OSH514 :

BUDAYA KERJA SELAMAT & SIHAT

ASAS KESELAMATAN DALAM KEJURUTERAAN
Jurulatih anda
Norrazman Zaiha bin Zainol
razman.pe@gmail.com

MBA (Engineering Management) – UniMAP (2012)

Bachelor in Engineering (Mechanical) (Honors) – Uni. Malaya (2002)
Cert. in Safety & Health Officer – FMM/NIOSH (SHO-2876-J)
Cert. in Training - HRDF Train the Trainer (TTT/8072)
Cert. Trainer for Safety Induction for Construction Workers – NIOSH (J-SCW0599-L)
Cert. of Wiremen Single Phase (PW-T-1-B-0097-2011)
Kandungan kursus
• Module 1: Pengenalan kepada Keselamatan Pekerjaan

• Module 2: Keselamatan dalam Elektrik

•
• Module 3: Keselamatan dalam Mekanikal

• Module 4: Keselamatan dalam Kimpalan

• Module 5: Budaya Kerja Selamat dan Sihat

• Module 6: Penilaian dan Ringkasan

Abstraks

Gambarajah: Safety Institute of Australia

 Module 1:
Pengenalan kepada Keselamatan Pekerjaan

• Hazard, risiko dan kemalangan

• Peranan dan tanggungjawab para pekerja

Hazard, risiko dan kemalangan
Ditakrifkan sebagai punca atau keadaan yang
mempunyai potensi mengakibatkan kecederaan
dan penyakit (ill-health) kepada manusia,
Punca hazard
kerosakan harta benda, kerosakan sekitaran
tempat kerja atau alam sekitar atau
gabungannya

Hazard adalah sesuatu yang boleh

Harimau menyerang –
menyebabkan kemudharatan (harm) jika tidak hazard kerana berpotensi
menyebabkan
dikawal (uncontrolled hazards) kemudharatan
Contoh Hazard
Jatuh dari tempat
tinggi

Terlanggar/sepak
bahan pembinaan
Kategori Hazard
Kategori Contoh
Fizikal Tersusuk, tertikam, jatuh
Elektrikal Wayar terdedah
Biologikal Terhidu gas
Kimikal Toksid
Ergonomiks Kerjaan berulangan
Psikososial Stres
 Risiko
Takrifan OHSAS 18002 - Gabungan kemungkinan
(likelihood) / kebarangkalian (probability) DAN akibat
(consequences/effect) untuk sesuatu hazard berlaku.

Takrifan MS1722 – Gabungan kemungkinan

Risiko tinggi
(likelihood) berlakunya kejadian hazard di dalam
tempoh tertentu atau keadaan tertentu DAN tahap
ketenatan (severity) hasilan dari kejadian tersebut
terhadap kecederaan atau kemerosotan kesihatan
manusia, kerosakan harta benda, persekitaran atau
sebarang gabungan. Risiko rendah
Bahaya
Bahaya menerangkan dedahan relatif kepada hazard.
Menunjukkan sesuatu keadaan yang berisiko dimana tahap
kecenderungan sesuatu hazard terkena/menimpa seseorang
pekerja.

Contohnya:
Pekerja yang kerap mengendalikan bahan-bahan kimia akan lebih terdedah
kepada bahaya dari bahan kimia itu daripada pekerja lain yang jarang
melakukannya.

Asid sulfurik yang lebih pekat lebih berbahaya daripada asid sulfurik yang
Kemalangan
Takrifan Kemalangan
Peristiwa atau keadaan yang tidak dirancang atau dijangka

Peristiwa malang akibat daripada kecuaian atau kejahilan

Peristiwa yang berlaku secara tidak disengajakan

Peristiwa yang berlaku akibat dari sebab-sebab yang tidak diketahui

Kemalangan adalah urutan peristiwa yang tidak dijangkakan dan tidak

dirancang berlaku melalui urutan yang logik dan akibat gabungan
beberapa sebab lampau mengakibatkan kemudaratan sama ada
kecederaan atau penyakit kepada manusia, kerosakan harta benda atau
alam sekitar, kemalangan nyaris, kerugian, atau gabungan kesan-kesan
diatas
Punca Kemalangan

TATACARA /
PROSIDUR
PERALATAN /
MESIN

MANUSIA

BAHAN

PERSEKITARAN
Akibat Kemalangan

Kecederaan Kecacatan

Hilang upaya Kematian

Kerugian Kerosakan

Reputasi Ketakutan
Kos Kemalangan
Hilang
Secara langsung Pendapatan
Perubatan
(magnitud 1)

Kerosakan
Hartabenda
Menggaji & melatih
pekerja baru
Secara tidak
Gangguan kemajuan
langsung kerja
(magnitud 8-36) Masa penyeliaan
bertambah

