Cilat jane veqorit shquese te Sistemit Ekonomik- qdo sistem ekonomik karakterizohet me disa

veqori shquese, nder to me shquese jane:Dinamizimi,Liberalizimi,Komplesiteti.Ne kushtet e zhvillimit

bashkohor te economies se tregut fleksibiliteti gjersisht nevoja e sistemit qe te jete i hapur eshte
komponente e domosdoshme.Nder elemmentet me te rendesishme te sis ekonomik eshte Sistemi
Financiar. High Trade- dy sistemet me te njohura,te cilat me se shumti jane te perdorura ne
rangnimin e obligacioneve jane Moody’s dhe Standard&poor’s. Ne te dy sistemet e vlersimit
nocionet High Trade do te thote nje rrezik i ulet i kreditimit, me fjale te tjera High trade tregon nje
propabilitet te larte te aftesis se pagesave te emituara te obligacionev te ardhmshme. CAMP- Kjo
metod ka pordorim te gjer prandaj trajtimi ne veqanti e kesaj metode ka per qellim te tregoj se si
llogaritet elementi kyq i kesaj metode i cili shenohet me B1, nje nga supozimet kryesore te kesaj
metode eshte ai se ne treg dominojn invesitoret qe nuk jan te prirur per rrezik e te cilet praktikojn
diversikimin optimal te protokolit duke balancuar pritjet e tyre,gjithashtu supozohet se ne tregu
eshte operator efficient i informative, qdo informate e re ndikon ne te ardhurat e ndermarrjes.
Asosacionet Kreditore- keto asociacione kulmin e perhapjes se tyre e kishin rreth viteve 60-70 sepse
trendet e atehershme ishin te orientuara per gjetjen e menyrave te sigurimit te fondeve per
financimin e furnizimeve shtepijake. Asocionet Kreditore dhe te kursimeve tek mjetet e nevojshme
zakonisht permes mbledhjes se depozitave dhe kursimeve ne llogarin e qytetarve qe mbajne ne
librezat e kursimeve dhe depozitat e afatizuara. Pse deri ne vitet e80-ta nuk ishte zhvilluar tr.fin ne
europ- per kete jane dhene shum pergjigjje nga shum autore, keshtu La Porta thoshte se kjo ishte si
pasoje e vetme ligjore egzistuse, ndersa Stalz dhe Williamson thoshin se kjo ishte pasoje e shkences
kulturore te religjionit dominues. Institut.kontraktuese fin- jane ndermjetes financiar te cilet per
nje qmim te caktuar nepermjet nje kontrate sigurimi e qe misherohet me polisen e sigurimit,do te
beje zhdemtimin e pales se siguruar ne raste te fatkeqesive te cekura ne sigurim.Inst.k.f jane:
shoqerite sigurimit te jetes dhe pasuris dhe fondet Investive. Certifikatat e Dispozitave- jane leta me
vlere afatshkurte te emituara nga bankat apo kursimoret e cila tregon se nje shume e caktuar e
parave ka qene dhe eshte e depozituar ne instucionet perkatse depozituse.Keshtu qe banka i paguan
depozituesit per shumen e depozituar perms kamatave te caktuara ne certificate.CD-të mund të jenë
te bartshme dhe jot e bartshme. Sipas Standard&Poor’s obligacionet me rrezik te ult- Obli. e
ranguara me rrezik me te ulet te kreditit,sipas moody’s jane te paraqitura me shkronja Aaa ndersa
sipas S&P me AAA. Per obligacionet e ranguara me shkronjen (a) te trefisht (Aaa ose AAA) sistemi
Mood’y dhe S&P thone se ato do te jene instrumente financiare te borxhit te dores se pare.
Ekonomia e qellimit sipas Derzifikiimit Financiar- tregon se protofoli i rrezikut korelativ do te
reduktoje paqendrushmerine e pergjithshme te protofolit ne menyra te ndryshme. Shembull
hipotetik per ofertimin e te drejtave ne perparsi te aksionev- Deri sa qmimi parapagues
eshte 2 euro,kapitali qe I nevojitet nderrmarrjes vlersohet se eshte 100000 e. Ne kete rast mund
ta vlersojme nr e aksioneve qe nderrmarrja duhet ti emitoje. Na=100 000/2=50 000 aksione sa
te drejta do tu ndahen aksionarve veq e veq kjo varet nga nr I tersishem I aksioneve te emituara
kjo mund te percaktohet perms relacionit:Numri I te drejtave (ND)= Nr I aksioneve te vjetra
(NaV)/Nr I aksoneve te reja (Nar)nese nderrmarja kishet 200 000 aksione te vjetra ateher ne
kete rast nr I Te drejtave te domosdoshme per blerjen e nje aksioni do te jete: Nd=Nav/Na=200
000/50 000=4 kjo do te thote se pronari per blerjen e nje aksioni te ri duhet ti shfrytezoj 4 te
drejta. Rregullacioni Britanis se madhe- Deri ne fillim te vitev 80 rregullacioni ne Britani ka qene i
orientuar ne mbrojtjen e sis. financiar nga mashtrimet dhe punet e liga.Funksioni i rregullacionit te
tregjev financiare eshte i njohur si sistem i tundjes se kohes dhe shkeljes se syrit qe reflekton sjelljen
e ndermjetesve bursore.Rregullacioni ne Britani ka pasur ndryshime te medha ne vitin 1986 dhe me
qense kishte permasa te mdha ai u qujt si ‘’Perplasje e madhe’’ te gjitha keto ndryshime sollen deri
te proceset Derrugulluse,Liberalizimi i ankesave ne tregjet britanike dhe ne qasje te njejt te britanis
ne tregjet nderkombtare me permasa Evropiane dhe botrore. Fondet e mbyllura-Japoni- qellimet
dhe strategjit e fondeve te mbyllura dallojne nga fondet e hapura.Ne fondet e hapura invesitoret
nuk kane te drejte ti terheqin fondet e tyre se paku per dy vite,ndersa fondet e mbyllura kane afat
maturimi 5vite me çrast fondet shuhen kurse mjetet u shperndahen pronarve.
Obligacionet ne SHBA- Oblig. me te njohura te qeveris Federale te SHBA-ve jane: a)Ob.Afatshkurtra
te Thesarit me afat maturimi prej 13 javesh, 26 javesh dhe prej 1 viti vlera nominale e tyre sillet nga
10 000 dollare deri ne 100 000 dollare. b)Notat dhe Obligacionet e n afati i maturimit te te cilave
eshte me i gjate se i obligacioneve afatshkurta te thesarit nga 1 deri 7 vjet (notat)dhe nga 7 deri 30
Vjet (bonat)Vlera nominale e notav sillet 1.000 dollare e maximumi deri 1 mil. C)Obl.e kursimit jane
letra me vlere qe u ofrohen vetem invesitorve individual dhe organizatave joprofitabile. Keto sjellin
kamata fikse ndersa paguhen 2 her ne vit. Aksionet- ne pergjithesi invesitoret u qasen tregjeve te
kapitalit aksionar me kenaqesi te veqant sepse aksionet kane ate raport te rrezikut dhe te ardhurave
qe i bene pjese strukturore te deshirushme te protofolit financiar te tyre.Instrumentet e kapitalit
aksionar paraqesin raporte pronsie sepse jane nje nga segmentet e pronsis se nderrmarjes nuk
ofrojne aq siguri si ofrojne obligacionet por kjo kompenzohet me mundesin e perfitimeve kapitale
me te medha. Bursa e Londres- daton qysh nga viti 1773.Ajo eshte e formur koh pas kohe mirpo
reformimin e fundit e ka perjetuar me 1986 me BIG BANG i cili tejkaloj disa nga shablonat tradicional
te tregjev financiare. Ne vitin 1990 ne LSE ishin te listuara rreth 2035 kompani vendore ishin1484
ndersa 551 te huaja.Kjo shifer nuk ka ndryshuar ndjeshem as sot keshtu qe LSE-ne e rendit ne bursat
me te medha per nga nr i kompanive te listuara. Objektivat e Politikes Monetare- Ne shum vende
qellimet e politikes monetare jane te njejta: Shtimi ekonomik jo inflatore,me nje nivel te larte te
punesimit, ku duhet te merret parasysh gjithesesi bilanci i pagesave. Ne kete formulim te
objektivave ka vend per dallime ne thekse sepse disa vende kane prirje me shum conform e
strukturen sektoriale te ekonomise per nje nivel me te ulet te inflacionit dhe te papunesis si psh ne
shtetet e bashkura ne japoni dhe vende tjera. Emertimi primar i obligacionev- kryhet perms
kontrates per kreditim sikurse per qdo leter tjeter me vlere qe emitohet nga eminentet dhe per
obligacionet egzistojne dy Tregje:Primar,Sekondar.Ne britanin e madhe per emisionin e letrave me
vlera eshte Banka Qendror. Forma me e thjeshte e emisionit Primar eshte ofrimi ne shitje i
obligacioneve me qmime fikse kjo nenkupton shpalljen ne gazet te thirrjes per regjistrim te
drejtperdrejt permes aplikimit. Kontratat Forward dhe Fjuqers- Kontratat FORWARD jane
marrveshje ku nje pale pajtohet ‘’te blej’’ ndersa pala tjeter pajtohet te ‘’shes’’ po te njejten gje ne
kohen e paracaktuar ne te ardhmen.FJUQERSAT jane instrumente financiare derivative likuide dhe
kane nivel me te larte te likuiditetit se Forvardet.Te Fjuqersat dergimi i mallit lidhet per date fikse
siq eshte te Forvardet por lidhet per muaj kur do te behet dergesa.Permes kontrates Fjuqers
blersit vendosin me heret qmimin e blerjes se mallrave ne te ardhmen. Plani Aksional 1999-2005-
.Ne maj te viti 1999 keshilli i europes publikoj planin aksional te sherbimeve financiare qe kishte te
bente me nje seri prej 42 iniciativave publike te nderrmara per te siguruar nje integrim te plote te
tregjeve te paras dhe tregjeve te kapitalit,deri ne vit 2005.Ky plan aksional ishte vendimtare per
funksionimin e sukseshem te tregjev financiare ne te ardhmen, ishte vendimtar per shtimin dhe
Stabilitetin e Bashkimit Evropian. Cilat jane tri nivelet e hipotezave te kompanit investive- Me fond
te hapur, me fond te mbyllur, truste te bashkuara. Letrat komerciale- Jane deftese borxhi
afateshkurte te pasigurta,te emituara ne tregun e hapur te paras ne tregun e letrav me vlere
afateshkurtur. Pra letrat komericale nuk jane letra te siguruara apo te garantuara. Siguria e pagimit
te tyre bazohet ne shkallen e late te besimit te emitenteve te cilet kane emer, nam dhe suksese
tashme te deshmuara dhe te njohura publikisht. L.Komerciale kane nje maturitet te fiksuar prej jo
me shume se 270 dite.Letra Komericale zakonisht shitet ne nje zbritje nga vlera nominale,dhe mbart
norma me te larta interesi se sa obligacionet.Norma e interesit luhatet me kushtet e tregut por jane
zakonisht me te ulte se normat e bankave. Qka jane obligacionet me kualitet teper te larte- jane ato
te cilat kane shkallen e rrezikut teper te ulet,me fjale te tjera HIGH TRADE tregon nje probabilitet te
larte te aftesis se pagesave te emiteteve te obligacioneve ne te ardhmen.Obligacionet me kualitet
teper te larte shenohen me (a) dyfish (Aa dhe aa) ndersa me A shenohen obligacionet me shkall te
larte. Depozitat e tranksaksioneve- Depozitat me tu kerkuar jane klasifikuar si depozite
tranksaktive.Depozitat me tu kerkuar respektivisht llogarit e terheqshme me qek nuk paguajn interes
dhe depozituesit mund ti terheqin kur te duan.Norma e rezerves eshte me e larte per depozitet
trasaktive, krahasuar me depozitat jo transaktive.
