MUKAVEMET

FORMÜLLER,
TABLOLAR VE
ŞEKĐLLER.

2008/09

1
2D Statik Denge Denklemleri: Kayma gerilmesi ile Hooke Kanunu
→ + ∑ Fx = 0 ↑ + ∑ Fy = 0 ∑ M = 0
τ = Gγ ,τ – kayma gerilmesi
G - rijidlik modülü
Eksenel Gerilme
γ - kayma genlemesi
P
σ =
sabitler arasındaki ilişki ;
A
E
σ – Normal gerilme G=
P – Kuvvet 2(1 + ν )
A – Kesit Alanı
Eksenel Yükleme-Deformasyon
Ortalama Kayma Gerilmesi L P(x )
δ =∫ dx
A(x )E
0
V
τ ort . = , τ– Kayma Gerilmesi
A
Uzunluktaki değişim (A=sabit ve E=sabit ise)
V – kesme kuvveti
A - kesit alanı PL
δ=
Emniyetli Gerilme (Allowable Stress) – Emniyet Katsayısı (s) AE
σs ; Sınır gerilme, malzemenin hasarlanmadan taşıyabileceği en
Değişik kısımlardan oluşan eksenel yükler etkisinde uzunluktaki değişim
büyük gerilme ( standart deneylerle saptanır)
σ ; dış yüklerin etkisinde elemanda oluşan gerilme (hesaplanan) "
Pi Li
(veya müsaade edilen tasarım gerilmesi =emniyetli gerilme) δ =∑
i =1
σs Ai E i
σ≤ = σ em. δ uzunluktaki değişim
s P belirli bir kısımdaki yük
L belirli bir kısmın uzunluğu
Genleme (strain) A belirli bir kısmın kesit alanı
E belirli bir kısmın elastisite modülü
δ
ε = N belirli kısım sayısı
L0
Isıl genleme ve şekil değiştirmeler
ε – genleme (birim şekil değiştirme)
δ – uzunluktaki değişim δ = α.∆T. L
L0 – ilk (original) uzunluk δ uzunluktaki değişim
α ısıl genleşme katsayısı
Kayma genlemesi (shear strain) ∆T sıcaklıktaki değişim
π L belirli bir kısmın uzunluğu
γ = −θ
2 Sıcaklık nedeniyle iki şekilde genleme oluşabilir ;
γ – kayma genlemesi 1. Gerilme olmaksızın genleme
δ / L -küçük açılar için 2. Gerilmeli genleme

Hooke Kanunu
Statikçe belirsiz eksenel yükler
σ = Eε , σ – Normal gerilme 1. Durum 1 : δ 1 = δ 2
E – Elastisite modülü 2. Durum 2: geometric şartlar
ε - genleme δ1 δ2
=
L1 L1 + L2
Rezilyans Modülü
1 1 3. Durum 3: δAt + δBt − δboşluk = δA + δB
u r = σ pl ε pl = σ pl2 / E
2 2
Tokluk (Modulus of Toughness), ut gerilme-genleme eğrisi altında Eksenel elemanların integrasyonu
kalan toplam alan.
dF (x )
+ q(x ) = 0 [1]
dx
Poisson oranı  du  du )
ε F ( x ) = AE  − α∆T ( x ) [ 2 ] (here, ε=
ν = − enine  dx  dx
ε boyuna
Burulma (Torsion) ∆V = − ∫ w( x )dx & ∆M = ∫ V ( x )dx
Kayma Gerilmesi (Shear Stress) 4. Slope on the moment diagram is the value of the shear diagram.
Tr dV dM
τ= = −w (x ) & = V (x )
J dx dx
τ kayma gerilmesi
r dış yarıçap Değişik yükler için SĐNGÜLARĐTE FONKSĐYONLARI.
T Burulma momenti (TORK, torque (F-L))
J polar atalet momenti Kuvvet Function F(x)
Moment -2 -2
< x–a> -M < x – a>
π
J= r4 ici dolu mil Tekil kuvvet < x–a>
-1
-F < x – a>
-1
2
π Yayılı yük 0 0
J= [ro
4
− ri 4 ] içi boş mil < x–a>
1
-w < x – a>
1
2 Üçgen yayılı < x–a> -(w/L) < x – a>
yük