Hilang kepercayaan
Jenis Kemalangan

Terjatuh Terhidu gas beracun

Kejutan elektrik Termakan/tertelan bendasing

Dilanggar objek Tersusuk benda tajam dll

Tertimbus & tanah runtuh

Kebakaran dan letupan

Tersepit
Peranan dan tanggungjawab
• MAJIKAN
• Peruntukan Bah. 4 i.e. seksyen 15 AKKP 1994
• Melaksanakan sistem yang selamat dan sihat dengan
menilai bahaya di tempat kerja, membuat penaksiran
risiko dan mengambil tindakan sewajarnya dalam
memastikan bahaya dihapuskan atau dibendung
• Menyediakan keperluan keselamatan i.e. PPE yang
sesuai
• Menentukan bila masa PPE digunakan
• Menyediakan latihan & arahan
• Memantau dan mengkaji KKP dari semasa ke semasa
dan mengambil langkah bersesuaian
Peranan dan tanggungjawab
• PEKERJA
• Peruntukan Bahagian 5 i.e. seksyen 24 AKKP 1994
• Perihatin terhadap KKP sendiri, orang lain dan sekitaran
• Kerjasama dalam melaksana kerja mengikut arahan/prosidur
yang selamat dan mematuhi perundangan KKP
• Tidak menyalahgunakan sebarang kemudahan yang
disediakan
• Guna PPE mengikut arahan & latihan diberikan
• Memeriksa PPE setiap hari, menyelenggara dan pastikan
ianya di dalam keadaan bersih
• Melaporkan sebarang kes-kes insiden atau kemalangan
• Menyertai dan menjayakan program-program KKP
 Module 2:
Keselamatan dalam Elektrik
• Terminologi & peruntukan undang-undang
• Keselamatan elektrik
• Installasi/pepasangan elektrik
• Hazard elektrik
• Kesan/Akibat arus elektrik
• Cara penggunaan yang selamat
• Bekerja di tempat tinggi
Elektrik – sepintas lalu

• Tenaga elektrik ialah hazard yang

• Tidak kelihatan
• Tiada bau
• senyap
• Tenaga elektrik boleh mengalir menerusi bahan pengalir
atau konduktor seperti
• Besi dan logam
• Air
• Tubuh manusia
• Bahan yang tidak dapat mengalir elektrik – penebat
seperti kayu, plastik, kaca dan getah
Terminologi

• Arus
• Kadar pengaliran cas elektrik melalui satu titik tertentu
• Unit Ampere (A) & Simbol ( I )
• Voltan
• Beza upaya atau daya gerak elektrik ; tekanan elektrik yang
menyebabkan arus mengalir
• Unit Volt (V) & Simbol (V)
• Rintangan
• Sifat menghadkan pengaliran arus dalam pengalir, jasad atau litar
• Unit Ohm (Ω) & Simbol (R)
• Kuasa
• Kadar melakukan kerja
• Unit kuasa ialah watt (W) dan simbol ialah (P)
Peruntukan undang-undang

• Tujuan ABE 1990:

• Mengadakan peruntukan bagi pengawalseliaan industri
pembekalan elektrik dan penetapan harga yang
munasabah
• Pelesenan dan pengawalan pepasangan, loji dan
kelengkapan elektrik
• Keselamatan
• Penggunaan elektrik yang efisien (cekap)
Keselamatan elektrik

• Prinsip asas keselamatan elektrik sangat penting

untuk perlindungan dan pencegahan dari
kejutan/renjatan elektrik, kebakaran dan terbakar
hasilan dari sentuhan dengan punca elektrik

• Dua kaedah asas dalam perlindungan: -

• Perlindungan dari sentuhan langsung –
insulasi/penebatan
• Perlindungan dari sentuhan tak langsung - pembumian
Pepasangan elektrik

• Pepasangan terdiri:
• Sirkit/litar – pengagihan bekalan
• Konduktor – bahan/logam membawa cas elektrik
• Suis – suis utama, DB
• Pemutus litar – memutuskan litar bila arus berlebihan,
fius
• Soket kuasa dan plug – punca bekalan ke peralatan
Pepasangan elektrik - perlindungan

FUSE

MCCB MCB ELCB / RCCB

HRC FUSE CUT OUT FUSE

Hazard berpunca dari elektrik

• Kejutan/renjatan elektrik
• Sentuhan langsung kepada pengalir bertenaga
50 V AU atau lebih
• Sentuhan tidak langsung dengan pengalir
terdedah yang bertenaga semasa rosak. Pada
keadaan normal, tidak membahayakan
Faktor mempengaruhi kejutan elektrik

• Rintangan
• Semakin rendah rintangan badan manusia, semakin besar potensi
hazard kejutan elektrik berlaku
• Voltan
• Semakin tinggi voltan, semakin besar potensi hazard kejutan
elektrik berlaku
• Voltan melebihi 50 V AU adalah membahaya
• Arus
• Semakin tinggi arus, semakin besar potensi hazard kejutan elektrik
berlaku
• Arus melebihi 5 mA adalah membahaya
• Arus 10 mA boleh menghasilkan kejutan yang mencukupi untuk
menghalang kawalan tubuh ke atas otot-otot
 Tahap renjatan elektrik

• Bergantung kepada:

• Perjalanan arus dalam badan

• Amaun arus elektrik memasuki badan (amps)

• Jangkamasa laluan elektrik dalam badan

Kesan arus AU 50 Hz

Nilai arus Kesan

< 1 mA Tidak mengakibatkan sebarang kesan, (tahap ambang persepsi)

