ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ

Το μεγαλύτερο λιμάνι της Θράκης σάς καλωσορίζει στην πόλη, όπου η Ευρώπη
συναντά την Ασία και εσείς ένα μαγευτικό προορισμό.
Από Ασία προς Ευρώπη. Έβρος. Πρώτος σταθμός: Αλεξανδρούπολη. Το
μεγαλύτερο λιμάνι της Θράκης σάς υποδέχεται με τον φάρο του, στην πρώτη
ευρωπαϊκή πόλη που συναντάτε με την άφιξή σας στην Ελλάδα. Μεταξύ Ασίας,
Μεσογείου και Βαλκανίων ένα κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου. Εδώ
σταματούν όλοι, εδώ θα σταματήσετε και εσείς. Τίποτα πια δεν θυμίζει το
γραφικό ψαροχώρι του 19ου αιώνα. Τώρα οι δρόμοι είναι φαρδείς, η ρυμοτομία
άψογη, η παραλία γεμάτη ταβέρνες, εστιατόρια, μπαρ και πολυτελή ξενοδοχεία
– ένας προορισμός διακοπών που μπορεί να ικανοποιήσει κάθε πιθανή ανάγκη
σας. Λίγο έξω από την πόλη, κάποιοι άλλοι «ταξιδιώτες» της ορνιθοπανίδας
απολαμβάνουν το μοναδικό οικοσύστημα του ποταμού Έβρου.
Το σήμα κατατεθέν της Αλεξανδρούπολης: ο φάρος
27 μέτρα ύψος, 6 όροφοι με πέτρινα σκαλοπάτια, φως ακτίνας 23 μιλίων...
Δύσκολο να μην προσέξει κανείς τον επιβλητικό φάρο που στέκει στο λιμάνι από
το 1880, ένα από τα αξιοθέατα που δεσπόζουν στην πόλη. Ακούραστος, ρίχνει
το φως του σε θάλασσα και στεριά, κρατώντας ακόμη στους ναυτικούς χάρτες
ζωντανό το παλιό όνομα της Αλεξανδρούπολης: Δεδέ-Αγάτς.
Το Δέλτα του Έβρου: Ταξίδι-σταθμός για τους ιπτάμενους «επισκέπτες»
Ένας πίνακας ζωγραφικής, φτιαγμένος από τη φύση με χρώματα Ελλάδας. Στο
Δέλτα του Έβρου, θα ζήσετε μία από τις δυνατότερες φυσιολατρικές εμπειρίες.
Γλυκό και αλμυρό νερό ανακατεύονται στην παλέτα της πλάσης, για να
δημιουργήσουν έναν βιότοπο μοναδικής αξίας ως καταφύγιο για μεγάλους
πληθυσμούς υδρόβιων πουλιών, αλλά και ζωτικό χώρο συγκέντρωσης και
ανάπαυσης. 300 από τα 400 είδη πουλιών της Ελλάδας περνούν από εδώ, ενώ
στον ποταμό Έβρο έχουν βρεθεί 46 είδη ψαριών, 7 είδη αμφίβιων, 21 είδη
ερπετών και περισσότερα από 40 είδη θηλαστικών.
Το δάσος της Δαδιάς: Ανακαλύψτε την άγρια φύση της Ελλάδας
Τι και αν είναι 60 χιλιόμετρα έξω από την Αλεξανδρούπολη; Το δάσος της
Δαδιάς θα σας ανταμείψει με χίλιες εικόνες κατά το ταξίδι σας στην
Αλεξανδρούπολη. Εδώ μπορεί να δείτε μαυρογύπες και όρνια, χρυσαετούς,
βασιλαετούς και αετογερακίνες να ανοίγουν τα πλούσια φτερά τους από πάνω
σας. Αυτό είναι το δάσος της Δαδιάς: ένα οικολογικό καταφύγιο που φιλοξενεί
στην προστατευόμενη περιοχή των 72.000 στρεμμάτων του πολλά και σπάνια
αρπακτικά και ερπετά.

1
Η ακριτική Παναγία Κοσμοσώτειρα
Δίπλα στη γέφυρα που χαράζει τα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας, η αρχιτεκτονική
συναντά την πίστη στο μοναδικό ναό της Παναγίας της Κοσμοσώτειρας. Το
σημαντικό εκκλησιαστικό μνημείο βρίσκεται στις Φέρες (αρχαία Βήρα), μαζί
με τα λιγοστά ερείπια της ομώνυμης μονής. Χτίστηκε στα μέσα του 12ου αιώνα
και αποτελεί λαμπρό δείγμα βυζαντινής ναοδομίας – και φυσικά σημαντικό
αξιοθέατο της περιοχής.
Οι κρυμμένοι θησαυροί της Αλεξανδρούπολης
Τα ιαματικά λουτρά του Έβρου
Αν έχετε όρεξη για ιαματικά λουτρά, κάνετε μια στάση στην Τραϊανούπολη. Σε
αυτήν την αιώνια πηγή ευεξίας η ιστορία μιλάει από μόνη της: το θολωτό
πλινθόκτιστο οικοδόμημα της Χάνας δείχνει πως ήταν ένας ξενώνας για τους
οδοιπόρους του 14ου αιώνα. Προσέξτε τις σωληνώσεις στους τοίχους: κάποιοι
είχαν ανακαλύψει το καλοριφέρ από τότε!
Ταξίδι στη σπηλιά του Κύκλωπα
Στο σημερινό λιμανάκι της Μάκρης μπορείτε να δείτε ακόμα μία σπηλιά
Κύκλωπα από τις πολλές που υπάρχουν στην Ελλάδα.
Ένα αρχαίο σύστημα κλιματισμού
Στον Έβρο, στην αρχαία παραθαλάσσια πόλη της Μεσημβρίας Ζώνης (7ος αι.
π.Χ.) οι κάτοικοι, έθαβαν κανάτια κάτω από τη σάλα του σπιτιού, που
λειτουργούσαν σαν σύστημα κλιματισμού.

2
Η ΘΡΑΚΗ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ

Η αρχαία Θράκη

Η σημερινή ελληνική Θράκη, η λεγόμενη Δυτική, αποτελούσε κατά

την αρχαιότητα, μέρος του μεγάλου χώρου της αρχαίας Θράκης, η οποία
εκτεινόταν από το Αιγαίο ως το Δούναβη κι από τον Εύξεινο Πόντο, ως τα
εκάστοτε ανατολικά όρια της Μακεδονίας. Η ελληνική αλλά και η ξένη
επιστημονική κοινότητα, δέχεται ότι οι Θράκες και οι Έλληνες είχαν την
ίδια αρχική κοιτίδα, αλλά εγκαταστάθηκαν σε διαφορετικές περιοχές, με
αποτέλεσμα να ακολουθήσουν διαφορετική εξέλιξη στη γλώσσα και στον
πολιτισμό. Η συγγένεια και η συνύπαρξη Θρακών και Ελλήνων εμφανίζεται
σε πολλούς μύθους της ελληνικής μυθολογίας όπως: του Ορφέα, του
Διομήδη, των Αργοναυτών, του βασιλιά Λυκούργου.

Τα θρακικά φύλα κατέβηκαν απ' το βορρά τον 11° π.Χ αιώνα και
ενώθηκαν με τούς προϊστορικούς κατοίκους της Θράκης. Οι Έλληνες
εγκαταστάθηκαν στα παράλια του Αιγαίου, του Ελλήσποντου και του
Εύξεινου Πόντου τέσσερις αιώνες αργότερα. Κάτοικοι ιονικών πόλεων, της
Μ. Ασίας, και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, ενδεχομένως πιεζόμενοι
απ' τους Πέρσες, μετανάστευσαν βορειότερα και ίδρυσαν πολλές και
σημαντικές αποικίες.

Ξεχώρισαν τα Άβδηρα, η Μαρώνεια, η Μεσημβρία, η Αίνος, το

Βυζάντιο, η Απολλωνία, η Αγχίαλος, η Οδησσός. Αυτοί οι πρώτοι γεωργικοί
και εμπορικοί σταθμοί εξελίχτηκαν σταδιακά σε μεγάλες, ισχυρές και
πλούσιες πόλεις.

3
 Στα χρόνια των Μακεδόνων η διάδοση του ελληνικού πολιτισμού
επεκτείνεται στην ενδοχώρα της Θράκης. Απ' αυτή την εποχή οι Θράκες
άρχισαν να δίνουν στα παιδιά τους ελληνικά ονόματα, να μιμούνται τις
συνήθειες τους, να μιλούν ελληνικά. Στα ρωμαϊκά χρόνια η διάχυση του
ελληνικού πολιτισμού γίνεται εντονότερη. Όλες οι επιγραφές απ' το Αιγαίο
ως το Δούναβη είναι γραμμένες στην ελληνική. Η γλώσσα, οι θεσμοί, οι
λατρείες, τα ήθη και έθιμα των Ελλήνων κυριαρχούν.

Η Θράκη γνωρίζει αξιόλογη οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη

και καθίσταται μια απ' τις ισχυρότερες εστίες ελληνισμού. Οι ανασκαφές
στην Πλωτινόπολη έφεραν στο φως ένα δημόσιο κτίριο, πιθανότατα λουτρό
του 7ου αιώνα μ. Χ. Στο ψηφιδωτό δάπεδο ενός δωματίου, εικονίζεται στο
κέντρο η Λήδα με τον κύκνο και γύρω της οι δώδεκα άθλοι του Ηρακλή.

Από το δεύτερο μισό του 4ου αιώνα μ. Χ. η περιοχή υφίσταται τις

συνέπειες των επιδρομών βαρβαρικών λαών, όπως Γότθων, Ούννων,
Αβάρων, Σλάβων και Βουλγάρων. Σημειωτέον ότι οι τελευταίοι έφτιαξαν
κράτος στη Βόρεια Θράκη, ανάμεσα στο Δούναβη και στον Αίμο και θα
ενδημήσουν στην περιοχή της. Στους αιώνες που ακολουθούν η Θράκη θα
δοκιμαστεί απ' τις λεηλασίες των Νορμανδών, των Σταυροφόρων και των
Τούρκων. Το 1371 ολόκληρη η Θράκη θα κατακτηθεί απ' τους Οθωμανούς
Τούρκους, εξόν απ' την Πόλη.

Στον Αγώνα του '21, οι Έλληνες της Θράκης είχαν ενεργό

συμμετοχή κι όχι απλά μια κάποια συμβολή. Πρώτα- πρώτα ανέθρεψαν τη
Φιλική Εταιρεία, που τη γέννησαν οι έμποροι της Οδησσού. Τους πρώτους
μήνες της επανάστασης έγιναν εξεγέρσεις στα Λάβαρα, στη Σωζόπολη, στην
Αίνο, στη Σάρο, στη Σαμοθράκη.

Όλες καταπνίγηκαν απ' τους Τούρκους και τα αντίποινα ήταν

σκληρά για τους κατοίκους. Εκτελέσεις, απαγχονισμοί, εξανδραποδισμοί.
Απ' το 1885, που η Βουλγαρία πραξικοπηματικά προσάρτησε την Ανατολική
Ρωμυλία και ως το 1920, η Θράκη αποτέλεσε πεδίο σκληρών
αντιπαραθέσεων τριών κυρίως, πληθυσμιακά ισχυρών εθνοτήτων: Ελλήνων,
Τούρκων, και Βουλγάρων. Παράλληλα ήταν όμως και πεδίο διπλωματικών
συγκρούσεων των συμφερόντων των Μεγάλων.

4
 Η σημερινή ελληνική Δυτική Θράκη παρέμεινε υπό Οθωμανική
κυριαρχία ως τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13. Με τον Πρώτο
Βαλκανικό Πόλεμο , πέρασε στην κατοχή των Βουλγάρων.

Στο Δεύτερο, ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την Ξάνθη, την

Κομοτηνή και την Αλεξανδρούπολη, όμως δυο βδομάδες αργότερα, με τη
Συνθήκη του Βουκουρεστίου, η Δυτική Θράκη παραχωρήθηκε στους
ηττημένους Βουλγάρους. Εξαιρέθηκαν οι επαρχίες του Καραγάτς και του
Διδυμοτείχου, που παραχωρήθηκαν απ' την Τουρκία στη Βουλγαρία τον
Αύγουστο του 1915. Μπροστά στον τρόμο της βουλγαρικής κατοχής,
Έλληνες και Μουσουλμάνοι κήρυξαν τον Αύγουστο του 1913 την Αυτονομία
της Δυτικής Θράκης και συνέστησαν προσωρινή κυβέρνηση με έδρα την
Κομοτηνή. Ωστόσο, τον Οκτώβρη η βουλγαρική κατοχή ήταν γεγονός.
Ακολούθησε πανικός και φυγή των Ελλήνων!

Απ' αυτή τη χρονική περίοδο ο ελληνισμός της Θράκης, θ' αρχίσει

να δέχεται συντριπτικά πλήγματα απ' τους Βουλγάρους στη Δυτική.
Παράλληλα, οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης είχαν να αντιμετωπίσουν
το σχέδιο εκτοπισμού που εφάρμοσαν οι Νεότουρκοι. Οι μέθοδοι ήταν
γνωστοί: τρομοκράτηση των ηγετών της ελληνικής αντίστασης, εκβιασμοί,
αντάρτικη δραστηριότητα Τσετών κατά του ελληνικού πληθυσμού,
απελάσεις, αναγκαστική εκποίηση περιουσιών και απογύμνωση της
ενδοχώρας και των αστικών κέντρων της Θράκης από τους Έλληνες.

