You are on page 1of 34

NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 01

A CHHUNGA THU AWMTE


Editorial ................................................... - 2

Keimahni .................................................. - 3

Khawvel Tukverh .......................................... - 4

Muvanlai leh Ringtu Nun


- Baby Naomi Pa .................................. - 19

Chanchintha Mitin Tan, A Bik Takin Mizote Tan


- Familia Fanai Laltansanga ..................... - 22

Hming Thar
- Baby Naomi Pa .................................. - 28

August Thlaa Kan Unau Piangte ....................... - 30

Tlai, Kan Thil Chin Dawklak


- Pro. Pastor F. Lalhmangaihzuala .............. - 31

Chin State Chhiatna .................................... - 32

NUNNA TUIKHUR EDITORIAL BOARD

EDITOR : C. Lalchharliana
JT. EDITOR : Alex Ch. Zanghakliana
LAYOUT EDITOR : Jerome Lalhruaitluanga
NEWS EDITOR : Gin Lalthianghlima
GRAPHIC DESIGNER : Lalremruata
02 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015

K an hriat ţheuh angin, Burma rama kan unauten tuilian tuarin harsat man-
ganna nasa tak an tawk mek a. Tunlai khawvel changkanna zarah keini
pawn mahni awmhmun aţangin an thil tawrhte kan lo hmuin kan lo hre ve zung zung
zel a nih hi. Chu khawvel changkanna avang chuan harsatna tawkte pawh tunhma ang
ngawt ni tawh lovin ţanpui zung zung a lo awlsam phah ta hle mai.
Jakoba 2:14-16 kan chhiar chuan, kan mihring puite saruak leh rilţam, ţanpui
ngaia an awm lai tak hi ţanpuina hna thawh hun ţha a nih thu min hriattir a. Chu chu
khawvel hmun hranga hranga Zohnahthlakte leh kan Mizoram unaute ngei pawhin za-
wmin, pawl hrang hrangin an remchan dan dan anga sum tuakin leh vehbur te khawnin
an han che nghal char char a, a ropui hle mai. Thil ţha kan ti a ni.
Midangte kan ţanpui hian a thlawn ngailo a. Mi harsatnaah kan puih avanga tha
leh zung, hun, sum leh pai kan sen hian kan chan reng reng lo a, kan rin loh lam aţangin
Pathianin mal min lo sawm ţhin a, a let tam takin hlawkna kan chhar zawk ţhin a
lo ni. Deuteronomy 15:11 ah chuan ţanpui ngaite kan ţanpui ngei tur a ni tih kan
hmu bawk a. Chuvangin ţanpui ngaite ţanpui hi Pathian in kan tih tura a thupek
from the EDITOR’S desk

(Order) dinglai a ni tih i hre reng ang u (Tirhkohte 20:35). Tin, Missionary kan
han tih pawh hian ram hlaah va kal chhuak vek kherlo mah ila, min mamawh-
tute tana kan thawh khan rawngbawltu Missionary kan lo ni reng mai dawn a lo
ni.
Chutih ruala kan sawi lan duh chu, khawvel ram hrang hrang aţangin
ţanpuina chu a thleng ruih ruih ngei a. Amaherawhchu, tun ţuma kan sawi duh
ber zawka chu, kan Ţiau thlang lam unaute (Mizoram) in, hun kaltawhah min lo
hliam deuh tawh pawh ni se, tun huna kan tana an theihtawp chhuahna hi i hre
hram teh ang u tih hi a ni. Han sawi ta mai mai ila, CYMA in ţanpuina hmah-
ruai, buhfai quintal 100 lai mai an thawn a, a bo a bang awm lova CAN/F kutah
hlana, Hakha khawpui an thlen te kha a ri a va mawiin a va ropui tak em! Mahse
beisei angin kan hre lar lemlo hle niin a lang. A hnu ni hnih khat vela President
Thein Sein-a’n buhfai bag 200 leh thildang a rawn pek erawh kha chuan darkar
24 chhungin mitin ti ti a ni leh hman si!
Enpawh chu nise, kan sawi duh tak chu, Ţiau chhak lam Zohnahthlakte pawhin
kan rilru sukthlek hi kan sawhsawn a hun ve ta niin a lang. Ţiau thlang lam unauten
kan harsatnaah hmangaih taka min tuamhlawm lai hian, thil ţha lo leh sualna chi hrang
hrang kan zu tih ţhin bansan ve ila. Tin, YMA hming hrim hrim huat tlatna thinlung kan
lo pu tawh a nih pawhin, kan theihnghilh ve a hun tawh hlein a lang. Unau chhulkhat
kual kan nihna bakah, ringtu kan nihna ang pawhin, hun kal tawh chu hre reng lova,
ngaidamtu kan nihnaah khan damna kan chang ang a, chutah chuan remna pawh a lo
awm a, kan Pathian thu pawh a ni e.
Tichuan, he tuilian hian tunhmaa unau hmel kan lo inhai thinna te, kan lo
inchemhar deuhna lo awm tawh ţhin te chu len bo se la, Zohnahthlakte karah inhman-
gaihtawnna lo pungin min suihkhawmtu lo ni se. Keinin khuarel chhiatnaa kan ngaih hi
kan tan Lalpan a malsawmnaah min puansak mawlh rawh se, Amen.
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 03

KEIMAHNI
*** FELLOWSHIP HRUAI TU IN- duh tan Upa Hrangauchhunga (Asst.
SIAMREM : Secy.) leh Rocky Chunga (Fin. Secy.)
Vice Chairman Upa LR. te hnenah pek luh tur a ni.
Vunga’n Australia lamah min kalsan
tak avangin, Upa Laldinga chu Vice Tanpuina hi a ranglama thawn
Chairman a tan ruat a ni a. Upa Lald- chhoh a ngaih dawn avangin, August
inga nihna chelh lai, Fin. Secy. atan 14, 2015 (Friday) hma ngeiin pek fel
Rocky Chunga chu hlanchhoh a ni hman nise a lawmawm hle ang.
bawk.
MCF O.B. TE:-
Chairman : F. Lalremruata ***SUM AUDIT :
Vice Chairman: Upa Laldinga Fellowship sum audit chu ni
Secretary : C. Lalchharliana 5/9/2015 hian neih leh tura ruahman a
Asst. Secy. : Upa Hrangauchhunga ni.
Treasurer : Juliet Zamveli A hun :Dt. 05/09/2015
Fin. Secy. : Rocky Chunga Dar 10:00 A.m.
A hmun : F. Lalremruata In, Asalatpur

***TUILIAN TUAR ṬANPUINA Auditors :


PE : 1. TBC Lamthangpuii (Convener)
Dt. 6/8/2015 (Thursday) zana 2. Rohlupuia
Fellowship Executive Committee 3. T.C. Rodingliana
Regular Meeting chuan Kalay Myo, 4. Lalnunsangi
Burmaa kan unau tuilian tuarte hnenah
kan Fellowship hmingin Rs. 40,000/- Tin, hemi ni a fatu hna tlawmn-
a tanpuina pek ve nise tiin a rel a. Kan gaia min thawhsak turin Pu Lalthang-
tanpui tur khuate hi thlanchhuah nghal kima leh Pu Lalnunmawia te chu ruat
niin, Letpanchaung leh Kanan khuate an ni bawk.
hnenah Rs. 20,000/- ve ve pek nise tih
a ni. ***LAWMBAWM KHAWN
Women Dept. te chuan ni
Tin, heng bakah hian Fellow- 15/08/15 khan Lawmbawm khawnna
ship Member leh a duh apiangten neiin Rs. 18388/- lai an khawn chhuak
mahni remchan ang anga tanpuina pek a ni. A petu zawng zawngte Lalpan a
theih a ni bawk ang a. Tanpuina pe let tam takin malsawm zel rawh se.
04 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
SAINA season nine ah
IN SEMIFINAL hian Gwen Stefani
THLENG : pawh a lo let leh
India nula dawn a, tin, Adam
badminton khel- Levine, Blake
thiam leh World Shelton leh Phar-
No.2 ni mek Saina rell Williams te
Nehwal chuan Ja- pawh an la awm dawn a ni.
karta a khelh mek World Badminton-
Championship ah semifinal a thleng
ta. Saina Nehwal hian semifinal ah IS TEN AN MIHREN CRO-
hian Indonesia nula Lindaweni Fanetr ATIA MI LU TAN :
chu a tum dawn a ni. Islamc State firfiak pawl te
chuan July ni 22 a an mi man Croa-
tia mi Tomislav Salopek (30) chu a
CORRUPT LO RESULT PUANG : lu an tan sak. Tomislav hi IS te hian
MZP in Officer leh Politician Cairo khawpui khawthlang lamah thla
corrupt lo thlanna result an puang. hmasa khan an man a, a lu an tansak
chhan an sawi ah chuan Croatia chu IS
OFFICER : te beihna ah a inhnamhnawih avangin
1. Lalmalsawma IAS, Chief Secretary. an mi leh sa an man hi phuba lak nan
2. Lalhmasaa EE, PWD. an that ta niin an sawi a ni. IS te hian
3. Lalthawmmawia IAS, twitter hmangin Tomislav Salopek lu
Director, School Education. an tan lai hi an tarlang a ni. Tomislav
hi nupui nei lai niin fa 2 a nei a, IS
POLITICIAN : ten an man lai hian Cairo khawpui a
1. H.Liansailova Ex-Minister French company pakhat hnuai ah hna
2. Col. ZS Zuala Parliamentary Sec- a thawk thin a ni.
retary
3. Vanlalzawma, Ex-MP, MLA.
CHAMPHAI POLICE IN
HEROIN AN MAN :
RIHANNA IN THE VOICE Nizan dar 9:30 vel khan Cham-
ZAWM DAWN : phai Police te chuan Zokhawtharah
NBC Entertainment Chairman Heroin Hawng 6 (Gram 78) an man a,
Robert Greenblatt chuan The Voice a neitu a puh hnam dang mi pahnih an
season nine atana coach turin Rihanna man tel bawk.
a tel ve dawn niin a sawi. The Voice Heroin man hlut zat hi tualchhung hr-
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 05
alhna a chhutin Cheng Nuai 2 leh Sing a ni a, leichhungril 210 km a thuk ah a
7 man a ni a. Champhai Police-te ch- nghing a ni. Khawi atang mahin thi leh
uan Zokhawthar to Aizawl Maxicab hliam hriat a ni lo hlauh bawk.
a chuang hnam dang pahnih - Bul-
bul (kum 22), S/o Molai Ali, Bagha
(Silchar) leh Jonynul Abedin (kum MITDAWIVAIH THIAM A
35), S/o Abdul Mukti, Mahkal Street, PUH HMEICHHE 5 THAT
Karimganj inti te kut atangin Heroin Ni 08/08/15 zan khan
hi man in, Champhai Police Station-ah Jharkhand a Kanjiya Maraitoli thingt-
ND& PS Act hnuaiah thubuai ziahluh lang khua ah mitdawivaih thiam a puh
a ni a. Vawiin hian Champhai District hmeichhe 5 te chu tualchhung miten
Court-ah hruai an ni. (DIPR) an mu lai kaitho in an that. An khua ah
hian thla 6 liamta ah khan naupang 4
te damlo in a thi a, an thihna chhanah
CYMA BUHFAI THAWN hian heng hmeichhe 5 te hian an dawi
HAKKA THLENPUI nia ring in an nun ve zel an phal ta lo a
Aug. 11 khan Central YMA ni. Police te pawn he thilthlenna khua
in Burma rama tuilian tuarte tanpui hi an tlawh tawh a, thubuai an ziak lut
na hmahruai atana a buhfai bag 200 a dawn a ni.
thawn chu Chin state khawpuiber Hak-
ka thlenpui a ni. CYMA hian Mizoram
pumah Burma rama tuilian tuarte tan- CHINA AH KUM 70 HNU-
puina tur hian vehbur a khawn mek a AILAM TAN B’DAY LAWM KHAP
ni. China ram bungkhat Tongjiang
county,Northeastern Sichuan Province
ah chuan birthday lawmnan chhun-
AFGHANISTAN AH gkaw tinin sum an sen hnem thin em
LIRNGHING avangin kum 70 chin chunglam tan
Ni 10/08/’15 tlai dar 3:35 khan chauh birthday lawm phalsak anni. He
Afghanistan ah 6.2 magnitude a cha- sorkar thupek hi mi tamtak chuan an
kin lir a nghing. He lirnghing hian dodal nasa hle.
India ram Jammu and Kashmir, Delhi
leh Rajasthan te pawh a nghawr che
a, Pakistan ram chhung hmun tam AIRTEL IN 4G ZUAR TAN
tak pawh a sawi che tel bawk. India India rama mobile operator li-
Meteorological Department te chhut anber Bharti airtel chuan khawpui th-
danin lirnghing chhuahna hmun pui lan bik 296 ah internet chak chi 4G an
ber (epicentre) chu Hindu kush region zuar chhuak tan ta.
06 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015

