur, nisi aer moveretur.
215. Quod de Deo non potest cognosci, nisi quia ipse est, sive ipsum esse.
216. Quod Deuin esse ens per se" positive, non est intelligibile; sed privative est

ens per se.

217. Quod creatio non dcbet dici iiiutatio ad esse. Error, si intelligatur de oinni

modo mutationis.
218. Quod intelligcntia, vel angelus, vcl aniina separata misquain est.

219. Quod substantie separate nusquam sunt secundum substantiam. Error, si

intelligatur ita, quod substantia non sit in loco. Si autem intelligatur, quod substanlia'*
8it ratio essendi in loco, verum est, quod nusqtiam sunt secunduin substantiam.
Explicit*"" roliiliis erroriim continens ducentos et decem et novem articulos Parisius
dampnatos'" a Slep/tano ejusdem loci Jidedigno ministro et episcopo anno Domini M^CC
septuagesimo sexto, die dominica, qua cantatur Letare Jherusalein in curia Parisiensi.

iiibl. Trecen(if, dii. 665 (saec. XIII), fol. 253^ cum qoo mi. lat. (60. XIIl-XIV) 'i391 in Bibl. nat. Porii. quantum ad
lectiones vnrinntcs mnxima ex pnrte conrordat. Utrumque olim nd Ord. Ciatcrr. pertinnit. Dibl. Burgbe. 360, fol. SOk*"
(acc. XIII). Bibl. nnt. Pnri., m. Inl. 15661 (olim Sorb. .195, nor. XIII), fol. 79; m. Int. 1"'i76 (ncr, XIII), fol. 185; ms.
lat. 1't508 (ncr. Xlil-XIV) ubi fol. 2.">7'' in mnrgine : o nrticuli condempnnti Pnriiius nb rpiscopo nnno Domini M" GC" LXXVI,
qui excominunicnvit [cum] ({ui aliqucm de eis dogmutixare vel [etiuni] sustiiKTo prcHiimpserit quoquo modo a. Epistola
556 CIIA.nTULAItIUM UNIVERS. PARIS. [1277

ej>iscopi decst u\ islo ultiino ins. et collcctio finit nuiic ciim 11^4 articulo. Ms. lat. 16,533 (saec. XIII-XIV) fol. 5^1^ sqq. unacum
cpistola Stephani cst nolae infeiioiis. I3ibl. Brugensis, ms. 154. In ms. lat. Paris. 15761, fol. 155'', collectio non siiper-

gieditur 26 errorem, sicul Bibl. de Roiien ms. A. 263, fol. 300, non 21 art. At in isto ultimo fol. 307 invenitur cpislola
Stcphani, quae sola sine Erroribus in ms. lat. 1.5888, fol. 181 > (saec. XIV), Bibl. Arsen. ms. 329, fol. 233, scripta est. Iii Bibl.

Burghes. 296 in fine (saec. XIV) sunt 126 errores (cum epistola) diverso ordine. In Bibl. nat. Paris. ms. lat. 16393,
fol. 129, 257'', cxstat instrumentum vulgo vidimus appellatuiii officialis Paris. omnium 219 articulorum atquc epistolae
Stephani, anno 1303 (in fiiie tamen, fol. 258, legitur : indict. 13 pontif. Johann. XXII anno 14 , id est, 1330) confectum quod
cuiidem textum pracbet atque alii mss. Paris., sicut et Bibl. Ainplon. ms. 179 in-fol. (saec. XIV exeunt.), fol. 112 ; Cod. convent.
Ord. Praed. Vindob. in-4 (saec. XV, sicut et duo codd. scqiicntes), fol. 87, ct ileruni fol. 117''; Cod. Vat. lat. 900, fol. 116''; Bibl.

Univers. Paris. ms. t. I. 36, fol. 80 (sine epistola) ; Cailsruhe, Bibl. publ. n" 168, fol. 33 (saec. XIV), ut taceainus de editionibus.
Aliqui errorum a diversis doctoribus saec. XIII et XIV occasione data in medium proferuntur. Raimundus Lullus tamen
oinnes, quanquam ordine inverso, affert in suo libro an. 1297 vel 1298 composito et adhuc incdito : Declaralio per modum
dialogi edita contya aliquorutn philosoph^rum et eorum sequacium opiniones, etc, in. Bibl. nat. Paris. ins. lat. 16117
(sacc. XIV), fol. 54; Bibl. Monac, mss. lat. 10497, fol. 77 (s. XIV), et 10590, fol. 72; Cod. Vat. Urbin., ins. 1394, fol. 146
(usque ad err. 62), defenditque opposita eoruni contra philosophum eos astruentem. Ilunc librum LuIIi esse eundein, qui in
catalogo opp. Lulli an. 1311 (Bibl. nat. Paris., ms. lat. 15450, f. 80) intitulatur : Libcr contra errores Boetii et Sigerii, jam
Haureau in Hist. litt. de la France, XXIX, 334, autumavit. Sicque quidam Boelius et Sigerus saec. XIII cxeunle principales
istarum opinionum assertores habebautur. De Sigero de Brabaiitia jam supra ad errorcs aii. 1270 n" 432 verba fecimus.
Boetius vero nominatur ctiam ad calcem errorum in ins. Paris. 16533, fol. 60 (vide infra in fine n. 100). In ins. lat. 4391
Bihl. nat. Paris., fol. 68, revera omnes 219 errores eodem ordine sicut siipra se subsequentes perstringuntur (cujus contrarium
quis conjicerc posset ex Journal des Savants infra citato) sub rubrica : Contra Segerum et Boetium hereticos. Haureau
in Journal des SavantS, 1886, p. 176 sqq., monstravit istuin Boetium fuisse qucmdam Boetium de Dacia, et aliquos errores
inveniri in ejusdem opere : Quaestiones supra libros Topicorum (quae ctiam in Cod. Vat. lat. 4883, fol. 88, exstaiit), minime

vero prcsque littcralement , Adhuc tamen sub judice lis cst, an iste Boetins Dacus sit ille fratcr Ord.
ut ipse asserit.
Prued. ejusdeni noininis et forte cjusdem temporis, quem Echard iii ^^*. Ord. Praed., I, 640, perpcrain ad an. 1353 refert, et
cui insuper opera apud Echard, p. 734 (Pignon, n" 63) relata ascribuntur, inler quae quoddam scriptura in Topica Aristot.
recensetur (cf. antiquum cataloguin in Arch. f. Litteratur- und Kirchengeschichte des Mittelalt., II, 230, n 35). Cerlum
tantum est Boctiuin auctorem Quacstionum super libros Topicorum iii nuUo quatuor codd. ut alumnum Ord. Praed.
designari (quod alias, quando auctor ad Ord. pertinct, vulgo Ct) nec ut fratrem, nec etiam ut religiosum publire philo-
sophiam docere potuisse in vico Garlandiae seu Straminis. Miniine tuinen duo tantum, immo plurcs fucrunt auctorcs
istarum opinionum, ut nobis ex collatione ipsarum persuasum fit. Auctores vero non, ut quandoque credebatur, scholae
Franciscanae erant alurani. Plures opiniones injuste a Stephano episcopo, de cujus indole vide supra n" 396, n. 3, condemnatae
sunl, ut jam theologi aequales, v. g. Aegydius dc Roma (Quol. 11, qu. 7) et Godofredus de Fontibus (Quol. XII, qii. 5),

asseruerunt (vide D'Argentrc, Coll. jud., I, 213 sq. ubi ctiain a ji. 175-184 ista coUcctio errorum). Sententiam S. Thomae de
Knumo de principio individualionis tangcre videntur errorcs 81; 96; 191. Immo magister Johannes de Neapoli, 0. P.,
scribit saec. XIV ineunte in suo Quolibeio II, qu. ult., suo tempore quosdam credidisse, per sequcntes articulos S. Thoinae
sententias esse condemnatas ; 79 ; 81 (cf. 27, 96, 97) ; 124 ; 129 (cf. 163) ; per priinam partem erroris 156 ; 173 ; 187 ; 212 ; 218
et 219 (cf. ad ultiinos articulum contrarium 204). Probare nititur, per nullum illorum derogari doctrinae S. Thomae (ms.
conventus Ord. Praed. Vindobon. in-4", articulos insuper condemnutos continens, fol. 98''). Certe in condemuatione an. 1277
Pnrisiis nou aperte agitur de Thoma. Nominatim de qnibusdam ejus opinionihus, pracscrtim de unitate formae in homine,
S.

tractatum est in Universitate Paris. primo adhuc eo vivente et praesente ann. 1269-1271, dcindc co morluo inter 20 Maii
et 25 Noveinb. 1277, ut apparet ex epistolis Johannis Peckham infra n'" 517, 518, 523 relatis.
Post editionem errorum a Stephano, episcopo Parisiensi, et a Roberto, archiepiscopo Cantuariensi, proscriptorum
quidam ignotus (haud dubie in Anglia) inajoris cnmmoditatis gratia varios elenchos errorum processu temporis Parisiis el
Oxoniae damnatorum in ununi coUegit et composuit CoUectijnem errorum omnium in Anglia el Parisius condemnatorum.
Uti circa finein sacc. XIII privutus quidam, scilicct celeber fr. Aegydius dc Roma, Ord. S. Augustini, collcclioncm errorum
philosophorum Aristotelis, Avcrrois, Avicennae, Algazelis, Alkindi et Rubbi Moysis redegit, teste ms. 68 in Bibl. Univers.
Matrit. (cf. errores in Bibl. nat. Paris. mss. lat. 16195, fol. 31 ; 16533, fol. 47 ; Bibl. Escorial. ins. T. I. 15, in fine 1 partis
Summae S. Thomac ; Amplon. Fol. ms. 288, fol. 27, truncatim ; in-4 ms. 151, fol. 11-19; Bibl. Burghes. nis. 360, fol. 307^,
et imperfecte apud D'Argcntre, p. 238), sic et Collectio crrorum in Anglia et Parisiis condemnatorum ex opcre privato
provenit. Persaepe in niss. occurrit, v. g. in Bibl. de Tecole de medecine de Montpellier, ms. 33. Bibl. Burghes. ms. 361,
fol. ^l^l" (scriptura anglica). Oxoniae, Merton Coll. ms. 267, fol. 115, ubi responsum datum a Robcrto Kilwardby epistolac ei

a P. archiepiscopo Corinthiensi, i. c. Pctro de Confleto seu Confluentia, 0. P., missae de aliquibus erroribus a Roberto
Oxoniae condemnatis praccedit. Bibl. nat. Paris. mss. lat. 15661, fol. 99; 15820; Bibl. Monac. ms. lat. 3798, fol. 119;
Bamberg. E. VII, 59 ;
Amplon. in Erfurt, in-4, ms. 151, fol. 2. D'Argentre, I. c, p. 184. In ista collcctione paene scmper ante-
cedit index capitum, deinde primo ponuntur crrores a Roberto Kilwardby Oxoniae an. 1277, Martii 18 (cf. infra n 474),
secundo errores a Guillelino episcopo Paris. an. 1241 damnati (supra n 128); tertium locum oceupanl errores a Stephano
1277] AR A>>0 MCC USQUE AD PHILIPPUM IV ITEG. FR\NC. 557

episcopo Puris. an. 1270 (supra n" 432), <juartum et ultimuin illi an. 1277, proscripti, sine epistola cpiscopi (oxcepto in cod.
Burghes.) cum lectionibus variantibus textum quandoque obscurantibus. Errores an. 1277 istius collectionis ad exemplum
erroruni Oxoniac proscriptorum in divcrsa (17) capita sccundum matcrias sunt divisi alioquc ordine qnum supra redacti. In
aliquibns mss. quidam errorcs omittuntur (v. g-. in mss. Oxontensi, Paris. 15G61, 15820), itu ut non omnos 219 affor-intur. quod
et quandoquc ex hoc cvenit, qtiod aliqui errorcs oonjunciim cuin aliis porstring-untur ; in qnibusdam tninen inss. pliis quam 219
afferuntur, quamvis specie tantum, ouin quidam erroros in plures dividantur, v. g. crror 30 in fere omnibus mss. colloctionis
cap. 7, in n**" 2 et 3, et (in paucis mss.) error \M repetatur, scil. cap. 6, n*' 43, et cap. 15, n" 4. Ex his rntionibus apud
D'Argentre 221 errores numorantur, Coiuptlattir istiiis collcctionis loco cpistolae brevein rubricam ox epistola desumplain et
ad normam aliarum rubrioarum adaptatam crroribus antcposuit. Isli 219 errores vulgo oxstant in mss. sub his titulis :

errores de Deo ; err. de intclligentia vel aiigclo ; err. do animn intellectiva ; err. de voluntnto ct libero arbitrio ; orr. de loto
conjuncto sive de homine ; err. de mundo ct mundi otornitale; err. dc celo el stellis ; err, dc nntiira generabilinm el corrnpli-

bilium ; crr. de nccessitate eventus rerum ; crr. de accidente; crr. de scicntia et phtlosophia ; err. de scriptura sacra; err, de
raptu ; err. de fide et sacramcntis ; err. de vitiis et virtutibus ; err. de resurrectione; err. de beatitudine. In God. Vat. lat. 4847,
fol. 66*, in coUectione desunt errores Oxoniac damnnti ; in cod. Vindobon. conv. 0. P., qui stipra, fol. 117, collectio incipit
cum erroribus an. 1270, 1241, 1277 (Parisiis) sod noii in capitii divisis ; doinde sequuntur quidam orrorcs sacc. XIV; in

fine vero errorcs an. 1277 Oxoniae damnati. .\lium ordinem scquitur ms. A. 263 in Bibl. Hotomag. a fol. 305, et supprimit
errores Paris. an. 1277, cum quidam fol. 300^ locum habeant. In cod. Helmst. 680 saec. XV (WoIfenbiUtel) fol. 230 errores
tantum Paris. an. 1277 damnati cum epistola exstant, ut apud Bulaoum, III, 434. Adjiingomus, in cod. Bibl. Carlsrubo supra
citato post elenchum 219 errorum tabulam ordiiie ulphabolico compositam supor relatis arliculis sequi, cnjus jiriinum
Terbum est n animn , ultimum a voluntas o,

1. Trec. et Paris. 4391 : studeal . 2. Trec. et Paris. cit. sic ; alii : dum . 3. Burgh. : innuunt i>. 4. Trec. :

quod ita sit usserere , etc. 5, Burgh. : putunt w. 6. Paris, 16533 hic : lam prolatorum quam doctorum sacrc
pagine et aliorum prudcnlium virorum communicato consilio , Trec. quum uliorum freti consilio . Non dicilur utrum :

omnes mngistri theologiac adfuerint. Quidquid cst, certe non omnes quantum nd omnia capitu votum unanimc dederunt,
cum inter alia quandoquc unus articulus afiirmet quod alter ncgot, ut su]>ra vidimus, et saltem maglstri Ord. Praed., si
pracsentes fuerunt (verisimiliter Bercngarius Notarii et Johannes <le Turno) vix pro coittruriis sontcntiis opiniiuiibus S. Thomne
steterint. 7. Sic Trec, nlii : de eisdem . 8, Iste liber cxstat in Bibi. Amplon. Fol. n** 50, fol. 123-lCO. Bibl. nat.
Poris. ms. lat. 8758, fol, 1; Bibl. de la fnculte de medecine de Montpellier, n 217, fol. 1. Quantum od edd. nliaque cf. Hist.
litt. de la France^ XXI, 320 sqq. Brnnot, Maniwl du Hbraire, 5 cd., I, 267. Auctor libri nominabatur magistcr
Andreas, et vcrisimiliter tompore Stophnni episcopi Paristonsis vivcbat. 9. Paris. 16533 : necromantie . 10. Trec.
Judei B. Tractntus iste de astrologia invenitiir in Bihl. ,\mplon. Quarlo n" 365, fol. 53-82. 11. nigrom. aut deest
in Trec. 12, Om. Trec, 13. Haec tantuin in Trc., in Paris. 17476 ; hi autem sunt artiouti dampnati inforins annotati .
14, Sic et LuUus. 15. Sic Paris. 14508, Burgh., et Lullus; alii ponunl sententiam quod fit... annoriim in fine.

16. Lullus : Quod intcUectus humauus non cst aclus corporis . Burg^h. : n uctus u. 17. Sic Trcc. ; alii : induit
corpus... non induit . 18. natui*o \> Liillus. 19. Paris. 1.5661, 16533 ndd. cst . Biirgh. LuIIus : fnctus cst
receptibilis , 20. Trec. : intellcctu . 21. Trer. et Pnris. 4391 : compositionem . Lulliis ndd. vel compnsitionem .

22. Lull. : fl qiiod , 23. LuU. : convenit... resurgcrc . 24. Trec. : fiicrunt . 25. In Trec, Lnllo ot Paris. 4391

corrigitur non posset , Trcc. : sibi iiiequalcm . 26. Paris. 14508 om. n non u, ct scribit nno o loco numero u.

27. LuU. ; a non esset . 28. Al. pracler Trer. : o nnturam . Cf. n. 41. 29. Paris. 14508 : n facere . 30. Paris.
15661 : producere . 31. Trec, : forme . 32. Burgh., Lull. : n reliquas u. 33. Sic Trer. ; olii : n impossibilitutem .

34. LuII. add. non , 35. Trcc, Puris. 4391, Lull. : n nuturam . 36. Burgh., Lnll. oin. oorporum . 37. Trec.

om. causa Kccundnria . 38. Puris. 14508 : pnrtc . 39, Burgh. : operntiono . 40. In Journal tles Savants, I. c,
p. 180, hic articulus cx Paris. 4391 fallaciter affertur. 41. Quandoquo que loco quia . Bnrgb., Paris, 14508,
l5Gf>l, 17476, LuU, : naturam loco n matcrinm u. Cf. supra. n. 28. Scc. Boetium Ducum in Top, Arist. (cod. Vat. 4883,
fnl. 99) debet poni matcriam o : n Substantin scpnratn diritur, quia mnlcriam non hnbct , etc, 42. Burgb. : quod
cst. in quo cst . Pnris. 14508, 16393, 165.33, 17476, Biirgli. ^, Vindnb. : qiiod cst et per quod est . 43. Burgh.* add.
non ons . Scd dcbet poni in potontia . Cf. D'Argentro, p, 179, not. i. Paris. 16533: quia qnod CKt factum per Irunsmu-
Uitionom mnteric, prius noii fuit, crgo noti est cternum u. 44. Vindob. : igitur fuit etcnium . - 45. In nullo ms.
legitur additio contra fratrem Thomam , nec ctiain in mss. CoUcctionis crrorum in Anglia ct Porisiis, crrorcs dc
ongclis u, nrt. 17. 46. Sic Tret. et LuU. ; alii : ibi . 47. Trec, Poris. 4391 omittunt n non . Lull. : motum
celi esse eternum, noii est soluta . 48. n aniinn... celestis u om. Trcc. 49. Lull. add. n plura . 50. LuU. : diffcrnnt
sola positionc materic buc . 51. pretcritoj posito, Puris. 14508. 52. Ltill. udd. n vcl ugi . 53. Lull. add. uiiivoco .

54. n de novo om. Trcc 55, Liill. add. naturalilcr . .56. Trec corrigit : non cst insoparabilis . 67. Trcc ct

Paris. 4391 : q ct rutio est, quod intcUcctus cst u. 58. Trcc. et Paris. 4391 otn. n et si unirctur nobis u et proscquuntur n ut
forma, quia esset inseparabilis u. Lull. : Et si unirctur nobis sec. substJintiain, uniretur nobis sicut forma, ft aic esset
inscpttrabilis , 59, Burgh., Pnris. 17476 et Lull. : n postrcma . Burgh.. Lnll. loco n penitus : n tololiter . 60. Burgh. :
558 CHARTULAHIUM UNIVEIIS. PAIUS. [1277

n passibilis . 61. Trec. et Pnris. 4391 : separabilis . 62. om. Trec. el Paris. cit. 63. Trec. et Paris. cit. :

rerum . 64. natura] anima, Paris. 16533. 65. Paris. 17476 et LuU. : o intellccta . 66. Paris. 17476, Burgh. et

Lull. : movente . 67. Trec, Paris 4391 : ... ad apposita ; sicut dcterminalur ab appctitu sicut , etc. 68. LuU.
Burgh. : voluntatc . 69. Trec, Paris. 4391, Burgb. : csse in subjecto . 70. LiiU. : corporalium . 71. Trec.

et Paris. cit, : veritatem .. 72. Burgh., Paris. cit., Trec. : (jucstionis . 73. In aliquibus : scientia . 74. Sic

Burgh., Lull., sed Paris. 15661 : quia natura deus esset ; Parls. 17476 ; quia nec Deus esset ; Paris. 4391 ; Trec :

quia natura deesset . 75. Paris. 16533 et Lull. add. non . 76. Trec. : innuondo . 77. Trec. et Lull. om. fit .

Paris. 4391 : peccatur passione . Burgh. : peccat passione . 78. Alii praeter Paris. 4391, Trec. et LuII. add. ex
se ; LuII., Burgh. : essentialiter ; alii : naturaliter . LuII, add. post virtus : et hoc est, quia natura hominis
tinem appetit, quare est, sc ut multiplicet naturam . 79. Paris. 17476 om. et speciem . 80. Trec, Pnris. 4391 ct

LuII. : ostendit , Trec. add. : id est . 81. Trcc, Paris. 4391 : contrariorum cst solum causa . 82. Paris. cit.,

Trec, Burgh. : hac . 83. LuII. add. omnium . 84. Trec, Paris. 4391 : excludatur torror . 85. LuU. : quod
caritas... abstinentia, et quod castitas non est , etc. 86. Sic Burgh., Paris. 17476 ct LuII. 87. Trec. : constat .,

LuII, : dicunt ; Vindob. : dicit Aristoteles . 88. Joannes de Neapoli : hic . 89. slc] quod, Paris., LuU.
90. LuII. : moustrua . 91. Vel prima . 92. similiter] scmper, Trec
.
93. Vindob. : attribuit philosophia
dispositioni , etc, Trec : attribuunt... dicentes . Sic et Paris. 4391. 94. quanttim est deest in Trec. et Paris 4391.
95. Om. Trcc. 96. naturnlia] esscntialia, Paris. 4391, Trec 97. Burgh., Paris. 4391, Trec, Lull. : attingere .
98. Trec add. ens . 99. Trec, Paris. 4391, LuIIus addunt non . 100. Poslscriptum in Trec. ; in ms. Parig.
16533 autem legitur (foL 60) : Principalis assertor istorum articulorum fuit quidam clericus bot' (Boetus) appellatus,
nonnulli vero post premissorum condempnationem, qui diversimode crraveruut. simili modo dampnati vel condempnati
suut vel eorum errores, de quibus infra . In ms. Paris. 17476 et Cod. Vnt. 900 a Numcrus articulorum presentium dampna-
torum CCXIX. Actum anno Domini M" CC" LXX sexto et die domiuica suprascripta . 101. Huc usque etinm ms. Paris 4391.

474. Itobertus KiUvardby, Ord. Praed., archiepiscopus Cantuariensis quosdam crrores in grammaticalibus,
logicalibus et naturalibus dc conscnsu magisfrorum Oxoniensium condemnat.

1277, Martii 18, Oxoniae.

Isti sunt errores condempnati* a fratre R. Kilewardebi archiepiscopo Cantuariensi de

consensu omniuin magistrorum tam non regencium quam regencium* apud Oxoniam die
jovis proxima ante festum sancti Cutberti in Quadragesima anno Domini M"CG"LXXVI'.

/ Grammaticalibns

1. Ego* currit, tu currit, currit et curro eque sunt perfecte et congrue orationes.
Similiter currens est ego.

2. Item Socratis legere, Socrati legeie sicut Socratem legere.

3. Itein quod verbum manens verbum potest privari omnibus accidentibus.
4. Item quod niillum noinen est tertie persone.

In Logicalibus.

1. Quod contraria simul possunt esse vera in aliqua materia.

2. Item quod sillogismus peccans in inateria non est sillogisinus.
3. Item quod non est suppositio in propositione magis pro supposito quain pro
significato, et ideo idein est dicere, cujuslibet hominis asinus currit, et asinus cujuslibel
hominis currit.

4. Itein quod animal est oinnis homo.

5. Itein quod signum non distribuit subjectum in comparatione ad prcdicatuin.
6. Itein quod veritas cuin necessitate tantum est cuin constancia subjecti.
1277] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV BEG. FRANC. 559

7. Item quod non est ponere demonstracionein sine rebus entibus.

8. Itein quod oinnis propositio de futuro vera est necessaria.

9. Itein quod terminus cuin verbo de presenli distribiiilur pro oinnibus difrerenliis
teinporum.
10. Itein quod ex iiegativa de predicato finito sequilur affirmativa de predicato
infinito sine constancia subjecti.

In Naturalibtis.

1. Item quod quot sunt coinposita, tot principia omnino priiiia.

2. Ilem quod forma corrumpitur in pure nichil.

3. Ilein quod niilla poleiitia activa est in materia.

4. Itein quod privatio' est pure nichil, et quod est in corporibus supra celeslibus et

hiis inferioribus.

5. Item quod est conversiva generatio animalium sicut eleinentorum.

6. Ilein quod vegetativa, sensitiva et infellectiva sunt siinul in einbrione tempore'.

7. Item quod intellectiva introducla corrumpilur sensitiva et vegetativa'.

8. Item quod subslanlia priina non est composita nec siinplex.
9. Item quod tcinpus non est in predicamento quanfitatis.
10. Ifem quod non cst inventum ab Aristolele, quod intellectiva inanel post sepa-
racionem.
11. Itein quod quando incoinplelum fil completum, diversificant essentiain; sed
qiiando incomplefuin fit sub completo, tunc non.
12. Ilein quod vegetativa, sensitiva et intellectiva sint una forina simplex*.
13. Iteni quod corpus vivum et mortuuin* est equivoce corpus, et corpus inortuum
secundum quod corpus mortuum sit corpus secundum quid.
14. IUmii quod maleria et foriiia non dislinguanlur per essentiain.
15. Iteiii quod causa prima est ordinabilis in genere, tainen est extra geiius.

16. Ilem quod intellccfiva unifur materie priine ita quod corrumpilur illud qiiod

preccssit usqut^ ad materiain priinam.

Qui" sustinel, docet, vel defendit ex intencione propria aliquid istorum predic-
toruin, si sit magisler, ab officio magisterii deponafur ex communi consilio", si bache-
larius, ad inagisterium non proinoveatur sed ab IJnivcrsitafe expellatur.

Oxon. Mcrtoii Coll. iiis. 2f>', fol. 115'', ct W plus iiiiiiusvc umiics rodd., qiii Collcctioncm crrurum in Anglia ct Piirisiit

condcmnnloruin, dc qun suprn n" 'i73 in notn vcrba fccimus, contincnt. Cf. cliuin D'Argcntr<^, Coll. jud., I, 18'i. Isti iirticuii

8d Univcrsitntem Pnris. non direrte, tanien quodnm modo respiciunt, cuin quidnm ex his erroribus ii praccipue capitii in

nntiirnlihiis u, n mngixtrifl Ptirisiciisilius, v. g. n Tlioniu dc A<|iiino, propiigiinti fucriiit ct Pnrisicnscfi iioii iiiulto post condcm-
nntioiiciii honiiii crroriini iioiitiniii rondcmnntionis hnhucrint. Putcl hoi- cx cpintohi ipNiiis Uohcrli Kilwnnlhy niisna Pctro de
Conncto nrrhicpincopo Corinthicnsi, qui prohibitioni scx nrticuloruin iiitcr naturalia ('.', 3, 'i, >, G, 1'i) contrarius fuit;
acribit euim Rubertus : a Rcvcrendu pntri frulri P. Dei grntiu nrchicpiscupu Curiiithicnsi frnter Itubcrtus Cuiituuricnsis
aeerdo* indignus alulem et quidquid tibi gratie et bonoria. Scripsislis michi nuper, quod vcnerubilii pator dominus
epiacopus Parisiensis vobis significnvit, quod cgo do conscnsii omnium mngistrorum tnm rcgcntium qunm iioii rcgcntium
rticulo* Oxonic condempnnvi quusdum in gnimniutirnlihns, quosduin in logicnlibus, quosdnin iii nalurnlibus i>, elc. M(.
 560 CHAIITULAIULM UMVKUS. PARIS. [1277

Oxon. cit. fol. 109. Istc archicpiscopus Corinthiensis non fuit Guiilelmus de Moerbeka, 0. P., ut viilt Echard, 55. Ord Praed.
I, 379, sed fr. Petrus de Confleto scu Confluentia (in Francio), 0. P., qui erat baccalnreus in thcologia, non magister, quia, ut
dicit Bernardus Guidonis, plus voluit pontificaliter cothedrari, quam Parisius magislrari . Ms. Agennens. n 3. Denifle !n
Archiv f. Litteralur- und Kirchengesch., 11, 207, n. 5. An. 12()8, Mart. 2, de.signnlus est nrchiepi.scopus Corinth. (Marlene,
Thes. nov. anced., II, 578), an, 1278, April. 5, nrchiepiscopus Cusentinus (Reg. Vat. Nlcolni III, n 39, an. 1, ep. 23), codem-
que anno, April. 9, Guillelmus de Moerbcka ut successor in sede Corinthiensi nominabntur (Reg. Vat., I. c, ep. 20). Epis-
copus ergo Pnrisiensis, scilicet Stephanus, multo ante April. 5, an. 1278, Pelro dc Confleto errores Oxoninc condcmnatos
transmisit, cum, ut vidimus, Robertus Petro ut archiepiscopo Corinthiensi adhuc responderit.
Horum errorum diversne formae in mss. conservnntur ; una in Collcctione crrorum Anglia
et Pnrisiis condemim-
in
torum ; nltcrn in Cod. liiirghcs. 360 (saec. XIII), fol. 30't, ubi errores sepnratim nircruntur Annal. de Oseneia., ed.
; tertia iii

Lunrd, p. 298 (et Wood, Hist. Univers. Oxon., I, 127 DArgentro, I. c, p. 234 sq.). ; Ubique tamen errores in capitn sunt
divisi.Forma quain suprn edidimus, saltem quantum ad quinqiie priores ex sex articulis, quos Petrus de Confleto nfTcrt,
inngis genuina essc videtiir, cum fonna altera adjuncta postcriora contincat. Notnlu tumen dignum, Johnnnem Pcckhnm,
archiepiscopum Canluariensem 14 Xovemb. an. 1284 non plenain notitiam errorum in forma aulhentica hnbuissc, ut ex ejus
epistola ad mng. Rogcrium, cnnccllarium Oxoniensem, pracdicto tempore directa liquet. Itegistrum Joh. Pechham, ed.
Martin, 8.>2. Cf. p. 862. Sicut infrn cx nota 8 apparet quidam articuli jnm ab initio snb diversa forma venerunt. Cum hi
III,

errores Univcrsitatem Paris. dirccte non attingant, aliquas tantum lcctiones variantes nd explicationem in notis ponemus.

1. Robertus scribit in sun epistola ad Petruin de Confleto : Hcc igitur poternilati vestre notifico, quod dampnatio
ibi facta non fuit talis, quomodo solebat esse expressarum heresum, set fuit prohibitio iii scolis determinando vel legendo vel
alias dogmatizando tum quia quidam sunt manifeste falsi, tum quia quidam sunt veritati philosophice dcvii,
tnlia asserendi,

tum quia quidam sunt erroribus intolerabilibus proximi, tum quia quidain sunt apertissime iniqui, quia fidei cntholice repu-
gnantes u. Ms. Oxon., 1. c. 2. Robcrtus dicit ibid. n Solus non fui in ista probibitione, inimo ut scripsistis omnium
:

magistrorum Oxon. assensus accessit, et eliam multorum magis provectorum quum sim ego theologorum ct philosophorum
suasio oompulit Ms. Oxon.
.
3. Ms. Burgh. affert istam praefatioiiem Iste sunt positiones reprobate heretice apud :

Oxonium n fratre Roberto de Kilwnrdbj nrchiepiscopo. Quicunque hee dictn non sustinet nee docct, habet a fratre R. archi-
cpiscopo xl dies de indulgentia qui nutem dictas positiones defcndit et asserit, si magister fuerit, deponatur, si bachelarius
;

sit, nunqunm ad statura mngistri recipintur, sed expellatur ab Universitnte tanquam herelicus . 4. Cod. Oxon. iu duobus
prioribus urticulis est, ut itn dicninus, mutilatus. Correctio ex mss. aliis. Pioli.\iorcs suiit cod. Burghes. et Ann. de Oseneia.
5. Ms. Oxon .nddit non , sicut et in epistoln Roberti (fol. 110'). Scd, ut cx dcclnratione Roberti apparet, articulus habere
debet formani ut supra, nam Robertus probat coutra Pctruni de Confleto, quod privatio non cst pure nichil, set imper-
fcctum quiddam cum materia concreatum , etc. Et concludit : ideo ergo prohibita cst hcc assercio dicentium : quod
privacio est pure nichil . Sic et alii codd. 6. Occasione hiijus articuli Robertus loquitur de originnlibus rntionibus,
fol. 113. Explicat vero articulum hoc modo : Non est dicendum, quod vegetativa, sensitiva ct intellectiva suiit simul
tempore in embrione, nec quod sint id ipsum per essentiam ita quod simplicis essentie ; ita etiam nec diccndum cst : quo
sentit homo, quo vegetatur, quo intelligit, esse accidentia . Robertus sumit vegetativam, sensitivam, intellectivam pro
tribus formis substantialibus unum totum constituentibus . 7. Cf. S. Thoraas, Summa theol. 1 p. qu. 118 a. 2. Quol.

1 qu. 4 a. 1. 8. Robertus respondet Pctro de Confleto, qui istud etiam caput afl^ert : Noveritis, quod istuin articulum
de simplicitate anime non meraini me sub hac forma illo tempore audivisse, tamen conjunctus est precedentibus (deest
insuper in Ann. de Oseneia). Ex hoc evincitur, articulos Oxoniae condeinnatos jam inde in diversa forma divulgatos esse.
Et cum Robcrtus dicat n non memini , conjicerc possumus, formain genuiiiam tunc ipsum etinm fugisse, forte quia
Oxoniae non tantam adhibuerunt curam de conscribcndis erroribus, sicut antea Parisiis. Quasi in transitu sit dictuni
Johannem Peckhnm eundem articulura an. 1286 April. 30 conderanasse. Reg., ed. Martin, III, 923 (octav. art.). 9. o et
mortuum restitutum ex Ann. de Oseneia et Cod. Burghes. Est sentcnlia S. Thomne, Summa theol. 3 p. qu. 25 a. 6 ad 3 ;

qu. 50 a. 5 et ad 1. Eara conderanavit etiam Joh. Peckham I. c art. 5. Jam circa an. 1271 Nicolaus Lcxoviensis sententiam
S. Thoniae, Quol. III, a. 4 oculura mortuum esse aequivoce oculum ut erroneum designnvit. Bibl. Univers. Paris. ms.

t. 11. 40, fol. ^l^*".

10. Quae sequuntur om. cod. Burghcs. et Ann. de Oseneia. In Ann. plures aCTeruntur errores
tum in logicalibus tum in naturalibus quam supra, desunt tamen ibi quidam suprn allnti. 11. n ex communi consilio
om. ms. Oxoii.

4/0. Unnersitas Parisiensis Robertutn episcopum Silvanectensem rogat ut Adanium et Henricum Anglicos
scholares Parisienses, per quosdam vilticos vulneratos et in carcere detentos, liberandos curet.

1277, Junii 19, Parisiis.

Venerabili patri in Christo Doinino .. Dei gratia Silvanectensi episcopo universitas

niagistroruin et scolarium Parisius degenciuni salulem in eo qui salus est animarum.

V
1277] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 561

Ex relacione fide dignorum nuper intelleximus quod quidam villici de Playlliaco' Adamum
et Henricum Anglicos scolares Parisienses, instigante dyabolo ac Dei tiinore postposito,

graviter vulneraverunt ;
quos dicti loci ballivus carcerali custodie detinet mancipatos
nomine vestro, ut dicit, et vestri ofTicii Silvanectensis, et injuste. Quapropter paternitati

vestre humiliter supplicamus quatinus dictos scolares nostros nobis per latores presen-
cium si placet faciatis liberari, juxta officii vestri debitum in predictos malefactores
animadvertendo quod ceteri a similibus arceantur; memoriter si placet recolentes quod,

cum sitis privilegiorum nostrorum conservator, non debetis in vestris subditis* tolcrare
ea que in aliorum subditis de mandato apostolico tenemini prohibere. Valeat paternitas
vestra semper in Domino. Datum Parisius die sabbali proxima ante Nativitatem sancti

Johannis Baptistc, anno Domini M^CC" septuagesimo septimo.

Bibl. Coll. Corp. Chiisli Oxoniac, nis. 283, fol. 159*.

1. Plailly (Oise) prope Silvanectum. 2. Ms. : subsidiis .

476. Vniversitas Parisiensis Roberluni episcopum Silvanectensem rogat ut injurias Adae et ffenrico Anglicis

scholaribus Parisiensibus illatas puniat.

1277, Junii 28. Parisiia.

Venerabili patri ac domino .. Dei gratia Silvanectensi episcopo universitas magi-

strorum et scolarium Parisius degencium salutem in eo qui salus est omniuin et salvator.
Quia nobis gravem querelam et famosam exposuerunt Adamus et Henricus Anglici
scolares Parisienses super hoc quod transitum per vestram dyocesim facientes ab homi-

nibus de Playlliaco et Fonte Mortuo' vestre jurisdictionis fuerunt, dyabolico instinctu ac

Def timore postposito, cum clamore capti contra justiciam, quasi fures viliter ligati et

post ligacionem enormiter pertraclati, pulsati, verberati, letaliter vulnerati, ifa quod de
eorum vita non inmerito desperatur, et post ista carceribus mancipati merilis eorum non
exigentibus, ut scit Deus, et hoc idein dicti loci ballivus coram fide dignis publice reco-
gnovit, quos' vcstra paternitas ad nostram supplicationem nobis fecit vestri gratia liberari
quocirca vestrain paternitatem reverendam in Domino exoramus quatinus ainore Dei et
studii Parisiensis et intuitu universalis ecclesie necnon ex odicii vestri debito res dicto-

rum scolarium per ballivum dicti loci injuste detentas latori presencium faciat liberari, et
insupcr presenti facinori et sacrilegio apponi remedium prout decet, ut nobis et dictis

lesis super dictis injuriis atrocissimis per vos, reverende pater, fiat justicie comple-
inentum, ne delicla malefactorum remaneant inpunila et eorum audacia temeraria in alios

siiiiili modo innocentes valeat prorogari. Tanlum ad presens si placet super hoc facientes

ut eoruin pena in posteriim inelus aliorum existat, et ceteri perterriti a similibus arcean-
tur, ne ex eorum iniquitatc premia consequantur, unde penas condignas mcruerint
obtinere, et ut dicli lesi Universitalis filii inatris' preces uberrimas erga vos sibi sen-
CAarr. Vnit}. Parit. I. 7*
562 CHARTULAIUUM fNIVERS. PARIS. [1277

ciant profuisse et aditiis ad sUidium Parisiense venire volendbus per vestram dyocesim
appareat fore tutus. Valeat vestra paternitas semper in Domino. Datum Parisius anno

Domini M^CC septuagesimo septimo, die lune proxima post Nativitatem beati Johannis
Baptiste.

Bibl. Coll. Corp. Chrisli Oxoniae, ms. 282, fol. ib9K

1. Mortefontaine (Oise) prope Silvanectum, 2. Ms. : que . 3. Primum hic occurrit Universitatcm Parisiensem

fuisse nominatam mntrem . Cf. Denifle, Bie JJnwersitaeten des Mittelalters, I, 33. Infra n 515 facultas artistarum

vocatur etiam filia Universitatis Paris., matris.

477. Universitas Parisiensis ad episcopum Silvanectensem de eodem argumento.

1277, post Junii 28, [ParisiisJ.

[Venerabili patri in Ghristo Domino .. Dei gratia Silvanectensi episcopo universitas

magistrorum et scolarium Parisius degencium salutem'] cum honore. Cum universitas

magistrorum et scolarium Parisiensium paternitati vestre pluries supplicaverit afFectanter,

ut injurie et atrocitates illate Ade et II. Anglicis scolaribus Parisiensibus ab hominibus
de Playliaco et Mortuo Fonte vestre jurisdiccionis exigente justicia punirentur, licet vos
ofRciali vestro injunxeritis, ut de diclis injuriis et violenciis fieret Universitati Parisiensi

et dictis scolaribus per eundem officialem justicie complementum, idem tamen officialis

negligens et remissus in premissis exequendis predicta non impleverit ad peticionem

Universitatis Parisiensis : paternitati vestre supplicamus humiliter et devote quatinus
per vestram solicitudinem et diligenciam prefati oflicialis negligencia suppleatur, com-

mittendo vices vestras aliquibus viris providis et discretis, per quos dicte Universitati
et dictis scolaribus justicia valeat exiberi, cum premissa adeo dicantur esse notoria,
quod nulla possunt tergiversatione celari, lioc modo inde facientes, ut per vos tanquam
per verum patrem et cultorem justicie predictorum malefactorum perversitas puniatur el
ceteri eorum pena perterriti a similibus arceantur.

Bibl. CoU. Corp. Christi Oxoniae, ms. 283, fol. 158l>.

1, Inscriptio deest in ms., et charta temporis nota caret ; non niultum tainen post duas priores scripta est.

47o. Statutum de non reddendo domum vel scliolas aliquo termino anni.

1277, Junii 28, [ParisiisJ.

Universis presentem paginam audituris, visuris seu intellecturis, universitas magis-

trorum et scolarium Parisius studenciuin in eo qui est salus animarum salutem. Nove-
ritis pro pace et tranquillitate studii Parisiensis in ordinationem que sequitur nos
71.
1277] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 563

magistros predictos sub forina infrascripta unaniniiter concessisse et ea que sequuntur

utiliter ordinasse.

Anno ab Incarnatione Domini inillesimo ducentesimo septuagesinio septimo, die lune

post Nativitatem beati Johannis Baptiste ad honorem Dei et utilitatem tocius universitatis

magistrorum et scolarium Parisius studencium ob perpetuam rei memoriam et ad fraudes

que fieri consueverunt penitus excludendas in Christi noinine ordinatum cst per totam
Universitatem, quatuor facultatibus hoc volentibus et statui ac ordinari atque scriptis

specialiter redigi postulantibus, quod nullus studens Parisius, qui inembrum Universitatis

se reputare velit et Universitatis piivilegiis gaudere intendat, litteras dare presumat de

reddendis domo vel scolis liberis quocuinque termino anni, seu juramentum super hoc
interponere audeat. Si est juratus in aliqua facultate, sub juramento quo tenetur facultati
hoc ex nunc sibi noverit prohibitum; si non est juratus, sub pena quain Universitas
potest injungere hoc simililer sibi noverit interdictum. Juratus contrafaciens pro perjuro
habeatur et nichilominus magistrorum et scolarium societate per annum totaliter privetur;

non juratus vero taindiu si contrafeccrit societate luagistrorum et scolarium privetur,

donec gratiam Universitatis per beneficium reconciliacionis, enienda nichilominus Univer-

sitati prestita competenti, duxerit promerendam. Exactor autem dicte promissionis seu

jurainentl, si pertinax fuerit in cxigendo, hanc penain sustineat, quod hospicium super
quo exactionem faciebat a scolaribus vel magistris proximo anno post exactionem nuUa-
tenus habitelur, sed quasi interdictum quo ad illum annum penitus evitetur.
Anno et die predictis ab eadem Universifate est ordinatuin, ne super domibus aul
scolis ad firmam seu censum recipiendis aliquis audiatur, nisi juraverit quod imper-
petuum aut ad vitam suam, aut etiain ad decennium ad minus hujusmodi scolas vel
domum recepit et sine fraude, et si contingeret ipsuin vel non legere quoad scolas vel
non habitaie quoad domum, alteri, in cujus prejudicium presumeretur recepisse, jus
suum dimitteret, nisi predicfas scolas et domum sine fraiide non animo prejudicandi
alteri precario duceret concedendas. Et hec sunt ordinata, ut privilegia Universitatis
super doniibus et scolis taxandis impctrafa plenius custodiantur et fraudes penitus
excludantur. In predictorum firmitatcin sigillum Universitatis Parisiensis presentibue
duximus apponendum, precipienfes ut in ecclcsiis, sermonibus et scolis predicta statuta

bis vel ler in anno publice imposterum divulgentur, ne quis circa hec ignoranciain
valeat pretendere in futuruin. Datum anno et die predictis,

Originnle in Arcb. Univer. Paris. theca IV. A. 19. i. Supercst taeniolum membrnnac. Allerum originale ibid. theca Vtl.
D. 11. a, ubi ndhur pnra aigilli ccrci. Cod. Vat. Rcg. 'i06, fol. G2. Bibl. Phillipps in Chpltrnhnm, ms. 876, fol. 64>>, aub
rubrica ut supra. In finc amborum :Rasuram
ii hiis vcrbis non juratus vero opprobamus, Datuui ut supru , quae clausuln
detumpta est ex altero omborum originaliuni, ubi non juratni rero snper rasuram. Bulaeus, III, 433, enmdem teztum
ticnt dno mss. oflcrt.
564 CHARTULAniUM UNIYERS. PARIS. [1278

470. Accord fait le Boy present enlre les nations d'Angleterre et Picardye, et semble que ce feussent
escolliers.

An. 1278.

Delisle, Essai de restitution d'un volume des o Olim , p. 345, n 291, In Pailamento Epiphanie anno MCCLXXVII .
Forte hic de gravi discordia orta inter clericos nationis Picardiae et studentes Anglicos agitur, de qua Guillelmus de Nangio
ad an. 1281 in Gestis Philippi III, et in Chron. (Rec. des hist. des Gaules, XX, 520; 568).

480. Enormes excessus a Gerardo ahbate et monachis S. Germani de Pratis aliisf/ue nequiter irrogati magistris

et scholaribus Parisiensibus, quos petunt per .Simonem apost. sedis legatum emendari ac in exemplum puniri.

1278, post Maii 14, [Parisiis].

Hi sunt enormes excessus, atroces injurie ac scelerata delicta ab abbate et monachis

S. Germani de Pratis ac eorum complicibus servientibus ac hoininibus predicte coinmu-
nitatis S. Germani ac aliarum quarumcumque predictis abbati el monachis subjectarum
magistris et scolaribus Parisiensibus nequiter irrogata, que tanquam notoria ac manifesta
in foro et nundinis et locis publicis multis astantibus cum maxima
turbis commissa, et
armatorum muhitudine iUata, petunt per reverendissimum patrem dominum Simonem
apostolice sedis legatum secundum Deum et justitiam emendari, ac in exemplum puniri,
ut a similibus alii arceantur, presertiin cum in nuUo penitus injuriatum fuisset prius

ipsis abbati et monachis ab ipsis magistris et scolaribus quando predicta maleficia ipsis

magistris et scolaribus fuerunt a predictis abbate et monachis et aliis irrogata.

Imprimis dicunt quod cum pridie aliqui de predictis scolaribus et magistris causa
recreationis ivissent ad cainpos et precipue versus S. Germanum, iidem abbas et

monachi pulsata campana pro suis hominibus convocandis, ac ipsis cornu, tuba seu
buccinis congregatis et in muhitudinem maximam coadunatis cum armis, bannis publicis
et edictis vociferando premissis fecerunt generaliter et publice proclamari ex parte
sua ad mortem clericorum verbis crudelibus, ad mortem, ad mortem, inhumaniter
pluries repetitis. Preceperunt etiam publice ut ad tres portas civitatis Parisiensis, que

sunt versus S. Germanum, sui homines et servientes currerent, et caverent seu serva-
rent ne ad civitatem pro presidio seu refugio reintrarent magistri et scohires.
Item dicunt prefati magistri et scolares quod post predicta in instanti quam-
plurimi de hominibus et complicibus supradictis in ipsos magistros et scohires strictis
gladiis irruerunt.

Item dicunt quod dicti malefactores multos de ipsis scoLiribus et magistris trac-

tantes nequiter et nequissime verberantes, post ictus et verbera plura et phiries

repetita, dejecerunt in terrain, ac deinde ad carcerem trahentes, eosdein in horrendis
latronum carceribus detruserunt*.
 1278] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPXJM IV REG. FUANC. 565

Item inter ceteros Gerardus de Dola famosus baccalarius in artibus fuit a dictis

inalefactoribus in capite letaliter vulneratus, qucm fracto capitis craneo ipsum incidi
oportuit et secari, ita quod de ejus vita etiam desperaretur. Fuitque ad carcerem
vilissime ductus ac alias multipliciter male tractatus.

Item Jordanus filius magistri Petri sigillatoris fuit sagittis et fustibus et armis
aliis ita graviter vulneratus, quod de ejus convalescentia simpliciter desperatur.

Item Adam de Pontisara fuit clava ferrea et armis aliis ita graviter in oculo et
facie percussus, quod mcdici dicunt ipsum unum oculum totaliter amisisse.

Item quidam pauper scolaris beneficiarius fuit graviter fuste percussus et ei bursa

cum pecunia amputata.

Item prepositus' Sancti Germani et alii monachi arniati cum suis complicibus in

Gaufriduin de Troceio, L. de Prulego et R. de Fagiaco manus intulerunt temere

violentas ac eos evaginatis gladiis graviter percusserunt, ac vestes eoruin laniaverunt,

ita quod cappa dicli Gaufridi in terram rupta cadente eT^ tunica sola reinanserit, ac

tandem ipsum et alios verbcratos durissiine attractos per medias nundinas et ad

majorem confusionem nudatis maxiiiio ca|)itibus, in quibus nec capucia ponere perinit-
tebant, ad carcerem vilissimuin deduxeriint et per diem et noctem eos ibi tcnuerunl.

Et istas omnes injurias ipsi monachi arinati ciiin suis coinplicibus predictis clericis

intulerunt, postquam ipsis pacifice se reddiderant. et ipsos in potestate sua lenebant.

Ilcin dominus Stephanus de Lago prcsbyter fuit a predictis malefactoribus vilissime

incarceratus.
Ilem riiin malefactores predicti plures portas civitatis predicte custodirenl nec
Bcolares intrare perinitterent, sed eos ibi nequissime tractarent, alii ab aliis malcfac-
toribus per cainpos ct diversa loca fugali cuin armis ingredi sunt compulsi, ita quod
de submersionc quorundam probabililer diibitatur.

Itein inagistri X.' de Torculari in theologia, ac Johannes de Roseto' in mcdi<ina

actu regcntes, ac alii inulti propter predictos malefactores oinnes clericos horribiliter

persequentes fugere sunt coacti.

Itein Firininus de Hotopa Picardus cuin redibat de campis in pace, fuit a prediclis

inalefactoribus graviter fiistibiis et aliis armis percussus ct ad lcrrain prostralus, et

postinodiiin ad abbaliam turpissime ductus, et ad ulliimiiii in vilissimiim carcerein

intrusus.

Item cuidain magistro in artibus, qiii in niillo penitus eis injuriatus fuerat, immo
quam potucral, inhibuerat ne ipsis monachis injuriareiilur. (piod paralus esl sufllcicnlcr

probare, cuin lancca cappain et veslcs oiiincs perforarunl usquc ad carncin tangcndo :

el qiicndain aliuin clcricuin scolarein qui propter hoc, quod ipsi inalcfactorcs voIcl)aiil

ipsuin percutere in capite, inanum ad luilionem capitis levavit, cuni eadein lancea in
brachio graviter vulnerarunt, ita quod toluin os brachii esl confractuin.
566 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1278

Fuerunt etiain plures alii niagistri et scolares a predictis malefactoribus capti,

detenti, dilacerati, mutilati, et de multorum morte timetur. Et de istis fiet alias

expressius nobis sernio.

Fuerunt etiam quinque vel sex scolares seu magistri, de quibus constat quod
fuerunt a predictis malefactoribus fustigati, verberati, vulnerati, incarcerati et alias

nequissime tractati, cum quibus predicti monaclii mediante eorum pecunia multitudine
copiosa fecerunt pacem, propter quod sciri non potest adhuc plenissime qui fecerunt.
Preter hoc etiam multi de monachis supradictis cum multis aliis desuper muros
monasterii S. Germani hipides et sagittas in predictos scolares multipliciter immitte-
bant et trahebant.

Effecta omnia supradicta predicti abbas et monachi fecerunt et temere attentarunt,

in nullo penitus prius a scolaribus seu magistris eis injuriato, et pendentibus nichilo-
minus questione et Iractatu pacis de mediis finibus inter predictos abbatem et monachos,
et magistros et scolares, que ' reverendissime paternitati vestre* predicti magistri et

scolares ostendere noluerunt, quousque super ipsis inquisivissent plenissime verilatem.

Que nisi reverendissima vestra paternitas infra xv dies fecerit emendari, tota Universitas
a lectionibus cessabit. Istud enim est unicum eorum refugium, cum sint multitudo alie-

nigenarum inermis, quibus al) indigenis atroces injurie frequentius irrogantur. Et ista
predicta flagitia perpetrata fuerunt die veneris' post festum Transhitionis S. NicoL^i. Si

qua autem gravamina a ribaldis vel aliis personis ipsis abbati et monachis fuerint illata,

hoc fuit die sabbati sequenti.

Bulaeus, III, 453 {perperam ad an. 1280 referens), ex charta originali signata B. 5. a, quam frustra quaerebamus, nec
etiam exstat in Arch. nat. Paris. S. 6186-91, ubi intcr alia conservantur documenta, quae ad Pri-aux-Clercs respiciunt. Sed
jam diu desideratur; legimus enim in Inventaire Arch. Univers. n" 98 ad B. 5 : Manque la cotte enticre. Desunt.

1. Causa hujus atrocitatis ex parte monachorum S. Germani refertur infra n'" 482, 484. 2. I. e. administrator mona-
sterii, isto tempore frater Stephanus de Pontisara, monachus ejusdem monast., quem ad scandalum sedandum officio pre-
positure privavit cardinalis legatus Simon, ipsumque in aliqua Cluniaccnsis monasterii cella ad paenitentiam inibi per-
agendam per quinquennium S. Germani de Pratis ij id.
recludi mandavit, ut ediscimus ex litteris Nicolai IV nd abbat.
Januar. an. 4 directis. Reg. Vat. Nicolai IV an. Vidimus apud Bouillart, Hist. de Vabhaye de S. Ger-
4, cp. 692, fol. 138 >>.

main, n 103, p. LXIX. De hoc facto chartae quaedam supersunt; una Ivonis II abbatis Cluniac. an. 1281, Sept. 5; altera
Humberti, prioris Cluniac, an. 1283, Novembris, in qua legimus, Stephanum fuisse reclusum ad instantiam Universi-
tatis . Bouillart, 1. c, n'" 99, 100. Abbas Gerardus sponte in manibus Simonis legati officio ct dignitati cessit. Cf. infra

n 484.
3. Apud Bul. R . Immo est Nicolaus de Pressorio.
:
4. Vide supra n'" 444, 451. 3. Bul. qui . :

6. Simoni, apost. sedis legato. 7. Maii 13.

4o 1 . Capitulum generale Ord. Praed. suh Johanne de Vercellis Mediolani celebratum duos lectores in Angliam
mittit ut illos fratres puniant, ijui scriptis Thomae de Aquino detraxeranU

1278, Junio ineunte, Mediotani.

Injungimus districte fratri Raymundo de Medulione' et fratri Johanni Vigorosi

lectori Montispesulani', ut cum festinatione vadant in Angliam, inquisituri diligenter
1278] AB A>">0 MCC rSQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FRANC. 567

super statuin fratruin, qui in soandaluin Ordinis detraxerunt scriptis venerabilis patris
fratris Thoine de Aquino, quibus ex nunc plenain dainus auctoritatein in capite et in

meinbris; quos culpabiles invenerint in predictis puniendi, extra provinciam inittendi

et oinni ofRcio privandi plenain habeant potestatem*. Quod si unus eoruin fuerit casu

aliqiio legiptimo iinpeditus, aiter eoruin nichiloininus exequatur. Quibus priores in

gociis competentibus, quos ipsi ad hoc ydoneos judicaverint, teneantur quandocunque

requisiti fuerint providere.

Ms. Rom. et Rutenens, Capp. general. Ord. Praed. Marlenc, Thes. nov. anecd., IV, 1739, n 19.

1. Juniori. Vide de ipso Douais, Les frires Pricheurs en Gascogne au XJII' et au XIV' siide, p. 477. 2. Gf.

Douais, I. r., p. 441 sq. 3. Vide similem ordinationcm, scd generalem, Capituli generalis Parisiis anno sequenti celebrati
apud Martcne, p. 1797, n" 17. In Anglia Robcrtus Kilwardby, 0. P., archicpiscopus Cantuaricnsis, infcnsus erat quibusdam
opinionibus Thomac dc .\quino (cf. supru n 474), sccumquc traxit quosdam ex suo Ordine. Minus tamcn fratrcs Praedi-
catorcs, qunm potius frntres Minorcs in .\nglin doctrinam Thomao oppugnabant. Cf. infra n'" 517, .518, 523.

482. l.itlerae Philippi I/f, regis Francorum, f/uibtis edicit ut ad expiandam duorum scholarium interfectionem
abltas et contentus S. Cermani de Pratis duas capelluuias insliluanl, el ulramijue dotent de ^iginti libris

parisiens. annui et perpelui redditus.

1278, mense Julio, apud Pissiacum.

Philippus Dei gralia Francorum rex. Notum faciinus universis tain prcsentibiis quain

futuris, quod gravi ad nos ex parte inagistrorum et scolarium Universitatis Parisiensis

conquestione delata, quod monachis monasterii Sancti Germani de Pratis Paris. muros
seu edificia que construi faciebant protendentibus in vicuin quo ilur ad pratum Uni-
versitatis situin subtus abbatiam ipsorum monachorum in prejudicium dicte Universitatis,
ac denunciantibus seu inhibentibus illis, qui ad hoc ex parte Universitatis missi erant, ne
ulterius inonachi edificarent in loco predicto : homines dc vilhi Sancti Germani et

quidain servientes non absque consensu Gerardi abbatis et quoruindam in dicto inona-
sterio adininistrationein habentium, banno preconizato, cuiii arinis cxeuntes de abbatia
irriieranl iortiter in denuncianles, ut dictuni est, ex parte Universitatis et quosdaiii sco-

lares taiii assistentes eisdein, quam qui ad spatiandum exierant, ac eos usque ad pratuin
murorum ville Parisiensis et per campos insequentes cuiii dainore ad mortem cleri-
corum plures ex ipsis scolaribus oinnino innocentes letaliter vulneraverant, et quosdain
mutilaverant, ac nonnullos eorum turpiter verberaverant, et extractis gladiis dictuin

sepe repetentes rumorcm fugarant, ex quibus vulneratis duo scolares ad niinus, videlicet
Gerardus de Dola et filius Petri sigillarii ex ipsa vulneratione postmoduni obierunt',
ac petentibus dictia inagistris et scolaribus, quod nos hec omnia, prout ad nos pertinebat,

sibi competenter emendari faceremus : nos super prcinissis vcritatem inquiri fecimus
diligenter. Kt visa inqucsla indc facla siipcr liis diHiniviiiuis .seu ordinaviimis, quatiiius ad

nos spectabat, in inoduiii qui sequitiir, videlicet quod abbas et convcntus .Sancli Germani
de Pratis duas capellanias perpetuas instituent pro dictis duobus clericis interfcctis,
5G8 CHARTULARIUM UNIVERS. P\RIS. [1278

unain videlicet in ecclesia Vallis Scolarium Parisius, in qiia unus ex fratribus ejusdem
loci pro reniedio aniine dicti defuncli Gerardi de Dola, qui inibi sepultus est, perpetuo
celebrabit; et aliam in capella veteri Sancti Martini existente inter muros abbatie, in qua

unus capellanus pro defunctis perpetuo deserviet. Ad quam cum vacaverit, ille qui pro

tempore Universitatis rector erit, personam idoneam presentabit abbati Sancti Gerinani.
Et utranique capellaniam abbas et conventus de viginli libris parisiens. annui et per-

petui redditus dotabunt'. Ac pro veteri capella reparanda et libris ac ornamentis ad

opus ejus quercndis ducentas libras turonens. statim solvent. Solvent etiam dicto Petro
sigillario ducentas libras ejusdem monete, et quadringentas libras turonens. similiter
parentibus dicti defuncti Gerardi, et preterea ducentas libras turonens. rectori Univer-
sitalis semel tantum pauperibus magistris et scolaribus per eum distribuendas de consilio
magistrorum. De illis vero laicis, qui ad clamorem exierunt et in conflictu, in quo scolares

ut dictuin est vulnerati et male tractati fuerunt, usque ad decem, qui magis suspecti ex

certis causis fuerunt, banniri fecimus, videlicet quatuor de regno nostro usque ad revoca-
tionem nostram, et sex de civitate Parisiensi usque ad feslum Omnium Sanctorum. Due
vero turricule, que sunt supra portam monachoriim, demolientur usque ad allitudinem
murorum antiquorum versus pratum, ita quod monachi muros suos sicut erant antequam
turricule construerentur super ipsos muros versus pratum, restaurare poterunt et habere.

Ordinatum est insuper quod vici, quo itur ad pratuin, in quo monachi suos muros proten-
debant, remanebit sesina, in qua ante constructionem seu protensionem erat. Et antiqua
via, que olim fuit inter dictam capellam veterem et murum abbatie Sancti Germani, in

statum pristinum reducetur. In cujus rei testimonium et inunimentum presentibus

litteris nostrum fecimus apponi sigilkim. Actum apud Piciacum anno Domini millesimo
ducentesimo septuagesimo octavo, mense Julio.

Apographum saec. XVII in Arch. Univers. Paris. thecn IX, n 16. Bulneus, III, 454.

1. Ad haec omnia vide supra n 480. Philippus IV etinm nn. 1280, mcnsc Julio, de isto ncgotio tractavit chartamquc
Philippi III confirmavit. Cf. Bulaeum, III, 480. 2. I. e. quadraginta libris simul. Gf. infra n" 524.

483. Statutum Capituli generalis Ord. Cisterc. de indole eorum, qui Parisios ad studendum mittuntur.

1278, Septembris 12, [Cistercii].

Tales persone decetero gratia studendi mittantur Parisius, qui competentis sint etatis,

vite laudabilis, et honeste conversationis, et ita suflTicientes in litteratura, quod inagis

proficiant et non deficiant in studendo : et si aliter missi fuerint, per abbatem CLirevallis
ad propria remittantur.

Cod. Capp. general. Ord. Cist. in Bibl. conventus Mehrerau. Hoc statutum deest in Collcctione Capp. general. in Arch.
status in Luzern. Martfene, Thes. nov. anecd., IV, 1460, n" 2.
1278] AB ANNO MCC USQXJE AD PH1LI1'1*UM IV REG. FRANC. 569

4o4. Simon cardinalis legatus Gerardo, quondam abbati S. Germani de Pratis, qui propter atroces a monachis
sui monasterii illatas scholaribus injurias officio et dignitati sponte cessit, possessiones assignat.

1278, Sepiembris 18, in monasterio S. Germani de Praiis.

Symon miseratione divina titiili Sancte Cecilic presbyter cardinalis apostolice sedis
legalus religioso viro fratri Gerardo' quondam abbati monasterii Sancti Germani de
Pratis Parisiens. Ordinis sancti Benedicti ad Romanam ecclesiam iiiillo medio pertinentis
salutem in Doiiiino. Olim inter vos ot iionniillos alios monachos monasterii Sancli Ger-
inani de Pratis Parisiens. Oidinis sancti Beiiedicti ad Roinanam ecclesiain nullo inedio
pertiiientis ex parte una, et Universitatom Parisiensem ex allera, occasione quorumdam
iundamentorum latitudinis ampiioris, que vos iion longe ab ipsius nionasterii septis

in via seu secus viain qua itur ad prata scolarium mandavistis et fecistis construi, viam
ipsain plus solito coartando, gravis et dispendiose niiiiis dissentionis materia suscitata,
et enorinihiis periculosis et detestandis exinde suhsecutis excessibus iii (|uorumdam
de Universitate predicla personas ausu dampnabili pcrpetratis' : nos, cum ex parte
Universitatis ipsius et alias etiam publicus super hiis clamor validus ad iiostram audien-

tiam pervenisset, ad inqiiiroiidum super jain dictis oxcessibus nostri partes exolventes
officii duxiiniis procedendum. Et tandem luijusmodi pendente piocessu, vos contemptis
comodis propriis et honoris poslposito vestii statu, pro boiio pacis el ejusdem monastorii
tranquillitate ac etiain Universitatis revorentia supradiclc, sponte iii nostris manibiis
ccdere curavistis, quam siquidem cessionem duximus admitlendam, prout hec omnia
iii lilteris super ordinatione noslra iii hujusmodi negocio edita confectis plenius conti-
nentur. Nos itaque vestram tam huinilein et spontaneain hujusmodi cessionem vestreque
devotionis affectum, quem erga llomanain ecclesiain gessisse noscimini, benignc consi-
derationis indagino metientes, pensantes etiam qiiod vos laudabilitor dicto monaslerio
prefuistis, bona ejus teniporalia multipliciler augmcnlando, el propter hoc non indigno
digniim extimantes et consonum rationi iil vobis de bonis prodictis decenlis el Iioiio-

rabilis provisionis gratia conforalur, vobis pro persona vcstra voslraquo familia compo-
tenti de communi voluiilalo, conscnsu unanimi, ac instaiitibus procibiis lolius conventus
monasterii prelibati singulariter expressis, ab omnibus de ipso conventu a nobis propter
hoc specialiter convocafo, coram nobis tunc in eodom monaslerio constilulis, predic-
torum bonoriim sufncionlia diligonlor inspocla, <lo Hiolii. Paieti et Euranville, viilis

predicli inonaslerii. ciim domibiis. grangiis, juribus ol portinonliis siiis (oxceptis soplua-
ginta et tribiis libris parisiens., qiias idcm convenlus iii <'adoin villa Euranville percipit

annualitn), el de donio do Yssiaco ejusdein inonastcrii, qiie fuit quondam magislri

Johaiinis Barbitonsoris. archidiaconi Suossiononsis, ciiiii omnibiis (pio infra clausiiram
ipsiiis domus consisliiiit. ac oliam do rodditibus c(;ntuin libiaruiii monole prodicto, soii

de ipsis cenlum libris, que ab hominibus ville de Anlogniaco moiiiorali monaslerii

Chart. Univ, Paris. I. 72
570 CHARTULARIUM UNIVERS. PAUIS. [1278

Parisiensis diocfjsis ratione libertatis a vobis tunc abbate dicloque conventu oliin homi-
nibus concesse prefatis annis singulis persolvuntur, a vobis, quoad vixeritis, possidendis
auctoritate qua fungiinur providemus, universis et singulis de conventu predicto super

hoc specialiter requisitis provisionem hujusmodi ratam habentibus et acceptam. Nos

enim nichilominus irritum decernimus et inane, si secus de villis et aliis supradiclis vei

aliquo seu aliquibus eorundem contra prefatam provisionem nostram contigerit attemptari.

In cujus rei testimonium presentes litteras (ieri fecimus et sigilli nostri appensione
inuniri. Actuin in monasterio supradicto die dominico xiiij kal. Octobris anno Domini
MoCC" septuagesimo octavo, pontificatus domini Nicolai pape III anno primo.

Epistola inserta litteris Martini IV (olim Simonis legati supra noniinati) xij kal. Fcbruar, an. primo (Reg. Vat. n"41, cp. 99,
fol. 27). Cf. infra n 509. Sequuntur duae epistolac ejusdcni Simonis de eodem argumento ad arehidiaconos Carnotens.
fol. ^?"

et Melodunens. in ecclesia Senonens. (una ejusdcm tcmporis notae, alia xij kal. Xovemb.), qui exsecutores constituuntur

fol. 28'' epistola fratris Simonis prioris et conventus monasterii S. Germani (xiiij kal. Octobris). Factum Universitatcm
Parisiensem respiciens ubique codem modo refertur.

1. In Gallia Christ., VII, 454, dieitur abbatem Gerardum dc Moreto anno 1279 csse mortuum, quod tamen vcritati

minimc congruit, cum Martinus IV ad eum adhuc an. 1282 litleras suas dircxerit. Vide infra n" 509. 2. Cf. supra n'" 480. 482.

4oO. Decretum facultatis artium ut nulli dies ad incipiendum assignetur nullusque ad examen superius admit-
tatur, nisi juraverit se determinassc Parisiis vel ubi sint ad minus duodecim magistri regentes.

1279, Februarii 3, [Parisiis].

Universis Christi fidelibus rector et procuratores iiij*"" nacionum, ceterique magislri

regentes Parisius in artibus salutem in omnium Salvatore. Noveritis quod nos omnes
et singuli consideranles nostram facullatem multipliciter esse lapsam, lapsum ejus
cupientes pro totis viribus reparare et ad hoc apud Sanctuin Julianum vocati et specialiter
congregati de consensu unanimi, nullo contradicente, longo tractalu el diligenti super lioc

habito, statuimus et ordinamus quod nulli bachellario ubicumque licentiatus fuerit, infe-
rius vel superius', dies ad incipiendum decetero assignetur, nisi prius oinni fraude
animota rectori juraverit se determinasse Parisius vel alibi in alio studio generali, ubi
sint ad minus xij magistri regentes.
Secundo statuimus quod nullus, cujuscunque conditionis fuerit, donec se ita deler-
minasse examinatoribus juraverit, ad exainen superius admittatur.
Tercio slatuimus quod examinatores in sua institutione jurabunt quod nulluin bachel-
lariuinad examen superius recipient donec prius juraverit, se determinasse sicut superius
est expressum.

Qiiarto staluimus quod si bachellarius licentiatus in istis perjurus inventus fuerit,

ejus licentia, si inceperit ejus magisterium, quoad hoc sibi prorsus denegata gratia per
scolas et sermones publice revocetur.
Qiimto statuimus quod jurent magistri bachellarios presentantes, antequam bachel-
72.
1279] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 571

larii eoruin audiantiir, quod si contingeret eos scire sive ante licentiani sive post suos
bachellarios vel quoscunique alios non deterininasse sicut superius est expressum,
rectori quamcitius poterunt revelabunt. Hec autem omnia staluimus, concessimus, volumus
inviolabiliter observari super hoc data fide cujuslibet corporali, retenta tainen potestate

diminuendi, addendi, corrigendi, si necesse fuerit, et mutandi. In cujus rei testimonium

sigilla quatuor nacionum jussimus apponenda. Datuin anno Domini MoCC^LXX^VIII, die
veneris posl Purificalionoiii beate Mario Virginis.

Cod. Vat. Rog. 406, fol. 03''. Bibl. Phillipps in Cheltenbniii, nis. 876, fol. 66, siib rubrica : Statutum de determina-
toribus . Bulueus, 111, 447.

1. Inferius, i. e. iii iiisula apud Nostraiii Dominam coxnimi rfuifcllHpio Paris. ; siiperius, i. e. in iiionte San-Geiiovefiano
coram cancellario S. Genovefne.

486. Nicolaus III Simoni cardinali legato ct Stepliano e/)iscojto Parisiensi injungit ut int/uiranl, an monachis
Cluniacensibus collegii Paris. faeultas dari possit alta voce in eorum oratorio celebrandi et coemeterium
possidendi.
1279, Februarii 5, Homae.

Dileclo filio .S. fitiili Sancte Cecilie presbylero cardinali apostolice sedis legato el
venerabili Iratri .. episcopo Parisiensi. Sicut dilectus filiiis .. abl)as* inonasterii Clunia-

censis nobis exposuit, in domo quam edificari fecit Parisius*, in qua magnus degit CIu-

niacensis Ordinis conventus monachorum studentium ibidein in theologica facultate*, duxit

oratorium construenduin*. Quare dictus abbas hiimiliter petebat a iiol)is ul eidem con-
ventui celebrandi alta voce in oratorio ipso, habendi campanas ibidein et cimiterium pro
corporibus fratrum ipsius Ordinis cum decedunt sepeliendis decenter licentiam conce-

dere dignaremur. Nos itaque intendentes super hiis deliberatione qua convenit salubriter
provideri, discretioni vestrc per apostolica scripta mandamus ([ualinus de premissis et
universis eoruin circumstantiis diligonlius indagetis, nobis quid iiidc perceperitis el quid
vobis videbitur per vestias liitcras harum seriem continentes fideliter rescripturi, ut a
vobis diligenter instrucli, quid postmoduin in predictis fieri magis expediat clarius et
salubrius dante Doinino discernere valeamus. Dat. Rome apud Sanctuni Petruiii non.

Februarii, anno secundo.

Rcg. Vot. Nicoldi ill (n 39) an. 2, ep. 66, fol. 138>>.

1. Ivo 11, <jui Ivoni l (1256-1275) succcsiit. 2. Vide tamen aupni ii" 361, 370, 375. 3. ilonorius IV nn. 1286,

Hartii 6, ad Jobanncm legotum apoit. scdia littcras dirigcns, scribit in douio praedicta o quadruginta Cluniarenais Ordinis
studcntcs in theologira facultate quasi continuc rommorari . Cf. Jourdain, n 282. 4. Sic et olim inacriptio ud jnnuam
capellne in claiistru collegii hal'bat : n Yvo II nbbaa Cluniacenais .. banc acdeni D. Virgini sacram... fccit . Cf. Du Breul,
p. 473; Butaeus, lll, 395, et supra n 375, r.ota.
572 CIIARTULAIUUM UNIVERS. PARIS. [1279

487. Litterae maglstri Guilleltni de Saana, Hotomagensis ecclesiae thesaurarii, quibus Ricardum de Alacri-
monte, clericum, constituit procuratorem suum ad mittendum clericos, a Guillelmo olim designatos, in posses-
sionem bonorum omniuni quae eis praedictus de Saana dederat.
1279, Maii 6.

Omnibus hec visuris magister Guillennus de Saana, Rothoinagcnsis ecclesie ihesau-

rarius, salulem in Domino. Noverilis me constituisse Ricardum de Ahicrimonte, clericum,

procuralorem meum quanlum ad ponendum seu miltendum in possessionem corporalem,
vel quasi, clericos de quibus fit menlio in quadam litlera sigillo meo sigilhita, que sic

incipit' : Omnibus hec visuris magister Guillermus de Saana, thesaurarius ecclesie

Rothomagensis, sahitem in Domino. Noveritis me inrirmum corpore, mentis tainen

compotem, Domino concedente, dedisse seu donasse , etc, et sic terminatur : Johanne
de Osquevilla presbitero et magistro Guillermo dc GrinibonviUa dicto Fabro, clerico, et
aliis , omniuin possessionum, terrarum, reddituum, edificiorum et omnium aliorum quas,
quos et que dictis clericis dedi seu donavi causa morlis, concessi ac etiam contuli penitus
et in perpetuum, ut in predicta littera, sigillo meo sigilhita, plenius continetur. Et volo
et affecto, quod dictus procurator ponat seu mittat dictos clericos in possessionem, vel

quasi, premissorum, sicut ego sum sive eram in possessione eorumdem : ratum et gralum
habiturus quicquid dictus procurator loco inei fecerit in premissis ; dans eidem procu-
ratori potestatem generalem et mandatum speciale faciendi premissa loco mei dictis

clericis, per eosdem clericos vel per procuratorein suuin seu procuratores eorum, sicut
facerem seu facere possem, si presenlialiter interessem. Quod omnibus quorum interest et
interesse poterit tenore presentium volo notum fieri et apertum. In cujus rei testimonium
sigillum meum presentibus volui hiis apponi. Datum anno Doniini M^CCLXX nono, die
sabbati in festo sancti Johannis ante Portain Latinam.

Originalc in Arch. Univcrs. Paris. theca XXII. Z. 1. 4. Deest sigilluin. Jonrdain, n" 255.

1. Charta hic designata confundi non debet cuni eharta supra n'> 423 editn, quae certe prius condita erat quam memo-
rata. Haec, quam huc usque invenire non potuimus, verisimiliter ad priinam rospiciebat et forte non multum ab ca differebal.

488. Litlerae officialis Rotomagensis, quibus notum facit a magistro Guillelmo de Saana constitutos fuisse
magistrum Bertaudum de S. Dionysio, canonicum Parisiensem, et Guitlebertum de Saana, canonicum Bajo-
censem, procuratores suos ad mittendum scholares in theologia in possessionem duarum domorum libro-
rumque et utensilium in eis contentorum.
1279, l/laii 14, [Rotomagi].

Omnibus hec visuris oflicialis Rothomagensis salutem in Domino. Noveritis quod in

presentia Ade de V... jurati nostri ad hoc a nobis specialiter destinati, constitutus vene-
rabilis vir et discretus magister Guillermus [de Saana, the]saurarius ecclesie Rothoma-
gensis, dilectos suos viros venerabiles et discretos magistros Bertaudum de Sancto
[Dionysio], canonicum Parisiensem', in theologica facultate Parisius legentem, et Guille-
1279] AB ANNO MCC USQUE AD PIIILIPPUM IV REG. FR\NC. 573

berluiii de Saana, canoniciim Bajocensem, physicum illustrissime regine Francie, et

utrumque eoruin in solidum, exhibitores presentium, suos constituit et fecit att.... natos et

procuratores generales, ila quod non sit inelior conditio occupantis, conjunctim seu
divisim, ad ponendum et millendum nomine ipsius thesaurarii et pro ipso scolares in
theologia studentes Parisius, qui dc bonis ipsius thesaurarii a Domino sibi coHalis ibidem
in studio sustententur, in possessionein corporalem duarum domorum, librorum, et omnium
iiteusiiium in eisdem contentorum, quas dicebat se liabere idem thesaurarius Parisius
sitas. unain videlicet in vico Cytare, in parrochia Sancti Scverini Parisicnsis, el alteram in
vico Sancli Cosme', juxta domum monachorum Chigniacensium, ab opposito domus reve-
lendi patris episcopi Autisiodorensis', de quibus fit mencio in quibusdam lilteris sigillis

curie Rothoinagensis et ipsius thesaurarii sigillatis, prout asserebat idem thesaurarius, et in

quibu.sdain aliis litteris super premissis confectis, quas penes se dicuntur habere scohires

antedicti; et dans eisdem venerabilibus viris procuratoribus suis, et utrique conjunctim, et

eorum alteri divisim, plenariam potestatem et speciale mandafum ponendi, constituendi et

inittendi per se ipsos conjunctim, seu per eoruin alterum divisim, seu per alium vel alios
quos vel quein ipsi insimul, vel alter eoruin divisim, ad hoc constituere volucrint loco
ipsoruin seu alterius coiumdem, in possessionein corporalem premissorum ; et eos inissos
in dicta possessione tuendi, dcfendcndi, et omnia alia faciendi super prcinissis seu aliquo
premissoruin*, que ipsc thesaurarius faceret seu facere posset, si presens esset, gratum et

ratum habiturus quicquid per dictos venerabiles viros procuratores suos, eorum gratia
quoad hoc, seu per alteruin eorumdem, seu per substitutos vcl substitutum ab eis seu
altero eorumdem, ordinatum et facluin fuerit in premissis. Quod omnibus quorum interest,

ex relatione predicti jurali noslri nobis facta, cui fidem plenariam quoad hoc adhibemus,
tenore prescntium sub sigillo curie Rothoinagensis faciinus manifestum. Datum anno
Domini M^CCLXX nono, die dominica post .\scensionem Domini.
Habentur gratis pro ihesaurario.

Originalc in Arrh. 1'nivers. Pari. thcrn X.\lf. Z. 1. .5. Charta .sigillo iikunita. Juurdain, n^ 25G. In rharta originali
aliqua vcrba cJelcta sunt.

1. Bertaudnii neu Bcrtoldus de S. Dinnyniii fiiil rainoHiiii Ihoolngus, poxtea canrcllarius Purisicnsis, an. 1300 cpiscopua
Aurelianeniia. Vide dc ipso Haur^nu in Hist. litt. de lafrance, XXV, 317 sqq.; Lecoy de la Marcbc, La chaire frangaiie au
moyen dge, 2 ed., p. 500. 2. Ifnnc dotnuni Giiillcliniig dc Snana ct Jobannes de Gcmeticis pro prctio diiccntnrum et
octon^intu libr, turon. babucrunt n ningistvo Rirhnrdo dc Ncnlfn, canonico Rcincnsi, tcste cbnrta nn. 1273, incnsis Scplcinbris,
in Arch. nut. Paris. S. G58G*, n" 15. Apographuin ibid. n*> 13. 3. Dc ista domo vidc siipru n" 361 (ubi ctiaiii dc domo
Cluniairensium) et Topographie historique du vieujc Paris, por Tisserand ; Hdgion occidentale de t' Uilioersil^, p. 428 sqq.
4. Orig. : premissis .
574 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1279

489. lAttcrae a pluribus magislris sigillatae, quihiis noium faciunt magistros Peirum de Osquevilla et

Johannem de Tribus Petris a magisiro Beriaudo de S. Dionysio de mandaio magistri Guillelmi de Saana,
ihesaurarii Roiomagensis, in possessionem bonorum quae magisier Guiltelmus eis donaverai, posiios fuisse.

1279, Maii 22.

Universis presentes litteras inspecturis et etiam audituris magisler Radulphus de

Aurelianis, archipresbiter Sancti Severini Parisiensis, regens aclu tunc teniporis Parisius

in decretis ; magister Alanus Martel, canonicus Constantiensis; magister Henricus ^lartel,

frater ejus ; magister Ricardus de Fiscanno, regens actu tunc temporis Parisius in

decretis; Guillernius de Greinville, clericus ; niagister Balduinus de Aube Marle, reclor

ecclesie Sancti Viviani Rothomagensis ; magister Guillermus Malet, rector ecclesie de

Blinquetuit; magister Radulphus de la Bruiere, rector ecclesie de Escreinville ; magister
Johannes de Bosco Normanni, rector ecclesie de Guellefontainnes ; magister Guillermus de
Osonvilla, reclor ecclesie de Fouquart Escales; magister Reginaldus de Osonvilla, frater

ejus ; magister Helyas de Plembosc, rector ecclesie de j\e.... juxta IVovum Castrum;
magister Nicolaus Postel, rector ecclesie de Bouquelont; Robertus de Tionvilla, clericus;
Nicolaus de Breau...; Johannes de Cithara, clericus ; Johannes dictus Brachi ; Johannes
dictus de Puteo ; Johannes dictus de Insula; Danicl dictus Caperon ; Johannes dictus
Danebi, ac Nicolaus le Chisloleur, salutem in Domino. Noveritis quod nos, presentibus
etiam pluribus aliis fide dignis et legitimis, presentes fuimus et vidimus quod venerabilis
vir magister Bertaudus, dictus de Sancto Dyonisio, canonicus Parisiensis, regens actu
Parisius in theologica facultate, juxta mandatum venerabilis viri magistri Guillermi de

Saana, thesaurarii Rothomagensis* (quod mandatum audivimus legi, et vidimus sigillo

curie Rothomagensis sigillatum) magistros Pelrum de Osquevilla, et Johannem de Tribus

Petris, nomine suo et sociorum suorum magistrorum Parisius in theologica facultate

studentium, videlicet Rogeri de Sancto Albino, Ade de Haya, Ricardi de Barentin, Nicolai
dicti Reingot, Roberti dicti de Bondevilla, Rogeri dicti Laloier, Thome dicti Torel,
Johannis dicti Anglici, ac Roberti dicti de Fovilla, allata magna copia librorum in

presentia ejusdem magistri et nostra, presentibus dictis sociis, de quadam domo sita

Parisius ultra parvum pontein in vico Cithare, inter domum que dicitur ad Citharam ex
una parte, et domum que fuit Tierici Frisonis ex altera, et de libris predictis el omnibus
pertinentibus ad eosdem, saisivit vice et nomine dicti thesaurarii, et juxta mandatum
predictum posuit in possessionem eorumdem. Ac postmodum idem magister Bertaudus,
nobis presentibus et videntibus, eosdem Petrum de Osquevilla et Johannem de Tribus
Petris, de mandato et vice predicti thesaurarii, nomine eorumdem et sociorum suorum, de
quadam alia domo sita Parisius in magno vico Sanctorum Cosme et Damiani, ante domum
episcopi Altisiodorensis, faciente conum vici Poretarum supra vicum Sancti Cosine ex una
parte et ex parte altera in vico Poretarum faciente conum vici Lathomorum, ab oppositis
 1279] AB ANNO MCC bSQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 575

doinus inonachoriim Cluniacensium, conligua in vico Sancti Cosme grangie Guillernii

olearii, et doinui Guillermi Vingneron in vico Lathomoruni, saisivit, et ipsos, nomine suo
et sociorum suoruin predictorum, tain de dicta domo quam de appendentiis ejusdein in
possessionein posuit. Et hec omnibus tenore presentium sigiilis nostris sigillatarum inti-
mamus. Actum anno Domini .M^CC septuagesiino nono, die lune in feriis Pentecostalibus.

Originalc in Arcb. Univers. Paris. theca XXII, Z. 1. 6. x sigillis olini appensi.s restant adhtic 23 tneniola nienibranac.
cum aliquibus fragnientis sigiUoruni. Jourdain, ii^ 257.

1. Vide supru n" 489.

490. Simon cardinalis legalus, dissensione orta inter magistros facultatis artium ex una parte et magistros in
decretis et medicina ex altera, inquisitionem ordinat de modo denuntiandi congregationes generales.

1279, Augusti 5, [Parisiia].

Symon miseratione divina tituli Sancte Cecilie presbiter cardinalis apostolice sedis
legatus discretis viris magistris decano Parisiensis '
, et Gervasio *, Cenomanensis eccle-
siarum archidiacono, salutem in Domino. Orta dudum dissensio inter magislros facultatis

artium ex parte una, el inagistros in decretis et medicina e.x altera super inodo denun-
tiandi decanis magistrorum ipsorum in decretis ct medicina congregationes generales
magistrorinn in Universitate Parisiensi regentium, que certis modis et conditionibus
precedentibus consueverunt pro tempore fieri, fuit hactcnus quadam, ut dicitur, concordia
interveniente sedata. Set pacis einulo procurante hujusmodi est resuscitata dissensio,

aliis asserentibus denuncialionein hujusmodi per rectorem seu magistrum ' Universitatis

ejusdem actu regentein personaliter sue noinine facultatis ; aliis vcro assertim dicentibus
non per rectorcm vcl magistruin, nisi de beneplacito rectoris procedat ejusdem, set per

aliquein juratuin Universitalis predicle debere fieri rectoris auctoritale prefati, ac decanis

sufiicere* supradictis, ut de congregationibus ipsis et de articulis, super quibus faciende

no.scuntur, per aliquem de juratis Universitatis predicte constet eisdem. Cum igitur ad

instantiam partiuiii prcdictaruiii hujusmodi dissensionis negotium duxerimus assuiiieiuium,

et ad expeditionein ipsius taiito libcntius intendamus, quanto ex hiijusinodi discordia

inajus periculuin noscitur imininere : nos de hoc volentes scire plenius verilatem, ac de
probitate veslra plenam iii Doinino fiduciain obtinentes, discretioni vestre qua funginiur
aiictoritate inandamus quatinus super negotio ipso per testes idoneos a vobis ad hoc per
censurain ecclesiasticain, si opus fuerit, compellendos, quos pars ejusdem facullatis

artiuiii produxerit corain vobis, ita quod diiodonario producendoruin testium nuinero sit

contcnta, sine iiiore dispendio inquiralis diligentius veritatem, disposiliones ipsoriiiii

leslium fiIoIil(M' in scriptis ledacttas nobis sub sigillo vestro inclusas (|uantocius fidcliler
transmissiiri. Dal. Parisius iioiiis Augusti, pontilii alus domini ISicoIai pape lertii aiino

Becundo.
Charta inserta litteris orficialii curiae archidiaconi Pariiiensi, i|uae incipiunt : ii Univerii pre*entcs litlora* inspec-
576 CHARTULA.1UUM UNIVKRS. PARIS. [1279

turis officialis curio rcvereudi pntris domini Ancheri, cardinalis, archidiaconi Parisiensis, salutem in Domino. Noveritis nos
aimo Domin! M CG" LXX nono, dic lune ante festum beati Miciuielis, litleras infra scriptas vidisse in hec verba . In fine .

chartae Simouls rard. legitur : Transcriptum autem harum litterarum fccimns fieri suh sigillo predicte curie salvo jure

cujuslibet. Dat. anno et die prediclis , Arch. Univers. Paris. theca VII. D. 2. a. Restat taeniolum membranac. Jourdain,
n 258.