Στις 6 Απριλίου 1914, το Μαύρο Πάσχα για τους Θρακιώτες, οι

Νεότουρκοι εκδίωξαν τους Έλληνες πολλών χωριών της επαρχίας
Αρκαδιούπολης, Βιζύης και άλλων περιοχών της Θράκης. Το ίδιο έτος
πραγματοποιήθηκαν διωγμοί, δολοφονίες, απελάσεις, διαρπαγές,
εμπρησμοί και λεηλασίες κατά των Ελλήνων των περιοχών Ηράκλειας,
Μαλγάρων και Κεσσάνης. Από τον Απρίλιο του 1915 150.000 Θρακιώτες
από τη Μακρά Γέφυρα, τη Μάδυτο, την Καλλίπολη, τις Σαράντα Εκκλησιές,
τη Ραιδεστό, το Σκοπό και άλλες περιοχές της Ανατολικής Θράκης
εκτοπίστηκαν από τους Νεότουρκους στη Μικρά Ασία και ελάχιστοι από
αυτούς επέζησαν από τις πορείες στα τάγματα εργασίας, όπως και χιλιάδες
άλλοι Μικρασιάτες και Πόντιοι αδελφοί μας.

Ο συνολικός πληθυσμός των εξόριστων Ελλήνων της Ανατολικής

Θράκης που εκτοπίστηκαν μέχρι και το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου

5
έφτασε τελικά τις 220.000 ψυχές, σύμφωνα με στοιχεία του Οικουμενικού
Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.

Κι ενώ συνέβαιναν όλα αυτά τα δραματικά γεγονότα στη Θράκη,

ταυτόχρονα, ξεσπά ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Βουλγαρία και η
Τουρκία συντάχτηκαν με τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες. Η Ελλάδα ύστερα
απ' το Διχασμό Βενιζέλου και Κωνσταντίνου, εισήλθε στον πόλεμο το 1917,
στο πλευρό της Αντάντ. Έλαβε μέρος σ' αυτόν με τη μάχη του Σκρα και με
τη νικηφόρα βαλκανική επίθεση το Σεπτέμβρη του 1918.

Μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, Γενάρη του

1919, συγκλήθηκε το Συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι, για τη διευθέτηση
των συνόρων. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο πρωθυπουργός της μεγαλύτερης
διπλωματικής μάχης που έδωσε ποτέ ο ελληνισμός, ζητά απ' τους
Συμμάχους και την Ανατολική και τη Δυτική Θράκη. Επακολούθησε
πολύμηνος διπλωματικός μαραθώνιος, που είχε ως αποτέλεσμα, το
Σεπτέμβρη του 1919, να αποφασίσει το Συνέδριο, πως η Δυτική Θράκη ως
και το Καραγάτς πρέπει να τεθεί κάτω από Διασυμμαχική Διοίκηση.

Η Βουλγαρία με την ανακωχή της Θεσσαλονίκης και τη συνθήκη

του Νεϊγύ παραιτούνταν απ' τη Δυτική Θράκη και οι βουλγαρικές πολιτικές
και στρατιωτικές αρχές υποχρεούνταν να εκκενώσουν την περιοχή. Έτσι,
στις 4 Οκτωβρίου 1919 ελληνική μεραρχία καταλαμβάνει την Ξάνθη και τις
επόμενες μέρες τα Συμμαχικά Στρατεύματα υπό το Γάλλο στρατηγό Σαρπύ
εισέρχονται στην υπόλοιπη Δυτική Θράκη.

Στη λεπτή θέση του Αντιπρόσωπου της ελληνικής κυβέρνησης στη

Διασυμμαχική Διοίκηση τοποθέτησε ο Βενιζέλος το Χαρίσιο Βάμβακα. Το
έργο που επιτέλεσε ο Βάμβακας ήταν μεγαλόπνοο και γι αυτό επιτυχές.
Εργάστηκε με διορατικότητα και άφταστη διπλωματία. Απέτρεψε την ιδέα
της αυτονομίας, φρόντισε για την παλιννόστηση των χιλιάδων Θρακιωτών
που ξεριζώθηκαν απ' τις εστίες τους κατά τη διάρκεια των βουλγαρικών
κατοχών, αντιμετώπισε ανθρωπιστικά τους μουσουλμάνους, άνοιξε σχολεία
κι εκκλησιές. Θεωρείται πολύ σημαντική η επιτυχία του, να εκλεγεί ένας
Έλληνας ως Πρόεδρος του Ανώτατου δεκαπενταμελούς πολυεθνικού
Πολιτικού Συμβουλίου της Διασυμμαχικής Θράκης. Λίγους μήνες
αργότερα, Απρίλιο του 1920, στην Τελική Συνδιάσκεψη του Σαν Ρέμο, το
Συνέδριο όριζε μεταξύ των άλλων, την απόσυρση των Συμμαχικών
Δυνάμεων από τη Δυτική Θράκη και την αντικατάσταση τους από ελληνικές.

6
 13 Ιουλίου 1920- Είσοδος ελληνικών στρατευμάτων στην Αδριανούπολη

Στις 14 Μαΐου του 1920 η Στρατιά της Θράκης ξεκινά τις

επιχειρήσεις. Η Μεραρχία Σερρών υπό τον υποστράτηγο Επαμεινώνδα
Ζυμβρακάκη εισέρχεται στην Κομοτηνή. Η Μεραρχία Ξάνθης υπό τον
υποστράτηγο Κωνσταντίνο Μαζαράκη καταλαμβάνει την Αλεξανδρούπολη,
και τις επόμενες μέρες τις Φέρες, το Σουφλί και το Διδυμότειχο. Η 9η
Μεραρχία υπό τον υποστράτηγο Λεοναρδόπουλο μέχρι το απόγευμα της
16ης Μαΐου καταλαμβάνει το Καραγάτς και τις παρακείμενες στρατηγικής
σημασίας γέφυρες. Η προέλαση του Ελληνικού Στρατού προς την
Ανατολική Θράκη ήταν γρήγορη.

Η κατάληψη του Δεδέαγατς Κατάληψη της Γκιουμουρτζίνας

Η αντίσταση του Στρατηγού Τζαφέρ Ταγιάρ υπήρξε μηδαμινή,

πιάσθηκε μέσα στα καλαμπόκια κοντά στην Αδριανούπολη, και ο Ελληνικός
Στρατός εντός του Ιουλίου κατέλαβε το Λουλέ Μπουργκάς, το Μπαμπά
Εσκή, κύριος του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου και πριν περάσει ο
Ιούλιος ολοκλήρωσε την κατάληψη της Ανατολικής Θράκης μέχρι
Τσατάλτζας, αυτού του στενού κομματιού που μας χώριζε από την
Κωνσταντινούπολη και σύμφωνα με την απόφαση του Συμμαχικού
Στρατηγείου. Η Κωνσταντινούπολη και τα Στενά χαρακτηρίστηκαν
Ουδέτερη Ζώνη υπό τον έλεγχο της Διεθνούς Συμμαχικής Επιτροπής. Με
7
τη Συνθήκη των Σεβρών (Αύγουστος 1920) ολόκληρη η προαναφερθείσα
περιοχή παραχωρήθηκε στην Ελλάδα.

Η Κωνσταντινούπολη του πρωτάρη

Η πόλη των αρωμάτων, των χρωμάτων, των γεύσεων. Η Κωνσταντινούπολη των
ιμάμηδων, της Ευρώπης, των τζαμιών, των παζαριών, του Βοσπόρου. Η Πόλη
και όλα όσα πρέπει να δεις έστω και μια φορά!
Η Κωνσταντινούπολη ανήκει στην ιδιαίτερη κατηγορία πόλεων που είτε
λατρεύεις είτε... λατρεύεις να μην... Όπως και να χει, αν ακόμα δεν την έχεις
περπατήσει, ο παρακάτω οδηγός περιλαμβάνει όλα όσα θα δεις – ή πρέπει να
δεις – για μια, πρώτη φορά στην Πόλη.
Επισκέψου την Αγιά Σοφιά
Το πρώτο πράγμα που θα δεις στην Πόλη, για όλους τους λόγους, είναι φυσικά
η Αγιά Σοφιά, στην περιοχή του Σουλτανχαμέτ, το παλιότερο κομμάτι της
πόλης, όπου βρίσκονται το Μπλε Τζαμί, το Υδραγωγείο, το ΤοπΚαπί και η
περιβόητη εκκλησία που, αφού μετατράπηκε σε τζαμί, τώρα πλέον λειτουργεί ως
μουσείο.
Το κτίριο χρονολογείται από τον 6ο αιώνα και είναι ένα από τα καλύτερα
δείγματα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Τα ψηφιδωτά που καλύφθηκαν κατά τη
διάρκεια των 500 χρόνων που η εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί, πλέον
παρουσιάζονται σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια. Επειδή έχει μεγάλη
επισκεψιμότητα, καλύτερα αγόρασε εισιτήριο online (περίπου 8 ευρώ) και
προτίμησε να πας νωρίς το πρωί μιας καθημερινής (εκτός Δευτέρας)
Συνέχισε στο Μπλε Τζαμί
Ακριβώς απέναντι από την Αγιά Σοφιά, το Μπλε Τζαμί είναι το αμέσως επόμενο
σε αναγνωρισιμότητα μνημείο της Κωνσταντινούπολης. Με τους
χαρακτηριστικούς έξι μιναρέδες και τον εντυπωσιακό ολοστρόγγυλο τρούλο,
ενώ το επίσημο όνομα του είναι «Τζαμί του Σουλτάνου Αμχέτ», είναι τα 21.000
Ιζνίκ πλακάκια μπλε, λευκού και κόκκινου χρώματος που στολίζουν από τον 17ο
αιώνα τις οροφές του και εξ αυτών, πήρε το «παρατσούκλι» Μπλε. Το Τζαμί
λειτουργεί ακόμα και σήμερα κανονικά, οπότε θα πρέπει να προσαρμόσεις την
επίσκεψη σου σε ώρες άλλες απ' αυτές των πέντε ημερήσιων προσευχών, ενώ τις
Παρασκευές το τζαμί είναι κλειστό.

8
Περιηγήσου στο Τοπ Καπί
Συνεχίζοντας από τους δύο ναούς, θα καταλήξεις στο Τοπκαπί, που αποτέλεσε
την επίσημη κατοικία των σουλτάνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τον
15ο αιώνα, μέχρι που φτιάχτηκε το Ντολμάμπαχτσε. Πλούτος, αισθητική,
τέχνη, ιστορία. Και ναι, ό,τι αφορά στη ζωή των σουλτάνων, θα το δεις εδώ, ενώ
θα απολαύσεις τη συναρπαστική εικόνα της Πόλης, όπως απλώνεται στα πόδια
του Παλατιού.
Οι γυναίκες – όπως και σε όλους τους θρησκευτικούς χώρους στην Πόλη πρέπει
να φοράνε μαντήλα στο κεφάλι και όλοι μπαίνουν αφού αφήσουν τα παπούτσια
τους στην είσοδο (ό,τι χρειάζεσαι τα παρέχουν στην είσοδο, η οποία είναι
δωρεάν).
Ψώνισε στο Μεγάλο Παζάρι – και μετά στην Αιγυπτιακή αγορά των
μπαχαρικών
Στην Παλιά Πόλη, το 550 ετών Καπαλίτσαρσι – όπως λέγεται στα τούρκικα –
είναι η παλιότερη και μεγαλύτερη κλειστή αγορά του κόσμου, την οποία μπορεί
να θυμάσαι από τις... στέγες της, καθώς σ' αυτή γυρίστηκε η πρώτη σκηνή της
ταινίας «Skyfall» με τον Τζέιμς Μποντ να κυνηγιέται με... μοτοσυκλέτες!
Προετοιμάσου να περπατήσεις ανάμεσα σε 4.000 πάγκους όπου θα βρεις τα
πάντα, από στολίδια, τουρκικά σουβενίρ, ποτηράκια του καφέ μέχρι
χειροποίητα χαλιά! Οι συμβουλές είναι: Υπομονή, υπομονή, υπομονή, απέναντι
στους δεκάδες εμπόρους που θα σε σταματήσουν ένας προς έναν για να σου
πουλήσουν το εμπόρευμα τους. Είναι επίμονοι και εντελώς εκπαιδευμένοι να μην
σταματούν ποτέ να προσπαθούν!
Επίσης, παζάρι, παζάρι, παζάρι: μη μείνεις ποτέ στην αρχική τιμή που θα δεις
πάνω σε ένα προϊόν, αλλά διαπραγματεύσου το αρκετά, για να πάρεις μια καλή
έκπτωση! Τα ίδια ισχύουν και στην Αιγυπτιακή αγορά, το Μισίρ Κασιρτσί, όπου
ειδικεύονται σε μπαχάρια, τσάγια, βότανα και πολίτικα γλυκά.
Περιπλανήσου στο Φανάρι, νιώσε συγκίνηση στο Πατριαρχείο
Η ελληνική γειτονιά του Φαναρίου βρίσκεται χτισμένη στον 4ο και 5ο λόφο της
Κωνσταντινούπολης, με επίκεντρο φυσικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Τα
σημάδια της εγκατάλειψης είναι εμφανή, αρκετά κτίρια είναι ερειπωμένα,
υπάρχουν όμως και αρκετά ιστορικά κτίρια και Μονές για να πάρεις μια γεύση
από το ελληνικό παρελθόν. Μπαίνοντας στον προαύλιο χώρο του Πατριαρχείου,
η γαλήνη θα σε συνεπάρει και θ' απαλύνει την προηγούμενη εικόνα.
Προετοιμάσου για μεγάλες συγκινήσεις αν πετύχεις λειτουργία.