DARTHLALANG

-Pro. Pastor F. Lalhmangaihzuala

Tlangval pakhat hian a hmalam hun tur dawnin amah enkawltu tur, nu-
pui fanau nei ta se la engtin nge ni ang, tiin a inngaihtuah buai thei em em a. A
hmalam hun tur chu hriat fiah lawk vek a duh a, mahse hriat a awlai ta si lo va.
Ni khat chu an zirtirtupa a zawt ta tawp mai a, “engtin nge ka hmalam hun tur ka
hriat fiah lawk theih ang,” tiin?
An zirtirtu chuan heti hian a chhang a, zan thim mup hnuaiah mi pakhat
chuan an in hawnna kawng a bo ta tlat mai a, Pathianin eng (torchlight ang) a pe
ta a, chu torchlight chuan an in chu a han
kah/chhun ngial ţhin mah se a kah/chhun
pha lo. Mahse a kalna tur chin erawh a
chhun eng thei zel a, tichuan a tawpah
an in a thleng thei ta a ni. Ringtute pawh
hian kan hmalam hun tur hi kan hmu
lawk lem lo va. Mahse penkhat tete-in
hma lam kan pan zel ang a, a tawpah kan
in tak tak (Vanram) chu kan la thleng
dawn a ni.

MIZO IDOL hle, an Biak In pawh a chanve aia sang


Mizo Idol chu a hmawr baw- tuiin a chim. Chatong khua hi Chandel
kna lam an hnaih chho ṭan mek zel a, district, Manipur a awm a ni.
Top 4 ah Rachel Lalnunkimi, Venghlui
chu niin, top 3 a tlingte :
1. Lalbiakmawia KELKANG :
2. Rebecca Kelkanga harhna chhima kalte
3. Thawhlehnaniropuia zingah nimin (14/08/15) khan mi
te an ni 702 an haw a, mi 445 an cham zui a,
mi 800 vel an thlen belh beisei a ni.
Vawiinah (15/08/15) pawh mi 500 vel
MANIPUR TUILIAN an thlen leh beisei a ni a, tuna cham
Chatong khua ah tui a lian nasa mekte zingah hian Mizoram pawn lam
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 07
mi, 4 an tel a ni. Union Solidarity and Development
Party (USDP) Chairman, Thura Shwe
Mann chu an party hruaitu a nihna hli-
IRAQ AH BOMB PUAK : hsak a ni. Shwe Mann-a hi sipai rorel
Iraq khawpui, Baghdad hmar laia thuneih dan indawta 3-na a ni thin
chhak lama chawhmeh bazarah pawh a, tuna rorel lai party Chairman a nih
bomb a puah avangin mi 55 an thi a, bakah Parliament Speaker a ni. Amah
mi dang 200 chuang an hliam. Police hi November thla-a Parliament inth-
hotute sawi danin, bomb puahna hmun lanpui lo awm turah pawh President ni
hi Shia Muslim ho chen tamna, Sadr thei tur zinga langsar ber a ni a, amah
City venga chawhmeh zawrhna-ah a pawhin President candidate nih a hnial
ni a, bomb phurhna motor lian chu ba- loh thu a lo sawi tawh bawk a, mahse
zar lun lai-ah a tlan luh hnuah mipui nimin khan an party thupuangtu chuan
tamna hmunah a puak a ni. Baghdad an Chairman hi a nihna hlihsak a nih
khawpuia Ningani-a bazar lun bera an thu a puang ta thut a, a chhan erawh
sawi, Sadr City-a pawi khawihtute hi chu a sawi lo a ni. Shwe Manna-a ni-
Islamic State mi firfiakte an nih rin a hna hlihsak a nih chhan hi President
ni a, hliam zingah hian ngaihtuahawm Thein Sein-a nen thuneihna an inchuh
tak tak an la awm nual a ni. avang leh, eptu pawl, National League
for Democracy (NLD) hruaitu, Aung
San Suu Kyi nen inthlanpui lo awm
PAWISA HLUTNA TLAHN- tura thawh dun tuma inbiaa puh a nih
IAM : vang nia sawi a ni a, a aiawh tur hian
China sawrkarin ram sum an sipai hotu hlui, Than Shwe chu ruat
dinhmun siam thatna atan nimin khan a nih rin a ni. Puan tawh angin, Myan-
an pawisa hlutna a tihniam leh a, Peo- mar ramah hian sipaiten kum 50 dawn
ple’s Bank of China chuan July thla lai ro an rel hnuah kum 2011 khan
chhung khan an thil thawn chhuah mipui thlan sawrkar din a ni a, mahse
atanga an hlep chu za-a 8-a a tlakhni- Parliament-ah sipai hotuten hmun 4 a
am avangin Thawhlehni khan pawisa thena hmun 1 an la luah avangin ram
hlutna hi za-a 1.9 in a lo tihniam tawh rorelna-ah sipai hotute duh dan a la lal
a, nimin khan za-a 1.6 -in a tihhniam hle a ni.
belh leh a, hemi hnuah hian US dollar
1 leh Yuan 6.3306 a intluk ta a ni.
CHAWNGKAWR LUPHIR
China rama Nanning khawpuia
NIHNA HLIHSAK : sahuanah tun hnai khan chawngkawr
Myanmar rama rorel lai, lu phir dah a ni a, ni 15 a dam tawh a,
08 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
doctor-ten ngun takin an vil a ni. He tawh a ni. Sundar Pichai-a hian IIT-
chawngkawr hi centimetre 20 chauha Kharagpur atanga B.Tech a zir chhuah
sei a ni a, thluak pahnih a nei a, pumpui hnuah Stanford University atangin MS
leh ril erawh chu pakhat chauh a nei a zo leh a, University of Pennsylvania
a ni. He chawngkawng lu phir hi tun atangin MBA degree a nei bawk.
hnai khan rul khawina hmunah a piang
a, sahuanah hian an dah nghal a, tunah
hian gram 50-a rit a ni a, chawngkawr FRESHER’S SOCIAL :
pangngai, ni 15-a upa aiin gram 15-in DMZP chuan kum tina a
a zang zawk a ni. Thluak pahnih a neih tih thin angin Delhi a zirlai ti thate
avangin a lu pahnih hi a hawi duhna chawimawina Orientation/ Fresher’s
lam a inang lo deuh reng niin an sawi. 28.8.2015 a neih turah a buatsaih leh
Sahuan enkawltute chuan, he chawng- dawn a, class 12 leh a chunglam Delhi
kawng lu phir hi a thih mai loh nan a zirlai ti thate khan hming leh number
leh, tun hmaa an la hriat ngai bik loh a hnuaia tarlan ah hian 23.8.2015 ral
avangin, khawvel hmun hrang hranga hma in in report tur a ni e. Class 12 bik
rul lam thiamte thurawn an dil mek a hi in report zingah a ti tha ber thlan
ni. leh tur a ni a, Bachelor erawh chu 70%
leh a chunglam hmuchin tan a ni ang.
Master leh a chunglam zawng hi 60%
GOOGLE CEO leh a chunglam a ni thung dawn a ni.
India mite thlah, America Hminghlua : 9953834291
mi nghet ni tawh, Sundar Pichai chu B Nungi : 9953265091
Google Chief Executive Officer thar Mami : 9650263947
a ni a, kum 43 mi chauh a ni. Micro-
soft CEO, Satya Nadella, Google Ex-
ecutive Chairman, Eric Schmidt leh DMZP FRESHER’S SPORT
Technology executive hmingthang ber 2015
berten Sundar Pichai hi an lawmpui DMZP ten kumtina kan lo
thu sawiin, a hna thar sáng tak chu phu tih thin dan ang in kuminah pawh
hle-a an ngaih thu an sawi a, Sundar kal thar te pualin Dt.22nd Aug 2015
Pichai-a hi Google CEO pathumna hian Fresher’s sport huaihawt ani leh
a ni. Sundar-a hian kum 2004 khan dawn a. Hemi ni ah hian sport items
Google hi a zawm a, mi vbc. tam ta- chi hrang hrang hmanga hun hlimawm
kin an hman mek, thil tam tak siam tak hman tum leh a ni a , freshers mai
chhuahnaa hma hruaitu a ni a, a hma- bakah alo awm tawh sa te pawh thahn-
in Google hnuaia Android, Chrome eh em ngai tak leh kim taka lokal hram
Apps Senior Vice President pawh a ni turin kan ngen a che u.
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 09
A Hmun : Old JNU Campus, Ber Sarai tian Artist of the Year-ah an lang a,
Tan hun : Dar 10:00 a.m Southern Gospel Artist of the Year-ah
Booth Brothers, Ernie Haase & Signa-
ture Sound, Gaither Vocal Band, The
DOVE AWARDS NOMINA- Collingsworth Family, The Isaacs te an
TION LIST AN TICHHUAK : lang bawk. Gospel Artist of the Year hi
Kristian music huang ch- mite’n an ngaihhlut em em reng a ni a,
hunga chawimawina sang ber leh Erica Campbell, Fred Hammond, Is-
secular khawvelah pawh, music lama rael & New Breed, Jonathan McReyn-
hlawhtling leh tling lo tehnaa an hman olds, Tamela Mann leh Tasha Cobbs te
fo, GMA Dove Awards nomination list hming kan hmu.
puan chhuah a ni a, hetah hian Kristian
rapper Lecrae a langsar hle. Hla lama category ngaihven
hlawh, Worship Song of the Year-ah
Lecrae hian kum 2014 khan “Great Are You Lord” – All Sons &
Anomaly album a tichhuak a, he al- Daughters, “Holy Spirit” – Francesca
bum hi Billboard 200 chart-ah pawh Battistelli, “Forever (We Sing Hallelu-
pakhatna a hauh thei a ni. He album jah)” – Kari Jobe, “Because He Lives
avang hian Lecrae chuan nomina- (Amen)” – Matt Maher leh “This Is
tion pasarih ngawt a hmu. Australia Amazing Grace” – Phil Wickham te
chhûlchhuak, Nashville-a insawn ta, an awm. Dove Awards hi October 18
For King and Country chu category khian sem a ni ang.
pangaah langin lang hnem ber dawttu
an ni. Chris Tomlin leh Matt Maher
te’n category pali-ah ve ve an lang BORUAK THALO VAN-
bawk. GIN THIHNA TAM
Non Profit Organization
Ngaihven hlawh category Berkeley Earth -in zir chiannaa a hmuh
zingah Artist of the Year hi an hlut chhuah danin Boruak thianghlimlo
a, he category-ah hian For King and (Air pollution( vangin kumtin China
Country, Francesca Battistelli, Kari ramah mi 1.6 million-in nunna an chan
Jobe, Lecrae leh Mercy Me te an lang. thin niin a tarlang. Boruak thianghlim
New Artist of the Year-ah About A lo avanga natna an thihpui tam ber hi
Mile, Danny Gokey, I Am They, Lau- lungphuchawl, strok, chuap cancer leh
ren Daigle, NF te an inel dawn thung. thawhahte a ni. Beijing, Shijiazhuang
Chris Tomlin, For King and Coun- leh china hmar chhak Tanshang-ah
try, Hillsong UNITED, Lecrae leh boruak thianghlim lo a tam zual bik
MercyMe te hi Contemporary Chris- nia ngaih a ni. (The Guardian ).
10 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
KUM 11 MIIIN NAU dles khuahkhirhna chu hlih a ni ang a,
HRING amaherawhchu, dawra zawrh chhuah
Paraguay naupang pakhat leh hmain test nawnleh phawt tur a ni
kum 11 mi, a pahrawnin rawng taka a “ tih a ni.
pawngsual chuan tunkar ningani kham (TOI).
naute 3kg-a rit chu tha takin a hring.
He naupang hi a pa hrawnin a
pawngsual hnuah a rai tih hriat chhuah KUM 10 CHHUNGIN MI 3 KHAI-
a ni a, a nu in tihtlaktir a duh viau nain HLUM TAWH
Paraguay danah nau tihtlak phal a nih Khawvela Democracy ram
loh avang leh he naupang nunna atan lian ber India ramah dan rorelna hnu-
hian a hlauhawm avangin titla lovin aia thi tura an chungthu rel tawh zat
hrintir a ni ta a ni. (CNN). chu 2004-2012 inkar kum 10 chung
khan mi 1,303 an tling tawh a, mahse,
court sang zawkah appeal thin a nih
ZAWHTE UPA BER avangin mi 1,300-te chu court zahn-
Corduroy tia koh Oregon-a mi gaihna avang liau liauin damchhung
Zawhte chuan August 1 khan kum 26 tang zawk tura commute sak a ni a, mi
a tling a, khawvela zawhte upa ber, 3-te erawh khaihlum an ni. Chungte
damrei berah Guineas World Record chu:-
chuan a puang. Corduroy hian a hun 1. Dhanajoy Chatterji: Tleirawl
tam ber chu a pu Ashley Reed Aku- pawngsuala that zuia puh chu thi tura
ra, Oregon bulah a hmang thin a ni. a chungthu rel a nih avangin Aug. 14,
(CNN). 2004 khan kum 42 a nihna piancha-
mah Alipore Central Jail, West Ben-
gal-ah khaihlum a ni.
MAGGI ZALEN TEP 2. Mhammad Ajmal Amir Kasab:
Mumbai High Court-in Maggi Kkum 2008-a helpawlin Mumbai
Noodles khuahkhirh chungchanga khawpui an beih tuma helpawl dam-
thubuai Food Safety and Standard khawchhuak awm chhun chu Nov. 21,
Authority (FSSA) -in Nestle India 2012 khan Pune-a Yerwada Jail-ah
kalh zawnga a theh luh chungchang a khaihlum a ni.
ngaihtuah hnuah vawiin chawhma lam 3. Mohammed Afjal Guru: Kum 2001-
khan thuremna a tichhuak a, thurem- a India Parliament beihnaa mawhphur-
naa tarlan a nih danin “Maggi noodles tua puh chu Feb. 9, 2013 khan Delhi
khuahkhirh a nih hma hian Principle of Tihar Jail chhungah khaihlum a ni.
Natural justice and procedures zawm Kum 1993-a Mumbai hmun hranga
that a ni lova, chuvangin, Maggi noo- bomb tihpuaha mawhphurtu bera puh
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 11
Yakub Memon chu thiamloh chantira khan Indian Institute of Technology
thi tura a chungthu rel a nih ang ngeiin (IIT) thar chu Kerala-ah hawn thar a
nimin July 30, 2015 khan Nagpur Jail ni. He IIT tharah hian zirlai 117 admit
chhungah khaihlum a ni ta bawk. nghal an ni a, UP atangin zirlai an tam
ber a, a dangte hi State dang leh Kerala
state chhunga mite an ni. (Zee News).
IIT-IN ZIRLAI 71 ADMIT
IIT chuan thla kal taa zirlai
awm tha duh lo 71 a lo hnawh chhuah MALAYSIAN AIRLINES
tawhte chu thudelhkilh neiin an vaiin a MH370
admit nawnleh ta. Malaysian Minister Abdul
Aziz Kaprawi-a’n a tarlan danin niku-
ma Malaysian Airlines flight MH370
DELHI POLICE-TE’N Boeing 777 michuang 239 phur chun-
THU ZAWT FIAH ga chin hriat loha tun thlenga bo chu
Thawhtanni khan Delhi Po- khawvel sorkar hrang hrang puihnaa
lice crime branch team-te chuan Del- an zawn hmuh theih tawh loh chu
hi University hnuaia Kiroki College India tuipui (Indian Ocean )-ah he
hnathawk (Staff) pakhat chu dik lo thlawhna keh them ni ngeia hriat chu
taka admission a lak chungchangah hmuh a nih thu uar takin a sawi. (The
thu an zawt fiah. Guardians).

