Professional Documents
Culture Documents
x y z
= = , x=y=z,
-1 -1 -1
Ornek 241
A(1,2,3) ve B(5,3, 7) noktalarindan gecen dogrunun
parametrik denklemini yazin. Ornek 231 den dogrunun
kartezyen denklemi
x -1 y - 2 z - 3
= =
4 1 4
seklinde verilmisti.
Burada x=t konulursa
t -1 y - 2 t -1
= , => y=2+ =0.25t+1.75
4 1 4
Egrisel integraller,
Bir fonksiyonun bir egri uzerinde integrali.
y
y=g(x)
A B
t =b
∫ t =a
f (x(t), y(t), z(t)) | r' (t) | dt F11
-------------------------------------------------------------
x-y duzleminde y=g(x) seklinde verilmisse
2
x =b ⎛ dy ⎞
∫ x =a
f (x, g(x)) 1 + ⎜ ⎟ dx
⎝ dx ⎠
F12
-------------------------------------------------------------
y=g(x) z=h(x) seklinde verilmisse
x =b
∫ x=a
f (x, g(x), h(x)) 1 + ( y' ) 2 + (z' ) 2 dx F13
-------------------------------------------------------------
r=g(θ) seklinde Kutupsal koordinatlarda verilmisse
θ =b
∫ f (x, y)dl = ∫
θ =a
f (r cosθ ,r sinθ ) r 2 + r '2 dθ
F14
vektor alanlari 44) P(6,10) noktasindaki degeri F=-3i-8j olan vektoru cizin.
y 3
34)C=3i+4j, D=-3i+4j, x-y duzleminde birer vektoru
ifade ederler. 10
8
y
y
4 C
D 4 6 x
3 x Vektorun. baslangic noktasi, yonu, siddeti verildiginde o
-3 x
vektor cizilebilir.
6 x
6 x 6 x
53) Sekildeki vektorun x ekseni ile yaptigi aciyi ve vektorun 64)F=yi, x yonunde, ve y arttikca siddetde artiyor
siddetini(genligini)hesaplayin. y
y 4
θ
10
x
3
6 x
y y
x
x
oklarin siddetleri ayni oldugunu varsayin.
72) F(x,y)= -y i + x j
x y Pi Qj x y Pi Qj
1 0 0 1 -1 0 0 -1
62)F=xi, x yonunde, ve x arttikca siddetde artiyor
2 2 -2 2 -2 -2 2 -2
y
3 0 0 3 -3 0 0 -3
0 1 -1 0 0 -1 1 0
-2 2 -2 -2 2 -2 2 2
0 3 -3 0 0 -3 3 0
x
x
F= ‒ yi+xj
F= yi+sin(x) j
Vektor alaninin bir egri uzerinde integrali
F= P(x,y,z)i+ Q(x,y,z)j+ R(x,y,z)k
Curl F=(Ry ‒ Qz )i + (Pz ‒ Rx ) j + (Qx ‒ Py )k F21
div F = ∇ • F = Px+ Qy+ Rz F22
--------------------- ---------------------------------
F= P(x,y,z)i+ Q(x,y,z)j+ R(x,y,z)k vektor alaninin r(t)=a(t)i+b(t)j+c(t)k egrisi uzerindeki integralini t=a dan t=b ye kadar
hesaplayin.
t =b
∫ t =a
F r' dt F24
t =b da db dc
∫t =a
(P
dt
+Q
dt
+R
dt
)dt F25
F tutarli ise F nin r(t) uzerindeki integrali (F nin r(t) boyunca yaptigi is) yoldan bagimsizdir.
y
r1(t)
B
r3(t)
r2(t)
A x
∫∫ g(x,y,z)ds= ∫∫ g(x,y,f(x,y)) 1+ fx + fy dx dy
2 2
S B
F51
------------------------------------------------ ------------------
yuzey denklemi. y=f(x,z) seklinde ifade edilebiliyorsa ve B
yuzeyin x-z duzlemindeki izdusumu ise.
∫∫ g(x,y,z)ds= ∫∫ g(x,f(x,z),z) 1+ f + fz dx dz
2 2
x
S B
F52
---------------------------------------------------- -----------------
yuzey denklemi. x=f(y,z) seklinde ifade edilebiliyorsa ve B
yuzeyin y-z duzlemindeki izdusumu ise.