1-8 mA Memberikan kesan kejutan, tidak berapa menyakitkan dan

kehilangan kawalan otot sementera
8-15 mA Kesan kejutan menyakitkan, hazard dapat dilepaskan dengan
sendiri
15-20 mA Kesan kejutan menyakitkan, hazard tidak dapat dilepaskan dengan
sendiri dan kehilangan kawalan otot
20-50 mA Menyakitkan; pengecutan yang teruk pada otot dan kesusahan
untuk bernafas
100-200 mA Fibrilasi otot ventrikal (ventrikular fibrillation) iaitu suatu keadaan
pada jantung boleh mengakibatkan kematian
> 200 mA Kesan terbakar yang teruk dan pengecutan yang teruk pada otot
sehingga menyebabkan otot pada dada menekan jantung dan
menyebabkan jantung terhenti dalam tempoh masa kejutan
Hazard elektrik

• Kelecuran
• Bersentuhan dengan pengalir yang hidup
• Pada titik kemasukan dan keluar arus elektrik
yang mengalir menerusi badan
• Arus elektrik yang mengarka (contoh kilat)
Hazard elektrik - Kebakaran

• Kebakaran
• Tenaga elektrik adalah punca biasa bagi kebanyakan kejadian
kebakaran

• Punca bagi pencucuhan elektrik meliputi:

• Percikan di antara pengalir
• Arka – perlepasan tenaga yang lebih besar
• Litar pintas – litar elektrik
• Lebih beban
• Pendawaian lama dan mengalami kerosakan
Hazard elektrik

• Letupan
• Disebabkan oleh litar pintas atau percikan dari sambungan
elektrikal

• Elektrik statik
• Kesan yang dihasilkan oleh cas elektrik yang terperangkap di
dalam penebat, contoh: cas wujud dalam barangan tekstil seperti
nylon dalam industri tekstil
• Elektrik statik boleh menjadi punca bahaya jika percikannya di
dalam ruang udara mudah terbakar yang akan mengakibatkan
petupan dan kebakaran cth: non-conductive floor mat dalam bilik
tertutup
Bahaya akibat elektrik
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI KG NAM DAM,
PENDANG, KEDAH

LOKASI MANGSA
DIJUMPAI

PENGUKURAN KETINGGIAN
TALIAN
Bahaya akibat elektrik
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI KG NAM DAM,
PENDANG, KEDAH
JENTUAI YANG TERLIBAT
DALAM KEMALANGAN

KESAN TERBAKAR PADA

JENTUAI
Bahaya akibat elektrik
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI KG BATAS KABU,
KODIANG, KEDAH

LOKASI DIMANA KEJADIAN

BERLAKU JENTUAI YANG TERLIBAT
Bahaya akibat elektrik
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI KG BATAS KABU,
KODIANG, KEDAH

KEADAAN MANGSA

KESAN KEBAKARAN
PADA JENTUAI SELEPAS
KEMALANGAN
Bahaya akibat elektrik

KERATAN AKHBAR KEMALANGAN FLASHOVER

 Bahaya akibat elektrik
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI TIKAM BATU,
KEDAH
LOKASI KEMALANGAN

KESAN ARKA PADA

JENTUAI
Bahaya akibat elektrik
Kes kemalangan maut di Kg Hutan Kampung Alor Setar Kedah.

Soket Alir Keluar buatan mangsa yang menjadi punca kejadian

Kelihatan satu lembar wayar kuprum terjuntai keluar dari

terminal ‘LIVE’ hampir menyentuh terminal ‘EARTH’
Bahaya akibat elektrik

Membuat penyambungan sendiri- sambungan haram

Cara penggunaan elektrik yang selamat

• Perlindungan litar – fius dan pemutus litar

• Suis pengasingan – suis pengasingan dilabelkan untuk
mudah dikenalpasti (jika di”off” mesti dikunci)
• Penyelenggaraan – rutin, berkala ataupun pembetulan
• Pembumian – setiap peralatan elektrik mesti dibumikan
• Penebatan – pendawaian dan peralatan elektrik
• Suis kecemasan – memutuskan litar secara automatik
atau manual
• Suis interlock/limit – menghadkan parameter
• Papantanda – amaran, larangan atau arahan
• PPE – sesuai dengan kerja
Bahaya bekerja di tempat tinggi

• Pekerjaan elektrik melibatkan tempat tinggi

selalunya
• Tangga – step/type A @ straight/extension
• Platform sementara – staging/skylift/perancah

• Hazard terlibat
• Kerosakan peralatan i.e. staging/tangga/perancah
• Terjatuh dari tempat tinggi
• Ditimpa objek
Bahaya bekerja di tempat tinggi

• Periksa setiap peralatan – tangga/staging

• Pastikan beban diambil kira semasa
menggunakan tangga/staging
• Tangga/staging mesti kukuh dan stabil
• Guna “buddy system”
• Prosidur kerja yang selamat
• Guna PPE sesuai
 Module 3:
Keselamatan Mekanikal
• Peruntukan perundangan
• Keselamatan jentera
• Hazard jentera/mekanikal
• Perlindungan dari hazard jentera
• Keselamatan penggunaan peralatan berkuasa (power
tool)
• Penyelenggaraan jentera, penghadang & peralatan
• Pengendalian mekanikal
Peruntukan perundangan

• Kebanyakan peruntukan di bawah AKJ 1967 dan OSHA

1994
• Peruntukan seksyen 15 keatas majikan untuk
melaksanakan perkiraan agar tiada risiko keatas KKP
kepada sesiapa yang mengunakan, menjalankan atau
mengendalikan loji atau bahan
• Dibawah peraturan AKJ (Pemagaran & Keselamatan
Jentera) 1970 berkaitan keselamatan mesin/jentera
dimana majikan perlu memastikan KKP pekerja dijaga
Keselamatan mekanikal