N. E. AH UNIVERSITY PRISON BREAK IS COM-


THAR ING BACK!!!
Thawhtanni khan Tripura left American T.V series lar, helai
front sorkar chuan Tripura State Uni- ah pawh Mizo tawng a an leh kan lo
versity din a nih theih nan hma lak en nasat ve em em Prison Break chu
mek a nih thu a puang. He University a chhuak leh dawn e! Prison Break
hi din a nih theih nan Tripura Assem- hi season 4 (2005-09) chhung khan
bly fur thutkhawm hun zirtawpniah chhuah a ni a, season 5 na tur an
hian bill pawmpui hman tura ruahh- chhuah thar tur thu U.S T.V network
manna kalpui mek a nih thu a tarlang Fox chuan an puang leh ta. Season
bawk. thar hi nakum 2016 a chhuah tur a ni
a, episode 10 a awm ang.
Wentworth Miller leh Dominic
KERALA-AH IIT THAR DIN Purcell ten changtupa te unau Michael
India rama 18-na ni turin thawhtanni Scofield leh Lincoln Burrows te lem
12 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
an chang leh ang. Prison Break tawp rai Tamilnadu-ah Police te’n an man.
na “The Final Break” ah khan Michael Kallaini hian he zirkai naupang hi a
chu a thi a mahse season thar ah hian a hmangaih bur avangin hetiang hian a
dam leh dawn a ni. ti ta a ni. Naupang hi a rak vak avan-
Executive producer chuan gin a bula mitten Kallaini hi an man a,
“Show tawp ah Michael kha thi tawh police kutah an hlan ta a ni. (TOI).
mahse season thar ah chuan awihawm
tak leh awmze nei takin a la dam dawn
a ni. Kan character zawng zawng te an EUROPE AWARD A THI-
la dam ang a, an nun dan te a lang leh AM ZUAL PATHUM MESSI,
vek ang.’’ a ti. Michael leh Lincoln te RONALDO LEH SUAREZ
bak ah hian tu tu nge lang leh dawn Europe khawmualpuia foot-
tih an la puang lo na in Sara leh T.Bag ball thuneitu sang ber UEFA chuan
leh L.J tih vel te chu an lan leh ngei a Best Player in Europe award dawng
beiseiawm. thei tur hming sawm a tarlan aṭangin
pathumah a thlifim leh ta a, Barcelona
player pahnih Lionel Messi leh Luiz
MAHNI INTIHLUM TAM Suarez te hming a lan bakah Real
National Crime Record Bureau Madrid innghahna Cristiano Ronaldo
(NCRB)-in a chhut danin nikum 2014 hming a lang bawk.
chhung khan India ramah natna (Ill-
ness ) tih lohah chuan mahni intihh- UEFA hnuaia ram 54 journal-
lumna hi thih chhan tam ber dawttu a ist-ten UEFA Best Player in Europe
tling. Rilru leh taksa lam natna avanga award dawng thei tur hi vote hmangin
mahni intihlum hi nikum chhung khan an thlang a, chawimawina dawngtu hi
mi 1,31,666 an awm a, heng zinga mi August 27-ah puan chhuah a ni ang.
23,756-te hi rilru buai avanga intihlum Best Player dawng tura mipui
an ni a, intihlumte hi hneicchhia aiin a rin hlawh ber Messi hian season hman
let hnih aia tam mahin mipa an tam nia zawh takah khan Catalan club tan
chhut a ni. (Firstpost) vawi 57 a inlanah goal 58 a khung a,
Barcelona treble champion an nihna
kawngah a thawhhlawk hle.
NAUPANG NEIH TUM
MAN Nikuma chawimawina dawng-
Kum 35 mi Kallanai chuan tu Ronaldo hian season hman zawh
Zirlai kum 12 mi chu nupuia neih takah khan inelna hrang hrangah goal
tuma inhualna thi awrhtir tumin bus 61 a khung a, 9-1 a Granada an sawp
tlan laiah a tihchiai avangin Madu- ṭumin goal nga a khung nghe nghe.
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 13
Striker chanchin ngah Suarez Chan te chuan an fa hmasa ber turin
hi Barca tlarhmaah Messi leh Neymar hmeichhia an beisei mek tih an puang.
te nen inkawpin an khingpui defender- Mark leh Priscilla te hi 2012 khan an
te tan mangchhia an ni. Uruguayan innei a, naute an neih tur thu a puan
striker hian season hmasaah khan rual hian naute neih tura an beih na-
vawi 43 inlanah goal 25 a khung a, sat zia sawiin khang kum 2 chhung
Messi leh Ronaldo angin goal khung khan vawi 3 lai nau anlo chhiat twh
hnem lo mah se ṭhiante goal khung tur ani. Mark chuan “ naute kan nei dwn
siamsak kawngah a ṭangkai hle. tih kan hriat chuan beiseina nasa tak
min siam a,eng ang mi nge an nih anga
tiin beiseina nen an hmalam hun tur
FB-AH I PHONE NUMBER kan ngaihtuah a. An tan ruahmanna
DAH SUH te kan siam hnuah puitlin hma in min
Facebook-ah mi tam tak chuan kalsan a, hun tawn khawharthlak tak
kan phone number kan dah a, mahse a ni. Mi tam tak chuan nauchhiat hi
hei hi a lo him lo. I dah a nih chuan sawipui an duhlo a, a chhan chu kha
siam ṭhat nghal a ṭha mai thei. FB-ah thil khan anmahni ah harsatna a thlen
i phone number i dah a nih chuan FB an hlauh vangte ania. Mahse tunlai ah
search bar-ah i phone number dahin an chuan sawiho te hian in pawh tlanna
search anga i private detail an hre thei leh beiseina min siamsak zawk a ni.
dawn. Keini pawh kan thiante hnena kan
Salt. agency-a an technical han hrilh chuan mi tam tak keini ang
director Reza Moaiandin chuan Brit- bawka harsatna twk ten a hnuah naute
ain, US leh Canada-a phone number hrisel tak tak an nei leh tho a ni. Heng
te hmangin a tichhin a, privacy set- kan thil tawn atang hian midangte
ting aṭang pawhin siam mah se, phone pwhin beiseina thar an neih leh kan
number a risk dik hote personal profile beisei a ni. Tunah chuan naute pawh a
a duh ang angin a hre thei. Hei hi com- kar a tam ve tawh a...nauchiat theihna
puter lam chinchang hre tan, hacker chance pawh a tam tawh lo a..beiseina
tan chuan hack-na remchang tak a sang tak kan nei a ni.
awm thei ang a, cyber crime lamah a
him lo thei a ni. Naute leh anu pawh an hrisel-
na a tha a, hmuh hlan ka ngakhlel tawh
em em a, ultrasound ah pawh thumps
FACEBOOK IN NAUTE up min pe a hei vang hian ka hnung a
THAR NEI DAWN rawn zui ngei ngei ang tih ka ring a ni.
Facebook co-founder leh CEO “We’re looking forward to
Mark Zuckerberg leh a nupui Priscilla welcoming her into the world and
14 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
sharing more soon when she’s ready Leicester | 21
to come out and meet everyone.” Everton | 21
West Brom | 21
Pu Mark leh Pi Priscilla te kan Norwich | 18
lawmpui e, naute hrisel leh hmeltha Watford | 15
tak an neih ngei kan duhsak e. Swansea | 13
Southampton | 11
Bournemouth | 9
CLUB HAW TU NGAH
BER MAN UTD
Mirror in survey an neihna ah KHAWVEL A LUNGHLU
Premier League club zing a haw tu HLU BER “VIRGIN RAINBOW”
ngahber chu Manchester United an ni. HMUH CHHUAH A NI TA.
Club hrang hrang fans te chu Mirror South Australia rama lunghlu
hian zawhna an zawt a, United hian khur atanga an laih chhuah tak ‘Opal’
haw tu an ngah ber a, pahnihna ah rawng chi hrang hrang in chawih mawi
Premier League champion lai Chelsea tak mai chu khawvel in tlereuh a hmuh
an awm bawk. Liverpool chu pathum- tawhte zing a mawi ber a ni hial awm
na ah awm in Man City palina ah an e.
awm thung a, Tottenham pangana ah
awmin Arsenal parukna ah an awm ve Tuikeplung var, naupangte thil
bawk. Premier League rawn kai thar khalh thin a chhung a tui emaw thil
Bournemouth chu haw tu nei tlember hnang deuh emaw an thun avanga che
niin Bournemouth dawtah chiah hian deuh hlurh hlurh ang viau mahse, a hlu
Southampton an awm bawk a ni. Club in a mawi a ni.
haw tu ngah te(Average a lak a ni)
Man Utd | 68 Dollar maktaduai khat a hlu ni
Chelsea | 65 in, dinosaur te ruang khawro tawh, lei
Liverpool | 60 inthuahthip kâra kum maktaduai ch-
Man City | 53 uang lo in phum ru tawh a nih avanga
Tottenham | 46 Opal-a lo insiam ta a nih avangin “Vir-
Arsenal | 41 gin Rainbow” tih in a hming phuah a
Stoke | 41 ni a.
Newcastle | 39
West Ham | 37 He lunghlu hi South Austra-
Aston Villa | 32 lian Museum, Adelaide-ah tun favang
Sunderland | 30 chhoh velah, a vawikhatna atan mipui
Crystal Palace | 24 hmuh theih tur in phochhuah a ni ang.
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 15
CHINA RAMAH KANG- zirbingho- NASA’s Mars Curiosity
MEI RAPTHLAK A THLENG Rover chuan mel maktaduai tam, hla
Ni 13/08/15 zan khan China tak atangin Sikeisen (Mars) ah “Alien
ram khawpui Beijing bula Tianjin-ah Hmeichhia” niawm takin Rover khawl
kang mei rapthlak tak chhuakin mi 44 chu Tlang pakhat atanga a thlir lai an
an thi a, mi tam takin hliam an tuar. hmu niin, UFO Sightings Daily chuan
China ram dar 9 vel khan mi mak- a tarlang. Social media-ah thawn darh
taduai 15 lai chenna leh Industry lian a ni.
tam tak awmna Tianjin-ah thil puak Sapho pawh hian Mizote ang
ring tak hriat a ni phawt a, chumi hnu- thovin, thilmak sak danglam deuh
ah a aia ring a puak leh a, kangmei a (strange) hi an lo lawm ve khawp mai.