9
Περπάτησε από την Πλατεία Ταξίμ ως τον Πύργο του Γαλατά
Η αλήθεια είναι ότι, το στρατηγικό σημείο όπου βρίσκεται από τον 14ο αιώνα ο
70 μέτρων ύψους Πύργος του Γαλατά είναι τέτοιο που μπορείς να θέσεις τον
Πύργο ως σημείο τερματισμού σε μια βόλτα είτε από το Σουλτανχαμέτ είτε από
την πλατεία Ταξίμ.
Όπως και να χει, από την περιβόητη πλατεία Ταξίμ, κατεβαίνεις με τα πόδια την
πεζοδρομημένη Ιστικλάλ – μπορείς να πάρεις και το αθόρυβο κόκκινο τραμ αν
δεν θες να χαζέψεις τα εμπορικά καταστήματα – και φτάνεις στην γραφική
γειτονιά, με τα ωραία καφέ και τα μαγαζάκια που πλαισιώνουν τον Πύργο.
Αξίζει να ανέβεις πάνω και η καλύτερη ώρα φυσικά είναι όταν πέφτει ο ήλιος, για
πολλές ατμοσφαιρικές φωτογραφίες! Είσοδος περίπου 6 ευρώ.
Βόλτα στον Βόσπορο με τα τουριστικά πλοιάρια
Θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ η βόλτα με το πλοιάριο κατά μήκος του
Βοσπόρου. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το προγραμματίσεις: είτε να
απευθυνθείς στο ξενοδοχείο σου – το οποίο θα συνεργάζεται με κάποιες
ακτοπλοϊκές εταιρείες που προσφέρουν επιπλέον και μουσικά προγράμματα ή
oriental shows στις νυχτερινές διαδρομές – είτε να κατευθυνθείς μόνος σου προς
το Καμπατάς, στο Καράκιοϊ, όπου θα επιβιβαστείς με όλους τους τουρίστες στα
μικρά φέρι, που κάνουν τη βόλτα στο Βόσπορο σε 1-1,5 ώρα και σαφώς είναι
πολύ οικονομικά.
Ετοιμάσου για πολλές φωτογραφίες, από τα επιβλητικά παλάτια -όπως το
Ντολμάμπαχτσε- τα πολυτελή ξενοδοχεία που κοσμούν τις ευρωπαϊκές
τουρκικές ακτές, τα υπέροχα νεοκλασικά στο Μπέμπεκ, το κάστρο Ρούμελι
Χισάρ (που νομίζεις στην αρχή ότι ξεπροβάλλει μπροστά σου ο Λευκός
Πύργος), οι επιβλητικές γέφυρες και φυσικά τα χρώματα και το παιχνίδισμα του
ήλιου με τα νερά του Βοσπόρου.
Επίσκεψη στο Ντολμάμπαχτσε
Μετά το Βόσπορο, είναι η ώρα να μπεις και στο πιο μεγαλοπρεπές παλάτι,
κατοικία των τελευταίων σουλτάνων και τελευταία κατοικία του Κεμάλ. Η
απόλυτη χλιδή, μια προσπάθεια, τότε, η Οθωμανική Αυτοκρατορία να δείξει ότι
δεν υπολείπεται σε πολυτέλεια, τέχνη και αισθητική από τη Δύση, διακοσμημένα
στο εσωτερικό από Γάλλο διακοσμητή, με τους μεγαλύτερους πολυελαίους της
Ευρώπης φερμένους από την Αγγλία, με απόλυτη τάξη και πειθαρχία να θυμίζει
τον τελευταίο κάτοικο του παλατιού (μάλιστα τα ρολόγια του παλατιού έχουν
μείνει σταματημένα στην ώρα θανάτου του Ατατούρκ).

10
Οι επισκέψεις γίνονται με οργανωμένες ξεναγήσεις ανά μια ώρα, με Τούρκους
ξεναγούς, ενώ στο εσωτερικό να έχεις το νου σου γιατί δεν επιτρέπονται οι
φωτογραφίες. Αν θες, μπορείς να δεις και το χαρέμι – καλύτερα όμως αν έχεις
δει το χαρέμι στο ΤοπΚαπί να το παραλείψεις.
Πάντα υπάρχει ώρα για χαμάμ
Όσο «άχαστη» -για να χρησιμοποιήσουμε έναν ποδοσφαιρικό όρο- είναι η
βόλτα με το καραβάκι, άλλο τόσο είναι και η στάση σε ένα παραδοσιακό
τούρκικο χαμάμ, εμπειρία μοναδική στο είδος της. Κάθε χαμάμ έχει διάφορα
διαφορετικά είδη θεραπειών να προσφέρει, αλλά εσύ μπορείς να πάρεις το
βασικό πακέτο: θα πάρεις το παραδοσιακό peştamal (ένα βαμβακερό πανί για
να τυλιχτείς), το σαπουνάκι και το σφουγγαράκι και θα μπεις στην κεντρική
αίθουσα του χαμάμ, όπου οι μασέρ- natir για τις γυναίκες, tellak για τους άνδρες
– θα σε μουλιάσουν, θα σε τρίψουν, θα σε απολεπίσουν και θα σε ξεπλύνουν –
αρκεί να αφεθείς και να απολαύσεις αυτή τη μοναδική εμπειρία. Μετά, είσαι
ελεύθερος να κάτσεις όση ώρα θες στα ζεστά μάρμαρα ή -ακόμα καλύτερα- να
επιλέξεις ένα από τα προγράμματα μασάζ. Ευχάριστο μυστικό: σχεδόν σε όλα
τα χαμάμ, θα πάρεις μια καλή έκπτωση λέγοντας -και αποδεικνύοντας το με το
διαβατήριο σου- ότι είσαι Έλληνας. Στα προτεινόμενα χαμάμ, είναι το
Cemberlitaş Χαμάμ, στην στην Παλιά Πόλη, από τον 16ο αιώνα.
Ψώνισε αντίκες
Οι πιο δημιουργικές φυλές της πόλης, οι πιο εκλεκτικές αντικερί, τα πιο ιδιαίτερα
της τέχνης και της γαστρονομίας βρίσκονται στο λόφο του Τσουκούρ Σουμά,
που θυμίζει λίγο από... Νεοϋορκέζικο Σόχο. Πολλές αντικερί, γκαλερί, μπουτίκ
και υψηλής αισθητικής καφέ υποδέχονται αγοραστές που αναζητούν παλιά χαλιά,
καφτάνια, οθωμανικά κεντήματα, αλλά και αγγεία και κοσμήματα.
Και ναι, το «Μουσείο της Αθωότητας» του Ορχάν Παμούκ, αναφέρεται στο
μικρό ομώνυμο μουσείο που βρίσκεται στη γειτονιά και είναι μια καλή
μικρογραφία της ζωής της ανώτερης τάξης της δεκαετίας του 70 στην
Κωνσταντινούπολη.
Δοκίμασε το φαγητό του δρόμου
Μην φύγεις από την Κωνσταντινούπολη χωρίς να δοκιμάσεις μερικά από τα
φαγητά που σερβίρουν στο δρόμο – πέραν των κεμπάπ φυσικά, που οπωσδήποτε
θα τιμήσεις δεόντως! Απέφυγε -όσο δελεαστικά και αν δείχνουν- τα μύδια που
πουλάνε στις γωνιές των δρόμων (εκτός αν είσαι μαζί με κάποιον Τούρκο που
γνωρίζει ποιοι είναι σταθεροί πωλητές) για ευνόητους λόγους: προτίμησε το μεζέ
αυτό να το δοκιμάσεις σε κάποιο μαγαζί.

11
Κάτω από τη γέφυρα του Γαλατά, στο Καράκιοϊ, μη χάσεις το μπαλίκ εκμέκ,
ένα απίθανο σάντουιτς με σκουμπρί, κρεμμύδι, ντομάτα, πιπεριές και μπαχάρια
και φυσικά... λιώσε στους μπακλαβάδες – ο καλύτερος είναι στο «Güllüoğlu»,
στο Καράκιοϊ, κι αν διψάσεις, μη διστάσεις να πιεις φρεσκοστυμένο χυμό ρόδι
από κάποιον πλανώδιο πωλητή ή τσάι, όπως και οι Τούρκοι!

 ΠΡΟΥΣΑ

Η αρχαία Προύσα ιδρύθηκε στη νότια πλαγιά του βουνού Ολυμπος,

από τον βασιλιά της Βιθυνίας, Προυσία Α΄ (236 - 180 π.Χ.). Τελευταίος
βασιλιάς της Προύσας ήταν ο απόγονος του Προυσία, Νικομήδης ο Γ’, ο
Φιλοπάτωρ, ο οποίος, αν και νικήθηκε το 88 π.Χ. από τον Μιθριδάτη, την
επανέκτησε με τη βοήθεια των Ρωμαίων το 74 π.Χ.

Την περίοδο της Ρωμαϊκής κατοχής της, η Προύσα ευεργετήθηκε,

διότι διέθετε δική της βουλή, και, όπως έλεγε ο γεωγράφος Στράβων, ήταν
πόλη ευνομούμενη. Αυτό το χρωστούσε σε ένα δικό της παιδί, τον Δίωνα
τον Χρυσόστομο ή Κοκκειανό, ο οποίος συνδεόταν φιλικά με τον
αυτοκράτορα.Την εποχή που ζούσε ο Δίων, η Προύσα ήταν καθαρά
ελληνική πόλη, διότι οι Έλληνες, που είχαν έρθει από τα παράλια,
εξελλήνισαν τελείως τις βαρβαρικές φυλές, οι οποίες κατοικούσαν στη
Βιθυνία από την εποχή του Ξενοφώντα. Σπουδαία ήταν τα λουτρά της, που

12
την κατέστησαν λαμπρή λουτρόπολη και τόπο αναψυχής για τους Ρωμαίους
κατακτητές.

Με την ίδρυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η Προύσα έχασε την

αίγλη της. Την ξεπέρασαν πόλεις, όπως η Νίκαια και η Νικομήδεια, οι
οποίες είχαν γίνει κέντρα της χριστιανικής λατρείας. Πολιτικά ανήκε στην
31η Επαρχία Βιθυνίας και εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη Νικομήδειας.
Μετά την εξάπλωση του Χριστιανισμού, η Προύσα έγινε το 1087 έδρα
επισκοπικού θρόνου με το όνομα “Θεουπόλεως” και αργότερα “Προύσας”.
Η εκκλησιαστική επαρχία Προύσας, 13η κατά την τάξη, σύμφωνα με το
Συνταγμάτιο του Οικουμενικού Θρόνου, περιελάμβανε 13 κωμοπόλεις και
χωριά, από τα οποία τα σπουδαιότερα ήταν η Τρίγλια, η Σιγή, το
Παλλαδάρι, οι Ελιγμοί και τα Μουδανιά.

Εν τω μεταξύ, είχε εξελιχθεί σε έναν εξαίρετο τόπο αναψυχής και την

επισκέπτονταν συχνά πολλοί Βυζαντινοί αυτοκράτορες, ενώ ο Όλυμπος είχε
γεμίσει με μοναστήρια απ’ όπου πέρασαν πολλοί άγιοι της θρησκείας μας,
αφήνοντας την ευλογία τους.

Όπως όλες οι πόλεις της Μικράς Ασίας, έτσι ήρθε και η σειρά της
Προύσας να δεχθεί τις επιθέσεις των Οσμανίδων Τούρκων. Τα φρούρια,
που ήταν κτισμένα γύρω στην περιοχή, για να προστατεύουν την Προύσα,
όπως της Κίτας, των Κουβουκλίων, το Λοπάδι, το Καστράδι, το Καρογλάνη,
και να την ανεφοδιάζουν με τρόφιμα, άρχισαν σιγά / σιγά να πέφτουν στα
χέρια των Τούρκων. Επί Ανδρόνικου Β’, στις 6 Απριλίου του 1326, η
ιστορική πόλη της Βιθυνίας έπεσε στα χέρια του γιου του Οσμάν, του
Ορχάν, ο οποίος την κατέστησε πρωτεύουσα του Οθωμανικού κράτους. Οι
φήμες έλεγαν ότι η μάνα του Ορχάν ήταν χριστιανή και έχτισε κοντά στην

13
Προύσα ένα μοναστήρι, που το ονόμασαν Ορχάνιε. Στο μοναστήρι αυτό
υπήρχε ένα τεράστιο καμπαναριό και, όταν χτυπούσε κάθε Παρασκευή,
ερχόταν εδώ ο Ορχάν, για προσευχηθεί.