Kuvvet V(x) M(x)

Moment -1 0
GÜÇ -M < x – a > -M < x – a>
" ( kW ) 0 1
T ≅ 9550 = ..... "m Tekil kuvvet -F< x–a> -F < x – a>
N = Tω = Τ 2 π f, n ( d / dak .)
Yayılı yük 1 2
-w < x – a > -(w/2) < x – a>
N güç (kuvvet-uzunluk/zaman) Üçgen yayılı 2 3
-(w/2L)< x – a > -(w/6L) < x – a>
T Tork (Burulma Momenti) yük
ω açısal hız rad/s
f frekans Hz.
Atalet Momenti

Burulma Açısı Atalet momenti ve ağırlık merkezi bulmak için tablo

niAi yi niAiyi niIi di di2niAi

L T (x )
θ =∫ dx
J ( x )G
0

Ai Kesit alanı
Sabit kesit için yi Belirli bir bölgenin ağırlık merkezi
Ii atalet momenti
TL
θ= Prizmatik kesitler için , I = 1 bh 3
JG 12
Içi dolu dairesel kesit, I = π 4
Değişik kesitlerden oluşan elemanlar için r
4
Içi boş dairesel kesit, I = π r 4 − r 4 [ ]
"
Ti Li
θ =∑ o i

i =1
4
J iGi
θ burulma açısı (radians)
di ağırlık merkezinden olan uzaklık ( yi − y )
T belirli bir kısımdaki tork
L belirli bir kısımdaki ni Elastisite modulleri oranı  Ei 
J belirli bir kısmın polar atalet momenti  E j 
G belirli bir kısmın rijitlik modülü
N belirli bölüm sayısı
Ağırlık Merkezi—(T.E. nin yeri )
Statikçe belirsiz Tork "

Uygunluk şartları
∑n A y
i =1
i i i
y=
1. Case 1 : θ1 + θ2 = 0 & Τ1 + Τ = Τ2 "

2. Case 2: θ1 = θ2 & Τ1 + Τ2 =Τ ∑n A
i =1
i i

Kesme kuvveti (KK) ve Eğilme Momenti (EM) Diy. Atalet Momenti ;

" "
1.
2.
mesnet tepki kuvvetlerini bulun
Find V(x)
I = ∑ ni I i + ∑ ni Ai d i2
i =1 i =1
3. Find M(x) , which is the area under the shear diagram
3
Elastik Eğilme gerilmesi (Flexural Stress) Basınçlı kaplar
Pr
My 1. küresel kaplar σ t = σ ek . =
σ =− n 2t
I Pr Pr
2. silindirik kaplar σ ek . = &σ t =
σ eğilme gerilmesi
2t t
M eğilme momenti σek. eksenel (boyuna ) gerilme
I atalet momenti σt teğetsel gerilme
y T.E. den uzaklık P iç basınç
n elastisite modulleri oranı r iç yarıçap
t cıdar kalınlığı
Kesit modülü – Section Modulus
Bileşik yükleme
I
S zz = zz P
y max 1. Eksenel Yükleme σ =
A
Izz z eksenine gore atalet momenti
Tr
ymax T.E. den uzaklık 2. Burulma τ=
J
My
3. Eğilme Gerilmesi σ =−
I
Kayma (kesme) gerilmesi VQ
4. Kesme gerilmesi, τ =
VQ Ib
τ= Pr Pr
Ib 5. Đç Basınç σ ek . = &σ t =
V KK diy. dan alınan kesme kuvveti 2t t
I moment of inertia
b kesilen kesit kalınlığı Süperpozisyon prensibi
Q birinci moment
1. Her bir yük için ayrı ayrı gerilme hesaplayın
" " 2. Sonra bulduğunuz gerilmeleri toplayın
Q = ∑ Ai d i = ∑ Ai ( y i − y )
i =1 i =1
Düzlem gerilme (2D) Dönüşüm Đfadeleri
Q=
2
[r o
3
− ri 3
] -- hollow cylinder at neutral axis
3