chhuak nghal a, thilpuak hmasa zawk “Enge ni a i hriat?” tiin, NASA’s Jet
hi TNT kg 3000 halpuah ang vela na Propulsion Lab., US chuan a zawt let
a ni a, a vawihnihna puak phei hi chu a, “Thil engemaw chu a ni” tichauhvin
TNT kg 21,000 tihpuah ang khawpa an hrilhfiah !
na a niin hla taka tang pawhin a ng-
hawr natzia a hriat theih a, chuta tang
chuan kangmei nasa tak a chhuak ta US ṬANPUINA SUM HUI
niin CCTV chuan a puang a, BBC ch- HNEM TUR RAM 10
uan “industrial accident” a thleng a ni Khawvela ram ropui ber
ber e, a ti. America chuan 1946 atang tawh khan
khawvela ram rethei leh pachhia 200
Kangthelh motor 100 zetin lai kumtin a lo tanpui tawh thin a, ku-
zankhua-in mei chu thelhmih tumin mina America ramin US Agency for
an bei a, zing khua a lo var meuh ch- International Development (USAID)
uan Tianjin chhiatna rapthlakzia hmuh tanpuina sum a pek tur zingah India
theihin a lo lang ta uar mai a ni. ramin a hui hnem ber dawn a, a fa
chuam Isreal-in a dawt dawn thung a
CCTV sawi dan chuan mi 44 ni. India hi a lehlamah hmasawn tak
an thi a, hliam 500 lai an awm a, hliam angin lang mah ila, lehkhathiam lo
zinga 32 te chu ngaihtuahawm tak an tamna ram ngang hi a ni a, mi mawl
ni hlawm. tihchangkan hi thil harsa ber a ni hial
awm e. Child survival leh health, de-
velopment assistance, HIV/AIDS ini-
SIKEISEN-AH “ALIEN tiatives, migration leh refugee assis-
HMEICHHIA” NIAWM TAK tance, food aid leh narcotics control
THIL AN HMU! lama hman tur a ni a.
America Vansang chanchin Israel ram humhim leh venhim
16 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
hna hi America hian pa chan changin a ni. Tunah hian in 300 vel chu loh
a mawhphurhna-ah a la hrim hrim a, a theih lohva sawn a ngai dawn a, tunah
tanpuina te hi Economic Support Fund hian Halkha leh Falam inkar mile 4
leh Security Support Assistance atan leh mile 7 inkarah an in benbelna tur
hman tur a ni ang. inhmun remruat mek a ni ‘ a ti.
1. India: $65.1bn
2. Israel: $65bn
3. United Kingdom: $63.6bn TLANGRAM KHAWPUI
4. Egypt: $59.6bn FAI AH AIZAWL 35 NA.
5. Pakistan: $44.4bn The Telegraph in a tarlan dan
6. Vietnam: $41bn in Tlangram Khawpui fai/ thianghlim
7. Iraq: $39.7bn thlanna ah Aizawl chu 35 na ani a,
8. South Korea: $36.5bn Gangtok erawh top ten ah langpha in
9. Germany: $33.3bn 10 na ani. Mizo ten kan tlawh chak em
10. France: $31bn em thin Darjeeling chu 129 na ani a,
Shillong pawh 120 na ani. Tlangram
khawpui fai ber no 1 chu Thiruchira-
TUILIAN VANGA palli (Tamil Nadu) ani e. Hei hi tukin
HALKHA KHAWPUI IN CHHE news paper atangin a ni e.
ZAT 1119 He survey hi Union minis-
Chin state Capital Halkha try of Urban development neih ani a,
khawpuiah leimin avangin chhiatna khawpui bal ber chu Damoh (madhya
a thleng nasa hle a. Leimin avanga in pradesh) ani..an survey hi khua 476 a
chhia zawng zawng hi 1119 a ni, lei- ni.
min tuar hi mihring 7678 an ni a, lei-
min avanga nunna chan mi 4 an awm
bawk a ni. MALAYSIA AH MIZO THI
Halkha khawpui 10% vel hi le- Lalramthanga (aung nei mu)
imin hian a tuam a, leilawn 21 a chhia Malaysia a cheng chu Dt 06.08.15 In-
a, lo acre 200 a chhe bawk, leimin dia zan dar 10 vel ah mi kut tuarin a
avanga in leh lo chan zawng zawng hi boral a ni.
a pawisaa a hlutna chhut chuan Kyat Pu Lalramthanga kutthlak tu hi
3.8 Billion hu a tling a ni. man a la ni lova, tlangmi tho ni ngei
Chin state Government-a In- a rin a ni. Rinhlelh pa hian hmanni
dustry & Power Minister Pu Cin Lian lawkah kut a lo thlak in a lo sawisa
Pau-a chuan ‘ Halkha khawpui hi Ge- tawh bawk a ni. Pu Lalramthanga tlai
ologist ten an enfiah phawt ang a, a tul lam dawr a thil lei tur a kal chu hepa
chuan sawn a ngaih dawn thu a sawi vek hian Taxi in tlai tawh takah eng-
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 17
mah hre lovin a rawn thlah haw a, a gah Malaysia a kal hma in rei vak lo a
chhungte hnenah kawr ah a tla tiin a awm a ni.
hrilh mai a, anni pawh chuan a thusawi
chu awihin an lo bawihsawm nghal a, Pu Lalramthanga hi Hmunen-
mahse a lu ah hliam te a awm avang in ga putea a ni a, Hmunenga hian a putea
leh kawr a tla si a thawmhnaw pawh a hi a lo cho fo tawh thin a ni. Chhiat
huh miah loh avangin damdawiin ah tawk chhungte Pathianin a kut chakin
an hruai a, doctor in zai nghal tur a, a veng se la, awmpui tlat rawh se. Kan
tih chu zai chi anih tawh loh thu leh tuarpui takzet a tawngtainaah kan hre
nasa taka kutthlak anih thu a sawi a, theuh dawn nia.
chu mi hnu ah chuan Pu Lalramthanga
chu a hliam tuar lovin a boral ta a ni.
PM MODI INDEPEN-
Rinhlelh pa in a, Pu Lal- DENCE THUCHAH 10
ramthanga ava hruai haw hnu hian Prime Minister Narendra
amah hian a Phone Switch off in a bo Modi chuan Red Fort,Delhi-ah Inde-
ta nghal a ni. pendence thuchah a sawi a, a thusawi
pawimawh zual 10;
Pu Lalramthanga nupui hi Ma- 1. Tukin hi tuk dang ang a ni lo, India
laysia Police ten an la nghal bawk a, ram mipui vbc 125 te tan ni pawimawh
tunah hian a pasal ruang pawh la hmu bik, hmasawn zel tura beiseina eng an
thei lova hren a ni rih bawk a ni. hmuh ni a ni.
2. India mipui vbc 125 te hi Team In-
Tukin lamah chhiat tawk ch- dia chu kan ni a, kan ram tikang tura
hungte zinga mi US a awm pakhat ch- pawl khat team khat tangrual mek chu
uan he an rihhlelh pa hi a Phone on lai kan ni.
tak nang fuh in a be hlauh mai a Police 3. Hnam inthliarhranna, casteism leh
a inpe tur in a ti a, ani chuan ka in pe communalism hian kan ramah hmun a
ang tiin a lo chhang ve mai bawk a. chang tur a ni lo.
Mahse a in pe chuang lo a, biak zawm 4. Jan Bhagidari hi democracy rohlu
theihin a awm lo leh zui ta a ni. Pawi ber a ni, ram mipuite nena langtlang
khawih tu hi zawn mek a la ni a, an taka inhriatpawhna hi a pawimawhin
man thuai a rinawm a ni. ram hmasawn nan kan hmang tangkai
zel tur a ni.
Pu Lalramthanga hian a nupui 5. Kan ruahmanna te hian mi retheite
leh a fapa kumthum mi a kalsan a ni. a huam tel vek tur a ni. Mi retheite tan
A thattu a rinhlelh hi Hmunenga S/o bank khawngkhar inkhar reng hi kan
Thangseia a ni a, Aizawl Sharon ven- pawmzam tur a ni lo.
18 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
6. Bank accounts neih hi ram pum 8. Midang an hmusit ngai lo.
huap miretheite tihchangkan nan leh 9. Midangte thil tih sa an sawisel
kan ram financial system atan thil ringawt ngai lo.
pawimawh tak a ni. 10. Thil hre ber anga lan an tum ngai
7. Nikum Red Fort-a thu ka sawi khan lo.
thianghlimna leh dailen in chungchang 11. Mi vantlang khawsak anga khaw-
ka sawi lang a, kha ka thil sawi khan sak mai hi nuam an tiin, mi zingah
a tha zawnga nghawng a lo ngei a nih dangdai leh lansarh ber an tum ngai lo.
chuan chu chu thianghlimna kawnga 12. Thusawitu nih aiin mi dang thu-
beihpuithlak hlawhtlina bul chu a ni sawi ngaithlatu nih an duh zawk fo.
ngei ang. 13. An aia thil hre lo zawkte an nui-
8. Swachh Bharat Abhiyaan ti- hzat mai ngai lo.
hlawhtling tute hi tute nge ni? India 14. Mi dangte ngaihdan an ngaichang
ram naupang te hi an ni. thiam.
9. Hnathawh zahpui loh leh hnathawh 15. An thu sawiah an fimkhur.
zahawmna hi kan ram leh hnam 16. Mi dang nun/life style-ah an buai
mawhphurhnaa a nih angin kan nitin ve lem lo...
nunah kan senglut ngei tur a ni ang.
10. Shrameva Jayate Yojana beihpui
kan thlak mek hi kan rama hnathawk- ARNGENG/HMAI BAWL
tute zahawmna chawinuna tur ruah- (ACNE/PIMPLE) DAMDAWI
manna a ni a, kan rama hnathawktute Ramhmul damdawi (Natural
kan en dan hi kan thlakthleng a hun ta remedy) tha tak hmang hmai arngeng
tak zet a ni. (Pimples ) leh hmai bawl /arngeng
(acne) enkawl nana damdawi thate :
1. Serthlum rah/a hnah
MI CHANGKANGTE NI- 2. Thingrai (sandalwood ) hriak
HNA 3. Hmawng zung (banian oots )
1. Eng hna pawh an thawk hreh lo. 4. Antam bulthlum(carrot) hel
2. Mahni intodelh an tum. 5. Dhania (celery) hnah nuai sawm
3. Mi tlawmngai tak an ni thin. tui/a a zung
4. Mahni culture ah an chiang. 6. Nihawi (Dandelion) hnah dip atan-
5. Pawnlam lan danah mi an Judge ve ga siam powder.
mai ngai lo. Hengte hi Arngeng damdawi atana
6. Fashion aiin knowledge an ngai hman chuan nghawng tha lo (side ef-
pawimawh zawk. fects ) engmah a awm ve lova a dam
7. Fashion ain responsibility an ngai a chiang bik bawk. Mahse nghah rei
pawimawh hmasa zawk. peih a ngai thin a ni.
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 19