Rregullimi evolutiv ne sistemin e BE-se- Me 1958 bashkimi europian filloj krijimin e unionit te
doganave dhe qysh ateher e tutje ka levizur vendosmerisht drejt nje qellimi te vetem’’Krijimin e nje
tregu unik’’ por sherbimet financiare nuk e pasuan kete rrugtim sic pritej.Disa nga vendet ne zhvillim
te theksuar te tregtimit intenziv ne europ ishin praktikisht e mbyllura te orientuara kah tregu vendor.
Nocioni i Opcioneve- Opcioni eshte kontrat me te cilen nenshkruesi i opcionit i akordon blersit te
opcionit te drejten por jo edhe obligim qe te blej ose te shes nga nenshkruesi nje aktiv te caktuar me
cmim te specifikar gjat nje periudhe te caktuar kohore. Opcionet jane letra me vlere te derivuar te
cilat per nga natyra e tyre paraqesin te drejta te caktuara.Opcioni i pronarit te saj pra blersit e saj i
jep te drejt te bleje ose te shes nje aktiv te caktuar por nuk e obligon te bleje patjeter.Karakteristikat
kryesore te aksioneve te zakonshme- Emisioni aksioneve paraqet shitje te te drejtave te pronsis,
vleren e aksioneve e percktojne invesitoret, qdo emission aksioneve ndikon ne ndryshimin e
structures pronsore te emitentit, emitenti nuk obligohet ligjerisht qe te paguaj divident, poseduesit e
aksioneve kane te drejten ne vendosje ne korporaten respektive, egziston mundesia qe nderrmarjet
emituese ti riblejn aksionet e tyre te zakonshme, dividend si fitim i aksioneve nuk lirohet nga tatimi
ne fitim. Si percaktohet qmimi i aksioneve fondet e perbashkta- formohet me zbritjen e pasivit nga
vlera e tregut te protofolit te shoqeris se perbashket investuse e ndare me numrin e aksioneve ne
posedim te fondit te perbashket. Fondet investive dallohen varsisht nga qellimi investive- Varsisht
nga qellimet investive dallojme fondet qe investojne ekskluzivisht ne aksione dhe fondet qe
investojn eklusivisht ne obligacione.Disa fonde investojne ne te hyra ne perfitimet kapitale apo ne
shtim-rritje te fondit, per invesitoret te cilet kan deshir te arrijne maksimumin e dersifikimit te
protofolit te tyre egzistojne fondet e indeksuara.Disa fonde investojne vetem ne obligacione me
kualitet te larte te korporates disa te tjera kryesisht ne obligacione me kualitet te ulet. Planet e
pensioneve? (Llojet e planeve te pensioneve)- Planet e pensioneve jane te ndryshme varsisht nga
provoja politike dhe sistemi ekonomik i vendeve respective ne kete sistem ekonomik-politik
egzistojn dy lloj te planeve te pensionale A)Plan-Pensione sipas kontributit te percaktuar dhe B)Plan-
sipas perfitimit te caktuar. Bursat NASDAQ- eshte sistem qe ne shtet e bashkuara e udheheq
shoqata kombtare e ndermjetesve, i cili operon ne tregjet financiare te letrave me vlere e cili eshte
pergjegjes kryesisht per zhvillimin e tregut pemes sportelit respektivisht tregut pertej
banakut.NASDAQ eshte organiat e madhe e cila ne gjirin e saj perfshin 6432 antare qe veprojne ne e
shum se 22000 Lemi. Aksionet Preferenciale- Aks. preferinciale krahas aksioneve te zakonshme jane
instrumente te rendesishme te kapitalit aksionar. Nisur nga permbajtja e tyre ato paraqesin nje
amalgam ndermjet letrav me vlere si instrumente borxhi-obligacioneve dhe aksioneve te
zakonshme. Kjo reflekton faktin se aksionet preferenciale jane te krijuara me qellim qe invesitorve te
tyre tu sjelin te ardhura te mdha kundrejt obligacioneve dhe siguri te madhe kundrejt aksioneve te
zakonshme.Quhen preferenciale sepse pronarve te tyre u sigurojn nje pozicion me te vequar nje
pozicion proferencial per pages e dividentit dhe te drejten ne pjesmarrje ne shperndarjen e aktivit te
korporates ne rast falementimit. Euro dhe sfidat e saj-Euromonedhat dhe eurobanknotat jane futur
ne qarkullim me 1 janar 2002.Euro ishte edhe sot padyshim eshte valut e respektuar botrore.Euro
eshte valut e perbashket e me shum se 350 milion njerzve dhe e nje pjese kruciale e partneritetit
tregtar qe llogaritet gati 20% te eksportit botror dhe me shume se 15%te GDP Botrore.Me euro me
shum se 350 mil qytetare evropoian permes bankes qendrore u lidhen ne jeten e tyre te perditshme.
Ne fakt euro kryen 3 funksione klasike ta paras si mas e vleres si rezerv dhe si mas e kembimit por
euro ishte me shum se kaq me te u hap u shenua nje epok e re e historis se integrimit Europian.
Afati i percaktimit te trustit te bashkuar- trustet e bashkuara kane date te caktuar kur pushojne se
funksionuari kur mbyllen per dallim nga fondet e mbyllura qe nuk kane afat fundor,te percaktuar
kesisoj. Afati i percaktimit te tyre sillet nga 6 muaj per investimet ne instrumentet e tregut te paras
deri me 20vite kur investohen ne Obligacione.
 Aksionet e garantuara- A.e garantuara te cilat jane te garantuara nga ndonje firm tjeter ose nga
ndonje institcion tjeter Financiar per shkak se Aksionet e garantuara bartin rrezik te ulet,ata jane
zakonisht me te shtrejta se sa jo-garantura. Pra behet shitblerja e nje deviz me nje deviz tjeter apo
devizat vendore ne deviza tjera. Nje importues amerikan, zakonisht,nje eksportuesi japonez do ta
paguaje ne jen,ndersa nje eksportuesi gjerman ne euro dhe nje eksportues britanez ne sternila
britanike. Tregu devizor ose percaktimi i kursit devizor- Tregun devizor mund ta definojme si
segment te tregut financiar ne te cilin tregtohet me deviza,qe nenkupton tregtimin me te gjith
kerkesat-detyrimet e arketushme nga huamarrsit dhe invesitoret tedenominuara ne valuta te
jashme. Cilat jane entitet e planit te pensionit- Entitetet te cilat krijojn plane pensionale qe shum
shpesh quhen sponzore te planit jane:A)Etnitet nga Bizneset Privat,qe vepron per punojsit e tyre
b)Entitet shtetrore c)Unione ne emer te antarve te tyre,dhe individe qe japin kontribute per
beneficione pensionale. Krizat sistematike financiare- Deshtimi i dyt i tregut eshte potenciali per
perplasje te bankav dhe krizat sistematike. Bankat jane instucione speciale sepse kontratat
financiare nga te cilat shfaqen huat jollikuide te financuara nga depozitat afatshkurta,krijojne
deshtime potenciale te tregut dhe nevojen per intervenime publike. Opsionet- Dokumente teper te
standardizuara.Ato perbajne keto elemente:1.Cmimin me te cilin aktivi financiar mund te jete blere
ose shitur quhet qmim i goditur -cmimi i opcionit eshte primi 2.daten pas se ciles opcioni eshte i pa
vlefshem quhet date e skadimit 3.llojin e aktivit per te cilin eshte krijuar opcioni. Analiza e
Opsioneve- Opcioni eshte instrument financiar qe paraqet nje kontrat me te cilen nenshkruesi i
opcionit i akordon blersit te opcionit te drejten por jo edhe obligimin qe te blej ose te shes nga
nenshkrusi nje aktiv te caktuar me qmim te specifikuar gjat nje periudhe te caktuar kohore.Opcionet
nuk sjellin obligime dhe te drejta te njejta per te dyja palet karakteristikat e kontratave te Plota:
Opcionet varsisht nga koha kur perdoren ato ndahen ne dy lloje: Opcionet Amerikane qe u lejojn
posedusve ti perdorin nga dita e blerjes deri ne diten e maturimit dhe Opcionet Europiane mund te
shfrytzojne vetem ne diten e maturimit jo me heret. Fuqia e Tregut- Krijimi nje tregu unik ka qene i
favorshem per derregullimet masive qe ndodhen ne sektorin banker ne te gjitha vendet antare te
UE-se dhe per rritjen rapide te ketij sektori. Integrimi nderkombtar shtyjne shumicen e sherbimeve
bankare kah korporatat e medha ose firmat financiare. Tregu me pakic eshte ne te shumten e rastev
treg local vendor per shkak te informacionit asimetrik.Ne disa vende mbeshtetja vendore ka qene ne
gjendje qe te nbrojne ndarjen e tyre te tregut me pakic,e gjith kjo krijon nje treg evropian efiqient
duke harmonizuar interesat e mbrojtjes se konsumatorve dhe pakicat nacionale te mbikqyrjes.
Perparsit e ndermarrjeve qe veprojne ne busat e letrave me vlere- Shtimi,pozita,fleksibiliteti,edhe
shitja e prones. Te metet: ekspozimi ndaj publikut,presioni I invesitorve, dhenja e informacioneve te
besushme. Agjensionet qe punojne me derivate te fjuqersave- Akteriet kryesore te tregtimit me
fjuqersa jane haxheret dhe spekulantet. Haxheret kryejn punen per termine dhe duan qe te
mbrohen nga ndryshimet eventuale te qmimeve te aktivit financiar qe tregtojne. Spektakularet per
dallim prej haxherve pretendojne qe me tregtimin e fjuqersave te ralizojne profit ata blejne dhe
shesin fjuqersa me afat teper te shkurt per dite apo jave duke perfituar nga ndryshimi i qmimeve.