S B
F53
-------------------------------------------------- ----------------------
∫∫
S
F n ds = ∫∫ g(x, y, z) dx dy
B
F61
df df
∫∫
S
F n ds = ∫∫ (−P
B
dx
− Q + R) dx dy
dy
F62
B bolgesi S yuzeyinin x-y duzlemindeki izdusumudur. Uzaydaki yuzey intgegrali duzlemdeki alan integraline
donusturulebilir.
-------------------------------------------------- --------------
grad f = ∇ f = F = fx i + fy j + fz k F26.
xy 2
f(x,y,z)=xyz+ e +z grad f=?
xy xy
fx =yz+y e fy =xz+x e fz =xy+ 2z
xy xy
grad f = ∇ f= (yz+y e )i + (xz+x e )j + (xy+ 2z)k
Stokes Teoremi
∫∫
C
F dr = ∫∫ Curl F n ds
S
F71
(Curl F n) nin S yuzeyi uzerindeki integrali, S yuzeyini cevreleyen C egrisi uzerindeki F nin integraline esittir.
Ozetle: Yuzey integrali egri integraline donusturulebilir.
Diverjans teoremi.
∫∫
S
F n ds = ∫∫∫ ∇f dx dy dz
D
F81
(F n) nin S yuzeyi uzerindeki integrali ∇ F nin S nin kapladigi hacim uzerindeki integraline esittir.
OZET NOT
Egrisel integraller,
Bir fonksiyonun bir egri uzerinde integrali.
y
∫ x =a
f (x, g(x)) 1 + ⎜ ⎟ dx
⎝ dx ⎠
F12 ∫t =a
(P dx + Q dy + R dz )dt
integralini t=a dan t=b ye kadar hesaplayin.
-------------------------------------------------------------
t =b da db dc
∫
y=g(x) z=h(x) seklinde verilmisse
x =b
(P +Q +R )dt F26
t =a dt dt dt
∫ x=a
f (x, g(x), h(x)) 1 + ( y' ) 2 + (z' ) 2 dx
Yukaridaki Formullerin degisik yazim sekilleri
F13
-------------------------------------------------------------
r=g(θ) seklinde Kutupsal koordinatlarda verilmisse
θ =b
∫ f (x, y)dl = ∫
θ =a
f (r cosθ ,r sinθ ) r 2 + r '2 dθ
F14
-------------------------------------------------------------- -
r(t)=a(t)i+b(t)j+c(t)k egri uzunlugu
b b
L = ∫ || r' (t) || dt = ∫ a' (t)2 + b' (t)2 + c' (t)2 dt
a a
F15
---------------------------------- --------------------------- --------
∫∫ g(x,y,z)ds= ∫∫ g(x,y,f(x,y)) 1+ fx + fy dx dy
2 2
f(x,y,z) nin turevleri varsa F her zaman vardir hesaplanabilir.
F’i saglayan (olusturan) f(x,y,z) her zaman olmaz. S B
F’i saglayan (olusturan) f(x,y,z) varsa F ye tutarli
F51
(korunmali, konservatif, conservative) vektor alani denir.
------------------------------------------------ ------------------
F tutarli ise F nin r(t) uzerindeki integrali (F yuzey denklemi. y=f(x,z) seklinde ifade edilebiliyorsa ve B
nin r(t) boyunca yaptigi is) yoldan bagimsizdir. yuzeyin x-z duzlemindeki izdusumu ise.
∫∫ g(x,y,z)ds= ∫∫ g(x,f(x,z),z) 1+ f
2 2
y
x + fz dx dz
S B
r1(t) F52
B ---------------------------------------------------- -----------------
r3(t)
yuzey denklemi. x=f(y,z) seklinde ifade edilebiliyorsa ve B
yuzeyin y-z duzlemindeki izdusumu ise.
r2(t)
∫∫ g(x,y,z)ds= ∫∫ g(f(y,z),y,z) 1+ f
2 2
y + fz dydz
A x S B
∫ F r1 dt = ∫
F r2 dt = ∫
' ' '
F r3 dt F28 donusturulebilir.
t= A t= A t=A
F=Pi+Qj, (iki boyutlu) Py=Qx ise F tutarlidir. F31 Bir vektor alaninin bir yuzey uzerinde integrali.
F=Pi+Qj+Rk Ry=Qz , Pz= Rx, Qx = Py ise F tutarli F= P(x,y,z)i+ Q(x,y,z)j+ R(x,y,z)k vektor alaninin S yuzeyi
(uc sartin ucu de saglanirsa tutarlidir,korumalidir) uzerindeki integrali.