Όταν κατακτήθηκε η Κωνσταντινούπολη, η Προύσα έπαψε να είναι η

πρωτεύουσα του Οθωμανικού κράτους, διατήρησε όμως τον ιερό της
χαρακτήρα, εξαιτίας των μεγαλοπρεπών τεμένων και μαυσωλείων πολλών
ηγεμόνων και μαχητών.

Οι Ελληνες, μετά την κατάληψή της από τους Τούρκους (1326),

αποτελούσαν αξιόλογη κοινότητα και στο τέλος του 16ου αιώνα
υπολογίζονταν, σύμφωνα με έγγραφα, γύρω στις δυο χιλιάδες. Το 1576 η
ορθόδοξη ελληνική κοινότητα αναφέρεται από το Γερμανό πάστορα
Γκέρλαχ, που πέρασε από την Προύσσα, και το 1701, κατά τον περιηγητή
Τουρνεφόρ, υπήρχαν στην πόλη τριακόσιες ελληνικές οικογένειες. Στις
αρχές του 20ου αιώνα ζούσαν στην Προύσα 5.000 Ορθόδοξοι χριστιανοί. Η
Προύσα είχε τρεις ελληνικές συνοικίες, του Μπαλούκ Παζάρ, του Καγιά
Μπασί και του Ντεμίρ Καπού.

Ως το 1642 σωζόταν μόνο μια ορθόδοξη εκκλησία, οι Αγιοι

Απόστολοι, που βρισκόταν στη συνοικία του Καγιά Μπασί, κάτω ακριβώς
από τα τείχη της ακρόπολης. Αργότερα αναφέρονται τρεις ακόμα:
• των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, η οποία βρισκόταν στη συνοικία Ντεμίρ
Καπού και είχε κτιστεί στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Ορχάν. Ο
πρώτος αυτός ναός ανακαινίστηκε το 1835, επί αρχιερατείας του Άνθιμου
Κουταλιανού, και, σύμφωνα με την Παράδοση, Τούρκοι και Έλληνες
έφερναν εδώ ψυχικά αρρώστους, για να θεραπευτούν. Μέρος του ναού αυτού
σώζεται μέχρι σήμερα και αποτελεί αποθήκη του τουρκικού στρατού.

14
• στη συνοικία Μπαλούκ Παζάρ ήταν ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου
Ιωάννου του Θεολόγου, ο οποίος είχε κτιστεί το 1705, επί αρχιερατείας του
Προύσας Κυρίλλου.

Ο ναός αυτός είχε κτιστεί στα ερείπια ενός ναού αφιερωμένου στον Ιωάννη
τον Πρόδρομο και υπέστη πολλές καταστροφές από πυρκαγιές και
σεισμούς.

• Και της Παναγιάς Προυσιώτισσας, όπου βρισκόταν η θαυματουργή εικόνα

της Παναγιάς, που αρχαία παράδοση τη θέλει έργο του ευαγγελιστή Λουκά.
Αυτή η Ευλογημένη, Ιερή Εικόνα της Θεοτόκου βρισκόταν μέχρι το 829
μ.Χ. στην περίφημη εκκλησία της Προύσσας και έκανε πολλά θαύματα. Την
εποχή εκείνη αυτοκράτορας στο Βυζάντιο ήταν ο εικονομάχος Θεόφιλος ο
οποίος έβγαλε διαταγή να καταστραφούν και να καούν όλες οι εικόνες. Τότε
κάποιος γόνος πλούσιας ελληνικής οικογένειας με τους υπηρέτες του πήρε
την Ιερή εικόνα για να την φέρει στην Ελλάδα και μόνο στην Ελλάδα. Κατά
την διαδρομή του προς την Ελλάδα, άγνωστο πως -μόνο ο Παντογνώστης
Θεός γνωρίζει- ο νέος έχασε την εικόνα. Στο μεταξύ, όμως, η εικόνα,
με τρόπο θαυματυργικό, ήρθε και εγκαταστάθηκε στη σπηλιά της
Eυρυτανίας, εκεί όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα, στην περίφημη μονή
Προυσσού.

15
 Ξεχωριστή ακμή είχε η Προύσα στον 18ο και 19ο αιώνα. Η Προύσα
αποτελούσε ξεχωριστό εμπορικό κέντρο μεταξιού και μπαχαρικών.
Σημαντικό μέρος του εμπορίου βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων, των
Αρμενίων και των Εβραίων (οι Ελληνες ήταν 5.500, οι Αρμένιοι 7.500 και οι
Εβραίοι 3.000). Οι κάτοικοι της Προύσας ασχολούνταν κυρίως με τη
γεωργία, την αμπελουργία και τη σηροτροφία. Φημισμένα ήταν τα κρασιά
της Προύσας, που συναγωνίζονταν τα γαλλικά, όπως και τα μεταξωτά της,
που την έκαναν γνωστή σε όλον τον κόσμο.

Στα 52 εργοστάσια παραγωγής μεταξιού, που τα περισσότερα ήταν

ελληνικά, εργάζονταν πολλές ελληνοπούλες από την Προύσα και τα γύρω
χωριά. Η εμπορική διακίνηση της πόλης γινόταν μέσω του λιμανιού των
Μουδανιών, με τα οποία η Προύσα συνδεόταν σιδηροδρομικώς.
Αξιόλογη ήταν και η ελληνική παιδεία. Το 1804 λειτουργούσε η Σχολή
της Προύσας, απ' όπου αποφοίτησαν οι λόγιοι Νικόλας Κριτίας και
Χρύσανθος Καμαράσης. Το 1874 η «Γενική Φιλανθρωπική Εταιρεία
Βιθυνίας» ίδρυσε την «Κεντρική Σχολή» (μέσης εκπαίδευσης) κι από το
1903 ως τη Μικρασιατική Καταστροφή λειτούργησαν τα «Ευγενίδεια
Εκπαιδευτήρια», πνευματικός φάρος της περιοχής.

Το 1912 στο βιλαέτι (διοικητική περιφέρεια) της Προύσας ζούσαν

280.000 Ελληνες. H κατάσταση για τους Έλληνες είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή,
κυρίως μετά την παραχώρηση προνομίων από την παρακμάζουσα
Οθωμανική Αυτοκρατορία, με το διάταγμα του Ηatt-i Ηumayun το 1856,
που εξασφάλιζε ισότητα μεταξύ των υπηκόων της. Ο ελληνισμός προοδεύει,
αποκτά υψηλό μορφωτικό επίπεδο και καταλαμβάνει επίλεκτες θέσεις στο
εμπόριο. Μετά όμως το 1912 αρχίζει πλέον, η στρατηγική εκκαθάρισης του
ελληνικού στοιχείου, με πρώτο κρούσμα στη Φώκαια το 1912. Ο Κεμάλ

16
οργάνωσε συστηματική εκκαθάριση των Ελλήνων ξεκινώντας από τον
Εύξεινο Πόντο. Οι Τούρκοι, μαζί με τους Γερμανούς τοποθετούσαν τους
Έλληνες σε τάγματα εργασίας (ή αλλιώς στρατόπεδα συγκέντρωσης με άλλα
λόγια), που ουσιαστικά τους εξόριζαν σε αναγκαστική εργασία στην έρημο,
με σκοπό βέβαια το θάνατό τους. Φυσικά ο Κεμάλ επιπλέον σκότωνε εν
ψυχρώ μαζί με τον άτακτο τουρκικό στρατό (τους Τσέτες) όλους τους
Έλληνες και Αρμένιους της Μικράς Ασίας.

Εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της Τουρκίας σύμφωνα με τις εκθέσεις

που συγκέντρωσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως το 1919, τουλάχιστον
774.235 -- πιθανώς όμως περισσότερα -- άτομα. Από αυτούς ένα μικρό
ποσοστό μόνον, ανεξακρίβωτο μέχρι σήμερα, επέζησε. Απελάθηκαν η
κατέφυγαν στην Ελλάδα γύρω στις 400.000 άτομα, πριν από τη
Μικρασιατική καταστροφή.

Στις (24 Ιουνίου - 10 Αυγούστου) η Προύσα καταλαμβάνεται από τον

ελληνικό στρατό. Οι Έλληνες κάτοικοι γιόρτασαν την κατάληψη της πόλης
με λαμπαδοδρομίες, εκτός δε αυτού οκτώ ηλικίες στρατεύσιμων Ελλήνων,
παρότι ήτανΟθωμανοί υπήκοοι, προσχώρησαν στις τάξεις του ελληνικού
στρατού και πολέμησαν εναντίον του Κεμάλ.

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, οι Ελληνες της Προύσας

κατέφυγαν στα Μουδανιά και στην Κίο, κι από κει στην Ελλάδα. Σε κάποια
γειτονιά της Προύσας υπάρχουνε ακόμα μερικά ελληνικά σπίτια
και το «μαυσωλείο» του Καραγκιόζη. Γραφικά σοκάκια με πανέμορφα
καλοδιατηρημένα Ελληνικά σπίτια με νεοκλασική αρχιτεκτονική. Εκεί όλα
φέρνουν τη σφραγίδα του αλησμόνητου. Σε πείσμα του χρόνου και της

17
λήθης, τα ίχνη, τα χρώματα και τ’ αρώματα τα Ελληνικά ανιχνεύονται ακόμα
στις γειτονιές.

Σήμερα η Προύσα είναι μεγάλο βιομηχανικό κέντρο της ΒΔ.

Τουρκίας με περίπου 320.000 κατ. Είναι χτισμένη στους πρόποδες του
Ολύμπου της Βιθυνίας και έχει για επίνειο τα Μουδανιά στην
Προποντίδα. Το τοπίο της μοιάζει με το Πήλιο. Τα πλούσια νερά που
κατεβαίνουν απ' τον Όλυμπο και οι άφθονες βροχές που πέφτουν, κάνουν
την περιοχή της Προύσας απ' τις πιο εύφορες. Έχει πλούσια βλάστηση και
παράγονται σιτηρά, λάδι και φρούτα. Η Προύσα όμως φημίζεται κυρίως για
το μετάξι της και τ' αραχνοΰφαντα της μεταξωτά υφάσματα. Επίσης
φτιάχνονται και ωραίες βαμβακερές πετσέτες.

Στο κέντρο της πόλης βρίσκεται χτισμένη η ακρόπολη (Χισσάρ), όλη

τριγυρισμένη από βυζαντινά τείχη. Η ακρόπολη διαιρεί την Προύσα σε δύο
μέρη: το ανατολικό και το δυτικό. Στο ανατολικό βρίσκεται η παλιά πόλη,
με τα τζαμιά, τα δημόσια ιδρύματα και τα ξενοδοχεία. Στο δυτικό
βρίσκονται κυρίως τα προάστια. Επειδή η Προύσα ήταν πρωτεύουσα του
τουρκικού κράτους για πολλά χρόνια, έχει στολιστεί με ωραία κτίρια και
θρησκευτικά ιδρύματα (τζαμιά, τεμένη κλπ.). Εκεί βρίσκονται και τάφοι
πολλών σπουδαίων Τούρκων (σουλτάνων, βεζύρηδων κλπ.).

