Univerzitet u Zenici

Mašinski fakultet

Predmet: Inženjerstvo površina Školska godina: 201 7/18

Student: Nedim Babić

PROJEKTNI ZADATAK

U okviru projektnog zadatka potrebno je proračunati i konstruisati centralni protočni sistem za

podmazivanje uljem. Za protočni sistem sa prigušnicama, potrebno je:

● dimenzionisati pogonski agregat:

○ minimalnu količinu ulja u rezervoaru,

○ izabrati pumpu i proračunati kapacitet pumpe,

○ izabrati elemente za kontrolu i regulaciju,

○ izabrati filtere,

○ dimenzionisati hladnjake odnosno grijače ako su potrebni;

● izračunati potrebnu količinu ulja za podmazivanje;

● izabrati priključne elemente;

● izvršiti izbor sredstva za podmazivanje (izbor ulja);

● dimenzionisati tlačni i povratni cjevovod (dužinu i prečnik);

Zadatim sistemom za podmazivanje podmazuju se sljedeći elementi:

● radijalni klizni ležaj kod koga se ostvaruje hidrodinamičko podmazivanje (br.kom. 3)

● kotrljajni ležaj, kuglični (br.kom. 1)

● kotrljajni ležaj, valjkasti (br.kom. 1)

Nacrtati šemu proračunatog centralnog sistema;

Nacrtati dijagram pada pritiska ;

NAPOMENA: Parametre za proračun zadatog maznog mjesta usvojiti proizvoljno prema literaturi.

Literatura:

S.Ekinović, N. Vukojević: Sistemi podmazivanja, elementi, konstrukcije, proračun; Mašinski fakultet u

Zenici; Zenica, 2007.

S. Ekinović: Osnovi tribologije i sistema podmazivanja; Mašinski fakultet u Zenici; Zenica, 2000.

1.PRORAČUN ELEMENATA ZA PODMAZIVANJE

1.1 Radijalni klizni ležaj sa hidrodinamičkim podmazivanjem
Usvojeni parametri za ovaj ležaj su:

d=50mm prečnik ležaja

b=50mm dužina ležaja

F=12000N korisno opterećenje

n=500 min -1 broj obrtaja u minuti

 Brzina rotacije

d    n 50 10 3    500 m
v   1,3
60 60 s
 Srednji specifični pritisak

F 12000
Psr    4,8MPa
b  d 50  50 10 6
 Viskozitet

Prema literaturi viskozitet iznosi :   70mPa s

 Veličina zazora

Odabrano nalijeganje Φ50H7/e8

Zg  25  (89)  0,114 mm
Zd  0  (50)  0,05mm
Zg  Zd
Zsr   0,082mm
2
 Veličina relativnog zazora

Zsr
  0,00164mm
2
 Somerfeldov broj

1 F 2
So    0,03546
200   b  v
 Koeficijent trenja

3 
  0,138
So
 Najmanja debljina zazora

s  So 1   
h0   1    0,056 l
2 
s
2  2 
b
b 1
d
 Potrebna količina ulja

Q1  0,75  h 0  b  v  2730 mm  0,1638 l min

3
s
Tip mineralnog ulja za podmazivanje aksijalnog kliznog ležaja je ISO VG 100, i prema tabeli 4.2 (S.
Ekinović, N. Vukojević: „Sistemi podmazivanja“, str.131) ima sljedeće karakteristike:

mm2
ν =100 - srednja vrijednost kinematskog viskoziteta kod 40°C
s
η=90 mPas - dinamički viskozitet kod 40°C

1.2. Kotrljajni ležaj, kuglični (br.kom.1)

Izbor kotrljajnog ležaja vršim po katalogu FAG 41 000 YB. Biram ležaj 6212 koji je u stanju da
podnese visoke radijalne sile i aksijalne sile, najviše brojeve okretaja te ima prikladnu cijenu .