• Kemalangan melibatkan mesin

• Tersepit
• Dilanggar @ melanggar objek
• Terpotong
• Tersangkut/tertarik kedalam
• Lenyek
• Geseran dan lelasan
• Tertikam
Punca kemalangan melibatkan jentera
Hazard mekanikal

• Hazard terpotong – gergaji, bilah pisau atau disk

Hazard mekanikal

• Hazard tericih - terpotong anggota badan secara mericih

Hazard mekanikal

• Hazard tertikam atau tercucuk – jarum, objek kecil, paku

dll
Hazard mekanikal

• Hazard impaks/langgar – dilanggar/melanggar objek

Hazard mekanikal

• Tersangkut/tertarik ke mesin
Hazard mekanikal

• Hazard geseran/lelasan
Hazard mekanikal

• Hazard terlenyek – dilenyek oleh bahagian mesin

Hazard mekanikal

• Hazard ejeksi/lemparan – bahan/mesin terlempar keluar

secara tiba-tiba dan pantas
Akibat kelalaian
Akibat kelalaian
Perlindungan dari hazard mekanikal
Kategori Faktor pemilihan

JENIS MESIN/LOJI
GUARD/HADANGAN
SEKITARAN
DEVICE/ALATAN CARA OPERASI

SAIZ/BENTUK MESIN
ISOLASI/ASINGAN
BAHAN
OPERASIAN ASAS/MENTAH

KEPERLUAN
DAN LAIN-LAIN
PRODUKSI
Contoh perlindungan mekanikal

Penghadang tetap/ Fixed Guard Interlocking guard

Contoh perlindungan mekanikal

Pull back device

Adjustable guard
Contoh perlindungan mekanikal

Aplikasi sensor

Elektro-mekanikal
Contoh perlindungan mekanikal

Body bar
Two hand control
Contoh perlindungan mekanikal

Warning guard
Tooling
Keselamatan peralatan berkuasa
Seksyen 147 – 153 BOWEC – Hand & Power Tools
 Keselamatan asas peralatan

• Diselenggara dengan baik

• Gunakan peralatan yang betul
bagi sesuatu kerja
• Periksa sebelum guna
• Guna mengikut arahan
pembuat
• Pakai pakaian perlindungan
diri yang betul
Peralatan berkuasa elektrik
• Jangan guna peralatan
yang telah retak,
pecah kerana ini akan
membahayakan diri
anda dan juga pekerja
lain
• Mesti dilengkapi dengan
pelindung yang sesuai
Keselamatan asas peralatan

• Jangan membawa peralatan

dengan cara tergantung melalui
kabel

• Jangan gunakan kabel elektrik

untuk mengangkat/menurunkan
peralatan

• Jauhi kabel dari sumber panas

minyak dan bucu tajam
 Keselamatan asas peralatan

• Gunakan mengikut keupayaan yang

telah ditetapkan oleh pembuat
• Gunakan sarung tangan dan kasut
keselamatan
• Simpan di tempat yang kering

• Berhatilah jika bekerja di tempat yang

lembap
• Pastikan cahaya di tempat kerja adalah
cukup terang
Akibat penggunaan alatan yang diubahsuai
Hazard bising dan getaran

• Saling berkait dimana bising berpunca dari sesuatu yang

bergetar
• Bising adalah normal jika dibawah tahap 90 dBa
• Kecederaan dari kebisingan – kehilangan pendengaran
• Cara selamat
• PPE yang sesuai - Alat perlindungan pendengaran spt ear plug
• Giliran kerja
• Pemantauan
Kadaran kebisingan
Hazard bising dan getaran
• Getaran adalah pergerakan secara berayun jasad atau
badan
• Getaran pekerjaan berpunca dari penggunaan mesin yang
beroperasi secara getaran seperti jack hammer
• Kecederaan dari getaran
• “Tingling” dan kebas
• Kerosakan saraf dan tulang
• Cara selamat
• Perlatan yang mempunyai pemegang anti-getaran
• Hapuskan punca dengan kaedah kejuruteraan seperti penyerap
hentakan
• Loji/peralatan diselenggara dengan baik untuk mengelakkan getaran
berlebihan
• Sistem gilir kerja
• PPE yang sesuai - glove
Penyelenggaraan jentera, penghadang &
peralatan
• Setiap peralatan yang digunakan haruslah diselengara
dengan baik
• Sebelum memulakan kerja, setiap peralatan/mesin/bahan
diperiksa terlebih dahulu
• Kaedah selenggara sesuai i.e. rutin, berkala atau
pembetulan/kerosakan; bergantung kepada
• Jenis proses
• Jenis mesin
• Penggunaan
• Polisi syarikat, OEM atau pematuhan regulasi
• Kekemasan tempat penting untuk menghapuskan bahaya
atau mengurangkan risiko kemalangan
•
Pengendalian mekanikal
• Guna pakai ekuipmen berkuasa (hidraulik, elektrikal @
mekanikal) untuk:
1) Bergerak (moving)
2) Mengangkat (lifting)
3) Mengalih (shifting)
4) Memindah (transferring)
sesuatu beban dari satu tempat ke tempat lain

• Contoh ekuipmen mekanikal:-

• Lif, dumbwaiter, conveyors
• Eskalator, walkalator
• Kren, hoist
• Forklift, pallet jack
Hazard pengendalian mekanikal