Kayma akısı

VQ
q=
I
q kayma akısı (kuvvet/uzunluk )
V kesme kuvveti
Q birinci moment (can include n*A) Đşaret Kuralı
I moment of inertia
Açı θ (+) SYT ( - ) SY

Bağlantı elemanları arası mesafe Kayma gerilmesi τxy (+) SYT (Düşey Dz. de) ( - ) SY (Dşy Dz. de)

n.F σ
s= Normal gerilme (+) Çekme ( - ) Basma
q
s Bağlantı elemanları arası mesafe
n bağlantı elemanı sayısı
F bir elemana gelen kuvvet
q kayma akısı

4
 σ x +σ y σ x −σ y 
σ ′x = +  cos(2θ ) + τ xy sin (2θ ) En Büyük Kayma (EBK) Gerilmesi
 
2  2 
σ p max − σ p min σ x +σ y
σ x +σ y σ x −σ y  τ max −3 D = ,σ ort . =
σ ′y = −  cos(2θ ) − τ xy sin (2θ ) 2 2
 
2  2  where, σ3 or σz =0 dır basınçlı kabın iç yüzeyi hariç, iç yüzeyde
σ x −σ y  σ3= - p = iç basınç.
τ xy′ = −  sin (2θ ) + τ xy cos(2θ )
 
 2 
Mohr Dairesinin Çizimi
Asal Gerilmeler
1. Dairenin merkezinin koordinatlarını (σort. ; 0) bulun
2
2. Dairenin yarıçapını bulun (R= ……..)
σx +σ y σ x −σ y  3. Daireyi çizin.
σ p1 , σ p 2 = ±   + τ xy 2 4. Dairenin yarıçapı en büyük kayma gerilmesi, dairenin
 
2  2  yatay ekseni kestiği noktalar asal gerilmelerdir.
σ p3 = 0 or − P
Genel Hooke Yasası

Asal Düzlem ve EBK düzlemi Açıları σ x νσ y νσ z

εx = + − −
 2τ  σ −σ  E E E
   x 
( )
tan 2θ p = 
xy
, tan (2θ s ) = −
y
 νσ x σ y νσ z
σ −σ   2τ  εy = − + −
 x y   xy 
E E E
σx Düsey dz. de x yönünde etki eden normal gerilme
νσ x νσ y σz
σy Yatay dz. de y yönünde etki eden normal εz = − − +
τxy Düşey dz. de etki eden kayma gerilmesi E E E
σx’, σy’, τxy’ ; Dönüştürülmüş gerilmeler τ xy = G γ xy , τ yz = G γ yz , τ zx = G γ zx
(Note τxy’ is acting on the Düşey Dz.)
θp Asal gerilme dz. lerini elde etmek için döndürülmesi gereken açı
E
θs max. Kayma gerilmesi. dz. lerini elde etmek için döndürülmesi G=
gereken açı
bu ifadelerde ;
2 (1 +ν )
σp1,p2 Asal gerilmeler
Birim Hacımdaki değişim
Mohr Dairesi
∆V (σ x + σ y + σ z ) [ ]
e= = εx +εy +εz = 1 − 2ν
Grafik Yöntem. V0 E
2
σ x −σ y 
yarıçap , R =   + τ xy 2 Düzlem Gerilme (2D) Hali
 