18
Η Προύσα (ή Προύσσα) είναι πόλη της βορειοδυτικής Τουρκίας, η 4η
μεγαλύτερη πληθυσμιακά πόλη της χώρας και πρωτεύουσα της επαρχίας του
Μαρμαρά. Η πόλη αναφέρεται συχνά και ως "Yesil Bursa", δηλαδή "Πράσινη
Προύσα", λόγω των πολυάριθμων πάρκων της και του πράσινου τοπίου που την
περιβάλλει, ενώ έχει συνδέσει το όνομά της με τα χιονοδρομικά κέντρα που
βρίσκονται στο όρος Όλυμπος της Μυσίας. Η ιστορία της πόλης ξεκινά κατά
την αρχαιότητα, όταν ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Ε’ δώρησε την πόλη
Κίο (τότε ονομασία της Προύσας) στον Προύσιο Α’ της Βιθυνίας το 202 π.Χ.
για τη βοήθεια που του πρόσφερε ο τελευταίος στην εκστρατεία εναντίον της
Περγάμου και της Ηράκλειας του Πόντου. Ο Προύσιος μετονόμασε την πόλη,
από το όνομά του, σε Προύσα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ελληνιστικής,
ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου υπήρξε μία πολύ σημαντική πόλη της
Μυσίας. Με την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς το 1326, ανακηρύχθηκε
σε πρωτεύουσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, γεγονός που σηματοδότησε
την ανάπτυξή της, η οποία συνεχίστηκε και μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας
στην Αδριανούπολη το 1364. Σήμερα είναι μία σύγχρονη πόλη και ένα
σημαντικό οικονομικό και βιομηχανικό κέντρο και διαθέτει ένα από τα
σημαντικότερα πανεπιστήμια της χώρας, φιλοξενώντας 47.000 σπουδαστές. Η
Προύσα είναι διάσημη για τα μεταξωτά της αλλά και για την κουζίνα της.
Πράσινο Τέμενος
Το Πράσινο Τέμενος, γνωστό και ως Τέμενος του Μωάμεθ Α’, βρίσκεται στην
ανατολική πλευρά της πόλης, καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο μέρος του
κτιριακού συγκροτήματος Külliye. Χτίστηκε μεταξύ 1419 και 1421 από τον
αρχιτέκτονα Vezir Haci Ivaz Πασά και αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα
οθωμανικής αρχιτεκτονικής . Μετά το σεισμό του 1855, το κτίριο υπέστησε μία
εκτεταμένη ανακαίνιση από τον Γάλλο αρχιτέκτονα Léon Parvillée, ο οποίος
κατάφερε να σώσει το τέμενος, αλλά δεν διέθετε εμπειρία στην οθωμανική
αρχιτεκτονική, ενώ το έργο του δυσχέραινε η έλλειψη οικονομικών πόρων και
εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Όλα αυτά συντέλεσαν στην αλλοίωση της
αρχικής εικόνας του τζαμιού. Η είσοδος του τζαμιού πλαισιώνεται από
χωνευτούς μαρμάρινους καναπέδες, με χώρο για τα παπούτσια και πάνω από την
πόρτα είναι μία μεγάλη αραβική επιγραφή σε χαλκό. Κάτω από τον κεντρικό
τρούλο, υπάρχει ένα μαρμάρινο οκταγωνικό σιντριβάνι, ενώ δεξιά και αριστερά
υπάρχουν δύο θολωτές εσοχές. Όλο το εσωτερικό του τζαμιού είναι
διακοσμημένο με γαλαζοπράσινα πλακάκια, στα οποία οφείλει το όνομά του. Οι
εξωτερικοί χώροι με τους θόλους, που τώρα είναι επιστρωμένοι με μόλυβο,
παλιότερα ήταν επίσης στολισμένοι με γαλαζοπράσινα κεραμίδια Ιδιαίτερα
εντυπωσιακά είναι και τα σκαλιστά παραθυρόφυλλα και οι πόρτες του τεμένους.
Εντός του κτιριακού συγκροτήματος υπάρχει και το μαυσωλείο του Μωάμεθ Α’
Τσελεμπή, του επονομαζόμενου Yesil Türbe (Πράσινος Τάφος)
19
Μεγάλο Τζαμί
Είναι το μεγαλύτερο τζαμί στην Προύσα και αποτελεί ορόσημο της πρώιμης
οθωμανικής αρχιτεκτονικής, με αρκετά στοιχεία από την αρχιτεκτονική των
Σελτζούκων. Χτίστηκε με εντολή του Σουλτάνου Βαγιαζίτ Α μεταξύ 1396 και
1400 από τον αρχιτέκτονα Ali Neccar. Πρόκειται για ένα μεγάλο και ορθογώνιο
κτίσμα, που περιλαμβάνει 20 τρούλου που είναι διατεγμένοι σε τέσσερις σειρές
και υποστηρίζονται από δώδεκα κίονες. Εικάζεται ότι οι 20 αυτοί τρούλοι,
χτίστηκαν αντί των 20 τζαμιών που ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ Α’ είχε υποσχεθεί για
τη νίκη του στη μάχη της Νικόπολης το 1396. Το τζαμί έχει δύο μιναρέδες.
Εντός του τεμένους υπάρχει ένα σιντριβάνι, το οποίο χρησιμοποιείται από τους
προσκυνητές ενώ ο φεγγίτης που υπάρχει στο θόλο ακριβώς από πάνω του
δημιουργεί ένα γαλήνιο φωτισμό. Οι 192 μνημειακές επιγραφές από οθωμανούς
καλλιγράφους κοσμούν το εσωτερικό του και μάλιστα οι συγκεκριμένες έχουν
συγκαταλεχθεί στα καλύτερα δείγματα ισλαμικής καλλιγραφίας του κόσμου. Το
τζαμί βρίσκεται στο κέντρο της παλιάς πόλης, στην λεωφόρο Ατατούρκ.
Μνημείο του Καραγκιόζη
Διάφοροι θρύλοι έχουν διαμορφωθεί για την καταγωγή του Καραγκιόζη, όμως
σύμφωνα με την παράδοση της πόλης, πιστεύεται ότι δημιουργός του ήταν ο
Σεΐχ Κιουστερί, που έζησε στην Προύσα και πέθανε το 1366. Σύμφωνα με το
θρύλο, ο Χατζηαβάτης και ο Καραγκιόζης συμμετείχαν στην κατασκευή ενός
τζαμιού για το Σουλτάνο, ο πρώτος ως επιστάτης και ο δεύτερος ως εργάτης. Οι
διάλογοι των δύο ανδρών ήταν τόσο διασκεδαστικοί ώστε όλοι οι υπόλοιποι
εργάτες σταματούσαν τη δουλειά τους και τους παρακολουθούσαν. Όταν ο
Σουλτάνος πληροφορήθηκε την αιτία της καθυστέρησης των έργων διέταξε το
θάνατο τους, ωστόσο αργότερα μετάνοιωσε για την απόφαση του αυτή και ο
Σεΐχ Κιουστερί δημιούργησε τις φιγούρες τους για να τον παρηγορήσει. Σήμερα
το μνημείο του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη στέκει στο κέντρο της
Προύσας.
Αγορές στην Προύσα
Οι σημαντικότερες αγορές στην Προύσα είναι το Koza Han και το Bedesten.
Το Koza Han είναι η παραδοσιακή αγορά μεταξιού, που αντικατοπτρίζει την
παραδοσιακή σημασία της Προύσας ως κέντρο παραγωγής και εμπορίας
μεταξιού. Το όνομα Koza Han σημαίνει "αγορά μεταξωτού κουκουλιού" και
βρίσκεται στο πίσω μέρος του πάρκου Koza, σε μία τοποθεσία με πολλά
υπαίθρια καφέ. Χτίστηκε το 1491 από τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Β’, με στόχο να
αποτελέσει την τελευταία στάση των καραβανιών από το μεγάλο δρόμο του
μεταξιού από την Κίνα. Μην παραλείψετε να προμηθευτείτε τα μεταξωτά
μαντίλια για τα οποία είναι διάσημη η πόλη. Το Bedesten είναι η κλειστή αγορά

20
της πόλης και βρίσκεται κοντά στο Μεγάλο Τζαμί. Πρόκειται για ένα ορθογώνιο
κτίριο με 6 πυλώνες, που χτίστηκε από το Σουλτάνο Βαγιαζήτ Β’ το 1389, με
την παραδοσιακή οθωμανική αρχιτεκτονική . Το 1958 μία πυρκαγιά κατέστρεψε
ορισμένα τμήματα, αλλά πολύ σύντομα οι ζημιές επιδιορθώθηκαν . Στο
εσωτερικό του θα βρείτε καταστήματα όλων των ειδών, καλύπτοντας ένα ευρύ
φάσμα αγορών από μπαχαρικά και τρόφιμα μέχρι ρούχα και κοσμήματα.
Φαγητό στην Προύσα
Η Προύσα είναι διάσημη για τη σπεσιαλιτέ "Ισκεντέρ Κεμπάπ", που είναι ο
γνωστός σε όλους μας γύρος, φτιαγμένος από κρέας αρνιού και συνοδεύεται
συνήθως από ζεστή σάλτσα ντομάτας, γιαούρτι και πίτα σε κομμάτια. Το Inegöl
Köfte είναι μία ακόμη σπεσιαλιτέ της πόλης και είναι αρνίσιοι κεφτέδες με
κρεμμύδι χωρίς μπαχαρικά, ψημένοι στη σχάρα. Μην παραλείψετε να
δοκιμάσετε τις καραμέλες κάστανου, που παράγονται από καστανιές που
καλλιεργούνται στις παρυφές του όρους Oludag (Όλυμπος της Μυσίας). Τέλος,
εδώ θα έχετε την ευκαιρία να δοκιμάσετε το μοναδικό επιδόρπιο Kemalpaşa
της περιοχής Mustafakemalpafla, μιας πόλης κοντά στην Προύσα και πρόκειται
για μικρά σιροπιαστά γλυκά φτιαγμένα από τοπικό τυρί και σιμιγδάλι.
Τροία
Ο αρχαιολογικός χώρος της μυθικής πόλης Τροία, βρίσκεται στη Βορειοδυτική
Τουρκία, πολύ κοντά στα στενά του Ελλησπόντου. Αποτέλεσε το θέατρο των
μαχών του Τρωικού Πολέμου, που περιγράφεται στην Ιλιάδα, το
αρχαιοελληνικό έπος του Ομήρου του 8ου π.Χ. αιώνα. Σύμφωνα με αυτήν, η
αρπαγή της βασίλισσας της Σπάρτης Ωραίας Ελένης από τον γιο του βασιλιά
της Τροίας Πάρη, πυροδότησε έναν μακροχρόνιο πόλεμο, στον οποίο έλαβαν
μέρος πόλεις από ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Μετά από πολιορκία που
διήρκησε 10 χρόνια, χάρη στο τέχνασμα του Δούρειου Ίππου, οι Έλληνες
κυρίευσαν την Τροία και την κατέστρεψαν γύρω στο 1000 π.Χ. Πολλούς αιώνες
αργότερα, το 1870, ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν, ωθούμενος από
την αγάπη του για την ελληνική μυθολογία, κατέφθασε στην περιοχή και
ξεκίνησε τις συστηματικές ανασκαφές, που έφεραν στο φως τα ερείπια μιας
σειράς αρχαίων πόλεων, χρονολογούμενων από την εποχή του Χαλκού, έως τη
Ρωμαϊκή περίοδο. Οι επόμενες ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από τον
Γουλιέλμο Ντέρπφελντ και τον Κάρολο Μπλέγκεν απέδειξαν ότι υπήρξαν εννέα
πόλεις, η μία πάνω στην άλλη, σε αυτή την τοποθεσία. Στα χρόνια που
ακολούθησαν έγιναν ανασκαφές από επιστημονικές ομάδες πανεπιστημίων των
ΗΠΑ και τον Αύγουστο του 2003, ύστερα από μία μαγνητική επισκόπηση της
πεδιάδας μπροστά από το οχυρό, εντοπίστηκε μία βαθιά τάφρος, της οποίας τα
υπολείμματα χρονολογήθηκαν την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, στα χρόνια της
Ομηρικής Τροίας. Παρ’ ότι αμφισβητήθηκε ως ιστορικό γεγονός ο Τρωικός

21
Πόλεμος που περιγράφεται στην Ιλιάδα του Ομήρου, ευρήματα κεφαλών βελών
που βρέθηκαν στα στρώματα που χρονολογούνται στην εποχή εκείνη,
πιθανολογούν την ύπαρξη μάχης. Οι ανασκαφές στην Τροία συνεχίζονται μέχρι
σήμερα και o αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος στις μέρες μας.

BURSA (ΠΡΟΥΣΑ) – ΕΝΑ ΑΝΕΙΠΩΤΟ ΟΝΕΙΡΟ

Εάν σου έρχονται δάκρυα στα μάτια κάθε φορά που βλέπεις πινακίδα
κυκλοφορίας με τον αριθμό 16, εάν επευφημείς αποκλειστικά τη Bursaspor στο
Στάδιο Ataturk, εάν αισθάνεσαι την παρουσία του Osman Gazi στην είσοδο της
πόλης, εάν σου λείπει το Θέατρο Σκιών με τον Καραγκιόζη και τον
Χατζηαβάτη…τότε είμαι σίγουρος ότι είσαι από την Bursa! Ναι, είμαι κι εγώ
από κει! Γιατί; Η απάντηση αποκαλύπτεται στο ακόλουθο ρεπορτάζ
του Balkon3.

Πριν ξεκινήσω το ταξίδι μου φρεσκάρω τις γνώσεις μου για την πράσινη πόλη. Η
Bursa είναι η πόλη των σουλτάνων, των αγίων και των σούφι. Υπήρξε επίσης
η πρώτη πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκατοντάδες άρθρα,
χιλιάδες σελίδες δεν είναι αρκετές για να διηγηθούν ολόκληρη την ιστορία αυτής
της μυθικής πόλης. Κάθε κομμάτι της έχει τη δική του ιστορία.

Μετά από πτήση μιας ώρας από την πόλη των Σκοπίων στην Πόλη και άλλες
δύο ώρες με το λεωφορείο έως την Bursa, οι 20 δημοσιογράφοι από διάφορα
ΜΜΕ της Δημοκρατίας της Μακεδονίας κατέφθασαν στο λιμάνι του
Eskihisar port στο Gebze. Η θέα από το φέρι είναι τέλεια. Γλάροι πετάνε
πάνω από το πλοίο, συναγωνίζονται για ένα κομμάτι κουλούρι που τους
προσφέρουν οι επιβάτες. Η σκηνή μού θυμίζει μια παλιά παροιμία, «Οι γλάροι
22
ζουν για το κουλούρι, οι άνθρωποι για την ελπίδα» ή το τραγούδι «Εάν τα πουλιά
που πετάνε είναι γλάροι, τότε η πράσινη, καινούργια άνοιξη έφτασε».