1. Ganfrido de Barro. 2. De Clino Campo. Cf. infra n" 493. 3. Intcllige ex n" 493 in artibus u. 4. Intclligc

debere .

491 . Ca/>ituliim generate Ord. Cisterc. slatuit studentes in Montepessulano ahbati Vallis-Magnae esse subjeclos,
sicut Parisienses abbati Claraevallis.
1279, Septembris 12, [Cistercii].

Monachi studentes in Montepessulano abbati Vallis-lMagne per ouinia obedientes

existant, sicut studentes Parisienses abbati Clare-Vallis tenentur per omnia obedire, et

omneni jinisdictionem et coercitioneni habeat super eos, quam dictus abbas ChTre-Vallis

super Parisienses hactenus noscitur habuisse.

Cod. definit. et Cupp. general. Ord. Cislerc. in .\rch. status in Luzern, 1. 1, parlc 1, p. 278. Martene, Thes. nov.
anend., IV, 1467, n 26. Simile statutum jam an. 1252 in Capitulo generali confectum est. Martene, I. c, p. 1398, n" 18.

Anno 1280 studentibus in studio Oxoniensi Ordinis, quod couics Cornubiao propriis suniptibus aedificare intpndebat,
eadem privilcgia concoduntur, et super eos abbas de Thama jurisdiotionem obtiuuit. Martene, 1. c, p. 1472, n 20. Anno 1281
petitio abbatis Grandis Silvae in Capitulo gen. i super studio ordinando iu civitate Tolosa exauditur, et scholaribus
itidem privilegia scholarium apud S. Bernardum Paris. promittuntur. Martcne, I. c, p. 1478, n" 30.

4y^. aimon cardinalis legatus statuit ut rector quater in anno eligatur : normam electionis insujjer praescribit.

1279, Ociobris 1, apud Nogentum.

Syinon miseratione divina tituli Sancte Cecilie presbyter cardinalis apostolice sedis
legatus universis presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Cum diligentius atten-
dentes quod usus ille quinimmo abusus reprobabilis et dampnosus non' a longis retro

temporibus introductus, videlicet quod rector Universitatis Parisiensis singulis mensibus

vel sex eligatur ebdoinadis, turbationem studii ac incentivum invidie ministrabat, illuin
duximus abolendum, statuentes et ordinanles quod rector hujusmodi quater in anno, vide-
licet prima die legibili post festum beati Dyonisii, ultima die legibili ante vacationes Nati-
vitatem Domini precedentes, ultiina die legibili ante Annunciationem beate Marie Virginis,
et ultiina die legibili ante festuin beali Johannis Baptiste, et non pluries eligeretur, qui
rectorie officium libere exercere valeret per teinpus suo regimini deputatum, nisi forte

infra tempus ipsuin juste appareret suis culpis exigentibus ammovendus. Quo casu, vel si

forte decederet vel cederet seu legendi actum diinitteret, tempus quod suo regimini super-
esse contingeret volumus excrescere successori. Adjeciinus etiam huic ordinationi nostre
quod eligeretur rector unicus a quatuor procuratoribus nationum Universitatis predicte,
vel aliis quatuor earum inagistris juratis secunduin tenorem statuli dudum super hoc
 1279] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 577

editi*, sicut a nonnulllis annis exliterit observatuin, quodque eligeretur rector in posterum
sub hac forina, quod quatuor procuratores quatuor nationurn predictarum jurati sollemp-

niter super sacrosancta corain ipsis nationibus eligerent bona fide aliuin a predecessore
illum in rectorem Universitatis ejusdem quein secundum suam conscientiam crederent
utiliorem oflicio rectorie, non inoti ratione discordie precedentis, nec moti amore vel
timore, odio vel honore vel pudore alicujus ex nationibus supradictis, nec inoti amore vel
odio, honore vel utilitate alicujus persone, sed inoti propter bonum cominune totius studii

memorati, et ille in quem consentirent quatuor sic jurati vel tres illorum, staret rector
Universitatis predicte iisque ad tempus prefixum. Si vero nec illi quatuor nec illi tres in

aliquem unuin consentire valerent, lunc vocaretur rector predecessor vel duo rectores si

essent jurati super sacrosancta secundum forinam predictam ad eligendum, et ille in quein
major pars consentiret, slaret rector usque ad teinpus terininatum. Quod si forte adhuc
major pars in aliquein unum non consentiret, tunc mutarentur hujusmodi electores et voca-
rentur alii quatuor a singulis nationibus supradictis jurati sub eadem forma, donec inajor
pars in aliquem consentiret, et ille usque ad determinati temporis exitum staret rector.
Intendentes autein ad Universitatis predicte statuin pacificum et Iranquillum et ad ejus
turbationem omnimodam submovendam, adhuc ordinandum duxiinus et etiain statuenduin
quod si contigerit tempore quo rectoris prefate Universitatis instat electio facienda procu-

ratorem in aliqua de nationibus deficere supradictis, junior magister in theologica facul-

tate Parisius actu regens ad eundein eligendum rectorem loco procuratoris hujusmodi
admittatur, et si procuratores duaruin ex eisdem nationibus tempore predicto defuerint,
loco ipsorum duo juniores in eadem theologica facultate magistri regentes actu Parisius

ibidem presentes recipianlur ad electionem hujusinodi faciendam. Datuin apud Nogentum

super Secanam kal. Octobris, pontificatus domini Nicholai pape tertii anno secundo.

Cud. Vtit Reg. 406, fol. 31. Bibl. PhilHpps in Cheltenham, m.s. 876, rol. 39''. Ubiqiie siib riibrica : Ordinatio, quando
debct eligi rcclor . Bulneiiii, III, 'i'i'. Ad hoc ntiitutum resipicit clecretum mngistrorum urtium, fuctum nn. 1288 (1289),
mcnse Junuurio (Codd. Vnt. Rcg., Cheltcnh., Bibl. Gnrnot., in. 602, fol. 114, Arch. Univers. Pnris., ms. 94, png. 59); quod
apud Bulaeum, III, 451, et Jourdain, n<> 264, perperam nd an. 1280, 8 mensis Jan., refertur. Sic et juxtn Inudntos codd.
praeprimig Vat. Reg. et Cheltcnh. stntutnm artistarum a Bulaco, III, 'i49 (Jourdain, n" 260), nd nn. 1279, Octob. 13, rclotum,
semel tnntum et quidem an. 1289, Octob. 14, editum est.

Ubique omittitur o non quod necessario poni debet. Cf. supra n 409, p. 455. 2. Vide ibid.

l
1. ,

493. Simon cardinalis legalus modum denunliandi decanis facultatum in decretia et medicina congregaliones
generales definil.
1279, Octobria 19, apud Ditionem.

Siinon miseratione divina lituli Sancte Cecilie presbyter cardinalis apostolice sedis
legatus universis presentes litteras inspecturis salutein in Domino. Menlein nostram
propensior ciira sollicitat ut circa stalum iiniversitatis magislroruiii el scolariiim Parisien-
sium, qiiam affectionc sincera prosequimur. intente consideralionis aciem dirigentcs ad ea
Chart. Univ. Parit. I. 73
57'8 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1279

sollerti studio et sludiosa sollercia intendarnus per que sibi divina propiciante clementia

tranquille pacis et stabilis bonum proveniat et votive prosperitatis commoda duratura

succedant. Olym siquidem inter magistros facultatis artium ex una parte, et magistros in

decretis et medicina Universitatis ejusdem ex altera super modo denunciandi decanis

magistrorum ipsorum in decretis et medicina congregationes generales in eadem regen-

lium Universitate, que certis modis et condicionibus precedentibus consueverunt pro
teinpore fieri, inateria extitit discensionis exorta, que tandem fuisse dicitur in quadam
generali congregatione apud ecclesiam sancti Bernardi Parisiensis facta certo modo inler-

veniente sedata. Sed pacis emulo amatore litium procurante hujusmodi extitit resuscitata

dissencio parte decretistarum et medicorum hujusmodi asserente quod congregationis

denunciatio et articulorum expressio, super quibus eadem noscitur congregatio facienda,
debent per rectorem vel alium magistrum in artibus Universitatis predicte actu regentem
fieri rectore suo et facultatis artistarum nomine : ex adverso dicente quod sufficiens
existebat, si per aliquem de bedellis Universitatis juratis licet non per rectorem vel per

alium inagistrum fieret hujusmodi congregationis denunciatio et articulorum expressio

predictorum. Demum vero utraque pars hujusmodi negocium ordinationi et dispositioni
seu beneplacito nostris alte et basse duxit totaliter supponendum, ut per nos summarie ac
de plano absque strepitu et figura judicii possemus in negotio procedere supradicto et

super eo disponere, ordinare ac totaliter facere de alto et basso, prout nobis placeret et

videremus etiam faciendum. Nos autein Universitatis predicte statum pacificum et pros-

perum sicut premittitur diligentes ac intendentes precavere periculis, que hujusmodi

posset discordia generare, prefatum negocium in forina supradicta quanquam tunc arduis
quibusdam essemus occupati negociis duximus assumenduin. Unde super eodem negocio
volentes plenius informari, discretis viris decano ecclesie Parisiensis' et magistro Ger-
vasio' de Clino Campo, archidiacono Cenomanensi, per litteras nostras sub certa forma
dedimus in mandatis ut super jam dicto negotio per testes ydoneos ab eis ad perhibendum
testimonium super hoc veritati per censuram ecclesiasticam, si opus existeret, compel-
lendos, quos pars predicte facultatis artiuin produceret coram ipsis, ita quod duodenario
producendorum testium esset contenta numero, inquirerent diligentius veritatem deposi-

tiones ipsorum testium fideliter in scriptis reductas nobis sub sigillis ipsorum inclusas

quantocius transmissuri'. Prefati vero decanus et archidiaconus de hujusmodi mandato

nostro recepto in inquisicionis ipsius negocio ejusdem mandati forma servata procedere
curaverunt prout eorum nobis misse responsales littere continebant, et tandem illis nobis
inquisicionem remittentibus supradictam ipsam attenta inspectione discussimus et dili-

genter intelleximus. Cumque sollicitis studiis in negotio procedereinus eodein ad ipsius

expeditionem celerem intendentes, sanctissimus pater ac dominus noster dominus N.
divina providencia summus pontifex nos ad suam presenciam evocavit. Nos itaque sedula
meditatione pensantes quod si juris rigorem in hac parte servare contingeret non posset
74.
1280] AB ANNO MCC USQUE A D PHILIPPUM IV KEG. FKANC. 579^

anle recessum nostrum hujusmodi negotium terminari; considerantes etiam et diligenter

attendentes quod ex dissenlionibus pridem in Universitate predicla inimico homine
zizaniam euperseminante subortis non solum amissio studii et alia mala quamplurima
graviaque dampna, verum etiam vulnera, mutilationes membrorum, cedes et hoinicidia

nonnunquam etiain frequentius contigerunt ; volentes quoque in posterum hujusmodi

periculis et dispendiis per salubris provisionis obviare remedium ac de Universitate
prefata turbacionis et discordie cujusquam materiain amputare : tam ex supposilionibus
hujusmodi potestate quam etiam ex officio nostro pro bono pacis super negotio hujusmodi
ordinandum duximus et etiam statuendum ut quando generalis imminebit congrcgalio
facienda, rector per se ipsum vel per aliuin magistrum actu regentein Parisius in artibus

denuntiet, si voluerit et viderit expedire, alioquin per cedulain vel per scripturam aliquo

signo de novo facto ad hoc specialiter deputato signatam et clausam per aliquem de
bedellis Universitatis predicte juratis transmissain dictain congregationem horam et locum
et articulos super quibus erit ipsa congregatio facienda decrelistarum et medicorum
predicloruin faciet denunciari decanis. Datum apud Dyvionem xiiij kal. Noveinbris, ponti-
flcatus domini N*. pape tertii anno secundo.

Cod. Vat. Rcg. 406, fol. 30. Bibl. Phillipps iii Cbeltenbani, ms. 876, fol. 38. Ubique rubrica : De modo denunciandi
decanis congregationcs generales . Charl. facult. Decret, \n Bibl. Arsen. Paris. ms. 1121, fol. 172, sub rubrica : n Provisio
Symonis legati circa admittendos ad liccntiam in tribus facultatibus superioribus o. Bulacus, III, 445.

1. Hagistro Gaufrido de Barro. 2. Cod. Vat. Reg. : Servasio u. Ipse qui an. 1288 jam defunctus crat, non seniel
apud G^rard, Cartul. de Notre-Dame, IV, 245, nominatur. 3. Vide supra n 490. 4. Nicolai III.

4y4. Philippus III, Francorum rex, concedit ut viginti quafuor scholares thesaurarii Rotomagensis duas domos
ipsis a praedicto thesaurario traditas pacifice possideant.
1280. mense Januario. Parisiis.

Philippus Dei gratia Francorum rex. Notum facimus universis tam presentibus quain
fuluris quod, cum juxUi tenorem ordinationis nostre viginti quatuor scolares ihosaurarii
Rothomagensis' finaverint cum preposito nostro Parisiensi finalionem iiujusmodi pro
nobis recipiente super duabus domibus, quas predictus thcsaurarius Rolhomagensis eis
intuitu pietatis dono dicitur concessisse, sibi et successoribus suis scolaribus scu ab eis
causain habcntibus perpetuo relinendis, quaruin domuum una sita est in inagno vico
Sancti Cosme Parisiens. ante doinuni episcopi Autisiodorensis, faciens cuneuin vici Pore-
taruin supra vicutn Sancti Cosinc ex una parte et ex alia parte in vico Poretarum facicns
cuneuin vici Latomoruin ab oppositis doinus scolariuin Cluniacensium, contigua grangie
Guiliermi Oiearii a parte vici Sancti Cosme et domui Guillermi Vigncron a parte vici
Latomorum ; alia vero domus sila est similitcr Parisius in vico Cithare intcr doiiium que
dicitur ad Citharam ex una parte el domum Thicrrici Frisonis ex altera' : nos (inationcm
predictam ratam et gratam liabentes volumus et conccdimus quantum in npbis esl, quod
580 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1280

predicti scolares eorumque successores seu ab ipsis causam habentes dictas duas domos
possint tenere in perpetuum et pacifice possidere sine coactione vendendi vel extra
manum suam ponendi, salvo in aliis jure nostro et jure etiam in omnibus alieno. Quod ut

ratum et stabile permaneat in futurum presentibus litteris nostrum fecimus apponi

sigillum. Actum Parisius anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo nono, mense
Januario.

Originole in Arch. nat. Paris. S. 6586", n" 1. Fragmentum sigilli cer. vir. color. appensum est fil. seric. vir. et rub.

col. Pertinebat ad Arch. Univers,

1. I. e. Guillelmi de Saana. 2. Vide supra n" 488.

495, Litterae Philippi III, regis Francorum, in gratiam scholarium Roberti de Sorbona.

1280, mense Februario, Parisiis.

Philippus Dei gratia Francorum rex. Notum facimus universis tam presentibus quam
futuris quod, sicut intelleximus, congregatio scolarium qui dicuntur scolares magistri
Roberti de Sorbona, quondam Parisiensis canonici, justo titulo acquisivit Parisius res
inferius annotatas valentes per annum triginta libras parisiens. vel circa, videlicet super

domum Johannis Augeri sitam in magno vico sex libras parisiens. ; item super domum
magistri Mathei Dinfer quadraginta sex solidos; item super domuvn Galteri de Essi triginta

duos sol., sitas in vico SS. Cosme et Damiani; item super domum Marie de Sancto Patulo
juxta domum archiepiscopi Remensis viginti octo sol.; item super domum Petri Joscelini
sita in vico Poretarum septem sol. ; itein super domum Johannis Coche novem sol.; item

super domuin Johannis qui facit ologia' duodecim sol. ; item super domum Guillermi de
Sancto Benedicto duodecim sol.; item super domuin Cleinentis scriptoris decem sol. ; item
super domum Thome Hyrebec sita in magno vico sex libras parisiens. ; itein super duas
doinos Guillermi Cenomanen. ibidem centuin et quatuor sol. parisiens.; item duas doinos
in vico Poretarum. Nos vero divini amoris intuitu volumus quantum in nobis est, et

concedimus, quod dicti scolares predictos reddilus possint tenere inperpetuum et pacifice
possidere absque coactione aliqua vendendi vel extra inanuin suain ponendi, salvo in
omnibus aliis jure nostro et jure quolibet alieno. Quod ut ratuin et slabile permaneret in
futurum, presentibus litteris nostrum fecimus apponi sigillum. Actum Parisius anno
Domini millesimo ducentesimo septuagesimo nono, mense Februario.

Originale in Arch. nat. Paris. S. 6213, n" 184. Sigillum cereum vir. col. fil. seric. rubei et vir. coloris appenditur.
N 185 vidimus ejusdem chartae offie. cur. Paris. anni 1294. Cartul. de la Sorbonne in Bibl. nat. Paris., ms. lat. 16069,
fol. 2. Jourdain, n" 262, excerptum tantum offert. Omittimus hic chartam super amortizatione terrae feodalis de Roseriis,
quam tenent scholares de Sorbona, an. 1284, mensis Novembris, referre [Magn. Chartul. episc. Paris. in Arch. nat. Paris.
LL. 183, fol. 53''; Cartul. de la Sorbonne, fol. 6*; Bulaeus, III, 235), cum sicut pleraeque aline chartae domus Sorbonae
Universitatem Parisiensem non respiciant.

1. I. e, retia.
1280] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 581

496. Jacobus archiepiscopus Upsaliensis studentibus Parisiis exdioeeesi Upsaliensi quasdam decimas episcopates
assignat.
1280, Aprilis 25, Upsaliae.

Omnibus in Ghrislo fidelibus presentes litteras inspecturis Jacobus Dei gracia archi-
episcopus Upsalensis salutem in Domino Jhesu Ghristo. Noverint universi quod nos ad
honorem Dei, ecclesie profectuni et nobis ad cumulum meritorum studentibus Parisius ex

parte ecclesie Upsalensis decimas pauperum provenientes de provincia Lyundereth,

Telgboa skiphigi, Riudboa skiplagi, Acherboa skiplagi et Danar^a skiplagi duximus
assignandas. Verum quia decime hujusmodi ad usus nostros facilius colligi possunt et

deduci, eo quod loca in quibus percipiuntur hujusmodi decinie, sunt mari magis proxima
et vicina, de communi consensu capituli nostri talem cum eis fecimus permutacionem,
quod nos ad usus nostros recepimus ab eis decimas memoratas, deputantes in perpetuum
ipsis pro dictis decimis pauperum decimas episcopales de provinciis Tyerp et Gestri-
caland provenientes. In cujus rei perpetuam firmitatem presentes litteras sigillo nostro et
sigillo capituli nostri cujus consensu premissa omnia acta fuerunt fecimus communiri.
Actum et datuin Upsalie anno Domini M^GC^LXXX, vij kal. Maii.

Diplomatarium Suecanum, cc). Liljeg-rcn, I, 570, n 699. CoUegium Upsaliense postea exstabat in domo, quam
nn. 1285, mense .\ugu9lo, magislcr Anclrcas And, praepositus Upsolicnsis, Parisiis in vico Scrpcntis ultru parvum i)ontcm
propc vicum ad duas portas et domum regis ad ensem acquisivit. Cf. chartam apud Liljcgrcn, I. c, n 808. Praeterca
Peringskiold, Mon. Upsal., II, 190. In boc instrumento non quidera fit mentio scholarium dioeccsis Upsaliensis, sed tamen
in charta Jobannis clccli Upsaliensis condita an. 1291, inTra octavam Pascbac, dicitur magistrum Andream istam domum
n scolaribus dc nostra Upsalcnsi dyocesi in pracdicto studio (Parisiensi) acquisitioni bonitutis disciplinc et scientic intcndere
cupicntibus o conlulisse. Apud Oldc, De Universitate Parisiensi a Suecis medio aevo frequentala, p. 'i sqq. In islu domo
dcgcntibus cacdcm decimae ut supra assignantur. De Suecis boc ct posteriori temporc Purisiis studentibus vide Annerstedt,
Upsala Universitets historia, I, 6, n. ,'<; 9, n. 2; Budinszky, Die Universitdt Paris und die Fremden an derselben,
p. 217 sqq.

497. Ordinatio Capiluli generalis Ord. Praed. sub magislro Johanne de Vercellis Oxonii celebrali de disputa-
tionibus magislrorum.
1280, Junio ineunte. Oxonii.

Inhibemus ne lectores disputent de Quolibet, nisi sint magistri in theologia, nisi in

locis in quibus generalia studia vigent, nisi forte ex causa aliqua in locis aliquibus specia-
libus prioribus provincialibus in suis provinciis aliud videatur.

Item rnoncmus quod lectores et magistri questionibus theologicis et nioralibus magis

(|uam philosopliicis el ciiriosis intendant.

Mt. Rom. Capp. general. Ord. Praed. Martene, Thes. nov. anecd., IV, 1801, n> 11, 12.
582 CHAHTULAHIUM UNIVERS. PARIS. [1280

408. Nicolaus III Cualtero episcopo Pictaviensi, Ord. Minorum, injungit ut conventui Ord. Min. Paris. propter
studentium multitudinem debitis onerato succurrat et summam 2000 lib. turon. persolvat.

1280, Junii 13, Suriani.

iVicoIaus, etc, venerabili fratri G.' episcopo Pictavensi salutein, etc. Circa ea que
sumino patri sunt placida sedulo cogitantes, et circuinspicientes undique quid illi a quo
cuncta proveniunt debeatur speciale debituin, inter alia pietatis opera reputainus pie
inanuin auxilii aperire pauperibus illis potissime, qui mandatorum Christi humiles secta-

tores mundi spretis divitiis degunt in presenti vita sub exercilio paupertatis voluntarii
non coacti, ut tandein militent habundantius in gloria supernorum. Tunc enim ipse
Christus glorificatur et collaudatur in gentibus et illi condigna laus et honor impenditur,
cum talibus saltem in oportunitatibus subvenitur qui ejus vestigia sunt secuti, ut clarius

eluceat fides obsequentium creatori. Et tunc hujusmodi pietatis opus in illud exercentibus
potiori virtute clarescit, et per hoc animaruin salus etiam in aliis procuratur, cum ex
fervore caritatis ad Doininum gratiose indigentibus subvenitur, quod tibi ex causa eo
fiducialius recensemus, quo tu Ordinis fratrum Minorum in humili paupertate fundati
professor inajorem horuin notitiain dinosceris obtinere. Unde provenire conspicimus,
quod .. minister generalis', et nonniilli discreti fratres ipsius Ordinis et universaliter
Ordo ipse ad te in suis necessitatibus sicut ad refugium singulare confugiunt, et nuuc.

specialiter .. guardiano et conventu fratrum Parisiensium dicti Ordinis propter studentium

multitudinem et alia eis incumbentia (cum inibi fons scientiarum scaturiat et ex illo per
universum Ordinem rivuli deriventur) gravi onere debitorum oppressis, ipsi (qui sicut
nosti neduin in rebus temporalibus non habundant nec sibi ipsis sufficiunt, set interdum
eliam pro eorum tenui satis victu magnain penuriam patiuntur, nisi aliorum subsidiis
adjuventur) videntes per eos in hac parte non posse predictum exonerari conventum et
dubitantes pericula que provenirent eidem Ordini, si conventus ipse deficeret vel studen-
tibus immo quod absit Ordini proficiendi materia verisimiliter tolleretur, eo confidentius

tuum implorant auxilium, quo securius confidunt de tua caritate quain habere te decet
ad Ordinem, in quo lu nutritus, informatus, doclus, et demum provincialis minister in illis

partibus non ignoras, quid illi et ejus professoribus competat, ac tandein ex illo succres-
cens, per Dei gratiam rebus temporalibus, presertim hiis diebus satis habundas, habito

respectu ad ea que tempore diutine vacationis Pictavensis ecclesie' reservata, et que ad te

in magna copia pervenissse dicuntur. Sicque idem minister et fratres ex hiis que te plus
quain in alio seculari prelato concurrunt (cum ab alio talia petere non temptarent) se ad te
in tante necessitatis articulo convertentes et sperantes quod ex tuis superexcrescentibus
facultatibus tibi concessis a Domino dictus conventus nec minus Ordo prefatus ab hujus-
modi debitis relevetur, petierunt a nobis humiliter, ut te induceremus monitis et excita-
remus mandatis apostolicis pro debitis ipsis, que duorum inilium librarum turonens.
1280] AB ANNO MCC USQLE AD PHILIPPUM IV KEG. FRANC. 583

suminain dicuntur ascendere, persolvendis el ut exinde apud alios in inandatoruni

nostrorum observatione excusatus decentius habereris, certuin ad id tibi prefigeremus

terminum, et ex tunc si expediret, te ad id coinpelli per aliuin faceremus. Nos autem qui
in fulgenti claritate dicti Ordinis delectamus et in illa quiescimus, attendentes, quod
dictus ininister et ejusdem Ordinis fratres circa virtutum exercitiuin jugiter insudantes

per devofarum orationuin instantiain salutem queriint ubilibet animarum et prosperi status
generalis ecclesie fervidi zelatores eidem inde fessis laboribus argumentose deserviunt,

et suinme preminenliani libertatis acquirunt ministerio servitutis; considerantes etiam

evidentes utilitates que prodiclis ecclcsie ac Ordini ex ipso conventu proveniunt, et nichi-
loniinus formidantes pericula que possent illis emergere, si quod advertat Allissimus
quovis casu dissolveretur seu decideret prediclus conventus, a quo seinina fructifera in

(lonio Doinini consperguntur, ncc ininus advertentes, quod tu specialiter in eodem

conventu degens, a lue cullure principiis ex illo finaliter theologice facultatis calhedrani

ascendere meruisti, quodque premissa et alia plura, que tu ipse, sicul gralus attendere

poteris, in te digne concurrunt, et debent tibi merito sicut et nobis etiam esse motiva tuo
precedenli et presenti statu pensato; recollentes insuper quod in tue promotionis auspitiis
contrahendi mutiiuin usquc ad iiiagnam summam pecunie ut asserebas erogandam paupe-

ribus a nobis postulasti licentiain, quaiii tibi tunc ex eo quod non erat plone nobis nota
ipsius ecclesie Pictavensis conditio et ex aliis certis causis non duxiinus concedendam, set

presenti tempore habendo respectuin ad conservata predicta que dicuntur ad te ut predi-

cilur provenisse, ila quod ad hoc absque mense tue notabili gravamine sufliciens esse
crederis concedendi prefatis ministro et fratribus pro tain pio subsidio de rebus mobilibus
ecclesie tue ad te spectanlibus usque ad prediclam summam duorum iniliuin librarum
luronens. licentiam elargiinur; considerantes quoque id tibi non posse nec debere inerilo

displicere, cuin conlingentia dictuin Ordineni te contingant, et ejus prosperitas tibi succe-

dere valeat ad Qrauditim saliilare : fralernitatem tuain monemus, rogaiiiiis et horlaimir

allenle per apostolica libi scripta niandantes qualinus noslris boncplacilis juxla priidontie

liie decentiam te conformans, cuin dc bonis episcoporum habundantiiim deceal pauperibus

ot indigcntibus subveniri, hujusiiiodi dobitum duorum iniliuin libranini tiiioncns., infra

duos inenses a receplione presenlium computandos, sic liberaliter creditoribus secundum

inodum constilutionis quain per viam ordinationis circa observantiain logule ipsius

Ordinis nuper edidimus* cum integrilate persolvas vel persolvi procures, quod in hoc

Deo et nobis digne placeas tibique sit moritorium apud Deuin. Ipsa ergo te cogat pietas
pia piis opcribus ministrare siibsidia, accendal et carilas in prebendo eisdein fralribus
caritativa solaniina; inoveal lo ipsius conventus tibi non ignota, sel palpata ponuria, iiiiino

ol lo consortio episcoporuin aggregatum fore considerans, qtioruin gloria esl ct esse dobct
pauperuin inopie providero, Chrisli pauperis, cujus patrimonii curain geris, pauperes
lilios et paupertatis ejus sedulos sectatores eoruinque de ipsorum palris patrimonio role-
584 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1280

vanda gravamina tibi ad eoruin levamen sicut fidelis dispensalor assumas, ut de pulvere
suscitatus egenus, de carnis ergastulo erectus, ut pauper cum principibus inter principes
populi Dei principaliter collocatus in filiorum ipsius sublevandis inopiis gratus filius, cari-

tativus frater, dispensator fidus et diligens, quam professus es, sublevator inopie compro-

beris. Si vero aliquid rationabile te retraheret forsitan a predictis, quia nolumus, nec ipsi

minister et fratres volunt, quod inter te ac eos ibi vel etiam alibi hac occasione litigium
oriatur, illud infra dictos duos menses coram venerabilibus fratribus nostris .. Cenoma-
nensi' et .. Petragoricensi episcopis vel eorum altero exponere studeas, et ipsi aut
ipsorum unus hoc a te diligenter audito, si talia proponeres que probata deberent legitima
reputari, tibi prefigant ex parte nostra terminum competentem, quo tu ad nos specialem
procuratorem cuin pleno mandato super omnibus negotium ipsum contingentibus suffi-

cienter instructum destinare procures, et denuntient nichilominus .. guardiano el

conventui predictis, ut ipsi ad presentiam nostram in eodem termino aliquem vel aliquos
fratrem seu fratres sui Ordinis pro nostra in hac parte informatione transmittant, ut nos
tandem de negotio et negotii circumstantiis plenius inforinati super eo quod expediens
fore videbimus ordinemus. Quod si tu infra prefatum terminum predicta non solveres, vel
causas rationabiles ut premittitur non proponeres, eisdem episcopis damus nostris litteris

in mandatis, ut ipsi vel alter eorumdem te ad solutionem predictam ut premittitur

faciendam auctoritate nostra compeUant. Dat. Suriani id. Junii pontificatus nostri anno
tertio.

Reg. Vat. Nicolai III (11 40), an. 3, cp. 47, fol. 118i>. Sbaralea, Bull. Francisc, III, 462. In ep. 48, fol. 120*,
episcopi Cenomanensis et Petragoricensis exsecutores constituuntnr. Gonvcntuni Ord. Praed. etiam ex multitudine studen-
tium nimis gravatum fuisse vidimus supra n 371.

1. Gualtero de Brugis, ex Ord. Minorum. Primo cathedraticus in Universitate Paris., an. 1279, Decemb. 4, minister
provincialis Franciae exsistens, a Nicolao III in episcopum Pictaviensem electus est, scil. ij non. Decemb. an. secundo
(Sbaralea, 1. c, p. 436, n 138. Nicolaus III a die coronationis, 1277, Dec. 26), ut vulgo solebant saec. XIII, non a die electionis,
Novemb..25, annos pontificatus computavit, quod inter alia cx anno primo Regestorum Vat. n'^ 39 et 40 apparet). Vide de Gual-
teri vita ejusque scriptis Haur^au in Hist. litt. de la France, XXV, 296 sqq. Sed Summa ibid. p. 311 Gualtero ascripta
ad magistrum Gaufridum Pictaviensem (ut et in cod. Paris. 15747 dicitur), aequalem Guillelmi Autissiodorensis, pertinet.
Vide supra n" 90, nota 1. Tempore Gualteri Sutnmae theologicae alio stilo alioque ingenio atque praedicta componebantur.
2. Bonagratia. 3. Sedes Pictaviensis ab an. 1271 vacabat. 4. Scilicet in BuIIa Exiit qui seminat, an. 1279, Aug. 14.

Sbaralea, I. c, p. 404, n 127. 5. Johanni dc Chanlai. Supra n" 416, n. 9. 6. Raimundo d'Auberoche, qui post translatio-
nem Eliae ad sedem patriarchalem Hierosolymitanam an. 1279, Jun. 7, a Nicolao III electus est in episcopum Petrocoriensem.
Reg. Vat. Nicolai III (n 39), an. 2, ep. 121. Cf. ep. 182. Corrigendus Gams, Series episc, p. 598.

499. Ordinationes pro collegio Guillelmi de Saana ab ipso fundatore factae.

1280, Augusii 18.

Omnibus hec visuris Guillermus de Saana thesaurarius Rothomagensis salutem in

Domino. Noveritis nos scolarium nostrorum Parisius sludentium ordinem fecisse in hunc
modum qui sequitur. Primo volumus quod ii qui bursas habebunl, ex toto vacent theo-
 1280] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 585

logie, et quod apparenler proficiant, tuin libros habeant coinpetentes et alia necessaria. Et
si' clericos habeant in viHa exercendos, vel pro aliis laborent in alia scientia, noluinus his

bursam dare, quia intentio nostra esl tantuminodo veris et puris pauperibus assidue
sludentibus providere et eos sustenlare. Item, dicimus de illis qiii adepti fuerint aliquod

sufficiens beneficium, per cujus receptionem aliorum renunciant paupertati. Item, si

aliquis eoruin contentiosus sit et rixosus, qui alios impediat vel aliorum pacem perturbet,
noluinus ei amplius bursain dare, nisi se ipsuin festinanter correxerit. Idem dicimus de
illis qui male vite fuerint vel etiam difTamate; et volumus quod alii nobis teneantur vel
alicui alii, per quem scire valeamus, revelare, quia non intendimus providere perversis et

dyscolis et ribaldis et lusoribus, vel prosecutoribus meretricum et labernarum, sed bonis

et veris scolaribus, per quos possit ecclesie' provideri et animaruin saluti. Itein, nolumus
quod cuin iis maneat aliquis dives qui alios provocet ad plus dependendum, vel impediat

ad proficiendum. Si autem predicti scolares nostri aliquem divitem pacificum secum rece-
perint, volumus quod pro cainera sua viginti solidos parisiens. solvere teneantur. Item,

nolumus quod cum iis maneat aliquis qui non ex toto vacet theologie. Ilem, nolumus quod
libri accommodentur per villain ad transcribendum vel etiam studendum, quia sic possenl
perdi vel diininui vel eliain inquinari ; et volumus quod eorum custodia deputentur qui de
iis valeant rcspondere integre, el qui aliis ministrent et dividanl, prout viderint expedire.
Volumus etiain et ordinamus quod antiquior bursarius semel in hebdomada die doininica

vel alia die solemni videat alios sua aliqua hora competenti; et omnibus coram se consti-
tutis videat et audiat qualiter profecerint, et corrigat, si aliquem excessum invenerit inter
eos et si aliquis eorum expelli debeat, fiat hoc communicato consilio alioruni, et si

aliquein invenerit rebellem vel non proficientem, severe expellant. Et volumus quod omnes,
in domo ad minus, latinis verbis ulantur. Et voluinus quod alii teneantur dicere veritatem
de quolibet equali, vel alios accusare, nisi illi sua sponte suum defectum cognoscant
et confileantiir, ac initius el lenius agatur cum ipsis. Voluinus etiam quod quantum ad
victuin non dividantur, sed accipiant simul quod domus ministrabit; et qui contra fecerit,

de aliorum consorlio expellatur. Item, volumus quod postquain fuerint licentiati in theo-

logia', legant tantuminodo per duos annos, quia amplius nolumus aliquid eis dare; quia

intentio nostra tantuin est eos disponere ad gradum inagisterii theologie assequendum.
Item, si aliquis eorum se obliget servilio alicujus divitis vel alterius, nolumus ei aliquid

dare. Itein si aliquis eorum post bursam obtentain velit audire de scientiis lucralivis,
nolumus ei aliquid dare, quia intentio nostra est bene sludcntibus juvare, ct non iis qui
non sunt apti ad proficiendum theologie. Hanc autem observalionem volumus firmiter et
inviolabiliter obscrvari. In cujus rei testimoniuin, et ad majorein confirinationem preinis-

soruMi, presentibus litteris sigillum nostrum diiximus apponenduiii. Datuiii anno iniliesiino

ducentesimo oclogesiino, die doininica post Assumplionem beatissimc Marie Virginis.

Charta iiitertu litteri officiulii Paria. an. 1281, Martii 12, in Arcb. Univert. Paria., theca XXII, Z. 1. 7 (an. 1G39), Z. I. 8
Chart. Unio. Paiis. I. 7*

I
586 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1280

(an. 1704). Arch. Univ. Reg. 96, fol. 43i>. Felibien, Hist. de la ville de PariS, III, 287. Guillelmus de Saana non multo

post obiit. Hoc evenit 25 Septembris, vel an. 1280, vel 1281, vcl 1282. Yide De Beaurepaire, Recherches sur 1'instruction
publique dans le diocise de Rouen, I, 184 sq. In Arch. nat. Paris. alia etiam documenta quantum ad ejus collegium cxslant.
Hic mentio tantum chartae an. 1284, mensis Octobris, in qua Alyz du Bosc Bernart as escoliers que mestre Guillaume
fiat

de Saane jadis tr^sorier de Roan avoit establi a Paris donationem pro quadraginta libr. turon. contulit. Arch. nat. Paris.
M. 194, no 2.

1. Apogr. ambo et Rcg. 96 : non . 2. Apogr. ambo : ccclesiis . 3. Apogr. ambo om. in theologia .

500. Epistola, qua Nicolaus III Constitutiones suas Vniversitati Parisiensi transmittit.

1280. Martii 23-Augusfi 22.

Nicolaus episcopus servus servorum Dei dilectis filiis universitati magistrorum et

scolarium Parisiensium salutem et apostolicam benedictionem. Cuni quasdam constitu-

tiones super certis articulis duxerimus promulgandas, universitati vestre per apostolica
scripta mandamus quatinus eis, quas vobis sub bulla nostra transmittimus, uti velitis tam
in judiciis quam in scolis, ipsas sub suis titulis, prout super eis exprimitur, inseri

facientes.

Bibl. Univers. Erlangens., ms. 464, ubi epistola Constitutionibus Nicolai III, quae ibidem quinque capita complcc-
tuntur ct ad tres annos pontificatus pertinent, praefixa est (vide Schulte, Die Decretalen zwischen den Decretales
Gregorii IX und Liber VI, p. 718). In Bibl. capit. Poson. ms. 13, fol. 233, omnino eaedem Constitutiones (absque epistola)
occurrunt, loco quintae tantum invenitur celebris Constitutio ; Exiit qui scminat . Nicolaus III an. 1280, Augusti 22,
obiit; ultima decretalis Constitutionum est Martii 23 ejusdem anni.

50 1 . Juramenta incipientium in artibus.

Circa an. 1280, [Parisiis].

Isti sunt articuli quos tenentur jurare bachellarii in artibus incepturi, quando veniunt
ad rectorem, fide prestita corporali. Priino debet eis dici' : Vos legetis lectiones ordina-

rias in capa rotunda, vel in pallio. Disputabitis hora determinata, et questiones vestras
determinabitis continue per xl dies postquam inceperitis. Procedetis per xv' dies habitu
predicto. Non habebitis sotulares rostratos nec laqueatos nec fenestratos, nec induetis

supertunicale scissum in lateribus nec habebitis mitram in capite quamdiu legetis sub
capa rotunda, vel disputabitis. Intereritis congregationibus, parebitis mandatis rectoris ac
procuratoris in licitis et honestis. Non sustinebitis choreas duci extra domum vestram,
nec inhonestatem fieri in principio vestro sub pena degradationis magisterii. Non revela-
bitis secreta Universitatis. Intereritis sepulture scolariiim diebus festivis quando scietis

aliis diebus quando vocatus fueritis in habitu predicto legetis psalterium in morte
magistri actu regentis vel legi facietis. Observabitis et deflendetis libertatem solitam
examinationis Beate Genovefe. Dabitis fidem quod sub magistro sub quo licentiatus fuistis
incipietis', vel per consensum suum sub alio, ita quod consensum suum sufiicienter requi-
74.
1280] AB ANNO MCC USQUE AD PHtLIPPUM IV REG. FRANC. 587

sivistis, vel libenter requisivissetis si commode potuissetis, ita quod nuUuin dolum seu
fraudem aliquam erga magistrum vestrum sub quo fuistis licentiatus quantum ad incep-
tionem vestram aliquatenus intendetis. Itein servabitis ordinein sive ordinationem de
modo legendi lectiones ordinarias et disputandi. Item stabitis cum magistris secularibus

et deffendetis statum, statuta, et privilegia eorundem toto teinpore vite vestre, ad quem-
cumque statum deveneritis. Itein nullum religiosum cujuscumque fuerit professionis reci-

pietis in aliqua examinatione, videlicet determinandorum et licentiandorum, nec intereritis

suo principio, nec sue determinationi*. Item nullam questionem pure theologicam dispu-
tabitis quamdiu rexeritis in arlibus, utpote de Trinitate et Incarnatione. Item si contingat

vos determinare aliquam questionem, que tangat fidein et philosophiam, eam pro fide
determinabitis, et rationes contra fidem dissolvetis secundum quod vobis dissolvende
videbuntur.
Item jurabitis quod vos determinavistis in artibus Parisius secundum consuetudinem
hactenus observatam, vel in alio studio generali, ubi ad minus sunt xij regentes, fraude
qualibet ammota. Item quod vos observabitis ordinationem nuper factain de modo congre-
gationes denunciandi generales decano decretorum et decano medicorum. Item jurabitis
quod, si sciveritis debere insurgere nationem contra nationem, vel provinciam contra
provinciam, vel personam contra personam, revelabitis nationi contra quam debet fieri

insurrectio persone vel provincie. Item vos jurabitis quod vos non incipietis quamdiu
videbitis alium bachellarium incipere, sed expectabitis quod suam lectionem legerit et

suam questionem detenninaverit, antequam incipiatis. Itein quod vos observabitis ordina-
tionem magistrorum de bachellariis examinatis inferius per magistros non ' regentes. Item

jurabitis et pro posse vestro procurabitis acquitationem a debitis' Universitatis. Item jura-

bitis quod incipietis in capa propria, non accommodata nec conducta, si ponatis duos

solidos in bursa vel plus. Item jurabitis quod vos non estis citra vicesimum primuin annum
veslre etatis. Itein jurabitis quod audivistis per sex annos de artibus. Itein jurabitis quod
legetis per duos annos continue nisi ralionabilis causa intervenerit''. Item jurabitis quod
libertates singulas facultalis et consueludines facultatis honestas et totius Universitatis
privilegia deffendetis, ad queincumque statuin deveneritis'.

Cod. Vat. Reg. 'lOfi, fol. 3^. Bibl. Pbilllpps in Chcltcnham, ms. 876, fol. 4'', sub rubrica : Juramentum incipientiiim .

Hoc statutum deest npud nulacum ct Jourdain; spd tamen cxscribunt ad nnnum 13'il (Bulnpus, IV, 273) juramcnta, quac,
licet inaliquibus immutntn, cum supcrioribus in prima pnrte concordont, in fine vero multum ndaurtn fucrunt. Cf. etiam
Registrum nat. Anglicanae in Arcb, Univcrs, Paris., III, fol. 57''. Jurnmcnta supra cdita in bac forma circa an. 1280 essc
composita conjicere possumas ex verbis, quae ordinationcm nill>er factam de modo congregationes denuntiandi respiciunt
hoc enim an. 1279, Oct. 19, evcnit. Vide supra n" 493. Postca, v. g. an, 1341, locutio nuper factam semper in instrumcnto
remansit. Statuta ctiam dc modo disputandi quncstioncs theologicas, dc jurninento pruestandOf incipicntcs dctcrminassp in

artibus Parisiis, etc, quae in documento aCTeruntur, pertinent ad an. 1272 et 1279. Cf. n** 441, 486 .Cf. praeterea infra uotas 3 ct 8,

1. Rector incipientibus formam juramenti recitabat. Usas similis vigcbnt Bononiac. Cf. Archit) f. Litteratur- U,
Kirehengetch. des Mittelalt., III, 328. 2. Reg. Vat. : xl . 3. Vidc infrn n h\h, p. <ill9. 4. Revcra non lcgitur do aliquo
nli^oto, qui isto temporo ut religiosus mogisterium in artibus acquisiverit. .5. Sic ct in juramcntis an. 1341. Ordinatio
588 CHARTULARIUM LNIVERS. PAIUS [1280

ipsa ad nos non pervenit.

6. A debitis ex Reg. nat. Angl.
7. Ad juraincnta ultimo relata vide supra n 20.
8. Hoc juramentum secundum libcllum accusationis contra canceHarium Philippum de Thoriaco ab antiquo crat intro-

ductum. Infra n" 515, p. 614. Cf. practerea n 503.

502. Diffinitio de scholaribus Collegii Paris. (Ord. Cluniac.) quod non debent adinitli nisi solvant totam
nensionem et intesram, facta anno Domini M^CC^LXXXI.
'
1281, miaii 4, Cluniaci.

De scolaribus in domo Gluniac. Parisius commorantibus est a diffinitoribus ordi-

natum, ut nullus rccipiatur ibidem quicunque fuerit et quocunque tempore venerit infra

annum, nisi totam et integram solverit pensionem ; et ipsa pensio nuUi alteri tradatur nisi

procuratoribus dicte domus.

Dcfinitiones Capp. gcneral Cluniac. in Bibl. nat. Paris. ms. lat., nouv. acquis,, 2263, fol. 20 et 88^. Similcs defini-
tiones annorum posteriorum in ms. non semel occurrunt. Sic et anno 1282 definitum cst, ut pensiones a prioribus scholaribus
cilo solvantur, cum scholares aliter nimis graventur. Ibid. fol. 84.

503. AppelLatio ad sedem apostolicam a magistro Betro de S. Amore, rectore Universitatis, contra magistrum
Philippum, cancellarium Parisiensem, facta, quod Ferrandum, fratrem regis Aragonum, nullo ante tentatum
examine, licentiare intendebat.
1281, Maii23, Parisiis.

In nomine Domini, amen. Anno Nativitatis ejusdem millesimo ducentesimo octogesimo

primo, indictione nona, pontificatus domini Martini pape quarti anno primo, die veneris
proxima post festum Ascensionis dominice, in presentia mei Rogeri, notarii infra scripti,

et testium infra scriptorum ad hec specialiter vocatorum el rogatorum, constitutus

magister Petrus de Sancto Amore', rector universitatis inagistrorum et scolarium Parisien-
sium nomine ipsius rectoris ac vice et nomine quatuor procuratorum nationum quatuor
facultatis artium, et nomine ipsius totius facultatis contra venerabilem virum magistrum
Philipum', canceUarium Parisiensem, ad sedem apostolicam in scriptis appeUavit, in

modum qui sequitur.

Cum de consuetudine approbata a tempore a quo memoria non existit, consuetum
existat, quod bachelarii, licenciandi Parisius in facultate artium per cancellarium Pari-

siensem, ad ipsorum bachelariorum licentiam nullatenus procedatur de rigore per eundein

cancellarium, nisi prius fuerint examinati per magistros regentes actu in facultate pre-
dicta, et vos, domine cancellarie Parisiensis, contra hujusmodi consuetudinem et tenorem
privilegiorum nostrorum nobilem virum dominum Ferrandum, fratrem regis Aragonum',
non examinatum per dictos magistros actu regentes in nostra facultate licenciare intendi-
tis*(5ic), contra consuetudinem approbatam et a tempore a quo non stat memoria obser-
vatam et privilegiorum nostrorum tenorem, in prejudicium et gravamen totius nostre
facultatis et privilegiorum nostrorum : ideo ego, magister Petrus de Sancto Amore, rector
universitatis magistrorum et scolarium Parisiensium, me et quatuor procuratores quatuor
nationum facultatis predicte et ipsam facultatem sentiens a vobis in casu premisso inde-
1281] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRVNC. 589

bite el contra justitiain aggravari, propter hoc contra vos in hiis scriptis sedein aposto-

licain, nomine quo siipra, provoco et appello, el aposlolos* peto ; quod si denegaveritis,

iteruin ex hoc in scriptis ad diclani sedein aposlolicam appello, nomine quo supra, ipsain

totain facullatem, quatuor procuratores et ine protectioni sedis apostolice suppono. Facta

autem fuit hec appellatio corani predicto cancellario sedente in aula superiori domini Pari-
siensis episcopi et volente tenere coinmunein dicti doinini F.", presentibus inagistris

Christoforo de Pecusiis, Roberto de Suessione, de natione Gallicoruin ; Henrico de

Harenis, Johanne de Marhi, de natione Picardoruni ; Michaele de Furco Quemini, Nicolao
de Essone, de natione Xormannorum ; Johanne Dico et Patricio de Hybernia, de nalionc
Anglicorum, actu Parisius regentibus in arciuin facullale predicta, et pluribus aliis ad hec
testibus vocalis et rogatis. Actuin Parisius in aula superiori domini Parisiensis episcopi,

anno die et indictione predictis, corain supra dictis testibus ad hec vocatis et rogatis.

Et ego Rogerus, dictus carnifex, clericus Parisiensis, publicus auctoritate sedis aposto-
lice notarius, premissis interfui, scripsi, publicavi, rogalus a dicto rectore ine subscripsi
et signum ineuin apposui.
Orig^nale in .\rch. Univcrs. Paris. thcca V. B. 6. c. Jourdain, n" 266. Vidc prnetcrea infra n" 515.

1. De ejus opp. philosoph. vide Delisle, Mdlanges de PaUographie et de Bibliographie, p. 469 sq. Haureau, in Hist.

litt. de la Fratice, .\.\VIII. 479. 2. Philippum de Tboriaco, qui an. 1280 post 20 .\pril. Johanni de Aurclianis in officio

canccllarii succcssit. Supru n 395, n. l, vidimus, Stcphano episropo Parisiens. dcfuncto (1279, Sept. 3) Odonem do S. Dionysio
in episcopum Paris. electum ejusquc clectioncni a Nicolao lll irritam proniulgatam fuisse. Sumnius pontifexan. 1280, Murtii 23,

Johunnem praedictum in episcopum Parisicnscm designavit (Rcg. Yat. Nicolai III, n" 39, an. 3, ep. 19), qui tamcn Jittcrus

papalcs in convcntu Ord. Praed. Poris., qaem 20 April. intravit (vide supra ad n" 437), recepit et per procuratorem gne-
ralem Ord. rccusavit. Nicolnus III, 27 Junii, Renoldum de Ilonibloncria, de cujus cmincnti litterarum scicntia laudabilc
tcstimonium perhibctur, cum thcologicae fucultatis cathedram merucrit asccndere magistrulcm, episcopum Parisienscm
pronnntinvit. Rrg. Vat. Nicolai III (n" 40), cp. 51. Renoldi sive Rannlphi seu .\rnul])hi exslnnt Quolibeta, unum <i dc nntali

an. 1274, iu Bibl. Arsenalis, ra. 379, fol. 218, altcrum in paschatc, fol. 221. De ejus scrmonibus vide Lecoy de la Marchc,

La ehaire franfaise. 2 ed., p. 80, 499. 3. Petri III (1276-1285). Quisnam vero iste Ferrandus fratr regis (Pelri) fuit? Ex
priore matrimonio Jncobi I, patris Petri, cum dona Lconor dc Custilln prodiit tantum Alfonsus ; ex secundo cum n doiia

Yolnnde vero processcrunt filii : Pelrus (qui supra), Jacobus, Fcrdinandus, Sancho. Ferdinnndus tamcn scu Fcrrundus jnm
cral niorluns. qnnndo matcr ejus Oscac an. 1251, Octob. 12, suum tcslomcntnm condidit, cuin !n ipso (iat mcntio omnium cjus
(ilinruni, cxccpto Ferdinando (Arch. dc In cornna de Aragon, parcli. do Jaiinc I, n" 12G4. Cf. Tourtoulon, Jaone I" lc conqui-
rant, Montpellier, 1867, II, 577. Prosp. de BofaruU, Los condes de Barcelona vindicados, II, 236). Ferrundus Sancher,
nothus Jacobi I, quem habuit ex una nobili dnmus Blanra de .\ntilIon u, obiit un. 1275 ^Tourtonlon, I. c, p. 496). Ferrandus
suprn laudntus dcbet csse quidam Jacobi I nothus, cujus nlins vix mcnlio fit. 4. HcmcrBcns, De acad. Paris., p. "9, ct

post cum Bulneus, III, 398, 458, 697, hoc fnctum pcrperara rcferunt nd canccllnrium Johannem dc Aurclinnis, nntecegforem

Philippi. 5. I. e. litleras missorias. Cf. Ferruris, Bibliotheca canon. jurid. moral. theol., s. v. n apostuli . 6. I. o.

Fcrrnndi.

504. Decretum Cniver.iitatis Paris. ut occasione injurtae magistro llugoni medico iltatae, magislri lectiones
non resumant, nisi privilegium Philippi Aagusti observetur et emenda medico laeso praestita fuerit.

1281, Julii 10. Pariaiia.

Anno ab Incarnation<! Doinini M'CC' octogcsimo priino, dio jovis posl fostiiin Sancli

Martini estivalis apud Sancliim Juiianuin Pauperem Parisius congregali inagistri oinniuin

facultalum nomine lotius IJniversilatis et pro universilatc tain magistrorum quain acola-
590 CHARTULAniUM UNIVERS. PARIS. [1281

rium in resuinendis leclionibus unanimiter consenserunt sub forina que sequitur, videlicet
ul dominus rex adeatur personaliter ex parte universitatis, et sibi dicatur : Domine rex,

ad preces vestras et ob reverentiam vestram magistri volunt resumere lectiones suas, sub
spe tamen firma quod privilegium inclite recordationis doinini Philippi quondam regis

Francorum, innovatum per patrem vestrum et etiam per vos, in perpetuum illibatum nobis
observetur; itein sub spe firma ut si non est emenda sufficienter prestita medico leso', ut

equum est, prestetur sive fiat; item sub spe, ut prius, ut de articulo quem dicitis vobis de

novo propositum, fiat fidelis inquisitio scilicet per illos, qui sciuiit veritatem, et secunduin

inquisitionem fiat justicie complementum . Convenerunt etiain prefati magistri pro se et

bachelariis suis, qui secum antea convenerant, ut si super premissis non fuerit justicia
facta infra octavas Nativitatis beate Marie, quod ipsi erunt in eodem statu cessandi, in
quo erant ante tempus dictarum conventionum, volentes iidem magistri pro se et bache-
lariis suis predictis, quod si dictis conventionibus aliqui inveniantur rebelles, noinine
Universitatis ex nunc priventur et privati tunc denuncientur consortio totius Universitatis.
In quoruin testimonium et munimen sigillum Universitatis jussimus apponendum.

Originale in Arch. Univers. Paris. theca IV. A. 22. c. Deest sigillum. Bulaeus, 111, 455.

1. Hugoni. Faclum infra n" 515, p. 615, in extenso narratur.

oOo. Declarat Universitas facta facultatum esse facta Universitatis.

1281, Julii 12, Parisiis.

Omnibus in Christo fidelibus ad quos presentes littere pervenerint, universitas magis-

trorum Parisius in quacumque facultate regentium, in eo qui salus est animarum, salutem.
Noveritis quod nos universitas predictorum magistrorum, pro nobis et scolaribus nostris,

utilitate communi pensata, et ad ora quorundam inalignorum claudenda dicentium, quod

facta facultatum non sunt facta Universitatis, privilegia ejusdein minuere sive pocius

enervare cupientes, non attendentes quod principum beneficia sunt lalissime interpre-

tanda, anno ab Incarnatione Doinini MCC octuagesimo primo, die sabbati post octavas
beatoruin apostolorum Petri et Pauli, hora ad capitulum jam pulsata, expectata a prima
ejusdem diei, congregati apud Sanctum Julianum Parisius, prout moris est, vocatis

omnibus qui debuerunt evocari, hac edictali constitutione ad perpetuam rei memoriam
declaramus, facta facultatum theologie, decretoruin, medicine, et arciuin, in quantum illa

facta respiciunt privilegia Universitatis seu negotia, esse facta Universitatis, et per Univer-
sitatem et noinine Universitatis debere fieri prosecutionem canonicam et debitum sortiri

effectum. In cujus rei testimonium presentibus litteris sigillum nostre Universitatis

jussimus apponendum. Datum anno, die, et hora praedictis.

Originale in Arch. Univers. Paris. theca VII. D. 13. a. Restant duo fragmenta sigilli taeniolo membr. appensi. Bibl.
nat. Paris., ms. lat. 9958, fol. 10, ex cod. pergam. nat. Picard., fol. 111. Bulaeus, III, 456.
1281] AB ANNO MCC USQVE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 591

506. Decretum quo deliberatio 12 Julii habita innovatur et confirmatur. Quicumque habet privilegia, statuta, etc,

Universitatis, ea ipsi restituat.

1281, Julii 23, Pariaiia.

Universis presentes lilteras inspecturis universitas magistroruni Parisius nomine

suo et scolarium salutem in eo qui salus est animarum. Noveritis quod anno Domini
.MoCC octuagesimo primo, die mercurii post festum beate Marie Magdalene nos prefati
magistri in ecclesia Sancti Juliani Pauperis Parisius in hora tertia Beate Marie congre-
gati, ordinavimus seu ordinationem antea factam innovavimus, videlicet ut facta facultatum

seu negocia necnon per.sonarum, in quantum contingunt privilegia Universitatis, essent

seu defenderentur et agerentur nomine totius Universilatis. Ideoque provida delibera-

tione super hoc habita nos magistri memorali appeUaliones inlerpositas specialiter et

nominatim nomine duarum facultalum decretorum et artium contra cancellarium Pari-

siensem, hiis scriptis innovamus nomine totius Universitatis in_presentia omnium vestrum,
ad perpetuam rei memoriam dictam innovacionem per latorem presentium legi facientes.
Iteni vobis omnibus et singulis auctoritate dicte Universitatis injungimus et sub pena
quam potest infligere, quod quicumque habet seii aliquem scit habere privilegia, statuta,
seu etiam rescripta ad eamdem Universitatem pertinentia, in prima congregacione generali

reddat et restituat, denunciet et incuset; alioquin, si est de juratis dicte Universitatis,

penam perjurii poterit formidare et divulgacionem in sermonibus et in scolis; si autem

est dc non juratis, consorcio dicte Universitatis privabitur, et privilegiis ejusdem non
gaudebit. In quorum teslimonium presentibus sigillum dicte Universitatis jussimus appo-

nendum. Datum anno, die et hora predictis.

Origfinnli- in Arrh. Univers. Pnris. Ibecn VII. D. 13. b. Rpstnnl rrugmcnta duoruin sigllloruni. Jourdnin, n" 269.

507. Martinus /V Philippo ///, regi Francorum, privilegia concedit in gratiam clericorum, qui ejus obsequiis
insistunt et Ptirisiis student.

1281, Octobria 10. apud t/rbem Ifeterem.

Martinus episcopus servus servorum Dei carissimo in Christo filio Philippo regi

Francie illustri salutem et apostolicain benedictionem. Regie serenitjitis precibus inclinati,

auctoritate tibi presentium indulgemus ut si aliqui ex clericis tuis, qui tuis insistunt obse-
quiis vel insistent imposterum, de licentia regia se Parisius, ubi consuevisti frequentius

inimorari, litterarum studio duxerint deputandos, possint redditus et proventus benefi-

ciorum suorum etiam si sint dignilates vol pcrsonalus et ouram haboant animarum coli-
(lianis distribulionibus dumlaxat exceplis, cum ea integritate pcrcipere valcant, cum qua
iMos percipcrent, si in ecclesiis in quibus benefi;ia ipsa oljtinent personaliter residerent.

Non obstantibus conlrariis ecclesiaruin ipsaruin consuetudinibus vel statutis, jurainento,

confinnatione apostolica vel alia quavis firmitate vallatis, seu si in ecclesiis in qtiibus
592 CHARTULAKIUM UNIVERS. PAHIS. [1281

beneficia ipsa obtinent, priinam non fecerint residentiam consuetam, seu juramento ab ipsis

prestito, quod non impetrabunt per se vel alios super hiis ab apostolica sede gratiam, et

non ulentur, aut aliqua indulgentia sedis apostolice de qua cujusque

iinpetrata etiam ab alio

toto tenore oporteat in noslris litteris plenam et expressam mentionem fieri, et per

quam effectus presentiuin impediri valeat vel differri. Proviso quod interim hujusmodi
dignitates, personatus et beneficia debitis non fraudentur obsequiis et animarum cura
in eis in quibus illa imminet nullatenus negligalur. Nulli ergo, etc, nostre conces-
sionis, etc. Si quis autem, etc. Dat. apud Urbem Veterem vj id. Octobris, pontificatus

nostri anno primo.

Originale in Arch. nat. Paris. J. 692, n" 141'. Bulla plumb. fil. ser. flav. ct rub. col. appenditur. In menibrana
aversa : IV, cum inscriptione script. et infra cap" . Juxfa ponitur ; xlviij. Reg. Vat. Martini IV (n" 41) an. 1, ep. 48,

fol. 15. Jbid. abbas S. Dionysii exsecutor constituitur. A. Tardif, Privileges accordes d la couronne de France par le

Saint-Siige, n 87.

508. Martinus IV fratribus Minoribus et Praedicatoribus privilegia quoad praedicationem et confessiones

audiendas concedil. ,

1281, Decembris 13, apud Urbem Veterem.

Martinus episcopus servus servorum Dei dileclis filiis generali et provincialibus

ministris Ordinis fratrum Minorum salutem et apostolicam benedictionem. Ad fructus

uberes, quos in agro dominico predicando, verbo pariter et exemplo, confessiones

audiendo, et per alia virtutum exercitia sacer Ordo vester et humiles ipsius Ordinis
professores produxerunt hactenus, et in futurum sperantur Deo auspice producturi,
attente considerationis aciem convertentes, ut fratres ejusdem Ordinis predicationis et

audiendi confessiones ofRcia eo liberius et efficacius exequi valeant, quo certius de

ipsorum circa eadem auctoritate constabit, tibi, fili generalis, per te, vobis vero provin-
cialibus ministris cuin diffinitoribus in provincialibus vestris capitulis congregatis,

committendi, auctoritate apostolica, fratribus ejusdem Ordinis in sacra pagina eruditis,

examinatis, et approbatis a vobis, predicationis offlcium ; audiendi vero confessiones,
absolvendi confitentes, et injungendi eisdem penitentias salutares etiam fratribus alias
ydoneis; concedendi eisdem quoque sepefati Ordinis fratribus, quibus dicta offlcia

per vos taliter commissa sive concessa fuerint, quod eadem libere valeant exercere :

plenam dainus et concedimus auctoritate presentium facullatem. Districtius inhibentes

ne quis fratres ipsius Ordinis, quibus dicta officia taliter concedenda duxeritis, ut
premittitur, sive etiam committenda, in exercitio aut executione officioruin ipsorum audeat
quomodolibet impedire. Volumus autem quod hii, qui fratribus confitebuntur eisdem,
suis parrochialibus presbyteris confiteri saltem semel in anno, prout generale Concilium

statuit, nichilominus teneantur, quodque iidein fratres eos ad hoc diligenter et efflca-

citer secundum datain eis a Domino gratiam exhortentur. Nulli ergo, etc, nostre conces-
1282] A.B \-NNO MCC USQUE AD 1MI1HPI'UM IV II EG. FRA>C. 593

sionis et iuhibilionis, etc. Si qiiis aiitein, etc. Dal. apud Urbein Veterein id. Decembris,
pontificatus nostri anno priiuo.

Vidimus Ajmari archicpiscopi Lugdunens. an. 1283, mensis Julii, in .^rcli. depart. dc la G6te-d'0r, fonds Cordcliers,
liasse 907. Bibl. Turon. ms. 606, fol. 174. Poson. ms. 13, fol. 231''. Glassberger, Chron. in Analecta Francisc, II, 75.
Firmamcnta trium Ord. (Parisiis, 1.512) juxta originalo. Sed Bibl. nat. Paris., ms. lat. 3120, fol. O (ct in ling-ua galliea),
3, 72 et Ik'^, epistola data est iiij id. Januarii (Jan. 10, an. 1282), sicut eadem ad magistrum general. ct provincialcs priores
Ord. Praed. in Cartul. des Dominicains in Arch. depart. de la C6tc-d'0r, H. 221, fol. 44''. Cod. Rutencns. Constit. Ord.
Pracd., p. 202. Ripoll, Bull. Ord. Pracd., tl, 1. Ilae littcrae ansam praebuerunt magnae turbationi in Universitate, ut
documenta infra et in 11 tomo relata probant. Cf. ad hoc epistolam 1 Julii on 1282 Guillehni archiep. Rotomag. et Guillclnii
episc. .\mbianensis ad archiepiscopos Rcmcnsem, Senonensem, Turonensem de Concilio convocando dircctam. Marlot,
Metropolis Remens., II, .579. Idem Martinus IV jam an. 1268, Dec. 25, tempore quo adhuc lcgatus in Francia fuit, codem
sensu atque in litteris supra publicalis pro privilegiis Praedicatorum et Minorum conlra aliquos articulos in provinciali
Concilio ab archicpiscopo Rcmcnsi et cjus suffroganeis editos se dcclaravit. Cod. Rutcncns. Constit. Ord. Pracd., p. 205-208.
Capitulum generalc Ord. Praod. anni 1282 admonuit fratres ut monitn In littoris papao expressa observaronl. Martcne,
Thes. nov. anecd., IV, 1806, n 3.

509. Martinus IV Cerardo, tjiiondam abbati .S. Germani de Pratis, qiii olim pro bono pacis in gratiam 1'niier-
sitatis Parisiensis regimini abbatiae cessit, bona et jura omnia ei collata confirmat.

1282, Januarii 21, apud Urbem Veterem.

Gerardo monacho quondam abbati monastcrii Sancti Germani de Pratis Parisiensis

ad Romanam ecclesiam nullo medio pertinentis Ordinis Sancti Benedicti. In e.xecutione
regiminis inonasterii Sancti (lermani de Pratis Parisiens. ad Romanam ecclesiam nullo
niedio perlinenlis, Ordinis Sancti Cenedicti, sic virtus Doinini tibi aslitisse dinoscitiu'

ut apud nos et quamplures seu mullos alios fama tua dara et laudabilis habeatur.
Olim siquidem inter te ct nonnullos monachos predicti monasterii cominuniter ex
partc iiiia, et universitatem inagistrorum ac scolariuin Parisiens. ex altera, occasione
quorumdam fundamentoruin latitudinis ainplioris, que tu, dum adhuc esses abbas nionas-
terii memorati, cjusque inonachi non longc a septis ipsius in via seu secus viam qua itur
ad prata scolarium Parisiens. mandavistis ct fecistis construi viain ipsain plus solito coar-
tando, gravis el dispendiose niinis discensionis inateria suscitata ct enormibus ac |)cricu-
losis et detestandis exinde subsecutis excessibus, in quoruindam dc l'ni\( i sii.ih' i^ictlicla

personas, ausu dampnabili perpetratis : nos tunc in minori officio constituli et in illis

partibus legationis fungcntes oflicio, cum cx parte ipsius Universilatis ac alias eliam

publicus supcr hiis clauior validus ad nostram audientiam pervenisset, ad inquirenduin dc

supradiclis excessibus exolvendo nostri partes oflicii diixiinus procedendum, hujusmodi
quidein nostro pendentc processu, tu contcmptis comodis propriis et honoris postposito
lui statu, pro bono pacis et cjusdem Iranqiiillilatc monasterii ac ctiam Universitatis reve-
rentia supradictc, sponte in nostris manibus abl)atie ipsius monasterii cedere curavisti,
nosque luijusmodi tuain ccssioncin duximus admittcndam. Ac tandcm tuain tam humilcm
et spontaneain cessionein, tueque devotionis afl^ectuin, (jiiani ciga Uoinanain gessisli

ecclesiam, benigne considerationis indaginc ineticnles, pensantes quoque quod tu laiida-

Chart. Univ. Paris. I. "5
594 CHAHTLLAItlUM VNIVEUS. PAHIS. [1282

bilitcr tlicto iiionaslerio prefuisti, bona ejiis teinporalia nmltipliciter auginentando, el

propter hoc dignuin extiinantes et consoniiin rationi ut tibi de premissis bonis decentis et

honorabilis provisionis gratia conferretur, tibi pro persona tua tuaque fainilia competenti

de voluntate coininuni consensu unanimi ac inslantibus precibus totius conventus iiiona-

sterii prelibati singubiriter expressis ab omnibus de ipso conventu a nobis propter hoc

specialiter convocato in nostra presentia lunc in eodem monasterio constitutis, premis-

sorum bonorum nichilominus sufficientia diligenter inspecla, de Brolii Pareti et Euran-

ville villis ejusdem monasterii cum domibus, grangiis, juribus et pertinentiis suis (septua-

ginta et tribus libris parisiens., quas idein conventus in ipsa villa de Euranville percipit

annuatim, exceplis), necnon de quadain doino de Yssiaco ad dictum monasterium perli-

nente cum omnibus que infra clausuram ipsiiis doinus consistunt, ac de quibusdam
redditibus centuin librarum parisiens., que ab hominibus ville de Anlogniaco Parisiens.
diocesis ex certa causa annis singulis dicto monasterio solvebantur, auctoritate legationis

nostre providimus a tc quoad vixeris possidendis. Hniversis ergo et singulis de predicto

conventu super hoc specialiter requisitis, ac provisionem hujusmodi ratam habentibus et

acceptam, nos nichilominus irritum decernimus et inanc, si secus de villis et aliis supra-

dictis vel aliquo seu aliquibus eorundem contra prefatam provisionem nostram contingeret
attemptari, prout in patentibus litteris nostris confectis cxinde, ac sigillo quo utebainur
tempore legationis premisse signatis plenius continelur. Ad hoc dilcctis filiis .. Carnotens.
et .. Meledunens. in ecclesia Senonensi arohidiaconis pcr alias noslras litteras auctoritate

predicta mandavimus, ut ipsi vcl alter eorum tc vcl procuratorem tuum tuo nominc in

corporalein possessionem villarum, domorum, grangiarum, jurium, pertincntiarum et

aliorum premissorum inducerent et tuerentur inductum, facienles libi vel dicto procu-

ratori pro te de villarum, domorum, grangiarum et aliorum predictorum fruclibus, reddi-

tibus, juriljus, proventibus et obventionibus universis integre responderi, contradictores

per censuram ccclesiasticam compescendo. Verum quia processu tcmporis, duin adhuc
premisse legationis ofTicio fungercmur, intelleximus quod postquam tu in premissorum
possessionem hujusmodi mandali nostri auctoritate inductus fuisti, nonnulli de convenlu
predicto se hujusmodi provisioni nostre, cui prius consenseranl, opponebant pro suc
libito voluntatis, nos volentcs et talium temeritatein compescere ac provisionem eandein
robur obtinere perpetue firmitatis, in contradictores et rebclles excoinmunicationis senlen-
tiam promulgavimus dictisque archidiaconis pcr alias adhuc noslras littcras auctorilate
premissa dedimus in mandatis ut ipsi vel alter eorum eandcm excoinmunicalionis scnten-
tiam in prodicto monasterio solemniter publicaront, qiii supcr hoc mandatum nostrum
exequi sluduerunt. Quare humilitcr petebas a nobis ul, cum post Iicc oinnia cx dispen-
satione divina culmen ascenderimus apostolice dignilatis et in plenitudinem siinus potes-

tatis assumpli, opportunum firmumque robur provisioni predicte adicere dignaremur. Gum
ilaque premissa oinnia memorie habeamus, ncc illud oblivioni commiserimus quod tu
75.
1282] AB \NNO MCC ISQUE AD PHILIPPUM IV UEG. FR\>C. 595

sicut premiltilur sepedictuiii inonastcriuiii dum abhas ejus existcres augmentasti lauda-
biliter in premissis. quodque pro bono dumtaxat pacis et concordie ac reverentia Univer-
sitatis ejusdem sponte cessisli predicte regimini abbatie, te ad hoc quodammodo inge-
rendo, nos digne luis devotis inclinati precibus provisionem eandem et quicquid nos ipsi
dumtaxat circa eam tempore dicte legationis nostre fecimus et in premissis nostris litteris

continetur, non obstanlibus quibuscumque appellationibus ab eadem provisione ad sedem

apostolicam interjectis, et omnibus aliis propositionibus ac allegationibus per procura-
torem .. abbatis dicti monasterii coram nobis iactis seu quibusvis contrariis constitu-

tionibus, statutis, seu consucludinibus juramento, confirmalione apostolica, scu quacumque

firmitate vallatis auctoritate apostolica ex certa scientia de nostre potestatis plenitudine
approbamus, rata et firma habemus et haberi volumus et etiam confirmannis, ac prescntis

scripti patrocinio communimus. Decernentes nichilominus irritum et inane, si secus super

premissis vel aliqiio premissorum fuerit attemptatum. Tenores autem lam dictarum
noslrarum quam ipsius conventus consensum supcr hoc cxhibltum continentium litterarum
de verbo ad verbum prescntibus fecimus annotari, qui tales sunt. Seqiitiiitur tres epistolae

Simonis cardinalis legati et una Simonis prioris S. Germani an. 1278. Cf. supra n 484.
Nulli ergo, e/c, nostre approbalionis, confirmationis et constitutionis, etc. Si quis
autem, etc. Dat. apud Urbem Velerem xij kal. Februarii, anno primo.

Rcg. Vat. Martini IV (ii" 41) on. 1, cp. 99, fol. 20''. In ep. 100 episcopus Mcldcnsis ct mag. Gilo notnrius npost., nrcbi-
diaconus de Pontivo in ccrles. Ambianensi, et prucpositus cccl, S. Audoniari Morincns. dioec. ut conscrvnlorcs ordinantur. Ad
(lcrnrdum dc Morclo cnpcUnnuin pnjine, rjuondnni nbbnleni S. Gerninni, Mnrtinus IV etinm xiij knl. April. an. 1 dirextt cpisto-
lam (Ueg. Vat. Mnrtini IV an. 1, cp. 108), ubi practeren litterae circu idein ncgotium ad pracdictoa exsccutorcs.

olO. Responsum datum a magistris theologiae Parisiens. ad duos castis conscientiae propositos.

1282, mense Novembri [Parisiia].

Universis |)resentcs lilleras inspccluris R.' iiiiseracionc divina Parisiensis episcopus,

magisier Odo de Sancto Dyonisio', canonicus Parisiensis et decanus theologice facultatis,
fraler Gregorius, prior Vallis Scolariuin Parisiens.', frater Johannes de Alodio, Ordinis
fratrum Predicatorum, quondam cancellarius Parisiensis*, magister Guillcrmus de
Monciaco, canonicus Parisiensis, inagister P[ctrus] de Joingniaco, canonicus Parisicnsis',
magister Alberlus, Ordinis Cluniacensis, prior de Monte Desiderii, magisler Adenulphus.
prepositus Sancli Audomari', magister Nicholaus de Pressorio', archidiaconus in ecclesia
Bajocensi, frater Drogo Pruvincnsis*, minister provincialis Ordinis fratrum Minorum in

Francia, fratcr Johaiines de Turiio', prior fratrum Predit.-atorum Parisiensium, fratcr

Joliaiincs de Sanclo Ucnedicto"', Ordinis fralrum Prcdicatorum, frater Symon de Lans",

Ordinis fratruin Minorum, magistcr Adam dc Gulyn", archidiacunus Laudoncnsis, frater
Hugo de Hiloinio'*, Ordinis fralruin Predicatoruin, fratcr Arlotus de Prato'*, Ordinis
596 ciiARTULAniuM UNiVEns. PAnis. [1282

fratruin Minorum, in sacra thcologia doctores, nos notum faciinus, quod cuin nobis fuerint

casus propositi, utrum aliquis vere penitens et confessus et rite absolulus ab eo qui

potest leneatur eadem peccata numero itcruin confiteri, et utrum aliquis possit aut debeat

prohibere aut per modum obligatorium impedire, quominus possit eadein peccata vel alia

alteri confiteri , respondimus et respondemus quantum ad primum, quod vere penitens

et confessus et rite absolutus ab eo qui potest, si penitentiam sibi prius injunctam in

memoria teneat, non tenetur eadein peccata nuinero iteruin confiteri ;

quantum ad

secundum dicimus, quod non potest aut debet aliquis auditor confessionum prohibere
confitentein, confessuin seu confessuruin, quominus uni confessori confessus possit alteri

confiteri eadem peccata nuinero vel alia introducta. Si qui autem diciint aiit dixerunt

contrarium, quantum in nobis est erroneum reputamus. Datuin anno Doinini MCG octoge-

simo secundo, mense iVovembri.

Bibl. nat. Paris., ms. lat. 15890, fol. 130^. (^od. Rutciicns. contincns Constilut. Ord. Praed. ad Ord. pcrtincns (saec.
XIII-XIV), p. 339. Johannes Pcckbam transcribit ct insupcr dcclarat in suo Registro exjist. (ed. Martin, III, 878, ad 17 Jan. 1285)
idem documentum, visum ann. 1282 et 1284 ab officiali curiae Parisicnsis. Primum sic incipil : Univcrsis presentes litteras
inspecturis officialis curiae Paris. salutem in Domino. Notura facimus nos anno Domini MCC octogesimo sccundo, die sabbati
post festum S. Glementis [Nov. 29] litteras sigillo domini Paris. episcopi unacum quibusdam sigillis magistrorum in theo-
logica facultatc sigillatas vidisse in hec verba , etc. Non ergo charta ipsa sed transcriptum tantum officialis est 29 Novem-
bris.
Chron. Nicol. Glassberger in Analecta Francisc, II, 97 sq., ubi sicut apud Pcckham ct Baluze decst mcnse
Novcmbri . Notantur ibid. duo vidimus ann, 128G et 1287. Baluze, Vitae paparum Avenion., II, 10.

1. Ranulpbus de llombloneria. Vidc supra n" 503. 2. Vide supra n" 395. 3. Nominatur jam supra n'' 416, 435.
4. Joannes de Aurelianis. Supra n" 437. 5. Dc duobus istis vide Guerard, Cart. de Notre-Dame, IV, 15; III, 350 ; IV, 205;

Delislc, Cabinet des mss., II, 152; III, 4, ct Hist. litt. de la France, XXVI, 448. 6. Cf. Gucrard, 1. c, IV, 118; Hisl. litt.

de la France, X.XI, 298; Dclisle, Cabinet des mss., II, 143, 210. 7. FIjus exstant inter nlia Quaest. theolog., ann. 1273,
1274, V. g. in Bibl. nacion. Matrit. P. 37, in quibus jam notatur, eas esse factas in vespcris , o in aula , in die . De
ejus sermonibus cf. Lecoy dc la Marche, La chaire franpaise, 2 cd., p. 83. Nominatur etiam de Torculari . Supra n" 480.

Obiit an. 1302, Jan. 26. Cf. Guerard, IV, 14. 8. Priori Praed. et fr. Droconi de Pruvino doctori tbeologicae facult. Minorum
fratrum Ordinum Parisiens. scripsit Honorius IV 30 Mart. an. 1282 (Heg. Vat. an. 1, cp. 247, fol. G'^). Vide praeterea Lecoy
de la Marchc, p. 501, et infra n. 11. 9. Vide Stephunum dc Salanhaco in Archiv f. Lilteralur- U. Kirchengesch. d.
Mittelalt., II, 207, n" 31. Lcgcbat Parisiis jam an. 1278. 10. Vide ibid. n" 39, p. 210. Ejus saepe mentio fit in Bibl. nat.

Paris. ms. lat. 3120; fuit accrrimus adversarius Guillelmi de Mi\con, episc. Ambiancnsis. 11. I. c. Lens (Pas-de-Calais).
Ipsi, Drogoni supra nominato, Arloto aliisquc ex Ord. Min. an. 1283 minister generalis Bonagralia suspecta in doctrina fratris

Pctri Johannis Olivi cxaminnnda cxposuit. Cfiron. XXIV General. Glassbergcr, 1. c, p. 100. Archiv. f. Litteratur- U.
Kirchengesch., III, 416.
12. Alias Golyn . Vide n 511, alinca 1. 13. Cf. Bernardum Guidonis in Archiv, etc, p. 209,
n 37.
14. In Bibl. nat. Paris. ms. lat. 14726, fol. 128, invcnitur cjusdem Quaestio disputata an. 1281. An. 1285 in ministrum

generalem clcctus, moritur an. sequeuti. Juni antc 1 Jul. cjusdem anni Parisiis cclebratum cst Concilium cpiscoporum
propter eandem causam, ut apparet ex epistola Guillclmi archiepiscopi Rotomag. ct Guillclmi cpiscopi Ambiancnsis apud
Marlot, Metropolis Remens., II, 579; ct bacc fuit prima congrcgutio facta circa illud negolium, ct fortc de illa etiam
loquitur Hcnricus de Gandavo bis verbis Supcr eadcm questionc a cetu plurium episcoporum, ulpote XIII, quorum
:

duo crant archiepiscopi, petitum fuit a coUcgiis magistrorum regcntium Parisius in facultatibus theologie ct dccrctorum,
quid ipsi seutirent . Quol. VII an. 1282, qu. 24 (in ms. lat. 3120, fol. 10''). Postea forsitan aliqua Concilia provincialia
sunt celebrata, si archiepiscopi voto arcbiepiscopi Rotomagensis el episcopi Ambian. in litteris laudatis apud Marlot I. c.

expresso rcponderunt; mense Novembri tamen XV magistri Parisienses Parisiis congregati rcsponsum supra relatum dcdcrunt,
quod itcrum ansam praebuit ad litigandum, an ctiam omncs magistri praesentcs sigillarint littcras, ut liquet cx Quol. X
qu. 1 Henrici de Gandavo, cx epistola episcopi Ambian. in Bibl. nat Pnris. ms. lat. 3120, fol. 32'', ex sermone Jobannis de
S. Benedicto, ibid. fol. 30'', et Quetif-Kchard, I, 405. Secundum Hist. lUt. de la France, XXI, 22, 553; XXV, 387, ct Langlois,
Le reyne de Philippe III, p. 245, an. 1282 vel 1283, Parisiis aliud Concilium (cujus tenor inter scripta Matthaei Flacii in
Bibl. WolfenbUltel, cod. Hclmstad. 743. 8 [818J, fol. 21, ct apud Bulaeum, III, 405, partimque in cod. Bibl. nat. Paris. ms. lat.
3120, fol. 32'', asservatur) in bac causa congregatum fuit. Hoc tamen an. 1286 evenissc, in tomo II probabimus.
1283] AB AKNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV IIEG. FIIANC. 597

O11 . Taxationes quaedam domorum a magistris in theologia et in artibus civibusque Parisiensibus, ann, 1282
et 1283 factae.
Ann. 1282-1283, Parisiis,

Anno Domini millesinio octuagesimo priino taxaverunt inagistri in theologia Adani de

Gouly', et Petrus de Vylarcheaus :

Die jovis ante festuin Sancti Petri in cathedra', domuin doinini Clementis, presbyteri
de Issiaco, in platea Malberti, ante domum ad nassam : sex libras.
Domum novam Sorbonistarum in claustro Sancti Benedicti, juxla magis novam, ad
viginti libras parisiens., sicut anno preterito, taxamus.

Doinum magistri Guillermi de Charleis, in vico Sancti Cosine, antc domum ad

cervum : qualuor libras cuin dimidia.

Domum ecclesie de Blesis, illam ([ue ost in medio in vico qiio itur a porta

Inferni ad .Sanctum Jacobum : tresdecim libras.

Die mercurii.
Scole ad magnum Britonem, in vico de Altrebato : centuin et decem solidos.

Doinum Droconis de Cachant, in magno vico, anto Sanctum Maturinum.

Doinum Doinus Dei, juxta plateam vacuam in vico Petri Sarraceni : septcin libras.

Doinuin Guillermi dc Seint Cuir in vico Serpentis, ante doinum magistri Ilenrici

de Verdeliaco, cuin pratello, cuin cellario, sine stabulis : decein et octo libras parisiens.
Doinuin Johannis de Boigeval, in vico Sancti Germani : quinquaginta solidos.
Die jovis.
Doinum Richardi le Fenier, in vico Plastri : iiii libras, x sol. parisiens.

Domuin Petri Alverniensis, in vico Sancti Victoris contra vicuin Alexandri Anglici :

octo libras.
Doinuin hcrcdum Guillermi de Poncello, in vico pavato, juxta domum Slophani de
Morel : sex libras et quinque solidos'.

Doinuin magistri Hugonis de Herinen, in vico pavato, cuin stabulis : octo libras

pro doino, ct dccem solidos pro stabulis.

Domuin magislri Yvonis, docani de Clicon, ante domum comitiim de Barro : sex-

decim libras.

Doinuin Thoinn potarii, in inagno vico, versus Sancluin Jacobum, juxta doinum
episcopi Lyngonensis : octo libras et quindecim solidos.

Domum Ludovici Chanscon, juxta domuin archipresbyteri Sancti Severini, ad longuin

inlroitum : viii libras.

Domum duoruin mutonum : vi libras v sol.

Doinum Guillermi dicti Giflard, supra doinuin ad Marinoses. : iiii libras v sol. pro
toto anno.
Domuin Theobaldi Britoiiis. anli- S.iiicliim Ylariiim : viii libras et diinid.
598 CHAHTULA.U1UM UNIVERS. PARIS. [1283

Scolas Thomae Flainangi, inter tres portas cum columpnis : xl solitlos.

Doinum que fuit Doinini Bernardi, presbyteri Sancti Nicolai, in vico Sancli Yictoris,
anle Serpentein : iiii libr. parisiens.

Domum inagistri Ivonis, canonici Sancti ^Molonis cle Pontisara, iii vico Sancte
Genovefe : x lib. et diinid. parisiens.

Domuin Johannis, dicti de Sancto Marlino, in inonte Sancte Genovefe, sub carni-

ficina ^.

Domum Nicohii, dicti Le Mascon, ad garnetuin, in vico S. Yhirii : vn libr. parisiens.

Doinuin Nicohii imagerii, in vico S. Genovefe : lx soI. parisiens.

Domuni Petri Morelli, in niagno vico : viii libras parisiens.

Domum Stephani Point Larne (rasne?) et niatris ejus : cx solidos parisiens.

Doinum Biche Lonbardi', in vico S. Christofori : vi libras.

Domuin inagistri Petri de Vilhi Blovana : vi libr. parisiens.

Domum Guillermi de Seint Ciiyr', iii vico Serpentis, per terrain : novem libr.

parisiens.

Doinum Guillerini le Mareschal, in vico Nucum, cum pratcllo sine cehirio, juxta

doiiios Huguelini, servientis coinmunis in decretis : lxv solid.

Domuin Johannis Berbette, in vico Sancle Genovefe, per terram, cum cehirio, cum
pratello : cenliim solidos parisiens.
Domuin parvam Sancti Stephani.

Anno Domini MCC octuagesimo secundo, laxaverunt magistri in theologia frater Hugo
de Billonio, de Ordine Predicatorum ; frater vVllotus, de Ordine Minorum'; et magistri

quatuor in artiJius; et burgenses Johannes Quidornoie, antiquior, Nicholaus de Alty-

siodoro '.