MUVANLAI LEH RINGTU NUN

-Baby Naomi Pa


I saia 40:31 “Lalpa nghaktute erawh chuan an chakna chu an
siam ţha leh ang a; muvanlaite angin thlain an thlawk chho
vang a; hah lovin an tlan ang a; chau lovin kein an kal ang.”

Lalpa ringtu leh Amah nghak- hungkua dinin bul an lo ţan ţhin a ni.
tute an mualpho ngai lo. Mizo Bible Pathianin Krista mo atan thing Kros
hian mupui tiin a ziak a, mahse mu- hmangin min rawn zawng a. A ringtu
vanlai a ni zawk. Thil engkim hi aw- apiangte van khua leh tuiah min siam
mze nei veka siam an ni. Muvanlai tar a, Pathian chhungte kan lo ni ţhin.
tih nei lo an tih ţhin kha, chungleng Muvanlaiin ran thisawn sa a ei
leh hnuileng an indo khan ngai lo. A nung lai ngei a man a,
chungleng lal chu mu- a taksa leh a thisen lum lai
vanlai a ni a, hnuai- takin a ei a, a fate chawm
leng lal erawh rulpui nan pawh a hmang ţhin.
a ni. Hnuaileng an Isuan, “ka taksa leh ka
tlawm a, chunglen- thisen in ei a, in in lohvin
gin an hneh. Mu- nangmahniin nun nei hek lo che
vanlai chu ringtu u”, min tih kha.
nun zirna atan aw-
mze nei ril tak a Muvanlaiin
ni. thlaler lungpui
chungah te,
Muvanlaiin kawppui tur a hmun fianrial takah te rannung dang
zawn dan chu thingţang a hmuia se- ten an chimbuai lohna hmunah, hling
hin sang takah a thlawhpui a. Kawp- zum tak tak hmangin bu a chhep ţhin.
pui atan a sawm hma zawnah chuan A chungah chuan savun hmul dup
a lo hmuh ngei turin a thlak thla a. A nuam ţha tak mai a note sen laia an
sawma chuan a lo hmuh veleh a saw- mut lum theihna turin a phah leh thlap
mtu chu a han en chho thuai a, a duh a. A note an lo changkan deuh hunah
zawng a lo nih chuan thingţang chu lei chuan sahmul chu a paihsak a, hling
a thlen hmain a zuk chhar a. A sawmtu zumah an awm ţhin. Muvanlai note
hnenah, “min sawmna hi ka pawm e”, chu a lo puitlin dawnin a puiin a bu
tih entirnan a pe kir leh a, tichuan ch- ata a ţham a, thlawh zirtirin a paih thla
20 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
ţhin a, an tlak nat loh nan lei an thlen a ei ngailo a, mulukawlh erawh ch-
hmain a thlain a chawi kang leh zel uan ran thisawn sa rimchhe tak a ei
ţhin. ţhin a; nunna, vitamin a awm ve lo.
Ringtute chuan nunna Pathian thu leh
Ringtute kan lo pianthar tirh a thawkkhum Bible thunung chauh
chuan lawm sawi hleihtheih loh khaw- chhiarin chaw atan kan hmang a.
pin kan hlim em em a, buzawl dup Ringlo mite erawh chuan mulukawlh
nuam takah chuan sa leh thisen lum angin, khawvel leh mihring chanchin
lai ngatin min chawm a, inkhawm leh mai mai hi an mit leh beng tlaina tawk
ţawngţai kan kham lo va, zai leh lamte chauh an buaipui a. Thlarau tân nunna
a nuam em em mai a. Pathian thu vitamin a awm ve lo.
sawi leh ngaihthlakte a nuamin thla a
muang hliah hliah a. Muvanlai chu van sanga khaw-
sa a ni a, tuipuia chaw a zawn dawnin
Nun puitling nei tura min zirtir a mit aţangin tehna ţangkai tak mai
chinah meuh chuan, a chhandam hlim chu hmangin, a ral beih tura taksa rih
lawmna leh kan innghahna zawng lam leh a thahrui chak lam a hriatsak
zawng min ţhiahsak a. Ţhian ţhate hmasa ţhin. Hnuaileng, a hmelma laka
pawhin min kawmserh a, chhungkuaa a chetsual loh nan, ani chu chungleng
kan chenpuite ngei pawhin thatchhiat lal a ni si a. Ringtute chuan Bible
leh dawngdah vangah min puhsak a. pawn lam thu kan chhiarin emaw,
Ramhuai thlarau changah te min puh mi dangte thu sawi kan ngaihthlakin
a, (anmahni zawkin ramhuai thlarau emaw, chunglam hriatna hmangin kan
an chang a ni si a) kan lo puitlina, Lal- teh ţhin a. Thlarau nazawng pawh kan
pa hmantlak kan nih theihna turin Ani ring mai lo. Chunglam hrin kan ni a,
chuan min zirtir a ni zawk si. Thilnung kan hmelmapa, Setana lem channa
pali te ang khan a changin a hmaah ka mai a kalsual tur kan ni lo.
sual min hriattir a, a changin a ding la-
mah malsawmna min vur a, a changin Muvanlai chu a lo upa a, a mit
vei lamah sawichhiat min hlawhtir a. a chak tawh lo va, a thla leh a mei te
A changin hnung lamah chhelna min pawh lo bulin, a hmui leh a ke tinte
zirtir ţhin. Zum leh hriam karah min pawh a lo bil a. A hmulte tla kawlhin,
dah a, nimahsela, sual tuipuiin min a vun hial pawh a ngawt zo ta. Hetih
chim pil loh nan amah Lalpa vekin hunah hian a siamtu thiltihtheihzia
muvanlai thla angin min chawikang chu hre rengin a pianna hmun fianrial,
leh ţhin. thlaler lungpui chungah kumkhat pum-
hlum chawnghei ţawngţai a hmang
Muvanlaiin ran thisawn sa a, nitinin zinga ni lo chhuak chu tlai
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 21
lama a tlak thlengin a en reng ţhin a. ringtu leh amah nghaktute chu, thlem-
Chutianga kumpui sul a lo vei meuh na leh fiahnate tuarna hmunah pawh
chuan ni zung chakna chu a mitah lo Lalpa zawkin a lo nghak ţhin. Meipui
lutin, a mit chu a tleirawl lai anga siam aţang te, sakeibaknei puk aţang te,
ţhatin a lo awm leh ţhin. Thlasik vur tuipui mawng nghapui kawchhung
leh dai khawvawt chuan a taksa pu- aţangtein.
min a hmet zawr vek a, ţhal khawlum
leh ni sen-sain a em ût leh rum mai a, Lalpa nghak lova mihring lam
fur thlichhe hrâng leh ruahtui nasa em lo chet hmasaknaah tisa mi Ismaela a
em chuan a rawn tleuh fai duak mai lo piang a. Abimaleka chuan Lalpa a
a. Chutianga kumpui lingleta hun ţhen nghak lo va, Moab ramah ţam tlanin
zawng zawngte a tuarchhuah vek hnu- muk takin a pem a, ţam tlanna hmu-
ah, favang hun thengthaw nuam tak nah a fapa te pahnih nen s e n g i n
maiah chuan a taksa pumin siamţhatin an awm a , a mote
a lo awm ta a. pahnih leh a
Ringtute ang nupui hmeithai
maiin mu- kutbengin an kir leh.
vanlai Pathian finna erawh chuan a
chu tar mite ţam tlanna hmunah bawih
tih nei lovin siam a chantir a, a thiltihtheihzia an
ţhatin a awm zel a ni. hriat theih nan amah vekin a hruai
chhuak leh thin a ni.
Thing tinrengte pawh hian fur,
ţhal, thlasik leh favang te hun ţhen za-
wng zawng kumpui lingleta an tuar
chhuah hnu chauhin rah an chhuah
thei chauh a ni. Ringtute kan lo puitli-
nin, Lalpa chuan a rawngbawl turin
min duh a, mahse Kros paltlang lovin HRIATZAUNA
Lal rawng a bawl theih loh. Hrehawm
tam tak tuarin vanah khian ro kan -Pro. Pastor F. Lalhmangaihzuala
khawlkhawm a ni zawk.
Tirhkohte Thiltih bung 10:
Muvanlai chu a thlawh san poh 12 (Mizo Bible)-a “Fuliafa” tih
leh leia a chaw, a hmelma chu a hmu ţawngkam a awm a. “Fowls” tiin Sap
fiah ting mai a. Ringtute Krista lama (King James) ţawngah chuan a awm a,
kan san poh leh sual leh a hnathawh mahse sava chhungkuaa mi anga ngai-
kan hmufiah tual tual mai a ni. Lalpa hin a huam zau ber awm e.
22 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015