Ekuipmen Hazard
Lift, Eskalator, Walkalator, Tersepit, terjatuh,
Travelator renjatan
Conveyor Tersepit (roller atau tali
sawat)
Forklift, kren Terlanggar, terlenyek,
tersepit
Kawalan hazard dan risiko
• Pemeriksaan rutin, berkala untuk setiap alatan
• Tatacara penggunaan yang selamat (i.e. SOP)
• Latihan/kursus kepada pengendali supaya kompeten
• Penaksiran hazard dan risiko sebelum memulakan kerja
• Guna pakai peralaatn yang disahkan selamat – SIRIM,
OEM
• Penyeliaaan yang berkesan
• Notifikasi/Komunikasi – hebahan, papan tanda
• Kawalan trafik, penghadangan, isolasi
• Pasang “safety devices” – sensor, safety switches, sirens,
obstruction light
 Module 4:
Keselamatan Kimpalan

• Jenis-jenis kimpalan
• Hazard dari kimpalan
• Kesan ke atas Fizikal
• Kesan keatas Kesihatan
• Langkah keselamatan dalam Kimpalan
Jenis kimpalan

Kimpalan oksi-asitilin Kimpalan arka

Hazard dari kimpalan – Fizikal

• Letupan/terbakar - Punca dari arka, nyalaan atau

percikan bunga api

• Melecur - Permukaan bahan kerja panas

• Tegasan haba - Terdedah pada haba/suhu tinggi

• Renjatan - Kebocoran arus – kimpalan arka

• Radiasi – Sinaran cahaya dari kimpalan

Hazard dari kimpalan – Kesihatan

• Terdedah kepada kimia

• Terhidu wasap kimpalan i.e. CO, wasap ferum oksida &
gas nitrus
• Masalah pernafasan & keracunan
 Langkah keselamatan dalam Kimpalan

• Perhatikan kawasan kerja bebas dari bahan berbahaya

• Tentukan suis set kimpalan berada di lokasi yang mudah capai.
• Semua kabel mesti selalu diperiksa oleh orang yang kompeten dan
hendaklah bebas dari sebarang kecacatan.
• Sekiranya ada kerosakan, laporkan kepada penyelia supaya ianya dapat
dibaiki atau diganti dengan serta merta.
Pengudaraan semasa kerja kimpalan

• Ventilasi yang terbaik ialah di kawasan terbuka semulajadi.

• Pekerja mestilah memposisikan dirinya supaya asap
kimpalan tidak ditiup angin kearahnya.
• Jika kimpalan dibuat di dalam bangunan, alat ventilasi udara
khusus untuk kerja kimpalan mesti digunakan.
• Semua bahan-bahan mudah terbakar mestilah diletakkan
jauh dari tempat kimpalan dan pastikan tiada gas-gas mudah
terbakar di persekitaran tempat kimpalan.
Penyimpanan & kekemasan

• Silinder gas hendaklah disimpan secara berdiri, di dalam sangkar

khas yang mempunyai ventilasi udara yang baik dan jika boleh
jauh dari bangunan serta kawasan penggalian.
• Gas-gas mudah terbakar mesti diasingkan dengan jarak minima
3m dan alat pemadam api disediakan berdekatan.
• Silinder gas hendaklah dilabel dengan gas yang ada di dalamnya
serta asingkan silinder yang kosong dan berisi.
• Jangan simpan silinder gas di bawah tanah atau diruang yang
tertutup termasuk di dalam pondok.
Kebakaran
• Berpunca dari kerja elektrik, mekanikal atau kimpalan
Jenis dan kelas api
• Kelas A - Kayu, kertas, kain, sampah

• Kelas B - Cecair mudah terbakar, minyak,

geris, gas,

• Kelas C - Gas

• Kelas E - Elektrikal
Kebakaran

• Jika berlaku kebakaran

• Bunyikan loceng kecemasan terdekat
• Keluar dari bangunan dengan segera ke tempat selamat
• Maklumkan kepada Pegawai Bertugas (BOMBA) maklumat
individu yang masih terperangkap dalam bangunan

• Jika terdengar loceng kecemasan, JANGAN ANGGAP

ianya satu latihan kebakaran biasa
Jenis pemadam api

4 JENIS UTAMA:

• Air

• Carbon Dioksida

• Serbuk Kering
Serbaguna

• Serbuk Kering
Tatacara guna pemadam api
 Module 5:
Budaya Kerja Selamat dan Sihat

• Kaedah pencegahan kemalangan i.e. C.A.T

• Analisis Keselamatan Kerja (JSA)
• Arahan Kerja Selamat
• Permit untuk Bekerja
• Log Out Tag Out (LOTO)
• Keperluan PPP/PPD
Kaedah pencegahan kemalangan - C.A.T
• Singkatan
• C = Camkan bahaya
• A = Analisis risiko
• T = Tindakan

• Camkan bahaya
• Pemerhatian, rekod kemalangan, MC etc
• Audit keselamatan dan kesihatan perkerjaan

• Analisis risiko
• Analis mudah, generik dan kompleks
• Analisis yang selalu digunakan 2 dimensi (risk matrix)

• Tindakan
• Hirarki tindakan
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan pada punca hazard

Penghapusan (Elimination)
Buang/keluarkan hazard dari tempat kerja

Jangan lakukan kerja-kerja atau amalan berbahaya

Hapuskan peralatan, proses, peralatan, mesin atau bahan-bahan yang

berbahaya
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan pada punca hazard

Penggantian (Substitution)
Gantikan bahan, peralatan, mesin kepada yang kurang bahaya dan lebih
selamat.