 2 
Gerilmeler yardımıyla genlemelerin bulunması
σ x +σ y
merkez (σ ort . ) =
2
σp1 = merkez (σort) + R εx =
1
(σ x −νσ y ) ⇒ σ x = E 2 [ε x +νε y ]
σp2 = merkez (σort)- R E 1 −ν
σn = merkez (σort) + Rcos(θ’) ε y = (σ y −νσ x ) ⇒ σ y =
1 E
[ε y +νε x ]
τn = Rsin(θ’) E 1 −ν 2
τmax.(2D) = R ν (σ x + σ y )
εx = − ⇒σz = 0
E
τ xy
γ xy = ⇒ τ xy = Gγ xy
G
5
 (b) Ve sınır değer çözümlerinden faydalanarak asıl problem
Elastik Eğri ve Eğim -Sehim Hesapları çözülür.
Kirişlerin Burkulması
Sehimi bulmak için integre edilecek moment ifadesi
π 2 EI π 2 EA π 2E
κ = =
1 M
( eğğrilik Pkr = = 2
⇒ σ kr = 2
ρ EI L2e  Le   Le 
elastik eğri denklemi    
d 2  r   r 
EI y (x ) = M (x )
dx 2 Pkr kritik burkulma yükü
y(x) x’ deki yer değiştirme Le Efektif uzunluk
M (x) x’ deki moment σkr kritik burkulma gerilmesi
E Modulus of elasticity A kesit alanı
I Moment of inertia E Modulus of elasticity
I Atalet Momenti (Moment of inertia)
Sınır şartları kullanılarak problem çözülür r atalet yarıçapı (radius of gyration)
Using the slope or deflection.
I
r=
çokme ( sehim) = y
A
dy
eğğim = L/r narinlik oranı
dx
d2y
E. Momenti ( M ) = EI 2 = EIy ′′
dx
d3y
K . Kuvveti (V ) = EI 3 = EIy ′′′ ( EI sabit ) Efektif uzunluklar
dx
d4y Efektif uzunluk kolonun sınır şartlarına bağlıdır.
Yük ( − q ) = EI 4 = EIy ′′′′ ( EI sabit )
dx
Bir ucu sabit, bir Her iki ucu Bir ucu sabit, Her iki ucu sabit
ucu serbest pimli bir ucu pimli
v(x) Displacement at location x
w (x) Force at location x
V (x) Shear at location x
M (x) Moment at location x
E Modulus of elasticity
I Moment of inertia

Kirişin sehimini hesaplamak için süperpozisyon

Kirişin herhangi bir noktasındaki eğimi ve sehimi hesaplamak için Fixed – Fixed translation Le=1.0L
tablolar kullanılır.

Statikçe belirsiz kirişler

Đki yöntem var;

1. Moment ifadesinin integrasyomu

(a) yayılı yük fonksiyonundan başlanabilir
(b) Đntegrasyon sabitlerini bulmak için sınır değer şartları
uyugulanır.

2. Superposition Yöntemi;
(a) Problem static olarak belirli parçalara bölünür.

6
Standart Katsayılar Bazı malzemelerin fiziksel özellikleri:

TEORĐK GERĐLME YIĞILMA FAKTÖRÜ (Kt) TABLOLARI ;

SABĐT KALINLIKLI ÇEKMEYE ÇALIŞAN DELĐKLĐ LEVHA SABĐT KALINLIKLI EĞĐLMEYE ÇALIŞAN DELĐKLĐ LEVHA

7
SABĐT KALINLIKLI ÇEKMEYE ÇALIŞAN ÇENTĐKLĐ LEVHA SABĐT KALINLIKLI EĞĐLMEYE ÇALIŞAN ÇENTĐKLĐ LEVHA

SABĐT KALINLIKLI ÇEKMEYE ÇALIŞAN FATURALI LEVHA SABĐT KALINLIKLI EĞĐLMEYE ÇALIŞAN FATURALI LEVHA

DAĐRESEL KESĐTLĐ ÇEKMEYE ÇALIŞAN FATURALI MĐL DAĐRESEL KESĐTLĐ BURULMAYA ÇALIŞAN FATURALI MĐL

8
DAĐRESEL KESĐTLĐ EĞĐLMEYE ÇALIŞAN MĐL PĐMLĐ BAĞLANTI PĐM DELĐK ETKĐSĐ

DAĐRESEL KESĐTLĐ ÇEKMEYE ÇALIŞAN MĐL DAĐRESEL KESĐTLĐ EĞĐLMEYE ÇALIŞAN MĐL

9
 Kesme Kuvveti ve Eğilme Moment Diyagramlarının Grafik Yöntem ile çizimi için birkaç kural :
M UKAVEM
UKAV EM ET
ET - II: 08/09
08/09 8.
8. Hafta
Hafta M
M UKAV
UKAVEM
EM ET
ET --II:: 08/09
08/09 8.
8. Hafta
Hafta
ET --I ::