CHANCHIN THA MITIN TAN


A BIK TAKIN MIZOTE TAN

-Familia Fanai Laltansanga


H masang finna lo chhuahna ram Greek ram chu a lo tluchhe
ta a, Greek philosopher ropui Socretes te, Plato te, Aristotle
te kha lo tho leh ta se, engtin tak ngai ang maw?

KNOW YOURSELF Irebisan leh Celt te awmna a ni a, B.C


Hmasang hnam fing hmasa Greek-ho 55 kum khan Rome Lal Julius Ceasar
khawpui Delphi-a Temple of Apollo khan a run a, A.D 410 thlengin an awp
luhna kawngkapui chungah chuan, a. German hmar lama awm Tutono
“Know thyself” tih thuziak hi an tar hnamin an run leh a, chung hnamte
kuau mai a. A awmzia chu, “Mahni chu Angles, Saxons leh Jutes te an ni
inhre chiang rawh” tihna a ni mai awm a. Danish–hovin an rawn run reng a,
e. Socrates-a chuan mahni inhre chi- A.D 871 khan Alfred the Great kha
ang mang si lo va, finna thuk zawk leh lal a lo ni ta hial a. Danish-ho an rawn
hriatna ril zawk hriatchhuah tuma hun pemlut zel a, a hnu-ah Saxon chu thu-
leh tha khawhral chu thil atthlak leh neitu ber an lo ni leh ta a. A.D 1066-ah
thil nuihzatthlak tak a nih thu a sawi Norman hovin an rawn run leh a, an
a. Mahni inhre chiang phawt ila, thil chenchilh ta reng a, nupui pasal inneih
dang chu chiang leh fiah zawkin kan pawlhin an inthlahpawlh nasa ta hle
thiam theiin kan hre thei dawn chauh a. French ţawng pawh chu ţawng tual
a ni a tihna a ni ber awm e. Mizote hi leng hran bik liau liau angin a awm
tute nge kan nih? Eng ang hnam nge thei ta bik lova, Latin ţawng leh Saxon
kan nih a, eng ti tur nge kan nih? tih hi ţawng te nen a inchawhpawlh ta vek a.
han sawi ka tum a ni. Tichuan kum sangbi a lo ral meuh ch-
uan English hnam leh English ţawng
MIZO FUSION chu fusion (sokhawm, remkhawm,
Mizote’n kan ngaihsan em em Sap-ho tuahrem) aţanga lo piangchhuak a lo
leh an ţawng, English hi hnam khat ni ta a ni. (W. Weech’s History of the
aţanga rawn insiamchhuak a ni lo va, World page 460).
hnam hrang hrang leh ţawng hrang
hrang aţanga rawn insiamchhuak a Chutiang deuh chiah chuan
ni. England ram khu hmanlai chuan Mizo hnam leh Mizo ţawng pawh hi
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 23
Zohnahthlak hnam peng hrang hrang a, Zonunmawi (Mizo value system)
khawsaho leh chenhona aţanga rawn inzirtirna hmun pawimawh tak a lo ni
insiamchhuak a ni. Lentlang-ah khan chho ta a ni.
Mizo hnam hrang hrangte kha khaw
hran hranah mahni hnam bil ţawng, KUMPINU LEH MIZO LALTE
mahni hnam zia leh mahni inthawi dan • Kum 1854 hma lam khan kum 17 ch-
hrang ţheuh neiin kan khawsa a. Th- hungin Mizovin phaitual vawi 19 an
lanrawn râl hlauvin thlâng kan rawn run a, mi 107 an that a, mi 186 salah
tlak hnu khan Selesih-ah lâl 7 an in- an man.
finkhawm a. Heta ţang hian thlang an • Kum 1850–ah Col. Lister-an Sentlang
tla ta zel a, Sailo lalho khua-ah Mizo Ngura khua a hal fai vek. Mirâwng an
hnam hrang hrangte chu khua leh man 200 a chhanchhuak.
tui niin an lo khawsaho ta a. Lallula • Kum 1860-ah Ngura chuan chhim
thlahten Zadeng lalho, Rolura thlaht- lam a run leh a, khua 15 a run a, mi
en Palian lalho leh Lianlula thlahten 185 an that a, sal 150 an mân.
Thangluahho an tudai a. Khawchhak • Kum 1862 leh kum 1869-ah Lal-
lam Pawi leh Paite nawr turin Lal suthlah-a’n Vaiho a run.
huaisen Lalsavung an dah bawk a. • Kum 1871 January ni 23-ah Beng-
khuaia hovin Tlawng dungah Alexan-
Tichuan, kum 1750 vel aţanga drapore leh Katlicherra a run a, Mr.
1880 inkar vel chhung hian Mizoram Winchester an that a, a fanu kum 5 mi
dung leh vangah ţawng hman thu-ah lek emaw Mary Winchester an mân a.
te, khawtlang inrelbawl danah te, thu Mizo pasalţhaten Sap hmeichhe nau-
chhia thu ţha remdanah te, sakhaw pang hlau hmel pu tak, zanah meich-
biak dan chenin ngaihdan, rindan leh her enga an kalpui lai lemziak chu
nunphung a lo inang ta deuh vek a. Sap chanchinbu-ah a chhuak a, chu
Chuvangin Mizo hnam peng hrang hmeichhe naupang thlabar tak hmel
hrangte ţawng khat, nunphung khat, chuanna chanchinbu chu London-a
rorel dan inang khata kan intuahrem Sap mipa naupang pakhatin lo hmuin,
(fusion) theihna atana Sailo lalho a rilru a khawih hle a, a theihnghilh
thawhhlawkzia hi sawiin a siak lo a thei ngai tawh lo. Chu Sap mipa nau-
ni ber e! Khuanu remruat ka ti lo thei pang chu J.H. Lorrain (a hnu-a Pu
lo! Heng hun lai hian Mizoram khaw- Buanga lo ni ta kha) a ni.
tin deuh thaw-ah Zawlbuk neiin sa • Ainakhal an run leh bawk a, mi 25 an
leh rála an damkhawchhuah (survive) that a, sal 37 an man bawk.
theih nan Lal leh val upate kaihhruai- • January ni 23, 1871 khan Lalburha
na hnuaiah nun dan inzirtirna (insti- hovin Tuirial dunga Jhalnacherra an
tution) nghet leh ţha tak kan lo nei ta run a, kuli 7 an that.
24 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
• January ni 26, 1871-ah Moniarkhal Steward leh a hote survey nei lai chu
an run leh bawk. Pawi lal Hausata te rammuin an hmu
fuh a, an suam a, Sap 2 leh sipai 1 an
VAI AN LO LIAN TA! that.
Sipai rual thlur 3-in an lo lut a. Mizo • 1888 December thlaah Lungliana
upaten Vai lian an tih kha Lushai expe- leh Nikhama’n Tlabung aţanga mel
diton (1871-72) a ni a. 4 vel Sirte tlanga mi Thangluah khua
• Khawthlang tuipui(Tlabung)-a an run a, mi an that chiam a, salah an
lo chhuak chu Right Wing an ti a, hruai ţeuh bawk.
General Brounlow-an a ho. Lt. Col. • Kum 1889-ah Lianphunga’n Sati-
Thomas Herbert Lewin-a’n (Thangli- kang rama mi bawk Tuikukho a zuk
ana) a ţawiawm a, inkap lovin Mary run a, mi an that tam hle a, sal pawh
Winchester chu January 21, 1872–ah 100 lai an man bawk.
an lachhuak a, Tlabung lam panin an
kalpui a, Calcutta lamah an chhukpui VAI LIAN VAWI HNIHNA
ta zel a ni. (Chin-Lushai Expediton 1889-1890)
• Tlawng dunga lutte chu Middle KUMPINU chuan Mizoram chu awp
Wing an ti a, Reiek, Sailianpuia khua hlen turin a siruk la-in ţhuang thum
an thlen laiin Mary Winchester lakch- (3)-in an rawn thawk ta rup mai a, Chit-
huah a ni ta tih hrilh nan Meithallawn, tagong Column chu Bragadier Gener-
Thenzawl aţang kahchhuah an hmu al V.W. Tregear-a’n a hova, mi 3400
a, meithallawn vekin an chhang a, an vel an ni. Assam Column chu Mr. Da-
haw leh ta a ni. Right wing leh Middle ly-a’n a hova, Surma valley Military
Wing te hi Mary Winchester chhanch- Police 400 a hruai a. Northern column
huak tura lo chhuak an ni. chu Colonel G. J. Skinner-a’n a hova,
• Tipaimukh-a lo chhuakte hi Left sipai 800 vel an ni. Chhim lam Vai
Wing an ti a, an rawn thawk rip ber a, lian Brig. General Tregear hote chuan
Sai pawh an chhawr a, Brigadier-Gen- Kum 1888 December thlaah Tlabung
eral G. Bourchier-a’n a ho va, mi 4000 an lo thleng a, Hmar lam Vai lian chu
chuang an ni. An tum chu Lalburha kum 1889 January thlaah Changsil
hrem leh a silai leh rallakte laklet a ni. an lo thleng a ni. Tichuan nasa taka
Champhai lal Vanhnuailiana a lo thi an inkah hnuah Mizo lalte an titlawm
hman a, a lungdawh thar takah chuan ta zel a, an inkah hnuhnung ber chu
Sukte lu, la sen seng sung 4 an lo tar February ni 29, 1892 kuma Sesawng
an va hmu. February ni 21, 1872 khan inkahna kha a ni.
an kir leh ta. Tichuan, Kumpinu-in min
SAP LU AN LA! rawn awp ţantirh khan Mizoram hi
• Kum 1888-ah Rahmate kiangah Lt. Sailo lalte inrelbawlna hnuaiah a lo
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 25
awm deuh vek tawh a. Chutah tak ch- uan thutak zawng zawngah a hruailut
uan ţawng thuhmun, Lusei ţawng an ang che u, amaha phuahchawpin thu
lo hmangho thei deuh vek tawh a, Sa- a sawi dawn si lo; thu a dawn apiang
phovin min awp hnu hian indo, inrun, chu a hril zawk ang: thil lo thleng turte
inrawk a tawp ta vek a. Ni tla seng pawh a hriattir ang che u” (Johana
lova roreltu Kumpinu rorelna hnuai- 16;13) tih ziak ang khan.
ah Lushai Hills chu ralmuang takin a
lo awm ta a ni. CHANCHIN ŢHA
Mizo zawlneite’n an lo hril lawk ang