Lakukan kerja yang sama tetapi tatacara yang lebih selamat dan kurang
berbahaya
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan kejuruteraan (Engineering Control)

Pengasingan (Isolation)
Hazard diasingkan, dibendung atau dijauhkan daripada pekerja

Hazard dijauhkan melalui kawalan kejuruteraan seperti pemasangan

dinding pemisah, pengadang atau pagar keselamatan

Lock off /sistem interkunci

Hirarki kawalan risiko
• Kawalan kejuruteraan (Engineering Control)

Pengubahsuaian (Modification) & Reka bentuk semula

(Redesign)
Kerja dan proses boleh direka bentuk semula untuk menjadikannya lebih
selamat. Sebagai contoh, bekas boleh dijadikan lebih mudah dipegang dan
diangkat.
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan kejuruteraan (Engineering Control)

Automasi
Proses berbahaya boleh diautomasikan atau dimekanikkan. Sebagai
contoh, robot kawalan komputer boleh mengendalikan operasi kimpal titik
di dalam kilang pemasangan kereta. Langkah berhati-hati hendaklah
diambil untuk melindungi pekerja daripada hazard robotik.
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan kejuruteraan (Engineering Control)

Pengadang (barriers)
Hazard boleh disekat sebelum ia sampai ke pekerja. Sebagai
contoh, pelindung khas boleh mencegah kecederaan mata
daripada sinaran arka kimpalan.

Pengadang kelengkapan yang sesuai akan melindungi

pekerja daripada terkena alat yang bergerak.
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan kejuruteraan (Engineering Control)

Penyerapan (absorption)
Sesekat (baffle) boleh menyekat atau menyerap hingar. Biasanya, semakin
jauh satu-satu kawalan itu mengasingkan hazard daripada pekerja,
semakin efektif kawalan itu.
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan kejuruteraan (Engineering Control)

Pencairan (dilution)
Sesetengah hazard boleh dicairkan atau disebarkan. Sebagai contoh,
sistem pengalihudaraan boleh mencairkan gas toksik sebelum ia sampai
kepada pengendali.

Tambah air
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan pentadbiran

Papantanda
Papantanda amaran atau larangan mengenai suseuatu bahaya

Papantanda peraturan atatu kerja selamat

Promosi OSH
Promosi OSH dengan mengadakan program tertentu seperti kempen
kesedaran OSH, sambutan hari OSH, dll
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan pentadbiran

Prosedur kerja selamat

Pekerja dikehendaki menggunakan prosedur kerja selamat yang standard.

Majikan diharap dapat memastikan pekerja mematuhi prosedur kerja

selamat ini. Prosedur kerja selamat hendaklah disemak secara berkala
bersama-sama pekerja dan sentiasa dikemas kini.

Pengawalseliaan dan latihan

Latihan awal tentang prosedur kerja selamat dan latihan ulangan
hendaklah disediakan. Pengawalseliaan yang sesuai untuk membantu
pekerja mengenal pasti hazard yang mungkin dan menilai prosedur kerja.
Hirarki kawalan risiko
• Kawalan pentadbiran
Pergiliran kerja
Pergiliran kerja dan prosedur lain boleh mengurangkan masa pekerja terdedah kepada
hazard. Sebagai contoh, pekerja dihadkan bekerja dalam tempoh tertentu untuk kerja
melibatkan masalah ergonomik untuk mencegah kecederaan trauma kumulatif. Proses hingar
boleh dijadualkan apabila tiada sesiapa berada di tempat kerja.

Program pengemasan (housekeeping) & kebersihan (cleanliness) di tempat kerja,

pembaikan dan penyenggaraan
Pengemasan di tempat kerja termasuk pencucian, pelupusan sisa dan pembersihan selepas
selesai sesuatu pekerjaan. tumpahan.

Amalan kebersihan boleh mengurangkan risiko bahan toksik yang diserap oleh pekerja atau
dibawa pulang kepada keluarga mereka. Pakaian rumah hendaklah disimpan di dalam lokar
yang berasingan untuk mengelakkannya daripada dicemari oleh pakaian kerja.
Hirarki kawalan risiko
Peralatan perlindungan peribadi/diri (PPE)
Analisis Keselamatan Kerja

Tindakan proaktif mencegah kemalangan secara sistematik dengan

menalpasti hazard untuk setiap langkah/aktiviti dalam tugasan
Guna prinsip SREDIM (select, record, examine, develop, install &
maintain)
Menjadi asas dalam pembentukan dasar keselamatan, sistem kerja
selamat atau prosidur kerja selamat yang dapat digunakan dalam bidang
latihan (i.e. kursus atau OJT)
Faktor penting untuk dipertimbangkan semasa pembentukan AKK.
Frekuensi kemalangan dan tahap ketenatan
Pekerjaan baru atau jarang dilakukan
Tatacara Analisis Keselamatan Kerja
Pilih pekerjaan atau proses