Το πρώτο μας συναπάντημα με την Bursa έγινε στο εστιατόριο Atatepe, που
είναι σημείο συνάντησης για τις δραστηριότητες του Δήμου. Το όμορφο βουνό,
η θάλασσα και η γοητευτική ατμόσφαιρα συμβάλλουν για ένα άψογο γεύμα. Το
εστιατόριο προσφέρει όλων των ειδών τα νόστιμα ψάρια. Ο διευθυντής
Δημοσίων Σχέσεων του Δήμου Safet Yilmaz δείχνει φωτογραφίες και δίνει
πληροφορίες σχετικά με την πόλη, που μας κάνουν να συμπεράνουμε ότι η
επίσκεψή μας στην ιστορική αυτή πόλη θα είναι κάτι παραπάνω από
ενδιαφέρουσα. Η Bursa είναι ένα μοναδικό μέρος με πολιτιστικούς, ιστορικούς
και φυσικούς θησαυρούς, ένα μέρος όπου κάθε τουρίστας μπορεί να βρει ένα
μέρος του εαυτού του και ένα μέρος της ιστορίας της ανθρωπότητας.

Bursa – μια γέφυρα μεταξύ των Σκοπίων και της Τουρκίας

Κατά τη δεύτερη μέρα της επίσκεψής μας, πρώτος προορισμός είναι το

Δημαρχείο. Μετά από ένα ζεστό καλωσόρισμα από τους οικοδεσπότες μας και
αφού ήπιαμε με ευχαρίστηση ένα ποτήρι τουρκικό τσάι στη γυάλινη βεράντα,
συναντάμε το δήμαρχο κ. Recep Altepe, τον οικοδεσπότη μας. Ο δήμαρχος

23
μίλησε για επενδύσεις στην περιοχή της Bursa, την κατάσταση στα Βαλκάνια και
τις διμερείς σχέσεις. «Οι σχέσεις της Τουρκίας με τις χώρες των Βαλκανίων δεν
βρίσκονταν στο επιθυμητό επίπεδο για πολλά χρόνια, υπήρχε αδιαφορία, αλλά
εργαζόμαστε για να βελτιώσουμε την κατάσταση. Οι χώρες των Βαλκανίων είναι
πολύ σημαντικές για μας διότι είναι η γη των προγόνων μας. Επίσης, πολλοί
άνθρωποι που ζουν εκεί τώρα έχουν συγγενείς στη Bursa», είπε ο δήμαρχος,
ξεκινώντας μια ενδιαφέρουσα συζήτηση.

«Έχουμε ένα και μοναδικό στόχο. Θέλουμε τα Σκόπια και άλλες Βαλκανικές
χώρες να είναι οικονομικά σταθερές και να βελτιώσουν την οικονομική
κατάσταση των πολιτών τους. Η Bursa ανέλαβε την ευθύνη να παίξει το ρόλο
της γέφυρας μεταξύ των δύο χωρών. Εκτός από την ανακαίνιση των ιστορικών
μνημείων, η Τουρκία θα συνεχίσει να υποστηρίζει κοινωνικές και πολιτιστικές
δραστηριότητες στην περιοχή».

Πράσινη Bursa

Το πρόγραμμα λέει ότι είναι ώρα να επισκεφθούμε τα ιστορικά αξιοθέατα, κάτι

που για μένα είναι το πιο ενδιαφέρον κομμάτι. Σταματήσαμε στην Πύλη
Saltanat Gate για να βγάλουμε φωτογραφίες και συνεχίσαμε για το Tophane.
Εκεί επισκεφθήκαμε τους τάφους των Osman και Orhan Gazi, των ιδρυτών
του πρώτου Οθωμανικού κράτους. Νιώσαμε την πανέμορφη πνευματική

24
ατμόσφαιρα, διαβάσαμε προσευχές και κατευθυνθήκαμε προς το Tophane,
όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει μια πανοραμική θέα της πόλης.

Είναι ένα ιδανικό μέρος για να νιώσει κανείς εσωτερική γαλήνη. Το σημείο αυτό
είναι εξαιρετικό για να αγναντέψουμε το πράσινο της πόλης, αλλά και για
βραδινές καλοκαιρινές εξόδους. Η ατμόσφαιρα έγινε ακόμα πιο υπέροχη με λίγο
ζεστό τσάι.

Λίγα στατιστικά στοιχεία. Τα δεδομένα λένε ότι η Bursa είναι μια από τις πιο
ασφαλείς πόλεις στην Τουρκία. Είχα την ευκαιρία να το διαπιστώσω αυτό από
πρώτο χέρι. Όσο φωτογράφιζα το εντυπωσιακό πανόραμα από το
Tophane διαπίστωσα ότι δεν είχα μαζί μου την τσάντα της μηχανής μου. Δεν
είχα πρόθεση να επιστρέψω για να την ψάξω, διότι ήμουν σίγουρος ότι κάποιος

25
μου την είχε κλέψει. Όμως, καθώς ο ξεναγός μας Irfan Saban επέμενε, πήγα να
ψάξω. Ο Irfan είναι βοηθός του αντιδήμαρχου Suleiman Baki του Cair στην
πόλη των Σκοπίων και διοργανωτή της επίσκεψής μας. Ένας ηλικιωμένος άνδρας
που πουλούσε μικρά αναμνηστικά σουβενίρ εκεί είχε πάρει την τσάντα και την
είχε κρεμάσει σε ένα δέντρο. «Η τσάντα είναι εδώ!», είπε. Αυτό με έκανε να
πιστέψω ότι ακόμα υπάρχει τιμιότητα σε αυτό τον κόσμο.

Η Bursa είναι μια ιδιαίτερη πόλη. Παλιά και νέα κτήρια στέκονται το ένα δίπλα
στο άλλο σε αρμονία. Ο Emir Cemal Beskardes, σύμβουλος του Δήμου,
έρχεται μαζί μας για μια βόλτα μέσα από την πόλη. Αν και μας έχει δοθεί
αυστηρό πρόγραμμα, ο Emir λέει ότι μπορούμε να το αλλάξουμε και προσπαθεί
να ανταποκριθεί σε όλες τις επιθυμίες μας, για φαγητό, τσάι, καφέ ή μια επίσκεψη
σε ένα μέρος της επιλογής μας. Ήταν αδύνατον να ακούσουμε τη φράση «είναι
αδύνατον». Μετά από λίγη ώρα, φθάσαμε στον Πράσινο Τάφο και το Πράσινο
Τζαμί, το οποίο είναι σύμβολο της πόλης και η ομορφιά του είναι μαγευτική.

26
Το Πράσινο Τζαμί είναι μαρμάρινο με πολύ κομψές διακοσμήσεις. Στο
εσωτερικό οι τοίχοι είναι καλυμμένοι με σκούρα πράσινα πλακάκια. Πρέπει να
σημειώσουμε ότι δε χρησιμοποιείται μόνο ως τζαμί, αλλά και ως Δημαρχείο.
Είναι ένα από τα ομορφότερα τζαμιά στην Προύσα, αλλά και στην Τουρκία.

Δέντρο Νο 833…

Ο Δήμος έχει δημιουργήσει το πρόγραμμα «Πολιτικής για την προστασία των

δέντρων», προκειμένου να διατηρήσει την πράσινη εικόνα της

πόλης. Οι φυσικοί της πόροι,

οι πράσινοι χώροι, τα 833 δέντρα-μνημεία που έχουν ηλικία μεταξύ 100 και
600 ετών και οι ιαματικές πηγές ευθύνονται για την ονομασία της ως

27
«Πράσινη Bursa». Σήμερα όπως και στο παρελθόν, πολλοί περιηγητές και
ιστορικοί θαυμάζουν αυτή την καταπληκτική πόλη. Κάθε δέντρο-μάρτυρας της
ιστορίας έχει το δικό του όνομα.

Ο περιηγητής Poujoulat περιγράφει την πόλη χρησιμοποιώντας την παρακάτω

έκφραση: «Η Bursa μοιάζει με τις σουρεαλιστικές ιστορίες από τις 1001 νύχτες».
Η πόλη έχει επίσης εμπνεύσει πολλά τραγούδια και ποιήματα. Ο ποιητής Ahmet
Hamdi Tanpinar λέει: «Η Bursa είναι κρυστάλλινος πολυέλαιος…όπου κι αν
πας θα σου λείπει. Μπορείς να πάρεις μαζί σου το άρωμά της, αλλά τα μάτια
σου πάντα θα ψάχνουν το Ulu (Μεγάλο) Τζαμί στο κέντρο της πόλης, θα
αναζητάς την απαλότητα του μεταξιού, το τσάι στο Tophane, το έντωνο άρωμα
του καφέ στη Σκεπαστή Αγορά, την ηρεμία του Πράσινου Τζαμιού, ακόμα και
το Θέατρο Σκιών με τον Καραγκιόζη και το Χατζηαβάτη».

Bursa, ένα ανείπωτο όνειρο

Υπάρχει μια όμορφη παροιμία που λέει «Η ώρα περνάει πολύ γρήγορα με
ευχάριστη ατμόσφαιρα και καλή παρέα». Στην Bursa η ώρα μας πέρασε τόσο
γρήγορα που ούτε καν καταλάβαμε ότι έπρεπε να φύγουμε. Η ομορφιά της, που
ξεπερνάει και τα ίδια τα σύνορά της δεν είναι εύκολο να περιγραφεί με λέξεις.
Συνεπώς δεν είναι δυνατόν να διηγηθεί κανείς όλη την ιστορία της Bursa σε ένα
άρθρο, αλλά αυτές οι στιγμές αξίζει να τις μοιραστούμε με τους αναγνώστες μας.
Η Bursa είναι μια πόλη που δεν κοιμάται ποτέ. Οι κάτοικοι επευφημούν τον
αθλητικό τους όμιλο είτε κερδίζουν είτε χάνουν. Η υποστήριξή τους είναι

28
σταθερή. Οι δρόμοι είναι καθαροί, τα πεζοδρόμια είναι πράσινα και λευκά.
Σύμφωνα με τους ντόπιους, η ανάβαση στο όρος Ulu Dag είναι πιο δημοφιλής
για τις χειμερινές διακοπές στην Τουρκία και ένα μέρος όπου γεννήθηκαν πολλά
ρομάντζα. Δεν μπορέσαμε να επισκεφθούμε αυτά τη διαδρομή διότι
ανακαινίζεται και θα ανοίξει σε δέκα μέρες, άρα αφήνουμε την αναζήτηση της
θεάς Τύχης και των ρομαντικών ευκαιριών για την επόμενη φορά μας στην
Bursa.

Μερικές φορές, όταν ονειρεύεσαι ένα υπέροχο όνειρο και προσπαθείς να

μεταφέρεις όλα τα συναισθήματα και τον ενθουσιασμό σου, βλέπεις ότι οι άλλοι
απλώς δε μπορούν να βιώσουν την ίδια ατμόσφαιρα. Κανείς δε μπορεί να βιώσει
το ίδιο όνειρο που είχε κάποιος άλλος. Πρέπει να ονειρευτείς ο ίδιος ένα τέτοιο
όνειρο. Λοιπόν, η Bursa είναι μια τέτοια πόλη – ένα όνειρο που δε μπορεί να
ειπωθεί. Πάντα μπορεί να επισκεφθεί κανείς την πόλη βέβαια, αλλά αρκούν πέντε
ημέρες για να τη δει όλη; Η απάντηση είναι σίγουρα όχι. Μήπως ένας μήνας;
Και πάλι η απάντηση είναι η ίδια. Θα ήταν καλύτερα να εγκατασταθεί κανείς
εδώ. Εάν είστε από την πόλη των Σκοπίων δε θα σας λείψει τίποτα. Ας
θυμηθούμε τα λόγια του ποιητή Yahya Kemal που είπε: «Τα Σκόπια και το
όρος Shar είναι απλώς προέκταση της Bursa».

Αδριανούπολη: Μια ανάσα από τα σύνορα

Μια ανάσα από τα ελληνοτουρκικά σύνορα στον βόρειο Eβρο, ακριβώς απέναντι
από την Ορεστιάδα, απλώνεται η Αδριανούπολη, σχεδόν «άγνωστη» στους
τουριστικούς οδηγούς, παρά το αυτοκρατορικό της παρελθόν και τον σημερινό
κομβικό ρόλο της στους εμπορικούς δρόμους μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Η Αδριανούπολη δεν είναι ξένη για τους Εβρίτες, που την επισκέπτονται τα
Σαββατοκύριακα. Μαζί με πολλούς εξ αυτών ταξιδέψαμε έως εκεί για να
γνωρίσουμε τα μυστικά της. Αφήνοντας πίσω μας την Ορεστιάδα,
κατευθυνθήκαμε με το αυτοκίνητο βόρεια προς τον συνοριακό σταθμό των
Καστανιών, διανύοντας μια απόσταση 19 χιλιομέτρων. Αμέσως μετά τα σύνορα,
οδηγώντας δίπλα στον φουσκωμένο Εβρο (πρόκειται για το μοναδικό σημείο
των συνόρων που δεν ορίζεται από τον ποταμό, καθώς η οριογραμμή είναι
χερσαία), το πρώτο χωριό που συναντήσαμε ήταν το Κάραγατς. Στα Τουρκικά,
το όνομα του χωριού σημαίνει «φτελιά» και εκεί ζούσε σημαντικός ελληνικός
πληθυσμός πριν από την ανταλλαγή της Συνθήκης της Λωζάννης, το 1923. Στην
άκρη του οικισμού θα αντικρίσουμε τον εντυπωσιακό σε μέγεθος
σιδηροδρομικό σταθμό, καμπή της γραμμής Κωνσταντινούπολης - Βιέννης στα
τέλη του 19ου αιώνα, που σήμερα φιλοξενεί τμήμα της πανεπιστημιακής σχολής
Καλών Τεχνών. Ξαποστάσαμε για λίγο στο δημοτικό αναψυκτήριο (δεν
σερβίρεται αλκοόλ), δίπλα στην πέτρινη γέφυρα του ποταμού Τούντσα,

29
παραποτάμου του Εβρου, και έπειτα πήραμε το δρόμο, περίπου 10 λεπτά, για
το κέντρο της Αδριανούπολης, έχοντας για πυξίδα τους τέσσερις επιβλητικούς
μιναρέδες του τεμένους Σελιμιγιέ, που διακρίνονταν ήδη από τα σύνορα.