Domum nepotis episcopi Caturcensis, in Buscheria, ad longum introitum : centum et

octo solid.

Domum Ade de Attrebato, ciim quinque cameris, in Guelhindia : cenlum solidos pari-
siens.

Domum Domus Dei, in inagno vico, ad longissimum graduin, in qua pendet chivis pro
signo : vi libras cuin dimidia.

Domum Stephani de Lymoges, clerici, in vico PListri : centum et quinque solid.

Domum Michaelis Fresnel novain, in magno vico, quanlum ad istum annum sohini :

octo libras.
Domum Guillermi de Roseto, in inagiio vico, per tcrrain, juxla Hiigonem le Convert,
cum sex cameris : novem libras cum dimidia.
Domum scolarium de Sorbona, in vico Sorbonistarum, primam, in qua moiantur
clerici, a parte Sancti Cosine : x libras parisiensi
1283] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 599

Doinum qiie fuit ^[athei Riifi dcfiincti, in niagno vico, cuin quinque caineris : cenlum
et duodecini solidos.
Domuin Theobaldi cissoris, in inagno vico : quatuor libras parisiens.
Doinuin inagistri Guidonis de Gravia, ante doinuin doinini Roberli de Torota, in

cono : novein libras ciiin diinidia.

Doinuni Thcobaldi Britonis, in vico Ainigdaloriim, cum quatiior caineris et celario et

coquina inagna : septein libras.

Domuni magistri Guidonis de Gravia, supra Sanclum Hilarium, ab opposito vici ad

Cacabos, cum qiiinque cameris, cuin coquina per terrain, celario, stabulis : duodecim
libras.

Domuin Mathei Lombardi minorem, in vico Furni, cuin quinque cameris ct uiia super
coquinain, sine expensa : centum et decem solidos.

Doinum que dicitur (luilleberli de Vouta, iii vico Qiiadrigarie : quatuor libras et

decem solidos.

Domuin Agnetis de Gravia, in Guellandia, quc dicitur ad Li plate pierre, cuiii quatiior

caineris, cum pratello, stabulis et expensa inagna : sex libras et quatuordecim solidos.
Domuin Henrici Lombardi, in vico Pctri Sarraceni, que est contigua doiiiui quam
inhabitat dictus Henricus Lombardus, que habet iiii caineras : iiii libras xvi solidos.

Doinum Yvonis Britonis, condain canonici Reinensis, in vico Petri Sarraceni, cum
quinque caineris et cellario : vn libras.

Domiiin magistri Joannis le Savoner, in vico Petri Sarraceni, que habet tres cameras
principales, et celariuin unum, juxta domuin au dcgoteres* : c solidos parisiens.

Domuin Ade dc Stupis, in vico Potatorii, comitis .Masliconeiisis : viii lib. et x solid.
Doinuin Gaufridi Latomi, in vico Potatorii, coiiiilis Masticonensis, que est supra doinuiii
in qua idcin Gaufridus moratur, que habet quinque caiiieras : lxv solidos parisiens.
Domuin Petri de Claustro, ad cornu, in vico de Bievra : vi libras v sol.

Domum Guillermi de Bacia : c solidos paris. in vico Porcta.

Domiiin magislii Guillcrmi de Gandavo, in vico dc Bicvra' : iiii libr. cl x solid paris.

Doinuin inagistri Reinigii, in vico Sancte Gcnovefe, ciim (liiabus camcris ct ccllario
bono, et cuquina parva : deccin libr. parisicns.

Domuin Noelli Latoini, in vico Sancli Ilylarii, ciim iiii camcris et coquina : libras

tres, solidos deccm paris.

Donuiin dominc JohaniK^ J^ie d'o[ff]**, in vico ccclesic Saiuli llylarii, (Miin (piatiior

cameris ct coquina : lxxvi solidos parisicns.

Doinuin" chanoiiici Sancli Slephani, aiite domiiin inagislri Johannis Romani, ad
longuin introitum, in vico niagno Sancli Jacobi, cuin sex cainciis, cum cellario el pralo :

novein libras parisicns.

Doinum Nicolai juvennis, iii vico Buchcric : oclo libras et quindeciin .solid. paris.
600 CHARTULARITJM UNIVERS. PARIS. [1283

Doinuin pitanciarii Sancti Jerinani de Pratis : lx lib. xii sol. in niedio.

Doinuin pilanciarii Sancti Jerinani de Pralis, in fundis super parvuin pontein :

VIII libr. et quindeciin solidos parisiens.

Domuiii in vico novo doinini Johannis de Duaco : x libras parisiens.
Doinum inagistri Gandulfi, in civitate : cenluin solid.

Doinuin Roberti le Seeleur, in vico Erambour de Brie : viii libras et x solid.

Doinum superiorem Alani juvenis, in magno vico : vi libras et x solid.

Doiiiiim Rogerii de Pratis, in magno [vico] : pro vii libris paris.

Domuin Michaelis Flemengi, scilicet inferiorem, in vico Sancti Yhirii : lx et xv solid.

Donuim inferiorein Lamberti de Barro, in opposilo domus magistri Johannis de
Magno Ponte, in vico Sancte Genovefe : xv libras.

Doinuin magistri Bertaldi de Sancto Dyonisio", in vico Phuistri : xii libras et dimidiam.
Doinuin clericorum de Doinina Nostra, in vico de Ilucheta, cum cameris anlerioribus
juxta portam : xiii libras parisens. et quinque solidos.

Domuin Sorbonistarum, ad longuin introitum, ante palatium Terminorum : xxiiii lib.

Domuin Sorbonistaruin in magno vico superiorein, que dicitur ad Morinecetos" :

octo libr.
Donium magistri Galteri de Chandelis, in vico Sancti Slephani de Gressibus, cum
stabulis : quatuordecim libras et quinque solidos.

Origiimle iii Arch. Univers. Paris. thcca IV, A. 18. e, diversis manihus scrijitum. Jourdain, n" 203, et La taxe des
logements dans VVnwersite de Faris, in Excursions historiques ct philosophiques A travers le moyen dr/e, p. 256 sqq.

1. Scribitur goli, gouly . Cf. n"> 510, n. 12. 2. 20 Februarii. 3. Ilic articulus in charta interlitus est. 4. Vide
Livre de la taille cle Paris, p. 1 : Biche le Lombard. 5. Vide supra. 6. Vide de istis supra n 510. 7. Hic duorum
burgensium sane nominu habemus, minime igitur de fratrc 0. Praed. noniine Quidort agitur. 8. Sic in charta, legendum
Tero videtur, auclore A. Berty, aus deus goteres , id cst ad duo stillicidia , in vico Sarraceni. 9. Orig. : Brevia .

10. In charta lapido manu prima, sed litteris la expunctis el e supr. lin., cum glosscmate o Pedis anscris .
11. Desideralur nomen cum spatio vacuo relicto. 12. Supra n" 488.
13. Marmosetos. In quodam documcnto anni 1284,
mense Novcmbri, quod ad amortizationem terrae feodalis de Roseriis quam tenent scholares de Sorbona respicit {Magnum
Chartul. episc. Paris. in Arch. nat. Paris. LL. 183, fol. 53^ Bulaeus, III, 235) nominulur domus Guillerrai le Hongre in
vico Marmosecorum in civitate . Vide supra p. 597 in fme : n Marmoses. .

ol2. Martinus papa IV magistris et scliolavibus Parisiensibus de expensis Universitatis.

1284, Martii 7, apud Urbem Veterem.

Martinus episcopus servus servorum Dei dileclis filiis inagistris universis et scohi-
ribus Parisiens. salutem et apostolicam benedictionein. Ad statuin universitatis vcstre
pacificuin conservandum opem debetis et operain vigilantibus studiis impertiri ; tunc enim
laudabiliter studendo proficitis et proficiendo studetis cum inter vos invicem voluntatum
viget ideinptitas, regnat pax stabilis, perfecta caritas perseverat. Sane didicimus quod iu
expeftsis necessariis quas pro Universitatis vestre cominodis ex justa et rationabili causa
1284] AB ANNO MCC ISQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 601

fieri contingit interduni, nonnulli ex vobis contribucre pro sua voluntate recusant,
propter quod inter vos niateria dissentionis et scandali crebrius suscitatur. Quia igitur
in expensis hujusniodi singuli veslrum contribuere justilia exigente tenentur, et ad
vestram speclare dinoscitur honestatem, ut super hoc non ingeratur a vobis aliqua diffi-

cultas, universitatem vcstram roganius et hortainur attente per apostolica vobis scripla
mandantes quatinus singuli vestrum, qui duos solidos parisiens. in coinmuni bursa cuni
sociis in ebdomada ponitis, super contributione hujusmodi facienda sic prompte ac libc-

raliter vos geratis ut dissentionis predicte materia, que posset non levia generare
pericula, tollalur omnino vosque proinde possitis non immerito commendari. Nos autem,
qui paterne soUicitudinis sludio ad ipsius Univcrsitatis statum pacificum intendimus ac
tranquillum, volentes hujusmodi dispendiis obviare, dileclis filiis .. abbati' et .. cancel-
lario* inonasterii Sancte Genovefe Parisiensis ad Romanam ecclesiam nullo nicdio perti-

ncntis Ordinis sancti Augustini per alias nostras injungimus litleras' ut omnes tales ex
vobis ad id inonitione premissa auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam appellatione
remota compellant. Xon obstante si aliquibus a sede apostolica sit indultum quod interdici,
suspendi vel excominunicari non possint per litteras dicte sedis non facienles plenam et

expressain de indulto hujusmodi mentionem. Ceterum illud quod ex hujusmodi contri-

butione proveniet, per abbalein ct cancellarium supradictos colligi volumus et collectum
.. rectori Universilalis, dccanis facultatum et procuratoribus quatuor nationum integre
restitui per eosdem in ipsius Universilatis arca, per rectorem, decanos et procuratores
predictos fideliter deponendum et convertendum per ipsos in solutionem hujusmodi
cxpensarum. Dat. apud Urbcin Veterem non. Martii, pontificatus nostri anno tertio.

Origmale in Arch. tiut. Paris. L. 270, ii 21. Appendet sigillum plumbeiim. Pertinebat olim ad Arch. Univcrs.
Apogrnphum onni 1318 in .Vrch. Unlvcrs. Puris. thcca IV. A. 18. u. Bulncus, III, 'i63.

1. Arnulpho. 2. In litteris Martini IV, id. Martii an. 1 (1282, Murtii 15), nominatur (r, Gaufridus canccllarius
S. Gcnovefae (Reg. Vat. Martini IV, n" 41, an. 1, cp. 127, fol. 39), rjui verisimillter udbuc an. 1284 orfuio canccllnriae fungc-
batur. 3. Vidc n 513.

olo. Miirtiiius papa IV abbati et canceUaiio Sanctae Genovefae dc eodem argumento.

1284, Martii 7, apud Urbem Veterem.

Martinus* episcopus servus servoruin Dei dilectis filiis abbali et cancellario inonas-
terii Sancle Genovefe Paris. ad Romanain ecclesiam nuUo mcdio pertinentis Ordinis sancti
Augustini salutcin et apostolicam benedictionem. Ad statum universilalis magistrorum et
scolarium Paris. pacificum conservandum dicli magistri et scolares opem debenl ct operam
vigilantii)us stiidiis impcrtiri; tunc eniin laudabiliter studcndo proficiunt et proficicndo

sludcnt, cuin inter eos invicem voluntalum viget idcinptitas, regnat pax stabilis, perfecta

caritas perseverat. Sane didicimus quod in cxpensis necessariis quas pro Universitatis
Chart. Univ. Paris. I. 76
602 CIIARTULAIUUM UNIVEIIS. PARIS. [1284

ipsius coinmodis ex jusla ct rationabili causa ficri contingit interduin, nonnulli ex eis

contribuere pro sua voluntate recusant ;

propter qiiod inter eos materia dissensionis et

scandali crebrius suscitatur. Unde quia in expensis hujusmodi singuli de universitate

magistrorum et scolarium predictoruin contribuere justitia exigente lcnentur, et ad
ipsorum spectare dinoscitur honestatem, ut supcr hoc non ingeratur ab eis aliqua dilli-

cultas, magistros et scolares eosdem per alias nostias sub certa forma litteras rogandos
attente duximus et hortandos. Dantes eis nichilominus in mandatis ut eorum singuli, qui
duos solidos paris. in communi bursa cum sociis in ebdomada ponunt, super contribu-
tione hujusinodi facienda sic proinpte ac liberaliter se gerant, ut dissensionis predicte

materia que posset non levia generare pericula tollatur omnino, ipsique proinde valeant
non immerito coinmendari. iNos itaque paterne sollicitudinis studio ad ipsius Universitatis
statum tranquillum et pacificum intendentes ac volentes hujusmodi dispendiis obviare,
discretioni vestre per aposlolica scripta mandamus quatinus omnes illos de Universitate
predicta qui duos solidos predicte nionete in communi bursa cum sociis in septimana

prout premittitur ponere dinoscuntur ad contribuendum in expensis predictis inonitione

premissa, auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam appellatione reinota cogatis. Xon
obstante si aliquibus a sede apostolica sit indultum quod interdici, suspendi vel excom-
municari non possint per litteras dicte sedis non facientes plenain et expressam de indulto

hujusmodi mentionem. Ceterum illiid quod ex hujusmodi contributione proveniet, per

vos coUigi volumus, el coilectum rectori, decanis facultatum ct procuratoribus quatuor
nationum per vos cum integritate restitui in ipsius Universitatis arca, per rectorem
decanos et procuratores predictos fideliter deponendum et convertendum per ipsos in

solutionem hujusmodi expensarum. Dat. apud Urbem Veterem non. ^lartii, pontificatus

nostri anno tercio.

Apographum coaevum in Aixh. nat. Paris. M. 67*, 11** 10. Vide snpra n'* 512.

1. Martinus IV conventui S. Genovefae aniicitia crat conjunctus. In Necvologio ojusdeni nionasterii legitur nd v kal.

April. : Annivcrsarium sancte record. domini Martini pape IV, pro quo singulis iinnis faeiendo dedit nobis ij libras

parisicns. ad augmentum pictanciarum y. Bibl, S. Geiiovcfae, BB', \1-, fol, 44.

Ol4. Officiales curiarum Parisiens. notum faciunt Radulphum, cpiscopum Paris., piovisori domus S. Thomae de
Lupara poncessisse facultatem lxxxv solidos paris. annui census in manum mortuam e,r nonnullis domibus
percipiendi.
1284, mense Junio [Parisiis].

Universis presentes litteras inspecturis curiarum Parisiensis ac reverendi patris

domini Ancheri cardinalis archidiaconi Parisiensis ofliciales salutem in Domino. Notum

facimus quod corain nobis personaliter constituti dominus Johannes prcsbyter provisor
domus pauperum scolarium Sancti Thoine de Lupera Paris. et predicti scolares, videlicet
magistri Roberlus de Ybernia, Stephanus dictus Gaillot, Petrus de Maloforainine, Petrus
76.
1284] AB .VNNO MCC VSQLE AO 1' III L PP
I L M IV REG. FB.VNC. 603

de Coliibrio, Johannos dc .\inbianis el Yvo Drilo, Gilebertus Portelance, Guillerinus de

Noyon, Johannes dc Lexoviis, Jacobus Burgundus, Stephanus de Luj^l, Johannes dictus
Balle, Petrus diclus Doyle, Adain de Suessione, Petrus de Bosco Rogeri, Johannes de S.

Lauduro, Radulpluis Portelance, et Johannes diclus Albus-panis clerici, tain noinine suo

quam nomine alioruni pauperuin scolariuni Sancti Thome de Lupera Paris. asseruerunt,

quod cuin ipsi nomine dicte donius haberent, lcnerent, possiderent ac perciperent in terra,

jurisdictione ac dominio reverendi in Christo patris Ranulphi perinissione divina Parisien-

sis episcopi census augincntatos seu redditus infrascriptos, videlicet super quadain domo
sita in sellaria Parisicnsi, que fuil quondain defuncti Johannis Nevellonis et quain tenet ad
presens Gualterus de Broissellis civis Parisiensis, scxaginla solidos paris. annui incre-
inenti census seu redditus ; item supcr duabus domibus contiguis sitis Parisius in Frigido-

Mantello inler doiiium Guillelmi dicti Bonefille ex una parte, et doinuin Guillelmi le

Iliaumier ex altera, quas tenet ad presens Rogerus le Pelotier, se.x solidos et novein dena-

rios paris. annui censiis seu redditus; itein super quadam domo sita Parisius in vico

Frigidi Mantelli contigua ex una parte domui Godefredi Turnerii, el ex alia parte doinui

Aymonis de Grayo in censiva Sancli Honorati Paris., quam tenet Guillelmus dictus Aqua-
inortua, quatuor solidos paris.; itein super quadain donio in Frigido-Mantello, que doinus
quondain fiiit Richardi Faguee, quam tenet Guerinus de villa Cereris lathomus, undecim
solidos et quatuor denarios paris. Itein super medietate cujusdam domus site Parisius in

Frigido-Manlello contigua ex una parte domui defuncti Marlini tegularii, et ex altera parte
domui Rogerii RufO Anglici quatuor solidos paris. annui census seu redditus; idemque
reverendus paler dictos census seu reddilus in inanu sua ceperat, quia nolebat predictos
scolares nomine doinus sue Sancti Thome de Lupera Paris. predictc eos tenere ac perci-

pere in iiiaiui morliia : tandcm ad supplicationem dictorum provisoris et scolarium idcm

reverendus pater pensatis utililate et commodo ecclesie sue Parisiensis super hoc habito

bonoruin consilio dictos census seu reddilus eidein provisori et pauperibus scolaribus
Sancti Thoine de Lupera ac doinui corumdem diixit admorlizandos in modum qui sequilur.

Videlicct quod voluit et conccssit dictus revcrcndiis palor, quod dicli provisor et pauperes
scolares noininc dicte domus sue ex nunc in futurum habcant, leneant, ct percipiant

annuatim census seu redditus predictos sine aliqua coactione vendendi vel extra manum
suam ponendi, retenlis tainen eidein episcopo ac ejus successoribus Parisiensis ecclesie

episcopis viginti quinque solidis paris. pro amortizatione predicta de predictis auginen-
tatis censibus sive reddilibus habcndis, recipiendis ac percipiendis ex nunc in fulurum ab
eodein episcopo tijusque successoribus Parisicnsibus episcopis quolibet anno ad Nalivi-
latem Doinini super doino dicti Galteri de Broissellis sila in dicta sellaria prout sc
comportat antc et rolro. Iloc lainen salvo cidcm cpiscopo ac cjus successoribus Parisien-
sibus cpiscopis, quod si dicta domus dicti Galtcri processu lemporis suniciens non osset,
vel alias nimis hdnerala sivc obligala pro dictis viginti quinque solidis habendis, reddendis
604 CHARTULAIUUM UNIVKRS. PARIS. [1284

et percipiendis super eadem, qiiod ideni episcopus ac ejus successores Parisienses episcopi
ad predictos alios omnes ct singulos census augmentatos recursum habeant pro suis
viginti quinquc solidis annui census seu redditus predictis habendis et percipiendis ab

eodem episcopo ejusque successoribus ecclesie Parisiensis episcopis annuatim, ut supra-

dictuni est. Salva etiam eidem domino episcopo ejusque successoribus Parisiensis ecclesie
episcopis in omnibus et singulis locis et censibus supradictis omnimoda jurisdictione,

justilia et dominio, et salvo etiam omni alio jure suo, ut dicebant iidem provisor et

scolares coram nobis. Propter quod dicti provisor et scohu-es in nostra presentia persona

liter constituti voluerunt et concesserunt spontanei nomine quo supra, quod dictus reve-
rendus pater Parisiensis episcopus et successores sui ecclesie Parisiensis episcopi ex
nunc in futurum dictos viginti quinque solidos paris. annui census seu redditus quolibet
anno ad Nativitatem Domini habeant, teneant et pcrcipianf absque aliqua contradictione
super domo predicti Galleri de Broissellis, prout se comportat ante et retro. Et si contin-

geret processu temporis, ut dictum est, dictam domum esse minus sufficientem ad
solvendum seu percipiendum super eadem dictos viginti quinque solidos annui census vel
alias dictus reverendus pater et ejus successores Parisienses episcopi impedirentur,
quominus dictos viginti quinque solidos habere et percipere possent super dicta domo :

voluerunt dicti provisor et scolares ac spontanei concesserunt tam noinine suo quani
nomine dicte domus, quod dictus reverendus pater et sui successores ad omnes et
singulos predictos census et redditus recursum liabeant pro dictis viginti quiiKjue solidis
annui census sive redditus habendis et percipiendis annis singulis termino predicto super
predictis censibus sive redditibus in solidum et pro indiviso. Salva nichilominus, ut dictum

est, et retenta eidem episcopo ejusque successoribus ecclesie Parisiensis episcopis omni-

moda jurisdictione, justitia et dominio in omnibus locis et rebus predictis, et salvo etiam

omni alio jure suo. Quam siquidem domum ipsius Galteri, prout se comportat ante et retro,

ac omnes census sive redditus predictos cum omnibus juribus sibi et sue domui coinpe-
tcntibus eidem domino episcopo ejusque successoribus Parisiensibus episcopis pro
premissis omnibus adimplendis legitime et tenendis dicti provisor et scolares specialiter
obligarunt et obligatos specialiter reliquerunt, ad quoscunique devenerint possessores.
Promittentes fide ab ipsis in manu nostra prestita corporali, quod contra premissa vel
aliquod premissoruin per se vel per aliuin seu alios non venient in futurum, immo oinnia
et singula supradicta tenebunt inviolabiliter et fideliter adimplebunt, jurisdictioni
curiarum nostrarum se quoad hoc supponentes, ac renunciando per fidem predictain in
hoc facto omni exceptioni et deceptioni doli mali, actioni in factum, beneficioque restitu-

tionis in integrum, oinni consuetudini patrie cujuslibet et statuto, et omnibus et singulis

exceptionibus, allegationibus et defensionibus juris et facti canonici et civilis, que contra

presens instrumentum vel factum possent in posterum objici seu dici. In cujus rei testi-

inonium ad petitionem dictorum provisoris et scolarium sigilla curiarum predictarum

1284] \B ANNO MCC USQUE A.D PHILIPPUM IV REG. FHANO. 605

presentibus litteris duxiimis apponenda. Datum anno Domini inillesimo ducentesimo octo-
.gesimo quarto, inense Junio.

Magnum Chart. episcopi Paris. in .\rch. nat. Paris. LL. 183, fol. 65. Bulaeus, III, 469. In docuraento anni 1283,
April. 30, episcopus Paris. concedit decano et capitulo S. Thomae de Lupara facultatcm percipiendi in manum mortuam
centum vi(finti .sex solidos annui census cx nonnuUis domibus Parisiis sitis in vicis S. Thomae et Frigidi-Mantelli. Magn.
Chart., \. c, fol. 34. Bulacus, III, 468.

51 . Besponstones magistri Johannis de Malignes, procuratoris facultatis artium, Paris. , oblatae summo pontifici
el cardinalibus ad ea, quae cancellarius Parisiensis, Philippus dc Thoriaco, facultali artium apud sedem
apostolicam opposuerat.

Inter an. 1283 et an. 1284, Octob. 24.

Sicut vult philosophus, libro Aletheororum^ capitulo ubi docetui' ventorum generatio
et natura, non est virtus nisi per Deum; ipse, nonnisi per quem virtus est, elementa, rei

naturalis mixte materialia principia, ordinavit sic, ut circa terram sit aqua, circa aqiiain

aer, circa aerem ignis; sicque ea disposuit Deus gloriosus et sublimis, sicut in preme-
morato libro scribit philosopluis. Per puram hujus dispositoris bonitatem est fixio oinnis
intelligentie; nam secundum tpiod scribitur in una propositione de Caitsis' , omnis intelli-

gentie fixio est per bonitatem puram que est prima causa. Hanc primam causam debemus
concedcre unam esse ac eternam ; nam secundum quod de ea XII Metaphysice scribi-
tur, unus est Deus, eternus, in fine nobilitatis et gaudii. Ilanc etiam ratione sue substantie

ct nature, omnein cogitalionem, medilationem ac sensum superantis, debeinus concedere

inenarrabilem existere; nam sicut vult actor de Caiisis in sexta sui libri propositione,
prima causa caret omni enarratione; que, licet in oinnia producendo quedain producat in

esse per inedia, plus induit iii eHViclum piam causc^ medie; nam in priina propositione
libri prememorati scribitur quod causa primaria plus influit in elTectum (|uaiii causa secun-
(hiria. Inter efTectus mediate productos a priino principio, hoino est efleclus nobilior, quod
ex ejus forina coinprobatiir, que licet a parte principii eternitatem non habeat, a parte tamen
finis est perpetua ac cterna. Ista hominis perfectio nata est seu crcata scientiis ct virtutibus

imperfecta; nam secundum quod in tcrcio de Anima^ innuit philosophus, anima nata esl
lanquam tabiiia rasa, in qua nichil est depictum; quod primum omniuiii principium forle
ad hoc facere voluit, ut homo naturaliter scientiain desiderans, in suo tali desiderio, labore
studioso saciatus, de ipso cognitionein acquireret et ipsius notitiam haberet, sicut sui cl

omniuin conditoris. Ut autem cognitione jam dicta investiretur humanus intellectus,

provisor circumspectus Deus ipse homini providil dc virgulto, prope ciijus inedium
fontein apperuit egregium, in quatuor derivadim rivulos, aquain in suo orificio conser-

vantem, qiia siie plantule irrigate fructuin aderunt inforinantcm intcllectuin humanuin in
cognitione sui et omniuin creatoris. Virgultiiin est Parisicnsis civilas; hujus autem fons
est magistroriim et scholarium univursitas; orificium fontis sunt ibidcm aclii rcgcnlium
606 CII\nTUL,VlULM UMVEHS. PAllIS. [1284

ora; aqiia ofificii eoriundein docunienta; planlule virgulti, sophisle cetcrique regentiuni
audilores; rivuli sunt quatuor facultates : artistaruni, medicoruin, canonistarum, necnon
theologorum ;
priina quarum in ordine docendi et addiscendi est facultas artistarum, in
cujus partibus quicumque sufficienter eruditur, habilis redditur ut capacior sit doctrine et
saporis aliarum facultatum; eruditus enim in phylosophia naturali, ea que medicine sunt
lucidius apprehendit, cum ubi est terminus considerationis unius istarum, sit alterius

inceptio : quoniam sicut dicit philosophus, ubi finit consideratio philosophici, ibi incipit

consideratio medici. Ista medicorum facultas uobilis est rivulus, quia cum ejus aqua quis

potatur, mirabilis unio, puta sue intellective incorruptibilis cum corruptibiii corpore, con-

servatur diutius, potu illo suo egrotanti corpori medicamina tribuendo. De parte facultatis

artistarum que dialetica dicitur, quis doclrinam accipiens per sophystice docuinenta
vulgi deceptoria vitat; per ea que topiclie, inquirit quid verum et quid falsum; libro eniin
Thopicorum scribitur quod dialetice, cum sit inquisitiva veri et falsi, ad omnium metlio-

dorum principia viain habet. floc autein cognoscere crediinus valere ad canones, cum
canonum scientia doceat quod justum est in causis secularibus et ecclesiasticis. Isla

facultas est egregius rivuhis, cujus linpha sunt jura sanctoruin aucloritatibus informata.

Facultas etiam artistarum pro ejus morali parte in moribus non tantum instruit, sed
habituat intellectuin; dixit enim philosoplius, quod moralis scientia non est speculationis

gratia : non enim est ut sciamus, set ut boiii fiamus. Set quantuin est, ex ipsa metaphisica

instruitur intellectus in universali cognitione Dei, et cujuslibet substantie separate. Per

primum istorum, animus hominis habituatur in moribus seu virtutibus, quod proficit ad
theologiam que meretur nomen sapientie, quoniam sicut actus precedit potcntiam, sic

mores et virtutes via sunt ad sapientiain. Per secundum istorum, ducitur intellectus
hominis in cognitionem Dei universalem; in quibus duobus per theologiam, inter ceteras
facultates suppremam, speciali informatur notitia et habitu. Hec theologia est rivulus spi-

ritualis ceterisque suppremus, cujus unda inbibitus obhorret vitia, speculatur supprema,
ex delectatioue illius speculacionis cathegorizando ferventi desiderio verbum Christi. Pro-

batum est ergo, ac etiain declaratum, quod cjuicumque in partibus facultatis artium suffi-

cienter eruditur, habilis redditur, ut capacior sit doctrine et saporis aliarum facultatum.
Iste fons in agro Parisiensi orificium faciens est, ad quem de Dyaborigenes, Dyaboris-
tenes, Dyarrifeos, ceterisque inundi climatibus affluentes, ibidem aquain sapientie hau-

riunt; et tanto, pater sancte, debet plus vestra Sanctitas enili ad islius fontis custodiam,

quanto Parisius illum aperiri voluit Deus, per quein facta sunt oinnia, cujus locum tenetis
in terris; et quanto novistis, per doctrinam ibi sumptam, os vestruin ct ora regentium
ibidem ac qui rexerunt, corda lapidea inducere ad culturam ecclesiastice discipline. Et vos,
patres reverendi, luce sapientie refulgentes, vestris paternitatibus, in vobis vel in amicis
vestris, ab Universitate Parisiensi administrata, inultum debetis eidem assistere, defen-
sando ipsam eandemque nutriendo, porrigentes sinistra contra eam de vestro medio
- 1284] AB A>>"0 MCC T-SQUE AD Pini.lPPUM IV REG. FRANC. 607

expellendo, quoniam etsi aliqui sint vobis auiici ralione cujuscuniquc ecclesie, niagis
ainicani vobis tlebetis Parisiensem Universitatem reputare. Que recipitis ab ecclesia sunt

bona temporalia putrida ac etiam fetulenta; que autem ab Universitate, sunt spiritualia.

incorruptibilia, ac eterna, puta Dei cognitio ct alia; ista autem bona sunt aliis preferenda.
Item, Universitas que statuit et ordinat, non tantum ex unius deliberatione sed plurium et
diligenti; et ideo constituunt magistri Universitatis Parisius ex bona ralione que, tamquam
uni soli, non apparet cancellario Parisiensi. Vident ergo veritatem, que Parisiensi cancel-
lario occultatur; habent ergo veritatem pro se magistri de Universitate, quam veritatem
debetis pre ceteris amicis honorare. \am sicut vult philosophus, libro Efhicortiiri^, capitulo

illo ubi reprobat opinionem eorum qui felicitatem ponebant in bono ydeali, ambobus
entibus amicis, philosopho et veritate, sanctum est prehonorare veritatem. Kt alibi scriplinn
esl : Amicus Socrates, sed magis amica veritas. Pater sancte, ne propter ea que ex parlc
Parisiensis cancellarii porrecta sunt, veslre Sanctitatis animus conlra nostram facullatem
concitetur, ad ea rcspondcbo et ad illa que tangunt Universitatem, quatenus in nostram
redundant facultatem, dum tamcn hoc procedat de vestre libito Sanctitatis.

Ex parte cancellarii Parisiensis porrecta sunt multa sub hac serie; nam jcnwo porrecti
sunt quidam articuli, in quibus idem cancellarius nititur declarare facullatem artistarum
Parisius dcperire; secundo alii, in (piibus asscrit sc a facultate gravatum esse, inserendo
ibi qucdam de sigillis, quibus uluntur quatuor nationes facultatis predicte; tercio recilal

quedam statula que dicit csse acta contra potestatem suam et poteslalem reverendi patris
Parisiensis episcopi. Et ad isla respondebo per ordinem, hanc prolestalionem preferens,

ne mee negligcntic aliquid impulctur, quod ca que dico, cum non sim consultus meos
inagislros, dico tantum ad informandum (piemcumque mearum responsionum auditorem
super veritale quain novi circa proposita, nolcns propter eas, si quid minus sufRcienter
dictum invcniatur in eisdem, contra facullatcm predictam aliquod prejudicium generari.
Ad iilos articulos in quibus nititur prediclus cancellarius ostendere facultalem depci-
rlre, respondeamus. Cum dicit itlcin cancellaiius quod deperil facullas arlium propler

iniillos defectus ex parlo magistrorum, dico jiiod in tcmporibiis modcrnis magistri prcdicle
facultalis sunt vitc laudabilis, honcstc convcrsalionis, eininentis scientic, ct viri sludiosi,

continuc legentcs ad sui ct auditorum suorum utilitalem. Non ergo dcpcrit facultas arlis-
taruni propter defeclus multos ex parte iiiagistroium; sed si depcreat in posterum et ad
prcsens, hoc est propter libcrtates facultatis quas pretcr rationis inoduin dictus cancellarius
nililur auncrre facultati. Ciim dicit idcm cancellarius postea quod magislri non Icgiint

nisi unain leclionem, legendo una die dc uno libro, ct alia die de alio, isla ralio canccllarii

non esl dcmonslralio ad ostcndcndum facultatcm dcpcrire; crediinus enim sic legcrc essc

iililiiis scolaribus quain alitcr, qiioniam pucri doclrinam rccipicntcs in una materia, ante-
i|iiam habituali sint in cadcm cx r(>pclilioiie sc(|uente, suaiii docliiiiam amiltunt; ad (iiiam
rcpelilioncm non |)()ssunl, cum lcclo de uno libro, cisdcm imiiicdialc Icgilur dc alio; el
608 CIIARTULARIUM tNIVERS. PARIS. [1284

in inodernis lemporibus, plus legitur. eis de uno libro quain anliquitus eisdein legeretur,

siiniil eis legendo de duobus.

Ad secundum arliculum, cum dicit idem canccllarius quod magislri nichil disputant,
dico, pater sancte, quod magistri predicte facultatis disputant in diebus disputabilibus,
reputatis disputabilibus, secunduni ordinationem facultatis factain a teinpore a quo non
extat memoria, per eosdem in aliquo non mutatam. Cum dicit postea idem cancellarius
quod vix de trecentis disputant sex vel octo, cancellarius, salva pace sua, non videtur bene
scire suam dialelicam, cuni in infamatoriis que porrigit, dicat repugnantia posito. Facit

enim contra documentum Aristotilis nobis traditum in principio Thopicoriim ; dicit eniin

idem Aristotiles, quod nos disputationem sustinentes, nichil repugnans debemus dicere;
huic documento non providens cancellarius, volens disputare contra facultatem, in qiio
minus consulte agit, asserit in suis jam dictis verbis, trecentos esse regentes in facul-
tate; el in sequentibus suis verbis asserit, quod non sunt nisi sex viginti magistri regentes
in facultate; et sic dicit repugnantia. Ita tamen responsio melius haberet locum in sequen-
tibus quam hic. Cum dicit idem cancellarius quod nostri magistri non habent nisi decem
et octo sophysmata, et quod faciunt portare sua sophysmata, quod est alias inauditum,

salva pace sua, non bene dicit; nam in hoc cancellarius reputat nostros modernos magi-
stros ignorantes seu negligentes; qui tamen sunt intclligentes, subtiles et provecti, quoniam
inter eos invejiiuntur modo plures boni philosophi quam invenirentur dialetici in suo
tempore. Et forte dicit hoc cancellarius, credens eos faccre illud, quod ipsemet forte

faciebat in suis temporibus. Nec magistri nostri modo sunt otiosi : immo, si unquam bene
lectuin fiiit vel disputatum in aliquibus Iransactis temporibus, isti actus modo a nostris

magistris melius exercentur; et ideo ex otio non vacant ludis tassillorum, luxuriis, nec
aliis enormibus que eis imponit cancellarius; immo siint jusli, continentes et ita stricte

conscientie et bone, sicut ipse. Nec ipse discrete agit in talia infamatoria proponendo
contra tantam multitudinem, quanta est multitudo magistrorum de facultate artium, cuin
nec talia deberet proponere contra unum; noinen eniin bonuni et fama sunt thesaurus, cui
thesaurus divitiarum est incomparabilis; nain secundum quod alibi scribitur", inelius est
nomen bonum quam divitie multe. Istud autem noinen bonum, sine ratione ex parte magi-
strorum, nititur cancellarius, quod non potest, eis, sicut indiscretus in hoc et fatuus,

auferre.

Ad tercium articulum dicimus quod inagistri nostri non locant suas scolas precio
totius anni; qiiod tamen dicit cancellarius. Immo stalutum est in facultate' quod magister,
per juramentum, pro precio scolarum, a determinatoribus non recipiet nisi duas partes de
precio scolarum totius anni, sit ibi unus determinator sive plures; et scolares cum reci-

piuntur in examine determinatorum, jurant quod non solvent nisi duas partes precii scola-
rum totius anni; et ad utilitatem deterininatorum. quod non solebat fieri, ordinatum est,

et hoc jurant deterininatores, quod non habebunt cereos; quos tamen habere solebant.
1284] AB ANNO MCC USQUE \D PHILIPPUM IV REG. FRANC. 609

Cuin dicit idem cancellarius quod inagistri faciunt detenninare pueros nichil scientes,
dicimus quod in hoc non est sibi credendum, cum ipse non examinet eos, nec aliquis ex

parte ejus; nec debet hoc facere, quoniam nostri inagistri sunt in possessione hujus, et

inelius possunt accipere experimentuni de sufTicientia vel insuflicicntia scolaris bacallarii

quain ipse.
Ad quartum articuluin dicimus quod bacallarius habens licentiain sub uno inagistro,
non potest incipere sub alio', si illuiii possit commode habere. Et hoc fuit factuin, ut
magister prebeat testimonium de licentia bacallarii, quoniam quidam magne fame in
relroactis temporibus quosdam qui non erant licenliati fecerunt incipcie sub quodam qui
nichil sciebat de licentia vel non licentia eoruin; et ideo statutuin est illud quod dicimus,
ut si factuin consiinile decetero inveniatur, quod puniatur inagister tenens principium, et

bacellarius incipiens. Et si ita fit qiiod inagister aliquis se absentet, propter illud quod
dicit cancellarius in illo articulo, quod tainen non est visuin, remedium habent ad hoc
bacellarii : nain si iiiagister se absentel, non possunt inagistrum suuin habere comode
bacellarii ipsi; possunt ergo, secuiiduin formain statuti, sub alio quocunque incipere.

Ad quintum articuliim, cuin dicit cancellarius quod nostri magistri non legiint nisi

pro pecunia, credimus quod noslrl magistri legiint pro sui et scolarium utilitale. Kt si

aliqui provecti qui non habent bona patriinonialia tanta quod possint se ad alias facultates

transferre, sicut vellent inulti boni qui sunt in facultate artistaruin, nec tanta unde habeant
perfecte victualia, nisi lucrentur, vult cancellarius quod tales legant pro nichilo. Si vellel

hoc, deberet eis administrare victualia, quoniam sine victualibus impossibile est hoinineiii

aliquod bonuin facere, qualecumque fuerit, seu operari; quoniam, sicut vult philosophus
in libro Ethicorum^ impossibile est bona operari indigentein entein, hoc intelligendo esse
impossibile secunduin cursuin huinane nature, que propter continuain sui huinidi intrin-
seci deperditionem eget alimenlali refectione, sicut philosophus videlur hoc in secundo
de Anima innuere. Et dico quod nostri magistri pro lectura nichil plus recipiunt qiiain de
hoc recipiebalur in retroactis teinporibus, in quocumque fuerit libro. Ad illud quod dicit
idem cancellarius, quod nostri magistri non finiunt suos libros, mendacem in isto se
probat canccllarius per relationes quas ipse facit inferius de stalutis facultatis, in quorum
altero continetur quod magistri illos libros quos incipiunt finire tenentur.

Ad sextum articulum dicimus quod nostri magistri non faciunt rectorem, nisi secun-
duin iilam viain quain vos, pater sancte, ordinavistis in hoc tenendam pro lemporibiis
cujusdam quondam vestre legationis*. Ad illiid quod dicit idein cancellarius postea, quod
cx discordia orta pro eleclione unius procuraloris cessatum est per medielatem iiniiis

anni, adducens vestrain Sanctitatem in atlestalionem hujiis seu reculliirain, non recolo,
pater sancte, quod vos videritis per tantum spacium teinporis cessatum fuisse in facultate

nostra propter jain dictuin ; veruin est tamen quod scinel cessatuin fuit propter hoc per
quindenam, vel circiter; tunc tainen non regebam nec rexi usque ad longa tcmpora postea.
Chart. Vniv. Paris. I. 77
610 CHARTULARIUM UMVERS. PAUIS. [1284

Ad septimuiii articulum dico quod si essent alicjui confederati intcr sc in cjuacumque

natione ad faciendum examinatores apud Sanctam Genovepham iu intentione extorquendi

pecuniam pro liccntiis, non auderem dicere quin isti essent de medio tollendi; et si cssent

aliqui, cancellarius Parisiensis ecclesie bene faceret in eos nominando; et si facultas

cognosceret tales, isti per facultatem essent perpetuo de facultale expulsi; et per facul-
tatem si essent inventi in hoc culpabiles, essent infames promulgati. Xec credo quod in
facultate sint aliqui tales; immo illi fuerunt exaTninalores facti apud Sanctam Genovepham,
et coram facultate jurati, qui in examine inferiori' alias audiverunt, videlicet in examine

Beate Marie, non re[s]persi, nec in uno examine nec in alio, aliqua infamia. Cum dicit

postea cancellarius quod vix potest aliquis oblinere licentiam ex parte Sanctc Genovephe,
nisi pecunia mediante, sic loqui esl redarguere facultatem totam, que ibi ponit examina-

tores, de symonia, et cancellarium ejusdem ecclesie qui tamen cst vir justus, in oflicio

examinationis et aliis suis factis Deum habens pre oculis, et ita fidelis in examine et aliis,

sicut magister Phylippus de Thoriaco, cancellarius ecclesie Parisiensis. Hec tamen, pater
sancte, non porrexisset, nec etiam vestre Sanctitati porrigi fecisset magisler Philippus de

Thoriaco, cancellarius Beate Marie, nisi intenderet per infamatoria, que porrexit seu
porrigi fecit, vestram Sanctitatem inducere ad hoc, ut Sanctitas vestra facuUatem, magis-

tros facultatis et examen Sancte Genovephe pro infamatis haberet; in quod procurando
injuriatus est facultati, adeo quod non posset super isto condignam facere emendam in

facultati tradendo mille marcas auri, cum facultas et magistri facultatis vellent de suis
et bonis facultatis tantum et plus pocius amisisse, quam quod lalia infamatoria fuissent
contra eos, vestre Sanctitati, in presentia patriim reverendorum dominorum cardinalium,
ex parte prenominati cancellarii porrecta. Propter quod, pater sancte, vestre supplico
Sanclitati, quatinus predicfum cancellarium compellatis ad reddendum predictam pecunie
summain facultati in emendam dicte injurie ;
quod peto, sicut facultatis procurator,
nomine facultatis. Et quia hoc non sufficeret ad emendam super tanta injuria quanta est

per eum tanto collegio, quantum est collegium arlistarum Parisius, irrogata, peto ultra

hoc nomine facultatis et pro facultate tanquam procurator ejusdem, magistrum Phylippum
de Thoriaco, Parisiensem cancellarium, omni dignitate et beneficio que ad presens habet
et in posterum habiturus est, perpetuo privari.
Ad illud quod dixit idem cancellarius postea, quod non sunt modo in facultale cenlum
et XX magistri, licet ipse verum dicat in hoc, sicut credo (iiam sunt tot vel circiter),
in hoc tamen dicendo repugnans est suis dictis prioribus, quemadmodum prius decla-
ratum est. Cum dicat idem cancellarius postea : Item hoc anno fecerunt magistri
artium, etc. , dico, pater sancte, quod magistri nostri nichil faciunt circa hoc ad extor-
quendum pecuniam a determinatoribus; nec ignorantibus pueris conferunt licentiam deter-
minandi; nec de hoc potest esse cerlus cancellarius propter rationes superius diclas. De
sex esse in scolis ad determinandum non recolo, set de quatuor vel tribus; et in veritate
77.
 1284] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 611

credo quod tot esse in scolis ad determinandum non est bonum; et si magistri nostri non
ordinaverint aliquid circa hoc, aliud ordinabunt. Ad illud quod dixit postea cancellarius,

quod quidam determinant hora prima, quidam in meridie, etc. , dico quod verum est;

set hoc faciunt dcterminatores in inceptionibus suarum determinationum ;

quod permillitur
eis, quia in antiqua forma quain jurant determinatores continetur quod quilibet debet inci-
pere determinare infra diein inartis post brandones'"; et quia onines non poterant incipere
infra illud tempus in honorabili societate, que est eis necessaria in inceptionibus sue

detenninationis, illud juramentum commode servare non poterant; et ideo ne pericukim

aniine incurrerent circa illud juranientum, permissuin esl eis ex dispensatione facultatis,

quod ipsi in inceptionibus sue determinationis teneant horas jam dictas; in residuo autem

I Quadragesiine, determinatur post prandium.

est per superius habita.
Ad alia contenta in illo articulo responsum

Nunc respondcndum cst ad gravamina quc dicil canceHarius Parisiensis sibi inferri ab
artistis. Cum dicit cancellarius Parisiensis quod arliste primo gravant euin in hoc quod
statuerunt quod nulhis possit incipere in artibus, nisi determinaverit; dico quod in hoc
non debet cancellarius reputare se esse gravatum, quoniam cancellarius, qui quondam
exivit de facullatis gremio, diligere debet utilitates scolariuin facultatis. Utilitas autein
eoruin est quod ipsi deterininent, propter iiuilta : quoniam ipsi, artati ad studium propter
deterininationes suas, evitant otia, acuunt ingenia; et cum ad eorum dcterminationes
veniant viri valentes et discreti de singulis facultatibus, magnates, puta, aliquando archi-
diaconi, cantores et prepositi ecclesiarum calhedralium, et alii mulli, coram illis loquendo
acqiiirunt loqucndi audaciam" que nccessaria est artiste, magnalum notitiam per quain
solebant ad bcnelicia ecclesiaslica promoveri. Iterum veniunt ad hoc quod sciunt per hoc
sophismata diversa probare, et in probalione respondere communi responsione ad eadem,
ad veritates eorumdem et distinctiones arguere. In quibus cancellarius, pro teinpore
edilionis illius statuti, dicebat nostros scolares deficere, eliam illos quos ipsuni oportebat

in cxamine inferiori expedire, sicut dicebat cancellarius, vel omnes refutare, cum in jam
dictis omnes invenirentur deficicntes; quod valde verecundum erat. Propter quod canccl-
larius, pro illo tempore, nostris magislris supplicavit, et pluries, quod, pietalis intuitu,
super hoc apponeretur consilium. Magistri rcgenles in facultale considerantes quod tanto
defeclui baceilariorum non poterat adhibcri medcla nisi per determinationcm, slatuerunt
quod nulius reciperetur ad incipiendum nisi deterininasset Parisius vel alibi in sludio, ubi

essent duodeciin regenles in actii"; nec magistri per statulum intendcbant, nec adhuc
intendunt ad hoc arlare canonicos cathedralis ecclesie Parisiensis; et ideo nichil est
factuin conlra libertatem Parisiensis ecclesic, licet hoc dicat cancellarius, nec in hoc
factuin est contra libcrtatein ca^iccllarii. Sed si statutuin esset quod ipse canceliarius non
possct aliquos licentiare, nisi detcrminassent, forte in hoc facultas conlra eum ordinasset;
quod tainen non confiteor, nec difliteor. Set cum expedilio bacellarioruin, quoad inceptio-
612 CHAnTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1284

nem, soluin perlineal ad faciiltatein, cui facultati tenentur jurare bacellarii super multis
statutis, nec aliter recipercntur ad incipiendum, nec unquain recepti sunt, qualitercuinque
essent a cancellario licentiali, et hoc habet facullas de consuetudine approbata, et est in
possessione hujus : magistri predicte facultatis in statuendo quod nullum reciperent ad

magisterium nisi deterininasset, nichil fecerunt contra libertatem cancellarii. Cuin dicit

canceUarius postea, quod hoc est contra consuetudinem hactenus observatam, hec decla-
rans per hoc quia a teinpore, a quo non exlat meinoria, semper inceperunt bacelhirii in
examine Beale Marie licentiati, sive determinassent sive non, dicimus quod per hoc non
probat cancellarius aliquid esse actuin contra consuetudinem nec consuetudines; nain in
optione facultatis artistarum seinper fuit tales recipere vel non recipere, pro sue vohmtalis
libito, sicut declaratum est. Cum dicit idem canceUarius quod hoc est contra Deum,
propter bonos qui veniunt de Oxonia et aliis partibus remotis, quos non liceret delermi-
nare; ad hoc responsum est per precedentia. Quoniam illi de Oxonia, si determinaverint
ibi, non coguntur Parisius determinare, sicut declaralum est superius in recilatione forme
slatuti; si non determinaverint, non est bonuin quod habeant majorem libertatem in Pari-
siensi studio, quain illi qui ibidem diu fuerunt; et quanto meliores sunt, tanto melius et
subtilius determinare possunt. Et ideo bene decet eos Parisius determinare, si alibi non
deterniinaverint, cuin bene et subtiliter et Liudabiliter possint hoc facere. Cum dicatur

postea quod hoc est contra litteram domini pape " in qua continetur, secundum quod
asserit ille canceUarius, quod ipse faciat exaininari baccUarios, el, quos invenerit dignos,
licentiet, nec fit ibi mentio de eorum deterininalione; dicimus ad hoc quod hic nichil est
factum contra Utteram, cum per statutum, sicut apparet per formam statuti superius
dictam, non artetur cancellarius ad hoc quod aUquem non Ucentiet nisi determinaverit,

recipiat si sibi placet, et Ucentiet illos qui non determinaverunt. Licentiatos modo debito
et soUto secundum consuetudinem approbatam, et per illum modum in cujus possessione
facultas est super isto, facuUas reputabit iUos Ucentiatos; et sic ex iUo statuto nichil

factuin est contra litteram predictam. Quantumcumque tamen aUquis Ucentiatus fuerit sub
observatione condictionum que in Ucentia conferenda observari debent a canceUario,
ipsum tamen ad magisterium non recipiet facuUas nisi juraverit se determinasse, quod
statutum est in facultate, et alia que tenetur jurare quiUbet incipiens, quantumcumque
fuerit Ucentiatus, antequam ad magisterium recipiatur in facultate et per facuUatem ; et

propter hoc nichil factum est contra litteram domini pape, sicut visum est. Item, in hoc

quod canceUarius dicit, quod magistri nostre facultatis, in statuendo quod nuUus reci-
peretur ad magisterium nisi determinasset, fecerunt contra Utteram domini pape cum in

ea nuUa fiat menlio de determinatione, in hoc dicendo canceUarius interpretatur litterani

domini pape, quod facere non deberet. Item, determinatio est unus honorabiUs gradus
attingendi magisterium, et utiUs scolaribus propter rationes superius adductas. Hunc
autem grachim cum oinnes dimitterent, accipientes exempUim propter quosdam qui licen-
1284] AB A>NO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV nEG. FRANC. 613

tiabantur absque eo, quod deteniiinassent, et ita diniittebant, quod fuit invenlus annus in

quo per tolum non erant lx deterininatores : nostri magislri subvenientes buic lapsui

facultatis ordinaverunt quod nullus ad magisterium reciperetur nisi determinasset; quod

facere potuerunt, quia cujuslibet collegii est posse statuta facere et ordinationes ad sue

honestatis ac honoris conservationem. Item, magistri habent de consuetudine approbata a

tempore a quo non extat memoria, quod possint statuere in his que credunt esse utilia

facultati; ad hoc etiam habent posse per litlcram domini pape Gregorii bone inemorie,
quantum ad illam clausulam que sic incipit : Geterum ubi non est ordo, facile repil

horror ", in qua continetur expresse quod magistris conceditur potestas faciendi statuta
et ordinationes de modo et hora legendi et disputandi, qui et qua hora debeant legere,
et circa alia inulta datur magistris potestas ordinandi et statuendi, que ibi expresse conti-
nentur. Et sic nichil fecerunt contra littcram domini pape magistri nostri, cum per
litteram illam concedatur eis potestas ordinationes et statula faciendi, quemadmodum
visum est. Cum dicit postea idein cancellarius quod hoc est contra juramenta magi-
strorum, in hoc, pater sancte, cancellarius ini|)onit perjurium nostris magistris; et propter
hoc in emendam hujus et aliorum per que ipse infamat nostros magisfros apud vestram
Sanctitatem et dominos cardinales, quod facere non deberet, peto in emendam hujus
injurie, per magistrum Philippum dc Thoriaco Parisiensem cancellarium facultati et

magislris nostre facultatis irrogate, predictum magistrum Philippum in mille inarcis auri
condempnari, cum facultas et magistri facultatis vellent pocius de suo et bonis facul-

tatis tantum amisisse, quam quod predicta injuria esset eis irrogata per predictum magis-
trum Philippum. Et quia hoc nichil esset in einendain tanfe injurie, peto ultra hoc, tanquam
facultatis procurator, nomine dicte facultatis, ipsum predictum Philippum omni dignitate
et beneficio que habet ad presens, et habiturus est in posterum, privari. Cum dicit postea

idem cancellarius quod in licentia recipienda jurant bacallarii quod nichil facient contra

libertatem ecclesie Parisiensis, bene credo, pater sancle, quod ipse nititur ad hoc, ul hoc
juramentum et multa alia illicila bacellarii prestent. Gredo tamen quod ipsi hoc non
jurant; et propter hoc, cum cancellarius non faciat hoc tanluin, sed et qucdam alia

illicita (nam dispensat ])acellariis de tempore, de etate, de libris; ox quo sequitur quod

insufficientes et non digni liccntiari per crassam gratiam expediuntur in cxamine licate
Marie, sicut visum est pluries ,
juxta hoc, supplico vestre Sanclitati, nomine facullalis

predicte et mandalo, tanqiiam procurator ejusdem, qualinus cogatis, paler sancte, Pari-
siensem cancellarium, ut juramenla que bacellarii tenentur facere, rccipiat iii examina-
lorum prcsenlia, et quod nulli de tempore, de etate, de libris non audilis dispenset, nisi

per consensum examinatorum, et quod juraincnta illicila <l a tacullatc non ordinala, in

secreto seu publico, a bacellariis licenliandis non exigat. El cuin dicit cancellarius postca
quod lenor littere domini pape est quod ea que concedunliir magislris Univcrsitatis et

bacellariis, eis conceduntur salva lil)cit;ilc ecclesie Parisicnsis, occasione cujus scriplurc
614 CHARTULARIUM UXIVEUS. PAIIIS. [1284

nititur artare bacellarios ad jurandinn quod servabunt libertatem ecclesie Parisiensis :

dato quod hoc esset in littera doinini pape (quod tamen non est veruin, salva pace cancel-
larii, immo sunt ibi ista verba et non alia pro Parisiensi ecclesia : Parisiensibus cano-
nicis, libertate ac jure in incipiendo habitis in sua manentibus firmitate '';, nec propter
ilUid quod ipse imponit littere doinini pape, nec propter illa jain dicta que continentur
ibidem, cancellarius deberet bacellarios noslros cogere ad jurandum quod asserit eos

jurare seu jurasse, cum non dicatur in littera, quod ipse recipiat juramentum jam dictuin a
bacellariis, nec per litteram precipiatur quod bacellarii hoc jurent. Facit ergo cancellarius,
sicut probatum est, contra litteram domini pape, non nos. Et tainen, cum ipse incepit in
artibus, juravit servare libertates Universitatis, ad quemcumque statum deveniret;
quoniam ipse et omnes quotquot incipiunt et inceperunt in artibus, a teinpore a quo non
extat memoria, jurant se libertates Universitatis servare inodo qui dictus est in presentia
omniuni illorum, qui intersunt suis principiis'^ Ab hoc juramento cancellarius Parisiensis
predictus non est absolutus, et non servat libertates, quoniam ipse facit contra libertatem
Universitatis, quemadmodum declaratum esl superius. Perjurium ergo incurrit cancellarius
Parisiensis, et non nos; et perjurus est, sicut declaratum est per precedentia; et in hoc,
predictus cancellarius percussus est illo baculo et eodem quo ipse volebat magistros
predicte facultatis percutere. Per jam dicta manifestum est quod idein cancellarius inler-
pretatur privilegia ubi sunt planissiina, et in hoc facit contra ecclesiam Romanain : ex quo
per ipsum secute sunt et sequentur abusiones ; magistri autein de nostra predicta facultate
non faciunt talia, licet hoc imponat eis, sicut in sequentibus videbitur.

Ad illa super quibus predictus cancellarius postea conqueritur, respondemus. Cuin

dicit priino quod de novo, ad instar aliarum facultatum, artiste utuntur sigillis quatuor,
uno quod fecerunt sibi fabricari nomine nationis Gallicorum, etc, dico quod verum est
quod quatuor sigillis magnis utitur facultas : uno quod est nationis Gallicane, etc. Nec
novum est hoc, iinmo in possessione istorum sigillorum et usus eorum est facultas
predicta a tempore a quo non extat memoria ; et obligatur per littcras illis sigillis

roboratas facultas per procurationem magistrorum facultalis, quando incumbit necessitas

facultati predicte pro negociis ejusdem facultatis expediendis. Siniile fit in qualibet
natione pro negociis nationis; aliter eniin aliquando non possent expediri negocia facul-
tatis, nisi tales obligationes fieri possent. Nam et hac vice pro missione ad curiam
mutuo recepit facultas a quodam suo ainico xx libras turonens. pro nieis expensis in
curia Romana faciendis; nec erat facullas obligata, quando recessi a Parisiensi civitate,
alicui nec pro modernis negociis nec antiquis in pluri pecunia : per quod declaratum est
falsum esse quod dicit cancellarius Parisiensis, videlicet quod propter multas obligationes
scolares subtrahunt se a studio Parisiensi, nec compellantur ad hec solvenda ad que sub
illis sigillis facultas obligatur. Ad illud quod dicit cancellarius postea, quod artiste
nituntur interpretari privilegia, et interpretantur ubi aliqua, etc, propter quas interpre-
1284]" AB A^NO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 615

tationes inulte perturbationes proveniuiU in sludio Parisiensi, (litiinus (|uod artiste

non nituntur ad hoc; nec propter eoruin interpretationem perlurbationes proveniunt nec
provenerunt in studio. Sed ipse interpretatur ea, sicut declaratuin est superius; ex qua
sua interpretatione poterunt provenire per predictuin cancellarium perlurbationes in studio
Parisiensi, nisi Deus, omniuin dispositor, et vos, patcr sancte, qui iocuin ejus tenetis in

terris, celeriter super hoc ad utilitatein studii adhibueritis reinediuin.

Cuin dicit idein cancellarius postea quod artiste cessaverunt contra privilegia, ut
iinponit eis, non recolo quod artiste cessaverint in aliqiio casu, accipiendo arguinentum ad
lioc faciendum ex privilegio ; bene taiiien recolo quod tota Universitas cessavil a suis
lectionibus, non est diu, pro injuria illata viro discreto, in conversatione honesto, in vita

laudabili, et in scientia eminenti", videlicet inagistro Hugoni, in inedicina regenti ;

quam
injuriam intulerunt sibi vigiles Parisienses sine ratione, priino ejus hostium frangendo,
ipsuin circa leclum suuin in camisia et bracis nudis capite et pedibus existentem, inanu

vlolenla capiendo ;
post capturam, licet se non poneret ad defensam, graviter el fere ad
mortein ex ictu cujusdam clave in capite vulnerando ;
post vulnus ipsuin violenter ad pavi-
inentum vici trahendo, ipsum ibidem sub pedibus equorum suorum calcando, ipsumque,
non perccpto vulnere ab omnibus ipsis, ad carcerem ducendo. Ex quo incarceratus erat
roputandiis, cuiii a potentibus ipsuin incarcerari violenter ad carcercm duceretur. Percepto

tamcn vulnerc a custode vigilum, cessalum fuit ab ejusdem ductione in carcerem. IV'ec

occasionem habuerunt vigiles dicti hoc sibi faciendi, nisi ex hoc, quod aqua, qua magister
predictus huinectabat herbam que dicitur basilicot, per vas terreum, in quo erat herba jani
dicta, distillavit super vigiles, magistro qui erat iu bene altis fenestris hoc non perci-
piente. Clamavit etiam tota vicinia vigilibus se esse paratam ad fidejubendum pro magislro

sub pena bis inille librarum parisiensis inonete. Et cum monitione premissa in recentia

facti per v inenscs postea super illa injuria non posset haberi, aliquibus de consilio
regis '" hoc impedienlibus, emenda condigna; cuin in atrocitate illius injurio privilegium
rcgale Univcrsitati Parisiensi indulluiii fractuin esset (quantum ad duo, vidclicel qiioad
lioc quod violenter captus fuit magister, licet se non poneret ad defensam ; ducebatur ad
carcerein regis tamquam jaiii pro incarcerato habitus, quod de quocuinque esset scolari
non debuisset fieri, sicut in privilegio regis continetur, justitiaque laycalis in capitale
scolariuin ", quantum ad illain injuriain, nianuin apposuit, quod lamcn per privilegium
rcgale ficri non debuit similitcr) : inagistri de Universitate videntes hoc, magna delibe-
latione prehabita, suas suspendcrunt lectiones, consideranles quod si non consequerentur
cmendam, privilegium regale amittebalur; et in hoc cessaverunt in casu sibi permisso ex
privilegio (jregoriano", cuin infia quindecim dies, monitione premissa, non esset habila
cinenda condigna de magistro qui pro incarcerato reputaiuius eral, siciit patens cst ex
lecitatione forme injuiie prehabita. Manifeslum est ex jaiii habitis, (|uod cessavit lota Uni-

vcrsitas, non ailislc. Ilec taincii <'sl veritas, ({uod cancellarius prcdictus, sub pcna ab
616 CHARTULARIUM UNIVERS. I*ARIS. [1284

Universitate ordinata contra illos qui non venirent ad dandum consiliuni, in illo articulo

pluries vocatus semper venire conteinpsit, ita quod, cum missi essent scrvientes de
singulis facultatibus, Universitati jurali, ad cancellarium predictum pro ipsum citando ad
congregationem generalem, sub hac forina citandi eis ab Universitate injuncta, quod sciret
cancellarius quia si ad congregationem (cuin esset unus de magistris regentibus in Uni-
versitate) non veniret, ainplius sibi non parceretur, sed ad ejus punitionem sine relaxa-

tione procederetur : qui servientes, sibi injuncta exequentes, per juramenta sua Univer-

sitati retulerunt, quod secundum forinam prius dictam predictum cancellarium citaverunt;
sed tantam ex illa citatione cancellarius conceperat indignationem, quod dixit eis quia

non timebat Universitatem in aliquo, et quedam alia que pudet me repetere. Quo audito,
magistri de Universitate percipientes quod perseverabat in sua malitia et contumaciis,

ipsuin tamquam in theologia regentem a suis lectionibus suspenderunt, quousque, sicut

obediens, veniret ad emendam. Et hic expressus est ille casus pro qiio cancellarius punitus
dicit se ab Universitate gravatum.
Ad illud quod postea signat canceUarius vestre Sanctitati, quod hoc anno magistri
facultatis artium cucurrerunt fere per omnia hospitia in quibus erant scokres qui non
studuerunt nisi per duos annos vel tres saltim, monendo eos ad accipiendum licentiam
apud Sanctam Genovepham, et quod ipsi a talibus extorserunt multam pecuniam : pater

sancte, istud totuin falsum est, quoniam bene scitur in toto studio Parisiensi, quod a

viginti annis et citra non fuerunt ita boni licentiati apud Sanctam Genovepham, sicut

fuerunt hoc anno, nobiles viri et alii. Nec dicit hoc cancellarius, nisi propter hoc, quia
dolet multum de hoc quod ipse tales expedire non potuit, cum nullus esset ausus intrare

examen Beate Marie, nisi magistri actu regentes vocarentur a Parisiensi canceUario ad
ipsuin examinandum. De quadringentis licentiatis apud Sanctam Genovepham pro anno
illo, de quo loquitur canceUarius, non possum cstimare quod fuerint ibi ultra sexcies

viginti, quod paruin fuit, quia boni erant omnes, qui expediti fuerunt, et non audiebatur
in examine inferiori. Cum dicit idem cancellarius, quod nostri magistri inhibuerunt ne
aliqui peterent licentiam ab eo, verum est, per rigorem acceptando licentiam, nisi essent
auditi in rigore per inagistros regentes actu. Non fecerunt tamen magistri facultatis ad
hoc inhibitiones per domos, set in congregatione generali facta apud S. Bernarduni,
convocatis ad hoc scolaribus et magistris. Et rationabiliter hoc factum est, pater sancte,
sicut videtur magistris de predicta facultate ; nain cancellarius non debet per rigorem in

examine Beate Marie expedire aliquos, nisi fuerint auditi per magistros actu regentes
quoniam privilegium Gregorianum est pro magistris in illo articulo, sicut potest patere

per illain clausulam que sic incipit : De fisicis autem et artistis cancellarius bona fide

permittet examinare magistros", etc. . Item, hoc habent magistri regentes in facultate
predicla, de consuetudine approbata a tempore a quo non extat memoria. Item, magistri
predicte facultatis actu regentes sunt et fuerunt in possessione pacifica hujus usque ad
 1284] AB ANNO MCC VSQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRA>C. 617

teinpora moderni cancellarii, ab ipso tainen inodo proprio inotu sui capilis perlurbala.
Itein facultas ad hoc habet raciones efTicaces. Una ratio est, quoniain iste inodus licen-
tiandi servatur in aliis facultatibus. Itein, inagistri actu regentes in facultafe certiorein

habent et accipere possunt experientiain de suis scolaribus, quain inveterati inagislri qui
actu non regunt, lum quia melius noverunt et cognoscere possunt utrum sint boni scolares
vel non, cuin ipsi bacellarii debeant frequcntare scolas actu regentium et non alioruin ;

tuin etiam, quia de modernis opinionibus novernnt veritatem, non aulem alii invelerati.
quoniam cmn scientia arliuin sit labilis, invcterati, non regenfes, nesciunt opiniones
modernas et ainiserunt antiquas. Ilem predicfus cancellarius debcret velle quod in exainine
illo, per depositionem magisfroruin actu regentium, expedirentur bacellarii in rigore, nisi
cancellarius in collafione licentiarum velit esse suspecfus. Cum ipsi bacellarii posfea, si
velint magistrari, quibusdam servafis condicfionibus, debeant recipi in magisfrorum regen-
tiuin collcgio, ct cum cancellarius pluries per faculfatein requisitus, quod jain dictain liber-
tatein faculfafis non auferrel, ullra hoc procederet, requisifione sprcla, ad licentiandum
quemdain viruin nobilem" conlra modiiin jain diclum : nostri magisfri senfientes siiaiii

faculfafem in hoc injuste ef indebite per predictum cancellarium gravafam, super hujus-
inodi gravamine in scripfis, pafer sancte, ad vestre Sanctifatis audienfiam appeUarunl. Ka
propter eidein vestre Sancfifati supplico, quatinus prcdicluin cancellarium coinpellere
dignefur, ad hoc, ut ipse audiat seu audiri faciat pcr inagisfros acfu regenfes, ac per eos
expediat in rigore bacellarios ad hoc inerifos facullatis scpe dicle ; ad quod propter
raliones superius diclas est predictus cancellarius merifo compellcndus.
Expedilo de oninibus que predicfus cancellarius confra faculfatciii prcdiclain
porrexit, excepfis sfatutis que dicebat csse stalufa de novo cx parlc artistarum anno
ocluagesimo priino, die vcneris, in festo sancti Michaelis, contra pofcslalcin cancellarii

et privilegia doinini pape : ut verilas iii oiiinibus videatur, dicimus sic, quod hoc aiino
quedain sunt statuta ex parte arfistarum"; ufruin autein fuerint publicafa die quo dicit

cancellarius, non recolimus. Ad hoc quod dicit ea esse facta contra pofesfafem siiain et

privilegia domini papc, dicimus quod iinmo facfa sunt per virfulem privilegiorum doiiiini

pape, per illain clausulain privilegii Grcgoriani superius cxpressam, qiic sic incipif :

Ceterum ubi non est ordo , etc. ;

que clausula supcrius in consiinilibiis allcgata cst :

et ideo illa slalula non sunt facta contra privilegia doinini papc, postquam privilegia
doinini pape sunt pro facullalc cl pro magistris facultatis. Nec illa sfatula sunt facfa
contra poteslatem cancellarii Parisiensis, nec contra poteslatem episcopi ejusdem loci, iiisi

velit canccUarius dicere quod potestas sua et potestas episcopi Parisiensis superant pote-
statem ecclesie Roinane.
Ne tamen, pater sanctc, propter illa que cancellarius dicit csse statuta a faculfate,

faculfas errassc credafur, cuin qiiedam Iruncalc rccitcf, ut apparentcr ex illis sfafutis possil

iacere facultatem reprehcndi, copiain de novo statutoruin vestre Sanclilali porrigcimis,

Chart. Univ. Paris. I. 7
618 CII.VRTULARIUM r^JIVERS. PAIUS. [1284

qiiandocuinquc placuerit eidem ;

quo facto, si propter intentionein facultatis obscurain

credal quod ipsa erravcrit, intentionem quain habnit in illa statuendo exponcmus, si

ad hoc fuerit vestre Sanctitatis libitum, post hec oinnia corrigenda et non (;orrigenda
vestro arbitrio supponendo.
Per hec soluta sunt ac etiam enervata ea que, per cancenarium Parisiensem propo-
sita, artislarum facultatcm ledere videbantur.

Sicut inater filie jure naturali tenetur in eam nutriendo, sic filia inatri in ejus exhono-
rationes extirpando, quoniam si infortunium ainici inortui redundat in vivum, quod vult
philosophus libro Ethicorum, rationabile est ut exhonoratio patris seu matris redundet in

filiam seu filium ; et quoniam facultas artistarum Parisius Universitatis magistroruin et

scolarium ejusdem loci est filia, rationabile est, ut rationis arina et scutnm apprehendat,
exsurgendo sibi in adjutorium contra Parisiensem cancelhirium, eam"-^ sicut matrem suam
dulcissimam oppugnantem ; et ego clientulus filie, ad honorem ejus, per inoduin qui
sequitur, defensionem matris aggredior.

Cum priino dicat cancellarius ecclesie Parisiensis se ab Universitate gravari in hoc,

quod facit ipsuin citari per bedellos, servientes suos, ad congrcgaciones, sub pena suspen-
sionis lectionum suarum, dicimus quod Unlversitas Parisiensis facit citari cancelhirium
Parisiensem, non ut cancellarium, scd ut unum de magistris regentibus in Universitate.
Nec in hoc debet cancellarius se reputare gravatum, cuin in altero privilegiorum Univer-
sitatis sic scribat dominus papa magistris Universitatis"^ : ^landamus vobis quatinus citati

ad congregaciones generales, intersitis eisdein, Universitati consilium et auxilium impen-

suri. Cuin dicat idein cancellarius in rationc pcr quam nititiir dcclarare se gravalum
esse, quod ipse tanquam cancellarius est capud Universitatis, una ncgatione illud capud
destruendo, dicimus quod ipse non est capud Universitatis, quoniam, sicut manifestum est
omnibus qui statum Universitatis noverunt, Universitas habet aliud capud a cancelhirio

Parisiensis ecclesie; et ideo, si cancellarius predictus vellet se sicut caj)ud corpori

Universitatis, quod nobile est, cum vero Universitatis capitc alligare, deturparetur corpus

Universitatis, nain per hoc Universitas in formam inonstri bicipitis redigeretur; quod
non sustineretur ab Universitate. Itein, si canceHarius vellet esse cum vero Universitatis
capite adhuc capud, jain vellet per hoc, ut videtur, Universitatem regi per diio capita ; ad
quod sequeretur, quod Universitas, et per eum, in processu temporis periret; quoniain
dicit philosophus quod perit civitas que phiri uno regitur capite. Item, Universitas,
sicut ipsa tota confitetur, nuUo inedio pertinet ad Romanam ecclcsiam ;
pro quanto,
pater sancte, Parisiensis Universitas non credit nec confitetur supra^" suuin rectorem
habere capud aliud a vestra Sanctitate ; ad quod sequitur quod canceUarius in dicendo se
Universitatis capud esse, locutus est contra vestrain Sanctitatem capitose et fatue.

Nunquam tamen tantum verbuin nec ita elatum fuissent ausi sui antecessores, quorum
7.
128'l] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 619

sciencie non est in aliqiio coinparandus, protiilisse. Cinn dicat postoa prediclus cancel-
larius quod magisterium el regcndi facultalein iion inendicat ab alio, quain ut cancella-

lius tribuit aliis jure siio; ad hoc diciinus quod, dato quod quoad inceplioncin non
inendicet inagisteriuin ab alio, quod tanien non confitenuir nec difliteinur, facullatein

tainen regendi in Universitate ab Universitale inendicat ; in qua cum regit, factus esl

sicut subditus et inferior ad Universitatem. Dicimus etiam quod non tribuit aliis jure

suo licentiain, inimo jure sibi ct Universitati concesso virtute privilegii Gregoriani,

cum in aliqua facultate alicui non possit licentiain tribuere, nisi prius examinetur a

inagistris, et prehabito testimonio magislrorum de suflicientia, ac aliis que in privilegio

Gregorii plenarie continenlur. Cum dicit canceUarius postea quod, cum ut capud et

superior ab inferioribus ligari non possit ut non subditus Universilali, manifestum esl
penam suspensionis jam diclam iiijiiste ab Universilate sibi inferri dicimus ad lioc, quod ;

diclus canceHarius ab illo quod credit csse superius, ad iljud quod ipse crcdit inferius

procedit airirmando, cuin virtule sermonis sui jam dicli asserat se superius ad Universi-
tatem, el Universitatein se inferiorein esse, qui processus est contra documenta dyale-
lice : deberet enim in tali proccssu procedere negando. Nos vero videntes suum
processuin peccare, procedimus ad ilhul quod ipse asserit superius ad Universitalem
negando; non eniin est superior ad Universitalem, scd inferior proplcr causain superius

diclam; ex quo Univcrsitas eum ligare poluit, sicut sibi sul)dilum. Cum dicit idein

canceliarius quod vocatus ad congregaliones sub pena suspcnsionis leclionum per

viij dies non ivit, quod fecil de consiHo siii capiluli ct multorum jurisperitorum, diciinus

[quodj in hoc quod asserit sc non ivisse, asserit suani contuinaciam ; nec est verisiinile

quod diniiserit" ire propler consiliuin jam dictuin, cuin dominus prepositus de Sanclo
Audoinaro", et alii magislri regenles de chiuslro Beate Marie venerint ad congregaliones
sic vocati, qui sunt de Parisiensi capitulo, sicut et ipse cancellarius, et equaliler jurali
Parisiensis ecclesie. Propter quod manifeslum est illud csse falsuin quod dicit, quia si

ivisset, fecisset conlra libcrlalem ecclesie Parisiensis et canceHarie, et contra juramenlum

suum )), quoniain alii jain dicti vellent ila servare juramenlum quod fecerunt occlcsie, et

libcrtatem, siciil ipsomot cancelhirius. Cuin dicit postea quod hoc fuissct contra liltcrain

domini pape, que sic incipit : Qiiasi ligniim vite ))", e/c, diciinus hic quod clausula
littere quam ipse pro se allegal, non bcne probat, quod si ipse venisset, fecisset conlra

litleram doinini pape. Nain propter venisse ad congregaliones, poleslas cancolhirie nec
evellereUir, nec diminueretur.

Cuiii dicit postea quod sic vocare est contra consuetudincin, dicimus quod imino de
consueludinc ap|)robala a leinpore a quo non extat memoria. Cuin dicit postea quod ipse
et alii magistri in theoh)gia solent vocari ad congrogationem siipplicando et rogando,

planiiin cst quod istc sermo est contra ipsum cancolhiriuin, quoniam ex quo ipsc ot alii in

ihcologia regcnles solenl vocari ad congrcgationein, sic vocarc eum, sicut vocatus fuit, non
620 CIlARTULAlUbM UNIVEUS. PAUIS. [1284

est contra consuetudinem. Et ideo in suis verbis idein negat et asserit. Quod si faceret

coactus ad hoc vi argumentationis, nullus diceret quin ipse esset redargutus ; non est

tamen redargutus, cuin ipse idem neget et asserat spontanea voluntate. Item, cum ipse

et alii mao-istri in theologia solent vocari ad congregationes, sicut idem canceUarius

asserit, et cum eo dicimus quod verum est, quoniam ipse et alii solent vocari : non ergo
rogando neque supplicando, quoniam supplicare et rogare non est vocare^". Non ergo
oportet probare consuetudinem super vocando et citando ipsum et alios magistros in
theologia, cum ipsemet canceUarius eain confiteatur. Cuin dicit idem cancelhirius

postea quod cuin non ivisset ad congregationes, inagistri suspenderunl eum per octo
dies de facto,cum non possent de jure vel consuetudine, dicimus quod imino magistri
hoc potuerunt de jure facere, cum ipse sit Universitati subditus, tanquain unus de
inagistris regentibus Universitatis, et etiam rebellis in co quod Universitati inobediens

erat; rebellis autein et subditus a superiori ligari potest, sicut ipsemet canceHarius per

precedentia sua verba dat intelligere ;

quoniam cum ipse dicat superius quod superior
ab inferiori ligari non potest, satis dat intelligere per hoc, quod inferior potest ligari
a superiori : et istud est veruin, dato quod sua verba non daret lioc inlelligere. Item,

hoc potuerunt magistri Universitatis virtute privilegii Gregoriani, per illaui chiusuhun :

Ceterum ubi non est ordo, e/c, in qua conceditur magistris potestas privandi rebelles
suis constitutionibus, per substractionein societatis. Constituerant autem magistri Univer-
silatis, antequam vocaretur canceUarius, quod qui noii veniret ad congregationein, suspen-
deretur a suis lectionibus ; et ideo ipsum sic vocatum, tanquam regentem rebellem illi

constitutioni, ex eo quod sub pena vocatus non venit, suspenderunt a suis lectionibus".

Cum dicit quod magistri non potuerunt de consuetudine, dicimus quod immo consueve-
runt pre ordinatione facta rebellem punire, sicut pluries visuin est in facultatibus singulis
Universitatis.

Ad illud quod dicit postea in explicationibus gravaminum que dicit sibi inferri ab

Universitate, ab illo loco : Vocaverunl iterato , e/c, usque ad illud quod sic incipit :

Item, vocaverunt tertio , etc, per superius dicta patet responsio. Ad illud quod dicit

postea cancellarius, quod magistri Universitatis vocaverunt ipsuin tertio ad congiegationem

sub pena suspensionis lectionum per viii dies alios, ut veniret dicturus rationes quare

adire congregationes suas tolaliter recusabat, et quod eis talem injuriam emendaret, ad
quain vocationem non ivit ; dicimus quod sic vocatus bene debuisset ivisse ; et in dicendo
quod non ivit, asserit se contumacem, rebellem, Universitati non obedientem. Et cum in

altero privilegiorum Universitatis precipiatur a domino papa quod omnes inagistri vocati

ad congregationes generales. ad eas eant, Universitati consilium et auxilium impensuri,

asserit ex consequenti se fuisse inobedientem inandatis et preceptis ecclesie Romane ; et

ista precepta magistris facta per ecclesiam Romanam sunt una de libertatibus Universi-
tatis. Et quia cancellarius, cum fuit magister faclus in artibus, juravit se servare liber-
1284] AB ANNO MCC USQUE AD IMIILIPPLM IV REG. FRANC. 621

lates Lniversitalis, ad qiieincumque stalum deveniret, juravit etiam quod iret ad congrfega-
"liones vocatus; et hec jiirant quotquot incipiunt in artibus et inceperunl de novo'*, el a
tempore a quo non extat memoria : quare, cuin ab hoc juramento canceUarius non sit

absolutus, propter hoc quod vocatus ad congregationes non ivit, et in hoc libertates
Universitatis non servavit, manifestum cst ipsuin perjurium incurrisse; et si capitulum
suum vel alii periti dederunt sibi consilium de non eundo, eis non debuit credere ad sue
anime delriinentum. Ad lioc quod ipse dicit postea quod propter defectus jam dictos
piinitiis a suis lectionibus legere nec dispulare diinisit, in hoc ipse se asserit magis esse
inobedientem, rebellem Universitali et mandatis ecclesie Roinane, ac magis dejerasse.
Cum dicit postea quod si dimisissent lectiones, e/c, quod hoc fuisset contra libcrlatem sue
ecclesie, dicinius quod in lioc non esl sibi credendum, cum illi de ecclesia Parisiensi in

Universitale regentes non liabeant coiisueludinem ad hoc pro se, iinino consueludo appro-
bata a tempore a quo non est ineinoria servata est in contrariuin hujus. Iteruin, si alle-

garet per privilegium libertatem ecclesie Parisiensis ad hoc, deberet apcrire clausulam
privilegii, per quain probatur illa libertas, et tainen ipse eain non apcrit. Item, cancellarius

Parisiensis se intromittit dc lana caprina in dicendo preinissa esse contra liberlatem

ecclesie Parisiensis, cuin ecclesia illa de hoc non porrigat querimoniain contra Universi-
tatein, et cuin ipse non habeat mandalum ab ecclesia hoc faciendi ; et per hoc quod ipse
dicit hoc esse coiitra libertatem Parisiensis ecclesie, non est sibi credendum propter
rationem jain dictain. Item, alii de capitulo Parisiensi in Universitate regentes, vocati ad
congregationes sub pena, timentes penam incurrere veniunt, et semper venerunl, et

libertas ecclesie, si esset aliqua ad hoc, ita esset pro aliis de capitulo, sicut et pro
cancellario ; et ita vellent eam servare, sicut cancellarius, proul credimus, et inelius
posscnt hoc facere. Cum dicit postea idem cancellarius quod magistri fecerunt unam ini-

quissimam litterain, etc, dicimus primo, quod littera non fuit iniqua; quia cum ipse csset
inobediens in muitis, sua punitio bene dcbuit scribi et sigillari, cum puniretur, iit dictuin
est superius, sicut regens in Universitate, non tamquam cancellarius Parisicnsis. Cuin
dicit postca qtiod inhibcbalur scolaribus ne ejus scrmoncs audirent; iitriim de suis serino-
iiibus fieret iniiibilio, noii bene recolo ; et si fuit facla de sermonibus suis, facla fuil sub
hac forina : Quod scolares non audirent ejus serinones, sicut serinones inagislri Philippi
(lc Thoriaco, canccliarii l^arisiensis, regentis in Universitale ;
potucrunt tamcn suos
sermones audire sicut serinones canceliarii ecciesie Parisiensis, nec ad hoc fuit facta inhi-

bilio. Ciim dicit quod littera fuit facta, magistris in theologia ac aliis de Universilatc
pluribus peritis contradiccntibus, dicimus quod iinino fuit facta, sicut prcordinala, per
magistros rcgentcs in tlicoiogia, tain de claustro Beate Marie Parisius" quam aliis ejusdein
facuitatis et aliarum, nullo contradicente, et sigillata sigillo Universilatis, non extracto de
archa irrequisilis theologis nec aliis ; imino decanus in theoiogia atl iioc misil clavem
suain, reccpto tcslimonio servienlis fiiciillalis siie, (|ii<)<l magistri <le sua faciillate ordina-
622 CnARTULA.IUUM UNIVERS. PARIS. [1284

verant, quod litlera illius punitionis sigillaretur. Et ideo patens est quod archa in qua est
sigillum non fuit iVacta, nec sigilluni extractuni de archa per artistas inrequisitis theologis.
Cuin dicat canceUarius Parisiensis quod magistri Universitatis faciunt multa contra

statutum et ordinationem , e/c, diciinus quod iinmo ipse facit contra statutum et ordina-

tionem scolarium ac pacem, contra mandata sedis apostolice, et contra jurainentum suum,

sicut declaratum est superius, non autem magistri Universitatis nec artiste. Et sic est

responsum ad articulum primum in quo dicebat dictus cancellarius se essc ab Universi-

tate gravatum.
Ad secunduin articulum sic respondemus : Cum primo dicit cancellarius quod
gravatur ab Universitate in hoc, quod rector, noinine Universitatis, inhibel scolaribus, etc^
dicimus quod Universitas hanc inhibitionem fecit fieri et precepit ad utilitatem scolariuiii
propter multas rationes. Priina ratio est, quia cancellarius Parisiensis non est judex ordi-
narius scolariuin'% nec delegatus ; et ideo unus de ipsis non debebat facere alterum conve-
nire coram cancellario, nec conveniri coram eodem. Ilerum, unus scolaris erat nimiuin

pronus ad facienduin convenire alterum, propter quod scolares suum studium a(d)inittebant;
libenter tamen hoc pcrniittebat cancellariiis, ct sibi placebat, pro[pter] hoc qiiod scolaris

quilibet, si pro causa eadein jurarct decies in tempore momentaneo, pro quolibet jura-
inento unu[m solidum pa]risiens. in siia curia dimittebat, et in hoc jurisdictionem ordina-
rioruin loci sibi usurpabat et magistro[rum Uni]versitatis, qui forum suorum scolarium
debent habere de jure scripto ct virtute privilegii cujusdam, quoniam in [ordina]cione
cujusdam quondam sedis apostolice legati, cui commissum fuit ordinare per ejusdein sedis
mandatum de s[tatu] Parisiensis studii, continetur hec clausula : Quilibet inagister foruin
sui scolaris habeat '^. Cum v[ero dicit] cancellarius quod hoc rcdundat in prejudiciuin

archidiaconoruin, dicit Universitas quod in hoc nichil [est contra] archidiaconos Parisius,
nec contra ordinarium ejusdem loci ;
quoniam in inhibendo scolaribus, ne [aliquis alterum
con]veniret corain cancellario, qui non est judex ordinariiis, nichil fecit contra archidia-
conos nec [ordinarium. Comjpareant autem scolares conventi corain judice ordinario, si

sua crediderint interesse'*.

Ad ea que ex parte cancellarii contra Universitatem ct facultales falso sunt proposita,
supplere dignetur veslre dis[cretionis ...^']

Originalis minuta in Arch. Univers. Paris. theca V. B. 6. c. in qua cmcndationcs intcr lineas non raro occurrunt. Constat
e septcm foliis membr. longis circitcr On>,63, largis 0,25, fjuac consuta sunt nliud post aliud. Jourdnin, n 274. Hoec
cbarta non ab ipsa facultate artislarum prodiit, scd a procuratore cjusdcm, magistro Johannc de Maligncs nomine (cf. infra
n" 528), qui eam composuit inconsultis aliis magistris, ut ipse supra p. 607 unacum canecllario Philippo de
asscrit, ct
Thoriaco in curia cxistens Martino IV contra objectiones cancellarii porrexit. Terminus a gtto compositionis chartae cst
Sept. 29 an. 1281 (vide supra p. 617); terminus ad quem vero 24 Oct. an. 1284 (infra n" 516). Sed tamen an. 1283-1284, et ccrte
non multo onte an 1284 scripta est, cum canccllarius hoc ipso anno adhuc in curia existcns dcccsserit. Vidc n" 516.