EM ET - I :
dV
= −w V – F – (V + ∆V) = 0
UKAV EM ET

dx ∆V = – F

UKAVEM
M UKAVEM

xD

∫
∆V = VD − VC = − w dx

M UKAV
F aşağı doğru etki ettiğinde ∆V negatiftir,
xC
bu nedenle KK diy. aşağı doğru şıçrar, F
M

yukarı doğru ise KK diy. da yukarı sıçrar.

dM
=V
dx M + ∆M – M0 – V ∆x – M = 0
xD ∆M = M0
∆M = M D − M C =
∫ V dx
xC
M0, SY (saat yönünde) ise ∆M pozitiftir ve EM diy. yukarı doğru şıçrar, M0
11
SYT (saat yönünün tersi) ise EM diy. da aşağı doğru sıçrar.
© 2008 NM 27
27 © 2008 NM

1- Kirişin herhangi bir kesidindeki kesme kuvveti diy. eğimi o kesitteki yayılı yükün şiddetine eşittir (-w=dV/dx). Kesme kuvveti diy.
değişim; tekil yükler nedeniyle sabit, düzgün yayılı yük nedeniyle lineer olur (eğimi yayılı yükün büyüklüğü ve işaretine bağlıdır)…
2- Kirişin herhangi bir kesidindeki eğilme momentinin x’ e göre değişimi o kesitteki kesme kuvvetinin değerine eşittir.
(V=dM/dx).Moment diy. değişim; tekil yükler nedeniyle lineer, düzgün yayılı yük nedeniyle 2. dereceden eğri şeklinde (parabolic)
olur.
3- Kesme kuvveti eğrisi kiriş üzerinde herhangi bir noktada tekil yük olmadığı müddetçe süreklidir. Eğer tekil yük varsa tekil yükün
büyüklüğü kadar sıçrama olur. (+ yük yukarı doğru)
4- Eğilme momenti eğrisi kiriş üzerinde herhangi bir noktada tekil moment olmadığı müddetçe süreklidir. Eğer tekil moment varsa
tekil momentin büyüklüğü kadar sıçrama olur. (+ (SDYT) moment negatif yönde )
5- Kirişin uç noktalarında tekil yük yoksa bu noktalarda kesme kuvveti sıfırdır.
6- Kirişin uç noktalarında tekil moment yoksa bu noktalarda eğilme momenti sıfırdır.
- Eğer kesme kuvveti pozitif ise moment diy. eğimi de pozitif, eğer kesme kuvveti negatif ise moment diy. eğimi de negatif eğime
sahiptir..
- Kesme kuvveti diyagramının sıfır olduğu yerde moment diy. eğimi değişir. (yani negatif veya pozitif en büyük moment
değerleri vardır)

10
11
12
S Tipi I-Kirişler (SI Units)

(DAR BALIKLI I KİRİLER)