Qka perfshijne minicipal obligacionet- Burim i rendeshishem i obligacioneve eshte ai i cili rrjedh nga
emitimi i qeveris te njesive e te medha administrative siq jane;Qytetet medha ,komunat,distriktet e
shkollav dhe autoritetet e tjera speciale.Ne pretendim te gjitha keto aktivitete permbledhtas quhen
Autoritete Veteqeverisese. Globalizimi dhe nderkomtarizimi ne qka bazohet- paraqet njeren nga
karakteristikat themelore te tregjeve financiare bashkohore, ky trend mbeshtetet ne funksionet
ekonomike te tregjeve te cilat per te siguruar performance te kenaqshme duhet ti sigurojne qe:
1.oferta per capital te jete perafersisht e barabart me kerkesen. 2 .kapitali egzistues te alokohet me
efiqience me me shume saktesi. Pritjet nga fitimi neto- Jane krijuar nje mori modelesh qe
mbeshteten ne pritjet e aksioneve per rritjen e dividentave. Ne keto modele dividenti trajtohet si
kategori qe rritet,si faktor qe shtohet vazhdimisht.
Teoria e arbritrazhit CD,obligacionet(klauzola)e riblerjes- Klauzola per riblerjen e obligacioneve
eshte nje e drejt shume me rendesi e emitentve te obligacioneve.Ndersa nje obligacion i emituar
dhe i shitur nje here eshte i revokushem nese emitenti ka mundesi te ribleje obligacionin perkates
para afatit te maturimit,me cmim te caktuar,qmimi me te cilin emitenti duhet te blej obligacionin
percaktohet ne kete menyre: QoR=(qmimi i obligacionit jo te revokushem)-(Qmimi I call opcionit)
Ofertimi i te drejtave-Perparsit,te Metat- 1.Kjo metod e ofertimit te te drejtave ne perparsi eshte
forme shum e perhapur e emisionit primar te aksioneve te reja. Perndryshe kjo metod perdoret,
perveq emisionit te aksionev Te rendomta dhe gjate emisionit primar te aksioneve preferenciale.
Ofertimi I te drejtave si metod e emisionit primar te aksioneve ka perparsi te theksuara; A)Nuk
shfrytezohen sherbimet bankare investive B)Rritet lojaliteti i pronarve egzistues te aksioneve karshi
Nderrmarjes.c)Eshte shum e pershtatshme per emisione te vogla dhe te ngjajshme. Egzistojne edhe
disa te meta si :A)Ngushtimi i disperzionit te aksioneve te reja ne me shum pronare b)Humbjet nga
mosshfrytzimi I te drejtave per blerje te aksioneve te reja nga pronaret egzistues. Qeshtjet e
aktivitetit bankar europian pertej kufive- Pese qeshtje ose shqetesime relevante Jane:a) Teper
komplekse per deshtim B)Ngrirja e depozitav te siguruara c)Mundesia e disa shteteve qe te
perballen ne mundesin e nxjerrjes d)Efektet difuzive te jashtme. e)Mungesa eventuale e diversikimit
te rrezikut. Qka jane bligacionet me shkall te mesme te kualitetit-Obligacionet me shkalle te mesme
te kualitetit jane ato obligacione te cilat shenohen me (b)trefish. Trustet e bashkuara-Trusti
bashkuar eshte i njejt me trustin me fonde te mbyllura, dallojme ne faktin qe nr i qertifikatave te
pjesmarrjes ne union eshte i fiksuar dhe i pa ndryshuar. Tustet e Bashkuara jane te specializuara per
investime ne obligacione dhe keto si fonde te specializuara ne protofolin e tyre nuk bejne tregtim
aktiv te obligacionev. Ato nuk shesin obligacione per njesi ne fond. Me to mund te tregtohet nne
tregje sekondare sikurs4e me asione te fondeve te mbyllura. Llojet e obligacioneve sipas struktures
financiare- A)Obligacionet e perhershme B)Obligacionet pa kupon c)Obligacionet
konvertibile d)Obligacionet me varant e)Ob.e lidhura me indekse F)Ob.e denomiuara ne dy valuta.
Sistemi financiar-relacoion i lart?Qe bazohet ne treg- Sistemi i bazuar ne relacione funksioon me
mir kur tregjet dhe firmat jane me te vogla,kur mbrojtja ligjore eshte e dobet kur ka pak transparenc
dhe kur inovacionet ne te shumten e rasteve jane me teper permirsimme se sa veprime me efekte
revolucionare.Ky sistem punon me mire ne fazen e hershme te industralizimit,me asete fizik
investive me sistem ligjor joefektiv,me importe te limituara.Ky sistem punon me mir ne ekonomi te
vogla homogjene dhe te mbyllura. Obligacionet konvertibile-Jane ato letra me vlere te cilat nen
kushtet e caktuara blersi i tyre mund ti kembej me lloj tjeter te letres me vlere. Motivet qe shtyn
bankat investive per tu marr me afarizem dhe fushen e mitimit dhe plasmanit te letrav-A)Zgjerimi i
nr te komitetetve perkatsisht zgjerimi i bashkpunimit ne komitetet egzistuese .b) Rujtja e rejtingut te
bankes investuse permes kryerjes se afarizmit ne fushen e emitimit dhe plasmanit te letrav e vlere si
dhe permes pjesmarrjes ne afafizmin e tregut te parave ne kpitalin e tregut dhe ne bursat efektive
C)Realizimi i te ardhurave te knsiderushme ne form te provizionit dhe te ndryshimeve ne kurset dhe
afarizmit ne fushen e emitimit dhe plasmanit te letrave me vlere. Fondet investive?-Trustet e
mbyllura-Per dallim nga fondet e perbashkta, fondet investive te mbyllura kane numer te kufizuar te
aksioneve te emituara ndersa emisionin dhe shitjen e tyre e bejne sikurse qdo korporat tjeter dhe
zakonisht nuk i riblejne aksionet e tyre. Aksionet e fondeve te mbyllura shitet per me teper ne bursa
te organizuara siq eshte New York,Stock Exchange ose ne tregun permes sportelit qmimit e
aksioneve varen nga oferta dhe kerkesa prandaj ato sillen rreth vleres neto te aseteve per nje aksion.
Tregu sekondar dhe si percaktohet qmimi i aksionev- Tregu sekondar i aksioneve paraqet vendin e
takimit te ofertes dhe kerkeses per aksionet tashme te emituara.Ky treg invesitorve u mundeson
likuditetin e investimeve te tyre dhe jane barometer i kontrollit te nderrmarjeve sepse percaktojne
efikasitetin e ndermarrjeve ne ekonomin e caktuar.Nje nga qeshtjet qe lidhet me tregjet sekondar
eshte edhe levizja e qmimeve qmimet levizin ne rend te pare nga kerkesa dhe oferta per to,nga
trendet e pergjithshme ekonomike dhe politike nga vendimet afariste te nderrmarjes etj.Qmimet me
te cilat tregtohen aksionet ne bursa botohen qdo dite ne gazeta ditore dhe ky raportim tregon
kuotizimet ne tregjet sekondare.
Borxhi i kualitetit t’e mesm me qka shenohet- (b)Trefish qe do te thote mundesit jane me te
madhe te pasojave nga kushtet e pavaforshme ekonomike. Fushat kyqe te vendimarrjes te
menaxhmentit te ndermarrjes-A)Kombinimi optimal i financimit me borxh karshi financimit te
Ak.b)Struktura e deshirushme e maturimit te borxhit c)Burimet e preferuara te fondeve te borxhit.
Ofertimi i te drejtave me perparsi si ‘’Stand by Aranzhmant’- .Ofertimi i te drejtave eshte shitje e
aksioneve te reja pronarve egzistues.Nje variant tjeter I emisionit primar te aksioneve permes
ofertimit te te drejtave eshte edhe oferta permes standby AranzhManeve.Me kete variant
nderrmarja emituese siguron nga mundesia e renjes se qmimee te tregut nen qmimin e parapagues.
Kjo arrihet kur behet ndonje arazhman me nenshkruesit e emisionit. Definicionet e tregjeve-Vendi
ku tregtohet me forma te ndryshme te aktivit financiar, Vendi i organizuar ne te cilin takohen oferta
dhe kerkesa per forma te ndryshme te instrumenteve financiare ,Vend dhe hapsir e organizuar ne te
cilen ofrohen respektivisht kerkohen mjete financiare ndersa varsisht nga oferta dhe kerkesa per to
formohet edhe qmimi I tyre, Nje treg shume konkurues i instrumenteve financiare te cilat paraqesin
nje seri te te drejtave te kontraktuara. Plan-Pensionet sipas perfitimit te percaktuar- planet e
sponzorizuara sipas perfitimeve te percaktuara mund te perdorin pagesat e bera ne fond qe te
blejne polisa te pensioneve vjetore nga kompanit e sigurimit te jetes. Planet me benifite te definuara
keshtu jane garantuar plane te siguruara ato qe nuk jan te siguruara quhen plane te pasiguruara.