Στο ιστορικό κέντρο

Η Αδριανούπολη (στα τουρκικά Edirne) αριθμεί σήμερα 150.000 κατοίκους.

Ιδρύθηκε το 125 μ.Χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό και υπήρξε
πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για 92 χρόνια, έως την κατάληψη
της Κωνσταντινούπολης, το 1453. Είναι μια πόλη πεντακάθαρη, με μεγάλα
πάρκα και χαμογελαστούς κατοίκους, που σπεύδουν να βοηθήσουν έναν
τουρίστα με χάρτη στα χέρια.

Καθώς πλησίαζε το μεσημέρι, το κέντρο της Αδριανούπολης σκέπαζε η φωνή

του μουεζίνη από το Σελιμιγιέ Τζαμί. Αντρες κατευθύνονταν για να
προσευχηθούν στο εντυπωσιακά μεγάλο τέμενος, οι μιναρέδες του οποίου
ξεπερνούν σε ύψος τα 70 μ.!Ο θόλος στο εσωτερικό του προκαλεί θαυμασμό.
Το τζαμί χτίστηκε από τον σουλτάνο Σελίμ Β΄ το 1569-1575 και θεωρείται ένα
από τα σημαντικότερα μνημεία της ισλαμικής αρχιτεκτονικής, προστατευόμενο
από την UNESCO. Στο κτιριακό συγκρότημα του τεμένους λειτουργεί μουσείο
(καθημερινά 09.00-17.00, πλην Δευτέρας, με δωρεάν είσοδο), ενώ εδώ βρίσκεται
ένα από τα μεγαλύτερα σκεπαστά παζάρια της πόλης. Κατεβαίνουμε την πέτρινη
σκάλα από το προαύλιο του τζαμιού και βρισκόμαστε ξάφνου στην καρδιά της
σκεπαστής αγοράς, όπου πωλούνται ζαχαρωτά, πλεκτά είδη, ψάθινες σκούπες με
καθρεφτάκια, σαπούνια σε σχήμα φρούτων και ό,τι άλλο βάλει ο νους.

Κατηφορίζοντας προς το παλιό κέντρο της Αδριανούπολης, κάναμε μια στάση

στο παραδοσιακό ψητοπωλείο του Οσμάν, σχεδόν τοπόσημο της πόλης, όπου
σερβίρονται μόνο δύο τοπικές σπεσιαλιτέ: τηγανητοί κεφτέδες και τηγανητό
συκώτι. Δοκιμάστε να τα συνοδεύσετε με αριάνι (γιαούρτι διαλυμένο σε κρύο
νερό). Πληρώσαμε για ένα πλήρες γεύμα δύο ατόμων περίπου 60 τουρκικές
λίρες (21 ευρώ) και συνεχίσαμε τη βόλτα προς το παλιό κέντρο. Προσπεράσαμε
το Εσκί Τζαμί, το παλιότερο τέμενος της πόλης, χτισμένο γύρω στο 1400, και
έπειτα κάναμε μια στάση στο φημισμένο ζαχαροπλαστείο Osmanli Sehzade,
στην οδό Talat Pasa. Δοκιμάσαμε αμυγδαλωτά γλυκίσματα και λουκούμια, πριν
περάσουμε απέναντι στα καλντερίμια πέριξ του κεντρικού πεζοδρόμου, της
Saraclar.

Εδώ συναντιούνται κάθε απόγευμα οι ντόπιοι και βέβαια οι περισσότεροι

φοιτητές του Πανεπιστημίου της Αδριανούπολης. Σε αυτόν τον πολύβουο
πεζόδρομο υπάρχουν παραδοσιακά κεμπαπτζίδικα και δεκάδες καφέ, ενώ στα
κάθετα στενά λειτουργούν μικρά μαγαζιά με τοπικά προϊόντα και κάθε είδους
αγαθά, όπως αλλαντικά, φρούτα, λαχανικά κ.ά. Στη σκεπαστή αγορά Ali Pasa,
δίπλα στη Saraclar, μπορείτε να βρείτε μεγάλη ποικιλία σε ρούχα και παπούτσια.

30
Οι τιμές δεν διαφέρουν πάντως πολύ από τις αντίστοιχες στην ελληνική αγορά.
Στην ίδια περιοχή διασώζονται ακόμη παλιά διώροφα ξύλινα σπίτια και κουρεία.
Μυρωδιές μπαχαρικών, ξηρών καρπών, αλλά και τηγανισμένου συκωτιού (ταβά
τζιγιέρ στα Τουρκικά) ερεθίζουν την όσφρησή μας. Ο κεντρικός πεζόδρομος
είναι καθαρός και υπάρχει αίσθηση ασφάλειας χωρίς να διακρίνονται
αστυνομικοί. Μικρά σιντριβάνια και νεότερα αγάλματα είναι τοποθετημένα
διάσπαρτα, χωρίς να αλλοιώνουν τη δημόσια αισθητική.

Εχοντας πια κατηφορίσει αρκετά τον πεζόδρομο της Saraclar, φτάσαμε στο
παραδοσιακό παγωτατζίδικο του Altay. Ο 75χρονος ιδιοκτήτης είναι
ευπροσήγορος και ενθουσιάζεται όταν ακούει πως είμαστε Ελληνες. Το
κατάστημα είχε ανοίξει το 1935 ο πατέρας του και ο ίδιος σερβίρει 40 χρόνια
τώρα μοσχοβολιστό παγωτό καϊμάκι. Πληρώσαμε 1 λίρα (0,35 ευρώ) για κάθε
μπάλα παγωτού και ήπιαμε νερό από πλαστικό, σφραγισμένο, τετράγωνο
κουτάκι!

Στο χαμάμ και στο μουσείο

Αφήνοντας πίσω μας το ιστορικό κέντρο, περπατήσαμε ανατολικά μέχρι το

Σερέφελι Τζαμί, με τους περίτεχνα στολισμένους μιναρέδες. Ακριβώς απέναντι
από το τέμενος βρίσκεται το πιο ιστορικό ανδρικό χαμάμ της Αδριανούπολης
και ένα από τα μεγαλύτερα της Τουρκίας, το περίφημο Sokullu Hamami.
Χτίστηκε το 1560 από τον αρχιτέκτονα Σινάν και είναι ιδανικό σημείο για να
γνωρίσει κάποιος την ισλαμική παράδοση. Η είσοδος του χαμάμ είναι θολωτή
και στηρίζεται σε περίτεχνες κολόνες, ωστόσο η διακόσμηση στον εσωτερικό
προθάλαμο φαίνεται να μην έχει αλλάξει εδώ και πολλά χρόνια. Στο κέντρο
υπάρχει ένα κλειστό μαρμάρινο σιντριβάνι και περιμετρικά γυάλινες βιτρίνες
καταστημάτων, τα περισσότερα από τα οποία είναι σήμερα εγκαταλελειμμένα.
Τα έπιπλα είναι παλιομοδίτικα και «βαριά». Μια μικρή εσωτερική πόρτα οδηγεί
στα ενδότερα, όπου ο ατμός και η υγρασία κολλάνε στο πρόσωπο. Το δάπεδο
και οι λουτήρες είναι μαρμάρινοι. Η αίσθηση του να βρίσκεσαι εδώ μέσα είναι
μοναδική, ακόμη και αν δεν αποφασίσεις τελικά να κάνεις χαμάμ. Εντέλει, δεν
δοκιμάσαμε, λόγω του περιορισμένου χρόνου, ωστόσο μάθαμε ότι μια
χαλαρωτική επίσκεψη στο ιστορικό Sokullu Hamami κοστίζει 15 τουρκικές
λίρες (5,25 ευρώ).

Νωρίς το απόγευμα κατευθυνθήκαμε στα βορειοδυτικά προάστια της

Αδριανούπολης, περνώντας από γειτονιές πιο φτωχές και πιο «ανατολίτικες» από
το κέντρο. Διασχίσαμε μία από τις πέτρινες γέφυρες του ποταμού Τούντσα, για
να βρεθούμε καταμεσής ενός πανέμορφου λιβαδιού, η έκταση του οποίου
οριζόταν από ένα τεχνητό ανάχωμα. Ακολουθώντας το δρόμο δίπλα στο
ανάχωμα, προς τα δυτικά, φτάσαμε στο περίφημο Μουσείο της Ιατρικής (Saglik
Muzesi). Στεγάζεται σε μια πτέρυγα ενός καλοδιατηρημένου συγκροτήματος
κτιρίων, που έχει επίκεντρο ένα επιβλητικό τζαμί, και το οποίο χτίστηκε από τον

31
σουλτάνο Βαγιαζίτ Β΄ την περίοδο 1484-1488. Το συγκρότημα περιλάμβανε
πανεπιστημιακό τμήμα, νοσοκομείο και κέντρο ψυχικών νόσων, όπου η μουσική,
ο ήχος του νερού και οι μυρωδιές ήταν τα πρωτοποριακά για την εποχή μέσα
θεραπείας. Το ιατρικό κέντρο γνώρισε ακμή έως τα τέλη του 19ου αιώνα. Από
το 1997 λειτουργεί ως μουσείο, το οποίο μάλιστα απέσπασε το 2004 από την
Κομισιόν το βραβείο για το Μουσείο της Χρονιάς (καθημερινά 09.00-17.30,
είσοδος 5 λίρες ή 1,7 ευρώ).

Οι πεχλιβάνηδες της παλαίστρας

Κοντά στο Μουσείο της Ιατρικής, στην αντικρινή πλευρά του αναχώματος, μέσα
σε ένα καταπράσινο κοίλωμα, βρίσκεται το ανοιχτό στάδιο Kirkpinar, όπου
διοργανώνονται κάθε Ιούνιο οι ξακουστοί παραδοσιακοί αγώνες πάλης. Εδώ
αναμετριούνται αθλητές από την Τουρκία και όλες τις χώρες των Βαλκανίων, και
οι αγώνες θεωρούνται για τους ίδιους ίσης αξίας με τους Ολυμπιακούς. Οι
θηριώδεις αθλητές, ή αλλιώς «πεχλιβάνηδες» (στα Περσικά σημαίνει «ήρωας»),
φορούν μόνο δερμάτινα παντελόνια μέχρι το γόνατο, τα κιουσπέτια, ενώ
αλείφονται με λάδι, ώστε να αποφεύγουν τις λαβές. Οι αγώνες στην παλαίστρα
έχουν ιδιότυπους κανόνες. Αποδίδονται στην αρχαιοελληνική παράδοση, όμως
καθιερώθηκαν την οθωμανική περίοδο. Χιλιάδες επισκέπτες παρακολουθούν
κάθε χρόνο το μεγάλο γεγονός. Τα έπαθλα είναι χρηματικά αλλά και ζωντανά
ζώα, ενώ η δόξα συντροφεύει για πάντα τους νικητές. Οι δεύτεροι μεγαλύτεροι
αγώνες πάλης με λάδι μετά την Αδριανούπολη διοργανώνονται στον Σοχό της
Θεσσαλονίκης.

Μετάβαση

Στην Αδριανούπολη θα ταξιδέψετε οδικώς. Θα ακολουθήσετε την Εγνατία Οδό

για Αλεξανδρούπολη και θα βγείτε από την έξοδο προς Σουφλί - Διδυμότειχο.
Επειτα από 95 χιλιόμετρα θα συναντήσετε την Ορεστιάδα και έπειτα θα
συνεχίσετε για 19 ακόμη χιλιόμετρα βόρεια προς το συνοριακό φυλάκιο των
Καστανιών Εβρου. Από τα σύνορα θα οδηγήσετε ακόμη 15 λεπτά μέχρι το
κέντρο της Αδριανούπολης.

Διαβατήριο δεν χρειάζεται για να περάσετε στην Τουρκία, ωστόσο στο τουρκικό
φυλάκιο μας επισήμαναν ότι η αστυνομική ταυτότητα πρέπει να είναι νέου τύπου,
να αναγράφει δηλαδή τα στοιχεία και στα Αγγλικά. Για την ασφάλιση του
αυτοκινήτου απαιτείται πράσινη κάρτα (φροντίστε να προμηθευτείτε δωρεάν από
την ασφαλιστική σας εταιρεία λίγες ημέρες πριν), ενώ, εφόσον η άδεια του
αυτοκινήτου δεν είναι στο δικό σας όνομα, πρέπει να έχετε σχετική
εξουσιοδότηση του ιδιοκτήτη. Μπορείτε επίσης να αφήσετε το αυτοκίνητο στα
σύνορα και να μισθώσετε τουρκικό ταξί. Θα σας στοιχίσει περίπου 20 ευρώ και
για τις δύο μετακινήσεις. Δοκιμάστε να διαπραγματευτείτε από την αρχή την
τιμή.