1. Propositio 9. 2. Metaph., XIJ,

7. 3. De Anima, III, 4. 4. Eth. ad Nicom., l, 4. 5. Prov. 22, 1. 6. Cf.

supra n 461. 7. Cf. supra n 501, n. 3. 8. Supra n" 409, p. 455 sq., et n 492. 9. Cf. supra n" 485, n. 1. 10. Similc
statutum supra n" 461. 11. De audacia loquendi scu disputandi cf. Statuta Juristarum Bononicns. in Archio f.
Litteratur-
1284] AB A>NO MCC VSQUE AD PHILIPPUM IV REG. FHANC. 623
u. Kirchengesch. des Mittelalc, III, 318, 4, et p. 33'i, n. G. 12. Supra n 485. 13. Supru n" T9. U. Jbid., p. 13"
lii fiiic. 1."). Ibid. 16. Supra n 501. 17. Orig. : imminenti . Vide snpra n 504. Fnclum evcnit ante Julii 10 an. 1281.
18. Vcrba de consilio regis eluta .sunt. 19. Capilale scolarium in privilcgio Philippi .\ugugti (supra n" I. p. 60)
suinitur hic pro magiitro regente Univcrsilutis. 20. .Supra n" 79, p. 138. 21. Gregorius I\ in privilcglo non dlcit
permittet, sed promittet (cf. ibid. p. 137), ct scnsus fit divcrsus. 22. Fcrranduni, fralrein rcgis .\rugonuni. Cf. supra
n 503. Murtinus IV stetit pro eanccUario. Vide infra n" 528. 23. Dcsidcrantur. Cf lamen n 503. 24. I. e. Univcrsitatcm
Pnrisicnsem. Vidc de hoc supra n 476, n. 3. 25. Supra n" 144. 26. Jourdain perperam edidit sccundum . 27. Ibid.
n dumserit . 28. .\dcnulphus. Cf. n 5tO, n. 6, cl Lccoy dc la Marchc, La chaire franfaise, 2 cd., p. 496. 29. Supra n 247.
30. Tum Martinus IV, lum Ilonorius IV in hoc steterunt pro cnncellario. Vidc infra ii' 516, 528. 31. In hoc ctiain sicut ct
in sequcntibus cnncellarius suinmos pontificcs dcfensores habuit. 32. Supra n" 501. 33. Cujus conlrarium invciiitur
infra n" 520, p. 630. 34. Contrarium vide supra n 105. 35. lu statuto Roberti lcgali supra n 20. 36. Post aliqun
puncta sequuntur alia manu scripta vcrba : Cctera val... o. 37. Ilic documcntuin desinit; ultiinaruin undecim linearum
finis, niargiuc avulso, dcficit; itaque voces supplctus uiicis iiicliisinuis. Ultimae duae lineac alia inanu scriptac sunt.

olb. Gaufridus presbyler cariUtuilis decaiio et capitulo Parls. iioluin facit quidquid summus pontifex in causn
ab Universitate contra cancellariuin Paris. Philippum de Thoriaco mota definiverit.

1284, Octobris 24. apud Urbem ifeterem.

Viris venerabilibiis el discrelis in Christo carissimis decano et capitulo Parisiensi

Gaufridus' miseralione divina tituli S. Susanne presbyter cardinalis et cum dileclione
sincera paratam ad eorum beneplacita vohintaleni. Slatum negotii quondam venerabilis
viri cancellarii Parisiensis' vobis aperire volentes, discrelioni veslre tenore presentium

inlimamus qiiod a sanclissimo patre ac domino nostro Marlino divina providenlia summo
ponlifice dc consilio cardinaiium ordinaluin erat, quod omnes licenlie ab Univcrsitale
Parisiensi quibuscunque personis de faclo concesse in ipsa curia revocarentur, et tam
recipientes luijusmodi licenlias, quam eliain concedenles easdem, canonico et graviter
punirenlur. Item quod quicquid conlra jurisdiclionem dicti cancellarii extitit altentatum,
prout prius in curia revocaretur. Ilcni qiiod doctores Universitalis non possint cancellarium
eundeni ad congregaliones suas compellere, sed eum dobebunt rogare, ct si ire voluerit,

bene quidem, si vero ire noluerit, ipsum coercere non poterunt in aliquo vel punirc'. Alii

vero articuli, de quibus inter ipsuin cancellarium et Universilalem conlondilur, {|ui non
sunt ila cerli, qui e.\ parte cancellarii et a procuralore Universilalis dali fuerunl,
commilti debebunt venerabilibus |)alribus <IominisG.' et 11." .\mbianensi et Pelrocoiicensi
cpiscopis et discreto viro niagislro llenrico de Gandavo, archidiacono Tornacensi. Kt
super iis omnibus precepit dominus noster papa notam'' fieri. Sed diclo cancellario
Philippo niipcr iii curia, secundum quod Deo placuit, viain universe carnis ingresso^,
super ipso negolio locuti sumus cuiii domino papa, qiii nobis respondil quod in ipso
iicgolio ultcrius non procedel, quousque novus canccllarius" per seipsuin vel per procura-
lorem idoneum in curia diclum negolium proseqiialur. Et cum negotium ipsum sil ipsius
ecclesie et domini episcopi iiegolium spcciale, e.xpediens videtur quod vos una cuiii dicto
episcopo in ciiria aliquem procuratorem idoneum consliluere curarelis ad i|)sum nego-
lium persequendiim. .Melius huiuMi esset quod uovus canccllariiis ad cuiiam venirct perso-
624 CH.\RTLL\R1UM UNIVERS. P.VRIS. [1284

naliter; et danius pio cerlo quod negotiuui cito expediretur. Si vero non venerit, negotiuni

ipsuin poterit in curia diu slare. Yalete, viri discreti, per tempora longiora, et oretis pro

nobis et orari faciatis. Datum apud Urbcm Veterem die martis ante festum apostolorum

Simonis el Jude.

Hemeracus, De acad. Paris., p. 80. Bulaeus, III, 4G4. Haiic epistolam ad an. 128'i csse refciendam beiie mon-
stravit V. Le Clerc in Ilist. litt. de la France, XXI, 821.

1. I. e. Gaufridus de Barro. Cf. supra n" 415, n. 2. 2. Cf. supra n" 515. 3. Vide infra n 528, ubi haec oinnia
multo extensius narrantur. 4. Guillelmo dc Matiscone. 5. Raimundo d'.\uberoche. Cf. supra n 498, n. 6. 6. I. e. litteras
minutas. Rcvera decisiones Martini IV exstabant tantum in minutis, non in authenticis bullatis. Vide infra n" 528.
7. Philippus de Thoriaco obiit 1284; quo vcro mcnse incertum esl.
8. Philippo in ofCcio cancellarii magister Nicolaus de

Nonancuria an. 1284 succcssit, qui in epistolis Honorii IV interdum nominalur. Cf. infra n'^ 522, 528.

5 17. Johannes Peckham, archieplscopus Cantuariensis, cancellario Oxoniensi scribil de quibusdam opinionibus,
quas Thomas de Aquino olim Parisiis arbitrio magistrorum Parisiens. subjecit, amareque de fralribus Prae-
dicatoribus conqueritur.
1284, Decembris 7, apud Brandestan.

Cancellario Oxoniensi' vel ejus vices gerenti et magistris ibidem regentibus omnium
facultatum salutem. Si tantuin privatis commodis vivereinus, quid contra nostram inno-

centiam sue faluitatis effunderent detractores, mediocritcr curareinus; sed quia, licet iminc-
riti, suinus divino quamvis occulto judicio deputali pro salute fidclium procuranda in
officio pastorali, quibus eo ipso tenemur ad Dei gloriam totis viribus complacere, necesse
habemus, pro irreverentium hominum jaculis retundendis nostram, quamvis inviti, mani-
festando insontiam ipsorum miseriam propalare. Sane nuper intelleximus admirantes,
quod dilectus in Christo frater W. prior fratrum Predicatoruin Anglie, quem usque in hec
tempora habuimus affectuossisime commendatum, quedam dedecenlia in noslri et

nostrorum prejudicium corain vobis congregatis in vigilia S. Katerine, quod vix credere
possumus, perperam seminavit, lesles invocans sui et nostri invicem tractatus habiti, epis-

copos illos, qui nuper intererant solempniis Saresbyriensis episcopi consecrandi', cum
tamen episcopus aliquis, nec quisquam alius mortalium vcrba audiverit, que soli cum solo

sub solius Dei testimonio et nullatenus aliter de annotata inferius materia loquebamur.
El quia ut nobis dicitur, contra veritatem, forsitan oblivionis causa, dictus .. prior, salva

sua gratia, secreto nostro colloquio est abusus, nuUus debet inhonestum vel extraneum
judicare, si veritatem, quam in hac parte novimus, absentes, ut possumus, per litteras in

suscitati per ipsum et suos contra nos et nostros scandali remedium vobis veraciter expli-
cemus. Referente igitur nobis priore predicto die prelacte consecrationis post prandium,
quod fratres sui Oxonienses pluries ei scripserant, nos in partes Oxonie properantes
intendere ipsorum Ordini et Ordinis opinionibus derogare, respondimus bona fide, quam
fidem tenuimus et tenere intendimus, quantum possumus, sine prejudicio veritatis, quod
nec Ordini eorum nec opinionibus ipsius Ordinis. pro eo quod sunt Ordinis, intende-
1284] AB ANNO MCC USQTJE AD PHILIPPUM IV H E G. FRANC. 625

bainus qiioinodolibet adversari, sed factiiin predecessoris nostri circa errores ab eo

inventos in liberalibus disciplinis, ac dainpnalos de consilio magistroruin', et in parte
suscitatos denuo in scandaluin pluriinoruin, prosequi justitia inediante. Et subjunxiinus
quod fratrum Predicatoruin Ordinein diligebainus inliine, sicut ipse, et modo secure
addiinus, phis quam ipse; quia cum ipse in pretaclo colloquio nobis dixerit, coram Deo se
de pluralitate formaruiii illam tenere firiniter sentcntiam, quam nostra tenet simplicitas,
et tenuit hactenus totus inundus, si fratres suos aliquos falsitati contrarie adlierentes
nilitur in hoc, ut dicitur, defensare : hoc procul dubio non cst diligcre, sed odissc. Proce-
dentibus deinuin nobis ambobus ulteriiis in tractando, et errorem ponentium in homine
existere tantummodo formain unam' concorditer detestando, subjunximus nos quosdam
islius erroris temerarios defensores in lante subversionis foveam corruisse, ul dixcrint
scilicet et scripserint, quod si lioino haberct aliain formain ab aniina ralionali, non posset
corpus hominis corruptum ideiii nuinero etiain per miraculum reparari. Quo audito
respondit prior : Hunc errorem secure de mea conscientia condemnetis . Causam vero
opinionum bone niemorie fratris Thoine de Aquino, quas fratres ipsi opiniones sui
Ordinis esse dicunt', quas tainen in nostra presentia subjecit idein reverendus frater theo-
logorum arbitrio Parisiensium magistroruin', pendere diximus in Roinana curia indecisani
pro eo quod cum vacante scde apostolica per mortem sancte niemorie doinini Johannis,
Dei gralia tunc temporis Roinani pontificis, episcopus Parisiensis Stephanus bone meinorie
ad discussionem ipsoriim articulorum de consilio magistrorum procedere cogilarct' :

inandatum fiiisse dicitur cidem episcopo per quosdam Uomane curie doniinos revcrcndos,
ut de facto iilarum opinionum supersederet penitus, donec aliud reciperet in mandatis.

Aliud igitur est, quod de scriptis iheologicis est Roniane celsitudini reservalum Parisiis,

ab eo quod inventum Oxonie in certaminibus puerilibus per predecessoris nostri sapien-

tiain est dampnatuin. (^)uod si qiiispiain thcologus curiosus hujusinodi questionibus pueri-
libus tractatus theologicos miscuerit indecenter, sicut olim Israelite pro acuendis ligo-

nibiis ad Philistinorum mallcos descenderunt, non valemus propter hoc dimittere ncc
debemus pro zelo quorundam temerario, quin parvulos nostros ab errorum laqueis, ut

possumus, eruamus. Et sicuf circa processus hujusmodi vel quoscunque alios fratruin

Predicatorum licentia nondum, Deo gralias, indigcmus : sic, quia quod in hac partc

fecimus fratribus Minoribus fcciinus pcnitus incoiisultis, nichil debet in hoc proccssu
noatro ipsis fratribus Minoribus imputari. Falso ergo dictum est, nos per hoc discordiain
inter Ordines seniinasse. Et caveant sibi ab hujusinodi seininatione nobis talia pcrj)eram

iinponentes, in quoruin ortis ad extinclioneiii multarum salutariuin plantarum de hujus-

modi venenato seinine retroactis tcinporibus publice et occulte, nullo seminante extrinseco,

ultronee nimis crevit. Inlelleximus insuper quod qiiidam fratres ejusdem Ordinis Predi-
catorum ausi sunt se publice jactilare, doctrinam veritatis plus in suo Ordine, quam in

alio sibi conteinporaneo viguissc; cujus contrarium quia tencro piilamus viros niajorcs et
"9
Chart. Univ. Paris. 1.
626 CnARTULAUIUM UNIVEHS. PARIS. [1284

sapientiores ecclesic inilitanlis, ipsam eoruin jactantiam asserimus esse falsam, quod noii

esset difficile declarare, nisi esset coinparatio odiosa, comparando scilicet scripla scriptis,

personas personis, et labores laboribus satis nolis. Hec est igitur, karissimi, processus

nostri A^eritas corain Deo. Et si forle circa predicta defectus nobis aliquis subrepsisset,

debuissent predicli fralres pro paterni bonoris debilo fragilitati nostre excusationis

palliuin obduxissc, preserliin quia tuba legalis specialiter prccipit diis non detrahere, el

christos Domini non tangere Valete in Christo et Yirgine gloriosa. Datum apud Bran-
destan vij id. Decembris.

Uegistrum Peckham in Lambeth Palace, fol. 213. Wilkins, Concilia Magnae Britanniae, II, 210. Registrum
epistol. fr.Johannis Pcchham, ed. Martin, III, 86'i.

1. Magistro Rogero. 2. Walteri Scammel. 3. Vide supra n" 474. 'i. Vidc ad hoc siipra 1. c. 5. Vide statuta
Capp. general. supra n" 481. 6. Sic et in duabus aliis infra relatis epistolis, Vide de facto hic narrato infra n*" 523.
7. Johanncs XXI an. 1277, 20 Maii, obiit (vide Potthast post n** 21249). Sedes vacabat per sex menses usque ad Noveinb. 25,
quo Nicolaus III electus est. IIoc tempore igitur, quo Johannes Peckham lector fuit in curia, de quibusdam opinionibus
Thomac de Aquino, nominatim de unitate formae, in Universitate Paris. praesertim Stephanus cpiscopus Paris., qui in
principio ejusdem anni 219 errores condemnavit, ex consilio magistrorum tractare intendebat. Forte eodem tempore agebatur
ctiam de quibusdam opinionibus fx'atris Acgidii Ord. Eremit. S. Augustini, de quo infra n" 522.

olo. Johannes Peckham, archiepiscopus Canfuariensis, de eodem argumento.

1285, Januarii 1, apud Lydinton.

Reverendo, etc, salutem. In progressu visitationis metropolitice Lincolniensis diocesis

nuper per Oxoniense studium facientes transituin, pater sanctissime, intelleximus quasdam
opinioncs erroneas in litteris philosophicis fuisse temerarie quantum ad aliquas denuo
suscitatas, quas sancle inemorie dominus Robertus, predecessor noster novissimus, in
progressu consimili dc magistrorum consilio reprobavit'. Nolentes autem nostris teinpo-
ribus errores hujusmodi prosperari, vocato venerabili viro loci ejusdem dyocesano, de
ipsius consilio processimus in hunc modum, ratificantes videlicet processum predecessoris
nostri in sermone publico coram clero, ac inhibentes ne aliquis ex tunc aliquam opinionem
hujusinodi defensaret, donec canonico ejusdem diocesani consilio et etiam magistrorum
sollicite videremus, utruin in ipsis opinionibus esset aliquis arlicuhis, qui pro pace quo-
rundain posset sine periculo tolerari; nec de defensione predictorum errorum implicite
vel explicitc statum aliquem notavinuis vel personam. Quandam autein illarum opinionum
tetigimus specialiler, eain manifestis rationibus impugnantes, ponentium videlicet, in
hoinine existere tantuinmodo formam unain, pro eo ([uod ex ipsa sequitur, nullum corpus
Sancti totaliter vel partialiter in toto orbe existere vel in urbe', cuin sine unitate forme

generalis aut specialis nulhim corpus possit numeraliter esse unuin'. Alia etiam inconve-
nientia sequunlur innuinera ex hoc ipso. Fuit revera illa opinio fratris Thome sancte
meinorie de Aquino; set ipse in his et in aliis hujusmodi dictis suis suain innocentiam
79

f
1285] AB ANNO MCC ISQUE AD PHILIP1*LM IV REG. FR.VNC. 627

Parisius in collegio inagistrorum iheologie huniiliter dcclaravit, subiciens oinnes suas

hujusniodi sententias librainini et liine Parisiensiuni inagistroruin, cujus nos per auditus
proprii certiludincin testes suiiuis*. Credentes autein fratres Predicatores Oxonii coinino-

rantes, quod nos opinionein illain a predecessore nostro, qui sui erat Ordinis, reprobalain
persequeremur in ejusdein Ordinis prejudicium, quod non feciinus (Deus novil), contra

nos in crastino provocarunt, et consequenter publice se, ut nobis relatum est, satis temere
jactitarunt, quod illam et alias opiniones fratris Thoine volebant contra oinnes viventes
homines defensare. Et alia quedain dicerc sunt ausi, quantum iii ipsis fuit, in lesionem
non inodicam fame nostre, nisi nos sculuin circumdaret veritatis. Ilec idcirco vobis scri-

biinus, sancte pater, iit si forsan aliqua de hac materia insonuerint sapientie vestre
auribus, facti noveritis infallibileiii veritatem, et ut sacrosancta Romana ecclesia alten-

dere dignaretur, quod cuiii doctrina duoruin Ordinuin in oinnibus dubitabilibus sibi pene

penilus hodie adversetur, cuinque doctrina alterius eorundem, abjectis et ex parte vili-

pensis Sanctorum sententiis, philosophicis dogmatibus quasi tolaliter innitatur, ut plena

sit ydolis domus Dei et langore, quein predixit apostolus, pugnanlium queslionum : quan-
tiiin inde futuris temporibus poterit ecclesie periculuin imminere. Quid eniin magis neces-
sariutn, quam, fractis columnis, edificium cadere, quam vilipensis auctenticis doctoribus

Augustini et ceteris fedum venirc principein et veritatein succumbere falsitati ' ? Quid
manifeslius, quam opinionum diversitalem discordias parare animorum, et frigescere inter

hujusmodi caritatem ? Istud igitur Dei ncgotium, reverende pater, vestre providentie una

cum ccclesie noslre negotiis humililer cominendamus, obnixius exorantes, ul, ciiin oppor-
tunitatein dederit ille, qui oinnia moderatur, digneinini ad ista inanum extendcre ob Dei

gloriam el honorem, et protectionis vestre clementie nos et ecclesie nostre negolia habere
pro Christi reverentia favorabililer commendala. Ceterum quoddam magni ponderis ecclesie
noslre negolium revercntie vestre secretius exponendum injunximus inagistro Willermo
exhibitori presentium, quo intellecto dignemini nobis consilium et auxilium iinpen-

dere ad Dei gloriam et honorem. Scriptum apud Lydinton kal. .lanuarii, anno Doiniiii

MCCLXXXIlir'.
Registritm Peckham in Lninbclh Palnco. fol. 68. Wilkiiis, Concilia Magnae Brilanniae, II, 112. Registrum
epistol. fr. Johannis Pcckham, cd. Mnrlin, III. H7ii.

1. Suprn n 'i74. 2. I. c. Roinnr. 3. Iii ipislolu 10 Novemb. on. 128'< nddit ctiain hnnc rutionpm (i ncc corpiis Clirinli

fuiaet unum nuinero virum et inortuuin . Mnrtin, 1. c., p. 841. An. 1280, April. 30, oondcmnnvit octo copit, iit dicitur,

Hichnrdi Clnpwcl, Ord. Prncd., qune c tencnt cx pnrte cntcntinc, in honiinc csc unnm tuntiiiii rorinnm ubstnntinlcm,
qunc cxprcssc nomiiiatur ut octnvn, uddito, a ex quu opinione seipii vidontur oinncs ulic hcrcscs conlrurie . Wilkins, ]i. 123 q.
DArf;cntr^, Coll. jud., I, 237. Murtin, I. c, p. 923. Iti octo n orticuli in Cod. Durghes. 301 fol. 222'' (cript. nnglic.)

proximc scquuntur Collcrtionrm nrticulorum in Anglia ct Pnriii (ondcmnalorum. Ncc Robcrtus Kilwurdby, nec Johnnncs
Pcrkhuin thninisticnin de unitiitc formuc ubstontiulis scntcntinm poatea communcm forc prucvidcrnnt. 'i. Vidc infrn n 523.
5, Vide ibid. 6. In Heg. nnnotntur : <> Suh illii forina scribitur cardinnlibus Macten [tit. S. Mnrinc in porticu], Ordonio
[cpic. Tuculnno], ct Jcroniino [cpisc. Prnenclino] .
628 CnARTULA.RIUM UNIVERS. PARIS. [1285

519. Gueiinus ahhas et cancellarius S. Genovefae servientihus Uniyersitalis Paris. injungunt ut ad singulorum
hosj)itia accedentes nomina omnium cohahitantium in scriptis redigant et ab eis qui non soherunt bursas
juxta mandatum apostolicum exigant.
1285, Februarii 18, [Parisiis].

Abbas ct caiicellarius' Sancte Genovefe Parisiensis executores supcr contribucione

Universitati Parisiensi ab apostolica scde concessa dati, omnibus servientibus Universitatis
Paris. Guillermo Bisterve, communi servienti in natione Gallicorum, Radulpho Aoustin in

natione Picardorum, Henrico de Haia in nacione Normannorum, Symoni Anglico in nacione

Anglicorum, Ricardo Normanno in facultate theologorum, Petro dicto Rovele in facultale
decretorum, Mauricio apothecario in facultate medicorum salutem in Domino. Litteras
domini pape recepimus continentes, ut omnes et singulos magistros et scolares de Univer-
sitate, qui duos solidos paris. in communi bursa cum sociis ponunt in septimana, ad
contribuendvun in expensis necessariis, quas pro Universitatis ipsius commodis ex justa et
racionabili causa fieri contingit interdum, monitione premissa auctoritate apostolica per

censuram ecclesiasticam cogamus^. Sane hujus auctoritate mandati una cum rectore

Universitatis, cum decanis trium facultatum ct procuratoribus quatuor nacionum necnon

cum pluribus magistris cujuslibet facultatis de Universitate ad hoc specialiter vocatis

decrevimus et de consensu eorum ordinavimus, quod omnes et singuli magistri et scolares

de Universitate, qui duos solidos in communi bursa cum sociis ponunt in septimana vel
ultra, in dictis expensis bursas suas contribuant juxta formam rescripti summi pontificis et

ordinacionem predictam. Et super hoc omnes magistros et scolares de Universitate gene-

raliter et canonice monuimus primo, secundo et tercio, et moniciones nostras in sermo-
nibus et in scolis rite fecimus publicari, ut infra certos terminos jam elapsos dictas bursas
suas ad monasterium nostrum deferrent noljis integre persolvendas, in contradictores et
rebelles excomunicacionis et suspensionis sentencias proferentes, quas utique sententias

ex certa et rationabili causa in suspenso posuimus et ponimus usque ad diem dominicam

post octabam Epiphanie Domini, providere saluti plurium intendentes. Quia igitur proba-
biliter ad nostram devenit noticiain, quamphires magistros et scolares de Universilate
mandatis nostris non paruisse nec bursas suas juxta formam rescripti summi pontificis et

ordinacionem predictam solvisse, vobis omnibus et vestrum cuilibet in solita auctoritate

nobis commissa mandamus, ac in virtute obediencie et sub pena excommunicacionis preci-

pimus quatinus ad singulorum hospicia personaliter accedentes nomina omnium cohabi-
tancium in quolibet hospicio in scriptis redigatis et nobis infra decem dies post recep-
tionem hujus nostri mandati nobis assignare curetis, monentes uichilominus singulos
nominatim, qui non solverunt vel non integre sine fraude secundum formam predictam
bursas solverunt, ut infra diem dominicam qua cantatur Letare Jherusalem^ bursas suas
cum omni integritate nobis solvant, alioquin ipsos, quos ex tunc in hiis scriptis, dilaciones

suspensionis respectus omnes quos concessimus penitus et expresse revocantes, excommu-

1285] AB ANNO MCC USQUE AD PlIILrPPUM IV REG. FUANC. G29

nicainus, exconiinunicatos publice nuncietis et ubicunque expedire videritis noniinatim eos

excominunicatos denunciari publice faciatis, nisi causain legittimam allegaverint, quare ad

hoc miniine teneantur, ad quain probandam assignetis eis corain nobis apud Sanctam
Genovefam certos dies, et quid inde feceritis nobis super hoc veritatem rescribatis, inlii-

bentes omnibus et singulis ne quis faclo vel verbo impediat contribucionein juxla formam
predictain infra prefatum terminum solvi, alioquin ipsos tanquam contradictores et rebelles

predicte sententie excominunicacionis decernimus subjacere. Datuin anno Domini

.M CC LXXX" quarto, die mercurii post Oculi mei.

Originale non sigillatum in .\rch. nat. Paris. M. 67", n" 11.

1. Vidc supra n" 313, n. 2. 2. Supra n'' .512 et .'il:!. .i. Mnrtii 4.

O^U. Canonicorum Parisiensium rationes, oh f/utis non tenerentur contribuerc in e.rpensis, (/uas /iro Univer-
sitatis Paris. negotiis interdum fieri contingit.
1285, mens. Februarii-Martii.

Hee sunt rationes ad ostendendum quod canonici ecclesie Parisiensis, etiain magistri
et scolares, non tcnentur contribuere in (>x[)eiisis. quas pro Universitatis Parisiensis
negociis interdum fieri conlingit virtuto rescripti apostolici super conlribucione hujus-
modi ad religiosos viros abbatein et cancellarium Sanctc Genovefe Paris. a doinino papa
directi et obtenli'. Kt colligitur prima ralio ex ejusdem rescripti serie et tenore. Nam
lenor et series ejusdem evidenler indicat et dechirat illos solummodo magistros et

scolares teneri ad contribuendum in expensis predictis, qui duos solidos paris. in bursa
cominuni cuin sociis ponunt in septimana ; sed canonici Parisienses non sunt hujusmodi,
([iiia iion ponunt in bursa communi ciim sociis, nec in societate sunt, nec etiaiii esse
possunt secundum consuetudines Parisiensis ecclesie et statuta, immo divisiin inorantur et

degunt quilibet iii doino siia cuin familia propria ad ipsius solius canonici expensas. Ex
quo inanifeste apparet quod rescriptum predicluin ad ipsos nuUatenus se extendat, cuin
rescripta luijusmodi stricli juris siiit et ad ca tantiiminodo regukiriter se extendant, de
quibus fit inencio in eisdem.
Item ex quo verba rescripti certa siiiit, noii cst a]> coi imi significacione propria rece-

(lcnduin, secundum quaiii claro clarius est per ea que superius sunl expressa, quod Pari-
sienses canonici non possunt sub verbis hujusmodi comprehcndi.
Preterea si dominus papa alios magistros et scolares (jiiain illos, qui duos solidos

parisicns. in communi bursa cum sociis ponunt in septiinana, ad contribuenduin in

expensis predictis teneri voluisset, sicut hoc in suis expressit litteris, ita el illud similiter

expressissel; quod, quia non fccit, planum esl qiiod de eis nullatenus intellcxil, iinino

pocius unum concedcndum, aliud oinnino denegasse videtur.

Itein dicit Icx, (jiiod iion cx opiiiionibiis singuloriim sed ex CDininiini usii iiomina
630 CHARTLLABIUM UNIVERS. PAHIS. [1285

exaudiri oporlcl. Cuin igilur ex cominuui usu loquendi illi solumniodo appellenlur
niagistri et scolares Parisienses, qui Parisius circa studium principaliter versantur, et

principaliler conmorantur, manifeste apparet quod canonici Parisienses, quamvis sinl

magistri vel scolares, sub siniplici appellacione magistrorum vcl scolarium Parisiensiuni
nullalenus includuntur, cum ipsi non versentur principaliter circa studium, nec Parisius

principaliter causa studii couimorentur, immo pocius ut sue ecclesie deserviant ut

tenentur. Et si Parisius nullum esset penitus sludium, ibi nichilominus morarentur, el

propter hoc communiter appeUantur canonici Parisienses, et non magistri vel scohires.
Et merito ; nam dicit lex de illo qui deservit duobus officiis seu artificiis, quod artifex

illius officii seu artificii est censendus, in quo frequencius operatur et circa quod intendit
principalius et versatur, alio officio seu artificio non inspecto. Ex quo etiam contingit
quod si aliquis canonicus Parisiensis habeat aliud beneficium, quod exigat residenciam,
cujus fructus lucrari possit residendo in scolis : licet resideat Parisius, et sit etiam
magister vel scolaris, fructus tamen illius beneficii propter hoc non lucratur, quia ob
aliud ibi morari intelligatiir, circa quod frequencius et principalius cst intentus, videlicet

quia est canonicus Parisiensis et circa ecclesiam Parisiensem et oflicia ejusdem princi-
palius et frequencius intendit ac versatur. Et ita [de]terminant doctores in glosa ordinaria

de illo, qui abest causa reipublice' el propter aliqua sua negocia singularia et privata,
videlicet quod abesse causa reipublice non videtur, si ob causam sui privali negocii
seu commodi abesse principalius intendebat.
Item si diceretur, quod canonici Parisienses seu etiam alii de gremio Parisiensis
ecclesie ad contribucionem predictam tenerenlur, ex hoc sequeretur inconveniens valde

magnum. i\am certum est, quod.sepe evenit et evenire potest exigenlibus casibus qui
emergunt et emergere possunt, quod Universitas Parisiensis hahet et habere potest causas
et negocia contra Parisiensem ecclesiam et contra dominum Paris. episcopum ac personas
ejusdem ecclesie, utpote archidiaconum, cancellarium et alios quos non oportet per
singula numerare, contra quem eciam cancellarium pro defensionc juriuni el libertatum
ecclesie Parisiensis et officii sui habet dicta Universitas causam in presenli in curia
Romana', occasione cujus cause eadem Universitas multas fecit expensas, et in causis
consimilibus si haberet eas facere oporteret : in quibus omnibus dicti canonici et alii de
ecclesia Parisiensi predicta tenerentur contribuere, supposito quod ad contributionem de
qua ad presens agitur tenerentur, cum rescriptum predictum simpliciter et sine distinc-
tione vel exceptione aliqua loquatur de expensis, quas pro Universitatis negociis seu
commodis interdum fieri contingit, et sic tenerenlur contribuere in expensis ab ea factis
et faciendis contra se et ecclesiam suam ac jura et libertates ejusdem, quod esset contra
omnimodam racionem. Nec est dicenduin seu racione aliqua presumcndum
jus et contra

quod dominus papa, qui vult unicuique sua jura illibata servari, voluerit eos contra jus et
racionem per dictum rescriptum ad talia obligare; quicquid enim princeps per rescriptum
1285] \B \NXO MCC fSQUE AD PHILirPLM IV HEG. KRANC. 631

conceclit, semper intelligitur concedere sine prejudicio alioruin et cujuslibet jure salvo,

nisi in rescripto expresse contrariuin caveatur, ut volunt jura.

Itein alias fuit Universitati Parisiensi consiniilis contribucio a doinino papa concessa,
et bone inemorie Johannes archiepiscopus Remensis et Guido episcopus Autisiodorensis
executores dati super hoc ab eodem ;
qui executores, cuin Universilas peteret ab eis quod
canonici beneficiati et clerici chori ecclesie Parisiensis coinpellerentur ad contribuenduin,
virtute mandati apostolici sibi dirccti super execucione predicta declaraverunt et decre-

verunt, ipsos ad contribucionem hujusmodi non teneri, el suas patcntes litteras eisdem
super hoc concesserunl*.
Propter quas raciones omnes et singuhis supradictas el alias loco et tempore si necesse
fucrit proponcndas, ego Arnulphus de Borcendi (]uria, procurator venerabilium virorum
capituli Parisicnsis et canonicorum Parisicnsiuin prcdictorum, pro ipsis et eoruin nominc
dico et propono quod ipsi canonici sive eciain alii de greinio Parisiensis ecclesie ad contri-
bucionem prediclam non tenentur, nec ad hoc cogi possunt vel debent virlute meinorali

rescripti, offerens me nomine quo supra quod sufficiat de premissis si necesse fuerit legi-
tiine probaturuin.

Originalc non si^llatum, in Arcb. nat. Paris, M. 07*, n 12,

1. Vide 0(1 hocr supra n 519. 2. C. II, .'iO. 3. Cf. n' 515, 516. '. Supru u 427.

52 1 . Capiliiliini Parisiense opem cardinalis Benedicti Cajetani conlra oppressiones Philippi lll regis et Univer-
silatis Parisiensis implorat.
1285, circa mensem Martii.

Reverendo palri doinino ct ainico karissiino domino B. Dei gratia Sancti Nicholai in

carcere TuUiaiio dyacono cardinali capitultiin ecclesie Parisiensis salutem et ciim oinni
reverencia et honore se in omnibus paratos ad ejus beneplacita et mandata. Ea que circa
nos ct ecclesiam nostram aguntur, sive prospera, sive adversa fuerinl, tanto curiosius per
nos vobis convenit nunciari, qiianto ex prosperis non diil)itamiis gaiuliiim et lcliciain

accrescere cordi veslro, et in adversis coinpassionis ct consolaliOnis remedium invcMiire in

vobis confidcncius crcdimus et speramus. Kcce, palcr et doinine, desolacionum urgencium
mulliludo nobis et ecclesie Paris., proch dolor. hiis diebus occurrit, iinino quasi conju-
rate ad invicein tribiilaciones mulliplicate concurrunl, duin hinc regalis potestas nos
opprimit jurc qiiod nobis compctit in quibusdam molendinis magni ponlis Paris. nos el
ipsain ecclcsiam inmisericordiler spoliando, illinc Universitas Parisiensis nobis et noslre

ecclesie infcsta admodiim non solum iii persona et ofRcio cancellarii nos conlurbat,
veruin eliain novo dure et dire genere servitutis personas nostras sibi constiliiere

obnoxias exqiiisilis insiidans stiidiis, ad oontribuenduin secuiii in cxpensis, qiias faccre

eain sepe contingil, in virtiitc ciijusdam littcre apostolice ad abbalcm cl canccllariuin Saiule
632 CHAIITULAHIUM UNIVERS. PAIIIS. [1285

Genovefe nuper obtenle, nos racione qua scolares sumus coinpellere seu coinpelli facere
per abbatein et cancellariuin predictos totis nisibus elaborat, licet potestas ejusdem littere

ad hoc ininime se extendat'. Quod quidein servitutis onus portare omni tirannide durius

nobis esset, cuin prebendain Parisiensein ab inslitucione liberain videreinus nostris tempo-
ribus tam turpiter ancillari. Quid autem cum domino rege super injuria nobis et nostre

ecclesie in predictis molendinis illata egiinus, quam frequenter, quam devote et humiliter

apud ipsum et ejus consilium pro nostra restitutione et condigna dampnorum satisfactione

instilimus, quociens ipsum regem ct ejus consilium super jure nostro per litteras et muni-
menta pkirima fide digna infonnare parati fuiiniis et satis infonnavimus, si informalioni

nostre benivolum preslare voluissenl auditum, quam parum apud ipsos finaliter profe-

ciinus, quanta tandem necessitate coinpulsi organa nostra in Parisiensi ecclesia non sine
grandi cordis amaritudine hiis diebus suspendimus, per alias litteras nostras tocius

processus nostri seriem plene et lucide continentes, quas vobis assignabit lator presen-
tiuin, paternitati vestre duximus intimandum. Supplicamus igitur dominationi vestre, pater

et domine reverende, quatinus tribulaciones, quibus circuindainur hiis diebus, pie conpas-
sionis intuitu attendentes ac super statu Parisiensis ecclesie hunentabili condolentes
nobiscuin, causain ejus paternis velitis brachiis ainplexari, sustinere viriliter et tueri.

Videtis enim, pater et doinine, quia nobis est negocium cuin fortibus, et auxilio forciuin
indigemus. Mittimus eciam vobis transcriptum illius littere inale a dictis ab])ate et cancel-

lario ac magistris Universitatis, ut perspicuuin est, intellecle, paternitatem vestrain

rogantes ut declaracionem nobis a doinino nostro summo pontifice impetrare curetis,

quod Parisienses canonicos sub generalitate quam illa pretendit littera non cst nec fuit

sue intencionis includi, vel quam meliorem obtinere, presertim cuin canonici Parisienses

non tain studii quain servicii ecclesie racione intelligi debeant iii Parisiensi ecclesia resi-

dere. In casu quoque consiinili contribucionis faciende super expensis Universitatis bone
inemorie .. archiepiscopi Remensis et .. episcopi Autisiodorensis executorum dudum a

sede apostolica deputatorum super hoc habemus litteras patentes, per quas nos a contri-
bucione hujusmodi alias exceperunt', vobis transcriptuin unacuin transcriptis illarum litte-

rarum et inuniinentoruin, per quas et que dominum regein et ejus consilium informaviinus
super jure nostro et Parisiensis ecclesie in molendinis predictis per latorem presentium
destinamus. In forma simili scribimus dominis et amicis nostris de curia cardinalibus,
vicecancellario, notario, concanonicis nostris, eorum consilium et auxilium implorantes.
Preterea, pater et doinine, ignorare vos nolumus, quod pro dicto negolio dominum ..

legatum ' frequenter adivimus, litteras nostras et munimenta negocium ipsum tangencia ei

ostendimus, ipsum super jure nostro tain proprietatis quam possessionis prout potuimus
informantes, ipsique supplicaviinus humiliter et devote ut desolacioni nostre et Parisiensis
ecclesie pie compaciens ad inclinanduin dominum regem ct ejus consilium nostris peticio-
nibus dignaretur interponere partes suas. Set propter occupacionem ipsius circa propria et
1285] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. G33

regia negocia, piesertiiii qiiia se ad iter arripieiuluin ])ro negocio regni Ariagonie prepa-
rabat*, nullo nobis per eum medio est subvenluni.

Originnle non sigillatiim in Arch. nat. Paris. M. 67, n" 17. Ibid. exstunt quatuor alia exemplaria omnino ejusdem
lenoris, quorum n 13 directum esl o vcncrab. et discreto viro et amico kurissimo magistro P. sacrosanctc Rom. ecclcsic vice-
cnncellario, canon. Paris. ejus devoti .. capitulum , etc; n 14 revcr. patri ac dom. karissimo dom. G. Dei gratin tit.
Sanctc Susanne presb. card. dccano nostro ejus devoti .. capitulum , etc; n 15 o revcr. patri ac dom. amico karissimo

domino B. Dei gracia cpiscopo Portucnsi cjus devoti .. capitulum , etc; n 16 revcr. patri domino et amico karissimo
domino A. Dei gracia til. Sancte Praxedis presb. card. capitulum , etc Vicecancellarius fuil magistcr Pctrus de Medio-
lano; tit. S. Susannac cardtualis magister Gaurridus de Barro, olim canonicus, et nrchidiaconus deindc decanus Paris., qui
in hoc Chartulario frequenter occurrit; episcopus Portuensis vero Bcrnardus, et Ancheriis card. S. Praxcdis. Card. Bcncdictus
Cajctani fuit postca Bonifacius papa VIII.

1. Cf. n" 519. 2. Suprn n 427. 3. Johanncs cardinalis et episcopus Belvaccnsis. 4. Mense Martio an. 1285
Philippus 111 iter arripiebat versus Nnrbonam. Rec. des Hist. des Gaul., XX, 528. Cf. Lnnglois, Le rignc de Philippe III le

Hardi, p. 154.

o22. J/onoriu.i IV Uanulfo episcopo Parisicnsi injungit providcat, ul in praesenlia yicolai cancellarii et magis-
irorum Paris. Aegidius Romanus, Ord. Eremit. S. Augustini, illas opiniones revocel, quas olim, Parisiis
exsistens, revocare debuit.
1285, Junii 1, Romae ap. S. Petrum.

Venerabili fratri .. episcopo Parisiensi. Licet dilectus filius frater Egidius Romanus de
Ordine fratrum Heremitarum sancti Augustini oliin Parisius vacans studio aliqua sicut
infellexerimus dixerit et redegerit in scripturain, que bone memorie Stephanus Parisiensis
episcopus predecessor tuus per se ipsum examinans, et per cancellarium Parisiensem ejus
temporis ac per alios theologice facultatis magistros examinari faciens, censuit revocanda,
et ea minime revocant', quin potius variis rationibus nisus fuerit confirmare : nuper tamen
apud sedein apostolicam constitutus huiniliter obtulit se paratuin revocanda que dixerat
sive scripserat revocare pro nostre arbitrio vohintatis. Nos vero hujusmodi ejus oblationem
huinilem acceptantes et inoli spiritu compassionis ad ipsuin, quia decentius et utilius repu-

tavimus, ut premissa ibi consultius revocentur, ubi dicta et scripta inconsulte dicuntur,
ipsuin .1(1 le duximus remittendum, fraternitati tue per apostolica scripta mandantes,
quatinus dilecto filio magistro Nicolao Parisiensi, cancelhirio, et omnibus aliis magistris
theologice facultatis Parisius commorantibus, tam actu in eadein facultate regentibus, quain
etiain non regentibus, ad hoc specialiter convocatis, procedens de ipsorum consilio in

predictis, dicto fralre corain omnibus eis revocante, que de dictis contra ipsuin una cum
majori parte magistrorum eoriimdem judicaveris revocanda, et specialiter que dictus prede-
cessor tuus mandavit ut predicitur revocari, circa licentiam et cxpeditionem ipsius aucto-
ritate noslra provideas, prout secundum Deuin lidei catholice ac Parisiensis studii ulililati

de consensu majoris partis magistrorum ipsoruin videris expedire. Dat. Roiih? apud
Sanctum Petruin kal. Junii, anno priino.

Ucg. Vnt. Honorii IV nn. 1, cp. 33, fol. 12. - Bulacu, lll, 'i72.

1. Hic vix agitur, ut qunndoquc ussertum invcnitur, dc <|uibudum cx 21U propositionibun n Stcphnno cplsropo nii. 1277
Chart. Vniv. Paris. I. 80
634 CHAHTULAHIUM UNIVERS. PARIS. [1285

dainnalis. sed poliiis de aliis opinionibus Aegidii, quae a Stophano aliisque verisimililer codem lempore, quo de aliquibus
sententiis Thomae de Aquino, nominatim de unitate formae, Iractabatur (ef. supra ni" 517, n. 7; .518 ct infra 523), snut

reprobatae.

523. Johaiines Peckham, atchieplscopus Cantuariensis Olifero episcopo Lincohnensi narral qualiter ipse atr/ae
magistri Parisienses cum fratre Thoma de Aquino disputaferint, simulque discrimen inter scholas Ordinum
Minorum et Praedicatorum describit.

1285, Junii 1, apud IVarham.

Frater J., etc, venerabili fratri doinino Dei gratia Lincolnicnsi episcopo salulem et

sincerain in Domino caritatem. Licet Chore et sui in perfidia complices olim Moysis sacro
principatui resistentes, quos horrende severitatis judicio vivos devoravit inferus, ut chireat

quantum zeletur Dominus pro reverentia exhibenda prelatis ecclesie, quantumque contra-
rium detestetur; predulces tamcn psahnorum moduli ejusdem Ghore fihis inscribuntur, ut

pateat manifeste, non evacuare sacre multitudinis gloriam casuin ex eadem, quamvis
precipui unius vel pluriuin perversoruin, sed persevcrantium glorie potius attestari, dum
perversum caput non sequitur fixa per gratiam stabilitas filiorum ... Dicit [quidam frater
Ord. Predicatorum in Anglia], nos opinionem de unitate forme rationibus et sanctorum

testimoniis persequentes in mortuum impingere, quod est falsum. Quin potius ei', de quo
loquitur, cum pro hac opinione ab episcopo Parisiensi et magistris theologie, etiam a

fratribus propriis argueretur argute% nos soli eidem adstitimus, ipsum, prout salva veritate
potuiinus, defensando', donec ipsc omnes positiones suas, quibus possil imminere
correctio, sicut doctor humilis subjecil modcramini Parisiensium magistrorum. Non igitur

ipsum persequimur, set arrogantiam nonnuUorum, qui ehitiores quam capaciores, auda-

ciores quain potenciores, garruliores quain litteraciores presumunl astruerc quod igno-
rant, et juvenes seducibiles alliciunt iii hoc ipsuin. Nec modo, ut impostor astruit, inci-

piinus talia impugnare, quin potius dudum legentes Parisius, in Anglia, et in Romana
curia *
publice multis annis Ghristi assistente gratia non cessavimus in his et in aliis

imperterrite irreprehensam astruere veritatem ... Preterea noverit ipse, quod philoso-
phorum studia ininime reprobamus, quatinus mysleriis theologicis famulantur; set profanas
vocum iiovitates, que contra philosophicam verilatem sunl in sanctorum injuriam citra

viginti annos in altitudines theologicas introducte, abjectis et vilipensis sanctorum asser-

tionibus evidenter. Que sit ergo solidior et sanior doclrina, vel filiorum beali Francisci,
sancte scilicet memorie fratris Alexandri" ac fratris Bonaventure et consimilium, qui in
suis tractatibus ab omni caluinnia alienis sanctis et philosophis innituntur : vel illa novella

quasi tota contraria, que quicquid docet Augustinus de regulis eternis, de luce incommu-
tabili, de potentiis anime, de rationibus seminalibus inditis materie^, el consimilibus
innumeris, deslruit pro viribus et enervat, pugnas verborum inferens toli mundo? Yideant
80.
1285] AB AN>0 MCC ISQUK \D PIIILIPPUM IV UEG. FR.VNC. 635

aiUiqui in quibus est sapentia, videat et coriigat Deus celi ... Daluin apud Warhani Saris-
buriensis dioc. kal. Junii, anno Doinini M CC liXXXV.
Registrum Peckhatn in Lambclh Palate, fol. 216''. Wilkins, Concilia Magnae Britanniae, II, 120. Registrum
epistol. fr.Johannis Peckham, od. Marlin, 111, 896.

1. Thomae de Aquino. 2. Loquitur hic sieut jam supru n'* 517, 518, <lc traclatu, qucm episcopus Stephanus Paris.
cum raagistris Purisiensibus vtvente et prnesente Tboma de Aquino habuit circa opinioncm ejusdcin de uniiate formac. Hoc
nonnisi tempore evenire potuit, quando Thomas secundo Parisiia Icgit, id est an. 1269-1271. Cf. supra n 447, n. 5.
3. Nescio an ea, quae Johanncs dc se ipso rcfert, vcritati omnino concordent. Saltem Bartholomacus de Capua, logotheta
regni Siciliac, in proccssu canonizat. Thomae dc .\quino professus ost : se audivisse a pluribus fratribus Praedii-atoribus

fide dignis, quod quando idcm fr. Thomas una vice dispulabat Parisius, iibi erat fr. Johannes dc Pcckham Ord. frot. Mino-
rum, qui fuit postea archiepiscopus Cantuar., quantumcunquc dictus fr. Johannes exasperaret eundem fr. Thomam verbis
ampullosis et tumidis, nunquara tamen ipsc fr. Thoraas restrinxit verbum humilitatis, scd sempcr cum dulccdiuc ct humilitate

respondit . AA. SS., Mart. I, 712, n" 77. 4. Legimus in Monum. Francisc, ed. Brewer, p. 552, eum primo inccpisso
Parisiis (ubi ccrtc un. 1269, vel duobus annis posterioribus ut actu rcgcns morabatur), postea resumpsissc Oxoniac, deinde
magistrum (lectorem) curiae fuisse, el denium archiepiscopum Cantuoriensem (1279, Jan. 28). 5. De Halcs. 6. In expli-
canda sententiu .S. Augustini dc supra relntis scholac Thomistarum ct Ord. Minorura istius oevi digrodiuntur. Quood scbolam
Ord. Min. cf. De humanae cognitionis rationc anecdola quaedam, ed. cura PP. Collcgii a S. Bonavcntnro; quoad
S. Tbomam videSumm., 1 p. qu. 84 a. 5; qu. 79, a. 8, 9; qu. 115, a. 2, etc.

524. Hnimundiis, abl,as S. Cermani de Pratis, notum facit, se lotumr/ue convenlum in recompensationem
//uadraginta libr. turon., quas Universitati Parisiensi occasione contentionis ortae inter Univcrsitatem et

conventum tradere debuerunt, nundinas suas regi dimisisse.

1285, mense Junio, [Parisiis].

Universis presenles litteras inspecturis R. permissione divina inonasterii Sancli

Germani de Pratis juxta Parisius abbas humilis totusque ejusdem loci conventus salutoiii

in Doiiiino. Xotuni facimus quod cum pcr defmitionem seu ordinationem excellcnlissiini
domini nostri Philippi Dei gralia regis Francoruin pro quodam insullii faclo a gcntibus et

hominibus nostris Sancti Germani in quosdam dericos universitatis scolarium Parisiens.,

in quo quidem insultu duo clerici vulnerali fuerunt et ex dicta vulneralionc obicrunt', nos
et ecclcsia nostra teneainur ad assidcndum et assignanduin xl libras parisicns. annui
redditus ad fundandas pro dictis duobus clericis intcrfcctis duas capellanias et institucndas,
unam videlicet in capella veteri beali Marlini juxta ecclesiam nostram, et altoram in ecclesia

prioris et fralruiii de Valle Scolarium Parisiens., prout hec in litteris domini regis super
dicta ordinalione confectis plenius continentur' : nos pro nobis et ecclcsia nostra cum
vencrabilibus palre Malhco abbate Sancli Dionysii in Francia et nobili viro Simonc de
Nigella tenentibus locum doinini regis Francie pro ipso domino rege nominc ipsius agen-

tibus et tractantibus, conventiones inivimus infra scriptas, videlicet quod dicti lcncntes

locuin noinine ipsius doinini regis et pro ipso pro dictis duabus capcllaniis diclc univcrsi-
tatis scolariiiin Parisiens. dictas xl libras annui rcdditus juxla inodum ct forinam in diclis
littcris siiper dicta ordinalione confcclis comprchcnsain in rcddilibus doiiiiiii regis asside-

bunt et facicnt assidcri'. Kl nos pensata nostra et ecclesie nostre utililate, pro nobis et
G3C) CIIAHTULAUIVM LNIVERS. PARIS. [1285

ecclesia nostra in recompensationein dictarum xl librarum parisiens. annui reddilus

nundinas nostras Sancti Gerinani, que annuatim incipiunt xv die post Pascha et durant

per xviij dies ab inde continuos, in quibus idem dominus rex medietatem emolumenti
habebat et percipiebat et nos aliam medietatem, eidem domino regi et ejus heredibus sive
successoribus concessimus, diinittimus et quittainus, ab eodem doinino rege, heredibus

vel successoribus suis ubicunque voluerint transferendi, nichil nobis vel ecclesie nostre in
dictis nundinis vel in emolumentis earum penitus retinentes. In cujus rei testimonium
presentes litteras sigillis nostris fecimus sigillari. Actuin mense Junio, anno Domini
M CC LXXXV.

Memoires historiques sur les benefices qiii sont A la presentation et collation de VUniversit^ de Paris, p. 7.

1. Vidc supra ii 480. 2. Supra n 'i82. 3. Vide n 525.

525. Matthaeus abbas S. Dionysii et Simon de Nigella, tenentes locum domini regis Francorum, de eodem
argumento.
1285, mense Junio, Parisiis.

Mattheus miseratione divina ecclesie beati Dionysii in Francia abbas huinilis, et Siinon

dominus IVigelle, tenentes locuin doinini regis Francorum, universis presentes litteras
inspecturis salutem. Notuin faciinus, etc. siciit siipra n" 524, Jttutatis miitandis., usqiie conti-
nentur. Deinde : Nos attendentes altercationem et discordiam continuam inter abbatem et

conventnm predictos ex una parte, et rectorem et scolares dicte Universitatis Parisiensis

ex altera super dictis quadraginta libris parisiens. a predictis abbate et conventu ob

causain predictam assidendis seu assignandis rectori et scolaribus antedictis pro bono
pacis continuande inter abbatem et conventum et scolares universitatis scolarium predictos
pensataque dicti domini regis utilitate ex auctoritate et vice ipsius domini regis nobis
commissa cum dictis abbate et conventu conventiones inivimus infra scriptas, videlicet
quod nos nomine ipsius doinini regis et pro ipso pro dictis duabus capellaniis dicte

universitati scolarium Parisiens. dictas quadraginta libras parisiens. annui redditus juxta

niodum et formain in dictis litteris dicti doinini regis super dicta ordinatione confectis

comprehensam in redditibus doinini regis assideri faciemus seu etiam assignari, ita tamen
quod in recompensationem dictarum quadraginta librarum annui redditus doinino regi
faciendam dicti abbas et conventus Sancti Germani nundinas suas, etc. ut n 524. In ciijus
rei teslimonium presentibus litteris sigilluin regium quo utiinur fecimus apponi. Actum
Parisius mense Junio, anno Doinini M" GG" LXXXV.
Bouillart, Hist. de Vabbaye royale de S. Germain des Pres, n" 101, p. LXVIII, ex originali.
1285] AB Kyyo mcc usque ad philippum iv reg. FnxNC. 637

o2o. Capilulum Parisieu.se fralribus Ord. Eremit. .V. Augustini Parisiis locum vendil situm in Cardinelo.

1285, Augusti 28. [Parisiis].

Universis presentes litleras inspecluris capiluliim Parisiense saluteiii in Doinino

sempilernain. Noveritis quod nos pensata et considerata utilitale nostre Parisiensis ecclesie
quandani peciam terre continentem quatuor arpenta terre vel circiter, quam habeinus silain

in Cardineto ultra parvum pontein infra muros conliguam terre Sancti Bernardi ex una
parte, et terre hereduin Auberti dicti ad fabas ex altera, prout se coinporlat a via super
.Seccanain usque ad alvuin Beveris, vcndidimus et nomine venditionis pure concessimus,
qiiitavimus, tradidimus et liberavimus in mami mortua ex nunc in perpetuuin fratri Juve-

nali vicario Paris. religiosi viri fratris Gleinentis prioris generalis fratrum Hereinitaruin
Ordinis S. Augustini einenti vice et noinine dicti prioris et tocius Ordinis pro precio qiia-
(Iringentarum libraruin parisiens. jam nobis a dicto vicario nomine dicti prioris et Ordinis
predicti soluto et tradito in pecunia nuinerata, de quo ad plenuin nos et ecclesia nostra

quilavimus penitus religiosos predictos tenentes nos bene pagatos, cedentes eis ex nunc
et perpetuo, in eos et eorum succcssores sive ab eis caiisam habituros penitus transfe-

rentes oinne jus et dominium, oinnein possessionem et proprietatem, omnes actiones reales
ot personales, et quascunque alias, que nobis et predicte Parisiensi ecclesie competebant
et competere poterant quocunque modo in pecia dicte terre, dumtaxat relentis nobis in
perpetuum duobus denariis capitalis census in dicta pecia terre et super fundo ejusdem,
nichil aliud juris et actionis nobis vel dicte ecclesie Parisiensi de cetero relinentes ...

Volumus insuper et concedimus, quod in dicto fundo terre vendito possint dicti religiosi

ecclesiam, oratorium cimiteriumque el quodcunque sacrum conslruere absque contra-

dictione nostra successorumque nostrorum, dicto censu nichilominus in integrum reina-

ncnte. Renunciantes in hoc facto exceplioni non nuineralc jiecunie, doli actioni in factum,

boneficio reslitutionis in integrum, omnibus liltoris apostolicis, privilegiis ol indulgonliis

iiobis actenus seu ecdesie Parisiensi aul universitali iiiagistrorum el scolarium Parisien-
sium a sede apostolica indultis aut in posterum indulgendis, et crucesignatis et crucesi-

gnandis concessis et concedendis sub quacunquc forma verborum contra predicta facien-
libus, constitucioni de duabus dietis Concilii generalis, judicum cl loci conventioni. Dicti
aulom (luo denarii capitaiis census annuatim in festo Nativitatis Domini persolvantur.
Daliiin aiino Doinini millesimo CC octuagesimo V, in festo beati Augustini episcopi. In
ciijus rei tcstimonium presentes litteraa sub eadein data noslro sigillo fecimus roborari.

Apogrnphiim coacviiin in Arcli. nnt. PiiriH. L. 921. Ilacc chnrta iimcrla est etinra littcris Hnnorii IV nn. 128(1,

.Nuvemb. 15, in Rcg. Vat. an. 2, cp. 191. Empoli. Bull. Ord. Eremit S. August., p. 156. In Arch. nat. Pnria., I. c,
exstant insupcr quatuor chnrtac originolcs (trcs carum an. 1285, mensis Novcmb., et iina an. 1286, Jonuar. 3) trnotantc* <te

pcciis tcrrac et qiindam (lomo in Cardineto ct in viro S. Virtoriti, qiias abbas ct convcntiis S. Victoris frntri Jitvciinli de
NArnia a ad opiis ipsoruiii frntriiiii Pnrisius studciiliiim ct usiis tolius Ordinis sub certis conditionibus vcndidfrtiiit. Trcs
hnrum chartarum inveDiuntur etiam iniertae epistolit Ilonorii IV. Cf. Empoli, I. c, p. 154, 159. Prou, Les Regiatres cFIIotlO-
638 CHAnXULARIUM UNIVERS. PAHIS. [1285

rius IV, n" 688-691. Sicut supra n' 358, 338" vidimus, Augustiniani Parisiis primo habitabiint ante portaiu <le Mont-
martre; hoc anno 1285 se transferebant ad Cardinetum, ubi remanserunt usque ad annum 1293, quo anno eis Philippus IV

ob favorem potissime fratris Egidii Roniaiii Ord. fratr. Herem. S. Augustini sacre pagine professoris locum donavit,
quem fratres Saccorum de penitentia Jesu Christi liabebant et rcliquerunt, de quo in tomo II.

527. Litterae Honorii papae IV ad ISHcolaum cancellarium Parisiensem, quibus, ad exemplum ponlificum
Innocentii IV, Alexandri IV, Clementis IV et Gregorii X, providet ut clerici, in Arabica lingua et in ceteris
partium Orientalium linguis eruditi, qui Parisius mittebantur, pro necessariorum defectu ab incepto studio
desistere non cogantur.
1286, Januarii 23, Romae ap. S. Sabinam.

Dilecto filio .. cancellario ecclesie Parisiensis. De afleclione pia et moderatione provida

le. re. Innocentii pape IV, predecessoris nostri, dudimi noscitur processisse, quod ipse

quosdam clericos, tam in Arabica quam in aliis linguis partium oricntalium eruditos tali

de causa mitti disposuit Parisius ad studendum, ut doctrinam sacre pagine consecuti, alios
ad salutem in transmarinis partibus erudirent'. Pie quoque inemorie Alexander papa IV,
predecessor noster, ne iidem clerici, qui erant tunc decem Parisius, ab incepto studio pro

necessariorum defectu desistere cogerentur, quondam .. canccllario Parisiensi, predeces-

sori tuo, ad instar ipsius predecessoris Innocentii, suis sub certa forma dedisse dicitur
litteris in mandatis, ut ipsis decem et totidem aliis, cum essent ibidem, ab aliquibus

monasteriis vel ecclesiis regni Francie, ita tamen quod in singulis monasteriis vel eccle-

siis eisdem, singulis prefatis clericis, videlicet viginti, vel aliis eis cedentibus vel dece-
denlibus in loco succedentibus eorumdem, usque ad numerum pretaxatum facerel pcr se

vel per alium in decem libris parisiens. annis singulis, quamdiu Parisius hujusmodi studio
insislerent, provideri, dummodo monasterium vel ecclesia, quod vel que per tricnnium

id solveret, super hoc non gravaretur ulterius, eadem gratia quantum ad alia monasteria
vel ecclesias in suo robore nichilominus perdurante, contradictores, etc, iisque compes-
cendo*. Postmodum vero, fe. re. Clemens papa, predecessor noster, quondam magistro
Odoni de Sancto Dionysio, canonico Parisiensi, suis sub ccrta forma dedit litteris in inan-

datis, ut ad provisionem dictorum decem et aliorum decem clericorum ejusdem terre, cum
Parisius essent, per se vel per alium procederet juxta tenorem predictarum litterarum
eorumdem predecessorum Innocentii et Alexandri ad dictum cancellarium directarum ; ac

postmodum, pie meniorie Gregorius papa X, predecessor noster, eidem inagislro Odoni
per suas mandavit litteras, ut ad provisionem dictorum clericorum pcr se vcl per aliinn
procederet secundum earumdem dicti predecessoris Clementis continentiam litterarum'.
Nos itaque volentes ut quod per predictos predecessores nostros in hac parte demandatum
extilit plenum consequatur effectum, discretioni tue per aposlolica scripta mandamus
quatinus ad provisionem diclorum clericorum, per te vel per aliiun, auctoritate nostra
procedas secundum eorumdem dictorum predecessorum nostrorum continentiam litte-

rarum, non obstante, si prelatis, vel collcgiis, aut personis inonasteriorum et ecclesiarum
1286] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPLM IV REG. FRANC. 639

predictorum, seu quibuscumque aliis a sede apostolica sit indultum quod ad provisionem
alicujus in aliquibus pensionibus niinime leneanlur, quodque ad id compelli, seu interdici,
vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressani

de indulto hujusinodi mentionem, seu qualibet dicte sedis indulgentia cujuscuinque tenoris
existat, per quam effectus presentium impediri valeat vel differri, et de qua cujusque toto
tenore de verbo ad verbum oporteat nostris litteris fieri inentionem. Dat. Roine apud
Sanctam Sabinam x kal. Februarii, pontificatus nostri anno priino.

Reg. Vat. Uonorii IV an. 1, cp. 270, fol. Ti*. Jourdiiin, n 280.

1. Supra n" 180. 2. i'.(. n 324. 3. Hac cpistolae non sunl nntac.

O^o. T.illerae Jlonorii IV ad Johannem apost. sedi.i leg<itum, quibus decisiones Marfini JVel siias circa processum
l'iil\ersi/alis Parisiensis contra cancellarium Parisiensem notas farit.

1286, Februarii t, Romae ap. S. Sabinam.

Dilecto filio J. tit. Sancte Cecilie presbitero cardinali apostolice sedis legato. Quasi
orlus irriguus arboribus sublimibus et fructiferis consitus Parisiense studium viros pro-
ducens scientia fructuosos, vita et moribus eminentes, et sicut fons cujus aque non defi-

ciunt sed exhuberanter emanant doctriiie salutaris undique fluenla difftindens, quanto ab
olim tallum productione utili et enianatione uberi oilhodossam fidcm roborans sanclain
catholicam munivit ecclesiam contra insidias et impetus lateuter obrcpentiuin, vel palenler
ascendentiuin ex adverso, tanto culttire diligentioris est cura colendum, ut domeslicis scdi-
tionibus quo familiarioribus eo procul dubio efficatioribus ad nocendum purgelur intrin-

secus et velut extrinsecus apostolici favoris inuio circumdatum ejusque directoria provi-
sione inunitum in statu pacifico et tranquiUo ipsius reinedio perseverabiliter statuatur. Ad
quod illiid etiaiii iios specialiter afficit quod olim, dum nos iiiinor stalus haberel, in
ejusdein studii laribus obversati de illius dulcedine libainina grala libaviiiius per plures

annos secus decursus sedentes ipsius. Sane sicut asseritur dudiim iiilcr qiiondain iiiagi-
slruin 1'hilippuin de Thoriaco Paiisiensem cancellarium ex paiie iina, ct IJiiiversitatcm

Parisiensem ex altera super cerlis ailiculis genus dissensionis iiialeria suscitata', cuni

dictus cancellarius el dilcctus filius iiiagister Johannes de Malignes, procurator ejusdcm

rniversitatis, proplcr hoc ad sedem apostolicain accessisscnt, idem canccllarius constitulus

in presentia fe. re. Marlini pape prcdecessoris nostri, dicto procuratore presente, proposuil
quod prefata Universitas propriis finibus non contenla intcr alia et divcrsa gravainina qiic

ab illa inferebantur eidciii, ipsiim, licet Universitatis predicle capud exisleret', nec in euiii
potestatein haberet, sicut nec infcrior in superiorem, nec etiam par in parciii, per bcdellos

servicnles suos ad congrcgaliones Universilatis ejusdcm sub pcna susp<!nsionis lectioniim

pro sua facicbat volniilal' cilari. Va cpiia (licliis caiKcJiaiins sic cilalus iKiIiiciai siciil iicc
G40 CIIAKTULA.IUUM UNIVERS. PAItlS. [128(5

debuerat ad easdein congregationes accedere, ipsiini de iacto, cuiii de jure non posset, a
suis lectionibus et dispulalionibus Universilas predicta suspendit, et nichilominus eum ac

etiain oinnes de ipsa Universitate, qui lectiones, disputationes vel predicationes audirent
illius, vel ab ipso legendi licentiam peterent, ab ejusdem Universitatis consortio et coin-
munione inagistrorum ejus presumptuosa temeritate privavit, faciendo districtius inhiberi

ne scolares Parisienses coram eo vel ejus officiali presumerent quomodolibet liligare, immo,
quod gravius videbatur, .. rector Universitatis ipsius passim causas audiebat et lites

faciendo corain se per bedellos suos personas quascunque vocari, cogendo etiain respon-
dere vocatas, licet cause hujusmodi sive lites ad ipsius cancellarii forum spectent, quodque
tunc dicta Universitas quampluribus scolaribus in medicina et decretis regcndi licentiam
non sine multa temeritate duxerant concedendam, quamquam hujusmodi licentiam conce-
dere ad eundein cancellarium pertineret. Prefatus vero magister Johannes ex adverso
respondit, quod cancellarium ipsuin in nuUo Universitas memorata gravabat, immo potius
ipsa gravabatur in pluribus ab eodein, nonnullis postmodum articulis eidem predecessori
tain a cancellario quam procuratore' prefatis exhibitis, qui predicta hinc inde gravamina
exprimebant. Dictus igitur predecessor diligenter, sicut dicebat, attendens quod hujusmodi
citatio attemptabatur contra Parisiensis ecclesie ac ipsius cancellarii libertatem et etiam
laudabilem consuetudinem anteactis temporibus observatam, cum Parisienses cancellarii
qui fuerant pro teinpore ad congregationes hujusmodi reverenter et suppliciter consueve-
rint evocari, notam * fieri mandavit, per quain districtius inhibebat ne citatio hujusmodi
extunc fieri deberet, volens omnino ut idem cancellarius el successorcs ipsius ad easdem
congregationes absque sequela pene cujuslibet^ cum reverenlia et precibus vocarentur.
Predictam insuper regendi licentiam ab eadem, ul predicitur, Universitate concessam
penitus revocabat; illos qui eam recipere presumpserant decernens ob exempli perniciem
nec pro licentiatis neque pro magislris haberi; el rigorem debitum circa illos de iniseri-
cordia temperando benigne concedebat quod per eundem cancellariuin juxta consuetam

formain licentiari valerent, si eos idein cancellarius inveniret ydoneos et expedire videret.
Si vero licentiati hujusmodi hoc nollent forsitan acceptare, ipsos reddebat prorsus inha-
biles ad predicta. Mandabat etiain illos, qui hujusmodi dare licentiam et talium tenere
principia presumpserunt, ac eos, qui quendam baccalarium licentiatum per cancellarium
supradictum in non inodicam cancellarii ejusdem injuriam licentiain ab cisdein ilerato
recipere coegerunt', per eos quos ad id deliberaverat deputare, prout ipsi consideratis
diligenter culpis illorum honori ejusdem cancellarii ac paci et tranquillitati predicte Uni-
versitatis viderent expedire, puniri'. Alios preterea supradictos processus contra eundem
cancellariuin per Universitatem, rectores, et bedellos prefatos habitos annullabat, irri-

tabat, cassabat et nullos, cassos, et irritos nuntiabat, utpote in dicti cancellarii juris
injuriam attemptantes. Et nichilominus injungebat predictis taliter deputandis ut Parisius
vel ad locuin alium competentem illi vicinum, ad quein partes accedere et in quo morari
1286] AB ANNO MCC XJSQUE \D PHILIPPUM IV REG. FRANC. 641

secure valerent, se personaliter conferentes partes suas juxta datani eis a Doniino gratiani,
ut cooperante illo qui pacis est auctor omnis quiesceret in hac parte turbatio, discordia
quelibet sopiretur, sollerter interponere procurarent, alioquin inspectis eisdem articulis
diligenter quos eis dictus predecessor sub bulla sua inclusos transmittere intendebat et

inquisito sollicite de facto et facti circumstantiis universis, ordinarent et statuerent super

hoc auctoritate ipsius predecessoris quod secundum Deum et justitiam pro bono pacifico
et tranquillo statu prefati sludii expedire viderent. Per hoc autem apostolicis privilegiis si

qua sunt utrique parti et ecclesie Parisiensi concessa non intendebat dictus predecessor
in aliquo derogare, sed ea omnino voluit manere in suo robore flrmitatis. Et quanquain
de preinissis nota hujusinodi eadcm omnia et singula manifestius exprimens, prout in ea

perspeximus contineri, de ipsius fuerit predecessoris inandato concepta, dicto tamen can-
cellario interim viam universe carnis ingresso", idem predecessor prosecutioni processus
hujusmodi supersedit substitutionem expectans novi cancellarii ut dicebat. Sicque inter
moras eodem predecessore morle prevento', nota eadem ad bullam vcl ad grossam even-
tibus retardata hujusmodi non pervenil'". Nobis itaque prout Domino placuit post ejusdem
predecessoris obituin ad apicem sumini apostolatus assumptis, dilectus filius magister
Xicolaus de Nonancuria, memorato cancellario in cancellarie dicte Parisiensis ecclesie

officio substitutus, nostram presentiam adiens et exponens humiliter universa discrimina,

que per hujusmodi excessus Universitatis ejusdem Parisiensi studio et in ipsius iinpedi-

mento universali ecclesie per consequens ingerunlur, supplicavit inslanter super hiis per
apostolice sedis providentiam oportunum remedium adhiberi. IVos autem ad hoc apostolice
sollicitudinis studia convertentes, cum fratribus nostris cominunicato consilio, quia nobis

ad presens via judicialis vel alterius indaginis pro dicta Universitale nemine coinpa-
rente, prout tantuin requirit negotium, non occurrit, discrelioni tue, de qua plenain
in Domino fiduciam oblinemus, per apostolica scripta mandamus qualinus traditas tibi

virtutes a Domino prudenter exercens, per te si comode vacare poteris vel per alium seu

alios, quoruin circuinspecta industria et experta probitas maturitate conspicua, fldelitate

clara et scientia litterarum aliisque virtulibus circumfulla lante prosecutioni conveniat,

inter Universitatein et magistrum Nicolaum predictos viam grate concordie prosequaris, et

si forte hujusinodi concordia infra qualuor menses post receptioncm presenlium inter eos
provenire non poterit, Universitatem ct magislrum .Nicolaum prefatos cx parte nostra
peremptorie citare procures, ut infra duorum mcnsium spalium post citationem hujusmodi
per se vel per procuratores ydoneos compareant coram nobis, super hiis ordinationem vel
inandatum aliud seu provisionein aut quamlibet dispositionem aliain recepturi ac facturi

alias super hiis quod justilia suadebit. Et quanto per hoc universali ecdesie utiliores

fructus proventuros percepimus, tanto circa premissa studiosius cogitantes ordinamus de

ipsorum fratruin consilio quod dictus inagister Nicolaus suique successores cancellarii qui

pro lempore fuerint ad dicte Universitatis congregationes cuin pene coinminatione vel
Chart. Vnir. Parit. I. 8t
 642 CHARTUL.VRIUM UNIVERS. PARIS. [1286

quavis adjectione aliquatenus non vocentur, sed cum reverentia invitenlur et precibus

juxla consuetudinem supradictam, et quod dicta Universitas nullum processum attemptet

contra cancellarium eundem, nullasque licentias regendi concedat. Et dictus cancellarius
ac successores ipsius ecclesie Parisiensis cancellarii sua jurisdictione suoque officio utantur

libere prout consuetum est hactenus, donec in hac parte per sedem eandem aliud ordi-
natum extiterit vel provisum. Nos eniin si secus attemptatum extiterit, processus et licen-

lias hujusmodi ex nunc irritos decernimus et inanes. Intendimus quoque quod per premissa
vel eorum aliquod privilegiis partium vel Parisiensis ecclesie nullum prejudicium gene-
retur, sed nichilominus privilegia ipsa in sua remaneant firmitate. Diem vero citationis et

formam et quicquid inde duxeris faciendum nobis per tuas litteras harum seriem conti-

nentes fideliter inlimare procures. Dat. Rome apud Sanctam Sabinain kal. Februarii, anno

primo.

Reg. Vat. Honorii IV, an. 1, ep. 263, fol. 72''. Bibl. Pliillipps in Cheltenham, nis. 876, fol. 26, ubi praecedit :

Universis presentes litteras inspccturis cancellarius Parisiensis salutem iu Domino. Noveritis nos litteras domini pape inferius
annotatas vidisse in hec verba : Honorius , etc. In fine legitur : Transcriptum hujusmodi litterarum fieri fecimus sub
sigillo nostro anno Domini milles. CC" nonagesimo, die jovis post Natale Domini )>. In Cod. Vat. Reg. '06, fol. 75, occurrit

tantummodo initium liltcrarum Honorii. Prou, Lr^s Registres (Vllonorius IV, n 267.

1. Cf. supra n 515. 2. Cf. ibid. p. 618. 3. Procuratoris articuli continentnr in docuniento n 515. 4. I. e. litteras
minutas. Cf. supra n 516. 5. Praecipuc suspensionis lectionum. Cf. suprn n" 515, p. 620. 6. Utique Ferrandum, fra-
trem rcgis Aragonum, de quo supra n 503 el p. 617. 7. Cf. de hoc supra n" 516. 8. Vidc supra n 516. 9. An. 1285,
Martii 28. 10. 1. e. decisiones papae exstabant tantum iri litteris minutis, non in aulhenticis bullatis.

529. Magister Eustacius de Grandicuria, vices gerens episcopi Silvanectensis, conservatoris privilegiorum Vniver-
sitatis Parisiens., P. scholari Parisiensi patrocinium impendit.

Magister Eustacius de Grandicuria, archidiaconus de Coha. in ecclesia Ebroicensi,

vicesgerens reverendi in Christo patris dom. Silvanectensis episcopi, conservatoris privi-
legiorum universitati magistrorum et scolarium Parisiensium a sede apostolica indultorum
omnibus etc. salutem et mandatis apostolicis firmiter obedire. Cum ad reprimendain per-
versorum maliciam et vitam pie vivencium confovendam pia consideracione sedes aposto-
lica disposuerit providere, ne magistri et scolares Parisius studentes permittantur ab
aliquo extra civitatem Parisiensem per litteras apostolicas aut legatorum ejusdem aposto-

lice sedis nullam de dicto privilegio facientes mencionem in causam trahi, citari, vexari,

molestari, seu ad judicium evocari, ut sic eo liberius litterarum studio vacare valeant,

quo minus fuerint aliis occupati : sane sua nobis P. scolaris Parisiensis gravi ac
querulosa conquestione monstravit, quod viri tales venerabiles et discreti decanus
et capitulum ipsum scolarein coram se extra civitatem Parisiensem per litteras aposto-
licas aut legatorum ejusdem apostolice sedis, nullain mencionem de dicto privilegio
facientes, in nostre jurisdictionis prejudicium, elusionem et conteinptum prefatique

scolaris dampnum non modicum et gravamen ac contra dictorum privilegioruin tenorem

81.
1286] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FHANC. 643

temere veniendo, ad instanciain et procuracionem Johannis in causain trahere, citare,

vexare, inoleslare et ad judicium evocare non lorinidant, propter que ipsius scolaris
studium inultipliciter iinpeditur. Quocirca dictus scolaris, asserens, premissa adeo esse
pro facti et rei evidencia notoria et inanifesta, quod nuHa possunt tergiversacione cehiri,
quod offert se dictus scolaris si necesse fuerit corain nobis legittime probaturum, nobis
humiliter supplicavit, ut nos super premissis ex nostri officii debito sibi subvenire
congruc dignaiemur. Cujus siquidein scohiris juste supplicacioni annuentcs vobis omnibus
et singulis in virlute sancfe obediencie sub pena suspensionis et excommunicacionis,
quain vel quas in \os fereinus, si presens mandatum nostrum negloxcritis adiinplere,
districte precipiendo mandamus quatinus ad lioc mandatum exequendum alter vestrum
alterum non expectans inoneatis diligenter ex parte nostra predictos, ut ipsi incontinenti

post inonicionem vestram sibi factain a prefati scohiris extra civitatem Parisiensem in
causain Iraccione, citacione, vexacione, molestacione et ad judicium evocacione predictis
cessent penitus et desistant, et si quid contra diotum scolarein per eos fuerit attemptatum,
illud revocent indilate et denuncient nulluin esse, non tenere nec ab inicio tenuisse. Pre-
missaque fieri faciat et fieri procuret diclus J. suis suinptibus et expensis. Et super cessa-

cione, revocacione et denunciacione premissis nos reddant per suas patentes litteras

certiores, nobis per latorem presencium destinandas. Ad que omnia et singula facienda petil

dictus scolaris predictos sibi per nos condempnari et coinpelli, alioquin ipsos, quos in hiis
scriptis propter hoc excommunicamus, excommunicatos a nobis palam et publice nuncietis,
nisi causain allegaverint efficacem, quare ad hoc ininime teneantur. Quain si prelenderint,
citetis eos pereinptorie coram nobis Parisius vel coram dictas vices tunc gerente ad
talem diem dictam causain allegaturos, ostensuros et si necesse fuerit probaturos,
nobisque ex ofiicio nostro vel illi tunc dictas vices gerenti ad obicienda et dicto scolari
super suis dainpnis, expensis et interesse quod justum fuerit responsuros. Inhibentes
nichiloininus prcdictis sub pena canonica, ne die et lite pendentibus coram nobis aliquid
contra dictuin scolarein in nostre jurisdiccionis prejudiciuin attemptent, innovent aut
innuitent, attemptari, innovari aut inmutari faciant seu fieri procurent. Et quid inde fece-
ritis, nobis fidelitcr rescribatis, non obstante quod dictoruin privilegiorum conserva-
cioncin et cominissionein nobis factain vobis non niitlimus, quia non consuevimus nec
audemus propter viaruin pericula, locoruin dislanciam et discriinina; sed partibus coram
nobis presenlibus de eis, si necesse fuerit, copiain faciomus. Datum, etc.

Liber pvacticu de consuet. Remensi in Bibl. Rcmcniii ma. H. CiH C39, fol. 22'>, n 218, ubi titulus : Monicio niti
causam pro scolaribuii PariKiensibus . Varin, Avch. Ugislat. de la ville de Reims, 1" port., Coutumcs, p. 279, n 363.
Ad haec vide iiuprii n" 208, iiotA. Quo tcmpore hacc chnrta scripta sit non fucile est dictu. Forta tamcn adhuc acliitc, quo hoo
Tolumcn finem sumit.

Chart. Univ. ParU. 1. 81

644 CHARTULARITJM UNIVERS. PAHIS. [1286

530. Librorum theologiae et philosophiae et jiiris pretium ab Uniyersitate Parisiensi taxatum rjuod deient
habere librarii pro exemplari commodato scholaribus.

Originalia beali Gregorii super Job, continent c pecias. . . . viij sol.

Iteni, liber Onieliarum beati Gregorii, xxviij pecias xviij den.

Itein, liber Objectionum magistri Andree contra Judeos de nostro

Emanuele', continet xvj pecias xvj den.

Iteni, liber Isidori de Summo bono, et liber Contemplationum

Richardi S. Victoris, continent xxiiij pecias xij den.

Item, liber de Sacramentis Hugonis de S. Victore, continet

xl pecias i'j sol.

Item, liber Radulphi de S. Victore ' super Leviticum, continet

xliij pecias iij sol.

Item, originalia S. Bernardi, scilicet libri de Consideratione, de

xij gradibus humilitatis; de Gradibus superbie; de Laudibus Virginis

matris omelie' ; ejusdem libellus missus archiepiscopo Senonensi
de Disciplina monachorum ; epistola missa iratribus de Monte Dei,
continent xvij pecias ij sol.

Item, liber beati Bernardi de Diligendo Deum; et de Meditatio-

nibus; de Gratia et libero arbilrio ; de Precepto et dispensatione,

continent xiiij pecias xij den.

Item, Floreber', continet xl pecias xx den.

Originalia Anselmi, de Veritate; de Libertate arbitrii; de Casu

diaboli; Cur Deus hoino ; de Conceptu virginali; de Processione

Spiritus Sancti; de Predestinatione, gratia et libero arbitrio; de Mono-
logio, continent xl pecias ij sol.

Item, de Incarnatione Verbi; de Similitudinibus et dissimilitudi-

nibus; continet xij pecias vj den.
Item, liber de Proprietatibus rerum', continet c et ij pecias. . . iiij sol.

Item, de Sacramentis' ij sol.

Item, de Naturis rerum'', continet xlj pecias xviij den.

Item, de Ortu scientiarum', continet xviij pecias ix den.

Item, de Principiis nature magistri Johannis de Siccavilla",

continet xiiij pecias vij den.

\ Item, Commentum Alexandri super librum Metheororum, et

Phisiognomia Aristotelis, conlinent xviiij pecias ix den.

Item, Commentum Simplicii super librum Predicamentorum,

continet xxxiiij pecias xviij den.
1286] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPUM IV REG. FRANC. 645

Iteni, Coininentum super lib. Peryarinenias, continet xviij pecias. i.x den.
Itein, Coinmentum Themislii super librum de Aniina, x pecias. . vj den.
Item, Suinina fratris Remundi", cuin Apparatu iij sol.

Itein, Summa magistri Lumbardi " iij sol.

Ilein, Concordancie de Valle Lucenti", c pecias et viij. ... vj sol.

Ilein, pro Historiis scolaslicis" iij sol.

Ista siint exemplaria siiper theologiam.

Originalia beati Augustini. Priino, liber Enchiridion, continet vj

pecias iiij den.

Item, liber de Trinilate Augustini, xlviij pecias iij sol.

Itein, liber Confessionum Augustini, xxj pecias xiiij den.

Item, liber de Doctriua christiana, et de Disciplina christiana,
continet xv pecias viij den.
Itein, liber de Conflictu vicioriim Augustini, ij pecias ij den.
Ifem, liber Retractacionum .\ugustini, vj pecias vj den.
Item, super Gcnesim ad litteram Augustini ; et Ecclesiasticorum
dogmatum'*; et de Fide ad Petruin, xxxvj pecias xviij den.
Ilem, liber Augustini de Libero arbitrio ; et contra Faustum ; et

de Divinatione deinonuin, continent xxxviij pecias xviij den.

Itein, de Consensu Evangelistarum ; de Questionibus veteris et

novi Testamenti; itein, liber Augustini de Achademicis sive contra ; et

de Beata vita ; de Ordine ; de Soliloquiis" ; dc Immortalitate anime ;

de Moribus ecclesie ; de Moribus Manicheorum ; de Quantitate aniine,

xxiiij pecias ij sol.

Item, liber Augustini de Bono conjugali; el de .Sancta virginitate ;

et de Professione .sancte viduilatis ; et Contra quinque hereses ; et ad

Orosiuin, x pecias xij den.
Itein, de Utilitate credendi; de Gratia novi Testamenti ; de Natura
boni, viij pecias vj den.
Item, libor .\iigusliiii dc (^)uinque responsionibus contra Pela-
gianos, continet vj pecias iij den.
Item, liber Augustini de Nuptiis et concupisccntia; et de Adul-
terio conjiigii, viij pocias vij diui.

Ileiii, libcr Oiiieliaruin Augustiiii ; dc 1'cnilcnlia ; i\ |)c<ias. vj den.

Itein, liber Epistolarum Auguslini ; xlij pecias ij sol.

Textus librorum ij sol.

Itein, liber Dyonisii " ciim comincntis vj sol.

646 CH\RTUL\HIUM UNIVERS. PARIS. [1286

Hec sunt scripta fratris Thome de Aquino.

Supra textuni Sententiaruni, super priinum librum, xxxvij pecias. ij sol.

Super secundum, xlvij pecias ij sol.

Super tertium, 1 pecias ij sol.

Super quartum, Ixxxj pecias iiij sol.

Item, Matheus glosatus per fratrem Thomam de Aquino, Ivij pecias. iij sol.

Item, Marchus, xx pecias xvj den.

Item, Lucas, xl pecias ij sol.

Summa fratris Thome de Aquino super theologiam, continet

in primo libro Ivj pecias iij sol.

Item, in prima parte secundi libri predicte Summe sunt Ix pecie. iij sol.

Item, in secunda parte secundi libri'" sunt Ixxxij pecie. . . . iiij sol.

Item, Quesliones fratris Thome de Veritate, continent Ixvj pecias. iij sol.

Item, Questiones de Potentia Dei, xxviij pecias xiiij den.

Item, de Spiritualibus creaturis, v pecias iij den.
Item, Questiones de Anima, et de Virtutibus, xxiiij pecias. . . xij den.
Ilem, Questiones de Malo, xxviij pecias xiiij den.
Item, Questiones de Quolibet, xiiij pecias vij den.
Summa fratris Thome contra Gentiles, continet Ivij pecias. . . iij sol.

Item, de Perfectione status, vij pecias iiij den.

Item, Postille ejusdem super Johannem, continent pecias xlj. . . xx den.

Hec sunt scriptafratris Petri de Tarentasia.

Super textum Sententiarum, super primum librum, sunt pecie

xxxiij xviij den.
Super secundum, xxxv" pecie xix den.
Super tertium, xxxvj pecie xx den.
Super quartum, xlviij pecie xxvij den.
Item, Postille Iratris Petri super Epistolas Pauli, continent Ixx
pecias iij sol. et vj den.
Item, Postille predicli super Lucam, xxxij pecias xviij den.

Item, hec sunt litteralia fralris Roberti de Kyleverdeky" super

Sententias Petri, xliiij pecias xxij den.
Item, Postille fratris Guillermi de Altona" super Matheum, pecias
xxvij xvj den.
Item, Postille ejusdem super Isaiam, pecias xxvj xvj den.
1286] AB ANNO MCC USQUE AD PHILIPPDM IV REG. FRANC. 647

Itein, Postille fratris Guillermi de Mildditone" super Psalterium,

continent pecias Ixxxxvj iiij sol.

Item, Postille ejusdem siiper xij Prophetas, l.xj pecias iiij sol. etvjden.
Item, Postille ejiisdem super Marchum, continent pecias Ij . . . iij sol.

Item, super Ecclesiasticum, pecias Iviij iij sol. et vj den.

Item, Postille ejusdem super Job, continent Ij pecias iij sol. et vj den.

Hec suHt scriptafratris Botiaventure", de Ordine fratrum Minorum^ scilicet :

Postille super Lucam, continent pecias Ixxiij iij sol.

Item, Postille ejusdem super Ecclesiasten, xij pecias vj den.