Osnovne karakteristike:

d  60 [ mm]
- unutrašnji prečnik

D  110 [ mm ]
- vanjski prečnik

B  22 [ mm]
- širina

r  2,5 [ mm]
- radijus

C  4150 [ kg ]
- dinamička nosivost

C0  3150 [ kg ]
- statička nosivost

nG  6300 [ o / min ]
- granični broj okretaja za podmazivanje uljem

t  0,783[ kg ]
- težina
Srednji prečnik ležaja :

d  D 60  110
d sr    85 [ mm ]
2 2

Na osnovu srednjeg prečnika i broja okretaja n = 500 [ o/min ] sa slike 3.21 (Sistemi
podmazivanja, elementi, konstrukcije, proračun, str.112) uzimam da kinematska viskoznost na
temperaturi t = 40 [ oC ] iznosi v = 30 [ mm2 / s ]. Na osnovu radne temperature t = 80
[oC] i kinematke viskoznosti sa slike 3.22 biram ulje tipa ISO VG 22 .
Prema slici 3.23 za vanjski prečnik ležaja 110 [ mm ] i nepotrebno hlađenje za ležaje bilo koje
konstrukcije – slučaj A, utvrđujem potrebnu količinu ulja za ležaj od 0,01 [ l / min ].

Prema gore navedenom potrebna količina ulja za podmazivanje dva kotrljajna kuglična ležaja (mazna
mjesta MM2 i MM3) iznosi:

�l �
Q2  2 �
0, 01  0, 02 � �
�min �i pritisak od p2  p3  4 [ bar ]

Tip mineralnog ulja ISO VG 22 prema tabeli 4.2 (S. Ekinović, N. Vukojević: „Sistemi podmazivanja“,
str.131) ima sljedeće karakteristike:

2
mm
ν =22 - srednja vrijednost kinematskog viskoziteta kod 40°C
s
η=18 mPas - dinamički viskozitet kod 40°C
 1.3 Kotrljajni ležaj, valjkasti (br.kom.1)

Podatke usvajamo proizvoljno iz literature,model NJ 212:

dsr  100mm
Q 4  0, 25 l
min

n  500 o min
  50 mm 2
s

p  2bar
PRORAČUN PROTOČNOG SISTEMA SA PRIGUŠNICAMA ZA PODMAZIVANJE
ULJEM

Potrebna količina
Mazno Oznaka maznog Pritisak
Maziva Q
mjesto mjesta [ bar ]
[ l/min ]

Radijalni klizni
MM1 0,1638 12,5
ležaj
Radijalni klizni
MM2 0,1638 12,5
ležaj)

Radijalni klizni
MM3 0,1638 12,5
ležaj
Kotrljajni

ležaj MM4 0,02 4

( kuglični )

Kotrljajni

ležaj MM5 0,25 2

( valjkasti )
Analizirajući postavljeni zadatak kao i karakteristike i potrebe elemenata koji se
podmazuju, usvaja se protočni sistem za podmazivanje uljem- tip J. Karakteristika ovog
sistema je da se doprema ulja do maznih mjesta odvija pomoću pumpnog agregata. Ovaj
sistem ima svoju praktičnu vrijednost i u tome što vrlo malo zagađuje okolinu i
omogućava adekvatno odvođenje topline sa maznih mjesta.
Idejno rješenje protočnog sistema podmazivanja je dato na slici 1. Proračunom treba
utvrditi ostale karakteristike ovog sistema.
Sistem za podmazivanje prikazan na slici sastoji se od jednog pogonskog agregata (PA),
magistralnog voda i pet grana ( G1−G5 ). Grana G1 snabdijeva mazno mjesto MM1-
aksijalni klizni ležaj, pri čemu se regulacija protoka i izlaznog pritiska reguliše preko
nepodesive prigušnice (P1). Granom G 2 i G3 podmazuju se kotrljajni klizni ležajevi (MM2 i
MM3) a regulacija se odvija preko podesivih prigušnica (P2 i P3). Granom G 4 i G5
podmazuju se pužni zupčasti parovi (MM4 i MM5), a regulacija se vrši preko podesivih
prigušnica (P4 i P5).

Proračun parametara cjevovoda vrši se pojedinačno za svaku granu posebno. U tabeli

2.22 iz [1] dati su obrasci za proračun padova pritisaka kroz pojedine dijelove sistema.