32
Αδριανούπολη: Παραμύθι στα σύνορα

Εκεί που τελειώνουν τα σύνορα της Ελλάδας ξεκινά μια πόλη μαγική, μια παλιά
αυτοκρατορική πρωτεύουσα βγαλμένη από τις Χίλιες και Μία Νύχτες.
Τα σύνορα στις Καστανιές είναι ήσυχα. Σχεδόν έρημα. Το τελευταίο σύνορο,
το τριεθνές, η "πινέζα" του χάρτη θα ακούσεις να τα λένε. Τίποτα που να
μαρτυρά ότι, δέκα λεπτά πιο ‘κει, απ' την άλλη μεριά, απλώνεται ανάμεσα σε δυο
ποτάμια –τον Έβρο και τον Τούντζα– μια παλιά αυτοκρατορική πρωτεύουσα.
Αδριανούπολη τη λέγαν’ οι παππούδες σου, και οι Ρωμαίοι πριν από αυτούς,
Εντιρνέ θα τη βρεις σήμερα στους χάρτες. Κι είναι κάπως μυστικιστικό αυτό το
καινούριο της όνομα, θα συμφωνήσεις με έναν ελαφρύ δισταγμό, συγνώμη
παππού αλλά ακούγεται βγαλμένο από τις Χίλιες και Μία Νύχτες. Και της
ταιριάζει γάντι.
Μοιάζει κι εκείνη βγαλμένη από τις Χίλιες και Μία Νύχτες την πρώτη φορά
που την αντικρίζεις από μακριά, διασχίζοντας τις μεσαιωνικές της γέφυρες με
τους μιναρέδες του Σελιμιγιέ στο φόντο, να αγγίζουν θαρρείς τον ουρανό.
«Σελιμιγιέ» λένε το μεγαλύτερο από τα τζαμιά της, έργο του αρχιτέκτονα των
αυτοκρατόρων, του Μιμάρ Σινάν, που έφτιαξε και το Σουλεϊμανιγιέ της
Κωνσταντινούπολης –αλλά θεωρούσε αυτό εδώ, το μεγάλο τζαμί της
Αδριανούπολης, το σπουδαιότερο από τα αριστουργήματά του. Όπως το κοιτάς
από μακριά, μοιάζει με παλάτι βγαλμένο από παραμύθι με πριγκιποπούλες και
δράκους και μαγικά λυχνάρια. Χίλιες και μία νύχτες, εντελώς.

Χίλιες και μία… βόλτες στο ιστορικό κέντρο

Παρ’ όλο που ήταν επί εκατό σχεδόν χρόνια η πρωτεύουσα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας, και σημαντική πόλη των Ρωμαίων ακόμα πιο παλιά, η
Αδριανούπολη έχει τη γοητεία της ακόμα και για όσους η Ιστορία αφήνει
παγερά αδιάφορους. Μια μικρή πόλη περίπου διακοσίων χιλιάδων κατοίκων, με
ένα ιστορικό κέντρο χάρμα οφθαλμών, στολισμένο με σιντριβάνια-έργα τέχνης
(μια γοργόνα εδώ, δύο ψάρια πλάι στην ψαραγορά, μια παρέα παιδιών που παίζει
33
με τα περιστέρια πιο πέρα) και ντυμένο με λιθόκτιστους πεζόδρομους από τη
μια του άκρη ως την άλλη.

Ανάμεσά τους: αναστηλωμένα ρωμαϊκά τείχη, μαγαζιά με ρούχα που

πλημμυρίζουν τα Σαββατοκύριακα από Έλληνες και Βούλγαρους που περνούν
τα σύνορα για να ψωνίσουν γιατί εδώ είναι πάμφθηνα, γλυκύτατα café,
οθωμανικά τζαμιά, ταβερνάκια με ζωντανή μουσική να καλύπτει τον ήχο από
τα τσουγκρίσματα ποτηριών ξεχειλισμένων Γενί Ρακή –τη λένε ρακή, στην
πραγματικότητα μοιάζει πιο πολύ με ούζο. Ανακατεύονται όλα σε ένα
ενδιαφέρον μείγμα παλιού και νέου, Ευρώπης και Ανατολής, Ελλάδας και
Τουρκίας, Ιστορίας και καθημερινότητας. Οι πινακίδες έξω από τα μαγαζιά είναι
γραμμένες (και) στα ελληνικά, το κινητό δείχνει φουλ σήμα Cosmote. Είσαι
εκεί, και ταυτόχρονα είσαι εδώ. Πέντε χιλιόμετρα έξω από τα σύνορα.
Ένα μουσείο αφιερωμένο… στην υγειά μας

Στον βορρά της πόλης, στην απέναντι όχθη του ποταμού Τούντζα που
αγκαλιάζει την Αδριανούπολη, βρίσκεται το Τζαμί του Βαγιαζίτ. Ο Βαγιαζίτ

34
ήταν γιος του Μωάμεθ του Πορθητή και παππούς του Σουλεϊμάν, και όλα αυτά
δεν θα σας ενδιέφεραν καθόλου αν δεν είχε αφήσει παρακαταθήκη στην
ανθρωπότητα ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μουσεία που έχετε δει ποτέ. Στην
πόλη θα σας το συστήσουν ως «Μουσείο της Υγείας», και θα σας πουν με
περισσή περηφάνια ότι είναι βραβευμένο μεταξύ άλλων και από το Συμβούλιο
της Ευρώπης. Πριν γίνει Μουσείο της Υγείας, όμως, ήταν το Νοσοκομείο (πιο
σωστά, Κέντρο Ψυχικών και Σωματικών Ασθενειών) της Αδριανούπολης, το
οποίο για την εποχή του –το 1488 ξεκίνησε να λειτουργεί– ήταν εξαιρετικά
μπροστά: χρησιμοποιούσε, ας πούμε, μεθόδους όπως η μουσική και η
υδροθεραπεία για να θεραπεύει νοσήματα της ψυχής και του σώματος.
Σήμερα, τα δωμάτια γύρω από την καταπράσινη αυλή του νοσοκομείου
φιλοξενούν πειστικότατες αναπαραστάσεις και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για
τις επιστημονικές ανακαλύψεις των Οθωμανών στον τομέα της υγείας –από την
οφθαλμιατρική και τους διατροφικούς κανόνες για νου υγιή σε σώμα υγιές, ως
την χειρουργική και τα αντίδοτα στα δηλητήρια των φιδιών. Ο ήχος του
τρεχούμενου νερού αντηχεί ακόμα παντού, και η όλη εμπειρία είναι εκτός από
σούπερ διδακτική και εντελώς ζεν. Το Μουσείο είναι ανοιχτό κάθε μέρα 8.30-
17.30, και το εισιτήριο κοστίζει 10 λίρες (ήτοι περί τα 3€).
Ρωμαϊκά τείχη, οθωμανικά τζαμιά και αρχοντικά με χαγιάτια

Η παλιά πόλη της Αδριανούπολης, γνωστή και ως Kaleiçi (που σημαίνει «μέσα
από τα τείχη») προσφέρεται για ατμοσφαιρικές βόλτες σε στενά, γραφικά
σοκάκια, ανάμεσα σε χρωματιστά αρχοντικά του 18ου, του 19ου και του 20ου
αιώνα. Με τα ξύλινα χαγιάτια τους και τα λουλουδιασμένα μπαλκονάκια τους, τα
αρχοντικά της Αδριανούπολης –πολλά από τα οποία στεγάζουν café, εστιατόρια
και μικρά μουσεία– κάνουν την παλιά πόλη ένα χάρμα οφθαλμών.

35
Στις παρυφές της παλιάς πόλης, ο Πύργος της Μακεδονίας είναι τμήμα της
οχύρωσης των αρχαίων Ρωμαίων (στον μικρό αρχαιολογικό χώρο θα δείτε
επίσης τη ρωμαϊκή νεκρόπολη και τα απομεινάρια μιας βυζαντινής εκκλησίας)
ενώ σχεδόν απέναντί του το Τζαμί με τα Τρία Μπαλκόνιαείναι ένα από τα
ομορφότερα της πόλης. Η αυλή του, με τις χαρακτηριστικές διαδοχικές αψίδες
και τα κοκκινό-λευκα τουβλάκια τους που φιγουράρουν σε κάθε φωτογραφία της
Αδριανούπολης, λούζεται τα βράδια σε ένα αχνοκίτρινο φως που την κάνει τόσο
ατμοσφαιρική, σχεδόν απόκοσμη.

Όταν, βέβαια, μιλάμε για μικρά αρχιτεκτονικά θαύματα, το Σελιμιγιέ του

Σινάν που λέγαμε στην αρχή μάλλον δεν έχει ανταγωνιστή. Κτισμένο το 1575
κατά παραγγελία του Σουλτάνου Σελίμ Β’, γιου του Σουλεϊμάν και της
Ρωξελάνης, είναι σαφώς ένα από τα επιβλητικότερα κτίρια που θα δείτε ποτέ –
με τους 71 μέτρων μιναρέδες του να αγγίζουν τον ουρανό, τους μικρούς
36
διαδοχικούς τρούλους να σχηματίζουν πυργίσκους γύρω από τον μεγάλο
κεντρικό τρούλο, και τις χαρακτηριστικές κοκκινόλευκες αψίδες που λέγαμε
προηγουμένως να στολίζουν την αυλή και το εσωτερικό του.

Έργο του Σινάν είναι επίσης το χαμάμ απέναντι από το Τζαμί με τα Τρία
Μπαλκόνια, το αριστουργηματικό Sokollu Mehmet Paşa Hamam, με τα
αστεράκια στην οροφή του που κάνουν τις ηλιαχτίδες να χορεύουν πέφτοντας
στο εσωτερικό του. Ένα απολαυστικό, παραδοσιακό χαμάμ όπως το έκαναν οι
άνθρωποι που ζούσαν εδώ πριν από πεντακόσια χρόνια θα σας στοιχήσει περί
τα 10€ (το χαμάμ λειτουργεί καθημερινά, 10.00-18.00 για τις γυναίκες και 7.00-
22.00 για τους άνδρες). Ο Lonely Planet το περιγράφει ως ένα από τα καλύτερα
χαμάμ ολόκληρης της Τουρκίας.
Αν σας μείνει έστω και λίγος χρόνος για μερικά αξιοθέατα ακόμη, μην χάσετε
το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αδριανούπολης, το Sarayiçi, που ήταν το
παλάτι των Σουλτάνων τότε που η Αδριανούπολη ήταν η λαμπρή πρωτεύουσα
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και τις τοξωτές γέφυρες των δύο ποταμιών
της πόλης. Για τα ψώνια και τα παζάρια σας, γραμμή στο σούπερ ατμοσφαιρικό,
σκεπαστό Παζάρι του Ali Paşa, έργο –ναι, και αυτό– του Μιμάρ Σινάν.

Πού θα φάτε
Στο Gazi Baba, στο τέλος του κεντρικού πεζόδρομου (που λέγεται Saraçlar
Caddesi) για νοστιμότατη παραδοσιακή κουζίνα: σκεφτείτε πικάντικη
μελιτζανοσαλάτα και λαχταριστό εζμέ, χαϊδαρί (ήτοι τζατζίκι χωρίς σκόρδο, με
37
μυρωδικά), μυρωδάτο κεμπάπ και πικάντικα köfteci (κεφτεδάκια). Συνοδεύετε
απαραιτήτως με Yeni Raki και υπολογίζετε γύρω στα 10-12€ το άτομο.

Στο κουκλίστικο 3K Café, που φροντίζει εκτός από τα καφεδάκια μας και για
τα γεύματά μας, και σερβίρει ίσως τα καλύτερα μαντί (χειροποίητα ζυμαρικά
γεμισμένα με κιμά και περιχυμένα με γιαούρτι και σουμάκ) σε ολόκληρη την
πόλη. Τιμές κάτω από 10€ το άτομο, και ένα μπαλκονάκι χάρμα οφθαλμών, που
χωρά αυστηρά και μόνο δύο. Αν δεν το προλάβετε μην στεναχωρηθείτε, εξίσου
χαριτωμένο είναι και το εσωτερικό του.
Στο Mado, που απλώνει τραπεζάκια στον κεντρικό πεζόδρομο (Saraçlar
Caddesi είπαμε, δεν προσέχετε) για γιγάντια πρωινά αντάξια Σουλτάνων,
ελαφριά σνακ και τραγανούς γκιουζλεμέδες –λεπτές πίτες με φύλλο κρούστας,
και γεμισμένες με… ό,τι προτιμάτε: τυρί, αλλαντικά, πατάτα, λαχανικά, ό,τι
τραβά η όρεξή σας. Αν νοσταλγήσετε πατρίδα, φτιάχνει και ωραιότατο φραπέ
για να τα συνοδεύσετε όλα.

38