Cilat jane obligacionet permes te cilave ndryshojn letrat me vlere- Te ardhurat repspektivisht fitmi,
Koha me te cilin parashihet qe kryegjeja te paguhet,Rrrezikun, Trashigimia e tyre. Teoremat me te
rendesishme te analiza e obligacioneve-1)Kur vjen deri te rritja e qmimit te obligacionit vjen deri te
renja e norms se kamates dhe anasjelltas 2)Nese te ardhurat deri ne maturim(Yn)nuk ndryshojne me
kalimin e kohes do te zvoglohet shuma diskontuse respektivisht premia 3)Nese te ardhurat deri ne
maturim(Yn)nuk ndryshojne ateher diskonti ose premia do te zvoglohen e shkall te ngritur 4)Zvoglimi
i norms se kamates me shpejt do ta rite qmimin e obligacioneve se sa qe ngritja e norms se kamates
do zvogloj cmimin e obligacionit 5)Obligacionet me kupon me te madh ne perqindje kane zbritje me
te vogel te qmimit konform me ndryshimin e normes se kamates. Qka eshte fondi i jshtem -Ne bote
jane te popullarizuara fondet e jashme.Keto fonde sponzorizohen dhe udhehiqen nga firmat ose
individet te cilet nuk jane resident ne vendin ku fondet zhvillojne aktivitetin e tyre.Zakonisht jane te
diskoluara ne vendet me tatime te ulta p.sh ne Bahame e Britani te Madhe,Hong Kong,Singapor etj.
dhe ne vende te tjera te ashtuquajtura ‘’Parajsa per Tatime’’ Keto fonde mjetet i plasojne ne tregjet
me te zhvilluara Fin, ne Tokyo Nju Jork Londer por ka raste kur qeverit i ndalojne qytetaret e tyre qe
te investojne ne keto fonde arsyja eshte pengimi i mospagimit te tatimit. Depozitat jontransaktive-
Depozitat e kursimeve dhe depozitat kohore jane depozite jotransaktive.Si rezultat i konkurences sot
ka banka me efekte marketing qe ofrojne norma te ulta interesi ne depozita te terheqshme si dhe si
Hibrid midis depozitave te terheqshme ne qdo koh dhe depozitave te kursimit ky lloj i depozitit
quhet llogari -urdherterheqje e tregtushme.Depoziti kohor qe ndryshe quhet certifikat mbi depozitin
ka afat date fikse te maturimit dhe paguan edhe norme fikse ose te levizshme te interest. Norma
rezerv eshte me e larte per depozitat trasaktive krahazuar me depozitat jotransaktive. Tri mundesi
qe iu jepen aksionareve permes ofertimit te drejtave-1)mund ta shfrytzojn te drejten e tyre.2)tia
shesin te drejten dikujt tjeter.3)te mos e shfrytzojn fare. Trendet Derregulluse- .Ne kohen e fundit
ne shumicen e vendeve te zhvilluara kemi trend te derregullimit sepse jane shfaqur disa kriza
financiare dhe jane ne skene efektet e globalizimit te tregjeve financiare. Trendet dhe pse efektet
jane te ndryshme nga vendi ne vend kane nje emerus te perbashket:Zvoglimin e rolit te shtetit ne
rregullimin e t.Financiare. Marrveshja forward e interesit jane kontrata bilateral te lidhura midis dy
palve per te fiksuar normen e interest per nje shume te caktuar parash,shum per te cilen
kontraktohet marrveshja per nje periudhe kohore te caktuar. Egzistojne dy pale-subjekte ne
kontraten farvard: a)blersi i kontrates i cili kompozohet me para ne dore nga shitsi. Valuta euro dhe
rregullimi i saj- 3.Ne vitin 1989 komiteti per studime te unionit ekonomik dhe monetar ka
rokomanduar ne raportin e Zhak Delorit,tri faza te tranzicionit ne dhjet vitet e ardhshme nje nder
keto tri faza ishte edhe futja ne funksion e valutes euro. Euro banknotat dhe euro monedhat jane
futur ne qarkullim me 1 janar 2002.Euro eshte valute e perbashkete mbi 350 miljion njerzve dhe e
nje pjese kruciale e partneritetit tregtar me permasa botrore qe llogarite gati 20% te eksportit botror
dhe me shume se 15% e GDP botrore .Euro kryen 3 funksione klasike te paras:Mase e vleres,Mase e
kembimit dhe si Rezerv. Akcepti bankar- Akcepti bankar si premtim per te paguar eshte product
financiar i krijuar per te ndihmuar dhe lehtesuar tranksaksionet komerciale. Instrumenti i tille quhet
akcept banker sepse banka akcepton ose e pranon pergjegjsin perfundimtare pagimit te huas per
poseduesin e saj.Invesitoret me te medhenje ne akceptin bankar jane fondet e perbashkta te tregut
te paras dhe antitetet e qeveris komunale. Qka eshte GDP- Bruto produkti vendor (BPV)paraqet
vleren e tregut te te gjitha produkteve dhe sherbimeve te prodhuara gjate nje peridhe te caktuara
kohore:Ky eshte i ndare ne kater kompenente:A)Shpenzimet private per konsum B)Bruto investimet
private vendore C)Blerjet qeveritare te produkteve dhe sherbimeve D)Exsportet neto. Bursat e New
York- Bursat e New Yorkut eshte bursa me e njohur dhe me e madhja ne bote e matur me shprehjen
e kapitalizimit te tregut sot bursa e New yorkut ka 1399 antar aktiv,maksimumi qe ka mbetur
constant qe nga viti 1953 pavarsisht nga rritja e normes vellimit te tregtimit ne te Antarsia ne Bursa
eshte e leverdishme sepse te jep privilegj te tregtimit ne te mirpo keto avantazhe jane te mbulura
me disa komponzime qe duhet paguar per kuota te antarsis qe te behesh antar i burses se new
yorkut duhet te knaqen disa kritare financiare dhe personale te vendosura ne bursa siq jane:Mjetet
neto minimale, fitimet,Kapitalizimet dhe nr i aksionev ne pronsi publike. Shpenzimet e imitimit te
aksioneve ne emisionet primare-: 1)Shpenzimet e diskontimit te nenshkrusve.2)Shpenzimet tjera
direkte 3)Shpenzimet Indirekte.4)Humbjet nga nenvlersimi i qmimit te aksioneve ne emisionet e
para publike 5)Pas ofertimit te pare public qmimet e aksionev te zakonshme rriten 6)ne rastet e
interesimit te shtuar per blerje shtes te aksioneve,si inivacion eshte paraqitur Opcioni i ashtuquajtur
‘’Kpucat e gjelberta’’ 7)Shpenzimet administrative etj. Introdusimi i paras? (Norma minimale dhe
reale)- Obligacionet e shitura te emitura nga firmat ose qeverit dhe te blera nga ekonomit familjare
tani me jane te denomizuara dhe paguajn interes ne para por veshtersit paraqiten kur tentohen te
vlersohet vlera e paras ne masen e gjesendeve qe mund te blehen.Pra egziston pasiguri e vleres se
ardhshme te paras e cila nuk eshte konstante.Te perballura me kete pasiguri huamarrsit dhe
huadhensit tentojne me saktesi optimal qe te bejne dallimin ndermjet norms nominale te shprehur
ne para(Njesia Monetare)dhe norms reale te shprehur ne njesi te gjesenve qe mund te blehen ose te
shiten kur ka inflacion norma nominale do ta tejkaloj normen reale. Kerkesat e obligacioneve- Kemi
lloje te ndryshme te kerkesave te obligacioneve mirpo qe te gjitha keto karakterizohen me dy veqori
shquese: -Per shkak te mundesis se fundit te qeveris qe te shtyp monedha ne sasi te mjaftushme per
ti perballur veshtersit e saj letrat e saj konsiderohen se jane pa rrezik dhe quhen (default-free) dhe
veqoria e dyt e ndar nga shumica e letrave me vlere esht gadishmeria e bartjes.nga totali i te gjitha
letrave me vlere Te cilat jane ne duart e sektorit priivat rreth 85% e tyre jane ne forme te letrave me
vlere te tregtushme medis blersve potencial. Tregu i efiqiences operacional- .Tregu i efiqiences
operacional -3.Tregu mund te jet treg me efiqienc operacionale nese pjesmarresve ne treg qe kryen
tranksaksionet e tyre u ofrohet sherbime me kosto sa me te ulet te mundshme dhe afat sa me te
shkurtur. Emisioni procedural i aksioneve- Procedurat e emisionit primar te aksioneve ndryshon nga
nje vend ne tjetrin dhe kryesisht nderlidhet me rregullativen ligjore egzistuse . Kshtu ne vendet me
treg te zhvilluar financiare emisioni primar i letrave me vler afatgjate eshte nje process shum i
standardizuar qe kerkon zbatimin e procedurave ligjore teper strikte. Permbarimi i tregut te
mbrendshem- Komisioni evropian ka perdorur nje metod te fuqishme te integrimit:Kontrollin vendor
se bashku me harmonizimin minimal te rregullave nacionale.Kjo ishte metod kryesore e krijimit te
tregut te integruar evropian dhe si rezultat I ketij principi ne vitin 1985 komisioni evropian publikoj
librin e bardh per permbarimin e tregut te mbrendshem qe siguronte levizje te lire te mallrave dhe
njerzve te unionit evropian.
Akcionet preferciale konvertibile dhe komulative-Akcionet preferenciale komulative i mbrojne
interest e posedusve te tyre, pa shkeputje kohore. Keto aksione bartin te drejten e pageses me
prioritet te te gjitha dividentave te papaguar nga vitet e shkuara. Akcionet preferenciale jo
jokumulative nuk permbajne ne vehte kete te drejt te rezervuar dividenten e papaguar nuk e
akumulojne si obligim detyrues per ndermarrjen aksionare sepse legjeslacioni ne sferen e tregjeve te
kapitalit aksionar rregullon nje te drejt obligim ne vitin gjegjes kur ndermarrja vendos te paguaj
dividend per pronaret e aksionarve te zakonshem ajo se pari duhet te paguar pronaret e aksioneve
preferenciale. Kontratat opcion te valutave- Per dallim nga kontratat forvard dhe fjuqers, opcioni si
kontrat i jep blersit te opcionit rastin qe te perfitoj nga levizjet e favorshme te norms se kembimit
valuator, por kontrata opcion e valutave e vendos maksimumin e humbjes financiare. Egzistojn2 lloje
te opcioneve per valutat e jashtme: Opcionet ne valuta te jashme dhe Opcionet fjuqers. Struktura
dhe objektivat e fondeve investive- Shembulli i legjeslacionit ne SHBA pasqyron faktin se fondi
investues eshte i strukturuar me bord te drejtorve, me kshilltar pergjegjes per menaxhimin e
protofolit dhe menaxhimin e organizimit te shperndarjes dhe shitjes. Fondet futen ne kontrata me
kompani te specializuara per menagjim te fondeve-kshilltar per menaxhimin e fondev.ne fund
kshilltari merr nje pagese – komisioni qe quhet honorary konsultati, honorary kshilltari. Objektivat e
fondeve investive jane te dhena ne prospektet e fondeve. Objektivat investuese te nje fondi mund te
jene te ndryshme varsisht se a e ve theksin ne te hyrat stabile, ne perfitimet kapitale apo ne shtim-
rritje te fondit ose ndonje fond do ti kombinoj qe te dyja. Motivet per bashkpunimin e bankave- Ne
literature hasen shkrime me shqyrtime nga me te ndryshmet per variacionet e motiveve per
bashkimet dhe perrvetsimet bankare, parimisht vendimi qe te bashkohet ose te pervetsohet nje firm
do te duhej te motivohej nga deshira e rritjes se vleres pasuris se aksionarve te firmes qe pervetson.