U prvom koraku se određuju prečnici cjevovoda kao, i ostale veličine neophodne za

definisanje sistema (padovi pritisaka,protoci...). Ukoliko padovi pritisaka nakon
proračuna budu neodgovarajući, potrebno je promjeniti prečnik cjevovoda i ponoviti
proračun.

Grana G1

Grana G1 se prostire od maznog mjesta MM1 do priključka K2.

Količina maziva neophodna za ispravan rad maznog mjesta MM1 prema tabeli 1 iznosi
l
Q1=0,1638 =2,73 10−6
min

Detaljan prikaz grane G1 sa rasporedom promjene pritiska je prikazan na slici 2.

 Slika 2: Grana sistema G1

Prečnik cjevovoda :

4�
Q1 4�
0, 0000904
d1    0, 0062 [ m ]  6, 2 [ mm ]
�v �3
gdje je v =3[ m/s ] preporučena brzina strujanja u potisnom vodu.
Usvaja se prečnik grane G1, d1=6,5 [ mm ].
Za usvojeni prečnik brzina strujanja kroz granu G1 iznosi:

4� Q1 4 �0, 0000904 �m�

v1    2, 72 � �
2
d1 �  0, 0065 �
2
3,14 �s �

Ukupni pad pritisaka od priključka K2 do maznog mjesta MM1 predstavlja zbir svih
linijskih i lokalnih padova pritisaka i potreba maznog mjesta kroz ovu dionicu cjevovoda.

Linijski pad pritiska:

Simbol Dužina Prečnik Brzina Kin. Gustina Rejnoldsov Koef. Pad Pad
Viskozitet broj linijskih pritiska pritisaka
otpora

L, m d, mm v, m/s ν, ρ, kg/ Re λ=64/Re Δp, Pa Δ, bar

2 3
mm / s m
∆ p L1 1 6,5 2,72 100 884 176,8 0,36 181112,832 1,81

ΣplinG 1 1,81

l v2 1 2,722
DplinG1  l � �1 �r  0,36 � � 884  181112,832 [ Pa ]  1,81[ bar ]
�
d1 2 0,0065 2

v1 �d1 2, 72 � 0, 0065
Re1    176,8
u 100 �106
64
l  0, 36
Re1
Lokalni padovi pritiska:

Karakteristike lokalnih otpora na dijelu cjevovoda G1:

Oznaka Vrsta priključka Karakteristika Vrijednost koef. ξ

M1 mlaznica D2 / D1=0,9 1,90
P1 prigušnica Ventil sa konusom 2
K2 koljeno 90 D/d=12/ 4=2,75 0,38

Vrijednosti lokalnih otpora na dijelu cjevovoda G1:

Simbol Oznaka Koef. Brzina Gustina Pad Pad

lokal. pritiska pritiska
otpora
ξ v, m/s ρ, kg/ Δp, Pa Δp, bar
3
m
∆ pM 1 M1 1,90 2,72 884 6213,17 0,062
∆ pP1 P1 2 2,72 884 6540,19 0,065
∆ pK 2 K2 0,38 2,72 884 1242,64 0,0124
ΣplokG 1 0,1394

2 2
v 2,72
∆ plokM 1=ξ ∙ ρ=1,9∙ ∙884=6213,17 Pa=0,062 ¯¿
2 2

v2 2,722
∆ plokP 1=ξ ∙ ρ=2∙ ∙884=6540,19 Pa=0,065 ¯¿
2 2

v2 2,722
∆ plokK 2=ξ ∙ ρ=0,38 ∙ ∙ 884=1242,64 Pa=0,0124 ¯¿
2 2
Ukupni pad pritiska u grani G1 od maznog mjesta MM1 do K2 :

DpG1  SplinG1  SplokG1  pMM 1  1,81  0,1394  12,5  14, 45 [ bar ]

Grana G2

Grana G2 se prostire od maznog mjesta MM2 do priključka T3.

Količina maziva neophodna za ispravan rad maznog mjesta MM2 prema tabeli 1 iznosi
3
l m
Q2=0,01 =0,0000017 .
min s

Detaljan prikaz grane G2 sa rasporedom promjene pritiska je prikazan na slici 3.