Item, Postille super Canticum Ganticorum, xiij pecias viij den.
Item, Postille super librum Proverbiorum, conlinent pecias xxxvij. xx den.
Item, Postille super Ganticum Canticorum, xv pecias viij den.
Item, Postille super librum Sapientie, x pecias vj den.
Item, Postiile super Apocalypsim, xxiij pecias xv den.
Item, Postille super Epistolas canonicas, xv pecias viij den.
Item, super Sententias, pro primo [libroj ij sol.

Pro secundo iiij sol.

Pro tertio ij sol.

Pro quarto ij sol.

Pro textu Bibiie v sol.

Pro quinque libris Moysis glosatis v sol.
Item, pro libris historialibus oinnibus v sol.

Pro Job ij sol.

Pro Psalterio glosato iiij sol.

Pro libiis Salomonis ij sol.

Pro xvj Prophetis v sol.

Pro Evangeliis cum antiqua glosa iiij sol.

Pro Epistolis Pauli iiij sol.

Pro Actibus Apostolorum, Epistolis canonicis et Apocalypsi. . ij sol.

Item, Sermones fratris Guillcrmi Lugdunensis" de dominicis,

super epistolas, Ixv pecias ij sol. cl vj dcn.
Item, Sermones ejus de Sanctis, Ixix pecias ij sol. et vj den.
Sermones fratris Thome Britonis" de doininicis, tam de epistolis
quam de evangeliis, Ixj pecias, scilicct Abiciamus ij boI.

Item, Sermones ejusdem Precinxisti^ scilicet Commune Sancto-

rum, xlvij pecias xx dcn.
648 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS. [1286

Item, Serinones Abiciamus de ^lali " de dominicis, continent

pecias xlix xx den.
Item, Sermones ejusdem de feslis, scilicet a festo S. Andree
apostoli usque ad Annunciationem dominicam", xvij pecias. . . . viij den.

Item, Sermones fratris Petri de Sancto Benedicto ", scilicet Desi-

deraius, de dominicis, continent pecias xxiiij xij den.

Item, Sermones ejusdem de festis, scilicet Suspendium^', xxj pecias. viij den.
Item, Commune Sanctorum, scilicet Nimis honorati sunt, xx pe-

cias viij den.

Item, Sermones Alleabatensis" de dominicis
Item, Sermones dicti Legifer tain de dominicis quam de feslis,

pecias xxxv xviij den

Item, Sermones provinciales de Tussia, qui incipiunt Sapientia
Sattctorum^ continent pecias xxxij xv den.
Item, Nova legenda omnium Sanctorum^", continet pecias Ixxxx. iij sol.

Itein, Sermones Biardi", de dominicis, continent Ij pecias. . . xviij den.

Item, Sermones ejusdem de festis, xviij pecias vj den.
Itein, Distinctiones Mauricii", continent pecias Ixxxiiij. . . . iij sol.

Hec est taxatio exemplarium :

Pro textu Decretalium" iiij sol.

Pro Apparatu Decretalium'* v sol.

Pro textu Decreti" v sol.

Pro Apparatu Decretorum'* vj sol.

Pro Suinma Goffredi " ij sol.

Pro Summa Hugonis" viij sol.

Pro Siimma magistri Petri Salviensis" v sol.

Pro Apparatu Innocentii*" x sol.

Pro Casibus Bartholomei*' : ij sol. et vj den.

Pro Casibus Bernardi *'
ij sol. et vj den.
Pro Sumina Remundi cum Apparatu " iiij sol.

Pro libellis Ranfredi** in jure canonico et in jure civili . ... v sol.

Pro Repertorio*' ij

Pro Copiosa**
Pro Apparatu Hostiensis*'
Pro Margarita ipsius*'
Pro textu ff. veteris *

Pro Apparatu ff"

 1286] AB ANNO MCC USQUE AD PHILFPPUM IV REG. FRANC. 649
Pro textii ff. novi" iiij sol.

Pro Apparatu" iiij sol.

Pro textu Infortiati" iiij sol.

Pro Apparatu" iiij sol.

Pro textu Parvi voluminis" iiij sol.

Pro Apparatu" iiij sol.

Pro textu Codicis" v sol.

Pro Apparatu" v sol.

Cod. Vat. Reg. 406, fol. 64. Mus. Britann., addit. ms. 17304, fol. O^*. Bibl. imperial. Vindob., cod. lat. 7219, p. 491.
Decst in cod. Cbeltenh. Jourdain, n" 356. Codice Britann. seu Libro rectoris jam Bulneus usus buec est. In mss. allatis
taxatio, quae temporis nota caret, aliam anni 1303 (1304) praecedit. Minime tamen ambne nd eamdem actutem pcrtinent.
Priorem infra annos 1275 et 128C esse factam cx hoc apparet, quod in ea libri post dictos annos compositi non afferantur.
Scimus prneterea ex documento supra n" 462 relato, Universitatem Parisiensem jam an. 1275 exemplaria tuxassc, i. e. pretium
designasse, quod librarii pro excmplari magistris et scholaribus commodato recipere possent. Bononine similitcr hoc jam
saec. XIII fiebat, qunmvis tabuln librorum taxatorum, quam DeniQe in Archiv f. Litferatur- u. Kirchcngesch. des Mittelalt.,
III, 298, ei antiquo ms. dcnuo edidit, tantummodo ad saec. XIV pertineat. Bononiac pretium erat multo carius, immo ct in
tabula tuxulionis Paris. an. 1303 (1304), vnlore monctnrum sub Philippo IV mutato Bononiae quaternioncs numernntur,
Parisiis petiac, quarum quaelibct hic, cum eisdem Bononiae nllutis comparamus, dimi-
si cxcmplaria Parisiis an. 1303 taxnta
dium quaternionem designare quod probabilius ctiam fit si codicum exempli grntia S. Thomae de Aquino
videtur,
saec. XIII scriptorum normam habcmus, in quibus numerus quatcrnionum dimidiorum, gcncratim loqucndo, concordat cum
numeris in documcnto nostro relutis. Guoterum qunntum ad designationem petine secundum usum Bononiensem et Paduanum
cf. Savigny, Gesch. des liom. RecMs, III, 580, et Archit, etc, 1. c, p. 295, notn ultima. In sequentibus ad nuctores et
libros tantum minus notos pauca verha faciemus.

1. Richardus de S. Victore, De Emmanuele (Migne, CXCVI, 601), in prologo mcntionem facit magistri Andrenc, qui
Isaiae explanationem scripserat, in qun niinus cnute saepc Judneorum objectiones ponit, nec tnmen solvit, sic prnecipue super
Ecce virgo concipiet (c 7). Richnrdus cxscribit post prologum qunsi pro sui opcris introductionc : Objcctiones magistri
Andreae secundum quod Judaei solent nobis opponere de noslro Emanuele. Exemplnr Richardi supra laudutum sic inci-
piebat, sicut et in Bibl. nat. Paris. ms. lat. 125,
fol. 81.
2. Perperam hic dicitur dc S. Victore , cum debcat scribi de

S. Geremaro . Designatur cnim Radulphus Flavincensis monachus (St. Gcrmer de Flaix), saec. XII, cujus opus supcr Levi-
ticum multum erat divulgutum. Exstut sepnratim v. g. in Bibl. nnt. Pnris. mss. lat. 377-383. Ed. in Bibl. max. Patrum,
XVII, 47-246. 3. Vat. Reg. : a dc Omclia . Designantur Ilomiliue de laudibus Virginis Mnriae, sivo Uomiline supcr Missus
tst, Libellus alter suprn laudatus est Bcrnardi De moribus et officio episcoporum tractatus. 4. Florc. Ber.? i. e. Flores Ber-
nardi ex cjus operibus, qui in mss. saepe occurrunt. 5. Bartholomaei Anglici, Ord. Min. Supplem. ad Script,
Cf. Sbaralea,

Ord. Min., p. 115. Delisle in Hist. litt. de la France, XXX. 353 sqq. 6. Divinari non possumus cujusnnm auctoris,
cum multi hujusmodi tractntus tunc tcmporis compositi fucrint. 7. Alexandri Nccknni. Cf. cditioncm rurunte Th. Wright.
8. Robcrti Kilwnrdby, Ord. Pracd., archiepiscopi Cnntunricnsis. Mss. Oxoniac, Mcrton Coll., n 261, fol, 19. Bibl. nat.
Paris. mss. lot. 15449; 16390. 9. ExsUt in Bibl. nat. Paris. ms. lat. 6552, fol. 1. Oxonine, Merton Coil., ms. 292, fol. 70.

Magister Johanncs de Siccavilla, Anglicus, teste Matthco Poris., Chron. V, 599, an. 1256 fuit rector Universitntis, et cum
magistris supra n" 280 numinalis et magistro Johonne Belin contra Praedicatores ud curinm Romnnnm venit. 10. I. e.

Roimundi de Pcnafort. Apparatum ad cjus Summom scripsit Guillclmus Rcdononsis. Cf. Schultc, Die Geschichte der Quellen
u. Litteratur des can. Rechts, II, 413. 11. I. c. Sententiae Petri Lombardi. 12. Hic designntur quoddnm cxemplar Con-
cordonciarum Bibliae, quod olim pcrtinuit ad abbatiam Vnllis Lucentis (Vauluisnnt), Ord. Cistcrc Vcrisimilitcr in principio

vel in fine voluminis similis nota sicut in ms. lat., nouv. acq., 1374 (Bibl, nat. Pnris.) fol. 109'' et 110 Icgcbntur: Iste liber oit
(ecclcsie) bcate Mariae Vallis Lucentis in orchiepiscnpntu Scnoncnsi. 13. Petri Comestoris. 14. Gcnnadii; scquens est
Fnlgentii. 15. Ubique : Solsequiia . 16. Pseudo-Arcopogitae. 17. Terlia Summuo pars, quam Thomus impcrfectam
reliquit, ubique omittitur, Forlc tunc temporis non erot odhuc multum divulgnta. 18. Ubique : xxv o. 19. I. e. Roberti
Kilwardby, O. Prned., arrhicpiscopi Cantuaricnsis. 20. Ord. Praed. 21. Guillclmi de Melitono scu dc Melton, Ord. Min.
Cf. supra n 286. 22. In Cod. Vnt. ct Britonn. scribitur : Bonc Fortune , ul ct olibi qunnduque in niss. legitur.
23. I. e. Guillelmi Peruldi, Ord. Procd. Ejus sermones do cpistolis cxstant in Bibl. not. Poris. ms. lat. 16472. Vido proctcren

Lecoy de la .Marche, La chaire franfaite, 2 ed., p. 130, 511. 24. Forte cst ille, qui npud Sbarolca, Script. Ord. liin.,
p, 672, loudalur, et od oetatcm posteriorem rercrtur. 25. I. e. Guillclm! dc Malliaco, Ord. Prned. Ejus sermones de domi-
Chart. Univ. Partt. 1. 82
650 CIIA.RTULARIUM UNIYKRS. PARIS. [1286

nicis, qiii incipiunt AHciamus, exstant in Bibl. nat. Paris. mss. lal. 15956, fol. 1; 16474, fol. 1; 16475, fol. 1, ubi fol. 226''

Kxpliciunt sermones fratris Guillermi de Malig. de dominicis. De auctore vide Quetif-Echard, I, 483, ifiit. litt., XXVI, 452, et

Lecoy de la Marche, p. 511. 26. Supersunt in mss. citatis fol. ISg*; 311'>; fol. 227. Incipiunt Suspendium. Ms. lat. 15953,
:

fol. Ik^ desinit Explicit : Suspendium de Maylly. 27. Iste auctor

nobis ignotus cst. Habemus tantum de fratre Johanne
de Sancto Benedicto, Ord. Praed., notitiam, cujus quidam sermones exstant. Cf. supra n 510, n. 10. 28. Sic sermones
Guillelmi de Malliaco incipiunt. Vide n. 26.
29. Hunc arliculum et duos sequentes explicare ncquimus. 30. Utique Jacobi
dc Voraginc, Ord. Praed. 31. I. e. Nicolai Biard, Ord. Praed. De ejus sermonibus vide Lecoy de la Marche, 1. c, p. 523.
32. Ord. Pracd. Vidc Lecoy de la Marche, 1. c, p. 520. 33. Bononiae : x sol. 34. Glossa ord. Bernardi Parm. Bon.
xviij sol. 35. Bon. xxj sol. 36. Glossa ord. Bartholomaei Brixiensis. Bon. xvj sol. 37. Bon. vij sol. 38. I. c. Iluguc-
cionis super Dccretum. Bon. xx sol. 39. Potius : Salinensis. In rotulo taxat. Paris. an. 1303 (1304) : Ilem in Lectura Petri
de Salinis super Decretum, cj pecias, vj sol. . In Bibl. nat. Paris. ms. lat. 3917 exstat hoc opus (in fine, fol. 305, manu
saec XIV-XV adjungitur : opus Pctri de Salinis ). Incipit : In nomine Trinitatis. In hoc principio circa tria principaliter

laborabo. Primo in invocationc nominis Jhesu Ghristi. Secundo in commendatione istius scienlic, cujus professor sum , etc.

40. Bon. xij sol. 41. In rotulo taxat. Bonon. designantur : o Casus decrcti, sunt xx quaterni, ix sol. . Sunt Bartho-
lomaei Brixiensis. Schulte, I. c., p. 84. 42. Bon. casus decretalium, sunt xvj quatcrni, vij sol. w. Utiquc Casus longi
Bernardi Parmcnsis, qui magis in usu crant, quam Casus (impcrfccti relicti) Bernardi Compostcllani. Schulte, p. 115, 118.
43. Vide supra n. 10. 44. I. e. RofTredi Epiphanii. In rotulo taxat. Bonon. ejus libelli in jurc canonico (iij sol.) et civili

(xiiij) separantur. 45. Guillelmi Durantis. Bon. iiij sol. 46. Summa scilicct Hcnrici Hostiensis super titulis deere-
talium. Bon. xx sol. In taxationc Paris. an. 1303 Copiosa , sicut Bononiae Summa, proxime sequitur Lecturam Hostiensis.
47. Bon. I sol. 48.
.
Non Hostiensis, sed praeprimis Bernardi Compostellani (Schulte, I. c, p. 118), quae in rotulo etiam
taxat. Bonon. xij den. venit. 49. I. c Digcsti veteris. Bon. viij sol. 50. I. c. Glossa ordinaria, sicut ct in sequentibus.

Bon. xvij sol.

.
51. Digesti novi. Bon. vij sol. 52. Bon. xvj sol. 53. Bon. : Textus Inforciati cum tribus partibus ...

xvij sol. 54. Bon. xv sol. 55. Parvum volumen seu Volumen vocabatur quintus liber Corporis Juris, continens
Instituta, Authent., Usus feud. et tres ultimos libros Codicis. 56. Bononiae Apparatus ad singulos libros Voluminis
annotantur. 57. Bon. xvij sol. 58. Bon. xv sol.

82.
3:

TABULA
N"". TITULUS.

PARS INTRODUCTORIA.

1163 Maii 19 Alezander III gtatuit in Conciiio Turoncnsi, ut nullus omnino post votum religionis
et posl factam in nliquo religioso loco professionem ad phvsicam legeave mun-
danas legendas permittatur exire

1164 Jalii 26 Alexander III Hugoni cpiscopo Suessionensi Rain. arcbidiaconum Sarisbcricnsem
Parisiis operam studiis daturum commcndat

1170 Mnii 28 Alexandcr III Willelmo orchiepiscopo Senonensi praeceptum renovat, ut sulTraganeis
Parisios convocatis Pctri Lomhardi quondam episcopi Parisiensis fiilsam scntcn-
tiam de Christo homine toUendam curet, et veram ibidom a magistris et schola-

ribus edoceri

1170-1172 Octobrig 20 Alexander III episcopis per regnnm Francornm constitutis praecipit, ne in eorum
ecclesiis pro licentia docendi pecunia exigatur, etiamsi hacc vigeat consuetudo.

. .

NoTembris 8 Alexander III Pctro abbnti S. Remigii et Fulconi dccano Rcmcnsi mnndat, durc
puniaht J. presbyterum de burgo S. Remigii, qui cum in die dominica coram
clericis et laicis choreas duceret, a scolarihua increpotus eos male troctuverit et
in ipsos excommunicationis sententiam promulgavcrit, qui tamen per hoc pluri-
mum libcrtatem luam fuisse laesam proponunt, cum nullus in eos Tiolentas
manus injicere aut excommunicationis sententiam possit promulgare, donec
coram mogistro suo velint juslitine stare

1174 Octobria 28 Alexander III dccano et capitulo Parisiensi concedit, ut beneficia Robcrto dc Deelei
et mngistro Mninerin concessa post horum obitum recipiont

28 Alcxander III ccclesiac Parisiensi libcrtates et rntionnhilcs consuetudinos confirmat.

Itein dc prncbenda S. Genovefae in occlesia Parisiensi, quac conccssa fuit mngislro
Maincrio

29 Alexander III Petro cnrdinali S. Chrysogoni, apostolicao sedis legalo, mandnt ut

cum nliis supcr sohnlnruni rcginilrio Parisicnsium providool, ito quod personom
magistri Petri canccllarii Parisicnsis non excodat, quod cxindo fcccrit

1177 Febraarii 18 Alexander III Guillclroo orcbiepiscopo Remensi mandnt ut convocatii magistris
scholarum Porisicnsiuin ct Rcmcnsium, ctc., intcrdicat, ne quis dicere nudeat,
Cbristum non csse alifpiid secundum quod homo

10 1178 Alezandcr III magistro Gcrardo Pucellac, ut usquo nd qundriennium si cholns

rezerit rcdditus, quos hnbet in Anglia, libere ei et sinc diminutioiic rcddnntur in

scbolis, ncc cogatur iiifra tcriniiium ipsiiin scholns, nisi rnsu ncccssiliitis, ditnit-

tcrc

11 Mnrtii lr> Alexnnder III mogistro Ocrordo Pucellac rcdditus ob ipso scbismotis teinpore
sponte diuiissos rcstituit
652 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

12 H79 Martii 19 Alexander III statuit in Concilio Lateranensi III, ut quaelibet ecclesia catbedralis

praebere debeat beneficium magistro, qui clericos ejusdem ecclcsiae et alios pau-
peres gratis doceat, et si quis yendiderit licentiam docendi, aut interdixerit docere,
beneficio privetur 10

13 H80 Alexander III monet quoddam capitulum, praebendam per biennium concedat cano-
nico Theobaldo, ad hoc ut in scholis theologiae gratia commorari possit 10

14 1186-1187 Julii 22 Urbanus III domui S. Thomae de Lupara Parisiensi asserit possessiones a Roberto I

comite Drocensi de uxoris suae Agnetis et filiorum suorum conniventia assignatas. 11

15 1191-1198 Coelestinus III mandat ut causae saeculares clericorum Parisiis commorantium

jure canonico decidantur 12

16 1198 Aprilis 29 Innocentius III Odoni episcopo, cantori, et magistro Petro de Corbolio Parisiensi
canonico praecipit, ut Stephanum episc. Tornacensem excommunicationis sententia
feriant, si Bernardo de Insula renuerit concedere praebendam, quae ei Parisiis,

etiam consilio magistrorum, adjudicata fuit 12

17 Decembris 17 Innocentius III decano et capitulo Eboracensi praecipit, ut magistrum Petrum dc

Corbolio, a quo (Parisiis) divinarum paginam scripturarum audivit, ad praebendam
et archidiaconatum admittant 14

18 Robertus II comes Drocensis et lolendis uxor ejus canonicis S. Thomae de Lupara

possessiones et redditus ad sustentationem quatuor canonicorum a patre Roberto I

assignalos novis additis sub certis conditionibus asserunt 15

19 1164 Johannes Saresberiensis scribit Thomae Gantuariensi archiepiscopo de ejus adventu

Parisiis, ubi admiratur reverentiam clerl et varias occupationes philosophantium,
et studet se omnino scholaribus conformare 16

20 1167 Septembri Johannis Saresberiensis epistola ad Petrum scriptorem, in qua inter alia refert, Fran-
ciam, omnium mitissimam et civilissimam nationem, alicnigcnas scholares abegisse. 20

21 1169 Novembri Thomas Becket, archiepiscopus Cantuariensis, scribitWillelmo Senonensi archiepiscopo

de lite inter ipsum et Henricum II Angliae, ad ^uam dirimendam rex paratus se
monstravit stare judicio regis Francorum, vel ecclesiae gallicanae, aut scholarium
Parisiensium 21

22 1164 Petrus Cellensis ad Johannem Saresberiensem de periculis animas Parisiis circum-

stantibus et de vera schola veritatis 24

23 1173-1179 Petrus Cellensis Petro cardinali S. Chrysogoni magistnim Crispinum Parisienses

scholas aditurum commendat 24

24 1160 Petrus Blesensis Jocelinum episcopum Saresberiensem monet ut debitum annuum per
nepotes suos, quos ipsi Parisios erudiendos mittere promi.serat, solvatur. De cduca-
tione juvenum 25

25 Petrus Blesensis R. archidiacono Nannetensi exponit dc ingenio nepotum duorum

suae institutioni commissorum, simulque docet nonnisi jactis probe fundamentis
grammatices ad sublimiora studia progrediendum 27

26 Petrus Blesensis invehitur in quemdam discipulum suum, qui cursu liberalium artium
confecto non ante cogitabat theologiae operam dare, quam per biennium in otio

consumpsisset 29

27 Petrus Blesensis cuidam socio scribit se, deserto juris civilis studio, thcologiae
Parisiis operam dare juris civilis studium et usum propter maximos advocatorum
;

abusus non convenire clericis 32

28 1175 Petrus Blesensis scribit raagistro Ernaldo, se emisse Parisiis libros legum pretio
numerato sed non abstulisse, quos tamen olius majori pretio numerato abstu-
lerit. Arguit libros illos, licet sibi traditi non sint, ab alio emi non potuisse 33
 TABULA. 653

29 1175 Petrus Blesensis amieo duas quaestiones proponenti respondit eum debuisse interro-
garc Parisioa, ubi dirBciliiim qunestionum nodi intricatissimi rcsolvuntur 35
30 1196 Pctrus Blcscnsis ad Thomam Gloccstriae abbatem. Odonem de Sully in episcopum
Parisiensem ex cantore Bituricensi elcctum, qui Parisiis scholas frequcntabat,
laudibus cxtollit 35
31 1164 Januarii 4 Senatorcs Romae commcndant Ludovico VII regi Francorum civem Romanum
Johannem Felicis Parisiis stndiorum causa degentem 37
32 Jordnnus Pclri Lconis consul Romnnorum eundem Johannem Felicis Ludovico VII
commcndat 37
33 Aliqui consules Romanorum commendant Ludovico regi Francorum quemdam
Romanum Purisiis studii causa moraturum 38
34 1162-1167 Wido MainTrcdi Manfrcdus commendant Ludovico regi Frnncorum clericum quem-
et

dam litteratum Parisios quasi ad catholicao fidei arcem fcstinnntem 38

35 1162 Quidain Inntgravius mittit ad Lndovicum Parisios duog filios, quos litteras disccre
proposuit 39
36 1182-1173 Garinus prior S. Albani Richardo de S. Victore suum fratrem Matthaeum commendat. 39
37 Garinus prior S. Albani gratias agit Richardo de S. Victore ob servitia fratri .suo
Matthaco in partibus Paris. amore scientiae peregrinanti praestita 'lO

38 Idem ad eundein circa idem iicgotitim 40

39 1155-1164 Gratianus Pctri Leonis Romnnorum consul abbati S. Vicloris gratias agit ob favorcm
suo fralri Hugoni Placentino episcopo praestitum 41

40 1154-1174 Odo cardinalis abbatissac S. Muriac Suessionensis nepotcm papae Annstasii IV

defuncti Porisiis in scholis morantem commendat 41

41 1178-1192 Slephnnus Tornnccnsis scrihil Absnlon! nrchiepiscopo Lundensi de Pctro suo, qui in
monte S. Gcnovefae in sncra pagina studet
42 Stephanus Tornacensis scribit Absaloni archiepiscopo Lundensi, Petrum canonicum
S. Genovefae ejus ncpotcm infirmum esse et bencficio soli natalis forsitan salvari

possc. Improbat consiiium archicpiscopi, secundum quod ejus nepos vel in nionte
vel ad Parisienses saecularium scholas mittendus sit 43

43 Stephanus Tornacensis ad Absalonem Lundcnsem archiepiscopum de Petro canonico

S. Genovcfae ejus ncpotc, qui in inonte S. Genovefae inter scholarcs simul ct claus-

trales praefulgebat 44

44 Stcphanus Tornnccnsis ad Absaloncm Lundcnsem arcbicpiscopum dc nepotc Salo-

mone, qui in monte S. Gcnovefac sic littcrarum studiis intcndit, ut a virtuluin
emitis non rccedat 4'!

45 1176-1192 Stephanus Tornnccn.sis cominendnt Guillclino Rcincnsi archiepiscopo cuusam magistri

Simonis, viri intcr acholarcs cathedras cgregii

46 1191-1192 Stephanus Tornocensis ad Guillelmum Remensem archiepiscopom pro celehri magistro

Petro Cantore Parisiensi in episcopum Tornacenscm electo 46

47 1192 Stephanus, cpiacopus Tornacensis, in epistola ad Octavianum Ostiensem cpiscopum

cxcusnt abbntcm Sancti Germani a Pratis ab omni culpa occasione rixae, quoc
inter homincs S. Germani ct scholares mota est, in qna unus scholarium per
insaninm rusticorum cecidit 47

48 1192-1203 Stephnnus Tornacensis in suis litteris ad pepam directi* conqueritur ruinam

tudiorum sacrarum littcrarum, juris canonici et artium, et reprohendens profe^-
sores, corrcctionis npostolicac manum implorat 47

49 1176-1192 Epistola, qua GAdefredus canonicus S. Victoris Paris. criptum uum Fotls philo-
sophiae Stcphano abbali S. Genovefae dedicat 48

50 1180 Fundatio Collcgii scholorium decem et octo seu des Diz-Huit i> 49
654 CHARTULARIUM UNIVERS. PAHIS.

51 Pbilippus cle Harvengt ad Hergaldum, Parisiis studii causa morantem, civitalem

Parisiensem ob cultam ibidem a studiosis scientiam laudibus extoUit nunrupatque
Cariuth Sopher, civitatem litlerarum 50

52 Philippus de Harvcngt ad Richerum. Studium litteraruni commendat et Parisios ut

Cariath Sepher extoUit 50

.53 Philippus de Harvcngt Engelberto scholari Parisicnsi scribit, studium litterarum ad

interioris hominis spiritualem perfectionem esse referendum, et non Parisiis fuisse,

sed Parisiis honestam scicntiam acquisisse honestum cssc

.54 H75-1190 Guido de Bazoches cuidam amico epistolam mittit, in qua civitatcm Parisiensem
describit, adjungens insuper in insula philosophiam, decrcta cl legcs, atque sacram
paginam ab antiquo edoccri 55

55 1160-1196 Statutum episcopi Mauritii ct capituli Parisiensis ne quis domos claustrales alicui

scholari conducat , 56

PARS PRIMA.

1200 Julio Privilegium Philippi Augusti regis Francorum in fuvorcm scholarium Purisiensium. . 59

1202 Matthaeus de Monte-Morenciaco et Mathildis uxor ejus dnnt vineam, quac dicebalur
clausus Mali vicini, hospitibus ad hostisias facicndas, et componunt cum conventu
S. Genovcfae 61

120S Maii 25 Innocentius III ad magistros et scholares Parisienscs, ut invitante Graecorum impc-
ratore Constantinopolim eos migrare non pigeat ad reformandum illic litterarum

studium 62

Decretum Odonis episcopi Parisiensis de rcsidentia canonicorum S. MarccUi, ct

liccntia danda canonicis qui studerc voluerint 63

1207 NoTembiis 14 Innoccntius III in litteris ad Odonem cpiscopum Paris. dircctis numerum magistrorum
in theologia Parisiis ad octonarium rcducit 65

Decretum Odonis episcopi et capituli Parisicnsis circa rcsidentiam cancellarii 65

1208 Constitutioncs Gualae Bichieri S. Mariac in Porticu diaconi cardinalis et apostol.

sedis lcgati circa magistros ct scholares Parisienses C6

1208-1209 Innocentius III ad doctores sacrae i>aginae, decretorum liberaliumque artiuin Parisiis
commorantes de magistro G. communioni magistrorum restitucndo 67

1209 Fcbruario Littcrae Petri cpiscopi, decani capitulique S. Germani Autisiodorcnsis Parisiensis de
fundatione coUegii paupcrum scholarium S. Ilonorati 68

10 1210 Februnrii 12 Innocentius III Petro Parisiensi cpiscopo mandat nt Thoniac provisori ct fratribus

religiosac domus pauperum scholarium S. Thomae de Lupara Paris. licentiam

tribuat construendi capcUam, ac cocmcterium eis bcncdicat salvo jure parochiali. . 69

11 Dccrcta raagistri Pctri dc Corbolio Senonensis archiepiscopi, Parisiensis cpiscopi

atquc aliorum cpiscoporum Parisiis congregatorum supcr haereticis comburendis
et super libris Arislotelis aliorumque 70

12 Hae sunt haereses, pro quibus quidam sacerdotes ct clerici, sectatores Amalrici,

Parisius igne examinati et consumpti sunt 71

13 Mnio Praecepta Philippi regis Francorum ad luicus potestates supcr modo captionis et

retentionis clericorum 72

14 1212 Jununrii 20 Innoccntius III ud Hervaeum episcopum, ad dccanum ct archidiacouum Trecenses, ut

Johannem cancellarium Parisiensem censura ecclesiastica compescant, nisi ad
meliorem mentem erga scbolares redierit 73
 TABULA. 655

15 1212 Januarii 23 Innoccntius III ad Jubannem abbatem S. Victoris Parisiensis ne scholares Parisienses,

qui nlibi quom Parisiis manus injecerint violentas in clericos, absolvere praesumat.

16 1213 Augusto Petrus Pnrisiensis episoopus refert quoinodo ex apostolico mandato sit factun\ con-
cordamentum inter mngistros et scholares Parisienses ex una, et Johannem cancei-
larium Parisiensem cx alia parle, et puncta singula compositionis enumerat. . . . 7
Johannes de Candelis, canccllarius Parisicnsis, ratam habet et promittit servare
composilionem factam inler se ex una parte, ct magistros et scbolares Parisienses
ex altera parte 76
18 Novenibri Hervacus episcopus ct decanus Trecenscs promulgant documenta, quae concorda-
mentum inter universitatcm magistrorum et scholarium ex una, et cancellarium
Parisiensem ex alia pnrte respiciunt 77
19 Ordinationes Concilii provincialis Parisiensis sub legato apostolicae sedis magistro
Robcrto de Courcon celebrati circa studia 77

20 1215 Augusto Uobertus cardinnlis lcgatus praescribit modum legcndi in artibus et in theologia,
indicat quos libros magistri artium non debeanl legere, ordinat discipliiiain .scho-
larinm ct gencraliter statum Universitatis 78
21 Octobri Compositio facta inter capitulum Pnrisiense et cancellarium super sigillo 80
Novembris 30 Iiinocentius III rcprobat in Concilio Latcrnnensi lY dogma Amalrici. Stntuit inter
alio, in qunlibct cathcdrali ccclcsia, vel aliu, quarum sufficerc poterunt farultates,
a praelato vel capitulo unum magistrum eligcndum, cui redditus unius praebendac
asslgnentur ; in metropolitana vero ecclesia eligendum tbeologum 8!

23 1208-1216 Petrus episcopus et Jobannes abbas S. Vicloris Parisienses testantur so vidisse

dccretum Odonis episcopi el capituli Parisiensis de residentin canccllurii faclum. .

24 1210-1216 Innoccntius III concedit scholaribus Parisiensibus, ut possint ad agendum et defen-

dendum procuratorem constituere 82

25 1217 Jnnuarii 19 Honorias III magistros et scbolares Parisienses hortatur, ut nliqui ex ipsis ad partes

Tolosnnns acccdont, ut ibidem lectione et praedicatione et exhortntione populum

acceplabilem Domino rcddant 83

26 Marlii 10 Honorius III Robcrtum episcopum Atrcbntensem, archidinconura dc Ostrevant et

praepositum Atrebatensem judiccs constituit in causa inter partem archidiaconi

Ambinnensis et partem cancellarii Ambinnensis quae magistrum Johannem de
Abbatisvilla regcntcm in thcologia Parisiis in decanum Ambiancnsem eiegcrat. . . 84

27 1218 Noveuibris 16 Honorius III doctoribus Petro de Capua, Willclmo dc Ponte Arche, Riccardo praecipit,
moneant cancellarium Parisiensem ut magistro Mattbeo dc Scotia licentiam doccndi
iii theologicu fncultate concedat niin obstnnte privilcgio impctrnto (ab Innocentio III)

dc certo numcro doctorum theologiae habendorum Parisiis 85

28 Rndulphus paenltcntiarius papae Honorii srx dubia Mcnendi S. Victoris iMnonic i r{

pncnitcntiurii in foro pncnitientiae, 8])e<-inliter qiiond faciiltntem nb Innoceiitin III

dntnm absolvendi PnrisiiMiscs mngistros ct schnlnrea propter injectioneni mniiuum
in clericos, solvit 85

2 1219 1'cbrunrii 18 Iloiiorius III concedit sclioinribus Parisicnsihus ut is, qiii rcgciidi licentiam assc-

cutus fucrit, concedentis cessione vel obitti non nbstnnte liberc in ea, dc qua liccii-

tiam obtinuit, fncultate rcgcre possit 87

30 Murlii 30 Honorius III ad Robertum archicpiscopum, Rogcriiim dccanum et cniitorein Rolho-

rongcnses sententiam excommunicationis de schnlarium conjurationibua ab Odone
episcopo ct Octaviano npost. sedis lcgato latnm et ntiperrime a Petro episcopo
Paris. innovatam, irritam dcrlnrat 87

31 Haii 11 Honoriu* III scribit Hcrvaco epiacopo, Stcpbano dccano et canl"! I i < nil i^ . ii .i

eendom cnusom, dcclnrniiH littcrns Octaviani episcopi HosticiiHiK nli 'jiisropo )'iiri>i.

Don potuisse in mcdium profcrri. Mandnt Insupcr ut scnlcnlin conlrn ninglsitrns ct

scholnres Pnrlslcnscs n cnnccllnrio Intn hnbcntiir irritn. Rcprchendil rigorcin

injnstum cnnccllnril, et Injunglt ut nd curiam vcnint se ipsum si possit cxcusnturus. 88
656 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

32 1219 Novembris IG Honorius III innovat statutum Concilii Lateranensis IV de theologis per singulas
metropoles statuendis ;
prnecipit ut ab ecclesiarum praelatis et capitulis ad theolo-
gicae professionis studium aliqui docibiles destinentur, concedit studentibus in
eadem facultatc per quinque annos fructus beneficiorum suorum. Innovat decretum
Goncilii Turonensis, ne regulares exeant ad audiendum leges vel physicam, et
extendit illud ad omnes clericos personatus babentes et ad presbyteros. Insuper
statuit ne Parisiis sive in civitate sive aliis locis vicinis quisquam docere vel

audire jus civile praesumat sub paena excommunicationis, et Parisios dcclarat

loeum, ubi tbeologia debeat doceri 90

33 30 Honorius III Philippum cancellarium Parisiensem propter gravia quaedam accusatum

et ad suam praesentiam constitutum Parisios remittit, quia nullus accusator com-
paruit 93

34 Decembris 1 Honorius III concedit fratribus Praedicatoribus Parisiensibus ut in ecclesia ipsis a

magistris Parisiensibus concessa divina celebrare possint 93

35 11 Honorius III praecipit prioribus S. Dionysii et S. Germani de Pratis Parisiensibus ac

cancellario Mediolanensi Parisiis commoranti, ut novellam plantationem fratrum
Praedicatorum Parisiis contra capitulum Parisiense et alios protegant 94

36 1220 Februarii 27 Honorius III laudat magistros et scholares Parisienses ob eorum affectum erga
fratres Praedicatores Pnrisiis in sacra pagina studcntes, eisque praedictos fratres
iterum commendat 95

37 Maii 29 Honorius III commendat Garino archiopiscopo Senonensi et Guillelmo episcopo Pari-
siensi fratres Ord. Minorum, atque eis scrupulum de ipso Ordine adimit 95

38 Julii 29 Honorius III capitulum Parisiense laudibus commendat, eo quod fratribus Praedica-
toribus in capella S. Jacobi Paris. divina celebrare ct cimeterium habere permi-
serit 96

39 Decembris 30 Honorius III priori ct fratribus Ordinis Praed. S. Jacobi Paris. fratrem Guillelmum
commendat, qui cum cis Parisiis studendi causa habitare elegit 97

40 1221 Januarii 2 Honorius III fratres Praedicatorcs S. Jacobi Paris. et fratrem Guillelmum familiarem
suum magistris ct scholaribus Paris. commendat 97

41 Aprilis 2 Honorius III Stephano archiepiscopo Cantuariensi et Hervaeo Trecensi ac Guillelmo

Lexovicnsi episcopis mandat ut Parisios nccedant ct inquirant super querelis

episcopi Parisiensis, quas ad apostolicam sedem contra magistros ct scholares

Parisienses detulit, statuantque quod statui studii ct utilitati studentium vidcrint
expedire 98

42 Universitas magistrorum et scholarium Parisiens,, quidquid juris habet in loco

S. Jacobi coram ecclesia S. Stephani, frntri Matthaeo priori ejusque fratribus
Ordinis Praed, et ipsi Ordini sponte ac libere confert et donat 99

43 Maii 3 Magister Johannes decanus S. Quintini Noviomensis dioecesis donat fratribus Praedi-
catoribus Paris. quidquid juris habet Parisiis in loco suo coram S. Stephano. . . . 100

44 Honorius III cantori, arcbidiacono majoris ecclesiae et decano S. Germani Autissiodo-

rensis Parisiensibus mandat ut Johanni decano S. Quintini, qui fratres de Ord.
Praed. Parisiis in theol. facultate docet, redditus ct vicario ejus distributiones a
capitulo exhiberi faciant 101

45 1222 31 Honorius III archidiaconis Remensi ac Senonensi et mag. Petro de CoIIemcdio ut

exsccutoribus scribit, qiiae pendente lite inter Guillehnum eplscopum, Philippum
cancellarium et officialem Paris, ex una, et magistros et scholares ex alia parte,
observari debeant prohibetque ne episcopus nec aliquis alius ejus nominc in Uni-
versitatem sententiam excommunicationis proferre possil. Inlerim etiam usus sigilli

scholarium suspendatur, nec scholares secundum nationes suas sibi quemquam ad

ulciscendas injurias praeficiant 102
I
TABULA. 657

'16 1222 Novembris 25 Honorius III Galonein abbatera ct priorem S. Genovefae et magistrum S. canonicum
S. Benedicti Paris. monet nc mag. Riccardo Ebroicensi archidiucono in sacra
pagina (Parisiis) studenti quotidianae distributiones exbibeantur 104
47 1223 Jordanus magistcr generalis fralrum Pracdicatorum scribit sorori Dianae Bononiam,
oret pro scbolaribus Parisiensibus, ut Ordincin Praed. intrent 104
48 1224 Januarii 16 Honorius III Stephano archiepiscopo Cantuariensi mandat ut magistro Micbacli
Scotto, qui inter littcratos dono vigct scienliae singulari, in provincia sua cccle-
siasticum beneficium conferat 105
49 Aprilis 14 Jorduiuis magister gcn. fratrum Pracdicatorum scribit Dianae multos scbolariiim
Parisiensium Ordinem intrasse 106

50 1225 Janunrii 23 Honorius III opus itcfi fuaeu); Johannis Scoti referentc Bartholomaeo episcopo Pari-
siensi nuper repertum et a nonnullis cluustrulibus ct viris scholasticis lectum
damnat et describit 106
51 1226 Januarif G. prior fratnim et sororum S. Lnzuri Puris. et totura capituluin fratribus Pracdica-
toribus qiiamdam terraiu cxtra portam S. Jacobi concedunt 108

52 Murtio Magistcr Jordaiius sorori Dianae Bononiam circa rcceptionem scholarium Parisien-
sium iu Ordinc scribit et bonum statum conventus Parisiensis laudat 108

53 1227 Januurio Odo abbas S. Germani de Pratis Paris. et conventus concedunt abbati Radulfo et
convcntui Cistcrcicnsium Claracvallis, ut doinum Paris., quam eis dedit Matbildis
de Gurlunda, sub certis conditionibus possideant 109

54 Aprilis 28 Grcgorius IX Stcphanum archiepiscopum Cantuariensem rogat ut monitum Honorii

pnpae III exsequens magistro Michaeli Scotto, non solum in latina sed ctiam in
bcbraica et arabica lingua bene instructo, in provincia sua ecclcsiasticum bene-
ficium conferat 110

55 Novembris 22 Grcgorius IX Philippo cancellario Parisicnsi injungit ut doctores theologiac ac dccre-

torum, quos abbas S. Genovefae idoneos ad doccndum rcputaverit, liberc rcgcre
sicut magistros arlium in parochia et terra ipsorum infra Parisiensium murorum
ambitum constituta permittat, si hoc ad jus praedicti monasterii pertincat 111

56 Decembris 3 Gregorius IX Radulphum abbatciu et priorem S. Johannis in Yincis ac Radulphum do

Coudun nrchidiaconum Suessionenses judices in causa inter Philippum cancella-
rium et convcntum S. Gcnovcfae pendcntc constituit 111

1228 Maio Constitutio Ord. Prned. in capitulo generalissimo sub magistro Jordnno Parisiis edita
de studiis in Ordinc 112

Junii 3 Gregorius IX Ilcnrico archicpiscopo Remensi, Adamo episcopo Silvancctensi, Johanni

decano S. Quintini mandat ut compositioncm inter raagistros et scholares ex una,
et episcopum, cnncellnrium et capitiiltim Parisiense ex altera parte, intcrvenicntc

Romano S. Angeli diacono cardinale et apost. scdis lcgato, factam curent firmitcr
observandain 113

Jtilii Gregorius IX magistros in tbeologia Parisiis regentes monet, iie ad inundanam srien-
tiam dcclinent ncc verbum Dci philosophorum figmcntis adultcrcnt 114

60 Jiilin Lltterae Guillelmi episcopi Pnrisiensis, in quibus contrn scholares S. Thomnc dc

Lupara invehitur, ct inhonestam eorum vivendi rationem rorrigcndam csse dcrlarat. 116

61 Augusti 3 Henricus archiepiscopus Remcnsis, Adnin cpiscopus Silvancclcnsi, luagistcr Johnnnos

decanus S. Quintini transmittunt magistris Ardcngo, Jnrobo de Dinniit, Johanni dc
Cadumo Pnrisiis commorantibu littcrns Grcgorii IX tractantes compositioneni
intcr inngistros ct episcopum ac cnnccllnrium factam, ipsosque exsecutorcs con-
stituunt 117

62 1229 Martii 27 Decrctum unius et viginti provisorum ab Universitate Paris. doturuin, quo nulli

liccat morari in civitatc vel dioeccsi Paris. infra scx nnnus cnusa sludii, nisi infrn

mensem a dio Paschae univcrsitati magistrorum ct scholurium fucrit satiafartum, 118

Chart. Vnio. Parit. \. 83

658 CIIARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

63 1229 Marlio Guillclinus episcopus Parisicnsis fratribus S. Trinitatis hospitalc S. Mathuriiii Pari.
oum capella tradit 118

64 Julii 16 Henrieus III rex Angliae invitat magistros et scholares Parisienses, ut studii gratia
in .\ngliam veniant 119

65 - 25 Gregorius IX possessiones Ordinis Vallis Scholarium, specialiter autcm domum ab

eo Parisiis possessam, sub sua protcctione suscipit 119

66 Augusto Lndovicus IX rex Francorum privilegium a rege Philippo Augusto avo suo srhola-
ribns Parisiensibus datum confirmat 120

67 Juramentum quod praepositus Parisiensis juxta mandatum regis Univcrsitati Pari-

siensi praestare debebat 122

68 Septembri Guillelmus ejjiscopus Parisiensis fratribus Vallis Scholarium, postquam eis plenam et

liberam potestatem construendi domum ct ccelesiam Parisiis in parochia Sancti

Pauli concessit, praescribit certam vivendi regulam, ut jura ecclesiae S. Pauli vel
ccclesiae B. Mariae virginis intacta remaneant 123

69 Novembris 23 Gregorius IX agendi modum Guillelmi episcopi Parisiensis erga Universitatem Pari-
siensem reprehendit, cum in dissensionc suborta inter regem et reginam ex una, et

magistros et scholares cx altera parte non solum se inedium ponere non curaverit,
sed etiam ne pactiones ab utraque parte initae servarentur consilium tribuerit. . , 125

24 Gregorius IX Mauritium Cenomancnsem et Guarinum Silvanectensem episcopos ac

inngistrum Johannem Catalaunensem archidiaconum judices in causa inter Ludo-
vicum regem Francorum et magistros ac scholarcs Parisienses vertente constituit. 127

- 26 Gregorius IX Ludovicum regem Francorum ct Blancam matrem cjus de neccssitate

apientiae et studii litterarum cdocet hortaturque satagant ut sludium Parisios revo-

cetur ac magistris et scholaribns Parisiensibus de irrogatis injurlis congruc satisfiat. 128

72 Epistola transmissa a magistris Tolosanis ad iinlversalia sludia alibi norentia. . . . 129

73 Magister Jordanus Ord. Praed. scribit fr. Stephano provinciali Lombardiae de fructu
pracdicationis suae Vercellis habitae, ubi intraverunt Ordinem multi magistri, inter

quos Walterus Theutonicus, unus ex optimis magistris Parisiensibus 131

74 1230 Aprilis 2 Gregorius IX Ludovico regi F"rancorum scribit se magistrum Guillelmum ct

Stephanum Baatel nuntios cum Iltteris regiis recepissc, sed petitiones ejus singulas

ad pracscns non posse exaudire 132

75 Maii 10 Gregorlus IX magistris et scholaribus Parisils et Andegavis comraorantibus mandat

ut pro reformatione studii Parislensis usque ad festum Assumptionis b. Vlrginls
aliquos nomlne Universitatis ad curiam destinent, etiamsi inaglstcr Guillelmus jam
Ibl sit; insuper transcrlpta omnium privileglorum mittant 133

76 Maio Guillclmus episcopus Parisiensis notum facit (Odonem) abbatem et conventum

S. Germani de Pratis Paris. dedisse sub certls conditlonibus fratribus Minoribus
locum cum domibus, ubi ut bospites morari posscnt 134

77 Novembri Glrardus clvis Parislensls et Jaquelina uxor ejus recognoscunt se vendidisse priori
et conventul S. Cathcrinae Vallis Scholarium, quidquid juris super domo et por-
prisio S. Catherinae habebant 135

1231 Februarii 27 Gregorius IX concedlt Petro abbati et conventui S. Vlctorls Paris., iie super rebus,
quas habent Parisiis, auctoritate apostolica in causam extra dioecesim ad remotos
judices et minus peritos in jure quam sunt in ipsa dioecesi, ubi cst copia peritorum,
trahantur 136

Aprilis 13 (iregorlus IX in litteris ad magistros et scholares Parisienses dlrectls statuta prae-

scribit a cancellario et ab ipsis servanda tain in lieentia largienda quam in alils.

Assignat libros ab artistis legendos, el normam statuit a studentibns in theologica

facultatc sequcndam 136

83.
 TABl LA. 659

80 1231 Aprilis 13 Gregorius IX de eodem argumenlo ad decanum et capitulum Pariaiense 139

81 13 Grcgorius IX ad Odonem abbatem S. Germani de Pralis, ut homines de burgo

S. Gcrmani pro pacc ac sccuritate srholarium nd en constringat, nd quac ciTCs
Parisienses per regale privilegium sunt ustricti 139

82 14 Gregorius IX Ludovicum regem Francorum hart:\tur ut progenitorum suorum exem-

plar secutus sc scholaribus Parisiensibus favorabilem ac benignum exhibeat et cis
priviiegium Philippi Augusti innovet 140

83 18 Gregorius IX magistros Jacobum de Dinant archidiaconum Morinensem et Warnacium

canonicum Tervisinum Parisiis commorantem hortatur, ul inquisitionem supcr
domo S. Thomae in Lupara, nisi jam fucrit consummatu, ad finem perducant. . . 141

84 18 Gregorius L\ niandat magistris Warnacio Tervisino et Simoni dc Alteis Ambianeusi

canonicis, ut super flagitio, quod decanus ct alii de villa S. Marcclli Paris. in occi-
sione scholarium perpetrasse dicantur, sollicite vcritatcm inquirant 142

85 18 Grcgorius IX Henrico archiepiscopo Remcnsi, Gaufrido cpiscopo .\mbianen8i, Ilugoni

de Burgundio mandat ut magistros ct scholares Parisicnscs in suis libertatibus
contra turbatorcs conscrvcnt 142

86 20 Gregorius IX Petro abbati S. Victoris ct priori fratrum Praedicatorum Paris. mandnt

ut magistros et scholares, (jui in scntcntiam Intam Parisiis in provinciali Concilio
ct alias occasione librorum nnturnlium inciderint, nbsolvant 143

23 Gregorius IX magistris Guillelmo archidiacono Belvacensi, Simoni de Alteis Ambia-

nensi, Stepbano dc Pruvino Remensi cnnonicis mandat ut libros naturalium Pari-
siis in Concilio provinciali prohibitos examinent, ct quao ibi erronea seu scnndnli
legentibus illativa invenerint, pcnitus resecent 143

88 24 Gregorius IX ad Guillelmum episcopum Parisiensem, ut suos homines pro pace ac

gecuritatc scholarium ad ea constringat, ad quae cives Parisienscs pcr rcgale
privilcgium sunt nstricti 144

89 Maii 5 Grcgorius IX decuno Sucssionensi ct mag. Simnni de Alteis mandat ut nrtium et

physicne fncultatis mngistris, qui in Andcgaveusi et Aurcliuncnsi civitate liccntia
obtcnta rexerunt ct anle discessiunom Purisiis cxaminati erant, libcre regendi
Parisiis dont facultatom 144

90 6 Grcgorius IX rogut Ludovicum regcm Francorum ut omni grntia et favoro proso-

quutur magistros Gnufridum Pictaviensem et Giiillelmum Autissiodorcnscm
rcdcuntes Pnrisios nd rcgendum n curiu Romnna, ubi ad rcformandum studium
morati erant, ncc detractoribus corumdem credat 145

91 Gregorius IX ad Blancam reginnm Francorum, ut prnedictos magistros redcuntcs

benignc rccipint, ncc credat detractoribus 146

92 Grogoriug IX gcribit decano et capitulo S. Marcelli Purisicnsis, ut cordm homincs ad

ea constringant, ad quae civcg Parigienses por regale privilcgium sunt astricti. . . 146
93 Grcgorius IX ad Guillclmum episcopum Parisiengem do eodem argumento, quoad
bomines cjus 147

9' Gregorius IX ad Odonem abbatem .S. Germani de Pratis de eodcm argumento, quoad
homines de burgo S. Gormani 147

95 10 Gregorius IX conccdit univcrsis mugi.stris ct srholaribus Parigicns., ut j)er septen-

nium nullus in univcrsitntcm magistrorum vcl scholnrium scu rccturum Tol procu-
ratorem corum in certis cnsibus excommunicutionis, etc, sententiam promulget. . 147
96 1233 Fcbruurii 27 Grcgorius IX scicnlinm, strcnuitatcm militiue, dcvotioncm pupuli in regno Francina
Oorentes laudibus cumulat, admonotque Ludovicum regem Francorum, ut injuriara
a gencgcallo Viromandonsi in Philippum cancellnrium Parigiensem, cujui laug
ctiam apud cxtcros lalc |>atct, ronimisgam vindicet 148
97 - 28 Grcgorias IX laudibus extollit ecclegiara Gollicanam, et Philippum cnncellaiiinn l':ii j

iensem, quem mngni fncit, contra scncsrnlliim A'iromrindcnscni dcfcndit 149

660 CHAHTULA.K1UM UNIVERS. PARIS.

98 1233 Martii 7 Gregorius IX Nicolao episcopo Noviomensi et aliis ejiisdem dioecesis mandat ne
impcdiant quominus Philippus canccUarius Parisiensis in archidiaconatu Novio-
mcnsi per fratrcs Praedicatores vel Minores visitationis officium exerceat 151

99 Aprilis 27 Gregorius IX confirmat statutum card. Romani, apost. sedis legati, ut Tolosae
studium generale creetur atque magistris et scholaribus ibidem studentibus con-
cedit eandem libertatem, qua Parisienscs utuntur 151

100 Octobris 27 Procuration de TUniversit^ pour poursuivre un proces qu'elle avoit a l'encontre
des religieux de Saint-Thomas du Louvre devant les juges d^Mgues par sa Sain-
tete, en date de Tan 1233, la veille de saint Simon et saint Jude. 152

101 1234 Aprilis 3 Gregorius IX Guillelmo episcopo Parisiensi privilegium ab ipso Universitati Tolo-
sanac concessum non derogare statutis Parisiensis Universitatis significat 152

102 Junio Ordinatio Capituli generalis Ord. Praed. Parisiis sub mag. Jordano celebrati de
mittendis fratribus Parisios ad studendum 153

103 Augusti 11 Grcgorius IX Odoni abbati et conventui S. Germani de pratis remittit pensionem
P. scholari nato Sixti civis Romani persolvendam 153

104 Septembris 5 Gregorius IX doctoribus et scholaribus Parisiensibus nuntiat se edidisse volumen

Decretalium a fratre Raimundo redactum, et praecipit ut hac tantum compilatione
universi utantur in judiciis et in scholis 154

105 Novembris 18 Gregorius IX ad decanum, archidiaconum et officialem Autissiodorenses super assi-

gnalione domorum quarundam decani Parisiensis, qui inter caetera judices partis
cancellarii Parisiensis suspectos habuit, eo quod, ciim Parisienses scholares cxis-
tcrcnt, ratione jurisdictionis ordinariae, quam oblinct in cisdem, subjecti erant
cancellario 154

lOC 1235 Januarii 17 Gregorius IX scribit Philippo Aurelianensi episcopo, in civitate Aureliancnsi posse
leges legi et nudiri, etiamsi id Parisiis sit prohibitum 156

107 NoTembris 28 Gregorius IX mandat Ranulpho Corisopitensi et Cadioco Yenetensi episcopis ut

G, archidiaconum Corisopitensem, qui in jure canonico Parisiis docuit et sufficiens
est ad docendum in theologia, super irregularitate dispensent 157

108 1235-1238 Disputatio coram Guillelmo episcopo Parisiensi in congregatione magistrorum theolo-
gicac facultalis Parisiis habita de pluralitate beneficiorum 157

109 1236 {< Grcgorius IX mandat episcopo Silvanectensi ut inducat abbatem et convcntum
S. Germani de Pratis, quatinus pro Minoribus vendant de terris suis infra et extra
muros ad domum construendam, etc, juxta quod ipse papa ab eis requisiverat, et
incipit (bulla) : Circa dilectOS filios, sui pontificatus anno x. 158

110 Junii 3 Grcgorius IX mandat abbati ct capitulo Bencdictinorum S. Germani dc Pratis, quod
ad determinationem et judicium episcopi Silvanectensis vendant dc suis terris pro
constructione convcntus Minorum, et incipit (bulla) : Habetur in approbata
consuetudine. Non bene legitur, ubi fuerit haec bulla concessa, sed iij non. Junii,
pontificatus sui anno x. ,
158

111 1237 Januarii 26 Gregorius IX permittit Radulpho abbati et conventui monasterii S. Victoris, ad quod
pro recipienda poenitcntia scholares studentes Parisiis recurrunt, habere magistrum
theologum 159

112 Junii 12 Gregorius IX Henrico archiepiscopo Remensi, cpiscopo Arnulpho et decano Ambia-
nensibus mandat ut magistros ct scholares Parisienses in suis libcrtatibus contru
turbatores conservent 159

113 12 Gregorius IX concedit universis magistris et scholaribus Parisiensibus ut per septcn-

nium nullus in universitatem magistrorum vel scholarium seu rectorcm vel procu-
ratorcm eorum in certis casibus excommunicationis, etc, sententiam promulgare
andeat 160
 TABULA. 661

114 1237 Junii 15 Gregorius IX Gnltero iirchiopisoopo, archidiaeono et praecentori Scnonensibus inandHt
iit religiosos illos et clericos, qui doinos suas tnxari niinime patiuntur, ad hoc
competlant 160

115 Aiigusti 4 Gregorius IX Petro Meldensi et Arnulpbo Ainbianensi episcopis inandat ut dilig^enter
inqnirnnt super fnoto Giiillelini episoopi, qiii vnoante oanocllarin licentinm regondi
in deoretis oonoossit, ot ejiis officinlis, qtii ning-istros ot soholares exoommunicavit. 161

116 8 Gregorius IX scholares Parisienses monet ut Joanni de Gualfredo pecuniao summam

persolvant, qunm procurntoribus coriim mutuo dedernt 162

117 Septembris 7 Gregorius IX mngistri et scholnribus Parisiensibus confirmnt statuta ab ipso olim
cditn oiron modum lioentinndi in thcologia et deoretis, inhibctque no Pnrisiensis
episoopus oontrn ngat 163

118 12 Evrnrdo abbati Claraevnllonsi conceditur a Capitulo goiierali Ord. Cisterc. privi-
legiiim circa clericos Parisiis habitantes 164

119 Octobris 23 Gregorius IX Hcrbcrto abbati S. Geiiovcfae Pnris., nc magistris Miohaoli dc S. Dionysio
et G. de Briveriis rogcntibus Parisiis in decretis mundat ut causam inter magis-
trum Petrum archidiaconum Belvacensem et decanum et capitulum Belvac. ag^tatam
ad finoin dobitiini pordtioant ~r 164

120 1238 Maii 28 Gregorius I.\ magistrum Stophanum decannm S. Germani Autissiodorensis Parisiensis
tuetur, qiii cognitionem sententiae contra comitem Nivemenseni, ut liberius posset
regimini theologiono faoiiltatis intendere, magistro Laurentto de Biiissi commiserat. 165

121 Junii 4 Gregoriiis IX comniittit priori S. Victoris inquisitionem de turbutiono studii Pnri-
siensis et disscnsione inter Universitatem et episcopum Guillelmum 16<>

122 NoTembris 27 Gregoriiis IX ooncodit inngistro Giiillelmo de S. Amore, rectori ecolesiae de Guer-
villa, canonico Belvaoensi, ut possit recipere aliquein personutum 166

123 1239 Aprilis 1 Jacobus Praenestinus episcopus statuit ne ullus magistrorum et scholarium Parisiens.
alterius condtiout bospititim, qtiamditi ipsum inqiiilintis rctinere Toluerit 167

12' 1240 Junio Ordinatio Capituli gcncrulis Ord. Praod. sub mug. Raymundo Bononiao oclebrati de

studentibus, qui sunt Porisiis 167

125 NoTembri Robortus dc S. Quintino frntribus Praed. S. Jacobi quidquid juris habet in domo
aliqua Parisiis rclinqiiit 168

126 Robertus minister fratrum Minorum in Francia notum facit conTentum Germant de
S.

Pratis Pnris. pcrmisisse venditionem illius terrae, qua opos erat ad constmctionem
conventus Minorum 168

127 Robortiis Grossetoste cpisc, Lincolniensis monet magistroa Oxoniae in theologion

fncultnte rogontos ut in ordino lootionuin mngistris ParisionKibiis se oonforment. . 169

128 1241 Juiiuarii 13 Dcccm errores contrn thoologicam vcritatcm rcpcrti in quibusdam scriptis (frat.

Stophani) et proscripti Parisiis a Guillelmo Parisicnsi episcopo et Odone cancel-

Inrio dn oonsilio omnitini ningistrorum thcologicne fnciiltatis 170

129 Au(^usto Dccanus et oapituluin S. Qninlini Noviomcnsis dioeoosis frntribus Pracdicntoribus

S. Jacobi Pnrisionsis domos eis a Johannc decano S. Quintini donatas in perpe-
tutim remitttint 172

130 1343 Junio Stntutum Cupituli genernlis Ord. Praed. Parisiis sub mag. Johannc Teutonico oolc-
brati de erroribus Parisiis anno 1241 condemnatis 173

131 1244 Maii 9 Innooontiiis IV iid rogom Krniioino, iit Jiidaoortini libros, i(ui Tnlniiid dicuntiir et

tcmporo Gregorii IX pcr cnncellarinm et doctores regontos iii snorn pnginn Pnrisiis
examinati coram clcro et populo concremati fuerant, toto regno conquirendos et

ignibus delendos ourel 173

132 Decembris 29 Radulpbus abbns S. GenoTcfne Paris. et archidiaconni Augi Rolomagensis el cancel-

lariu* Turonensis ex pnrtc Universitatis Parisiensis papae Innoccntio IV privilegia

et cbartat ipsis praesentatas transmittunt 175
662 CHARTULARIUM UNIVEUS. PAHIS.

133 1245 Januarii 5 Innooeiitius IV propositum Stephuni de Lexington, ubbutis Claruevallis, de mittendis
Parisios ad studendum monaehis approbat 175

134 Februarii 6 Innoeentius IV universis clerieis per Lugdunensem provinoiam constitutis et in

scholis theologicae facultatis fratrum Praedicatorum Divionensium studentibus
concedit ut provcntus suorum benefioiorum integ-re percipiant, ac si Parisiis in
eodem studio morentur 176

135 13 Innocentius IV magistris et universitati sehohirium Paris. oompositionem olim inter

ipsos atquc episoopum, oancellarium eapitulumque Paris. faetam de licentia danda
aliisque confirmat 176

136 Februario De scholis a quibus rctinendae siut et qualiter et de aliis articulis infra scriptis. . . 177

137 Quo tempore, quibus diebus, quibus horis lectioncs cursoriae in artibus sint legendae. . 178

138 Martii 5 Innoeenlius IV Pctro cancellario Parisiensi, ut religiosi et clerici saeculares ad taxa-
tionem suarum domorum cogantur et de modo taxationis 179

139 6 Innocentius IV Petro canoellario Parisiensi mandat ne alter alterius hospitium sive
scholas conduoat 180

140 10 Epistola Innooentii IV ad Adamum episcopum Silvaneotensem, etc.j in qua oontinetur

roboratio ac consprvatio compositionis factao inter Universitatem ex parte una, et
canoellarium et capitulum Paris. ex altera, super articulis infra scriptis 180

141 Maii 13 Innooentius IV universitati magistrorum et scholariuni Paris. concedit ut scrvientes

ipsorjim communes a singulis nationibus eoncorditer elcoti iisdem immunitatibus
quibus scholares gaudeant 181

142 15 Innocentius IV magistris et scholaribus Parisiensibus privilegium fori ooncedit. . . 181

143 15 Innooentius IV universos magistros et seholares Parisienses monet, ne quis scholas

alterius absquc ejus consensu, neque hospitia interdicta retineat 181

144 18 Innoceiitius IV Universitati Parisiensi mandat ut magistri ao alii ad generales oongre-

gationes veniant 182

145 1244-1245 Junii 28 Innocentius IV archiepiscopis per regnum Franciae constitutis mandat ut nulli deinceps
in scholis proventus praebendarum recipiant nisi obtenta lieentia ad casdem
scholas accesserint 182

146 1245 Septembris 4 Innocentius IV abbatibus Ord. Cisterc. in generali capitulo mandat ut studium theo-
logiae Parisiis jam inceptum ferventi desiderio amplecti studeant 183

147 11 Innoeentius IV magistris et scholaribus Tolosanis eandem libertatem concedit qua

gaudent Parisienses 184

148 12 Ordinatio capituli generalis Ord. Clsterciensium de studiis, praesertim de studio

Parisiis jam incepto 184
149 22 Innocentius IV statuta a Gregorio IX Universitati Parisiensi concessa magistris et
scholaribus Tolosanis observanda tradit 185
150 Sept.-Oct. Robertus Grosseteste episoopus Lincolniensis ministro frat. Minorum in Anglia de
morte in Universitate Parisiensi duorum magistrorum ejusdem Ordinis Aleiandri
de Hales et Johannis de Rupella 186
151 1246 Januarii 8 Innocentius IV Johanni Teutonioo, mag. generali Ord. Pracd., mandat ut magistrum
theologiae ad domum Gistcrcii mittat 187
152 Aprilis 21 Epistola, qua Innocentius IV Constitutionem Ro>7iana ecclesia dc causa inter
Juhellum archiepiscopum Remensem et ejus suHraganeos tractantem Universitati
Parisiensi transmiltit 188
153 21 Epistola, qua Innocentius IV suas in Conoilio Lugdunensi promulgatas Constitutiones
Universitati Parisiensi mittit 188
154 Maii 20 Innooentius IV Roberto Grossetcste episcopo Lincolniensi mandut ut apud Oxoniam
nullum dooere permittat, nisi qui secundum morem Parisiensem examinatus fuerit
et , approbatus 189
 TABULA. 663

155 1246 Miiio Ordinotio cnpituli generolis Ord. Praed. Parisiis sub mog. Johanne Teutonico cele-
brati de domo Parisiensi 19

156 Junii 13 Innocentius IV cantori Remensi concedit ut Parisiis insistcns studio per quinquen-
nium proventus suos ecclesiasticos percipiat 190

157 19 Innocentius IV studentes Ord. Cisterc. apud S. Beruordum Paris. sub B. Petri protec-
tione suscipit, eisquc omnia privilegia Ordini concessa elargitur 190

158 Innoccntius IV clericis per Lugdunensom provinciam constitutis et in scholis theolo-

gicae facultntis frotrum Minorum Divioncnsium studentibus iudulgct ut benefi-
ciorum suorum provenlus integre, ac si Parisiis in eodem studio raorarentur,
periTipiout 191

159 26 Innocentius IV od Tbeobaldum abbatem S. Genovefae Paris., ut homines suos pro

scholarium pace et sccuritate ad ea constringat, od quoc pcr regale privilegium
civcs Porisienscs astringnntur 191

160 26 Innocentius IV Hugoni abboti S. Germoni de Pratis mandat ut homincs ejus uslrin-
gantur per regale privilcgium sicut cives Parisicnses 192

161 Octobris 11 Innocentius IV studentibus Ord. Cisterc. Pari,siis ronstitntis ut novitios ad profes-
sionem odmiltant largitur 192

162 23 Innocentius IV magistris ct scholnrihus Paris. ut non llriMl cos absquc licentia
speciali scdis opostolicno excommunicari concedit 192

163 23 Innocentius IV Juhello orchicpiscopo Remonsi, Adamo episcopo et dccono Silvanec-

tensibus, ut molestotores magistrortim et scholarium Parisiensium censura eccle-
siostica compescant, hoc privilegio per scptennium tontum valituro 19:i

164 30 Innocentius IV statuil ne scholares de rebus suis cundo vcl rcdeundo aliquid solvant. 194

165 30 Innocentius IV magistris et scholaribus Paris. usum sigilli per septennium permittit. 194

166 Novembris 1 Decanus et capitulum Porisiens. fratribus Ord. Cisterciensis Porisiis studentibus
quemdam locum juxta muros Parisicnses concedunt 195

167 NoYembri Stcphanus abbas ct conventus S. Bernardi Paris. compositionem inter ipsos et Acc-
linum abbatcm et convenlum S. Victoris Poris. factam exponunt de loco in Cardi-
neto ipsis a praedicto convcntu tradito 196

168 1247 Fcbruario Charta donationis factae ab Ansello dc Garlnndo scholaribus S. Nicolai de Lupara
totius decimae quam habcbot in territorio de Corcellis 198

169 Martii 2 Innoccntius IV doctoribns et univcrsitali scholarium Parisionsium mondat ut statuto,

quae confecerunt viri solecli ob ipso Univcrsilolc, inviolabilitcr obscrvent 199

170 Aprili Johannes S. Bcnedicti Floriacensis abhns notum facit ex nunc in perpetuum decem
ex fratribus monasterii in prioratu S. Gervnsii Aurelianonsis in sncrae thcologiae
studio sedcre, provcctiores vero eoruin causa majoris scientiac hauriendoe Parisios
ad studium dirigcn<los 1<K*

171 Odo Tusculonu episcopug et apostolirne sedis legotus tcslatur so vidisse lilteras
Johannis obbatis S. Bcnedirti Floriarensis, et ordinntioncm b ipso factam
approbat 2(11

172 Augusti 12 Innocontius IV Ludoviciim regein Fraiicorum odmonot ut qiiod Odo aposlolicnc scdis
legntus circa Talmud aliosqne libros Judneorum statuerit, observari curet. .... 201

173 12 Litlorno Odonis Tiisoiil. episonpi npnst. sodis lognti ad lunocontium pnpnm IV,
quibus epistolns Gregorii IX siipcr condomnntionc Tnlmud editns inscrit, et insupor
summum pontifirem rertiorem facit, Talmud fuisie diligenter examinatum habitn
consilio omnium mngistrorum theologiac et juris cnnonici el nliorum multuriini
omncsque libros, qui tuiic bahcri potuerant, cremnlos 202

17'i 22 Innocentiui IV magistro Gnillelmo de Sancto Amore, canonico Belvacensi, indulget

nt practer ccclesiam de Gravilla unicum nliud benoficiiim, simililer riim ciiro

animarum, valenl rclinere 205

664 CHAHTULARIUM UNIVEUS. PARIS.

175 1247 Septeinbris li Innooentius IV mandat archidiacono Constantiensi ut magistro Guillclmo de S. Amore
subdiacono et canonico Belvacensi studenti in theologia provontns ccclesiae suae
de Gravilla curet in suscepto Ordine per trienniuni ministrandos 206

176 Deceinbi-is 21 Odo episcopus Tusculanus et apost. sedis legatus de condemnatione errorum Johannis
de Brescain et magistri Raimundi praesentibus episcopo et cancellario et magistris
theologiae Paris. habita 206

177 llugo episc. Lingonensis eis qui ud opus frutrum Ord. Cisterc. in Cardineto subsidia
contulerint, indulgentiam quadraginta dierum elargitur 208

i:;" 1248 Februarii 6 Innocentius IV Plocentiae instituit studium gencrale cum omnibus privilegiis ct
immunitatibus, quibus studcntes Parisiis et in aliis studiis generalibus gaudent. . 208

178 Maii 15 Sententia Odonis Tusculan. episcopi, apostolicae sedis legati, consilio episcopi Pari-
siensis, magistrorum theologiac et decretorum et aliorum lata super Talmud. . . . 209

179 Jiiniti Statutum cap. generalis Ord. Praed. sub magistro Johanne Teutonico canonico Parisiis
celebrati de studiis generalibus et doctoribus Ordinis 211

180 .Junii 22 Innoceutius IV Galtero canccllario Parisiensi scribit ut dccem scholaribus tam in
arubica quam in aliis linguis orientalium partium peritis et Parisiis in theologica
facultate studentibus provideal 212

181 Innocentius IV eximit monasterium S. Petri Carnotensis O. S. B. a provisione

facicnda pro decem pueris orientalibus Parisiis studentibus, dummodo per tres
annos eis pensionem solvat 212

182 22 Innocentius IV priorem B. Mariae de Prato Rotomagensis conservatorem praedicti

privilegii constituit 213

183 Septerabris 12 Statutum capit. generalis Ord. Cistorc, quod praefectus studentium Paris. non prior
sed provisor yocetur 213

184 Novembris 24 Innooentius IV concedit ut paupcl-es scholares, qiii Boni pueri dicuntur, quorum
custodia ad cancellarium Paris. pertinet, propriam capellam, ubi divina celebrentur
officia, habere possint 214

185 1249 Martii 26 Innocentius IV permitlit ut clerici studontes theologiae in scholis fratrum Minorum
provinciae Bononiensis quoad percoptionom beneficiorum illa indulgentia, qua
studentes Parisiis in eadem facultate, gaudeant 214

186 Maio Statutum cap. generalis Ord. Praed. sub mag. Jobanne Teutonico Treviris celebrati,
ne studentes Parisios missi debita contrahnnt 214

187 Octobri Ju!'amenta eligentium rectorcm et rectoris intrantis electionem 215

188 1240-1249 Kr. Adam do Marisco Ord. Minorum in Aiiglia scribit fr. Guillolmo de Nottingham,
ministro Min. in Anglia, de fratribus mittendis Parisios, ut provideat studio Pari-
sieiisi in praesenti necessitatis urgentia, sicut et de fr. W. de Maddele 216

189 Fr. .\dam de Marisco, Ord. Miiiorum in Aiiglia, scribit fr. GuiUelmo de Nottiiighaiu,
ininistro Ord. in Anglia, de fr. Ricardo Cornubiensi, qul Parisios traiismigare
voluerat 217

190 1250 Maii 28 Innocentius IV ratum et gratiim habet, ((iiod a Johanno, abbatc S. Bonodicti F^Ioria-
(;eiisis, ct Odone, opiscopo Tusculano, apostolicae sodis logato, de studiis aliquoruin
moiiachorum ejusdem monasterii fiierit ordinatuin 218

191 30 Innoccntius IV Haimerico cuiKtclIario Parisiensi maiidat iit iis religiosis, quos post
cxaminationem idoncos judicaverit, licoiitiam iie postulaiitibus quidem concedat. . . 219

192 Augnsli 2(> Innoceiitius IV inonachis studentibus Ord, Cisterc. iii iiova habitatione in Cardineto

eadem privilegia, quae prius habebant, aliis adjunctis, conccdit 219

193 Septembris 12 Capitulum gcnerale Ord. Cislerc. provisori studii Parisiis privilegium concedit . . . 220

194 Octo positiones, in quibus Petrus Loiiibardus, magister Sontontiarum, coininuniter a

magistris Parisiensibus non tonobatiir 220
 TABUL.V. 665

195 1251 Hartii 18 Innocentius IV quereloe praelotorum regni Dacioe consulens hortatur Blancam
reginnm Franciae, prohibeat theloneriis regni Frnnciao, nc acccdentes ud sedera
apostolicom necnon clericos ejusdem rcgni Daciae euntes ad scholas clericorumque
nuntios molestent 221

196 18 Innoccntius IV Margaritae comitissac Flandriae de cadcm rc scribit 222

197 Junii 19-24 Juramenta, qimc civcs ac mogistri scholaresquc Parisienscs reginac fecerunt, ut pai
urbis servarctur. Provisio mogistrorum, qui debeont diei scholores, et qui vcl
quomodo sint repetcndi, si capiantur 222

198 Custos Ord. Minor. Pnris. fratri Adae de Marisco aliisque Oxonioe fratribus commo-
rantibus de nefandis a pastoribus Porisiis, Aureliani et in aliis locis perpetrotis
refert 224

199 1252 Fcbruarii 11 .\dam episcopus Silvanectensis testatur se nliquas epistolas Innocentii IV, quoe
respiciunt Universitotem Parisicnscm, vidisse 226
200 Febriinrio Statutum de promovcndis ad cathedram cl regimen sacrae scripturae ct do scholis
ejusdem, procsertim quoad roligiosos 226
201 Februorii a. 16 Stotuta artistarum hationis anglicanae de baccalarcis in artibus determinandis in
Quadragesima ~7~7
227
202 16 Statuta artistarum nationis anglicanae de baccalareis 230
203 Moii 30 Innocentius IV ad Haimcricum cancellarium Parisiensem, astringat clcricos et reli-
giosos, ut taxcntur corum hospitia a clericis ot burgonsibus ad hoc clectis 232

204 30 Innocentius IV Thomae orchiopiscopo Remcnsi, .\damo cpiscopo uc decano Silvancc-

tensibus injungit ut molestatorcs magistrorum ct scholarium Parisiensium pcr
sentcntiam excommunicutionis compescont 233

205 30 Innocontius IV conocdit mngistris ct scholuribus Paris. jus sigilli per dcccnnium
septennio completo 234
206 30 Innocentius IV .\domum cpiscopum Silvancctcnscm conservatorom juris sigiili

hnbendi niugislris ct scholuribus Parisioiisibus per decennium nb ipso conccssi

constituit 234

207 31 Innocentius IV conoedit magistris ot scholuribus Purisiensibus ut nullus possit trahi

cxtra civitutem Paris. super qtiaestioiiibus iiitru cnm exortis 235

208 31 Innoccntius IV Adomum cpiscopum Silvanectensem conslituit conscrvatorem privi-

logii, ne scholares exlrn oivitntcm trnhnntur 235

209 Junii 1 Innoccntius IV ad magistros et scholarcs Parisiciises ut nullus in Univcrsitatem,

rectorem seu procuratores *eu qnemquam alium pro facto vel occasione ipsius
Universitatis e.\coniinunicationi8, etc, sentcntinm audeat promulgarc 236

210 Conscrvntio ejiisdcm privilcgii 236

211 Innocentius IV mngistris ct scholaribus Parisiensibui concedit, ne nliquis eundo et

redeundo Pnrisios causa studii pro pedagio oliquid solvere teneatur 237

212 5 Conscrvntio privilcgii praccodcntis 237

213 6 Innoccntius IV llniinorico canccllario Parisiensi mandat ut schnlnrcs orma portantcs,

si moniti sc non corroxerint, privilegiis UniTersitatis privct 238

214 15 Offioiulis ciiriuo PurisioiiHis iiotiiiii ftioit, domiiin Potri .Surruconi situin ultrn pnrvuin
pontom in vioo do Huntofoiiillo oiiiplnin csso u Johunno iibbnto ot oonvoiitu Pruc-
monstratensi 238

215 Augudi 23 Innooontius IV concodit mngistris ct scholuribus Purisionsibus ut, si qiiis coruin
ctinm oxtra civitatem Parisiensem inanus violontnn in olorioos injooorit, u <-MnocI-

lario Parisiensi per decennium absolri possit 240

216 1253 Jnnuario Hniinerioi conoollurli Purisiensis ooterorumque doctorum sacrae theologiao votum de
quodum cusu in furo pncnitcntiiie 240

ChavU Unio. Paris. I. 8

666 CIIAHTUL.VHIUM UNIVEIIS. PARIS.

217 1253 Fcbruarii IG Innoccntius IV Gualtcro ppiseopo Tornao. mandat ut mag:. Hugoni de Seghuin, pro-
euratori Univers. Paris. in curia, de eanonioatu providcat 241

218 Maitii 12 Innoecntiiis IV ad Reginaldum cpiseopum Parisicnscm, cui ad bicnnium faeultatem

dat absolvendi seholarcs dc violcnta in elcrieos manuum injcetione 241

219 Aprili-Scpt. 2 Universitas magistroi-um ct seholarium Paris. slatuit ut nullus in quaeunquc fatrul-

tate magistcr ad eollegium magistrorum admitlatur, nisi juraverit statuta Univcr-

sitatis sc fideliter observaturum nullus prinelpium alleujus baecalarei teneat, nisi
;

prius ci eonstlterlt, quod idem eisdem juramcnlis llgatus slt; ii qul vacante studlo
Parls. leetioncs resunicrc praesumpscrint, a consortio magistrorum seeludantur. . 242

220 Maii 3 .Vlphonsus comes Pietaviensis et Tolosanus univcrsis praepositis pro tcmpore in

RupcUa mandat ut monasterio S. Bcruardi Paris. singulis annis certa summa

solratur 244

221 3 Stephanus abbas Claracvallis Alphonso Tolosano eomiti patronatum monasterii

S. Bernardi Parisiensis confert, in quo viginti monachos professos abbatis Clarac-
vallcnsis sacrum studium theologiae ibidem gubcrnaturos habiturum pcrpeluo se

promittit *
245

222 Jnlii 1 Innoeentlus IV magistris et tiniversitati scholarlum Parlsiensium mandat ut fratres

Ordinum Pracdieatorum
regentes In thcologi<'a facnltate ct Minorum a maglstrorum
coUeglo separatos ad ipsum eoHcgium adniittant 247

223 1 lunoecntius IV episeopis Adanio SIIvane<-tensi et Johanni Ebroiecnsi de cadem rc

serlbit 248

224 Innoeentius IV ad prlorem Ord. Pr}u'd. et minlstrum Ord. Mlnorum ParisIIs, ut fra-
trlbus regentlbus eorumdcm Ordinuui absolutioneui ct dispensatloncm ad eautelam
Impendant 248

225 Augusti 26 Innoeentius IV magislros Pai'islenses hortatur ut molestare magistros regentes Ord.
Praedicatorum et Minorum desinant, eos in libcrtntc sicut antea sistere permlttant,
usque ad festum Assumptionis, quo ulrique ad curiam vcnirent 249

226 26 lunoeentius IV de eadcm rc eplscopis .\damo Silvancetensi et Johannl Ebroicensl. . 250

227 1254 Januarii 28 Innocentius IV scholaribus Clstcrcicns. Ord. Parisils studcntibus privilcgia fralrum
Mlnorum et Praedlcatorum ibidem eommorantiuni concedit 251

228 28 Innocentius IV episcopum Lingonensem privilegli in praecedentlbus lltteris Cister-

ciensibus Parisiis studentibus concessi conscrvatorem constituit 251

229 28 Innocentius IV Ilaimerleo cancellario Parlsicnsi serlblt, ut fratrl Guidoni Ord. Cistcrc,
si dlgnus slt, et allis ejusdem Ordinls Parisiis studentlbus lieentiam suo tempore
largiatur

230 Fcbruarii 4 Litterae Universitatis Parlsiensis ad praelatos eeclesiac et scholarcs univcrsos quibus
ordines religiosi, Imprimis fratres Praedieatores, ineusantnr 252

231 26 Statutum universitatis niagistrorum artlum Paris. eontra eos, qui pro impensls in
causa contra fratres Praedicatores factts pccuniam conferre renuebant, et In futurum
renuere voluisscnt L258

232 28 Innocentius IV provisorl et monaelils S. IJcrnardl in Cardlneto Paris. Clstcre. Ord.

jus patronatus in mcdictatcm ecclesiae de Uoderhum Eboracensis dioecesis a Johanne
de Lesslngton domino de Eston conecssum confirmat 259

233 28 Decanus ecclesiac Lincoln. conservator dc eodem negotlo constituitur 260

234 Martii 12 Innocentius IV concedit provisori ct in theologica facultatc studentibus Cistere.

Ordinis ud .S. Bernardum Parls. ut eorum novltios et convcrsos post probationls
tempus ad profcssioncm admittere possint 260

235 1253-1254 Innoccntius IV deplorat totam elcrieorum multitudlnenx ad audiendas saeculares

leges eoncurrerc, adhibct remcdia coutra hun<: morbum statuitque nc in Francia,
.-Vnglla, Scolia, Wallia, Hispania, Ilungaria legcs saecularcs Icgantur 261

84.
 T.VBULA. 667

230 1254 Maii 10 Innocrnlius IV in gratiam ciipituli S. Quintiiii Noviomensis dioec. rcligiosorum privi-
legia quoad confcssiones audicndas, sppiilturas et alia diminuit 263

237 Julii 4 Innocentius IV ad doctores ct univcrsilatcni scholnriuin Parisiensium, ut'statuta n

viris ab eisdein clectis coniposila inviolnhililer ohserventur 265

238 15 Innocentius IV Guillelmo dc S. .\niorc, procuralori mag. ct scholarium Paris., fucul-

tatcm confcrl, ut pro cxpcnsis in ncgotiis ipsorum possit mutuum conlraherc usqiie
ad summam tercenlum lib. luron 265

239 .\ugusti 31 Innocentius IV conferl cantori Bclvacensi et Roberlo de Duaco fucultatem scbolares
ct doctores indiicendi, ul conlribiianl pro rala siiigiilos conlingcnle in debitis, qunc
occnsionc quacstioiiis cum frnlribus Prncd. Pnris. ronlrnxcrunt ct udhiic conlrnhunt. 2G

239" Augusto De scholis in Clauso Brunelli 260

240 Novcmbris 21 Litterae Innoccntii IV, qiiibus privilegia religiosorum (Pracdicatorum et Minorum)
quond praedicationem, confcssiones audieiidas, sepulturas nliaquc rcsciiidit 267

241 Noveinbri Robcrtus dc Duaco vcndit Guillelmo dc Carnoto S. Quinlini canonico domiim sitain
nd palalium Terminorum, ubi postea fundatum est coUegtum Sorbonac 270

242 Decembr! Petriis Puiigensnsiiiuni vendil Robcrlo de Sorhona et Guillelmo de Cariiolo porlam
suam cum pcrlinenliis usquc nd portain Coupegtielile uhi poslen fuit collegiuin
Sorbonae 271

243 Errorcs 31 n qiiibusdnm ningislris Iheologiuc Parisicnsibus ex Iiitroductorio in Evnn-

gcliuin aclernum ct ci ipso Evangclio aelcrno exccrpti 272

244 Decembris 22 Alcxnnder IV litteras, quihiis Innoccntius IV religiosorum privilcgin rcscidcrnl, irrilus
esse juhet 270

245 1255 Febrnarii 8 a Quiltnncc d'uii mnrchnnd dc Sens de In snninic de dcux cens livrcs pnr luy receUes
de rriiiversile, siir et tniil nioins dc Irois cciis livres n luy dclles, dii luiidy oprcs

la Purincation, nii 1254

24C Martii 19 Slatuluni faciillnlis artium de modo docendi ct rcgcndi in artibus, dcqne libris qui
lcgcndi csscnt 277

247 Aprilis 14 Alexandcr IV ad inagistros ct scholarcs Paris. littcros mittit dc licentiandis, de juribus
cniicellnrii, de baccalareis, de ccssatione scbolnruni, dc lilc inler 1'iiivcrsilnlem el

fratrcs Pracdicatorcs, quos ad magislrorum consortium reslitui dcccrnil 279

248 14 Alexander IV Guillclmo Aurcliancnsi ct Guidoni .Vulissiodorcnsi cpiscopis de siipe-

riore cpistola significul 285

249 14 Alcxnndcr IV mngislris thcologiac Pnrisiensihus inandnl ul inngislros Ord. Pracd. in

theulogicn facullute rcgeiilcs infra quiiidecim dics ad socielutem ndinittnnl 286

250 Maio Ilumbertus, magister geacrolis Ord. Pracd., cnumerat qnerelas proclatonim contra
frutrcs, qiioB admonel, ne in futuruin talibus qiicrclis occnsioncm pracbcnnl. . . . 287

251 Junii 18 Alexnndcr IV frntrcs Cistcrcicnscs in thcologico fncultutc lii(lciile! Pnrlsii snh b.

Pctri protcctione suscipit cisqne privilegia Ordinis concedit 289

252 22 Alexnndcr IV studenlihiis Cislcrc. Pnrisiis novilios ad professionem admitlcndi

potcstatcm concedit 289

253 22 Alcxunder IV laudnl propositum Stcphani ahbnlis Clnrnevallcnsis ut domus sludii

Parisiis habeatur 289

2^1 Junio Guillclma abbalissn cl convcnlus S. Antonii Pnri. Ord. Cislcrc. vcndiiiil doininiuin
ct jus supcr novcm domos in vico qui dicilur aux Eilurcs juxln doniuiii frnlrum

Minoruin abbnti ct conventui Prnemonstratcnsi 290

255 Septembria 22 Alcxnndcr IV magislris Snlamnntinis ronccdit iil ii qui in cxnmine idonei invcnti

foerint ad rcgcndnm. in quolibet gcncrnli studio Pnrioicnsi ct Hononicnsi cxccplis,

sine iterato examine rcgere valcnnl 291
668 CIIARTULARIUM UMVERS. PARIS.