Gjithashtu konfliktet vepruse midis aksionarve dhe menaxherve mund te shpiejn deri tek instucionet
ne te cilat vendimi per pervetsim eshte i motivuar nga vet interesi i menaxherve. Egzistojne tri
qeshtje te politikave publike te cilat jane te efektuara nga bashkimet e bankav ne Europ ato
jane:Mbrojtja e invesitorve, Siguria dhe shendeti banker dhe Fuqija e tregut. Instrumentet
financiare-Me nocionin instrumentet financiare perfshijn te gjitha kerkesat e tregtushme pa
veshtiresi me kete definim me tregtim pa veshtirsi nenkuptojme kur pronari i kerkeses ne fjal mund
ta shes ate pa vones te paarsyshme me qmim me te cilin ai ose ajo ka menduar ta bleje te njejten
kerkes ne te njejten dit te mbyllur.Ofertimi i pergjitheshem publik i emitimit primar te aksionev -
Oferta e pergjithshme publike eshte menyra me e perhapur e me e shpejte e emisionit primar te
aksioneve e cila ralizohet permes bankav investive dhe bankav nenshkruse te cilat ofrojne sherbime
rreth pergaditjes se emisionit ato japin kshilla e nenshkruajn emisionin e ndihmojne ne percaktimin
e qmimeve e marin mbi vehte rrezikun bejne shperndarjen ndihmojne ne marketing dhe aktivitet
publiciteti e te ngjashme.Arsyet per perdorimin e klauzoles per riblerjen e obligacionev a)Mundesia
e parashikimit me te sakte te normave te kamates.b)Lehtesirat tatimore e rrjedhin nga dallimi midis
normave tatimore per firmat emituese te obligacioneve dhe ngarkesat tatimore. c)Shtimin e
fleksibilitetit financiar dhe mundesia e financimit te projekteve te reja investive d)Me qellim te
zvoglimit te rrezikut qe vjen nga financimi permes emitimit te letrave me vlere. Karakteristikat
kryesore te instrumenteve financiare jodepozitare-Eshte ajo se ato deri te mjetet e tyre mundesojn
kryerjen e aktivitetev biznesore nuk vijne permes mbledhjes se depozitave nga publiku dhe
instucionet tjera financiare dhe jofinanciare per kete e bejne nga komisionet dhe nga investimet e
tyre. Harmonizimi i rregullave te BE- Perparimi i dukshem ne harmonizimin e ligjeve qe mbulon
veprimet bankare u arrit ne vitin 1977 me miratimin e directives se pare bankare per kordinimin e
ligjeve te rregullave dhe masave administrative qe kan te bejne me aktivet e instucioneve kreditore,
kjo dedektiv krijoj mundesin e kontrollit te mbrendshem vendor, pergjegjesin per mbikqyrjen e
instucioneve kreditore qe veprojne ne dy apo me shume antare te EU-se bartin gradualisht nga vendi
nikoqir te vendi prej nga vijn bankat gjegjse kjo direktiv ishte hapi i pare drejt harmonizimit te
rregullacionit dhe ishte nje program i pergjitheshem i cili krijonte rregullativa tjera te reja te cilat
jane adoptuar ne vitin 1987.
Swapet e valutave- Swapet e valutave ne te vertet jane pako te kontratave forvard te valutave,me
nje perparsi se keto pranojne mbrojtjen nga rreziku afatgjate i kembimit dhe jane me efiqiente gjate
tranksaksioneve ne tregun devisor te kembimit dhe te tregtimit te valutave te jashtme. Cilat jane te
drejtat nga posedimi i aksioneve-A)e drejta e votes b)e drejta ne dividend c)e drejta qe aksionaret e
tanishem te nderrmarjes te kene perparsi qe te blejne aksionet e reja d)e drejta ne qasje ne librat
afarist e)e drejta ne rast bankroti f)e drejta ne transfere. Cilat jane Aktivitetet nga te cilat gjeneroja
te ardhura bankat investive -A)Ofertimet publike te letrave me vlere b)trektimi me letra me vlere
c)Plasmanet private te letrave me vler d)sigurimi i aseteve e)shkrirjet dhe pervetsimet f)Veprimet
bankare merkante g)tregtimi dhe krijimi i instrumenteve per kontrollin e rrezikut h)Menaxhimi i
parase. Oferta e paras- Aktiviteti kryesor i gjdo banke qendrore,eshte qe te kontrollojj shtmin e sasis
se paras ne qarkullim. Agregatet kryesor monetare jane –Bazat monetare qe eshte e barabart me
qarkullimin e monedhes jashte bankave plus kerkesa depozituese te bankave komerciale ne FED.M1-
eshte e barabarte me bazen monetare plus kerkesat e dopozitave ne bankat komerciale qeqet e
udhtarve dhe depozitat e tjera te pagushme.M2-eshte i barabart me M1plus kursimet dhe depozitat
afatshkurta. M3eshte i barabart me M2 plus depozitat afatgjata dhe instrumentet e tjera te sigurta
afatshkurta. L-eshte e barabart me te gjitha asetet likuide duke perfshir M3 bonat e kursimit dhe
letrat komerciale. Cilat jane mangsit e financimit me obligacione-A)borxhi paraqet nje obligim fiks
B)Efekti me i madh financiar i borxhit me norme e dividentit qe u dedikohet pronarve te kapitalit
aksionar pasoj kjo qe i ngrit shpenzimet e gjith mbarshme te kapitalit te firmes C)borxhi zakonisht ka
afatin fiks te maturimit D)borxhi paraqet obligim afat gjate i cili me vehte bart nje rrezik relative
E)konditat e finanicimit me instrumenta borxhi jane me te ashpera per shkak te afatit te maturimit, i
cili eshte me i gjate per dallim nga financimi me instrumente afatshkurta dhe aksione,F)egziston nje
kufi objektiv ku firma mund te zgjedh rrugen dhe nivelin e financimit te afarizmit te saj me borxh-
obligacione. Eurosistemi- .Eurosistemi perdoret si nocion i cili i referohet bankes qendrore evropiane
dhe bankav qendrore nacionale te vendeve antare te cilat kane adaptuar euron si valut te tyre
Nacionale.Euro sistemi eshte nje bank qendrore e veqant nje bank speciale.Euro sistemi vepron
mbrenda kornizes ligjore te dizajnuar nga EU-ja nderkaq eshte i perbere nga tre entitete te
ndryshme Ligjore dhe gjeoGrafike a)Autoritetet Nacionale b)ECB-ja qe eshte pergjegjse per Politiken
monetare c)BE-ja qe esht pergjegjse per rregullacionin ligjor. Kushtet qe duhet plotsojne kompnit
per antarsim ne NYSE- Qe te behesh antare e burses ne New Yorkut duhet te knaqen disa kritere
financiare dhe personale te vendosura ne bursa siq jane:Mjetet neto minimale , fitmet, kapitalizimet
dhe nr i aksioneve ne pronesi publike,pastaj vendi ne bursa duhet te blehet nga antaret tanishem.
Planet e pensioneve dhe si ndahen ato- Plnai pensional eshte nje fond i cili krijohet per pagimin e
perfitimeve pensionale. Pra eshte nje shoqeri, nje kompani financiare e cila grumbullon contribute-
me pagesa javore ose mujore nga individ a subjekte biznesi ng ate cilat do te paguhen pensionet e
tyre apo te puntoreve te tyre. Planet e pensioneve jan te ndryshme varesisht nga pervojat politike
dhe sistemi ekonomik i vendeve respective. Ne kete sistem ekonomiko-politik ekzistojn dy lloje te
planeve pensionale: plan- pensione sipas kontributit te percaktuar dhe Plan- sipas perfitimit te
percaktuar Bursa e Amerikes (amex)- 1.Bursa Amex eshte bursa e dyte ne SHBA por dukshem me e
vogel perball NYSE. Ne amex tregtohen dikun 950aksione te zakonshme dhe preferecial qe perben
reth 7%-8% te vellimit te tersishem te te tregtimi krahasuar me Nyse-ne, ndersa dikun 4% krahasuar
me tere bursat e letrave me vlere te ShBA-se. Klasifikimi i obligacioneve sipas structures dhe
emitenteve- a) letrat shtetrore me vlere te cilat i emitojne qeverit si dhe institucionet (nivelet) e
ndryshme shteterore b) Letrat me vlere te cilat i emitojne ndermarrjet dhe subjektet tjera
ekonomike. Fondeve investive ne Britani- . Ne britani te madhe fondet investive paraqiten ne dy
forma; -unit trust , jan te ngjajshme e fondet te hapura ne shba -invesment trust jan te ngjajshme e
fondet e mbylura -karakteristik kryesore e ketyre fondev investive eshte vellimi madh i inestimev ne
aksione ,ndersa investimet me obligacione dhe instrumente finaniare te tregut te paras jan fare te
vogla madje te paperfillshme.
Fushat kyqe te sistemit financiar- A)TE mbledh kursime te reja,te krijuar vullnetarisht ,Dhe ti
dislokoj ato per perfitime me te larta: B)Te monitorj efektin e perdorimit te kursimeve,te
materializuara ne active fizike , finaniare dhe humane dhe njokohsisht te diciplinoj menagjeret dhe
pronaret e aseteve per pordorimin e kursimeve te mehershme nese rezultatet e arritura
konsiderohen si jo adekuate me pritje. c)Funksionimi fundamental i sistemit financiar esht te krijoj
dhe menagjoj sistemin e pagesav sistemin e likuditetit dhe shlyrjes se borxhev me qellim qe te
egzaminojj pordorimin e resursev financiare njerzore dhe reale dhe te asistoj ne ndarjen e punes.