Pecahkan kepada aktiviti kecil Normal, 10 langkah adalah

yang signifikan memadai

Perhatikan dan analisa secara

terperinci setiap hazard dalam Kategori
aktiviti hazard

Bangunkan langkah kawalan

mengikut hirarki

Gubal sistem kerja selamat dan

arahan kerja selamat

Semak semula secara

berterusan
Analisis Keselamatan Kerja
TUGASAN: Menukar bulb lampu incandescent (mentol) jenis pin

AKTIVITI HAZARD KAWALAN

1. Periksa suis lampu dalam 1.1 kejutan elektrik 1.1.1 Matikan suis utama DB dan guna pen ujian
keadaan OFF untuk memastikan bekalan benar-benar putus
1. Tanggalkan bulb dengan 3.1 kejutan elektrik 2.1.1 Pastikan suis dimatikan
menekan sedikit bulb 3.2 bulb meletup 2.2.1 Pakai cermin mata keselamatan
lampu kedalam soketnya 3.3.kaca tajam 2.3.1 Pakai saring tangan keselamatan

1. Tukar bulb lampu baru 3.1 kejutan elektrik 3.1.1 Pastikan susi dimatikan
3.2 bulb meletup 3.2.1 Pakai cermin mata keselamatan
3.3.kaca tajam 3.3.1 Pakai sarung tangan keselamatan
1. Nyalakan lampu (ON suis) 4.1 kejutan elektrik 4.1.1 Pastikan suis ditebatkan dengan sempurna
4.2 bulb meletup 4.2.1 Pakai cermin mata keselamatan
1. Discaj bulb lampu rosak ke 5.1 bulb meletup 5.1.1 Pastikan bulb dibuang kedalam bekas khas yang
dalam bekas khas 5.2.kaca tajam tak mudah koyak dan di”seal”
5.1.1. Pakai cermin mata keselamatan
5.2.1 Pakai sarung tangan keselamatan
Arahan Kerja Selamat

Merupakan elemen dalam Sistem Kerja Selamat

Dibangunkan selepas HIRARC atau teknik penaksiran lain (i.e. JSA)

Salah satu komponen dalam Sistem Kerja Selamat

Ia adalah dokumen yang menerangkan secara bertulis bagaimana proses

kerja dilakukan dengan mengikut aturan yang ditetapkan dan selamat.

Memperincikan hazard dan kawalan risiko yang perlu diambil

Permit untuk Bekerja
• Takrifan: Sistem PTW merupakan sistem bertulis rasmi yang
digunakan untuk mengawalselia pekerjaan tertentu yang telah
dikenal pasti sebagai berpotensi memzahirkan hazard dan risiko dan
juga salah satu alat komunikasi di antara majikan (yang
mengwujudkan kerja & bahaya) dan pekerja.

• Tujuannya: -
• Untuk mengelakkan atau mengurangkan risiko kemalangan yang serius
atau kejadian untuk kerja-kerja yang akan dijalankan
• Untuk mengawal dan menyelaras aktiviti-aktiviti kerja
• Untuk menyediakan satu sistem komunikasi antara penghuni atau majikan
dengan subkontraktor
• Bukti atau rekod keterangan
Contoh pekerjaan memerlukan PTW
Kerja panas seperti kimpalan, memotong logam menggunakan oksi-
asitailin, dan lain-lain pengisaran
Kerja-kerja elektrik
Bekerja dengan bahan-bahan berbahaya
Ruang terkurung
Bekerja di atas air atau air
Mengendalikan bahan-bahan radioaktif dan letupan
Mengangkat bahan-bahan berat dan lain-lain
Contoh PTW
 Hot work Permit
 General Work Permit i.e. Cold Work
 Electrical Work Permit
 Radiation Work Permit
 Pressure Testing Permit
 Lifting Permit
 Blasting Permit etc
Log Out Tag Out (LOTO)
• Kaedah sesuai semasa penyelenggaraan atau shutdown
sistem elektrikal, pneumatik, hidraulik dan mekanikal
• Sistem di”off” atau shutdown dan keseluruhan sistem
di”isolate”/asingkan
• Tatacara isolasi
• Kenalpasti setiap punca tenaga bagi sistem/loji/ekuipmen yang
hendak dimatikan
• Matikan setiap punca tenaga
• Kuncikan suis/tuil dan letak tag amaran pada setiap punca tenaga
• Periksa semula ekuipmen untuk memastikan ianya benar-benar
dimatikan
• Guna sistem interlock jika punca tenaga menyalur
bekalan ke beberapa loji/ekuipmen
Contoh Log Out Tag Out (LOTO)
Keperluan PPP/PPD
• Tanggungjawab Majikan
• Menilai bahaya di tempat kerja
• Menyediakan PPE yang sesuai
• Menentukan bila masa PPE digunakan
• Menyediakan latihan & arahan penggunaan PPE
• Tanggungjawab Pekerja
• Guna PPE mengikut arahan & latihan diberikan
• Memeriksa PPE setiap hari, menyelenggara dan pastikan ianya di
dalam keadaan bersih
• Peralatan pelindung diri hendaklah mempunyai kualiti
yang baik, jenisnya mengikut spesifikasi yang telah
ditetapkan oleh peraturan keselamatan/JKKP.
Contoh PPP/PPD

Bahagian badan PPE yang sesuai

Mata Kacamata keselamatan, gogel

Muka Pelindung muka

Kepala Topi keselamatan
Kaki Kasut keselamatan
Tangan & Lengan Sarung tangan
Badan Ves & Abah-abah (body harness)
Pendengaran Pelindung telinga, earmuffs
Topi keselamatan