F32 Tanim: pozitif z yonunde normal denklemi
t =B − f xi − f y j + k
∫t= A
F rX' dt = f(B) - f(A) F33 n=
1 + f x2 + f y2 ,
A dan B ye herhangibir yol boyunca integralin degeri f
fonksiyonunun B deki degeri eksi ve A daki degeridir. pozitif y yonunde normal denklemi
− f xi + j − f z k
Green Teoremi n=
dQ dP 1 + f x2 + f y2 ,
∫C
(P dx + Q dy) = ∫∫
B
( − ) dx dy
dx dy F vektor, n vektor. Iki vektorun scalar carpimi scalardir.
F41 (ai+bj).(ci+dj)=ac+bd
C: Kapali bir egri. (2i+3j).(4i+7j)=8+21=29.
B: bu kapali egrinin icindeki alan. F n=g(x,y,z) ( F vektor, n vektor, ikisinin carpimi
C egrisi uzerindeki integral C nin cevreledigi alan uzerindeki g(x,y,z) bir fonksiyon vektor degil)
iki katli integrale donusturulebilir.
∫∫
S
F n ds = ∫∫ g(x, y, z) dx dy
B
F61
df df
∫∫
S
F n ds = ∫∫ (−P
B
dx
− Q + R) dx dy
dy
F62
B bolgesi S yuzeyinin x-y duzlemindeki izdusumudur.
Uzaydaki yuzey intgegrali duzlemdeki alan integraline
donusturulebilir.
-------------------------------------------------- --------------
grad f = ∇ f = F = fx i + fy j + fz k F26.
xy 2
f(x,y,z)=xyz+ e +z grad f=?
xy xy
fx =yz+y e fy =xz+x e fz =xy+ 2z
xy xy
grad f = ∇ f= (yz+y e )i + (xz+x e )j + (xy+ 2z)k
Stokes Teoremi
∫∫
C
F dr = ∫∫ Curl F n ds
S
F71
Diverjans teoremi.
∫∫
S
F n ds = ∫∫∫ ∇f dx dy dz
D
F81
edilecek fonksiyon eksik yazilmis veya yazilmamis. integralleri Stokes teoremini kullanarak yazin. (521, 534)
Ornek Sorular
1) Asagidaki islemleri yapin (122-125 arasindan )
2) Asagida istenen grafikleri cizin (131-136 arasindan)
3)r(t)=... egrisi uzerinde t=.. dan t=.. re kadar f(x,y,z)=...
integralini hesaplamak icin gerekli integralleri yazin. ( 141-
161 arasindan)
S
Çözüm : P(x,y)=y2-6x, Q(x,y)=2xy+2, olduğundan F51, b215
Py(x,y)=2y, Qx (x,y)=2y, Py=Qx
Dolayısıyla integralin degeri yoldan bagimsiz 412) S yüzeyi y = x2+2z2 paraboloidinin y=2 ve y= 6
F32,F33, b198 düzlemleri arasında kalan parçası olduğuna göre
----------------------- -----------------------------------------
271) TH1168 soru 1 I = ∫ x + y + z ds integralini hesaplayınız.
272) TH1168 soru 2 S
küresinin üst yarisı olsun. Bu yüzeyin normali kürenin dışına Soru 7,8,9,10, 11, 12,13,14,15
556) TH1220 soru 16
doğru yönlendirildiğine göre I = ∫ Curl F n ds integralıni
S
hesaplayınız.
F71, b222. NOT: Cevaplarinizin sonuclarini sorularin hemen altindaki
dikdortgene yazin. Yaptiginiz hesabi daha sonraki boslukta
457) S yüzeyi z = 1 - x 2 + y 2 konisinin xOy düzleminin acikca yazin. okunakli olmayan yazilar
üst tarafında kalan parçası olduğuna göre degerlendirilmeyecektir.
F(x, y, z) = (e5x sin y) i + (e3x cos y - z)j + y k vektör alanının
S nin sımr eğrisi üzerindeki integratini hesaplayınız, n
normali koninin dışına doğru yönlendirilmiştir.
F71, b223
F71, b222
Diverjans teoremi.
541)ÖRNEK : F =xi + 2yj +3zk vektör alanının
x 2 y2 z2
+ + = 1 elipsoidi üzerindeki integralini
a 2 b2 c2
hesaplayınız.
F81, b225