Zonu Zopa hriat thiam theih ngeiin Chanchin Ţha hril tur mingo an
zawngin han sawi dawn ta ila, ram lo chhuak ta! Khasi rama awm, Welsh
chang ţha tak, thing leh mau pik tak Presbyterian missionary Rev. William
chu lo atan an han vât ta a, vahchap Williams chuan Sap chanchinbu editor
an han phoro hnu chuan lo an han hruaiin Aizawl-ah Kum 1891 march ni
hal ta a, buh chi thlak turin buahsaih 20-ah an lo lut a, Mizo leh Sap indo lai
peih a lo ni ta a. Chutiang chiah chuan a ni a, awm rei an phal lo va, April ni
Mizoram thim tak leh indo inrun reng 17-ah an hawng leh a, Mizorama Mis-
renga awmna ram chu British sawrkar sionary hna thawh a tum hle a, a boral
a insawhngheh rualin Chanchin Ţha tak avangin a thil tum a puitlin hman
dawng turin a lo inpeih ta a ni. ta lo. A report ziak avangin Welsh mis-
sion-in a hnu deuh hlekah Mizoramah
MIZO ZAWLNEI 2 a lo luh phah ta.
Hmanlai Seipui khura kan awm lai Mihring thil tum hi chu a
nge a hun tak hriat theih a ni lo va, hlawhtling lo fo va, Pathian chatuan
Selkhuma an tih chuan thu mak tak tak remruat erawh dan rual a ni lo. Ram
a sawi ţhin a. ”An thuin Van a ur ang a lo ralmuan tak avangin North Lus-
tih te, Chhim leh Hmarah mei a eng hai Hills Bawrhsap Mr. A.W. Davies
ang tih te leh Tlawng hnarah lal ngai chuan Frederick William Savidge
lo a lâl ang tih te, a lo sawilawk ţhin a. (Sap Upa) leh James Herbert Lorrain
A hnu kum fe-ah Mizo Zawlnei ropui (Pu buanga) te hnenah Lushai Hills
Darphawka (a hming dik tak chu Dar- luhphalna an pe ta a, January ni 11,
neihthanga) khan mumang anga inlar- 1894 kumah Aizawl an thleng. Hemi
na vawi 3, 1882, 1885 leh 1890 kumah kum hian A AW B min siamsak nghal
te a hmu a, a hnuhnung ber 1890 hian, a. April ni 2-ah Mizorama Sikul leh
“Tuifinriat ral aţangin mingo an lo kal Biak In ni nghal hmasa ber an sa zo
ang a, an thu lo awih vat ang che u” bawk. Sap Upa leh Pu Buanga te hi a
tiin a sawi a ni. “Nimahsela amah, hun takah an lo thleng a ni. Rev. D.E.
Thlarau dik tak chu, a lo thlen hun ch- Jones chuan, “Sawrkar kal hmain he-
26 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
tah (Aizawlah) lo kal ta sela, an lu tan tlat kha a ni. Tarmita (J. Shakespeare)
chhum a ni ang.” a ti hial. Kumpinu leh Loch Sapte kha mi ţha tak an ni
sawrkar chuan Mizoramah Bengali ve ve a ni. Tarmita’n suamhmang leh
ţawng hi official language atan hman a tualthat Lamsuaka te kha 1900 kum
lo tum mek a. Bawrhsap A. Porteous- khan Mizo lalho hma-ah a khaihlumtir
a chuan 1896 kum-ah Assam Chief a. An chungthu a ngaihtuah zawh hnu
Commissioner Secretary hnenah Mizo hian a office-a mi a chhuahtir vek a,
naupangte tan sikul 1 din a rawtna-ah kawngka inkalhkhumin minute 5 vel
chuan Bengali ţawng zirtir phawt nise chhung Pathian hnenah a inhlan a nih
tiin a ziak. Pu Buanga ten Mizo haw- an ring.
rawp min siamsak hun pawh hi a hun 1904 kumah sikul enkawl hna
dik tak a ni. Rev. C. L. Hminga chuan, chu Mission kutah sawrkarin a dah ta
“Chanchin Ţha hi keimahni ţawng a. 1952 kumah sawrkarin sikul tam
leh hawrawp ngeiin inpek chhawn ni ber a la let leh ta chauh a ni. Kum 50
ta lo sela chuan, kan hnam pum hian deuhthaw Mizorama zirna In zawng
Chanchin Ţha hi kan la chang kim lo zawng deuhthaw Mission kuta a awm
tawp ang” a ti. avangin zirna lamah hma kan sawn
hle a ni. Chhim lama BMS missionary
MISSIONARY THLARAU MI te leh hmar lama Welsh Presbyterian
Mizoram kan vanneihna em em chu Mission hnuaia missionary te chauh
BMS missionary 2, Sap Upa leh Pu hian Pathian thu hi hril ta se, Mizoram
Buanga te kha an ţha em em a, an pumah Kristian sakhua hi a darh chak
hna-ah an tui a, an thlarau mi bawk. lo viau ang. Pathian rorel dan mak
Welsh Missionary Zosaphluia (Rev. tak a lo lang leh ta a, Thlarau thiang-
D.E Jones) kha thlarau mi tak a lo ni hlim chuan Harhna hmangin Mizo
lehzel a, Mizote zai leh hlaphuah lama mipuite min han nuai leh ta a, ringtu
kan talent haichhuak turin Zosapthara kan lo pung chak ta em em a ni. 1901
(Rev. Edwin Rolands) kha hla phuah kum khan Mizoram mihring awm zat
thiam tak, zai thiam tak a lo ni lehzel 82,434 zingah ringtu 24 emaw chauh
a. Rev. Dr. H.S Luaia’n min hrilh dan an awm a.
chuan, “Missionary lo chhuak zawng
zawng kha an ţha vek kher lo va, Sap HARHNA TUM KHATNA
Upa leh Pu Buanga kan nei kha kan Kum 1906 khan Aizawla Zosaphluia
vannei hle a ni” a ti. Mak leh ang reng leh Lunglei Serkawna Pu Buanga te
tak mai chu Mizoram lalte an tuktlawm chuan Khasi ram, Mairang khuaa Har-
hnua Kumpinu hnuaia Mizoram awp- hna chhim a, chu Harhna chu Mizora-
tu 2 te kha Pathian ţih mi leh Kohhran ma rawn puakchhuah ve theih beiseiin
ţiaktir ngai pawimawh em em an ni Mizoram aţangin palai 11 an tir a. Mi
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 27
11 kher an thlan nachhan chu Lal Isua tam tehreng nen hetiang hnam mawl,
zirtirte Juda Iskariota tel lo zat chiah hlumbel ang mai a hmuh chuan mak
niin Hmeichhia 3 an teltir a ni. Hmar a tihzia a log book-ah a ziak hial a ni.
lam aţanga palaite chu Chawnga, Pathian thu an han hrilh ţan a, mi sual
Thanga, Khuma leh Vanchhunga te an an nihzia an han hrilh chuan Mizo-ho
ni a, hmeichhiate chu Siniboni, Pawn- nuih an tiza hle a, misual an nihna an
gi leh Thangkungi te an ni a. Chhim inhre tlat lo. Chuvangin ramhuai aia
lam aţanga palaite chu Thankunga (R. thil tithei Pathian a awm thu an hrilh
Buchhawna pa), Parima, Zathanga leh ta zawk a ni. Chutianga sual nih inhre
Lìnga te an ni. Lìnga hi a ke a nat avan- thei lo Mizote chu Harhna ţum khatna
gin Aizawl thleng chauh a kal thei ta a. hian a han nuai ta a, sual nih inhriatna
An zuk chhim chu eng teh ual an ang an nei a, an sual an puang a, Pathian
thei lo va, an lo haw kawngah phei ch- ngaihdamna an chan thu hriattirin an
uan an intithiam lova, kawng tluanin awm ta bawk kha a mak hle a ni.
an inbe thei mang lo. Aizawl an luh
dawn Chaltlanga an ţawngţai laiin thil HARHNA ŢUM HNIHNA
eng emaw tak chu an rilru-ah a thleng Champhai Hmunhmelţha khua-ah
a, Harhna erawh a la thleng lo. April ni February ni 9, 1913 zanah khawhar
9, Thawhţan zingah Chhim lam palaite (Mihlim Dara) in-a an zaikhawm laiin
thlahna ţawngţai inkhawm, Hmeichhe harhna hi a thleng a, kar awm meuh
sikul Mission Veng, Aizawl-a an neih lovin Durtlang leh Aizawl Mission
laiin harhna hi a thleng ta! Zosaphlu- Vengah a thleng a, he harhna hian nau-
ia chuan Khandaih khua-ah Harhna pang a nuai hle. He harhna thu ken ber
a thleng ve ang tia thlarau mit-a a lo chu Krawsa tawrhna thu leh Lal Isua
hmuh chu, Nilai (April 11, 1906) za- lo kal leh hnaihzia a ni.
nah Vanphunga khua Khandaihah zan
inkhawmah Bomb phum/kam ruk HARHNA ŢUM THUMNA
puak angin a thleng phut bawk. Kum 1919 July ni 26 Pathianni zana
Sap Upa leh Pu Buanga Aiza- Biak In inkhawmna-ah a rual ţhatin
wl an thlen hlim khan Mizo khawsak Thingsai, Zotlang leh Nisapuiah a
dan an han en vel a, an ran vulhte nen thleng a ni. He harhna hian Zoram
inkhata an lawiza a, an khawsaho mai dung leh vang mai ni lo, Zohnahthlak
kha mak a ti hle mai a, Pu Buanga awmna Burma, Manipur, Halflong leh
phei chuan hetiang hnam mawl leh Zampui tlangdungte a fanchhuak thu-
hnam bal lutuk hnena Pathian thuhril ai a, ringtu an pung nasa em em a ni.
tura Pathianin a ruat nia a hriat kha a 1920 kum vel hian Mizoramah bawlpu
ringhlel rum rum a. Khawvelah hnam leh seluphante a bo deuh vek tawh.
ropui, changkang leh fing zawk an (..chhunzawm tur..)
28 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015

HMING THAR

-Baby Naomi Pa

T hupuan 2:17, “Thlarauvin kohhranho hnena thu a sawi hi beng


nei chuan hre rawh se. A hnehtu apiang hnen ngeiah chuan manna
thuhruk zinga mi ka pe ang a, lung var pawh ka pe ang, chu mi lunga hming thar
ziak nen; chu hming chu a changtu chauh lo chuan tuman an hre lo, a ti e’ tiin.”