256 1255 Octobris 2 Magistri et scholares Paris. omnium facullatum denuntiant Alexandro IV se omnibus
renuntiasse privilegiis, nuUam cum fratribus Praedicatoribus societatem iniri
posse, dissolutam essc ipsorum magistrorum socielatem si ad ineundam cum;

Pracdicatoribus unioncm cogercntur, se malle a civitate discederc 292

257 23 Alexander IV Reginaldo episcopo Parisiensi mandat ut Introductorium in Evangelium

aeternum et quasdam s<:hedulas aboleri curct 297

258 Novembris 4 Alexandcr IV mandat Rcginaldo episcopo Paris iit in abolendo Introductorio prudcnter
procedat, nc fratres Minores ex hoc ullum opprobrium incurrant 298

259 Dcccmbris 7 Alexander IV ad Ilainiericum cancellarium Parisiensem ut regcndi Parisiis in aliqua

facultate nemini Hcentiam tribual, qui littcras apostolicas Quasi Ugnum vitae
noluerit observare 298

260 7 Alexander IV scribit canccllario S. Genovefae de eodem argumento 299

261 7 Alexander IV mandat Guillelmo Aurclianensi et Guidoni Autissiodorensi cpiscopis ut

magistros et scholares, qui ordinationem in litteris Quasi lignum vitae contentam
non observent, nominatim cxcommuni<'ationis sentenlia plectant, 299

262 10 Alexander IV Guillelmo Aurelianensi et Guidoui Autissiodoi-ensi episcopis iterum

mandat ut inquirant circa relata de Guillclmo de Sancto Amore atquc aliis judicii

veritatcm, inobcdientesque officiis et beneficiis suspensos denuntient 300

263 1256 Jctnuarii 28 Alexander IV ad cantorem Belvacenscm et Robertum de Duaco, ut ad contribuendum

in expensis ab Universitate factis pendente lite contra fratres Ord. Praed. neminem
compellere praesumant 301

26'i 28 Alexnnder IV ad Guillelmum Aureliancnsem et Guidonem Autissiodorensem episeopos

dc codem argumento 302

265 31 Alexauder IV fratri Guidoni abbati de Elemosina Ord. Cisterc. a duobus cardinalibus
in curia examinato licentiam legendi Parisiis dat in facultate theologica, statuitque
ut consortio magistrorum Parisiensium perfruatur 302

266 31 Alexandcr IV universitati magistrorum Parisiensium de eodem argumento 303

267 Fcbruarii 11 Alexander IV scribit Reginaldo episcopo Parisiensi de contributione in cxponsis Uni-
versitatis, et ut illis, qui renuerunt eonferre, ad cautclam absolutionis et dispensa-
tionis benefieium impendut 304

268 Martii 1 Litterae Philippi Bituricensis, Thomae Rcmcnsis, Ilenrici Senonensis, Odonis Roto-
inagensis archiepiscoporum, quibus notam faciunt compositionem initam intcr
fratres Praedicatores et magistros Parisienses 304

269 3 Alexander IV praecipit Rcginaldo cpiscopo Parisicnsi omnes cxcommunicandos magis-

tros, qui scholares fratrum Pracdicatoruni ct fratrcs ipsos leetionis et disputationis

tcmpore suas scholas intrare ct alia facere non permittunt 305

270 Alexander IV laudat Haimericum canccllarium Parisiensem ob concessam fratri

Thomae de Aquino licentiam docendi, cique mandat ut quamcito eum in Univer-

sitate Parisiensi rcgiminis principiuni habere faciat conventum Ord. Praed. Paris.
;

commendatum habeat 307

271 Aprilis 4 Alexander IV magistros, scbolarcs auditoresque Parisieuses admonet ut crronea

vestigia declinantes, partibus seductorum, praecipue magistri Guillelmi de Sancto
Amore derelictis, litteras apostolicas revercntcr observent 307

272 4 Alexander IV Reginaldo episcopo Parisiensi mandot, eompellat quosdam clericos

Parisiis commorantes, qui impio dilTamationis morsu Ordinem Praedicatorum lace-

rabanl et nonnullos fratrum ejusdem sacrilegis ibidem manibus verberibus affece-

rant, ut dictis fratribus plenarie de praemissis satisfaciant et ab corum molesta-
tionc desistant 308

273 Aprili Humbertus, mag. generalis Ord. Praed., sciibit priori et frutribus conventus Aurelia-
nicnsis ejusdem Ordinis de angustiis fratrum Parisiensium ab Universitate Pari-
siensi illatis 309
 T.VBULA. 669

274
670 CH\HTULARIUM UNIVKKS. P\IUS.

290 1256 Octobris 19 Alcxunder IV Ludovicura regem Franeiue rogat, praebeat Turoncnsi ct Rotoma-
gensi archicpisro])is ac Parisiensi episcopo maiium auxiliarem, ul mandata aposto-
lica in graliam fratruin Piacdlcalorum et Minoriim exseqnantur 335

291 21 Alexander IV praecipit Petro Turoncnsi ct Odoni Uotomagcnsi archiepis<-opis et Rcgi-

naldo Parisiensi episcopo, ut llbclhim, cui titulus : Tractatus brevis de periculis
notissimovun temporum^ de errorc damnatum cunctis donunticnl 337

292 21 Alcxander IV horlalur arcliiepiscopos, episcopos et ecdesiarum rectores pcr regnum

Franciae, Burgundiain, Picardiam, ctc, conslitutos, ut fratrcs Praedlcatores et

Minores, quibus nonnuUi magistri, doctores aliique sive in scholis sive in praedi-
cationibns dctrahnnt, omni bencvolentia et gralia prosequantur 33

293 23 Capita, quae magislri Odo de Dnaco et Christianus canonicus Bclvaccnsis pracsen-
tibus cardinalibus se observaturos esse Anagniae juravcrunt 338

294 30 Alcxandcr IV Turonenscm ct Odonem Rotoinagensem archiepiscopos ac Reginaldum

episcopum Parisienscm monet ut in fratribus Pracdicaloribus et Minoribus defen-
dendis totam curam intendaiit 340

295 Octobii Littci-aecapitulorum ccclcsianim cathedralium provinciae Remensis adAlexandrum IV,

ut poenain magistris ct scholaribus Paris., speciallter Guillelmo de S. Ainore,
Odoiii dc Duaco, Aicolao de Barro ct Christiano Bclvacensi, inflictam rclaxct. . . . 341

29G Noveiiibris 10 Alcxander IV in littcris ad magistros Parisicnses mirifiee studium Parisiense laudat,
Praedicatornm ct Minorum defensionem suscipit, libcllum Guillclmi de S. Amore
dainnatuni denuntiat ac ne studium alio transferatur cavet 342

297 Dccembris 31 Odo archiepiscopus Rotomagensis et Reginaldus episcopus Parisiensis iiotuin faciunt,
sc publicasse Parisiis littcras snmmi pontificis Non sine multa cordis amaritu-

dine 340

298 1257 Jaiiuurii 7 Alexander IV ad Haimericum canceHarium Parlsicnsem, ut regendi Parisiis in aliqua

facultate liccntiam nulli tribuat, nisi ci qiii promiserlt se lilteras apostollcas Quasi
lignum titafi inviolubiliter observatiirum 3'iG

299 Alexandcr IV ad canccUarium S. Genovefae de codcm arguinento 347

300 13 Alexander IV ad Rcginaldiim cplscojmm Parisiensem, nomlna omniuin magistrorum,

qui infra quindecim dies post piiblicata mandata apostollca, ea se observaturos
illi iicm promiserlnt, ad ipsuin rescribat, ut rcbellibus debita poena rependatur. .
347

301 Fcbrunrii 2 Alcxander IV Rcginaldo cpiscopo Parislcnsi mandat ut inhibeat, ne quis quidquam
conferat pro cxpcnsis, qnas ad litcin coiitra fratres Ord. Praed. sustineiidam Uni-
versitas facit 348

302 Februario Ludovicus IX Francorum rex notum facit, se magistro Robcrto de Sorbona dedissc
ad opus scholarium domum sitam Parisisis in vico de Coupe-Gueule ante pala-
tium Therniarum 349

303 Martii 10 Alexander IV ad Haimcricum canccllarium Parlsienscm, ut regendi Parisiis in aliqua

facultate licentiam iiulli tribuat, nisi ci qui litteras apostolicas Quasi lignum vitae
se firmitcr obscrvaturum proinlscrit 350

304 11 Alexander IV ad cancellarium S. Genovefue Paris. de codeni argumcnto 350

305 13 Alcxander IV inandat Rcglnaldo cpiscopo Parisiensi ut illos magistros et scholares,

qui renuerint contributioncm facere ct excommunicationis sententiam per cantorem

Belvacenscm et Robertiim dc Duaco in cos promulgatam incurrcrint, absolvat, si

promiserint raanduta apostolica se observaturos 350

306 30 Alexander IV nd Turonenseni et Odonein Rotomagcnsem archiepiseos ac Reginaldum

episcopum Parisiensem ut in fratrum Praedicatorum et Minorum, quos oinni luudc
curaulat, defensionem totum curam intendant 351

307 30 Alcxander IV de eodem argumcnto ad onines patriarcbas, archiepiscopos et episcopos. 352

 TABi; LA. 671

308 1257 Marlii 30 Alcxandor IV ud univcrsos pntrinrchas, archippiscnpoB ot opiscopos. ut libcllum Guil-
lehni dc S. Aniorc : Traclatus brnvis de perictilis nocissimorum temporum, dc
crrore daninatuni cunctis denuntient 353

309 Uaii 12 .\Icxandcr IV rcprobat apjicllnlioncs, fjuaccnni(pic sinl, mn^istroruni Pnrisiensium

tiinqunm frlvolns, dcccrnitcpic ordinntioncni dictam Qiiasi lignum vitae inviola-
liiliter obscrvnndain 35'

310 23 .\Icxnndcr IV iiiiivcrsos patriarchas, archicpiscopos, cjiiscopos, etc, hortatur ut

fratres Prnedicntores bcnignc tractent, subditisqnc coruiii innoccnlinni iicglectn
nccusntione mngistronini Pnrisicnsiuin exponnnt 356

311 Maio Hunibertus inagister g-cncrnl. Ord. Praed. consolatur frntrcs siios de tribulatione

mnxinie in purtibus gallicunis circn Parisios gruvescente. Coniiiicndnt pnpnm,

regcm ct cardinalcm Hugonom speciales nniicos ct defcnsorcs 358

312 Julil l'i Alcxandcr IV Reginaldo cpiscopo Paris. cxscoutioucin praccipit eoruin, qnac a scde
apostolica dc frut. Prucdicatoribus ct Minoribus in coiisortium magistrorum Paris.
rccipiendis statutA fuerant 359

313 31 Alcxandcr IV rognt Ludovicum, regem Krnncoruin, nt Reginaldo cpiscopo Parisiensi

iii exsecutionc mandatoruin apostolicorum regaKtcr ndsil 301

314 Augusli 9 Alexandcr IV Guillelmn de S. Amorc regno Frnnciac interdicit, omncmquc doccndi
nut pracdicandi facultatcm ci adimit 362

315 11 Alcxandcr IV ad Ludoviciim regcm Frnncorum, ne pntiatur Gnillclmum de S. Amore

suuin regnuin iiitrare 363

316 23 .\Iexandcr IV nd Rcgiiialdiiiii episcopiiin Pnrts, dc codem argumento 303

317 12et 27 Dcclaratio magistri (Ihristinni, cnnonici Bclvaccnsis, Parisiis Iiabita 3(!'i

318 Soptpmbris 24 Alcxandcr IV Jncobo cpiscopo Ilonoiiicnsi innndnt ut sontcntinni in Guillelmum dc

Sancto .\inorc Intnm proinnlgct nc iiiagistris ct scholaribus ntquc aliis IJononien-
sibus inhibcat ne dictum Guillelmum audiant, si fortc prnedicnre vel cathedram
mngistralcni ascendcre prnesumpscrit 367

319 Alcxandcr IV, petentibiis frntribus Prncd., Reginaldo episcopo Parisicnsi concedit
facaltutem absolvendi magistros et scholares Paria. mandatis oposlolicis obedientes. t68

320 Octubris 2 Alcxnnder IV Reginnldo cpiscopo Paris. instriinicntum trnnsniittit, iii qiio jiirnmcntiim

Odonis dc Dunco et Christinni Belvnccnsis conlinctur. cirpic injiingit iit instru-

mentum publicet 368

321 13 Alexander IV archicpiscopis ct cpiscopis et abbutihiis, etc, ut sentcntiam in Goii'

lelmum dc S. Amore lotain promulgent et scrvandam curcnt 36

322 Statata circa scbolnsticum Noviomensem, qui etiam singulis annis scholis Noviomen-
sibus dc rectore sufficienti, qui Pnrisiis in artibus rexerit, providere debet 370

323 Rcginaldus cpiscopus Paris. concedit jinupcribus scholaribus, qni Boni pneri nuncu-
pnntur, ut in duino coruin iiovu Purisiis oratorium possint conslruere 371

324 1258 Aprilis Alcxander IV mandat Ilaimerico cancellario Parisicnsi ut decem clericis panperibus
transmarinis Parisiis stiidcntibus provideat 372

32S Mnii 18 Testamcntnm mngistri Robcrti de Diinco, Icgnntis 1500 libras jiaris. omncsijue siios
libros nd opus scholnriuin in thcotogin stiidciitiuin fiiltirne domus Sorbonuc et
alioruni pniipcrum scholariiim ; inter testamenti exsecutorcs Robertun de Sorbona
nominotur 372

32fi Maio tinpituluni gcncr. Ord. Praed. sitb Huniberto Tnlosne cclebrntum sludiia genernlibus
Ord. concedit privilcgin scbolorium Pnris

327 Ordinatio deputntorum jiriorum n Cnpitulo jirovincinli provincioc Provincine Ord.

Practl, flc provisione sliidciitiiini, de scriptis et libris coriiin 375
672 CHARTULAHIUM UNIVERS. PARIS.

3-28 1259 Jiinuario Facultas artium slatiiit ut deinceps a dcterniinatoribus et baccalareis inccpturis non
capiantur Tadia, sed pecunia numerata, nec ipsi ncc rector pecuniam illam
publicam aliencnt 376

329 Februnrio Ludovicus IX, Francorum rex, concedit in perpctuum Roberto de Sorbona in excam-
bium quarumdam domorum onmes domos, quiis habebat Parisiis in vico dc Coupe-
Gueule ante palatium Thermarum 377

330 Martii .5 et 14 Alexandri IV litterac pro Dulci et Notio de Burgo, morcatoribus Florentinis, contra
rectorem Universitatis atque ipsam Universitatem Parisicnscm 378

331 Aprilis .^ Alexander IV ad Rcginaldum cpiscopuni Parisicusem, ut vocatis omnibus magistris

et scholaribus sententias et litteras omnes apostolicas pro tranquillitate studii
Parisios directas publicet, ne studium, quod pncificc agit, iterum perturbelur. . , 381

332 Alexander IV in litteris ad Reginaldum episcopum Parisiensem conqueritur dc quo-

rumdam contumacia, qui Guillelmi de S. Amorc exsulantis partes acrius tcncnt. . . 382

333 Maii 5 Statutum facultatis artium, ne quis licentiandos in Sancta Genovcfa examinet, nisi

sit a facultate ipsa deputatus 383

334 Maio Ludovicus IX, rex Francorum, fratribus Ord. Gartusiensis locum et domum de Valle
Viridi prope Parisios concedit 384

335 J uiiio Slatuta de studiis in Ordine Praed. edlta a magistris Parisiensibus Bonobominc,
Florcntio, Alberto Magno, Thoma dc Aquino, Petro de Tarantasia Ord. Praed.
tempore Capituli generalis sub Humberto Valencenis celebrati 38.';

336 Junii 13 Alcxander IV Ludovicum rcgcm Franciae hortatur, ut contra pacis turbatorcs brachii
saecularis auxilium impendat, quo citius jurgia in Universitate Parisiensi cxorta
compescantur 387

337 18 Alexander IV canccllario S. Gcnovefae praecipit nc cui licentiani regcndi in aliqua

facultate concedat, nisi prius juraverit se nmnduta opostolica exsecuturum 387

338 19 Alexander IV scribit Reginaldo cpiscopo Parlsiensi,"ut artistis ct eorum rectoribus suh
poena excommunicationis praecipiat, ne se intromittant de faciendis et corrigendis

sermonibus et licentiandis iis qui incipiunt in theologica facultate 388

339 20 Alexander IV in litteris ad Reginaldum episcopum Parisiensem directis prohibet ne

magistri et scholares Parisienses cum Guillelmo de S. Amore commercium litte-

rarum habeant 388

340 24 Alexander IV nonnuUorum doclorum theologiae Parisiensium merita circa bonum

statum studii Parisiensis ct fratres Praedicatores et Minores laudat 389

341 24 fi Alexander IV mandat guardiano et fratribus conventus Parisiens., ut essent intre-

pidi et ferventes in pace conservanda atque studio, sicut ipse summus pontifex
pollicetur se super his diligentia velle coUaborare, etc, aitque se sua scripta
dirigere contra turhatorcs pacis et studii eorumdem, et incipit : Qiiantum sit Ct

nobis pro guiete vestra 389

342 26 Alexander IV Reginaldo cpiscopo Paris. mandat ut rector et arlistac pcrinde atquc
alii magistri ct scholares Parisicnses fratres Pracdicatores in suum consortium
recipiant ;
puniat praesertlm Guillotum, bedellum nationis Picardorum, qul, prac-
dicante Thoma de Aquino, libellum quemdam famosum publicavit 390

343 Julii 11 Alexander IV magistris ct scholaribus Parisiensibus praecipit ut studcant reconciliari

cum fratribus Ordinum Praedicatorum et Minorum dimisso Guillelmo de S. Amore,
cui, si poenituerit, non deerit apostolicne sedis miscricordia 392

344 - 25 Aleiander IV Reginaldo episcopo Parisiensi mandat ut praebcndam, quam Guillelmus

de S. .\morc in episcopatu Belvacensi tenucrat et cuidam clcrico in favorem Guil-
lelmi episcopus Belvacenais fraudulentcr contulerat, personae ecclesiae Romanne
devotae confcrat 395
 T.VBUL.V. 673

345 1259 Julii 25 .Vlexander lY ad llaiincricum cuiiccllarium Paris. dc Itcentiandis in quncunque facul-
tate 396

345 Julio Ludovicus I\, Fraiicoriiiu rex, fratribus doiniis S. Maturini quasdam doinuiiculus
ante palatium Thermarum donnt, fjiias fralres codem teinpore Robcrto de Sorbona
vendiderunt 396

346 .Vugusti 2 .Vlexander IV cancellario S. Geiiovefae mandat ut liccntiain regendi iii arliuiu facul-
tatc uulli conccdat, nisi cxaminatus fuerit per quatuor inagistros ab ipsa facultate
deputatos 397

347 Alexander IV Ludovicum IX, regem IVancoruin, latidibus extollit qitod collegiuin
magistrurum artium in thcologia studcntium Parisiis instituerc dccreverit, exhor-
taturque iit opus prosequatur 397

348 Litterae supplicatoriac .Vlexaiidri IV ad praelatos regni Franciuc pro pauperibus

iiiagistris de Sorbona, ut eis elcemosinam conferant 398

349 .Vlcxander IV prorogat Univcrsitat! Paris, privilegiuni, ul servitorcs iisdem quibus

mngistri et scbolares iminunitatibus fruantur 399

350 Alexander IV prorogal eoncessiout^m, ut magistri nctu regentes ud congregotiones

gcneralcs pro dandis consiliis aceedcre teneantur 399

351 Alexander IV prorogat Universitali Paris. i>rivllegium, ut iiiagistri el scholares exlra

civitatem Puris. pcr sententias apostolicas non possint trahi 400

352 8 Alexander IV ad decauum ecclesiac S. Macuti dc Borro supcr Albain, ut singuli ina-
gistri ct scholarcs Parisienscs pecuniam conferant pro iiiipensis ab Universitate
factis 400

353 11 .Vlexander IV ad cpiscopiiiii Pari.siciiscm iit litteras, quibus pctitioiicm univcrsitatis

magistroritm et scholaritim dc Guillclmo dc S. Ainorc iii sttttuiit pristinum rcsti-
tueiido tanquam indignam repulit, in coinmuni eorumdem audienlia facial recitari. 401

354 Septeiiibris '24 Reginaldiis episcoptis Ptirisiensis pUires epistolas siimmi pontifieis in pracsentia
artistartim ac quorumdam inagistroriim ct seholariuin Parisieiisium legi fitcit

adjttiicta ndinoiiitionc de adiiiittendis fratribiis ad ipsoruin consortium, dc absti-

neiido a publicutione libcllorum contra fralrcs, ct de aliis 402

355 Litterae supplices magistroruin Pnrisiensiuin ad Liidovicum rcgem, ut Guillclmus de

S. Amore de exsilio revocetur 403

356 Responsio Ludovici regis ad inagistros Parisienses kOk

357 Littcrae Ludovici rcgis ad Alcxandruin IV pro reditu Guillclini dc Suncto .Vmorc iii

patriam 405

358 Dccembri Theophonia vendit fratribus Ordinis Eremitarum S. Auguslini domum cura borto
cxtra purtam S. Eustarbii, <|uo itur ad Mnntcm Martyruin 405

358 Johanncs de Eugubio, vicarius goneralis Ercinit. S. .Vugustini, in praesentia arcbi-

diaconorum Paris. recognoscit se emisse n Theophania ad opus fratrum qunmdum
doinuin, ipsumque habcrc prnpoaitnm ibidem domuin ct oratorium construcndi. , .
407

359 1260 Jauuarii 28 .Vlextiiider IV concedit inagistro Pctro Rufo, qui in thmlogica facullote honorem
cnthcdrae magistralis adcptus erat, eum posse non obstante defectu natalium digni-
tates ccclesiasticas obtincre 108

360 Februario Johonncs prior S. Eligii Paris. concedil frotribus Ord. B. Mariao do Monto-Carmeli
ut domum tpiamdnm in parorhin S. Panli a Pbilippo Buketyn emplam libere
possidcant 409

361 Aprilis 25 Primordin Gollcgii Cluniacensis Parisiis 410

362 - 26 Magister Guerendua exsecnlor leskimenti mngislri Robcrti dc Dunro iii fnvorem
scholarinm domus Sorbonae 411

Chart. Univ. Parit. I. M

674 CIIAIiTlI.AIilUM UNIVERS. PARIS.

363
 TVBl L\. 675

385 1263 Jniiiinrii 27 Urbniiiis IVarchidiacono Pissiacensicommittit nc Regiiialdus episcopus Parisiens.impe-

dint iiiugistros ot scolnros Parisieiis. in debitorum Univcrsitutis solutioiie contribuerc. 428

386 31 Urhnnus IV Reginaldo episcopo Purisiensi niuiidnt ut Prneinoiistratensihus in theolo-

gica facultate Pnrisiis studentibus super nltare portatile celebrandi divina concedat
fucultntem 429

387 Murtio Di- quibusdnm scholis in Clnuso Brunelli, qune mugistro Robcrto dc Sorbonn venditnc
fuerunt 429

388 Mnii 4 Urhunus IV congregntioni puuperum mngistrorum Sorbonac construendi orntorium

fucultutciu conccdit 430

389 14 Urbunus IV studium generale Pnlentinum restnurnt, mngistrisque et scholnribus pri-

vilegia ud iiistnr Univcrsitalis Pnrisiensis conccdit 431

390 Muio Stututiim Cupituli gciicrulis Ord. Prued. Londini sub mag. generali Iluniberlo celc-
hruti de studcntibus, qui possint Parisiis incipere 432

391 Aiigusti 29 Urhuniis IV mngistro Gcrurdo de .\hhatisvilla, coiiscrvnlori privilegiorum Universi-

tntis Pnris,, mngistrum Glcmentcin dc .Snncto Gennuno ndjungit 432

392 Dccembris 26 Gerardus abbas S. Germani dc Prutis Mattbacu abbati et coiiventui S. Dionysii con-

ccdit qiiamdam terrnm, uhi postcn creclum est collcgium S. Dionysii 433

393 Doccmbri Ludovicus IX, rcx Fruncorum, Roherto de .Sorbona pro duinibus iii vico do Ilirondalc

et in magno vico sitis rntione excnmbii duiuos quasdnm ante palntiuiii Thcrmnrum
nd opus pniipcriini scholurium concedit 434

394 Mnnfrcdus, rex Siciliuc, doctorihus in philosophicii disciplina Purisiis sludoiitihus

Aristotolis altorumquc philosophorum codices, quos in latiiium lingiiam converti

fecerat, dono transniittit 435

395 1264 Murtii 28 Urbnnus IV doctoribus iii nrtibus Purisiis regoiitihus mandat ut magistrum Gualtcrum
de Vaceria eorum consortio, quo erat privatus, restituant 437

396 Mnii 26 Urhanus IV doccrnit aii Stcphiinus oancoUurius Parisionsis iiioipions regorc in theo-
logicu facultntc tcstiinoniuiii porhibore dobcut do liconliundis in eudeiii facultatc. . 438

397 Juiiio Stututum Capit. gcncrnlis Ord. Praed. Purisiis suh mugistro gonernli Juhannc dc
Verccllis celebrati de promovendis ad inagistorium thcologiac Pnrisiis 439

398 Junii 22 Urbnnus IV quacstionem de magistro Petro Russel solvit pro honore Parisiensis
ecclcsiae, ud quam ratione Univcrsitatis diversarum nationum gentes coniluunt. . , 439

399 26 UrbanuB IV decano ecclesinc dc Abbntisvilltt inquisitioncin (|uerclae mugistrorum

tbcologicae facultatis Paris. committit, quod .Stophanus caiicellarius sibi nomcn
et officium decani nssunipsisset 440

400 26 Urbnnus IV decano ccclcsie de .\hbatisvilla in(piisitioncni querolao iiiugistroriiin

theologicac facultatis Paris. committit, quod Stephanus canccllarius Ivoni Uritoni

et Johunni de Aurclianis propria voluntate regendi licentiam concessisset Ml
401 28 Urhnnus IV Johunni do Curtiniuco npiid scdoiii npostolicnm thcologiuc oporum dnnti
pruvcntus bciicri(-i(iriiiii suortiin ooiicodit porinde nc si Parisiis juris onnonioi studio

instilisset 44S

402 Jiilii 2 Officiulis curinc PurisiKiisis ikiIuiii fuoit duus hursns in collogio Surbonico fundatas
cssc in grntium duorum mngistrurum dioccsis .\inbiniicnsis 443

403 11 Urbuniis IV Odoni cnncollario S. Genovefae Puris. scribit de inagistro Evrardo,

studcnte in thculogin, qui plus quam pcr quinquennium Parisiis in nrtibiis rexerat. 444

404 18 Urbanus IV dccano ccclcsine .Ambiaiiensis scribit de Stophann caiicollario Parisionsi. 444

405 1265 Mnrtii 23 Siinon apostolicnc scdis logutus notuin facit sc vidisso jltloriii Knborti S. Stcphani in
Caclio Monte presb. cardinnlis 44S

406 24 Simon apostolicac sedis lcgatiis litteris iid nrchipresbytcruni S. Savorini Pnris.

dire<Uis disoordins intcr iiatinnos novitor ortas scdut

446
 676 CHAnTUL.VIUUM UNIVEllS. PARIS.

407 1266 Maii 27

408 Jitlio

409 .\ugiisti 27

410 Scj>tenil>i'is 12

411

412

413

414

41.5

416

417

418

419

420

421

422

423

424

426
 TABULA. 677

426 1269 Jaiiuurii 1 Sentciitia orficialis curiac Parisiensis contra clericos ct scholarcs, qui de nocto ct die
Parisiis cuni arinis iiiccdiint ct flagitia committunt 481

427 Februario Littcrae Johniinis art'hie|)iscopi Rcmcnsis et Guidonis cpiscopi Autissiodorensis,

quibus enuntinnt canonicos bencficiatos et clericos ccclesiae Paris. iioii teneri ad
contributioncm pro dcbitis Universitatis 482

428 Augusto Ludovicus l.\, Francoruni rex, cmptioncm bonoruin confirmat, qunc Gnillclmus de
Saana ad sustentationein duodeciin scholaritiiii iii thcolog^in Parisiis stiidcntium
acquisivit 482

429 1270 Febraarii 26 Ludovicus IX, Francorum rcsc, dc taxatione hospitiorum srholariuin 483

430 1226-1270 Ludovicus IX, rcx Francorum, ad pracposituin Parisionsciii di* scholuribus, qui mcr-
ocdcs hospifioruin non pcrsolverunt 484

430" 1270 Fcbruario Tcstaincnlnm Ludovici IX, rcgis Fruncorum, in quo quibusdaiii monnstcriis religio-
sorum ct scbolaribus Parisiis exsistensibus providet 484

431 Scptembris 29 Tcstamentum Roberti dc Sorbona dc suis bonis immobilibus 48.5

432 Dcccmbris 10 Trcdeciin crrorcs a Slcphano episcopo Parisicnsi condrinnati 486

433 Statutum magistrorum mcdiciiiac contra mngistrum Petruiii dc Lcngres et contra

buccalareos licentiatos contra consuetudinem 488

434 1271 Statiitiim faciiltatis incdiciiiac contra illicite practicnntcs, scilirct iic <|uis Jiidaciis in

aliqiiain pcrsonani fidci chrislianae chinirgicc seii inedicinalitcr opcrari prncsuniat,

ct iic quis chirurgus, apothccarius, vel herbarius metas artiiicii sui excedat 488

435 Maio Officialis curiac Paris. iiotuni facit fratrciu Grcgoriiim Ordiiiis Vallis Scholariiim
cocxsecutorcm tcstainenti dcfiincti inngistri Jobannis de Ruu conccssisse Robcrto dc
Sorbonn in grntiam duorum magistrorum quasdam cameras sitai Parisiis

436 Octobris 19 Tcstainciiluni iiiagistri Gerardi dc Abbatisvilla in favorera scholarium tbcologiae

domus Sorbonnc 491

437 Nomina libroruin theologinc quos mngistcr Stcphunus, quondam arohidiaconus Can-
tuaricnsis, Icgavit accoiiiinodaiulos paiipcribus scholaribiis Parisiis in tboologia
stiidentibus pcr niaiius canccllarii Parisiensis 493

438 Deccmbriii 23 Philippus III, Francorum rcx, Ivoni abbati et convcntui Cluninr. conredit rammu-
tando f|iiciiidaiii vicuiii juxta diius doiiiiis coruiit Purisiis ad hor iit ipsas possint
coiijuiigcrc et perficcrc 494

439 1270-1271 Magistcr Nirolnus Lcxoviensis siribit Guillelmo dc S. Amore in rxsilium rjrcto

ipsique suum libruin contra mendicnntes compositiim tronsinittit 49.-.

440 Guillelmus de S. Amore ex exsilio rcspondet Nicolao Lcxovicnsi 498

441 1272 Aprilis 1 Statutum fncultatis artium contra nrtistas tructaiitcs qiinrstioncs thcologioas, ct nc
quis qunrstionrs, qiiae fidrin nttiiigiiiit simiilquc philosophiam, roiitra fidcm deter-
minare audcat 499

442 Maii 17 Consilium mngistroruin Parisiis rcgrntiuiii in dccrrtis dr mngistro Guidonc do Gas-
tinn ad oollrgiiim ipsorum non ndmittriido, nisi stntuta obsrrvarr juravcrit 500

443 Julii 31 Carolus I, rez Siciliac, doctorcs et scholarcs Parisiensei invitat ut Neapoliin, ubi
studium gcnrrnlr instnurnvit, dorcndi ct audiendi cnusa vcninnt 501

444 Ordiiiatio factu n mngistris fuoiiltulis mrdioinar, quod oinnis huoculareus iii prardiotn
facultntc incepturua oinnibus in medicina magistrii in suo prinripio exsistontibus
pilroH ndministrubit 502

446 Dccluratio fnoiiltatis dcorctoriiin dr srnsu privilrgii siimmi pontifiris f|iiond siisprn-
ionem lectionum :.(>.'

446 1271-1272 Convrnlio intrr inugistruni Jiihniiiirin, rnncellarium Parisien*., ct facultutrm decre-
toruin dc usu sigilli cjusdcni raoiillatis 503
678 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

447

448

449

450

451

452
 TABl LA. 679

472 1277 Februarii 18 Ordinatio facultatis decretorum ronlra mngistrum Emmanuelera, archidiaconnm Cre-
moncnsem, perjurum ct contumaccm 542

473 Mailii 7 Opiniones duccntae undcviginti Sigcri de Brabantia, Boctii dc Dacia aliorumquc, a
Stephano cpiscopo Parisicnsi de consilio doctorum sucrac scripturae conderanatae. 543

474 18 Robcrlus Kilwardby, O. P. archicp. Cantuaricnsis, quosdam crrorcs in graramatica-

libus, logicalibus ct naturalibus de conscnsu magistrorum Oxonicnsium condcmnat. 558

475 Junii 19 UniTcrsilas Parisiensis Robertum cpiscopum Silvanectensem rogat ut Adamum et

Hcnricum Anglicos scholarcs Parisicnses, pcr quosdam villicoa vulncratos et iii

carcerc detcntos, libcrandos curct 560

476 28 Universitas Parisicnsis Robertum cpiscopum Silvanectenscm rogat ut injurias Adae

ct Hcnrico Anglicis scholaribus Parisiensibus illatas puniut 561

477 28 Universitas Parisicnsis ad cpiscopum Silvanectenscm de codcm arguracnto 562

478 28 Stututum dc non rcddendo domum vel scolas aliquo tcrmino anni 562

479 Accord fait le Roy prcscnt ontre les nations d'Angleterre et de Picardye, ct serable
que ce fcusscnt cscollicrs 564

480 1278 Maii 14 Enormes excessus a Gcrardo abbutc et monachis^ S. Gcrmani de Pratis aliisque
nequiter irrogati magistris et scholaribus Parislensibus quos petunt per Simoncm
apostolicac sedis legatum cincndari ac in oxeniplum puniri 564

481 Junio Capitiiluin gcnoralc Ord. Praed. sub Jobanne dc Vcrcellis Mcdiolani celcbratum duos
lectores in Angliam mlltit iit illos fratres puniant, qui scrlptis Thomac dc Aquino
dctraxerant 566

482 Julio Littcrac Philippl 111, regls Frnncoruin, quibus cdlcit iit ad cxpiandam duorum scbo-
larium Interfcctloncm nbbas et convcntus S. Gcrmani de Pratis duas capellanias
instiluant, et utramquc dotent de viginti libris pnrlsiens. annui ct pcrpotui rcdditus, 567

483 Scptembris 12 Statutuiii Opltull gcneralls Ord. Cistcrc. dc Indolo coruin, qui Purlsios ad studendum
mlttuiitur 568

484 18 Simon cardlnalls logatus Gorardo, qiiondam ahbatl S. Gorniani do Pralls, (|iil proptor
atroccs a moiiachis siii moiiastorii illatns scliolarlbus Injurlas officio et dignitati

sponte cesslt, possessloncs nssignnt 569

485 1279 Februarii 3 Dccrotum faoiiltatis artiiiiii iit iiiilli dlos nd inciplciidum assignotur nullusqiie ad
examcii supcrjus admittaliir, iiisi jtiravorlt sc dotorniinasse Porislls vol iibi slnt ad
mlnus diiodcclm maglstri regcnlcs 570

486 Nicolaiis 111 Simoni cardlnall lcgalo ot Slophann opiscopo Parisionsi injiinglt ut

iiu|iilrant, an inonachls Clunluconsihus collogll Parls. facullns daro posslt alta voce
in coriim oralorlo colobniiidl ct coomclorlum possldcndl 571

487 Haii 6 Lltterac magislri Guillelmi de Saana, Rotomagensis ecclesiao thesaurarii, quibus
Ricardum de Alacriiiionte, cUricum, constituit procuratorem suum ad mittendum
clcrlcos, a Gulllclino olini dcsignatos, in possessioncm bonorum omnium quae eis

praedlolus dc Saana dedcrnt 572

488 14 Littcrac offlcialls Rotomagcnsls, qulbus notura facit a magistro Gulllolmo de Saana
constitiitos fulsse mnglstriim BcrUiudum de S. Dionysio, cnnonicum Parislcnscm, et

Gulllcbcrtum dc Saana, canonicum Dnjoccnscm, procuratores *uos ad mitlcndum

sclioIari'H lii thoologla lii possessioiicm duarum domonim librorumque et utensillum

in cls coiilonturiim 573

489 22 Litternc o plnribus magistris igillatac, quibus notuin fnriunt inngislms Pctruin de
Os(piovllln el Johannom do Trlbiis Potris a iiiagistro Bortiiudo dc S. Dionysiu dc

inaiidalo iiiiigislri (iiilloliiil do Siiniia, IhoHiiiirnrll RotniiiagcnsiH, in possosslonem

boiiorum (piac magistcr Oiiillcliiius ois donnvcrnt, ponltos fiiissc 574

490 Augusti 5 Simnn rurdinulis lcgutus dissensioiie ortn Intrr mnglstrns facullntls urtium ex nnn
partc et maglstros in drrrctis et mrdirinn cx nllern inquiaitinneni ordinnt dr modo
deiiiintiandi rniigregntionrfl grncrHlrs 575
680 CHARTULARIUM UNIVERS. PARIS.

491
 TABULA. 661

516 1284 Octobris 24 Gaurridus presbjlcr cardinalis decano et cnpitulo Paris. nolum farit quidquid suinmus
pontifcx in causa ab Univcrsitate contra cancellurium Paris. Philippuin de Tboriaco
mota definiverit 623
517 Decembris 7 Johanncs Pcckhani, archiepiscopus Cantuariensis, cancellario Oxonicnsi scribit dc
quibusdam opinionibus, quas Thomns de Aquino olim Parisiis arbitrio magistrorum
Parisiens. subjecit, amareque de fratribus Praedicatoribus conqueritur 624

518 1285 Januarii 1 Johanncs Peckham, nrchiepiscopus Cantuariensis, de eodem argumcnto 626
519 Fcbruarii 18 Guerinus nbbas et rancellarius S. Genovefae servientibus Univcrsitatis Paris. injun-
gunt ut ad singulorum hospitia nccedcntes nomina omnium cobabitantium in

scriptis redigant et ab eis qui non solverunt bursas juxta mandatum apostolicum
exigant 628

520 Febr.-Mart. Canonicorum Parisiensium raiiones, ob quas non tenerentur contribuere in expensis,

quas pro Universilatis Paris. negoliis interdum fieri contingit 629

521 Marlio Caj)itulum Parisiense opem cardinalis Benedicti Cajetani contra oppressiones Phi-
lippi III regis et Unirersitatis Parisiensis implorat 631

522 Jiinii 1 Honorius IV Rnntilfo episcopo Parisiensi injungit provideat, ut in praesentia Nicolai

cnncellarii et niagistrorum Paris. Aegidius Romanus, Ord. Ercmit. S. .\ugu8tini,

illas opiniones revocet, quns olim, Parisiis exsistens, revocare debuit 633

523 Johanncs Peckham, nrchiepiscopus Cantuariensis, Olivcro eptscopo Lincolnicnsi

narrat qualiter ipse atquc magistri Parisicnscs ciim fratre Thoina dc Aquino dis-
putaverint, simulque discriinen inter scholas Ordinum Minorum ct Praedicatorum
describit 634

524 Junio Raimundus, abbas S. Germani do Pratis, notum facit, se totiimque conventum in

recompensationem qiiadraginta libr. turon., quas Universitati Parlsiensi occnsionc

contentionis ortae inter Univcrsitatem et conventiim tradere debuerunt, iiuiidinas
suas regi dimisissc 635

525 Matthneus abbas S. Dionjsii et Simon de Nigella, tenentes locum domini regis Fran-
corum, de eodcm arguiiicnto 636

526 Augusti 28 Cnpitulum Parisicnse fratribus Ord. Ereinit. S. Augustiiii Partsiis locum vendtt
situm in Cardineto 637

527 1286 Januarii 23 L.itterae Iloiiorii pajiae IV ad Nicolaum cancellarium Parisicnsem, qiiibus, ad exein-
plum pontificum Innoccntii IV, Alexnndri IV, Clementis IV ct Gregorii X, providet
itt clerici. iii Arabica liiigua et iii ccteris partiuni Orientatiiini linguis criiditi, qiii

Parisiiis mittebantiir, jiro neeessariorum dcfectit ah incejito studio desistere non

cogaiitiir 638

528 Fcbruurii 1 Littcrac Iliiiiorii IV ail Johannem njiost. scdis Icgalutn, quibus derisiones Martini IV
et siias circa jirocessum Uiiiversitntis Parisicnsis contra canccllarium Pnrisiensem
notas fucit 639

529 Magistcr Kustacius do Grandictiria, vices gerens cpiscopi Silvanectcnsis, conscrvatoris

privilegioruin Universilatis Parisiens., P. scbolari Parisicnsi patrocinium impendit. Ci2

530 Libruruiii theolugiac et philosopbiae ct juris pretium ab Universitate Parisirnsi

tnxatuin quod dcbcnt haberr librarii pro exemplnri commodato scholaribus. . . , 644

Chart. Vniv. Parit. I. m

86.
 INDEX GENERALIS
PER NOMINA ET PRAENOMINA PERSONARUM
ADJEGTA MENTIONE RERUM NOTATU DIGNARUM

[Numerus pagiiiam sigiiilicat, asteriscus notas.]

Abbas Tel Abbatia, vide S.
Parisiensis, S. Benedicti Flokia-
CENSIS, Cistercii, Ci.araevalhs, S.
DioNYsii PariB., de Elemosina, de
FlRMITATE, FoSSATENSIS, S. GeNOVE-
Antonii Adam de Pontisara graviter percussus, Albektus Maonus, Ord. Praed., cpi-
565. scopus quondam Ratisboncnsis, magis-
DE Suessionk, magister, scholaris ter, 71*, 80*, 211*, 221*, 323*, 33;},
S.Thomae de Lupara, 603. 385, 386*. 487*.
Adenulfus, praepositus S. Audomari, in Teutonicus, magister in decretis,

fae Paris., S. Gekmani de Pratis, theologia magister, 619, 623*. 500, 501*.
Grandis Silvae, S. JonANNIS IN Vl- Aegidii S. comes, 22. Albino (Rogerus de S.), o. Roqerus
neis, Maceriarlm. Montis Regalis, Aeoidius, archidiaconus Rotomagensis, DE S. Albino.
DE Morimundo, S. Petki Carnot., de magistcr theologiae, 389. Albuspanis Johannes dictus), v. Johan-
(

Pontigni Aco Praemonstratensis

, ,
S. Preiecti, S. Remigii, de Thama,
Thiron, Turonensis, Vallis Li-
CENTis, Vallis Maonae, S. Victoris
Paris.
Abbatisvilla (Gerardus de), e. Gerar-
DUS DE AbBATISVILLA.
SS. Cosmae et Damiani diaconus
cardinalis, 164,165*.
cpiscopus Nicosiensis, 449.
Fontis Somensis, senescallus Vi-
romandcnsis, 148, 149, 150.
de Lessinia, Ord. Praed., 427.
DE Mentenay, 421 *.
NES dictus .\lbuspanis.
Albussone (Radulphus de), v. Radul-
PHUS DE AlBUSSONE.
Aldobkandinus Caietanus, S. Su-
sannae presb. cardiualis, 03.
Alebrandinus, dominus, canonicus Pa-
ris., 75.

Abbatisvillae scabini 492. ,

Miettk, 239. Alermus (de Meauz), episoopus Melden-
Abrincensis archidiaconus, v. Guillel- Parisiensis seu Corboliensis; sis, 329, .330 * ;
inducit Parisienses,
MUS. ejus poema, 68 *, 517. quominus aliqucm de Universitate
Absalon, archiepiscopus Lundensis, 42- RoMANtjs, Ord. S. Aug., magistcr, offcndant, 426.
44. 406*, 550*, 626*
revocare debet
;
episcopus Lcodiensis, 21.
Accusatio Universitatis Paris. contra opiniones suas, 633, 634*. Alexander .\nqlicus,597; ejus vicus
Ordines religiosos, v. Praedicatokes. Agnellus. Ord. Min., custos apud S.Dio- Parisiis, ibid.

AcELiNUS, abbas S. Victoris Paris., 196, nysium, 135*. episcopus Leodiensis, 21.
197, 198, 210. AoNES DE Gravia, 599. magistcr Parisiensis in curia de-
AcHAJAE Princeps, 411. uxor Roberti I comitis Drocensis, gens. 140*. 141*.
AcHAKDUS, abbasS. VictorisParis., 41*. 11, 15. DK Hales, Ord. Min., magister,
AOA, Ord. Min. in Anglia, 186; r. Adam DE VlTRIACO, 290, 291. 135*, 158*, 187*. 217*, 221*, 473, 474,
DB Marisco. AoNETEM (Monasleriura apud S.), 106. 634, &io' ad ejus summam theolo-
subdiaconus, 50. Alacrimonte (Ricardus de), v. Richar- gicam pertlciendam fi-atrcs adjutorcs
uxor Berot, 68. DUS DE ALACRIMONTE. assignantur, .328,329*.
DE Attrehato, 598. Alanus de Beccles, Anglicus, magis- Neckam, 469*.
dictus RoMANUs, 290, 291. ter, 118*. DB Remis, magister in decretis,

DE Stupis, 599. JUVENIS, 600. 500.

Adau Anolicus, scholaris Paris., 560 ;
Maktel, canonicus Constantiensis, Aloazel, 556*.
graviter vulneratur, 561, 562. magister. 574. Aliocti Uouccio, V. UoiTcio Aliocti.

DK Chambly, episcopus Silvanec- Alberici pars in Univeraitate Paris., Alixia de Verouco, ducissa Burgun-
tensis, 11.% 117. 158, 108, 193, 195*, 523, 527-529. diae, rxinjux Eudonis III, 176*.

204, 226, 233, 234, 235, 236, 237, 248, Albericus, clcricus comitis Drocensis, Alkindus, 5.56.
250,280. 16. Alleabatensis, 648.
DE OuLYN (Ooulj), archidiacnnus DB Pobta Veneris. 21*. Allodio (Jobaniies dc), v. JoHannbs db
Laudunensis, mag. in theologia, 595, DB Rbmis, rector Universitatls Allodio.

- 697.
DB Haya, magister, in theologica
Paris., 521, 5^, etc.
Albbrtus, apiscopus PlaceDtinus, 208,
Allotus db Prato, Ord. Minorum,
tbeologia magislcr, 595, 598.
in

- bcultate itudeDS, 574.

216,
BB ILutlsco, Ord. Mio. in Anglia,
217, 218, 224, 225, 473; v. Ada.
209*.
Ord. Cluniacensis, prior de Monte
Dcsiderii, in tbeologis magister, 595.
Alwaricus
Ria;8.
sive

Almaurus de Mkuduno, ia.

Almkkicus, o. Amai,-
684 INDEX GENERALIS.
Alphonsi Petrus Hispanus, V. Pe- Anglicus (Laurentius), v. Laurentius Aristoteles; libri deMemoriaetRemi-
TRUS ALPHONSI. Anglicus. niscentia, 278; de Morte et Vita,

Alphonsus, filius regis Franciae, comes Aniciensis senescallus, 165. 278; de Plantis, 278; de Sensu et
Pictaviensis et Tolosanus, 196*, 242, Ansellinus, filius Anselli de Garlanda, Sensato, 278; de Sompno et Vigilia,
244, 245, 246, 256, 259, 260. 198. 278.
111, rcx Portugalliae, antca comes Ansellus de Buciaco, canonicus Pa- libri de Metaphysica et Physica,
Boloniensis, 180*. ris., magister, 467. 71*, 278, 279.
Alteis (Simon de), v. Simon de Alteis. DE Gallandia, dominus Turuo- liber Metheororum, 278, 605.
AlTISSIODORENSIS, V. AUTISSIODORENSIS. mii, 198. libri Priorum, Posteriorum, Topico-
Altona (Guillelmus de), v. Guillel- Antidotakium Nicolai, 517. rum, Elencorum, 228, 278, 279, 006, 608.
SIUS DE ALTONA. Antiochenus patriarcha, 42 v. Petrus.
; libri translati, v. Johannes Hispa-

Alvernia (Guillclmus de), v. Guil- Antiochi imago, 115. Nus, Michael Scottus.
LELMUS DE AlVBRNIA. Antogniaco (Villa de), apud Parisios, Armarium S. Petri, 417.
(Petrus de), v. Petrus de Alver- 569, 394. Arnaldus, V. Arnulfus.
NIA. Antonii S. monasterium, Ord. Cisterc, Arnoldus dictus LEMAfoN, 434.
(Stephanus de), v. Stephanus de Parisiis, 374; k. Guillelma abbatissa. Arnulfus, abbas S.Genovefae,601,601*.
Alvernia. Apocalypsis novae liber abbatis Joa- episcopus Lexoviensis, 18, 19*.
Amalricus de Bena, 70, 70*, 71, 72, chim, 297*. nepos comitis Gisnensis, 16.
79, 107*; damnatio dogmatis ejus- Apothecarius, 489; v. LuDOVicus, (Arnaldus), magister, postea Am-
dem, 81, 82*. Mauritius. bianensis episcopus, 158*, 159, 161.
Amando (Johannes de S.), v. Johannes Apriliosa, 396. de Borcexdi Curia, procurator
DE Amando.
S. Aqiamortua (Guillelmus dictus), . capituli Parisiens. contra Universita-
Amaurianos (Tractatus contra), 72*. GUILLELMUS d. AqUAMORTUA. tem, 631.
Amauricus, V. Amalricus. Aquensis provincia, 338. Latomi, 433*.
Ambianense capitulum, 64*. Aquino (S. Thomas de), v. Thomas de Arras (Jacobus d'), v. Jacobus d'Arras.
Ambianensis archidiaconus, 8t, 595*; Aquino. Artes seu Facultates liberales, 48, 56;
15. Gerardus de Abbatisvilla can- ; Arabica et aliae linguac Orientales iu praeparant ad theologiam addiscen-
cellarius, 84 ;
canonicus, v. Evrar- theol. facultate Parisiensi, v. Colle- dam, 148; dirigunt ad sciendum,
DUS DE RoiA,GuERENDUs; dccanus, GIUM Constantinopolitakum. 262. V. Artistae, Facultas ar-
159; episcopus, 443; v. Arnulphus Archa (Cista), V. Universitas. TISTAP.UM.
magister, Gaufridus, Gerardus, Archiepiscopi, bpiscopi et abbates Arthurus, rex Britanniae, 26.
GUILLELMUS. sententiam in Guillelmum de S. Amore Artistae Paris. et eorum statuta, 76,
Ambianis (Johanncs de), v. Johannes latam promulgant, 369. 78, 79, 89, 138, 144, 145*. 227, 228,
DE AMBIANIS. episcopi et abbates regni Fran- 229, 230, 231, 232, 258, 277, 278, 279,
Ambrosius S., doctor, 417*. ciae, ut fratrcs Pracdicatores et Mi- ;0, 376, 383, 397, 412, 449-452, 575,
Amigdalorum tIcus Paris., 599. nores prosequantur benevolentia, hor- 598, 607-622; se intromittere ne-
Amore (Liher de), 543, 557 *. tantur, 338. queunt quae sunt theologicae
in hiis
(Guillelmus de S.), v. Guillelmus Ardenc, V. Ardengus. facultatis, 388, 499 ;
recipere debent
DE S. Amore. Ardengus, magister, canonicus Leo- in suum consortium fratres Praedica-
(Petrus de S.), v. Petrus de S. diensis, 117, 117*. tores, 390, 402;
dissensio inter eos
Amore. niagister, canonicus Papiensis, ex una parte, et magistros medicinae
Ancherus, cardinalis S. Praxedis, archi- postea episcopus Florentinus, 117*. etdecretorum ex altera, 575. V. Fa-
diaconus Paris., 576*, 602, 633. 141. CULTAS, Nationes, Universitas.
And Andreas, V. Andreas And. Argentinensis episcopus, 277*. AsGRENOKS (Radulfus dictus), v. Radul-
Andegavensis civitas, 194. Aroinis (Matthaeus de), . Matthaeus FUS dictus ASGRENONS.
magister scholarium, 210. de Arginis. Athanasius S., 417*.
Andegavis commorantes scholares et Ariaka haeresis, 206. Atrebatensis episcopatus, 374; epis-
magistri Parisienses, 133, 134, 144,253. Aristoteles, 54, 435, 436, 556*, 558*, copus,t). Jacobus d'Arras,Robertus.
Andreas And, praepositus Upsaliensis, 559, 608, 614 ; nec ejusdem
libri de praepositus, 84.
581. Nalurali nec commenta
Philosophia, Attrebato (Ada de), v. Ada de Attrb-
DE Feuchariis, magister, 492. legantur Parisiis, 70, 71*; non de BATO.
Angelerius de Madelbertis de Cre- Metaphysica et de naturali philoso- (Vicus Parisiens. de), 597.
mona, notarius, 445. phia, nec summac de eisdem, 79; AuiiE Marle (Balduinus de), v. Baldui-
Anglicorum natio in Universitate Pari- Tolosae permittitur, 131; post exami- NUS DE AUBE MaRLE.
siensi, 227, 228, 229, 230, 231, 232, nationem eorum et resecationem erro- AUBEROCHE (Raimundus),u. Raimundus
446, 449, 450, 451, 452, 521, 530, 564, rum studeantur, 143. DE AUBEROCUE.
589; V. Nationes, Sigillum. liber de Anima, 71 *, 228, 278, 605, Aubertus de Nemosio, canonicus S.
Akglicus (Adain), v. Adam Anglicus. 609. Aurelii, 155.
(Bartholomaeus), v. Bartholo- libri de Dialectica, 78; de veteri dictuS AD FABAS,637.
maeus Anglicus. Logica, 228, 278, 279. AuDOMARi S. praepositus, 595*; v. Ade-
(Henricus), 560, 561, 562. libriEthicorum, 278, 607, 609, 618. NULFUS.
(Johannes dictus), v. Johannes libri de Generatione, de Caelo et Augerus (Johannes), v. Johannes Au-
dictus Akglicus. Mundo, de Animalibus, 71 *, 278. GERUS.
 INDEX GENERALIS. 685
Atiii, Rotomagensis anhidiac, 135. AuRELiANENSis S. Gervasii prioratus, Autissiodokensis decanus, 151.
AiousTiNi S. Ord. Eremit. domus Pari- 199, 200, 218. episcopus, 410; v. OuiDO, Guii.lkl-
siis, 405,406*, 407; iii Cardineto,'637. Aurelianis commorantes magistri et MUS.
AuGUSTiNus S., 72, 130, 471, 472, 645, scholares Parisienses, 144. oflicialis, 154.
417*, 627, 634. (de), O. JOHANNES, Radulphus, AuTissioDORo(NicoIau8de), o. Nicolaus
Alrelianense studium,ia quolegeslegi Stephanus Tempier de Aurelia- DE AlTISSIODORO.
permittitur, 156. NIS. AvERROES, 71*, 80*, 487*, 556.
AuiiELiANENSis decanus, v. Johannes Aurelii S. canonicus, v. Aubertus; Avicenna, 556.
DE Herefort;
episcopus, v. Guil- capicerius, 155. Aymarus, archiep. Lugdunen., 593*.
LELMUS. Auteis. V. Alteis. Aymericus, t;. Haiuericus.
S. Aniani ecclesia, 222. AimssioDORENSis archidiaconus, 151. .\ymo de Grayo, &Ki.

B
Baatel (Stephanus), v. Stephanus Bartholomaeus Angucus, Ord. Mino- ab Universitate factis causa litis contra
Baatel. rum, 649*. fratrea Praed.. :J01, 318, 350.
Baccalarei primo nominantur, 137. camerarius, 122. Belvacencis episcopus, 70*; v. GuiL-
deinde, 178, etc, episcopus Parisiensis, 96*, 106. LELMUS, JoiIANNKS, PuiLIPPUS.
Bacia (Guillelmus de), v. Guillelmus 108, 109*, 11.3, 114, 117*. Belvaco (Guillelmu8de),r. Ouillelmus
de Bacia. tituli S. Pudentianae presbyter car- DE BkLVACO.
Baco (Rogerus), v. Rogerus Baco. dinalis, 162. Benkduti S. Floriacensis abbas, r. Jo-
Baiocensis archidiaconus, c. Henricus de Berton, notarius, 380. HANNES, DlONVSIUS, ThEOBALDUS.
DE Verzkl, Hugo; cauonicus, v. Brixiensis, 650*. domus supcr Scquanam, 200.
Guillebertus, Joiiannes. de Capua, 635. Parisiens. capellanus, 271.
Baiona (Bertrandus de), r. Bertran- DB Pisis, Ord. Min., 329*. Parisiens. ecclesia, 80, 91, 94 *,
dus de Baiona. Basilius S., 417*. 96 * ;
compositio fratrum Praetlica-
Balduinus de Aube Marle, rector Bauduinus, subdiaconus, v. Balduinus, torum cum capitulo Parisicns. circa
ccclesiae S. Viviani Rotomagensis, 574. sulxIiaconuB. jura istius parochiae, 97 *; Pari-
I, Graecorum imperator, 62, (X)*. Beaune, 186, 187*. siens. canonicus, 101.
subdiaconus, 50. Beccles (Alanus de), v. Alanus db DE Regressu praepositura, 200.
DE DoNOUN, miles, 16. Beccles. Benedicto (De S.>, c. Guii.i.klmus, Jo-
DE ToRNACO. doctor theologicae Becket (Thomas), v. Thomas Becket. hannes, Petrus.
facultatis, Ord. Praedicatorum, 386*, Ceda, 28, 417. Bknkdiitus Cajetani, card., poslca Bo-
469. Bedellionatus ofticium, 391. nifacius papa VIH, 631.
Balistarius, 312. Bedellus, 86, 376 v. Sebvientes
; ;
DK GuARTiNO,8criptor papalis, 162.
Ballk (Johannes dictus), v. Jobannes bedelli in quatuor nationibus et in sin- Benis (Ecclesia de), 148.
d. Balle. gulis facultatibus, 028; statula de (Johannes de), c. Johannb.s de
Ballivus, 59, 443, 561. eodem, 418, 451. 457, 467; ejus elec- Benis.
Balnkolis (Johaniies de), r. Johannes tio, 521, .524,525, 526, 5:}), 542, 578. Berbette (Juhannes), o. JohannesBkr-
DB Balneolis. v. ouillelmus blsterve, guillo bette.
Bappalmis (Hugo dc), v. Huoo de Bap- tus, Henricus de Haya, Johannes Bkrknoarius Notarii, Ord. Praed., ma-
PAI.MIS. DB Candk, Maurith;s. Pktri;s dictus gister in theologia. .557*.
Barastre (Johannes de), v. Joiiannes ROVELE, RaDULIMIUS BARIIITONeOR, Bkrnardi S. ecclesia ct douius in Cardi-
DK Barastre. RlCHARDUS NORMANNUS, SlMON. neto Ord. Cistcrc. Paris., 190, 191*,
Barbedaurus, decanuB ecclesiae Pari- Beelei (Robertus de), v. Robbrtus db 192, 195, 196*, 213, 219, 220, 244, 245,
siensis, 49, 50. Bkelei. 246, 251, 258, 260, 261. 289, 578;
Bakditonsor (Johannes), . Johannes Bblin (Johannes), Johannes Belin.
c. congregatio Uoirersitatis ibidem, 539,
BARniTONSOR. (Ricardus dictus), c. RraiARDusd. 578,616; c. Capitulum, Cistkrciens.
Barentin (Ricardus de), r. Richardus Belin. terra, 637.
de Barentin. Belleforest, 135*. Bkrnardinus Pauankli.i, 379.
Barlo (Quillelmus de), r. Ouilleluus BELLEVAL(Odode), c.OdodeBellbval. Bernardus Chabkrt, cancellarius Pa-
DB Barlo. BBLLoMONTE(Johannesde), o. Joiiannbs ris., 61*. 66*.
Barro (Comitcs de), 597. DE BeLLOMONTE. presbyter S. Nicolai, 588.
(Oaurridus dc), c. Oaupridus db Belna, c. Bkaune. subdiaconus, 70, 70*.
Barro. Bklvacbnsis archidiaconus, . Oarinus, iiK Bkssa, Ord. Min., 241*.
(Lainbcrtus de), r. Lambbrtus de Ouillkluus dk Autissiodoro, Pb- db Catukco, magislcr in decrctiR.
Barro. TRU8. 500.
super Aldam (Decanus ecclesiae 8. canonicus, c. Christiahu, Ouny- COMPOSTBI.I.ANUH, (350*.
Macuti (le), 400. LKLMUS, can. Uelvac. OuiDONis, Ord. Praed., .'7, 319,
SUPKR Albau (Nicolaus dc), c. cantor, 2*j6; neminem compcllere .386, 419, ,560*.
NlrOLAIS DB Barro siper Ai.iiam. potest ad contribueDdum in expensis HK Insi 1 V, 12, 13.
|
686 INDEX GENERALIS.
Bebnardus ue Littkua, noturius, 338. BoNAGRATiA, minister generalis. Ord. BritoBonushomo,u. BonushomoBrito.
Paumknsis, 337, G50*. Minorum. 53, 584*, 596*. (Ivo), V. Ivo Brito.
S., 649, 649*. BoNAMicus, notarius, 463, 469. (Thomas), v. Thomas Brito.
Bernfrus de Nivella, 487*. BoNA Valle (Stephanus de), v. Ste- Britonaria (Vicus de), .377.

Berot (Stephanus), v. Stephanus Be- PHANUS DE BONA VaLLE. Britonem ad Magnum scholae, in vico
ROT. BoNAVENTURA,Ord.Min.,magisterregens dc Atrebato, .597.

Bbrtaudus (Bertaldus) de S. Diony- Paris., 187 *, 244* 333 *, 339, 366, 415*,
, Bkoisellis (Gualterus de), v. Gualte-
sio, canonicus Paris., procurator Guil- 498 *, 634, 635*, 647 ; in societatem RUS DE BUOISBLLIS.
lelmi de Saana, 572, 574, 600. scholasticam Paris. recipiatur, 366 ;
Brolii (Villa de), prope Parisios, 569,
Berton (Bartholomaeus de), v. Bar- capitulum generale sub eodem Narbo- 598.
TIIOLOMAEUS DE BeRTON. nae celebratum, 413. Buueroliis (Hugo de), v. Hugo db
Bertuandus db Baiona, Ord. Min., BoNAViTi (Johannes), v. Johannes Bo- Bkueroliis.
415*; vocabatur Strabo. NAVITI. Brugis coucillum provinciale habitum,
Bertrannus, cancellarius Parisiens., v. Bondevilla (Robertusde),t>. Robertus 106 *.

Bernardus Chabert. DE Bondevilla. Bruiere (Radulfus de la), v. Radulfus

Bessa (Bernardus de), v. Bf.rnardus db BoNEKiLLE (Guillelmus), v. Guillel- DE LA BRUIKRE.
Bessa. MUS BONEKILLE. Brun (Gilon le), v. GiLo le Brun.
Bevanz MiLO, V. MiLO Bevanz. BONI PUERI, V. SCH0L.\RES PAUPERES. Brunelli (Scolae in Clauso), 267*, 429.
Beveris flumen, 667. BoNiFATius, abbas Cisterciensis, 187*. Bruxeti de BRAGERIACO(Elias),!,-. Elias
BiARD (Nicolaus). n. Nicolaus Biard. BoNONiA, 365, 649*. Bruneti de Brageriaco.
Biblia, V. Scriptura sacua. BoNoNiENSis ecclesia, 367; episcopus, BucH (Christianus de), v. Christianus
BlCHE LOMBARDUS, 598, 600*. V. Jacobus de Buoncambio. DE BUCII.
BiEVRA (Vicus Parisiens. de), 599. prior Ord. Praed., 132. BucHERiE (Buscheria), vicus Parisiens.,
BiLOMio (Hugode), v. Hugo de Bilomio. provinciae fratrum Minorum scho- 598, 599.
Bisterve (Guillelmus), v. Guillelmus lae et eorum privilegia, 214. Buciaco (Ansellus de), v. Ansellus
BlSTERVB. BoNUSiioMO, Brito.magister Ord. Praed., DE BuCIACO.
BisuNTiNUS arcliiepiscopus, 84*. 450. 244*, 280, 385. Buissi (Laurentius de), v. Laurentius
BiTURicBNSisarciiidiaconus, 141; v. Phi- BoRCENDi GuuiA (Arnulfus de), v. Ar- DE Buissi.
LIPPUS. NULFUS DE BORCENDI CURIA. BuKBTVN (Philippus), V. Philippus Bu-
archiepiscopus, 35 ; v. Piiilippus. Bosco Normanni (Johannes de^, v. Jo- ketyn.
provincia, 3.38. HANNES DE BoSCO NORMANNI. BuoNCAMBio (Jacobus de), v. Jacobus
Blanca, reginaFrancorum, 109, 126, 127. - RoGEUi (Petrus de), v. Petrus de DE BUONCAMBIO.
128, 146, 190 *, 221, 222. 223, 224 ; - de BOSCO ROGERI. Burdegalensis archiepiscopus, v. Ge-
benigna receptione Gaufridi et Guil- BouLENC (Guillelmus), v. Guillelmus RARDUS
provincia, 3.38.
;

lelmi magistorum, 146; pro fratri- BOULENC. Burgbnses Paris. constringuntur per
bus Praedicatoribus, 190*. BouQUELONT (Ecclesia de), 574. privilegium regale pro pace ac securi-
Blanbsco (Johaunes de), v. Johannes BoURDON (Ervaudus) v. Ervandus, tate scholarium Parisiens., 144, 146;
DE Blanesco. BOURDON. taxaut hospitia clericorum et religio-
Blans (Guillelmus de), v. Guillelmus BOURET V., V. V. BOURET. sorum, 232, 233. T'. Cives, Taxa-
DE Blans. Brabant (Simon de), v. Simon de Bra- TIONES.
Blasius, Alexandri IV nepos, Parisiis BANT. Burgensia, 60.
studens, 326. Brabantia (Sigerus de), v. Sigerus Burgo (Dulcis et Notius de), v. Dulcis
Bles (Odo de), v. Odo de Bles. DE BrABANTIA. etNOTIUS DE BURGO.
BLESENSIS(PetruS),U.PETRUSBLESENSIS. BRACiii(Johannes), v. Joiiannes Braciii. Burgo S. DoNNiNi(Gerardus de), v. Ge-
Blesis (Ecclesia de), 597. Braia, 15. RARDUS DB B. S. D.
Blontin (Johannes), v. Joiiannes dictus Braio (Guillelmus de), v. Guillelmus S. PvEMIGII (J. de), V. J. DB BURGO
Blontin. DE Braio. S.Rem.
BLUNDUs(Johannes), c. Johannes Blun- Bkaya (Gilebertus de), v. Gilebertus BuRGUNDiAE ducissa, V. Alixia; pro-
DUS. DE Braya. vincia, 338.
BoETii libri Topicorum et Divisionum, Breau (Nicolaus de), v. Nicolaus de BuRGUNDio (Hugo de), v. Huoo db Bur-
228, 230*, 278, 279, deinde 403, 404. Breau. OUNDIO.
BoBTius DE Dacia, magistep; ejus opi- Bretegnon (Guillelmus de), v. Guillel- BURGUNDUS (Jacobus), v. Jacobus Bur-
niones condemnatae, 543. Mus Brbtbgnon. QUNDUS.
Dacus, Ord. Praed., 556*. Brbtbville (Julianus de), v. Julianus BuRSAE in collegio Sorbonico fundatae,
BoiGEVAL (Johannes de), v. Johannes de Breteville. V. DOMUS SORBONAE.
DE BOIGEVAL. BRiDEPORT(Simonde), v. Simon db Bri- BuRSAM dare, 585.
BoLONiA (Comitissa dc), 373. DEPORT.
 INDEX GENERALIS. 687

C, praepositiis Saxeburgensis, 33. 88; ejus officium circa licentiandos, dc Aquino detraxeranl, 566;
Parisiis
Cacabos (Yicus Pai-isiens. de), 599. 136-139, 163, 28:3, -145; monetur a de promovcndis ibid., 4;<9; ibidem
Cachant (Droco de), r. Droco de papa ut fratri Johanni de Lixiaco sub magistro Johannc Tcutonico, 173,
Cachant. Cluniac. Ord. liccntiam in theologia 190;
Treviris celebratum, 214;
Cadiocls, episcopus Venetensis, 157. regendi tribuat, 536. V. Beknardls V. insuper 419, 432, 581 ;
cap. provin-
Caesare (Stephanus de Sacro), p. Ste- Chabert, Galterus de Castello ciale provinciae Provinciae circa stu-
PHANUS DE S. CaESARE. Theodeuici, Guiardus, Haimericus dentes Parisios mittendos, 413.
Caillot (Stephanus dictus), v. Ste- DE VeIRE, HlLDUlNUS, JoUANNES DE Capitulum Parisiensc, 63, 64, 80, 81, 82,
PHANLS d. CaILLOT. Candelis, Johannes de Aurelia- 89, 90, 94, 113 et passim; Cisterc.
Cambekl^co (Guillclraus de), v. Gl'IL- NIS, NlCOLAUS, NlCOLAUS DE NoNAN- Ord. fratribus loca quacdam juxta Pari-
LELMUS DE CaMBERIACO. CURIA, Odo, Odo de Castro Ra- sios conccdit, 195; fratribus Eremit.
Cameracensis, V. MoNTE (Ecclesia de). DULPUi, Petrus Comestor, Petrus S. Augiistini locum vendit, 637; oom-
Campana,564, 571. Pakvus, Petrus Pictavensis, Phi- positio cum fratribus Praedicatoiibus,
Campelli locus prope Parisios, 72*. lippusde Gueve, Philippus de Tho- circa juia parochiae S. Benedicti, 97*;
Campis (Dionjsia de), p. Dionysia de RiAco , Prepositinus Stephanus , lauilatur ob bencvolentiam in fratres
Campis. Remensis, Stephanus Tempier. Praedicatorcs, 96; qucrelae contra
Canapevilla (Willelmus de), v. Glil- V. Introductionem. Universit..629; opemcardinaliumim-
LELMIJS DE CaNAPEVILLA. Cancellauius Turonensis, v. G. plorat contra Philippi III rcgis ct Uni-
Cancellari.*. Parisiensis. circa residen- Cande (Johannes de), r. Johannes de Tcrsitatis Parisiens. opnressioncs, 631.
tiam tenendam et (ructus, 65, 75; Cande. Capua (Bartholomaeus), c. Bartbol. db
eadem vacante Guillelmus episcopus Cantuariensis archidiaconus, v. Ste- Capua.
Parisiensis lieentiam regcndi in de- phanus
archiepiscopus, c. Jo-
; (Petrus de), . Petrus de Capua.
cretis concessit, 161, 166. IIANNES BlUNDUS, JoIIANNES Pec- Capucium, 228, 506, .565.
Cancellarius .-Vmliianensis, r. Amhia- kiiam, Rohertus, Stephanus Lang- Cardinales S. R. E. diacoui, v. Aeoi-
NENSIS CaNCELLAUIUS. ton ecclesia, 17.
; DIUS, GUALA BlCllIERl, JoH. GaJE-
Carnotensis, V. Carnotensis Can- Capa rotunda. 79, 228, 230, 565, 586. tanus, Matthaeus, 0ctavianos,0do
cellauius. Capella (Gaufi-edus de), v. Gaufridus LOMUARDUS, PeTRUS, RoMANUS.
S. Genovefae; nientio ejusdem uon de Capbli.a. episcopi, V. Henbicus Hostiensis,
fit ante annum l2oo, 299; deinde, Caperon (Danicl), c. Daniel Caperon. Hieronvmus,Jacobus,JobannesHal-
347, 350, 387, 397, 414, 454, 571. 601, Capita jurata per magistros Odonem de ORAIN, OCTAVIANUS, ODO, OrDONIUS,
628, 629, 631. T'. Gaukridus, Duaco et Christiauum canonicum Bcl- Petrus, Stephanus.
Odo. V. Inlroductionem, Univer- vacensem, 338. prcsbyteri, v. Aldobrandinus. An-
SITAS. Capitai.e scholarium Paris.fiO, 121,615, CHERUS, Bartiiolomaeus, Benedic-
Mediolanensis, v. Mediolanensis 623*; V. Chkvetaink. Tus Cajetani, Gaukridus de Barro,
Cancellarius. Capitula ecclesiarum cathedralium pro- GUILLELMUS S. MaRcI, GuILL. S.
Oxoniensis, r. Rooerus. Tinciae Remensis pro magistris et Petri ad viNc, Huoo DE S. Charo,
Parisiensis, 61*, 65, 66*, 69*, 73, scholaribus Parisiensibus, 341. J. SS. COSMAE ET DaM., JoHANNKS,
74, 75, 77-79, 81*. 85, 87, 9.3, 102, 103, Capitulum gencrale Ord. Cist. abbati RonERTLs S. Stephani, Siuon.
111, 112, lai, 131*, 1.39*, 144, 148, EvrardoClaraevallensiconccditprivile- Cakdineto (S. Nicoiai Parigiens. ecdegia
149, 150, 151, 155, 162*, 167, 17(1, 171, gium habcndi clericos Parisiis, 164; dc), r. S. Nicoi.ai.
172*, 174, 179*, 180*, 201, 202, 203, in capitulo congregatis Innoccntius IV priori de Ord. Cist. conccditur fa-
204, 205, 206, 207, 208*, 209, 210, 211. scribit circa studium thcologiac Pari- cullas absolvendi magistras el scho-
212, 214, 218, 219, 232, 2:i3, 238, 240, siis, 183; prima ordinatio capi- lareg, qui clericos |>ercugscrunt,iH.
252, 298, 307. 310, 346, 350, 372, .396, tuli, 181, 245, 246; oi-dinatio circa Cardinetum sive Caudonktuu, ticub
43S*, 440, 441, 444. 448, 471, 475*, praefectum studii Parigicnsis, 213, Parisiensis, 109, 6.37, 638*; c. S,
476, 493. 494, 503, 5:J6, 537, 588, 589*, 220; circa studenteg in Montepcs- Auoustini Okdo. Ekrmit., Cistek-
595, 605-621, 633, 639, 640; ejusdem sulano, 576. - V. insuper 458, 568. CIRNSIS OKDO.
jurisdiclioni scholares ParisieDseg sub- gencrale Ord. Cluniaccngis, 4!0, Cakiath Sepher, Parisiorum civitas,
jiciuntur, 156; studii ducit directag 418, 588. 50,51,137,140,341; r. Parisiori!!
babenas, 180*; caput Universitatia, gcncrale Ord. Minorum Narbonae civitas.
618, auctoritas rcstringitur, 75;
6.39; celcbratum de gtudcntibus Parisiis, Caumelitae fratres Parisiia, 374, :i75*,
carcerem hal>ere intrdicitur,
ei 413. 409, 410; c. Oerakdus Bononien-
103, 138; tfacolotpae decrutorumque gcncraleOrd. Praedicatorum Pari- SIS.

doclores ad regcndum inler duos giig celcbratum sub Jordano mngistro Carnis CWalterus), v. Waltkkus d.
pontes astringit, 111
circa ejus resi-
; de fratribus ad studcndum Parisios Caknis.
dcDtiam, 65;
sacramcntum fiileli- mittcndis, 153;
Bononiae celebratum Caknotknsis S. 1'etri ablHttia scu ino-
tatig exigit, 75; juramentum cjus dc studcntibut, 167; Mcdiolaiii sub nasterium, 212, 213.
corani epigcopo, 137; sentcDlia Johanne dc Vercellis cclcbratuni dc archidiaconug, 570*, 594; oaa-
contra gcbolarea lala irrita declaratur, punitionc fratrum, qui acriptin Tbomao cellariug, 108.
688 [NDEX GKNKItALIS.
Carnotensis episcopus, r. Matthaeus. privatur, 319, 320 ; expellatur de regno Clino Campo (Gervasius de), v. Gerva-
(Reginaldus), v. Reginaldus Car- Franciae nisi mandatis papae paruerit, sius DB Ci.ino Campo.
NOTBNSIS. 324, 325,326; certa capita servare Cluniacense collegium, v. Colleqium
Carnoto (Guillelmusde), v. Guillelmus jurat, 338. 339, 341. 342; - declaratio Cluniacense.
DB CaRNOTO. ejus Parisiis habita, 364, 365; jurat Cluniacbnsis Ordo. 372.
Carolus I, rex Siciliae, doctores et scho- apostolicis sestaturum mandatis, 368. Petrus Coccus.
Coc.cus (Petrus), v.
lares Parisienses invitat ut Neapolim 369; V. Odo de Duaco. CocHE Johannes Coche.
(Johannes), v.

veniant, 501. Christianus de Buch, archiepiscopus Colbrica (Robertus de), v. Robertus

Cartusienses fratres Parisiis, 374, 384. (intrusus) Maguntinus, 21. de Colbrica.
Cassiodorus, 28. Christopuoui (Ecclesia S.). 80; vicus, Collegia sex Ordinum religiosorum Pa-
Castellanus de Insula, !534. 598. risiis, 253, 258.

Castellario (Johannes de), ri. Johan- Christophorus de Pecusiis, magister CoLLEGiuM Cluniacense Parisiis ejusque

NES DE CaSTELLARIO. de natione Gallicorum. 589. primordia, 410, 418, 573, 575, 579;
Castro Radulphi (Odo de), v. Odo. ClSTA, V. Archa. ejusdem capella, 421, 571; qu.idra-
Cathalago (J. de), v. J. de Cathalago. Cisterciensis Ordo ;
prima domus ejus- ginta studentes in domo continuecom-
Cathalaunensis thesaurarius, 190*. dem Parisiis, 109, 164, 190, 191. 192; morantur, 571*. V. Capitulum,
Catharinae S. festum. 124. 125. in Cardineto, 195, 213 et postea; Galdericus, Ivo.
S. Vallis Scholarium, v. Vallis fratres studentes Parisiis apud S. Ber- Constantinopolitanum seu potius
SCHOLARIUM. nardum, 190, 191*; in theologica Orientale, 212, 213, 324, 638.

Cato censor, 53. facultate studentes sub protectione Daciae ejusque fundatio, 536.
Caturcensis episcopiis, 277*. 598. suscipiuntur, privilegia ordinisaliaque S. Dionysii Parisiensis, 433.

Caturco (Bernardus de), v. Bernardus jura conceduntur, 289; cis il capi- Guillelmi de Saana, v. Collegium
DE Caturco. tulo Parisiensi conceduntur loca quae- Thesaurarii.
(Raimuudus de), v. Raimundus de dam juxtaParisios, 195; studentibus magistrorum artium in theologia
Caturco. prlvilcgia dantur, 219, 220; et qui- studentium Parisiis a Roberto de Sor-
Cauda (Maria de). v. Maria de Cau- dem eadem ipsa fratrum Praed. et bona et Ludovico IX institutum, v.
da. Minorum, 251 ; viginti monachi DOMUS SORBONAE.
Causae clericorum Parisiensium jure ibid., 245; de admittendis ad pro- Navarrae, 135*.
cauonico decidantur, 12. fessionem novitiis et conversis, 200, Praemonstratense, 291*.
Causis (Liber de), 278, 605. 261, 375; provisor domus, 213, 219, Radulfi de Albussone, 474.
Cenomanensis archidiaconus. v. Geu- 220, 259; Guillelmus.
i;. V. S. scholarium decem et octo, 49; v.

vasius de ClinoCampo; episcopus. Bernarui eccles., Capitulum. Jocius.

103; V. HlLDEBERTUS, JOHANNES. MaU- Cisterciensium domorura taxatio, 179,
Sorbonoe, v. Domus Sohbonae,
RITIUS. 232, 233. ROHERTUS de Duaco, Robertus de
Centovilla (Johannes de), v. Johannes CiSTERcii abbas. 183. 192; v. Bonifa- Sorbona.
DE CeNTOVILLA. TIUS. Thesaurarii, 458, 458*; v. Guil-
Cerda (W. de), V. W. de Cerda. Cithara (Johannes de), v. Johannes de lelmus de Saana.
Chaliaco (Comitissa de). 373. ClTHARA. Upsaliense, 581.
Chamberiaco (Petrus de), v. Pbtrus CiVF.s Parisienses jurare debent ne cui V. Augustini S. Ord. Eremit.
DE Ciiamberiaco. scholarium injuria fiat, 59, 426 ;
domus, Carmelitab, Cisterciensis
Chambleyo (Petrus de), V. Petrus de juramenta corum pro pace villae ser- OrDO, S. HONOR ATI, MlNORES FRATRES,
Chambleyo. vanda, 222; v. Buugenses. S. NlCOLAI DE LUPARA, PrAEDICATO-

Chancion (Ludovicus), V. LUDOVICUS Clapwel (Richardus), v. Richardus RES FRATRES, ScHOLARES PAUPERES,
Chancion. Clapwel. S. TlIOMAE DE LUPARA, VaLLIS SCHO-

Chandelis (Galterus de). V. Galterus Clauaevallis abbas Ord. Cist., 183, LARIUM.
DE CiIANDELIS. 213; circa monachos Parisiis stu- CoLONiA (Henricus Theutonicus de), v.
Chanlayo (Johannes de), JOHANNES
V. Cistercien-
dentes, 458. 568, 576. Henricus de Colonia.
de Chanlayo. sisObdo, Evrardus, Stephanus. CoLONiENSE sludium generale Ord. Prae-
Chanleyo (Johannes de), v. Johannes Clarembaldus, abbas S. Augustini, dicatorum, 211*.
de Chanleyo. 18, 19*. CoLONiENSis archiepiscopus,277*; c.Re-
CHARO(HugodeS.),C.HuGODES.CHAHO. Claromonte (Guido de). v. Guido de ginaldus.
Chauvel (Gaufridus), v. Gaufridus Claromonte. CoLUBRio (Petrus de), v. Petrus de
Chauvbl. Claustro (Petrus de), v. Pbtrus de COLUBRIO.
Chevetaine des escoliers de Paris, 123; Claustro. CoLUMPNA (Petrus de), v. Petrus de
V.Capitale. ClAUSUM BRUNELLI, V. BUUNELLI. COLUMPNA.
Chevin (Renoaldus), v Renoaldus Mali vicini, 61, 62*. Comestor (Petrus), v. Petrus Comestor.
Chevin. Clemens de S. Germano, canonicus CoMiN (Philippus), V. Philippus Comin.
Chistoleur (Nicolausle) V. NlCOLAUS Parisiensis. magistro Gerardo de Ab- CoMPOSTELLANUs (Bemardus), v. Bkr-
LE ChISTOLEUR. batisvilla adjungitur, 432. NARDUS COMPOSTELLANUS.
Choreas ducere, 230, 540, 586. presbyter de Issiaco, 597. CoNciLiuM Hispalense, 257.
Christianus, canonicus Belvacencis, prior generalis Ord. S. Augustini, Lateranense III, 77, 78*; IV, 81,
magistcr, sectatorMillenariorum, Men- 637. 82*, 90, 91, 264.
dicantibus offensus, 323* ; beneficiis scriptor, 580. Lugdunense, I, 188; II, 514.
 INDEX GENERAMS. 689
CoNciLiUM provinciale Parisiense annl CoRBOLio (Petrus de), v. Petrus de CouDUN (Radulphus), v. Radulphus
1210, 14 *; deci-eta contra haereticos et CoRBOLIO. COUDUN.
libi-os Aristotelis aliorumque, 70, 138, (Reginaldus de), v. Reoinaldus, CoupE-GuBULK, porla et ricus Paris.,
143; anni 1213 circa studia, 77, 78; episcopus Parisiensis. 271, 272, 349, 377.
provinciale Senonensc, 107, 145*; Corbolium, 396. CouRgoN (Robertus de), v. Robkrtus dk
abepiscopis provinciarum Senonens. et Corcellis (Decima in territorio de), CouRgoN.
Remens. eelebratum ad litem dirimen- 198. Cramant (Willclmus), v. Guillelmus
dam inter fratres Praedicatores et CoRiNTHiENSis archiepiscopus, v. GuiL- DE CrAMANT.
Guillelmum de S. Amore, 329; oon- LELMUS DE MoERBEKA, PeTRUS DE Cremonensis archidiaconus, v. Emma-
cilia diversa provincialia habita de CONFLETO. NUEL.
privilegiis religiosorum, 590*. CoRioN (Gcrardus de), v. Gerardus de Crkssonsart (Robertus), v. Robertus
Brugis, 10i, *; Turonense, 3, CORION. Cressonsart.
78*, S'0*, 91, 93. CoRisopiTENSis archidiaconus, v. 0. ; Crispinus, magister, 24, 25.
CoNCOKDiA novi et veteris testamenti, episcopus. V. Ranulphus. Croiscens in territorio S. Gciiovefae, 61.
liber abbatis Joachim, 273, 297. CoHNELius Tacitus, 54; i'. Taci- Ckuce (Fratrcs de Sancta), 377, 378*.
CONDLN (Codun) (Radulphus), v. Radvl- TUS. CuMANi populi, 318.
pin;s CouDUN. CoRNEMAHE (Rcginaldus de), v. Reqi- CuRciAco (Jobaunes de), v. Johanmes dk
CoNFLETO (Petrus de), u. Petrus dk NALDUS DK CORNEMARK. Curciaco.
CONFLETO. CoRNUBiAE comes, 576*. CuKiA (Philippus de), v. Philippus db
CONGREOATIONES gencrales magistrorum CoRNUBiENSLS (Petrus), i\ Petrus Cor- CURIA.
et scholarium Parisiensium, 182, 399, NUBIENSIS. CuBSOKES primo nominantur, 178.
575; ad ipsas canccllarius Paris. sub CoRNUTi (Galterus), v. Galterus Cor- CuKSORiAE lectiones in artibus, 178, 179,
gequela poenae citari non potest, 623, NUTI. 228, etc.
640. CoRONA baccalareorum, 228. CuRSUM inciperc, 516.
CoNRADus Theutonicus Ord. Praed.. CosMAE ET Damiani SS. parochia Pari- CuKTiNiAco (Johanncs de), v. Johannbs
109. siensis. 134; vicus, 573, 575, 579, UE CURTINIACO.
CoNSTANTiENSis archidiaconus, v. Jo- 580. 597, 598. Cusentinus electus, 243*, 341.
HANNEs; eanonicus, v. Alanus CoSTA HF.N Luca, auctor libri de Diffe- CuTRi (Gerardus de), v. Gerardus db
Martel; episcopus, 264*. rentia spiritus ct aniniae, 279*. CUTRI.
Constantinopolis, 62. CoTON (Rolbcrtus de), v. Rotbertus de CussEi.Lo (Thomas de), v. Thomas dr
CONSTANTINUS AkRICANUS, 517. COTON. Cussello.
CoNVERT (Hugo le), p. Huoo le Con- Cotonnier (Guillotus le). v. Guillotus Cyprianus S., 417*.
vert. le Cotonnier. Cytakae vicus, 573, 574, 579.