Karakteristikat te financimit te obligacionev-Aktivitete e pothuj te gjitha ndermarrjev ne biznes
kerkojn nga ato qe te mirmbajn protofolin e aktivit te vet i cili mund te jet ne form te aktivit real-te
prekshem dhe aktivit financiar. Ne rastet e ndermarrjev te vogla jo koporative dhe kompanive
private ne pronsi individuale fondet e nevojshme mund ti sigurojn direct nga akumulimi i kursyer nga
vet pronaret ose nga huat e bankav.Varsisht nga rrita e tyre shum nga keto firma ne nje koh te
volitshme,u drejtohen tregjeve te letrav me vler per te sigurar kaptal shtes me qellim qe ti shtojm
asetet e tyre financiare .Burimet afatgjata te financimit permes imitimit Te obligacionev apo permes
emitimit te aksionev Duhet te jen ne kornizen e politikes financiare te Ndermarrjes , udherefyese ,e
menagjimit te ndermarjes . Tregjet permes sporteleve -Jo te gjitha aksionet tregtohen ne vend-tregj
qendrore nje numer i madh i aksionev me pak te rendesishme , tregotohen ne tregjet
permes sportelit (otc market) keto jan tregje pa vend treg qendror .shtylla qendrore e tregut OTC
jane dileret te cilet jan te gatshem ti caktojn qimimet e ofruara dhe te kerkuara per aksione me te
cilat ata krijojn tregun me qe rast qendrojn te gatshem te egzekutojn se paku nje cikel lotesh, me
qmime te kuotizuara qe qdo koh ne vitet e fundit tregu OTC ka shenuar ekspansin te madh ne
krahasim me bursat e centralizuara. Regullacioni ligjor ne gjermani-.Ne Gjermani banka qendrore ka
rol te rendesishum dhe autonomi te lart neper rregullimin e tregjeve finaniare Ky regullacion ka ne
fokus orjentimin e rregullimit formal te emitimit te letrave me vler dhe afarizmin e bankav. Te gjitha
kompanit qe emitojn letra me vler (aksione) periodikisht ne qdo 6ose 12 muaj jan te obliguara qe te
japin raporte periodike per afarizmin dhe financimin e tyre. Qka ka than Karl Farstenberg -Ai
thoshte ‘’aksionaret jane njerz trollak dhe te pacip –trollak Per shkak se ata ua japin parat e tyre
dikujt tjeter pa nje kontroll efektiv se me von qka ky person bon me keto para dhe te pacip sepse ata
kerkojn dividend si shperblim per marrezin e tyre’’Sistemi i votimit sipas sistemit komulativ -Ne
sistemin komulativ numri i votav percaktohet nga numri i tersishum i aksionev duke shumzaur kete
numer me numrin e menagjerve qe zgjdhen Shembull nje ndermarrje deshiron ta zgjedh stafin e saj
prej 5vetesh per keto 5 vende menagjeriale konkurojn12 kandidat potencial te cilet perfaqesojn
interestat e aksionarve qdo aksionar disponon me nje llot prej 100aksionesh. Ne shembullin ton ,
numri i votav per qdo aksion do te ishe100X5=500vota keto vota aim und tja jep qe te gjitha 500vote
cilidokandidat nga 12 sa konkurojn, ose ka mundsi qe ti ndaj votat e veta ne disa nga konkurset prsh;
300vota per nerin 100per tjetrin e keshtu me radh. Euroobligacionet dhe obligacionet e jashtme -
Euroobligacionet jane obligacione te cilat emitohen dhe me te cilat tregtohen ne disa qendra
financiare,njekohsisht.Paraqitja e tyre koinsidohet me paraqitjen e tregut te Eurodoll arve ,ku
tregtohet me dollar amerikan , jashte teritorit te Shba veqmas ne Europ.Euroobligacionet jan lloj i
veqant i obligcioneve spese ato njokosisht shiten ne disa vende,kunder faktit se qendra e
tranksaksionev ne te eshte londra. ObLIGACIONET E JASHTME lajmrohen ateher kur emitentet e tyre
i shfrytzojn tregjet e vendeve te tjera per shitjen e tyre sepse Ato jane me te lira ose per benificione
e arsye te tjera duke siguruar me kete menyre bledhjen e kapitalit ne tregjet e jashtme. Funksionet
nga segmentet kryesore te tregjeve te kapitalit-Tregu i kapitalit ushtron dy Funksione: Funksioni i
pare i tregut te kapitalit kryhet ne tregun primar aty ku behen emesionet e reja te kapitalit.Funksioni
i dyt i kapitalit ushtrohet ne tregjet sekondare te letrave me vlere te cilat kan qene te emituara me
pare.-Karakteristikat kryesore e instuvioneve financiare jo depozituse eshte se ato deri te mjetet e
tyre qe mundesojn kryrjen e aktivitetev biznesore nuk vijn permes mbledhjes se depozitave nga
publiku per kete,e bejne nga komisionet dhe investimet e tyre.
Institucionet financiare jo depozitare- karakteristike e tyre eshte se ato deri te mjetet e tyre qe
mundesojn kryrjen e aktiviteteve biznesore nuk vijn permes mbledhjes se depozitave nga publiku
por kete e bjen nga komisionet dhe investimet e tyre. Nocioni dhe rendsia e instrumentave
financiare te pronsis- Ne pergjithesi invesitoret u qasen tregjev te kapitalit aksionar me knaqesi te
veqant sepse aksionet kane at raport te rrezikut dhe te te ardhurave qe i bejne pjes strukturore te
deshirushme te protofolit financiar te tyre. Instrumentet e kapitalit aksionar paraqesin raport
pronsie sepse jane nje nga segmented e pronsis se nderrmarjes ,nuk ofrojn ate siguri si ofrojn
obligacionet per kjo kompenzohet me mundesin e perfitimeve kapitale me te mdha dhe shtimin
edividentit.Egzistojne dy lloje te instrumenteve financia -Aksionet e zakonshem dhe Aksionet e
preferuara. Parakushtet me te rendesishme per procesin e emisionit primar te aksioneve jan:
zhvillimi i tregut te kapitalit ne nje nivel te caktuar, ofrimi i efektshem i sherbimeve te institucioneve
dhe ndermjetsuesve financiar, aprovimi i kornizes ligjore te kontabilitetit dhe procedures kontabel
per valorizimin e lukuiditetit te subjekteve pjesmarrese ne systemin financiar te nje vendi dhe te
ngjajshme.Ekonomia e qellimit e bazuar ne kosto- Efiqencia ne uljen e kostove te arritura nga
ofertimi i nje game te gjere te produkteve ose shperbimeve konsumatorve te shumt. Kursi i
kembimit- Kursi i kembimit mund te definohet;qmimi I nje valute i shprehur ne nje valut tjeter.Pra
kursi devisor paraqet se sa njesi montare te nje valute duhet te dhene per ta blere nje njesi tjeter
valutore kursi i kembimit mund te percaktohet ne menyr direkte dhe indirekte -Kursi i percktimit ne
menyren Direkte paraqet nr e njesive te valutes vendore qe mund te kembehet per 1 njesi te valutes
se jashme –Kursi i percaktimit ne menyr indirekte paraqet nr e njesive te valutes se jashme qe mund
te kembehet per 1 njesi te valutes vendore.Si quhet emisioni primar i aksioneve dhe qkanenkupton
.Emisioni primar i aksioneve quhet ofertimi i pare publik ofertimi inicial publik nenkupton
tranksaksionin kur ndermarrja behet publike gjegjesisht shendrrohet ne ndermarrje korporative,
emisioni primar i aksionev nderlidhet me shitjen e tyre te pare.Kjo nenkupton menyrat se si
ndermarrjet mund ti emitojn aksionet e tyre me qellim te mledhjes se kapitalit oer financimin e
nevojave te tyre. Ne pergjithesi sherbimet e bankave mund te karakterizohen- A)Veprimet bankare
individuale:Te cilat perfshijne kredit e konsumatorve hipotekat per hua per shtepi banimi punet me
karta krediti,financimi per vetura dhe barka,sherbimet brokere , huadhenjet e studenteve si dhe
sherbimet eorientuara per investime financiare individuale. B)Veprimet bankare Institucionale:
kerkojne me sherbime qe kryhen kur financohen korporatat jofinanciare nga korporatat financiare
C)veprimet bankare globale:Perfshijne nje game te gjere te aktiviteteve qe nga financimi korporativ,
investimet ne tregjet kapitale ne tregjet devizore ne tregje derivate e deri te sherbimet e tjera.
Fondet investive ne Gjermani-Definohen egzistojne dy forma te fondeve Investive: A)Fondet publike
te cilat kryejn punet me nje nr te madh te entiteteve . B)fondet private te cilat jane te rezervuara qe
te punojne me invesitoret instuticional. Menya e percaktimit te kursit te kembimit te dollarit
amerikan-Kursi i kembimit mund te percaktohet ne dy menyra :A)Shuma e dollarve amerikan te
domosdoshem per te marre nje Frang zvicrran respektivisht qmimi i dollarit per nje frang Zvicran.
B)shuma e frangave zvicrrane te domosdoshem per te marre nje Dollare Amerikan ,Respektivisht
qmimi frankut per nje dollar Amerikan. Aksionet e autorizuara dhe te emituara- .Aksionet e
autorizuara paraqesin nr maksimal te aksioneve te cilat ndermarrja mund ti emitoj dhe ky nr nuk
mund te tejkalohet pa ndonje vendim tjeter te ri te menaxhmentit te ndermarrjes dhe pa pelqimet
te aksionarve aksionet e emituara respektivisht aksionet qe gjinden realisht jasht ndermarrjeve
emituese,jane te dalura pra jane ne duar te pronarve te aksioneve tani me te emituara te cilat
tregtohen ne tregun sekondar te aksioneve. Pse quhen fonde te ndersjellta –investimet me fond te
hapur- Quhen fonde te ndersjellta Investimi me fond te hapur sepse nuk kan kufizime ne emitimin te
aksioneve keto fonde te njohura me shum si fonde te perbashkta,te ndersjellta investimi jane te
gatshme ne vazhdimsi qe tu shesin publikut aksione te reja dhe jan te gatshem qe ti riblejne aksionet
qe jane tashme ne qarkullim pra ne posedim te aksionarve me qmim te pershtatshem qmimi i
aksionev me fond te hapura bazohet ne neto vleren e aktivit per nje Aksion.
Qka paraqet informimi asimetrik-Burimi i pare i deshtimit te tregut eshte informimi asimetrik i cili
mund te shkaktoj telashe ne funksionimin e tregjeve Finan te parregulluara Psh Per shkak te jje dhe
pakuptushmeris se lehte,depozitoret e trajtojn si te kushtushem vlersimin e solvences te Bankes se
tyre. Ne Banka informimi asimetrik mund te krijoj te ashtuquajturin Moralin Hazard. Rregullacioni
ne Japoni - Ne japoni per rregullimin e afarizmit ne tregjet financiare eshte pergjegjesi ministria e
financave.Kjo ministry e bene rregullimin ligjor te funksionimit te tregjev financiare ne menyr direkte
permes ligjeve dhe ne menyr indirekte permes auditimit ,Kontrollit te afarizmit te te gjitha
instucioneve financiare si dhe antarve te listuara ne bursen e Tokios dhe ne Bursa te tjera. Bursat-
Nocioni Burse ‘’nderlidhjet me familjen belge VAN de BORS cila jetonte ne qytetin brizh(ne
belgjike).Ne lokalin e tyre afarist qysh ne shekullin XVmblidheshin tregtaret dhe aty kontrakttonin
punen nga me te ndryshmet.Fillimi i shekullit XVIII karakterizohet me nje mori skandalesh dhe
dredhish financiare ne shum vende.Veqohen dy skandale financiare shume te perfolura ne literature
financiare ne Franc dhe ne Angli.Bursa para se te gjithash eshte e fekuentuar nga persona te
vemendshem per biznesin e tyre dhe jan te njohur mir me detajet e tyre,por ata jan te pakten ne nr
te cilet kan Njohuri te mira nga ekonomia politike prandaj i kushtojne kujdes financiar si subject i
shkences.Bursat me te njohura ne bote jan ne SHBA Londres e tokyos e fankfurtit. Plani pensional
sipas kontributit te percaktuar- Ne plan-pensionet sipas kontributit sponzori i planit ka pergjegjesi
vetem per percaktimin e kontributit te veqant brenda planit,ne emer te pjesmarrsve te kualifikuar
dmth ne emer te pensionisve.Shuma e kontributeve te dhena e shte e qart e percaktuar si perqindje
e pagave ose % e profiteve te puntorve spnzori I planit nuk garanton per asnje shume te caktuar te
pensionit.pagesat te cilat do te behen do te terminohen nga porformanca investimeve te fondeve.