Isua ringtute hian hunbi nei senduk an sintir a, a lo kal leh hunah
ni pawimawh bikte kan nei a, chumi chuan puan var a rawn sin tawh ang.
ni lo thleng tur chu kan nghakhlel em A lo kal hmasak khan ‘Judate lal’ tia
em ţhin a, nasa takin kan lo inbuatsaih tielin nuihza siamnan an hmang a, a
ţhin. Chawlhkar tin Pathian ni te, kum lo kal leh hun chuan a hmingah Path-
thar te, tumkau ni te, Isua sun ni te, ian thu-a an ti tawh ang a, hnamtin
Isua thawhlehna ni te, Isua pian ni te, chawimawiin a awm tawh ang.
leh Thlarau Thianghlim lo thlen ni te
hi hlim taka kan hman ţhin te a ni. Ni A lo kal hmasak khan Rom si-
ropui tak lo la thleng ngei tur erawh paiten an veng a, a lo kal leh hunah
chu; kan la nghak mek rih a nih hi. chuan puan zaisin var tak, fai tak sin
Mahse, a rei tawh lo vang, kan hma van sipaiten sakawr var chunga chuan-
lawkah khian a awm a, a lo thleng ngei gin an rawn zui ang. A lo kal hmasak
dawn a ni. Sual leh ramhuaite tlawmna khan sabengtung no chungah a chuang
ni tur chu, chhandam fate kan zalenna a, a lo kal leh hunah chuan sakawr var
ni a ni ang a, sual leh thihna ngei pawh chungah a rawn chuang tawh ang. A
hi a thi ve tawh ang. lo kal hmasak khan hling lukhum an
khumtir a, a lo kal leh hunah chuan
Lal Isua a lo kal hmasak khan Lal lukhum khumin a lo kal ang. A lo
a lo pian tur thu zawlneiten an hril kal hmasak khan luang tiang an kentir
lawk a. A lo kal vawi hnihna tur hun a, a lo kal leh hunah chuan thirtiang
erawh Pa chauh lo chuan tuman an hre a rawn keng ang. Uain thur an tulh
lo. A lo kal hmasak khan khualbuk a luihna ka aţang ngei khan a lo kal leh
hnawng a, Bethlehem dai reh bawng hunah chuan khandaih hriam tak a lo
in tlawm a nghak. A lo kal leh hunah chhuak ang. A lo kal leh hunah chuan
chuan leilung pumpui hi a nghawr ng- hnamtin chitina mite ro a rel dawn a
hing ang. A lo kal hmasak khan puan ni.
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 29
Lal Isua lo kal leh hunah ch- nah chuan leia a kohhran a rawn seng
uan amah ringtu leh nghaktute chu ang a, he lei hrehawm kan khualzin-
kan lawm a kim tawh ang. Lungn- na ram leh, kan cham chhunga kan
gaih thlaphan leh buaina a awm tawh chenna bawkte, kan lei in (taksa) hi
lo vang a, mangan leh buaina a bo chhuahsanin, van khawpuia Pa hn-
tawh ang. Riltam tuihal a awm tawh enah kan haw tawh dawn a ni. Tihduh-
lo vang a, lungchhiat mittui tlak a reh dahnate awm tawh lovin rangkachak
tawh ang. Damchhung buainate pelin tual kan leng tawh ang. Krista ringa a
lungngaihna zawng hnutiang kan khawngaihna chhuangtute chu chatu-
chhawn ang a, Setana vanga kan rum- anin kan nung reng ang.
na hi min hmangaihtu kan hrilh ang.
Mi pakhat thuawih loh avan-
Khawngaihna hun hi a liam gin khawvelah sual a lo lut a, lei hi an-
a, Jentailte ni a kin hunah chuan Lal chedawngin a awm a, thihnain thilsiam
Isua a lo kal leh zawng zawng a
ang. Vantirhkoh fan chhuak vek
chungnung bera a. Fuliafate leh
aw nen, Pathian nungcha tin-
tawtawrawt rite rengte pawhin
nen van aţangin nau vei leh rum
chhum ropui ta- tlawk tlawkin,
kin a lo kal ang Pathian fate lo
a. Thlâna awm lanna chu ng-
zawng zawngte hakhlel takin an
pawhin a aw an thlir ve reng a
hria ang a, lei ni.
taksa ni tawh lovin van taksain an tho
leh ang. Nungdama la awmte pawh Mihringah hian Setana chi tuh
tihdanglamin kan awm ang a. Chumi lo ţo ve hi a awm a, mahse Lalpan a
hunah chuan nupui pasal inneih a phun loh chu a pawt phawi vek ang.
awm tawh lo ang a, rilţam tuihal pawh Kan hming leh kan chanchin chhia za-
a bo tawh ang. Intihnat a awm tawh lo wng zawngte chu Isuan a thihpui vek
ang a, kan zain hmeichhe hmelţha tak tawh a. Kan felna chenin thlanah a
angin kan awm tawh ang. Mipa chak- phum bo vek a, rul thlah hming pawh
na thahrui kan nei ang a, vana vantirh- Rom sipaite khan an khengbet tel vek
kohte ang kan ni tawh dawn a ni. tawh. ‘In pa Diabola’, min titu khan
a faah min pawm tawh a. A awmna
Kan Lalpa Isua lo kal leh hu- vanah khian min kohna tur hming thar,
30 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015
Ama ka ngeia sak hming chu min kohna turin a lo ziak sa diam tawh a. Chu chu
manna thuhruk zinga mi lungvar thianghlim takah chuan ziakin a dah a, mahse
chu hming chu a hnehtu apiang hnen ngeiah chuan min pe ang a. A changtute
chauh lo chuan tuman an hre lo vang.

Lal Isua chu a lo kal hmain a hming puan lawk a ni a. Keini erawh a
changtu chauh hriat turin lung vara ziak manna thuhruk zinga mi hming inthup,
hming pakhat kan inţawm dawn a ni. Lalpa ka ngeia a kohna tur hming thar
changtu leh hnehtu ni turin, Isua tel lova kan ţhahnemngaihnate leh kan inpe-
knate hi Isua rualin invui liam phal ang u. Chuti lo chuan kan inpek zawhna
leh kan ţhahnemngaihnate hi kan hlawhchhampui hlauh dah ange. Hringnun hi
indona rapthlak tak mai a ni a, hnehtu kan nih theih nan Lalpan mal min sawm
rawh se, Amen.

Isaia 62:2, “Tichuan hnam tinin i felna chu an hmu ang a, lal zawng za-
wngin i ropuina chu an hmu bawk ang; tin, hming thar, LALPA kain a vuah tur
chuan an ko vang che. LALPA kuta mawina lallukhum leh i Pathan kuta ropuina
i ni bawk ang.” Lalpan malsawm che rawh se, Amen.

Sl. No. HMING PIAN NI


A 1 Pi Zothantluangi 10
2 Lalnunthari 11
U 3 Pu Rocky Chunga 15
G 4 Pi Lalnunzari 15
5 Pi Vanlalrami 16
U 6 Tv. C. Lalhunmawia 20
S 7 Moses Lalchia 24
8 Nl. Jenny Zonunsangi 25
T 9 Tv. H. Lalhleisum 29
10 Nl. Lalnunsangi 29
NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015 31

TLAI, KAN THIL CHIN DAWKLAK

-Pro. Pastor F. Lalhmangaihzuala

T hil engkim (meeting, hnatlang, inkhawm leh hna (office), etc…nu-


pui neih tlai chu sawi lo i la; Tv. Liana kan hek nasa lutuk palh ang)
apianga tlai chin dawklak hi kan inngaihtuah chian a ţul hlein ka hria. Tlai zeuh
chu thil awm thei a ni tehmeuh mai a, tlai fo leh nghah ngai bik nih reng erawh
hi chu a ching dawklak bik kan awm niin a lang. Zia (mizia) harsatna (problem)
chi khat a ni ti ila a dik mai lo’ng maw? Tam tak chuan Delhi-zia an ti ngei
ang! Tlai lo nih hlau fe fe te pawh a awm theih hial awm e, intihchangkan nana
hmang pawh an lo awm mial mahna le! “Tlai” hi chin dawklak a nih tawh phei
chuan addict ang maiin, sim leh tur chuan a siruk laa beih fe a ţul ngei ang. Hun
vawn dik (punctuality) chungchang sai sa (thunawi) ka han chhawp chhuak ve
mai mai e.

1. Tlai fo hi chu chhungkaw inkaihhruaidan ţha lo (disfunction) zia pakhat a ni.


2. Mi ţuanmuang apiang an tlai ţhin chuang lo va, mi ţuang rang fe fe tlai reng
a awm theih tho.
3. Tlai/Nghah ngaih bik fo hi chu midang (thawhpui, rawngbawlpui)-te zah loh
vang a ni thei.
4. Tih loh/ Kal loh hreh si kal peih bawk silo-te hi an tlai ţhin.
5. Tlai duh hauh lo hi chu an tlai lo mai ţhin niin a lang, tlai pawisa lo chu an
tlai zel mai.
6. Ţan hun sawn tlai pawh hian a tlaia te chu an tlai reng tho ţhin.
7. Tlai lo turin hmanhmawh phili kher a ţul chuang lo va, mi hmanhmawh
phili chungte zingah tlai an awm tho. Hun manages thiam a ţul.
8. Chhuanlam chu a awm zel, mi sincere an tlai reng ngai lo.
9. Tlai reng maite hi mi rilru hrisel lo an ni thei bawk.
10. Tlai fo maite hi planning felfai tak nei lemlote zingah an chhiar tel theih tho
awm e.

Chuvang chuan, thil engkim tihna apianga tlai nih i tum lo ang u. Tlai loh
hi hmasawnna kawngte zinga rahbi pawimawh tak pakhat a ni tih hi i hrereng
ang u.
32 NUNNA TUIKHUR : AUGUST : 2015

CHIN STATE CHHIATNA


Chin state sorkar chuan Chin state chhunga Township 9 a chhiatna an
tawh dan leh in leh lo chhia a tarlan dan in :
1. Sikul - 40
2. Biak In - 16
3. Sorkar building - 28
4. Mimal In - 1812
5. Kawngchhia - 105
6. Lei(Bridge) chhia - 73
7. Lo leh thlai chin (acre) chhia - 1707
He chhiat tawhna hi Burma cheng a chhutin Kyats 10,52,666,400 niin an
chhut a ni. India pawisa chuan Nuaih 10,526 hu vel a ni. He an chhutna ah hian
Kalay Kabaw ala huam tel lo a ni.
Mizoram lamah pawh PUMP chuan chhiat tawkte tanpuina tur function
a buatsaih chhunzawm mek a, Millenium Ground Floor ah zaithiam hrang hrang
te ruaiin tanpuina bawm an dawh chhunzawm zel bawk a ni.
Zofa Global Network (ZGN) pawhin Aizawl khawpuiah Burma tuilian
tuartu Zofate pualin Vehbur khawnin Mobile Concert an huaihawt a, Aug. 12
khan Burma lamah truck 2 hmangin Dal, Chini etc. leh Rs. 3,90,000 an thawn
chho bawk. Truck 1 hi Zokhawthar lamah a kal anga 1 zawk hi Farkawn lamah
phurh luh a ni ang. ZNG hotu ten Vanapa Hall kawt Aizawl atangin Truck hi an
vai liam a ni.
Lunglei lamah pawh mi thahnemngai ten Aug. 13 khan Mobile Concert
an huaihawt a, mipui ten an robawm te hawngin Rs. 2,22,125 lai an hmuchhuak
a ni. Heng mai bakah Mizoram Dist. hrang hrang aṭang ten mimal leh NGO’s
ang ten ṭanpuina vehbur te an khawn a ni. MZP lam pawh in Mizoram a zirlai
zawng zawng ten an nikhat lunch ei ai kan unaute ṭanpui nan thawh tur a an ngen
angin an lo thawh tawh bawk a ni.

You might also like