• Semua aktiviti kejuruteraan memerlukan supaya pelindung

kepala dipakai kerana objek-objek yang terjatuh boleh
menyebabkan kecederaan yang serius.
• Topi keselamatan mesti sentiasa dipakai kerana bila-bila
masa sahaja kepala akan terhantuk kepada objek.
• Topi keselamatan mesti dipakai dengan betul dengan chin
strap kemas.
• Topi keselamatan hendaklah dijaga dengan baik kerana ia
boleh menyelamatkan anda.
• Jangan mengecat atau melekatkan berbagai pelekat di topi
keselamatan
 Punca kecederaan kepala

• Ditimpa peralatan atau

bahan binaan
• Terlanggar objek seperti
paip, palang besi
• Tersentuh kabel elektrik
atau komponen
elektrikal lain
Akibat tidak memakai topi keselamatan
Perlindungan mata dan muka

• Mempunyai rangka logam/plastik

• Memberi perlindungan hingga bahagian tepi mata
• Digunakan bagi melindungi dari impak sederhana
yang diakibatkan dari serpihan partikel semasa
aktiviti gergaji, mengisar dan kerja kayu lain
Perlindungan mata dan muka
Ciri-ciri pemilihan PPE
• Melindungi mata dari bahaya dengan maksima
• Selesa dipakai
• Tidak mengganggu penglihatan /aktiviti
• Tahan dan senang dibersihkan
• Tidak mengganggu fungsi peralatan PPE lain

Bila masa terdapat bahaya-bahaya berikut:

• Debu dan lain-lain partikel berterbangan
• Gas, wap dan cecair yang korosif
• Kemungkinan percikan logam cecair
• Bahan yang memudaratkan seperti darah dan bahan kimia
• Cahaya terlampau terang dari aktiviti mengimpal serta penggunaan
laser
PPE untuk kimpalan
Melindungi mata dari cahaya terlampau
terang semasa mengimpal dan memotong
Kecederaan mata
PPE - pendengaran

Earmuffs Earplugs Canal Caps

Pekerja tidak dibenarkan terdedah secara berterusan kepada

kadar bunyi melebihi 90 dB(A) atau melebihi tahap harian
yang dibenarkan dan tidak boleh terdedah kepada bunyi
melebihi 115 dB(A) pada bila-bila masa (Regulation 5 –
Permissible Exposure)
Tahap kebisingan
 PPE - Kaki

• Kasut keselamatan yang dilengkapi dengan alat penahan di

tapak dan bahagian jari kaki adalah penting digunakan di
tapak bagi mengelakkan kecederaan ke kaki akibat objek
yang terjatuh dan bagi menghindar tercucuk benda tajam ke
tapak kaki.
Diperlukan apabila terdapat kemungkinan bahaya berikut:
• Bahan berat menimpa kaki
• Bahan tajam yang boleh menembusi kasut biasa
• Logam cair yang terpercik ke kaki
• Permukaan panas, lembap atau licin
Kecederaan kaki
PPE - tangan

Kerja- kerja elektrikal

Kerja-kerja lasak dan

berat (heavy duty)
PPE - tangan
Nitrile – melindungi
tangan dari bahaya bahan
kimia cecair dan bahan
petroliam toksik

Butyl – melindungi
tangan dari gas beracun
dan wap air
PPE - tangan

Kevlar – melindungi
tangan dari terhiris dan
tergesel

Stainless steel mesh –

melindungi tangan dari
terpotong/terluka
Contoh PPE – Badan

Cooling Vest Full Body Suit Sleeves and Apron

PPE – Terjatuh dari tempat tinggi

Lifeline
Tahan
5,000lb/pekerja
Menangani kemalangan
• Jika berlaku kemalangan di tempat kerja:
• Panggil first aider terlatih/doktor/ambulan
• Memberi perhatian supaya anda sendiri tidak menjadi
mangsa
• Asingkan penyebab kemalangan dan mangsa dimana
mungkin (elektrik) dan jangan alihkan mangsa kecuali
untuk menghindar dari kecederaan yang lebih teruk.
• Periksa jantung dan pernafasan; berikan rawatan
kecemasan sepatutnya dan hentikan sebarang
pendarahan, naikkan bahagian cedera dan beri tekanan.
• Tentukan mangsa tidak kesejukan dan beri perangsang.
• Jangan alihkan sebarang bukti dan beritahu penyelia atau
pengurus.
Latihan bantuan kecemasan

• Syarikat mesti menyediakan sekurang-kurangnya seorang First Aider

terlatih untuk setiap 20 pekerja dan mereka mestilah mudah dikenali
seperti memakai armband/topi yang boleh dicam dengan mudah.

• Pekerja adalah digalakkan menjalani kursus First Aid agar dapat

membantu rakan sekerja/orang lain sekiranya berlaku kejadian yang
tidak diingini di samping membantu anda supaya bertenang dan
terkawal apabila berlaku kemalangan di tempat kerja
 Kemudahan kecemasan – First Aid Box

• First Aid/perkakas penyelamat haruslah berada di tempat

kerja kerana tempat berkenaan merupakan kawasan yang
berpotensi mendatangkan bahaya.

• Tempat kerja yang mempunyai lebih 200 orang pekerja maka

sebuah bilik kecemasan yang lengkap hendaklah diadakan.
TAMAT
TERIMA KASIH