kalınlık x-x axis y-y axis

Birim Ağ. Alan Yük. Genişlik
Tip No 2 Web Flanş Ix Sx rx Iy Sy ry
kg/m mm mm mm 6 4 3 3 6 4 3 3
mm mm 10 mm 10 mm mm 10 mm 10 mm mm
S610 x 180 180.0 22,900 622 204 20.3 27.7 1,310 4,220 239 34.7 218 38.9
x 158 157.8 20,100 622 200 15.7 27.7 1,220 3,940 246 32.4 324 40.1
x 149 148.7 18,900 610 184 18.9 22.1 996 3,270 230 20.1 218 32.6
x 134 134.4 17,100 610 181 15.9 22.1 939 3,080 234 18.9 209 33.2
x 119 119.1 15,200 610 178 12.7 22.1 879 2,880 240 17.9 201 34.3
S510 x 143 143.3 18,300 516 183 20.3 23.4 702 2,720 196 21.1 231 34.0
x 128 128.9 16,400 516 179 16.8 23.4 660 2,560 201 19.6 219 34.6
x 112 111.4 14,200 508 162 16.1 20.2 532 2,090 194 12.5 155 29.7
x 98.2 98.4 12,500 508 159 12.8 20.2 497 1,960 199 11.7 148 30.6
S460 x 104 104.7 13,300 457 159 18.1 17.6 387 1,690 171 10.3 129 27.8
x 81.4 81.6 10,400 457 152 11.7 17.6 335 1,470 179 8.77 115 29.0
S380 x 74 74.6 9,500 381 143 14.0 15.8 203 1,060 146 6.60 92.3 26.4
x 64 63.9 8,150 381 140 10.4 15.8 187 980 151 6.11 87.3 27.4
S310 x 74 74.4 9,470 305 139 17.4 16.7 127 833 116 6.60 94.9 26.4
x 60.7 60.6 7,730 305 133 11.7 16.7 113 744 121 5.67 85.3 27.1
x 52 52.2 6,650 305 129 10.9 13.8 95.8 629 120 4.16 64.5 25.0
x 47 47.4 6,040 305 127 8.9 13.8 91.1 597 123 3.94 62.1 25.5
S250 x 52 52.3 6,660 254 126 15.1 12.5 61.6 485 96.2 3.56 56.5 23.1
x 38 37.8 4,820 254 118 7.9 12.5 51.4 405 103 2.84 48.2 24.3
S200 x 34 34.3 4,370 203 106 11.2 10.8 27.0 266 78.6 1.81 34.2 20.4
x 27 27.5 3,500 203 102 6.9 10.8 24.0 237 82.8 1.59 31.1 21.3
S180 x 30 29.9 3,800 178 98 11.4 10.0 17.8 200 68.4 1.34 27.3 18.8
x 22.8 22.9 2,910 178 93 6.4 10.0 15.4 173 72.7 1.12 24.0 19.6
S150 x 26 25.7 3,270 152 91 11.8 9.1 10.9 144 57.7 0.981 21.6 17.3
x 19 18.6 2,370 152 85 5.9 9.1 9.19 121 62.3 0.776 18.2 18.1
S130 x 22 21.9 2,790 127 83 12.5 8.3 6.33 99.6 47.6 0.690 16.6 15.7
x 15 14.8 1,890 127 76 5.4 8.3 5.12 80.6 52.0 0.508 13.4 16.4
S100 x 14.1 14.2 1,800 102 71 8.3 7.4 2.85 55.8 39.8 0.376 10.6 14.5
x 11 11.4 1,450 102 68 4.8 7.4 2.55 50.1 41.9 0.324 9.52 14.9
S75 x 11 11.2 1,430 76 64 8.9 6.6 1.22 32.0 29.2 0.249 7.77 13.2
x8 8.4 1,070 76 59 4.3 6.6 1.04 27.4 31.2 0.190 6.43 13.3

13
C tipi Kirişler

14
Çok kullanılan bazı kesitlerin geometrik özellikleri

15
A>KASTRE (KO>SOL) KĐRĐŞLER CABTILEVER BEAMS
KĐRĐŞ Beam EĞĐM Slope SEHĐM Deflection ELASTĐK EĞRĐ Elastic Curve

16
BASIT DESTEKLI KIRIŞLER SIMPLY SUPPORTED BEAMS
KĐRĐŞ Beam EĞĐM Slope SEHĐM Deflection ELASTĐK EĞRĐ Elastic Curve

17
TEMEL YÜKLEME HALLERİ VE BUNLARA KARŞILIK KESME KUVVETİ, EĞİLME
MOMENTİNİN SİNGÜLARİTE FONKSİYONLARI CİNSİNDEN İFADESİ ;

nm-09
18