 Slika 3: Grana sistema G2

Prečnik cjevovoda:

4�
Q2 4�
0,00000166
d2    0, 00085 [ m ]  0, 85 [ mm ]
�v � 3

Usvaja se prečnik grane d2=2 [ mm ].

Brzina strujanja kroz granu G2 iznosi:

4� Q2 4 �0, 00000166 �m�

v2    0,54 � �
2
d2 � 2
0, 002 �3,14 �s �

Ukupni pad pritisaka od priključka T3 do maznog mjesta MM2 predstavlja zbir svih
linijskih i lokalnih padova pritisaka i potreba maznog mjesta kroz ovu dionicu cjevovoda.
Potreban pritisak na maznom mjestu je pMM 2=4 ¯¿ - usvojeno.

Linijski pad pritiska:

Simbol Dužina Prečnik Brzina Kin. Gustina Rejnoldso Koef. Pad Pad
viskozite v broj linijskih pritiska pritisak
t otpora a

L, m d, mm v, m/s ν, ρ, kg/ Re λ=64/Re Δp, Pa Δ, bar

2 3
mm / s m
∆ p L2 1 2
0,54 100 884 10,8 5,9 1698125 3,82

ΣplinG 2 3,82

v ∙ d 0,5414 ∙0,002
ℜ2= = =10,8
ν 100∙ 10−6

l v2 1 0,54
∆ plinG2 =λ ∙ ∙ ∙ ρ=5,9 ∙ ∙ ∙ 884=381 888 Pa=3,82 ¯¿
d 2 0,002 2

Lokalni padovi pritiska:

Karakteristike lokalnih otpora na dijelu cjevovoda G2:

Oznaka Vrsta priključka Karakteristika Vrijednost koef. ξ

M2 mlaznica D2 / D1=0,9 1,90
P2 prigušnica Tabela 2.25- tačka 9. 1,80
T3 Ulazni T-priključak Tabela 2.25- tačka 1. 0,5

Vrijednosti lokalnih otpora na dijelu cjevovoda G2:

Simbol Oznaka Koef. Brzina Gustina Pad

lokal. pritiska
otpora
ξ v, m/s ρ, kg/ Δp, bar
3
m
∆ pM 2 M2 1,90 0,54 884 0,00245
∆ pP2 P2 1,80 0,54 884 0,00232
∆ pT 3 T3 1,30 0,54 884 0,00064
ΣplokG 2 0,00541

v2 0,542
∆ plokM 2=ξ ∙ ρ=1,9∙ ∙ 884=244,88 Pa=0,00245 ¯¿
2 2

v2 0,54 2
∆ plokP 2=ξ ∙ ρ=1,8 ∙ ∙884=231,99 Pa=0,00232 ¯¿
2 2

v2 0,54 2
∆ plokT 3=ξ ∙ ρ=0,5 ∙ ∙ 884=64,44 Pa=0,00064 ¯¿
2 2

Ukupni pad pritiska u grani G2 od maznog mjesta MM2 do T3 :

∆ pG 2=Σ plinG 2 + Σ p lokG2 + p MM 2=3,82+0,00541+4=7,83 ¯¿

Grana G3
Grana G3 se prostire od maznog mjesta MM3 do priključka T4.

Karakteristike elemenata grane G3 su isti kao kod grane G2, pa je samim tim i proračun
isti u oba slučaja.

Grana G4

Grana G4 se prostire od maznog mjesta MM4 do priključka T5.

Količina maziva neophodna za ispravan rad maznog mjesta MM4 prema tabeli 1 iznosi:
3
l m
Q4 =0,9 =0,000015 .
min s

Detaljan prikaz grane G4 sa rasporedom promjene pritiska je prikazan na slici 4.

Slika 4: Grana sistema G4

Prečnik cjevovoda:
 4�
Q4 4�
0,000015
d4    0,0025 [ m]  2,5 [ mm]
�v � 3

Usvaja se prečnik grane d4=2,5 [ mm ].