Nocioni dhe rendesia e inovacioneve financiare- Ne vitet e fundit kemi nje gam te gjer te
inovacioneve financiare qe kan ndryshuar plotesisht funksionimin e tregjeve financiare. Sipas autorit
VAN HORNE inovacionet financiare definohen si produkte dhe procese te reja te cilat i bejn tregjet
me efiqente ne sensinn operacional dhe ne te berit e tyre me complete.Nder inovacionet me te
rendesishme financiare veqojm Opsionet ,kontrata futures , swap aranzhmanet,obligacionet me
norm levisese te interest , paraja elektronike. Oferta e obligacioneve me perparsi -Tregjet e
obligacioneve per shkak te afatit te gjat te maturimit te tyre dallohen nga tregjet e paras per shum
arsye dy arsyet kryesore se pari ; vetem nje pjes e obligacioneve egzistues maturohet ne qdo nje vit
dhe si kunder pergjigjje vetum nje pjes e vogel perfaqeson emission te ri se dyti pershkak te afatit te
gjat te maturimit egziston dallimi i madh midis tregjeve primare dhe sekondare. Ekonomia qellimet
e saj ne te ardhura- Ekonomia e qellimit bazuar ne te ardhurat-shitje. Shpresa per shitje te kryqezuar
e ndermjetes e produkteve te reja te konsumatoret egzistues permes shitjeve –blerjeve me nje te
ndalur rastet e produkteve te bankave dhe kompanive te sigurimee jan shpesh her te theksuara dhe
teper terheqese. Perparsit e Obligacioneve-Jane:A)Shpenzimet e borxhit jane te limituara ne
shumen e kryegjes dhe kamates e cila ju paguhet posedusve te obligacioneve. B)Shpenzimet e
borxhit jo vetem se jan te kufizuar por lartesia e tyre eshte dukshem me e ult se shpenzimet e
kapitalit aksionar.C)Me financim te kompanis permes obligacioneve ruhet kontrolli ndaj kompanis ne
marrjen e vendimev ne dhe per te : D)Pagesa e kamates dhe te kryegjes per firmen paraqiten ne
bilanc te suksesit si shpenzim t3e afarizmit dhe si te tilla lirohen nga pagest e tatimeve ne keto
mjete. Aksionet e Zakonshme-Fjala aksione te zqkonshme rrjedh nga fjalet ne gjuhen angleze
‘’STOCK AND Shares’’ ne britanin e madhe dhe ne Shba egzistojn dallime ne perdorimin e ketyre
fjalve.Ne britanin e madhe me me teper perdoret termi Ordinary Shares ndersa ne SHBA perdoret
termi CommoStock. Kshtu aksionet e zakonshme quhen te zakonshme sepse pronaret e tyre nuk kan
preference te vequara rreth dividentit ose shperndarjes se kapitalit ne rast te likuiditet tee kapitalit
te korporates, perkunder faktit se ato paraqesin te drejtat pronsie ne korporat. Instrumentet
financiare te pronsis-Egzistojne dy lloje instrumente financiare te pronesis:Aksionet e Zakonshme
dhe Aksionet e Preferuara dallimi kryesor medis ketyre dy formav tekapitalit aksionar qendron ne
shkallen e mundesis se participimit ne cilendo shperndarje te fitimit dhe te kapitalit dhe nje prioriteti
qe ato kane ne kete shperndarje si zakonisht posedus te aksioneve te preferuara kane te drejt ne
dividend fikse perpara pronarve te aksioneve te Zakonshme.
Segmentimi i tregjeve financiare-1.Sistemi perendimor financiar qe i referohet vendeve
industrialisht me te zhvilluara perbehet ne 3 segmente kryesore:Segmentin e pare e perbejne bankat
dhe instucionet e tjera depozituse, segmentin e dyt perfshin organizatat dhe subjektet financiare qe
ushtrojn aktivitetin e mbledhjes se kursimev dhe segmeti i trete paraqet tregun e kapitalit.Dallojme
4 Segmente kryesore ne tregje financiare:Tregjjet e paras,Tregjet e Kapitalit,Tregjet Devizore, tregjet
e Letrave me Vler te Derivuara. Veqorit shquese te euroobligacioneve 1)Nenshkrues te
obligacioneve jane sindikatat e bankave nga shum vende 2)Emisioni i obligacionev behet njokosisht
ne disa vende ndersa dominimi eshte ne valuta te ndryshme Dollar Amerikan Euro Funta Britanik
Jeni Japonz etj 3)Emisionet e obliacioneve ne tregje te euroobligacioneve nuk i nenshtrohn
rregullativave ligjore vetem te nje vendi 4)Forma e tyre e Paregjistruar. Sistemi i zgjedhjes se
menaxhmentit te korporates- Ne zgjedhje te menaxhmentit te ndermarrjes korporative egzistojne
disa metoda – sisteme votimi me te njohura jane: 1)Sistemi i shumices 2)sistemi komulativ 3)Sistemi
i perfaqesimit. Tri qeshtjet qe jane ndikuar nga bashkimet dhe pervetsimet e bankave ne Evrop
cilat jane ato- Egzistojne tre qeshtje te politikave te cilat jane te efektuara nga bashkimet e bankave
ne evrop. Ato jane: Mbrojtja e invesitorve :Siguria dhe Shendeti Bankar : Dhe fuqija e Tregut. Aktivet
Reale- Efekti i gjdo ekonomie eshte krijimi I fondit te kapitalit real ne forme te tokes dhe burimeve
natyrore,ndertesave,invertar,paisjeve prodhuese, produkteve te qendrushme etj pra kemi te bejme
me aktiv real dhe aktiv te paprekshumqe konsiderohet kapital njerzor dhe sistemet organizative te
krijuara nga firmat qeverit etj.Modeli i pergjithshem i aktivit real dhe kerkesave financiare ne
ekonomi e nje vendi sipas modelit amerikan te aporovuara nga bordi I rezervav federale eshte:
Aktivi Real +Aktivi Financiar =Pasivi Financiar+Vlera Neto. Kriteret e listimit te obligacioneve ne
Bursa- Disa nga invesitoret e mdhenje instuticional dhe shume banka investuese ne strukturen e tyre
organazitive e kan ndertuar depertamentin e Analizes se Kreditit.ndersa shum pak invesitor
individual dhe invistitor instuticional (jo te mdhenje) te obligacioneve e kane kete departamet. Keto
ne munges te analizave vetanake preferojn analizat Dhe rangimet e bera nga kompanit te cilat kan
standard dhe kritere te tyre te vlersimit dhe te ragimit te kompanive. Dy metoda te emisionit te
obligacioneve -Jane:1)Emisioni publik 2)Plasmanet private. Emisionet e reja publike inkorporojne
procedura te detajizuara te cilat parashohin, fjala vjen formen e shpalljes, rangimin kreditor te
huamarrsit, vlersimin e kuponit etj. Plasmanet private nenkuptojne shitjen direkte te Instrumenteve
te borxhit zakonisht nje nr me te vogel te invesitorve me te mdhenje. Gadishmeria e firmave
individuale dhe nga kush varet mbrojtja e keshit- 1)Perfitimet e mundshme qe presin keto te kene
nga keto asete ne para. 2)Kostoja opertune gjate pordorimit te parave komponenta kryesore e
posedimeve te parave eshte e njohur si bilanc tranksaksiv me qe aj reflekton tranksaksione qe
pronaret presin te bejne nje te ardhme te afert. Ekonomia e shkalles me brend-.Madhesia e
shitjes do te mundsoj njhjen e brendit dhe shpenzime te marketingut me te vogla per njesi te shitur
kjo esht nje rendesi e veqant strategjike sepse brendi esht i njohur si burim potencial, burim kyq I
perparsive konkoruse ne te ardhmen kur konsumatoret e sherbimeve financiare bejn pazare me
internet me qe rast kan mundsi te gjer zgjedhje te produkteve te ofruar duke qen gjithmon te
ndihmuar nga intgratoret e rinje. Tregu i paras- Tregu i paras paraqett vendin ku takohen oferta dhe
kerkesa per instrumente te borgjit afati i maturimit i te cilav esht nje ose me pas se nje vit. Keto
instrumente financiare i referohen afatit te kthimit te huas dhe quhen instrumente te tregut te
paras ndersa tregu ku tregtohen instrumente quhen treg i paras. Obligacionet Dibencere -.Pronaret
e ketyre obligacionev kan kerkesa si kreditor original ne te gjith asetet e emitenteve qe nuk jan te
regjistruara si garanci per borqe te tjera .keto obligacione quhen dibenqer obligacione. Traktati i
Mastriktit- .Traktatit i mastriktit i viti 1992 i Be-se kishte konfirmuar programet e tregut unik tashme
ishte caktuar objektivi primar i sistemit evropian te bankave qendrore qe ai ishte qe te
Mirmbaj stabilitetin e qmimeve ne kete traktat ECB-se i lihen kopetencat per rregullimin dhe
mbikqyrjen e institucioneve bankare.
Tri sistemet e rangimit te obligacioneve- Dy sistemet me te njohura te cilat me se shumti jan te
perdorura ne rangimin e obligacionev jan;Moody’s dhe Standard&Poor’s .Ne te dy sistemet e
vlersimit nocionet HIGHTRADE do te thot nje rrezik i ult i kreditimit HIGHTRADE tregon nje
probabilitet te lart te aftesis se pagesave te emitenteve te obligacioneve ne te ardhmen ne tregun
amerik jan te njohura edhe te qshtuquajturat Xhank Obligacionet te cilat jan me rangim te ulet.