D
Dacia (Boetius de), v. Koetius de Dacia, debcnt, 6 rogantur ab
ficia rccipcre ; prior, 91, 4^19; scholares Pariaiis
Boetius Dacus. AlcxandroIV ut quosdam ne|)Otes ejus studcntes, 433, 4.35; v. Collec.ium.
(Johanoes de), r. Johannes de in domibus ecclesiae Parisicnsis mo- DioNYSii DK Passu ecclcsia, 80, 88.
Dacia. rari patiantur, .326. V. Capitui.um. DloNYSio (Bcrtaudus de S.), r. Bkrtau-
Daciae regni praelatorum querelae, 221. Decanus Parisicnsis, 64, 80. 135*, 156*, DUS DK S. DlONYSIO.
Dacus (Radulphus), v. Radui.phus. 157, 439, 463, 467, 468, 485, 515, 519, (J. dc S.), r. J. DK S. DtoNYSio.
Dadkport (Stmon de), r. Sihon dk Da- Uarbedaurus,
575, 576*, 578, 579*; c. (Michael, Odo de S.), r. Michael,
DKPOR GAUFRiDt;s DK Barro, Oekardus, Odo dr S. Dionysio.
Danebi (Johanncs), r. Jobannes Danebi. HudO, LUCAS DK Lauduno. Dio.SYSius pscudo-arcop.igita. 645, 649.
Daniel dictus Caperon, 574. Decrkta legunlur Parisiis, 56 et postca; abbas Floriac, 218, 219 *.
Dauratknsis (Gaufridus), v. Oaupbidus V. Facui.tas dkcrktorum. Dispu TATio habita coram Gnillelino cpis-
cantor Daukatensis. Decretokum rcdactio fratris Raimundi, copo Parisiensi de pluralitate bcneHcio-
David dk Dinant, 70, 71*. 79; dc 54. rum, D. Facui.tas theoix>uica.
Francia cxpulsus, 71 *. Dki domus Parisiens.. v. DoMUS Dei. DiviONK (Petrus dc). r. PKTiir" "p Pi.
Decanus in theologica facultate, 440, 441, DlANA.Roror S. AgnetisBononiensis. 104, vione.
595; V. Odo dk S. Dionysio, Stkimia- 105*, 106. 103. (Theobuldug). r. Thkobaiipi s i>k

nus Tkmpier. Diojs (Johannei), c. Johannes Di- D|VU)NK.

io phvsica scu medicina. 468, 475, cus. DtvioNENSESschoIaePraedicatoruin, 176.
488, 490* dk Rachkkoi.ks, J. ue
; p. J. Differkntia spiritus ct animae (Liber scholac fratruin Minoruni, 191.
RosKTo, Petrus Lkmovicensis, Phi- de), 278; v. Costa bkn Luca. DocroKKS et scbolarcs Pariaionses, 151,
LIPPUS, RbGINALDI/'S. Dinant, V. David, Jacobus. 501; V. Univbrsitas; dccretorum,
inagistrorum in dccretis, 468, 475; DiNFKK (.Matthaeus), c. Matthabus (i7, III;
ulantur docrvtalium volu-
D. Gekakdus dk Cutki, Odo dk Cak- DlNFKK. minc a fratrc Raiinundo rcdacto, 151.
noto. DioNYSiA DK Campis, 290. 291. juris civili, 68*.
et capitulum Pariiieomsccrta beiie- DlONYSii S. Parisiens. abbas, 485; Icguin in Aurvlianenti ctTitatc com-

Chart. Univ. Pavit. I.

87
690 INDEX GENEHALIS.
morantes Talent libere leges legere. statuta, 505;
provisor domus Droco de Cachant, 597.

156, 157. Sorbonae, 519, 539; v. Guillelmus de vel Drogo, constabularius regis
DocTORES liberalium artium a piis nsibus Montemorenciaco, Robertus de Philippi Augusti, 61.
remoti, 07, deinde 111, 435, 414; Sorhona; magistri pauperes domus Pruvinensis, minister provincialis
Parisiis regentes mag. Gualterium de Sorbonae. 398, 430, 473, 475, 476, 485, Ord. Minorum, in theol. mag., 595,
Vaceria in suo consortio restituunt. 519,539; approbatio eorumdem con- 596*.
317; plures codices a Manfredo Sici- ventus, 475; oratorium conceditur. DuACENSis S. Amati ecclesia, 374.

liae rege dono eis transmittuntur, 435. 430, 476; favor summorum pou- S. Petri canonici, 373; ecclesia,

mcdicinae, 68*. tificum in gratiam eorum, 397, 430, 123, 373.

in theologia Parisiis. 07, 85, 111, 475. 519, 520;
bursae in gratiam DuAco (Guillelmus de), v. Guillelmus
174, 2il, m. 240, 241, 303, 339, 369; eorum, 443, 460; testamenta, 37;?, DE DUACO.
dant statutum de promoTendis ad 375*, 411. 448, 449*, 515. - V. LuDO- (Jacobus de). v. Jacobus de Dua-
cathedram, 226, 227. VICUS IX, PhILIPPUS III, ROBERTUS co.
DoLA (Gerardus de), v. Gerardus de DE DUACO, ROBERTUS DE SORBONA. (Johannes de) , v. Johannes de
DOLA. Domus Sorbonae parvae (Colleg. Calvi). DUACO.
DoMiNicus S. processus canonizationis
;
491*. (Odo de), V. Odo de Duaco.
ejusdem, 102*. Thomae de Lupara.
S. v. S. Tiio- (Robertus de) v. Robertus
. de
DE Triangulo, 70. MAE DE LUPARA. DUACO.
DoMUS Dei Parisiensis, 49, 374, 490, 494 DoNATUs, 28; ejusdera Barbarismus, DuDO, sacerdos, 70.
sq., 597, 598; v. Hospitale. 78, 228, 230*. DuLcis et NoTius de Burgo, mercatores
Sorbonae, 270, 349. 350 *, 372 *, 375*, DoNGUN (Balduinus de), v. Balduinus Florentini. contra rectorem et Univer-
411, 423, 431, 434, 435, 441, 413, 469*, DE DONGUN. sitatem Parisienses, 378.
491, 519, 580. 600*; domus
598, DoRSETE (Simon). v. Simon Dorsete. DuNELMO (Willelmus de), v. Guillel-
nova, 597, 598;
Alexander IV et DoYTE (Petrus dictus), v. Petrus d. mus de Dunelmo.
Urbanus IV in gratiam ejus litteras Doyte. DuRANTis (Guillelmus), v. Guillelmus
ad Christi fidcles diriguut, ^98, 423; DREUx(Henricus),c.HENRicusDEDREUx. DURANTIS.

E
Eberardus, episcopus Ratisbonensis, 21. Eliensis episcopus, v. Eustachius. Eston (DoMiNus de), v. Johannes de
Eboracensis archiepiscopus, v. Gode- Eligii S. prioratus. v. Johannes. Lessington.
fredus;
decanus et capitulum, 14. Elinandus (Elinans, Elinanus) de S. ESTUVES (Vicus aux), 290, 291.
Eboraco (Thomas de), v. Tiiomas de Clodoaldo, 70. EuDO III, dux Burgundiae, 191 *.

Eboraco. Emelina (Emelota), filia Odelinae, 267. EuGuiiio (Johannes de), v. Johanxes de
Ebredunensis sedes episcopalis, 66*. Emmanuel, archidiaconus Cremonensis, EUGUBIO.
provincia, 338. magister decretorum, perjurus, 542. Euranville (Villa de) prope Parisios,
Ebroicensis archidiaconus, v. Richar- Engelbertus, scholaris Parisiensis, 53. 569, 594.
Dus ;

ecclesia, 642; episcopus, v. Epiphanius (Roffredus), v. Roefredus EuSTACHius. episcopus Elyensis, 15*.
Johannes, Philippus, Radulphus. Epiphanius. DE Grandicuria, 236*; vices
EccLESiA Gallicana, v. Gallicana Ec- Erembour de Brie, vicus Parisiens., 600. gerens episcopi Silvanectensis P. scho-
clesia. Erlandus, doctor Dacus, postea archi- lari Parisiensi patrocinium impendit,
Parisiensis, v. Parisiensis eccle- episcopus Lundensis,forte fundator col- 642.
sia. legii Daciac, 536*. EVANGELIUM AETERNUM CJUSqUe lutrO-
Edmundus S. theologiam Parisiis doce- Ernaldus, magister, 33. ductorius, 31, 272, 276, 296, 297,315.
bat, 176*. Ernancuria (Petrus de), v. Petrus de EvRARUus, abbas Claraevallensis; privi-
Egidio (Th. de S.), v. Th. de Sancto Ernancuria. legium ei datur circa clericos Parisiis
Egidio. Errores, V. Opiniones. habitantes, 164.
Eglins (Odo), 15. Odo Eglins. Ervandus dictus Bourdon, 483. magister, rectorecclesiae de Bctem-
Elemosinae abbas, v. Guido de Ele- Ervisius, abbas S. Victoris Parisiensis, bois Ambianensis dioecesis, 444.
MOSINA. 41*. DE RoiA, Ambianensis canonicus,
Elias Bruneti de Brageriaco, Ord. Essi (Gualterus de), v. Gualterus de 84.
Praed., regens in theologia Parisiis, Essi. Vallis ScHOLARiUM magister actu
244 *, 280, 285, 286, 292, 2%. EssoNE (Nicolaus de), v. Nicolaus de regens Parisiis primus, 120*, 389.
DE Plembosc, 574. ESSONE. ExoNiENSis episcopus, v. Reginaldus.

87.
 rNDEX GENERALIS. 691

F
F. Brito, magister mcdicinae, 510. condemnatione libri Talmud, 209-211; FosTis philosophiac libcr, 48.
Fabas (Aubertus dictus ad), v. Ac- de scpulturaeorum, 79; querelae FoRTis Bkaihii (Philippus), v. Pni-
BEKTUS d. AD FaBAS. cofum contra canccUarium, 440, 441; LIPPUS FORTIS BrACHU.
Facultas, V. Introdiictionem. statuta, 226.
V. Cascellarivs, FossATESsis abbas, v. Johaskes;
artium, 223, 277. 278. 279. 3S:t. Decasus. Licestia, Sigillum. ecclesia, 6, 123.
397. 412. 476, 499, 526. 530. 590. 591. Faguee (Richardus). c. Ricbardus F.\- FossfiES (Hellinus de), v. Hellisus de
605. 006. 607-622 statutum de modo
; GUEE. FossfiES.
doceiKli et regendi, 277-279; eirca Falle (R. de), r. R. de Falle. FoviLi.A (Robcrtus de), v. Robertus de
eiaminationem licentiandorum. 383, Farsiiam (Nicolaus de). v. Nicoi.aus de FOVILLA.
412.
V. Asolicana, Artistae, Farsham. Fracuet (Gerardus de), c. Gerardus de
Gallicorum, Normassorum, Picar- Faversuam (Haymo). r. Haymo de Fa- Fkachet.
DORUM Natioses, Sigilluu, Univek- VERSUAM. Frasciae episcopi pro licentia docendi
SITAS. FELlcis(Johannes),p.JoHASSES Felicis. pecuniam exigunt, 4;
admonentur
decrctorum, 502, 503, 542, 577. 590, Fesier (Richardus le), v. Richardus quoad praebendas corum, qui ad scho-
591, 605;
magistri decretorum, 137, le Fesier. las accedunt, 182.
210, 211*, 223 et passim; inter- Ferrasdus, frater rcgis Aragoaum. Frasciscus de Placestia, Ord. Min.,
suiil condemnationi librorura Judaeo- 588. 589*, 623*. episcopus Tiberiad., 431*.
rum Parisiis, 210, 211 *; v. Decaxus, Feuchariis (.Andreas de). v. Asdreas Frascorum reges. c. LuDOVicus VII,
SlGII.LUM, UXIVEKSITAS. i)K Feuchariis. VIII et IX. Piiii.ippus AuousTus,
medicinae seu physicae, 08*. 488. (Hugo de). V. HuGO de Feuchariis. Piiii.ippus III et IV.
502. 515, 517, 518. 590. 006; sta- Firmisus iie Hotopa. Picardus, 565. rcginae, v. Blasca, Marqarita.
tutum contra illicite practicantes, 4S8, Firmitate (Abbas de). Ord. Cist.. 183. Frascus Lombaruus, magistcr medi-
518; de administratione pileorum, FiscAsso (Ricardus de), r. Richardus cinac. 502.
502; de magistris decedcntibus, 515; DE Fiscasso. de Luveys, magister medicinae,
magistri medicinae. 137, 144, 145*, Flamisous (Thomas). c. Thomas Fla- 502.
223, 4S8, 575; in Andegavensi et MISOUS. Fressel (Michael). c. Michael Fres-
Aurclianensi civitatibus licentia ob- Flasdriae comitissa. v. Makgauita. SEL.
tenta l'arisii8 rcgcre possunt, 144; r. Flemesgus (Michael), t\ Mhiiaei. Fle- Fresquetel (Johannes), 437.
Decasus. Sigillum, Usiversitas. MESGUS. Fretel (Johannes), 4^0, 456.
theologica. 219, 221 *, 247. 248. 280. Florestia. 504. Fridericus I, imperator. 39*.
285. 300. 302. ;8. 389. 397. 408, 429, Florestisus cpiscopus, v. Ardesgus 11, imperator, 275*.
43S, 410. 454, 456. 460. 47-3, 476. 4W, EP. FlOR. Friuido Masteli.o (Vicus Parisiens. del.

520. 521. 606;590.magistrorum Florestius. magister in theologia Ord. 603. 005*.

theologiac regcntium numerus ad octo-
narium reduoitur, 65, licct hoc statu-
tum postea non observatum fuerit, 85,
99; juramcntum eoruin, 137; mo-
ncntur nc ad inuudanani scicntiam de-
clinent, 114-110; disputatiocorum de
pluralitate bencflciorum,
Praed.. 385, 386*. Fkiso (Tiericus). p. Tierkus Friso.
Floriacessis monasterii studenles Pa- Fuogerius, episcopus Sagicnsis, 23.
risiis, 199, v. Johasses abbas. FRUrTUARii.s (Guillelmus). c. Guii.lel-
FOSTAISK-SUR-SOMME. 150*. Mus Fructuarius.
Fostaseto (Philippus de). c. Puilippus Fui.co, abbas S. Oermani de Pratis
DE FOSTASETO. Paris.. 47*.
157, 158*; FosTinus (Oodofredus de), v. Oodofre- dccanus Remensis, 5.

nomina corum, qui adci-ant in DUS DE FOSTIBUS. FuRSl vicus ParisicDS., 599.

G
0., archidiaronus Corisopitcnsis, 157. Galienus, 131. risicnsis, 180*. 206. 207*. 210, 211*,
O., cancellarius Turoncnstg. 175. Oallandia (AnscUus dc). c. Assellus 212. 219*, 242*. .372*.
O., magister, communioni mngistrorum DE GaLLANDIA. Oalterus db Chasdelis. magister, 600.
restituitur, 67. Oalhcana ecclesia, 102; laudibus Corsuti, arcliiepiscopus Scnoneusis,
0., prior fratrum ct sororum S. Lazari extollitur a Oregorio IX. 148. 149. 150. 160. 20. 205*.
Parisicusis, 103. Oallicoki;m natio in Universitatc Pari- V. Oualtbrus.
O. DE HuiVERiis. magister regens Pari- Riensi, 215. 216. 44<5. 449. 4.-i0. 451. 452, OANDAVO(Guillclmusde),c.OuiLLBLMUS
siis in decrctis, 16 i. 457, 521, 530. 589; r. Nationes. dk Gasdavo.
C. DE L\ Make, 75. Oai.o, abbas S. Ocnovefac, 101. (Ilenricus de). c. Hrnricus de Oan-
OAJETASUs(JohanDes). c. JohansesOa- Oalos. pixisbytcr. 50. DAVO.
JKTASUS.
Oala, c. OuAijk, Oalo, Galos.
Oaldkkicus, Cluniacensis monachus leu

Oaltbkus. camerai-ius.
prccentir, 50.
presbytcr. 50.
39, 120. (JohaDoes dc). c. Johannbs dk
Oandavo.
Ganuulkus, magister, 800.
monachus nigcr, magister theologiae, DE CaSTKI.I.O TlIEODORKl, caDcclla- Garkvilla. r. Obavii.i.a.
238*, :9, 409. rius Parisiensis, postca cpiscopu Pa- Garinus, ari-hidiacunus BcUaceDsis, 210,
 692 INDEX GENERALIS.

Garinus episcopus Silvanectensis.' 89, gus, 62; celerarius, v. Simon; 134, 135, 139 144*, 147, 153, 158, 168,

90*. 126, 127, 129; commemlantur inons, 42, 48, 61, 62, 598; capella- 191; abbas, 47, 426; v. FuLco,
ei fratres Praedicatores, ibid. nus de Monte, 61 ; schola claustra- Gerakdus, Hugo, Odo, Raimundus.
raagister in artibus et studens in lis ibid. diversa a scholis Parisiensi- Simon;
administrator, v. Stepha-
theologia, 70, 71 *. bus, 42, 43. 44; vicus, 598-600; v. Nus DE PoNTiSARA ;

pictanciarius,

prior S. Albani, 39, 40. Cancellarius, Universitas, Intro- 600 ;

prior, v. Simon pratum ;

Garlanda (Mathildis de), v. Matiui.dis ductionem. pro scholaribus, 47, 79, 561; bur-

DE GaKI,ANDA. Genovefae S. Parvae occlesia, 488. gus, 139, 140, 109; vicus, 597;
Garlandta vicus, 62, 598, 599; v. In- Gentiliacum, 384. horainum rixae cum scholaribus, 47;
troductionem. Geomantiae liber, 543, 557*. excessus ab abbate et monachis
(Johannes de), v. Johannes de Geraldus, V. Gerardus. perpetrati, v. Gekardus de Moreto,

Garlandia. Gerardus de Abbatisvilla, archidia- Stephanus de Pontisara; duae

Gastina (Guido de), v. Gi:iDO de Gas- conus Pontivensis in ecclesia Arabia- capellaniae ibi eriguntur, 567, 568.
TINA. nensi, magister actu regens in theolo- Gekmano (Clemens de S.), v. Clemens
GAUi-RiDUSDEBARRO,officialis,posteaor- gia, 337*, 403, 414, 416. 420, 421, 422, DE S. Germano.
chidiaconus et decanus Parisiensis, de- 423, 432, 469, 486, 491, 493*, 497, 498 Gervasii S. Aurelianensisprioratus, 199,

uique S. Susannae presb. cardinalis, astringat magistros et scholares ad 200. 218.

scrvientes suos. qui scholares aggressi contribuendum in debilis, 422; con- Gervasius de Clino Campo, archidia-
erant, irnpunitos abire permittit, 463; servator privilegiorum Universitatis conus Cenomanensis, 575, 576, 578,
sententiacontraeum lata,463, 467*; Parisiensis, 421, 432; dolet se libel- 579*.
V. praeterea 4G8, 485, 500, 501, lum editum contra Guillelinum de S, NiFFUs, civis Parisiensis, 375*.
575, 576*, 578, 579*, 023, 624*, 6.33*; Amore liabere non potuisse, 414; GiBAKDO (Inferni S, Michaelis porta de),
bona omnia, quorum haeres a Ro- quaedam scripta ejusdem, 415*, 498*; 134,1,35*.
berto de Sorbona constitutus fuerat, testamentum in favorera domus Sor- GiBOiN (Nicolaus), v. Nicolaus Giboin.
pauperibus scholaribus donat, 515, 519. bonae, 491 ; ejusdera mors, 493*. GiKFARD (Guillelmus), v. Guillelmus
canccllariusS. Genovefae, 601*, 601. archidiaconus Parisiensis, 50. Gikkard.
cantor Dauratens'.s, magister decre- archiepiscopusBurdegalensis, 207*. GiLA dicta DE HouzEL, civis Parisiensis,

torum Parisiis, 210, 211*. decanus Parisiensis, 1.35*. 238, 239.

episcopus Ambianensis, 142. episcopus Ambianensis, 329, 330*. GiLBERTi PoRETANi liber sex principio-

DE Bello Loro, Ord. Pracdicato- AcoN., civis Parisiensis, 135. rum, 228, 230*.
rum, 158*. BoNONiENSis, primus niagister Pa- Gli.iiERTUS, magister Ord. Praedicatorum
DE Bi.EVEi.i.o, Ord.Praed., magis- ris. ex Ord. Carmel., 410*. 380*.
ter in theologia, 158, 204, 205*. DE BuRGO S. DoNNiNi, Ord. Mino- GlLEBERTUS Barbitonsor, 396.
DE Capella, panetarius Franciae, rum,275*, 297*. magister, presbyter S. Mariae de
222. Cambrknsis. 68*, 71*. Marliaco, 62.
CHAUVEL, 396. DE CoRlON, magister in dccretis DE Brava, 377.
Latomi, 509. Parisiis, 210. Portelance, magister, scholaris
PicTAVENSis, magister Parisiensis DE CuTRi, magister in decrelis et S. Thoinae de Lupara, 003.
redux, 145, 146*. decanus facultatis, 500, 542. DE Saana, V. Guillebertus db
RlDELLUS, 22. DE Dola, baccalareus in artibus, Saana.
DE Troceio, scholaris Parisiensis, letaliter vulneratus, 565; iiiortuus, DE VOUTA. V. GuILLEBERTUS.
565. 567, 568. Gii.o. abbas S. Petri Carnot., 212, 213.
Gebennensis sedes cpiscopalis, 66*. DE Fraciiet. Ord. Praed., 386*. .
notarius apost.. raagister, 595*.

(Slephanus), v. Stepiianus Geben- de GoiGNELiN,canonicusKcinensis, le Brun. constabularius Franciae,

NENSIS. astringat magistros et scholarcs Pari- 433.
Gemeticis (Joliannes de), v. Joiiannes sienses ad coutribuendum in debitis GlRAUDUS, GlKALDUS, V. GeRARDUS.
DE Gemeticis. Universitatis, 422; non permittat Gisnensis comes, 16.
Gennadius, 649. eosdem indebite molestari, 423. GoDESCALCUS, magister Theutonicus,
Genovekae S. Parisiens. ecclesia et con- DE MoRETO, abbas S. Gennani de canonicus Traiectensis, 132.
ventus, 61, 62, 103, 104, 111, 153*, 164, Pratis, 433; contra magistros ct GoDiNUS, novissimus Araalricorura, 72*.
175, 190*, 191, 299, 373, 374, 383, 426, scholares Parisienses, 564, 565; GoDOFREDUs, canonicus S. Victoris Pa-
454, 456, 457, 598, 601, 610, 610, 628, officio et dignitati cedit, 566, 567 ;
risiensis, 48.
629; abbas,61, 10.3,144, 153*, 190*, possessiones ei assignatae, 569, 570* DE Fontibus, raagister, 556*.
426, 601, 628, 029, 631 ;
- licentiati 593. Plantagenet, archiepiscopus Ebo-
ab abbate S. Genovefae, 103, 144; PucELLA (Puella), magister, de racensis, 14, 15.
doctores theologiae et decretorum si- certis redditibus sibi corapetentibus, TURNERII, 60.3.
cut liberalium artiura de ipsius licen- 9, 45*. GoiGNELiN (Gerardus de), v. Gerardus
tia libere regere valent in terra infra DE Remis, magister, 459*, 476*. DE GOIGNELIN.
Parisiensium raurorum ambitum con- Germani S. Autissiodorensis capitulum Gonessia (Bladura de), 384.
stituta, 111; v.Arnulkus, Galo, Parisiis, 68, 101, 165; decanus, v. GouDRicuRiA (Johannesde), v. Joiiannes
GUERINUS, JonANNES, StEPHANUS Stephanus. de goudricuria.
TORNACENSIS, TlIEOBALDUS ;
canO- IN Laya prior, 119*. Graecia, 62, 63.
nici, 61;
eorum viaria, 62; bur- DB Pratis conventus, 47, 79, 109, Graecorum iraperator, v. Balduinus.
 INDEX GENERALIS. 693
Grandicukia (Eustachius de), c.EtSTA- magister, exsecutor tcstamenti magis- si poenituerit, ei non deerit apost.
CHIUS DK GkANDICLRIA. tri Robcrti de Duaco. 411. seilis misericordia, 392, 395; ex
Grasdi Prato (Comes de), 449. GuERiNUS. abbas S. Genovefae, 628. exsilio respondet Nicolao Lexoviensi,
Grandis Silvae abbas, Ord. Cist., DK ViLi.A Ckreris. 603. 498, 499*; tcstamentum, 494*.
576*. GuERNERUS dictus Quocus, 119*. GuiLLEi.Mis. magister, archidiaconus
Gratianus, afciildiaconus, 50. Gukkricus, Ord. Pracd.. magister in Abrincensis, 434.
Romanoruni codsuI, 38. theolojjia actu rcgens, 15S*. archidiaconus Belvaccnsis, p. GuiL-
Pktri Leonis, Romanorum consul, GuKRViLLA (Ecclesia de), 166. LELMUS DE AUTISSIODORO.
41. GuiARDUs, cancellarius Parisiensis archidiaconus ecclesiae Parisiensls,
Gravia (Agnes de), r. Agnes de Gra- 162* ; postea episcopus Camera- 539.
VIA. censis, ibid. archiepiscopuR Remensis, circa fal-

Gravili-a (Ecclesia de). 205, 206. GuiDO. abbas de Elemosina, Ord.Cisterc. sam scntcntiam Lombardi, 8, 46.
Petri
Gkayo (Aymodc). . Amyo de Grayo. primus magister theol. Parlsiis, 251*. archiepiscopus Rotomagcnsis, 593*,
Gkkgorius de S. Laurentio, subdiaco- 252 ;
licentia ei detur Parisiis in 596*.
nus ct capellanus Alexandri papsie IV, tlieologica facultatc legendi. 302, 303. .\urelianensis episcopus, 285, 286,
m, 297 *. buticularius regis Philippi Augusti, 296. 329, ;ao*.
Ordinis Vallis Scholarium. 4G9; 61. Autissiodorens. episcopus, 573, 574,
quasdaiu cameras Roberto de Sorbona episcopuB Autissiodorensis, 285,286, 579. 581.
concedit, 490;
in theol. mag., 594. 631. 632. Belv.icensis episcopus, v. de Grez.
papa IX, Decretalcs magistris Pari- DE Bazoches, 55. canonicus Tullensis, 4.50, 456.
siensibus transmiltit, 151. DKCLAROMONTK.Ord. Praed., 277*. clectus Nivcrncnsis, 329, 330*.
|)apa X, suas constitutiones Uni- DE Gastina. magister in decretis. filius Pagani, 19.
\ersitati Parisieusi transmittit. 514. canoniciis Parisicnsis, exclusus a colle- gravitcr vulncratus, 4^.
Nazianzenis, 295, 472. giomagistrorum in decretis, 500, 501. maglster, 627.
DE Neapoli, minister Franciae, DE Gravia, ,599. S. Marci presb. cardinalis, 442 *. .

Ord. Min., 1.35*. DE MoNTEFORA, magistcr. 108. olearius, 575, 579.

Greinville (Guillelmus de), v. GuiL- GuiLLEBERTus DK Saana canonicus . Ord. Cist., prior domus Parisiensis
LELMUS DE GrEINVILLE. Baioccn^is. procurator Guillelmi de et simul procurator conventus Clarae-
Grez (Guillelmus de), v. Guillelmus Saana, pliysicus regis Ki-auciac, 572. vallensis, 213.

DE GkEZ. DE VoUTA, 599. Ord. Praed., familiaris Grcgorii IX.

Grinibonvili.a (Guillelmus de),c. Gvil- Guillei.ma, .ibbalissa S. Antonii Pari- commeiidatur Pracdicatoribus et ma-
LKLMUS DE GkINIHONVILLA. sicnsis, Ord. Cisterc, 2ii0, 291. gistris Parisicnsibus, 97.

Grossetkstk (Itobertus) v. Robertus GuiLLEi.MUS DK Ai.TONA. uiagistcr in panctarius. .377.

Gkosseteste. theologia, Ord. Praed. 616. S.Petri ad Vincula presb. cardir

Guala Bichieki, S. Mariae in Porticu DK S. Amokk, reclor ecclesiae de nalis. 42*.

diaconus cardinalis, 66, 06*. Guervilla (Gravilla), canonious Belva- rector Universilatis, 420.

GuALFRKDO (Johannes de), v. Johannks censis ,

procurator luagistrorum ct Remcnsis archiepiscopus, 45.

DE GUALEREDO. scholarium Parisiensium ,

capcllanuB Senonensis archicpiscopus, 4, 8, 21.

Guai.tkrus de Bkoisellis, civis Pari- Alexandri pp. IV, in Universitate Pa- DB Alvkknia, doi^tor thcologicae

Biens., (iOl. risiensi actu rcgens, 16'3, 167*, 205, faculUtis, 469.

Ord. Min., episcopus Pii-tavensis. 206,258*, 275*. 294, 2;'6, 300,

26.5. dictuBAquamortua, 603.
conventui Ord. Minorum Parisiens. 305*, 307, :8. 313*, 39, 321, 3i4, DE Akria, aurilaber, 70.
propter studentium multitudinem de- 325. 3-^6, 329, .iO, 3;tl, 3:J3*, 311,312, Arvkrnus, episcopuB Parisicnsis.
bitis onerato succurrat, 582, 584*. .350, 3.53, :.', :)67, 369. 382, 388, 391. 116, 117*, 118, 119*, 120*, 12:!, 124,

Panormitanusarchiepiscopus, 85. :2. .m, 395, 401, 402, 403, m. 405, 125. 134*, 141. U,5. 146*, 147. 152,

Tornacensis episcopus, 241. 414, 415, 459, 49:!*, 495. 498, 498*, 1,5.5. 157, 161, 163, 166, 170. 171, 172*,

DK Castello Tueodorici, V. Gal- 499*; consentit ut ad litem diri- 190*. '202. 20.3, 201, 205, 206, 207, 208,

TEKUS. mcnilam inter ipsum et fratrcs Prae- 210, 213.

DK Essi. 580. dicatores concilium ab episcopis pro- DK ArTissioDOHo, archidiaconus

DE S. QuiNTiNO, 419, 43, 435*; vinciarum Senonensis et Rcmensis BclvacenBls, magistcr in thcologia, 1.32,

gtatuit de suis domibug in favorem cclcbretur, 3i9, 3;!0; beiicUciis pri- 133*, 131*, 139*, 140*. 14:!. 1(52, ,379;

pauperuin scbolarium, 419. vatur, 319, 321;

condeumatur ejus- Parisios redux, 145, 146*; vigi-
DE Vaceria, ma{,'ister in artibus, dem libelluB, cui titulus Tvactalus : liae ab UniTersitat celebralae, 133*,
clericuB Ambiancnsis, 420; con- tirevis de periculis novissim. tempo- 451.

sorlio doctorum in artibus regentibus rum, V. FBRicuLi8(de),c.; contu- DK Bacia, 599.

reslituitur, 437. macia quorumdam qui ejus partcs te- DK Baklo, Ord. ,Min., doctor thco-
Galtekus.
V. ncnt, 382;
edit novuni lihclluiu, 459 ;
logirae facultatis, 4(i9,

OUAKINUS, B. GaKINUS. ejus praebcnda pcrsonae ecclesiac DE Bei.vaco, 431. 4.35.

Ouarlanda, r. Oarlanda. Romanae devotac lonferatur, :!95; de S. Benbdhto, 580.
OUARNACIUS, 0. WaRNACIUS. expulBus de regno Kranciae nisi papac BisTERVB, sorriens natioDis Oslli-
OuBLLANDiA (vicu Parisien. de), v. mandatiBparuerit, .324,:J26; regnum coruiu, 628.

Gaklandia. Franciae interdicitur ei , docendlquc DB Blans, magislcr in medicioa,

OURKENDUS, caoonicus AmbianeDUS, aut prsedicandi facultaa adimltur, 362 ;

,502.
694 INDEX GENEHA.LIS.
GuiLLKLMus dictus BoxKi-n.LE, G03. Guillelmus Malet. rector ecclcsiae do GuiLLELMUs RiOAUT, magister. 461, 462,
dictus BouLENC, civis Rotoma- Blinquetuit, magister. 574. 463.
gensis, 48). DE Mai.liaco, OrLJ. Praed., 649*, DE ROSETO, 598.
DE BuAio, magister iii decretis Pa- 650*. VE Saana, thesaurarius ccclcsiae
210. ?11*. Mantei., 377. Rotomagcnsis, 438, 459, 476, 482. 572,
risiis,

i)E Bhkteunon, servieiis cancellarii - LE Mareschal. 598. 573*, 574, 579, 580*, 584, 585,586*;
Parisieusis, 266, 267, 429. (de Matiscone), episcopus Ambia- primordia collegii ab ipso fundati.
DE Camberiaco, canonicus S. nens., 593*. 596*, 623*. G24*. 458;
emptio bonorum quae ad sus-
Johannis Morinensis, 491*. DE Melitona, Ord. Min.. magistcr tentationem scholarium acquisivit con-
DE Canapevilla, canccliarius Ro- theologiae Parisiis cathedraticus, 210, firmatur, 482
ordinationes ejusdem
;

tomapensis, 379, .381 *. 211, 244* 328, 329, 617, 6i9. pro collegio suo, 584-586; procura-
DE Carnoto, canonicus S. Quin- DE Memonte, canonicus de Mele- tores constituitmag. Bertaudum de
tini, 270, 271, 272. duno, 420*. S. Dionysio, mag. Guillebertura de

de Carsoto, clericus regis, 434. de Moerbeka, Ord. Praed., archi- Saana et Ricardum de Alacrimonte,
Cenomanensis, 580. cpiscopus Corinthiensis, 560*. 572;
testamentura ejusdem in favo-
(DE Chanac), Paris. episcopus,431*. de Monciaco, canonicus Parisiens.. rem scholarium Rotomagensium, 476.
DE Charleis, 597. in tlieol. mag.. 595. DE Skigneley, episcopus Pari-
dictus LK Cotonnier, clericus, DE MoNTEMOKENCiAco, canonicus siensis,93*,95,96*.98. 99*. 102.104*.
4153; Paris., provisor domus Sorbonae, 519'; DE Seint Ci'IR. 597, 598.
DE Ckamant, magistcr theologiae ejus electio in provisorem magistro- i)ESenonis. magister, 222, 271.
Parisiis, 210. rum Sorbouac. 539, 540. DE Tocco. Ord. Praed.. 307*. 313.
de Di-aco, 475*, 476*. DE NoTTiNUHAM, minister fratruni 333*.
DE Dunelmo, magistcr Parisiis, Minorum in Anglia, 186, 187*, 216. DE VlCINIS, 62.
Anglicus, 118*. 217, 218, 415*. DE VlNSNERON, 575.
Durantis, G50*. DB NovoN, magistcr, s^-holaris S. GUILLERMA, V. GuiLLELMA.
dictus Fructuakius, 477. Thomae de Lupara, 6u3. GUILLEKMUS, V. GuiLLELMUS.
DE Gandavo, magister, 599. DE OsoNViLLA, Tcctor ccclcsiae de GuiLLOTUs, bedellus nationis Picardo-
GlFPARD, 597. Fouquart Escales. magister, 574. rum, 390, 391, 450, 458, 467. 468;
DE Gkeinville, 574. Papien.sis. 18. 19*. procurator constituitur ad appellatio-
DE Gkez, episcopus Belvacensis, Peraldi (alias Lugduxensis). Ord. nem prosequendam sententiae a Si-
329, 330*; circa prael)endam quara Praed.. 649*, 647. nione cardinale latae, 467. 4GS;
Guillelmus de S. Amore tenuerat, 395. PicTAVENSis, magister, 70. quemdam liljellum praedicanle Thoma
DE Grinibonvili.a, magister, 572. POINTLASNE. 108. de Aquino puOIical. 390, 391. 402.
Havart de Guisignis, 4S3. DE PONCELLO. 597. dictus LE CoTONNiER, scholaris Pa-
LE HlAUMlER, 603. DE PoNTE Arche. doctor thcologiae risiensis, 463.
LE HoNGRE, 600*. Parisiensis, cpiscopus Lexoviensis, 85, GuLYN (Adam de), v. Adam de Gulvn.

DE Insulis, procurator nationia 85*, 98. GuNTHERUS, abbas S. Victoris Par., 41.
Norniannorura, 46S. Redonensis. Ord. Praed., 649*. Gymnasium, Parisiense, 252, 343, 392.

H
Habitus honestus magistrorum, etc, Haya (Adam dc), v. Adam de IIaya. Henricus Anglicus, scholaris Parisien-
67; praescriptio ejusdem, 79, 230; Haymo de Faveksham, Ord. Min., 135*, sis. graviter vulneratur, 560, 561, 562.
habitus ordinarius, 278. V. Cap- 217*. DE Dreix. archiep. Rcmcnsis, 113,
PA, Corona, Pileum, Sotulares. Hellinus de FossfiES, scholaris Pari- 117, 142, 150, 159.
Haimericus de Veire, canonicus Pari- siensis, 463. - - DE Haya, bcdellus nationis Nor-
siensis, 210; cancellarius Parisien- Heluidus, 373. mannorura, 530. G28.
sis, 211*, 212, 219, 232, 233, 238, 240, Henricus II, Angliae rex, ad litem diri- DE Gandavo, magistcr, archidiaco-
252, 298, 307, 316, 346, 350, 372, 396, mendara ipsum et archiepisco-
inter nus Tornacens., 596*, 623.
438*, 475; laudatur ab Alexan- pum Cantuariensera, paratum se mon- DE Harenis, magister de natione
dro IV ob conccssam Thomae de stravit sfare judicio scholarium Pari- Picardorum, 589.
Aquino licentiara, 307; dccem cle- siensium. 21, 22, 23.
HoSTiENSis, cardinalis, 618, 650*.
ricia pauperibuB transmarinis provi- III, Angliae rex, invitat raagistros LOMBARDUS, 599.
dere debet, 372. et scholares Parisienscs ut in Angliara Mautel, magister, 574.
Halbs (Alexander de), v. Alexander veniant. 119. PlSANUS, 18, 19*.
DE HaLES. arcliiepiscopus Remensis, 6, 8, DE SouNiES, canonicus Tornacon-
Harbnis (Heuricus de), v. Henricus de 16. sis, 12.
Harenis. archiepiscopus Senonensis, 329, DE Sui.LY. cpiscopus \Vigorniensis,
Hautefeuille (Vicus de), 238, 239. 330*. 35, 37*.
Havart de Guisiqnis (Guillelmus), v. canonicus Remensis, magister de- Teutonicus, de Colonia, Ord.
Guillelmus Havart. cretorum, 210. Pracd., 211.
 INDEX GEXERALIS. 695
HkNRICUS DE VERDELIAro, mag. HiSTORiARUM liber (Petri Comcstoris). Huoo iiE Bruekoi.iis, canonicus Pari-
.597. 112, 113*, 473. siensis, 108.
DE Verzel, archidiaconus Bajo- HODIENNA doraina. 373. DK BuRiiUNDio, quondam archidia-
censis, raagister. cxsecutor tcstamcnti HoMBLONERiA (Renoldus de), v. Ranul- conus Reraensis. 142.
LuJoTici IX. 485. PHUS DE HOMBLONERIA. DE S. Charo, secundus magister
Hekharius, 489. HoNORE (Guillelmus le). v. Guillelmus ex OrJ. Praed. Parisiis rcgens, 158;
Hekbertls, abbas S. Genovefae. 111, LE HONGRE. tituli S. Sabinae presbyter oarilinalis.
m. HoNORATi S. ecclesia, basilica, 69, 79, 190*, 297. 30.3. 332. 3:W*, 337. :$38.

Herefordensis episcopus. . Radll- ranonici. 68, 69. .m, 369.

PHLS DE MaIDEXSTONK. collegium Pauperum Scholarium; LE CONVEKT, 598.
Herefort (Johannes de), v. Jouannes ejus fundatio. 6S. Cf. 375, 485. DE Feuchariis, magister, 492.
DE HeREFORT. HoNORius IV, pro cancellario Parisiensi DE Hermen, magister. 597.
Heremita, notarius. 205*. contra Universitatem, 639 ; r. Jo- Januensis. magister, 33.
Hergaldus, scholaris Parisiensis, 50. IIANNKS DE MaLRJNES. PlIII.IPPlS DK de Parma, magister, regens in
Herluinus, Tarantasiensis cpiscopus, Thoriaco. mcdicina, 502, 516 ; a vigilibus
205*. HospiTALE apud Duacum, 373. Parisiens. graviter vulneratur, 590,
Hermanvilla Johannes de), . JoHANNES
( Mariak Parisiensie,
S. 80,81, 94*; 615.
DE HeRMANVILLA. V. DoMus Dei. Petri Leonis, episcopus Plaeenti-
Hermen (Hugode), v. Huoo de Hermen. S. NicoLAi DE Lupara Pauperum nus, 41*.
Hervaeus, episcoptis TreoeQsis. 13. Scholarium, v. S. NiiOLai. deSeuhuin, procuratorUniversita-
74*. 77, 88. 98. S. Quintini. 373; Parisiis, 43L tis Parisicnsis iu curia, 241.
Hiaumier (Guiilelraus), v. Guillelmus Hospitaliorum domorum taxatio, 23:?. (DE Vesuntione), episcopus Pari-
LE Hiaumikk. 223. siensis, 431 *.
HiBEKNiA (Mauritius de), v. Mauritius HoTOPA (Firminus de), v. Firminus de DE S. VlCTORE, 472.
DE HlBERNIA. Hotopa. HuGUELiNus, serviens, 598.
(Patrilius de), v. Patkitius DE HorzEL (Gila dicta dk). v. Gila d. dk HuMANENSis episcopus, V. Jacobus.
HlBERNIA. HOUZRL. Humbkrtus, magister generalis Ord.
2.e8.
(Kot)ertus de), V. ROBERTUS DE HucHETA (Vicus Parisiens. de), 600. Praedicatorum, 282. 285*, 287,
HlBEKNIA. Hi(iO, abbas S. Ger.r.ani de Pratis, 192. 309, 313, 316. 317, ;{29. 330*, .m*,
HlERONVMUS S. 417' Baiocensis archi.liaconus, 210. 358, 385, 419, 432;
circi fratres
episcopus Praenestinus, 637 *. decanus Parisitnsis, 64, 80. Praedicatores qui linguas Orientales
HiLAKU S. (Vicus vel locus), 486. 598- episcopus Lingonensis. 208, 251. addiscunt, 317; conqueritur de an-
600. episcopus Sucssionensis, 3. gustiis fratrura ejus^lem Ord. ab Uni-
HlLARIUS S., 417*. subdiaconus. 50. vcrsitate perpcssis. 309; consolatur
HiLDEBERTUS, episcopus Ceoomancnsis, DE Bappai.mis, magister in dccre- fratres. 358.
29. tis, 500. Hyrebec (Thomas), v. Thomas Hyre-
HiLDUiNUS, cancellarius Parisiensis. 8*. DE BiLOMio (BiLONlo), Ord. Praed., BEC.
49, 50, 61*. in theol. mag., 504. 598. Hyrondalk supra ,Secanam vicus, 434.

I., archidiaconus Augi Rotomagenais, Insi LA Scquanac, locus ad legendas artcs, Ivo I, abbas Cluniacensis, construit ora-
175. decreta, leges, theologiam, 56; v. In- toriura in domo Parisiensi, 421. Cf.
I. DE S. DiONYSlo, magister in medicina, troduclionern. 494.
502. V. Castellanus, Johannes, Ro- II. licentiam pelit in ipso cclebran-
Imperator Graecorum. V. Balduinus. GERUS DE InSULA. di, 571 ; de quadam concessione ci

Inferni porta Parisiensis, 135*;

bardo de.
Ingekandus, dominus de Maintenay, pe-
e. Gl- Insulis (Ouillelmus de), v. Ouillelmus
DE InSULIS.
Introductorius in Evangeliura aeter-
facta, 566*.

598.
canonicus S. Melonis de Pontisara.

dagio liberat omncs clericos Parisios num, 31, 272-276. 297. 297*, 298, :J15*. magistcr, decanus de Clicou, 597.
gtudiorum cauga acceilentes, 420. loLENDis, uior Roberti II, comitis Dro- dictus Narbonnensis, 287*.
Innocentius IV suas constitutiones ccnsis, 15. Brito, magister in theologica facul-
Universitati Parisiensi transmittit, IpRENSIS. V. YpRENSIS. ta(e. canonicus Remensis, 441. 412*.
188 gq. IsAAC; ejus libri Parisiis, 517. 461, 599.
Insula (Bernardus dc), v. Bbii.sabdu8 ISIDORUS, 28. Bkito, magister, scholaris S. Tho-
DE Insula. IssiACO (Domus de), 591. mae de Lupara, 603.
696 INUKX GENERALIS.

J. de Burgo S. Remigii presbyter plu- JoHANNES abbas Fossatensis, 315. JOHANNES AuGERUS, 580.

rcs excessus comiQittit, 5. I, abbas S. Genovefae, 13, 14*. DE Aurelianis seu de Allodio,
J. DE Catiiai.aoo, magister in medi- abbas S. Victoris Paris., 82. canoellarius Parisiensis, postmodum
cina, 516. Alexandri IV nepos, Parisiis stu- Ord. Praed. in theol. mag., electus

J. SS. Cosmae et Damiani presb. car- dens, 326. Parisiens., 319, W, 412, 469, 476*,

Jokoanus.
dinalis, v. archidiaconus Cathalaunensis, 126, 493, 494,503. 589*, 595.

J. Harvls, magister in medicina, 516. 127, 129. dictus Balle, magister scholaris

J. DE Racheroles, decanus facultatis archidi.aconus in ecclesia Parisiensi, S. Thomae de Lupara, 603.

medicinae, 488. 407. DE Balneolis, 272, 349, 350.

J. DE ROSETO, V. JoHANNES UE RoSETO. archidiaconus Treccnsis, magister DE Barastre, decanus S. Quintini
Jacobi S. domus, 94*, 99. 100, 190; - in decretis Parisiis, 210, 211. Noviomensis, magister regens in theo-
ecclesia fratribus Praedicatoribus a archiepiscopus Remensis, enunciat logia. 94*, 100, 101*, 101. 102*, 113,

magistris Paiisiensibus assignata, 93, clericos ecclesiae Parisiensis ad contri- 114*. 117, 172,420.

94, 94*, 96, 97 ; numerus fratrum, butionem pro debitis Universitatis non Barhitonsor, archidiaconus Seno-
105 *, lOS, 172. V. Praedicatores. teneri, 482, 631, 632; v. Joh. de Cur- nensis, 569.

locus vel Yicus, 597, 599; porta, TINIACO. Bki.in, magistor, 649*.

108, lOS*. archipresbyter S. Mariae de Castro iiE Bei.lomonte, 290, 291.

Jacoiu;s I, Aragonum rex, 589*. Cerveteris, 339. i)E S. Benedicto, magister in theo-
archiepiscopus Upsalicnsis, studen- Belvacens. cpiscopus, 633*. logia, Ord. Praed., 560*, 595.
tibus Parisiis ex dioecesi sua quasdam canonicus S. Benedicti Parisiensis. DE Benis, 374.
decimas assignat, 581. magister, 290. 291. Berbette, 598.
decanus Turonensis, 365. Constanticnsis archidiaconus, ma- DE Bi.ANEsro. magister in decretis,

Humanensis episcopus, 191*. gister. 206. 500 ;

in legibus, 501 *.

Praenestinus episcopus, apostolicae Ebroicensis cpiscopus, 222, 223, dictus Bi.oNTiN, procurator rcctoris

sedis legatus, 167. 224, 248. 250. 280. ct Uuiversit,itis Parisiensis, 379, 380.

d'Arras, episeopus Atrebatensis; filius Anselli de Gallandia, 198. Blundus, Anglicus, magister in
329, 330*. Meklensis archidiaconus, 450. theologia, postea archiepiscopus Can-

de Buoncambio, Ord. Praed., epis- nepos raagistri Remigii physici, tuariensiselectus, 118*.

copus Bononiensis, promulget senten- scholaris Parisiensis, 463 Remigius.

; v. DK Boigeval, 597.
tiam in Guillelmum de S. Amore la- nuntiusFrancorum regis ad Alexan- BoNAViTi, 379.
tam,367, 368*. drum IV, 331. DE Bosco Normanni, rector eccle-

BuRGUNDUS, magister. 603. Ord. Min. in Anglia, 186. siae de Guellefontainnes, magister, 574.

de Dinant, Laudunensis, magister Ord. Min. gardianus Parisiis, 211. dictus Brachi, 574.

regens in theologia Parisiis. 117; papaXXI,deerroribusmagistrorum i)K Brescaix, clericus; deerroribus

archidiaconus Morinensis, 141. Paris., 625. 620 v. Petrus Hispan.
; ejusdem, 206, 207. 208*.
de Duaco, magister, procurator Pracmonstratensis abbas, 238, 239. DE Caduno, magister, Belvacensis,
nationis Picardorum, 530. praepositus ecclesiae de Trohalten. 47.

dictus RoBiLLARS, canonicus S.Dio- Tornacensis dioecesis magister, 437. DE Cande, bedellus nationis Galli-

nysii Remensis, 419*. presbyter de Occines sive de Ucci- corum, 530.

de Temericour, canonicus Roto- nis, 70, 70 *. DE Candelis, cancellarius Pari-
magensis, magister, 478. presbyter, canonicusCapuanus,339. siensis, 73, 74*, 75, 76, 77, 78. 79.

DE TORNACO, 434. presbyter, provisor domus S. Tho- 81*, 139*.

DE ViTERBio, Ord. S. Aug.. ma- mae de Lupara, 602. DE Castellario, clcricus Roberti

gister in theologia, 406 *. prior S. Eligii Parisiensis, concedit de Sorbona, 486.

DE VoRAGiNE, Ord. Praed., 650 *. fratribus Carraelitis ut quamdam do- de Ckntovilla, magister. 502*.
Janduno (Johannes de), v. Joiiannes de mum libere possideant, 409. i)K Chanlayo, canonicus Autissio-
Janduno. rector ecclesiae de Donno Medardo dorensis, magistcr, 469; episcopus
Jaquelina, uxor Girardi Acon. civis in Pontivo, 444. Cenomanensis, 584.
Parisiensis, 135. tit. S.Caeciliae presbyter card.,639. i)K Chanlkyo, magister, canonicus
Jechiel ben Josee, Judaeus, 205*. dictus Ai.nuspANis, luagister, scho- Remensis, 500.
JOACHIM, abbas, 8>*, 275*, 296, 297*, laris S. Thomae de Lupara, 603. I)K Cithara, clericus, 574.

297, 315. DE Allodio, cancellarius Parisien- CoiHK, 580.

Jocelinus, episcopus Saresberiensis, 25. Sis, V. JOHANNES DE AURELIANIS. DK CuRciAco, magister in decretis,
presbyter, 50. DE S. Amando, magister, clericus 500.
Jocius DE LoNDONiis, fundator Collegii Ludovici IX, 434. DE CuRTiNiAco, capicerius Aurelia-
scholarium decem et octo, 49. DE Ambianis, magister, scholaris nensis, archiepiscopus Remcnsis, 442.
JOHANNA PlE d'Oe, 599. S. Thomae de Lupara, 603. DE Dacia, canonicus S. Genovefae,

JOHANNES, abbas S. Benedicti Floria- dictus Angi.icus, magister in theo- forte fundator collegii Daciae, 536.
censis, 199, 200, 201*, 218. logica facultate studens, 574. dictus Danebi, 571.
 INDEX GENEHALIS. 697
JoHANNES Dicus, magister de iiatione Johannes de Neapoi.i, magister in theo- sis, magister, exsecutor testamenti
Anglicorum, 5S9. logia, Ord. Praed., 55(i, 558*. Ludovici IX, 485.
DK DuACO, rectorcccIesiaedeBenis, Nevei.lon, 603. JoHANNEs DE Tribus Petris, magigter,
magistrum Robertum dc Sorbona de Nigella, magister nationis Pi- 574.
haeredem instituit. 448, 419, GOO. cardorum. rector Universitatis artista- DE TuRNO, Ord. Praed., magister

DE EuGUBio, vicarius generalis rum, 403; magister in medicina, in theologia, 557*, 595.
Ord. Eremitarum S. Aug., 406; 516 *. DE Ulliaco, magister nationia
recognoscit se emisse a Theophania Normannus, magister in medicina, Gallicorum, 449, 450, 451, 456.
ad opus fratrura quamdara domum 516. DE Vkrcellis, magister generalis
Parisiis, 407, 408. DE OsQUEViLLA, prcsbyter, 572. Ord. Praed., 288*, 313*, 314, 4:!9, 566,
Felk is, 37. Paous (Pagius), magister, 145. 581.
Fresquetbl, 437.
dictus dictus DE Parisius, archidiaconus ViGOROSi, Ord. Praedicitorum, lec-
Fretel, magister natiouis Picar- Suessionensis, canonicus Paris., 503. tor Montispessulani, 566.
dorum, 450, 456. DE Pakma, Ord, Min., Parisis legit, de Vimi, scholaris Parisiensis, 463.
Gajetanus, S. Nicolai in Carccre 187*; minister gcneralis Ordinis DE Westun, Ord. Minorum, 216.
diac. cardinalis, 332, Xi3'. :J37, 338, Universitatera in fratres offcnsam JoHANNis S. Rotundi ecclesia, 80.

- 369.

500.
DE Gandavo, magister in decretis,
sedat, 258*.
PECKiiAM,Ord.Min.,archiepi8Copu8
Cantuariensis, 415*, 420*, 556*, 560*,
iN ViNEis Sucssioucnsis monaste-
rium, 111, 112.
JoiNONiAco (Petrus de), c. Petrus db
DE Garlandia. raagister in arti- 624, 626, 627*, 631, 635*. JOINGNIACO.
bus, 131*, 135, 189*. Petri Leonis, consul Romanorum, JoRDANUS DE Jano, Ord. Min., 96*.
DE GEMETiriS. 573*. 38. magister generalis Ord. Praed.,
DE GouDKicuRiA, canonicus S. Jo- PuNGESASiNUM, Oi-d. Praed.,magis- 104*, 105*, 106, 108, 109*, 112, 131,
hannis in Leodio, 375*. 4.'J8. ter iu theologia Parisiis, 210, 211 *. 132, 153.
DE GuALFKEDO. Romanus et Flo- dictus PuTEO, 574.
i)E magister, canouicusParisicnsis, 155,
reutinus civis, 162, 379. QUIDORNOIE, 598. magister, Pctri sigillatoris filius,
Hai.gkin de AnnATisviLi.A ma- , QuiDORT, Ord. Praed., raagister, 1565; de vulneratioue obiit, 567.

gister, decanus Ambianensis. postmo- 600*. presb. cardinalis, 439.

dum archicpiscopus Bisuntin.. deni- RoMANUs, magister, 599. Pktri lkonis, consul Ronianorum,
que card. episcopus Sabinens., 84, DE RoSETO, magister in mcdicina, Johanncm Felicis Ludovico VII com-
84*. facultatis medicinae decani vices gc- mcndat, 37.
DE HEKKroUT, decanus Aurelia- rens, .502; decanus, 516, 565. JoscKHNi (Petrus), v. Petrus Joscelini.
nensis, magistcr, 469. '
DE RUA, canonicus Ambiancnsis, JuDAEi; litterae Gregorii IX omnibus
DE Hermanvii.la. .374. magistcr. 4"J0, 491. archicpiscopis in regnis Franciae,
HispANUS, translator, 279*. DE RupEi.LA, Ord. Min., Parisiis Angliae, Castcll.ic ct Lcgionura consti-
de Huy. magister nationis Picar- in theologia actu regcns, 1.35*, 158*, tutis, regibus Portugalliae, Franciac,
dorum, 450, 456. 187, 217*; ejusdcm mors, 187*. Angliac, Aragonum, Castcllae-Legio-
DE Janduno, 267. DE Sainteville, procantor Roto- Dum et Navarrae, episcopo Parisiensi

dictus DE Insula, 574. magensis, magister, 478. fratribusque Praedicatoribus et Mi-

DE Kelinis decanus Royensis,
. Saresbekiknsis, 16, 20, 21*, 24. noribus Parisiensibus circa Talmud
magister, 419, 420. Sabuacenus, 2;J8. aliosquc libros Judaeorum, 202, 203,
DE Lauduro. magister, scholaris
S. le Savoner, 599. 204, 205; eorum libri eorumque con-
S. Thomae de Lupara, 603. ScoTUS; ejus opus nepi ^-joeu;, 106. demnatio, 17:i, 174, 209, 210, 211; o,

DE Lessinuton. dominus de Eston, DE SiccAViLi.A, .\nglicu8, magistcr, Talmud.

259, 260; concedit jus patronatus rector Univcrgitatis Parisiensis, 614, JiDAEUS in pcrsonam fidci christianae
gtudentibus Ord. Cist. Parisiis. 314. 619 *. chirurgicc opcrari ncquit, 488.
dictug Letiiiaus, magigter, 461. DE Sivriaco, archidiaconus Car- JuDiciUM aquae, .59, 61 *, 120.

de Lexoviis, magigter, schotaris notensis, magisler, 469. Jl'iiKLLUS,archiepiscopus Rcmensis, 188,

S. Thomae de Lupara, 60.3. DE SuLiiiACO, magigterdccrelorum 19:1,

DE LixiAco, gupprior prioratug de Parisiis, 210. JuLiANi Pauperis S. congrcgatio facul-

Caritate, Cluniac, Ordinig, licentiatus, Teutonicus, abbas S, Victorig Pa- tatis artium ibidem, 570; Univcrgi-
capclla b,
- 536.
DE Maono Pontb, magigter, 600.
DE Maliones, procurator farul-
risiengig, 74, 74 *.
Teutonicus, canonigta ct glosgator
decretorum, 74 *.
Utig, 257, 589, 590, 591
Mariiic geu canrellum
num, 500;
;

apud
congrcgatio magiatro-
S. Julia-

tatis artium in curia, 605, 622*, &39; TEUTON|ciis,0rd. Pracd., magigter rum dccrctorum, ibid. et542.

V. PlIILIPPUS DE TllORIACO. generalig, 173, 187*, 190,211. DE Bkktevili.k, magistcr, canoni-

DE Marla, magigtcr de natione DE Toli.eto, Ord. Cigt., S. Laurcn- cus Rotoiuagcnsig, 478.
Picardorum, 589. tii in Lucina presb. canlinalig, 184, (iRKSSUS, 62.
- i>ES. Martino, 598. 185*, 191*. 192*, :t03, :m, :m*, JuRAMESTA baccalarcorum in artibug,

DE Mo.ntk Mikaiiili, Ord. Praed., 3.37. .5.31; incipicntium, 586, .587.

211. DE Tonvii.LA, magister in dccre- civium, magistrorum scholariumquc

DK MuciiEdnos, milcg, 483. tig, 500. ParigicDsium circa |Ktcem urbis, 222,
DE Navarra, 102. DK Trkcis, archidiaconug Bajocen- 22:t, 224.

Chart. Vniv. ParU. I.

M
698 INDEX GENERALIS.
JuRAMENTUM civium Parisiensiuin, 426. JuRAMENTUM medicorum, 518. JuvENALis DE Narnia, vicarius Pari-
V. BUROENSES, ClVES. theologorum, 478. siens. generalis Ord. S. August., 637,

librariorum, 5.33. JUSTINIANUS, 131. 637*.

K
Kalendarium Universitatis, 418. Kelinis (Johannes de), c, Johannes de KiLWARDBY (Robertus), v. Robertus
Kelinis. DE KlLWARDBY.

L. DE Prulego, scholaris Parisiensis, Leges legere non permittitur regulari- 166etpassim; in medicina et phy-
565. bus, 3, 91, 478. sica, 75, 76, 517; v. Cancellarius
Laasum, Parisiis, 433. saeculares ne legantur in Francia, Paiusiensis; praedicaudi et con-
La foire de Lagny, 163; v. Latinia- Anglia, Scotia, Wallia. Hispania. Ilun- fessiones audiendi, 3.39; studendi
CENSES. garia. 261. aut pcregrinandi (manendi in scholis),
Laqo (Stephanus de), c. Stephanus de Legum libri. .33. 63. 64.
Lago. LEMAfON (Arnoldus), v. .\rnoldus Le- LiGERii (Petrus). V. Petrus Ligerii.
Laloier (Rogerus dictus), v. Roqerus MAgON. LiMOGES (Stephanus de), v. Stephanus
Laloier. Lemovicensis (Petrus), v. Petrus Le- DE LlMOGES.
Lambala (Petrus de), v. Petrus de MOVICENSIS. LiNCOLNiENSis dioecesis. 626; episco-
Lambala. Lengres (Petrus de), v. Petrus de pus. V. Robertus Grosseteste.
Lambertus Autissiodorensis, Ord. Lengres. LiNGONENSis episcopus, 597 v. Huoo. ;

Praed., 279*. Leodiensis cpiscopus, Alexander

v. ;
LiNGUAE orientales in Ordine Praed.,
decauus ecclesiae Senogiensis. ma- cauouicus, v. Ardengus Leodiensis. 317.
gister, 449*. Lessington (Johannes de). v. Johannes Littera (Bernardus de), v. Bernardus
DE Barro, 600. de Lessington. DE Littera.
Landbrici (Vicus S.), 109. Lessinia (Aegidius de), v. Aegidius de LixiAco (Johannes de), v. Johannes de
Lans (Simon de). c. Simon de Lans. Lessinia. LlXIACO.
Lasach (Radulphus), v. Radulphus Lethiaus (Johaunes dictus). v. Johannes LOANCIUM (LOENCIUM), 374.
Lasach. d. Lethiaus. LoMBARDus (Biche), v. Biche Lom-
Lathomorum vicus, 434, 574, 579. Lexington, V. Lessinoton. BARDUS.
Latiniacenses nundinae, 162. Lexoviensis episcopus. v. Arnulfus, quidam baccalarius Ord. Praed.,
Latomi (Arnulphus), v. Arnulphus GUILI.ELMUS DE PONTE ArcHE. 1.32.

Latomi. (Nicolaus), V. Nicolaus Lexo- (Francus), t'. Francus Lomisakdus.

(Gaufridus),Gaufridus Latomi.
i;. VIENSIS. (Ilenricus), v. Henricus Lom-
(Noellus), V. NoELLUs Latomi. Lexoviis (Johannes de). v. Joiiannes bardus.
Laudunensis archidiaconus, v. Adam. DE LeXOVIIS. (Nicolaus), v. Nicolaus Lom-
Lauduno (Lucas de), v. Lucas de Lau- LiBRARii seu stationarii, v. Statiosaril bardus.
DUNO. Libri Naturalium, v. Aristoteles. (Odo), 13. Odo Lombardus.
(Nicolaus de), v. Nicolaus de Lau- theologiae a magistro Stephano (Petrus), V. Petrus Lombardus.
DUNO. archidiacono Cantuariensi legati pau- LoNDONiis (Jocius de), v. Jocius de Lon-
Lauduro (Johannes de S.), v. Johannes peribus scholaribus. 493. DONIIS.
DE S. Lauduro. theologiae, philosophiae et juris, LoNGUMEi.LO (Ecclesia de), 374.
Laurentio (Gregorius de S.), v. Gre- eorumque pretium ab Universitate Loruiz (Stephanus), v. Stephanus de
GORIUS DE S. LaURENTIO. Parisicnsi taxatum, 644. 645, 646, etc. LORKIZ.
Laurentius Anglicus, magister in Licentia docendi, 5 licentiam docendi
; LuCAS DE Lauduno. decanus Parisien-
facultate theologica Parisiis regens, qui vcndiderit, beneficio privetur, 10; sis, 154, 156*, 210.
330, 330*, 350*. legendi in aliqua racultate, 87, 103, Ludovicus, apothecarius Parisiensis,
magister, 425*, 426*, 427*, 429*. 137, 302, 327, 412, 438 et passim ;
272.
DE Buissi, canonicus Aurelianen- in artium facultate. 76, 79, 137, 397; Chancion, 597.
sis, magister, 165, 165*. determinandi in artium facultate, VII, Francorura rex, 37, 38, 39,
DE Potetaria, magister in decre- 609-612, 616, 619, 622; v. Usiversi- 61*, 122.
tis, 500. tas; legendi in theologia, 75, 79, VIII, Francorum rex, 484*.
Lazari S. Pariaiens. capitulum, 108. 85, 99, 137, 307, 385; licentiam IX, Francorum rcx, 120. 123*, 126,
Leges leguntur Parisiis, 56, 68*, 76; legendi in theologia Parisiis dat 127, 128, 132, 140*, 145, 148, 173, 174*,
non legantur Parieiis et in locis vici- Alexander IV Guidoiii abbati de E!e- 179. 180, 201, 224*. 232, 233*, 294.
nis, 92; baccalarei leges legentes, mosina a duobus cardinalibus cxami- 314. 322, 324, 335, 338, 340. 352, 358,
223. nato, 302; in decretis, 76, 137, 161, 360, 361, 363, 377, 384, 387, 396, 397,
88.
 INDEX GENER.VLIS. 699
398, 403, 404. 405. 410, 425, 428, 434, turbatores pacis in Universitate Paris.. LuDovicus n, lantgravius (Hassiae),
450, 482, 483. 484. 538; renoTat 387; ejus responsio ad magistros ct 39*.
privilegium regale in favorem scliola- scholares Parisienses de revocatione LuQDUNENSis archicpiscopus. d. Ay-
rium. 120;
coneedit Roberto de Sor- Guillelmi de S. Amore. 404; epistola MAKUS, PlULlPPUS DE SaBAUDIA.
bona ad opus scholarium domum Pa- ad papam. 405; eipellere debet de provinciac clericis in scholis fra-
risiis, 349;
domos, 3T7, 434;
alias regno Franciae Guillelmum de S. trum Praedicatorum et Minorum Di-
laudatur ob hoc ab Aleiandro IV, Amore, Odonem de Duaco, Nicolaum vionens. studentibus proventus bene-
397 ;
conflrmat emptionem bonorum de Barro ct Christianum. 324; in- iiciorum suoruni pcrcipcre conccditur,
a Guillelmo de Saana factam. 482; tcrdicit regno suo Guiilelmo de S. 17(), 191 ; V. CONCILIUM.
domum de Valle Viridi fratribus Amore. 3tJ3; rogatur a papa. ut LuLLUS (Raimundus). p. Raimundus
Cartusiensihus eoncedit. 383; do- episcopis Turonensi
Parisiensi. et LULLUS.
natio fratribus S. Mathurini facta. Uotomageasi auxilium praebeat in LuNDENSis archiepiscopus, r. Absalon,
3t>0;
admonetur ab Innocenlio IV gratiam fratrum Praedicatorum ct Erlandus.
propter Tahnud, 173. 201. 203; de Minorum. 314. 335. 336; testa- LuvEVN (Francus dc), v. Franxus de
taxatione hospitiorum scholarium,483; mentum cjus. in quo quibusdam mo- LUVKVN.
circa scholares qui mercedes hospi- nasteriis et scholaribus providet, LuYL (Stephanus de). r. Stephakus de
tiorum non persolvunt, 484; contra 481. Luyl.

M
M. DE Sancto DiON vsio, magister regens 538. 564, 574, 577. 593, 600-602. 628- vcrsitate factis pccuniam conferunt,
in dccrctis. 161. 6.30, 6.37 ; magister forum sui scho- 400; rcciperc dcbent in consortium
Macekiakum abbas. 165. laris habeat, 79, 022; Remis, Re-
v. fratres Praedicatores. 390; rccon-
Maddei.e (W. de). v. W. de Maddele. petere ;
absolutio magistrorum ciliari debcnt cuin fratribus Praedica-
Madei.beutis (Angelerius dc), v. Anue- propter manuum injectioncm v. Uni- ; toribus et Minoribus, 392; suppli-
LERIUS DE MaDELBERTIS. VERSiTAs; a quibus rctinendae sint cant ut Guillelmus de S. Amorc revo-
Maflix (Balduinus de). v. Balduinus de scholae ct qualitcr, 177. 178; ma- cctur dc cxsilio, 4!13. 403; quaestio
ToRNAro. gistri actu rcgcntcs ad congregationes intcr cos Dulriuniqiie et Notium mer-
MA(ii.sTEK primus .ictu regens Parisiis acccdcrc tencntur, 182, :t99; oon- catoresFlorentinos, .378; v. Artistae,
Ord. S. Aug. Eremit., v. Aegidius cordia eorum cum canccllario, 74 sq.; Facui.tas, Minores, Praedicato-
ROMANUS. de compositione cum eodcm facta, RES. SlCill.LUM. UnIVEKSITAS.
primus actu regciis Parisiis ex 104 *, 113; invitantur ab Innocentio Maoistri scholarum, 5; magistri
Ord. Carmelitarum, r. Oebardus Bo- III. ut Constantinopolim migrent ad scholarcs in theologia Parisiis stu-
SONIENSIS. reformandum litterarum studium; dentes, 4,
primus actu regens ex Ordine Honorius III hortatur eos ut ad Tolo- MAdi.oRii S. convcntus Parisicnsis, 98*.

- Cisterc, GuiDO, abbas de Elemosina.
.

primus actu regcns ci Ordine

Cluniac. c. Galdericus.
sanas partcs acccdant, 83; invitan-
tur ab Hcnrico. rcgc Anglorum. ut in
Angliam. 119;
a Manfredo. ut Nea-
Maono Ponte (Johanncs de), r. Johan-
nes de Maono Ponte.
Maonus Vicus Parisiis, 598-600.
primus actu regens ex Ordinc Min., polim vcniant. 501 pro rcforma- ; Maountinis archiepiscopus, r. Chris-
V. Joiiannes de Rupella. tione studii legatioueni ad papaui mit- TIANUS de Buih.
primus ei Ordine Praed.. v. Ro- terc dcbcnt. i;):i; non possunt Maidenston (R.idulphus dc). r. Radul-
LANDUS. cxcoinniunicari; r. Universitas; PHIS DE MaIDENSTON.
Vallis Scholarium. r. Evkardus. Pracdicatores in consortium i-ecipere Mainerius. magistcr. 6, 7.
scholarium .\ndegavensium. 210. nolunt. 292-296; Praedicatoribus et Mainkkedi (Wido). 0. WiDo Mainfre-
in qualibet cathcdrali. 10; thco- Minoribus in scholis dctrahunt, :t:t8. DI.

logus in qualibet inetropoli, 82, 91; :t39;

rel)clIionis poena puniuntur si Malberti platca Parisiens.. r. MaU-
in$tituitur in monasterio S. Victoris papae mandatis non obediunt. 317; IIKHTI.
Parisicnsis. 159. circa relaiationem poenac cis a papa Mai.et (Ouillclmus), r. Ouili.elmus
studentium in Ord. Pr.icd., 113, intlictac, 341; commercium cum Mai.et.
370. Ouillclmo de S. Amorc babcro ne- Mali Vicini clausum, 61, 68*.
Maoistki Parisienges (ct scholai-cs), 59, qucunt, :t88; corum petitio circa Mai.iones (Johannes de), r. Johannes.
62. 66, 72, 74, 75. 76, 77, 78. 79, 80, 83, Guillelmum de S. Amorc. 401; ex- Malmaco (Ouillelmus dc), r. Guillei,-
85, 86, 95, 102, 113, 119. i:, 13, m. oessus rontra eos, 564; laudantur a MUS DE MaLI.IACO.
1.17, 1.38. 139. 142. UJ, 114, 145. 117. papa, 312. :t6t ; mandatis |)ostolicis Mai.ofouamink (Petrus de), r. Petrus
100, 161. 177. 178. 181, 219, 220, Xtl, olwdientes ab cpiscopo Parisicnsi absol- DE MaI.OFOKAMINK.
2:15, 279-285, 292. 296.298-299, 301, :!03. vantur. :16S; moncntur ut littcras Mamektinuh archiepiscopuH, suffraga-
301, :i05, :t07, :ti5, 316, :t20. :j2i, :j23, apostolicas i-everentcr observcnt. 307; neui Antiochcni patriarchae, 12.

321. .327, :j.35, :KJ8, .3.39, :ill, :42, 3-17. non posKunt citra Parisios per Manducator (Petru), . Petru Co-
351, -.m. :G4, .368. :t78, :t8l, :t88, :t90, senlcntiain trahi. 100; privilegiis a mestor.
xri, :t<7. :vM. m, 40i. 402. 40.3, 40i, scdc aposlolica conccssis pervcrse abu- Manfredus Pni, 38.
405, 422, 424. 427. 428, 4:t2, 501, 511, tuntur, 440; pro expensis ab Uni- rex Siriliac, quosdam codlccs docto
 700 INDEX GENERALIS.
ribusiDphilosophiaParisiisstudentibus Martinus tegularius, 603. Mei.densis episcopus, 161, 595*; f.
(lono transmittit., 435. Mathildis, abbatissa S. Mariae Suessio- Alermus, Petrus.
Manta (Mantes), 186, 187*. nensis, 41, 42*. R., raagister, v. R. Meldensis.
Mantel (Guillelmus), v. Guillelmus uxor Matthaei de Montemorenciaco, Meledunensis (Melodunensis) archidia-
Mantel. 61. conus, 570*, 594; canonicus, v.
Marc d'Arc,ent molcnclinum, 483. DE Gari.anda, 109. GUILLELMUS DE MemONTE.
Marcelli S. canonici et capitulum, 63, Mathurini S. hospitale; traditur fratri- Meledunum, 384.
64, 146; decanus et capitulum circa bus S. Trinitatis, 118, 119* ;
domus Melitona (Guillelmus de), v. Guillel-
privilegium regale, 146; ecclesia, et ecclcsia, 267, 373, 396, 429, 445, 485, Mus de Melitona.
63, 197; vicus, 117*; villa, de- 493*. 597; congregatio magistro- Memonte (Guillelmus de), v. Guillel--
canus et quidam alii cii-ca occisionem ruin Universitatis ibidem facta, 177. MUS DE MemONTE.
scholarium, 142. V. S. Trinitatis fratres. Menandus, V. Menendus.
MARCHi;-PALU (Quadrivium de), Parisiis, Matisconensis comes, 599. Menendus, frater S. Victoris, 85.
239; vicus, 490. Matthaeus, abbas S. Dionysii Paris., Mentenay (Aegidius de), v. Aegidius
Marchiae comitis filius, 133. 433, 635, 636. de Mentenay.
Marcus Tullius, 28. camerarius Philippi Aug. regis, 61. Mercuriales, i. e. professores bonarum
Mare (G. de la), c. G. de la Mare. constabularius, 122. litterarum, 21 *.

Mareschal (Guillelmus ie), v. Guillel- diaconus card. S. M. iu Porticu, Metense capitulum, 217*.
MUS LE MaRESCHAL. 627*. Meuduno (Almaurus de), 222.
Margarita, comitissa Flandriae, 222. episcopusCarnotensis, 329, 330*. Michael de S. Dionysio, magister Pa-
dicta Dou Celier, 290, 291. prior Praed. S. Jacobi Paris., 99. risiis in decretis regens, 104.
Francorum regina, 374, 375, 484. de
Aruinis, procurator nationis fraterOrd. S. Trinitatis, 118*, 119*.
Maria de Cauda, 374. Picardorum, 468. Flemengus, 600.
de S. Patulo, 580. de Clariaco, magister, 584. Fresnel, 598.
Mariae S. ecclesia et monasterium in DlNFER, 580. DE FuRco Qubmini, magister de
insula Trecensi Vallis Scholarium, 119, Guidonis de Atrebato, magister natione Normannorum, 589.
120*. in decretis Parisiis, 210. ScoTTus.magister, translator libro-
ecclesia Parisiensis, v. Parisiens. LOMBARDUS, 599. rum Aristotelis, 105, 110, 144*.
ECCLESIA. DE Montemirabili, 373. DE ViLLANOVA, armigcr, 198.
DE Campis, ecclesia Parisiensis, 108. de Montemorenciaco, dominus DE Warenghien, episcopus Torna-

hospltale Parisiensis, v. Hospitale Marliaci, 61. censis, 460*.

S. Mariae Parisiessis, Domus Dei. RuFus, 599, Michaelis (Pons S.) Parisiis, 135*,
DE Papelart moniales, S., 373. DE Scotia, magistr, 85. MiETTE (Aegidius), v. Aegidius Miette.
DE Portiuncula ecclesia, et capi- Mauberti platea, 02*, 597. MiLO Bevanz, miles, 16.
tulum fi-atrum Min. apud eamdem.96*. Maurinus, archiepiscopus Narbonensis; de ViciNis, 62.
DE Prato Rotomagensis ecclesia, et objurgatio ei a papa facta, 470; ejus Minores fratres. 95, 96*, 134, 135,
ejus prior, 213. responsip, 470. 158*, 168, 169, 176, 186, 187*, 191, 202,
DE ViNEis, ecclesia Parisiis, et ejus Mauritius, apothecariiis, serviens in fa- 203, 204, 205, 210, 211, 214, 247, 248,
prior, 95*. cultate medicorum, 628. 298, 323*, 325, 326*, 329*, 332, 333-
Marisco (Adam de), v. Adam de Ma- Cenomanensis episcopus, 126, 127, 335*, 338, r9, 342, 344, 346*, 347,
RISCO. 129, 351, 352, 361, 362*, 363, 366, 367, 370*,
Marla (Johannes de), v. Johannes de Ordinis Praedicatorum, 648. 374, 389, 392, .39.3, 413, 469, 474, 478,
Marla. DE Hibernia, magister, procurator 484, 567*, 5S2, 583, 592, 593*, 625;
Marliaci dominus, v. Mattiiaeus de nationis Anglicorum, 530. adventuseorum in Francia, 95, 96*;
Montemorenciaco. Hispanus. haereticus, 79, 80*, primo apud S. Dionysiuni (ibid.),
Marliaco (S. Mariae de) presbyter, v. DE SuLLY Parisiensis episcopus, deinde iu loco Vallis Viridis, demum
Gilbertus. 35; cjus statutum de domibus claus- in territorio S. Germani de Pratis
Marmorsetos (Marmose[to]s) (Locus tralibus scholaribus non conducendis, pedem fixerunt. 135*, 168; eorum
Tel vicus Parisiens. ad), 597, 600. 56. cathedra in Uuiversitate Parisiensi,
Maronitae populi, 318. Meaux (Alermus de), v. Alermus de ibid.; ratio studiorum, 413; con-
Marsilius, monachus, 17. Meaux. ventus debitis oneratus, 582 ; circa
Martel Alanus Martel.
(Alanus), v. Mederici S. ecclesia Parisiis, 80, 534. abolitionem Introductorii in Evange-
Henricus Martel.
(Henricus), v. Mederico (Odo de S.), v. Odo de Sancto lium aeternum ne ex hoc ullum oppro-
Martino (Johannes, Simon de S.), B. Jo- Mederico. brium incurrant, 298; commendan-
HANNES, SlMON DE S. MaRTINO. Medicina legitur Parisiis, 56*; v. Fa- tur ab Alexandro IV Ludovico regi
MARTiNUSpapa IV (prius Simon, legatus CULTAS. Franciae, 333. 334;
defeuduntur ab
apost. sedis), 570*, 600; pro can- Mediolanensis cancellarius, 94. Alexandro IV, 342;
discrimen inter
cellario Parisiensi, 623. Johan-
V. Mediolano (Petrus de), v. Pethus de eorumdem et Praedicatorum fratrum
NES DE MalIGNES, PhILIPPUS DE Mediolano. scholas, 634, 635*;
doctrinam Tho-
TnoRiACO. Melano (Magister W. de S.), v. W. de mae oppugnant, 567*; eorum scho-
scholaris, nepos Hugonis de S. S.Melano. lae Bononienses et Divionenses, 214,
Charo tit. S. Sabinae presb. card. Meldensis archidiaconus, 181; super' 291; in societatem scholasticam
190*. taxatione hospitiorum, 425. Parisiis recipiuntur, 339; privilegia
 INDEX GENERALIS. 701

eis conceduutur, 592. V. Adam de Lans, Thomas de Eboraco, W. de MoNTEMiRABiLi (Jobannes de), v. Jo
Makisco, Agnf.llus, Alexanuek de Maddele. HANNES DE MoNTEMIRABILI.
Hales, Allotus, Bartiiolomaeus MiNUTi. 485, 506. MONTEMORENCIACO (De), O. GUILLKLMUS,
Anglicus, Bernardus de Bessa, Mitra baccalareorum, 228, 230, 586. Matthaeus.
Bertrandus de Baiona, Bonagra- Moerbeka (Guillelmus dc), v. Guillel- MONTENAY, V. INGERANDUS.
TLA, Bonaventura, Droco, Fran- mus de Moekbeka. Montis Reqalis abbaB,485; abbatia,
ciscus DE Placentia, Gerardus de MoNS S. Genovefae Parisiensis, v. S. 484.
Burgo S. Donnini, Greqorius de Genovefa. MoRELLi (Petrus), v. Pktrus Morel-
Neapoli, Gualterus (ep. Pictavens.), Martyrum Parisiis, 23. 405. 407; LI.
Guillelmus de Baklo, Guillel- mouiales ibicl.. 239. Moret (Stcphanus de), v. Stkphanus de
Mus de Melitona, Guillelmus de Monspessulanus,1,32 ; studiura ge- Moret.
Nottingham, Haymo de Favers- nerale ibid. Ord. Praedicatorum, 2U. Moketo (Gerardus de), o. Gerahdus de
ham, Johannes (in .\nglia), Joiian- MoNTE (Ecclesia de) S. Martini, Came- Moreto.
NES (gardianus Parisiens.), Joiian- racensis dioecesis, 373. Morimcndo (Abbas de), 183.
NES DE PaRMA, JOHANNE.S PeCKIIAM, MoNTE Desidekii (Albertus, prior de), 15. Morinensis archidiaconus, v. Jacobus
Johannes de Rupella, Jordanus Albertus Ord. Cluniac. DE Dinant
episcopus, 2u4*; v.
;

DB Jano, Odo Rigaldi, Petrus Jo- (Radulphus de), v. Radulphus de Radulphus.

hannis Olivi, Petrus de Tewrs- Monte Desidekii. MoYSE, rabbi, 80*, 556.
BURIA. K. DE FaLLE, RaCULPHUS DE MoNTEFORA (Guido), . GUIDO MoNTE- MuciiEGROs (Johannes de), v. Johannes
Rosa, Raimundus Lullus, Richar- FORA. DE MUCUEGROS.
DUS CORNUItlENSIS, RoBERTUS, Ro- MoNTEFONTAiNE (Villici de) Tulnerant Musi (Raerius de), t>. Raerius de Mu-
GERus Baco. Ri'finus, Simon de scholares Parisiens., 5C1. 562. ~ SI.

N
N., decanus Trecensis, 77. Nicolai deCardineto (Ecclesiade),371. NicoLAUs DE Farnham, Anglicus, ma-
Nannetensis archidiaconus, R. c. de Lupara (Scholares S.), 198, gister, 118*.
NARBONENSisarchiepiscopus, 152*,264*; 375*. GiBoiN, 1.36.

c. Maurinus. pons S.. 198. JuvENis, 599.

prior S. Mariae de Burgo Ord. S. Nicoi.aus de Ai.rissioDORO, 598. NlcoLAUS DE Lauduno, clericus, ;)80.
Bcnedicti, 264*. archidiaconus Rotomagensis, 210. LoMHARDUS de Vico Novo, 207.
. provincia, 3^58. Nlcoi.Aus ai-chidiaconus Tornacensis, dictus Mascon. 598.
i.E

Narnia (Juvenalis de), i\ Juvenalis de quingentas libras liobcrto de Sor)x>na DE NoNANCURiA, caiicellarius Pari-
Narnia. contulit. 460. sicnsis, 6.'4*, 6.', 6.38, 641.
Nationes Univcrsitatis; scholares ne- cancellarius, postea archidiaconus DE PoNDEARCHE (Pontc Arche),
minem sibi sccundum nationcs suas Parisiensis. 470*. 494*. magister decretorum Parisiis, 210.
praeficiaut, 103 ; - 181, 215, 216, 227. clericus Hugonis de Brueroliis, 108. DE Parisius, maglstcr ejusdem
228, 229. 2:, 231, 232, 412, 446. 419. Imagerius. 598. scholae, 267, 429.
450, 451, 452, 469, ^m, 521, 522, 523- Lcxovicnnis thosaurarius. magister, PosTEL, rector ecclcsiae de Bouque-
530, 589; ab antiquo distinctae, 296: 403*, 495, 497*. 560*; - scribit Guil- lont, inagister, 574.
discordia inter Gallicos etalias tres lelmo de S. Amore, ipsique suum trac- UE Prkssohio, archidiaconus in cc-
nationes circa modum rectorem eli- talum transmittit. 495. clcsia Baiocena. in thcol. ning.,56.'). 5&5.
gendi, 215, 216; discordiae variae Noviomcnsis episcopus, 149, 130 *, dictus Reingot, magistcr in tlieo-
inter eas, 446,449, 521, 565 ; servien- 151. logica facultatc studcns, 574.
tes, V. Bkdellus, Servientes. V. papa III, 570. 626 * ;
constitu- Salkrnitanus, 517.
Anghcorum. Gallicorum, Norman- tiones suas Universitati Parisiensi IIE ToKCULAKI, 0. NlCOLAUS DE
NORUM, PlCARDORUM NaTIONES, Hec- transmittit, 586. Pressorio.
tor, Sigillum. V.Introductionem. papa I\', 314*. Wkioni. .375.

Nealfa (Riccardug de), r. Ricbarous pergamenarius. 267. NicosiENSis episcopus, o. Aeqioius.

DE Nealfa. Trecensis cpiscopus, .329, .3.30 *. NiFFUs (Oervasiua), v. Oervasius Nir-
Neapoli (Orcgorius de), o. Greqorius DE Barro super Ai.bam. 319, 320, FUS.
DE NeaPOLI. 321, ,321, 32:.. 311, 342 ; beneOciis NiGELLA (Jobanncs de), o. Jouanne.s de
(Johannes de), o. Johannes de ecclesiasticie privatur, 319-.'t21 ; nisi Nkiei.la.
Neapoli. paruerit papac mandatis exsilii poena (Simon de), o. Simon dg Nioei.la.
Neapoi.itanum itudium, 501. mulctctur, 324, 3i5. NlvELi.A (lierncrug dc), o. Beknkrus
Neckam (Alexanderi, o. Alrxander BiAKi), Or<l. Praed., 648,650*. DE Niveli.a.
Neckam. DK BHFAU, 574. NivEi.oN, cpiscopus Suegsionensis, 329,
Nemosio (Aubertus dc), 0. Aubertus I,E CllISTOI.EUK, 574. .m *.
de Nemosio. DoNiN de la Ko<-hrlle conversus ex NivKKNKNsis comes, 165 ; episcopui.
Nevei.lon (Johannes de), o. Jodannes judaismo, 202, 205 *. 0. OUILLELMUS BLBCTU8 NlVBKNEN-

DE Nevellom. DE EssoNE, inagistcr, 589. SIS,

702 [NDEX GENERAHS.
NoELLUs Latomi, 599. Parisiensi, 446, 449, 450, 451, 45.>, rus ;
dccanus, 17; et capituliim.
NOGENT, 18'5. 521, 523, 527, 530. 589; v. Natio- 172; episcopus. v. Nicolaus ;

NoNANCURiA (Nicolaus de), v. Nicolaus NES. scholaslicus providere debet singulis
DE NoNANCUKIA. NoTARii (Bercngarius). v. Berengakius annis scholis Novioniens. de rectore,
Noemannia, 338. NOTAUII. 370 ;
thesaurarius, 155.
Normannus (Johannes). v. Joiiannes Nottingham (Wilheliiius de), v. Guil- Novo Castello (P. de), v. P. de Novo
NOKMANNUS. LELMUS DE NOTTINGHAM. Castello.
(Riccardus), v. Richaedus Nor- NovAViLLA (llobertus dc), v. Robertus NoYON (Guillelraus de). v. Guillelmus
MANNUS. DE NOVAVILLA. DE NOYON.
Normannorum natio in Univcrsitate NoviOMENSis archidiaconus. v. Piiilip- NucuM vicus Parisiis, 598.

o
Octavianus, cpiscopus Ostiensis, apos- 321 certa capita servare jurat, 338.
; eodem anno 1277 condemnatae. 543.
tolicae sedis legatus, 47, 87, 88, S9. 339 regno Franciae expellitur.
; 556 *.