Brzina strujanja kroz granu G4 iznosi:

4� Q4 4�0, 000015 �m�

v4    3, 06 � �
2
d4 � 0, 0025 �
2
3,14 �s �

Ukupni pad pritisaka od priključka T5 do maznog mjesta MM4 predstavlja zbir svih
linijskih i lokalnih padova pritisaka i potreba maznog mjesta kroz ovu dionicu cjevovoda.

Potreban pritisak na maznom mjestu je pMM 4 =2,7 ¯

¿ - usvojeno

Simbol Dužina Prečnik Brzina Kin. Gustina Rejnoldso Koef. Pad Pad
viskozite v broj linijskih pritiska pritisak
t otpora a
L, m d, mm v, m/s ν, ρ, kg/ Re λ=64/Re Δp, Pa Δ, bar
2 3
mm / s m
∆ p L4 1 2,5 3,06 320 884 23,91 2,7 4469808, 44,7
1

ΣplinG 4 44,7

Linijski padovi pritiska:

l v42 1 3, 062
DplinG 4 l� � � r  2, 7 � � 884  4469808, 096 [ Pa ]  44, 7 [ bar ]
�
d4 2 0, 0025 2

v4 � d 4 3, 06 �
0, 0025
Re 4    23, 91
u 320 �106
64
l  2, 7
Re 4
Lokalni padovi pritiska:

Karakteristike lokalnih otpora na dijelu cjevovoda G4:

Oznaka Vrsta priključka Karakteristika Vrijednost koef. ξ

M4 mlaznica D2 / D1=0,9 1,90
P4 prigušnica Ventil sa konusom 2
T5 Ulazni T-priključak Tabela 2.25- tačka 1. 0,5

Vrijednosti lokalnih otpora na dijelu cjevovoda G4:

Simbol Oznaka Koef. Brzina Gustina Pad

lokal. pritiska
otpora
ξ v, m/s ρ, kg/ Δp, bar
3
m
∆ pM 4 M4 1,90 3,06 884 0,079
∆ pP 4 P4 2 3,06 884 0,083
∆ pT 5 T5 0,5 3,06 884 0,021
ΣplokG 4 0,435
 2 2
v 3,06
∆ plokM 4=ξ ∙ ρ=1,9 ∙ ∙ 884=7863,55 Pa=0,079 ¯¿
2 2

v2 3,06 2
∆ plokP 4 =ξ ∙ ρ=2∙ ∙884=8277,42 Pa=0,083 ¯¿
2 2

v2 3,06 2
∆ plokT 5=ξ ∙ ρ=0,5 ∙ ∙884=2069,35 Pa=0,021 ¯¿
2 2

Ukupni pad pritiska:

DpG4  SplinG 4  SplokG4  pMM 4  44, 7  0, 435  2, 7  47,835 [ bar ]

Grana G5

Grana G5 se prostire od maznog mjesta MM5 do priključka K3.

Karakteristike elemenata grane G5 su isti kao kod grane G4, pa je samim tim i proračun
isti u oba slučaja.

Glavni magistralni vod

Ova grana se prostire od priključka pumpe do priključka T2. Kroz ovu granu protiče
ukupna količina maziva potrebna za podmazivanje svih maznih mjesta i ispravan rad
sisitema u cjelini i predstavlja glavni magistralni vod.
Količina maziva koja protiče kroz ovaj dio cjevovoda iznosi:

�l �
QGM  Q1  Q2  Q3  5, 42  0, 02  1,8  7, 24 � �
�min �

Prečnik glavnog magistralnog voda:

4�QGM 4�
0, 000121
dGM    0, 00717 [ m ]  7, 2 [ mm ]
�v � 3

Usvaja se prečnik dGM=7,5 [ mm ].

Detaljan prikaz grane GGM sa rasporedom promjene pritiska je prikazan na slici 6.

 Slika 6: Grana sistema GGM

Brzina strujanja kroz glavni magistralni vod:

4� QGM 4�0, 000121 �m�

vGM    2, 74 � �
2
dGM � 0, 0075 �
2
3,14 �s �

DpG1  14, 45 [ bar ]

DpG2  DpG3  7,83 [ bar ]

DpG4  DpG5  47,835 [ bar ]

Dp  max(DpG1 , DpG2 , DpG4 )  47,835 [ bar ]

Ukupni pad pritisaka od pumpe do priključka T2 predstavlja zbir svih linijskih i lokalnih
padova pritisaka i potreba maznog mjesta kroz ovu dionicu cjevovoda.