Definicionet e punve bankare investive -Kompanit investuese bankare veprojn si broker ose diler
me blerjen dhe shitjen e letrave me vler per investitoret te cilat deshirojn te investojn fondet e tyre
.Definicioni i dyte duket se esht me kuptim plot dmth veprimet bankare investive involvojn te gjitha
aktivet ne tregjet kapitale me perjashtim te aktiviteteve me orjentim te shitjeve me pakic sepse
egzistojn firma qe ushtrojn aktivitetin e tyre ne biznesin e sherbimeve financiare te blerjes dhe te
shitjes se letrave me vlere vetum per klientet te veqant ose klientet institucional, por nuk jan te
involvuara ne funksionet e shtimit te kapitalit kto firma quhen firma brokere. Elementet e sistemit
financiar- Sistemin financiar e perbejn shum elemente qe nga instituconet dhe pjesmarsit financiar e
deri te tregjet dhe instrumentet financiare, elementet me te rendesishme te sistemit financiar jan:
A)Trgjet financiare B)Ndermjetsit financiar dhe pjesmarsit C)Instrumentet financiare. Leximi i
raportit nga bursat e obligacioneve- Obligacionet e ranguara me rrezik me te ulet te kreditit sipas
MOODY’S jan te paraqitura me shkronjen Aaa ndersa sipas S&P me AAA. per nivelin e dyt perdoren
shkronajt Aa respektivisht AA ndersa ne nnivelin e Tret perdoren shkronajt A respektivisht A .Per
obligacionet e ranguar me shkronjen (a) te Trefisht (Aaaose AAA). Sistemet MOODY’S dhe S&P thon
se ato do te jen instrumente financiare te borgjit te dores se par (prime) borgji i kualiteti te mesem
shenohet me (b) trefish qe do te thot qe mundsit jan te medha te pasojave nga kushtet e
pafavorshme Ekonomike.Egziston edhe klsa C. Modeli i teoris se Arbitrazhit te qmimeve-Nje model i
qmimit bazuar ne iden se kthimet e nje aktivi mund te jen parashikuar duke perdorur lidhjen mjedis
tij aktivi dhe shum factor te rrezikut te perbashket. Krijuar ne 1976 nga Stephen Ross kjo teori
parashikon nje mardhenje midis kthimeve te nje protofol dhe te kthimit te nje aktiv te vetum permes
nje kombinimi Linear makro-ekonomik te shumt ndryshoreve te pa varura. Tregjet pa vend qendror
te tregtimit-Organizimi i tregjeve te reja ne SHBA dallon nga bursat ne vend -treg qendror te
tregtimit dhe me sistem specalistesh ata njihen si regje pa vend –treg qendror. Tregu i valutave te
jashtme sikurse tregu i obligacioneve ka nje Obligim shum te madh te transaksioneve shitblerese por
nuk ka vend –qendror te tregtimit dhe nuk ka specialist. Shumica e sherbimeve kryhen permes
bankave; ketu gjithashtu egzistojn brokeret. Dy faktoret kyq te tregjeve finaniare pa vend-treg
qendror te tregtimit jane: nr i pjesmarsve ne treg dhe nr i produkteve te ofruara per tregtim. Kpucat
e gjelberta-Ne rast e interesimit te shtuar per blerje shtes te aksioneve si inovacion financiar esht
paraqitur operacioni i ashtuquajtur ‘’Kpuca e Gjelbert’’. Opsion i cili nenshkrusve u jep te drejten te
blejn sasi shtes te aksioneve nga ndermarrja sipas qmimit te ofruar. Opsioni zakonisht ka afat
perdorimi prej 30 ditesh dhe nuk perfshin me shum se 15% te emisionit te ri te aksionev. Planet e
pensioneve ne Amerik-Meqense planet e pensioneve jan aq te rendesishme per puntoret amerikan
kongresi miratoj nje legjislacion gjithperfshires qe rregullonte planet pensionale deri me 1974 ne
SHBA vlente maksima* paguaj si te shkosh' sipas se ciles dhenja e kontributeve per fondin
pensional behej pasi qe i punsuari shkonte ne pension ndersa obligimet aktuale plotesoheshin nga te
ardhurat vijuse. Politika fiskale dhe si esht e nderlidhur ne tregje- Politika fiskale konsiston ne
aksionet perkatse te qeveris qe ndryshojn nivelin edhe perberjen e shpenzimeve publike dhe te
hyrave nga taksat.E tere politika fiskale nderlidhet me tregjet financiare sepse suficiti ose deficit
bugjetor ndikon ne tregun e letrave me vler permes kanaleve kryesore I PARI pason nga fakti se
suficiti ose deficit ne sektorin public normalisht e ndryshojn oferten e letrave me vler te qeveris per
mbajtjen tjeter te ekonomis Kanali I DYT I ndikimeve rezulton nga shkaku se politika fiskale mund te
ndryshoj nivlein e aktiviteti ekonomik ne sektorin privat. Aktivi financiar si ndahet dhe qka eshte-
Aktivi financiar paraqet ‘’anen e majt te bilancit te gjendjes ‘’ respektivisht definohet si ‘’pasqyra e
gjendjes se mjeteve sipas renditjes funksionale’’ aktivi financiar mund te jet I prekshem, Vlera e te
cilit varet nga ‘’burimi’’ fizik dhe jo i prekshum vlera e te cilit paraqet te drejten ne te ardhura ne te
ardhmen.
Unionet kreditore- Unionet e krediti jan nder institucionet me te vogla dhe me te reja depozituese
aspekti i ketyre unik ‘’detyrimi I perbashket’’ qe kerkohet per antaret e unjonit kreditor. qellimi I
dyfisht I unjoneve te krediti eshte qe te ofroj sherbime per nevojat e antarve te saj per kursime dhe
hua. Sistemet financiare ne Amerik- Qe kur shtete e bashkuara jan shpesh te perdorura si prototip i
sisitemit financiar me mbeshtetjen ne treg stuhia e skandaleve te korporatave amerikan ka mundur
let te mirret si argument i fort kunder kti sistemi por ky do te ishte konkluzion i gabuar sepse
perkunder faktit se sistemi financiar amerikan eshte me shum i mbeshtetur ne treg se sa ne te gjitha
shtetet tjera, megjithat ai nuk eshte plotesisht sistem i paster tregu.Cilat jan elementet e prospektit-
Elementet e prospektit (thirja publike per regjistrim dhe blerjet e askionve jan) te dhenat themelore
per emitimin , te dhenat per emisionin dhe politiken zhillimore te emitimit , te dhenat per vendin
dhe kohezgjedhjen e regjistrit , te dhenat elementare bilancore, referencen nga revizoret e
autorizuara nr e vendiimit te organit kompetet te emisionit perkates etj.Dallimi mes ofertimit publik
dhe plasmanet private- Mund te veqohen me disa fjali; 1plasmanet private te obligaioneve nuk
kerkojn procedur te regjistrimit tek organet kompetente. 2.plasmanet private nenkuptojn
marveshje me nje ose me disa investitore me te cilat kontrata mbi kreditin mund te lidhet me leht
dhe me thjesht. 3.kontrata per kreditin dhe per emisione publike jan jashtzakozisht te
standardizuara per dallim nga kontrata per kreditin per plasmanet private. 4.tek plasmanet private
mund te ket kerkesa per kushte me te renda te financimit nga huadhensi nga emisioni public ku nuk
ka kushtezime te tilla . Zhvillimi Historik I Tregjeve Financiare - Rrenjet e para te krijimit te tregjeve
financiare i gjejme para 2000 vjetve ne kohen e perandoris romake.Romaket moren shum pervoja
nga greqia antike rreth paras ndersa ne rome egzistojne nje lloj I veqant i bankierve te njohur si
argentarius te cilet pranojn depozita dhe lejojn hua me kamata te Larta. Bursat e Japonis- Ne japoni
egzistojne 8 bursa te letrave me vlere vetem 3 jane bursa te mdha ne Tokyo Osaka Nayoga ndersa
jane pergjegjes per 99% te te gjitha aktiveve bursore ne Japoni Bursa me e madhe eshte ne Tokyo e
cila fal zhvillimit dhe Investimeve te shumta eshte Ngritur ne nje burs me te rendesishme te letrav
me vl. Pese 5 fazat e BE-se - A)Derregullimi i hyrjes ne tregje vendore nga viti 1957-1973
B)Perpjekjet e ndryshme ndaj harmonizimit te rregullacionit Ligjor nga viti 1973-1983 C)Permbushja
e Konditave per qarkullim te lire te njerzve te mallrave dhete kapitalit ne tregjet e brendshme 1983-
1992. D)Krijimi i nje valute te vetme ne vitin 1999 E)Plani Aksional I sherbimeve Financiar 2001-05.
Bursat ne shba- Ne new Yorku mbetet qyteti kryesor financiar ne bote me bursat me te mdha te
Letrav me vlere NYSE Dhe me nje burse me te vogel te letrave me vler AMEX. Ne new York egzistojne
edhe bursa te tjera me pak te njohura: Ne chikago,Los Angelos,Boston etj .Ne SHBA egziston edhe
tregu financiar pa vend- Treg qendror,pra tregu permes sporteli (OTC) NASDAQ. Strategjit e
tregtimit te opcioneve- .1)Blerja e Call Opcioneve ose shitja e Put Opcionev u lejon invesitorve qe te
perfitojn nese qmimi I Aktivit gjegjesisht rritet 2)Shitja e Call Opcionev dhe blerja e Put Opcioneve
Lejon invesitoret qe te perfitojne nese qmimi I Aktivit te caktuar bie. Regullacioni ligjore i tregjeve
financiare ne SHBA- kryesisht eshte rezultat i krizave financiare te cilat kan ndodhur, kryesisht si
rezultat i krizes se tregut te mallrave ne vitin 1929 dhe te depresionit te madh ekonomik ne vitet
1930. Ligjet me te rendesishme lidhur me rregullacionin e tregjeve financiare ne SHBA jan: ligji mbi
systemin bankar, ligji mbi letrat me vlere, ligji mbi tregtimin e letrave me vlere, d) ligji mbi kompanit
publike holding Kush jan pjesmarresit ne tregjet sekondare te aksioneve? Investitoret (qe investojn
ne aksione), Spekulantet( qe jane te interesuar per profit nga shitblerja e letrave me vlere
afatshkurter), Brokeret ( qe punojn sipas urdherave te klienteve te tyre), Dileret (te cilet nuk punojn
per klientet e tyre, pra nuk punojn per provision) Bursa NASDAQ ofron tri nivele sherbimesh:
Sherbimi i nivelit te pare: sherbim i ofruar ne nje ekran elektronik te kuotizmit intern per te gjitha
letrat me vlere ne NASDAQ, sherbimi i nivelit te dyte: jep pozitat e firmave me te medha,
respektivisht te blerseve te tregut si dhe paraqet gjendjen e tyre ne kuotizmin per shitjet dhe blerjet
per te gjitha letrat e tretuara me vlere, sherbimi i nivelit te tret: eshte sherbim qe e shfrytezojne
pjesmarresit ne treg, ndersa atyre u mundeson futjen ne sistem te qmimeve dhe informatave tjera
per shitjen e fundit. Nje industry financiare dhe banka qka e ben “sistem”- nje industri financiare
dhe banka qka e ben “sistem” eshte prezenca e nje valute te vetme dhe te nje banke qendrore,
ather mund te gjykojme se eurozona eshte dhe do te konsiderohet me par si nje sistem financiar i
vetem, se sa nje bashkim i disa sistemeve nacionale.