S. Mariae in Via Lata diac. cardi- 324. 325 jurat apostolicis se statu-
; Opiniones Johannis de Brescain clerici,
nalis. 378. 379. rum mandatis, 368. 369. Chris- T'. 206. 207.
Odelina, Hlia Richardi Normanni tal- TIANUS. Oxoniae conderanatae auno 1277,
liatoris, 260, 267, 429. Odo Eolins, miles, 16. 558; V. ROBERTUS Kilwardby.
Odo. abbasS. Germani de Pratis Parisien- LoMBARDus, S. R. E. diac. cardi- Petri Lombardi, v. Petrus Lom-
sis, 109, 131, 135, 139, 144*, 147, 153. nalis, abbatissae S. Mariae Suessio- isardus.
cancellarius S. Genorefae. ecclesiam nens. nepotera AnastasiipapaelV Pa- quae in Talraud aliisque Judaeorum
de Donno Medardo in Pontivo magis- risiis studcntem commendat. 41. libris continentur, 205 *; r. Talmud.
tro Evrardo confert, 444. DE S. Medeuico. 62. triginta et una ex Introductorio el
cancellarius Parisiensis, 8 *. de Polengeio, procurator nationis Evangelio aeterno excerptae. 272-276.
diacouus, 50. Gallioorum, 468. Ordonus, episcopus Tusculanus, 627 *.
DE Belleval, magister, libellura RiGALDi, Ord. Min. cathedraticus. OsoNviLLA (Guillclmus de), v. Guillel-
diffamatorium publicat contra magis- postea archiepiscopus Rotomagensis, Mus de Osonvilla.
trura Guillelmum dictura Rigaut, 461. 211 *, 305 *, 340, 341 . 340, 351. (Rcginaldus de). v. Reginaldus
463 ; procurator constituitur ad de Romaco, frater, 211. DE OSONVILLA.
prosequendam appellationem senten- de Sully. cantor Bituriccnsis. 35. OsQUEViLLA (Johannes de). v. Joiiannks
tiae a Simone cardinale latae, 467, 37*; postea cpiscopus Parisiensis. DE OSQUEVILLA.
468.
r. GuiLLOTUs, bedellus. ibid. et 12, 63, 65. 82, 87, 88. (Petrus de). v. Petrus de Osque-
DE Bles, legum doctor, 502 *. Vicecomes. papae capellanus. VILLA.
DE Carnoto, decanus magistrorum 3S0. OsTiENSis cardinalis, 22*; v. Henricus,
Parisiensium in decrelis, 468. Officialis curiae Parisiensis, 69 *, 75. OCTAVIANUS.
DE Castro Radulphi, cancella- 23S. 405, 429. 416, 461, 403, 481. 485, OsTUEVANT (Archidiaconus de). 84.
rius Parisiensls, postea episcopus 490, 534. 542. 002 ; promulgat sen- OXONIA, 216.
Tusculanus, apost. sedis legatus. 69*. tentiam contra clericos et scliolares OxoNiAE magistri in theologica facultate
107*, 162*, 167, 170. 171, 172*, 174, qui flagitia comuiittunt, 481. rcgcntes raonentur ut Parisicnsibus se
179*, 201, 202, 203. 204, 205, 206, OissEi.LO (S. Martini ecclcsia de), 483. conforment. 169, 170; nullus ibi
208 *, 209, 210, 211. 218. Olivi (Petrus Johannis). v. Petrus Jo- doccat. nisi qui secundum inorem Pa-

DE S. Clodoaldo, 70. HANNIS OlIVI. risienseni fueritapprobatus, 189 ;

er-
DE S. DiONYSio, canonicus Pari- Opiniones decem anno 1211
Parisiis rores de corum consensu conderanati,
siensis, 437 ; electus Parisiensis, proscriptae, 170, 171. 172*, 173, 310. 558; de Oxoniensibus vcnientibus
589*; decanus theol. facult., ma- 328; V. Stephanus de Vaunesia. Parisios, 612; v. Cancellarius, Jo-
gister, 595, 638. tredecim a Stephano episcopo Pari- HANNES PeCKHAM, RobERTUS GrOSSE-
DE DuACO, doctorin theologia. 319, siensi anno 1270 conderanatae, 486. TESTE, ROBEETUS KlLWABDBY;
321, 324, 325, 338, 339, 341, 342, 350*, ducentae undeviginti Sigeri de Bra- Oionienses fratresOrd. Minorum, 224,
3ti8. 369; beneficiis privatur, 319, bantia, Boetii de Dacia et aliorum ab 225.

P. DE Novo Castello, magister, 516. Pagus, magister, commentator senten- Pareti villa prope Parisios , 5ij9
P., natus Sixti civis Romani, 153. tiarum, v. Johannes. 594.
P., schoiaris Parisiensis, 642. Pallium, 586. Parisiensis Biblia, 316*, 317*.
P., succentor, canonicus Parisiensis, 75. Panormitanus archiepiscopus v. Gual- ecclesia B. Mariae vel Nostrae Do-
P. de Valentia, Ord. Praed., 288*. TERUS. minae, passim
in generalis ecclesiae
;

Paganelli (Bernardinus), v. Beunardi- Papa (Petrus de), v. Petrus de Pa- firmamento tanquam sidus praelucet
Nus Paganelli. PA. irradians, 419; archidiaconus, v.
 INDEX GENERALIS. 703
Ancherils, Galfridi.s, Gekardls, Parisiorum burgi. S. Gcnovefac. S. siTus, Tempi.ariorum domus, Ter-
guillelmus, johanxes, nlcolaus. Germani de Pratis, S. Marcelli. MARUM PALATIUM, TURRITA DOMUS,
Philippus;
cancellarius, v. Cancel- clausum. u.Brunelli. Mali Vicini. VlGlLES, VOLTA S. Qui.NTINI.
LARius, Cancellauia ; caiionici. 59; collcgia, V. Collegium. Pakisius, c. Johannes, Nicolaus de
canoaicorum catliedrae in Universi- ecclesiae. monasteria. t\ S. Antonii, Parisius.
tate Parisiensi, 251; cantor. v. Pe- S. Benedicti. S. Bernabdi, S. Catha- Parlamenta, 369.
TRUs; capicei-ius.
Alebran- 80; . RINAE. S. Christopuoki. SS. Cosmae Pakma (Johanncs de), v. Johannes de
DINUS, Ansellus. Bertaudus. Cle- ET Damiani. S. Dionysii. S. Dionysii Parma.
MENS DE S. GeKMANO. GuILLELMUS DE Passu. S. Eligii. S. Uenovefae. S. (Hugo de). V. Hugo de Parxia.
de Monciaco. Guillelmus de Monte- Oenovefae parvae. S. Germani .\u- Parmensis (Bernardus). v. Bernardus.
MOBESCIACO. HuiiO DE BrUEROLIIS, tissiodokensis. S. Geumani de Pra- Parvisium (Paravisum), Parisiis, 46;{.
JOHANNES DE PaRISIVS, JoKDANUS, Honorati. S. Jacobi. S. Juliani
TIS. S. Parvus J., V. J. Parvus.
Odo de S. Dionysio. Petrus de Cor- Pauperis. S. Maglokii. S. Marcelli, Pastores in Francia, 224.
bolio. Petrus de Joigniaco, Petrus B. MaKIAE (B. PaRISIENSIS ECCLESIA). Patekisi in Lombardia, 207*.
RuFUS, Philippus Fortis Bkachii. S. Makiae de Vineis. S. Matiiurini, Patkiarcuae. archiepiscopi et episcopi
R. Capellanus, R. de Remis, Ro- S. Mederici, S. Nicolai in Cardi- hortantur in favorem fratrum Praedi-
BERTUS DE SoRBONA clerici, 600;
; neto. S. Nicolai de Lupara, S. catorum. 3,56.
jura. 123, 124; libcrtates et con- Pauli, S. Severini. S. Stepuani, Patritius de Hibeknia. magistcr de
suctudines confirmantur. 7. CO, 65. S. Thomae de Lupara, S. Victoius; nationc Anglicorum, 589.
66*, 76, 80, 121, 137; eorum- libri S. AuGusTiNi Eremitae, Carme- Patulo (Maria de S.), r. Maria de S.
que conservatio. 81. 296. V. Capi- I.ITAE, Caktusienses. Cistekcienses. Patulo.
tulum, Decanus Pahisiensis, Offi- Cluniacenses, DeS. Cruce Fratres. Pauli S. Parisiens. ccclesia. 409.
CIALIS, PaRVISIU.M. S. Lazari, SIiNORES, Poenitentiae Pavatus vicus, 597.
Parisiensis episcopus, Bartholo- v. Jesu Ciikisti fratkes, Pkaedica- Peckiiam (Johanues), c. Jorannes Peck-
MAEUS.GUILLELMUS ArVERNUS, GuiL- TOKKS. Pkaemonstratenses, S. Tri- HAM.
lelmus (de cuanac), guillelmus de nitatisfratres.VallisScholarium. Pecusiis (Christophorusde), c. Christo-
Seignelev, Hugo, Johannes DE AU- flumina et Insula. v. Beveris. PHORUS DE PecUSIIS.
RELIANIS (clcctus). MaURITIUS, ODO Sequana. Insula Sequanae. Pedagium non solvilur a scholaribus
(DE SuLLY), Odo de S. Dionysio (elcc- hospitalia, v. Domus Dei. llospi- Parisicnsibus in cundo ct i-edeundo,
tus), Petrus de Nemours, Ranul- tale S. Nicolai dk Li para, S. Quin- 194. 237, 2:38.
PHUS. ReGINALDUS, SlMON, Stepha- TINI. Pelotieu (Rogerus le), v. Rogekus i.e
NUS, Tueoualdus. moutes, 13. S. Genovefa. Mons Pelotier.
Universitas. v. Universitas Pari- Martvru.m. Pesnaforte (Raiumndus dc). v. Rai-
SIENSIS. pontcs, c. PoNS Maunus, Pons Par- MUNDUS DE PeNNAFORTE.
Parisioruji civitas; ejusdem dcscriptio. vus. S. Michaelis. S. Nicolai. Peraldi (Guillelmus), v. Ouillklmus
55. 56; est paradisus dcliciarum, portac Buci. 108*;: de Coupe- Peraldi.
21*, 24, 127; idonca capicnJas a<I Gucule, 271. 272; S. Kustacbii (Mon- Peregrinus Cesomasessis, inter novi-
animas, 24; civitas litterarum. v. tis Martyrum), 405, 407; S. Geuo- tios Ord. Praedicatorum enumeratur,
Cariath Sepuer; artium urbs fa- vefae, 197; de Gibardo (Inferni S. 132.
mosa. 343; difncillimae ibi quaes- Michaelis). 134. 135*. 597; - S. Ja- PERGAMESARIUS. V. NlCOLAUS.
tioncsrcsolvuntur, 35; ralione studii cobi (Aurcliancnsis). 108, 420; S. Pebiculis (De) novissimorum tcmporum.
clerici de diversis partibus mundi Victoris. 195. 198. trictatus brcvis Guillclini dc S. Amore,
accedunt. 194, 343; divcrsarum na- viae : via qua itur ad Sequanam. 296*. 331. .m, .345. 36:t. 366. 391, et
tionum gcntes ibi conlluunt, 440; 62 ; du Fouare. 62 ruc as cscho- * ; passim;
scripta contrit hunc librum,
innumerosa ibidem .scholarium muiti- liers de Saiiict-Denis, 443*. I'. Mau- 297*. 415*. 417. 497*.
tudo. 241 ; ut contendat Bupergredi ukrti platea. Pekifisis. i. e. itcpi fuatu;, liber nutgi-
numcrosam multitudincm laicorum, Amigdalorum, Ai.exan-
vicuB, F. stri Johannis Scoti. 10<i. 107*.

50 ;

celcbris ibidem rccursus thco- DIU ANGLICI, DE ArrREBATO, BlEVKA, Perusisus episcopus. 277*.
logorum. 65;
est locus, in quo Britonakia, Bucherie, Ad Cacabos, Petragoricessis cpiscopus, e. Raimus-
aurum conflatur, i. e. theologia doce- Campelli. Cardinetum, .S. Cukisto- Dus d'Aubero<'he.
tur, 92, ISi; estalvcus studii litte- PBOKi. SS. Cosmae et Damiani, Petki S. Caksotknsis abbatia. v. Cak-
rarum. quo gencralis ccclcsia irrigatur CoupE-OuEULE. Cvtarae. Eramiiour notknsis.
et foecuadatur. 126-128, 384 ; docu- DE BlUK, AUX EsTLVEK. FRKilDI MaN- Pktei Lkonis (Qratianus), v. Orahanus
mentorum suorum flucntis omncm TEI.LI, FURNI, GaKI.ANDIAE. HaUTK- Pktri Lkonis.
terr.ini rigat, 312; parens scicntia- keuille, S. HiLARii. De Hykondale, (Hugo). c. Huoo Prtbi Lkonis.
rum, 136. 139. 140. 3J1; periliae Hucheta, Landekici. in Laaso, Ma- (Jordanus). v. Jordanus Pkthi
summne sinus. de suac scientiae plcni- Gsus vicus (S. Jacoui), Maumoseto- Leosis.
tudino rcplens orbem, 342; hiuc pro- nvn. NucuM, Pavati.h, Plaustri, Petri Sakracksi domus Parisicnsis,

cedit inclita doctorum prosapia. 313 Poketarum, Potatorii. Quadriga- 2:i8, ZV.), 290, 291 ; - vicus, 597, 598.
dc Parisiisfonslimpidusscicntiarum RiAE, Sarraceni (Petki), Skrpentis. Pktrus archidittconus Uclvacensis. KA.
emanat. de quo potant cunctarum po- SORUONISTAKUM. S. STEPUAM DE Blescnsis archidiaconus Balhonien-
puli nationum, jbid. V. Studii^m Gressious, S. Vll-TOKIS. is, 25. 27. , :i2. :i3. ;->.

Paiusiensk. V. BUROENSES. ('|VF>;, PRAEPO- canouicus S. Gcnovcfnc, 42. 43. 44.

 704 INDEX GENKRALIS.
Petrus, cantor Parisiensis, 12, 13, 14 ;
Petrus, de Joingniaco, canonicus Pari- Philippus Augustus. rex Francorum,
electus Tornacensis, 46. siens. in theol. magister, 595. 11, 59, 61*, 72, 99*. 120, 122*, 123*,
capellanus Roberti comitis Drocen- Joscei.ini, 580. 128, 170*, 141, 538; ejus privilegium
sis, 16. de Lambai.a. magister, terra ejus, in favorem scholarium Parisiensium,
cardinalis S. Chrysogoni, legatus 198. 59, 120, 122, 120, 128, 129, 141, 144 et
ap. sedis, super regimine seholarium Lemovicensis, decanus magistro- passim. T'. LuDOvicus IX, Philip-
Parisiensium, 8, 24. rum in physica, 468, 488. pus III.

diaconus, 50. DE Lengres; statutum magistro- Phii.ippus III, Francorum rex, rcnovat
iVIeldensis episcopus, 161. rum medecinae contra eum. 488. privilegium Philippi Augusti et Ludo-
regisFrancorum nuntiusad Alexan- LiGEEii. magister decretorum Pa- vici IX in favorem scholarium, 538;
drum IV, 334. risiis, 210. concedit ut 24 scholares duas domos
scriptor, 20. LoMBARDUs. magister. 82. 471, eis a thesaurario Rotomagensi traditas
sigillator, 565, 567, 494, 645. 649*; ejus falsa sententia possideant, 579; de defensione ma-
Alphonsi, Hispanus, Ord. Praed.. de Christo homine, 4; opiniones gistrorum et scholarium Parisiensium,
542*. quae a magistris Parisiensibus non 5.38; edicit ut conventus S. Germani
DE Alveenia, magister, 516; tenentur, 220;
opus cjus, scilicet de Pratis duas capellanias instituat,
rector Universitatis, 521, 530. 597. Sententiacpraefertur in scholis Bibliae 567. 508; Ivoni abbati Cluniaccnsi
DE S. Amore, rcctor Universitatis sacrae, 473. concedit commutando quemdam vicum,
Parisiensis; appellatio ejus contra ma- (de Ons) Majoris Cai.eti in Roto- 494;
litlerae ejus in gratiam scho-
gistrum Philippum cancellarium Pari- magensi ecclesia archidiaconus. magi- larium de Sorbona, 580; privilegia
siensem, 588. ster, 450, 457. clericorum qui ejusobsequiisinsistunt,
dictus Archiepiscopus. magister DE Maloforamine. magister scho- 591.
theologiae Parisiis, 210, 211*. laris S. Thomae de Lupara, 002. IV. Francorum rcx. 123*, 035, 6.38*.
DE S. Benedicto, 648. MANDi:CATOR,r.PETRUSCOMESTOR. archidiaconus Parisiensis 50.
de Bosco Rogeri, magistr. scho- DE Medioi.ano, vicecancellarius S. .
archidiaconus Bituricensis, magi-
laris S. Thomae de Lupara, 003. R. E., 633*. ster decretorum Parisiis, 210.
de Capua, patriarcha Antiochenus. MoEELi.i. 598. archiepiscopus Bituricensis , 222,
85, 85*. DE NEMOURS,Parisiensis episcopus. 223, 224.
Cellensis, abbas S. Remigii, 18, 68. 69, 69*, 70*, 75, 70, 78, 79, 80, 82, Aurelianensis episcopus, 156.
19*;
scribit ad Johannem Saresbe- 87, 88, 93*. . comes Atrebatensis, 17.
riensem de scholis Parisiens., 21; DE OsQUEViLLA, magister, 574. electus Ebroicensis, 485.
Petro cardinali S. Chrysogoni magi- DE Papa, canonicus ecclesiae No- cpiscopus Belvacensis, 16.
strum Crispinum scholas Parisienses viomensis, 155, 156. BUKETYN,409.
aditurum commendat, 24. Parvi's, cancellarius Parisiensis, .
CoMiN, civis Parisiensis. 405, 407.
DE Chambekiaco. canonicusS. Au- 179, 180*. DE CuRiA, decanus facultatis medi-
domari, magister, 476. PlcTAVENSis , cancellarius Pari- cinae, 490.
DE Chambleyo. magister, 378. siensis, 01*, 06*. DE FONTANETO, 349,
DE Claustro, 599. POINLANE SeU PUNGENSASINUM, ci- FortisBraciiii, canonicusecclesiae
DE S. Clodoai.do, 70.
Coccus, 384.
de Collemedio, magister Parisiis,
-vis Parisiensis, 271, 272, 349, 350*.
dictus Keoier, magister, 109*.
dictus RovELE, serviens in facul-
Parisiensis, 154, 1.55, 156.
DE Greve. cancellarius Parisiensis,
Noviomensis archidiaconus, 81*, 85*,
102. tate decret., 628. 93, 102, 111, 112, 133, 134* ejusdem ;
DB CoLUBEio, magister, scholaris RuFus. seu RussEL, Rossel, cano- laus apud cxteros late patet, 148;

S. Thomae de Lupara, 602. nicus Corboliensis, 389; canonicus injuriatus a senescallo Viromandensi,

DE CoLUMPNA. magistcr, .379.
CoMESTOE (Manducator), cancella-
rius Parisiensis, 8, 649.
Ebroicensis, in theologia magister Pa-
risiis, obtinere potest
dignitates non obstante defectu
ecclesiasticas
nata-
- 148-150. V. Introductionem.
DE Hakvengt, 50. 53, 139*.
DE Liviis, 59, 120.
DE CoNELETO, archicpiscopus Co- lium. 408; v. insuper. 381; cano- DE LoNGES, canonicus Bcati Mar-
rinth. Ord. Praed., 556*, 5.59*, .560*. nicus Paris., 439, 440*. tini Turonensis, 190*.
DE CORBOLio, canonicus Parisiensis, S., martyr, 319. DE Rns, 434*.
magister in theologia, Cameracensis DE Salinis, ejus opus super decre- DE SABAUDiA,eIectusLugdunensis,
episcopus, postea Senonensis archiepis- tum, 648, 650*. 206.
copus, 12, 14, 70. DE Tarantasia, episcopus Ostien- DE Thoriaco, cancellarius Pari-
CoRNUBiENsis, procurator nationis sis, Ord. Praed., 288*. 385, 046. siensis, Ferrandum fratrem regis Ara-
Anglicorum, 468. DE Tewksburia. Ord.Min. ex An- gonum sineexamiue licentiare intendit,
DE DivioNE, nuntius Universitatis glia, 186, 187*, 415*. 588; liscum rcctore et artistis, 605-

Parisiensis, 394, 401, 402*.

S.
dictus DoYTE, magister. scholaris
Thomae de Lupara, 603.
DE Verno, paedagogus Odonis de
Sully, discipulus Petri Blesensis, 36.
de Villa Blovana, 598.
622, 022*, 623, 024, 039,
PicARDiA provincia, 338.
PicARDORUM natio in Universitate Pa-
DE Ernancuria, 222. DE ViRETO, magister decretorum risiensi, 390, 391, 446, 449, 450,
HisPANus, magister, auctor Sum- Parisiis, 210. 451, 452, 521, 530, 589; v. Natio-
mularum, 541*. V. Joiiannes XXI. DE Vylarcheaus, in theologia ma- NES.
JoHANNis Olivi, Ord. Min., 596*. gister, 597. PiCARDus dialectus, 12:3*.
 INDEX GENER.VLIS. 705
Pktavensis (Gaufridus), v. Gaufridus 97 *, 97, 99, 100. 101. 102, 104, 106, liU tandem finis imponitur, 402, 403*;
PlCTAVENSlS. 108. 108*. 109*, 112, 113, 131, 1.32. eorum scholae Divionenses tlieolo-
(Guillclmus), V. Guillelmcs Pic- 143, 153. 157. 158, 167. 172*. \M. gicae facultatis, 176; in causa Tal-
TAVEXSIS. 173. 176, 187, 190, 202. 203. 204. 205, mud, 202, 203. 204, 205; priori
(Petrus), V. Petrls Pictavensis. 210. 211. 211 *. 214. 247, 248, 252-258. eorum Parisiensi scribitur de absolu-
PiE d'oe (Jobanna), c. Johanna Pie 259, 279-285, 287. m, 299. 300. 301. tione scholariura, 143; privilegia eis
d'oe. 304, 305, 306-.308. 314. 315, 317, 319, conceduntur, 592.
I'. .\eqidius de

PlLEUM etejus U3US in facultate medici- 320, 323*, 325. :!27. 323. .329. 332, Lessinio, Alhertus Magnus, Beren-
nae, 502. 3.33-335 *, 339, 340. 342, 344, 347 *, oarius Notarii, Bernardus Guido-
PiLMiL (Vincentius de). v. Vincentius 318, 351-3.-W, 361. 362 *, 363, 366, 367. NIS. BoETIUsDaCUS, B0NUSlIOM0,CON-
DE Pn.MiL. 369, 370, 374, '389, 390, 392, 393, 400, RADus Teutonicus, Elias Bruneti,
Pisis (Bartholomaeus de), v. Bartuolo- 413, 414, 419, 420, 433 *, 435, 439, 451, Florentius, Gaufridus de Bello-
MAECS DE PlSIS, .'!29*. 469, 478, 484, 485. 487*, 494, 495, Loco, Gaufridus de Blevello, Ger-
Pissiacensis archidiaconus, de contribu- 504, 505*, 542. 556*, 557*. 567*, ARDUS DE FrACHET, GuERIUCUS, GuIDO
tione magistrorum et gcholarium in 592, 593 *, 624, 625, 627 ;
eorum DE Claromonte, Guillelmus de Al-
debitis Universitatis. 428. adventus Parisios, 94 * ; ecclcsia TONA, Guillelmus de Malliaco ,
Pizi (Manfredus). v. Manfredus Pizi. S. Jacobi, 96; jus in locum cumdem Guillelmus de Moekbecka, Guil-
Placentinus episcopus, v. Ai.bertus, recipiunt ab Univcrsilate Parisiensi lelmus Peraldi (Lugdun.). Guillel-
HuGO Petei Leonis. ct Johanne decano S. Quintini, 99-101 Mus (familiaris Gregorii IX), GuiL-
Plaillv (Oise) (Villici de) graviter vul- instruuntur in theologica facultate lelmus Redonensis, Ol illelmus de
nerant scholares Parisienses, 561. (a magistro rcgente Johanne decano Tocco, Henricus Teut. (de Colonia).
Plastri. Plaustki vicus, 597, 598, GOO. de S. Quintino). 101, 253 comnien-- ; HuoodeBii.omio. Humbertus. Jaco-
Plate Piere (Li), locus Parisiens., 599. dantur magistris et scholaribus Pari- Bus de Buoncambio, Jacouus de Vo-
Plato, 53, 51. siensibus, 97 ; commendantur Lu- RAGINE, JOHANNES DE AlLODIO SeU
Plembosc (Helyas de), v. Elias de dovico regi Franciae ab Alexandro IV, Aurelianis, Johannes de S. Bene-
Plembosc. 333; primus magister in Universitate, dicto, .Tohannes de Montemirabili,
Poenitkntiae Jesu Christi fratres (Sac- V. KoLANDUS ordiiiationcs dc stu-
; JOHANNES DE NeaPOLI, JoHANNES
corum), :m, 43.3,638*. diis, c. Capitulum ;
decelebratione PUNliENSASINUM, JoIIANNES QuiDORT,
PoiNLANE (Petrus), V. Petrus Poi.s- divinorum, 93; conceditur cis terra JOHANNES TEUTONICUS, JoHANNES
LANE. quaed.ira extra porlam S. Jacobi, 108, DE Turno, Johannls de Vercellis,
Point Larne (l'asne) (Stephanus), v. 108 * ;
compositio eorum cum capi- JouDANUs, Lambertus Autissiod.,
Stephanus Point Larne. tulo Parisiensi circa parochiam S. Matthaeus Mau-
(prior Parisiens.),

Poi.NTi.ASNE (Guillelmus), v. Guillel- Bcnedicti, 97 * ;

de statu domus RiTius, Nicolaus Biaud, P. de
MUS PolNTLASNE, PUNOENSASINUM. Praedicatorura Pansiensiuni, 108, Valentia, Pekegrinus, Petrus Al-
PoNcELLO (Guillelmus de), c. Guillel- 109 ; discrimen intcr eorumdcm et. PIIONSI, Petrus de Conkleto. Pe-
MUS DE PONCELLO. Minorura fratrum scholas, 631, 635* ;
TRUS DE TaRANTASIA, RaIMUNDUS
PONGENSASINUM, V. PUNGENSASINUM. disputatio eorum de pluralitate DE Medulione, Raimundus de Pen-
PoNS MAGNUS Parisiensis, 55. bencficiorum, 157, 158; aliquidoctri- naforte, Richardus Clapwku Ro-
PARVus Parisiensis. 55, 56, 238, nam Thomae oppugnant. 567 *; accu- BERTUS KlLWARDBY, ROLANDUS, Sl-
239. santur ab Universitate Parisiensi, 252- mon de Valle, Stkphanus Lom-
PoNTE Arche (Guillclmus de), v. GuiL- 2j8 ;

dissentio inter ipsos ct Uni- BARDUS. STEPHANUS DR SaLANHACO,
LELMUS DE PONTE ArcIIE. vcrsitatem Paris.. '226, 212 sqq., 247 Stephanus de Varnesia,Thomas DE
(Nicolaus de), v. Nicolaus. sqq.,ctdeinceps; corapositiointereos Aquino, Thomas Cantimpratanus,
PoNTiGNiAco (.\bbas dc), 183. inita ct magistros Parisienses notili- Waltkrus Tkutonicus.
PONTISARA (de), B. Adam, Ivo, Stepha- Re-
catur archicpiscopis Bitiiricensi, PUAEMONSTRATENSIS Ordo. 372.
NUS DE PONTISARA. mcnsi Rotomagensi, 304
ct compo- ;
Prakmonstratknsium domus Parisiis

PoRETANUS (Gillebertus). c. Gil.LEnER- sitionem eamdem Alexander IV irritam studentium prima fundainenta, 238,
TUS PORETANUS. declarat et reprobat, 319, 327; 239, 290, 291 ;
eorum domorum
Poketaui:m vicus Parisiens.. 574, 579, eorum defensionem Alexander IV sus- taxatio, 179, 232. 233 ; studentibu
580, 599. cipit, 342; in consorlium Univcrsi- permittitur babcro altarc portatile,

PoRPHYRil introductio in Categorias,278, tatis Parisiensis recipi de1>ent, 217, 429.

279*. 279-2f5, 390, 391, 392; magistri Puaeparatorium in Evangelium aeter-

PORTELANCE (OUbertUK), V. OlLBEUTUS generalis fratrum defeiisio, v. IIu.miier- num, V. Introductorius.
PORTELANCE. TUS; laudantur ab Aleiandro IV, Praepositura S. Benedicti de Kc-
PoHTiuNcuLA (Capitulum fratrum Min. 351, 352 ;

querelae praclatorum con- grcssu, 200.
apud S. Mariam dc), 96 *. tra eos. 287, 288 ;
rcnuunt intercae PuAKPOsiTis (Pritot) Parisiensis, .59,

Po.sTEL (Nicolaus), v. Nicolaus Postel. concilioab episcopis provinciarum Se- 60, 121, 223. 538, 579; c. Thomas ;

PoTARius (Tliomas), v. Tuomas Pota- nonensis ct Rcmensis indicto, ut lis ejus juranientum, (iO. 121, 122.

RIUS. componerctur inter ipsos et Ouillel- Pbatis (Kogerus dc), c. Roc.KRUs |>K

PoTATORil ricus Parisiens., 599. nium dc .S. Amore, 329; statutum Pratis.
PoTETARiA (Laurcntius de). v. Lauren- Univcrsitutis magistrorum artium Pa- Pratum S. Oermani, c. S. Obrmani.

TIUS DE POTETARIA. risiensium de impensis in causa conlra S. Pukjbcti apud S. QuinliDum NoTiom.
Pbaedicatores fratres, 93, 94*, 95, 9(5, fratres Pracdicatorcs, 2.">8, 259; dioec. abba, loO.
89
Chart. Univ. Paris. \.
 706 INDEX GENEKALIS.
Prepositinus Cremonensis, cancellarius Procueatoees nationum quatuor, 162, Provisor S. Thomae de Lupara, v. Jo-
Parisiensis, 65, 66*. 74*. 178, 179, 227 (Anglicorum), 446, 449 THOMAS.
IIANNES,
Pressorio (Nicolaus de), v. Nicolaus 450, 451, 452, 475, 525, 530, 531, 570^ Provisores Univcrsitatis Parisiensis,

DE PrESSORIO. 577, 628, V. GuiLLEMUS de Insulis 118.

Prisciaxus, 28, 138, 278; minor et Jacobus de Duaco, Matthaeus de Proxenetica, 533, 5.34*.

major, 228, 2.30*. Arginis, Mauritius de Hibernia, Prulego (L. de), v. L. de Prulego.
Prissianus, V. Priscianus. Odo de Polengeio, Petkus Cornu- Prutenorum natio, 318.

Peivilegia religiosorum rescinduntur, mENSis,RoiiERTUs RuEus, Stephanus Pruvinensis (Droco), v. Droco Pruvi-
262, 267 ;

eis redduniur, 276, 277. Gebenensis. T'. Introductionem. nensis.
Universitatis, v. Univeusitas. parvi Sorbonae, 509, 510, 511. PsALTEEiuM deccm chordarum. liber ab-

Procurator scholarium seu Universi- Prosper S., 417 *. batis Joachim, 297*.

tatis, de jure comrauni possunt habere, Provincialis quidam baccalareus intrat PuNGENSASiNUM (Petrus), V. Petrus
82; deinde, 147, 160, 193; procu- in Ord. Praedicatorum, 132. POINLANE.
ratores, 236 et passim. Provisor doraus Sorbonae, v. DoMus (Johannes), v. Johaxnes Pungesa-
Universitatis in Curia : HuGO de Sorbonae. SINUM.
SeGHUIN, 241 ; GUILLELMUS DE S. domus Cisterciensis Parisiis, u. PuTEO (Johannes de), v. Johannes de
Amore, 265. Cisterciensis Okdo. Puteo.

Q
QuADEiGABiAE vicus Parisiens., 599. QuiNCHi (Robertus de), v. Robeetus de 97*, 100, 108, 113, 114*, 117, 172;
Quidornoie (Johannes), v. Johannes QUINCHI. JOHANXES, ThOMAS.
V.

QUIDORNOIE. Qui.ntilianus, 28. QuiNTiNO (Gualterus, lohannes de S.),

QuiDORT (Johannes), v. Johannes dictus QuiNTiNi S. Noviomensis dioec. decanus. V. Iohannes, Guai.terus de S. Quin-

QUIDORT. TINO.

R
R., archidiaconus Nannetensis, 27. Radulphus Aoustin vel Barbitonsor, Raimundus Lullus, Ord. Min., 556*,
R., capellanus, canonicus Parisiensis, bedellus nationis Picardorura. 530. 628. 557*, 558*.
75. de la Bruiere, rector ecclesiae de DE Medulionk. Ord. Praed., 566.
R. de Fagiaco, scholaris Parisiensis, 565. Escreinville, 574. - DE Pknnaforte, Ord. Praed. ma-
R. de Falle, Ord. Miu., guardianus DE CouDU.N, archidiaconus Suessio- gister eeneralis,
" 113*, 154, 645, 648,
Stanfordiae, 217. nensis, 111. 649 *.
R. Meldensis, magister in raedicina, Dacus, magister, 231. Rain., archidiaconus Saresberiensis Pa-
516. Grosparmi, episcop. Ebroicens., risiis studens commendatur, 3.

R. de Remis, canonicus Parisiens, 81 *. 475*. Rainerius Uberti, 380.

Rabanus, 417 *. Lasach, magister, 492. Ra,nulphus, Corisopitensis episcopus,
Radulphus, abbas Claraevallis, 109. DE Maidexstone, Anglicus. magis- 157.
abbas S. Genovefae Parisiensis, ter Parisiis, episcopus Herefordensis, de Hombloxeria, magister, epis-

175. 118*. copus Parisiensis, 589*, 595, 596*,

abbas S. Victoris Parisiensis, 159, de Monte Desiderii, magister 602, 603, 633,
210. theologiac Parisiis. 210. v. Albertus
Ratisbonensis episcopus,
capellanus Calliaci, 10.
PORTELAXCK. magistcr, scholaris Magnus, Ebeeardus.
electus Ebroicensis, v. Rad. Gros- S. Thomae de Lupara, 603. Rector scholarum Noviomensium sin-
parmi. DE RosA, Ord. Min., poenittntiarius gulis annis cligetur, 370.
episcopus Morinensis, 329, 330 *. Gregorii IX, 86 *. priino nominatur, 147 (rectores),
episcopus Parisiens. v. Ranul- VlCTORE, potius DE S. GeEE-
DE S. deinde. 160 ; v. 160 *; cujuscumque
phus de Hombloneeia. MARO seu Flaviacexsis, 644, 649 *. aut quarumcumque rector fuerit fa-
poenitentiarius papae, 85, 86*, 87*. Raerius de Musi, miles, 16. cultatum, 160*, 193, 236; rcctores
de Albussone, capellanus papae Raimuxdus, abbas S. Germani de Pra- artistarum, 38S, 390; primum in
et decanus Carnotensis, quamdam do- tis, 635. proprio sensu : rector artistarum seu
raura pio scholaribus pauperibus ac- capellanus et physicus papae, 440*. Universitatis, 215, 216, 22.3. 236, 378 sq.,
quirit, 474. Toletanus archiepiscopus, 279 *. 390, 455, 468, 475, 504, 521, 522, 523,
dictus Asgeenons, civis Remensis, Tolosanus comes, 151, 152 *, 246. 524, 526, 530, 531, 5:32, 568, 575, 576,
449*. d'Auberoche, episcopus Petrago- 577, 5fc8, 001, 628, 636, 644, 649*;
de Aueelianis, magister, archi- riccnsis, 584, 623, 624 *. moduseligendi rectorem, 215, 216, 455,
presbyter S. Severini Parisiensis, re- DE Caturco, capicerius Aureiia- 570.
V. Albericus de Re.mis, Guil-
gens in decretis, 574. nensis, magister, 469. lelmus, Johannes de Nigella, Jo-
89.
 INDEX GENERALIS. 707
HAXNES DE SlCCAVILLA, PeTRLS DE Renoldus de Hombloneria. r. Ranul- RoBERTUS.dictuSDEBoNDEVILLA.magis-
Alvernia, Petrus de S. Amobe, Re- phus. ter, in theologica facultate studens, 574.
MONDUS DE CaTURCO, RobERTUS DE Repetere scholares. 223. DE Coi.ERicA. magistcr. rcctor na-
Coleriva, Robertus de Winchelis. RiCHARDUS, archidiaconus Ebroicensis, tionuin Anglicorum, Normannorum,
V. Jntroditctionem. 379. 104 *, 104. Picardorum. 215.
Rbdonensis (Guillelmus), v. Guillel- reiRomanorum, 275 *. DE CouRfON, 71 * S. Stephani ;
MUS Redonensis. DE Alacrimonte. procurator Guil- in CoclioMonte prcsb. cardinalis. prae-
Regalis Montis abbas, c. Montis Re- lelmi de Saana, 572. ses coHcilii Parisiensis, circa studia,
GALIS. Anglicus, doctor theologiae Pari- 77. 78, 143, 2:12*. 249, 445. 622.
Regens actu, quls per eum intelligatur, siis, 85. DE CouRTON, magister. 502 *.
SJI. DE Barkntin, magister in theolo- DE Cressonsart, episcopus Silva-
Reginai.dus, archiepiscopus Colonien- gica facultate studcns. 574. nectensis. 446 Adanium et Henri-
;
sis, 21. dictus Bei.in, 48.3. cum Anglicos scholares Parisienses
episcopus Exoniae, IS, 19 *. Clapwel. Ord. Praed.. 627 *. cai-cere detentos liberandos curel, 560;
episcopus Parisiensis. 297. 298. 303. Cop.nubiensis. Ord. Min., Parisiis circa punitionem hominum de
304. 305, 30S. 315, 319, 32;j*, 324*. et Oioniae legit, 217, 218. Plailly, 561. 562.
325. 329, 330*. a35, 336. A37, 340, dictus Don Porche. 290, 291. DE DuAco, canonicus Silranecten-
341 *, 346, .Ul, :J4S, .350. 351, 356*, Faguee, 603. sis, physicus. 270, 271, 272*, 301,
357*, :9, 361. 36.3, 364. 367, 3<)8. i.EFenier. 597. 348, 350, :i51, 372. 411, 434 ;
nemi-
371. 381, 3S2, 388, 390, 392. 395, 401, DE FiscANNO, regens in decretis, nera compellere potest d contribuen-
402, 410, 414, 426. 428. 429, 446. 476. .574. dum in certis eipensis ab Universitate
Carnotensis, frater, 211. DE Nealka. canonicus Remensis, factis in lite contra fratres Praedica-
de Cornemark. decanus facultatis 573 *. tores. .301.
medicinae, 490*. Normannus, talliator, 2C6, 429. Dk Duaco. magistri, clerici princi-
DE Osonvilla, magister. 574. Normannus. serviens in facult. pis Achaiae. testamentum in favorem
Reingot (Nicolaus de), v. Nicolais de theolog.. 628. scholarium Sorbonae. 372-374.
Reingot. ROI.LANT, 483. dictus i>E Fovii.LA. magister in
Religiosi abjecto habitu leges et physi- DE Tabulis, magister decretorum theologica facultatc studens, 574.
cam in scholis audire et docere ne- Parisiis, 210. Grosskteste, episcopus Lincol-
queunt. 478;
non debent licentiari DK S. VicTOBE, :?9, 40, 649 *. niensis, 169, 186, l.9, 473.
in artibus. 5S7;
eorum privilegia RicheriusSenonensis. 298*. DE HiBERNiA, magistcr. scholaris
quantumad sacramentuni poenitentiac, RiciiERus. scholaris Parisiensis, 50. S. Thomae de Lupara, 602.
595. V. CoNciLiuM, Privilegia. RiDEi.LUS (Gaufridus). v. Gaufridus KiLWAHDnv, Ord. Praed.. archi-
Remensis archidiaconus, v. HuGO ;
UlDEI.I.US. episcopus Cantuaricnsis, 556 *, 558,
Virchiepiscopus. 593 * v. Guillelmus. ; RlGAI.DI OdO. V. OnO RlGALDI. .559 *,5<30, m~. 627 *, 616. 619 ;
Henricus, Henricus de Dreux, Jo- RiGAUT (Guillelmus), v. Ouillelmus Ri- Oioniae quosdam errores condemnat,
HANNES, JUHELLIS. ThOMAS. OAUT. 558.
canonicus r. Gerardus de Goi-
; Riis (Philippus de). v. Philippus de DE NovAViLi.A. 450, 456.
GNEI.IN, JaCOBUS RoBII.LARS. IVO BRI- Riis. DK QuiNCHi, canonicus Rotomagen-
to. Hichardus: dccanus, v. Fulco. RivoKRiGiDO (Thomas de). v. Thomas sis. magister in thcologia. :I89.
Remigii S. abbas circa punitionetu J. DE RlVOFRIGIDO. ROLLANT, 48:!.
presbyteri, o. Robertus, abbas S. Victoris Parisiensis. dictus RuFus, magistcr, procura-
festum. 62. 109. mi 41, 198*. tor nationis Normannorum, 530.
Remigius, magister. .599. archiepiscopus Cantuariens.. 626. LE Seeleuk, 600.
capellanus et physicus papac, 410*. barbitonsor. 493. DE SoRUONA, canouicug Camera-
Remis (Albericua de), n. Albkricus vk buticularius. 122. censis. postea Parisicnsis, 349, 374,
Remis. episcopus Atrebatensis. 84. .375 *. :i77, 391) *. .m, 420. 429, 430,
(Aleiander de), r. Alkxandek de '
Ord. Minorum, minister Franciae. 4:4, 44:t. 4^18, 449 *, 4(50, 475, 4), 486,
Remis. UiS. 490. 491, 492, 514, .5.34, 510, 580 ; -ap-
-^ (Oerardus de). v. Oerardus de presbyter S, Denedicti Parisiensis, probatio ejus ronvictus, 475 ; ccrtac
Rkmis. :i96. domus a Francorum rege ei concessac
Remondi:s de Catubco, rcctor nationis Rotomagcnsis archiepiscopus, 87. sunt, :}77; quasdam camcras ci Ore-
Gallicorum, 215. 88. gorius Ord. Vallis Scliolarium conce-
Remos petierunt aliqui magistri Pari- tit. S. Stephani in Coelio Monte dit, 490, 491 ;
dat ad opus schola-
sienscs post dispersam Universitatem. presb. card., legatus ap. scdis, de dis- rium Parisiensium quamdam domum,
145 * ; in scholarcs Remenses aliqua ciplma et statu Universitatis, 78, 79, :<49 ; de quibusdani scholis ei veu-
senteDUa ccclesiastica promulgari nou 80. 14.3, 143*, 249. 445. ditis, iiO. 4:tO ; heres Johannis rec-
potest, donec coram magistro suo I, come Droccnsis, ccrta posses- toris ecclcsiae de Benis, 448, 449* ;

velint justitiaestare. 6. siones domui S. Thomac de Lupara Nicolaus archidiac. Tornaccnsis quin-
Rkmundus, magister Parisiis, propter Parisiensis assignat, 11, 15. gentos libras ci contulit, 460; rcx
errores incarceratus, 207. II, comcs Drocensis, 15. Francorum ei certas roncedit domos,
Reserus, magister, 450, 456. DE Bkei.ei, vicarius S. Petri Fos- 4:14 ; testaments duo, <le rcbus im-
Rbnoalous CnBRiN, 69. sateniis, 6. mobilibuR ct mobilibus, in faTorem
708 INDEX GENERALIS.
scholarium suorum condit, 485, 486. ROGEEUS NOKMANNUS, 68 *. RoTOMAGENSE monasterium S. Mariae
DOMUS SORBONAE.
V. LE Pelotier, 603. de Prato. 213.
ROBERTUS DE SuESSiONE, magister de DE Pratis, 600. RoTOMAGENSis archidiaconus, v. Aegi-
natione Gallicorum, 589. RUFFUS, Anglicus, 603. Dius, Augi, Nicolaus; archiepi-
DE TlONVILLA, 574. RoLAKDUS, primus magister primus et SCOpus, 13. GUILLBLMUS, OdO RiGALDI,
DE TOEOTA, 599. sententiarius ex Ordine Praedicatorum RoBERTUS;
cancellarlus, v. GuiL-

DE WiNTiiELis, rector Universita- Parisiis, 94 *. LELMUS DE Canapevilla cantor, ;

tis Parisiensis, 468. RoLLANT (Robertus), v. Robertus, Ri- 87, 88; - officialis, 572; thesau-
RoBiLLARS (Jacobus), V. Jacobus, 449*. CARDUS ROLLANT. rarius. v. Guillelmus de Saana.
RocEio (Comes de), 17. RoMA (Aegidius de), v. Aegidius Ro- ecclesia, 477; S. Audoeni, 478;
RoDERHAM (Eboracensis dioecesis eccle- MANUS. majoris Caleti,u.PETRUs; Caletum
sia de), 259, 260, 314. ROMACO (Odo de) , v. Odo de Roma- majusetminus,477; S.Dionysii,483;
ROFFREDUS (Kpiphanius), 648, 650 *. co. S. Viviani, v. Balduinus de Aube.
RoGEEUS DE S. Albino, magister in RoMANA lingua, libri theologici scripti Rotomagum, 186.

theologica facultate studens, 574. in illa, 70. RoTRODUS, dominus Rotomagensis,22,23..

Alexandri IV nepos Parisiis stu- RoMANus, S. Angeli diaconus cardinalis, RovELE (Petrus de), v. Petrus de Ro-
dens, 326. 106*; legatus in Francia. 109, 113, VELE.
magister, cancellarius Oxoniensis, 119 *, 130, 141, 144, 157, 194, 234. RuA (Johannes de), v. Johannes de Rua.
560 *, 624, 626*. (Johannes), v. Johannes Roma- RuDOLPiius Geossi, electus Tarantasien-
miles. 534. NUS. sis, 205.
minister S. Mathurini Parisiensis, ROMELIA, 480. RuFFUS (Rogerus), v. Rogeeus Ruffus.
396. RosERiis (Terra feodalis de), 600 *. RuFiNus, minister fratrum Minorum Bo-
notarius dictus Carnifex,588, 589. RosETO (Guillelmus de), V. Guillelmus noniensium. 214.
Baco, Ord. Min., 135*, 316*, 317*, DE ROSETO. RuFUS, V. Mattiiaeus, Petrus, Ro-
329 *, 473, 474 ;
deplorat magistros (Johannes de), f. Joiiannes de BERTUS.
sententiaros, 473, 474. ROSETO. RuPELLA (Johannes de). v. Johannes
Castellani de Insula, 534. RoTAGiuM de Clauso Mali Vicini,61. DE RUPELLA.
dictus Laloier, in theologica fa- ROTBERTUS DE CoTON, magister theolo- (Praepositi in), 244.
cultate studens, 574. giae Parisiis, 210. RyCHARDUS, V. RlCHARDUS.

S., canonicus S. Benedicti Parisiensis. Savoner (Johannes le), v. Johannes le Oril.Praedicatorum oratur pro eis ut
104. Savoner. intrent ordinem Praedicatorum, 104;
Saana (Guillebertus de), v. Guilleber- Saxebuegensis praepo.^itus. v. C. de corum receptione in Ordinem, 108;
TUS DE SaANA. ScAMMEL (Walterus de), v. Walterus cum armis incedunt et tlagitia com-
(Guillelmus de), v. Guillelmus de DE SCAMMEL. mittunt. 238. 481, 540; de ser-
Saana. Scholae. V. Studium, Universitas. vicntibus conimunibus, 187 de ;
Sacro Cesarb (Stephanus de), v. Ste- ad Britonem, Brunelli, Nicolai ipsorum absolutione pro manuum in-
PHANUS. deParisius, Thomae FIamangi,i3. ibid. jectione in clericos, 74, 74*, 86;
Sagiensis episcopus, v. Frogerius. ScHOLARES Parisienses. 4, 5, 6, 16, 20. excommunicati ab officiali Parisiensi,
Sainteville (Johannes de), v. Johannes 45, 56, 59, 60, 62, 66, 73, 74, 75. 76, 161 ; Guillelnius episcopus, abbates
DE SaINTEVILLE. 77, 78 79, 80, 83, 85. 86, 87, 88, 89, S. Germani, S. Genovefae, decanus
Salamantini magistri ubique exceptis 95, 102, 104, 106, 108, 109, 113, 119, S. Marcelli Parisiensis suos homines
Parisiis et Bononiae regere possunt, 133, 134, 136, 137, 138, 139, 140, 142, constringant pro pace eorum, 139, 144,
291. 144. 147, 154, 160, 161, 162, 181, 194, 146, 147, 423; interfecti, 567, 569;

Salanhaco (Stephanus de), v. Stepha- 222, 223, 224, 238, 212, 279-285. 298, juramentum circa pacem in urbe,
NUS DE SaLANHACO. 299, 301. 304, 305, 307, 315, 320, 323, 222. 223, 224 ; Ludovicus IX a papa
Salinis (Petrus de), v. Petkus de Sa- 325, 327, 335, 339. 341, 347, 348, 355, monetur, ut sit favorabilis scholaribus,
LINIS. 354, 359, 364, 366, 368, 381, 382. 424, 140; monentur circa scholas et
Saraceni populi, 318. 446, 447, 463-467, 481-483, 484, 501, hospitia interdicta, 181; quomodo
Saresberiensis decanus, 75. 540, 561, 567, 569, 572. 636; - scho- sint tractandi a cancellario, 73, 74;
episcopus, 624; v. Jocelinus, Wal- laris Parisiensis non sit, qui certum solvant Johauni de Oualfrido mutuum
TERUS SCAMMEL. magistrum non habet, 79; quinam eis datum, 162.
V. Nationes, Uni-
(Johannes), v. Johannes Saresbe- scholares reputantur, 223 ; repetere, VERSITAS.
EIENSIS. V. Repetere ;
ab hominibus de Schoi.ares Parisienses pauperes, qui
Sarracenus Petrus, Johannes, V. Piailly graviter vulnerantur, 561; Boni Pueri dicuntur, 214, 371, 485;
Johannes, Petrus Sarracenus. aggressi sunt a servientibus magi- oratorium construere possunt, 371.
Sasson, clericus Romanus, nepos papae stri Gaufridiofficialis Parisiensis, 463; Parisienses pauperes S. Honorati,
Auastasii, Parisiis, 42. instigante Jordano magistro generali V. S. HONORATI COLLEGIUM.
 INDEX GENERALIS. 709
ScHOLARES Parisienses pauperes S. Ni- Servientes laici scholarium Parisien- Oermani de Pratis perpetratos punire
de Lupara. v.
colai S. Nicolai de sium, 60. 120 ; schoiarium. 68. 481, debet, 564,566 * ;
excommunicat
LUPABA SCHOLARES. 482. illos qui in festo alicujus nationis ne-
Parisienses Sorbonae, v. DoMUS Servius, 28. fanda perpetrant. 510 ;
Petrura de
SoRBONAE. S. Severini Parisicns. archipresbyter Alvernia Universitati praeficit in recto-
Parisienses paupercs S. Thomae de de discordia inter naliones orta, 44<). rem, 521; quondam abbati S. Ger-
Lupara, v. S. Thomae be Lupara 597 ;
ecclesia, 446, 459 *, 477, 573, mani de Pratis possessiones assignat,
DOMUS. 574. 562; statuit ut rector Universitatis
SciiOLASTicuM studium, 74 scholas- ;
Sexannia (Theobaldus de). v. Theobal- quater in anno eligatur. 455, 576.
tica socictas, 304. DUS DE SEXANNIA. SiMON diaconus, .50.

ScoTiA (Mattbaeus de), v. Matthaeus SiccAviLLA (Johannes de), c. Johannes episcopus Parisiensis, 476*.
DE SCOTIA. DE SlCCAVlLLA. prior S. Germani de Pralis, 595.
ScoTTus (Michael), v. Micuael Scot- SlGERUs DE Brabantia. magister in ar- de Alteis. canonicus Ambianen-
TUS. tibus, de natione Picardorum, 450, sis. 142. 143, 144.
Scriptura sacra, scu Bihi.ia, Parisiis 456, 487*, 523, etc; opinioncs ejus . SiMONETis, ANGLirus, scrviens
primum locum obtinet, 50, 170 ; ei condemnatac, 487*, 543; ejusdera nationis Anglicorum. .5:10, 628.
Liber sentontiarum praefertur, 473. pars. 523, 527-529. de Brabant, magister in artibus,
V. Parisiensis Biblia, Sexonensis SlGiLLUM Universitatis. prima mentio de nationc Picardoruni, 451.
BlBLIAE CORRECTIO. ejusdem, 98 ; confringi debet, ibid. DE Bhideport (D.ideport), archi-
SECANA, V. IXSULA, Sequana. USU8 conditionalitcr suspenditur, diaconus de Dorscte, 2:!1. 232*.
Secoviensis episcopus, 277 *.
103; cardinalis legatus 104* frcgit. ;
FoRTES, 231. 2:12*.
Seeleur (Robertus le), t. Robertus Universitas petit sigillum, KiO * ;
DE Lans. Ord. Min.. in theol. ma-
LE SEELEUR. conccditur ususejusdcm, 194, 234, 2;).5. gister. 595.
Seghuin (Hugo de), r. HuGO i>E Se- Cf. 227. 257. 379, 5;U. 563, 590. 591. DE S. Martino, celerarius S. Ge-
GHUIN. facultatis dccretorum, 503. novcfac, 374.
Seigneley (Guillelmus), v. Guillelmus facult.itis medicinae. 515. DE NlGELLA, 635, 636.
Seigneley. nationis Anglicanae, 232. TORNACENSIS, 45. 71 *.
Seint Cuir (Guillclnius de). v. GuiL- seu SiGiLLA magistrorum in theo- DE Valle, Ord. Praed.. 501 *.
LELMUS DE SeINT CuIR. logia (non facultatis), 100. 240. de Valleum, magister in dccretis,
Senatores Romae commendant Ludo- seu SiGiLLA provisorum Universi- 500.
vico VH Johannem Felicis Parisiis tatis. 118. SiMONETUs Anglicus, bedcllus nationis
gludiorum causa degcntem, 37. scu SiGiLLA quatuor nationum, 216, Anglicorum. v. Simon.
Seneca, 28, 405. 279, 296. 469, 571, 607, 614. SivRiAco (Johannes dc), c. Johannes de
Senensis cpiscopus, 277 *. SlQNUM quatuor nationum, 5:12. SlVBIACO.
Senescallus Viromandensis Noviomen- rectoris. 532. SiXTUS, civis Romanus, 1.53.
sis dioec, 148, 149, 150. Silvanectensis archidiaconus, 439; SocRATEs, 53, 51, 607.
Senetensis episcopus. 277 *.
canouicus. c. Robertus de Duaco; SoGNiES (Henricus de), v. Henricus dk
Senonense concilium. 107*, 145*. decanus, 160 *, 193, 2:. 439. SOGNIES.
Senonensis archidiaconus, 102, IGO ; c. ecclesia S. Mariae. 373. SoRBONA (Robertus de), c. Robertus dk
Johannes Barbitonsoh. episcopatus. 374 ; episcopus. c. SOEBONA.
archiepiscopus. Galte-
59:1 * ; v. Adamus. Garinus, Roberti:s de SoRBONAE collegium, c. Domu.s Sor-
BUS CORNLTI, GUILLELMUS. HeNBI- Cressonsart conservator privi-
; BONAE.
CUS, PeTRUS DE COHBOLIO. legiorum Universitatis, 89, 90* et pas- SOBBONISTABUM vicUS, 598.
Bibliae Correctio, 316. sim. 445. SoKRlER (Stephanus de), v. Strphanus
decanus. 105. SlMON. abbas S. Oermani de Pratis Pa- DK SORRIER.
praecentor. 1'30.
ris.. 1.58 *. 168.
SoTUi.ARKs fencstrati. laqueati. liripi-

(Richcrius), c. Richerius Seno- archidiaconus Pissiacensis, magis- piati, rostrati, 79. 230, 506, ,586.

NENSIS, 208 *. ter. 500. Spikknsis quidam canonicus intrat in

Senonis (GuillelmuB de), v. Qcillelmus S. Cacciliae presb. cardinalis, lega- Ord. Praed.. l''^.

DE Senonis. tus ap. scdis, deinde MartinuspapalV, Stationarii sive Librarii, 317*, 532,
Sentgntiae, liber, c. Petkus Lombah- 437. 445, 440. 449. 463, 4<)7. 4f)8, 469, 53:1.

DUS. 499, 520, 521, 540, 563, .561. 566, 567, Statuta, V. Umversitas.
Sbpultuba magiatrorum et scholarium, 569, 570. 571, 575, 576, 579, 595; Stephani S. dk Gbkssibus ecclesia Pa-
67, 79, 99, 230, 515, 586. circa bona a Gaufrido de Barro Sor- risiis. 80, 91. ^X 100. 108, 219*, 434;

Sequana, 55, 02, 62 *. 1S6. fiM. bonae domui relicta. .520 dc dissi- ;
vicus, 420, 4.34 *, 600.
Serpentis Ticus Parisicns., 597. .598. diis placandis intcr quatuor nationes. Stkphanus, abbasCIaraevallis, 175, 176*,

Sebvientes caoonicorum Parisicnsiuni. 44<), 419, 521 ;

dclinit modum 196-198. 208. 215. 216, 289. 290.
60. denunti.indi congregationes gcnerales, archidi.iconus Meldcnsis, niagistcr
commune Universitatis a nationi- 575, 577; dc roagistris ct scho- theoloxiac Parisiis. 210.
bus elccti; corum privilcgia, 181, 399; laribus qui abutuntur privilcgiis. 44<); archidinronus Parisicnsis. <i9.

publici, qui vocantur bcdelli, 25<J eju* scntcntia contra luag. Oaufri- Cantuaricnsis archidiaconus, libros
C. IlKDELLI. dum canonicum et oflirialein Parisien- suofl 81'holaribus Pariiiensibus paupe-

furni episcopi Paris.. 46.'l-465. lem. 46:) ; excessus a monacbis S. ribus Icgavit. I9:i.
710 INDEX GENERA.LIS.
Stephanus, cardinalis opiscopus Prae- Stephanus de Luyl, magister, scho- Studium generale Palentinum restau-
nestinus, 297*. laris S. Thomae de Lupara, 603. ratur, 431.
cl(!ricus, 70. DE Moret, 597. generale Placentinum, 208, 209.
clericus comitissae Drocensis. 16. PoiNT Lakne, .598. generale Salamantinum, 291.
decanus S. Aniani Aurelianensis. DE Pontisara, praepositus seu ad- generale Tolosanum, 157.
222. ministrator S. Germani de Pratis, in Parisiense, 87. 182, 191, 216, 226,
decanus S. Germani Autissiodoren- magistros et scholares Parisienses gra- 257 sqq., 591, 298. 299, 308, 325, 361,
sis Parisiensis regens in tlieologica viter saevit, 564, 565, 566. 3t52. :i66, 381, 472, 504; ecclesiae
facultate, 165, 165*. DE Peuvino, canonicus Remensis, fundamentum, 257, 296; quasi li-

episcopus Parisiensis, v. Stkpha- 143, 144. gnum vitae in paradiso est in ecclesia
Nus Tempier. Remensis, cancellarius Parisiensis, Parisiensis studii disciplina, 279;quod-
episcopus Tornacensis, antea abbas 74*, 81, 81*. dam in caelo militantis ecclesiae lumi-
S. Genovefae Parisiens., 12, 42. 43, 44, DE Sacro Cesare. 222. uare, 392;
quasi flumen Dei aquis

-43, 46, 48.

Ord. Praed., provincialis Lombar-
diac. 131. 132.
de Salaniiaco, Ord. Praed., 158*,
172*, 419*.
de Soeriek, magister decrctorum
repletum Parisiense studium scientia-
rium ubertate foecundum, 479; v.
Paeisiorum civiTAS; studium
presbyter de Cella. 70. Parisiis, 210. Parisiense in periculo, 89; in-
presbyter de Corbolio, 70. Tempier sive de Aurelianis, can- terrumpitur, 118 sqq. 134; mul-
prior S. Benedicti Floriacensis, 218, cellarius Parisiensis, postea episcopus tum perturbatur, 166, 257 sqq., 480;
219*. Parisiensis, 437, 438, 410, 441, 444, non transferatur, 324; v.Universitas.
Alexii, civis Romanus, 165. 448, 476*, 485, 486, 494*, 541, 543, solemne, 478.
DE Alver.nia. canonicus de Gor- 556*, 557*, 571, 589*, 625, 626*, Stupis (Ada de), v. Ada de Stupis.
nayo, magister, 469. 6.33, 635*; homo pertinax et obsti- SuESSioNE (Adam de), v. Adam de Suks-
Baatel, nuntius Gregorii IX ad natae mentis. 438, 438*; nomen et SIONE.
regem Francorum, 132. officium decani sibi assumit, 440, 441 (Robertus de), v. Robertus de
Bep.ot, 68; filius ejus, qui fuit conderanat primo decem, deinde SUESSIONE.
magister, ibid. ducentos undeviginti errores, v. Opi- SuEssiONENSis archidiaconus, v. Johan-
nE BoNA Valle, magister, 469. NIONES. NES de Parisius;
decanus, 144,
dictus Caillot, magister, scholaris DE Varnesia, Ord. Praed.; errores 145; episcopus, v. Hugo, Nivelon;
S. Thomae de Lupara, 602. decem ejusdem Parisiis conscripti, 170. thesaurarius, 503.
Gebennensis, magister, procurator 171, 172*; V. Opiniones. Sui.iiiAco (Johannes), v. Johannes de
nationis Gallicorum, 530. Steabo, frater Ord. Min., v. Bertran- Sui.IIIACO.
DE Lago. presbyter, 565. Dus DE Baiona. SuLLY (Henricus de), v. Henricus de
Langton, magister, archiepiscopus Strigoniensis archiepiscopus, 277*. Si:lly.
Cantuariensis, 71*, 98, 99*, 102, 105, Studia generalia Ord. Praedicatorum (Mauritius de). v. Mauritius de
110, 316*. Coloniae, Bononiae, Montispessulani SULLV.
DE Limoges, clericus, 598. et Oxoniae. 211*. (Odo de), V. Odo de Sully.
DE LoRKiz, magister iu decretis, Studium generale Bononiense, 291. SUPERTUNICALE, 586.
210. generale Neapolitanum, 501. Sybii.la, u.Yor Rcnoaldi Chevin, 69.

Tabui.is (Richardus de), v. Riciiaedus Temericour (Jacobus de). v. Jacobus Tewksburia (Petrus de), v. Petrus de
DE Tabulis. DE TeMERICOUR. Tewksburia.
TaCITUS CORNELIUS, 54. Tempier sive de Aueelianis (Stepha- Th. de Sancto Aegidio, 233*, 237*,
Talmud libri conquirendi et delendi in nus), V. Stephanus Tempier. 238*, 290*.
regno Franciae, 173, 174; Grego- Templarioeum dombrum taxatio, 233. Thalamuth, V. Talmud.
rii IXOdonis legati circa eos aliosque
et Termarum (Tcrminorum) palatiura Pa- Thama (Abbas de), 576.
libros Judaeorum, 201, 202, 203, 204, risiis. 270, 271, 349, 377. 396, 434, 519, Thelonerii Franciae molestant nuntios
205, 209-211. 520, 600. praelatorum Daciae, 221, 222.
Taeantasia (Petrus de), v. Peteus de Teutonicus (Albertus), v. Albertus Theobaldus, abbas S. Genovefae Pari-
Tarantasia. Teutonicus. siensis, 191.
Tarantasiensis episcopus. v. Herlui- (Conradus), v. Conradus Teutoni- abbas S. Benedicli Floriacensis.
NUS. cus. 219*.
Tartari populi, 318. (Godescalcus), v. Godescalcus Teu- cancellarius comitis Blesensis. 61 *.

Taxatio hospitiorum, 98, 113, 137, 141, TONICUS. canonicus, 10.

167, 177, 425, 597; clericorum ac (Henricus), v. Henricus Teutoni- cissor, 599.
religiosorura, 160, 161, 179, 180*, 232. cus. episcopus Parisiensis, 56,
V. Univer.sitas. (Johannes), v. Joiiannes Teutoni- Brito, 597, 599.
Taxilloeum ludus in ecclesiis vetitus, cus. DE DivioNE, magister decretorum
540, 541, 608. Parisiis. 210.
 INDEX GEMERALIS. 711

Theobaldus de Sexannia, subprior Thomas Cantimpratanus, Oi-d. Praed., DE Gandavo, Nicolaus caoonicus, ;

Ord. Praedicatorum Parisiis, 2l\. 330*, 333*. Henricus de Sognies;
V. decanus,
Theologia , ipsi caeterae scienliae DE CusKLLO, magister, nuntius 442;
episcopus, v. Gualterus,
famulari debent. 143; praeest illis Universitatis, ;4, 401, 402*, 498, MlCHAEL. StEPHANUS.
ut superior. domina, praelata, 343; 499 *. (Simon), v. Simon Tornacessis.
locus praecipuuB ejusdem Parisiorum EiioRAco, magister in theologia,
i)E Tornaco (Jacobus de), r. Jacobus de
civitas, 92. Ord. Mln., 244*, 415*. TORNACO.
TnEOPHANiA, relicta Philippi Comin. Flamingus, 598; v. ejus scholae, ToKOTA (Robertus de), c. Robertos de
vendit fratribus Ord. S. Augustini ibid. Torota.
quamdam doinum. 405-407. Hyrehec, 580. ToTAViLi.A (Johannes de), v. Johannes
Theophills, medicus; ejus opera Pari- de Rivokrigiuo, can. Casletensis, DK TOTAVILLA.
siis in scholis, 517. ;9. Trajectensis canonicus. v. Godes-
Thibon-Gardais monasterium, 11)5, DE Sahaudia, comes. 205. CALCUS.
1%*. 197. dictus ToKEL. magister in theolo- Trecexsis archidiaconus, 73, 74*, 75,
TnOMAE S. de Llpaha Paris. domus, gica facultate studens, 574. T7.
11. 15, 69, 70*, 116. 117, 141. 152. Wallensis, magister Parisiis in cantor, 88, 15;J.

485; enumerantur scholares. 602, tlieologica facultate regens, 170*. decanus, 73, 74*, 75, 77, 78, 79,
603; canonici et ecclcsia, 15. Thoriaco (Philippus de), v. Philippus 88.
Thomas. abbas Gloiestrensis. 35. DE Thoriaco. episcopus, c. Hervaeus.Nicolaus.
archidlaconus Bajocensis, 210. TiERicus Friso, 574, 579. oflicialis curiae, 120*.
potarius, 597. TioNviLi.A (Robertus de), v. Robektus Trecis (Johannes de). r. Johannbs ds
pracposituB Parisiensis, punitur a DE TlONVILLA. - Trecis.
rege Francorum, 59, 120. ToniAS. magister. 42. Tribus Petris (Johanncs de), r. Jo-
provisor domus Pauperum Schola- Tocco (Guillelmus de), v. Gi;illelmus hannes de Tribus Petris.
rium S. Thomae de Lupara, 69. DE Tocco. Trinitatis S. fratribus tradiiur hospi-
Remeusis archiepiscopus, 2X5. 342. ToLETANUs archiepiscopus, v. Raimun- tale S. Mathurini Parisiensis cum ca-

DE Aqiino, Ord. Praed.. theologiae DUS. pella, 118, 119*; r. S. Mathubini

doctor, 297*. :(07, 321, :m*. 339. ToLLETO (Johannes de). v. Johannes de hospitale.
366, 385, ;}86*, 390, 391, 487*, 497, TOLLETO. Troceio (Gaufridus de), t'. Oaukkidus
498 *, 556, 557 *, 558 *, 560 *, 566, 567, ToLOSAM accedant magiatri et scholares DE Troceio.
624, 625, 626*, 626, 627. 634*. 646, Parisienses, 8;); aliqui magistri Pa- TuLLENSis canonicus, v. QmhLELUVS.
049 * quando priiuum in Uuivcrsi-
; risicnses post dispersionem Tolosam TuNiCA, 565.
tate Paris. 307* ibi recipiatur.
lcgit, ; petunt, 145*; epistola magislrorum TuRNEBii (Godefredus), r. Godekbedus
307, 339, :W} ipso praedicante
; li- Tolosanorum ad universalia studia TUHNERII.
bellus famosus publicatur. 390, 391; missa, 129. TuKNo ^Johannes de), v. Johannes de
disputat cum Johanne Peckam Ord. ToLOSANA provincia, 388. TUHNO.
Min. et magistris Parisiens., 625, 628 sq. ToLOSANis scholaribus privilegia Pari- TuRONENSis archiepiscopus.totam curam
6.34, 6.35*;
universitas artistarum siensium conceduntur, 151, 184; intendat in defcndendis fratribus Prae-
Paris. Thomae obitum deplorat. cor- sine praejudicio Parisiensium, 152; dicatoribus et Minoribus, ;t40, 346,

pus cjusdem et quosdam libros philo- eisdem statuta pro Parisiensibus edita ;{51, 593; i\ ViNcENTius de Pilmil.
sophicos petit, 504. ad observandura traduntur, 185. decanus, c. Jacobus; ecclesia

(Be( KET), archiepiscopus Cantua- ToLOSANUS comes, n. Raimunuus. beati .Martini, 190*.
ricnsis, 16 : scribit Willelmo Scno- episcopus, 152*. monasterii majoris abbas, ,372.

nensi archiep. de litc intcr ipsum et ToRCUi.ARi (Nicolaus de), o. Nicolaus TuRRiTA domus Johaonis dccaoi S. Quin-
Henricum 11 Angliae, 21. DE TORCUI.ARI. tini Parisiis, ir>8.

Bkito, 617. ToRNACENSisarchidiaconug,p.HENRicus TVRON, V. TllIRON.

u
Uberti (Rainerius), v. Rainerh's locutio primum adhibita, 99, et sic 258 ;

hoc scnsu jam 223, 224
in

Uberti. postea; nostra univcrsitas, 99, 213 226, 227 sqq.;

in documcntis papa-

Uguccio Aliocti, 379. et postea; (maglstri universitas

ct) libus primum. 42:1; mater studcre
Ulricus, presbyter de Lauriaco, 70. scholarium, 113. 117, 119. 247. 248. volentiuin et magistra scicntiaruiu,

Universitas; communitas scholarium, :{88, 6.'i5; doctores et universitas ;<90 ; studentes sunt tllii Universi-

66; universitas magistrorum, com- scholariiim. 265; scholac ct Univcr- tatis matris. 561 ; Univorsltatig

raunio magistrorum. 67, 222; uni- sitas. 178; corpus collcgii sive uni- matris fllia facultaa artistarum, 618.
versitas, 79;
doctorum et discipu- versitatis, 2?3; Univcrsitatis collc- Facui.tates quatuor cjusilcm, thcolo-
lorura Parisiensium universitas, 88 ;
gium seu coosortium, 243, 247. 249. giac scilicet. decretoruro. medicioae.
univcrsitas doctorum, 90; univcr- 280. 284, 285 sqq.. 292. ;i00, etc. artium. r. sub his verbis facta ;

itas magistrorum et scholarium, pri- artistarum, 229, 238 ct passim. facultaluiA sunt farta Univertilalis,

mum, 98, ab Universitate ipsa haec Paki.siensls, primum 177, deindc 690, 591.
712 INDEX GENERALIS.
UnIVERSITAS PARrsiENSIS Canxella- ; 230, 258, 277, 370, 383, 412, 499, 388, 402, 438 ; in facultate artis-
RIUS, V. Cancellarius Parisiexsis, 530, 570, 5>S6. tarum, 449 sq., in medicina,
570;
S. Genovefae, Licentia docendi. Universitas Parisiensis;Statuta sum- 502, 516; aetas incipientium inar-
Decani, Sigilla, V. Decani, Sigilla. morum pontificum pro Universitate tibus, 78, 228; in theologia, 79.
Magistri, V. Magistri, Doctoees, et facultatibus. 05, 90. 102, 114, 136, Universitas Parisiensis Determi- ;

ScHOLAREs;
magistrorum colle- 139, 163, 238, 279, 285, 298, et nunc naee, 178, 227 sqq., 259, 570, 611;
gium, 243, 247, 2S0 et passim ;
passim, 346, 350, 397, 479, 541, 023, determinatores, 530, 611 sqq.;
in magistralibus communicare. 67, 638 sq. subdeterminator, 531.
227, 303 ;
cathedra magisterii. Statuta legatorum apost. sedis. 66, Baccalaeeus, r. Baccalaeei.
magistralis, <S7, 160 et passim ;
78. 107, 206, 446, 449, 521. 540, Examina, 73, 75, 78, 85, 87, 103
actu regeiites. distincti a non actu 575 sq.; r. Guala Biciiieri, Jaco- 137 sq., 103, 189. 219, 226, 228 s

regentibus. 178; r. Reuens actu: Dus Praenestinus, Odo, Robertus 280 sqq.. 291, 302, 441. 480, 518,
conventus magistrorum. 79 con- ;
DE CouEfON, SlMON. 531. 537, 588; S. Genovefae. 103,
gregationes. v. sub hoc verbo. et S. Privilegia regalia. 59, 120, 122. 483, 144. 383. 397, 412. 586. 610; licen
Bernardi. S. Juliani. S. Matiiu- 484. 538. 507. 590. tiati apud S. Genovefam, numerus
RiNi ecclesiae ;
disputatioues Privilegia summorum pontificum. 82 eorum, 616; examen superius, in-
magistrorum. 67. 69. 113. 178, 232, (de procuratore); 85, 87, 88, 5.36 ferius. 570, 571 examinatores
* ;

306, 516, 608; disputationes in (licentia docendi); 103, 111 (de determinatorum, .376 sq.
die, in vesperis. in aula, 596 * ;
regendi liceutia in parochia S. Geno- Juramentum, r. Juramenta.
lectiones solemnes et privatae, 79 ;
vefae); 88, 90, 102, 147, 160, 192. Nationes quatuOr, r. Nationes.
cursoriae. i\ Cursoriae; libri 236, 427 (immunitas a sententiis Rectoe, r. Rectoe.
in scholis, r. Aristotelis i.ibri, ecclesiasticis) ; 181, 235. 400. 426 Procuratores, r. Peocuratores.
Sententiae, Historiarum Liber, (privilegium fori) ;
193 , 423 Bedei.li. Servientes, V. sub his
Biblia, Decretales. Leges, Libri (contra molestatores Universitatis) verbis.
medicinae, 517 V. Donatus, Pris-
; 160, 179, 180. 181. 425 (detaxatione BuRSAE, r. BUESAM.
cianus;
vacationes, r. Vacatio- hospitiorum); magistri et scho- SiGII.I.A, r. SlGILLUM.
NES;
vestitus,i\ Capucium, Habi- lares a pedagio liberi, v. Pedagium; Festa nationum, 510; Anglicorum,
TUS, SUPERTUNICALE, TUNICA. usus sigilli, V. SiGiLLUM; 139, 230.
Taxationes librorum, 644. 142 (conservatores), 144, 146 sq., Aecha, CiSTAnationum, 229, 452,453;
Statuta Universitatis, 67, 118. 177, 152, 159, 181, 182 (r. Congreqa- Universitatis, in quo conservantur
199, 223, 212, 265. 418. 532, 538, tiones), 192, 265, 266, 399, 427, 428, chartae, privilegia et sigillum, 445,
562, 589. 590 sq. 432, 600 (privilegia diversi generis); 621; clavis ejus, ibid.
Statuta facultatis theologicae, 226. 65, 73 sq., 83, 143, 240 sq., 368, COLLEGIA r. COLLEGIUM.
Statuta facultatis decretorum. 500, 424 (absolutio scholarium). V. Parisiorum civitas, Pergamena-
502, 542. Princihia, 79, 227. .321, 454; magister Rius, Sepultuea,Stationarii, Stu-
Statuta facultatis medicinae, 488, tenet principium alicujus baccalarei, DiuM Paeis., Taxationes, "Vadia.
502, 515-518. 243; principium regiiuinis, 307; Upsaliensis archiepiscopus, r. Jaco-
Statuta artistarum, 178, 215, 227, incipere in theoiogica facultate. Bus ;

praepositus, r. Andeeas And.

V
V. Boueet, magister, 516. Convenlus S. Catherinae, 135; fun- VicECOMES Odo, r. Odo Vicecomes.
Vacationes, bacallarii
aestivae, 138; dum et terra, 1.36*. Cf. 469, 485, 490. ViciNis (Milo de), v. MiLO de Vicinis.
possunt continuare lectiones, ibid. ; Vallis Viridis Iocus, 135*, 384. (Guillelmus de), r. Guillelmus de
dies disputabilis, non disputabilis, 178; Varium, color, 503. VlCINIS.
dies legibilis, 531. Vaenesia (Stephanus de), r. Stephanus ViCTORis S. Paris. abbas, 66, 86; r. Ace-
Vaceeia (Gualterus de). r. Gualteeus DE Varnesia. LINUS, ACHARDUS, ErVISIUS, JoHAN-
DE Vaceria. Veiee (Haimericus de), r. Haimeeicus nes, Radulphus;
canonici, 493*;
Vadia non capiantur a determinatoribus DE Veiee. ecclesia, 103, 12 i ;
vicus, 597,
et baccalareis incepturis, .376. Venetensis episcopus, r. Cadiocus. 598;
scholares studentes Parisiis
Valle (Simon de), r. Simon de Valle. Veecellae praedicationes
; magistri ad hoc monasterium recurrunt ad reci-
Valleum (Simon de), r. Simon de Val- Jordani Ord. Praedicatorum ibidem ha- piendam poenitentiam, 103, 159;
LEUM. bitae et fructus earum, 131. 132. magistrum theologum habeat, 159.
Vallis Lucentis abbatia, Ord. Cisl., Vercellensis (Johannes), r. Joiiannes VicTORE (llugo de S.), r. IIuGO de S.
649*. Veecellensis. VlCTORE.
Magnae abbas, Ord. Cisterc. 576. Veedeliaco (Henricus de), v. Henbicus (Radulphus de S.), r. Radulphus
SciiOLARiuM Parisien. ecclesia, 568. DE VeRDELIACO. DE S. VlCTORE.
635;
fratrum possessiones a Gre- Verno (Petrusde),t). Peteus deVerno. (Richardus de S.), v. Richardus
gorio IX sub protectione sua susci- Vebzel (Ilenricus de), r. Henricus de DE S. VicTORE.
piuntur, 119, 120*; 'facultas con-
Verzel. ViENNENSis archiepiscopus, 277*.
struendi domum Parisiis, 123, 124; Viaticum, liber, 517. provincia, 3^38.
 INDEX GENERALIS. 713
ViQiLES Parisienses graves injurias scho- Villanova (Michael de), v. Michael de ViTEiAco (Agnes de). v. Aonbs db Vi-
laribus inferunt, 242 sqq. ; niag. VlLLANOVA. TBIACO.
Hugoni, 615. ViMi (Johannes de), v. Johannes Vimi. ViviANUs, magister, 22, 23.
ViGNEBON (Guillelmus), v. Guillelmus ViNCENTius DE PlLMiL, archiepiscopus VoLTA S. QuiNTiNi Parisiis, 434.
VlGNERON. Turonensis, 352. VoBAGiNE (Jacobus de), v. Jacobus de
ViGOBOSi (Johannes), v. Johannes Vi- ViRETO (Petrus de), t;. Petrus de Vi- VOBAGINE.
GOROSI. RETO. VouTA (Guillebertus de), v. Guillk-
ViLLA Blovana (Petrus de), v. Petrus ViEOMANDiA (Ecclesia de S. Mariae in), BEBTUS DE VOUTA.
DE Villa Blovana. 374. Vylabcueaus (Petrus de), v. Peteus
Villa Cereeis (Guerinus de), v. GuE- (Ecclesia S. Quintini in), 263, 264. DE VyLARCHEAUS.
BINUS DE VlLLA CERERIS. 373.

w
W. DE Cerda, magister Parisiis regens, Walterus Scammel, episcopus Sares- Wernerius. V. Warnacius.
170*. beriensis, 624, 626*. Westun (Johannes de), t>. Jobannes de
DE Maddele, Ord. Min., 216. Teutonicus, magister regens in Westun.
De S. Melano, magister, 75. logica Parisiis, intrat in Ord. Praedi- WiDO Mainkredi, 38.
Wallessis (Thomas), v. Thomas Wal- catorum, 131, 132. Winchelis (Robertus de), v. RobertuS
LENSIS. Warenghien (Michael), v. Michael DE Winchelis.
Walterus dictus Carnis, praepositus Wabengbien. WiGORNiENS. episcopus, V. Henricus.
de Ludo et balliTus S. Wallarici Am- Wabnacius, canonicus Tervisinus, ma- WlLLELMUS, V. GUILLELMUS.
bianensis dioecesis, pecuniam soWit gister, Parisiis commorans, 141, )42, Wrigni (Nicolaus), p. Nicolaus Wei-
in favorem collegii Sorbonici, 443. 151, 165. ONI.

Yprensis ecclesia S. Martini, Ord. S. Yprensis tyrannus, 17.

Augustini, 264*. Yvo, V. Ivo.

Chart. Vniv. Paris. I. 90

 CORRIGENDA ET ADDENDA

Pag^ina 8, nota ad n" 8. Lcge : Hilduinus primo nominatur anno 1180 [vide infra parte introd. n" 50).

P. 70, nota, n" 10. Ad epistolam Innoccntii III alluditur in Collect. Camer. Avenion. (Solutiones censuum et decima-
rum in Francia 1291-1300) in Arch. Vat., n"> 108, fol. 2, ubi dicitur : Ecclesia S. Thome Pauperum Scolarium Pari-

siens... Romane ecclesie pontificalus domini Innocentii pape III [anno] duodecimo, et debet annis singulis pro censu
duos obolos aureos. AfFertur deinde instrumentum Petri archidiaconi Senonens. et camerarii papoe anni 1263, Junii 2.

Procurator generalis Hospitalis tunc temporis erat magister Petrus de Cella.

P. 157, n 107, lege 1235, non 1325.
P. 209, n" 178. Odonis sententia, sine tamen subscriptis nominibus, excepto Guillelmi episcopi, inserta invenitur etiam
epist. Johannis XXII in ejus Regesto Vat. Comm, an. 4, ep. 190, f. 53, cum temporis nota : millesimo ducentesimo
XLVIII, iiii id. Maii (12 Maii).

P. 212, nota ad n'' 180, l. anno 1.

P. 215, lin. 13, ab inf., l. aut odio.

P. 219, nota 1 ad n" 191, vide notam 2 ad n''" 396.

P. 251, nota ad n" 227, l. ccccj.

P. 272, n 243.
Hoc documeiitum occurrit insuper in Miscell. arm. VI, 51, Arch. Val. descriptum in schedula mobili
(saec XIV CoIIectio errorum de Evangelio inlitulato eterno, quod fuit condempnatum in Curia
ineunte) sub titulo ;

Romana sub Alexandro papa IIII et combustum Parisius publice in studio generali anno Domini M GC LIIII vel LV" .
In fine documenti Actor vero libri predicti condempnati et combusti fuit frater Johannes de Parma cognomine et
:

origine, qui fuit generalis minister Ord. frat. Minorum, et fuit depositus a suo ministerio per Ordinem in capitulo
generali. Corpus istius jacet tumulatum in convcntu fratrum Min. de Camerino, in Marchia Anconitana . In margine
ad Actor etc. legitur manu paulo recentiore scripta ; a Falsissimum est hoc . Textus instrumenti pertinet ad
recensionem Matthaei Parisiensis, licet quasdam leotiones variantes offerat,

P. 286, nota 2 ad n< 248. Isti septem articuli contra Praedicatores exstant in ms. Helmstad. (Wolfenbtlttel) n" 367, f. 77^,

P, 419, n 370, referlur ad abbatiam S. Mariae Blesensis.

P. 436, nota. Adjun^e : Schirrmaciier, Die letzten Ilohenstaufen, Gottingen, 1871, p, 624, n 22.

P, 474, nota ad n> 420. CoIIegii Radulphi de Albussone mentio fit eliam an. 1424. V. Felibien, III, p. 505.

P. 484, n" 430, nota. Jam ante Ludovicum IX hospitia auctoritate regia taxata fuisse apparet ex documento n" 41. Forte
instrumentum Ludovici, quod et in Cod. Cheltenham. 2863 (saec. XV), fol. kh^, anno 1224, mense Martio, ascribitur, ad
Ludovicum VIII pertinet ct post n 50 poncndum est.
P. 487, nota, l. n 473, non 483.

P. 502, n" 445.

Licet hoc documentum in Cod. etiam Cheltenham. n" 2863, f. 31'', temporis notam M CC LXXII > praebeat,
vix tamen ad hunc annum, sed potius ad annum M CC LXVII referendum (w. p. 466 sq.) et post n'"^ 415 ponendum
est.

P. 504. lin. 13, ab inf. post obtinere interpungi debet.

P, 539, nota, l. debent .

P. 584, nota 1, lin. 3, signum )

post n" 138 ponas,
P, 587, nota, Quod ad annum 1341 vide p. xxvi, nota attinet, 1.

P. 596, n" 510. IIujus documenti transsumptum episcopi Ilenrici Basilecnsis 11 Junii 1285 cxstat in Archivo status Luzern.,
aliud 20 Aprilis 1287, in Arch. Ord. Minorum Herbipolitano.
P. 633, nota ad n" 522. Tractatus tripartitus Aegydii Romani, qui in ms. (saec. XV) L. 2, Collegii de Pembroke Canta-
brigpae invenitur et incipit : Dixisti Domine Jesu Christc Dei virtus et Dei sapicntia , cum erroribus anno 1277
Parisiis condemnatis non cohaerct, cujus contrarium aliquis ex Hist. litt., XXX, p. 429, conjicere posset. Minime isti

errores, sed octo ab archicpiscopo Cantuaricnsi Johanne Peckham an. 1286 (in antiquo Catal. mss. Angliae et Hiber-
niae, II, 2, p. 159, perperam 1223 ) proscripti (c. suprn notam 3 ad n" 518) opus Aegydii, quod est De pluralitate
formarum (non personarum, ut in Catal. et in Hist. litt. 1. c, et p. 560, n 117, dicitur), sequuntur.
P. 705, adjunge Praedicatoribus ; Theobaldus de Sexannia.

90.
 IMPRESSUM PARISIIS ATQUE ABSOLUTUM
Anno M DCCC LXXXIX,

APUD FRATRES DELALAIN

UNIVERSITATIS GALLIGAE TYPOGRAPHOS
VIA A SORBONE DICTA, SUB CICONIARUM SIONO, COMMORANTES,

SUMMO SCHOLARUM PUBLICARUM MAGISTRO

SUMPTUS EX AERABIO SUPPEDITANTE.
%
BmOlNG SECT. JAN 21^960

PLEASE DO NOT REMOVE

CARDS OR SUPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO UBRARY

LF Parls. Unlverslte
216? Chartulariura Unlversltatls
Al/, parlsiensia
t.l

^l j