Linijski padovi pritiska:

Simbol Dužina Prečnik Brzina Kin. Gustina Rejnoldso Koef. Pad

viskozite v broj linijskih pritisaka
t otpora

L, m d, mm v, m/s ν, ρ, kg/ Re λ=64/Re Δ, bar

2 3
mm / s m
∆ p LGM 5 7,5 2,74 100 884 205,5 0,31 6,86

ΣplinGM 6,86

2
l vGM 5 2, 742
DplinGM  l � � � r  0,31� � 884  685794 [ Pa ]  6,86 [ bar ]
�
dGM 2 0, 0075 2

vGM �dGM 2, 74 �
0, 0075
Re    205,5
u 100 �10 6
64
l  0,31
Re

Lokalni padovi pritiska:

Karakteristike lokalnih otpora na glavnom magistralnom vodu:

Oznaka Vrsta priključka Karakteristika Vrijednost koef.

ξ
T1 T-priključak Tabela 2.25- tačka 1. 0,1
K1 Koljeno D 2 / D1=0,9 0,3
F1 Filter Tabela 2.14 0,26
 v2 2,74 2
∆ plokT 1=ξ ∙ ρ=0,1 ∙ ∙884=331,83 Pa=0,0033 ¯¿
2 2

v2 2,74 2
∆ plokK 1=ξ ∙ ρ=0,3 ∙ ∙884=995,5 Pa=0,01 ¯¿
2 2

v2 2,74 2
∆ plokF 1=ξ ∙ ρ=0,26 ∙ ∙ 884=862,77 Pa=0,00863 ¯¿
2 2

Ukupni pad pritiska:

DpGM  SplinGM  SplokGM  Dp  6,86  0, 02193  47,835  54, 715 [ bar ]

Određivanje koeficijenta lokalnog otpora filtera

Površina slobodnog presjeka se može približno odrediti preko brzine strujanja kroz okca
filtera iz obrazca:

Qm 0,00096 2
A 0= = =0,00104 m
6 ∙ v f 6 ∙0,01

gdje je:
QGM količina ulja koja protiče kroz filtersko sito,
v F =0,01÷ 0,02[m/s ] , brzina strujanja kroz okca filtera

Cjelokupna površina sitastog filtera:

d GM2 ∙ π
A= ( 40 ÷ 60 ) ∙ =0,005652m2
4
Za koeficijent živog presjeka k=A0/A=0,00194/0,005652=0,343 prema tabeli 2.14.,
vrijednost koeficijenta lokalnog otpora iznosi:

1
ξ=1,3⋅(1−k )+( −k )2 =7, 47
k za Re<400

ξ 1=ξ⋅η=7, 47⋅1, 02=7, 624

Definisanje radnog pritiska i kapaciteta pumpe

Ukupni potrebni radni pritisak pumpe:

p p  DpGM  Dpd  Dph  54, 715  10  0,353  65, 068 [ bar ]

Dpd  10 [ bar ]
- sigurnosni (rezervni pritisak)
Dph  r ��
g h  884 � 4  0, 353 bar
9.81�

Kapacitet pumpe:

�l �
Qp  (1,1.....1, 25) �
QGM  1,15 �
7, 24  8,326 � �
�min �

Maksimalna potrebna snaga pumpe:

pp �
Qp 65, 068 �
8,326
Np    1, 06 [ kW ]
uk
600 � 600 �0,85

Gdje je:
ηuk =0,8 ukupni koeficijent korisnog dejstva pumpe.
Projektovanje rezervoara

Kod proračuna zapremine rezervoara, osim ispravne konstrukcije, mora se rezervoar

dimenzionisati u skladu sa funkcijama koje se trebaju u njemu obaviti.
Volumen rezervoara se može računati po sljedećem obrascu:

V  1, 25 �
Q p  1, 25 �
8,326  10, 41 �
m3 �
� �